3.Kerr Philip - Niemieckie requiem

PHILIP

KERR NIEMIECKIE REQUIEM przełożyła Barbara Kopeć-Umiastowska

Tytuł oryginału: German Requiem Copyright © 1991 Philip Kerr Copyright © for the Polish edition by Grupa Wydawnicza Foksal, MMXIV Copyright © for the Polish translation by Barbara Kopeć-Umiastowska, MMXIV Wydanie pierwsze Warszawa

Spis treści

Dedykacja Motto Część pierwsza Berlin, 1947 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Część druga 19 20 21

22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38

Od autora Przypisy

Dla Jane i pamięci mojego ojca

To nie to, co zbudowali, ale to, co zburzyli. To nie domy. To przestrzenie między domami. To nie ulice, które istnieją. To ulice, których już nie ma. To nie twoje wspomnienia, które cię prześladują. To nie to, co zapisałaś. Lecz to, co zapomniałaś, co musisz zapomnieć. Co musisz zapominać przez całe życie. James Fenton, Niemieckie requiem, przeł. Jerzy Jarniewicz

Część pierwsza

Berlin, 1947

W dzisiejszych czasach każdy Niemiec już przed śmiercią całymi dniami przebywa w czyśćcu, cierpiąc w życiu doczesnym za wszystkie grzechy, za które jego kraj dotąd nie poniósł kary ani nie odbył pokuty. I będzie tak aż do chwili, kiedy na skutek działań potężnych mocy – albo mocarstw – Niemcy wreszcie zostaną oczyszczone. Albowiem teraz żyjemy w strachu. To głównie strach przed ruskimi, równie wielki jak powszechny strach przed francą, która ostatnio przybrała cechy epidemii, chociaż obie dolegliwości w ogólnym mniemaniu to jedno i to samo.

1

Był piękny i mroźny dzień, taki, jakie człowiek z największą przyjemnością ogląda, dokładając do ognia i drapiąc za uchem psa. Nie miałem ani psa, ani ognia, co więcej, opału brakowało, a psów nigdy nie lubiłem. Ale z nogami przykrytymi kołdrą właściwie było mi dość ciepło; nawet zacząłem sobie gratulować, że mam pracę, którą mogę wykonywać, nie wychodząc z domu – mój pokój pełnił także rolę biura – gdy ktoś zapukał do tego, co w moim mieszkaniu uchodziło za drzwi frontowe. Zakląłem i zwlokłem się z kanapy. – To chwilkę potrwa – krzyknąłem zza desek – więc proszę nie odchodzić! – Pogrzebałem kluczem w zamku i szarpnąłem za wielką mosiężną klamkę. – Łatwiej otworzyć, kiedy się popchnie z zewnątrz! – zawołałem znowu. Dobiegło mnie szuranie butów na podeście, a potem poczułem parcie na drzwi, które otworzyły się ze zgrzytem. W progu stał wysoki mężczyzna lat około sześćdziesięciu. Miał wysokie kości policzkowe, wąski, krótki nos, staromodne bokobrody i wściekłą minę, sprawiającą, że najbardziej przypominał wrednego starego króla pawianów. – Chyba coś sobie naderwałem – burknął, pocierając ramię. – Przykro mi bardzo – powiedziałem i odsunąłem się, by go wpuścić. – Budynek wyraźnie osiada i przydałoby się ponownie osadzić drzwi, ale trudno zdobyć narzędzia. – Gestem wskazałem mu pokój. – Ale i tak nie jest tu najgorzej. Wstawili nam nowe szyby, a dach jakoś chroni przed deszczem. Proszę spocząć. – Podsunąłem mu jedyne krzesło, jakie miałem, i ponownie zająłem miejsce na kanapie. Gość odstawił teczkę, zdjął melonik i wyczerpany, usiadł z westchnieniem. Nawet nie rozpiął szarej jesionki, czemu trudno się było dziwić. – Zobaczyłem pańskie ogłoszonko na murze na Kurfürstendamm – wyjaśnił. – Co pan powie – odparłem, jak przez mgłę przypominając sobie kilka słów, które w zeszłym tygodniu nabazgrałem na kawałku tektury. To Kirsten wpadła na taki pomysł. Nie przypuszczałem, że ktoś to przeczyta, zważywszy na liczbę ogłoszeń matrymonialnych i towarzyskich, pokrywających ściany opuszczonych budynków w Berlinie. Ale, jak widać, miała rację. – Nazywam się Novak – powiedział. – Doktor Novak. Jestem inżynierem, metalurgiem przemysłowym w zakładach w Wernigerode. Zajmuję się pozyskiwaniem i produkcją metali nieżelaznych. – Wernigerode. – Zamyśliłem się. – To w górach Harzu, prawda? We wschodniej strefie? Przytaknął. – Przyjechałem do Berlina, aby wygłosić cykl wykładów na uniwersytecie. Dziś

rano do hotelu przyszedł telegram, mieszkam w Mitropie… Zmarszczyłem czoło, usiłując sobie przypomnieć. – To jeden z tych hoteli schronów – wyjaśnił Novak. Przez chwilę jakby chciał mi powiedzieć coś więcej, ale zmienił zdanie. – Telegram był od mojej żony; wzywała mnie, bym skrócił pobyt i natychmiast wracał do domu. – Podała jakiś powód? Wręczył mi blankiet. – Pisze, że moja matka źle się czuje. Rozłożyłem kartkę, zerknąłem na tekst dalekopisu i odnotowałem, że tak naprawdę komunikował, iż matka Novaka jest w ciężkim stanie. – Przykro mi to słyszeć. Doktor Novak pokręcił głową. – Pan w to nie wierzy? – Nie wierzę, że moja żona w ogóle to wysłała – odparł. – Moja matka faktycznie jest stara, ale odznacza się wyjątkowo dobrym zdrowiem. Zaledwie dwa dni temu rąbała drewno. Nie, podejrzewam, że wysmażyli to Rosjanie, żeby jak najszybciej ściągnąć mnie z powrotem. – Dlaczego? – W Związku Radzieckim bardzo brakuje naukowców. Sądzę, że zamierzają mnie deportować i zmusić do pracy w jakiejś tamtejszej fabryce. Wzruszyłem ramionami. – To dlaczego w ogóle pozwolili panu tu przyjechać? – Przypisuje pan radzieckim władzom wojskowym sprawność, której po prostu nie mają. Sadzę, że właśnie otrzymali z Moskwy rozkaz mojej deportacji i w popłochu postanowili mnie bezzwłocznie odwołać. – Telegrafował pan do żony? Żeby potwierdziła? – Tak. Odpowiedziała tylko, że mam zaraz wracać. – I chciałby się pan dowiedzieć, czy ruscy ją dopadli. – Byłem w żandarmerii tu, w Berlinie – powiedział – ale… Głębokie westchnienie wystarczyło za całą resztę. – No tak, niewiele są w stanie pomóc – potwierdziłem. – Miał pan rację, że pan do mnie przyszedł. – Może mi pan pomóc, Herr Günther? – To oznacza wyjazd do żony – mruknąłem, częściowo do siebie, jakby trzeba mnie było namawiać, co poniekąd było prawdą. – Do Poczdamu. Znam kogoś w sztabie Grupy Wojsk Radzieckich w Niemczech, kto pewnie dałby się przekupić. Ale to będzie pana kosztowało więcej niż kilka czekoladek. Smutnie pokiwał głową. – Przypuszczalnie nie ma pan żadnych dolarów, co, doktorze Novak? Zaprzeczył. – No i pozostaje jeszcze kwestia mojego honorarium.

– Co pan proponuje? Gestem dłoni wskazałem jego teczkę. – Co pan tam ma? – Niestety tylko papiery. – Musi pan coś mieć. Proszę dobrze pomyśleć. Może w hotelu? Opuścił głowę i znów westchnął, próbując sobie przypomnieć, czy jest właścicielem czegokolwiek, co przedstawia jakąś wartość. – Proszę posłuchać, Herr Doktor, czy zadał pan sobie pytanie, co pan zrobi, jeśli się okaże, że Rosjanie faktycznie przetrzymują pańską żonę? – Tak – odparł posępnie i oczy mu się zaszkliły. To było wystarczająco wymowne. Sprawy Frau Novak nie wyglądały najlepiej. – Chwileczkę – rzekł nagle, wsadzając dłoń do wewnętrznej kieszeni płaszcza i wyjmując złote wieczne pióro. – Mam to. Wręczył mi pióro. – To Parker. Osiemnastokaratowe złoto. Szybko oszacowałem jego wartość. – Jakieś tysiąc czterysta dolców na czarnym rynku – oznajmiłem. – Tak, to załatwia sprawę ruskich. Kochają wieczne pióra prawie tak samo jak zegarki. – Uniosłem pytająco brwi. – Niestety z zegarkiem nie mogę się rozstać – powiedział Novak. – To prezent… od mojej żony – dodał z niewyraźnym uśmieszkiem, dostrzegając ironię sytuacji. Pokiwałem współczująco głową i szybko przeszedłem nad tym do porządku, nie czekając, aż poczucie winy owładnie nim całkowicie. – A teraz pomówmy o moim honorarium. Wspomniał pan o metalurgii. Nie ma pan przypadkiem dojścia do jakiegoś laboratorium? – Ależ oczywiście. – I do pieca hutniczego? Pokiwał głową, najpierw z namysłem, potem zaś z większym ożywieniem; zrozumiał, o co chodzi. – Pan chce dostać węgiel, tak? – A może pan go trochę dla mnie zdobyć? – Ile pan chce? – Pięćdziesiąt kilo będzie w sam raz. – Bardzo dobrze. – Proszę tu przyjść za dwadzieścia cztery godziny – powiedziałem. – Powinienem mieć już dla pana jakieś wieści. Trzydzieści minut później, po napisaniu kartki do żony, opuściłem mieszkanie i skierowałem się w stronę dworca kolejowego. Pod koniec 1947 roku Berlin wciąż jeszcze przypominał gigantyczny Akropol zburzonych murów i spalonych ruin, kolosalny monument o jednoznacznej wymowie, megalityczny pomnik spustoszeń wojennych i siły rażenia

siedemdziesięciu pięciu tysięcy ton materiałów wybuchowych. Nawała destrukcji, która zdruzgotała ambicje Hitlera, nie miała sobie równych; zniszczenia osiągnęły wymiar wagnerowski; krąg Pierścienia domknął się w ostatnim pożarze zmierzchu bogów. W wielu częściach miasta przydatność mapy była mniejsza niż irchy do czyszczenia szyb. Główne arterie wiły się między wysokimi zwałami gruzów, po stertach ruchomych, zdradzieckich rumowisk wiodły karkołomne ścieżki; w cieplejsze dni z ruin wydobywał się zapach, stanowiący niewątpliwą wskazówkę, że kryje się pod nimi coś więcej niż tylko szczątki mebli kuchennych. Brakowało kompasów i należało mieć stalowe nerwy, aby się rozeznać na tych niby-ulicach, przy których, niczym porzucone dekoracje, wznosiły się jedynie fasady hoteli i sklepów; należało mieć dobrą pamięć, żeby trafić do domów, gdzie ludzie wciąż gnieździli się w wilgotnych piwnicach bądź na niższych piętrach kamienic, często pozbawionych jednej ściany niczym w domku dla lalek, gdzie pragnie się ukazać pomieszczenia i toczące się w nich życie. Niewiele osób ryzykowało górne kondygnacje, choćby dlatego, że tak mało zostało nietkniętych dachów, a tak wiele uszkodzonych schodów. Życie na gruzach pokonanych Niemiec obecnie było niekiedy bardziej niebezpieczne niż w ostatnich dniach wojny; wciąż się słyszało, że gdzieś zawalił się mur, gdzie indziej wybuchł niewypał. To wciąż była loteria. Miałem jednak nadzieję, że kupując bilet na dworcu kolejowym, nabywam szczęśliwy los.

2

Tej nocy, wracając ostatnim pociągiem z Berlina do Poczdamu, jechałem w przedziale sam. Powinienem był bardziej się pilnować, jednak przepełniało mnie zadowolenie – udało mi się szybko wyjaśnić sprawę inżyniera. Jednak byłem także zmęczony, bo zajęła mi ona prawie cały dzień i znaczną część wieczoru. Podróże zabierały niemało czasu; zazwyczaj trwały dwa, trzy razy dłużej niż przed wojną i jazda do Poczdamu, niegdyś półgodzinna, teraz zajęła mi blisko dwie godziny. Już prawie zamykałem oczy, żeby się zdrzemnąć, gdy pociąg zaczął zwalniać, po czym gwałtownie stanął. Minęło kilkanaście minut, po czym drzwi przedziału otworzyły się i do środka wtargnął duży i okropnie śmierdzący sowiecki żołnierz. Bąknął coś do mnie, więc uprzejmie skinąłem głową, ale prawie natychmiast zamarłem – żołnierz zakołysał się łagodnie na ogromnych rozstawionych stopach, zdjął z ramienia karabin Mosin Nagant i z chrzęstem odwiódł zamek. Jednak nie wycelował go we mnie, tylko odwrócił się i strzelił przez otwarte okno – wypuściłem oddech dopiero wtedy, gdy się zorientowałem, że był to sygnał dla maszynisty. Rosjanin beknął i ciężko zwalił się na siedzenie, a gdy pociąg ruszył, wierzchem brudnej dłoni ściągnął karakułową czapkę, oparł się wygodniej i zamknął oczy. Wyciągnąłem z kieszeni płaszcza wydawaną przez Brytyjczyków gazetę „Telegraf” i nie spuszczając ruskiego z oka, zacząłem udawać, że czytam. Wiadomości przeważnie dotyczyły przestępstw: w strefie wschodniej gwałty i napady były czymś równie pospolitym, jak tania wódka, która niejednokrotnie przyczyniała się do ich popełnienia. Czasem miałem wrażenie, że Niemcy wciąż tkwią w krwawym uścisku wojny trzydziestoletniej. Znałem jedynie garstkę kobiet, które dotąd nie zostały zgwałcone lub poturbowane przez Rosjan. Nawet biorąc poprawkę na fantazjowanie neurotyczek, liczba przestępstw na tle seksualnym wprost zwalała z nóg. Kilka koleżanek mojej żony zaatakowano całkiem niedawno, w rocznicę rewolucji październikowej. Jedna z nich, którą na posterunku policji w Rangsdorf zgwałciło co najmniej pięciu czerwonoarmistów, przy okazji zarażając ją kiłą, próbowała nawet wnieść skargę, lecz została przemocą poddana badaniu lekarskiemu i oskarżona o prostytucję. Byli jednak tacy, którzy twierdzili, że ruscy po prostu biorą siłą to, co Niemki nader chętnie sprzedają za pieniądze Brytyjczykom i Amerykanom. Składanie zażaleń do radzieckiej komendantury w wypadku rabunku było równie daremne. Zazwyczaj słyszało się wówczas, że „wszystko, co posiada naród niemiecki, to dar narodu radzieckiego”. W ten prosty sposób sankcjonowano masowe grabieże na terenie całej strefy sowieckiej – w rzeczy samej napadnięty często się cieszył, że w ogóle udało mu się przeżyć. Ryzyko napaści oraz wielka liczba dezerterów z Armii Radzieckiej sprawiały, że podróże na wschodzie Niemiec

były bardziej niebezpieczne niż lot hindenburgiem. Pasażerów na linii Berlin– Magdeburg często rozbierano do naga i wyrzucano z pociągu; droga na Lipsk cieszyła się tak złą sławą, że pojazdy jeździły w konwojach, a „Telegraf” donosił, że czterej pięściarze, jadący na mecz do Lipska, zostali napadnięci i pozbawieni wszystkiego oprócz życia. Największy rozgłos zyskał tak zwany Gang Niebieskiej Limuzyny, działający na drodze Berlin–Michendorf, który miał na koncie siedemdziesiąt pięć napadów oraz herszta w osobie zastępcy komendanta kontrolowanej przez Sowietów policji poczdamskiej. Każdemu, kto wybierał się do wschodniej strefy, przede wszystkim mówiłem „nie rób tego”, a jeśli nadal się upierał, wyliczałem: „Nie wkładaj zegarka, bo ruscy lubią je zabierać; włóż najstarszy płaszcz i buty, bo ruscy cenią rzeczy wysokiej jakości; nie spieraj się ani nie pyskuj, bo ruscy bez skrupułów cię zastrzelą; jeśli już musisz z nimi rozmawiać, pomstuj na amerykańskich faszystów; i nie czytaj żadnych gazet oprócz ich własnego „Taegliche Rundschau”. Były to dobre rady, a ja postąpiłbym słusznie, gdybym sam się do nich zastosował, nagle bowiem rusek w moim przedziale zerwał się i stanął nade mną. – Wy wychoditie? – zapytałem. Zamrugał kaprawymi oczkami, po czym ponuro łypnął na mnie i na moją gazetę, którą zresztą zaraz wyrwał mi z rąk. Był to typowy górski pastuch, wielki tępy Czeczen o migdałowych oczach, kościstej szczęce szerokości stepu i klacie jak odwrócony dzwon. O takich właśnie ruskich krążyły dowcipy (niektóre nawet prawdziwe), że nie umieją spuszczać wody w kiblu, a jedzenie wkładają do sedesu, myśląc, że to chłodziarka. – Łoż – warknął, wymachując gazetą i plując śliną przez wielkie, żółte, końskie zęby. Postawił but na siedzeniu obok mnie i pochylił się niżej: – Wranjo – powtórzył dobitnie w obłoku woni kiełbasy i piwa, bijącej z jego ust w moje bezbronne nozdrza. Wyraźnie wyczuł, że się go brzydzę, i obracał tę myśl w ogolonej głowie niczym landrynkę. Następnie rzucił gazetę na podłogę i wyciągnął sękatą dłoń. – Ja choczu podarok – oznajmił, po czym wolno powtórzył po niemiecku: – Ja… chcieć… prezent. Wyszczerzyłem zęby w uśmiechu i idiotycznie pokiwałem głową; zdałem sobie sprawę, że będę musiał go zabić albo sam zostanę zabity. – Podarok – bąknąłem. – Podarok. Wciąż uśmiechając się i przytakując, z wolna podniosłem się na nogi i delikatnie odsunąłem rękaw płaszcza, by zademonstrować brak zegarka na lewym nadgarstku. Rusek też zaczął się uśmiechać, zapewne sądząc, że trafiła mu się gratka. Wzruszyłem ramionami. – U mienia niet czasow – wyjaśniłem. – Czto u was jest’? – Niczewo niet – odparłem, kręcąc zamaszyście głową i zapraszając, by przeszukał mi kieszenie. – Nic.

– Czto u was jest’? – zapytał znowu, tym razem głośniej. Pomyślałem, że to przypomina moją rozmowę z biednym doktorem Novakiem (jego żona, jak udało mi się ustalić, faktycznie została zatrzymana przez MWD), kiedy chciałem się od niego dowiedzieć, co ma na wymianę. – Niczego niet – powtórzyłem. Rusek przestał się uśmiechać. Splunął na podłogę. – Łgun – warknął i pchnął mnie w ramię. Pokręciłem głową i zapewniłem go, że nie kłamię. Wyciągnął rękę, żeby znów mnie popchnąć, lecz zawahał się i chwycił w brudne palce rękaw mojego płaszcza. – Dorogoje – rzekł z uznaniem, miętosząc tkaninę w palcach. Pokręciłem głową, chociaż płaszcz był z czarnego kaszmiru. W żadnym razie nie powinienem był go wkładać, jadąc do strefy. Kłótnia nie miała sensu: ruski już odpinał pas. – Ja choczu wasze palto – oznajmił, zdejmując swój połatany szynel. Następnie podszedł do drzwi przedziału i otworzył je z rozmachem, dając do zrozumienia, że albo oddam mu płaszcz, albo wylecę z pociągu. Nie miałem wątpliwości, że wyrzuci mnie tak czy owak. Teraz z kolei ja splunąłem. – Nu, nielzia – powiedziałem. – Chcesz ten płaszcz? To przyjdź i weź go sobie, ty pierdolona, brudna świnio, ty paskudny, tępy wieśniaku. No już, zabieraj, ty pijany kutasie! Rusek ryknął wściekle i chwycił karabin, który przedtem odłożył na siedzenie. To był jego pierwszy błąd. Widziałem, jak strzelał przez okno, aby dać sygnał maszyniście, wiedziałem więc, że w lufie nie ma drugiego ostrego naboju. Spóźnił się z tym rozumowaniem tylko chwilę, ale zanim znów odwiódł zamek, zdążyłem wbić mu w krocze czubek buta. Karabin ze szczękiem upadł na podłogę, a rusek z bólu aż zgiął się wpół; jedną ręką złapał się między nogami, drugą uderzył na oślep, zadając mi w udo bolesny cios, po którym noga zmartwiała mi jak kawał drewna. Wyprostował się, więc zamachnąłem się prawą, po czym odkryłem, że moja pięść uwięzła w wielkiej łapie napastnika. Gdy próbował chwycić mnie za gardło, przyłożyłem mu z byka, więc puścił moją rękę i odruchowo złapał się za wielki jak bulwa nos. Znów się zamachnąłem, on zaś capnął mnie za klapy. To był drugi błąd, chociaż przez pół sekundy, zaskoczony, nie bardzo rozumiałem, co się dzieje. Dopiero gdy krzyknął i zatoczył się do tyłu, unosząc dłonie jak gotowy do operacji chirurg i brocząc krwią z rozciętych palców, przypomniałem sobie o żyletkach, które wiele miesięcy temu wszyłem w klapy na wypadek takiej właśnie sytuacji. Z rozpędu ściąłem go z nóg. Przewrócił się z łomotem, a jego głowa i ramiona znalazły się za drzwiami pędzącego pociągu. Spróbował wciągnąć się do środka, lecz przygniotłem mu nogi własnym ciałem, ze wszystkich sił usiłując temu zapobiec. Jego lepkie od krwi palce przeorały mi twarz i rozpaczliwie zwarły się na

mojej szyi. Zacisnął chwyt i powietrze z charkotem uszło mi z krtani niczym para z ekspresu do kawy. Walnąłem go kilka razy w szczękę, po czym nasadą dłoni naparłem na jego podbródek, usiłując wypchnąć go w noc. Poczułem, że skóra napina mi się na czole, z trudem chwytałem powietrze. Nagle usłyszałem straszliwy huk, jakby przed nosem wybuchł mi granat. Palce na mojej szyi zwolniły uścisk. Sięgnąłem do jego głowy, lecz natrafiłem tylko na pustą przestrzeń, w której zamajaczył raptownie kończący się pniak zakrwawionych ludzkich kręgów. Jakaś przeszkoda – drzewo, a może słup telegraficzny – schludnie urwała ruskowi głowę. Padłem na wznak z wrażeniem, że w mojej klatce piersiowej kłębi się stado królików. Ogarnęła mnie fala mdłości. Byłem zbyt wyczerpany, by się jej od razu poddać, jednak po kilku sekundach uległem i szarpany gwałtownymi skurczami żołądka zwymiotowałem obficie na martwe ciało żołnierza. Dopiero po kilku minutach odzyskałem dość sił, by wypchnąć trupa na zewnątrz, a w ślad za nim jego karabin. Podniosłem z siedzenia cuchnący szynel, chcąc go również wyrzucić, ale się zawahałem. Był ciężki. Przeszukałem kieszenie, w których znalazłem czeski samopowtarzalny pistolet kaliber 38, kilka zegarków – zapewne kradzionych – i połówkę moskowskiej. Uznałem, że zatrzymam sobie broń i zegarki, następnie zaś odkorkowałem flaszkę, przetarłem szyjkę i uniosłem butelkę ku wygwieżdżonemu, mroźnemu niebu. – Niech Bóg ma cię w opiece – powiedziałem i upiłem spory łyk. Potem wyrzuciłem z pociągu butelkę oraz szynel i zatrzasnąłem drzwi. Gdy dotarłem na dworzec, płatki śniegu wirowały w powietrzu jak pierze, tworząc małe strome górki między ścianą budynku i ulicą. Było zimniej niż kiedykolwiek w tym tygodniu, a ciemne niebo niosło groźbę czegoś jeszcze gorszego. Gęstniejąca na pobielonych ulicach mgła przypominała smugi dymu z cygara nad wykrochmalonym obrusem. Pobliska latarnia paliła się niezbyt jasno, dawała jednak dość światła, by brytyjski żołnierz, który chwiejnym krokiem wracał do koszar, trzymając kilka butelek piwa, zdążył dokładnie obejrzeć moją twarz. Na ten widok jego niepewny pijacki uśmiech zamienił się w grymas napięcia. Żołnierz zaklął, dałbym głowę, że ze strachu. Minąłem go pospiesznie, utykając na jedną nogę. Z tyłu dobiegł mnie brzęk tłuczonego szkła – najwyraźniej butelka wyśliznęła mu się ze spoconych palców. Nagle dotarło do mnie, że całą twarz i ręce mam poplamione krwią ruska, nie mówiąc już o mojej własnej. Musiałem wyglądać jak toga, w której zginął Juliusz Cezar. Dałem nura w pobliski zaułek i nabrawszy garść śniegu, spróbowałem się obmyć, śnieg wszakże usuwał krew razem ze skórą i twarz zrobiła mi się chyba czerwieńsza niż przedtem. Zakończyłem więc lodową toaletę i jak najszybciej ruszyłem do domu, gdzie dotarłem bez dalszych przygód.

Kiedy wreszcie pchnąłem drzwi wejściowe, minęła północ. Wejść było łatwiej, niż wyjść. Spodziewałem się, że moja żona już śpi, więc nie zdziwiłem się, że w mieszkaniu jest ciemno. Ale kiedy wszedłem do sypialni, stwierdziłem, że jest pusta. Opróżniłem kieszenie i przygotowałem się do snu. Ułożyłem na stole znalezione u ruska zegarki: rolex, myszkę miki, złotego patka i doxę. Wszystkie chodziły i wszystkie pokazywały tę samą godzinę, z dokładnością do dwóch minut. Tak ogromna punktualność sprawiła, że tym dotkliwiej odczułem spóźnienie Kirsten. Gdyby nie pewne podejrzenia co do tego, gdzie jest i co robi moja żona, oraz zupełne wyczerpanie, byłbym się nawet zaniepokoił. Dłonie drżały mi ze zmęczenia, kark bolał, jakby ktoś pobił mnie tłuczkiem do mięsa. Wczołgałem się do łóżka i padłem bezwładnie, całkowicie wyprany z energii, jakby przegnano mnie z ludzkiej wspólnoty i kazano jeść trawę jak wołu.

3

Obudził mnie daleki wybuch. Bez przerwy wysadzano w powietrze jakieś ruiny, które uznano za zagrażające bezpieczeństwu. Okno zadrżało, smagnięte wilczym wyciem wichru, ja zaś wtuliłem się w ciepłe ciało Kirsten, w myślach rozszyfrowując wszystkie tropy, wiodące w mroczny labirynt podejrzeń: zapach na jej szyi, wtopiony we włosy papierosowy dym. Nie słyszałem, kiedy przyszła i się położyła. Duet głowy i prawej nogi coraz boleśniej dawał znać o sobie, więc znów zamknąłem oczy i ze stęknięciem odwróciłem się na wznak. Przypomniały mi się straszne wydarzenia ubiegłej nocy – zabiłem człowieka, co gorsza, człowiekiem tym był radziecki żołnierz. To, że działałem w samoobronie, nie miało – wiedziałem o tym – najmniejszego znaczenia dla sądu sterowanego przez ruskich. Za zabójstwo czerwonoarmisty kara mogła być tylko jedna. Zacząłem się zastanawiać, ilu ludzi widziało, jak wracam ze stacji kolejowej Potsdamer Bahnhof z twarzą i dłońmi umazanymi krwią niczym środkowoamerykański łowca głów. Uznałem, że będzie lepiej przynajmniej przez kilka miesięcy unikać strefy wschodniej. Ale gapiąc się w uszkodzony przez bombę sufit sypialni, zrozumiałem, że sama strefa może zechcieć mnie odszukać. Berlin był jak odsłonięty kawałek belkowania na dużej połaci nieskazitelnej, tynkowanej ściany, w kącie sypialni zaś leżała torba czarnorynkowego gipsu, którym pewnego dnia zamierzałem tę dziurę załatać. I niewielu ludzi – ja na pewno nie – nadal wierzyło, że Stalin nie zechce podjąć się podobnego zadania i zakleić małego, odsłoniętego kawałka berlińskiej wolności. Podniosłem się z łóżka, ochlapałem twarz wodą z dzbanka, ubrałem się i poszedłem do kuchni zrobić sobie śniadanie. Na stole dostrzegłem artykuły spożywcze, których wczoraj tam nie było: kawę, masło, puszkę skondensowanego mleka i kilka tabliczek czekolady – wszystkie z Post Exchange, czyli sklepów PX, przeznaczonych wyłącznie dla amerykańskich wojskowych, jedynych, w których dawało się coś kupić. W dobie racjonowania żywności niemieckie sklepy opróżniano z towarów niemal natychmiast po dostawie. Każde jedzenie było pożądane: zważywszy na to, że wspólnie z Kirsten mogliśmy kupić na kartki niecałe 3500 kalorii dziennie, często bywaliśmy głodni i od zakończenia wojny straciłem na wadze piętnaście kilo. Miałem swoje podejrzenia co do sposobu, w jaki Kirsten zdobywa te dodatkowe produkty, niemniej na razie odsunąłem je na bok i usmażyłem kilka ziemniaków, dodając dla smaku fusy z namiastki kawy. Kirsten stanęła w drzwiach kuchni zwabiona wonią jedzenia. – Wystarczy dla dwojga? – zapytała.

– Oczywiście – powiedziałem i postawiłem dla niej talerz. Teraz zauważyła sińce na mojej twarzy. – Dobry Boże, Bernie, co ci się, u diabła, stało? – Wczoraj wieczorem zwarłem się z jednym ruskim. – Pozwoliłem jej dotknąć swojej twarzy i przez chwilę okazać troskę, a dopiero potem usiadłem do śniadania. – Skurwiel chciał mnie obrobić. Pobiliśmy się, a potem on się zawinął. Chyba miał pracowity wieczór. Zostawił kilka zegarków. – Nie miałem zamiaru jej mówić, że Rosjanin nie żyje. Nie było sensu, abyśmy oboje się denerwowali. – Widziałam. Ładne. Pewne warte kilka tysięcy dolców. – Pójdę dziś pod Reichstag i zobaczę, czy jacyś ruscy nie zechcą ich kupić. – Uważaj, żeby nie przyszedł cię tam szukać. – Nie martw się, nic mi nie będzie. – Zjadłem trochę kartofli, wziąłem do ręki puszkę amerykańskiej kawy i zacząłem od niechcenia czytać etykietę. – Trochę późno wczoraj przyszłaś, co? – Spałeś jak dziecko, kiedy wróciłam. – Kirsten przygładziła włosy dłonią i dodała: – Byliśmy wczoraj bardzo zajęci, jeden Jankes zabrał nas na przyjęcie urodzinowe. – Rozumiem. Moja żona była z zawodu nauczycielką, ale pracowała jako kelnerka w amerykańskim barze w Zehlendorfie, do którego wstęp mieli tylko Amerykanie. Pod paltem, które musiała włożyć z powodu zimna panującego w mieszkaniu, miała już na sobie czerwoną perkalową sukienkę i maleńki fartuszek z falbanką, składające się na jej służbowy mundurek. Zważyłem puszkę w ręce. – Ukradłaś to? Kiwnęła głową, nie patrząc mi w oczy. – Nie wiem, jak ci to uchodzi na sucho – powiedziałem. – Czy oni nigdy was nie przeszukują? Nie zauważają braków w magazynie? Zaśmiała się. – Nie masz pojęcia, ile tam jest żarcia. Jankesi mają po cztery tysiące kalorii dziennie. Taki szeregowy GI zjada naraz cały twój miesięczny przydział mięsa i jeszcze zostaje mu miejsce na lody. – Skończyła jeść, pogrzebała w kieszeni i wyciągnęła paczkę lucky strike’ów. – Chcesz? – To też ukradłaś? – Jednak przyjąłem papierosa i pochyliłem głowę nad zapałką, którą mi podsunęła. – Wieczny detektyw – mruknęła i dodała z rosnącym rozdrażnieniem: – Akurat te papierosy dostałam w prezencie od jednego Jankesa. Wiesz, niektórzy z nich to jeszcze chłopcy. Potrafią być bardzo mili. – Mogę się założyć. – Zorientowałem się, że warczę. – Lubią sobie pogadać, to wszystko.

– Z pewnością angielszczyzna ci się poprawia. – Uśmiechnąłem się, by zneutralizować cień sarkazmu w głosie. To nie była właściwa pora, jeszcze nie teraz. Byłem ciekaw, czy wspomni o flakonie perfum Chanel, który ostatnio znalazłem schowany w jej szufladzie. Ale nie wspomniała. Jakiś czas po wyjściu Kirsten rozległo się pukanie do drzwi. Wciąż byłem zdenerwowany śmiercią ruska, więc na wszelki wypadek wsunąłem do kieszeni jego pistolet. – Kto tam? – Doktor Novak. Szybko załatwiliśmy sprawę. Wyjaśniłem, że jeden telefon na posterunek policji w Magdeburgu – miasta położonego najbliżej Wernigerode – wystarczył, by moje źródło informacji w sztabie Grupy Wojsk Radzieckich potwierdziło, że Frau Novak rzeczywiście została zatrzymana przez ruską bezpiekę w „areszcie prewencyjnym”. Po powrocie Novaka do domu oboje mieli być natychmiast deportowani „do pracy o zasadniczym znaczeniu dla interesów narodów Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich” w mieście Charków na Ukrainie. Novak ponuro pokiwał głową. – To by się zgadzało – westchnął. – Badania nad metalurgią prowadzone są głównie tam. – Co pan teraz zrobi? – zapytałem. Pokręcił głową z tak przygnębioną miną, że zrobiło mi się go żal. Ale jeszcze bardziej żal mi było Frau Novak – ona nie miała żadnego ruchu. – No cóż, wie pan, gdzie mnie znaleźć, gdybym mógł panu jeszcze w czymś pomóc. Novak ruchem głowy wskazał worek węgla, który pomogłem mu przynieść z taksówki, po czym powiedział: – Sądząc z wyglądu pańskiej twarzy, najwyraźniej zapracował pan na ten węgiel. – Powiedzmy, że gdybym spalił go od razu, nie byłoby nawet w połowie tak gorąco. – Zawahałem się. – Doktorze Novak, to nie moja sprawa, ale wróci pan? – Ma pan rację, to nie pańska sprawa. Życzyłem mu więc szczęścia, a gdy odszedł, zaniosłem do pokoju wiadro węgla, żeby napalić w piecyku, co uczyniłem starannie i w skupieniu, zmąconym jedynie przez moją rosnącą niecierpliwość, by znów poczuć ciepło. Spędziłem miły ranek, leżąc na kanapie, miałem wręcz ochotę przez cały dzień zostać w domu. Jednak po południu odszukałem w szafie laskę i pokuśtykałem na Kurfürstendamm, gdzie odstawszy co najmniej pół godziny w kolejce, wreszcie wcisnąłem się do tramwaju jadącego w kierunku wschodnim. – Czarny rynek! – zawołał konduktor, gdy stary, zrujnowany Reichstag znalazł się w zasięgu wzroku, po czym tramwaj natychmiast opustoszał. Żaden Niemiec, choćby nie wiem jak godny szacunku, nie miał nic przeciwko temu, żeby od czasu do czasu pohandlować troszkę na czarnym rynku, a przy

średniej tygodniówce w wysokości dwustu marek – co wystarczało na paczkę papierosów – nawet legalne firmy niejednokrotnie polegały na czarnorynkowych towarach, by zapłacić pracownikom. Niemal bezwartościowe reichsmarki służyły ludziom głównie do płacenia czynszu i wykupywania nędznych racji żywnościowych. Dla studenta klasycznej ekonomii Berlin stanowił doskonały model cyklu gospodarczego, napędzanego chciwością i potrzebą. Przed wypalonym szkieletem Reichstagu, na placu wielkości boiska do piłki nożnej, stało co najmniej tysiąc osób, zbitych w małe konspiracyjne grupki. Wszyscy trzymali przed sobą to, co chcieli sprzedać, niczym paszporty na ruchliwym przejściu granicznym: paczki sacharyny i papierosów, igły do maszyn do szycia, kawę, kartki na żywność (głównie podróbki), czekoladę i kondomy. Między nimi błąkali się kupujący, którzy rozglądali się za potrzebnymi artykułami, z rozmyślną wzgardą zerkając na prezentowane przedmioty. A kupić tu można było wszystko, od tytułów własności po fałszywkę świadectwa denazyfikacyjnego, gwarantującego, że właściciel jest wolny od hitlerowskiej „zarazy”, a zatem można go zatrudnić na jakiejś posadzie pozostającej w gestii aliantów, od dyrygenta do zamiatacza ulic. Ale nie tylko Niemcy przychodzili tu handlować. Nic podobnego. Francuzi kupowali tu biżuterię dla zostawionych w kraju dziewczyn, Brytyjczycy – aparaty fotograficzne na wakacje nad morzem. Amerykanie nabywali antyki, fachowo podrobione w jednym z wielu warsztatów w okolicach Savignyplatz, ruscy zaś marzyli o tym, by wydać cały zaległy wielomiesięczny żołd na zegarki – a przynajmniej na to liczyłem. Zająłem miejsce obok faceta o kulach, dźwigającego plecak, z którego wystawała blaszana noga, stercząca mu wysoko nad głową, po czym chwyciłem zegarki za paski i pokazałem je światu. Po pewnym czasie skinąłem przyjaźnie do jednonogiego sąsiada i zapytałem, co ma do sprzedania, gdyż nie dostrzegłem, żeby coś prezentował. Szarpnięciem głowy wskazał plecak. – Nogę – oświadczył ze spokojem. – Jaka szkoda. Na jego twarzy odmalowała się cicha rezygnacja. Przyjrzał się moim zegarkom. – Ładne – powiedział. – Jakieś piętnaście minut temu był tu taki rusek, który szukał dobrego zegarka. Za dziesięć procent spróbuję go dla pana znaleźć. Próbowałem sobie wyobrazić, jak długo będę musiał stać na zimnie, zanim uda mi się coś sprzedać. – Pięć – usłyszałem własny głos. – Jeśli dojdzie do kupna. Mężczyzna kiwnął głową i kuśtykając chwiejnie niczym ruchomy trójnóg, oddalił się w stronę gmachu Krolloper. Po dziesięciu minutach wrócił, dysząc ciężko i prowadząc nie jednego, ale dwóch rosyjskich żołnierzy, którzy po dłuższych kłótniach i targach kupili myszkę miki i złotego patka za tysiąc siedemset dolarów.

Kiedy ruscy poszli, z pliku, który od nich dostałem, odliczyłem dziewięć zatłuszczonych banknotów i wręczyłem gościowi. – Może teraz będzie pan mógł zatrzymać tę swoją nogę. – Może – odparł, pociągając nosem, później jednak zobaczyłem, że sprzedał ją komuś za pięć kartonów winstonów. Tego popołudnia nie miałem więcej szczęścia, więc zapiąłem pozostałe dwa zegarki na przegubie i postanowiłem wracać do domu. Ale mijając upiorny masyw Reichstagu, jego zamurowane okna i kopułę, która mogła się w każdej chwili zawalić, zmieniłem zdanie; jeden z nagryzmolonych na jego murach napisów wypalił mi dziurę w żołądku: „Od tego, co robią nasze kobiety, Niemiec zapłacze, a GI się spuści”. Pociąg do Zehlendorfu i amerykańskiego sektora w Berlinie zawiózł mnie w pobliże Kronprinzenallee, gdzie znajdował się amerykański bar U Johnny’ego, w którym pracowała Kirsten. Niespełna kilometr dalej mieścił się sztab armii USA. Ściemniało się, kiedy znalazłem bar: jasno oświetlony, gwarny lokal o zaparowanych oknach, przed którym stało kilka dżipów. Napis nad tandetnym wejściem głosił, że do baru mają wstęp tylko pierwsze trzy stopnie, cokolwiek to znaczyło. Pod drzwiami stał stary, zgarbiony jak igloo człowiek: Tschickkarretierer, jeden z wielu tysięcy zbieraczy petów w tym mieście, żyjących z podnoszenia niedopałków. Podobnie jak prostytutki, zbieracze petów mieli swoje rewiry, przy czym najbardziej pożądane były chodniki przed amerykańskimi sklepami i klubami; w dobry dzień człowiek mógł tam zebrać nawet sto niedopałków, co starczało na dziesięć do piętnastu całych papierosów, wartości około pięciu dolarów. – Czołem, dziadku – powiedziałem. – Chcesz zarobić cztery winstony? Wyciągnąłem paczkę, kupioną pod Reichstagiem, i wystukałem na dłoń cztery sztuki. Mężczyzna skwapliwie zwrócił załzawiony wzrok ku mojej twarzy. – Co mam zrobić? – Dwa teraz, a dwa później, kiedy przyjdziesz mnie zawiadomić, gdyby wyszła stąd ta pani. – Wręczyłem mu zdjęcie Kirsten, trzymane w portfelu. – Niezła damulka – mlasnął. – Nic ci do tego. – Ruchem kciuka wskazałem obskurną kafejkę nieco dalej na Kronprinzenallee, w kierunku sztabu amerykańskiego. – Widzisz tę knajpę? – Kiwnął głową. – Tam na ciebie zaczekam. Zbieracz petów zasalutował palcem, wsadził papierosy oraz fotografię do kieszeni spodni i znów schylił się ku swoim płytom chodnikowym. Przytrzymałem go za brudną chustkę, zawiązaną na szczeciniastej grdyce. – Tylko nie zapomnij, dobra? – mruknąłem, zaciskając ją mocno. – To mi wygląda na dobry rewir. Będę wiedział, gdzie cię szukać, gdybyś zapomniał przyjść i mnie zawiadomić. Kapujesz, co mówię? Stary najwyraźniej wyczuł moje napięcie i okropnie wyszczerzył zęby. – Może ona o panu zapomniała, ale ja nie zapomnę, może pan być tego pewien.

Ścisnąłem chustkę mocniej, aż poczerwieniała mu twarz, wyświecona i tłusta jak posadzka garażu. – No, to się pilnuj – powiedziałem, zwalniając uścisk. Było mi trochę głupio, że tak brutalnie go traktuję, więc w ramach rekompensaty dałem mu kolejnego papierosa i nie zważając na górnolotne komplementy, dotyczące moich rzekomych cnót, ruszyłem ulicą w stronę obskurnej kafejki. Wydawało mi się, że przez wiele godzin siedziałem w milczeniu nad dużą, ale podłą brandy, paląc papierosy i słuchając toczących się wokół mnie rozmów. Tak naprawdę zbieracz petów zjawił się po niecałych dwóch godzinach, a jego skrofuliczną gębę rozjaśniał tryumfalny uśmiech. – Proszę pana, proszę pana! – ponaglił, ciągnąc mnie na ulicę i machając ręką w stronę dworca kolejowego. – Ta pani poszła w tamtą stronę! – Zamilkł na chwilę, gdy wręczałem mu resztę należności, ale zaraz podjął: – Ze swoim schätzi. To chyba kapitan. Tak czy inaczej, przystojniak. Ale nie słuchałem go już, tylko najszybciej jak mogłem ruszyłem we wskazanym kierunku. Niebawem dostrzegłem przed sobą Kirsten i jej amerykańskiego towarzysza. Szli objęci, wolnym krokiem, i w świetle pełnego księżyca widziałem ich aż nadto wyraźnie. Przez jakiś czas śledziłem ich z bezpiecznej odległości, aż wreszcie znaleźliśmy się pod zburzoną przez bomby sześciopiętrową kamienicą, której kondygnacje leżały jedna na drugiej niczym warstwy francuskiego ciasta. Kirsten i kapitan zniknęli w środku, a ja zadałem sobie pytanie, czy rzeczywiście muszę iść za nimi? Czy naprawdę muszę wszystko obejrzeć na własne oczy? Z wątroby wysączyła mi się gorzka żółć i zaczęła nadżerać zalegające w żołądku tłuste pokłady wątpliwości. Byli jak komary – łatwiej było ich usłyszeć, niż zobaczyć. Mówili tak płynnie po angielsku, że nie bardzo rozumiałem poszczególne słowa, odniosłem jednak wrażenie, że ona mu tłumaczy, iż nie powinna przez dwa dni z rzędu wracać tak późno do domu. Chmura zakryła księżyc i krajobraz pociemniał, przekradłem się zatem bliżej i ukryłem za ogromną stertą gruzu, licząc, że stamtąd łatwiej mi będzie coś dojrzeć. I rzeczywiście, chmura odpłynęła i księżyc znów zaświecił przez kratownicę krokwi, zalewając silnym blaskiem całe rumowisko. Wtedy ich zobaczyłem. Milczeli; przez chwilę miałem przed sobą obrazek niewinności. Ona klęczała przed nim, on położył rękę na jej głowie, jakby udzielając błogosławieństwa. Nie od razu pojąłem, dlaczego Kirsten tak się kołysze, lecz gdy mężczyzna jęknął, świadomość tego, co się dzieje, ogarnęła mnie równie szybko, jak towarzysząca jej fala mdlącej pustki. Odszedłem bezszelestnie i upiłem się do nieprzytomności.

4

Noc spędziłem na kanapie. Kiedy wreszcie dowlokłem się do domu, Kirsten już spała, chciałem jednak stworzyć pozory, że postanowiłem spać oddzielnie, gdyż cuchnąłem wódką. Choć udawałem sen, czekając, aż wyjdzie, nie udało mi się uniknąć pożegnalnego całusa w czoło. Słyszałem, jak wesoło pogwizdując, wybiega po schodach na ulicę. Stałem w oknie i patrzyłem za nią, gdy podążała Fasanenstrasse, kierując się na północ do Dworca Zoo, skąd odchodziły pociągi do Zehlendorfu. Straciwszy ją z oczu, zabrałem się do ratowania resztek siebie, aby się zmierzyć z nadchodzącym dniem. Miałem uczucie, że w głowie warczy mi wściekły doberman, umyłem się więc w lodowatej wodzie, wypiłem kilka kapitańskich kaw i zapaliłem papierosa. Już niemal nadawałem się do życia, byłem jednak tak pochłonięty wspomnieniem Kirsten robiącej kapitanowi loda oraz myślą o tym, co sam chciałem mu zrobić, że nie zachowałem należytej ostrożności. Zupełnie zapomniałem o tym, co zrobiłem pewnemu czerwonoarmiście, toteż gdy usłyszałem pukanie do drzwi, otworzyłem je bez wahania. Rosjanin był niski, a przecież stał wyżej niż najwyższy oficer Armii Radzieckiej. Trzy złote gwiazdki i błękitna plecionka na srebrnych epoletach płaszcza jednoznacznie określały jego tożsamość. Miałem przed sobą pułkownika z MWD, Ministierstwa Wnutriennych Dieł, funkcjonariusza radzieckiej policji politycznej. – Herr Günther? – zapytał uprzejmie. Przytaknąłem ponuro, wściekły na siebie, że nie byłem ostrożniejszy. Zastanawiałem się, gdzie położyłem pistolet zabitego ruska i czy ośmielę się rzucić do ucieczki. Być może u stóp schodów czekali już ludzie pułkownika, których zostawił tam, przewidując właśnie taką moją reakcję. Oficer zdjął czapkę, stuknął obcasami niczym stary Prusak i energicznie skinął głową. – Pułkownik Poroszyn, do usług. Mogę wejść? – Nie czekał na odpowiedź. Nie był typem człowieka, który zwykł czekać na cokolwiek z wyjątkiem własnych wiatrów. Nie mógł mieć więcej niż trzydzieści lat. Odgarnął z czoła włosy, dość długie jak na wojskowego, i przygładził je na wąskiej czaszce, odsłaniając jasnoniebieskie oczy, po czym wszedł do pokoju ze sztucznym uśmiechem na ustach i spojrzał mi prosto w twarz. – Herr Bernard Günther, czy tak? Muszę się upewnić. Trochę mnie zaskoczyło, że wie, jak się nazywam. Zaskoczyła mnie również elegancka złota papierośnica, którą podsunął mi pod nos; zbrązowiałe czubki jego szczupłych palców świadczyły o tym, że nie tracił czasu na handel papierosami. Doszedłem do wniosku, że funkcjonariusze MWD na ogół nie kwapią się do częstowania ludzi, których przyszli aresztować. Przyjąłem więc papierosa

i przyznałem się do nazwiska. Poroszyn sam włożył papierosa do ust, zaciskając kwadratową szczękę, wyjął równie kwadratową zapalniczkę Dunhill, a następnie przypalił mnie i sobie. – I jest pan… – skrzywił się, gdy dym zaszczypał go w oczy – …szpik, jak to się mówi po niemiecku…? – Prywatny detektyw – przetłumaczyłem niemal automatycznie i od razu pożałowałem swojej skwapliwości. Brwi Poroszyna uniosły się na jego wysokim czole. – No, no – zauważył z cichym zdumieniem, które przekształciło się z zaciekawienie, a potem w sadystyczną przyjemność. – Pan mówi po rosyjsku! Wzruszyłem ramionami. – Trochę. – Ale to nie jest pospolite słowo. Nie dla kogoś, kto mówi po rosyjsku tylko trochę. Szpik to również rosyjskie określenie solonej słoniny. Wiedział pan o tym? – Nie. Znałem tę słoninę aż nazbyt dobrze; jako jeniec wojenny w Związku Radzieckim zjadłem jej mnóstwo, rozsmarowanej na razowym chlebie. Skąd on o tym wie? – Bez żartów. – Wyszczerzył zęby w uśmiechu. – Założę się, że pan zna to określenie. Tak jak pan wie, że jestem z MWD, co? – Teraz już śmiał się w głos. – Widzi pan, jaki ze mnie zawodowiec? Jeszcze nie ma pięciu minut, jak z panem rozmawiam, a już się dowiedziałem, że bardzo panu zależy, bym się nie domyślił, że mówi pan dobrze po rosyjsku. Ale dlaczego? – Właściwie czego pan chce ode mnie, pułkowniku? – Ależ proszę pana – powiedział. – To chyba naturalne, że jako oficer wywiadu jestem ciekawy. Pan powinien rozumieć ten rodzaj ciekawości lepiej niż inni, prawda? – Wypuścił dym nosem podobnym do płetwy rekina, a usta ściągnął w przepraszającym grymasie. – Niemcom ciekawość się nie opłaca – odparłem. – Nie w dzisiejszych czasach. Wzruszył ramionami, od niechcenia podszedł do biurka i wpatrzył się w dwa zegarki leżące na blacie. – Możliwe – rzekł w zadumie. Miałem nadzieję, że nie posunie się do tego, by otworzyć szufladę, do której jak sobie nagle przypomniałem, włożyłem pistolet zabitego ruska. – Podobno agencje informacyjne i prywatni detektywi mają zakaz pracy w waszej strefie? – zapytałem, usiłując znów skierować rozmowę na pierwotny temat. – Wierno, Herr Günther – odparł, odchodząc wreszcie od biurka. – A to dlatego, że takie instytucje nie mają w prawdziwej demokracji racji bytu… – Cmoknął, widząc, że chcę mu przerwać. – Nie, Herr Günther, bardzo pana proszę. Zamierzał pan oznajmić, że Związek Radziecki trudno nazwać demokracją; gdyby pan to zrobił, towarzysz przewodniczący mógłby pana usłyszeć i przysłać strasznych ludzi,

żeby porwali pana i pańską żonę. Obaj wiemy, że w tym mieście naprawdę zarabiają na życie tylko prostytutki, spekulanci i szpiedzy. Ale prostytutki będą wiecznie, a czarny rynek dotrwa tylko do reformy walutowej w Niemczech. Zostają szpiedzy. Oto zajęcie, które trzeba teraz uprawiać, Herr Günther. Powinien pan zapomnieć o zawodzie prywatnego detektywa; przed ludźmi takimi jak pan otwiera się wiele nowych możliwości… – To brzmi, jakby proponował mi pan pracę, pułkowniku. Uśmiechnął się cierpko. – A wie pan, że to całkiem niezły pomysł. Ale nie dlatego przyszedłem. – Obejrzał się na fotel. – Mogę usiąść? – Proszę się rozgościć. Obawiam się, że nie mogę panu zaproponować nic oprócz kawy. – Dziękuję, nie. Uważam, że ten napój za bardzo mnie pobudza. Usadowiłem się zatem na kanapie, czekając, co mi powie. – Nasz wspólny przyjaciel, Emil Becker, wpadł, jak to mówią, jak śliwka w gówno. – Becker? – Zamyśliłem się. Przed oczami stanęła mi postać zapamiętana z rosyjskiej ofensywy 1941 roku, a przedtem z Reichskriminal Polizei, w skrócie Kripo. – Od bardzo dawna go nie widziałem. Nie nazwałbym go przyjacielem, ale co on takiego zrobił? Za co go posadziliście? Poroszyn pokręcił głową. – Pan nie rozumie. On ma kłopoty nie z nami, tylko z Amerykanami. A konkretnie z amerykańską żandarmerią wojskową w Wiedniu. – Hm. Skoro dopadli go Amerykanie, to musiał naprawdę popełnić jakieś przestępstwo. Poroszyn zignorował mój sarkazm. – Został oskarżony o zamordowanie oficera, kapitana armii Stanów Zjednoczonych. – Ha, wszyscy od czasu do czasu mamy na to ochotę. – Poroszyn spojrzał na mnie pytająco, lecz tylko pokręciłem głową. – Nieważne. – Ważne jest to, że on nie zabił tego oficera – rzekł stanowczo pułkownik. – Becker jest niewinny. Niemniej Amerykanie mają niezbite dowody i jeśli ktoś mu nie pomoże, na pewno czeka go stryczek. – Nie wiem, co mógłbym dla niego zrobić. – Chciałby pana zatrudnić, oczywiście w charakterze prywatnego detektywa. Żeby pan udowodnił jego niewinność. Jest gotów dobrze panu zapłacić. Bez względu na to, czy panu się uda, czy nie, honorarium wynosi pięć tysięcy dolarów. Gwizdnąłem mimowolnie. – To mnóstwo pieniędzy. – Połowa płatna od razu, w złocie. Reszta po pańskim przybyciu do Wiednia. – A jaki pan ma w tym interes, pułkowniku?

Napiął kark pod ciasnym kołnierzykiem nieskazitelnego munduru. – Jak powiedziałem, Becker to mój przyjaciel. – Zechciałby mi pan wyjaśnić, jak do tego doszło? – Uratował mi życie, Herr Günther. Muszę zrobić, co się da, by mu pomóc. Ale z powodów politycznych byłoby mi trudno zająć się tym oficjalnie, rozumie pan? – A skąd pan wie, czego Becker życzy sobie w tej sprawie? Jakoś nie wyobrażam sobie, żeby dzwonił do pana z amerykańskiego więzienia. – Naturalnie, Becker ma obrońcę. I to właśnie jego adwokat mnie prosił, żebym spróbował pana odszukać i namówić, żeby pan ratował starego towarzysza. – Becker nigdy nie był moim „towarzyszem”. Pracowaliśmy razem, to prawda; ale nic poza tym. – Jak pan uważa. – Poroszyn wzruszył ramionami. – Pięć tysięcy dolarów. Skąd Becker weźmie tyle pieniędzy? – To bardzo przedsiębiorczy człowiek. – To tylko jedno z możliwych określeń. Co on teraz robi? – Kieruje firmą importowo-eksportową w Wiedniu. – Bardzo przyjemny eufemizm. Czarny rynek, jak przypuszczam. Poroszyn pokiwał przepraszająco głową i poczęstował mnie kolejnym papierosem ze złotej papierośnicy. Rozmyślnie paliłem powoli, zastanawiając się, jaki ułamek tego wszystkiego, co mówił, faktycznie jest prawdą. – No więc, co pan na to powie? Milczałem. – Nie mogę tego zrobić – powiedziałem wreszcie. – Najpierw podam panu grzeczny powód. Wstałem i podszedłem do okna. Na ulicy pod bramą stało nowe, błyszczące bmw z radzieckim proporczykiem na masce. Oparty o nią był duży czerwonoarmista o wyglądzie oprycha. – Pułkowniku Poroszyn, zapewne nie umknęło pańskiej uwadze, że wyjazd z tego miasta bynajmniej nie stał się łatwiejszy. Jakkolwiek by było, Berlin otoczony jest przez co najmniej połowę Armii Czerwonej. Ale niezależnie od zwykłych ograniczeń podróży obowiązujących samych Niemców, w ostatnich tygodniach sytuacja znacznie się pogorszyła nawet w stosunku do waszych tak zwanych sojuszników. Jakby tego było mało, tak wielu dipisów usiłuje przejść do Austrii nielegalnie, że Austriacy są bardzo zadowoleni ze wszystkich utrudnień, uniemożliwiających podróż do ich kraju. No dobra. To był grzeczny powód. – Żadna z tych rzeczy nie stanowi problemu – odrzekł gładko Poroszyn. – Dla starego przyjaciela, jakim jest Becker, chętnie pociągnę za kilka sznurków. Pozwolenia na pociąg, różowa przepustka, bilety, to wszystko da się z łatwością załatwić. Zajmę się całą niezbędną organizacją, może pan na mnie polegać. – No ale jest jeszcze drugi powód, dlaczego nie podejmę się tego zadania, mniej grzeczny. Pułkowniku, ja panu nie ufam. No bo i dlaczego miałbym ufać? Twierdzi

pan, że pociągnie za kilka sznurków, aby pomóc Emilowi. Ale może pan z łatwością pociągnąć za nie gdzie indziej. Trudno przewidzieć, co się wydarzy po pańskiej stronie płotu. Znam człowieka, który wrócił z wojny i odkrył, że w jego mieszkaniu zagnieździło się kilku komunistycznych aparatczyków, którym pociąganie za sznurki nie sprawiło najmniejszych trudności: zamknęli go w zakładzie dla obłąkanych i przejęli jego dom na własność. Ja sam dwa miesiące temu piłem z dwoma kolegami w barze w waszym sektorze Berlina. Ledwie zdążyłem ich pożegnać, a już się dowiedziałem, że dosłownie kilka minut później Sowieci otoczyli lokal i zagonili wszystkich obecnych na dwa tygodnie do prac przymusowych. Powtarzam więc, pułkowniku: nie ufam panu i nie widzę powodu, by panu ufać. Z tego co o was wiem, potraficie mnie aresztować, kiedy tylko postawię nogę w waszym sektorze. Poroszyn roześmiał się głośno. – Ale dlaczego? Dlaczego mielibyśmy to zrobić? – Nie zauważyłem, żebyście potrzebowali jakichkolwiek powodów. – Zniecierpliwiony wzruszyłem ramionami. – Jestem prywatnym detektywem, a dla MWD prawie amerykańskim szpiegiem. Podobno wyzwolony przez was dawny hitlerowski obóz koncentracyjny w Sachsenhausen jest znów pełen więźniów oskarżonych o szpiegowanie na rzecz Amerykanów. – Herr Günther, pozwolę sobie na jedną małą impertynencję; czy pan poważnie sądzi, że dla mnie, pułkownika MWD, kwestia pańskiej lojalności i pańskiego ewentualnego aresztowania jest ważniejsza od spraw Rady Kontroli Sojuszniczej? – Pan pracuje w Komendanturze? – zdumiałem się. – Mam zaszczyt być oficerem wywiadu w gabinecie zastępcy radzieckiego gubernatora wojskowego. Jeśli pan mi nie wierzy, proszę to potwierdzić w siedzibie Rady na Elsholzstrasse. – Urwał, czekając na moją reakcję. – No, co pan na to? Kiedy nadal nic nie mówiłem, westchnął i pokręcił głową. – Nigdy nie zrozumiem was, Niemców. – A szkoda, przecież mówi pan dobrze po niemiecku. Proszę pamiętać, że Marks był Niemcem. – Tak, ale był również Żydem. Pańscy rodacy przez dwanaście lat próbowali radykalnie oddzielić Żydów od Niemców. To właśnie jedna z rzeczy, których u was nie rozumiem. No to jak będzie? Pokręciłem głową. – Bardzo dobrze. – Pułkownik nie wyglądał na rozdrażnionego moją odmową. Spojrzał na zegarek i wstał. – Pora na mnie – oznajmił, po czym wyjął notes i zaczął pisać. – Gdyby pan jednak zmienił zdanie, może pan zadzwonić do mnie na ten numer w Karlshorst: 55-16-44, proszę pytać o specjalną sekcję bezpieczeństwa generała Kawierncewa. A tu jest mój numer domowy: 05-00-19. Uśmiechnął się i wskazał kartkę ruchem głowy.

– Jeśli aresztują pana Amerykanie, na pańskim miejscu bym im tego nie pokazywał. Mogliby uznać, że jest pan szpiegiem. Jeszcze na schodach śmiał się ze swego dowcipu.

5

Nie klęska, lecz odbudowa stała się bodźcem, aby ludzie, którzy niegdyś uwierzyli w Vaterland, zostali zmuszeni do rewizji swych patriarchalnych poglądów. Berlin, obrócony w perzynę wskutek pychy mężczyzn, był najlepszym przykładem, że kiedy umilkną działa, polegną żołnierze i runą wszystkie mury, miasto to przede wszystkim kobiety. Kiedy zanurzyłem się w szarym, granitowym wąwozie, w którym zmieściłaby się niejedna czynna kopalnia, akurat opuszczał go krótki konwój wyładowanych ciężarówek, osłanianych przez grupę odgruzowniczek. Na burcie jednego z pojazdów widniał kredowy napis „Nie ma czasu na miłość”. Patrząc na zakurzone twarze i zapaśnicze ciała kobiet, nie miałem co do tego wątpliwości. Ale ich serca były równie wielkie, jak bicepsy. Z uśmiechem zniosłem gwizdy i wzgardliwe okrzyki tych pań – gdzie są moje ręce teraz, kiedy trzeba odbudować miasto? – i gwoli usprawiedliwienia, wymachując laską, dotarłem do Pestalozzistrasse. Według niejakiego Friedricha Korscha (starego znajomego z moich czasów w Kripo, obecnie komisarza w niemal całkowicie komunistycznej policji berlińskiej) powinienem był szukać żony Ericha Beckera. Numer 21 była to częściowo zburzona pięciopiętrowa kamienica z zalepionymi papierem oknami; tuż za frontową bramą, gdzie unosił się intensywny odór spalonego mięsa, wisiała tabliczka z ostrzegawczym napisem „Schody niebezpieczne! Wejście na własne ryzyko!”. Na szczęście dla mnie nazwiska i numery mieszkań, wypisane kredą tuż za drzwiami, wskazywały, że Frau Becker mieszka na parterze. Do jej mieszkania prowadził ciemny, zatęchły korytarz. Na podeście obok umywalki stara kobieta zrywała ze ściany duże kawałki grzyba i wkładała je do kartonowego pudła. – Pan z Czerwonego Krzyża? – zapytała. Zaprzeczyłem, zapukałem do drzwi i zaczekałem. Uśmiechnęła się. – Wszystko w porządku, wie pan. Właściwie nieźle nam się tu powodzi. – W jej głosie brzmiało ciche szaleństwo. Zapukałem ponownie, tym razem głośniej. Za drzwiami rozległy się stłumione kroki i szczęk odsuwanych rygli. – Nie głodujemy – ciągnęła stara. – Bóg nam dopomaga. – Wskazała na kawałki grzyba w pudełku. – Proszę. Nawet rosną tu świeże grzyby. – Z tymi słowy oderwała od ściany kolejny kawał grzyba i zjadła go. Drzwi wreszcie się otworzyły, lecz z obrzydzenia przez chwilę nie byłem w stanie wykrztusić słowa. Na widok starej kobiety Frau Becker odsunęła mnie na bok, żwawo wyszła na korytarz i głośno przeklinając, kazała jej odejść.

– Wstrętna starucha – mruknęła. – Bez przerwy wchodzi do budynku i żre ten grzyb. Oszalała. Zupełna wariatka. – Pewnie to skutek czegoś, co zjadła – rzekłem, powstrzymując mdłości. Frau Becker przygwoździła mnie spojrzeniem zza okularów. – No dobra, kim pan jest i czego pan chce? – zapytała obcesowo. – Nazywam się Bernard Günther… – zacząłem. – Słyszałam o panu – przerwała. – Pan jest z Kripo. – Byłem. – Niech pan lepiej wejdzie. – Weszła za mną do lodowatego pokoju, zatrzasnęła drzwi i pospiesznie je zaryglowała, jakby śmiertelnie czymś przerażona. Widząc moje zaskoczenie, wyjaśniła: – W dzisiejszych czasach ostrożności nigdy za wiele. – Istotnie – przyznałem. Obrzuciłem spojrzeniem obskurne ściany, wytarty dywan i stare meble. Nie było tego dużo, ale wszystko schludnie utrzymane. Na wilgoć niewiele mogła poradzić. – W Charlottenburgu nie jest najgorzej – rzekłem łagodząco – w porównaniu z niektórymi innymi miejscami. – Może i tak – odparła – ale mówię panu, gdyby pan przyszedł po zmroku, to mógłby pan pukać do końca świata, a i tak bym panu nie otworzyła. Po nocy kręcą się tu różne szczury. – Z tymi słowy uniosła z kanapy duży kawał sklejki. Przez chwilę, w półmroku, myślałem, że bawi się w układankę, ale potem dostrzegłem liczne zwitki bibułek papierosowych Olleschau, torby niedopałków, sterty odzyskanego tytoniu i nierówne rzędy skrętów. Usiadłem na kanapie, wyjąłem swoje winstony i poczęstowałem ją. – Dzięki – burknęła niechętnie i wsadziła papierosa za ucho. – Wypalę później. – Ale nie wątpiłem, że go sprzeda, jak wszystkie pozostałe. – Po ile teraz chodzą szlugi z odzysku? – Około pięciu marek – odrzekła. – Płacę moim zbieraczom pięć dolców za sto pięćdziesiąt petów. Z tego wychodzi około dwudziestu porządnych skrętów, za które biorę mniej więcej dziesięć dolców. A co, pisze pan artykuł do „Tagesspiegel”? Niech mi pan oszczędzi gadek o ratowaniu Berlina w stylu Victora Gollancza. Herr Günther, przyszedł pan w sprawie tego parszywca, mojego męża, prawda? No więc od dawna go nie widziałam. I mam nadzieję, że na zawsze zszedł mi z oczu. Pewnie pan wie, że siedzi w wiedeńskim pierdlu, co? – Tak, wiem. – Więc chcę, żeby pan również wiedział, że kiedy ten amerykański żandarm przyszedł, żeby mnie powiadomić o jego aresztowaniu, to się ucieszyłam. Wybaczyłabym mu, że mnie porzucił, ale nie to, że opuścił naszego syna. Trudno orzec, czy Frau Becker zrobiła się wiedźmowata, zanim mąż dał nogę spod jej kurateli, czy trochę później. Ale to pierwsze spotkanie jakoś nie zdołało mnie przekonać, że małżonek dokonał złego wyboru, porzucając taką kobietę. Miała kwaśno zaciśnięte usta, wystającą dolną szczękę i małe, ostre ząbki. Jeszcze

nie zdążyłem wyjawić jej celu wizyty, a już zaczęła mi jazgotać wprost do ucha. Udobruchanie jej w takim stopniu, żeby zechciała odpowiedzieć na moje pytania, kosztowało mnie resztę papierosów. – Co się właściwie stało? Może mi pani wyjaśnić? – Żandarm mówił, że Emil zastrzelił w Wiedniu jakiegoś kapitana armii amerykańskiej. Podobno złapali go na gorącym uczynku. Powiedziano mi tylko tyle. – A ten cały pułkownik Poroszyn? Wie pani coś o nim? – Chce pan wiedzieć, czy można mu zaufać? O to panu chodzi. – Skrzywiła się szyderczo. – Niech się pan zastanowi, to przecież ruski! Więcej nie musi pan wiedzieć. – Pokręciła głową zniecierpliwiona. – Och, poznali się tutaj, w Berlinie, przy okazji kolejnego przekrętu Emila. Chyba chodziło o penicylinę. Emil mówił, że Poroszyn zaraził się syfilisem od jakiejś dziewczyny, na którą leciał. Moim zdaniem, pewnie było na odwrót. W każdym razie to był najgorszy rodzaj francy, taka, od której się puchnie. Salwarsan na nią nie działał. Emil załatwił penicylinę w najlepszym gatunku, pan wie, jak trudno ją dostać. To jeden z powodów, dla którego Poroszyn chce teraz pomóc Emilowi. Ci ruscy są wszyscy tacy sami, mają w kroczu nie tylko mózg, ale i serce. Wdzięczność Poroszyna płynie prosto z jego jaj. – A inne powody? Żachnęła się. – Powiedziała pani, że to tylko jeden z powodów. – No pewnie. Przecież niemożliwe, żeby chodziło tylko o uratowanie Poroszynowi dupy, nie? Wcale bym się nie zdziwiła, gdyby Emil dla niego szpiegował. – Ma pani na to jakieś dowody? Często widywał się z Poroszynem, kiedy jeszcze był w Berlinie? – Nie potwierdzam ani nie zaprzeczam. – Ale oskarżają go tylko o morderstwo. Szpiegostwa nikt mu nie zarzuca. – A jaki miałoby to sens? I bez tego mają dość dowodów, żeby go powiesić. – To tak nie działa. Gdyby był szpiegiem, chcieliby z niego wszystko wyciągnąć. I ci amerykańscy żandarmi zadaliby pani mnóstwo pytań o znajomych męża. A było tak? Wzruszyła ramionami. – Nie przypominam sobie. – No widzi pani. Przy najmniejszym podejrzeniu o szpiegostwo rozpoczęliby poważne dochodzenie, choćby po to, by sprawdzić, do jakich informacji miał dostęp. Zrobili tu rewizję? Frau Becker pokręciła głową. – Tak czy owak, mam nadzieję, że Emil zawiśnie – rzekła z goryczą. – Niech mu pan to powie, kiedy się pan z nim zobaczy. Ja z pewnością nie chcę go widzieć. – Kiedy widzieliście się ostatni raz?

