1 Lew Macedonii

David Gemmell

Lew Macedonii (Lion of Macedon) Tłumaczyli Ewa i Dariusz Wojtczakowie

Dedykacja Pomysł napisania Lwa Macedonii zrodził się na pewnej greckiej wyspie, w cieniu zrujnowanego akropolu, pod murami fortecy zbudowanej przez krzyżowców. Książka zaczęła się konkretyzować w mojej głowie nad zatoczką, która podobno udzieliła schronienia świętemu Pawłowi podczas jego podróży do Rzymu. Lindos na Rodos to miejsce charakteryzujące się spokojnym pięknem i wielkim urokiem; o mieszkańcach wyspy można powiedzieć dokładnie to samo. Powieść dedykuję wszystkim tym wspaniałym ludziom, dzięki którym moje podróże na Rodos wspominam z tak wielkim sentymentem: Vasilisowi i Tsambice z baru „U Flory”, „Crispy’emu”, „Jaxowi” oraz Kate i Alexowi. A także Brianowi Gortonowi i jego uroczej żonie Kath, za dar „oczu”.

Podziękowania Pragnę podziękować mojemu wydawcy – Lizie Reeves, redaktorce Jean Maund oraz „testowym” czytelnikom tekstu: Valowi Gemmellowi, Edith Graham, Tomowi Taylorowi i „młodemu Jimowi z Penguina”, którzy skłonili mnie do gruntownego poprawienia powieści. Wyrażam szczególne podziękowania dla mojego researchera, Stelli Graham, która w poszukiwaniu źródłowej inspiracji do kolejnych wątków powieści przejrzała dziesiątki opasłych tomów, a także dla Paula Hendersona, który sprawdził rękopis pod kątem zgodności z faktami i realiami historycznymi.

Przedmowa autora Świat starożytnej Grecji huczał od zgiełku wojen, intryg i zdrad. Nie istniał wówczas jeden grecki naród – kraj był podzielony na dziesiątki polis, miast–państw, które nieustannie walczyły między sobą o dominację. Przez stulecia dwa największe z nich, Ateny i Sparta, toczyły na lądzie i morzu wojny o prawo do miana hegemona Grecji. Zmieniali się sprzymierzeńcy, wyrastały i upadały krótkotrwałe potęgi... Teby, Korynt, Orchomenos, Plateje – całkowite zwycięstwo wciąż nie było udziałem żadnej ze stron. Nike jest boginią kapryśną i raz w nadmiarze obdarza swymi względami, innym razem wyraźnie ich skąpi. Wewnątrzgreckie wojny z rozmysłem wspierała finansowo Persja, obawiając się, że zjednoczona Hellada zapragnie podbić świat i rozpocznie militarną ekspansję. Dzięki panującemu w Grecji chaosowi Persowie bogacili się, ich cesarstwo sukcesywnie się powiększało o nowe terytoria w Azji i Egipcie, potęgę zaś wyczuwało się w każdym mieście cywilizowanego świata. Niemniej jednak bacznie śledzili wydarzenia w Grecji, szczególnie że wcześniej dwukrotnie ją najechali i dwukrotnie zostali sromotnie pobici. Najpierw Ateńczycy wraz z wojskami sojuszniczymi zmiażdżyli armię Dariusza na polach Maratonu. Później syn Dariusza, Kserkses, zgromadził potężną jak na owe czasy, bo liczącą ponad ćwierć miliona ludzi armię, by raz na zawsze podbić Grecję. W Wąwozie Termopilskim drogę na wiele dni zablokował im nieliczny oddział Spartan. Gdy w końcu Persowie ich pokonali, złupili Ateny i zajęli sporą połać środkowej Grecji, lecz ostatecznie zostali rozbici w dwóch rozstrzygających bitwach. Na lądzie pięć tysięcy Spartan dowodzonych przez Pauzaniasza zadało poniżającą klęskę perskiej armii, na morzu zaś ateński wódz Temistokles zdruzgotał perską flotę pod Salaminą. Od tego czasu Persja nie odważyła się już na otwartą napaść, walcząc z potęgą grecką za pomocą intryg. Wydarzenia szczegółowo opisane w Lwie Macedonii (czyli zajęcie twierdzy Kadmei oraz bitwy: w Wąwozie Termopilskim, pod Leuktrami i Herakleą Linkestis) zostały zaczerpnięte z przekazów historycznych, a główne postaci – Parmenion, Ksenofont, Epaminondas i Filip Macedoński – przemierzały kiedyś te starożytne góry i doliny, podążając drogą honoru, lojalności i obowiązku. Jednakże fabułę Lwa Macedonii stworzyłem od podstaw. Historia niewiele mówi o Parmenionie. Nie ma przekonujących dowodów na to, kim był: królem Pelagończyków, macedońskim podróżnikiem czy też tesalskim najemnikiem. Cóż, niezależnie od historycznej prawdy, mam nadzieję, że gdyby mój bohater przeczytał tę opowieść o sobie, jego duszę zamieszkującą niebiański Panteon Bohaterów niechybnie

ogarnęłaby radość i duma. David A. Gemmell Hastings, 1990

KSIĘGA PIERWSZA Cudownymi ludźmi są Ateńczycy. Wybierają co roku dziesięciu nowych dowódców. W całym moim życiu znałem tylko jednego prawdziwego wodza – był nim Parmenion. Filip II Macedoński

Wiosna 389 roku p.n.e. Wszystko zaczęło się od niezdrowej fascynacji – pewnego dnia Tamis zapragnęła poznać moment własnej śmierci. Od tej pory intensywnie tropiła niezliczone ścieżki przyszłości i odkryła, że istnieje wręcz nieograniczona liczba potencjalnych jutr. W niektórych umierała z powodu choroby lub zarazy, w innych ginęła podczas napaści albo w wyniku morderstwa. W jednej nawet zabiła się, spadając z konia, chociaż zawsze nienawidziła jazdy konnej i nie wyobrażała sobie, by kiedykolwiek mogła dosiąść którejś z tych znienawidzonych, wstrętnych kopytnych bestii. Podczas studiów nad dniem swojej śmierci odkryła istnienie mrocznego towarzysza. Niezależnie od sposobu, w jaki umierała, towarzyszył jej złowrogi cień. Natura owej istoty zaczęła ją dręczyć. Jak to możliwe, że postać pojawiała się w każdej z tysięcy rozmaitych przyszłości? Któregoś razu Tamis zaryzykowała i wybiegła myślą jeszcze dalej: okazało się, że po jej śmierci mroczny cień rośnie w siłę. W każdej potencjalnej przyszłości był silniejszy, emanujące zaś z niego zło wręcz dotykalne. Uświadomiła też sobie z przerażeniem, że istota stale śledzi jej poczynania. Tamis była wszakże kobietą o ogromnej odwadze. Zapanowała nad lękiem, uzbroiła się w męstwo, wybrała jedną ze ścieżek przyszłości i ruszyła wprost do serca złowrogiego cienia. Przez cały czas czuła, że moc Boga Mroku wżera się w jej duszę niczym kwas. Nie była w stanie zbyt długo wytrzymać w tej przesyconej złem przyszłości i szybko wróciła z powrotem do tymczasowego azylu namacalnej teraźniejszości. Wiedza, którą zyskała w trakcie tej duchowej podróży, stała się dla niej straszliwym balastem. Stara kapłanka nie mogła się nią z nikim podzielić, a dodatkowo przygnębiała ją świadomość, że sama umrze w najbardziej krytycznym momencie – kiedy trzeba będzie rzucić wyzwanie złu. Modliła się wtedy mocniej niż kiedykolwiek, kierując swe myśli ku bezmiarowi kosmosu. Początkowo jej umysł wypełniła ciemność, później zalśniło w niej pojedyncze światełko, aż nagle Tamis zobaczyła przed sobą ludzkie oblicze: pomarszczone, lecz silne, o jastrzębich rysach i przenikliwych błękitnych oczach pod żelaznym hełmem. Twarz szybko rozmyła się i zaczęła zanikać, po czym przeobraziła się w chłopięcą buzię. A jednak oczy pozostały te same – przenikliwie błękitne, usta zaś zacięte w grymasie wyrażającym determinację. Tamis znała imię dziecka, nie wiedziała tylko, czy jest to imię zbawcy czy też niszczyciela. Nie miała pewności, mogła jedynie mieć nadzieję. A jednak imię huczało w jej głowie niczym narastające echo odległego grzmotu. Parmenion!

Sparta, lato 385 roku p.n.e. Bezszelestnie wyłonili się z cienia i ruszyli ku chłopcu. Mieli zakapturzone twarze, w rękach dzierżyli drewniane kije. Parmenion rzucił się w lewo, lecz dwóch kolejnych napastników zagrodziło mu drogę. Czyjś kij świsnął mu tuż obok głowy i musnął ramię. Młodzieniec rąbnął pięścią w zamaskowaną twarz, potem skręcił w prawo i pędem pognał ku ulicy Krańcowej. Gdy biegł w stronę posągu Ateny, jej zimne, marmurowe oczy wpatrywały się w niego. Dopadł podstawy pomnika i zaczął się nań gramolić, by ukryć za kamiennymi nogami. – Złaź! No chodź do nas! – skandowali prześladowcy. – Mamy dla ciebie prezent, mieszańcu! – W takim razie wejdźcie za mną i dajcie mi go – odwarknął. Pięciu napastników ruszyło naprzód. Parmenion kopnął pierwszego w twarz, odrzucając go w tył, niestety otrzymał uderzenie kijem w nogę i stracił równowagę. Przeturlał się, silnym kopniakiem odepchnął przeciwnika, po czym wyprostował się i przeskoczył nad grupą dręczycieli. Wylądował na ulicy, z trudem utrzymując się na nogach. Ktoś rzucił w jego kierunku kijem, trafiając go w łopatki. Młodzieniec zatoczył się i upadł. W sekundę później agresorzy dopadli go i przygwoździli do ziemi. – Teraz cię mamy – odezwał się jeden z nich. Głos miał stłumiony przez zasłaniający usta wełniany szal. – Możesz zdjąć maskę, Gryllosie – syknął Parmenion. – Poznałem cię po zapachu. – Nie wygrasz jutrzejszego finału – rzucił twardo któryś z pozostałych. – Rozumiesz? Nie powinni cię w ogóle dopuścić do udziału w zawodach. Gry strategiczne są dla Spartan, a nie dla mieszańców. Parmenion rozluźnił napięte mięśnie i opuścił głowę, udając pokonanego. Wyczekał na odpowiedni moment, a wtedy błyskawicznie wyswobodził ramiona, zerwał się na nogi i z półobrotu grzmotnął Gryllosa pięścią w nos. Napastnicy rzucili się na niego, bezładnie okładając go pięściami i kopiąc. Upadł na kolana. Gryllos odciągnął jego głowę za włosy do tyłu, pozostali zaś ponownie unieruchomili mu ramiona. – Sam się o to prosiłeś – oświadczył Gryllos, po czym zamachnął się i walnął go pięścią w szczękę. Ból był straszny i Parmenion osunął się między napastników. Na jego ciało posypały się razy – krótkie, potężne haki w brzuch i twarz. Nie krzyczał. „Nie czuję bólu – wmawiał sobie w myślach. – Ból nie... istnieje”. – Co tam się dzieje? – Nocne straże! – szepnął jeden z napastników. Puścili swoją ofiarę i czmychnęli w boczną alejkę. Parmenion upadł na ulicę i skulił się z bólu. Nad nim wznosiła się milcząca statua Ateny

Przydrożnej. Kiedy jęcząc, usiłował się podnieść, podbiegło do niego dwóch żołnierzy. – Co ci się stało? – spytał pierwszy, chwytając go za ramię. – Upadłem. – Parmenion strząsnął pomocną dłoń i wypluł krew. – A tamci, jak przypuszczam, pomagali ci wstać – mruknął z przekąsem mężczyzna. – Dlaczego zatem uciekli? – Nie potrzebuję eskorty – odburknął. Żołnierz z ciekawością spojrzał w jasnobłękitne oczy chłopca. – Nadal czekają w alei – rzucił ściszonym głosem. – Nie wątpię – odrzekł Parmenion – ale po raz drugi mnie nie zaskoczą. Kiedy żołnierze odeszli, głęboko zaczerpnął oddechu i wystartował do biegu. Pędził jak wiatr. Skręcał w alejki – to w prawo, to w lewo – lecz wyraźnie kierował się ku agorze. Przez jakiś czas słyszał za sobą tupot nóg wrogów, potem jednak otoczyła go jedynie cisza miejskiej nocy. Zapewne oczekiwali, że wróci do koszar lub do domu swej matki, więc postanowił udać się w inne miejsce. Przemknął przez opustoszałą agorę i ruszył ku górującemu nad miastem akropolowi. Zza posągu Ateny Przydrożnej wyłoniła się stara kobieta. Oświetliła ją księżycowa poświata. Kobieta szła, opierając się na długiej lasce. Nagle westchnęła i usadowiła się na marmurowym siedzisku. Jej ciało było znużone, umysł zaś przeniknięty smutkiem. – Przykro mi, Parmenionie – powiedziała. – Jesteś wprawdzie silny, lecz muszę cię jeszcze bardziej zahartować. Będziesz twardy niczym żelazo. Masz przecież misję do spełnienia. Takie jest twoje przeznaczenie. Pomyślała o innych chłopcach z koszar. Jak łatwo w nich wzbudzić nienawiść do mieszańca! Wystarczyło jedno proste zaklęcie. Wyleczenie czyraka wymaga więcej energii niż zachęta do nienawiści. Myśl była niepokojąca i Tamis zadrżała. Podniosła wzrok na statuę. Atena spoglądała na nią z góry ślepymi marmurowymi oczyma. – Nie bądź taka harda – szepnęła Tamis. – Znam twoje prawdziwe imię, kamienna kobieto. Znam twoje słabostki i twoje pragnienia. Mam też więcej władzy niż ty. Wstała. W pamięci mignęła jej twarz. Mimo zaklęcia, Parmenion wciąż miał jednego przyjaciela, chłopca odpornego na rozkaz nienawiści. Chociaż jego istnienie nie sprzyjało planom Tamis, myśl o tym młodzieńcu osobliwie ją pocieszyła. – Słodki Hermiasie – szepnęła z nostalgią. – Gdyby wszyscy mężczyźni byli do ciebie podobni, nie miałabym na tym świecie kompletnie nic do roboty. Parmenion siedział na skale, czekając na świt. Z głodu burczało mu w brzuchu, ale szczękę miał zbyt obolałą, by zjeść czerstwy chleb, który oszczędził z wczorajszego śniadania. Słońce

wstawało powoli ponad poczerwieniałymi od jego promieni wzgórzami Parnon, wody rzeki Eurotas iskrzyły się i migotliwie falowały. Parmenion poczuł ciepłe słońce na umięśnionym ciele i mimowolnie zadrżał. Spartański trening nauczył młodego człowieka ignorować ból, a także zamykać umysł przed nieprzyjemnym chłodem czy gorącem. Opanował już tę trudną sztukę i nagłe uczucie ciepła na skórze przypomniało mu po prostu, jak wielkie zimno odczuwał owej długiej nocy, skrywając się na świątynnym wzgórzu nad miastem. Posąg Zeusa, Ojca Niebios – wysoki na dwanaście stóp, majestatyczny i brodaty – spoglądał z góry ku zachodowi, jak gdyby pan bogów i ludzi studiował zbocze góry Ilias. Parmenion kolejny raz zadrżał i ostrożnie ugryzł kęs ciemnego chleba. Stłumił jęk, gdyż każdy ruch szczęk powodował ostry ból. Cios Gryllosa był naprawdę potężny. Chłopiec delikatnie obmacał sobie palcami zęby; jeden wyraźnie się ruszał. Oderwał mały kawałek chleba, wcisnął go pod prawy policzek i zaczął powoli żuć. Po zakończeniu skromnego posiłku wstał. Bolała go cała lewa strona ciała. Uniósł chiton i obejrzał poobijane miejsca. Dostrzegł fioletowe siniaki i krew nad biodrem. Przeciągnął się i zamarł, usłyszał bowiem kroki na górskiej ścieżce. Szybko obiegł marmurową świątynię Muz, przykucnął przy ścianie i czekał na nieproszonych gości. Serce szaleńczo łomotało mu w piersi. Podniósł odprysk popękanego marmuru o krawędzi wąskiej jak ostrze topora. Jeśli ponownie go zaatakują, nie sprzeda tanio skóry! Ktoś zginie! Nagle zauważył przybysza – szczupłego chłopca w błękitnej tunice. Młodzieniec miał ciemne, kręcone włosy i gęste brwi. Parmenion rozpoznał swego przyjaciela Hermiasa i poczuł ogromną ulgę. Upuścił kamień i ze znużeniem wstał. Hermias zobaczywszy go, podbiegł i serdecznie uściskał. – Och, Savro, mój przyjacielu, ileż jeszcze musisz wycierpieć? Parmenion zmusił się do uśmiechu. – Dzisiaj moje cierpienie się skończy. Być może. – Tak, ale tylko wówczas, gdy przegrasz. Musisz przegrać, Savro! W przeciwnym razie oni mogą się posunąć nawet do morderstwa. Naprawdę, boję się, że cię zabiją! – Hermias wpatrywał się wyczekująco w jasnobłękitne oczy przyjaciela, ale nie zobaczył w nich ani śladu gotowości do kompromisu. – No cóż, zdaje mi się, że mimo to nie zamierzasz przegrać. Zgadza się? – spytał ze smutkiem. Parmenion wzruszył ramionami. – Kto wie, być może przegram... Jeśli Leonidas jest zdolniejszy, niż sądzę... Sędziowie pewnie będą stronniczy... – Oczywiście, że będą go faworyzować. Gryllos twierdzi, że sam Agezylaos przyjdzie popatrzeć... Sądzisz, że sędziowie poniżą królewskiego bratanka?

Parmenion położył dłoń na ramieniu przyjaciela. – O co się tedy martwisz? Przegram, to przegram. Widać los tak chce. Ale za nic się nie podłożę. Hermias usiadł na stopach posągu Zeusa i wyjął dwa jabłka z sakwy na biodrze. Jedno podał Parmenionowi, który anemicznie wgryzł się w owoc. – Dlaczego jesteś taki uparty? – spytał Hermias. – Czy powodem owego uporu jest macedońska krew płynąca w twoich żyłach? – A może właśnie spartańska krew, przyjacielu? Żadna z tych dwu nacji nie słynie z ustępstw. – Nie chciałem cię obrazić, Savro. Wiesz o tym. – Tak, wierzę ci. Nie ty – mruknął Parmenion, biorąc Hermiasa za rękę. – Ale zastanów się... Nazywacie mnie Savrą, czyli jaszczurką... Czy tak jak inni nie myślisz o mnie jako o mieszańcu? Czy w myślach nie nazywasz mnie półbarbarzyńcą? Hermias odsunął się, a na jego twarzy pojawiło się przygnębienie. – Ależ jesteś moim przyjacielem – zaprotestował słabo. – Nie o to mi chodzi, Hermiasie. Zresztą, nie odpowiedziałeś na moje pytanie. Nie jesteś w stanie walczyć ze swoją naturą. Jesteś, kim jesteś... Spartaninem czystej krwi, pochodzisz z rodu bohaterów, twoi przodkowie walczyli pod Termopilami. Twój ojciec maszerował z Lizanderem i nigdy nie poznał słowa „klęska”. Prawdopodobnie masz przyjaciół wśród helotów i klas niższych. A przecież... uważasz ich jedynie za niewolników. Twój ojciec także był odważnym spartańskim wojownikiem, który zginął w bitwie, bo nie uchylił się przed walką – upierał się Hermias. – Również jesteś Spartaninem. – Lecz mam macedońską matkę. – Parmenion zdjął tunikę, krzywiąc się przy podnoszeniu obolałego ramienia ponad głową. Szczupłe ciało miał upstrzone sińcami i rozcięciami, a prawe kolano spuchnięte. Jego kanciasta twarz także była posiniaczona, prawe oko tak napuchło, że niewiele nim widział. – To właśnie są symboliczne atrybuty mojej macedońskiej krwi. Zabrano mnie z rodzinnego domu, gdy miałem siedem lat. Od tamtej chwili ciało stale mam poranione. – A myślisz, że ze mną jest inaczej, też mam sporo siniaków – przerwał mu Hermias. – Każdy spartański chłopiec musi swoje przecierpieć, na tym polega spartańskie wychowanie, dzięki któremu wyrastamy na wybitnych wojowników. Rozumiem cię wszakże, Sav... Parmenionie. Wydaje ci się, że młody Leonidas cię nienawidzi, a Leonidas to potężny wróg. Mógłbyś pójść do niego i porozmawiać, złożyć mu wyrazy szacunku. Wtedy twoja zła passa raz na zawsze by się skończyła. – Nigdy! Zresztą, wyśmiałby mnie i wyrzucił na ulicę. – Tak, prawdopodobnie tak właśnie by postąpił. Ale na pewno nikt by cię już później nie pobił.

– Zrobiłbyś to, gdybyś był na moim miejscu? – Nie. – Dlaczego zatem ja miałbym to uczynić?! – syknął Parmenion, wpijając się jasnymi oczyma w twarz przyjaciela. Hermias westchnął. – Surowo mnie osądzasz, mój drogi. Chyba jednak masz rację. Kocham cię jak brata, lecz nie uważam cię za pełnoprawnego Spartanina. Wmawiam sobie, że powinienem, lecz serce mówi mi... – Sam widzisz! Nie dziw się więc, że inni... ci, którzy nie są moimi przyjaciółmi... nie potrafią mnie zaakceptować. – Daj nam trochę czasu... nam wszystkim. Wiedz jedno – dodał łagodnie Hermias – cokolwiek postanowisz, będę stać u twego boku. – Nigdy w to nie wątpiłem. Nazywaj mnie dalej Savro... Od ciebie zniosę wszystko. – Wierzę w twoje zwycięstwo. I dodatkowo pomodlę się o nie do Ateny Przydrożnej – oświadczył z uśmiechem. – Chcesz, żebym z tobą został? – Nie, nie, dziękuję ci. Posiedzę sobie jeszcze kilka minut z ojcem Zeusem. Porozmyślam, pomodlę się. Spotkamy się w domu Ksenofonta o trzeciej po południu. Wtedy rozpoczynają się zawody. Hermias skinął głową i odszedł. Parmenion obserwował go przez chwilę, Potem skupił uwagę na budzącym się mieście. Sparta. Ojczyzna bohaterów, miejsce narodzin najlepszych wojowników, jacy kiedykolwiek chodzili po zielonej ziemi. Stąd, mniej niż stulecie temu, legendarny król Leonidas, „władca mieczy”, wyruszył z trzystoma spartiatami i siedmioma setkami helotów do Wąwozu Termopilskiego, gdzie ta garstka wojowników nieustraszenie stawiła czoło perskiej armii liczącej ponad ćwierć miliona ludzi. Spartanie utrzymywali się przez kilka dni, krwawo odpierając ataki nieprzyjaciela, aż w końcu perski król Kserkses wysłał przeciwko nim swoich Nieśmiertelnych – dziesięć tysięcy najznakomitszych wojowników, jakich Persja zdołała zgromadzić ze swego wielkiego cesarstwa. Spartanie wręcz upokorzyli Persów, dziesiątkując te doskonale wyszkolone elitarne korpusy. Parmenion czuł, jak rośnie mu serce w piersi, gdy wyobrażał sobie szeregi chmurnookich rosłych mężczyzn w pełnych, zakrywających całe twarze spiżowych hełmach, purpurowych płaszczach i z lśniącymi od krwi mieczami w dłoniach. Miecze trzystu Spartan złamały potęgę Persji – światową potęgę! Zwrócił wzrok ku południowemu wschodowi, gdzie stał – z tego miejsca niewidoczny – pomnik zabitego pod Termopilami króla. Spartanie, zdradzeni przez pewnego Greka, zostali zaatakowani z dwóch stron naraz i wybici do nogi. Dowiedzieli się wprawdzie wcześniej

o zdradzie i dowódcy sojuszniczych wojsk greckich namawiali Leonidasa, by póki czas wyprowadził swoich wojowników z wąwozu. Odpowiedź króla na zawsze pozostała w sercach wszystkich mieszkańców Sparty: „Spartanin powraca z bitwy z tarczą... lub na tarczy. Nie wycofamy się”. Parmenion uważał za ironię losu fakt, że jego osobisty najgorszy wróg jest spokrewniony z największym spartańskim bohaterem i nosi to samo imię. Czasami zastanawiał się, czy król Leonidas był równie okrutny jak jego młodziutki imiennik. Miał nadzieję, że nie. Parmenion wspiął się na najwyższy punkt akropolu i spojrzał na miasto, które otaczało wzgórze. Mieszkało tutaj niecałe trzydzieści tysięcy ludzi, a jednak szanowano ich wszędzie – od Arkadii aż po Azję Mniejszą, od Aten po Ilirię. Spartańskiej armii nigdy nie pobił w otwartym boju nieprzyjaciel o równych siłach. Spartański piechur – hoplita, był wart trzech Ateńczyków, pięciu Tebańczyków, dziesięciu Koryntian i dwudziestu Persów. Tę skalę porównawczą od lat nauczyciele wbijali do głów tutejszym dzieciom i przypominali z dumą i wyższością. Macedończyków w ogóle nie brano pod uwagę przy tych porównaniach. Ledwo uważani za Greków, byli nazywani niezdyscyplinowanymi barbarzyńcami. Mówiło się, że to zamieszkujące górzystą krainę plemię posiada tylko tyle kultury, ile podpatrzyło u innych Hellenów. – Jestem Spartaninem – oświadczył głośno Parmenion. – Nie jestem Macedończykiem. Posąg Zeusa nadal przyglądał się odległej górze Ilias i własne słowa wydały się młodzieńcowi pustą przechwałką. Westchnął, przypominając sobie rozmowę z Hermiasem sprzed kilku minut. „Surowo mnie osądzasz, Parmenionie. Chyba jednak masz rację. Kocham cię jak brata, lecz nie uważam cię za pełnoprawnego Spartanina. Wmawiam sobie, że powinienem, lecz serce mówi mi...” „Sam widzisz! Nie dziw się więc, że inni... ci, którzy nie są moimi przyjaciółmi... nie potrafią mnie zaakceptować”. Już we wczesnym dzieciństwie Parmenion doświadczał czasem szykan ze strony rówieśników. Jednak odkąd ukończył lat siedem (w tym wieku wszystkich spartańskich chłopców odbierano rodzicom i przenoszono do koszar, gdzie szkolono ich na żołnierzy), cierpiał prawdziwe katusze z powodu swej mieszanej krwi. Szczególnie prześladował go właśnie Leonidas, który otrzymał imię na cześć sławnego króla. Zaczęło się od szyderczych żądań, by Parmenion klękał przed nim, tak jak winien to czynić każdy niewolnik. Parmenion rzucił się z pięściami na starszego i wyższego chłopca. Leonidas pobił go wtedy dotkliwie... i jeszcze wiele razy od tamtej pory. Co gorsza, pochodził z doskonałej rodziny spartiackiej i wielu chłopców z koszar Likurga zabiegało o jego przychylność. Parmenion stał się wyrzutkiem, którego szczuli i nienawidzili wszyscy z wyjątkiem Hermiasa. Leonidas nie próbował zaszkodzić Hermiasowi, ponieważ był on synem Parnasa, przyjaciela króla. Przez osiem lat Parmenion cierpliwie znosił razy i zniewagi w przekonaniu, że pewnego dnia

wszyscy spojrzą na niego jak na brata Spartanina. Dziś miała nadejść jego godzina triumfu. Już odniósł niewyobrażalny sukces, gdyż przeszedł kolejne etapy gry strategicznej i dotarł do samego finału. A w finale na kogo trafił? Właśnie na Leonidasa. Wiedział, że zwycięstwo – przed czym ostrzegał go Hermias – sprowokuje jego rówieśników do jeszcze okrutniejszych prześladowań, a jednak nie zamierzał się poddać. Pragnął wygrać. Każdego roku gra strategiczna stanowiła najważniejszą datę w kalendarzu młodych wojowników szkolących się w koszarach Sparty. Zwycięzcy nakładano uroczyście laurowy wieniec i wręczano buławę zwycięstwa. Nazywano go odtąd strategosem, czyli wodzem! W grze brały udział dwie armie ustawione naprzeciwko siebie, zaś uczestnicy pojedynku przyjmowali rolę dowódców – wydawali rozkazy, wybierając szyk bitewny i przemieszczając poszczególne formacje. Armie składały się z rzeźbionych drewnianych żołnierzyków; bitwa była bezkrwawa i nikt w niej nie ginął, ale stanowiła najważniejszy test strategicznych talentów przed rzeczywistym bojem. O liczbie ofiar decydowało dwóch sędziów, którzy rzucali kostki z cyframi. Parmenion podniósł patyk i wyrysował na piasku prostokąt przedstawiajmy spartańską falangę – ponad tysiąc wojowników z ustawionymi pionowo tarczami i przygotowanymi do rzutu włóczniami. Falanga stanowiła główną siłę w grze, znaczenie rozmieszczanej na skrzydłach konnicy było drugorzędne. Po prawej stronie głównej formacji Parmenion wyrysował drugi prostokąt: tu stanęli skiritajowie, spartańscy wasale, którzy zawsze walczyli obok swych panów. Tych dzielnych mężczyzn, twardych i nieustępliwych, nigdy nie przeznaczano do głównego natarcia i nie pozwalano im odgrywać ważniejszej roli w bitwie. Nie byli Spartanami, przeto traktowano ich niemal jak podludzi. Tak wyglądała armia Parmeniona: trzy tysiące ludzi – spartańska piechota, jazda i skiritajowie w odwodzie. Leonidas będzie dowodził identyczną siłą. Zamknął oczy i przypomniał sobie finał z poprzedniego roku, który rozgrywał się w koszarach Menelaosa. Bitwa trwała dwie godziny. Parmenion znudził się na długo przed jej zakończeniem i poszedł na agorę. To była wojna na wyczerpanie, przeciwne falangi gwałtownie się ścierały. Sędziowie rzucali kostki i ustalali straty w żołnierzach, aż w końcu biała armia zgniotła czerwoną. Zdaniem Parmeniona, rozgrywka była prostacka. Na końcu zwycięzcy pozostało mniej niż stu ludzi. Cóż jest dobrego w takiej wygranej? W realnym życiu trudno byłoby nazwać tę bitwę zwycięstwem. Prawdziwie zwycięską batalię należy przeprowadzić zupełnie inaczej. I dzisiaj tak właśnie się stanie, Parmenion był co do tego absolutnie przekonany. Nawet jeśli przegra, jego plan zostanie zapamiętany przez wszystkich. Powoli zaczął nakreślać ruchy poszczególnych formacji. Rozmyślał i planował. Nie mógł się jednak w pełni skupić, przypomniał sobie bowiem wielki wyścig sprzed trzech tygodni. Taktycznie go zaplanował, ostro

się do niego przygotowywał i marzył o zwycięskim wieńcu laurowym na czole. Sto pięćdziesiąt stadionów [Stadion – w starożytnej Grecji miara długości, ok. 180 m.] pod wyczerpującym letnim słońcem, po wzgórzach, pokrytych piargiem stokach gór Parnon... Obolałe nogi, obolałe płuca. Wszyscy młodzi spartańscy mężczyźni w jednym wielkim wyścigu, ostatecznym sprawdzianie młodzieńczej wytrzymałości i odwagi. Parmenion zdystansował wszystkich – Leonidasa, Nestosa, Hermiasa, Learchosa i najszybszych reprezentantów innych koszar. Wdychali kurz, który unosił się spod jego stóp i z całych sił starali się go dogonić. Leonidas biegł lepiej od pozostałych, nieubłaganie depcząc mu po piętach, lecz po stu stadionach nawet on osłabł. Na finiszu Parmenion jeszcze przyspieszył, zachował bowiem resztki energii na sprint w kierunku agory, na której czekał król z laurem zwycięstwa. Na rogatkach miasta wszakże – gdy już kusił go widok białych domów – Parmenion dostrzegł starego człowieka, który ciągnął wózek Aleją Żołnierską na skraju gaju oliwnego. Nagle z przerażeniem zauważył, że odpadło prawe koło i wózek przewrócił się w piach. Parmenion zwolnił. Starzec starał się uwolnić z paska wbijającego mu się w kikut prawego ramienia. Wyraźnie uwiązł w rzemieniu łączącym go z leżącym wózkiem. Parmenion oderwał wzrok od scenki i pobiegł dalej. – Pomóż mi, chłopcze! – zawołał za nim mężczyzna. Młodzieniec zwolnił i obejrzał się. Leonidas biegł daleko za nim, jeszcze niewidoczny. Parmenion usiłował obliczyć, jaką ma przewagę. Z przekleństwem na ustach zbiegł ze stoku i ukląkł przy kole. Było pęknięte, mimo to młodziutki Spartanin spróbował je podnieść i założyć z powrotem na ośkę. Utrzymało się zaledwie przez chwilę, po czym rozprysło na mnóstwo kawałków. Starzec upadł na ziemię obok zniszczonego wózka. Parmenion spojrzał mu w oczy: odkrył w nich ból, poczucie klęski i przygnębienie. Dostrzegł też, że tunika mężczyzny jest poprzecierana, a kolory dawno spłowiały od zimowych deszczów i letniego słońca. Podeszwy jego sandałów były cienkie niczym pergamin. – Dokąd idziesz? – spytał starego. – Mój syn mieszka w osadzie odległej o godzinę drogi stąd – odparł tamten, wskazując na południe. Chłopiec zerknął na pomarszczoną skórę ramienia mężczyzny, zauważając mnóstwo blizn po cięciach miecza. Starych blizn. – Jesteś Spartaninem? – spytał. – Skiritajem – odparł tamten. Parmenion zamarł i tępo zapatrzył się na wózek. Był załadowany garnkami i dzbankami, kilkoma starymi kocami oraz napierśnikiem i hełmem w stylu, który młodzieniec widywał jedynie na wazonach i malowidłach ściennych. – Pomogę ci wrócić do domu – oznajmił w końcu.

– Był czas, chłopcze, kiedy nie potrzebowałem niczyjej pomocy. Wiem. Chodź. Dźwignę oś, a ty – jeśli możesz – kieruj i pchaj. Parmenion podniósł oczy na odgłos tupoczących stóp. Leonidas pędził już wierzchołkiem wzgórza; nie patrzył w dół. Przełknąwszy rozczarowanie, młodzian chwycił ośkę i podniósł wózek do pionu. Starzec zajął miejsce przy uchwycie i dwóch piechurów ruszyło powoli na południe. Gdy Parmenion wreszcie przebiegł przez bramę, zapadł już zmierzch. Powitało go wielu młodych towarzyszy z koszar. – Co się stało, mieszańcu? Zgubiłeś się? – syknął z pogardą któryś. – Bardziej prawdopodobne, że położył się gdzieś i zdrzemnął – zadrwił inny. – Nie ma wytrwałości w tych mieszańcach. – Ostatni! Ostatni! Ostatni! – skandowali młodzieńcy, gdy Parmenion dobiegł do agory, gdzie Lepidos, nauczyciel z jego koszar, czekał, by policzyć swoich podopiecznych. – Co ci się przydarzyło, na Hadesa? – spytał stary żołnierz. – Koszary Likurga miały dziś szansę wygrać. Skończyliśmy na szóstym. Dzięki tobie. Parmenion milczał. Cóż miał odpowiedzieć? Ale to była przeszłość, a przeszłość się już nie liczyła. Zgłodniały młodzieniec minął agorę i ruszył ulicą Krańcową w stronę koszar. W kantynie stanął w kolejce wraz z innymi efebami z Likurga, a później usiadł samotnie przed miską gęstej zupy i kromką czarnego chleba. Nikt się do niego nie odzywał. Leonidas siedział po drugiej stronie sali wraz z Gryllosem i tuzinem innych; udawali, że nie zauważają Parmeniona. Zjadł posiłek, a później z przyjemnym uczuciem pełnego żołądka opuścił koszary i podążył do małego domku swej matki. Znalazł ją na dziedzińcu, w świetle słońca. Spojrzała na niego i uśmiechnęła się. Była boleśnie chuda, oczy miała zapadnięte. Dotknął jej ramienia i pocałował ją lekko. Jego wargi wyczuły kości pod suchą, naprężoną skórą. – Dobrze jadasz? – spytał ją. – Nie mam apetytu – wyszeptała. – Lecz słońce mi służy. Dzięki niemu czuję, że żyję. – Przyniósł jej puchar wody i usiadł obok na kamiennej ławie. – Startujesz dziś w finale? – Tak. Pokiwała głową i kosmyk ciemnych włosów opadł jej na czoło. Parmenion odgarnął jej włosy i przygładził. – Jesteś rozpalona. Powinnaś wejść do środka. – Później. Masz posiniaczoną twarz? – Upadłem podczas wyścigu. Niezdara ze mnie. Jak się czujesz? – Zmęczona, mój synu. Bardzo zmęczona. Czy król przybędzie do domu Ksenofonta, by obserwować twoje zwycięstwo? – Podobno przyjdzie... ale może nie wygram.

– Może. I tak jestem z ciebie bardzo dumna. Wiem, że zrobisz, co w twojej mocy, by zwyciężyć. To mi wystarczy. Nadal cieszysz się mirem wśród chłopców? – Tak. – Twój ojciec cieszyłby się. Też był bardzo lubiany. Nigdy wszakże nie dotarł do finału gry strategicznej. Tak jak ja, byłby z ciebie bardzo dumny. – Czy mogę coś dla ciebie zrobić? Może przyniosę ci trochę jedzenia? – Parmenion wziął matkę za rękę i ścisnął ją mocno, pragnąc przelać w wątłą kończynę nieco swej siły. – Niczego nie potrzebuję. Wiesz, ostatnimi czasy sporo myślę o Macedonii, o jej lasach i dolinach. Ciągle śnię o pasącym się na stoku białym koniu. Siedzę w polu i koń podchodzi do mnie. Mam ogromną ochotę pojeździć na nim. Poczuć wiatr na twarzy, jego szept w moich włosach. To rosły rumak o zgrabnej szyi. Zawsze jednak budzę się, zanim do mnie dotrze. Koń to dobry omen – zauważył Parmenion. – Pozwól, że pomogę ci wejść do środka. Przyprowadzę Reę. Niech ci ugotuje posiłek. Musisz jeść, matko, w przeciwnym razie nigdy nie odzyskasz sił. – Nie, nie. Chcę tu chwilę posiedzieć. Może się zdrzemnę. Przyjdź do mnie po skończonej grze. Opowiesz mi wszystko. Przez jakiś czas siedział z nią, lecz matka złożyła głowę na wytartej poduszce i zasnęła. Wrócił do domu, zmył kurz z ciała i uczesał ciemne włosy. Następnie włożył czysty chiton i drugą parę sandałów. Chiton nie był haftowany i do tego już na niego za mały; ledwo sięgał mu do połowy ud. Parmenion poczuł się jak helota, niewolnik, którym wszyscy pogardzają. Poszedł do sąsiedniego domu i zastukał lekko w drzwi. Otworzyła mu niska rudowłosa kobieta, uśmiechając się na jego widok. – Zajdę do niej – obiecała, zanim zdążył się odezwać. – Nie sądzę, żeby ostatnio coś jadła – zauważył zatroskany Parmenion. – Chudnie z każdym dniem. – Można się było tego spodziewać – szepnęła Rea smutnym głosem. – Nie! – zawołał młodzieniec. – Jest lato, jej stan się poprawi. Wiem to. Nie czekając na odpowiedź sąsiadki, pognał z powrotem w kierunku koszar, minął je i ruszył ulicą Krańcową do domu Ksenofonta. W dniu gry wódz obudził się wcześnie. Słońce dopiero co rozjaśniło wschodnie szczyty, długie cienkie promienie światła przebijały się przez wypaczone okiennice jego sypialni. Ksenofont przeturlał się na bok i jęknął. Zawsze lubił kolacje z królem, lecz – co życie nazbyt często mu wypominało – za wszystkie przyjemności trzeba kiedyś zapłacić. W głowie mu łomotało i nachodziły go mdłości. Zrobił potężny wdech i usiadł, odrzucając cienką pościel. Popatrzył na swój tors. Mięśnie brzucha miał wydatne i mocne, szczególnie jak na swoje czterdzieści siedem lat; całe ciało opalone na jasnobrązowo od częstych ćwiczeń nago we

wczesnoporannym słońcu. Wstał i przeciągnął się przed spiżowym lustrem. Wzrok wodza nie miał już w sobie młodzieńczej żywości i Ksenofont był zmuszony przyjrzeć się dokładniej swemu odbiciu, zanim z niechęcią dostrzegł niewielką obwisłość skóry pod błękitnymi oczyma i pasemka srebra w złotych włosach. Nienawidził starości i bał się dnia, w którym kochanki zaczną przychodzić do niego z obowiązku albo dla pieniędzy zamiast z pożądania. Młoda osóbka z ostatniej nocy była nim szczerze zauroczona, lecz przede wszystkim chciał, by widziano w nim Ksenofonta – bohatera marszu nad morze, zbuntowanego Ateńczyka okrzykniętego jednym z największych wodzów swojej epoki. Na tę pocieszającą myśl zachichotał i odwrócił się od lustra. Otworzył okiennice, poczuł liźnięcie promieni na skórze i ponownie usiadł na twardym łóżku. Marsz nad morze – rok sławy. „Przeznaczenie, wola Ateny czy może ślepe szczęście?”, zastanowił się. Próżne dociekania, wszak człowiek nigdy nie może być pewny, co tak naprawdę kieruje jego losem. Ksenofont wyjrzał przez okno. Słońce prażyło, niebo było bezchmurne, tak samo jak owego dnia pod Kunaksą, kiedy Cyrus walczył ze starszym bratem o tron. Wówczas to wszystkie marzenia i wyznawane przez ateńskiego wodza wartości zostały poddane ciężkiej próbie. Zapatrzył się przed siebie, zapominając o zdarzeniach dzisiejszego dnia, i skupił umysł na mrocznych korytarzach pamięci. Cyrus, przystojny niczym Apollin i dorównujący odwagą Heraklesowi, poprowadził swoje wojska do Persji, by stoczyć batalię o koronę, która mu się prawnie należała. Ksenofont wierzył, że nie mogą tej bitwy przegrać, ponieważ bogowie zawsze faworyzują sprawiedliwych. A wróg, chociaż posiadał przewagę liczebną, nie miał po swojej stronie ani strategicznych talentów, ani męstwa niezbędnego do pokonania greckich najemników, którzy kochali Cyrusa. Zatem – wynik bitwy był sprawą przesądzoną jeszcze przed jej rozpoczęciem. Dwie armie spotkały się w pobliżu wioski Kunaksa. Ksenofont był wtedy młodszym oficerem podległym proksenosowi [(gr.) – obywatel pełniący obowiązki bliskie zadaniom dzisiejszego konsula.] i zapamiętał nagły przypływ strachu, który poczuł na widok nieprzebranych szeregów nieprzyjacielskich ciągnących się aż po horyzont. Polecił swoim ludziom, by ustawili się w zwartej formacji i oczekiwali na dalsze rozkazy. Persowie podnieśli wielką wrzawę, uderzając trzonkami włóczni o tarcze, podczas gdy Grecy stali w milczeniu. Cyrus przejechał galopem na swoim rumaku wzdłuż pierwszej linii, krzycząc: „Dla bogów i sławy!” Greckie falangi odważnie zaatakowały znacznie przewyższającą je liczebnie perską armię, której szyk błyskawicznie się rozpękł, a część żołnierzy w panice zaczęła pierzchać na wszystkie strony. Wtedy Cyrus (który wyglądał na białym wierzchowcu jak bóg) poprowadził szalony szturm na środkową formację wroga i przegonił swego zdradzieckiego brata – króla Artakserksesa – z pola walki. Chwała

zwycięzcom! Przeznaczenie się wypełniło! Ksenofont zadrżał, podszedł do okna i niewidząco zagapił się na Spartę. Nie dostrzegał wszakże miejskich dachów, lecz refleksy słońca połyskujące na koniuszkach lanc, w głowie zaś huczały mu wrzaski umierających wojowników i kakofoniczny szczęk mieczy o tarcze. Nie mógł oderwać myśli od Kunaksy, przed oczyma jak żywy stanął mu obraz szturmu, w którym czterorzędowa grecka falanga rozgromiła wojska barbarzyńców. Zwyciężyli. Zwyciężyła sprawiedliwość, spełniły się przewidywania wszystkich ludzi o godnych duszach i czystych sercach. A co stało się później? Ksenofont aż westchnął na to wspomnienie. Wtedy... szeregowy perski żołnierz – podobno zwykły wieśniak, którego nie było stać na zbroję czy nawet miecz – rzucił kamieniem, który trafił Cyrusa w skroń. Wódz spadł z konia. Jego upadek dostrzegli uciekający w rozsypce nieprzyjacielscy wojownicy, przegrupowali się i zaszarżowali. Runęli masą na mężnego Cyrusa, gdy ten usiłował się podnieść. Przygwoździło go do ziemi dwadzieścia włóczni, a następnie barbarzyńcy odrąbali mu prawą rękę i głowę. Zwycięstwo, niczym kapryśna żona, raptownie przechyliło się na stronę Persów. Tamtego dnia dla Ksenofonta umarli bogowie. Od tej pory czuł w swym sercu pustkę, choć jego rozum nadal kazał mu wierzyć. Bez bogów świat jest niczym, jedynie miejscem męczarni i rozczarowań, istniejącym bez porządku i bez przyczyny. Od dnia bitwy pod Kunaksą Ksenofont rzadko zaznawał spokoju umysłu. Głęboko westchnął i starał się odepchnąć gorzkie wspomnienia. Nagle rozległo się dyskretne stukanie do drzwi. – Wejść – powiedział wódz i w progu pojawił się jego starszy służący, Tinos. Niósł puchar mocno rozwodnionego wina. Ksenofont uśmiechnął się i podziękował mu. Dwóch innych służących przyniosło źródlaną wodę na kąpiel, po której wytarli swego pana do sucha. Jego spiżowa zbroja czekała – tak wypolerowana, że złociście połyskiwała, a żelazny hełm lśnił niczym najczystsze srebro. Jeden służący pomógł Ksenofontowi włożyć białą płócienną tunikę, drugi założył mu przez głowę napierśnik i po bokach zacisnął klamry. Zamocowali i związali mu na biodrze nabijaną spiżem krótką skórzaną spódniczkę oraz spiżowe nagolenniki. W końcu odprawił wszystkich machnięciem ręki i wziął pas z mieczem. Skóra pasa była podziurawiona, na spiżowej pochwie widniało sporo wgnieceń, lecz klinga żelaznego miecza prezentowała się doskonale. Ksenofont wyjął broń, ciesząc się znakomitym wyważeniem krótkiego ostrza i obitej skórą rękojeści. Wzdychając, schował miecz do pochwy, otoczył się pasem i zapiął go w talii. Podniósł hełm i przeczesał kitę z białego końskiego włosia. Z hełmem pod pachą odwrócił się ku drzwiom. Tinos otworzył je i Ksenofont wyszedł na dziedziniec. Trzy służące ukłoniły się, gdy je mijał. Odpowiedział im uśmiechem i podniósł

twarz do słońca. Był piękny dzień. Trzej heloci przygotowywali nasyp z piasku. Zgodnie z instrukcjami sędziów kształtowali wzgórza, doliny i strumienie. Wódz zatrzymał się i przez moment przyglądał ich pracy. – To wzgórze powinno być nieco wyższe i bardziej strome – rzucił w stronę jednego z mężczyzn. – Rozszerzcie też dno doliny. Tam zostanie stoczona bitwa, żołnierze muszą mieć dużo miejsca. Odszedł. Minął otwartą bramę dziedzińca i ruszył ku stokowi, na którym stała kapliczka Ateny Patrzącej. Świątynia była niewielka: zaledwie trzy kolumny wspierały niski dach, lecz wewnątrz znajdował się święty ołtarz. Ksenofont wszedł do budowli, wyjął miecz i postawił go w progu. Potem klęknął przed ołtarzem, na którym stał srebrny posążek wysokiej i smukłej kobiety w doryckim hełmie i z ostrym mieczem w dłoni. – Chwała ci, Ateno, bogini mądrości i wojny – odezwał się wódz. – Żołnierz cię pozdrawia. Zamknął oczy w modlitwie, powtarzając znajome słowa, które wypowiedział po raz pierwszy pięć lat przed opuszczeniem ziem Persów. – Jestem żołnierzem, Ateno. Nie pozwól, żeby już dobiegły kresu dni mojej chwały. Dokonałem tak niewiele. Pragnę żyć dostatecznie długo, aby zanieść twoją statuetkę w samo serce barbarzyńskiego świata. Podniósł oczy na posążek, w głębi serca żywiąc nadzieję na reakcję bogini, choć doskonale wiedział, że za całą odpowiedź musi mu starczyć jej milczenie. Po chwili wstał i wyszedł z kapliczki. Dostrzegł jakiś ruch na akropolu i przyjrzał się dwóm obejmującym się chłopcom. Zmrużył oczy, a wówczas rozpoznał jednego z nich. Hermias. Doszedł do wniosku, że w takim razie drugim jest pewnie znany mu ze słyszenia młodzieniec krwi mieszanej, ten, którego nazywano Savrą. Często widywał tego dziwnego chłopca, jak biegał po dachach i przeskakiwał wysokie mury. Tylko dwa razy widział go z bliska. Z powodu swego zakrzywionego niczym u jastrzębia nosa młodzik nie był ani tak męsko przystojny jak Leonidas, ani apollińsko piękny jak Hermias, niemniej jednak miał coś w sobie. Najbardziej przyciągały wzrok jego przeszywające błękitne oczy – patrzące równocześnie ostrożnie i w sposób wyzywający. Chłopiec nosił się też z dumą, mimo biedy, którą klepał wraz z matką. Pewnego razu Ksenofont obserwował jego dziką galopadę po ulicy Krańcowej; młodzieńca ścigało czterech innych efebów. Przy innej okazji Savro siedział z Hermiasem przed świątynią Afrodyty. Uśmiechnął się w pewnej chwili na jakiś błahy komentarz przyjaciela, a wtedy jego oblicze osobliwie się przeobraziło – ze spojrzenia zniknęła surowość i smutna zaduma. Owa przemiana zaszokowała przechodzącego wodza, który zatrzymał się i przyjrzał Savrze. Tamten natychmiast podniósł czujnie wzrok. Wiedział, że jest obserwowany. Znowu się zmienił na twarzy, niczym nałożona maska jego rysy przybrały ponownie wyraz powagi, Ateńczyk zaś poczuł nagły chłód, gdy skupiły się na nim jasne oczy młodzieńca.

Ksenofont wrócił myślą do genialnego Leonidasa. Chłopiec wyrastał na prawdziwego Spartanina, był wysoki i proporcjonalnie zbudowany, prezentował się majestatycznie. Urody dodawały mu piękne złote loki. Ksenofont wierzył, że młodzieniec ma zadatki na wielkiego dowódcę. Szczerze mówiąc, uważał go niemal za dar niebios. Nieczęsto finał gry strategicznej przyprawiał go o żywsze bicie serca, ale dzisiaj wprost nie mógł się doczekać pojedynku. Dotarł do gimnazjonu [w starożytnej Grecji publiczny ośrodek ćwiczeń gimnastycznych, sytuowany zwykle w gaju za miastem.] nazywanego też „równinami”. Tutaj, zwykle o zmroku, młodsi chłopcy doskonalili się w posługiwaniu mieczem, walcząc treningowymi drewnianymi imitacjami. Jednak każdego dnia tygodnia spartańska armia odbywała poranne manewry. Dzisiejszy dzień był szczególny – Ksenofont uprzytomnił sobie ten fakt, przekraczając niski mostek na południe od „równin”. Dziś zobaczy paradę młodych mężczyzn. Odczuwał ogromny podziw dla spartańskiego systemu militarnego, choć był on bezpośrednim powodem jego wygnania: walcząc po stronie Spartan przeciwko swoim rodakom, zamknął sobie drogę powrotną do Aten. Spartanie stworzyli idealną armię przy pomocy zasad tak prostych, że Ksenofont stale się dziwił, dlaczego inne polis ich nie skopiowały. Spartańskich potomków płci męskiej od małego szkolono w grupach wiekowych, przy czym za granicę dojrzałości uważano dwudziesty rok życia. Mali chłopcy wspólnie dorastali, razem się uczyli, a zawarte we wczesnym dzieciństwie przyjaźnie procentowały później podczas bitew – w falandze. Przebywali razem, walczyli obok siebie, aż osiągali perfekcję. W dwadzieścia lat od osiągnięcia wieku męskiego mogli się wycofać z wojska. Właśnie struktura falangi czyniła armię spartańską niepokonaną. Formacja była wielowarstwowa. Pierwsze szeregi składały się z mężczyzn trzydziestoletnich (dziesięć lat od osiągnięcia wieku męskiego) – wytrzymałych i zaprawionych w boju, a jednak ciągle jeszcze młodych i silnych, przywykłych do żelaznej dyscypliny; wojownicy ci walczyli i zwyciężali już w wielu bitwach. Za nimi kroczyli czterdziestolatkowie (dwadzieścia lat od wieku męskiego) – dumni, naznaczeni bitewnymi bliznami i zahartowani wieloletnim wojennym doświadczeniem. Wreszcie formację zamykały szeregi młodych rekrutów, dwudziestolatków dopiero uczących się praktycznych prawideł walki od starszych wojowników. W trakcie uroczystych defilad do falangi dołączały również wiekowo posegregowane rzędy efebów: od dziewiętnastolatków do dziewięciolatków. Czy to nie zdumiewające, że spartańskiej armii nigdy nie pokonał w otwartym polu żaden wróg o równej liczebności? „Czy kiedyś wreszcie zrozumiecie tę prostą prawdę?” – Ksenofont publicznie zadał to głośne pytanie swemu rodzinnemu miastu, Atenom. „Chcecie dominować? Więc weźcie przykład ze Sparty. Ale nie, wy oczywiście nie zamierzacie się uczyć od swoich wrogów! Nie wy!” Ateny i Sparta starły się w długiej i kosztownej wojnie na Półwyspie Peloponeskim. Ksenofont często wspominał ten najgorszy okres swego życia – dwadzieścia lat temu, gdy spartańska armia

oblegała Ateny i jego rodzinne miasto, błogosławione dotąd przez bogów, zmuszone zostało do poddania się. Nigdy nie zapomni wstydu, który odczuwał tamtego dnia. W dodatku... jako żołnierz i wódz, jako człowiek światły, studiujący sztukę wojenną... jak mógł nienawidzić Spartan? Podnieśli sztukę walki do niewyobrażalnych wręcz szczytów. – Jak zawsze, przyszedłeś w pełnym rynsztunku wojennym – odezwał się nagle Agezylaos. Ksenofont zamrugał. Jego umysł podróżował daleko od Sparty, więc uśmiechnął się prawie zmieszany. Spartański król siedział na wąskiej kamiennej ławie w cieniu cyprysowego drzewa. – Przepraszam, panie – odparł wódz, kłaniając się – prawdziwie się zatraciłem w myślach. Agezylaos pokiwał głową i wstał. Dopiero wtedy widoczna stała się jego ułomność – krzywa stopa. Ten przystojny mężczyzna o ciemnej brodzie i przeszywających błękitnych oczach był pierwszym spartańskim królem w historii, który cierpiał na cielesną deformację. Straciłby koronę, gdyby wódz Lizander nie wstawił się za nim u bogów i ludzi. – Za dużo myślisz, Ateńczyku – ocenił król, poufale biorąc Ksenofonta pod ramię. – O czym medytowałeś dzisiejszego ranka? O Atenach? Persji? Braku nowej kampanii? A może pragniesz wrócić do swojego majątku w Olimpii i odmówić nam przyjemności przebywania w twoim towarzystwie? – O Atenach – przyznał krótko Ksenofont. Agezylaos ponownie pokiwał głową, jego sprytne oczy znieruchomiały na twarzy rozmówcy. – To wielki ciężar zdradzić własny lud i zostać wygnanym z ojczyzny. Jednak punkt widzenia zmienia się, mój przyjacielu. Gdybyś otrzymał dowódcze stanowisko w Atenach, być może wojna nie byłaby taka krwawa i przewlekła... może nawet w ogóle by do niej nie doszło... Pewnie zostałbyś bohaterem. Jeśli chodzi o mnie, cieszę się, że nie dowodziłeś ateńską armią. Mielibyśmy wówczas znacznie większe straty w ludziach. – Ale i tak odnieślibyście zwycięstwo? – spytał nieco retorycznie Ksenofont. – Byłoby to doprawdy niesamowite starcie – przyznał Agezylaos z chichotem. – Ponieważ w bitwie liczą się nie tylko strategiczne talenty wodzów, lecz również przymioty samych wojowników. Dwaj mężczyźni podeszli do wierzchołka niskiego wzgórza i usiedli w pierwszym rzędzie kamiennych ław, z których rozciągał się widok na „równiny”. Szereg dwudziestolatków, liczący dwustu czterdziestu mężczyzn, świeżo wcielono do ósmej formacji i Ksenofont obserwował z zainteresowaniem ćwiczenia nowych rekrutów, którym towarzyszyły trzy tysiące regularnych żołnierzy – trenowali klasyczne natarcia, nagłe zwroty, manewr przełamania i defensywnego wsparcia lewej flanki. Gdy spoceni mężczyźni dostrzegli króla na wzgórzu nad sobą, wstąpiły w nich nowe siły i z bojowym okrzykiem bez reszty zatracili się w manewrach, jednak Agezylaos nie patrzył na nich. Odwrócił się do Ksenofonta.

– Nasze poglądy są czasem zbyt ciasne – oznajmił król, po czym zdjął hełm z czerwonym pióropuszem i położył go obok siebie na siedzisku. – Ciasne poglądy? – powtórzył wódz. – Czy nie w konserwatyzmie i surowości tkwi najwspanialsza siła Sparty? – Siła i słabość, przyjacielu, często okazują się równie bliskie sobie, jak mąż i żona. Jesteśmy silni, ponieważ posiadamy dumę. Jesteśmy słabi, gdyż owa duma krępuje nasz własny rozwój. – Zatoczył krąg ręką, wskazując okolicę wokół miasta. – Gdzie się znajdujemy? Głęboko na południu, z dala od szlaków handlowych. Sparta to małe państwo. Pycha nie pozwala nam na małżeństwa w obrębie rodów, chociaż nie są one przeciwne żadnemu prawu i z tego powodu cierpi wielu prawdziwych Spartan. Na tym polu stoi trzy tysiące mężczyzn, jedna trzecia całej naszej armii i dlatego właśnie potrafimy zwyciężać w bitwach, lecz nigdy nie zbudujemy imperium. Żal ci Aten? Więc posłuchaj, co ci powiem. Twoje rodzinne miasto przetrwa wszystkie kataklizmy dziejowe i będzie się pomyślnie rozwijać długo po dniu, w którym my, Spartanie, staniemy się już tylko historią. Ateny posiadają bezpośredni dostęp do morza. Leżą w samym centrum, są sercem Grecji. Pokonamy je w tysiącu bitew, a jednak całą wojnę przegramy. Agezylaos potrząsnął głową i zadrżał. – Poczułem głęboko w duszy lodowate tchnienie straszliwego lęku – oświadczył. – Wybacz mi moje czarnowidztwo. Ksenofont przesunął wzrok ponownie na mężczyzn walczących na „równinach”. W smutnych słowach króla było sporo prawdy. Mimo swej ogromnej potęgi militarnej, Sparta była jedynie małym polis, którego populację stale zmniejszały wyczerpujące wojny toczone na Półwyspie Peloponeskim. Wódz spojrzał na przyjaciela i zmienił temat. – Zdradzisz mi, jaką nagrodę przeznaczyłeś za zwycięstwo w grze strategicznej? Agezylaos uśmiechnął się, zapominając o melancholii. – Dla dzisiejszego triumfatora mam wyjątkowy prezent, a mianowicie jeden z siedmiu mieczy króla Leonidasa. Ksenofont otworzył szeroko oczy. – Prawdziwie królewski to dar, panie – szepnął. Jego rozmówca wzruszył ramionami. – Mój bratanek jest powinowatym wielkiego bohatera i nosi jego imię. Wypada, by miał wyjątkową klingę. Dałbym mu ten miecz tak czy owak na urodziny, które przypadają za trzy tygodnie. Warto jednak połączyć obie okazje, dzięki czemu chłopiec zachowa piękne wspomnienie dzisiejszego dnia. Zwycięży w grze i otrzyma miecz. Sam go wygrałem przed trzydziestu laty. – To rzeczywiście ładny gest, mój panie, tyle że... Co zrobisz, jeśli zwycięży ten drugi?

– Bądź poważny, Ksenofoncie. Leonidas mierzy się z pół–Macedończykiem, kimś niewiele lepszym od heloty. Jak może nie wygrać? Jest Spartaninem, w jego żyłach płynie królewska krew. Poza tym, wszak będziesz głównym sędzią, więc jestem pewny, że możemy liczyć na sprawiedliwy werdykt. – Sprawiedliwy? – odparował wódz, odwracając się, by nie okazać królowi gniewnego oblicza. – Moim zdaniem najważniejsza jest uczciwość. – Och, nie bądź taki oficjalny – rzucił Agezylaos, otaczając przyjaciela ramieniem. – To tylko dziecięca gra. Jak możemy komukolwiek zaszkodzić? – No właśnie, jak? – odparł dowódca. Parmenion zwolnił, gdy dobiegał do domu Ksenofonta, budynku o białych ścianach. Goście już się gromadzili. Na skraju tłumu dostrzegł Hermiasa, pogrążonego w rozmowie z Gryllosem. W Parmenionie zapłonął gniew, gdy przypomniał sobie krótkie, potężne haki pięścią, które otrzymał od swego wroga. Przez chwilę czuł nieodparte pragnienie, by przejść zatłoczoną ulicę, złapać Gryllosa za włosy i walić jego głupią głową o ścianę tak długo, aż kamienie spłyną krwią. „Uspokój się!”, polecił sobie. Doskonale wiedział, że spotka tu Gryllosa – jako syn Ksenofonta był przecież w swoim domu. Miał też trzymać czarny płaszcz hańby, który wręczy Leonidasowi w przypadku jego przegranej. Parmeniona irytował jednak fakt, że Gryllos cieszył się tak dużym poważaniem w koszarach; był wręcz lubiany. „Jak to jest – zastanowił się młodzieniec – że Ateńczyk potrafi zdobyć sympatię tych chłopców, ja zaś nie? Gryllos nie ma przecież w swoich żyłach ani kropli spartańskiej krwi, a mój ojciec był lacedemońskim bohaterem!” Przegonił gorzkie myśli z umysłu, przedzierając się przez tłum i kierując ku dwóm chłopcom. Szybko go zauważyli. Gryllos spostrzegł go pierwszy; uśmiech na jego twarzy zamarł. Oczy zmrużył w grymasie pogardy. – Witamy w dzień twego poniżenia – wysyczał. – Trzymaj się ode mnie z daleka, Gryllosie – ostrzegł go Parmenion drżącym głosem. – Na twój widok robi mi się niedobrze. I wiedz jedno: jeśli jeszcze raz na mnie napadniesz, zabiję cię. Żadnych więcej ciosów! Żadnych sińców. Czekają cię tylko robaki i śmierć! Syn Ksenofonta jak porażony zatoczył się w tył i upuścił na ziemię czarny płaszcz. Szybko się jednak otrząsnął, podniósł materiał i zniknął z nim w progu domu. Parmenion odprowadził go wzrokiem, po czym odwrócił się do Hermiasa. Spróbował się uśmiechnąć, lecz mięśnie twarzy wciąż miał napięte i zesztywniałe. Podczas próby uściskania przyjaciela Hermias się odsunął. – Bądź ostrożny – szepnął ostrzegawczo. – To zły omen dotykać płaszcza! Parmenion dopiero teraz zauważył czarną wełnianą chlajnę z kapturem przewieszoną przez

ramię Hermiasa. – To tylko płaszcz – wyszeptał, gładząc tkaninę. Ten, kto przegra w grze, zejdzie z pola bitwy odziany w płaszcz i zakapturzony, by ukryć swój wstyd. Każdy Spartanin czułby się poniżony, lecz Parmenion nie dbał o hańbę. Jeśli zwycięży Leonidas, poczuje wstyd, że przegrał z takim tępakiem. Płaszczem kompletnie się nie przejmował. – Chodź – powiedział Hermias, biorąc przyjaciela pod ramię. – Pospacerujmy przez chwilę. Nie powinniśmy znaleźć się za wcześnie na placu gry. Jak się czuje twoja matka? – Wydaje się ostatnio silniejsza – odrzekł Parmenion. Bardzo chciał, by to kłamstwo okazało się prawdą. Kiedy odchodzili, usłyszał wiwaty i odwrócił się. Pojawił się właśnie złotowłosy Leonidas. Parmenion przypatrywał mu się przez moment z zazdrością. Młodzi mężczyźni tłoczyli się wokół przybysza, na wyścigi życząc mu szczęścia. Przyjaciele dotarli do kamiennej ścieżki prowadzącej do kapliczki Zeusa Ammoniosa, małego, kolistego budynku z białego kamienia, przed którym stały marmurowe rzeźby przedstawiające hoplitów. Stąd rozciągał się widok na święte jezioro i – już za miastem – skrytą wśród drzew świątynię Afrodyty, bogini miłości. – Jesteś podenerwowany? – spytał Hermias, gdy usiedli przy marmurowych posągach. – Żołądek mam ściśnięty, ale umysł spokojny – odparł. – Jaki szyk zastosujesz? – Nowy. – Parmenion w kilku zdaniach naszkicował swój plan. Hermias wysłuchał w milczeniu, po czym potrząsnął głową. – Nie możesz tego zrobić, Savro! Proszę, posłuchaj mnie! Taki szyk jest nie do pomyślenia! Parmenion zachichotał, zaskoczony gwałtowną reakcją przyjaciela. – Ależ to tylko gra, a nie prawdziwa bitwa, Hermiasie. Drewniane żołnierzyki i kostki. Czyż nie chodzi o to, by zwyciężyć? – Tak, tak, lecz... Oni nigdy ci na to nie pozwolą. Bogowie, Savro, bogowie nigdy ci nie pozwolą. Nie rozumiesz? – Nie – odpowiedział Parmenion. – Zresztą, jakie to ma znaczenie? Dzięki temu fortelowi widzowie nie będą się musieli nudzić podczas dwugodzinnej batalii. Wygram czy przegram, rozgrywka nie potrwa dłużej niż kilkanaście minut. – Nie sądzę – szepnął Hermias. – Wracajmy już. Dziedziniec Ksenofonta był zatłoczony, goście usadawiali się na zacienionych ławach w rzędach na zachodniej ścianie. Parmenion był nieprzyjemnie świadom swojego nędznego wyglądu w przykusym chitonie, jednak jego matka posiadała jedynie maleńkie gospodarstwo i ze swych skromnych dochodów musiała wysupłać pieniądze na jedzenie, ubranie i wojskowe szkolenie syna. Każdy młody Spartanin płacił za posiłki i zakwaterowanie w koszarach, a niemożność wniesienia wymaganych opłat oznaczała utratę pozycji w społeczności. Gdy

ubóstwo nagle spadało na jakąś rodzinę, traciła ona nie tylko prawo do głosowania, lecz nawet przywilej określania się mianem Spartan. A to był największy wstyd, jakiego mógł doświadczyć mieszkaniec tego państwa. Chłopiec usunięty z koszar musiał podjąć pracę i zamieniał się w kogoś niewiele lepszego od heloty. Parmenion otrząsnął się z posępnych myśli i uważnie przyjrzał wymodelowanemu w piasku polu bitwy. Dziesięć stóp kwadratowych. Obok prezentował się stojak zapełniony drewnianymi żołnierzykami. Po lewej figurki barwy złotej, po prawej purpurowe. Proste i pozbawione ozdób żołnierzyki, a jednak wyglądali całkiem ładnie. Parmenion sięgnął w dół i podniósł pierwszą linię złotych hoplitów. Postaci wyrzeźbione zostały w białym drewnie, ale lata ciągłego używania zabarwiły je na żółto. Figurek na stojaku było zaledwie dziesięć, symbolizowały wszakże stu ciężkozbrojnych wojowników. Nosili okrągłe tarcze, włócznie i krótkie miecze. Wyrzeźbiono ich z dużą dbałością o szczegóły, mieli na sobie nawet skórzane spódniczki i nagolenniki ze spiżu. Tylko ich hełmy były już przestarzałe: zakrywały im całe twarze, miały pióropusze; nie produkowano takich od dobrych trzydziestu lat. Stare i niemal święte figurki. Według legendy tymi samymi żołnierzykami wielki Leonidas jedenastokrotnie pobił swojego wroga w dorocznym finale gry strategicznej. Parmenion odstawił na miejsce rząd Spartan i podszedł do skiritajów. Żołnierzyki były wyrzeźbione mniej dokładnie i nie tak stare. Mężczyźni nie nosili włóczni, na głowach zaś mieli okrągłe skórzane czapki. Młodzieniec dostrzegł przed sobą cień i podniósł oczy. Nad nim stał wysoki wojownik w żółtym chitonie oblamowanym złotą nitką. Prezentował się niezwykle dostojnie – miał regularne rysy, blond włosy przetykane srebrną siwizną, oczy w odcieniu czystego błękitu letniego nieba. Mężczyzna uśmiechnął się do chłopca. – Pewnie jesteś Parmenion. Witaj w moim domu, młody wodzu. – Dziękuję ci, panie. Pobyt tutaj to dla mnie prawdziwy honor. – Niewątpliwie – zgodził się Ksenofont – lecz w pełni zasłużyłeś na ten zaszczyt. Chodź ze mną. Parmenion podążył za wodzem do zacienionej alkowy udekorowanej wspaniałą kompozycją purpurowych kwiatów, która drapowała ścianę niczym królewski płaszcz. – Sędziowie ciągnęli słomki – odezwał się Ksenofont – i wyszło na to że do ciebie będzie należał pierwszy ruch. Musisz mi teraz przekazać trzy pierwsze rozkazy, które wydasz. Parmenion zrobił potężny wdech. Nagle zawiodły go nerwy i na kilkanaście sekund zapatrzył się w zebrany na dziedzińcu tłum. W trakcie prawdziwej bitwy właściwie niemożliwe było odwołanie wydanych wcześniej rozkazów, trudno było bowiem błyskawicznie zmienić strategię w jazgocie uderzających o tarcze mieczy tysięcy walczących ze sobą mężczyzn. Dlatego też

każdy uczestnik gry jeszcze przed jej rozpoczęciem przekazywał sędziom trzy pierwsze rozkazy – na wypadek, gdyby naszła go ochota zmienić któryś pod wpływem niebezpiecznego ruchu przeciwnika. – Czekam, młodzieńcze – szepnął ponaglająco Ksenofont. Parmenion zwrócił jasnobłękitne oczy na przystojnego Ateńczyka, po czym zwięźle zreferował mu swoją strategię bitwy. Z uwagą obserwował reakcję wodza. Ksenofont wysłuchał go z kamienną twarzą, następnie westchnął i potrząsnął głową. – Główny sędzia nie może udzielać rad, zatem powiem ci tylko, że jeśli Leonidas wybierze jedną z czterech... no, może nawet pięciu opcji, twoja klęska będzie katastrofalna. Rozważyłeś oczywiście taką możliwość? – Tak, panie. – Czy wziąłeś także pod uwagę kwestię tradycji i spartańskiej dumy? – Pragnę jedynie wygrać tę jedną bitwę. Ksenofont zawahał się. I tak powiedział już zbyt dużo. W końcu pokiwał więc tylko głową i wrócił do rytuału. – Niech bogowie obdarzą cię łaską, Sparto – oznajmił i skłonił się. Parmenion odpowiedział ukłonem i przez chwilę śledził wzrokiem Ateńczyka, który zmierzał długimi krokami do Leonidasa. Chłopiec z trudem przełknął ślinę. Jeśli wódz jest przyjacielem Leonidasa i wyjawi mu bitewny plan przeciwnika... Nie, nie wolno mu nawet tak myśleć! Parmenion zbeształ się za swoje podejrzenia. Ksenofont był znamienitym wodzem i nigdy nie zniżyłby się do takiej podłości. Pod Kunaksą, gdy na jego oczach ginęli przyjaciele, przejął dowództwo nad zdemoralizowaną grecką armią i w nieustannych ciężkich bojach wywalczył jej drogę powrotną do wybrzeża przez rozległe imperium Persji. Nie, nie, taki człowiek by go nie zdradził. Z drugiej strony, był jednak ojcem Gryllosa i przyjacielem rodziny Leonidasa. Tłum rósł z każdą chwilą. Młodzieniec obserwował nadejście Agezylaosa otoczonego dowódcami i dwójką faworytów. Król skłonił się wiwatującym gapiom i pokuśtykał na swoje miejsce pośrodku pierwszego rzędu, tuż przy nasypie z piasku. Parmenion miał spierzchnięte usta; ruszył w kierunku Hermiasa, starając się nie patrzeć na płaszcz hańby. Ksenofont poprosił do siebie pozostałych dwóch sędziów. Przez kilka minut z nimi konferował, po czym usiadł obok króla. Pierwszy z sędziów – starszy mężczyzna o krótko przyciętych siwych włosach i schludnie przystrzyżonej bródce – przystąpił do Parmeniona. – Witaj, jestem Klearchos – oznajmił. – Rozmieszczę twoją armię tak jak rozkażesz, młody wodzu. Gdy będziesz potrzebował czasu na zastanowienie, poproś. Poza tym, nie udzielę ci żadnych rad. – Otworzył sakiewkę na biodrze i wyjął z niej trzy kostki. W sześciu wgłębieniach na każdej z nich namalowano cyfry od trójki do ósemki. – Aby ustalić straty w ludziach, będę

rzucał tymi kośćmi. Najwyższa cyfra i najniższa odpadają, zostaje trzecia. Ona określi liczbę ofiar. Rozumiesz? – Oczywiście – odparł Parmenion. – Tak, zasady są proste – stwierdził Klearchos. – Rzeczywiście – przyznał Parmenion. Starzec odszedł i stanął obok żółtej armii, tymczasem drugi sędzia ulokował się po przeciwnej stronie nasypu przy żołnierzykach purpurowych. Parmenion po raz pierwszy w dniu bitwy badawczo wpatrzył się w Leonidasa. Przeciwnik wyszczerzył zęby w drwiącym uśmiechu. Był uważany za niezwykle przystojnego mężczyznę, lecz mimo bujnych złotych loków i twarzy o regularnych rysach Parmenion dostrzegał jedynie brzydotę okrutnej natury swego wroga. Jak to było w zwyczaju, uczestnicy gry obeszli nasyp, by z bliska spojrzeć sobie w oczy. – Ustąpisz przed spartańskim złotem? – spytał Parmenion zgodnie z rytuałem. – Spartańska purpura nigdy nikomu nie ustępuje – odparł Leonidas. – Przygotuj się na śmierć. Na te słowa tłum zareagował entuzjastycznymi oklaskami. Król wstał i podniósł ręce w geście nakazującym milczenie. – Moi przyjaciele, dzisiaj ofiarowuję wyjątkowe trofeum dla zwycięzcy: jeden z siedmiu mieczy króla Leonidasa! – Wzniósł żelazną klingę ku słońcu. W blasku promieni wyglądała jak ze szczerego srebra. Wśród publiczności podniósł się wielki ryk. Leonidas pochylił się do Parmeniona. – Poniżę cię, mieszańcu. – Twoja krew cuchnie gorzej niż krowi tyłek! – błyskawicznie odparował Parmenion, radując się z rumieńców, które zapłonęły na policzkach Leonidasa. Obaj młodzieńcy wrócili na swoje miejsca. – Zaczynać! – rozkazał Ksenofont. Klearchos zrobił krok do przodu. Wódz Parmenion rozkazuje wojskom z piątego korpusu Lizandera, ze skiritajami po lewej, szesnaście rzędów, Spartanami w środku, szesnaście rzędów i najemnymi oszczepnikami za konnicą po prawej. Wódz stanie z tyłu, za centrum swojej formacji! – Parmenion wychwycił w tłumie obserwatorów sporo gestów dezaprobaty; starzy wojownicy z politowaniem kręcili głowami. Doskonale wiedział, w czym rzecz. Żaden dowódca nie może oczekiwać, iż jego ludzie będą gotowi oddać za niego życie, jeśli nie będzie miał odwagi stanąć wraz z nimi na pierwszej linii. Trzech helotów podeszło do nasypu i umieściło szeregi drewnianych żołnierzy we wskazanych miejscach na piasku.

Teraz do tłumu przemówił drugi sędzia: – Wódz Leonidas rozkazuje trzeciemu korpusowi Agezylaosa. Spartanie po prawej, dziesięć rzędów, konnica pośrodku, skiritajowie i oszczepnicy po lewej. Sam ustawi się w drugiej linii na środku pola. – Na widowni rozległ się aplauz. Leonidas skłonił się. Zachował się tak, jak powinien postąpić spartański dowódca – stanął tuż za pierwszym rzędem. Widzowie pochylili się do przodu i uważnie wpatrzyli w szyki uczestników gry. Wszyscy sądzili, że Parmenion planuje bitwę defensywną, gotów odeprzeć frontowy szturm. Leonidas rozciągnął linię i planował tradycyjny boczny atak z lewej strony. Zamierzał otoczyć wroga. W tej sytuacji dużo powinno zależeć od kości, które przesądzą o stratach. Klearchos odchrząknął. Wszyscy w tłumie znali słowa, które miały teraz paść. Powszechnie podejrzewano, że Parmenion nie wykona żadnego ofensywnego ruchu i jego spartańskie złoto będzie czekać na szarżę Leonidasa, o wyniku batalii zaś zadecydują kości. Zapadła całkowita cisza, gdy Klearchos przemówił: – Wódz Parmenion rozkazuje konnicy ruszyć naprzód, a później skręcić ku środkowej formacji wroga. – Wszystkie oczy zwróciły się na stojącego przy Leonidasie sędziego. Pierwszych trzech ruchów nie można było zmienić. Młodzieniec powinien teraz również użyć jazdy. Rozpoczęcie bitwy od konnicy było niezwykłe, chociaż nie niesłychane. – Wódz Leonidas rozkazuje swoim oszczepnikom i skiritajom ruch naprzód i w prawo. Widzowie zaczęli szeptać, ponieważ Leonidas wyraźnie nie przewidział ataku konnicy i nie wydał swoim jeźdźcom żadnych rozkazów. Helota pchnął prętem mierniczym trzech drewnianych żółtych konnych do przodu. Sędziowie naradzili się i do tłumu przemówił Ksenofont: – Zgadzamy się jednomyślnie, że zaskakująca szarża wodza Parmeniona rozgromiła konnicę przeciwnika, zmuszając ją do cofnięcia się między rzędy hoplitów. Liczba ofiar jest następująca: sześćdziesiąt po stronie Leonidasa, dziewięć po stronie Parmeniona. Ponad wrzaskiem gapiów rozległ się głos Klearchosa: – Wódz Parmenion poleca Spartanom i skiritajom, by połączyli się w jedną kolumnę i ruszyli biegiem na prawą flankę wroga. Trzydzieści dwa rzędy. Parmenion stał nieruchomo, wpatrując się w Leonidasa, który wyglądał jak porażony gromem – nie wierząc własnym oczom, gapił się na zmasowany atak przeciwnika. Parmenion wyobrażał sobie, jak czuje się jego wróg, który nie przewidział ani pierwszego, ani drugiego posunięcia. Obaj świetnie zdawali sobie sprawę z tego, że żadna armia spartiatów nawet nie weźmie pod uwagę zmieszania się ze skiritajami. Żadna grecka armia nigdy nie zaatakowałaby również prawego skrzydła przeciwnika, gdyż jest to zawsze najsilniejszy element jego szyku. Ponadto dodatkowo obnaża się w ten sposób podatną na zranienie prawą część ciała żołnierzy, ponieważ – jak wiadomo – tarczę nosi się na lewym ramieniu. Falanga staje się tym samym

łatwym celem oszczepów, kamieni, strzał i miotanych przez wroga głazów. „Ale nie w tej bitwie – pomyślał Parmenion. – I nie dziś”. Środkowa formacja Leonidasa została już przecież rozbita przez konnicę, toteż złotowłosy wódz nie miał w pobliżu ani łuczników, ani skiritajów z kamieniami. Nikt nie zagrażał pierwszej linii Parmeniona. Młodzian intensywnie patrzył w oczy przeciwnikowi, pragnąc zapamiętać każdą zmianę wyrazu jego twarzy. Chciał dostrzec i zapisać głęboko w pamięci jego reakcję na klęskę. – Wódz Leonidas rozkazuje sześciu tylnym rzędom wystąpić w celu otoczenia wroga. Parmenion nie posiadał się z radości, lecz stłumił zewnętrzne oznaki triumfu; jedynie pulsowanie nozdrzy i przyspieszony oddech zdradzały jego podniecenie. Leonidas został pokonany. Zmasowana szarża odniosła skutek – Parmenion przerzedził jego falangę do czterech szeregów. Heloci podnieśli rzędy żołnierzyków i odpowiednio je ustawili. Sędziowie nie potrzebowali się nawet naradzać. Każdy żołnierz w tłumie doskonale wiedział, co się zdarzy, kiedy trzydziestodwurzędowa falanga natrze na zaledwie cztery rzędy przeciwnika. Siła i męstwo garstki nie jest w stanie powstrzymać impetu takiej szarży. Leonidas nie tyle został pobity, co wręcz zmiażdżony. Złotowłosy Spartanin przez jakiś czas gapił się tępo na żołnierzyki, potem wycofał się i długo szeptał coś gorączkowo do swego sędziego. Słowa mężczyzny oszołomiły Parmeniona. – Wódz Leonidas prosi sędziów, by odwołali drugi rozkaz wodza Parmeniona, ponieważ ów rozkaz nie jest wiarygodny. Gdyby takie polecenie wydano podczas bitwy, Spartanie nie wykonaliby go. Parmenion poczerwieniał i zerknął na króla. Agezylaos siedział wyprostowany rozmawiał z jakimś młodym człowiekiem po swojej prawej stronie. Ksenofont zawołał do siebie sędziów. Naradzali się z dala od tłumu, ale wszyscy widzieli, że dyskusja jest gorąca. W Parmenionie zamarło serce. Patrzył na maleńkie pole bitwy i drewnianych żołnierzy znieruchomiałych w przerwanym boju. Czy sędziowie mogli go zdyskwalifikować? Oczywiście, że tak. Podniósł wzrok i przesunął spojrzeniem po rzędach widzów. „Kimże ty właściwie jesteś, Parmenionie?”, zapytał się w duchu. Mieszańcem, prawie nędzarzem. Nikomu tu na tobie nie zależy, jesteś nikim, twoje racje się nie liczą. To miał być wielki dzień Leonidasa, a ty go zepsułeś. Ksenofont wrócił do piaskowego nasypu. Tłum czekał niecierpliwie na werdykt. Nawet król pochylił się do przodu i utkwił oczy w Ateńczyku. – Pojedynek był tak interesujący, że aż podzielił sędziów – oznajmił. – Prawdą jest, że połączenia w zwartą formację skiritajów i hoplitów nie sposób uznać za honorowe, a może nawet prawdopodobne. – Zrobił pauzę. Widzowie potakująco kiwali głowami. Parmenion poczuł na sobie spojrzenie Leonidasa, który pozwolił sobie na drwiący uśmieszek. Parmenion przełknął

ślinę. – Jednakże – kontynuował Ksenofont – wydaje mi się, że w tej grze nie chodzi o honor, lecz o taktykę i dyscyplinę. Wódz Parmenion, znając siłę swego wroga i wiedząc, że użył on tej samej strategii w poprzednich pięciu bitwach, wybrał niezwykły sposób działania, za co należy mu się pochwała. Jestem Ateńczykiem, lecz przemawiam jako człowiek, który szczerze podziwia potęgę spartańskiej armii. Mówimy o dyscyplinie, trzeba więc zadać sobie tylko jedno pytanie: Czy spartańscy żołnierze odmówiliby wykonania tego rozkazu na polu bitwy? Odpowiedź jest prosta – nie, nie odmówiliby, bowiem nie postąpili tak nigdy w całej swej chlubnej historii. – Przerwał jeszcze raz, przesunął wzrokiem po rzędach widzów, aż w końcu wpatrzył się w króla. – Ruch wodza Parmeniona pozostaje – zakończył. – Wódz Leonidas został pokonany, a skoro ustawił się w drugiej linii, należy uznać, że zginął w bitwie. Spartańskie złoto zwyciężyło. Wódz Parmenion otrzymuje tytuł najwyższego strategosa. Nie było aplauzu, Parmenion nie dbał wszakże o poklask. Odwrócił się do Hermiasa, który odrzucił na bok czarny płaszcz, po czym podszedł i uściskał przyjaciela. Tłum był oszołomiony. Król Agezylaos obrzucił Ksenofonta wściekłym spojrzeniem, Ateńczyk jednak tylko wzruszył ramionami i odwrócił się. Starzy żołnierze zaczęli dyskutować o strategii. Leonidas zrobił niepewny krok w tył. Gryllos ruszył ku niemu z płaszczem hańby, lecz przegrany zamachał jedynie ręką i nienaturalnie wielkimi krokami opuścił dziedziniec. W tym momencie podeszły wiekiem helota wyszedł z cienia i dotknął ramienia Parmeniona. – Panie, jakaś kobieta oczekuje cię przy bramie. Mówi, że musisz natychmiast z nią pójść. – Kobieta? Jaka kobieta? – spytał młodzieniec. – Chodzi, panie, o twoją matkę. Całe poczucie triumfu i radości zniknęło. Parmenion zatoczył się niczym pod ciosem i wybiegł z dziedzińca. Gdy zwycięzca zniknął, tłum nagle umilkł. Agezylaos wstał z miejsca i ruszył ku Ksenofontowi, tocząc wokół przepełnionym złością spojrzeniem. – Nie powinno było do tego dojść! – syknął król. Ksenofont pokiwał głową. – Wiem, panie – odparł ściszonym głosem – któż mógł się jednak spodziewać, że Leonidas tak kiepsko się sprawi. Nie wykazał ni krztyny strategicznego talentu, a w dodatku potraktował wroga z pogardą. Jesteś królem, panie. I głównym sędzią w Sparcie. Miałeś prawo... Mogłeś odwołać moje orzeczenie. Agezylaos odwrócił się i zapatrzył na drewniane żołnierzyki, które leżały porzucone na nasypie. – Nie – mruknął w końcu przygnębiony. – Masz rację, Ksenofoncie. Ale niech sczeznę, jeśli osobiście wręczę mój miecz mieszańcowi. Masz! Sam mu go daj.

Wódz wziął oręż i ukłonił się. Król odszedł, niedowierzająco kręcąc głową. Tłum powoli się rozpraszał. Ateńczyk wszedł w cień ganku prowadzącego do andronitisu [(gr.) – biesiadna sala dla mężczyzn.] i ze spokojem usadowił się na ławie, zwracając swe myśli ku Parmenionowi. Nagle zbliżył się do niego jego syn, Gryllos. – To było haniebne, ojcze – oświadczył chłopiec. – Rzeczywiście – zgodził się wódz. – Leonidas nie nałożył płaszcza hańby. Postąpił karygodnie. – Nie to miałem na myśli, o czym doskonale wiesz. Spartańska armia nigdy nie zmiesza się z takimi kundlami jak skiritajowie. Ruch Parmeniona złamał nasze odwieczne tradycje. Należało anulować grę i rozpocząć ją od nowa. – Odejdź, chłopcze – burknął Ksenofont – i nie wypowiadaj się na temat spraw, z których niewiele rozumiesz. Gryllos stał bez ruchu, jego twarz gwałtownie spurpurowiała od przypływu emocji. – Dlaczego mnie nienawidzisz, ojcze? – wycedził. Pytanie wręcz wstrząsnęło Ateńczykiem. – Nie czuję do ciebie nienawiści, Gryllosie. Przykro mi, że tak sądzisz. – Wstał i podszedł do syna z otwartymi ramionami. Pragnął go objąć. – Nie waż się mnie dotykać! – wrzasnął chłopiec i zrobił krok w tył. – Niczego od ciebie nie chcę. – Odwrócił się, przebiegł dziedziniec i pędem wypadł na główną ulicę. Ksenofont ciężko westchnął. Zdawał sobie sprawę, że wychowywał swoje dziecko dość surowo. Od dzieciństwa starał się konsekwentnie wpajać synowi zasady honoru, lojalności, męstwa i wierności ideałom. A jednak wszystko na próżno. Obserwował, jak Gryllos dorasta i widział rodzącą się w nim arogancję, okrucieństwo, próżność i fałsz. – Nie czuję do ciebie nienawiści, chłopcze – szepnął – ale nie potrafię cię też kochać. Już miał wejść do domu, kiedy zobaczył starego człowieka, który stał przy nasypie i z ciekawością wpatrywał się w żołnierzyki na polu bitwy. Jako gospodarzowi Ksenofontowi wypadało porozmawiać z gościem, więc ruszył do niego przez dziedziniec. – Mogę ci zaoferować jakąś przekąskę? – zapytał. Starzec podniósł oczy i śmiało spojrzał wodzowi w twarz. – Nie pamiętasz mnie, panie? – spytał, unosząc kikut prawego ramienia. – Pasjan? Na słodką Herę! Sądziłem, że nie żyjesz! – I powinienem był... Czasami szczerze żałuję, że nie umarłem. Odcięli mi prawą rękę, wodzu i zostawili, żebym się wykrwawił. Na szczęście wróciłem do domu. Droga zabrała mi szesnaście lat. – Pasjan uśmiechnął się, szczerząc pieńki połamanych i spróchniałych zębów. – Do domu – powtórzył tęsknym głosem. – Uciekliśmy Persom i utknęliśmy wśród głazów. Widzieliśmy stamtąd Agezylaosa i główne siły. Pomyśleliśmy, że lada moment przyjdą nam

z pomocą. Niestety, nie przyszli. Byliśmy przecież tylko skiritajami. Choć walczyliśmy jak wściekłe lwy, ginęliśmy jeden po drugim. Zabiłem owego dnia jedenastu ludzi. Persom się to nie spodobało, Ksenofoncie, więc odcięli mi rękę. Zdołałem jakoś powstrzymać krwawienie i znalazłem farmera, który przyłożył do rany wrzącą smołę. – Wejdź do środka, mój przyjacielu. Pozwól, że podam ci wina i coś do zjedzenia. – Nie, nie, ale dziękuję ci za uprzejmość. Przyszedłem tylko popatrzeć na zwycięstwo chłopca. – Leonidasa? – Nie, tego drugiego, Savry. Nie jest Spartaninem, Ksenofoncie, za co sławię bogów! – Skąd go znasz? Nie urodził się jeszcze, kiedy maszerowałeś na Persję. – Spotkałem go po drodze, wodzu... Dotarłem już prawie do domu... wiesz, nie miałem pojęcia, że jestem aż tak stary, póki nie zobaczyłem wzgórz mojego dzieciństwa. Przez wiele lat starałem się wrócić do domu i nagle znalazłem się tak blisko. Nie miałem sił iść dalej – zniedołężniały kaleka z popękanym wózkiem. Poprosiłem o pomoc tego chłopca, a on mi nie odmówił. Podszedł i zabrał mnie do domu mojego syna. Nawet słowem się nie zająknął, że przeze mnie przegrał wyścig. Wcale tego nie żałował. Możesz to sobie wyobrazić, panie? – Zapewne skończył na ostatnim miejscu – zauważył Ksenofont. – A wcześniej był pierwszy. Prawie już widział metę. Nie posiadam nic, czym mógłbym go obdarować w zamian za jego dobroć. Nie mam żadnego dobytku ani pieniędzy. Ale spłacę mój dług wobec niego, Ksenofoncie. Dwa razy uratowałem ci życie i teraz przychodzę, by prosić cię o pomoc. Spełnisz moją prośbę? – Oczywiście, lecz mam nadzieję, iż znasz mnie dobrze i wiesz, że gdybym był wtedy w Persji z Agezylaosem, przyszedłbym wam z odsieczą. Pasjan skinął głową. – Nie mam co do tego najmniejszych wątpliwości, wodzu. Chodzi mi tylko o dobro tego chłopca. Jest krwi mieszanej, nie ma zapewne funduszy i żadnych koneksji. Udziel mu wszelkiej możliwej pomocy, bardzo cię proszę. – Obiecuję, że to uczynię. Pasjan uśmiechnął się i powoli odszedł. Zatrzymał się na chwilę i po raz ostatni zerknął na piaskowy nasyp. – Podobała mi się ta bitwa – rzucił przez ramię. – Przyjemnie było zobaczyć tak poniżonych Spartan. Parmenion wybiegł przez bramę i popędził opustoszałymi z racji popołudniowej pory ulicami. Nie czuł ani gorącego słońca na swojej skórze, ani bolesnych sińców. Nie widział mijanych domów, nie słyszał ujadających psów, które doskakiwały mu do stóp.

Czuł straszliwą boleść i smutek, przed oczyma stała mu twarz matki. Delikatne rysy, piękny uśmiech, spokój i wyrozumiałość. Matka... Matka umierała. Umierała... Słowo powracało niczym bumerang. Oblicze matki w jego umyśle zamazało się i znikło. Parmenion nie przestawał biec. W głębi duszy właściwie wiedział, że matka niebawem odejdzie, wiedział o tym od dawna. Jej piękna niegdyś twarz ostatnio strasznie zmizerniała, ciało potwornie schudło, a oczy zmętniały. Często pluła krwią i cierpiała z powodu ogromnego bólu. Mimo tych wszystkich symptomów, serce Parmeniona nie chciało się pogodzić z faktami: usilnie wmawiał sobie, że choroba minie, że... Dotarł do ulicy Krańcowej i na skróty przeciął dzielnicę biedoty. Wpadł na tłustego handlarza i zbił go z nóg. Przez kilka następnych minut goniły go przekleństwa mężczyzny. Przed wejściem do jego domu stali w milczeniu sąsiedzi. Przepchnął się wśród nich i dotarł do łóżka matki. U wezgłowia siedziała Rea. Lekarz Astjon czekał na małym dziedzińcu, odwrócony plecami do pokoju. Z łomoczącym sercem Parmenion zatrzymał się w pół kroku. – Twoja matka odeszła – obwieściła Rea, podnosząc się i podchodząc do niego. Otoczyła młodzieńca pulchnym ramieniem, – Jej cierpienie wreszcie się skończyło. Po policzkach Parmeniona spłynęły pojedyncze łzy. Stał w bezruchu i patrzył na leżące na łóżku szczupłe ciało. – Nie poczekała na mnie – szepnął. Rea uściskała go, po czym zdecydowanym krokiem wyszła z pokoju. Łagodnie odprawiła sąsiadów i przyjaciół z domu chłopca i zamknęła drzwi. Potem wróciła do łóżka i usiadła na nim, biorąc rękę Artem w swoją. – Chodź tutaj – powiedziała do Parmeniona. – Usiądź przy niej. Tam, po drugiej stronie. Pożegnaj się z nią. – Młodzieniec podszedł niepewnie i chwycił prawą dłoń matki. Przez chwilę tak siedzieli. Milczeli. Pojawił się Astjon, lecz go nie dostrzegli, więc cicho wyszedł. – Do końca mówiła tylko o tobie – oznajmiła Rea. – Powtarzała, że jest z ciebie ogromnie dumna. Chciała na ciebie poczekać, to było jej ostatnie życzenie. Zobaczyć cię i dowiedzieć się, jak ci poszło w grze. – Zwyciężyłem, matko – szepnął Parmenion, chwytając bezwładne palce. – Okazałem się najlepszy. – Popatrzył na twarz Artemy. Matka miała zamknięte oczy, a rysy nienaturalnie zastygłe. – Wygląda tak spokojnie – zauważyła sąsiadka. Parmenion potrząsnął głową. Nie widział „spokoju”, a tylko straszliwą nieodwołalność śmierci, totalny bezruch i nieskończoną rozłąkę. Ręka matki była jeszcze ciepła, palce pozostały giętkie. Ileż razy łagodziła tymi rękoma bolesne siniaki albo po prostu czule głaskała go po

twarzy! Poczuł straszliwy ucisk w żołądku i dławiącą grudę w gardle. Łzy strumieniem spłynęły mu po policzkach i ciurkiem kapały na dłoń zmarłej. – Wspominała o białym koniu – kontynuowała ze smutkiem Rea. – Widywała go ponoć wcześniej na stoku. Tym razem koń ufnie podszedł do niej. Mówiła, że zamierza na nim pojechać aż do samej Macedonii. Nie wiem, czy to dla ciebie jakaś pociecha... Tuż przed śmiercią wyznała również, że widzi twojego ojca, który na nią czeka. Parmenion nie był w stanie przemówić, wyciągnął tylko dłoń i dotknął twarzy matki. – Pożegnaj się z nią – zasugerowała mu szeptem Rea. – Powiedz jej „do widzenia”. – Nie mogę – załkał młodzieniec. – Jeszcze nie. Zostaw mnie z nią na chwilę. Proszę, Reo! Muszę... Wrócę za chwilę. – Podeszła do drzwi i zatrzymała się w progu. – Kochałam ją, Parmenionie. Była wspaniałą kobietą i dobrą przyjaciółką. Będę za nią tęskniła. Nie miała w sobie ani jednej złej myśli. Zasłużyła na lepszy los. Gdy za kobietą zamknęły się drzwi, Parmenion poczuł, jak coś w nim pęka i wybuchnął niepohamowanym szlochem. Umysł zalewały mu rozmaite obrazy. Ojca pamiętał bardzo słabo jako giganta o ogorzałej twarzy i kruczoczarnych włosach, który pojawiał się w domu i znikał, jednak matka była z nim zawsze. Kiedy jako siedmiolatka – tak jak to było w spartańskim zwyczaju – zabrano go do koszar, matka płakała i tuliła go do piersi, obawiając się o życie syna. Wymykał się często z koszar, wspinał na dachy, przeskakiwał mury... Wszystko, byle tylko się z nią spotkać. Teraz nie zobaczy jej już nigdy więcej! – Gdybyś mnie kochała, wróciłabyś – jęknął. – Nigdy byś mnie nie opuściła. – Wypowiedział te słowa bezwiednie i natychmiast uświadomił sobie ich bezsens. Siedział przy zwłokach aż do zmroku. Gdy usłyszał otwierane drzwi, spodziewał się dłoni Rei na swoim ramieniu. – Przyniosłem ci twoje trofeum, wodzu – odezwał się cicho Ksenofont. – Zakryj twarz matki i wyjdźmy. Porozmawiamy na dziedzińcu. – Nie mogę zakryć jej twarzy! – zaprotestował Parmenion. Ksenofont obszedł łóżko i stanął naprzeciwko niego. – Jej już tu nie ma, chłopcze. Odeszła. Masz przed sobą tylko jej cielesną powłokę. Zwyczaj nakazuje przykryć jej twarz. – Mężczyzna przemawiał łagodnie. Młodzieniec zamrugał, próbując powstrzymać łzy, spojrzał na Ateńczyka, po czym jednym czułym gestem podniósł białe prześcieradło i nakrył twarz matki. – Porozmawiajmy – zasugerował wódz, prowadząc chłopca na dziedziniec. Usiedli na kamiennej ławie. Ateńczyk miał na sobie długi płaszcz z pofarbowanej na błękit wełny, pod płaszczem zaś białą płócienną tunikę i wysokie do łydki sandały z najdelikatniejszej skóry. Mimo tego wyszukanego stroju w każdym calu wyglądał na żołnierza. Podał Parmenionowi miecz

Leonidasa. Młodzieniec odłożył klingę na bok, nawet na nią nie patrząc. Ksenofont pokiwał ze smutkiem głową. – Za kilka dni w pełni zrozumiesz znaczenie wszystkich zdarzeń. Życie toczy się dalej. Jesteś młody, Parmenionie i jeszcze przeżyjesz wiele dobrych i złych chwil. Wierzę jednak, że nigdy żadne zdarzenie nie poruszy cię bardziej niż śmierć matki. Jesteś wszakże mądrym młodzieńcem, pojmujesz zatem, że każdy musi umrzeć. Rozmawiałem z waszą sąsiadką o twojej matce. Powinieneś wiedzieć, że strasznie cierpiała. Wiem o jej bólach. Wiem o jej walce o życie. Chciałem tylko... Chciałem coś dla niej zbudować. Dom... No nie wiem. Po prostu pragnąłem ją uszczęśliwić, dać jej wszystko, czego pragnęła. Podobał jej się kiedyś pewien materiał z rynku. Lśniąca tkanina przetykana złotą nicią. Byłaby z niej sukienka godna królowej. Nie było mnie stać na jego kupno, więc go ukradłem. A moja matka oddała go kupcowi. Nie miała niczego. Ksenofont potrząsnął głową, a w jego głosie dała się słyszeć subtelna przygana: Niewiele zatem dostrzegłeś. Twoja matka miała ukochanego męża i syna, którego uwielbiała. Sądzisz, że pragnęła czegoś więcej? No cóż, tak, pewnie pragnęła. Jednak świat jest okrutny, Parmenionie. Każdy człowiek – kobieta czy mężczyzna – może oczekiwać tylko trochę szczęścia. Nikt nie dostaje wszystkiego. Według waszej sąsiadki twoja matka była osobą szczęśliwą. Nie wiedziała nic o twoich... kłopotach... z innymi chłopcami z koszar. Śpiewała, śmiała się, tańczyła podczas świąt. A teraz nie żyje, to prawda. Nigdy już nam nie zaśpiewa. Lecz nie będzie też czuła bólu. Nie zestarzeje się jeszcze bardziej, nie zniedołężnieje i nie przeżyje swego syna, a to dla każdej matki największa tragedia... – Po co tu przyszedłeś, panie? – przerwał mu chłopiec. – Mogłeś przesłać miecz przez służącego. Wódz uśmiechnął się. – Rzeczywiście, mogłem... Chodź ze mną do mojego domu, Parmenionie. Zjemy kolację i opowiesz mi o swojej matce. Ważne, by mówić o zmarłej, ważne, by ją czule wspominać. Sławić ją. Wówczas bogowie dowiedzą się, że twoja matka była wspaniałą kobietą i powitają ją dobrym winem i sukienką z lśniącego materiału przetykanego złotą nicią. – Nie chcę jej zostawiać samej – bąknął Parmenion. – Już za późno. Ona odeszła. Teraz trzeba ją przygotować do pochówku, a nie jest stosowne, by mężczyzna podglądał kobiece tajemnice. Chodź, chłopcze. Młodzieniec posłusznie podążył za Ksenofontem. Szli w milczeniu ulicą Krańcową, potem przecięli rynek i ruszyli ku dzielnicy rezydencji możnych. Dom wodza wyglądał zupełnie inaczej, gdy rozeszły się tłumy ludzi i usunięto piaskowy nasyp. Zapach purpurowych kwiatów wiszących na ścianach był wszechobecny, dziedziniec

oświetlały symetrycznie rozmieszczone lampy. Noc była ciepła, powietrze ciężkie. Ksenofont z uwagą słuchał opowieści Parmeniona o życiu jego matki. Służący przynieśli rozwodnione wino i słodycze. Dwaj mężczyźni siedzieli razem długo w noc. W końcu wódz zaprowadził gościa do małego pokoju na tyłach domu. Spij dobrze, młody przyjacielu – powiedział. – Jutro zadbamy o twoje sprawy. – Zatrzymał się w progu. – Powiedz mi, chłopcze – spytał nagle – z jakiego powodu ukończyłeś wielki bieg na ostatnim miejscu? – Popełniłem błąd – odparł Parmenion. – Żałujesz go? Młodzieniec przywołał twarz starca i przypomniał sobie rozpacz w jego oczach. – Nie – rzucił. – Są rzeczy ważniejsze niż zwycięstwo. – Spróbuj zapamiętać tę lekcję – odparł z zadowoleniem Ateńczyk i odszedł. Tamis siedziała przy dogasającym ogniu i wpatrywała się w blednące cienie, które tańczyły na białych, nierównych ścianach małego pokoju. Poza suchym szelestem liści noc była cicha; nocny wiatr szeptał wśród drzew. Stara kobieta czekała i nasłuchiwała. „Nie pomyliłam się”, oznajmiła buńczucznie w myślach. Wiatr się wzmógł. Konar drzewa zastukotał w okno, ogień zadrżał, potem zamarł. Tamis szybko dorzuciła suche gałązki do przygasających płomieni i otuliła szczelniej ramiona cienkim szalem. Powieki opadły jej i ogarnęło ją zmęczenie, a jednak ciągle siedziała. Oddychała płytko, serce biło jej nierówno. Trwała noc. Po pewnym czasie Tamis usłyszała dźwięki stąpającego konia – powolne, rytmiczne dudnienie kopyt na twardo ubitej ziemi. Na ten odgłos wstała, chwyciła laskę i ruszyła do otwartych drzwi, gdzie przystanęła i zapatrzyła się w spowite mrokiem korony drzew. Dźwięk narastał, choć koń nie pojawił się jeszcze w zasięgu wzroku. Czarodziejka zamknęła cielesne oczy i otworzyła oczy swej duszy. Dostrzegła rosłego białego wierzchowca. Przemierzył polanę i stanął obok wieszczki. Zwierzę było ogromne, miało prawie osiemnaście dłoni w kłębie, oczy w kolorze opali. Tamis westchnęła, odłożyła szal i zarzuciła na ramiona płaszcz z szarej wełny, który spięła broszką z turkusem. Zostawiwszy otwarte drzwi, wyszła w noc i ruszyła ku miastu. Podążała za widmowym koniem. Przez głowę przetaczały się jej przygnębiające myśli. Szła powoli przez prawie całkowicie opustoszały plac targowy. Jej laska stukała o bruk. Matka Parmeniona była dobrą kobietą, życzliwą i troskliwą. „A ty ją zabiłaś”, dopowiedział szeptem głos w umyśle czarodziejki. – Nie, to nieprawda – zaprotestowała głośno.

„Pozwoliłaś jej umrzeć. Czyż to nie to samo?” – Każdego dnia umiera wielu ludzi. Mam być odpowiedzialna za wszystkie śmierci? „Chciałaś, żeby umarła. Chciałaś, żeby jej syn cierpiał z powodu samotności”. – Pragnę jedynie uczynić go silniejszym. On jest nadzieją tego świata. Wybrano go, by pokonał Boga Mroku. Musi wyrosnąć na silnego mężczyznę. Przemawiała spokojnie, lecz w jej tonie dało się wyczuć brak przekonania. Starzejesz się – powiedziała sobie. – W twojej głowie nie przemawia żaden głos Po prostu gadasz do siebie. Te dyskusje są bez znaczenia”. Reprezentuję racje umysłu – oświadczyła stanowczo Tamis. – Ona zaś przemawia z głębi serca. Nie ma w twoim wnętrzu miejsca na głos serca?” Zostaw mnie w spokoju! Czynię jedynie to, co trzeba! W świetle księżyca siedziała grupka mężczyzn. Grali w kości. Kilku z nich podniosło oczy, gdy wieszczka przechodziła, jeden zaś ukradkiem wykonał znak kółka, by odpędzić zło. Tamis uśmiechnęła się na ten widok i natychmiast zapomniała o mężczyznach. Przybywszy pod dom Parmeniona, zamknęła oczy, a wówczas jej duch wtargnął do budynku i przeniósł się do łoża śmierci, na którym leżała Artema spowita w płócienny całun. Jednakże Tamis nie znalazła tutaj tego, czego oczekiwała i jej duch wrócił do ciała. Ze znużeniem ruszyła oświetlonymi księżycową poświatą ulicami. Wierzchowiec podążał za nią, aż stanęła przed bramą rezydencji Ksenofonta. Duch czarodziejki ponownie opuścił ciało, przemierzył dom i poszybował po schodach do małego pokoju, w którym leżał pogrążony w głębokim śnie Parmenion. Przy jego łóżku stała blada postać, biała i eteryczna niczym rzeźba z mgły, bezcielesna i świetlista. Pokój niemal pulsował od emocji – Tamis wyczuła miłość, żal nieodwołalnej rozłąki i przeraźliwy smutek. Chłopiec jęczał pod wpływem koszmarnych snów. Widmowa postać migotała; nagle Tamis poczuła jej zmieszanie i ból. Blade ramię istoty sięgnęło ku chłopcu, ale nie mogło go dotknąć. – Nadszedł czas – szepnęła wieszczka. – Nie. – Jedno jedyne słowo widma zawisło w powietrzu. Bardziej błaganie niż protest. – Nie może cię zobaczyć, nawet gdyby nie spał. Chodźmy. Zaprowadzę cię. – Dokąd? – Do miejsca twego spoczynku. Postać odwróciła się do łóżka. – To mój syn. – Będzie wielkim człowiekiem. Uratuje świat przed Ciemnością. – Mój syn – powtórzyła zjawa, jakby jej nie słyszała. – Już nie jesteś z jego świata – wyjaśniła Tamis. – Pożegnaj się prędko, ponieważ wkrótce

nadejdzie świt. – Wydaje się taki zagubiony – wyszeptała postać. – Muszę z nim zostać, pocieszyć go. – Mgła zaczęła gęstnieć, rysy Artemy stały się wydatniejsze. Zjawa odwróciła się do Tamis. – Znam cię. Jesteś wieszczką. – Tak. – Dlaczego chcesz mnie rozdzielić z moim synem? – Już nie jesteś z jego świata – powtórzyła. – Przecież umarłaś. – Umarłam? Ach tak, teraz sobie przypominam. – Tamis z trudem opierała się emanującemu ze zjawy żalowi, który nagle jeszcze bardziej się wzmógł pod wpływem tej bolesnej wiedzy. – A teraz nigdy już nie będę go trzymać w swoich ramionach. Nie potrafię tego znieść! – Czarodziejka odwróciła się, by nie widzieć niewyrażalnego wręcz cierpienia w oczach Artemy. – Chodź za mną – rozkazała zjawie i duch wrócił do jej ciała. Przez jakiś czas stała w milczeniu za bramą, aż w końcu widmowa postać pojawiła się na dziedzińcu. – Twierdzisz, że mój syn będzie wielkim człowiekiem? – upewniła się. – Ale czy będzie szczęśliwy? – Tak – skłamała Tamis. – To dobrze, myśl o jego szczęściu choć trochę osładza mi gorycz rozstania. Czy spotkam się z jego ojcem? – Nie potrafię ci odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ nie mogę pójść do miejsca, w które trafisz. Ale modlę się o wasze połączenie, wiem bowiem, że pragniesz go ponad wszystko. Dosiądź konia. Tylko on jeden zna drogi umarłych. Zaniesie cię bezpiecznie do miejsca twego przeznaczenia. Mglista postać podfrunęła na grzbiet wierzchowca. – Zaopiekujesz się moim synem? – spytała Artema. – Będziesz jego przyjaciółką? – Zaopiekuję się nim – obiecała Tamis. – Dopilnuję, żeby miał wszystko, czego potrzebuje, by spotkać swoje przeznaczenie. Teraz jedź! Wierzchowiec podniósł głowę i ruszył stępa ku wzgórzu pogrzebowemu. Wieszczka obserwowała go, aż zniknął jej z oczu, po czym usiadła na marmurowej ławie. „Czy będzie szczęśliwy?” Pytanie dręczyło ją, zmieniając jej smutek w gniew. – Silni nie potrzebują szczęścia. Udziałem twego syna stanie się sława i zaszczyty, a jego imię szeptać będą z respektem wojownicy wszystkich nacji. Pokolenia doznają dzięki niemu szczęścia. To chyba wystarczy. Popatrzyła w okno pokoju Parmeniona. – Musi wystarczyć, strategosie, ponieważ niczego więcej nie potrafię ci dać.

Młodzieniec obudził się w środku nocy. Nie mógł zebrać myśli i czuł się zagubiony. Usiadł, niepewny, gdzie się znajduje. Blask księżyca docierał przez otwarte okno. Parmenion wpatrzył się w księżycową tarczę i ponownie zwidziała mu się matczyna twarz, znieruchomiała w pośmiertnej masce. Rzeczywistość zraniła go mocniej niż wszystkie ciosy, które otrzymał od Gryllosa i innych. Ze smutku rozbolało go serce. Wstał z łóżka i podszedł do okna, które wychodziło na dziedziniec. Spojrzał na pusty plac i na miejsce po piaskowym nasypie. Scena jego triumfu zniknęła, kamienie brukowe wymieciono do czysta. Zwycięstwo w grze wydało mu się teraz niczym wobec ogromu doznanej straty. Dziecięca zabawa – jak mogła znaczyć dla niego tak wiele? Odwrócił się i przyjrzał łóżku, dumając nad tym, co go obudziło. Po chwili sobie przypomniał. Śnił o białym koniu galopującym po zielonych wzgórzach. Znów wpatrzył się w księżyc i gwiazdy. Takie dalekie. Nieosiągalne! Niedotykalne! Jak jego matka... Poczucie rozłąki było nie do zniesienia. Usiadł na krześle z wysokim oparciem. Chłodny nocny wiatr owiewał mu skórę. Cóż miał obecnie za znaczenie fakt, że ludzie nim pogardzali? Teraz, gdy odeszła jedyna osoba, którą kochał. „Co zrobisz, Parmenionie? Dokąd pójdziesz?” Przepełnione rozpaczą pytania zostały bez odpowiedzi. Siedział przy oknie aż do świtu. Obserwował słońce wschodzące ponad szczytami wzgórz pasma Parnon. Nagle drzwi za młodzieńcem się otworzyły. Odwrócił się i dostrzegł mężczyznę imieniem Klearchos, jego sędziego z gry. Wstał i skłonił się. – Nie musisz okazywać mi zbytniego szacunku – wyjaśnił tamten. – Mój status w tym domu nie jest wiele lepszy od służącego. Pan zaprasza cię, byś z nim zjadł. Parmenion pokiwał głową. Klearchos odwrócił się do niego w progu i jego surowe rysy złagodniały. – Pewnie nic ci moje słowa nie pomogą, chłopcze, ale naprawdę przykro mi z powodu twojej matki. Moja umarła, kiedy miałem jedenaście lat. Nie jest to strata, którą łatwo zapomnieć. – Dziękuję ci – odparł Parmenion. Znowu z oczu trysnęły mu łzy, lecz twarz pozostała nieruchoma. Podążył za Klearchosem na dziedziniec, gdzie siedział Ksenofont. Na widok chłopca wódz wstał i uśmiechnął się. – Ufam, że spałeś dobrze, młody strategosie. – Tak, panie. Dziękuję. – Usiądź i posil się. Znajdziesz tu chleb i miód. Odkryłem korzyści tego ostatniego podczas kampanii w Persji. Dobrze zacząć od niego dzień.

Parmenion uciął kilka kromek ze świeżego bochenka i posmarował je miodem. – Wysyłam wiadomość do koszar – powiedział Ksenofont. – Nie musisz brać dziś udziału w musztrze. Pomyślałem sobie zatem, że pojedziemy konno ku górze Ilias. – Nie jestem najlepszym jeźdźcem, panie – przyznał się Parmenion. – Nigdy nie mogłem sobie pozwolić na konia. – W takim razie, skąd wiesz, jakim jesteś jeźdźcem? Ciesz się posiłkiem, a potem zobaczymy, jak naprawdę sobie radzisz z końmi. Skończyli śniadanie, przeszli przez dom do podłużnych stajni na tyłach, gdzie znajdowało się sześć boksów, ale tylko pięć koni. – Wybieraj – polecił Ksenofont. – Obejrzyj wszystkie i wybierz dla siebie wierzchowca. Parmenion wszedł do każdej przegrody i obejrzał konie. Nie wiedział, czego szukać, więc głaskał każde zwierzę, przesuwając dłonią po ich szerokich grzbietach. Najbardziej podobał mu się siwek z pięknie wygiętym karkiem i silnym grzbietem, lecz zwierzę patrzyło na Parmeniona z osobliwą zawiścią, która skojarzyła mu się z obietnicą kłopotów. W końcu więc wybrał kasztankę wzrostu około piętnastu dłoni. – Uzasadnij swój wybór – nakazał Ksenofont, zakładając uzdę na głowę klaczy i wyprowadzając ją na dziedziniec. – Kiedy ją pogłaskałem, przyjaźnie trąciła mnie chrapami. Inne tylko stały nieruchomo. Poza siwkiem, który chyba miał ochotę odgryźć mi rękę. – Mógłby – przyznał wódz. – Powiem, że dokonałeś słusznego wyboru. Ta klacz ma łagodny charakter i jest posłuszna. Nic nie jest w stanie jej zdenerwować. – Ksenofont położył czaprak z koźlej skóry na grzbiecie klaczy. – Nie ześlizgnie się – zapewnił chłopca – ale pamiętaj, by trzymać się konia udami, nie zaś łydkami. – Na grzbiecie siwka umieścił piękny czaprak ze skóry leoparda. – W Persji – oświadczył – wielu barbarzyńców używa siodeł ze stwardniałej skóry. To jednak zwyczaje dobre dla barbarzyńców, Parmenionie. My, ludzie cywilizowani, używamy jedynie koców lub – w najlepszym razie – zwierzęcych skór. Powietrze było rześkie, a wczesnoporannemu słońcu brakowało jeszcze nadwątlającego siły gorąca, które zawładnie Spartą za kilka godzin. Dwaj mężczyźni szli, prowadząc konie przez „równiny” i dalej, ku falistym wzgórzom na północ od miasta. Tutaj Ksenofont złożył ręce w siodełko i pomógł Parmenionowi dosiąść klaczy. Sam chwycił się oburącz końskiej grzywy i z rozmachem wskoczył na grzbiet wałacha. Ruchy mężczyzny były płynne i pełne gracji. Parmenion zazdrościł swemu towarzyszowi stylu. – Zaczniemy od stępa – zaproponował Ksenofont. – Niech konie przyzwyczają się do ciężaru swoich jeźdźców. – Pochylił się do przodu i czule poklepał sprężysty kark swego wierzchowca. – Dbasz o nie, panie – zauważył Parmenion. – Traktujesz zwierzęta jak przyjaciół. – Bo są przyjaciółmi. Wielu głupców sądzi, że można ujarzmić konia i nauczyć go

posłuszeństwa za pomocą pejcza. Owszem, ujarzmisz go, nie wątpię – Lecz koń bez ducha jest zwierzęciem bezwartościowym... Odpowiedz mi na pytanie, strategosie – na kim wolałbyś polegać w bitwie: na człowieku, który cię kocha czy na tym, którego dręczysz i bijesz? – Odpowiedź jest oczywista, panie. Wolałbym mieć przy sobie przyjaciela. – Otóż to. Dlaczego inaczej ma być w przypadku konia lub psa? Przejechali wzgórza i dotarli do doliny porośniętej wyschniętą trawą. – Teraz trochę pogalopujemy! – zawołał Ksenofont, klepiąc wałacha w zad. Zwierzę wystartowało do biegu, kasztanka podążyła za nim. Parmenion chwycił jej brzuch kolanami i pochylił się do przodu. Grzmot uderzeń kopyt wypełnił jego uszy, on sam zaś poczuł ogromne ożywienie i podniecenie. Czuł się żywy, naprawdę cudownie żywy. Po kilku minutach Ksenofont zwrócił konia w prawo, kierując go do cyprysowego gaju na wschodzie, gdzie zwolnił zwierzę do stępa. Parmenion kłusował obok. Nagle Ateńczyk zeskoczył na ziemię i uśmiechnął się do młodzieńca. – Doskonale sobie z nią poradziłeś. Parmenion zsiadł z konia. – Jest wspaniała, absolutnie wspaniała – oświadczył. – W takim razie pogłaszcz ją i powiedz jej to. – Czy potrafi mnie zrozumieć? – Oczywiście, że nie, jednak z twojego tonu i dotyku wywnioskuje, iż jesteś z niej zadowolony. – Czy ma imię? – spytał Parmenion, przeczesując palcami ciemną grzywę klaczy. – Tak, nazywa się Bella. Pochodzi z Tracji, z rodu o lwich sercach. Spętali konie i usiedli pod cyprysami. Parmenion poczuł się nagle nieprzyjemnie. Co tu robił? Czym tak zainteresował legendarnego Ateńczyka? W żadnym razie nie zamierzał dać się uwieść Ksenofontowi, z drugiej jednak strony nie chciał stracić sympatii tak potężnego protektora. – O czym myślisz? – spytał wódz. – O koniach – skłamał Parmenion. Ksenofont pokiwał głową. – Nie lękaj się, chłopcze. Jestem twoim przyjacielem i nikim więcej. – Czyżbyś był bogiem, że znasz moje myśli? – Nie, jestem tylko wodzem, lecz twoje myśli są łatwe do odszyfrowania, boś jeszcze młody i naiwny. Podczas swojej bitwy przeciw Leonidasowi bardzo się starałeś nie wyglądać na dumnego triumfatora. Popełniłeś błąd, ponieważ tym samym twoja twarz zmieniła się w sztywną maskę, a w dodatku oczy błyskały ci najczystszą złośliwością. Jeśli chcesz zamaskować własne uczucia, musisz najpierw wykonać pewien fortel. Patrząc na znienawidzonego wroga, udawaj przed sobą, że jest twoim przyjacielem. Wtedy twoje rysy złagodnieją i będziesz się uśmiechał bardziej naturalnie. Nie próbuj pozbawić twarzy wyrazu, wtedy bowiem twój nieprzyjaciel

natychmiast się domyśli, że coś przed nim ukrywasz. Tam, gdzie możesz, spróbuj uczciwości. Ona jest najdoskonalszym kamuflażem z możliwych. To jednak rozmowa na inny dzień. Pewnie się zastanawiasz, dlaczego zainteresował się tobą ktoś taki jak Ksenofont? Odpowiedź nie jest skomplikowana. Obserwowałem twoją grę z Leonidasem i poruszyła mnie twoja przenikliwość i zdolność przewidywania. Wojna jest sztuką, a nie nauką, i można ją pojmować instynktownie. Przemyślałeś wcześniejsze dokonania Leonidasa i poznałeś jego słabości. Ryzykowałeś, ale się opłaciło. Poza tym, w pełni wykorzystałeś możliwości konnicy, co jest niezwykle rzadkie u Spartanina. – Wśród widzów moja strategia jakoś nie zrobiła specjalnego wrażenia – rzucił prowokacyjnie Parmenion. – No właśnie, powinieneś z tej lekcji wysnuć właściwe wnioski na przyszłość, strategosie. Zwyciężyłeś, lecz pozwoliłeś, by znaczący udział w sławie mieli skiritajowie. Nie było to zbyt mądre posunięcie. Jeśli rasy niewolnicze uwierzą, że mogą być równe spartiatom, dojdzie do kolejnej rewolty. A wtedy największe polis, takie jak Ateny czy Teby, połączą swe siły i najadą Spartę. Chodzi o równowagę sił. Wojownicy w tłumie doskonale to rozumieli. – Zatem moja strategia była błędna? – spytał Parmenion. – W grze? Nie. W życiu, tak. – Dlaczego w takim razie przyznałeś mi zwycięstwo? – Wygrałeś bitwę – odrzekł Ksenofont. – W świetle reguł gry nie miał znaczenia fakt, że w rzeczywistości wygrałbyś bitwę, lecz przegrał wojnę. – Wódz wstał i podszedł do swojego wierzchowca. Parmenion podążył za nim. – Będziesz mnie uczył? – spytał bezwiednie, zanim uświadomił sobie niestosowność tej prośby. – Być może – odparł Ksenofont. – Jedźmy już. Leonidas rozpędził się w trzech szybkich krokach i cisnął oszczep wysoko w powietrze, a następnie obserwował łukowaty tor jego lotu. Promienie słoneczne skrzyły się na żelaznym grocie szybującej broni, która z wdziękiem wbiła się w sprażoną upałem ziemię w miejscu odległym o tuzin kroków od najdłuższego z dotychczasowych rzutów. Leonidas odwrócił się i triumfalnie uniósł ramiona, dwudziestu młodzieńców zaś zaczęło entuzjastycznie klaskać. Zazwyczaj w takiej sytuacji oficer koszarowy, Lepidos, kończył ćwiczenia, więc Leonidas spojrzał na niego znacząco. Tym razem wszakże Lepidos potrząsnął tylko przecząco głową i podniósł własny oszczep. Odszedł o siedem dużych kroków, zważył broń w dłoni, potem biegł do przodu i – chrząkając z wysiłku – rzucił oszczepem. Nie czekając na wynik, Leonidas pozwolił sobie na dyskretny uśmieszek zwycięstwa.

Oszczep Lepidosa utknął niecałe trzy kroki bliżej niż broń Leonidasa. Oficer odwrócił się do młodzieńca i skłonił z szacunkiem. – Masz niezłe ramię, chłopcze – oświadczył ciepło – ale nie bierzesz wystarczającego zamachu. Sądzę, że jesteś w stanie rzucać dobre osiem kroków dalej. Popracuj jeszcze nad techniką. – Dobrze, panie – obiecał Leonidas. – Teraz chciałbym zobaczyć, jak spartańscy młodzieńcy biegają – rzucił grupie Lepidos. – Dwadzieścia okrążeń stadionu, jeśli łaska. – A jeśli nie? – krzyknął któryś chłopiec z tyłu. – W takim razie, dwadzieścia pięć – odparował oficer. Wśród zebranych rozległy się jęki, tym niemniej wszyscy pobiegli na start. Lepidos poszedł do zacienionej drewnianej ławki i stamtąd przyglądał się swoim młodym podopiecznym. Początkowo prowadzenie objął Gryllos, za nim zaś biegł Learchos. Leonidas przesunął się na czwarte miejsce, tuż za Hermiasem. Lepidos potarł ramię w miejscu, gdzie koniuszek perskiej lancy nadal tkwił mu pod kością. Staw mocno pobolewał w zimie, ale nawet latem wszelki wysiłek (taki jak na przykład rzucanie oszczepem) powodował tępy ból. Lepidos podniósł oczy, gdy mijali go spoceni młodzieńcy. Zazdrościł im młodości i energii. Stale przypominał sobie dni w koszarach i własne pragnienie, by pomaszerować wraz z falangą do prawdziwego boju. Dostrzegł chłopca, który biegł jako ostatni. – Obijasz się, wytęż siły, młody Pauzjaszu! – krzyknął, na co wywołany biegacz przyspieszył i dołączył do grupy, próbując skryć się przed krytycznym okiem opiekuna. Lepidos zamyślił się nad swoją młodością. Sparta była wtedy zupełnie inna, jej mieszkańcy staranniej przestrzegali zasad wyznaczonych przez boskiego Likurga. Chłopcom z koszar pozwalano posiadać jedynie dwie tuniki: letnią i zimową. Śpiewacy wówczas nie występowali w Teatrze Marmurowym, nie wystawiano sztuk, a domy bogaczy nie huczały od gwaru przyjęć. Młodzieńcom musiała wystarczyć jedna miska czarnej zupy dziennie, żelazną dyscyplinę egzekwowano zaś za pomocą brzozowej witki. Spartanie – rasa hodowana do bitew. Lepidos przyjrzał się biegaczom. Wspaniali chłopcy, silni i dumni, ale czasy surowych reguł nieodwołalnie przeminęły – niektórzy młodzieńcy korzystali z przywilejów niemożliwych do pomyślenia w przeszłości. Leonidas posiadał kilka pięknych tunik i ciepły płaszcz chroniący go przed zimowym wiatrem. Z kolei Hermias spędzał większość wieczorów w domu z rodzicami, zajadając się smakołykami i popijając rozwodnione wino. Młody Learchos z kolei obnosił się z pozłacanym sztyletem, który wykuł dla niego znamienity płatnerz w Tebach, a leniwy Pauzjasz stale napełniał brzuch miodowymi ciasteczkami i biegał z prędkością chorowitej świni. Ci chłopcy w żadnym razie nie przeżyliby o misce zupy dziennie.

Poszukał wzrokiem Leonidasa i odkrył, że przesunął się on na drugie miejsce i biegł wielkimi susami tuż za Gryllosem. Ateńczyk był dobrym biegaczem, lecz Lepidos wiedział, że jak zwykle osłabnie przed ostatnim zakrętem i wspaniały Spartanin z łatwością go wyprzedzi. Tylko Parmenion mógłby dotrzymać Leonidasowi kroku, ale nie na dystansie dwudziestu pięciu okrążeń – zbyt szybko opadał z sił. Ach, ten Parmenion! Chłopiec zrobił wczoraj niewiarygodny ruch! Postawił skiritajów obok prawdziwych Spartan! Lepidos potrząsnął głową. W tej sprawie dziś rano wezwał go do siebie przełożony. – Nie miałem z tym nic wspólnego, panie – bronił się, przemawiając do srogookiego starca. – A powinieneś był – odwarknął stary wódz. – Król był bardzo niezadowolony, a w dodatku poniżono jednego z naszych najlepszych wychowanków. Twierdzisz, że chłopiec na ćwiczeniach nigdy nie spróbował takiego posunięcia? – Nigdy, panie – odparł Lepidos coraz bardziej zaniepokojony. Zwierzchnik był jego dowódcą w siedmiu kampaniach i chociaż obaj dawno już przekroczyli sześćdziesiątkę, wódz ciągle jeszcze budził w oficerze respekt. – Pokieruj nim właściwie, Lepidosie. Jak skończymy, jeśli pozwolimy młodym Spartanom testować takie przerażające pomysły? – To mieszaniec, panie. Nigdy nie będzie spartiatą. – Jego ojciec był doskonałym wojownikiem – odparł wódz – a matka pochodziła z dobrej rodziny. Ale rozumiem cię. Krew nie woda. Jak najprędzej przyślij do mnie chłopca. – Jest z Ksenofontem, panie. Dziś odbędzie się pochówek matki Parmeniona i Ateńczyk gości go u siebie. Wódz gwałtownie trzasnął pięścią w stół. – Nie życzę sobie, aby jeden z moich wychowanków był nałożnikiem Ateńczyka! – Dopilnuję, by jutro wrócił. – Zrób to koniecznie – chrząknął starzec. – I Lepidosie... W tym roku nie będzie oficjalnego wręczenia buławy zwycięstwa. – Ależ panie! – Nie będzie i już! Lepidos spojrzał wodzowi w oczy i ciężko przełknął ślinę. – Nie przepadam specjalnie za tym chłopcem, ale przecież wygrał. Czy godzi się odmawiać mu należnego trofeum? – Chodzi o przykład dla innych. Wiesz, że moi heloci szepczą po kątach o jego zwycięstwie? Podobno skiritajowie też już się o nim dowiedzieli! Lepidos nie odezwał się więcej. Teraz siedział nieruchomo w przyjemnym cieniu wysokiego cyprysa i obserwował bieg. Nie darzył Parmeniona zbytnią sympatią, uważał go za przebiegłego

i chytrego, lecz młodzieniec z pewnością zasłużył na buławę zwycięstwa. Nieuczciwie było pozbawić go tego trofeum. Lepidos zastanowił się, jak przyjmą taką decyzję pozostali chłopcy. Parmenion nie był przez nich lubiany, lecz noc wręczania nagrody zwykle spędzali na hulankach, na które z pewnością od dłuższego czasu się cieszyli. Wyścig wkroczył w decydującą fazę. Oficer wstał i ruszył na środek pola. Gryllos nadal prowadził, Hermias zaś walczył z Leonidasem o drugie miejsce, blokując mu szansę na minięcie po zewnętrznej. W pewnej chwili Leonidas zrobił nagły ruch w prawo i odepchnął Hermiasa na bok. Szczupły młodzieniec zatoczył się i stracił równowagę, a wówczas Leonidas popędził naprzód i wygrał, wyprzedziwszy Gryllosa tuż przed linią mety. Hermias przybiegł piąty. Lepidos poczekał, aż uczestnicy wyścigu odzyskają oddech, po czym zawołał ich do siebie. – Piękny wyścig... Wszyscy biegli świetnie z wyjątkiem ciebie, Pauzjaszu. W nagrodę zrobisz jeszcze pięć okrążeń, jeśli łaska. – Chłopcy szydzili z tłuściocha, który wystartował do samotnego biegu. – Teraz poproszę wszystkich panów o chwilę uwagi. Po pierwsze, igrzyska olimpijskie. Na średnich i długich dystansach nasze koszary będą reprezentować Leonidas i Parmenion. Leonidas wystartuje także w oszczepie. Wraz z Nestosem. Hermias i Asiron pobiegną w sprincie. Wyznaczeni niech pozostaną po ćwiczeniach. Po drugie, czterech chłopców spóźniło się wczoraj na musztrę. Dajecie bardzo zły przykład młodszym rocznikom. Jesteśmy Spartanami, panowie, a to oznacza, że rozumiemy znaczenie słowa „dyscyplina”. Nikomu więcej nie wolno się spóźnić. Po trzecie, wręczenie buławy zwycięstwa... – Spojrzał na Leonidasa i dostrzegł na jego twarzy przelotny uśmieszek. Najwyraźniej chłopiec już wiedział! Lepidos poczuł nagły przypływ gniewu, który zapłonął w nim niczym oliwna pochodnia. – Uroczystość wręczenia buławy zostaje w tym roku odwołana. Nie będzie żadnego święta! – Ku zaskoczeniu Lepidosa rozległ się radosny aplauz. Twarz oficera wręcz pociemniała z wściekłości. – Panowie! – zawołał rozsierdzony, podnosząc ramiona. Zapadła cisza. – Kompletnie nie rozumiem przyczyny waszej radości. Czy ktoś mi ją wyjaśni? Ty, chłopcze – powiedział zimno, celując palcem w Learchosa. – Savra oszukiwał – rzucił krótko wskazany. Lepidos zauważył, że szereg głów kiwnęło potakująco. – Bzdura! – ryknął Lepidos. – Po prostu wygrał! Dla Spartanina zwycięstwo jest najważniejsze. Chcę wam wszystkim coś wyjaśnić. Gdyby Leonidas rozkazał konnicy szarżę, zapewne wygrałby bitwę, po swoim ruchu bowiem Parmenion obnażył prawą flankę na oszczepy i strzały. Zostałby pokonany. Nie usprawiedliwiam jego strategii niezgodnego z tradycją użycia skiritajów, ale odczuwam rozpacz, gdy widzę, jak młodzi Spartanie mażą się z powodu klęski. Jesteście wolni! Rozejść się! Obrócił się na pięcie i opuścił gimnazjon, zostawiając za sobą oszołomioną widownię.

– Nie sądziłem, że lubi Savrę – szepnął Learchos. – Miał rację – zauważył Leonidas. – Wcale nie, bo Savra oszukiwał – odparował Gryllos. Leonidas zwrócił się do całej grupy. – Lepidos miał rację! Zlekceważyłem Savrę i za swoją arogancję w pełni zasłużyłem na poniżenie. Powinienem był nałożyć płaszcz hańby. Mogłem mu zadać miażdżącą klęskę na tuzin sposobów. Gdybym tylko przewidział jego plan. Zresztą, nawet bez tego mogłem wygrać. Nie wykorzystałem swojej szansy, więc przegrałem. Dość na ten temat, bardzo was proszę. Leonidas odszedł, a Gryllos zbliżył się do Learchosa i szepnął mu do ucha: – Mieszaniec spędził dzisiejszy dzień w domu mojego ojca. Ale wieczorem – dodał znacząco – pójdzie do siebie na nocne obrzędy pogrzebowe. – I cóż z tego? – Z poranionymi nogami nie będzie mógł pobiec w próbie olimpijskiej. – No, nie wiem... – Ośmieszył naszego przyjaciela! – syknął Gryllos. – Co zrobisz, jeśli dowie się twój ojciec? – Będzie ciemno. Zresztą Savra nas nie wyda. – No dobra, zatem dziś wieczorem – zgodził się Learchos. Zawinięte w biały całun ciało podniesiono z łóżka i położono na grubym płótnie zawieszonym między dwoma słupkami. Parmenion obserwował, jak kobiety przenoszą jego matkę z domu śmierci ku wzgórzu pogrzebowemu. Ciało niosły we cztery, ubrane w biel, zaś za nimi podążała pulchna Rea jako „matka żałoby”. Za nią kroczyli syn zmarłej i ateński wódz, Ksenofont. Teren pochówku znajdował się za Teatrem Marmurowym, na wschód od miasta, toteż niewielka procesja przeszła przez pustoszejącą agorę i ruszyła dalej, mijając pomnik Pauzaniasza i Leonidasa. Wreszcie stanęli u wejścia do jaskini, gdzie siedziała stara kobieta. Jej siwe włosy falowały na lekkim wietrze. – Kto pragnie udać się do świata zmarłych? – spytała. Do przodu wystąpiła Rea. – Moja przyjaciółka, Artema – odparła. – Kto niesie opłatę rzeczną? – Ja, Parmenion. – Młodzieniec upuścił srebrną tetradrachmę w wyciągniętą dłoń starej. Kobieta przechyliła głowę na bok, zwracając jasne oczy ku chłopcu. Przez chwilę siedziała nieruchomo jak sama śmierć, potem spojrzała na milczącego Ksenofonta. – Ten, który jest i ten, który ma być – szepnęła starucha. – Zaproś mnie do swego domu, wodzu.

Jawne odstępstwo od rytuału zaszokowało Ksenofonta. Głęboko zaczerpnął oddechu. – Jak sobie życzysz, stara matko. – Zanieście zmarłą do miejsca spoczynku – nakazała. Rea wydała polecenia kobietom niosącym ciało, a one w sekundę później zniknęły w ciemnym otworze jaskini. Dwóch mężczyzn stanęło w wejściu. – Nie było mnie stać na żałobnice – jęknął Parmenion. – Czy z tego powodu bogowie będą patrzyli nieżyczliwie na moją matkę? – Interesująca kwestia do omówienia – odparł Ksenofont. – Czy bogów poruszają fałszywe łzy i zawodzenia? Szczerze w to wątpię. Czasem prawi ludzie umierają w ciszy, nie zauważeni, podczas gdy niektórych skończonych łotrów opłakują tysiące płaczek. Miejmy nadzieję, że bogowie są nieco wnikliwsi od nas, ludzi. – Wierzysz w to, panie? – No cóż, wierzę, że istnieją siły, które rządzą naszym życiem. Nadajemy im wiele imion. – Naprawdę sądzisz, że moja matka wcale nie umarła, lecz jedynie przeniosła się do lepszego i bardziej sprawiedliwego świata? – Chciałbym w to wierzyć. Chodź, przejdźmy się trochę. Dzień nie jest zbyt gorący. Wrócili razem do pomnika Pauzaniasza i Leonidasa. Był to wielki marmurowy sześcian, zwieńczony statuą spartańskiego hoplity. W podstawie wyryto opowieść o wielkiej bitwie pod Platejami, gdzie nacierającą armię perską roztrzaskała potęga spartańskiej falangi. Ksenofont zdjął biały płaszcz i usiadł w cieniu. Podeszła starsza kobieta, oferując świeże owoce granatu. Wódz wręczył jej monetę i kupił trzy. Rzucił jeden Parmenionowi. – Jaką lekcję czerpiemy z bitwy pod Platejami? – spytał nagle, wyjmując zza pasa sztylet i ćwiartując owoc. – Lekcję? – powtórzył nieco rozkojarzony młodzieniec. Po chwili wzruszył ramionami. – Falanga natarła na środek perskich szyków, które wówczas pękły i rozproszyły się w chaotycznym odwrocie. Czego powinniśmy się z tego nauczyć? – Dlaczego uciekli? Parmenion usiadł obok wodza. Obrał skórkę z owocu i zjadł go szybko, wypluwając pestki. – Nie wiem. Byli przerażeni? – Oczywiście, że byli – odpowiedział oschle Ksenofont. – Pomyśl. Młodzieniec poczuł się zakłopotany i twarz mu poczerwieniała. – Nie wiem wystarczająco dużo o tej bitwie – przyznał się. – Nie potrafię ci, panie, odpowiedzieć. Wódz wyraźnie się odprężył. Skończył jeść granat i oparł się o zimny marmur. – Przeanalizuj fakty, Parmenionie. – Nie mam pojęcia, czego ode mnie oczekujesz, panie!

– Jeśli zdołasz odpowiedzieć na to pytanie, wtedy zrobię to, o co mnie poprosiłeś: będę cię uczył. Jeśli nie... nic z tego. Przemyśl tę bitwę i przyjdź do mnie jeszcze dzisiejszego wieczoru. – Ksenofont wstał i odszedł. Chłopiec siedział przez długi czas, głowiąc się nad pytaniem wodza, lecz nie doszedł do żadnych sensownych wniosków. Powędrował na rynek, ukrył się za straganem i ukradł dwa placki. Straganiarz spostrzegł jego czyn, lecz Parmenion zdążył wpaść w aleję i umknąć ulicą Krańcową, zanim mężczyzna zdołał go schwytać. Spartańską młodzież wręcz zachęcano do uzupełniania skromnych posiłków za pomocą kradzieży, jednakże jeśli ktoś został schwytany, był srogo karany – nie za samą kradzież, ale ponieważ dał się złapać. Na ulicy Krańcowej w pobliżu pałacu Agezylaosa chłopiec zauważył dwóch starszych mężczyzn siedzących na lawie. Podszedł do nich i skłonił się. Jeden z mężczyzn po chwili popatrzył na niego pytająco. – Tak? – mruknął. – Panie – zapytał Parmenion – jaka płynie lekcja z Platejów? – Lekcja? – odparł mężczyzna. – Cóż znaczy lekcja? Jedyną lekcję udzieliliśmy my Persom i światu! Brzmi ona następująco: „Nie stawaj przeciwko spartańskiej armii, bo nie zdołasz jej pokonać”. Cóż za głupie pytanie! – Dziękuję ci, panie. – Skłonił się i odszedł. Jaką zagadkę kazał mu rozwiązać Ksenofont? Czy odpowiedź była oczywista? Jeśli tak, dlaczego Ateńczyk w ogóle wyznaczył mu takie zadanie? Parmenion pobiegł na akropolis, gdzie zjadł placki i zapatrzył się na góry Tajget. „przeanalizuj fakty”, polecił mu wódz. Jakie fakty? Pięć tysięcy spartańskich wojowników starło się z wielką armią na polu pod Platejami. Persowie zostali starci na proch, wojna wygrana. Dowodził Pauzaniasz. Lekcja? Jakiego rodzaju? Parmenion wstał i zbiegł susami ze wzgórza. Dotarł do pomnika i przeczytał opis bitwy wyryty na marmurze. Nadal nie znajdował odpowiedzi. Gdzie w takim razie miał jej szukać? Ogarnął go gniew. Ateńczyk zapewne nie chciał go uczyć i znalazł sobie tylko zręczną wymówkę. Zadał mu zagadkę, której nie sposób rozwiązać, po czym go odprawi. Jednak mimo wściekłości Parmenion przegonił tę myśl. Ksenofont nie potrzebował wymówek, mógł mu przecież odmówić wprost. Pomnik Pauzaniasza i Leonidasa... Pomnik górował nad Parmenionem. Sekret tkwił ukryty w kamieniu! Młodzieniec podniósł oczy na hoplitę. Jego długa włócznia była złamana, a jednak piechur wyglądał potężnie. Leonidas to czy Pauzaniasz?”, zastanowił się chłopiec. A może był to zwyczajny żołnierz? Leonidas? Dlaczego właściwie zabity pod Termopilami król został uwieczniony na pomniku

poświęconym Platejom? Przecież zmarł wiele miesięcy przed bitwą. Termopile! Grecy poprosili Spartan, by stanęli na czele ich armii przeciw nadciągającej perskiej inwazji, lecz Spartanie mieli akurat jakieś religijne święto i kapłani odmówili regularnego wsparcia. Na eskapadę do Wąwozu Termopilskiego zezwolono jedynie spartańskiemu królowi Leonidasowi wraz z doborową gwardią przyboczną w sile trzystu ludzi. Spartanie stoczyli tam heroiczny bój z nieprzebraną perską hordą i co do jednego zginęli. Nawet zdradzeni i otoczeni, długo się utrzymali, zasyłając pole bitwy stertami nieprzyjacielskich trupów. W końcu zdesperowani i przerażeni Persowie odstąpili od walki wręcz, po czym wystrzelali ich z łuków i powalili oszczepami. Niczym słońce wychodzące zza chmury, w umyśle Parmeniona błysnęła nagle odpowiedź na pytanie Ksenofonta. Jaka płynie lekcja z Platejów? „Nawet w klęsce może tkwić zwycięstwo”. Persowie, zbyt przerażeni, aby zewrzeć się w otwartym boju z niedobitkami trzech setek, musieli ostatecznie stawić czoło pięciu tysiącom spartańskich wojowników. Przyjrzeli się marszowi linii włóczników... i uciekli. Dlatego pomnik składał się z dwóch części. Pod Platejami symbolicznie zwyciężył również król Leonidas – dzięki męstwu i umiłowaniu honoru. Śmierć bohatera! Parmenion podniósł wzrok na marmurowego hoplitę. – Oddaję ci cześć, Leonidasie! – powiedział. Służący Ksenofonta cofnął się, kiedy stara kobieta przechodziła przez bramę prowadzącą do domu wodza. Nikt nie ośmielił się zbliżyć do Tamis. Widziała ich strach i uśmiechała się niewesoło. Oparta na lasce czekała na gospodarza. Czuła na sobie wzrok wielu osób. Kiedyś oczy patrzących na nią mężczyzn płonęły pożądaniem. Kiedyś sam jej widok rozpalał w mężczyznach namiętność. Niektórzy chcieli pozabijać jej braci, by móc się z nią ożenić. Stara kobieta odchrząknęła i splunęła. Kiedyś... Kto by przywiązywał wagę do przeszłości... Pierwszy mąż Tamis zginął w wojnie przeciw Atenom, drugi podczas jakiejś bitwy w Tracji, trzeci dostał gorączki od zepsutej wody wypitej któregoś upalnego lata i zmarł, cierpiąc katusze nie do zniesienia. Tamis odwiedzała wówczas Delfy... Tego ostatniego mogła ocalić... gdyby tylko wiedziała o jego chorobie. Czy powinna była o niej wiedzieć? A jakież to teraz miało znaczenie? Przeszłość była martwa. Czarodziejka usłyszała otwierane drzwi i śmiałe kroki zbliżającego się do niej ateńskiego wodza. Obserwowała go oczyma swego ciała i swego talentu: widziała zarówno przystojnego dowódcę, jak i żar jego ognistej duszy. – Witaj w moim domu, pani – zagaił. – Zaprowadź mnie w cień i podaj coś do picia – poleciła. Mężczyzna dotknął jej ramienia i Tamis wyczuła potęgę Ateńczyka. Zaniepokoiła się i przypomniała sobie dni swej młodości. Siła słonecznych promieni osłabła, gdy Ksenofont zaprowadził wieszczkę do alkowy po prawej stronie. Tamis ogarnął zapach wielu gatunków kwiatów i chłód kamiennych ścian. Usiadła

i czekała w milczeniu, aż służący przyniósł jej puchar zimnej wody ze studni. – Masz dla mnie wiadomość od bogini? – spytał wódz. Wypiła łyk wody, która podrażniła obnażony nerw w gnijącym zębie, po czym odstawiła puchar. – Twoje pragnienia się nie spełnią, Ateńczyku. Nie weźmiesz więcej udziału w dalekich wojnach. Nie dla ciebie już sława na polu bitwy. – Jej wyczulone zmysły zarejestrowały jego rozczarowanie, gwałtowne i gorzkie. – Żadnemu człowiekowi nie spełniają się wszystkie marzenia – dodała łagodniej. – A jednak ludzie będą cię pamiętać jeszcze przez tysiąc lat. – Z jakiegoż to powodu, skoro skończyły się dni mojej chwały? – Nie wiem, Ksenofoncie. Zaufaj jednak moim słowom. Zresztą, nie przyszłam tu rozmawiać o tobie, lecz o młodzieńcu. – O młodzieńcu? O jakim młodzieńcu? – O tym, który niedawno pochował matkę. Jest wybrańcem. Pozna on, co to sława, ból, tragedia i triumf. Jest niezmiernie ważny. – Ależ to tylko chłopiec. Nie jest królem, nie jest nawet szlachetnie urodzony. Czego może dokonać? Tamis spokojnie dopiła wodę. Rozkojarzył ją trochę luksus posiadłości Ksenofonta, jednak przez cały czas miała świadomość, że jej obecność jest niepożądana. Westchnęła, dumając, jak przyjemnie byłoby przesiedzieć dzień w cieniu. Spędzić go na rozmyślaniach o najszczęśliwszych dniach jej bardzo długiego życia. – Przeznaczona jest mu chwała, choć jego imię nie będzie tak sławne jak twoje... Mimo iż ów młodzieniec poprowadzi do boju armie świata. Tak czy owak, twoją powinnością jest go uczyć. Musisz przekazać mu wszystko, co masz. – Niczego nie mam! – odburknął Ksenofont. – Nie jestem bogaty, niczym nie dowodzę. – Masz wszystko, czego chłopiec potrzebuje, Ateńczyku. Chodzi przede wszystkim o wiedzę zmagazynowaną w twoim umyśle. Znasz ludzkie serca i metody prowadzenia bitew. Przekaż mu te dary. I dopilnuj, by młodzieniec właściwie się rozwijał. – Czy Parmenion zdobędzie sławę dla Sparty? – Dla Sparty? – Tamis roześmiała się ponuro. – Dni Sparty bezpowrotnie minęły, Ksenofoncie. Mamy kalekiego króla. Ludzie nie słuchają wyroczni. Lizander decydował za mieszkańców Sparty, którzy przyzwyczaili się do tego i nie potrafią myśleć samodzielnie. Sparty nie czekają już dni sławy. Chłopiec wyruszy w świat. Sam go wyślesz, gdy nadejdzie czas. Wstała. – Czy to wszystko? – spytał Ksenofont i również się podniósł. – Karmisz mnie zagadkami. Dlaczego nie zdradzisz więcej? – Ponieważ nic więcej nie wiem, Ateńczyku. Myślisz, że bogowie dzielą się całą wiedzą ze

swymi sługami? Spełniłam moją misję. Nie wiem nic więcej. Z tym kłamstwem na ustach wyszła z cienia na słońce i ruszyła do wyjścia. Podążała powoli ulicami Sparty i dalej, obok jeziora i małej świątyni Afrodyty. Dotarła wąskim szlakiem pod drzwi swego domu, niskiej, nędznej jednopokojowej chałupy z centralnym paleniskiem i otwartym dachem, przez który uchodził dym. W jednym rogu pomieszczenia stało liche wyrko z siennikiem, poza nim wieszczka nie posiadała żadnych innych mebli. Przykucnęła przed zagasłym ogniem, podniosła rękę i wypowiedziała trzy słowa. Płomienie wyskoczyły z zimnych popiołów i ognisko zapłonęło jasno. Przez jakiś czas wpatrywała się w tańczący ogień, aż w końcu przytłoczył ją ciężar samotności. Czarodziejka opuściła ramiona. – Gdzie jesteś, Kasandro? – szepnęła. – Chodź do mnie. Płomienie rosły i wiły się, jakby starały się otoczyć niewidzialną kulę. Powoli wśród nich zmaterializowała się twarz – królewskie oblicze o delikatnych kościach policzkowych i długim, orlim nosie. Twarz nie była piękna, lecz osobliwie przyciągały spojrzenie jej wydatne rysy i zwarcie ją okalające, kręcone blond włosy. – Z jakiegoż to powodu przerywasz mi sen? – spytała surowo kobieta z ognia. – Czuję się samotna. – Zbyt lekkomyślnie wykorzystujesz swoją moc, Tamis. I niemądrze. – A niby dlaczego nie miałabym cię przyzywać? – spytała zmęczonym głosem starucha. – Ja również potrzebuję przyjaciół... Łaknę towarzystwa. – Po świecie chodzą tysiące żywych ludzi – oświadczyła kobieta z ognia. – Wśród nich powinnaś szukać przyjaciół. Lecz jeśli przemówisz, jestem zmuszona cię wysłuchać. Tamis pokiwała głową i opowiedziała Kasandrze o czającym się w przyszłości złowrogim cieniu i o nadejściu Boga Mroku. – A cóż on ma wspólnego z tobą? – spytała gorejąca wieszczka. – Chodzi o odwieczną bitwę między Źródłem i Duchem Chaosu. – Mogę powstrzymać te narodziny. Wiesz, że jestem w stanie tego dokonać. – Powstrzymać... O czym mówisz? Stanie się, co ma się stać. Widziałaś przyszłość. W jaki sposób chcesz ją zmienić? – Do kogo ta mowa – odpaliła Tamis. – Równie dobrze jak ja wiesz, że istnieje tysiąc tysięcy potencjalnych przyszłości. Wszystkie zależne są od nieskończonej liczby możliwych decyzji podejmowanych przez mężczyzn i kobiety i... tak, tak... nawet przez dzieci i zwierzęta. – Nie zrozumiałaś moich słów, Tamis? Moc nie została ci dana do manipulowania rzeczywistością. Działasz wbrew regułom Źródła. – Może zatem powinny się nimi stać – warknęła czarodziejka. – Przestudiowałam setki

wariantów przyszłości. Przynajmniej w czterech z nich można pokrzyżować plany Boga Mroku. Wystarczyło tylko uważnie śledzić linie zdarzeń, które zawsze zbiegały się w tym samym punkcie – na jedynej istocie zdolnej zmienić bieg historii. Zidentyfikowałam tę istotę! – Mówisz pewnie o dziecku imieniem Parmenion – powiedziała ze smutkiem ognista wieszczka. – Mylisz się, Tamis. Musisz przestać się mieszać w sprawy, które przekraczają twoje możliwości. W tę rozgrywkę zaangażowane są siły potężniejsze niż wszystkie światy, stanowi ona bowiem jedynie element kosmicznej bitwy między Chaosem i Harmonią. Nie masz pojęcia, jakie możesz wyrządzić szkody. – Szkody? – sarkastycznie powtórzyła czarodziejka. – Wyobrażam sobie szkody, których dokona Bóg Mroku, jeśli pozwolę mu się narodzić, jeśli pozwolę mu chodzić po ziemi w ludzkiej postaci. Góry spłyną krwią, rzeki zaś będą bluzgać ogniem. Ziemia zostanie kompletnie zniszczona. – Rozumiem – mruknęła Kasandra. – I jesteś pewna, że masz odpowiednią moc, by zmierzyć się z tym złem? – Nie traktuj mnie protekcjonalnie! Sądzisz, że powinnam żyć tak jak ty, obdarowując ludzi mglistymi proroctwami, w które nikt nie wierzy? Ilu zgłębiło ich sens i wykorzystało tę wiedzę? Jaki był z ciebie pożytek? Precz ode mnie, Kasandro! Precz! Ogień błyskawicznie zgasł, a wraz z nim zniknęła kobieca twarz. Tamis westchnęła. Dobrze czy źle, kurs został obrany, tory wytyczone. Parmenion zostanie wojownikiem Światła. Powstrzyma Ciemność. Nie mieszać się! Też coś! A kto niby pokrzyżował plany Chaosu ostatnim razem, gdy zbliżały się mroczne narodziny? A może Kasandra wierzy, że ojcem dziecka faktycznie był perski król? Kto, zdaniem ognistej wieszczki, wtargnął w umysł konkubiny w noc poczęcia, kazał jej wejść na szczyt wieży i rzucić się w dół, na kamienie? – To ja! – syknęła Tamis. – Ja! I myliłaś się! – szepnął cichy głosik tkwiący głęboko w jej umyśle. – Mylisz się także teraz. Parmenion ma swoje własne życie. Przeżyje je tak, jak mu pisane. Nie możesz zmieniać jego przeznaczenia”. – Wcale go nie zmieniam – odrzekła głośno. – Pomagam mu tylko je wypełnić. „Sam musi dokonywać wyborów”. – I zaoferuję mu wybór. Pojawię się we właściwym momencie życia chłopca i przedstawię mu alternatywę. „A co, jeśli się mylisz, Tamis?” – Nie mylę się. Trzeba powstrzymać Boga Mroku. I ja to uczynię. Teraz mnie zostaw! W ciszy, która zapadła, czarodziejka powiodła piorunującym spojrzeniem po nędznym pokoju. Zrobiło jej się ciężko na sercu. Posiadała wszak moc, która mogła jej zapewnić życie

w luksusie, wspaniałe życie bogaczki. Sama wybrała taki nędzny los. – Oddałam swe dary Źródłu – rzuciła w przestrzeń. – Dzięki temu Światło, a nie Mrok towarzyszy mi we wszystkim, co robię. Nikt się z nią nie spierał, a jednak Tamis nie czuła się wcale pewna swoich racji. Wskazała w ogień i zawołała imię. W ogniu pojawiła się męska twarz. – Zagraj dla mnie, Orfeuszu. Niech twoja muzyka ukoi moje serce. Kiedy w pomieszczeniu rozległy się słodkie nuty liry, wieszczka podeszła do łóżka, położyła się na plecach i zamyśliła nad wieloma przyszłościami, które widziała. W trzech z nich Bóg Mroku rodził się w Sparcie, najpotężniejszym z greckich polis. Trzech potencjalnych ojców: Learchos, który ma szansę stać się kimś znacznym, Nestos, spokrewniony z królewską rodziną, i Kleombrotos, który zostanie królem. Tamis zamknęła oczy. – Teraz przyjrzyjmy się twemu przeznaczeniu, Parmenionie – wyszeptała. – Zobaczmy je. Młodzieniec leżał na stoku położonym na wschód od miasta i obserwował młode dziewczęta, które biegały i bawiły się. Mocno go zaskoczyło to zainteresowanie ich zajęciami, kiedy nagle pojawiło się ubiegłego lata. Przypomniał sobie ów dzień, który wniósł w jego życie nowego rodzaju radość. Parmenion przez jakiś czas wbiegał na stok i zbiegał z niego, kiedy niespodziewanie przemówił do niego czyjś głos słodki niczym narodziny poranka: – Co robisz? Odwrócił się i zobaczył młodą dziewczynę, mniej więcej czternastoletnią. Nosiła prostą białą tunikę, przez którą prześwitywał nie tylko doskonale proporcjonalny owal jej małych piersi, lecz także przylgnięte do materiału sutki. Nogi dziewczyny były opalone i gładkie, talia – wąska, biodra – krągłe. Popatrzył na nią z poczuciem winy, świadom, że się czerwieni i natychmiast utonął w jej szarych oczach rozstawionych szeroko na przepięknej twarzy. – Biegałem... – odparł zmieszany. – Tyle widziałam – powiedziała, przeczesując zalotnie palcami rudawozłote włosy. Parmenion odniósł wrażenie, że jej loki chwytają światło słoneczne, dzięki czemu iskrzyły się jak klejnoty. – Ale wyjaśnij mi, po co to robisz – poprosiła. – Wbiegasz na wzgórze, potem z niego zbiegasz. I tak bez końca. Nie widzę w tym sensu. – Lepidos... oficer koszarowy twierdzi, że to wzmocni moje nogi. Jestem szybki. – A ja jestem Derae – odparowała. – Och, nie, nie mam na imię Szybki. – No myślę. Tylko sobie z ciebie żartowałam. – Rozumiem. Muszę już... iść. – Odwrócił się i uciekł na wzgórze. Co zaskakujące, mimo zmęczenia biegł nieprawdopodobnie szybko.