– Rok temu. W lipcu wrócił z sowieckiego obozu i miesiąc później dał nogę. – A kiedy trafił do niewoli? – W lutym 1943 pod Briańskiem. – Zacisnęła wargi. – I pomyśleć, że czekałam na tego faceta trzy lata. Tylu mężczyzn odprawiłam. Oszczędzałam się dla niego i proszę, co mi zrobił. – Coś najwyraźniej przyszło jej do głowy. – Chce pan dowodów szpiegostwa, to proszę bardzo. Jak to się stało, że został zwolniony, co? Niech pan odpowie. Jak to się stało, że wrócił do domu, skoro tak wielu innych wciąż siedzi w obozach? Wstałem, żeby się pożegnać. Być może sprawiły to moje problemy z własną żoną, ale byłem całym sercem po stronie Beckera. Usłyszałem dość, by zdać sobie sprawę, że ten człowiek potrzebuje wszelkiej możliwej pomocy, im więcej, tym lepiej, skoro ta kobieta maczała w tym palce. – Frau Becker, ja też byłem jeńcem wojennym w Związku Radzieckim – powiedziałem. – Tak się składa, że nawet krócej niż pani mąż. Ale nie czyni to ze mnie szpiega. Szczęściarza, być może, ale nie szpiega. – Podszedłem do drzwi, otworzyłem je i zawahałem się. – Mam pani powiedzieć, kim się przez to stałem? Dla policji, dla osób takich jak pani i takich jak moja żona, która, odkąd wróciłem, ledwie pozwala mi się dotknąć? Mam pani powiedzieć, kim się stałem? Stałem się intruzem.

6

Powiadają, że głodny pies zje nawet śmierdzące mięso. Ale standardy higieny to tylko jedna z rzeczy, na które głód ma wpływ. Głód otępia, osłabia pamięć – a co dopiero popęd płciowy – i wywołuje ogólną apatię. Nic dziwnego zatem, że w 1947 roku zdarzyło mi się kilkakrotnie, iż cierpiąc wskutek braku pożywienia na atrofię zmysłów, niemal padłem ofiarą wypadku. Z tego właśnie powodu uznałem, że jeśli mam się zastanowić nad swoją dość irracjonalną chęcią, by jednak przyjąć sprawę Beckera, to lepiej to zrobić pod dobroczynnym wpływem pełnego żołądka. Hotel Adlon, niegdyś najpiękniejszy, najsłynniejszy hotel w Berlinie, obecnie był kompletną ruiną. Z jakiegoś powodu pozostał jednak otwarty dla gości i dysponował piętnastoma pokojami, które – ponieważ hotel znalazł się w sektorze radzieckim – zwykle zajmowali radzieccy oficerowie. Przetrwała także mała restauracja w piwnicy, która w dodatku robiła niezłe interesy. Nie do wiary, ale do Adlonu wchodziło się teraz pod stertą gruzów na Wilhelmstrasse. Wejście to znajdowało się niedaleko Führerbunker – bunkra, gdzie Hitler spotkał się ze śmiercią i który teoretycznie był zamknięty dla zwiedzających, ale za kilka papierosów udostępniany przez któregoś z policjantów, powołanych, by nikogo nie wpuszczać do środka. Od końca wojny wszyscy gliniarze w Berlinie mieli drugi etat jako koniki. Zjadłem późny obiad – zupa z soczewicy, kotlet z brukwi i owoce z puszki – kilkakrotnie obracając problem Beckera w głowie nienawykłej do tak gwałtownego metabolizmu, po czym wręczyłem kelnerowi kartki żywnościowe i poszedłem skorzystać z telefonu przy biurku, które uchodziło za recepcję hotelu. Rozmowę z siedzibą radzieckich władz okupacyjnych w Karlshorst połączono nawet dość szybko, za to na połączenie z pułkownikiem Poroszynem czekałem bez końca. Fakt, że mówiłem po rosyjsku, w żaden sposób nie przyspieszył sprawy, za to przyciągnął podejrzliwe spojrzenia portiera hotelowego. Lecz kiedy wreszcie udało mi się przebić, odniosłem wrażenie, iż Poroszyn naprawdę się cieszy, że zmieniłem zdanie; w każdym razie poprosił, bym zaczekał na Unter den Linden pod portretem Stalina, gdzie za kwadrans przyśle po mnie sztabowy samochód. Popołudnie zrobiło się zimne i sine jak ucho boksera, odczekałem więc dziesięć minut w stosunkowo ciepłej bramie Adlonu, po czym wyszedłem po schodkach na górę. Portret towarzysza Stalina, wielki jak kamienica, wznosił się pośrodku Wilhelmstrasse tuż za Bramą Brandenburską, górując nad środkiem alei; po bokach, na dwóch mniejszych postumentach, widniało godło ZSRR, sierp i młot. Czekając na samochód, miałem wrażenie, że Stalin mnie obserwuje. Zapewne był to świadomy zamysł twórcy; oczy dyktatora były czarne, głębokie i paskudne jak wnętrze buta listonosza, uśmiech pod karaluszym wąsem zionął chłodem wiecznej zmarzliny. Zawsze mnie zdumiewało, że są ludzie, którzy mówią o tym potworze

„wujek Joe” – dla mnie był on mniej więcej tak dobroduszny jak król Herod. Nawet nie zauważyłem, kiedy nadjechał samochód Poroszyna, zagłuszany hukiem przelatującej eskadry myśliwców JAK 3. Wsiadłem i bezwładnie opadłem na tyle siedzenie – barczysty kierowca o tatarskich rysach docisnął pedał gazu i bmw zrywem ruszyło na wschód w kierunku Alexanderplatz i dalej, ku Frankfurter Allee i Karlshorst. – Zawsze myślałem, że niemieckim cywilom nie wolno jeździć służbowymi samochodami – powiedziałem po rosyjsku do kierowcy. – To prawda – odparł – ale pułkownik powiedział, że jeśli nas zatrzymają, po prostu wyjaśnimy, że zostałeś aresztowany. Na widok mojej przerażonej miny Tatar wybuchnął gromkim śmiechem. Jedyną pociechę stanowiło to, że jechaliśmy z taką prędkością, iż nie zatrzymałby nas nikt i nic, no, może z wyjątkiem działa przeciwczołgowego. Po kilku minutach dotarliśmy do Karlshorst. Osiedle willowe wokół toru wyścigów konnych, nazywane teraz „małym Kremlem”, było całkowicie izolowaną kolonią rosyjską, do której Niemcy mieli wstęp tylko ze specjalną przepustką bądź z takim proporczykiem, jaki powiewał na samochodzie Poroszyna. Bez problemu minęliśmy kilka posterunków i wreszcie zatrzymaliśmy się przed dawnym szpitalem Świętego Antoniusza na Zeppelin Strasse, gdzie obecnie mieściła się berlińska siedziba radzieckich władz wojskowych. Samochód z chrzęstem zahamował w cieniu pięciometrowej kolumny, na której szczycie jaśniała wielka czerwona gwiazda, kierowca Poroszyna wyskoczył z auta, z rozmachem otworzył drzwiczki i nie zwracając uwagi na wartowników, ruszył przede mną schodami do frontowych drzwi. Przystanąłem na chwilę, obrzucając spojrzeniem błyszczące nowe motocykle i samochody BMW na parkingu. – Ktoś robił zakupy? – zakpiłem. – Z fabryki BMW w Eisenbach – rzekł z dumą kierowca. – Teraz jest radziecka. I z tą przygnębiającą myślą zostawił mnie w poczekalni, silnie śmierdzącej karbolem. Jedyną dekorację stanowił tu kolejny portret Stalina, podpisany: „Stalin, mądry przywódca i obrońca ludu pracującego”. Sądząc po minie Lenina, wiszącego w mniejszej ramce obok wielkiego językoznawcy, nawet on wątpił w prawdziwość tego zdania. Te same dwa oblicza powitały mnie w gabinecie pułkownika Poroszyna na najwyższym piętrze budynku. Jego schludnie odprasowana kurtka mundurowa z dystynkcjami pułkownika wisiała na ramiączku za przeszklonymi drzwiami pokoju, on sam miał na sobie tylko czerkieskę z czarnym paskiem; gdyby nie lśniące oficerki z cielęcej skóry, można by go wziąć za studenta Uniwersytetu Moskiewskiego. Tatar wpuścił mnie do gabinetu. Pułkownik odstawił kubek i wstał zza biurka. – Proszę, Herr Günther, niech pan siada – rzekł, wskazując mi gięte krzesło. Widział, że Tatar czeka na pozwolenie odejścia, lecz tylko uniósł kubek, abym go

lepiej zobaczył. – Napije się pan owaltyny, Herr Günther? – Owaltyny? Nie, dziękuję, nienawidzę tego paskudztwa. – Tak? – Wyraźnie się zdumiał. – Ja to uwielbiam. – Trochę za wcześnie na napój na dobranoc, nie sądzi pan? Poroszyn uśmiechnął się wyrozumiale. – Pewnie wolałby pan wódkę? – Otworzył szufladę i postawił na biurku butelkę oraz szklankę. Nalałem sobie sporą porcję. Kątem oka dostrzegłem, że Tatar pociera spragnione usta wierzchem dłoni. Poroszyn również to zauważył: nalał wódki do drugiej szklanki i umieścił ją na szafce na akta, niemal dokładnie na wysokości głowy kierowcy. – Tych kozaków trzeba tresować jak psy – wyjaśnił. – Pijaństwo to dla nich niemal nakaz religijny. Prawdę mówię, Jeroszka? – Tak jest – odparł Tatar beznamiętnie. – Zdemolował bar, rzucił się na kelnerkę, pobił sierżanta i gdyby nie ja, dostałby kulkę w łeb. Wciąż możesz ją dostać, co, Jeroszka? Tylko spróbuj dotknąć tej szklanki bez pozwolenia. Zrozumiano? – Tak jest. Dla podkreślenia swoich słów Poroszyn wyjął duży, ciężki rewolwer, położył go przed sobą na biurku i ponownie zajął miejsce na fotelu. – Wyobrażam sobie, Herr Günther, że z pańskim doświadczeniem sporo pan wie o dyscyplinie. Mówił pan, że gdzie pan służył podczas wojny? – Nie mówiłem. Odchylił się na krześle i z rozmachem oparł nogi na biurku, waląc butami w bibularz tak mocno, że wódka zadrżała w szklance. – A nie, faktycznie, nie mówił pan tego. Sądzę jednak, że z pańskimi kwalifikacjami musiał pan mieć coś wspólnego z wywiadem. – Jakimi kwalifikacjami? – No, no, co za skromność. Włada pan biegle rosyjskim, pracował pan w Kripo. A tak, owszem, opowiedział mi o tym adwokat Emila. Podobno razem z Beckerem służyliście w wydziale zabójstw berlińskiej policji. W dodatku pan był komisarzem. To wysoka ranga, prawda? Popijałem wódkę, usiłując zachować spokój. Powtarzałem sobie, że powinienem się spodziewać czegoś takiego. – Byłem zwykłym żołnierzem, wykonywałem rozkazy – powiedziałem. – Nawet nie należałem do partii. – Rzeczywiście, niewielu z was do niej należało, przynajmniej teraz tak to wygląda. Moim zdaniem to niezwykłe. – Uśmiechnął się i karcąco podniósł palec. – Proszę, niech się pan kryguje, Herr Günther, jak pan chce, ale ja i tak dowiem się o panu wszystkiego. Wspomni pan moje słowa. Choćby po to, żeby zaspokoić ciekawość.

– Czasem ciekawość jest jak pragnienie Jeroszki – odrzekłem. – Lepiej jej nie zaspokajać. Chyba że chodzi o ciekawość intelektualną i bezinteresowną, która jest domeną filozofów. Odpowiedzi mają tę przykrą cechę, że sprawiają zawód. – Dopiłem wódkę i odstawiłem szklankę tuż obok butów Poroszyna. – Ale, drogi pułkowniku, ja nie przyszedłem tutaj z szyfrem w skarpetce, żeby odpowiadać na dręczące pana pytania. Więc niech mnie pan poczęstuje takim lucky strikiem, jakiego palił pan dziś rano, a potem zaspokoi moją ciekawość i opowie mi choć trochę o tej sprawie. Poroszyn wyciągnął rękę i zrzucił pokrywkę ze stojącej na biurku srebrnej szkatułki na papierosy. – Proszę się częstować – powiedział. Wziąłem papierosa i przypaliłem go dziwaczną srebrną zapalniczką w kształcie działka polowego, którą obejrzałem krytycznie, jakbym szacował jej wartość w lombardzie. Poroszyn mnie zdenerwował i chciałem mu jakoś dokuczyć. – Niezłe łupy pan tu trzyma – rzuciłem. – To jest niemieckie działko polowe. Kupił pan to czy też nikogo nie było w domu, kiedy pan przyszedł? Poroszyn zamknął oczy i cicho parsknął śmiechem. Następnie wstał, podszedł do okna, uchylił jedno skrzydło i rozpiął rozporek. – To przez to, że piję tyle tej owaltyny – powiedział, najwyraźniej nieprzejęty moją próbą zrobienia mu afrontu. – Po prostu przelatuje przez człowieka. – Zaczął sikać, zerkając przez ramię na Tatara, który wciąż stał na baczność obok szafki na akta oraz umieszczonej na niej szklanki wódki. – Pij i wynoś się stąd, prosiaku. Tatar nie wahał się ani chwili. Jednym haustem opróżnił szklankę i pospiesznie opuścił gabinet, zamykając za sobą drzwi. – Gdyby pan widział, w jakim stanie te kmioty zostawiają tutejsze toalety, toby pan zrozumiał, dlaczego wolę sikać przez okno – rzekł Poroszyn, zapinając guziki. Zamknął okno i wrócił za biurko. Buty znów załomotały o bibularz. – Moi rodacy czasem zupełnie obrzydzają mi życie w tym sektorze. Dzięki Bogu za takich ludzi jak Emil. Od czasu do czasu bywa bardzo zabawny. I bardzo przedsiębiorczy. Nie ma nic, czego nie potrafiłby załatwić. Jak wy tu nazywacie handlarzy czarnorynkowych? – Kombinatorzy. – Tak, oni kombinują. Emil zawsze umiał coś wykombinować, kiedy człowiek łaknął rozrywki. – Na samo wspomnienie Poroszyn roześmiał się serdecznie, na co ja jakoś nie umiałem się zdobyć. – Nigdy dotąd nie widziałem, żeby ktoś znał tyle dziewczynek. Oczywiście to same prostytutki i amatorki czekolady, ale w dzisiejszych czasach to niewielki grzech, prawda? – To zależy od czekolady – powiedziałem. – W dodatku Emil bardzo sprytnie przemycał różne rzeczy przez granicę… Zielona granica, chyba tak to nazywacie?

Kiwnąłem głową. – Przez las. – Rasowy przemytnik. Zarabiał mnóstwo pieniędzy. Zanim to się stało, żył sobie w tym Wiedniu całkiem dobrze: duży dom, piękny samochód, ładna dziewczyna. – Korzystał pan kiedyś z jego usług? I nie chodzi mi o jakieś czekoladówki. Poroszyn ograniczył się do powtórzenia, że Emil potrafił zdobyć dosłownie wszystko. – Z informacją włącznie? Wzruszył ramionami. – Od czasu do czasu. Ale cokolwiek Emil robi, robi to dla pieniędzy. Trudno mi uwierzyć, że nie organizuje czegoś dla Amerykanów. W tym przypadku jednak robotę naraił mu Austriak, człowiek nazwiskiem König, który zajmuje się ogłoszeniami i reklamą. Firma nazywa się Reklaue & Werbe Zentrale, mają biura tutaj w Berlinie oraz w Wiedniu. König chciał, żeby Emil regularnie przywoził mu do Berlina projekty z wiedeńskiego biura. Powiedział, że te papiery są zbyt ważne, żeby je powierzać poczcie lub kurierom, a sam nie mógł jeździć, bo czeka na denazyfikację. Oczywiście Emil podejrzewał, że przesyłki Königa, oprócz reklam, zawierają także inne rzeczy, ale dostawał tyle forsy, że nie zadawał żadnych pytań, a ponieważ i tak jeździł regularnie do Berlina, nie miał z tym większych problemów. W każdym razie tak mu się zdawało. Przez jakiś czas wszystko było w porządku: Emil przywoził do Berlina papierosy albo coś takiego, przy okazji brał ze sobą paczkę Königa, na miejscu wręczał ją człowiekowi nazwiskiem Eddy Holl i inkasował zapłatę. Proste i jasne. Aż któregoś wieczoru, podczas bytności w Berlinie, poszedł do klubu Gay Island w Berlinie-Schönbergu i tam przypadkiem natknął się na tego Eddy’ego Holla. Gość, kompletnie pijany, przedstawił go kapitanowi armii amerykańskiej nazwiskiem Linden, określając Emila jako „naszego kuriera z Wiednia”. Następnego dnia zadzwonił rano do Emila, przeprosił go za swoje pijaństwo i zasugerował, że byłoby lepiej dla wszystkich zainteresowanych, gdyby Emil zapomniał, że kiedykolwiek słyszał o kapitanie Lindenie. No i kilka tygodni później, kiedy Emil był już z powrotem w Wiedniu, ten cały Linden zadzwonił do niego i zaproponował spotkanie. Umówili się w jakimś barze, po czym Amerykanin zaczął wypytywać o tę firmę reklamową Reklaue & Werbe. Emil nie mógł mu powiedzieć zbyt wiele, ale zaniepokoił się, że Linden w ogóle przebywa w Wiedniu. Pomyślał, że skoro tak, to może już jego, Emila, usługi przestały być potrzebne. Byłoby szkoda, uznał, gdyby taka łatwa forsa przeszła mu koło nosa, zaczął więc śledzić Lindena, żeby się dowiedzieć, co tamten knuje. Parę dni później zobaczył, że Linden spotkał się z jakimś mężczyzną, i poszedł za nimi do starego studia filmowego. Kiedy czekał na zewnątrz, usłyszał strzał i zaraz potem ten drugi facet wybiegł ze studia. Emil trochę się wahał, ale w końcu wszedł do środka, gdzie znalazł nieżywego Lindena oraz cały transport kradzionych papierosów. Naturalnie nie powiadomił policji, w ogóle nie chciał mieć

z nimi do czynienia. Nazajutrz przyszedł do niego König z jednym gościem, niech pan nie pyta o nazwisko, bo go nie znam, i powiedział, że ich amerykański przyjaciel zaginął i bardzo się niepokoją, że coś mu się stało. A Emil był kiedyś śledczym w Kripo, więc bardzo go proszą, żeby zajął się tą sprawą, rzecz jasna, za odpowiednim wynagrodzeniem. Emil zgodził się natychmiast: myślał, że w ten sposób łatwo zarobi trochę forsy, a przy okazji może uda mu się przechwycić ten tytoń. Przez jakiś czas miał studio pod obserwacją i parę dni później, kiedy uznał, że jest bezpiecznie, pojechał tam furgonetką z dwoma chłopakami. Ale żandarmeria międzynarodowa już na nich czekała. Chłopcy Emila lubili sobie postrzelać, więc skończyli jako trupy. Emil trafił do aresztu. – Wie, kto dał cynk władzom? – Poleciłem moim ludziom w Wiedniu, żeby się tego dowiedzieli. Podobno informacja była anonimowa. – Poroszyn uśmiechnął się z uznaniem. – A teraz najlepsze: Emil ma pistolet Walther P38, który zabrał ze sobą do studia. Ale kiedy przy aresztowaniu oddawał broń, zwrócił uwagę, że to wcale nie był jego pistolet, tylko jakiś inny, z niemieckim orłem na rękojeści. Co więcej, miejscowy spec od balistyki szybko stwierdził, że właśnie z tej broni zabito kapitana Lindena. – Ktoś podłożył Emilowi pistolet, czy tak? – powiedziałem. – No jasne; orzeł na rękojeści to nie jest taki szczegół, który się od razu zauważy, prawda? To się bardzo zgrabnie układa. Podejrzany, nader wygodnie, przybywa na miejsce przestępstwa, rzekomo po tytoń, który ukradł, i w dodatku ma przy sobie narzędzie zbrodni! Jakkolwiek na to patrzeć, dowody są niezbite. Ostatni raz zaciągnąłem się papierosem, zdusiłem go w srebrnej popielniczce na biurku Poroszyna i sięgnąłem po następnego. – Nie bardzo wiem, jak mogę pomóc w tej sprawie – oznajmiłem. – Zazwyczaj nie zajmuję się zamianą wody w wino. – Emil bardzo się denerwuje. Jego adwokat, niejaki doktor Liebl, twierdzi, że powinien pan odszukać tego całego Königa. Gość przepadł jak kamień w wodę. – Mogę się założyć. Sądzi pan, że to König podmienił pistolety, kiedy przyszedł do Beckera do domu? – Z pewnością na to wygląda. König albo ten trzeci facet. – Wie pan coś o Königu i jego firmie reklamowej? – Niet. Rozległo się pukanie do drzwi i do gabinetu Poroszyna zajrzał młody oficer. – Panie pułkowniku, mamy na linii Am Kupfergraben – zameldował po rosyjsku. – Mówią, że to pilne. Nadstawiłem uszu. Przy Am Kupfergraben mieściło się największe więzienie MWD w Berlinie. W mojej pracy natykałem się na tak wiele przypadków osób wysiedlonych i zaginionych, że opłacało się mieć uszy otwarte. Poroszyn zerknął na mnie, jakby niemal czytał mi w myślach. – Jegorow, to będzie musiało poczekać – rzucił do oficera. – Jakieś inne telefony?

– Zaisser z K-5. – Jeśli ten hitlerowski skurwysyn chce ze mną rozmawiać, to niech, kurwa, przyjdzie i czeka pod drzwiami. Powtórzcie mu to. A teraz proszę nas zostawić. – Zaczekał, aż drzwi zamkną się za podwładnym, i zapytał: – K-5 coś panu mówi, Günther? – A powinno? – Na razie nie. Ale z czasem, kto wie? – Nie rozwijał tematu, tylko spojrzał na zegarek. – Naprawdę musimy się sprężać. Wieczorem jestem umówiony. Jegorow załatwi panu wszystkie niezbędne dokumenty: różową przepustkę, zezwolenie na podróż, kartki żywnościowe, austriacki dowód tożsamości… ma pan zdjęcie? Nieważne, Jegorow dopilnuje, żeby panu zrobili. A, i jeszcze coś: sądzę, że to byłby dobry pomysł, gdyby pan dostał jedno z naszych nowych zezwoleń na tytoń. Dzięki niemu będzie pan mógł sprzedawać papierosy w całej strefie wschodniej i każdy radziecki urzędnik będzie zobowiązany do udzielenia panu wszelkiej możliwej pomocy. Niewykluczone, że przyda się to panu, gdyby wpadł pan w kłopoty. – Myślałem, że w waszej strefie czarny rynek jest nielegalny – powiedziałem, dziwiąc się w duchu, że oficjalna obłuda przybiera tak ostentacyjną postać. – Bo jest – odparł Poroszyn, ani trochę niespeszony. – Ale u nas czarny rynek został oficjalnie usankcjonowany. Dzięki niemu pozyskujemy obcą walutę. Niezły pomysł, nie sądzi pan? Naturalnie wyposażymy pana w kilka sztang papierosów, żeby to wyglądało bardziej wiarygodnie. – Najwyraźniej pomyślał pan o wszystkim. A co z pieniędzmi? – Dostarczymy panu do domu razem z papierami. Pojutrze. – A skąd będą pochodziły te pieniądze? Od tego waszego doktora Liebla czy z koncesji tytoniowych? – Pieniądze przyśle mi Liebl. Zanim to się stanie, sprawę będą prowadziły radzieckie władze wojskowe. Niezbyt mi się to podobało, ale nie bardzo miałem inne wyjście. Musiałem albo przyjąć pieniądze od Rosjan, albo bez grosza wyjechać do Wiednia i liczyć na to, że wynagrodzenie wpłynie pod moją nieobecność. – No dobrze – zgodziłem się. – Jeszcze jedno. Co wiecie o kapitanie Lindenie? Mówił pan, że Becker spotkał go w Berlinie. Stacjonował tutaj? – A tak. Zapomniałem o nim, prawda? – Poroszyn wstał i podszedł do szafki na akta, na której wciąż jeszcze stała szklanka, opróżniona przez tatarskiego kierowcę. Otworzył szufladę i przebierając palcami po grzbietach teczek, w końcu wyciągnął tę, której szukał. – Kapitan Edward Linden – przeczytał, wracając na fotel. – Urodzony w Brooklynie, Nowy Jork, 22 lutego 1907 roku. W 1930 roku ukończył germanistykę na Cornell University; służył w 970. korpusie kontrwywiadowczym; poprzednio w 26. dywizji piechoty, stacjonowany w centrum przesłuchań Camp King w Oberusel jako oficer denazyfikacyjny; obecnie skierowany do BDC,

amerykańskiego Centrum Dokumentacji w Berlinie, jako oficer łącznikowy Crowcass. Crowcass to Centralny Rejestr Przestępców Wojennych i Podejrzanych prowadzony przez Siły Zbrojne Stanów Zjednoczonych. Obawiam się, że to niewiele. Rzucił otwartą teczkę na biurko przede mną. Dziwne, jakby greckie znaki zajmowały niecałe pół stroniczki. – Nie bardzo sobie radzę z cyrylicą – powiedziałem. Poroszyn nie wyglądał na przekonanego. – Centrum Dokumentacji Stanów Zjednoczonych, co to właściwie jest? – Mieści się w budynku w amerykańskim sektorze na skraju lasu Grünewald. Berlińskie Centrum Dokumentacji to składnica hitlerowskich dokumentów partyjnych i rządowych, przejętych przez Amerykanów i Brytyjczyków pod koniec wojny. Jest dość wyczerpujące. Mają pełny spis członków NSDAP, co bardzo pomaga ustalić, czy ktoś podał w kwestionariuszu denazyfikacyjnym nieprawdziwe dane. Założę się, że nawet pańskie nazwisko gdzieś tam figuruje. – Już mówiłem, że nigdy nie należałem do partii. – Nie. – Wyszczerzył zęby. – No pewnie, że nie. – Wziął teczkę i odłożył ją do szafki. – Pan tylko słuchał rozkazów. Widać było, że mi nie wierzy, tak jak nie uwierzył, że nie umiem odszyfrować bizantyńskiego alfabetu świętego Cyryla. I przynajmniej w tej ostatniej kwestii się nie mylił. – A teraz, jeśli nie ma pan więcej pytań, naprawdę muszę pana opuścić. Za pół godziny powinienem być w państwowej operze w Admiralspalast. – Zdjął pas i zaczął wkładać mundur, jednocześnie głośno wzywając Jeroszkę i Jegorowa. – Był pan kiedyś w Wiedniu? – zapytał, wsuwając koalicyjkę pod naramiennik. – Nie, nigdy. – Tamtejsi ludzie są tacy jak ich architektura – rzekł, studiując swoje odbicie w oknie. – Składają się wyłącznie z fasady. Człowiek ma wrażenie, że wszystko, co ciekawe, znajduje się u nich na wierzchu. Ale wewnątrz są całkiem inni. Tak, z takimi ludźmi mógłbym pracować. Wszyscy wiedeńczycy to urodzeni szpiedzy.

7

Wczoraj znowu przyszłaś późno – powiedziałem. – Nie obudziłam cię chyba? – Nago wyśliznęła się z łóżka i podeszła do trema w kącie sypialni. – A poza tym, sam onegdaj wróciłeś dosyć późno. – Zaczęła uważnie oglądać swoje ciało. – Jak to miło, kiedy znowu jest ciepło w domu. Skąd, u licha, wytrzasnąłeś węgiel? – Klient. Patrzyłem, jak stoi i gładzi się po włosach łonowych, jak spłaszcza brzuch dłonią, jak unosi piersi, jak uważnie przygląda się swej pociągłej, lekko pobrużdżonej twarzy o woskowym połysku, wklęsłych policzkach i zanikających dziąsłach, jak wreszcie odwraca się, by ocenić nieco już obwisły tyłek i maca pośladek kościstą dłonią, na której pierścionki zrobiły się trochę luźniejsze niż przedtem. Nie musiałem się zastanawiać, co jej chodzi po głowie. Była atrakcyjną, dojrzałą kobietą, zdecydowaną w pełni wykorzystać czas, który jej jeszcze pozostał. Z poczuciem krzywdy i rozdrażnienia wyskoczyłem z łóżka i noga natychmiast się pode mną ugięła. – Ładnie wyglądasz – mruknąłem ze znużeniem i pokuśtykałem do kuchni. – Trochę krótki ten twój sonet miłosny! – zawołała za mną. Na kuchennym stole leżały kolejne towary z PX: kilka puszek zupy, kostka prawdziwego mydła, ze dwie torebki sacharyny i opakowanie kondomów. Kirsten, wciąż nago, przywędrowała za mną do kuchni i patrzyła, jak oglądam jej zdobycze. Czy był tylko jeden Amerykanin? Czy też było ich więcej? – Widzę, że znowu się trudziłaś – powiedziałem, biorąc do ręki paczkę prezerwatyw. – Ile one mają kalorii? Zaśmiała się, zasłaniając usta dłonią. – Kierownik trzyma pod ladą cały zapas. – Usiadła na krześle. – Pomyślałam, że byłoby przyjemnie. Wiesz, nie robiliśmy tego od dość dawna. – Lekko rozchyliła uda, pozwalając mi dostrzec więcej. – Teraz jest dobra pora, gdybyś miał ochotę. Nie trwało to długo; uwinęła się szybko i sprawnie, z niemal zawodową nonszalancją, jakby robiła lewatywę. Ledwie skończyłem, a już podążała do łazienki bez najmniejszego śladu rumieńca, trzymając w palcach zużytą prezerwatywę niczym zdechłą mysz, którą znalazła pod łóżkiem. Pół godziny później ubrana i gotowa do wyjścia przystanęła w salonie, gdzie zdążyłem już przegrzebać popiół w piecu i teraz dokładałem węgla. Przez chwilę patrzyła, jak przywracam ogień do życia. – Nieźle to robisz – powiedziała. Nie umiałem stwierdzić, czy jej intencją był sarkazm. Następnie pocałowała mnie zdawkowo i wyszła. Ranek był zimniejszy niż nóż rzezaka, cieszyłem się więc, mogąc zacząć dzień w czytelni na Hardenbergstrasse. Dyżurny bibliotekarz miał usta tak zniekształcone

bliznami, że dopóki nie zaczął mówić, nie wiedziałem nawet, gdzie są jego wargi. – Nie – oznajmił głosem bardziej odpowiednim dla lwa morskiego – nie ma żadnych książek o BDC. Ale w ciągu ostatnich miesięcy widziałem kilka artykułów w prasie. Jeden chyba w „Telegrafie”, drugi w „Military Government Information Bulletin”. Pozbierał swoje kule i na jedynej nodze przemieścił się do szafki, gdzie mieścił się duży katalog fiszkowy, w którym, jak słusznie pamiętał, znalazł odsyłacze do obu tekstów. Pierwszy ukazał się w „Telegrafie” w maju i zawierał obszerny wywiad z komendantem Centrum, podpułkownikiem Hansem W. Helmem; drugi, autorstwa młodszego pracownika Centrum, opowiadał o początkowym okresie działalności i został opublikowany w sierpniu. Podziękowałem bibliotekarzowi, który wyjaśnił mi, gdzie znaleźć egzemplarze obu publikacji. – Miał pan szczęście, że przyszedł pan dzisiaj – powiedział. – Jutro jadę do Giesen, żeby dopasować sobie sztuczną nogę. Lektura obu artykułów uświadomiła mi, że nigdy nie podejrzewałem Amerykanów o taką sprawność. Istotnie, w zbieraniu dokumentów wchodzących w skład zbiorów Centrum kilka razy pomógł im szczęśliwy traf, na przykład kiedy żołnierze Siódmej Armii Stanów Zjednoczonych natknęli się w papierni pod Monachium na kompletne akta członków NSDAP, przeznaczone na przemiał. Ale personel Centrum dokładał starań, aby stworzone i zarządzane przez nich archiwa były jak najobszerniejsze i rzeczywiście pomocne w procesie ustalania, kto był nazistą. Oprócz podstawowych akt NSDAP w posiadaniu Centrum znalazły się wnioski o przyjęcie do partii, korespondencja organizacyjna, informacje o przebiegu służby w SS, akta Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, dokumenty rasowe SS, protokoły najwyższego sądu partyjnego i sądów ludowych – słowem, wszystko, od członkostwa w Narodowo-Socjalistycznym Związku Nauczycieli po szczegółowe dane dzieci relegowanych z Hitlerjugend. Gdy po opuszczeniu biblioteki szedłem na dworzec, przyszło mi do głowy coś jeszcze: nigdy bym nie uwierzył, że hitlerowcy mogli być na tyle głupi, by rejestrować swoją działalność tak wyczerpująco i szczegółowo, ze wszystkimi obciążającymi detalami. Wysiadłem z U-Bahnu – jak się okazało, o przystanek za wcześnie – na stacji w sektorze amerykańskim, którą bez związku z ich okupacją miasta nazywano Chatą Wuja Toma, i ruszyłem Argentinische Allee. Do Centrum Dokumentacji, położonego wśród wysokich grünewaldzkich świerków na dobrze strzeżonym terenie nieopodal małego jeziorka, prowadziła brukowana ślepa uliczka o nazwie Wasserkäfersteig. Za ogrodzeniem z siatki stało kilka budynków, z których jeden – dwupiętrowy, biały pawilon z zielonymi okiennicami – robił wrażenie głównego. Idąc żwirowaną alejką, pomyślałem, że to ładne miejsce, choć zaraz przypomniałem sobie, że dawniej mieścił się tutaj

Forschungsamt – hitlerowskie centrum podsłuchu telefonicznego. Żołnierz na wartowni, duży, szczerbaty Murzyn, obrzucił mnie nieufnym spojrzeniem. Zapewne przywykł do ludzi w samochodach lub pojazdach wojskowych i samotny przechodzień był dla niego czymś niespotykanym. – Czego chcesz, frycu? – zapytał, zacierając wełniane rękawice i przytupując, by się trochę rozgrzać. – Byłem znajomym kapitana Lindena – wydukałem kulawą angielszczyzną. – Właśnie dotarła do mnie ta okropna wiadomość, więc przyszedłem powiedzieć, że bardzo mi przykro i mojej żonie również. Był dla nas dobry, wie pan, dawał nam PX-y. – Z kieszeni wyciągnąłem krótki list, który skomponowałem w pociągu. – Może byłby pan tak dobry i doręczył to pułkownikowi Helmowi. Żołnierz natychmiast zmienił ton. – Tak jest, proszę pana, zaraz mu zaniosę. – Przyjął kopertę i przyjrzał się jej niepewnie. – To bardzo ładnie, że pan pomyślał o kapitanie. – To tylko kilka marek na kwiaty – powiedziałem, kręcąc głową. – I wizytówka. Chcieliśmy z żoną zostawić coś na grobie kapitana Lindena. Poszlibyśmy na pogrzeb, gdyby odbywał się w Berlinie, ale pomyśleliśmy, że rodzina pewnie zabierze go do domu. – Hm, no nie, proszę pana. Pogrzeb odbędzie się w Wiedniu w piątek rano. Rodzina tak chciała. Pewnie to mniejszy kłopot, niż transportować ciało taki szmat drogi. Wzruszyłem ramionami. – Jeśli chodzi o mieszkańca Berlina, równie dobrze mogliby go pochować w Ameryce. Podróżować w obecnych czasach nie jest łatwo – westchnąłem i spojrzałem na zegarek. – Lepiej już pójdę. Mam przed sobą spory spacer. – Odwróciłem się, by odejść, i z jękiem chwyciłem się za kolano, po czym, krzywiąc się z rzekomego bólu, usiadłem przed szlabanem wprost na ziemi, ze stukotem odrzucając laskę. Niezłe przedstawienie. Żołnierz okrążył budkę. – Nic się panu nie stało? – zapytał troskliwie, podnosząc laskę i pomagając mi wstać. – Sowiecki szrapnel. Od czasu do czasu się odzywa. Za chwilę mi przejdzie. – Hej, niech pan wejdzie na wartownię i na minutkę usiądzie. – Powiódł mnie na drugą stronę szlabanu i wpuścił przez niewielkie drzwi do pomieszczenia. – Dziękuję. To bardzo uprzejme z pana strony. – E tam, zaraz uprzejme. Każdy przyjaciel kapitana Lindena… Usiadłem ciężko i potarłem kolano, które prawie mnie nie bolało. – Dobrze go pan znał? – Ja tam jestem tylko starszym szeregowym. Nie mogę powiedzieć, że go znałem, ale woziłem go od czasu do czasu. Uśmiechnąłem się i pokręciłem głową. – Mógłby pan mówić trochę wolniej? Mój angielski nie jest zbyt dobry.

– Od czasu do czasu byłem jego kierowcą – powtórzył głośniej żołnierz, naśladując kręcenie kierownicą. – Mówił pan, że dawał panu PX-y? – Tak, był bardzo dobry. – No, to podobne do Lindena. Zawsze miał mnóstwo PX-ów na rozdanie. – Urwał, jakby przyszło mu coś do głowy. – Była taka para… on był dla nich prawie jak syn. Wciąż woził im paczki żywnościowe CARE. Może pan ich zna? Tych Drexlerów? Zmarszczyłem brwi i z namysłem potarłem szczękę. – Czy to nie ci, którzy mieszkają… – strzeliłem palcami, jakbym miał adres na końcu języka – …no, gdzie to było? – W Steglitz – podpowiedział. – Handjery Strasse. Pokręciłem głową. – Nie, chyba miałem na myśli kogoś innego. Przepraszam. – Hej, nie ma za co. – Pewnie policja zadawała wam mnóstwo pytań w związku z morderstwem kapitana Lindena. – Nie. O nic nas nie pytali. Już dopadli gościa, który to zrobił. – Już kogoś mają? To dobra wiadomość. Kto to taki? – Jakiś Austriak. – Ale dlaczego to zrobił? Mówił coś? – Nie. Chyba wariat. A w ogóle to jak pan poznał kapitana? – Spotkałem go w nocnym klubie. Gay Island. – Tak, słyszałem. Ja tam w takie miejsca nie chodzę. Osobiście wolę lokale przy Ku-damm: Bar Ronny’ego czy Club Royale. Ale Linden często chodził do Gay Island. Miał chyba dużo znajomych Niemców, a oni lubili tam bywać. – Cóż, świetnie mówił po niemiecku. – A i owszem, proszę pana. Jak miejscowy. – Zastanawialiśmy się z żoną, dlaczego nie miał dziewczyny na stałe. Nawet proponowaliśmy, że go z kimś poznamy. Z jakąś miłą dziewczyną z dobrej rodziny. Żołnierz wzruszył ramionami. – Pewno był zbyt zajęty. – Zachichotał. – Miał mnóstwo znajomych, bez dwóch zdań! Kurde, ten to lubił się bratać. Dopiero po chwili zdałem sobie sprawę, o co mu chodzi – był to eufemizm, ogólnie używany w kręgach wojskowych dla określenia tego, co inny amerykański oficer robił z moją żoną. Ostrożnie obmacałem kolano i wstałem. – Na pewno dobrze się pan czuje? – zapytał żołnierz. – Tak, dziękuję. Był pan bardzo miły. – E tam, miły. Każdy przyjaciel kapitana Lindena…

8

Zapytałem o Drexlerów na miejscowej poczcie w Steglitz na Sintenis Platz – małym, spokojnym placyku, niegdyś porośniętym trawą, obecnie przeznaczonym pod uprawę warzyw. Kierowniczka poczty, dama z ogromnymi jońskimi zawijasami po bokach głowy, powiadomiła mnie zwięźle, że w jej urzędzie znają Drexlerów, którzy, jak większość mieszkańców, odbierają stąd swoje przesyłki. Dlatego, wyjaśniła, ich dokładny adres na Handjery Strasse nie jest jej znany. Dodała jednak, że korespondencja przeznaczona dla Drexlerów, i tak dosyć obszerna, teraz jeszcze zyskała na objętości, zważywszy na to, że od kilku dni nie pofatygowali się jej odebrać. Słowa „nie pofatygowali” wymówiła z wyraźnym niesmakiem, toteż zastanowiło mnie, czy miała jakiś powód, żeby Drexlerów nie lubić. Propozycja, że dostarczę im pocztę, została natychmiast odrzucona. To nie byłoby właściwe. Niemniej poinformowała mnie, że naturalnie wolno mi im przypomnieć, by przyszli i zabrali ją sobie, bo zaczyna jej przeszkadzać. Postanowiłem sprawdzić, czy nie dowiem się czegoś w prezydium policji Schönbergu na pobliskiej Grünewald Strasse. Idąc tam w złowieszczym cieniu murów podziurawionych jak ser szwajcarski, chylących się ku mnie, jakby wciąż stały na palcach, i wśród budynków właściwie nietkniętych, pozbawionych jedynie narożnej balustrady niczym nadgryziony tort weselny, wyszedłem prosto na klub nocny Gay Island, gdzie Becker miał podobno spotkać Lindena. Było to miejsce smętne i ponure, z tanim neonem nad wejściem; kiedy je mijałem, poczułem niemal ulgę, że jest zamknięte. Dyżurny gliniarz o twarzy długiej jak paznokieć mandaryna był bardzo uczynny i przejrzawszy rejestr mieszkańców, powiadomił mnie, że Drexlerowie nie są całkiem nieznani schönberskiej policji. – To małżeństwo Żydów – wyjaśnił. – Prawnicy. Dobrze znani w okolicy. Można wręcz powiedzieć, że zyskali pewien rozgłos. – Och? A dlaczego? – Nie chodzi o to, że łamią prawo, rozumie pan. – Gruby jak kiełbaska paluch sierżanta odnalazł ich nazwiska w księdze meldunkowej i przesunął się w poprzek kartki do ulicy i numeru domu. – No i jest. Handjery Strasse, pod siedemnastym. – Dziękuję, sierżancie. No więc co z nimi? – To pana znajomi? – W jego głosie zabrzmiała ostrożność. – Nie, skądże. – Widzi pan, ludzie zwyczajnie nie lubią takich rzeczy. Chcieliby zapomnieć o tym, co się stało. Nie sądzę, żeby z takiego rozgrzebywania przeszłości mogło wyniknąć coś dobrego. – Proszę wybaczyć, sierżancie, ale co oni właściwie takiego robią?

– Ścigają tak zwanych niemieckich zbrodniarzy wojennych, proszę pana. Skinąłem głową. – Rozumiem, że to nie przysparza im popularności wśród sąsiadów. – To, co się stało, było złe. Ale teraz musimy wszystko odbudować i zacząć od nowa. A nie da się tego zrobić, jeśli wojna będzie się za nami ciągnąć jak jakiś smród. Chciałem wyciągnąć od niego więcej informacji, więc przytaknąłem. Zapytałem o Gay Island. – To nie jest miejsce, w którym chciałbym być przyłapany przez moją starą – odpowiedział. – Prowadzi je wesoła panienka nazwiskiem Kathy Fiege. Pełno tam takich dziewczyn. Ale nigdy nie było żadnych awantur, najwyżej od czasu do czasu jakiś pijany Jankes. Trudno to nazwać awanturą. Zresztą jeśli wierzyć plotkom, to wszyscy niedługo będziemy Jankesami, a przynajmniej my z amerykańskiego sektora, nie? Podziękowałem mu i podszedłem do drzwi. – Jeszcze jedno, sierżancie – rzekłem, obracając się na pięcie. – Czy ci Drexlerowie znaleźli kiedyś jakiegoś zbrodniarza wojennego? Długa twarz sierżanta nabrała wyrazu chytrości i rozbawienia. – Jeśli mogliśmy temu zapobiec, to nie. Drexlerowie mieszkali niedaleko prezydium policji w świeżo odnowionym budynku przy linii S-Bahnu, naprzeciwko małej szkoły. Ale gdy dotarłem na najwyższe piętro i zapukałem do drzwi mieszkania, nikt nie odpowiedział. Zapaliłem papierosa, by pozbyć się wiercącej w nozdrzach woni środka dezynfekcyjnego, pokręciłem się po podeście i zastukałem znowu. Zerknąłem w dół i na posadzce pod drzwiami dostrzegłem dwa niedopałki, nie wiadomo czemu rzucone w tym miejscu. Najwyraźniej dawno nikt tędy nie przechodził. Pochyliłem się, by je podnieść, i poczułem, że zapach stał się silniejszy. Padłem na podłogę, zrobiłem pompkę i wsadziłem nos w szparę pod drzwiami. Szarpnął mną odruch wymiotny – gardło i płuca poraził straszliwy smród. Odtoczyłem się na bok i wycharczałem na schody połowę wnętrzności. Kiedy odzyskałem dech, podniosłem się i potrząsnąłem głową. Niepodobna, by ktoś mógł żyć w takiej atmosferze. Rzuciłem okiem na klatkę schodową. Nikogo nie było. Cofnąłem się od drzwi i zdrowszą nogą kopnąłem w zamek, ale ledwie drgnął. Znów się rozejrzałem, by sprawdzić, czy hałas nie wywabił kogoś z mieszkania. Stwierdziłem, że nikt nie zwrócił na mnie uwagi, więc kopnąłem jeszcze raz. Drzwi ustąpiły z trzaskiem i ze środka buchnął tak straszliwy, jadowity zapach, że zatoczyłem się i niemal spadłem ze schodów. Zakryłem nos i usta połą płaszcza, po czym wbiegłem do ciemnego mieszkania i dostrzegając niewyraźny zarys karnisza, szarpnąłem na bok ciężką storę i na oścież otworzyłem okno. Wychyliłem się na zewnątrz, czując, że zimne powietrze wyciska mi łzy z oczu.

Jakieś dzieci, wracające ze szkoły, pomachały do mnie; odpowiedziałem słabym ruchem ręki. Przeciąg między oknem i drzwiami trochę wywietrzył pokój. Sprawdziłem, że już da się oddychać, i odwróciłem się. Byłem gotów na wszystko, co znajdę – ten okropny smród z pewnością nie był skutkiem dezynsekcji, owady musiałyby mieć rozmiar co najmniej słonia. Podszedłem do drzwi wejściowych i zacząłem ruszać nimi w tył i w przód, aby wzmóc przepływ powietrza, jednocześnie rozglądając się po niewielkim pomieszczeniu. Biurko, krzesła, półki na książki, szafki na akta oraz spiętrzone wszędzie sterty książek i dokumentów. Dalej były drzwi, zza których wyzierała krawędź mosiężnego łóżka. Idąc do sypialni, potrąciłem coś nogą. Była to tania blaszana taca, jakie spotyka się w barach i kafejkach. Gdyby nie dwie sine twarze, leżące obok siebie na poduszkach, można by pomyśleć, że ci ludzie śpią. Jeśli ktoś wydał na nas wyrok śmierci, to istnieją gorsze sposoby jego wykonania niż uduszenie we śnie. Odciągnąłem kołdrę i rozpiąłem piżamę Herr Drexlera, odsłaniając wzdęty brzuch, na którym, jak na pleśniowym serze, żyły i wylewy podskórne utworzyły siny wzór. Nacisnąłem go palcem: skóra była napięta. Gdy naparłem całą dłonią, trup pierdnął, co wskazywało na to, że narządy wewnętrzne zostały rozerwane przez gazy. Najwyraźniej oboje nie żyli od co najmniej tygodnia. Ponownie zakryłem ich kołdrą i wróciłem do pokoju. Przez chwilę gapiłem się bezradnie na sterty książek i papierów na biurku, próbując dopatrzyć się jakiejś wskazówki, ale na razie miałem tylko mętne wyobrażenie o istocie zagadki, toteż postanowiłem nie tracić czasu i szybko dałem sobie spokój. Niebo na zewnątrz przybrało barwę macicy perłowej. Kiedy skręciłem w stronę SBahnu, coś przyciągnęło moją uwagę. Na ulicach Berlina walało się tyle porzuconego sprzętu wojskowego, że gdyby nie sposób, w jaki umarli Drexlerowie, w ogóle bym tego nie zauważył. Na stercie gruzów zalegających w rynsztoku leżała maska gazowa, a gdy uniosłem ją za pasek, pod nogi potoczyła mi się pusta puszka. Szybko dopowiedziałem sobie cały scenariusz morderstwa i porzuciwszy maskę, kucnąłem i przeczytałem etykietę na półkolu zardzewiałej blachy: „Cyklon-B. Gaz trujący! Niebezpieczeństwo! Przechowywać w suchym i chłodnym miejscu! Chronić przed słońcem i otwartym ogniem! Przy użyciu zachować najwyższą ostrożność! Kaliwerke A.G. Kolin”. Wyobraziłem sobie mężczyznę, który stoi pod drzwiami Drexlerów. Jest późny wieczór. Przybyły nerwowo wypala do połowy dwa papierosy, po czym naciąga maskę i zaciska paski, sprawdzając, czy szczelnie trzymają. Potem otwiera puszkę z kryształkami kwasu pruskiego, wysypuje granulki – które w zetknięciu z powietrzem szybko przybierają postać płynną – na przyniesioną ze sobą tackę i wsuwa ją pod drzwi mieszkania. Śpiący Drexlerowie oddychają głęboko, tracąc

przytomność w miarę jak cyklon-B, po raz pierwszy wykorzystany do zabijania ludzi w obozach koncentracyjnych, powoli blokuje im dopływ tlenu do krwi. W taki mróz Drexlerowie zapewne nie śpią przy otwartym oknie. Ale być może morderca kładzie coś – koc albo płaszcz – pod drzwiami mieszkania, żeby odciąć wszelki dopływ świeżego powietrza bądź żeby nikt inny w budynku się nie otruł. Śmiertelne stężenie gazu wynosi jeden do dwóch tysięcy. W końcu granulki całkowicie się rozpuszczają, morderca upewnia się, że gaz bezszelestnie spełnił swe śmiercionośne zadanie, a do sześciu milionów Żydów dołączyło dwoje kolejnych, po czym mężczyzna zabiera swój płaszcz, maskę i pustą puszkę (może nie chce zostawiać tacy, chociaż nie ma to znaczenia: z pewnością do pracy z cyklonem-B włożył rękawiczki) i znika w ciemnościach nocy. Było to tak proste, że niemal zasługiwało na podziw.

9

Gdzieś dalej na ulicy jakiś dżip z warkotem odjechał w śnieżną ciemność. Rękawem przetarłem zaparowane okno knajpy i zobaczyłem w szybie odbicie znajomej twarzy. – Herr Günther – usłyszałem, odwracając się na krześle. – Tak myślałem, że to pan. – Głowę przybysza pokrywała cienka warstwa śniegu. Ścięta czaszka z odstającymi, doskonale okrągłymi uszami przywodziła na myśl wiaderko z lodem. – Neumann – zdziwiłem się. – A ja już myślałem, że zginęliście. Wytarł głowę i zdjął płaszcz. – Pozwoli pan, że się dosiądę? Moja dziewczyna jeszcze nie przyszła. – Od kiedy to macie dziewczynę, Neumann? Przynajmniej taką, której nie musicie płacić? Wzdrygnął się nerwowo. – Słuchaj pan, jeśli pan będzie… – Spokojnie – powiedziałem. – Siadajcie. – Skinąłem na kelnera. – Czego się napijecie? – Tylko piwa, dziękuję. – Usiadł i przyjrzał mi się krytycznie, mrużąc oczy. – Niewiele się pan zmienił, Herr Günther. Postarzał się pan, posiwiał i trochę schudł, ale wciąż jest pan taki sam. – Ze strachem myślę, do czego byłbym podobny, gdybyście uznali, że wyglądam inaczej – rzekłem z przekąsem. – Ale to, co mówicie, brzmi jak dość dokładny opis ostatnich ośmiu lat. – To już tyle czasu minęło, odkąd widzieliśmy się ostatni raz? – Mniej więcej jedna wojna światowa. A wy nadal podsłuchujecie pod drzwiami? – A żeby pan wiedział, Herr Günther! – parsknął. – Jestem strażnikiem więziennym w Tegel. – Nie wierzę! Wy? Braliście w łapę jak niedźwiedź w zoo. – Słowo daję, Herr Günther, naprawdę. Jankesi zagnali mnie do pilnowania zbrodniarzy wojennych. – A wy stanowicie dodatkowy zaostrzony rygor, co? Neumann znów się wzdrygnął. – Nadchodzi wasze piwo. Kelner postawił przed nim szklankę, a ja zacząłem coś mówić, ale Amerykanie przy sąsiednim stoliku wybuchnęli głośnym śmiechem, zagłuszając moje słowa. Potem któryś z nich, jakiś sierżant, dodał coś jeszcze i tym razem nawet Neumann się zaśmiał. – Mówi, że nie wierzy w zbratanie – wyjaśnił. – Mówi, że nie chciałby żadnej Fräulein traktować tak, jak traktuje swego brata. Uśmiechnąłem się i spojrzałem na Amerykanów.

– Nauczyliście się angielskiego w Tegel? – No pewnie. Ja się uczę mnóstwa rzeczy. – Zawsze był z was dobry informator. – Na przykład – ściszył głos – słyszałem, że Sowieci zatrzymali na granicy brytyjski pociąg wojskowy i odczepili dwa wagony z niemieckimi pasażerami. Powiadają, że to w odwecie za ustanowienie Bizonii. – Miał na myśli połączenie brytyjskiej i amerykańskiej strefy w okupowanych Niemczech. Upił trochę piwa i wzruszył ramionami. – Może będzie kolejna wojna. – Nie widzę, w jaki sposób – odrzekłem. – Wszystkim już się od tego flaki wywracają. – No nie wiem. Może i tak. Odstawił szklankę, wyjął tabakierkę i poczęstował mnie. Pokręciłem głową i skrzywiłem się, patrząc, jak bierze szczyptę tytoniu i wsuwa ją pod górną wargę. – Powąchał pan prochu w czasie wojny? – Neumann, dajcie spokój, wykażcie trochę rozumu. W dzisiejszych czasach nie zadaje się takich pytań. Czy ja was pytam, jakeście dostali zaświadczenie denazyfikacyjne? – A żeby pan wiedział, że całkiem legalnie. – Wyciągnął portfel i podał mi rozłożoną kartkę papieru. – Nigdy nie byłem w nic wmieszany. Wolny od hitlerowskiej zarazy, tak tu pisze. Taki jestem, i jestem z tego dumny. Nawet nie wstąpiłem do wojska. – Tylko dlatego, że was nie chcieli. – Wolny od hitlerowskiej zarazy – powtórzył gniewnie. – To pewnie jedyna choroba, której nigdy nie mieliście. – A pan co właściwie tu robi? – zrewanżował się szyderstwem. – Uwielbiam przychodzić do Gay Island. – Nigdy pana przedtem nie widziałem, a bywam tu od dawna. – Tak, to mi wygląda na miejsce, gdzie dobrze się czujecie. Ale jak was na to stać z pensji strażnika? Neumann wymijająco wzruszył ramionami. – Pewnie załatwiacie różnym ludziom różne sprawy – podsunąłem. – Czasem trzeba, no nie? – Uśmiechnął się krzywo. – Założę się, że pan tu jest służbowo, prawda? – Niewykluczone. – Może mógłbym pomóc? Jak mówiłem, często tu przychodzę. – No dobra. – Wyjąłem portfel i pokazałem mu pięciodolarowy banknot. – Słyszeliście kiedyś o człowieku nazwiskiem Eddy Holl? Czasem tu bywa. Pracuje w ogłoszeniach i reklamie. W firmie Reklaue & Werbe Zentrale. Neumann przełknął ślinę i ponuro popatrzył w głąb sali. – Nie – bąknął niechętnie – nie znam takiego. Ale mogę popytać. Barman to mój znajomy. Mógłby…

– Już z nim próbowałem. Nie należy do gadatliwych. Ale z tego co mówił, wywnioskowałem, że jednak nie znał Holla. – Ten interes ogłoszeniowy, o którym pan wspomniał, jak się nazywa? – Reklaue & Werbe Zentrale. Mieszczą się na Wilmersdorfer Strasse. Byłem tam dziś po południu. Według nich Herr Eddy Holla można znaleźć w biurze firmy matki w Pullach. – No więc może on tam jest. W Pullach. – Nigdy nawet nie słyszałem o tym miejscu. Nie potrafię sobie wyobrazić, żeby centrala czegokolwiek mieściła się w Pullach. – No to się pan myli. – Dobra – powiedziałem. – Zaskoczcie mnie. Proszę, jestem gotowy. Neumann uśmiechnął się i skinął w stronę pięciodolarówki, którą już wsuwałem z powrotem do portfela. – Za pięć dolarów mogę opowiedzieć wszystko, co o tym wiem. – Ale żeby było świeże. Kiwnął głową, więc rzuciłem mu banknot. – Lepiej, żeby to było dobre. – Pullach to małe przedmieście Monachium, a także siedziba Urzędu Cenzury Poczty Armii Stanów Zjednoczonych. Przechodzi przez nią cała korespondencja amerykańskich szeregowych w Tegel. – I tyle? – A czego by pan jeszcze chciał, prognozy pogody? – No dobra. Nie jestem pewien, czy to mi coś mówi, ale mimo to dziękuję. – Może mógłbym się rozejrzeć za tym Eddiem Hollem? – Czemu nie? Jutro wyjeżdżam do Wiednia. Kiedy będę na miejscu, przyślę wam telegram z adresem, pod który możecie napisać, gdybyście coś mieli. Płatne gotówką przy odbiorze. – Chryste, szkoda, że nie ja tam jadę. Kocham Wiedeń. – Neumann, nigdy nie robiliście na mnie wrażenia kosmopolity. – Pewnie nie miałby pan ochoty dostarczyć przy okazji kilku listów, co? Mam na swoim pięterku kilku Austriaków. – Co, bawić się w listonosza zbrodniarzy wojennych? Nie, dziękuję. – Dokończyłem drinka i spojrzałem na zegarek. – Myślicie, że ona się zjawi, ta wasza dziewczyna? – Wstałem, żeby odejść. – A która godzina? – zapytał, marszcząc brwi. Pokazałem mu cyferblat roleksa na nadgarstku; po zastanowieniu uznałem, że jednak go nie sprzedam. Neumann sprawdził czas i aż się wzdrygnął. – Przypuszczalnie coś ją zatrzymało – powiedziałem. Pokręcił głową ze smutkiem. – Teraz to już nie przyjdzie. Baby. Dałem mu papierosa.

– W dzisiejszych czasach jedyna kobieta, której można ufać, to cudza żona – rzekłem. – Paskudny ten świat, Herr Günther. – Tak, owszem, ale nikomu o tym nie mówcie, dobrze?

10

W pociągu spotkałem człowieka, który miał swoją wersję tego, co zrobiliśmy Żydom. – Słuchaj pan – przekonywał – nie mogą nas o nic obwiniać. To było z góry przesądzone. Spełniliśmy tylko ich własną przepowiednię ze Starego Testamentu, tę z Józefa i jego braci. No bo jest represyjny ojciec i jest Józef, najmłodszy, najbardziej umiłowany syn, którego można uważać za symbol całej żydowskiej rasy. I są pozostali bracia, którzy symbolizują gojów na całym świecie, chociaż w tym wypadku lepiej ograniczyć się do Niemców. Ci bracia, co naturalne, musieli być zazdrośni o ślicznego chłoptasia, który jest od nich ładniejszy i ma szatę z rękawami. Mój Boże, nic dziwnego, że zaczęli go nienawidzić! Nic dziwnego, że sprzedali go w niewolę! I rzecz najważniejsza: zachowanie braci było w równym stopniu reakcją na surowość i autorytaryzm ojca, czyli że tak powiem, ojczyzny, co wyrazem niechęci wobec rzekomo rozpieszczanego brata. – Mężczyzna wzruszył ramionami i jął z namysłem ugniatać małżowinę uszną, kształtem przypominającą znak zapytania. – Naprawdę, kiedy się nad tym zastanowić, to właściwie powinni nam podziękować. – A niby dlaczego? – zapytałem z ewidentnym brakiem przekonania. – Bo gdyby nie postępki braci Józefa, dzieci Izraela nigdy nie popadłyby w egipską niewolę i Mojżesz nigdy nie wyprowadziłby ich stamtąd do Ziemi Obiecanej. Podobnie gdyby nie to, co zrobiliśmy my, Niemcy, Żydzi nigdy nie wróciliby do Palestyny. Proszę, już w tej chwili niemal założyli sobie własne państwo. – Gość zmrużył oczka, jakby był jednym z wybrańców, którym dane jest zaglądać do dziennika Pana Boga. – O tak – oświadczył – przepowiednia się spełniła. – Nic mi nie wiadomo o żadnej przepowiedni – warknąłem i kciukiem wskazałem krajobraz, przelatujący za oknem pociągu, i biegnącą wzdłuż torów autostradę, po której podążał na południe niekończący się konwój wojsk Armii Radzieckiej – ale faktycznie wygląda na to, że wylądowaliśmy w Morzu Czerwonym. Dobrze brzmiała ta nazwa, wymyślona dla określenia niekończącej się kolumny dzikich, wszystkożernych czerwonych mrówek, które pustoszyły ziemię i unosiły wszystko, co tylko zdołały udźwignąć – więcej nawet, niż ważyły ich pojedyncze ciała – aby wywieźć to do swoich tymczasowych kolonii znajdujących się pod władzą robotników i chłopów. Niczym brazylijski plantator, patrzący, jak jego zbiory kawy padają pastwą tych społecznych owadów, oprócz nienawiści do Rosjan odczuwałem również wielki przed nimi respekt. Przez siedem długich lat walczyłem z ruskimi, strzelałem do nich, siedziałem w ich więzieniu, nieustannie poznawałem ich język, aż wreszcie uciekłem z jednego z ich obozów. Siedem chudych kolb kukurydzy, zwarzonych przez wiatr od wschodu, pożarło siedem kolb tłustych.

Wybuch wojny zastał mnie na stanowisku komisarza w sekcji 5 RHSA, Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, miałem też stopień porucznika SS, nadany mi niejako automatycznie. Musiałem złożyć przysięgę na wierność Adolfowi Hitlerowi, lecz poza tym nie przejmowałem się zbytnio swoją rangą SS-Obersturmführera aż do czerwca 1941 roku. Wtedy to Arthur Nebe, uprzednio komendant główny Kripo, kryminalnej policji Rzeszy, niedawno awansowany na SS-Gruppenführera, objął dowództwo nad specjalną Aktion Gruppe, powołaną, by towarzyszyć armii w inwazji na Związek Radziecki. Byłem jednym z policjantów różnych wydziałów, skierowanych do grupy Nebego. Miała ona – przynajmniej tak przypuszczałem – podążać w ślad za wojskiem w głąb Białorusi, aby przeciwdziałać łamaniu prawa, przestępstwom pospolitym i wszelkiej maści terroryzmom. Moje zadanie w sztabie w Mińsku polegało na organizacji przejętych przez wojsko archiwów sowieckiego NKWD oraz rozprawieniu się ze szwadronem śmierci, sformowanym przez enkawudzistów i odpowiedzialnym za zlikwidowanie setek białoruskich więźniów politycznych, zanim zostaną „wyzwoleni” przez Niemców. Ale masowa zbrodnia podczas podboju to zjawisko nieuniknione, toteż wkrótce stało się dla mnie jasne, że również moja strona zabija rosyjskich więźniów, kiedy chce i jak chce. Niebawem zaś dokonałem odkrycia, że podstawowym celem Aktion Gruppe nie jest przeciwdziałanie terroryzmowi, lecz systematyczne mordowanie żydowskiej ludności cywilnej. Przez cztery lata służby wojskowej podczas Wielkiej Wojny nigdy nie widziałem nic równie koszmarnego, jak to, czego byłem świadkiem w owych letnich miesiącach 1941 roku. Załamałem się zupełnie. I chociaż na razie nie musiałem dowodzić plutonem egzekucyjnym, dokonującym masowych mordów, to pojąłem, że jest to wyłącznie kwestia czasu i że niebawem dostanę taki rozkaz, a wówczas – wniosek był nieuchronny – zostanę rozstrzelany za odmowę jego wykonania. Wystąpiłem więc o natychmiastowe przeniesienie do Wehrmachtu z zamiarem udania się na front wschodni. Jako generał dowodzący specgrupą Nebe mógł mnie wysłać do karnej kompanii, a nawet kazać mnie zlikwidować. Zamiast tego przychylił się do mojej prośby o przeniesienie. Spędziłem na Białorusi jeszcze kilka tygodni, pracując w wydziale wywiadu Obce Armie Wschód (Fremde Heere Ost) generała Gehlena, porządkującym zdobyte archiwa NKWD, po czym faktycznie zostałem przeniesiony, nie na front wschodni wszakże, lecz do Urzędu Przestępstw Wojennych Wojskowego Sztabu Generalnego w Berlinie. Arthur Nebe zdążył już w tym czasie osobiście nadzorować rzeź ponad trzydziestu tysięcy mężczyzn, kobiet i dzieci. Po powrocie do Berlina już go nie widziałem. Spotkany po wielu latach kolega z Kripo powiedział mi, że Nebe, który jako zwolennik Hitlera był dość niepewny, został stracony na początku 1945 roku za uczestnictwo w spisku hrabiego von Stauffenberga. Zawsze mam dziwne uczucie, gdy sobie uprzytamniam, że być może zawdzięczam

życie masowemu mordercy. Ku mojej ogromnej uldze człowiek hołdujący osobliwym hermeneutycznym koncepcjom opuścił pociąg w Dreźnie, więc nic nie stało na przeszkodzie, bym się przespał aż do Pragi. Jednak przez większość czasu rozmyślałem o Kirsten i o pozostawionym jej krótkim liściku, w którym sucho informowałem, że wyjeżdżam na kilka tygodni, i jednocześnie wyjaśniałem, skąd wzięły się w mieszkaniu złote suwereny – dostarczone w przeddzień przez Poroszyna jako połowa mojego honorarium za podjęcie się sprawy Beckera. Przeklinałem się w duchu, że nie napisałem więcej, że jej nie zapewniłem, iż nie ma rzeczy, której bym się dla niej nie podjął, że nie istnieje żadna herkulesowa praca, której z radością bym dla niej nie wykonał. Wszystko to oczywiście wiedziała z deklaracji, zawartych w wylewnych listach, których pakiet przechowywała w szufladzie. Obok flakonu perfum Chanel, o którym nigdy nie udało mi się porozmawiać.

11

Jazda z Berlina do Wiednia daje sporo czasu na rozpamiętywanie niewierności żony, więc może lepiej, że adiutant Poroszyna wykupił mi bilet na najkrótszą trasę – dziewiętnaście i pół godziny przez Drezno, Pragę i Brno, w przeciwieństwie do podróży przez Lipsk i Norymbergę, która trwa dwadzieścia siedem i pół godziny. W końcu jednak pociąg zwolnił i spowijając nielicznych pasażerów na peronie obłokiem pary, ze zgrzytem kół wjechał na Franz Josef Bahnhof. Okazałem amerykańskiemu żandarmowi przy barierce stosowne dokumenty i zadowalająco wyjaśniwszy mu swoją obecność w Wiedniu, udałem się do hali dworcowej, gdzie rzuciłem torbę na posadzkę i rozejrzałem się za jakimś znakiem, świadczącym, że ktoś w małym tłumku oczekujących spodziewa się mojego przybycia, a nawet jest z niego zadowolony. Pojawienie się siwego pana w średnim wieku potwierdziło przynajmniej pierwsze z tych oczekiwań, jednak zaraz zostałem uświadomiony, że drugie ma jedynie charakter iluzoryczny. Przybyły oznajmił, że nazywa się doktor Liebl i że ma zaszczyt występować jako prawny pełnomocnik Emila Beckera. – Czeka na nas taksówka – powiedział, zerkając z powątpiewaniem na mój bagaż. – Niemniej, moje biuro znajduje się tuż obok, więc gdyby przywiózł pan mniejszą torbę, moglibyśmy pójść tam piechotą. – Wiem, że to czysty pesymizm – odrzekłem – ale uznałem, że będę musiał raczej zostać tu na noc. Ruszyłem za nim przez halę dworcową. – Ufam, że miał pan dobrą podróż, Herr Günther. – Jestem tutaj, czyż nie? – odparłem z wymuszonym uśmieszkiem. – Czy w dzisiejszych czasach dobrą podróż można zdefiniować inaczej? – Doprawdy, trudno powiedzieć – skwitował krótko. – Co do mnie, nigdy nie opuszczam Wiednia. – Machnął lekceważąco ręką w stronę obdartych dipisów, którzy najwyraźniej rozłożyli się obozem w budynku stacyjnym. – Dzisiaj, kiedy cały świat znajduje się w podróży, nadzieja, że Pan Bóg szczególnie zadba o podróżnego, który pragnie tylko wrócić tam, skąd przybył, wydaje się dosyć przedwczesna. Zaprosił mnie do czekającej taksówki, ja zaś wręczyłem kierowcy walizkę, po czym usiadłem z tyłu, aby odkryć, że walizka jakimś sposobem znalazła się obok mnie. – Za bagaż wieziony na zewnątrz jest dodatkowa opłata – wyjaśnił doktor Liebl, wpychając mi walizkę na kolana. – Jak mówiłem, to nie jest daleko, a taksówki kosztują. Dopóki pan tu jest, zalecam tramwaje, są bardzo sprawne. – Auto ruszyło pędem, na pierwszym zakręcie rzucając nas na siebie niczym filmowych kochanków. – Są również bezpieczniejsze – zachichotał Liebl – zważywszy na to,

jacy są wiedeńscy kierowcy. – To Dunaj? – zapytałem, wskazując na lewo. – Dobry Boże, nie. To kanał, Dunaj jest w sektorze rosyjskim, dalej na wschód. – Wskazał na ponuro wyglądający budynek po prawej stronie. – To areszt policyjny, gdzie obecnie rezyduje nasz klient. Jesteśmy z nim umówieni jutro z samego rana, po czym być może będzie pan miał ochotę wziąć udział w pogrzebie kapitana Lindena na cmentarzu Zentralfriedhof. – Liebl znów skinął w stronę aresztu. – Tak się składa, że Herr Becker jest tam od niedawna. Z początku Amerykanie byli skłonni potraktować jego przypadek jako kwestię bezpieczeństwa narodowego, wskutek czego przetrzymywali go w obozie jenieckim w Stiftskaserne, przy sztabie generalnym żandarmerii wojskowej w Wiedniu. Mówię panu, wjeżdżanie i wyjeżdżanie stamtąd to było piekło. Jednak Urząd Bezpieczeństwa Publicznego Rządu Wojskowego postanowił, że sprawę należy przekazać do sądu austriackiego, więc Becker będzie tam przebywał aż do rozprawy, kiedykolwiek ona nastąpi. Liebl pochylił się, dotknął ramienia kierowcy i polecił mu skręcić w prawo, a potem jechać w stronę szpitala. – Skoro i tak za to płacimy, to najpierw podrzucimy pańską torbę na miejsce, nadłożymy niewiele drogi. Przynajmniej zobaczył pan, gdzie siedzi pański przyjaciel, więc doceni pan powagę sytuacji. Nie chcę być niegrzeczny, Herr Günther, ale byłem przeciwny temu, żeby pan w ogóle przyjeżdżał do Wiednia. Jakby nie było prywatnych detektywów tu, na miejscu! Sam wielokrotnie korzystałem z ich usług, co więcej, orientują się w Wiedniu lepiej niż pan. Mam nadzieję, że nie ma pan mi za złe tego, co mówię. W końcu wcale pan nie zna miasta, prawda? – Doceniam pańską szczerość, doktorze – rzekłem, wcale jej tak znów nie doceniając. – I ma pan rację, nie znam tego miasta. Prawdę mówiąc, w życiu tu nie byłem. Będę więc także mówił szczerze: mam za sobą dwadzieścia pięć lat pracy w policji i nie jestem szczególnie skłonny przejmować się tym, co pan sądzi. Dlaczego Becker zatrudnił mnie, a nie jakiegoś miejscowego węszyciela, to jego sprawa. A moją sprawą jest to, że chce mi dobrze zapłacić. Nie ma nic pośrodku, ani dla pana, ani dla nikogo. Nie teraz. Na sali sądowej, jeśli pan zechce, będę siedział panu na kolanach i czesał panu grzywkę. Ale do tej pory niech się pan zajmie lekturą swoich prawniczych książek, a ja już będę się martwił o to, co będzie pan mógł powiedzieć, żeby ten idiota się wywinął. – Niech będzie – mruknął Liebl, niemal się uśmiechając. – Do twarzy panu z prawdomównością. Jak większość adwokatów, skrycie podziwiam ludzi, którzy wydają się wierzyć w to, co mówią. Tak jest, wysoko cenię cudzą szczerość, choćby dlatego, że my, prawnicy, jesteśmy po brzegi pełni udawania. – Wydawało mi się, że mówi pan wprost. – To tylko manewr dla zamydlenia oczu, zapewniam pana – oznajmił wyniośle. Zostawiliśmy moje bagaże w wygodnie wyglądającym pensjonacie w ósmym

Bezirku w sektorze amerykańskim, po czym pojechaliśmy do biura Liebla w śródmieściu. Podobnie jak Berlin, Wiedeń także został podzielony pomiędzy cztery mocarstwa, z których każde kontrolowało oddzielny sektor. Jednak tutaj śródmieście, otoczone szerokim bulwarem o nazwie Ring, gdzie mieściła się większość pałaców i wielkich hoteli, pozostawało pod wspólnym rządem aliantów, sprawowanym za pomocą patroli międzynarodowych. Drugą, bardziej bezpośrednio widoczną różnicą, był stan stolicy Austrii. To prawda, miasto przeżyło kilka nalotów, ale w porównaniu z Berlinem wyglądało schludniej niż witryna przedsiębiorcy pogrzebowego. Kiedy wreszcie usiedliśmy w biurze, Liebl odszukał akta Beckera i streścił mi podstawowe fakty. – Naturalnie, najmocniejszym dowodem obciążającym Herr Beckera jest broń, którą miał przy sobie – rzekł adwokat, wręczając mi plik fotografii pistoletu, z którego zabito kapitana Lindena. – Walther P38 – powiedziałem. – Uchwyt ze znakiem SS. Sam takiego używałem w ostatnim roku wojny. Trochę grzechocze, ale kiedy opanuje się nietypowy spust, zazwyczaj daje się z niego celnie strzelać. Nigdy jednak nie podobał mi się ten odsłonięty kurek. Nie, osobiście wolę model PPK. – Oddałem mu zdjęcia. – Ma pan jakieś fotografie kapitana, zrobione przez lekarza sądowego? Liebl z wyraźnym niesmakiem przekazał mi kopertę. – Ciekawe, jak oni wyglądają, kiedy się ich umyje – mruknąłem, przypatrując się fotografiom. – Zastrzelili faceta z trzydziestkiósemki, a on wygląda, jakby co najwyżej usunięto mu pieprzyk. Skurwysyn był przystojny, trzeba mu to przyznać. Znaleźli pocisk? – Następne zdjęcie. Odszukałem je i kiwnąłem głową. Niewiele trzeba, by zabić człowieka, pomyślałem. – W domu Herr Beckera policja odkryła również kilka kartonów z papierosami – rzekł Liebl. – Papierosy były tego samego gatunku, co te znalezione w nieczynnym studiu, gdzie leżały zwłoki Lindena. Wzruszyłem ramionami. – Lubi palić. Nie widzę powodów, dla których kilka paczek szlugów miałoby go obciążać. – Nie? To pozwoli pan, że wyjaśnię. Te papierosy zostały skradzione z fabryki tytoniu na Thaliastrasse, całkiem blisko studia. Ten, kto je ukradł, korzystał ze studia, by je tam składować. Kiedy Becker pierwszy raz znalazł Lindena, przed pójściem do domu wziął sobie kilka kartonów. – To do niego podobne, niestety – westchnąłem. – Zawsze miał lepkie palce. – No, teraz już tylko długość jego szyi ma znaczenie. Nie muszę panu przypominać, że popełnił przestępstwo zagrożone karą główną. – Może mi pan o tym przypominać tak często, jak pan uzna za stosowne, Herr

Doktor. Proszę mi powiedzieć, do kogo należy to studio? – Drittemann Film und Senderaum Gmbh. Przynajmniej taka nazwa firmy figuruje na umowie dzierżawy. Ale nikt nie pamięta, by kręcono tam jakieś filmy. Policja, która dokładnie przeszukała wszystkie pomieszczenia, nie znalazła nawet starego reflektora. – Mógłbym się tam rozejrzeć? – Spróbuję to zorganizować. A teraz, Herr Günther, jeśli ma pan jakieś kolejne pytania, proponuję, by zachował je pan do jutrzejszego ranka, do widzenia z Herr Beckerem. Tymczasem jest kilka spraw, które musimy domknąć, takich, jak pozostała część pańskiego honorarium i pańskie wydatki. Proszę mi wybaczyć, że pana opuszczę na chwilę, muszę wyjąć pieniądze z sejfu. – Podniósł się i wyszedł z pokoju. Kancelaria Liebla na Judengasse mieściła się na piętrze nad pracownią szewską. Kiedy wrócił do biura, zastał mnie stojącego przy oknie. – Dwa tysiące pięćset dolarów amerykańskich w gotówce, jak zostało uzgodnione – oznajmił chłodno – oraz tysiąc szylingów austriackich na pokrycie pańskich wydatków. Dodatkowe koszty muszą być zatwierdzone przez Fräulein Braunsteiner, przyjaciółkę Herr Beckera. Koszty pańskiego zakwaterowania pokryje moja kancelaria. – Podał mi pióro. – Zechce pan podpisać pokwitowanie? Rzuciłem okiem na treść i podpisałem. – Chciałbym się z nią spotkać – powiedziałem. – Chciałbym się spotkać ze wszystkimi znajomymi Beckera. – Według instrukcji, które otrzymałem, Fräulein Braunsteiner skontaktuje się z panem w pensjonacie. Wsadziłem pieniądze do kieszeni i wróciłem do okna. – Mam nadzieję, że mogę polegać na pańskiej dyskrecji, jeśli policja przyłapie pana z tymi dolarami? Obowiązują nas przepisy walutowe… – Niech się pan nie martwi, nie wymienię pańskiego nazwiska. A swoją drogą, właściwie dlaczego nie miałbym wziąć tych pieniędzy i wrócić do domu? – Powtarza pan jedynie zastrzeżenia, które już zgłosiłem Herr Beckerowi. Po pierwsze, on twierdzi, że jest pan człowiekiem honoru i kiedy weźmie pan zapłatę za robotę, to ją pan wykona. Nie jest pan typem, który by go zostawił na lodzie. Bardzo się przy tym upierał. – Jestem wzruszony – powiedziałem. – A po drugie? – Mogę być szczery? – A co, dotąd pan nie był? – Proszę bardzo. Herr Becker to jeden z największych aferzystów w Wiedniu. Mimo obecnych kłopotów nie jest zupełnie pozbawiony wpływów w pewnych, powiedzmy, nikczemniejszych rejonach tego miasta. – Zrobił zbolałą minę. – Powstrzymam się od dalszych uwag. I bez tego ryzykuję, że wyjdę na pospolitego oprycha.

– To było wystarczająco szczere, Herr Doktor. Dziękuję. Podszedł do okna. – Na co pan patrzy? – Chyba jestem śledzony. Widzi pan tego człowieka…? – Tego, który czyta gazetę? – Jestem pewien, że widziałem go na dworcu. Liebl wyjął okulary z górnej kieszeni i je założył. – Nie wygląda na Austriaka – stwierdził po chwili. – Jaką gazetę czyta? Wytężyłem wzrok. – „Wiener Kurier”. – Hm. Przynajmniej nie jest to komunista. Pewnie Amerykanin, terenowy agent z Sekcji Dochodzeń Specjalnych ichniej żandarmerii. – W cywilu? – Wydaje mi się, że już nie muszą nosić mundurów. Przynajmniej w Wiedniu. – Liebl zdjął okulary i się odwrócił. – Przypuszczam, że to rutynowa czynność. Chcą wiedzieć wszystko o każdym znajomym Herr Beckera. Musi się pan spodziewać, że w pewnej chwili wezwą pana na przesłuchanie. – Dzięki za ostrzeżenie. – Zacząłem odsuwać się od okna, na moment zatrzymując rękę na masywnej okiennicy z solidną poprzeczką. – Wiedzieli, jak budować te stare domy, co? To wygląda, jakby miało powstrzymać całą armię. – Nie armię, Herr Günther, ale motłoch. Tu było kiedyś samo serce getta. W piętnastym wieku, kiedy zbudowano ten dom, należało być przygotowanym na sezonowe pogromy. Nic się specjalnie nie zmienia, prawda? Usiadłem naprzeciw niego i zapaliłem memphisa z paczki, którą wyjąłem z zapasów Poroszyna. Machnąłem paczką w kierunku Liebla, który przyjął papierosa i odłożył go skrupulatnie do papierośnicy. Nie zaczęliśmy najlepiej, więc trzeba było naprawić kilka mostów. – Proszę zatrzymać całą paczkę – powiedziałem. – Jest pan bardzo uprzejmy – odparł, podsuwając mi popielniczkę. Patrzyłem, jak sobie przypala, zastanawiając się, jakaż to genealogia zepsucia zostawiła takie ślady na jego ongiś przystojnej twarzy. Policzki miał poorane zmarszczkami niczym lodowiec i lekko ściągnięte, jakby ktoś opowiedział przy nim niesmaczny dowcip. Bardzo czerwone, bardzo cienkie usta wyginały się w chytrym, wężowym uśmiechu, dodatkowo podkreślając wyraz demoralizacji, utrwalony w jego rysach zapewne wskutek upływu lat albo co bardziej prawdopodobne, wojny. Sam zresztą dostarczył mi wyjaśnienia. – Przez pewien czas przebywałem w obozie koncentracyjnym. Przed wojną należałem do partii chrześcijańsko-socjalistycznej. Wie pan, ludzie są skłonni o tym nie pamiętać, ale Hitler miał w Austrii wielu zwolenników. – Zakaszlał, wciągając dym w płuca. – To dla nas bardzo wygodne, że alianci uznali Austrię za ofiarę hitlerowskiej napaści, a nie za kraj, który kolaborował z Niemcami. Ale to również

absurd. Jesteśmy narodem doskonałych biurokratów, Herr Günther. Liczba Austriaków, którzy pełnili kluczowe funkcje w zbrodniczej organizacji Hitlera, jest wprost zdumiewająca. Wielu z tych ludzi, i całkiem sporo Niemców, mieszka tutaj, w Wiedniu. Właśnie w tej chwili Dyrektoriat Bezpieczeństwa Górnej Austrii prowadzi śledztwo w sprawie kradzieży pewnej liczby dowodów tożsamości z Wiedeńskiej Drukarni Państwowej. Widzi pan więc, że dla tych, którzy chcą tu zostać, zawsze znajdzie się jakiś sposób. Prawda jest taka, że ci ludzie, hitlerowcy, lubią mieszkać w moim kraju. Pięćset lat nienawiści do Żydów sprawia, że czują się tu jak w domu. Mówię o tym, bo jako pifke… – uśmiechnął się przepraszająco – … jako Prusak może pan się spotkać w Wiedniu z pewną niechęcią. W dzisiejszych czasach Austriacy wolą odrzucać wszystko, co niemieckie. Bardzo się starają być Austriakami. Taki akcent jak pański może przypominać niektórym wiedeńczykom, że przez siedem lat byli narodowymi socjalistami. Fakt nie do przyjęcia dla większości ludzi, którzy wolą wierzyć, że właściwie był to tylko zły sen. – Będę o tym pamiętał. Po spotkaniu z Lieblem wróciłem do pensjonatu na Skodagasse, gdzie czekała na mnie wiadomość od przyjaciółki Beckera, że wpadnie około szóstej, by sprawdzić, jak się urządziłem. Pension Caspian to był pierwszorzędny hotelik. Dostałem sypialnię z salonikiem i łazienką, była tu nawet maleńka kryta weranda, na której mógłbym przesiadywać latem. Działało ogrzewanie i (niecodzienny luksus) nie wydawało się, żeby kiedykolwiek brakowało ciepłej wody. Ledwie wyszedłem z długiej kąpieli, która znudziłaby nawet Marata, gdy rozległo się pukanie do drzwi saloniku. Zerknąwszy na zegarek, odkryłem, że jest prawie szósta, narzuciłem więc płaszcz i otworzyłem drzwi. Była mała i jasnooka, o różowych dziecięcych policzkach i ciemnych włosach, które wyglądały, jakby nigdy nie zaznały grzebienia. Na widok moich gołych stóp jej uśmiech, odsłaniający wspaniałe zęby, nieco przygasł. – Herr Günther? – zapytała niepewnie. – Fräulein Traudl Braunsteiner. Skinęła głową. – Proszę wejść. Obawiam się, że spędziłem w wannie trochę więcej czasu, niż powinienem, ale ostatni raz kąpałem się w naprawdę gorącej wodzie po powrocie z sowieckiego obozu. Proszę usiąść, zaraz coś na siebie narzucę. Kiedy wróciłem do saloniku, zobaczyłem, że przyniosła ze sobą flaszkę i stojąc przy stoliku obok drzwi balkonowych, nalewa wódki nam obojgu. Wręczyła mi szklankę i usiedliśmy. – Witamy w Wiedniu – powiedziała. – Emil kazał mi przynieść ci butelkę. – Trąciła nogą torbę na podłodze. – Prawdę mówiąc, przyniosłam dwie. Przez cały dzień wisiały za oknem w szpitalu, więc wódka jest dobra i zimna. Nie lubię pić wódki w inny sposób. Stuknęliśmy się szkłem i wypiliśmy, przy czym jej szklanka wróciła na stół

wcześniej niż moja. – Mam nadzieję, że nie jesteś chora? Mówiłaś coś o szpitalu. – Jestem pielęgniarką w Centralnym. Widać go z końca ulicy. Umieściłam cię tutaj, bo to blisko, ale również dlatego, że znam właścicielkę, Frau Blum-Weiss. Była przyjaciółką mojej matki. Poza tym pomyślałam też, że wolałbyś mieszkać w pobliżu Ringu i miejsca, gdzie ten amerykański kapitan został zastrzelony. To na Dettergasse, po drugiej stronie Gürtel, wiedeńskiej obwodnicy zewnętrznej. – Bardzo mi to miejsce odpowiada. Szczerze mówiąc, jest tu znacznie wygodniej niż u mnie w domu, w Berlinie. Tam jest dosyć ciężko. – Nalałem nam jeszcze po jednym. – Co dokładnie wiesz o tym, co się stało? – Wiem wszystko, co powiedział ci doktor Liebl, i wszystko, co Emil powie ci jutro rano. – A interesy Emila? Traudl Braunsteiner uśmiechnęła się chytrze i zachichotała. – Mało jest rzeczy, których bym nie wiedziała o interesach Emila. – Zauważywszy, że na jej pogniecionym prochowcu dynda guzik na nitce, szybko go urwała i schowała do kieszeni. Przypominała wytworną koronkową chusteczkę, której przydałoby się pranie. – Jako pielęgniarka chyba mam do tego swobodniejszy stosunek. To znaczy do czarnego rynku. Bywało, że sama kradłam leki, przyznaję to bez osłonek. Prawdę mówiąc, wszystkie dziewczyny to robią od czasu do czasu. Dla niektórych wybór jest prosty: sprzedawać swoje ciało czy sprzedawać penicylinę. Chyba dobrze się składa, że mamy do sprzedania coś więcej. – Wzruszyła ramionami i wychyliła drugą wódkę. – Kiedy się widzi, jak ludzie cierpią i umierają, to prawo i porządek już nie wzbudza szczególnego szacunku. – Zaśmiała się niepewnie. – Po co komu pieniądze, skoro nie jest w stanie ich wydać? Boże, ile mogą mieć tacy Kruppowie? Miliardy? A przecież jeden z nich siedzi w zakładzie dla obłąkanych tutaj, w Wiedniu. – Ależ w porządku – powiedziałem. – Nie prosiłem, żebyś się przede mną usprawiedliwiała. Ale Traudl wyraźnie usprawiedliwiała się przed samą sobą. Podwinęła nogi pod siebie. Siedziała w fotelu dość niedbale, jakby przestało ją obchodzić, że dostrzegam mankiety jej pończoch, podwiązki i gładkie białe uda. – Co można poradzić? – rzekła, ogryzając paznokieć. – Od czasu do czasu każdy w Wiedniu musi kupić coś, co zatrąca o Ressel Park. – Wyjaśniła, że to centrum czarnego rynku w mieście. – W Berlinie mamy Bramę Brandenburską. – Pokiwałem głową. – I plac przed Reichstagiem. – A to zabawne! – zaśmiała się psotnie. – W Wiedniu wybuchłby skandal, gdyby przed naszym parlamentem działy się takie rzeczy. – To dlatego, że w ogóle macie parlament. Tutaj alianci tylko sprawują nadzór, ale w Niemczech naprawdę rządzą. Obciągnęła spódnicę i straciłem z oczu jej bieliznę.

– Nie wiedziałam o tym. Ale to bez znaczenia, w Wiedniu i tak byłby skandal, z parlamentem czy bez. Austriacy to straszni hipokryci. Mogliby przecież traktować te sprawy trochę swobodniej, w końcu czarny rynek działa tu od czasów Habsburgów. Oczywiście wtedy nie chodziło o papierosy, tylko o przysługi i łaski. Osobiste kontakty wciąż bardzo się liczą. – Skoro o tym mowa, jak poznałaś Beckera? – Załatwiał dokumenty mojej koleżance ze szpitala, pielęgniarce. A my kradłyśmy dla niego penicylinę. To znaczy kiedy jeszcze była dostępna. Niedługo przedtem zmarła moja mama. – Otworzyła szerzej błyszczące oczy, jakby próbując coś zrozumieć. – Rzuciła się pod tramwaj. – Speszona, roześmiała się z pewnym przymusem, ale zaraz się opanowała. – Bernie, moja mama, była Austriaczką w bardzo wiedeńskim typie. My zawsze popełniamy samobójstwo. To dla nas sposób życia. W każdym razie Emil był dla mnie bardzo dobry i świetnie się z nim bawiłam. Dzięki niemu uporałam się z żalem i smutkiem. Widzisz, ja nie mam innej rodziny. Mój ojciec zginął podczas nalotu, a brat w Jugosławii, walcząc z partyzantami. Gdyby nie Emil, naprawdę nie wiem, co by się ze mną stało. Jeśli teraz coś mu się przytrafi… – Traudl zacisnęła usta, jakby wyobraziła sobie los, który prawdopodobnie czekał jej kochanka. – Zrobisz dla niego, co w twojej mocy, prawda? Emil powiedział, że jesteś jedyną osobą, na której można polegać, że znajdzie coś, co da mu jakąkolwiek szansę. – Traudl, zrobię dla niego wszystko, co będę mógł, masz na to moje słowo. – Przypaliłem papierosy dla nas obojga. – Chcę, żebyś wiedziała: w normalnej sytuacji aresztowałbym własną matkę, gdybym przyłapał ją nad trupem z dymiącą bronią w ręku. Jednak na razie wierzę w wersję Beckera choćby dlatego, że jest taka niewiarygodnie zła, a przynajmniej taka się wydaje, dopóki sam mi jej nie opowie. Może dla ciebie to nic dziwnego, ale, cholera, nie potrafię nad nią przejść do porządku dziennego. Niemniej, przyjrzyj mi się uważnie: widzisz u mnie aureolę cudotwórcy? A ten kapelusz na kredensie? Myślisz, że nosił go Sherlock Holmes? Więc jeśli mam wyciągnąć twego kochasia z celi śmierci, on musi mi dostarczyć kłębek, z którego da się wysnuć jakąś nitkę. Lepiej, żeby jutro powiedział mi coś na swoją obronę, bo inaczej cale przedstawienie nie będzie warte nawet ceny szminki aktorskiej.

12

Najstraszliwsza kara Temidy zawsze wymierzana jest w ludzkiej wyobraźni: perspektywa zgonu z rąk kata podsuwa człowiekowi myśli o najwymyślniejszym, masochistycznym charakterze. Postawić człowieka przed sądem, w którym stawką jest jego życie, to napełnić jego umysł obrazami, które są okrutniejsze od wszelkich kar, jakie wymyśliła ludzkość. Świadomość, że niebawem otworzy się zapadnia w podłodze i spadnie się kilka metrów w dół, aby zawisnąć tuż nad ziemią wskutek szarpnięcia kawałka sznura wokół szyi, potrafi dać człowiekowi w kość. Miewa się kłopoty z zaśnięciem, traci się apetyt, a także, co się często zdarza, zaczyna się cierpieć na serce z powodu napięcia, wytworzonego przez umysł. Wystarczy pokręcić głową na karku i posłuchać, jak chrupią chrząstki kręgosłupa, a nawet najtępszy, najbardziej pozbawiony wyobraźni intelekt pojmie głęboko, aż do trzewi, jak upiorna i straszna jest śmierć przez powieszenie. Nie zdziwiłem się zatem, widząc, że Becker zamienił się w chudszy i bardziej wynędzniały szkic swej dawniejszej postaci. Spotkaliśmy się w małym, prawie pozbawionym sprzętów pomieszczeniu w więzieniu na Rossauer Lände. Po wejściu Becker bez słowa uścisnął mi dłoń i natychmiast odwrócił się do strażnika, który zajął miejsce przy drzwiach. – Hej, Pepi – zagadnął jowialnie. – Pozwolisz? – Sięgnął do kieszeni koszuli i wyjął paczkę papierosów, którą rzucił w poprzek salki. Strażnik imieniem Pepi pochwycił ją czubkami palców i przyjrzał się marce. – Zapal sobie za drzwiami, okej? – Dobrze – zgodził się Pepi i wyszedł. Becker z aprobatą skinął głową i we trzech usadowiliśmy się wokół stołu, przykręconego do pokrytej żółtymi kafelkami ściany. – Niech się pan nie martwi – rzucił Becker do doktora Liebla. – Wszyscy tutejsi strażnicy są umoczeni. Mówię panu, tu jest o wiele lepiej niż w Stiftskaserne. Tych pierdolonych Jankesów nie da się przekupić w żaden sposób. Po prostu nie istnieje nic, czego nie mogliby sobie załatwić we własnym zakresie. – Co ty powiesz – mruknąłem, wyciągając własne papierosy. Poczęstowałem Liebla, ale pokręcił głową. – Te pochodzą od twego przyjaciela Poroszyna – wyjaśniłem, kiedy Becker przyjął szluga z podsuniętej paczki. – Niezły gość, nie? – Twoja żona myśli, że to twój szef. Becker przypalił oba papierosy i wydmuchał obłok dymu nad moim ramieniem. – Rozmawiałeś z Ellą? – zapytał, nie przejawiając większego zdziwienia. – Jeśli nie liczyć tych pięciu tysięcy, to jestem tu tylko z jej powodu – powiedziałem. – Mając ją przeciwko sobie, potrzebujesz wszelkiej możliwej pomocy. Z jej punktu widzenia już zawisłeś.

– Tak bardzo mnie nienawidzi, co? – Jak wrzodu na dupie. – No cóż, pewnie ma rację – westchnął i potrząsnął głową. Następnie zaciągnął się papierosem tak mocno i nerwowo, że z tytoniu zniknęła cała bibułka. Przez chwilę wpatrywał się we mnie przekrwionymi oczami, intensywnie mrugając w obłokach dymu. Potem uśmiechnął się i zakaszlał jednocześnie. – No już, zapytaj mnie. – Dobrze. Zabiłeś kapitana Lindena? – Nie, Bóg mi świadkiem. – Zaśmiał się. – Jestem wolny, proszę pana? – Znów zaciągnął się rozpaczliwie. – Wierzysz mi, prawda, Bernie? – Wierzę, że gdybyś chciał skłamać, to wymyśliłbyś lepszą historyjkę. Sądzę, że masz na to dość rozumu. Ale, jak powiedziałem twojej przyjaciółce… – Poznałeś Traudl? To dobrze. Jest świetna, nie? – Owszem. Bóg jeden wie, co ona w tobie widzi. – Lubi ze mną pogawędzić po obiedzie, rzecz jasna. Dlatego nie podoba jej się, że jestem tu zamknięty. Brakuje jej naszych milutkich konwersacji o Wittgensteinie. – Uśmiech zniknął z jego twarzy. Sięgnął przez stół i chwycił mnie kurczowo za ramię. – Słuchaj, Bernie, musisz mnie stąd wydostać. Te pięć tysięcy było tylko na zachętę, żeby cię wciągnąć do gry. Udowodnisz, że jestem niewinny, a potroję honorarium. – Obaj wiemy, że nie będzie łatwo. Becker źle mnie zrozumiał. – Pieniądze to nie problem; mam mnóstwo pieniędzy. W garażu w Hernals stoi samochód, w bagażniku jest trzydzieści tysięcy dolców. Są twoje, jeśli mnie uratujesz. Liebl aż się skręcił, słysząc, że jego klient przejawia taki brak zmysłu do interesów. – Doprawdy, Herr Becker, jako pański adwokat muszę zaprotestować. Tak się nie robi… – Cicho! – warknął wściekle Becker. – Jak będę chciał pańskiej rady, to o nią poproszę. Liebl wzruszył dyplomatycznie ramionami i opadł na oparcie krzesła. – Słuchaj, o premii pogadamy, kiedy stąd wyjdziesz – powiedziałem. – Z forsą wszystko w porządku, już i tak sporo mi zapłaciłeś. Nie mówiłem o pieniądzach. Teraz chciałbym usłyszeć jakieś pomysły. Może zaczniemy od tego, że opowiesz mi o Herr Königu; gdzie go poznałeś, jak on wygląda i czy twoim zdaniem lubi kawę ze śmietanką, okej? Becker skinął głową i rozgniótł niedopałek na podłodze. Splótł palce, rozprostował je, po czym niespokojnie zaczął ugniatać knykcie. Prawdopodobnie opowiadał tę historię zbyt wiele razy i czuł się głupio, powtarzając ją raz jeszcze. – No dobra. Niech pomyślę. Helmuta Königa poznałem w Koralle, to taki nocny

klub w dziewiątym Bezirku, na Porzellangasse. Po prostu podszedł i się przedstawił. Powiedział, że słyszał o mnie i chce mi postawić drinka. Więc dałem się zaprosić. Rozmawialiśmy o tym, co zwykle: o wojnie, o tym, że byłem w Rosji, a przed SS w Kripo, właściwie tak jak ty. Tyle że ty odszedłeś wcześniej, prawda, Bernie? – Trzymaj się tematu. – Powiedział, że słyszał o mnie od przyjaciół. Nie mówił od kogo. Chciał mi zlecić pewien interes, regularne transporty przez zieloną granicę. Płatne gotówką, żadnych pytań. Łatwizna. Miałem jedynie odbierać małą paczkę z biura w Wiedniu i zawozić ją do innego biura w Berlinie. I tylko wtedy, kiedy jechałem w tamtą stronę z ciężarówką papierosów lub czymś podobnym. Gdyby mnie złapali, pewnie nawet nie zauważyliby paczki Königa. Z początku myślałem, że to narkotyki. Ale kiedyś otworzyłem taką paczkę. To były akta; partyjne, wojskowe, SS. Stare sprawy. Nie rozumiałem, dlaczego ktoś chce za to płacić. – Zawsze tylko akta? Przytaknął. – Kapitan Linden pracował w amerykańskim Centrum Dokumentacji w Berlinie – wyjaśniłem. – Polował na hitlerowców. Te akta… pamiętasz jakieś nazwiska? – Bernie, to były płotki, kijanki. Kaprale SS, płatnicy kompanijni. Porządny łowca zbrodniarzy wojennych po prostu by je wyrzucił. Ci ludzie polują na grube ryby, takie jak Bormann albo Eichmann. A nie, kurwa, na drobnych urzędników. – Niemniej, te akta była dla Lindena ważne. Człowiek, który go zabił, postarał się, by zginęła również dwójka detektywów amatorów. Dwoje Żydów, którzy przeżyli obóz i chcieli wyrównać kilka rachunków. Znalazłem ich zwłoki kilka dni temu. Nie żyli od pewnego czasu. Może te akta były przeznaczone dla nich. Więc przydałoby się, żebyś jednak spróbował przypomnieć sobie jakieś nazwiska. – Jasne, Bernie, cokolwiek zechcesz. Spróbuję jakoś to uwzględnić w swoich planach. – Postaraj się. Teraz opowiedz mi o Königu. Jak wyglądał? – Niech pomyślę: na oko około czterdziestki, dobrze zbudowany, ciemnowłosy, gęste wąsy, mniej więcej dziewięćdziesiąt kilo wagi, metr dziewięćdziesiąt wzrostu; miał porządny tweedowy garnitur, palił cygara i zawsze chodził z pieskiem, małym terierem. Z całą pewnością Austriak. Czasem była z nim dziewczyna imieniem Lotte. Nazwiska nie znam, ale pracowała w klubie Casanova. Ładna dziwka, blondynka. Tyle pamiętam. – Mówiłeś, że rozmawialiście o wojnie. Nie powiedział, ile zdobył medali? – Owszem. – Nie sądzisz, że powinieneś mi o tym powiedzieć? – Nie sądziłem, że to istotne. – Ja decyduję, co jest istotne. No, dawaj, Becker. Wlepił wzrok w ścianę, po czym wzruszył ramionami. – O ile pamiętam, mówił, że wstąpił do austriackiej frakcji NSDAP w 1931 roku,

kiedy jeszcze była nielegalna. Potem dał się złapać na wieszaniu plakatów i żeby uniknąć aresztowania, uciekł do Niemiec, gdzie zatrudnił się w bawarskiej policji w Monachium. Do SS wstąpił w 1933 roku i został do końca wojny. – Ranga? – Nie powiedział. – Coś, co by wskazywało, gdzie służył i w jakim charakterze? Becker pokręcił głową. – Kiepskie były te wasze rozmowy. Coście omawiali, cenę chleba? No dobra, a ten drugi człowiek? Ten, który przyszedł do ciebie z Königiem i polecił ci szukać Lindena? Becker ścisnął skronie. – Próbuję sobie przypomnieć, jak się nazywał, ale mam pustkę w głowie – westchnął. – Był bardziej w typie wyższego oficera, no wiesz, taki sztywny i poprawny. Być może arystokrata. On też miał około czterdziestki, wysoki, szczupły, gładko ogolony, łysiejący. Ubrany był w żakiet i klubowy krawat. – Potrząsnął głową. – Nie znam się na krawatach klubowych. Mógł to być Herrenklub, sam nie wiem. – A ten gość, który wybiegł ze studia, gdzie zabito Lindena, jak wyglądał? – Był za daleko, żebym go dobrze obejrzał, ale był niski i krępy. Miał ciemny płaszcz i bardzo się spieszył. – Założę się – mruknąłem. – Ta firma reklamowa, Reklaue & Werbe Zentrale, to jest na Mariahilferstrasse, tak? – Już nie – rzekł Becker ponuro. – Zamknęli ją niedługo po moim aresztowaniu. – Ale i tak mi powiedz. Widywałeś tam tylko Königa? – Nie. Na ogół siedział tam gość nazwiskiem Abs, Max Abs. Profesorski typ: bródka, okularki, no wiesz, inteligencik. – Becker poczęstował się kolejnym moim papierosem. – A, jest coś, co chciałem ci powiedzieć. Któregoś razu, kiedy tam byłem, słyszałem, jak Abs odbierał telefon od kamieniarza nazwiskiem Pichler. Może miał jakiś pogrzeb w rodzinie? Myślałem, że gdybyś poszedł dzisiaj na pogrzeb Lindena, to mógłbyś odszukać tego Pichlera i dowiedzieć się czegoś o Absie. – O dwunastej – wtrącił Liebl. – Uznałem, że warto to sprawdzić, Bernie – dodał Becker. – Klient nasz pan – rzekłem. – Zobaczysz, czy pojawią się jacyś znajomi Lindena. A potem znajdziesz Pichlera. Większość kamieniarzy w Wiedniu ma zakłady pod murem Zentralfriedhofu, więc nietrudno będzie go odszukać. Może uda ci się dowiedzieć, czy Max Abs zostawił adres, kiedy zamawiał swój kawałek nagrobka. Nie bardzo mi się podobało, że Becker w ten sposób reżyseruje mój poranek, ale trudno się mówi. Człowiek, któremu grozi kara śmierci, ma przecież prawo oczekiwać od swojego detektywa pewnych względów. Zwłaszcza kiedy płaci z góry gotówką. Powiedziałem więc:

– Czemu nie? Dobry pogrzeb to sama przyjemność. – Następnie wstałem i zacząłem chodzić po celi, jakbym to ja się denerwował przebywaniem w zamknięciu. Może Emil już się do tego przyzwyczaił? – Jedna rzecz wciąż mnie dziwi – oznajmiłem po minucie perypatetycznych rozmyślań. – Co takiego? – Doktor Liebl mówił, że nie brak ci w tym mieście wpływów i przyjaciół. – Do pewnego stopnia. – No więc jak to się stało, że żaden z nich nie próbował odnaleźć Königa? Albo, skoro już o tym mowa, jego dziewczyny, tej Lotte? – A kto mówi, że nie próbował? – Zamierzasz zatrzymać to dla siebie czy mam ci dać tabliczkę czekolady? – Bernie – zaczął Becker pojednawczym tonem – no wiesz, nie bardzo wiadomo, co się tu dzieje, a ja bym nie chciał, żebyś źle zrozumiał, o co chodzi w tej robocie. Nie ma powodu podejrzewać… – Przestań kręcić i po prostu powiedz, co się stało. – No dobra. Kilku moich znajomych, ludzi, którzy wiedzą, co robią, zaczęło wypytywać o Königa i tę dziewczynę. Sprawdzili parę nocnych klubów, no i … – wzdrygnął się – od tamtej pory nikt ich nie widział. Może mnie oszukali. A może wyjechali z miasta. – A może skończyli tak samo jak Linden – podsunąłem. – Kto wie? Właśnie dlatego tu jesteś, Bernie. Mogę ci zaufać. Wiem, jaki z ciebie gość. Szanuję to, co zrobiłeś w Mińsku, naprawdę. Nie jesteś z tych, którzy pozwolą powiesić niewinnego człowieka. – Uśmiechał się porozumiewawczo. – Nie wierzę, że jestem jedyną osobą, która umie wykorzystać kogoś o twoich kwalifikacjach. – Jakoś sobie radzę – uciąłem, niezbyt zadowolony z pochlebstwa, zwłaszcza z ust klienta pokroju Emila Beckera. – Wiesz, prawdopodobnie zasługujesz na stryczek – dodałem. – Nawet jeśli nie zabiłeś Lindena, to musiałeś zabić wielu innych. – Ja po prostu nie wiedziałem, co nas czeka. Aż zrobiło się za późno. Inaczej niż ty. Ty byłeś mądry i dałeś nogę, kiedy jeszcze był jakiś wybór. Ja nie miałem takiej szansy. Musiałem słuchać rozkazów albo stanąć przed sądem wojennym i plutonem egzekucyjnym. Nie miałem odwagi zrobić nic innego niż to, co robiłem. Pokręciłem głową. Naprawdę już nic mnie to nie obchodziło. – Może masz rację. – Wiesz, że tak. Bernie, byliśmy na wojnie. – Stałem bez ruchu, oparty o ścianę w kącie. Becker skończył palić i wstał, żeby spojrzeć mi w twarz. – Słuchaj – powiedział cicho, jakby nie chciał, żeby Liebl go usłyszał – wiem, że to niebezpieczna robota. Tylko ty możesz ją wykonać. Trzeba to zrobić dyskretnie, bez hałasu, tak jak tylko ty potrafisz. Potrzebujesz zapalniczki? Pistolet, zabrany zabitemu Rosjaninowi, zostawiłem w Berlinie, nie chcąc

ryzykować aresztowania za przekraczanie granicy z bronią. Wątpiłem, czy przepustka Poroszyna by mi wówczas pomogła. Wzruszyłem zatem ramionami i odparłem: – Ty mi powiedz. To twoje miasto. – Moim zdaniem przyda ci się coś takiego. – Dobrze – powiedziałem – ale na litość boską dopilnuj, żeby był czysty. Kiedy znów znaleźliśmy się na zewnątrz więzienia, Liebl uśmiechnął się sarkastycznie: – Czy zapalniczka to jest to, co myślę? – Tak. Ale to tylko środek ostrożności. – Najlepszym środkiem ostrożności w Wiedniu będzie dla pana unikanie rosyjskiego sektora. Zwłaszcza późną nocą. Podążyłem wzrokiem za spojrzeniem Liebla na drugą stronę ulicy i dalej, gdzie na tamtym brzegu kanału w porannym wietrze łopotała czerwona flaga. – W Wiedniu grasują gangi porywaczy, pracujące dla ruskich. Łapią każdego, kto ich zdaniem wysługuje się Amerykanom, a w zamian dostają czarnorynkowe koncesje, pozwalające im działać w rosyjskim sektorze, co właściwie stawia ich poza prawem. Pewną kobietę zabrali wprost z domu zawiniętą w dywan jak Kleopatra. – Cóż, postaram się nie sypiać na podłodze – powiedziałem. – A teraz proszę mi powiedzieć, jak mam się dostać na Zentralfriedhof? – To w brytyjskim sektorze. Trzeba złapać 71 na Schwarzenbergplatz. Uwaga: na pańskiej mapie nazywa się on Stalinplatz. Trudno go przeoczyć; na środku stoi ogromny pomnik sowieckiego żołnierza wyzwoliciela, którego my, wiedeńczycy, przechrzciliśmy na Nieznanego Grabieżcę. Uśmiechnąłem się. – Herr Doktor, zawsze powtarzam, że klęskę jakoś przeżyjemy, ale niech nas Pan Bóg broni przed kolejnym wyzwoleniem.

13

„Miasto innych wiedeńczyków” – tak określiła to miejsce Traudl Braunsteiner. Nie przesadziła. Zentralfriedhof był większy od wielu znanych mi miast, a także o wiele bogatszy. Przeciętny Austriak prędzej ominąłby ulubioną kawiarnię, aniżeli zrezygnował z wystawnego nagrobka na tym cmentarzu. Wyglądało na to, że nikt nie jest za biedny na kawał przyzwoitego marmuru, toteż po raz pierwszy zacząłem doceniać uroki interesu pogrzebowego. Klawiatura fortepianu, natchniona muza, wstępne takty słynnego walca – nic nie było zbyt wymyślne dla wiedeńskich rzemieślników, żadna rozdęta legenda czy szumna alegoria nie przekraczała zdolności ich martwej ręki. Olbrzymia nekropolia odzwierciedlała nawet religijne i polityczne podziały żyjącej populacji; znajdował się tu kwartał żydowski, protestancki i katolicki, o czterech mocarstwach nie wspominając. W kaplicy wielkości pierwszego cudu świata panował spory ruch, nabożeństwa następowały jedno po drugim, więc zjawiłem się o kilka minut za późno i odkryłem, że żałobnicy kapitana już wyszli. Ale bez trudu dostrzegłem niewielki kondukt, który podążał przez ośnieżony park w stronę sektora francuskiego, gdzie Linden, jako katolik, miał być pochowany. Nie udało mi się dogonić konduktu na piechotę – kiedy dotarłem na miejsce, kosztowna trumna już zjeżdżała do ciemnobrązowego wykopu niczym łódka, spuszczana do brudnej przystani. Rodzina Lindenów, spleciona ramionami na podobieństwo oddziału prewencji, stawiała czoło żałobie, jakby mieli za to dostać medal. Kompania honorowa uniosła karabiny i wycelowała w wolno padający śnieg. Usłyszałem salwę i poczułem się nieswojo; na moment znów znalazłem się w Mińsku w drodze do sztabu, kiedy przywabiony odgłosem strzałów, wszedłem na nasyp i ujrzałem sześcioro mężczyzn i kobiet, klęczących nad dołem, już i tak pełnym mnóstwa ciał, niekiedy jeszcze żyjących, za nimi zaś pluton egzekucyjny pod dowództwem młodego policjanta. Nazywał się Emil Becker. – Był pan jego kolegą? – zapytał męski, amerykański głos za moimi plecami. – Nie – powiedziałem. – Przyszedłem, bo to jedyne miejsce, gdzie człowiek nie spodziewa się strzałów. – Nie umiałem stwierdzić, czy Amerykanin uczestniczył w pogrzebie, czy też przyszedł za mną z kaplicy. Nie był podobny do człowieka, który czekał na mnie pod oknem Liebla. – Proszę mi powiedzieć, kogo… – Gościa nazwiskiem Linden. Ktoś, dla kogo niemiecki nie jest pierwszym językiem, zawsze mówi z pewnym trudem, mogłem się więc mylić, ale w głosie Amerykanina nie usłyszałem ani śladu uczucia. Kiedy obejrzałem już dosyć i upewniłem się, że wśród żałobników nie ma nikogo przynajmniej trochę przypominającego Königa – choć właściwie nie spodziewałem się go tutaj ujrzeć – odwróciłem się i cicho odszedłem. Ku memu zaskoczeniu

Amerykanin ruszył za mną. – Kremacja jest o wiele łaskawsza dla psychiki żyjących – zauważył. – Najróżniejsze ohydne wyobrażenia po prostu zostają spalone. Dla mnie proces gnilny ukochanej osoby to coś nie do pomyślenia. Tkwi w umyśle uporczywie jak tasiemiec. Śmierć jest dostatecznie zła i bez tego, żeby robaki robiły sobie ucztę. Coś o tym wiem. Pochowałem rodziców i siostrę. Ale ci ludzie tutaj to katolicy. Nie chcą, żeby cokolwiek naraziło na szwank ich szansę na zmartwychwstanie ciał. Jakby Bóg zawracał sobie głowę tym… – objął gestem cały cmentarz – …tym wszystkim. Pan jest katolikiem, Herr…? – Czasami – odparłem. – Kiedy spieszę się na pociąg albo próbuję wytrzeźwieć. – Linden modlił się do świętego Antoniego – powiedział Amerykanin. – Wydaje mi się, że to patron rzeczy zagubionych. Czy on próbuje być tajemniczy? – pomyślałem. – Osobiście nigdy go nie używam. Wróciliśmy do kaplicy długą aleją wysadzaną drzewami; na mocno przystrzyżonych gałęziach, niczym nadtopione ogarki, osiadły kiście śniegu, upodabniając je do świeczników na mszy żałobnej dla olbrzymów. Amerykanin wskazał na samochód marki Mercedes i zaproponował: – Podwieźć pana do miasta? Mam auto. To prawda, że marny był ze mnie katolik. Zabijanie ludzi, nawet jeśli są Rosjanami, to nie jest grzech, który łatwo usprawiedliwić przed stwórcą. Niemniej wywęszyłem funkcjonariusza żandarmerii polowej nawet bez zasięgania rady świętego Michała, patrona policjantów. – Może mnie pan podrzucić do bramy głównej, jeśli pan chce – usłyszałem swoją odpowiedź. – Jasne, wskakuj pan. Nie zwracał już uwagi na pogrzeb i żałobników. W końcu teraz miał mnie, nową twarz, którą się zainteresował. Być może byłem kimś, kto mógł rzucić światło na ciemne zakamarki całej sprawy? Ciekawe, pomyślałem, co by powiedział, gdyby się domyślił, że moje zamiary są dokładnie takie same jak jego i że dałem się namówić do przyjścia na pogrzeb Lindena, mając niejasną nadzieję na takie właśnie spotkanie. Amerykanin jechał powoli, jakby wciąż uczestniczył w kondukcie; niewątpliwie pragnął jak najlepiej wykorzystać szansę dowiedzenia się, kim jestem i co tu robię. – Nazywam się Shields – powiedział. – Roy Shields. – Bernard Günther – odparłem, nie widząc powodu, by się z nim droczyć. – Pochodzi pan z Wiednia? – Pierwotnie nie. – Pierwotnie skąd? – Z Niemiec. – Tak myślałem, że pan nie jest Austriakiem.

– Ten pański znajomy, Herr Linden – rzekłem, zmieniając temat. – Dobrze go pan znał? Amerykanin roześmiał się i pogrzebał w górnej kieszeni sportowej marynarki, szukając papierosów. – Linden? Wcale go nie znałem. – Wargami wyciągnął papierosa z paczki, po czym podał ją mnie. – Przed kilkoma tygodniami dał się zamordować i mój szef wpadł na pomysł, żebym reprezentował nasz wydział na pogrzebie. – A jaki to wydział? – zapytałem, choć byłem niemal pewien, że znam odpowiedź. – Patrol Międzynarodowy. – Zapalił papierosa, po czym dodał, przedrzeźniając amerykańskich spikerów radiowych: – Bądź bezpieczny, zadzwoń A29500! – Następnie wręczył mi kartonik zapałek z jakiegoś lokalu o nazwie Klub Zebra. – Strata czasu, moim zdaniem, żeby jechać tu taki kawał drogi. – To nie tak daleko – odparłem. – Może pański szef uważał, że morderca też się pojawi. – Cholera, mam nadzieję, że nie – zaśmiał się. – Ten gość siedzi u nas w pierdlu. I nie zażądał tego szef, tylko kapitan Clark. To człowiek, który lubi przestrzegać właściwych protokołów. – Shields skierował samochód w stronę bramy. – Chryste – mruknął – to miejsce przypomina jakiś cholerny ruszt. Wie pan, Günther, że droga, z której właśnie skręciliśmy, ma prawie kilometr długości, prosto jak strzelił? Kiedy pana zobaczyłem, był pan o jakieś dwieście metrów z tyłu za konduktem i wyraźnie piekielnie się pan spieszył, by nas dogonić. – Wyszczerzył zęby jakby do siebie. – Mam rację? – Mój ojciec jest pochowany niedaleko grobu Lindena. Kiedy dotarłem na miejsce i zobaczyłem kompanię honorową, postanowiłem przyjść później, kiedy będzie spokojniej. – Szedł pan taki kawał na piechotę i nie przyniósł pan wieńca? – A pan przyniósł? – No jasne. Kosztował mnie pięćdziesiąt szylingów. – Pana czy pański wydział? – No faktycznie, zrobiliśmy zrzutkę. – I pan mnie pyta, czemu nie przyniosłem wieńca! – Daj pan spokój, Günther. Nie ma u was ani jednego człowieka, który nie maczałby palców w jakimś szwindlu. Wszyscy wymieniacie szylingi na bony dolarowe albo sprzedajecie papierosy na czarnym rynku. Wie pan, czasem mi się wydaje, że Austriacy na łamaniu przepisów zarabiają więcej niż my. – To dlatego, że jest pan policjantem. Przez główną bramę wyjechaliśmy na Simmeringer Hauptstrasse i stanęliśmy na wysokości przystanku tramwajowego, gdzie kilku mężczyzn już wisiało na zapchanym tramwaju niczym miot głodnych prosiaków na brzuchu maciory. – Jest pan pewien, że nie chce pan podjechać ze mną do miasta? – zapytał

Shields. – Nie, dziękuję. Mam sprawę do kamieniarzy. – Trudno, to pański pogrzeb. – Uśmiechnął się i szybko odjechał. Pod wysokim cmentarnym murem, gdzie najwyraźniej urzędowała większość wiedeńskich kamieniarzy i ogrodników, wyrosła mi przed nosem biedna staruszka i unosząc do góry tani ogarek, żałościwie zapytała, czy mam ogień. – Proszę – rzekłem i wręczyłem jej kartonik zapałek Shieldsa. Kiedy zobaczyłem, że zamierza wziąć tylko jedną zapałkę, powiedziałem, żeby zatrzymała wszystkie. – Nie stać mnie, żeby panu zapłacić – wyznała szczerze. Tak jak z całą pewnością wiemy, że człowiek czekający na pociąg spojrzy na zegarek, tak i ja byłem pewien, że niebawem znów zobaczę Shieldsa. Ale żałowałem, że nie ma go ze mną tu i teraz, żebym mógł mu pokazać jedną Austriaczkę, która nie ma nawet na zapałki, a co dopiero na wieniec za pięćdziesiąt szylingów. Herr Josef Pilcher był typowym Austriakiem, niższym i szczuplejszym od przeciętnego Niemca. Miał bladą, na oko delikatną skórę i rzadkie, niedojrzałe wąsiki; zbolała mina na jego wydłużonym pyszczku nadawała mu wygląd osobnika, który spożył za dużo absurdalnie młodego wina, jakie Austriacy najwyraźniej uważają za zdatne do picia. Natknąłem się na niego na podwórku zakładu, gdy porównywał szkic nagrobnego napisu z jego ostatecznym wykonaniem. – Niech będzie pochwalony – mruknął niechętnie. Odpowiedziałem w tym samym duchu. – Czy Herr Pichler, słynny rzeźbiarz? – zapytałem. Traudl zdążyła mnie już pouczyć, że wiedeńczycy namiętnie kochają górnolotne pochlebstwa i rozbudowaną tytulaturę. – To ja – odparł lekko, nadymając się z dumy. – Czy tak pełen galanterii dżentelmen zechce rozważyć złożenie zamówienia? – przemówił niczym kurator galerii sztuki na Dorotheergasse. – Może zaproponuję jakiś piękny nagrobek? – Wskazał na wypolerowaną taflę czarnego marmuru, na której złotymi literami wypisano nazwiska i daty. – Coś marmurowego? Rzeźbiona postać? Niewielki posąg? – Szczerze mówiąc, nie jestem całkiem pewien, Herr Pilcher. Wydaje mi się, że ostatnio wykonał pan wspaniałą robotę dla mojego znajomego, doktora Maksa Absa. Był tak zachwycony, że zastanawiam się, czy nie zrobiłby pan dla mnie czegoś podobnego. – Tak, chyba pamiętam pana doktora. – Pilcher ściągnął kapelusik, przypominający czekoladowe ciasteczko, i podrapał się w czubek siwej głowy. – Ale umyka mi ten konkretny projekt. Pamięta pan, jaki to był rodzaj pracy? – Niestety, wiem tylko, że był zachwycony. – No trudno. Może czcigodny pan zechciałby wrócić jutro, a ja do tego czasu

z pewnością zdołam odnaleźć specyfikację nagrobku dla pana doktora. Pan pozwoli, że wyjaśnię. – Pokazał mi rysunek, który trzymał w ręku, przeznaczony dla zmarłego, opisanego jako „Miejski Inżynier Wodociągów i Kanalizacji”. – Weźmy na przykład tego klienta – mówiąc o konkretach, kamieniarz wyraźnie się rozkręcał – mam tu projekt z jego nazwiskiem i numerem zamówienia. Kiedy skończymy robotę, rysunek trafi do akt zgodnie z charakterem pracy. Od tej chwili, żeby znaleźć nazwisko zamawiającego, będę już musiał zaglądać do ksiąg sprzedaży. Ale teraz trochę się spieszę, żeby skończyć ten nagrobek, poza tym… – tu poklepał się po brzuchu – …naprawdę dzisiaj jestem nieprzytomny. – Wzruszył przepraszająco ramionami. – Rozumie pan, wczoraj… No i brakuje mi ludzi. Podziękowałem i odszedłem, porzucając go na pastwę Miejskiego Inżyniera Wodociągów i Kanalizacji. Zapewne tak właśnie myślał o sobie człowiek, będący jednym z miejskich hydraulików. Jaki tytuł, zastanawiałem się, nadają sobie zatem prywatni detektywi? W drodze powrotnej do miasta, balansując na jednej nodze na zewnątrz tramwaju, starałem się odwrócić myśli od swej karkołomnej pozycji, wymyślając coraz to nowe, eleganckie nazwy dla wulgarnej profesji, którą uprawiałem: Samotny Wyznawca Męskiego Trybu Życia, Agent Dociekań Niemetafizycznych, Pytający Pośrednik dla Znękanych i Zmartwionych, Poufny Doradca Zagubionych i Zapomnianych, Prywatny Poszukiwacz Świętego Graala; Poszukiwacz Prawdy. To ostatnie określenie podobało mi się najbardziej. Ale przynajmniej w wypadku klienta, którego propozycję właśnie przyjąłem, do głowy nie przyszło mi nic, co choćby w przybliżeniu oddawałoby moje głębokie przekonanie, że sprawa jest przegrana – sprawa, która zniechęciłaby nawet skrajnie optymistycznego wyznawcę Teorii Płaskiej Ziemi.

14

Według przewodników uwielbienie, jakim wiedeńczycy darzą taniec, jest prawie tak samo namiętne jak ich miłość do muzyki. Z drugiej strony, wszystkie te książki zostały napisane przed wojną; nie sądzę, by ich autorzy kiedykolwiek spędzili wieczór w klubie Casanova na Dorotheergasse. Słysząc grający tam zespół, człowiek marzył, by uciec gdzie pieprz rośnie; przytupy, które tutaj uchodziły za coś zbliżonego do tańca, wyglądały jak parodia ruchów niedźwiedzia polarnego, zamkniętego w bardzo małej klatce. Większą namiętność budził widok lodu w szklance, hałaśliwie ustępującego pod naporem alkoholu. Po godzinie spędzonej w Casanovie byłem zgorzkniały jak eunuch w łaźni pełnej dziewic, jednak zmusiłem się do cierpliwości. Rozsiadłem się w szkarłatnej jedwabno-aksamitnej loży, wlepiając smętne spojrzenie w draperie niby-namiotu na suficie. Nie mogłem biegać po sali i wypytywać stałych bywalców, czy nie znają przypadkiem Helmuta Königa lub jego przyjaciółki Lotte; była to ostatnia rzecz, jaką należało zrobić, jeśli nie chciało się skończyć jak dwaj znajomi Beckera (cokolwiek by o tym opowiadał, raczej nie miałem wątpliwości, że nie żyją). Wygląd klubu Casanova – absurdalnie zresztą luksusowy – nie wskazywał na to, że powinny go unikać istoty lękliwe. Przy drzwiach nie stali umięśnieni goryle w smokingach; jedyną bronią były co najwyżej srebrne wykałaczki; kelnerzy zachowywali się usłużnie i z godną pochwały powściągliwością. Jeśli König przestał bywać w Casanovie, to nie dlatego, że obawiał się paść ofiarą kieszonkowca. – Kręci się? Była to wysoka, efektowna dziewczyna o nieco bujnych kształtach, takich, jakie mogłyby zdobić szesnastowieczny włoski fresk – same piersi, brzuch i tyłek. – Sufit – wyjaśniła, dźgając w górę cygarniczką. – Na razie nie. – No to możesz postawić mi drinka – oświadczyła i usiadła przy mnie. – Zaczynałem się martwić, że się nie pojawisz. – Wiem, jestem dziewczyną, o jakiej marzyłeś. No więc oto jestem. Przywołałem kelnera i pozwoliłem jej zamówić whisky z wodą sodową. – Ja nie należę do marzycieli – odparłem. – To chyba szkoda, prawda? – Wzruszyła ramionami. – A ty o czym marzysz? – Słuchaj – spojrzała na mnie, potrząsając długimi, lśniącymi, ciemnymi włosami – to jest Wiedeń. Tu nikomu nie opowiada się własnych snów. Nigdy nie wiadomo: człowiek mógłby się dowiedzieć, co naprawdę znaczą, a wtedy co by się z nim stało? – To brzmi prawie, jakbyś miała coś do ukrycia. – Ty też nie nosisz serca na dłoni. Większość ludzi ma coś do ukrycia. Zwłaszcza

w dzisiejszych czasach. A najbardziej ukrywają to, co mają w głowach. – Cóż, chyba najłatwiej wyjawić imię. Ja jestem Bernie. – Zdrobnienie od Bernharda? Jak te psy, które ratują ludzi w górach? – Mniej więcej. To, czy kogoś uratuję, zależy tylko od tego, ile mam brandy. Z pełną butelką nie jestem już wcale taki lojalny. – Nie znam mężczyzny, który by był. – Wskazała na mojego papierosa. – Możesz mnie poczęstować? Podałem jej paczkę i patrzyłem, jak wkręca ustnik w cygarniczkę. – Nie powiedziałaś, jak ty masz na imię – przypomniałem, pocierając zapałkę o kciuk, żeby podać jej ogień. – Veronika. Veronika Zartl. Miło mi cię poznać, a jakże. Chyba przedtem nie widziałam tu twojej twarzy. Skąd jesteś? Mówisz jak pifke. – Z Berlina. – Tak myślałam. – Co w tym złego? – Nic, jeśli ktoś lubi pifków. Ale tak się składa, że większość Austriaków ich nie lubi. – Mówiła powoli, przeciągając samogłoski w sposób typowy dla współczesnych wiedeńczyków. – Ale nie zwracaj na nich uwagi. Mnie też czasem biorą za pifke. To dlatego, że nie chcę gadać tak jak cała reszta. – Zachichotała. – To śmieszne, kiedy jakiś prawnik albo dentysta wyraża się niczym tramwajarz lub górnik, żeby tylko nie wzięto go za Niemca. Zazwyczaj robią tak tylko w sklepach, aby zapewnić sobie dobrą obsługę, która ich zdaniem należy się wszystkim Austriakom. Sam spróbuj, Bernie, a zobaczysz, od razu zaczną cię inaczej traktować. Wiedeński dialekt jest całkiem łatwy: po prostu mów, jakbyś coś przeżuwał, i dodawaj końcówkę „-utkie” do wszystkiego, co mówisz. Sprytniutkie, co? Kelner wrócił z jej drinkiem, na który spojrzała z lekką dezaprobatą. – Nie ma lodu – mruknęła, gdy rzuciłem banknot na tacę, nie biorąc reszty, wbrew pytająco uniesionym brwiom Veroniki. – Przy takich napiwkach pewnie zamierzasz tu częściej przychodzić? – Niewiele ci umyka, co? – Czy tak? Zamierzasz tu jeszcze przyjść? – Niewykluczone. Ale czy ten lokal zawsze tak wygląda? Ruchu tutaj tyle, co w pustym kominku. – Poczekaj, aż zrobi się tłoczno, wtedy pożałujesz, że nie jest tak jak teraz. – Sącząc drinka, odchyliła się wygodnie na czerwone aksamitne oparcie pozłacanego fotela, wyciągnęła dłoń i pogładziła pikowany jedwab, pokrywający ściany loży. – Powinieneś być wdzięczny, że jest cicho – powiedziała. – Dzięki temu mamy możliwość bliżej się poznać. Jak te dwie. – Znacząco machnęła cygarniczką w stronę dwóch tańczących ze sobą dziewcząt. W krzykliwych sukniach, z ciasno upiętymi w kok włosami, ubrane w fałszywe błyskotki, wyglądały jak para cyrkowych koni. Zauważywszy spojrzenie Veroniki, uśmiechnęły się i szepnęły coś

do siebie poufale, na tyle, na ile pozwalały im fryzury. Patrzyłem, jak zataczają eleganckie kółka. – Koleżanki? – Niezupełnie. – Są… razem? Wzruszyła ramionami. – Tylko kiedy im się to opłaca. – Ze śmiechem wydmuchała dym przez perkaty nos. – Po prostu chcą trochę przewietrzyć swoje szpilki. – Kim jest ta wyższa? – Ibolya. To po węgiersku znaczy „fiołek”. – A ta blondynka? – Mitzi. – Wymieniając to imię, Veronika zjeżyła się odrobinę. – Może wolałbyś porozmawiać z nimi? – Wyjęła puderniczkę i obejrzała uszminkowane usta w maleńkim lusterku. – Ja i tak niedługo wychodzę. Mama będzie się martwić. – Nie musisz przy mnie odgrywać Czerwonego Kapturka – zakpiłem. – Oboje wiemy, że twojej matce wcale nie przeszkadza, że zboczyłaś ze ścieżki i błąkasz się po ciemnym lesie. A co się tyczy tych dwóch panienek, facet chyba może popatrzeć na wystawę, no nie? – No pewnie, ale nie musi od razu przyciskać nosa do szyby. W każdym razie nie w moim towarzystwie. – Veroniko – powiedziałem – coś mi się wydaje, że bez szczególnego starania mogłabyś zacząć gadać jak ślubna żona. Szczerze mówiąc, właśnie ten rodzaj zrzędzenia sprawia, że faceci uciekają z domu do miejsc takich jak to. – Uśmiechnąłem się, żeby wiedziała, że wciąż jestem do niej przyjaźnie nastawiony. – A potem zjawiasz się ty i masz tłuczek w głosie. I człowiek ląduje z powrotem tam, gdzie się znajdował, zanim postanowił w ogóle tu wejść. Odpowiedziała mi uśmiechem. – Chyba masz rację – westchnęła. – Wiesz, ty wyraźnie jesteś nowa w tej robocie czekoladowej panny. – Chryste. – Jej uśmiech zgorzkniał. – A która z nas nie jest? Gdybym nie był taki zmęczony, być może zostałbym dłużej w Casanovie, może nawet wróciłbym z Veroniką do domu. Ale dałem jej tylko paczkę papierosów w zamian za towarzystwo i obiecałem, że wrócę następnego wieczoru. Późny wieczór nie był najlepszą porą, by porównywać Wiedeń z jakąkolwiek metropolią, być może z wyjątkiem zaginionego miasta Atlantyda. Widywałem zardzewiałe szalety, które były czynne dłużej. Przy kolejnych drinkach Veronika mi wyjaśniła, że Austriacy wolą spędzać wieczory w zaciszu domowym, ale kiedy już postanowią iść w miasto, to tradycyjnie zaczynają wcześnie, około szóstej, siódmej po południu. Co oznaczało, że o 22.30 wlokłem się przez puste ulice do Pension Caspian, mając do towarzystwa jedynie własny cień i własne, na wpół pijane kroki. Po zadymionej atmosferze Berlina powietrze Wiednia wydawało się czyste jak

śpiew ptaka. Ale noc była chłodna i trząsłem się z zimna, mając na sobie jedynie cienki płaszcz, przyśpieszyłem więc kroku; nie podobała mi się ta cisza i przypomniałem sobie ostrzeżenia doktora Liebla o upodobaniu Sowietów do nocnych porwań. Tym bardziej że gdy szedłem przez Heldenplatz w stronę Volksgarten, aby za Ringiem skierować swój krok do domu w Josefstadt, trudno mi było nie myśleć o ruskich. Nawet tak daleko od radzieckiego sektora ślady ich obecności były wszechobecne. Armia Radziecka zajmowała między innymi Hofburg – cesarski pałac Habsburgów, jeden z wielu publicznych gmachów w kontrolowanym przez siły międzynarodowe śródmieściu – nad którego wejściem jarzyła się kolosalna czerwona gwiazda z profilem Stalina, umieszczonym na tle znacznie bledszego profilu Lenina. Na wysokości ruin Kunsthistorisches Museum poczułem, że ktoś za mną idzie; ktoś, kto celowo trzymał się z tyłu, przemykał w cieniu, krył za stertami gruzów. Zatrzymałem się i znieruchomiałem, ale niczego nie dostrzegłem. Wtem około trzydziestu metrów dalej, za posągiem, z którego został tylko tułów podobny do czegoś, co widziałem kiedyś w kostnicy, rozległ się hałas i chwilę później z wysokiego rumowiska potoczyła się lawina kamyków. – Jesteś samotny, złotko! – zawołałem; wypiłem dostatecznie dużo, by nie czuć się jak idiota, zadając tak głupie pytanie. Mój głos odbił się echem od zniszczonej fasady muzeum. – Jeśli interesuje cię wystawa, to jak widzisz, jesteśmy zamknięci. Urwanie głowy z tymi bombami. – Nie słysząc odpowiedzi, zacząłem się śmiać. – Jeśli jesteś szpiegiem, to masz szczęście. To nowy modny zawód, zwłaszcza dla wiedeńczyków. Nie musisz mi wierzyć na słowo, potwierdził to jeden rusek! Wciąż śmiejąc się do siebie, odwróciłem się i odszedłem. Nie chciało mi się sprawdzać, czy jestem śledzony, ale skręcając w Mariahilferstrasse, przystanąłem, by zapalić papierosa, i wtedy znów usłyszałem kroki. Nie była to dokładnie najkrótsza droga na Skodagasse, co przyzna każdy, kto zna Wiedeń – nawet sam to sobie powiedziałem. Jednak część mnie – zapewne ta najbardziej upojona alkoholem – bardzo chciała się dowiedzieć, kto i dlaczego za mną idzie. Amerykański strażnik przed Stiftskaserne, skulony na przenikliwym zimnie po drugiej stronie ulicy, obrzucił mniej bacznym spojrzeniem. Być może, pomyślałem, w śledzącym mnie człowieku rozpozna rodaka Amerykanina i członka Specjalnej Sekcji Dochodzeniowej własnej żandarmerii? Może grali razem w bejsbol albo w jakąś inną grę, jaką uprawiali amerykańscy żołnierze, kiedy akurat nie byli zajęci jedzeniem i uganianiem się za spódniczkami? W połowie spadzistej, szerokiej ulicy zerknąłem w lewo i przez bramę dostrzegłem wąski kryty pasaż oraz schodki, najwyraźniej prowadzące do ulicy kilka metrów niżej. Odruchowo skręciłem w tamtą stronę. W Wiedniu może nie kwitnie bujne nocne życie, ale to cudowne miasto do pieszych wycieczek. Człowiek

zorientowany w gąszczu ulic i ruin, pamiętający wszystkie dogodne zaułki i przesmyki, przegoniłby ścigających go policjantów, jak nie przymierzając Jean Valjean – dostaliby niezły wycisk, choćby byli nie wiem jak uparci. Przede mną ktoś niewidoczny schodził po schodach, pomyślałem więc, że gość za moimi plecami może wziąć jego kroki za moje. Przywarłem do muru i zaczekałem w ciemnościach. Po niecałej minucie usłyszałem z tyłu szybkie, lekkie kroki. U szczytu schodów umilkły – ścigający widocznie próbował ocenić, czy bezpiecznie będzie dalej za mną iść. Ale słysząc stuk butów człowieka przede mną, ruszył naprzód. Wyszedłem z cienia i walnąłem go w brzuch tak mocno, że przez chwilę myślałem, iż będę musiał zbierać z ziemi swoją pięść. Upadł, z trudem łapiąc oddech. Chwyciłem go za kołnierz płaszcza i szarpnąłem w dół, ograniczając mu ruchy. Nie miał broni, zatem wyłuskałem mu z kieszeni portfel i wyciągnąłem legitymację. – Kapitan John Belinsky – przeczytałem. – 430 US CIC. Coś ty za jeden? Kolega pana Shieldsa? Mężczyzna usiadł chwiejnie. – Pierdol się, szwabie – odparł jadowicie. – Masz rozkaz mnie śledzić? – Cisnąłem mu legitymację na kolana i przejrzałem pozostałe przegródki portfela. – Ej, Johnny, chyba powinieneś poprosić, żeby przydzielili ci inne zadania. Niezbyt dobrze ci idzie; widziałem striptizerki, które mniej rzucały się w oczy. – W portfelu nie znalazłem nic ciekawego: jakieś bony dolarowe, kilka szylingów austriackich, bilet do jankeskiego kina, znaczki, kartę meldunkową z hotelu Sachera i zdjęcie ładnej dziewczyny. – Skończyłeś z tym? – zapytał po niemiecku. Rzuciłem mu portfel. – Ładną masz dziewczynę, Johnny – powiedziałem. – Ją też śledziłeś? Może i ja powinienem dać ci swoje zdjęcie. Z adresem na odwrocie. Będzie ci łatwiej. – Pierdol się. – No co ty, Johnny – rzuciłem, ruszając w górę schodów do Mariahilferstrasse. – Założę się, że mówisz to wszystkim dziewczynom.