Przez prawie rok od tego spotkania przychodził na wzgórza i pola za jeziorem. Przypatrywał się biegom dziewcząt. Lepidos wyjaśnił mu, że tylko w Sparcie kobietom pozwalano na ćwiczenia fizyczne. Inne polis uważały je za nieprzyzwoite, twierdząc wręcz, że widok trenujących kobiet skłania mężczyzn do popełniania poważnych zbrodni. Parmenion niemal zgadzał się z tą ostatnią opinią, gdy leżał na brzuchu i cierpiąc straszliwe katusze z powodu wyrzutów sumienia, wodził wzrokiem za Derae. Dostrzegł, że dziewczęta ustawiają się do krótkodystansowego wyścigu. Derae stała od zewnętrznej. Wygrała nadzwyczaj łatwo. Jej długie nogi stawiały wielkie kroki, stopy zdawały się ledwie dotykać trawy. Jedynie dwa razy podczas owego roku znalazł w sobie dość odwagi, aby przemówić do niej, kiedy zbliżyła się do pola. Jednak ona zawsze tylko pozdrawiała go wesołym uśmiechem i machnięciem ręki, po czym uciekała, zanim zdążył z nią porozmawiać. Mimo to Parmenion wcale nie czuł z tego powodu smutku. Wystarczyło mu, że widuje ją co tydzień. Poza tym, ich bliższe kontakty nie miałyby zbytniego sensu, ponieważ Spartanom wolno się było żenić dopiero po osiągnięciu wieku męskiego, czyli dwudziestu lat. Za cztery lata. Wieczność. Po godzinie dziewczęta skończyły ćwiczenia i zaczęły się zbierać do domu. Parmenion przewrócił się na plecy i zamknął oczy, które raził ostry blask słońca. Leżąc z głową na dłoniach, dumał o wielu rzeczach: o bitwie z Leonidasem, o niekończącej się męczarni koszar, o Ksenofoncie i Hermiasie I o Derae. Próbował nie myśleć zbyt często o swej matce, ponieważ żal był jeszcze zbyt świeży. Kiedy jej twarz pojawiała się przed jego oczyma, popadał w przygnębienie i z trudem panował nad łzami. Nagle padł na niego jakiś cień. – Dlaczego mnie obserwujesz? – spytała dziewczyna. Parmenion zerwał się i usiadł. Klęczała na trawie obok niego. – Nie słyszałem, jak podchodzisz. – To nie jest odpowiedź na moje pytanie, młody Szybki. – Lubię na ciebie patrzeć – odparł, uśmiechając się. – Nieźle biegasz, ale za mocno machasz ramionami. – Więc obserwujesz mnie, ponieważ lubisz krytykować mój styl biegania? – Nie to miałem na myśli. – Młodzieniec wziął wielki wdech, po czym powoli wypuścił powietrze. – Sądzę, że doskonale o tym wiesz. Pewnie znowu sobie ze mnie żartujesz. Kiwnęła filuternie głową. – Tylko trochę, Parmenionie. Ogromna radość zalała jego serce. Dziewczyna znała jego imię! Musiała o niego wypytywać, czyli że była nim zainteresowana.

– Skąd mnie znasz? – Widziałam twoją bitwę z Leonidasem. – Och – odparł rozczarowany. – Zaraz, ale w jaki sposób? Sądziłem, że kobietom nie wolno było jej oglądać. – Mój ojciec jest bliskim przyjacielem Ksenofonta i wódz pozwolił mnie i moim dwóm przyjaciółkom popatrzeć z górnego okna. Musiałyśmy się zmieniać przy oknie, żeby nikt nas nie dostrzegł. Rozegrałeś interesującą potyczkę. – Wygrałem – powiedział Parmenion obronnym tonem. – Wiem. Właśnie ci powiedziałam, że tam byłam. – Przepraszam. Sądziłem, że mnie krytykujesz. Wszyscy inni nieustannie to robią. Pokiwała poważnie głową. – W zasadzie nawet nie potrzebowałeś skiritajów. Gdybyś zaatakował formacją szesnastorzędową, i tak przełamałbyś szeregi Leonidasa, ponieważ zredukowałeś jego siłę do czterech. – Mam tego świadomość. – Wzruszył ramionami. – Niestety, w trakcie gry nie można cofnąć ruchu. – Czy nadal posiadasz miecz? – Oczywiście. Komu miałbym go oddać? – Jest bardzo cenny. Mógłbyś go sprzedać. – Nigdy! To jeden z siedmiu mieczy sławnego króla. Do końca życia będę go strzegł niczym skarbu. – Szkoda – bąknęła, przestępując z nogi na nogę – ponieważ chciałabym go kupić. – Po co ci miecz? – spytał, po czym wstał i stanął przed nią. – Podarowałabym go mojemu bratu – odparła. – Szczodry dar. Przeszkadza ci, że oglądam twoje biegi? – A powinno? – zapytała z uśmiechem. – Jesteś zaręczona? – Jeszcze nie, chociaż mój ojciec co rusz mnie o to nagabuje. Czy to są oświadczyny, Parmenionie? Zanim zdołał odpowiedzieć, czyjaś ręka chwyciła go za ramię i odciągnęła w tył. Błyskawicznie się odwrócił, trzasnął pięścią w szczękę Leonidasa i zatoczył się do tyłu. Złotowłosy Spartanin potarł podbródek i ruszył na przeciwnika. – Przestańcie natychmiast! – krzyknęła Derae, ale młodzieńcy ją zignorowali. Mierzyli się wzrokiem, całkowicie skoncentrowani na sobie. Leonidas skoczył do przodu, upozorował lewy sierpowy, po czym trafił prawym prostym w twarz Parmeniona, który zachwiał się pod ciosem, lecz jakoś zdołał się utrzymać na nogach. Chwycił Leonidasa za tunikę i grzmotnął go kolanem

w przyrodzenie. Ten jęknął z bólu i zgiął się w pół. Parmenion poprawił hakiem od dołu w twarz przeciwnika, pod którym ugięły się nogi i prawie upadł na kolana. Parmenion odepchnął go i wtedy dostrzegł w trawie wielki wyszczerbiony kamień. Wyrwał go i podszedł do oszołomionego Leonidasa z zamiarem roztrzaskania mu czaszki. Derae jednym skokiem stanęła mu na drodze i spoliczkowała go. Rozległ się dźwięk głośny niczym trzask pioruna. Palce chłopca otoczyły szyję dziewczyny. Parmenion podniósł kamień... i zamarł, widząc przerażenie w jej oczach. Opuścił kamień i cofnął się zmieszany. – Przepraszam... Przepraszam cię. On jest... moim wrogiem. – To mój brat! – zawołała głosem lodowatym jak kamień, który młodzieniec właśnie upuścił. Leonidas doszedł już do siebie i szybko znalazł się obok Derae. – Zbliż się jeszcze raz do mojej siostry, a wyzwę cię na miecze. Parmenion roześmiał się ponuro. – Byłaby to dla mnie prawdziwa przyjemność – syknął – ponieważ obaj wiemy, jakim ostrzem walczyłbym. Nigdy go nie dostaniesz, choć wiem, że pragniesz go z całych sił. I nie obawiaj się, Leonidasie, nie chcę niczego ani od ciebie... ani od twojej rodziny. – Myślisz, że się ciebie boję, wieśniaku? – Jeśli nie, tym gorzej dla ciebie. Wyzwij mnie, kiedy zechcesz, arogancka świnio, ale wiedz jedno: zniszczę cię! To powiedziawszy, Parmenion odwrócił się na pięcie i odszedł. *** Hermias opuścił gimnazjon i przebiegł susami ulice oraz agorę. Nad jezioro przy świątyni dotarł, gdy dziewczęta właśnie odchodziły. Po Parmenionie nie było śladu i Hermias właśnie miał wrócić między drzewa, gdy dostrzegła go Derae i pomachała do niego. Uśmiechnął się nieśmiało i zrobił krok do przodu. Dziewczyna podbiegła do niego i pocałowała go w policzek. – Nieczęsto cię tutaj widuję, kuzynie. Zacząłeś się interesować dziewczętami? Do chłopca podeszły dwie przyjaciółki Derae i dotykając jego tuniki, udawały, że badają splot tkaniny. Hermias zaczerwienił się. – Szukam mojego przyjaciela, Parmeniona. Twarz dziewczyny pociemniała z gniewu. – Był tutaj, ale już poszedł – odparła oschle. – Obraził cię? – spytał Hermias z lękiem. Derae przez moment nie odpowiadała. Leonidas byłby wściekły, gdyby dowiedział się, że opowiedziała komuś o jego klęsce, a jednak miała ogromną ochotę porozmawiać o incydencie.

Wzięła kuzyna pod ramię i oddaliła się od swoich towarzyszek. Usiedli w cieniu przy jeziorze świątynnym i dziewczyna zdała szczegółową relację ze wszystkich zdarzeń. – Nie masz pojęcia, Derae, co on musi przecierpieć – wyjaśnił. – Z pewnych względów... których do końca nie pojmuję... wszyscy go nienawidzą. Parmenion nic nie może na to poradzić. Prześladują go, cokolwiek zrobi. Gdy wygra wyścig, nikt nie wiwatuje, nawet gdy startuje przeciwko chłopcom z innych koszar. Mimo tych kłopotów jest człowiekiem uprzejmym i troskliwym. Napadają na niego w grupach, biją go pałkami. Niewielu ma odwagę wystąpić przeciw niemu w pojedynkę. – Ale mój brat nie bierze udziału w tych niegodziwościach – przerwała mu dziewczyna. – Jest szlachetny i silny. Nigdy na nikogo nie napada, a już szczególnie w grupie. – Zgadzam się z tobą. Zawsze... szanowałem Leonidasa, ale ataki dokonywane są w jego imieniu, a on sam nawet nie próbuje ich powstrzymać. Ostatnim razem pobito Parmeniona w wieczór przed grą i musiał się ukrywać całą noc na akropolu. Widziałaś jego siniaki? Derae podniosła płaski kamień, cisnęła go ku jezioru i patrzyła, jak wpadł w skrzącą się błękitną wodę. – Ludzka nienawiść zawsze ma swój powód – zauważyła. – Parmenion jest wyzywająco arogancki, a poza tym niskiego urodzenia. Leonidas nazywa go mieszańcem, jest zatem krwi mieszanej, a jednak chodzi dumnie wśród rodowitych Spartan i patrzy na nich z góry. Hermias pokiwał głową. – Jest w twoich słowach trochę prawdy. Gdy jednak wszyscy ludzie są przeciwko tobie, pozostaje ci jedynie duma. Parmenion nie pozwoli, by ktoś go poniżał. Doradziłem mu, by przegrał w grze strategicznej, ale nawet nie chciał mnie słuchać. I sama zobacz, co się zdarzyło! Wszyscy jeszcze bardziej go teraz nienawidzą! Jaka go czeka przyszłość, kuzynko? Jest biedny i nie ma żadnej pozycji. – Ani przyjaciół? Nikogo poza tobą? – Nie. Jest w jego życiu pewna dziewczyna, tak mi się przynajmniej zdaje. Obserwuje ją podobno co tydzień. Kiedy o niej mówi, staje się innym człowiekiem. Nie znam wszakże jej imienia i wątpię, czy w ogóle z nią rozmawiał. – Ależ rozmawiał – odburknęła Derae. – Nawet złapał ją za gardło i zagroził kamieniem. Hermias zamknął oczy, po czym wyciągnął się na trawie. – No tak, więc chodziło o ciebie. Nic już nie rozumiem. Czy w chwili narodzin Parmeniona przeklął jakiś złośliwy demon? Muszę natychmiast znaleźć mojego przyjaciela. – Moim zdaniem, powinieneś go unikać, Hermiasie. Zajrzałam mu głęboko w oczy i dostrzegłam w nich okrucieństwo i zawziętość. Przeraziłam się. – Parmenion jest moim przyjacielem – odparł Hermias sucho i podniósł się szybkim ruchem. – Mam zresztą dla niego nowiny. Chociaż najpierw muszę się zobaczyć z Leonidasem. Gdzie go

znajdę? – Mówił, że zamierza poćwiczyć walkę włócznią i mieczem, więc pewnie jest w gimnazjonie. Tylko mu nie mów, że ci to wszystko opowiedziałam. – Ależ Derae, proszę cię! Jeśli nie powołam się na ciebie, pomyśli, że przysłał mnie Parmenion. Dziewczyna potrząsnęła głową i wstała. – No dobrze, Hermiasie. Powiedz, że ze mną rozmawiałeś. Ale bądź ostrożny. Mój brat traktuje teraz Parmeniona jak śmiertelnego wroga. Nie licz na miłą pogawędkę. Leonidas – w napierśniku, skórzanej spódniczce i nagolennikach – walczył przeciw młodzieńcowi imieniem Nestos. Gimnazjon rozbrzmiewał szczękiem broni uderzanej o tarcze. Chłopcy nie używali drewnianych palek, lecz krótkich, ostrych żelaznych mieczy hoplitów. Widzowie obserwowali z napięciem potyczkę, której uczestnicy krążyli wokół siebie, szukając okazji do ataku. Potężnie zbudowany Nestos był koszarowym mistrzem w walce na krótkie miecze, ale Leonidas wzbudzał podziw opanowaniem, siłą i szybkością. Obaj ciężko oddychali, Nestos zaś miał na ramieniu ciętą ranę, z której na zakurzony plac ćwiczebny kapała cienka strużka krwi. Leonidas natarł na przeciwnika, ten jednak zasłonił się tarczą i odepchnął złotowłosego młodzieńca. Gdy Leonidas upadł na ziemię, Nestos natychmiast stanął nad nim i przyłożył mu do gardła koniuszek ostrza. Wśród widowni podniosły się stłumione wiwaty. Leonidas uśmiechnął się szeroko i wstał, odrzucając tarczę. Wziął w objęcia Nestosa i pogratulował mu zwycięstwa, a następnie odszedł w cień, gdzie wisiały bukłaki z wodą. Hermias podbiegł do niego i pomógł mu zdjąć pancerz. – Dziękuję ci, kuzynie – odezwał się Leonidas, ścierając pot z twarzy. – Do diabła, ależ ten Nestos jest dobry. Doganiam go jednak, nie sądzisz? – Rzeczywiście – zgodził się Hermias. – Miałeś szansę na pchnięcie w pachwinę. W prawdziwej bitwie skorzystałbyś z okazji i sromotnie go pobił. – Zauważyłeś ten szczegół? Tak, tak. Nestos ma zwyczaj unoszenia tarczy zbyt wysoko. Ale, ale... Co cię tu sprowadza? Na pewno nie przyszedłeś powalczyć. – Nie – potwierdził Hermias, biorąc potężny wdech. – Przyszedłem porozmawiać o Savrze. – Odwrócił wzrok od twarzy kuzyna, przygotowując się na wybuch gniewu, którego był pewny. – Rozmawiał z tobą? – spytał cicho Leonidas. – Nie. Derae opowiedziała mi o waszym starciu. – Popatrzył na Leonidasa, którego spokój szczerze go zaniepokoił. – Czego ode mnie żądasz? – Chcę, żebyś zaprzestał przemocy. Zakończ te napaści na niego. – Nie mam z nimi nic wspólnego. Nie popieram ich. Dowiaduję się o nich po fakcie. Savra nie jest zbyt popularny. – Leonidas wzruszył ramionami. – Co mam zrobić?

– Powiedz Gryllosowi i Learchosowi, że te... akty przemocy... nie podobają ci się. – Dlaczego miałbym to uczynić? – Ponieważ jesteś szlachetnym człowiekiem, a nie tchórzem. Nie potrzebujesz, by ktoś staczał za ciebie bitwy. Leonidas zachichotał. – Pochlebstwo, Hermiasie? – Tak. Wierzę jednak, że jest prawdziwe. Biciem nie można zmusić Savry do pokory. Pewnego dnia pozabija twoich przyjaciół i co wtedy? Napadają go, ponieważ pragną zyskać w twoich oczach. Czy napaści na Savrę rzeczywiście ci się podobają, kuzynie? – Tak, podobają mi się – przyznał Leonidas. – Ale masz rację. Te ataki są podłe, toteż nigdy nie wezmę w nich udziału. Dopilnuję, by ustały, Hermiasie. Powinienem był już dawno temu zakazać tych podłości. Wstydziłem się, widząc podczas gry rany i sińce Parmeniona. – Jestem twoim dłużnikiem, kuzynie. – Nie, nie – zaprzeczył tamten – raczej ja twoim. Musisz wszakże wiedzieć jedno: Parmenion to mój wróg i pewnego dnia go zabiję. Przez dwie godziny Hermias szukał Parmeniona, aż w końcu znalazł go pod pomnikiem Ateny Przydrożnej. Młodzieniec siedział na granitowym bloku. Hermias przysiadł się do niego. – Dlaczego jesteś taki posępny, strategosie? – spytał. – Nie nazywaj mnie tak! Pewnego dnia może będę dobrym strategiem, ale jeszcze nie teraz. – Twoja twarz jest chmurna niczym burza, Savro. Rozmyślasz o walce z Leonidasem? – Skąd się o niej dowiedziałeś? – Rozmawiałem z Derae. Nie wiedziałem, że to właśnie ją obserwowałeś. Parmenion rzucił kamień na pobliskie pole, rozpraszając stado wielkich czarno–szarych ptaków. – Nienawidzę kruków. W dzieciństwie strasznie mnie przerażały. Bałem się, że wlecą przez okno i zjedzą mi duszę. Podsłuchałem kiedyś rozmowę sąsiadów. Jeden z nich wspominał, jak kruki wydziobały mojemu ojcu oczy na polu bitwy. Czasami płakałem w nocy i słyszałem w głowie łopot ptasich skrzydeł. – Chciałbyś zostać sam, Savro? Odejdę, jeśli wolisz. Parmenion uśmiechnął się z przymusem i otoczył przyjaciela ramieniem. – Nie, nie, wcale nie chcę być sam, Hermiasie, a jednak często bywam samotny. – Podniósł kolejny kamień i cisnął go wysoko nad polem. – Jaka przyszłość mnie czeka, Hermiasie? Na co mogę liczyć w życiu? Kim będę? – A kim chciałbyś zostać? Parmenion potrząsnął głową. – Nie wiem. Naprawdę nie wiem. Kiedyś pragnąłem zostać zwyczajnym spartańskim hoplitą, nosić tarczę, miecz i włócznię. Chciałem maszerować z królem do obcych krajów, zbierać łupy

i bogacić się. Ostatnio wszakże mam dziwne sny. – Umilkł. – Mów dalej! – ponaglił go niecierpliwie Hermias. – Czasami sny to wiadomości od bogów. Śnisz o orłach? Orły są dobrymi omenami. Tak samo jak lwy. – W moich snach nie ma zwierząt – odparł Parmenion. – Tylko ludzie uzbrojeni na wojnę. Widzę dwie armie na płaskiej równinie. Jestem dowódcą jednej z nich. Falangi ruszają naprzód, wznosząc kurz i stłumione wojenne okrzyki. Jedna armia jest spartańska, poznaję po purpurowych płaszczach. Dochodzi do straszliwej rzezi. Na ziemi dostrzegam zabitego króla. W tym momencie zwykle się budzę. Hermias milczał przez moment, potem posłał przyjacielowi uśmiech. – Mówisz, że jesteś dowódcą armii. To dobry znak, na pewno dobry. I z pewnością prawdziwy, ponieważ nikt cię nie pokona, Savro. Gdybyś poprowadził wojska, Sparta nie mogłaby przegrać! – W tym sedno, przyjacielu. W moim śnie nie jestem bynajmniej dowódca armii spartańskiej, umiera zaś właśnie spartański król. – Cicho! – wyszeptał ze strachem Hermias. – Nie powinieneś nawet mówić takich rzeczy. Zapomnij o tym śnie. Nie jest żadnym omenem – po prostu śnisz o grze strategicznej, to wszystko. Przez długi czas o niej rozmyślałeś, więc zawładnęła twoim umysłem. Stąd twoja zgryzota. Zapomnij o tym śnie, Savro. Nie wspominaj o nim nikomu. Widzisz... mam pewne nowiny, które powinny ci dodać otuchy. Obiecuję. – Opowiadaj zatem, przyjacielu. Pociesz mnie. Potrzebuję tego. – Leonidas wstawił się dziś za tobą w gimnazjonie, podobnie Lepidos. Leonidas przyznał, że źle rozegrał bitwę i że zasłużyłeś na zwycięstwo. Niektórzy nazywali cię oszustem, lecz on cię bronił. Czyż to nie cudowna nowina? – Niemal słyszę radosne pienia bogów – zadrwił Parmenion. – Ach, nie rozumiesz? Postawa Leonidasa oznacza koniec napaści na ciebie. Będziesz wolny. – Chciałbym w to wierzyć. Zobaczymy, ile osób weźmie udział w uroczystości na cześć mojego zwycięstwa. – Mam niestety dla ciebie również inne wieści, znacznie mniej wesołe – stwierdził Hermias. – Nie jest mi łatwo o tym mówić, Savro, ale w tym roku nie będzie ceremonii zwycięstwa. Parmenion roześmiał się ponuro. – A to niespodzianka! – krzyknął i twarz mu stężała. Zeskoczył z bloku, odwrócił się i podniósł wzrok na kamienną boginię. – Com takiego uczynił, Ateno, że bogowie mnie nienawidzą? Czy jestem zły? Może jestem... Lecz pewnego dnia odwdzięczę się im wszystkim za ich okrucieństwo. Przysięgam ci to! Hermias zmilczał, niemniej jednak patrząc na zaciętą twarz przyjaciela i widząc lodowatą nienawiść w jego oczach, poczuł nagłe ukłucie strachu. Podszedł do Parmeniona.

– Tylko nie znienawidź również i mnie, Savro! Parmenion zamrugał i potrząsnął głową. – Znienawidzić ciebie, mój przyjacielu? Jak mógłbym cię kiedykolwiek znienawidzić? Byłeś mi bratem i nigdy ci tego nie zapomnę. Nigdy! Braćmi byliśmy, braćmi będziemy, aż po kres naszych żywotów. Przyrzekam ci to. Teraz jednak muszę iść do domu Ksenofonta. Zobaczymy się później. Przyjdź do mojego domu dziś wieczorem. – Przyjdę. Uważaj na siebie. – Z jakiego powodu? – odparł Parmenion. – Czyż nie powiedziałeś mi właśnie, że wojna skończona? *** Wódz poprowadził chłopca do szerokiego pokoju we wschodniej części domu, gdzie było chłodno i jasno. – No i? – spytał, rozpierając się na otomanie. – Masz odpowiedź na moje pytanie o Plateje? Parmenion pokiwał głową. – Persowie uciekli ze strachu, bo stale mieli w pamięci wcześniejszą o rok bitwę pod Termopilami. – Dobrze! Bardzo dobrze! Jestem z ciebie zadowolony. Mówiłem ci przecież, że wojna jest sztuką. Prawdziwy strateg potrafi wygrać bitwę, jeszcze zanim ktokolwiek wyciągnie z pochwy miecz i zanim ktokolwiek zamachnie się włócznią. Jeśli twój przeciwnik uwierzy, że nie jest w stanie wygrać, wtedy rzeczywiście przegra. Dokładnie to się przydarzyło pod Platejami. Persowie, którzy wcześniej nie zdołali pokonać trzech setek Spartan, szczerze się przerazili na widok pięciu tysięcy. Wódz musi mieć talent czytania w ludzkich umysłach, i to nie tylko własnych żołnierzy, lecz również wrogich. – Czy w takim razie będziesz mnie uczył? – spytał Parmenion. – Tak. Umiesz czytać? – Zaledwie trochę, panie. Matka mnie nauczyła, jednakże tej umiejętności nie rozwijamy w koszarach... – Więc musisz popracować indywidualnie. Przeczytasz moje księgi, dzieła strategiczne. Niektórych metod walki powinieneś się nauczyć na pamięć. Wódz to ktoś podobny do kowala, młodzieńcze. Posiada wiele narzędzi. Musi znać wartość i przeznaczenie każdego z nich. Parmenion zrobił potężny wdech. – Mam pytanie. Czy mogę ci je zadać, panie? Żywię nadzieję, że cię nie obrażę. – Nie dowiemy się, póki nie zapytasz – odparł wódz, uśmiechając się szeroko. – Nie jestem ani bogaty, ani lubiany. Istnieje spore prawdopodobieństwo, że gdy osiągnę

dojrzały wiek, nie będę miał szansy wykorzystać swojej wiedzy. Bardzo chciałbym pobierać u ciebie nauki, lecz po co mi one? Ksenofont z powagą pokiwał głową. – Jest sporo prawdy w tym, co mówisz, młody strategosie. W najlepszym razie zostaniesz pierwszym oficerem, w najgorszym – szeregowym wojownikiem. Dostrzegam wszakże w tobie ogromny potencjał, wielkość i zdolności przywódcze. Wierz mi. Nie mylę się, a nikt nie jest w stanie lepiej cię pod tym względem ocenić niż ja. Po prostu... twoja przyszłość nie wiąże się ze Spartą. – To jej strata! – Powiedz mi, czego pragniesz. Parmenion wzruszył ramionami. – Jedynie akceptacji, panie. Chciałbym móc chodzić z podniesioną głową i słyszeć ludzi mówiących: „Oto Parmenion, Spartanin”. – Naprawdę tylko tego pragniesz? Nie żartuj sobie ze mnie, strategosie, bądź ze mną szczery. Młodzieniec przełknął z trudem ślinę, po czym odważnie spojrzał w srogie oczy Ksenofonta. – Nie, panie, nie tylko tego. Chciałbym kruszyć na pył moich wrogów, nieść im łzy i rozpacz. Pragnę być wodzem. Tak jak ty. Chcę prowadzić ludzi w wielkich bitwach. – Nagle się uśmiechnął. – Miałem pewien sen. Chciałbym, żeby się spełnił. – Nie wszystkie marzenia się spełniają – pouczył go Ksenofont – ale postaram się przekazać ci całą moją wiedzę. Ofiaruję ci ją, lecz sam będziesz musiał zdecydować, jak jej użyć. Służący przyniósł jedzenie i rozwodnione wino. Parmenion siedział i słuchał opowieści Ksenofonta o marszu nad morze i o prześladujących Greków zagrożeniach. Wódz wspomniał o swoich pomysłach strategicznych, o własnych sukcesach i niepowodzeniach. Wyjaśnił powody tych ostatnich. Godziny mijały szybko. Młodzieniec czuł się, jak umierający z pragnienia człowiek, który nagle znalazł studnię i wie, że wody wystarczy mu do końca życia. Parmenion w mig pojmował każdy drobiazg relacji Ksenofonta. Grecy, choć przybici bitwą pod Kunaksą, nadal pozostali w szyku bojowym. Perski król, Artakserkses, obiecał im bezpieczną drogę przez własne ziemie, a później zdradziecko wymordował ich dowódców, sądząc, że bez nich greccy hoplici staną się łatwą zdobyczą dla barbarzyńskiej konnicy. A jednak żołnierze nie ugięli się. Wybrali nowych wodzów. Jednym z nich został Ksenofont. Podczas następnych miesięcy Grecy maszerowali przez Persję, gromiąc kolejne armie wysyłane przeciwko nim, przemierzając nieznane lądy. Pokonali dziesiątki niebezpieczeństw: niezliczone rzesze wrogów, nieustannie doskwierający im głód, skute lodem równiny i zniszczone po powodzi doliny. Ksenofont podtrzymywał ich na duchu, aż wreszcie dotarli do morza, gdzie byli już bezpieczni. – Nie ma takiego wojownika na ziemi – zakończył wódz – który by się mógł równać

z greckim. A to dlatego, że doskonale rozumiemy naturę dyscypliny. I nie ma takiego cywilizowanego króla, który nie pragnąłby zaciągnąć pod swe sztandary greckich najemników. Stanowią filar każdej armii. Każdej. Najwspanialszymi zaś spośród Greków są Spartanie. Rozumiesz dlaczego? – Tak – odparł Parmenion. – Ponieważ nasi wrogowie wiedzą... czują to w swoich sercach... że jesteśmy niezwyciężeni. My również się tak czujemy. – Nikt nigdy nie pokona Sparty, Parmenionie. Chyba że trafi na wroga walczącego w sposób podobny... lecz większego liczebnie. – Nie dojdzie do tego. Hellada jest podzielona na szereg miast–państw i każde boi się swego sąsiada. Gdyby Ateny i Teby ponownie połączyły siły przeciw Sparcie, wiele innych polis z obawy przed tym sojuszem sprzymierzy się ze Spartanami i wystąpi przeciwko niemu. Historia tych ziem zna wiele podobnych przykładów. Sojusze zawierano i zrywano, dziesiątki różnych koalicji bez wahania zdradzały jedna drugą. Nigdy żadne z miast nie odniosło pełnego zwycięstwa. Powinniśmy zawojować świat, Parmenionie, ale nigdy go nie podbijemy, gdyż zbytnio jesteśmy zajęci walkami między sobą. – Ksenofont wstał. – Robi się późno. Musisz wracać do domu. Przyjdź do mnie za trzy dni. Zjemy razem kolację i pokażę ci książki do nauki. – Czy swego syna także nauczasz? – spytał młodzieniec, zbierając się do wyjścia. Twarz wodza pociemniała. – Będę twoim nauczycielem i możesz mi zadawać wszelkie pytania dotyczące strategii. Ale zapamiętaj sobie, że nie wolno ci pytać o moją rodzinę! – Przepraszam, panie. Nie chciałem cię obrazić. Wódz potrząsnął głową. – Wybacz, zareagowałem zbyt gwałtownie. Gryllos jest chłopcem niesfornym i nie potrafi sobie znaleźć miejsca na ziemi. Tak jak ty pragnie akceptacji. Chce być podziwiany. Niestety, nie jest zbyt bystry. Jego matka była piękną kobietą, Parmenionie, wszakże bogowie obdarzyli ją zaledwie ograniczonym intelektem. Obdarowali ją tak wielką urodą, że widać umysł uznali za niepotrzebny luksus. Mój syn wdał się w nią. Na tym zakończmy ten temat i nigdy już do niego nie wracajmy. Parmenion szedł oświetlonymi księżycem ulicami milczącego nocnego miasta. Wysoko na akropolu majaczył ledwie widoczny wysoki posąg Zeusa i spiżowe kolumny świątyni. Młodzieniec podszedł do szerokiej ulicy Krańcowej i zatrzymał się przed pałacem, przypatrując się strażom strzegącym wejścia. Pałac Z Krowiego Złota, siedziba Agezylaosa. Nazwa bardzo dziwna jak na królewską siedzibę. Powstała w przeszłości. Któremuś ze spartańskich królów brakowało pieniędzy, więc ożenił się z córką korynckiego kupca i otrzymał posag w postaci czterech tysięcy sztuk bydła. Za pieniądze uzyskane ze sprzedaży krów wybudował sobie pałac.

Parmenion zapatrzył się na budowlę, na jej ogromne kolumny i długi spadzisty dach. Dotąd sądził, że dawny król miał doskonałe poczucie humoru, skoro tak nazwał pałac, teraz jednak uprzytomnił sobie, iż chodziło raczej o poczucie winy. Zmuszony do małżeństwa z cudzoziemką, ściągnął wstyd na siebie i przyszłe pokolenia. Osobliwymi ludźmi są Spartanie! Jedyna nacja w Grecji, której przedstawiciele odbierają rodzicom małych chłopców i szkolą ich w sztuce wojennej, jedyna nacja, która pozwala kobietom ćwiczyć, by stały się silniejsze i dzięki temu rodziły zdrowych synów kontynuujących chwałę Sparty. Parmenion szedł dalej, aż dotarł do ulicy, która biegła równoległe do jego domu. Tu się zatrzymał i wdrapał na wysoki mur, zwinnymi palcami szukając szczelin w zaprawie. Gdy znalazł się na dachu, przesunął się po dachówkach i spojrzał na bramę swego małego domu. Hermias twierdził, że kampania nienawiści się zakończyła, lecz Parmenion mu nie uwierzył. Leżąc płasko i trzymając się cienia, posuwał się powoli do okapu dachu, skąd badawczo przyjrzał się alejce pod sobą. Przez kilka minut obserwował ją i słuchał. Akurat gdy się upewnił, że jest bezpieczny, dostrzegł jakiś ruch na zachód od siebie. Rozpoznał Hermiasa. Przyjaciel pędził po brukowanej ulicy. Parmenion już miał krzyknąć słowa pozdrowienia, kiedy z cienia wyszło pięć postaci w długich płaszczach. Rzucili się na biegnącego młodzieńca. Parmenion dostrzegł w ich rękach pałki i kije. Hermias upadł pod pierwszym ciosem, który trafił go w głowę. Parmenion wstał i zeskoczył z dachu. Wylądował z potężną siłą na plecach jednego z napastników i usłyszał obrzydliwy chrzęst łamanej kości. Jego ofiara wydała z siebie przeraźliwy krzyk i bezwładnie upadła na bruk. Zwalił się na nią, lecz szybko się podniósł. Ktoś zamachnął się pałką ku jego czaszce, na szczęście Parmenion uchylił się i grzmotnął pięścią w skrytą pod kapturem twarz. Kaptur opadł w tył i młodzieniec rozpoznał Gryllosa. Ateńczykowi ciekła krew z przeciętych ust, niemniej jednak natychmiast go zaatakował. Parmenion zrobił krok do przodu i dwukrotnie trafił przeciwnika w brzuch, następnie zaś posłał lewego haka w jego ucho. Gryllos osunął się ciężko na ziemię. Parmenion poczuł na plecach uderzenie kija, które pchnęło go do przodu, ale zdołał się obrócić i zablokować przedramionami następny cios. Chwycił napastnika za płaszcz i przyciągnął ku sobie. Głowy dwóch chłopców trzasnęły o siebie, Parmenion trafił czołem w środek twarzy przeciwnika, miażdżąc mu nos. Gryllos cofnął się chwiejnie, gubiąc kij. Parmenion podniósł broń, zamachnął się nim ze złością i rąbnął najbliższego napastnika. Chłopiec, na którego skoczył z dachu, leżał nieprzytomny na ziemi, Gryllos zaś uciekł. Miał więc teraz tylko trzech wrogów, z których jeden właśnie się wycofywał ze złamaną ręką. Parmenion zaszarżował na pozostałych dwóch. Pierwszego dźgnął potężnie kijem w brzuch i ruszył z furią na drugiego. Upadli na ziemię – Parmenion na przeciwniku – po czym przetoczyli się. Napastnik wyjął sztylet; ostrze błysnęło groźnie w księżycowej poświacie.

– Teraz umrzesz, mieszańcu! – Parmenion rozpoznał głos Learchosa. Po pozostałych chłopcach nie było śladu. Parmenion błyskawicznie wstał, trzymając w obu rękach kij. Learchos skoczył do przodu, lecz Parmenion zrobił unik w bok i grzmotnął przeciwnika kijem w nadgarstek. Sztylet potoczył się po bruku. Parmenion podniósł go i ruszył na wroga. Learchos cofnął się, Parmenion podążył za nim, a gdy dotarli do ściany, badawczym spojrzeniem omiótł nieruchomą sylwetkę Hermiasa. Z rany w skroni przyjaciela sączyła się krew. – Posunęliście się za daleko – oświadczył Learchosowi głosem niewiele głośniejszym od szeptu. Oczy mu błyszczały. – Za daleko – powtórzył, sięgając w górę i odrzucając kaptur. Po tych słowach jednym ruchem wbił sztylet w brzuch Learchosa, szarpnął w górę, aż do płuc i wpatrzył się w zdumione, szeroko otwarte oczy swego wroga. – Właśnie tak się umiera, synu spartańskiej dziwki. – Och, bogowie – jęknął ranny, osuwając się na ścianę. Parmenion chwycił go za włosy i podciągnął na nogi. – Modlitwy już ci nie pomogą. Learchos zacharczał i zamknął oczy. Parmenion puścił ciało. Jego wściekłość wyparowała. Przez chwilę patrzył na zwłoki, potem odrzucił zakrwawiony sztylet. Słysząc jęk Hermiasa, podbiegł do przyjaciela. – Dobrze się czujesz? – spytał. – Głowa... mnie boli. – Poczekaj, pomogę ci. – Zraniłeś się w rękę – zauważył Hermias, dotykając czerwonych plam. – To nie moja krew – mruknął Parmenion, wskazując martwego Learchosa. – Zabiłeś go? Nie wierzę. Och, Parmenionie! – Chodź, zabiorę cię do środka, a później poszukam oficera straży. W ciągu godziny ciało usunięto, zaś Lepidos odprowadził Parmeniona do koszar. W progu sypialni czekał na nich komendant. We trzech wspięli się po schodach do pokoju wychodzącego na centralny dziedziniec. Oficer zajął miejsce za stołem i gestem polecił Lepidosowi, by usiadł. Parmenion stał w pewnej odległości przed mężczyznami i próbował coś wyczytać z ich twarzy ledwie widocznych w migoczącym świetle lampy. Lepidosa znał dobrze – bywał twardy, lecz zawsze sprawiedliwy. Stalowowlosego wodza znał jedynie z widzenia. Starzec szefował koszarom i był weteranem, który niegdyś walczył w dziesiątkach bitew. Przeszył go teraz gniewnym spojrzeniem. – Co masz nam do powiedzenia? – zapytał chrypliwym głosem, który brzmiał jak wyciągany z pochwy miecz. – Pięciu zakapturzonych mężczyzn zaatakowało mojego przyjaciela, Hermiasa – wyjaśnił Parmenion. – Co miałem zrobić? Poszedłem mu na pomoc.

– Zabiłeś rodaka, młodego Spartanina... młodzieńca z dobrej rodziny. – Zabiłem tchórzliwego napastnika, który wraz z grupą uzbrojonych w kije towarzyszy zaatakował bezbronnego chłopca. – Nie bądź bezczelny, młody człowieku! – W takim razie nie traktuj mnie, panie, protekcjonalnie! Wódz zamrugał. Jego potężne dłonie zacisnęły się w pięści. Parmenion bał się, że mężczyzna wstanie i go uderzy, lecz starzec wziął głęboki wdech i uspokoił się. – Opisz mi całe zdarzenie. Parmenion szczegółowo opowiedział przebieg wypadków. Opuścił tylko swoją ostatnią wymianę zdań z Learchosem. – Czy to prawda – spytał wódz – że pozostali chłopcy z koszar cię nie lubią? – Tak. – Czy to prawda, że bywałeś ofiarą ich... sportu już przedtem? – Tak. – A zatem gdy ich zaatakowałeś, wiedziałeś, że prawdopodobnie polowali na ciebie, a twojego przyjaciela napadli przez pomyłkę? – Oczywiście. Hermias cieszy się powszechną sympatią. – Gdybyś więc poczekał, aż odkryją swoją pomyłkę, do bójki w ogóle by nie doszło. Napastnicy odstąpiliby od twego przyjaciela i pierzchnęli. Zgadzasz się ze mną? – Wiem, że masz rację, panie, choć nie pomyślałem o tym wtedy. Ujrzałem, że biją Hermiasa i rzuciłem się mu z pomocą. – Skoczyłeś na jednego chłopca, łamiąc mu obojczyk, drugiego uderzyłeś kijem, łamiąc mu ramię, trzeciego zakłułeś sztyletem. Nie masz na swoje czyny żadnego usprawiedliwienia, rozumiesz? Zginął wspaniały, młody człowiek, ponieważ zadziałałeś bez zastanowienia. Tylko dzikus może się tłumaczyć brakiem namysłu. Gdyby wyrok zależał ode mnie, skazałbym cię za twój czyn na śmierć. Teraz zejdź mi z oczu. Lepidos poczekał, aż ucichną kroki schodzącego po schodach chłopca, po czym wstał, podszedł do drzwi i zamknął je mocnym pchnięciem. – Ten młokos przynosi nam hańbę – oświadczył stary wódz. – Nie, panie – zaprzeczył ze smutkiem Lepidos. – Powiedziałbym raczej, że hańbiące było to, co się zdarzyło w tym pokoju dzisiejszego wieczoru. – Ośmielasz się mnie krytykować? Lepidos spojrzał na niego bez lęku. – Jako Spartanin mam do tego prawo. Parmenion ruszył na pomoc swemu przyjacielowi, ryzykując życiem. Nie zawahał się mimo znacznej przewagi wroga. Właśnie ty, panie, powinieneś to docenić. Nie zwołamy przeciwko niemu sądu. Ani jutro, ani nigdy. Jeśli rozprawa

się odbędzie, wstawię się za tym młodzieńcem. Lepidos odwrócił się i opuścił pokój. Wyszedł w noc i mimowolnie dotarł na miejsce walki. W oknie Parmeniona płonęła lampa, więc oficer zastukał. Chłopiec otworzył okratowaną bramę i wpuścił go. Lepidos wszedł do maleńkiego budynku i usiadł na wąskim łóżku. Parmenion zaoferował mu puchar wody, lecz oficer odmówił. – Chcę, żebyś zapomniał o dzisiejszej rozmowie w koszarach – poprosił Lepidos. – I proszę, wybacz wodzowi jego słowa. Learchos był jego bratankiem. Kochał tego chłopca. Osobiście uważam twój postępek za godzien podziwu. Rozumiesz mnie? – Tak, panie, godzien podziwu. – Usiądź, Parmenionie. Tutaj, obok mnie. – Młodzieniec posłuchał go. – Teraz podaj mi dłoń i spójrz w oczy. – Parmenion postąpił zgodnie z poleceniem. Poczuł siłę uścisku starego człowieka i dostrzegł troskę na jego twarzy. – Posłuchaj mnie, chłopcze. Niewielu już zostało takich, którzy rozumieją, co oznacza honor Spartanina. Gdy walczymy, myślimy tylko o zwycięstwie. Bronimy naszych przyjaciół, zabijamy wrogów. Atak na Hermiasa był tchórzostwem. Postąpiłeś właściwie. Jestem z ciebie dumny. – Nie musiałem zabijać Learchosa – szepnął Parmenion. – W takim razie, nie przyznawaj się nikomu do tego. Zachowaj to dla siebie. Jasne? – Tak – odparł młodzieniec. Był znużony natłokiem zdarzeń ostatnich kilku dni. Wszystkie po kolei stanęły mu przed oczyma: śmierć matki, zwycięstwo w grze, strata Derae i morderstwo Learchosa. – Rozumiem, panie. – Słuchaj mnie teraz uważnie. W trosce o los swojego przyjaciela zaatakowałeś jego prześladowców. Zachowałeś się bardzo dzielnie. I cóż, tak, niestety zabiłeś człowieka. Ważna... wręcz zasadnicza jest odpowiedź na pytanie: Czy zabicie go sprawiło ci satysfakcję? – Nie – odrzekł Parmenion. – W takim razie nie przejmuj się całą sprawą. Młodzieniec spojrzał Lepidosowi prosto w oczy i potakująco skinął głową. Nie powiedział jednak prawdy. Cieszył się swoim czynem, tak, przepełniła go wówczas radość, niech bogowie mu wybaczą. Żałował, że nie mógł pozabijać wszystkich napastników! Tamis pochyliła się oparta na lasce i popatrzyła na służącego, który przed nią klęczał. – Mój pan, Parnas, nalega, abyś pilnie przyszła do jego domu – odezwał się mężczyzna, unikając jej wzroku. – Nalega? Gdy jego syn leży umierający? Na pewno masz na myśli słowo „błaga”? – Szlachetny Parnas nigdy by się do tego nie zniżył, lecz ja cię błagam, zacna pani. Uratuj Hermiasa – powiedział służący ze łzami w oczach. – Może potrafię go uratować, a może nie – odparła. – Przekaż swemu panu, że poproszę

bogów o radę. Teraz już idź! Tamis odwróciła się na pięcie i zniknęła w mrocznym wnętrzu swego domu. Ogień płonął nisko, lecz kiedy przed nim usiadła, płomienie zamigotały i ułożyły się w twarz Kasandry. – Nie wzywałam cię – oświadczyła czarodziejka. – Odejdź! – Musisz uleczyć chłopca, Tamis. To twoja powinność. – Nie pouczaj mnie, sama wiem, co do mnie należy. Learchos nie żyje, zatem nie spłodzi już Boga Mroku. Moją powinnością było usunięcie go. Hermias zaś powstrzymywał rozwój Parmeniona. Z powodu ich przyjaźni Macedończyk pozostawał słaby i szlachetny. To wpływ Hermiasa. Nie z mojej decyzji leży teraz ranny. Nie obarczaj mnie winą. To była wola Źródła. A teraz chłopiec umrze, ponieważ ma w mózgu krwawy skrzep. Kiedy skrzep się przemieści, nadejdzie śmierć. – Ależ możesz go uleczyć – zaprotestowała kobieta z ognia. – Nie zamierzam. Dzięki jego śmierci Parmenion stanie się mężczyzną o stalowym sercu, a takim go potrzebuję. – Szczerze wierzysz, Tamis, że taka jest wola Źródła? Że chłopiec, który nie ma w sercu ani odrobiny zła, powinien umrzeć? – Dobre dzieci umierają przez cały czas, Kasandro. Nie praw mi kazań. Umierają z powodu suszy, giną także w pożarach, zarazach i wojnach. Czy Źródło je ratuje? Nie. Skarżę się z tego powodu? Również nie. Taki jest ten świat i już. Skoro Źródło każe umierać niewinnym, takie tedy jest Jego prawo. Nie zrobiłam Hermiasowi nic złego, choć przyznam, że stał mi na drodze. Teraz umiera. Moje modły zostały zatem wysłuchane. Tamis zamknęła oczy. Jej duch swobodnie oddzielił się od ciała, wzleciał przez niski dach i pomknął wysoko ponad miastem. Dom Parnasa stał we wschodniej części miasta. Czarodziejka podleciała do niego i przez moment krążyła nad przyozdobionym kwiatami dziedzińcem, gdzie zebrała się grupa przyjaciół Hermiasa. Parmenion stał samotnie przy najdalszej ścianie, przez wszystkich ignorowany. – Podobno wymiotował w nocy – oznajmił tłusty Pauzjasz. – Później zemdlał. Jest blady jak śmierć. Medyk upuścił mu krwi, lecz na próżno. – To silny młodzieniec – wtrącił Nestos. – Jestem pewny, że przeżyje. Mistrz szermierki zmierzył Parmeniona badawczym spojrzeniem, po czym podszedł do niego. – Co się stało ubiegłej nocy? – spytał. – Słyszałem tylko plotki. – Hermias został napadnięty – wyjaśnił Parmenion. – Dostał kijem w głowę. Był oszołomiony i półprzytomny, kiedy przyprowadziłem go do domu. – Słyszałem, że zabiłeś Learchosa. Czy to prawda? – Nie wiedziałem, że to Learchos – skłamał Parmenion. – Rzuciłem się po prostu na jednego z napastników atakujących Hermiasa.

Nestos westchnął. – Źle się stało, Savro. Bardzo źle. Nie powiem, żebym cię specjalnie lubił, ale wiesz, że nigdy nie brałem udziału w napaściach na ciebie. – Wiem. – Jeśli Hermias umrze, chłopcy zostaną oskarżeni o jego zabójstwo. – Hermias nie umrze! – warknął Parmenion. Jakieś poruszenie przy bramie przyciągnęło uwagę Parmeniona, który odwrócił się i zobaczył Derae. Wraz z dwiema przyjaciółkami weszła na dziedziniec i skierowała się do andronitisu. Dostrzegła Parmeniona, lecz w żaden sposób nie okazała, że go zna. Tamis wfrunęła do głównego budynku, przyciągnięta przez płomieniejącą duszę, która żarzyła się w dziewczynie niczym skoncentrowane światło tysiąca świec. Ojciec Hermiasa siedział w andronitisie, pogrążony w rozmowie z medykiem Astjonem. Gdy Derae weszła, Parnas spojrzał na nią. Twarz miał wymizerowaną i zabiedzoną. Pocałował dziewczynę w policzek i zaproponował wino z wodą. – Mogę zobaczyć mojego kochanego kuzyna? – spytała. – Jest umierający, moja droga – odparł mężczyzna łamiącym się głosem. – To mój przyjaciel, najbliższy przyjaciel – nalegała Derae. – Pozwól mi do niego wejść. Parnas wzruszył ramionami i poprowadził ją do sypialni, gdzie leżał jego syn. Twarz młodzieńca była równie biała jak płócienne prześcieradło przykrywające jego ciało. Derae usiadła obok Hermiasa i podniosła rękę, by go pogłaskać po czole. – Nie! – krzyknęła Tamis, lecz nikt nie mógł jej usłyszeć. Ogień duszy Derae płonął, otaczając nieprzytomnego chłopca oślepiającym światłem. Wieszczka nie mogła wprost uwierzyć w to, co widzi: światło na skroni chłopca przybrało barwę złotą, później czerwoną. Krwawy skrzep pod kością stopniowo znikł. Hermias jęknął i otworzył oczy. – Derae? – wyszeptał. – Co tu robisz? Nie powinnaś tu być. Nie wypada. – Mówili, że umierasz – odparła z uśmiechem. – Widzę jednak, że nie jest tak źle. – Miałem straszny sen – zwierzył się. – Byłem w jakimś mrocznym miejscu, pozbawionym roślinności i śpiewu ptaków. Lecz teraz wspomnienie już blednie... – To doskonale. Zresztą, to normalne, skoro na dworze pięknie świeci słonko, a wszyscy twoi przyjaciele zebrali się przed domem. – Jest Parmenion? Tak, on również przyszedł – przyznała. Jej uśmiech osłabł. – Teraz zostawię cię pozostałym. Wstała i wyszła do andronitisu. – Obudził się – powiedziała Parnasowi. – Wygląda całkiem dobrze. Strapiony ojciec natychmiast wbiegł do sypialni i uściskał zdezorientowanego syna. Medyk chwycił Derae za ramię.

– Co zrobiłaś? – spytał. – Nic. Gdy tylko usiadłam, obudził się. Kiedy Tamis słuchała tych słów, jej gniew rósł. „Nic nie wiesz, głupia dziewczyno! – pomyślała. – Masz dar i nawet nie zdajesz sobie sprawy z jego istnienia!” Wściekła czarodziejka wróciła do swego ciała. Ogień zgasł, pogrążając pokój w ciemnościach. Moc Derae była czymś zupełnie nowym i Tamis musiała zebrać siły, by podążyć ścieżkami świeżo odkrytej przyszłości. Zapadł już zmrok, gdy Leonidasa wezwano do pokojów komendanta koszar. Chłopiec przez większość dnia jeździł konno wzdłuż brzegów rzeki Eurotas, a o ubiegłonocnej tragedii dowiedział się tuż po powrocie – od Lepidosa, który czekał na niego przy stajniach. W drodze do koszar stary wiarus zdradził mu niewiele szczegółów. Weszli po schodach do kwatery dowódcy. Wewnątrz, wraz z komendantem siedziało dwóch eforów, członków geruzji, kierujących organizacją rygorystycznej pod względem społecznym, prawnym i gospodarczym struktury państwowej Sparty. Leonidas skłonił się obu. Jednego rozpoznał jako Memnasa, przyjaciela swego ojca. Mężczyzna pełnił funkcję głównego sędziego pokoju oraz dowodził nocną strażą i gwardią miejską. Komendant wstał. – Zamordowano twojego przyjaciela Learchosa – zagaił. Jego słowa wstrząsnęły Leonidasem. – Zamordowano? Słyszałem, że zginął w walce – odparł. – To właśnie mamy ustalić – wtrącił Memnas. Był niskim, szczupłym mężczyzną z trójkątną brodą i ciemnymi jastrzębimi rysami. W błękitnej szacie efora wydawał się słabowity, choć Leonidas wiedział, że niegdyś wraz z Agezylaosem odbył marsz do Persji, gdzie podobno walczył jak lew. – Usiądź, młody człowieku. Poprosiliśmy cię tutaj, abyś zweryfikował zeznania zabójcy. – Nie było mnie tam, panie. Jak mogę wam pomóc? – Dwóch chłopców... twoich przyjaciół... jest rannych. Jeden ma złamany obojczyk, drugi ramię. Mówią, że brali jedynie udział w bijatyce. Samego zabójstwa nie widzieli. Twierdzą też, że Parmenion zaatakował ich bez ostrzeżenia i że nie zamierzali skrzywdzić Hermiasa. – Co mam zrobić? – spytał Leonidas. – Nie jestem gwardzistą ani członkiem nocnej straży. – Pochodzisz ze wspaniałej i wysoce szanowanej w koszarach rodziny. Dowiedz się prawdy i wróć do nas w przeciągu dwóch godzin. W przeciwnym razie dojdzie do dokładnego i... publicznego śledztwa, które – niezależnie od wyniku – zaszkodzi reputacji koszar imienia Likurga. – Zrobię, co w mojej mocy, lecz niczego nie obiecuję – odparł Leonidas, po czym skłonił się

i wyszedł. Odnalazł Gryllosa w gimnazjonie. Młody Ateńczyk miał opuchnięty nos, oczy podbite. Dwaj młodzieńcy wyszli na plac i znaleźli odosobnione miejsce oświetlone pochodniami świątyni–wyroczni. Gryllos zrelacjonował Leonidasowi wszystkie szczegóły, które zapamiętał z walki. – Zamordował go, Leonidasie! – zakończył opowieść. – Ciągle nie mogę w to uwierzyć! – Napadliście na niego w nocy, zakapturzeni i zamaskowani. I nie po raz pierwszy zresztą, Gryllosie. Czego oczekiwaliście? Że was powita kwiatami? – Zabił go jego własnym sztyletem. Widziałem to na własne oczy. Przyparł go do ściany, po czym zakłuł. – Widziałeś to i nic nie zrobiłeś? – A cóż mogłem zrobić? To prawdziwy demon. Jest jak opętany. Spadł na nas prosto z nieba. Nie wiedzieliśmy, że zaatakowaliśmy Hermiasa. Naszym zamiarem było tylko powstrzymanie Savry przed biegiem w próbach olimpijskich. Zrobiliśmy to dla ciebie. Chcieliśmy pomścić twój wstyd! Leonidas podniósł rękę i zacisnął palce na szyi Gryllosa. – Wcale nie zrobiłeś tego dla mnie! – syknął. – Już dawno dostrzegłem w tobie zło, Ateńczyku. Po prostu lubisz zadawać ból, nie jesteś jednak godzien miana mężczyzny, ponieważ zamiast wyzwać Parmeniona na pojedynek, biegasz za nim ze sforą, niczym tchórzliwy pies, którym zresztą jesteś. Teraz mnie posłuchaj! Jutro wyjedziesz ze Sparty. Nie dbam o to, dokąd się udasz. Jeśli cię tu jeszcze kiedyś spotkam, dopadnę i wydrę ci wnętrzności tępym nożem. – Och, proszę, przestań, Leonidasie. – Milcz! I nie powiesz nikomu o swojej... niesławie. Właśnie ty jesteś odpowiedzialny za śmierć Learchosa i pewnego dnia za nią odpowiesz. Leonidas wrócił do eforów w wyznaczonym czasie. – Odkryłeś prawdę? – spytał Memnas. Tak, panie. Grupa młodzików zaatakowała Hermiasa, sądząc, że to Parmenion. Mieszaniec jest niewinny. Pragnął tylko uratować przyjaciela. – Znasz nazwiska napastników? – Nie prosiłeś mnie o nie, panie. Przywódca kręgu, Ateńczyk, opuści miasto jeszcze dziś wieczorem. Na dobre. – Być może tak będzie najlepiej – mruknął Memnas. Dwie godziny po świcie pięciuset młodych mężczyzn z koszar Likurga pomaszerowało do gimnazjonu, gdzie przywódcy roczników kazali im się ustawić w rzędach i czekać na komendanta. Siedmiolatkom i ośmiolatkom wolno było usiąść z przodu, podczas gdy chłopcy od

dziewiątego do dziewiętnastego roku życia stali milcząco na baczność. Starsi młodzieńcy słyszeli już o tragedii i od czasu musztry nikt się nie odzywał do Parmeniona. Chłopiec spojrzał w lewo, potem w prawo. Wszyscy odsuwali się od niego i zachowywali dystans. Parmenion nie zareagował, patrząc obojętnie przed siebie, lecz pragnął, by dzień skończył się jak najszybciej. Dzieci z przodu wstały, gdy komendant pojawił się w otoczeniu dwóch członków rady miejskiej ubranych w uroczyste błękitne szaty. Parmenion poczuł paniczny strach. Eforowie wyglądali srogo i młodzieniec wyobraził sobie, jak podchodzą do niego i odprowadzają go na miejsce egzekucji. Oderwał od nich wzrok i zerknął na wodza. W pełnej zbroi komendant wyglądał jeszcze groźniej niż poprzedniej nocy. Starzec przyjrzał się chłopięcym szeregom. – Wielu z was już z pewnością słyszało – ryknął – o śmierci waszego towarzysza, Learchosa! Obecni tu eforowie – dodał, wskazując ręką na radnych – przeprowadzili pełne śledztwo i w swej mądrości uznali sprawę za zamkniętą. Dziś ciało naszego drogiego zmarłego przyjaciela zostanie wystawione w kaplicy. Jutro weźmiemy udział w kremacji. Leonidas odśpiewa lament. To wszystko! – Mężczyzna zrobił krok w tył, obrócił się na pięcie i odszedł. Lepidos wydał chłopcom komendę: „spocznij”, później wdał się w krótką rozmowę z eforami, aż w końcu podszedł do Parmeniona i odprowadził go na bok. – Na pewno trudno ci było przyjść dziś tutaj. Jednak zjawiając się dobrze zrobiłeś. Niestety, jesteś tu po raz ostatni. Od jutra przestajesz być członkiem koszar Likurga. W przyszłym tygodniu przyłączysz się do grupy Menelaosa. – Co z moją opłatą za naukę i zakwaterowanie? Opłaciłem cały rok z góry. Nie mam więcej pieniędzy. – Pożyczę ci tę sumę – odparł Lepidos. – Żałuję, że nie mogę ci jej dać, ale nie jestem bogaczem. – Nie! Nie odejdę! – spierał się Parmenion, starając się zapanować nad gniewem. – Tam nie ma porządnego gimnazjonu. Odmówię odejścia. – Straszliwie uprzykrzą ci tu życie, chłopcze! Wierzę, że potrafisz mnie zrozumieć. Twoja obecność zniszczy morale. A rygor koszarowy zależy przecież w sporej części właśnie od niego. Pojmujesz to, prawda? – Tak – odparł Parmenion cicho. – Chciałbym się wszakże spotkać z komendantem i przedyskutować kwestię przeniesienia. – Nie zechce z tobą rozmawiać – wyjaśnił Lepidos. Dostrzegł zmianę w zachowaniu młodzieńca, ale nie był w stanie do końca zrozumieć jej przyczyn. – Nic mnie to nie obchodzi. Jeśli się ze mną nie zobaczy, nie odejdę z Likurga. Powiedz mu to, panie! – Z tymi słowy Parmenion odszedł.

Po południu wezwano go do pokojów komendanta. Gdy wszedł, stary wódz nawet nie podniósł oczu znad zawalonego dokumentami biurka. – Załatwmy tę sprawę szybko – warknął. Usłyszał szuranie przesuwanego po podłodze krzesła, a gdy spojrzał przed siebie, dostrzegł usadowionego na nim Parmeniona. – Co ci się zdaje, że robisz? – spytał oschle. – Negocjuję, panie – odparł młodzieniec. Spojrzał w oczy starcowi i wytrzymał jego spojrzenie. – Chcesz, żebym odszedł, prawda? Chciałbym odejść. Chodzi jednak o wniesione przeze mnie opłaty. Trzy dni temu zapłaciłem wam sto czterdzieści drachm. Moja matka sprzedała trzecią część naszego gospodarstwa, by zdobyć te pieniądze. – To nie jest mój problem – rzucił obojętnie wódz. – Ależ jest – odburknął Parmenion. – Zapłaciłem, więc tu zostanę. Nie masz prawa prosić mnie o odejście. Nie złamałem żadnej zasady. – Nie złamałeś...? Przecież zamordowałeś chłopca! – krzyknął starzec, wstając. – Nie według eforów – odrzekł młodzieniec spokojnie. – Tak czy owak... Jeśli chcesz, bym odszedł, daj mi dwieście drachm. Czy wyrażam się jasno, panie? Przez prawie minutę komendant gapił się na Parmeniona bez słowa. Policzki starca płonęły głęboką purpurą. Nagle uśmiechnął się i odprężył. – No tak, więc w końcu daje o sobie znać twoja macedońska krew. W całym kraju twojego pochodzenia nie ma mężczyzny, który nie sprzedałby własnej żony, by kupić owcę. Bardzo dobrze, wieśniaku, dam ci twoje dwieście drachm. Znaj moje dobre serce. Zresztą... Możesz sobie tkwić w dowolnych koszarach, lecz gdy osiągniesz wiek męski, z każdych cię wyrzucą. Nikt cię nie zatrudni. Nigdy nie będziesz Spartaninem, Parmenionie. Nigdy! Młodzieniec zachichotał. – Sądzisz, że twoje słowa są dla mnie obelgą? Wcale ich tak nie pojmuję. Znam swoją wartość, panie, tak samo jak znam twoją. Byłbym zobowiązany, gdybyś przesłał mi pieniądze do domu jeszcze przed zachodem słońca. Z tym słowy podniósł się z krzesła i skłonił. W ciągu godziny stał przed kolejnym komendantem, starcem o gniewnym spojrzeniu i srogo zaciśniętych ustach. Agenor odchylił się na krześle, założył ręce za łysą głowę i przypatrywał się badawczo młodzieńcowi. – Nie życzę tu sobie żadnych trupów – obwieścił w końcu. – Ani ja, panie. – Ale lubię walki i inteligentnych chłopców. Podobno dobrze biegasz. – Tak, panie. – Doskonale. Znajdź sobie łóżko w zachodniej sypialni, a następnie zgłoś się do Solona w gimnazjonie. – Kiedy Parmenion gotował się do odejścia, mężczyzna wstał i machnięciem ręki

przywołał go ponownie do siebie. – Lepidos dobrze o tobie mówił, chłopcze. Twierdził, że przeżyłeś przykre chwile, lecz doskonale sobie poradziłeś. Pragnę, byś wiedział, że w koszarach Menelaosa będziemy cię oceniać jedynie za twoje czyny. Nie interesują nas pogłoski. – Tylko tego się dopraszam, panie. Dziękuję ci. Parmenion podniósł zwinięty w rulon koc, zarzucił go sobie na ramię i ruszył do zachodniego skrzydła. Jedynie dwóch łóżek nie przykrywały koce. Młodzieniec wybrał łóżko stojące dalej od drzwi i położył się na nim. Przez chwilę obserwował pyłki kurzu tańczące w słonecznych promieniach prześwitujących przez szpary w okiennicy, po czym zamknął oczy. Gdy czyjaś ręka dotknęła jego ramienia, natychmiast się obudził. Na niebie lśniły gwiazdy, pokój wypełniali gwarem młodzi mężczyźni. Parmenion podniósł oczy na chłopca, który go dotknął. Był nim Hermias. – Co tu robisz? – spytał Parmenion. Skoczył na równe nogi i wziął przyjaciela w objęcia. – Przeniosłem się tutaj dzisiejszego ranka – odparł tamten. – Nie chcę, żebyś się czuł samotny. Słowa Hermiasa szczerze poruszyły Parmeniona. Bogaci rodzice od lat wysyłali swoich synów do Likurga – elitarnych koszar, w których szkolono potomków najlepszych spartiackich rodzin. Parmenion był w nich jedynym biednym chłopcem; jako synowi spartańskiego bohatera część kosztów wykształcenia opłacało państwo. Chłopiec nie mógł wręcz uwierzyć, że Hermias opuścił to wspaniałe miejsce i przyłączył się do Menelaosa, najmniejszych spośród koszar. – Nie powinieneś był tego robić, mój drogi. Ale ogromnie się cieszę, że tu jesteś. Nawet nie potrafię wyrazić, jak bardzo się cieszę. – Zaczniemy od nowa, Savro. Mamy szansę zapomnieć o przeszłości. Parmenion pokiwał głową. – Masz rację – przyznał. Wiedział wszakże, że niczego nie zapomni. Odwdzięczy się kiedyś wszystkim swoim wrogom! Odtąd będzie żył tylko myślą o dniu, w którym jego wrogowie legną w kurzu u jego stóp i z lękiem w oczach zaczną skamleć o wybaczenie. – Już lepiej, Savro! Lubię, gdy się uśmiechasz – zauważył Hermias.

Sparta, lato 382 roku p.n.e. Parmenion szybko przyzwyczaił się do życia w koszarach Menelaosa i podczas następnych trzech lat – mimo, iż nie cieszył się przesadną sympatią wśród reszty chłopców – nie miał problemów, z którymi borykał się u Likurga. Każdego roku wraz z Hermiasem reprezentowali koszary w biegach na krótkie i średnie dystanse, lecz w innych dyscyplinach pozostawali zaledwie przeciętniakami – średnio rzucali oszczepem i dyskiem, średnio walczyli na miecze, nie popisywali się specjalnie w zapasach. Parmenion lubił potyczki na krótkie miecze, ponieważ był szybki i silny, ale naprawdę niebezpieczne pchnięcia zadawał tylko wówczas, gdy był rozgniewany. Instynktownie zdawał sobie z tego sprawę i nie przeszkadzało mu, że inni młodzieńcy pokonują go na ćwiczeniach. Głęboko w swoim sercu wiedział, że w walce na śmierć i życie zwyciężyłby każdego z nich. Był za to najlepszym biegaczem w całej Sparcie. Dwukrotnie, w zawodach międzykoszarowych, pobił Leonidasa w biegu na cztery mile, zaś w trzecim roku został przez niego nieznacznie pokonany i właśnie Leonidasa wybrano do reprezentowania Sparty w zbliżającej się olimpiadzie. Parmenion przeżył wtedy gorzkie rozczarowanie, bowiem sporo trenował, odkąd trafił do koszar Menelaosa. – Rozumiem twój gniew – powiedział Ksenofont, kiedy pewnego wieczoru siedzieli na dziedzińcu – jednak starałeś się ze wszystkich sił. Żaden człowiek nie może wymagać od siebie więcej niż potrafi. Młodzieniec skinął głową. – Tak, lecz popełniłem taktyczny błąd. Chciałem pobić Leonidasa na ostatnich dwustu krokach. Mój przeciwnik był na to przygotowany i doskonale rozegrał swój bieg. Pokonał mnie o trzy kroki. – Pamiętasz? Wygrałeś z nim przed trzema laty. Zniósł wtedy porażkę z godnością. Pozwól mu teraz na chwilę chwały. – Mimo ukończonej pięćdziesiątki Ateńczyk nadal był przystojnym mężczyzną, chociaż włosy miał już całkowicie srebrne i przerzedzone na czubku. Wódz nalał do pucharu wina, dolał wody i wolno sączył trunek. Parmenion niecierpliwie czekał na każdą godzinę, którą spędzali razem na rozmowach o taktyce i strategii, formacjach, szykach i bitwach. Nauczył się już, kiedy pchnąć falangę, jak walczyć z niepełnym szykiem, kiedy rozciągać formację, kiedy się wycofywać i według jakich kryteriów dobierać najlepszych wojowników do decydującego o zwycięstwie ataku, by szyk się nie rozpadł. Ksenofont uwielbiał wszelkie dyskusje, a Parmenion chętnie słuchał lub wypytywał wodza. Czasem, gdy chłopiec nie zgadzał się z jakąś analizą starszego towarzysza, spierali się długo w noc; młodzieniec w końcu zawsze pozwalał się przekonać Ateńczykowi. Byli sobie coraz bliżsi, szczególnie że Gryllosa

wysłano do przyjaciół ojca w Atenach i Parmenion często przebywał u wodza po kilka dni, zajmując miejsce jego syna na letnich wycieczkach do drugiego domu Ksenofonta w Olimpii, bliżej morza. Podczas upływających lat Ksenofont dyskutował ze swoim uczniem problemy nowoczesnej strategii i polityki. Parmenion wyczuwał u Ateńczyka wzrost cynizmu. – Słyszałeś nowiny z Teb? – spytał go wódz pewnego dnia. – Tak – odparł młodzieniec. – Początkowo nie mogłem w nie uwierzyć. Popełniliśmy straszny błąd i sądzę, że będziemy go żałować. – Niestety, muszę przyznać ci rację – pokiwał posępnie głową Ksenofont. Trzy miesiące wcześniej macedoński król Amyntas odwołał się do Spartan o pomoc przeciwko najeźdźcom z Półwyspu Chalkidyjskiego, którzy napadli Macedonię i złupili jej stolicę Pellę. Agezylaos wysłał mu trzy spartańskie bataliony, które zmiażdżyły wojska Chalkidyjczyków. Jednak podczas swej podróży na północ jeden ze spartańskich oddziałów pod dowództwem wodza imieniem Febidas zajął Kadmeję, fortecę położoną w centrum Teb. Ponieważ Sparta nie była z Tebami w stanie wojny i nie była też powiązana żadnymi sojuszami z chalkidyjskimi najeźdźcami, wielu Greków postrzegało przejęcie twierdzy jako akt podstępnej agresji. – Agezylaos powinien zwrócić Kadmeję Tebańczykom – zauważył Parmenion. – Nie zrobi tego – odparł Ksenofont. – Spartańska duma mu na to nie pozwoli. Boję się o skutki tego czynu. Ateny otwarcie opowiedziały się już przeciwko Sparcie i zapewne szybko dojdzie do kolejnej wojny. – Jesteś rozczarowany, przyjacielu – stwierdził młodzieniec. – Sparta nie okazała się dobrym przywódcą dla Grecji. – Zamilcz! – zawołał szybko Ksenofont, po czym dodał cichszym głosem: – Nie powinieneś wygłaszać publicznie takich sądów. Moi służący są lojalni, lecz wobec mnie, nie zaś wobec ciebie. Jeśli ktoś na ciebie doniesie, eforowie oskarżą cię o zdradę i czeka cię śmierć. – Czy powiedziałem coś niezgodnego z prawdą? – odparował Parmenion, tym razem szeptem. – Ależ to nie ma żadnego znaczenia! Gdyby Sparta potrafiła rządzić choć w połowie tak umiejętnie jak walczy w bitwach, wówczas radowałaby się cała Grecja. Lecz Spartanie wykazują kompletną indolencję w dziedzinie polityki. Taka jest prawda, lecz nie wolno mówić o tym głośno. – Ludzie otwarcie dyskutują na ten temat – bronił się Parmenion. – W koszarach nie rozmawia się niemal o niczym innym. Spartanie mają twardy orzech do zgryzienia. Posiadają teraz władzę, częściowo dzięki poparciu Persów. Potomkowie wielkiego króla „mieczowego” podlizują się synom Kserksesa!

– Polityka celów doraźnych – szepnął Ksenofont. – Proponuję odłożyć tę dyskusję na kilka dni. Gdy znajdziemy się ponownie w Olimpii, pojedziemy na konną przejażdżkę i pomówimy bez świadków. Naszych utyskiwań słuchać będzie jedynie ziemia. – Wstali i ruszyli do bramy. – Jak twoje finanse, chłopcze? – spytał Ksenofont. – Nie za dobrze. Sprzedałem ostatnią część gospodarstwa. Spłacę rachunki. Wystarczy mi do wiosny. – A później? Parmenion wzruszył ramionami. – Później zapewne opuszczę Spartę. Tutaj i tak raczej nie mam szans na wojskową karierę. Doskonale zdaję sobie z tego sprawę. Prawdopodobnie przyłączę się do jakiegoś najemnego regimentu i zobaczę kawałek świata. – Mógłbyś sprzedać miecz Leonidasa – podsunął Ksenofont. – Może to uczynię – odparł lakonicznie młodzieniec. – Do zobaczenia za dwa dni. Podali sobie ręce, po czym Parmenion odszedł w noc. Mimo iż zbliżała się północ, zupełnie nie czuł zmęczenia, toteż poszedł na akropol, usiadł przy spiżowym pomniku Zeusa i zapatrzył się w połyskujące diamentowymi gwiazdami niebo. Wiał nieprzyjemny wiatr, a cienki wełniany chiton nie chronił chłopca przed zimnem. Starał się jednak nie myśleć o chłodzie. Patrzył ponad górami i rozmyślał. Ostatnie trzy lata były dla niego dobre. Wyrósł, ciało – choć szczupłe – miał umięśnione i mocne. Jego twarz była już po męsku pociągła, a głęboko osadzone błękitne oczy przybrały obecnie wyraz zadumy. Wiedział, że jego oblicze nie jest ani przyjazne, ani specjalnie ładne. Nos miał przesadnie wydatny, usta za cienkie i wyglądał poważnie jak na swoje dziewiętnaście lat. W końcu, gdy zimno stało się zbyt przejmujące nawet dla niego, postanowił odejść. Właśnie wstawał, gdy nagle dostrzegł postać w płaszczu z kapturem. Wychodziła ze spiżowego budynku i szła ku niemu. – Dobry wieczór – odezwał się. Poświata księżycowa oświetliła ostry sztylet w ręku nieznajomej. – Kto tu jest? – spytał kobiecy głos. – Parmenion. Nie musisz się mnie obawiać, pani – odparł. Wyciągnął ręce i pokazał, że nie ma broni. – Co tu robisz? Szpiegujesz mnie? – Bynajmniej. Po prostu rozmyślałem pod gwiazdami. Dlaczego miałbym cię szpiegować? Derae odrzuciła kaptur, w świetle księżyca jej włosy wydawały się srebrne. – Sporo czasu upłynęło od naszej ostatniej rozmowy, młody Szybki. – Rzeczywiście – przyznał. – Co cię sprowadza do spiżowego budynku o północy? – Moje własne sprawy – odparła, łagodząc uśmiechem ostre słowa. – Może również lubię

patrzeć w gwiazdy. Kącikiem oka dostrzegł jakiś ruch, więc obrócił głowę i zobaczył młodego mężczyznę, który wybiegł ze świątyni Muz. Nie skomentował jego obecności. – Dobranoc – pożegnała się Derae, Parmenion zaś skłonił się, a później obserwował odejście dziewczyny ku ścieżce. Siostra Leonidasa prowadziła niebezpieczną grę. Niezamężnym Spartankom nie wolno było potajemnie spotykać się z przedstawicielami płci przeciwnej. Każdy romans mógł się skończyć karą śmierci lub banicji. Między innymi z tego względu młodych mężczyzn zachęcano do szukania kochanków, a nie kochanek. Parmenion odkrył, że szczerze zazdrości nieznajomemu młodzieńcowi, i uświadomił sobie, że sam także wiele by zaryzykował dla kilku chwil z Derae. Ciągle pamiętał jej gibkie młode ciało, małe, jędrne piersi, wąską talię... „Dość!”, zbeształ się w myślach. Wrócił do domu, usiadł na małym dziedzińcu i zjadł późną kolację złożoną z suszonej ryby i wina. Posiłek kosztował go dwa obole. Myśl o kurczących się pieniądzach przygnębiła Parmeniona. Sprzedał już ostatnie udziały w gospodarstwie, uzyskując sto siedemdziesiąt drachm, lecz osiemdziesiąt natychmiast poszło na zapłatę za kwaterę i naukę w koszarach. Kolejne trzydzieści odłożył na zakup zbroi, której będzie potrzebował następnej wiosny, gdy osiągnie wiek męski, czyli ukończy dwadzieścia lat. Reszta musi jakoś starczyć na jedzenie i ubranie. Potrząsnął głową. Nowy płaszcz kosztował dwadzieścia drachm, nowe buty – prawie dziesięć. Uprzytomnił sobie, że czeka go długa, ciężka zima. Wszedł do domu, zatrzasnął okiennice i zapalił małą lampę. Przy jej świetle wyjął ze stojącego pod przeciwległą ścianą kredensu miecz Leonidasa i wysunął go ze spiżowej pochwy. Ostrze było stalowe, nie dłuższe od męskiego przedramienia, rękojeść przyozdabiał złoty ornament, który otaczał jelec z najczystszego srebra. Ksenofont wiele razy namawiał Parmeniona do sprzedaży miecza. Niektóre spartańskie rodziny zapłaciłyby za tak znakomite ostrze nawet tysiąc drachm. Młodzieniec wsunął miecz z powrotem do pochwy. Prędzej umrze z głodu niż rozstanie się z jedynym trofeum, jakie zdobył w życiu. Parmenion hołubił pewne marzenie i miecz ściśle się z nim łączył. Chłopak pragnął mianowicie pomaszerować na wojnę jako najemnik, zebrać wielką fortunę i armię, potem wrócić do Sparty, poniżyć miasto i zemścić się na wszystkich wrogach swojej młodości. Marzenie było niemądre i Parmenion świetnie zdawał sobie z tego sprawę, a jednak stale je roił, podtrzymywało go bowiem na duchu. Wiedział, że najprawdopodobniej pisana jest mu inna przyszłość. Zapewne zatrudni się jako hoplita i wraz z bandą podobnych sobie biednych najemników spędzi żywot na przemarszach po nieskończonych pustkowiach Persji, wynajmując się byle księciu za garść pieniędzy. Ile zarobi?

Siedem obolów dziennie – niewiele ponad drachmę. Jeśli zatem przeżyje dwadzieścia lat w profesji najemnika (co wydawało się dość wątpliwe), w wieku lat czterdziestu będzie mógł sobie kupić co najwyżej niewielką farmę. Jego gospodarstwo nie będzie nawet tak duże jak posiadłość matki, którą właśnie całkowicie spieniężył! Odepchnął ponure myśli o ubóstwie. Przez następne osiem tygodni będzie się cieszył pobytem w majątku Ksenofonta w Olimpii. Miękkie łóżka, dobre jedzenie, przyjemności płynące z jazdy konnej i polowania i – być może – schadzki z pewną arkadyjską dziewczyną, która pasła owce na niskich wzgórzach. Poznał tę pannę w ubiegłym roku. Była pulchną, chętną i wytrawną nauczycielką dla nie uświadomionego młodzieńca z miasta. Parmenion zdjął chiton i położył się do łóżka, wspominając ciało kochanki. Choć... nie pamiętał już jej twarzy... W jego wyobraźni jęcząca pod nim z rozkoszy kobieta miała oblicze Derae. Byli już dzień od miasta, gdy dostrzegli kłusującą ku nim grupę jeźdźców. Ksenofont uniósł włócznię i popędził wałacha w kierunku nadjeżdżających. Parmenion pogalopował za nim, podczas gdy Tinos, Klearchos i trzech innych służących pozostało przy wozie. Po chwili dogonił Ksenofonta. – To chyba Leonidas – zawołał. Ateńczyk ściągnął cugle i poczekał, aż Parmenion się z nim zrówna. Młodzian dostrzegł troskę na twarzy starszego przyjaciela. Spartańską konnicę wysłano na wzgórza Skiritis, gdyż dwie tamtejsze wioski zaatakowali najeźdźcy – banda najemników, odprawiona przez władze Koryntu. Podobno napastników było ponad trzydziestu. Osłoniwszy oczy, Parmenion rozpoznał na czele gromady wojowników Leonidasa. Za młodzieńcem jechał jego ojciec, Patrokljan. Ksenofont uniósł rękę w pozdrowieniu. Leonidas osadził konia, Patrokljan zaś wyjechał do przodu. – Zły dzień, Ksenofoncie – odezwał się rudobrody spartiata. – Porwano moją córkę, Derae. – Porwano? Jak to?! – krzyknął wódz. – Jechała sama na wschodnim skraju naszej kolumny. Sądzę, że zatrzymała się przy strumieniu i zsiadła z konia. Mam trackiego służącego, który potrafi odczytywać ślady. Powiedział, że koń mojej córki uciekł, gdy napastnicy zaskoczyli dziewczynę. Skierowali się na północ, na wzgórza. – Ma się rozumieć, że dołączymy do ciebie – zapewnił strapionego ojca Ksenofont. Parmenion zawrócił konia i pokłusował z powrotem do wozu. Wyjął łuk o mocno wygiętym łęczysku oraz kołczan z koźlej skóry zawierający dwadzieścia strzał, zarzucił go sobie na ramię i rozejrzał się po okolicy. Zdaniem Patrokljana, napastnicy skierowali się na północ, lecz do tej pory już pewnie wiedzieli, że Derae podróżowała z większą grupą, więc Parmenion uznał, że nie ma sensu za nimi jechać. Na północnym wschodzie dostrzegł gęsto zadrzewioną linię wzgórz, za

którymi widać było wysoką przełęcz biegnącą ku północy. Nie czekając na pozostałych, młodzieniec popędził klacz w stronę drzewiastych wzniesień. – Gdzie, na Hadesa, ten chłopak jedzie? – spytał Leonidas. – Nie wiem i nie dbam o to – odparł sucho Patrokljan. – Jedźmy! Wojownicy wyruszyli na północ. Parmenion wjechał na wzgórza i skierował wierzchowca ku przełęczy. Powierzchnia była tu zdradziecka: piarg i luźne łupki. Młodzieniec zwolnił bieg klaczy, zeskoczył z niej, po czym powiódł ją między drzewa. Dotarłszy na bezpieczny teren, przywiązał konia do krzewu i wspiął się na wysoki cyprys. Z najwyższych gałęzi rozejrzał się po otaczających wzniesieniach. Nie zauważył żadnego ruchu. Po oddziale Patrokljana pozostały już tylko chmury kurzu. Parmenion tkwił przez jakiś czas na drzewie i właśnie dochodził do przekonania, że wysnuł niewłaściwe wnioski, gdy stado czarno–szarych kruków wyleciało spośród drzew oddalonych jakieś dwieście kroków na prawo od niego. Ptaki zostały wyraźnie spłoszone. Parmenion skoncentrował się na tamtej okolicy, wytężając wzrok, by dojrzeć coś wśród leśnej gęstwiny. Po pewnym czasie dostrzegł refleksy światła słonecznego odbitego od metalu i usłyszał rżenie koni. Błyskawicznie zeskoczył z drzewa, dosiadł klaczy i pogalopował ku przełęczy. Gdy znalazł się na przypuszczalnej drodze watahy bandytów, raptownie ściągnął cugle. Klacz zarżała i stanęła dęba. Parmenion zeskoczył z niej i pospiesznie ją spętał. Później wspiął się na wierzchołek samotnej wysokiej skały, która górowała nad wąską przełęczą, wyjął strzałę z kołczana, naciągnął cięciwę i zamarł w oczekiwaniu. Serce biło mu szaleńczo, w głowie zaś czuł tępy ból. Ostatnio coraz częściej bolała go głowa; migrena budziła go w nocy bólem, mdłościami i drżeniem całego ciała. Teraz wszakże nie miał czasu, by się roztkliwiać nad swoim zdrowiem. Własna reakcja na wieść o uprowadzeniu Derae wprawiła go w zaskoczenie. Sporo myślał o dziewczynie, to prawda, ani przez chwilę jednak nie wierzył, że mógłby ją faktycznie zdobyć. Teraz, na myśl, że być może Derae na zawsze zniknęła z jego życia, poczuł prawdziwy strach i uprzytomnił sobie, że stała się ona stałym elementem jego marzeń. Głupich, dziecinnych marzeń! Czekając na napastników, beształ się za te próżne rojenia. Przecież Leonidas nigdy nie zgodzi się na ślub siostry ze swoim największym wrogiem. Ślub? Parmenion wyobraził sobie dziewczynę obok siebie przy świętym kamieniu Hery. Dłoń Derae na jego dłoni, kapłanka splatająca ich ręce liśćmi laurowymi... Wycierając spocone dłonie o tunikę, oderwał się od niemądrych rojeń i wpatrzył w linię drzew. Po kilku minutach pojawili się pierwsi zwiadowcy. Dostrzegł dziewczynę z rękoma związanymi za plecami. Derae zarzucono też wokół szyi linę, której koniec trzymał wojownik siedzący na wysokim siwym wierzchowcu. Mężczyzna nosił srebrną zbroję i biały płaszcz. Parmenionowi przypominał księcia z bajki.

Laris wyprowadził konia z lasu i mocno pociągnął za linę. Dziewczyna potknęła się i niemal przewróciła. Odwrócił się, przyjrzał się jej i uśmiechnął. Ależ z niej piękność! Na razie nie miał okazji usłyszeć jej krzyków i patrzeć, jak wije się pod nim, wszystko jednak w swoim czasie. Niech tylko uciekną przed pościgiem! Spartanie! Mięczaki z rady miejskiej Koryntu szczerze się przeraziły i o mało nie rozpłakały, gdy zdradził im plan ataku na spartańskie ziemie. Wyraźnie nie przyjmowali do wiadomości, że Spartan można pokonać! Gdyby Teby, Korynt i Ateny połączyły swe siły, prawdopodobnie zniszczyłyby Spartę raz na zawsze. Ale nie! Grekami rządziły starożytne lęki. „Pamiętajmy o Termopilach”, powtarzali. „Wspomnijcie klęskę Aten sprzed dwudziestu lat”, mówili. A któżby się przejmował przeszłością? W najlepszym razie Spartanie mogli wystawić w pole piętnaście tysięcy żołnierzy, zaś sam Korynt był zdolny zebrać połowę tej liczby. Ateny drugie tyle... Teby i Liga Beocka łatwo podwoiłyby te siły. Odprawiono go z Koryntu! Na to wspomnienie Laris nadal czuł gniew i wstyd. Teraz im wszystkim pokaże – z czterdziestką zwykłych wojowników wjechał głęboko w spartańską krainę. Prawda, że znaleźli niewiele złota, więc ludzie nie byli zadowoleni, lecz udowodnili, że Spartan można zwyciężyć. Skoro czterdziestu mężczyzn mogło najechać tutejsze osady i wyjść z potyczek bez szwanku, czegóż potrafiłoby dokonać czterdzieści tysięcy ludzi? Otrząsnął się z zamyślenia i zerknął na swoich zwiadowców. Wjeżdżali właśnie w przełęcz. Nagle błysnęła strzała, trafiając w gardło Ksantjasa, który ze straszliwym charkotem osunął się z wierzchowca. Pozostali wpadli w panikę, zeskoczyli z koni i skryli się za skałami. Laris uczynił to samo i przywarł do ziemi, ciągnąc za sobą Derae. W oddali przed wojownikami pojawił się młody Spartanin. – Uwolnijcie tę kobietę – zawołał – a nikt więcej nie zginie. – Kim jesteś? – spytał Laris. – Mężczyzną z łukiem – odparł wojownik. – A niby dlaczego mamy zawierzyć twemu słowu, mężczyzno z łukiem? – Spójrzcie za siebie – odkrzyknął łucznik. – Widzicie chmurę kurzu? Jesteście w pułapce. Jeśli będziecie zbyt długo zwlekać, zginiecie. Spróbujcie szarży, a żaden z was nie pozostanie przy życiu. Przemyślcie sobie swoją sytuację, byle szybko. Słowa wojownika zakłuły Larisa do żywego. Nie dość, że wśród jego ludzi rosło przygnębienie, to jeszcze teraz ten samotny łucznik kwestionował nawet jego przywództwo. Zza skały podniósł się jeden z mężczyzn. – W imię Ateny, Larisie! Puść dziewczynę i wynośmy się stąd! Przywódca spojrzał na Derae. Bez słowa wyjął nóż i przeciął wiążące jej ręce rzemienie. Następnie zdjął pętlę z jej szyi. Odwrócił się i dostrzegł, że Spartanin jedzie ku niemu z napiętym łukiem. Przyjrzał się skałom, lecz nikogo nie zauważył. Polizał nerwowo wargi. Był przekonany, że łucznik jest sam i miał

ochotę poszatkować go mieczem na drobne kawałki. Spartanin uśmiechnął się do niego. – Powiedziałem pozostałym, że mają puścić was wolno. Możesz zaufać memu słowu. Tyle że... Muszę wrócić szybko, w przeciwnym razie nie ręczę za wasze bezpieczeństwo. Ludzie Larisa rzucili się do koni. Przywódca stłumił w sobie pragnienie pośpiesznej ucieczki, słyszał bowiem tętent spartańskiego pościgu. Chwycił wierzchowca za grzywę i dosiadł go, po czym galopem przejechał przełęcz. Tak jak przypuszczał, nie znalazł tu nikogo: ani spartańskich łuczników, ani hoplitów, ani piechurów z procami. Tylko skały i łupek. Poczuł na sobie oczy swoich ludzi. Oszukał go jeden młody Spartanin! Za sprawą jednego człowieka wyrzekł się rozkoszy! Co powiedzieliby na to w Koryncie?! Parmenion pochylił się, wziął Derae za rękę, podciągnął w górę i posadził za sobą na grzbiecie klaczy. Potem lekko wbił pięty w boki konia i wprowadził go z powrotem między drzewa. Po paru minutach dostrzegł pędzących ku niemu jeźdźców wraz z Patrokljanem i Leonidasem. Podniósł rękę i rudobrody spartiata ściągnął lejce. Dziewczyna zeskoczyła na ziemię. – Jakim cudem cię puścili? – zapytał Leonidas, wysuwając się na czoło grupy. – Parmenion wraz z innymi zablokował przełęcz – wyjaśniła Derae. – Zabił jednego ze zwiadowców, a potem negocjował. Uwolnili mnie, a on pozwolił im odjechać. – Kim byli pozostali? – spytał Patrokljan. – Łucznikami... Tak przypuszczam – odparła Derae. – Parmenion zagroził, że jeśli najeźdźcy mnie nie uwolnią, powystrzela ich jak kaczki. – Gdzie są twoi towarzysze? – spytał młodzieńca Patrokljan. – Chciałbym im podziękować. – Byłem zupełnie sam – odpowiedział Parmenion. Popędził wierzchowca, minął grupę konnych, zjechał osypiskowym zboczem, aż do miejsca, gdzie czekał wóz. Rzucił Tinosowi kołczan i łuk, po czym wziął z siedzenia bukłak z wodą i zachłannie się napił. Ksenofont podjechał do niego. – Świetnie sobie poradziłeś, strategosie. Odkryliśmy, że ślady prowadzą na wschód, lecz spóźnilibyśmy się, gdybyś nie zablokował przełęczy. Jestem z ciebie bardzo dumny. – Rzucił Tinosowi zakrwawioną strzałę. – Oddałeś doskonały strzał prosto w środek gardła. Przeciąłeś tchawicę i strzała utknęła w kręgosłupie. Wspaniałe trafienie! – Celowałem w pierś albo w brzuch, ale chyba źle obliczyłem kąt opadania strzały. Ksenofont już miał coś wtrącić, kiedy zauważył, że młodzieńcowi zaczynają drżeć ręce. Spojrzał na twarz Parmeniona. Była całkowicie pozbawiona wyrazu, choć chłopiec wyraźnie bladł.

– Dobrze się czujesz? – spytał Ateńczyk. – W głowie mi łomocze, przed oczyma pojawiają się osobliwe błyski. – Będziemy tu obozować – oznajmił Ksenofont. Parmenion zeskoczył z konia i przeszedł chwiejnie kilka kroków, po czym padł na kolana i zwymiotował. Wstał i łapczywie wciągał powietrze wielkimi haustami. Wódz przyniósł mu bukłak z wodą; młodzieniec przepłukał usta. – Lepiej się czujesz? – Trzęsę się niczym listek na łasce wichury... Nie mogę w to uwierzyć. Przed chwilą byłem spokojny, teraz natomiast zachowuję się jak przerażone dziecko. – Zachowałeś się jak wytrawny, dojrzały, w pełni opanowany wojownik. Masz stalowe nerwy – zapewnił go Ksenofont. – Nikt ci tego nie odbierze. – Odnoszę wrażenie, że ktoś mi wbija w głowę rozżarzone lance. Nigdy nie doznałem tak strasznego bólu. – Parmenion usiadł, opierając się plecami o koło wozu. – I światło płonie mi przed oczyma. – Tinos zsiadł z wozu i dla ochrony przed słońcem założył chłopcu szeroki słomkowy kapelusz. Niestety, ból wzmagał się i nagle młodzieniec stracił przytomność. Budził się wiele razy w nocy. Głowę stale miał wypełnioną palącym światłem, które łączyło się z niemal niemożliwym do zniesienia bólem i nudnościami. Dzięki sile woli udawało mu się ponownie zasnąć. Kiedy w końcu na dobre otworzył oczy, brak bólu był prawie błogi. Młodzieniec leżał w zimnym pokoju z zatrzaśniętymi okiennicami. Zza pobielonych ścian słyszał cichy szum rozmów. Usiadł i dostrzegł, że ma owinięte lewe przedramię, choć nie mógł sobie przypomnieć, kiedy został ranny. Ktoś poruszył się na krześle po drugiej stronie pokoju. Mężczyzna wstał i podszedł do niego. Był niski i szczupły, miał rzadkie siwe włosy. Uśmiechnął się. – Ból zniknął, zgadza się? – spytał. Jego tubalny głos wydawał się nieco komiczny przy tak kruchym ciele. – Zgadza – przyznał Parmenion. – Co mi się przydarzyło? – Świat składa się – zaczął mężczyzna, siadając na łóżku obok niego – z czterech żywiołów: ziemi, powietrza, ognia i wody. Wola bogów utrzymuje je w harmonii. Słyszałem, że dokonałeś niezwykłego aktu odwagi, który kosztował cię sporo wysiłku i nerwów. W twoim organizmie powstał nadmiar ognia. Krew ci się zagrzała i doszło do zniszczenia owej kruchej harmonii. Gorąca krew uderzyła ci do mózgu, powodując potężny ból i mdłości. – Zatem, upuściłeś mi krwi – powiedział Parmenion, dotykając bandaża na ramieniu. – Tak. Powszechnie wiadomo, że w ten sposób można obniżyć ciśnienie. Jeśli nadal czujesz się słabo, powtórzę zabieg. – Nie, nie, czuję się bardzo dobrze. – To wspaniale. Powiem wodzowi, że wszystko w porządku. Jednak chyba powinienem ci

jeszcze dać coś na przeczyszczenie, młody człowieku. Tak byłoby bezpieczniej. – Naprawdę, czuję się dobrze. Ból zniknął. Doceniam twoje umiejętności. Niski człowieczek uśmiechnął się. – Szczerze mówiąc, lepiej sobie radzę z ranami bitewnymi, ale dużo czytam – zwierzył się. – Czy po każdym niebezpiecznym wyczynie będę cierpiał takie katusze? – Mało prawdopodobne. Znam wielu ludzi, którzy miewają migrenę, lecz ataki zdarzają im się niezwykle rzadko, towarzysząc okresom nadmiernego stresu. Na przykład mnóstwo kapłanów również skarży się na kłopoty z ostrością widzenia. Podobno obraz im się rozmazuje, a przed oczyma tańczą światła. Najlepszym lekarstwem na takie kłopoty jest opium przygotowane na sposób egipski. Zostawię trochę Ksenofontowi. Niech ci je poda, gdyby ból powrócił. Parmenion położył się na plecach. Ponownie zapadł w sen. Kiedy się zbudził, obok niego siedział wódz. – Napędziłeś nam niezłego stracha, strategosie. Dobry medyk już chciał wywiercić ci dziurę w czaszce, by wypuścić złe humory. Na szczęście wyperswadowałem mu ten pomysł. – Gdzie jesteśmy? – W Olimpii. – Chcesz powiedzieć, panie, że przespałem cały dzień? – O, spałeś znacznie dłużej – odparł Ksenofont. – Mamy prawie południe drugiego dnia. Chciałem cię zabrać na polowanie, lecz medyk twierdzi, że dzisiejszy dzień powinieneś poświęcić na odpoczynek. – Czuję się całkiem zdrów. Mogę jechać – spierał się Parmenion. – Z pewnością – zgodził się Ksenofont uspokajającym tonem – tym niemniej nie pozwolę ci na to. Medyk udziela nam rad, my zaś stosujemy się do jego poleceń. Zresztą, jest tu ktoś, kto pragnie cię zobaczyć. Jestem przekonany, że chętnie spędzisz trochę czasu z tą osóbką, podczas gdy ja pojadę na polowanie z jej ojcem. – Derae? Jest tutaj? – Czeka w ogrodzie. Postaraj się, mój chłopcze, wyglądać na słabego i mizernego. Wzbudzisz u niej współczucie. – Muszę się wykąpać i ogolić. – I ubrać. Nie zapomnij o tym – dodał Ksenofont, gdy nagi Parmenion odrzucił pościel i wstał z łóżka. Ogrody zostały zaprojektowane wokół płytkiego strumienia spływającego ze wschodnich wzgórz. Białe głazy starannie wypolerowano i – na wpół zagrzebane w ziemi – umieszczono w kręgach. Dokoła nich rosły (posadzone w stylu perskim) barwne kwiaty. Kamienne ścieżki wiły się wśród gajów dębowych drzew, w zacienionych kotlinach stały kamienne ławki. Wszędzie widniały pochodzące z Koryntu i Teb posągi, przeważnie ukazujące boginię Atenę

w pełnej zbroi lub Artemidę z łukiem w ręku. Przy małym stawie stał rząd niewielkich rzeźb przedstawiających dwanaście prac Heraklesa. Zwykle Parmenion przy nich odpoczywał, ciesząc się chłodnym wiatrem znad tafli wody, lecz nie dziś. Derae siedziała przy strumieniu, pod cieniem wierzby. Miała na sobie długi do kostek biały chiton, obrzeżony zielenią i złotem. Zarzuciła na niego – udrapowaną na ramieniu – chlamidę w odcieniu morskiej zieleni: długi, prostokątny pas cienkiego płótna, haftowany subtelnym wzorem. Kiedy dziewczyna dostrzegła młodzieńca, wstała i uśmiechnęła się. – Dobrze się już czujesz, bohaterze? – spytała. – Tak. Pięknie wyglądasz. Twój strój jest bardzo gustowny. – Dziękuję. Ty natomiast jesteś nieco blady... Może powinieneś trochę odpocząć. – Usiedli obok siebie. Na kilka minut zapanowało niezręczne milczenie. Nagle Derae położyła Parmenionowi rękę na ramieniu. – Chciałam ci podziękować. Byłam naprawdę przerażona. Nie masz pojęcia, jak się czułam, gdy stanąłeś na skale i zażądałeś mojego uwolnienia. Odniosłam wrażenie, że zesłali cię bogowie. – Może i zesłali – wyszeptał, kładąc rękę na jej dłoni. – Mojego ojca niezwykle poruszyła twoja odwaga... I twój fortel. Naprawdę uwierzyłam, że masz za sobą ludzi. Parmenion uśmiechnął się. – Ksenofont nauczył mnie, że zwycięstwa odnosi się poprzez zastraszenie wroga. Gdy wmówisz mu, że przegra, poniesie klęskę. Chwała wodzowi za jego nauki. – Ale sława należy się tobie. Lubię, kiedy się uśmiechasz, Savro. Robisz się wtedy przystojny. Nie uśmiechasz się jednak zbyt często. Jej ręka była ciepła. Parmenion poczuł też zapach ciała dziewczyny i ciężki aromat perfumowanego olejku na jej włosach. Derae pochyliła ku niemu głowę, toteż nie widział dokładnie jej oczu; dostrzegł jednak, że źrenice miała rozszerzone, twarz zarumienioną, usta lekko rozchylone. Przysunął się do niej, a gdy dziewczyna się nie poruszyła, musnął wargami jej usta. Wtedy otoczyła ramionami jego szyję, jej ciało przylgnęło do niego. Poczuł jej piersi tuż przy swojej klatce piersiowej. Był oszołomiony, a równocześnie niezwykle podniecony. Przesunął ręką po ramieniu Derae aż do dłoni. Ich palce splotły się, po czym dziewczyna położyła sobie rękę Parmeniona na piersiach. Potem nagle odsunęła się. – Nie teraz! Nie tutaj! – szepnęła błagalnym tonem. – A kiedy? – spytał Parmenion, starając się kontrolować falę emocji. – Gdy odjadą. Usłyszymy tętent koni. – Tak... koni. Siedzieli w nienaturalnej ciszy i czekali. Nasłuchiwali, jak stajenni za murem ogrodowym

wypuszczają rumaki, słyszeli śmiech myśliwych przechwalających się własnymi umiejętnościami i żartobliwie szydzących z siebie nawzajem. Do uszu dwojga młodych dotarły wreszcie odgłosy końskich kopyt, po czym ogród utonął w ciszy. Parmenion wstał, wyciągnął dłoń, wziął Derae za rękę i pomógł jej wstać. Ponownie ją pocałował, po czym przeszli przez ogrodową bramę, weszli do domu, a następnie do pokoju młodzieńca. Tam Parmenion łagodnym ruchem rozwiązał rzemyki na ramieniu Derae i jej biało–zielony chiton opadł na podłogę. Chłopak cofnął się i czule przypatrzył swej wybrance. Ramiona i twarz miała brązowawe, ale biust i talię białe jak alabaster. Delikatnie dotknął jej piersi, pieszczotliwie pogładził sterczący sutek. Derae odpięła broszę spinającą chiton Parmeniona i naga para podeszła do łóżka. Całowali się i dotykali, później zaś dziewczyna ułożyła się na plecach i pociągnęła młodzieńca ku sobie. Położył się na niej. Jęknął, gdy w nią wchodził. Czuł, jak jej nogi przesuwają się na jego biodrach. W całym swoim dotychczasowym życiu nigdy nie zaznał tak wielkiej rozkoszy, nawet nie śnił, że jest w ogóle możliwa. Wiedział, że to, co robią, jest czystym szaleństwem, lecz nie potrafił nad sobą zapanować... i nie chciał. Nawet groźba śmierci nie powstrzymałaby go teraz. Jego ciało domagało się szybkiego spełnienia, lecz Parmenion pragnął, by rozkosz trwała jak najdłużej i zmuszał się do powolnych i rytmicznych ruchów. Szeroko otwartymi oczyma wpatrywał się w twarz Derae. Dziewczyna miała zamknięte oczy, policzki zaś zarumienione. Musnął jej usta wargami, rozsunął je, języki spotkały się. Parmenion poczuł zbliżające się szczytowanie i wysunął się z kochanki. – Nie – zaprotestowała, ciągnąc go do siebie. Ukląkł z boku łóżka, przesunął językiem po jej płaskim brzuchu, potem podniósł jej udo i przełożył sobie przez ramię. – Co robisz? – spytała, starając się usiąść. Odepchnął ją lekko w tył i opuścił głowę między jej nogi. Łonowe włosy miała delikatne jak koci puszek. Parmenion zaczął pieścić językiem łono dziewczyny, która zaczęła jęczeć: na początku cicho, później coraz głośniej. Nagle zadrżała. Jej palce szarpały go za włosy. Młodzieniec wspiął się na łóżko i ponownie dosiadł kochanki. Derae otoczyła ramionami jego szyję i przylgnęła do niego kurczowo z gwałtowną siłą. Wreszcie również Parmenion osiągnął orgazm. Leżeli skąpani w pocie, przytuleni czule do siebie. Teraz, gdy namiętność znalazła ujście, Parmenion na nowo poczuł głęboki strach. Ich miłość była przeciwna prawu. A jeśli służący widzieli ich, jak wychodzili z ogrodu trzymając się za ręce? Co wtedy? Czy ktoś słyszał jej krzyki albo skrzypienie łóżka? Podniósł się na łokciu i spojrzał na dziewczynę. Oczy miała zamknięte, z jej promieniejącą spokojną radością twarzą, wydała mu się wręcz niewysłowienie piękna. Uświadomił sobie, że Derae jest warta każdego grzechu i najstraszniejszego nawet ryzyka. – Kocham cię – wyszeptał.

Otworzyła oczy. – Miałam sen – odparła. – Trzy dni temu. Opowiedziałam go wieszczce. Wyjaśniła, co oznaczał. Podobno pokocham w życiu tylko jednego mężczyznę, a on przeciwstawi się dla mnie całej armii. – A co ci się śniło? – Byłam w świątyni. Wokół panowały kompletne ciemności. Spytałam: „Gdzie jest Lew Macedonii?” Wówczas zaświeciło słońce i ujrzałam wodza w hełmie z białym pióropuszem. Wódz był wysoki i stał w dumnej pozie, z tyłu na jego pancerzu tańczyło światło. Dostrzegł mnie i otworzył ramiona. Nazywał mnie swoją miłością. Tylko tyle pamiętam. – Dlaczego panowała ciemność? Mówiłaś, że świeciło słońce. – Nie mam pojęcia. Tak czy owak, ten sen bardzo mnie zaniepokoił. Pomyślałam o tobie, ponieważ jesteś w połowie Macedończykiem. Lew Macedonii z mojego snu to pewnie ty! Zachichotał. – Słyszałem, że w Macedonii żyje bardzo niewiele lwów – stwierdził. – W kraju tym nie ma również wielkich dowódców. – Nie wierzysz w mój sen? – Wierzę, że jesteśmy sobie przeznaczeni – odrzekł. – I rzeczywiście przeciwstawiłbym się dla ciebie całej armii. – Już to zrobiłeś. – Nie była to armia, lecz motłoch. Ale błogosławię ich, gdyż dzięki nim jesteśmy razem. Pochylił się i pocałował ją. A wtedy namiętność wróciła. Przez pięć dni kochankowie spotykali się w sekrecie. Jeździli wysoko na wzgórza, gdzie widywali jedynie pastuszki z owcami. Dni spędzali na wędrówkach po lasach i miłości w zacienionych kotlinach. Dla Parmeniona był to okres niewyobrażalnego szczęścia. Trapiące go dotąd rozgoryczenie zniknęło i rozkoszował się blaskiem letniego słońca, bezchmurnym błękitnym niebem i pięknem przyrody. Niedole własnego życia wydawały mu się teraz odległe niczym wspomnienie zimowego śniegu. Pamiętał je, ale nie czuł już ich lodowatego dotyku, stały się niemal nierzeczywiste. Rankiem szóstego dnia wszystko się zmieniło. Wyprowadził kasztankę z zagrody na tyłach białego domu i osiodłał ją. Nagle podszedł do niego Ksenofont i położył mu rękę na ramieniu. – Nie jedź dzisiaj – oświadczył cicho. Muszę zaczerpnąć powietrza. Wrócę szybko. – Mówię ci, żebyś nie jechał! – wódz podniósł głos. – A jeśli potrzebujesz przypomnienia,

klacz należy do mnie. – W takim razie pójdę piechotą! – odparował Parmenion i twarz zarumieniła mu się z gniewu. – Głupcze! Kiedy zaczniesz używać mózgu? – Co masz na myśli? – Wiesz dokładnie, o czym mówię. Moi służący wiedzą, dokąd jeździsz. – Ja to wiem i wie Patrokljan. Zachowujesz się w tym romansie z subtelnością byka w rui. – Jak śmiesz? – zagrzmiał Parmenion. – Szpiegowałeś mnie! – A trzeba cię było szpiegować? Pierwszego dnia wziąłeś dziewczynę do swego pokoju i jej krzyki odbijały się echem po całym domu. Spotykasz się z nią na stokach. Chodzicie, trzymając się za ręce w miejscach doskonale zewsząd widocznych. Patrokljan w każdej chwili może cię kazać aresztować i skazać, jest wszakże człowiekiem honorowym i sądzi, że ma wobec ciebie dług za bohaterskie uwolnienie swojej córki i twoją odwagę. – Zamierzam się z nią ożenić – oznajmił Parmenion. – Nie jest tak, jak myślisz. – Mówiłem ci już, Parmenionie, że jesteś głupcem! Teraz odprowadź klacz do zagrody. – Pozwól mi pojechać do Derae. Muszę z nią porozmawiać – błagał młodzieniec. – Nie znajdziesz jej w umówionym miejscu. Odesłano ją z powrotem do Sparty. Parmenionowi zrobiło się sucho w gardle, a żołądek nagle zaciążył mu niczym kamień. – Odesłano ją? Pójdę zatem zobaczyć się z Patrokljanem. Ksenofont zamachnął się i spoliczkował młodzieńca otwartą dłonią. Cios zabolał i Parmenion się pod nim zatoczył. – Czyżby lekarz, upuszczając ci krew, przez przypadek pozbawił cię również mózgu? – syknął wódz. – Zaczniesz wreszcie myśleć, młody człowieku? Pozbawiłeś czci dziewicę. Co powiesz jej ojcu? „Chcę się z nią ożenić?” A cóż takiego masz do zaoferowania? Jaki posiadasz posag? Jesteś uczniakiem bez grosza, gospodarstwa czy farmy. Nie masz żadnych dochodów. Twoje słowa zrujnują tylko dziewczynę i nikt inny jej nie zechce. – W twych ustach cała historia brzmi nikczemnie – bronił się Parmenion – a wcale taka nie jest. – Nie rozumiesz, prawda? – spytał ze smutkiem wódz. – Nie potrafisz niczego pojąć. Derae została przyobiecana Nestosowi. Mają się pobrać wiosną – Kiedy tamten usłyszy o jej hańbie... a usłyszy, skoro wybierasz tak otwarte działanie... zażąda spłaty posagu. Jeśli publicznie potępi narzeczoną, dziewczynie grozi śmierć. – Ocalę ją. Derae mnie kocha, Ksenofoncie. Jest dla mnie darem od bogów. Wiem o tym! Bogowie nie pozwolą, by stała jej się jakakolwiek krzywda. Nie możesz mnie za to nienawidzić! Ateńczyk położył Parmenionowi ręce na barkach. – Nie czuję do ciebie nienawiści, młody przyjacielu. Dotąd twoje życie z pewnością nie było usłane różami. Wysłuchaj mnie wszakże i spróbuj myśleć logicznie, tak jak cię uczyłem.

Zapomnij na moment o Derae. Odsuń swoje myśli od emocji, którą nazywasz miłością, i pomyśl o życiu. Przyniosłeś wielki wstyd Patrokljanowi i całej jego rodzinie. Zawstydziłeś mnie i siebie samego. A miłość? Na miłość składa się opiekuńczość, współodczuwanie, wzajemne zrozumienie. Twoje uczucie to nie miłość. Nazwij je raczej otwarcie i uczciwie pożądaniem. Naraziłeś dziewczynę na wielkie niebezpieczeństwo, a kochający mężczyzna tak nie postępuje. Zniszczyłeś jej reputację, ośmieszyłeś arystokratyczne nazwisko. Powiedz mi, gdzie tu widzisz miłość? Parmenion nie potrafił odpowiedzieć. Bez słowa odprowadził klacz z powrotem do jej przegrody i zdjął siodło. Wydarzenia ostatnich pięciu dni wydały mu się nagle nierealne niczym sen. Zrozumiał, że Ksenofont ma rację: okrył niesławą swego przyjaciela i zszargał opinię kochanki. Wrócił na dwór, ale Ksenofonta już nie było. Parmenion wyszedł do ogrodu. Zatrzymał się przy ławce, gdzie Derae po raz pierwszy go pocałowała. Musiał istnieć sposób, by rozwiązać ten dylemat, sposób, by mógł rozpocząć wspólne życie z ukochaną. Zdecydował już wiele miesięcy temu, że opuści Spartę, gdy tylko osiągnie wiek męski, jednak pojawienie się dziewczyny odmieniło sytuację. Teraz chciał jedynie mieć dość pieniędzy, dzięki którym mógłby się ożenić i założyć rodzinę, a później zapłacić za naukę i zakwaterowanie własnych synów. Przez większość dnia zmagał się z tym problemem. Dostrzegał tylko jedno rozwiązanie. W końcu wrócił do domu o zachodzie słońca. Ksenofont siedział na dziedzińcu i jadł kolację złożoną z fig i sera. Parmenion stanął przed nim. – Pragnę cię przeprosić, panie. Ogromnie przepraszam za wstyd, który ci przyniosłem. Okropnie się odwdzięczam za przyjaźń, którą mi okazałeś. Wódz wzruszył ramionami. – Takie jest życie, Parmenionie. Usiądź i jedz. Jutro pojedziesz nad morze, poczujesz świeży wiatr i ujrzysz sytuację w lepszym świetle. – Kiedy wrócimy do Sparty – ciągnął Parmenion – sprzedam miecz Leonidasa. Za uzyskane pieniądze będę mógł poślubić Derae. – Zostaniemy tu jeszcze przez prawie dwa miesiące – rzucił Ksenofont smutno, patrząc w bok. – W tym czasie przemyślisz swoje plany, a gniew Patrokljana się wypali. W tak długim okresie wiele się może zdarzyć. Może służący nie będą gadać. Może Nestos wybaczy narzeczonej. Kto wie? Jednak, aby dojrzeć, Parmenionie... aby stać się mężczyzną, jakim być powinieneś... musisz się czegoś nauczyć z tego doświadczenia. – Czego się mogę z niego nauczyć? Że nie wolno mi się zakochiwać? – Nie, żaden człowiek nie potrafi sobie tego narzucić. Musisz wszakże uprzytomnić sobie, że miłość jest niebezpieczna. Atakuje umysł i tak nas omamia, że nie dostrzegamy oczywistych

prawd. Pomyśl o Helenie i Parysie. Ich miłość doprowadziła do upadku Troi. Myślisz, że tego chcieli? Nie, po prostu się w sobie zakochali. Jesteś jednym z najinteligentniejszych mężczyzn, jakich spotkałem w życiu, i masz niezwykłą intuicję, a mimo to zachowujesz się jak zupełny idiota. Jeśli miłość powoduje ślepotę i głupotę, jestem wdzięczny, że jej nie doświadczam. – Ta historia skończy się dobrze – wyszeptał Parmenion. – Obiecuję ci. – Nadal mówisz jak zakochany. Inteligentny człowiek nie składa obietnic, których nie jest w stanie dotrzymać. Teraz jedz i nie mówmy o tym więcej dziś wieczorem. W ciągu następnych kilku tygodni Parmenion zrozumiał, jak mądra była rada Ksenofonta. Tęsknota i miłość do Derae nie minęły, lecz młodzieniec myślał teraz jaśniej i bardzo się wstydził głupoty, jaką się wykazał podczas swego romansu. Gdyby Patrokljan był człowiekiem mściwym, przekazałby sprawę miejskiej radzie, która z pewnością doradziłaby eforom skazanie Parmeniona na śmierć. Młodzieniec nie miał nic na swoją obronę i dopuścił się pospolitego przestępstwa. Każdemu Spartaninowi, który bez ślubu posiadł dziewicę (co uznawano za gwałt), groził wyrok śmierci przez otrucie albo ścięcie. Derae mogli poświęcić bogini śmierci, Hekate. Obecnie Parmenion analizował swoją namiętność całkowicie na zimno. Prawdę mówiąc, nie wstydził się fizycznej miłości. Przeżył chwile prawdziwej rozkoszy, które uwolniły go od niedoli dzieciństwa, obracając w niepamięć gorycz i nienawiść. Już nie pragnął się zemścić na Leonidasie, już nie marzył, by napaść na Spartę na czele jakiejś armii. Chciał teraz tylko jednego – żyć z Derae i płodzić dzieci, które zrodzą się z ich miłości. Dnie spędzał na przejażdżkach z Ksenofontem po Peloponezie, zaś kiedy słońce zaszło, biegał po stokach, wzmacniając ciało i zagłuszając żądzę fizycznym wysiłkiem. Nocami przesiadywał z ateńskim wodzem, prowadząc dyskusje na temat taktyki wojskowej albo strategii politycznych. Ksenofont był szczerze zrozpaczony faktem, że Sparta nie potrafi przewodzić całej Grecji, i posępnie przewidywał przyszłe nieszczęścia. – Agezylaos nienawidzi Tebańczyków i obnosi się z pogardą do nich. Nie jest to zbyt mądre. Kocham naszego króla, lecz widzę, że nie zauważa niebezpieczeństw. Nie może zapomnieć Tebom, że właśnie ich pomocy finansowej zawdzięczamy sukcesy militarne w Persji. Nie może im tego wybaczyć. – A w dodatku – oświadczył Parmenion – powrót z Persji przyniósł mu wielkie zaszczyty, choć znów niechcącym ich sprawcą były Teby. Agezylaos zmiażdżył bowiem armię Tebańczyków i przywrócił Sparcie hegemonię. – Tak wygląda popularny w Sparcie punkt widzenia – zgodził się Ksenofont – jednak w rzeczywistości jedynym zwycięzcą była Persja. – Ale przecież Persowie nie mieli nic wspólnego z koalicją antyspartańską, prawda?

Wódz głośno się roześmiał. – Polityka, Parmenionie. Nie myśl tylko o mieczach i kampaniach. Agezylaos najechał Persję i wygrał parę bitew. Złoto, którego Persowie mają nieograniczony zapas, wysłano wówczas do Teb i Aten. Oba polis rozbudowały dzięki temu swoje armie. Z tego też względu Agezylaos musiał pospiesznie wrócić do domu. Mógł zwyciężyć tylko w jeden sposób: wysłał ambasadorów do Persji, zgadzając się być jej wasalem. Persja porzuciła wówczas finansowanie Teb i Aten i nadzorowała negocjacje pokojowe. – Dobra strategia – przyznał Parmenion. – Nic dziwnego, że imperium tak długo się trzyma. Powstrzymali najazd przy pomocy niewielkiej ilości złota. – Zyskali jeszcze więcej: wszystkie greckie miasta w Azji oddano Persom. – Nie wiedziałem o tym – powiedział młodzieniec. – Bo nie uczy się tego spartańskiej młodzieży. Takie informacje źle wpływają na morale. Ta sprawa stanowi czuły punkt Agezylaosa, bowiem król zdaje sobie sprawę, że nigdy już nie będzie mógł ponownie pomaszerować na Persję, ponieważ Teby i Ateny natychmiast powstaną przeciwko Sparcie podczas jego nieobecności. – Na pewno mógłby się spotkać z ich przywódcami, a potem zorganizować wspólną wyprawę do Persji. Ksenofont pokiwał głową z aprobatą. – Niewątpliwie. Ale nigdy się z nimi nie spotka, ponieważ zaślepia go nienawiść. Nie zrozum mnie niewłaściwie, Parmenionie. Agezylaos jest dobrym królem i wspaniałym człowiekiem. Jest oczytany i mądry. – Tym trudniej mi go zatem zrozumieć – stwierdził młodzieniec. – Naprawdę? Wszak miłość i nienawiść są bardzo do siebie podobne. Pomyśl o własnym szaleństwie z Derae... Czy usiadłeś wcześniej w spokoju i rozważyłeś wszelkie niebezpieczeństwa? Nie. Agezylaos postąpił równie gwałtownie. Wspomnij mu o Tebach, a jego twarz natychmiast spurpurowieje, ręka zaś sięgnie po rękojeść miecza. Służący przynieśli im wieczorny posiłek – ryby i ser. Mężczyźni przez chwilę jedli w milczeniu, lecz Ksenofont nie miał apetytu, więc odsunął talerz, nalał sobie wina do pucharu i dodał trochę wody. Wypił szybko i nalał sobie kolejny puchar. – Może Kleombrotos coś zmieni – podsunął Parmenion. Spartanie stale się szczycili stworzonym przez siebie modelem ustrojowym. Zawsze rządziło dwóch królów. Jeden prowadził żołnierzy na wojnę, podczas gdy drugi zostawał w domu i kierował sprawami państwa. Agezylaos początkowo dzielił królestwo ze swoim kuzynem, Agesopolisem, który był człowiekiem niezbyt rozgarniętym, toteż rzadko pojawiał się publicznie. Po śmierci Agesopolisa przed czterema miesiącami koronowano Kleombrotosa, doskonałego wojownika i sportowca. – Wątpię, żeby zmienił opinię Agezylaosa na temat pewnych spraw – odparł Ksenofont. –

Kleombrotos jest całkiem rozsądny, lecz trudno go nazwać mędrcem. Boję się o Spartę. „Bogowie niszczą tych, których najpierw okryli sławą” – zacytował. – Zastanawiam się nad czymś... Czy aby na pewno duma jest wielką siłą Sparty? – spytał Parmenion, obserwując z troską, jak wódz ponownie napełnia puchar i pije nierozwodnione wino. – Oczywiście, że tak, lecz wiesz ilu prawdziwych spartiatów pozostało w mieście? Niecałe dwa tysiące. Ostatnio rachunki za naukę i kwaterunek w koszarach wzrosły i co biedniejsi Spartanie nie mogą już sobie pozwolić na wysyłanie tam swoich dzieci. Pomyśl o sobie. Twoja matka miała dobre gospodarstwo rolne, lecz całe sprzedaliście, by opłacić twoją edukację. To nonsens. Za dziesięć lat liczba spartiatów zmniejszy się o połowę. Czym Sparta będzie się wówczas wyróżniać spośród innych greckich polis! Ile czasu minie, zanim twój pomysł strategiczny z gry zostanie wcielony w życie? – Nie pozwól, by te przemiany spędzały ci sen z powiek, Ksenofoncie. Nie jesteś przecież w stanie niczego zmienić. – I to mnie właśnie zasmuca – podsumował wódz. Nie po raz pierwszy czarodziejkę naszły poważne wątpliwości. Wydarzenia następowały teraz szybko po sobie i wieszczka wyczuwała moc akolitki Boga Mroku, która mentalnie szukała jej, by ją zaatakować i zabić. Akolitka najwyraźniej za wszelką cenę pragnęła zniweczyć jej plany. Ale Tamis miała jeszcze dość własnej mocy i potrafiła się osłonić, by nie dostrzegły jej duchowe oczy prześladowców. Dzięki temu mogła krążyć wśród swoich wrogów niczym niewidoczny wietrzyk, który szepcze w oświetlonych księżycem gałęziach. Learchos zginął z ręki Parmeniona! Czarodziejka właściwie nie doprowadziła do tego zabójstwa, wiedziała jednak, że ponosi za nie częściową winę na swoich coraz bardziej kruchych ramionach. „Wszyscy ludzie umierają”, powtarzała sobie. Zresztą, czyż Learchos nie zaczaił się wraz z innymi w bocznej uliczce gotów napaść na nieuzbrojonego chłopca? Sam był sobie winien i zasłużył na swój los. Wątpliwości nadal ją jednak dręczyły. Jej modlitwy pozostawały teraz zwykle bez odpowiedzi i Tamis czuła się samotna w walce ze sługami Chaosu. Bez skutku przyzywała Kasandrę i inne duchy przeszłości. Ich drogi były już dla niej zamknięte. Wmawiała sobie, że jest tylko poddawana próbie, że Źródło ciągle jej towarzyszy. Stale utwierdzała się w tym przekonaniu. „Czy godzi się poświęcić życie kilku ludzi w imię ocalenia wielu – całych rzesz – przed cierpieniem?”, zapytywała samą siebie. Ileż to razy powtarzała to pytanie niczym magiczną formułę przeciw własnym lękom? Wiedziała, że zbyt wiele, lecz zaszła już za daleko, by się teraz zawahać.

Kiedy Learchos umarł, słudzy Boga Mroku zwrócili oczy na Spartę, otaczając ochronnymi zaklęciami pozostałych dwóch potencjalnych ojców – Nestosa i Kleombrotosa. Czujnie ich obserwowali, by w porę zareagować na zagrożenie. Tamis znacznie trudniej było obecnie potajemnie manipulować ich emocjami, zachęcać do lekkomyślności i udziału w ryzykownych eskapadach, które mogły ich kosztować życie. Na szczęście, stróże nie kontrolowali wszystkiego i wieszczka czekała cierpliwie, gotowa wykorzystać najdrobniejszą nawet szansę. A taka właśnie się pojawiła. Dziewczynę imieniem Derae publicznie potępiono, jej narzeczony, Nestos, pałał zaś słusznym gniewem i iście spartańską żądzą zemsty. Serce tego wojownika ukoić mogła jedynie śmierć mężczyzny odpowiedzialnego za jego wstyd. Tamis wiedziała, że stróże są wściekli. Wyczuwała ich gniew i frustrację, intensywne i wyraźne niczym płomienie w nocy. Otworzyła okiennice jedynego okna i zapatrzyła się w niebo ponad odległym akropolem. Parmeniona czekało zatem niedługo pierwsze z wielu straszliwych niebezpieczeństw i czarodziejka nie była w stanie mu pomóc, podobnie jak stróże nie mogli ochronić Nestosa. Nadchodził czas miecza, siły i talentu. Niestety, stróże również się zbliżali. Wkrótce odnajdą ją, a potem zaatakują: którejś nocy demony rozszarpią jej duszę lub za dnia ich wysłannicy zasztyletują jej kruche ciało. Odwróciła się i rozejrzała po nędznym pomieszczeniu, które było jej domem przez tak wiele samotnych lat. Nie będzie za nim tęskniła. Ani za tą chałupą, ani za Spartą, ani nawet za Grecją – ojczyzną jej duszy. Otworzyła drzwi i wyszła na światło słoneczne. – Przez jakiś czas, Parmenionie – powiedziała głośno – będziesz zdany wyłącznie na siebie. Teraz może ci pomóc tylko twoja siła i odwaga. Zarzuciła na ramiona postrzępiony szary płaszcz, pochyliła się na lasce i powoli opuściła Spartę. Nie obejrzała się ani razu, nie pozwoliła sobie, by nawet na jedną chwilę żal dotknął jej serca. W jej mieszkaniu temperatura nagle spadła, a na ścianie naprzeciwko okna pojawił się cień, który rozrastał się i rozrastał, aż przybrał półprzezroczysty kształt wysokiej kobiety w kapturze i czarnym welonie. Przez szereg chwil nieznajoma kręciła się po pokoju, oczyma duszy poszukując ofiary. Później kobieta w czerni zniknęła... Cielesne oczy otworzyła w pałacu na przeciwległym brzegu morza. – Znajdę cię, Tamis – wyszeptała lodowatym tonem. – Sprawię, że poczujesz prawdziwą rozpacz.

Na trzy dni przed końcem pobytu w Olimpii Parmeniona zaskoczył widok cwałującego przez długą łąkę przed domem Hermiasa. Przyjaciel zwykle najgorętszą część lata spędzał wraz z rodziną na południu, nad morzem. Ich letni dom znajdował się o kilkaset mil od Olimpii. Podczas ostatniego roku Parmenion rzadko się spotykał z Hermiasem, który bardzo się zbliżył do młodego króla, Kleombrotosa. Widywano ich często w mieście lub na konnych wyprawach w góry Tajget. Parmenion wyszedł powitać przyjaciela. Hermias również się zmienił w trakcie ich pobytu w koszarach Menelaosa i obecnie był uderzająco pięknym dziewiętnastoletnim efebem jeszcze bez śladu zarostu. Ten niegdyś doskonały biegacz stracił ostatnio ochotę na ćwiczenia fizyczne i rzadko bywał w gimnazjonie. Zapuścił długie włosy, które obficie skrapiał perfumami. Teraz – zanim jeszcze jeździec zeskoczył z konia – Parmenion wyczuł zapach perskich olejków. – Dobrze cię widzieć, bracie – krzyknął Parmenion i ruszył, by uściskać Hermiasa. Po chwili przyjaciel odsunął go lekko, wyraźnie czymś strapiony. – Mam złe nowiny, Savro. Nestos uwierzył w jakieś kłamstwa na twój temat i zmierza do Olimpii. Chyba ma szczery zamiar zabicia cię w pojedynku. Parmenion westchnął, odwrócił wzrok i zapatrzył się w odległe wzgórza. – Musisz stąd odjechać – nalegał Hermias. – Niech cię tu nie zastanie, gdy przybędzie. Wyjaw mi prawdę o całej sprawie, a spróbuję go odwieść od jego zamiarów. – Prawdę? – odparł młodzieniec. – Co mam ci powiedzieć? Kocham Derae. Chciałbym... muszę się z nią ożenić. – Rozumiem. – Hermias pokiwał głową. – Jednak Nestos sądzi, że zgwałciłeś jego narzeczoną. Wiem, że nigdy nawet nie przeszedłby ci przez głowę pomysł tak nikczemnego czynu, lecz Nestosa zaślepiła wściekłość. Jedź ku wzgórzom na kilka godzin, a ja z nim porozmawiam. – Rzeczywiście się kochaliśmy – szepnął Parmenion. – Postąpiliśmy bardzo głupio. Nestos ma prawo gniewać się na mnie. Hermias milczał z szeroko otwartymi ze zdziwienia ustami. – Zatem ty... Więc to prawda? – Nie, nie zgwałciłem jej! Zostaliśmy po prostu kochankami, Hermiasie. Spróbuj nas zrozumieć, mój drogi. – Jak mógłbym coś takiego zrozumieć? Zachowałeś się jak... jak Macedończyk. – Parmenion zrobił krok do przodu i wyciągnął rękę, pragnąc dotknąć ramienia Hermiasa. – Nie dotykaj mnie! Nestos jest moim przyjacielem od najwcześniejszego dzieciństwa. Teraz musi znosić wstyd, choć niczemu nie jest winien. Wiem, dlaczego tak postąpiłeś, Savro. Chciałeś się zemścić na Leonidasie. Gardzę tobą za to. Weź konia i odjedź stąd. Jedź gdziekolwiek, ale niech cię tu nie będzie, gdy przybędzie Nestos.

Hermias wielkimi krokami podszedł do wałacha i wskoczył na jego grzbiet. – Koniec z naszą przyjaźnią, Parmenionie. Odtąd z przykrością będę wspominał dzień, w którym cię spotkałem. Twój czyn jest zły i przyniesie wielu osobom mnóstwo cierpienia. Kochałem cię jak przyjaciela i brata. Jednak twoja nienawiść była... i jest zbyt silna. – Nie czuję nienawiści – zaprotestował młodzieniec, lecz Hermias zawrócił konia i odjechał galopem. – To nie była nienawiść! – krzyknął za nim Parmenion. Przez chwilę stał oszołomiony i patrzył za przyjacielem odjeżdżającym z powrotem przez łąkę. Nagle usłyszał za sobą kroki, lecz się nie odwrócił, nadal bezmyślnie obserwując oddalającego się jeźdźca. – Hermias udzielił ci dobrej rady – odezwał się Ksenofont ze smutkiem. – Weź gniadą klacz i jedź do Koryntu. Dam ci pieniądze na podróż i list polecający do mojego przyjaciela. Chętnie cię ugości, póki nie zdecydujesz, dokąd chcesz dalej pojechać. – Nie mogę. Zrezygnowałbym w ten sposób z Derae. – Dziewczyna i tak jest dla ciebie stracona. – Nie pozwolę na to! – Młodzieniec odwrócił się do wodza. – Muszę ją odzyskać, muszę! – Pragniesz umrzeć za swoją miłość? – Oczywiście. Jeśli trzeba... A czego się po mnie spodziewałeś? – I w imię tej miłości chcesz również zabić niewinnego człowieka? Parmenion starał się uspokoić, biorąc potężny wdech. Nie znał zbyt dobrze Nestosa, wiedział wszakże, że tamten nigdy nie należał do jego wrogów i nigdy go nie dręczył. Teraz postanowił – jak każdy Spartanin – zmyć swoją hańbę krwią człowieka, który stał się jej przyczyną. Młodzieniec spojrzał wodzowi w oczy. – Nie mogę uciekać, Ksenofoncie. Bez Derae moje życie nie będzie nic warte. Przemyślałem całą sprawę i doskonale o tym wiem! Ateńczyk z trudem ukrył rozczarowanie. – Jak dobrze władasz mieczem? – Nieźle. A Nestos? – Był, może jeszcze jest... mistrzem szermierki w całych koszarach Likurga. To doskonały wojownik. – Potrafisz go pokonać? Parmenion nie odpowiedział. – Czy postępuję źle? – spytał po chwili. – Nie – odparł Ksenofont. – Akcja i reakcja, mój chłopcze... Poznałem w Persji pewnego architekta, którego poproszono o nawodnienie suchego terenu. Człowiek ten zbudował małą tamę, z jej pomocą odwrócił bieg rzeki, nawodnił pola i uratował od nędzy mieszkającą na tamtych terenach społeczność. Mieszkańcy byli mu wdzięczni, ponieważ zapewnił im dostatniejsze życie. Organizowano biesiady i przyjęcia na jego cześć, a on został z nimi na szereg

miesięcy. W końcu wszakże odjechał. Piątego dnia podróży trafił do opuszczonego miasta, pełnego ludzkich zwłok. Znalazł tam suchy strumień. Ów architekt uprzytomnił sobie, że ocalił jedną społeczność, lecz zniszczył drugą. Czy postąpił źle? Miał przecież dobre intencje. A ty? Nie chciałeś przecież narazić na wstyd ani Nestosa, ani Derae, a jednak teraz wszyscy ponosicie konsekwencje twojego czynu. Jeden z was dwóch musi umrzeć. – Nie chcę go zabić. Przysięgam na wszystkich bogów Olimpu, że nie chcę – zaperzył się młodzieniec. – Lecz jeśli ucieknę, nigdy nie będę miał prawa do ręki Derae. Rozumiesz mnie? – Pożyczę ci mój napierśnik i hełm, oczywiście, jeśli chcesz i jeżeli Nestos faktycznie wyzwie cię na pojedynek. Och, mój młody przyjacielu, jakież szaleństwo cię opanowało? Parmenion wymusił na twarzy uśmiech. – Dzięki niemu poznałem Derae. Nigdy nie będę tego żałował... Chociaż utraciłem Hermiasa, z którym przyjaźniłem się od dziecka. – Chodźmy. Zjesz coś. Przed walką ciało musi dostać zastrzyk energii, z pustym żołądkiem szybko odmówi ci posłuszeństwa, wierz mi. Spróbuj miodu. Doda ci siły. Zanim Nestos przybył wraz z kilkoma towarzyszami, zrobiło się późne popołudnie. Parmenion siedział z Ksenofontem w cieniu rzucanym przez spadzisty dach. Na widok nerwowej grupki Ateńczyk podniósł się. Gestem kazał młodzieńcowi zostać na miejscu, sam zaś wyszedł na spotkanie przybyłych. Nestosowi towarzyszyło sześciu mężczyzn, lecz Ksenofont znał tylko dwóch z nich: Leonidasa i Hermiasa. – Witajcie w moim domu – zagaił wódz. – Szukamy mężczyzny imieniem Parmenion – obwieścił oficjalnym tonem Nestos i zeskoczył z konia. Był wysokim młodzieńcem o szerokich ramionach i wąskich biodrach. Nieco urody odbierał mu szpetny haczykowaty nos. Ksenofont podszedł do niego. – Czy eforowie udzielili ci pozwolenia na ten pojedynek? – Tak – odparł Nestos. Sięgnął do tuniki, wyjął zwój i wręczył go wodzowi. Ateńczyk rozwinął pergamin i szybko przeczytał. – Czy twój dyshonor może zmazać coś innego poza krwią twego wroga? – spytał, oddając nakaz. – Nie. Wiesz przecież, co mi zrobił. Jaki mam wybór? – Jako mężczyzna szlachetnie urodzony, żadnego – przyznał cicho Ksenofont. – Ale... i nie mówię tego w obronie Parmeniona ani nawet za jego zezwoleniem... ów młodzieniec nie miał pojęcia o twoich zaręczynach z tą panną. – Żadna z niej panna! To tania dziwka! I dziwką uczynił ją właśnie twój gość, osobnik

nieczystej krwi! Wódz pokiwał głową. – W takim razie, niech popłynie krew. Zachowajmy się jednak wszyscy jak ludzie cywilizowani. Przejechaliście długą drogę, więc ty i twoi przyjaciele musicie być spragnieni. Mój dom stoi przed wami otworem. Każę służącym, by przynieśli przekąski. – To nie jest konieczne, Ateńczyku – odburknął oschle Nestos. – Przyślij mi tylko Parmeniona. Zabiję go i odjedziemy. Ksenofont przybliżył się do młodego mężczyzny. – Chociaż rozumiem twój gniew, niedobrze gdy szlachetnie urodzony młodzieniec zachowuje się tak niegrzecznie. Nestos spojrzał w jasnoniebieskie oczy wodza i dostrzegł w nich wściekłość. – Masz rację, panie. Gniew przemówił za mnie. Nie powinienem go kierować przeciwko tobie. Dziękuję ci za twoją uprzejmość i jestem pewny, że moi przyjaciele ucieszą się z przekąsek. Jeśli zaś chodzi o mnie, poczekam – za twoim przyzwoleniem – na pojedynek w ogrodach. Ksenofont skłonił się. – Przyślę ci zimną wodę, no chyba, że wolisz wino. – Woda wystarczy. – Nestos odszedł do ogrodu. Pozostali mężczyźni zeskoczyli z koni i podążyli za wodzem do domu. Żaden nie spojrzał na Parmeniona, który siedział milcząco na ławce przy strumieniu z oczyma utkwionymi w plecach odchodzącego Nestosa. Po kilku minutach usłyszał, że ktoś się do niego zbliża. Podniósł wzrok, spodziewając się Ksenofonta. – Długo pielęgnowałeś swoją nienawiść – odezwał się Leonidas. – Podstępna strzała, którą wysłałeś, dotarła do celu. Parmenion wstał, stawiając czoło swemu wieloletniemu wrogowi. – Nie czuję nienawiści, Leonidasie, ani do ciebie, ani do twojej rodziny. Kocham Derae. Postąpiłem źle i wstydzę się swego czynu. Jednak szczerze pragnę ją poślubić. Przez chwilę Leonidas stał nieruchomo z kamiennym obliczem. – Szczerze miłuję moją siostrę – odparł w końcu – mimo iż bywa uparta. Lecz ty jesteś moim wrogiem, Parmenionie i pozostaniesz nim, aż do dnia swej śmierci. Modlę się, byś umarł dzisiaj! Nie zdołasz pokonać Nestosa. – Przestań mnie nienawidzić – poprosił Parmenion. – Jak sobie poradzisz z tą nienawiścią, gdy zostanę mężem twojej siostry? Leonidas poczerwieniał. W jego oczach poza gniewem pojawiła się także udręka. – Byłoby nieuczciwie wyjawić ci prawdę przed walką. Jeśli przeżyjesz, wtedy ci powiem. – Powiedz mi teraz! Do Hadesa z uczciwością! Leonidas zrobił krok do przodu i chwycił przód tuniki Parmeniona.

– Derae wkrótce umrze... Pojmujesz, co uczyniłeś?! Ojciec poświęcił ją Kasandrze. Moja siostra jest już na pokładzie statku płynącego do Troi. Gdy dostrzegą brzeg, wyrzucą dziewczynę za burtę. Przez ciebie Derae umrze, mieszańcu! Zabiłeś ją! Słowa ugodziły Parmeniona niczym pchnięcie sztyletu. Młodzieniec wzdrygnął się przed płonącym w oczach Leonidasa gniewem. Ofiarowana Kasandrze! Każdego roku młode niezamężne kobiety wysyłano ze Sparty i składano w ofierze bogom. Tonęły u wybrzeży Troi. Była to pokuta za zamordowanie kapłanki Kasandry po wojnie trojańskiej, setki lat temu. Wszystkie większe greckie miasta zobowiązane były składać ofiary. Dziewczęta płynęły statkiem i w odległości mili od brzegów Azji wiązano im ręce za plecami i wyrzucano za burtę. Dla Derae nie było nadziei. Nawet gdyby się wyswobodziła z więzów i zdołała dopłynąć do brzegu, mieszkańcy okolicznych wiosek znaleźliby ją i zabili. Zgodnie z rytuałem. – No i co, masz mi teraz coś do powiedzenia? – syknął Leonidas, ale Parmenion nie odezwał się. Wyszedł na słońce, wyciągnął miecz z pochwy i zważył go w dłoniach. Nie miał w tym momencie nic do powiedzenia swemu wrogowi. Wyparowały z niego wszelkie uczucia. Poczuł się osobliwie beztroski i wolny od udręki. Zabrali mu jedyne światło jego życia! Teraz znowu będzie żył w ciemnościach! Lepiej niech Nestos go zabije. Po chwili podszedł do niego Ksenofont, po czym zawołali Nestosa i udali się na ubity plac przed domem. – Posłałem po medyka. Sądzę, że powinniśmy z pojedynkiem poczekać na jego przybycie. – Żaden medyk nie jest w stanie pomóc trupowi – zauważył Nestos. – Twoje słowa są absolutnie prawdziwe, lecz istnieje prawdopodobieństwo, że również zwycięzca otrzyma ranę. Po co ma się wykrwawić na śmierć? – Nie chcę czekać – mruknął zrzędliwie młodzian. – Wkrótce zajdzie słońce. Zaczynajmy. – Zgadzam się – przytaknął Parmenion. Wódz popatrzył na niego uważnie. – Skoro tak, niech wam będzie. Obaj macie miecze, obecni są również świadkowie w wymaganej przez prawo liczbie. Proponuję zacząć. Ukłońcie się sobie i walczcie. Nestos wyjął z pochwy klingę i obrzucił Parmeniona wściekłym spojrzeniem. – Nie będę się kłaniał mieszańcowi! – Jak sobie życzysz – odparł cicho Macedończyk. – Zanim jednak zaczniemy pojedynek, wiedz, że szczerze kocham Derae. Naprawdę ją kocham. – Mówisz o miłości? A cóż ty możesz o niej wiedzieć? Powiem ci coś. Będę wspominał twoją ukochaną z wielką czułością. Szczególnie zapamiętam moment, gdy w obecności Derae przekazałem jej ojcu swoją decyzję co do ceny, jaką dziewczyna musi zapłacić za mój wstyd. Panna nie wyglądała wtedy ładnie, mieszańcu... zwłaszcza kiedy upadła na kolana i błagała ojca, aby nie pozwolił jej umrzeć.

– Poprosiłeś, by ją zabił?! – Zażądałem jej śmierci... Tak jak teraz żądam twojej. – No cóż – warknął Parmenion. Czuł, jak rodzi się w nim prawdziwa furia, usiłował jednak nad nią zapanować. – Miałeś prawo tak postąpić. Za chwilę zobaczymy, czy potrafisz walczyć równie dobrze, jak nienawidzić. Nestos niespodziewanie uniósł miecz i gwałtownie ruszył do przodu. Parmenion odparował pchnięcie. Miecz Leonidasa błysnął w słońcu, żelazo zabrzęczało o żelazo. Nestos zaciął z lewej, lecz jego przeciwnik ponownie zablokował cios. Towarzysze Nestosa rozstawili się wokół walczących. Ksenofont wrócił w cień, pod dach. Usiadł pochylony mocno do przodu, podbródek położył na splecionych dłoniach i obserwował bacznie każdy ruch. Zauważył, że Nestos jest silniejszy, Parmenion zaś – szybszy. Miecze dźwięczały o siebie. Przez kilka minut młodzieńcy sprawdzali swoje wzajemne umiejętności. W pewnym momencie Parmenion wykonał błyskawiczne cięcie i zranił Nestosa w prawe ramię. Rana była dość płytka, lecz krew trysnęła obficie, plamiąc błękitną tunikę młodzieńca. Ksenofont wstał i ponownie przyłączył się do obserwatorów, którzy okrzykami dopingowali Nestosa i głośno udzielali mu rad. Podbudowany nimi młodzieniec rzucił się do ataku, celując w gardło Parmeniona, lecz ten zrobił nagły unik, po czym pchnął przeciwnika w bok. Miecz ześlizgnął się po żebrach, ścinając skórę i obnażając kawałek nagiej kości. Jęknąwszy z bólu, Nestos wycofał się. Krew płynęła mu już z dwóch ran. Widzowie zamilkli. Parmenion upozorował cięcie w głowę, lecz opuścił ostrze i trafił wroga w lewy bok. Żebro pękło pod ciosem i Nestos przeraźliwie wrzasnął, jedynie częściowo odparowując następne pchnięcie, które pogłębiło ranę. Krew zalała błękitną tunikę i spływała rannemu po nodze. Dość! – krzyknął Ksenofont. – Natychmiast przestańcie! Obaj mężczyźni zignorowali jego wezwanie. W następnej minucie Parmenion zablokował słaby atak Nestosa i zatopił miecz w jego brzuchu. Ze straszliwym charkotem ranny upuścił broń i padł na kolana. Parmenion wyrwał ostrze i spojrzał z pogardą na przeciwnika. – Powiedz mi – wycedził – czy tak właśnie wyglądała Derae, gdy na kolanach błagała o życie? Nestos próbował zatamować tryskającą z brzucha krew. Podniósł wzrok i spojrzał swemu wrogowi w oczy. – Nie... Proszę, nie... – wyjęczał błagalnie. – Przyszedłeś po śmierć. I znalazłeś ją! – wrzasnął Parmenion. – Nie! – krzyknął Ksenofont, lecz Parmenion uniósł miecz Leonidasa i rozpłatał klęczącemu mężczyźnie gardło, przecinając tętnicę i łamiąc kręgi szyjne. Nestos upadł na bok. Parmenion odwrócił się od ciała i skupił spojrzenie na Leonidasie.

– Wyjmij miecz – ponaglił go. – No chodź! Weź miecz w dłoń i umrzyj tak jak on. – Jesteś dzikusem – warknął Leonidas, dostrzegając błysk szaleństwa w oczach Parmeniona, po czym podszedł do Nestosa, obrócił go na plecy i zamknął mu oczy. Ksenofont wziął swego wychowanka pod ramię. – Idź stąd – powiedział. – W tej chwili masz stąd zniknąć. – Zatem nikt inny nie chce ze mną walczyć? – krzyknął prowokująco Parmenion. Popatrzył po grupie, lecz żaden z młodzieńców nie odważył się spojrzeć mu w twarz. – Idź stąd – powtórzył twardo Ksenofont. – Zachowujesz się niestosownie. – Niestosownie? – Parmenion wyrwał się wodzowi. – Niestosownie?! Zabili Derae i teraz przyszli zabić mnie. Czy to było stosowne? Wódz odwrócił się do Leonidasa. – Mam mały wóz na tyłach domu. Załadujcie zwłoki Nestosa i odwieźcie je rodzinie. Proponuję, byście odjechali natychmiast. – Obrócił się do Parmeniona. – Schowaj miecz. Nie będziesz więcej walczył. Wydano pozwolenie na jeden pojedynek i pojedynek ów się odbył. Dalszy rozlew krwi niczego nie zmieni. – Nie – spierał się Macedończyk. – Przyjechali mnie zabić, więc niech próbują. Niech spróbują jeszcze raz. – Jeśli zaraz nie schowasz miecza i nie wrócisz do domu, będziesz musiał walczyć ze mną. Czy wyrażam się jasno? Parmenion zamrugał i otworzył oczy, by coś powiedzieć, nie znalazł jednak słów. Opuścił miecz i odszedł ku domostwu. W progu stali Klearchos i Tinos, lecz odsunęli się i pozwolili mu wejść. Młodzieniec usiadł w swoim pokoju. Kręciło mu się w głowie. Derae odeszła! W tej chwili żyła jeszcze gdzieś daleko, na morzu, ale za parę dni będzie martwa. Nie znał nawet dnia ani godziny jej śmierci. Drzwi się otworzyły i wszedł Klearchos z miską pełną wody i ręcznikiem. – Powinieneś zmyć z siebie krew – doradził – i zmienić tunikę. Co chciałbyś na kolację? Młodzieniec potrząsnął głową ze zdumieniem. – Na kolację? Właśnie zabiłem człowieka. Jak możesz mnie pytać o kolację? – Zabiłem w życiu wielu ludzi – wyjaśnił służący. – Cóż ich śmierć ma wspólnego z jedzeniem? Nestos był żywy, a teraz nie jest. Okazał się głupcem. Gdyby posłuchał rady Ksenofonta i odpoczął przed pojedynkiem, miałby większe szanse. Nie zrobił tego. A zatem... co zjesz na kolację? Parmenion wstał. Gdy patrzył w twarz starca, poczuł, że napięcie opuszcza jego ciało. – Nie czujesz do mnie nienawiści, prawda? Dlaczego? Wiem, że mnie nie lubiłeś, gdy występowałeś jako mój sędzia w grze. Dlaczego teraz okazujesz mi życzliwość? Klearchos spojrzał mu w oczy i uśmiechnął się.

– Widzisz, chłopcze, człowiek ma prawo zmienić zdanie w danej kwestii. No cóż... skoro nie potrafisz zdecydować, co chcesz zjeść, przygotuję rybę w kwaśnym mleku. Dobrze się trawi, nawet przy mdłościach. Teraz umyj się i przebierz. Jutro czeka cię długa jazda. – Jutro? Dokąd jadę jutro? – Korynt byłby dobrym miejscem na nowy początek, sądzę jednak, że Ksenofont wyśle cię do Teb. Ma tam przyjaciela, mężczyznę imieniem Epaminondas. Polubisz go. – Nasze marzenia nieczęsto się ziszczają – odezwał się Ksenofont podczas spaceru po ogrodach w jasnym świetle księżyca. – Czasem wydaje mi się, że bogowie z nas szydzą. Chciałem podbić Persję, poprowadzić zjednoczoną armię do najbogatszego królestwa, jakie kiedykolwiek widział świat. Zamiast tego żyję jak starzec na emeryturze. Ty pragnąłeś znaleźć miłość i szczęście. I kiedy byłeś blisko, wszystko się zawaliło. Ale jesteś młody, Parmenionie. Masz czas. – Czas? Bez Derae życie nic nie jest warte – odparł młodzieniec. – Czuję to głęboko w swojej duszy. Derae była tą jedyną. Bardzo się zbliżyliśmy podczas owych pięciu dni. – Wiem, że moje słowa mogą zabrzmieć bezdusznie, drogi przyjacielu, lecz pewnie twoja intuicja cię oszukuje. Niewiele wiesz o świecie, więc może tylko się zadurzyłeś, może zawładnęła tobą jedynie chwilowa namiętność. W Tebach mieszka mnóstwo kobiet, które potrafią uszczęśliwić mężczyznę. Parmenion zapatrzył się w staw, obserwując odbity w wodzie sierp księżyca. – Nigdy więcej nikogo nie pokocham – oświadczył z przekonaniem. – Nigdy nie otworzę już mego serca, by zaryzykować tak wielki ból. Kiedy umarła moja matka, czułem się opuszczony i samotny, lecz głęboko w swojej duszy spodziewałem się jej odejścia i przypuszczam, że byłem na nie przygotowany. Ale Derae? Wydaje mi się, że jakaś bestia wbiła się straszliwymi szponami w moje trzewia i wydarła mi serce. Nie ma we mnie żadnych uczuć. Nie żywię już marzeń ani nadziei. Przez chwilę chciałem, by Nestos mnie zabił. Lecz tylko do chwili, gdy wyznał, że to z jego rozkazu wysłano moją ukochaną na śmierć. – Niezbyt to było sprytne z jego strony, nieprawdaż? – zauważył szyderczo Ksenofont. Parmenion nie uśmiechnął się. – Tamtej nocy, w której zabiłem Learchosa, ogarnęła mnie fala radości. Rozkoszowałem się jego śmiercią. Dzisiaj wszakże zabiłem człowieka, który nie zasługiwał na śmierć. Obserwowałem, jak światło życia uchodzi z jego oczu. I, co gorsza, Nestos błagał mnie, bym mu oszczędził śmiertelnego ciosu. – Od rany w brzuchu umarłby w straszliwych cierpieniach – powiedział Ksenofont. – Skróciłeś jedynie jego męki. – To nie do końca prawda, zgadza się? – spytał cicho Parmenion, odwracając twarz od srebrnowłosego Ateńczyka.