15

Pichler leżał pod potężną kamienną płytą niczym jakiś mechanik samochodowy z epoki kamienia łupanego, naprawiający neolityczną oś. W zakrwawionych, pokrytych kurzem dłoniach ściskał narzędzia swojego rzemiosła – młotek i dłuto. Wyglądał niemal tak, jakby na chwilę przestał ryć napis w czarnym marmurze, aby zaczerpnąć tchu i odczytać wyrazy, które wydawały się wyrastać pionowo z jego piersi. Ale żaden kamieniarz nigdy nie pracował w takiej pozycji, pod kątem prostym do liter. A Pichler nigdy już nie miał zaczerpnąć tchu – klatka piersiowa człowieka, chociaż dostatecznie odporna, by osłonić miękkie narządy wewnętrzne, takie jak serce czy płuca, pęka jak skorupka jaja, gdy spadnie na nią półtoratonowy złom wypolerowanej skały. Pozory świadczyły, że to był wypadek, ale mogłem się upewnić tylko w jeden sposób. Zostawiłem Pichlera na dziedzińcu, gdzie go znalazłem, i wszedłem do biura. Jak przez mgłę przypominałem sobie, co zmarły mówił o swojej buchalterii: szczegóły podwójnej księgowości są dla mnie równie użyteczne, jak para getrów. Niemniej prowadziłem samodzielnie własny, choć niewielki interes, i miałem pewne pojęcie o skrupulatności i drobiazgowości, jakie są niezbędne, by uzgodnić wersje między jedną księgą a drugą. Nie musiałem zasięgać rady Williama Randolpha Hearsta, żeby dostrzec, że przeróbki w księgach Pilchera nie były skutkiem przemyślnych rachunków, lecz znaczniej prostszej metody, polegającej na wyrywaniu kartek. Jedyny płynący stąd istotny wniosek nie dotyczył finansów: śmierć Pilchera w żadnym razie nie była dziełem przypadku. Ciekawe, pomyślałem, czy mordercy wpadło do głowy, że oprócz stosownych kartek z ksiąg rachunkowych powinien usunąć również szkic nagrobka, który zamówił doktor Max Abs. Wróciłem na podwórko, żeby się uważniej rozejrzeć, i po kilku minutach pod ścianą stojącej w głębi szopy dostrzegłem rząd zakurzonych, tekturowych teczek. Rozwiązałem jedną z nich i pośpiesznie przerzuciłem rysunki; nie chciałem, żeby mnie nakryto na przeszukiwaniu posesji człowieka, który leżał zmiażdżony niepełna dziesięć metrów ode mnie. Wreszcie znalazłem poszukiwany szkic, który szybko złożyłem i wsadziłem do kieszeni, zamierzając obejrzeć go później. Złapałem tramwaj 71 do miasta i wysiadłem w pobliżu Café Schwarzenberg obok zajezdni na Kärtner Ring. Zająłem stolik w rogu, zamówiłem mélange – wiedeńską wersję cappuccino – i rozłożyłem przed sobą rysunek. Miał rozmiar rozkładówki codziennej gazety, a na kopii zamówienia, schludnie przypiętej w prawym górnym rogu, widniało wyraźnie wykaligrafowane nazwisko Max Abs. Zamarkowany na nagrobku napis brzmiał: ŚWIĘTEJ PAMIĘCI MARTIN ALBERS, UR. 1899, ZM. ŚMIERCIĄ MĘCZEŃSKĄ 9 KWIETNIA 1945, UKOCHANY MĄŻ LENI

I OJCIEC MANFREDA I ROLFA. OTO OGŁASZAM WAM TAJEMNICĘ: NIE WSZYSCY POMRZEMY, LECZ WSZYSCY BĘDZIEMY ODMIENIENI. W JEDNYM MOMENCIE, W MGNIENIU OKA, NA DŹWIĘK OSTATNIEJ TRĄBY – ZABRZMI BOWIEM TRĄBA – UMARLI POWSTANĄ NIENARUSZENI, A MY BĘDZIEMY ODMIENIENI. 1 KOR. 15:51–52. Na zamówieniu Maksa Absa widniał jego adres, ale poza tym że doktor zapłacił za nagrobek w imieniu zmarłego – być może szwagra? – tym samym stając się przyczyną śmierci kamieniarza, który go wykuł, nie dowiedziałem się z dokumentów zbyt wiele. Kelner w aureoli siwych, kędzierzawych włosów, otaczających jego łysą, lśniącą czaszkę, wrócił, niosąc małą cynową tackę, na której stała filiżanka mélange i szklanka wody, zwyczajowo podawana do kawy w wiedeńskich kawiarniach. Zerknął na rysunek, zanim go złożyłem, by zrobić miejsce na stoliku, i rzekł ze współczującym uśmiechem: – Błogosławieni są ci w żałobie, albowiem będą pocieszeni. Podziękowałem mu za dobre słowo i wręczając suty napiwek, zapytałem, skąd można nadać telegram oraz gdzie szukać Berggasse. – Centralny Urząd Telegraficzny mieści się na Börseplatz – odparł – przy Schottenring. Berggasse leży dwie przecznice stamtąd na północ. Jakąś godzinę później, po wysłaniu telegramów do Kirsten i Neumanna, byłem już na Berggasse, małej uliczce, łączącej areszt policyjny, w którym siedział Becker, ze szpitalem, gdzie pracowała jego dziewczyna. Ten zbieg okoliczności był bardziej godny uwagi niż sama ulica, zamieszkana głównie przez lekarzy i dentystów. A gdy starsza pani, właścicielka budynku, w którym Abs wynajmował apartament na antresoli, oznajmiła, iż zaledwie kilka godzin temu lokator oświadczył jej, że opuszcza Wiedeń na dobre, to również nie wydało mi się niczym szczególnym. – Powiedział, że musi natychmiast wyjechać do Monachium w sprawach zawodowych – wyjaśniła tonem, z którego wywnioskowałem, że wciąż nie może wyjść ze zdumienia po tak nagłym wyjeździe doktora. – Albo przynajmniej gdzieś pod Monachium. Wspomniał nazwę, ale obawiam się, że zapomniałam. – Nie było to Pullach przypadkiem? Próbowała przybrać zamyślony wyraz twarzy, ale zaczęło to wyglądać, jakby się gniewała. – Nie wiem, czy tak, czy nie – rzekła w końcu. Rozchmurzyła się jednak i znów zrobiła się gamoniowata. – W każdym razie obiecał, że poda mi adres, kiedy się urządzi. – Zabrał wszystkie swoje rzeczy? – Niewiele miał do zabrania – odparła. – Tylko kilka walizek. Sam pan widzi, że to są pokoje umeblowane. – Znów zmarszczyła czoło. – Pan z policji czy co? – Nie. Zastanawiałem się nad mieszkaniem… – No to czemu pan nic nie mówi? Niech pan wejdzie, Herr…?

– Właściwie profesor – zaznaczyłem z iście wiedeńską, jak mi się wydawało, drobiazgowością. – Profesor Kurtz. – Liczyłem również na to, że przydając sobie profesorski tytuł, odwołam się do snobizmu w naturze tej kobiety. – Doktor Abs i ja jesteśmy obaj znajomymi niejakiego Herr Königa, który powiedział mi, że Herr Doktor być może wkrótce zwolni świetne lokum pod tym adresem. Starsza pani zaprosiła mnie do środka i pokazała drogę do holu. Na jego drugim końcu duże oszklone drzwi wychodziły na niewielki dziedziniec, gdzie rósł samotny platan. Weszliśmy na kręcone, żelazne schody. – Mam nadzieję, że wybaczy pani moją ostrożność, ale nie byłem pewny, jak dalece wiarygodna jest informacja mojego kolegi. Bardzo podkreślał, że jest to znakomite mieszkanie, a z pewnością nie muszę pani mówić, madame, jak trudno dżentelmenowi w dzisiejszych czasach znaleźć w Wiedniu przyzwoity apartament. Może zna pani Herr Königa? – Nie – odrzekła stanowczo. – Chyba nigdy nie poznałam żadnych znajomych doktora Absa. To niezwykle spokojny człowiek. Ale pański znajomy jest dobrze poinformowany. Za czterysta szylingów miesięcznie nie znajdzie pan lepszych pokoi. To bardzo dobra okolica. – Po drzwiami mieszkania ściszyła poufale głos: – I całkowicie wolna od Żydów. – Z kieszeni żakietu wyjęła klucz, który wsunęła do dziurki w wielkich mahoniowych drzwiach. – Oczywiście przed Anschlussem było tu ich sporo. Nawet w tym domu. Ale większość odeszła, jeszcze zanim zaczęła się wojna. Otworzyła drzwi i gestem zaprosiła mnie do apartamentu. – Proszę bardzo – rzekła z dumą. – Jest tu sześć pokoi; nie tak wiele jak w niektórych mieszkaniach na tej ulicy, ale też nie tak drogo. Całkowicie umeblowane, jak chyba mówiłam. – Ślicznie – powiedziałem, rozglądając się wokoło. – Obawiam się, że jeszcze nie zdążyłam posprzątać – przeprosiła. – Po doktorze Absie zostało do wyrzucenia mnóstwo śmieci. Ale właściwie mi to nie przeszkadza. Tytułem wypowiedzenia zapłacił za cztery tygodnie. – Wskazała na jedyne zamknięte drzwi. – Tam wciąż jeszcze widać zniszczenia od bomby. Kiedy przyszli ruscy, na dziedziniec spadła bomba zapalająca, ale niedługo to naprawią. – Jestem pewien, że wszystko jest w porządku – zapewniłem wyrozumiale. – No dobrze. To zostawiam pana, żeby pan sam się trochę rozejrzał, profesorze Kurtz. Żeby pan poczuł to miejsce, jak to mówią. Kiedy pan wszystko obejrzy, proszę po prostu zamknąć drzwi na klucz i zapukać do mnie. Po odejściu starszej pani pochodziłem trochę po pokojach, lecz odkryłem jedynie, że jak na samotnego mężczyznę doktor Abs dostawał bardzo dużo przesyłek z CARE – paczek żywnościowych, jakie przychodziły do Europy ze Stanów Zjednoczonych. Gdy policzyłem kartonowe pudła z charakterystycznym nadrukiem i adresem na Broad Street w Nowym Jorku, okazało się, że jest ich ponad pięćdziesiąt. To mi wyglądało nie tyle na CARE, ile na dobry interes.

Kiedy skończyłem, oznajmiłem starszej pani, że szukam czegoś większego, i podziękowałem, że pozwoliła mi obejrzeć lokal. Następnie wróciłem spacerem do swojego pensjonatu na Skodagasse. Nie zdążyłem się jeszcze na dobre rozgościć, gdy rozległo się pukanie do drzwi. – Herr Günther? – zapytał facet z naszywkami sierżanta. Przytaknąłem. – Obawiam się, że będzie pan musiał pójść z nami. – Czy jestem aresztowany? – Przepraszam? Powtórzyłem pytanie niepewną angielszczyzną. Amerykański żandarm niecierpliwie przesunął gumę w ustach. – W sztabie wszystko panu wyjaśnią. Sięgnąłem po marynarkę. – Proszę pamiętać, żeby zabrać dokumenty, dobrze? – Uśmiechnął się uprzejmie. – Nie będziemy musieli po nie wracać. – Oczywiście – powiedziałem, biorąc płaszcz i kapelusz. – Macie transport? Czy idziemy na piechotę? – Ciężarówka stoi pod drzwiami. Wychodząc, pochwyciłem spojrzenie gospodyni, która ku memu zdziwieniu w ogóle nie wyglądała na zaniepokojoną. Być może już zdążyła się przyzwyczaić, że Międzynarodowy Patrol wyciąga jej gości z pokojów, albo po prostu była pewna, że ktoś i tak zapłaci za mój pobyt, bez względu na to, czy będę spał tutaj, czy też w celi w policyjnym areszcie. Ciężarówka ruszyła i po kilkunastu metrach skręciła w prawo, po czym udała się Lederergasse na południe, w kierunku przeciwnym niż śródmieście i sztab IMP. – Nie jedziemy na Kärntnerstrasse? – zapytałem. – To nie jest sprawa Patrolu Międzynarodowego, proszę pana – wyjaśnił sierżant. – Ta sprawa podlega jurysdykcji amerykańskiej. Jedziemy do Stiftskaserne na Mariahilferstrasse. – Do kogo? Shieldsa czy Belinsky’ego? – Wszystko panu wytłumaczą… – …na miejscu. Jasne. Pseudobarokowa brama do Stiftskaserne, obecnej siedziby sztabu 796. pułku żandarmerii wojskowej, tkwiła, nieco niedorzecznie, pomiędzy bliźniaczymi wejściami do domu towarowego Tillera. Zdobiły ją bogate reliefy doryckich kolumn, gryfonów i greckich wojowników, stanowiące część fasady czteropiętrowego gmachu, wychodzącego na Mariahilferstrasse. Przejechaliśmy pod jej masywnym sklepieniem na tyły głównego budynku, gdzie rozciągał się plac apelowy. Dalej wznosił się kolejny budynek, mieszczący koszary wojskowe. Ciężarówka pokonała kilka szlabanów i stanęła przed bramą koszar. Eskortujący mnie żandarmi polecili mi wysiąść z auta, wprowadzili do środka i powiedli na

piętro do dużego, jasnego gabinetu, z którego rozpościerał się wspaniały widok na wieżę przeciwlotniczą, stojącą po drugiej stronie placu. Shields wstał zza biurka i wyszczerzył zęby, jakby chciał zrobić wrażenie na swoim dentyście. – Wchodź i siadaj – zawołał, jakbyśmy byli starymi znajomymi. Spojrzał na sierżanta: – I co, Gene, przyszedł spokojnie? Czy musiałeś mu skopać dupę? Sierżant uśmiechnął się bez przekonania i wymamrotał coś niezrozumiale. Nic dziwnego, pomyślałem, że nie da się zrozumieć angielszczyzny Amerykanów, oni zawsze coś żują. – Lepiej trochę zaczekaj, Gene – ciągnął Shields. – Na wypadek gdybyśmy musieli wziąć gościa w obroty. – Zaśmiał się krótko i podciągnąwszy spodnie, usiadł przede mną, szeroko rozstawiając grube nogi. Gdyby nie to, że był co najmniej dwukrotnie większy od dowolnego Japończyka, wyglądałby jak jakiś samurajski feudał. – Po pierwsze, Günther, do twojej wiadomości: niejaki porucznik Canfield ze sztabu międzynarodowego, naprawdę upierdliwy Brytol, byłby zachwycony, gdyby ktoś pomógł mu rozwiązać pewien mały problem. Wygląda na to, że pewien kamieniarz w sektorze brytyjskim padł trupem, kiedy zleciał mu na klatę kawał kamienia. Prawie wszyscy, łącznie z dowódcą tego porucznika, uważają, że to był wypadek. Ale porucznik jest gorliwy, czytał Sherlocka Holmesa i po odejściu z wojska chce wstąpić do szkoły detektywów. Ma teorię, że ktoś coś majstrował przy księgach zmarłego. Nie wiem, czy to wystarczający powód, żeby zabić człowieka, ale na własne oczy widziałem, jak wczoraj rano po pogrzebie kapitana Lindena wchodziłeś do warsztatu Pichlera. – Zachichotał. – Günther, cholera, no dobra, przyznaję się bez bicia, szedłem za tobą. No, co na to powiesz? – To Pichler nie żyje? – Może spróbujesz trochę bardziej się zdziwić? „Coś podobnego, Pichler nie żyje?!” albo „Boże, nie do wiary, co też pan mówi!”. I pewnie nie wiesz, co się z nim stało, co, Günther? Wzruszyłem ramionami. – Może przygniotły go interesy. Na to Shields się roześmiał. Śmiał się, jakby brał lekcje śmiechu, pokazując wszystkie zęby, w dużej mierze zepsute, osadzone w niebieskawej szczęce wielkiej jak rękawica bokserska, szerszej nawet niż jego ciemnowłosa, łysiejąca czaszka. Jak większość Amerykanów, robił mnóstwo hałasu. Krzepką postać o muskularnych ramionach i karku nosorożca okrywał jasnobrązowy flanelowy garnitur z szerokimi klapami, ostrymi niczym halabardy Gwardii Szwajcarskiej, krawat mógłby wisieć nad kawiarnianym ogródkiem w charakterze markizy, na nogach miał ciężkie brązowe półbuty. Amerykanie wyraźnie upodobali sobie solidne buty, tak jak Rosjanie – zegarki, z tą tylko różnicą, że ci pierwsi kupowali je w sklepie. – Szczerze mówiąc, gówno mnie obchodzą kłopoty porucznika – powiedział. – To ich zasrana działka, nie moja, więc niech ją sobie sprzątają sami. Nie, ja tylko

wyjaśniam, dlaczego powinieneś ze mną współpracować. Może nie miałeś nic wspólnego ze śmiercią Pichlera, ale jestem pewien, że nie chciałbyś stracić całego dnia, tłumacząc się porucznikowi Canfieldowi. Więc pomóż mi, a wtedy ja pomogę tobie i zapomnę, że kiedykolwiek widziałem, jak wchodziłeś do warsztatu Pichlera. Rozumiesz, co do ciebie mówię? – Twoja niemczyzna jest bez zarzutu – powiedziałem. Niemniej uderzyła mnie zawziętość, z jaką atakował akcent, wręcz teatralna precyzja, z którą wymawiał samogłoski, całkiem jakby uznał, że mój język należy traktować okrutnie. – Gdybym oświadczył, że nie wiem absolutnie nic o tym, co się stało z Pichlerem, to przypuszczalnie nie miałoby znaczenia? Shields wzruszył przepraszająco ramionami. – Jak powiedziałem, to problem Brytyjczyków, nie mój. Być może jesteś niewinny. Ale powtarzam, wyjaśnianie tego Brytyjczykom byłoby jak wrzód na dupie. Mógłbym przysiąc, że są przekonani, że każdy szwab to cholerny hitlerowiec. Uniosłem dłonie na znak, że się poddaję. – No to jak mogę ci pomóc? – Hm, naturalnie, kiedy usłyszałem, że przed przyjęciem u kapitana Lindena odwiedziłeś jego zabójcę w areszcie, nie posiadałem się z ciekawości. Daj spokój, Günther – jego ton stał się ostrzejszy – chcę wiedzieć, co, u diabła, się dzieje z Beckerem i tobą. – Jak rozumiem, znasz wersję Beckera. – Jak grawerunek na papierośnicy. – No więc Becker w nią wierzy. I płaci mi za to, żebym się jej przyjrzał. Oraz, ma nadzieję, udowodnił, że jest prawdziwa. – Powiadasz, że prowadzisz śledztwo w tej sprawie? To kim ty jesteś w takim razie? – Prywatnym detektywem. – Prywatny glina? No, no. – Pochylił się do przodu i chwycił połę mojej marynarki, mnąc tkaninę w dwóch palcach. Na moje szczęście ten konkretny garnitur nie miał żyletek wszytych w klapy. – Nie, nie kupuję tego. Nie jesteś wystarczająco oślizgły. – Oślizgły czy nie, ale to prawda. – Wyjąłem portfel i pokazałem mu dowód identyfikacyjny, a potem starą blachę. – Przed wojną służyłem w berlińskiej policji kryminalnej. Nie muszę ci pewnie mówić, że Becker również. Stąd go znam. – Wyjąłem papierosy. – Pozwolisz, że zapalę? – Pal, ale proszę, kłap dziobem, nie przeszkadzaj sobie. – No więc po wojnie nie wróciłem już do policji, pełno tam komunistów. – Próbowałem zarzucić na niego haczyk; nie spotkałem ani jednego Amerykanina, który lubiłby komunizm. – Postanowiłem założyć własną firmę. Prawdę mówiąc, w połowie lat trzydziestych też na pewien czas wystąpiłem z policji i trochę robiłem prywatnie. Nie jestem w tej grze nowicjuszem. A teraz, przy tak wielu ludziach

zaginionych w czasie wojny, często przydaje się uczciwy gliniarz. Możesz mi wierzyć, przez tych ruskich w Berlinie da się ich policzyć na palcach jednej ręki. – Tak, tu jest podobnie. Sowieci przyszli tu pierwsi, więc od razu umieścili we władzach policji swoich ludzi. Sprawy stoją fatalnie, do tego stopnia, że kiedy rząd Austrii szukał porządnego człowieka na stanowisko zastępcy komendanta głównego, to musiał powołać komendanta straży pożarnej. – Pokręcił głową. – Więc jesteś starym kolegą Beckera z policji? Proszę, proszę. No i jaki był z niego gliniarz? – Sprzedajny. – Nic dziwnego, że ten kraj to bagno. To pewnie byłeś też w SS? – Krótko. Kiedy zobaczyłem, co się dzieje, poprosiłem o przeniesienie na front. Niektórzy ludzie tak robili, wiesz? – Trochę mało ich było. Twój przyjaciel na przykład tego nie zrobił. – Ściśle mówiąc, to nie jest mój przyjaciel. – To czemu wziąłeś tę sprawę? – Potrzebowałem pieniędzy. I musiałem na jakiś czas uciec od żony. – Mógłbyś mi powiedzieć dlaczego? Zawahałem się, zdając sobie sprawę, że mówię o tym po raz pierwszy. – Ona spotyka się z kimś innym. Z jakimś twoim rodakiem w mundurze. Pomyślałem, że jeśli nie będzie mnie miała pod ręką, to może się zdecyduje, co jest dla niej ważniejsze, nasze małżeństwo czy ten jej schätzi. Shields pokiwał głową i mruknął coś współczująco. – Naturalnie papiery masz w porządku? – Naturalnie. – Podałem mu dowód tożsamości i różową przepustkę, które uważnie obejrzał. – Widzę, że przyjechałeś przez strefę rosyjską. Jak na człowieka, który niezbyt lubi ruskich, musisz mieć w Berlinie niezłe kontakty. – Kilka nieuczciwych osób. – Nieuczciwych ruskich? – A są jacyś inni? Pewnie, że musiałem posmarować, ale same dokumenty są autentyczne. Shields zwrócił mi papiery. – Masz ze sobą Fragebogen? Wyciągnąłem z portfela zaświadczenie denazyfikacyjne i podałem mu. Ledwie na nie zerknął; widocznie nie miał ochoty czytać odpowiedzi na sto trzydzieści trzy pytania. – Oczyszczony z zarzutów, tak? Jak to się stało, że nie zostałeś zaklasyfikowany jako oprawca? Wszyscy esesmani automatycznie trafiali do aresztu. – Końcówkę wojny spędziłem w wojsku. Na froncie rosyjskim. Jak mówiłem, załatwiłem sobie przeniesienie z SS. Shields stęknął i oddał mi Fragebogen. – Nie lubię esesmanów – mruknął.

– To jest nas dwóch. Shields wpatrzył się w sygnet korporacji studenckiej, zdobiący jego krzywy, owłosiony paluch. – Sprawdziliśmy alibi Beckera, wiesz. Jest nic niewarte. – Nie zgadzam się. – A to dlaczego? – Uważasz, że byłby skłonny zapłacić mi pięć tysięcy dolarów, żebym w tym grzebał, gdyby to była tylko pusta gadanina? – Pięć tysięcy? – Shields aż zagwizdał. – Warto, kiedy ma się pętlę na szyi. – Jasne. No cóż, być może zdołasz udowodnić, że gość był gdzie indziej, kiedyśmy go złapali. Być może znajdziesz coś, co przekona sędziego, że jego kumple do nas nie strzelali. Albo że nie miał przy sobie broni, z której zabito Lindena. Masz jakieś pomysły, gliniarzu? Może takie jak ten, który zaprowadził cię do Pichlera? – Becker zapamiętał, że ktoś w Reklaue & Werbe Zentrale wspomniał o tym kamieniarzu. – Kto taki? – Doktor Max Abs. Shields skinął głową, rozpoznając nazwisko doktora. – Moim zdaniem, to on zabił Pichlera. Zapewne odwiedził go niedługo po mnie i dowiedział się, że ktoś podający się za jego znajomego zadaje pytania. Możliwe, że Pichler zwierzył mu się, że polecił mi przyjść nazajutrz. Więc Abs na wszelki wypadek go zabił i zabrał dokumenty ze swoim nazwiskiem i adresem. Albo tak mu się zdawało. Zapomniał o czymś, co doprowadziło mnie do niego, ale zanim dotarłem na miejsce, zdążył się już wynieść. Według gospodyni jest już w połowie drogi do Monachium. Wiesz co, Shields, może to nie byłby zły pomysł, żebyś namówił kogoś, by wyszedł po niego na ten pociąg. Shields pogładził źle ogolony podbródek. – Może i nie. Wstał, okrążył biurko, podniósł słuchawkę i zadzwonił w kilka miejsc, używając wszakże słownictwa i akcentu, których nie rozumiałem. Wreszcie odłożył słuchawkę, spojrzał na zegarek i powiedział: – Pociąg do Monachium jedzie jedenaście i pół godziny, więc jest mnóstwo czasu, żeby zorganizować doktorowi gorące powitanie, kiedy będzie wysiadał. Zadzwonił telefon. Shields odebrał, gapiąc się na mnie z otwartymi ustami i szeroko otwartymi oczami, jakby znajdował w mojej opowieści niewiele wiarygodnych informacji. Ale gdy odkładał słuchawkę, uśmiechał się z zadowoleniem. – Rozmawiałem między innymi z Berlińskim Centrum Dokumentacji – powiedział. – Jestem pewien, że wiesz, co to jest? I że Linden tam pracował? Kiwnąłem głową.

– Zapytałem, czy mają coś o tym gościu, Maksie Absie. Właśnie oddzwonili. Wygląda na to, że również należał do SS. Nie ścigają go wprawdzie za zbrodnie wojenne, ale to zbieg okoliczności, nie uważasz? Ty, Becker, Abs, sami dawni uczniowie elitarnej szkółki Himmlera. – Zbieg okoliczności i tyle – odparłem ze znużeniem. Shields oparł się na krześle. – Wiesz, jestem całkowicie gotowy uwierzyć, że Becker był tylko cynglem do załatwienia Lindena. Wasza organizacja chciała, żeby zginął, bo się czegoś o was dowiedział. – O? – zdziwiłem się uprzejmie. Teoria Shieldsa nie wzbudziła we mnie większego entuzjazmu. – A cóż to za organizacja? – Podziemie, Werwolf. Mimowolnie roześmiałem się w głos. – Ta stara bajka o hitlerowskiej piątej kolumnie? Fanatycy stay-behind, którzy mieli prowadzić wojnę partyzancką przeciwko zwycięzcom? Shields, chyba żartujesz. – Coś ci się w tym nie podoba? – Na początek, to się trochę spóźnili. Wojna skończyła się prawie trzy lata temu. Wy, Amerykanie, zerżnęliście tyle naszych kobiet, że na pewno już zdążyliście zauważyć, że nikt nie chce wam poderżnąć gardła w łóżku. Wilkołaki… – Pokręciłem głową z ubolewaniem. – Wydawało mi się, że to fantastyczny wymysł waszego wywiadu; przyznam szczerze: nie sądziłem, że ktoś naprawdę wierzy w takie gówno. Słuchaj, być może Linden faktycznie odkrył coś o jakichś zbrodniarzach wojennych, być może faktycznie chcieli się go pozbyć. Ale przecież nie Werwolf! Może poszukajmy czegoś bardziej oryginalnego, dobra? – Zapaliłem papierosa, patrząc, jak Shields kiwa głową i zastanawia się nad tym, co powiedziałem. – A co Berlińskie Centrum Dokumentacji mówi o pracy Lindena? – Oficjalnie był tylko oficerem łącznikowym Crowcass, wojskowego Centralnego Rejestru Przestępców Wojennych i Podejrzanych. Twierdzą, że zajmował się wyłącznie administracją i nigdy nie działał w terenie. Z drugiej strony, gdyby pracował w wywiadzie, ci chłopcy i tak by nam nie powiedzieli. Skrywają więcej tajemnic niż powierzchnia Marsa. Wstał zza biurka i podszedł do okna. – Wiesz, niedawno wpadł mi w ręce raport, według którego co najmniej dwóch na każdy tysiąc Austriaków szpieguje dla Sowietów. Günther, Wiedeń liczy 1,8 miliona mieszkańców. Co oznacza, że jeśli wuj Sam ma tyle samo szpiegów, co wuj Józek, to musiałbym ich obsłużyć ponad siedem tysięcy. Nie mówiąc już o tym, co robią Angole i żabojady. I o poczynaniach policji państwowej w Wiedniu: mówię o policji politycznej, kontrolowanej przez komunistów, a nie o zwykłej policji miejskiej, chociaż tam też jest kupa komuchów. A w dodatku kilka miesięcy temu

mieliśmy tu bandę węgierskich tajniaków, którzy przeniknęli do Wiednia, żeby porwać lub zamordować kilku swoich rodaków dysydentów. Odwrócił się od okna i podszedł do krzesła stojącego naprzeciw mnie. Chwycił je za oparcie, jakby miał ochotę je podnieść i rozbić mi nim głowę, po czym powiedział z westchnieniem: – Próbuję ci powiedzieć, Günther, że to jest zgniłe miasto. Podobno Hitler nazwał je perłą; no więc zapewne miał na myśli coś pożółkłego i wytartego jak ostatni ząb zdechłego psa. Szczerze mówiąc, patrząc przez to okno, widzę mniej więcej tyle blasku, co w błękitnym Dunaju, kiedy do niego sikam. Wyprostował się, chwycił mnie za klapy marynarki i postawił na nogi. – Jestem rozczarowany Wiedniem, Günther, i to mnie złości. Więc nie próbuj nic kombinować, stary. Jeśli odkryjesz coś, co powinienem wiedzieć, i nie przyjdziesz mi o tym poinformować, to naprawdę się wkurwię. A nawet w dobrym nastroju, takim jak w tej chwili, przychodzi mi do głowy tysiąc powodów, żeby wykopać cię z miasta. Czy wyrażam się jasno? – Jak kryształ. – Odepchnąłem jego dłonie i poprawiłem marynarkę na ramionach. W połowie drogi do drzwi przystanąłem i zapytałem: – Czy w ramach świeżej współpracy z żandarmerią amerykańską moglibyście zdjąć ten ogon, który się do mnie przyczepił? – Ktoś cię śledzi? – Owszem; wczoraj wieczorem mu przyłożyłem. – To dziwne miasto, Günther. Może miał na ciebie chętkę? – No pewnie, dlatego uznałem, że pracuje dla was. Ten gość to Amerykanin nazwiskiem John Belinsky. Shields pokręcił głową, szeroko otwierając niewinne oczęta. – Nigdy o takim nie słyszałem. Jak mi Bóg miły, nie wydałem polecenia, żeby cię śledzić. Jeśli ktoś za tobą chodzi, to bez żadnego związku z tym biurem. Wiesz, co powinieneś zrobić? – Zaskocz mnie. – Wróć do domu, do Berlina. Tu nie masz czego szukać. – Może bym i wrócił, tyle że nie jestem pewien, czy tam też mam czego szukać. Między innymi dlatego tu przyjechałem, pamiętasz?

16

Zanim dotarłem do klubu Casanova, zrobiło się późno. Lokal był pełen Francuzów, ci zaś byli pełni tego, co Francuzi zwykli pijać, gdy chcą się urżnąć na sztywno. Veronika jednak miała rację – wolałem Casanovę, gdy panował spokój. Nie widząc jej w tłumie, przywołałem kelnera, któremu wczoraj dałem hojny napiwek, i zapytałem, czy się pojawiła. – Jeszcze jakieś dziesięć, piętnaście minut temu ją widziałem – odparł. – Chyba poszła do Koralle, proszę pana. – Pochylił ku mnie głowę i dodał ciszej: – Niezbyt przepada za Francuzami, prawdę mówiąc, ja też nie. Brytyjczyków, Amerykanów, nawet Rosjan można szanować, ich wojska przyczyniły się do naszej klęski. Ale Francuzi? To skurwysyny. Proszę mi wierzyć, wiem, co mówię, mieszkam w piętnastym Bezirku, w sektorze francuskim. – Wyprostował się i wygładził obrus. – Co mogę panu podać do picia? – Myślę, że też pójdę sobie obejrzeć Koralle. Wie pan, gdzie to jest? – To w dziewiątym Bezirku, na Porzellangasse, bocznej od Berggasse, blisko aresztu policyjnego. Pan wie, o czym mówię? – Właśnie się dowiaduję – zaśmiałem się. – Veronika to miła pani – dodał kelner. – Jak na czekoladówkę. Marznący deszcz nadciągnął do śródmieścia ze wschodu, od strony sektora rosyjskiego. Noc zrobiła się lodowata; kryształki lodu kąsały zmarznięte twarze czterech żandarmów patrolu międzynarodowego, którzy właśnie podjechali pod Casanovę. Bez słowa skinęli głową odźwiernemu i przepchnęli się obok mnie, pragnąc czym prędzej dać upust żądzy, której przejawy, zawsze prymitywne i żenujące, nasilały się jeszcze w tym obcym kraju, pełnym głodnych kobiet, przywabionych nieograniczonym dostępem do papierosów i czekolady. Przeciąłem znajomy już Schottenring, skręciłem w Währinger Strasse i kierując się na północ, wyszedłem na zalany księżycową poświatą Rooseveltplatz, rozpłatany podwójnym cieniem kłujących niebo wież Votivkirche, które pomimo swej niebywałej wysokości jakimś cudem uniknęły bombardowania. Gdy po raz drugi dziś stanąłem na rogu Berggasse, z ruin budynku po drugiej stronie ulicy dobiegł mnie stłumiony krzyk. Zatrzymałem się na chwilę, powtarzając sobie, że to nie moja sprawa – nie zamierzałem zbaczać z drogi. Ale krzyk znów się rozległ – i ten kontralt wydał mi się znajomy. Czując, że ze strachu cierpnie mi skóra, szybko ruszyłem w tamtą stronę. Pod ścianą budynku piętrzyły się zwały gruzów, wszedłem więc na rumowisko i przez wybity łuk okna spojrzałem w dół, do półokrągłej sali wielkości niewielkiego teatru. W plamie księżycowego światła padającej na podłogę pod oknem szarpało się

troje ludzi. Dwaj rosyjscy żołnierze, obszarpani i brudni, z głośnym rechotem siłą zrywali ubranie z trzeciej, kobiecej postaci. Poznałem Veronikę, jeszcze zanim uniosła twarz do światła. Wrzasnęła głośno, ale natychmiast dostała w twarz od Rosjanina, którzy trzymał ją za ręce. Jego kolega na klęczkach zadzierał jej suknię. – Nu, pokaży, duszka – zarechotał, ściągając dziewczynie majtki do kostek. Cofnął się nieco i z uznaniem spojrzał na jej nagie podbrzusze. – Priekrasnaja – orzekł, jakby oceniał obraz, a następnie zanurzył nos we włosach łonowych Veroniki. – Wkusnaja toże – mruknął. Chrzęst moich kroków na zasłanej gruzem posadzce wyraźnie go zaskoczył. Wyjął głowę spomiędzy nóg dziewczyny, widząc w mojej ręce ołowianą rurkę, poderwał się i dołączył do kolegi, który tymczasem zdążył odepchnąć Veronikę na bok. – Uciekaj, Veronika! – krzyknąłem. Nie trzeba było jej tego powtarzać; porwała płaszcz i pędem rzuciła się do okna. Ale Rosjanin, który ją lizał, wyraźnie miał na ten temat inne zdanie, gdyż w ostatniej chwili chwycił dziewczynę za długie włosy. Zamachnąłem się rurką i z głośnym brzękiem przygrzałem mu z boku w zawszony łeb. Cios był tak mocny, że od wibracji straciłem czucie w dłoni. Zdążyłem tylko pomyśleć, że uderzyłem go za mocno, gdy oberwałem kopniakiem w żebra, po czym ktoś przywalił mi butem w krocze. Podciągnąłem kolana do piersi, czekając w napięciu, aż wielkie buciory zmiażdżą mnie na miazgę i wykończą ostatecznie. Ale usłyszałem tylko krótki, mechaniczny szczęk, podobny do stuknięcia nitownicy, i zobaczyłem but, przelatujący wysoko nad głową. Żołnierz, wciąż z nogą w powietrzu, zatoczył się jak pijana baletnica, po czym zwalił się obok mnie z przedziurawioną celnym strzałem czaszką. Jęknąłem i zamknąłem oczy. Kiedy znów je otworzyłem i uniosłem się na łokciu, ujrzałem pod nosem lufę uzbrojonego w tłumik lugera. Kucał przede mną trzeci mężczyzna, który przez jedną mrożącą krew w żyłach sekundę mierzył mi prosto w twarz. – Wal się, szwabie! – zawołał nieznajomy i z szerokim uśmiechem pomógł mi się podnieść. – Miałem zamiar sam ci przyłożyć, ale wygląda na to, że ci dwaj ruscy oszczędzili mi kłopotu. – Belinsky – wychrypiałem, trzymając się za żebra. – Co to, robisz za anioła stróża? – No! Cudowne zajęcie. W porządku, szwabie? – Może by mnie tak nie bolało w klatce piersiowej, gdybym rzucił palenie. Tak, w porządku. Skąd ty się, u diabła, wziąłeś? – Nie widziałeś mnie? Znakomicie. Kiedy mi wypomniałeś, że nie potrafię śledzić, postanowiłem przeczytać podręcznik. Przebrałem się za Niemca, żebyś mnie nie zauważył. Rozejrzałem się. – Widziałeś, dokąd poszła Veronika?

– Chcesz powiedzieć, że znasz tę panią? – Niedbale zbliżył się do żołnierza, któremu przyłożyłem rurką, leżącego bez czucia na posadzce. – A ja myślałem, że po prostu jesteś rycerski z natury. – Poznałem ją dopiero wczoraj. – Pewnie jeszcze zanim poznałeś mnie. – Belinsky przez chwilę wpatrywał się w żołnierza, po czym wycelował mu w potylicę i pociągnął za spust. – Jest na zewnątrz – oznajmił bez emocji, jakby właśnie strzelił do butelki po piwie. – Kurwa – szepnąłem, widząc taką bezwzględność. – Nie ma co, przydałbyś się w Aktionsgruppe. – Co? – Powiedziałem, że mam nadzieję, że nie spóźniłeś się przeze mnie na pociąg. Musiałeś go zabić? Wzruszył ramionami i zaczął odkręcać tłumik. – Lepsze są dwa trupy niż jeden świadek pozostawiony przy życiu, żeby potem zeznawał w sądzie. Wierz mi, wiem, co mówię. – Trącił głowę mężczyzny czubkiem buta. – Tak czy inaczej, nikt nie będzie ich szukał. Ci ruscy to dezerterzy. – Skąd wiesz? Belinsky wskazał dwa stosiki ubrań i sprzętu przy drzwiach, a obok nich resztki ogniska i posiłku. – Wygląda na to, że się tu ukrywali od kilku dni, a potem z nudów zachciało im się jakiejś… – szukał niemieckiego słowa, po czym, kręcąc głową, dokończył po angielsku – …cipy. – Wsadził lugera do kabury, tłumik zaś wrzucił do kieszeni. – Jeśli ktoś ich znajdzie, zanim dopadną ich szczury, miejscowi chłopcy pomyślą, że to robota MWD. Ale stawiam na szczury; w Wiedniu są największe gryzonie, jakie widziałem w życiu. Wyłażą bezpośrednio ze ścieków. A skoro już o tym mowa, ci dwaj śmierdzą tak okropnie, że moim zdaniem również tam byli. Wylot głównego kanału znajduje się w Stadt Park, tuż obok sowieckiej komendantury i rosyjskiego sektora. – Ruszył w stronę okna. – Chodź, szwabie, znajdziemy tę twoją dziewczynę. Veronika czekała na rogu Währinger Strasse, gotowa rzucić się do ucieczki, gdyby z budynku przypadkiem wyszli Rosjanie. – Kiedy zobaczyłam, że twój znajomy wchodzi do środka – wyjaśniła – postanowiłam zobaczyć, co się stanie. Płaszcz miała zapięty pod szyję i gdyby nie siniec na policzku oraz łzy w oczach, to nikt by nie odgadł, że właśnie cudem uniknęła gwałtu. Przestraszona, zerknęła pytająco na budynek za nami. – Wszystko w porządku – powiedział Belinsky. – Już nie będą nikogo niepokoić. Wylewnie podziękowała mi za to, że ją uratowałem, a potem Belinsky’emu za to, że uratował mnie. Kiedy skończyła, odprowadziliśmy ją na Rotenturmstrasse, gdzie zajmowała pokój w częściowo zrujnowanej kamienicy. Tam znów podziękowała i zaprosiła nas na górę, lecz odmówiliśmy. Musiałem jej jednak obiecać, że rano do niej przyjdę – dopiero wówczas dała się przekonać, by w końcu zamknąć za sobą

drzwi i położyć się do łóżka. – Wyglądasz, jakbyś potrzebował się napić – powiedział Belinsky. – Pozwól, że postawię ci drinka. Bar Renesans jest za rogiem. Tam jest cicho, będziemy mogli porozmawiać. Bar Renesans położony w pobliżu katedry Świętego Stefana, obecnie w trakcie odbudowy, udawał węgierską karczmę z cygańską muzyką, taką, jakie widuje się na widokówkach. Niewątpliwie turyści gustują w takich lokalach, ale dla mnie, ponuraka i prostaka, wszystko było tu zanadto wykoncypowane. Miał on jednak, zdaniem Belinsky’ego, jedną zasadniczą zaletę: podawano tu cseresznye palinkę, czystą węgierską wódkę, produkowaną z czereśni. Komuś, kto właśnie został skopany, smakowała nawet lepiej, niż obiecywał Belinsky. – To miła dziewczyna – powiedział – ale w Wiedniu powinna bardziej uważać. I ty też, jeśli już o to chodzi. Jeśli będziesz biegał, udając Errola, kurwa, Flynna, to musisz mieć pod pachą coś więcej niż kudły. – Pewnie masz rację. – Upiłem wódki z drugiego kieliszka. – Chociaż dziwne, że ty mi to mówisz, jako gliniarz i tak dalej. Ściśle biorąc, noszenie broni nie jest całkiem legalne, chyba że ktoś jest funkcjonariuszem w siłach aliantów. – A kto powiedział, że jestem gliniarzem? – Pokręcił głową. – Służę w CIC, w Korpusie Kontrwywiadowczym. Międzynarodowa żandarmeria gówno o nas wie. – Jesteś szpiegiem? – Nie, już prędzej detektywem hotelowym wuja Sama. My nie prowadzimy agentów, my ich łapiemy. Szpiegów i zbrodniarzy wojennych. – Dolał mi jeszcze palinki. – Więc czemu za mną chodzisz? – Właściwie trudno powiedzieć. – Uważasz, że gdzieś znajdę dla ciebie słownik niemiecki? Belinsky wyjął z kieszeni nabitą fajkę i pykając systematycznie, wydobył z niej smużkę dymu, wyjaśniając tymczasem, o co mu chodzi. – Prowadzę śledztwo w sprawie zabójstwa kapitana Lindena. – A to dopiero. Ja też. – Próbujemy się dowiedzieć, dlaczego w ogóle znalazł się w Wiedniu. Nie lubił odkrywać kart, dużo pracował samodzielnie. – On też był w CIC? – Tak, w 970. pułku, stacjonującym w Niemczech. Ja jestem w pułku 430., stacjonujemy w Austrii. Naprawdę, powinien był nas uprzedzić, że wchodzi na nasz teren. – A on nawet kartki wam nie przysłał, co? – Ani mru-mru. Zapewne dlatego że nie miał najmniejszego powodu, żeby tu przyjeżdżać. Jeśli pracował nad czymś, co dotyczyło tego kraju, to powinien był nas powiadomić. – Belinsky wydmuchał chmurę dymu i odgonił ją ręką sprzed nosa. – To był, jak by to nazwać, śledczy zza biurka. Intelektualista. Taki, co go zostawiają

w pokoju pełnym akt i każą odnaleźć receptę na okulary Himmlera. Jedyny problem, że przy swoich zdolnościach nie prowadził żadnej dokumentacji. Trzymał wszystko tutaj. – Belinsky popukał się w czoło ustnikiem fajki. – Więc trochę trudno się domyślić, czy wpadł na jakiś trop i dlatego zginął. – Wasza żandarmeria najwyraźniej sądzi, że maczał w tym palce Werwolf. – Tak słyszałem. – Obejrzał tlącą się zawartość główki z wiśniowego drewna i dodał: – Szczerze mówiąc, wszyscy w tej sprawie poruszamy się trochę po omacku. I właśnie wtedy w moim życiu zjawiasz się ty. Myśleliśmy, że jako w pewnym sensie miejscowy wykryłeś coś, co nam umknęło. A gdyby tak, to byłbym pod ręką jako przedstawiciel wolnej demokracji. – Dochodzenie kryminalne per procura, co? Nie byłby to pierwszy taki przypadek. Przykro mi, że sprawiam wam zawód, ale sam się trochę pogubiłem. – Może nie. W końcu przez ciebie zginął już ten kamieniarz. W moim mniemaniu to się liczy jako rezultat. To znaczy że ktoś się zdenerwował, szwabie. Uśmiechnąłem się. – Mów mi Bernie. – Ja kombinuję, że Becker nie wciągnąłby cię do gry, nie dając ci jakichś atutów. Nazwisko Pichlera pewnie też do nich należało. – Może to i racja – przyznałem. – Niemniej jednak nie jest to karta, na którą postawiłbym choćby koszulę. – Może dasz mi rzucić okiem? – A niby czemu? – Uratowałem ci życie, szwabie! – warknął. – Zbyt sentymentalne. Spróbuj praktycznego argumentu. – No dobrze. Być może mogę ci pomóc. – Lepiej. Dużo lepiej. – Czego potrzebujesz? – Jest więcej niż pewne, że Pichlera zamordował gość nazwiskiem Abs, Max Abs. Żandarmeria twierdzi, że kiedyś służył w SS, ale w niskiej randze. W każdym razie dzisiaj ten Abs wsiadł do pociągu do Monachium. Mieli wysłać kogoś, żeby go przechwycił; pewnie mi powiedzą, co się stało. Ale muszę dowiedzieć się czegoś więcej o Absie. Na przykład kim był ten gość. – Wyjąłem rysunek Pichlera, przedstawiający nagrobek Martina Albersa, i rozłożyłem go przed Belinskym na stole. – Gdybym się dowiedział, kim był ten Martin Albers i dlaczego Max Abs życzył sobie zafundować mu nagrobek, może dałoby się ustalić, dlaczego Abs uznał za konieczne zabić Pichlera, zanim ten ze mną porozmawia. – Kto to jest ten Abs? Jaki on ma związek ze sprawą? – Pracował w firmie reklamowej tutaj, w Wiedniu. Tej samej, którą kierował König. König to gość, który zatrudnił Beckera, żeby przemycał teczki przez zieloną granicę. Teczki przeznaczone dla Lindena. Belinsky skinął głową.

– No dobrze – powiedziałem. – Teraz kolejny atut. König miał dziewczynę imieniem Lotte, która kręciła się w klubie Casanova. Możliwe, że trochę się puszczała, lubiła czekoladę, tego jeszcze nie wiem. Znajomi Beckera próbowali się czegoś dowiedzieć, byli też w paru innych miejscach, no i do tej pory nie wrócili do domu. Mam pomysł, żeby napuścić na to tę dziewczynę, Veronikę. Uznałem, że będę musiał najpierw się z nią trochę zaprzyjaźnić. Teraz, skoro widziała mnie już na białym koniu i w niedzielnej zbroi, na pewno wszystko pójdzie szybciej. – Przypuśćmy, że Veronika nie zna tej Lotte. Co wtedy? – Przypuśćmy, że wymyślisz coś lepszego. – Z drugiej strony – Belinsky wzruszył ramionami – twój plan ma pewne zalety. – I jeszcze jedno. Abs i Eddy Holl, który był kontaktem Beckera w Berlinie, pracują dla firmy z siedzibą w Pullach pod Monachium. To Południowoniemieckie Przedsiębiorstwo Przemysłu Utylizacyjnego. Może zechciałbyś spróbować czegoś się o tym dowiedzieć. Nie mówiąc już o tym, że warto sprawdzić, dlaczego Abs i Holl postanowili przenieść się tutaj. – Nie są to pierwsze szwaby, które wolą mieszkać w amerykańskiej strefie – rzekł Belinsky. – Nie zauważyłeś? Stosunki z naszymi komunistycznymi sojusznikami stają się coraz trudniejsze. Z Berlina dochodzą wiadomości, że zaczęto niszczyć drogi między wschodnim i zachodnim sektorem miasta. – Na jego twarzy odmalował się wyraźny brak entuzjazmu, niemniej dodał: – Ale zobaczę, co da się zrobić. Coś jeszcze? – Przed wyjazdem z Berlina natknąłem się na małżeństwo niejakich Drexlerów, którzy byli amatorami polowania na hitlerowców. Linden od czasu do czasu zawoził im paczki CARE. Nie zdziwiłbym się, gdyby dla niego pracowali; wszyscy wiedzą, że CIC w ten sposób płaci za usługi. Przydałoby się wiedzieć, kogo szukali. – Nie można ich zapytać? – Niewiele by to dało. Nie żyją. Ktoś wsunął im pod drzwi tacę z granulkami cyklonu-B. – Ale i tak podaj mi ich adres. – Wyjął notes i ołówek. Zapisał, ściągnął wargi i potarł szczękę. Miał niesłychanie szeroką twarz, bujne krzaczaste brwi, które na końcach podwijały się do góry, głęboko osadzone oczy, nos rozmiaru czaszki małego gryzonia i bruzdy od śmiechu. Wraz z kwadratowym podbródkiem i ukośnie wykrojonymi nozdrzami sprawiało to wrażenie, jakby jego rysy tworzyły doskonały sześciokąt, a twarz wyglądała jak barania głowa spoczywająca na stożkowatym postumencie. – Miałeś rację – przyznał. – Faktycznie, niewiele tych atutów. Chociaż to i tak lepsza karta niż nasza, my musieliśmy spasować. Zacisnął fajkę w zębach, założył ręce i wlepił wzrok w swój kieliszek. Być może z powodu trunku, jaki wybrał, albo włosów, dłuższych niż fryzura na jeża, ulubiona przez jego rodaków, robił osobliwie nieamerykańskie wrażenie. – Skąd jesteś? – zapytałem po jakimś czasie.

– Williamsburg w stanie Nowy Jork. – Belinsky – wycedziłem, skandując sylaby. – Co to za nazwisko dla Amerykanina? Wzruszył ramionami, nieprzejęty. – Amerykaninem jestem w pierwszym pokoleniu. Mój ojciec pochodził z Syberii; jego rodzina uciekła tam przed jednym z carskich pogromów. Tradycja antysemityzmu w Rosji ma chyba tyle samo lat, co wasza. Irving Berlin podobno nazywał się Belinsky, zanim zmienił nazwisko. A co się tyczy nazwisk Amerykanów, to żydowskie nazwisko nie jest wcale gorsze niż niemieckie, na przykład Eisenhower, nie uważasz? – Pewnie nie. – A skoro już o tym rozmawiamy, to kiedy będziesz znów gadał z żandarmami, byłoby lepiej, gdybyś nie wspominał o mnie ani o CIC. A to z tego powodu, że ostatnio spieprzyli nam jedną operację. Faceci z MWD jakimś cudem wykradli mundury żandarmerii armii Stanów Zjednoczonych ze sztabu batalionu w Stiftskaserne i w tym przebraniu przekonali żandarmów w dziewiętnastym Bezirku, żeby pomogli im aresztować naszego najlepszego wiedeńskiego informatora. Kilka dni później inny kabel powiedział nam, że gość jest przesłuchiwany w sztabie MWD na Mozartgasse, a niedługo potem przyszła wiadomość, że go zastrzelili. Jednak najpierw puścił farbę i wyjawił kilka nazwisk. Zrobiła się piekielna chryja i amerykański Wysoki Komisarz musiał skopać dupę komuś z siedemsetdziewięćdziesiątkiszóstki za złamanie reguł bezpieczeństwa. Postawili przed sądem polowym jakiegoś porucznika, a sierżanta zdegradowali do szeregowca. W związku z czym w oczach tych ze Stiftskaserne CIC to coś gorszego od trądu i zarazy. Zapewne jako Niemcowi jest ci trudno to pojąć. – Wręcz przeciwnie – zaprzeczyłem. – Powiedziałbym, że my, Niemcy, aż zbyt dobrze rozumiemy, co to znaczy, kiedy ludzie traktowani są jak trędowaci.

17

Woda w kranie, doprowadzana wodociągiem z Alp Styryjskich, był czystsza niż palce dentysty. Nalałem sobie i zabrałem szklankę z łazienki do pokoju, bo zadzwonił telefon. Odebrałem i popijając, czekałem, aż Frau Blum-Weiss połączy rozmowę z miasta. – No, no, dzieńdoberek – odezwał się głos Shieldsa ze sztucznym ożywieniem. – Mam nadzieję, że już wstałeś? – Właśnie myłem zęby. – I jak się masz dzisiaj? – ciągnął, wciąż nie przechodząc do rzeczy. – Trochę boli mnie głowa, to wszystko. – Wczoraj trochę nadużyłem ulubionej wódki Belinsky’ego. – Cóż, to pewnie wszystko przez fen – podsunął Shields, mając na myśli suchy i ciepły wiatr, nietypowy dla tej pory roku, który czasem schodził z gór na Wiedeń. – Każdy mieszkaniec tego miasta zwala na niego wszystkie swoje dziwactwa i wybryki. Ja zauważyłem tylko, że końskie gówno śmierdzi wtedy gorzej niż zwykle. – Miło znowu z tobą pogadać, Shields. Czego chcesz? – Twój przyjaciel Abs nie dotarł do Monachium. Jesteśmy raczej pewni, że wsiadł do pociągu, ale na drugim końcu nie było po nim śladu. – Może wysiadł gdzie indziej. – Jedyny przystanek po drodze to Salzburg, a tam też na niego czekaliśmy. – Może ktoś go wyrzucił. Podczas jazdy. – Aż za dobrze wiedziałem, jak mogło do tego dojść. – Nie w amerykańskiej strefie. – Ale ona zaczyna się dopiero w Linzu. Między Wiedniem a waszą strefą rozciąga się ponad sto kilometrów rosyjskiej Dolnej Austrii. Sam powiedziałeś, że jesteś pewien, że wsiadł do tego pociągu. To co nam zostaje innego? – Tu przypomniałem sobie, co Belinsky mówił o słabych środkach bezpieczeństwa w amerykańskiej żandarmerii. – Oczywiście, możliwe, że po prostu wymknął się waszym ludziom. Że był dla was za cwany. – Günther – westchnął Shields – kiedyś, kiedy nie będziesz zbyt zajęty swoimi kumplami Niemcami, zawiozę cię do obozu dipisów w Auhof, żebyś sobie obejrzał tych żydowskich nielegalnych emigrantów, którzy myśleli, że są dla nas za cwani. – Roześmiał się. – To znaczy, jeśli się nie boisz, że ktoś cię rozpozna z obozu koncentracyjnego. Byłoby zabawnie cię tam zostawić. Syjoniści nie podzielają mojego poczucia humoru w kwestii SS. – Rzeczywiście, bardzo by mi tego brakowało. Rozległo się ciche, niemal ukradkowe pukanie do drzwi. – Słuchaj, muszę już iść.

– Tylko dobrze patrz pod nogi. Przy najmniejszym podejrzeniu, że wdepnąłeś w gówno, natychmiast wsadzę cię do klatki. – Jeśli coś wywęszysz, to będzie wyłącznie skutek fenu. Shields zaśmiał się zgrzytliwie i odłożył słuchawkę. Otworzyłem drzwi i do środka wszedł niski typek o rozbieganych oczkach, przywodzący na myśl wiszący w jadalni portret pędzla Klimta. Typek miał na sobie brązowy prochowiec z paskiem, przykrótkie spodnie do białych skarpetek oraz tyrolski kapelusik z całym nabojem plakietek i piórek, który ledwie przykrywał jego blond czuprynkę. Dłonie skrywał w dużej wełnianej mufce, co wydało mi się trochę niedorzeczne. – Co sprzedajesz, prochy? – zapytałem. Rozbiegane oczka łypnęły na mnie podejrzliwie. – Günther, to nie ty? – zaciągnął nieprawdopodobnym basem, niskim jak kradziony fagot. – Spokojnie – powiedziałem – ja jestem Günther. A ty musisz być osobistym rusznikarzem Beckera. – T’jest. Na imię mam Rudi. – Rozejrzał się i trochę uspokoił. – Sam jesteś w tej puszce? – Jak włos na wdowim cycku. Przyniosłeś mi prezent? Rudi skinął głową i z chytrym uśmiechem wyjął dłoń z mufki. Trzymał w niej rewolwer, który wycelował w mój rogalik. Po krótkiej nieprzyjemnej chwili uśmiechnął się szerzej i rozluźnił chwyt na kolbie, pozwalając, by broń zawisła luźno na jego palcu, kołysząc się na osłonie spustu. – Jeśli zostanę w tym mieście, będę musiał się zaopatrzyć nowe poczucie humoru – rzekłem, biorąc od niego rewolwer. Był to smith 38 z sześciocalową lufą; na czarnym wykończeniu widniały wyraźnie wygrawerowane słowa „Military and Police”. – Pewnie gliniarz, do którego to należało, sprzedał ci go za dwie paczki papierosów. – Rudi zaczął coś mówić, ale mu przerwałem: – Słuchaj, mówiłem Beckerowi, że broń ma być czysta, nie jakiś główny dowód w sprawie o morderstwo. – To nowy rewolwer – oburzył się Rudi. – Wciśnij oko w lufę. Wciąż jest naoliwiony, nikt z niego jeszcze nie strzelał. Przysięgam, że ci na górze nie wiedzą, że zginął. – Skąd go masz? – Z Arsenału. Słowo honoru, Herr Günther, ten gnat jest czysty, w dzisiejszych czasach nie znajdzie pan nic lepszego. Niechętnie pokiwałem głową. – Przyniosłeś amunicję? – Sześć sztuk w magazynku. – Wyciągnął z mufki drugą rękę, a w niej nędzną garstkę nabojów, które ułożył na kredensie obok dwóch butelek przyniesionych przez Traudl. – I to.

– Co, kupiłeś je na kartki? Rudi wzruszył ramionami. – Obawiam się, że to wszystko, co mogłem załatwić na poczekaniu. – Oblizał łapczywie wargi, wpatrzony w wódkę. – Ja jestem po śniadaniu – powiedziałem. – Ale ty się napij. – Tylko jednego na rozgrzewkę, co? – bąknął i nerwowo napełnił szklaneczkę, którą natychmiast opróżnił. – Proszę bardzo, wypij jeszcze jednego. Nigdy nie staję na drodze spragnionemu człowiekowi. – Zapaliłem i podszedłem do okna. Z dachu tarasu, niczym fletnia Pana, zwisały piszczałki sopli. – Zwłaszcza w taki ziąb jak dzisiaj. – Dzięki – rzekł Rudi – wielkie dzięki. – Uśmiechnął się niewyraźnie i już spokojniej nalał sobie drugą szklankę, którą zaczął powoli popijać. – No to jak leci? Znaczy śledztwo? – Jeśli masz jakieś pomysły, to z radością je usłyszę. Bo w tej chwili fakty jakoś się do mnie nie pchają. Rudi napiął i rozluźnił ramiona. – No, po mojemu, to ten kapitan Ami, ten, co wsiadł do 71… Poczekał, aż skojarzę: 71 to był numer tramwaju, który kursował na Zentralfriedhof. Kiwnąłem głową, żeby mówił dalej. – No więc on musiał maczać palce w jakiejś aferze. Niech pan pomyśli. – Wyraźnie się rozgrzewał. – Jedzie z jakimś gościem do magazynu, gdzie jest szlugów po dach. Chodzi o to, po co tam w ogóle poszli? Niemożliwe, żeby zabójca chciał go zastrzelić. Nie zrobiłby tego tak blisko swoich zapasów, nie? Pewnie pojechali, żeby obejrzeć towar, i się pokłócili. Musiałem przyznać, że to trzymało się kupy. Zastanawiałem się przez chwilę. – Rudi, powiedz, kto w Austrii handluje papierosami? – Oprócz wszystkich jak leci? – Główni macherzy. – Oprócz Emila są jeszcze ruscy, jeden amerykański sierżant sztabowy, kompletny wariat, który mieszka w zamku pod Salzburgiem, jeden rumuński Żyd tutaj w Wiedniu i jeden Austriak, niejaki Kurtz. Ale Emil jest z nich największy. Ludzie na ogół słyszeli nazwisko Emil Becker właśnie w związku z tym. – Uważasz, że to możliwe, że któryś z nich wystawił Emila, aby pozbyć się z interesu konkurencji? – Jasne, że możliwe. Ale nie kosztem straty tych wszystkich szlugów. Czterdzieści skrzynek papierosów, Herr Günther! Ktoś naprawdę się przejechał. – Kiedy dokładnie obrobiono tę fabrykę na Thaliastrasse? – Parę miesięcy temu. – Żandarmeria podejrzewała, kto to zrobił? Mieli kogoś na oku? – Najmniejszych szans. Thaliastrasse jest w szesnastym Bezirku, to w sektorze francuskim. Francuscy żandarmi w tym mieście nie umieją złapać nawet trypra.

– A miejscowi gliniarze? Policja wiedeńska? Rudi stanowczo pokręcił głową. – Są zbyt zajęci przepychankami z policją polityczną. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych próbuje włączyć bezpieczniaków do regularnych sił policyjnych, ale Rosjanom się to nie podoba, więc robią, co mogą, żeby jak najwięcej rozpierdolić. – Wyszczerzył zęby. – Nie mogę powiedzieć, żebym tego żałował. Nie, miejscowi są prawie tak beznadziejni jak żabojady. Jeśli mam być szczery, to jedyni gliniarze coś warci to amerykańcy. Nawet Angole są dosyć głupkowaci, jakby się kto mnie pytał. Zerknął na jeden z licznych zegarków, które miał na ręce. – Słuchaj pan, muszę lecieć, bo przegapię swój dyżur w Ressel. Co rano tam siedzę, Herr Günther, znajdzie mnie pan w razie potrzeby. Albo tam, albo po południu w Hauswirth Café na Favoritenstrasse. – Wysączył szklankę. – Dzięki za napitkę. – Favoritenstrasse – powtórzyłem, marszcząc brwi. – To przecież w sektorze rosyjskim? – Święta prawda – przyznał Rudi. – Ale nie jestem przez to komunistą. – Uchylił kapelusika i uśmiechnął się szeroko. – Tylko człowiekiem roztropnym.

18

Smutny wyraz twarzy, wbity w ziemię wzrok, opuszczony podbródek, nieco już ciężki, nie wspominając o tandetnym ubraniu z drugiej ręki, wszystko to kazało mi podejrzewać, że Veronika jako prostytutka nie zarabiała zbyt dobrze. Również jej zimny, przepastny pokój, wynajęty w samym sercu dzielnicy czerwonych latarni, świadczył o tym, że dziewczyna żyje z dnia na dzień i egzystuje zaledwie trochę powyżej poziomu przetrwania. Jeszcze raz podziękowała mi za pomoc i troskliwie wypytała o moje potłuczenia, a potem przystąpiła do zaparzania herbaty. Jednocześnie zwierzyła mi się, że pragnie któregoś dnia zostać malarką, więc bez większego entuzjazmu obejrzałem jej rysunki i akwarele. Przygnębiony ponurym wnętrzem zapytałem ją, jak to się stało, że skończyła na ulicy. To nie było zbyt mądre; nie należy kwestionować poczynań prostytutki, a tym bardziej jej moralności, usprawiedliwia mnie jedynie, że naprawdę było mi jej szkoda. Może ona też kiedyś miała męża? I może ten mąż widział, jak za kilka tabliczek czekolady robi francuza jakiemuś Ami w ruinach jakiegoś budynku? – Kto powiedział, że pracuję na ulicy? – odparła zaczepnie. Wzruszyłem ramionami. – Nie z powodu kawy nie śpisz po nocach. – Możliwe. Niemniej moja noga nie postanie w burdelach na Gürtel, gdzie dziewczynki tylko zmieniają się w pokojach. Nie zobaczysz mnie przed Amerykańskim Urzędem Informacyjnym ani przed hotelem Atlantis. Może i daję za czekoladę, ale nie jestem dziwką. Klient musi mi się podobać. – Ale i tak coś ci się może stać. Na przykład tak jak wczoraj. Że nie wspomnę o chorobie wenerycznej. – Co ty powiesz! – zakpiła wzgardliwie. – Ględzisz jak te skurwysyny z obyczajówki. Złapią człowieka, zbadają na trypra, a potem jeszcze każą wysłuchać wykładu o strasznych skutkach syfa. Ty też zaczynasz gadać jak glina. – Ale może ci policjanci mają rację. Przyszło ci to kiedyś do głowy? – Owszem, ale nigdy nie znaleźli u mnie nic złego. I nie znajdą. – Uśmiechnęła się sprytnie. – Już mówiłam, uważam na siebie. Klient musi mi się podobać. Co oznacza, że nie obsługuję czarnuchów ani rusków. – No jasne, przecież kto to widział, żeby jakiś Angol albo Ami chorował na kiłę. – Spójrz tylko na procenty. – Skrzywiła się. – A co ty w ogóle, do cholery, możesz o tym wiedzieć? Słuchaj no, Bernie, faktycznie uratowałeś mi dupę, ale nie daje ci to jeszcze prawa, żeby mi czytać dziesięć przykazań. – Nie trzeba być pływakiem, żeby rzucić komuś koło ratunkowe. Znałem w życiu sporo panienek i wiem, że na ogół na początku wszystkie przebierają tak jak ty. Do chwili gdy zjawi się ktoś, kto spuści im manto, i następnym razem, kiedy gospodarz

domaga się czynszu, już nie mogą sobie pozwolić na wybrzydzanie. Wspomniałaś o procentach. No więc, patrząc na rzecz statystycznie, po czterdziestce twoje szanse, żeby zrobić komuś francuza za dziesięć szylingów, będą marne. Veroniko, miła z ciebie dziewczyna. Gdyby na moim miejscu siedział jakiś ksiądz, to wygłosiłby ci krótką homilię, ale skoro go nie ma, to musisz zadowolić się mną. Uśmiechnęła się ze smutkiem i pogładziła mnie po głowie. – Nie jesteś taki zły. Chociaż nie mam pojęcia, dlaczego uważasz to za konieczne. Naprawdę, nic mi nie będzie. Zaoszczędziłam trochę pieniędzy. Niedługo będę miała dosyć, żeby się zapisać do jakiejś szkoły artystycznej. Pomyślałem, że jest to równie prawdopodobne, jak uzyskanie przez nią zamówienia na odmalowanie Kaplicy Sykstyńskiej, ale zmusiłem się, by uprzejmie wygiąć wargi w optymistycznym uśmiechu. – Jasne, że ci się uda – przytaknąłem. – Słuchaj, może mógłbym ci pomóc. Może moglibyśmy pomóc sobie nawzajem. – W ten beznadziejnie toporny sposób próbowałem skierować konwersację z powrotem na główny cel mojej wizyty. – Być może. – Skinęła głową, podając mi herbatę. – Więc powiem jeszcze jedno, a potem będziesz mógł udzielić mi błogosławieństwa. Wiedeńska obyczajówka ma w kartotece ponad pięć tysięcy dziewczyn. Ale to nawet nie jest połowa. W dzisiejszych czasach wszyscy muszą robić rzeczy, które kiedyś były dla nich nie do pomyślenia. Ty pewnie też. Głodowanie nie ma wielkiej przyszłości. Ani ja, jeśli wrócę do Czechosłowacji. – Jesteś Czeszką? Upiła łyk herbaty i wyjęła papierosa z paczki, którą jej wczoraj dałem. Kiedy jej przypaliłem, zaciągnęła się głęboko. – Według dokumentów urodziłam się w Austrii. Ale fakty są takie, że jestem Czeszką, sudecką Niemko-Żydówką. Większość okupacji spędziłam, ukrywając się w kiblach i na strychach. Potem byłam trochę u partyzantów, a później spędziłam pół roku w obozie dipisów, zanim uciekłam przez zieloną granicę. Słyszałeś o miejscowości Wiener Neustadt? Nie? No więc jest to miasteczko około pięćdziesięciu kilometrów od Wiednia, gdzie spędza się osoby, które czeka deportacja do Związku Radzieckiego. W każdym momencie przebywa tam mniej więcej sześćdziesiąt tysięcy ludzi. Ruscy segregują ich następująco: wrogów Związku Radzieckiego wysyłają do obozów pracy, a tych, którym nie da się od razu udowodnić, że są wrogami, kieruje się na roboty na zewnątrz obozów, więc tak czy inaczej kończą jako niewolnicy. Chyba że należą do trzeciej grupy, czyli są za młodzi, za starzy albo za chorzy, żeby pracować, wtedy rozstrzeliwuje się ich natychmiast. Przełknęła z wysiłkiem i znów głęboko wciągnęła dym. – I wiesz co? Gotowa jestem przespać się z całą armią brytyjską, z syfilitykami włącznie, jeśli dzięki temu ruscy mieliby mnie nie dopaść. – Próbowała się uśmiechnąć. – Ale tak się składa, że mam przyjaciela w służbie zdrowia, który

załatwił mi kilka ampułek penicyliny. Więc wstrzykuję sobie pewną dawkę od czasu do czasu, po prostu profilaktycznie. – To musi kosztować. – Jak powiedziałam, to jest przyjaciel. Nic mnie to nie kosztuje i nic mu nie zabieram; nic, co można by przeznaczyć na odbudowę. – Podniosła czajnik. – Chcesz jeszcze trochę herbaty? Pokręciłem przecząco głową. Chciałem jak najszybciej wyjść z tego pokoju. – Chodź, pójdziemy gdzieś – zaproponowałem. – Dobrze. To lepsze, niż tu siedzieć. Jak znosisz wysokości? Bo w niedzielę w Wiedniu jest tylko jedno miejsce, gdzie się chodzi. Wesołe miasteczko na Praterze – ogromny diabelski młyn, karuzele i kolejka górska – wyglądało dość niedorzecznie w kwartale, który wpadł w ręce Armii Radzieckiej ostatni i w związku z tym nosił największe ślady zniszczeń, wyraźnie dowodzące, że nie znajdujemy się w najzabawniejszej części miasta. Okoliczne błonia wciąż szpeciły rozsiane wraki czołgów i sterty zardzewiałej broni, a na murach kamienic na Ausstellungsstrasse widniało wytarte kredowe słowo cyrylicą: atakowat’, co naprawdę oznaczało: grabić. Ze szczytu diabelskiego młyna Veronika wskazała mi nabrzeża mostu Armii Radzieckiej, czerwoną gwiazdę na wznoszącym się nieopodal obelisku, a za nimi Dunaj. Kiedy maszyna ruszyła i kabina zaczęła wolno zjeżdżać ku ziemi, sięgnęła mi pod płaszcz i chwyciła mnie za jaja, lecz słysząc moje skrępowane westchnienie, natychmiast zabrała dłoń. – A może wolałbyś Prater z czasów przed Hitlerem – mruknęła rozdrażniona – kiedy przychodzili tu rozkoszni chłopcy, żeby złapać klienta. – Ależ skąd! – zaśmiałem się. – Kiedy mówiłeś, że mogę ci pomóc, czy właśnie o to ci chodziło? – ciągnęła niezrażona. – Nie, po prostu jestem nerwowy. Może spróbuj jeszcze raz, kiedy nie będziemy wisieli dwadzieścia metrów nad ziemią. – Nerwy, co? Myślałam, że powiedziałeś, że dobrze znosisz wysokości. – Skłamałem. Ale masz rację, mogłabyś mi pomóc. – Pozycja horyzontalna to jedyna kuracja, jaką zgodnie ze swoimi kwalifikacjami mogę zalecić na zawrót głowy. – Veroniko, ja kogoś szukam; dziewczyny, która kiedyś bywała w klubie Casanova. – A po co mężczyźni w ogóle bywają w Casanovie? Wszyscy szukają tam dziewczyny. – To konkretna dziewczyna. – Może nie zauważyłeś, ale wszystkie dziewczyny w Casanovie są bardzo konkretne. – Zmrużyła oczy i obrzuciła mnie uważnym spojrzeniem, jakby nagle przestała mi ufać. – No właśnie, już przedtem wydawało mi się, że gadasz jak

gliniarz. Te bzdury o tryprze i w ogóle. Pracujesz z tym amerykańcem? – Nie, jestem prywatnym detektywem. – Jak w Papierowym człowieku? Kiwnąłem głową, na co wybuchnęła śmiechem. – Myślałam, że takie rzeczy dzieją się tylko w filmach! I chcesz, żebym ci pomogła w śledztwie, które prowadzisz, czy tak? Znów przytaknąłem. – No dobra, co prawda nigdy nie widziałam siebie jako Myrny Loy – oświadczyła – ale ci pomogę, jeśli będę mogła. Co to za dziewczyna, której szukasz? – Ma na imię Lotte. Nie znam nazwiska. Mogłaś ją widywać z gościem, który nazywa się König. Nosi wąsy i ma małego teriera. Veronika wolno skinęła głową. – Tak, pamiętam ich oboje. Właściwie znam Lotte całkiem dobrze. Nazywa się Hartmann, ale nie było jej w klubie od kilku tygodni. – Nie? A wiesz, gdzie może być? – Niezupełnie. Pojechali razem na narty, Lotte i Helmut König, jej schätzi. Gdzieś w Tyrol austriacki, tak mi się zdaje. – Kiedy to było? – Nie wiem. Dwa, trzy tygodnie temu. König wyraźnie ma mnóstwo pieniędzy. – Wiesz, kiedy wracają? – Nie mam pojęcia. Wiem, że zapowiedziała, że jeśli dobrze im się ułoży, to nie będzie ich przynajmniej miesiąc. O ile znam Lotte, to oznacza, że wszystko zależy od tego, jaką rozrywkę König jej zafunduje. – Jesteś pewna, że ona wróci? – Tylko lawina mogłaby ją powstrzymać przed powrotem do Wiednia. Lotte jest wiedenką z krwi i kości; nie umiałaby mieszkać gdzie indziej. To pewnie oznacza, że chcesz, żebym w twoim imieniu trzymała rękę na pulsie. – Mniej więcej – zgodziłem się. – Oczywiście ci zapłacę. Wzruszyła ramionami. – Nie ma potrzeby – odparła, przyciskając nos do szyby. – Ludzie, którzy ratują mi życie, dostają rozmaite zniżki. – Muszę cię ostrzec, że to może być niebezpieczne. – Nie musisz mi mówić – powiedziała spokojnie. – Poznałam Königa. W klubie jest uroczy i gładki, ale mnie on nie nabierze. To gość, który zabiera kastet, idąc do spowiedzi. Gdy znów znaleźliśmy się na dole, wykorzystałem kilka swoich kartek, by na pobliskim straganie kupić torebkę węgierskich placuszków smażonych z czosnkiem. Po tym skromnym posiłku pojechaliśmy kolejką Lilliput na stadion olimpijski, skąd wróciliśmy piechotą na Hauptallee przez zaśnieżony las. Dużo później, gdy znów znaleźliśmy się w jej pokoju, zapytała: – Jeszcze się denerwujesz?

Sięgnąłem po jej ciężkie piersi pod zwilgotniałą od potu bluzką. Pomogła mi ją rozpiąć i ściągnęła spódnicę, a ja pieściłem dłońmi jej biust. Odsunąłem się, by mogła zdjąć ubranie, a gdy je odwiesiła na oparcie krzesła, ująłem ją za rękę i przyciągnąłem do siebie. Przez chwilę trzymałem ją mocno, czując na szyi jej urywany, chrapliwy oddech. Potem sięgnąłem do wypukłych, opiętych pasem pośladków i włożyłem rękę pod ciasną membranę pończoch, między miękkie, chłodne, ściśnięte podwiązkami uda. Wprawnie pozbyła się skąpych resztek odzieży, a ja pocałowałem ją głęboko i śmiałym palcem zacząłem eksplorować jej tajemne zakamarki. W łóżku, kiedy starałem się w nią wniknąć, uśmiechała się leniwie. Patrzyłem w jej otwarte oczy, zaledwie trochę senne, myśląc, że ona przez cały czas pamięta, iż liczy się przede wszystkim moja rozkosz. Odkryłem jednak, że jestem zbyt pobudzony, by się przejmować kosztami, i stać mnie na elementarną uprzejmość. Moje pieszczoty sprawiły, że uległa pożądaniu i nieodparcie podniecona podciągnęła uda do piersi. Wówczas otwartymi dłońmi rozchyliła nogi i rozpostarła się pode mną niczym kawałek tkaniny napięty pod igłą maszyny do szycia. Patrząc, jak miarowo w nią wchodzę, poczułem skurcz w podbrzuszu i po chwili wytrysnęło ze mnie życie, pchane własnym, gwałtownym popędem. Tej nocy spadło dużo śniegu i mróz zapanował nawet w kanałach. Cały Wiedeń został zamrożony, by się przechować do lepszych czasów. Nie śniło mi się jednak miasto zakonserwowane, ale miasto, które dopiero miało nadejść.

Część druga

19

Termin rozprawy Herr Beckera został już wyznaczony – oznajmił Liebl – co oznacza, że bezwzględnie musimy przyspieszyć nasze przygotowania do obrony. Ufam, że pan mi wybaczy, Herr Günther, kiedy podkreślę pilną potrzebę dostarczenia dowodów, mających podtrzymać wersję naszego klienta. Mimo że pokładam wielką wiarę w pańskich zdolnościach jako detektywa, bardzo chciałbym dokładnie się dowiedzieć, jakie poczynił pan dotąd postępy, by móc jak najlepiej doradzić Herr Beckerowi, w jaki sposób mamy prowadzić naszą sprawę w sądzie. Ta rozmowa odbyła się kilka tygodni po moim przybyciu do Wiednia, ale Liebl nie pierwszy raz naciskał na mnie, żebym mu zreferował, co osiągnąłem. Siedzieliśmy w Café Schwarzenberg. Muszę przyznać, że od czasów przedwojennych nigdzie nie czułem się bardziej jak w biurze; wiedeńska kawiarnia przypomina klub dżentelmenów, w którym dzienna składka kosztuje tyle, co filiżanka kawy, za to można tu siedzieć, jak długo się chce, czytać na miejscu gazety i czasopisma, przekazywać wiadomości za pośrednictwem kelnerów, rezerwować stolik na spotkania, słowem, prowadzić całkowicie prywatną firmę na oczach całego świata. Wiedeńczycy szanują prywatność tak samo jak Amerykanie cenią starożytności, toteż klient Schwarzenbergu prędzej zamiesza komuś palcem kawę, aniżeli zajrzy mu przez ramię. Już poprzednio mówiłem Lieblowi, że idea postępu sensu stricto nie istnieje w świecie prywatnego detektywa; nie jest to działalność, podczas której można stwierdzić, że coś na pewno nastąpi w określonym czasie. Na tym polega kłopot z prawnikami – oczekują, że cały świat będzie funkcjonował jak kodeks Napoleona. W tym konkretnym przypadku miałem jednak Lieblowi coś do powiedzenia. – Dziewczyna Königa, Lotte, znowu jest w Wiedniu. – Czyżby wreszcie wróciła z wyjazdu na narty? – Na to wygląda. – Ale pan jeszcze jej nie znalazł. – Znajoma osoba z klubu Casanova ma koleżankę, która rozmawiała z Lotte dwa dni temu. Jest w mieście, może nawet od tygodnia. – Od tygodnia? – powtórzył Liebl. – Dlaczego ustalenie tego trwało tak długo? – Takie rzeczy trwają. – Prowokacyjnie wzruszyłem ramionami. Miałem już dosyć wiecznych pytań Liebla i zacząłem czerpać dziecinną przyjemność z dokuczania mu popisami nonszalancji. – Tak – mruknął. – Już mi pan to mówił. – Najwyraźniej nie był przekonany. – Nie dysponujemy przecież adresami tych ludzi – powiedziałem. – A Lotte Hartmann od powrotu nie zbliżyła się do Casanovy. Dziewczyna, która z nią rozmawiała, mówi, że Lotte stara się o małą rólkę w filmie kręconym w Studio Sievering.

– Sievering? To w dziewiętnastym Bezirku. Właścicielem jest wiedeńczyk Karl Hartl. Był kiedyś moim klientem. W filmach reżyserowanych przez Hartla grały największe gwiazdy: Pola Negri, Lya de Putti, Maria Corda, Vilma Bánky, Lilian Harvey. Widział pan Barona cygańskiego? No więc to był Hartl. – Przypuszcza pan, że on może coś wiedzieć o tym studiu filmowym, gdzie Becker znalazł ciało Lindena? – Drittemann Film? – Liebl machinalnie mieszał kawę. – Gdyby to było prawdziwe studio, Hartl na pewno by o nim wiedział. W Wiedniu niewiele dzieje się bez jego wiedzy, jeśli chodzi o produkcję filmów. Ale to było właściwie tylko nazwisko na umowie najmu. Nikt nie kręcił tam żadnych filmów. Sprawdził pan to osobiście, prawda? – Tak – odparłem, wspominając bezowocne popołudnie, jakie spędziłem tam dwa tygodnie temu. Okazało się, że umowa dobiegła końca i nieruchomość wróciła na własność państwa. – Ma pan rację, Linden był pierwszą i ostatnią osobą, jaką tam wzięto na cel. – Wzruszyłem ramionami. – Po prostu przyszło mi to do głowy. – Więc co pan teraz zrobi? – Spróbuję odnaleźć Lotte Hartmann za pośrednictwem Sievering. To nie powinno być trudne. Nie zabiega się o rolę w filmie, nie zostawiając adresu do kontaktu. Liebl hałaśliwie siorbnął kawę, a potem delikatnie otarł usta chusteczką wielkości spinakera. – Proszę, żeby pan bezzwłocznie odszukał tę osobę – powiedział. – Przykro mi, że tak na pana naciskam, ale dopóki nie ustalimy miejsca pobytu Herr Königa, nie mamy zupełnie nic. Kiedy pan go znajdzie, będziemy mogli przynajmniej zmusić go, by się pojawił w sądzie jako świadek. Przytaknąłem potulnie. Mogłem mu powiedzieć więcej, ale irytował mnie jego ton, a dalsze wyjaśnienia dałyby początek pytaniom, na które po prostu na razie nie czułem się przygotowany. Mógłbym, na przykład, zrelacjonować mu wszystko, czego przy tymże stoliku w Café Schwarzenberg dowiedziałem się mniej więcej tydzień temu, kiedy Belinsky ocalił mi skórę. Informację tę wciąż obracałem w głowie, próbując dopatrzyć się w niej sensu. Nic tu nie było takie proste, jak Liebl sobie z jakiegoś powodu wyobrażał. – Po pierwsze – wyjaśnił wówczas Belinsky – Drexlerowie byli tym, na kogo wyglądali. Ona przeżyła obóz koncentracyjny w Mauthausen, on uratował się z łódzkiego getta i Auschwitz. Spotkali się po wojnie w szpitalu Czerwonego Krzyża, przez jakiś czas mieszkali we Frankfurcie, a potem przenieśli się do Berlina. Podobno ściśle współpracowali z ludźmi z Crowcass i urzędem prokuratora generalnego. Mieli sporo teczek poszukiwanych zbrodniarzy wojennych; prowadzili wiele spraw naraz. Z tego powodu nasi ludzie w Berlinie nie potrafili ustalić, czy ich śmierć i zabójstwo kapitana Lindena były związane z jakimś konkretnym śledztwem. Miejscowa policja drepcze w miejscu, jak to mówią. I prawdopodobnie

jej to odpowiada. Szczerze mówiąc, gówno ich obchodzi, kto zabił Drexlerów, a dochodzenie amerykańskiej żandarmerii też wyraźnie spełzło na niczym. Niemniej nie wydaje się, by Drexlerowie jakoś szczególnie interesowali się Martinem Albersem. Do 1944 roku pracował on jako szef tajnych operacji SS i SD w Budapeszcie, potem został aresztowany za udział w spisku barona von Stauffenberga i wreszcie, w kwietniu 1945 roku, powieszony w obozie koncentracyjnym Flossenbürg. Ośmielę się stwierdzić, że dostał za swoje. Według wszystkich relacji z Albersa był kawał skurwysyna, nawet jeśli pod koniec rzeczywiście chciał się pozbyć Hitlera. Wiesz, muszę powiedzieć, że strasznieście się z tym ociągali. Nasz wywiad sądzi nawet, że Himmler przez cały czas wiedział o spisku i pozwolił mu się rozwijać w nadziei, że sam zajmie miejsce wodza. W każdym razie okazało się, że ten cały Max Abs był służącym, kierowcą i chłopcem na posyłki Albersa, więc wygląda na to, że po prostu facet postanowił uczcić pamięć dawnego szefa. Rodzina Albersa zginęła podczas nalotu i pewnie nie było komu wystawić nagrobka. – Kosztowny gest, nie uważasz? – Tak myślisz? No, szwabie, ja na pewno nie chciałbym dać się zabić, pilnując twojej dupy. Następnie Belinsky opowiedział mi o przedsięwzięciu w Pullach. – To sponsorowana przez Amerykanów organizacja pod kierownictwem niemieckim, założona w celu odbudowania niemieckiego handlu na terenach Bizonii. Chodzi o to, by Niemcy jak najszybciej stały się gospodarczo samowystarczalne, żeby wuj Sam nie musiał wciąż wyciągać was z tarapatów. Siedziba firmy mieści się w amerykańskiej misji Camp Nicholas, którą jeszcze kilka miesięcy temu zajmował urząd cenzury pocztowej armii Stanów Zjednoczonych. Camp Nicholas to wielki kompleks, pierwotnie zbudowany dla Rudolfa Hessa i jego rodziny. Kiedy Hess poszedł na samowolkę, przez jakiś czas rezydował tam Bormann, potem zaś Kesselring i jego sztab. Teraz cały teren należy do nas. Jest strzeżony akurat w takim stopniu, że miejscowi ludzie uwierzyli, że to siedziba jakiejś placówki badawczej, co nikogo nie dziwi, zważywszy na historię tego miejsca. W każdym razie zacni mieszkańcy Pullach omijają go szerokim łukiem i wolą zbytnio nie wnikać w to, co się tam dzieje, nawet jeśli to nieszkodliwy instytut gospodarczo-handlowy. Pewnie mają w tym wprawę, zważywszy na to, że Dachau leży tylko kilka kilometrów dalej. To zapewne wyjaśniało Pullach, pomyślałem. Ale co z Absem? Jakoś nie wydawało mi się, żeby człowiek, który chciał upamiętnić bohatera niemieckiego ruchu oporu (kimkolwiek był przedtem), mógł zabić niewinnego kamieniarza tylko po to, by zachować anonimowość. I jaki był związek Absa z Lindenem, rzekomym łowcą hitlerowców? Czy Abs był informatorem? A może również został zamordowany, tak jak Linden i Drexlerowie? Dopiłem kawę, zapaliłem papierosa i pogodziłem się z faktem, że te i inne

pytania mogę na razie postawić jedynie na forum własnych myśli. Trasa tramwaju numer 39 ciągnęła się przez całą Sieveringer Strasse aż po Döbling i kończyła na skraju Lasku Wiedeńskiego – ostrogi Alp, która sięga niemal po Dunaj. Studio filmowe to nie jest miejsce, gdzie ślady aktywności przemysłowej szczególnie rzucają się w oczy. Niewykorzystany sprzęt bez końca zalega w furgonetkach, wynajętych do jego transportu; dekoracje zawsze wyglądają na zbudowane połowicznie, nawet gdy są wykończone. Ale zawsze kręci się tu mnóstwo ludzi, z których wszyscy pobierają uposażenie, chociaż tylko stoją bezczynnie. Stoją, palą papierosy i hołubią kolejne kawy, a stoją tylko dlatego, że nikt nie traktuje ich dość poważnie, by dać im jakieś krzesła. Człowiek, który lekkomyślnie daje się namówić na finansowanie podobnego marnotrawstwa, musi w końcu uznać, że taśma filmowa to najdroższy materiał świata od czasów, gdy wynaleziono chiński jedwab. Doktor Liebl, pomyślałem, z pewnością oszalałby tu z niecierpliwości. Zapytałem jakiegoś gościa z podkładką do pisania, gdzie jest kierownik studia, po czym zostałem zaprowadzony do małego biura na pierwszym piętrze. Tam znalazłem wysokiego, brzuchatego gościa z farbowanymi włosami, ubranego w liliowy sweterek i prezentującego maniery ekscentrycznej starej panny. Wysłuchał mojej prośby, ściskając nerwowo dłonie, jakbym prosił o rękę jego bratanicy. – Co pan, jakiś policjant? – zapytał wreszcie, przygładzając palcem niesforną brew. Gdzieś w głębi budynku rozległ się głośny dźwięk trąbki, od którego mężczyzna wyraźnie się wzdrygnął. – Detektyw – odparłem nieszczerze. – No, zawsze staramy się współpracować z władzą, nie ma sprawy. Jak pan mówił, do jakiego filmu chce się dostać ta dziewczyna? – Nie mówiłem. Niestety, nie wiem. Ale chodzi o ostatnie dwa, trzy tygodnie. Podniósł słuchawkę i nacisnął przełącznik. – Willy? To ja, Otto. Bądź taki kochany i wpadnij do mnie na chwilkę, dobrze? – Odłożył słuchawkę i sprawdził fryzurę. – Willy Reichmann jest tu kierownikiem produkcji. Może zdoła panu pomóc. – Dzięki – odparłem i poczęstowałem go papierosem. Wsunął go za ucho. – Jak miło, wypalę go później. – Co kręcicie w tej chwili? – zapytałem, żeby skrócić oczekiwanie. Osobnik grający na trąbce uderzył w dwa wysokie tony, które jakby nie pasowały do reszty. Otto wydał głuchy jęk i znacząco popatrzył w sufit. – To się nazywa Anioł z trąbką – oznajmił z ewidentnym brakiem entuzjazmu. – Film jest mniej więcej skończony, ale reżyser to straszny perfekcjonista. – Karl Hartl?

– Tak. Pan go zna? – Tylko Barona cygańskiego. – Ach – mruknął kwaśno. – To. Rozległo się pukanie do drzwi i do pokoju wszedł niski mężczyzna o jaskraworudych włosach i wyglądzie trolla. – Willy, to jest Herr Günther. Detektyw. Jeśli zdołasz mu wybaczyć, że podobał mu się Baron cygański, to może uda ci się mu pomóc. Szuka pewnej dziewczyny, aktorki, która niedawno była u nas na przesłuchaniu. Willy uśmiechnął się niepewnie, ukazując rząd zębów wyglądających jak kryształki soli kamiennej, a następnie kiwnął głową i powiedział piskliwym głosem: – Lepiej przejdźmy do mojego biura, Herr Günther. – Tylko niech pan go nie męczy zbyt długo! – zawołał Otto, gdy ruszyłem korytarzem za drobną sylwetką Willy’ego. – Jest umówiony za piętnaście minut. Willy odwrócił się na pięcie i spojrzał na szefa studia tępym wzrokiem. Otto westchnął z rozdrażnieniem: – Willy, czy ty nigdy nic nie zapisujesz w kalendarzu? Mamy tego Anglika z London Films. Pan Lyndon-Hayes. Pamiętasz? Willy burknął coś pod nosem i zamknął za nami drzwi. Poszliśmy w głąb korytarza, gdzie zaprosił mnie do innego pokoju. – No więc jak się nazywa ta dziewczyna? – zapytał, wskazując mi krzesło. – Lotte Hartmann. – Pewnie pan nie zna nazwy firmy produkcyjnej? – Nie, ale wiem, że zgłosiła się tutaj w ciągu ostatnich kilku tygodni. Usiadł i otworzył szufladę biurka. – Tak. Przez ostatni miesiąc robiliśmy przesłuchania tylko do trzech filmów, więc to nie powinno być zbyt trudne. – Krótkimi palcami wyciągnął trzy teczki, położył je na bibularzu i zaczął wertować ich zawartość. – Ma jakieś kłopoty? – Nie. Liczymy na to, że po prostu zna kogoś, kto mógłby pomóc policji w dochodzeniu. – To przynajmniej była prawda. – Tak, jeśli starała się o rolę nie więcej niż miesiąc temu, to będzie w jednej z tych teczek. Może w Wiedniu brak atrakcyjnych ruin, ale za to aktorek mamy mnóstwo. Połowa z nich daje za czekoladę, uważasz pan, ale nawet w najlepszych czasach aktorka to tylko czekoladówka pod inną nazwą. – Skończył z jedną stertą papierów i zaczął przerzucać następną. – Nie mogę powiedzieć, żeby tutejszy brak ruin mi przeszkadzał – zauważyłem. – Jestem z Berlina. U nas ruiny mają skalę epicką. – Jakbym o tym nie wiedział. Ale ten Anglik, z którym muszę się spotkać, żąda mnóstwa ruin tutaj, w Wiedniu. Żeby było jak w Berlinie. Jak u Rosselliniego – westchnął ze smutkiem. – No, pytam pana: co my tu mamy oprócz Ringu i okolic opery? Pokiwałem współczująco głową.

– Czego on się spodziewa? Wojna skończyła się trzy lata temu. Czy on sobie wyobraża, że wstrzymamy odbudowę, bo może się tutaj zjawić brytyjska ekipa filmowa? Może w Anglii wszystko trwa dłużej niż w Austrii. Nie byłbym zdziwiony, zważywszy na to, ile biurokratycznych problemów stwarzają Brytyjczycy. Straszne z nich urzędasy. Diabli wiedzą, co ja mam powiedzieć temu gościowi. Będą mieli szczęście, jeśli znajdą choć jedną rozbitą szybę, zanim zaczną kręcić. Pchnął w poprzek biurka kartkę papieru. Przypięte w lewym górnym rogu widniało zdjęcie paszportowe. – Lotte Hartmann – oznajmił. Spojrzałem na nazwisko i fotografię. – Na to wygląda. – Właściwie to ją pamiętam – rzekł nagle Willy. – Do tamtej produkcji szukaliśmy czegoś innego, ale obiecałem, że znajdę jej jakieś zajęcie przy okazji tych Anglików. Ładna, muszę jej to przyznać. Ale jeśli mam być szczery, Herr Günther, to żadna z niej aktorka. Kilka epizodów w Burgtheater podczas wojny i to wszystko. No ale Anglicy kręcą film o czarnym rynku, więc potrzebują wiele hm… amatorek. Zważywszy na szczególny rodzaj doświadczenia zawodowego Lotte Hartmann, pomyślałem, że może się nadać. – Och? A jakie to doświadczenie? – Zabawiała gości w klubie Casanova. A teraz jest krupierką w Casino Oriental. Przynajmniej tak mi powiedziała. Co ja tam wiem, równie dobrze może być tancerką egzotyczną. W każdym razie, jeśli pan jej szuka, to taki adres podała. – Mogę wziąć tę kartkę? – Proszę bardzo. – Jeszcze jedno; gdyby z jakiegoś powodu Fräulein Hartmann się z panem skontaktowała, byłbym wdzięczny, gdyby pan zachował moją wizytę dla siebie. – Jak nową perukę. Wstałem, żeby się pożegnać. – Dziękuję – powiedziałem. – Bardzo mi pan pomógł. Och, i życzę powodzenia z ruinami. Uśmiechnął się cierpko. – Tak, jeśli pan zobaczy jakieś chwiejne mury, niech pan zrobi mi tę uprzejmość i mocno je popchnie. Tego wieczoru zjawiłem się w Orientalu kwadrans po ósmej, akurat na pierwszy pokaz. Naga dziewczyna tańcząca na niemal świątynnym parkiecie przy wtórze sześcioosobowego zespołu miała oczy zimne i twarde jak najczarniejszy porfir Pichlera. Wyraz pogardy na jej twarzy robił wrażenie bardziej utrwalonego aniżeli ptaki wytatuowane na jej małych, dziewczęcych piersiach. Kilkakrotnie z trudem powstrzymywała ziewnięcie i raz po raz z grymasem zerkała na goryla, wyznaczonego do pilnowania tancerek na wypadek, gdyby ktoś zbyt obcesowo chciał wyrazić im swoje uznanie. Po trzech kwadransach zakończyła swój występ

dygnięciem, będącym jawną drwiną ze wszystkich, którzy ją oglądali. Skinąłem na kelnera, po czym przyjrzałem się wystrojowi klubu. Opis na kartoniku zapałek, znalezionym w mosiężnej popielniczce, zachwalał Casino Oriental jako „Cudowny egipski nocny kabaret” i rzeczywiście, było tu z pewnością dostatecznie lepko, by lokal mógł uchodzić za bliskowschodni, przynajmniej w zblazowanych oczach jakiegoś scenografa ze studia Sievering. Długie, kręte schodki prowadziły w dół do piwnicy utrzymanej w stylu mauretańskim, ze złoconymi kolumnami, półkolistym sklepieniem i perskimi gobelinami na wykładanych mozaiką ścianach. Atmosferę Orientu dodatkowo potęgował zatęchły piwniczny zapach, kłęby dymu z tanich tureckich papierosów oraz liczba prostytutek. Niemal oczekiwałem, że przy intarsjowanym stoliku zasiądzie ze mną złodziej z Bagdadu, ale napatoczył się tylko wiedeński naganiacz. – Szuka pan miłej dziewczyny? – zagadnął. – Gdyby tak było, nie przyszedłbym tutaj. Sutener opacznie zrozumiał moje słowa i wskazał dużą, rudowłosą kobietę, siedzącą przy anachronicznym amerykańskim barze. – Mogę pana przytulnie urządzić z tamtą sztuką. – Nie, dzięki. Już stąd czuję jej majtki. – Słuchaj no, pifke, ta czekoladówka jest taka czysta, że mógłbyś jeść kolację z jej cipy. – Aż taki głodny nie jestem. – No to może coś innego? Jeśli się martwisz, że dostaniesz trypra, wiem, gdzie znaleźć świeży śnieg, nietknięty ludzką stopą. Kapujesz, o co chodzi? – Pochylił się przez stół. – Dziewczynka, która nie skończyła jeszcze szkoły. Co powiesz na taki numerek? – Znikaj, spadaj, zanim dam ci w zęby. Odchylił się raptownie. – Nie gorączkuj się, pifke – zaszydził. – Chciałem tylko… – Zaskowyczał z bólu i poderwał się na równe nogi; Belinsky zwarł palce na jednym z jego bokobrodów i szarpnął do góry. – Słyszałeś, co mówił kolega – rzekł cicho i złowieszczo, po czym odepchnął gościa i usiadł naprzeciw mnie. – Jezu, jak ja nienawidzę alfonsów. – Co ty powiesz? – odrzekłem i znów skinąłem na kelnera, który widząc, w jaki sposób odprawiliśmy naganiacza, zbliżył się z większą uniżonością niż egipski fellach. – Co będziesz pił? – zapytałem Amerykanina. – Piwo. – Dwa razy gosser – rzuciłem do kelnera. – Już podaję. – Kelner pospiesznie odbiegł. – No, z pewnością zrobił się przez to bardziej uczynny – powiedziałem.

– E, chyba nikt nie bywa w Casino Oriental ze względu na wytworną obsługę. Ludzie przychodzą tracić pieniądze na ruletę albo dziwki. – A występy? Zapomniałeś o występach. – A diabła tam! – Zaśmiał się obleśnie i zaczął mi tłumaczyć, że stara się obejrzeć występy w Orientalu co najmniej raz na tydzień. Kiedy opowiedziałem mu o dziewczynie z tatuażem na piersiach, pokręcił głową z obojętnością światowca i zmusił mnie do wysłuchania kilku opowieści o striptizerkach i tancerkach egzotycznych, jakie widywał na Dalekim Wschodzie, gdzie damskie tatuaże nie robią na nikim wrażenia. Takie rozmowy wszakże słabo mnie interesują, więc kiedy po kilku minutach Belinsky’emu skończyły się pieprzne anegdoty, ucieszyłem się, że mogę zmienić temat. – Znalazłem dziewczynę Königa, Fräulein Hartmann – oznajmiłem. – Tak? Gdzie? – W sąsiedniej sali. Rozdaje karty. – Krupierka? Ta blondynka z opalenizną i soplem lodu w dupie? Przytaknąłem. – Próbowałem postawić jej drinka – powiedział – ale równie dobrze mógłbym sprzedawać szczotki. Szwabie, jeśli zamierzasz się do niej zalecać, to będziesz miał pełne ręce roboty. Jest taka oziębła, że od jej perfum nos zamarza. Powinieneś ją porwać, może wtedy miałbyś jakieś szanse. – Myślałem o czymś w tym rodzaju. A poważnie, jak stoisz z żandarmerią tutaj, w Wiedniu? Belinsky wzruszył ramionami. – To prawdziwe gniazdo żmij. Odpowiem konkretniej, kiedy zdradzisz, co ci chodzi po głowie. – Co powiesz na to? Któregoś wieczoru wkroczy tu Patrol Międzynarodowy i pod jakimś pretekstem zaaresztuje mnie oraz dziewczynę. Zabiorą nas na Kärntnerstrasse, gdzie ja zacznę się stawiać i mówić, że popełniają błąd. Może nawet wręczę im jakieś pieniądze, żeby uwiarygodnić sytuację. W końcu ludzie lubią sądzić, że policja jest skorumpowana, nie? Więc niewykluczone, że ona i König docenią taki szczegół. W każdym razie, kiedy nas wypuszczą, dam Lotte Hartmann do zrozumienia, że jej pomogłem, bo bardzo na nią lecę. Oczywiście ona będzie mi bardzo wdzięczna i nawet będzie chciała to okazać, ale ma przyjaciela. Więc może on mi się jakoś zrewanżuje? Zaproponuje mi jakiś interes, te rzeczy? – Urwałem, żeby zapalić papierosa. – No, co o tym sądzisz? – Po pierwsze – rzekł z namysłem Belinsky – Patrol Międzynarodowy nie ma tutaj wstępu. Przy drzwiach wejściowych wisi wielkie ogłoszenie. Za dziesięć szylingów kupujesz tu sobie coś w rodzaju jednorazowej karty wstępu do czegoś na kształt prywatnego klubu, co oznacza, że żandarmeria nie może tu wtargnąć ot tak sobie, żeby nanieść błota na dywan i nastraszyć kwiaciarki. – No dobra – powiedziałem – więc niech czekają na zewnątrz i wybiórczo

sprawdzają wychodzących z klubu. Chyba tego im nikt nie zabroni? I niech zamkną mnie i Lotte, ją podejrzewając o prostytucję, a mnie o jakiś przekręt. Zjawił się kelner z naszymi piwami. Tymczasem na parkiecie zaczął się kolejny numer. Belinsky upił łyk piwa i rozsiadł się na krześle, aby popatrzeć. – Ta mi się podoba – mruknął. – Ma dupę jak zachodnie wybrzeże Afryki. Poczekaj, a zobaczysz. – Z zadowoleniem pykał fajkę zaciśniętą w wyszczerzonych zębach, nie odrywając wzroku od dziewczyny, która powoli ściągała biustonosz. – To by się nawet mogło udać – orzekł w końcu. – Ale wybij sobie z głowy przekupywanie Amerykanów. Nie, jeśli chcesz pozorować łapówkę, to naprawdę musi być rusek albo żabojad. Tak się składa, że CIC ma w IP skaperowanego sowieckiego kapitana. Podobno gość chce zapracować na wyjazd do Stanów Zjednoczonych, więc organizuje dla nas zaświadczenia tożsamości, regulaminy służby, poufne informacje, takie rzeczy. Sfingowane aresztowanie powinno leżeć w zakresie jego możliwości. A szczęśliwym trafem ruscy prezydują w tym miesiącu, więc łatwo będzie to załatwić, kiedy on będzie na służbie. Dziewczyna zsunęła majtki z pokaźnego tyłka, ukazując mikroskopijne figi, i Belinsky wyszczerzył się jeszcze bardziej. – Och, no popatrz tylko! – zachichotał z uciechy jak uczniak. – Oprawiłbym tę dupcię w ładne ramki i powiesił sobie nad łóżkiem. – Wychylił resztę piwa i lubieżnie puścił do mnie oko. – Jedno muszę wam, szwabom, przyznać. Wasze baby są zbudowane równie solidnie, jak wasze samochody.

20

Ubrania zaczęły jakby lepiej na mnie leżeć. Spodnie już nie zwisały mi w kroku jak pantalony cyrkowego klauna. Wkładając marynarkę, nie czułem się jak chłopiec, który optymistycznie przymierza garnitur po zmarłym ojcu. Kołnierzyk opinał moją szyję ciasno niczym bandaż ramię tchórza i dekownika. Nie ulegało wątpliwości, że przez dwa miesiące w Wiedniu przybrałem trochę na wadze, już trochę bardziej przypominałem tego człowieka, który poszedł do sowieckiego obozu jenieckiego, a nie tego, który z niego wyszedł. Cieszyło mnie to, nie widziałem jednak powodu, by tracić kondycję, postanowiłem więc mniej czasu spędzać w Café Schwarzenberg i zażywać więcej ruchu. Była to pora roku, gdy bezlistne drzewa zaczynają się pokrywać pąkami, a decyzja, czy włożyć płaszcz, przestaje być odruchowa. Na błękitnym bezkresie nieba dostrzegłem jedynie strzępek białej chmurki, zapragnąłem zatem przejść się po Ringu i wystawić swoje pigmenty na ciepłe wiosenne słońce. Niczym żyrandol, który robi wrażenie zbyt dużego do pokoju, w którym go powieszono, tak również gmachy rządowe na Ringstrasse, zbudowane w okresie gdy dominował imperialny optymizm, wyglądały na zbyt wielkie i zbyt okazałe jak na geograficzne realia obecnej Austrii. Z sześcioma milionami mieszkańców Austria stała się zaledwie końcówką bardzo dużego cygara. To nie Ring okrążałem, lecz wieniec żałobny. Amerykański wartownik, stojący przed zarekwirowanym przez Stany Zjednoczone hotelem Bristol, unosił różową twarz do porannego słońca. Jego radziecki odpowiednik, stojący po sąsiedzku pod również zarekwirowanym hotelem Grand, wyglądał ze swoją śniadą cerą, jakby całe życie spędził na stepie. Zmierzając do parku na Schubertringu, przeszedłem na południową stronę ulicy i znalazłem się pod komendanturą radziecką – dawniejszą siedzibą hotelu Imperial – akurat w chwili gdy pod wejście, zwieńczone czterema kariatydami z ogromną czerwoną gwiazdą, zajechał wielki służbowy samochód Armii Radzieckiej. Drzwi auta otworzyły się i ze środka wysiadł pułkownik Poroszyn. Na mój widok nie okazał najmniejszego zdziwienia. Wydawało się wręcz, że spodziewał się tego spotkania, gdyż przez chwilę patrzył na mnie tak, jakby zaledwie kilka godzin temu siedział ze mną w swoim gabinecie na berlińskim „małym Kremlu”. Chyba opadła mi szczęka, bo po sekundzie uśmiechnął się, mruknął: „Dobroje utro” – i ruszył ku wejściu w asyście dwóch oficerów niższych rangą, którzy spojrzeli na mnie podejrzliwie. Stałem jak wryty, zapomniawszy języka w gębie. Fakt, że Poroszyn zjawił się w Wiedniu właśnie teraz, był co najmniej zagadkowy, zawróciłem więc nieco nieprzytomnie do Café Schwarzenberg i niemal padłem ofiarą starszej pani na rowerze, która wściekle przepędziła mnie

dzwonkiem. Musiałem się zastanowić, co oznacza przyjazd Poroszyna. Mój program ruchu na świeżym powietrzu i tak legł w gruzach, zająłem więc miejsce przy zwykłym stoliku i zamówiłem małą przekąskę. Z żołądkiem pełnym ciasta i kawy jakoś łatwiej przyszło mi wytłumaczyć sobie obecność pułkownika. W końcu właściwie dlaczego miałby tu nie przyjechać? Jako pułkownik MWD mógł przecież jeździć, gdzie tylko miał ochotę. Zapewne nie chciał niczego omawiać przy swoich podwładnych i dlatego nie zatrzymał się, żeby ze mną rozmawiać albo zapytać o postępy śledztwa i sytuację przyjaciela. Wystarczyło, żeby podniósł słuchawkę i zadzwonił do sztabu patrolu międzynarodowego, a natychmiast by się dowiedział, że Becker nadal przebywa w więzieniu. Niemniej czułem przez skórę, że przyjazd Poroszyna z Berlina ma związek z moim dochodzeniem i że niekoniecznie jest to związek korzystny. Jak człowiek, który spożył na śniadanie suszone śliwki, uznałem, że z pewnością coś niebawem da znać o sobie.

21

Cztery mocarstwa zmieniały się co miesiąc, po kolei sprawując administracyjną kontrolę nad porządkiem publicznym w śródmieściu; Belinsky określił to jako „prezydencję”. Wprawdzie wzmiankowane prezydium mieściło się w sali konferencyjnej sztabu połączonych sił w Palais Auersperg, ale jego wpływ rozciągał się nawet na to, kto siedział obok kierowcy w pojazdach Międzynarodowego Patrolu. Choć bowiem IP uchodził za organ wykonawczy wszystkich aliantów łącznie i w teorii podlegał rozkazom sztabu, to problemy praktyczne, dotyczące zarządzania i zaopatrzenia, leżały bez wyjątku w gestii Amerykanów. Pojazdy, paliwo, oleje, radio, części zamienne, konserwacja i naprawa pojazdów oraz urządzeń radiowych, obsługa łączności radiowej i organizacja patroli – za to wszystko odpowiadał 796 pułk armii Stanów Zjednoczonych. Oznaczało to, że pojazdem zawsze kierował amerykański członek patrolu, który obsługiwał radio i dokonywał bezpośrednich napraw. Niemniej, przynajmniej gdy chodziło o same patrole, „prezydencja” stanowiła coś w rodzaju ruchomego święta. Aczkolwiek wiedeńczycy stroili sobie żarty z „czterech facetów w jednym dżipie” albo, niekiedy, z „czterech słoni w jednym dżipie”, to w rzeczywistości dżip był za mały, by pomieścić czteroosobowy patrol z krótkofalówką, nie mówiąc już o ewentualnych aresztantach, i dawno został porzucony na rzecz ważącego dwie tony bojowego wozu rozpoznawczego, obecnie stanowiącego ulubiony środek transportu IP. Wszystko to wyjaśnił mi radziecki kapral, dowódca wozu Patrolu Międzynarodowego, stojącego opodal Casino Oriental na Petersplatz. Zostałem zatrzymany już jakiś czas temu i siedziałem w zaparkowanym pojeździe, czekając, aż koledzy kaprala doprowadzą Lotte Hartmann. Kapral, który nie mówił ani po francusku, ani po angielsku i tylko trochę dukał po niemiecku, nie posiadał się z zachwytu, że znalazł kogoś, z kim dało się pogadać, nawet jeśli był to jedynie władający językiem rosyjskim aresztant. – Przykro mi – przeprosił – ale nie jestem w stanie nic powiedzieć o powodach twojego zatrzymania, oprócz tego, że ma ono związek z handlem czarnorynkowym. Na Kärntnerstrasse dowiesz się więcej. Obaj się dowiemy, co? Mogę ci tylko wyjaśnić, jaka jest procedura. Mój kapitan wypełni formularz aresztowania w dwóch egzemplarzach (wszystko robimy z kopią) i przekaże je austriackiej policji. Oni prześlą jeden egzemplarz Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego Rządu Wojskowego. Jeśli tamci postanowią, że masz stanąć przed sądem wojskowym, to zarzuty przygotuje mój kapitan, a jeśli przed sądem austriackim, to stosowne instrukcje dostanie miejscowa policja. – Kapral zmarszczył brwi. – Szczerze mówiąc, ostatnio właściwie nie zawracamy sobie głowy czarnym rynkiem. Ani przestępstwami obyczajowymi. Ścigamy głównie przemytników albo nielegalnych

emigrantów. Kurwa, ci trzej pomyślą, że zwariowałem. Ale takie mam rozkazy. Uśmiechnąłem się wyrozumiale i powiedziałem, że jestem wdzięczny za wyjaśnienie. Zastanawiałem się właśnie, czy nie poczęstować go papierosem, gdy drzwi wozu otworzyły się i francuski żołnierz pomógł pobladłej Lotte Hartmann usadowić się obok mnie. Następnie sam wsiadł do środka, a za nim wepchnął się Anglik, który zatrzasnął drzwi od wewnątrz. Odór strachu dziewczyny był tylko trochę słabszy od przesłodzonej woni jej perfum. – Dokąd nas wiozą? – zapytała szeptem. Odparłem, że na Kärntnerstrasse. – Rozmawianie zabronione – warknął angielski żandarm straszliwą niemczyzną. – Zatrzymani milczą, dopóki nie dotrzemy do sztabu. Uśmiechnąłem się w duchu. Język biurokracji był to jedyny język obcy, który rodowity Anglik potrafi opanować w miarę bezbłędnie. Sztab Patrolu Międzynarodowego mieścił się w starym pałacu o rzut niedopałkiem od gmachu Opery. Pojazd zajechał pod wejście, po czym przez ogromne przeszklone drzwi wprowadzono nas do barokowego holu, pełnego najrozmaitszych atlantów i kariatyd, świadectwa wszechobecnego kunsztu wiedeńskich kamieniarzy. Wśród urn i popiersi zapomnianych notabli weszliśmy na piętro schodami, szerokimi jak tor kolejowy. Na górze otworzyły się przed nami kolejne drzwi, drewniane i wysokie niczym nogi cyrkowca na szczudłach, za którymi znajdował się szereg przeszklonych pokoików. Kapral zaprowadził nas do jednego z nich i kazał zaczekać. – Co powiedział? – zapytała Fräulein Hartmann, kiedy zostaliśmy sami. – Powiedział, żeby zaczekać. – Usiadłem, zapaliłem papierosa i rozejrzałem się po pomieszczeniu. Stało tu biurko oraz cztery krzesła, a na ścianie wisiała duża drewniana tablica, jakie widuje się przed kościołami, ta jednak była zapisana cyrylicą. Widniały na niej nakreślone kredą kolumny słów i liczb pod nagłówkami „Poszukiwani”, „Dezerterzy”, „Skradzione pojazdy”, „Pilne wiadomości”, „Zamówienia część I”, i „Zamówienia część II”. W kolumnie zatytułowanej „Poszukiwani” dostrzegłem nazwiska Lotte Hartmann oraz swoje. Ten ruski fagas Belinsky’ego postarał się, by rzecz wyglądała przekonująco. – Ma pan jakieś pojęcie, o co w tym wszystkim chodzi? – zapytała Lotte drżącym głosem. – Nie – skłamałem. – A pani? – Oczywiście, że nie. To musi być jakaś pomyłka. – Najwyraźniej. – Nie bardzo się pan tym przejmuje. Czy pan nie rozumie, że to Rosjanie kazali nas tu przyprowadzić? – Mówi pani po rosyjsku? – Nie, skądże – rzuciła niecierpliwie. – Ten amerykański żandarm, który mnie aresztował, powiedział, że to robota rusków i on nie ma z tym nic wspólnego.

– No cóż, w tym miesiącu rządzą ruscy – rzekłem filozoficznie. – A ten Francuz co powiedział? – Nic. Tylko gapił mi się w dekolt. – No pewnie – uśmiechnąłem się. – Jest na co popatrzeć. Obdarzyła mnie sarkastycznym grymasem. – No ale chyba nie doprowadzili mnie tutaj, żeby oglądać wystawę, nie sądzi pan? – Mówiła z wyraźnym niesmakiem, niemniej przyjęła papierosa, którym ją poczęstowałem. – Nic lepszego nie przychodzi mi do głowy. Zaklęła pod nosem. – Już chyba panią widziałem, prawda? – zagadnąłem. – W Casino Oriental? – A pan co robił w czasie wojny? Wypatrywał pan samolotów? – Niech pani będzie miła. Może uda mi się pani pomóc. – Niech pan najpierw sobie pomoże. – Tego może pani być pewna. Drzwi otworzyły się wreszcie i do pokoju wszedł wysoki, zwalisty oficer Armii Radzieckiej. Przedstawił się jako kapitan Rustaweli i ciężko usiadł za biurkiem. – Słuchaj pan – zaatakowała Lotte Hartmann – może by mi pan wyjaśnił, po co przywieźliście mnie tutaj w środku nocy? Co tu się, u diabła, dzieje? – Wszystko w swoim czasie, Fräulein – odparł kapitan nienaganną niemczyzną. – Proszę siadać. Opadła na krzesło obok mnie i łypnęła na niego ponuro. Kapitan spojrzał na mnie. – Herr Günther? Kiwnąłem głową i powiedziałem po rosyjsku, że dziewczyna mówi tylko po niemiecku. – Jeśli ograniczymy się do języka, którego ta pani nie rozumie, tym bardziej gotowa będzie uznać, że ze mnie cholernie obrotny skurwysyn. Kapitan Rustaweli spoglądał na mnie lodowato. Przemknęło mi przez głowę, że coś poszło nie tak i Belinsky nie uprzedził radzieckiego oficera, że całe nasze aresztowanie jest inscenizacją. – No dobrze – oznajmił po chwili. – Niemniej jednak musimy przynajmniej upozorować prawdziwe przesłuchanie. Mogę zobaczyć pańskie dokumenty, Herr Günther? – Sądząc po akcencie, pochodził z Gruzji. Tak samo jak towarzysz Stalin. Sięgnąłem do kieszeni marynarki i wręczyłem mu zaświadczenie tożsamości, do którego, za radą Belinsky’ego, jeszcze w ciężarówce włożyłem dwa banknoty studolarowe. Rustaweli bez mrugnięcia okiem wsunął pieniądze do kieszeni bryczesów, ja zaś kątem oka dostrzegłem, że Lotte Hartmann szczęka opadła na biust. – Jaka hojność – mruknął, obracając we włochatych palcach moje świadectwo tożsamości. Potem otworzył teczkę z moim nazwiskiem na wierzchu. – Aczkolwiek

całkiem zbędna, zapewniam pana. – Kapitanie, trzeba mieć na uwadze jej uczucia. Chyba nie chce pan, by pozbyła się uprzedzeń? – W żadnym razie. Ładna, nie sądzi pan? – Bardzo. – Kurwa, pańskim zdaniem? – Owszem albo coś w tym rodzaju. Oczywiście, mogę się tylko domyślać, ale powiedziałbym, że taki typ lubi oskubać faceta do czysta, nie wystarczy jej dziesięć szylingów i bielizna. – Nie jest to dziewczyna, w której można się zakochać, co? – To jak położyć ogon na kowadle. W biurze Rustawelego było bardzo ciepło, więc Lotte zaczęła wachlować się połą kurtki, co pozwoliło Rosjaninowi kilkakrotnie rzucić okiem na jej pokaźny biust. – Rzadko kiedy przesłuchania są tak zajmujące – powiedział i zerkając na dokumenty, dodał: – Ładne cycki. Taką prawdę jestem w stanie uszanować. – Wam, Rosjanom, chyba o wiele przyjemniej na to patrzeć. – No cóż, cokolwiek miał osiągnąć ten mały popis, mam nadzieję, że ją pan zdobędzie. Nie przychodzi mi do głowy żaden inny powód, żeby zadawać sobie tyle kłopotu. Co do mnie, to cierpię na chorobę na tle seksualnym: za każdym razem, gdy widzę kobietę, puchnie mi ogon. – No, to chyba typowe dla Rosjan. Rustaweli uśmiechnął się cierpko. – A tak na marginesie, Herr Günther, mówi pan świetnie po rosyjsku. Jak na Niemca. – Pan też, kapitanie. Jak na Gruzina. Skąd pan pochodzi? – Tbilisi. – Tam urodził się Stalin? – Nie, dzięki Bogu. To nieszczęście spotkało miasto Gori. – Rustaweli zamknął moją teczkę. – Chyba wystarczy, by zrobić na niej wrażenie, jak pan sądzi? – Tak. – Co mam jej powiedzieć? – Że według posiadanych przez pana informacji jest kurwą – wyjaśniłem – więc niechętnie ją pan zwalnia. Ale zdołałem pana na to namówić. – No dobrze, chyba w porządku, Herr Günther – rzekł Rustaweli, wracając do niemczyzny. – Przepraszam, że pana niepokoiłem. Może pan odejść. Zwrócił mi zaświadczenie tożsamości, ja zaś wstałem i skierowałem się do drzwi. – A co ze mną? – jęknęła Lotte. Rustaweli pokręcił głową. – Niestety, Fräulein, pani musi zostać. Lekarz z obyczajówki wkrótce tu będzie. Zada pani kilka pytań o pracę w Casino Oriental. – Ależ ja jestem krupierką – zaprotestowała – nie dziwką.

– Nie według naszych informacji. – Jakich informacji? – Kilka innych dziewcząt wymieniło pani nazwisko. – Jakich innych dziewcząt? – Prostytutek, Fräulein. Być może będzie pani musiała się poddać oględzinom lekarskim. – Oględzinom? A po co? – Na chorobę weneryczną, rzecz jasna. – Chorobę weneryczną…? – Kapitanie Rustaweli – powiedziałem, przekrzykując głośny pisk oburzonej Lotte. – Mogę poręczyć za tę panią. Nie powiem, żebym znał ją zbyt dobrze, ale jest moją znajomą dostatecznie długo, abym mógł kategorycznie oświadczyć, że nie jest prostytutką. – No… – bąknął niechętnie. – Zapytam pana: czy ona wygląda na prostytutkę? – Szczerze mówiąc, jeszcze nie spotkałem austriackiej dziewczyny, która się nie sprzedaje. – Na chwilę zamknął oczy i potrząsnął głową. – Nie mogę złamać protokołu. To są poważne zarzuty. Wielu radzieckich żołnierzy zostało zarażonych. – O ile dobrze pamiętam, armia nie ma wstępu do Casino Oriental, gdzie zatrzymano Fräulein Hartmann. Miałem wrażenie, że wasi ludzie wolą chodzić do Moulin Rouge na Walfischstrasse. Rustaweli ściągnął wargi i wzruszył ramionami. – To prawda, niemniej jednak… – Kapitanie, być może gdyby znów udało się nam spotkać, moglibyśmy przedyskutować możliwość udzielenia Armii Radzieckiej drobnej rekompensaty za wszelkie niedogodności, związane z naruszeniem protokołu. Tymczasem jednak, pozwoli pan, że osobiście poręczę za doskonałą opinię Fräulein Hartmann? Rustaweli z namysłem poskrobał się po szczecinie. – No dobrze – rzekł w końcu – ręczy pan osobiście. Ale proszę pamiętać, że mam wasze adresy. W każdej chwili mogę kazać was aresztować powtórnie. – Zwrócił się do Lotte Hartmann i oznajmił jej, że może iść. – Dzięki Bogu – szepnęła, zrywając się na nogi. Rustaweli kiwnął na kaprala po drugiej stronie brudnych szklanych drzwi i kazał mu wyprowadzić nas z budynku. Następnie strzelił obcasami i przeprosił nas za „pomyłkę”, tyleż z myślą o swoim kapralu, co o wrażeniu, jakie wywierał na Lotte Hartmann. Zeszliśmy za kapralem głównymi schodami, słysząc echo własnych kroków, odbite od ozdobnych gipsowych gzymsów wysokiego sufitu, po czym wyszliśmy na ulicę przez szklane, zwieńczone łukiem drzwi, gdzie kapral nachylił się nad chodnikiem i splunął obficie do rynsztoka. – Pomyłka, co? – zaśmiał się gorzko. – Wspomnicie moje słowa, to na mnie zwalą

całą winę. – Mam nadzieję, że nie – powiedziałem, ale żołnierz tylko wzruszył ramionami, poprawił karakułową czapkę i ze znużeniem powlókł się z powrotem do sztabu. – Chyba powinnam panu podziękować – mruknęła Lotte, zapinając kołnierz kurtki. – Nie ma o czym mówić – odparłem i ruszyłem w stronę Ringu. Zawahała się, a potem dogoniła mnie, stukając obcasami. – Niech pan zaczeka! – zawołała. Zatrzymałem się i odwróciłem do niej. En face była jeszcze ładniejsza niż z profilu, gdyż długi nos mniej rzucał się w oczy. I wcale nie była zimna – Belinsky nie miał racji, biorąc cynizm za ogólną obojętność. Prawdę mówiąc, odniosłem wrażenie, że wie, jak przyciągnąć mężczyznę, choć po wieczorze obserwowania jej w Casino byłem prawie pewien, że należy do tych niesympatycznych kobiet, z którymi trudno osiągnąć satysfakcję, gdyż wabią obietnicą intymności tylko po to, by na późniejszym etapie się wycofać. – Tak? O co chodzi? – Proszę posłuchać, wiem, że był pan bardzo uprzejmy – powiedziała – ale czy zechciałby pan jeszcze odprowadzić mnie do domu? Jest za późno, żeby przyzwoita dziewczyna chodziła sama po ulicy, a wątpię, czy o tej porze uda mi się znaleźć taksówkę. Wzruszyłem ramionami i spojrzałem na zegarek. – Gdzie pani mieszka? – Niezbyt daleko, w trzecim Bezirku, w sektorze brytyjskim. – No dobrze – westchnąłem z ostentacyjnym brakiem entuzjazmu. – Niech pani prowadzi. Skierowaliśmy się na wschód ulicami, na których panowała taka cisza jak w klasztorze franciszkańskich tercjarzy. – Nie wyjaśnił pan, dlaczego mi pan pomógł – rzekła po pewnym czasie, przerywając milczenie. – Ciekawe, czy Andromeda o to pytała, kiedy Perseusz uratował ją przed morskim potworem. – Nie wygląda pan aż tak heroicznie, Herr Günther. – Niech pani nie zwiodą moje maniery – zakpiłem. – W lokalnym lombardzie leży całe pudło moich medali. – A więc sentymentalny też pan nie jest. – Wręcz przeciwnie, lubię sentymenty. Ładnie wyglądają na makatkach i kartkach świątecznych. Tylko jakoś słabo działają na ruskich. A może pani nie patrzyła. – O tak, patrzyłam, a jakże. Świetnie pan sobie z nim poradził, jestem pod wrażeniem. Nie wiedziałam, że ruskich można tak posmarować. – Po prostu trzeba wybrać właściwy trybik. Ten kapral zapewne za bardzo by się

bał, major z kolei byłby zbyt dumny. Nie mówiąc już o tym, że spotkałem już naszego kapitana Rustawelego, kiedy był jeszcze zwykłym porucznikiem Rustawelim i razem z dziewczyną złapali syfa. Załatwiłem mu wtedy porządną penicylinę, za co był mi bardzo wdzięczny. – Nie wygląda pan na szmuglera. – Nie wyglądam na szmuglera, nie wyglądam na herosa. Co pani jest, szefowa od castingu w wytwórni Warner Brothers? – Chciałabym – mruknęła. – Ale to pan zaczął – ożywiła się. – Powiedział pan temu Ruskowi, że nie wyglądam na czekoladówkę. W pańskich ustach to brzmi prawie jak komplement. – Jak powiedziałem, widywałem panią w Casino Oriental i nie widziałem, żeby sprzedawała pani cokolwiek oprócz pecha. Na marginesie, mam nadzieję, że dobrze gra pani w karty, bo powinienem wrócić i dać mu coś za uwolnienie pani. Zakładając, że faktycznie nie chce pani iść do kicia. – Ile to będzie? – Dwieście dolców powinno wystarczyć. – Dwieście dolców? – Jej słowa rozległy się echem na Schwarzenbergplatz, kiedy szliśmy obok wielkiej fontanny w stronę Rennweg. – Skąd ja wezmę taki szmal? – Wyobrażam sobie, że stamtąd, skąd pani wzięła tę opaleniznę i tę śliczną kurteczkę. A jeśli się nie uda, zawsze może go pani zaprosić do klubu i dać mu parę asów ze spodu talii. – Mogłabym, gdybym była taka dobra. Ale nie jestem. – No to marnie. Przez chwilę zastanawiała się w milczeniu. – Może przekonałby go pan, żeby wziął mniej? W końcu najwyraźniej nieźle mówi pan po rusku. – Może – zgodziłem się. – Chyba nie byłoby dobrze, gdybym stanęła przed sądem i próbowała udowodnić swoją niewinność, prawda? – Przeciwko ruskim? – zaśmiałem się szyderczo. – Równie dobrze mogłaby pani prosić o litość boginię Kali. – No tak, tak myślałam. Skręciliśmy w jedną z bocznych uliczek i stanęliśmy przed kamienicą opodal małego parku. – Chce pan wstąpić do mnie na drinka? – zapytała, grzebiąc w torebce w poszukiwaniu kluczy. – Mnie z pewnością się przyda. – Mógłbym go nawet zlizać z dywanu – odrzekłem i ruszyłem za nią przez drzwi wejściowe, a potem po schodach, aby w końcu znaleźć się w przytulnym, solidnie umeblowanym mieszkanku na piętrze. Nie dało się zaprzeczyć, Lotte Hartmann była bardzo atrakcyjna. Są dziewczyny, na których widok od razu obliczamy sobie, jaka jest minimalna ilość czasu, na którą

bylibyśmy gotowi się zgodzić. Na ogół im ładniejsza kobieta, tym skromniejsze są nasze oczekiwania – tym krótsza chwilka, naszym zdaniem, byłaby w stanie nas zadowolić; w końcu naprawdę atrakcyjna kobieta musi znaleźć czas, by zaspokajać wiele podobnych życzeń. Lotte należała do tych, z którymi człowiek zgodziłby się nawet na pięć minut, namiętnych i nieskrępowanych. Tylko pięć minut, podczas których moglibyśmy robić wszystko, co nam podpowie wyobraźnia; niezbyt wygórowane żądania, jak sądzę. Niemniej, zważywszy na to, jak się sprawy potoczyły, odniosłem wrażenie, że podarowałaby mi znacznie więcej – może nawet całą godzinę. Niestety, byłem zupełnie skonany, poza tym chyba wypiłem za dużo jej świetnej whisky, więc nie zwracałem uwagi na to, że przygryza dolną wargę i zerka na mnie zalotnie spoza pajęczych czarnych rzęs. Być może oczekiwała, że ułożę się potulnie na jej łóżku, wesprę pysk na jej imponująco wydatnym łonie i pozwolę się tarmosić za wielkie, oklapłe uszy – jednak skończyło się tym, że zasnąłem jak suseł na jej kanapie.

22

Obudziłem się dość wcześnie, pospiesznie skreśliłem na kawałku papieru swój adres oraz telefon i zostawiając Lotte śpiącą spokojnie w łóżku, złapałem taksówkę z powrotem do pensjonatu. Tam umyłem się, zmieniłem ubranie i spożyłem sute śniadanie, co w dużym stopniu przywróciło mi siły. Właśnie czytałem poranny „Wiener Zeitung”, gdy zadzwonił telefon. Męski głos z minimalnym śladem wiedeńskiego akcentu zapytał, czy może mówić z Herr Bernhardem Güntherem. Kiedy się przedstawiłem, głos powiedział: – Jestem znajomym Fräulein Hartmann. Wiem od niej, że pan był uprzejmy pomóc jej wczoraj wydostać się z opresji. – Jeszcze nie całkiem się z niej wydostała – powiedziałem. – Otóż to. Miałem nadzieję, że możemy się spotkać i omówić tę sprawę. Fräulein Hartmann wspomniała o kwocie dwustu dolarów dla tego rosyjskiego kapitana. Podobno zaproponował pan, że będzie jej pośrednikiem. – Tak? No, może i tak. – Miałem nadzieję, że mógłbym przekazać panu pieniądze dla tego szubrawca. Chciałbym panu również osobiście podziękować. Byłem pewien, że to König, ale milczałem przez chwilę, nie chcąc, by wyczuł, jak bardzo pragnę się z nim spotkać. – Jest pan tam? – Co pan proponuje? – zapytałem niechętnie. – Zna pan Amalienbad na Reumannplatz? – Znajdę. – Powiedzmy za godzinę? W łaźni tureckiej? – Niech będzie. Ale jak ja pana poznam? Nie powiedział mi pan jeszcze, jak się pan nazywa. – Nie, nie powiedziałem – odparł tajemniczo – ale będę gwizdał tę melodię. – I zaczął ją gwizdać przez telefon. – Bella, bella, bella Marie – powiedziałem, rozpoznając modną kilka miesięcy temu piosenkę, której wszechobecność doprowadzała mnie do szału. – Właśnie – powiedział mężczyzna i rozłączył się. Cała ta konspiracja wydała mi się dosyć dziwna, ale powiedziałem sobie, że jeśli faktycznie dzwoniącym był König, to miał powody, by mieć się na baczności. Łaźnie Amalienbad mieściły się w dziesiątym Bezirku, w sektorze radzieckim, co oznaczało przejazd tramwajem numer 67 kursującym Favoritenstrasse. Była to dzielnica robotnicza z dużą liczbą starych, brudnych fabryk, niemniej stosunkowo niedawno zbudowany, siedmiopiętrowy budynek łaźni miejskich na Reumannplatz reklamował się, bez wyraźnej przesady, jako jeden z największych i najnowocześniejszych zakładów tego typu w Europie.