– Nie do końca. Mogłeś go oszczędzić. A tak narobiłeś sobie wrogów. Ci, którzy widzieli pojedynek, nazwą cię pospolitym mordercą. W Tebach możesz wszakże zacząć wszystko od nowa. Epaminondas jest dobrym człowiekiem i znajdzie ci miejsce w życiu. Młodzieniec usiadł ponownie na marmurowej ławie. – Derae śniła kiedyś związany ze mną sen, niestety okazał się fałszywy. Była w świątyni, ja zaś przyszedłem do niej w stroju wodza. Nazwała mnie Lwem Macedonii. – Ładnie brzmi – ocenił Ksenofont. Nagle poczuł chłód wieczoru i zadrżał. – Wróćmy do domu. Mam dla ciebie kilka prezentów. Klearchos ułożył podarki na długim stole. Parmenion podszedł najpierw do spiżowego napierśnika. Był płaski, nie zaś wygięty (jak te kosztowniejsze) w kształt męskiej piersi. Równocześnie jednak wyglądał na mocny i zapewne mógł wytrzymać niejeden cios mieczem. Na jego środku widniała lwia głowa odlana w żelazie. Parmenion zerknął na Ksenofonta. – Może wcale tak bardzo się nie myliła – szepnął Ateńczyk, młodzieniec zaś wyciągnął rękę i przesunął palcami po paszczy lwa. Obok pancerza leżał okrągły hełm, również wykonany ze spiżu i dodatkowo obity skórą. Parmenion otrzymał także nagolenniki, wzmacnianą spiżowymi płytkami skórzaną spódniczkę i krótki sztylet z zakrzywionym ostrzem. – Nie wiem, jak mam ci dziękować, panie – odezwał się obdarowany do przyjaciela. – Chciałem ci dać cały ten rynsztunek z okazji wejścia w wiek męski. Wychodzi jednak na to, że najlepiej będzie, jeśli uczynię to dziś. Mam coś jeszcze. Żywię nadzieję, że ci się przyda. Ksenofont podniósł owinięty w skórę zwój i podał go młodzieńcowi, który odpiął maleńkie sprzączki i rozwinął pergamin. – Spisałem kiedyś swoje podróże po Persji i marsz nad morze. Nie uważam się za wielkiego pisarza, sądzę wszakże, iż żołnierz może się z moich notatek sporo nauczyć, toteż wielu moich przyjaciół prosiło mnie o kopie. – Nigdy nie będę w stanie odpłacić ci za twoją dobroć. – Przyjaciele nie muszą się odpłacać. Dlatego właśnie są przyjaciółmi. Teraz przygotuj się do podróży. Miejmy nadzieję, że Spartanie po jakimś czasie zapomną o tobie. Parmenion potrząsnął głową. – Nie zapomną, Ksenofoncie. Już ja tego dopilnuję. – Zajmij się swoim losem i nie myśl o zemście, bo to głupota. Sam jeden chcesz się mierzyć ze Spartą? Przecież to polis stanowi w Grecji potęgę i pozostanie nią jeszcze długo po naszej śmierci. Zapomnij o zemście, chłopcze. Nawet wielka Persja nie potrafi pokonać Sparty. – Tak, faktycznie masz rację – przyznał młodzieniec i objął przyjaciela. Kiedy jednak Parmenion wyjeżdżał o świcie z posiadłości, myślał o śnie Derae, a także o Tebach i tamtejszym spartańskim garnizonie. Siły znienawidzonego i siejącego postrach wroga tkwiły w samym

środku miasta zamieszkałego przez trzydzieści tysięcy Tebańczyków! Wyjął miecz z pochwy i przyjrzał się lśniącej klindze. – Zobowiązuję się zniszczyć Spartę – szepnął. Podniósł wysoko broń i wskazał nią na południowy wschód. Chociaż miasto było stąd zupełnie niewidoczne, Parmenion (patrząc na ostrze oświetlone pierwszymi promieniami słońca) wyobraził sobie, jak – dom po domu – płonie. – Zabieram ze sobą nasiona waszej nienawiści – krzyknął ku dalekiemu miastu – i wiem, gdzie je posadzić. „Tak – pomyślał. – Teby to dobry cel podróży dla Lwa Macedonii”.

Teby, jesień 382 roku p.n.e. – Nie dbam o złe znaki – oznajmił wojownik Pelopidas drżącym głosem. – Zbierzmy armię i wypędźmy z miasta tych przeklętych Spartan. Wysoki mężczyzna przy oknie odwrócił się do mówiącego i uśmiechnął, po czym zachowując milczenie, rozejrzał się ciemnymi oczyma po pokoju. – W was trzech – powiedział w końcu – nadzieja wszystkich mieszkańców naszego miasta. Nie powinniśmy jednak działać pochopnie. – Ignorując wojownika, mężczyzna wpatrzył się w zielone jak morze oczy mówcy Kalepiosa. – Spartanie zajęli tebańską twierdzę, ponieważ wiedzieli, że nie mamy odpowiedniej siły, by się im przeciwstawić. Musimy się dowiedzieć, czego od nas właściwie chcą. – W jaki sposób? – spytał Kalepios. – Sami się proszą, by wypatroszyć im bebechy naszymi mieczami! – ryknął wojownik, wstając. Wysoki mężczyzna podszedł do niego szybko i odezwał się ściszonym głosem: – Może podejdziesz bliżej okna, Pelopidasie? Niech cię usłyszy całe miasto! – Mam dość tego wiecznego gadania – odparł z irytacją wojownik, niemniej jednak spuścił z tonu. – Obraża mnie, że pozwalamy Spartanom kręcić się po Tebach. – Sądzisz, że ciebie jednego? – zapytał wysoki mężczyzna. Ich oczy spotkały się. – Przepraszam, przyjacielu – oświadczył Pelopidas – ale niedobrze mi się robi od tego waszego nieustannego ględzenia. Aż skręca mnie w żołądku i mam zaćmiony umysł. No dobra, mówcie dalej. – Tak więc, musimy przejrzeć zamiary Spartan... a następnie pokrzyżować ich plany. Trzeba wszakże działać potajemnie i przebiegle. No i powinniśmy się nauczyć cierpliwości. Wysoki mężczyzna ponownie podszedł do okna i zapatrzył się ponad miastem ku wzgórzu, na którym znajdowała się Kadmeja; wysokie mury twierdzy patrolowali spartańscy hoplici. – Wydaje mi się – stwierdził Kalepios – że Spartanie zawsze pragnęli tego samego... a mianowicie podboju. Chcą rządzić. Agezylaos nienawidzi Teb, więc wykorzystał okazję, by nas sobie podporządkować. – Sądzę, że nie osiągnął jeszcze swojego ostatecznego celu – mruknął wysoki mężczyzna. – Pewnie ma nadzieję, że powstaniemy przeciwko niemu i zaatakujemy Kadmeję. Jeśli to zrobimy i przelejemy spartańską krew, napadnie na nasze miasto cała armia. Spartanie złupią je, może nawet zrównają z ziemią. Pamiętajcie, że nie posiadamy wojska, które mogłoby się im przeciwstawić. – Wokół nas leży wiele miast – zauważył Pelopidas. – Poprośmy kogoś o pomoc.

– Miasta pełne szpiegów i sprzedawczyków – odparł oschle wysoki mężczyzna. – Nie, nie, mam inną propozycję. Musimy się sami zorganizować. Ty, Pelopidasie, powinieneś opuścić Teby, zjechać okolicę i zebrać grupę wojowników, z którymi pojedziesz na północ. Wynajmijcie się jako najemni żołnierze w Tesalii, Ilirii lub Macedonii... gdziekolwiek, obojętnie gdzie. Zbudujcie siłę wojskową i przygotujcie się na dzień, w którym ponownie zostaniecie wezwani do Teb. – Co ze mną? – spytał Kalepios. – Miastem władają teraz prospartańscy radni. Musisz się wkraść w łaski elity rządzącej. – Ludzie mnie znienawidzą – zaprotestował mówca. – Nie! Nie będziesz mówił publicznie o Spartanach, nie będziesz ich krytykował ani chwalił. Poświęcisz się pracy wśród Tebańczyków, będziesz im pomagał i doradzał. Nie zapraszaj też Spartan do swojego domu. Zaufaj mi, Kalepiosie. Potrzebujemy silnego mężczyzny w samym centrum władzy. Z pewnością wszyscy docenią twoje zdolności. Staniesz się ludziom potrzebny, wręcz niezbędny. Tak jak i nam. – A ty, Epaminondasie? – spytał wojownik. – Zostanę w mieście i powoli zgromadzę wokół siebie stronników sprawy. Ale pamiętajcie jedno – nie możemy dać Spartanom najmniejszego pretekstu, by nasłali na nas armię. Szczególnie póki się nie przygotujemy. Drzwi do andronitisu otworzyły się. Kalepios aż podskoczył na ławie, gdy służący wszedł i skłonił się. – Panie – odezwał się do wysokiego mężczyzny. – Jest tu Spartanin, który pragnie się z tobą zobaczyć. – Czyżby już wiedzieli? – szepnął Kalepios. Twarz mu poczerwieniała. – Jest sam? – spytał Epaminondas. – Tak, panie. Ma list od wodza Ksenofonta. – Zaprowadź go do wschodniego pokoju. Zaraz do niego przyjdę – odparł przywódca spisku. – Odczekajcie chwilę – poradził pozostałym – a potem wyjdźcie przez tylne wyjście i rozejdźcie się bocznymi alejkami. – Bądź ostrożny, przyjacielu – ostrzegł wojownik. – Bez ciebie jesteśmy niczym. Epaminondas odchylił się na krześle i skupił ciemne oczy na twarzy młodego mężczyzny. – I jak się miewa wódz? – spytał, bębniąc palcami na blacie biurka. – Ma się dobrze. Przesyła ci pozdrowienia. Przywiozłem też list dla ciebie. – Dlaczego przysłał cię do mnie, Parmenionie? Jestem tylko prywatnym obywatelem w mieście rządzonym przez... obcych. Niewiele ci mogę zaoferować. Młodzieniec pokiwał głową.

– Doskonale to rozumiem, panie. Jednak Ksenofont mówił, że jesteś bardzo utalentowanym żołnierzem. Miał chyba nadzieję, że znajdziesz dla mnie angaż w armii tebańskiej. Epaminondas zachichotał, nie był to jednak wesoły śmiech. Wstał, podszedł do okna i otworzył okiennice. – Spójrz w górę – powiedział, wskazując cytadelę na wzgórzu. – To Kadmeja. Tkwią w niej oddziały twoich rodaków. Nie ma tam Tebańczyków. – Nie jestem w pełni Spartaninem – wyjaśnił Parmenion. – Pogardzali mną, nazywali mieszańcem i pół–Macedończykiem, gdybym wszakże był Tebańczykiem, szukałbym sposobu, by... skłonić Spartan do odejścia. – Uczyniłbyś to teraz? – spytał z ciekawością Tebańczyk. Jego chude, dziobate policzki poczerwieniały, choć głos pozostał chłodny. – Niewielu znam takich, którzy odważyliby się o tym nawet pomyśleć. Jeśli chodzi o mnie, mówiłem ci już, że jestem zwyczajnym obywatelem i nie bardzo się interesuję sprawami wojskowymi. – W takim razie, nie będę ci dłużej zawracał głowy, panie – zaperzył się młodzieniec. Zostawił list od Ksenofonta na stole, skłonił się i ruszył do drzwi. – Poczekaj, młody człowieku! – zawołał za nim Epaminondas, nie chciał bowiem, by niepożądany gość dostrzegł wychodzących spiskowców. – Jesteś w tym mieście obcy, więc możesz zostać w moim domu tak długo, aż zdołamy znaleźć dla ciebie odpowiednią kwaterę. Każę służącemu przygotować pokój. – Nie trzeba, panie. Nie pozostanę w domu, w którym nie jestem mile widziany. – Widzę, że jesteś niezłym mówcą, więc pozwól, że będę wobec ciebie równie szczery. Nie lubię Spartan, niezależnie od tego, czy są przyjaciółmi Ksenofonta czy jego wrogami. Lecz jesteś w tym mieście cudzoziemcem. Poszukiwania dobrej kwatery zajmą trochę czasu. Nalegam, byś ponownie rozważył swoją decyzję i – dodał, wymuszając uśmiech – przepraszam cię za moje nieuprzejme zachowanie. Parmenion rozluźnił się na widok tego uśmiechu. – Również upraszam cię, panie, o wybaczenie. Po raz pierwszy jestem wśród obcych i czuję się dość niezręcznie. – Zacznijmy więc jeszcze raz, młodzieńcze. Chodź, usiądź i napij się wina, a ja w tym czasie przeczytam list. Tebańczyk rozsiadł się na sofie, rozwinął pergamin i przeczytał historię pojedynku z Nestosem oraz prośbę o zajęcie się Parmenionem, który musi szukać szczęścia poza Spartą. – Z jakiego powodu walczyłeś z tym mężczyzną, jeśli można spytać? – odezwał się w końcu. – Był narzeczonym dziewczyny, w której się zakochałem. – Rozumiem. Co jej się przydarzyło? – Została poświęcona Kasandrze.

– Cóż z nas za barbarzyński naród! – obruszył się Epaminondas. – Dziwi mnie, że tak łatwo krytykujemy przedstawicieli innych ras, nazywając ich dzikusami, podczas gdy sami praktykujemy rytuał składania krwawych ofiar. – To bogowie ich żądają – bąknął Parmenion. – Bogów nie ma – odparł lekceważąco Tebańczyk. – Religia to zwyczajny nonsens, chociaż dostrzegam jej pożytki. – Jak może być pożyteczne coś, co nie istnieje? – spytał młodzieniec. Epaminondas uśmiechnął się. – Z tego pokoju wychodzą dwie pary drzwi, Parmenionie. Gdybym ci powiedział, że pierwszych strzeże lew, drugie zaś prowadzą do raju, które byś otworzył? – Drzwi do raju. – Otóż to. Lew nie istnieje, lecz gdy ci o nim wspomnę, wiem, że otworzysz drugie drzwi. Zrobisz zatem to, czego od ciebie oczekuję. Bardzo prosta zasada. Żołnierze przeważnie wierzą w bogów i wyrocznie... Z doświadczenia wiem, że każde proroctwo można obrócić na swoją korzyść. Parmenion nie miał pojęcia, jak zareagować na to rzucone od niechcenia bluźnierstwo, toteż zmienił temat. – Ksenofont mówił, że walczyłeś panie w bitwach wraz ze spartańską armią. – Trzy lata temu. Miałem wówczas dwadzieścia pięć lat i byłem znacznie bardziej naiwny. Teby i Sparta sprzymierzyły się przeciw Arkadyjczykom. Dostałem dziesięć sztuk złota od Agezylaosa, który pożegnał mnie słowami, że walczyłem dobrze... jak na Tebańczyka. – Szyk został przełamany – powiedział Parmenion – lecz ty, panie, i Pelopidas załataliście wyrwę i w dwójkę, zasłaniając się tarczami, powstrzymaliście natarcie wroga. Kiedy Pelopidas został powalony, otrzymawszy wprzód siedem ran, stanąłeś z mieczem nad jego ciałem i ochroniłeś je własnym, aż Spartanie przyszli ci na pomoc. – Wiele o mnie wiesz – zauważył Epaminondas – ja zaś o tobie prawie nic. Byłeś kochankiem Ksenofonta? – Nie, tylko przyjacielem. Czy to ważne? Epaminondas rozłożył ręce. – Cóż, chciałem się przekonać, jak szczera jest jego opinia na twój temat. Pisze, że jesteś utalentowanym strategosem. To prawda? – Tak. – Doskonale, bez fałszywej skromności. Nie znoszę ludzi, którzy ukrywają swe talenty. – Tebańczyk podniósł się. – Jeśli nie czujesz się zmęczony po długiej jeździe, zwiedźmy miasto. Poznasz swój nowy dom. Epaminondas przeprowadził Parmeniona przez rezydencję do frontowych drzwi, którymi

wyszli na szeroką główną ulicę prowadzącą w kierunku południowym, do Bramy Elektry. Parmenion przejechał przez tę bramę zaledwie godzinę temu, teraz jednak zatrzymał się przed nią i przyjrzał reliefom wyrzeźbionym w kamieniu. Potężnie umięśniony mężczyzna atakował bestię o wielu głowach. – Herakles walczy z Hydrą – wyjaśnił Tebańczyk. – Wyrzeźbił ją Alkamenes. Na północnym zachodzie można znaleźć więcej jego prac. Obaj mężczyźni obeszli mury Teb, zwiedzili rynki, mijali wystawne wille z białego marmuru i małe domki zbudowane z pomalowanych na biało suszonych na słońcu glinianych cegieł. Wszędzie kręciło się mnóstwo ludzi. Parmeniona uderzyła rozmaitość kolorów w strojach i bogactwo ozdób na ścianach domów. Ulice były brukowane i również ozdobione mozaikami. Gdzie do nich twardo ubitej ziemi spartańskich dróg! W pewnym momencie młodzieniec przystanął i przypatrzył się kobiecie siedzącej na niskim murku. Była ubrana w czerwoną suknię oblamowaną złotą nicią, z uszu zwisały jej srebrne kolczyki. Usta miała nienaturalnie czerwone, włosy w nie znanym mu dotąd odcieniu złota. Dostrzegła go i podniosła się z wdziękiem. – Prezent dla bogini? – zapytała. – Jaki prezent? – spytał Parmenion. Zachichotała. Epaminondas podszedł do nich. – Ten młody człowiek dopiero co przybył i nie zna tebańskich obyczajów. Bez wątpienia któregoś dnia da ci prezent, lecz nie dziś. – Wziął chłopca pod ramię i oddalili się od dziewczyny. – Jakiego prezentu sobie życzyła? – To kapłanka świątyni Afrodyty i chciała cię zabrać do swego łoża. Ta przyjemność kosztuje czterdzieści obolów. Jeden obol trafia do świątyni, reszta w ręce kapłanki. – Niewiarygodne! – wyszeptał Parmenion. Szli dalej, przeciskając się przez tłumy otaczające stragany na rynku. – Nigdy nie widziałem tylu rzeczy do sprzedania. Ileż tu błyskotek i innych przedmiotów o małej wartości – spostrzegł młodzieniec. – Małej wartości? – powtórzył Epaminondas. – Ludzie lubią na nie patrzeć lub je nosić. Niewątpliwie tkwi w nich jakaś wartość. Zapominam jednak, że jesteś Spartaninem. Lubicie życie w zgrzebnych izbach z jednym krzesłem wykonanym z kilku zaostrzonych prętów i łóżkiem, którego materac zrobiono z kolców. – Niedokładnie – odparł Parmenion z szerokim uśmiechem. – Od czasu do czasu pozwalamy sobie na największą przyjemność: wówczas śpimy nago na zimnej kamiennej podłodze! – No, no, no, Spartanin z poczuciem humoru. Nic dziwnego, że koledzy cię nie lubili. W końcu dotarli do bliźniaczych statuetek Heraklesa i Ateny, ustawionych na południowo–wschodniej części fundamentu Kadmei. Wyrzeźbiono je z białego marmuru i miały

ponad sześć metrów wysokości. – Największe osiągnięcie Alkamenesa – zauważył Tebańczyk. – Kiedy nasze ciała obrócą się już w proch i obaj zostaniemy całkowicie zapomniani przez historię, ludzie nadal będą się zachwycać jego kunsztem. – Wyglądają tak prawdziwie, jak zamrożone giganty – stwierdził Parmenion, obniżając głos. – Gdyby Atena naprawdę istniała, myślę, że byłaby zadowolona z tego posągu. Podobno modelka była kapłanką Afrodyty, lecz z takim ciałem trudno się dziwić. – Nie podoba mi się, że bluźnisz – obruszył się młodzieniec. – Przyszło ci kiedykolwiek do głowy, że możesz się mylić? Spartanie są bardzo religijni i nigdy nie przegrali bitwy lądowej, gdy wróg dysponował porównywalną siłą. – Lubię cię, Parmenionie, więc poproszę cię, byś się nad czymś zastanowił. Sparta jest jedynym polis, które utrzymuje regularną armię, wspaniale wyszkoloną i pierwszorzędnie zdyscyplinowaną. Może właśnie z tego względu wygrywa bitwy? – Może z obu powodów. – Przemawiasz jak ambasador – oznajmił Tebańczyk z szerokim uśmiechem. Poprowadził Parmeniona do gospody, przed którą stały ławy i stoły skryte pod płóciennymi markizami chroniącymi przed słońcem. Usiedli przy pustym stoliku. Po chwili podszedł młody chłopiec i skłonił się. – Przynieś nam trochę wody i kilka miodowych ciasteczek – zamówił Epaminondas. Kiedy jedli, wypytał Parmeniona o jego życie w Sparcie i poprosił o pełną historię związaną z jego wyjazdem. Słuchał w milczeniu, kiedy Spartanin opowiadał o swoim życiu i uczuciu do Derae. – Miłość przypomina trzymanie klingi miecza gołą ręką – oświadczył Tebańczyk. – Można tego dokonać jedynie ogromnym kosztem. Przestaliśmy składać ofiarę Kasandrze ponad trzydzieści lat temu. Ateny porzuciły tę nikczemną praktykę przed dziesięcioleciem. To okrucieństwo pozbawione jakiegokolwiek sensu. – Zjednuje ono wszakże bogów – upierał się Parmenion bez uśmiechu. – Nie będę oddawał czci istotom, które żądają krwi niewinnych – odparł Epaminondas. Przyjrzał się cytadeli na akropolu. Parmenion powiódł za nim wzrokiem. Twierdzę otaczał wysoki mur, na którym młodzieniec dostrzegł chodzących wartowników. – A zatem, młody strategosie, rozważmy ten problem teoretycznie. W jaki sposób odebrałbyś Kadmeję Spartanom, gdybyś był Tebańczykiem? – Nie trudziłbym się zbytnio. Po prostu przejąłbym miasto. – Podbiłbyś Teby, by je uratować? – Ilu obywateli mieszka w mieście i okolicy? Dwadzieścia tysięcy? Trzydzieści? – spytał Parmenion. – Więcej, choć nie znam dokładnej liczby – odparł Tebańczyk, pochylając się do przodu

i ściszając głos. – A ilu jest Spartan w garnizonie? – Ośmiuset. Młodzieniec podniósł puchar i wysączył wodę. – Czy w Kadmei znajduje się studnia? – Nie. – W takim razie, zachęciłbym obywateli do powstania. Niech oblegają twierdzę... niech głodzą Spartan, aż ci spokornieją. – A co się zdarzy, jeśli Spartanie wyciągną miecze i otworzą bramę? Wybuchnie panika. Tłum ucieknie. – Tak, jeśli zdołają ją otworzyć – zgodził się Parmenion. – Można by ją wszakże zamknąć z zewnątrz, prawda? Wtedy żołnierze zostaliby uwięzieni w środku, chyba że opuściliby się na linach. Jakoś nie potrafię sobie przypomnieć bitwy, w której falanga szarżuje, zeskakując na wroga. – Interesujące – stwierdził Epaminondas. – Oczywiście w teorii. Naprawdę cię lubię, młodzieńcze. Sądzę, że prawdopodobnie zostaniemy przyjaciółmi. Teraz chodźmy dalej. Mamy wiele do zobaczenia. – Cudowne miasto – ocenił Parmenion po powrocie do białego domu Epaminondasa. Służący przyniósł im tace pełne sera i chleba. Mężczyźni usiedli na balkonie pierwszego piętra w przyjemnym chłodzie. Wznosząca się przed nimi Kadmeja rzucała wielki cień. – Nie widziałeś jeszcze nawet jednej dziesiątej jego atrakcji – powiedział mu Tebańczyk. – Początkowo to Kadmeja była miastem, Teby zaś rozwinęły się wokół jej podstawy. Jutro obejrzymy teatr, pokażę ci grób Hektora i wielką północną bramę. – Z całym szacunkiem, lecz wolałbym wpierw odwiedzić gimnazjon. Mięśnie mnie bolą od długiej jazdy i chętnie pobiegam. – Niech zatem będzie, jak sobie życzysz. Tej nocy Parmenion spał w pokoju na szczycie domu. Zimny wschodni wiatr wpadał przez otwarte okno. Młodzieniec śnił o starożytnej świątyni z ogromnymi, popękanymi kolumnami. Na łóżku obok ołtarza leżała stara kobieta. Parmenion wziął ją za rękę i spojrzał w jej niewidzące oczy. Sen był frapujący, młodzieniec zaś obudził się w środku nocy spokojny i dziwnie odświeżony. Leżąc na plecach, pomyślał o Nestosie i przeraźliwym lęku, który dostrzegł w oczach mężczyzny. Ze smutkiem przypomniał sobie również minę Hermiasa, kiedy sam wymachiwał okrwawionym mieczem. Hermias nie był już jego przyjacielem. Zapewne zaczął go nawet darzyć nienawiścią.

Przez wszystkie lata dzieciństwa był jedynym sojusznikiem Parmeniona, lojalnym i wiernym. Tym większą przykrość sprawiała mu teraz myśl o przepaści, jaka powstała między nimi. Pomyślał, że utrata tej przyjaźni to część ceny, którą musi zapłacić, by dokonać zemsty. Zemsta! Słowo zadrżało w jego umyśle niczym coś żywego – wiło się, rosło, potężniało, aż zniszczyło wspomnienie przyjemnego snu i zburzyło spokój, który Parmenion odczuwał po przebudzeniu. Wiedział, że zemsta nie będzie ani prosta, ani szybka. Trzeba poczekać na właściwy moment, nauczyć się żyć w nowym miejscu, znaleźć potencjalnych sprzymierzeńców, nienawidzących Spartan równie mocno jak on. Z pewnością powinien działać ostrożnie. Zwrócił swe myśli ku Epaminondasowi i doszedł do wniosku, że koniecznie musi zjednać sobie jego sympatię; to wielki wojownik, lecz także myśliciel. Wstał z łóżka i wyjął z pochwy miecz Leonidasa. Poświata księżycowa rozświetliła ostrze. W jej blasku wyglądało na srebrne. Młodzieniec ponownie zapragnął zatopić miecz w sercach swych wrogów i sycić oczy widokiem ich krwi. „Czy starczy mi cierpliwości?”, zapytał się w duchu. Jak długo można czekać? Przypomniał sobie słowa Ksenofonta: „Dobry wódz – jeśli ma wybór – nie angażuje się w bitwę, póki nie jest pewny, że zdoła ją wygrać. Jest jak wojownik, który nie rzuca się w bój z kawałkiem żelaza, lecz czeka, aż płatnerz wykuje z niego miecz o zabójczej klindze”. Parmenion wziął wielki, uspokajający wdech i schował miecz do pochwy. – Jak zawsze, tak i teraz masz rację, Ksenofoncie. Bardzo za tobą tęsknię. Poczekam na właściwy moment. Wrócił do łóżka i zdrzemnął się chwilę. Przez jego umysł przetoczyły się rozmaite obrazy: gra strategiczna, śmierć matki, Derae biegająca po gimnazjonie, Derae leżąca pod nim w dębowym lasku, agonia tonącego w swej własnej krwi Nestosa. Śnił, że idzie po ciemnym stoku pod karmazynowym niebem. Rosło tam białe drzewo. Jego pień składał się z podziurawionych czaszek niesamowicie ściśniętych jedna obok drugiej, zamiast gałęzi z pnia sterczały szkieletowe ręce dzierżące miecze i włócznie, owocami drzewa zaś były oderwane głowy ociekające kapiącą na ziemię krwią. W miejscach, gdzie krew dotykała ziemi, wyrastały ciemne kwiaty w kształcie twarzy. Lodowaty wiatr z jękiem szarpał kwiecie. Parmenion odniósł wrażenie, że słyszy tysiące odległych szeptów. – Oszczędź mnie! – błagały. – Oszczędź mnie! Na stoku poruszył się jakiś cień. Spartanin obrócił się i zobaczył podnoszącą się pod drzewem zakapturzoną postać. – Czego sobie życzysz, młody wojowniku? – rozległ się spod kaptura kobiecy głos. – Krwi i zemsty – odparł.

– Będziesz je miał – zapewniła go. Obudził się o świcie i poszedł na dolny taras, by śniadać razem z Epaminondasem. Tebańczyk tego dnia nałożył prostą tunikę w kolorach szarości i zieleni. Na jej tle jego blada, dziobata twarz wydawała się ziemista i niezdrowa. Jednak ciemne oczy mężczyzny błyszczały, a uśmiech, którym powitał młodzieńca, był otwarty i przyjazny. – Wspominałeś coś o biegach, Parmenionie. Jesteś sportowcem? – Tak, jestem bardzo szybki i miałem reprezentować Spartę na olimpiadzie. Niestety, w ostatnim wyścigu popełniłem taktyczny błąd i przegrałem z Leonidasem. – Interesujące. Mamy w Tebach doskonałego biegacza. To Spartanin z cytadeli. Na imię ma Meleager. – Słyszałem o nim. Rok temu Leonidas pobił go o dziesięć kroków. – Sądzisz, że mógłbyś z nim wygrać? Parmenion przełamał chleb i zanurzył kromkę w misie wypełnionej szalotkami, miękkim serem i oliwą. – O ile nie wyrosną mu skrzydła. – Ile masz pieniędzy? – spytał Epaminondas. – Przepisałem mój dom na Ksenofonta, w zamian za co dał mi sto osiemdziesiąt drachm i gniadą klacz. Ta kwota nie starczy mi na długo. – Rzeczywiście. Czy Meleager słyszał o tobie? Młodzieniec wzruszył ramionami. – Zapewne zna moje imię. Ale cóż on ma wspólnego z moimi pieniędzmi? – W Tebach istnieje zwyczaj stawiania zakładów podczas wyścigów. Gdybyś zdołał pokonać Meleagera – a dotąd nikomu się to nie udało – mógłbyś trzykrotnie, a może nawet czterokrotnie pomnożyć swoje pieniądze. Parmenion odchylił się na krześle. W Sparcie zakłady uważano za obyczaj wulgarny i w związku z tym wcale go nie praktykowano. Lecz w ten sposób mógłby powiększyć swoje finanse. Obecna suma ledwie mu wystarczy do wiosny. Czterokrotne jej powiększenie umożliwiłoby mu oszczędną egzystencję przez przynajmniej dwa lata. „A jeśli przegram? Co wtedy?” Wyścigi były brutalne, biegacze wykorzystywali w walce łokcie i ramiona, ordynarnie się przepychali. Ktoś może mu podstawić nogę i Parmenion upadnie... W trakcie zawodów wszystko było dozwolone, nawet pewniak mógł zawieść. – Pomyślę nad tym – zapewnił Epaminondasa. Gimnazjon imienia Jolaosa od północy i zachodu gęsto porastały dęby. Na wschodzie stała świątynia Artemidy Wspaniałej – poświęcony bogini łowów budynek o wysokich kolumnach – na południu zaś znajdował się grób legendarnego Hektora, trojańskiego bohatera, który zginął z ręki Achillesa.

Kiedy Parmenion rozciągał przed treningowym biegiem mięśnie ud i pachwiny, patrzył na grobowiec Hektora. Był wykonany z marmuru i przyozdobiony sporych rozmiarów reliefami i rzeźbieniami, które przedstawiały mężną walkę trojańskiego wojownika z greckim herosem. Młodzieniec zawsze odczuwał wielki podziw dla Hektora. Większość Spartan otaczała kultem tylko Achillesa, ponieważ to on był zwycięzcą, Parmenion natomiast uważał, że Hektor wykazał większą odwagę. Wyrocznia ostrzegła go bowiem, że walka z Achillesem – niezwyciężonym wybrańcem bogów – oznacza dla niego śmierć. W trakcie dziesięcioletniej wojny trojańskiej obaj wojownicy starannie unikali bezpośredniego starcia. Jednakże pewnego pogodnego poranka Hektor dostrzegł Achillesa, który jechał wprost na niego w spiżowym rydwanie. Zbroja herosa wydawała się w świetle słonecznym płonąć białym ogniem. Zwarli się w boju na polu bitwy i Hektor wygrał. Powalił Achillesa straszliwym ciosem w szyję i z pewnym zaskoczeniem przyglądał się, jak jego nemezis skręca się w przedśmiertnych drgawkach. Cóż za sława dla Hektora! Ciężar spadł mu z serca. Uświadomił sobie, że teraz będzie mógł bez lęku obserwować, jak jego mały synek dorasta do wieku męskiego. Teraz ponownie zazna spokoju, który zniknął z jego życia po wysłuchaniu wyroczni. Klęknął przy ciele, zerwał z głowy trupa hełm z białym pióropuszem i... Ujrzał martwą twarz Patroklosa, kochanka i przyjaciela Achillesa. Hektor aż zatoczył się na ten widok, zszokowany i zmieszany. Podbiegł do któregoś z greckich jeńców. – Po cóż ta mistyfikacja? – zapytał. – Dlaczego Patroklos nosił zbroję Achillesa? Grek nie odważył się spojrzeć w dzikie oczy Hektora; wbił wzrok w ziemię. – Achilles postanowił wrócić do domu. Nie chce już dalej walczyć – odparł. – Och nie, teraz na pewno będzie walczył! Hektor doskonale zdawał sobie z tego sprawę. Zabijając Patroklosa, przyspieszył własne przeznaczenie. Wskoczył do rydwanu i popędził konie z powrotem do Troi, gdzie czekał na wyzwanie, które musiało – świetnie to wiedział – lada chwila nadejść. W ciągu godziny Achilles znalazł się u bram miasta... Parmenion skończył ćwiczenia, podszedł do grobowca i położył dłoń na kamiennej płaskorzeźbie. – Wyszedłeś mu na spotkanie, Hektorze – oświadczył. – Wykazałeś się ogromnym męstwem. I zginąłeś tak, jak powinien umrzeć mężczyzna: stawiając czoło swemu wrogowi. Kości Hektora zabrano z ruin Troi i pogrzebano w Tebach, ponieważ inna wyrocznia ogłosiła: „Tebańczycy z grodu Kadmosa! Wasz kraj będzie się bogacił, jeśli wywieziecie z Azji szczątki Hektora. Zabierzcie je do swej ojczyzny i czcijcie bohatera zgodnie z wyrokiem Zeusa”. Tebańczycy posłuchali wyroczni. Według słów Epaminondasa, ustanowili nawet święto Hektora i co roku w gimnazjonie odbywała się wielka uroczystość. Mężczyźni i kobiety tańczyli i pili zdrowie Trojan. Miasto doskonale prosperowało, bogaciło się, handlowało z położonymi na

południu Atenami, eksportowało towary na północ do Tesalii i Macedonii, do Ilirów i Traków. Do Teb pieniądze spływały strumieniami. Parmenion głęboko zaczerpnął oddechu i wystartował do biegu. Bieżnia z twardo ubitej gliny miała kształt dużego owalu, który otaczał gimnazjon. Pięć okrążeń równało się mili. Młodzieniec biegł lekkimi susami po obwodzie, testując teren. Wszystkie wyścigi zaczynały się i kończyły przy świątyni Artemidy, więc Parmenion zatrzymał się na ostatnim zakręcie przed finiszem i klęknął, aby zbadać powierzchnię toru. Tutaj podłoże było bardziej wklęsłe i składało się głównie z warstwy sypkiej gliny, co nie zaskoczyło Spartanina, wiedział bowiem, że biegacze przyspieszają przed końcem, z każdym rokiem coraz mocniej ubijając ziemię. Jeśli ktoś nie zachował wystarczającej ostrożności, w takim miejscu mógł się poślizgnąć i upaść. Na ostatnim zakręcie najlepiej by zatem było biec po maksymalnie zewnętrznym torze... lecz wówczas zwyciężyłby Meleager. Parmenion biegał jeszcze prawie godzinę. Co jakiś czas zwiększał prędkość do krótkich, bolesnych dla płuc sprintów, po czym zwalniał ponownie do równomiernego kroku. W końcu dobiegł do miejsca w cieniu dębu, gdzie wylegiwał się Epaminondas. – Nieźle biegasz – oszacował Tebańczyk – lecz nie widzę u ciebie dowodów wielkiej prędkości. Meleager jest od ciebie szybszy. Młodzieniec uśmiechnął się. – Nie wątpię. Lecz prędkość pochodzi z siły, która podczas średniego dystansu łatwo się może wyczerpać. Postawisz na mnie? – Oczywiście. Jesteś przecież moim gościem. Postąpiłbym nieuprzejmie, gdybym tego nie zrobił. Sądzę wszak, Parmenionie, że nie powinieneś stawiać na siebie wszystkich swych oszczędności. Spartanin roześmiał się. – Kiedy mam się z nim ścigać? – Zawody odbędą się za trzy tygodnie. Zgłoszę twoją kandydaturę. Jak cię nazwiemy? – W Sparcie nazywano mnie Savra. – Jaszczurka? – zapytał Epaminondas. – Nie, nie pasuje. Potrzebujemy czegoś macedońskiego. – Podniósł wzrok i wśród gałęzi dostrzegł kamiennego lwa symbolizującego jedną z dwunastu prac Heraklesa. – Właśnie – oświadczył. – Niech pseudonim będzie prosty. Nazwiemy cię Lwem. Biegasz jak lew... Te twoje krótkie przyspieszenia... – Dlaczego nie mogę wystąpić pod własnym imieniem? Kamuflaż trąci oszustwem. – Trąci? Ależ to jest oszustwo, mój młody przyjacielu. Jednak... by uspokoić nasze sumienia, nazwiemy to posunięciem strategicznym. O mało nie zdobyłeś miejsca w reprezentacji Sparty na nadchodzącą olimpiadę. Jeśli rozpowiemy o tym wyczynie, prawie nikt nie postawi przeciwko tobie... a wtedy nie wygrasz zbyt wiele. Gdy natomiast ukryjemy twoją tożsamość, w przypadku

zwycięstwa sporo zarobisz. Weź pod uwagę, że złoto, które zgromadzisz, będzie przeważnie spartańskie. – Potrzebuję tych pieniędzy bez względu na to, kto je postawi – przytaknął Parmenion i uśmiechnął się. – I zdobędziesz je – odparł Epaminondas. – Niech to będzie zwycięstwo ze względów praktycznych. Nie dbajmy o zasady. I niech nam się uda. – Jesteś bardzo cyniczny – zauważył młodzieniec. Tebańczyk skinął głową. – Rzeczywiście, jestem. Zycie mnie tego nauczyło. Każdego można kupić jednych pieniędzmi, innych sławą lub władzą. – Sądzisz, że ty również masz swoją cenę? – Oczywiście. Aby uwolnić Teby, poświęciłbym wszystko. Nie ma w tym niczego hańbiącego – stwierdził Parmenion. – Jeśli naprawdę w to wierzysz, musisz się jeszcze wiele nauczyć – odparował Epaminondas. Podczas tygodni poprzedzających wyścig Parmenion ostro trenował przez dwie godziny dziennie, ćwicząc siłę i wytrzymałość. Teraz, gdy do biegu pozostał tylko jeden dzień, starał się zbytnio nie forsować. Skakał po torze, umiarkowanie rozciągając mięśnie. Nie zamierzał zmęczony startować w wyścigu. Pamiętał, co mawiał Lepidos: „Moi drodzy, nigdy nie zostawiajcie swej siły na ćwiczeniach w gimnazjonie”. Po skończonym biegu Parmenion obmył się w fontannie przy świątyni Artemidy. Po południu jak zwykle zwiedzał miasto. Teby nadal go fascynowały różnorodnością i wielobarwnością, oszałamiał go talent budowniczych. Przy tym mieście Sparta przypominała skupisko wiejskich domów zrzuconych przypadkowo przez burzę w jedno miejsce. Budynki publiczne były tutaj ogromne, ozdobione kolosalnymi kolumnami i pięknymi posągami, lecz nawet prywatne domy skonstruowano w sposób doskonały – nie z suszonej na słońcu cegły, ale z ściśle do siebie dopasowanych kamiennych bloków, tworzących skomplikowane wieloboki. Wszystkie budowle miały wielkie okna, przez które wpadało sporo światła, a wewnętrzne ściany zapełniały malowidła lub draperie z wełny w jaskrawych kolorach. Nawet domy biedoty w północnej dzielnicy ładnie zadaszono terakotowymi dachówkami i wyposażono w pięknie wyrzeźbione okiennice, a mnóstwo dziedzińców szczyciło się własnymi fontannami. Dom Parmeniona w Sparcie był skromny, ale nie bardziej niż wiele innych mieszkań: za podłogę służyło klepisko z twardo ubitej ziemi, ściany były z gliny i sitowia, pokryte wapienną zaprawą. Lecz nawet dom Ksenofonta, który Parmenion uważał za wspaniały, nie mógłby rywalizować z siedzibą Epaminondasa. Każda podłoga ośmiopokojowego budynku pokryta była

mozaiką z białych i czarnych kamyków we wzorach opartych na podstawie koła lub kwadratu. W głównym pokoju, andronitisie, stało siedem małych sof dla gości. W domu znajdowała się również łazienka ze zbiornikiem wodnym. Wewnątrz domu! Teby okazały się bez wątpienia najbardziej ekscytującym miejscem, jakie Parmenion kiedykolwiek widział. O zmierzchu znalazł wolny stolik w jednej z wielu jadłodajni blisko głównego placu i zamówił posiłek. Służący przynieśli mu jedzenie na płaskich drewnianych tacach: świeży chleb, półmisek kwaśnej śmietany, zioła i oliwę z oliwek, a następnie pikantnie przyprawioną rybę. Usiadł na zewnątrz, pod gwiazdami. Posiłek zakończył słodkimi miodowymi ciasteczkami. Czuł się, jakby sami bogowie zaprosili go na Olimp. Później, gdy leżał samotnie w swoim pokoju na szczycie domu, zawładnęły nim wspomnienia związane z Derae. Przyniosły niemal fizyczny ból i potworny smutek, więc wstał z łóżka i podszedł do okna. Z goryczą i wściekłością zapatrzył się ponad murami śpiącego miasta. Umysł ponownie wypełniły mu marzenia o zemście, które gęstniały powoli w prawdziwą świątynię nienawiści. „Zapłacą mi!”, powiedział sobie w duszy złowieszczo. „Kto zapłaci?”, spytał cichy głosik. Młodzieniec zadumał się nad tym pytaniem. Jego głównym wrogiem był Leonidas, lecz Parmenion nienawidził wszystkich Spartan – nabawił się trwałego urazu, ponieważ wszędzie go odrzucano i nazywano „mieszańcem”. Nie był mile widziany nigdzie poza domem Ksenofonta. Nie spotkał ani jednego Spartanina, który traktowałby go jak pełnoprawnego obywatela swojej ojczyzny. Nawet Hermias go zawiódł. Doszedł do wniosku, że za jego cierpienia muszą zapłacić wszyscy, całe miasto. Przyjdzie dzień, kiedy na sam dźwięk jego imienia z dziesięciu tysięcy spartańskich gardeł popłynie śmiertelny lament i zawodzenie. Parmenion leczył swoją żałość po śmierci Derae myślami o zemście, strasznej i bezlitosnej. W dniach poprzedzających wyścig Epaminondas spędzał z nim niewiele czasu. Każdego wieczoru odwiedzał przyjaciół w odległych dzielnicach miasta. Wychodził z domu wcześnie i wracał późno. Podczas tego okresu traktował swego gościa dość oschle, choć nie całkiem bez przyjaźni, a Parmenion polubił samotne wędrówki po Tebach. Poznawał ich alejki i ulice, uczył się w nich orientować. Często widywał spartańskich żołnierzy przechodzących przez rynki albo siedzących w ogródkach jadłodajni. Czasem Parmenionowi zdawało się, że mówią głośno i pompatycznie, zaś zachowują się arogancko. Gdy się jednak uspokajał, wiedział, że to nieprawda; byli po prostu niepożądanymi cudzoziemcami przebywającymi w zagranicznym mieście. Lecz jego nienawiść rosła i rzadko potrafił spojrzeć na żołnierzy, nie czując jej strasznej mocy.

W nocy przed wyścigiem Epaminondas zaprosił go do andronitisu. Ułożyli się na tapczanach i dyskutowali o rywalizacji. – Meleager lubi się czaić za prowadzącym, sto kroków przed metą nagle przyspiesza – powiedział Tebańczyk. – To mi pasuje – odparł Parmenion. – Ma przyjaciela, który biega wraz z nim, ciemnobrodego, niskiego mężczyznę. W trzech wyścigach ilekroć zaistniała szansa pokonania Meleagera, jego druh potykał się i upadał przed prowadzącym, powalając go. – Meleagera powinni za to zdyskwalifikować. – Być może – zgodził się Epaminondas. – W każdym razie, na pewno przy pierwszej powtórce tego fortelu. Ale to Spartanin, więc sprzeciwy Tebańczyków na niewiele się zdały. Słyszałem, że stawiają trzy do jednego. Jaką sumę postawisz? Parmenion sporo rozmyślał o wyścigu. Gdyby notowania wynosiły cztery do jednego, mógłby sobie zostawić część pieniędzy. Jednak w takim wypadku? Zdjął sakiewkę z paska i wręczył ją przyjacielowi. Mam sto sześćdziesiąt osiem drachm. Stawiam wszystko. – Czy to mądra decyzja? Młodzieniec wzruszył ramionami. – Nie mam specjalnego wyboru. Jeśli przegram, sprzedam gniadą klacz i poszukam zatrudnienia w jakimś oddziale najemników. Za to w przypadku wygranej będzie mnie stać na wynajęcie pokoju. – Możesz zostać u mnie. Wiesz, że jesteś tu mile widziany. – Uprzejmie to z twojej strony, lecz nie chcę być dla nikogo ciężarem. Gdy wczesnym rankiem następnego dnia Epaminondas i Parmenion przybyli do gimnazjonu, plac był już zapełniony ludźmi. W środku ustawiono rzędy siedzeń. Młodzieniec niecierpliwie czekał na początek wyścigów. Najpierw odbył się turniej bokserski, jednak ta dyscyplina go nie interesowała, więc poszedł do grobu Hektora i usiadł w cieniu dębu. Biegi na średnie dystanse były dla Greków nowością i Tebańczyków rozpierała duma z nowego stadionu z bieżnią długości dwustu kroków. Ksenofont mówił, że w wielu miastach gimnazjony nie miały owalnych bieżni i biegacze musieli przemierzać dystans stadionu po prostej w tę i z powrotem, zakręcając wokół wbitych w ziemię palików. Z kolei Persowie kochali dłuższe biegi, które stopniowo i w Grecji przyciągały coraz więcej widzów. Parmenion wiedział, że jednym z powodów tego zwiększonego zainteresowania były zakłady. Jeśli bowiem ktoś postawił pieniądze na biegacza, wolał później oglądać dłuższy bieg z jego udziałem, by przedłużyć emocje.

Młodzieniec zdrzemnął się kilkanaście minut, później obudził go ogłuszający ryk tłumów, wiwatujących po nokaucie w ostatniej walce. Parmenion wstał i ruszył na poszukiwanie Epaminondasa. Znalazł go na północnym krańcu stadionu, gdzie Tebańczyk przypatrywał się oszczepnikom. – To dobry dzień na bieganie – odezwał się Epaminondas, wskazując na niebo. – Dzięki zachmurzeniu jest dużo chłodniej niż zwykle. Jak się czujesz? – Odczuwam lekkie napięcie w karku – przyznał się Spartanin – ale jestem gotów. Tebańczyk wskazał miejsce oddalone o około trzydzieści kroków. Trenował tam wysoki, gładko ogolony mężczyzna. – Oto i twój przeciwnik – wyjaśnił. – Za nim stoi jego przyjaciel. Chyba nazywają go Kletos. Parmenion przyjrzał się obu z uwagą. Meleager rozciągał ścięgno podkolanowe – podniósł nogę na ławkę i pochylił się do przodu. Potem rozluźnił mięśnie po obu stronach pachwiny. Kletos podskakiwał i machał ramionami nad głową. Meleager był wysoki i bardzo szczupły, miał idealną budowę do biegów długodystansowych. Młodzieniec przez jakiś czas obserwował przeciwnika i zauważył, że Meleager przygotowuje się bardzo dokładnie i poprawnie. Wyraźnie był mocno skoncentrowany. – Sądzę, że pora, byś również zaczął rozgrzewkę – zauważył cicho Epaminondas. Na te słowa Parmenion aż drgnął. Tak bardzo pochłonął go widok Meleagera, iż prawie zapomniał, że ma się z nim ścigać. Uśmiechnął się z poczuciem winy i pobiegł na start. Zdjął chiton i sandały, kilka razy się przeciągnął, pobiegał kilka minut, aż poczuł, że jego mięśnie są wystarczająco rozluźnione. Nagle starszy mężczyzna z krótko przyciętą białą brodą wezwał biegaczy na start. Tłumowi przedstawiono dwunastu uczestników wyścigu, jednego po drugim. Biegło siedmiu Tebańczyków; wszyscy otrzymali bardzo głośne owacje. Meleagera i Kletosa zachęcała niewielka grupka Spartan. Natomiast Macedończyka imieniem Lew powitały jedynie uprzejme oklaski. Cała dwunastka ponownie ustawiła się w jednej linii i wpatrzyła w startera. Mężczyzna podniósł rękę. – Start! – zawołał. Tebańczycy popędzili pierwsi, pozostali biegacze rozciągnęli się za nimi. Meleager trzymał się obok Kletosa w okolicach czwartego miejsca, Parmenion biegł tuż za nimi. Podczas pierwszych pięciu z dwudziestu okrążeń nie doszło do żadnych zmian. Później Parmenion wykonał przemyślany ruch. Wyprzedzając po zewnętrznej, wysforował się do przodu i przyspieszał krótkimi zrywami co pół okrążenia. Między nim a drugim z kolei biegaczem utworzyła się różnica mniej więcej piętnastu kroków. Na zakręcie zaryzykował rzut oka za siebie i dostrzegł zbliżającego się Meleagera. Utrzymał ostre tempo, potem znowu nagle przyspieszył.

W płucach czuł nieznośne gorąco, zaś każde dotknięcie gołych stóp o rozgrzaną glinę toru sprawiało ból. Chmury rozstąpiły się, olśniewające światło słoneczne zalało uczestników wyścigu. Po ciele młodzieńca ściekał pot. Mimo iż jeszcze cztery razy zwiększył prędkość przy okrążeniu jedenastym, Meleager ciągle deptał mu po piętach. Powoli, nieuchronnie, odległość między nimi zmniejszała się. Meleager biegł spokojnie. Parmenion jeszcze dwukrotnie przyspieszył, lecz przeciwnik doganiał go. Parmenion zaczynał się męczyć, ale Meleager również. Przy okrążeniu szesnastym Parmenion zdobył się na kolejny wysiłek, przyspieszając na prawie trzy czwarte okrążenia i tym razem jego rywal został o jakieś dwadzieścia kroków w tyle. Zapewne oczekiwał, że prowadzący szybko osłabnie. W pewnym momencie również zaczął przyspieszać, zmniejszając różnicę między nimi. Przy dziewiętnastym, przedostatnim okrążeniu był zaledwie sześć kroków za młodym Macedończykiem. Parmenion nie ośmielił się obejrzeć za siebie, wiedział bowiem, że jeśli straci równe tempo, na finiszu zapewne będzie musiał ponieść nieprzyjemne konsekwencje swojej ciekawości. Doganiał powoli ostatnich zawodników, za moment powinien ich zdublować. Na szarym końcu biegło dwóch Tebańczyków oraz Kletos. Mężczyzna ciągle się odwracał i Parmenion wyczuł jego zamiary – zamierzał zapewne rzucić mu się pod nogi lub zablokować drogę, a w tym czasie Meleager skorzysta z okazji i go wyprzedzi. Słyszał tuż za sobą sapanie przeciwnika i gdy zbliżał się do Kletosa, ostatecznie odgadł plan Meleagera. Spartanin próbował go minąć, blokując go i spychając na biegacza przed nim. Parmenion poczuł gniew, a równocześnie dodatkowe siły w nogach. Zwiększył prędkość, aż znalazł się tuż za Kletosem. – Odsuń się na zewnętrzną! – krzyknął, a jednocześnie gwałtownie skręcił w lewo. Kletos potknął się i upadł na prawo, uderzając w Meleagera. Obaj mężczyźni przewrócili się, Parmenion zaś miał wolną drogę do zwycięstwa. Spokojnie przebiegł ostatnie okrążenie. Gdy mijał końcową linię, tłum wiwatował na stojąco. Dla widzów nie miał znaczenia fakt, że wygrał Lew, nikomu nie znany Macedończyk. Ważne, że dwóch Spartan zwaliło się na ziemię. Epaminondas natychmiast znalazł się u boku Parmeniona. – Pierwsze zwycięstwo Lwa Macedonii – zawołał. Parmenion odniósł nagle wrażenie, że ciemna chmura przesłoniła słońce. Młodzieniec wyłożył wygraną na kamiennym stole na dziedzińcu, ustawiając monety w kolumny i patrząc na nie z nieskrywaną przyjemnością. Zarobił pięćset dwanaście drachm. Nigdy przedtem nie widział takiej sumy, nie mówiąc nawet o jej posiadaniu. Miał pięć złotych monet, z których każda warta była dwadzieścia cztery drachmy. Podniósł

je, zważył w ręku, zacisnął w pięści, czując ich ciężar i ciepło, które natychmiast przeniknęło metal. Pozostałe czterysta srebrnych drachm, które ustawił w dwudziestu kolumnach, przypominało miniaturową świątynię. Był bogaty! Rozłożył złote monety na stole i zapatrzył się w wyrytą na nich przystojną, brodatą głowę. Monety były perskie, więc ich awers ukazywał władcę Artakserksesa z łukiem w dłoniach. Na rewersie znajdowała się kobieta trzymająca snopek zboża i miecz. – Będziesz im się przyglądał przez cały dzień? – spytał Epaminondas. – Tak – odparł Parmenion wesoło. – I jutro również! Tebańczyk zachichotał. – Świetnie biegłeś, zaś mnie sprawiłeś wielką radość, gdy przechytrzyłeś Kletosa. Ależ obaj muszą teraz cierpieć! Meleager będzie chyba musiał żebrać, by spłacić długi. – Nie dbam o niego – oznajmił Parmenion. – Teraz mogę sobie pozwolić na wynajęcie domu i może nawet zatrudnię służącego. Dziś jeszcze pójdę na rynek i kupię sobie płaszcz oraz kilka tunik... a także parę wytwornych sandałów. I łuk. Muszę mieć łuk! No i kapelusz! Może jeden z tych trackich filcowych. – Chyba nigdy nie widziałem, by ktoś tak się cieszył ze swego bogactwa – zauważył Epaminondas. – A byłeś kiedyś biedny? – odpalił młodzieniec. – Szczęśliwie, bogowie oszczędzili mi tego doświadczenia. Niewiele wiem o nędzy. Spędzili popołudnie na agorze, gdzie Parmenion kupił płaszcz z błękitnej wełny, dwie tuniki z barwnego płótna i parę wysokich do łydek sandałów. Pozwolił sobie również na jeden rozrzutny zakup – nabył opaskę na głowę z czarnej skóry, pięknie inkrustowaną wzorkiem ze złotego drucika. O zmierzchu, gdy wracali do domu Epaminondasa, Tebańczyk nagle skręcił w lewo. Parmenion dotknął rękawa przyjaciela. – Dokąd idziemy? – Do domu! – odparł Epaminondas. – Dlaczego tą drogą? – Zdaje mi się, że jesteśmy śledzeni. Nie odwracaj się! – zawołał nerwowo, gdy Parmenion zaczynał się obracać. – Nie chcę, by się zorientowali, że ich dostrzegliśmy. – Dlaczego nas śledzą? – Nie wiem. Lecz kiedy znajdziemy się za następnym narożnikiem, biegnij! Aleja skręciła w prawo. Gdy znaleźli się za rogiem, popędzili prosto przed siebie, a później wpadali to w lewo, to w prawo w wąskie uliczki, aż dotarli do alei przed tylnym wejściem do domu Epaminondasa. Tebańczyk zatrzymał się przy jej wylocie i wyjrzał. Na niskim murku na tyłach domu siedziało czterech mężczyzn. Byli uzbrojeni w sztylety i miecze, podczas gdy Parmenion i jego towarzysz nie mieli żadnej broni. Epaminondas szybko się cofnął, schodząc napastnikom z oczu.

Wybrał kolejną okrężną trasę do frontowych drzwi domu. Tutaj również czekała na nich grupa zbrojnych mężczyzn. – Co robimy? – spytał Parmenion. – Mamy taką alternatywę: ryzykujemy wejście na bezczelnego albo idziemy poszukać gdzieś noclegu. – Kim są ci ludzie? – spytał Spartanin. – Szumowiny, sądząc po wyglądzie. Gdybym miał miecz, nie zawahałbym się przed konfrontacją. Czego mogą chcieć? I kogo? Ciebie czy mnie? Oparł się o ścianę. Istniały tylko dwa powody do napaści. Albo władze dowiedziały się o zebraniach małej grupki buntowników w domu Polisperchona, albo Meleager odkrył prawdziwą tożsamość Parmeniona i opłacił łobuzów, by się w jego imieniu zemścili. Oba te powody mogły doprowadzić do niewesołych konsekwencji, a jednak – ogólnie rzecz biorąc – Epaminondas miał nadzieję, że mimo wszystko chodzi o Meleagera. – Pokaż mi kilka innych dróg do domu – szepnął Parmenion. – Po co? Spartanin uśmiechnął się. – Sądzę, że potrafię zmylić pościg. Zaufaj mi, Epaminondasie. Sporą część mojej wczesnej młodości spędziłem na ukrywaniu się. Ścigano mnie, napadano, bito... Lecz nie tym razem, przyjacielu. Pokaż mi alejki i boczne drogi. Przez prawie godzinę wędrowali krętymi alejami wśród budynków, aż młodzieniec nauczył się na pamięć położenia różnych punktów orientacyjnych. Wtedy wrócili na tyły domu. – Czekaj tutaj – oświadczył Parmenion – aż odejdą. Później przynieś miecze. Swój i mój. Z tymi słowy wbiegł ponownie w labirynt uliczek i wynurzył się mniej więcej czterdzieści kroków na lewo od czekającej grupy. Jeden z wynajętych zbirów dostrzegł go i szturchnął swego towarzysza. Reszta nie ruszyła się z miejsca. – Nazywasz się Parmenion? – spytał krępy, rudobrody wojownik. – Rzeczywiście, tak brzmi moje imię. – Brać go! – zawołał tamten, wyciągnął miecz i ruszył na młodzieńca. Spartanin odwrócił się na pięcie i popędził ku alei. Goniło go czterech napastników. Epaminondas przebiegł otwarty teren, dopadł tylnych drzwi i zastukał. Natychmiast otworzył mu służący; Tebańczyk poszedł do andronitisu po swój miecz, służącego zaś wysłał do pokoju Parmeniona po miecz Leonidasa i uzbrojony w dwa ostrza wypadł ponownie na ulicę. – Dokąd idziesz, panie? – zawołał przestraszony służący. Epaminondas zignorował go. Na tylnym dziedzińcu panowała cisza. Tebańczyk stał spokojnie. Uznał, że zagłębianie się w labirynt alejek nie ma zbytniego sensu i postanowił poczekać, aż młody przyjaciel sprowadzi

prześladowców pod dom. Gdy odkrył, że ma spierzchnięte usta, pozwolił sobie na drwiący uśmiech. Przed każdą bitwą miał te same problemy – suche usta i pełny pęcherz. Nagle usłyszał tupot stóp i zauważył Parmeniona; tuż za nim pędziło czterech mężczyzn. Młodzieniec podbiegł i wyciągnął rękę. Epaminondas rzucił mu miecz Leonidasa. Parmenion zręcznie schwytał rękojeść broni i obrócił się, by stawić czoło napastnikom. Mężczyźni zatrzymali się, po czym niepewnie cofnęli. – Do ciebie, panie, nic nie mamy – obwieścił rudobrody przywódca Epaminondasowi. Tebańczyk obrzucił mężczyznę taksującym spojrzeniem, oceniając poplamioną tłuszczem tunikę, splątaną brodę i przedramiona poznaczone bliznami. – Jak widzę, byłeś żołnierzem – mruknął. – Nisko upadłeś od tamtej pory. Zbir gwałtownie poczerwieniał. – Walczyłem za Teby... i cóż z tego mam? Lepiej się odsuń, Epaminondasie, i pozwól, byśmy się rozprawili z oszustem. – W jaki sposób cię oszukał? – spytał Epaminondas. – Startował pod imieniem Lwa z Macedonii, podczas gdy w gruncie rzeczy jest spartańskim biegaczem nazwiskiem Parmenion. – Straciłeś pieniądze? – spytał Tebańczyk. – Nie, bo nie miałem co postawić. Ale teraz mi zapłacono, więc zamierzam dopełnić zobowiązania. Odsuń się! – Raczej nie – odparł Epaminondas. – Złe to czasy, kiedy tebański żołnierz wynajmuje się jako zabójca Spartanom. – Trzeba z czegoś żyć. – Mężczyzna wzruszył ramionami, podniósł miecz i znienacka zaatakował. Parmenion wyszedł mu na spotkanie, zablokował cios i grzmotnął napastnika lewą pięścią w twarz. Żołnierz zachwiał się, cofnął i upuścił miecz. Parmenion podskoczył wysoko, uderzył prawą stopą, łamiąc mężczyźnie nos i pozbawiając go równowagi. Pozostałych trzech zbirów tkwiło w miejscu, podczas gdy rudobrody przywódca ponownie chwycił leżący miecz i niepewnie wstał. – Nie ma powodu, byś umierał za tę sprawę – przekonywał go Parmenion. – Wziąłem pieniądze – bąknął mężczyzna ze znużeniem i po raz drugi gwałtownie zaszarżował, celując koniuszkiem miecza w brzuch młodzieńca. Parmenion zablokował pchnięcie z łatwością i lewą pięścią znów walnął przeciwnika w szczękę. Żołnierz po raz drugi znalazł się na ziemi. Nagle Epaminondas natarł na pozostałych trzech mężczyzn, którzy przestraszyli się i uciekli. Parmenion klęknął przy nieprzytomnym wojowniku. – Zabierzmy go do środka – polecił Epaminondasowi. – Po co?

– Spodobał mi się. – To szaleństwo – mruknął Tebańczyk, lecz pomógł młodzieńcowi zaciągnąć napastnika do domu. Położyli go na jednym z siedmiu tapczanów w andronitisie. Służący przyniósł wino z wodą. Dwaj przyjaciele popijali je, czekając, aż rudobrody przyjdzie do siebie. Po kilku minutach mężczyzna się poruszył. – Dlaczego mnie nie zabiłeś? – spytał, siadając prosto. – Potrzebuję służącego – odparł Parmenion. Zielone oczy mężczyzny zwęziły się. – Czy to żart? – Bynajmniej – zapewnił go młodzieniec. – Zapłacę ci pięć obolów dziennie, płatne co miesiąc. Dostaniesz także pokój i wyżywienie. – To szaleństwo – powtórzył Epaminondas. – Wszak ten człowiek przyszedł cię zabić. – Wziął pieniądze i próbował na nie zarobić. Podoba mi się – wyjaśnił Parmenion. – Ile ci zapłacono? – Dziesięć drachm – odrzekł wojownik. Spartanin otworzył sakiewkę u swego boku, odliczył trzydzieści pięć srebrnych drachm i położył je na stole. – Zostaniesz moim służącym? – spytał. Mężczyzna spojrzał na monety, przełknął ślinę, po czym pokiwał głową: – Jak masz na imię? – Motak. Twój przyjaciel, panie, ma rację. Postępujesz jak szaleniec. Parmenion uśmiechnął się, zebrał monety i wręczył je rudobrodemu. – Zwróć dziesięć drachm osobie, która cię wynajęła. Reszta stanowi twoją zapłatę za pierwszy miesiąc. Weź kąpiel i kup sobie nową tunikę. Potem zbierz swój dobytek i wróć do mnie dziś wieczorem. – Ufasz mi? Sądzisz, że wrócę? Dlaczego? – Odpowiedź nie jest trudna. Mężczyzna gotów umrzeć za dziesięć drachm, powinien chcieć żyć za dwadzieścia pięć. Motak nie odpowiedział. Odwrócił się na pięcie i wyszedł z pokoju. – Nigdy więcej go nie zobaczysz – mruknął Epaminondas, potrząsając głową. – Chcesz się o to założyć? – Przyjmę zakład w wysokości tych trzydziestu pięciu drachm. Jeśli przegram, dam ci je. Zgoda? – Zgoda. Ale nie pochwalasz mojego wyboru? – Nie – odparł Epaminondas. – Powiem, że chylę czoło przed twoją świetną znajomością ludzkiej natury... Ale on będzie okropnym służącym. Dlaczego złożyłeś mu tę propozycję?

Motak – mieszaniec spartiaty z kobietą wywodzącą się z helotów. – Zachował się inaczej niż pozostali. Tamci to tchórzliwe szumowiny, on zaś nie zamierzał się uchylać przed walką. Co więcej, gdy zrozumiał, że nie jest w stanie zwyciężyć, wolał umrzeć, niż zatrzymać pieniądze za nie wykonane zadanie. Rzadko się spotyka tak uczciwych ludzi. – I tu muszę się z tobą nie zgodzić – stwierdził zrzędliwie Epaminondas. – Uważam, że niestety zbyt często spotyka się ludzi, którzy zabijają za dziesięć drachm. Mężczyzna imieniem Motak opuścił dom. Miał zawroty głowy i mdłości, lecz gniew dawał mu siłę do dalszej drogi. Nie jadł od pięciu dni i wiedział, że właśnie z powodu jego osłabienia Parmenion tak łatwo go pokonał. Oddać dziesięć drachm?! Zapłacił tę sumę medykowi za leki, dzięki którym Elea powinna odzyskać zdrowie. Wszedł w alejkę i przystanął. Oparł się o mur, próbując zebrać siły. Nogi się pod nim uginały, więc złapał sterczący z muru kamień i tylko dzięki temu utrzymał ciało w pionie. – Nie wolno mi się poddać! – powiedział do siebie głośno. Wciągnął wielki haust powietrza i ruszył w dalszą drogę. Prawie pół godziny potrzebował, by dotrzeć do rynku, gdzie kupił owoce i suszoną rybę. Usiadł w cieniu i zjadł wszystko, a wówczas poczuł się znacznie silniejszy. Ów młody człowiek był głupcem, jeśli spodziewał się, że Motak do niego wróci. – Nie będę niczyim służącym. Nigdy! Wstał. Był syty i na nowo przepełniony energią. Parmenion okrył go hańbą. Motak wyszedł przy nim na słabeusza i tumana. Macedończyk powalił go trzema marnymi ciosami. A przecież Motak walczył niegdyś przeciwko Arkadyjczykom, Tesalijczykom, Chalkidyjczykom i Spartanom. Nikt nigdy go nie pokonał. Jednak niedożywienie i zmęczenie wystarczyły. Czuł się upokorzony. Z drugiej strony mimo wszystko miał teraz trzydzieści cztery drachmy i trzy obole. Za tę kwotę mógłby kupić jedzenia na dwa miesiące. Do tego czasu Elea na pewno wyzdrowieje. Wrócił na rynek, nabył wiktuały i wyruszył w długą drogę do domu, który znajdował się na samym krańcu północnej dzielnicy. Tamtejsze budynki zbudowane były z suszonej na słońcu cegły, podłogi zastępowała twardo ubita ziemia. Smrodem ścieków płynących po ulicach Motak od dawna już się nie przejmował, podobnie jak szczurami, które przebiegały mu drogę. „Tak, tak, ależ nisko upadłem!”, powiedział sobie, zresztą nie po raz pierwszy. W dodatku przedstawił się jako Motak. Cały czas go to dziwiło. Prawdziwe imię wyrwało mu się z ust samo, z łatwością, którą uznał za zaskakującą. Od dawna już nikomu go nie zdradzał. Był wyrzutkiem. Tym był. Tym właśnie się stał! Skręcił w ostatnią aleję za murem i wszedł do swego maleńkiego domu. Elea spała w sypialni, twarz miała spokojną. Zajrzał do niej, a następnie odwinął jedzenie i przygotował tacę z granatami i słodkimi miodowymi ciasteczkami.

Kiedy się tak uwijał, wyobraził sobie uśmiech żony i przypomniał mu się dzień, w którym zobaczył ją po raz pierwszy, podczas uroczystego tańca w święto Hektora. Miała wówczas na sobie długi do kostek, biały chiton, włosy w kolorze miodu spięła grzebykiem z kości słoniowej. Całkowicie oczarowała Motaka, który nie potrafił oderwać od niej oczu. Sześć tygodni później byli już po ślubie. Pech chciał, że niebawem Spartanie przejęli Kadmeję i prospartańscy radni przejęli władzę nad miastem. Rodzinę Elei aresztowano i skazano na śmierć za zdradę, ich posiadłości skonfiskowano. Motak stał się człowiekiem poszukiwanym. Znalazł schronienie w dzielnicy biedoty, zapuścił długą brodę i zmienił imię. Z braku pieniędzy i nadziei na zatrudnienie Motak postanowił opuścić Teby i zaciągnąć się do oddziału najemników. Niestety, właśnie wtedy Elea zachorowała. Medyk rozpoznał gorączkę płucną i regularnie upuszczał jej krew. Niestety, z każdym kolejnym zabiegiem dziewczyna coraz bardziej słabła. Motak zaniósł tacę do jej pokoju i postawił obok łóżka. Dotknął ramienia żony... Nie poruszyła się. – Och, błogosławiona Hero, tylko nie to! – wyszeptał, obracając kobietę na plecy. Nie żyła. Ujął jej dłoń i siedział przy żonie, aż słońce zaszło, potem wstał i opuścił dom. Nie patrząc pod nogi i nie myśląc, dokąd idzie, przemierzył miasto i dotarł do agory. W głowie miał pustkę. Nagle ktoś chwycił go za ramię. – Co się stało, przyjacielu? Sądziliśmy, że cię zabili? Motak wyrwał się z uścisku. – Zabili? Chciałbym, żeby tak się stało. Dajcie mi spokój. Szedł dalej długimi alejami, krętymi uliczkami i bocznymi alejkami. Nie miał przed sobą żadnego celu, a jednak w końcu stanął przed domem Epaminondasa. Stracił sens życia, zupełnie nie wiedział, co ma teraz ze sobą zrobić. W tym stanie znalazł się przed szerokimi drzwiami i zastukał pięścią w drewno. Służący poprowadził go do Parmeniona, który siedział na dziedzińcu i popijał rozwodnione wino. Motak zmusił się i skłonił przed nowym panem. Młodzieniec przypatrzył mu się z wielką uwagą, jego jasnobłękitne oczy zdawały się wnikać w duszę Tebańczyka. – Co się stało? – spytał. – Nic... panie – odparł Motak. – Przecież przyszedłem. Czego ode mnie żądasz? – Mówił smutnym, monotonnym głosem. Parmenion nalał puchar wina i podał go Tebańczykowi. – Usiądź i napij się. Motak opadł na ławkę, wypił wino jednym haustem i poczuł w całym ciele ciepło. – Porozmawiaj ze mną – rzucił młodzieniec. Lecz Motakowi brakowało słów. Opuścił głowę. Łzy pociekły mu po policzkach i utknęły

w gęstej brodzie. Motak nie mógł się przemóc, by opowiedzieć o Elei, ale na długo zapamiętał, że młodzieniec o nic go nie wypytywał. Czekał, aż nowy służący przestanie płakać, potem zamówił jedzenie i następny dzban wina. Siedzieli razem i pili w milczeniu, aż Motak się upił. Wtedy Parmenion zaprowadził go do sypialni na tyłach budynku i tam zostawił. Motak obudził się o świcie. Na krześle czekał na niego nowy chiton z zielonego płótna. Wstał, umył się, ubrał i zaczął szukać swego młodego pana. Służący Epaminondasa powiedział mu, że Parmenion poszedł do gimnazjonu, by pobiegać. Motak podążył tam za nim, usiadł przy grobie Hektora i obserwował młodzieńca, który bez wysiłku biegał wielkimi susami po torze. Poruszał się z gracją, jego stopy niemal nie dotykały ziemi. Spartanin biegał przez ponad godzinę, aż pot zalał jego ciało, a mięśnie łydek zapłonęły od zmęczenia. Wtedy zwolnił, podbiegł lekkim krokiem do grobowca, pomachał do Motaka i uśmiechnął się szeroko. – Dobrze spałeś? – spytał. Tebańczyk pokiwał głową. – Łóżko było wygodne, a wino jest niezrównane, gdy mężczyzna pragnie słodkich snów. – Czy twoje były słodkie? – spytał młodzieniec cicho. – Nie, panie... Jesteś świetnym biegaczem. Nigdy nie widziałem lepszego. Parmenion uśmiechnął się. – Gdzieś na pewno jest lepszy ode mnie. Zawsze gdzieś jest ktoś lepszy. – Zaczął wykonywać rozmaite ćwiczenia. Pochylał się powoli do przodu i lekko rozciągał mięśnie łydek, opierając ręce o podstawę grobu. – Będziesz jeszcze dzisiaj biegał? – spytał Motak. – Nie. – W takim razie po co ćwiczysz? – Po biegu mam naprężone mięśnie. Jeśli ich nie rozciągnę, mogę dostać skurczów, a wtedy nie będę w stanie biegać jutro. Ale wiesz co? Ucieszyłem się dziś rano, ponieważ nie spotkałem nikogo żądnego mojej krwi – dodał, zmieniając temat. – Tamci wrócą – mruknął Motak. – Pewni ludzie bardzo pragną twojej śmierci. – Nie tak łatwo mnie zabić – odrzekł beztrosko młodzieniec i wyciągnął się na trawie – Chociaż chyba przemawia przeze mnie arogancja i zbytnia pewność siebie. – Nie spytałeś, kto mnie zatrudnił – zauważył Tebańczyk. – Powiedziałbyś mi? – Nie. – Dlatego też nie spytałem.

– Przyznam również – dodał rudobrody służący, odwracając głowę – że postąpiłeś panie, ogromnie taktownie, nie pytając o moje łzy. Dziękuję ci za to. – Wszyscy nosimy w sobie żal, mój przyjacielu. Kiedyś ktoś mi powiedział, że wszystkie morza składają się tylko z łez cierpienia, przelanych z powodu straty ukochanych osób. Może nie jest to całkowita prawda, lecz lubię ludzi uczuciowych. Cieszę się, że wróciłeś. Motak uśmiechnął się ze smutkiem. – Nie jestem pewny, jakie pobudki mną kierowały. Nie zamierzałem wracać. – Pobudki nie mają znaczenia. Chodźmy, czas na śniadanie. Kiedy dotarli do ostatniego narożnika, Parmenion gestem zatrzymał Motaka, po czym wychylił się i rozejrzał po ulicy. Przed frontowymi drzwiami ponownie stali uzbrojeni mężczyźni. Młodzieniec zacisnął usta. Choć poczuł ogromny gniew, zdławił go i potężnie zaczerpnął powietrza. – Idź do nich – polecił Motakowi – i powiedz, że właśnie widziałeś, jak biegam w gimnazjonie i że nikogo nie było w pobliżu. W końcu... Nie będzie to kłamstwo, przynajmniej nie do końca. Rudobrody Tebańczyk skinął głową i pobiegł do czatujących mężczyzn. Parmenion schował się za niskim murem, a gdy napastnicy przebiegli obok niego, wstał i przyłączył się do oczekującego go Motaka. – Zjedzmy śniadanie – zaproponował młodzieniec. Epaminondas opuścił dom ubiegłej nocy i jeszcze nie wrócił. Służący nie potrafili lub nie chcieli powiedzieć, dokąd się udał, więc Parmenion i Motak zasiedli do posiłku, nie czekając na pana domu. – Czy nie powinienem siedzieć ze służbą? – spytał Motak, kiedy służący przynieśli jedzenie. – Na razie nie – odparł Parmenion. – Powinniśmy się lepiej poznać. Służyłeś już kiedyś komuś? – Nie – przyznał się tamten. – Ja również nigdy nie miałem służby. Motak nagle zachichotał i potrząsnął głową. – Co cię tak rozbawiło? – spytał Parmenion. Tebańczyk wzruszył ramionami. – Miałem kiedyś służących. Prawdopodobnie potrafię cię poinstruować, jak należy ich traktować. Młodzieniec szeroko się uśmiechnął. – Chyba nie potrzebuję instrukcji. Posiadam bardzo mało rzeczy, więc dbając o moje ubranie z pewnością się nie zmęczysz. Moja dieta jest... spartańska. Potrzeby mam niewielkie. Chciałbym wszakże mieć kogoś, komu mogę zaufać, i towarzysza rozmów. Tak pragnę cię nazywać... moim towarzyszem. Jak ci się to podoba? – Służę ci dopiero jeden dzień, a już dostałem awans. Widzę przed sobą świetlaną przyszłość. Ale mam prośbę. Pozwolisz, że zacznę pracę dla ciebie od jutra? Muszę dokończyć pewną

sprawę. – Oczywiście. – Parmenion przyjrzał mu się uważnie. – Mogę ci jakoś pomóc w tej... sprawie? – Nie. Poradzę sobie. Skończyli śniadanie, po czym Motak opuścił dom. Wrócił na główny plac, a później podążył na Aleję Zmarłych. Zapłacił dwanaście drachm starszemu mężczyźnie i wyjaśnił mu, gdzie znajduje się jego dom. – Będę tam o zachodzie słońca – oznajmił przedsiębiorcy pogrzebowemu. – Postaraj się, by płaczki głośno lamentowały. – Zatrudnię najlepsze – obiecał mężczyzna. Motak wrócił do domu i przebrał się w stary chiton: szata była niegdyś czerwona, lecz przez lata zblakła do różu w odcieniu nieba o świcie. Czekał przez godzinę, zanim przyszły kobiety. Były trzy, wszystkie ubrane w żałobne szarości. Zostawił je, by przygotowały zmarłą, zapiął pas z mieczem i sztyletem i powędrował z powrotem na plac. Elea odeszła. Więcej jej nie zobaczy. Miał nadzieję, że żona znajdzie szczęście po drugiej stronie, gdzie spotka się ze swoimi rodzicami. Przeniknęła go straszna tęsknota. Będzie mu jej brakowało, nigdy jej nie zapomni. Wiedział, że niektórzy mężczyźni żenią się wiele razy po śmierci żon. Ale nie Motak, nie on. „Nigdy więcej!”, zdecydował, gdy siedział i czekał, aż zapadnie noc. Gdy sam przejdzie na drugą stronę, odnajdzie tam Eleę i będzie się cieszyć wiecznością razem z nią. Po pięknym zachodzie słońca na niebie rozbłysły gwiazdy. Zapalono zatknięte na ścianach w metalowych obejmach pochodnie, rozbłysły lampy oliwne wiszące na ozdobnych uprzężach z lin, a służący zaczęli wynosić na plac biesiadne stoły. Motak stał w mroku i czekał cierpliwie; godziny mijały jedna za drugą. Dopiero koło północy Spartanin Kletos podszedł do stolika i usiadł, by coś zjeść. Tebańczyk doskonale znał powód jego nienawiści do Parmeniona – biegacz Meleager nie był w stanie spłacić swoich hazardowych długów i wrócił do twierdzy w niesławie. Gdy Meleager przestanie finansować Kletosa, mężczyźnie wkrótce skończą się pieniądze i będzie musiał porzucić przyjemne życie, jakie obecnie pędził. Kletos chciał teraz tylko jednego, pragnął tego ponad wszystko: zemścić się na spartańskim zdrajcy, który oszukał obu Spartan. Motak rozumiał jego żądzę zemsty. Czekał, aż Spartanin dokończy posiłek, potem podążył za nim aż pod prowadzące do Kadmei schody. Kiedy Kletos wszedł na krętą ścieżkę, Motak rozejrzał się ostrożnie. W zasięgu jego wzroku nie było nikogo, więc cicho zawołał mężczyznę po imieniu, a następnie do niego podbiegł. – Masz dla mnie dobre nowiny, człowieku? – spytał Spartanin.

– Nie – odparł Tebańczyk i wbił Spartaninowi sztylet w bok szyi. Kletos upadł na plecy, rozpaczliwie szukając dłonią rękojeści miecza. Motak grzmotnął go pięścią w twarz, po czym przekręcił nóż, przecinając tętnicę. Krew trysnęła z rany fontanną, lecz mimo to Spartanin chwiejnie wstał i nadal próbował go zaatakować, machając desperacko mieczem. Tebańczyk odskoczył w tył. Kletos w końcu upadł i zaczął się wić w przedśmiertnych drgawkach. Motak opuścił ścieżkę i biegiem wrócił do domu. Zdjął zakrwawiony chiton i starannie się umył. Następnie ponownie nałożył nową tunikę, którą kupił dla niego Parmenion, i udał się do domu Epaminondasa. Nie minęło dużo czasu, gdy wynajęci zabójcy dowiedzieli się, że ktoś zamordował ich mocodawcę. Kiedy Tebańczyk wszedł do domu, znalazł swego pana rozpartego na sofie w andronitisie. Parmenion podniósł na niego wzrok. – Zakończyłeś swoje sprawy? – Tak... panie. – Ku twemu zadowoleniu? – Tego, co czuję, panie, nie nazwałbym zadowoleniem. Po prostu wykonałem konieczny, choć przykry obowiązek. Kiedy Epaminondas przekazywał Parmenionowi nowiny o zabójstwie Kletosa, wydawał się szczerze strapiony. – Sądziłem, że nie lubisz Spartan – zauważył młodzieniec. Spacerowali po ogrodach u podstawy wielkiego posągu Heraklesa. Tebańczyk rozejrzał się. Wokół kręciło się niewiele osób i to na tyle daleko, że mogli bezpiecznie rozmawiać. – Faktycznie nie lubię, lecz nie w tym rzecz. Ufam ci, Parmenionie, mam jednak pewne plany i nie chciałbym, byś mi je pokrzyżował. Spartański komendant garnizonu Kadmei zażądał oficjalnego śledztwa. Podobno nosi się także z zamiarem wezwania posiłków ze Sparty, ponieważ boi się, że morderstwo ma związek z ewentualnym powstaniem. – Nie miałem z nim nic wspólnego – zapewnił go młodzieniec. – Gdybym to ja kazał zabić Kletosa, wiedziałbyś o tym. Epaminondas popatrzył na niego z uwagą i na dziobatych policzkach rozkwitły mu rumieńce. Po chwili się uśmiechnął. – Masz bystry umysł – ocenił. – Na szczęście potrafisz równocześnie trzymać język za zębami. Tak, rzeczywiście należę do spisku, który ma na celu uwolnienie Teb. Niestety, organizacja buntu nie jest sprawą prostą i zajmie nam trochę czasu. Kiedy będziemy o krok od celu, na pewno poproszę cię o radę. I... wciąż pamiętam o twoim planie.

Zatrzymali się przy fontannie. Woda tryskała z kamiennych ramion Posejdona, boga mórz. Parmenion napił się, później wraz z Epaminondasem usiedli na marmurowej ławie pod płóciennym daszkiem. – Musisz być ostrożniejszy – doradził Spartanin. – Nawet służący wiedzą, że wychodzisz na potajemne zebrania. – Moim służącym można ufać, ale wezmę pod uwagę twoją sugestię. Tyle że... nie mam wyboru. Musimy opracować strategię działania. – W takim razie, lepiej się spotykajcie w świetle dziennym – podsunął młodzieniec. Przyjaciele wrócili aleją przy Bramie Elektry, jednak Tebańczyk – zamiast iść typową drogą do swego domu – skręcił w lewo w zacienioną uliczkę. Zatrzymali się przy żelaznej bramie. Epaminondas pchnął ją i gestem zaprosił swego towarzysza do środka. Weszli na wąski dziedziniec z wysokimi murami przystrojonymi purpurowymi kwiatami. Dalej ciągnęła się brukowana ścieżka, zadaszona kratową konstrukcją obrośniętą pnącymi roślinami. Epaminondas poprowadził Spartanina do domu za ścieżką. Weszli do małego andronitisu z sześcioma sofami i parą drzwi; jedne prowadziły do kuchni i łazienki, drugie do korytarza, z którego odchodziły trzy sypialnie. – Czyj to dom? – spytał Parmenion. – Twój – odparł Tebańczyk z szerokim uśmiechem. – Postawiłem na twój bieg trzy tysiące drachm. Ten dom kosztował zaledwie dziewięćset. Pomyślałem, że ci się spodoba. – Rzeczywiście podoba mi się... lecz taki dar? Nie mogę go przyjąć. – Ależ oczywiście, że możesz. Nawet musisz. Dzięki tobie wygrałem kwotę dziesięć razy większą od ceny tego budynku. Poza tym – dodał, poważniejąc – czasy są niebezpieczne. Jeśli mnie aresztują, a ty nadal będziesz moim gościem, wtedy zabiorą także i ciebie. Parmenion rozparł się na sofie. Wdychał wiatr wpadający przez główne okno i zapach rosnących na dziedzińcu kwiatów. – Przyjmuję – stwierdził w końcu – ale jedynie jako pożyczkę. Gdy tylko trochę się odbiję, zwrócę ci za dom. – Skoro nalegasz, niech tak będzie – odparł Tebańczyk. Parmenion i Motak wprowadzili się następnego ranka. Służący kupił zapasy na rynku, po czym usiedli na dziedzińcu i cieszyli się wczesnoporannym słońcem. – Widział cię ktoś, kiedy zabijałeś Kletosa? – spytał niespodziewanie Spartanin. Motak wpatrzył się w błękitne oczy swego pana i zastanowił, czy skłamać i wyprzeć się wszystkiego. W końcu potrząsnął przecząco głową. – Nie, nie było nikogo w pobliżu. – To dobrze, jednak nigdy więcej nie waż się działać bez wcześniejszego porozumienia ze

mną. Zrozumiałeś? – Tak... panie. – Nie musisz się do mnie zwracać tak oficjalnie. Na imię mam Parmenion. – Bezwzględnie należało pozbyć się Kletosa, Parmenionie. Kazał cię przecież zabić. Póki żył, groziło ci niebezpieczeństwo. – W pełni rozumiem twoje pobudki. Nie bierz mojej krytyki za niewdzięczność, ale jestem panem swego losu. Ani nie chcę, ani nie oczekuję, że ktoś będzie działać za mnie. – Zapewniam cię, że więcej się to już nie powtórzy. W następnych ośmiu miesiącach Parmenion biegał dwukrotnie i za każdym razem wygrał: najpierw pokonał mistrza Koryntu, później jedną z ateńskich sław. Ciągle startował pod imieniem Lwa, lecz zaledwie nieliczni obstawiali przeciwko niemu, w związku z czym jego zwycięstwa nie przynosiły specjalnie dużych zysków. W ostatnim wyścigu postawił dwieście drachm i wygrał ledwie pięćdziesiąt. O północy, jak zwykle po wyczerpujących zawodach, młodzieniec rozprężał zmęczone nogi w lekkim truchcie po oświetlonej księżycem bieżni. Poza ulgą dla mięśni Parmenion znalazł w tym spokojnym ćwiczeniu ogromną przyjemność, wręcz zadowolenie. Jego nienawiść do Sparty była obecnie równie intensywna jak niegdyś, lecz starał się nad nią panować. Wiedział, że dzień zemsty zbliża się wielkimi krokami i nie pragnął go przyśpieszać. Kiedy minął grób Hektora, spośród drzew wysunął się jakiś cień. Parmenion odskoczył w tył, ręka machinalnie sięgnęła po sztylet zawieszony w pochwie przy boku. – Parmenionie, to ja – zawołał stłumionym głosem Epaminondas, po czym cofnął się i ponownie skrył wśród drzew. Młodzieniec podszedł do grobu i usiadł na marmurowej ławce. – Co się stało, przyjacielu? – spytał szeptem. – Znowu mnie śledzą, choć chyba właśnie ich zgubiłem. Przyszedłem, bo pamiętałem, że bywasz tu zawsze po wyścigach. Potrzebuję twojej pomocy. – Co mogę dla ciebie zrobić? – To tylko kwestia czasu, zanim mnie aresztują. Pora zacząć działać. Chcę, abyś przygotował strategiczny plan przejęcia Kadmei. Mam też listy, które trzeba dostarczyć przyjaciołom w innych miastach Beocji. Jesteś Spartaninem, zatem możesz swobodnie podróżować. Na przykład pod płaszczykiem prowadzenia interesów. Nikt się nie zdziwi, jeśli pojedziesz do Tespie lub Megary. Pomożesz? – Wiesz, że tak. Przynieś listy tutaj, owinięte w ceratę. Zostaw je za tą ławką i przykryj kamieniami. Nikt ich nie zauważy. Biegam prawie codziennie. Znajdę je. – Wspaniały z ciebie przyjaciel, Parmenionie. Nie zapomnę ci tego. Epaminondas odwrócił się i odszedł.

Podczas następnych czterech miesięcy młodzieniec przemierzył Beocję wszerz i wzdłuż jedenaście razy i przekazywał listy powstańcom w Tanagrze, Platejach, Tespie i Heraklei. W owym czasie rzadko widywał Epaminondasa, słyszał wszakże – przez Motaka – że wzburzenie Tebańczyków rośnie. Późnym latem w pobliżu agory tłum obrzucił kamieniami dwóch spartańskich żołnierzy. Uratowała ich dopiero zbrojna odsiecz z Kadmei. Na widok nadchodzącego oddziału tłum się cofnął, lecz wśród zgromadzonych nadal panowało napięcie. Wtedy Spartanie rzucili się na Tebańczyków z obnażonymi mieczami. Nieszczęśnicy stojący w pierwszym rzędzie padli pod ciosami. Pozostali przerazili się i na ślepo rzucili do ucieczki, tratując kobiety i dzieci. Zamieszanie dostrzegł Parmenion, który przyszedł na rynek po nowe sandały. Jakaś młoda kobieta potknęła się i upadla tuż przed nacierającą linią Spartan. Młodzieniec błyskawicznie wypadł ze sklepu, pomógł wstać kobiecie i wprowadził ją do stosunkowo bezpiecznego schronienia. Dwóch żołnierzy wbiegło jednak za nimi. – Jestem Spartaninem – wyjaśnił Parmenion, gdy podnosili miecze do ciosu. Ostrza ociekały krwią, zaś oczy wojowników błyszczały bitewną żądzą mordu, lecz młodzieniec nie pozwolił się zastraszyć, odważnie patrząc im w twarze. – Tak, to powiedz, czyj pomnik stoi na ulicy Krańcowej? – spytał jeden z żołnierzy, przystawiając zakrwawiony koniuszek miecza do piersi Parmeniona. – Posąg Ateny – odparł, odsuwając miecz. – Teraz spytaj mnie, ile cegieł składa się na Pałac Z Krowiego Złota. – Obracasz się w złym towarzystwie – warknął żołnierz. – Zastanów się nad znaczeniem słowa „lojalność”. – Znam je, bracie, nie obawiaj się o mnie. Żołnierze ponownie wybiegli na ulicę, Parmenion zaś odwrócił się do kobiety. Usta miała umalowane kredką w odcieniu krwistej czerwieni, powieki pokryte farbkami w trzech stanowiących barwy Afrodyty kolorach: czerwonym, niebieskim i złotym. – Jesteś kapłanką? – spytał. – Nie, owczarka – odburknęła z irytacją. – Przepraszam. Zadałem głupie pytanie. Zrobiła krok do przodu i przycisnęła swe ciało do jego. – Nie przepraszaj, panie. Za czterdzieści obolów mogę cię uszczęśliwić. Wsunęła mu rękę pod tunikę, ale odepchnął ją i opuścił sklep. Na ulicach leżały ciała zabitych i rannych; spartańskie wojsko podążyło za pierzchającymi demonstrantami. W nocy młodzieniec rozmyślał o kapłance, wspominał jej ciepłą dłoń na swoim udzie. Kiedy księżyc wzniósł się wysoko nad miasto, Parmenion wstał i poszedł do świątyni, gdzie po krótkich

poszukiwaniach znalazł kobietę w małym pokoiku na drugim piętrze. Uśmiechnęła się ze znużeniem na jego widok i już się miała odezwać, gdy mężczyzna podniósł rękę i łagodnie zakrył jej usta. – Nic nie mów – powiedział chłodno. – Potrzebuję twego ciała, nie głosu. Przez wiele kolejnych miesięcy Parmenion często odwiedzał kobietę. Jego namiętność szybko się wypalała i zwykle wychodził z uczuciem smutku i wstydu. Zdawało mu się, że uprawiając z nią seks, kala miłość, która łączyła go z Derae. A jednak wracał co tydzień do rudej kapłanki i ani razu nawet nie spytał o jej imię. Jego zasoby finansowe nieuchronnie się kurczyły, gdyż szanse wygranej w zakładach znacząco zmalały, jednak na początku trzeciego roku pobytu w Tebach ścigał się z Tesalijczykiem imieniem Koranos, zwycięzcą olimpiady w biegu średniodystansowym (pokonał tam nieznacznie Spartanina Leonidasa). Stawiano pięć do jednego przeciw Parmenionowi, więc po raz kolejny postawił wszystko, co posiadał. Wyścig był wyrównany, Macedończyk wygrał z Tesalijczykiem o długość ramienia tylko dzięki temu, że przeciwnik potknął się na sypkim piasku na ostatnim zakręcie. Wyciągnął z tego zdarzenia wnioski i nigdy już nie stawiał całej sumy w jednym biegu. Dwa dni później otrzymał nowinę, której obawiał się od niemal trzech lat. Motak wbiegł z nią na dziedziniec. – Epaminondas został aresztowany. Razem z Polisperchonem. Zabrano ich do Kadmei na tortury.

KSIĘGA DRUGA

Teby, jesień 379 roku p.n.e. Parmenion rozkazał Motakowi, by zaczekał w domu, a sam podążył na zachód od miasta, do domu radnego Kalepiosa. Starszy wiekiem służący zaprowadził go do małego pokoju z trzema tapczanikami i tam zostawił. Po kilku minutach wszedł inny służący, skłonił się i poprowadził Spartanina korytarzem do wyszukanie przyozdobionego andronitisu. Ściany były tu pokryte perskimi dywanikami i draperiami, natomiast podłoga olśniewała kolorową mozaiką ukazującą Heraklesa uśmiercającego nemejskiego lwa. W pomieszczeniu stało dziewięć sof, wokół których kręciło się dwóch służących z dzbanami wina i wody. Gospodarz – w pozycji półleżącej – udawał, że czyta wielki zwój. Gdy wszedł Parmenion, podniósł wzrok i przybrał minę człowieka niezwykle uradowanego z widoku starego przyjaciela. Macedończyk wyczuł fałsz w jego zachowaniu. W powietrzu wisiało napięcie, w oczach Kalepiosa zaś czaił się strach. – Witaj w moim domu, młody Lwie – zagaił radny. Odłożył zwój i wstał. Nie był mężczyzną wysokim, a jednak w jakiś subtelny sposób imponującym. Oczy miał intensywnie zielone pod zmierzwionymi brwiami, brodę starannie ułożoną w perskim stylu. Najbardziej przejmujący był jego głos: silny, tubalny i wibrujący. – Czemu zawdzięczam ten zaszczyt? – Możemy porozmawiać na osobności? – spytał Parmenion. – Jesteśmy sami – odrzekł Kalepios, nieświadomie zdradzając swe szlachetne urodzenie. Służba stanowiła dla niego wyposażenie domu, podobnie jak stoły i tapczany. Młodzieniec znacząco rzucił okiem na służących roznoszących wino i Kalepios odprawił ich gestem. Gdy zamknęły się za nimi drzwi, radny wskazał gościowi tapczan obok siebie. Obaj mężczyźni usiedli. – Jak blisko jesteś, panie, realizacji swoich planów? – spytał Parmenion wprost. – Planów, mój chłopcze? O co ci chodzi? – Nie mamy, panie, czasu na grę w zagadki. Aresztowano Polisperchona i Epaminondasa. Ale przecież... na pewno już o tym wiesz. Żywisz nadzieję, że nie zdradzą twojego udziału w planie przejęcia Kadmei. Zapytam ponownie: jak blisko realizacji są twoje plany? Kalepios skoncentrował zielone oczy na twarzy młodzieńca i zacisnął usta. – Epaminondas ci zaufał – zauważył cicho – jednakże nie jestem ci w stanie pomóc. Nie wiem nawet, o czym mówisz. Parmenion uśmiechnął się. – W takim razie... Może coś nam doradzi mężczyzna, który siedział tu przed chwilą z tobą? – Odwrócił głowę i wymownie spojrzał na długą haftowaną kotarę za swoimi plecami. – Zechciej wyjść, panie, i przyłącz się do nas. Kotara rozsunęła się, za nią zaś stał wysoki mężczyzna o szerokich barkach i szczupłych

biodrach. Jego opalone na brąz ramiona poznaczone były licznymi bliznami. Twarz miał kanciastą i mrocznie przystojną, oczy – w tak głębokim odcieniu brązu, że aż się wydawały czarne. Wojownik uśmiechnął się ponuro. – Jesteś niezwykle spostrzegawczy, Parmenionie – skomentował. – Nawet największy koneser wina nie potrzebuje dwóch dzbanów z trunkiem i dwóch służących po bokach – odparował młodzieniec. – A na tapczanie pozostało ciepłe jeszcze wgłębienie po twoim ciele. Jesteś Pelopidas, nieprawdaż? – Spostrzegawczy i nadzwyczaj rozgarnięty – podsumował tamten. Podszedł do najbliższego tapczanu i ułożył się w pozycji półleżącej na boku. Wziął łyk z napełnionego winem pucharu. – Co masz nam do powiedzenia? Parmenion bacznie przypatrzył się mężczyźnie, który walczył u boku Epaminondasa. Pelopidas otrzymał siedem groźnych ran, a mimo to przeżył. Wraz z trzydziestką towarzyszy stawił w zażartym boju czoło dwustu Arkadyjczykom. Wyglądał dokładnie na tego, kim był – nie mającego sobie równych wojownika, człowieka stworzonego do wojny. – Dawno temu Epaminondas poprosił mnie o przygotowanie planu przejęcia Kadmei. Uczyniłem to i cierpliwie czekałem na sygnał wprowadzenia go w życie. Niezbędne szczegóły można dopracować w ciągu jednego dnia. Choć powodzenie całego przedsięwzięcia zależy głównie od dostępnych środków... – Jak mniemam, masz na myśli ludzi – podsunął Pelopidas. – Oczywiście. Muszą to być mężczyźni, którzy właściwie rozumieją słowo „dyscyplina”, ponieważ kluczem do sukcesu będzie synchronizacja rozmaitych działań w czasie. – Mamy w mieście ponad czterystu wprawnych żołnierzy, a gdy publicznie wezwiemy do ogólnonarodowego powstania, w przeciągu kilku minut tysiące Tebańczyków wyjdą na ulice i pomaszerują ku Kadmei. Prawdopodobnie uda nam się zabić nawet kilkuset Spartan. – Mój plan nie przewiduje zabijania Spartan – odparł Parmenion. – Oszalałeś?! – zawołał Pelopidas. – Mówimy o spartańskich wojownikach! Sądzisz, że nam się poddadzą bez walki? – Tak – odrzekł lakonicznie młodzieniec. – Jakim sposobem? – wtrącił Kalepios. – To wbrew ich najświętszym tradycjom. – Wszystko w swoim czasie – odparł Parmenion cicho. – Przeanalizujmy wpierw waszą strategię. Rzecz prosta, możemy przypuścić szturm na Kadmeję i być może nawet ją odbić. Zabijając Spartan, pozbawimy wszakże Agezylaosa wyboru. Natychmiast sprowadzi posiłki do Teb i szybko odbierze miasto, a przywódców powstania skaże na śmierć. Nie będziecie mieli czasu na zgromadzenie własnej armii. W takich okolicznościach zbrojne przejęcie Kadmei okaże się czystym szaleństwem. – Mówisz jak tchórz! – warknął Pelopidas. – Jesteśmy w stanie wystawić armię i nie

wierzymy, że Spartan nie sposób pokonać. – Ja również w to nie wierzę – zgodził się Parmenion, nie podnosząc głosu. – Lecz istnieje sposób przejęcia Kadmei bez walki i rozlewu krwi. – Nonsens – obruszył się Pelopidas. – Mam dość. Nie będę cię dłużej słuchał. – Doprawdy osobliwe – zauważył młodzieniec ze spokojną ironią, gdy wojownik się podniósł. – Mieć ciało jak bóg, a przy tym zupełnie pusty umysł. – Ośmielasz się mnie obrażać? – zagrzmiał wojownik. Gwałtownie pobladł, jego ręka zaś sięgnęła po sztylet u boku. – Wyciągnij broń, a zginiesz – wycedził Parmenion. – Później umrze Epaminondas, Teby zaś nie wiadomo na jak długo utkną pod obcym panowaniem lub zostaną zrównane z ziemią. – Wytrzymując wzrok Pelopidasa, wstał. – Wysłuchaj mnie i zrozum – dodał. Głos mu drżał od powstrzymywanego wzruszenia. – Całe swoje życie zamierzam poświęcić spełnieniu jednego tylko marzenia: zniszczeniu Sparty. Przez szereg lat zmuszony byłem do bezczynnego czekania, wypatrując okoliczności sprzyjających realizacji tego marzenia. Uczyłem się cierpliwości, choć szpony wściekłości i nienawiści rozrywały mi duszę. Teraz nadszedł czas na pierwszy etap mojej zemsty. Potrafisz sobie wyobrazić, jak bardzo pragnę oglądać śmierć Spartan z Kadmei? Moje serce wręcz rwie się do krwawej z nimi rozprawy. Chciałbym ich poniżyć, posiekać mieczem, a ciała rzucić krukom na posiłek! Wiem wszak, iż wycięcie kadmejskiego garnizonu nie ma sensu, gdy istnieje szansa na znacznie dotkliwsze pognębienie Sparty. Najpierw uwolnimy Teby, potem zaplanujemy dalsze posunięcia. A teraz, Pelopidasie, milcz i ucz się. Odwrócił się tyłem do wojownika i przedstawił Kalepiosowi swój plan, przez cały czas uważnie obserwując twarz mężczyzny. Ów członek rady miejskiej Teb okazał się osobnikiem inteligentnym, o niespodziewanie przenikliwym i chłonnym umyśle. Parmenion potrzebował jego wsparcia. Dobierał słowa z dbałością, mówił cicho, później zaś odpowiedział na każde pytanie polityka. Następnie ponownie spojrzał na Pelopidasa. – Co teraz powiesz, wojowniku? – spytał. Mężczyzna wzruszył ramionami. – W teorii plan brzmi nieźle, lecz nie wiem, czy się uda. Sądzę, że Spartanie i tak sprowadzą armię. – Nie można tego całkowicie wykluczyć – przyznał Parmenion – ale bardziej prawdopodobne, że będą chcieli uniknąć otwartego konfliktu. Wydaje mi się, że Agezylaos poszuka poparcia Aten. Trzy lata temu Spartanie zajęli Kadmeję, ponieważ zaprosili ich do Teb prospartańscy politycy. Nazywali ich gośćmi... przyjaźnie nastawionymi gośćmi. Bzdura, bo gdyby ich grzecznie poprosić o opuszczenie miasta, ci rzekomi przyjaciele utopią miasto we krwi. – Czego zatem potrzebujesz? – spytał Kalepios.

– Po pierwsze, medyka albo zielarza. Chcę też znać imię kupca, który dostarcza Spartanom w Kadmei prowiant. Po drugie, panie, musisz przygotować mowę, którą wygłosisz na agorze jutro na godzinę przed zmierzchem. – A jakie zadanie masz dla mnie? – spytał Pelopidas. – Trzeba zabić wszystkich prospartańskich członków rady – odparł Parmenion ściszonym głosem. – Na słodkiego Zeusa! – szepnął Kalepios. – Morderstwo? Nie ma innego sposobu? – Jest ich pięciu – ciągnął Parmenion. – Dwóch spośród nich to świetni oratorzy. Zostaw ich przy życiu, a Sparta wykorzysta ich do swoich celów. Będą w swych mowach ośmieszać powstanie. Po przejęciu Kadmei ludność miasta powinna się wydawać absolutnie zjednoczona. Radni muszą umrzeć. – Ale jeden z nich, Kaskos, to mój kuzyn. Dorastałem z nim – jęknął Kalepios. – Nie jest złym człowiekiem. – Niestety, stanął po niewłaściwej stronie – oznajmił beznamiętnie młodzieniec, wzruszając ramionami. – A zatem sam jest sobie winny. Jeśli chcesz uwolnić Teby, tych pięciu musi umrzeć. Jednak wszystkich spartańskich żołnierzy spoza cytadeli należy wziąć żywcem i odprowadzić do Kadmei. – Co później? – spytał Pelopidas. – Później puścimy ich wolno – odparł Parmenion. *** Młodzieniec obudził Motaka, szarpiąc go za ramię. – Co, do Hadesa? – mruknął służący. Usiadł prosto i odepchnął natarczywą rękę. – Jesteś mi potrzebny – wyjaśnił Parmenion. Tebańczyk wyjrzał przez okno. – Nawet jeszcze nie świta – zrzędził. Podrapał się po rudej brodzie i starł sen z powiek. Zwiesił nogi z łóżka, wstał chwiejnie i sięgnął po chiton. – Co się dzieje? – Zbliża się wolność – odparł młodzieniec. – Czekam na ciebie w andronitisie. Motak ubrał się i ochlapał twarz chłodną wodą. Tuż przed snem wychylił kilka pucharów nierozwodnionego wina i teraz złe samopoczucie przypominało mu o własnej głupocie. Beknął, wziął głęboki wdech i poszedł do andronitisu. Parmenion wyglądał na zmęczonego, pod oczyma miał ciemne podkówki. – Prawdopodobnie uwolnimy dzisiaj Epaminondasa, lecz wcześniej musimy załatwić kilka spraw. Znasz mężczyznę imieniem Amta? – Handluje mięsem w południowo–zachodniej dzielnicy. A o co chodzi?

– Pójdziesz do medyka Horasa i weźmiesz od niego paczkę z ziołami. Zaniesiesz ją Amcie. Tam spotkasz wysokiego wojownika z ciemną brodą, który powie ci, co dalej. – Zioła? Handlarz mięsem? Jaki mogą mieć związek z uwolnieniem Epaminondasa? Parmenion zignorował pytania. – Gdy wykonasz zadanie, będziesz towarzyszył wojownikowi. To znany człowiek. I poszukiwany. Za nic w świecie nie mogą go aresztować. Przekaże tobie – i innym – pewne informacje, które trzeba będzie rozgłosić w mieście. Rób, co ci rozkaże, nawet jeśli polecenie wyda ci się dziwne. – Mówisz o powstaniu? – spytał Motak szeptem. – Tak. Właśnie nadeszła jego godzina. – A oficerowie na wachcie? Teby patroluje ponad dwustu żołnierzy. – To Tebańczycy. Miejmy nadzieję, że w odpowiednim momencie przypomną sobie o swoim pochodzeniu. Teraz idź. Zostało niewiele czasu, a ja muszę się jeszcze spotkać z pewnymi osobami. Motak podniósł ciemnozielony płaszcz i zarzucił go sobie na ramiona. – Weź miecz i sztylet – doradził mu Parmenion. Służący pokiwał głową. Kilka minut później dotarł do domu medyka Horasa. W zacienionym progu czekał nieznajomy mężczyzna. Był wysoki i chudy jak szkielet. Motak zbliżył się do niego i skłonił. – Witam, panie. Masz dla mnie paczkę? Mężczyzna rozejrzał się nerwowo po ciemnawej ulicy. Strzelał lękliwie oczyma na boki. – Zapewniam cię, że nikt mi nie towarzyszy. – Cokolwiek się będzie działo, nie dostałeś tej paczki ode mnie. Rozumiesz? – Oczywiście. – Używaj ich oszczędnie. Ostrożnie posyp nimi mięso. Postaraj się nie dotknąć ziół palcami, a jeśli ci się to przydarzy, dokładnie umyj ręce. – Dajesz mi truciznę? – wyszeptał zaskoczony Motak. – Jasne, że nie – obruszył się medyk. – Myślisz, że zostałem lekarzem po to, by zabijać ludzi? Przygotowałem dokładnie to, o co panowie prosili: mieszankę przeczyszczająco–wymiotną. Teraz znikaj. I pamiętaj, że oficjalnie nie mam z tą sprawą nic wspólnego. Motak wziął paczkę i skierował się ku północnej części miasta. Kiedy skręcił za róg blisko agory, o mało nie wpadł na miejskiego strażnika. – Dokąd tak spieszysz, przyjacielu? – zagaił. W pobliżu pojawiło się trzech innych wartowników. – Kieruję się do domu, panie – odparł Motak z uśmiechem. – Czy coś się stało? – Jesteś solidnie uzbrojony jak na wieczorną przechadzkę – zauważył mężczyzna.

– Ostrożność popłaca – wyjaśnił Tebańczyk. Żołnierz pokiwał ze zrozumieniem głową. – Ruszaj swoją drogą. Kiedy Motak przybył do domu rzeźnika Amty – wielkiego budynku obok rzeźni i magazynu – przystanął przy głównej bramie i rozejrzał się za wojownikiem, z którym miał się spotkać. – Jesteś Motak? – usłyszał nagle głos za plecami. Mimowolnie upuścił paczkę i obrócił się, po omacku szukając miecza. Zimna stal dotknęła jego gardła. – Tak – odrzekł. – A ty? – Ja? Nie twoja sprawa. Podnieś paczkę i obudźmy naszego przyjaciela. Brama nie była zamknięta. Wysoki wojownik pchnął ją lekko. Przeszli przez dziedziniec i wślizgnęli się do domu. Pomieszczenie tonęło w ciemnościach, choć w poświacie księżycowej wpadającej przez otwarte okno dostrzegli schody przy wschodniej ścianie. Motak podążył za bezimiennym towarzyszem na drugie piętro do sypialni z oknami wychodzącymi na wschód. Wojownik pchnął drzwi i wszedł do środka. Szerokie łóżko na podniesionym podeście zajmował tłusty mężczyzna. Głośno chrapał. Wojownik podszedł do niego i położył mu rękę na ramieniu. Chrapanie ustało. Motak zauważył, że Amta otwiera oczy. Wojownik przyłożył sztylet do jego drżących policzków. – Dzień dobry – odezwał się wesoło. – Zapowiada się piękny dzień. – Czego chcesz? – Chcę ci udowodnić, jak bardzo kochasz Teby. – Ależ kocham je. Wszyscy o tym wiedzą. – Dlaczego więc dostarczasz jedzenie spartańskiemu garnizonowi? – Jestem kupcem. Nie mogę im odmówić sprzedaży towaru. Zostałbym aresztowany i okrzyknięty zdrajcą! – Wszystko jest kwestią punktu widzenia, drogi Amto. Zrozum, dziś zamierzamy uwolnić Teby. Jeśli nam nie pomożesz, wtedy my cię nazwiemy zdrajcą. Tłuścioch powoli usiadł na łóżku, starając się nie patrzeć na sztylet. – To by nie było w porządku – zaprotestował, odzyskując zimną krew. Nie możecie oskarżyć każdego, kto handluje ze Spartanami, w przeciwnym razie skazalibyście na śmierć wszystkich kupców i właścicieli sklepów... A także dziwki. Kim właściwie jesteś? – Nazywam się Pelopidas. – Czego ode mnie żądasz? – spytał tłuścioch. Strach ponownie nim zawładnął, pot zalał mu twarz. – O której godzinie przygotowujesz posiłek dla garnizonu? – Na godzinę przed świtem. Potem moi chłopcy zawożą go do Kadmei wozem. – Zatem przejmiemy wóz – oznajmił wojownik, chowając sztylet. – Co mój posiłek ma wspólnego z uwolnieniem Teb?

– Przynieśliśmy pewne zioła, które dodadzą smaku mięsu. – Ależ jeśli je zatrujesz, tamci oskarżą o to mnie. Nie możecie mi tego zrobić! – To nie trucizna, głupcze! – syknął Pelopidas. – Zastanów się, co mówisz! Teraz wyłaź z łóżka i prowadź nas do swojej spiżarni. Trzy godziny po świcie Parmenion ciągle jeszcze nie spał. Czekał przy wejściu do kuźni, a po głowie krążyły mu uporczywe czarne myśli, których nijak nie mógł odpędzić. Co się stanie, jeśli... Co się stanie, jeśli Spartanie zauważą, że jedzenie czymś posypano? Co, jeśli Pelopidasa przyłapie ktoś na soleniu mięsa? Co, jeśli informacje o spisku dotarły do niepowołanych uszu? Parmenionowi łomotało w głowie, blask wczesnoporannego słońca ranił mu oczy. Młodzieniec odczuwał mdłości i czuł się niepewnie. Usiadł na poboczu. Cierpiał na okresowe migreny, od dnia kiedy uratował Derae, jednakże w ostatnich dwóch latach ataki nasiliły się; wzrosła ich częstotliwość i intensywność. Niekiedy nawet spartańskie ćwiczenia nie pomagały pokonać bólu. Kiedy stawał się nieznośny, Parmenion pił sok makowy. Dziś jednak nie miał czasu na sen, który przynosiło opium, więc próbował ignorować boleść. W kilka minut później na ulicy pojawił się kowal imieniem Norak – ogromny mężczyzna, o szerokich ramionach i grubym karku. Parmenion wstał, aby go powitać. – Jesteś za wcześnie, młodzieńcze – zagaił Norak – jeśli wszakże spodziewasz się, że dzięki temu szybko wykonam dla ciebie jakieś niespodziewane zlecenie, mylisz się. Mam pełną księgę zamówień. – Potrzebuję dwudziestu gwoździ do południa. Każdy ma mieć długość męskiego przedramienia – odparł Parmenion. – Nie słuchasz mnie, mój młody przyjacielu. Nie przyjmę więcej pracy na ten tydzień. Młodzieniec spojrzał w głęboko osadzone brązowe oczy kowala. – Posłuchaj uważnie, Noraku. Podobno można ci zaufać. Przysłał mnie do ciebie Pelopidas. Rozumiesz już? Hasło wywoławcze brzmi: „Herakles”. Kowal zmrużył oczy. – Do jakiego celu potrzebujesz tych gwoździ? – Zamierzamy zabić nimi bramę Kadmei. Potrzebujemy też mocarnych chłopów z młotami. – Na cycki Hery, chłopcze! Zdaje ci się, że to wszystko drobiazg? Lepiej wejdź do środka. Kuźnia była pusta. Norak podszedł do paleniska, dodał huby do żaru i rozpalił płomienie. – Gwoździe nie stanowią większego problemu – oświadczył. – Tylko jak zdążymy je wbić, zanim nie wypadną na nas Spartanie z mieczami? – Na naszą korzyść działa szybkość i zręczność. Przyłożymy poprzeczną sztabę do bramy, do której następnie błyskawicznie podbiegnie sześciu mężczyzn z młotami i gwoździami. –

Parmenion podszedł do odległej ściany i podniósł ze stosu oczekujących na groty drzewce włóczni. Postawił trzonek na ziemi, wyciągnął sztylet i zrobił dwa nacięcia na drewnie. – Taka jest szerokość i grubość sztaby. Brama jest dębowa, stara i zwietrzała, nie grubsza od męskiej ręki. Potrafiłbyś ją przebić sześcioma uderzeniami? Norak napiął imponujące mięśnie. – Tak, chłopcze, potrafiłbym. Lecz większość mężczyzn będzie potrzebować siedmiu albo ośmiu ciosów. Młodzieniec pokiwał głową. – Będzie zatem znacznie szybciej, jeśli postawię przy każdym skrzydle bramy po czterech ludzi z młotkami. Najważniejszy jest czas. Decydujący moment nastąpi, gdy tłum pomaszeruje na Kadmeję. Wówczas przywódca Spartan rozważy wysłanie zbrojnej ekspedycji. Jeśli chodzi o moją część roboty, możesz być spokojny – obiecał Norak. Parmenion uśmiechnął się. Brama zamykana jest zwykle o zmroku. Przynieś gwoździe do domu Kalepiosa najpóźniej do południa. I przyprowadź ze sobą jedenastu silnych mężczyzn. Młodzieniec opuścił kuźnię i ruszył powoli do domu Kalepiosa. Polityk jadł akurat śniadanie i zaprosił Parmeniona, by się do niego przyłączył, lecz ten odmówił. – Miałeś już wiadomości od Pelopidasa? – spytał. – Jeszcze nie. – Strasznie wyglądasz, chłopcze. Masz bardzo bladą twarz. Czyżbyś chorował? – Nic mi nie jest. Po prostu odczuwam zmęczenie. Wieści o twojej mowie muszą się rozejść wśród Tebańczyków lotem błyskawicy. Powinno jej wysłuchać jak najwięcej mieszkańców miasta. – Powtarzałeś to już wiele razy ubiegłej nocy. Wszystko będzie dobrze, przyjacielu. – Tak, rzeczywiście. – Parmenion napełnił puchar wodą i wypił łyk. – Wejdź do środka i prześpij się trochę – doradził Kalepios. – Obudzę cię, gdy wróci Pelopidas. – Później. Ilu ludzi będzie obserwować miejskie bramy? Nikt nie powinien wychodzić, póki nie przejmiemy całkowitej władzy w Tebach. – Przy każdej bramie stanie dziesięciu mężczyzn. Nie obawiaj się. Wszystko odbędzie się zgodnie z twoim planem. – Niektórzy mieszkańcy przyniosą zapewne pod Kadmeję łuki, mając nadzieję ustrzelić jakiegoś Spartanina. Nikt oprócz naszych ludzi nie może być uzbrojony. Absolutnie nie może dojść do spontanicznych szturmów. Na dziedziniec weszli Pelopidas i Motak. Parmenion wstał. – No i? – spytał.

– Dostarczyliśmy jedzenie. Tak jak sądziliśmy, rzeźnik zostawił nas samych w spiżarni. Posoliłem wodę w baryłkach. Było ich dziesięć. Gdy wsypaliśmy sól do ostatniej, miałem ochotę do niej nasikać. Naprawdę z trudem się powstrzymałem, lecz zamiast tego z powrotem ją zaszpuntowaliśmy. – Dobrze! Doskonale się sprawiliście – ucieszył się młodzieniec, po czym ponownie opadł na siedzenie. – Jesteśmy więc gotowi. Zaplanowałeś już swoją mowę? – spytał Kalepiosa. – Tak – odparł polityk. – Wygłoszę ją na agorze tuż przed zmrokiem. Będzie tam wielki tłum. Może jednak odpoczniesz trochę? Parmenion zignorował prośbę i odwrócił się do Pelopidasa. – Co z radnymi? Wojownik usiadł na ławce obok młodzieńca. – Bogowie nam sprzyjają, Parmenionie. Powiedziano mi, że Aleksandros zaprosił całą piątkę do siebie do domu. Zgromadzą się tam w południe. Będą długo i obficie biesiadowali, a później tradycyjnie poślą po dziwki. Zabijemy wszystkich, z wyjątkiem kuzyna Kalepiosa, Kaskosa. – Nie! – krzyknął oschle młodzieniec. – Wszyscy muszą zginąć! – Kaskosa nie ma już w mieście – wyjaśnił Pelopidas, przenosząc spojrzenie na Kalepiosa. – Dziwnym zrządzeniem losu dwie godziny temu wyjechał do swojej letniej rezydencji w pobliżu Koryntu. Parmenion trzasnął pięścią w stół, oczy zaś utkwił w twarzy polityka. – Ostrzegłeś go. Naraziłeś całą sprawę na niebezpieczeństwo. Mężczyzna wzruszył ramionami i bezradnie rozłożył ręce. – Nie zaprzeczam, że poprosiłem, by opuścił miasto, lecz nikogo nie zdradziłem. Powiedziałem Kaskosowi, że miałem sen, w którym umierał. Dodałem, że śniłem go trzy noce pod rząd, a następnie poszedłem do wieszczki, która doradza mu pielgrzymkę do świątyni Hekate w Koryncie. Wszyscy wiedzą, jak religijny jest Kaskos. Natychmiast wyjechał z Teb. – To było bardzo głupie posunięcie, Kalepiosie – denerwował się Parmenion. – Jeśli faktycznie uda nam się przejąć miasto, wtedy Kaskos wyruszy do Sparty, a tam z pewnością wszystko z niego wyduszą i umiejętnie go wykorzystają. Kaskos skojarzy powstanie z twoją osobą. Być może skazałeś nas wszystkich na śmierć. Polityk pokiwał ze smutkiem głową. – Nie mam nic na swoje usprawiedliwienie. Powtórzę tylko, że Kaskos jest moim krewnym i to bardzo mi bliskim. Na swój własny sposób dba o Teby równie mocno, jak każdy z nas. Nie mogę już cofnąć mego czynu, zresztą nie cofnąłbym, nawet gdybym mógł. Parmenion odniósł wrażenie, że z bólu zaraz eksploduje mu głowa. Napił się jeszcze wody, a potem wszedł do domu, uciekając przed słonecznymi promieniami. Motak podążył za nim.

– Widziałem marmurowe posągi mniej blade niż ty – stwierdził, kiedy młodzieniec osunął się na otomanę. – Może powinieneś wypić trochę wina. – Nie – odparł Parmenion. Odczuwał mdłości. – Zostaw mnie na chwilę samego. Prześpię się nieco. Fale tłukły wściekle o nierówną linię brzegową. Głębinowe potwory o ostrych zębach ślizgały się wokół szczupłej dziewczyny, która próbowała uwolnić ręce. Parmenion rozpaczliwie walczył z falami. Starał się dosięgnąć Derae, zanim ciemne morze wciągnie ją w otchłań. Ogromna bestia przepłynęła tuż obok niego, tak blisko, że grzbietową płetwą otarła się o jego nogę, lecz w tym momencie fala poderwała ciało młodzieńca i wzniosła ku niebiosom. Parmenion nieomal wrzasnął, gdy prawie natychmiast z tej wysokości runął w toń. Głową miał całkowicie zanurzoną w wodzie i odkrył, że nie może oddychać. Ciało dziewczyny unosiło się pod nim. Zanurkował, przeciął powrozy na nadgarstkach Derae i wyciągnął ją na powierzchnią. Żyj! Żyj! – krzyczał. Kochanków otoczyło mrowie potworów, ich zimne opalowe oczy gapiły się pożądliwie na parę. Dziewczyna odzyskała przytomność i całym ciałem przylgnęła do Parmeniona. Uratowałeś mnie – szepnęła. – Przyszedłeś po mnie! Motak od dłuższego już czasu potrząsał ramieniem Parmeniona, zanim ten wreszcie otworzył oczy i jęknął nie tyle z powodu szalejącego w czaszce bólu, ile uświadomiwszy sobie ponowną utratę ukochanej. Usiadł sztywno wyprostowany. – Już południe? – Tak – odparł Motak. Parmenion wstał. Pelopidas nadal znajdował się na dziedzińcu, towarzyszył mu kowal Norak i jedenastu krzepkich mężczyzn. Czterech z nich dzierżyło wielkie młoty o długich styliskach. – Podoba ci się, strategosie? – spytał Norak, podnosząc stalowy gwóźdź długości krótkiego miecza. – Doskonale się spisałeś – pochwalił go młodzieniec – lecz chciałbym zobaczyć twoich tytanów przy robocie. – Przyniosłem kilka dodatkowych gwoździ – ciągnął kowal. – Ot tak, dla pokazu. – Dwóch mężczyzn podniosło gruby kawał drewna i ustawiło go przy ścianie, podczas gdy trzeci przytrzymywał gwóźdź. Norak stanął po jednej stronie, wybrał któregoś z młotkowych i kazał mu zająć miejsce po drugiej. Kowal podniósł młot, potężnie się zamachnął, grzmotnął obuchem w główkę gwoździa i szybko się usunął. Mężczyzna przy gwoździu puścił go i odskoczył, a wtedy drugi młotkowy wziął zamach i poprawił. Trzy uderzenia później gwóźdź tkwił głęboko w drewnie.

– Popracujcie nad koordynacją – poradził Parmenion. – Musimy wbijać szybciej. Przywołał do siebie Pelopidasa i udał się z nim do andronitisu. – Mówiłeś o spotkaniu w domu Aleksandrosa... Czy będą tam straże? – Tak. Radni nie są zbyt popularni i boją się o swoje bezpieczeństwo – odparł wojownik. – Ilu strażników będzie ich pilnować? – Może pięciu, a może dwudziestu. Nie wiem. – Na zewnątrz domu czy wewnątrz? – Na zewnątrz. Orgia tylko dla wybrańców – rzucił Pelopidas z szerokim uśmiechem. – Spotkajmy się przy domu Aleksandrosa. Opracujemy plan na miejscu, gdy zobaczymy, ilu jest strażników. Wojownik odszedł, Kalepios zaś udał się do swojego pokoju, by powtórzyć mowę. Parmenion został sam w andronitisie. Na jakiś czas zatracił się w myślach, później jednak zdał sobie sprawę z czyjegoś towarzystwa. Gdy obrócił głowę, dostrzegł spartańską wieszczkę, Tamis. Stała przy stole, oparta na lasce. Przyglądała się bacznie młodzieńcowi, rozkoszując się mocą jego duszy; wyczuła trapiącą go potężną migrenę i ogarnął ją podziw wobec męstwa, z jakim ignorował ból. Przez moment spoglądał na nią jak na ducha. Nie dowierzał własnym oczom. – No i? – spytała. – Pozwolisz, że usiądę, młody Spartaninie? – Oczywiście – odrzekł, po czym wstał, poprowadził ją do stołu i nalał jej puchar wody. – Skąd się tu wzięłaś, pani? – Chadzam własnymi drogami. Będziesz przywódcą tego powstania? – Tak. – Podaj mi rękę. Parmenion posłuchał. Tamis przykryła jego dłoń własną. – Przy każdym uderzeniu serca przed mężczyzną staje alternatywa – wyszeptała. – Gdy jednak już wybierze którąś z dwóch ścieżek, musi nią podążać, dokądkolwiek go ona zaprowadzi. Stoisz, młodzieńcze, na skrzyżowaniu dróg. Jedna z nich opromieniona jest słońcem i radością, na końcu drugiej czeka ból i rozpacz. Teby są w twoich rękach... niczym dziecinna zabawka. Droga światłości zapewni miastu siłę i dobrobyt, na tej drugiej zaś zostanie ono zniszczone, poniżone i zapomniane. Takie słowa miałam ci przekazać. – A zatem którą drogę mam wybrać? – spytał. – Jak w ogóle rozpoznam właściwą? – Dowiesz się, gdy tylko na nią wkroczysz. – W takim razie, po co mi w ogóle o tym mówisz? – warknął, cofając rękę. – Zostałeś wybrany. Tyś jest wybraniec, tyś jest Parmenion, Śmierć Narodów. Wyślesz do mrocznej rzeki sto tysięcy dusz, krzyczących, lamentujących i skarżących się na swój los. Musiałeś się dowiedzieć o stojącym przed tobą wyborze. Tak nakazują odwieczne prawa i boska

sprawiedliwość. – Więc wyjaw mi, jak rozpoznać drogę wiodącą do światła słonecznego. – Powiem ci, lecz moje słowa – tak jak i mojej poprzedniczki Kasandry – na nic ci się zdadzą i nie zmienią twojej ścieżki. – Mimo to powiedz mi. – Opuść ten dom, osiodłaj klacz, wyjedź z miasta i ruszaj przez morze do Azji. Szukaj świątyni Hery, bogini zemsty. – Ha! Wszystko rozumiem! – zawołał gniewnie Parmenion. – Wstrętna czarownico! Jesteś Spartanką i służysz swoim rodakom. Nie będę słuchał twoich kłamstw. Uwolnię Teby, a jeśli już jakieś miasto ma się zamienić w stertę popiołów, niech będzie nim Sparta. – Oczywiście – mruknęła, pokazując w uśmiechu zgniłe zęby i krwawoczerwone dziąsła. – Oto przemawia Śmierć Narodów! Twoje słowa usłyszą bogowie. Jednak źle mnie osądzasz, Parmenionie. Nie dbam o Spartę, ani o jej przyszłość i cieszę się z wybranej przez ciebie ścieżki. Jesteś niezmiernie ważny dla mnie... i dla świata. – Z jakiego powodu? Co cię ze mną łączy? – spytał Parmenion, nieco zdezorientowany, lecz ona jedynie potrząsnęła głową. – Wszystkiego dowiesz się w odpowiednim czasie. Spodobałeś mi się dzisiaj. Umysł masz bystry, inteligencję przenikliwą. Wkrótce staniesz się mężczyzną ze stali, który musi wypełnić swoje przeznaczenie. – Jej śmiech przypominał szum wiatru wśród martwych liści. Parmenion nic nie odpowiedział, choć jego ręka mimowolnie poszukała sztyletu u boku. – Porzuć lęki, jestem po twojej stronie – szepnęła. – Nie stanowię dla ciebie zagrożenia, nikomu też nie zdradzę twoich planów. Młodzieniec milczał. Nie zamierzał ryzykować życia Epaminondasa z powodu kilku słów spartańskiej wiedźmy! Puścił sztylet... – Parmenionie! – zawołał z progu Kalepios. – Jestem przy wnioskach końcowych. Wysłuchasz mojej mowy? Zaledwie na sekundę odwrócił głowę. Gdy spojrzał ponownie na Tamis, już jej nie było. Wstał, wyszarpnął sztylet zza pasa i rozejrzał się nerwowo wokół siebie. Po spartańskiej wieszczce nie został nawet ślad. – Dokąd poszła? – spytał Kalepiosa. – Kto? – Stara kobieta, która była tu przed chwilą. – Nikogo nie widziałem. Pewnie ci się przyśniła. Teraz posłuchaj mojego zakończenia... Parmenion pobiegł do drzwi. Na dziedzińcu kowal i jego ludzie ćwiczyli wbijanie gwoździ, brama dziedzińca zaś była zamknięta. Młodzieniec wysłuchał mowy Kalepiosa. Brzmiała pompatycznie i brakowało jej

wiarygodności. Nic jednak nie powiedział politykowi, gdyż umysł miał skoncentrowany na słowach Tamis. Była prawdziwa czy stanowiła jedynie zrodzoną z bólu iluzję? Pytanie pozostało bez odpowiedzi. Niepewny własnych zmysłów, Parmenion pogratulował Kalepiosowi mowy, opuścił budynek i w jaskrawym świetle słonecznym ruszył ku domowi Aleksandrosa, poety i aktora. Według polityka, ów mężczyzna nie celował w żadnej z tych profesji, lecz wsławił się wśród szlachetnie urodzonych organizacją znakomitych orgii. Jego dom stał tuż przy Homoloidach, wielkiej północnej bramie, z jego okien zaś rozciągał się widok na wzgórza prowadzące ku Tesalii. Parmenion bez trudu odnalazł budynek i usiadł pod murkiem oddalonym o mniej więcej sześćdziesiąt kroków od frontowej bramy. Dostrzegał stąd czterech strażników w napierśnikach, hełmach i z lancami, słyszał też docierające z wnętrza odgłosy muzyki i hałaśliwego śmiechu. Nigdzie natomiast nie zauważył Pelopidasa. Oparłszy plecy o chłodną ścianę, ponownie przemyślał swój plan. Utwierdził się w przekonaniu, że nic więcej nie może zrobić. Reszta nie zależała od niego. Nie potrafił jednak przejść do porządku dziennego nad tym faktem. Odkąd odebrano mu Derae, jego umysł stale wypełniały myśli o zemście na Sparcie. Teraz nadszedł dzień, w którym rozpocznie się jego zemsta. Gdzie wszakże się podział Pelopidas? Jeśli członkowie rady miejskiej nie zginą, uciekną do Spartan i nawet jeżeli Tebańczycy przejmą Kadmeję, Agezylaos bądź Kleombrotos sprowadzą armię, by odzyskać twierdzę. Zmełł w ustach przekleństwo. Arogancki, nadęty głupiec z tego Pelopidasa! Czas dłużył się niesamowicie. Strażnicy maszerowali przed bramą, śmiech wewnątrz stawał się coraz głośniejszy. W pewnym momencie przybyło siedem kapłanek Afrodyty ubranych w kolorowe chitony i welony spięte złoconymi grzebieniami inkrustowanymi maleńkimi klejnocikami. Strażnicy rozstąpili się, by kobiety mogły przejść. Parmenion zamknął oczy i starał się zapomnieć o bólu, który rozsadzał mu czaszkę. Jego plan był dostatecznie skomplikowany bez takich nieodpowiedzialnych durniów jak Pelopidas. Zimny wiatr musnął jego twarz, przynosząc chwilową ulgę w bólu. Młodzieniec usiadł prosto, uświadamiając sobie różnicę. Sytuacja się zmieniła. Rozejrzał się. Strażnicy nadal maszerowali przed wejściem, a jednak Parmenionowi coś nie pasowało. Nagle uprzytomnił sobie, czego mu zabrakło. Nie słyszał już żadnych dźwięków: ani muzyki, ani śmiechu. „A zatem – pomyślał – rozpoczęła się właściwa część orgii”. Lecz gdzie, w imię Hadesa, był Pelopidas? Minęła godzina. Wkrótce Kalepios wygłosi mowę, która ma porwać tłum do marszu na Kadmeję. Parmenion wymamrotał ostatnie przekleństwo pod adresem niesolidnych Tebańczyków i rozpoczął długi spacer na agorę. W pewnym momencie usłyszał za sobą hałas. Odwrócił się i zobaczył, że brama domu Aleksandrosa jest otwarta. Kapłanki wyszły na słoneczny dziedziniec i ruszyły ku młodzieńcowi. Ignorując je, kontynuował spacer, lecz kiedy

skręcił za róg, usłyszał za sobą odgłosy biegnących stóp. Niespodziewanie na jego ramię spadła czyjaś ręka. – Zostaw mnie! – warknął. – Tak mnie witasz, panie? – usłyszał głos mężczyzny. Przyjrzał się wysokiej kapłance, ta zaś podniosła welon i uśmiechnęła się do niego. Zobaczył dość ładną, zupełnie niemęską twarz, wargi pomalowane na czerwono, oczy podkreślone. – Odejdź ode mnie. Niczego od ciebie nie chcę! – powiedział oschle i podniósł dłoń, by odepchnąć namolną kobietę. Nagle potężne palce wojownika zacisnęły się na jego przedramieniu w żelaznym uchwycie. – Nie rozpoznajesz mnie? To ja, Pelopidas! – Tebańczyk zachichotał i przy pomocy welonu starł makijaż z powiek i ust. – Nie jesteś jedynym strategosem, przyjacielu. Parmenion przyjrzał się reszcie grupy. Mężczyźni pozbyli się już kobiecych strojów. Każdy z nich był uzbrojony w ukryty sztylet. Na leżących na ziemi jaskrawych ubraniach młodzieniec dostrzegł plamy krwi. – Pozabijałeś ich! – krzyknął. – Tak, wszyscy są martwi – odparł wojownik. – Wraz z nimi poeta Aleksandros, po którym – jeśli chcesz znać moje zdanie – z pewnością nikt nie będzie płakał. Członkowie „grupki specjalnej” pozostawili przebrania w alei i pobiegli na agorę, gdzie zgromadziły się ogromne masy ludzkie. Pelopidas i jego towarzysze wmieszali się w tłum, podczas gdy Parmenion stanął pod wielkimi schodami prowadzącymi do świątyni Posejdona. Gdy w progu świątyni pojawił się Kalepios, powitało go kilka tysięcy mieszkańców miasta. Zaczął powoli schodzić po schodach, a wówczas tłum ryknął jego imię. Polityk wydawał się szczerze zaskoczony owacją. Podniósł ręce, prosząc o ciszę. W tym momencie młodzieniec zdał sobie sprawę z własnego strachu. Szczerze bał się reakcji podekscytowanej ludności na pompatyczną mowę przygotowaną przez męża stanu. Kalepios przez długą chwilę wpatrywał się w tłum. – Minęło sporo czasu, moi przyjaciele – zagrzmiał – odkąd z wami rozmawiałem. Zawsze jednak wierzyłem, że jeśli mężczyzna nie ma do przekazania żadnej dobrej wiadomości, powinien milczeć! Przed trzema laty naszych ówczesnych przyjaciół i sojuszników, Spartan, zaprosili do miasta członkowie tebańskiej rady i eforowie. Teraz wszakże sprzeciwiamy się dalszej ich obecności! – Rozległy się potężne wiwaty, lecz polityk zamachał rękoma, uciszając tłum. – Dlaczego, spytają nasi radni, Spartanie nie mają stacjonować w Kadmei? Czyż nie są naszymi sprzymierzeńcami? Czyż nie są przywódcami Grecji? Cóż złego mogą na nas sprowadzić odwiedziny w mieście gości? Jakaż w tym szkoda?! – wrzasnął. – Jaka szkoda?! – powtórzył. – Pewien tebański bohater, którego na polu bitwy pochwalił sam Agezylaos, marnieje w chwili obecnej w celi. Torturują go tam i dręczą. Z jakiego powodu? Ponieważ ów mąż kocha

Teby. Czy tak postępują przyjaciele? Czy Spartanie rzeczywiście są naszymi przyjaciółmi? – krzyknął. – Nie! – ryknął tłum. Parmenion ledwie wierzył własnym uszom. Te pompatyczne słowa, które słyszał przed kilkoma godzinami, brzmiały teraz świeżo i odnosiły zamierzony skutek. Po raz pierwszy odkrył, na czym polega magia wielkiego oratora. Nie wystarczało wyczucie czasu i samo wygłoszenie mowy. Kalepios obdarzony charyzmą i mocą, dzięki której jego zielone oczy dostrzegały nie tylko stojący przed nim tłum, lecz każdego mężczyznę z osobna. Jego głos poruszał każde serce. – Pójdę do Kadmei – podjął polityk. – Pójdę i powiem Spartanom: „Uwolnijcie naszych przyjaciół i opuśćcie miasto. Ponieważ nie jesteście już tutaj mile widziani”. I chociaż zaciągną mnie do lochu, chociaż będą drzeć ze mnie pasy drucianymi pejczami, będę im stawiał opór całą siłą mojej duszy i całą odwagą mego tebańskiego serca. – Zabić Spartan! – zawołał w tłumie jakiś głos. – Zabić ich? – spytał Kalepios. – Tak, możemy ich pozabijać. Są nas tysiące, ich zaledwie grupka. Jednak nie zabijamy nieproszonych gości. Dziękujemy im tylko za przybycie i prosimy, by odeszli. Idę do nich teraz. Czy będę musiał pójść tam sam? Odpowiedź była ogłuszająca. Z tłumu wydobyło się jedno jedyne słowo grzmiące niczym uderzenie grzmotu: – Nie!!! Kalepios zszedł ze stopni, tłum zaś rozsunął się przed nim i podążył za nim w długiej wędrówce do Kadmei. Ze swej kryjówki wśród głazów odległej mniej więcej trzydzieści kroków od murów Kadmei, Norak obserwował Spartan zamykających bramę. Otarł spocone ręce o tunikę. Wokół niego kręcili się nerwowo jego ludzie. – Przypuśćmy, że otworzą bramę, zanim zdążymy wbić gwoździe. Co wtedy? – spytał mężczyzna po lewej. – Nie myśl o tym, skoro dzierżysz młotek – doradził kowal. – Pamiętaj też, że w tej cytadeli siedzi obecnie Epaminondas. Poddają go torturom. I zna zarówno moje imię, jak i twoje. – Chyba widzę tłum – wyszeptał trzeci mężczyzna. Norak zaryzykował spojrzenie ponad wierzchołkiem głazu. – W istocie – zgodził się. – Teraz wykonajmy naszą część pracy. – Grupa wybiegła z kryjówki i pobiegła do bramy. Wartownik na blankach zobaczył ich i krzyknął, ale zanim zdołał wypuścić strzałę, Tebańczycy stali się już dla niego niedosiężni, kryjąc się pod okapami wież bramy. Norak wyciągnął włócznię i wskazał lewe skrzydło bramy. – Tu! – polecił.

Gwóźdź natychmiast pojawił się we wskazanym miejscu. Norak wskazał drugi punkt. Mężczyźni z młotkami popatrzyli na niego pytająco. – Teraz! – krzyknął, machnąwszy bronią. Szczękowi żelaza o żelazo towarzyszył chór krzyków zza bramy. – Co się dzieje, na Hadesa? – ktoś zawołał. – Tłum się gromadzi, panie – odparł żołnierz z wałów obronnych. – Pięć formacji! – zawołał oficer. – Przygotujcie się do ataku. Otwórzcie bramę! – Norak słyszał za murami tupot stóp biegnących żołnierzy spartańskich, którzy formowali bojowy czworobok. Kowal uderzył młotkiem w gwóźdź wbity w bramę i sztabę, następnie pobiegł na lewo, odepchnął dwóch młotkowych, którzy zdołali wbić swój zaledwie do połowy. Norak cofnął się o krok, zamachał z całą siłą i główka gwoździa zniknęła w zwietrzałym dębowym drewnie. – Nie możemy ruszyć sztaby, panie – krzyknął spartański żołnierz. Kowal uśmiechnął się na myśl o mężczyznach usiłujących zdjąć ponabijaną gwoździami sztabę. Tłum falował ku cytadeli... Kalepios przeszedł naprzód dziesięć kroków i podniósł ręce, by zatrzymać falujący tłum. Na murach nad nimi spartański łucznik wychylił się i wypuścił strzałę, która przeszyła ramię jednego z mężczyzn. Tebańczycy cofnęli się. Kalepios przekrzyczał rozwścieczony tłum. – Czy tak się witają przyjaciele? Spartanie, strzelacie do nas, a czy my jesteśmy uzbrojeni? Czy opowiadamy się za przemocą? Zranionego mężczyznę odprowadzono do miasta. Żaden wojownik z Kadmei nie ośmielił się już więcej strzelać. – Gdzie jest wasz dowódca? – krzyknął Kalepios. – Sprowadźcie go natychmiast. Niech odpowie za wasze okrucieństwo. Spartanin w stalowym hełmie wychylił się ponad blankami. – Jestem Arymanes – zawołał. – Żołnierz, który wypuścił strzałę, zostanie ukarany za swój czyn. A teraz proszę, rozejdźcie się, w przeciwnym razie będę zmuszony wysłać przeciwko wam swoje oddziały. – Nikogo nie wyślesz – krzyknął Kalepios. – Jedynie Tebańczyków, których przetrzymujesz w swoich celach. – Kim jesteś, by mi rozkazywać? – zawołał Arymanes. – Przemawiam w imieniu Teb! Jestem głosem tego miasta! – odparł polityk. Tłumy wiwatowały. U boku Parmeniona stanął Motak.

– Zachodnie bramy zabezpieczone – rzucił z uśmiechem. – Spartanie nie mają drogi wyjścia. Właśnie wtedy tłum się rozdzielił i w polu widzenia zjawiła się grupa tebańskich żołnierzy. Konwojowali ośmiu Spartan, posiniaczonych, pokrwawionych, ze związanymi rękoma. Pelopidas zasalutował tebańskiemu oficerowi. – Odstawcie ich pod mury Kadmei – rozkazał. Oficer skłonił się i gestem nakazał marsz swoim ludziom. Kalepios zrobił kilka kroków do przodu. – Zabierzcie swoich żołnierzy – zawołał do Arymanesa. – Jeśli bowiem pozostaną tutaj, obawiam się o ich życie. – Otwórzcie zatem bramę! – krzyknął spartański przywódca, zaś zebrani pod twierdzą ryknęli śmiechem. – Chyba musicie opuścić liny – odparł polityk. Tłum słyszał zza murów odgłosy mężczyzn próbujących usunąć sztabę. Tebańczycy śmiali się i szydzili z niewidocznych Spartan. – Na bogów, zapłacisz za to, łajdaku!– ryknął Arymanes. – Niestety, przypuszczam, że tym razem bogowie są z nami – odkrzyknął Kalepios. – Tak przy okazji, słyszałem, że trochę chorujecie. Może przyślemy wam medyka? Arymanes odpowiedział nieprzyzwoitym przekleństwem, po czym zniknął z pola widzenia. Kilka minut później z murów opuszczono liny i spartańscy jeńcy wspięli się na wały. Tłum postał do zmroku, później większość osób wróciła do domów. Pelopidas ustawił warty pod bramą, a resztę sił powstańczych rozmieścił nieopodal, Kalepios zaś rozbił namiot pod cytadelą, gdzie – jak oznajmił rozradowanemu ludowi – zamierzał czekać, aż Spartanie przyjmą jego propozycję opuszczenia miasta. Parmenion, Motak i Pelopidas czekali wraz z nim. – Do tej pory wszystko przebiega zgodnie z twoimi przewidywaniami, strategosie – oświadczył polityk. – Co dalej? – Jutro wyślesz radnego do Kadmei. Jednak... przedyskutujemy tę sprawę później, dziś wieczorem. Oczywiście, o ile wrócę. – Nie musisz tego robić – zauważył Motak. – Niebezpieczeństwo jest zbyt wielkie. – Spartanie nie lubią oddawać swoich więźniów – wyjaśnił młodzieniec. – Mogą zabić Epaminondasa dla wzbudzenia strachu. Nie zamierzam ryzykować. Tymczasem, przyjaciele, przynieście więcej drewna i każcie Norakowi, by jak najszczelniej zaplombował bramę. W przeciwnym razie żołnierze zdejmą sztabę w niecałą godzinę. – Naprawdę wierzysz, że potrafisz uratować Epaminondasa? W jaki sposób? – spytał Pelopidas. – W Sparcie miałem inne imię. Nazywali mnie Savra. I dziś wieczorem zobaczymy, czy jaszczurka nadal umie się wspinać na mury!

Parmenion miał na sobie czarną koszulę z długimi rękawami i ciemne perskie spodnie; twarz poczernił ziemią. Zawiesił sobie zwiniętą linę na ramieniu, poczekał, aż chmura przesłoni księżyc, po czym ruszył pod mury. Tam odczekał chwilę, czujnie nasłuchując, a następnie przeszedł wzdłuż murów na wschód, gdzie teren opadał i fort wznosił się ponad stromym uskokiem o głębokości ponad dwustu stóp. Z pozoru niemożliwością było wdrapanie się (szczególnie wieloosobowego oddziału) w tym miejscu na mury, więc młodzieniec uznał, że zapewne nie będą zbyt dobrze strzeżone. Sięgnął w górę, znalazł pierwszą z wąskich szczelin dzielących szare bloki skalne o wielkości czterech stóp kwadratowych i zahaczył o nią palce. „Ciągle jesteś jaszczurką?”, zapytał siebie. Szczeliny miedzy blokami były niewielkie i płytkie, a jednak Parmenion wspinał się, stale szukając oparcia dla gołych stóp. Rękoma obmacywał bloki, aż znajdował miejsca, w których stary kamień nadkruszył się, tworząc rowki i występy. Młodzieniec wdrapywał się na mur krok po kroku. Dłonie miał zmęczone, a stopy obolałe. Tylko raz spojrzał w dół. Daleko pod nim ziemia migotała w blasku księżyca. Poczuł nerwowy ucisk żołądka. Wprawdzie w Sparcie biegał po dachach, lecz nie było tam aż tak wysokich budynków i teraz z zaskoczeniem zdał sobie sprawę, że cierpi na lęk wysokości. Zapatrzył się ponownie w kamienny mur przed sobą, dla uspokojenia zaczerpnął kilka potężnych wdechów, po czym spojrzał w górę. Gzyms znajdował się jeszcze około trzydziestu stóp nad nim. W pewnym momencie poślizgnął się! Niczym stalowe sworznie jego palce wbiły się w kamień. Parmenion szaleńczo szukał oparcia dla stóp. „Uspokój się”, powiedział sobie racjonalnie. Niestety, serce mu nieznośnie łomotało, gdy tak trwał nad straszliwą przepaścią. Przez chwilę zwisał bezwładnie, potem powoli przesunął prawą stopę po kamieniach, skrupulatnie szukając odpowiedniej szczeliny w murze. Zdrętwiałe ramiona bolały go dokuczliwie, lecz młodzieniec już się opanował. Dźwigał się i podciągał ostrożnie, aż znalazł się tuż pod gzymsem. Zamknął oczy i wsłuchał w ciszę, oczekując na jakiś dźwięk – oddech któregoś z żołnierzy lub lekkie kroki wartownika na patrolu. Nie usłyszał niczego, więc zahaczył ręką o gzyms i szybko podciągnął się na blanki, po czym przycupnął w cieniu. Dwadzieścia kroków na lewo od niego o mur opierał się spartański żołnierz; patrzył na tłum. Po prawej stronie Parmenion dostrzegł schody prowadzące na dziedziniec. Ukradkiem przemknął przez wały i zbiegł po stopniach, trzymając się zacienionej ściany. W Kadmei znajdował się szereg podobnych do siebie budynków o regularnych kształtach. Dzisiejsza cytadela była pierwotnie starym grodem Kadmosa, wokół którego rozrosło się nowoczesne miasto – Teby. Wiele starszych budowli opuszczono już dawno temu i gdy

Parmenion biegł pustymi bocznymi uliczkami, drżał na myśl o duchach przeszłości zamieszkujących porzucone domostwa bądź wypatrujących przez ziejące mrokiem okna. Na odgłos maszerującego oddziału zanurkował w najbliższy próg. Spod jego gołych stóp wypadł szczur, z głębi domu dochodziły zaś piski całego stada tych gryzoni. Zmusił się do spokoju i trwał nieruchomy niczym pomnik, czekając, aż sześciu żołnierzy minie stary budynek. – Słabiśmy jak psie siki – mruknął jeden ze Spartan. – Powinniśmy wyłamać sztabę i rozgnieść to robactwo na miazgę. – To nie w stylu naszego komendanta – powiedział drugi. – Prawdopodobnie ukrywa się teraz pod łóżkiem. Któryś z mężczyzn stęknął, uklęknął na poboczu drogi i zwymiotował. Dwóch innych pomogło mu wstać. – Lepiej, Androsie? – To już czternasty raz dzisiejszego wieczoru. Moje wnętrzności nie wytrzymają tego dłużej. Żołnierze odeszli, zaś Parmenion kontynuował marsz na zachód. Szukał rezydencji gubernatora, pod którą – według Pelopidasa – rozciągały się stare lochy. Arymanes zajmował pokoje na drugim piętrze, pierwsze służyło za oficerską jadalnię. Młodzieniec zatrzymał się w cieniu przeciwległego budynku. Wzrokiem poszukał wartowników, lecz żadnego nie dostrzegł. Szybko przebiegł otwarty teren i wszedł do gmachu. Trafił do oświetlonego pochodniami korytarza. Z jadalni dotarły do niego dźwięki rozmów. – Na rozwolnienie najlepiej pomaga dobrze ugotowane mięso – usłyszał męski głos. „Nie tym razem”, pomyślał Parmenion z mściwą satysfakcją. Naprzeciwko jadalni znajdowały się drzwi, za nimi zaś spiralne schody wiodące w dół. Młodzieniec podbiegł do stopni i zaczął schodzić do lochów. Na ścianach nie było pochodni, z dołu jednakże docierało migoczące światło. Stąpając uważnie zszedł na najniższy schodek i zaryzykował rzut oka na słabo oświetlony korytarz. Po prawej ciągnął się rząd lochów, po lewej stał stół, przy którym siedziało dwóch strażników. Grali w kości na miedziaki. Parmenion zaklął. Jednego strażnika mógłby bez problemu uciszyć, lecz nie dwóch. Był przecież nieuzbrojony! „Pomyśl, człowieku! Bądź strategosem!” Wsłuchał się w słowa licytujących mężczyzn, czekając, aż któryś wypowie imię drugiego. Czuł się osamotniony i niepewny, wiedział, że tu na schodach grozi mu prawdziwe niebezpieczeństwo. Jeśli ktoś zejdzie z góry, koniec z nim! Mężczyźni nadal grali. – Ależ z ciebie szczęśliwy knur, Mentarze! – odezwał się w końcu jeden z nich. Parmenion cofnął się mniej więcej do połowy spiralnych schodów i przykucnął w ciemnościach.

– Mentar? – zawołał. – Wejdź na chwilę do mnie! Strażnik wymamrotał nieprzyzwoite słowo, po czym młodzieniec usłyszał szuranie odsuwanego po kamiennej podłodze krzesła. Mentar wbiegał na górę, pokonując po dwa stopnie naraz. Parmenion wyłonił się nagle przed nim i grzmotnął go pięścią w podbródek. Następnie schwycił żołnierza za włosy i rąbnął jego głową o ścianę. Mentar obwisł mu w ramionach. Zostawił nieprzytomnego na schodach i ponownie zszedł do korytarza lochu. Drugi wartownik siedział odwrócony do niego plecami, pogwizdywał niemelodyjnie i toczył kości. Młodzieniec stanął za nim i zdzielił go bokiem dłoni w szyję. Mężczyzna upadł do przodu, uderzając głową o blat stołu. Drzwi do celi zbite były z grubych dębowych desek, zamknięte zaś w najprostszy z możliwych sposobów: drewnianą sztabą, którą przesuwało się przez obejmy w ścianie. Tylko dwie pary drzwi były zamknięte w ten sposób; za pierwszymi znajdował się Polisperchon. Gdy Parmenion wszedł do lochu, Tebańczyk spał. Twarz miał posiniaczoną i pokrwawioną, a cela śmierdziała wymiocinami i ekskrementami. Polisperchon był niewielkim mężczyzną, toteż młodzieniec bez trudu wyciągnął go za nogi na korytarz. – Już więcej nie – błagał więzień. – Przyszedłem ci na ratunek – wyszeptał Parmenion. – Nabierz otuchy! – Ratunek? Przejęliście Kadmeję? – Jeszcze nie – odparł Parmenion, otwierając drugie drzwi. Epaminondas nie spał, lecz był w jeszcze gorszym stanie niż towarzysz jego niedoli. Powieki tak mu spuchły, że oczy zmieniły się w szparki, cała twarz obrzmiała niemal nie do poznania. Młodzieniec pomógł mu wyjść na korytarz, ale Tebańczyk upadł na podłogę. Nogi mężczyzny nie mogły unieść jego ciężaru. W świetle pochodni Parmenion spojrzał na zdeformowane łydki przyjaciela: z pewnością bito je kijami. – Nie zdołasz się wspiąć na schody – ocenił młodzian. – Muszę was gdzieś ukryć. – Przeszukają całą twierdzę – wymamrotał Polisperchon. – Miejmy nadzieję, że nie – odparł oschle Parmenion. W przeciągu godziny młodzieniec ponownie samotnie przemierzał opuszczone ulice. Wspiął się na schody, dotarł na wały, przywiązał linę do marmurowego siedziska, po czym wdrapał się na mur. Ty tam! – krzyknął wartownik. – Stój! Parmenion przeskoczył wały i ześlizgnął się po linie. Dłonie mu płonęły. Ponad sobą dostrzegł strażnika, który dobiegł do liny i rąbał w nią mieczem. Lina oderwała się i poszybowała nad murem. Daleko w dole Parmenion znalazł oparcie dla rąk, zahaczając palcami o rozpadlinę. Udało mu się w ostatnim momencie przed odcięciem liny. Ostrożnie zszedł na ziemię i wrócił do namiotu Kalepiosa.