Zapłaciłem za kąpiel oraz ręcznik, przebrałem się i poszukałem sauny męskiej. Znalazłem ją za basenem, ogromnym jak boisko piłkarskie; kilku wiedeńczyków owiniętych w prześcieradła kąpielowe usiłowało tam wypocić z siebie nadwagę, o którą w austriackiej stolicy było dość łatwo. Z głębi pokrytego jaskrawymi kafelkami pomieszczenia dobiegł mnie urywany gwizd, powtarzający się raz po raz. Ruszyłem w stronę źródła dźwięku, podejmując melodię. Wreszcie z kłębów pary wyłoniła się postać siedzącego mężczyzny o jednolicie białym ciele i jednolicie ciemnej twarzy; wyglądał, jakby poczernił sobie oblicze niczym Al Jolson, lecz oczywiście ten kontrast barw był pamiątką z niedawnego wyjazdu na narty. – Nie znoszę tej piosenki – powiedział – ale Fräulein Hartmann bez przerwy ją podśpiewuje, a ja nie potrafiłem wymyślić nic innego. Herr Günther? Skinąłem ostrożnie głową, jakbym przyszedł tu wyłącznie pod przymusem. – Pozwoli pan, że się przedstawię. Nazywam się König. – Uścisnął mi dłoń, a ja usiadłem obok niego. Był to dobrze zbudowany mężczyzna o gęstych, ciemnych brwiach i dużych, bujnych wąsach, wyglądających jak gatunek leśnej kuny, która schroniła się na jego górnej wardze, uciekając przed chłodniejszym, północnym klimatem. Nad ustami Königa zwisał po prostu mały tumak, przydając melancholii jego i tak zbolałemu obliczu o ciemnobrązowych, smętnych oczach. Gość wyglądał dokładnie tak, jak opisał go Becker, brakowało tylko małego pieska. – Mam nadzieję, Herr Günther, że lubi pan łaźnię turecką? – Tak, jeśli jest czysta. – Więc dobrze się składa, że wybrałem właśnie tę – powiedział – a nie Dianabad. Oczywiście, Diana w czasie wojny uległa sporym zniszczeniom, ale chyba zbiera się tam więcej nieuleczalnych przypadków i mętów, niż wynikałoby ze statystyki. Przyciągają ich tamtejsze kąpiele termalne. Zanurzenie na własne ryzyko. Wchodzi się z łuszczycą, a wychodzi z kiłą. – To faktycznie niezdrowo. – Przypuszczalnie trochę przesadzam. – König uśmiechnął się. – Pan nie pochodzi z Wiednia, prawda? – Nie, z Berlina – odparłem. – W Wiedniu tylko bywam. – No i co tam ostatnio słychać w Berlinie? Chodzą pogłoski, że sytuacja jest coraz gorsza. Podobno sowiecka delegacja wyszła z posiedzenia Komisji Kontrolnej? – Tak – potwierdziłem. – Niedługo dostać się do Berlina lub z niego się wydostać będzie można tylko samolotem wojskowym. König cmoknął z dezaprobatą i ze znużeniem potarł owłosioną pierś. – Komuniści – westchnął. – Tak właśnie jest, kiedy robi się z nimi interesy. To okropne, co się stało w Poczdamie i Jałcie. Jankesi po prostu dali ruskim wziąć, co chcieli. Wielki błąd, trzecia wojna światowa jest prawie pewna. – Wątpię, wszystkim już się od tego flaki wywracają – odpowiedziałem tym

samym sformułowaniem, jakiego użyłem wobec Neumanna w Berlinie. Była to z mojej strony reakcja niemal odruchowa, niemniej naprawdę tak uważałem. – Na razie może nie. Ale ludzie mają krótką pamięć i z czasem – wzruszył ramionami – kto wie, co się zdarzy? Na razie żyjemy dalej i dalej prowadzimy nasze interesy najlepiej, jak potrafimy. – Przez chwilę zawzięcie pocierał czaszkę. – A pan w jakiej jest branży? – zapytał w końcu. – Pytam tylko dlatego, że mam nadzieję, iż mógłbym w jakiś sposób zrewanżować się panu za pomoc udzieloną Fräulein Hartmann. Na przykład podesłać panu jakąś robotę. Pokręciłem głową. – To nie jest konieczne. Zajmuję się importem i eksportem, jeśli naprawdę chce pan wiedzieć. Ale będę z panem szczery, Herr König; pomogłem jej, bo podobał mi się zapach jej perfum. Pokiwał z uznaniem głową. – To naturalne. Jest bardzo ładna. – Powoli jednak jego zachwyt ustąpił konsternacji. – Ale to jednak dziwne, nie sądzi pan? Że was oboje zgarnięto razem? – Nie mogę mówić za pańską znajomą, Herr König, ale w mojej branży zawsze jest spora konkurencja i niejeden rywal z radością usunąłby mnie z drogi. Ryzyko zawodowe, by tak rzec. – Według Fräulein Hartmann jest to ryzyko, któremu potrafi pan doskonale sprostać. Słyszałem, że załatwił pan tego ruskiego kapitana niezwykle fachowo. Wielkie wrażenie zrobiło na niej to, że mówi pan po rosyjsku. – Byłem plennyj – odparłem. – To znaczy byłem w Rosji jako jeniec wojenny. – To niewątpliwie wiele tłumaczy. Ale proszę powiedzieć, naprawdę pan sądzi, że ten Rosjanin mówił poważnie? Że Fräulein Hartmann postawiono jakieś zarzuty? – Obawiam się, że bardzo poważnie. – A wie pan, skąd on miał te informacje? – Nie, tak jak nie mam pojęcia, skąd wziął moje nazwisko. Może ktoś jest cięty na tę panią. – A nie dowiedziałby się pan, kto to taki? Zapłaciłbym panu. – To nie moja działka – odrzekłem, kręcąc głową. – To był prawdopodobnie anonimowy cynk. Pewnie ktoś się zemścił. Wyrzuciłby pan pieniądze w błoto. Jeśli mam coś radzić, to proszę po prostu zapłacić temu ruskowi, ile chce. Dwieście dolców to niewiele, by wymazać nazwisko z kartoteki. A kiedy ruscy się uprą, żeby nie dopuszczać psa do suki, to najlepiej bez gadania wyrównać rachunki. König uśmiechnął się i pokiwał głową. – Może ma pan rację – powiedział. – Ale wie pan, przyszło mi do głowy, że pan jest w zmowie z tym ruskiem. W końcu to niezły sposób na robienie kasy, nie? Rusek przyciska kogoś niewinnego, a pan oferuje swoje usługi jako pośrednik. – Nadal kiwał głową, jakby nie mógł się nadziwić subtelności swojego pomysłu. – Tak, to mógłby być dochodowy interes dla kogoś z właściwym przygotowaniem. – Niech pan mówi dalej – zaśmiałem się. – Może uda się panu zrobić coś

z niczego. – To możliwe, przyzna pan. – W Wiedniu wszystko jest możliwe. Jeśli pan sądzi, że próbuję panu coś wcisnąć za nędzne dwie stówy, to pańska sprawa. Może to umknęło pańskiej uwadze, Herr König, ale to pańska przyjaciółka poprosiła, żebym odprowadził ją do domu, i to pan namówił mnie, żebym tu przyszedł. Szczerze mówiąc, mam lepsze rzeczy na tapecie. – Wstałem, jakbym się zbierał do odejścia. – Herr Günther – zawołał – proszę, niech pan przyjmie moje przeprosiny! Może zbytnio poniosła mnie wyobraźnia. Ale muszę przyznać, że ta cała sprawa mnie intryguje. Moje podejrzenia w dzisiejszych czasach budzi bardzo wiele rzeczy, nawet kiedy nic się nie dzieje. – Cóż, to mi wygląda na receptę na długowieczność – rzekłem, ponownie zajmując miejsce. – W mojej branży opłaca się pewna doza sceptycyzmu. – Jaka to branża? – Kiedyś pracowałem w reklamie. Ale to obmierzłe, niewdzięczne zajęcie, pełne ciasnych umysłów bez prawdziwej wizji. Rozwiązałem firmę, której byłem właścicielem, i przerzuciłem się na badania rynku. Przepływ dokładnej informacji jest kluczowy we wszystkich gałęziach handlu, niemniej jest to coś, co należy traktować z najwyższą ostrożnością. Ludzie, którzy chcą być dobrze poinformowani, muszą najpierw wzbudzić w sobie stosowną dozę wątpliwości. Wątpliwości dają początek pytaniom, a z pytań rodzą się odpowiedzi. To rzecz niezbędna, wymaga tego rozwój każdego nowego przedsięwzięcia. A nowe przedsięwzięcia są niezbędne dla rozwoju nowych Niemiec. – Mówi pan jak polityk. – Polityka. – Obdarzył mnie znużonym uśmiechem, jakby uważał temat za zbyt dziecinny, by się nim zajmować. – Impreza towarzysząca głównemu wydarzeniu. – Którym jest? – Wojna: komunizm kontra wolny świat. Jeśli chcemy się oprzeć tyranii Sowietów, to jedyna nadzieja w kapitalizmie, chyba się pan zgodzi? – Ja tam nie jestem zwolennikiem ruskich – odrzekłem – ale kapitalizm też ma swoje wady. Ale König ledwie mnie słuchał. – Walczyliśmy w niewłaściwej wojnie – ciągnął – z niewłaściwym wrogiem. Trzeba było walczyć z ruskimi, Amerykańcy teraz to wiedzą. Zrozumieli, jakim błędem było danie Sowietom wolnej ręki w Europie Wschodniej. I nie zamierzają pozwolić, żeby to samo stało się z Austrią i Niemcami. Przeciągnąłem się w cieple i ziewnąłem leniwie. König zaczynał mnie nudzić. – Wie pan – oznajmił – moja firma mogłaby wykorzystać człowieka o pańskich szczególnych zdolnościach. Z pańskim przygotowaniem. No to czym się pan zajmował w SS? – Odnotował zdumienie malujące się na mojej twarzy, po czym

wyjaśnił: – Blizna pod pachą. Pan również postarał się jak najprędzej usunąć esesowski tatuaż, zanim Rosjanie wezmą pana do niewoli. – I podniósł rękę do góry, ukazując podobną bliznę. – Kiedy wojna się skończyła, służyłem w wywiadzie wojskowym, w Abwehrze, nie w SS. Tamto zdarzyło się znacznie wcześniej. Ale co do blizny miał rację; powstała wskutek straszliwie bolesnego oparzenia przez ogień wylotowy, kiedy strzeliłem sobie pod pachę z pistoletu automatycznego. Wybór był jasny: albo to zrobię, albo zaryzykuję zdemaskowanie i śmierć z rąk NKWD. Sam König nie uznał za stosowne wyjaśnić, dlaczego usunął swój tatuaż. Zamiast tego szerzej przedstawił swoją ofertę pracy. To było o wiele więcej, niż oczekiwałem. Ale wciąż musiałem być bardzo ostrożny; przecież zaledwie kilka minut wcześniej oskarżył mnie o zmowę z kapitanem Rustawelim. – Nie chodzi o to, że pracując dla kogoś, dostaję wysypki – odrzekłem – ale na razie mam co innego na warsztacie. – Wzruszyłem ramionami. – Może, kiedy zakończę tamtą sprawę… kto wie? Ale dzięki mimo wszystko. Nie wyglądał na urażonego, że odrzucam jego propozycję; filozoficznie wzruszył ramionami. – Jak pana znaleźć, gdybym zmienił zdanie? – zapytałem. – Fräulein Hartmann z Casino Oriental będzie wiedziała, gdzie mnie szukać. – Podniósł zwiniętą gazetę, leżącą obok jego uda. – Proszę ostrożnie rozwinąć, kiedy pan stąd wyjdzie. Znajdzie pan tu dwie studolarówki dla ruska i jedną dla pana za fatygę. Wtem jęknął i chwycił się za twarz, obnażając kły i siekacze, równiutkie jak rząd buteleczek mleka. Zerknął na moje pytająco uniesione brwi i biorąc to za wyraz troski, wyjaśnił, że nic mu nie jest, ale że ostatnio dopasowano mu dwie protezy zębowe. – Jakoś nie mogę się przyzwyczaić, że mam je w ustach – powiedział, a ślepa, niemrawa dżdżownica jego języka szybko przepełzła po równiutkich górnych i dolnych zębach. – Kiedy patrzę w lustro, mam wrażenie, że szczerzy się do mnie jakiś całkiem obcy człowiek. To bardzo peszące. – Westchnął i ze smutkiem pokręcił głową. – Właściwie szkoda. Zawsze miałem zęby w idealnym stanie. Wstał, poprawiając na piersi prześcieradło, po czym podał mi rękę. – Miło mi było pana poznać, Herr Günther – rzekł ze swobodnym wiedeńskim wdziękiem. – Ależ cała przyjemność po mojej stronie – odparłem. – Kolego, jeszcze zrobimy z pana Austriaka – zachichotał König i zniknął w obłoku pary, gwiżdżąc tę samą nieznośną melodyjkę.

23

Wiedeńczycy nade wszystko uwielbiają, żeby było „przytulnie”. Zwłaszcza w barach i restauracjach próbują osiągnąć miłą atmosferę, zatrudniając kwartet muzyczny, złożony z kontrabasu, skrzypiec, akordeonu i cytry – dziwnego instrumentu, podobnego do pudełka czekoladek, z trzydziestoma kilkoma strunami, które szarpie się jak struny gitary. Dla mnie ten niezmienny skład zespołu, podobnie jak lepka słodycz i afektowana grzeczność, symbolizował wszystko, co w Wiedniu fałszywe. Rzeczywiście, czułem się tu przytulnie; ale była to przytulność z rodzaju tych, jakich człowiek doświadcza, gdy go zabalsamują, zamkną w ołowianej trumnie i umieszczą w schludnym marmurowym mauzoleum na Zentralfriedhofie. Czekałem na Traudl Braunsteiner w Herrendorf, restauracji na Herrengasse. Sama wybrała to miejsce, ale się spóźniała. Wreszcie przyszła, zaczerwieniona, trochę z zimna, a trochę dlatego, że biegła. – Kiedy tak siedzisz w najciemniejszym kącie, nie wyglądasz na całkiem przyzwoitego katolika – orzekła, sadowiąc się przy stole. – Bardzo się o to staram – odparłem. – Nikt nie zatrudni detektywa, który przypomina uczciwego szefa poczty. Słabe oświetlenie sprzyja interesom. Skinąłem na kelnera i szybko złożyliśmy zamówienie. – Emil się niepokoi, że ostatnio nie przychodzisz na widzenia – oznajmiła Traudl, zwracając mu jadłospis. – Jeśli chce wiedzieć, co robiłem, powiedz, że przyślę mu rachunek za naprawę zelówek. Przewędrowałem to cholerne miasto wzdłuż i wszerz. – Wiesz, że w przyszłym tygodniu ma się stawić na rozprawie? – Trudno, żebym o tym zapomniał w sytuacji, kiedy Liebl dzwoni do mnie codziennie. – Emil też raczej o tym nie zapomni – mruknęła cicho, wyraźnie zdenerwowana. – Przepraszam – powiedziałem – to było głupie z mojej strony. Ale posłuchaj, mam trochę dobrych wieści. Wreszcie udało mi się porozmawiać z Königiem. Twarz jej się rozjaśniła. – Rozmawiałeś?! – zawołała. – Kiedy? Gdzie? – Dziś rano – odparłem. – W Amalienbad. – Co powiedział? – Chce, żebym zaczął dla niego pracować, Sądzę, że to niezły pomysł, w ten sposób zbliżę się do niego i może uzyskam jakieś dowody. – Nie mógłbyś po prostu powiedzieć policji, gdzie on jest, żeby go aresztowali? – Pod jakim zarzutem? – Wzruszyłem ramionami. – Z punktu widzenia policji sprawca już siedzi, kropka. A poza tym nawet gdybym ich przekonał, Königa nie tak łatwo zdjąć. Amerykanie nie mogą wejść do radzieckiego sektora i go aresztować, nawet gdyby chcieli. Nie, powinienem jak najszybciej zdobyć zaufanie

Königa, to jest dla Emila największa szansa. Dlatego odrzuciłem jego propozycję. Traudl przygryzła wargę, zniecierpliwiona. – Ale dlaczego? Nie rozumiem. – König musi uwierzyć, że ja wcale nie chcę dla niego pracować; już i tak sposób, w jaki poznałem jego dziewczynę, budzi w nim podejrzenia. Oto co zamierzam zrobić: Lotte jest krupierką w Casino Oriental. Chcę, żebyś mi dała trochę pieniędzy, żebym mógł je przepuścić jutro wieczorem. Sporo, żeby wyglądało, że się spłukałem do nitki. Co dostarczy mi powodu, by znów rozważyć propozycję Königa. – To się zalicza do uzasadnionych wydatków, tak? – Niestety, tak. – Ile? – Trzy, cztery tysiące szylingów powinno wystarczyć. Zamyśliła się, a tymczasem przyszedł kelner z butelką rieslinga. Kiedy napełnił kieliszki, Traudl upiła trochę wina i oznajmiła: – Niech będzie. Ale pod jednym warunkiem: pójdę z tobą i popatrzę sobie, jak przegrywasz. Po jej zaciśniętych szczękach poznałem, że się uparła. – Pewnie to niewiele da, niemniej jednak przypominam ci, że to może być niebezpieczne. Nie możesz mi tak po prostu towarzyszyć; nie stać nas na to, żeby się pokazać razem, bo ktoś może cię rozpoznać jako dziewczynę Emila. Gdyby tu nie było tak spokojnie, nalegałbym, byśmy spotkali się u ciebie w domu. – Nie martw się o mnie – rzekła stanowczo. – Będę cię traktować, jakbyś był przezroczysty. Znów zacząłem coś mówić, ale zakryła małe uszy dłońmi. – Nie, już nie chcę tego więcej słuchać. Idę z tobą i to moje ostatnie słowo. Chyba zwariowałeś, jeśli sądzisz, że po prostu wręczę ci cztery tysiące szylingów i nie dopilnuję, co się z nimi dzieje. – Coś w tym jest. – Przez jakiś czas wpatrywałem się w przejrzysty krąg wina w kieliszku, po czym zapytałem: – Bardzo go kochasz, prawda? Traudl przełknęła z trudem i przytaknęła. Po kilku chwilach dodała: – Noszę jego dziecko. Westchnąłem i spróbowałem wymyślić coś pocieszającego. – Słuchaj – mruknąłem – nie martw się. Wyciągniemy go z tego gówna. Nie ma powodu się załamywać. No już, weź się w garść. Wszystko będzie dobrze, poradzisz sobie, ty i twoje dziecko, jestem tego pewien. – Co za nieudolne przemówienie, pomyślałem, pozbawione prawdziwej wiary. Traudl z uśmiechem potrząsnęła głową. – Czuję się dobrze, naprawdę. Po prostu przypomniał mi się ostatni raz, kiedy byliśmy tutaj z Emilem. Kiedy mu powiedziałam, że jestem w ciąży. Często tu przychodziliśmy. Wiesz, naprawdę nie miałam zamiaru się w nim zakochać. – Nigdy nie ma się takiego zamiaru. – Spostrzegłem, że bezwiednie wziąłem ją za

rękę. – To się po prostu zdarza. Jak wypadek samochodowy. – Jednakże patrząc na jej zabawną twarzyczkę, wcale nie byłem pewien, czy istotnie tak uważam. Jej uroda nie należała do tych, które rano zostają rozmazane na poduszce, lecz do tych, które sprawiają, że mężczyzna jest dumny, że jego dziecko będzie miało taką matkę. Uświadomiłem sobie, jak bardzo zazdroszczę Beckerowi tej kobiety, jak bardzo sam chciałbym się w niej zakochać, gdybym wcześniej spotkał ją na swej drodze. Puściłem jej dłoń i szybko zapaliłem papierosa, żeby się skryć za zasłoną dymu.

24

Następnego wieczoru ostry chłód, który – wbrew prognozom pogodniejszej aury – zapowiadał raczej śnieg, zmusił mnie do jak najszybszego zanurzenia się w ciepłym, lubieżnym zaduchu Casino Oriental. Kieszenie miałem ciasno wypchane pieniędzmi Emila Beckera. Kupiłem garść żetonów najwyższej wartości, następnie zaś powędrowałem do baru, by tam zaczekać, aż przy stole do gry w karty pojawi się Lotte. Zamówiłem drinka, po czym pozostało mi tylko opędzać się od dziwek i amatorek czekolady, które niczym muchy natrętnie kręciły się wokół mnie i mojego portfela, co uzmysłowiło mi dobitnie, jak się czuje końska dupa w pełni lata. Przed dziesiątą, gdy oganiałem się ogonem już dość apatycznie, Lotte wreszcie ukazała się przy jednym ze stołów. Zaczekałem dla pozoru kilka minut, a potem wziąłem szklankę, podszedłem do kawałka zielonego sukna, przy którym królowała Lotte, i usiadłem dokładnie naprzeciwko niej. Przyjrzała się żetonom, które ułożyłem przed sobą w schludny stosik, i równie schludnie ściągnęła wargi. – Nie sądziłam, że z pana taki ryzykant – powiedziała, mając na myśli skłonność do hazardu. – Myślałam, że ma pan więcej rozsądku. – Może pani palce przyniosą mi szczęście – odparłem wesoło. – Nie liczyłabym na to. – No cóż, wezmę to pod uwagę. Słaby ze mnie karciarz. Nie potrafiłbym nawet określić, jak się nazywała gra, w którą graliśmy. Toteż bardzo się zdziwiłem, konstatując po dwudziestu minutach, że mój pierwotny zasób żetonów niemal się podwoił. O ironio, okazało się, że przegrać pieniądze w karty jest tak samo trudno, jak wygrać. Lotte rozdała karty i po raz kolejny wygrałem. Oderwałem na chwilę wzrok od stołu i spostrzegłem, że naprzeciwko siedzi Traudl z małym stosikiem żetonów. Przegapiłem, kiedy weszła do klubu, chociaż w tłumie, który się tymczasem tu zebrał, przegapiłbym nawet Ritę Hayworth. – Chyba mam szczęśliwy dzień – rzuciłem w przestrzeń, gdy Lotte przysunęła mi wygraną. Traudl uśmiechnęła się uprzejmie, jakby mnie nie znała, i przystąpiła do własnych skromnych zakładów. Zamówiłem kolejnego drinka i skupiłem wszystkie siły, by grać jak zupełny frajer; dobierałem karty, gdy lepiej było zaczekać, podbijałem stawkę, gdy trzeba było pasować, i w ogóle korzystałem z wszelkich okazji, by zmarnować szansę. Od czasu do czasu grałem rozsądniej, żeby to, co robię, nie rzucało się zanadto w oczy, niemniej jednak po czterdziestu minutach udało mi się stracić całą swoją wygraną i połowę pierwotnej kwoty. W końcu Traudl, uspokojona, że przegrywając tak dużo, używam forsy jej narzeczonego we właściwym celu, odeszła od stołu, a ja

dopiłem drinka i westchnąłem z rozdrażnieniem. – Najwyraźniej to jednak nie jest mój szczęśliwy dzień – powiedziałem ponuro. – Szczęście nie ma nic do tego, jak pan gra – mruknęła Lotte. – Mam tylko nadzieję, że był pan zręczniejszy, rozmawiając z tym rosyjskim kapitanem. – Och, proszę się o niego nie martwić, już się z nim uporałem. Nie będzie problemów z jego strony. – Cieszę się, że to słyszę. Postawiłem ostatni żeton, przegrałem i wstałem od stołu, burcząc, że może jednak byłbym wdzięczny, gdyby König ponowił ofertę pracy. Ze smutnym uśmiechem wróciłem do baru, gdzie zamówiłem drinka i przez jakiś czas patrzyłem, jak dziewczyna z obnażonym biustem wykonuje na parkiecie parodię latynoskiego tańca przy wtórze metalicznej, rozedrganej muzyki zespołu jazzowego. Nie widziałem, kiedy Lotte odeszła od stołu, żeby zatelefonować, ale po pewnym czasie zobaczyłem Königa, schodzącego po schodkach do klubu. Towarzyszył mu mały terier, idący przy nodze, oraz wysoki, dystyngowany mężczyzna w żakiecie i klubowym krawacie. Ten zniknął za zasłoną z paciorków w głębi sali, a König po teatralnej pantomimie zdołał pochwycić mój wzrok. Podszedł do baru, po drodze kłaniając się Lotte, i wyciągnął świeże cygaro z kieszonki zielonego tweedowego garnituru. – Herr Günther – rzekł z uśmiechem – jak to miło znowu pana widzieć. – Cześć, König – odparłem. – Jak pańskie zęby? – Moje zęby? – Uśmiech zamarł mu na ustach, jakbym zapytał, jak się ma jego szankier. – Nie pamięta pan? – wyjaśniłem. – Opowiadał mi pan o nowych protezach. Rozluźnił się. – A tak, rzeczywiście. O wiele lepiej, dziękuję. – Znów zastosował uśmiech. – Słyszałem, że nie miał pan wiele szczęścia w kartach. – Fräulein Hartmann uważa inaczej. Powiedziała mi, że szczęście nie ma tu nic do rzeczy, po prostu fatalnie gram. König skończył przypalać swoją coronę za cztery szylingi i zachichotał. – A więc pozwoli pan, że postawię panu drinka. – Gestem przywołał barmana, zamówił dla siebie szkocką, a dla mnie jeszcze raz to samo. – Dużo pan przegrał? – Więcej, niż mnie stać – odparłem smętnie. – Około czterech tysięcy szylingów. – Wysączyłem szklankę i pchnąłem ją po kontuarze, prosząc o powtórkę. – Zupełna głupota. W ogóle nie powinienem grać, nie mam do tego smykałki. Więc jestem spłukany. – W milczeniu wzniosłem toast za Königa i pociągnąłem łyk wódki. – Dzięki Bogu, że miałem dość rozsądku, by zapłacić z góry za hotel. Poza tym nie mam się specjalnie z czego cieszyć. – A więc pozwoli pan, że coś panu pokażę – powiedział König. Energicznie zaciągnął się cygarem, wydmuchał duże kółko nad głowę swojego teriera, a potem powiedział: – Pora zapalić, Lingo. – Ku uciesze właściciela, zwierzątko zaczęło

podskakiwać, z podnieceniem wciągając w nozdrza nasycone nikotyną powietrze niczym złakniony używki narkoman. – Ładna sztuczka – uśmiechnąłem się. – Ależ to nie sztuczka – rzekł König. – Lingo docenia dobre cygara prawie tak samo jak ja. – Pochylił się i poklepał psa po grzbiecie. – Prawda, chłopie? – Pies szczeknął w odpowiedzi. – No, jakkolwiek to nazwać, teraz potrzebuję pieniędzy, nie rozrywki – zauważyłem. – Przynajmniej dopóki nie wrócę do Berlina. Wie pan, właściwie dobrze się składa, że pan wpadł. Właśnie siedziałem tutaj i zastanawiałem się, jak by tu wrócić do pańskiej propozycji pracy. – Mój drogi, wszystko w swoim czasie. Jest ktoś, komu chciałbym pana przedstawić. Nazywa się baron von Bolschwing i kieruje tutejszą filią Ligi Austriackiej na rzecz Narodów Zjednoczonych, wydawnictwem Österreichischer Verlag. To również stary towarzysz i wiem, że byłby zainteresowany poznaniem takiego człowieka jak pan. Zrozumiałem, że König mówi o SS. – Nie jest przypadkiem związany z tą pańską firmą badawczą? – Związany? A tak, związany – zgodził się. – Tacy ludzie jak baron doceniają dokładną informację. Uśmiechnąłem się i pokręciłem głową z niedowierzaniem. – Co za miasto! Mówicie „przyjęcie pożegnalne”, a naprawdę myślicie „msza żałobna”. Pańskie „badania” brzmią trochę jak mój „import i eksport”, Herr König: ozdobna kokarda na dość zwykłym cieście. – Herr Günther, nie chce mi się wierzyć, aby te niezbędne eufemizmy były obce komuś, kto służył w Abwehrze. Jednakże, skoro pan sobie życzy, odsłonię przed panem, jak to mówią, swoją flankę. Ale odejdźmy od tego baru. Usiedliśmy przy stoliku na uboczu. – Organizacja, której jestem członkiem, to w zasadzie związek niemieckich oficerów. Naszym głównym celem i zamiarem jest zbieranie danych – pardon, wywiadowczych – dotyczących zagrożenia, jakie Armia Sowiecka stanowi dla wolnej Europy. Chociaż rzadko posługujemy się stopniami wojskowymi, obowiązuje nas wojskowa dyscyplina, jesteśmy bowiem oficerami i dżentelmenami. Nasza walka z komunizmem jest rozpaczliwa, toteż czasem musimy robić rzeczy, które uważamy za nieprzyjemne. Ale w wypadku wielu starych towarzyszy, usiłujących dostosować się do życia w cywilu, satysfakcja z dalszej służby na rzecz stworzenia nowych, wolnych Niemiec przeważa nad takimi względami. No i oczywiście nagrody są hojne. Słowa te brzmiały tak, jakby König wygłaszał je – albo im podobne – przy wielu innych okazjach. Zaczynałem podejrzewać, że liczba starych towarzyszy, którzy walcząc o przystosowanie do życia w cywilu, znaleźli proste remedium w postaci podporządkowania się jakiejś formie dyscypliny wojskowej, była większa, niż

kiedykolwiek sądziłem. Mówił o wiele więcej, ale głównie wpuszczałem to jednym uchem, a wypuszczałem drugim, więc po pewnym czasie wysączył ze szklanki resztkę alkoholu i oznajmił, że jeśli nadal jestem zainteresowany jego propozycją, to powinienem poznać barona. Usłyszawszy, że owszem, jestem bardzo zainteresowany, kiwnął z zadowoleniem głową i skierował mnie ku zasłonie z koralików. Pokonaliśmy długi korytarz, po czym weszliśmy na drugie piętro. – Ten lokal należy do modystki z sąsiedztwa – wyjaśnił König. – Właścicielka jest członkinią Organizacji i pozwala nam korzystać z mieszkania w celach rekrutacyjnych. Przystanął pod drzwiami i zastukał delikatnie, a na zapraszający okrzyk wprowadził mnie do środka. Jedyne światło pochodziło z latarni ulicznej na zewnątrz, w pomieszczeniu było wszakże dość jasno, bym zdołał dojrzeć twarz człowieka siedzącego za biurkiem przy oknie – wysokiego, szczupłego, gładko ogolonego i lekko łysiejącego mężczyzny o ciemnych włosach; wyglądał na jakieś czterdzieści lat. – Proszę usiąść, Herr Günther – rzekł baron, wskazując mi krzesło po przeciwnej stronie biurka. Usunąłem z krzesła stos pudeł na kapelusze, a König podszedł do okna za plecami barona i przysiadł na szerokim parapecie. – Herr König jest przekonany, że byłby pan znakomitym przedstawicielem naszej firmy – oznajmił mój rozmówca. – Chce pan powiedzieć agentem, prawda? – odparłem, zapalając papierosa. – Jeśli pan woli. – Zobaczyłem, że się uśmiecha. – Ale zanim do tego dojdzie, powinienem dowiedzieć się czegoś o pańskim charakterze i sytuacji życiowej. Przesłuchać pana, abyśmy mogli ustalić, jak najlepiej pana wykorzystać. – Taki Fragebogen? Rozumiem. – Zacznijmy od tego, jak się pan znalazł w SS. Opowiedziałem mu wszystko o swojej służbie w Kripo i RHSA i o tym, że oficerem SS zostałem niejako automatycznie. Wyjaśniłem, że pojechałem do Mińska z Aktion Gruppe Arthura Nebego, ale nie mogąc znieść mordowania kobiet i dzieci, poprosiłem o przeniesienie na front, zamiast czego dostałem przydział do Urzędu do spraw Zbrodni Wojennych Wehrmachtu. Baron wypytywał mnie dokładnie, ale uprzejmie, jak przystało na doskonałego austriackiego dżentelmena. Ale było coś w otaczającej go aurze, pewna fałszywa skromność i nieszczerość wyczuwalna w gestach i sposobie mówienia, co zdawało się wskazywać na rzeczy, z których prawdziwy dżentelmen nie byłby już taki dumny. – Proszę opowiedzieć o swojej służbie w Urzędzie do spraw Zbrodni Wojennych. – To było od stycznia 1942 roku do lutego 1944 – wyjaśniłem. – Jako oficer w stopniu Oberleutenanta prowadziłem przesłuchania, dotyczące bestialstw popełnianych zarówno przez Niemców, jak i przez Rosjan. – A gdzie dokładnie miało to miejsce?

– Główna siedziba mieściła się w Blumenhof, naprzeciwko Ministerstwa Wojny. Od czasu do czasu wymagano ode mnie wyjazdów w teren. Zwłaszcza na Krym i na Ukrainę. Później, w 1943 roku, biura OKW z powodu bombardowań przeniosły się do Torgau. Baron uśmiechnął się wyniośle i potrząsnął głową. – Pan wybaczy – powiedział – ale nie miałem pojęcia, że w obrębie Wehrmachtu istniała taka instytucja. – W niczym to nie odbiega od standardów armii pruskiej w okresie Wielkiej Wojny – odparłem. – Trzeba przyjąć jakieś ogólne wartości humanitarne nawet na polu walki. – Pewnie tak – westchnął baron, ale nie wyglądał na przekonanego. – No dobrze. Co stało się później? – Kiedy działania wojenne się nasiliły, zaistniała konieczność wysłania na front wschodni wszystkich mężczyzn zdolnych do noszenia broni. W lutym 1944 roku zostałem skierowany na Białoruś, do armii północnej generała Schornera, i awansowany na Hauptmanna. Byłem oficerem wywiadu. – W Abwehrze? – Tak. Już wtedy mówiłem nieźle po rosyjsku. I trochę po polsku. Moja praca polegała głównie na tłumaczeniu. – I w końcu trafił pan do niewoli. Gdzie? – W Królewcu, w Prusach Wschodnich, w kwietniu 1945 roku. Wywieziono mnie do kopalni miedzi na Uralu. – A gdzie dokładnie na Uralu, jeśli pan tak uprzejmy? – Pod Swierdłowskiem. Tam ostatecznie doszlifowałem język rosyjski. – Był pan przesłuchiwany przez NKWD? – Oczywiście. Wielokrotnie. Każdy oficer wywiadu bardzo ich interesował. – I co pan im powiedział? – Szczerze mówiąc, wszystko, co wiedziałem. Wojna się skończyła i na tym etapie nic już nie miało znaczenia. Oczywiście nie przyznałem się do wcześniejszej przynależności do SS i pracy w OKW. Esesmanów zabierano do specjalnego obozu, gdzie albo ich rozstrzeliwano, albo zmuszano do pracy dla Sowietów w Komitecie Wolnych Niemiec. Wydaje mi się, że to spośród nich rekrutuje się większość funkcjonariuszy niemieckiej policji ludowej. Podejrzewam, że również tutejszej wiedeńskiej Staatspolizei. – Owszem. – Jego ton był cierpki. – Proszę mówić dalej, Herr Günther. – Pewnego dnia w grudniu 1945 roku dostaliśmy wiadomość, że niektórzy z nas zostaną przeniesieni do Frankfurtu nad Odrą. Powiedzieli, że wysyłają nas do obozu wypoczynkowego. Jak pan sobie zapewne wyobraża, uznaliśmy to za niezły żart. Ale podczas transportu usłyszałem rozmowę dwóch strażników, którzy mówili, że jedziemy do kopalni uranu w Saksonii. Chyba żaden z nich nie zdawał sobie sprawy, że rozumiem po rosyjsku.

– Pamięta pan nazwę tego miejsca? – Johanngeorgenstadt w Erzgebirge na granicy z Czechami. – Dziękuję – rzekł krótko baron. – Wiem, gdzie to jest. – Niedługo po przekroczeniu granicy polsko-niemieckiej przy pierwszej okazji wyskoczyłem z pociągu i przedostałem się do Berlina. – Trafił pan do jednego z obozów dla powracających jeńców wojennych? – Tak, w Staaken. Nie zabawiłem tam zbyt długo, dzięki Bogu. Tamtejsze pielęgniarki nie bardzo zwracały uwagę na nas, plennych. Interesowały się wyłącznie żołnierzami amerykańskimi. Na szczęście Urząd Opieki Społecznej przy Radzie Miasta prawie od razu odnalazł moją żonę pod naszym starym adresem. – Miał pan mnóstwo szczęścia, Herr Günther – oświadczył baron. – Pod wieloma względami. Nie powiedziałbyś, Helmut? – Już panu mówiłem, baronie, że Herr Günther jest bardzo zaradnym człowiekiem – odrzekł König, machinalnie głaszcząc psa. – W rzeczy samej. Ale proszę mi powiedzieć, Herr Günther, czy nikt pana nie przesłuchiwał w związku z okolicznościami pańskich przeżyć w Związku Radzieckim? – Na przykład kto? Tym razem włączył się König. – Członkowie naszej organizacji rozmawiali z wieloma jeńcami powracającymi z Rosji. Nasi ludzie występują jako pracownicy socjalni, historycy i tym podobni. Pokręciłem głową. – Może gdybym został oficjalnie zwolniony, ale ja uciekłem… – Tak – potwierdził baron. – Pewnie o to chodzi. W którym to przypadku, Herr Günther, jest pan podwójnie szczęściarzem. Bo gdyby został pan oficjalnie zwolniony, niemal na pewno już dawno kazalibyśmy pana zastrzelić po prostu z ostrożności, aby zapewnić naszej Organizacji bezpieczeństwo. Widzi pan, mówiąc o Niemcach, których skłoniono do pracy na rzecz Komitetu Wolnych Niemiec, miał pan absolutną rację. Zazwyczaj tych zdrajców zwalniano w pierwszej kolejności. Natomiast w kopalni uranu w Erzgebirge, dokąd zamierzano pana wysłać, nie przeżyłby pan nawet dwóch miesięcy. Lepiej już byłoby dostać od Rosjan kulę w łeb. Widzi pan więc, że teraz możemy być pana pewni, bo wiemy, że Sowieci bez wahania daliby panu umrzeć. Baron wstał; przesłuchanie wyraźnie dobiegło końca. Zobaczyłem, że jest wyższy, niż przypuszczałem. König zsunął się z parapetu i stanął obok niego. Poderwałem się z krzesła i uścisnąłem dłoń baronowi, a następnie Königowi. König uśmiechnął się i wręczył mi jedno ze swoich cygar. – Przyjacielu – rzekł. – Witaj w Organizacji.

25

W ciągu następnych paru dni König jeszcze kilka razy spotykał się ze mną u modystki obok Casino Oriental i szkolił mnie w zakresie różnych skomplikowanych i sekretnych działań Organizacji. Najpierw jednak musiałem uroczyście podpisać deklarację, że przysięgam na honor niemieckiego oficera, iż nigdy nie zdradzę żadnego szczegółu tajnych przedsięwzięć, podejmowanych przez grupę. Deklaracja przewidywała również, że wszelkie naruszenia tajemnicy będą surowo karane; König ostrzegł mnie, że najlepiej zrobię, ukrywając swoją nową pracę nie tylko przed krewnymi i znajomymi, ale – przytaczam dokładnie jego wypowiedź – „nawet przed naszymi amerykańskimi kolegami”. Te słowa, jak również kilka innych, rzuconych mimochodem uwag, sprawiły, że nabrałem przekonania, iż w gruncie rzeczy Organizacja jest całkowicie finansowana przez amerykański wywiad. Kiedy więc moje szkolenie – znacznie skrócone, zważywszy na doświadczenie, które zyskałem w Abwehrze – dobiegło końca, gniewnie zażądałem od Belinsky’ego, by natychmiast ze mną porozmawiał. – Co cię gryzie, szwabie? – zapytał, rozsiadając się przy zarezerwowanym dla nas stoliku w spokojnym kącie Café Schwarzenberg. – Jeśli jestem w lesie, to dlatego, że pokazałeś mi złą mapę. – Ach tak? Jak to? – Jak zwykle wyjął wykałaczkę o woni goździków i wziął się do roboty. – Doskonale wiesz, kurwa. Belinsky, König należy do niemieckiej organizacji wywiadowczej, którą założyli twoi ludzie. Wiem o tym, bo właśnie skończyli mnie werbować. Więc albo mnie oświecisz, albo pójdę stąd prosto do Stiftskaserne i opowiem, że doszedłem do wniosku, iż Lindena zamordowała grupa niemieckich szpiegów sponsorowana przez Amerykanów. Belinsky rozejrzał się chyłkiem, po czym pochylił się ku mnie konfidencjonalnie, obejmując stolik ramionami, jakby miał zamiar go unieść i walnąć mnie w głowę. – Nie wydaje mi się, żeby to był dobry pomysł – wycedził cicho. – Nie? Może myślisz, że mnie powstrzymasz? Tak jak powstrzymałeś tego rosyjskiego żołnierza? Może i o tym powinienem wspomnieć? – Niewykluczone, że cię zabiję, szwabie – powiedział. – To nie powinno być zbyt trudne. Mam pistolet z tłumikiem. Mógłbym cię zastrzelić tu i teraz, pewnie nikt by nie zwrócił uwagi. To miła cecha wiedeńczyków; cudzy mózg bryzga im do filiżanki, a oni i tak usiłują pilnować własnego nosa. – Zachichotał, rozbawiony swoim konceptem, po czym pokręcił głową i zagłuszył mnie, gdy próbowałem odpowiedzieć. – Ale o czym my w ogóle mówimy? Nie ma powodu, żeby się kłócić. Najmniejszego powodu. Masz rację. Może powinienem był to przedtem wyjaśnić, ale jeśli zostałeś zwerbowany przez Organizację, to na pewno musiałeś podpisać

zobowiązanie do zachowania tajemnicy, czy tak? Przytaknąłem. – Może ty nie podchodzisz do tego poważnie, ale przynajmniej zrozum, że mój rząd wymagał ode mnie podpisania podobnej deklaracji, a ja traktuję to bardzo serio. Dopiero teraz mogę cię całkowicie wtajemniczyć. Skądinąd to ironia losu: prowadzę dochodzenie w sprawie tej właśnie organizacji, w której twoje obecne członkostwo pozwala mi uznać, że nie stanowisz już zagrożenia dla bezpieczeństwa. Co powiesz na taką pokrętną logikę? – No dobra – rzekłem. – Wysłuchałem twoich usprawiedliwień. Teraz może spróbuj wszystko mi opowiedzieć, co? – Wspominałem już o Crowcass, prawda? – O Komisji Zbrodni Wojennych? Tak. – No więc, jak by to powiedzieć? Ściganie zbrodniarzy hitlerowskich i wykorzystanie niemieckiego personelu wywiadowczego to nie są całkiem oddzielne zagadnienia. Od dłuższego czasu Stany Zjednoczone rekrutują byłych członków Abwehry, żeby szpiegowali Sowietów. W Pullach powołano niezależną instytucję pod kierownictwem wyższego oficera niemieckiego, mającą zbierać informacje na rzecz CIC. – Południowoniemieckie Przedsiębiorstwo Przemysłu Utylizacyjnego? – Właśnie. Kiedy zakładano Organizację, udzielono jej wyraźnych wskazówek, kogo jej wolno werbować. To miała być, rozumiesz, czysta operacja. Ale od pewnego czasu podejrzewamy, że Organizacja przyjmuje w swoje szeregi byłych funkcjonariuszy SS, SD i gestapo, co stanowi naruszenie jej pierwotnych uprawnień. Na litość boską, chcieliśmy zatrudniać pracowników wywiadu, a nie zbrodniarzy wojennych. Moim zadaniem jest wykrycie, do jakiego stopnia te niepożądane elementy przeniknęły do Organizacji. Nadążasz? Kiwnąłem głową. – Ale co w tym wszystkim robił kapitan Linden? – Jak już wyjaśniałem, Linden pracował w archiwum. Niewykluczone, że dzięki stanowisku w Centrum Dokumentacji mógł pełnić funkcję konsultanta Organizacji w zakresie pozyskiwania nowych członków. Sprawdzać, czy to, co ludzie mówią, zgadza się z tym, co figuruje w przebiegu ich służby, takie rzeczy. Nie muszę ci chyba mówić, że Organizacja robi, co może, by uniknąć infiltracji przez Niemców, których Sowieci w obozach jenieckich zdążyli przeciągnąć na swoją stronę. – Tak – potwierdziłem. – Wyjaśniono mi to niedwuznacznie. – Może Linden nawet im doradzał, kogo warto zwerbować. Ale tego akurat nie jesteśmy pewni. Tego oraz zawartości przesyłek, których przewożeniem zajmował się twój kumpel Becker. – Może wypożyczał im teczki potencjalnych kandydatów, których właśnie przesłuchiwali, kiedy mieli jakieś podejrzenia – podpowiedziałem. – Nie, to po prostu niemożliwe. Ochrona w Centrum jest szczelniejsza niż dupa

małża. Widzisz, po wojnie armia obawiała się, że wasi ludzie będą próbować odzyskać dokumenty, przechowywane w Centrum. Albo je zniszczyć. Z takiego miejsca nie wychodzi się z naręczem akt. Wgląd do dokumentów w całości odbywa się na miejscu i jest skrupulatnie rozliczany. – No to może Linden podmienił jakieś akta. Belinsky pokręcił głową. – Nie, to już nam przyszło na myśl, więc sprawdziliśmy wszystkie teczki, z którymi Linden miał do czynienia, od ogólnego rejestru poczynając. Nie ma śladu, że coś zostało zniszczone lub usunięte. Wygląda na to, że jedyną szansą, by się dowiedzieć, co kombinował, jest twoje członkostwo w tej zasranej Organizacji. Że nie wspomnę o nadziei, że przy okazji znajdziesz coś, co oczyści twojego kumpla Beckera z zarzutów. – Mam coraz mniej czasu. Jego sprawa wchodzi na wokandę na początku przyszłego tygodnia. Belinsky się zamyślił. – Może mógłbym ci coś ułatwić u twoich nowych kolegów. Przypuśćmy, że dostarczę ci jakiejś wartościowej informacji o Sowietach, wtedy twój prestiż w Organizacji od razu wzrośnie, prawda? Oczywiście, najpierw obejrzą to moi ludzie, ale twoi chłopcy nie muszą o tym wiedzieć. Gdybym to ubrał we właściwą proweniencję, zyskałbyś opinię niezłego szpiega. Co ty na to? – Dobrze. A skoro jesteś w takim twórczym nastroju, to może pomożesz mi z inną zagwozdką. Kiedy König już mnie poinstruował, jak korzystać ze skrytki na mieście, przydzielił mi pierwsze zadanie. – Tak? Bardzo dobrze. Jakie? – Chcą, żebym zabił dziewczynę Beckera, Traudl. – Tę śliczną pielęgniareczkę? – Był naprawdę oburzony. – Tę ze szpitala ogólnego? Powiedzieli dlaczego? – Przyszła do Casino Oriental, żeby zobaczyć, jak przepuszczam pieniądze jej kochasia. Ostrzegałem ją, ale nie chciała słuchać. Chyba to ich zdenerwowało. Ale nie był to powód, który podał mi König. – Czasem od razu zleca się mokrą robotę jako próbę lojalności – zamyślił się Belinsky. – Powiedzieli, jak masz to zrobić? – Powinno to wyglądać na wypadek – powiedziałem. – Oczywiście w tej sytuacji muszę ją jak najszybciej wyprawić z Wiednia. I to jest twoje zadanie. Możesz jej załatwić zezwolenie na podróż i bilet kolejowy? – Jasne – odparł. – Ale spróbuj ją przekonać, żeby zostawiła tutaj jak najwięcej swoich rzeczy. Przewieziemy ją przez strefę rosyjską i wsadzimy w pociąg do Salzburga. W ten sposób będzie wyglądało, że zaginęła albo nie żyje. To by ci pomogło, nie? – Po prostu dopilnujmy, żeby bezpiecznie wydostała się z Wiednia – rzekłem. – Jeśli ktoś ma ryzykować, to lepiej, żebym to był ja, a nie ona.

– Zostaw to mnie, szwabie. To mi zajmie kilka godzin, ale panienki już właściwie tu nie ma. Proponuję, żebyś wrócił do hotelu i zaczekał, aż przyniosę ci dla niej papiery. Potem pójdziemy ją zabrać. Właściwie byłoby lepiej, gdybyś z nią przedtem w ogóle nie rozmawiał. Może nie zechce zostawić waszego kolegi Beckera, żeby samotnie wypił piwo, którego nawarzył? Więc lepiej, jeśli ją od razu zabierzemy i po prostu jak najszybciej stąd wyjedziemy. Wtedy nawet jeśli postanowi protestować, to niewiele już na to poradzi. Belinsky odszedł poczynić konieczne kroki, ja zaś zacząłem się zastanawiać, czy wywoziłby Traudl z Wiednia równie skwapliwie, gdyby zobaczył fotografię, którą dał mi König. Ten ostatni powiedział mi, że Traudl Braunsteiner jest agentką MWD. Znając dziewczynę, uznałem to za całkowitą bzdurę. Ale ktoś inny – a zwłaszcza członek CIC – na widok zdjęcia zrobionego w wiedeńskiej restauracji, na którym Traudl dobrze się bawi w towarzystwie pułkownika MWD Poroszyna, mógłby dojść do wniosku, że nie jest to wcale takie jasne.

26

Po powrocie zastałem w Pension Caspian list od żony; rozpoznałem ściśnięte, niemal dziecinne pismo na taniej, szarej kopercie, wygniecionej i brudnej po kilku tygodniach wędrówki przez chaos usług pocztowych. Postawiłem przesyłkę na półce nad kominkiem w saloniku i wpatrywałem się w nią przez chwilę. Przypomniałem sobie liścik, który ongiś tak samo postawiłem nad kominkiem w naszym berlińskim mieszkaniu, i pożałowałem, że napisałem tak obcesowo. Od tamtej pory wysłałem do Kirsten jedynie dwa telegramy: jeden, żeby zawiadomić, że bezpiecznie dotarłem do Wiednia, i podać swój adres, i drugi, w którym uprzedzałem, że sprawa może potrwać trochę dłużej, niż pierwotnie przewidywałem. Przypuszczalnie po analizie pisma Kirsten każdy grafolog z łatwością by mnie przekonał, że sądząc z wszelkich oznak, koperta zawiera list napisany przez kobietę cudzołożną – co więcej, kobietę, która postanowiła oznajmić swemu gapiowatemu mężowi, że chociaż zostawił jej dwa tysiące dolarów w złocie, ona i tak zamierza się z nim rozwieść, a pieniądze wykorzystać na wyjazd do Stanów Zjednoczonych z przystojnym amerykańskim schätzi. Wciąż jeszcze patrzyłem na kopertę z drżeniem w sercu, kiedy zadzwonił telefon. To był Shields. – No i jak się dzisiaj miewamy? – zapytał swoją zbyt precyzyjną niemczyzną. – Miewam się całkiem dobrze, dziękuję – odparłem, przedrzeźniając jego sposób mówienia, ale najwyraźniej tego nie zauważył. – Czym mogę panu służyć, Herr Shields? – No, zważywszy na to, że twój przyjaciel Becker zaraz staje przed sądem, szczerze mówiąc, zacząłem się zastanawiać, co z ciebie za detektyw. Zadałem sobie pytanie, czy odkryłeś coś istotnego dla sprawy; czy twój klient za swoje pięć tysięcy dolców w ogóle coś dostanie. Urwał, czekając na moją odpowiedź, lecz milczałem, więc dodał zniecierpliwiony: – No? Jaka jest odpowiedź? Znalazłeś ten decydujący dowód, który ocali Beckera przed stryczkiem? Czy też twój koleś pójdzie na szafot? – Shields, znalazłem świadka Beckera, jeśli o to panu chodzi. Tylko nie mam nic, co by go łączyło z Lindenem. Przynajmniej na razie. – No to musisz się pospieszyć, Günther. W tym mieście procesy mają tendencję do szybkich zakończeń. Byłoby mi przykro, gdybyś w końcu udowodnił, że zmarły był niewinny. To fatalnie wygląda, jestem pewien, że się ze mną zgodzisz. Marnie dla nas, marnie dla was, a najgorzej dla faceta na końcu sznurka. – A gdybym wystawił wam tego gościa, żebyście go zatrzymali jako ważnego świadka w sprawie? – Propozycja była rozpaczliwa, ale uznałem, że warto spróbować.

– Inaczej nie da się go ściągnąć do sądu? – Nie. A Becker przynajmniej miałby kogo pokazać palcem. – Chcesz, żebym nasrał na dywan. – Shields westchnął. – Nie znoszę, kiedy druga strona nie dostaje uczciwej szansy. No dobra, powiem ci, co zrobię. Pogadam z moim przełożonym, majorem Wimberleyem, i zobaczę, co on zaleci. Ale nie mogę niczego obiecać. Major prawdopodobnie każe mi pójść na całość i uzyskać wyrok skazujący, do diabła z waszym świadkiem. Wszyscy wokół naciskają na szybki wynik, wiesz, jak to jest. Brygadier nie lubi, kiedy w jego mieście morduje się amerykańskich oficerów. Mówię o generale brygady Alexandrze O. Gorderze, dowódcy 796. pułku. To twardy skurwysyn. Będę w kontakcie. – Dzięki, Shields. Jestem wdzięczny. – Jeszcze mi nie dziękuj, stary. Odłożyłem słuchawkę i wziąłem do ręki kopertę. Powachlowałem się nią, potem wyczyściłem rożkiem paznokcie, aż wreszcie ją rozdarłem. Kirsten niespecjalnie lubiła pisać listy. Widokówki były bardziej w jej stylu, tyle że pocztówka z Berlina nie zostawiłaby wielkiego pola wyobraźni. Bo cóż by mogło na niej być? Widok ruin Kaiser Wilhelm Kirche? Zbombardowany gmach opery? Barak egzekucyjny na Plötzensee? Pomyślałem, że jeszcze długo nie będzie żadnych pocztówek z Berlina. Rozprostowałem kartkę i zacząłem czytać. Drogi Bernie, mam nadzieję, że ten list do Ciebie dotrze, ale życie jest tutaj takie trudne, że może się nie udać, wtedy spróbuję wysłać telegram, choćby po to, by Ci powiedzieć, że u mnie wszystko w porządku. Z rozkazu Sokołowskiego sowiecka żandarmeria kontroluje cały ruch z Berlina na Zachód, co może oznaczać, że poczta nie dochodzi. Naprawdę się boimy, że to się skończy pełną blokadą Berlina, z zamiarem wypchnięcia z miasta Amerykanów, Brytyjczyków i Francuzów – chociaż akurat po Francuzach nikt chyba płakać nie będzie. Nikomu nie przeszkadza, że Jankesi i Angole się tu rządzą – przynajmniej z nami walczyli i wygrali. Ale żabojady? Straszni z nich hipokryci. Fikcyjny obrazek zwycięskiej francuskiej armii jest dla przeciętnego Niemca nie do zniesienia. Ludzie mówią, że Amerykanie i Anglicy nie będą po prostu stać i patrzeć, jak miasto wpada w łapy ruskich. Brytyjczyków nie byłabym taka pewna. W tej chwili mają pełne ręce roboty z Palestyną (z berlińskich księgarń i bibliotek zniknęły wszystkie książki o syjonistycznym nacjonalizmie, co zdaje się już znamy skądinąd). Z drugiej strony, właśnie teraz, kiedy wszyscy są zdania, że Brytyjczycy mają ważniejsze sprawy na głowie, zaczęły krążyć pogłoski, że unieszkodliwili niemiecką flotę! W morzu jest pełno ryb, które moglibyśmy zjeść, a oni zajmują się wysadzaniem statków! Czyżby zamierzali nas uratować od ruskich tylko po to, by skazać nas na śmierć głodową? Wciąż się słyszy plotki o kanibalizmie. Po Berlinie krąży historia, że ktoś wezwał policję do jakiegoś domu na Kreuzbergu, bo lokatorzy z parteru usłyszeli na piętrze straszliwy rwetes i krzyki, a potem z sufitu zaczęła kapać krew. Kiedy wyłamali drzwi, znaleźli parę staruszków, pożywiających się surowym mięsem kuca, którego przywlekli z ulicy i zatłukli kamieniem. Może to nieprawda, ale mam straszne podejrzenie, że jednak tak. Morale z pewnością sięgnęło dna. Na niebie jest gęsto od samolotów transportowych, a żołnierze wszystkich czterech mocarstw zrobili się strasznie nerwowi. Pamiętasz Karla, syna Frau Fersten? W zeszłym tygodniu wrócił z sowieckiego obozu dla jeńców wojennych w bardzo złym stanie zdrowia. Podobno lekarz orzekł, że biedny chłopak właściwie nie ma płuc. Jego matka powtórzyła mi, co mówił o pobycie w Rosji. To okropne! Bernie, czemu nigdy o tym ze mną nie rozmawiałeś? Może

okazałabym większe zrozumienie, może bym Ci pomogła. Zdaję sobie sprawę, że odkąd wojna się skończyła, byłam dla Ciebie marną żoną. Jakoś trudniej mi to znieść teraz, kiedy Cię nie ma. Więc pomyślałam, że kiedy wrócisz, moglibyśmy wydać trochę tych pieniędzy, które zostawiłeś – tyle forsy! obrobiłeś bank? – żeby wyjechać gdzieś na wakacje. Na jakiś czas opuścić Berlin i spędzić trochę czasu we dwoje. Tymczasem część tych pieniędzy przeznaczyłam na naprawę sufitu. Tak, wiem, że planowałeś sam to zrobić, ale pamiętam również, że wciąż odkładałeś to na później. W każdym razie już po wszystkim i sufit wygląda bardzo ładnie. Wracaj szybko, żeby go obejrzeć. Tęsknię za Tobą. Twoja kochająca żona Kirsten

I tyle, co się tyczy grafologa z mojej wyobraźni, pomyślałem radośnie i nalałem sobie resztkę wódki Traudl. Co odniosło taki skutek, że natychmiast wyparowało ze mnie całe napięcie, które wzbudzała konieczność zadzwonienia do Liebla, by mu zreferować mikroskopijne postępy, jakie poczyniłem. Do diabła z Belinskym, zawołałem w duchu, postanawiając zapytać Liebla, czy jego zdaniem próba zatrzymania Königa, żeby siłą zmusić go do zeznań, przyniosłaby Beckerowi jakiś pożytek. Jednak gdy Liebl wreszcie podszedł do telefonu, jego głos brzmiał, jakby adwokat właśnie spadł ze schodów. Zazwyczaj bezpośredni i popędliwy, tym razem robił wrażenie wystraszonego i mówił jak człowiek balansujący niebezpiecznie blisko krawędzi załamania. – Herr Günther – wychrypiał, po czym przełknął ślinę i zamilknął. Usłyszałem, że bierze głęboki wdech, żeby się opanować. – Zdarzył się okropny wypadek. Fräulein Braunsteiner nie żyje. – Nie żyje…? – powtórzyłem tępo. – Jak to? – Przejechał ją samochód – rzekł cicho Liebl. – Gdzie? – Niemal na progu szpitala, w którym pracowała. Podobno zginęła na miejscu. Nic nie dało się dla niej zrobić. – Kiedy to było? – Zaledwie przed dwoma godzinami, kiedy wychodziła po dyżurze. Niestety, kierowca się nie zatrzymał. Tyle mogłem sam odgadnąć. – Pewnie się bał. Może pił. Kto wie? Austriacy tak źle prowadzą. – Czy ktoś widział ten… wypadek? – Te słowa w moich ustach zabrzmiały wręcz gniewnie. – Dotąd pory nie zgłosił się żaden świadek. Ale ktoś podobno zapamiętał, że trochę dalej na Alser Strasse widział czarnego mercedesa, który jechał o wiele za szybko. – Chryste – jęknąłem – to tuż za rogiem. I pomyśleć, że może nawet słyszałem pisk opon…

– Tak, tak, no właśnie! – jęknął Liebl. – Ale nie czuła bólu. To stało się tak szybko, że w ogóle nie cierpiała. Samochód uderzył ją w sam środek pleców. Lekarz, z którym rozmawiałem, powiedział, że kręgosłup był kompletnie zmiażdżony. Zapewne zginęła, zanim jeszcze upadła na ziemię. – Gdzie ona teraz jest? – W szpitalnej kostnicy – westchnął Liebl. Usłyszałem, jak zapala papierosa i głęboko się zaciąga. – Herr Günther – powiedział. – Oczywiście, będziemy musieli powiadomić Herr Beckera. A skoro pan go zna znacznie lepiej… – O nie – zaprotestowałem szybko. – Mam dosyć parszywych zajęć, nie podejmę się jeszcze tego. Niech pan zabierze jej polisę ubezpieczeniową i testament, będzie panu łatwiej. – Zapewniam pana, Herr Günther, że jestem tym równie przejęty, jak pan. Nie ma potrzeby… – Tak, ma pan rację. Przepraszam. Proszę posłuchać, nie chcę, żeby to zabrzmiało gruboskórnie, ale może dzięki temu uda nam się załatwić odroczenie. – Nie wiem, czy to do końca kwalifikuje się jako „powody osobiste” – zadumał się Liebl. – Przecież nie byli małżeństwem ani nic. – Na litość boską, miała urodzić jego dziecko. Zapadła krótka, pełna emocji cisza. W końcu Liebl wykrztusił: – Nie miałem o tym pojęcia! Tak, oczywiście ma pan rację. Zobaczę, co da się zrobić. – Koniecznie. – Ale jak ja to powiem Herr Beckerowi? – Niech mu pan powie, że została zamordowana – odparłem. Zaczął protestować, ale nie byłem w nastroju do sporów. – To z pewnością nie wypadek, proszę mi wierzyć. Niech pan mu powie, że to robota jego starych kumpli. Dokładnie tymi słowami. On zrozumie. Może to trochę pobudzi jego pamięć! Może teraz przypomni sobie coś, co powinien był mi powiedzieć wcześniej. Niech mu pan powie, że jeśli teraz, po tym, co się stało, nie ujawni wszystkiego, co wie, to zasługuje na to, żeby zawisnąć. – Rozległo się pukanie do drzwi; Belinsky przyniósł dokumenty Traudl. – Niech mu pan to powie! – uciąłem i z trzaskiem odłożyłem słuchawkę. Potem przeszedłem przez salonik i szarpnięciem otworzyłem drzwi. Belinsky podetknął mi pod nos zbędne już dokumenty podróżne Traudl, po czym wmaszerował do pokoju, wesoło nimi wymachując, zbyt zadowolony z siebie, aby zauważyć mój nastrój. – Nie było łatwo załatwić tak szybko różową przepustkę – oznajmił – ale stary Belinsky się postarał. Tylko nie pytaj, w jaki sposób. – Ona nie żyje – powiedziałem sucho i zobaczyłem, że jego płaska twarz wiotczeje. – Kurwa – zaklął – a to przykrość. Co się, u diabła, stało? – Przejechał ją samochód. – Zapaliłem papierosa i opadłem na fotel. – Śmierć na

miejscu. Przed chwilą adwokat Beckera powiedział mi o tym przez telefon. To się stało niedaleko stąd, dwie godziny temu. Belinsky pokiwał głową i usiadł na kanapie. Chociaż unikałem jego wzroku, czułem, że próbuje wejrzeć mi w duszę. Przez chwilę potrząsał głową, potem zaś wyjął fajkę i zaczął ją nabijać. Kiedy skończył, przystąpił do rozpalania, a gdy wreszcie mu się to udało, zapytał, pykając łapczywie raz po raz, jakby od tego zależało jego życie: – Wybacz… że pytam… ale nie zmieniłeś… zdania… co? – W jakiej sprawie? – warknąłem wściekle. Wyjął fajkę z ust i zajrzał do główki, a następnie znów wetknął ją między wielkie, nierówne zęby. – Żeby zabić ją osobiście. Odczytując odpowiedź z mojej szybko zmieniającej barwę twarzy, potrząsnął głową i odpowiedział sam sobie: – Nie, oczywiście, że nie. Co za głupie pytanie. Przepraszam. – Wzruszył ramionami. – Niemniej jednak musiałem zapytać. Musisz przyznać, że to niezwykły zbieg okoliczności, prawda? Organizacja każe ci sfingować jej wypadek, a zaraz potem ona ginie potrącona przez samochód. – Może to ty zrobiłeś – usłyszałem swój głos. – Może. – Belinsky pochylił się ku mnie. – No, zobaczmy: najpierw marnuję całe popołudnie, żeby załatwić tej nieszczęsnej Fräulein bilet i papiery, żeby wydostać ją z Austrii, a potem z zimną krwią rozjeżdżam ją na ulicy w drodze do ciebie. Tak to widzisz? – Jaki samochód prowadzisz? – Mercedesa. – Jakiego koloru? – Czarnego. – Ktoś widział, jak czarny mercedes pędem odjeżdżał z miejsca wypadku. – Ośmielę się zauważyć, że jeszcze nie widziałem, żeby samochód w Wiedniu jechał wolno. A gdybyś nie zauważył, przypominam, że co drugi niewojskowy samochód w tym mieście to czarny mercedes. – Niemniej – upierałem się – może obejrzymy przedni zderzak i sprawdzimy, czy nie ma wgnieceń na masce? – Proszę bardzo. – Rozłożył ręce niewinnym gestem, jakby chciał wygłosić kazanie na górze. – Nadmieniam tylko, że cały samochód jest powgniatany. Wygląda tak, jakby obowiązywało jakieś prawo, zabraniające ostrożnej jazdy. – Na chwilę zajął się fajką. – Słuchaj, Bernie, wybacz, że to mówię, ale grozi nam, że wylejemy tu dziecko z kąpielą. Strasznie mi szkoda, że biedna Traudl nie żyje, ale nie ma sensu, żebyśmy się z tego powodu kłócili. Może naprawdę zdarzył się wypadek? Sam wiesz, że to prawda, co mówię o tutejszych kierowcach. Są gorsi od Sowietów, a to wiele powiedziane. Jezu, rzeczy, które się dzieją na ulicach tego

miasta, są gorsze niż wyścigi rydwanów. Zgadzam się, że to diabelny zbieg okoliczności, ale chyba sam przyznasz, że tak mogło być, można to sobie wyobrazić. – Taak. – Powoli pokiwałem głową. – Przyznaję, nie jest to niemożliwe. – Z drugiej strony, może Organizacja wysłała więcej niż jednego agenta, żeby ją zabić? Gdyby tobie się nie udało, dopadłby ją kto inny. Zamachy często tak się organizuje, nic w tym dziwnego. A przynajmniej takie mam doświadczenia. – Urwał i wycelował we mnie fajkę. – Wiesz, co myślę? Myślę, że kiedy następnym razem zobaczysz się z Königiem, po prostu nic nie mów. Jeśli sam o tym wspomni, możesz założyć, że to prawdopodobnie był wypadek, a cała zasługa i tak przypadnie tobie. – Pogrzebał w kieszeni, wyciągnął brązową kopertę i rzucił mi ją na kolana. – W tej sytuacji to zapewne nie będzie potrzebne, ale trudno. – Co to takiego? – Z posterunku MWD pod Sopronem, w pobliżu granicy niemieckiej. Szczegółowy spis pracowników MWD i metod stosowanych w całych Węgrzech i Dolnej Austrii. – I niby jak wszedłem w posiadanie tego drobiazgu? – Wyobrażałem sobie, że przejmiesz prowadzenie gościa, który nam to dostarczył. Prawdę mówiąc, taki właśnie materiał najbardziej ich podnieca. Na imię ma Jurij. Więcej nie musisz wiedzieć. Tu jest plan dojazdu i położenie skrytki, której używa. Niedaleko miasteczka Mattersburg znajduje się most kolejowy. Obok mostu prowadzi kładka i mniej więcej w dwóch trzecich jej długości jest złamana poręcz. Górna część tej poręczy to lity metal, pusty w środku. Musisz tylko raz na miesiąc zabrać stamtąd informacje i zostawić trochę pieniędzy oraz instrukcje. – Jak mam wyjaśnić, skąd go znam? – Do niedawna Jurij był odkomenderowany do Wiednia. Kupowałeś dla niego zaświadczenia tożsamości. Ale teraz zrobił się bardziej ambitny, a ty nie masz pieniędzy, żeby zapłacić za to, co proponuje. Więc przekazujesz go Organizacji. CIC już oceniło jego wartość. Wzięliśmy wszystko, co dało się z niego wyciągnąć, przynajmniej na krótką metę. Nic złego się nie stanie, jeśli teraz sprzeda to samo Organizacji. – Belinsky znów rozpalił fajkę i pykał energicznie, czekając na moją reakcję. – Naprawdę – dodał – nic łatwiejszego. Taka operacja właściwie nie zasługuje na określenie „wywiadowcza”. Tak jak zresztą prawie żadna inna, możesz mi wierzyć. Ale wziąwszy wszystko razem, takie źródło i rzekomo udane morderstwo nieźle cię uwiarygodnią u tych chłopców. – Wybacz mój brak entuzjazmu – odparłem oschle – ale jakoś przestaję widzieć, co ja tu w ogóle robię. Belinsky pokręcił niezobowiązująco głową. – Myślałem, że chcesz oczyścić swojego starego kompana. – Chyba nieuważnie słuchałeś. Becker nigdy nie był moim przyjacielem, ale naprawdę sądzę, że nie jest winien zabójstwa Lindena. I tak samo myślała Traudl. Dopóki żyła, czułem, że warto zajmować się tą sprawą, próba udowodnienia, że Becker jest niewinny, miała jakiś sens. Ale teraz nie jestem tego już taki pewny.

– Daj spokój, Günther – żachnął się Belinsky. – Życie Beckera nawet bez dziewczyny i tak jest lepsze niż brak życia. Uczciwie sądzisz, że Traudl chciałaby, żebyś zrezygnował? – Możliwe, gdyby wiedziała, w jakim gównie on tkwi. Z jakimi ludźmi się zadawał. – Wiesz, że to nieprawda. Jasne, że z Beckera nie był żaden ministrant, ale wnosząc z tego, co mi o niej opowiadałeś, o co zakład, że świetnie o tym wiedziała? Niewiele niewinności zostało na tym świecie, a już na pewno nie w Wiedniu. Westchnąłem i ze znużeniem potarłem kark. – Może masz rację – przyznałem. – Może to chodzi tylko o mnie. Przyzwyczaiłem się do lepiej zdefiniowanych sytuacji. Przychodził klient, płacił, a ja ruszałem w kierunku, jaki w danej chwili wydawał mi się stosowny. Czasem udawało mi się nawet rozwiązać sprawę. To bardzo przyjemne uczucie, wiesz? Ale teraz zewsząd napierają na mnie ludzie, którzy mi mówią, jak mam pracować. Jakbym stracił całą niezależność. Przestałem się czuć jak prywatny detektyw. Belinsky zakołysał głową jak człowiek, który wszystko już sprzedał. A przede wszystkim wyjaśnienia. Ale i tak spróbował: – No co ty, chyba już pracowałeś jako tajny agent? – Jasne – powiedziałem. – Ale cel był jaśniejszy. Przynajmniej pokazywali mi fotografię przestępcy. Wiedziałem, co jest słuszne. Teraz jednak wszystko się zamazało i to mnie jakoś zniechęca. – Nic już nie będzie takie samo, szwabie. Wojna zmieniła wszystko dla wszystkich, w tym dla prywatnych detektywów. Lecz jeśli chcesz obejrzeć fotografie przestępców, to chodź, pokażę ci kilka setek. Sami zbrodniarze wojenni. – Zdjęcia szwabów? Posłuchaj, Belinsky, jesteś Amerykaninem i jesteś Żydem. O wiele łatwiej ci tutaj odróżnić dobro od zła. Ale ja? Ja jestem Niemcem. Przez jedną krótką, paskudną chwilę należałem nawet do SS. Gdybym spotkał któregoś z twoich zbrodniarzy, ten człowiek pewnie uścisnąłby mi dłoń i nazwał starym towarzyszem. Na to nie znalazł już odpowiedzi. Wziąłem jeszcze jednego papierosa i wypaliłem go w milczeniu, po czym ze smutkiem pokręciłem głową. – A może to chodzi o Wiedeń? Może już za długo jestem poza domem? Napisała do mnie żona. Kiedy wyjeżdżałem z Berlina, nie za bardzo nam się układało. Szczerze mówiąc, nie mogłem się doczekać wyjazdu i wziąłem tę sprawę właściwie wbrew sobie. W każdym razie teraz ona pisze, że ma nadzieję, że zaczniemy od nowa. I wiesz co, nie mogę się doczekać, żeby do niej wrócić i się do tego przymierzyć. Może… – Potrząsnąłem głową. – Może muszę się napić. Belinsky entuzjastycznie wyszczerzył zęby. – To rozumiem, szwabie! – zawołał. – W tej robocie nauczyłem się jednego; wątpliwości najlepiej zalać alkoholem!

27

Kiedy wyszliśmy z Melodies Bar, nocnego klubu w pierwszym Bezirku, było już późno. Belinsky odwiózł mnie do domu i zaparkował pod pensjonatem, lecz gdy wysiadałem z samochodu, z cienia pobliskiej bramy nagle wynurzyła się kobieta. Była to Veronika Zartl. Uśmiechnąłem się do niej z przymusem – za dużo wypiłem i nie miałem ochoty na towarzystwo. – Dzięki Bogu, że jesteście – powiedziała. – Czekam na was od kilku godzin. – Wzdrygnęła się, słysząc przez otwarte drzwi auta wulgarny komentarz Belinsky’ego. – Co się dzieje? – zapytałem. – Potrzebuję twojej pomocy. W moim pokoju jest mężczyzna. – A co w tym dziwnego? – zakpił Belinsky. Veronika zagryzła wargę. – Bernie, on nie żyje. Musisz mi pomóc. – Nie bardzo wiem, w jaki sposób – odparłem niepewnie, żałując, że nie zostaliśmy dłużej w Melodies. „W dzisiejszych czasach dziewczyna nie może nikomu ufać”, mruknąłem do siebie, ale powiedziałem tylko: – Wiesz, właściwie to jest robota dla policji. – Nie mogę wezwać policji – jęknęła zniecierpliwiona. – To by oznaczało obyczajówkę, austriacką policję kryminalną, urzędników służby zdrowia, rozprawę w sądzie. Straciłabym pokój i wszystko poza tym. Nie rozumiesz tego? – Dobrze, już dobrze. Co się stało? – Chyba miał atak serca. – Spuściła głowę. – Przepraszam, że cię niepokoję, ale naprawdę nie mam się do kogo zwrócić. Znów zakląłem w duchu, po czym wsadziłem głowę do samochodu Belinsky’ego. – Ta pani potrzebuje pomocy – burknąłem bez entuzjazmu. – Nie tylko tego. – Ale włączył silnik i dodał: – No dobra, wskakujcie, szybko. Zawiózł nas na Rotenturmstrasse i stanął pod uszkodzoną przez bomby kamienicą, w której Veronika zajmowała pokój. Kiedy wysiedliśmy z samochodu, wskazałem częściowo odbudowaną katedrę po drugiej stronie ciemnego, wybrukowanego placu. – Zobacz, czy nie znajdziesz na budowie jakiejś plandeki – zwróciłem się do Belinsky’ego – a ja pójdę na górę i się rozejrzę. Jeśli wytrzaśniesz coś odpowiedniego, przynieś to na drugie piętro. Był zbyt pijany, by się spierać. Skinął tępo głową i ruszył w stronę obudowanej rusztowaniem katedry, ja zaś wszedłem za Veroniką po schodach. Na jej dużym, dębowym łóżku leżał nieżywy tęgi mężczyzna lat około pięćdziesięciu. Zawałom serca często towarzyszą torsje, toteż usta i nos zmarłego pokryte były wymiocinami i jego twarz wyglądała, jakby poważnie się poparzył. Przyłożyłem palce do spoconej szyi denata.

– Jak długo tu leży? – Trzy, cztery godziny. – Całe szczęście, że go przykryłaś – powiedziałem. – Zamknij to okno. – Zdarłem pościel z ciała zmarłego i uniosłem go do pozycji siedzącej. – Pomóż mi z tym – poleciłem. – Co robisz? – Pomogła mi przygiąć tułów trupa do jego stóp, jakbyśmy zamykali wypchaną walizkę. – Usiłuję skurwysyna ułożyć – odparłem. – Odrobina gimnastyki powinna spowolnić tężenie pośmiertne, będzie łatwiej wsadzić go do samochodu, a potem wyjąć. – Z całej siły przygniotłem zmarłemu kark, a potem, dysząc z wysiłku, znów opuściłem korpus na zarzygane poduszki. – Twój wujcio musiał mieć dodatkowe kartki żywnościowe – wysapałem. – Waży pewnie ponad sto kilo. Dobrze, że mamy Belinsky’ego do pomocy. – Belinsky jest policjantem? – zapytała. – Czymś w tym rodzaju – odrzekłem – ale nie martw się, to nie taki gliniarz, który by się przejmował statystyką przestępczości. Belinsky ma inny orzech do zgryzienia: poluje na zbrodniarzy wojennych. – Wziąłem się do zginania rąk i nóg zmarłego. – Co zamierzasz z nim zrobić? – zapytała, jakby dostała mdłości. – Zrzucić go na tory kolejowe. Jeśli będzie nagi, wszyscy pomyślą, że to ruscy się z nim zabawili i wyrzucili go z pociągu. Przy odrobinie szczęścia przejedzie po nim ekspres i nikt go już nie pozna. – Przestań, proszę… – jęknęła słabym głosem. – Był dla mnie bardzo miły… Wreszcie skończyłem z ciałem, wyprostowałem się i poprawiłem krawat. – To ciężka praca dla kogoś, kto pił wódkę na kolację. Gdzie, u diabła, jest ten Belinsky? – Dostrzegłem ubranie mężczyzny, złożone schludnie na krześle stojącym przy brudnych zasłonach okiennych. – Przejrzałaś mu już kieszenie? – Nie, oczywiście, że nie. – Ty faktycznie jesteś nowa w tej robocie, co? – W ogóle nic nie rozumiesz. To był mój dobry znajomy. – Najwyraźniej. Wszedł Belinsky, niosąc długi kawał białej tkaniny. – Obawiam się, że nic więcej nie dało się znaleźć. – Co to jest? – Obrus ołtarzowy, jak mi się wydaje. Znalazłem go w szafie w zakrystii. Nie wygląda, żeby ktoś go używał. Kazałem Veronice pomóc Belinsky’emu owinąć gościa w tkaninę, a sam przeszukałem jego kieszenie. – Jest w tym niezły – zwrócił się Belinsky do dziewczyny. – Kiedyś zrewidował i mnie, tyle że ja jeszcze oddychałem. Powiedz mi, złotko, naprawdę to robiłaś z tym grubasem, kiedy odwalił kitę?

– Daj jej spokój, Belinsky. – Błogosławieni, już teraz, ci, którzy umierają w Panu – zachichotał. – Co do mnie, mam nadzieję, że umrę w dobrej kobiecie. Otworzyłem portfel zmarłego i rzuciłem na toaletkę zwitek banknotów dolarowych i szylingów. – Czego szukasz? – zapytała Veronika. – Skoro mam się pozbyć ludzkiego ciała, chciałbym dowiedzieć się o nim czegoś więcej, niż jakiego koloru ma majtki. – Nazywał się Karl Heim – powiedziała cicho. Znalazłem wizytówkę. – Dr Karl Heim – przeczytałem. – Dentysta, co? To on dawał ci penicylinę? – Tak. – Człowiek, który lubił się zabezpieczać, co? – mruknął Belinsky. – Sądząc z wyglądu tego pokoju, mogę zrozumieć dlaczego. – Skinął w stronę leżących na toaletce pieniędzy. – Zatrzymaj tę forsę, ślicznotko. Załatw sobie nowego dekoratora wnętrz. W portfelu Heima była jeszcze jedna wizytówka. – Belinsky – zapytałem – słyszałeś kiedyś o kimś, kto nazywa się major Jesse P. Breen? Z czegoś o nazwie DP Screening Project? – Jasne, że tak – powiedział, podchodząc do mnie i wyjmując mi wizytówkę z palców. – DPSP to specjalny wydział 430. pułku. Breen to miejscowy oficer łącznikowy CIC do spraw Organizacji. Jeśli jakiś członek Organizacji ma kłopoty z amerykańską żandarmerią wojskową, zadaniem Breena jest pomóc mu ją zblatować. Chyba że sprawa jest poważna, na przykład gdy chodzi o morderstwo. Ale nie wykluczam, że to również umie załatwić, pod warunkiem że ofiarą nie był Anglik ani Amerykanin. Wygląda na to, że nasz przyjaciel mógł być twoim towarzyszem broni, Bernie. Belinsky gadał, a ja tymczasem zajrzałem do kieszeni spodni Heima, skąd wyjąłem pęk kluczy. – W takim razie chyba byłoby dobrze, żebyśmy we dwóch zajrzeli do gabinetu zacnego doktora – oświadczyłem. – Czuję w skarpetkach, że moglibyśmy tam znaleźć coś ciekawego. Porzuciliśmy nagie zwłoki Heima na spokojnym odcinku torów w pobliżu Ostbahnhof w sowieckim sektorze miasta. Zależało mi na tym, żeby jak najszybciej się oddalić, ale Belinsky uparł się zaczekać w aucie, aż jakiś pociąg dokończy dzieła. Nie minął kwadrans, kiedy po torach z łoskotem przetoczył się pociąg towarowy, jadący na wschód przez Budapeszt, i ciało Heima rozpadło się na strzępy pod setkami par kół. – Wszelkie ciało to jakby trawa – zaintonował Belinsky – a cały wdzięk jego jest niby kwiat polny. Trawa usycha, więdnie kwiat1. – Przestań, dobra? – warknąłem. – To mnie denerwuje.

– A dusze sprawiedliwych są w ręku Boga i nie dosięgnie ich męka. Jak sobie życzysz, szwabie. – Daj spokój – powiedziałem. – Jedźmy stąd. Pojechaliśmy na północ do Währing w osiemnastym Bezirku. Elegancki dwupiętrowy budynek stał na Türkenschanzplatz w pobliżu sporego parku, który przecinała bocznica kolejowa. – Mogliśmy zgubić naszego pasażera tutaj – rzekł Belinsky – niemal na progu jego domu. I oszczędzić sobie wycieczki do sektora sowieckiego. – Tu jest sektor amerykański – przypomniałem mu. – Tutaj wyrzuca się z pociągu tylko tych ludzi, którzy jadą na gapę. I nawet się czeka, aż pociąg przystanie. – No proszę, jaki dobry jest wuj Sam, co? Ale masz rację, Bernie, naszemu trupowi lepiej u ruskich. Nieraz już wyrzucali któregoś z naszych z pociągu. Za nic nie chciałbym pracować u nich jako torowiec. Cholernie niebezpieczne zajęcie, moim zdaniem. Wysiedliśmy z samochodu i podeszliśmy do budynku. Nic nie wskazywało na to, że ktoś jest w domu. Niewielki płotek szczerzył do nas drewniane sztachety, ciemne okna w biało tynkowanych ścianach ziały pustką niczym oczodoły w ogromnej czaszce. Zaśniedziała tabliczka przy furtce powiadamiała z typową wiedeńską przesadą, że mieszka tu Dr Karl Heim, chirurg i konsultant ortodonta, utytułowany większością liter alfabetu, oraz wskazywała dwa wejścia: do mieszkania i do gabinetu. – Ty obejrzyj dom – powiedziałem, otwierając kluczami drzwi frontowe – a ja wejdę bocznym wejściem i sprawdzę pokój przyjęć. – Jak sobie życzysz. – Belinsky wyciągnął z kieszeni płaszcza latarkę, a widząc, że się w nią wpatruję, dodał: – No co? Boisz się ciemności, czy jak? – Zaśmiał się głośno: – Masz, weź. Ja widzę po ciemku. W mojej branży trzeba to umieć. Wzruszyłem ramionami i odebrałem mu latarkę. Wtedy jeszcze raz sięgnął do kieszeni i wyjął pistolet. – Poza tym – dodał, przykręcając tłumik – wolę mieć jedną rękę wolną, żeby naciskać klamki. – Tylko uważaj, do kogo strzelasz – rzuciłem i odszedłem. Okrążyłem dom i wszedłem drzwiami do gabinetu, które cicho zamknąłem za sobą. Dopiero wtedy zapaliłem latarkę, starając się kierować promień światła na pokrytą linoleum podłogę, z dala od okien, na wypadek gdyby jakiś wścibski sąsiad jednak pilnował posiadłości. Znajdowałem się w małej recepcji i poczekalni, ozdobionej roślinami w doniczkach i akwarium z żółwiami słodkowodnymi; to pewna odmiana po zwykle spotykanych złotych rybkach, pomyślałem, a pamiętając, że ich właściciel nie żyje, sypnąłem trochę śmierdzącej karmy na powierzchnię wody. To był mój drugi dobry uczynek tego dnia. Dobroczynność wchodziła mi w nawyk. Za biurkiem recepcjonistki znalazłem książkę wizyt i przy świetle latarki

przerzuciłem stronice. Wyglądało na to, że Heim nie pozostawił konkurencji w spadku zbyt wielu pacjentów – zakładając, że w ogóle ich miał. W dzisiejszych czasach mało kogo stać było na leczenie zębów i Heim niewątpliwie zarabiałby więcej, handlując lekami na czarnym rynku. Wertując książkę od końca, dostrzegłem, że średnio miewał dwóch, trzech pacjentów na tydzień. Wśród zapisów sprzed kilku miesięcy znalazłem dwa znajome nazwiska: Max Abs i Helmut König: obaj zapisali się na całkowitą ekstrakcję w odstępie zaledwie kilku dni. Całkowitej ekstrakcji poddało się także wiele innych osób, ale nie rozpoznałem żadnej z nich. Podszedłem do szafek z kartotekami pacjentów, lecz odkryłem, że są niemal puste, wyjąwszy jedną, zawierającą dane sprzed 1940 roku. Poza tym mebel wyglądał, jakby od tamtej pory nikt go nie otwierał, co wydało mi się dziwne, gdyż dentyści na ogół są w takich sprawach skrupulatni; i rzeczywiście, wcześniej Heim sumiennie prowadził karty pacjentów, w każdej wyszczególniając resztkowe zęby, plomby i protezy. Zastanowiło mnie, czy zrobił się po prostu niechlujny, czy mały ruch w interesie zniechęcił go do prowadzenia dokładnych notatek? I skąd tyle ekstrakcji w ostatnim okresie? To prawda, że wskutek wojny wiele osób, ja również, miało zepsute zęby; w moim przypadku był to spadek po rocznym okresie głodowania w rosyjskim obozie jenieckim. Niemniej, udało mi się zachować cały komplet, innym jeńcom również, dlaczego więc König, który – przypomniałem sobie – wspominał o swoich niegdyś zdrowych zębach, uznał za stosowne usunąć je wszystkie? Czy chodziło mu o to, że były zdrowe, a potem się zepsuły? Wprawdzie nie był to materiał choćby na pół opowiadania Conan Doyle’a, niemniej wszystkie te fakty razem wzięte wydały mi się zagadkowe. Gabinet prezentował się tak samo jak wszystkie inne, w których zdarzyło mi się bywać. Być może był trochę brudniejszy, ale nic już nie było takie czyste jak przed wojną. Obok fotela z czarnej skóry stał duży zbiornik gazu znieczulającego. Odkręciłem zawór przy wylocie i słysząc syk, zakręciłem go znowu. Wyglądało na to, że wszystko jest w porządku. Zamknięte drzwi prowadziły do niewielkiego składziku i tam znalazł mnie Belinsky. – Masz coś? – zapytał. Powiedziałem mu o braku kart pacjentów. – Masz rację – odparł z uśmiechem w głosie. – To mi wcale nie wygląda na typowo niemieckie zachowanie. Przejechałem promieniem latarki po półkach w składziku. – Halo – zawołał Belinsky – a co my tu mamy?! – Wyciągnął rękę i dotknął stalowego bębna z wypisanym żółtą farbą na boku wzorem chemicznym „H2SO4 ”. – Na twoim miejscu bym tego nie ruszał – ostrzegłem. – To nie jest „Mały chemik”; o ile się bardzo nie mylę, to kwas siarkowy. – Oświetliłem górną część bębna, gdzie ukazał się napis: „ZACHOWAĆ OSTROŻNOŚĆ!” – Wystarczy, żeby cię

zamienić w parę litrów zwierzęcego tłuszczu. – Byłby koszerny, mam nadzieję – rzekł Belinsky. – Po co dentyście cała beczka kwasu siarkowego? – A bo ja wiem? Może moczył w nim w nocy sztuczne zęby? Na półce obok bębna, spiętrzone jedna na drugiej, leżały stalowe miseczki w kształcie nerki. Wziąłem jedną z nich i obejrzałem uważnie przy świetle. Zawierała kupkę dziwnych cukierków, posklejanych ze sobą, jakby jakiś obrzydliwy bachor je possał, a następnie wypluł, zostawiając na później. Ale na niektórych były ślady krwi. Belinsky ze wstrętem zmarszczył nos. – Co to jest, u diabła? – Zęby. – Wręczyłem mu latarkę i wyjąłem z miseczki jeden przedmiot, by mu się bliżej przyjrzeć. – Wyrwane zęby. I to pochodzące z kilku szczęk. – Nienawidzę dentystów – syknął Belinsky. Pogrzebał w kieszonce kamizelki i znalazł wykałaczkę do żucia. – Założę się, że to one trafiały do beczki z kwasem. – Więc? – Belinsky zauważył moje zaciekawienie. – Jaki dentysta wykonuje wyłącznie całkowite ekstrakcje? – zapytałem retorycznie. – W książce wizyt nie ma nic innego, tylko rwanie. – Obróciłem ząb w palcach. – Twoim zdaniem ten trzonowy jest zepsuty? On nie był nawet plombowany! – Wygląda jak całkowicie zdrowy ząb. Zamieszałem palcem lepką kupkę w misce. – Tak jak i reszta – zauważyłem. – Nie jestem dentystą, ale nie rozumiem, po co usuwać zęby, w których nie ma ani jednej plomby. – Może Heim miał taką specjalizację. Może po prostu lubił rwać zęby. – Bardziej, niż prowadzić karty choroby. Żaden z ostatnio przyjętych pacjentów nie ma karty. Belinsky wziął drugą miseczkę nereczkę i przyjrzał się zawartości. – Kolejny komplet – oznajmił. W misce coś się potoczyło; wyglądało jak maleńkie łożysko kulkowe. – No, no, a to co? – Podniósł kuleczkę i wpatrzył się w nią, zafascynowany. – O ile się straszliwie nie mylę, powiedziałbym, że w każdym z tych cukiereczków jest dawka cyjanku potasu. – Śmiertelna? – Tak jest. Były bardzo popularne wśród twoich kolegów, szwabie. Zwłaszcza wśród esesmanów i wyższych funkcjonariuszy partii i rządu, to znaczy tych, którym starczało odwagi, aby przedłożyć samobójstwo nad niewolę u ruskich. Wydaje mi się, że wymyślono je dla agentów niemieckiego wywiadu, ale w pewnym momencie Arthur Nebe i SS uznali, że naczalstwo bardziej ich potrzebuje. Gość kazał dentyście zrobić sztuczny ząb albo wykorzystać dziurę w istniejącym i włożyć tam to maleństwo. Miło i przytulnie, zdziwiłbyś się. Bywało, że agent, trafiając do niewoli,

dla zmyłki nawet miewał w kieszeni fiolkę z trucizną, dzięki czemu potem nikt już nie zaglądał mu w zęby. A kiedy jego zdaniem przyszła właściwa pora, wyjmował sztuczny ząb, językiem wydłubywał kapsułkę i żuł, dopóki nie pękła. Śmierć następowała prawie natychmiast. W ten sposób zabił się Himmler. – Podobno również Göring. – Nie – odparł Belinsky. – Göring użył jednej z tych zmyłkowych fiolek. Amerykański oficer przemycił mu ją do więzienia. A to dopiero, co? Że któryś z naszych wzruszył się losem tego tłustego skurwiela! – Wrzucił kapsułkę z powrotem do miseczki. Wysypałem kilka kuleczek na dłoń, żeby się im lepiej przyjrzeć. Wręcz zdumiewające, że coś tak małego mogło być tak śmiercionośne. Cztery maleńkie perełki oznaczały śmierć czterech ludzi. Nie sądziłem, abym z czymś takim w ustach – fałszywy ząb czy nie – mógł ze smakiem zjeść obiad. – Wiesz, co myślę, szwabie? Myślę, że mamy teraz kupę biegających po Wiedniu bezzębnych Niemców. Wróciłem za nim do gabinetu. – Zakładam, że znane ci są techniki dentystyczne, pozwalające ustalić tożsamość zwłok na podstawie uzębienia. – Jak każdemu gliniarzowi – odrzekłem. – Tuż po wojnie bardzo nam się przydały – wyjaśnił Belinsky. – Najlepszy sposób, żeby stwierdzić, kim był zmarły. Co naturalne, wielu hitlerowców wychodziło ze skóry, by nas przekonać, że nie żyją. Zadawali sobie bardzo dużo trudu. Na pół zwęglone zwłoki z lewymi papierami, wiesz, o co chodzi. No więc, oczywiście, po pierwsze zawsze prosiliśmy dentystę, żeby obejrzał zęby denata. Nawet bez karty pacjenta po zębach można przynajmniej stwierdzić, w jakim zmarły był wieku: paradontoza, resorpcja korzenia i tak dalej to pewne wskazówki, że zmarły nie jest tym, za kogo się go bierze. Belinsky urwał i rozejrzał się po gabinecie. – Skończyłeś tutaj? Przytaknąłem i zapytałem, czy znalazł coś w mieszkaniu. Pokręcił przecząco głową. Powiedziałem więc, żebyśmy wynosili się stąd do diabła. Kiedy wsiadaliśmy do samochodu, podjął wyjaśnienia: – Weźmy na przykład takiego Heinricha Müllera, szefa gestapo. Ostatnio widziano go żywego w bunkrze Hitlera w kwietniu 1945 roku. Podobno miał zginąć w maju tegoż roku w bitwie o Berlin. Ale gdy po wojnie ekshumowano jego zwłoki, stomatolog z berlińskiego szpitala w sektorze brytyjskim, specjalizujący się w chirurgii szczękowej, nie potwierdził, że zęby faktycznie należały do czterdziestoczteroletniego mężczyzny. Był zdania, że znalezione ciało to człowiek młody, najwyżej dwudziestopięcioletni. – Belinsky przekręcił kluczyk, przez chwilę dodawał gazu, po czym wrzucił bieg. Jak na Amerykanina prowadził fatalnie; wisiał skulony nad kierownicą,

podwójnie wysprzęglał, nie radził sobie z biegami i ogólnie zbyt ostro skręcał. Było jasne, że kierowanie wymaga odeń najwyższej uwagi, tymczasem spokojnie perorował dalej, nawet gdy niemal zabiliśmy mijającego nas motocyklistę. – Kiedy już dopadniemy któregoś skurwiela, okazuje się, że ma lewe papiery, nową fryzurę, wąsy, brodę, okulary, co tylko chcesz. Ale do ustalania tożsamości zęby są równie dobre, jak tatuaż, a czasem i odcisk palca. Więc jeśli niektórzy dają sobie wyrwać wszystkie zęby, to odpada nam jedna z metod identyfikacji. W końcu gość, który potrafi strzelić sobie pod pachę, żeby usunąć numer SS, pewnie nie przestraszy się sztucznej szczęki, co? Pomyślałem o bliźnie po oparzeniu pod swoją prawą pachą i uznałem, że Belinsky prawdopodobnie ma rację. Z pewnością zgodziłbym się na całkowitą ekstrakcję, żeby ukryć się przed Rosjanami, zwłaszcza przy założeniu, że miałbym możliwość wykonania jej bezboleśnie, jak Max Abs i Helmut König. – Nie, pewnie nie. – Założę się, o co chcesz. I dlatego ukradłem książkę wizyt Heima. – Poklepał się po płaszczu na piersiach, gdzie przypuszczalnie teraz ją trzymał. – Sprawdzenie, kim są ci faceci z zepsutym uzębieniem, może być ciekawe. Na przykład twój kumpel König. A także Max Abs. Ja się pytam, dlaczego jakiś esesmański szoferak miałby czuć potrzebę ukrycia, co ma w gębie? No chyba że wcale nie był kapralem. – Belinsky zachichotał z satysfakcją. – Dlatego muszę widzieć po ciemku. Twoi dawni koledzy czasem naprawdę potrafią mylić tropy. Wiesz, wcale bym się nie zdziwił, gdybyśmy musieli wciąż polować na tych skurwysynów, kiedy już wnuki będą im posypywać truskawki cukrem. – Niemniej – wtrąciłem – im dłużej potrwa polowanie, tym trudniej będzie ustalić ich tożsamość. – Już ty się o to nie martw – warknął mściwie. – Nigdy nie zabraknie świadków, którzy chętnie się zgłoszą, żeby zeznawać przeciwko tym gnojkom. A może sądzisz, że ludziom takim jak Müller i Globocnik powinno to ujść na sucho? – Kto to jest, u licha, Globocnik? – Odilo Globocnik. SS-Gruppenführer i Generalleutnant policji. Stał na czele Operacji Reinhardt, zakładał wszystkie wielkie obozy śmierci w Polsce. Kolejny skurwiel, który podobno zginął w 1945 roku. No więc co o tym myślisz? Właśnie trwa proces w Norymberdze. Sądzą niejakiego Otto Ohlendorfa, dowódcę jednej z tych esesowskich Aktiongruppe. Uważasz, że powinien zawisnąć za zbrodnie wojenne? – Zbrodnie wojenne? – powtórzyłem ze znużeniem. – Jakie zbrodnie wojenne? Posłuchaj, Belinsky, przez trzy lata pracowałem w Urzędzie do spraw Zbrodni Wojennych Wehrmachtu. Więc nie myśl, kurwa, że możesz mnie w tej sprawie pouczać. – Po prostu jestem ciekaw twego stanowiska, szwabie. A wy, Niemiaszki, jakie właściwie zbrodnie badaliście?

– Potworności popełniane przez obie strony. Słyszałeś o lesie katyńskim? – Oczywiście. Wyście to badali? – Wchodziłem w skład zespołu. – Coś podobnego! – Był autentycznie zaskoczony. Większość ludzi tak reagowała. – Szczerze mówiąc, uważam, że oskarżanie walczących żołnierzy o zbrodnie wojenne to absurd. Mordercy kobiet i dzieci powinni być ukarani, owszem. Ale ludzie tacy jak Müller i Globocnik mordowali nie tylko Polaków i Żydów. Mordowali również Niemców. Może gdybyście dali nam cień szansy, sami wymierzylibyśmy im sprawiedliwość. Belinsky skręcił na południe z Währinger Strasse i minąwszy długi gmach szpitala generalnego, wjechał w Alser Strasse. Tutaj z szacunkiem zwolnił, zapewne przypomniał sobie to samo, co ja. Widziałem, że zamierzał odpowiedzieć na moją uwagę, ale milczał, zupełnie jakby poczuł, że nie należy dawać mi więcej powodów do obrazy. Zwalniając pod moim pensjonatem, zapytał: – Czy Traudl miała jakąś rodzinę? – Nic mi o tym nie wiadomo. Jest tylko Becker. – Zastanowiło mnie to jednak; jej zdjęcie z pułkownikiem Poroszynem nie dawało mi spokoju. – No to w porządku. Jego żałoba nie będzie mi spędzać snu z powiek. – To mój klient, w razie gdybyś o tym zapomniał. Podobno ci pomagam, bo w ten sposób łatwiej mi będzie udowodnić, że jest niewinny? – A jesteś tego pewien? – Owszem. – Z pewnością wiesz, że jest na liście Crowcass? – Ależ z ciebie rozkoszniaczek – powiedziałem tępo. – Pozwoliłeś mi kręcić się w kółko, a teraz mi to mówisz? A gdyby mi się udało wygrać te zawody, to pozwolisz mi odebrać nagrodę? – Bernie, twój kumpel to hitlerowski morderca. Na Ukrainie dowodził plutonem egzekucyjnym, brał udział w rzeziach mężczyzn, kobiet i dzieci. Na mój rozum zasłużył na stryczek, nieważne, czy zabił Lindena, czy nie. – Rozkoszniaczek z ciebie, Belinsky – powtórzyłem z goryczą i zacząłem wysiadać z samochodu. – Ale jeśli o mnie chodzi, to zaledwie płotka. Interesują mnie grubsze ryby niż Emil Becker. Możesz mi pomóc. Możesz podjąć próbę naprawienia przynajmniej niektórych krzywd wyrządzonych przez twój kraj. Symboliczny gest, jeśli chcesz. Ale kto wie, gdyby dostatecznie wielu Niemców zrobiło to samo, to może doszłoby do wyrównania rachunków. – O czym ty gadasz? – zapytałem, stając na jezdni. – Jakich rachunków? Wsparty o drzwi auta pochyliłem się do środka. Belinsky spokojnie nabijał fajkę. – Rachunków Pana Boga – odrzekł cicho. Roześmiałem się i pokręciłem głową z niedowierzaniem. – Co się dzieje? Nie wierzysz w Boga?

– Nie wierzę, że można z nim zawrzeć jakąś umowę. Mówisz o Panu Bogu, jakby był sprzedawcą używanych samochodów. Oceniłem cię nieprawidłowo. Jesteś w większym stopniu Amerykaninem, niż sądziłem. – No i tu się właśnie mylisz. Bóg lubi zawierać umowy. Spójrz tylko na przymierze z Abrahamem i układ z Noem. Pan Bóg to handlarz, Bernie. Tylko Niemiec może uznać umowę za bezpośredni rozkaz. – Przejdź do sedna, dobrze? Przecież jest jakieś sedno? – Zachowanie Belinsky’ego wyraźnie na to wskazywało. – Zagram z tobą w otwarte karty… – Tak? Zdawało mi się, że już to zrobiłeś jakiś czas temu. – Wszystko, co ci powiedziałem, to prawda. – Ale będzie więcej, czy tak? Belinsky przytaknął i znów zapalił fajkę. Miałem ochotę wybić mu ją z gęby. Jednak znów wsiadłem do auta i zatrzasnąłem drzwi. – Z taką skłonnością do wybiórczego mówienia prawdy powinieneś pracować w agencji reklamowej. No, słucham. – Tylko nie drzyj na mnie mordy, dopóki nie skończę, dobra? Kiwnąłem głową. – No dobrze. Zacznijmy od tego, że my w Crowcass jesteśmy niemal pewni, że Becker nie popełnił tego morderstwa. Widzisz, broń, z której zastrzelono Lindena, została użyta w innym morderstwie prawie trzy lata temu w Berlinie. Ludzie od balistyki stwierdzili, że tamten pocisk jest identyczny jak ten, od którego zginął Linden, i że oba wystrzelono z tego samego pistoletu. Na czas pierwszego zabójstwa Becker ma świetne alibi: był jeńcem wojennym w Rosji. Oczywiście, teoretycznie mógł tymczasem jakoś wejść w posiadanie tej broni, ale zaraz dojdę do tego, co najciekawsze: dlaczego chciałbym, żeby Becker naprawdę był niewinny. Ten pistolet to zwykły przydziałowy esesmański walther P38. Odnaleźliśmy jego numer seryjny w kartotece w Centrum Dokumentacji i ustaliliśmy, że należał do partii pistoletów, wydanych wyższym oficerom gestapo. Ten konkretny egzemplarz trafił do Heinricha Müllera. To był strzał w ciemno, ale postanowiliśmy porównać pocisk, od którego zginął Linden, z pociskiem wyjętym ze znalezionego gościa, który podobno miał być Müllerem. No i proszę, proszę, bingo! Lindena zabił ten sam człowiek, który posłał do piachu domniemanego Heinricha Müllera! Rozumiesz, Bernie? To jak do tej pory najlepsza wskazówka, że Müller nadal żyje. To oznacza, że kilka miesięcy temu mógł przebywać tutaj, w Wiedniu, i pracować dla Organizacji, której zostałeś członkiem. Może nawet nadal tu przebywa. Pojmujesz, jakie to ważne? Tylko się zastanów. Müller był twórcą hitlerowskiego terroru, przez dziesięć lat kierował najbrutalniejszą tajną policją, jaką znał świat. Był niemal tak potężny jak Himmler. Wyobrażasz sobie, ilu ludzi torturował? Ilu ludzi kazał zgładzić? Ilu zabił Żydów, Polaków, a także Niemców? Bernie, to jest twoja szansa, żeby pomścić tych zabitych Niemców. Dopilnować, żeby sprawiedliwości stało się

zadość. Zaśmiałem się wzgardliwie. – Tak to się teraz nazywa? Dopuszczasz, żeby człowiek zawisnął za coś, czego nie zrobił, i nazywasz to sprawiedliwością? Może się mylę, Belinsky, w takim razie mnie popraw, ale czy to nie jest przypadkiem część waszego planu? Żeby Becker poszedł na szafot? – Naturalnie, mam nadzieję, że do tego nie dojdzie. Ale jeśli to konieczne, niech i tak będzie. Dopóki Becker jest w rękach żandarmerii, Müller się nie spłoszy. I jeśli trzeba go będzie powiesić, to trudno. Dowiedziałem się o Emilu Beckerze takich rzeczy, że nie sądzę, by jego śmierć spędzała mi sen z powiek. – Belinsky wpatrywał się w moją twarz, próbując dostrzec jakiś cień aprobaty. – Daj spokój, jesteś przecież gliniarzem. Dobrze wiesz, jak to się załatwia. Nie powiesz mi chyba, że nigdy nie wsadziłeś nikogo za jedną rzecz, bo nie mogłeś mu udowodnić czegoś innego. To wszystko się wyrównuje, sam wiesz najlepiej. – Pewnie, że tak. Ale nie wtedy, gdy chodziło o czyjeś życie. Ludzkim życiem nigdy się nie bawiłem. – Jeśli pomożesz nam dopaść Müllera, jesteśmy gotowi zapomnieć o Beckerze. – Z fajki wydobył się mały znak dymny, jakby znamionujący pewne zniecierpliwienie mówiącego. – Słuchaj, proponuję tylko, żebyśmy na ławie oskarżonych posadzili Müllera zamiast Beckera. – Nawet jeśli znajdę Müllera, co wtedy? Chyba nie pozwoli mi podejść i zakuć się w kajdanki? Jak mam go doprowadzić, żeby nie odstrzelił mi łba? – To już zostaw mnie. Musisz tylko ustalić, gdzie on dokładnie jest. Zadzwonisz do mnie i moja grupa z Crowcass zrobi co trzeba. – A jak go rozpoznam? Belinsky sięgnął za siebie i wyciągnął zza siedzenia tanią skórzaną teczkę. Rozpiął ją, wyjął kopertę i wydobył z niej małe paszportowe zdjęcie. – To jest Müller – oznajmił. – Podobno mówi z bardzo wyraźnym monachijskim akcentem, więc nawet gdyby radykalnie zmienił wygląd, bez trudu poznasz, że to on. – Przyglądał mi się, gdy obróciłem fotografię do światła latarni i wpatrzyłem się w nią uważnie. – Miałby teraz czterdzieści siedem lat. Niezbyt wysoki, duże chłopskie łapska. Może nawet wciąż nosi obrączkę. Z fotografii nie dało się wyczytać zbyt wiele. Nie była to twarz, która cokolwiek zdradzała, a przecież przykuwała uwagę. Müller miał kwadratową czaszkę, wysokie czoło i zaciśnięte, wąskie usta. Ale naprawdę niesamowite były oczy, nawet na takim małym zdjęciu – były to oczy śniegowego bałwana, dwa czarne, lodowate kawałki węgla. – A tu jest jeszcze jedna – powiedział Belinsky. – Podobno to jedyne dwie istniejące fotografie. Drugie zdjęcie przedstawiało grupę ludzi. Pięciu oficerów siedziało za dużym

dębowym stołem, jakby właśnie skończyli jeść obiad w wygodnej restauracji. Trzech rozpoznałem: u szczytu stołu Heinrich Himmler bawił się ołówkiem i z uśmiechem spoglądał na siedzącego po swojej prawicy Arthura Nebego, mego dawnego towarzysza, jak nazwałby go Belinsky; po lewej stronie Himmlera, najwyraźniej zasłuchany w słowa Reichsführera SS, siedział Reinhardt Heydrich, szef RHSA, zgładzony w 1942 roku przez czeskich zamachowców. – Kiedy zrobiono to zdjęcie? – zapytałem. – W 1939 roku. – Belinsky pochylił się i puknął ustnikiem fajki w pozostałych dwóch ludzi na fotografii. – Ten obok Heydricha to Müller – powiedział. Akurat w chwili gdy zapadła migawka, Müller musiał poruszyć ręką, toteż obraz wyszedł zamazany, co wyglądało tak, jakby zasłaniał dłonią dokumenty na stole, lecz mimo to obrączka była doskonale widoczna. Spuścił wzrok, jakby wcale nie słuchał Himmlera. W porównaniu z Heydrichem miał małą głowę i był krótko ostrzyżony, a nawet wygolony do samego czubka czaszki, gdzie pozwolił włosom trochę urosnąć na małej, starannie utrzymanej działce. – Co to za człowiek naprzeciw Müllera? – Ten, który notuje? To Franz Josef Huber, szef gestapo tutaj, w Wiedniu. Zatrzymaj te zdjęcia, jeśli chcesz. To tylko odbitki. – Jeszcze nie zgodziłem się ci pomóc. – Ale się zgodzisz. Bo musisz. – Belinsky, na razie powinienem ci powiedzieć, żebyś spierdalał. Widzisz, ja jestem jak stare pianino, nie lubię, jak się na mnie ćwiczy palcówki. Ale jestem zmęczony. I trochę za dużo wypiłem. Być może jutro rozjaśni mi się w głowie. – Otworzyłem drzwi i drugi raz wysiadłem z auta. Belinsky mówił prawdę; karoseria mercedesa była cała powgniatana. – Zadzwonię do ciebie rano – powiedział. – Zrób tak – odrzekłem i trzasnąłem drzwiami. Odjechał, jakby wiózł samego diabła.

28

Nie spałem dobrze. Wzburzony słowami Belinsky’ego nie mogłem zebrać myśli, które wprawiały w niepokój moje kończyny; po kilku godzinach snu obudziłem się przed świtem mokry od zimnego potu i już nie udało mi się zasnąć. Gdyby tylko nie wspomniał o Bogu, powtarzałem do siebie. Dopóki nie wylądowałem w niewoli u Rosjan, nie byłem katolikiem. W obozie jenieckim panowały wszakże tak straszne warunki, że moim zdaniem istniały spore szanse, iż nie wyjdę z niego żywy. W poszukiwaniu ukojenia zawarłem zatem znajomość z polskim księdzem, jedynym duchownym spośród współwięźniów. Wprawdzie wychowany zostałem w wierze luterańskiej, lecz w tym okropnym miejscu różnice wyznaniowe wydawały się nieistotne. Nawrócenie na katolicyzm wobec nieuchronnej śmierci tylko wzmogło moje przywiązanie do życia, toteż po ucieczce z obozu i powrocie do Berlina nadal chodziłem na nabożeństwa, celebrując wiarę, która poniekąd ocaliła mi życie. Jeśli chodzi o relacje z Hitlerem, mój nowo odkryty Kościół nie spisał się zbyt dobrze, teraz również nie poczuwał się do winy i nie przyjmował do wiadomości żadnych zarzutów. A skoro – tak zapewne wnioskowano – Kościół katolicki był niewinny, to tym bardziej nie był winny żaden z jego członków. Podobno istniały nawet teologiczne argumenty pozwalające odrzucić tezę o zbiorowej odpowiedzialności Niemców. Wina, powiadali księża, jest w gruncie rzeczy osobistą sprawą pomiędzy człowiekiem i jego Bogiem, więc przypisywanie jej przez jeden naród innemu narodowi zakrawa na bluźnierstwo, albowiem wkracza w boskie prerogatywy. Po czymś takim – mówiono – pozostaje nam tylko modlić się jednakowo za zmarłych i sprawców zła i jak najszybciej puścić w niepamięć całą grozę i hańbę minionej epoki. Jednak wielu ludzi odczuwało niepokój, widząc, jak łatwo zamieciono pod dywan moralną ohydę. Z całą pewnością naród nie może odczuwać zbiorowej winy i każdy człowiek musi osobiście się z nią uporać. Właściwie dopiero teraz uświadomiłem sobie, jaki charakter ma moja własna wina, może nie tak znów bardzo różniąca się od winy innych osób: milczałem i nie kiwnąłem palcem, żeby przeciwstawić się hitlerowcom. Uświadomiłem sobie również, że potępiam Heinricha Müllera także z innych względów: jako szef gestapo bardziej niż ktokolwiek inny przyczynił się do zdeprawowania policji, z pracy w której byłem niegdyś tak dumny. Skutkiem tego stał się masowy terror. A teraz się okazało, że jednak nie jest za późno, żeby coś zrobić. Istniał cień szansy, że przyczyniając się do ujęcia Müllera – który wszak stanowił nie tylko symbol mojej własnej zgnilizny, ale również zgnilizny Beckera – i postawienia go przed sądem, zdołam choć trochę oczyścić się z winy. Belinsky zadzwonił wcześnie, zupełnie jakby odgadł, jaką decyzję podjąłem.

Powiedziałem, że pomogę mu odnaleźć Gestapo Müllera, ale nie ze względu na Crowcass ani na armię Stanów Zjednoczonych, ale ze względu na Niemcy. Jednak przede wszystkim, powiedziałem, pomogę mu dopaść Müllera ze względu na samego siebie.

29

Tamtego ranka, po telefonie Königa, z którym umówiłem się na przekazanie rzekomo tajnych materiałów Belinsky’ego, natychmiast udałem się do kancelarii Liebla na Judengasse, prosząc, żeby załatwił mi widzenie z Beckerem w policyjnym areszcie. – Chciałbym mu pokazać fotografię – wyjaśniłem. – Fotografię? – powtórzył Liebl z nadzieją w głosie. – Czy ta fotografia może być dowodem w sprawie? Wzruszyłem ramionami. – To zależy od Beckera. Liebl odbył kilka krótkich rozmów telefonicznych i umiejętnie wykorzystując takie argumenty, jak śmierć narzeczonej Beckera, możliwość zdobycia nowych dowodów i zbliżający się termin rozprawy, załatwił nam prawie natychmiastowy wstęp do więzienia. Poszliśmy pieszo, bo dzień był ładny, ale Liebl maszerował z parasolem w ręku niczym sierżant sztabowy w gwardii cesarskiej. – Powiedział mu pan o Traudl? – zapytałem. – Wczoraj wieczorem. – Jak to przyjął? Siwa brew adwokata drgnęła niepewnie. – Zaskakująco dobrze, Herr Günther. Podobnie jak pan sądziłem, że będzie tą wiadomością zdruzgotany. – Brew znowu drgnęła, tym razem jakby w konsternacji. – Ale nie. Nie, najbardziej przejął się swoją nieszczęśliwą sytuacją. I postępami pańskiej pracy czy też ich brakiem. Herr Becker najwyraźniej bezgranicznie wierzy w pańskie zdolności detektywistyczne. Zdolności, których, będę z panem szczery, na razie nie miałem okazji zaobserwować osobiście. – Ma pan prawo do swojego zdania, doktorze Liebl. Wydaje mi się, że jest pan taki sam jak wszyscy prawnicy, których dane mi było poznać: nawet dostając zaproszenie na ślub własnej siostry, przede wszystkim sprawdzi pan, czy jest opatrzone pieczęcią i podpisami dwóch zaprzysiężonych świadków, i dopiero wtedy będzie pan zadowolony. Może gdyby pański klient był w stosunku do nas bardziej otwarty… – Podejrzewa pan, że coś zataił? Tak, przypominam sobie, że wczoraj powiedział pan coś takiego przez telefon. Ale nie wiedząc dokładnie, o czym pan mówi, nie potrafiłem wykorzystać… – tu się zawahał – …żałoby Herr Beckera, żeby postawić mu taki zarzut. – Szalenie pan delikatny, doprawdy. Być może to zdjęcie odświeży mu pamięć. – Mam taką nadzieję. Może również tymczasem dotarło do niego, jaką bolesną stratę poniósł, i jego żal będzie bardziej widoczny. Uznałem, że to sentyment w bardzo wiedeńskim typie.

Ale Becker, gdy go zobaczyliśmy, nie robił wrażenia szczególnie przejętego. Za pomocą paczki papierosów przekonałem strażnika, żeby opuścił pokój widzeń i zostawił nas samych, po czym spróbowałem dowiedzieć się więcej. – Przykro mi z powodu Traudl – powiedziałem. – Była naprawdę wspaniałą dziewczyną. Skinął głową beznamiętnie, jakby słuchał wyjaśnień Liebla w jakiejś nudnej kwestii prawniczej. – Muszę powiedzieć, że nie wyglądasz, jakby cię to zbytnio poruszyło – zauważyłem. – Radzę sobie z tym, jak umiem – odparł cicho. – Niewiele mogę zrobić, siedząc tutaj. Prawdopodobnie nie pozwolą mi nawet wziąć udziału w jej pogrzebie. Jak ja się czuję, twoim zdaniem? Zwróciłem się do Liebla, pytając, czy nie zechciałby na chwilę wyjść z pomieszczenia. – Jest coś, o co chciałbym zapytać Herr Beckera na osobności. – No dobra, Bernie, wypluj to z siebie wreszcie – ponaglił Becker z półziewnięciem. – Co cię gryzie? – Twoją dziewczynę zabili twoi kumple z Organizacji – rzekłem, bacznie wypatrując na jego wychudłej twarzy najmniejszego śladu uczucia. Nie byłem pewien, czy moje stwierdzenie jest prawdą, ale bardzo chciałem sprawdzić, czy Becker ujawni coś przy tej okazji. Ale nie zareagował. – Wręcz polecili, żebym to ja ją zabił. – A więc – odparł, mrużąc oczy – jesteś w Organizacji. – Zrobił się ostrożniejszy. – Od kiedy? – Zwerbował mnie twój kolega König. Twarz nieco mu się rozluźniła. – Cóż, tak myślałem, że to tylko kwestia czasu. Mówiąc szczerze, kiedy przyjechałeś do Wiednia, wcale nie byłem pewien, czy już nie jesteś w Organizacji. Ty, ze swoim doświadczeniem, jesteś właśnie takim człowiekiem, jakich natychmiast rekrutują. Jeśli w tym tkwisz, to przyznam, że się uwinąłeś. Jestem pod wrażeniem. Czy König ci powiedział, dlaczego masz zabić Traudl? – Powiedział, że była szpiegiem MWD. Pokazał mi zdjęcie, na którym Traudl rozmawia z pułkownikiem Poroszynem. Becker uśmiechnął się smutnie. – Nie była szpiegiem – rzekł, kręcąc głową – i nie była moją dziewczyną. Była dziewczyną Poroszyna. Początkowo udawała moją narzeczoną, żebym mógł utrzymywać kontakty z Poroszynem, przebywając w więzieniu. Liebl nic o tym nie wiedział. Poroszyn mówił, że niezbyt się kwapiłeś, żeby przyjechać do Wiednia. Twierdził, że nie masz o mnie zbyt dobrego zdania. Sądził wręcz, że nawet jeśli przyjedziesz, to nie zabawisz tu zbyt długo. Uznał więc, że to dobry pomysł, by Traudl trochę cię urobiła, żeby cię przekonała, że na wolności jest ktoś, kto mnie

kocha i potrzebuje. Bernie, on bardzo przenikliwie ocenia ludzi. No już, przyznaj, że zająłeś się moją sprawą przynajmniej w połowie z jej powodu. Pomyślałeś, że nawet jeśli ja sam nie zasługuję na domniemanie niewinności, to zrobisz to dla matki i dziecka. Teraz to Becker mi się przyglądał, czekając na moją reakcję. Lecz dziwna rzecz, odkryłem, że wcale się nie gniewam. Przyzwyczaiłem się, że przeważnie znam tylko pół prawdy. – Więc przypuszczalnie wcale nie była pielęgniarką. – Ależ była. Kradła dla mnie penicylinę, żebym nią handlował na czarnym rynku. To ja przedstawiłem ją Poroszynowi. – Wzruszył ramionami. – Przez jakiś czas nie miałem pojęcia, że są razem. Ale nie zdziwiło mnie to, Traudl lubiła się zabawić, jak większość kobiet w tym mieście. Kiedyś nawet byliśmy kochankami, ale w Wiedniu nic nie trwa długo. – Twoja żona mówiła, że załatwiłeś mu penicylinę, bo zachorował na kiłę. To prawda? – Załatwiłem penicylinę, owszem, ale nie dla niego, tylko dla jego syna. Chłopak miał zapalenie opon mózgowych. Chyba panuje jakaś epidemia, a antybiotyków brak, zwłaszcza w Rosji. W Związku Radzieckim w ogóle brakuje wszystkiego z wyjątkiem siły roboczej. Potem Poroszyn wyświadczył mi kilka przysług. Lewe papiery, koncesję na papierosy, takie rzeczy. Zaprzyjaźniliśmy się. Więc kiedy Organizacja wreszcie postanowiła mnie zwerbować, o wszystkim mu opowiedziałem. Dlaczego nie? Uznałem, że König i jego kumple to kupa wariatów, z tym większą przyjemnością wyciągnąłem od nich trochę pieniędzy. Właściwie niewiele miałem z nimi do czynienia, tylko trochę pojeździłem jako kurier do Berlina. Jednak Poroszynowi zależało, żebym się do nich zbliżył, i zaproponował mi kupę forsy, więc zgodziłem się spróbować. Ależ ci idioci są podejrzliwi! Bernie, kiedy wyraziłem zainteresowanie pracą dla nich, uparli się, żeby mnie przesłuchać na temat mojej służby w SS i pobytu w radzieckim obozie jenieckim. Strasznie się wzburzyli, że zostałem zwolniony. Wtedy nic nie powiedzieli, ale zważywszy na wszystko, co stało się później, chyba uznali, że nie można mi ufać, i postanowili usunąć mnie z drogi. – Becker zapalił papierosa i rozparł się na krześle. – Czemu nie powiedziałeś o tym policji? Roześmiał się. – Myślisz, że nie mówiłem? Kiedy wspomniałem o Organizacji, te głupki pomyślały, że mówię o Werwolfie. Wiesz, chodzi o te gówniane pogłoski o hitlerowskich grupach terrorystycznych. – A więc stąd się wziął pomysł Shieldsa. – Shields? – Becker parsknął pogardliwie. – To skończony kretyn! – No dobrze, a mnie czemu nie powiedziałeś o Organizacji? – Już mówiłem, Bernie, nie byłem pewien, czy nie zwerbowali cię już w Berlinie. Byłeś w Kripo, byłeś w Abwehrze, dokładnie kogoś takiego szukali. Gdybym ci

o nich powiedział, a okazałoby się, że do nich nie należysz, to zacząłbyś chodzić po Wiedniu i rozpytywać, a wtedy skończyłbyś jako trup, podobnie jak moi dwaj wspólnicy od interesów. Z drugiej strony, pomyślałem, że gdybyś jednak był jednym z nich, to może tylko na terenie Berlina, a tutaj możesz wystąpić jako zwykły detektyw, człowiek, którego znam i któremu ufam. Kapujesz? Mruknąłem twierdząco i wyjąłem własne papierosy. – Niemniej powinieneś był mi powiedzieć. – Możliwe. – Zaciągnął się wściekle. – Posłuchaj, Bernie. Podtrzymuję pierwotną propozycję: trzydzieści tysięcy dolarów, jeśli zdołasz mnie wyrwać z tej dziury. Więc jeśli masz jakiegoś asa w rękawie… – Mam to – przerwałem i podsunąłem mu legitymacyjne zdjęcie Müllera. – Poznajesz? – Nie sądzę. Ale Bernie, ja już widziałem to zdjęcie. Przynajmniej tak mi się zdaje. Traudl mi je pokazała przed twoim przyjazdem do Wiednia. – Ach tak? A mówiła, skąd je ma? – Pewnie od Poroszyna. – Przyjrzał się uważnie fotografii. – Naszywki z dębowymi liśćmi, srebrny haft na naramiennikach… Na oko jakiś SSBrigadeführer. Kto to w ogóle jest? – Heinrich Müller. – Gestapo Müller?! – Oficjalnie nie żyje, więc chciałbym, żebyś na razie nikomu o tym nie wspominał. Połączyłem siły z amerykańskim agentem z Crowcass, który interesuje się sprawą Lindena. Pracował w tym samym wydziale. Podobno pistolet, z którego zastrzelono Lindena, należał do Müllera i został użyty do zabicia człowieka, który miał być za Müllera uznany. Co oznacza, że Müller mógł pozostać przy życiu. Naturalnie ci goście od zbrodni wojennych przebierają nogami, żeby za wszelką cenę dopaść Müllera. Co oznacza, że niestety jesteś uziemiony, przynajmniej na razie. – Uziemienie mi nie przeszkadza, gorzej, gdyby otworzyła się pode mną ziemia. Zechciałbyś mi łaskawie wyjaśnić, co to wszystko właściwie oznacza? – To znaczy, że nie zamierzają zrobić nic, co by sprawiło, że Müller się wystraszy i ucieknie z Wiednia. – Zakładając, że w ogóle tu jest. – Właśnie. A ponieważ to operacja wywiadu, nie zamierzają jej przekazywać żandarmerii. Gdyby teraz wycofano przeciwko tobie zarzuty, to Organizacja mogłaby dojść do wniosku, że grozi im ponowne dochodzenie. – Na litość boską, to co mi pozostaje? – Ten amerykański agent, z którym współpracuję, obiecał, że puszczą cię wolno, jeśli na twoje miejsce da się wsadzić Müllera. Chcemy spróbować wywabić go z kryjówki. – I tymczasem pozwolą, żeby doszło do rozprawy, a może i do wyroku?

– Tak to mniej więcej wygląda. – I prosisz, żebym tymczasem trzymał gębę na kłódkę? – A co miałbyś powiedzieć? Że być może Lindena zamordował facet, który od trzech lat nie żyje? – To wszystko jest takie… – Becker cisnął niedopałek w kat pokoju – …takie cholernie bezduszne. – Może byś przestał udawać świętoszka? Oni wiedzą, co robiłeś w Mińsku. Pogrywają twoim życiem i to jest ostatnia rzecz, jakiej by się brzydzili. Szczerze mówiąc, nieszczególnie ich obchodzi, czy zawiśniesz, czy nie. To twoja jedyna szansa i doskonale o tym wiesz. Becker ponuro pokiwał głową. – No dobra – powiedział. Podniosłem się, żeby wyjść, ale nagle przyszło mi coś do głowy. – A tak z ciekawości – zapytałem, zatrzymując się przy drzwiach – właściwie dlaczego ruscy wypuścili cię z tego obozu jenieckiego? – Sam byłeś w niewoli. Wiesz, jak tam było. Człowiek bez przerwy się bał, że odkryją jego przynależność do SS. – Właśnie dlatego pytam. Wahał się przez chwilę. – Jeden taki gość – powiedział – miał być niedługo zwolniony. Był bardzo chory. I tak by zaraz umarł. Nie było sensu wysyłać go do ojczyzny. – Wzruszył ramionami i spojrzał mi prosto w oczy. – Więc go udusiłem. Nażarłem się kamfory, żeby się pochorować, mało od tego nie zdechłem, i zająłem jego miejsce. – Patrzył na mnie nieruchomo. – Bernie, ja byłem w desperacji. Pamiętasz, jak to wyglądało. – Tak, pamiętam. – Nie udało mi się ukryć obrzydzenia. – Niemniej gdybyś mi to powiedział wcześniej, pozwoliłbym, żeby cię powiesili. – Wciąż nie jest za późno. Co cię powstrzymuje? Gdybym powiedział Beckerowi prawdę, nie wiedziałby, o czym mówię. Prawdopodobnie uznałby, że metafizyka to coś służącego do produkcji taniej penicyliny na czarny rynek. Pokręciłem więc tylko głową i odparłem: – Powiedzmy, że zawarłem z kimś umowę.

30

Spotkałem się z Königiem w Café Sperl przy Gumpendorfer Strasse, która znajdowała się w sektorze francuskim niedaleko Ringu. Był to lokal duży i mimo niezliczonych secesyjnych luster na ścianach dość ponury, ale mieściło się tu kilka pełnowymiarowych stołów bilardowych. Nad każdym z nich wisiała lampa, przytwierdzona do pożółkłego sufitu mosiężną oprawką jakby wyszabrowaną ze starego U-Boota. Terier Königa, niczym pies z etykiety wytwórni płytowej, siedział wpatrzony w swego pana, śledząc jego samotną, lecz rozważną grę. Zamówiłem kawę i podszedłem do stołu. Starannie zmierzył uderzenie długością kija, po czym, w milczeniu skinąwszy mi głową na powitanie, potarł jego czubek kawałkiem kredy. – Nasz Mozart szczególnie lubił tę grę – powiedział, patrząc w dół na sukno. – Niewątpliwie uważał ją za przyjemne odwzorowanie niezwykle precyzyjnego mechanizmu, jakim był jego intelekt. – Wlepił wzrok w bilę niczym snajper mierzący do celu i po długiej, wnikliwej chwili strzelił białą bilą w jedną czerwoną bilę, a potem w następną. Druga czerwona bila niespiesznie potoczyła się po stole, zakołysała na krawędzi łuzy, a następnie, wywołując u wykonawcy pomruk zadowolenia – nie ma bowiem wdzięczniejszego przykładu praw ruchu i grawitacji – bezszelestnie zniknęła nam z oczu. – Mnie natomiast bardziej cieszy zmysłowy charakter tej gry – ciągnął. – Uwielbiam stukot zderzających się bil i ich gładki, równy bieg. – Wyciągnął czerwoną bilę z łuzy i pieczołowicie uplasował ją w pożądanym miejscu. – Ale najbardziej kocham kolor zielony. Czy pan wie, że Celtowie uważają, że zielony kolor przynosi nieszczęście? Nie? Wierzą, że za zielenią następuje czerń. Być może dlatego, że Anglicy wieszali Irlandczyków za ubieranie się na zielono. A może Szkotów? – Przez chwilę König obłąkańczo wpatrywał się w powierzchnię stołu, niemal jakby chciał go polizać. – Niech pan tylko spojrzy – wyszeptał. – Zieleń to kolor ambicji i młodości, kolor życia i wiecznego odpoczynku. Requiem æternam dona eis. – Z ociąganiem odłożył kij na sukno i wyczarowując z kieszeni cygaro, odwrócił się od stołu. Terier podniósł się wyczekująco. – Powiedział pan przez telefon, że coś dla mnie ma. Coś ważnego. Wręczyłem mu kopertę od Belinsky’ego. – Przepraszam, że atrament nie jest zielony – powiedziałem, patrząc, jak wyciąga z niej papiery. – Czyta pan cyrylicę? König potrząsnął głową. – Niestety, równie dobrze mógłby to być gaelicki. – Niemniej zapalił cygaro i zaczął rozkładać dokumenty na stole bilardowym. Pies zaszczekał i został uciszony. – Może byłby pan tak dobry i wyjaśnił mi, co właściwie mam przed sobą?

– To są szczegółowe dyspozycje i metody działania MWD na terenie Węgier i Dolnej Austrii. – Uśmiechnąłem się chłodno i usiadłem przy pobliskim stoliku, gdzie kelner postawił moją kawę. König powoli pokiwał głową, przez moment patrzył na papiery nierozumiejącym wzrokiem, po czym zebrał je, wsadził do koperty i wsunął całość do kieszeni marynarki. – Bardzo ciekawe – oznajmił, siadając przy moim stoliku. – Załóżmy na chwilę, że są prawdziwe… – Och, z pewnością są prawdziwe – wtrąciłem pospiesznie. Obdarzył mnie cierpliwym uśmiechem, jakbym nie miał pojęcia o długotrwałym procesie, w trakcie którego starannie sprawdza się prawdziwość takich informacji. – Zakładając, że są prawdziwe – powtórzył z naciskiem – w jaki dokładnie sposób pan je uzyskał? Przy stole zjawili się dwaj mężczyźni, zamierzając zagrać partyjkę. König odsunął krzesło i ruchem głowy nakazał mi iść za sobą. – W porządku – zapewnił jeden z graczy. – Jest dużo miejsca, da się przejść. Niemniej jednak przenieśliśmy krzesła na nieco bezpieczniejszą odległość, a następnie zreferowałem Königowi historię, wcześniej przećwiczoną z Belinskym. König znów potrząsnął głową, tym razem energicznie, po czym wziął na kolana psa, który radośnie polizał go w ucho. – To nie jest właściwy czas i miejsce – przerwał mi. – Ale jestem pełen uznania dla pańskiej obrotności. – Uniósł brwi i z roztargnieniem spojrzał na bilardzistów przy stole. – Dziś rano dotarła do mnie wiadomość, że udało się panu załatwić kartki na benzynę dla tej mojej medycznej znajomej. Tej ze szpitala ogólnego. – Uświadomiłem sobie, że mówi o zabójstwie Traudl. – W dodatku tak szybko po naszej rozmowie. Doprawdy, jest pan niesłychanie skuteczny. – Wydmuchał dym w nos psu, który powąchał i kichnął. – W dzisiejszych czasach w Wiedniu trudno liczyć na stałe zaopatrzenie. Wzruszyłem ramionami. – Po prostu trzeba znać właściwych ludzi i tyle. – A pan najwyraźniej ich zna, przyjacielu. – Poklepał się po kieszeni zielonej tweedowej marynarki, gdzie schował dokumenty Belinsky’ego. – W tak szczególnych okolicznościach czuję, że powinienem pana przedstawić komuś w naszej firmie, kto lepiej niż ja potrafi ocenić jakość pańskich źródeł. Komuś, kto jak się okazuje, bardzo chce pana poznać, aby zadecydować, jak człowiek tak zdolny i przedsiębiorczy jak pan może być wykorzystany. Mieliśmy zamiar poczekać kilka tygodni, zanim was zaznajomimy, ale nowe informacje, które pan uzyskał, wszystko zmieniają. Jednak najpierw muszę zadzwonić. To potrwa tylko kilka minut. – Rozejrzał się po kawiarni i wskazał mi wolny stół bilardowy. – Czemu pan tymczasem nie poćwiczy uderzeń? – Nieszczególnie lubię gry zręcznościowe – oświadczyłem. – Nie ufam grom, które

polegają na czymś innym niż szczęśliwy traf. Wtedy, jeśli przegram, nie muszę mieć do siebie pretensji. Mam silną skłonność do samooskarżeń. W oczach Königa zabłysły iskierki rozbawienia. – Mój drogi – rzekł, wstając od stolika – chyba nie jest pan typowym Niemcem. Patrzyłem, jak idzie na zaplecze, żeby skorzystać z telefonu, z wiernym terierem u nogi. Zastanawiałem się, kim jest ten ktoś, do kogo miał zamiar dzwonić; człowiekiem lepiej przygotowanym do oceny moich źródeł mógł być nawet sam Müller. Ale nie należało się spodziewać zbyt wiele. König wrócił kilka minut później wyraźnie podniecony. – Tak jak myślałem – kiwał głową z ożywieniem – jest ktoś, kto pragnie natychmiast zapoznać się z materiałem i spotkać się z panem. Mój samochód stoi na zewnątrz. Jedziemy? König jeździł czarnym mercedesem, takim samym jak Belinsky, i podobnie jak Belinsky prowadził niebezpiecznie szybko, za szybko jak na jezdnię mokrą po porannej ulewie. Powiedziałem, że lepiej dojechać późno, niż nie dojechać wcale, ale nie zwracał na mnie uwagi. Mój dyskomfort potęgowało jeszcze zachowanie psa Königa, który siedział na kolanach swego pana i przez całą drogę szczekał z podniecenia, jakby udzielał mu wskazówek, jaką trasą mamy jechać. Rozpoznałem drogę prowadzącą do Studia Sievering, ale w tej samej chwili dojechaliśmy do skrzyżowania i skręciliśmy na północ w Grinzinger Allee. – Zna pan Grinzing?! – zapytał König, przekrzykując nieustające szczekanie psa. Odparłem, że nie. – To pan nie zna prawdziwych wiedeńczyków – ocenił. – Grinzing słynie z produkcji win. W letnie wieczory wszyscy tu przychodzą, by posiedzieć w gospodzie i spróbować młodego wina. Piją za dużo, słuchają kwartetów Schrammla i śpiewają stare piosenki. – Brzmi milutko – rzekłem bez entuzjazmu. – Bo jest miłe. Sam jestem właścicielem kilku winniczek. Tylko dwa małe poletka, rozumie pan. Ale to jakiś początek. Mężczyzna musi mieć ziemię, nie sądzi pan? Wrócimy tu latem i wtedy sam pan zobaczy, jak smakuje młode wino. Wiedeńska krew. Grinzing wcale nie wyglądał jak przedmieście Wiednia, już prędzej jak urocza wioska. Ale może ze względu na bliskość stolicy ten rozkoszny wiejski wdzięk wydał mi się równie sztuczny, jak scenografie, które widziałem w Sievering. Wjechaliśmy na wzgórek dróżką, wijącą się wśród wiejskich ogródków obok starej gospody Heurige, przy czym König wciąż podkreślał, jak to okolica wypiękniała z nadejściem wiosny. Jednak tak wielka dawka sielankowej bajkowości sprawiła jedynie, że miastowa część mego jestestwa poczuła wzgardę, więc poprzestałem na niechętnych stęknięciach i wymamrotałem coś o turystach. Dla człowieka przywykłego do widoku niekończących się gruzowisk Grinzing leżący wśród lasów i łąk był aż przesadnie zielony. Powstrzymałem się wszakże od uwag na ten temat w obawie, że sprowokuję Königa do kolejnej tyrady o tym mdlącym kolorze.

Zatrzymał samochód pod wysokim murem z żółtej cegły, otaczającym spory, pomalowany na żółto dom oraz ogród, który wyglądał, jakby spędził cały dzień w salonie piękności. Wysoki, dwupiętrowy budynek miał stromy dach z mansardowymi oknami, ale ubóstwo detali i ozdób sprawiało, że mimo jasnej barwy było w nim coś oficjalnego. Wyglądał trochę jak elegancki ratusz. Pchnąłem furtkę i w ślad za Königiem podążyłem nieskazitelnie obrzeżoną ścieżką ku ciężkim, nabijanym guzami drzwiom, w rodzaju tych, do których lepiej pukać, trzymając w ręku topór wojenny. Weszliśmy do środka, nikogo nie spotykając, i stanęliśmy na drewnianej podłodze, tak trzeszczącej, że niejeden bibliotekarz dostałby zawału. König zaprowadził mnie do małego saloniku, polecił zaczekać i wyszedł, zamykając za sobą drzwi. Rozejrzałem się dookoła, ale niewiele było tu do oglądania, rzucały się w oczy jedynie dowody bukolicznych upodobań gospodarza. Drzwi na balkon zagradzał masywny, grubo ciosany stół, przed kominkiem wielkim jak szyb górniczy stały dwa wiejskie krzesła z kół od wozu. Usiadłem na kanapie, która wyglądała nieco wygodniej, i zawiązałem porządnie sznurowadła. Potem przetarłem buty skrajem wytartego dywanu. Upłynęło chyba pół godziny i zdążyłem się porządnie wynudzić, kiedy König wreszcie po mnie przyszedł. Przez labirynt pokojów i korytarzy poprowadził mnie na tyły domu, a potem schodami na piętro, cały czas zachowując się sztywno, jakby nosił frak podbity dębową boazerią. Nie dbając już o to, czy poczuje się urażony – miałem wszak poznać kogoś ważniejszego – powiedziałem: – Gdyby pan włożył inny garnitur, byłby z pana znakomity kamerdyner. Nie odwrócił się, lecz usłyszałem, że wyszczerzył protezy i zaśmiał się krótko i oschle. – Cieszę się, że pan tak uważa. Ale wie pan, mimo że cenię u ludzi poczucie humoru, nie radziłbym panu popisywać się nim przed generałem. Prawdę mówiąc, jest niezwykle surowy. Otworzył jakieś drzwi i weszliśmy do jasnego, przestronnego pokoju, gdzie na kominku palił się ogień i stały hektary pustych półek na książki. Pod dużym oknem, za długim bibliotecznym stołem, ujrzałem sylwetkę krótko ostrzyżonego mężczyzny w szarym garniturze, którego niemal rozpoznałem. Gdy się odwrócił i uśmiechnął do mnie, jego zakrzywiony nos nie pozostawił żadnych wątpliwości: oto miałem przed sobą własną przeszłość. – Cześć, Günther – powiedział. König spoglądał na mnie pytająco. Zamrugałem bezradnie, w pierwszej chwili nie mogąc wykrztusić słowa. – Wierzy pan w duchy, Herr König? – zapytałem wreszcie. – Nie. A pan? – Teraz już tak. Jeśli się nie mylę, tego pana pod oknem powieszono w 1945 roku za udział w spisku na Hitlera.