– No i? – spytał mówca. – Są bezpieczni – wyjaśnił zdławionym szeptem. O świcie wewnątrz cytadeli Arymanes siedział zgięty w pół, trzymając się kurczowo za brzuch. Nie pamiętał już, ile razy wymiotował podczas ostatniej nocy – stracił rachubę. Ostatnim razem już tylko żółć wypełniła stojącą u jego boku misę. Z ponad siedmiuset osiemdziesięciu mężczyzn, którymi dowodził, pięciuset było tak chorych, że nie mogli chodzić, reszta zaś kręciła się niczym żywe trupy – twarze mieli poszarzałe, oczy szkliste i pozbawione życia. Dowódca uświadomił sobie, że gdyby Tebańczycy zdecydowali się dzisiaj zaatakować, opanowaliby twierdzę w zaledwie kilka minut. Ktoś zastukał do drzwi i Arymanes starał się wstać, z trudem tłumiąc jęk. – Wejść – powiedział w końcu z wysiłkiem. Podczas mówienia drżał mu żołądek. W progu pojawił się młody oficer. Również wyglądał niezdrowo. – Przeszukaliśmy całą Kadmeję, panie. Więźniowie chyba uciekli. – To niemożliwe! – krzyknął Arymanes. – Epaminondas ledwie mógł chodzić, nie mówiąc o wspięciu się na mury. Zresztą, na wałach widziano tylko jednego mężczyznę. – Nie pozostało już ani jedno miejsce do przeszukania, panie – bronił się mężczyzna. Dowódca ponownie opadł na tapczan. Niewątpliwie bogowie go przeklęli. Planował publicznie ściąć dziś zdrajców w ramach przestrogi dla zgromadzonego pod murami tłumu. Niech tutejsi ludzie dowiedzą się, że Spartan nie sposób zastraszyć! Teraz zaś więźniowie wyparowali, a w razie ewentualnego ataku jego schorowany garnizon z pewnością nie był w stanie obronić fortu. Do pokoju wszedł drugi oficer. – Panie, Tebańczycy chcą przysłać radnego na rozmowy... Aby przedyskutować aktualną sytuację. Arymanes próbował się skupić, ale trudno myśleć logicznie, gdy jelita i żołądek szaleją. – Powiedz, że wyrażam zgodę – rozkazał, idąc chwiejnym krokiem do latryny. Kucnął nad otwartą rurą. Poczuł się trochę lepiej. Wrócił na tapczan i wyciągnął się na boku, podkurczywszy golenie. Nie chciał tego przydziału, nienawidził bowiem Teb za ich zepsucie, lecz jego ojciec twierdził, że zaszczytem jest rozkazywać spartańskiemu garnizonowi niezależnie od miejsca jego pobytu. Dowódca przeczesał szczupłą dłonią rzedniejące jasne włosy. Czego nie oddałby za wypicie pucharu zimnej, czystej wody. Niech bogowie wtrącą Tebańczyków żywcem do Hadesu i wrzucą w płomienie! Kilka minut później wrócił oficer. Wprowadził wysokiego młodego mężczyznę o ciemnych włosach i blisko osadzonych błękitnych oczach. Arymanes rozpoznał w nim biegacza

o pseudonimie Lew Macedonii, podobno półkrwi Spartanina. – Usiądź – wyszeptał. Młodzieniec zrobił krok do przodu, wyciągając przed siebie kamienny dzban. – Woda jest czysta – zapewnił. Arymanes wziął dzban i łapczywie wypił. – Dlaczego przysłali akurat ciebie? – spytał, trzymając kurczowo naczynie. – Z urodzenia jestem w połowie Spartaninem, panie, jak być może wiesz – odparł gładko Parmenion – choć mieszkam teraz w Tebach. Pomyśleli chyba, że można mi zaufać. – A można? Mężczyzna wzruszył ramionami. – Zadanie jest proste. Nie ma potrzeby nikogo oszukiwać. – Jakie są ich plany, człowieku? Czy zaatakują? – Nie wiem, panie. Ale zabili wszystkich prospartańskich członków rady. – Co kazali ci przekazać? – Obiecują, że ciebie i twoich ludzi odeskortują bezpiecznie na skraj miasta. Ustawią tam namioty ze świeżym jedzeniem. Będzie też medyk, który posiada antidotum na truciznę, którą zjedliście. – Truciznę? – szepnął Arymanes. – Mówisz o truciźnie? – Tak. To był oburzający czyn, zresztą typowy dla Tebańczyków – obruszył się fałszywie młodzieniec. – Działa powoli, lecz zabije was w przeciągu pięciu dni. Podejrzewam, że właśnie dlatego teraz was nie atakują. – Sądzisz, że można im wierzyć? Dlaczego nie mieliby nas zgładzić, gdy tylko... gdy my...? – Nie mógł się zmusić do wypowiedzenia słowa „poddamy się”. – Gdy tylko wyjdziemy – dodał ostatecznie. – Słyszeli – wyjaśnił Parmenion ściszonym głosem, przysuwając się do dowódcy – że Kleombrotos z wojskiem stoi na północ od Koryntu. Mógłby tu dotrzeć w trzy dni. Sądzę, że wolą was wypuścić, niż ryzykować, że na miasto szturm przypuści sam król. Arymanes jęknął i zgiął się w pół. W głowie kręciło mu się z bólu, a od mdłości aż się krztusił. Posłaniec podał mu pustą misę i przytrzymał ją, podczas gdy dowódca wymiotował. Arymanes wytarł usta grzbietem dłoni. – Dadzą nam antidotum? – Według mnie, Kalepiosowi można zaufać – odparł Parmenion uspokajająco. – Mimo wszystko nie ma hańby w opuszczeniu miasta. Przecież kiedyś wojska spartańskie poproszono, by stacjonowały tutaj, a teraz po prostu Teby zmieniły zdanie. I tyle. Polityka jest sprawą królów i radnych, żołnierze zaś po prostu wykonują rozkazy wydane przez możnych tego świata. Nie interesują się polityką.

– To prawda – zgodził się dowódca. – Co mam powiedzieć Tebańczykom? – Powiedz im, że się zgadzam. Trochę czasu zajmie nam usunięcie sztaby, potem natychmiast opuścimy miasto. – Przykro mi, panie, lecz nie zdołacie wyjść przez bramę. Podekscytowany tłum pozabijał je wielkimi gwoździami. Kalepios zasugerował zejście po linach. Będziecie się opuszczać po dwudziestu naraz. – Liny! – warknął wściekle Arymanes. – Chcesz, żebyśmy się spuszczali po linie? – Sam widzisz, panie, jak bardzo Tebańczycy się was boją – podbechtał jego dumę Parmenion. – Mieszkańcy Teb wiedzą, że mimo waszego osłabienia moglibyście zetrzeć ich na proch. Myślę, że tę propozycję należy odebrać jako swego rodzaju komplement. – Niech trafią w ognie Hadesu! No cóż, przekaż im moją zgodę. – Mądry wybór, panie. Na pewno nie zapomnisz go do końca życia. W dwie godziny później ostatni Spartanin opuścił Kadmeję. Parmenion poczekał, aż Norak i jego ludzie zdejmą sztaby i otworzą bramę. Pelopidas wbiegł na dziedziniec, wymachując podniesionymi pięściami. – Pokonaliśmy wroga! – wołał. Tłum wiwatował. Wojownik odwrócił się do Parmeniona i chwycił go za ramiona. – Teraz mi powiedz, gdzie ukryłeś naszych przyjaciół. – Czekają na nas w lochach. – Twierdziłeś, że ich uwolniłeś! – Nie, powiedziałem tylko, że są bezpieczni. Wiedziałem, że Spartanie przeszukają całą Kadmeję, lecz miałem nadzieję, że nie przyjdzie im do głowy tak dziwaczna kryjówka. Odprowadziłem obu do celi na drugim końcu korytarza. Weźcie ze sobą medyka, ponieważ Epaminondas jest straszliwie poturbowany. Kiedy Pelopidas wraz z tuzinem mężczyzn ruszył biegiem w stronę domu gubernatora, do młodzieńca zbliżył się Motak. – Co się stanie ze spartańskim dowódcą? – zapytał. – Stracą go – odparł Parmenion. – Później zaś wyślą przeciwko Tebom dodatkowe oddziały. Przed nami nadal sporo pracy. Tej nocy powietrze wypełniły dźwięki hulaszczej fety z okazji zwycięstwa. Spartanin nie świętował wraz z innymi. Chwiejnym krokiem poszedł do domu. Zdołał otworzyć bramę, przeszedł dziedziniec i zemdlał na progu andronitisu. Motak znalazł go tam we wczesnych godzinach rannych i zaniósł do głównej sypialni. Młodzieniec budził się z maligny trzykrotnie. Za trzecim razem dostrzegł nad sobą twarz medyka Horasa, który wbijał mu w ramię mały zagięty nożyk. Parmenion próbował wyrwać rękę, lecz Motak trzymał go mocno. Ponownie stracił przytomność.

Miał wiele snów, z których jeden stale powracał. Parmenion wspinał się w nim na kręte schody, szukając Derae. W pewnej chwili odwrócił się i dostrzegł, że stopnie za nim znikają. Pod sobą miał mroczną otchłań. Szedł dalej ku pomieszczeniu, w którym miała czekać ukochana. Nagle zatrzymał się. Przepaść rosła i Parmenion z przerażeniem zrozumiał, że wciąga ją ze sobą coraz wyżej. Jeśli otworzy drzwi do pokoju, otchłań pochłonie pomieszczenie. Nie wiedział, jak uratować swą miłość, więc odwrócił się i rzucił w przepaść. Spadł w ciemny dół... Motak usiadł przy łóżku i wpatrzył się z troską w bladą twarz swego nieprzytomnego pana. Wbrew radom medyka otworzył okiennice, by lepiej się przyjrzeć rysom Parmeniona. Mimo opalenizny młodzieniec miał zsiniałą twarz, podkrążone oczy i zapadnięte policzki. Kiedy Tebańczyk położył rękę na jego piersi, poczuł słabe trzepotanie serca. Podczas pierwszych dwóch dni Motaka niezbyt niepokoił długotrwały letarg Parmeniona. Codziennie pomagał medykowi Horasowi w upuszczaniu choremu krwi. Ufał Horasowi, który wyjaśnił, że operacja przejęcia Kadmei pozbawiła młodzieńca sił i teraz po prostu wypoczywa. Teraz wszakże, czwartego dnia, Motak przestał wierzyć w to wyjaśnienie. Jego pan był ciągle nieprzytomny i nie reagował na żadne bodźce. Służący zaczął się obawiać, że Parmenion już nigdy się nie obudzi. Napełnił puchar zimną wodą, podniósł głowę młodzieńca i przytrzymał naczynie przy jego wargach. Woda spłynęła z ust nieprzytomnego mężczyzny i Tebańczyk poddał się. Słysząc skrzypienie bramy, podszedł do drzwi. Horas wszedł do domu, wspiął się po schodach do sypialni i rozwinął zestaw nożyków. Motak popatrzył srogo na wysokiego, szczupłego medyka. Nie lubił lekarzy, choć zazdrościł im wiedzy. Wcześniej nie wierzył, że potrafi się kiedykolwiek przeciwstawić komuś tak wykształconemu i poważanemu, dziś jednak uznał, że za wszelką cenę musi ratować Parmeniona, więc przystąpił do medyka. – Odłóż nóż – polecił. – O co ci chodzi? – spytał Horas. – Twojemu panu trzeba upuścić krew. W przeciwnym razie umrze. – I tak umiera – oznajmił Motak. – Zostaw go. – Nonsens – odparł medyk. Podniósł chudą rękę i próbował odepchnąć służącego, jednak ten nie dał się zastraszyć. Twarz mu poczerwieniała. – Miałem żonę, panie medyku. Jej także codziennie upuszczano krew. Aż w końcu umarła. Nie pozwolę, by Parmenion za nią podążył. Twierdziłeś, że mój pan wypoczywa... że odzyskuje siły. Myliłeś się. Teraz możesz odejść. – Łypnął złowieszczo na dłoń lekarza, która ciągle spoczywała na jego piersi. Horas pospiesznie cofnął rękę, schował nożyk i zawinął zestaw. – Wtrącasz się w sprawy, których nie rozumiesz – oświadczył. – Pójdę do sędziów, a ci

wyślą straże, które siłą cię usuną z tego pokoju. Motak złapał mężczyznę za tunikę i przyciągnął go do siebie. Zielone oczy służącego błysnęły złowieszczo. Horas zbladł, gdy w nie zajrzał. – Wynoś się stąd. Jeśli uczynisz coś, co spowoduje śmierć Parmeniona, wyśledzę cię i wytnę ci serce. Zrozumiałeś? – Jesteś szalony – szepnął medyk. – Bynajmniej. Jestem tylko człowiekiem, który dotrzymuje obietnic. Teraz odejdź! – Motak pchnął Horasa ku drzwiom. Po wyjściu mężczyzny zasiadł na krześle obok łóżka. Nie miał pojęcia, co robić. Jego przerażenie rosło, a ręce coraz bardziej się trzęsły. Zaskoczony własną reakcją, spojrzał na twarz swego pana. Po raz pierwszy uświadomił sobie, jak bardzo kocha człowieka, któremu służy. „Dziwne”, pomyślał. W wielu kwestiach Parmenion stanowił dla niego zupełną tajemnicę, był osobliwie daleki, a jego myśli i marzenia – niemożliwe do odgadnięcia. Rzadko rozmawiali o sprawach głębokich, nigdy nie żartowali, nigdy też nie zwierzali się sobie z sekretnych tęsknot. Motak rozparł się na krześle i zapatrzył w okno. Przypomniał sobie pierwszą noc, gdy przyszedł do domu Epaminondasa. Wspomnienie śmierci Elei ukłuło go w serce piekącym bólem. Jego pan przesiedział z nim wówczas wiele godzin w milczeniu. Miał dla niego współczucie i łączył się z nim w cierpieniu. Nie potrzebowali słów... Trzy lata, które przesłużył u Parmeniona, były okresem nadzwyczaj szczęśliwym. Ten fakt stale go zaskakiwał. Motak wrócił myślami do zmarłej żony, lecz jej obraz nie spowodował już tak ostrej boleści. Przywołał w pamięci chwile ich wspólnego szczęścia. Skrzypienie bramy wyrwało go ze smutnych rozmyślań. Wstał i wyjął sztylet. Postanowił, że jeśli doktor przyprowadzi ze sobą żołnierzy, będzie walczył do upadłego. Dotrzyma obietnicy! Drzwi się otworzyły i stanął w nich Epaminondas. Twarz Tebańczyka była spuchnięta i posiniaczona, oczy podkrążone. Podszedł powoli do łóżka i spojrzał na nieprzytomnego Parmeniona. – Żadnej poprawy? – zapytał. Służący schował broń. – Nie. Jednak właśnie zakazałem medykowi dalszego upuszczania krwi. Zagroził, że pójdzie do sędziów. Epaminondas ciężko usadowił się na krześle. – Kalepios mówił, że Parmenion od dawna cierpi na straszliwe bóle głowy. – Faktycznie czasami miewał migreny – przyznał Motak – szczególnie po wyścigach. Ból bywał bardzo intensywny, niekiedy wprost otępiający. Miesiąc temu mój pan wyznał mi, że ataki się nasilają. Wojownik pokiwał głową.

– Dostałem list ze Sparty od jego przyjaciela imieniem Ksenofont. Był mentorem Parmeniona przez szereg lat i świadkiem pierwszego ataku. Medyk, który się zajmował wtedy młodzieńcem, podejrzewał obecność jakiejś narośli w czaszce chorego. Mam nadzieję, że nie umrze! Wiele mu zawdzięczam i pragnę mu serdecznie podziękować. Musi przeżyć! – Nie umrze – zapewnił go Motak. Epaminondas milczał przez pewien czas, potem podniósł oczy na służącego. – Myliłem się co do ciebie, mój przyjacielu – przyznał się. – W tej chwili nie ma to znaczenia. Znasz, panie, kogoś, kto mógłby mu pomóc? Wojownik wstał. – Jest taki uzdrowiciel, zielarz imieniem Argonas. W ubiegłym roku Cech Medyków chciał go wypędzić z miasta. Okrzyknęli go oszustem. Jednak jeden z moich przyjaciół przysięga, że Argonas uratował mu życie. Słyszałem też, że przywrócił wzrok mężczyźnie oślepłemu na prawe oko. Przyślę go tu dziś wieczorem. – Słyszałem o tym człowieku – wtrącił Motak. – Podobno pobiera ogromne opłaty. Jest tłusty i zamożny, a swoich służących traktuje gorzej niż niewolników. – Nie twierdziłem, że jest miłym kompanem do biesiady. Bądźmy wszakże szczerzy, Motaku. Parmenion umiera. Nie sądzę, by przetrwał kolejną noc. A o opłaty się nie kłopocz. Zapłacę, ile będzie trzeba. Przynajmniej tyle mogę dla niego zrobić... Całe Teby są mu dłużne więcej, niż są w stanie zapłacić. Służący zaśmiał się z goryczą. – Tak, tylko jakoś nie zauważyłem, by Kalepios czy Pelopidas przyszli mojego pana odwiedzić – oświadczył cierpko. Kalepios posłuchał ostatniej rady Parmeniona – odparł wojownik. – pojechał do Aten szukać pomocy na wypadek zemsty Spartan, Pelopidas zaś intensywnie ćwiczy hoplitów, próbując pospiesznie zbudować armię przeciw ewentualnemu odwetowi Kleombrotosa. Przyślę Argonasa jak najszybciej. Jeszcze jedno, Motaku. Koniecznie coś zjedz i odpocznij. Jeśli zasłabniesz, nijak nie pomożesz swemu panu. – Jestem silny jak wół. Chociaż... masz rację. Prześpię się trochę. Zanim Argonas przybył do małego domu Parmeniona, zapadł zmierzch. Motak spał na dziedzińcu. Gdy się zbudził, zobaczył nad sobą ogromną postać opatuloną w czerwono–żółty płaszcz. Olbrzym pochylał się nad nim. – No, kamracie, gdzie ten umierający? – zahuczał Argonas tubalnym głosem, który wydawał się wychodzić głęboko z wnętrza jego potężnej piersi. Służący wstał. – W sypialni na górze. Poprowadzę cię. – Najpierw muszę coś zjeść – oświadczył Argonas. – Przynieś mi nieco chleba i sera. Jestem

okrutnie głodny. – Zasiadł przy stoliku na dziedzińcu. Przez chwilę Motak stał nieruchomo i patrzył na tłuściocha pożerającego kawałki wielkiego bochna, sera i suszonego mięsa. Jego posiłek zapewniłby całodzienne wyżywienie pięcioosobowej rodzinie. Zielarz pochłaniał jedzenie ogromnymi kęsami, niemal nie żując. W końcu Argonasowi się odbiło i odchylił się na krześle, strzepując okruszki z połyskującej czarnej brody. – A teraz daj trochę wina – rozkazał. Motak nalał puchar i przesunął po stole. Kiedy tłuścioch sięgnął po naczynie, otaczając nóżkę pękatymi paluchami, służący spostrzegł na niemal każdym z nich złoty pierścień z ogromnym klejnotem. Medyk osuszył wino jednym haustem, po czym niezdarnie podniósł się z siedzenia. – No! – oświadczył. – Jestem gotów. Podążył za Motakiem do sypialni, tam stanął obok łóżka i przyjrzał się Parmenionowi w świetle latarni. Służący został w progu i obserwował. Na szczęście Argonas nie przyniósł ze sobą noża. Pochylił się nad łóżkiem i dotknął czoła młodzieńca. Gdy jego palce przesuwały się po rozpalonej skórze, zielarz krzyknął i cofnął się. – Co się stało? – spytał zaniepokojony Motak. Argonas początkowo nie odpowiedział, patrzył tylko na umierającego młodzieńca zmrużonymi oczyma. – Jeśli przeżyje, zmieni świat – wyszeptał. – Doprowadzi do ruiny imperia, spowoduje upadek całych narodów. Może lepiej, by umarł. – O co chodzi? Mów głośniej, człowieku, nie rozumiem cię! – zawołał Motak, podchodząc do uzdrowiciela. – Nie, nie, nic. Podczas mojego badania milcz. – Przez szereg minut tłuścioch nie odzywał się, przesuwając palcami po czaszce Parmeniona. Później opuścił pokój. Motak podążył za nim na dziedziniec. – To narośl – wyjaśnił Argonas. – W samym środku głowy. – Skąd możesz wiedzieć, co się znajduje wewnątrz czaszki? – Na tym polega mój talent – odparł zielarz, siadając przy stole i napełniając sobie puchar. – Wszedłem do jego głowy i znalazłem tam narośl. – Zatem on umrze? – jęknął służący. – Nie możemy mieć całkowitej pewności, lecz jest to niezwykle prawdopodobne. Przyniosłem ze sobą pewien środek, który zapobiega rozrastaniu się guza. To wyciąg z rośliny zwanej sylfium. Twój pan będzie musiał do końca życia pić codziennie napar z tego zioła, ponieważ narośl sama nie zniknie. Jest jednak coś jeszcze, lecz tego nie mogę mu dostarczyć. – Cóż to takiego? – Motak spytał niecierpliwie tłuściocha. – Kiedy... podróżujesz... wewnątrz głowy człowieka, dostrzegasz wiele rzeczy. Wyczuwasz nadzieje danego człowieka, poznajesz jego marzenia, cierpisz jego męczarnie. Twój pan kochał

kiedyś kobietę imieniem Derae. Niestety, zabrano mu ją. Obwinia siebie o jej stratę, czuje się bez niej wewnętrznie pusty i żyje tylko nieustanną myślą o zemście. Tego rodzaju nadziei nie można żywić przez długi czas, zemsta bowiem jest dzieckiem ciemności, a w ciemności trudno znaleźć coś krzepiącego. – Nie potrafisz mówić jaśniej, medyku? – warknął Motak. – Powiedz mi po prostu, co mogę dla niego zrobić. – Obawiam się, że niewiele, może nic. Ten młodzieniec potrzebuje Derae... A mieć jej nie może. Istnieje jednak nieznaczna szansa, że napar się sprawdzi. Ponieważ Epaminondas mi zapłacił, przygotuję pierwszą porcję. Obserwuj mnie uważnie i pamiętaj, że zbyt duża dawka sylfium może zabić, zaś zbyt mała nie powstrzyma rozrostu nowotworu. Może pomóc, choć nie sądzę, by twój pan przeżył bez swojej damy. – Jeśli jesteś, jak twierdzisz, mistykiem – zadrwił Motak – przemów do niego i przywołaj go z powrotem. Tłuścioch potrząsnął głową. – Próbowałem – oświadczył cicho. – Niestety, ów młodzieniec przebywa w świecie stworzonym przez niego samego, miejscu mrocznym i przerażającym. Walczy tam z demonami i innymi okropnymi stworami. Nie jest w stanie mnie usłyszeć... Albo nie chce. – Te stwory, o których mówisz... Czy mogą go zabić? – Najprawdopodobniej tak. Widzisz, mój rudobrody przyjacielu, to demony, które sam powołał do życia. Innymi słowy, Parmenion walczy z mroczną stroną własnej duszy. Gdy ciachnął mieczem Leonidasa i przeciął gardło wielkiego jak mężczyzna łuskowatego nietoperza ze skórzastymi czarnymi skrzydłami, otaczająca go otchłań zawirowała. Stworzenie bluznęło krwią, która zalała młodzieńca niczym oliwa z latarni. Śliska rękojeść miecza była trudna do utrzymania. Parmenion cofnął się wyżej na niskie wzgórze. Rozmaite stwory latały wokół niego, trzymając się z dala od lśniącego ostrza. Przepaść wirowała u stóp młodziana, połykając ziemię. Popatrzył w dół. Daleko pod sobą dostrzegł płonące ognie i wydało mu się, że słyszy krzyki udręczonych dusz. Był śmiertelnie zmęczony, a głowa pękała mu z bólu. Za sobą usłyszał trzepotanie skrzydeł. Odwrócił się i pchnął mieczem, który wbił się głęboko w futrzasty brzuch. Niestety, stworzenie zdążyło dopaść jego ramienia i wydarło mu ostrymi zębami kawał ciała. Parmenion rzucił się w tył, wyrywając miecz, po czym zamachnął się i odrąbał demonowi głowę. Pustka pochłonęła ląd pod jego nogami i młodzieniec poślizgnął się na jej krawędzi. Przetoczył się na brzuch, wstał i pobiegł ku grzbietowi wzgórza. Świat wokół niego przypominał rozszalałe morze, otchłań kusiła i nieubłaganie się zbliżała.

Ponad nim krążyły ogromne nietoperze. Nagle usłyszał jakiś głos. – Kocham cię – powiedziała, a wtedy z ciemnego nieba spłynęło światło i ułożyło się w most do nieba. Motak stał przed świątynią i czekał na kobietę. Było u niej dwóch „wiernych”, wiedział więc, że oczekiwanie trochę potrwa. W pobliżu znajdowała się fontanna. Usiadł przy niej i wpatrywał się w światło gwiazd odbite w wodzie. W końcu mężczyźni wyszli. Tebańczyk wszedł do świątyni, skręcił w lewo i dotarł do korytarza z pokojami wynajmowanymi przez kapłanki. Zastukał do drzwi najdalszej komnaty. – Poczekaj chwilę – odezwał się znużony głos, potem drzwi się otworzyły. Rudowłosa błysnęła zmęczonym uśmiechem. – Witaj – powiedziała. – Miałam nadzieję, że wreszcie odwiedzi mnie prawdziwy mężczyzna. – Nie pragnę twojego ciała – odparł, odsuwając się od kobiety. – Chcę cię wynająć. – Sam sobie zaprzeczasz – oświadczyła. Fałszywy uśmieszek zbladł. – Wcale nie – odparował, siadając na szerokim łóżku i starając się zignorować zapach dochodzący z poplamionej pościeli. – Mój przyjaciel jest umierający... – Nie prześpię się z nikim chorym – odrzekła oschle. – Nie jest chory i nie musisz z nim spać. – Motak szybko wyjaśnił kapłance naturę schorzenia Parmeniona i diagnozę Argonasa. – I czego się po mnie spodziewasz? – spytała. – Nie jestem uzdrowicielką. – Mój pan bywał u ciebie co tydzień, czasami częściej. Może widziałaś go również w gimnazjonie. Nazywa się Parmenion, choć biega pod imieniem Lwa Macedonii. – Znam go – przyznała. – Nigdy się do mnie nie odzywa, nawet się nie wita. Wchodzi, wręcza mi pieniądze, robi swoje i wychodzi. Co mogłabym dla niego zrobić? – Nie wiem – zafrasował się służący. – Myślałem, że może cię lubi. Roześmiała się. – Chyba powinieneś o nim zapomnieć – szepnęła. Podeszła i usiadła obok niego, kładąc rękę na jego udzie. – Mięśnie masz napięte i po twoich oczach widzę, że jesteś wyczerpany. Sam potrzebujesz moich usług. – Przesunęła rękę wyżej, lecz Motak chwycił ją za nadgarstek. – Zapomnij, kobieto. Jesteś moim jedynym planem, nie mam innego. Wynajmę cię i zapłacę. Zrobisz to, o co cię proszę? – Ciągle mi nie powiedziałeś, czego żądasz – zauważyła. Zajrzał w jej podmalowane oczy i zrobił głęboki wdech. – Chcę, byś zmyła grafit i ochrę ze swojej twarzy. Potem masz się wykąpać. Wtedy

pójdziemy do domu Parmeniona. – Zapłacisz dwadzieścia drachm – oznajmiła, wyciągając rękę. Sięgnął do sakiewki i odliczył dziesięć drachm. – Reszta po wykonaniu zadania – rzucił. Motak i kapłanka weszli do domu mniej więcej w godzinę później. Księżyc stał już wysoko ponad miastem. Dziewczyna miała teraz na sobie długi do kostek, prosty biały chiton, na ramionach zaś błękitną chlamidę. Bez makijażu jej twarz wydała się Motakowi prawie ładna. Poprowadził kapłankę do sypialni i chwycił ją za rękę. – Postaraj się, kobieto – szepnął – ponieważ ten mężczyzna wiele dla mnie znaczy. – Na imię mam Tetyda – powiedziała. – Zamiast „kobietą” nazywaj mnie Tetydą. – Jak sobie życzysz, Tetydo. Gdy zamknął za sobą drzwi, kapłanka podeszła do łóżka i odpięła brosze. Jej chiton i chlamida zsunęły się na podłogę. Odgarnęła pościel i położyła się obok nieprzytomnego. Jego ciało było zimne. Sprawdziła mu puls, dotykając tętnicy. Tętno było wyczuwalne, lecz nierówne i słabe. Przytuliła się do mężczyzny, przełożyła prawą nogę przez jego uda i pogłaskała jego pierś. Poczuła, jak rozgrzewa się po wpływem ciepłego dotyku, lecz nadal się nie poruszył. Musnęła wargami jego policzek i przesunęła rękę w dół, pieszcząc jego skórę. Otoczyła palcami penisa, ale mężczyzna nie zareagował. Pocałowała go lekko w usta i polizała. Niewiele więcej mogła zrobić. Była znużona po długim dniu i najchętniej ubrałaby się już i zażądała pozostałych dziesięciu drachm. Jeszcze raz spojrzała wszakże na bladą, wymizerowaną twarz, jastrzębi nos i zapadnięte oczy. Co powiedział służący? Że Parmenion utracił swą miłość i nie potrafił o niej zapomnieć? „Ty głupcze”, pomyślała. Wszyscy cierpimy z powodu utraconych miłości. Jednak... uczymy się zapominać, uczymy się ignorować ból. Co jeszcze mogła zrobić? Położyła głowę na poduszce i przysunęła usta do ucha młodzieńca. – Kocham cię – wyszeptała. Żadnej reakcji, aż nagle mężczyzna westchnął. Cicho, prawie niesłyszalnie. Tetyda naprężyła się i zaczęła ocierać swoim ciałem o jego. Jej palce gładziły wewnętrzną stronę ud i lędźwie chorego. – Kocham cię – powtórzyła głośniej. Parmenion jęknął, kapłanka zaś poczuła, że jego penis nabrzmiewa w jej rękach. – Chodź do mnie – zawołała. – Chodź do... Derae. Wszystkie jego mięśnie nagle się napięły. – Derae? – Jestem tu – szepnęła. Przeturlał się na bok, wyciągnął do niej ramiona i pocałował ją z namiętnością, której Tetyda nie doświadczyła od długiego czasu. Podnieciła się. Jego ręce wędrowały po jej ciele. Szukały, badały, dotykały. Popatrzyła mu w oczy: były otwarte, lecz niewidzące i płynęły z nich łzy. – Tęskniłem za tobą – oświadczył. – Czułem, jakby wydarli ze mnie serce.

Pociągnęła go ku sobie, a gdy położył się na niej, otoczyła nogami jego biodra i wprowadziła w siebie. Parmenion wślizgnął się w nią i zatrzymał. Nie był gwałtowny ani brutalny. Pochylił się i pocałował ją delikatnie. Poczuła na wargach jego język; był niczym dotknięcie wilgotnego jedwabiu. Potem zaczął się poruszać. Powoli, rytmicznie. Tetyda straciła poczucie mijającego czasu i wbrew niej samej ogarnęło ją ogromne podniecenie, znajome niczym dawno utracony przyjaciel. Pot zrosił ich ciała. Młodzieniec już niemal szczytował, lecz ponownie się wycofał i ześlizgnął z dziewczyny. Poczuła jego wargi na swoich piersiach, potem na brzuchu, ręce przesuwały się po jej udach, aż nagle miękki, ciepły język wsunął się w nią i penetrował jej wnętrze. Wygięła plecy w łuk i zamknęła lubieżnie oczy. Zaczęła drżeć i jęczeć. Sięgnęła dłońmi w dół i przytrzymała głowę mężczyzny. Jej ciałem wstrząsnął orgazm w postaci serii intensywnych, prawie bolesnych spazmów. Opadła na łóżko. Nakryło ją ciepłe ciało Parmeniona, który znów poruszał się na niej. Jego usta dotknęły jej ust, ich języki splotły się, potem młodzieniec ponownie w nią wszedł. Choć wydało jej się to nieprawdopodobne, Tetyda poczuła nadchodzący drugi orgazm i wbiła się paznokciami w plecy Parmeniona. Miał nienaturalnie napięte mięśnie, wbijał się w nią z coraz większą namiętnością. Spazmy kobiety stały się jeszcze intensywniejsze niż poprzednio. Krzyczała z rozkoszy, nie zdając sobie nawet z tego sprawy. Poczuła wewnątrz ciepło wytrysku, po czym Parmenion opadł na nią bezwładnie. Długą chwilę trwała nieruchomo. Gdy ciało śpiącego mężczyzny zaczęło jej ciążyć, łagodnie przewróciła go na plecy. Parmenion miał zamknięte oczy. Kapłance przemknęło przez głowę ponure podejrzenie, czy aby młodzieniec nie umarł, lecz na szczęście oddychał regularnie. Wyczuła na jego szyi silnie i miarowo bijące tętno. Jeszcze kilka minut leżała obok Parmeniona, potem cicho podniosła się z łóżka. Ubrała się i wróciła na dziedziniec, gdzie siedział Motak z pucharem wina w ręku. – Napijesz się? – spytał, nie podnosząc wzroku. – Tak – wyszeptała. Nalała sobie alkoholu do pucharu i usiadła obok Tebańczyka. – Chyba będzie żył – oświadczyła z wymuszonym uśmiechem. – Odgadłem to po hałasie – bąknął. – Sądził, że jestem Derae – wyjaśniła. – Chciałabym nią być. – Ale nie jesteś – odpalił szorstko. Podniósł się i rzucił na stół przed nią dziesięć drachm. Zgarnęła pieniądze i przyjrzała się służącemu. – Zrobiłam, czego chciałeś. Dlaczego się na mnie gniewasz? – Sam nie wiem – skłamał Motak i, zmuszając się do uprzejmości, dodał: – W każdym razie, dziękuję za wszystko. Sądzę, że powinnaś już iść. Otworzył przed nią bramę, po czym wrócił do stolika. Wypił szybko puchar wina i napełnił ponownie. Potem jeszcze raz. Alkohol nie pomagał. Oczyma wyobraźni mężczyzna nadal widział przed sobą Eleę.

Świątynia, Azja Mniejsza 379 roku p.n.e. Młodziutka kapłanka wpatrywała się w otwartą bramę i ciągnące się za nią bujne zielone pola. Jej wzrok przyciągnęły róże obrastające wejście. Czerwone i białe kwiaty wypełniały powietrze odurzającym zapachem. „Tym razem ucieknę – powiedziała sobie Derae. – Tym razem skoncentruję się, jak nigdy przedtem”. Uspokoiwszy się, ruszyła powoli przed siebie, całkowicie skupiona na tej jednej jedynej myśli. Wiedziała, że musi przejść bramę i wyjść w pole. Stawiała ostrożnie gołe stopy po brukowanej ścieżce. Po obu stronach otaczały ją róże, piękne kwiaty w kolorach żółtym i różowym. „Nie myśl o kwiatach! – narzuciła sobie. – Myśl o bramie! Skoncentruj się na bramie”. Zrobiła kolejny krok. Wysoko w górze latały ptaki. Podniosła wzrok i przyjrzała im się. Wspaniałe orły. Fruwały grupami, zataczając wielkie koła i szybując na prądach cieplnych. W ich locie było tyleż majestatycznego wdzięku. Dziewczyna wróciła spojrzeniem do róż pod bramą. Unikając kolców, ułamała jeden kwiat i przyłożyła do nosa. Rozejrzała się po ogrodzie i dostrzegła starca, który opiekował się roślinami. Znużonym krokiem ruszył w jej kierunku. – Ta już prawie zwiędła – zauważył, wskazując różę. – Wybierz kwiat, który jeszcze się nie otworzył. Jeśli wstawisz go do wody, napełni twój pokój pięknym zapachem. – Dziękuję ci, Nazo – odrzekła, gdy ściął dla niej dwa kwiaty i włożył jej w dłoń. Wróciła ścieżką do świątyni. W progu zawahała się. Nagle przypomniała sobie, co miała zrobić, i pojedyncza łza przedarła się przez jej zamknięte powieki i spłynęła na policzek. Przez bramę nie sposób było uciec. Podobnie... dziewczyna nie mogła uciec przez okno swojego pokoju. Była w stanie wychylić się i cieszyć blaskiem słońca lub oglądać dalekie góry, jednak gdy tylko próbowała wyskoczyć, nagle znajdowała się ponownie na łóżku. Siedziała na nim, nie mając najmniejszego pojęcia, jak się na nim znalazła, a w głowie miała pustkę. Tak się działo już od trzech lat, trzech samotnych, przygnębiających lat. Pamiętała pierwszy dzień pobytu tutaj. Otworzyła wtedy oczy i zobaczyła starą kobietę, która siedziała przy jej łóżku. – Jak się czujesz, dziecko? – spytała. – Dobrze – odparła. – Kim jesteś? – Nazywam się Tamis. Będę cię uczyć. Derae usiadła wówczas, przypominając sobie statek i związane za plecami ręce, mężczyzn... Podnieśli ją i wyrzucili za burtę. Szokujące zetknięcie z taflą zimnej wody! Rozpaczliwie walczyła, by uwolnić się z więzów. Przykrywały ją fale... Następne wspomnienia były dziwne –

coś poderwało ją wysoko w nocne niebo i poniosło ku jaskrawemu światłu. – Czego mnie będziesz uczyć? – Tajemnic – odrzekła kobieta, dotykając jej czoła. Potem Derae ponownie zasnęła. Łączące się z bramą zaklęcie odkryła już trzeciego dnia. Weszła wtedy sama do ogrodu, zbliżyła się do bramy, aby popatrzeć na wyrzeźbione w wiekowym kamieniu runy i znalazła się z powrotem w świątyni z białymi kolumnami. Spróbowała jeszcze dwa razy, zanim otrzymała wyjaśnienie od Tamis. – Nie możesz stąd odejść, moja droga. Jesteś teraz kapłanką, dziedziczką Kasandry. – Nie rozumiem. Nic z tego nie rozumiem – jęknęła Derae. – Zostałaś ofiarowana. Legenda głosi, że każda dziewczyna, której uda się przeżyć ofiarowanie i dotrzeć do świątyni, staje się kapłanką i pełni tę funkcję do dnia, aż pojawi się następna szczęśliwie ocalona ofiara. Czyżbyś o tym nie wiedziała? – Tak, tak, ale... Przecież związali mi ręce. Nie pamiętam, jak tu trafiłam. – To nieważne, skoro jesteś ze mną – zauważyła Tamis. – A zatem będę cię uczyć. Dzień po dniu stara kapłanka odkrywała przed Derae kolejne Tajemnice, lecz dziewczyna nadal niczego nie pojmowała. Nie potrafiła uwolnić swego umysłu z okowów ciała i wznieść swego ducha ku niebu, nie była też w stanie wejść w trans uzdrowicielki. Przewyższały ją nawet tak proste zadania, jak ożywienie zwiędłej róży. Póki co, żadna nie wypuściła też świeżych pąków. Pod koniec pierwszego roku Tamis zabrała swą uczennicę do małego gabinetu na tyłach świątyni. – Sporo myślałam o twoim braku talentu – zagaiła – i szczegółowo zbadałam legendarne przekazy w poszukiwaniu przyczyn tej niemocy. Oddałaś swój dar dawno temu: wtedy, gdy pozwoliłaś, by tknął cię mężczyzna. Z tego właśnie powodu magiczne siły tkwią teraz w najgłębszym zakamarku twojej duszy. Jeśli pragniesz je stamtąd wydobyć, musisz złożyć mały dar. – Nie chcę być kapłanką – zaprotestowała Derae. – Nie posiadam żadnych umiejętności. Pozwól mi po prostu odejść! Jednak Tamis ciągnęła, jakby w ogóle nie słyszała jej prośby. Następne słowa starej wieszczki zraniły Derae niczym dźgnięcie ostrego sztyletu. – Obserwowałam cię, gdy uzdrowiłaś Hermiasa, którego czaszkę wręcz zmiażdżono! Uświadomiłam sobie owego dnia, że zostałaś wybrana i podążysz za mną. Możesz to jednak osiągnąć, tylko wyrzekając się pewnego niepotrzebnego drobiazgu. Wiesz, o czym mówię, dlaczego zatem z uporem mi się przeciwstawiasz? – Nie zrobię tego! – zagrzmiała dziewczyna. – Nigdy! Nigdy ci nie oddam moich oczu! Czarodziejka wzruszyła ramionami i cierpliwie kontynuowała lekcje. W trzecim roku Derae

nadal wykazywała zaledwie niewielkie zdolności. W ogrodzie potrafiła skłonić wróble, by przyleciały do jej ręki, a raz uleczyła rozcięcie na ramieniu Nazy – położyła palce na ranie i zakleiła ją; nawet nie została blizna. Nocami młoda kapłanka ciągle marzyła o ucieczce. Śniła, że wbiega na wzgórza, ukrywa się w widocznych daleko na horyzoncie lasach, a następnie w jakiś sposób odnajduje drogę powrotną do Sparty. I do Parmeniona. ,Jednakże nie nastąpi to dzisiaj”, uprzytomniła sobie, patrząc w otwartą bramę i leżące za nią pola. Powoli weszła między kolumny świątyni i dotarła do otwartego ołtarza, gdzie położyła otrzymane od Nazy róże. – Kiedy się wreszcie pogodzisz ze swoim losem, dziecko? – spytała Tamis. Dziewczyna rozejrzała się. – Nie wiedziałam, że wróciłaś. Stara kobieta zbliżyła się do Derae i położyła rękę na jej ramieniu. – Nie da się zmienić przeznaczenia. Spróbuj zaakceptować tę oczywistą prawdę: jesteś wybranką! – Nie chcę nią być! – krzyknęła Derae, strząsając rękę Tamis. – Nigdy tego nie pragnęłam! – Sądzisz, że ja chciałam, by bogowie mnie wybrali? Nasze chęci nie mają nic wspólnego z darem. Masz go w sobie albo nie. – No cóż, nie mam go. Nie wygłaszam proroctw i nie mam żadnych wizji. Wieszczka wzięła dziewczynę pod ramię i poprowadziła ją z powrotem do ogrodu. Usiadły obok otoczonej białym murkiem sadzawki. – Są na świecie mężczyźni i kobiety, którzy dzisiaj umrą – podjęła starucha cicho. – Nie chcą umierać. Zostawią nie dokończone sprawy, a także dzieci, mężów lub żony. Nie mają wyboru... Tak jak ty go nie masz. Czas Boga Mroku zbliża się szybko, moja droga. I ja kiedyś umrę. Ktoś musi podążyć moją ścieżką. Ktoś wyposażony w odwagę i duchową moc. Ktoś, kto przywiązuje wagę do losów tego świata. Od dawno wiem, że chodzi o ciebie. – Jesteś głucha, Tamis? Nie posiadam wystarczających umiejętności! – Posiadasz, posiadasz, choć stłumione, głęboko ukryte. Odnajdziesz je, kiedy przekażesz dar Panu Wszechrzeczy, kiedy oddasz mu swój wzrok. – Nie! – krzyknęła dziewczyna. – Nie możesz mnie zmusić do takiego wyrzeczenia! Nie zrobię tego! – Nikt cię nie zamierza zmuszać. Przymus zniweczyłby wszystko, nad czym pracowałam. Decyzja musi wyjść od ciebie. – A jeśli się nie zdecyduję? – Nie mam pojęcia, dziecko. Naprawdę żałuję, lecz nie wiem. – Przecież potrafisz widzieć przyszłość. Jesteś czarodziejką.

Tamis uśmiechnęła się, potem pochyliła do przodu, złożyła dłonie w miseczkę, zaczerpnęła w nie wody z sadzawki i napiła się. – Życie nie jest takie proste. Istnieje szereg różnych przyszłości. Żywot jednej osoby przypomina wielkie drzewo: każdy konar, każda gałązka, każdy liść to możliwa przyszłość. Przed wieloma laty patrzyłam na moje kolejne śmierci. Wyśledzenie setek zajęło mi cały rok, a na jego końcu odkryłam, że pozostały tysiące innych. Teraz mój kres jest bliski. Znam dzień swojej śmierci. I tak, zgadza się, potrafię zobaczyć przyszłość. Jeśli chodzi o ciebie, widziałam wiele możliwych jutr – w jednym podjęłaś wyzwanie, w innym odrzuciłaś je, w jednym zwyciężałaś, w drugim przegrałaś. Ale które się spełni? – Czy będę mogła rozmawiać z bogami? – spytała młoda kapłanka. Tamis milczała przez chwilę, potem westchnęła. – Jestem cierpliwa, Derae, wszakże czas jest dla mnie coraz bardziej cenny. Czekałam trzy lata, aż zrozumiesz, że nie masz odwrotu. Teraz pora na inny sposób. Mogę się mylić, lecz powiem ci prawdę... całą prawdę, choć będzie bolesna. Po pierwsze, bogowie nie istnieją, nie tacy, jakich sobie wyobrażasz. Znamy ich imiona – Zeus, Apollo, Afrodyta – ale wszyscy oni żyli kiedyś jako zwyczajni ludzie, zwyczajni mężczyźni czy podobne do mnie zwyczajne kobiety. Nie oznacza to jednak, że wcale nie ma Bogów. Ponieważ za wieloma mitami kryją się siły Światła i Ciemności, Miłości i Chaosu. – A której mocy ty służysz? – spytała młoda kapłanka. Tamis zachichotała. – Nie staraj się mnie zirytować, dziewczyno! Gdybym służyła Duchowi Chaosu, odebrałabym siłą twój dar! – A jednak przetrzymujesz mnie tutaj. Nie jestem wolna, nie mogę stąd odejść. – Jak ci powiedziałam, nic w życiu nie jest proste. Ale trzymam cię tutaj nie z nienawiści, a z miłości. Widzisz, moja droga, nie możesz opuścić tego miejsca... Zostaniesz tu na zawsze. I fakt ten nie ma nic wspólnego ze mną. – Kto jest w takim razie moim strażnikiem? Kto mnie tu więzi? – spytała Derae. – Twoja śmierć – odparła Tamis. – Co to znaczy? – spytała kapłanka, nagle przerażona. – Przykro mi, dziewczyno, lecz umarłaś niedługo po tym, jak tamci mężczyźni wyrzucili cię za burtę. Znalazłam twoje ciało przy skałach, przyniosłam cię tutaj i przywróciłam do duchowego życia. Dlatego nie możesz odejść. – Kłamiesz! To łgarstwo! Przyznaj się! Wieszczka wzięła kapłankę za rękę. – Jeśli opuścisz tę świątynię, twoje ciało zgnije w przeciągu kilku sekund, zacznie odpadać płatami, zepsuje się i napełni robakami. Twoje kości spoczną na trawie nie dalej niż dziesięć

kroków od bramy. – Nie wierzę ci! Trzymasz mnie tu siłą! To jakaś sztuczka! – Cofnij się myślą do tego dnia, gdy miałaś związane ręce. Nie pamiętasz? Płuca napełniały ci się słoną wodą, słabłaś coraz bardziej, aż utonęłaś. – Przestań! – krzyknęła Derae, ukrywając twarz w dłoniach. – Proszę, przestań. – Nie zamierzam cię przepraszać, ponieważ przywracając życie tobie, musiałam poświęcić wiele lat mego własnego i mnóstwo swojej duchowej mocy. Naza pomógł mi cię tu przynieść. Jeśli mi nie wierzysz, porozmawiaj z nim. – Na słodką Herę, dlaczego mi to powiedziałaś? Żyłam tu przez trzy lata, czekając, aż Parmenion po mnie przyjdzie. Modliłam się i miałam nadzieję. W jednej chwili pozbawiłaś mnie wszystkich złudzeń. – Więc mi wierzysz? – Żałuję, lecz tak – odparła Derae. – Nigdy już nie zobaczę Parmeniona. Dlaczego nie pozwoliłaś mi umrzeć? – Zobaczysz go – odparowała Tamis. – Właśnie on jest powodem, dla którego cię uratowałam. Kiedy poznasz wszystkie Tajemnice, twoja dusza uwolni się i poleci gdzieś w świat... W przeszłość lub w jedną z możliwych przyszłości. Lecz zanim nauczysz się wszystkich sekretów, minie sporo czasu... może lata. – Co znaczą lata dla kogoś, kto nie żyje? – Póki mieszkasz w tej świątyni, żyjesz. Będziesz się starzała w takim tempie, jak wszyscy inni ludzie, aż w końcu twoje ciało zmarnieje, dusza zaś uleci swobodnie. Kiedy to się stanie, będę na ciebie czekała. Pokażę ci raj. Derae wstała i pochyliła się nad sadzawką, patrząc na swoje odbicie. Szukała czerwonych i złotych błysków we włosach i zdrowych rumieńców na policzkach. Po sekundzie odwróciła wzrok. Więc dlaczego mnie wybrałaś? – Ponieważ kochasz Parmeniona. – Nie rozumiem. – Widzisz, Derae, nadchodzi Bóg Mroku. Nie przyjdzie dziś ani w tym roku, lecz wkrótce. Urodzi się w ludzkim ciele i wyrośnie na mężczyznę. U jego stóp legnie cały świat i zapanuje chaos. Popłyną rzeki krwi, stosy martwych zapełnią miasta i wsie. Trzeba go powstrzymać! – I Parmenion potrafi go zniszczyć? – To pytanie dręczy również mnie, Derae. Dlatego też potrzebuję twojej pomocy. Kiedy po raz pierwszy dostrzegłam cień Boga Mroku, modliłam się do Źródła o wskazanie sposobu pokonania go. Zobaczyłam wtedy Parmeniona i usłyszałam, jak jego imię odbijało się po niebiosach. Uznałam, że Parmenion ma pełnić funkcję miecza, który porazi Ducha Chaosu.

Jednak od tej pory wiem także, że twój kawaler związany jest z Bogiem Mroku, co nie pozostanie bez wpływu na niego. Podążam ścieżkami przyszłości i widziałam niejedno. Parmenion jest Śmiercią Narodów. Zmieni świat! – Nie potrafię uwierzyć w to, co o nim mówisz – zaprotestowała gwałtownie Derae. – To szlachetny i dobry człowiek. – W pewnym sensie, tak, niewątpliwie. Lecz od czasu twojego... odkąd go opuściłaś... wypełnił się goryczą i nienawiścią. A takie uczucia służą Duchowi Chaosu. Gdybym była tego całkowicie pewna, doprowadziłabym do jego śmierci. Ale nie jestem. – Tamis ponownie napiła się z sadzawki, potem potarła znużone oczy. – Odpowiedz mi na pytanie. Widzisz wściekłego psa, który chce zabić dziecko. Co robisz? – Zabijam psa – odparła Derae. – Jeśli jednak znasz przyszłość i wiesz, że z dziecka wyrośnie okrutny niszczyciel, który przyniesie światu krew i ogień? – Pozwolisz psu zabić dziecko? – Rzeczywiście. Co wszakże robisz, jeśli niszczyciel ma spłodzić kolejne dziecko, które odbuduje świat, a także przyniesie pokój i radość na tysiące lat? – Zaskoczyłaś mnie, Tamis. Naprawdę nie wiem. Czy ktoś w ogóle potrafi odpowiedzieć na tak postawione pytanie? – I w tym tkwi problem – wyszeptała stara kobieta. – Trzymam się kurczowo mojej pierwszej modlitwy, gdy Źródło pokazało mi Parmeniona. To mężczyzna rozdarty, pociąga go Ciemność, choć tęskni też za Światłem. Kiedy przyjdzie Bóg Mroku, twój młodzieniec będzie mu służył lub pomoże nam go zniszczyć. – Potrafisz zniszczyć boga? – spytała Derae. – Nie jego duszę. Lecz ów bóg objawi się jako istota cielesna, w przebraniu człowieka. W tym będzie tkwić jego słabość. Kapłanka westchnęła głęboko. – Chcę ci pomóc, Tamis, naprawdę chcę. Powiedz, czy istnieje sposób, bym mogła rozwinąć moje... moce, nie składając daru, którego ode mnie wymagasz? – Nie mamy czasu – odparła smutno wieszczka. – Nauka zabrałaby ci ze trzydzieści lat. – Czy poczuję ból? – Tak – przyznała Tamis. – Na szczęście, będzie krótkotrwały. To ci mogę obiecać. – Pokaż mi Parmeniona – poprosiła dziewczyna. – Wtedy dam ci odpowiedź. – Uważasz ten pomysł za mądry? – Taka jest moja cena. – No dobrze, dziecko. Weź mnie za rękę i zamknij oczy. Świat zawirował, młoda kapłanka zaś poczuła, że wpada w wielką próżnię. Otworzyła oczy...

i krzyknęła. Wszędzie wokół siebie dostrzegała gwiazdy, ogromne i jaskrawe. Daleko pod nią przez morze ciemności płynął księżyc. – Nie bój się, Derae. Jestem z tobą – dotarł do niej głos starej czarodziejki i na jego dźwięk dziewczyna się uspokoiła. Nagle dokoła niej rozbłysły kolory, kapłanka zaś poczuła, że unosi się ponad pogrążonymi we śnie Tebami. Popatrzyła w dół na ogromne posągi Heraklesa i Ateny. Razem z Tamis przybliżyły się do nich, a następnie znalazły nad domem z małym dziedzińcem. Przy stole siedział rudowłosy mężczyzna, natomiast z piętra budynku słychać było odgłosy wydawane przez uprawiającą miłość parę. Wieszczka i jej uczennica zbliżyły się jeszcze bardziej, w końcu przeniknęły przez ściany sypialni. – Tęskniłem za tobą – odezwał się Parmenion do leżącej pod nim kobiety. – Czułem, jakby wydarli ze mnie serce. – Zabierz mnie z powrotem – szepnęła Derae. – Zabierz mnie do domu. Oddam ci mój dar. Tak, możesz wziąć moje oczy. Motak otworzył paczkę od Argonasa i przesiał palcami jej zawartość: mieszankę postrzępionych liści i łodyżek. Następnie napełnił wielki puchar wrzącą wodą i dodał garść liści. Kuchnię wypełnił ostry aromat, słodki, prawie mdły. Parmenion obudził się już jakiś czas temu w sypialni na piętrze, lecz jeszcze nie odezwał się do służącego; nawet nie odwrócił ku niemu głowy. Motak pomieszał napar drewnianą łyżką, później odcedził unoszące się na powierzchni liście i łodyżki. Wspiął się na schody. Parmenion nie wstał z łóżka. Siedział oparty o ścianę i wyglądał przez otwarte okno. Tebańczyk podszedł do łóżka. – Wypij to – polecił cicho. Parmenion bez słowa wziął wywar i wysączył go. – Wypij wszystko – rozkazał mu Motak, a jego pan milcząco posłuchał. Służący odebrał pusty puchar i postawił go na podłodze obok łóżka. – Boli jeszcze? – spytał, chwytając Parmeniona za rękę. – Coraz mniej – odparł mężczyzna roztargnionym głosem. – Spałeś przez pięć dni. Przegapiłeś festyn radości... Ludzie tańczyli na agorze. Szkoda, że tego nie widziałeś. Parmenion zamknął oczy i jego głos zmienił się w szept: – Przyszła do mnie, Motaku. Przyszła do mnie zza grobu. Uratowała mnie na wzgórzu smutku. – Kto do ciebie przyszedł? – Derae. Była ciągle piękna i młoda. – Z oczu młodzieńca trysnęły łzy. – Uwolniła mnie. Odjęła ode mnie ból.

Motak zmilczał prawdę, słowa stanęły mu w gardle. – To dobrze – odezwał się w końcu. – Bardzo dobrze. Teraz czas, abyś opuścił łóżko i zaczerpnął w płuca świeżego powietrza. Chodź, wesprzyj się na mnie. – Wziął swego pana pod ramię i powoli podniósł na nogi. Parmenion potknął się, ale szybko wyprostował. Motak podał mu czysty biały chiton i pomógł się ubrać. Potem obaj skierowali się w dół na dziedziniec. Niebo było zachmurzone, lecz dzień ciepły. Wiał ożywczy wietrzyk. Motak przyniósł Parmenionowi posiłek złożony z fig i suszonej ryby. Poczuł wielką ulgę, gdy młodzieniec zjadł wszystko. Podczas następnych dni w osłabione kończyny chorego powoli wracały siły. Argonas odwiedził go dwukrotnie, zbadał mu czaszkę i ogłosił z satysfakcją, że nowotwór został uśpiony. Młodzieniec nadal nie ryzykował wyjścia z domu. Spał dużo i nie bardzo się interesował sprawami Teb. Codziennie wypijał przygotowany przez służącego napar, zjadał lekkie śniadanie i drzemał aż do popołudnia. Zaniepokojony letargicznym stanem swego pana Motak odszukał Argonasa. – Tym się nie martw – orzekł tłuścioch. – Tak działa sylfium. To także silny lek nasenny. Chory będzie spał mniej, gdy jego ciało przyzwyczai się do specyfiku. Epaminondas nie odwiedzał Parmeniona w tym czasie. Motak poinformował swego pana, że polityk wraz z innymi członkami buntowniczego spisku tworzy nową radę miejską, wojownik Pelopidas zaś zebrał wokół siebie pięciuset młodych tebańskich mężczyzn i ćwiczy ich na wojnę, która prawie na pewno groziła miastu. Spartanin wysłuchał nowin w milczeniu. Nie skomentował ich nawet słowem, nie zadawał też żadnych pytań. Niemniej jednak, jakiś miesiąc po przejęciu Kadmei usłyszał wiwaty na ulicach i wysłał służącego, by rozpytał o ich przyczynę. Motak wrócił po kilku minutach. – Przybyła ateńska armia – oświadczył. – Ateny przysłały nam wsparcie do obrony przed Spartanami. – Wydaje mi się to mocno nieprawdopodobne – odparował Parmenion. – Ateńczycy nie są w stanie przeciwstawić się Sparcie. Mają niewiele sił lądowych, a Sparta aż trzy armie, które mogłyby pomaszerować na Ateny prawie nie napotykając oporu. Idź i dowiedz się czegoś więcej. Motak cieszył się, wybiegając z domu. Jego pan przemawiał ostrym, autorytatywnym tonem, co oznaczało powrót do zdrowia. Tebańczyk odniósł wrażenie, że właśnie widzi pierwsze promienie wiosennego światła słonecznego po długiej zimie. Dwie godziny zajęło mu zlokalizowanie Epaminondasa, który wracał z narady w Kadmei. Tebański przywódca wyglądał na zmęczonego, zwiesił ramiona, oczy miał zamglone i bez wyrazu. – Parmenion rozpytuje o żołnierzy – wyjaśnił Motak. Szli obok siebie i przepychali się wśród tłumów.

– To najemnicy – odparł Epaminondas. – Kalepios wynajął ich w Atenach. Jak czuje się twój pan? – Prawie wrócił do zdrowia – odparł służący i polityk ożywił się. – Wrócę więc z tobą. Muszę z nim porozmawiać. Kiedy trzech mężczyzn ułożyło się na tapczanach w andronitisie, gwałtowna burza targnęła miastem. Pioruny błyskały niczym włócznie Aresa. Epaminondas leżał na plecach, ułożywszy głowę na haftowanej poduszce. Zamknął oczy. – Ostatnio odbywamy mnóstwo debat zupełnie pozbawionych znaczenia – zauważył. – Wygląda na to, że usunięcie Spartan z Kadmei było pestką w porównaniu z prowadzeniem konsekwentnej i racjonalnej polityki. Niektórzy pragną wynająć najemników do obrony miasta, inni buńczucznie nawołują do rozprawy ze Spartanami w polu. Większość osób waha się i chce czekać, aż Ateny przyjdą nam z pomocą. Kalepios twierdzi, że Ateńczyków szczerze ucieszył nasz bunt i obiecują nam prawie wszystko... z wyjątkiem rzeczywistego wsparcia. Są zachwyceni poniżeniem Spartan, lecz nie zrobią nic, by nam pomóc. – Gdzie jest spartańska armia? – spytał Parmenion. – Kleombrotos stoi wraz z siedmioma tysiącami ludzi w pobliżu Megary. To dwa dni marszu od nas. Do tej pory się nie ruszył. Jest z nim Kaskos. Nie powinniśmy byli pozwolić mu uciec. Kalepios ponosi za to całkowitą odpowiedzialność i nie tłumaczą go związki krwi. Kaskos opowiada wszystkim, którzy chcą go słuchać, że tebańską rewoltę zaplanowała grupka zdradzieckich banitów, których mieszkańcy nie popierają. Usilnie nakłania Kleombrotosa, by pomaszerował na Teby i zapewnia go, że tebański lud powstanie przeciwko buntownikom. – Więc dlaczego Spartanie nie nadchodzą? – spytał Motak. – Agezylaos zachorował. Niektórzy mówią wręcz, że jest umierający. – Tak czy owak, rokowania na temat jego zdrowia są złe. Mam nadzieję, że umrze. – Módlmy się raczej, żeby nie umarł – wtrącił Parmenion. – Póki choruje, Spartanie się nie ruszą. Jeśli umrze, Kleombrotos będzie się czuł zmuszony potwierdzić przed własnymi ludźmi swoją władzę. A nie jesteście jeszcze gotowi do wojny. – Co radzisz, przyjacielu? – Macie dość ograniczony wybór – odparł młodzieniec. – Wszędzie w Beocji można spotkać spartańskie garnizony: zarówno na północy, południu, wschodzie, jak i na zachodzie od Teb. Zanim ich nie usuniecie, nie macie szansy na sukces. Jednak nie sposób się ich pozbyć, skoro ich armia zamierza nas najechać. Macie do rozwiązania nie lada problem. Epaminondas usiadł prosto i przetarł oczy. – Mamy sojuszników w Tesalii, lecz nawet z ich pomocą nie zwyciężymy. Co gorsza, jeśli się sprzymierzymy z jakąś silną armią, znowu się od kogoś uzależnimy. – Gdzie się znajdują najsilniejsze spartańskie garnizony? – spytał Parmenion.

– W Orchomenosie na północy, Tanagrze na zachodzie, Egostenie na południu. W każdym z nich mamy swoich ludzi, którzy próbują natchnąć mieszkańców do rebelii, ale ponieważ buntownicy są mądrzy, wstrzymują się z działaniem. Chcą najpierw zobaczyć, jak sobie radzimy. Przypominamy psy goniące własne ogony. Aby pokonać Spartę, potrzebujemy wsparcia innych polis, lecz miasta – zanim się do nas przyłączą – czekają na nasze zwycięstwo. Wiedz, Parmenionie, że ponad wszystko potrzebujemy choćby niewielkiego bitewnego triumfu. Sukces przechyliłby szalę. – Nie – odparł. – To nie jest możliwe... przynajmniej na razie. Doradzam, byście póki co unikali otwartej bitwy z Kleombrotosem. Starłby was na proch. – Jeśli spartański król ruszy przeciwko nam i tak przegramy. Młodzieniec milczał przez jakiś czas, koncentrując wzrok na części północnego muru wysoko po prawej stronie. Powoli podniósł rękę i potarł szczękę. Motak uśmiechnął się znacząco, Epaminondas zaś czekał cierpliwie. – Ucieczka Kaskosa – zauważył w końcu Parmenion – może się nam przysłużyć. Jeśli ów sprzedawczyk przekona Spartan, że lud Teb nie przyłączy się do rebelii, wówczas istnieje małe prawdopodobieństwo ataku Kleombrotosa. Raczej spustoszy ziemie wokół miasta w nadziei, że ten pokaz siły wywoła bunt mieszkańców przeciwko przywódcom rewolty. Zbliża się zima i często padają deszcze. Większość spartańskiej armii wróci do domu. Wtedy uderzymy. – Gdzie powinniśmy uderzyć? I z jaką siłą? – zapytał Epaminondas. – W Ateny – odparł młodzieniec z szerokim uśmiechem. – Użyjemy do tego spartańskiej armii. Z każdym dniem napięcie w mieście narastało. W miejscach publicznych wybuchały dyskusje związane z wypędzeniem Spartan. Wszędzie oceniano zasadność buntu. Wśród ludności panował niemal namacalny strach, mimo iż armia spartańska stacjonowała w oddalonej o dwa dni marszu na południowy zachód Megarze. Z okolicy docierały ponure nowiny. W małym, położonym na północny wschód od Teb mieście, Tespie grupa powstańców oblegała akropol, na którym mieścił się spartański garnizon. Spartanie ruszyli na mieszkańców. Zabili dwie trzecie ludzi i rozproszyli tłum. W Tanagrze i Egostenie wichrzycieli otoczono i aresztowano, podczas gdy w Platejach skazano na śmierć dwóch mężczyzn podejrzanych o bunt; o spisku doniósł jakiś zdrajca. Pelopidas wymaszerował z Teb z siłą czterystu ludzi i ruszył na pomoc powstańcom w Tanagrze. Kiedy wojownicy wychodzili przez Proicką bramę, wiązano z ich działaniem wielkie nadzieje, niestety, powrócili w osiem dni później, bowiem zatrzymało ich w górach spartańskie wojsko. Czterdziestu jeden mężczyzn zginęło, dwudziestu sześciu raniono. Odwrót był przykry, lecz mimo klęski Tebańczycy uwielbiali Pelopidasa, który – gdy został otoczony –

spokojnie zebrał swoich ludzi, zaatakował spartańskie szeregi i przedarł się przez nie; osobiście zabił czterech Spartan. Później jego żołnierze rozproszyli się w znanych sobie górskich kryjówkach, zaś Spartanie odstąpili, nie chcieli bowiem niepotrzebnie tracić ludzi w wąskich przełęczach, co niechybnie spotkałoby ich po zmierzchu. Ateńskich najemników wysłano do Erytrei wraz z dwustoma tebańskimi hoplitami. Mieli pomóc tamtejszym buntownikom, ale do Teb nie dotarła żadna wiadomość o ich losie i wśród mieszkańców miasta zapanował prawdziwy strach. Epaminondas okazał się całkiem uzdolnionym mówcą publicznym, lecz sfrustrowani niepewną sytuacją mieszkańcy tęsknili za krasomówczymi talentami Kalepiosa, który pozostał w Atenach. Zima postępowała nieubłaganie i zaczęły się deszcze, a wtedy z południa nadeszły nowiny, że Agezylaos wyleczył się z gorączki. Wówczas spartańska armia ruszyła na północ. *** Parmenion wydawał się zupełnie nie zainteresowany rozwojem wydarzeń. Całymi godzinami siedział na krześle, czytając opowieść Ksenofonta o marszu do Persji. Któregoś dnia, w okresie najkrótszych zimowych dni, Motak wszedł z deszczu do andronitisu, zdjął przemoczony płaszcz i nalał sobie puchar rozwodnionego wina. – Wszystko zakończy się w kilka dni – obwieścił cierpko. – Sądząc po panujących na ulicach nastrojach, ludność jest zrozpaczona. Gdy wkroczą Spartanie, Tebańczycy poddadzą się bez walki. – O ile wkroczą – zauważył Parmenion, odkładając zwój. – Jak możesz być taki spokojny? – warknął Motak. – Ponieważ używam swego umysłu, nie zaś emocji – wyjaśnił młodzieniec, – Posłuchaj mnie. Spartańska armia nie jest wyszkolona w obleganiu miast. Lacedemońscy dowódcy preferują bitwy na otwartej równinie. Falanga nie potrafi się wspiąć na mury. Moim zdaniem Kleombrotos nie zaatakuje Teb. Będzie się starał wywabić nasze wojska poza miasto. Na przykład zatrzyma wjeżdżające tu wozy z zapasami. Służący nie był przekonany. Zła passa osaczonych Tebańczyków nadal trwała. Ateńscy najemnicy zostali pobici i wyparci z Erytrei, Kleombrotos zaś bez walki przemaszerował przez Egostenę i Plateje; jego armia znalazła się już prawie w zasięgu wzroku mieszkańców Teb. Pelopidas chciał zgromadzić siły i zaatakować ją, lecz w radzie zwyciężyły bardziej wyważone opinie. Potem nadeszły oczekiwane przez Parmeniona nowiny. Zima utrudniała

wszelkie manewry, toteż Kleombrotos rozdzielił wojsko. Sam pomaszerował na południe, z powrotem przez Egostenę, Megarę i Korynt, a spore siły zostawił w Tespie pod rozkazami wodza Sfodriasa. Parmenion odszukał Epaminondasa i Pelopidasa. – Pora działać – oznajmił. – Do wiosny Agezylaos dostatecznie wyzdrowieje, by dowodzić armią i zapewne zaatakuje Teby. – Masz jakiś pomysł? – spytał z ożywieniem Pelopidas. – Żołądek aż skręca mi się na myśl o bezczynnym siedzeniu, ale czy mamy inny wybór? – Musimy schwytać spartańskiego kuriera konnego. – Jednego posłańca? Czy na tym polega twój genialny plan? – parsknął Pelopidas. – W ten sposób zadamy Spartanom klęskę? Młodzieniec zajrzał w ciemne oczy mężczyzny i zachichotał. – Nadchodzi czas dla takich wojowników jak ty. Zaufaj mi, Pelopidasie. Ten jeden człowiek jest jak pojedynczy kamień, który zaczyna wielką skalną lawinę. Jest nam niezbędny. Należy go porwać, odebrać mu zbroję i ubranie, a później zabić i jego ciało zagrzebać w miejscu, w którym nikt go nie znajdzie. Wszystko, co przy nim znajdziecie, musicie przynieść tutaj. – Zadanie wydaje się niezwykle łatwe – wymamrotał Pelopidas. – W takim razie, nieco ci je utrudnię. Zniknięcie posłańca musi pozostać całkowitą tajemnicą. – No cóż, przynajmniej jego informacje mogą się okazać użyteczne – zauważył Epaminondas. – Nie sądzę – odparł Parmenion. – Spartanie nie mogą się dowiedzieć, że je przechwyciliśmy. – Może byś nam tak wytłumaczył sens tego posunięcia? – spytał poirytowany Tebańczyk. Parmenion popatrzył na polityka, który pokiwał głową. – Zajmę miejsce gońca – wyjaśnił młodzieniec – i pojadę do Tespie, do Sfodriasa. Tylko nas trzech będzie o tym wiedzieć. – Stanie się, jak mówisz – obiecał wojownik. – Wyślę jeźdźców, by obserwowali wszystkie drogi prowadzące do Tespie. Parmenion wracał przez ukryte pod płaszczem nocy miasto. Był spięty i podekscytowany. Gdy mijał świątynię Afrodyty, przypomniał sobie rudowłosą kapłankę. Zatrzymał się przy marmurowej fontannie i popatrzył na świątynię. Głęboko w lędźwiach czuł pożądanie. Sprawdził zawartość sakiewki, wszedł na teren świątyni i ruszył korytarzem. Godzina była późna, lecz spod drzwi dziewczyny sączyło się światło latarni. Młodzieniec przyłożył ucho do drewna, wsłuchał

się, niczego nie usłyszał, więc cicho zastukał. Usłyszał skrzypienie łóżka, z którego wstawała kapłanka. Po chwili drzwi się otworzyły. Wyciągnął pieniądze. Jej uśmiech zaskoczył go. – Bardzo się cieszę, że wyzdrowiałeś – odezwała się. – Nie chcę, żebyś do mnie mówiła! – rzucił oschle. Uśmiech zamarł dziewczynie na ustach, a jej policzki pociemniały z gniewu. – Zabieraj swoje pieniądze i wynoś się! – krzyknęła i trzasnęła mu drzwiami przed nosem. Przez moment stał oszołomiony, potem odwrócił się, poszedł do domu i położył do swego chłodnego łóżka. Spotkanie z kobietą zaniepokoiło go. Wiedziała, że nie pragnie od niej słów, kładł się z nią wszak dziesiątki razy. Płacił jej, zaspokajał swą żądzę i odchodził. Prosta sprawa. Dlaczego zatem dziś złamała reguły? Przypomniał sobie zapach jej perfum, który poczuł w progu. Owionęły go i wypełniły jego zmysły. Zaś na twarzy dziewczyny, gdy ją zganił, dostrzegł szok, szczere zaskoczenie i ból, którego nie potrafił zrozumieć. Odkrył w sobie prawie fizyczną potrzebę odszukania kapłanki i przeproszenia jej. Ale za co? W jaki sposób ją obraził? W końcu zapadł w nerwowy sen i śnił o Derae. *** Obudził się w trzy godziny później. Wspiął się na płaski dach i obserwował, jak świt rozjaśnia miasto. Zwrócił wzrok na południowy wschód ku górującym wierzchołkom Kitajronu i leżących za nim gór. „To piękna kraina pomyślał – a jednak sprzeczamy się o nią i walczymy o każdy jej skrawek niczym dzieci”. Siedział w świetle porannego słońca, cofając się pamięcią do okresu spędzonego z Ksenofontem. – Grecja nigdy nie zdoła osiągnąć pełnej chwały – powiedział mu wódz ponieważ nie jesteśmy jedną nacją i nie posiadamy wspólnego narodowego punktu widzenia. Mamy najdoskonalszych na świecie żołnierzy, najlepszych dowódców i dominujemy na morzu. A równocześnie przypominamy stado głodnych wilków. Wydzieramy sobie drobne kąski, podczas gdy nasi wrogowie triumfują. – Jednak wilcza wataha zawsze w końcu wyłania spośród siebie przywódcę – zauważył Parmenion. – Tak – zgodził się Ksenofont – i na tym porównanie się kończy. Grecja składa się z dziesiątków polis. Żaden wielki człowiek... powiedzmy z Aten nie będzie w stanie ich połączyć w jedno państwo. Spartanie będą mu zazdrościć i bać się go, Tebańczycy podobnie. Nie zobaczą w nim Greka, tylko Ateńczyka. Nienawiść w każdym z nas tkwi zbyt głęboko i nie sposób jej

przezwyciężyć. Zjednoczenie nie uda się... przynajmniej za mojego życia. A jaki jest efekt tego powszechnego u nas partykularyzmu? Persja kontroluje świat za pomocą greckich najemników, natomiast my mieszkamy w kraju z pięknymi górami i jałową glebą. Wszystko, czego potrzebujemy, sprowadzamy z Egiptu lub Azji, nabijając Persom kieszenie. Dzięki naszym pieniądzom Persja się bogaci i umacnia swoje imperium. – A jeśli ów wspomniany przez ciebie człowiek miałby przewodzić jednej zjednoczonej sile przeciwko Persom? – spytał młodzieniec. – Musiałby być kolosem wśród ludzi, półbogiem jak Herakles. Mało tego, musiałby być człowiekiem bez rodzinnego miasta, po prostu Grekiem. Nie ma takich ludzi, Parmenionie. Miałem kiedyś nadzieję, że Sparta obejmie przywództwo, lecz Agezylaos nie potrafi zapomnieć o swojej nienawiści do Teb. Z kolei Ateńczycy z mlekiem matki wysysają potężną niechęć do Spartan, Tebańczycy i Koryntianie zaś nie cierpią Ateńczyków. Gdzie, w takim razie, Grecy mają szukać przywódcy? – Co ty byś zrobił? – Gdybym był bogiem, podniósłbym cały kraj z morza i potrząsnął nim tak, że wszystkie miasta rozpadłyby się na pył. Potem zebrałbym pozostałych przy życiu mężczyzn i nakazał im budowę jednego wielkiego miasta. Niechby je nazwali Grecją. Parmenion zachichotał. – A wtedy ateńscy rozbitkowie wybraliby sobie północną część miasta i nazwali tę dzielnicę Atenami. Spartanie podobnie by uczynili z południową częścią. Później zaś każdy z nich zdecydowałby, że dzielnica sąsiada jest cenniejsza niż jego własna. – Boję się, że masz rację, mój chłopcze. Ale mimo mojej rozpaczy, dostrzegam dobrą stronę tej sytuacji. – O czym mówisz? – spytał młodzieniec. – Zawsze będzie istniało zapotrzebowanie na zdolnych wodzów. Parmenion uśmiechnął się na wspomnienie tej rozmowy i zszedł z dachu. Motak przyniósł mu puchar napełniony wywarem z sylfium, który Macedończyk szybko wypił. Nie doświadczył bólu głowy od nocy związanej z cudownym pojawieniem się Derae. Ciało miał silne jak przed chorobą. – Muszę pobiegać – powiedział służącemu. Niestety, gimnazjon był zapchany wojownikami, którzy doskonalili walkę na miecze. Pelopidas wykrzykiwał rozkazy i wielu oficerów kręciło się wśród żołnierzy, ofiarowując rady lub słowa zachęty. Parmenion stał przez kilka minut i obserwował ćwiczenia, gdy nagle Pelopidas go zobaczył i podbiegł do niego. – Dobrze sobie radzą – zauważył Tebańczyk. – To mężni i dumni ludzie. – Za jakiś czas będziesz dysponował sporym wojskiem – oświadczył Spartanin, dobierając

uważnie słowa. – Planujesz walkę w bliskiej formacji? – Zawsze kończymy na biegu w formacji. Jednak moi ludzie preferują otwartą walkę. Lubią rywalizację. – Rozumiem cię, przyjacielu. I masz zupełną rację. A jednak jestem pewien, że zdajesz sobie sprawę z pewnego szczegółu. W starciu ze Spartanami twoi wojownicy będą musieli walczyć w bliskiej formacji. Jeśli rozciągną się w zbyt szerokim szyku, wrogowie posiekają ich na kawałki. – Chciałbyś pomóc mi w szkoleniu? – spytał Pelopidas. – Czułbym się zaszczycony – odparł Parmenion. Tebańczyk wziął go pod ramię i wyprowadził na pole. – Znakomity ruch! – krzyknął Pelopidas, gdy jeden z żołnierzy zablokował pchnięcie drugiego, po czym odepchnął go ramieniem i powalił. Zwycięzca uśmiechnął się i zasalutował drewnianym mieczem. Dwaj mężczyźni ruszyli dalej – Jak brzmi imię tego wojownika? – spytał młodzieniec. – Nie wiem. Chcesz, żebym się dowiedział? – Nie – odparł cicho. Pelopidas zebrał swoich ludzi w ogromnym półkręgu dokoła Parmeniona. – Oto człowiek, który zaplanował przejęcie Kadmei – ryknął. – Strategos, który wspiął się na mury i osobiście uratował Epaminondasa – dodał. Mężczyźni wiwatowali głośno, zaś młodzieniec poczerwieniał z dumy. Serce mu łomotało i poczuł irracjonalny atak strachu. Pelopidas łatwo nawiązywał kontakt z żołnierzami; było oczywiste, że bardzo go podziwiają, lecz Parmenion nigdy nie mówił do tak dużej grupy, więc nerwy miał w strzępach. – Będzie z wami ćwiczył manewry w bliskiej formacji, dzięki czemu, gdy następnym razem spotkamy Spartan, otoczymy ich niczym stalowa pięść! – Odwrócił się do swego młodego towarzysza. – Chcesz coś powiedzieć tym ludziom? – Tak – odparł Parmenion. Wokół niego stało kilka setek mężczyzn; wszystkie oczy spoczywały na nim. Odniósł wrażenie, że niektóre z tych oczu wchodzą mu prosto w duszę, nogi się pod ugięły i prawie upadł. – Bliska formacja walczy... – zaczął. – Nie słyszymy cię! – zawołał ktoś z tyłu. Młodzieniec wziął potężny wdech. – Bliska formacja walczy w oparciu o poczucie braterstwa – krzyknął. – Chodzi o wzajemne zrozumienie i troskę. Dobro jednostki jest czasem mniej istotne od dobra ogółu. – Przerwał, by zaczerpnąć powietrza. – O czym on mówi? – spytał mężczyzna z pierwszego rzędu. Stłumione chichoty przeleciały przez szeregi i w sercu Spartanina zapłonął gniew. – Wstańcie! – zawołał donośnym, władczym głosem. Żołnierze natychmiast go posłuchali. –

Teraz utwórzcie pełny krąg ze mną w środku – polecił, stając na środku placu ćwiczebnego. Wojownicy zgromadzili się wokół niego. – Który z was jest najlepszym szermierzem? – spytał, kiedy utworzyli wielkie koło, głębokie na wiele szeregów. – Pelopidas! – krzyknęli. – A najgorszym? – Zapadło milczenie, aż nagle młody mężczyzna podniósł rękę. Był szczupły, niemal wychudzony. – Nie nauczyłem się zbyt dobrze... jak dotąd – powiedział – ale doskonalę swoje umiejętności. – Oświadczenie wywołało wybuch głośnego śmiechu wśród żołnierzy. – Niech obaj mężczyźni wejdą do kręgu – rzucił młodzieniec. Pelopidas podniósł się i wraz z chudzielcem podszedł do Parmeniona. – Mogę coś powiedzieć? – spytał tebański wódz. Spartanin skinął głową. – Niektórzy z was, chłopcy – zaczął Pelopidas – śmiali się, kiedy nasz przyjaciel i brat Kallines przyznał się do swoich kłopotów z mieczem. Owo zwierzenie wymagało sporej odwagi. – Obrzucił gniewnym spojrzeniem zgromadzonych przed nim mężczyzn. – Odwagi! – powtórzył. – A człowiek z tego rodzaju odwagą na pewno zdoła swe umiejętności udoskonalić! Wesprzyjcie go, wszyscy bowiem powinniśmy sobie pomagać. Teby to dla mnie najważniejsza i najświętsza sprawa. Nie jesteśmy mieszczanami zabawiającymi się w wojnę, lecz Świętym Zastępem, związanym ze sobą na śmierć i życie. Niech nie słyszę więcej szyderstw. Zrobił krok w tył i odwrócił się do Parmeniona. – Przepraszam, strategosie. Proszę, kontynuuj. Młodzieniec przez jakiś czas nie przerywał milczenia. Stwierdzenia wojownika zaskoczyły go, lecz musiał przyznać, że Pelopidas intencje miał dobre. – Usłyszeliście dziś coś ważnego – odezwał się w końcu. – Powinniście wypalić sobie w sercach te słowa. Ponieważ kiedy się zestarzejecie, wasze włosy posiwieją i wnuki będą się bawić u waszych stóp, usłyszycie ludzi mówiących z dumą: „Popatrzcie na niego. Należał do Świętego Zastępu”. A gdy podniesiecie oczy, zobaczycie przed sobą młodych mężczyzn, patrzących na was z szacunkiem i zazdrością. – Jeszcze raz pozwolił trwać milczeniu. – Teraz niech wystąpi jeszcze dwóch szermierzy, utalentowanych i szybkich. Po chwili czterech mężczyzn stanęło w bojowej postawie. W rękach dzierżyli miecze i tarcze ze spiżu. Parmenion podszedł do Pelopidasa. – Proszę o twój miecz, panie. – Zdziwiony wojownik wręczył drewniane ostrze Parmenionowi, ten zaś zwrócił się z kolei do młodego mężczyzny stojącego obok tebańskiego dowódcy. – Ciebie poproszę o tarczę, chłopcze. – Żołnierz spełnił jego prośbę. Spartanin położył broń i tarczę na wewnętrznym brzegu kręgu, po czym z tym samym poleceniem zwrócił się do drugiej pary. – Za chwilę ujrzymy –

powiedział zdezorientowanym obserwatorom pokaz walki w bliskiej formacji. Czterech żołnierzy posiada tylko dwa miecze i dwie tarcze. Wojownik z tarczą musi chronić szermierza, ale sam nie ma broni, nie może zatem atakować. Szermierz natomiast musi bronić tarczownika, chociaż sam jest pozbawiony jakiejkolwiek osłony. Każdy w takiej parze musi bez reszty polegać na swoim towarzyszu. Zacznijcie potyczkę, jeśli łaska. Pelopidas i szczupły Kallines wspólnie ruszyli do ataku. Szermierz z drużyny przeciwnej nagle zaszarżował. Pelopidas zablokował uderzenie tarczą, zaś Kallines rzucił się na drugiego z mieczem, niestety, trafił w jego tarczę. Wojownicy próbowali różnych forteli, lecz żaden nie potrafił znaleźć słabej strony rywali. Po wielu minutach przeciwnicy odbyli krótką naradę szeptem, potem jeszcze raz zaatakowali. W pewnym momencie szermierz skręcił w prawo i starał się zajść Pelopidasa z boku. Ignorując go, wojownik ruszył na tarczownika. Tarcza uderzyła o tarczę, rozległ się charakterystyczny szczęk, a po chwili przeciwnik Pelopidasa legł u jego stóp. Kallines natychmiast podbiegł do powalonego mężczyzny i przystawił mu do gardła koniuszek miecza. Pelopidas obrócił się w ostatniej chwili i brzegiem tarczy odparł natarcie szermierza. Wówczas Kallines przyszedł mu z pomocą. Pelopidas sparował pchnięcie tarczą, potem zamachnął się nią i odepchnął ramię, w którym rywal trzymał miecz. Jego towarzysz podskoczył i ukłuł mężczyznę tępym mieczem w pachwinę. Wojownik upadł na ziemię z jękiem. Panowie, byliście właśnie świadkami – zaczął Parmenion, wchodząc do środka kręgu i pomagając wstać powalonemu – jak wasz najgorszy szermierz pokonał dwóch doskonałych przeciwników. Właśnie w tym tkwi sekret falangi. Dzięki solidarności zwyczajni, średnio wyszkoleni żołnierze potrafią w bitwie osiągnąć wyżyny. Zaś naprawdę wielcy wojownicy okazują się niepokonani! Przez dwie godziny pracował z żołnierzami, aż Pelopidas okrzykiem zakończył ćwiczenia, a następnie wziął Parmeniona pod ramię i zaprowadził go w cień przy grobie Hektora. – Wspaniale ci poszło, przyjacielu. Bez dwóch zdań, to była niezwykła lekcja – ocenił Tebańczyk. – Nadałeś nam też nazwę... inspirującą nazwę. Od dzisiaj będziemy się zwać Świętym Zastępem. – Nie przypisuj mi tej zasługi – bronił się młodzieniec. – Nazwa jest wasza. Stworzyliście ją sami podczas rozmowy o młodym Kallinesie. Przyznam wszak, że jest odpowiednia i na pewno nie zaszkodzi wojownikom. Dzięki niej poczują się ściślej ze sobą związani. Ty zaś jesteś znakomitym przywódcą. – Starczy tych komplementów – obruszył się Pelopidas. – Czuję się niezręcznie, gdy mi je prawisz. Teraz mi powiedz, dlaczego spytałeś o imię pierwszego szermierza, którego zobaczyłeś? Parmenion uśmiechnął się. – Nie ja powinienem znać jego imię, lecz ty. Dowódca jest jak rzemieślnik, który zna nazwę i zastosowanie każdego z posiadanych przez siebie narzędzi. Żołnierze patrzą na ciebie

z szacunkiem. Podziwiają cię za odwagę i silę. Jako wódz nie możesz się przyjaźnić z nimi wszystkimi, ponieważ zbytnia poufałość grozi rozluźnieniem dyscypliny. Zwracaj się jednak do każdego po imieniu, a będą walczyć z większym oddaniem dla ciebie... I dla Teb. – Ale czy pobijemy Spartan? – spytał Pelopidas. – Jeśli ktokolwiek ma na to szansę, to właśnie wy – zapewnił go Parmenion. Derae otworzyła oczy, lecz wokół panowała całkowita ciemność. Poczuła ciepło po prawej stronie twarzy i wiedziała, że słońce stoi wysoko w górze. Zapłakała z powodu swej straty. Ślepota! Od zarania dziejów ludzie się jej obawiali, ślepiec był bowiem bezradny wobec kaprysów natury i okrucieństwa dzikich bestii. Tuż przed utratą wzroku dziewczyna widziała Tamis, która stanęła nad nią z miedzianą fiolką w ręku. Z kipiącego wnętrza fiolki unosiła się para. W sekundę później Derae poczuła dotknięcie ognia w oczach – pocałunek kwasu – i straszliwie krzyknęła z niemal niemożliwego do zniesienia bólu. Usłyszała, że otwierają się drzwi. Łóżko ugięło się, gdy stara wieszczka usiadła obok niej. – Leż cicho – poleciła kapłance – i wysłuchaj mnie. Staraj się nie poruszać. Myśl o błękitnym niebie i długiej złotej łodyżce. – Potrafisz? – Tak – odparła słabo Derae. – Wyobraź sobie złotą łodyżkę na tle błękitu. Jej koniuszek rośnie coraz wyżej, skręca się, zwija i zmienia w pętelkę, która ponownie łączy się z łodyżką. Całość wygląda jak wielka złota igła z nitką. Widzisz ten obrazek? – Tak. Złoto na tle błękitu – szepnęła kapłanka. – Spod pętelki niech odchodzą dwie mniejsze złote łodyżki. Całość niech ci przypomina rękojeść perskiego miecza. Zapamiętaj ten błękitno–złoty widoczek. Powiedz mi, co czujesz? – Czuję, jak w głowie rozchodzi mi się ciepłe powietrze. – Doskonale. Teraz wzbij się w górę! – rozkazała Tamis. Dziewczyna poczuła, że jej ciało traci ciężar, jakby ktoś pozbawił je wielkich ołowianych łańcuchów. Wzniosła się... i otworzyła oczy. Sufit znajdował się tuż nad nią. Duch Derae przekręcił się, a ona sama spojrzała w dół oczyma duszy. Zobaczyła samą siebie. Leżała na łóżku z siennikiem, obok niej siedziała stara czarodziejka i spoglądała w górę. – A zatem widzisz – powiedziała Tamis. – Odkryłaś właśnie jeden z sekretów Źródła. Źródło na rozmaite sposoby zwraca dar, który ofiaruje mu człowiek. Jesteś wolna, Derae. Możesz latać i możesz się uczyć. Idź! Podróżuj jak orzeł i obejrzyj wszystko, czego pragniesz. Nie patrz wszakże w przyszłość, moje dziecko, ponieważ nie jesteś jeszcze gotowa. W tym momencie duch Derae opuścił świątynię. Rozkoszując się światłem słonecznym, szybował wśród chmur. Przeleciał ponad oceanem. Daleko pod sobą kapłanka dostrzegła nagle

stały ląd Grecji, jej wysokie góry i jałowe doliny. Maleńkie trójmasztowce kotwiczyły w zatoce nieopodal Aten; na wodach wokół nich huśtały się rybackie łodzie. Dziewczyna poleciała na południowy zachód, aż dotarła do Sparty, gdzie krążyła nad swym starym domem. Na dziedzińcu zauważyła matkę i siostrę. Widok ten wywołał u kapłanki smutek. Nie żałowała, że choć w ten sposób może ujrzeć swoją rodzinę, lecz poczuła ogromną tęsknotę. Scenka szybko zamazała się i zniknęła, zaś Derae przemieściła się ku łące, gdzie dziewczętom wolno było uprawiać sporty. Wspomniała chłopca imieniem Parmenion, który leżał na brzuchu na pobliskim szczycie i czekał, by choć przelotnie móc ją ujrzeć. Obrazki sprawiały kapłance ból, ale nie potrafiła się im oprzeć. Obejrzała więc ponownie chwile, gdy młodzieniec ruszył jej na pomoc i pierwszy dzień ich namiętności w letnim domu Ksenofonta. Nie chciała oglądać własnej śmierci, więc pozostała z Parmenionem. Obserwowała z przerażeniem, jak zabił Nestosa. Następnie podążyła za nim do Teb i przypatrywała się jego krótkim, beznamiętnym spotkaniom z dziwką Tetydą. Umysłem Derae zawładnęła straszliwa wściekłość. „Jak mógł ją zdradzić?!”, zastanowiła się. A jednak oprócz złości poczuła również dumę, gdy młodzieniec planował przejęcie Kadmei, później zaś ze zdumieniem obserwowała jego omdlenie. Widziała, jak zaniesiono go do łóżka. Była świadkiem niepokoju Motaka, jego gniewu na medyka i, w końcu, rozpaczliwej rozmowy z dziwką Tetydą. Tym razem przyjrzała się całej scenie miłosnej, podczas której – we śnie – Parmenion szeptał jej imię. Majaczył i myślał o niej! Kapłankę zalała szczera radość. Dziewczyna miała ochotę wyciągnąć rękę i dotknąć mężczyzny, powiedzieć mu, że żyje i dba o niego. Niestety, brutalna prawda poraziła ją niczym lodowate tchnienie zimy. Derae uprzytomniła sobie, że nie żyje i nigdy nie zdobędzie swojego Parmeniona. Przeniosła się dalej w przyszłość. Obserwowała młodzieńca, gdy biegał po gimnazjonie, unosiła się tuż przy nim, jej duchowe oblicze znajdowało się zaledwie o dłoń od jego twarzy. Wyciągnęła rękę i spróbowała pogłaskać go po ciemnych włosach, lecz jej palce przeszły przez jego skórę i czaszkę jak przez mgłę, równocześnie zaś jego myśli zawładnęły jej umysłem. Gdy biegł, rozmyślał o dniach, które spędzali we dwoje w górach, zanim ich sekret się wydał, o miłości na łąkach i uściskach dłoni pod drzewami. Odsunęła się od niego, ponieważ gorycz dotknęła ją niczym kwas, który uszkodził jej oczy. Radość ulotniła się i kapłanka powróciła do świątyni i świata ciemności. Tamis pomogła jej się ubrać. – Dokonałaś jakichś odkryć? – spytała stara kobieta.

– Miłość to ból – odparła tępo. – Czego będziesz mnie dziś uczyć? – Nauczę cię widzieć – rzuciła stara wieszczka. – Oczy duszy są daleko potężniejsze niż marne kulki, które utraciłaś. Skoncentruj się. Rozluźniłaś łańcuchy wiążące dotąd twą duszę i pływasz obecnie wewnątrz okrycia, jakim jest twoje ciało. W każdej chwili możesz odrzucić to okrycie niczym welon. Spróbuj teraz. Złoto i błękit. Derae skupiła się na złotej łodyżce i róży. – Niezbyt daleko – krzyknęła Tamis, chwytając spadające ciało dziewczyny i stawiając je na podłodze. – Musisz całkowicie nad sobą panować. Wracaj! – Kapłanka wróciła do swego ciała, po czym wspięła się na palce. Potrzebujesz praktyki – zauważyła czarodziejka. – Na razie tylko porusz "duchową głową” do przodu, ciało zaś niech pozostanie nieruchome. – Derae spróbowała. Przez moment udawało jej się utrzymać kontrolę, nawet widziała i czuła swoje ciało. Nagle jednak zakręciło jej się w głowie, osłabła i osunęła się na Tamis. Stara wieszczka podtrzymała dziewczynę. – Ta umiejętność przyjdzie z czasem – obiecała. – Każdy krok jest wszakże zwycięstwem. Czeka nas mnóstwo pracy. Ucz się. Musimy rozpoznać każdą, najmniejszą nawet słabość, jaka w tobie tkwi. – Po co? – Przyłączyłaś się właśnie do odwiecznej wojny, Derae. Masz teraz śmiertelnego wroga. Bóg Mroku będzie cię wypróbowywał, szukając sposobu, w jaki może cię zniszczyć. – Przerażająca myśl! – przyznała kapłanka. – I taka być powinna, gdyż kiedy nadejdzie decydujący moment, ja nie będę już żyła. Zostaniesz sama! Parmenion zatrzymał się na szczycie górskiego pasma i spojrzał z wysoka na namioty spartańskiej armii. Stały w długim prostokącie wzdłuż dna doliny w pobliżu miasta Tespie. Młodzieniec szybko je policzył. Dostrzegł pięć rzędów po pięćdziesiąt, a ponieważ w każdym namiocie mieszkało dziesięciu wojowników, obozowało tu dwa tysiące pięćset ludzi, nie licząc żołnierzy zakwaterowanych w mieście. Spartanin pogłaskał szyję czarnego wałacha, po czym wbił pięty w boki zwierzęcia, popędzając je do kłusu. Groziło mu niebezpieczeństwo, ale ku swemu zaskoczeniu młodzieniec wraz ze strachem czuł rosnące podniecenie. Zrozumiał, że właśnie ta niezwykła kombinacja ogromnego ożywienia i lęku wyzwalała w nim radość, dla której warto było żyć, bowiem wyostrzała jego umysł i podniecała zmysły. Odnosił wrażenie, że lata spędzone w Tebach pozbawione były kolorów, które pojawiły się dopiero teraz. Parmenion podniósł oczy na niebo i pędzące chmury; energicznie wciągnął w płuca rześkie, wysokogórskie powietrze. To dopiero jest życie! Tam, w dole, czekała Hekate, bogini śmierci – gotowa, z wyciągniętym ciemnym sztyletem.

Jeden błąd, jedna pomyłka mogła go kosztować życie. Zachichotał, zacisnął mocniej na podbródku rzemyk skórzanego hełmu i zaczął nucić starą piosenkę, której nauczyła go matka. Wałach zastrzygł uszami i odrzucił głowę. Koń był wspaniały. Pelopidas twierdził, że pewnie zdołałby umknąć z zasadzki, gdyby trochę przypadkowa strzała nie ugodziła spartańskiego jeźdźca w podstawę czaszki. Kurier spadł na ziemię, a wówczas wałach zatrzymał się, odwrócił i przez jakiś czas trącał nosem nieruchome zwłoki. Niemal cała zbroja mężczyzny doskonale pasowała na Parmeniona. Jedynie napierśnik był nieco zbyt duży, lecz nagolenniki i nabijana metalowymi płytkami spódniczka wydawały się wprost stworzone na szczupłego młodzieńca. Płaszcz wykonano z doskonałej wełny pofarbowanej na czerwono. Pierwotnie spinała go złocona brosza, którą jednak Parmenion zastąpił spiżową, pomyślał bowiem, że złota nazbyt rzuca się w oczy: mógłby ją ktoś rozpoznać i zadawać niepotrzebne pytania. Papiery jeźdźca natychmiast zostały przywiezione do Teb. Epaminondas otworzył przesyłkę i przeczytał ją. Dotyczyła zapasów i konieczności rychłej blokady ich miasta, ale wspominała też o zagrożeniu ze strony Aten i potrzebie czujności. Polityk wręczył zwój skrybie w średnim wieku, o przedwcześnie posiwiałych włosach. – Potrafisz podrobić charakter pisma? – spytał. – To nie będzie trudne – odrzekł mężczyzna, przypatrując się przesyłce. – Ile linijek zmieści się nad podpisem króla? – spytał Parmenion. – Nie więcej niż dwie – odparł skryba. Młodzieniec wziął pismo i przeczytał je szereg razy. Kończyło się słowami: „Zdrajca Kalepios zaciąga najemników w Atenach. Pozostańcie czujni”. Potem następowała luka i podpis Kleombrotosa. Parmenion podyktował krótki dodatek do zwoju, a skryba starannie go wstawił. Epaminondas przeczytał słowa i uśmiechnął się ponuro. – pozostańcie czujni i skierujcie się do Pireusu, niszcząc po drodze wszelkie wrogie wojska”. Jeśli wszystko dobrze pójdzie, Parmenionie, między Atenami i Spartą wybuchnie wojna. – Która znakomicie się przysłuży jedynie Tebom – zauważył młodzieniec. – Twoje przedsięwzięcie jest wielce niebezpieczne – stwierdził cicho Tebańczyk. – Co zrobisz, jeśli cię ktoś rozpozna lub nie uwierzą w twoją opowieść? A jeśli trzeba znać hasło? Albo... – Wtedy mnie zabiją – odburknął Parmenion. – Niestety, nie mam innego wyjścia. Zadanie trzeba wykonać. Teraz, gdy zjeżdżał ku namiotom, czuł coraz większy strach. Trzech żołnierzy na warcie zagrodziło mu nagle drogę. Nie byli spartiatami, wyraźnie pochodzili ze wzgórz Skiritis. Zasalutowali zbliżającemu się młodzieńcowi, przyciskając pięści do skórzanych pancerzy.

Parmenion oddał pozdrowienie i ściągnął cugle. – Szukam wodza Sfodriasa – zagaił. – Jest w mieście. Zatrzymał się w domu efora Anaksymenesa. Kiedy przejedziesz główną bramę, skieruj się do świątyni Zeusa. Zobaczysz wysoki budynek. Obok bramy będą rosły dwa niewielkie drzewka. – Dziękuję ci – odpowiedział Parmenion i ruszył dalej. Tespie było mniejsze niż Teby, mieszkało w nim tylko dwanaście tysięcy osób, przede wszystkim kupców, producentów rydwanów i treserów koni. Kiedy Parmenion wjeżdżał, dostrzegł wszędzie mnóstwo niewielkich pastwisk, na których pasły się stada dorodnych zwierząt. Wreszcie dotarł do domu z bliźniaczymi drzewami, tam zeskoczył z wałacha i poprowadził go do białej frontowej ściany budynku. Służący podbiegł i wziął od niego lejce, a ubrana w biel młoda dziewczyna służebna skłoniła się i poprosiła, by poszedł za nią do domu. Młodzieniec trafił do wielkiego andronitisu, w którym siedziała liczna grupka spartańskich oficerów. Pili wino. Służąca podeszła do krzepkiego mężczyzny o gęstej rudej brodzie. Ten wstał i z rękoma na biodrach przypatrywał się bacznie Parmenionowi, który skłonił się nisko, a następnie zbliżył. – No... Kim jesteś? – spytał oschle Sfodrias. – Nazywam się Andikles, panie. Mam przesyłkę od króla. – Nigdy o tobie nie słyszałem. Gdzie się podział Kleofon? – Spadł, panie, z konia i złamał sobie ramię. Ale pali się, by dziś wieczorem towarzyszyć królowi podczas bitwy. – Towarzyszyć królowi? W jakiej bitwie? O czym mówisz, człowieku? – Bardzo cię przepraszam, panie – odparł Parmenion i wręczył wodzowi skórzany walec. Sfodrias wyjął z niego zwój i rozwinął go. Tymczasem młodzieniec popatrywał na innych oficerów. W pewnej chwili jego wzrok padł na młodego mężczyznę, który grał przy oknie w kości. Na ten widok żołądek podszedł mu do gardła. Tym mężczyzną był Leonidas! – Nie wymienia żadnych liczb – mruknął Sfodrias. – Ilu jest wrogów? Gdzie obozują? Nie mogę tak po prostu wtargnąć na terytorium Aten i zarżnąć pierwszych zbrojnych ludzi, jakich napotkam. – Podobno jest ich pięć tysięcy – powiedział szybko Parmenion. – Trzy tysiące hoplitów, reszta to konnica. Mówi się, że opłacono ich perskim złotem. Sfodrias skinął głową. – Po Ateńczykach zawsze można się spodziewać zdrady. Aby ich zaskoczyć, będziemy musieli maszerować całą noc. Pewnie wysłali zwiadowców. Zostaniesz przy moim boku podczas odprawy dla moich oficerów. Może będą mieli do ciebie pytania.

– Z całym szacunkiem, panie – odezwał się młodzieniec, starając się zapanować nad drżeniem głosu – lecz król rozkazał mi natychmiast wracać z wieściami od ciebie. Pragnie się z tobą połączyć na równinie triaskiej. – No dobrze. Rozkażę zatem mojemu skrybie spisać odpowiedź. – Nie potrzeba, panie. Jeśli masz maszerować całą noc, doradzę królowi, że powinien się z tobą spotkać między Atenami i Eleuzis. Sfodrias pokiwał głową i zwrócił uwagę na zwój. – Osobliwy sposób pisania. Pismo zaczyna się od tematu zapasów, kończy zaś inwazją Aten. Kim wszakże jestem, by się spierać z władcą, czyż nie? – Tak, panie – odparł Parmenion, salutując. Zerknął na Leonidasa, który porzucił grę i badawczo mu się przyglądał. Młodzieniec skłonił się, obrócił do drzwi, wyszedł na podwórze i natychmiast popędził do stajni na tyłach domu. Wałach stał oczyszczony i wyczesany, zaś czaprak z lwiej skóry spoczywał starannie ułożony na balustradzie boksu. Parmenion narzucił go na grzbiet konia, wygładził fałdy, po czym chwycił się końskiej grzywy i dosiadł zwierzęcia. Za sobą usłyszał tupot biegnących stóp, więc kopnięciem zachęcił wałacha do biegu. Przegalopował obok pędzącego Leonidasa. – Czekaj! – krzyknął mężczyzna. Wałach wypadł na główną aleję. Tu Parmenion zwolnił, aż dotarł do głównej bramy, po czym cwałem ruszył z powrotem ku górom. Gdy odwrócił się za siebie, dostrzegł dwóch jeźdźców. Jechali z miasta. Podczas wspinaczki walach ciężko dyszał i Parmenion nie miał wyboru – musiał zwolnić. Zsiadł z konia i prowadził go za uzdę po wąskich ścieżkach między zdradzieckimi ustępami. Sądził, że jeźdźcy nie podążą za nim. Niestety, pomylił się. Kiedy rozbił obóz w jaskini położonej wysoko na górskim paśmie, usłyszał stukot końskich kopyt na piargu. Zdążył już rozpalić ognisko, toteż w żaden sposób nie mógł ukryć swej obecności. – Wejdźcie do środka, ogrzejecie się przy ogniu – zawołał wesołym, pogodnym tonem. W kilka chwil później do jaskini weszło dwóch mężczyzn. Pierwszy był wysoki, miał ciemną i gęstą brodę, drugi natomiast był szczupły, lecz dobrze umięśniony. Obaj nosili miecze i napierśniki. – Leonidas chciał z tobą porozmawiać – zaczął brodacz. – Jak brzmi twoje imię, przyjacielu? – Andikles. A wy jak się nazywacie? – spytał Parmenion, wstając. – Z jakiej pochodzisz rodziny? – kontynuował mężczyzna. – Gdzie mieszkasz? – A jakim prawem zadajesz mi takie pytania, skiritaju? – zagrzmiał młodzieniec. – Odkąd to niewolnicy zadręczają swoich panów? Twarz mężczyzny oblała się szkarłatem.

– Jestem wolnym człowiekiem, wojownikiem i Spartaninem. Nie pozwolę się znieważać! – W takim razie nie znieważaj innych! – odburknął groźnie Parmenion. – Jestem królewskim posłańcem i nie będę odpowiadał byłe komu. Kim jest ów Leonidas, że wysłał za mną swe sługi na przepytki? Szczupły mężczyzna zbliżył się. – Na wszystkich bogów, Leonidas miał rację! Tyś jest Parmenion! Oczy Parmeniona zwęziły się do szparek. Rozpoznał mężczyznę. Był to Asiron, jeden z chłopców, którzy szydzili z niego przed dziesięcioma laty w koszarach Likurga. – Mylisz się – odparł z uśmiechem. – Z pewnością nie! – zawołał Asiron. – Jesteś Parmenion. Postawię na to własne życie. – Rzeczywiście, postawisz – odkrzyknął, po czym w ułamku sekundy wyciągnął miecz i ciął Asirona przez gardło. Mężczyzna zdołał odskoczyć, jednak nie dość szybko i krew pociekła mu z rany w szyi. Skiritaj uskoczył na lewo. Z namaszczeniem wyjął miecz i uśmiechnął się złowrogo. – Nigdy jeszcze nie zabiłem Spartanina – syknął – lecz zawsze miałem na to ochotę. Zaatakował z oślepiającą szybkością. Parmenion odparował cios i wycofał się o kilka kroków, poczuł jednak ukłucie w prawe przedramię. Gdy spojrzał na nie, dostrzegł strużkę krwi sączącą się z płytkiej rany. – Potnę cię powoli i systematycznie – syknął skiritaj. – Chyba że się poddasz i zdasz na moją łaskę. – Niezły jesteś – ocenił młodzieniec, gdy obchodzili się nawzajem, sondując wzajemne umiejętności. Brodacz uśmiechnął się, ale nic nie odpowiedział. Znienacka zaszarżował, zmylił Parmeniona pozorowanym pchnięciem w brzuch, a równocześnie zamachnął się ostrzem ku twarzy przeciwnika. Ostrze świsnęło niebezpiecznie blisko gardła Parmeniona, koniuszek miecza rozdarł mu skórę policzka. – Potnę cię bardzo powoli – powtórzył skiritaj. Parmenion odskoczył w lewo, odgradzając się od wroga ogniskiem. Nagle przesunął stopę ku ogniowi i kopnął płonące gałęzie przeciwnikowi w twarz. Skiritaj zrobił krok w tył, gasząc rękoma natłuszczone włosy na brodzie, które zajęły się płomieniem. Parmenion natychmiast podbiegł do mężczyzny i przytknął czubek klingi do pachwiny. Brodacz krzyknął i zamachnął się mieczem, lecz było zbyt późno: młodzieniec wbił już ostrze i szarpnął w górę. Gdy jasna tętnicza krew trysnęła z rany i spłynęła po udzie przeciwnika, Parmenion odskoczył, czekając aż wróg upadnie. Jednak skiritaj niespodziewanie na niego ruszył. Młodzieniec zablokował podstępne pchnięcie, ale cios pięścią w podbródek powalił go na pokryte skalnym rumoszem podłoże jaskini. Błyskawicznie przeturlał się, ostrze przeciwnika zabrzęczało tuż obok jego głowy, w powietrze zaś wzniósł się snop iskier. Skiritaj zatoczył się w kałuży własnej krwi.

– Na bogów – mruknął tępo. – Chyba mnie zabiłeś, chłopcze. Osunął się na kolana i upuścił miecz. Parmenion schował broń i podtrzymał upadającego na bok mężczyznę. Po chwili puścił go i usiadł obok niego. Twarz skiritaja stawała się coraz bledsza. – Nigdy... nie zabiłem... Spartani... – Oczy mężczyzny zamknęły się i ostatnie tchnienie charkotliwie wydobyło się z jego gardła. Młodzieniec wstał i podszedł do Asirona. Wojownik – odskakując przed gwałtownym pchnięciem Parmeniona – uderzył się w głowę o ścianę jaskini. Gardło miał czerwone od krwi, jednak przecięcie nie było zbyt głębokie i krew już zakrzepła. Parmenion odebrał mu miecz, związał ręce za plecami, następnie podsycił ognisko. Prawą stopę miał poparzoną od płomieni. Zdjął sandały i cisnął je pod ścianę jaskini. Minęła ponad godzina, zanim Asiron odzyskał przytomność. Początkowo starał się uwolnić z więzów, potem usiadł prosto i popatrzył na swego wroga. – Ty zdradziecki psie! – syknął. – Tak, tak – mruknął znużonym głosem Parmenion. – Wymieńmy najpierw uprzejmości. Może później porozmawiamy. – Nie mam ci nic do powiedzenia – odparł Asiron. Zerknął na ciało skiritaja i ze zdumienia otworzył szeroko oczy. – Na bogów, nigdy nie sądziłem, że trafi na lepszego od siebie szermierza! – Każdego można pokonać – wyjaśnił Parmenion. – Co ci powiedział Leonidas? – Wydawało mu się, że cię rozpoznał, lecz nie był pewny. Wysłał mnie i Damazjasza, każąc nam za wszelką cenę cię zatrzymać. Parmenion pokiwał głową. – Nie był pewny... Doskonale. Prawdopodobnie zatem spartańska armia i tak pomaszerowała na swego odwiecznego wroga. Zastanawiam się, czy Spartanie śpiewają pieśni o bitewnej chwale. Jak sądzisz, Asironie? – Sądzę, że jesteś obrzydliwy i nikczemny. – Czy tak się mówi do starego przyjaciela, który postanowił cię oszczędzić. – Nie licz na wdzięczność. Parmenion zachichotał. – Pamiętasz noc przed grą strategiczną, kiedy zaatakowałeś mnie wraz z Learchosem i Gryllosem? Ukryłem się wtedy na akropolu i marzyłem o dniu, w którym będę mógł odpłacić się wam wszystkim. Tak to bywa z dziećmi, nieprawdaż? Chętnie fantazjują. I zobacz, co się stało. Podczas gdy ty siedzisz tu ze mną, wysyłam spartańską armię przeciw Ateńczykom. Moje serce się raduje. – Na bogów, przyprawiasz mnie o mdłości! Gdzie się podziała twoja lojalność? Twoje poczucie honoru?

– Honor? Lojalność? Och, zdaje mi się, że wybili je ze mnie kijami tacy wspaniali spartańscy chłopcy jak ty. Nazywaliście mnie Macedończykiem i nie uważaliście za Spartanina. Komu powinienem okazywać lojalność? – Głos mu stwardniał. – Ludziom, którzy zabili moją ukochaną? Miastu, które zmieniło mnie w wyrzutka? Nie, Asironie. Zostawiłem cię przy życiu z prostego powodu. Chcę, byś potwierdził moją tożsamość przed Leonidasem. Powiesz mu, że to ja zorganizowałem przejęcie Kadmei i wywołałem wojnę między Spartą i Atenami. I jeszcze jedno, mój stary, dobry przyjacielu. Wiedzcie, że doprowadzę do zniszczenia Sparty. Zrównam wasze miasto z ziemią! Skończy się wasza potęga! – Za kogo się uważasz? – spytał Asiron z cierpkim, niewesołym uśmiechem. – Powiem ci, kim jestem – odparł młodzieniec. Słowa Tamis błysnęły w jego umyśle. – Jestem Parmenion, Śmierć Narodów. Krótko po świcie Parmenion uwolnił Asirona i wyruszył w drogę powrotną do Teb. Przecięcia na jego twarzy i ramieniu goiły się szybko, lecz prawą stopę miał poparzoną i pokrytą pęcherzami. Był w ponurym nastroju. Gdy kłusował ku bramom miasta, świsnęła obok niego strzała, potem kolejna. Skręcił wałacha i galopem zjechał w bok, a wtedy pojawiło się przed nim kilku konnych. Jechali w jego stronę z wyciągniętymi mieczami. Zerwał spartański hełm i poczekał na nich. – To ja, Parmenion! – zawołał. – Jeźdźcy otoczyli go. Dwóch z nich rozpoznał jako członków Świętego Zastępu. Zaczęli go wypytywać, zbył ich wszakże machnięciem ręki i skierował wierzchowca do miasta, by jak najszybciej powiadomić o wszystkim Epaminondasa. Cztery dni później, o północy, Parmeniona obudziły krzyki przed domem. Zaspany i poirytowany wstał z łóżka, narzucił płaszcz na nagie ramiona i zszedł po schodach. Na dziedzińcu spotkał Motaka. – Rozbiję intruzowi czaszkę, kimkolwiek jest! – mruknął Tebańczyk na odgłos łomotania. Otworzył bramę, a wtedy wbiegł Pelopidas. Za nim podążał Epaminondas. Pijany tebański wojownik chwycił Parmeniona w pasie, podniósł go w powietrze i obrócił. – Udało ci się! – krzyknął Pelopidas. – Na wszystkich bogów! Udało ci się! – Postaw mnie, prostaku! Połamiesz mi żebra. Wojownik uwolnił go i odwrócił się do służącego. – Och, nie stój i nie gap się na nas, człowiecze. Przynieś nam wina. Będziemy świętować. Motak nie ruszył się z miejsca. – Czy mam mu pokazać, jak się należy zachowywać w czyimś domu? – spytał swego pana. Młodzieniec roześmiał się. – Chyba nie. Lepiej przynieś wino. – Odwrócił się do Epaminondasa.

– Co się dzieje? – Przed godziną przybył posłaniec od Kalepiosa z Aten. O świcie, trzy dni temu, na północ od miasta pojawił się Sfodrias ze swoją armią. Żołnierze spustoszyli parę wiosek i ruszyli na Pireus. Na drodze stanęło im ateńskie wojsko, któremu towarzyszył spartański ambasador. Sfodrias został zmuszony do wycofania się. Na wszystkich bogów, żałuję, że tego nie widziałem – zakończył polityk. – I co się potem stało? – spytał krótko Parmenion. – Opowiem ci – wtrącił Pelopidas. Jego twarz przyozdobił złośliwy uśmieszek. Wojownik cieszył się prawie jak dziecko. Epaminondas skłonił mu się. – Proszę zatem, kontynuuj – bąknął – szlachetny Pelopidasie! – Ateńczycy się wściekli. Och, nawet bardzo! Zwołali radę i zdecydowali się wysłać... Na słodkiego Zeusa, kocham to... No więc zdecydowali się wysłać pięć tysięcy hoplitów i sześciuset konnych do obrony Teb. Pięć tysięcy! – powtórzył znacząco. – Cudowna nowina – podsumował Epaminondas, przyjmując od Motaka puchar z winem. Pelopidas chwiejnym krokiem poszedł do andronitisu i ułożył się na tapczanie. – Nie jest to co prawda koniec – ocenił spokojnie Parmenion – lecz całkiem dobry początek. Co się stało ze Sfodriasem? – Wezwano go z powrotem do Sparty. Wraz z całą armią. Beocja jest wolna... Zostało tylko kilka garnizonów. – Czyli – szepnął młodzieniec – Sparta i Ateny pozostają obecnie w stanie wojny. Chyba jesteśmy bezpieczni... Przynajmniej do następnej wiosny. Epaminondas pokiwał głową. – Zachęcone tym faktem inne beockie miasta będą się teraz starały pozbyć spartańskich garnizonów. Pelopidas wyruszy jutro ze Świętym Zastępem na pomoc buntownikom z Tanagry. Sądzę, że zwyciężymy, Parmenionie. Naprawdę widzę szansę. – Nie kuś bogów – doradził Motak. Polityk roześmiał się głośno. – Dawno temu wysłuchałem proroctwa, zgodnie z którym zginę w bitwie o Mantineę. Wielce się wówczas przeraziłem, gdyż wieszczką była słynna Tamis, faworyta bogów. Możesz sobie zatem wyobrazić, co czułem, gdy wraz z Pelopidasem niedługo później walczyłem przeciw Arkadyjczykom właśnie pod Mantineą. Zostaliśmy otoczeni. Pelopidas padł zraniony, ja zaś zamarłem w bezruchu, gotów na śmierć. Jednak nie umarłem. A dlaczego? Ponieważ bogowie nie istnieją i każde proroctwo można interpretować na różne sposoby, jak się komu podoba. Mówisz, Motaku, by nie kusić bogów? Wcale ich nie kuszę, prowokuję ich tylko do działania swoim sceptycyzmem. Nawet jeśli istnieją, są tak bardzo pochłonięci nieustanną zabawą

w metamorfozy własnych ciał i nieustanną kopulacją z każdym napotkanym stworzeniem, że nie przywiązują wagi do opinii pojedynczych śmiertelników na swój temat. Och, wydaje mi się, że powinienem już chyba ocucić Pelopidasa i odprowadzić go do domu. – Nagle chwycił Parmeniona pod ramię i uśmiech na jego twarzy zbladł. – Ponownie okazałeś się naszym wybawcą, mój spartański przyjacielu. Nie potrafię wręcz wyrazić mojej ogromnej wdzięczności. Pewnego dnia znajdę sposób, by ci się odpłacić. Pelopidas spał na tapczanie, lecz Epaminondas bezpardonowo nim potrząsnął, postawił na nogi i skierował do bramy. Pijany Tebańczyk natychmiast zainicjował marszową pieśń i przy jej wtórze dwóch mężczyzn zniknęło w ciemnościach. Podczas następnych miesięcy Parmenion zajął się ponownie swym prywatnym życiem. Spędzał czas na ćwiczeniach z hoplitami, na bieganiu oraz czytaniu. Od czasu do czasu uczestniczył w biesiadach lub innych uroczystościach. Bywał na nich jako gość Epaminondasa albo Kalepiosa, który triumfalnie powrócił z Aten. Przeważnie jednak przebywał sam, a wtedy chętnie wsiadał na konia i jeździł po okolicy, zwiedzając wzgórza i doliny wokół Teb. Gdy przyszła wiosna kolejnego roku, w sercach mieszkańców na trwałe zagościła ogromna nadzieja, że spartańskie groźby pozostaną niespełnione, a starą Ligę Beocką można zreformować. Pelopidas ze Świętym Zastępem przemieszczał się od miasta do miasta, wszędzie skutecznie wspomagając powstańców. Z Tanagry i Platejów wypędzili spartańskie garnizony. Krążyła nawet plotka, że wielki król Persji spełni prośbę Tebańczyków i przyznając im autonomię, uwolni ich od hegemonii Sparty. Niestety, pewnego dnia nadeszły przerażające wieści. Agezylaos zgromadził armię jedenastu tysięcy hoplitów i dwóch tysięcy konnych i wyruszył z zamiarem stłumienia rebelii. Następnej nocy Motak wracał do domu po odwiedzeniu grobu Elei, gdzie poszedł doglądać świeżo posadzonych kwiatów. Ogarnęła go nostalgia, stracił rachubę czasu i zasiedział się do zmroku. Głowę przepełniały mu przygnębiające myśli. Kiedy dotarł do wąskiej uliczki przed domem Parmeniona, zobaczył w cieniu czyjąś sylwetkę. Osobnik podskoczył i wdrapał się na mur. Służący zamrugał i skupił spojrzenie na tym miejscu, ale niczego więcej nie spostrzegł. Nagle druga osoba wdrapała się na mur przed domem. Motak poczuł na plecach lodowaty dreszcz strachu. Szybko podbiegł do bramy i pchnął ją. – Parmenionie! – zawołał. Kiedy przebiegał dziedziniec, z mroku wyskoczyła ciemna postać i rzuciła się na niego. W świetle księżyca ku jego szyi błysnęło ostrze. Motak przeturlał się, po czym błyskawicznie wstał, zablokował pchnięcie i uderzył mężczyznę pięścią w twarz. Napastnik upadł. Tebańczyk rzucił się na niego. Pragnął chwycić za nadgarstek trzymającej nóż ręki, niestety nie zdążył i ostrze wbiło mu się w lewe ramię. Natychmiast uderzył kolanem z półobrotu, trafiając wroga

w krocze. Mężczyzna aż chrząknął z bólu. W chwilę później Motak zacisnął ręce na jego gardle i wykonał nagły ruch do przodu, rozbijając mu czaszkę o mur dziedzińca. Napastnik osunął się bez czucia, tym niemniej dla pewności Tebańczyk jeszcze trzy razy walnął jego głową o kamień. Dopiero gdy dłonie obryzgała mu krew i strzępy mózgu, upuścił zwłoki na ziemię. – Parmenionie! – krzyknął ponownie. Zabójca Gleamos zaklął cicho, słysząc wołanie służącego, potem wbiegł po schodach na piętro, do sypialni zdrajcy. Przystanął pod drzwiami, czekając na jakiś odgłos, niczego wszakże nie usłyszał. Czy możliwe, by zdrajca spał i nie usłyszał krzyku? Istniała oczywiście taka ewentualność, jednak Gleamos od prawie dwudziestu lat doskonalił swój fach w Egipcie, Persji, Atenach oraz Ilirii i nigdy nie działał pochopnie. Dożył swojego wieku jedynie dzięki temu, że zawsze najpierw myślał, a dopiero potem działał i niczego nie pozostawiał przypadkowi. Przez kilka dni obserwował dom, przypatrując się zdrajcy. Doskonale poznał jego rozkład dnia i dowiedział się, że jego „celem” jest prawdziwy wojownik. Nosił się po żołniersku i spokojnie, był spostrzegawczy i czujny. Jego dom nie przypominał wszakże twierdzy. Do sypialni prowadziły tylko jedne drzwi, więc jeśli zdrajca chciałby z niej uciec, pozostawało mu okno. Skok na dziedziniec jednakże z pewnością skończyłby się przynajmniej połamaniem kończyn. Służący zdrajcy pokrzyżował Gleamosowi doskonały plan, lecz zabójca wiedział, że ciągle jeszcze ma dość czasu, by zasłużyć na nagrodę oferowaną przez Agezylaosa. Rozważył następny ruch. Być może mężczyzna za drzwiami nie śpi. Jeśli czuwa, w którym miejscu pomieszczenia będzie przebywał? Poprzedniego dnia, gdy gospodarzy nie było w domu, Gleamos przeszukał budynek i nauczył się na pamięć rozmieszczenia przedmiotów w sypialni. W pokoju nie było żadnej kryjówki. Sypialnia była mała. Zdrajca – o ile nie śpi – zapewne stoi po którejś stronie drzwi. Skrytobójca usłyszał, że po schodach wchodzą jego pomocnicy: Aris i Sturma. Nie potrzebował ich. Ten wyrok łatwo wykona sam. Pokaże w ten sposób pozostałym, że jest ich szefem. Ostrożnie podniósł skobel i pchnął drzwi tak mocno, że grzmotnęły z hukiem o ścianę po lewej stronie. Gleamos natychmiast zauważył puste lóżko i z dzikim krzykiem skoczył do przodu, dźgając sztyletem w prawo, gdzie powinien się znajdować zdrajca. Ostrze napotkało jedynie ścianę. Przez chwilę oszołomiony zabójca stał nieruchomo, penetrując wzrokiem oświetlone księżycem pomieszczenie. Zdrajcy nie było! Niemożliwe! Przecież Gleamos widział, jak mężczyzna tu wchodził. Nie mógł się nigdzie ukryć! Nagle nad nim poruszył się cień. Zabójca odwrócił się, unosząc sztylet. Niestety, spóźnił się.

Miecz zdrajcy trafił go tuż obok obojczyka i wbił mu się głęboko w płuca. Gleamos chrząknął i upadł na plecy, jego broń z łoskotem spadła na podłogę. Mimo iż życie szybko uciekało z ciała zabójcy, jego umysł skupił się na fortelu Spartanina. Gleamosa wręcz zadziwił podstęp zdrajcy, który czekał na niego na poprzecznej belce nad drzwiami. „Jakież to proste”, ocenił. Czuł chłód na skórze twarzy, która dotykała podłogowych desek. Przez głowę przetaczały mu się lawiny oderwanych od siebie myśli – widział dom swego ojca na Krecie, braci bawiących się na stokach, matkę śpiewającą im do snu piosenki o bogach i ludziach. Krew zabulgotała mu w gardle, zaś umysł ostatkiem sił wrócił do Spartanina. „Ależ zręczny, jakaż pomysłowość...” Parmenion wyszarpnął miecz ze zwłok mężczyzny i podszedł do progu. Nagle czyjeś ostrze niemal trafiło go w twarz. Młodzieniec uniósł miecz, by jego błysk zmylił przeciwnika i równocześnie lewą pięścią uderzył go w podbródek. Zamachowiec upadł na schody, powalając swym ciężarem trzeciego napastnika. Parmenion zerknął na leżących i natychmiast na nich skoczył. Prawą stopą uderzył pierwszego mężczyznę w podbródek i obaj zabójcy stoczyli się ze schodów. Młodzieniec przeskoczył balustradę i wskoczył do andronitisu. Napastnicy podnieśli się i rzucili za nim w pościg. – Jesteś już martwy, mieszańcu – mruknął złowieszczo pierwszy. Mężczyźni rozdzielili się, usiłując zajść swą ofiarę z dwóch stron. Parmenion gwałtownie ruszył na osobnika z prawej strony, potem obrócił się na pięcie, podniósł miecz i rozpłatał gardło mężczyzny po lewej. Napastnik upadł, krew pociekła na perski dywan pokrywający kamienną podłogę. Ostatni zabójca poruszał się teraz ostrożnie. Na jego brodatej twarzy lśnił pot. – Nie jest łatwo mnie zabić – warknął Parmenion cicho. Mężczyzna cofał się ku drzwiom; nagle wynurzył się za nim Motak i wbił mu sztylet w plecy. Zabójca pochylił się i upadł. Służący zatoczył się w progu, potem chwiejnie wycofał na dziedziniec i opadł na ławę. Z ramienia sterczała mu spiżowa rękojeść sztyletu. Parmenion zapalił dwie latarnie i obejrzał ramię. – Wyciągnij ze mnie to przeklęte żelastwo – chrząknął Tebańczyk. – Nie. Na razie niech zostanie tam, gdzie jest. Gdybym je wyjął, mógłbyś się wykrwawić, zanim sprowadzę medyka. – Nalał Motakowi puchar nie rozcieńczonego wina. – Nie ruszaj się stąd – polecił. – Zaraz wracam z Argonasem. Służący wyciągnął rękę i chwycił Parmeniona za ramię. – Doceniam twój pośpiech – oświadczył z wymuszonym uśmieszkiem. Może jednak lepiej się najpierw ubierz.

Młodzieniec uśmiechnął się, twarz mu złagodniała. – Uratowałeś mi życie, Motaku. I niemal przypłaciłeś to własnym. Nie zapomnę ci tego. – Drobiazg. Chociaż mógłbyś przynajmniej powiedzieć, że zrobiłbyś dla mnie to samo. Dwie godziny później służący spał, nóż został wyjęty z jego ramienia, a rana zabandażowana. Parmenion siedział naprzeciwko Argonasa, który na jego oczach pożarł wielki kawał szynki, wypił cztery puchary wina, zaś na deser zjadł sześć słodkich miodowych ciastek. W końcu tłuścioch beknął i położył się na plecach na tapczanie, który zaskrzypiał pod jego ciężarem. – Interesujące życie prowadzisz, młody człowieku – zauważył. – Przebierasz się za spartańskiego posłańca, a w mrokach nocy walczysz z nasłanymi zabójcami. Zastanawiam się, czy bezpiecznie jest przebywać w twoim towarzystwie. – Motak wyzdrowieje? – spytał Parmenion, ignorując zaczepkę. – Ostrze przeszyło mięsień, lecz nie naruszyło kości. Na szczęście twój służący jest dobrze umięśniony, rana zaś niezbyt duża, więc powinna się dość szybko zagoić. Zastosowałem sok z drzewa figowego, który zakrzepi krew. Motak będzie miał kłopoty z ramieniem przez szereg tygodni, lecz w końcu mięśnie się zrosną. Do lata zapewne wróci do formy. – Jestem ci bardzo wdzięczny. Motak wiele dla mnie znaczy. – Rozumiem to – oznajmił Argonas, głaszcząc natłuszczoną brodę. – Dobrego służącego trudno zastąpić. Miałem kiedyś trackiego młodzika, cudownego mężczyznę, który przewidywał każdą moją potrzebę, zanim jeszcze zdałem sobie sprawę z jej istnienia. Nigdy nie znalazłem drugiego takiego jak on. – Co się z nim stało? – spytał Parmenion, bardziej z uprzejmości niż ze szczerego zainteresowania. – Umarł – odparł medyk ze smutkiem. – Cierpiał z powodu narośli w głowie – tak jak i ty – tyle, że mój drogi Trak nigdy nie mówił mi o swoich bolączkach. Kiedy zemdlał i postawiłem diagnozę, było już zbyt późno na ratunek. Nigdy nie zapominaj, mój przyjacielu, pić naparu z sylfium. Śmierć od narośli jest bardzo bolesna. Cierpi nawet jej świadek, a cóż dopiero ofiara. Muszę przyznać, że twój służący wynalazł dla ciebie nowatorskie lekarstwo. Używałbym go sam, ale nie gustuję w tego rodzaju rozkoszach. Sądziłem, że uleczyło mnie sylfium – bąknął zmieszany młodzieniec. – Rzeczywiście. Najpierw jednak trzeba cię było wyrwać z letargu. By je wypić, musiałeś być przytomny. Twój Motak okazał się zmyślny i bystry. Gdyby kiedykolwiek chciał porzucić służbę u ciebie, chętnie przyjmę go do siebie. – Co właściwie zrobił? – Nie pamiętasz? – Na litość boską, Argonasie! Gdybym pamiętał, czy pytałbym cię o to? – warknął oschle

Parmenion z rosnącym gniewem. – Przyprowadził ci do łoża twoją ulubioną dziwkę, kapłankę. Najwyraźniej u podnieconego mężczyzny zwiększa się również wola życia. – Nie, nie – szepnął młodzieniec – to nie było tak. Odwiedziła mnie moja Derae, a nie kapłanka. Medyk podniósł się ciężko. W jego ciemnych oczach odbijała się troska. – Przykro mi, Parmenionie – powiedział. – Głupio i niepotrzebnie się wygadałem. Przypisz to brakowi snu i nadmiarowi wina. Może były u ciebie obie kobiety: Derae w postaci duchowej, kapłanka zaś w cielesnej. Młodzieniec ledwie go słyszał. Przypomniał sobie rudowłosą kapłankę stojącą w progu. Pamiętał jej uśmiech, zapach jej perfum, gniew i smutek w jej oczach, a następnie trzaśniecie drzwi. – Zastanawiałeś się, dlaczego te zbiry chciały cię zabić? – spytał Argonas, zmieniając temat. – Co takiego? Och, nie, nie potrafię znaleźć przyczyny. Może to byli zwyczajni rabusie. – Rabusie bez worków na łupy i sakiewek? Nie sądzę. No cóż, muszę wracać. Przyjdę jutro, by obejrzeć ranę Motaka. I po zapłatę. – Tak, tak. Dziękuję ci – mruknął Parmenion nieprzytomnym głosem. – Bądź ostrożny, przyjacielu. Ten, kto zatrudnił tych czterech, zawsze może wynająć następnych. Dwa dni później odwiedził Parmeniona starszy oficer straży miejskiej. Menidis miał prawie siedemdziesiąt lat i był żołnierzem od ponad pół stulecia. Przez ostatnią dekadę dowodził małym oddziałem gwardzistów działających wewnątrz miasta. Byli odpowiedzialni za patrolowanie ulic po zmroku i ochronę głównych bram Teb. – Skrytobójcy byli cudzoziemcami – zauważył Menidis, wpatrując się z napięciem w Parmeniona szarymi oczyma spod gęstych białych brwi. – Przybyli do miasta cztery dni temu. Weszli przez bramę Proicką. Twierdzili, że przybywają z Koryntu, by nabyć tebańskie rydwany. Osobiście uważam, że pochodzili ze Sparty. – Stary żołnierz czekał na efekt, jaki wywrą jego słowa na siedzącym przed nim młodym rozmówcy, lecz twarz Parmeniona pozostała beznamiętna. – Wszyscy słyszeliśmy o roli, jaką odegrałeś w uwolnieniu nas spod spartańskiego panowania – kontynuował. – Sądzę, że ktoś tych mężczyzn wynajął. Mieli cię zabić. Parmenion wzruszył ramionami. – Nie udało im się – skomentował lakonicznie. – Tym razem, młodzieńcze. Załóżmy wszakże, że opłacił ich ktoś znaczny. Chętnych zabójców łatwo znaleźć. To smutne, ale... ciebie znaleźć równie łatwo. – Sugerujesz, bym opuścił Teby?

Starzec uśmiechnął się. – Twoja sprawa, co postanowisz. Mogę przydzielić ci ludzi, którzy będą cię strzegli, dokądkolwiek pójdziesz. Będą cię pilnowali nawet podczas snu. Wódz Epaminondas upraszał mnie, żebym chociaż ustawił przed twoimi drzwiami wartownika. Niemniej jednak nie sposób zapewnić ci całkowitego bezpieczeństwa, jeśli będziesz prowadził normalne życie. Ot, wejdziesz w zatłoczoną alejkę lub przystaniesz przy straganie na rynku czy sklepie. Wynajęty zabójca znajdzie cię bez trudu. – Rzeczywiście – zgodził się Parmenion – nie mam wszakże ochoty uciekać. Tu jest mój dom. Nie chcę też przed nim twoich strażników, choć dziękuję za troskę. Jeśli ktoś zamyśla kolejny zamach, proszę bardzo, niech tylko spróbuje. Wiesz jednak, że nie będę łatwą ofiarą. – Gdyby nie twój tebański służący – z przekąsem zauważył Menidis – stałbyś się najłatwiejszą zdobyczą pod słońcem. Śpiący mężczyzna stawia raczej niewielki opór. Ale powtarzam: zrobisz, co zechcesz. Sam musisz podjąć decyzję. – Żołnierz wstał, nałożył spiżowy hełm i zapiął pasek pod brodą. – Powiedz mi coś, panie – zagadnął na odchodnym młodzieniec. – Wyczuwam, że niespecjalnie dbasz o to, czy im się uda. Dlaczego? – Jesteś bardzo wnikliwym człowiekiem, a poza tym wysoce sobie cenię szczerość w każdej sytuacji, więc ci odpowiem. Zdradziłeś swoich rodaków i pomogłeś Tebom, co daje mi powód do wdzięczności dla ciebie. Lecz nadal pozostajesz Spartaninem, a ja Spartanami pogardzam. Dobrego dnia ci życzę. Parmenion obserwował odejście starca, potem potrząsnął głową. Osobliwe, że słowa Menidisa bardziej go zaniepokoiły niż sam zamach. Wszedł do pokoju Motaka. Służący przeklinał, próbując wsunąć ranne ramię do chitonu. – Pomogę ci – zaoferował się młodzieniec – chociaż Argonas nalegał, byś pozostał w łóżku choćby przez tydzień. – Dwa dni wydają się jak dwa tygodnie – odburknął chory. – Na pewno masz siły na spacer? – Oczywiście! Czy wyglądam na kalekę? – Parmenion spojrzał Tebańczykowi w twarz i dostrzegł w jego oczach gniew. Motak miał niezdrowo zarumienione policzki – były niemal koloru jego ceglastej brody – i ciężko oddychał. – Jesteś upartym człowiekiem. No dobrze, niech ci będzie. Chodźmy. Parmenion uzbroił się w miecz i sztylet i wraz z Motakiem powoli ruszyli do ogrodów na zachodnim zboczu Kadmei, gdzie stały chłodzące powietrze fontanny, a kwiaty rosły przez okrągły rok. Usiedli w pobliżu płytkiego strumienia, pod pożółkłą wierzbą. Tu młodzieniec opowiedział przyjacielowi o rozmowie z Menidisem. Motak zachichotał. – Zupełnie nie złagodniał z wiekiem, prawda? Dwa lata temu podczas aresztowania dwóch

spartańskich żołnierzy rozbił obu czaszki. Twierdził, że napastowali szlachetnie urodzoną Tebankę, co było kompletnym nonsensem, bowiem nasze kobiety z wyższych sfer nie chodzą same po ulicach. – W tej sprawie, szczególnie w tej sprawie... pozostajecie za Spartą daleko w tyle – wtrącił Parmenion. – Tam kobiety mogą chodzić, gdzie chcą, równie swobodnie jak mężczyźni. Nie ma żadnych ograniczeń. – Ależ to haniebne! – zaperzył się służący. – Jak, w takim razie, odróżniacie je od dziwek? – W Sparcie nie ma dziwek. – Nie ma dziwek? Niewiarygodne! Nic dziwnego, że Spartanie tak się palą, by podbijać inne miasta. – Jeśli już podjęliśmy temat dziwek, Motaku, powiedz mi o nocy, kiedy przyprowadziłeś jedną z nich do mojego łóżka. – Skąd się o tym dowiedziałeś? – To nie ma znaczenia. Dlaczego nic mi nie powiedziałeś? Służący wzruszył ramionami, potem skrzywił się, gdy zabolało go ramię. Potarł ranę, lecz ból tylko się zwiększył. – Byłeś przekonany, że to cud. Chciałem ci wyznać prawdę, ale... ale jakoś się nie złożyło. Nie mam usprawiedliwienia. Przepraszam, lecz za wszelką cenę chciałem cię ratować, a niczego innego nie potrafiłem wymyślić. Jednak... udało się, czyż nie? – Rzeczywiście – przyznał młodzieniec. – Gniewasz się? – Odczuwam jedynie smutek. Sprawiała mi radość myśl, że Derae do mnie wróciła, nawet jeśli zdarzyło się to tylko we śnie. Może Epaminondas ma rację, że bogowie nie istnieją? Żywię jednak nadzieję, że się myli. Kiedy patrzę w niebo, na morze lub na pięknego konia, pragnę wierzyć w bogów. Chciałbym wiedzieć, że istnieje jakiś wyższy porządek, który nadaje sens naszej egzystencji. Motak pokiwał głową. – Wiem, co masz na myśli, i też wierzę w bogów. Muszę w nich wierzyć. Jest ktoś, kto czeka na mnie po drugiej stronie. Gdybym nie wierzył w nasze ponowne spotkanie, podciąłbym sobie gardło. – Umarła tego dnia, gdy do mnie przyszedłeś – wtrącił Parmenion. – Na imię miała Elea. – Skąd wiesz? – Poszedłem za tobą owego pierwszego dnia. Widziałem orszak pogrzebowy. Kiedy wyszedłeś – jak się później okazało, by zabić Kletosa – usiadłem przy grobie i złożyłem twojej zmarłej żonie wyrazy szacunku. – To była cudowna kobieta – zadumał się Motak. – Nigdy się na nic nie skarżyła. Gdy

zamknę oczy, ciągle widzę przed sobą jej twarz. – Przynajmniej spędziłeś z nią więcej niż pięć dni – wyszeptał młodzieniec i wstał. – Wracajmy. Myślę, że czujesz większe zmęczenie niż twierdzisz. Nagle ktoś wyszedł z cienia za nim. Parmenion zamachnął się mieczem w powietrze i mężczyzna odskoczył w tył, a następnie podniósł ręce i ze zdumienia otworzył usta. – Nie mam broni! Nie mam! – krzyknął. Za nim stało mniej więcej siedmioletnie dziecko, kurczowo trzymając się ojcowskiego płaszcza. – Przepraszam – wybąkał skruszony Spartanin. – Przestraszyłeś mnie, panie. – Schował miecz i uśmiechnął się do dziecka, lecz chłopiec zaczął płakać. – Za to ty jesteś bardziej niespokojny niż twierdzisz – odparował Motak. Rozpoczęli długą drogę do domu. – Tak, przeraża mnie myśl, że w każdej chwili może mnie dosięgnąć czyjś sztylet, miecz albo strzała. Jeśli zaś opuszczę Teby, stanę się na powrót nędzarzem, jakim byłem w dniu mojego przybycia do miasta. Ulokowałem pieniądze w wielu kupieckich przedsięwzięciach, ale muszę jeszcze zapłacić Epaminondasowi za dom. – Lepiej być biednym i żywym – skonstatował ze spokojem Motak – niż bogatym i martwym. – Cóż, najlepiej wszakże być i żywym, i bogatym. – Mógłbyś się przyłączyć do Świętego Zastępu. Pelopidas byłby zachwycony i nawet najwprawniejszy zabójca nie miałby do ciebie łatwego dostępu. – To prawda – zgodził się Parmenion – nie zamierzam wszakże słuchać niczyich rozkazów... No może poza Epaminondasem. Myślimy podobnie. Swoją drogą Pelopidas staje się zbyt pewny siebie, przez co starcie ze Spartanami może się źle skończyć. – Nadal wierzysz, że nie jesteśmy wystarczająco mocni, by im się przeciwstawić? – To nie jest kwestia wiary czy niewiary. Ja po prostu wiem, Motaku! Tyle że na razie musimy odwlekać dzień otwartej bitwy. W końcu i na nią nadejdzie pora, potrzeba nam tylko cierpliwości. Leukjon spał źle, jego sny przepełniał niepokój i frustracja. Obudził się wcześnie w okropnym nastroju. Pozostałych dziewięciu wojowników nadal spało. „Niech będzie przeklęta ta dziwka!”, pomyślał, grzebiąc kijem w resztkach ogniska. Wreszcie znalazł jarzący się żar i dorzucił suchych liści i gałązek, by na nowo rozpalić płomień. Mówiła o miłości, póki miał pieniądze, lecz gdy się skończyły, roześmiała mu się w twarz i wyrzuciła go ze swego domu. Przeklęta perska dziwka! Po kampanii wodzowie rozpuścili najemników. Żołnierzy wszędzie pozdrawiały wiwatujące tłumy, kobiety rzucały na drogę kwiaty... a pewnej nocy zostali po prostu odprawieni z garścią

monet i bez słowa podziękowania. Leukjon uprzytomnił sobie, że od początku wszyscy patrzyli na nich z góry. Ach, ci Persowie! Czym byliby bez nich, greckich najemników? Jak zdołaliby wygrać te wszystkie bitwy? Barbarzyńcy, banda wszawych barbarzyńców! Otworzył sakiewkę u boku i wyjął z niej ostatnią monetę. Była złota, ciężka i ciepła. Na awersie wytłoczono twarz wielkiego perskiego króla, na rewersie – klęczącego łucznika z napiętym łukiem. Na cześć Dariusza Wielkiego Persowie nazywali te monety darikami, greccy najemnicy zaś mówili na nie „łuczniki”. Właśnie dla nich tak wielu wojowników walczyło w perskich wojnach. „Żaden Grek nie pozostanie nieczuły na urok perskich łuczników” – powiedział mu Pers Artabazarnes podczas jakiejś pijackiej bibki. Potem roześmiał się kpiąco. Leukjon miał wówczas ochotę zeskrobać mieczem ten szyderczy uśmieszek z twarzy mężczyzny. Usiadł przed skwierczącym na nowo ogniskiem. Jego gniew płonął jaśniej, niż płomienie. Po chwili obudził się Pendar i dołączył do Leukjona. – Co cię martwi? – spytał przyjaciela. – Ten przeklęty kraj – odparł Leukjon. – Wczoraj byłeś w lepszym nastroju – zauważył. – No cóż, niestety mamy już dzisiaj! – rzucił oschle Leukjon. – Obudź pozostałych i jedźmy. Do miasta jedzie się z dziesięć dni. – Sądzisz, że tam nas zatrudnią? – Zrób po prostu, jak ci mówię! – ryknął Leukjon. Pendar wstał, by obudzić ludzi. Leukjon przesunął palcami po krótkiej czarnej brodzie i przeczesał skudłacone włosy. Zatęsknił za perfumowanymi olejkami... i kąpielą. Nałożył napierśnik oraz naramienniki i podszedł do swego wierzchowca. Dosiedli koni i ruszyli przez zielone wzgórza. Zbroje żołnierzy błyskały w porannym słońcu. Gdy wjechali na wzniesienie, ujrzeli w dole szereg małych osad i daleką świątynię z białymi kolumnami. Za nią leżało już tylko migoczące morze. Leukjon ściągnął lejce, po czym skierował się ku najbliższej osadzie. W głowie mu łomotało. Zacisnął oczy i starał się zapomnieć o bólu. „Przeklinam cię, dziwko, niech cię żywcem zjedzą robaki!”. Kiedy zbliżyli się do osady, zerknął na świątynię. Z wysokich wzgórz widzieli ogród za białymi murami świątyni. Spacerowała po nim młoda kobieta. Jej rudozłote włosy odbijały światło słoneczne, ciało miała szczupłe, piersi widoczne pod cienką suknią. Leukjonowi przyszła do głowy taka scenka: owa młódka wijąca się pod nim, błagająca, by przestał, broniąca się przed nim... jego nóż przy jej gardle, ostrze wsuwa się w skórę, krew tryska z ciała... Kopniakiem zachęcił konia do biegu i pogalopował do obrośniętej różami bramy.

Już gdy się zbliżał, zdał sobie sprawę, że jego towarzysze nie wybaczą mu morderstwa na dziewczynie. Chyba że sami się z nią zabawią... Tak, tak musiał być cierpliwy. Własne myśli zaskoczyły go, ponieważ nigdy przedtem nie dostrzegał w zabijaniu najmniejszej przyjemności. W walce – owszem, na wojnie – oczywiście, ale... „Interesujące”, pomyślał. Ściągnął lejce, zeskoczył z końskiego grzbietu i dużymi krokami wszedł przez bramę. Kapłanka klęczała przy krzaku róży. Podniosła głowę. Była niewidoma. Z jakiegoś powodu fakt ten ogromnie zwiększył podniecenie Leukjona. Poczuł, że jest zdolny do wszystkiego. Usłyszał, że pozostali również zeskakują z koni i zatrzymują się wpatrzeni w dziewczynę. Jej uroda wydawała się bardziej grecka niż perska, ale żołnierz nie dbał o narodowość panny. – Kim jesteś? – spytała. Jej głos był delikatny, choć głębszy niż Leukjon się spodziewał, akcent zdradzał doryckie pochodzenie. „Spartanka lub Koryntianka”, pomyślał z radością. Perspektywa gwałtu na Atence nie ucieszyłaby go tak bardzo. – Dlaczego nie odpowiadasz? – rzuciła bez cienia strachu w głosie. Mężczyzna wiedział wszakże, iż jego wybranka wkrótce zacznie się go lękać. Powoli wyciągnął nóż i podszedł do niej. – Co robisz? – krzyknął Pendar. Żołnierz zignorował przyjaciela i zbliżył się do kobiety. Mimo intensywnego aromatu róż wyczuł zapach jej włosów. Wyciągnął rękę, chwycił suknię kapłanki, przeciął ramiączka i zdarł resztki z ciała. Naga dziewczyna zrobiła niepewny krok w tył. Teraz wyraźnie się bała. – Przestań! – wrzasnął Pendar, podbiegł do Leukjona i chwycił go za ramię. Zanim wojownik zdołał się zastanowić, zamachnął się nożem i wbił go w pierś przyjaciela. – Za co? – wyszeptał Pendar. Wsparł się o swego zabójcę i powoli osunął u jego stóp. Jego krew zabrudziła spiżowy pancerz Leukjona. Przez moment żołnierz wahał się, wyraźnie zakłopotany, potem jednak potrząsnął głową i obrócił się do pozostałych mężczyzn. – Chcecie ją? – spytał ich. – Czemu nie – mruknął Boras, przysadzisty Trak. – Wygląda całkiem apetycznie. – Najemnicy podeszli do nagiej dziewczyny i Leukjona, który nadal dzierżył w dłoni zakrwawiony sztylet. Kapłanka nie ruszyła się z miejsca. Podniosła tylko rękę i wojownik poczuł, że ostrze zaczyna mu się wić w ręku. Spojrzawszy na nie, krzyknął. Trzymał w dłoni żmiję. W jej paszczy błyskały zęby jadowe. Gad był gotowy ukąsić. Żołnierz odrzucił go od siebie i wsłuchał się w odgłos łoskotu o kamienie. – Co się z tobą dzieje, człowieku? – spytał Boras. – Nie widziałeś jej? Żmii?!

– Oszalałeś? Bierzesz dziewczynę pierwszy czy nie? Nie zamierzam długo czekać. Za plecami Leukjon usłyszał zwierzęcy warkot. Bestia stała tuż za wojownikami. Miała głowę lwa, ciało niedźwiedzia, ogromne barki i łapy zakończone pazurami. Miecze błysnęły w powietrzu, gdy żołnierze zaatakowali stwora, który w ogóle się nie bronił. Ostrza zaprawionych w boju wojowników rozsiekały jego masywny grzbiet. Zwierzę upadło zalane krwią i zmieniło się w kompana wojowników, Metrodorosa. – To czarownica! – zawołał Boras i odsunął się od dziewczyny. – Rzeczywiście, jestem czarownicą – przyznała niewidoma kapłanka. Jej głos przypominał syk. – Wszyscy umrzecie! – Nie! – Leukjon usłyszał głos kolejnej kobiety. Odwrócił się i dostrzegł staruchę, która zmierzała do nich po ścieżce. Gdy dotarła do grupki, uklękła przy martwym Metrodorosie, położyła ręce na jego ranach i zaczęła cicho śpiewać. Chmury przez chwilę pędziły po niebie, po czym zamarły w miejscu. Wiatr początkowo wył, później wszakże zamarł i zapadła niesamowita cisza. Leukjon podniósł wzrok i dostrzegł wiszącego bez ruchu na niebie orła z szeroko rozpostartymi skrzydłami. Śpiew trwał, zaś mężczyźni obserwowali, jak rany Metrodorosa zamykają się. Po chwili ciałem młodego żołnierza wstrząsnęło dygotanie, wreszcie ranny jęknął. – Pomóż drugiemu – nakazała niewidomej dziewczynie czarodziejka. – To zabójcy! Zasłużyli na śmierć! – zawołała tamta. Stara kobieta zignorowała krzyk młodej, więc kapłanka z niechęcią podeszła do Pendara i położyła rękę na jego ranie tuż nad piersią. Zaskoczony Leukjon przypatrywał się dziewczynie w milczeniu. Rana przyjaciela zasklepiła się, a on sam obudził się i spojrzał na niewidomą uzdrowicielkę. – Zranili cię? – spytał ją. Potrząsnęła przecząco głową. – Umieram? – dodał. – Nie. Nic ci nie jest – odparła. Leukjon stał w blasku słońca oszołomiony i oślepiony. Wiatr wzmógł się, orzeł podążył swoim szlakiem. Żołnierz podszedł chwiejnie do Tamis. – Nie wiem, dlaczego... Nigdy wcześniej... – Nic więcej nie zdołał powiedzieć. Pendar wstał i wziął towarzysza pod ramię. – Dobrze się już czujesz, Leukjonie? Nagle przywódca zaczął płakać. – Znasz mnie, Pendarze. Nigdy bym nie... zrobił czegoś takiego. Tamis odwróciła się do Derae, nic jednak nie powiedziała. Młoda kapłanka zrobiła krok do przodu i wzięła Leukjona za rękę. – Jedź stąd do Tyru – doradziła chłodno. – Tam znajdziesz to, czego szukasz. – Przepraszam – bąknął. – Nie stało się nic strasznego – zapewniła go. Pendar podniósł sukienkę Derae i owinął nią dziewczynę, związując podarte strzępy.

– Ty zaś – zwróciła się do niego dziewczyna – powinieneś wrócić do Aten. Twoja rodzina cię potrzebuje. – Dobrze, pani – obiecał. Gdy tylko mężczyźni odeszli, Tamis poszła nad sadzawkę i spryskała twarz zimną wodą. Derae usiadła obok niej. – Dlaczego mnie powstrzymałaś? – spytała staruchę. – Dotknęłaś Leukjona, zatem wiesz, dlaczego tu przyszedł. Zawładnął nim Duch Chaosu. – Mogłam go wszakże zabić. – I któż by wówczas wygrał, Derae? Kto zyskałby na tym zwycięstwie? Bóg Mroku nie dba o Leukjona. Wiedział, że zwyczajny człowiek nie może ci zagrozić i nie jest cię w stanie zabić. Chciał cię poddać próbie. Nie możemy skorzystać z jego broni. Każde małe zwycięstwo uzyskane w ten sposób prowadzi do przyszłej klęski. Wiem to. Zabiłam w życiu wielu śmiertelników. W Tyrze Leukjon znajdzie miłość i szczęście. Wychowa tam synów, dobrych ludzi, dumnych mężczyzn. Nigdy jednak nie zapomni dzisiejszego dnia. – Ja go również nie zapomnę – powiedziała Derae ze śmiechem. Tamis wyczuła w niej radość i na krótką chwilę połączyła się z kapłanką, dotykając jej duszy niczym niesłyszalnego szeptu. Młoda Spartanka przypomniała sobie z satysfakcją jak najemnicy bez chwili wahania zaatakowali swego towarzysza. Rozkoszowała się wspomnieniem własnej mocy. Tamis podniosła się i odeszła do swego pokoju. Była zmęczona i nie zauważyła mrocznego cienia, który rósł na ścianie za nią, gdy usiadła na łóżku. Kiedy nalała do pucharu wody i sączyła ją, ku jej plecom ze ściany wysunęły się szpony – długie i zakrzywione. Woda podrażniła korzeń zepsutego zęba, Tamis odchrząknęła i wstała. Słońce wyszło zza chmury i snopy słońca wpadły przez okno, rzucając cień pazurów na łóżko. Czarodziejka obróciła się gwałtownie i szpony niemal musnęły jej twarz. Podniosła ramię, z jej palców buchnęło światło i utworzyło wokół kobiety jarzącą się złotem ochronną tarczę. Pazury przebiły się przez tarczę, zaś ściana zamigotała – jak gdyby kamień był nie bardziej lity niż dym – i wysunęła się z niej ogromna głowa. Demon miał łuskowatą skórę i ostre zęby. Powoli zmaterializował się w pokoju. Jego potężne ramiona i szponiaste ręce sięgnęły po starą wieszczkę. – Odejdź! – zagrzmiała Tamis, wskazując na stworzenie. Jednak strzelające z jej palców światło pobladło i odkryła, że zużyła zbyt dużo swej mocy na wskrzeszenie uśmierconego wojownika. Demon wykonał gwałtowny ruch do przodu. Tarcza rozszczepiła się na dwoje i znikła. Szpony wbiły się w szatę Tamis i przeciągnęły czarodziejkę po kamiennej podłodze ku ziejącej dziurze, tam, gdzie kiedyś znajdowała się ściana. Nagle otworzyły się drzwi...

Płonący promień światła uderzył demona w pierś. Bestia buchnęła ogniem i dymem. W tym samym momencie straszliwy krzyk wypełnił pokój. Szpony puściły wieszczkę, zaś stwór obrócił się ku Derae. Kapłanka wyczekała, aż demon zwróci się w jej stronę, po czym rozłożyła oba ramiona. Z jej palców wystrzeliły błyskawice i potwór upadł. Spróbował wstać, lecz otoczyło go błękitne światło, pętając jego wielkie ramiona i nogi. Derae zrobiła krok do przodu i stanęła nad bestią. – Odejdź – szepnęła. Powiał wiatr i wessał demona powtórnie w ścianę, która zamigotała, a potem ponownie zestaliła się w kamień. – Szczęśliwie... zdążyłaś... To dobrze – wysapała Tamis, trzymając się kurczowo boku łóżka i usiłując wstać. – Cóż to było za... paskudztwo? – Nocny łowca. Nasi wrogowie przełamali zaklęcie, którym otoczyłam świątynię. Musisz mi pomóc w utworzeniu nowego. – Wiesz, kim są nasi wrogowie? – Oczywiście. Ich przywódcą jest Aida. – Możemy ich zaatakować? – Nie słuchasz mnie, Derae. Mówiłam ci przecież, że nie możemy przeciw nim używać żadnej broni. – Nie jestem przekonana – odrzekła Derae. – Jak mamy z nimi walczyć, skoro tylko oni posiadają broń? – Zaufaj mi, dziecko. W tej chwili nie mogę ci nic więcej zdradzić. Po prostu mi zaufaj. Leżąc na plecach na łóżku Tamis zamknęła oczy. Niepokoiła się o młodą kapłankę. Dziś już dwa razy dziewczyna posmakowała radości, jaką daje posiadanie mocy... Zapadając w sen, wyczerpana Tamis niemal słyszała chichot Boga Mroku. Tetyda wędrowała wąskimi uliczkami do swego domu położonego na południe od miasta. Jej posługa w świątyni Afrodyty definitywnie się skończyła. Gdy kobieta znalazła się w domu, starła farbkę i ochrę z twarzy, później zaś rzuciła w narożnik błyszczącą suknię i jaskrawą przezroczystą chlamidę. Założyła białą suknię z bawełny, wyciągnęła się na tapczanie i zapatrzyła w poplamione ubrania. Jutro je spali i nigdy więcej nie przekroczy progów świątyni Afrodyty. W przeciwieństwie do większości podobnych jej dziewczyn, Tetyda mądrze zainwestowała swe zarobki. Między innymi weszła w spółkę z trzema kupcami zajmującymi się handlem przyprawami i jednym z Tespie, który hodował i szkolił konie na potrzeby wojska. Była w pełni zabezpieczona finansowo. Dom kosztował dziewięćset osiemdziesiąt drachm. Wynajęła również służącą, piętnastoletnią Tesalijkę, która mieszkała w małej alkowie za

kuchnią. Od dziś jej życie ulegnie radykalnej przemianie. Nie będzie już musiała więcej udawać, a przede wszystkim znosić dotyku obmacujących ją spoconych rąk, ani wysłuchiwać wyznawców chrząkających jej w ucho. Nie będzie już też Damona! Zamknęła oczy, rozparła się na tapczanie i przytuliła do brzucha haftowaną poduszkę. Nie będzie Damona... Jak ktoś tak młody i wysportowany mógł umrzeć w taki sposób? Po prostu upadł w gimnazjonie po wyścigu! Lekarz powiedział, że ukochany Tetydy miał słabe serce. A przecież był taki silny... Na jego ciele nie było ani uncji tłuszczu, mięśnie zaś miał mocne i wyrzeźbione tak pięknie jak Herakles. Nie, nie, Tetyda znała prawdę. Damon nie cierpiał na żadną słabość serca. Uśmiercili go bogowie z zawiści o jego urodę. I tak okradli Tetydę z jedynej miłości, jaka ją czekała. Przez chwilę kobieta drzemała na tapczanie, potem wstała i poszła do kuchni, gdzie zjadła trochę chleba i sera. Popiła zimną wodą. Służąca imieniem Kleo chrapała cicho w swoim łóżku i Tetyda, nie chcąc jej obudzić, poruszała się z nadzwyczajną ostrożnością wśród kuchennych sprzętów. Gdy zaspokoiła głód, wróciła na tapczan. Jej oko przyciągnęły leżące na podłodze ubrania i kobieta uprzytomniła sobie, że nie może się już doczekać, by je spalić. Wyjęła mały, zakrzywiony nóż, który nosiła dla ochrony, po czym powoli pocięła stroje na maleńkie strzępki, aż podłoga wokół tapczanu wyglądała niczym zarzucona płatkami kwiatów. Sześć ostatnich lat życia Tetyda spędziła nosząc te stroje, sześć długich lat wypełnionych pozbawionymi twarzy i imion mężczyznami. Bywali brodaci i pozbawieni zarostu, tłuści i szczupli, młodzi i starzy. I wszyscy pożądali tylko jednego – jej ciała. Potrząsnęła głową, jakby pragnęła pozbyć się przykrych wspomnień, gdy nagle przed oczyma stanęła jej twarz Parmeniona. Myślała o nim dość często w miesiącach, które upłynęły od nocy, gdy go prawie wskrzesiła. Nadal dziwił ją ogromny kontrast pomiędzy milczącym, podnieconym zwierzakiem, którym bywał przy niej zazwyczaj, i czułym, subtelnym kochankiem, jakiego obserwowała zaledwie w jedną jedyną noc, gdy Parmenion śnił o... Jak brzmiało jej imię? Derae? Jakże fizycznie niepodobny do potężnego Damona, a jednak posiadał te same cechy, co ukochany Tetydy: czułość i zrozumienie dla jej potrzeb. Nie, wcale nie jej potrzeb – przypomniała sobie – lecz potrzeb Derae. Podniosła poduszkę, wtuliła w nią twarz i zasnęła. Obudziła się o świcie. Za kuchnią Kleo napełniała wannę podgrzaną wodą. Tetyda usiadła w wannie i starannie umyła całe ciało oraz krótkie, gęste, kręcone rude włosy. Kiedy wstała, służąca owinęła ją ciepłym ręcznikiem

i wytarła. Potem nasmarowała jej ciało wonnym olejkiem i wymasowała kościanym nożem o tępych krawędziach. Tetyda włożyła długi do kostek chiton z farbowanego na błękit płótna i wyszła na dziedziniec. Był długi i wąski, lecz przyciągał wczesnoporanne słońce. Za bramą słyszała kroki chodzących ulicami ludzi i odległe odgłosy walenia młotem w kowadło, dochodzące z kuźni kowala Noraka. Usiadła w słońcu na godzinę, potem weszła do środka i zabrała się za robótkę, którą rozpoczęła przed trzema laty. Wzór składał się z kwadratów i kółek w odcieniach zieleni, brązu i żółci. Praca nad haftem uspokajała Tetydę. Nagle podeszła do niej Kleo. – Jakiś mężczyzna chce się z tobą zobaczyć, pani. – Mężczyzna? Nie znam żadnych mężczyzn – odparła, zdając sobie sprawę, że mówi prawdę. Kochała się z setkami, może nawet tysiącami mężczyzn, lecz żadnego z nich nie znała. – Usilnie prosi o rozmowę z tobą, pani. – Jak ma na imię? Dziewczyna spłoniła się i wybiegła na dziedziniec. Wróciła w chwilę później. – Parmenion, pani. Tetyda dla uspokojenia głęboko zaczerpnęła oddechu. – Wprowadź go – poleciła. – Potem zostaw nas samych. – Zostawić was samych, pani? – spytała Kleo z zaskoczeniem. Kobieta uśmiechnęła się. – Jeśli będę cię potrzebować, zawołam. Tetyda wróciła do haftu. Dziewczyna przyprowadziła do niej Parmeniona. – Proszę, usiądź – zagaiła Tetyda, mierząc go surowym spojrzeniem.– Kleo, przynieś naszemu gościowi trochę wody. – Nie kłopocz się, nie jestem spragniony – odparł mężczyzna, sadowiąc się na przeciwległym tapczanie. W milczeniu czekali, aż Kleo wyjdzie i zamknie za sobą drzwi. – Nie przyjmuję u siebie nieproszonych gości – rzuciła Tetyda. – Docenię zatem, jeśli szybko przedstawisz swoją sprawę. – Przyszedłem cię, pani, przeprosić – odezwał się Parmenion. – Za co? Nagle uśmiechnął się zmieszany. Uśmiech uczynił jego twarz bardziej chłopięcą i mniej srogą. – Nie jestem do końca pewny, lecz wiem, że przeprosiny są konieczne. Widzisz... Nie miałem pojęcia, że właśnie ty odwiedziłaś mnie owej nocy. – Otrzymałam zapłatę za swoją pracę – odrzekła oschle, starając się kontrolować gniew, którego przyczynę niezupełnie pojmowała.

– Wiem o tym – powiedział łagodnie. – Czułem wszakże... Czuję... Sprawiłem ci chyba ból. Niechcący, naprawdę. – Chciałbyś, byśmy zostali przyjaciółmi? – spytała. – Tak... bardzo. – Moja przyjaźń kosztowała czterdzieści obolów – odparła, podnosząc się i odrzucając robótkę – ale już z tym skończyłam. Teraz, proszę cię, odejdź. Gdybym potrzebowała przyjaciół, znalazłabym ich mnóstwo w świątyni. Cena się nie zmieniła. – Nie to miałem na myśli – bąknął, wstając. – Niech jednak będzie, tak jak mówisz. – Ruszył do drzwi, w progu jednak odwrócił się do niej. – Wysoce sobie cenię przyjaźń – wyjaśnił. – Może dlatego, iż w moim życiu nie miałem wielu przyjaciół. Wiem, że zapłacono ci za twoją usługę, a jednak ocaliłaś mi życie. Mam wobec ciebie wielki dług i o nim nie zapomnę. Gdybyś mnie kiedykolwiek potrzebowała, natychmiast się zjawię. Bez zbędnych pytań. Chcesz czy nie, jestem twoim przyjacielem. – Nie potrzebuję przyjaciół, Parmenionie, jeśli jednak zabraknie mi czterdziestu obolów, pomyślę o tobie. Gdy odszedł, ułożyła się na tapczanie i podniosła robótkę. Kleo przyszła do niej i uklękła przy jej stopach. – Ręce ci drżą, pani. – Nigdy więcej temu mężczyźnie nie wolno wejść do tego domu. Następnym razem, gdy się zjawi, odprawisz go przy bramie. Rozumiesz? – Tak, pani, przy bramie. Wszakże dni mijały, Parmenion się nie zjawiał, a gniew Tetydy na niego rósł. Wraz z postępem wiosny nowe życie coraz bardziej przytłaczało Tetydę. Gdy była kapłanką, mogła swobodnie chodzić ulicami za dnia i w nocy. Natomiast szanujących się Tebanek nie widywano w mieście bez towarzystwa – wyjątkiem był rynek. Z wolna dom, o którym tak bardzo marzyła, zmienił się w luksusowe więzienie. Kleo codziennie przynosiła nowiny, lecz głównie opowiadała o najnowszych strojach, perfumowanych olejkach lub naszyjnikach z klejnotami, nie bardzo zwracając uwagę na wieści o ruchach spartańskiej armii, która wtargnęła do Beocji. Tetyda dowiedziała się jedynie, że spartański król Agezylaos przedarł się wraz ze swymi oddziałami przez przełęcze w pobliżu Góry Kitajron na południu i teraz pustoszył okolicę, Epaminondas zaś obsadził górskie pasmo za Tebami pięcioma tysiącami ateńskich hoplitów i trzema tysiącami Tebańczyków. Zwycięstwo czy też przegrana Spartan nie miały właściwie znaczenia dla Tetydy. Z doświadczenia wiedziała, że mężczyźni bez względu na pochodzenie tak samo obleśnie chrząkają jej w ucho. Niestety, wojna psuła jej interesy. Gdy w Platejach Spartanie skonfiskowali wozy z ostatnim

ładunkiem opium, kobieta straciła prawie sześćset drachm. Obecnie wolała polegać na azjatyckich przyprawach sprowadzanych okrężną drogą przez Macedonię. Handel nimi przynosił spore zyski. Rozważania o finansach przywołały wspomnienie świątyni. Za żadne skarby nie zamierzała wracać do tamtego trybu życia! Zamierzała wytrwać w tym postanowieniu niezależnie od okoliczności. Nagle, nieproszona, stanęła jej przed oczyma twarz Parmeniona. „Niech go Hades pochłonie”, pomyślała zirytowana. Dlaczego nie przychodził? Agezylaos nie miał ochoty atakować pasma bronionego przez Ateńczyków i Tebańczyków, Epaminondas zaś odmawiał bitwy na otwartej równinie, wojna utknęła więc w martwym punkcie. Spartanie maszerowali przez Beocję, łupiąc miasteczka i wioski. Rozmieszczali wszędzie garnizony, lecz Teby pozostawiali w spokoju. Pewnego dnia Agezylaos – zmęczony wojną na wyczerpanie – ruszył wreszcie ku miastu. Planował frontalny szturm przez bramę Proicką, a po złamaniu oporu zamierzał zrównać Teby z ziemią. Mniej odporni psychicznie mieszkańcy uciekli z miasta, pakując rodziny i dobytek do wozów i uchodząc jak najdalej od wojennej zawieruchy. W jednym z takich wozów jechał medyk Horas z żoną i trojgiem dzieci. Najstarsze dziecko, chłopiec imieniem Symion, skarżyło się na ostre bóle słowy. Wóz odjechał w noc. Rodzina kierowała się ku Tespie. Do świtu chłopcu znacznie podniosła się temperatura, trzykrotnie powiększyły się gruczoły w gardle i pod pachami, na skórze zaś pojawiły czerwone plamy. W południe malec zmarł, a w kilka godzin później również Horas poczuł u siebie początki gorączki i zaczął majaczyć. Ich wóz odnalazła zwiadowcza grupa spartańskiej armii. Oficer zajrzał do środka i szybko się odsunął. – Zaraza – szepnął do swego adiutanta. – Pomóż mi! – zaskrzeczał Horas, starając się wstać z wozu. – Moja żona i dzieci chorują. – Nie ruszaj się z miejsca – krzyknął oficer, nakazując łucznikowi stan gotowości. – Skąd jesteś? – Z Teb. Ale nie jesteśmy zdrajcami, panie. Jesteśmy chorzy. Pomóż nam, proszę! Oficer dał sygnał łucznikowi, który wypuścił strzałę i trafił Horasa w serce. Medyk wpadł z powrotem do wozu. – Spalcie wszystko – rozkazał przywódca. – Ależ ten człowiek twierdzi, że w środku znajduje się kobieta i dzieci – spierał się adiutant. Oficer odwrócił się do niego.

– W takim razie wejdź do nich i wesprzyj je w niedoli! Żołnierze przynieśli suche gałęzie i ułożyli je w stos dokoła wozu. W kilka chwil chrust się zapalił, a kiedy z wnętrza dobyły się krzyki, wojownicy pomaszerowali z powrotem, by donieść Agezylaosowi o spotkaniu. Zaraza wybuchła w najbiedniejszej dzielnicy miasta, lecz prędko się rozprzestrzeniała. Z obawy przed zarażeniem armii członkowie rady miejskiej rozkazali zamknąć i zabarykadować bramy miasta. Nikomu nie wolno było opuścić Teb ani do nich wjechać. Tłum zaatakował straże przy Bramie Elektry, ale mieszkańców odparli dowodzeni przez starego wojownika Menidisa łucznicy rozmieszczeni na murach. W ciągu tygodnia u ponad jednej piątej trzydziestotysięcznej populacji miasta pojawiły się gruczołowe opuchlizny i brzydkie, zaognione czerwone plamy na twarzy i ramionach. Liczba ofiar śmiertelnych rosła, dziesiątki wozów przejeżdżały tebańskimi ulicami każdej nocy, by zbierać ciała zmarłych, które pozostawiano w alejkach za bramami domów. Motak zachorował dziewiątego dnia zarazy. Parmenion odprowadził go do pokoju, a następnie pobiegł do domu Argonasa. Medyka nie było, służący powiedzieli młodzieńcowi, że odwiedza chorych w północnej części miasta. Spartanin zostawił Argonasowi wiadomość i wrócił do domu. O jedzenie było ostatnio trudno, toteż za niewielką ilość suszonego mięsa i czerstwy chleb musiał zapłacić na rynku czterokrotność zwykłej ceny. Przygotował Motakowi rosół. Medyk przybył o zmroku. Policzki zapadły mu się z przemęczenia, a pod oczyma miał ciemne podkówki. Zbadał służącego, po czym wziął na bok jego pana. – Gorączka będzie go męczyć jeszcze przez dwa dni. Ważne, by ochładzać jego skórę. Myj go co godzinę zimną wodą, pozwalając jej wyparować. Po takim zabiegu Motak będzie cierpiał dotkliwy chłód, trzeba go zatem owinąć w ciepłe koce, aż temperatura ponownie się podniesie. Następnie należy powtórzyć obmywanie. Dopilnuj, żeby pił dużo wody. Dodaj do niej troszeczkę soli, lecz niezbyt dużo, bo wywołasz wymioty. Jeśli pojawi się opuchlizna, poczekaj, aż wrzody pękną i zaczną się sączyć, a wtedy obłóż je miodem. – Nic więcej nie da się zrobić? – Niestety nie. Zioła skończyły mi się już cztery dni temu. – Usiądź. Naleję ci puchar wina – Parmenion zaprosił medyka i ruszył do dzbanka stojącego na kuchennej półce. – Nie mam czasu – odparł Argonas, wstając. Młodzieniec wziął go pod ramiona. – Posłuchaj mnie, mój drogi. Jeśli będziesz tak ciężko pracował jeszcze przez kilka dni, osłabniesz i nikogo już nie wyleczysz. Siadaj.

Mężczyzna opadł z powrotem na krzesło. – Większość lekarzy uciekła, zanim zamknięto bramy – wyjaśnił. – Bardzo wcześnie rozpoznali symptomy. Jest nas teraz zbyt mało. – Dlaczego z nimi nie wyjechałeś? Medyk uśmiechnął się. – Tego właśnie wszyscy się po mnie spodziewali. Tłusty Argonas, dla którego liczą się tylko pieniądze. Popatrzcie, jak zwiewa! No cóż, Parmenionie, rzeczywiście cenię sobie pieniądze. Lubię życie pełne przyjemności i uwielbiam obżarstwo. Urodziłem się biedakiem – syn wieśniaka na obcej ziemi. Już dawno temu zdecydowałem, że posmakuję w życiu wszystkiego, co najlepsze i będę opływał w luksusy. Ale wcale nie jestem z tego powodu gorszym lekarzem. Rozumiesz mnie? – Napij się wina, mój przyjacielu i rozkoszuj się, niestety dość tanim, rosołem. – Wcale nie jest taki tani – odparł medyk. – Ceny rosną u nas bardzo szybko. – Jak poważna jest zaraza? – spytał Parmenion. Nalał chochlą rosołu do głębokiej misy, którą następnie postawił przed tłuściochem. Nie tak poważna jak ta, która dotknęła swego czasu Ateny. Około ośmiu tysięcy Tebańczyków cierpi z powodu objawów zarazy, lecz – co ciekawe – u wielu z nich choroba nie rozwija się. Zabija dzieci i starców, ale młodzi i silni potrafią ją zwalczyć. Wszystko zależy od rodzaju obrzęków. Jeśli pojawią się tylko pod pachami, jest szansa na wyzdrowienie. Jeżeli zaś rozprzestrzenia się na pachwiny, śmierć następuje szybko. – Argonas nabrał pełną łyżkę rosołu i wsunął ją do przepastnej gardzieli, po czym wstał. – Czas iść. Odwiedzę Motaka jutro wieczorem. Parmenion odprowadził tłuściocha do bramy, a później patrzył, jak odchodzi wąską aleją, lawirując wśród ułożonych w rzędach ciał. Kiedy Parmenion wrócił, Motak obficie się pocił, wargi miał popękane i spierzchnięte. Młodzieniec podniósł Tebańczykowi głowę i wlał mu zimną wodę do ust, a następnie obmył go, tak jak nakazał medyk. Przez dwa dni służący ledwie się poruszał. Majaczył, przywołując Eleę, i płakał. Trzeciego dnia pod pachami pojawiły mu się wielkie obrzęki i zapadł w letarg. Parmenion był wyczerpany, lecz dniem i nocą czuwał przy chorym. Wrzód pod lewym ramieniem przybrał kolor purpury i zgodnie z ostrzeżeniem Argonasa pękł, sącząc się wodnistą ropą. Parmenion smarował ranę miodem i przykrył Motaka świeżymi kocami. Następnego ranka, kiedy drzemał na krześle obok łóżka, usłyszał stukanie do bramy. Starł sen z oczu i chwiejnie ruszył na dziedziniec, gdzie spostrzegł służebną dziewczynę imieniem Kleo. – Chodzi o moją panią – krzyknęła. – Jest umierająca. Parmenion zaprowadził służącą do Motaka. Rozkazał jej, by siedziała przy nim i pouczył, jak należy obmyć nieprzytomnego

mężczyznę. Potem nałożył płaszcz, uzbroił się w miecz i sztylet i ostrożnie ruszył do domu Tetydy. Wszędzie wokół siebie widział wystawione na ulice zwłoki, a agora była kompletnie opustoszała. Tetyda leżała na łóżku, pogrążona w chorobliwym śnie. Parmenion odgarnął pościel i zbadał rozgorączkowane ciało kobiety. Miała obrzęki pod obiema pachami i w jednej pachwinie. Owinął ją kocem, wziął w ramiona i z mozołem ruszył w drogę powrotną do domu. Po drodze spotkał dwóch mężczyzn, którzy ciągnęli furę wysoko zarzuconą stosami ciał. – Zabierzemy ją – zawołali do niego. Potrząsnął głową i z trudem podążył dalej. Mięśnie płonęły mu ze zmęczenia, lecz doniósł Tetydę na swój dziedziniec i wszedł do andronitisu, gdzie położył ją na tapczanie. Wraz z Kleo znieśli jego łóżko po schodach na dół i postawili obok łoża Motaka. – Łatwiej będzie doglądać obojga w jednym pokoju – wytłumaczył służącej. – Teraz wróć do domu, zbierz całe jedzenie, które znajdziesz i przynieś tutaj. Gdy dziewczyna odeszła, Parmenion wykąpał Tetydę i przyłożył miód do sączącego się owrzodzenia pod prawym ramieniem. Wyczuł nierówny i słaby puls; usiadł przy chorej i wziął ją za rękę. Po chwili kobieta otworzyła oczy. – Damonie? – wyszeptała przez spierzchnięte wargi. – To ja, Parmenion. – Dlaczego mnie opuściłeś, Damonie? Dlaczego umarłeś? – Widać tak było mi pisane – odparł cicho i ścisnął jej dłoń. – Odpocznij teraz. Zbierz siły... i żyj. – Po co? – zapytała beznamiętnie. Pytanie boleśnie ukłuło go w serce. – Ponieważ cię o to proszę – odrzekł. – Ponieważ... pragnę, byś była szczęśliwa. Chcę znowu usłyszeć twój śmiech. Tetyda jednak już spała. Wkrótce zaczęła dygotać. Parmenion owinął ją w ciepły koc i wziął w objęcia kruche ciało. Rozcierał jej dłonie i ramiona, chcąc ją rozgrzać. – Kocham cię, Damonie – przemówiła nagle w malignie silnym głosem. Już miał skłamać, podobnie jak kiedyś ona skłamała jemu, lecz w ostatniej chwili się rozmyślił. – Jeśli mnie kochasz, w takim razie żyj – nakazał jej. – Słyszysz?! Masz żyć!!! Derae czas upływał szybko i niepostrzeżenie. Każdego dnia zdobywała nowe umiejętności. Uzdrawiała chorych z okolicznych wiosek, których przynoszono do świątyni na prowizorycznych noszach. Zagoiła złamaną nogę farmera, zabliźniła sączące się owrzodzenie na szyi dziecka i przywróciła wzrok niewidomej dziewczynie, która przybyła ze swym ojcem z miasta Tyr. Nowina o młodej uzdrowicielce rozniosła się po greckich miastach Azji i z każdym dniem kolejki przed świątynią wydłużały się.

Tamis zniknęła na wiele miesięcy, lecz pewnego późnego wieczoru wróciła i znalazła Derae w ogrodzie, gdzie kapłanka cieszyła się chłodem nocnego powietrza. Na polach wokół świątyni koczowały nieprzebrane tłumy, z nadzieją wyczekując na spotkanie z uzdrowicielką. – Witaj w domu – pozdrowiła wieszczkę dziewczyna. – Ci ludzie staną się dla ciebie nie kończącym źródłem wyczerpania – zauważyła Tamis, wskazując na pola. – Będą przybywać ze wszystkich stron imperium. Z Babilonii, Indii, Egiptu i Kapadocji. Nigdy ich wszystkich nie uleczysz. – Jedno niewidome dziecko spytało mnie, dlaczego nie uzdrowiłam samej siebie. – I co mu odpowiedziałaś? – spytała Tamis. – Że nie potrzebuję uzdrowienia. I taka jest prawda, choć w pierwszej chwili sama byłam ogromnie zaskoczona własną odpowiedzią. Wyglądasz na zmęczoną, Tamis. – Jestem już stara – odparła sucho czarodziejka. – Nawet ja nie posiadam niewyczerpanych sił. Odczuwam straszliwe znużenie. Jednak przed ponownym wyjazdem muszę zrobić jeszcze jedną rzecz. Widziałaś Parmeniona podczas mojej nieobecności? Derae zarumieniła się. – Lubię go obserwować. Czy to źle? – Bynajmniej. Tyle że jak dotąd nie widziałaś przyszłości. Teraz nadeszła pora, byś poszła jej licznymi ścieżkami. Weź mnie za rękę. Kobiety połączyły swoje dusze i popędziły do miasta Teby, do domu Parmeniona. Budynek tonął w ciemnościach, zewsząd wokół niego dobiegały dźwięki lamentów i zawodzenia. – Co tu się stało? – spytała Derae. – Do miasta dotarła zaraza – odparła Tamis. – Teraz patrz! Czas zatrzymał się, powietrze zamigotało. Dziewczyna zobaczyła Parmeniona, który chodził chwiejnie po dziedzińcu. Jego twarz pokryta była plamami i zaczerwieniona, gardło miał spuchnięte. Upadł, lecz gdy kapłanka spróbowała się do niego zbliżyć, Tamis powstrzymała ją. – Nie możesz się wtrącać – wyjaśniła – ponieważ widzisz teraz przyszłość. To się jeszcze nie przydarzyło. Tak samo jak nie mamy wpływu na przeszłość, nie potrafimy ingerować w dni, które dopiero nadejdą. Obserwuj tylko! – Scenka zamazała się i po chwili Derae zobaczyła kilka wersji śmierci Parmeniona: najpierw umarł we własnym łóżku, potem na ulicy, w domu Kalepiosa, wreszcie na stoku. W końcu Tamis zarządziła powrót do świątyni. Gdy ich dusze wróciły do ciał, stara wieszczka stęknęła z powodu zesztywniałej i obolałej szyi. – Co możemy zrobić? – spytała trzeźwo dziewczyna. – W tej chwili ja nie mogę zrobić nic – odparła Tamis. – Jestem zbyt zmęczona. Powiedz mi... Czy czujesz się na tyle silna, by użyć swej mocy na taką odległość? – Tak. – To dobrze. Najpierw wszakże pozwól, że zadam ci jedno pytanie. Jakbyś zareagowała,

gdyby Parmenion wziął sobie żonę? – Żonę? Nie... Nie wiem. Rani mnie myśl o tym, ale przecież byłoby to zupełnie naturalne. Dlaczego miałby postąpić inaczej? Wszak uważa mnie za zmarłą... Rzeczywiście umarłam. Czemu mnie o to pytasz? – Nieważne. Idź do niego. Uratuj go, jeśli potrafisz. Gdy nie zdołasz sobie poradzić z zarazą, wróć po mnie. Odpocznę w tym czasie i nabiorę sił. Kapłanka położyła się na plecach. Jej dusza opuściła ciało i wyruszyła w drogę. Teby połyskiwały pod nią. Wleciała do domu Parmeniona, ale go tam nie zastała. Motak leżał chory, obok niego siedziała obca młoda dziewczyna i ścierała mu pot z twarzy wilgotną szmatką. Derae wzniosła się wysoko ponad dom i zlustrowała wyludnione ulice. Nagle ujrzała swego wybranka. Słaniał się pod ciężarem kobiety, którą niósł. Rozpoznała dziwkę Tetydę. Obserwowała, jak Parmenion przyniósł ją do domu, a później doglądał w chorobie, wysłuchując majaczeń chorej o utraconej miłości. Derae podpłynęła blisko mężczyzny, wsunęła duchowe ręce do wnętrza jego głowy i wchłonęła jego myśli. Pragnął, by ta kobieta żyła. Kapłanka uwolniła umysł i połączyła się z Parmenionem. Popłynęła wraz z krwią jego żyłami i tętnicami. Odkryła, że zagnieździł się już w jego ciele zaczątek zarazy. Choroba – na razie maleńka i słaba – rozprzestrzeniała się na jej oczach. Derae skupiła się i wytropiła źródło zarazy, po czym zniszczyła je, aż w końcu usatysfakcjonowana oderwała się od mężczyzny. Kobieta zaś umierała, miała ogromne obrzęki pod szyją, pod pachami i w pachwinie. Na szczęście Parmenion był bezpieczny. Kapłanka wzbiła się w nocne niebo i zawisła w powietrzu. Poczuła się zakłopotana i niepewna. Parmenion chciał, by Tetyda żyła. Czy ją kochał? Nie, nie myślał o miłości, lecz o niespłaconym długu. Derae przypomniała sobie, że dziwka uratowała mu kiedyś życie, wiedziała jednak, że jeśli ją teraz ocali, Parmenion może pokochać tamtą, a wtedy ona straci go po raz drugi. „Przecież jej nie zabijam”, powiedziała sobie kapłanka. Tetyda i tak umierała. „Nie mnie należy winić za jej śmierć”. Już, już miała odlecieć do świątyni, ale jakoś nie mogła. Wróciła więc do sypialni i połączyła swą duszę z chorą. Poszukiwanie gniazda choroby okazało się teraz znacznie trudniejsze. Zaraza rozprzestrzeniła się po całym ciele kobiety, śmiercionośnie rozrosła w najważniejszych organach. Trzy razy serce Tetydy zadrżało i prawie przestało bić. Derae ożywiła wyczerpane gruczoły, dodała kobiecie energii, potem kontynuowała walkę z chorobą. Przez długi czas zaraza zwyciężała, jej komórki mnożyły się szybciej, niż kapłanka potrafiła je zniszczyć. W pewnym momencie dziewczyna wycofała się do swego ciała, oczyściła krew, którą pompowało jej własne serce, i wypełniła je siłą. Zrozumiała, że gniazdo choroby tkwi w pachwinie, tam znajdował się najgroźniejszy i najbardziej niebezpieczny obrzęk, stamtąd sączyła się przepełniona trucizną

ropa. Derae ponagliła regenerację tej tkanki. Godziny mijały. Gdy kapłanka ponownie opuściła ciało, była bardzo słaba i wyczerpana. Rozpoczęła powrotną podróż do świątyni, lecz umysł miała osobliwie odurzony. Odkryła, że unosi się nad nieznanym pałacem, z którego dobywały się kobiece krzyki. Próbowała skoncentrować uwagę na dziwnym miejscu. – Urodził się! – ktoś krzyknął i wielka armia stojących przed pałacem mężczyzn zaczęła wiwatować. Do Derae zbliżyła się ciemna chmura, otwierając się niczym ogromne usta. Dziewczyna dostrzegła kły długości postawnego mężczyzny i purpurowy język, rozgałęziony i nabrzmiały. Wiedziała, że tym razem nie zdoła stawić oporu demonowi. Dokładnie w tym momencie ostrze błyskawicy wbiło się w wielkie usta. – Weź mnie za rękę! – krzyknęła Tamis. Lecz Derae nie mogła, straciła bowiem przytomność. Obudziła się we własnym pokoju w świątyni. Wyczuła obok siebie obecność starej wieszczki. – Co się stało? – spytała. – Zatraciłaś się w przyszłości. Zobaczyłaś narodziny mrocznej istoty. – Jestem zmęczona, Tamis. Taka... zmęczona. – Więc śpij, moje dziecko. Jeszcze przez jakiś czas będę władna cię chronić. Kleo wróciła z zapasami, które powinny wystarczyć na skromne posiłki przez trzy dni. Dodając prowiant ze spiżarni Parmeniona, mieli dość jedzenia na tydzień. Dni dłużyły się niemiłosiernie. Argonas przestał ich odwiedzać i Parmenion dowiedział się od miejskich sprzątaczy, którzy codziennie usuwali z ulicy ciała zmarłych, że tłuścioch cierpiał los tysięcy innych mieszkańców Teb: jego ciało również walczyło z zarazą. Motak stawał się coraz silniejszy, czerwone plamy na jego ciele znikały, obrzęki malały. Nie czuł się jednak jeszcze najlepiej i dużo spał. Kleo pracowała niestrudzenie: kąpała swoją panią, zmieniała poplamione pościele, gotowała i sprzątała. Parmenion szukał po całym mieście pożywienia, lecz nawet konie i psy dawno już zarżnięto. Z czasem – jak długotrwała duchota, którą stopniowo przegania pora burz – zaraza zaczęła ustępować. Zbierano coraz mniej ciał, więc mieszkańcy otworzyli bramy, by wpuścić konwój wozów z jedzeniem do zarażonego miasta. Parmenion wywalczył sobie drogę przez tłum, który otoczył konwój i wrócił z wołowym udźcem i workiem suszonego zboża. W domu Kleo ugotowała część mięsa i karmiła łyżeczką Tetydę, która powoli zdrowiała. Mężczyźni przenieśli ją do łóżka na górę, do pokoju Parmeniona, by zapewnić kobiecie więcej prywatności, podczas gdy jej służąca sypiała na tapczanie w andronitisie. Do końca lata Teby niemal wróciły do normalności. Ponad cztery tysiące ludzi zmarło

wskutek zarazy, ale – jak zauważył Kalepios – był to zaledwie ułamek ofiar, które zabiłaby lub zamieniła w niewolników spartańska armia łupiąca miasto. W obawie przed zarazą Spartanie wymaszerowali z Beocji bez jednej bitwy i obecnie sojusznicze wojska obsadziły przełęcze w pobliżu Góry Kitajron. Z Tegiry nadeszły także nowiny, że Pelopidas wraz ze Świętym Zastępem rozgromił spartański oddział, który dwukrotnie przewyższał ich liczebnie. Sam dowódca zabił Febidasa – Spartanina odpowiedzialnego za przejęcie (cztery lata temu) Kadmei. Co prawda pokonani żołnierze okazali się nie wojownikami spartańskimi, lecz najemnikami z miasta Orchomenos, niemniej jednak w Tebach wesoło świętowano z powodu tego zwycięstwa. Dźwięki śmiechu i piosenek dotarły aż do pokoju, gdzie leżała Tetyda. Ciągle jeszcze była bardzo osłabiona, jej serce biło nierówno i nieregularnie, ale odgłosy odległej radości dodawały jej otuchy. Do pokoju wszedł Parmenion z tacą zapełnioną jedzeniem i piciem. Postawił ją i usiadł obok kobiety. – Masz dzisiaj więcej rumieńców – zauważył. – Motak zdobył dla ciebie świeże ciasteczka miodowe. Jeden z moich starych przyjaciół przysięgał kiedyś, że miód daje siłę znużonym. Zielone oczy Tetydy spoczęły na jego twarzy, kobieta jednak nie odezwała się. Wyciągnęła jedynie rękę i wzięła w nią jego dłoń. Łzy popłynęły jej po policzkach. – Co się stało? – spytał. – Nic – odparła. – Więc dlaczego płaczesz? – Czemu mi to zrobiłeś? – odparowała. – Dlaczego nie pozwoliłeś mi umrzeć? – Na niektóre pytania nie sposób odpowiedzieć – bąknął, podnosząc jej rękę do ust i całując. – Nie jesteś Derae, tak jak ja nie jestem Damonem. A jednak nasze żywoty stale się krzyżują, zaś linie naszych przeznaczeń splatają. Nie wierzę już w niedosiężnych bogów, nadal wszakże wierzę w Przeznaczenie. I wierzę, że przeznaczone jest nam wspólne życie. – Ależ ja cię nie kocham – zaprotestowała słabo głosem niewiele głośniejszym od szeptu. – Ani ja ciebie. Ale twój los żywo mnie obchodzi. Myślę o tobie często od dnia, gdy odkryłem prawdę o owej nocy, w której przywróciłaś mnie do życia. Zostań ze mną, Tetydo. Nie mogę obiecać, że uczynię cię szczęśliwą, ale wierz mi, że bardzo się będę starał. – Nie poślubię cię, Parmenionie, ale zostanę z tobą na próbę. Jeżeli uda nam się zakosztować szczęścia... niech tak będzie, zostaniemy razem na dłużej. Wiedz wszakże jedno: pewnego dnia po przebudzeniu możesz odkryć, że nie ma mnie u twego boku. Gdy tak się zdarzy, obiecaj mi, że nigdy nie spróbujesz mnie odnaleźć. – Obiecuję – zapewnił ją. – A teraz jedz i odzyskuj siły. ***

Mężczyzna stał przy bramie domu Parmeniona. Oświetlała go księżycowa poświata. W zasięgu wzroku nie było nikogo. Mężczyzna ostrożnie wsunął nóż w szczelinę pośrodku bramy i poluźnił drewnianą sztabę. Brama otworzyła się, sztaba pod kątem zaczęła się zsuwać na ziemię, lecz zanim spadła z łomotem na kamienie, mężczyzna wbił w jej drewno ostrze noża, wcisnął je mocno, potem przesunął nóż wraz ze sztabą, aż ostrożnie opuścił ją na dziedziniec. Następnie wsunął nóż do pochwy i ruszył ku zamkniętym drzwiom andronitisu. Coś zimnego dotknęło jego szyi i czyjaś ręka chwyciła go za ramię. – Na twoim miejscu stałbym zupełnie nieruchomo – ostrzegł go głos przy uchu. – Mam wiadomość dla Parmeniona – wyszeptał mężczyzna. – A ja nóż na twoim gardle. Chcesz sprawdzić jego ostrość? Załóż ręce za plecy. Mężczyzna posłuchał. Stał cicho, gdy nieznajomy wiązał mu nadgarstki za plecami. Potem wprowadzono go do zaciemnionego andronitisu. Obserwował, jak rudobrody drab zapala trzy latarnie. – Tyś jest Motak? – Zgadza się. Siadaj. – Służący pchnął mężczyznę na tapczan. – Parmenionie! – zawołał. W kilka chwil później do pomieszczenia wszedł wysoki, szczupły mężczyzna o pociągłej twarzy i przeszywających, jasnobłękitnych oczach. W rękach niósł błyszczący miecz. – Klearchos! – krzyknął młodzieniec. Odrzucił miecz i uśmiechnął się szeroko. – We własnej osobie – chrząknął służący Ksenofonta. – Rozwiąż go – polecił Parmenion. Motak przeciął nożem skórzane rzemienie krępujące mężczyznę; Klearchos roztarł nadgarstki. Włosy miał bielsze i rzadsze niż młody Spartanin pamiętał, zmarszczki na jego twarzy pogłębiły się i przypominały szramy od noża. – Zastanawiająca pora na odwiedziny – skomentował. – Mój pan kazał mi się upewnić, że nie jestem obserwowany. – Sięgnął za pazuchę grubej wełnianej koszuli, wyjął zwój, po czym wręczył go Parmenionowi. Młodzieniec odłożył zwój i usiadł przed starym służącym. – Jak się ma wódz? Klearchos wzruszył ramionami. – Jest przygnębiony. Dużo teraz pisze. Wiele tekstów naraz – o hippice, taktyce, zjednoczonej Grecji. Spędza ze swoimi skrybami po kilka godzin dziennie. Nie mogę sobie przypomnieć, kiedy ostatnim razem jeździł konno albo polował. Zrobił się tłusty i ociężały. – Służący prawie wypluł ostatnie słowa, jak gdyby samo wypowiedzenie tego zdania obrażało jego usta. Parmenion sięgnął po zwój, potem zauważył Motaka, który nadal stał obok z nożem w ręku. – Wszystko w porządku, przyjacielu. To Klearchos, towarzysz wodza Ksenofonta. Jest

godzien zaufania. – Ale jest Spartaninem – mruknął Tebańczyk. – Strzeż się, chłopcze, bym nie rozłupał ci czaszki – warknął służący Ksenofonta, czerwieniejąc ze złości. – No to już, tylko spróbuj, dziadku – odpalił Motak. Klearchos zerwał się na równe nogi. – Natychmiast przestańcie! Obaj! – rozkazał Parmenion. – Jesteśmy przyjaciółmi. A w każdym razie powinniśmy nimi być. Od jak dawna jesteś w Tebach? – Przybyłem dziś wieczorem – odparł stary Spartanin, posyłając Motakowi mordercze spojrzenie. – Odwiedzałem przyjaciół w Koryncie, potem kupiłem konia i przyjechałem tutaj przez Megarę i Plateje. – Dobrze cię widzieć, starcze. Chciałbyś coś zjeść lub wypić? Klearchos potrząsnął głową. – Odjeżdżam natychmiast, gdy otrzymam odpowiedź dla mojego pana. Motak życzył Parmenionowi dobrej nocy, po czym wrócił do swego pokoju, zostawiwszy dwóch Spartan samym sobie. Młodszy mężczyzna rozwinął zwój i usiadł blisko latarni. Pozdrawiam Cię, przyjacielu. Lata upływają, pory roku nabierają tempa, a świat wraz ze swymi problemami odsuwa się ode mnie coraz bardziej. A jednak postrzegam teraz sprawy wyraźniej niż wówczas, gdy byłem młody. I mój smutek rośnie. Żył kiedyś pewien młody mężczyzna w Sparcie, który zabił innego w pojedynku o kobietę. Ojciec zabitego wciąż nosi w sobie jad zemsty i wynajmuje kolejnych zabójców, by odnaleźli mordercę, który już nie mieszka w Sparcie. Wiem, że czterech takowych uśmiercił ów młodzieniec, który od dawna jest już mężczyzną. Niestety, inni mogą podążyć za tamtymi. Mam nadzieję, że masz się dobrze i że wiedziesz szczęśliwsze życie niż ów spartański chłopiec, który pomieszkiwał niegdyś w moim domu. Myślę o nim często. Myślę o jego odwadze i jego samotności. Bądź od niego szczęśliwszy. W najgorszym razie, bogowie uśmiechną się do Ciebie, w najlepszym – mogą Cię zignorować. Podpisu nie było. Parmenion podniósł wzrok na ogorzałą twarz starego służącego. – Dużo ryzykowałeś, by przynieść mi ten list, Klearchosie. Dziękuję ci. – Nie dziękuj – odparł starzec. – Zrobiłem to dla wodza. Lubiłem cię kiedyś, chłopcze, lecz było to przed laty, zanim zostałeś zdrajcą. Mam nadzieję, że zabójcy cię odnajdą, zanim zdołasz zaplanować swoje kolejne śmiertelne gry. – Żaden z was ich wszakże nie zobaczy, prawda? – zauważył Parmenion lodowatym głosem.

– Wy, Spartanie, uważacie się za półbogów. Zabieracie małego chłopca od matki i latami go dręczycie, wmawiając mu, że nie jest Spartaninem, a później oskarżacie go o zdradę, a przecież on tylko wziął was za słowo. No cóż, przemyśl sobie moje następne słowa, Klearchosie. Ty i twoi paskudni rodacy. Gdy oszukałem Sfodriasa, dogonił mnie pewien wojownik. Skiritaj. Walczył dla was przez dekady. Tak go wychowano: by walczył dla was. Gdy wyciągnęliśmy przeciwko sobie miecze, oświadczył mi, że zawsze chciał zabić Spartanina. Nienawidzą was nie tylko Teby i Ateny, lecz także wasi krajanie, którzy w bitwie walczą z wami ramię w ramię. Klearchos otworzył usta, pragnąc odpowiedzieć, lecz Parmenion uprzedził go. Podniósł rękę. – Nic nie mów, sługo! – syknął. – Przekazałeś swoją wiadomość. Teraz odejdź! Zaledwie przez chwilę stary człowiek patrzył na niego wilkiem, potem cofnął się i zniknął w ciemnościach. Niczym duch pojawił się nagle Motak, nadal ze wzniesionym nożem. – Nie pozwól, by cię to obeszło – powiedział cicho. Parmenion wydał z siebie gorzki śmiech. – Jak mam to twoim zdaniem zrobić? Pamiętasz tamtych zabójców? Gdy ich pokonaliśmy, przybył Menidis i powiedział mi, że nie dba o to, czy żyję, czy umarłem. Tak myślą o mnie Tebańczycy, Motaku. Jestem dla nich spartańskim zdrajcą. Gdy ktoś mnie tak nazywa, cierpię do żywego. – Sądzę, że powinieneś się upić – zasugerował służący. – Nie jest to odpowiedź, której szukałem – odparł jego pan. – Lepszej nie znam. – W takim razie, będzie musiała wystarczyć – powiedział Parmenion. – Przynieś dzbanek.

Teby, lato 371 roku p.n.e. Tetyda obudziła się wcześnie. Sny miała przyjemne, toteż noc przyniosła jej ukojenie. Przeciągnęła ramiona, przewróciła się na bok i przypatrzyła śpiącemu obok mężczyźnie. Wyciągnęła rękę i łagodnie odgarnęła mu z czoła niesforny lok. Kochanek westchnął, lecz się nie obudził. Ostatnie sześć lat były dobre dla nich obojga. Dwudziestodziewięcioletni Parmenion przeżywał swój najlepszy okres. Wygrywał wyścigi w Koryncie, Megarze, Platejach, a nawet w Atenach. Rysy twarzy wyostrzyły mu się, wydatny nos stał się bardziej jastrzębi, włosy powoli rzedniały, jednak jego uśmiech nadal pozostał chłopięcy, a dotyk delikatny. Wspaniałe lata... Parmenion już na początku ich związku spostrzegł niezadowolenie Tetydy spowodowane niemożnością swobodnego opuszczania domu, więc pewnego dnia przyniósł jej z rynku ciemny chiton, sznurowane do kolan sandały, parę spodni w stylu perskim z lekkiego płótna i filcowy kapelusz. – Włóż ten strój – nakazał. Roześmiała się wówczas. – Chcesz, żebym nosiła się jak mężczyzna? Czy takie przebieranki cię podniecają? – Nie – odparł ze śmiechem. – Ale nauczę cię jeździć konno po męsku. Tetyda – w męskim stroju – przeżyła wówczas fascynującą przygodę, o której dotąd nawet nie marzyła. Ciągle jeszcze osłabiona po chorobie, usiadła sztywno na kasztanowej klaczy i wraz ze swym kawalerem przejechała przez miasto. Filcowy kapelusz zakrywał jej włosy, zaś luźny chiton maskował kobiece krągłości. Kiedy dotarli na wzgórza, eks–kapłanka odkryła radość, jaką daje galop, wiatr we włosach i niewiarygodna prędkość jazdy. Uprawiali miłość w wysokich trawach, ocienionych przed popołudniowym słońcem przez gałęzie wielkich cyprysów, potem wykąpali się nadzy w górskim strumieniu. Wspomnienie tego dnia wciąż jeszcze jarzyło się wspaniałym blaskiem w jej pamięci. Kiedy wyjadę – stwierdził Parmenion – w każdej chwili możesz kazać Motakowi przyprowadzić konia i sama jeździć na przejażdżki. Przebranie zapewni ci wolność i uchroni przed napiętnowaniem za zachowanie niegodne szanowanej Tebanki. – Wyjedziesz? – spytała ze zdziwieniem. – Dokąd? – Epaminondas zdecydował, że czas rozpocząć uwalniać Beocję. Zgromadzimy wojsko i ruszymy do okupowanych miast. Będziemy je sami przejmować albo doradzać strategię buntownikom. Dość już spartańskiego panowania na naszej ziemi. Pewnym bardzo wczesnym rankiem, około pięć tygodni później, Tetyda nagle się przebudziła i ujrzała Parmeniona stojącego obok łóżka. Miał na sobie spiżowy hełm

z ochraniaczami na policzki z wytrawionej ogniem skóry oraz napierśnik z symbolem głowy ryczącego lwa. Miecz przypiął sobie do boku, pochwa spoczywała na spódniczce ze skórzanych pasów, obrzeżonych spiżowymi okuciami. – A zatem dziś nadszedł ten dzień? – spytała. – Tak. – Mogłeś mi powiedzieć ubiegłej nocy. – Nie chciałem cię martwić. Wyjeżdżam na miesiąc, może dwa. – Skinęła głową i odwróciła się do niego plecami. Zamknęła oczy i udawała, że śpi. Przez kilka dni martwiła się i wyobrażała sobie, że jej mężczyzna wyprawił się na pewną śmierć. – Nie zakocham się w nim – obiecała sobie. – Nie będę płakać nad jego zwłokami, tak jak szlochałam nad ciałem Damona. Niestety, postanowienie postanowieniem, a jej lęk rósł, szczególnie gdy do Teb zaczęły docierać nowiny o potyczkach i oblężeniach miast. Przeciwko tebańskiej armii wyruszył spartański garnizon z Tyzbe, składający się głównie z najemnych żołnierzy pochodzących z miasta Orchomenos. Na szczęście po krótkiej bitwie najemnicy zostali rozgromieni, choć zginęło przy tym siedemnastu Tebańczyków. Kolejne miasta padały jedno po drugim, przeważnie bez rozlewu krwi, zaś oblężone garnizony spartańskie szybko zgadzały się opuścić swe tymczasowe siedziby – wystarczyło zapewnić dowódców o możliwości bezpiecznego odwrotu przez Peloponez. Tetyda nie otrzymała wszakże żadnych wiadomości o losie Parmeniona. Sześć tygodni od poranka, w którym nie chciała się z nim pożegnać, jej mężczyzna pojawił się na dziedzińcu przed domem. Dostrzegła go z górnego okna. Siłą się powstrzymała, by nie zbiec i nie rzucić mu się w ramiona. Ruszyła powoli w jego stronę, więc spotkali się na schodach. Hełm Parmeniona był wgięty w dwóch miejscach, pancerz rozcięty; w głowie lwa kobieta dostrzegła głęboki rowek. – Tęskniłaś za mną? – spytał, odpinając pasek pod brodą i zdejmując hełm. – Trochę – przyznała. – Wróciłeś do domu na dobre? – Nie, po prostu skończył mi się zapas sylfium. Jutro znów wyjeżdżam. W pokoju pomogła mu zdjąć napierśnik i kaftan. Zauważyła czerwoną bliznę na bicepsie. – Nie krwawiła za bardzo – wyjaśnił, starając się ją uspokoić. – Pewien najemnik podszedł mnie znienacka. Epaminondas go zabił. – Nie chcę znać szczegółów – odburknęła. – Przygotuję kąpiel. Tej nocy kochali się, ale Tetyda nie potrafiła się odprężyć, a Parmenion był nieco zbyt natarczywy. Następnego ranka ponownie wyjechał. W ciągu kilku miesięcy Epaminondas, Kalepios i ich towarzysze stopniowo zreformowali Ligę Beocką. W Tebach odbyło się walne zgromadzenie, w którym uczestniczyli członkowie rad

wszystkich wolnych miast. Spotkanie przebiegło z pełnią demokratycznych procedur i napełniło Beotów nadzieją na nadchodzący rok. Parmenion, którego na jesień zwolniono z wojskowych powinności, był mniej pewny przyszłości. Podczas jednej z wypraw konnych zwierzył się Tetydzie ze swoich obaw. – Sytuacja wygląda mniej demokratycznie, niż się z pozoru wydaje – oświadczył, gdy rozsiedli się w wysokich trawach, które zaczęli traktować jak prywatną kryjówkę. – Teby mogą zawetować każdą decyzję i bezpośrednio kontrolują głosy Tespie, Platejów i Tanagry. – Dlaczego uważasz, że to problem? – odpaliła Tetyda. – Teby to wielkie polis. W dodatku wszyscy nasi radni cenią sobie wolność i dbają o prawa innych. Słyszałeś mowę Kalepiosa. W nowej federacji beockiej nie będzie dyktatorów. – Słyszałem to stwierdzenie i mam nadzieję, że okaże się prawdziwe. Jednak pewien stary przyjaciel powiedział mi kiedyś, że społeczeństwo jest jak grot włóczni – szerokie przy podstawie, zaostrzone na końcu. Demokraci wierzą, że potrafią je zreformować poprzez usunięcie czubka, czyli ludzi żądnych władzy. Niestety, jak za sprawą magii, czubek stale odrasta. Zawsze będą istnieć królowie, Tetydo, a jeśli nie królowie, to dyktatorzy. Pojawiają się znikąd. W naturze człowieka leży chęć do rządzenia innymi i narzucania im swej woli. – W Tebach nie ma nikogo takiego – zauważyła. – Może kiedyś, w dawnych czasach, byli dyktatorzy, lecz żyjemy w nowoczesnym świecie, Parmenionie. Dawne czasy nie powinny już nigdy wrócić. Epaminondas na pewno nie zmieni się w dyktatora. Ani Pelopidas. Ani ty. Sądzę, że martwisz się na wyrost. Jak pokazał następny okres, rację miała Tetyda. Pięć lat po przejęciu Kadmei Ateny i Sparta zawarły układ pokojowy, przyznając Tebom i innym beockim miastom prawo do samodzielnych rządów. Tetyda dobrze pamiętała tę jesień. Epaminondas przybył do ich domu w towarzystwie Kalepiosa, aby przedyskutować z Parmenionem terminy wprowadzenia w życie i szczegóły porozumienia. Wbrew tradycji młodzieniec zatrzymał w andronitisie Tetydę, gdy chciała opuścić pomieszczenie; dał jej znak, by usiadła przy nich. Tebańczycy popatrzyli na niego ze zdumieniem. – Oszczędzicie mi opowieści o tym, co tu się zdarzy – oświadczył im Parmenion. – Moja pani tuż po waszym wyjściu zacznie nalegać, bym jej drobiazgowo wszystko zrelacjonował. – Ale... – zająknął się Kalepios. – To przecież... kobieta. – Czy tak mówi wielki orator? – spytał Parmenion, usiłując przybrać poważną minę. – No, daj spokój, Kalepiosie, znasz Tetydę od lat. Nie powinieneś mieć trudności z przemawianiem w jej obecności. – Nie chodzi o trudności – odparł oschle polityk – ale o przyzwoitość. Wiem, że wy Spartanie macie ciekawe koncepcje na temat praw kobiet, ale w Tebach wolimy zachowywać

cywilizowane standardy. Sprawy, które mamy do przedyskutowania, na pewno znudzą i wprawią w zakłopotanie drogą Tetydę. – Jestem pewna, że Kalepios ma rację – odezwała się kobieta, wstając. – Cieszę się, że tak się o mnie troszczy. To bardzo uprzejmie z jego strony. – Przełknęła gniew i wycofała się do swoich pokojów. Później Parmenion przekazał jej relację ze spotkania, lecz najpierw zdenerwował się na nią. – Powinnaś była zostać! – zagrzmiał. – Twoja rada byłaby cenna. – Nie rozumiesz, strategosie. Gdybym została, do zebrania w ogóle by nie doszło. Kalepios niechybnie by wyszedł. Nie możesz lekceważyć tradycji... Nie w Tebach. Teraz opowiedz mi, jak widzisz rozmowy pokojowe. – Atenom brakuje pieniędzy, a i Sparta znajduje się na skraju bankructwa – ocenił Parmenion. – Zatem zyskujemy przede wszystkim trochę spokoju i przestrzeni do oddychania. Wojna się nie skończyła, ale będziemy mądrze gospodarować czasem. – Ile go mamy? Wzruszył ramionami. – Dwa, może trzy lata. W każdym razie jedno jest pewne: nie rozstrzygniemy konfliktu bez bitwy, a to oznacza, że przeciwko Sparcie będą musiały wystąpić Teby, ponieważ Ateny dysponują głównie siłami morskimi. – Spartanie są tylko ludźmi, takimi jak inni – zauważyła. – Być może, lecz nigdy nie przegrywają ważniejszych bitew, jeśli tylko wróg nie przewyższa ich liczebnie. A my jeszcze nie jesteśmy w stanie wystawić przeciw nim odpowiednio dużej armii. – Wymyślisz coś, moja miłości. Jesteś wszak strategosem. – Wypowiedziała te stwierdzenia lekkim tonem, lecz Parmenion rozpromienił się i ponownie błysnął uśmiechem. Tetyda otrząsnęła się ze wspomnień i wstała z łóżka. Jej mężczyzna jęknął we śnie, ale się nie obudził. Ubrała się i zeszła na parter, gdzie Motak przygotowywał śniadanie. Na jej widok Tebańczyk uśmiechnął się. – Kolejny piękny dzień – zagaił, gdy weszła do kuchni. W rudej brodzie służącego pojawiły się już pierwsze pasemka siwizny, na ciemieniu zaś włosy mu rzedniały. Tetyda zadrżała. Lubiła leżeć w łóżku i wspominać przeszłe zdarzenia, przerażał ją jednak upływ czasu. Kleo dawno już odeszła i poślubiła syna kowala Noraka, toteż teraz Tetyda pomagała Motakowi w pracach domowych. – Powinieneś się ożenić – oświadczyła nagle, kiedy siedzieli na dziedzińcu, ciesząc się blaskiem wczesnoporannego słońca. – Miałem żonę – odparł mężczyzna. – Nie chcę następnej. Chociaż chciałbym mieć syna. Dobry nastrój Tetydy prysnął w jednej chwili. Pospieszne przeprosiny Tebańczyka nie

zdołały go poprawić. Dokończyli śniadanie w milczeniu, po czym Motak wrócił do kuchni, aby przygotować dla swego pana codzienny napar z sylfium. Syn. Jedyny dar, którego nie mogła ofiarować kochanemu mężczyźnie. Od dawna zdawała sobie sprawę z własnej bezpłodności, nigdy bowiem nie cierpiała z powodu comiesięcznych krwawień, których doświadczały wszystkie inne kobiety. Wcześniej nie zaprzątała sobie głowy tą kwestią, lecz odkąd żyła z Parmenionem, odczuwała z jej powodu rosnącą gorycz. Spartanin nigdy nie poruszał tego tematu i była mu za to wdzięczna, jednak wiedziała, że każdy mężczyzna w pewnym momencie życia pragnie mieć dziedzica. Usłyszała za sobą kroki Parmeniona, ale nie odwróciła się. Jego ręce czule oplotły jej ramiona, usta pocałowały ją w kark. – Dzień dobry, moja pani – odezwał się. Uśmiechnęła się. – Śpisz coraz dłużej – zbeształa go żartobliwym tonem. – Chyba się starzejesz i robisz coraz bardziej leniwy. – Przesiedziałem z Kalepiosem prawie do świtu. Popatrzyła mu w twarz. – Znowu wojna? – Na razie nie wiadomo. Epaminondas jedzie do Sparty na spotkanie z Agezylaosem. – Czy to mądre posunięcie? – spytała. – W naradzie wezmą udział przedstawiciele wszystkich miast. Agezylaos obiecał całkowicie bezpieczną podróż. Przybędzie też reprezentant Aten. Jest nadzieja na trwały pokój. – Ty jednak w niego nie wierzysz, prawda? – Mam wątpliwości. Obawiam się, że Ateny i Sparta osiągną porozumienie za naszymi plecami i pozostawią Teby samym sobie. W takim wypadku Agezylaos bez oporów wprowadzi swoje wojska do Beocji i tym razem będziemy musieli stawić mu czoło zbrojnie. – Teby przeciw Sparcie – wyszeptała. – Walka na śmierć i życie – dodał. – Czy nie jej właśnie pragniesz? – spytała nagle. – Co masz na myśli? – Nienawidzisz Spartan. Naprawdę cieszyłbyś się z pokoju? Parmenion uśmiechnął się. – Jesteś przenikliwą kobietą, Tetydo. I masz rację. Nie pragnę pokoju. Ostatnie lata były ciężkie, lecz teraz zaczyna się spełniać moje marzenie. Jestem blisko. Pewnego dnia przybędą na nasze ziemie Spartanie i moja zemsta się dokona. – I co dalej? – naciskała. – Jak mam ci odpowiedzieć? Od tak dawna nie mam innych marzeń. Nie chciałem niczego poza poniżeniem Sparty. Spartanie złamali mi życie i muszą zapłacić za każde z moich

upokorzeń i tragedii krwią i wstydem. – Pokonasz Spartę lub zginiesz, nieprawdaż? – podsunęła z obawą. – Tak, jedno albo drugie – zgodził się z nią. Parmenion ogłosił przerwę w ćwiczeniach i wojownicy ze Świętego Zastępu schowali miecze do pochew. W pełnych zbrojach intensywnie się pocili. Niektórzy usiedli na twardej, sprażonej od słońca glinie gimnazjonu, inni odeszli w cień, blisko grobu Hektora. – Nie rozsiadajcie się za bardzo, panowie – zawołał Parmenion. – Chwila odpoczynku, a później bieg. Dziesięć okrążeń powinno wystarczyć dla rozciągnięcia zmęczonych mięśni. Wokół podniosły się jęki, lecz mężczyźni ruszyli do biegu. Parmenion już miał się do nich przyłączyć, kiedy nagle spostrzegł młodego chłopca, który siedział za drzewami i z wielką uwagą obserwował trening. Miał około trzynastu lat, ciemne, mocno kręcone włosy i twarz, która za kilka lat będzie zapewne po męsku przystojna. Najbardziej wszakże Parmeniona uderzył wyraz jego oblicza. Twarz chłopca pozostawała bowiem nieruchoma i mimo młodego wieku potrafił ukrywać emocje. Parmenion przypomniał sobie siebie w jego wieku, gdy w Sparcie zmuszony był znosić wiele przykrości. Pomyślał, że nieznajomy młodzieniec ma chyba również za sobą sporo nieprzyjemnych doświadczeń. Podszedł do niego. – Studiujesz sztukę wojenną? – spytał. Chłopiec wstał i skłonił się. Nie był specjalnie wysoki, lecz za to mocno zbudowany. Jego ciemne oczy skupiły się na twarzy Parmeniona. – Raczej bitewne strategie cudzoziemców. To niezwykle pomocna wiedza – odparł spokojnie. – Dlaczego tak sądzisz? – Pewnego dnia możemy się stać wrogami, a wówczas wykorzystam ją, by was pokonać. Jeśli zaś zostaniemy przyjaciółmi bądź sojusznikami, będę wiedział, czy można na was polegać. – Rozumiem – powiedział Parmenion. – Bardzo mądry młody człowiek z ciebie. Jesteś może księciem? – Rzeczywiście, jestem księciem. Księciem Macedonii. Na imię mam Filip. – Ja się nazywam Parmenion. – Wiem, wiem. Widziałem twoje wyścigi. Dlaczego startujesz pod macedońskim imieniem? Parmenion usiadł i skinął na chłopca, by się przyłączył. – Moja matka była Macedonką – odrzekł. – Imię to hołd wobec niej. Jesteś gościem w naszym mieście? Chłopiec roześmiał się. – Nie kryguj się przede mną, Parmenionie. Przebywam tu wbrew swojej woli jako zakładnik. Ale żyje mi się całkiem dobrze, a Pammenes doskonale się mną opiekuje. Lepiej mi tu niż

w rodzinnym kraju. Tam prawdopodobnie zostałbym zabity przez któregoś z zapobiegliwych krewnych. – Cierpkie to słowa, młody książę. – Cierpkie, lecz prawdziwe – odparł chłopiec. – Mam wielu rodzonych i przybranych braci. Każdy ma prawo do tronu. W Macedonii nie zostawia się konkurentów przy życiu. Jest to dość logiczne, choć okrutne. – Wydajesz się przyjmować swój los z wielkim spokojem, młody książę. – A cóż innego mogę zrobić? Parmenion uśmiechnął się. – Na to pytanie nie potrafię ci odpowiedzieć. Nie jestem księciem. – Nie jesteś – przyznał Filip. – Tylko, widzisz, ja wcale nie chcę nim być. Nie pragnę też zostać królem. W każdym razie nie Macedonii. – Co ci się nie podoba w twojej krainie? – spytał Parmenion. – Słyszałem, że jest piękna, pełna falistych równin, cudownych lasów, gór i czystych strumyków. – Taka faktycznie jest, mój drogi. Lecz niestety otaczają ją potężni wrogowie. Na zachodzie mieszkają Ilirowie króla Bardylisa: wytrzymali i odważni wojownicy. Północ zaludniają Pajonowie: lud, który niczego bardziej nie kocha nad łupieżcze eskapady na południe. Ze wschodu zagrażają nam Trakowie: świetni jeźdźcy, mają doskonałą konnicę. A na południu żyją Tesalijczycy i Tebańczycy. Kto chciałby zostać królem takiego państwa? Parmenion nie odpowiedział. Oczy chłopca przepełniał szczery smutek i jego ponury nastrój udzielił się strategosowi. Nie sposób było pocieszyć młodego księcia. Według wszelkiego prawdopodobieństwa miał rację. W Macedonii jego życie nie byłoby wiele warte. Myśl ta przygnębiła Parmeniona. Zapanowało nieprzyjemne milczenie, więc Spartanin wstał z zamiarem odejścia. Wojownicy Świętego Zastępu nadal biegali dokoła boiska. Parmenion odwrócił się do Filipa. – Nauczyłem się dawno temu, młody panie, żeby nigdy nie poddawać się rozpaczy. Fortuna bywa kapryśna, lecz kocha ludzi, którzy nie przestają próbować. Widzę, że masz wielki umysł. Jesteś myślicielem i niezłym strategiem. Większość ludzi po prostu reaguje na okoliczności, myśliciele natomiast je tworzą. Jeśli masz krewnych, którzy pragną twojej śmierci, spraw, by cię pokochali. Pokaż im, że nie stanowisz dla nich zagrożenia i że potrafisz być dla nich użyteczny. Jednak przede wszystkim, chłopcze, musisz stać się trudny do zabicia. – Jak tego dokonać? – Żyj i myśl. Odkryj wszystkie zagrożenia. Przemyśl wszelkie możliwe metody, z jakich mogliby skorzystać twoi wrogowie, by cię zgładzić. Przygotuj się na nie. Pamiętaj, Filipie, że rozpacz jest siostrą klęski. Nigdy nie pozwól, by cię dotknęła. Młodzieniec pokiwał głową, po czym wskazał na biegaczy, którzy zataczając się ze zmęczenia docierali do mety po dziesięciu okrążeniach. Parmenion ruszył wielkimi krokami

w ich stronę. – To wszystko na dzisiaj, panowie – powiedział. – Czekam tu na was jutro, w godzinę po świcie. – Miej serce, Parmenionie – zawołał jeden z żołnierzy. – Trzy dni pod rząd?! – Nie mam serca – odparł. – Jestem człowiekiem z kamienia. Godzinę po świcie, jeśliście łaskawi. Gdy odwrócił się w stronę drzew, nie dostrzegł już młodego księcia. Macedończyk odszedł. Parmenion westchnął. – Niech ci bogowie sprzyjają, Filipie Macedoński – wyszeptał. Podczas trzytygodniowej konferencji pokojowej w Sparcie niewiele mówiono o wojnie. Reprezentanci poszczególnych polis negocjowali i podpisywali umowy handlowe, rozmowy zaś na temat problemów granicznych szybko się kończyły. Epaminondasa traktowano jak gościa honorowego. Dwa razy wieczerzał z królem Agezylaosem. W czwartym tygodniu do Teb wrócił Pelopidas i uraczył Parmeniona opowieściami o przyjemnej atmosferze, jaka panowała na konferencji. – Sądzę, że Agezylaos porzucił już pragnienie zawładnięcia Beocją – oświadczył wojownik. – Na konferencję – dodał po chwili – przybył też poseł wielkiego króla Persji, złotowłosy mężczyzna z kędzierzawą brodą. Powinieneś był widzieć jego ubranie: przysięgam na Zeusa, że w jego płaszcz wszyto więcej klejnotów niż jest gwiazd na niebie! Dosłownie błyszczał, ilekroć wchodził do pomieszczenia. – Czy coś mówił? – spytał Parmenion. – Otworzył konferencję. Przekazał nam pozdrowienia i błogosławieństwa od wielkiego króla. Powiedział, że jego pan jest szczęśliwy, gdy jego dzieci się godzą. – Gdy już wspominamy królów, co z Kleombrotosem? – Nie było go – odparł Pelopidas. – Podobno choruje. Ale coś ci powiem: Sparta to straszne miasto. Nie wiem, jak mieszkańcy mogą znosić te zapachy. Wszelkie odpadki leżą na ulicach, zaś much jest tyle, że ich chmary niczym dym przesłaniają niebo. Brzydkie miejsce, odpowiednie dla brzydkich ludzi. – A na co choruje Kleombrotos? – drążył Parmenion, ignorując rozważania wojownika. – Nie powiedzieli, lecz chyba na nic poważnego, skoro nikt się o niego nie dopytywał. Wiesz, co jeszcze zauważyłem? Kiedy mówiłeś, że Spartankom wolno chodzić swobodnie po mieście, właściwie ci nie uwierzyłem. Ale rzeczywiście, miałeś rację. Kobiety można tam spotkać wszędzie. I niektóre chodzą częściowo obnażone lub biegają na łąkach. Pomyślałem sobie: jak tacy brzydcy mężczyźni mogą płodzić takie piękności. Poznałem jedną pannę, z biodrami jak... – Znam tamtejsze kobiety – mruknął cierpliwie Parmenion. – Mieszkałem w Sparcie.

Bardziej mnie interesuje Kleombrotos. Jest silny jak wół i tak łatwo nie zrezygnowałby z bytności na konferencji. Miałeś jakiś dowód, że król w ogóle przebywał w Sparcie? – A gdzież indziej mógłby być? – Na przykład ze swoją armią? Ilu żołnierzy widziałeś w mieście? – Podobno Agezylaos wysłał wojsko na południe. Na manewry. Twierdził, że bez wojska uczestnicy konferencji będą się czuli swobodniej. Stały brzęk spartańskich tarcz moglibyśmy wziąć za ukrytą formę perswazji. – Sam zatem widzisz – zauważył Parmenion. – W Sparcie nie było ani dowodzącego wojskiem polowego króla, ani samej armii. Czy nie wydaje ci się to podejrzane, Pelopidasie? Tebański wojownik wstał z tapczanu i podszedł do okna. Na bezchmurnym niebie świeciło słońce. Po chwili mężczyzna odwrócił się ponownie do swego rozmówcy i uśmiechnął. – Myślisz, że planują zdradę? Szczerze w to wątpię. Gdyby chcieli nas najechać, niepotrzebne byłyby im przeciągane debaty i niekończące się dyskusje nad traktatami. – Zgadzam się – przytaknął Parmenion. – Niemniej jednak, sytuacja wydaje mi się podejrzana. Ilu ludzi moglibyśmy zebrać w... powiedzmy dwa dni? – Hipotetycznie? Trzy tysiące żołnierzy z Teb, jakiś tysiąc z federacji. – Za mało. Jeśli Kleombrotos wraz ze swoją armią pomaszerował na północ zamiast na południe, już po nas. Kiedy konferencja ma się skończyć? – Za dziesięć... nie, za dziewięć dni od dziś. Zakończy się podpisaniem głównego układu między Związkiem Ateńskim, Spartą i Beocją. Potem przez dwa dni będziemy świętować. – Ilu mężczyzn możemy wyprowadzić w pole przez dziewięć dni? – Na bogów, Parmenionie, masz obsesję na punkcie Sparty? W tak krótkim czasie w ogóle nie zdołamy zebrać armii. Zresztą, o naszym pośpiechu natychmiast rozniosą się plotki. Jeśli dotrą na konferencję, jak je zinterpretują jej uczestnicy? No sam pomyśl. Oskarżą nas o agresywne zamiary i traktat zostanie zerwany. Dlaczego musimy węszyć na każdym kroku zdradę? Może Spartanie pogodzili się ze wzrostem znaczenia Teb. – Ilu ludzi? – naciskał Parmenion. – Hipotetycznie. Pelopidas napełnił sobie puchar rozwodnionym winem i wrócił na tapczan. – Może z siedem tysięcy... jeśli dostaniemy z Tesalii wsparcie konnicy. Będę jednak z tobą szczery. Jazon z Feraj nie mniej obecnie zagraża nam niż Spartanie, a może nawet bardziej. Jego tesalska konnica liczy już dwadzieścia tysięcy wprawnych jeźdźców. Ma też przynajmniej dwanaście tysięcy hoplitów. Sądzę, że właśnie na północ powinniśmy obecnie spoglądać z trwogą. Spartanie są mniej niebezpieczni. Parmenion nie odpowiedział. Przez chwilę siedział w bezruchu i patrzył w jakiś punkt wysoko na ścianie. Prawą ręką gładził podbródek. Po pewnym czasie zwrócił wzrok na wojownika.

– Należy rozważyć dwa scenariusze, mój przyjacielu. Jeśli masz rację, nie mamy się czego obawiać. Jeśli zaś moje podejrzenia się potwierdzą, wtedy stracimy wszystko, o co walczyliśmy. Przyjmijmy zatem na moment, że się nie mylę i spartańska armia rzeczywiście podchodzi podstępnie do naszych granic. Gdzie mogliby się obecnie znajdować? Którędy planowaliby wtargnąć do Beocji? Nasze wojska nadal strzegą przełęczy obok Góry Kitajron. Gdy zobaczą Spartan, podniosą alarm. Równocześnie wydaje się mało prawdopodobne, żeby próbowali przepłynąć Zatokę Koryncką, skoro mamy teraz dwanaście bojowych trójrzędowców w Krysie. W którym zatem miejscu staraliby się przedostać? Odpowiedz, Pelopidasie, wszak doskonale znasz teren. – Parmenion podszedł do kufra przy najdalszej ścianie i wyjął z niego mapę środkowej Grecji wyrysowaną na wołowej skórze. Usiadł obok Tebańczyka, kładąc mu na kolanach mapę. Pelopidas wysączył wino. – Zagram z tobą w tę grę, Parmenionie, chociaż tym razem z pewnością twoje obawy są próżne. Cóż, niech no pomyślę. Strzeżemy południowych przełęczy i wszystkich dróg z Peloponezu. Moglibyśmy miesiącami odpierać spartańską armię. Nie przepłyną także Zatoki Korynckiej bez morskiej bitwy... no chyba żeby przekroczyli ją dużo dalej na północy, powiedzmy w... hm, o tu w Agjonie – dodał, wskazując na mapę. – Wtedy skierują się do Orchomenosu i jeziora Kopais. W mieście mają sprzymierzeńców, zbiorą ich i ruszą na południowy zachód. Przez Koroneję i Tespie dotarliby aż do Teb. Idąc z północy, odgrodziliby nas od Tesalii, więc nie moglibyśmy liczyć na posiłki stamtąd... – Podzielam twój punkt widzenia. Dokładnie – oświadczył Parmenion. – Większość naszych oddziałów stacjonuje na południu. Strzegą przełęczy. A kogóż mamy na północy? – Chajreasa z tysiącem hoplitów, przeważnie z Megary i Tanagry. To dobrzy wojownicy. Rzetelni, solidni. Mają bazę w Tespie. – Wyślij konnych gońców z rozkazami do Chajreasa. Niech jego ludzie przesuną się na północ i zablokują przejścia w okolicach Koronei. Jeśli uważasz, że się mylę, powiedz Chajreasowi, że chodzi o zwykłe manewry. – Czasami – zauważył Pelopidas – twoje towarzystwo mnie męczy. Mój ojciec zwykł opowiadać historie o mrocznych demonach, którzy kradli dusze małym chłopcom. Leżałem później w łóżku i nie mogłem zasnąć, mimo iż wiedziałem, że ten straszny człowiek próbował jedynie mnie przerazić. Nigdy go nie lubiłem. A teraz ty mnie denerwujesz. – Westchnął. – Zrobię, jak sugerujesz, lecz kiedy się okaże, iż się pomyliłeś, dasz mi swego nowego karego wałacha. Jak ci się podoba taki zakład? Parmenion zachichotał. – Zgoda. Jeśli zaś racja będzie leżeć po mojej stronie, dasz mi swoją nową tarczę. – Ależ posłałem po nią aż do Koryntu. Kosztowała mnie dwa razy tyle, ile każdy rozsądny mężczyzna zapłaciłby za konia z rzędem.

– Widzisz? – oznajmił tryumfalnie Parmenion. – Już zaczynasz rozważać zasadność moich obaw. Pelopidas chrząknął. – Wiesz, co zrobię? – odezwał się. – Co rano będę jeździł twoim wałachem przed bramą twego domu. Wtedy zrozumiesz, ile kosztuje obsesja na punkcie Sparty. W tydzień później nadeszły niepokojące nowiny, chociaż wcale nie z północy, gdzie Chajreas maszerował do Koronei, by obsadzić ludźmi okolicę. Kalepios wrócił ze Sparty i udał się wprost do domu Pelopidasa. Wojownik wyszedł mu na powitanie, po czym odszukali Parmeniona. Znaleźli go na bieżni. Przebiegał susami jedno okrążenie za drugim. Pelopidas zamachał do niego i przywołał go gestem. Spartanin ukrył irytację i podszedł. Nie lubił, gdy ktoś mu przeszkadzał w codziennym treningu lub zgoła go przerywał. Tym niemniej pokłonił się uprzejmie Kalepiosowi. Mówca oddał mu ukłon i we trzech usiedli na nowej marmurowej ławie przy grobie Hektora. – Sprawy przybrały niezwykły obrót – oznajmił Kalepios. – Przygotowywaliśmy do podpisania traktat pokojowy, gdy Epaminondas zauważył, iż słowo „beocki” zamieniono w umowie na „tebański”. Spytał o przyczynę tej zmiany i Agezylaos wyjaśnił mu, że Teby – nie zaś Liga Beocka – stanowią obecnie największą siłę na północ od Peloponezu. Epaminondas przypomniał mu, że reprezentuje Ligę, a nie same Teby. Niestety, Spartanie nie zamierzali ustąpić. Nasz przedstawiciel miał podpisać traktat w imieniu Teb lub wcale. Wszyscy inni już podpisali, lecz Epaminondas poprosił jeszcze o trzy dni zwłoki, aby rozważyć problem i naradzić się z pozostałymi członkami Ligi. Oto dlaczego przybyłem. Powiedz, Parmenionie, co twoim zdaniem planuje Agezylaos? Z jakiego powodu dokonał zmian w umowie? – Aby odseparować nas od Aten. Jeśli traktat podpiszą wszystkie polis z wyjątkiem Teb, wtedy zostaniemy odszczepieńcami, a Sparta – nie obawiając się ataku ze strony Aten – będzie mogła pomaszerować przeciw nam. – Ateńczycy nigdy na to nie pozwolą – rzucił Kalepios. – Od początku byli po naszej stronie. – Niezupełnie – zauważył Parmenion. – Zachęciła ich dopiero spartańska inwazja. Istnieje możliwość, że zaczęli postrzegać Ligę Beocką jako ewentualne zagrożenie dla własnej pozycji. Ateńczycy od zawsze pragnęli dla siebie tytułu hegemona Grecji. Chętnie więc rozsiądą się wygodnie i pooglądają, jak Teby i Sparta nawzajem się wykrwawiają. Które polis poza Atenami będzie się wówczas pomyślnie rozwijać? Skorzystają na zamęcie. – Zatem – wtrącił Pelopidas – powinniśmy podpisać. O cóż tyle hałasu? Parmenion roześmiał się i potrząsnął głową. – Jesteś wielkim wojownikiem, Pelopidasie, ale unikaj polityki. Jeśli Epaminondas podpisze, tym samym powiadomi wszystkich demokratów w Beocji, że Teby ogłosiły się władcą całej krainy. W Lidze dokona się rozłam. To było doskonałe posunięcie ze strony Agezylaosa, który

po raz kolejny okazał się szczwanym lisem. – Pogubiłem się w całej tej sprawie – prychnął Pelopidas. – Skoro nie ma różnicy, czy Epaminondas podpisze traktat, czy też go nie podpisze, o co całe zamieszanie? – W żadnym razie nie może podpisać – spokojnie wyjaśnił Parmenion. – Gdyby to uczynił, skazałby Ligę na powolną, lecz pewną śmierć. Musimy szybko zgromadzić armię. Nie ma już wątpliwości, że Agezylaos niebawem nas zaatakuje. – Nie możemy tak po prostu „zgromadzić armii” – zauważył Kalepios. – Panuje u nas demokracja. Najpierw trzeba by wezwać siedmiu demokratycznie wybranych wodzów beockich. Tak zapisaliśmy w naszej konstytucji. Jednym z tych dowódców jest Epaminondas. – Zasadę tę wymyślili idioci – warknął Parmenion. – A jakie ty masz plany, Pelopidasie? Również należysz do tej siódemki. – Ogłoszę pełną mobilizację Świętego Zastępu, a następnie zbiorę tylu hoplitów, ilu znajdę w Tebach i okolicy. Zaalarmujemy inne miasta i poprosimy... tak, poprosimy o koncentrację wojsk. Tylko tyle możemy zrobić. Nie będziemy nikomu rozkazywać. – Zdumiewająca bestia z tej demokracji – mruknął Parmenion. Był prawie świt, gdy Parmenion wyprawił się w drogę powrotną do domu. Szedł opuszczonymi ulicami i alejkami, obok fontann i oświetlonych księżycem posągów. Poruszał się ostrożnie, unikając wąskich zaułków. Rękę trzymał na rękojeści miecza. Kiedy przechodził otwarty plac, zobaczył postać w ciemnym kapturze siedzącą przy obmurowanej ozdobną cegłą sadzawce. Macedończyk rozejrzał się z niepokojem po placu, nie dostrzegł jednak nikogo innego w zasięgu wzroku. Wokół nie było również żadnej kryjówki, w której mógłby się schować zabójca. Parmenion ruszył dalej. – Nie pozdrowisz starej przyjaciółki? – dotarło do niego cierpkie pytanie Tamis, którą mijał. Zatrzymał się i odwrócił. Starucha podniosła głowę i uśmiechnęła się. – Jesteś człowiekiem czy duchem? – spytał, czując na skórze chłód nocnego wiatru. – Jestem Tamis – odparła zwięźle. – Czego ode mnie chcesz? Dlaczego mnie nawiedzasz, kobieto? – Niczego od ciebie nie chcę, Parmenionie. Tylko cię obserwuję. Jesteś z siebie zadowolony? – Dlaczego miałbym być zadowolony? I nie obdarowuj mnie więcej swymi fałszywymi proroctwami. Teby wciąż stoją... wbrew twoim słowom. Nie twierdziłam, że upadną w jeden dzień – wyjaśniła ze znużeniem wieszczka – a moje proroctwa nigdy nie bywają fałszywe. Czasami bardzo tego żałuję... Rzuć okiem na siebie: jesteś młody, przeżywasz najlepsze lata i czujesz się nieśmiertelny. Patrzysz na mnie i widzisz chodzące zwłoki, które szukają odpowiedniego dla siebie grobu. Widzisz pomarszczoną skórę

i zepsute zęby. Tak właśnie o mnie myślisz? Myślisz tak o Tamis? Więc przyjrzyj się jeszcze raz, Parmenionie – poleciła, po czym podniosła się i odrzuciła kaptur. Przez moment stała skąpana w świetle księżycowym, tak jasnym, że oślepiony młodzieniec nie mógł na nią spojrzeć, później poświata osłabła, zaś przed Parmenionem objawiła się młoda kobieta zapierającej dech w piersiach urody. Włosy miała złote, usta pełne, błyskające olśniewającym błękitem oczy równocześnie ciepłe i więcej niż przyjazne. Po chwili wizerunek zbladł i Macedończyk znów zobaczył wyschniętą i obwisłą skórę staruchy, zgarbione ramiona i zbyt grubą talię. Usta miała spierzchnięte. – Jesteś czarodziejką! – wyszeptał. Jej śmiech zmienił się w rechot i Tamis ponownie opadła na siedzenie. – Ma się rozumieć – odrzekła smutnym tonem. – Jednak moja uroda nie była iluzją, faktycznie tak niegdyś wyglądałam. Wiele starych kobiet było kiedyś pięknościami. Pewnego dnia, Parmenionie, ty również będziesz starcem, twoja skóra pomarszczy się i pokryje plamami, zęby zaś poluźnią się w dziąsłach. Jednak w swoim wnętrzu pozostaniesz taki jak niegdyś. Tyle że zostaniesz uwięziony w starej, rozkładającej się powłoce. – Nie mam czasu na dyrdymały. Mów, czego ode mnie chcesz? – Czy twoja nienawiść jest nadal równie silna? – spytała. – Czy ciągle pragniesz zagłady Sparty? – Chcę tylko uwolnić Teby od spartańskiej dominacji, to wszystko. – Powiedziałeś Asironowi, że jesteś Śmiercią Narodów. – Skąd o tym wiesz? – Nagle się roześmiał. – Głupie pytanie, gdy ma się do czynienia z czarodziejką. Albo ze spartańskim szpiegiem. Tak, rzeczywiście takie imię mu podałem. Było to wszakże przed wieloma laty. Wtedy twoje proroctwa jeszcze mnie chyba martwiły... Teraz już się nimi nie przejmuję. Czyż nie ty powiedziałaś Epaminondasowi, że zginie pod Mantineą? Nie było to przypadkiem fałszywe proroctwo? – Tak mu powiedziałam. Ale to sprawa tego wielkiego człowieka i moja, więc się do niej nie wtrącaj. Powiedz mi: kochasz Tetydę? – Nie wiem, po co w ogóle z tobą rozmawiam – mruknął. – Jestem zmęczony. Łaknę snu. – Odwrócił się od niej i ruszył ku wyjściu z placu. – Kochasz ją? – zawołała za nim cicho. Zatrzymał się; pytanie zadudniło echem w jego umyśle. Obrócił się do wieszczki. – Tak, kocham. Chociaż nie w ten sposób, w jaki miłowałem... i nadal miłuję Derae. Czy zadajesz mi te pytania z jakiegoś konkretnego powodu, czy tylko z ciekawości? A może to jakaś gra? – Prosiłam cię kiedyś, byś wyjechał z miasta i szukał swego przeznaczenia w świątyni Hery w Troi. Zignorowałeś moją radę. Także teraz nie zważasz na moje słowa. Ale powtórzę: nie

wracaj do domu. Wyjedź z Teb jeszcze dziś wieczorem. – Wiesz, że cię nie posłucham. – Wiem – odparła. W jej głosie dosłyszał przejmujący smutek, który zabolał go bardziej niż cios pięścią. Otworzył usta, aby pożegnać wieszczkę jakąś życzliwszą frazą, niestety nic stosownego nie przyszło mu do głowy. Zanim znalazł odpowiednie słowa, czarodziejka odeszła zadziwiająco sprężystym krokiem, naciągając kaptur na głowę. Niebo jaśniało przedświtem, kiedy Parmenion przybył pod bramę swego domu. Ziewnął i wyciągnął rękę. Już miał zastukać w drewniane wierzeje, wiedząc, że służący obudzi się natychmiast i podniesie sztabę, gdy nagle zauważył, że brama stoi otworem. Ogarnął go straszliwy gniew. Odkąd Klearchosowi udało się tak łatwo wejść, Parmenion nalegał, by w nocy brama była zamknięta na łańcuch i zaryglowana. „Niech go Hades pochłonie, jak Motak mógł zapomnieć o moim poleceniu!” – zdenerwował się. I nagle się zreflektował: takie przeoczenie było zupełnie niepodobne do wiernego służącego. Położył rękę na bramie, potem się zawahał, bowiem spotkanie z Tamis jednak trochę go zaniepokoiło. A może Motak po prostu wypił zbyt dużo wina i przysnął w oczekiwaniu na powrót swego pana? Niepokój wszakże nie zniknął. Parmenion zaklął pod nosem i skręcił w prawo. Przemknął się wzdłuż muru, aż stanął pod jego najniższym fragmentem. Zaczepił się palcami o krawędź i podciągnął w górę, starannie unikając dzbanków i amfor, które ustawił wzdłuż brzegu, by nieostrożny intruz wpadł na nie i hałasem zaalarmował domowników. Ostrożnie przestawił dwa naczynia, robiąc dla siebie miejsce. Wspiął się na murek i stamtąd przyjrzał dziedzińcowi pod sobą. Dostrzegł dwóch uzbrojonych mężczyzn. Czekali na niego po obu stronach bramy. Wrócił na alejkę i wyciągnął z pochwy miecz. Usta miał suche, serce mu łomotało, lecz uspokoił się kilkoma głębokimi wdechami i spokojnie ruszył do bramy. Miał przewagę nad zabójcami – wiedział, że go oczekują i zamierzają zaskoczyć. Energicznie pchnął ramieniem lewe skrzydło bramy, które gwałtownie odskoczyło, powalając na ziemię stojącego za nim człowieka. Parmenion skoczył na prawo i ciął mieczem drugiego zabójcę w szyję. Pierwszy podniósł się oszołomiony. Podczas upadku zgubił miecz, lecz już sięgał po nóż. Parmenion uprzedził jego zamiar i wbił klingę w jego pierś. Gdy zabójca osunął się na niego, oparł na nim stopę i błyskawicznie wyciągnął miecz z ciała. Śmiertelnie ranny mężczyzna upadł na twarz z jękiem. Nogi zadrżały w agonii, zwieracz puścił i smród odchodów wypełnił powietrze. Parmenion wbiegł do andronitisu, szarpnięciem otwierając drzwi. – Witaj – odezwał się nieznajomy wysoki Spartanin. – Odłóż miecz albo twoja pani umrze. – Lewą rękę zaciskał na gardle Tetydy, w prawej zaś dzierżył krótki sztylet, którego koniuszek wbijał się w bok kobiety.

Tetyda zamarła w bezruchu, oczekując na najgorsze. Gdy obudziła się w nocy, usłyszała odgłosy potyczki na dziedzińcu. Chwyciła w dłoń sztylet i zbiegła na dół, gdzie zastała czterech mężczyzn stojących nad ciałem nieprzytomnego Motaka. Bez namysłu rzuciła się na napastników. Jeden z nich chwycił ją, lecz zdołała się wywinąć i wbiła mu ostrze głęboko w pachwinę. Czyjaś pięść trzasnęła kobietę w policzek; powalając ją na ziemię. Pozostali zamachowcy rzucili się wówczas na nią, przygwoździli jej ramiona i wydarli z ręki sztylet. Mężczyzna, którego pchnęła, znieruchomiał. Jego krew wsiąkała w kamień dziedzińca. Jeden z zabójców zaciągnął Tetydę do andronitisu, podczas gdy reszta zawlokła ciała do kuchni. – Dziwko! – zagrzmiał mężczyzna, który ją trzymał. – Zabiłaś go! – Uderzył ją na odlew, pozbawiając równowagi, po czym ruszył na nią z jej własnym sztyletem. – Zostawcie ją! – rozkazał przywódca, wysoki osobnik ubrany w ciemnozielony chiton i wysokie sandały do jazdy konnej. – Ale ona zabiła Kinona! – zaprotestował drugi. – Zaczajcie się przy bramie! Parmenion ma zginąć zaraz po wejściu, zrozumiano? Później zrobisz z kobietą, co zechcesz. I tak zaczęła się ta przerażająco długa noc. Tetyda była zdecydowana ostrzec ukochanego, gdy tylko usłyszy jego kroki. Najpierw wszakże dotarły do niej odgłosy otwieranej z trzaskiem bramy, po chwili zaś krzyki umierających. Teraz Parmenion stał w progu. Na ubraniu miał krew, w oczach straszliwą furię. – Odłóż miecz albo twoja kobieta umrze. Dostrzegła u swego kochanka niezdecydowanie. Jego ręka z mieczem powoli opadła. – Nie! – krzyknęła. – I tak zabije nas oboje. – Milcz, dziwko! – rozkazał Spartanin. Parmenion rzucił miecz na ziemię. – Teraz kopnij go tutaj – polecił zabójca, a ukochany Tetydy posłuchał. Spartanin odepchnął kobietę na ścianę i ruszył na niego. – Twój czas nadszedł, zdrajco! – syknął zabójca. Parmenion wszedł do andronitisu i wolno podszedł do nożownika. – Kto cię przysłał? – spytał opanowanym głosem. – Służę mojemu królowi i dobrej sprawie – odparł tamten. Nagle skoczył, dźgając sztyletem ku brzuchowi Parmeniona, lecz ten zrobił krok w lewo, rąbiąc mężczyznę pięścią w szczękę. Ostrze ześlizgnęło się po ramieniu, płytko przecinając skórę. Tetyda podczas upadku uderzyła się głową o ścianę. Z wąskiej rany na jej skroni płynęła cienka strużka krwi. Kobieta jak przez mgłę dostrzegła porzucony przez Parmeniona miecz, podpełzła do niego i podniosła. Powoli wstała. Jej ciałem targnęły mdłości. Zamajaczyły przed nią plecy Spartanina, który mocował się z jej kochankiem. Podbiegła i wbiła miecz w żebra zabójcy. Ranny próbował się obrócić, ale Parmenion w żelaznym uścisku zablokował nadgarstek

ze sztyletem. Tetyda upadła na podłogę i oparła się o tapczan. Pokój szaleńczo zawirował wokół niej. Niewyraźnie zobaczyła dwóch mężczyzn, z pleców jednego sterczał błyszczący miecz. Parmenion cisnął zabójcą o ścianę. Rękojeść miecza uderzyła o kamień, ostrze wbiło się głębiej w plecy Spartanina, z jego ust trysnęła krew. Parmenion uskoczył w bok przed ostatnim, gwałtownym i desperackim pchnięciem. W następnej sekundzie Spartanin zamknął oczy i przewrócił się na podłogę. Parmenion podbiegł do Tetydy, podniósł ją i położył na tapczanie. – Dobrze się czujesz? – spytał, głaszcząc jej twarz. – Tak – odparła słabo. – Ale Motak... W kuchni. Parmenion wstał, wyciągając miecz z ciała martwego Spartanina. Z zakrwawionym ostrzem w ręku przeszedł przez dom i wszedł do kuchni. Na podłodze leżały dwa ciała. Przestąpił ponad pierwszym i ukląkł przy Motaku. Palcami dotknął gardła mężczyzny. Na szczęście wyczuł puls. Zdarł poplamioną krwią koszulę z ciała służącego i odkrył dwie rany: jedną wysoko w piersi, drugą ponad lewym biodrem. Z piersi krew płynęła coraz wolniej, lecz krwawienie z biodra nie ustawało. Młodzieniec widział medyków przy pracy na polu bitwy, toteż teraz chwycił fałdy ciała ponad nacięciem i ścisnął. Przez kilka minut siedział nieruchomo. Krew służącego przesączała mu się przez palce, na szczęście coraz wolniej. Motak jęknął. – Leż bez ruchu – rozkazał Parmenion i poluźnił fałdy skóry. Krew stale płynęła z rany, lecz już tylko strużką. Wróciwszy do andronitisu, odkrył, że Tetyda zasnęła. Zostawił ją i pobiegł do domu Ateńczyka Dronikosa, medyka, który zastąpił Argonasa. Mężczyzna słynął ze swej obcesowości, lecz jego umiejętności nie sposób było zakwestionować i – tak jak jego poprzednik – miał niewielkie poważanie dla praktyki upuszczania krwi. Łysy, nie nosił brody i był tak niskiego wzrostu, że wydawał się karłem. We dwóch przenieśli Motaka na łóżko, potem Dronikos obłożył rany kilkoma warstwami: najpierw tamponikami posmarowanymi sokiem wyciśniętym z liści drzewa figowego, później wełną moczoną w czerwonym winie, wreszcie bandażami z białego płótna. Parmenion wrócił do andronitisu, ukląkł obok Tetydy, podniósł jej rękę i pocałował palce. Obudziła się i uśmiechnęła. – Dlaczego jest tak ciemno? – spytała. – Nie możesz zapalić latarni? Słysząc te słowa, Parmenion poczuł lodowy uścisk pod sercem, bowiem pomieszczenie zalane było wpadającym przez okno światłem słonecznym. Przesunął dłonią przed twarzą kochanki, lecz nie zamrugała. Z trudem przełknął ślinę. – Dronikosie! – zawołał przerażonym tonem. – Chodź szybko!

– Co się dzieje? – spytała Tetyda. – Zapal dla mnie latarnię. – Za chwilę, moja miłości. Za chwilę. – Czy Motak czuje się dobrze? – Tak, kochana, tak. Dronikosie, prędzej, na bogów! Doktor podszedł do Tetydy i stanął z boku. Parmenion nic więcej nie powiedział, tylko ponownie przesunął kochance dłoń przed oczyma. Dronikos dotknął rany na skroni i delikatnie nacisnął. Kobieta jęknęła. – Czy to ty, Parmenionie? – wybełkotała. – Jestem przy tobie – odparł szeptem i chwycił ją za rękę. – Myślałam, że zginiemy i nasze szczęście się skończy. Później jednak przeszło mi przez myśl, że może taką cenę musimy zapłacić za wspólnie przeżyte lata. Bogowie nie lubią, gdy ludzie zbyt długo są szczęśliwi. Zabrzmi to dziwnie, wiem, lecz uprzytomniłam sobie, że nie mam o to do nich żalu. Wszak przywróciłeś mnie do życia, sprawiłeś, że się śmiałam i uśmiechałam. A teraz... Znowu... zwyciężyliśmy. I przeżyjemy razem kolejne lata. Parmenionie? – Tak? – Kocham cię. Nie przeszkadza ci, że tak mówię? – Nie przeszkadza – wyszeptał. Zerknął pytająco na Dronikosa, ale medyk zachował beznamiętne oblicze. – Co się dzieje? – zapytał niemal bezgłośnie Parmenion. Doktor wstał. Gestem nakazał młodzieńcowi pozostanie na miejscu, sam zaś wyszedł na dziedziniec i usiadł w świetle słońca. – A ty mnie kochasz, Parmenionie? – spytała Tetyda znacznie wyraźniejszym głosem. Potworny smutek zdławił mu gardło, a łzy w oczach zapłonęły żywym ogniem. – Tak – odparł. – Nie... Nie słyszę cię... Czy to ty... Parmenionie? Parmenio... – W tym momencie wydała ostatnie tchnienie. – Tetydo! – krzyknął, lecz nie poruszyła się. Otwarte oczy szkliście wpatrywały się w niego. Dronikos wrócił i bez słowa zamknął jej powieki. Później wziął oszołomionego Parmeniona pod ramię i wyprowadził na dwór. – Dlaczego umarła?! Miała tylko małą rankę! – Uderzenie zmiażdżyło Tetydzie czaszkę przy skroni. Przykro mi, Parmenionie. Nie wiem, co mam ci powiedzieć. Ale pociesz się, że nie cierpiała. Nawet nie wiedziała, że umiera. Postaraj się też zapamiętać jej słowa o waszym wspólnym życiu. Niewielu ludzi zaznaje takiego szczęścia. Młodzieniec zignorował go. Usiadł przy stole na dziedzińcu i zapatrzył się na rosnące przy ścianie purpurowe kwiaty. Nie poruszył się nawet wtedy, gdy Menidis przybył wraz z oddziałem

tebańskich żołnierzy, by usunąć ciała zabójców. Oficer usiadł naprzeciwko niego. – Opowiedz mi, co się zdarzyło – zaproponował. Parmenion zrelacjonował napaść spokojnie, wręcz mechanicznie. Nawet nie zauważył, kiedy Menidis wstał i odszedł. O zmroku Pelopidas znalazł młodzieńca wciąż w tym samym miejscu i usiadł obok. – Przykro mi z powodu jej śmierci – powiedział. – Mówię szczerze. Ale musisz się otrząsnąć z tego żalu, Parmenionie. Potrzebuję cię. Teby cię potrzebują. Z północy nadciąga Kleombrotos z dwunastotysięczną armią. Chajreasa i jego ludzi Spartanie wyrżnęli w pień i teraz droga do Teb stoi przed nimi otworem. Epaminondas usiadł samotnie na górskim zboczu i spojrzał w dół, na spartańską armię obozującą na równinie leuktryjskiej, odległej zaledwie o dzień marszu na wschód od Teb. Wódz powoli rozwiązał rzemyk pod brodą na prostym żelaznym hełmie, po czym zdjął hełm i położył na kamiennym stoku. Siedział w zamyśleniu i obserwował ognie odległego obozu. Kiedy wiatr się zerwał, a następnie zmienił kierunek, Tebańczyk słyszał śmiechy dobiegające ze spartańskiego obozowiska oraz rżenie koni uwiązanych za ogniskami. Jutro! Nieuchronnie nadchodzący dzień rozstrzygnięcia przemknął przez jego umysł w groźnej wizji, niczym na wpół zapomniane potwory z dziecięcych koszmarów. Ponad piętnaście ze swych trzydziestu siedmiu lat Epaminondas przepracował dla Teb. Spiskował, intrygował, wielokroć ryzykował życie w służbie miastu. Kochał je i starał się za wszelką cenę uwolnić spod spartańskich rządów. I teraz był tak blisko. Tak blisko... W dole obozowała armia złożona z dwunastu tysięcy w większości wytrawnych wojowników, zaś za plecami Epaminondasa oczekiwały na rozkazy niemal dwukrotnie słabsze liczebnie i do tego gorzej wyszkolone wojska beockiej koalicji. Przyszłość Teb wisiała na włosku – kruchy klejnot zawieszony nad gorejącą otchłanią. W Sparcie Epaminondas pozwolił sobie na marzenia o złotych czasach. Agezylaos traktował wszystkich serdecznie – a nawet przyjaźnie – i negocjacje gładko się posuwały naprzód... aż nadszedł ten gorzki moment, gdy wódz dostrzegł zmianę dokonaną w traktacie pokojowym. Poczuł się jak ryba schwytana w sieć. Podpisanie traktatu równało się upadkowi Ligi Beockiej, odmowa zaś zwiastowała kolejną inwazję. Wciągnął powietrze głęboko w płuca i zamknął oczy, próbując się skoncentrować na radach swoich dowódców, lecz nie mógł oderwać wzroku od spartańskiej armii składającej się z najdoskonalszych żołnierzy w całej Grecji... Na całym świecie. Przypomniał sobie plan Parmeniona, lecz natychmiast przegnał z umysłu jałowe rozważania. Zadumany i wsłuchany w odgłosy od czasu do czasu docierające z dołu, nie zauważył

nadejścia intruza. Podniósł wzrok i ujrzał obok siebie tespijskiego wodza, Iktinosa. Mężczyzna był młody i szczupły, żelazną zbroję miał tak idealnie wypolerowaną, że lśniła niczym srebro. Epaminondas zbył milczeniem jego obecność, Iktinos bowiem straszliwie go irytował, choć jako demokratycznego przedstawiciela Tespie musiał go tolerować. – Nie przyjmiemy otwartej bitwy, prawda, Epaminondasie? – spytał Iktinos. – Moi ludzie się niepokoją. Nie chodzi im oczywiście o własne życie... chętnie je oddadzą. Jednakże... byłoby to czyste szaleństwo. Zapewnij mnie, że nie rozważasz takiej możliwości. – Rozważam wszystkie ewentualności, mój panie, a swoje poglądy przedstawię radzie siedmiu w uzgodnionym czasie. Teraz zostaw mnie samego. Chciałbym pomyśleć. – Naturalnie, już idę. Lecz czy zdołamy utrzymać pasmo? Uda się, nieprawdaż? To byłaby dobra, rozsądna strategia. Tak sądzę... – Spotkam się z tobą za godzinę, Iktinosie, podobnie jak z innymi przedstawicielami Beocji – warknął oschle Epaminondas. Jego rozmówca skłonił się i odszedł, lecz prawie natychmiast tebański wódz usłyszał ponownie kroki. – W imię bogów! – zagrzmiał. – Zostawisz mnie wreszcie samego? – Muszę się napić – odparł Pelopidas z szerokim uśmiechem i rubasznie klepnął przyjaciela w tylną część pancerza. – Przepraszam, myślałem, że to ten głupi Iktinos. – Cokolwiek się jutro zdarzy, przyjacielu, nie powinieneś chyba za bardzo liczyć na Tespijczyków. Uciekną, gdy tylko Spartanie na nich krzykną. – Za nimi czmychnie reszta sprzymierzonych. Zostałoby nam wówczas ledwie około pięciu i pół tysiąca wojowników... Przeciw dwunastu tysiącom. Nasze szanse rosną, nie sądzisz? – dodał złośliwie. Pelopidas wzruszył ramionami. – Nie dbam o to, ilu ich jest. Jutro i tak zgnieciemy Spartan na proch. – Chrząknął i splunął na skały. – Podoba mi się plan Parmeniona. Epaminondas zamknął na moment oczy. – Nasz przyjaciel od dnia śmierci Tetydy chodzi jak w transie. Nie można brać poważnie jego koncepcji. Mamy przez niego postawić wszystko na szali, mamy ryzykować klęskę? Nie zrozum mnie źle, Pelopidasie, ale powiedz, czy zaatakowałbyś lwa szpilką od broszy? – A po cóż lwu brosza? – zażartował wojownik i uśmiechnął się. Epaminondas zachichotał. – Gdyby wszyscy w naszych szeregach byli tobie podobni, nie zawahałbym się pójść za radą Parmeniona. Jednak ludzie są różni, Pelopidasie. A ty jesteś... kimś szczególnym, może nawet jedynym w swoim rodzaju. Nie mogę podjąć takiego ryzyka. – Zajrzyj w głąb siebie i poszukaj prawdziwej przyczyny rezygnacji z tego planu – podsunął

mu rezolutnie wojownik. – Znasz ją. Trzeba by zaryzykować wszystko, co dotąd wywalczyliśmy. – To żadna odpowiedź, o czym doskonale wiesz. Albo dana strategia jest dobra, albo nie. Prosta sprawa. Całkiem serio rozważasz przyjęcie otwartej bitwy i z twych słów wnoszę, że gdybyś był pewny strategii Parmeniona, nie wahałbyś się ani chwili? – Być może – roześmiał się wódz. – Prawda jest wszakże taka, że po prostu ogromnie się boję. – Pomyśl w taki sposób: gdyby Parmenion nie przewidział, że Spartanie przygotowują najazd na nasze ziemie, w ogóle nie mielibyśmy armii i nie zablokowalibyśmy przełęczy w pobliżu Koronei. A mimo to pojmali Kreuzisa i przejęli nasze cenne trójrzędowce. Porażka ta uraziła naszą dumę... i zachwiała naszą wiarygodnością. Liga się chwieje. Jeśli nie wykonamy jakiegoś spektakularnego ruchu, koalicja się rozsypie. Teby upadną. A wiesz, co nam tym razem obiecał Agezylaos? Że zrówna miasto z ziemią, wszystkich zaś mieszkańców, łącznie z kobietami i dziećmi, sprzeda handlarzom niewolników. Nie chciałbym dożyć tej chwili. Ty byś chciał? Epaminondas wstał z trudem. Bolało go prawe kolano, więc nacierał je, aż się rozgrzało. – Nawet gdybym się zgodził na ten plan – zauważył – nigdy nie zdołamy do niego przekonać innych Beotów. – Już przekonałem Bachilidesa z Megary. On, ty i ja. Trzech na siedmiu. Jestem pewny, że w głosowaniu zwyciężymy. – Jednak to wielka niewiadoma, dotąd nikt jeszcze nie zastosował takiej taktyki – spierał się z nim Epaminondas. – Ależ zastosował, jak najbardziej zastosował – odparł Pelopidas z poważną miną. – Parmenion zdradził mi, że przetestował ją podczas gry strategicznej w Sparcie. I wygrał. Przez moment dowódca stał i patrzył tępo na swego starego przyjaciela, potem parsknął śmiechem. Wojownik przyłączył się do niego i przez uśpiony obóz przetoczyły się echa ich radosnego rechotu. Zbliżało się już południe, kiedy Spartanie wraz z sojusznikami wymaszerowali na środek równiny, przyjęli bitewną formację i rzucili wyzwanie Beotom. Epaminondas spojrzał na prawo i obserwował swoją armię przygotowującą się do wymarszu. Najdalej od niego stali Tespijczycy pod Iktinosem: tworzyli falangę za Parmenionem i czterema setkami konnych. Pośrodku ustawiał się Święty Zastęp, a za nim oszczepnicy i łucznicy. Sam Epaminondas miał stanąć w piątym rzędzie korpusu tebańskiego, który liczył cztery tysiące silnych, dobrze uzbrojonych i wyposażonych hoplitów: każdy z nich nosił pancerz i hełm wzmocnione metalowymi płytkami, skórzaną spódniczkę i spiżowe nagolenniki, a w lewych dłoniach dzierżyli również wielkie, okute spiżem tarcze z obitego skórą drewna. Dowódca wyjął

krótki obosieczny miecz, wyciągnął przed siebie tarczę i obwieścił donośnym głosem: – Naprzód! Dla Teb i chwały! Wojsko ruszyło. Tebański wódz próbował przełknąć ślinę, lecz kompletnie zaschło mu w gardle. Odnosił wrażenie, że w piersiach zamiast serca łomocze mu wielki bęben, zaś w mięśniach czuł tak ogromne napięcie, że nogi mu drżały, gdy starał się dotrzymać kroku otaczającym go ze wszystkich stron żołnierzom. Wiedział, że nie ma już odwrotu. Kłótnia ciągnęła się długo w noc i była bardzo gwałtowna. Kiedy Epaminondas usiadł w namiocie, by przemówić do siedmiu wodzów, krzesło załamało się pod nim i runął na ziemię. W pierwszej chwili reakcją zgromadzonych był jedynie nerwowy śmiech, później jednak Iktinos oświadczył: – To zły omen, Epaminondasie. Bardzo zły. Pozostali Beoci wyglądali na zdenerwowanych. – Tak, to omen – odparł cierpko Tebańczyk, wstając. – Oznacza, że nie powinniśmy siedzieć bezczynnie na tyłkach, lecz stać jak mężczyźni. – Następnie naszkicował plan bitwy. – To czyste szaleństwo – oznajmił Iktinos. – Wszak na prawym skrzydle stoją Spartanie. Całe życie szkolą się w zabijaniu. Jeśli już musimy zaatakować, tedy pozwól nam uderzyć od lewej, gdzie ustawili wojska z Orchomenosu. Rozbijmy najpierw sojuszników Spartan i odizolujmy Kleombrotosa. – Twoim zdaniem Kleombrotos będzie stał i przypatrywał się, jak zachodzimy go od lewej? – spytał z ironią Epaminondas. – Powiem ci, co zrobi: przegrupuje swoje pułki i zmiażdży nas. Nie, proponuję od razu uderzyć w głowę węża. Debata trwała aż do świtu. Dopiero gdy Tebańczycy przekonali Ganeusa z Platejów, zarządzili głosowanie, w którym zatwierdzono strategię Parmeniona. Teraz, kiedy schodzili na równinę z wysokiego wzniesienia, tebański wódz z niepokojem rozpamiętywał własną decyzję. Przez wiele lat spiskował i kaptował potajemnie sprzymierzeńców, ryzykując życiem, by uwolnić polis, które ukochał. Dziś nastał dzień spełnienia marzeń. Lecz jeśli się mylił, jeśli błędnie oszacował szanse powodzenia strategii Parmeniona, jego miasto zostanie zniszczone: posągi legną w gruzach zbezczeszczone, domy zostaną zrównane z ziemią, a na opuszczoną Kadmeję opadnie kurz historii. Epaminondas zacisnął mocniej spoconą dłoń na rękojeści miecza i poczuł lodowate strumyczki spływające po plecach. Ćwierć mili przed nim Spartanie oczekiwali w milczeniu. Ich armia ustawiła się w wielki półksiężyc. Na prawym skrzydle stał główny dowódca – polowy król, Kleombrotos. Otoczony strażą przyboczną, w nabijanej złotem zbroi był wyraźnie widoczny. Powoli odległość między wojskami malała. Gdy do wroga pozostało dwieście kroków,

tebański wódz kazał swoim ludziom stanąć. Miał teraz przed sobą prawą flankę Spartan. Centrum szyków wroga – łucznicy i procarze – gotowało się do walki. Zerknąwszy nerwowo na lewą flankę, Epaminondas dostrzegł sześciuset spartańskich konnych. Galopowali na środek, by zająć pozycję tuż przed łucznikami. Teraz wszystko zależało od Parmeniona. Tebańczyk uniósł miecz wysoko w górę, dając sygnał do natarcia. Dowodzona przez Parmeniona tebańska konnica popędziła konie do cwału. Kierowali się na lewe skrzydło wroga. Kurz wznosił się spod kopyt, a ich grzmot wypełniał powietrze. Podążający za konnicą Tespijczycy pod przywództwem Iktinosa nagle skręcili i pierzchnęli z pola bitwy. – Przeklinam cię, tchórzu! – krzyknął Epaminondas. – Zwyciężymy i bez nich, wodzu – odezwał się stojący obok niego mężczyzna. – Nie wątpię – przytaknął z wiarą Tebańczyk, odrywając spojrzenie od uciekających i przenosząc je na Parmeniona, który galopował na czele swoich czterystu jeźdźców. Parmenion był dziwnie spokojny. Wokół niego unosiła się chmura gryzącego pyłu, lecz zupełnie na nią nie zważał. Czarny wierzchowiec pędził szaleńczo ku linii wroga. Spartanin nie myślał o zwycięstwie czy klęsce. Tej nocy przyśniły mu się najpierw Tetyda i Derae, później zaś zanoszący się szyderczym śmiechem Leonidas. Parmenion ze wszystkich sił pragnął się z nim zetrzeć, rozłupać mu czaszkę, posiekać na kawałki jego ciało, zetrzeć na proch. Zabić! Wróg ustawił już mur z tarcz i spokojnie przygotowywał się do odparcia szarży. Nagle Parmenion lewą ręką gwałtownie ściągnął lejce wierzchowca i zboczył na prawo. Tebańska konnica podążyła za nim, w cwale przegrupowując bojowe ustawienie ku spartańskiej jeździe rozmieszczonej na środku formacji. Parmenion opuścił lancę i wybrał cel: siedzącego na siwym koniu oficera w długim czerwonym płaszczu. Spartańscy konni zbyt późno zdali sobie sprawę z faktu, że mają najdotkliwiej odczuć pierwszy atak. Oficerowie poczęli wykrzykiwać rozkazy i spróbowali przeciwnatarcia, lecz Tebańczycy już ich dopadli. Pole bitwy rozbrzmiało bitewnymi okrzykami i wrzaskami rannych, tebańskie lance niczym huragan zrzucały Spartan z koni. Parmenion wycelował lancę w napierśnik oficera, po czym znienacka wbił mu ją w szczękę, przebijając się aż do mózgu. Siła uderzenia uniosła rannego do góry, tak że przez chwilę zawisł nad rumakiem, po czym opadł, łamiąc swoim ciężarem trzonek lancy. Parmenion odrzucił bezużyteczną broń i wyszarpnął z pochwy miecz Leonidasa. Wszędzie wokół niego panował straszliwy chaos. Spartańska jazda została zepchnięta między szeregi własnych łuczników, oszczepników i procarzy, którzy – ponieważ nie posiadali zbroi – ginęli pod kopytami spanikowanych wierzchowców. Cała środkowa formacja wroga cofała się w rozsypce.

Jeden z jeźdźców zamachnął się mieczem ku głowie Parmeniona. Ten zrobił unik, a następnie prostym sztychem wbił klingę w szyję napastnika. Ogromna chmura kurzu przysłaniała frontowe linie bitewne. Powietrze było gęste i duszące. Na prawym skrzydle, z ostatnich rzędów spartańskiego doborowego korpusu, obserwował atakującą konnicę Leonidas. Kiedy niespodziewanie zboczyła z drogi i uderzyła w środek, początkowo pozostawał obojętny, gdyż oszczepnicy i łucznicy nie bardzo się dla niego liczyli. Jak zawsze, bitwę powinna wygrać spartańska falanga. Dręczyło go wszakże jakieś dziwne przeczucie – nieprzyjemne, kołaczące się gdzieś lodowato w umyśle, lecz nijak nie potrafił go do końca uchwycić. Czuł się osobliwie i odnosił wrażenie, że walczył już wcześniej w identycznej bitwie, że wroga konnica już kiedyś natarła na centrum jego wojska. Zwrócił spojrzenie na przednie szeregi spowite wirującą chmurą kurzu... I wtedy sobie przypomniał! Oczywiście, gra strategiczna sprzed lat... W tym momencie naczelny dowódca armii, polowy król Kleombrotos, dostrzegł poruszające się w kurzu kształty i zrozumiał, że Tebańczycy nacierają na niego. Ucieszył się. Oczekiwał, że Beoci obwarują pasmo i będą się na nim bronić do upadłego przed atakiem Spartan. A ci mieli czelność go zaatakować! No, dostaną za swoje! Poczuł się obdarowany przez los wielkim i niespodziewanym prezentem. – Tylne cztery szeregi na prawą flankę! – zawołał z entuzjazmem. Wojownicy wraz z Leonidasem szybko przemieścili się na prawo. Przerzedzili spartańską linię do głębokości dwunastu rzędów i przygotowywali się do otoczenia nacierającego wroga. W chwili lodowatego przerażenia Leonidas ujrzał przed oczyma wywołany z głębokiego zapomnienia piaskowy nasyp przed domem Ksenofonta. W tym samym momencie zmasowana falanga wroga jak taran ruszyła na przerzedzoną formację Spartan. – Nie! – krzyknął. – Panie! – Niestety, jego głos utonął w zgiełku tebańskich okrzyków bitewnych, które podniosły się nagle niczym toczący się grzmot. Pelopidas i żołnierze z jego Świętego Zastępu – spowici w chmurę pyłu – wybiegli przed atakujących Tebańczyków i stanęli na przedzie szarży. – Śmierć Spartanom! – wrzasnął Pelopidas. – Śmierć! Śmierć! Śmierć! – ryknęła piechota i ruszyła do biegu. Długa na osiemdziesiąt tarcz i głęboka na pięćdziesiąt rzędów formacja Tebańczyków wbiła się w przednie linie Spartan jak ostrze siekiery w spróchniały pień. Pierwsze dwa spartańskie szeregi ugięły się i nadziały na miecze hoplitów z tylnych rzędów. W efekcie zwarty szyk pękł i falanga rozstąpiła się pod naporem tebańskiej szarży. Dzielni Spartanie próbowali się przeformować, lecz żadna armia głęboka na dwanaście rzędów – niezależnie od męstwa jej żołnierzy – nie jest w stanie wytrzymać natarcia wrogiej

formacji o głębokości pięćdziesięciu zwartych szeregów. Niezdolni ustawić blokady z tarcz, spartańscy wojownicy stali się łatwym łupem dla tebańskich mieczy. Na czele szarży kroczył Pelopidas, obok niego zaś nacierał Kallines. Jeden ze Spartan zamachnął się mieczem ku głowie Pelopidasa, lecz jego towarzysz tarczą zablokował cios, a później wbił własny miecz głęboko w pachwinę wroga. Falanga parła naprzód, choć w coraz wolniejszym tempie. Pelopidas kłuł i rąbał, zobojętniały na kolejne obficie krwawiące, lecz drobne rany na ramionach i nogach. W ślad za nim podążał Epaminondas. Był już w środku spartańskiej falangi, ale jeszcze nie brał bezpośredniego udziału w bitwie. Niemniej jednak wypatrywał przez obłoki kurzu, usiłując dojrzeć spartańskiego króla, Kleombrotosa, który walczył obok przybocznego gwardzisty trochę na prawo od centrum uderzenia. – Pelopidasie! – krzyknął tebański wódz. – Po prawej! Popatrz na swoją prawą! Tebański wojownik usłyszał go mimo wrzawy i rozejrzał się. Dostrzegł Kleombrotosa i zaczął wyrąbywać sobie drogę ku niemu. Kallines szedł tuż obok niego. Dwaj mężczyźni chronili się wzajem i działali jak zgrany zespół. Pozostali wojownicy Świętego Zastępu również zmienili kierunek i parli za Pelopidasem ku polowemu królowi Spartan. Stojący na prawym skrzydle Leonidas wystąpił przed spartańskie szeregi i polecił okrążyć Tebańczyków. Widząc, że wróg zbliża się do Kleombrotosa, rozkazał ludziom ściślej zewrzeć szeregi. – Król! Król! Strzeżcie króla! – wołał. Spartanie zafalowali do przodu, rozpaczliwie próbując dotrzeć do oblężonego monarchy. – Na tyły, panie! Wycofaj się! – krzyknął Leonidas. Kleombrotos w porę zdał sobie sprawę z niebezpieczeństwa, nie mógł się wszakże przemóc, by bez walki oddać pole nacierającym Tebańczykom. – Popraw uchwyt i dobrze zaprzyj stopy – ostrzegł przybocznego gwardzistę. – Za chwilę zaleją nas jak morze kamień. Parmenion wraz z konnicą wjechał głęboko w szeregi wroga. Lekko uzbrojeni łucznicy uciekali przed jeźdźcami. Ze spartańskiej jazdy niewiele już zostało. Parmenion obrócił się w lewo i zobaczył, że tebańska falanga zwalnia. Najwyraźniej wojownicy odszukali Kleombrotosa. Strategos rzucił okiem w prawo. Leonidas był dwa szeregi do niego i przedzierał się na pomoc królowi. – Tebańczycy do mnie! – krzyknął Parmenion. Usłyszało go zaledwie około pięćdziesięciu konnych (pozostali ścigali pierzchających łuczników), którzy natychmiast do niego podjechali. – Za mną! – krzyknął, dźgnął piętami boki wierzchowca i ruszył do ataku na rzędy Spartan. Spartanie spróbowali ustawić mur tarczy przeciw tebańskiej falandze, ale lewa flanka nie zdążyła się do końca zorganizować i nacierający konni z łatwością wdarli się w jej szeregi. Posunięcie Parmeniona kompletnie zaskoczyło wrogów, którzy w pośpiechu zaczęli

przegrupowanie obronne w jego kierunku. Niestety, w ten sposób tylko osłabili frontową linię, przez którą przebił się Pelopidas wraz ze Świętym Zastępem. Kleombrotos przeklął głośno, nie przestając wymachiwać mieczem. Pierwszemu napastnikowi rozpłatał twarz, poczynając od ust, a kończąc na mózgu. W chwilę później jednakże natarli na niego kolejni Tebańczycy. Król usłyszał obok siebie straszliwy krzyk, a gdy spojrzał w tamtą stronę, dostrzegł, jak jego kochanek i towarzysz, Hermias, pada z podciętym gardłem. Nagle skoczył na niego ciemnobrody Pelopidas o zawziętym uśmiechu. Kleombrotos odparował jego pierwsze pchnięcie, potem drugie, lecz wojownik nacierał nieprzerwanie, machając tarczą i mieczem. Zmusił polowego króla do cofnięcia się, a gdy ten potknął się i upadł na kolana, wbił mu ostrze w pachwinę. Mimo rany Kleombrotos próbował dalej walczyć, lecz coraz słabiej, bowiem siły go opuszczały. Gdy opuścił ramię z tarczą, miecz Tebańczyka roztrzaskał mu czaszkę. Od momentu zagrożenia króla centrum sił spartańskich przesunęło się w prawo. Leonidas wraz ze swoimi ludźmi przedarł się w końcu naprzód. Dotarli do martwego już Kleombrotosa, a następnie zaczęli się wycofywać ku obozowisku. Bitwa powoli dogasała. Tebańczycy otaczali odizolowane grupki spartańskich wojowników i wycinali w pień, lecz Leonidas zdołał zgromadzić przy sobie niedobitki armii i obwarował się na pobliskim wzgórzu. Sojusznicy Spartan uciekli z pola bitwy na widok śmierci króla. Zwycięzcy otoczyli Pelopidasa i Epaminondasa, dźwignęli obu na ramiona i obnosili tryumfalnie po bitewnym polu. Echa wiwatów docierały aż do spartańskich szeregów. Parmenion porzucił zabitego konia i niespiesznie obszedł pobojowisko, przyglądając się powykrzywianym zwłokom. Ponad tysiąc spartiatów zginęło, podczas gdy Tebańczycy stracili zaledwie dwustu ludzi, lecz w tym momencie liczby nic dla niego nie znaczyły. Był oszołomiony i odrętwiały. Nie czuł żadnych emocji. Widział, jak Pelopidas zabił polowego króla, a wcześniej Hermiasa. Klęknął przy ciele tego ostatniego i popatrzył na twarz niegdysiejszego przyjaciela. Nagle przypomniał sobie noc, którą we dwóch spędzili przy posągu Ateny Przydrożnej. Parmenion dowiedział się wówczas, że nikt nie będzie świętował jego zwycięstwa w grze strategicznej. Obiecał wtedy przyjacielowi, że Spartanie zapłacą za jego poniżenie. Pamiętał, jak Hermias dotknął jego ramienia. „Tylko nie znienawidź również i mnie, Savro!”, powiedział. „Znienawidzić ciebie, mój przyjacielu? – odparł. – Jak mógłbym cię kiedykolwiek znienawidzić? Byłeś mi bratem i nigdy ci tego nie zapomnę. Nigdy! Braćmi byliśmy, braćmi będziemy, aż po kres naszych żywotów. Przyrzekam ci to”. Zamknął zmarłemu oczy i wstał. Na pole bitwy wkroczyli teraz medycy. Opatrywali rannych Tebańczyków. Parmenion wiedział, że większość wojowników umrze, ponieważ rzadko trafiali

się lekarze równie utalentowani jak Argonas czy Dronikos. Rozejrzał się dokoła. Po lewej od niego leżał Kallines, który kiedyś odważnie przyznał się, że jest najgorszym szermierzem w oddziale. Dalej rozciągało się ciało kowala Noraka. Później Parmenion dowie się, że w bitwie zginął również mówca Kalepios i polityk Melon. Strategos spojrzał na swoje ręce. Były po łokcie uwalane krwią, która powoli zasychała w ohydną, chropowatą, brązowawą skorupę. Nad równiną krążyły już kruki. Parmenion przypomniał sobie gry strategiczne i gładkich, pięknie wyrzeźbionych żołnierzy stojących na piasku. Tamtej bitwie nie towarzyszyły ani przeraźliwe jęki zabijanych, ani krew, ani smród wybebeszonych wnętrzności. Tamta dziecinna zabawa nie miała nic wspólnego z prawdziwą walką. Rozgrywała się w świetle słońca i... należała do epoki, która bezpowrotnie odeszła. „Odpłacę się im wszystkim”, obiecał wtedy Hermiasowi. I odpłacił się. Ale za jaką cenę? Za cenę życia Hermiasa, Derae i Tetydy. Bitwa raz na zawsze złamała potęgę Sparty. Ojczyzna Parmeniona przestała być niezwyciężona. Teraz silą opanowane przez nią miasta powstaną jedno po drugim i za jakiś czas wielkość Lacedemonu pozostanie jedynie wyblakłym wspomnieniem. Parmenion zdawał sobie sprawę, że nie stanie się to natychmiast. Spartanie z pewnością odniosą jeszcze kilka zwycięstw, stracili już jednak szansę, by rządzić całą Grecją. – Jestem Śmiercią Narodów – wyszeptał. – Albo ich zbawicielem – podsunął Epaminondas. Parmenion odwrócił się. – Nie słyszałem twego nadejścia. Zwyciężyłeś, mój przyjacielu. Odniosłeś przełomowe zwycięstwo. Mam nadzieję, że Teby okażą się lepszym hegemonem niż Sparta. – Nie pragniemy władzy – zapewnił go przyjaciel. Strategos przetarł zmęczone oczy. – Lecz będziecie musieli ją sprawować, wodzu. By uwolnić swoich rodaków, wypowiedziałeś wojnę Sparcie, pokonałeś ją i poniżyłeś. Teraz Ateńczycy i ich sprzymierzeńcy zaczną się obawiać was i obrócą się przeciw wam. Rządź lub umieraj – to twój jedyny wybór. – Nie bądź taki posępny, Parmenionie. Nadchodzi nowa epoka. Nie musimy już powtarzać szaleństw przeszłości. Spartanie przyślą nam posła z prośbą o pozwolenie zabrania ciał swoich zmarłych. Przyjmiesz go. Strategos potrząsnął przecząco głową. – Wysłuchaj mnie – przekonywał go cicho Epaminondas. – Nosiłeś w sobie nienawiść przez zbyt wiele lat. Wraz z tym zwycięstwem możesz ją zakopać na zawsze. Uwolnij się. Zrób to dla mnie. – Jak sobie życzysz – zgodził się Spartanin. W głowie miał pustkę, w sercu nie odczuwał żadnych emocji. Przez całe swoje dorosłe życie marzył o tej chwili, a teraz, gdy wreszcie

nadeszła, czuł się otępiały i wypalony. Tetyda spytała go kiedyś, co zrobi, gdy zaspokoi żądzę zemsty. Nie znał odpowiedzi wtedy i teraz również nie potrafił żadnej znaleźć. Zastanowił się, gdzie się podziała radość zwycięstwa? Gdzie satysfakcja? W trzy godziny później, gdy zapadał już zmrok, do tebańskiego obozu przybył samotny spartański jeździec. Okazał się nim Leonidas. Wprowadzono go do namiotu, gdzie oczekiwał go Parmenion. – Wiedziałem, że to twój plan – zagaił Spartanin. – Jakie uczucie towarzyszy pokonaniu armii z własnej ojczyzny? – Przybyłeś, by potwierdzić waszą klęskę – odparł mu zimno Parmenion – i prosić o pozwolenie zabrania ciał zmarłych. Daję ci je. – Nie zamierzasz się napawać triumfem? – spytał Leonidas. – Przybyłem specjalnie dla ciebie, Parmenionie. Drwij ze mnie, jeśli chcesz. Poniż mnie, o czym pewnie od dawna marzyłeś. Opowiedz mi, jak świetnie się czujesz. – Nie mam ku temu powodów. Ale nawet gdybym miał, nie zrobiłbym tego. Niemal nas pokonaliście. Zaledwie z dwunastoma szeregami prawie zmieniłeś przebieg bitwy. Gdyby Kleombrotos się wycofał i połączył z tobą, zwyciężylibyście. Nigdy nie istniała armia tak zdyscyplinowana ani tak odważna jak spartańska. Oddaję cześć twoim zmarłym, podobnie jak pamięci wszystkiego, co było wspaniałe w waszej historii. – Nalał dwa puchary wina, jeden z nich podał oszołomionemu mężczyźnie. – Dawno temu – kontynuował – twoja siostra chciała ci kupić prezent. Nie sprzedałem jej go. Teraz wszakże nadeszła odpowiednia pora. Niech wróci tam, gdzie jego miejsce. – Parmenion odpiął pas z mieczem i podał legendarne ostrze Leonidasowi, który spojrzał na nie z niedowierzaniem. Otrząsnąwszy się z oszołomienia, Leonidas usiadł na polowej pryczy i osuszył wino jednym łykiem. – Jak my siebie traktujemy? – jęknął. – Uczciwie wygrałeś grę strategiczną. Powiedziałem ci to wtedy i powtórzę teraz. Nigdy nie prosiłem tamtych chłopców, by cię pobili. Nawet nie wiedziałem o napaściach na ciebie. Żałuję także, że nie poślubiłeś Derae. Niestety, Parmenionie, zdarzenia nas przytłoczyły. Nasze dusze są tylko listkami szarpanymi przez burzę i jedynie bogowie wiedzą, kiedy i gdzie czeka nas odpoczynek. Jesteśmy i będziemy wrogami. Los tak chciał. Ale jesteś człowiekiem mężnym i walczysz jak Spartanin. Oddaję cześć twemu zwycięstwu. – Wstał i odwrócił do góry dnem pusty puchar. – Co teraz zrobisz? – Opuszczę Teby i będę podróżował. Zobaczę kawałek świata, Leonidasie. – Jako żołnierz? – Tak, nic innego nie potrafię. Sztuka wojenna to cała moja wiedza. – Żegnaj zatem, Parmenionie i wiedz, że jeśli spotkamy się znowu, zrobię wtedy wszystko, co w mojej mocy, by cię zabić.

– Wiem. Niech sprzyjają ci bogowie, Leonidasie. – I tobie... strategosie. *** Tamis poczuła zmieszanie, gdy obserwowała oczyma duszy, jak Parmenion oddaje legendarny miecz. Tego nie było w planie. Nienawiść między dwoma mężczyznami powinna była nieprzerwanie rosnąć... i rosła – we wszystkich znanych wieszczce potencjalnych przyszłościach. Przez moment czarodziejka obawiała się, że jej zmieszanie zmieni się w panikę, lecz odrzuciła wątpliwości. Jakież właściwie znaczenie miała przyjaźń czy nienawiść tych dwóch jeszcze młodych mężczyzn? Trzech spośród wybranych już nie żyło. Pozostał tylko jeden. I dla niego nadejdzie czas. Czternastoletniemu zakładnikowi mieszkającemu w Tebach mogą się wszak przydarzyć najrozmaitsze rodzaje wypadków. Niewątpliwie stanowił on mniejsze zagrożenie niż Kleombrotos, potężny polowy król Spartan. Chłopiec nie pochodził nawet z cywilizowanego miasta, bowiem urodził się i wychował w lasach i na wzgórzach Macedonii. Prawdopodobnie zostanie zamordowany – tak jak jego ojciec. Taki był los mężczyzn stojących zbyt wysoko w kolejce do tronu u zacofanych narodów, gdzie każdy król eliminował wszystkich potencjalnych rywali. Tak, tak, Tamis zdecydowała, że ze strony Filipa Macedońskiego na pewno nie musi się niczego obawiać.

KSIĘGA TRZECIA TESALIA Granica Macedońska około 359 r. p.n.e.

Teby, jesień 371 roku p.n.e. Filip Macedoński obserwował wiwatujące tłumy na ulicach, którymi maszerowali przystrojeni kwiatami bohaterowie spod Leuktr. Tebańczycy odnieśli niewiarygodne zwycięstwo. Nigdy przedtem nikt nie pokonał w takim boju spartańskiej armii. Wiktoria – nawet młodemu Macedończykowi – wydawała się zarówno nieprawdopodobna, jak i w jakiś sposób cudowna. Filip potrafił zrozumieć niepohamowaną radość mieszkańców, ponieważ świętowali zdarzenie, którego spodziewali się jedynie nieliczni – mimo posiadanej przewagi liczebnej Spartanie zostali pokonani. Z ulic dobiegała muzyka i Filip zapragnął opuścić milczący dom i przyłączyć się do rzeszy rozradowanych ludzi. Tańczyć z nimi i zapomnieć o własnych udrękach. Jednak Pammenes kazał mu poczekać na gościa. Gdy przekazywał chłopcu tę nowinę, nie potrafił mu spojrzeć w oczy i kręcił się nerwowo. Strach i gniew zapłonęły w Filipie, lecz zamaskował oba te uczucia, aż Pammenes wyszedł. Odszedł od okna, nalał sobie puchar wody i rozważył związane z jego sytuacją fakty. Od dwóch miesięcy nie otrzymał żadnych wieści od swego brata Perdikkasa, stąd miał wszelkie powody do obaw. Perdikkas był o trzy lata starszy od Filipa, a zatem jego droga do macedońskiego tronu wydawała się krótsza. Lecz także bardziej niż młodszemu bratu zagrażała mu śmierć. Z tego też względu Filip stale do niego pisywał, podobnie jak do swoich licznych kuzynów i siostrzenic. Pytał o stada królewskich koni i o zdrowie krewnych. Kiedy przestały przychodzić odpowiedzi od Perdikkasa, spędzał kolejne bezsenne noce. Dniem i nocą czekał na przybycie zabójcy. A teraz miał przyjąć gościa! „Nie zabiją mnie, póki jestem w Tebach – zapewnił siebie. – Źle by to wyglądało”. Daremnie dotknął sztyletu u pasa. Niewielki miałby z niego pożytek. Chociaż Filip był silny, liczył sobie dopiero czternaście lat i mógł się zmierzyć co najwyżej z najbardziej niezdarnymi spośród dorosłych wojowników. A przeciwko niemu na pewno nie wyślą fajtłapy. – Co czynić, Krosi? – spytał ducha starego człowieka. Nie otrzymał rzecz jasna odpowiedzi, lecz samo wypowiedzenie imienia na głos przyniosło ulgę zdenerwowanemu chłopcu. Przypomniał sobie „noc noży”, gdy miał dziesięć lat. Starzec wszedł wówczas milcząco do jego sypialni z krótkim mieczem w ręku, poprowadził Filipa w zaciemniony narożnik pokoju i rozkazał ukryć się za tapczanem. „Co się dzieje?”, spytał. „Krew i śmierć – odparł starzec. – Nie bój się. Ja cię ochronię, chłopcze. Niczego się nie lękaj”. I Filip mu uwierzył. Dziesięcioletnie dziecko zazwyczaj wierzy dorosłym. Krosi usiadł na tapczanie, z mieczem w ręku i tak doczekali do świtu. Na szczęście, nikt się wtedy nie zjawił.

Tamtej nocy Filip owinięty w koc kulił się z zimna i był zbyt przerażony, by zapytać o naturę niebezpieczeństwa. Kiedy słońce zaróżowiło odległe góry Kruzyjskie, stary opiekun odprężył się. „Wyjdź, chłopcze – polecił. Wziął Filipa za rękę i pociągnął ku sobie. Później otoczył księcia ramionami i krótko uściskał. – Ostatniej nocy – oświadczył – umarł twój ojciec. W Macedonii rządzi teraz Ptolemeusz”. „Ależ... Ojciec jest taki silny! Nie może umrzeć!” „Żaden człowiek nie przeżyje ze sztyletem w sercu, Filipie”. „Kto to zrobił? I dlaczego?” „Na te pytania nie odpowiem ci, chłopcze. Rzeknę ci jednak, że w tej chwili... Mam nadzieję, że dla ciebie... niebezpieczeństwo minęło”. „Wuj Ptolemeusz zaopiekuje się mną – oświadczył Filip. Mimo swoich zaledwie dziesięciu lat, dostrzegł gniewne błyski w oczach Krosiego. Po chwili starzec wstał i odwrócił się. Chłopiec nie w pełni wówczas rozumiał wszystkie zdarzenia, teraz wszakże przypomniał je sobie wyraźnie. Dziś znał już odpowiedzi na własne pytania, choć nikt nigdy mu niczego nie wyjaśnił. To Ptolemeusz zabił króla Amyntasa. Wuj Ptolemeusz! W trzy miesiące później poślubił wdowę, czyli matkę Filipa, Eurydykę. Pochował ją zresztą rok później tuż obok zamordowanego przez siebie króla, jej męża. Rodzice Filipa nie okazywali czułości swemu najmłodszemu synowi, ale – mimo to – chłopiec kochał ich i szanował. Wielbił zwłaszcza ojca i z całych sił starał się go zadowolić. Przez rok, który upłynął od śmierci króla Amyntasa, Filip obserwował wokół siebie nieustanne intrygi i kolejne nagłe śmierci. Zwłoki najstarszego brata chłopca, Aleksandra, znaleziono w jego letnim domu w Ajgaj. Zamordowali go nieznani zabójcy. Również trzech dorosłych kuzynów Filipa zmarło w tajemniczych okolicznościach. Wtedy właśnie nadeszło tebańskie żądanie o zakładników, po którym nastąpił krótki, gorzki miesiąc starć macedońskiego wojska ze zbrojnym oddziałem pod dowództwem wielkiego wojownika Pelopidasa. Gdy ów wódz rozgromił Macedończyków, Ptolemeusz posłał do Teb dwunastu (łącznie z Filipem) zakładników. Tu, po raz pierwszy od miesięcy, młody książę poczuł się bezpieczny. Krosiemu nie pozwolili z nim pojechać i starzec umarł z powodu gorączki poprzedniej wiosny. Filip nadal go opłakiwał i modlił się, by duch starego towarzyszył mu aż do dnia jego własnej śmierci. Był przekonany, że zginie w zamachu. Marzył, że we dwóch wyruszą do krainy zmarłych. Odgłosy kroków na schodach przywróciły Filipa teraźniejszości. Wstał i odkrył, że drżą mu nogi. Do pokoju wszedł rosły wojownik w pełnej zbroi i hełmie z białym pióropuszem. Był młody, mniej więcej osiemnastoletni, oczy miał bardzo jasne i lodowate.

Skłonił się. – Witam, panie – zagaił. – Przybyłem po ciebie. Mam ci towarzyszyć w drodze powrotnej do domu. – Przywiozłeś może jakieś listy? – spytał, dumny, że jego głos nie zdradza strachu. – Tak, panie. Mam jeden od twojego brata Perdikkasa. – Dobrze się miewa? – Żyje, panie, chociaż chorował na gorączkę. Na szczęście, powoli wraca do zdrowia. Na imię mam Attalos. Mam nadzieję, że zostaniemy przyjaciółmi. Filip skinął głową. – Przyjaciółmi do końca życia, nie wątpię w to – mruknął, nie spuszczając ciemnych oczu z bladego, wężowego spojrzenia wojownika. Mężczyzna zamrugał, a książę się uśmiechnął. – Nie martw się, Attalosie. Nie osądzam cię. – Nie przyjechałem, by cię zabić, panie – oświadczył wojownik. – Rozkazy dostałem wyraźne. Mam cię eskortować do stolicy. Nic więcej. – W takim razie, przejdźmy się trochę – rzucił nagle Filip i opuścił pokój, mijając wielkimi krokami zdumionego Attalosa. Wyszli na zewnątrz i wtopili w tłumy, które zebrały się na głównych ulicach i agorze, gdzie miał przemówić Epaminondas. Wódz nie dotarł jeszcze, gdyż na każdym kroku ktoś go zatrzymywał. Ludzie bawili się doskonale. Śpiewali, tańczyli i pili. Spontaniczność ich szczęścia wydawała się równie odurzająca jak wino. Na dworze Filip poczuł się lepiej, lecz u swego wysokiego towarzysza zauważył niepokój. Wziął więc Attalosa pod ramię i zaprowadził w opuszczoną boczną uliczkę. Tam wyciągnął sztylet i przyłożył koniuszkiem do własnej piersi. – Co robisz? – spytał wojownik. Książę podniósł drugą rękę i przytrzymał rękojeść. – Jeśli masz mnie zabić, zrób to teraz. Nikt cię tu nie zobaczy, a później możesz powiedzieć, że zabił mnie jakiś Tebańczyk. Prosta i czysta robota. – Posłuchaj mnie, panie! – syknął Attalos. – Jestem zaufanym sługą króla. Robię, co mi rozkaże. Gdyby kazał mi cię zabić, zrobiłbym to. Ale rzekł, że masz ze mną wrócić do Pelli. Jak inaczej cię przekonać? – Właśnie ci się to udało – odparł mu Filip i wsunął sztylet do pochwy. Serce biło mu szaleńczo. Uśmiechnął się. – Żyjemy w niebezpiecznych czasach, Attalosie. – Z pewnością są dziwne – dodał młodzieniec z wąskim uśmieszkiem. Zęby miał nieco zbyt wydatne, lekko końskie. Z oczu zaś wyglądał na zabójcę. Filip, przypominając sobie radę Parmeniona, wziął ponownie wojownika pod ramię i ciepło się do niego uśmiechnął. – Podobasz mi się – oznajmił. – Jeśli zatem Ptolemeusz kiedykolwiek zdecyduje się mnie zabić, poproś, by wysłał kogoś innego. Żadnego człowieka nie powinien zabić ktoś, kogo ofiara lubi.

– Spróbuję zapamiętać twoje słowa. Podróż powrotna do Pelli trochę mu się dłużyła, lecz jednocześnie była zaskakująco przyjemna. Jechali wzdłuż linii gór Pindos, kierując się na północny wschód, do miasta Ajgaj. Attalos okazał się interesującym, choć niezbyt zabawnym towarzyszem. Filip podziwiał skupienie i ambicję mężczyzny, który wyraźnie miał w życiu tylko jeden cel. Podczas jazdy młody książę dowiedział się też sporo na temat ostatnich wydarzeń w królestwie. Pajonowie zaatakowali Macedonię od północy, ale Ptolemeusz rozbił ich armię, pokonanego króla zaś zmusił do corocznej daniny w wysokości dwustu talentów. Niestety, Macedończycy nie cieszyli się zbyt długo, gdyż dwa miesiące później wojska iliryjskie króla Bardylisa pobiły żołnierzy Ptolemeusza w bitwie nieopodal jeziora Prespa na zachodzie. Po tej klęsce z kolei Ptolemeusz zgodził się płacić Bardylisowi roczny haracz w postaci dwustu pięćdziesięciu talentów. – Zbyt wiele wilków szuka posiłku w za małej dla nich wszystkich zagrodzie z owcami – zauważył Attalos, a Filip pokiwał głową. Północna Grecja nie wydawała się wcale małym regionem, lecz podzielona była na Ilirię, Macedonię, Pajonię i Trację. Każde z tych państewek chełpiło się swoją armią, a niezliczone niezależne miasta, takie jak Olint czy Amfipolis, zatrudniały wielkie wojska najemne, skutkiem czego żaden z chciwych władzy królów nie był w stanie podporządkować sobie całej krainy. Krosi zwykł mawiać, że północna Grecja to raj dla najemnika. Nigdy nie było tu kłopotów z zatrudnieniem i każdy chętny żołnierz mógł się łatwo wzbogacić, machając mieczem. Po latach zapominał o krwi i przemocy i kupował sobie niedużą, cichą farmę na bardziej cywilizowanym południu. Przez całą drogę Filip i Attalos dostrzegali oznaki granicznej natury północnych rejonów. Miasta były tu obwarowane murami, osady otoczone palisadą; o pojedynczych farmach i samotnych domach nikt nawet nie słyszał. Ludzie gromadzili się blisko siebie, nigdy bowiem nie wiedzieli, kiedy napadną na nich wrogowie o zapalczywych sercach i z zimnym żelazem w rękach. – To ziemia dla prawdziwych mężczyzn – stwierdził Attalos, kiedy podróżowali po wysokich partiach Gór Pieryjskich. On i Filip szczelnie otulili się płaszczami chroniącymi ich przed typowymi w tych stronach przejmującymi północnymi jesiennymi wiatrami. – Mężczyźni wszak potrzebują żon i dzieci – odparował książę. – Dzieci zaś potrzebują edukacji. W dodatku rolnicy powinni uprawiać swoją ziemię w spokoju. Macedonia to bogata kraina i stąd właśnie pochodzi najwspanialsze w całej Grecji drewno. Ta ziemia powinna przynosić ogromne bogactwa. A jednak nie przynosi. Dlaczego? Ponieważ rolnicy co rusz muszą się zamieniać w wojowników i na długo porzucać glebę wraz z ukrytymi w niej skarbami. Gdyby nie ciągłe wojny, ta kraina prosperowałaby jak żadna inna. – Być może pewnego dnia zostaniesz królem – oświadczył cicho Attalos. – Pewnie

wspaniałym, wielkim królem. Wtedy podbijesz Ilirów i Traków i będziesz obserwował, jak twój sen się ziszcza. – Nie chcę być królem – odrzekł Filip. Nagle się uśmiechnął. – I nie zapomnij przekazać moich słów Ptolemeuszowi!

Pella, Macedonia, 371 roku p.n.e. Stolica stale się rozrastała. Ojciec Filipa, Amyntas, mocno się zapożyczył i za zdobyte pieniądze sprowadził architektów z południa, którzy zaplanowali alejki, świątynie i rozbudowali pałac. Bogatszych macedońskich arystokratów również zachęcano do przeprowadzki. Budowali luksusowe rezydencje na okolicznych wzgórzach i przywozili ze sobą służących, którzy potrzebowali tanich domów. Ten napływ nowych mieszkańców przyciągnął z kolei kupców i handlarzy. I tak Pella kwitła. Filip stał przy oknie swej pałacowej sypialni i patrzył na rynek leżący za otoczonymi wysokim murem ogrodami. Chłopca dobiegały odgłosy straganiarzy wykrzykujących ceny i wabiących klientów. Miał ochotę wyjść z posępnego pałacu i wmieszać się w tłum. Niestety, nie mógł tego zrobić. Ptolemeusz wytłumaczył obu młodym bratankom, że nie życzy sobie, by na dłuższy czas znikali mu z oczu i za bardzo się oddalali. Motywował to troską o ich bezpieczeństwo. Jego opiekuńczość szczerze zaskoczyła Filipa, ponieważ wuj nie wydawał się wcale niepokoić o własnego syna, Archelaosa, któremu pozwalał jeździć konno, polować i odwiedzać domy publiczne, ilekroć młodzieńcowi przychodziła na to chętka. Filip nie czuł sympatii do Archelaosa i mimo rady Parmeniona nie potrafił się przemóc, by pozyskać sobie gburowatego młodego człowieka. Archelaos był młodszą kopią swego ojca: miał ten sam haczykowaty nos, te same okrutne usta i wydatny podbródek. Dla księcia wystarczającą męczarnią było udawanie uprzejmości wobec swego wuja–mordercy i nie zamierzał się dodatkowo poniżać przed młodym następcą tronu. Wyznał to zresztą wprost swemu bratu Perdikkasowi, który leżał w łóżku chory. – Szkoda zachodu na tego parszywca – wyszeptał Perdikkas. Mówienie wyraźnie go męczyło. – Archelaos to świnia. Zabiegaj o jego względy, a weźmie twoje próby za oznakę słabości, którą natychmiast wykorzysta. Szczerze go nienawidzę. Wiesz, co mi powiedział ubiegłej wiosny? Że nawet jeśli Ptolemeusz pozwoli mi żyć, on w pierwszym rozkazie po swej koronacji zaordynuje moją śmierć. – Moglibyśmy uciec z kraju – zasugerował Filip. – Masz już prawie siedemnaście lat. Zostaniesz najemnikiem, a ja twoim służącym. Zbierzemy armię i kiedyś tu wrócimy. – Śnij dalej, mały braciszku. Na razie nie mogę się pozbyć tej gorączki. Czuję się słaby niczym dwudniowy źrebak. – Zaczął kaszleć i Filip przyniósł mu puchar napełniony wodą. Perdikkas oparł się na łokciu i wypił. W przeciwieństwie do swego ciemnowłosego, prawie smagłego brata, Perdikkas był jasnej karnacji, miał blondzłote włosy i przed chorobą ludzie zachwycali się jego urodą. Teraz jego skóra była naprężona i napięta, cera – blada i niezdrowa, zmętniałe oczy otaczały czerwone obwódki, usta zaś posiniały od choroby. Filip odwrócił wzrok. Jasne było, że Perdikkas umiera.

Książę siedział przez jakiś czas z bratem, potem wrócił do swojego pokoju. Zastał w nim jedzenie na srebrnych tacach, ale jakoś nie był głodny. Miał wcześniej tego ranka mdłości i wymiotował boleśnie przez godzinę, aż w końcu z jego ust płynęła już tylko żółć. Teraz wypił trochę wody i położył się na tapczanie na plecach. Obudziło go szczekanie z ogrodu; przypomniał sobie, że suka Beria urodziła niedawno młode. Usiadł prosto, przeciągnął się, potem wstał, zawinął w lniany ręcznik zimne mięso z kolacji i zaniósł je do ogrodu. Kilkanaście minut bawił się z czarnymi szczeniakami i karmił je rozdrobnionymi kawałkami jedzenia. Pieski wdrapywały się na niego, lizały i tarmosiły chiton. Poprawiwszy sobie humor, Filip wrócił do swoich komnat. Przyszedł służący i zabrał tacę. Był nim dobrotliwy starzec imieniem Hermon: siwobrody, o żywych błękitnych oczach pod krzaczastymi brwiami. – Mam nadzieję, że czujesz się już lepiej, młody panie? – Tak, dziękuję. – To dobrze, panie. Chciałbyś trochę miodowych ciasteczek? Są świeżo upieczone. – Nie, Hermonie. Chyba położę się teraz spać. Życzę ci dobrej nocy. Sny Filipa były burzliwe. Dwa razy obudził się w nocy. Psy wyły do księżyca, silny wiatr szarpał okiennicami. W końcu wycie zaczęło go drażnić, narzucił więc płaszcz na ramiona i zszedł na przechadzkę do ogrodów. Pokój miał najgorszy w całym pałacu – blisko psich bud, z widokiem na północ, toteż niemal nigdy nie cieszył się słońcem, za to padał ofiarą przenikliwych zimowych północnych wiatrów. W ogrodach panowało dotkliwe zimno, kwiaty były dziwnie wyblakłe i w poświacie księżycowej wyglądały wręcz eterycznie. Filip odnalazł Berię, która siedziała przy ścianie i przejmująco wyła. Odgłosy rozdzierały mu serce. Dokoła suki leżały powykręcane ciałka jej sześciu rozkosznych, czarnych szczeniąt. Książę ukląkł przy nich; ziemia była poplamiona psimi wymiocinami. Wziął Berię za obrożę, odciągnął ją od maleńkich zwłok, potem ukląkł, przycisnął do piersi wielką psią głowę i przez szereg minut gładził za uszami. Suka skowyczała żałośnie i wyrywała się do swoich dzieci. – Odeszły, moja kochana – wyjaśnił jej. – Chodź ze mną. Zostaniemy razem, ty i ja. Mastyfka posłusznie podążyła za nim w górę po schodach, ale podbiegała do każdego okna i wyła jeszcze głośniej. W pokoju Filip szarpnął za obrożę i pozwolił Berii rozciągnąć się na łóżku. Potem położył się obok niej i otoczył ją ramionami, a ona zasnęła ufnie z wielkim łbem na jego piersi. Sen nie nadchodził i nagle książę przypomniał sobie swoją zabawę ze szczeniakami: karmił je przecież kawałkami mięsa z własnej kolacji! Stanęła mu przed oczyma dobrotliwa twarz starego Hermona o jasnobłękitnych źrenicach... Filip przeleżał bezsennie całą noc. Potworny gniew stłumił strach o własne życie. Trucizna nie była nowym środkiem eliminowania wrogów, lecz dlaczego nie użyto starej, sprawdzonej

metody? Sztylet zabójcy to szybki i pewny sposób. Odpowiedź przyszła Filipowi nader łatwo: Ptolemeusz nie cieszył się zbytnią popularnością w armii, przecież pokonał go zarówno Bardylis z zachodu, jak i Kotelas, król Tracji na wschodzie. Jedyny sukces odniósł w bitwie przeciwko słabym Pajonom na północy. Podobnie jak wszyscy znani Filipowi monarchowie, Ptolemeusz utrzymywał się u władzy dzięki konsensusowi z możnowładcami. Majętni macedońscy arystokraci wspierali na tronie króla dopóty, dopóki ten zapewniał im pomnażanie własnych bogactw. Pragnęli też króla, który przyniesie im sławę. Bo cóż innego liczyło się dla wojowników? A teraz mieli już dość. Nie tolerowaliby dłużej nie kończących się – i nazbyt jawnych – morderstw dokonywanych na potencjalnych rywalach Ptolemeusza. Zapewne z tego powodu król starał się postępować ostrożnie. Nagle Filip pomyślał o Perdikkasie. Oczywiście! Jego brata także powoli podtruwano. Zastanawiał się, co robić. Komu zaufać? Odpowiedź na drugie pytanie była łatwiejsza niż na pierwsze. Nie mógł ufać nikomu. Wstał z łóżka i przeszedł przez pokój z jak największą rozwagą, by nie zbudzić mastyfa. Cicho przemierzył pałacowe korytarze, potem zszedł wąskimi schodami do kuchni. Znalazł tu mięsa i owoce. Najadł się do syta, a następnie napełnił mały worek zapasami i ostrożnie udał się do pokoju brata. Perdikkas spał, więc łagodnie chwycił go za ramię i obudził. – O co chodzi? – spytał młodzieniec. – Przyniosłem ci trochę jedzenia. – Nie jestem głodny, bracie. Pozwól mi spać. – Posłuchaj mnie! – syknął Filip. – Ptolemeusz cię truje! Perdikkas zamrugał oczyma i książę opowiedział mu o martwych szczeniakach. – Mogło je zabić byle co – odparł brat ze znużeniem. – Szczeniaki często zdychają. – Może i masz rację – szepnął Filip. – W takim razie, nic nie stracisz, jeśli zdecydujesz się zagrać w wymyśloną przeze mnie grę. Jeśli zaś się mylisz, wówczas uratuję ci życie. Pomógł Perdikkasowi usiąść prosto i poczekał, aż ten z niechęcią przeżuje odrobinę wołowiny i sera. – Przynieś mi trochę wody – poprosił chory. Filip napełnił puchar z dzbanka na pobliskim stoliku... I zamarł. Po chwili podszedł do okna i wylał za okno najpierw zawartość pucharu, później dzbana. – Musimy być czujni, wszystko, co nam przynoszą, jest pewnie zatrute – wyjaśnił. Opuścił pokój, odbył ponowną wędrówkę do kuchni, gdzie znalazł beczułkę z wodą i napełnił dzbanek. – Nie możemy wzbudzić ich podejrzeń – poinformował brata po powrocie. – Niech myślą, że zjadamy to, co nam dają.

Perdikkas pokiwał głową. Głowa opadła mu na poduszki i młodzieniec zasnął. Przez cztery dni Filip kontynuował nocne wizyty u brata, na którego twarz powoli wracały kolory. Rano piątego dnia Hermon wszedł do pokojów Filipa. Niósł tacę z serem i figami oraz świeży dzbanek wody. – Jak spałeś, mój panie? – spytał z dobrotliwym uśmiechem. – Niezbyt dobrze, przyjacielu – odrzekł chłopiec cichym i zmęczonym głosem. – Cokolwiek zjem, zaraz wymiotuję. Słabnę. Może powinienem zobaczyć się z lekarzem? – To nie będzie konieczne, młody panie – oznajmił uspokajająco Hermon.– Jesienią te... drobne dolegliwości żołądkowe zdarzają się wszystkim. Wkrótce ci się poprawi. – Dziękuję ci za te słowa. Jesteś bardzo troskliwy. Zjesz ze mną śniadanie? Kucharz przygotował zbyt dużo jak dla mnie samego. Hermon rozłożył ręce. – Żałuję, panie, lecz nie wypełniłem jeszcze wszystkich moich porannych obowiązków. Ciesz się swym posiłkiem. Radzę ci, panie, zmuś się do jedzenia. Tylko w ten sposób odzyskasz siły. Kiedy odszedł, Filip nałożył długi błękitny płaszcz, ukrył pod nim dzbanek i wyszedł z komnaty. Pospiesznie przeszedł korytarzami do części pałacu zamieszkanej przez służących. Odważnie wkroczył do pokoju Hermona, wiedząc, że stary jest u Perdikkasa. Wychylił się za parapet, rozejrzał i gdy upewnił się, że ogrody pod nim są puste, wylał za okno wodę z dzbanka Hermona, po czym przelał doń wodę z własnego. Następnego ranka inny służący przyniósł księciu śniadanie. – Gdzie mój przyjaciel, Hermon? – spytał niewinnie Filip. – Nie czuje się dobrze, panie – odparł mężczyzna i skłonił się. – Przykro mi to słyszeć. Proszę, przekaż, że życzę mu szybkiego powrotu do zdrowia. Tego popołudnia Perdikkas po raz pierwszy wstał z łóżka. Nogi mu się jeszcze trzęsły, lecz z wolna odzyskiwał siły. – Co dalej? – spytał swego młodszego brata. – Nie możemy ciągnąć tej gry bez końca – wyjaśnił cicho Filip. – Wkrótce ktoś odkryje, że unikamy zatrutego jedzenia, a wtedy, obawiam się, pozostanie im tylko sztylet albo miecz. – Wspomniałeś kiedyś o ucieczce – przypomniał mu brat. – Sądzę, że jestem już prawie wystarczająco na nią silny. Moglibyśmy spróbować. Udajmy się na przykład do Amfipolis. – Lepsze byłyby Teby – odrzekł Filip. – Mam tam przyjaciół. Niestety, nie możemy zbyt długo czekać... Najwyżej trzy dni. Do tej pory musisz pozostać w łóżku i każdemu, kto spyta, mówić, że coraz bardziej słabniesz. Będziemy potrzebowali pieniędzy oraz koni. – Nie mam ani drachmy. – Perdikkas pokiwał głową ze smutkiem. – Coś wymyślę – obiecał Filip.

Hermon klęknął przed trzema mężczyznami i nerwowo zerknął w sokole oczy Ptolemeusza. – Obaj, królu, muszą mieć niezwykle silne organizmy, skoro tak długo opierają się proszkom. Obiecuję ci, że zwiększę dawki. Starszy umrze za trzy dni. Przyrzekam ci to. Ptolemeusz odwrócił się do Attalosa. – Powinienem był cię posłuchać – powiedział tubalnym, ponurym głosem. – Nie jest jeszcze za późno, panie – odparł wojownik. – Perdikkas jest bardzo osłabiony. Mógłbym go udusić we śnie. Nikt nie będzie niczego podejrzewał. – A co z Filipem? Attalos zawahał się. – Chciałbym go zabić osobiście – wtrącił nagle Archelaos. – Sprawi mi to wielką frajdę. Jego ojciec roześmiał się. – Nie wiem, za co tak strasznie nienawidzisz tego chłopca. To taki miły i przystojny młodzieniec... Dobrze zatem. Zabij go, lecz nie dziś wieczorem. Niech Perdikkas umrze pierwszy. Filip może poczekać tydzień czy dwa. – Król obrócił się do Attalosa. – Mówisz, że jeśli udusicie chłopców, nikt nie będzie miał żadnych podejrzeń? Nie zostaną żadne ślady? – Żadne, panie. Ptolemeusz dał znak synowi, a gdy ten się zbliżył, szepnął mu coś do ucha. Wysoki książę skinął głową i ruszył ku drzwiom, jak gdyby zamierzał opuścić pokój. Później znienacka doskoczył do Hermona i zacisnął ręce na jego szyi. – Pokażcie mi! – rozkazał król. Attalos chwycił haftowaną poduszkę i przykrył służącemu twarz. Przez chwilę mocno przyciskał materiał, nie pozwalając starcowi oddychać ani przez nos, ani przez usta. Ofiara walczyła słabo przez kilka minut, później jej nogi zadrżały i zwiotczały. Smród opróżnianych jelit wypełnił pokój. Attalos podniósł poduszkę, zaś Archelaos puścił ciało, które opadło na podłogę. Ptolemeusz przypatrzył się bacznie twarzy trupa. – Nie podoba mi się jego mina – zauważył zrzędliwie. – Starzec nie wygląda na kogoś, kto umarł we śnie. Wojownik zachichotał, ukląkł przy zwłokach i zamknął służącemu usta i martwe oczy. – Tak, teraz znacznie lepiej – wyszeptał król. – No cóż, dobrze. Niech się stanie tak, jak postanowiliśmy. Zanim zapadł zmierzch, Attalos zasiadł w swoim pokoju i sączył rozwodnione wino. Nie chciał się upić przed wieczornym zadaniem, choć równocześnie miał szczerą ochotę osuszyć cały dzban. Szczycił się silną wolą, więc odsunął puchar. „Co się ze mną dzieje?”, zadał sobie pytanie. Bez trudu znalazł odpowiedź. Wyraźnie gnębiła go myśl o śmierci Filipa, nie potrafił wszakże pojąć powodów swego pomieszania. Przecież nie lubił tego chłopca, ponieważ nie lubił nikogo! A jednak uświadomił sobie, że z jakichś powodów nie chciał, by młody książę umarł. Zauważył, że ostatnie zdarzenia niepokoją go. Ptolemeusz okazał się głupcem. Był – jak na

króla – dostatecznie bezwzględny, lecz na okrucieństwie jego talenty się kończyły. Zresztą, Archelaos wydawał się niewiele lepszy. Właściwie, miał jeszcze mniej zadatków na dobrego króla niż stary, a lud coraz bardziej się burzył. Wielu arystokratów niczym ognia unikało pałacu. Ponadto morale w armii było niskie i wciąż się pogarszało. Jeśli Ptolemeusz upadnie, wtedy jego faworyci pójdą na dno wraz z nim. Attalos nie miał ochoty zatonąć z tym okrętem. „Co robić?”, zastanowił się. Jego nastrój mroczniał wraz z zapadającą ciemnością. Wojownik wiedział, że nie ma wyboru. Czas na bunt jeszcze nie nadszedł! Najpierw musi zabić Perdikkasa, później zaś postawić na właściwego człowieka i przygotować się na zmianę frontu, gdy dojdzie do krwawych zamieszek. Zaklął... i ponownie sięgnął po wino. Poczekał do północy, a wtedy cicho ruszył opuszczonymi korytarzami. W końcu dotarł do dębowych podwojów komnaty Perdikkasa. Przez szparę pod drzwiami dostrzegł światło i przysunął ucho do drewna. Wewnątrz toczyła się rozmowa. Wojownik nie mógł rozróżnić słów. Zmełł pod nosem przekleństwo i już miał odejść, gdy nagle drzwi się otworzyły. Attalos znalazł się twarzą w twarz z Filipem. Chłopiec wyglądał na zaszokowanego, jego mała rączka szukała sztyletu przy pasie. – Nie lękaj się mnie, młody panie – odezwał się wojownik. Minął Filipa i wszedł do pokoju. Starszy książę siedział na tapczanie, zajadając chleb i ser. Wyglądał na znacznie silniejszego niż Attalos pamiętał. Wojownik odwrócił się do młodszego. – Szukałem cię – skłamał bez zmrużenia oka. – Nie zastałem cię w twoim pokoju, więc pomyślałem sobie, że może jesteś u swego brata. – Dlaczego mnie szukasz po nocy? – spytał podejrzliwie Filip. – Jest spisek przeciwko wam. Chcą was zabić – wyjaśnił wojownik. – Widzę wszakże, że już o nim wiecie. Stąd ta uczta o północy. Nic dziwnego, że trucizna nie przyniosła efektów. Niestety, Ptolemeusz zaczął się czegoś domyślać, a może tylko stracił cierpliwość. Tak czy owak, dziś wieczorem rozkazał mi zabić twojego brata. Ty, młody panie, masz umrzeć w przyszłym tygodniu. Attalos usłyszał zgrzytliwy syk wydobywanego z pochwy miecza, a gdy się odwrócił, zobaczył Perdikkasa, który zbliżał się do niego. Dotąd nie zdawał sobie sprawy z tego, jak wysoki jest starszy książę. Poza tym, wyczuł w nim siłę. – To nie będzie konieczne – odezwał się cichym głosem. – Nie zamierzam wykonać rozkazu króla. Przyszedłem was ostrzec. – Niby dlaczego mamy ci uwierzyć? – odparował Perdikkas i przystawił mu do gardła czubek klingi. – Poczekaj! – zawołał Filip, widząc, że jego brat przymierza się do pchnięcia. – Nie postępujmy pochopnie! Ja Attalosowi wierzę. – Dziękuję ci, panie – wyszeptał wojownik. Podniósł powoli rękę i łagodnie odepchnął ostrze

od swojej szyi. – Musimy się zastanowić, co dalej. Sugerowałbym natychmiastowe opuszczenie pałacu i ucieczkę do Amfipolis. Gdy tam dotrzemy, możecie zebrać wokół siebie niezadowolonych możnych i – być może – przejąć tron. – Nie – odparł zdecydowanie Filip. – A jest inne wyjście? – spytał niepewnie Perdikkas. – Obejmiesz tron dziś wieczorem – rzucił po prostu Filip. – Ptolemeusz zamordował naszego ojca i zgodnie z prawem tron należy się tobie, mój bracie. Zabijemy króla. – Na bogów, chłopcze! Jesteś szalony – odparł Perdikkas. – Nie mamy sojuszników, a w każdym razie żadnych nie znamy. Gwardziści staną murem za Ptolemeuszem. Zostaniemy ścięci. – Nie sądzę – powiedział Filip. – Ptolemeusz nie jest popularny ani w armii, ani w narodzie, a po jego śmierci nikt nie będzie się czuł wobec niego przesadnie lojalny. Widziałem, jak Archelaos wyjeżdżał dziś po południu z pałacu. Podobno skierował się do Teb. Nie będzie zatem stanowił dla nas zagrożenia. Gdy zabijemy króla, arystokracja zbierze się, by wybrać następcę, jednak do tej pory zdołamy przeciągnąć na swoją stronę gwardzistów, którzy ogłoszą swą lojalność wobec ciebie. – Skąd u ciebie taka pewność? – Znam się na ludzkiej naturze – wyjaśnił Filip. – Ludzie lubią, gdy ich ktoś prowadzi i nimi rządzi. Attalos ich przekona. Jest przecież kapitanem straży. Gwardziści go posłuchają. Czy nie tak, mój drogi? – Być może – zgodził się roztropnie wojownik. – Jednak ryzyko jest ogromne. Młodziutki książę roześmiał się. – Ryzyko? Od lat żyję z mieczem skrytobójcy na karku. O jakim ryzyku mówisz? Sugerujesz, że grozi nam śmierć? Że umrzemy? Wszyscy ludzie umierają, zarówno bogaci, jak biedni. Jeśli wszakże mam zginąć, tedy niech padnę w walce, w przeciwnym razie zarżną mnie jak woła w zagrodzie, który bezczynnie stoi i czeka na śmierć. Attalos słuchał Filipa nakreślającego plan i jego podziw dla młodzieńca rósł. Żałował, że chłopiec nie jest nieco starszy, byłby bowiem doskonałym królem. Zapowiadał się na władcę potężnego i przenikliwego. Zerknął teraz na Perdikkasa. Ten również był silny i władczy, choć nie tak mądry i wspaniały jak jego młodszy brat. A jednak, jeśli szalone przedsięwzięcie się powiedzie, właśnie on obejmie tron. Wojownik poczekał, aż Filip skończy mówić, potem odwrócił się do jego brata i ukląkł przed nim. – Mam nadzieję, panie, że kiedy odniesiemy sukces, nie ukażesz mnie za moją służbę u mordercy twego ojca. Nie przyłożyłem ręki do tego zabójstwa. Perdikkas patrzył przez chwilę na klęczącego, potem położył mu rękę na ramieniu. – Wybaczam ci, Attalosie. I dopilnuję, byś został hojnie nagrodzony za swoją pomoc

dzisiejszej nocy. Wszyscy trzej opuścili pokój. Wojownik przeprowadził młodzieńców przez pałac do korytarza z apartamentami króla. Tu bracia skryli się w cieniu, Podczas gdy Attalos podszedł do siedzących przed drzwiami sypialni dwóch strażników w czarnych płaszczach. Dał znak żołnierzom, by poszli za nim. Mężczyźni wstali, popatrzyli po sobie, potem ruszyli za kapitanem na koniec korytarza. – Widzieliście coś podejrzanego? – spytał wojownik. – W jakim sensie, panie? – spytał jeden z gwardzistów. Za ich plecami książęta przemknęli się pod drzwi królewskich pokojów. Attalos miał spierzchnięte usta. „To czyste szaleństwo”, pomyślał. – Widzieliście kogoś w korytarzu tego wieczoru? – zapytał, gdy bracia podchodzili ku drzwiom sypialni. – Tylko ciebie, panie. I samego króla. Czy dzieje się coś złego? – Prawdopodobnie nie. Lecz zachowajcie czujność. – Filip otworzył drzwi i bracia wsunęli się do środka. – Oczywiście, panie. Nigdy nie śpimy na służbie. Attalos obserwował, jak drzwi sypialni zamykają się za książętami. – Świat obfituje w liczne niespodzianki – zauważył. – Czasem człowiek zupełnie przypadkowo trafia w niewłaściwe miejsce o niewłaściwej porze. – Nie rozumiem – odparł gwardzista. – Tak, obawiam się, że faktycznie nie rozumiesz – odparł wojownik. Jego sztylet błysnął i rozpłatał gardło gwardzisty. Pozostały przy życiu strażnik na chwilę zamarł w szoku, po czym chwycił za miecz, lecz było już za późno: Attalos wyrwał z ciała sztylet i wbił go drugiemu. Z sypialni króla dobył się straszliwy krzyk. Wojownik rzucił się do drzwi i otworzył je szarpnięciem. Ptolemeusz zwisał z łóżka. Z piersi i brzucha sterczały mu miecze. Ranny król upadł na podłogę i czołgał się ku Attalosowi, lecz Filip podbiegł do wuja, wyszarpnął miecz, a gdy Ptolemeusz ponownie wrzasnął, ostrze młodego księcia przecięło mu szyję. Filip wstał, odwrócił się i klęknął przed Perdikkasem. – Nigdy nie będziesz musiał przede mną klękać – obiecał bratu nowy król Macedonii, po czym podniósł go na nogi. – I nigdy nie zapomnę, co dla mnie uczyniłeś.

Świątynia, lato 359 roku p.n.e. W trakcie jedenastu lat, które upłynęły od zwycięstwa Parmeniona pod Leuktrami, kapłankę dręczyło wiele dziwnych snów: mrocznych i okrutnych wizji. Nawiedzały ją demony i inne przerażające stworzenia. Początkowo w snach Derae ukazywała się Tamis, która wybawiała ją z każdej opresji i opowiadała o sługach Boga Mroku, którzy pragnęli zniszczyć je obie. Wraz z upływem lat duchowe siły Derae rosły i nocne ataki napawały ją coraz mniejszym lękiem. A jednak trwała zatracona w ciemnościach, zmartwiona koszmarami, cieniami – które dostrzegała nagle kątem oka i które znikały, gdy tylko się odwróciła, by się im dokładniej przyjrzeć; wówczas jej oczom ukazywały się jedynie szare zamkowe mury i połyskująca na zimnym kamieniu woda. Tym razem mrok rósł wokół kapłanki niczym dym, a z jego wnętrza dotarły do niej odgłosy chrapliwego oddechu oraz drapania pazurów na brukowych kamieniach. Gdy skoczył na nią łuskowato–śluzowaty potwór, poczuła przeszywający ból w ramionach. Wyciągnęła rękę i z jej palców wystrzeliły promienie białego światła, a w moment później od kamiennych korytarzy odbił się straszliwy krzyk bestii. Derae zerknęła na swoje ramiona i spostrzegła rany od szponów; z przecięć spływały krwawe łzy. Po stworze nie został już żaden ślad, tylko blednące wspomnienie jego zimnych opalowych oczu i rozwartej ogromnej paszczy. Kapłanka uleczyła swoje rany i spróbowała wzlecieć pod sufit, lecz podłoga i ściany więziły ją. Czarna, dotąd nieruchoma sadzawka zawrzała teraz przed Derae, a po chwili woda zestaliła się w kształt kobiety. Ubrana była w płaszcz i kaptur, miała bladą twarz i ciemne oczy. – A zatem jesteś uzdrowicielką – zagaiła przybyła altowym, ochrypłym głosem. – Ależ z ciebie piękność. Chodź do mnie, moja ty śliczna! Kapłanka roześmiała się pogardliwie na te słowa, jej strach bezpowrotnie się ulotnił. – Czego ode mnie chcesz? – Chcę wiedzieć, komu służysz. Martwisz mnie. – Niby czemu? – odparowała Derae. – Sama powiedziałaś, że jestem tylko uzdrowicielką. Od ponad dwudziestu lat mieszkam w tej świątyni. Nawet cię nie znam, pani. – Potrafisz przemierzać liczne ścieżki przyszłości? – spytała kobieta. – A ty potrafisz? – odparła kapłanka. – Nie twoja sprawa, co potrafię! – odwarknęła kobieta w kapturze. – Sądzę, że nie potrafisz – zauważyła cicho Derae. – Czy właśnie dlatego się mną interesujesz? Zjawa uśmiechnęła się, lecz jej rysy nie złagodniały. – Może zostaniemy przyjaciółkami? Też jestem uzdrowicielką i wieszczką. Po prostu

wyczułam w tobie moc i chciałam się dowiedzieć o tobie czegoś więcej. Kapłanka potrząsnęła głową. – Nie możemy zostać przyjaciółkami. Służymy przeciwnym mocom. Zresztą... wcale nie pragniesz mojej przyjaźni, czyż nie? Powiedz mi prawdę... a może boisz się, że prawda oparzy ci język? – Oparzy?! Chcesz zobaczyć oparzenie? – syknęła kobieta. Nagle ze ścian wyskoczyły płomienie i szaty Derae zajęły się ogniem, a jej skóra błyskawicznie pokryła pęcherzami. Kapłanka nie ruszyła się ani nie krzyknęła. Otoczyło ją łagodne złote światło, które zagoiło jej skórę i otuliło ją ochronnym płaszczem. Rozgniewana, podniosła rękę. Bliźniacze włócznie ostrego światła błysnęły niczym błyskawice. Trafiły kobietę w pierś, cisnęły jej ciało w tył i przygwoździły do ściany; krzyknęła z bólu, po czym dotknęła włóczni, które natychmiast zniknęły. Czarodziejka w czerni uśmiechnęła się. – Niezła jesteś – oceniła. – I wiesz co? Myliłam się co do ciebie. Nie muszę się ciebie lękać. Zamek zamigotał i zniknął, Derae zaś obudziła się. Była znowu w swojej świątyni. Bitwa w upiornym zamku zaniepokoiła ją, więc kapłanka odszukała Tamis. Starucha nadal spała, ślina spływała jej po podbródku. Derae dotknęła lekko ramienia, ale kobieta nie obudziła się. Ostatnie dwie dekady nic były łaskawe dla starej czarodziejki: jej siły słabły wraz ze wzrokiem i słuchem. Kapłanka chwyciła ją za ramię i mocno nim potrząsnęła. – Eee? Co takiego? – wymamrotała Tamis, przecierając oczy. Derae przyniosła jej wody i poczekała, aż stara wieszczka całkowicie się rozbudzi. Dlaczego mnie niepokoisz? Śniłam o moim pierwszym mężu. Cóż to był za mężczyzna! Ha! Jak byk, taki był mocarny. Kapłanka opowiedziała jej o zamku i kobiecie w ciemnym płaszczu. Tamis wysłuchała w milczeniu opowieści, potem potrząsnęła głową. Nie wiem, kim jest, nie znam jej. Wiedz wszakże, moja droga, że nie jesteśmy osamotnione w tej walce. Otacza nas wielu nam podobnych, równie utalentowanych i przewidujących. Niektórzy z nich służą Światłu, inni Ciemności. Z jakiego powodu to spotkanie cię zmartwiło? Początkowo była wyraźnie mną przerażona, lecz kiedy ją pokonałam, cały jej strach zniknął. Nie widzę w tym sensu... A ty? Tamis westchnęła i podniosła się z łóżka. Świt wdzierał się przez okiennice. Czarodziejka ubrała się w prostą szatę z białej wełny i wyszła do ogrodu. Derae podążyła za swą nauczycielką. – Więc mówisz, że ją pokonałaś. Jak? – spytała wieszczka. Kapłanka wyjaśniła, a wtedy stara kobieta westchnęła. – Próbowałaś ją zatem zabić? A więc to ona cię pokonała, bowiem zmusiła cię do zrobienia czegoś, co nie licuje z metodami Źródła. Ci, którzy nie służą Źródłu, służą Chaosowi.

– Ależ to nieprawda – zaprotestowała Derae. – Jestem uzdrowicielką. Nie mam w sobie zła. – Rzeczywiście, nie masz – zgodziła się Tamis znużonym głosem. – Kiepsko cię wyuczyłam. Popełniłam ogromną ilość błędów. Moja arogancja jest kolosalna. Kasandra próbowała mnie ostrzec, ale jej nie słuchałam. A przecież byłam kiedyś taka mądra – pożaliła się nagle, po czym schyliła się, by powąchać kwitnącą różę. – Znałam mnóstwo sekretów. Tyle, że... cała mądrość jest szaleństwem. Myślimy, że czymś manipulujemy, jednak to inni nami manipulują. Sądzimy, że posiadamy moc, lecz jesteśmy jak te liście na wietrze. Spełniamy dobre uczynki, które wbrew naszym intencjom prowadzą do zła. Wszystko jest chaosem. Wszystko jest próżnością. Derae wzięła ją za rękę. – Czy jesteś chora, Tamis? Nigdy przedtem nie słyszałam, byś tak mówiła. – Nie jestem chora, ale umierająca, Derae! A przecież nie zakończyłam żadnego z moich zadań. Czasem się zastanawiam, czy człowiek w ogóle kończy to, co zaczyna. Jestem taka zmęczona życiem. Zrobiłam straszliwe rzeczy... okropne, straszne rzeczy. Uważałam się za wielką spryciarę... – roześmiała się znienacka cierpkim rechotem, który po chwili zmienił się w długi, męczący kaszel. Nagle czarodziejka odchrząknęła i splunęła w krzewy różane. – Popatrz na mnie! Piękna Tamis! Trudno uwierzyć, że mężczyźni kiedyś mnie pragnęli, nieprawdaż? – O czym śniłaś? – spytała Derae. – Śniłam? – Powiedziałaś, że przyśnił ci się pierwszy mąż. Opowiedz mi swój sen. – Było mi dobrze. Czułam się kochana... On kochał mnie i dotykał. Korzystał z dobrodziejstw mojego ciała, a ja z jego. Widziałam w tym śnie wszystko, co utraciłam. A także wszystkie moje pomyłki i całą swoją próżność. – Pokaż mi! – wyszeptała Derae, kładąc ręce na głowie starej kobiety. Tamis rozluźniła mięśnie i kapłanka wpłynęła w jej podświadomość. Ujrzała młodą Tamis, która wiła się pod potężnym brodatym młodzieńcem. Derae nie przypatrywała się scence, ale uniosła się wysoko ponad łoże. Obracała się w powietrzu i rozglądała. Szukała... poszukiwała. I wtedy ją zobaczyła: kobietę w ciemnym płaszczu, która śmiała się i wskazywała na parzących się młodych. Kapłanka zbliżyła się do niej. Kobieta nie była sama; wokół niej krążyły niewyraźne, mroczne kształty. Derae wróciła do ogrodu i porannego zimna. – To nie był sen, Tamis. Widziałam obok ciebie tę samą kobietę. Tę, z którą rozmawiałam. Przyszła do ciebie i napełniła twój umysł rozpaczą. – Nonsens. Dostrzegłabym ją. Ciągle jeszcze jestem potężna! – zaprotestowała czarodziejka. – Dlaczego starasz się mnie poniżyć? – Wcale tego nie robię! – zaprzeczyła gorąco Derae. – Naprawdę! Wiedz jednak, Tamis, że jesteśmy pod obstrzałem. Chociaż... Dlaczego właśnie teraz?

– Narodziny mrocznej istoty są już blisko – wyszeptała stara wieszczka. – Bardzo blisko. Może dojdzie do nich w przeciągu roku, na pewno wszakże w ciągu dwóch. Czy ta kobieta naprawdę wniknęła w mój umysł? – Tak. Strasznie mi przykro. – Niczego to już nie zmieni. Wszystkie moce bledną. – Tamis westchnęła. – Żałuję, że nie zdołam nauczyć cię więcej, ale niestety nie mogę. Pewnego dnia mnie znienawidzisz. – Z jej oczu popłynęły łzy. – Nauczyłaś mnie bardzo wiele, moja przyjaciółko... moja droga przyjaciółko. Jakże bym mogła kiedykolwiek poczuć do ciebie nienawiść? – Widziałaś tę kobietę? No cóż, jest ona swego rodzaju... powiedziałabym poetycznego rodzaju karą – wyjaśniała niezrozumiale czarodziejka. – Pewnego dnia poznasz szczegóły i przyczyny. Teraz jednak powiedz mi, gdzie jest Parmenion. – W Suzie. Wielki król Persji za zwycięstwo w Mezopotamii obdarował go pięknym wierzchowcem. Parmenion będzie walczył za Macedonię – powiedziała Tamis. – Wiem, że tam w końcu trafi. Wszystkie moce tam ściągają. Macedonia stanie się centrum zdarzeń. Leć tam! Teraz! Zobacz wszystko sama. Poczuj sytuację wszystkimi zmysłami! – Nie mogę teraz nigdzie lecieć. Martwię się o ciebie, kochana Tamis. – Za późno już na twoje zmartwienia, moja droga. Przyszłość nas przytłacza. Nadchodzi Bóg Mroku. – Ale jeszcze zdołamy go powstrzymać? Stara wieszczka wzruszyła ramionami i rozejrzała się po ogrodzie. – Popatrz na te róże. Są ich setki. Każdego roku kwitną tysiące kwiatów. Gdybym kazała ci przyciąć wszystkie poza jednym... Gdybym kazała ci pozostawić tylko jeden absolutnie idealny kwiat, tak by inne krzewy pozostały zielone... Czy potrafiłabyś tego dokonać? – Tak, sądzę, że tak, choć zużyłabym na to zadanie całą swoją moc. – A gdybym cię poprosiła, byś przycięła wszystkie róże na świecie, pozostawiając tylko jeden krzak z jednym idealnym kwiatem? – O czym właściwie prawisz, Tamis? – Ruszaj do Macedonii, moja droga. Usiądę sobie tutaj i będę obserwować, jak rosną róże. Derae wzbiła się ponad świątynię i udała na zachód. Przeleciała ponad górami Tracji i nad dolinami wielkich rzek: Mesty, Strumy i Aksios. Gdy unosiła się na bezchmurnym, błękitnym niebie, odprężyła się, przestała rozmyślać, zamknęła duchowe oczy i rzuciła się w wir rytmów mocy, które pulsowały na ciągnącym się pod nią lądzie. Poczuła, że coś pcha ją na południe, za morze, a później w dół, ku nie znanemu jej górskiemu pasmu. Zaczęła opadać. Leciała coraz niżej. Nagle dostrzegła w dole grupę jeźdźców. Tropili lwa. Zwierzę wbiegło między skały,

znalazło kryjówkę i – niewidoczne dla konnych – przygotowało się do niespodziewanego ataku. Jeden z myśliwych, przystojny ciemnobrody młodzieniec, wysforował się na przód grupy. Zachęcił konia do galopu, wjechał między skały, tam zeskoczył na ziemię. W jego ręku błysnął grot myśliwskiej włóczni. Lew zaszarżował. Myśliwy nie wystraszył się go i nie uciekł. Opadł tylko na kolano, chwycił mocniej włócznię i czekał na natarcie bestii. Derae niczym strzała pospieszyła ku lwu.

Macedonia, lato 359 roku p.n.e. Filip osadził gwałtownie konia, kiedy zauważył wśród skał biegnącego susami lwa. Młody mężczyzna odczuwał radość z polowania, odurzająca atmosfera niebezpieczeństwa działała na niego silniej niż wino. Zeskoczył lekko na ziemię, w prawym ręku mocniej ścisnął krótką włócznię o ostrym żelaznym grocie. Lata, które upłynęły od zabójstwa Ptolemeusza, były dla księcia dobre. Nie był już wątłym młodym chłopcem, lecz barczystym, potężnym młodzieńcem z modnie przyciętą czarną bródką, która połyskując jak skóra pantery zdobiła jego twarz. W wieku dwudziestu trzech lat Filip Macedoński wyglądał i czuł się doskonale. Kiedy Perdikkas objął tron, jego młodszy brat po raz pierwszy od lat zaznał spokoju. Udał się na południe do królewskich posiadłości położonych za dawną stolicą Ajgaj i tam oddawał się wszystkim przyjemnościom, w których radość znajdowali macedońscy arystokraci: polowaniom, pijatykom i nocnym hulankom z dziwkami. Najbardziej wszakże kochał łowy, bowiem najmocniej rozpalały jego krew. Niedźwiedzie, wilki, jelenie, lamparty, bawoły i dziki... W Macedonii nie brakowało łownej zwierzyny. Lwy jednakże stawały się tu coraz rzadsze. Ostatnio pewien kudłaty samiec zszedł z gór. Atakował stada owiec, zabijał kozy i bydło. Przez pięć dni śledzili go, tracąc trop i ponownie go odnajdując. Przemieszczali się stale na południe. Odnosili wrażenie, że zwierzę prowadzi ich w stronę Góry Olimp, siedziby bogów. Filip zerknął na południe, na odległą jeszcze górę. – Czuwaj nade mną, ojcze Zeusie! – wyszeptał, kiedy skradał się ostrożnie wśród skał. Wiedział, że powinien poczekać na swoich towarzyszy, lecz jak zwykle się niecierpliwił; pragnął zabić zwierzę sam. Południowe słońce paliło go w plecy. Nieustraszenie podążał naprzód. Słyszał, że lwy nie lubią za wiele chodzić w upale. Wolały poszukać sobie zacienionego miejsca i zapaść w drzemkę. A ten niedawno zabił ogromną owcę i objadł się jej tłustym mięsem. Filip zważył w dłoniach włócznię. Jej grot powinien trafić idealnie pod łopatkę lwa i wbić się zwierzęciu głęboko w płuca i serce. Wystarczyłoby jednakże jedno machnięcie łapą nawet tak poważnie rannej bestii, by zmiażdżyć mężczyźnie żebra; pazury lwa mogłyby z łatwością rozszarpać ciało włócznika. Książę spojrzał za siebie. Attalos i pozostali myśliwi zostali daleko z tyłu. Jasnooki zabójca będzie wściekły, jeśli Filip zabije lwa bez jego udziału. Młodzieniec zachichotał. Attalos i tak się już boczył, ponieważ Perdikkas zostawił go w kraju, a sam ruszył z armią na zachód, by rzucić wyzwanie królowi Bardylisowi. Mimo iż zabójca pomógł im w zgładzeniu Ptolemeusza przed

jedenastu laty, Perdikkas nigdy nie zaufał mu w pełni ani nie pozwolił osiągnąć znaczącej pozycji. Attalos nadal był tylko kapitanem straży. Za głazami rozległ się niski ryk. Dźwięk był głęboki i dudniący. Dreszcz strachu przeszył Filipa od stóp do głowy; wydał mu się rozkoszny niczym pieszczota pięknej kobiety. – Chodź do mnie – szepnął. Lew wypadł zza skał. Był ogromny, księciu wydał się większy niż kuc. Młodzieniec nie miał czasu na ucieczkę ani na śmiercionośne pchnięcie. Opadł na kolano i wbił w ziemię trzonek włóczni, celując grotem w gardło zwierzęcia. Wiedział jednak, że nie zdoła go powstrzymać. Trzonek pęknie pod impetem uderzenia, a potem ranna bestia kłapnie paszczą ku swemu wrogowi i jej kły zmiażdżą Filipowi głowę. Książę uświadomił sobie, że zbliża się śmierć, niemniej jednak zachował zimną krew i postanowił, że nie zginie sam. Ten potwór podąży razem z nim do Hadesu. Nagle za plecami usłyszał stukot końskich kopyt. Pomyślał, że przyjaciele przybywają za późno i nie zdołają go już ocalić. – Chodź! – ryknął do lwa. – Chodź i umrzyj ze mną! Nagle ciało bestii skręciło się jakby z bólu, lew się zatrzymał, podniósł ogromną głowę i wydał rozdzierający powietrze, przerażający ryk... po czym znieruchomiał tuż przed żelaznym grotem włóczni. Filip poczuł cuchnący oddech zwierzęcia i zapatrzył się w kły; były długie i zagięte niczym perskie sztylety. Następnie podniósł wzrok i spojrzał w wielkie brązowe oczy. Czas stanął w miejscu. Książę powoli wstał, potem ostrożnie dotknął czubkiem włóczni lwiej grzywy. Bestia zamrugała, lecz się nie poruszyła. Filip usłyszał za sobą Nikanora, który wyciągał z kołczanu strzałę. – Niech nikt nie strzela – ostrzegł swych towarzyszy młodzieniec cichym, spokojnym głosem. Zwierzę ruszyło naprzód, otarło się płowym cielskiem o nogę Filipa, na skraju rumowiska odwróciło się, omiotło władczym spojrzeniem grupę ludzi i majestatycznym krokiem oddaliło się między skały. Attalos podbiegł do księcia. – Nigdy czegoś takiego nie widziałem – wyszeptał. Filip zadrżał. – Ani ja. – Ruszamy w pościg? – Chyba nie, mój przyjacielu. Do cna straciłem ochotę na polowanie. – Popatrzył za wielką bestią. – Czyżby to jakiś omen? Czy aby na pewno spotkaliśmy lwa?– zapytał wojownik.

– Jeśli to był któryś z bogów, miał doprawdy przerażający oddech – odparł Filip, zerkając nerwowo na daleki wierzchołek Olimpu. Myśliwi udali się w spokojną drogę powrotną do letniego domu Filipa oddalonego o dwadzieścia mil na południe od Ajgaj. Prawie dotarli, gdy na ich spotkanie z północy wyjechał jakiś jeździec. Galopem zbliżył się do księcia. Koń posłańca był spieniony i bliski padnięcia. – Król nie żyje – oświadczył. – Armia rozbita na proch. – Perdikkas nie żyje? Cóż za bzdury pleciesz! – krzyknął z irytacją Attalos. Jeździec zignorował go i zwrócił się do Filipa. – Król natarł na Ilirów, jednak nasza środkowa formacja pękła i została zmuszona do odwrotu. Perdikkas próbował kontrnatarcia, lecz wróg się tego spodziewał. Konnica została rozgromiona, głowę zaś naszego władcy Ilirowie nabili na czubek lancy. Straciliśmy ponad cztery tysiące ludzi. Filip nie był zbyt blisko ze swoim bratem, lecz nie dzielił ich też żaden konflikt. Młody książę podziwiał swego brata za polityczne umiejętności i talent wojownika. „Co teraz?”, zastanowił się. Syn króla miał dopiero dwa latka. Armia – a raczej to, co z niej zostało – nigdy się nie zgodzi, by koronowano dziecko. Szczególnie teraz, gdy kraj był w niebezpieczeństwie. Książę odjechał na bok, zeskoczył z konia, usiadł samotnie na głazie i zapatrzył się w morze. Nigdy nie chciał być królem, nigdy nie pragnął od życia niczego więcej niż tylko nieograniczonej swobody bez obowiązków: bawiły go polowania, pijackie uczty do rana, dziwki na każde skinienie. Perdikkas wcześnie przejrzał ten brak politycznych aspiracji Filipa i zapewne dlatego od początku swego panowania nawet nie brał pod uwagę możliwości zgładzenia swego młodszego brata. W dodatku Filip skrzętnie unikał spraw związanych z państwem. Ostrzegał wprawdzie Perdikkasa i wielokroć powtarzał mu, jakie ryzyko łączy się z atakiem na Ilirów, ale podobne bitwy były na porządku dziennym i niezwykle rzadko toczono je na śmierć i życie. Przeważnie niczego nie rozstrzygały: przegrani zgadzali się po prostu płacić zwycięzcom wielkie sumy w ramach odszkodowania i życie toczyło się dalej. A tu nagle taka klęska. Król ginie na polu bitwy wraz z czterema tysiącami swoich ludzi! Od dawna nie zdarzyła się w Helladzie podobna tragedia. Równowaga sił w północnej Grecji była zazwyczaj delikatna, a po tej katastrofie w całym regionie zapanuje prawdopodobnie kompletny chaos. Perdikkas okazał się dobrym królem i cieszył się sympatią ludu, choć rządził dość twardą ręką. Niestety, cierpiał na wyraźną obsesję – wprost opętany był pragnieniem rozbicia armii Bardylisa i Filipowi żadnymi przestrogami nie udało się go skłonić do porzucenia wojowniczych planów. „Poślij po Parmeniona”, nalegał Filip. „Nie potrzebuję tego półkrwi Spartanina”, odparł jego brat.

„Chcesz, żebym z tobą pojechał?” Przez chwilę młodzieniec sądził, że odpowiedź króla będzie pozytywna. Urodziwa twarz Perdikkasa złagodniała na moment, lecz później w jego oczach ponownie pojawiła się surowość. „Nie, bracie – oznajmił. – Zostań w Ajgaj. Baw się dobrze”. Kiedy Filip odwrócił się z zamiarem odejścia, Perdikkas przytrzymał go za ramię. „Nigdy nie zapomniałem, coś dla mnie uczynił”, stwierdził. „Wiem o tym. Nie potrzebujesz tego przypominać”. „Niektórzy twierdzą, że powinienem cię zabić, Filipie. Są tacy, którzy sądzą... Ach, cóż to ma teraz za znaczenie... Nie zabiłem Archelaosa i okazało się, że nie stanowi dla mnie zagrożenia”. „Nie obawiaj się mnie, bracie – powiedział wtedy młodzieniec. – Tron w ogóle mnie nie interesuje. Strzeż się wszakże Bardylisa. Jeśli przegrasz bitwę, wyznaczy haracz, którego nie będziemy w stanie zapłacić”. Perdikkas uśmiechnął się. „Nie przegram!” Filip otrząsnął się ze wspomnień i przywołał do siebie gońca. – Gdzie są teraz Ilirowie? – Na szczęście nie poszli naprzód, panie. Obdarli z szat naszych zmarłych i teraz obozują cztery dni jazdy od Pelli. – Nie nazywaj mnie „panem”. Nie jestem królem – odburknął oschle książę i odprawił mężczyznę. Myśli szalały w jego umyśle niczym burza. Najważniejsza przecież była równowaga sił! Na zachodzie Ilirowie, na północy Pajonowie, na wschodzie Irakowie, a na południu Tebańczycy. Póki każdy naród miał silną armię, istniało niewielkie niebezpieczeństwo totalnego najazdu z którejś strony. Teraz jednakże, gdy Bardylis rozbił macedońskie wojsko, rodzinne ziemie Filipa stały otworem dla wszystkich, którzy tylko znajdą w sobie dość odwagi, by je przejąć. Książę rozważył w myślach aktualną sytuację w ościennych państwach. Ilirią rządził przebiegły król Bardylis, osiemdziesięcioletni, może nawet starszy, ale z bystrym umysłem leśnego wilka. Drugi był Kotelas, król Tracji, który dopiero co skończył sześćdziesiątkę; chciwy, bezlitosny monarcha, którego pazerne oczka obracały się teraz na macedońskie kopalnie odległe nie więcej niż o dzień jazdy od jego zachodniej granicy. Na północy mieszkali Pajonowie, plemię, którego sens życia sprowadzał się do wojen i łupiestwa. Nie można zapomnieć o głodnych władzy Tebańczykach oraz nadętych mieszkańcach Aten. Tylko bogowie wiedzą, ilu jeszcze innych, nieznanych wrogów miał Filip! „Trzeba się wziąć za jednego po drugim, nie zaś za wszystkich od razu”, ostrzegł siebie.

Zapytał siebie, co się zdarzy, jeśli nie zdecyduje się sięgnąć po koronę. Jedno imię pojawiło się w jego głowie: Archelaos. Jego przyrodni brat natychmiast przejmie władzę. Nienawiść między młodzieńcami była trwalsza niż żelazo i chłodniejsza niż zimowa zamieć. Archelaos z pewnością będzie walczył o tron, a gdy go zdobędzie, natychmiast wyda rozkaz zamordowania Filipa. Książę przywołał Attalosa. – Jadę do Pelli – poinformował go. – Istnieje szansa, że Archelaos jeszcze nie słyszał nowin. Kiedy się dowie o śmierci króla, też wyruszy do stolicy, lecz z gór Kerkine ma dłuższą drogę ode mnie. Weź dwudziestu ludzi i dopilnuj, by nie przeżył podróży. Zabójca błysnął złowrogim uśmiechem. – Spełnię to zadanie z niekłamaną przyjemnością – zapewnił swego władcę.

Suza, Persja, jesień 359 roku p.n.e. To wyłącznie twoja wina – rzucił Motak do Parmeniona, który chodził w tę i z powrotem po pokoju. – Kogo innego mógłbyś obciążyć odpowiedzialnością? Spartanin podszedł do szerokich drzwi prowadzących do ogrodów, stanął w progu i zapatrzył się ponad tarasami obwieszonymi kwiatami oraz świeżo obsypanymi kwieciem drzewami. Wokół unosiły się słodkie zapachy, widok zaś był wyborny, lecz Parmenion odwrócił wzrok, twarz mu się zarumieniła, oczy zapałały gniewem. – Obciążyć odpowiedzialnością? – warknął. – A kogóż innego jak nie tego przeklętego perskiego bachora? Stracił siedemdziesięciu ludzi, ponieważ nie chciało mu się uprzątnąć głazów z pola walki. Siedemdziesięciu ludzi! Potem oświadczył mi, że ci żołnierze się nie liczyli, bo byli tylko wieśniakami. – Mówisz o królewskim synu, Parmenionie. Czego oczekujesz, skoro unieważniłeś jego polecenia? Pochwał? Kolejnej nagrody w postaci wierzchowca? – Ach, ci Persowie! – syknął strategos. – Mam ich szczerze dosyć. – Nie – wymruczał Motak. – Masz dość Persji, mój przyjacielu. I jesteś zbyt bystry, by udawać, że nie rozumiesz konsekwencji odprawienia Dariusza. – Co chcesz przez to powiedzieć? Że sam pragnąłem dowodzić? – Oczywiście. – Absurd! Mamy tu przecież wszystko, czego tylko ludzie mogą pożądać. Rozejrzyj się wokół siebie, Motaku. Jedwabie, wygodne tapczany, piękne krajobrazy. Jak wielu królów w Grecji może się pochwalić takim pałacem? Mamy niewolników posłusznych każdemu naszemu pragnieniu i więcej pieniędzy niż moglibyśmy wydać podczas dwóch żywotów. Myślisz, że chętnie odrzucę te dobra? – Tak. – Zaczerpnijmy świeżego powietrza – wycedził z namysłem Spartanin i wyszedł do ogrodu. Wędrowali po brukowanych alejkach. Motak podążał za wodzem w jaskrawym świetle słońca i klął w duchu własne zapominalstwo. Nie wziął słomkowego kapelusza, a w ciągu ostatnich dziesięciu lat dość mocno wyłysiał, za co całkowitą winą obarczał ostre perskie słońce. – Co za głupiec! Jak mógł tak postąpić? – spytał Parmenion. – Wiedział, że jeśli nie oczyści terenu, nie otrzyma wsparcia rydwanów. A miał pod swoją komendą tysiąc mężczyzn. Zebranie kamieni nie zabrałoby im więcej niż godzinę czy dwie. Ale nie, nasz piękny perski książę zostawił swych ludzi na słońcu i pojechał sobie na wzgórza, by się wykąpać w zimnym strumyku. – Tak czy owak, wypełniliśmy tu nasze zadanie – zauważył Tebańczyk. – Wojny między satrapami już się skończyły. Czegóż mógłby jeszcze chcieć od ciebie wielki król? Wygrałeś dla

niego bitwy w Kapadocji, Frygii, Egipcie, Mezopotamii i innych miejscach, których nazw nie potrafię nawet wymówić. Koniec z bitwami, krwią, intrygami. Siedźmy tu i oddawajmy się słodkiemu nieróbstwu. Bogowie wiedzą, że pieniędzy mamy dosyć. Parmenion potrząsnął energicznie głową. – Nie jestem gotów na nieróbstwo, mój przyjacielu... Chcę... – Wzruszył ramionami. – Właściwie, nie wiem, czego chcę. W każdym razie nie potrafię siedzieć bezczynnie. Jakie ostatnio dostaliśmy oferty? – Satrapa Egiptu usilnie prosi o twoje usługi. Regularnie napadają go dzikie plemiona z południa. – Zbyt gorąco – ocenił wódz. – Olintianie wynajmują najemników. Chcą, abyś poprowadził ich wojska do Macedonii. – Znowu Macedonia. Kuszące. Co jeszcze? – Król Ilirów, Bardylis, oferuje ci zatrudnienie od zaraz, podobnie Kotelas, król Tracji. Tracka oferta jest lepsza: dają dwa talenty złota. – Co z tym macedońskim władcą... Perdikkasem? – Nie mieliśmy od niego wieści. Parmenion przez chwilę siedział milcząco. – Nie mam ochoty wracać do Grecji. Jeszcze nie. Motak tylko pokiwał głową. Wiedział, że myśli Parmeniona obracają się ponownie wokół Epaminondasa. Tebański bohater zmiażdżył Spartan i doprowadził swoją armię aż na przedmieścia Sparty. Król Agezylaos zabarykadował ulice miasta i uparcie nie reagował na wyzwania. Teby przeżywały wtedy swój okres chwały, lecz Ateńczycy w obawie przed ambicjami Tebańczyków sprzymierzyli się ze Spartą i odtąd jedna krwawa bitwa podążała za drugą... przez siedem lat. Później, gdy Parmenion przebywał na dworze wielkiego króla w Suzie, nadeszły nowiny o bitwie nieopodal Mantinei. Spartanie i Ateńczycy wspólnie walczyli przeciwko Epaminondasowi. Tebańczyk próbował powtórzyć wypróbowaną pod Leuktrami taktykę zmasowanej szarży. Niestety, pomysł okazał się jedynie częściowo udany, bowiem wodzowi stanął na drodze kontyngent ateńskiej jazdy. Epaminondas zginął, choć jego wojska zwyciężały. Podobno zabił go ateński kapitan imieniem Gryllos, syn Ksenofonta. – Był wielkim człowiekiem – szepnął Motak. – Co? Ach tak. Jak to się dzieje, że zawsze znasz moje myśli? – Jesteśmy przyjaciółmi, Parmenionie. Boję się o Teby. Pelopidas poległ w Tesalii, Epaminondas także odszedł. Kto będzie walczył za Teby? – Nie wiem, ale z pewnością nie ja. Ksenofont miał rację. Grecja nigdy się nie zjednoczy, a te ciągłe bitwy tylko coraz bardziej ją osłabiają.

Z domu wybiegła niewolnica, skłoniła się przed Parmenionem, a następnie zwróciła do Motaka. – Przybył posłaniec, panie. Życzy sobie spotkania z wodzem. – Skąd przybywa? – Jest chyba Grekiem, panie. – Dziewczyna skłoniła głowę i czekała. – Dopilnuj, by podano mu wina. Wkrótce z nim pomówię – oświadczył Motak. Parmenion czekał w słońcu na powrót służącego. – No i o co chodziło? – To był Ilir. Bardylis wycofał swoją ofertę dla ciebie. Podobno roztarł na proch macedońską armię i zabił Perdikkasa. Może więc dobrze byłoby przyjąć propozycję Kotelasa. Tracja i Iliria będą się teraz biły o łupy. Macedonia już się nie liczy. – Kto dziedziczy po Perdikkasie? – Jeden z książąt... Filip, jak sądzę. Zdaje mi się, że takie imię podał posłaniec. – Ach, Filip. Poznałem go w Tebach. I polubiłem. – No, nie – bąknął Motak. – Nawet o tym nie myśl. – O czym? – Znam to twoje spojrzenie, Parmenionie. Macedończycy stracili armię, a sępy już się wokół nich gromadzą. Szaleństwem jest sama myśl o pomocy dla tego kraju. Zresztą ów Filip niczego ci nie zaoferował. Spartanin zaśmiał się niewesoło. – Nie posiada armii, a ze wszystkich stron otaczają go wojowniczy i żądni podbojów wrogowie. Naprawdę fascynujące zadanie, Motaku. – Nie widzę niczego fascynującego w samobójstwie! – odrzekł sucho Tebańczyk. Archelaos został zamordowany, gdy tylko przekroczył rzekę Aksios na północny zachód od Pelli. Jego śmierć wytrąciła wewnątrzmacedońskiej opozycji broń z ręki i wkrótce wszyscy w kraju pogodzili się z panowaniem Filipa. Jednakże prawdziwe problemy dopiero się zaczęły. Wcześniej Ilirowie rozgromili macedońską armię na północnym zachodzie, a teraz pajońskie plemiona najeżdżały północną część kraju; złupiły dwa miasta i trzydzieści wiosek. I nie były to jedyne zagrożenia, z którymi musiał się zmierzyć nowy król. Na wschodzie koncentrowali wojska Trakowie. Zamierzali najechać stolicę i wprowadzić na tron marionetkowego władcę: dalekiego kuzyna Filipa, Pauzaniasza. Z południa zaś nadeszła wiadomość, że Ateńczycy opłacają jego innego kuzyna, Argajosa. Miał pomaszerować wraz z wojskiem do Pelli i walczyć o tron. – Zaskakuje mnie – zwierzył się Filip swemu najbliższemu przyjacielowi, Nikanorowi – dlaczego tak strasznie wszyscy pragną naszego królestwa. I to właśnie teraz. Niewiele zostało do złupienia. Prawie wszystkie bogactwa są już w rękach wrogów.

– Zwyciężysz w końcu, Filipie. Zwyciężysz! W całej Grecji nie ma bystrzejszego od ciebie człowieka. Filip zachichotał i otoczył przyjaciela ramieniem. – Zaakceptowałbym ten komplement chętniej, gdybyś miał ku niemu jakieś podstawy. Na razie jednak potrzebuję cudu. A zwłaszcza Parmeniona. – W jaki sposób może ci pomóc jeden Spartanin? – Zbuduje dla mnie armię... I... Na kości Heraklesa, potrzebuję go i już. Znajdź go, Nikanorze. Roześlij gońców, wynajmij jasnowidzów. Zrób wszystko, co w twojej mocy. Znajdź go. Na chwilę oderwał umysł od problemów i przypomniał sobie okres sprzed jedenastu lat, kiedy przebywał w Tebach jako zakładnik. Któregoś razu obserwował legendarnego Parmeniona podczas szkolenia Świętego Zastępu. Było coś niezwykłego w tym mężczyźnie, spokój, który świadczył o wielkiej sile. W jego jasnych oczach Filip dostrzegł wówczas zrozumienie dla własnej sytuacji i natychmiast zapałał do wojownika ogromną sympatią. Potem nastąpiła bitwa pod Leuktrami i niepokonani dotąd Spartanie ponieśli straszliwą klęskę. Zwyciężył ich Parmenion. Od tej pory Filip stale domagał się nowin o podróżach wodza i z napięciem słuchał opowieści o jego zwycięstwach w Egipcie i Persji. Satrapowie oferowali mu fortuny w złocie i klejnotach, nie przebierając w środkach rywalizowali o względy największego dowódcy swojej epoki. Podobno nawet wielki król Persji chętnie korzystał z jego wskazówek. Po ostatniej głośnej batalii Parmeniona do Macedonii dotarły niepotwierdzone wieści, że obecnie zamierza wynająć jego usługi któryś z wrogów Filipa planujących atak na jego kraj. Samo imię Spartanina budziło w ludziach przerażenie. „Tak bardzo jesteś mi potrzebny, Parmenionie”, jęknął Filip w myślach. Attalos zbliżył się do młodego króla, który stał zadumany przy oknie. – Co z dzieckiem, panie? – wyszeptał – Mamy je zabić? Pytanie było rozsądne i Filip długo się nad nim zastanawiał. Jeśli pozwoli dorosnąć bratankowi, ten pewnego dnia może pragnąć odebrać mu tron, który dziedziczył po ojcu. W Macedonii zwykle eliminowano wszystkich potencjalnych pretendentów do korony. Wreszcie młody król westchnął. – Gdzie jest Simiche? – Zgodnie z twoimi rozkazami nałożyliśmy na królową areszt domowy. Obsługują ją trzy służące. Dziecko jest z nią. – Załatwię tę sprawę sam – powiedział Filip. Wyszedł szybko z sali tronowej i ruszył niekończącym się korytarzem na wschód, do sąsiedniego budynku. Przed kwaterami królowej dwóch strażników oddało mu honory. Skinął im

głową i wszedł do prywatnej komnaty Simiche. Królowa była drobną kobietką o dziecinnej buzi, okolonej długimi, ciemnymi włosami. Podniosła na niego oczy, gdy wszedł i ledwie zdołała ukryć strach. Malec, Amyntas, uśmiechnął się na widok wuja i zatoczył się do niego na czworakach. Simiche wstała i wzięła dziecko na ręce, głaszcząc jego kruczoczarne loki. Filip odprawił służące, które natychmiast wybiegły z pokoju. Simiche milczała. Nie błagała go o nic, tylko siedziała i tuliła do siebie synka. Król poczuł się rozdarty. Jego dłoń zacisnęła się już na rękojeści sztyletu, a jednak stał na środku pokoju zmieszany i niepewny. Perdikkas mógł go zabić, lecz tego nie uczynił. Teraz Filip stał przed kobietą, którą jego brat kochał i synem, którego uwielbiał. Westchnął. – Zapewnię chłopcu bezpieczeństwo, Simiche – odezwał się w końcu. – Nie spotka go żadna krzywda. Zawieziesz go do mojego letniego domu i tam wychowasz. Dopilnuję, byś dostawała pieniądze na jego edukację. – Nie oszukasz mnie, Filipie – odparła. – Jeśli planujesz nas zabić, uczyń to od razu. Nie dawaj mi fałszywych nadziei. Zachowaj się jak mężczyzna i użyj swego noża. Nie będę stawiała oporu. – Daję ci słowo, Simiche, że nie zamierzam zabijać chłopca. Kobieta zamknęła oczy i opuściła głowę. Po policzkach popłynęły jej łzy. Poczuła tak ogromną ulgę, że drżała ściskając malca i całując jego buzię. Dziecko starało się uwolnić od wzruszonej matki. Filip usiadł obok królowej i otoczył ją ramieniem. Chłopiec wyciągnął rękę. Chichotał i szarpał ciemną brodę króla. – Niech cię bogowie błogosławią – wyszeptała Simiche. – Ostatnio raczej nam nie sprzyjają – mruknął Filip. – Dla ciebie dobrze się sprawią – zapewniła go. – Perdikkas cię kochał, Filipie, ale traktował z respektem. Mówił, że masz w sobie zadatki na wielkiego człowieka. Szczerze w to wierzę. Co teraz zrobisz? Wzruszył ramionami i uśmiechnął się, mierzwiąc włosy dziecka. – Nie mam armii, a zaatakowano nas od zachodu, północy, wschodu i południa. Pewnie zgolę brodę i zostanę wędrownym aktorem. Będę deklamował komedie. Kobieta roześmiała się. – Coś wymyślisz. Czego najbardziej potrzebujesz? – Czasu – odparł bez wahania. – Kto jest naszym największym wrogiem? – Stary wilk Bardylis. Ilirowie już raz rozbili nasze wojska. Jeśli król pomaszeruje na Pellę, w żaden sposób go nie zatrzymam. – Słyszałam, że Bardylis ma strasznie brzydką córkę – zauważyła cicho Simiche. – Jej imię

brzmi Audata. Starzec próbował już bez powodzenia zmusić wielu pomniejszych książąt, by ją poślubili. Przypuszczam, że nawet nie marzy, iż mogłaby wyjść za króla. – Strasznie brzydka panna młoda? Zawsze takiej pragnąłem – odparł Filip i śmiech obojga wypełnił pokój. Mijały dni, wrogowie nie wykonywali żadnych ruchów. Filip pracował długo w noc. Przygotowywał listy do Aten, do przyjaciół w Tesalii na południu i do Amfipolis na wschodzie. Wysłał Nikanora do Bardylisa w Ilirii z oficjalną prośbą o rękę jego córki Audaty. Obiecał od dnia ślubu płacić daninę w wysokości pięciuset talentów rocznie. Do trackiego króla, Kotelasa, napisał długi list z zapewnieniem o przyjaźni, ale wysłał z nim Attalosa, zabójcę o lodowatym spojrzeniu. Młody król dał wojownikowi dwie małe metalowe fiolki. Każda oznakowana była innymi literami. – Ta – powiedział Filip – zawiera śmiertelną truciznę o bardzo powolnym działaniu. Na wszelki wypadek w drugiej masz antidotum. Musisz znaleźć sposób na otrucie króla tak, by nikt cię nie podejrzewał. Kotelas ma trzech synów, którzy strasznie się nienawidzą. Kiedy stary umrze, nigdy się nie zjednoczą, więc nie będą nam zagrażać. Attalos uśmiechnął się. – Widzę, że bierzesz się do rzeczy całkiem sprawnie, mój przyjacielu i panie. Sądziłem dotąd, że nie pragniesz być królem. – Mężczyzna musi przyjmować obowiązki, które nakładają na niego bogowie – odparł Filip. – Śmierć Kotelasa jest konieczna. Zanim go wszakże zamordujesz, odszukaj pretendenta Pauzaniasza i zwierz mu się, że nie masz co do mnie złudzeń. Powiedz, że chcesz mu służyć przeciwko mnie. Metodę zabójstwa pozostawiam tobie... lecz Pauzaniasz również ma zginąć. – Nie myśl, że przemawiam jak kreteński najemnik, panie, byłoby jednak przyjemnie wiedzieć, że gdy wrócę, będzie na mnie czekało jakieś zaszczytne stanowisko. Filip pokiwał głową i wziął pod ramię wysokiego wojownika. Poprowadził do tapczanu przy marmurowej sadzawce wewnętrznej. – Nie musisz mnie nazywać „panem”, kiedy nie ma nikogo w pobliżu. Jesteś moim przyjacielem, Attalosie i ufam ci tak, jak nikomu innemu. Będziesz prawą ręką króla i jeśli mnie się będzie wiodło, tedy i twoja sytuacja będzie doskonała. Ufasz mi? – Oczywiście. – W takim razie wykonaj moje rozkazy. Zabójca zachichotał. – Już przemawiasz jak król. Bardzo dobrze, Filipie. Drzwi się otworzyły. Wszedł służący i skłonił się.

– Mój panie, ateński ambasador prosi o posłuchanie. Filip wstał i głęboko zaczerpnął oddechu. – Powiedz mu, że zjawię się niebawem. Król pożegnał się z Attalosem, następnie przeszedł do sypialni, gdzie przebrał się w długą jasnobłękitną tunikę i perski płaszcz z pięknej granatowej wełny. Potem usiadł na chwilę i oddał się rozmyślaniom. Ponownie rozważył wszystkie czynniki i przygotował się na spotkanie. Oddalenie zbrojnego zagrożenia ze strony Aten stanowiło sprawę nadrzędną i pilną, lecz wydawało się kosztowne. W Ateńczykach ponownie odżyła ambicja – chcieli zostać hegemonem całej Grecji. Odkąd Parmenion zmiażdżył potęgę Spartan, o władzę walczyły ze sobą Teby i Ateny. Każde polis zabiegało o sojuszników, którzy zapewniliby mu supremację. Perdikkas zawsze faworyzował Tebańczyków, wysłał nawet kiedyś macedońskie wojska do niezależnego miasta Amfipolis na wschodzie, broniąc je przed ateńską agresją. Co zrozumiałe, posunięcie to rozwścieczyło Ateńczyków, którzy niegdyś rządzili Amfipolis, choć jej mieszkańcy nie chcieli mieć nic wspólnego z Atenami i walczyli o niezależność od ponad pięćdziesięciu lat. Osada była ważna, kontrolowała bowiem wszystkie szlaki handlowe wzdłuż wielkiej rzeki Strumy. W każdym razie, teraz Ateńczycy wysłali armię, by siłą usunęła Filipa z tronu, a młody król nie posiadał wojska, z którym mógłby dać im odpór. A jeśli zdobędą Pellę, Amfipolis i tak upadnie. Filip założył na czoło wąski złoty diadem i wyszedł do tronowej sali na rozmowę z Ajschinesem. Mężczyzna okazał się niski i korpulentny, jego twarz miała niezdrową, karmazynowa barwę sugerującą słabe serce. Król powitał go z szerokim uśmiechem. – Witaj, Ajschinesie, ufam, że jesteś w dobrym zdrowiu. – Bywało lepiej, panie – odparł ambasador tubalnym głosem. Ateńczyk był wyraźnie spięty, choć usilnie starał się nad sobą zapanować. – Widzę wszakże, panie, że tyś jest we wspaniałej kondycji. Niczym młody Herakles. Filip roześmiał się. – Ach, gdybym miał tylko dwanaście prac do wykonania! Jednakże nie muszę cię obciążać moimi problemami. Wysłałem listy do Aten... Miasta, które zawsze podziwiałem. I mam szczerą nadzieję, że nasza przyjaźń okaże się trwała. – Smutne, że tej postawy nie podzielał twój zmarły brat, król – zauważył Ajschines. – Wyraźnie preferował Tebańczyków i nawet... Wybacz, że ośmielam się o tym wspomnieć... Nawet wysłał wojska przeciw nam w bitwie o odzyskanie Amfipolis. Król Macedonii pokiwał głową. – To rzeczywiście smutne, że Perdikkas nie podzielał mojej sympatii dla Aten. Nie

postrzegał waszego miasta jako ojca demokracji i nie rozumiał prawdziwej natury jego wielkości. Sądzę, że oszołomiły go wyczyny Epaminondasa i Pelopidasa. Ufał, że nasz kraj mógłby się pomyślnie rozwijać dzięki ochronie mądrych Teb. Wielki to wstyd – ocenił Filip i potrząsnął głową. – Chodź, Ajschinesie, przejdźmy się chwilę i nacieszmy chłodem zmroku. Porozmawiamy podczas spaceru. Król poprowadził ambasadora zewnętrznymi korytarzami i wyprowadził do ogrodów. Po drodze wskazywał ambasadorowi na różne kwiaty, które posadziła Simiche. Nasiona przysłano z Persji. Równocześnie jednak Filip nie przestawał intensywnie myśleć nad sytuacją swego kraju. Dla własnych poczynań potrzebował przynajmniej milczącej akceptacji Ateńczyków, a najchętniej ich bezpośredniego poparcia. Armia sfinansowana przez Ateny maszerowała ku niemu, by odebrać mu królestwo i posadzić na tronie Argajosa. Wprawdzie resztki macedońskiego wojska nie były gotowe na poważniejszy konflikt zbrojny, lecz czy Filip mógł tak po prostu oddać Amfipolis, port absolutnie niezbędny dla morskiego handlu w Zatoce Termajskiej? „Stąpaj ostrożnie, Filipie!”, ostrzegł siebie. Przystanęli przy wysokim murze i usiedli za drzewem obficie obwieszonym purpurowym kwieciem. Młody król westchnął. – Będę szczery z tobą, Ajschinesie – odezwał się. – Twoi szpiedzy wiedzą już pewnie o moich potajemnych kontaktach z Tebami. – Ambasador poważnie pokiwał głową, co rozbawiło Filipa, ponieważ jeszcze wcale się z Tebańczykami nie skontaktował. – Chcą mi przysłać armię nie po to – z czego obaj świetnie zdajemy sobie sprawę – by chronić Macedonię, lecz, aby nie pozwolić Atenom na odzyskanie Amfipolis. Pragnę uniknąć przewlekłych wojen na macedońskiej ziemi, nie potrzebuję też nowych władców. Raczej życzyłbym sobie przyjaźni z dumą całej Hellady, Atenami. – Tebańczyków – mruknął ostrożnie Ajschines – interesuje jedynie władza. Zmierzają ku tyranii. A gdzież filozofia? Kultura? W mocy miecza? podczas ostatnich stu lat mieli tylko dwóch wielkich bohaterów. Wymieniłeś ich już. Kiedy Pelopidasa zabito w Tesalii, a Epaminondas zginął pod Mantineą, nie znaleźli nikogo godnego na miejsce tamtych. Ich siła jest pozorna. Nie mają się co równać z Atenami. – Zgadzam się – przyznał król uspokajającym tonem – lecz jaki mam wybór? Ilirowie najechali północno–wschodnią część mojego królestwa, Pajonowie grabią mnie na północy i do tego Trakowie zbierają się na moich granicach, pragnąc wprowadzić na tron Pauzaniasza. Wrogowie zagrażają mi ze wszystkich stron. Skoro tylko Teby mogą mi udzielić wsparcia, muszę na nie przystać. Pięć tysięcy hoplitów skutecznie ochroni moją koronę. – Ale dla Teb, panie. Nie dla ciebie, panie, nie dla ciebie. Filip spojrzał Ateńczykowi w oczy.

– Znam cię od niedawna, Ajschinesie, widzę jednak, że można ci zaufać. Jesteś przenikliwym mężem stanu i wiele zrobisz dla swojego miasta. Wydajesz mi się uczciwy i szlachetny. Jeśli mi powiesz, że Ateny życzą sobie przyjaźni ze mną, uwierzę ci i odrzucę ofertę Teb. Ambasador ciężko przełknął ślinę. Żaden z nich nie wspomniał do tej pory o ateńskiej armii, która maszerowała wraz z Argajosem. – Istnieje jeszcze – stwierdził wreszcie Ajschines – kwestia Amfipolis. Rozumiesz z pewnością, że jest to ateńskie miasto i bardzo chcielibyśmy, by wróciło do naszego związku. Wiem, że Macedonia ma w nim swój garnizon. – Zostanie wycofany, gdy tylko osiągniemy porozumienie – obiecał Filip. – Nie uważam Amfipolis za osadę macedońską. Po prawdzie, jej obywatele długo błagali o nasze wsparcie, a mój brat zgodził się im pomóc, choć moim zdaniem postąpił źle. Powiedz mi teraz, Ajschinesie, jaką wiadomość mam wysłać Tebańczykom? – Widzę, że jesteś, panie, człowiekiem wielkiej kultury i mądrości – zauważył ambasador. – Mogę cię zapewnić, że Ateny szanują takich władców i pragną z nimi wyłącznie przyjaźni. Natychmiast wyślę mój raport radzie i jak najszybciej do ciebie wrócę. Król wstał. – Spotkanie z tobą było czystą przyjemnością, mój drogi Ajschinesie. Mam nadzieję, że przyłączysz się do mnie jutro w teatrze. Wystawiana będzie nowa komedia, którą od dawna chciałem zobaczyć. Aktorzy są Ateńczykami i będzie to dla nich honor – a także dla mnie – jeśli usiądziesz obok mnie. Ajschines skłonił się. Filip odprowadził go do pałacu, a następnie wrócił do swoich pokojów. Twarz miał pociemniałą z wściekłości. Nikanor czekał już na niego. – Nie najlepiej ci poszło z Ateńczykiem? – spytał króla. – Poszło dość dobrze – odburknął Filip – ale jeśli będę każdemu dawał w prezencie kawałek Macedonii, zostanę władcą trzech drzew i zastałej sadzawki. Powiedz mi coś miłego, Nikanorze. Rozwesel mnie! – Zebraliśmy prawie tysiąc żołnierzy. To resztki armii. Jednak morale jest kiepskie, Filipie. Koniecznie potrzebujemy jakiegoś zwycięstwa. – Czy z Kruzji nadal spływa złoto? – Tak, choć mniej niż zwykle. Zdaje mi się, że gubernator wstrzymuje dostawy, zastanawia się bowiem, kto zwycięży. Być może już się skontaktował z Kotelasem albo Pauzaniaszem. – A zatem nie stać nas na wynajęcie najemników. Musimy sobie poradzić sami. Wspomniałeś o jakimś zwycięstwie, prawda? Stykasz się często z oficerami, więc powiedz mi, który z nich jest najlepszy. Mam dla niego zadanie.

Nikanor odchylił się na tapczanie i zapatrzył w sufit. – Antypater jest zdolny i solidny. Doskonale dowodzi swoimi oddziałami, jego żołnierze walczą dla niego jak lwy. Prawdopodobnie go szanują. A co do innych? Nie przypominam sobie nikogo szczególnego, Filipie. – Przyślij do mnie zatem Antypatra. Dziś wieczorem! – Z kim będziemy walczyć? Król roześmiał się i rozłożył ręce. – Och, wrogowie to jedyna rzecz, której nam nie brakuje. Pewnie z Pajonami. Masz nowiny od Parmeniona? – Wygrał bitwę dla satrapy Kapadocji. Jest w Suzie, gdzie gości go wielki król Persji. Posłaliśmy mu wiadomość. Obawiam się wszakże, Filipie, że nie przyjedzie. Cóż mogłoby go do tego skłonić? Jest teraz strasznie bogaty. Po co ma wracać do Grecji? Co takiego możemy mu zaoferować? Król wzruszył ramionami. Nie znał odpowiedzi na te pytania. I myśl ta straszliwie go przygnębiła. Słabe światło brzasku oświetlało stoki niskiego pasma wzgórz, górującego nad rzeką Aksios. Nikanor obudził Filipa delikatnym potrząśnięciem. Król jęknął, usiadł, odrzucił koc i przeciągnął się. Wokół niego większość z tysiąca jeźdźców ciągle jeszcze spała. Wstał i rozmasował zmarznięte potężne ramiona, potem podniósł wzrok i przypatrzył się wartownikom strzegącym wzgórz. – Jakieś poruszenie? – spytał Nikanora. – Nie, panie. Król podniósł nabijany spiżem skórzany pancerz i nałożył go. Nikanor poprawił mu skrzydlate naramienniki i mocno je związał. Czarnobrody wojownik wyszedł z mroku i skłonił się przed królem. – Nieprzyjaciel obozuje w kotlinie około mili stąd, dokładnie na północ. Zdaje mi się, że dysponuje siłą prawie dwa razy większą od naszej. Ubiegłej nocy przybyły posiłki. Filip miał ochotę przekląć. Zamiast tego uśmiechnął się. – Dobrze się sprawiłeś, Antypatrze. I nie przejmuj się liczbami. Pamiętaj tylko, że jesteście Macedończykami i że jest z wami król. – Tak, panie. – Mężczyzna odwrócił wzrok. Filip znał jego myśli. Zaledwie parę tygodni wcześniej poprzedni król prawdopodobnie wygłosił równie buńczuczną zapowiedź, a później bitwa zakończyła się klęską i masakrą. – Nie jestem Perdikkasem – szepnął Filip. Antypater popatrzył przestraszony, lecz młody król klepnął go w ramię i zachichotał. – Nie mogą nam się przydarzyć dwie katastrofy w tak

krótkim czasie, nieprawdaż? Antypater uśmiechnął się nerwowo, niepewny, jak potraktować tak osobliwe zachowanie władcy. – Chcesz, panie, przemówić do żołnierzy? – Nie. Powiedz im, że usłyszą zwycięską mowę po walce, a później wszyscy się upijemy. – Mowa przed bitwą podniosłaby ludzi na duchu – doradził Nikanor. Filip zwrócił się do niego. – Perdikkas był niezłym mówcą. Nie mam racji, Antypatrze? – Wojownik pokiwał głową. – I czyż na noc przed bitwą nie napełniał serc naszych ludzi bojowym ogniem? – Rzeczywiście, tak było, panie. – Powtórz zatem żołnierzom moje słowa. Dokładnie. Teraz chodźmy. Chcę stanąć nad obozem wroga o świcie. Ty, Antypatrze, weźmiesz połowę ludzi. Ja będę dowodził resztą. Uderzymy równocześnie ze wschodu i z zachodu. Nie bierzemy jeńców. Liczy się zaskoczenie i impet. Zróbmy z nich miazgę. Powodzenia. W godzinę później Filip z pięcioma setkami ludzi wspinał się po stromym stoku. Prowadzili konie, aż dotarli do pasma wznoszącego się nad obozowiskiem wroga. Pod nimi stały dziesiątki namiotów, zaś setki mężczyzn otulonych kocami siedziało wokół dogasających ognisk. Nigdzie nie było widać wartowników, co – paradoksalnie – jedynie zwiększyło wściekłość Filipa. Wyciągnął miecz i wskazał na prawo. Macedończycy dosiedli koni i wyruszyli, by utworzyć długą linię po drugiej stronie pasma. Zajęli pozycję i w całkowitej ciszy oczekiwali na nieprzyjaciół. Słońce nadal skrywało się za odległymi górami Kerkine, lecz niebo już jaśniało. Król przysłonił oczy, a wtedy dostrzegł Antypatra i jego pięciuset wojowników. Nadchodzili od wschodu. Spod grzmiących kopyt wznosiły się kłęby kurzu. Pajońscy wojownicy zrzucili koce i chwycili za miecze, lance lub łuki. Jednak Antypater i jego ludzie byli szybsi. Początkowo Pajonowie stawiali chaotyczny opór, jednak gdy załamała się ich środkowa formacja obronna pierzchnęli na wzgórza, gdzie oczekiwał już na nich Filip. Król uniósł miecz w górę. – Niech was usłyszą! – zawołał i Macedończycy podnieśli ogłuszający okrzyk wojenny. Ściana dźwięku przetoczyła się po dolinie. Filip kopnięciem zachęcił do biegu czarnego wałacha i pogalopował w dół łagodnej pochyłości. Pajonowie znaleźli się między młotem a kowadłem, ponieważ uciekli przed Antypatrem prosto na młodego króla i jego jeźdźców. Wśród pajońskich wojowników wybuchła panika i większość z nich rozbiegła się we wszystkie strony w poszukiwaniu kryjówki. Macedończycy pędzili za nimi, tnąc i zabijając. Filip ściągnął lejce i zobaczył przed sobą grupę sześćdziesięciu czy siedemdziesięciu Pajonów, którzy usiłowali uformować czworobok chroniony wiklinowymi tarczami. Młodego króla zalała żądza krwi. Bez zastanowienia pogalopował prosto na nich, rąbiąc mieczem niczym szaleniec. Jedna z pajońskich włóczni

ześlizgnęła mu się po pancerzu i niemal w tym samym momencie poczuł płytkie cięcie miecza na udzie, które obficie spłynęło krwią. Nikanor, widząc, że królowi grozi niebezpieczeństwo, błyskawicznie poprowadził na pomoc swemu władcy dwudziestu jeźdźców i czworobok pękł. Później zaczęła się masakra. Pajonowie odrzucili tarcze i miecze i rzucili się do ucieczki, lecz nie byli w stanie umknąć przed macedońskimi jeźdźcami ogarniętymi szałem zemsty i mordu. O zmroku Filip z zabandażowanym udem siedział w namiocie wrogiego przywódcy. Prawie tysiąc stu Pajonów leżało martwych lub dogorywało na polu bitwy, podczas gdy Macedończycy stracili jedynie sześćdziesięciu dwóch ludzi, łącznie z jednym, którego koń potknął się i upadł, przygniatając swego jeźdźca. Obóz wypełniały łupy, wyroby ze złota i cyny, srebrne monety, posążki z cennych metali. Ponad pięćdziesiąt macedońskich kobiet, które Pajonowie trzymali tu jako niewolnice, tak bardzo się cieszyło z uwolnienia, że z zapałem i dobrowolnie obdarzały swych wyzwolicieli rozkoszami, które Pajonowie mogli otrzymać jedynie siłą. Filip rozkazał załadować skarby na wozy i zabrać do Pelli, potem zaś spełnił obietnicę i zgromadził dokoła siebie swych żołnierzy w wielkim kręgu. – Dzisiaj – rozpoczął donośnym, głębokim głosem, który bez trudu docierał do każdego ucha – cieszycie się z triumfu. Zginęły setki naszych wrogów, ich pobratymcy zaś po tej nauczce z pewnością zaprzestaną grabieży północnych rubieży Macedonii. Wiedzcie, że dziś zaczyna się nowa epoka. Nie zrozumcie mnie źle, wcale nie umniejszam naszego sukcesu, choć go też nie przeceniam, wróg bowiem był dość marny. Zwycięstwo było wszakże historyczne, ponieważ jest pierwszym z wielu. Jedno wam mogę obiecać. Nadejdzie dzień, w którym bitewny okrzyk Macedończyków wstrząśnie fundamentami świata! Przebędzie oceany, przetoczy się ponad górami. Nie znajdzie się na świecie człowiek, który nie będzie znał jego brzmienia i drżał przed jego siłą. Uroczyście wam to przyrzekam, macedońscy wojownicy. Taka jest obietnica Filipa. – Zamilkł i spojrzał po szeregach żołnierzy. Nie podnieśli wiwatów. Panowała cisza. Wprawił go na chwilę w zakłopotanie ten brak jakiejkolwiek reakcji. Nagle ponownie obrzucił spojrzeniem swoich ludzi i dostrzegł, że wielu z nich nie nosi napierśników, a tylko nieliczni mają na głowach hełmy. – Każdy z was dostanie kompletne uzbrojenie – zagrzmiał. – Wspaniałe, lśniące zbroje, ostre miecze, nagolenniki, hełmy i lance. Dam wam złoto i bogactwa, przyznam wam ziemię, by dorastali na niej wasi synowie. A dziś wieczorem dam wam wina. Teraz... pijmy! Rozległ się uprzejmy aplauz kierowany przez Nikanora. Gdy pojawiły się trunki, ludzie zaczęli wstawać i rozchodzić się. Siadali w grupkach wokół niewielkich ognisk. Filip odszukał Antypatra. – Czy wygłosiłem aż tak złą mowę? – spytał wojownika. – Ależ skąd, panie. Jednak większość naszych wojowników pochodzi z Pelagonii i dolin w okolicach gór Pindos. Ich rodzinne ziemie zajęli Ilirowie. Może już nigdy nie zobaczą swoich żon i dzieci. Gdybyś im wspomniał o wyprawie przeciw Bardylisowi...

– Ale nie wspomnę... Nie będę ich okłamywał, Antypatrze. Nigdy. Jutro weźmiesz pięciuset ludzi i wyruszysz z nimi na północ. Wytnij do nogi wszystkich Pajonów, jakich napotkasz. Żadnej litości. Wypędź ich raz na zawsze z Macedonii. – Stracimy sporo ludzi. Zdezerterują – zauważył cicho Antypater. – Będą pragnęli wrócić do domu. Rano Filip znowu wstał jako jeden z pierwszych. Rozkazał Nikanorowi ponownie zebrać ludzi. – Ostatniej nocy złożyłem wam pewną obietnicę – zagaił. – Dzisiaj mam wam do powiedzenia coś innego. Wielu z was pojedzie z Antypatrem na wyprawę. Macie wypędzić Pajonów z naszych ziem. Niektórzy pewnie zechcą wrócić do swoich domów, odszukać żony i dzieci. Rozumiem to. Proszę was tylko o jedno: wybierzcie spomiędzy siebie oddział dwudziestu ludzi, którzy pojadą na ziemie okupowane. Niech zbiorą nowiny o utraconych rodzinach. Ci mężczyźni otrzymają w trakcie nieobecności pełną zapłatę dwudziestu pięciu drachm miesięcznie. Ich zarobki poczekają w Pelli do ich powrotu. Reszta z was trafi do domów w przeciągu trzech miesięcy. Przyrzekam wam to. Przyjdzie wszakże czas, gdy was zawezwę, i jeśli jesteście ludźmi honorowymi, stawicie się na wezwanie. Czy moja propozycja jest uczciwa? – Filip wskazał na krzepkiego ciemnobrodego wojownika w pierwszym rzędzie. – Ty! Czy to uczciwa propozycja? – Tak, jeśli jest prawdziwa – odparł mężczyzna. – Póki co, musi wam wystarczyć moje słowo, lecz czas potwierdzi je z nawiązką. Wiedzcie jednak, że jesteście pierwszymi żołnierzami Filipa i nigdy was nie zawiodę. – Przesunął wzrokiem po grupie, zatrzymując się na niektórych twarzach. – W najbliższych dniach usłyszycie decyzje, których nie zrozumiecie, ale wierzcie mi, że żyję tylko dla Macedonii i zrobię wszystko, by ją ocalić. Proszę was o zaufanie. Obrócił się na pięcie i oddalił w kierunku wierzchowca. Krzepki wojownik wstał i zainicjował okrzyk. – Król! Król! – wołał. – Król! Król! – włączyli się inni, wstając. Filip skłonił się i poczekał, aż ryk ucichnie, po czym wrzasnął: – Macedonia! Macedonia! Wojownicy radośnie podjęli jego okrzyk. Nikanor podszedł do młodego władcy. – To dla ciebie, panie, chwila szczególna – oświadczył. – Masz powody do dumy, zdobyłeś bowiem ich serca. Filip nie odpowiedział. Myślami był już przy pretendencie Argajosie i ateńskiej armii. W następnych dniach pracował bez wytchnienia. Osobiście doglądał zaciągu ludzi

z południa, wynajął oddział dwustu kreteńskich łuczników za niebotyczną miesięczną sumę czterdziestu drachm na osobę, kontynuował dyskusje z Ajschinesem i czekał ze źle ukrywanym napięciem na nowiny z Tracji i Ilirii. W skarbcu stale ubywało pieniędzy, zapasy złota z położonej na wschodzie Kruzji nieuchronnie się wyczerpywały. Fundusze wystarczyłyby zaledwie na miesiąc kampanii. Wtedy nadeszły wieści, że buntownik Argajos wylądował w porcie Metone, odległym o dwa dni marszu od Ajgaj. Towarzyszyło mu trzy tysiące ateńskich hoplitów, ośmiuset najemników i ponad stu macedońskich renegatów. Filip zawezwał do siebie Antypatra. – Jaką siłę możemy zgromadzić przeciwko nim? – spytał oficera. – Ciągle mamy pięciuset ludzi na północy. Dowodzi nimi Meleager. Nieustannie dręczą Pajonów. Na wschodzie kolejny tysiąc czeka wraz z Nikanorem na ewentualny atak ze strony Traków. Moglibyśmy ich ściągnąć, lecz wtedy droga do Macedonii stanie dla wszystkich otworem. – Ilu mamy ludzi na miejscu? – Nie więcej niż siedmiuset, ale połowa z nich walczyła z tobą w pierwszej bitwie. Pójdą za tobą w ogień Hadesu. – To nie wystarczy, Antypatrze, nie przeciw ateńskim hoplitom. Sprowadź Ajschinesa. Bądź uprzejmy, lecz każ mu szybko przybyć. Filip wykąpał się i założył pełną zbroję: napierśnik, nagolenniki i nabijaną spiżem skórzaną spódniczkę. Do boku przypiął miecz i czekał w sali tronowej. Ajschines przybył w ciągu godziny. Przeraził się na widok króla w pełnym rynsztunku wojennym. – Nie oczekiwałem z twojej strony zdrady – odezwał się Filip głosem cichym i przepełnionym smutkiem. – Zaufałem zarówno tobie, jak i Atenom. A teraz w jednym z moich portów wylądowała wasza armia. Moi posłańcy są gotowi ruszać do Teb. Co zaś do ciebie, Ajschinesie – dodał z żalem – radzę się przygotować do rychłego opuszczenia Pelli. – Ktoś popełnił błąd, panie. Proszę... zaufaj mi – odparł Ajschines. Twarz poczerwieniała mu jeszcze bardziej. – Pchnąłem gońców z wiadomościami do naszych przywódców i jestem pewny, że wojska, które stanęły w Metone, nie ruszą na Macedonię. Kiedy się wyprawiali, panowało zamieszanie. Ale nie zaatakują przecież sojusznika, a jesteś nim, panie. Jesteś naszym sprzymierzeńcem. Filip patrzył długo i twardo na mężczyznę, zanim mu odpowiedział: – Jesteś tego pewny, Ajschinesie, czy masz tylko nadzieję, że tak właśnie wygląda sytuacja? – Otrzymałem dzisiaj przesyłkę z rozkazami dla Mantjasa dowodzącego hoplitami. Nasi żołnierze wrócą do domu, obiecuję ci to solennie. Król skinął głową.

– W takim razie, koniecznie jeszcze dziś wyślij owo pismo, panie, i to jak najprędzej. W przeciwnym razie pojutrze wyprawię się na zdrajcę. Antypater zebrał siedmiuset konnych. Filip – mimo tego, co powiedział Ajschinesowi – popędził ich jeszcze tej nocy na południe. O świcie ludzie zajęli pozycję na wzniesieniach między Metone i Ajgaj. Nie byli widoczni z drogi. Dwie godziny po świcie w oddali pojawił się nieprzyjaciel. Filip przysłonił oczy i badawczo przyjrzał się nadjeżdżającej kolumnie. Na czele wojska jechała ponad stukonna kawaleria, za nią maszerowało około tysiąca hoplitów. Piechurzy wyraźnie stanowili zbieraninę: niektórzy nosili hełmy z pióropuszami, inni zaś trackie skórzane czapki. Godła namalowane na ich tarczach były różnorakie – od olintyjskiego Pegaza, przez tebariską maczugę Heraklesa aż po skrzyżowane włócznie Metonu. Nikt jednak nie nosił skrzydlatego hełmu Ateny. Filip triumfował. Tak jak obiecał ambasador, Ateńczycy nie maszerowali wraz z Argajosem. Leżąc na brzuchu, młody król strzelał oczyma na lewo i prawo od kolumny wroga. Agresorzy nie wysłali zwiadowców i przemieszczali się rozciągniętą linią długą na prawie ćwierć mili. Filip wycofał się z wierzchołka i wezwał do siebie Antypatra. – Wyślij kreteńskich łuczników do tamtych odkrytych skał. Niech zaczną strzelać natychmiast, gdy wróg znajdzie się w zasięgu strzał. Weź czterystu ludzi, ustaw się za linią wzgórz i uderz na przeciwnika od północy. Dam ci trochę czasu, potem nadejdę z południa. Antypater uśmiechnął się. – Tym razem nie postępuj zbyt pochopnie, mój panie. Poczekaj ze swoimi ludźmi i unikaj samotnej szarży na szeregi wroga. Pierwszy grad kreteńskich strzał zdziesiątkował jadących na czele konnych. Ich wierzchowce stawały dęba ze strachu pod śmiercionośnym deszczem. Zapach krwi w nozdrzach przeraził konie jeszcze bardziej i niewielu jeźdźców potrafiło nad nimi zapanować. Wtedy z północy przygalopowało czterystu ludzi Antypatra. Ich bitewne okrzyki odbijały się echem od skał. Macedończycy wpadli jak huragan w skotłowaną konnicę wroga. Staranowali ją, zostawiając za sobą tylko trupy, po czym z równym impetem zaatakowali falującą piechotę. Równocześnie wojownicy Filipa uderzyli od południa. Z najemnej falangi pozostało nieco mniej niż połowa ludzi, zanim zdołała sformować defensywny czworobok i ustawiła rząd tarczy dla powstrzymania drugiego ataku. Antypater zawrócił wojowników i ponownie zaszarżował na jazdę. Konie rozbiegły się, unosząc galopem swych jeźdźców z pola bitwy. Filip także wycofał swoich konnych, natomiast kreteńscy łucznicy nie przestawali obsypywać gradem strzał najemników skrytych za murem tarcz. W samym środku tego kręgu, iluzorycznie bezpieczny, stał Argajos. Hełm spadł mu z głowy

i złote włosy lśniły pięknie w słonecznym świetle. – Hej, Filipie! – krzyknął. – Czy stawisz mi czoło? A może nie masz odwagi walczyć? Był to ostatni desperacki gest człowieka już pokonanego, młody król wszakże wiedział, że spoczywają na nim oczy jego ludzi. – Wyjdź! – zawołał. – A wtedy się policzymy. Argajos wyszedł zza muru tarcz i ruszył wielkimi krokami ku kuzynowi. Filip zeskoczył z konia, wyjął z pochwy miecz i czekał. Argajos był przystojnym mężczyzną, wysokim i szczupłym, jego oczy miały odcień błękitu wiosennego nieba. Przypominał nieco Nikanora i król nie mógł sobie odmówić spojrzenia na przyjaciela, by ich porównać. W tym momencie Argajos zaatakował od dołu. Tarcza Filipa tylko w połowie zablokowała uderzenie. Miecz buntownika zgrzytnął po pancerzu króla i lekko drasnął mu policzek. Filip błyskawicznie odpowiedział cięciem w dolne partie ciała przeciwnika, ale tylko rozpłatał mu nabijaną spiżem skórzaną spódniczkę. Argajos rzucił się do przodu, tarcze zabrzęczały. Król – chociaż niższy – był silniej zbudowany i potężniejszy, dzięki czemu nie upadł, a w następnej chwili dźgnął mieczem, celując nisko i przeszył na wylot lewą nogę Argajosa ponad kolanem. Renegat krzyknął z bólu, kiedy Filip przekręcił ostrze, przecinając mięśnie i ścięgna. Argajos spróbował odskoczyć, ale ranna noga odmówiła mu posłuszeństwa i upadł. Król odrzucił tarczę i ruszył ku pokonanemu. Argajos machnął mieczem, lecz Filip zrobił unik przed błyszczącym ostrzem, po czym skoczył naprzód i przydepnął przeciwnikowi ramię do ziemi. – Proszę cię o królewskie miłosierdzie – krzyknął Argajos. – Nie ma litości dla zdrajców – syknął Filip i wbił ostrze w szyję Argajosa, przecinając tchawicę i kręgi szyjne. O zmroku ponad sześciuset wrogów leżało martwych, a ponad setka najemników trafiła do niewoli. Po krótkim sądzie pod przewodnictwem Filipa skazano na śmierć czterdziestu macedońskich zdrajców. Żołnierze sami wykonali wyrok. Z pozostałych – sześćdziesięciu dwóch najemników uwolniono i pozwolono wrócić do Metonu, a trzydziestu ośmiu ateńskich ochotników król zaprosił, by zjedli z nim kolację w namiocie, gdzie wyjaśnił im ponownie swoją przyjazną politykę wobec ich miasta. O świcie nadal nie spał, słuchając raportu Antypatra na temat macedońskich strat. – Czterdziestu ludzi zabitych, trzech okaleczonych, siedmiu z niegroźnymi ranami – mówił wojownik. – Dowiedz się imion zabitych i miejsc zamieszkania ich rodzin, potem wyślij im po sto drachm. Kalecy dostaną dwa razy tyle oraz rentę w wysokości dziesięciu drachm miesięcznie. Antypater był zaskoczony. – Żołnierzy podniesie na duchu taka nowina – bąknął w końcu.

– Tak, lecz nie dlatego im płacę. Ci ludzie umierają za Macedonię i kraj nie może o nich zapomnieć. Antypater pokiwał głową. – Ja tego również nie zapomnę, panie. Ani żaden z wojowników, którzy dla ciebie walczą. Po wyjściu oficera Filip położył się na pryczy i przykrył kocem. Pajonowie zostali pobici i zginął jeden z samozwańczych pretendentów do tronu. Ciągle jednak pozostawali do pokonania najpoważniejsi wrogowie. „Gdzie jesteś, Parmenionie?”, zastanawiał się młody król.

Granica tracka, jesień 359 roku p.n.e. Parmenion ściągnął lejce i osadził wierzchowca w miejscu, kiedy zobaczył siedzącego na przydrożnej skale mężczyznę. – Dobrego dnia – zagaił obcego. Rozejrzał się z uwagą po otaczających głazach, szukając ludzi, którzy mogliby się tam ukrywać. – Jestem sam – odparł nieznajomy miłym, a nawet przyjaznym głosem. Spartanin wszakże nadal studiował okolicę. Kiedy nikogo innego nie dostrzegł, popatrzył na daleką rzekę Mestę, a później ku odległym błękitnym szczytom gór Kerkine i granicom Macedonii. Wreszcie wrócił spojrzeniem do człowieka na skałach i zsiadł z konia. Nieznajomy nie był wysoki, lecz mocno zbudowany, włosy miał siwe, brodę w stylu perskim, a oczy w kolorze burzowych chmur. Nosił długi bladobłękitny chiton i skórzane sandały, które wykazywały niewielkie oznaki zniszczenia. Nie miał żadnej broni, nawet małego sztyletu. – Widok jest całkiem ładny – odezwał się Parmenion – lecz ziemia niegościnna. Którędy tu przybyłeś? – Podróżuję różnymi ścieżkami – odparł wymijająco mężczyzna. – Staniesz w Pelli za siedem dni. Ja mógłbym się tam znaleźć jeszcze dziś po południu. – Jesteś nagusem? – Nie w perskim rozumieniu tego słowa, chociaż niektórzy czarodzieje wstąpią pewnego dnia na ścieżki, którymi podążam – odparł mężczyzna spokojnie. – Zrób sobie krótki popas i zjedz ze mną. – Zostawmy go swojemu losowi i jedźmy dalej – naciskał Motak. – Nie podoba mi się to miejsce. Jest zbyt otwarte. To prawdopodobnie wabik jakiejś bandy rabusiów. – Imałem się wielu zajęć, Tebańczyku, ale nigdy nie byłem rabusiem. Czekałem na ciebie, Parmenionie. Uważałem za mądry pomysł... że posiedzimy sobie i pogawędzimy o przeszłości, przyszłości i echach Wielkiej pieśni. – Mówisz jak Grek – zauważył Spartanin. Odszedł na lewo, nie przestając penetrować wzrokiem okolicznych skał. – Niedokładnie... Niecałkiem jestem Grekiem – odparł tajemniczo nieznajomy. – To wszakże nieistotne. Dokonałeś wspaniałych czynów w Persji. Szczerze ci gratuluję. Twój atak na Spetzabaresa był genialnie zaplanowany. Choć miał nad tobą sporą przewagę liczebną, zmusiłeś go do poddania się i straciłeś tylko stu jedenastu mężczyzn. Wybitne posunięcie. – Stawiasz mnie w niekorzystnym położeniu, panie, ja bowiem nic nie wiem o tobie. – Jestem człowiekiem uczonym, Parmenionie. Swoje życie poświęciłem studiom i pogoni za wiedzą. Moim pragnieniem jest zrozumieć wszelkie stworzenia. Na szczęście, nie jestem jeszcze blisko ostatecznego poznania.

– Na szczęście? – Oczywiście, że tak. Żaden człowiek nie powinien nigdy całkowicie spełnić swoich marzeń. Po co miałby wtedy dalej żyć? – Popatrz! – krzyknął Motak, wskazując na chmurę kurzu wznoszącą się w oddali na górskim stoku. – Jeźdźcy! – Przybywają, aby cię zabrać do Kotelasa – wyjaśnił magus. – A może chcą cię zabić. Tracki król za wszelką cenę będzie się starał nie dopuścić, by wielki Parmenion pomagał Macedończykom. – Sporo wiesz – zauważył Spartanin spokojnie. – Przyjmuję zatem, że znasz również sposób wymknięcia się tym konnym. – Naturalnie – odparł mężczyzna i szybko wstał. – Chodźcie za mną. Parmenion obserwował nieznajomego. Gdy czarodziej podszedł do pionowego skalnego lica, zamigotało. Spartanin zamrugał, gdyż mężczyzna zniknął. – To demon lub półbóg – wyszeptał Motak. – Zaryzykujmy spotkanie z jeźdźcami. Przynajmniej są ludźmi. – Miecze potrafią pociąć człowieka szybciej niż zaklęcia – odparł Parmenion. – Zaryzykuję przeprawę z magusem. – Wziął lejce wierzchowca w prawą rękę i poprowadził zwierzę ku skalnej ścianie. Kiedy się do niej zbliżał, temperatura wokół niego spadała i skały wydawały się przezroczyste. Parmenion odważnie szedł dalej i bez trudu przeniknął przez ścianę. Poczuł się dziwnie nieważki, co wprawiło jego umysł w stan chwilowej dezorientacji. Motak wynurzył się ze ściany tuż za nim. Wlókł się obok przyjaciela i intensywnie pocił. – Co teraz? – spytał Tebańczyk szeptem. Znajdowali się w ogromnej podziemnej pieczarze. Olbrzymie stalaktyty zwisały z wysokiej powały. Wokół siebie mężczyźni słyszeli głośne, regularne kapanie wody, a na podłożu jaskini dostrzegali mnóstwo lśniących, ciemnych sadzawek. Nieznajomy pojawił się nagle około pięćdziesięciu kroków przez nimi. – Tędy – zawołał. – Jesteśmy w pół drogi do celu. – Raczej w pół drogi do Hadesu – wymamrotał Motak, wyciągając miecz z pochwy. Ostrożnie prowadzili konie przez dno pieczary, aż doszli do szerokiego, naturalnego otworu, który wychodził na bujną zieloną łąkę, gdzie stał mały domek. Dach miał z czerwonej dachówki, ściany zaś równe i białe. Parmenion wyszedł na światło słoneczne i zatrzymał się. Okolica była pagórkowata i zielona, lecz nigdzie w polu widzenia nie zauważył gór. Również po wielkiej rzece Meście nie było ani śladu. Mężczyźni dosiedli koni i podjechali do domu. Nieznajomy zastawił szeroki stół zimnym mięsiwem, serami i owocami. Nalał swoim gościom po pucharze wina i usiadł w cieniu

kwitnącego drzewa. – Nie jest zatrute – uspokoił swoich gości, widząc, że podejrzliwie przypatrują się jedzeniu. – Ty nie jesz? – spytał Parmenion. – Nie jestem głodny. Ale zastanówcie się: czyż człowiek, który potrafi sprawić, by zniknęły góry, musi truć swoich gości? – Przekonałeś mnie – przyznał Parmenion i sięgnął po jabłko. Motak chwycił jego dłoń. – Zjem pierwszy – oświadczył, po czym wziął owoc i wgryzł się weń. – Cóż za oddanie – zauważył nieznajomy. Motak po kolei spróbował wszystkich mięsiw i serów. W końcu czknął z przyjemnością. – To najsmaczniejsze potrawy, jakie kiedykolwiek kosztowałem. Parmenion jadł z umiarem, potem podniósł się, podszedł do czarodzieja i usiadł obok niego. – Dlaczego na mnie czekałeś? – Jesteś jednym z ech Wielkiej Pieśni, Parmenionie. Było ich wiele przed tobą, i wiele będzie po tobie. Jestem tutaj, by ci ofiarować swoją pomoc. Najpierw jednak chciałbym cię zapytać, jak to możliwe, że traktujesz moją magię z taką obojętnością? Czy ktoś kiedykolwiek poruszył dla ciebie góry? – Widziałem magusów, którzy przemieniali kije w węże i kazali ludziom unosić się w powietrzu. Pewien magik w Suzie umie sprawić, że ludzie uważają się za ptaki. Trzepoczą wtedy ramionami i próbują latać. Może góry są nadal w tym samym miejscu, tylko z powodu jakiegoś twojego zaklęcia ich nie widzę. Nie dbam zresztą o to. No więc... O jakiej Wielkiej Pieśni mówisz? Między Światłem a Ciemnością nieprzerwanie toczy się wojna. Wojna wiekuista. Jesteś jej częścią. Homer śpiewał o niej, przenosząc bitwy do Troi. Inne narody śpiewają o niej na swoje sposoby, umieszczając ją w różnych czasach. Gilgamesz i Enkidu, Paristur i Sarondel. Wszyscy oni są echami. Wkrótce staniemy się świadkami narodzin kolejnej legendy i Śmierć Narodów znajdzie się w samym centrum wydarzeń. – Nie wiem nic o tych sprawach i kompletnie nie rozumiem twoich słów, mówisz zagadkami, panie. Pragnę podziękować ci za poczęstunek i gościnność, lecz pozwól mi na jedno szczere pytanie: „Kim jesteś?” Mężczyzna zachichotał i oparł się o pień kwitnącego drzewa. – Bez ogródek, co? Jak zawsze szczery. I jak zawsze dowódca. No cóż, nic nie szkodzi, mój spartański przyjacielu. Nieźle ci twój charakter służył przez te wszystkie lata, nieprawdaż? Kim jestem? Jak już mówiłem, uczonym. Nigdy nie byłem wojownikiem, chociaż wielu ich znałem. Przypominasz mi bardzo Leonidasa, króla, który doskonale władał mieczem. Był też człowiekiem wielkiego męstwa i miał dar czynienia ludzi wielkimi. – Mieczowy król umarł ponad stulecie temu – zauważył strategos. – Chcesz powiedzieć, że

go znałeś? – Wcale nie twierdzę, że go znałem, Parmenionie. Powiedziałem jedynie, że mi go przypominasz. Czuł wstyd, umierając w termopilskim wąwozie. Dzięki niemu Sparta mogła się przecież stać naprawdę wspaniałym państwem. A jednak, Leonidas był także potężnym echem Wielkiej Pieśni. Tak, tak, trzystu mężczyzn przeciw dwustutysięcznej armii. Zdumiewająco odważny król. – Kiedy mieszkałem w Tebach – wtrącił Parmenion – pewien mężczyzna próbował mnie nauczyć łapać ryby gołymi rękoma. Rozmowa z tobą przywiodła mi na myśl tamte dni. Słyszę twoje słowa, lecz przelatują one przeze mnie, ponieważ ich nie rozumiem. W jaki sposób możesz mi pomóc? – W tej chwili mnie nie potrzebujesz, Spartaninie – odparł czarodziej. Uśmiech zamarł mu na wargach. Wyciągnął rękę i chwycił Parmeniona za ramię. – Przyjdzie wszakże na to pora. Otrzymasz pewne zadanie i przyjdzie ci wówczas do głowy moje imię. Wtedy będziesz mnie musiał odszukać. Znajdziesz mnie tam, gdzie się po raz pierwszy spotkaliśmy. Nie zapomnij tego miejsca, Spartaninie... Wiele od tego zależy. Parmenion wstał. – Zapamiętam i jeszcze raz dziękuję ci za gościnę. Jeśli wrócimy drogą, którą przyszliśmy, zobaczymy ponownie rzekę i góry? – Nie. Tym razem wynurzycie się na wzgórzach ponad Pellą. Siwowłosy czarodziej wstał i wyciągnął dłoń. Strategos ujął ją bez lęku. Poczuł siłę uścisku. – Nie jesteś taki stary, na jakiego wyglądasz – zauważył z uśmiechem. – W pewnym sensie masz rację – odparł mężczyzna. – Odszukaj mnie, gdy będziesz w potrzebie. A tak przy okazji, podczas naszej rozmowy umarł tracki król. Otruł go jeden z przyjaciół Filipa Macedońskiego. Taki jest los chciwych władców, prawda? – Czasami – zgodził się Parmenion, wskakując na grzbiet wierzchowca. – Masz jakieś imię, uczony? – Mam ich wiele. Ty możesz mnie nazywać Arystotelesem. – Słyszałem o tobie, chociaż nie wiedziałem, że jesteś też magusem. Określają cię mianem filozofa. – Jestem, kim jestem. Ruszaj w drogę, Parmenionie... Pieśń czeka. Rów miał ponad dwieście stóp długości. Pięćdziesięciu ludzi przekopywało się z kilofami i łopatami przez warstwy gliny i skał. Podczas pracy słońce prażyło ich gołe plecy. Inni żołnierze starali się uprzątnąć gruzy, które tamci wrzucali na tyły rowu. Filip wbił kilof w ziemię. Gdy żelazo znów zgrzytnęło o skałę, poczuł w ramionach

zmęczenie. Odłożył narzędzie, opadł na kolana i zatopił ręce w glinie. Otoczył palcami kamień i zaczął go wyciągać. Okazał się większy, niż król sądził, i przyciężki jak dla niego, mężczyzny niezbyt okazałej postury. Już miał zawołać po pomoc, gdy nagle spostrzegł, że wielu ludzi przypatruje mu się ze znaczącymi uśmieszkami. Skłonił się wszystkim w żartobliwym geście, mocniej chwycił kamień i dźwignął go do piersi. Podniósł się potężnym skokiem i przetoczył przeszkodę na nasyp. Potem wrócił do rowu, po drodze jednak zatrzymał się, by porozmawiać z robotnikami i oszacować dokonane przez nich postępy. Na każdym końcu rów skręcał pod odpowiednim kątem, robotnicy pracowali wzdłuż ułożonych na ziemi lin. Filip popatrzył na wykop i wyobraził sobie nowe baraki. Będą dwupiętrowe, z długą jadalnią i siedmioma sypialniami dającymi razem mieszkanie ponad pięciuset wojownikom. Architekt był Persem, który szkolił się w Atenach. Król zażądał ukończenia budynków do następnej wiosny. Wszyscy robotnicy byli żołnierzami z Pelagonii i Linkos, ziem aktualnie okupowanych przez Bardylisa i jego Uirów. Mężczyźni pracowali w dość wesołych nastrojach, szczególnie kiedy król mozolił się obok nich. Filip wiedział jednak, że pamiętają o jego obietnicy – przyrzekł im powrót do domów w przeciągu trzech miesięcy od zwycięstwa nad Pajonami. Minęło już pięć tygodni, a ciągle jeszcze nie doszło do podpisania traktatu z Bardylisem. Mimo to Filip patrzył na sytuację z optymizmem i uważał ją za obiecującą, bowiem Ilirowie zatrzymali się i nie pomaszerowali w głąb macedońskiego terytorium, Bardylis zaś rozważał, czy zgodzić się na ślub córki z młodym królem. Na razie zaproponował, by w geście dobrej woli (który mógłby stanowić zalążek „trwałego braterstwa”) macedoński władca oddał Ilirii wszystkie ziemie między górami Bora i pasmem Pindos: w sumie sześć okręgów, łącznie z Pelagonią – bogatą w drewno, dobre ziemie uprawne i obfite pastwiska. – Najwyraźniej brzydkie panny młode nie są wcale tanie – mruknął Filip do Nikanora. Chwilowo król rozładowywał psychiczne napięcie ciężką pracą fizyczną. Rów zostanie ukończony do jutra, potem staną fundamenty i Filip będzie mógł z przyjemnością obserwować budowę koszar. Żadna tam prymitywna konstrukcja z drewna i glinianych cegieł! Fronton będzie z rzeźbionego kamienia, dach wyłoży się gliną, pokoje mają być przewiewne i pełne światła. – Mówisz chyba o pałacu, panie – zrzędził architekt. – Chcę także trzy studnie i fontannę na centralnym dziedzińcu. Poza tym dodatkowa kwatera dla dowódcy, z andronitisem dla dwudziestu... Nie, trzydziestu mężczyzn. – Jak sobie życzysz, panie... Gmach nie będzie wszakże tani. – Gdybym chciał taniego, zatrudniłbym Spartanina – odparł Filip i poklepał mężczyznę po wątłym ramieniu. Król podszedł do sterty kamieni i usiadł. Robotnik przyniósł mu puchar wody z zimnego

kamiennego dzbana. Smakowała jak nektar. Podziękował mężczyźnie. Rozpoznał go. Ów krzepki, brodaty wojownik dyrygował wiwatami po pierwszej bitwie. – Jak masz na imię, przyjacielu? – Teoparlis, panie. Większość mówi do mnie Teo. – Wyrośnie tu całkiem zgrabny kompleks budynków. Odpowiedni dla królewskich wojsk. – Z pewnością tak się stanie, panie. Przykro mi jednak, że nie będę mógł cieszyć się przyjemnością zamieszkania w nim, lecz za dwa miesiące wracam do mojej żony w Pelagonii. Czyż nie tak nam mówiłeś? – Dokładnie tak – zgodził się Filip. – Lecz zanim kolejny rok upłynie, przyjadę do ciebie i zaoferuję ci kwaterę w tych pięknych koszarach. A także dom dla twojej żony w Pelli. Będę niecierpliwie oczekiwał twojej wizyty, panie – stwierdził Teo, po czym skłonił się i wrócił do pracy. Filip przypatrywał mu się przez chwilę, a później zwrócił spojrzenie na wschód. Z centrum miasta zbliżało się dwóch jeźdźców. Król wypił wodę do dna i badawczo zlustrował przybyszów. Pierwszy konny nosił spiżowy napierśnik i żelazny hełm, lecz Filipa bardziej zainteresował jego koń: kasztanowy wierzchowiec wysoki na szesnaście dłoni. Wszyscy macedońscy szlachcice od małego obeznani byli z końmi i młody król ogromnie kochał te zwierzęta. Wierzchowiec nieznajomego cechował się niezwykle kształtną głową i idealnie rozstawionymi oczyma; były to dobre wskazówki sugerujące wspaniały charakter. Zwierzę miało długą – choć nie przesadnie – szyję i grzywę przyciętą na kształt pióropusza hełmu. Filip ruszył pieszo ku jeźdźcom, stale przekrzywiając głowę, by dobrze przyjrzeć się grzbietowi wierzchowca i jego bokom. Łopatki konia były pochyłe i potężne, dzięki czemu zwierzę z pewnością potrafiło osiągać zawrotne prędkości w galopie i pokonywać nielichej wysokości przeszkody, zaś wygięcie grzbietu zapewniało jeźdźcowi stabilną jazdę w każdych warunkach. Młody król wiedział, że proste barki mogą być przyczyną nierównego kroku i powodują niewygody dla jadącego na zwierzęciu człowieka. – Ty tam! – rozległ się czyjś głos i Filip podniósł wzrok. Wskazywał na niego drugi jeździec: niewysoki, korpulentny mężczyzna dosiadający siwego wałacha z siodłowato wygiętym grzbietem. – Szukamy króla. Zaprowadź nas do niego. Przyjrzał się mężczyźnie. Był niemal całkowicie łysy, tylko nad uszami sterczały mu rude i srebrne kosmyki. Wyglądały jak laurowy wieniec. – A kto go szuka? – spytał. – To nie twoja sprawa, wieśniaku – odwarknął jeździec. – Spokojnie, Motaku – zmitygował go drugi mężczyzna. Przełożył nogę nad grzbietem konia i zeskoczył na ziemię. Był wysoki i szczupły, chociaż ramiona miał dobrze umięśnione, na nich zaś sporo wojennych blizn. Filip spojrzał mu w oczy. Były jasnoniebieskie, lecz na tle opalonej do odcienia garbowanej skóry twarzy wydawały się szare niczym burzowe chmury. Serce króla

podskoczyło, ponieważ rozpoznał w mężczyźnie Parmeniona, ale stłumił w sobie pragnienie podbiegnięcia i uściskania go. Zachował kamienne oblicze, nie pokazał po sobie emocji i ruszył przed siebie. – Jesteś najemnikiem? – spytał Spartanina. – Tak – odparł mężczyzna. – A ty jesteś budowniczym? Filip potwierdził. – Powiedziano mi, że staną tu koszary. Może pewnego dnia będziesz w nich kwaterował. – Coś głębokie te wykopy pod fundamenty – zauważył wojownik. Podszedł do rowu i obserwował robotników. – Od czasu do czasu mamy tu trzęsienia ziemi – wyjaśnił król – zatem fundamenty muszą być solidne. Uroda budynku nie ma znaczenia, gdyż bez dobrych fundamentów każdy się zawali. – To samo dotyczy armii – dodał cicho strategos. – Czyś walczył przeciw Pajonom? – Tak. To było wspaniałe zwycięstwo. – A król z wami walczył? – Jak lew. Jak dziesięć lwów – odparł Filip z szerokim uśmiechem. Mężczyzna pokiwał głową i milczał przez moment, potem odwrócił się do Filipa i również błysnął uśmiechem. – Cieszy mnie to. Nie chciałbym służyć tchórzowi. – Wydajesz się pewny, że władca cię zatrudni. Wojownik wzruszył ramionami. – Spodobał ci się mój koń, królu? – Tak, jest piękny... Jak mnie rozpoznałeś? – Bardzo się, panie, różnisz od chłopca, którego spotkałem w Tebach, i pewnie bym cię nie rozpoznał. Jesteś tu wszakże jedynym mężczyzną, który nie pracuje, a jest to, jak mniemam, królewski przywilej. Zgrzałem się i w gardle zaschło mi od kurzu. Byłoby przyjemnie znaleźć dobrze zacienione miejsce i przedyskutować powody, dla których mnie do siebie wezwałeś. – Dokładnie tak zrobimy – odrzekł Filip, uśmiechając się szeroko. – Najpierw jednak chcę ci powiedzieć, że jesteś dla mnie darem bogów, którzy wysłuchali mojej modlitwy. Nawet nie masz pojęcia, jak bardzo mi jesteś potrzebny. – Sądzę, że mam – odparł Parmenion. – Doskonale pamiętam młodego chłopca, który mi opowiadał o kraju otoczonym ze wszystkich stron wrogami: Ilirami, Pajonami, Trakami. Żołnierz nie zapomina takich rzeczy. – No cóż, teraz jest jeszcze gorzej. Nie posiadam prawie żadnej armii i poza własną inteligencją niewiele mogę przeciwstawić naszym wrogom. Na bogów, człowieku, jakże się cieszę, że cię widzę! – Może nie zostanę – ostrzegł go Spartanin. – Dlaczego? – spytał Filip i jego serca dotknął zimny strach.

– Jeszcze nie wiem, czy jesteś człowiekiem, któremu pragnę służyć. – Rzadka to w dzisiejszych czasach szczerość i dostrzegam w twych słowach mądrość. Póki co, zapraszam cię do pałacu. Wykąpiesz się, ogolisz i wypoczniesz po trudach podróży. Porozmawiamy, kiedy zechcesz. Parmenion skinął głową. – Faktycznie walczysz jak dziesięć lwów? – spytał. Jego twarz pozostała bez wyrazu. – Raczej jak dwadzieścia – odparł Filip – lecz jestem z natury skromny. Parmenion wyszedł z kąpieli i nie wycierając się, podszedł do okna. Lekki wietrzyk osuszał jego ciało i chłodził. Mężczyzna przeczesał palcami rzedniejące włosy, po czym odwrócił się do Motaka. – I co o nim myślisz? Służący potrząsnął głową. – Nie podobają mi się królowie, którzy noszą jedynie przepaskę biodrową i ryją w błocie. Zachowuje się jak wieśniak. – Chyba zbyt długo przebywałeś wśród Persów, mój przyjacielu. – Zostajemy? Spartanin nie odpowiedział. Podróż zajęła im sporo czasu. Przejechali Azję Mniejszą i Trację, przekraczali góry i rzeki. Mimo iż dzięki spotkaniu z Arystotelesem oszczędzili tydzień, Parmenion był zmęczony i doskwierał mu tępy ból starej rany od włóczni pod prawym ramieniem. Wytarł się ręcznikiem, potem położył na tapczanie, a Motak wmasował mu w plecy olejek. Macedonia. Była bardziej zielona, niż sobie wyobrażał. Bujniejsza. Doświadczył jednakże lekkiego rozczarowania, ponieważ miał nadzieję poczuć, że wraca do domu. Niestety, był to dla niego tylko kolejny kraj, dumny ze swoich wysokich gór i żyznych dolin. Strategos nałożył prostą tunikę i sandały, po czym wyszedł na dziedziniec, by podziwiać zachód słońca. Poczuł się stary i śmiertelnie znużony. Epaminondas nie żył; zginął pod Mantineą dokładnie tak, jak przepowiedziała Tamis. Parmenion zadrżał. Motak przyniósł mu dzban wina. Przez długi czas we dwóch siedzieli w przyjemnym milczeniu. Gdy słońce zaszło, służący zapalił latarnię, po czym zjedli skromny posiłek złożony z chleba i sera. – Polubiłeś go, prawda? – spytał w końcu Motak. – Tak. Przypomina mi Pelopidasa. – I prawdopodobnie zakończy życie w ten sam sposób – odparł zrzędliwie Tebańczyk. – Na niebiosa, ależ z ciebie maruda – zauważył oschle Parmenion. – Co się z tobą dzieje? – Ze mną? Nic takiego. Chcę jednak wiedzieć, po co opuściliśmy Suzę i przyjechaliśmy tutaj.

Wiedliśmy tam życie książąt, Parmenionie. Byliśmy bogaci. Co cię przyciągnęło do tego na wpół barbarzyńskiego kraju? Macedończycy nigdy nic dla nikogo nie znaczyli. Co tutaj zyskasz? Przecież masz sławę największego w cywilizowanym świecie wodza! Ale to ci nie wystarczy, prawda? Nie potrafisz się oprzeć wyzwaniu, któremu i Herakles by nie podołał. – Prawdopodobnie masz rację. Nie zapominaj wszakże, iż miałeś wybór. Mogłeś zostać w Persji. Niczego ci nie narzucałem, Motaku. Tebańczyk chrząknął znacząco. – Sądzisz, że przyjaźń nie oznacza łańcuchów? No cóż, oznacza. Nawet, jeśli muszę w jej imię podążyć za tobą... i za twoją pychą... do tego dzikiego kraju zamieszkałego przez pół–Greków. Parmenion chwycił przyjaciela za ramię. – Zawstydzasz mnie, mój drogi. Przykro mi, jeżeli to przedsięwzięcie nie spotyka się z twoją aprobatą. Sam nie rozumiem wszystkich powodów, które mnie tutaj przyciągnęły. Częściową winą mogę obarczyć zew krwi. Moi przodkowie żyli w tej krainie, walczyli za nią i za nią umierali. Po prostu musiałem ją zobaczyć. Jest wszakże nieco prawdy w twoim stwierdzeniu. Wiem, jak ludzie mnie nazywają, ale czyż mają rację? Zawsze dowodziłem doskonale wyszkolonymi armiami, w dodatku przeważnie liczebniejszymi od sil wroga. Tutaj, jak słusznie zauważyłeś, czeka mnie prawdziwe wyzwanie. Ilirowie są zdyscyplinowani i mają dobrych dowódców, Trakowie bywają okrutni i jest ich wielu, Olintianie zaś są wystarczająco bogaci, by zatrudnić najlepszych najemników. Jakiej chwały mógłby oczekiwać wódz dowodzący którymś z tych wojsk? Marnej. Ale Macedonia? – Uśmiechnął się. – Nie potrafię sobie odmówić tej próby, mój przyjacielu. – Wiem – odparł ze znużeniem Motak. – Zawsze wiedziałem. – Że trafimy do Macedonii? – Nie. Niełatwo jest mi ubrać w słowa moje przewidywania. – Milczał przez chwilę, jego zielone oczy skupiły się na twarzy strategosa. W końcu błysnął uśmiechem, wyciągnął rękę i dotknął jego ramienia. – Sądzę, że głęboko w swojej duszy nadal pozostajesz tym pochodzącym ze Sparty chłopcem krwi mieszanej, który za wszelką cenę stara się wszystkim udowodnić własną wartość. I jeśli tutaj odniesiesz sukces... W co szczerze wątpię... Natychmiast przyjmiesz następne, jeszcze trudniejsze zadanie gdzieś indziej. Absolutnie niemożliwe do wypełnienia, a pewnikiem też śmiertelnie niebezpieczne. Cóż, głupi Motak oczywiście pojedzie tam z tobą. Teraz życzę ci dobrej nocy. – Tebańczyk wstał i odszedł do swoich pokojów. Przez chwilę Parmenion siedział samotnie, przytłoczony posępnymi myślami, później wyszedł do ogrodów za dziedzińcem, wspiął się po schodach na wysoki mur, gdzie oparł się o gzyms i zapatrzył na południe, ku Tesalii. Wiedział, że jego służący ma rację. Ciągle tkwił w jego wnętrzu chłopiec nazywany Savrą,

smutny i samotny, stale poszukujący domu, miłości i szczęścia. Parmenion miał nadzieję znaleźć to wszystko w Persji, w bogactwach i sławie. Lecz sława okazała się nieskutecznym lekarstwem na tęsknoty jego duszy, majątek zaś przypominał mu stale o wszystkich radościach, których nie mógł kupić. Okolice miasta spowiły już absolutne ciemności. Gdzieś tam na południu poległ Pelopidas, walcząc o wolność ramię w ramię z Tesalijczykami przeciw tyranowi Feraj. Wróg zamknął jego wojska w potrzasku, a wówczas tebański bohater w desperackim ataku zaszarżował na główne siły, wycinając sobie drogę ku Jazonowi. Szaleńczy wyczyn Tebańczyka zmienił bieg bitwy, lecz on sam zginął podczas tego ataku. Na znak szacunku dla swego zmarłego wodza zwycięscy Tesalijczycy obcięli grzywy i ogony swoim koniom. Parmenion zadrżał. Sądził zawsze, że nikt nigdy nie zdoła zabić Pelopidasa, wydawał mu się niepokonany, wręcz niezniszczalny... – Niestety, żaden człowiek nie jest nieśmiertelny – wyszeptał. – Niech bogowie pobłogosławią twojego ducha, Pelopidasie. Zaznaj, mój drogi przyjacielu, wszelkich radości w Panteonie Bohaterów. – Wierzysz, że będzie mu to dane? – spytał Filip. Wszedł na schody i usiadł naprzeciwko Spartanina. Strategos westchnął. – Tak być powinno. Powinieneś go zobaczyć przed laty, pod Leuktrami. Niczym bóg wojny, wycinał w pień wrogów. I powalił polowego króla. Filip pokiwał głową. – A ty w tym czasie atakowałeś sam środek wrogich formacji, przeganiając z pola oszczepników i łuczników. To było twoje zwycięstwo, Parmenionie, zwiastun wielu następnych, które odniosłeś w Kapadocji, Frygii, Egipcie, Mezopotamii. Nigdy nie przegrałeś. Jak to możliwe? – Może walczę jak dwadzieścia lwów, panie. – Zadałem poważne pytanie, strategosie. – Pomyśl o swoich przyszłych koszarach, a znajdziesz odpowiedź. Fundamenty muszą być odpowiednio głębokie i solidne, bowiem ściany powinny stać na twardym podłożu. Armia potrzebuje wielu rzeczy, lecz ponad wszystko – zaufania. Zaufanie to podstawa. Dobrzy oficerowie są fundamentami wojska. – A kto jest jego ścianami? – spytał Filip Macedoński. – Piechota, panie. Żadna armia bez dobrych piechurów nie może mieć nadziei na zwycięstwo. – Mógłbyś zbudować mi armię w ciągu roku? – Pewnie tak, a co byś z nią zrobił?

Młody król zachichotał. – Nasza rozmowa jest niełatwa, bo – chwilowo – nie możemy sobie do końca zaufać. Ty jesteś najemnikiem, czyli w każdej chwili mógłbyś stanąć obok Kotelasa albo Bardylisa. Nie mogę się zatem z tobą podzielić moimi planami. A domyślam się, że póki tego nie zrobię, nie wstąpisz do mnie na służbę. Jak zatem powinniśmy rozwiązać ten problem? – Opowiedz mi o wszystkim, czego dokonałeś do tej pory, panie. Bądź szczery, niczego nie ukrywaj. Łącznie z morderstwem twojego przybranego brata. – Dlaczego nie – zgodził się bez wahania Filip. Przez prawie godzinę relacjonował swoje działania, mające na celu zapobieżenie podbiciu kraju, zdradził swoją strategię pozyskiwania względów Ateńczyków, a na koniec wyznał, że poprosił o rękę brzydkiej córki Bardylisa i udzielił pewnych promes Kotelasowi z Tracji. W końcu zamilkł i skoncentrował się na oświetlonej księżycową poświatą twarzy Parmeniona. Oblicze Spartanina pozbawione było wyrazu, jego oczy zamknięte. – I to wszystko? – spytał wreszcie strategos. Filip rozważył kłamstwo, ale pod wpływem impulsu potrząsnął głową. – Nie, nie wszystko. Być może Kotelas już nie żyje. – Obserwował Parmeniona. Wódz wyraźnie się odprężył. – Zgadza się, panie, rzeczywiście nie żyje. Pozostał jeszcze pretendent Pauzaniasz. – Który również wkrótce umrze – rzucił Filip głosem niewiele głośniejszym od szeptu. – Teraz powiedziałem ci absolutnie wszystko. – Ilu żołnierzy chcesz mieć w przeciągu roku? – Dwa tysiące jazdy i dziesięć tysięcy piechoty. – Nierealne – odparł Parmenion. – Grunt to wyszkolenie, a w tak krótkim czasie niemal połowa z tej liczby na polu bitwy byłaby skazana na śmierć. Zadowolimy się falangą sześciotysięczną. Powinna nam wystarczyć przeciwko Bardylisowi. Jak tam twój skarbiec? – Prawie pusty – przyznał się Filip. – W takim razie, najpierw musisz złożyć wizytę gubernatorowi Kruzji i odbudować budżet. Podstawowa sprawa, to uzbrojenie. We Frygii robią znakomite napierśniki z wypalanej skóry pokrytej wytrzymałą tkaniną. Nie są aż tak skuteczne jak spiżowe, lecz za to lżejsze. Frygijskie hełmy również cieszą się dobrą reputacją. – Dajesz mi doskonałe rady, strategosie, nadal jednak nie powiedziałeś, czy się do mnie przyłączysz. – Spędzę z tobą rok, panie. Wyszkolę twoją armię. Potem zaś... zobaczymy. Filip wstał i zapatrzył się na oświetlone latarniami miasto. – Widzę, że podjąłeś już decyzję, wodzu... Zanim w ogóle usłyszałeś moją ofertę. Zdradź mi więc chociaż, cóż takiego powiedziałem, że postanowiłeś zostać?

– Nie chodzi o twoje słowa, panie. Raczej o twoje czyny. – Ale nie powiesz mi, o który z nich konkretnie? – W żadnym razie. Teraz omówmy warunki umowy. Jutro chciałbym spotkać się z twoimi oficerami i przyjaciółmi, którzy przebywają aktualnie w Pelli. Będę w twoim wojsku pełnił funkcję naczelnego wodza, odpowiedzialnego jedynie przed tobą. Nie chcę słyszeć żadnych uwag na temat metod szkolenia, i to bez względu na to, czy dotyczą one arystokratów czy wieśniaków. Udzielisz mi swojego pełnego poparcia we wszystkich sprawach związanych z formowaniem armii. Zgadzasz się? – Tak. Od czego zaczniesz? – spytał Filip. – Chciałbym stworzyć elitarną formację wojskową, pieszych towarzyszy króla, królewską gwardię... Pięciuset ludzi, najwytrawniejsi spośród wszystkich twoich wojowników. – Coś w rodzaju Świętego Zastępu z Teb? – Będą lepsi – zapewnił Parmenion. – Bo to przecież Macedończycy! Gdy żołnierze wykopali rów pod fundamenty, ich miejsce zajęli kamieniarze, stolarze i murarze. Zwolnieni z obowiązków wojownicy skupili się w małych grupkach, zabijając czas grą w kości. W rozmowach stale powracał temat powrotu do domu. Po armii krążyły rozmaite plotki: że król przygotowuje się do najazdu na Ilirię, ponieważ zamierza odbić ojczyste krainy swoich żołnierzy, że Tebańczycy maszerują na Pellę, że Trakowie gromadzą armię... Teo nie przywiązywał zbytniej wagi do opowieści towarzyszy. Bardziej interesowały go wydarzenia, które odbywały się bliżej stolicy, szczególnie uważnie słuchał nowin o jasnookim Spartaninie, widywanym ostatnio często w otoczeniu Filipa Macedońskiego i jego oficerów. Nie dalej jak wczoraj oficerowie biegali po wzgórzach. Pot lśnił na ich ciałach, nogi im drżały. Prostych wojowników ogromnie rozbawił ten widok. Przecież powszechnie było wiadomo, że jeźdźcy nie potrafią dobrze biegać. Spartański wódz biegał razem z nimi, przemierzając trasę długimi, skocznymi krokami, które niosły go daleko do przodu. Oficerowie ciągnęli się za nim niczym zmęczone psy w pogoni za jeleniem. Oprócz rozbawienia widok biegających oficerów dał Teo do myślenia. Po co w ogóle trenowali biegi? Jaki był tego sens? Obecnie Parmenion poszukiwał stu ochotników, których pragnął poddać treningowi w nowym gimnazjonie. Teo wystąpił naprzód pierwszy. W godzinę po świcie odrzucił koce, wstał i przyłączył się do wybranej grupki, która powędrowała na plac ćwiczebny. Spartanin już tam siedział i czekał na nich. Miał na sobie wełnianą tunikę i nie nosił broni. A jednak wokół niego leżały drewniane tarcze i stos krótkich pałek. Kiedy mężczyźni ustawili się przed nim, gestem kazał im usiąść, potem powoli obrzucił grupę spojrzeniem.

– Co jest głównym celem bitwy? – spytał nagle. Podniósł rękę i wskazał palcem na wojownika, który siedział po lewej stronie od Teo. – Zwycięstwo – odparł żołnierz. – Błędna odpowiedź. – Palec poruszył się znowu. Teo wyczuł wokół siebie napięcie. Jego towarzysze wyraźnie nie mieli ochoty, by strategos wskazał na któregoś z nich. Ręka Spartanina z rezygnacją opadła na kolano. – Czy nikt z was mi nie odpowie? Teo odchrząknął. – Celem bitwy jest nie przegrać? – spytał niepewnie. – Dobrze – pochwalił go Spartanin. – Zastanówcie się nad tym przez moment. – Jasne oczy mężczyzny studiowały z uwagą jego uczniów. – Zwycięstwo w bitwie to kapryśny duch, który unosi się w powietrzu. Nigdy nie wiadomo, ku której ze stron się skieruje. Szarża konnicy spada na wroga i zmusza króla przeciwnika do wycofania się. Czy już przegrał? Nie, jeszcze nie. Jeśli jego skrzydła zdołają otoczyć konnicę, odbierając jej możliwości manewru, król nadal może przechylić szalę zwycięstwa na swoją stronę. Lecz jeśli to zrobi, czy zwycięży? Nie, jeżeli konnica w zwartej szarży popędzi wprost na niego, wycinając w pień otaczających władcę gwardzistów. Dlaczego Bardylis zniszczył waszą armię? – Parmenion znowu wyciągnął palec i wskazał na mężczyznę z tyłu grupy. – Bogowie obdarzyli go łaską – odparł wojownik. Wśród zebranych podniósł się krzyk aprobaty. – Może i tak – mruknął Spartanin. – Lecz wiem z doświadczenia, że bogowie zawsze sprzyjają sprytniejszym i silniejszym. Przegraliście, ponieważ wasz król – któremu nie sposób odmówić waleczności i bojowego ducha postawił wszystko na jedną kartę. Kiedy szarża się nie udała, przegrał. Wszyscy przegraliście. – A Spartanie zrobiliby to lepiej? – zawołał mężczyzna siedzący za Teo. – Może i nie – odwarknął strategos. – Lecz wy zrobicie to lepiej. Król prosił mnie, bym sformował dla niego specjalny oddział gwardzistów. Będą najbliższymi towarzyszami króla. Będą walczyć pieszo. – Jesteśmy jeźdźcami! – krzyknął ten sam człowiek. Teo odszukał go wzrokiem. Rozpoznał Achillasa. – Rzeczywiście – zgodził się Spartanin. – I jako konni możecie zarobić swoje dwadzieścia pięć drachm. Natomiast wybrańcom król zapłaci dwukrotnie więcej. Każdy dostanie pięćdziesiąt drachm na miesiąc. Niech teraz pozostaną tylko osoby zainteresowane. Inni są wolni i mogą wrócić do swoich obowiązków. Nikt się nie poruszył: pięćdziesiąt drachm stanowiło prawdziwą fortunę. Wszyscy wojownicy byli drobnymi rolnikami. Potrzebowali pieniędzy na zakup koni, byków lub nasion zbóż. Takiej sumy żaden z nich nie odrzuci lekką ręką.

Parmenion wstał. – Wiedzcie, że z każdej setki wybiorę jedynie pięciu, może dziesięciu mężczyzn. Król pragnie najlepszych. Teraz wstańcie. Kiedy się podnieśli, otworzył pudełko zawieszone przy boku i wyjął zeń małą broszkę rozmiaru paznokcia męskiego kciuka. Była wykonana z żelaza. – Na tej broszy widnieje maczuga Heraklesa. Zdobycie pięciu takich brosz jest równoznaczne z miejscem w królewskiej gwardii. Z każdą łączy się również nagroda w wysokości dziesięciu drachm. Pierwszą przyznam najlepszemu biegaczowi. Okrążycie dziesięć razy gimnazjon. Przygotujcie się. – Wojownicy zaczęli zdejmować napierśniki. – Stop! – zawołał Parmenion. – Chyba nie idziecie do ataku na wroga nago, co? Będziecie biegli tak, jak stoicie. Start! Wyruszyli do morderczego biegu. Już po pierwszym okrążeniu okazało się, ile każdy z żołnierzy jest wart. Teo ulokował się w środku prowadzącej grupy. Czuł, jak pancerz obciera mu kark. Na piątym okrążeniu czołowa grupa oddaliła się już o połowę dystansu od następnej, a na siódmym zaczęła dublować najwolniejszych biegaczy. Teo ukończył bieg na piątej pozycji i osunął się na ziemię. Broszę zdobył Achillas. Spartanin poczekał, aż wszyscy mężczyźni skończą bieg. – Weźcie tarcze i miecze – rozkazał im. Miecze były drewniane, lecz tego samego ciężaru i długości, co krótkie, szerokie ostrza używane przez większość hoplitów. – Teraz sprawdzimy, jak walczycie – powiedział. – Niech każdy wybierze sobie przeciwnika. Stwórzcie dwa rzędy. Będziecie walczyć do pierwszego ciosu, który zadany prawdziwym mieczem zabiłby lub unieszkodliwił wroga. Przegrany siada po prawej, zwycięzca po lewej. Zawody trwały ponad godzinę. Przegrani do końca dopingowali finalistów, którzy nacierali na siebie, bronili się tarczami, wykonywali gwałtowne pchnięcia i odparowywali ciosy. Teo zwyciężył pierwsze dwie potyczki, lecz w trzeciej został pobity. Achillas dotarł do ostatniej tury, w której przegrał z Damorasem. Obecnie Damoras walczył z Petarem, wojownikiem pochodzącym z rodzinnego regionu Teo położonego w północnej części Pelagonii. Damoras był silniejszy, ale niższy od niego Petar słynął z wielkiej szybkości i nagle jego drewniane ostrze roztrzaskało się na hełmie Damorasa, który zatoczył się chwiejnie. – Zabójcze uderzenie! – krzyknął Parmenion. Petar upuścił tarczę i miecz, po czym wykonał zwycięski gest, uderzając w powietrzu pięścią o otwartą dłoń. Odebrał od Spartanina broszę i podniósł wysoko w górę, prezentując przyjaciołom. – Teraz mam dla was, panowie – oświadczył Parmenion – dość zabawne zadanie. Stwórzcie parę z pierwszym żołnierzem, z którym walczyliście. – Kiedy wojownicy się ustawili, strategos podniósł dwie brosze. – Przebiegniecie pięć okrążeń placu, niosąc partnera na plecach. Do was

należy wybór, kiedy który z was niesie lub jest niesiony. Pierwsza para, która się przy mnie zjawi po ukończonym biegu, otrzyma dwie brosze. Teo znalazł się w parze ze szczupłym mężczyzną z Linkos. Nie sądził, by wojownik był w stanie biec szybko z nim na grzbiecie, więc zaoferował się ponieść tamtego pierwszy. Mężczyzna natychmiast wskoczył mu na grzbiet. – Przygotować się! – zawołał Spartanin. – Start! Pięćdziesiąt par ruszyło do biegu. Teo przebierał szaleńczo potężnymi nogami. Szybko objął prowadzenie, lecz tuż przed połową okrążenia poczuł, że traci siły. Zgrzytając zębami, mozolił się, lecz i tak minęło go szereg par. Podczas drugiego okrążenia musiał się zatrzymać i dokonać zmiany. Jego szczupły towarzysz mężnie próbował dotrzymać kroku grupie, lecz przytłoczony ogromnym ciężarem potknął się i upadł. Teo odzyskał oddech, więc dokonali kolejnej zmiany. Najtrudniej było podczas biegu utrzymać w bezruchu nogi partnera. Potężny Teo podrzucał go sobie wyżej na plecy, tamten zaś zahaczał nogi pod jego pachami. Nagle Teo wysforował się prawie na początek swojej grupy. Nie było już mowy o ponownej zamianie miejscami. Starał się przesadnie nie przyspieszać, by zachować jak najwięcej sił na ostatnie okrążenie, a jednak powoli doganiał prowadzących. Przed ostatnim okrążeniem był trzeci. Druga para potknęła się i upadła. Teo musiał teraz dopędzić jedynie Achillasa i jego partnera. Wyglądali już na bardzo zmęczonych i Teo bez trudu się do nich zbliżył. Mężczyzna, którego Achillas niósł, obejrzał się za siebie i krzykiem zachęcił towarzysza do przyspieszenia. Na szczęście dla Teo, Achillas był zupełnie wyczerpany. Postawił partnera i poprosił o zmianę. Ta decyzja go zgubiła. Teo niczego więcej nie potrzebował. Włożył resztki wysiłku w finisz, rozpaczliwie szarpnął się do przodu i wyprzedził prowadzących. Parmenion podszedł do zwycięzców z broszami, lecz młody wojownik, którego Teo niósł, odmówił przyjęcia nagrody. – Nie zasłużyłem na nią – bąknął. – Jak się nazywasz, chłopcze? – spytał Spartanin. – Gelan. – Co mam zrobić z twoją broszą, Gelanie? – Daj, panie, obie mojemu partnerowi. Wykonał całą robotę za nas obu. – A co ty powiesz? – Spartanin spytał Teo. Teo otoczył ramieniem Gelana. – Stanowiliśmy zespół. – Wziął broszę od Parmeniona i wcisnął ją towarzyszowi w dłoń. – Zwyciężyliśmy jako zespół i powinniśmy się podzielić nagrodą. – Doskonale powiedziane – rzucił Spartanin. – Znakomita puenta kończąca poranne zajęcia. Idźcie jeść. Wróćcie za dwie godziny, wtedy odbędziemy ostatnie konkurencje. Kiedy Parmenion usiadł sam na skraju gimnazjonu, popijając wodę i spożywając prosty

posiłek złożony z fig i innych owoców, nadjechał król z dwoma przybocznymi oficerami. – Jak idzie, strategosie? – zagaił Filip. Parmenion wstał i skłonił się. – Jest kilka obiecujących osób – odparł. – Ale za wcześnie mówić. – Podszedł do królewskiego konia i pieszczotliwie pogładził jego kark. – Wspaniały ogier... Ma wytrzymałe płuca i silne nogi. – Tracki ojciec i macedońska matka – odrzekł mu Filip i poklepał wierzchowca po szyi. – Co prawda, jest jeszcze młody, ale wszystkiego się nauczy. Twój byłby wspaniałym reproduktorem. Sprzedasz mi go? Spartanin roześmiał się. – Nie sprzedam ci go, ale możesz go parzyć ze swoimi klaczami. Przypuszczam, że to zadanie sprawi mu wielką frajdę. Filip roześmiał się i skinął w podzięce głową. – Powiedz mi, czy wszyscy perscy jeźdźcy dosiadają tak cudownych zwierząt? – Nie, panie. To bardzo szczególny koń. Pochodzi ze stada wielkiego króla. Jedynie królewscy gwardziści posiadają wierzchowce podobnej jakości. – A ilu ludzi liczy królewska gwardia? – Tysiąc, panie. Młody król popatrzył na niego w zadumie, potem znów się uśmiechnął. – Czas wyruszyć na polowanie – oznajmił. – Smacznego posiłku. – Energicznie ubódł piętami wierzchowca i pokłusował ku dalekiemu lasowi. Oficerowie odjechali za nim. Parmenion skończył jeść i cofnął się myślą do porannych ćwiczeń. Macedończycy byli dość odważni, krzepcy i wytrzymali, lecz ciągle wyczuwał w nich podejrzliwość. Miał rok na wyszkolenie sześciu tysięcy wojowników. Musiał zbudować sprawną piechotę z konnych. ,Jedno zadanie naraz, Savro”, zadźwięczało mu w głowie. Rozejrzał się. Mężczyźni wracali ze śniadania. Utworzyli wokół niego wielki półokrąg i oczekiwali na rozkazy. – Chcę, żebyście wybrali spośród siebie trzech dowódców – polecił. – A to w jakim celu? – spytał Achillas. Parmenion uśmiechnął się. – A do czego potrzebni są dowódcy? Trzech wodzów poprowadzi swoich ludzi do bitwy... Tutaj, w gimnazjonie. No dalej, panowie, wybierajcie! Spartanin rozsiadł się wygodnie i obserwował dyskusje wojowników. Bacznie wsłuchiwał się w proponowane imiona i studiował reakcję wymienianych mężczyzn. Tak jak się domyślał, pierwszym nominowanym został Achillas, lecz żołnierze nie mogli się zgodzić co do pozostałych dwóch kandydatów. Strategos nie mieszał się w spór, nawet wtedy gdy przerodził się w ostrą kłótnię.

Nagle wstał Teo. – Przestańcie! – krzyknął. Zapadła cisza. – W ten sposób spędzimy tu kilka dni i niczego nie ustalimy. A zadanie jest bardzo proste. Wódz poprosił nas, byśmy wybrali trzech mężczyzn. Wszyscy, którzy zgadzają się na kandydaturę Achillasa, niech podniosą rękę. – Zagłosowało dwie trzecie zebranych. – Zatem Achillas jest pierwszym dowódcą – podjął czarnobrody Teo. – Jedźmy dalej. Wielu z was optowało za Petarem. Ilu odda na niego swój głos? – Ponad połowa podniosła ręce. Teo musiał policzyć głosy, zanim oświadczył Petarowi, że został wybrany. – Kto wskaże trzeciego? – zapytał. – Ja – odezwał się Spartanin. – Nominuję ciebie. Przechodzisz bez głosowania. Niech trzej dowódcy wystąpią przed resztę. – Stanął wraz z nimi przed siedzącymi wojownikami. – Każdy po kolei będzie wybierał swoją armie – Po jednym żołnierzu, na przemian, tak by nikt nie mógł powiedzieć, że któryś z wodzów miał nad pozostałymi przewagę. Każdy wybiera dwudziestu pięciu. Achillasie, możesz zaczynać. Parmenion wrócił na swoje miejsce i obserwował wybory. Pierwsi spośród wybranych wojowników wstawali, podnosili ręce i spiesznie podchodzili do swego wodza, podczas gdy pozostali wiwatowali na ich cześć. Jednak w miarę upływu czasu w serca czekających wkradał się niepokój. Nikt nie chciał zostać odrzucony, więc napięcie rosło. Po wyborze wszystkich trzech armii, Spartanin podszedł do dowódców. – Pod drzewami znajdziecie tarcze i broń. Idźcie się uzbroić. – Gdy wojownicy oddalili się gromadnie, zwrócił się do dwudziestu dwóch mężczyzn, którzy nadal siedzieli. – Nie ma gorszego uczucia niż odrzucenie – powiedział im. – Kiedy byłem młodym chłopcem i mieszkałem w Sparcie, wiele gier zaczynało się dla mnie w ten sposób. Zawsze wybierano mnie na końcu lub w ogóle. Możecie się pocieszać, że to nie w porządku, że decydenci się pomylili, że są w błędzie... – Badawczo przyjrzał się zebranym przed nim twarzom. – Jednak w ostatecznym rozrachunku musicie zaakceptować fakt, że wasi towarzysze osądzili was tak, a nie inaczej. Niektórzy z was zostali tu, ponieważ są niżsi lub słabsi od swoich kolegów, inni zaś nie są popularni i nie lubi ich żaden z trzech wodzów. Powody nie mają znaczenia. Jestem teraz waszym dowódcą w tym... sprawdzianie. Dajcie z siebie wszystko. Postaramy się ich pokonać. Zobaczymy, czy rzeczywiście się co do was pomylili. Teraz za mną. Zaprowadził ponurą grupkę do miejsca, gdzie czekały pozostałe. – Panowie, rozegracie teraz swoją pierwszą bitwę jako formacje piechoty. Zasady są proste. Podzieliliśmy się na cztery armie, które będą walczyć przeciwko sobie. Zadaniem żołnierzy jest pokonać i schwytać dowódcę nieprzyjacielskiego oddziału. Zostanie on pokonany w momencie, gdy jego wodza dotknie któryś z wojowników wrogiej drużyny. Wszystko jasne? To dobrze. Achillasie, zabierz swoich ludzi na południowy kraniec placu, Teo na zachodni, Petar zaś na wschodni. Kiedy dam sygnał, ruszycie do walki. Będę dowodził grupą północną. Ostatnia uwaga:

mam dwie brosze. Jedną zdobędzie dowódca niepokonanej armii, drugą wojownik, którego ów dowódca uzna za najmężniejszego ze swych ludzi. Panowie, zajmijcie pozycje! Grupy uzbrojonych w tarcze i pałki żołnierzy odmaszerowały. Parmenion odwrócił się do swoich ludzi, którzy cierpliwie czekali na jego polecenia. – Przyjrzyjcie się tej broni – powiedział. Na nierównym stosie leżały pałki i tarcze, a za nimi trzymetrowe kije. Teo zwołał swoich ludzi na zachodnim brzegu placu. – Najniebezpieczniejsza jest grupa dowodzona przez Achillasa – wyjaśnił żołnierzom. – Na pewno najpierw zaatakują Petara. Wyruszymy ku nim przez plac, lecz wstrzymamy się, gdy się zetrą. Potem uderzymy w zwycięzcę. – A co z grupą Spartanina? – spytał Gelan. – Widziałeś jego ludzi? – odparł Teo. – Będziemy ich bacznie obserwować. Parmenion prawdopodobnie również będzie się ociągał. Grupa Achillasa ruszyła jako pierwsza i – tak jak Teo przewidział – skierowała się bezpośrednio ku ludziom Petara. Z bojowym wrzaskiem wojownicy ruszyli do ataku i starli się z wrogiem. Pałki pękały na tarczach i hełmach. Jeden z żołnierzy Petara przedarł się przez linię obronną i podbiegł do Achillasa, który odskoczył w tył przed ciosem, po czym złamał kij na podbródku wojownika, ogłuszając go. Petar upadł pod serią uderzeń. Wtedy zaatakował Teo ze swoją grupą. Wzięli Achillasa od tyłu. Wojownik spróbował się ukryć za swoimi ludźmi, lecz Teo skoczył na niego i powalił na ziemię. – Spartanin! – krzyknął Gelan. Teo zatoczył się. – W tył! – rozkazał swoim ludziom. Jego grupa wycofała się z bijatyki, ustawiła mur z tarcz i obserwowała, jak Parmenion się zbliża. Jego mała grupka ustawiła się w zwartą formację. – Zaatakujemy ich? – spytał Gelan. – Poczekajcie! – odparł Teo. Pokonani mężczyźni rozsiedli się i obserwowali potyczkę. Nagle ludzie strategosa ruszyli do przodu, kłując długimi kijami i pozbawiając równowagi wrogich wojowników. Czołowa linia Teo rozsypała się. – Cofnijcie się! – zawołał Teo. Mężczyźni pobiegli do południowego krańca placu, odwrócili się i ponownie stawili czoło nadciągającej formacji. Teo szybko przedstawił swój plan Gelanowi i pozostałym. Potem czekali na ruch przeciwnika, zwarłszy razem tarcze. „Spartańska” armia ponownie zaszarżowała. Pierwszy szereg znowu upadł i wróg zbliżył się na niebezpieczną odległość do stojącego w ostatnim rzędzie Teo. Wewnątrz spartańskiego czworoboku wstał skryty dotąd pod tarczą Gelan i dotknął Parmeniona kijem w ramię.

– Zabójczy cios! – krzyknął radośnie młody wojownik. Wśród gapiów podniosły się wielkie owacje. Parmenion przytrzymał Gelana za ramię i podniósł je w geście zwycięstwa, potem zebrał wszystkich mężczyzn z powrotem na północnym skraju placu. – Dzisiejszego popołudnia – oświadczył – poznaliście prawie wszystkie główne problemy, z jakimi boryka się podczas bitwy piechota. Petarze, doświadczyłeś skutków ataku znienacka. Wróg ma wtedy ogromną przewagę, ponieważ działa z zaskoczenia. Achillasie, twoją grupę wzięto w kleszcze. Podczas gdy walczyłeś na jednym skrzydle z ludźmi Petara, od tyłu uderzyła na ciebie armia Teo. Teo, choć zwyciężyłeś, poznałeś smak walki z lepiej uzbrojonym nieprzyjacielem. Włócznia jest dłuższa i daje większe pole manewru niż miecz. Strategiczne pomysły miałeś dobre i nie umniejszam ich znaczenia. Nawet czegoś się od ciebie nauczyłem. Jednak w prawdziwej bitwie, mimo iż zabiłbyś wrogiego wodza, twoje wojska zostałyby wycięte w pień, a sam zginąłbyś w walce. Podał dwie brosze i z lubością przypatrywał się, jak jedną z nich Teo wręcza Gelanowi. – Dziś wieczorem wszyscy posiadacze brosz otrzymają nagrody. Teraz, panowie, możecie wrócić do swoich powinności... Wszyscy z wyjątkiem trzech dowódców. Kiedy mężczyźni się rozeszli, Teo, Achillas i Petar usiedli obok Parmeniona. – Jutro – stwierdził Spartanin – jadę na południe, do Ajgaj. Tam zacznę szkolenie innej grupy. Nie będzie mnie przez tydzień. W tym czasie będziecie codziennie przyprowadzać tu ludzi. Każcie im biegać i walczyć w pozorowanych bitwach. Najlepszym wręczajcie brosze. Jeden z was będzie dowodził, pozostali dwaj niech będą jego zastępcami. Dostaniecie dodatkową zapłatę w postaci drachmy dziennie. – Który z nas będzie dowodził? – spytał Achillas. – Kogo byś wybrał? – Siebie – odparł tamten. – A jeśli nie mógłbyś wybrać siebie, kogo byś wskazał? – Teo. Parmenion odwrócił się do Petara. – Na kogo byś głosował, jeśli nie na siebie? – Na Teo – odparł jasnobrody wojownik. – Zanim mnie spytasz – wtrącił Teo – pozwól mi powiedzieć, że nie potrafię dokonać właściwego wyboru. Achillas jest moim starym przyjacielem i szanuję go jako wojownika. Natomiast Petara nie znam zbyt dobrze. Wyczuwam, że będę miał decydujący głos i protestuję przeciwko nieuczciwości takiego głosowania. Jesteś strategosem. Przyjrzałeś się nam swym bezstronnym wzrokiem i... osądziłeś. Wystarczy tych gier, Parmenionie. Wybieraj! – Masz bystry umysł – zauważył Spartanin – ale nie skarż się na niesprawiedliwość. Życie

nigdy nie bywa sprawiedliwe... W najlepszym razie jest neutralne. Sądzę, że wszyscy trzej posiadacie wspaniałe zalety i potraficie dowodzić innymi, w tym wszakże momencie nie potrafię ocenić, który z was dysponuje największym potencjałem. Wszyscy jesteście świetnymi szermierzami i odważnymi mężczyznami. Każdy z was zdobył sobie szacunek kolegów. Poproszę was, byście zdecydowali teraz... między sobą... kto ma zostać dowódcą szkolenia. Mężczyźni popatrzyli po sobie. Achillas odezwał się pierwszy: – Powinniśmy wybrać Teo – stwierdził. Petar pokiwał głową na zgodę. – Niech się tak zatem stanie – zgodził się Parmenion. – Dziękuję wam obu. Teo zaś pójdzie ze mną. Przedyskutujemy strategię. – To hańba! – zagrzmiał Attalos. – Dwudziestu ludzi! Jak król może podróżować na nieprzyjazne ziemie zaledwie z dwudziestką zbrojnych? – Jego sprzeciw odbił się szmerem aprobaty wśród oficerów zgromadzonych w sali tronowej Filipa. – A ty co powiesz, Parmenionie? – spytał król. – Bardylis jest zwycięzcą. Rozbił doszczętnie macedońską armię. Chce, by świat wiedział, że przychodzisz do niego jako suplikant, a nie jako król. – Co mi radzisz? – Spełnij jego żądanie – odparł strategos. – Jakiej innej odpowiedzi można się spodziewać po Spartaninie! – syknął Attalos. Parmenion zachichotał i potrząsnął głową, kiedy młody król nakazał gestem swemu wojownikowi milczenie. – Skorzystajmy wszyscy z twoich wyjaśnień, strategosie. – Nie ma znaczenia, co świat zobaczy teraz. W gruncie rzeczy, można by się nawet spierać, czy nie lepiej dla Macedonii, by się wydawała... słaba, niegroźna i bez sprzeciwu przyjmująca poniżające traktowanie sąsiadów. Najbardziej potrzebujemy czasu. Za rok będziesz miał, panie, armię równą Bardylisowej. Rok później będzie ci jej zazdrościć cała Grecja. – Ale – wtrącił Nikanor – istnieje jeszcze kwestia dumy. I honoru. – To jest gra królów, młody człowieku – osadził go strofująco Parmenion. – Dzisiaj Filip musi cierpieć z powodu klęski swego brata. Jednak już wkrótce to innym wstyd będzie palił gardło. – Twój sąd, Antypatrze – spytał król. – Niewiele dotąd powiedziałeś. – Bo niewiele mam do powiedzenia, panie. Zgadzam się z Attalosem. Sytuacja mocno mi się nie podoba. Tym niemniej musisz pojechać, w przeciwnym razie nie dojdzie do ślubu. A bez ślubu inwazja Ilirów pewna. Filip usiadł wyprostowany na tapczanie i przyjrzał się czterem mężczyznom. Każdy z nich był inny, lecz każdy szczycił się unikalnymi umiejętnościami. Zimnooki Attalos bez wahania zabijał każdego, póki ta śmierć była niezbędna dla zaspokojenia jego ambicji. Nikanor był

ogromnie waleczny i niezmiernie lojalny: wjechałby nawet w trąbę powietrzną, gdyby Filip mu rozkazał. Antypatra, wojownika opanowanego i skutecznego, wielce szanowano w całej armii. Najznakomitszy z nich był wszakże Parmenion – wódz, który zaledwie w kilka tygodni ożywił macedońskie morale, trafił wojownikom do samych serc i napełnił je dumą i poczuciem braterstwa. Czterej mężczyźni różnili się również aparycją. Attalos miał szczupłą twarz o ostrych jak topór rysach, wystające kości policzkowe i zbyt wydatne zęby: jego czaszka wydawała się być większego rozmiaru niż napięta na niej skóra. Lico Nikanora było prawie kobiece, o delikatnych kościach i szczerych oczach. Czarna broda Antypatra lśniła niczym skóra jaguara, jego ciemne oczy wyglądały na bardzo bystre i zapewne dostrzegały więcej, niż można by sądzić po minie mężczyzny. Parmenion – wysoki i szczupły – wyglądał młodo, choć liczył już sobie czterdzieści dwa lata; jego jasne oczy przepełniała mądrość. „Na was czterech zbuduję moją Macedonię”, pomyślał Filip. – Zabiorę tylko czterech jeźdźców – oświadczył nagle. – Wy pojedziecie ze mną do Ilirii i w pięciu odbierzemy moją pannę młodą. – To gorsze niż szaleństwo, panie, wręcz samobójstwo – zaprotestował Attalos. – Na drogach grasują rabusie, w lasach zaś czają się bandy bezdomnych włóczęgów. – Nie przejedziemy sami całej drogę – przerwał mu król. – Tylko ostatnie kilka mil w samej Ilirii. Potem przejmą nas ludzie Bardylisa. – Ale dlaczego tylko nas czterech, panie? – spytał Nikanor. Filip posłał mu zimny uśmiech. – Ponieważ was czterech wybrałem! Żaden człowiek, nawet Bardylis, nie będzie rozkazywał macedońskiemu królowi, ilu ludzi ma mu towarzyszyć. Po zebraniu władca wyszedł z Parmenionem na przechadzkę po pałacowych ogrodach. – Jak przebiega szkolenie, strategosie? – Lepiej niż oczekiwałem, panie. Póki nie przybędą z Frygii nowe zbroje, ćwiczymy proste zadania: bieganie, pojedynki, podstawowe manewry zespołowe. Podnosi mnie na duchu wysoka sprawność, zdyscyplinowanie i otwartość na nowe idee macedońskich wojowników. Wyselekcjonowałem już spore grono podoficerów o nieprzeciętnych talentach. Filip skinął głową. Mężczyźni weszli na spokojny teren położony na tyłach ogrodów i usiedli w cieniu wysokiego muru. – Wiem, że byłoby ci łatwiej, Parmenionie, gdybyś mógł zebrać wszystkich ludzi w jednym miejscu. Wiesz jednak, dlaczego nie mogę ich tu zgromadzić. Jeśli rozejdzie się plotka, że tworzę armię, Bardylis natychmiast najedzie na moje państwo. – Tylko wówczas, jeśli uwierzy, że to on ma zostać twoim celem – zauważył Spartanin. – Kiedy się z nim spotkasz, wyjaśnij mu, że planujesz napaść na kraj Pajonów, ponieważ jesteś

zmęczony plądrowaniem przez nich macedońskich rubieży. – Nie znasz Bardylisa. To najprzebieglejszy lis w całej Grecji. Ma już zapewne około osiemdziesiątki... Najwyraźniej nawet bogini śmierci Hekate nie potrafi się zebrać na odwagę i wezwać go do siebie. – Jak pewna jest jego pozycja w Ilirii? – Niemal niezagrożona – odparł Filip. – Kraj zamieszkują trzy duże plemiona, lecz Dardanowie Bardylisa są z pewnością najsilniejsi. Zaś jego armia jest dobrze wyszkolona i zdyscyplinowana. Co więcej, ci ludzie przywykli do zwycięstw. Łatwo się nie ugną. – Pożyjemy, zobaczymy – podsumował z przekąsem Parmenion. Młody król wstał. – Jadę na wschód, do Kruzji. Do skarbca zaczęło spływać złoto, lecz zapasy są nadal niewielkie. Podczas mojej nieobecności przejmujesz dowodzenie nad armią. Przesyłaj mi raporty. Na pewno je otrzymam. – Jak długą podróż planujesz? – Nie dłuższą niż dwa tygodnie. Potem pojedziemy do Ilirii. Na mój ślub. Filip wziął ze sobą dwustu wojowników i wyruszył na północny wschód ku wysokim górom Kerkine, położonym na północ od Kruzji. Nigdy nie widział kopalni ani nie spotkał tamtejszego gubernatora, Elifiona. Jednak informacje dotyczące mężczyzny nie były obiecujące: podobno łączyły go bliskie więzi z Kotelasem, zmarłym królem Tracji i był dalekim kuzynem zamordowanego pretendenta Pauzaniasza. Filip był gotów wybaczyć Elifionowi te koneksje, gdyby zdołał przekonać go do swojej sprawy. Przekroczyli rzekę Aksios i przejechali wielką dolinę Emacką. Mijali wioski i miasta, lasy i puszcze. Wokół było w bród zwierzyny; widzieli ślady niedźwiedzi, lwów, dzików i jeleni. Mówiono nawet, że na północy żyją czarne pantery, lecz nikt żadnej nie widział od stu lat. Tuż przed zmrokiem trzeciego dnia Filip poprowadził swoje wojska na wysokie wzgórze. Wspięli się na nie dopiero, gdy słońce zniknęło za zachodnimi wierzchołkami góry Bermios. Na niebie wisiały ciężkie, stalowe chmury nieregularnych kształtów, ostatnie promienie słońca nadały niebiosom odcienie purpury i karmazynu. Młody król ściągnął lejce i zapatrzył się ponad falistymi pastwiskami, lasami i górami, przysłaniając oczy przed zachodzącym słońcem. – Dlaczego się zatrzymujemy, panie? – spytał Nikanor, ale Filip go zignorował i z uwagą powiódł spojrzeniem ku wschodowi, obok dumnie strzelistego wierzchołka góry Messapion. Podziwiał potężne góry Kerkine, kamienne giganty ze śnieżnymi czapami i gęsto zadrzewionymi stokami. Królewska drużyna w spokoju oczekiwała na dyspozycje władcy, który nagle zeskoczył z wierzchowca i stanął na wierzchołku wzgórza. Wiatr rozwiewał poły jego płaszcza, nocny

chłód szeptał mu na gołych ramionach, jednak piękno tej krainy tak młodzieńca urzekło, że nie interesowało go nic poza urokliwym zachodem słońca. Nikanor zbliżył się do niego i położył mu rękę na ramieniu. – Dobrze się czujesz, Filipie? – spytał cicho. – Popatrz tylko mój przyjacielu – odparł. – Ta ziemia ciągle będzie tutaj, choć nasze kości już dawno obrócą się w pył. Te góry i lasy, równiny i wzgórza. – To twoja kraina, panie. Wszystko, co widzisz, należy do ciebie. – Nie, nie, szaleństwem byłoby tak myśleć. Jestem jedynie tymczasowym gospodarzem tych ziem, nikim więcej. I taka rola mi wystarczy, Nikanorze. To dumna ziemia. Czuję, jak jej moc wsącza się w moje kości. Nie pozwolę, by ją podbito... Obiecuję, że za mojego życia do tego nie dojdzie. Wielkimi krokami wrócił do konia, chwycił go za grzywę i wskoczył na grzbiet. – Jedźmy dalej! – rozkazał. Po sześciu dniach spokojnej podróży dotarli na podgórze pasma Messapion. Rozbili obóz w otoczonej drzewami dolinie. – Opowiedz mi więcej o gubernatorze Elifionie – polecił król Attalosowi. – Chcę się dobrze przygotować do jutrzejszej z nim rozmowy. Wojownik rozłożył płaszcz i ułożył się na nim przy ognisku. – Jest tłusty, bardzo tłusty. Ubiera się zawsze w błękity. Ma trzy żony, lecz większość czasu spędza z młodymi chłopcami, swoimi niewolnikami. Pełni funkcję gubernatora od jedenastu lat. Mieszka w pałacu, z którym nie może się równać żaden w całej Pelli, nawet twój, panie. Kolekcjonuje rzadkie posążki i inne dzieła sztuki, większość z nich pochodzi z Persji... Filip chrząknął. – Moje zapasy złota się wyczerpują, a on sobie kolekcjonuje dzieła sztuki i stawia pałac! Chyba zaczynam poznawać tego człowieka. A same kopalnie? Jak funkcjonują? – Skąd miałbym wiedzieć, panie? Nigdy żadnej z nich nie widziałem. – Zobaczysz jutro – zapewnił go Filip. – Cóż za fascynująca perspektywa – mruknął Attalos. Młody król roześmiał się i rubasznie klepnął go w ramię. – Nie obchodzi cię, skąd pochodzi nasze złoto? – Ani trochę – przyznał Attalos. – Chciałbym tylko, by nadal przychodziło. – A ty, Nikanorze? Pragniesz obejrzeć kopalnie? – Jeśli tak rozkażesz, panie. Ale co tam może być do oglądania? Biedacy grzebiący w ziemi niczym krety. Ciemność i smród. A kiedy ludzie schodzą głębiej, stale im zagraża niebezpieczeństwo. W każdej chwili powała może się zawalić. Chcę oczywiście zostać pogrzebany, ale dopiero kiedy umrę, nie wcześniej.

Filip potrząsnął głową. – W takim razie, zwalniam was z obowiązku oglądania kopalni. Przyjrzyjcie się bacznie zbytkom Kruzji. Będzie mi towarzyszył tylko Antypater. – Wyjątkowy to dla niego zaszczyt – zadrwił Attalos. – Towarzystwo króla zawsze jest zaszczytem – odparował Antypater. Starał się ukryć gniew, jednak ciemne oczy utkwił w twarzy wojownika. – Nie lubisz mnie, co? – spytał Attalos. Usiadł prosto i wpatrzył się żołnierzowi w oczy. – Ani cię lubię, ani nie lubię, Attalosie. W gruncie rzeczy, rzadko o tobie myślę. – Uważaj, jak do mnie przemawiasz! – warknął urażony wojownik. – Paskudnie traktuję swoich wrogów! – Milczcie obaj! – zagrzmiał Filip. – Sądzicie, że brakuje nam problemów? Kiedy Macedonia będzie wolnym krajem, może wtedy pozwolę, by wasza wzajemna wrogość znalazła ujście. Być może wtedy... Teraz wszakże... jeśli dojdzie między wami do pojedynku, każę zwycięzcy ściąć głowę. Jeśli nie potraficie być przez wzgląd na mnie przyjaciółmi, znoście przynajmniej jeden drugiego w milczeniu. Czy wyrażam się wystarczająco zrozumiale? – Nie czuję do nikogo wrogości, panie – bąknął Attalos. – Ani ja – dodał Antypater. Filip ułożył się na kocach, głowę położył na złożonym czapraku z lwiej skóry i przyglądał się połyskującym na niebie gwiazdom. Jakże były odległe, jakże dalekie od wszystkich kłopotów świata ludzi. Zamknął oczy i zapadł w sen. Spacerował po trawiastym stoku pod srebrnym księżycem, gdy nagle zobaczył kobietę. Siedziała pod rozłożystym dębem. Rozejrzał się wokół siebie i zaskoczony odkrył, że są sami. Kiedy zbliżył się do niej i skłonił, podniosła wzrok i odrzuciła ciemny kaptur płaszcza. Twarz miała bladą i piękną, oczy ciemne i błyszczące. – Witaj, wielki królu – odezwała się szeptem. Usiadł obok niej. – Nie jestem wielkim, pani. Ale faktycznie jestem królem. – Będziesz wielki. Obiecuje ci to Aida. Bogowie tak zarządzili. Potrzebujesz wszakże jednej rzeczy, Filipie. Musisz zdobyć pewien talizman. – Gdzie go znajdę? – To on odnajdzie ciebie. Popatrz! – Wskazała w dół wzgórza do miejsca, gdzie w księżycowej poświacie skrzył się mały strumień. Nad wodą siedziała druga kobieta. – Idź do niej... i poznaj radości wszechświata. Filip już miał zadać pytanie, kiedy tajemnicza kobieta znikła. Wstał i ruszył ku strumieniowi. Druga kobieta okazała się młodziutką dziewczyną. Figurę miała smukłą, piersi małe i krągłe. Jej włosy były rude, barwy odbitego od ognia światła, oczy zielone niczym klejnoty. Gdy macedoński

władca ukląkł obok niej, wyciągnęła ręką i pogłaskała go po brodzie, po czym jej ręce opadły na jego pierś i gładziły jego brzuch. Zdał sobie sprawę z tego, że jest nagi – tak jak i ona – i jego ciałem zawładnęła namiętność. Pociągnął kobietę na trawę i całował ją po twarzy i szyi. Jej ręka pieściła wewnętrzną stronę jego uda. Czuł, jak serce mu łomocze. – Kochaj się ze mną! – wyszeptała. – Kochaj! Wszedł w nią i zawładnęła nim olbrzymia rozkosz, której następstwem był natychmiastowy orgazm. Niewiarygodne, lecz jego członek pozostał w stanie wzwodu. Namiętność wydawała się niewyczerpana. Dziewczyna pod nim drżała, jęczała i krzyczała. Stoczył się z niej, lecz nie pozwoliła mu odejść. Gładziła go delikatnie palcami, pieściła miękkimi wargami. W końcu jęknął, przetoczył się na plecy i leżał w bezruchu, otaczając ją ramionami. – Kim jesteś? – spytał ją. – Muszę wiedzieć. Pragnę mieć cię na własność. – Zobaczysz mnie znowu, Filipie. Urodzę ci dziecko, królewskiego syna. – Gdzie cię znajdę? – Czas jeszcze nie nadszedł. Spotkam się z tobą za dwa lata od teraz na Wyspie Tajemnic. Tam nas zaślubią i tam poczęty zostanie twój potomek. – Ale twoje imię! Zdradź mi swoje imię! – Zdradź mi swoje imię! – krzyczał. – O co chodzi, panie? – spytał Nikanor, podchodząc zatroskany do króla. Filip otworzył oczy i ujrzał nad sobą gwiazdy błyszczące jaskrawo na nocnym niebie. – To był sen – wyjaśnił szeptem. – Dar od bogów. Ponieważ nie mógł wrócić do pięknego snu, Filip przesiedział resztę nocy w milczeniu. Stale na nowo przeżywał sceny swojej wizji. Za dwa lata! Powiedziała, że za dwa lata oboje znajdą się na Wyspie Tajemnic! Na Samotrace. Młody król nigdy tam nie był... Nigdy nawet nie chciał tam popłynąć. Teraz wszakże – wiedział o tym doskonale – tylko śmierć może go powstrzymać przed umówionym spotkaniem. Wkrótce po świcie obudził innych i pojechali do doliny słynącej z kopalni. Kruzja nie była wielką osadą; mieszkało tu niecałe tysiąc osób. Pałac Elifiona wznosił się nad miastem, przyciągając wzrok białymi kolumnami i pięknymi posągami. Na wysokim spiczastym dachu widniał czarowny relief ukazujący boginię Atenę wyskakującą z czoła ojca, Zeusa. Dwustu konnych zatrzymało wierzchowce przed budynkiem. Filip zsiadł. Starszy wiekiem służący wynurzył się z budynku gospodarczego i stał przez chwilę nieruchomo. Z otwartymi ustami przypatrywał się armii czekającej przed pałacem. – Ty! – krzyknął Filip. – Weź mojego konia. – Mężczyzna potykając się, ruszył ku niemu.

– Jesteś... oczekiwany... panie? – spytał. W jego oczach król dostrzegł wyraźne przerażenie. – Mam nadzieję, że nie – odparł lekko Filip, po czym rzucił służącemu lejce i pewnym krokiem udał się ku ogromnym podwójnym drzwiom za kolumnami. Attalos, Nikanor i Antypater podążyli za nim do pałacu. We czterech zatrzymali się w wielkim korytarzu. Podłogi pokrywały perskie dywany, przy ścianach stały posągi, sufit zaś ozdabiała ogromna mozaika przedstawiająca trojańskiego księcia Parysa oraz trzy boginie: Afrodytę, Herę i Atenę. Filip poczuł się niemal poniżony w tym kapiącym bogactwem otoczeniu. Zauważył, że jego zabłocone sandały podróżne zostawiły czarne ślady na dywanie. Ręce również miał brudne. – Elifionie! – zawołał. Imię odbiło się od marmurowych ścian korytarza. Z ukrytych drzwi wybiegli służący; wszyscy mieli w oczach prawdziwy strach. Jeden ze sług – szczupły chłopiec o złotych włosach – podbiegł do Antypatra i upadł przed nim na kolana. Żołnierz pomógł mu wstać. – Nie zabijaj mnie! – błagał młodzieniec. – Nikt nie zamierza cię zabijać – uspokoił go Antypater. – Przyprowadź swojego pana. Powiedz mu, że król przybył. – Tak, panie. – Chłopiec ruszył ku schodom, potem odwrócił się i bąknął: – Przepraszam cię, panie, ale... który król? – Król Macedonii – odparł żołnierz. Starszy służący zrobił krok do przodu i skłonił się Filipowi. – Panie, może zechciałbyś poczekać w andronitisie. Przyniosę zakąski. – W końcu – odezwał się Filip – spotykamy służącego z mózgiem. – Grupa podążyła za mężczyzną do długiego pomieszczenia po prawej stronie. Stały tu obite jedwabiem tapczany. Ściany pokryto myśliwskimi malowidłami: na jednym jeźdźcy ścigali białego rogacza, na drugim Herakles zabijał nemejskiego lwa, na trzecim zaś łucznicy wypuszczali strzały w ogromnego niedźwiedzia. – Na bogów! – mruknął młody król. – Na tle tego pałacu Pella wygląda jak obora. Byłbym zazdrosny, gdyby nie pewność, że tę budowlę wybudowano za moje złoto. Służący przyniósł wino z winnic Elifiona. Było czerwone, słodkie, wzmocnione spirytusem. Filip rozparł się wygodnie na tapczanie, po czym podniósł nogi w strasznie ubłoconych sandałach i ułożył na jedwabiach, plamiąc je błotem. Był w bardzo ponurym nastroju. Podczas oczekiwania na gospodarza zarówno on, jak i jego towarzysze milczeli. W końcu w progu pojawił się Elifion. Attalos wspomniał królowi, że gubernator Kruzji jest gruby, lecz określenie to okazało się absolutnie niewystarczające na opisanie ogromnych fałd ciała zwisających pod podbródkiem i olbrzymiego brzucha rozpychającego błękitne perskie szaty. Ciemne włosy mężczyzna miał przycięte krótko; tkwiły na szczycie jego głowy niczym mała, źle dopasowana czapka. Tłuścioch spróbował się ukłonić, niestety, nie pozwoliło mu na to potężne brzuszysko.

– Witaj, panie – odezwał się. – Gdybym się tylko wcześniej dowiedział o twojej wizycie, przygotowałbym wspaniałe powitanie. – Głos był głęboki i sympatyczny, podobnie jak – co Filip zauważył z niesmakiem – ogromne brązowe oczy mężczyzny. – Przyjechałem zobaczyć kopalnie – rzucił król, nie odpowiadając na powitanie. – Ale po co, panie? Niewiele jest tam do oglądania dla takich szlachetnie urodzonych ludzi jak my. Wielkie ziejące dziury w ziemi i kilka tuneli pełnych smrodu. Chętnie natomiast ci pokażę pachnące domy. Podczas riposty Filip obniżył głos, zaś jego oczy niebezpiecznie błysnęły. – Pokażesz mi to, co sam zechcę obejrzeć – odrzekł powoli. – Zrobisz to, Elifionie, ponieważ jesteś moim sługą. Od razu zabierzesz mnie do kopalni. Król wstał. – Tak, oczywiście, panie, tylko się przebiorę. Nie zajmie mi to dużo czasu. – Attalosie! – rzucił oschle Filip. – Tak, panie? – Jeśli ten tłusty głupiec nie posłucha mnie jeszcze raz, wyjmij nóż i rozetnij mu to brzuszysko od pachwiny po gardło. – Dobrze, panie – odparł wojownik, uśmiechając się do wystraszonego Elifiona. – Teraz, mój drogi, bez zwłoki udamy się do kopalni. Czy się mylę? – spytał król. – Natychmiast... panie – zająknął się tłusty gubernator, po czym przywołał powóz, który podjechał przed drzwi pałacu niemal od razu. Powóz ciągnęły cztery czarne wałachy. Z wyglądu przypominał gigantyczny rydwan, tyle że miał szerokie wymoszczone siedzenia. Elifion usadowił się na koźle, służący zasiadł obok niego i szybko strzelił lejcami. Mimo ostentacyjnego braku zainteresowania kopalniami, Attalos i Nikanor podążyli z Filipem, ze względów bezpieczeństwa woleli bowiem mieć króla na oku. Jechali przez prawie godzinę, aż wreszcie zatrzymali się nad małą doliną, której powierzchnia była wyraźnie spulchniona, jak gdyby zrył ją ogromny kret. Daleko w dole przybysze dostrzegli niewolników, którzy kopali kilofami w ziemi. Inni wychodzili z tuneli w stoku. Macedończycy powoli zjechali do doliny. Nikanor przeczesał wzrokiem grupę robotników. Zarówno pracujący tu mężczyźni, jak i kobiety mieli wychudzone ciała pokryte sączącymi się owrzodzeniami, zaś dozorujący ich strażnicy uzbrojeni byli w krótkie pejcze o złowrogim wyglądzie. Po prawej stronie przybyszów dźwigająca koszyk z kamieniami kobieta potknęła się i upadła, rozbijając sobie głowę o głaz. Nawet nie krzyknęła z bólu, a tylko ze znużeniem podniosła się i ciężko ruszyła dalej. Filip podjechał do otworu najbliższego tunelu i zsiadł z konia. Elifion stoczył się niezgrabnie z wozu.

– Tak jak rozkazałeś, panie. Oto kopalnia. – Zabierz mnie do środka. – Do środka? – Jesteś głuchy? Gubernator podszedł powoli do ciemnego tunelu i przystanął, by przyzwyczaić oczy do mroku. Ze ścian korytarza zwisały wprawdzie latarnie, lecz jego wnętrze przepełniał duszący dym. Służący Elifiona (ten sam, który wprowadził króla do andronitisu), oblał wodą płócienną szmatkę i podał ją swemu panu. Elifion przytrzymał materiał przy twarzy i wszedł głębiej do tunelu. Teren opadał pod ostrym kątem, powietrze stawało się gęste i nieświeże. Daleko z przodu słyszeli odgłosy metalowego narzędzia uderzającego w skałę. Nagle grudki kamienistej ziemi zagrzechotały na napierśniku Attalosa i wojownik zerknął nerwowo na drewniane belki podtrzymujące strop tunelu. Zauważył między nimi wielką szczelinę, przez którą osypywały się co rusz fontanny piachu. Szli dalej. Nagle natknęli się na ciało młodej kobiety, które po prostu zepchnięto na bok tunelu. Błoto kompletnie zakleiło jej oczy i wypełniało otwarte usta. Strop był w tym miejscu niższy, więc wszyscy musieli pochylić głowy. Tunel opadał coraz bardziej stromo. Elifion zatrzymał się. – Nie wiem, co chcesz zobaczyć, panie – jęknął piskliwym głosem. – Ruszaj dalej! – rozkazał mu sucho Filip. Gubernator opadł na ręce i kolana i zaczął pełzać przed siebie. Król odwrócił się do swoich towarzyszy. – Poczekajcie tutaj – polecił, po czym ruszył za gubernatorem. Nikanor odwrócił się do Attalosa. – Sądzisz, że moglibyśmy się cofnąć kilka kroków, tam, gdzie powała była wyższa? Czy Filip miałby coś przeciwko temu? Jakie jest twoje zdanie? Pot utworzył brudne smugi na twarzy Attalosa. Wojownik odczuwał zimno i ogromny strach, nie wyraził jednakże żadnej opinii, spojrzał jedynie na Antypatra. – A ty co myślisz? – spytał. – Ja... eee... Nie sądzę, by król miał nam to za złe – wybąkał żołnierz. Trzech mężczyzn wycofało się do szerszego tunelu. Zatrzymali się dopiero wówczas, gdy zauważyli dalekie migotanie słonecznego światła. W milczeniu oczekiwali na powrót króla. Nikanor nie mógł się powstrzymać i stale popatrywał na zwłoki. – Dlaczego jej nie zakopali? – spytał w końcu. – Widziałeś niewolników – odparł Antypater. – Ledwie mają siły, aby stać. – Ta dolina jest przeklęta – szepnął Attalos. Z wejścia do tunelu dotarły do nich dźwięki kroków. Mężczyźni odwrócili się i zobaczyli wlokących się gęsiego niewolników, którzy nieśli

na grzbietach puste koszyki. Minęli wojowników i skierowali się w mroczne i przepastne głębie kopalni. – Nie wiem, jak wy, ale ja wychodzę na powietrze – oświadczył Nikanor. – Nie mogę znieść tej duchoty. – Król kazał nam czekać – przypomniał mu twardo Attalos. – Nie podoba mi się tu tak samo jak tobie. Bądźmy cierpliwi. – Chyba oszaleję, jeśli zaraz stąd nie wyjdę – jęknął Nikanor nienaturalnie wysokim głosem. Antypater otoczył młodzieńca ramieniem. – Ktoś powinien pójść do naszych ludzi i zapewnić ich, że wszystko w porządku. Jesteśmy na dole już od dość dawna i może niektórzy z nich zaczęli się niepokoić. Poczekaj na nas na zewnątrz, Nikanorze. Kiedy młodzieniec pokiwał głową, a następnie pobiegł ku światłu, Attalos obrócił się do Antypatra. – Kim jesteś, aby odwoływać królewskie polecenie? – syknął. – Ten młodzik był bliski załamania. Gdybym nie pozwolił mu odejść, pewnie i tak by uciekł. – No i cóż z tego? Uciekłby, to by uciekł. Co on cię obchodzi? Żołnierz pokiwał głową, rozmyślając nad pytaniem Attalosa. – Doskonale cię rozumiem. Uciekając, Nikanor mógłby wypaść z łask. Na bogów, Attalosie, nie masz żadnych przyjaciół? O nikogo nie dbasz? – Tylko słabi ludzie potrzebują przyjaciół, Antypatrze. A ja nie jestem słaby. Żołnierz nie skomentował słów tamtego. Zapadło kłopotliwe milczenie. Obu mężczyznom czas dłużył się niemiłosiernie. Wydawało im się, że minął wiek, zanim w końcu wyłonił się przed nimi tłusty Elifion w błękitnej szacie usmarowanej błotem. Za nim podążał król, wyraźnie oszołomiony. Gdy wyszedł z tunelu na światło słoneczne, wciągnął łapczywie kilka wielkich haustów powietrza, po czym odwrócił się do gubernatora. Na widok wściekłości w oczach Filipa, tłuścioch zrobił krok w tył. – Cóż takiego uczyniłem, panie? Powiedz mi. Jestem wobec ciebie lojalny, przysięgam! Młody król ledwie mógł mówić. – Niech ktoś mi poda coś do picia! – zagrzmiał i natychmiast podbiegł do niego Nikanor z bukłakiem. Filip przepłukał usta i wypluł wodę. – To jest moja kopalnia złota! – oznajmił wreszcie. – Moja! Macedońska! Powiedz mi coś, tłusty głupcze: czego potrzebujesz, by wydobywać z ziemi złoto? – Narzędzi, panie. Kilofów, szpadli, rydli... koszy. – A kto używa tych narzędzi? – Widziałeś sam, panie: niewolnicy i przestępcy: złodzieje, mordercy i inni. Mężczyźni osądzeni, skazani na roboty i przysłani tutaj... No i podobne im kobiety.

– Niczego nie pojmujesz, prawda?! – ryknął Filip. Wokół nich ustała wszelka praca. Strażnicy z pejczami odwrócili się od robotników, ci zaś opadli ciężko na ziemię, upuszczając narzędzia. Wszystkie oczy skupiły się na nieszczęsnym Elifionie. – Wiem tylko, że staram się, jak mogę – zaskomlał gubernator. – Złota nie ma już tyle, co kiedyś, ale czy to moja wina? Bogate w kruszec żyły leżą zapewne głębiej. Nie możemy tam zejść. Filip odwrócił się ku najbliższemu strażnikowi. – Ty! – zawołał gniewnie. – Wyprowadź wszystkich ludzi z kopalni. Niech wyjdą na światło dzienne. – Mężczyzna skłonił się i pobiegł ku tunelowi. – Elifionie – zaczął król cicho, lecz z każdą następną frazą coraz bardziej podnosił głos. – Mógłbym zapomnieć o twojej chciwości, nienasyconej żądzy bogactwa. Mógłbym nawet zapomnieć o twoich złodziejskich przekrętach... choć odzierasz mnie z moich własnych dóbr. Nie jestem wszakże w stanie wybaczyć ci twojej głupoty. Narzędzia, tak, rzeczywiście traktujesz swoich robotników jak narzędzia. I jakimż trzeba być imbecylem, by doprowadzić niezbędne narzędzia do równie fatalnego stanu? Tak zagłodziłeś tych ludzi, że przypominają kościotrupy, w dodatku są pokryci owrzodzeniami i żyją zupełnie bez nadziei... Czy żywe trupy mogą dobrze pracować? Kopanie wymaga siły, stalowych ramion i twardego grzbietu. Żeby się zregenerować po ciężkiej pracy, robotnik potrzebuje jedzenia: dobrego, solidnego posiłku i wina dla podniesienia ducha. Attalosie! – Tak, panie. Przejmiesz zarząd nad kopalnią. Zostawię ci setkę żołnierzy. Chcę, by niewolnicy zostali nakarmieni i odpoczywali przez dwa tygodnie. Do pracy przyślę ci innych. Znajdź sobie sprawnego, lojalnego zastępcę i podziel się z nim obowiązkami, tak by żaden z was nie pracował dłużej niż dwanaście godzin. – Filip zajrzał wojownikowi w oczy i nagle się uśmiechnął. Attalos nie miał ochoty na objęcie tej funkcji i było to doskonale po nim widać. – Poza tym – zakończył – możesz zatrzymać dla siebie jedną część ze stu całego wydobytego złota. – Dziękuję, panie – odparł mężczyzna z błyszczącymi oczyma, po czym skłonił się nisko. – A co mam zrobić z Elifionem? – Kto jest głównym sędzią w Macedonii? – odparł Filip. – Król, panie. – Rzeczywiście, król. Czyli ja. Za jego chciwość skazuję byłego gubernatora na pięć lat ciężkich robót w tej kopalni. Dopilnuj, żeby się dobrze sprawował. Elifion rzucił się na kolana. – Błagam cię, panie... – Zabrać go z moich oczu! – warknął Filip. Trzech żołnierzy odciągnęło zawodzącego mężczyznę. – Co z jego żonami? – spytał Attalos.

– Kup im dom tu, w Kruzji, i wyznacz miesięczne uposażenie. Skarby tego wieprza wyślij do Pelli. Gdzie służący Elifiona? – Tutaj, panie. Na imię mam Paralus. Młody król przypatrzył mu się dokładnie. Służący był średniego wzrostu, włosy miał krótko i równo przycięte, nos haczykowaty, cerę smagłą. – Jesteś Persem? – Frygijczykiem, panie. – Jak długo służyłeś Elifionowi? – Odkąd mnie kupił jedenaście lat temu jako dwunastolatka. – Co dla niego robiłeś? – Najpierw byłem jego kochankiem... jednym z wielu. Potem nauczył mnie prowadzić swoje rachunki. – Gdzie ukrywa swoje złoto? – Pod pałacem ma tajemny skarbiec. – Attalosie, przyślij mi zawartość owego tajnego schowka. Oczywiście, zostaw sobie jedną setną. Masz teraz, Paralusie, nowego pana. Będziesz mu dobrze służył? Służący spojrzał na wojownika, potem ponownie na Filipa. – Panie, Elifion przyrzekł mi wolność na moje dwudzieste piąte urodziny. Powiedział także, że mi zapłaci za wszystkie lata pracy. Czy jego przyrzeczenie nadal jest wiążące, czy też do końca życia pozostanę niewolnikiem? – Dam ci lepszą obietnicę. Za trzy miesiące będziesz wolnym człowiekiem. Od tego momentu otrzymasz płacę zależną od tego, jak Attalos wyceni twoją pracę. Teraz zapytuję cię ponownie, czy będziesz nam dobrze służył? – Będę, panie, dobrze i uczciwie. – Niech się więc tak stanie – oświadczył Filip.

Iliria, jesień 359 roku p.n. Bardylis siedział zupełnie nieruchomo, podczas gdy ostry jak brzytwa nóż golił mu głowę pod splecionym w warkocz czubem. Skórę na czaszce starzec miał już luźną i pomarszczoną, lecz ręce służącego poruszały się pewnie. Ostrze pieściło skalp króla. – Jedno draśnięcie i odetnę ci łapy – mruknął nagle Bardylis. Służący zamarł na moment, potem wtarł więcej oliwy w królewską twarz i głowę, by zmiękczyć twarde jak szczecina włosy. Nóż przesunął się po skórze ponad prawym uchem Bardylisa, potem golibroda stanął przed władcą. – Odchyl, panie, głowę w tył – poprosił. Starzec podniósł oczy na mężczyznę, potem nadstawił szyję. Nóż przesuwał się po niej przez jakiś czas, aż w końcu służący cofnął się o krok. Bardylis pogładził skórę twarzy i wysoko podgoloną głową. – No, Boli, nieźle ci poszło – ocenił król. – Teraz powiedz mi, dlaczego nie boisz się moich pogróżek? Sługa wzruszył ramionami. – Czy ja wiem, panie. – W takim razie, ja ci powiem – ciągnął Bardylis z uśmiechem. – Ponieważ dawno już zdecydowałeś, że jeśli zdarzy ci się mnie drasnąć, podetniesz mi gardło, a potem dasz nogę. Oczy Boliego rozszerzyły się ze strachu i Bardylis zobaczył, że się nie pomylił. Zachichotał cierpko i wstał. – Nie pozwól, by moje słowa wytrąciły cię z równowagi. – Skoro wszystko wiesz, panie, po co tedy w ogóle mi grozisz? – Trochę niebezpieczeństwa dodaje życiu smaczku, a... Na jądra Zeusa! Kiedy dożywasz osiemdziesięciu trzech lat, potrzeba dużo przypraw. Przyślij mi Grigery’ego. Bardylis podszedł do spiżowego lustra i przyjrzał się swemu odbiciu. Nienawidził obwisłej skóry swojej twarzy, wrzecionowatych kończyn i rzadkiego, siwego długiego wąsa. Czasem, w chwilach wyjątkowo ponurych myśli, żałował nawet, że z taką łatwością potrafi rozpoznać zdrajcę. „Może trzeba było pozwolić, aby Bichlis mnie zabił”, pomyślał daremnie. Jego syn był dobrym wojownikiem, wysokim i dumnym. Kiedy skończył pięćdziesiąt lat, a jego ojciec nadal rządził Dardanami, zbuntował się. Rebelia była krótkotrwała, Bardylis roztarł na proch armię Bichlisa i przypatrywał się jego śmierci. Odwrócił się od lustra, gdy do komnaty wszedł zabójca jego syna. Grigery był rosły, miał szerokie ramiona i wąskie biodra. Chociaż zgodnie z tradycją golił sobie czaszkę i nosił charakterystyczny dla Dardanów warkocz na czubie, nigdy nie zapuścił brody ani wąsa. Jego gładko ogolona, blada twarz była przystojna, lecz wedle standardów południowych Greków. Grigery skłonił się.

– Dzień dobry, panie. Ufam, że zastaję cię w dobrym zdrowiu. – Tak, rzeczywiście, lecz „dobre zdrowie” ma zupełnie inne znaczenie dla starca. Czy Macedończyk już przybył? – Tak, panie. Ale towarzyszy mu tylko czterech ludzi. – Czterech? Na bogów, czyżby nie zdołał znaleźć dwudziestu odważnych Macedończyków chętnych pojechać z nim do Ilirii? Wojownik zachichotał. – Nie zdziwiłbym się. – Kim są ci czterej? – Jeden jest zwyczajnym żołnierzem imieniem Teoparlis, drugi to kochanek króla, Nikanor, trzeci wojownik zwie się Antypater... Dowodził szarżą przeciw Pajonom. Ostatnim jest najemnik imieniem Parmenion. – Znam to imię – wtrącił Bardylis. – Zaoferowałem mu pracę u siebie. – Służył kiedyś wielkiemu królowi Persji. Tak słyszałem. Wcześniej przyjaźnił się z Tebańczykiem Epaminondasem... – A tak, przypominam sobie – przerwał mu Bardylis. – Bitwa pod Leuktrami. Klęska Spartan. Jakie inne nowiny przynosisz? – Nic ważnego, panie. Neoptelemos zgodził się podnieść kwotę swojej daniny. Lecz na pewno się tego spodziewałeś. – Oczywiście, że tak. Teraz, gdy zniszczyłem mu armię nie ma zbyt dużego wyboru. – Zaproponował ci także, panie, rękę jednej ze swoich córek. – Co za głupiec z tego Neoptelemosa. Choć ogromnie nad tym boleję, to moje zainteresowanie kobietami bezpowrotnie zniknęło przed ponad dekadą. Wróćmy teraz do spraw ważniejszych. Chcę, by Filipa dobrze traktowano podczas jego pobytu u nas... Trzeba mu jednak dać również do zrozumienia, kto jest teraz panem. – W jaki sposób mam mu wpoić ten oczywisty fakt? – Bądź dla niego bardzo uprzejmy, lecz gdy tylko zejdzie ci z oczu, podjudzaj członków jego świty. Nieźle byłoby sprowokować któregoś z nich. Niech cię wyzwie na pojedynek. W tej sytuacji rzecz jasna nie będę miał wyboru... muszę zezwolić na walkę. No i wtedy zabijesz Macedończyka. – Którego, panie? – Na pewno nie Nikanora. Chcemy jedynie poniżyć, nie zaś rozjuszyć Filipa. Wściekłość prowadzi do głupoty. Wybierzmy tego żołnierza, Teoparlisa. I przyprowadź dziś wieczorem do moich komnat Parmeniona, niech jednak król nie dowie się o moim zaproszeniu. – Zatrudnisz Spartanina? – A dlaczego nie? Byłby to niezły cios dla Macedończyków. Powiedz mi, co sądzisz

o młodym Filipie? – Chyba jest dość bystry. Jednakże, po tak krótkiej styczności niełatwo jest osądzić drugiego człowieka. Król ma w sobie sporo wdzięku i dobrze go wykorzystuje. Spogląda na wszystko zimnym wzrokiem i myślę, że w walce jest rozważny. Ale co do jego natury... nie mam pojęcia. – Perdikkas był zawziętym, lecz dynamicznym mężczyzną – stwierdził Bardylis. – Ciekawe, dlaczego zostawił swego brata przy życiu. Albo sądził, że Filip nie stanowi dla niego zagrożenia, albo był głupcem. Z drugiej strony... Dlaczego Filip nie zabił małego synka Perdikkasa? To doprawdy intrygująca rodzina. – A jednak nie ociągał się z zamordowaniem przyrodniego brata – zauważył Grigery. – Wiem. – Bardylis westchnął i wrócił na tron. – Ach, gdybym choć podejrzewał, że Filip mi zagraża, nie wyjechałby stąd żywy. Jednakże... taki mąż dla Audaty to dar bogów, na który już przestałem liczyć. Zaproś go tutaj. Chcę z nim pomówić w cztery oczy. Niech przyjdzie za godzinę. Gdy tylko zabójca wyszedł, król Ilirii wezwał do siebie Audatę – wysoką, chudą kobietę z wydatnym nosem. Chociaż Bardylis wiedział, że mnóstwo osób uważa ją za brzydką, sam dostrzegał w niej jedynie czarowne dziecko, które kochał od chwili narodzin. Córka weszła do pokoju i uściskała ojca. – Widziałaś go? – spytał Bardylis, trzymając Audatę za ramiona. – Tak. Jest przystojny, choć obawiam się, że niższy ode mnie. – Chcę, żebyś była szczęśliwa – oznajmił zdecydowanym tonem. – I nadal nie wiem, czy ten ślub to mądry pomysł. – Mam już dwadzieścia siedem lat, ojcze. Nie martw się o mnie. – Czy dwadzieścia siedem lat to tak wiele? Nie wiesz nawet, co oznacza starość. Wciąż masz czas, aby urodzić zdrowych synów i obserwować, jak dorastają. Pragnę dla ciebie spokojnego, szczęśliwego życia. Chcę, byś zaznała radości, którą przeżywałem, gdy dorastałaś. – Zrobię wszystko, by cię zadowolić – zapewniła go. Siedzieli przez jakiś czas i rozmawiali, aż wrócił Grigery i zapowiedział wejście Filipa. Audata umknęła szybko, lecz zatrzymała się przed salą tronową i obserwowała narzeczonego przez szczelinę w uchylonych drzwiach. Kiedy król Macedonii wszedł, Bardylis stał przed tronem. Filip podszedł, uklęknął przed Ilirem, ujął jego rękę i ucałował. – Jeden król nie powinien klękać przed drugim – zbeształ go Bardylis. – Tym niemniej, syn ma obowiązek czcić swego nowego ojca – odpowiedział mu młodzieniec, podnosząc się. – Doskonała odpowiedź – zgodził się Ilir z radością, po czym machnięciem odprawił Grigery’ego. – Chodź i usiądź ze mną, Filipie. Musimy przedyskutować wiele spraw.

Parmenion wrzucił liście sylfium do wrzącej wody i pomieszał płyn ostrzem sztyletu. – Co to jest? – spytał go iliryjski służący, który przyniósł wodę. – Zioła z Macedonii. Powstaje z nich odświeżający napój. Dziękuję ci, młodzieńcze. Spartanin podszedł do tapczanu i usiadł, czekając, aż napar się ochłodzi. Motak zareagował gwałtownie, gdy usłyszał, że nie może towarzyszyć swemu panu w podróży do Ilirii. Niczym stara zrzędliwa niańka krążył wokół Parmeniona, powtarzając w kółko to samo. – Bierz sylfium każdego wieczoru przed pójściem do łóżka! Nie zapomnisz? – Oczywiście, że nie zapomnę. – Zapomniałeś raz w Egipcie i zachorowałeś. Trzy dni cierpiałeś z powodu gorączki. – Miałem inne sprawy na głowie. Byliśmy wtedy otoczeni. Tebańczyk chrząknął, nie przekonany. – Ziół starczy ci na pięć, najwyżej sześć dni. – Będę ostrożny, mamusiu. Obiecuję! – W porządku! Szydź sobie ze mnie w najlepsze! Tyle że... Mówimy o twoim życiu, Parmenionie. Pamiętaj. Strategos położył nogi na tapczanie i odprężał się, sącząc schłodzony napój. Podobnie jak większość Greków z południa, Ilirowie pijali z płytkich naczyń. Tylko w Tebach znalazły uznanie i były powszechnie stosowane Perskie puchary. Spartanin skończył sylfium i ułożył się wygodniej. Mięśnie miał zmęczone po długiej jeździe. Król zostawił swoją dwustuosobową eskortę w pobliżu góry Babuna, na południu. Obiecał wrócić w ciągu pięciu dni. Po krótkiej jeździe Macedończycy natknęli się na Grigery’ego i stu konnych Ilirów. Jazda do pałacu Bardylisa była wyczerpująca i Parmenion poczuł znużenie na kilka godzin przed zobaczeniem długiego, piętrowego budynku. Przed pałacem nie stały żadne posążki, nie było też wokół niego ogrodów, a jedynie stajnie dla królewskich koni. Na szczęście, przydzielone gościom pokoje były wygodne; każda z osób miała także do swej dyspozycji służącego. Spartanin właśnie postanowił się zdrzemnąć, gdy usłyszał lekkie stukanie do drzwi. – Kto tam? – zawołał. – Grigery, panie. Król prosi cię o rozmowę. Strategos usiadł prosto i starł sen z oczu. Popatrzył na swój pancerz i hełm, które leżały na podłodze obok miecza, potem wstał, podszedł do drzwi i otworzył je ostrym szarpnięciem. Grigery skłonił się. Spartanin wyszedł z pokoju i podążył za żołnierzem szerokim korytarzem do królewskich apartamentów. Mężczyzna szedł raźnym krokiem, idealnie zrównoważone ciało poruszało się niemal na palcach. Parmenion uznał go za sportowca i doskonałego wojownika. Grigery wprowadził gościa do przedpokoju i oznajmił jego przybycie Bardylisowi. Ku zaskoczeniu Spartanina, król był sam. Gdy strategos wszedł, nie wstał z tapczanu, na ukłon zaś odpowiedział machnięciem ręki.

– Witaj w moim domu, Parmenionie. Odwiedziny tak sławnego wodza to honor dla Ilirii. – Dla mnie zaszczyt to większy, Wasza Królewska Mość. Znakomici królowie rzadko zapraszają na prywatne audiencje zwyczajnych dowódców. – Dobrze prawisz, Spartaninie, lecz odłóżmy na bok te uprzejmości – oświadczył oschle starzec. – Chodź, usiądź obok mnie i opowiedz mi, co porabiasz w Macedonii. Parmenion usiadł obok króla. – Wódz idzie tam, gdzie go zatrudnią. Uznałem w pewnym momencie, że nadużywam perskiej gościnności. Nie mogłem zresztą bez końca przedłużać swego pobytu w Azji. Król Filip był tak dobry, że zaproponował mi tymczasowy angaż. – Tymczasowy? – Kazał mi wyszkolić kilka setek wojowników do obrony macedońskich granic przed napaściami Pajonów. Zażądał także sformowania królewskiej gwardii. Król uśmiechnął się, ukazując straszliwie pożółkłe zęby. – A co z Ilirią? Jaki jest jego stosunek do naszej granicy? Strategos myślał szybko, bardzo szybko. – Nie podoba mu się aktualna sytuacja, ale sam powiedz, królu, czy tobie ona odpowiada? Oświadczyłem mu, że obecnie niewiele można na to poradzić. By zmienić obecny stan rzeczy, potrzeba ogromnych środków i armii najemników. Nawet z nią nie miałby wielkiej szansy na sukces. – Jesteś niezwykle szczery – zauważył zaskoczony król. – Nie ujawniam żadnych sekretów, Wasza Królewska Mość. Zresztą, wyczuwam, że byłoby... niegodziwością okłamywać cię. – Wstąpiłbyś do mnie na służbę? – Oczywiście, panie. Dałem wszakże słowo Filipowi, że zostanę w Macedonii przez rok i wyszkolę mu gwardię. A co potem? Pewnie będę szukał nowego zajęcia. Tyle że... nie sądzę, byś mnie potrzebował. Zwykle zatrudniają mnie przegrani. Zwycięzcy rzadko potrzebują najemnego wodza. – To prawda – zgodził się Bardylis. – Powiedz mi, Parmenionie, lubisz Filipa? – Ogromnie. To dobry człowiek, o wielkiej szlachetności. Podczas swoich podróży niewielu takich spotkałem. – Czy właśnie dlatego nie zabił małego synka Perdikkasa? – Tak sądzę, Wasza Wysokość. Trudno mi wszakże odgadnąć wszystkie królewskie motywacje. – Ostatnie pytanie, Spartaninie. Gdyby Filip posiadał armię, czy pomaszerowałbyś przeciwko mnie? – Naturalnie, Wasza Królewska Mość. W przeciwnym razie, byłbym dość osobliwym

najemnikiem, nie uważasz, panie? Bardylis zachichotał. – Zdajesz sobie sprawę, że mógłbym nie wypuścić was żywych z mojego kraju? – Wszystko jest możliwe – przyznał strategos, wpatrując się uważnie w oczy starego króla. – Ale uważam, że tego nie zrobisz. – Dlaczegóż to? – Ponieważ jesteś, panie, znudzony, Filip stanowi obecnie dla ciebie niewielkie zagrożenie, a jego osoba cię intryguje. – Jesteś niezwykle spostrzegawczy. Chyba powinienem od dziś dokładniej śledzić twoje poczynania. Teraz jednak idź i ciesz się pobytem w Ilirii. Przez trzy dni Filip był przyjmowany z honorami. Bardylis organizował dla niego bankiety, pokazy sportowe i taneczne. W teatrze na peryferiach miasta wystawiono koryncką komedię. Macedońskiemu królowi rozrywki wyraźnie odpowiadały, natomiast Parmenion się nudził i dni coraz bardziej mu się dłużyły. Z kolei Teoparlis wydawał się spięty i nieustannie czymś rozdrażniony. Spartanin dwukrotnie przyuważył jego ostrą wymianę zdań ze skłonnym do szyderstw Grigerym. Kiedy tłumy opuściły teatr, strategos zbliżył się do Teo. – Wszystko w porządku? – spytał. – Tak – odparł żołnierz, obrócił się na pięcie i odszedł. Parmenion zapomniał o kłopotach Teoparlisa, gdy podszedł do niego Filip i otoczył go ramieniem. – Dobra sztuka, nie sądzisz? – spytał. – Nie jestem miłośnikiem komedii, panie. Król pochylił się do ucha Parmeniona. – Żeby się ożenić z kimś takim jak Audata, mężczyzna musi wręcz kochać komedię – wyszeptał. Wódz zachichotał. – Mówiono mi, że w miłości chodzi nie tylko o urodę. – Tak, lecz wygląd znaczy wiele. Przesiedziałem z nią wczoraj dwie godziny, przez cały czas szukając choć jednej ponętnej fizycznej cechy, chciałem bowiem biedaczkę jakoś skomplementować. – Znalazłeś? – Myślałem, by jej powiedzieć, że ma bardzo ładne łokcie. Spartanin roześmiał się głośno. Wszelkie napięcie go opuściło. – Co się zdarzyło potem? – Uprawialiśmy miłość. – Co takiego?! W pałacu jej ojca? Przed ślubem? A jak zdołałeś się zmusić do miłości, skoro

nie znalazłeś w narzeczonej niczego atrakcyjnego? Filip przybrał nagle poważną minę. – Miałem sen, Parmenionie. Podczas spotkania z Audatą rozmyślałem o kobiecie z tego snu. Mam ją spotkać w przyszłym roku na Samotrace. Podczas drogi powrotnej do pałacu król opowiedział Spartaninowi o tajemniczej schadzce. – Jesteś pewny, że sen był omenem? – Postawiłbym na to swoje życie. Co więcej, bez wahania bym je oddał, byle tylko się spełnił. Cudowna, piękna kobieta, najpiękniejsza, jaką kiedykolwiek widziałem. Jest darem bogów, Parmenionie, wiem o tym. Obiecała urodzić mi syna, który będzie w przyszłości wielkim człowiekiem. Kiedy dotarli do pałacu, Filip ujął Spartanina pod ramię i zatrzymał. – Dziś po południu – powiedział – Bardylis chce mi pokazać swoją armię. Spodziewam się pouczającego doświadczenia. – Rzeczywiście, powinno się okazać pouczające – zgodził się strategos. – Co cię zatem martwi? – Teoparlis. Zrobił się ponury. Podejrzewam, że Grigery go prowokuje. Nie pozwól, by Teo dał się wciągnąć w pojedynek. Antypater wypytywał o Grigery’ego. Uważa się go za mistrza szermierki. Nazywany jest też demonem z mieczem. – Nie dopuszczę do żadnego pojedynku między Macedończykiem i Ilirem – obiecał Parmenion. – To dobrze. Widziałeś się znowu z Bardylisem? – Nie. Prawdopodobnie przekonałem go, że nie zamierzamy wypowiedzieć Ilirii wojny. – Nie bądź taki pewny – ostrzegł go Filip. – Stary król wydaje mi się prawdziwym czarnoksiężnikiem, który potrafi czytać w ludzkich umysłach. Popołudniem Filip Macedoński wraz z towarzyszami obserwował iliryjską konnicę szarżującą przez szerokie pole. Lance jeźdźców błyskały jaskrawo w świetle słońca. Potem przemaszerowała przed gośćmi piechota w formacji falangi. Każdy z piechurów uzbrojony był we włócznię i krótki miecz; żołnierze nieśli też kwadratowe tarcze z nabijanego spiżem drewna. Wszyscy mieli hełmy z pióropuszami, napierśniki i nagolenniki, choć ich uda pozostały obnażone. Na rozkaz dowódcy falanga płynnie zmieniła szyk, rozciągając się w długą linię głęboką na trzech mężczyzn. Wojownicy szli z wyprostowanymi włóczniami. Młody król i członkowie jego małej świty stali na krańcu pola, kiedy Filip zauważył, że Ilirowie za ich plecami wycofują się. – Stójcie twardo, niezależnie od tego, co się zdarzy – wyszeptał. Piechota zaatakowała z grzmiącym rykiem. Macedoński król bez lęku obserwował nacierających włóczników, choć przeszła mu przez głowę myśl, czy nie nadszedł czasem kres jego życia. Ponieważ chyba nic nie

było w stanie powstrzymać szarżującej masy, za kilka sekund żelazny grot czyjejś włóczni mógłby się wbić w jego niechronioną pancerzem pierś. Niemniej jednak, stał nieruchomo i z rękoma na biodrach stawiał czoło atakującym żołnierzom. W ostatniej chwili falanga stanęła, król Macedonii zaś ostentacyjnie spuścił wzrok na koniuszek włóczni, która zatrzymała się o szerokość palca od jego piersi. Powoli podniósł rękę, potarł kciukiem o metal i wyzywająco spojrzał w oczy dzierżącemu broń wojownikowi. – Jest na niej nieco rdzy – oznajmił cicho. – Powinieneś lepiej o nią dbać. – Potem odwrócił się. Żaden z jego towarzyszy nie poruszył nawet mięśniem podczas szarży i fakt ten napełnił Filipa szczerą dumą. Bardylis zamachał do niego, więc młody król podszedł do starca i usadowił się obok niego na szerokiej ławie przy szczycie stołu obficie zastawionego jedzeniem. Parmenion już miał zająć swoje miejsce przy stole, kiedy zauważył Grigery’ego i Teo jakieś dwadzieścia kroków od siebie. Ilir rzucił jakiś kolejny drwiący komentarz pod adresem Macedończyka i nawet z tej odległości Spartanin dostrzegł, jak twarz Teo czerwienieje, ręka zaś sunie ku rękojeści miecza. – Teo! – ryknął i żołnierz zamarł. Podszedł do dwóch mężczyzn. – Co się tu dzieje? – spytał. – Ten zawszony pies rzucił mi wyzwanie – odparł Grigery. – Kategorycznie zakazuję wam pojedynku – oznajmił strategos. – W Ilirii nie możesz nikomu niczego zakazywać – odciął się Grigery. Jego ciemne oczy błyskały złowieszczo. Parmenion głęboko zaczerpnął oddechu. – Czy Teoparlis cię uderzył? – spytał spokojnie. – Nie. – Rozumiem. Czyli że nie zrobił niczego w tym stylu – powiedział Spartanin i spoliczkował Grigery’ego ciosem na odlew, który zwalił mężczyznę z nóg. Wśród oficerów przygotowujących się do kolacji podniósł się potężny ryk. Strategos zlekceważył wojownika, który niezdarnie się gramolił i podszedł do Bardylisa. Skłonił mu się nisko. – Wasza Królewska Mość, muszę przeprosić za tę niestosowną scenę. Lecz twój, panie, człowiek wyzwał mnie na pojedynek. Proszę o twoje pozwolenie na walkę z nim. – Nie z tobą miałem się bić! – krzyknął Grigery wyraźnie skonfundowany. – Czyżbyś zatem zamierzał puścić płazem to publiczne poniżenie? – spytał niewinnie Parmenion. – Tak... To znaczy nie... – Grigery spojrzał na króla, błagając o pomoc. – Wszyscy widzieli początek tej kłótni – mruknął Bardylis. – Teraz chętnie zobaczymy jej koniec. Udzielam wam zgody na pojedynek. – Dziękuję ci, panie – powiedział Parmenion. – Mógłbym, jako gość, prosić o jedną łaskę?

Ponieważ zakłóciliśmy ci wspaniały posiłek, chciałbym zaprezentować ci pokaz nie tylko zręczności, ale także odwagi. Pozwól mi wybrać sposób walki, a zobaczysz, jak pojedynkują się mezopotamscy szlachcice przed swoim królem. Bardylis przez moment patrzył twardo na Spartanina. Nie znał mezopotamskich metod walki, lecz nie chciał ujawniać swej ignorancji. – Jak sobie życzysz. – Każ więc przygotować palenisko – polecił Parmenion – z gorącymi węglami do głębokości męskiego przedramienia. Bardylis rozkazał dwóm służącym, by wykonali polecenie. Strategos odszedł na pewną odległość od stołu, a Filip i pozostali Macedończycy podeszli tam do niego. – Co się, na Hadesa, dzieje? – spytał młody król. – Nie miałem wyboru, panie. Obiecałem ci, że żaden Macedończyk nie będzie się pojedynkował z Ilirem. Cokolwiek się zdarzy, zdarzy się pomiędzy Spartaninem i wojownikiem Bardylisa. – Obrócił się do Teo. – Na stole jest miód. Przynieś mi go... I trochę czerwonego wina. Znajdź bandaże i namocz je w winie. – Cóż to za metoda walki? – spytał Antypater. – Całkiem nowa – odparł Parmenion. – Okłamałeś Bardylisa? – spytał szeptem Filip. – Tak, panie. Nie potrzebujesz się wszakże martwić. Starzec z pewnością nie potrafi czytać w ludzkich umysłach. Czterech służących – za pomocą grubych poprzecznych drągów – przyniosło na pole płonące palenisko z pieca. Parmenion zdjął napierśnik, hełm, tunikę i nagolenniki, wziął miecz i stanął naprzeciwko buchających żarem węgli. Król i jego oficerowie utworzyli wokół wojowników krąg i czekali na początek pojedynku. – Potrzebujesz ognia, starcze? Boisz się zmarznąć? – szydził Grigery. – Zrób to, co ja – polecił mu Parmenion, po czym odwrócił się do paleniska i wsunął ostrze miecza głęboko między węgle. Odsunął się i stanął z boku, założywszy ramiona na piersi. Grigery wcisnął swój miecz obok Parmenionowego. – Co teraz? – spytał Ilir. – Teraz poczekamy – odparł mu Spartanin i spojrzał przeciwnikowi w oczy. Czas mijał powoli. Oczy widzów strzelały od nagich mężczyzn do ich ostrzy, które zaczęły się jarzyć głęboką czerwienią. Skóra otaczająca uchwyt miecza Grigery’ego poskręcała się, popękała i zaczęła tlić. Wzniósł się z niej czarny dym, resztki złuszczyły się i odpadły. Metalowy uchwyt broni Parmeniona owinięty był przyozdobioną cienkim złotym drucikiem wężową skórą, która dość szybko zajęła się płomieniem. Drucik natomiast odpadł.

– Kiedy już będziesz gotowy – powiedział Spartanin – wyciągnij swój miecz i zacznij. Grigery polizał nerwowo wargi i popatrzył na rozgrzane miecze. – Ty pierwszy – syknął. – Może powinniśmy zrobić to równocześnie. Jesteś gotów? Ilir wyciągnął rękę, lecz gorąco w pobliżu rękojeści było nie do zniesienia, więc się wycofał. Rozejrzał się po tłumie, dostrzegł zafascynowanie gapiów rywalizacją, po czym skupił spojrzenie na królu. Bardylis zachował beznamiętne oblicze. Grigery wiedział, czego wszyscy się po nim spodziewają i ponownie zerknął na rozgrzane do czerwoności ostrze. – Im dłużej czekasz, tym staje się gorętszy – zauważył spokojnie Parmenion. – Wstrętny synu dziwki! – krzyknął Ilir. Chwycił miecz i wyszarpnął go z paleniska. Jego dłonią szarpnął potworny ból, skóra pokryła się pęcherzami, złuszczyła i przylepiła do rękojeści miecza. Mężczyzna przeraźliwie krzyknął i cisnął broń przed siebie. Parmenion wyciągnął lewą rękę, wyjął swój miecz z płomieni i podszedł do Grigery’ego. Choć twarz Spartanina wydawała się zupełnie pozbawiona wyrazu, jednak oddychał szybko i płytko, wargi zaś miał zaciśnięte, a zęby lekko obnażone. Podniósł ostrze i przesunął nim po piersi przeciwnika. Obserwatorzy usłyszeli odgłos skwierczenia płonących włosów i ciała. Grigery odskoczył i upadł na trawę. Parmenion odwrócił się do Filipa i skłonił, potem uniósł rozgrzane do czerwoności ostrze i zasalutował Bardylisowi. Wreszcie opuścił ramię i rzucił miecz, który upadł tuż przy jego stopach. Spartanin przeszedł przez tłum i spokojnie dotarł do miejsca, gdzie czekał na niego Teo z miodem. Posmarował słodką mazią pokryte pęcherzami, sączące się rany. – Bandaże – szepnął ochryple. Teo wyjął pasy materiału leżące w płytkim naczyniu z winem, wykręcił je i delikatnie owinął nimi rękę wodza. – Jak tego dokonałeś? – spytał Teo. – Nie mogę ci tego zdradzić... Nie w tym... momencie – odparł Parmenion. Zamknął oczy, podczas gdy zimne bandaże chłodziły jego dłoń. Czuł się chory i słaby, nogi mu drżały. Zebrał resztki sił i popatrzył na Teoparlisa. – Zanieś miód i pozostałe bandaże Grigery’emu. Zrób to natychmiast! Gdy żołnierz odszedł, strategos usłyszał za sobą czyjeś kroki. Odwrócił się. Zobaczył Bardylisa i Filipa, za którymi podążało dziesięciu oficerów. – Jesteś interesującym człowiekiem, Parmenionie – oznajmił stary król. – Powinienem był podejrzewać, że ze Spartanami lepiej się nie mierzyć na wytrzymałość. Jak twoja ręka? – Zagoi się, Wasza Królewska Mość. – Ale nie byłeś tego pewny, prawda? Dlatego wyjąłeś miecz lewą. – Oczywiście.

– Starczy ci sił, by zjeść z nami kolację? – Jak najbardziej, panie. Dziękuję ci za troskę. Ból był nieopisany, lecz Parmenion skutecznie z nim walczył. Przesiedział z królami cały posiłek, nawet trochę zjadł. Dodatkowo podładowała go świadomość, że nigdzie w pobliżu nie dostrzegał Grigery’ego.

Świątynia, jesień 359 roku p.n.e. Wraz z pogarszaniem się umysłowej kondycji Tamis, życie Derae stawało się coraz trudniejsze. Stara wieszczka przesiadywała teraz całymi dniami w ogrodach świątyni, często mówiła do siebie i czasami nie sposób było się z nią w ogóle porozumieć. Wyraźnie popadała w coraz większą rozpacz, zaś obowiązki związane z utrzymaniem świątyni spoczęły całkowicie na kapłance. Każdego dnia przybywali nowi petenci... Długie kolejki chorych i kalekich, bogatych i biednych ciągnęły się aż po horyzont. Wszyscy czekali na dotknięcie dłoni uzdrowicielki. Praca wyczerpywała Derae, szczególnie teraz, kiedy umarł stary pomocnik Naza i musiała dodatkowo wykonywać wszelkie prace w ogrodzie, łącznie ze zbiorem posadzonych wiosną warzyw. Już tylko sporadycznie znajdowała czas – a jeszcze rzadziej, konieczną ku temu energię – na obserwację Parmeniona. Dzień upływał po dniu, każdy był równie ciężki. Pewnego dnia Derae zachorowała, gorączka zawładnęła nią szybko, osłabiając mięśnie nóg i powodując chaos w umyśle. Mimo swego talentu, nie potrafiła uzdrowić samej siebie, nie spotykała się też z chorymi, którzy na próżno stali przed zamkniętą bramą. Tamis nie stanowiła dla niej wsparcia i nie reagowała na jej krzyki o pomoc. Przez jedenaście dni kapłanka leżała chora i wyczerpana; przez większość tego czasu trawiły ją dziwaczne sny, z których budziła się zmieszana i zakłopotana. Gdy któryś raz z kolei wróciła na jawę, dostrzegła oczyma duszy obok łóżka mężczyznę. Posadził ją i wlewał jej łyżeczką rosół do ust. Po chwili ponownie zasnęła. W końcu zbudziła się na dobre. Przez otwarte okno do pomieszczenia wpadały ciepłe promienie słonecznego światła. Derae utraciła poczucie mijającego czasu, wiedziała tylko, że jest zmęczona, ale już nie chora. Nagle drzwi jej sypialni otworzyły się i wszedł wysoki, siwobrody mężczyzna. Miał na sobie tunikę w odcieniu spłowiałej czerwieni, w rękach zaś niósł naczynie z wodą. Podszedł do łóżka kobiety i pomógł jej się napić. – Czujesz się lepiej, kapłanko? – spytał. – Tak. Dziękuję. Skądś znam twój głos... Niestety, nie pamiętam... – Mam na imię Leukjon. Spotkaliśmy się tutaj przed wieloma laty, doradziłaś mi wtedy wyjazd do Tyru. Skorzystałem z twojej rady i w owym mieście znalazłem miłość. Miałem dobrą żonę, z którą dochowałem się trzech synów i dwóch córek. Derae leżała na plecach i patrzyła oczyma duszy na mężczyznę. Przypomniała sobie, jak na nią patrzył podczas próby gwałtu. – Przypominam sobie. Dlaczego wróciłeś?

– Moja żona umarła, kapłanko. Najstarszy syn przejął po mnie obowiązki głowy rodu. Ponieważ nigdy cię nie zapomniałem, zapragnąłem... Chciałem cię ponownie zobaczyć. I przeprosić. Kiedy jednak przyszedłem tutaj, cierpiałaś w chorobie i nikt się tobą nie opiekował. Więc zostałem, by cię pielęgnować. – Ile czasu spędziłam w łóżku? – Jedenaście dni – odparł. – Początkowo obawiałem się, że umrzesz, na szczęście zdołałem cię skłonić do jedzenia. Nakarmiłem też staruszkę, lecz nie sądzę, by mnie rozpoznała. – Jedenaście dni? Jak to możliwe, że leżę w czystej pościeli? – Zmieniałem ją i prałem. Kiedy poczujesz się dobrze, odejdę. Derae ujęła dłoń mężczyzny w swoją. – Dziękuję ci za opiekę. I cieszę się, że wróciłeś i że przeżyłeś swoje życie w szczęściu. A jeśli szukasz przebaczenia, Leukjonie, wiedz, że udzieliłam ci go już dawno temu. – Wielu ludzi czeka na ciebie przed bramą. Co mam im powiedzieć? – Powiedz im, że spotkam się z nimi jutro. – Kapłanka odrzuciła pościel i wstała. Nogi trzęsły się pod nią, lecz czuła, że wracają jej siły. Leukjon przyniósł jej odzienie i zaofiarował pomoc w ubraniu się. – W porządku, Leukjonie. Może i jestem ślepa, ale potrafię się przyodziać sama. – Nałożyła prostą białą suknię i wyszła do ogrodu. Tamis siedziała przy fontannie. – Proszę, nie znienawidź mnie! – zakwiliła stara kobieta. Kapłanka przytuliła ją do piersi i gładziła po włosach. – Wyglądasz na zmęczoną, czarodziejko. Dlaczego nie odpoczywasz? – Sytuacja jest zła. Wszystko układa się jak najgorzej. Wszystko. W ogóle nie zasłużyłam sobie na Światło. To moja wina, Derae. – Uzdrowicielka wzięła Tamis pod ramię i zaprowadziła do jej komnat. Stara wieszczka skuliła się na łóżku i natychmiast zapadła w sen. – Czy tamta kobieta nadal się z ciebie wyśmiewa? – spytała szeptem kapłanka i usiadła obok czarodziejki. – Zobaczymy – mruknęła. Wzniosła się pod sufit i rozejrzała. Nie dostrzegła ani kobiety w kapturze, ani nikogo innego. „Co zatem – zastanowiła się – jest źródłem rozpaczy Tamis?” Podczas gdy stara wieszczka spała, Derae zdecydowała się wejść w jej myśli, by znaleźć odpowiedź na to pytanie. Nigdy przedtem nie robiła tego nieproszona, teraz wszakże uznała, że nie ma innego wyjścia. Gdy tylko powzięła to postanowienie, jej duch wpłynął w umysł czarodziejki. Derae i Tamis stały się jednością. Kapłanka obserwowała przeróżne zdarzenia, była świadkiem upływających lat, czuła nadzieje, sny i rozpacz swej nauczycielki. Widziała, jak wieszczka dorastała, jak z dziecka o wyjątkowych talentach przeistoczyła się w potężną i wpływową kobietę. Przyglądała się jej miłościom i stratom bliskich osób, dzieliła z nią radości i żałobę, a później zobaczyła jej pierwszą wizję związaną z narodzinami Boga Mroku. W końcu z przerażeniem przypatrywała się Tamis, która w celu zabicia ledwo co poczętego wybranego

dziecka podstępnie nakłoniła do samobójstwa pewną perską dziewczynę – jego matkę. „Nie możemy walczyć metodami wroga”, powiedziała kiedyś czarodziejka. A jednak pięćdziesiąt lat temu wtargnęła w umysł ciężarnej Persyjki, przejęła kontrolę nad jej kończynami, zaprowadziła ją na szczyt wieży i zmusiła do wspinaczki na gzyms. Kobieta skoczyła z wieży i zabiła się. Derae otrząsnęła się z dzielonych wspomnień i – z rosnącym niepokojem – kontynuowała obserwację. Odkryła, że wraz z upływem lat nastrój Tamis mroczniał. Wieszczka zaczęła manipulować kolejnymi zdarzeniami. Kazała Ksenofontowi uczyć młodziutkiego Parmeniona strategii, użyła też swej mocy, by młodzieniec dorastał w samotności, skazany na nienawiść niemal wszystkich chłopców z koszar; podjudzała w młodych Spartanach niechęć dla mieszańca. I – a było to najgorsze ze wszystkiego – Derae znalazła rozwiązanie tajemnicy swego życia. Chociaż rozpaczliwie kochała Parmeniona, nigdy nie rozumiała, dlaczego postępowali tak nierozważnie. Uprawiali miłość, nie licząc się z opinią innych ludzi. Byli tak głupi i tak otwarci... Teraz odkryła powody... Teraz pojęła... Tak jak zakapturzona kobieta we śnie Tamis, sama wieszczka unosiła się nad nimi, młodymi kochankami. Za pomocą swej potęgi oślepiła ich rozsądek, nakłoniła do fizycznej miłości i skierowała ku ich własnej zagładzie. Straszne, lecz to właśnie stara czarodziejka magicznymi sztuczkami sprowadziła do Derae napastników, którzy ją porwali. Sprawiła, że koń młodej Spartanki poniósł i pozbawiła ją szansy na ucieczkę. To Tamis napełniła Nestosa pragnieniem zemsty, to ona zasiała w nim pragnienie śmierci narzeczonej. Tamis była winna wszystkim zdarzeniom, wszystkim! Manipulowała Parmenionem, sterowała nim niczym koniem, używając niewidzialnych lejców. Zaprowadziła go do Teb, do Persji, do Macedonii... Ostatnia wizja była najokropniejsza. Kapłanka zobaczyła siebie samą w morzu po wyrzuceniu ze statku. Szarpała się, usiłując zerwać więzy. Krępujące jej nadgarstki skórzane rzemienie rozciągnęły się w wodzie i dziewczyna zdołała uwolnić ręce. Płynęła do brzegu, zbliżając się coraz bardziej do lądu... Była silna i młoda. Walczyła. Już prawie dotarła do plaży, gdy nagle ogromna fala podniosła ją i cisnęła jej głową o skałę. W kilka chwil później dotarł do niej Naza i wyciągnął ją na brzeg. – Dziewczyna żyje! – oświadczył starzec. – Zanieś ją do świątyni – poleciła mu Tamis. Więc Derae żyła! Wcale nie umarła. Nie była związana łańcuchami śmierci! Kłamstwa, kłamstwa, kłamstwa! Mogła odejść w każdej chwili i pójść do Parmeniona. Mogła go uratować przed życiem w pustce i udręce.

„Proszę, nie znienawidź mnie!” Kapłanka opuściła umysł starej wieszczki i wstała. Z góry przyjrzała się śpiącej czarodziejce. Chciała ją uderzyć, zbudzić i wykrzyczeć jej, że zna prawdę. Uważała się za sługę Światła? Twierdziła, że wierzy w potęgę miłości? Derae zachwiała się pod siłą dręczącej ją nienawiści. Wybiegła z pokoju. W korytarzu zderzyła się z Leukjonem. Upadłaby, gdyby nie chwycił jej w ramiona. – Co się stało, pani? – Wszystko się stało – wyszeptała Derae. – Wszystko. Z jej oczu popłynęły łzy.

Pella, wiosna 358 roku p.n.e. Filip obserwował tysiąc piechurów, którzy ustawiali się w bojowy czworobok, a następnie szarżowali przez pole. Na wykrzyczany przez Parmeniona rozkaz wojownicy zatrzymali się, po czym w szyku sprawnie przeprowadzili manewr zwrotu w lewo. Po kolejnej komendzie tylne pięć szeregów biegiem przemieściło się do przodu, rozciągając szerokość formacji. Żołnierze okazali się bardzo zdyscyplinowani, więc król był zadowolony. Szczególną satysfakcję sprawiła mu wprawa, z jaką wojownicy posługiwali się sarissami – włóczniami trzykrotnie dłuższymi od wzrostu rosłego mężczyzny – które Filip osobiście wymyślił. Każda sarissa miała żelazny grot i poprzeczny uchwyt u podstawy. Wojownik w pierwszym rzędzie falangi trzymał przednią część drzewca długiej włóczni w zgięciu prawego ramienia, podczas gdy żołnierz za nim niósł jej koniec. W trakcie bitwy mężczyzna z tyłu pchał sarissę do przodu, wbijając ją w szeregi wroga. Broń była nieco nieporęczna, lecz macedoński król wierzył, iż dzięki niej jego niedoświadczona piechota zyska taktyczną przewagę w pierwszych bitwach. Falanga w unikalny sposób zaatakuje wroga, który będzie się raczej spodziewał zmasowanej szarży uzbrojonych jedynie w miecze wojowników. Nowe włócznie na pewno zaskoczą przeciwnika. Parmenion nie był tego taki pewny. – Prezentują się groźnie, ale będą skuteczne tylko w przypadku frontalnego ataku. Jeśli przeciwnik zdecyduje się nas oskrzydlić, staną się całkowicie bezużyteczne. – To prawda, strategosie, lecz wróg musiałby zrewolucjonizować taktykę swojej armii... taktykę, której używał od stulecia lub nawet dłużej. – Tak czy owak powinniśmy mieć w zapasie wariant awaryjny – zauważył Spartanin. Przygotował go już zresztą wcześniej. Konnica Filipa nie musiała już przyjmować na siebie głównego uderzenia wroga. Teraz w centrum szyku znajdowała się piechota, jazda zaś stawała na obu skrzydłach falangi, zmuszając armię przeciwnika do rozciągnięcia się. Z każdym dniem, przez całą jesień i zimę armia rosła w siłę. Mieszkańcy osad i wiosek podążali tłumnie do Pelli, gdzie poddawali się rygorystycznemu szkoleniu. Gdy je ukończyli, otrzymywali nową frygijską zbroję, czarny napierśnik i hełm z czerwonym pióropuszem. Do połowy zimy Parmenion ostatecznie wybrał kandydatów do królewskiej gwardii. Każdy z nich dostał czarny płaszcz z najprzedniejszej wełny i nabijane spiżem tarcze z macedońską gwiazdą pośrodku. Wyposażenie to nabywano za złoto z kruzyjskich kopalni. Pod zarządem Attalosa z kopalni regularnie napływały wielkie dostawy tego cennego kruszcu. Filip stale kupował. Zbroje zamawiał w Beocji i Frygii, konie w Tracji, marmur na południu, płaszcze w Tebach, budowniczych zaś wynajmował w Atenach i Koryncie.

Budowa koszar została już ukończona. Mieszkali w nich gwardziści. Jedli lepsze niż pozostali wojownicy posiłki i pijali jedynie najprzedniejsze wina. Przywileje te należały się wyłącznie najbardziej wytrzymałym i wytrwałym mężczyznom, którzy dzięki swym żołnierskim umiejętnościom przyciągnęli sokoli wzrok Parmeniona. Teoparlis i Achillas pozostali z królem po powrocie z Ilirii. Odwiedzili rodziny w Pelagonii i przekazali im duże sumy pieniędzy, które powinny starczyć do wiosny, po czym wrócili do Macedonii i objęli dowództwo dwóch falang piechoty; każda liczyła po dwa tysiące wojowników. Ubiegłej jesieni Achillas okrył się sławą w Pajonii, gdzie Filip testował bojową wartość swojego nowego wojska. Król Pajonów zginął na polu bitwy, a jego armię Macedończycy zmusili do ucieczki. Filip nagrodził Achillasa mieczem o złotej rękojeści. Przez kolejną godzinę Filip obserwował szkolenie żołnierzy, potem dosiadł niedawno sprowadzonego dla niego czarnego rumaka i udał się w drogę powrotną do pałacu w Pelli. Tam odwiedził go Nikanor. – Królowa zadomowiła się w twoim majątku w Ajgaj – oświadczył mu młodzieniec. – Simiche cieszy się z towarzystwa. – A jak się miewa Audata? – Cierpiała z powodu choroby podczas jazdy, lecz teraz ma się dobrze. Opiekują się nią lekarze. Ciągle się niepokoją jej wąskimi biodrami i zaawansowanym jak na pierwszą ciążę wiekiem twojej żony. Na szczęście, jasnowidze mówią, że ciąża przebiegnie pomyślnie. Według Diomakusa, Audata powije córkę. – Chciała zostać w Pelli – odrzekł król – powiedziałem jej jednak, że najlepiej jej będzie na południu. – Westchnął. – To nie jest zła kobieta, Nikanorze, ale nie chcę jej tutaj. Ten pałac przeznaczam dla pewnej szczególnej panny młodej. – Znowu ten sen? – Stale mnie nawiedza. Każdy następny jest realniejszy od poprzedniego. Widuję w nim moją przyszłą żonę wyraźniej niż ciebie teraz. – Ta kobieta rzuciła na ciebie urok, Filipie – zauważył Nikanor. Jego oczy zdradzały troskę. – Jeśli tak jest, to urok, dla którego niejeden mężczyzna by zginął... lub zabił. Moja pani mówi mi, że będziemy mieli syna, człowieka wyjątkowej wielkości. Wierzę jej. I pragnę zbudować królestwo warte takiego dziedzica. Jednakże póki płacę tak wysoką daninę Bardylisowi, nie mam szans na realizację tego marzenia. – Co zatem zrobisz? Król uśmiechnął się. – Już coś zrobiłem. Anulowałem daninę. – Czy Parmenion o tym wie? – On jest władcą, czy ja? – zagrzmiał Filip.

– Ty, panie. Spytałem z czystego niepokoju. Nie pozostawisz Bardylisowi wyboru. Będzie nas musiał najechać. Jesteśmy przygotowani na jego atak? – Sądzę, że tak – odparł Filip. – Nadszedł czas Macedonii. Nie popłynę na Samotrakę jako wasal innego króla. Kiedy przywiozę moją panią do domu, przywita ją zwycięski naród. A jeśli zginę, nie będą mnie obchodzić ani moi dziedzice, ani chwała. – Wziął Nikanora pod ramię i pochylił się ku niemu blisko. – Nie powtarzaj nikomu tego, co ci teraz powiem. – Będę milczał jak grób – obiecał wojownik. Filip pokiwał głową. – Macedonia będzie niedługo wolna! – obwieścił z dumą. Po wyjściu Nikanora król podszedł do długiego okna w zachodniej ścianie, usiadł przed nim i długo obserwował zachodzące za odległymi górami słońce. Nie powiedział swemu przyjacielowi wszystkiego. Nigdy mu wszystkiego nie powie. Miał ogromne plany. Najpierw pokona Bardylisa, potem podbije Tesalię na południu, następnie Trację na wschodzie... A co później...? Od czasu pierwszego snu ambicje Filipa rosły z dnia na dzień. Zaczął postrzegać zdarzenia w inny sposób, na większą skalę. Przez stulecia największe polis pragnęły narzucić swą wolę pozostałym Grekom, nikomu jednak nie udawało się władać resztą przez dłuższy czas. A próbowało wielu. Potężna, niepokonana na lądzie Sparta, Ateny, król mórz, no i Teby, perła Beocji. Hegemonia żadnego z nich nie trwała długo. „Zjednoczenie nigdy im się nie uda – pomyślał król – ponieważ ich marzenia są, prawdę mówiąc... zbyt małe”. Wszyscy skupiali się jedynie na interesach własnego polis. Gdyby jednak któryś naród nagle wzrósł w siłę, gdyby jego wodzowie zyskali większą pewność siebie i dalekowzroczność, wtedy inne miasta poddałyby się mu i Grecja mogłaby się zjednoczyć. Poprowadzić na wojnę może ją jeden tylko król. On, Filip Macedoński. Wtedy świat zadrży w posadach. Na razie zadrżał młody król. „O czym ja, na bogów, myślę?”, zapytał siebie. Dlaczego nigdy wcześniej nie miał takich aspiracji? Dlaczego nigdy przedtem ich sobie nie uświadamiał? „Ponieważ teraz jesteś władcą – wyszeptał cichy głosik w jego umyśle. – Ponieważ jesteś mężczyzną, którego cechuje siła i wnikliwość, mądrość i odwaga”. Zanim przybył Parmenion z raportem, Filip wypił kilka dzbanów wina. Był w nastroju wesołym, dowcipnym i serdecznym, ale Spartanin wyczuł pod dobrym humorem napięcie. Rozparli się na sofach i pili prawie do północy. Wtedy właśnie młody król zadał pytanie, na które Spartanin czekał. – A zatem... Powiedz mi, strategosie, czy ludzie są gotowi? – Na co, panie? – Parmenion wykręcił się od odpowiedzi.

– Aby wyruszyć do walki o wolność Macedonii. – Mężczyźni zawsze są gotowi walczyć o wolność. Jeśli jednak pytasz mnie, czy zdołają pobić Ilirów, nie odpowiem ci, bo nie wiem. Przez najbliższe sześć miesięcy wyszkolę następne dwa tysiące żołnierzy. Wtedy moja odpowiedź będzie brzmiała: „tak”. – Nie mamy sześciu miesięcy – odparł Filip i ponownie napełnił puchar winem. – Dlaczego? – spytał spokojnie Spartanin. – Unieważniłem daninę. Zostało nam niecałe sześć tygodni. Później iliryjska armia przekroczy góry. – Zdradzisz mi przyczynę tej zaskakującej decyzji? – spytał strategos. – Wydałem całe złoto na uzbrojenie i nic już nie mam dla Bardylisa. Damy radę go pokonać? – To zależy, jaką obierze taktykę. Spore znaczenie ma też ukształtowanie pola bitwy. Potrzebujemy płaskiego terenu dla piechoty i przestrzeni dla konnicy, która ma działać na skrzydłach. Reszta, panie, wiąże się z walecznym duchem armii. – Potrafisz przewidzieć rozwój bitwy? Parmenion wzruszył ramionami. – Ilirowie zaczną śmiało, będą bowiem oczekiwać kolejnego łatwego zwycięstwa. W tym tkwi nasza przewaga. Kiedy się jednak cofniemy, ustawią się w tradycyjny bojowy czworobok. Reszta sprowadza się do żołnierskiej wytrzymałości, odwagi i woli. Zawsze któraś z armii może się załamać. Panika zaczyna się od jednego człowieka, który odwraca się i ucieka. Najbliżsi towarzysze podążają w jego ślady, szyk pęka i wojsko idzie w rozsypkę. Nasze lub przeciwne... – Nie dodajesz mi otuchy, wodzu – mruknął Filip, sącząc wino. – Jestem po prostu szczery, panie. Obie armie mają równe szanse. Trudno zagwarantować zwycięstwo. – Jak twoja ręka? – spytał król, zmieniając temat. Parmenion podniósł lewą dłoń i pokazał królowi pokryte bliznami wnętrze. – Goi się dość dobrze, panie. W każdym razie, mogę utrzymać pasek tarczy. Filip pokiwał głową. – Żołnierze stale wspominają tamten dzień. Są z ciebie dumni, Parmenionie. Dadzą się za ciebie posiekać. Póki będziesz walczył ramię w ramię z nimi, nie poddadzą się. Spodziewają się, że staniesz się naszym Achillesem, ucieleśnieniem bojowego ducha nowej Macedonii. – Niestety, panie, nic z tego, choć dziękuję ci za komplement. Macedończyków poprowadzi do bitwy ich władca i na nim skupić się winny spojrzenia jego żołnierzy. Król uśmiechnął się na tę kurtuazyjną odpowiedź, po czym głośno się roześmiał. – Daj mi to jedno zwycięstwo, Spartaninie. Potrzebuję go ponad wszystko. Macedonia go potrzebuje. – Zrobię, co w mojej mocy, panie. Jednak już dawno temu poznałem zagrożenia, które wiążą

się z postawieniem wszystkiego na jedną kartę. – Ale wtedy wygrałeś – zauważył Filip. – Tak – odparł Parmenion, wstając. Skłonił się i wyszedł z pałacu. Rozliczne pytania tłukły mu się po głowie. Dlaczego król podjął tak straszliwe ryzyko? Dlaczego nie wstrzymał się do czasu, aż rezultat będzie pewniejszy? Odpowiedź była tylko jedna. Po prostu Filip się zmienił, odkąd pojawiła się w jego życiu kobieta ze snu. Stał się bardziej kapryśny i nerwowy. Następnego ranka strategos zwołał do siebie głównych oficerów i poszedł wraz z nimi na plac ćwiczebny za Pellą. Grupa liczyła dwunastu mężczyzn, lecz najwięcej w niej mieli do powiedzenia Achillas i Teoparlis, dwaj pierwsi rekruci. – Dzisiaj zaczynamy nową serię zajęć szkoleniowych – oświadczył im. – Żołnierze dostaną w kość jak nigdy przedtem. – Powinniśmy o czymś wiedzieć? – spytał zaintrygowany Teo. – Armia jest jak miecz – odparł Parmenion. – Tylko w bitwie można osądzić jej wartość. Nie zadawajcie więcej pytań. Skoncentrujcie się na ludziach, którymi dowodzicie... Znajdźcie słabych i usuńcie ich z wojska. Lepiej mieć za mało wojowników, niż pozwolić tchórzowi na udział w walce. Powoli rozejrzał się po grupie, spoglądając w oczy po kolei każdemu z oficerów. – Naostrzcie miecze – zakończył odprawę łagodnym tonem.

Równina Linkestyjska, lato 358 roku p.n.e. Dwie armie ustawiły się w bitewnym szyku na piaszczystej równinie odległej o dzień jazdy od granicy macedońsko–iliryjskiej. Ilirowie – z dziesięcioma tysiącami piechoty i tysiącem konnicy – przewyższali liczebnie Macedończyków prawie dwukrotnie. Filip zeskoczył z konia i podszedł do pieszych gwardzistów, którzy zaczęli wiwatować, gdy tylko władca podniósł tarczę i zajął miejsce w środku ich szeregów. Parmenion pozostał na koniu w towarzystwie Attalosa i Nikanora. Za nimi cierpliwie czekało czterystu konnych. Spartanin rzucił okiem na odlegle prawe skrzydło, gdzie za trzema formacjami falangi Antypater dowodził drugą, trzystuosobowa częścią macedońskiej jazdy. Czarnobrody wojownik wydawał swoim ludziom ostatnie instrukcje. – Na Hekate – szepnął Attalos, przypatrując się iliryjskim szeregom. – Ależ tu przybyło tych synów dziwek. – Faktycznie, lecz niewielu wróci do domu – zapewnił go Parmenion; zawiązał pod brodą rzemyki hełmu z białym pióropuszem i zerknął jeszcze raz na linie przeciwnika oddalone od niego o niecałe pól mili. Bardylis ustawił swoją armię w bitewny czworobok; konnica znajdowała się po prawej. Spartanin wiedział, że staremu królowi da to początkową przewagę, ponieważ czworobok trudno przełamać, co w pierwszej fazie bitwy może znacznie i nieodwracalnie osłabić morale Macedończyków. – Naprzód! – ryknął Filip. Gwardziści podnieśli sarissy i pomaszerowali ku wrogowi, falangi dowodzone przez Teo i Achillasa trzymały się tuż za nimi. Parmenion podniósł ramię i dźgnął piętami wierzchowca. Konnica podążyła za nim, trzymając się lewej strony maszerującej piechoty. Pole bitwy zasnuło się tumanami kurzu, lecz silny wiatr szybko go rozproszył, ponownie oczyszczając pole widzenia. Spartanin obserwował gwardzistów, którzy szykowali się do biegu. Z napięciem śledził ich poczynania, serce biło mu gwałtownie. Szyk nadal trwał zwarty i uporządkowany. „I oby taki pozostał”, powtarzał w myślach strategos niczym zaklęcie. – Nadchodzą! – krzyknął Attalos. Parmenion oderwał wzrok od piechoty. Ilirijska jazda szarżowała przez równinę. – Pamiętajcie o klinie! – zawołał Parmenion, podniósł oszczep i popędził wierzchowca. Macedończycy pogalopowali za nim. Wroga konnica zbliżała się coraz bardziej. Jeźdźcy trzymali lance w gotowości. Spartanin poprawił tarczę, wybrał przeciwnika, następnie zaryzykował szybki rzut oka w lewo, a potem prawo. Attalos i Nikanor gnali po jego bokach, nieco cofnięci, toteż cała formacja konnych tworzyła gigantyczny szpic włóczni. Spartanin spojrzał przed siebie. Nacierał na niego odziany

w żółty płaszcz jeździec na kasztanowym wałachu. Strategos dostrzegł błysk lancy wroga, której grot skrywał się za szyją konia. Zareagował momentalnie: gwałtownym ruchem ściągnął uzdę swojego wierzchowca w lewo. Koń przyklęknął, dzięki czemu obaj uniknęli zranienia; lanca przeciwnika przecięła powietrze tuż przy twarzy Parmeniona. Równocześnie Spartanin dźgnął włócznią ku gardłu iliryjskiego wojownika. Trafił go i zrzucił z konia. Za pierwszym nacierali następni. Blokując pchnięcie włóczni kolejnego Ilira, Parmenion wbił swoją w jego nieosłonięty brzuch. Kiedy mężczyzna upadł, broń strategosa złamała się, więc błyskawicznie wyszarpnął z pochwy miecz, po czym – zwijając się jak w ukropie – wycinał sobie drogę między szeregami wroga. Macedoński klin rozdzielił iliryjską formację. Żołnierze daremnie próbowali połączyć się i przeformować. Właśnie wtedy z prawej nadciągnął Antypater i uderzył w skrzydła. Schwytani w potrzask Ilirowie myśleli teraz wyłącznie o wyrąbaniu sobie drogi ucieczki. Nagle wrogi miecz zgrzytnął na hełmie Parmeniona, a zaraz potem włócznia ześliznęła mu się po napierśniku i niegroźnie rozcięła udo. Spartanin odmachnął się mieczem, trafiając przeciwnika w szyję, z której trysnęła fontanna krwi. Z wolna Macedończycy zepchnęli Ilirów w tak zwartą masę, że większość wojowników nie była w stanie walczyć, jeśli nie chcieli trafić któregoś ze współtowarzyszy. Konie tratowały przeraźliwie krzyczących żołnierzy i bitwa konnicy zmieniła się w pogrom. Ilirowie starali się uciec z pola walki na południe. Antypater ze swoimi ludźmi cały czas ich naciskał, znacząc drogę odwrotu zwałami końskich i ludzkich trupów, Parmenion, Attalos i Nikanor zaś wycofali swoje oddziały i przeformowali je z dala od bitewnych linii. Filip nie miał czasu na obserwację ostatecznego efektu starcia jazdy. Kiedy gwardziści znaleźli się w odległości trzydziestu kroków od frontu iliryjskiej armii, zarządził postój. Falanga zwolniła, potem całkiem się zatrzymała i poczekała na zastęp Teo, który nadchodził z lewej. Achillas pozostał nieco z tyłu, by uniemożliwić wrogowi atak na prawą flankę. Żołnierze znaleźli się teraz tak blisko, że widzieli twarze przeciwników ukrytych za ścianą włóczni i tarcz. – Zwycięstwo! – zawołał macedoński król. Falanga ruszyła naprzód, szeroka na trzysta tarcz, głęboka na dziesięć. Kiedy wojownicy podchodzili do iliryjskiego czworoboku, pierwszy rząd Macedończyków ponownie przystanął. Żołnierze trzymali luźno sarissy, których czubki lśniły w słonecznym świetle. Drugi szereg podniósł trzonki i – na wykrzyczany przez Filipa rozkaz – popędzili przed siebie, uderzając straszliwą bronią w pierwszy szereg Ilirów. Żelazne szpice długich włóczni trafiły w tarcze i napierśniki, powalając wrogów na ziemię. Sarissy zostały wycofane, po czym zaatakowały drugi szereg wrogów. Początkowo Filipowi wydawało się, że Ilirowie złamią się pod natarciem i pierzchną.

W powietrzu wisiała panika. Potem jednak pewien iliryjski wojownik, trafiony sarissą w brzuch, chwycił jej drzewce i przytrzymał. Towarzysze rannego dostrzegli ten rozpaczliwy akt przedśmiertnej odwagi i podążyli w jego ślady. Gdy zaczęli łapać za drzewce, długie włócznie stawały się całkowicie bezużyteczne. – Sarissy precz! – krzyknął macedoński król. Mężczyźni na pierwszej linii natychmiast porzucili broń i wyciągnęli krótkie miecze. – Naprzód! – zawołał Filip. Jego ludzie ponownie zaatakowali, przestępując ponad ciałami zabitych Ilirów. Teraz wszakże losy bitwy się odmieniły i szarżująca piechota nadziała się na ścianę iliryjskich tarcz. Macedończycy zaczęli padać pod ostrymi, krótkimi włóczniami hoplitów Bardylisa. Achillas, który wcześniej się wycofał, spostrzegł groźbę załamania się macedońskiego natarcia. – Wyrównać sarissy! – zawołał do swoich ludzi i poprowadził ich na pomoc prawemu skrzydłu władcy. Ilirowie po raz kolejny się cofnęli, mordercze włócznie zdziesiątkowały bowiem ich pierwszy szereg, lecz wiedzieli już, jak sobie radzić z nową bronią. Po chwili wojownicy ze wszystkich trzech macedońskich falang walczyli w śmiertelnych pojedynkach na miecze. Parmenion wraz z konnicą czekał, obserwując z rosnącym niepokojem przebieg bitwy. – Czy nie powinniśmy już wyruszyć? – spytał nerwowo Nikanor. – Jeszcze nie – odparł Spartanin. – Ale chyba przegrywamy! Tamci przewyższają nas liczebnie o tysiące. Jeśli zaczną przeciwnatarcie, samą swoją masą zmuszą nas do odwrotu. – Jeszcze nie – powtórzył wódz. Popatrzył na falujące wojska. Żałował, że nie może się znaleźć w samym środku. Miał nadzieję, że Teo przypomni sobie manewry, które tak wiele razy wspólnie ćwiczyli. Nagle w macedoński szereg przed Filipem wdarł się niewielki oddział Ilirów. Król ruszył do przodu, dźgając mieczem w pachwinę dowodzącego grupą wojownika, który upadł na ziemię z przeraźliwym wrzaskiem. Filip przeskoczył nad ciałem i uderzył tarczą drugiego żołnierza w twarz. Wokół niego gwardziści zacieśnili linię, lecz młody król znajdował się teraz w pierwszym rzędzie, wystawiony na włócznie i miecze wroga. Po jego lewej stronie Teo – w końcu – wydał rozkaz, na który czekał Parmenion. – Szeregi w siedem! Szeregi w siedem! Wojownicy na lewym skrzydle cofnęli się, podczas gdy ci na prawym ustawili blokadę z tarcz, po czym przeszli kilka kroków do przodu, zrobili zwrot w lewo i oddzielili od reszty falangi. Kiedy w macedońskich zastępach utworzył się wyłom, Ilirowie zafalowali do przodu niczym morze pędzące przez pękniętą tamę. – Teraz! – ryknął Spartanin i konnica ruszyła do galopu. Jeźdźcy kierowali się ku wyłomowi

i szarżującym bezładnie Ilirom. Nieprzyjacielscy żołnierze zbyt późno zdali sobie sprawę z niebezpieczeństwa i próbowali się przeformować. Niestety, z obu stron otaczali ich już macedońscy wojownicy, a w dodatku pędziła ku nim konnica. Ilirowie byli ludźmi walecznymi i zaprawionymi w wojnie. Wykonali jedyny manewr, jaki im pozostał. Utworzyli mur z tarcz i czekali. Konnica jednakże bez trudu pokonała tę przeszkodę i szerokim klinem wbiła się w sam środek bojowego czworoboku. W szeregi wroga wdarły się chaos i zamieszanie. Czworobok pękł, Macedończycy – ciągle w zwartym szyku – bezlitośnie przedzierali się ku Bardylisowi i jego oficerom. Stary król niezłomnie tkwił w miejscu, otoczony członkami gwardii. Tyle, że bitwa zamieniała się powoli w masakrę. Nacierający Macedończycy wycinali w pień setki iliryjskich hoplitów. Bardylis spróbował ostatniego desperackiego kroku i rozkazał swoim gwardzistom szturm na szereg Filipa, na szczęście wcześniej otoczyły Ilirów zastępy Achillasa i Teoparlisa, nacierając od tyłu i z flanki. Mimo to czterech wojowników zdołało sobie wykarczować drogę do macedońskiego króla. Filip zabił pierwszego sztychem w gardło, jego gwardziści zaś pokonali trzech pozostałych; na iliryjskich śmiałków spadły dziesiątki ostrzy. Bardylis czekał na śmierć z obnażonym mieczem i uniesioną w bojowej pozie ciężką tarczą. Jednakże po głośnym rozkazie Filipa Macedończycy cofnęli się. – Chodź do mnie, ojcze – zawołał macedoński król do swego teścia. Stary Ilir westchnął, schował miecz do pochwy, odrzucił tarczę, minął swoich gwardzistów i stanął przed triumfującym zięciem. – Przypuszczam, że każesz mi uklęknąć – mruknął wyniośle starzec. – Jeden król nie powinien klękać przed drugim – odparł Filip i wsunął miecz do pochwy. – Czy nie ty mnie tego nauczyłeś? – Czego zatem ode mnie żądasz? – Chcę tylko odzyskać władzę nad własnym królestwem. Niech wszyscy Ilirowie wrócą do ojczyzny. Danina pozostanie, tylko, że teraz ty będziesz ją płacił mnie. – Przeszedłeś długą drogę w krótkim czasie, mój synu. I doskonale walczysz. Lecz... Co się stanie teraz z Audatą? Odeślesz ją? Filip dostrzegł ojcowską boleść w oczach Bardylisa. Podszedł do niego i położył mu ręce na ramionach. – Twoja córka jest mi droga – zapewnił starca – i nosi pod sercem moje dziecko. Mieszka obecnie we własnym majątku, blisko morza. Gdy mój potomek się narodzi, przyślę ci oboje z wizytą. Bardylis pokiwał głową z aprobatą, potem odwrócił się do Parmeniona, który zeskoczył z konia i zbliżył się.

– Chyba teraz ja będę potrzebował twoich usług, Spartaninie – odezwał się, wymuszając na twarzy ironiczny uśmiech. Parmenion nic nie powiedział, ale skłonił się nisko. Starzec odwrócił się i ruszył ku resztkom przybocznej gwardii. W tym momencie macedońskimi szeregami wstrząsnął potężny wiwat i Filip znalazł się na ramionach swoich gwardzistów. Żołnierze wynieśli go z pola bitwy. Spartanin rozejrzał się, oceniając straty. Pobojowisko zawalone było stertami ciał i padłych koni. Nie mógł ich policzyć, było ich zbyt wiele. Później usłyszał, że tego dnia zginęło siedmiuset Macedończyków – łącznie z Achillasem i Petarem – oraz sześć tysięcy wojowników nieprzyjaciela. Rozgromiona armia Ilirii będzie potrzebowała dużo czasu na odbudowę. – Pomóż mi – dotarł do niego czyjś głos. Dochodził z ziemi, a gdy Parmenion spojrzał na swoje stopy, dostrzegł przy nich zalaną krwią i straszliwie zniekształconą twarz Grigery’ego. Miecz rozpłatał mu w poprzek twarz, pozbawiając obu oczu; wojownik miał również głęboką ranę w pachwinie. Siły go opuszczały, był w agonii. Strategos klęknął przy umierającym i przytulił do piersi jego głowę. – Czy zwyciężyliśmy? – spytał Grigery. – Tak, zwyciężyliśmy – odparł Spartanin. – Kim jesteś? – wyszeptał Ilir słabnącym głosem. – Jestem... Savra. – Och, bogowie, krew całkiem zalewa mi oczy i nic nie widzę. Obetrzyj mi czoło, chciałbym zobaczyć naszą wiktorię. – Odpocznij, przyjacielu. Leż nieruchomo. Nie walcz. Nie masz już o co walczyć. Żołnierz leżał przez długą chwilę cicho i Parmenion pomyślał, że umarł. Nagle jednak Grigery odezwał się ponownie: – Sądziłem... że my... że przegraliśmy. Pamiętam, co wołali... Spartanin... Śmierć Narodów. Pohańbił własnych rodaków. Wszędzie, dokąd... pójdzie... kroczy za nim... śmierć. Chyba wreszcie to stwierdzenie przestanie być prawdą... Savro? Głowa Ilira opadła i ranny wydał ostatnie tchnienie. Parmeniona ogarnął dojmujący smutek. Mężczyzna wstał i zapatrzył się w niebo. Kruki i inni padlinożercy krążyli w powietrzu, czekając na ucztę.

Świątynia, lato 357 roku p.n.e. Derae usiadła przy łóżku chorej Tamis. Spodziewała się nieuniknionego. Stara kobieta nie jadła od ponad tygodnia i nie odzywała się od wielu dni. Kapłanka ujęła jej gorącą, suchą dłoń; skóra luźno wisiała na pozbawionych ciała kościach. Stara wieszczka patrzyła przed siebie niewidzącym, nawiedzonym spojrzeniem. Osobliwe oddalenie czarodziejki napełniło Derae żalem i współczuciem. Spróbowała uzdrowić umierającą kobietę, poczuła wszakże nadludzki opór ze strony Tamis. Dochodziła północ, kiedy stara wieszczka w końcu umarła. Nie poruszyła się i nie wydała żadnego dźwięku, który świadczyłby o odejściu jej ducha – po prostu w jednej chwili słabo zamigotał, zaś w następnej zniknął. Kapłanka nie płakała, chociaż wypełnił ją najszczerszy smutek. Przykryła prześcieradłem twarz nieboszczki, wróciła do swego pokoju i położyła się do łóżka. Leukjon zostawił przy nim dzbanek wody i misę z owocami, lecz Derae nie była ani głodna, ani spragniona. Szybko zapadła w głęboki sen. Obudził ją dźwięk muzyki. Otworzyła oczy duszy i odkryła, że znajduje się w nieznanym otoczeniu. Stała obok wielkiego jeziora mieniącego się w naturalnej niecce położonej pośrodku pasma wysokich, pokrytych śniegiem gór. Obok niej siedziała kobieta zdumiewającej urody, wysoka, o bardzo kształtnym ciele. Nosiła długi chiton połyskujący złotem. – Tamis? – wyszeptała niedowierzająco Derae. – Taka, jaką kiedyś byłam – odparła czarodziejka, po czym wyciągnęła rękę i lekko dotknęła ramienia kapłanki – Co ci mogą powiedzieć? – spytała. – Jakże cię mogę prosić o wybaczenie? Nigdy nie powinnam była cię okłamywać. W ogóle nie trzeba się było mieszać w sprawy innych ludzi. Pycha, której padłam ofiarą, nie jest darem pochodzącym od Źródła. Ale, ale... Mamy niewiele czasu, Derae, ja zaś muszę ci tak wiele powiedzieć. Stara brama, którą ci pokazywałam, ta która wiedzie w świat... za kontynenty i oceany... Nie powinnaś jej używać. Nie powinnaś się mierzyć z Bogiem Mroku ani z jego sługami. Zniszczą cię. – Potrafię sama z nimi walczyć – oświadczyła butnie kapłanka. – Do tego mnie przecież szkoliłaś. – Proszę, Derae, wysłuchaj mnie! Odejdź ze świątyni. Znajdź Parmeniona. Zrób, co chcesz, tylko nie idź w moje ślady. Kapłanka roześmiała się z gorzką ironią. – Od kiedy to masz skrupuły, Tamis? Nie miałaś ich, kiedy sprowadziłaś na mnie

napastników, którzy przytroczyli mnie do konia swojego przywódcy, ani też wówczas, gdy niewidzialna unosiłaś się nade mną, zagłuszając moje lęki i podszeptem namawiając do zwierzęcego spółkowania z Parmenionem. Wszak to za twoją sprawą zostałam przeklęta i skazana na śmierć, czyż nie? Wieszczka cofnęła się pod straszliwą mocą gniewu Spartanki. – Nie, nie, błagam cię! Prosiłam cię przecież o wybaczenie. Proszę cię, wybacz. – Och, Tamis, Tamis, moja stara przyjaciółko – odezwała się Derae spokojnie. Patrzyła na czarodziejkę chłodno. – No dobrze, udzielam ci przebaczenia. A czy wiesz, że widziałam ostatnio, jak uniemożliwiłaś narodziny mrocznej istoty? Jakież to było sprytne z twojej strony! Wejść w umysł ciężarnej dziewczyny i skłonić ją do skoku z wieży. Może tej samej metody użyję następnym razem. Muszę to sobie przemyśleć. – Przerwij to! Błagam cię, Derae. Myliłam się. Nie ciągnij dalej mojego szaleństwa. Kapłanka zamknęła oczy. – Muszę powstrzymać narodziny mrocznej istoty. Odebrałaś mi moje życie, Tamis... Okłamałaś mnie, oszukałaś, manipulowałaś mną... Jeśli Bogowi Mroku się powiedzie, wszystko pójdzie na marne. Nie pozwolę na to! Jestem Spartanką i nie poddam się w tej walce. A teraz – powiedziała, biorąc kobietę pod ramię – opowiedz mi wszystko, co wiesz o poczęciu tej istoty i jej narodzinach. – Nie mogę! – Jesteś mi dłużna tą historię, Tamis! W zamian za wszystko, co utraciłam. No dalej... opowiadaj. W przeciwnym razie, przysięgam, że zabiję Filipa Macedońskiego i pozostałe sługi Boga Mroku. Z oczu czarodziejki trysnęły łzy. – Jesteś moją karą – szepnęła. – Jesteś drugą Tamis, Tamis zrodzoną powtórnie. – Wyznaj mi wszystko, co powinnam wiedzieć – nalegała Derae. – Obiecujesz, że go nie zabijesz? – Obiecuję ci, że nigdy się nie zniżę do mordu. Tamis westchnęła. – W takim razie, zaufam ci, chociaż jeśli mnie zdradzisz, mogę stracić duszę. Zostanę na zawsze przeklęta... Widziałaś zdarzenia, do których doszło w Macedonii? Oczywiście, że widziałaś. Filip doszedł do władzy, narodził się naród... Te narodziny zwiastują nadejście Boga Mroku. Urodzi się jako człowiek, zostanie poczęty na Samotrace, podczas Nocy Trzeciej Tajemnicy. Późnym latem. Wszystko zostało już przygotowane. Matką będzie Olimpias, córka Neoptelemosa, króla Epiru, ojcem zaś Filip Macedoński. Olimpias już go oszołomiła i oczarowała. Masz wielką szansę zapobiec tragedii, albowiem Bóg Mroku musi zostać poczęty w ciągu jednej konkretnej godziny jednej jedynej nocy. Wyłącznie przez tak krótki czas gwiazdy pozostają w pewnym szczególnym układzie. Jeśli pragniesz kontynuować moją walkę, musisz

udać się na Samotrakę i przerwać ceremonię. – Środek lata zaledwie za dziesięć dni – zauważyła kapłanka. – W jaki sposób dotrę tak szybko na Samotrakę? – Brama, którą ci pokazałam, nie tylko prowadzi na ścieżki między światami, lecz pozwala się także przemieszczać w czasie. Posłuchaj mnie uważnie, Derae, ponieważ widzisz mnie po raz ostatni. Zapamiętaj dobrze wszystko, czego cię dziś nauczę. Derae otworzyła oczy i dostrzegła światło świtu wpełzające na niebo. Gwiazdy znikały. Wstała i nalała do pucharu wody, którą powoli wysączyła. Samotraka, Wyspa Tajemnic! Kapłanka zadrżała na myśl o tym miejscu. Tamis nazwała kiedyś tę wysepkę królestwem Boga Mroku. Myśl o podróży wywołała u Derae nagłe ukłucie strachu, prawie panikę. A przecież... będzie tam Parmenion! Spotkają się po raz pierwszy od prawie ćwierćwiecza. No i co dalej? Nie była już tą płomiennowłosą dziewczyną z jego wspomnień, on zaś nie był już nieśmiałym młodym wojownikiem. Rozdzieliło ich coś więcej niż czas. Niemniej jednak, wspaniale będzie znaleźć się znowu tak blisko niego! Z mieszanymi uczuciami obserwowała sukcesy, które odnosił dla Filipa Macedońskiego. W przeciągu jednego roku rozbił armię Ilirów, później pomaszerował na południe, by chronić granicę macedońsko–tesalską. Następnie inwazja Pajonii i oblężenie miasta Amfipolis. Obecnie przywódcy głównych miast Hellady spoglądali na Macedonię zupełnie innymi oczyma. Kiedyś postrzegali ją jako jagnię – zdatne do hodowli na wełnę lub zarżnięcia na ucztę – teraz mieli przed sobą lwa: młodego i groźnego, dumnego i aroganckiego. Duma Derae z osiągnięć Parmeniona była zabarwiona smutkiem, ponieważ kapłanka wiedziała, że im potężniejsza staje się Macedonia, tym bardziej mordercze będą skutki, kiedy Bóg Mroku zasiądzie na tronie. Kapłankę zalała fala strachu. Czuła się jak bezbronne dziecko, które musi stawić czoło pożarowi wielkiego lasu, ogromnej ścianie płomieni; zagrażały światu, mogły go pochłonąć. „Co mam zrobić, by powstrzymać zło?”, zastanowiła się. Spuściła oczy, a wówczas dostrzegła w ręku puchar z wodą. Uśmiechnęła się i wróciła do pokoju Tamis. – Dotrzymam złożonej ci obietnicy, stara przyjaciółko. Nikogo podstępnie nie zamorduję. Jeśli jednak słudzy Boga Mroku po mnie przyjdą, nie znajdę dla nich litości. Nie zamierzam przegrać. Nie pokonają mnie. Zwłoki nadal były zakryte. Kiedy Derae odsunęła materiał, odkryła, że pod nim leży tylko rozczłonkowany szkielet. Kilka garści luźnych kości. Podciągnęła wyżej prześcieradło, a wtedy czaszka oderwała się od poduszki, upadła na podłogę i roztrzaskała się na kawałki.

Samotraka, lato 357 roku p.n.e. Podróż przebiegła spokojnie. Statek wpłynął gładko do portu, trzy rzędy wioślarzy stawiały pionowo wiosła, by go zatrzymać. Marynarze rzucili liny czekającym na nabrzeżu ludziom i wielki statek przybił do nabrzeża. Filip pewnie zszedł po trapie na stały ląd, za nim kroczył Parmenion. – Ledwie potrafię zapanować nad podnieceniem – oświadczył król, gdy stanęli na suchym lądzie i zapatrzyli się na wzgórza gęsto porośnięte drzewami. – Myślisz, że ona już tu jest? – Nie mam, panie, pojęcia – odparł Spartanin. – Nie podoba mi się jednak, że mimo moich próśb nie zabrałeś ze sobą gwardzistów. Masz wielu wrogów. Na każdym kroku mogą się tu czaić wynajęci przez nich zabójcy... Filip roześmiał się i rubasznie szturchnął w ramię swego towarzysza. – Zbytnio się martwisz, Parmenionie. Jesteśmy zwyczajnymi podróżnikami, najemnikami wędrującymi w poszukiwaniu zajęcia. Niewiele osób zna moje plany. – Rzeczywiście – mruknął strategos – Antypater, Attalos, Nikanor, Teoparlis, Simiche... bogowie tylko wiedzą, jak wielu jeszcze. Jedno czyjeś nieopatrzne słowo i może dojść do tragedii. Król zachichotał. – Nic się nie zdarzy, mój przyjacielu. Wszak trafiłem tu za sprawą bogów, zapomniałeś? Tak czy owak, mam przecież u swego boku Lwa Macedonii. Ochroni mnie. – Ponownie się roześmiał, drwiąc z utyskiwań Spartanina. – Wiesz co? Powinieneś poważnie rozważyć mój pomysł. Znajdź sobie żonę lub kochankę. Jesteś doprawdy zbyt zasadniczy. Podeszła do nich wysoka kobieta w czarnych szatach i skłoniła się nisko. – Witaj na Samotrace, panie Filipie – odezwała się. – Cudownie – wyszeptał Parmenion. – Może jeszcze zaplanowano jakąś paradę. – Kobieta popatrzyła na niego zagadkowo, potem ponownie zwróciła się do króla. – Uczta na twoją cześć odbędzie się dziś wieczorem, panie. Jutro czeka cię polowanie w górskich lasach. Król ujął jej dłoń i pocałował. – Dziękuję ci, pani. To prawdziwy zaszczyt i przywilej być powitanym przez osobę tak piękną i pełną gracji. Skąd wszakże wiedziałaś o moim przybyciu? Uśmiechnęła się, nic jednak nie odpowiedziała. Poprowadziła ich przez zatłoczony miejski port do miejsca, gdzie czekały dwie inne kobiety. Każda trzymała w dłoniach lejce białego wierzchowca. Pierwsza wskazała na biały pałac oddalony o mniej więcej milę na północ. – Przygotowałyśmy tam dla was pokoje, moi panowie. Mam nadzieję, że konie wam

odpowiadają. – Dziękuję ci – rzucił Filip. Zwierzęta były dość zgrabne, lecz miały zbyt wąskie klatki piersiowe, by pomieścić odpowiednio duże płuca i serce. Król szybko wywnioskował, że wierzchowce muszą być słabe i na pewno brakuje im wytrzymałości. Mężczyźni dosiedli koni i ruszyli stępa ku pałacowi. Kobiety szły powoli za nimi. Na polach po obu stronach drogi pasło się sporo podobnych zwierząt. Wszystkie miały wrzecionowate kończyny, wiele z nich – dziwacznie wykrzywione kręgosłupy, toteż jazda na ich łukowatych grzbietach nie była prawdopodobnie specjalnie przyjemna. Filip z trudem ukrywał wzburzenie. – Jaki sens hodować takie bezużyteczne bydlęta? – spytał Parmeniona. Spartanin wskazał za siebie, na port. – Widziałem, panie, rydwany i wozy, lecz żadnych jeźdźców. Najwyraźniej nikt tu nie jeździ konno. Król chrząknął. Nic nie obrażało Macedończyka bardziej niż hodowla kiepskich koni. Jego dobry humor wrócił dopiero w pałacu, gdzie mężczyźni spotkali trzy piękne młode kobiety, ubrane w żółto–zielone szaty. – Czy w pałacu mieszkają mężczyźni? – zagaił z ciekawością. – Tylko ty i twój towarzysz, panie – odparła jedna z nich, po czym zaprowadziły gości do wspaniałych apartamentów zastawionych pokrytymi jedwabiem sofami. Na oknach wisiały haftowane złotą nicią zasłony. – Jeśli będziesz czegoś potrzebował, mój panie, wystarczy poprosić – oświadczyła młoda dziewczyna o kruczoczarnych włosach. Król uśmiechnął się i objął ją w talii. – Co dokładnie rozumiesz przez słówko „coś”? – zapytał z błyskiem w oku. Dziewczyna wsunęła mu rękę pod tunikę i pogładziła wewnętrzną stronę uda. – Słówko to możesz zinterpretować zgodnie z własnymi pragnieniami, odrzekła frywolnie. Parmenion podszedł wielkimi krokami do okna, odsunął zasłony i zapatrzył się na pola i łąki. Był zmęczony i pragnął jedynie odprężającej kąpieli. Słysząc dziewczęcy chichot, zmełł pod nosem ciche przekleństwo. – Co z tobą, strategosie? – spytał Filip. Spartanin odwrócił się do niego. Dziewczyny już odeszły. – Jestem po prostu chory z nieróbstwa. – Powinieneś wziąć sobie do serca moją radę. Skorzystaj z wdzięków tych piękności. Kobiece ciało to balsam dla duszy. – Może faktycznie skorzystam – niezobowiązująco zgodził się Parmenion. Król podniósł z małego stołu dzbanek wina i napełnił płynem dwa puchary.

Jeden podał swemu towarzyszowi. – Usiądź ze mną na chwilę, przyjacielu – poprosił i poprowadził Spartanina na tapczan. – Podczas mojego pobytu w Tebach zasłyszałem historię twej miłości do kapłanki imieniem Tetyda. – Nie chcę o tym rozmawiać, panie. – Nigdy mi o niej nie wspomniałeś. Ani o żadnej innej kobiecie, którą kochałeś. Dlaczego? Parmenion przełknął z trudem ślinę i odwrócił wzrok. – Jaki mają sens opowieści o przeszłości? Cóż można zyskać na takiej rozmowie? – Czasami rozmowa łagodzi ból, przyjacielu. Wódz zamknął oczy, walcząc z natłokiem wspomnień. – Kochałem... dwie kobiety. Każda w pewnym sensie umarła przeze mnie. Pierwsza miała na imię Derae i była Spartanką. Z powodu... naszej... miłości... została ofiarowana Kasandrze. Wrzucono ją do morza u wybrzeży Azji. Drugą była właśnie Tetyda. Zamordowali ją zabójcy, których nasłał na mnie król Agezylaos. Nie było innych kobiet w moim życiu. Postanowiłem, że nigdy więcej nikt, kogo kocham, nie umrze za moją przyczyną... Jeśli ta odpowiedź zadowala cię, panie, wolałbym teraz... – Nie zadowala – przerwał mu Filip. – Śmierć jest nieodłączną częścią życia. Tak już jest, że ludzie umierają. Moja pierwsza żona, Fila, umarła zaledwie rok po naszym ślubie. Uwielbiałem ją. Tej nocy, gdy umarła, chciałem poderżnąć sobie gardło i podążyć za nią do Hadesu. Jednak nie zrobiłem tego, a teraz mam się spotkać z kobietą z moich snów. – Cieszę się razem z tobą – skwitował chłodno Parmenion. – Lecz nasze temperamenty bardzo się różnią. – Nie tak znów bardzo – zauważył król. – Tyle że ty nigdy nie zrzucasz swojej zbroi. Nosisz ją zarówno na ciele, jak i na duszy. Jestem od ciebie sporo młodszy, mój przyjacielu, a jednak czasem muszę cię traktować niczym ojciec przerażonego syna. Potrzebujesz żony. Powinieneś mieć synów. Nie martw się o miłość. Twój ojciec, kimkolwiek był, dał światu wspaniały dar. Ciebie. W jakimś sensie go unieśmiertelniłeś. Twoi synowie zrobią to samo dla ciebie. Zresztą, nie będę ci więcej prawił kazań. Wykąpię się, a potem poślę po tę młódkę o pięknych nogach. Ty zaś, jak podejrzewam, zwiedzisz pałac i okolicę. Zbadasz naturalne kryjówki i drogi ucieczki oraz poszukasz zaczajonych zabójców. Niespodziewanie Spartanin wybuchnął serdecznym śmiechem. Rozmowa wyraźnie poprawiła mu humor. – Znasz mnie aż nazbyt dobrze, młody ojcze. – Znam cię wystarczająco dobrze, żeby cię lubić, a wiesz, iż niewiele osób darzę sympatią – odparł Filip. Parmenion wyszedł do pałacowych ogrodów, minął je i powędrował dalej, na stoki górujące

nad zatoką. Spotkał stadko owiec i strzegącego ich młodego chłopca. Pastuszek zamachał mu ręką. Spartanin uśmiechnął się do niego i ruszył przed siebie wzdłuż kamiennego muru, który ciągnął się w górę, aż na wysoki szczyt. Trafił do niewielkiego gaiku. Gałęzie rosnących tu drzew obwieszone były różowym i białym kwieciem. Strategos usiadł w cieniu i zapadł w drzemkę. Gdy się zbudził, zobaczył idącą ku niemu kobietę. Była wysoka i smukła. Wstał i zmrużył oczy, pragnąc się przyjrzeć jej twarzy. Przez ułamek sekundy odniósł wrażenie, że jej włosy zmieniły kolor. Na początku wydawały mu się płomienne i nieco upstrzone srebrną siwizną, lecz kiedy przypatrzył się baczniej, stały się wyraźnie ciemne. „To pewnie figiel słonecznego światła”, pomyślał. Kobieta podeszła, a wtedy skłonił się jej. Początkowo sądził, że jej szaty są czarne jak noc, lecz kiedy ich właścicielka się poruszyła, fałdy schwytały promienie słońca i zamigotały wyrazistym odcieniem błękitu oceanu. Twarz przybyłej pozostawała zawoalowana na znak niedawnej żałoby. – Witaj, przybyszu – zagaiła. Jej głos zabrzmiał osobliwie znajomo i dziwnie podniecająco. – Czy to twoja ziemia, pani? – Nie. Wszystko, co widzisz wokół siebie, należy do pani Aidy. Ja również jestem tu obca. Skąd przybywasz? – Z Macedonii – odparł. – Gdzie mieszkałeś wcześniej? – W Sparcie i Tebach. – Jesteś zatem żołnierzem? – Skąd ten wniosek? – spytał zaintrygowany, ponieważ miał na sobie jedynie jasnobłękitny chiton i sandały. – Twoje golenie są jaśniejsze w kolorze niż uda, zgaduję więc, że zazwyczaj przykrywają je nagolenniki. Poza tym, czoło nie opaliło ci się tak intensywnie jak reszta twarzy. – Jesteś bardzo spostrzegawcza, pani. – Spróbował się skupić na twarzy pod welonem, lecz nie udało mu się dostrzec żadnych szczegółów i po chwili zrezygnował. Dostrzegł jedynie nieprzezroczyste – niczym opale – oczy. Usiądziesz ze mną na chwilę? – spytał ją nagle, zaskakując tym samego siebie. – Bardzo tu przyjemnie – odparła cicho. – Chętnie potowarzyszę ci przez krótką chwilę. Co cię sprowadza na Samotrakę? – Mój przyjaciel... ma się tu spotkać z panną młodą. A skąd ty pochodzisz, pani? – Mieszkam w Azji. Za morzem. Często jednak podróżuję. Od dawna już nie byłam w Sparcie. Kiedy tam mieszkałeś? – W dzieciństwie. – Czy twoja żona jest Spartanką?

– Nie mam żony. – Nie lubisz kobiet? – Oczywiście, że lubię – odrzekł trochę zbyt szybko. – Nie mam ani kochanek, ani kochanków. Byłem kiedyś... żonaty. Żona miała na imię Tetyda. Umarła. – Czy była największą miłością twego życia? – zapytała nieznajoma. – Nie – przyznał. – Lecz była dobrą kobietą... lojalną, kochającą, odważną. Ale dość o mnie. Jesteś, pani, w żałobie? Może zdejmiesz welon? – Rzeczywiście, jestem w żałobie. Jak masz na imię, żołnierzu? – Przyjaciele nazywają mnie Savrą – rzucił, nie chciał bowiem, by poznała imię szeptane z lękiem w miastach całego świata. – Bądź szczęśliwy, Savro – powiedziała i podniosła się z wdziękiem. – Musisz już iść? Nasza rozmowa sprawiała mi... wielką przyjemność – powiedział cicho. – Niestety, muszę. Wstał i wyciągnął rękę. Kobieta przez moment się wahała, potem dotknęła lekko jego palców. Serce Parmeniona szaleńczo przyspieszyło. Nagle zapragnął sięgnąć w górę i zerwać welon, lecz tylko zbliżył jej dłoń do swoich warg i pocałował, po czym niechętnie puścił. Odeszła bez słowa; Spartanin ponownie usiadł na ziemi. Spotkanie z nieznajomą wywarło na nim ogromne wrażenie, co szczerze go zaskoczyło. „Może rozmowa z Filipem coś we mnie poruszyła”, pomyślał. Kobieta zniknęła już za stokiem. Tknięty jakimś impulsem, wstał i pobiegł za nią. Mignęła mu w oddali między drzewami. Szła ku odległemu lasowi. Kiedy oblały ją promienie słońca, Parmenion po raz kolejny odniósł wrażenie, że jej włosy są czerwonozłote. Filip obudził się ze zdrętwiałym lewym ramieniem w godzinę po świcie. Spojrzał na jasnowłosą akolitkę, której głowa spoczywała na jego bicepsie, i łagodnie uwolnił rękę. Ktoś poruszył się po jego prawej stronie. Druga dziewczyna – ładna brunetka – otworzyła oczy i uśmiechnęła się do niego. – Dobrze spałeś, mój panie? – spytała i pieszczotliwie przesunęła palcami po jego brzuchu. – Cudownie – odparł, chwytając ją za nadgarstek. – Teraz jednak chciałbym uzyskać odpowiedzi na kilka pytań. – Czy pytania nie mogą poczekać? – szepnęła, obróciła się na bok i spojrzała mu w oczy. – Nie mogą – odrzekł surowo. – Kto jest właścicielem tego pałacu? – Pani Aida. – Któż to? Nigdy nie słyszałem tego imienia. – To arcykapłanka Tajemnic – wyjaśniła dziewczyna. – Cóż, moja droga, przekaż jej, że chciałbym się z nią jak najszybciej zobaczyć.

– Tak, panie. – Brunetka odrzuciła pościele i wstała. Filip podziwiał jej kształtne plecy i szczupłą talię. Później jego wzrok przyciągnęły krągłe biodra i idealne pośladki. – No dalej! – popędził ją groźniejszym tonem, niż zamierzał. – Idź już! Blondynka również się obudziła i ziewnęła. – Wynocha! – ryknął do niej król. – I przyślij mi służącą z dzbanem zimnej wody. – Po odejściu dziewcząt wstał i zamknął na chwilę oczy, by przeczekać potężny ból głowy. Wreszcie podszedł do okna i odsunął zasłony. Światło słoneczne nieprzyjemnie go poraziło. Odwrócił się od okna z przekleństwem na ustach. Wino był mocne, nie po nim wszakże miał tak potężnego kaca. Zapamiętał nie znane mu wcześniej ciemne nasiona, które jego towarzyszki przyniosły w małych srebrnych puzderkach i podsunęły królowi natychmiast po pierwszym orgazmie. Ziarna wysuszały język, lecz rozpalały umysł i ciało. Wszystkie kolory otoczenia wydały mu się po nich niemożliwie jaskrawe, inne zmysły – dotyk, smak i słuch – również się wyostrzyły. Potencja Filipa okazała się niemal niewyczerpana, a wraz z nią rósł także jego apetyt. Teraz jednak w głowie mu nieznośnie huczało, ciałem zaś wstrząsały nieprzyjemne drgawki. Drżenie kończyn doprowadzało go do szału. Ubrał się w czysty, ciemnozielony chiton, usiadł na tapczanie i czekał na wodę. Dzban przyniosła ciemnowłosa dziewczyna. Przez chwilę Filip zachłannie pił, później akolitka ponownie podsunęła mu srebrne puzderko, otwierając umieszczoną na zawiasach pokrywkę. W środku leżały te same ciemne, suszone nasiona. – Przywrócą ci siły – obiecała dziewczyna. Król miał wielką ochotę ulec pokusie, lecz się powstrzymał. – Co z arcykapłanką? – spytał zrzędliwie. – Będzie na wyspie w południe, panie. Wtedy przekażę jej twoją prośbę. – Ilu gości prócz nas jest w pałacu? – Chwilowo tylko jeden. Pani Olimpias. – Olimpias? Skąd pochodzi? – Z Epiru, panie. Jest córką tamtejszego króla. Cóż, więc zapowiedz jej moją wizytę – mruknął Filip. Dziewczyna wyglądała na zaszokowaną, później w jej oczach pojawiło się najszczersze przerażenie. – Nie, nie, panie, nie wolno ci się z nią zobaczyć. Pani Olimpias poddaje się obecnie rytuałowi zespolenia. Żaden mężczyzna nie może jej ujrzeć przed wyznaczoną nocą, a szczególnie jej narzeczony. Bogowie by cię za to oślepili! – Przyślij do mnie Parmeniona. – Nie ma go w pałacu, panie. Widziano go tuż po świcie, jak biegał na wzgórzach. – W takim razie każ mu przyjść, kiedy tylko wróci – warknął Filip. – A teraz zostaw mnie

samego! Po odejściu dziewczyny król przez chwilę łajał się za zbyt ostre jej potraktowanie, jednak odczuwał tak ogromną irytację, że szybko o niej zapomniał. Całą godzinę krążył po pokoju i rozmyślał, później zjadł śniadanie złożone z gruszek i koziego sera, wreszcie wyszedł na ciągnące się za pałacem łąki. Jego nastrój bynajmniej się nie poprawił na widok skubiących trawę koni, cienkonogich i słabych. Usiadł na szerokiej ławie i badawczo przyglądał się wzgórzom, na których pod opieką szczupłego chłopca pasły się owce i kozy. „Co się z tobą dzieje, Filipie?”, zapytał się w duchu. Kobiety były tak cudownie chętne i nieskończenie pomysłowe. Normalnie, gdy budził się po nocy spędzonej na miłości, czuł się jak młody Herakles. „To przez te przeklęte nasiona”, skonstatował. Nigdy więcej nie zamierzał ich przyjmować! Nagle zobaczył Parmeniona, który zbiegał ze stoku. Krzyknął do niego, a Spartanin zwolnił krok. – Witaj, panie. Wcześnie dziś wstałeś. – Jestem na nogach już od dobrych kilku godzin – odparł Filip. Strategos oparł plecy o płot i rozciągał mięśnie łydek. – Nadal jesteś szybki, Macedoński Lwie. Sądzę, że nawet teraz mógłbyś pokonać wszystkich. – Gdybyż to była prawda, panie. Ale nie oszukuję się. Czy coś się stało? – Aż tak to widać? – Jesteś chmurny niczym burzowe niebo. – Niecierpliwię się, Parmenionie. Wciąż trzymają mnie w niepewności. Przez dwa lata marzyłem o tym dniu i teraz nie mogę znieść ani chwili więcej oczekiwania. Kobieta z mego snu jest tutaj. Na imię ma... Olimpias... I nie wolno mi jej zobaczyć! Na bogów, człowieku! Jestem Filip Macedoński! Zawsze natychmiast dostawałem to, czego zapragnąłem! Spartanin pokiwał głową. – Jesteśmy na wyspie dopiero jeden dzień, panie. Bądź cierpliwy. Tak jak powiedziałeś, całą sprawę zaplanowali bogowie, niech więc się toczy własnym biegiem. Dlaczego nie pobiegasz trochę, panie? Pozbyłbyś się natrętnych myśli. – Prześcignę cię do tego lasku – zawołał Filip i wystartował. Poranny wietrzyk przyjemnie owiewał mu twarz, a poczucie rywalizacji pozwoliło zapomnieć o bólu głowy. Gdy wbiegał na stok, słyszał za sobą kroki Parmeniona. Zupełnie go nie interesowało, że Spartanin ćwiczy już od ponad godziny, liczyło się tylko wyzwanie. Przeskoczył niski głaz i popędził do odległych o sto kroków drzew. Oddychał coraz ciężej i czuł gorąco w łydkach. Usłyszał za sobą strategosa i zwolnił, lecz gdy tamten go mijał, odepchnął go i pozbawił równowagi. Parmenion zachwiał się i nieomalże upadł na ziemię. Król skorzystał z okazji, dopadł pierwszego drzewa i klepnął w nie dłonią.

– Nieuczciwie walczyłeś, panie! – krzyknął Spartanin. – Lecz zwyciężyłem – odparł Filip słabo i padł na ziemię, wyciągając ramiona. Twarz miał czerwoną, oddech – szybki i płytki. Leżał tak kilka minut, zanim odpoczął. Później usiedli w cieniu i patrzyli ponad polami i górami, choć oczy króla co rusz błądziły ku pałacowi z białego marmuru. – Zbuduję sobie kiedyś taki dom – powiedział. – Nawet bogowie będą mi go zazdrościć. Pewnego dnia go postawię, wierz mi Parmenionie. – To twoje jedyne pragnienie, panie? – Rzecz jasna, że nie. Czegóż pragnie każdy człowiek? Życia pełnego podniet. I władzy. Często myślę o Bardylisie. Jest stary, zasuszony, stoi nad grobem. Potem patrzę na swoje odbicie w lustrze i widzę silne, młode ciało. Jednak nie łudzę się, Spartaninie. Wiem, że kiedyś również będę stary. Bardylis przypomina mi o własnej nieuchronnej starości. Aż do końca pragnę żyć pełnią życia, nie zamierzam bowiem niczego żałować u kresu mych dni. – Wiele oczekujesz, Filipie – zauważył spokojnie strategos. – Wszyscy ludzie czegoś żałują, nawet władcy. Król zerknął badawczo na swego towarzysza i uśmiechnął się. – Od dwóch lat proszę, abyś zwracał się do mnie po imieniu, kiedy jesteśmy sami. Czekałeś aż do tej pory. Dlaczego? Spartanin wzruszył ramionami. – Nadeszły dziwne czasy. Wczoraj przemawiałeś do mnie jak ojciec, a później spotkałem pewną kobietę i poczułem podniecenie, którego nie zaznałem od dekady. Dzisiaj czuję się... inaczej... Znowu jak mężczyzna. – Spałeś z nią? Parmenion zachichotał. – Czasami, Filipie, doprawdy olśniewa mnie twoja przenikliwość. Ale nie, nie spałem z nią. Chociaż, prawdę mówiąc, miałem wielką ochotę. A to doznanie od dawna było mi obce. Tak przy okazji, ile kobiet było w twojej sypialni ubiegłej nocy? Sądząc po odgłosach, co najmniej cała trupa tancerek. – Tylko dwadzieścia lub trzydzieści – odparł król wesoło. – A zatem... jak brzmi imię tej wspaniałej kobiety? – Nie wiem. – Gdzie mieszka? – Tego również nie wiem. – Rozumiem. Pewnie nie ma to specjalnego znaczenia dla dalszego rozwoju waszego związku. A jak wyglądała? – Nosiła welon.

– Czyli mój wspaniały wódz Parmenion zakochał się w kobiecie, której twarzy nie widział i której imienia nie zna. Natura twego podniecenia pozostaje dla mnie tajemnicą, chyba że... Czyżby owa pani miała piękne stopy? Spartanin wybuchnął perlistym śmiechem, po czym położył się na plecach w trawie i zapatrzył w niebo. – Nie widziałem jej stóp – odparł niewinnie. Potem ponownie wybuchnął śmiechem, który okazał się tak zaraźliwy, że i Filip zaczął rechotać. Nareszcie opuścił go posępny nastrój. Gdy wrócili do pałacu, król zjadł drugie śniadanie. Tuż po południu przyszła do jego komnaty ciemnowłosa dziewczyna. – Pani Aida zobaczy się teraz z tobą, panie – oznajmiła. Filip podążył za nią długim korytarzem do komnaty o wysokim stropie. Pod ścianami stały posążki młodych dziewcząt. Przy południowym oknie stała kobieta. Odwróciła się, gdy król Macedonii wszedł do pomieszczenia. Była ubrana w ciemną szatę z kapturem, cerę miała bladą niczym kość słoniowa. Młody władca przełknął z trudem ślinę, kiedy rozpoznał zjawę ze swego pierwszego snu. – W końcu się więc spotykamy – zagaiła. – Gdzie moja panna młoda? – wyszeptał Filip. – Będzie na ciebie czekała – odparła kobieta w kapturze. – Jutro, w Noc Trzeciej Tajemnicy, zostanie przyprowadzona do twoich komnat. Jednej rzeczy nie możesz wszakże zaniedbać, królu Macedonii. – Mów, o co chodzi. – Wejdziesz do niej dopiero w trzy godziny po północy. Przedtem nie możesz jej zobaczyć. Podczas owej trzeciej godziny twoja oblubienica musi począć twego syna... Ani wcześniej, ani później. Pamiętaj, położycie się do łoża w trzeciej godzinie. Jeśli nie wypełnisz mojego polecenia, ślubu nie będzie. Filip roześmiał się. – Sądzisz, że miewam problemy w tych sprawach? – Mam nadzieję, że nie, Filipie – odparła zimno. – Wiele od tego zależy. Wasz syn będzie potężniejszy niż jakikolwiek wojownik przed nim, ale tylko wówczas, gdy zostanie poczęty w trzeciej godzinie. – Już ci mówiłem, że nie masz powodów do obaw. – Wierz mi, że mam ich mnóstwo. Podam ci dwa. Jeśli zawiedziesz, prysną wszystkie twoje marzenia o własnej wielkości. Bogowie cię opuszczą. Po drugie: masz już syna Arridajosa. Nie jest zbyt rozgarnięty i ma słabowite ciało. Twoja żona Fila umarła, wydając go na świat. Poza zbliżającą się nocą, Filipie, będziesz do końca życia płodził wyłącznie córki. Daję ci niezwykłą szansę... twoją jedyną... na spłodzenie idealnego dziedzica.

– Jak się dowiedziałaś o Arridajosie? – wyszeptał Filip. – Znam wszystkie twoje sekrety. Znam wszystkie sekrety świata. Bądź gotów, królu Macedonii. Olimpias cię oczekuje. Aida obserwowała, jak Macedończyk odwraca się i wychodzi. Kiedy drzwi się za nim zamknęły, wróciła na krzesło z wysokim oparciem. W jej głowie szalały chaotyczne myśli i kłębiły się sprzeczne emocje. Filip był mężczyzną o silnej osobowości i wielkiej charyzmie. Miał w sobie nieodparty urok. A jednak arcykapłanka odczuwała jakiś nieokreślony niepokój, toteż jej zdenerwowanie rosło. Ileż planów, które czekały na realizację od wielu lat, zależało od tego związku! Aida była jeszcze dzieckiem, gdy matka po raz pierwszy opowiedziała jej o nocy, w której przyśniły jej się narodziny mrocznej istoty. Niestety, jak dotąd, jej sen się nie ziścił. Tylko raz na pięćdziesiąt lat harmonia wszechświata załamuje się i nadchodzi wyjątkowa chwila, w której planety układają się w pewien specyficzny porządek. Kiedy po raz ostatni taki sprzyjający układ miał miejsce – w Mezopotamii – Aida liczyła czternaście lat. Jej matka oczarowała wielkiego króla Persji i znalazła mu akolitkę wyjątkowej piękności. Noc poślubna odbyła się bez przeszkód, gdy nagle oszołomiona narkotykami dziewczyna zrobiła na balkonie o jeden krok za dużo, spadła na marmurowy dziedziniec i zabiła się. Matka Aidy nieomal popadła w szaleństwo i przez dwa miesiące do nikogo się nie odzywała. Potem z pozoru poprawił się jej stan, lecz, gdy wydawało się, że odzyskuje rozum, podcięła sobie gardło spiżowym nożem. Teraz układ planet miał się powtórzyć. W pałacu nie było balkonów i Olimpias niczym nie ryzykowała. Filip był wystarczająco jurny na takie... zadanie. Cóż zatem mogło pójść nie po myśli Aidy? Nie miała pojęcia, czuła jednak w gardle lodowaty uścisk strachu. Zamknęła oczy, oderwała duszę od ciała i wzniosła się wysoko ponad pałac. Przez jakiś czas szybowała nad zielonymi wzgórzami i szukała, metodycznie szukała, choć nie wiedziała zupełnie, czego. Zabójcy przysłani z Olintu już nie żyli. Ich łódź zatopiła niespodziewana burza. Tylko jeden dopłynął do brzegów Samotraki. Dwie akolitki Aidy zadały mu w głowę kilka śmiertelnych ciosów ciężkim kamieniem. Filipowi nic obecnie nie zagrażało. Gdyby istniało jakiekolwiek niebezpieczeństwo, Aida niechybnie by o tym wiedziała. Niestety, wciąż nie mogła się pozbyć strachu. Ufała swoim talentom i intuicji. Chociaż nie potrafiła chadzać ścieżkami przeszłości i przyszłości, była potężną czarodziejką – umiała czytać w sercach i umysłach ludzi. Posiadała również dar przewidywania biegu zdarzeń na podstawie analizy aktualnej sytuacji. Władcy Olintu bali się Filipa. Nietrudno było odgadnąć ich intencje,

szczególnie teraz, kiedy dawny faworyt króla, Nikanor, gościł w swym pellskim pałacu olinckiego kochanka. Wywołanie burzy okazało się przedsięwzięciem niezwykle kosztownym: dwie akolitki musiały oddać swe życie, ponieważ Aida potrzebowała ich serc. Lecz przecież dla narodzin Pana Ognia w cielesnej powłoce warto poświęcić niemal wszystko. Aida posłałaby bez wahania na śmierć cały naród, byle tylko doprowadzić do tego niezwykłego cudu. Wróciła do swego ciała i otworzyła oczy. W czym tkwiło niebezpieczeństwo? „Pomyśl, Aido! Użyj umysłu!”, powiedziała sobie. Spenetrowała wyspę, wszystkie siedemnaście wiosek i cztery porty. Nic nie znalazła. Pomyślała o Tamis i niemal poczuła żal, że stara wieszczka nie żyje, mogłaby bowiem na niej jeszcze raz skupić swoją nienawiść. „Chciałabym cię zabić tuzin razy. Tuzin!” Starucha krzyżowała jej szyki od dziesięcioleci. Co ciekawe, po śmierci wieszczki Aida bynajmniej nie poczuła ulgi, a jej nienawiść ani trochę nie osłabła. „Ileż mocy zmarnowałam na tę ladacznicę”, pomyślała, wspominając z niechęcią kochanków Tamis. Kapłanka Derae początkowo również ją martwiła, na szczęście – podobnie jak i Tamis – grzeszyła pychą... Ale, ale, gdzie znajduje się źródło niebezpieczeństwa? Ponownie zamknęła oczy i poszybowała nad morze. Błyskawicznie je przemierzyła i znalazła się nad świątynią. Jakiś wysoki mężczyzna doglądał ogrodu, lecz na okolicznych łąkach żaden chory nie oczekiwał na uzdrowienie. Aida uzbroiła się w ochronne zaklęcia i wleciała do świątyni. Była pusta. „Gdzie się podziewasz, moja gołąbeczko?”, pomyślała z mściwą satysfakcją. Wróciła na Samotrakę i po raz kolejny przetrząsnęła mentalnie wyspę – powoli i starannie przyjrzała się każdemu wzgórzu i drzewu. W końcu, znużona, niemal doszczętnie wyczerpana, znalazła się znowu w pałacu i poszła do psiarni pod zewnętrznym murem. Gdy nadchodziła, czarne psy zaczęły gwałtownie ujadać. Otworzyła drewnianą bramę i weszła między zwierzęta. Ruszyły ku niej z podkulonymi ogonami. Wyobraziła sobie twarz Derae i przesłała jej wizerunek każdemu psu z osobna, odciskając obraz w ich umysłach. Ujadanie ucichło, a wówczas podniosła ramię i wskazała na otwartą bramę. – Biegnijcie! – krzyknęła. – Skosztujcie jej krwi, rozszarpcie ją na strzępy. Znajdźcie ją! Kapłanka siedziała w kotlinie pod konarami kwitnącego drzewa i wytężała umysł. Wyczuła, że Aida jej szuka, i zlokalizowała jej ducha, który wzniósł się ponad pałac. Na moment zawładnęła nią panika, na szczęście zdołała uspokoić nerwy. Oparła się o pień drzewa,

skrzyżowała ramiona i objęła dłońmi kark. Następnie połączyła swój umysł z drzewem, wniknęła pod korę, przebiła się przez płynące soki i wtargnęła w wąziutkie naczynka, które doprowadzały wodę do liści i kwiatów. I tak przestała być Derae i stała się drzewem. Jej korzenie sięgały głęboko, szukając w ciemnej ziemi wilgoci i niezbędnych dla życia mikroelementów. Konary rosły wysoko i rozłożyście; czasem powoli się poruszały – wraz z wiatrem. Kobieta–drzewo czuła światło słoneczne na swych liściach i koncentrowała się na kwieciu ciężkim od nasion, które zapewnią jej wieczną egzystencję. Wewnątrz ogromnej rośliny było tak spokojnie... tak spokojnie. W końcu kapłanka wycofała swego ducha i poszukała Aidy. Wiedźma wróciła już do pałacu. Derae wstała i zeszła powoli po łące, obok drzewa, przy którym dziś wieczorem akolitki rozpoczną obchody święta Trzeciej Tajemnicy. Nieopodal płynął strumień. Napiła się łapczywie wody. W oddali usłyszała wściekłe ujadanie psów. Sfora wyruszyła na łowy. Poprawiła welon, usiadła na głazie i czekała. Ani razu nie spojrzała w kierunku, z którego miał przyjść mężczyzna. Nagle rozległy się jego ciche, nieświadomie potajemne kroki. – Znowu się spotykamy, pani – powiedział, a wtedy się odwróciła. – Jak się masz, Savro? – Dobrze... Rzekłbym nawet, że twój widok, pani, znacząco poprawia moje samopoczucie. Oczyma duszy badawczo przyjrzała się twarzy Parmeniona. Chłopięcą buzię już dawno temu zastąpiły kanciaste, niemal surowe męskie rysy. A jednak, to był ciągle ten sam mężczyzna. Parmenion z jej wspomnień. Jej Parmenion! – Wykwintnie się wysławiasz... Jak na żołnierza. – Nie zawsze, pani. Wyzwalasz we mnie wszystko, co najlepsze. Jak brzmi twoje imię? Poczuła się nagle rozdarta, bowiem zapragnęła podnieść welon, pokazać mu swą twarz, wyznać, że straszliwie tęskniła za nim przez tyle samotnych lat... Powstrzymała się jednak i odwróciła. – Nie podam ci go – odparła w końcu. – Dlaczego? Obawiasz się czegoś? – spytał i podszedł bliżej. – Nie – odrzekła, zmuszając się do wesołego tonu. – Dzień jest taki piękny. W tym momencie zza drzew wypadł lśniący czarny pies. Zwolnił i szedł w ich kierunku. Nagle obnażył zęby, ukazując długie kły, a z jego gardła wydobył się niski, bulgoczący warkot. Parmenion zasłonił swym ciałem Derae i położył dłoń na zawieszonym u pasa sztylecie. – Uciekaj! – wrzasnął. Pies cofnął się kilka kroków, po czym niespodziewanie zaatakował kapłankę. W powietrzu błysnął sztylet Spartanina. Zwierzę skoczyło na kobietę, zaś Parmenion rzucił się na nie, unieruchomił ramieniem jego szyję i wbił mu ostrze w bok. Kiedy wstał, wśród

drzew pojawiły się dwa kolejne psy. Strategos odwrócił się i zobaczył, że Derae odchodzi ku pałacowi. Psy były niebezpiecznie blisko niej. – Nie! – krzyknął Parmenion, gdyż nagle uprzytomnił sobie, że może nie zdążyć na czas. Jednak zwierzęta zamiast zaatakować, osunęły się na ziemię. Kobieta nawet się nie obróciła, by spojrzeć na ten jawny cud. Spokojnie weszła przez pałacową bramę. Spartanin podbiegł do psów i odkrył, że wszystkie zwyczajnie śpią. Skonsternowany, schował sztylet, wbiegł na dziedziniec i rozejrzał się. Jego rozmówczyni po prostu się rozpłynęła. – Popatrz tylko na to – oświadczył Filip, wskazując na jeden z tapczanów. Leżał tam długi biały płaszcz i srebrny hełm zakrywający całą twarz. – Potrafisz uwierzyć, że mam się w tym kochać? To jakiś absurd! Parmenion podniósł hełm. Piękna robota, przedniej jakości srebro, misterny ornament ze złotego drucika. Na wysokości uszu po obu stronach wyrzeźbiono postaci demonów; każdy z nich nosił nóż o ząbkowanych ostrzach. Ochronę karku stanowił układ zachodzących na siebie srebrnych płytek nie szerszych niż męski kciuk. Na czubie nie było pióropusza, natomiast z boków odchodziły dwa czarne baranie rogi. Wyginały się w dół i sięgały od skroni do szyi. – Oszałamiający – ocenił Spartanin. – I bardzo stary. Jakość wykonania doprawdy rzadka. – Rzadka? – zagrzmiał Filip. – Może i rzadka. Rzeczywiście rzadko ktoś każe mężczyźnie dosiadać kobietę w takim... takim... ślubnym rynsztunku! Parmenion uśmiechnął się. – Twierdziłeś, że to małżeństwo ukartowali bogowie, więc zapewne spodziewałeś się jakiegoś rytuału. Nawet Bardylis świętował przez cały dzień. Były tańce, mowy i zawody sportowe między gwardzistami. Czyżbyś już zapomniał o tamtej ceremonii? – Nie, nie zapomniałem – odparł niechętnie Filip. – Tyle że tam byłem w centrum wydarzeń, tu natomiast czuję się widzem, albo zgoła pionkiem w czyichś rękach. – Podszedł do okna i wyjrzał. Przez szpaler pogrążonych w mroku drzew dostrzegł błyski odległych ogni. Spartanin przyłączył się do niego. – Przysłuchaj się, mój przyjacielu – szepnął król, gdy nocny wiatr przyniósł dźwięki śmiechu i muzyki zza drzew. – Wiesz, co tam robią? – Nie, panie. – Ani ja... I to mnie właśnie irytuje, Parmenionie. Prawdopodobnie dziewczyny tańczą nago dokoła ognisk, a ja siedzę tutaj i czekam, aż ktoś mnie zaprowadzi – niczym barana – do mojej oblubienicy. Czy jestem aż tak szpetny, że potrzebuję hełmu, za którym będę się mógł skryć? – Wydaje mi się – mruknął Parmenion – że po prostu się denerwujesz. Radziłbym ci też odstawić wino. Wysączyłeś do tej pory prawie cały dzban. – Wino nigdy mi nie przeszkadzało w tych sprawach – odburknął Filip. – Może wymkniemy

się i pójdziemy podejrzeć dziewczęta? Co myślisz na ten temat? – Sądzę, że nie byłoby to zbyt mądre posunięcie. – Na bogów, jakiś ty rozważny! – Filip osunął się na tapczan i wlał do pucharu resztkę wina. – Zdobądź mi kolejny dzbanek, dobrze? Bądź miłym facetem. Parmenion wyszedł na opustoszały korytarz. Dotarł do schodów prowadzących do kuchni i zaczął schodzić. Zbliżała się północ i nawet on zaczynał wyczuwać w powietrzu rosnące podniecenie związane ze zbliżającymi się zaślubinami. Tajemnice tej wulkanicznej wysepki od dawna fascynowały Spartanina, podobnie jak jej kultura. Ksenofont również został na niej spłodzony, lecz swemu młodemu przyjacielowi opowiadał niewiele o tutejszych ceremoniach poza tym, że łączyły się z sekretną wiedzą o „większych bogach”. Parmenion przypomniał sobie, że jeden z nich – Kadmilos, nieśmiertelny osobnik z baranimi rogami, był Duchem Chaosu. Wszedł do pustej kuchni, wziął dzban z winem i wrócił do komnat króla. Filip pił już, wielce z siebie zadowolony. – Widzę, że sam znalazłeś wino – zauważył z przekąsem Spartanin, spoglądając na stojące obok króla złocone naczynie. – Przyniosła mi je jakaś kobieta. Tubylcom z pewnością nie można zarzucić braku gościnności. Zresztą, to najlepsze wino, jakie kiedykolwiek piłem. Napij się ze mną, Parmenionie. – Nie spotkałem po drodze żadnej kobiety, panie. Skąd przyszła? Filip wzruszył ramionami. – Ten pałac przypomina labirynt. Kto wie, którędy chodzą jego mieszkanki? Chodź. Napij się. Spartanin nalał sobie puchar królewskiego wina i skosztował. Trunek był mocny, ciężki i niemal słodki. Dokładnie w tym samym momencie obaj mężczyźni usłyszeli śpiew. Parmenion odstawił wino i podszedł do okna. Spośród drzew wychodziła oświetlona pochodniami procesja. – Zbliża się twoja oblubienica, panie – oznajmił strategos. Filip podszedł do okna i wychylił się, dla zachowania równowagi kurczowo obłapiając kamienny parapet. Na przedzie pochodu kroczyła dziewczyna niezwykłej urody. Była ubrana w strój starożytnej księżniczki minojskiej, jej włosy – barwy płomienia – przystrojono złotymi wstążkami, piersi miała obnażone i uróżowane, biodra okryte falującym jedwabiem. – Na wszystkich bogów Olimpu! – szepnął król. – Czy taki widok nie raduje duszy? Parmenion ciężko przełknął ślinę. Dziewczyna wyglądała niemal jak kopia Derae: miała te same szeroko rozstawione oczy, identyczne pełne, zmysłowe usta. Odsunął się od okna, z trudem odrywając od niej oczy. Procesja docierała już do pałacu. Kamienne korytarze stłumiły i ściszyły śpiewy. Filip nalał sobie kolejny puchar wina i osuszył go jednym haustem.

– Już czas, panie – rzucił szeptem Spartanin. – Powinieneś się przygotować. – Tak – odparł król bełkotliwie. – Przygo... przygotować. – Starał się uwolnić z chitonu, a równocześnie podejść do białego płaszcza. Niestety, zatoczył się i upadł na tapczan. – Niech to szlag! – wymamrotał. – Nogi mnie zdradziły. – Parmenion podbiegł do niego. – O co chodzi, panie? – Nnnie... Nie wiem. Pomóż mi... wstać. – Spartanin posadził go na tapczanie. – Dobrze będzie. Podaj mi trochę wody. W korytarzu, za drzwiami komnaty króla, strategos usłyszał dźwięki kroków, a po chwili ktoś wszedł do sąsiedniego pomieszczenia. Parmenion podszedł do draperii wiszących między pokojami i zaciągnął je szczelnie, potem przyniósł Filipowi puchar wody. Król miał podpuchnięte i zaczerwienione oczy. – Panie, przybyły kobiety – wyszeptał nagląco Parmenion. – Musisz się wziąć w garść. – Filip chwycił niezdarnie puchar z wodą, która wylała mu się na nagą pierś. Spróbował pić, lecz głowa opadła mu w tył i puchar wypadł z ręki. Spartanin przeklął pod nosem. Sytuacja była niemal niewiarygodna! Był świadkiem wielu hulanek macedońskiego króla, ani razu jednak nie widział go pijanego. Jego odporność na wino i piwo była wręcz legendarna. Nigdy nie widział go w takim stanie. W dodatku zmogły go zaledwie dwa dzbany wina! Niepojęte. Przez draperie przedostał się zapach słodkiego kadzidła. Po odgłosach Parmenion odgadł, że akolitki opuszczają komnatę. Dyskretnie przesunął się przez pokój króla, lekko rozsunął draperie i zajrzał przez szczelinę. Komnatę narzeczonej oświetlały świecące żółtym płomieniem lampiony. Na szerokim łożu leżała naga dziewczyna. „Wiła się i cicho lamentowała. Ponownie zaklął i wrócił do króla. Zaczęła się właściwa godzina. A Filip leżał w pijackim zamroczeniu. Derae wyślizgnęła się z pałacu natychmiast, gdy minęła ją oświetlona pochodniami procesja. Pospiesznie podążyła na wzgórza, aż dotarła do starego kamiennego kręgu na wpół ukrytego wśród jabłkowego sadu. Kapłanka była w doskonałym humorze. Bezskutecznie usiłowała zwalczyć otępiające jej zmysły poczucie triumfu. – Dokonałam tego, Tamis – szepnęła. – Powstrzymałam go. Filip nie spłodzi Boga Mroku! Zbiegając ze stoku, dostrzegła coś ciemnego wyłaniającego się spośród drzew. Oprzytomniała. Oczyma duszy zauważyła jakiś ruch. Padła na kolana i czekała, rozglądając się z uwagą. Ktoś czaił się po prawej stronie, przy zaroślach. Duch Derae wystrzelił w niebo i uniósł się nad drzewa. Dojrzał młodą kobietę w czarnych

szatach. Dzierżyła w dłoniach nóż. Kapłanka przeleciała na lewą stronę. Przycupnęła tam druga kobieta, również uzbrojona. Derae wróciła do swego ciała, potem cofnęła się po własnych śladach na wierzchołek wzgórza, skąd skierowała się w lewo. Znajdowała się bardzo blisko kamiennego kręgu. Kiedy do niego dotrze, żaden zabójca nie zdoła jej tknąć. W zaroślach za sobą słyszała kroki i krzyki. Niewidoczne napastniczki nawoływały się. Nagle wyczuła w pobliżu Aidę! Owionęła ją ciemność niczym płaszcz zarzucony nagle na głowę. Była przecież niewidoma! Panika przeszyła ją, gdy padła na ręce i kolana. Na czworakach pełzała przed siebie. Liście uderzały ją w twarz. Jej palce dotknęły nagle krzewu. Był gęsty i wysoki. Wczołgała się między jego gałęzie i tam ukryła, dodatkowo podnosząc garście zwiędłych liści i błota, którymi okleiła sobie suknię. Wtedy przerażenie minęło i Derae skoncentrowała się na swoich duchowych umiejętnościach. Ślepota pozostała, lecz pogłębiło się skupienie. W oczach kapłanki błysnęły płomienie i rzucone przez Aide zaklęcie ciemności ustąpiło. Niespodziewanie łuskowata ręka grzmotnęła ją w twarz, szpony zaś wbiły się w duszę. Choć ból był straszliwy, ostatkiem sił zdołała chwycić w palce gadzi nadgarstek. Wzdłuż łuskowatego ramienia przemknęły ogniki, później ogarnęły całe ciało demona, który zaczął płonąć. Kapłanka natychmiast uzbroiła się w napierśnik i nagolenniki z białego srebra. Na głowie miała teraz spartański hełm, w ręku zaś miecz z oślepiającego światła gwiazd. – Gdzie jesteś, Aido? – zawołała. – Staw mi czoło! Jeśli tylko się ośmielisz! – Ośmielę się, moje dziecko – wyszeptała arcykapłanka Tajemnic, a gdy Derae się odwróciła, zobaczyła kobietę w ciemnym płaszczu. Unosiła się w powietrzu blisko niej i uśmiechała. – Głupia dziewczyno. Jak mogłaś przyjść do mnie w swoim ciele? Teraz wystarczą ostre noże. Szybko cię wypłoszą z twojej kryjówki i podążysz drogą, którą odeszła Tamis. Pójdziesz za nią, Derae! – Pokonałam cię – krzyknęła Spartanka. – Nie dbam już o to, czy przeżyję. – A niby jak mnie pobiłaś, dziecko? Przecież nadal tu jestem. – Zapobiegłam spłodzeniu mrocznej istoty – odparła kapłanka, rozglądając się z niepokojem wokół siebie. Akolitki przeszukiwały leśne poszycie, podchodząc coraz bliżej do jej kryjówki. Nie miała ochoty umierać i ze wszystkich sił starała się zapanować nad strachem. Śmiech Aidy ukłuł ją niczym lodowate ostrze sztyletu. – Myślisz, że dziecko... nawet nieprzeciętnie uzdolnione dziecko... Myślisz, że jest ono w stanie popsuć szyki wielkiemu Kadmilosowi? – Podniosła ramiona i z czubków jej palców wyskoczyły czarne węże, które z sykiem przesunęły się w nocnym powietrzu ku Derae.

W sekundę później Spartankę pokryła wijąca się masa. Zęby jadowe gadów błyskały w świetle księżyca. Kapłanka zignorowała ból i zamknęła oczy. Węże zmieniły najpierw kolor z czarnego na czerwony, a następnie kształty... Gdy stały się maleńkimi kółeczkami, opadły z ciała Derae niczym płatki róży. Przez chwilę wirowały, potem pokryły ziemię. – Nie zdołasz mnie skrzywdzić – oświadczyła cicho Spartanka. – Podczas gdy ja... Oślepiająca kula światła wybuchła wokół Aidy. Arcykapłanka znalazła się w środku. Derae pospiesznie wróciła do swego ciała – dokładnie wtedy, gdy odkryła je akolitka. Dziewczyna wyciągnęła nóż, lecz zanim się zamachnęła, Spartanka złapała ją za nadgarstek, uklęknęła i uderzyła akolitkę pięścią w twarz. Cios odrzucił napastniczkę w tył, Derae zaś wstała i popędziła do kamiennego kręgu. Ścigające ją dziewczyny wykrzykiwały pod jej adresem pełne nienawiści obelgi, lecz ona nie przestawała biec. Rzucony przez którąś nóż przeleciał tuż obok jej głowy, gdy przeskakiwała ponad kamiennym obrzeżem kręgu. Wskoczyła w środek i podniosła ramiona. Świat zamigotał. Kiedy wokół niej zamknęła się brama, usłyszała w głowie szept Aidy: – Następnym razem cię pokonam, moja gołąbeczko! Olimpias leżała na pokrytym jedwabiem łóżku. Jej ciało pławiło się w morzu rozkoszy, skóra swędziała, umysł eksplodował kolorami. Polizała wargi, potem lubieżnie przebiegła palcami po piersiach i brzuchu. Pożądanie było niemal bolesne. – Filipie! – zawołała. Pokój wirował, narkotyki w jej organizmie działały z niezwykłą intensywnością. Wcześniej dziewczyna tańczyła w ogniu, czując dotyk i pieszczotę dziesiątek akolitek o miękkich, słodkich wargach. Sekrety Trzeciej Tajemnicy objawiły się jej wraz z muzyką nocy, którą niósł wiatr wiejący z dalekiego świętego szczytu Korifi Fengari. Wiedziała, że da życie królowi–bogu, herosowi o straszliwej mocy i niezwykłych talentach. Imię jej syna będzie się pojawiać na ustach ludzi za sto i dwieście lat, zaś jego czyny pozostaną niedoścignionym wzorem do dnia, w którym pogasną na niebie wszystkie gwiazdy. – Filipie! Mimo oszołomienia narkotykami Olimpias czuła upływ czasu. Uprzytomniła sobie, że mistyczna godzina niemal już upłynęła, i przewróciła się na bok. Draperie rozsunęły się. Zobaczyła go. Stał przed nią nagi – z wyjątkiem płaszcza i hełmu Kadmilosa z baranimi rogami. Gdy szedł ku niej, otworzyła ramiona. Przez moment stał i przyglądał się jej ciału, potem położył się na niej i szorstko w nią wszedł. Krzyknęła z rozkoszy i otoczyła rękoma jego plecy. Metalowa maska hełmu dotknęła jej twarzy i Olimpias poczuła jego zimno. Przesunęła palcami, dotknęła metalu i pogładziła czarne rogi. Mężczyzna podniósł głowę i na chwilę dostrzegła jego oczy pod hełmem. Potem narkotyki

ponownie odebrały jej zdolność logicznego myślenia i dziewczyna zapadła w mrok. Lecz ostatnia myśl przed utratą przytomności była dziwna. W świetle latarni zielone oczy Filipa wydały jej się – choć było to absolutnie niemożliwe – całkowicie błękitne.

Świątynia, lato 357 roku p.n.e. Derae obudziła się tuż przed południem. Odrzuciła pościel i z lekkim sercem podeszła do okna. Spotkała Parmeniona i pokrzyżowała plany Aidy. Dzisiaj opuści świątynię i uda się w podróż do Macedonii, gdzie będzie oczekiwać na powrót ukochanego. Wiedziała już, że Parmenion nadal ją kocha. Mieli przed sobą jeszcze wiele lat. Mogli je spędzić razem. Poczuła się znowu młoda, pełna życia i radości. Uśpienie Filipa okazało się dziecinnie proste – wystarczyło mu wrzucić środki nasenne do wina. Wszystkie te lata spędzone w strachu okazały się zupełnie niepotrzebne. Rozluźniona, grzała twarz w promieniach słońca, gdy nagle jej plecy owionął podmuch lodowatego powietrza. Błyskawicznie się odwróciła. Na ścianie przy drzwiach materializował się cień, rosnąc szybko niczym skrzydlaty demon. Derae przygotowała się na atak, lecz o dziwo nie nastąpił. Złowrogie cienie wirowały jedynie wokół duchowej postaci Aidy. – Czego chcesz? – warknęła Derae. – Pragnę ci podziękować – odparła arcykapłanka Tajemnic. – Bez twojej pomocy i... twojej nieszczęsnej poprzedniczki moje marzenia nie spełniłyby się. – Kobieta w kapturze roześmiała się; odgłos aż zmroził Derae. – Potrafisz chodzić ścieżkami przeszłości i przyszłości. Pójdź nimi teraz... I płacz, moja gołąbeczko, płacz! W następnej chwili zjawa zniknęła. Spartanka usiadła sztywno na łóżku, zamknęła oczy i przeleciała jeszcze raz odległość dzielącą ją od pałacu na Samotrace. Równocześnie cofnęła się w przeszłości. Ujrzała siebie: przyniosła wino Filipowi i napełniła jego puchar. Później patrzyła, jak pił. Wreszcie zobaczyła swoją ucieczkę i bitwę z Aida. Wtedy – z poczuciem ogromnego lęku – wróciła do pałacu i śledziła poczynania Parmeniona, który próbował dobudzić króla. W następnej chwili krzyknęła z przerażenia. Spartanin wstał, zdjął ubranie, po czym nałożył hełm i płaszcz Ducha Chaosu. – Och nie, na słodkie niebiosa! – szepnęła, gdy jej ukochany brał w objęcia nagą dziewczynę. Uciekła stamtąd. Gdy otworzyła oczy duszy, ponownie znajdowała się w świątyni. „Bez twojej pomocy... moje marzenia nie spełniłyby się”. W jednej chwili zrozumiała wszystko, pojęła swoją arogancję i głupotę. Tamis miała kiedyś wizję narodzin mrocznej istoty, po których pojawiła się twarz Parmeniona. Stara wieszczka sądziła, że Spartanin oznacza ratunek, że przeznaczone mu jest zostać kimś w rodzaju karzącego miecza, który mogłaby wykorzystać przeciwko siłom Ciemności. Dlatego też bezpardonowo wkroczyła w jego życie, zmieniła jego przyszłość i zmusiła go, by podążył ścieżką goryczy i nienawiści. Za jej sprawą stał się wojownikiem idealnym, genialnym zabójcą...

Idealnym ludzkim ojcem dla Boga Mroku! Derae zapłonęła potwornym gniewem, a jej serce zalał nieopisany żal. Lata poświęceń, uzdrawiania, lata nadziei i marzeń. Wszystko na nic! Nie spędzi reszty życia z ukochanym, nie poleci do Macedonii na spotkanie miłości! Wyjrzała za okno, ponad falistymi wzgórzami, łąkami i skrytymi za chmurami górami. Ponownie owładnęły nią obrazy bitewnych rzezi i okropności wojny, które nawiedzały ją od dziesięcioleci. Armie maszerujące przez spływające rzekami krwi pola bitew, błąkające się w rozpaczy tłumy wdów i sierot, zrujnowane miasta, upadłe imperia. Czasami Bóg Mroku był Grekiem, innym razem Persem... wodzem z Partii lub młodym księciem z plemion zaludniających daleką północ. W którejś wizji miał nawet czarną skórę i wyprowadzał swoje straszliwe zastępy z bujnych dżungli położonych daleko na południu Egiptu. Te tysiące możliwych przyszłości już nie istniały, ponieważ wypełniła się jedna – ta prawdziwa! Derae pozwoliła, by fale oceanu czasu ją porwały i zaniosły do odległego jutra. Ujrzała tam złotowłosego młodzieńca o urzekająco pięknej twarzy. Jego inkrustowana złotem zbroja promieniowała wręcz nieziemskim blaskiem. W każdej z przyszłości armie Macedonii maszerowały i podbijały. Groty długich włóczni wojowników splamione były zaschniętą krwią. Kapłanka przestudiowała czyny złotowłosej postaci w setkach możliwych już bardzo prawdopodobnych – przyszłości. Większość szczegółów wyglądała tak samo: Bóg Mroku triumfował, stawał się nieśmiertelny. Był stworzeniem z krwi i ognia, jedynie czasowo obleczonym w ludzkie ciało... W pewnym momencie ciało spalało się i na tronie świata zasiadało uosobienie zła w czystej postaci. Rogata istota. Mimo rozpaczy Derae cierpliwie szukała dalej, aż w końcu znalazła iskierkę nadziei, słabiutką niczym gasnące zimowe ognisko zasypane śniegiem. Dziecko zostało poczęte niemal w ostatniej sekundzie bezbożnej godziny i dzięki temu miało w sobie nieco ludzkich cech. Właściwie... Jedną ludzką iskrę! Bóg Mroku prawie całkowicie zawładnie chłopcem, lecz ta jedna iskra... Kapłanka postanowiła, że spędzi resztę życia na podsycaniu owej iskry. Będzie karmić ludzkiego ducha wewnątrz diabła, na którego miało wyrosnąć dziecko. – Znowu miałaś rację, Tamis – powiedziała ze smutkiem. – Nie możemy walczyć z nimi ich własną bronią. W ten sposób nigdy nie zwyciężymy. I – tak jak czyniła to wielokrotnie stara kapłanka przed nią – Derae zaczęła się modlić o poradę. A wówczas ujrzała dokładnie to samo, co Tamis: mężczyznę stojącego obok Boga Mroku. Człowieka o niezwykłej sile ducha... dobrego człowieka. Parmeniona... Lwa Macedonii.

Jezioro Prespa, środek zimy 356 roku p.n.e. Fedra zamknęła oczy, starając się zlokalizować źródło niebezpieczeństwa. Otaczały ją jedynie uspokajające dźwięki: pewne, powolne, rytmiczne uderzenia końskich kopyt królewskiej gwardii, chrzęst okutych mosiężną blachą kół wozu, który toczył się po ruchomym łupku i piargu, rozmowy i śmiechy żołnierzy jadących po obu stronach szczelnie zasłoniętego powozu. Jednak głęboko w swoim umyśle Fedra słyszała wrzaski umierających i przez jej głowę przemykały sceny rzezi i nieludzkiego bestialstwa. Niestety, nie potrafiła zatrzymać ich pędu i przyjrzeć im się dokładniej. Otworzyła jasnobłękitne oczy i spojrzała na przeciwległe siedzenie powozu. Olimpias leżała na poduszkach z wypełnionego puchem jedwabiu. Spała. Wieszczka zapragnęła potrząsnąć dziewczyną i przerwać jej beztroski sen. Na krótko zawrzał w niej gniew, lecz szybko go stłumiła. Tak niedawno jeszcze jej pani i przyjaciółka była piękna, teraz wszakże jej urodę zeszpecił skutek małżeństwa z barbarzyńcą z Pelli – dziecko coraz szybciej rosnące w jej brzuchu. Oderwała wzrok od twarzy swej uśpionej pani. – Już cię nie kocham – szepnęła. Miała nadzieję, że samym wypowiedzeniem na głos tego kłamstwa potrafi nadać mu cechy prawdziwości. Niestety, nadzieja okazała się płonna. „Znowu jesteśmy siostrami. Tylko siostrami, niczym więcej”, pomyślała. Ich miłość nieuchronnie przekwitła jak letnie kwiaty. Czarodziejka westchnęła, przypominając sobie pierwsze spotkanie przed trzema laty. Dwie czternastoletnie dziewczynki w królewskim pałacu. Fedra: onieśmielona, lecz już błogosławiona (a może raczej przeklęta?) darem widzenia i Olimpias: towarzyska i wesoła, o ciele smukłym, skórze promieniującej zdrowiem oraz niewyobrażalnie pięknej twarzy. Fedra czuła się dobrze w towarzystwie księżniczki, ponieważ nie była w stanie zobaczyć jej przyszłości ani przeniknąć tajemnic ukrytych w ciemnych zakamarkach umysłu przyjaciółki. W towarzystwie Olimpias młodziutka czarodziejka na powrót czuła się jedynie zwyczajną dziewczyną. A tego rzadkiego doznania nie sposób było przecenić. Tylko inna wieszczka mogłaby zrozumieć dotkliwą samotność ciążącą Fedrze. Każdy dotyk przynosił wizje. Uprzejmy, przystojny mężczyzna schyla się, by pocałować ją w rękę, a czarodziejka widzi rozpustnika, brutala, okrutnego władcę... Starsza kobieta uśmiecha się do niej, klepie ją po ramieniu, a wieszczka wyczuwa ogromną nienawiść i zawiść z powodu jej młodości... Wszystkie, nawet najmroczniejsze zaułki ludzkiej duszy stały otworem przed wszystkowidzącymi oczyma Fedry. Aż zadrżała pod wpływem wspomnień. Przy Olimpias czuła się inaczej. Żadnych wizji, żadnych nieprzyjemnych emocji. Tylko miłość, najpierw siostrzana, potem bardziej... kobieca... Powóz szarpnął, gdy ogromne koła przetoczyły się po kamieniu. Fedra odsunęła kotarę i wyjrzała przez okno. Po lewej połyskiwało jezioro Prespa, za nim wznosiły się góry Pindos

oddzielające Macedonię od Ilirii. Olimpias ziewnęła i przeciągnęła się. Leniwie przeczesała palcami płomiennorude włosy, po czym usiadła prosto i uśmiechnęła się do wieszczki. – Gdzie jesteśmy? – Wkrótce dotrzemy na równinę – odparła Fedra. – Tam spotkamy się z królewską eskortą. – Jest gorąco i chce mi się pić – poskarżyła się ciężarna. – A jazda tym wstrętnym wozem przyprawia mnie o mdłości. Czarodziejka wstała, otworzyła klapkę w dachu kabiny i kazała się zatrzymać woźnicy. Mężczyzna ściągnął lejce i Olimpias wysiadła z powozu na światło dzienne. Epirski kapitan straży zsiadł natychmiast z konia, przyniósł bukłak z wodą i napełnił srebrny puchar. Młodziutka królowa uśmiechnęła się do niego. – Dziękuję ci, Herkonie, jesteś niezwykle uprzejmy. Fedra obserwowała rumieniec na policzku młodzieńca. Nawet nie potrzebowała dotykać mężczyzny, by poznać jego myśli. Kiedy stanęła obok przyjaciółki, krwawa wizja ponownie ją uderzyła, tym razem ze straszliwą mocą. Wieszczka ujrzała jakichś konnych pędzących w dół stoków, przewrócony wóz, zabitego Herkona z rozpłatanym gardłem... Krzyknęła i zemdlała. Obudziła się. Kapitan pochylał się nad nią i przykładał do jej twarzy chustkę namoczoną w wodzie. – Nadchodzą – szepnęła. – Kto nadchodzi? O czym mówisz, dziewczyno? – spytał Herkon. Powietrze nagle wypełniło się grzmotem pędzących kopyt. Zaledwie przez moment Fedra pomyślała, że wraca do niej okropna wizja, lecz w chwilę później Herkon gwałtownie wstał i z sykiem wysunął kawaleryjski miecz z pochwy. Ze stoków gór zjeżdżały setki jeźdźców, jaskrawe płaszcze płynęły za nimi niczym tęczowe chorągwie. – Ilirowie! – wrzasnął kapitan i popędził do konia. Pięćdziesięciu żołnierzy z Epiru ledwie zdążyło obnażyć ostrza, gdy nadjechali napastnicy. Olimpias podbiegła do miejsca, gdzie leżała Fedra i wciągnęła ją pod wóz. Wokół nich unosiły się tumany dławiącego oddech kurzu. Olimpias zakryła sobie usta płócienną chusteczką. Dziewczyny przytuliły się do siebie i zamarły, z lękiem nasłuchując szczęku broni i krzyków umierających. Koń jednego z jeźdźców stanął dęba tuż przed wozem, a wyrzucony z siodła wojownik runął na ziemię, rozbijając sobie głowę o koło. Wojownikiem tym okazał się Herkon. Gardło miał rozcięte, jego martwe oczy wpatrywały się szkliście w Olimpias, która szybko odwróciła głowę. Bitwa trwała kilka godzin, aż w końcu kurz zaczął opadać i dziewczyny mogły rozróżnić

poszczególne kształty. Ilirowie krążyli wśród rannych epirskich żołnierzy i dobijali ich wąskimi sztyletami. Olimpias wyciągnęła podobny sztylet z ukrytej pochwy zawieszonej wysoko na udzie i czekała. Przerażona Fedra zamknęła oczy, niezdolna już dłużej znosić widoku rzezi. – Popatrzcie, co tu znalazłem! – zawołał nagle jeden z Ilirów i kucnął z zamiarem zajrzenia pod wóz. Opadł na kolana, podpełzł do kobiet i wyciągnął rękę. Olimpias wbiła mu sztylet w oko. Mężczyzna upadł twarzą do ziemi, nie wydając nawet jednego dźwięku. Dziewczyna ostrożnie przetoczyła go na bok, usiłując bez skutku odzyskać broń, która wbiła się głęboko w oczodół napastnika. Ni stąd, ni zowąd grupa wojowników natarła na powóz i przewróciła go. Olimpias wstała. Jej zielone oczy błysnęły gniewnie, podbródek uniósł się wysoko. – Zapłacicie za to śmiercią. Wszyscy – syknęła złowieszczo. – Bez obaw, niespieszno nam do płacenia takich rachunków – odparł lekceważąco wysoki, przystojny wojownik z blond czupryną i splecioną w dwa warkoczyki brodą. – Filip Macedoński natomiast z pewnością chętnie zapłaci spory okup, by cię odzyskać, pani. Jeśli będziesz dla mnie łaskawa, księżniczko, twój krótki pobyt z nami okaże się całkiem przyjemny. Olimpias z jawną pogardą zlustrowała wzrokiem kohortę Ilirów. Potem popatrzyła ponad nimi na wschód. Od strony wzgórz nadjeżdżał oddział jeźdźców dowodzony przez wojownika na ogromnym siwym koniu. Mężczyzna nosił zbroję z błyszczącego spiżu i hełm przyozdobiony białym pióropuszem z włosia końskiego. – Myślę, że za chwilę wszyscy odkryjecie – oznajmiła, cedząc słowa – iż Filip Macedoński ustalił już cenę. Niestety, wy ją zapłacicie, nie on. – Arketasie! Spójrz! – krzyknął jeden z wojów i wskazał na zbliżających się Macedończyków. Arketas przeklął, potem badawczo przyjrzał się jeźdźcom. Było ich niespełna siedemdziesięciu. – Na koń! – zawołał. – To ledwie garstka. Wytnijcie ich w pień! Ilirowie dosiedli wierzchowców i pogalopowali ku zbliżającej się grupie. – Obserwuj, Fedro – wyszeptała Olimpias, siadając obok przerażonej wieszczki. – Obserwuj, jak walczy mój mąż! – Czarodziejka otworzyła oczy i zobaczyła blask promieni odbijających się od spiżowego napierśnika Macedończyka dosiadającego popielatego giganta. Mężczyzna wyciągnął miecz i uniósł go wysoko ponad głowę. Macedończycy pędzili za przywódcą, tworząc klin, który rozłupał iliryjskie szeregi i zniszczył impet przeciwników. Brodaty Arketas przedzierał się ku przywódcy na siwku. W kłębach kurzu Olimpias nie widziała szczegółów bitwy, słyszała jedynie szczęk mieczy. Nie lękała się o wynik starcia, nawet się nad nim nie zastanawiała. Doskonale wiedziała, że jej jeździec jest bezpieczny. Czekała więc tylko spokojnie na koniec potyczki i podskoczyła radośnie, gdy błyszczący miecz Macedończyka rozrąbał Arketasowi szyję. Głowa Ilira opadła bezwładnie na pierś, z rany trysnęła fontanna krwi.

– Taką właśnie płacisz cenę, synu dziwki! – krzyknęła. Iliryjczycy wpadli w panikę i uciekli z pola bitwy, Macedończycy zaś przeformowali się i pogalopowali za nimi. Jednak mężczyzna na siwym koniu – wraz z trzema oficerami – podjechał do kobiet. – Filipie! – zawołała radośnie Olimpias i wybiegła mu na spotkanie. – Nie, moja pani – odparł jeździec, zdejmując hełm. – To ja, Parmenion. Rozbili obóz w lasku blisko rzeki Aliakmon. Parmenion odwiedził rannych mężczyzn, których ułożono z dala od głównej grupy, by ich krzyki podczas zabiegów nie zaniepokoiły kobiet. Macedończycy stracili w bitwie siedemnastu ludzi, siedmiu odniosło rany. Ilirów zginęło ponad osiemdziesięciu. Spartanin klęknął przy młodym żołnierzu, który stracił trzy palce prawej dłoni. Lśniąca od potu twarz chłopca aż poszarzała od bólu. – Jestem teraz bezużyteczny – szepnął młodzieniec. – Co ze mną będzie? – Bogowie dali ci dwie ręce, Perisie. Musisz nauczyć się używać do walki lewej. Nie będzie tak źle. Gdybyś był piechurem, to co innego, miałbyś faktycznie problemy. Lecz jesteś jeźdźcem... Tak, i to bardzo dobrym. Masz w sobie wiele odwagi, taka mała ranka na pewno cię nie pokona. – Nie najlepiej władam lewicą, wodzu. – Popracujemy nad nią. Obaj. Parmenion poszedł dalej. Stanął obok następnego mężczyzny, który niestety wykrwawił się już na śmierć. Strategos zasłonił zmarłemu twarz płaszczem i ruszył naprzód. Kiedy skończył obchód, podszedł do medyka Berniosa, który wstał na jego widok. – Nieźle dajemy sobie radę – zauważył, wycierając pot z łysej głowy poplamionym od krwi ręcznikiem. – Gdybyśmy przyjechali godzinę wcześniej, nie doszłoby do żadnej bitwy – odparł Parmenion. – I tak byłoby dla nas lepiej, mój przyjacielu. – Rzeczywiście, byłoby, wodzu, lecz... – Mężczyzna wzruszył ramionami i rozłożył ręce. – Mogłoby też dojść do znacznie gorszej sytuacji. Gdybyśmy przyjechali godzinę później, wtedy Ilirowie zdążyliby porwać nową oblubienicę króla. Obawiam się, że Filip mógłby się trochę zdenerwować. Parmenion uśmiechnął się. Klepnął medyka w ramię, po czym wrócił do głównego obozu. Kwatery kobiet przesunięto między drzewa, gdzie obie damy cieszyły się prywatnością. Pięćdziesięciu jeden pozostałych przy życiu żołnierzy siedziało wokół czterech ognisk. Spartanin dał znak Nikanorowi, który natychmiast za nim podążył. – Czy wysłałeś w teren zwiadowców? – spytał go na boku strategos. – Tak, panie. Sześciu ludzi patroluje wzgórza. Trzech innych stacjonuje na północ, zachód i wschód od linii drzew.

– To dobrze. Walczyłeś dzisiaj doskonale, Nikanorze. Król będzie z ciebie dumny. – Filip już dawno temu przestał się interesować moim losem – odparł wojownik z nieśmiałym uśmiechem. – Lecz w gruncie rzeczy, nie mam nic przeciwko temu, Parmenionie. Nie martw się o mnie. Przez jakiś czas byłem królewskim ulubieńcem. Teraz moje miejsce zajęli inni. Młodsi. Starzeję się, rozumiesz... Mam już dwadzieścia siedem lat. – Nikanor wzruszył ramionami. – Olimpias jest bardzo piękna, nie sądzisz? – Tak – odparł Spartanin nieco zbyt pospiesznie. Jego towarzysz spojrzał na niego ze zdziwieniem, lecz Parmenion szybko się odwrócił. – Dopilnuj, by niczego im nie zabrakło – rzucił przez ramię i odszedł do swojej kwatery. Nikanor wziął bukłak z winem i zaniósł do obozu królowej. Olimpias siedziała przy ognisku na przyniesionych z powozu poduszkach. Dziewczyna, którą wojownik uznał za jej służącą, doglądała ognia. – Mam dla pań trochę wina – powiedział Nikanor i skłonił się nisko. Królowa posłała mu olśniewający uśmiech. – Doprawdy, panie? – spytała. – Proszę mnie nazywać Nikanorem, pani. Jestem pierwszym oficerem Parmeniona. – Przyłącz się do nas, Nikanorze – poleciła Olimpias. Mężczyzna napełnił puchary winem, dolał wody, potem złożył płaszcz i usiadł na nim. – A dlaczegóż to twój dowódca nie przyszedł? – spytała. – On jest... eee... znużony, moja pani. Nie spał zbyt dużo ostatniej nocy. Starał się przybyć na czas. Bał się... no cóż, obawiał się, że mogą was, pani, napaść Ilirowie. Okazało się, że miał rację. Bywa bardzo irytujący. – A jednak lubisz go? – Och, tak, moja pani. To doskonały wódz, najlepszy na świecie. Stworzył Filipowi armię tak potężną, że wzbudza strach w sercach wszystkich naszych wrogów. – Ale nie jest Macedończykiem – zauważyła Olimpias. – Tylko w połowie – odparł Nikanor. – Wychował się w Sparcie. – Może zatem powinniśmy mu wybaczyć złe maniery. Wszakże Spartanie nie słyną z uprzejmości. – Gwarantuję, pani, że to nie brak manier kierował Parmenionem. – odparł mężczyzna. – Zupełnie nie leży to w jego naturze. Kazał mi zresztą dopilnować, pani, by niczego ci nie zabrakło. Prawdopodobnie pragnął po prostu, żebyś dobrze wypoczęła przed dalszą drogą. Pewnie uważa też, że jego towarzystwo byłoby dla ciebie mało zajmujące. Olimpias uśmiechnęła się, wyciągnęła rękę i dotknęła ramienia Nikanora. – Jesteś lojalnym przyjacielem swojego dowódcy i jego przekonującym orędownikiem. Wybaczam mu natychmiast. A teraz, Nikanorze, rzeczywiście chciałabym odpocząć.

Oficer wstał i skłonił się jeszcze raz, po czym podniósł płaszcz i wrócił do obozu na skróty przez rzadki zagajnik. – Bezwstydnica z ciebie – zbeształa żartobliwie swą panią Fedra. – Całkowicie olśniłaś tego biednego Nikanora. Uśmiech zniknął z twarzy królowej. – Jesteśmy w obcym kraju – wyjaśniła cicho. – Będę tu potrzebowała przyjaciół. Ciekawam, dlaczego Parmenion nie przyszedł? – Może rzeczywiście jest znużony, jak powiedział jego oficer. – Nie. Nie spojrzał mi w oczy, gdy podjeżdżał. Ale w końcu... Jakież to ma znaczenie? Grunt, żeśmy bezpieczne. Przyszłość jawi się optymistycznie. – Kochasz Filipa? – spytała nagle Fedra. – Pytasz o miłość? Filip jest moim mężem i ojcem dziecka, które noszę. Cóż wspólnego ma z tymi sprawami miłość? Poza tym, widziałam go tylko raz: w noc poślubną na Samotrace siedem miesięcy temu. – Jak było na Wyspie Tajemnic? No wiesz... wtedy, kiedy się z tobą kochał? Olimpias rozparła się wygodnie i uśmiechnęła na to wspomnienie. – Pierwszy raz było magicznie, niesamowicie... Rano natomiast było tak jak zwykle. Mężczyzna porusza się na tobie i sapie, a później wzdycha ciężko i zasypia. – Ziewnęła. – Przynieś mi koce, Fedro. I jeszcze kilka poduszek. Położę się już spać. – Powinnaś spać w powozie. Będzie ci cieplej. – Chcę popatrzeć na gwiazdy – odparła królowa. – I poobserwować Łowczynię. Olimpias położyła się na wznak. Jej myśli krążyły leniwie wokół wspomnień związanych z Samotraką i Nocą Tajemnic. Kobiety, dziesiątki kobiet, tańczyły w lasku, piły, śmiały się, żuły święte zioła, które wywoływały wizje oraz wyraziste, bardzo barwne sny. Później oświetlona pochodniami procesja weszła do pałacu. Królowa przypomniała sobie, jak akolitki zaniosły ją do komnaty i położyły na łóżku, gdzie oczekiwała Filipa. Leżała i jej umysł szalał, wszystkie kolory widziała nadnaturalnie jaskrawo: czerwone draperie, żółte jedwabie, złote puchary... I nagle przyszedł do niej... Twarz miał – zgodnie z wymogami rytuału – skrytą pod hełmem Pana Chaosu. Poczuła dotyk zimnego metalu na policzku, a w chwilę później przykryło ją jego ciało – gorące niczym ognisty płaszcz. Owinięta w koce, nowa królowa Macedonii zasnęła pod gwiazdami. Parmenion leżał bezsennie. Patrzył w te same gwiazdy i przypominał sobie tę samą noc. Odczuwał ogromny, niemal fizycznie bolesny wstyd. Wcześniej wspomnienie niektórych jego uczynków z przeszłości napawało go smutkiem, inne spowodowały blizny – zarówno na ciele,

jak i na duszy. Jednakże wstyd był dla Spartanina zupełnie nowym doznaniem. Tamta noc bardzo przypominała dzisiejszą. Gwiazdy lśniły jak klejnoty na czarnym niebie, powietrze było czyste i świeże. Podczas oczekiwania na oblubienicę Filip straszliwie się upił, a w chwili, gdy akolitki przyniosły jego nową żonę do sąsiedniego pomieszczenia, zwalił się na tapczan i stracił przytomność. Parmenion zerknął wtedy przez szczelinę w draperiach i zobaczył nagą Olimpias. Jej ciało połyskiwało w księżycowej poświacie. Dziewczyna czekała... bezskutecznie czekała. Spartanin próbował się usprawiedliwić w duchu, tłumaczył sobie, że jego czyn był niezbędny, że ślub musiał zostać skonsumowany w tej właśnie godzinie owej nocy. Przypomniał sobie dokładnie wszystko, co Filip mu na ten temat powiedział: „Jeśli nie sprawdzę się w tej świętej godzinie, ślub zostanie odwołany. Możesz w to uwierzyć, Parmenionie?” Chodzi o księżyc; boginią księżyca oraz lasów, gór i dzikich łowów była Artemida, zwana również Łowczynią. Tak naprawdę jednak strategos założył starożytny hełm wcale nie dla ratowania honoru Filipa. Popatrzył na nagą kobietę... i zapragnął jej tak bardzo, jak nie pożądał żadnej, odkąd ponad ćwierć wieku temu skradziono mu jego ukochaną. Wszedł do Olimpias i kochał się z nią, a kiedy zasnęła, wrócił do nieprzytomnego Filipa, ubrał go w hełm i płaszcz, po czym zaniósł do jej łóżka. Zdradziłeś króla, któremu przysiągłeś służyć. Czym odpokutujesz ten haniebny czyn?”, zapytywał siebie. Dzisiejsza noc była chłodna i Parmenion wstał. Zarzucił na ramiona czarny wełniany płaszcz, szczelnie się nim otulił i wyszedł na obchód straży. – Nie śpię, panie. Czuwam – odezwał się pierwszy wartownik. W ciemnościach Spartanin nie rozpoznał go. – Wcale w to nie wątpiłem – odparł wódz. – Jesteś przecież macedońskim żołnierzem. – Wyszedł z lasu i zszedł nad brzeg Aliakmonu. Woda była ciemna jak w Styksie, lecz migotała w świetle gwiazd. Usiadł na głazie i rozmyślał o Derae. Pięć dni miłości: gwałtownej, ognistej miłości. Później źli ludzie zabrali Parmenionowi ukochaną i wysłali ją na morze nad brzegi Azji, gdzie wrzucili ją do wody ze spętanymi na plecach rękoma. Utopiła się. Ofiara złożona bogom, dla ochrony Sparty! Jak gdyby Sparta potrzebowała wówczas ochrony! Parmenion przypomniał sobie bitwę pod Leuktrami, gdzie dzięki własnemu strategicznemu geniuszowi doprowadził do klęski lacedemońskiej armii i roztarł na proch spartańskie marzenia o hegemonii. „Tyś jest Parmenion, Śmierć Narodów”, powiedziała mu stara wieszczka. Jej przepowiednia

niestety się sprawdziła. Ostatniego roku poprowadził Macedończyków przeciw iliryjskiemu królowi, Bardylisowi i doszczętnie rozbił jego armię. Stary król umarł w siedem miesięcy po przegranej bitwie, pozostawiając kraj w ruinie. Wpatrując się w gwiazdy, strategos wspominał twarz Derae, jej płomiennozłote włosy i zielone oczy. – Czym jestem bez ciebie? – wyszeptał. – Mówisz do siebie, wodzu? – spytał jakiś głos gdzieś z bliska. Młody żołnierz wyszedł z cienia nad brzegiem rzeki. – Przydarza się to mężczyznom, którzy się starzeją – odparł pogodnie Spartanin. Księżyc wynurzył się zza chmur i Parmenion rozpoznał Klejtosa, wojownika ze wschodniej Macedonii, który wstąpił do armii ubiegłej jesieni. – Bardzo cicha noc, panie – powiedział Klejtos. – Modlisz się? – W pewnym sensie. Rozmyślałem o pewnej dziewczynie, którą kiedyś znałem. – Była piękna? – spytał młodzieniec. Położył włócznię na skale i usiadł naprzeciwko dowódcy. – Bardzo piękna... Tyle, że umarła. Jesteś żonaty? – Tak, panie. Mam w Kruzji żonę i dwóch synów. Przeprowadzą się do Pelli, gdy tylko będę mógł sobie pozwolić na wynajęcie domu. – Możesz nie zarobić tych pieniędzy zbyt szybko. – Och, nie, panie, sądzę, że stanie się to już niebawem. Wkrótce wybuchnie kolejna wojna. Dzięki bitewnym premiom powinienem zobaczyć Lację najdalej za jakieś sześć miesięcy. – Pragniesz zatem wojny? – spytał Parmenion. – Oczywiście, panie. Macedonia przeżywa teraz najlepsze chwile. Ilirowie zostali pokonani, Pajonowie również. Lada dzień wyprawimy się na wschód, do Tracji albo na południe przeciw Feraj. Albo może na Olint. Filip to wojowniczy król i wie, czego pragnie armia. – Spodziewam się, że wie – zgodził się Spartanin, wstając. – Mam też nadzieję, że uda ci się zarobić na dom. – Dziękuję, panie. Dobrej nocy. – Dobrej nocy, Klejtonie. Wódz wrócił na swój koc. Zasnął, lecz nawiedzały go koszmary. Derae biegała po zielonym stoku z szeroko otwartymi ze strachu oczyma. Próbował podejść do niej, wyjaśnić, że wszystko w porządku, ale kiedy się zbliżył, krzyknęła i pospiesznie uciekła. Nie mógł jej dogonić, więc zatrzymał się przy strumieniu i spojrzał na swoje odbicie w wodzie. Dostrzegł swe jasne oczy w spiżowej masce Pana Chaosu. Ściągnął hełm z głowy i zawołał dziewczynę.

– Nie uciekaj! Stań! To ja, Parmenion. Nie usłyszała go, toteż biegła dalej, aż wkrótce znikła mu z oczu. Obudził się spocony, wstrząsały nim dreszcze. Wzdrygnął się i usiadł. Bolały go plecy, w czaszce zaś słyszał powolny, bolesny łomot. – Głupcze – złajał się – zapomniałeś o sylfium. – Na ogniu grzała się woda. Zanurzając puchar w rondelku, Parmenion prawie poparzył sobie palce. Potem dodał do wody suszone zioła, zamieszał miksturę sztyletem, poczekał, aż ostygnie i wreszcie wypił ciepły napar. Ból zniknął niemal natychmiast. Podszedł do niego Bernios. – Wyglądasz okropnie, przyjacielu – ocenił. – Czy w ogóle sypiasz? – Owszem, wtedy gdy mój organizm tego potrzebuje. – No cóż, twój organizm potrzebuje snu teraz, natychmiast. Nie jesteś już młodzieniaszkiem. Twoje ciało domaga się odpoczynku. – Mam czterdzieści trzy lata – odburknął Spartanin. – Nie jestem jeszcze stary. I potrafiłbym nadal przebiec dwadzieścia mil, gdybym tylko zechciał. – Nie nazywam cię zniedołężniałym, zwracam ci jedynie uwagę, że z każdym dniem nie robisz się młodszy. Jesteś dziś bardzo drażliwy... a to także oznaka upływającego czasu. – Plecy mnie bolą. Nie powiesz mi, że ze starości. Kawałek żelaznego grotu włóczni tkwi głęboko pod moją łopatką i co jakiś czas daje o sobie znać. Ale co z tobą, Berniosie? Dlaczego nie śpisz? – Kolejny wojownik umarł w nocy. Siedziałem przy nim do końca – wyjaśnił medyk. – Nikt nie powinien umierać samotnie. Został zraniony w brzuch. Nie ma gorszego bólu niż od takiej rany. A on w ogóle się nie skarżył, tylko trochę jęczał tuż przed śmiercią. – Kim był? – Nie spytałem... I nie praw mi na ten temat morałów. Znam wagę, jaką przywiązujesz do takich szczegółów, ale nie potrafię sobie przypomnieć wszystkich twarzy. – Co mu podałeś? – Makowy napar – odparł Bernios. – Śmiertelną dawkę. – Wiesz, że postąpiłeś wbrew prawu? Wolałbym, byś mi się nie zwierzał z tego typu postępków. – W takim razie, do kroćset, lepiej nie pytaj! – odrzekł gniewnie medyk, lecz w chwilę później poczuł skruchę. – Przepraszam cię, Parmenionie. Też jestem zmęczony. Niemniej jednak... Zaczynasz mnie martwić. Już od kilku dni wydajesz mi się spięty. Czy coś cię martwi? – Nic ważnego. – Nonsens. Jesteś zbyt inteligentny, by się przejmować błahostkami. Chcesz porozmawiać

o swoich kłopotach? – Nie. – Wstydzisz się ich? – Tak – przyznał Spartanin. – W takim razie zatrzymaj je dla siebie. Często się mawia, że zwierzenia inicjują proces uzdrowienia. Nie wierz w to, Parmenionie. Zwierzenia tylko potęgują ból. Ile osób wie o twoim... wstydzie? – Nikt poza mną samym. – W takim razie, nic ci nie grozi. – Byłbym szczęśliwy, gdyby sprawa okazała się taka prosta – mruknął strategos. – Więc po co ją komplikujesz? Wymagasz od siebie zbyt wiele, mój przyjacielu. Mam dla ciebie złą nowinę... Wyobraź sobie, że nie jesteś ideałem. A teraz zażyj trochę odpoczynku. *** – Chodź ze mną – rozkazała Parmenionowi Olimpias, kiedy w drugą noc rozbili obóz w kotlinie na równinie Emackiej. Spartanin podążył za królową ku małemu ognisku rozpalonemu przez Fedrę. Olimpias zrozumiała, że mężczyzna czuje się skrępowany, więc wzięła go pod ramię. Ucieszyła się, wyczuwając nagłe napięcie jego mięśni. „A zatem – pomyślała – nie jest nieczuły na moją urodę”. – Dlaczego mnie unikasz, wodzu? – spytała słodkim tonem. – Nie unikam cię, Wasza Wysokość. Mam wszakże obowiązek dowieźć cię bezpiecznie do twego męża, który czeka w Pelli. Zadanie to całkowicie zaprząta mój umysł, toteż obawiam się, że nie stanowię dla ciebie odpowiedniego towarzystwa. Usiadła na poduszkach, na ramiona zarzuciła haftowany złotą nicią wełniany szal. – Opowiedz mi o Filipie. Tak wielu rzeczy o nim nie wiem. Czy jest dobry dla swoich sług? Czy bije żony? Parmenion usadowił się przy ogniu. – Od czego by tu zacząć, pani? Filip jest królem i postępuje jak król. Nie, nie bije swoich żon... ani służących, nie jest jednakże osobą łagodną czy słabą. Obecnie ma tylko jedną żonę poza tobą: Audatę, córkę króla Bardylisa. Zamieszkała jakiś czas temu w Pelagonii. Z własnego wyboru. – Z tego, co wiem, ma dziecko z Filipem... – wtrąciła królowa, nieświadomie kładąc rękę na swoim wielkim brzuchu. – Tak, córkę, piękną dziewczynkę. – Dziwne, zważywszy na szpetotę matki małej – warknęła Olimpias, zanim zdołała się powstrzymać.

– Istnieje wiele rodzajów piękna, moja pani. I nie wszystkie przemijają tak szybko jak fizyczna uroda – odparł jej chłodno. – Wybacz mi – poprosiła szybko. – Zazdrość jest silniejsza ode mnie. Pragnę twojej przyjaźni. Będziemy przyjaciółmi? – spytała nagle i utkwiła zielone oczy w jego błękitnych tęczówkach. – Aż po kres naszego życia – odparł z rozbrajającą prostotą. Po jego odejściu Fedra zbliżyła się do królowej. – Nie powinnaś z nim flirtować, Olimpias. Ci Macedończycy są nieokrzesani i popędliwi. – Wcale nie flirtowałam, chociaż to całkiem przystojny mężczyzna. Tylko ten jego jastrzębi nos. Filip jest wojowniczym królem i będzie miał pewnie jeszcze wiele żon. Potrzebuję gwarancji, że właśnie mój syn zostanie następcą tronu. Na zdobywanie sojuszników nigdy nie jest zbyt wcześnie. Parmenion obalił mit o niepokonanej Sparcie, Teby zaś wyniósł do wielkości. W poprzednim roku rozniósł wojska Ilirów. Przedtem walczył dla wielkiego króla Persji. Dotąd nikt nie pokonał go w bitwie. Dobrze mieć takiego sprzymierzeńca, nie sądzisz? – Sporo się dowiedziałaś – wyszeptała Fedra. Och, nadal wiem zbyt mało. Filip ma trzech doradców, którym ufa bezgranicznie. Pierwszym jest Parmenion, wybitny strateg, drugim Attalos, zimny i bezwzględny królewski zabójca, trzecim Antypater, również dowódca – twardy i powszechnie szanowany wojownik. – Co z kobietami? – Filip niespecjalnie dba o kobiety, z wyjątkiem Simiche, wdowy po swoim bracie. Ufa jej i zwierza się ze wszystkiego. Jej przyjaźń również zdobędę. – Jak widzę, przygotowałaś szczegółowy plan działania – skomentowała Fedra. – Przygotowała go raczej jeszcze na Samotrace pani Aida. Arcykapłanka wie wszystko, zna przeszłość i przyszłość. Wybrała mnie do tej roli i nie zawiodę pokładanej we mnie wiary. – Kochałaś ją? – spytała Fedra. – Jesteś zazdrosna, siostro mego serca? – Tak, zazdrosna o wszystkich, którzy cię dotykają lub choćby patrzą na ciebie. – Powinnaś wziąć sobie do łoża mężczyznę. Jeśli chcesz, załatwię ci kochanka. – Nie przychodzi mi do głowy gorszy pomysł – żachnęła się wieszczka i przytuliła się do przyjaciółki. W tym momencie do kobiet dotarły dźwięki muzyki. Dochodziły z żołnierskiego ogniska, brzmiały subtelnie i żałobnie. Ktoś zainicjował śpiew. Nie był to bitewny hymn, lecz pieśń miłosna zaskakującej łagodności. Towarzyszyły jej wysokie, słodkie tony pasterskich piszczałek. Olimpias wstała i klucząc między drzewami, podeszła do miejsca, gdzie wojownicy siedzieli w wielkim kręgu, otaczając grajka i śpiewaka. Królowa aż zadrżała z wrażenia: ludzie nawykli do wojny – ubrani w napierśniki i nagolenniki (obok leżały ich miecze) – słuchali romantycznej

opowieści o parze kochanków. Pieśniarzem okazał się Nikanor. Dostrzegł zbliżające się kobiety i zamilkł, żołnierze zaś na widok królowej natychmiast się podnieśli. – Nie, nie, proszę cię, Nikanorze, nie przerywaj – poprosiła Olimpias. – Twoja pieśń jest niezwykle piękna. – Oficer uśmiechnął się i skłonił. Grajek podjął melodię i ponownie rozbrzmiał głos Nikanora. Królowa usiadła w kręgu, Fedra tuż obok niej. Czarodziejka dygotała i Olimpias podzieliła się z nią swoim szalem; dziewczyna ponownie przytuliła się do niej i złożyła głowę na jej ramieniu. Oficer śpiewał przez ponad godzinę. Po każdej pieśni żołnierze nie wiwatowali ani nie gwizdali, lecz atmosfera była niebywale ciepła i królowa poczuła się wśród tych twardych wojaków jak dziecko: bezpieczna i zadowolona. Fedra zasnęła, jej głowa ciążyła na ramieniu królowej. Dostrzegł to Parmenion, podszedł i kucnął obok. – Zaniosę ją do twojego obozu, pani – zaproponował cicho, by nie zbudzić śpiącej wieszczki. – Dziękuję ci – odparła Olimpias. Kiedy Parmenion ukląkł i wziął Fedrę w ramiona, czarodziejka wymamrotała coś, lecz się nie obudziła. Żołnierze gasili ogniska, rozchodzili się i kładli pod kocami, Spartanin zaś poprowadził małą grupkę do powozu. Nikanor otworzył przed nim drzwiczki powozu i Parmenion położył wieszczkę na poduszkach, po czym przykrył ją dwoma wełnianymi płaszczami. – Twoje pieśni były bardzo piękne, Nikanorze – powiedziała królowa. – Na długo zachowam w sercu wspomnienie tego wieczoru. Wojownik zarumienił się. – Mężczyźni lubią słuchać pieśni, przypominają im one bowiem o domu i rodzinie. Nie potrafię ująć w słowach, pani, jak wiele znaczy dla mnie twój komplement. – Skłonił się jeszcze raz i wycofał. Parmenion podążył za nim, lecz Olimpias przywołała go z powrotem. – Usiądziesz ze mną na chwilę, wodzu? – spytała. – Jak sobie życzysz, pani – odparł. Ognisko królowej przygasło, więc Spartanin dorzucił drew i podsycił płomień. Pierwszy lodowaty zimowy wiatr hulał nad równiną. W górach spadł już śnieg. – Czego się obawiasz? – wyszeptał. – Czemuż miałabym się czegoś bać? – odparła, siadając blisko niego. – Jesteś młoda, pani, ja zaś wiele przeżyłem. Starannie ukrywasz swój lęk, ale mnie nie zwiedziesz. – Boję się o mojego syna – odparła szeptem tak cichym, że mężczyzna ledwie ją słyszał. – Będzie wielkim królem... o ile przeżyje. Musi przeżyć! – Jestem tylko żołnierzem, Olimpias. Nie mogę zapewnić całkowitego bezpieczeństwa twojemu synowi, bo nie sposób przewidzieć zrządzeń losu. Wiedz wszakże, że będę go chronił najlepiej, jak potrafię. – Dlaczego?

Pytanie było z pozoru zupełnie niewinne i jak najbardziej na miejscu, tym niemniej smagnęło umysł Parmeniona niczym ognisty pejcz. Nie potrafił odpowiedzieć na nie wprost, więc tylko się odwrócił i zapatrzył w ogień, nieuważnie dźgając drwa gałęzią. – Służę Filipowi, a to jego syn – odparł w końcu. – W takim razie cieszę się. Uspokoiłeś mnie. Epirczycy mówią, że wojska Macedonii zaatakują wkrótce miasta Półwyspu Chalkidyjskiego. Podobno Filip pragnie rządzić całą Grecją. – Nie zamierzam dyskutować na temat planów króla, pani. Nie znam też wszystkich jego zamysłów. O ile wiem, Filip pragnie przede wszystkim chronić interesy swego kraju. Przez zbyt wiele lat Macedonią rządzili obcy, a bezpieczeństwo państwa zależało od kaprysów rozmaitych polityków – z Aten, Teb i Sparty. – Niemniej jednak, Filip przejął niezależne miasto Amfipolis. – Nikt nie jest niezależny. Amfipolis było enklawą Ateńczyków, z której łatwo mogli się wyprawiać do Macedonii – wyjaśnił Parmenion, zaniepokojony bezpośredniością pytań królowej. – A co z Ligą Chalkidiki i Olintu? Czy nie stanowi dla nas zagrożenia? Olint ma bliskie powiązania z Atenami, podobne jak miasta Pydna i Metone. – Widzę, że jesteś myślicielką, pani, w dodatku niezwykle mądrą jak na swoje lata. Niestety, nie jesteś dość mądra, by powstrzymać się przed roztrząsaniem spraw, o których najlepiej nie dyskutować otwarcie. Nie ufaj mi nadmiernie, Olimpias. Jestem człowiekiem króla, a nie twoim. – I dlatego właśnie ci ufam – wyjaśniła. – Jestem żoną Filipa, jego kobietą. Życie mego syna zależy od życia króla. Jeśli Filip zginie, czy nowy władca nie pozabija wszystkich jego męskich potomków? Czyż obyczaj ten nie jest typowy dla nowo obranych królów Macedonii? – Tak bywało dawniej, pani, wiesz zapewne jednak, że Filip nie zabił syna swego brata. Powtarzam ci tylko, że nie powinnaś nikomu ufać. Ani mnie... ani Nikanorowi. Skieruj swoje pytania bezpośrednio do Filipa. – No dobrze, Parmenionie. Udało ci się mnie zawstydzić. Wybaczysz mi? – Posłała mu czarujący uśmiech i Spartanin ze wszystkich sił starał się oprzeć jego magii. – Tak, tej właśnie broni powinnaś używać – mruknął. – Ach, jakiż ty przenikliwy. Chyba nie będę miała przed tobą sekretów, co, mój drogi? – Stanie się wedle twej woli, pani. Jesteś bardzo piękna, a w dodatku inteligentna. Sądzę, że na długo oczarujesz króla. Nie popełnij wszakże żadnego błędu, bo Filipowi nie brakuje ani mądrości, ani wnikliwości. – Czy to ostrzeżenie, wodzu? – Przyjacielska rada. – Wielu masz przyjaciół? – Dwóch. Jednym z nich jest Motak, drugim – Bernios. Jak widzisz, nieczęsto obdarzam ludzi przyjaźnią – dodał, wytrzymując jej spojrzenie.

Wyciągnęła rękę i dotknęła jego ramienia. – W takim razie, będę zaszczycona, jeśli mnie chociaż polubisz. Ale, ale... Czy Filip nie jest twoim przyjacielem? – Królowie nie mają przyjaciół, pani. Jedynie lojalne sługi i zawziętych wrogów. Czasami sługa może się przemienić we wroga... Trzeba mieć ogromną intuicję, by to w porę dostrzec. – Doskonały z ciebie nauczyciel – podsumowała Olimpias. – Mogę ci zadać ostatnie pytanie? – Tak, o ile nie będzie dotykało tematu strategii – odparł, uśmiechając się. Przez moment milczała. Dostrzegła, że uśmiech rozjaśnił jego twarz, nadając mu niemal chłopięcy wygląd. – Nie, nie chodzi o strategię... Przynajmniej nie bezpośrednio. Zastanawiam się nad tobą, Parmenionie. Jakie ambicje skrywa w sobie człowiek o takiej reputacji jak twoja? – Rzeczywiście, jakie? – zastanowił się, po czym wstał, skłonił się królowej, odwrócił od niej i ruszył z powrotem do żołnierskiego ogniska. Obszedł stanowiska wartowników i dopiero wówczas pozwolił sobie na luksus snu. Gdy Fedra znalazła się w powozie, natychmiast opuściła ją senność. Słyszała łomotanie własnego serca. Kiedy tylko Parmenion ją podniósł, obudziła się pod wpływem mocy jego ducha, tak potężnego, że nie potrafiła odgadnąć myśli wodza. Niemniej jednak, jej umysł zalało morze obrazów o ogromnej intensywności. Wśród nich jeden był szczególnie wyrazisty i frapujący. Z wrażenia czarodziejce aż spierzchły usta, a dłonie do tej pory nie przestały drżeć. Fedra znała tylko jeden jedyny sposób, by pozbyć się przeklętego daru wieszczenia. Zdradziła go jej matka. – „Jeśli oddasz się mężczyźnie, twoje zdolności osłabną, a potem obumrą niczym róża w zimie”. Wizja spółkowania z mężczyzną była dla dziewczyny tak obrzydliwa, że Fedra wolała męczyć się ze znienawidzonym darem, niż komuś ulec. Po prawdzie, nadal na samą myśl o kopulacji wstrząsał nią dreszcz odrazy... Lecz jakaż czekała ją nagroda! Czarodziejka przywołała w pamięci objawienie i przez chwilę ponownie obserwowała wspaniałą przyszłość. Czy mogła nie zaryzykować? Usiadła, szczelnie owinęła ramiona szalem i zapatrzyła się w gwiazdy jaskrawo połyskujące za oknem powozu. Słyszała całą rozmowę Parmeniona i Olimpias przy ogniu. Mężczyzna przemawiał cicho, nieomal łagodnie, choć równocześnie wypowiadał słowa z dużą pewnością siebie, która pochodziła z jakiejś wewnętrznej siły. – Mogłabym się zmusić do pokochania go – powiedziała do siebie Fedra. – Dałabym jakoś radę. – Jednak w gruncie rzeczy wcale w to nie wierzyła. – Zresztą uczucia nie mają znaczenia – wyszeptała. – Nie muszę go przecież kochać.

Poczekała, aż Parmenion odejdzie, po czym położyła się i udawała pogrążoną w głębokim śnie, gdy Olimpias wsiadła do powozu. Godziny wlokły się niemiłosiernie. Wreszcie upewniwszy się, że jej pani śpi, czarodziejka opuściła powóz i ukradkiem przemknęła przez obóz w poszukiwaniu legowiska Spartanina. Mężczyzna rozłożył posłanie z dala od żołnierzy, w osłoniętej kotlinie. Przyglądając się uśpionemu strategowi, Fedra prawie straciła odwagę, lecz zapanowała nad lękiem, zdjęła suknię i naga położyła się obok Parmeniona. Ostrożnie podniosła jedyny koc i przykryła swoje szczupłe ciało. Przez jakiś czas leżała nieruchomo, nie mogła się bowiem zdobyć na obudzenie mężczyzny. Nagle jej głowę ponownie wypełniła wizja, tym razem potężniejsza niż poprzednio, i czarodziejka delikatnie musnęła palcami skórę jego piersi. Nadal nie potrafiła odczytać myśli Spartanina, jedynie przypadkowe sceny przesuwały się przez nią jak fala i ogarniały jej zmysły. Przesunęła ręką niżej i pogładziła brzuch mężczyzny. Parmenion jęknął we śnie, lecz się nie zbudził. Chwyciła palcami jego członek i – na moment tylko – wzdrygnęła się z obrzydzenia. Zebrała się jednak na odwagę, ponownie go dotknęła i otoczyła palcami. Czuła, jak rośnie w jej dłoni. Wtedy Spartanin się obudził i odwrócił ku niej. Otoczył dziewczynę prawym ramieniem, przesunął dłonią po ręce, potem opuścił ją na pierś Fedry. „Mam cię – pomyślała. – Jesteś mój! A nasz syn będzie bogiem–królem. Będzie rządził światem!” Po raz kolejny ujrzała tę samą wizję – polowy król prowadził przez świat swoje zwycięskie zastępy. Pierworodny syn Parmeniona. „Mój syn!”, pomyślała z dumą, błędnie interpretując swoją wizję.

Świątynia, Azja Mniejsza, zima 356 roku p.n.e. Derae leżała na łóżku i cierpliwie rozluźniała łańcuchy skuwające jej duszę. Gdy jej się to w końcu udało, uleciała swobodnie ze świątyni i wzniosła się w błękitne zimowe niebo. W oddali dostrzegła chmury – zbierało się na burzę – lecz tutaj, nad morzem, dzień był piękny. Mewy krążyły nad wodą, co rusz nurkując ku tafli wokół niewidocznej postaci kapłanki, która rozkoszowała się ich wolnością. Szybko przeleciała ponad morzem, później minęła Półwysep Chalkidyjski w kształcie trójzębu i udała się do Pelli. Jak zawsze, szukała swego ukochanego, którego odebrał jej los. Znalazła Parmeniona w sali tronowej... I natychmiast pożałowała, że nie wybrała innego dnia na tę podróż, ponieważ obok jej wybranka stała Olimpias. Smutek poraził duszę Derae niczym podmuch lodowatego wiatru. Olimpias – Matka Boga Mroku! Matka dziecka Parmeniona. Kapłanka poczuła taki przypływ nienawiści, że aż wzrok jej się zaćmił. – Pomóż mi, Panie Wszelkiej Harmonii – modliła się. Obserwowała królową, która podbiegła do Filipa i przytuliła do niego. Przez twarz Spartanina przemknął, zaledwie chwilowy, grymas zazdrości. – Co my ci zrobiłyśmy, moja miłości? – powiedziała ze smutkiem do siebie. Przypomniała sobie lata spędzone z Tamis. Z całych sił starały się nie dopuścić do poczęcia Boga Mroku! Według starej wieszczki Parmenion był obrońcą Źródła, jedyną osobą zdolną przeszkodzić Kadmilosowi w narodzeniu się jako istota ludzka. Jakże obie były próżne... i jakie głupie. Tamis potajemnie manipulowała życiem Spartanina, aż stworzyła żołnierza, który nie miał sobie równych w cywilizowanym świecie: wojownika, zabójcę, genialnego stratega. Wszystko dla jednego celu – w chwili próby miał obrócić wniwecz plany Boga Mroku. Niestety, osiągnęły efekt całkowicie przeciwny do zamierzonego i Spartanin został ojcem potwora. Gniew Derae rósł nieubłaganie. Przez moment nie pragnęła niczego bardziej niż użyć swych mocy i zabić dziecko, które nosiła w swym brzuchu Olimpias. Przerażona tym impulsem, opuściła Pellę i udała się z powrotem do świątyni. Tutaj jej gniew przemienił się w smutek, ponieważ kapłanka zawisła nad własnym ciałem i dostrzegła swą udręczoną twarz oraz upstrzone srebrem włosy. Kiedyś była równie piękna jak królowa. Kiedyś Parmenion ją kochał. Teraz już nie. „Tak, tak – pomyślała. – Gdyby mógł mnie w tej chwili zobaczyć, odwróciłby oczy. Jego wzrok przyciąga przecież młoda skóra i doczesna uroda takich dziewcząt jak Olimpias”. Wróciła do swego ciała i przespała dwie godziny. Obudził ją Leukjon.

– Przygotowałem dla ciebie kąpiel – oznajmił. – I kupiłem ci trzy nowe suknie na rynku. – Nie potrzebuję sukien. I nie mam pieniędzy. – Ubrania, które nosisz, są poprzecierane, Derae. Zaczynasz wyglądać jak żebraczka. A pieniądze mam ja. Przez moment zamierzała go upomnieć, lecz odsunęła od siebie tę myśl. Leukjon był wojownikiem, który postanowił żyć w świątyni i służyć kapłance. Nie prosił o nic w zamian. – Dlaczego ze mną mieszkasz? – spytała go i oczyma duszy badawczo przyjrzała się jego jastrzębiej twarzy, tak surowej i mocnej. – Ponieważ cię kocham – odparł. – I doskonale o tym wiesz. Słyszałaś moje wyznanie wystarczająco często. – Nie sądź, że powtarzam to pytanie z próżności – przyznała. – Po prostu czuję się winna, ponieważ nigdy nie dojdzie między nami do bliższych stosunków. Jesteśmy bratem i siostrą, teraz i na zawsze. – Nawet na taki układ nie zasługuję. Przesunęła palcem po zmarszczce na jego policzku, aż do podbródka. – Zasługujesz na znacznie lepszy. Nie powinieneś się stale winić za zdarzenia, do których doszło podczas naszego pierwszego spotkania... Nie byłeś wtedy sobą. Są na świecie siły, które wykorzystują nas, ludzi, znęcają się, a potem nagle nas opuszczają. Zostałeś opętany przez taką moc, Leukjonie. – Wiem – odrzekł srebrzystowłosy wojownik. – Ja również studiowałem Tajemnice. Lecz mroczne siły nie mogą niczego stworzyć, a jedynie uwydatnić to, co już istnieje. O mało cię nie zgwałciłem, Derae. A po gwałcie zamierzałem cię zabić. Nie wiedziałem, że w mojej duszy kryje się taki mrok. – Milcz! W każdej duszy współistnieją Mrok i Światło. U ciebie – w ostatecznym rozrachunku – Światło okazało się silniejsze. Bądź z siebie dumny. Ocaliłeś mi życie i pozostałeś moim jedynym przyjacielem. Leukjon ciężko westchnął, po czym się uśmiechnął. – To mi wystarczy – skłamał. Rozpalił ogień i zostawił Derae z jej myślami. Kapłanka siedziała przed ogniskiem. Oczyma duszy obserwowała tańczące płomienie i rozpamiętywała przeszłe zdarzenia. – Potrzebuję pomocy – szepnęła. – Gdzie jesteś, Tamis? Ogień nagle zafalował, płomienie wzniosły się wysoko i zawirowały, układając się w zarys kobiecej twarzy. Derae błyskawicznie podniosła ręce, a wtedy z jej palców trysnęły promienie jasnego światła, które otoczyły oblicze przybyłej tarczą blasku. – Nie lękaj się mnie – powiedziała łagodnie ognista twarz. – I nie wolno ci już dłużej przyzywać Tamis. Jestem Kasandra. Twarz stała się bardziej wyrazista. Wokół niej migoczące płomienie ułożyły się w kręcone

włosy. Derae z wahaniem odwołała ochronne zaklęcie. – Jesteś trojańską kapłanką? – Byłam nią kiedyś, w zamierzchłych czasach – odparła wieszczka. – Ostrzegałam Tamis przed jej szaleństwem. Nie posłuchała mnie. Kiedy Parmenion spłodził Boga Mroku, starą czarodziejkę przepełniła rozpacz. Jej dusza jest teraz daleko od Światła, strzaskana na tysiąc kawałków niczym rozbity kryształ, łaknąca niemożliwej jedności jak księżyc na wodzie... – Zdołasz jej pomóc? – Nie. Nawet gdy wszyscy inni jej wybaczą, sama nie potrafi sobie wybaczyć. Może z czasem wróci do Światła, choć osobiście w to wątpię. A co z tobą, młoda Spartanko? W jaki sposób mogę pomóc tobie? – Powiedz mi, jak mam walczyć z nadchodzącym złem. – Moim darem – jeśli można to nazwać darem – było mówienie prawdy, w którą nikt nie chciał uwierzyć. Miałam ciężkie życie, Derae. Na szczęście słuchałam Źródła we wszystkich kwestiach. Starą czarodziejkę zgubiła pycha. Tamis uważała siebie za narzędzie, dzięki któremu można pokonać Kadmilosa. A pycha nie jest darem Źródła. Ucząc cię Tajemnic, wpoiła ci tę samą złudną próżność. Moja rada to nie robić nic. Kontynuuj uzdrawianie, pracuj z cierpiącymi, kochaj ludzi. – Nie mogę z niej skorzystać – wyznała z bólem Derae. – Jestem równie winna całej tragedii jak Tamis. Muszę przynajmniej spróbować naprawić nasze błędy. – Wiem – odparła ze smutkiem Kasandra. – Zatem wykorzystaj siłę swego umysłu. Znasz już Aide i jej nikczemną naturę. Nie sądzisz, że arcykapłanka również cię przejrzała? Wiesz, że jest potężna. Łudzisz się, że nie będzie chciała cię zniszczyć? – Spotkałyśmy się dotąd dwukrotnie – zauważyła Derae. – Aida nie posiada dość mocy, by mnie pokonać. – Przemawia przez ciebie pycha – oceniła surowo właścicielka ognistej twarzy. – Nie zapominaj, że Aida ma wiele sług, a jeśli zechce, może wezwać na pomoc duchy i demony. One zaś z pewnością dysponują odpowiednią mocą. Wierz mi, Derae! Strach powrócił i kapłanka poczuła za sobą powiew zimnego wiatru z osłoniętego kotarą okna. – Co mam robić? – wyszeptała. – Wszystko, co tylko może zrobić istota ludzka: walcz i módl się, módl się i walcz. Zresztą, zapewne i tak przegrasz, ponieważ, aby zwyciężyć, musiałabyś zabijać. Zapamiętaj, że zabójstwo stanowi dla osoby związanej ze Źródłem szalone zagrożenie, łączy się bowiem z Mrokiem. Istotom mroku mord sprawia prawdziwą radość... Zabójstwo może tobą wstrząsnąć, zmienić cię, zniszczyć... – Cóż mi zatem pozostaje? Mam pozwolić, aby Aida mnie zabiła?

– Wcale tego nie powiedziałam. Bitwa między Światłem i Ciemnością nie toczy się według z góry ustalonego planu, a jej wynik jest sprawą otwartą. Zaufaj własnemu instynktowi, Derae. I koniecznie używaj mózgu, tak jak ci doradziłam. Zastanów się dobrze i odpowiedz mi na następujące pytanie: jakie kroki poczyni Aida dla zapewnienia realizacji swojego marzenia? Ma jednego wielkiego wroga, którego musi zabić. – Parmeniona? – Przemawia przez ciebie miłość – mruknęła Kasandra. – Nie Parmeniona. Kto jest najgorszym wrogiem Aidy, Derae? – Nie wiem. Ilu jest na świecie mężczyzn i kobiet? W jaki sposób mam się przyjrzeć im wszystkim i podążyć ścieżkami przyszłości każdego z nich? – Wyobraź sobie fortecę z wysokimi murami. Niezdobytą. Gdzie najbardziej chciałby się znaleźć wróg? – Wewnątrz – odparła kapłanka. – Otóż to – zgodziła się wieszczka. – A teraz użyj umysłu. – Dziecko! – szepnęła Derae. – Złotowłose dziecko – potwierdziła Kasandra. – Dwie dusze w jednym ciele: mroczna i jasna. Póki dziecko żyje, Kadmilos nie osiągnie ostatecznego zwycięstwa. Jest taki ptak, Derae, który sam nie buduje gniazda. Składa jajo w gnieździe innego, obok jajek tamtego. Kiedy jego pisklę się wykluje, jest zazwyczaj większe niż pozostałe, więc spycha je... jedno po drugim... z gniazda. Spadają na ziemię i giną. Wojna trwa, aż zostanie tylko jeden. – Czyli, mówiąc obrazowo, Kadmilos wypycha dziecięcą duszę? Gdzie ona może się udać? Dokąd pójdzie? Czy mogę ją ochronić? – Nie zdołasz, moja droga, nie jesteś w stanie. Nic cię nie łączy z dzieckiem. Kiedy nadejdzie pora narodzin, jego dusza zostanie wrzucona do podziemnego świata, do jaskiń Hadesu, do próżni... Tam zapłonie jaskrawym płomieniem i będzie się palić przez jakiś czas. – Co wtedy? – Jej blask przywoła stworzenia mroku, które ją rozszarpią. – Musi istnieć sposób zapobieżenia tragedii! – zaprotestowała kapłanka, skacząc na równe nogi. – Nigdy nie pogodzę się z takim końcem naszej walki! – Podeszła do okna, poczuła wietrzyk na twarzy i starała się odzyskać spokój. – Mówisz, że nic mnie nie łączy z dzieckiem – mruknęła w końcu, odwracając się ponownie ku ognistej twarzy. – Kogo zatem coś łączy? – Kogóż innego, moja droga, jak nie jego ojca? – A w jaki sposób Parmenion może dotrzeć do podziemnego świata? – Poprzez śmierć, Derae, tylko poprzez śmierć – odrzekła Kasandra lekkim tonem.

Świątynia, wiosna 356 roku p.n.e. Przez kilka tygodni słowa Kasandry wracały do Derae niczym echo, nawiedzając ją i dręcząc, lecz niezależnie od siły swoich starań nie potrafiła ponownie przywołać ognistej kobiety. – Może była demonem – podsunął Leukjon, gdy kapłanka w końcu mu się zwierzyła. – Gdyby nim była – odparła Derae – łatwo zapomniałabym jej słowa. Nie, Leukjonie, to nie był demon. Nie wyczułam w Kasandrze żadnego zła. Co mam teraz zrobić? Wojownik wzruszył ramionami. – Problemy świata nie są twoimi, moja droga. Niech inni toczą tę bitwę. Bardzo niewiele wiem o drogach, którymi chadzają bogowie. Na szczęście nigdy nie przejawiali zbytniego zainteresowania moją skromną osobą, a co do mnie... Całkowicie ich unikam. Jedno jest wszakże pewne: powinno ich obchodzić nadejście tego... Ducha Chaosu. – Nie znasz całej historii, ja zaś nie mogę ci jej opowiedzieć – odparła Derae. – Ale widzisz... Tamis i ja jesteśmy w wielkiej mierze odpowiedzialne za zbliżanie się... zła. Kasandra dała mi poradę podobną do twojej. Nie rozumiesz, że nie mogę z niej skorzystać? Żyję, by uzdrawiać. Służę siłom Harmonii. Czy mogłabym przeżyć resztę swojego życia ze świadomością, że sprowadziłam na świat coś tak okropnego? Leukjon potrząsnął głową. – Niektórych błędów nie sposób naprawić. Zresztą, moja pani, nie pojmuję, dlaczego obarczasz siebie odpowiedzialnością za wszelkie zło? Przecież stoisz po stronie Światła i twoje czyny nijak nie wspierają Mroku. – Rzeczywiście, to prawda – zgodziła się. – Jednakże, mój drogi, wychowałam się w Sparcie i żadnemu z moich rodaków nawet nie przemknie przez głowę myśl o rejteradzie z pola bitwy. Spartanin wygrywa bitwę lub w niej ginie. Wraca z tarczą bądź na tarczy. Dziecko Olimpias przeżyje. Kasandra twierdzi, że jeśli urodzi się ono z ludzką duszą, tedy Kadmilos będzie musiał podzielić się z nią ciałem. Mielibyśmy wówczas szansę otoczyć dziecko opieką i utrzymywać Ducha Chaosu jak najdalej... – Tyle, że po to musi umrzeć mężczyzna, którego kochasz – wtrącił Leukjon. Derae zamknęła oczy i nic nie odrzekła. – Nie zazdroszczę ci – ciągnął wojownik. – Swoją drogą widzę tu pewną sprzeczność. Kasandra przestrzegała cię przed zabójstwem. Jeśli go dokonasz, zaczniesz służyć Mrokowi. A jednak... musisz uśmiercić Parmeniona... choć, jak rozumiem, tylko na jakiś czas. Nie ma w tym szczypty sensu. Kapłanka odwróciła się od niego i podeszła do okna. Wyjrzała ku wzgórzom i położonemu za nimi odległemu morzu. Leukjon zostawił ją w pomieszczeniu i wyszedł do ogrodu. Róże rosły teraz dziko, kwiaty krzyżowały się same, zaskakując obfitością kolorów, ścieżki zarastały

chwastami. Wojownik wspiął się na wschodni kraniec murów, usiadł na gzymsie i zapatrzył się na pola. Nagle zamrugał. Pośrodku łąki pojawił się nagle jakiś mężczyzna. Szedł ku bramie. Leukjon czujnie zlustrował przybysza. Skąd, u licha, się wziął? Wojownik nigdzie wokół nie dostrzegł żadnych kotlin lub niecek. Powinien go zauważyć, gdy po raz pierwszy popatrzył na wschód... Tunika nieznajomego była jasnożółta, prawie w odcieniu złota, jego włosy krótkie i siwe, broda zaś kędzierzawa, przystrzyżona w stylu perskim. Tak czy owak, nie mógł przecież spaść z nieba... No chyba, że... Leukjonowi momentalnie zaschło w gardle. Chyba że nieznajomy był bogiem... lub demonem. Leukjon zaklął głośno, uzmysłowił sobie bowiem, że zostawił sztylet w pokoju i popędził ku schodom; zbiegł po nich i ruszył do wschodniej bramy, która wychodziła na pola. Przed wejściem poczekał na przybysza. – Niech błogosławieństwa Olimpu spłyną na twój dom – zagaił wesoło obcy. – Nie możesz tu wejść – wycedził wrogo wojownik. – Wracaj, skąd przyszedłeś. – Pot zalał mu oczy, więc zamrugał. Nie zauważył broni u mężczyzny, lecz jej brak niezbyt go pocieszył. Jeśli nieznajomy jest demonem, i bez miecza uśmierci zwyczajnego człowieka. – Szukam uzdrowicielki – wyjaśnił mężczyzna. – Czy jest tutaj? – Nie ma tu nikogo poza mną. Teraz odejdź albo zastosuj swoje czary i bądź przeklęty! – Ach, o to chodzi. – Mężczyzna uśmiechnął się. – Wnoszę, że serwowałeś moje przybycie. Nie stanowię zagrożenia ani dla ciebie, ani dla mieszkającej tu pani. Jestem raczej... waszym przyjacielem. I sprzymierzeńcem. Twarz Leukjona pociemniała. – Przyjacielu, masz chyba kłopoty ze słuchem. Jeśli się za chwilę nie oddalisz, będę zmuszony z tobą walczyć. Obcy cofnął się o krok. – Jak mam cię przekonać? Poczekaj! Mam coś. – Podniósł rękę do piersi i zamknął oczy. Wojownik poczuł jakiś ciężar w prawej dłoni, a gdy na nią spojrzał, odkrył, że dzierży w niej błyszczący krótki miecz. – Widzisz – powiedział nieznajomy. – Czujesz się teraz lepiej? – Kim jesteś? – Nazywam się Arystoteles. Zastanów się dobrze, przyjacielu. Gdybym chciał cię skrzywdzić, ten miecz za sprawą czarów pojawiłby się w twoim sercu, nie zaś w ręku. Zgadza się? I rozważ jeszcze jedną kwestię: gdy ostatnim razem przybył do świątyni ktoś, kto chciał skrzywdzić uzdrowicielkę, czy potrzebowała pomocy? No jak, Leukjonie? Wtedy, gdy wraz ze swoimi przyjaciółmi chciałeś ją zgwałcić i zabić. Pamiętasz tamten dzień? Wojownik upuścił miecz i zatoczył się chwiejnie w tył. – Nadal... staram się odpokutować za ten czyn.

– I doskonale sobie radzisz – przyznał czarodziej i wszedł przez bramę na teren świątyni. – Teraz pokaż mi drogę do swojej pani. No, bądź dobrym przyjacielem. Ach, widzę, że już nie ma potrzeby. Leukjon obrócił się i zobaczył Derae. Stała na ścieżce w nowej sukni z migotliwego zielonego materiału. Jej włosy połyskiwały w świetle słońca złotem i srebrem. Wojownikowi wydała się nieopisanie piękna. – Czego tu chcesz? – spytała przybysza. – Chcę porozmawiać o niebezpiecznych czasach, moja droga. – Nie jesteś przedstawicielem Źródła – oświadczyła chłodno. – Ani też Chaosu. Jestem sobą. – To niemożliwe. – Przecząco pokiwała głową. – Wszystko jest możliwe. Powiedzmy, że mieszkam na granicy obu światów, żadnemu nie służąc. Niemniej jednak, mamy wspólny cel, Derae. Niespieszno mi zobaczyć Kadmilosa w ludzkim ciele. – Dlaczego przychodzisz z tą sprawą do mnie? Arystoteles zachichotał. – Wystarczy tych gierek, pani uzdrowicielko! Stara przyjaciółka poprosiła mnie, bym cię odwiedził i pomógł, na ile zdołam. Jej imię brzmi... brzmiało... Kasandra. Mogę już wejść? Jestem zgrzany i spragniony, a przebyłem długą podróż. Derae przez moment milczała, potem zamknęła oczy, a wówczas duch swobodnie opuścił jej ciało i na moment połączył się z duszą nieznajomego. Jednakże mężczyzna okazał się szybszy od kapłanki i zdążył przed nią zamknąć rozległe obszary swej pamięci. Przed duchowymi oczyma kobiety mignęły jedynie krótkie fragmenty jego życia. Derae wycofała się więc z jego duszy i odwróciła do Leukjona. – Przez jakiś czas, mój druhu, będziemy gościć w świątyni Arystotelesa. Byłabym wdzięczna, gdybyś traktował go uprzejmie. Leukjon skłonił się. – Jak sobie życzysz, pani. Zatem przygotuję dla niego pokój. Gdy tylko wojownik odszedł, kapłanka zbliżyła się do wyczarowanego przez Arystotelesa miecza. – Drobny, lecz bardzo pomysłowy dowód na posiadaną moc – odezwał się magus. – Nie taki znów drobny – mruknęła. – Sprawdźmy, czy się do czegoś nada. – Klęknęła i wyciągnęła ręku ku ostrzu, które zalśniło i przeobraziło się w długą, czarną kobrę. – Gdyby Leukjon spróbował cię przebić tym mieczem, broń przeobraziłaby się w węża, a ten śmiertelnie by go ukąsił. – Ale nie spróbował – zauważył nieprzekonująco Arystoteles.

– Dobrze sobie zapamiętaj moje słowa: gdyby mój strażnik zginął, zanim posłałabym twoją duszę do Hadesu, zaznałbyś niewysłowionych męczarni. – Idealnie cię zrozumiałem – zapewnił ją. – Mam nadzieję.

Pella, Macedonia Zbuduję dla niego imperium – oświadczył Filip. Leżeli w szerokim łożu. Ręka króla spoczywała delikatnie na ogromnym brzuchu Olimpias. – Będzie miał wszystko, czego zapragnie. – Wspaniale się sprawiłeś tej pierwszej nocy – zauważyła. – Nic z niej nie pamiętam, czego zresztą straszliwie żałuję. Pamiętam wszakże poranek następnego dnia. Wypełniałaś moje żyły ogniem przez dwa lata – od czasu pierwszego snu. Tylko bogowie wiedzą, jak bardzo za tobą tęskniłem podczas ubiegłych siedmiu miesięcy. Dlaczego musiałaś spędzić aż tyle czasu w Epirze? – Miałam kłopoty z utrzymaniem ciąży. Podróż łączyła się z ryzykiem utraty twojego syna. – Postąpiłaś tedy niezwykle mądrze, czekając. Wszystko, co buduję, jest dla ciebie... i dla niego. – Będzie twoim dziedzicem? – spytała szeptem. – Moim jedynym dziedzicem. Obiecuję ci to. – A co z synami, których urodzą ci przyszłe żony? – Nie obawiaj się, na pewno nie zajmą jego miejsca. – W takim razie, cieszę się, Filipie. Naprawdę się cieszę. Zaatakujesz Olintian? Król zachichotał i usiadł. – Parmenion wspominał, że studiujesz problemy strategii. Nie uwierzyłem mu wtedy... Po co się przejmujesz takimi sprawami? W jej zielonych oczach pojawiła się powaga. – Mój ojciec był królem, podobnie jak jego przodkowie. Sądzisz, że powinnam zgłębiać raczej sekrety tkactwa i uprawy kwiatów? Nie, Filipie, babskie robótki nie są dla Olimpias. A teraz opowiedz mi o Olintianach. – Nie – uciął krotko i wstał z łóżka. – Dlaczego? Uważasz mnie za głupią? Pragnę ci jedynie służyć pomocą. Chcę mieć udział w twoich planach! – Ależ masz w nich udział – odrzekł i ponownie obrócił się w jej stronę. Jesteś matką mojego syna. Nie wystarczy ci taka rola? Mam wielu doradców, lecz zaledwie z kilkoma dzielę się osobistymi refleksjami. Potrafisz to chyba zrozumieć? Nikt nie zdradzi moich planów, jeśli nikt nie pozna ich w całości. – Dopuszczasz myśl, że mogłabym cię zdradzić?! – warknęła. – Nigdy jeszcze nie spotkałem kobiety, która wie, kiedy trzeba trzymać język za zębami! – ryknął. – Swoimi słowami co chwilę potwierdzasz, że bynajmniej nie jesteś w tej materii wyjątkiem. – Filip narzucił płaszcz na ramiona i wielkimi krokami opuścił komnatę.

Dochodziła północ, toteż korytarz był pusty. Tylko dwie z siedmiu latarni ciągle się jeszcze paliły. Król doszedł do końca korytarza i otworzył drzwi szarpnięciem. Dwóch wartowników zerwało się na jego widok. Filip zignorował ich i wyszedł do oświetlonego księżycem ogrodu. Mężczyźni popatrzyli po sobie, potem ruszyli za nim. – Zostawcie mnie samego! – zagrzmiał. – Nie możemy, panie. Pan Attalos... – Kto jest królem, ja czy Attalos? – krzyknął, obrzucając ich piorunującymi spojrzeniami. Zdeprymowani wartownicy przestępowali z nogi na nogę i gniew Filipa natychmiast się ulotnił. Król rozumiał ich dylemat. Jeśli ich władca odejdzie samotnie w noc i zostanie gdzieś zamordowany, obaj przypłacą swą nieuwagę życiem. Nie mieli pojęcia, jaką decyzję podjąć. Żadna nie była dobra. – Przykro mi, chłopcy. Mam po prostu zły humor i muszę się przespacerować. – Westchnął. – Te kobiety! Wyzwalają w mężczyźnie najgorsze i najlepsze cechy. – Wartownicy uśmiechnęli się. – No dobrze, odprowadźcie mnie do apartamentów Parmeniona. Półnagi król wraz z dwoma odzianymi w czarne płaszcze strażnikami przeszedł ogród. Po chwili dotarli do zachodniego skrzydła pałacu. Z kwater Spartanina dochodziło światło latarni, więc Filip nawet nie zastukał w wąskie boczne drzwi. Po prostu je otworzył i wszedł do środka. Strategos ze swoim służącym i przyjacielem, Tebańczykiem Motakiem, ślęczeli nad mapami. Parmenion podniósł wzrok, nie okazując zaskoczenia na widok króla. – Co studiujecie? – spytał Filip, przemierzając powoli pokój. – Północną część rzeki Aksios, nad górami Bora – odparł Spartanin. – Mapy przyszły dzisiaj. Zleciłem ich wykonanie w ubiegłym roku. – Przewidujesz kłopoty w tym regionie? – zapytał Filip. – Ilirowie mają nowego przywódcę imieniem Grabos, który próbuje utworzyć przeciwko nam ligę z Pajonami. Mogą się okazać nieco dokuczliwi. Król usiadł na sofie, po czym odwrócił się do Motaka. – Nalej trochę wina, Tebańczyku – rozkazał. – Dlaczego ja? – spytał służący. W jego oczach zapłonął gniew. – Nie umiesz sobie nalać sam? – Co takiego?! – krzyknął Filip. Twarz mu błyskawicznie poczerwieniała, a wcześniejsza wściekłość wróciła ze zdwojoną siłą. – Nie jestem Macedończykiem... ani twoim sługą – odparł Motak. Filip zerwał się gwałtownie. – Wystarczy! – zagrzmiał Parmenion, skacząc między dwóch mężczyzn, by ich rozdzielić. – Cóż to za nonsensowne zachowanie, Motaku? Zostaw nas samych! – Tebańczyk wyraźnie zamierzał powiedzieć coś na odchodnym, lecz tylko obrócił się na pięcie i wyszedł z pokoju. –

Przepraszam cię za niego, panie – powiedział pojednawczo Spartanin. – Nie wiem, co w niego wstąpiło. Nigdy jeszcze się tak nie zachował. – Zabiję go – warknął Filip. – Uspokój się, panie. Proszę, pozwól, że osobiście naleję ci wina. Usiądź na chwilę. – Nie próbuj mnie ułagodzić, strategosie – wymamrotał Filip, tym niemniej opadł ponownie na tapczan i przyjął srebrny puchar. – Mam dość ludzi na dzisiaj. – Problemy z królową? – spytał Parmenion, starając się zmienić temat. – Stale tkwi mi w głowie jej obraz. Nawet gdy spojrzę w niebo, widzę tam jej twarz. Nie mogę przez nią jeść ani spać. Zupełnie mnie oczarowała. A teraz każe mi się zwierzać ze wszystkich moich planów. Nie potrafię dłużej tego znieść! Oblicze Parmeniona zostało całkowicie pozbawione wyrazu. – Jest bardzo młoda, Filipie. Ale to królewska córa. Odebrała staranne wykształcenie i ma bystry umysł. – Jej umysł niezbyt mnie interesuje. Od myślenia mam doradców o nieprzeciętnej inteligencji. Kobieta powinna mieć ładne ciało i słodki charakter. Wiesz, że Olimpias podnosi na mnie głos? Wiecznie się ze mną spiera! Potrafisz w to uwierzyć? – W Sparcie kobiety zachęca się do wyrażania swoich opinii. We wszystkich sprawach – z wyjątkiem wojny – są uważane za równe mężczyznom. – Sądzisz, że powinienem jej się tłumaczyć? Nigdy! Zresztą, tu nie Sparta. Macedonia to męskie królestwo. Rządzone przez mężczyzn, dla mężczyzn... – To królestwo – odparł spokojnie Parmenion – jest twoje. Będziesz nim rządził tak, jak uznasz to za stosowne. – Tak, i nigdy o tym nie zapominaj! – Skąd ta niesprawiedliwa przygana, panie? – Ukarzesz swojego służącego? – Nie, panie, ponieważ nie jest służącym, lecz przyjacielem. Ponownie cię jednak przepraszam w jego imieniu. Motak to samotny mężczyzna, którego głowę wypełniają wielkie smutki. Miewa swoje humory i nikomu nie pozwala traktować się z pogardą. – Stajesz po jego stronie? Przeciwko mnie?! – Nie obieram niczyjej strony, Filipie. I nigdy nie staję przeciwko tobie. Ale posłuchaj: przychodzisz do mnie przepełniony wściekłością. W gniewie traktujesz Motaka jak niewolnika. Zareagował więc odpowiednio gwałtownie. Prawda, że nie powinien był się tak zaperzać, lecz pewnie również się zdenerwował. Tebańczyk zawsze był lojalny. Jest godzien zaufania. To najlepszy z przyjaciół. – Nie musisz mnie tłumaczyć – powiedział stojący w progu Motak. Podszedł do Filipa i ukląkł. – Proszę o wybaczenie... panie. Zachowałem się doprawdy niewłaściwie. I przepraszam,

że zawstydziłem przyjaciela w jego własnym domu. Król przez chwilę patrzył na klęczącego mężczyznę. Nadal w jego żyłach szalał ogromny gniew. Zmusił się jednak do śmiechu. – Może i ja trochę przesadziłem. – Podniósł się z tapczanu i pomógł wstać Motakowi. – Czasami, mój drogi, korona może uczynić jej posiadacza człowiekiem zbyt aroganckim, który zbyt pochopnie reaguje... w imię dumy. Dziś wieczorem otrzymałem pewną lekcję i dobrze ją zapamiętam. Teraz... pozwól, że ja ci naleję wina. A potem życzę wam dobrej nocy. Filip nalał trunku do pucharu i podsunął go zdumionemu Tebańczykowi. Potem skłonił się i opuścił dom Parmeniona. Spartanin długo go obserwował. Król – otoczony z obu strony swoimi gwardzistami – odchodził w świetle księżyca. – To wspaniały człowiek – oznajmił Motak – ale go nie lubię. Strategos zamknął pchnięciem drzwi i wpatrzył się przyjacielowi w oczy. – Większość królów zabiłaby cię za taki występ, Motaku. W najlepszym razie, kazaliby cię wysmagać albo skazali na banicję. – Och, Filip zachował się rzeczywiście wspaniałomyślnie – mruknął Tebańczyk. – Ceni ciebie i twoje umiejętności. I posiada wewnętrzną siłę, dzięki której potrafi okiełznać swe co bardziej nikczemne pragnienia. Lecz czy wiesz, Parmenionie, jakim jest człowiekiem? Czego chce? Macedonia jest teraz silnym państwem... nikt nie może wątpić w jej moc. Jego armia stale rośnie, oficerowie krążą od wioski do wioski i rekrutują żołnierzy. – Motak przez chwilę sączył wino, po czym osuszył puchar jednym haustem. Opadł na tapczan i wskazał palcem mapy rozłożone na szerokim stole. – Na twoją prośbę zbieram informacje z ziem otaczających Macedonię. Stale zalewają mnie nowiny od kupców, żołnierzy, podróżników, wędrownych aktorów, budowniczych i poetów. Wiesz, co się dzieje w Górnej Macedonii? – Oczywiście – odparł Parmenion. – Filip buduje tam linię fortec na wypadek ewentualnej inwazji Ilirów. – To prawda. Lecz równocześnie bezprawnie usuwa wszelką ludność pochodzenia iliryjskiego zamieszkałą tam od stuleci. Odbiera ludziom ziemię! Kradnie prawowitym właścicielom rozległe połacie lasów, dolin i pastwisk... Niektórzy z wygnanych walczyli kiedyś w macedońskiej armii. Spartanin wzruszył ramionami. – Ilirowie od stuleci byli zawziętymi wrogami Macedończyków. Filip próbuje raz na zawsze zażegnać zagrożenie. – Co ty powiesz! – prychnął Tebańczyk. – Doskonale to rozumiem, przecież nie jestem idiotą. Lecz zauważ, kto nabywa te ziemie. Król albo Attalos. W ubiegłym miesiącu wojownik pozbawił trzech pelagońskich handlarzy drewnem bogactw, ziemi i domów. Poskarżyli się

królowi, lecz zanim ten zdążył podjąć jakąkolwiek decyzję, wszyscy trzej zginęli w tajemniczych okolicznościach. Wraz z rodzinami. – Wystarczy, Motaku! – Zgadzam się, że już wystarczy – odparł z przekąsem Tebańczyk. – Tak czy owak, pytam cię ponownie: czego twoim zdaniem pragnie taki człowiek? – Nie potrafię ci na to odpowiedzieć. Nie sądzę też, by sam Filip znał odpowiedź na twoje pytanie. Jednak, dobrze się zastanów, mój przyjacielu. Armię trzeba wykarmić, żołnierzom płacić żołd. Królewski skarbiec świeci pustkami. Filip musi się zatem postarać, by jego wojownicy zwyciężali i zdobywali łupy. Tkwi w tym jakiś sens. Naród jest silny tylko wówczas, gdy się rozwija. Od stagnacji zaczyna się jego upadek. Zresztą... dlaczego obecna sytuacja tak bardzo cię niepokoi? Widziałeś przecież, jak Sparta i Ateny walczyły o supremację, sam brałeś udział w walce Teb... o rządy nad Grecją. Czym różni się aktualny układ? – Niczym – przyznał Motak. – Tyle, że teraz jestem starszy i mam nadzieję mądrzejszy. Ta ziemia obfituje w wielkie bogactwa. Gdyby była starannie uprawiana, Macedonia mogłaby wykarmić całą Grecję. Niestety, farmerów kuszą żołnierskie zarobki, więc wszyscy porzucają gospodarstwa i przybywają do Pelli lub zamiast bydła i owiec hodują konie na potrzeby armii. Widzę wokół nas tylko wojnę i śmierć. A przecież królestwu nie zagraża żadne niebezpieczeństwo... Po prostu barbarzyński król goni za sławą. Nie potrzebujesz mi mówić, czego ten człowiek pragnie. Wiem doskonale. Będzie próbował podbić Grecję. Sądzę, że niedługo ponownie będziemy świadkami oblężenia Teb. A z mieszkańców pokonanych polis Filip uczyni swoich niewolników. Tebańczyk odstawił puchar z winem i ciężko podniósł się z tapczanu. – Nie jest aż tak zły, jak sądzisz – odparował Spartanin. Motak uśmiechnął się. – Postrzegasz go przez pryzmat samego siebie, Parmenionie. Dobry z ciebie człowiek, lecz niestety jesteś ostrzem jego miecza. Dobranoc, mój przyjacielu. Jutro porozmawiamy o przyjemniejszych rzeczach. Nad Pellą wisiały ołowiane chmury o wyglądzie wielkich kłębów dymu. Daleki grzmot zadudnił gniewnie na niebie, gdy Olimpias powoli podeszła do ławeczki pod narożnym dębem w południowym ogrodzie. Poruszała się ostrożnie, prawą ręką podtrzymywała brzuch i często się zatrzymywała, by rozprostować grzbiet. Jej dni z Filipem mijały niespokojnie. Rzadko cieszyła się z jego czułego towarzystwa, częściej straszliwie się kłócili, a wówczas twarz króla czerwieniała, zaś w zielonych oczach połyskiwał gniew. „Gdybym nadal była szczupła, jadłby mi z ręki – powiedziała sobie królowa. – Niebawem

znów będę smukła!” Drażniło ją, że nie poruszała się obecnie z gracją, jej spacery przypominały raczej człapanie i nie mogła już wziąć w objęcia swego męża, przytulić go i wzbudzić w nim żądzy. Przecież kobieca władza łączy się właśnie ze sterowaniem męską chucią. A ponieważ obecnie królowa nie była w stanie podniecić męża, czuła się zagubiona i niepewna, prawie zagrożona. Na długiej ławie pod dębem leżały poduszki. Olimpias wyciągnęła się na nich, czując z ulgą, że przykry ból przy podstawie kręgosłupa mija. Od miesięcy każdego ranka wymiotowała, co noc żołądek jej ciążył, a w ustach czuła smak żółci. Jednak ostatnie kilka dni było najgorsze. Nawiedzały ją męczące sny, w których docierał do niej z wielkiej oddali płacz jej dziecka. O świcie budziła się z myślą, że umarło w jej brzuchu. Próbowała szukać pociechy w towarzystwie Fedry, lecz przyjaciółka często znikała z pałacu. Całe godziny, ba, całe dnie spędzała teraz w towarzystwie Parmeniona. Fakt ten szczerze zdumiał Olimpias, która wiedziała, jak bardzo Fedra brzydzi się męskim dotykiem. Zaczął padać deszcz – początkowo słaby, potem mocniejszy. Wielkie krople pluskały o kamienną ścieżkę i przygniatały ogrodowe kwiaty. Pod rozłożystym dębem królowa czuła się bezpieczna. Osłaniały ją gęste, grube, obficie porośnięte listowiem gałęzie. Parmenion biegł kamienną ścieżką do swego domu, lecz gdy dostrzegł królową, zmienił kierunek. Unikając konarów, dotarł do niej i skłonił się. Nie jest to najbezpieczniejsze miejsce, moja pani. Może przyciągnąć piorun. Chętnie okryję cię moim płaszczem i odprowadzę do twoich apartamentów. – Jeszcze nie, wodzu. Posiedź ze mną przez chwilę – poprosiła i uśmiechnęła się do niego. Żartobliwie potrząsnął głową, zachichotał i usiadł. Wyciągnął przed siebie długie nogi i starł krople deszczu z ramion i rąk. – Ciekawe stworzenia z tych kobiet – zauważył. – Masz piękne pokoje, ciepłe i suche, a jednak siedzisz, pani, tutaj w zimnie i chłodzie. – To miejsce wypełnia osobliwy spokój, nie sądzisz? – odpaliła. – Wszędzie wokół nas burza, a my jesteśmy tu bezpieczni i nie mokniemy. Dał się słyszeć kolejny grzmot, tym razem znacznie bliżej. Błyskawica przecięła niebo. – Obawiam się, że bezpieczeństwo jest jedynie pozorne – odparł Spartanin. – Tylko pozorne... Wyglądasz na smutną. Czy coś cię trapi? – spytał nagle, instynktownie ujmując jej dłoń w swoją. Uśmiechnęła się i siłą woli powstrzymała łzy. – Nie, nie, nic – skłamała. – Chodzi jedynie o to, że... po prostu jestem cudzoziemką w obcym kraju. Nie mam tu przyjaciół, moje ciało stało się niezdarne i brzydkie. Poza tym, nie potrafię znaleźć wspólnego języka z Filipem. Ale znajdę, gdy tylko nasz syn się narodzi. Mężczyzna pokiwał głową. – Przejmujesz się dzieckiem. Król powiedział mi, że dręczą cię sny o śmierci. Rozmawiałem

dzisiaj z Berniosem. Twierdzi, że jesteś bardzo silna, a dziecko rozwija się prawidłowo. To prawy człowiek i doskonały medyk. Nie okłamałby mnie. Grzmot rozległ się prawie nad ich głowami. Wiatr wył w gałęziach dębu i wściekle nimi szarpał. Parmenion pomógł Olimpias wstać, przykrył jej głowę i ramiona własnym płaszczem, po czym wrócił wraz z nią do pałacu. Przed komnatą królowej odwrócił się z zamiarem odejścia, lecz w tym momencie kobieta krzyknęła i zaczęła osuwać się na ziemię. Błyskawicznie podskoczył, chwycił ją za ramiona i niemal zaniósł na tapczan. Ciężarna zacisnęła kurczowo dłonie na przedzie jego tuniki. – Umarł! – krzyknęła. – Mój syn umarł! – Uspokój się, pani – błagał, gładząc jej włosy. – Och, na słodką matkę Herę – lamentowała. – Mój syn umarł! Spartanin wyszedł szybko do zewnętrznych pokojów, wysłał Olimpias do opieki trzy służące, potem rozkazał posłańcowi sprowadzić Berniosa. Medyk przybył w przeciągu godziny. Podał królowej miksturę nasenną, po czym polecił sprowadzić Filipa. Król siedział w sali tronowej, obok niego stał Parmenion. – Nie ma powodu do niepokoju – zapewnił króla łysy jak kolano lekarz. – Dziecko jest silne, jego serce – wyczuwalne. Nie wiem, dlaczego królowa obawia się śmierci syna. Jest bardzo młoda, więc to pewnie jakieś niemądre dziewczęce lęki. – Nigdy się łatwo nie przerażała – zauważył Spartanin. – Kiedy zaatakowali ją bandyci, zabiła jednego z nich, a reszcie odważnie stawiła czoło. – Zgadzam się z medykiem – bąknął Filip. – Olimpias jest jak młody, nieco zbyt narowisty rumak: szybka, bystra, lecz stale w napięciu i gotowości. Kiedy urodzi? – Nie później niż za pięć dni, może szybciej – odparł Bernios. – Na pewno poczuje się lepiej – zauważył król – gdy zacznie karmić dziecko piersią. – Odprawiwszy medyka, odwrócił się do Parmeniona. Spartanin trzymał się mocno wysokiego oparcia tronu. Twarz miał upiornie bladą, a z nosa i uszu ciekły mu strumyczki krwi. – Parmenionie! – krzyknął Filip. Wstał i wyciągnął ręce do wodza. Spartanin próbował mu odpowiedzieć, lecz z jego ust wydobył się jedynie urywany jęk. Osuwając się w ramiona króla, strategos poczuł, jak falujące morze bólu pochłania jego głowę. Potem ogarnęła go ciemność.....Przyzywały go otchłanie Hadesu. Duch Derae krążył nad łóżkiem Parmeniona. Kapłanka wyczuwała obok siebie niewidoczną duszę Arystotelesa. – Nadchodzi chwila największego zagrożenia – usłyszała w głowie jego głos. Nie odpowiedziała. Obok łóżka Spartanina siedzieli w milczeniu Motak i Bernios. Zastygli

w pozie skupionego wyczekiwania. Parmenion ledwie oddychał. Kapłanka wprowadziła swego ducha w umysł umierającego, unikając jego wspomnień i trzymając się centralnego źródła jego życia. Wiedziała, że przerażenie mężczyzny rośnie wraz z wiciami narośli, które wbijały się coraz głębiej w mózg. Łatwo było zablokować moc sylfium, lecz nawet Derae zaskoczyła szybkość, z jaką narośl nagle zaczęła się rozprzestrzeniać. Uzdrowicielka wiedziała, że większość z nich to pokraczne i odpychające imitacje zdrowych tkanek, które tworzyły własny zapas krwi i karmiły się nią. Miały zapewniony byt, póki tolerowało je ciało żywiciela. U Spartanina było inaczej: rozmnażały się z konsternującą prędkością, rozrastały znacznie poza własny rdzeń. A ponieważ narośl nie była w stanie się wyżywić, jej najdłuższe wici po prostu zgniły, niszcząc przy okazji zdrowe tkanki mózgu. Potem niespodziewanie wyrastała kolejna wić i rosła, póki również nie zgniła. W efekcie tego błyskawicznie postępującego procesu Parmenion znajdował się o krok od śmierci. Zgniłe, rozkładające się tkanki dostawały się do jego krwiobiegu i zatruwały mu całe ciało. W poszczególnych organach powstawały przerzuty. Kapłanka śledziła je i niszczyła natychmiast po zlokalizowaniu. – Sama nijak nie podołam! – uprzytomniła sobie z przerażeniem. – Nie jesteś sama – usłyszała nagle spokojny głos Arystotelesa. – Biorę na siebie narośl w mózgu. Gdy nieco ochłonęła, skierowała się do serca. Jeśli Parmenion miał przeżyć tę gehennę, jego serce musiało działać bez zarzutu. Przez całe życie był biegaczem, więc – tak jak Derae się spodziewała – mięśnie miał silne. Mimo to tętnice i główne żyły wykazywały oznaki zmęczenia, do ścianek przylgnęły kawałki żółtego tłuszczu, które utrudniały przepływ krwi. Serce biło słabo i arytmicznie, krew była zbyt rzadka. Uzdrowicielka rozpoczęła pracę wzmacniania zastawek, odrywania jasnożółtych grudek zatykających żyły i ograniczających przepływ krwi oraz dzielenia ich na mniejsze cząstki, które mogły się łatwo przemieścić do jelit i zostać wydalone. Spartanin miał zdrowe płuca, więc kapłanka nie musiała się w nich zatrzymywać; popłynęła dalej, do woreczka żółciowego, gdzie drobiny tłuszczu krzepły w kamienie, ostre i nierówne. Derae miażdżyła je na proch. Następnie zniszczyła rakowe komórki w nerkach, żołądku i jelitach mężczyzny, aż w końcu wróciła do głównego nowotworu, przy którym czekał Arystoteles. Narośl w głowie już się nie rozrastała, lecz i tak pokrywała ogromną część mózgu, trwając w nim niczym olbrzymi, znieruchomiały pająk. – Parmenion znajduje się teraz na granicy życia i śmierci. – zauważył czarodziej. – Musisz go w takim stanie utrzymać, podczas gdy ja poszukam jego duszy w próżni. Dasz radę sama? – Nie wiem – przyznała niepewnie. – Czuję, jak jego ciało drży na krawędzi przepaści. Jeden błąd albo przypływ zmęczenia i... Naprawdę nie wiem, Arystotelesie.

– Zarówno moje, jak i Spartanina życie spoczną w twoich rękach, kobieto. Parmenion będzie moim łącznikiem ze światem żywych. Jeśli umrze w próżni, wtedy i ja zostanę tam uwięziony. Bądź silna, Derae. Bądź Spartanką! I nagle została sama. Serce strategosa nadal biło słabo i nierówno. Kapłanka zaangażowała do walki z naroślą całą swą moc, za wszelką cenę starając się nie dopuścić do rozrostu wici. To było dziwne uczucie – Parmenion nie doznał typowego dla snu wrażenia nagłego przebudzenia, nie czuł też wcale senności. Po prostu... w jednej chwili otaczała go zupełna pustka, w następnej przemierzał bezbarwny krajobraz pod martwym, szarym niebem. Spartanin zatrzymał się. Był zdezorientowany i nie potrafił się skoncentrować. Jak okiem sięgnąć, nie dostrzegał żadnych oznak życia. Ani śladu żywej roślinności. Zauważył jedynie od dawna wyschnięte drzewa, szkieletowe i gołe, a oprócz nich wszechobecne wyszczerbione głazy, wysokie wzgórza i posępne góry w oddali. Cały świat pogrążony był w półmroku. Strach przeniknął strategosa, dłoń bezwiednie chwyciła za rękojeść miecza u boku. „A cóż to za miecz?”, zastanowił się. Powoli wyciągnął broń z pochwy i przyjrzał się jej. Łączyło się z nią jego najwspanialsze wspomnienie z młodości, powód do wielkiej dumy – lśniące ostrze i złota rękojeść w kształcie lwiej głowy. Miecz Leonidasa! Ale skąd się wziął? Jak Parmenion go zdobył? I w jakiej części Hadesu się znajdował? „Hadesu?!” Słowo odbiło się w jego umyśle niczym potężniejące echo. Hades! Spartanin z trudem przełknął ślinę i przypomniał sobie oślepiający ból i nagłą ciemność. – Nie – wyszeptał. – To niemożliwe, przecież nie umarłem! – Na szczęście, to prawda – powiedział ktoś i strategos obrócił się na pięcie, równocześnie podnosząc broń. Arystoteles odskoczył. – Proszę cię, przyjacielu, uważaj trochę. Człowiek ma tylko jedną duszę. – Gdzie się znajdujemy? – spytał magusa Spartanin. – Kraina za rzeką Styks, pierwsza jaskinia Hadesu – odparł Arystoteles. – A zatem umarłem. Nie mam wszakże monety dla przewoźnika. Jak się w takim razie przedostanę? Czarodziej wziął go pod ramię i poprowadził do sterty głazów, gdzie usiedli pod ponurym niebem. – Posłuchaj mnie uważnie, Parmenionie, ponieważ mamy niewiele czasu. Nie całkiem jeszcze umarłeś... Pewna twoja przyjaciółka utrzymuje cię przy życiu z całych sił... Jednak zanim powrócisz do świata żywych, musisz wykonać tutaj jedno zadanie. – Arystoteles w dużym

skrócie opowiedział Spartaninowi historię zagubionej dziecięcej duszy i poinformował go o niebezpieczeństwach związanych z próżnią. Strategos słuchał w milczeniu, lustrując jasnymi oczyma jałowy, pofałdowany krajobraz, który ciągnął się we wszystkich kierunkach aż po horyzont. W oddali majaczyły jakieś kształty, ciemniejsze cienie przesuwały się po szarym lądzie. – W jaki sposób człowiek może odnaleźć duszę w takim miejscu? – spytał w końcu z powątpiewaniem. – Będzie lśniła niczym pochodnia, Parmenionie. I musi być gdzieś blisko, ponieważ jesteś z nią ściśle połączony. – Co masz na myśli? – spytał Spartanin ze strachem w oczach. – Doskonale rozumiesz, co mam na myśli. Jesteś ojcem tego chłopca. – Ile osób o tym wie? – Tylko ja i uzdrowicielka, która utrzymuje cię przy życiu w świecie materialnym. Twój sekret jest bezpieczny. – Nie istnieją bezpieczne sekrety – szepnął strategos – lecz nie pora teraz na filozoficzne dyskusje. Jak odszukamy to światło? – Nie mam pojęcia – wyznał szczerze Arystoteles. – Nie wiem też, jak ochronimy duszę chłopca, gdy już ją znajdziemy. Niewykluczone zresztą, iż nie podołamy temu zadaniu. Parmenion wstał i rozejrzał się z uwagą na wszystkie strony. – Gdzie leży Styks? – spytał. – Na wschodzie – padła odpowiedź. – A skąd mam wiedzieć, gdzie jest wschód? Na niebie nie ma żadnych gwiazd poza jedną i nigdzie nie dostrzegam innych znanych mi punktów orientacyjnych. – Po co szukasz rzeki umarłych? – Musimy skądś zacząć, Arystotelesie. Nie możemy się kręcić bezładnie po tej odludnej równinie. Czarodziej wstał. – Z tego, co wiem, Styks płynie za dwoma charakterystycznymi szczytami, znacznie wyższymi niż otaczające je góry. Zobaczmy... – Nagle magus obrócił się do Parmeniona. – Poczekaj! Co mówiłeś o gwiazdach? – Że widzę tylko jedną. Migocze o tam – odparł Spartanin, wskazując na maleńką błyszczącą kropkę światła wysoko na ciemnym niebie. – W próżni w ogóle nie ma gwiazd! Przyjrzyj się uważnie. Pewnie widzisz strzelistą górę, a na niej światło, którego szukamy. Chodź, szybko! Nie ociągaj się. Dusza przyciąga do siebie zło. Musimy dotrzeć do niej jako pierwsi. Mężczyźni zaczęli biec; ich stopy wznosiły tumany szarego pyłu, który unosił się

w martwym powietrzu przez kilka minut, zanim opadł ponownie na ziemię. – Popatrz! – krzyknął Arystoteles, kiedy pospiesznie przemierzali równinę. Daleko po lewej stronie cienie łączyły się. Ogromne, niekształtne stworzenia sunęły ku światłu. – Dusza przyciąga je mocą swego bólu. Pragną ugasić w niej płomień życia i rozszarpać na strzępy. W trakcie biegu nie mieli poczucia upływającego czasu, widzieli jedynie, że zbliżają się do gór – mrocznych i groźnych. Wreszcie dotarli do niższych stoków. Ciągnął się tu las martwych drzew; utlenione do białości, przypominały stare kości. Parmenion skręcił w lewo i szukał ścieżki. – Nie tędy! – krzyknął czarodziej. Spartanin usiłował zawrócić, lecz długi konar okręcił mu się wokół gardła, gałązki – niczym pazury – wbiły się w jego duchowe ciało. Ciachnął mieczem przez konar i rzucił się na martwą ziemię, z której wystawały białe korzenie. Korzenie nagle ożyły i szarpały ramiona mężczyzny. Arystoteles skoczył do przodu z wyciągniętymi rękami. Z jego palców wystrzeliło światło, które zalało Parmeniona. Korzenie rozpadły się natychmiast na proch. Spartanin zerwał się na równe nogi. – Fatalny pomysł – ocenił Arystoteles. – Taka manifestacja mocy jeszcze szybciej sprowadzi nam wrogów na kark. Parmenion – z mieczem w ręku – wspiął się za magusem po stoku. Ku światłu. Kiedy zbliżyli się do rozproszonej grupy głazów, ciemne cienie oderwały się od skał i wzleciały w niebo. Spartanin zauważył, że są to ptaki pozbawione piór i ciała: czarne szkielety, które wznosiły się nad nimi i pikowały. Za głazami rozległ się cichy, lecz przeszywający jęk. Strategos zatrzymał się i odwrócił, szukając cierpiącej istoty. – Nie mamy czasu – przypomniał mu czarodziej. Parmenion zignorował jego słowa i skręcił w prawo. Wśród głazów leżała młoda kobieta. Ramiona miała przykute do skał rozżarzonymi łańcuchami. Mnóstwo szkieletowych ptaszydeł dziobało jej ciało, odrywając z niego krwawe ochłapy, jednakże rany natychmiast się goiły. Spartanin podbiegł do stada, krzycząc i machając rękoma. Ptaki z upiornym chrzęstem podniosły się z ciała. Miecz strategosa rozłupał jednego z nich na kawałki; reszta uciekła. Parmenion klęknął i łagodnie dotknął twarzy kobiety, podnosząc jej głowę. – Znam cię, nieprawdaż? – spytał, kiedy jej oczy skupiły się na nim. – Tak – odparła słabo, osobliwie nierzeczywistym głosem. – Kiedy byłeś w Tebach, pokazałam ci moją młodość. Czy jesteś snem, Parmenionie? – Nie, pani. – Uniósł miecz i przeciął ogniste łańcuchy, które natychmiast odpadły. Schował broń do pochwy i pomógł Tamis wstać.

Przybiegł Arystoteles i stanął u jego boku. – Nie mamy dość czasu, by pomóc wszystkim. Demony już się zbierają. – Czy dziecko już się narodziło? – spytała wieszczka. – Jeszcze nie – odparł Spartanin. – Chodź z nami, pani. – Wziął ją pod ramię i poprowadził w górę stoku. Daleko za nimi gromadziły się cienie, tworząc szeroki pas, który przypominał rzekę płynącą ku szczytowi wzniesienia. Wspinali się wyżej i wyżej. Wśród skał hulał przenikliwie zimny wiatr. Światło było coraz bliżej: płomień barwy czystej bieli, wielkości przeciętnego mężczyzny spalający się na czarnym głazie. Dokoła niego krążyły szkieletowe ptaki. Ich piskliwe wrzaski odbijały się echem od góry. Ciemniejszy cień uformował się przy ogniu... Rósł i rozciągał się. – Aida! – syknęła Tamis i wybiegła naprzód. Kobieta w czerni podniosła ramiona. Mrok sączył się z jej palców i popłynął ponad ogniem, który zmniejszał się i kurczył, aż zmalał zaledwie do rozmiaru płomienia latarni. – Nie! – krzyknęła stara wieszczka. Aida odwróciła się ku niej i z jej rąk wystrzeliły ciemne włócznie. Wówczas w lewej ręce Tamis pojawiła się złota tarcza. Włócznie odbiły się od niej i spadły. Arystoteles rozsunął tunikę i otoczył dłonią maleńki złoty kamień wiszący na srebrnym łańcuchu. Płomień na głazie wzniósł się w powietrze. Starał się przebić przez ciemny szlam, który go dusił. – Weź go, Parmenionie – krzyknął magus. Spartanin podbiegł ku płomieniowi, który spłynął po jego wyciągniętym ramieniu i usadowił się na otwartej dłoni. Strategos nie poczuł gorąca, choć osobliwe wewnętrzne ciepło dotknęło jego serca, zaś płomień wzrastał i wił się, aż zmienił się w kulę spokojnego białego światła. Tamis i Aida podpłynęły do siebie. Z oczu starej wieszczki wystrzeliła błyskawica i trafiła w czarną suknię przeciwniczki. Arcykapłanka upadła... po czym znikła. Tamis odwróciła się do Parmeniona. Jej ręce zadrżały nad kulą. – To jest nienarodzone dziecię – oświadczyła. – Krew z krwi twojej i twojego ciała. Teraz wszystko rozumiem. Kadmilos musi je zabić albo na zawsze podzieli się z nim ciałem. – Dotknęła palcami kuli i światło rozprzestrzeniło się nad jej rękoma. – Och, Parmenionie! Jakiż on jest piękny! – Co robimy? – spytał trzeźwo Spartanin. Obrócił się i spojrzał w dół stoku, do miejsca, gdzie gromadziły się demony. Niektóre szły, inne ślizgały się po kamieniach. Ich wycie niosło się na lodowatym wietrze. Arystoteles podszedł do strategosa. – Sądzę, że góra Tanatos jest blisko. Jeśli mam rację, powinna z niej prowadzić brama, którą przedostaniemy się na Pola Elizejskie i do Panteonu Bohaterów. Tyle że mogą nie pozwolić nam

tam wejść. – Dlaczego mieliby nas nie wpuścić? – spytał Parmenion. – Przecież nie umarliśmy – odparł czarodziej z wymuszonym uśmiechem. – Przynajmniej, jak dotąd! – Patrzcie! – zawołała Tamis i wskazała w dół góry. Ku trójce przyjaciół jechali wojownicy w ciemnych zbrojach na szkieletowych koniach. – Biegnijmy zatem ku bramie – zgodził się Parmenion i z kulą płonącą jaskrawo w jego ręku zaczął wbiegać po stoku. Para czarodziejów pędziła tuż za nim.

Wyspa Samotraka – A niech to, ona się stale miesza – syknęła Aida, otwierając cielesne oczy i podnosząc się z hebanowego tronu. – Co się stało, pani? – spytała szeptem jej akolitka imieniem Poris. Kobieta w czarnej sukni spojrzała na klęczącą dziewczynę. – Dziecko znalazło sobie troje obrońców, którzy walczą z nami i ciągle utrzymują je przy życiu. Tamis – niech będzie przeklęta!... mężczyzna imieniem Parmenion oraz ktoś trzeci, kogo nie znam. Poczekaj obok mnie! – Kobieta w czerni ponownie zamknęła cielesne oczy, a wówczas jej ciało osunęło się w tył, na hebanowy tron. Szczupła akolitka ujęła dłonie arcykapłanki w swoje i musnęła je wargami. Przez jakiś czas głaskała jej palce. Nagle Aida westchnęła. – Ach, ten drugi mężczyzna to jakiś magus. Jego opuszczone ciało spoczywa w świątyni uzdrowicielki Derae, której ciało zresztą leży obok niego, jej dusza zaś jest w Pelli, gdzie utrzymuje wśród żywych cielesną powłokę Parmeniona. No cóż, niedostatecznie chyba przemyśleli swój plan, nie wspominając o wykonaniu, moja droga. Bardzo niedostatecznie, szczerze mówiąc... Nadeszła pora ich śmierci. – Wyślesz nocnych łowców, pani? – Oczywiście! Trzech powinno Wystarczyć. Tylko jeden stary żołnierz strzeże ich ciał. Chodź ze mną, moja piękna. Poris podążyła za swoją panią do zimnego kamiennego korytarza pałacu, a później zeszła za nią schodami do oświetlonych pochodniami tuneli. Aida pchnęła skrzydło drzwi i weszła do małego pomieszczenia. Było puste, z wyjątkiem jednej wysokiej kamiennej płyty ułożonej na środku. Arcykapłanka przesunęła palcami po rzeźbionych literach na płycie. – Wiesz, w jakie słowa się układają? – spytała akolitkę. – Nie, moja pani, nie wiem. – To litery akadyjskie, wyrzeźbione jeszcze przed zaraniem naszej historii. Tworzą zaklęcie. Powiedz mi – spytała, kładąc rękę na ramieniu dziewczyny – kochasz mnie? – Bardziej niż własne życie – zapewniła ją dziewczyna. – To dobrze – odparła Aida i mocno przytuliła Poris do piersi. – I ja ciebie kocham, dziecko. Jesteś dla mnie kimś więcej niż córką. Niestety, Kadmilos wymaga ofiar, a jego pomyślność znaczy dla mnie wiele. Jest najważniejsza, w gruncie rzeczy... – Wąski sztylet zatonął w plecach Poris, przeszedł przez żebra i dotarł do serca. Dziewczyna zesztywniała, potem osunęła się w ramionach arcykapłanki. Kobieta w czerni ułożyła zwłoki na płycie i zaczęła wypowiadać słowa mocy. Z liter wyrytych na kamieniu podniósł się dym, który przesłonił martwą dziewczynę. Pomieszczenie

wypełnił wstrętny zapach – smród rozkładającego się ciała. Aida zamachała ręką i dym cofnął się w kamień płyty. Teraz leżały na niej już tylko biało–szare popioły. Na ciemnych ścianach zatańczyły cienie: groteskowe kształty istot, które kiedyś były ludźmi. Arcykapłanka podeszła do każdego z nich, dotykając ich zniekształconych członków. – Świątynia nie jest chroniona – oznajmiła. – Znajdźcie ciało kobiety imieniem Derae i pożryjcie je. W całości. Cienie zbladły i zniknęły. Aida podeszła do płyty i zanurzyła palce w popiołach. – Będę za tobą tęsknić, Poris – mruknęła. Troje ściganych dotarło do wierzchołka góry, minęło go i popędziło w dół pokrytego piargiem stoku. Tamis upadła i zaczęła się zsuwać ku przepaści, lecz Arystoteles skoczył jej na pomoc, chwycił za białe szaty i wciągnął na stok. Pospiesznie ruszyli dalej; doganiały ich wrzaski prześladowców. W górze usłyszeli odgłosy skórzastych skrzydeł. Parmenion podniósł wzrok i zobaczył krążące na niebie ogromne demony. Miały łuskowatą skórę, ich kształty ledwie przypominały ludzkie. Ponieważ jednak potwory nie atakowały, Spartanin zignorował je. Cała trójka biegła nadal przed siebie. – W lewo! – krzyknął czarodziej i wskazał przełęcz między wysokimi czarnymi wierzchołkami. Za uciekinierami pędzili widmowi konni. Zbliżali się szybko. Parmenion zaryzykował rzut oka przez ramię, potem zwrócił wzrok na przełęcz. Pomyślał, że ucieczka może im się nie udać. Wymamrotał pod nosem przekleństwo, przystanął, po czym wyszarpnął z pochwy miecz i w bojowej pozie obrócił się ku wrogom. Naliczył ponad dwudziestu jeźdźców o twarzach skrytych za skrzydlatymi hełmami. W rękach mężczyźni dzierżyli miecze z czerwonego płomienia, które połyskiwały niczym pochodnie. Tamis podeszła do Spartanina. – Idź dalej. Ja ich zatrzymam – krzyknęła. – Nie zostawię cię samej. Stanę przeciwko nim razem z tobą! – Idź! – powtórzyła. – Najważniejszy jest płomień duszy. Parmenion wahał się jedynie przez moment, potem odwrócił się i popędził dalej. Konni podjechali stępa ku wieszczce, która wyciągnęła w górę ręce. Buchnął z nich biały ogień, przemknął przez próżnię i trafił cztery demony, zrzucając je z wierzchowców. Pozostali nie zatrzymali się. Starali się ominąć Tamis i popędzić za Spartaninem. Kolejne błyskawice wystrzeliły z palców czarodziejki, powalając pierwszy szereg. Od dawna nieżywe konie załamały się pod jeźdźcami: kości zwierząt pękały z trzaskiem, a szkielety rozpadały się w oka mgnieniu. Dwóch konnych zaatakowało wieszczkę. Pierwszego powstrzymała przy pomocy świetlistej

włóczni, niestety miecz drugiego przeszył jej pierś. Koniuszek ostrza wyłonił się na plecach kobiety, jej szata zaś zapłonęła jasnym światłem. Tamis zatoczyła się, lecz nie upadła. Udało jej się zrzucić jeźdźca z wierzchowca, później spojrzała przez ramię i zobaczyła, że Parmenion i Arystoteles dotarli już do przełęczy. Demony zignorowały umierającą kobietę i pognały za zbiegami. Czarodziejka osunęła się na pokrytą grubą warstwą pyłu ziemię. Umysł starej wieszczki błądził w czasie. Ponownie zobaczyła swą pierwszą śmierć, przypomniała sobie związany z nią ból i gorycz. Jej dusza uciekła wówczas w najdalsze rubieże próżni, straszliwie zagubiona i samotna. Niestety, nawet tam odnaleźli ją słudzy Kadmilosa, przywiązali do skały ognistymi łańcuchami i nasłali na nią zawzięte, wiecznie głodne kruki, które nieprzerwanie rozdzierały jej duchowe ciało. Odczuwała tak wielką rozpacz, że nie była w stanie znaleźć w sobie niezbędnych do walki z nimi sił. Tamis chwyciła gorejący miecz, wyrwała go ze swego ciała i odrzuciła na ziemię, jak najdalej od siebie. „Ileż popełniłam błędów”, zbeształa się czarodziejka. Może jednak już zdążyła tu za nie odpokutować. Daleko przed sobą widziała płomień duszy. Spartanin i Arystoteles dotarli do wrót prowadzących na Pola Elizejskie. Jeźdźcy Hadesu trzymali się w pewnej odległości od dwóch mężczyzn, bez dalszych rozkazów nie mogli bowiem przekroczyć otwartych wrót. „Zwyciężasz, Parmenionie, mój synu – pomyślała. – Mimo wielu pomyłek, doskonale cię wyszkoliłam”. Usatysfakcjonowana czarodziejka ze spokojem poddała się drugiej, ostatecznej śmierci. Wyrzeźbione z lśniącego czarnego kamienia wrota były wysokości trzech stojących jeden na drugim mężczyzn, a szerokości równej dziesięciu. Za bramą rozciągały się zielone pola, kwitnące drzewa, wysokie góry o śnieżnych czapach oraz niebo barwy błękitu ze snów. Strategos palił się do natychmiastowego wejścia na Pola Elizejskie, gdyż bardzo pragnął zostawić za sobą szare, bezduszne okropności próżni. Niestety w bramie stało dwóch strażników. – Nie możesz przejść – warknął pierwszy. Parmenion zbliżył się do niego. Mężczyzna nosił archaiczną zbroję, złocony napierśnik, ogromną, owalną spiżową tarczę oraz zwieńczony czerwonym pióropuszem hełm, który zasłaniał mu całą twarz. Strażnikowi widać było jedynie niebieskie oczy. Spartanin podniósł płomień. – Oto dusza dziecka, które znajduje się w niebezpieczeństwie. Pan Chaosu stara się wejść w ciało nienarodzonego jeszcze maleństwa, by skraść mu życie i odziać się w jego cielesną powłokę. – Świat cielesny nic dla nas nie znaczy – odezwał się beznamiętnie drugi mężczyzna.

– Czyżby za tymi wrotami nie znajdował się nikt, kto pospieszy sprawiedliwym z pomocą? – zapytał ostro Arystoteles. – Nie pozwolimy wam naginać prawa – odparł pierwszy strażnik oschle, lekceważąc pytanie czarodzieja. – Ten świat to absolut. Mogą doń wejść jedynie dusze zmarłych bohaterów, których rozpoznajemy po świetlistych gwiazdach błyszczących na ich czołach. Parmenion usłyszał za sobą poruszenie i obejrzał się. Jeźdźcy zbliżali się, zaś wlot ciągnącej się za nimi przełęczy wypełniała ogromniejąca z każdą sekundą armia demonów. – Weźcie przynajmniej od nas płomień duszy – naciskał strażników Arystoteles. – Nie możemy. Jest żywy... tak jak i wy. Spartanin tymczasem podszedł do najbliższego głazu. Tu otworzył dłoń, pragnąc by płomień wypłynął z niej. Białe światło przesunęło się ku skale, zaś strategos natychmiast poczuł w sercu olbrzymią stratę. Wyciągnął miecz i ignorując wszystkich, ruszył samotnie ku przełęczy. – Poczekaj! – zawołał pierwszy strażnik. – Gdzie znalazłeś to ostrze? – Było kiedyś moje. W życiu – wyjaśnił. – Chciałbym wiedzieć, jak je zdobyłeś. Wygrałem je w grze strategicznej. Kiedyś należało do największego bohatera mojego miasta, mieczowego króla imieniem Leonidas. Zginął ponad stulecie temu, broniąc Wąwozu Termopilskiego przed perskimi najeźdźcami. – Stulecie? Czy upłynęło aż tyle czasu? Jesteś zatem Spartaninem? – Tak. – W takim razie, nie pozwolę, byś walczył sam – rzucił mężczyzna. Opuścił wartowniczą pozycję, podszedł do Parmeniona i stanął po jego lewej stronie. – Wracaj do wrót – mruknął bez przekonania strategos, nie odrywając spojrzenia od hordy demonów. – Wystarczającym nonsensem będzie moja śmierć. Drugi miecz niczego nie zmieni. Strażnik roześmiał się. – Będzie ich więcej niż dwa, bracie – odparł strażnik. – Boleos sprowadzi wkrótce innych. – Jeszcze zanim skończył mówić, z Pól Elizejskich dały się słyszeć odgłosy maszerujących stóp, a w chwilę później przez bramę przeszło trzystu zbrojnych wojowników, który ustawili się w trzy bojowe szeregi. – Dlaczego to dla mnie robisz? – spytał Parmenion. – Ponieważ dzierżysz moje ostrze – odparł legendarny król miecza. – I dlatego, żeś Spartanin. Teraz wycofajcie się: ty, twój przyjaciel i płomień duszy. Demony nie przejdą tędy, chyba że po naszych trupach. Wrota za wojami zniknęły. W ich miejsce pojawiła się urwista ściana skalna – smoliście czarna i nieprzebyta.

– Widzę, że posiadasz potężnych przyjaciół – zauważył Arystoteles, biorąc Parmeniona za ramię i kierując go ku miejscu, gdzie na skałach spoczywała płomienna kula. Strategos nadal czuł oszołomienie. – To jest... – Wiem, kim jest. To Leonidas, król mieczowy. Otaczający go bohaterowie zginęli wraz z nim pod Termopilami. Ryzykują dla ciebie wieczność, Parmenionie. Doprawdy osobliwe... Lecz Spartanie zawsze byli dziwnym ludem. – Nie mogę do tego dopuścić – szepnął strategos. – Umarli kiedyś dla mojej ojczyzny i dla całej Grecji. Nie wiedzą, kim jestem. Upokorzyłem ich kraj, zniszczyłem jego wielkość! Muszę ich ocalić! – Wiedzą tyle, ile powinni – syknął czarodziej i chwycił Spartanina za ramię. – Dziecko jest najważniejsze! Parmenion wyrwał się z uścisku Arystotelesa, gdy nagle dostrzegł, że kula migocze. Dusza dziecka! Jego dziecka!!! Zerknął w lewo, na spartańskie bojowe szeregi, na mur z tarcz, na wycelowane włócznie. Naprzeciwko wojowników stała ogromna armia demonów. Mieczowy król odłożył tarczę i miecz, po czym wielkimi krokami podszedł do strategosa. – Czekają na coś – wyjaśnił. – Dzięki temu mamy czas na rozmowę. Jak brzmi twoje imię, bracie? – Savra – odparł za Parmeniona Arystoteles. Strategos jednakże potrząsnął głową. – Tak mnie nazywano w dzieciństwie – powiedział cicho. – Teraz noszę imię Parmenion. Mieczowy król milczał przez chwilę, potem podniósł ręce do hełmu i zdjął go. Rysy miał regularne, chociaż niezbyt przystojne, włosy – długie i złote, oczy zaś w kolorze błękitu letniego nieba. – Słyszałem o tobie. Przysłałeś na Pola Elizejskie wielu spartańskich braci. – Tak. Żałuję, że nie miałem czasu, by wyznać ci całą prawdę. Zareagowałeś jednak tak szybko. Możesz otworzyć bramę i wycofać się? – Nie. Zresztą i tak bym tego nie zrobił. Gdybyś się przedstawił wcześniej, niczego byś nie zmienił, Parmenionie. Twoje słowa również niczego nie zmieniają. Zostaniemy z tobą. – Nie pojmuję – wyszeptał strategos. – Bo pochodzisz z innej epoki, bracie. Pod Termopilami poprowadziliśmy zjednoczone siły greckie przeciwko najeźdźcy. Nie ulękliśmy się wroga i zginęliśmy. Nie umarliśmy z lubością, ale i bez niechęci. Brat ginął obok brata. Jesteś Spartaninem i to nam wystarczy. Nasza krew płynie w twoich żyłach. – Akceptujesz mnie? – spytał Parmenion, wspominając wszystkie tortury, którym poddawano go w dzieciństwie i wczesnej młodości: odrzucenie, pobicia i nie kończące się

poniżenia. Leonidas położył mu dłonie na ramionach, po czym się uśmiechnął. – Chodź, stań obok mnie, bracie. Niech demony zobaczą, jak walczą Spartanie. W tym momencie cała gorycz Parmeniona roztopiła się niczym kra na rzece. Strategos poczuł coś w rodzaju podmuchu świeżego wiosennego wiatru, który rozproszył smutek od dawien dawna zalegający w zakamarkach jego umysłu. Akceptacja! Został zaakceptowany przez najwspanialszego Spartanina, jaki kiedykolwiek żył! Parmenion obnażył miecz i radośnie ruszył za królem między bitewne szeregi.

Świątynia Leukjonowi ta noc wydawała się piękniejsza niż wszystkie inne, które pamiętał. Niebo było bezchmurne, czarne jak smoła, w oddali błyszczały gwiazdy niczym koniuszki włóczni, księżyc zaś przypominał ogromną monetę z lśniącego srebra. Wojownik otrzymał taką – wybitą w Suzie – kiedy służył jako najemnik w Egipcie. Ponieważ większość żołnierzy była Ateńczykami, Persowie znakowali swoje pieniądze ateńską sową. Leukjon podziwiał piękno monety tylko przez jedną noc – następnej zapłacił nią numidzkiej dziwce. Gdy teraz stał na wałach świątyni i wpatrywał się w księżyc, żałował, że nie zatrzymał pieniążka. Westchnął, odwrócił się od muru i zszedł po schodach do oświetlonego księżycem ogrodu. Róże nie miały teraz kolorów – w księżycowej poświacie wszystkie jarzyły się rozmaitymi odcieniami srebrzystej szarości. Na szczęście zapach pozostał. Wojownik przeszedł przez salę uzdrowień, wspiął się na stopnie prowadzące do pokoju Derae i usiadł na ziemi między dwoma łóżkami. Na jednym leżał czarnoksiężnik Arystoteles z ramionami złożonymi na piersiach. W prawej ręce ściskał kamień własnego naszyjnika. Na drugim tkwiła Derae, ciągle ubrana w zieloną suknię, którą Leukjon nabył dla niej na rynku. Wyciągnął dłoń i pogłaskał kapłankę po policzku. Nie poruszyła się, a wtedy Leukjon przypomniał sobie z czułością swój powrót do świątyni. Znalazł wtedy uzdrowicielkę powaloną przez gorączkę, wykąpał ją, a później doglądał w chorobie i karmił. Był wówczas szczęśliwy. Derae należała tylko do niego i mógł się nią opiekować niczym własnym dzieckiem. Kapłanka miała bladą twarz i ledwie oddychała. Od dwóch dób leżała w tym stanie. Wojownik nie martwił się, ponieważ uprzedziła go, że wyprawa może potrwać pięć dni. A potem Derae wróci i wszystko będzie tak jak dawniej: uzdrawianie chorych, spokojne spacery po ogrodzie, szeptane rozmowy w księżycowe noce. Czarnoksiężnik jęknął cicho i jego prawa ręka oderwała się od łańcucha na szyi. Leukjon pochylił się i przyjrzał oprawionemu w złoto kamieniowi. Klejnot był pokryty niezrozumiałymi czarnymi znakami i lekko się jarzył. Wojownik spojrzał na Derae i ponownie uderzyło go jej piękno. Dotknęło go niczym zaklęcie, stanowiło bowiem bolesne (lecz równocześnie nade wszystko pożądane) przypomnienie skrywanej miłości. Mężczyzna przeciągnął się i wstał. Pochwa miecza zagrzechotała o krzesło, przełamując ciszę. Leukjon nie czuł się już dobrze z mieczem, spędzone w świątyni lata przytępiły w nim żołnierskiego ducha. Jednak czarnoksiężnik przed odejściem kazał mu ze wszystkich sił strzec ciał. – Przed czym? – spytał wojownik. Arystoteles wzruszył wtedy ramionami. – Przed nieprzewidywalnym niebezpieczeństwem – odparł. Leukjon odwrócił się ku drzwiom i zamarł.

Drzwi już nie było. Ściana także zniknęła, zastąpił ją długi, wąski korytarz z bladego, połyskującego kamienia. Srebrzystowłosy wojownik wyciągnął krótki miecz i sztylet, po czym skoncentrował się na ciemnościach, by przeniknąć je wzrokiem. Nagle od ścian korytarza oderwały się dwa cienie. Leukjon cofnął się o krok, gdy ogromne zniekształcone kształty ruszyły powoli ku niemu. Ich głowy i ramiona były łuskowate, ramiona i torsy – szare jak gnijące zwłoki, szponiaste stopy rysowały kamień, podchodząc do wojownika. Leukjon dostrzegł z przerażeniem, że ich paszcze najeżone są ostrymi kłami. Kiedy zrobił następny krok w tył, zawadził nogami o łóżko, na którym leżała Derae. Pierwszy demon znienacka rzucił się na wojownika. Leukjon skoczył, zaatakował krótkim mieczem, wbił go w brzuch bestii i szarpnął w górę, rozpruwając wnętrzności stwora aż do serca. Bestia zamachała szponami i rozorała staremu żołnierzowi ramię. Rozdarła skórę i mięśnie oraz złamała mu obojczyk. Kiedy pierwszy demon upadł, na rannego wojownika napadł drugi – jego pazury ześlizgnęły się po prawym boku Leukjona i roztrzaskały mu biodro. Mimo bólu mężczyzna wbił bestii sztylet w kark, tuż pod uchem. Z rany wypłynął szary szlam. Zalał rękę wojownika i oparzył mu skórę. Demon w przedśmiertnych drgawkach odepchnął od siebie Leukjona, który osunął się na podłogę, upuszczając zarówno sztylet jak i miecz. Ramię obficie mu krwawiło, ból złamanego biodra był prawie niemożliwy do zniesienia, a jednak wojownik usiłował się podnieść. Ujął rękojeść krótkiego miecza i wstał, cały ciężar ciała opierając na lewej nodze. Oba demony zniknęły, lecz korytarz pozostał. – Dokonałem tego – wyszeptał. – Ocaliłem moją Derae. Nagle pięć szponów długich jak miecze wbiło mu się w plecy, przebiło przez żebra, zamknęło na jego piersiach i pociągnęło go w tył. Ze zmasakrowanych płuc starca trysnęła krew. Umierający zwiesił głowę na piersi. Demon dociągnął bezwładne ciało wojownika do łóżka i rzucił obok Arystotelesa. Ramię żołnierza przypadkowo upadło na złoty kamień zdobiący szyję czarodzieja. Kamień buchnął światłem, a umierający Leukjon na nowo nabrał sił. Chwycił mocniej miecz i wbił go demonowi w brzuch. Szpony jeszcze raz dosięgły wojownika i tym razem oderwały mu głowę. Demon upuścił okaleczone zwłoki, po czym zatoczył się chwiejnie. Jego wąskie oczy barwy opali skupiły się nieruchomym kształcie kapłanki. Ślina pociekła z kłów bestii i potwór zaatakował kobietę. Horda demonów wypełniła otwór przełęczy. Czekały bez ruchu, skupiając wzrok na trzech setkach wojowników w purpurowych płaszczach, którzy zagradzali im drogę do światła. – Na co czekają? Jak sądzisz? – spytał Parmenion Leonidasa.

– Na niego – odparł szeptem król, wskazując mieczem ciemną, toczącą się w oddali burzową chmurę. – Nikogo nie widzę. Leonidas milczał. Chmura przybliżyła się, przesuwając się ponad ziemią i przesłaniając łupkowoszare niebo. Gdy już niemal zawisła nad nimi, strategos odkrył, że nie jest to wcale chmura, tylko sama Ciemność – w dodatku czarniejsza niż sobie wyobrażał. Demony skuliły się przed nią, a następnie rozbiegły i ukryły za głazami albo w pobliskich grotach. Ciemność poruszała się coraz wolniej w miarę, jak docierała do przełęczy, potem zerwał się potężny wiatr i zaatakował spartańskich żołnierzy, wzbudzając w nich strach. W tej straszliwej wichurze ukrywały się wszelkie znane człowiekowi lęki, cały pierwotny strach przed ciemnością. Szeregi wojowników zachwiały się. Parmenion poczuł, że zaczynają mu drżeć ręce, jego miecz zaś upadł na ziemię. – Spartanie, stójcie twardo! – zawołał Leonidas, lecz jego głos wydawał się słaby, wręcz piskliwy i przepełniony przerażeniem. A jednak był to głos spartańskiego króla i tarcze wojowników w spiżowym murze uderzyły o siebie z brzękiem. Strategos ukląkł i podniósł miecz. Usta miał spierzchnięte i wiedział – z ponurą i potworną pewnością – że nic nie zdoła się oprzeć mocy Mroku. – Straciliśmy wszelkie szanse – oświadczył Arystoteles, przepychając się przez szereg i szarpiąc Parmeniona za ramię. – Nikt nie zdoła mu się przeciwstawić w jego własnym królestwie. Ratujmy się póki czas, człowieku! Sprowadzę cię na powrót do twego ciała! Parmenion strząsnął rękę magusa. – Odejdź, jeśli chcesz! – zawołał z pogardą. – Głupcze! – syknął Arystoteles i objął dłonią kamień na piersi. W następnej chwili zniknął. Ciemność toczyła się nadal ku nim, podczas gdy z wnętrza chmury zaczął się wydobywać dźwięk powolnego bicia w bębny. Było niemożliwie głośne i przypominało kontrolowany grzmot. – A cóż to za hałas? – spytał Parmenion drżącym głosem. – Tak bije serce Chaosu – odparł mieczowy król. Na szczęście Spartanie trwali nieustraszenie, gotując się na atak wroga. Armia demonów zebrała się ponownie i ruszyła naprzód. Całkowicie wypełniły przełęcz, nad nimi zaś unosiła się Ciemność. Coś ciepłego i żywego dotknęło pleców Parmeniona. Odwrócił się i zobaczył świetlistą kulę, która rosła na głazie, wzbierała i jarzyła się. Wkrótce wyglądała jak słońce świecące nad przełęczą. Horda zawahała się. Demony osłaniały oczy przed jasnością. Strategos poczuł ciężar strachu na sercu. Ponownie rozległy się – tym razem głośniejsze –

odgłosy bicia serca Chaosu. Ciemność przysunęła się bliżej Spartan. Światło i mrok, przerażenie i nadzieja... Wszystkie te emocje pojawiły się pośrodku przełęczy. Łączyły się, splatały, wznosiły w niebo, wirowały w postaci wielkiej prążkowanej kuli, z której środka wyskakiwały błyskawice. Armia Hadesu zastygła w bezruchu, wszystkie oczy zwróciły się na niezwykłą bitwę, która toczyła się na niebie. Początkowo wydawało się, że ciemność pokona światło, lecz dusza płonęła jasno, a przy tym rozdzierała się i rozrywała, tworząc złote drzewce, oświetlające przełęcz nagłymi błyskami. Bitwa rozgrywała się coraz wyżej i wyżej, aż w końcu dostrzec można było jedynie bardzo słabe iskry. Potem i one znikły, a Hadesowe niebo na powrót przybrało odcień martwej szarości. Mieczowy król wsunął ostrze do pochwy i odwrócił się do Parmeniona. – Kim jest dziecko? – spytał głosem ściszonym, pełnym czci tonem. – To syn macedońskiego króla – wyjaśnił strategos. – Szkoda, że nie Spartaninem. Ale i tak chciałbym je poznać. – Co się dzieje? – spytał Parmenion, gdy armia demonów zaczęła się rozpraszać. Mieszkańcy próżni powoli wycofywali się z przełęczy i wracali do swoich odwiecznych legowisk w krainie mroku i potępienia. – Dziecko się urodziło – oświadczył Leonidas. – Czy Bóg Mroku został pokonany? – Obawiam się, że nie. Są zamknięci w jednym ciele i takimi pozostaną. Będą toczyć nieprzerwaną walkę. Jednak dziecko wyrośnie na potężnego mężczyznę. Może kiedyś zwycięży. – W takim razie, przegrałem – szepnął strategos. – Nikt nie przegrał. Chłopiec będzie miał w sobie i Światło, i Mrok. Będzie potrzebował przyjaciół, którzy nim właściwie pokierują, pomogą mu, zaś w chwilach zwątpienia dodadzą mu sił. Będzie miał ciebie, Parmenionie. Wrota prowadzące na Pola Elizejskie rozbłysły i ponownie się otworzyły, za nimi jaśniało przepiękne światło słoneczne. Spartański król wziął gościa za rękę. – Przyzywa cię twoje życie, bracie. Wracaj do niego. – Nie... nie znajduję stosownych słów dla wyrażenia ci mej wdzięczności. Dałeś mi więcej, niż kiedykolwiek marzyłem. Król roześmiał się pogodnie. – Zrobiłem dla ciebie dokładnie tyle, ile uczyniłbym dla każdego z naszej krwi, Parmenionie. Idź już. Chroń dziecko, które się narodziło. Jego przeznaczeniem jest wielkość. Arystoteles otworzył oczy w momencie, gdy bestia wyciągała łapsko ku Derae. – Nie! – krzyknął. Świetliste ostrze grzmotnęło stwora w pierś, odrzucając go na

przeciwległą ścianę. Skóra demona błyskawicznie pokryła się krwistymi pęcherzami, rany błyskawicznie zajęły ogniem. W kilka chwil ogień pokrył bestię i czarny dym wypełnił pokój. Czarodziej wstał z łóżka, a w jego ręku błysnął miecz ze złotego światła. Mężczyzna ruszył szybko naprzód i dotknął ostrzem płonącej bestii, która natychmiast znikła. Korytarz również zniknął i w jego miejsce ponownie zjawiły się ściany pokoju. Arystoteles spojrzał na poszatkowane zwłoki Leukjona. – Walczyłeś mężnie – wyszeptał. – Zapewne było ich więcej niż ten jeden. – Miecz wojownika w magiczny sposób uniósł się w powietrze i wpłynął rękojeścią w otwartą dłoń magusa, gdzie zmienił się w ognistą kulę. Czarodziej położył ją na piersi zmarłego. Rany zagoiły się, głowa wróciła na swoje miejsce. – Derae powinna cię zobaczyć w takim stanie – oświadczył Arystoteles, po czym zamknął zabitemu oczy. Następnie wsunął dłoń do sakiewki u boku, wyjął srebrnego obola i umieścił go w ustach Leukjona. – Dla przewoźnika – dodał cicho. – Niech twoja podróż zakończy się w świetle. Wróciwszy do łoża, ujął rękę Derae i przywołał kapłankę z powrotem.

Pella, wiosna 356 roku p.n.e. Motak siedział na posłaniu obok Parmeniona, gdy zdarzył się cud. Twarz chorego ponownie nabrała kolorów, mężczyzna zaczął oddychać szybciej i równiej... lecz nie tylko. Także jego włosy zgęstniały i pociemniały, zmarszczki wokół oczu, nosa i brody spłyciły się, a po chwili całkiem znikły. Wyglądał o niebo młodziej – góra na dwadzieścia kilka lat. Tebańczyk nie mógł uwierzyć własnym oczom. W jednej chwili jego pan i przyjaciel umierał, w następnej zaś wyzdrowiał i odmłodniał o przynajmniej dwie dekady. Motak podniósł nadgarstek Spartanina i poszukał pulsu. Na szczęście bił mocno i rytmicznie. W tym momencie wśród stojących przed pałacem żołnierzy podniosły się potężne wiwaty. Rosły z każdą sekundą. Strategos poruszył się i zbudził. – Na wszystkich bogów, udało się! – wybuchnął Motak. Parmenion usiadł i objął przyjaciela, czując na twarzy wilgoć jego łez. – Wróciłem. I dobrze się czuję. Jaki jest powód tych okrzyków? – Królewski syn się narodził – odparł służący. Spartanin odrzucił pościel i podszedł do okna. Tysiące żołnierzy otaczało pałac, skandując imię następcy tronu: – Aleksander! Aleksander! Aleksander!