– Możesz nas zostawić, Helmut – rzekł mężczyzna. König krótko kiwnął głową, odwrócił się na pięcie i wyszedł. Arthur Nebe wskazał mi krzesło przy stole, na którym leżały rozłożone dokumenty Belinsky’ego, obok zaś okulary i wieczne pióro. – Siadaj, proszę – powiedział. – Napijesz się? – zaproponował ze śmiechem. – Wyglądasz, jakby ci się przydał jeden głębszy. – Nie codziennie widuję, jak ktoś wstaje z martwych – rzekłem cicho. – Lepiej niech ten głębszy będzie duży. Nebe otworzył duży barek z rzeźbionego drewna, ukazując wykładane marmurem wnętrze oraz kilka butelek. – Za starych towarzyszy. – Uniósł szklankę do góry. Uśmiechnąłem się niepewnie. – Do dna. Nie zniknę od tego ponownie. Wypiłem wódkę jednym haustem i odetchnąłem głęboko; sparzyła mi żołądek. – Ze śmiercią ci do twarzy, Arthur. Doskonale wyglądasz. – Dzięki. Nigdy nie czułem się lepiej. Zapaliłem papierosa i przez chwilę trzymałem go w ustach. – Mińsk, prawda? – powiedział. – Rok 1941. Wtedy widzieliśmy się ostatni raz? – Tak jest. Załatwiłeś mi przeniesienie do Urzędu do spraw Zbrodni Wojennych. – Powinienem był postawić cię przed sądem za to, o co prosiłeś. A nawet kazać cię zastrzelić. – Z tego co słyszałem, tego lata bardzo lubiłeś strzelać do ludzi. – Nebe puścił to mimo uszu. – Więc dlaczego tego nie zrobiłeś? – Byłeś cholernie dobrym policjantem, dlatego. – Ty również. – Mocno zaciągnąłem się papierosem. – Przynajmniej przed wojną. Co sprawiło, że się zmieniłeś? Nebe posmakował wódki, a następnie szybko wypił ją do końca. – Dobra wódka – rzekł niemal do siebie. – Bernie, nie oczekuj, że się będę usprawiedliwiał. Miałem swoje rozkazy, które musiałem wykonywać, więc była to sytuacja typu albo-albo. Zabić albo dać się zabić. W SS zawsze tak było. Dziesięć, dwadzieścia, trzydzieści tysięcy, co za różnica. Kiedy człowiek już sobie skalkuluje, że musi ratować własne życie kosztem innych, to liczby właściwie nie mają znaczenia. I to, Bernie, było moje ostateczne rozwiązanie; ostateczne rozwiązanie palącej kwestii mojego własnego przetrwania. Miałeś szczęście, że nigdy nie musiałeś dokonywać takiej kalkulacji. – Dzięki tobie. Nebe skromnie wzruszył ramionami, a następnie wskazał palcem papiery. – Po obejrzeniu tego wszystkiego chyba jednak się cieszę, że cię nie zastrzeliłem. Naturalnie te materiały musi ocenić specjalista, ale na pierwszy rzut oka wydaje mi się, że trafiłeś wygraną na loterii. Niemniej chciałbym się czegoś dowiedzieć o twoim źródle. Powtórzyłem swoją historyjkę, po czym Nebe zapytał:

– Sądzisz, że można mu ufać? Temu ruskowi? – Jak dotąd, nigdy mnie nie zawiódł – odparłem. – Oczywiście przedtem załatwiał mi tylko lewe papiery. Nebe, który ponownie napełniał szklanki, żachnął się. – Jakiś problem? – zdziwiłem się. – Chodzi o to, że znam cię już dziesięć lat, Bernie, i jakoś nie bardzo potrafię uwierzyć, że zamieniłeś się w pospolitego spekulanta. – Arthurze, mnie jest równie trudno uwierzyć, że ty zamieniłeś się w zbrodniarza wojennego. I w ogóle uwierzyć, że jesteś wśród żywych, skoro już o tym mowa. Nebe uśmiechnął się. – Coś w tym jest. Ale przy tylu możliwościach, przy tak ogromnej liczbie zaginionych osób, dziwi mnie, że nie wróciłeś do dawnego zawodu i nie zostałeś prywatnym detektywem. – Praca detektywa i czarny rynek nie wykluczają się nawzajem – powiedziałem. – Dobra informacja jest jak penicylina albo papierosy. Ma swoją cenę. A im lepsza, im bardziej zakazana informacja, tym cena jest wyższa. Zawsze tak było. A tak na marginesie, mój Rosjanin będzie chciał, żeby mu zapłacić. – Oni zawsze tego chcą. Czasem wydaje mi się, że ruscy bardziej wierzą w potęgę dolara niż sami Amerykanie. – Nebe złożył dłonie i oparł palce wskazujące o swój chytry nos. Następnie wycelował je we mnie jak pistolet. – Dobrze się spisałeś, Bernie. Bardzo dobrze. Ale muszę przyznać, że wciąż coś mnie zastanawia. – Ja w roli Czarnego Piotrusia? – To jakoś od biedy mogę zaakceptować, ale nijak nie pogodzę się z myślą, że zabiłeś Traudl Braunsteiner. Morderstwo nigdy ci nie leżało. – Nie zabiłem jej – powiedziałem. – Kiedy König kazał mi to zrobić, myślałem, że potrafię, bo była komunistką. W obozie jenieckim zacząłem ich nienawidzić. Ale po zastanowieniu stwierdziłem, że nie jestem w stanie. Nie z zimną krwią. Może gdyby chodziło o mężczyznę, jakoś bym się przemógł, ale dziewczynę? Nie. Chciałem mu o tym powiedzieć dzisiaj rano, jednak kiedy zaczął mi gratulować, postanowiłem trzymać gębę na kłódkę i przypisać sobie całą zasługę. Kombinowałem, że może z tego skapnie mi jakaś forsa. – A więc zabił ją kto inny. Intrygujące. Pewnie nie masz pojęcia, kto to mógł być? Pokręciłem przecząco głową. – Cóż, tajemnica. – Tak jak twoje zmartwychwstanie, Arthurze. Jak właściwie ci się to udało? – Obawiam się, że nie mogę przypisać sobie żadnych zasług – oznajmił. – To rzecz, którą wymyślili ludzie z wywiadu. W ostatnich miesiącach wojny zdołali spreparować akta wyższych funkcjonariuszy SS i działaczy partyjnych z takim skutkiem, że wszystkich nas uznano za zmarłych. Większość rzekomo zgładzono za udział w zamachu hrabiego von Stauffenberga na życie Hitlera. W końcu, jakie

znaczenie ma dodatkowe sto egzekucji na liście, liczącej tysiące nazwisk? Inni zginęli podczas nalotów albo w bitwie o Berlin. Trzeba było tylko dopilnować, żeby te akta wpadły w ręce Amerykanów. Więc SS przetransportowało je do papierni w pobliżu Monachium, której właściciel, wierny członek NSDAP, dostał polecenie, żeby wstrzymać się z niszczeniem dokumentów, dopóki Jankesi nie zastukają do jego drzwi. – Nebe zaśmiał się. – Pewnie myśleli, że trafiła im się nie lada gratka! Oczywiście większość przejętego materiału była całkiem autentyczna. Ale ci z nas, którym najbardziej groziło dochodzenie w sprawie tych idiotycznych zbrodni wojennych, zyskali sporo czasu, żeby odetchnąć i wystarać się o nową tożsamość. Nie ma to, jak umrzeć, żeby załatwić sobie trochę przestrzeni. – Znów się roześmiał. – W każdym razie to ichnie amerykańskie Centrum Dokumentacji w Berlinie nadal pracuje dla nas. – Jak to? – zapytałem, zastanawiając się, czy zaraz usłyszę coś, co pomoże mi wyjaśnić zagadkę zamordowania Lindena. A może po prostu kapitan odkrył, że akta zostały sfałszowane, zanim wpadły w ręce aliantów? Czy to nie było wystarczające uzasadnienie jego zabójstwa? – Nie, na razie dość tego gadania. – Nebe upił nieco wódki ze szklanki i z uznaniem oblizał wargi. – Bernie, naprawdę żyjemy w ciekawych czasach. Człowiek może zostać, kim tylko zechce. Weźmy na przykład mnie: nazywam się Nolde, Arthur Nolde, i zajmuję się produkcją win w swoim tutejszym majątku. Zmartwychwstałem, powiadasz. No więc nie bardzo mijasz się z prawdą. Tyle że zmarli hitlerowcy, kiedy wstają z martwych, są bez skazy. Przeobrażeni, mój drogi. To Rosjanie są teraz be i chcą przejąć nasze miasto. My, odkąd pracujemy dla Amerykanów, jesteśmy uważani za grzecznych chłopców. Doktor Schneider, który przy udziale CIC założył Organizację, regularnie się z nimi spotyka w naszym sztabie w Pullach. Nawet pojechał do Stanów, żeby się zobaczyć z ich sekretarzem stanu. Wyobrażasz sobie? Wyższy oficer niemiecki rozmawia z numerem dwa w Białym Domu? Chyba nie można być bardziej nieskazitelnym, nie w dzisiejszych czasach. – Wybacz – przerwałem – ale trudno mi uznać Jankesów za świętych. Kiedy wróciłem z Rosji, moja żona przyjmowała dodatkowe racje od pewnego amerykańskiego kapitana. Czasem myślę, że nie są lepsi od rusków. – Nie ty jeden w Organizacji tak uważasz – wzruszył ramionami Nebe. – Ale jeśli o mnie chodzi, to nigdy nie słyszałem, żeby ruscy pytali damę o zgodę albo dawali jej czekoladę. To bydlaki. – Uśmiechnął się do nowej myśli. – Niemniej przyznaję, że niektóre kobiety powinny być Rosjanom wdzięczne. Gdyby nie oni, nigdy nie poznałyby, jak to jest. To był marny dowcip w bardzo złym guście, ale i tak się roześmiałem. Wciąż jeszcze się denerwowałem w towarzystwie Nebego i chciałem być z nim w dobrej komitywie. – No i jak rozwiązałeś sprawę żony i tego amerykańskiego kapitana? – zapytał,

gdy już przestał się śmiać. Z jakiegoś powodu zawahałem się przed odpowiedzią. Arthur Nebe był człowiekiem inteligentnym. Przed wojną, jako komendant policji kryminalnej, uchodził za najwybitniejszego policjanta w Niemczech. Wyjaśnienie, sugerujące, że miałem ochotę zabić kapitana armii amerykańskiej, byłoby zbyt ryzykowne; tam, gdzie inni widzieli tylko rękę kapryśnego boga, Nebe dostrzegał wspólne elementy, godne zbadania zbiegi okoliczności. Za dobrze go znałem, by uwierzyć, że zapomniał, iż kiedyś przydzielił Beckera do prowadzonego przeze mnie dochodzenia w sprawie morderstwa. Cień skojarzenia, choćby incydentalnego, między śmiercią jednego amerykańskiego oficera, w którą zamieszany był Becker, a śmiercią innego, która mogła mieć związek ze mną, a Nebe niewątpliwie poleciłby mnie zabić. Jeden amerykański oficer to już nieszczęście, ale dwóch to zbyt wielu, żeby to był przypadek. Wzruszyłem zatem ramionami, zapaliłem papierosa i odparłem: – A co miałem zrobić? Mogłem tylko dopilnować, żeby to ona dostała w gębę, a nie on. Amerykańscy oficerowie nie lubią obrywać po pysku, a już najmniej od szwabów. To jeden z małych przywilejów zwycięzcy, że nie trzeba znosić szajsu od pokonanego wroga. Nie przypuszczam, żebyś o tym zapomniał, Herr Gruppenführer, kto jak kto, ale nie ty. Z dużą ciekawością przyglądałem się, jak szczerzy zęby. Był to chytry uśmiech na twarzy starego lisa, ale zęby Nebego wyglądały na prawdziwe. – Mądrze zrobiłeś – pochwalił. – Zabijanie Amerykanów nie jest wskazane. – I na potwierdzenie moich obaw po dłuższej przerwie dodał: – Pamiętasz Emila Beckera? Nie byłem tak głupi, by udawać, że nie mogę sobie przypomnieć. Znał mnie na wylot. – Oczywiście – odparłem. – To jego dziewczynę kazał ci zabić König. A przynajmniej jedną z jego dziewczyn. – Ale König mówił, że ona była z MWD. – Zmarszczyłem pytająco brwi. – Bo była. I Becker także. Zabił amerykańskiego oficera, ale przedtem próbował przeniknąć do Organizacji. Powoli pokręciłem głową. – Zgadzam się, że Becker to łobuz – powiedziałem – ale nie widzę go jako ruskiego szpiega. – Nebe uparcie kiwał głową. – Tutaj, w Wiedniu? – Znów przytaknął. – On wie, że żyjesz? – Oczywiście, że nie. Używaliśmy go od czasu do czasu do drobnych prac kurierskich. To był błąd. Becker handlował na czarnym rynku, tak jak ty, Bernie. Tak się składa, że z powodzeniem. Ale miał nierealne wyobrażenia na temat swojej przydatności. Myślał, że jest pośrodku bardzo wielkiego stawu, a cały czas tkwił przy brzegu. Mówiąc zupełnie szczerze, gdyby w ten staw przypierdolił meteoryt, Beckerem nawet by nie zakołysało. – Jak się o nim dowiedziałeś?

– Jego żona nam powiedziała – odparł Nebe. – Kiedy wrócił z obozu jenieckiego, nasi ludzie w Berlinie wysłali do niego kogoś z Organizacji, żeby zobaczyć, czy da się go zwerbować. Ale się z nim rozminęli, a kiedy wreszcie udało im się porozmawiać z jego żoną, wyjechał już z Berlina i zamieszkał tutaj, w Wiedniu. Żona opowiedziała im o przyjaźni Beckera z pewnym pułkownikiem MWD. Ale z jakichś powodów (właściwie to zwykła niekompetencja) trochę trwało, zanim ta informacja dotarła do naszej sekcji w Wiedniu. A wtedy już zdążył go zwerbować jeden z naszych inkasentów. – To gdzie on teraz jest? – Tu, w Wiedniu. Siedzi w więzieniu. Amerykanie będą go sądzić za morderstwo i prawie na pewno czeka go stryczek. – To dla was dosyć wygodne – powiedziałem, trochę nadstawiając karku. – Zbyt wygodne, gdyby mnie kto pytał. – Zawodowy instynkt, Bernie? – Powiedzmy, że przeczucie. W ten sposób, jeśli nawet się mylę, to nie wyjdę na kompletnego amatora. – Wciąż wierzysz swoim bebechom, co? – Owszem, a zwłaszcza teraz, kiedy znowu są pełne. Wiedeń po Berlinie wydaje się tłusty. – Więc sądzisz, że zabójstwo tego Amerykanina to nasza sprawka? – To zależy od tego, kim on był i czy mieliście jakiś powód. Musieliście się tylko upewnić, że Amerykanie znajdą jakiegoś kozła ofiarnego. Kogoś, kogo woleliście się pozbyć. W ten sposób załatwilibyście dwie sprawy za jednym zamachem. Mam rację? Nebe lekko przechylił głowę. – Możliwe. Ale w żadnym razie nie rób głupstw i nie próbuj tego udowodnić tylko po to, by mi przypomnieć, jakim byłeś dobrym detektywem. To wciąż bolesna sprawa dla niektórych ludzi w naszej sekcji, więc byłoby najlepiej, gdybyś w ogóle trzymał na ten temat gębę na kłódkę. Wiesz, gdybyś naprawdę chciał zabawić się w detektywa, to mógłbyś nam doradzić, jak odnaleźć naszego własnego zaginionego. Nazywa się doktor Karl Heim i jest dentystą. Miał dzisiaj wcześnie rano jechać do Pullach z naszymi ludźmi, ale kiedy poszli po niego do domu, to nie było po nim śladu. Oczywiście możliwe, że po prostu poszedł na tutejszą kurację. – Nebe mówił o rundzie po knajpach. – Ale w tym mieście zawsze trzeba pamiętać o tym, że mogli go porwać ruscy. Działa tutaj kilka niezależnych gangów, z którymi współpracują Rosjanie, w zamian udzielając im koncesji na sprzedaż papierosów na czarnym rynku. Z tego co wiemy, te gangi podlegają temu rosyjskiemu pułkownikowi od Beckera. Zapewne to od nich Becker pierwotnie brał towar na handel. – Jasne – przytaknąłem, wzburzony rewelacją na temat związków Beckera z Poroszynem. – Więc co chciałbyś, żebym zrobił?

– Pogadaj z Königiem – polecił Nebe – i poradź mu, jak ma się zabrać do poszukiwań Heima. Mógłbyś mu nawet trochę pomóc, jeśli znajdziesz czas. – To proste – powiedziałem. – Coś jeszcze? – Tak, chciałbym, żebyś tu wrócił jutro rano. Jeden z naszych ludzi specjalizuje się w sprawach dotyczących MWD. Mam przeczucie, że bardzo by mu zależało, żeby z tobą pogadać o tym twoim źródle. Powiedzmy o dziesiątej? – O dziesiątej – powtórzyłem. Nebe wstał i okrążył stół, żeby uścisnąć mi dłoń. – Miło zobaczyć znajomą twarz, Bernie, nawet jeśli wygląda jak moje sumienie. Uśmiechnąłem się słabo i podałem mu rękę. – Co było, to było – mruknąłem. – Właśnie – rzekł, kładąc mi dłoń na ramieniu. – Do jutra zatem. König odwiezie cię do miasta. – Nebe otworzył drzwi i ruszył na dół do frontowego wyjścia. – Przykro mi słyszeć, że masz kłopoty z żoną. Jeśli chcesz, mógłbym załatwić, żeby wysłali jej jakieś PX-y. – Nie rób sobie kłopotu – odparłem szybko. Człowiek z Organizacji, zjawiający się w moim berlińskim mieszkaniu i zadający Kirsten niewygodne pytania, na które nie umiałaby odpowiedzieć, był ostatnią rzeczą, jakiej sobie życzyłem. – Pracuje w amerykańskim barze i dostaje tyle PX-ów, ile dusza zapragnie. W holu natknęliśmy się na Königa, który bawił się ze swoim psem. – Kobiety! – zaśmiał się Nebe. – To kobieta kupiła Königowi psa, nieprawdaż, Helmut? – Tak, Herr General. Nebe pochylił się, żeby podrapać psa po brzuchu. Zwierzę odwróciło się na grzbiet i pokornie poddało się palcom Nebego. – A wiesz, czemu kupiła mu psa? – Złowiłem grymas zażenowania na twarzy Königa i wyczułem, że Nebe zamierza sobie z niego zakpić. – Żeby nauczyć mężczyznę posłuszeństwa. Przyłączyłem się do ogólnego rozbawienia. Jednak po kilku dniach bliższej znajomości z Königiem byłem zdania, że Lotte Hartmann prędzej nauczyłaby swego przyjaciela recytować Torę.

31

Zanim dotarłem do swego pokoju, niebo poszarzało. Usłyszałem, jak garść kropel uderza w balkonową szybę, po sekundzie zobaczyłem błysk, a zaraz potem rozległ się potężny grzmot, który wypłoszył z mojego balkonu stadko gołębi. Stojąc w oknie, patrzyłem na szarpane nawałnicą drzewa i spienione rynsztoki, aż wreszcie nadmiar energii elektrycznej się wyładował i powietrze znów stało się jasne i przejrzyste. Dziesięć minut później ptaki rozśpiewały się w gałęziach drzew, jakby świętując oczyszczający wpływ burzy. Pomyślałem, że można im tylko pozazdrościć szybkiej kuracji klimatycznej; szkoda, że moje własne napięcie nie dało się rozładować w tak prosty sposób. Usiłowałem uprzedzić i przewidzieć wszystkie kłamstwa, w tym swoje własne, czułem jednak, że moja przemyślność zaraz się wyczerpie i przestanę nadążać za sprawą, że stracę nad nią panowanie – nie mówiąc już o życiu. Dochodziła ósma wieczorem, gdy zadzwoniłem do Belinsky’ego do hotelu Sachera na Philharmonikerstrasse, zarekwirowanego przez wojsko. Nie sądziłem, że o tej porze go zastanę, ale był u siebie. Głos miał swobodny i spokojny, jakby przez cały czas wiedział, że Organizacja chwyci przynętę. – Powiedziałem, że zadzwonię – przypomniałem. – Jest trochę późno, ale byłem zajęty. – Nie ma problemu. Kupili to? Tę informację? – Cholera, niemal odgryźli mi rękę. König zawiózł mnie do jakiegoś domu w Grinzingu. Możliwe, że to jest ich wiedeński sztab. Nie jestem pewien, ale z pewnością jest na to dostatecznie okazały. – Dobrze. Widziałeś może Müllera? – Nie. Ale widziałem kogoś innego. – Och? A kogóż to? – Do głosu Belinsky’ego wkradł się chłód. – Arthura Nebego. – Nebego? Jesteś pewien? – podniecił się Belinsky. – Oczywiście, że jestem pewien. Znam Nebego sprzed wojny. Myślałem, że nie żyje. Ale rozmawialiśmy przez godzinę dzisiaj po południu. Chce, żebym pomógł Königowi odnaleźć naszego znajomego dentystę i żebym przyjechał jutro rano do Grinzingu na spotkanie, by porozmawiać o listach miłosnych twojego ruska. Mam przeczucie, że będzie tam Müller. – A z czego to wnioskujesz? – Nebe powiedział, że zaprosi kogoś, kto specjalizuje się w sprawach mających związek z MWD. – Tak, w ustach Arthura Nebego ten opis nawet pasowałby do Müllera. O której jest to spotkanie? – O dziesiątej.

– Więc mam tylko dzisiejszy dzień, żeby wszystko zorganizować. Chwileczkę, niech się zastanowię. – Milczał tak długo, że zacząłem podejrzewać, że się rozłączył. Ale w końcu usłyszałem, jak bierze głęboki wdech. – Jak daleko od drogi stoi ten dom? – Dwadzieścia, trzydzieści metrów od frontu z północnej strony. Na tyłach od południa rozciąga się winnica, nie wiem, gdzie tam jest droga. Między domem a winnicą rośnie rząd drzew i są tam jakieś budynki gospodarcze. – Podałem mu wskazówki dojazdu najlepiej, jak umiałem. – Świetnie – rzekł żwawo. – Więc zrobimy tak. Trochę po dziesiątej dyskretnie otoczę dom moimi ludźmi. Jeśli Müller tam będzie, dasz nam sygnał i przyjdziemy po niego. To najtrudniejszy moment, bo nie spuszczą z ciebie oka ani na chwilę. Kiedy tam byłeś, korzystałeś przypadkiem z toalety? – Nie, ale przechodziłem obok niej, kiedy byłem na piętrze. Jeśli, jak przypuszczam, spotkanie odbędzie w bibliotece, gdzie przedtem rozmawiałem z Nebem, to z tej właśnie toalety będziemy korzystać. Wychodzi na północ, na drogę i Josefstadt. Jest tam okno z beżową roletą. Może mógłbym jej użyć, żeby dać wam sygnał. Belinsky znowu zamilkł. Wreszcie zadecydował: – Dwadzieścia minut po umówionej godzinie, jeśli ci się uda, pójdziesz do świątyni dumania. Tam opuścisz roletę, odliczysz pięć sekund, a potem na pięć sekund ją podniesiesz. Powtórzysz ten manewr trzy razy. Będę obserwował dom przez lornetkę i gdy zobaczę twój sygnał, trzykrotnie nacisnę klakson. To będzie hasło, żeby moi ludzie wkroczyli do akcji. Ty wrócisz na spotkanie, przywarujesz i zaczekasz na przybycie kawalerii. – To brzmi bardzo prosto. Właściwie aż za prosto. – Słuchaj, szwabie, mógłbym zaproponować, żebyś wystawił dupę przez okno i zagwizdał Dixie, ale to byłaby za duża atrakcja – westchnął z pewnym rozdrażnieniem. – Günther, taki nalot wymaga mnóstwa papierkowej roboty. Muszę przygotować kryptonimy i uzyskać najrozmaitsze specjalne upoważnienia na dużą akcję w terenie. A jeśli się okaże, że to był fałszywy alarm, to czeka mnie śledztwo. Mam nadzieję, że się nie mylisz co do Müllera. Wiesz, że urządzenie tej imprezki zajmie mi całą noc? – To faktycznie szczyt wszystkiego – powiedziałem. – Ja tkwię po uszy w gównie, a ty psioczysz na plamki na sukience. Doprawdy, nie posiadam się ze smutku, że masz tyle papierków do załatwienia. Belinsky parsknął śmiechem. – Daj spokój, szwabie. Nie żołądkuj się. Po prostu chodzi o to, że byłoby miło, gdybyśmy mieli pewność, że Müller tam będzie. Pomyśl rozsądnie. Przecież wciąż do końca nie wiadomo, czy on w ogóle należy do wiedeńskiej części Organizacji. – A właśnie że wiadomo – skłamałem. – Dziś rano udałem się do aresztu policyjnego i pokazałem Emilowi Beckerowi zdjęcie Müllera. Natychmiast go

rozpoznał jako człowieka, który przyszedł razem z Königiem prosić, żeby Becker spróbował odszukać kapitana Lindena. To znaczy że Müller musi należeć do tutejszej Organizacji, no chyba że ma feblik do Königa. – Kurwa – zaklął Belinsky – dlaczego ja na to nie wpadłem? To takie proste. Jest pewny, że to Müller? – Bez najmniejszej wątpliwości. – Podrażniłem się z nim jeszcze trochę, póki nie nabrał zaufania. – No dobra, nie gorączkuj się tak. W rzeczywistości Becker wcale go nie rozpoznał. Ale widział tę fotografię już przedtem, pokazała mu ją Traudl Braunsteiner. Chciałem się tylko upewnić, że nie dostała jej od ciebie. – Wciąż mi nie ufasz, co, szwabie? – Jeśli mam dla ciebie wejść do jaskini lwa, to muszę najpierw przynajmniej się upewnić, czy masz dobry wzrok. – No, ale wciąż pozostaje problem, skąd Traudl Braunsteiner zdobyła zdjęcie Gestapo Müllera. – Przypuszczalnie od pułkownika Poroszyna z MWD. Udzielił Beckerowi koncesji na handel papierosami tutaj, w Wiedniu, w zamian za informację i od czasu do czasu jakieś uprowadzenie. Kiedy Organizacja zgłosiła się do Beckera, ten opowiedział wszystko Poroszynowi i zgodził się dowiedzieć, ile tylko mógł, a gdy został aresztowany, porozumiewał się z Poroszynem za pośrednictwem Traudl. Tylko udawała jego dziewczynę. – Szwabie, wiesz, co to znaczy? – Ruscy też szukają Müllera, tak? – Ale zastanowiłeś się, co będzie, kiedy go dopadną? Szczerze mówiąc, szanse, że stanie przed sądem w Związku Radzieckim, są niewielkie. Jak już mówiłem, Müller szczególnie zajmował się metodami sowieckiej policji. Nie, Rosjanie chcą mieć Müllera, bo mógłby być dla nich bardzo użyteczny. Na przykład mógłby im powiedzieć, kim byli agenci gestapo w NKWD. Ludzie, którzy zapewne teraz nadal zajmują stanowiska w MWD. – No to możemy tylko mieć nadzieję, że jutro się zjawi. – Lepiej mi powiedz, jak tam trafić. Udzieliłem mu jasnych wskazówek i poprosiłem, żeby się nie spóźnił. – Boję się tych skurwieli – wyjaśniłem. – Hej, wiesz co? Ja się boję was wszystkich, szwaby. Ale nie tak jak Rosjan. – Zachichotał po swojemu, co nawet zaczynałem lubić. – Do widzenia, szwabie – rzekł – i powodzenia. I rozłączył się, zostawiając mnie wpatrzonego w cicho buczącą słuchawkę z dziwnym uczuciem, że odcieleśniony głos, z którym rozmawiałem, nie istniał nigdzie poza moją wyobraźnią.

32

Dym kłębił się pod sklepionym sufitem nocnego klubu na podobieństwo najgęstszych wyziewów królestwa podziemi. Spowijał samotną postać Belinsky’ego, który niczym powstały z grobu Bela Lugosi powolnym krokiem zmierzał w stronę mojego stolika. Zespół, który tu grał, trzymał rytm gorzej niż jednonogi stepujący tancerz, ale Belinsky’emu jakoś udawało się kroczyć do taktu. Wiedziałem, że wciąż jest na mnie zły, bo nie okazałem mu zaufania, co więcej, miał świadomość, iż nadal usiłuję dociec, jak to się stało, że nie przyszło mu na myśl, aby pokazać Beckerowi zdjęcie Müllera. Nie zdziwiłem się zatem szczególnie, kiedy chwycił mnie za włosy i dwukrotnie walnął moją głową o stolik, wrzeszcząc, że jestem tylko podejrzliwym szwabem. Wstałem i półprzytomny ruszyłem do wyjścia, gdzie odkryłem, że drogę zastępuje mi Arthur Nebe. Jego obecność tak mnie zaskoczyła, że nie stawiałem oporu, gdy chwycił mnie za uszy i uderzył moją czaszką o futrynę raz, a potem jeszcze raz, na szczęście, i oznajmił, że skoro sam nie zabiłem Traudl Braunsteiner, to może powinienem wykryć, kto to zrobił. Wyrwałem głowę z jego uścisku i oświadczyłem, że to mniej więcej tak, jak odgadnąć, że Rumpelsztyk ma na imię Rumpelsztyk. Z dezaprobatą pokręciłem głową, po czym zacząłem mrugać w ciemnościach. Dobiegło mnie pukanie do drzwi i usłyszałem niewyraźny szept. – Kto tam? – zapytałem, zapalając lampkę nocną i sięgając po zegarek. Imię intruza nic mi nie powiedziało, więc odrzuciłem kołdrę, wstałem z łóżka i podszedłem do drzwi. Z przekleństwem na ustach otworzyłem je trochę szerzej, niż było bezpiecznie. Na progu stała Lotte Hartmann ubrana w połyskliwą suknię wieczorową i karakułową kurtkę, którą zapamiętałem z naszego wspólnego wieczoru. Miała pytający, impertynencki błysk w oku. – Tak? – zapytałem. – O co chodzi? Czego chcesz? Sapnęła chłodno i wzgardliwie, po czym lekko pchnęła drzwi urękawiczoną dłonią, zmuszając mnie do zrobienia kroku wstecz. Weszła do środka, zatrzasnęła za sobą drzwi i oparła się o nie plecami, rozglądając się po pomieszczeniu. Poczułem w nozdrzach drażniącą woń dymu tytoniowego, alkoholu i perfum, które nosiła na swym sprzedajnym ciele. – Przykro mi, że cię obudziłam – powiedziała, patrząc nie na mnie, lecz na pokój. – Wcale nie – odparłem. Ruszyła na obchód apartamentu, zaglądając do sypialni, a potem do łazienki. Chodziła z niewymuszonym wdziękiem i pewnością siebie, jakich nabywają kobiety, przyzwyczajone do tego, że mężczyźni nie odrywają wzroku od ich tyłka. – Masz rację – wyszczerzyła zęby. – Wcale nie jest mi przykro. Wiesz, ten lokal nie wygląda tak źle, jak sądziłam.

– Wiesz, która godzina? – Bardzo późna. – Zachichotała. – Twoja gospodyni nie była zadowolona, nic a nic. Musiałam jej powiedzieć, że jestem twoją siostrą i że przyjechałam szmat drogi z Berlina, żeby przekazać ci złą wiadomość. – Znów zachichotała. – Ta zła wiadomość to ty? Zrobiła nadąsaną minę, ale tylko udawała; nadal była zbyt zadowolona z siebie, żeby się obruszyć. – Kiedy zapytała, czy mam duży bagaż, powiedziałam, że Rosjanie ukradli mi walizki w pociągu. Bardzo mi współczuła, była naprawdę bardzo miła. Mam nadzieję, że ty też okażesz się miły. – Ach tak? A ja myślałem, że być miłą to twoje zadanie. Czy też obyczajówka znowu się ciebie czepia? Zignorowała obelgę, to znaczy zakładając, że ją w ogóle zauważyła. – No więc właśnie wracałam do domu z Flottenbaru, wiesz, tego na Mariahilferstrasse? Nie odpowiedziałem. Zapaliłem papierosa i umieściłem go w kąciku ust, z trudem się powstrzymując, żeby na nią nie warczeć. – W każdym razie to niedaleko stąd. No i wiesz – rzekła bardziej uwodzicielskim tonem – uznałam, że dotąd nie miałam możliwości porządnie ci podziękować. – Tu na chwilę zawiesiła głos, a ja pożałowałem, że nie mam na sobie szlafroka. – Za wyciągnięcie mnie z tej opresji u ruskich. – Rozwiązała tasiemki pod kołnierzem kurtki i pozwoliła jej osunąć się na podłogę. – Nie zaproponujesz mi nic do picia? – Powiedziałbym, że masz dość. – Ale i tak poszedłem i znalazłem dwa kieliszki. – Może miałbyś ochotę ocenić to osobiście? – Roześmiała się beztrosko i usiadła, ani trochę się nie zataczając. Wyglądała na kogoś, kto mógłby przyjąć alkohol dożylnie, a potem bez mrugnięcia okiem przemaszerować po krawężniku. – Chcesz coś do tego? – zapytałem, unosząc w górę kieliszek wódki. – Możliwe – odparła z namysłem. – Kiedy się już napiję. Wręczyłem jej kieliszek i sam szybko wlałem w siebie drugi, żeby dodać sobie animuszu. Ponownie zaciągnąłem się dymem z nadzieją, że podchmielony zdobędę się na to, by ją wykopać. – No, co się dzieje? – zapytała niemal tryumfalnie. – Speszony jesteś czy co? Chyba czy co, pomyślałem. – Ja nie – odrzekłem. – Tylko moja piżama. Nie jest przyzwyczajona do damskiego towarzystwa. – Sądząc z wyglądu, mógłbyś jej używać do mieszania betonu. – Poczęstowała się moim papierosem i wydmuchała mi smużkę dymu prosto w krocze. – Mógłbym się jej pozbyć, jeśli ci przeszkadza – rzekłem idiotycznie. Kiedy znów się zaciągnąłem, poczułem, że zaschło mi w ustach. Chciałem, żeby sobie poszła, czy nie chciałem? Wyrzucanie jej na tę śliczną buzię jakoś nie bardzo mi szło. – Najpierw trochę porozmawiajmy. Może usiądziesz?

Usiadłem, czując z ulgą, że jeszcze jakoś zginam się w pasie. – No dobrze – rzuciłem – a może byś mi powiedziała, gdzie dzisiaj jest twój chłoptaś? Skrzywiła się. – To nie jest dobry temat, Perseuszu. Znajdź jakiś inny. – Poprztykaliście się? Jęknęła. – Musimy o tym mówić? – Niespecjalnie mnie to obchodzi. – Wzruszyłem ramionami. – To skurwysyn – powiedziała. – Ale nadal nie chce mi się o tym gadać. Zwłaszcza dzisiaj. – A co jest takiego szczególnego w dzisiejszym dniu? – Dostałam rolę w filmie. – Gratuluję. Jaka to rola? – To film angielski. Moja rola, rozumiesz, nie jest duża. Ale ma w nim zagrać kilka wielkich gwiazd. Ja gram dziewczynę z nocnego klubu. – No to chyba będzie dość proste. – Czy to nie podniecające? – zapiszczała. – Zagram z Orsonem Wellesem! – Tym od Wojny światów? Wzruszyła ramionami z nierozumiejącą miną. – Nie widziałam tego filmu. – Nieważne. – Oczywiście nie mają pewności co do Wellesa. Ale uważają, że są spore szanse, że go namówią na przyjazd do Wiednia. – To wszystko brzmi bardzo znajomo. – Co takiego? – Nie wiedziałem nawet, że jesteś aktorką. – Chcesz powiedzieć, że ci nie mówiłam? Co ty, ta praca w Orientalu jest tylko tymczasowa. – Całkiem nieźle ci idzie. – Och, zawsze miałam dryg do liczb i pieniędzy. Kiedyś pracowałam w tutejszym urzędzie podatkowym. – Pochyliła się w moją stronę z przesadnie dociekliwym wyrazem twarzy, jakby zamierzała wypytać mnie o roczne zestawienie wydatków. – Słuchaj – zniżyła głos – chciałam cię zapytać. Tego wieczoru, kiedy straciłeś całą tę forsę, co mi chciałeś udowodnić? – Udowodnić? Nie bardzo rozumiem, o co chodzi. – Nie? – Uśmiechnęła się szerzej, rzucając mi łobuzerskie, porozumiewawcze spojrzenie. – Widywałam już różnych świrów, drogi panie. Rozpoznaję wszystkie typy. Pewnego dnia nawet napiszę o tym książkę. Jak Franz Josef Gall, słyszałeś może o nim? – Muszę przyznać, że nie.

– To był austriacki lekarz, twórca nauki o frenologii. O tym chyba słyszałeś, nie? – Pewnie – odparłem. – No i co, potrafisz wyczytać coś z guzów, jakie mam na głowie? – Mogę powiedzieć, że nie należysz do typów, którzy rozstają się z forsą bez poważnego powodu. – Na jej gładkim czole uniosła się mistrzowsko nakreślona brew. – Mam pewne podejrzenie również na ten temat. – No to słucham – zachęciłem, nalewając sobie kolejnego drinka. – Niewykluczone, że odczytasz moje myśli lepiej niż wypukłości na czaszce. – Nie udawaj trudnego do zdobycia – ofuknęła mnie. – Oboje wiemy, że jesteś facetem, który lubi robić wrażenie. – No i co? Zrobiłem wrażenie? – No przecież tu jestem, nie? Czego byś chciał, Tristana i Izoldy? A więc o to chodziło. Uznała, że przegrałem pieniądze z myślą o niej. Żeby mnie wzięła za grubą rybę. Wysączyła resztkę wódki, wstała i oddała mi kieliszek. – Nalej mi jeszcze tego miłosnego nektaru, a ja tymczasem pójdę przypudrować nos. Gdy zniknęła w łazience, napełniłem kieliszki niezbyt pewną ręką. Niezbyt lubiłem tę kobietę, lecz jej ciało nie budziło moich zastrzeżeń, wręcz przeciwnie. Przyszło mi wprawdzie do głowy, że kiedy już libido przestanie mną rządzić, rozum zaprotestuje przeciw całej awanturce, jednak w tej konkretnej chwili stać mnie było jedynie, by iść za ciosem i dobrze się bawić. Niemniej i tak nie byłem przygotowany na to, co nastąpiło później. Usłyszałem, że otwiera drzwi łazienki i mówi coś zwyczajnego o perfumach, których użyła, ale gdy się odwróciłem z kieliszkami w rękach, zobaczyłem, że perfumy to wszystko, co ma na sobie. Właściwie miała jeszcze pantofle, ale trochę trwało, zanim moje spojrzenie do nich dotarło, odrywając się od jej piersi i trójkątnego łona. Nie licząc szpilek, Lotte Hartmann była naga niczym ostrze skrytobójcy i zapewne równie zdradliwa. Stała w drzwiach sypialni, oparłszy dłonie o obnażone uda, i zaróżowiona z uciechy patrzyła, jak wodzę językiem po spieczonych wargach, których, co stało się dotkliwie oczywiste, nie potrafiłbym już użyć do czegokolwiek innego. Może faktycznie powinienem jej wygłosić napuszony wykładzik; w końcu widziałem w swoim czasie wiele nagich kobiet, a niektóre były w całkiem niezłej formie. Powinienem był odrzucić ją jak rybę, ale spotniałe dłonie, rozdęte nozdrza, ucisk w gardle i tępy ból w kroczu powiedziały mi, że machina ma własny pomysł, co teraz należy zrobić, nawet jeśli zamieszkujący ją deus nie całkiem się na to zgadza. Zachwycona wywołanym efektem Lotte uśmiechnęła się do mnie i wyjęła mi kieliszek z dłoni. – Mam nadzieję, że nie masz mi za złe, że się rozebrałam – rzekła – ale ta suknia jest bardzo kosztowna, a odniosłam dziwne wrażenie, że zaraz ją ze mnie zedrzesz.

– A czemu miałbym mieć ci to za złe? W końcu skończyłem już czytać popołudniową gazetę. A poza tym miło, kiedy po domu kręci się goła baba. – Nie mogłem oderwać wzroku od jej tyłka, który podrygiwał lekko, gdy leniwie przechodziła przez pokój. Następnie dopiła wódkę do końca i cisnęła pustą szklankę na kanapę. Nagle zapragnąłem ujrzeć jej pupę drżącą jak galareta pod uderzeniami mego pożądliwego brzucha. Wyraźnie to wyczuła, gdyż pochyliła się i uchwyciła się kaloryfera niczym pięściarz, który naciąga liny ringu w narożniku. Stanęła w niedużym rozkroku i czekała spokojnie, wypiąwszy ku mnie zadek, jakby spodziewała się niepotrzebnej rewizji osobistej. Zerknęła na mnie przez ramię, napięła pośladki i znów odwróciła się twarzą do ściany. Być może zapraszano mnie już bardziej wymownie, ale nie bardzo pamiętałem kiedy – krew szumiała mi w uszach, zalewając nieliczne szare komórki, które jeszcze nie zdążyły otępieć pod wpływem alkoholu i adrenaliny. Ale chyba przestało mnie to obchodzić. Zdarłem z siebie piżamę i ruszyłem w jej stronę. Nie jestem już ani taki młody, ani taki szczupły, żeby leżeć w łóżku z czymkolwiek oprócz papierosa lub kaca. Możliwe zatem, że obudziłem się zdjęty zdumieniem, iż spało mi się nadspodziewanie wygodnie. Dochodziła szósta, lecz Lotte, która mogła wszak skazać mnie na bezsenność, nie było w moich objęciach – przez krótką, szczęśliwą minutę miałem nawet nadzieję, że poszła do domu. Jednak wówczas z saloniku dobiegł mnie cichy, stłumiony szloch. Niechętnie wyśliznąłem się spod kołdry, narzuciłem płaszcz i poszedłem sprawdzić, co się dzieje. Leżała nago, zwinięta w kłębek na podłodze pod kaloryferem, gdzie było cieplej. Przykucnąłem obok niej i zapytałem, czemu płacze. Wielka łza stoczyła się jej po zamazanym policzku i zawisła na wardze niby przejrzysta brodawka. Dziewczyna zlizała ją, chlipnęła i przyjęła ode mnie chusteczkę. – A co cię to obchodzi? – jęknęła z goryczą. – Zabawiłeś się i już. Co do tego miała rację, ale naturalnie zaprotestowałem przez grzeczność. Lotte wysłuchała mnie uważnie, a gdy jej próżność została zaspokojona, spróbowała uśmiechnąć się krzywo, co przywiodło mi na myśl nieszczęśliwe dziecko, które można pocieszyć, dając mu pięćdziesiąt fenigów lub cukierka. – Jesteś słodki – przyznała w końcu i otarła zaczerwienione oczy. – Teraz już będzie dobrze, dziękuję. – Chcesz mi o tym opowiedzieć? Lotte zerknęła na mnie z ukosa. – W tym mieście? Najpierw niech pan poda swoją stawkę, doktorze. – Wydmuchała nos i zaśmiała się głucho. – Byłbyś niezłym lekarzem od świrów. – Jak dla mnie, wyglądasz na całkiem normalną – odparłem, pomagając jej usiąść w fotelu. – Nie liczyłabym na to.

– To twoja rada jako zawodowca? – Zapaliłem dwa papierosy i podałem jej jednego. Zaciągnęła się rozpaczliwie, najwyraźniej bez przyjemności. – To moja rada jako kobiety, która oszalała do tego stopnia, że nawiązała romans z mężczyzną, który właśnie zbił ją po twarzy jak cyrkowego klauna. – König? Nie wygląda na skłonnego do przemocy. – Jeśli robi wrażenie dobrze wychowanego, to wyłącznie dzięki morfinie. – Jest narkomanem? – Właściwie nie wiem, czy jest uzależniony. Ale cokolwiek robił podczas służby w SS, musiał brać morfinę, żeby przetrwać wojnę. – No więc czemu ci przylał? Wściekle przygryzła wargę. – No, z pewnością nie dlatego, że uznał, iż przydałby mi się rumieniec. Parsknąłem śmiechem. Musiałem jej to przyznać, twarda z niej była sztuka. – W każdym razie nie z tą opalenizną – powiedziałem. Podniosłem karakułową kurtkę z podłogi, gdzie ją rzuciła, i okryłem jej ramiona. Lotte ściągnęła kołnierz ciasno pod brodą i uśmiechnęła się gorzko. – Nikt nie będzie mnie klepał po twarzy – oznajmiła – jeśli kiedykolwiek jeszcze chce mnie klepać gdzie indziej. Dzisiaj był pierwszy i ostatni raz, kiedy mnie uderzył, słowo daję. – Wydmuchała dym przez nozdrza jak gniewna smoczyca. – Tak się to właśnie kończy, kiedy człowiek chce komuś pomóc. – Komu? – Wczoraj około dziesiątej wieczorem König przyszedł do Casino Oriental – wyjaśniła. – Był w paskudnym nastroju, a kiedy go zapytałam, o co chodzi, zapytał, czy pamiętam dentystę, który przychodził do klubu trochę sobie pograć. – Wzruszyła ramionami. – No więc ja go pamiętałam. Marny był z niego gracz, ale na pewno nie tak marny jak ty, kiedy udajesz. – Spojrzała na mnie niepewnie. Pokiwałem ponaglająco głową. – Mów dalej. – Helmut chciał wiedzieć, czy doktor Heim, ten dentysta, był u nas w ciągu ostatnich kilku dni. Powiedziałam, że nie wydaje mi się. Potem chciał, żebym wypytała dziewczyny, czy któraś z nich go nie widziała. No, jest jedna taka, więc powiedziałam, że powinien z nią koniecznie pogadać. Trochę pechowa, ale ładna. Lekarze zawsze na nią lecieli, pewnie dlatego, że wygląda na taką bardziej bezradną, a niektórym mężczyznom się to podoba. Tak się złożyło, że akurat siedziała przy barze, więc mu ją pokazałam. Poczułem, że robi mi się niedobrze. – Jak się nazywa ta dziewczyna? – Veronika coś tam – odparła i widząc moje zdenerwowanie, zapytała: – A co? Znasz ją? – Trochę – odpowiedziałem. – I co się stało dalej? – Helmut z kolegą zabrali Veronikę do lokalu po sąsiedzku.

– Do sklepu z kapeluszami? – Tak – rzekła ciszej, jakby trochę zawstydzona. – Helmut w złości… – wzdrygnęła się na samo wspomnienie – …w każdym razie, przestraszyłam się. Veronika to miła dziewczyna. Trochę naiwna, ale miła. Wiesz, miała ciężkie życie, ale ma jaja. Może za wielkie dla własnego dobra. Pomyślałam, że Helmut w takim nastroju, w takim humorze… że jeśli coś wie, to lepiej, żeby mu powiedziała, i to szybko. On nie jest zbyt cierpliwy. Na wypadek gdyby zrobił się agresywny. – Skrzywiła się. – Nie bardzo jest gdzie się ukryć, kiedy się zna Helmuta. No więc poszłam za nimi. Kiedy ich znalazłam, Veronika płakała, już zdążyli jej porządnie przyłożyć. Miała dość, więc zawołałam, żeby przestali. Wtedy mnie trzepnął. Dwa razy. – Dotknęła policzka, jakby ból wrócił na samo wspomnienie. – Potem wypchnął mnie na korytarz, kazał mi się nie mieszać i pilnować własnego nosa. – Co się stało potem? – Poszłam do toalety, odwiedziłam kilka barów, a potem przyszłam tutaj, w tej kolejności. – Widziałaś, co się stało z Veroniką? – Wyszli z nią razem, Helmut i ten drugi. – Chcesz powiedzieć, że gdzieś ją zabrali? Lotte markotnie wzruszyła ramionami. – Chyba tak. – Gdzie mogli ją zabrać? – Podniosłem się i poszedłem do sypialni. – Nie wiem. – Spróbuj się zastanowić. – Pójdziesz jej szukać? – Sama powiedziałaś, że sporo już przeszła. – Zacząłem się ubierać. – I co więcej, ja ją w to wpakowałem. – Ty? Jak to? Opisałem, jak w drodze powrotnej z Grinzingu mówiłem Königowi, jak ja bym postąpił, żeby odszukać zaginioną osobę, w tym wypadku doktora Heima. – Wytłumaczyłem, że sprawdziłbym w ulubionych lokalach Heima, oczywiście gdybym wiedział, gdzie one są – powiedziałem. Ale nie przyznałem się Lotte, że nie sądziłem, iż sprawy zajdą tak daleko; że założyłem, iż Müller, a być może także Nebe i König, zostaną wcześniej aresztowani przez Belinsky’ego i ludzi z Crowcass, a wtedy nie będzie już trzeba szukać doktora Heima; że myślałem, iż udało mi się zagrać na zwłokę i König zaczeka do spotkania w Grinzingu, zanim zacznie szukać swojego zmarłego dentysty. – Dlaczego uznali, że potrafiłbyś ją znaleźć? – Przed wojną byłem detektywem w berlińskiej policji. – Powinnam była się domyślić – sarknęła. – Niekoniecznie – odrzekłem, poprawiając krawat i wtykając papierosa do ust, w których czułem kwaśny smak. – Natomiast ja oczywiście powinienem był się

domyślić, że twój arogancki kochaś pójdzie i zacznie szukać Heima na własną rękę. Byłem głupi, sądząc, że zaczeka. – Włożyłem płaszcz i wziąłem kapelusz. – Uważasz, że mogli ją zawieźć do Grinzingu? – zapytałem. – Teraz, kiedy o tym myślę, odnoszę wrażenie, że wybierali się do pokoju Veroniki, gdziekolwiek to jest. Ale jeśli nie, to równie dobrze mogą być w Grinzingu. – Cóż, miejmy nadzieję, że znajdę ją domu. – Ale już mówiąc te słowa, instynktownie czułem, że to mało prawdopodobne. Lotte wstała. Kurtka osłaniająca jej piersi i górną część tułowia nie sięgała jednak do gorejącego krzewu, który wcześniej tak przekonująco do mnie przemawiał, ale przez który teraz czułem się jak królik obdarty ze skóry. – A co ze mną? – zapytała cicho. – Co ja mam robić? – Ty? – Ruchem głowy wskazałem jej nagość. – Zakryj te wdzięki i wracaj do domu.

33

Poranek był pogodny, jasny i zimny. W parku przed nowym ratuszem, którędy prowadziła moja droga do śródmieścia, podbiegły do mnie w podskokach dwie wiewiórki, chcąc się przywitać i przy okazji sprawdzić, czy nie dostaną śniadania. Ale jeszcze zanim zbliżyły się na dobre, musiały dostrzec moją chmurną twarz i wyczuć bijący ode mnie strach, a być może odnotowały nawet ciężki kształt w kieszeni płaszcza, w każdym razie zmieniły zdanie. Rozsądne zwierzątka – w końcu jeszcze niedawno w Wiedniu zabijało się małe ssaki, żeby je zjeść. Toteż pospiesznie oddaliły się w swoją stronę; wyglądały jak małe futrzane przecinki. W norze, którą zamieszkiwała Veronika, widok obcych ludzi, zwłaszcza mężczyzn, kręcących się tutaj o każdej porze dnia i nocy, nie był niczym nadzwyczajnym. Wątpię, czy nawet najbardziej mizantropiczna gospodyni lesbijka zwróciłaby na mnie uwagę, gdybyśmy zderzyli się na schodach. Tak się jednak złożyło, że nie spotkałem nikogo i wszedłem na górę do Veroniki bez żadnych przeszkód. Nie musiałem wyłamywać drzwi. Stały otworem, podobnie jak wszystkie szafy i komody. Ciekawe, pomyślałem, po co zadali sobie tyle trudu, skoro wszelkie potrzebne dowody wciąż wisiały na krześle, gdzie zostawił je doktor Heim. – Głupia dziwka – mruknąłem wściekle. – Po co było w ogóle usuwać ciało faceta, skoro jego garnitur wciąż tu wisi? Z hukiem zatrzasnąłem szufladę tak mocno, że jeden z żałosnych rysunków Veroniki zsunął się z komody i opadł na podłogę niczym wielki zwiędły liść. König prawdopodobnie przewrócił wszystko do góry nogami z czystej złośliwości. A potem zabrał ją do Grinzingu. Zważywszy na ważne spotkanie, które miało się tam odbyć dziś rano, mało prawdopodobne, żeby pojechali gdzie indziej – oczywiście przy założeniu, że od razu jej nie zabili. Z drugiej strony, jeśli Veronika powiedziała im prawdę o tym, co się stało – że dwóch znajomych pomogło jej pozbyć się ciała Heima, który zmarł u niej na zawał – to być może (jeśli nie wymieniła nazwiska mojego i Belinsky’ego) puścili ją wolno. Całkiem możliwe jednak, że postanowili ją trochę skopać, po prostu dla pewności, iż wyjawiła im wszystko, co wie; wówczas, gdybym przybył jej na ratunek, byłbym już rozpoznany jako człowiek, który zabrał od niej ciało dentysty. Przypomniałem sobie, jak Veronika opowiedziała mi o swoim życiu sudeckiej Żydówki podczas wojny. O tym, jak ukrywała się w toaletach, brudnych piwnicach, szafach i na strychach. I o półrocznym pobycie w obozie dipisów. „Ciężkie życie” – opisała to Lotte Hartmann. Im więcej o tym myślałem, tym wyraźniej sobie uświadamiałem, że właściwie nigdy nie miała nic, co można by nazwać życiem. Spojrzałem na zegarek i zobaczyłem, że dochodzi siódma. Do rozpoczęcia spotkania zostały trzy godziny; do spodziewanego przybycia „kawalerii” pod wodzą

Belinsky’ego trochę więcej. Z drugiej strony ludzie, którzy uprowadzili Veronikę, byli tacy, jacy byli, zacząłem więc przypuszczać, że istnieje realna możliwość, iż dziewczyna nie pożyje tak długo. Wyglądało na to, że nie mam innego wyjścia, jak sam po nią pojechać. Przed zejściem na dół wyjąłem z kabury rewolwer, otworzyłem sześciostrzałowy bęben i sprawdziłem, czy jest naładowany. Na postoju przy rogu Kärntnerstrasse złapałem taksówkę i kazałem kierowcy jechać do Grinzingu. – Gdzie do Grinzingu? – zapytał, dodając gazu i oddalając się od krawężnika. – Powiem panu, kiedy dojedziemy. – Pan tu rządzi – odparł, zamaszyście skręcając na Ring. – Pytam tylko dlatego, że o tak wczesnej porze wszystko tam będzie zamknięte. A pan mi nie wygląda na górskiego turystę. Nie w tym płaszczu. – Samochód zadygotał, podskakując na dwóch ogromnych wyrwach. – I nie jest pan Austriakiem, poznaję po akcencie. Mówi pan jak pifke, proszę pana. Mam rację? – Daruj pan sobie ten uliczny uniwersytet, dobra? Nie jestem w nastroju. – Ależ proszę bardzo. Pytam tylko na wypadek, gdyby pan miał ochotę trochę się zabawić. Bo wie pan, tylko kilka minut drogi od Grinzingu, przy drodze na Cobenzl, stoi taki hotel, Schloss-Hotel Cobenzl. – Samochód wpadł w kolejną dziurę i taksówkarz mocniej ścisnął kierownicę. – Teraz mieści się w nim obóz dla dipisów. Są tam dziewczyny, które można mieć za dwa papierosy. Nawet o tej porze dnia, gdyby pan zechciał. Człowiek w takim płaszczu jak pański mógłby mieć dwie albo trzy naraz. Może nawet urządziłyby dla pana pokaz między sobą, jeśli mnie pan rozumie. – Zaśmiał się obleśnie. – Niektóre z nich dorastały w obozach i mają moralność jak króliki, słowo daję. Zrobią wszystko. Niech mi pan wierzy, wiem, o czym mówię. Sam hoduję króliki. – Zachichotał czule na samą myśl. – Mógłbym coś panu załatwić. Na tylnym siedzeniu. Oczywiście za małą prowizję. Pochyliłem się ku niemu. Nie wiem, dlaczego zawracałem sobie głowę. Może po prostu nie lubię alfonsów; a może nie podobała mi się gęba tego sobowtóra Trockiego. – Byłoby fajnie – rzekłem twardo – gdyby nie ruska pułapka, której ofiarą padłem na Ukrainie. Partyzanci umieszczają granat na sprężynie za szufladą biurka, którą odrobinę wysuwają, a do środka, na przynętę, wkładają butelkę wódki. Przechodziłem, otworzyłem szufladę, zwolniłem sprężynę i granat eksplodował. Wyrwał mi z brzucha mięsko razem z jarzynką; prawie zdechłem z szoku, a potem prawie zdechłem z upływu krwi. A kiedy w końcu odzyskałem przytomność, prawie zdechłem z żalu. Mówię panu, na sam widok cipki dostaję szału, taki jestem sfrustrowany. Gotów byłbym zabić najbliższego faceta z czystej zawiści. Kierowca obejrzał się nerwowo. – Przepraszam – wybąkał. – Nie chciałem… – Nieważne – odparłem, niemal się uśmiechając.

Kiedy minęliśmy żółty dom, kazałem taksówkarzowi podjechać na sam szczyt wzgórza. Postanowiłem podejść do domu Nebego od tyłu, przez winnicę. Ponieważ liczniki w wiedeńskich taksówkach były stare i rozregulowane, aby uzyskać stosowną kwotę, płacono za przejazd zwyczajowo, mnożąc ich wskazania przez pięć. Licznik wskazywał sześć szylingów, gdy taksówka się zatrzymała, i tyle też zażądał ode mnie taksówkarz. Drżącą ręką przyjął pieniądze i zanim się zorientowałem, że zapomniał tabliczki mnożenia, odjechał z rykiem silnika. Stałem na błotnistej ścieżce przy drodze, zastanawiając się, czemu nie trzymałem języka za zębami – przecież chciałem go poprosić, żeby zaczekał. Teraz, gdybym znalazł Veronikę, miałbym problem, jak się stąd wydostać. Ja i moja niewyparzona gęba, pomyślałem. Biedny skurwiel tylko oferował mi swoje usługi, powtarzałem w duchu. Ale pod jednym względem nie miał racji: jeden lokal jednak był otwarty, zajazd Rudelshof na Cobenzlgasse. Uznałem więc, że skoro mam się narażać, wolę to zrobić z pełnym żołądkiem. Knajpa była mała i przytulna, jeśli komuś nie przeszkadzają wypchane zwierzęta. Usiadłem pod szklistym oczkiem wyliniałej łasicy i zaczekałem, aż źle wypchany właściciel przyczłapie do mojego stolika. – Niech będzie pochwalony – powitał mnie. – Śliczny poranek. Zatoczyłem się od jego destylowanego oddechu. – Widzę, że pan już teraz dobrze się bawi – powiedziałem, znów otwierając swoją niewyparzoną gębę. Bez zrozumienia wzruszył ramionami i przyjął ode mnie zamówienie. Wiedeńskie śniadanie za pięć szylingów smakowało, jakby wypychacz zwierząt przyrządził je między jedną robotą a drugą: bułka świeżością przypominała kawał chrząstki, kawa była pełna fusów, jajko zaś twarde, jakby pochodziło z kamieniołomów. Ale zjadłem wszystko. Głowę miałem do tego stopnia zaprzątniętą czym innym, że zjadłbym nawet wypchaną łasicę, gdyby położyli ją na grzance. Po wyjściu z kawiarni poszedłem jeszcze kawałek drogą, po czym przelazłem przez mur, który, jak sądziłem, otaczał winnicę Arthura Nebego. Niewiele było tu do oglądania. Młodziutkie sadzonki winorośli, rosnące w równych rzędach, sięgały mi ledwie do kolan. Tu i ówdzie na wysokich wózkach stały urządzenia, wyglądające na porzucone silniki spalinowe; w rzeczywistości były to palniki. Wciąż jeszcze ciepłe w dotyku, uruchamiane były w nocy, żeby ogrzać powietrze wokół sadzonek i uchronić je od przymrozków. Pole miało wielkość sto na sto metrów i nie dało się tu nigdzie ukryć. Ciekawe, pomyślałem, gdzie właściwie Belinsky rozlokuje swoich ludzi. Mogłem spróbować przemknąć się pod murem do drzew bezpośrednio otaczających dom i zabudowania gospodarcze, inaczej pozostawało mi tylko czołganie się przez pole. Dotarłem do drzew i zacząłem się rozglądać za śladami życia, ale nic nie zauważyłem. Podszedłem bliżej i usłyszałem głosy. Pod największym, długim

budynkiem, podobnym do obory z muru pruskiego, stali dwaj nieznani mi ludzie i głośno rozmawiali. Każdy z nich miał na plecach metalowy zbiornik i trzymał w ręku długą, cienką metalową tuleję, połączoną ze zbiornikiem gumową rurką i przypuszczalnie służącą do opryskiwania roślin. Skończyli rozmawiać i rozeszli się na dwie strony winnicy, wyraźnie zamierzając rozpocząć atak na różne szkodliwe bakterie, grzyby i owady. Zaczekałem, aż oddalą się na bezpieczną odległość, po czym opuściłem schronienie pod drzewami i prześliznąłem się do budynku. W nos uderzył mnie owocowy zapach pleśni. Pod odkrytymi krokwiami dachu, niczym ogromne sery, ciągnęły się długie szeregi dębowych kadzi i zbiorników. Po kamiennej posadzce dotarłem na drugi koniec „obory” i stanąłem pod bramą wychodzącą wprost na drzwi następnego budynku, pod kątem prostym do domu mieszkalnego. Ta druga „obora” mieściła setki dębowych beczek, leżących na boku, jakby czekały, aż przyjdą olbrzymie bernardyny i uniosą je w góry. Wąskie schody prowadziły w ciemność piwnicy, która wyglądała na dobre miejsce, by kogoś więzić, zapaliłem więc światło i zszedłem na dół rzucić okiem. Ale znalazłem jedynie tysiące butelek wina, ułożonych na półkach; każda półka opatrzona była tabliczką z wypisanymi kredą liczbami, które zapewne coś dla kogoś znaczyły. Wróciłem na górę, zgasiłem światło i stanąłem przy oknie wśród beczek. Wszystko wskazywało na to, że Veronika jednak znajduje się w głównym budynku. Z miejsca, gdzie stałem, miałem doskonały widok na brukowane podwórko i zachodnią stronę domu mieszkalnego. W otwartych drzwiach siedział wielki czarny kot i gapił się na mnie. Obok widać było okno, zapewne kuchenne. Na parapecie dostrzegłem duży, błyszczący kształt, jakby garnek albo czajnik. Po pewnym czasie kot ruszył powoli w stronę budynku, w którym się ukrywałem, i zaczął głośno miauczeć pod moim oknem. Przez kilka sekund wpatrywał się we mnie zielonymi ślepiami, po czym bez wyraźnego powodu uciekł. Znów zacząłem obserwować drzwi i kuchenne okno. Po kilku minutach uznałem, że mogę bezpiecznie opuścić kryjówkę, i wyszedłem na podwórko. Zrobiłem może trzy kroki, gdy usłyszałem szczęk automatycznego zamka i niemal równocześnie poczułem na karku chłód mocno dociśniętej stalowej lufy. – Załóż ręce za głowę – powiedział chrapliwy głos, niezbyt wyraźnie. Zrobiłem, jak mi kazano. Broń, którą czułem za uchem, robiła wrażenie dość ciężkiej, być może nawet czterdziestkipiątki. Wystarczyło, by rozprawić się ze sporym kawałkiem mojej czaszki. Syknąłem, gdy mężczyzna wcisnął mi lufę między szczękę a tętnicę szyjną. – Tylko spróbuj się ruszyć, to jutro będziesz karmą dla świń – warknął, klepiąc mnie po kieszeniach i wyjmując rewolwer. – Niedługo się przekonasz, że Herr Nebe się mnie spodziewa – powiedziałem. – Nie znam żadnego Herr Nebego – odparł bełkotliwie, jakby miał zdeformowane

usta. Naturalnie nie miałem ochoty się odwracać, żeby mu się porządnie przyjrzeć. – A tak, prawda, zmienił nazwisko, nie? – Gorączkowo usiłowałem sobie przypomnieć nowe nazwisko Nebego. Tymczasem usłyszałem, że człowiek za moimi plecami cofnął się o kilka kroków. – Teraz idź w prawo – polecił. – Do tych drzew. Tylko nie przewróć się o sznurowadła albo co. Mówił jak ktoś duży i niezbyt bystry, dziwnie akcentowaną niemczyzną; jakby dialektem pruskim, ale trochę innym, bardziej przypominającym staropruski, którym mówił mój dziadek. Prawie jak niemiecki, który słyszałem w Polsce. – Słuchaj, popełniasz błąd – powiedziałem. – Może zapytasz swojego szefa? Nazywam się Bernhard Günther. O dziesiątej jest zebranie. Mam być na nim obecny. – Jeszcze nie ma nawet ósmej – burknął mój strażnik. – Skoro przyszedłeś na zebranie, to po co jesteś tak wcześnie? I dlaczego nie wszedłeś od frontu jak normalny gość? Po co skradasz się przez pola? Po co węszysz po obejściu? – Jestem wcześniej, bo mam w Berlinie kilka winiarni – zaryzykowałem. – Pomyślałem, że byłoby miło rozejrzeć się po posiadłości. – Rozglądałeś się, a jakże. Węszyłeś aż miło. – Zachichotał kretyńsko. – Mam rozkaz strzelać do takich, co węszą. – Zaraz, zaraz. – Odwróciłem się, lecz natychmiast oberwałem pistoletem jak maczugą. Padając, zdążyłem jednak dostrzec dużego mężczyznę z ogoloną głową i jakby koślawą szczęką. Kiedy chwycił mnie z tyłu za kołnierz i postawił na nogi, w duchu zadałem sobie pytanie, dlaczego nigdy nie wpadło mi do głowy, żeby wszyć żyletki w tę część kołnierza. Wypchnął mnie na polankę za drzewami, gdzie w niewielkim zagłębieniu stało kilka dużych pojemników na odpadki. Przez dach ceglanej chatki sączył się dym i słodkawy, niezdrowy odór palonych śmieci. Obok leżała sterta worków, chyba z cementem, i arkusz blachy falistej wsparty na kilku cegłach. Facet kazał mi go odciągnąć. Teraz mnie oświeciło. To był Łotysz. Wielki, durny Łotysz. Dotarło również do mnie, że jeśli pracował dla Arthura Nebego, to zapewne należał do łotewskiej dywizji SS, która obsługiwała obozy śmierci w Polsce. W miejscach takich jak Auschwitz służyło wielu Łotyszów. Okazywali antysemicką gorliwość już wtedy, gdy ukochanym synem Niemiec był Mojżesz Mendelssohn. Pod odciągniętą blachą ukazał się jakby stary ściek albo gnojówka. Z pewnością śmierdziało tak samo. Nagle znów zobaczyłem kota, który wyłonił się spomiędzy papierowych worków z napisem „Niegaszone wapno” i zamiauczał wzgardliwie, jakby mówiąc: „Ostrzegałem cię, że ktoś jest na podwórku, ale nie chciałeś mnie słuchać”. Ze ścieku wydobywał się kwaśny, wapienny zapach, od którego ścierpła mi skóra. „Masz rację – miauknął kot niczym istota z Edgara Allana Poego – niegaszone wapno to najtańszy alkaloid używany do odkwaszania gleby. Dokładnie czegoś takiego należy się spodziewać w winnicy. Poza tym bardzo skutecznie

przyśpiesza rozkład ludzkiego ciała”. Z przerażeniem pojąłem, że Łotysz naprawdę zamierza mnie zabić, tymczasem ja, niczym jakiś filolog, próbuję umiejscowić jego akcent i zastanawiam się nad wzorami chemicznymi, wykutymi w szkole. Wtedy po raz pierwszy porządnie mu się przyjrzałem. Był duży i krzepki jak koń cyrkowy, ale nie to było najważniejsze: przede wszystkim przyciągała uwagę jego twarz, z prawej strony nieforemna i wypuczona, jakby policzek miał wypchnięty prymką tytoniu, oraz oko, znieruchomiałe, jakby zrobione ze szkła. Był tak krzywy, że mógłby niemal pocałować się w lewe ucho. I zapewne to robił, zważywszy na to, że musiał być bardzo złakniony uczucia, jak zresztą każdy człowiek mający taką twarz. – Klęknij nad dziurą – warknął jak goryl, pozbawiony kilku istotnych chromosomów. – Chyba nie zabijesz starego towarzysza, co? – zaryzykowałem rozpaczliwie, usiłując przypomnieć sobie nowe nazwisko Nebego bądź też nazwę jakiegoś łotewskiego pułku. Rozważyłem nawet wezwanie pomocy, wiedziałem jednak, że wówczas Łotysz zastrzeli mnie bez wahania. – Ty? Stary towarzysz? – zaszydził bez większych oporów. – Obersturmführer w Pierwszym Łotewskim – odparłem z politowania godną nonszalancją. Łotysz splunął w krzaki i spojrzał na mnie tępo swym wyłupiastym okiem. Jego rewolwer, wielki automatyczny colt z błękitnej stali, niewzruszenie celował mi w pierś. – Pierwszy Łotewski, tak? Nie mówisz jak Łotysz. – Jestem Prusakiem – powiedziałem. – Mieszkałem z rodziną w Rydze. Ojciec był stoczniowcem z Gdańska. Ożenił się z Rosjanką. – Na potwierdzenie wygłosiłem kilka rosyjskich słów, chociaż nie byłem pewien, czy w Rydze mówi się głównie po rosyjsku, czy też po niemiecku. Zmrużył oczy, jedno bardziej niż drugie. – No to w którym roku powołano Pierwszy Łotewski? Z trudem przełknąłem ślinę i wytężyłem pamięć. Kot miauknął zachęcająco. Wyliczywszy, że mobilizacja łotewskiego pułku musiała nastąpić już po operacji „Barbarossa”, odparłem: – 1941. Drab ohydnie wyszczerzył zęby i pokręcił głową z sadystyczną powolnością. – 1943 – oznajmił, zbliżając się o kilka kroków. – To było w 1943. A teraz klękaj albo rozwalę ci bebechy. Powoli opadłem na kolana na krawędzi dołu, wyczuwając przez tkaninę spodni wilgotny grunt. Widziałem aż nadto zbrodni SS, by pojąć, co Łotysz chce zrobić: strzał w tył głowy, ciało wygodnie wpada do przygotowanego grobu, a na wierzch narzuca się kilka szufli wapna. Kot usadowił się, by obejrzeć sobie spektakl,

owijając ogon schludnie wokół łapek. Zamknąłem oczy i czekałem. – Rainis – rozległ się nowy głos. Upłynęło kilka sekund. Nie śmiałem się rozejrzeć. Czyżbym naprawdę został uratowany? – Już dobrze, Bernie. Możesz wstać. Wypuściłem oddech, potężnie bekając ze strachu. Kolana uginały się pode mną, ledwie się podniosłem znad krawędzi dołu. Odwróciłem się i ujrzałem Arthura Nebego, który stał kilka metrów za łotewskim potworem. Ku mej irytacji uśmiechał się szeroko. – Miło, że cię to bawi, doktorze Frankenstein – burknąłem. – Ale twój potwór omal mnie nie zabił. – A coś ty sobie wyobrażał, Bernie? – odparł Nebe. – Powinieneś wykazać więcej rozumu. Rainis tylko wykonuje swoją pracę. Wzruszyłem ramionami. – Jest ładny dzień, Pomyślałem, że obejrzę sobie Grinzing. Właśnie podziwiałem twoją posiadłość, kiedy ten tutaj Lon Chaney wetknął mi lufę w ucho. Łotysz wyjął mój rewolwer z kieszeni kurtki i podał go Nebemu. – Miał przy sobie spluwę, Herr Nolde. – Zamierzałeś strzelać do drobnego zwierza, tak, Bernie? – W dzisiejszych czasach ostrożności nigdy dosyć. – Cieszę się, że tak uważasz – rzekł Nebe. – To mi oszczędzi kłopotliwych przeprosin. – Zważył moją broń w dłoni i wsadził ją do kieszeni. – Niemniej jednak na razie zachowam ten drobiazg, jeśli pozwolisz. Od pistoletów niektórzy nasi przyjaciele robią się nerwowi. Przypomnij mi, żebym ci to oddał, zanim nas opuścisz. No, dobra, Rainis – zwrócił się do Łotysza. – Zrobiłeś, co do ciebie należało. Proponuję, żebyś teraz poszedł i zjadł śniadanie. Potwór skinął głową i odszedł w stronę domu. Kot ruszył w ślad za nim. – Założę się, że zjada tyle orzeszków, ile sam waży. Nebe uśmiechnął się słabo. – Niektórzy ludzie dla ochrony trzymają złe psy. Ja mam Rainisa. – No to mam nadzieję, że jest nauczony czystości. – Zdjąłem kapelusz i otarłem chustką spocone czoło. – Ja tam nie wpuściłbym go za próg. Trzymałbym go na łańcuchu na podwórku. Jemu się wydaje, że co to jest? Treblinka? Arthur, ten skurwiel aż przebierał nogami, żeby mnie załatwić. – Och, nie wątpię. On lubi zabijać ludzi. Gdy poczęstowałem go papierosem, odmownie pokręcił głową. Ale musiał podać mi ogień; ręka chodziła mi tak, jakbym konwersował na migi z głuchym Apaczem. – To Łotysz – wyjaśnił Nebe. – Służył jako kapral w obozie koncentracyjnym w Rydze. Rosjanie wzięli go do niewoli, skakali mu po głowie i butami złamali mu szczękę. – Wierz mi, rozumiem, co czuli.

– Sparaliżowało mu pół twarzy, od tamtej pory jest trochę niespełna rozumu. Zawsze był brutalnym mordercą, ale teraz bardziej przypomina zwierzę. I jest oddany jak pies. – Naturalnie, nie wątpię, że musi mieć jakieś zalety. Ryga, co? – Ruchem głowy wskazałem otwarty dół i spalarnię. – O co zakład, że w tej fabryczce utylizacyjnej czuje się jak w domu? – Z wdzięcznością zaciągnąłem się papierosem i mruknąłem: – A skoro już o tym mowa, o co zakład, że wy obaj czujecie się tu jak w domu? Nebe zmarszczył brwi. – Chyba powinieneś się napić – powiedział cicho. – Nic dziwnego. Tylko dopilnuj, żeby nie dali mi wapna. Chyba straciłem do niego całe upodobanie.

34

W domu Nebe zaprowadził mnie do biblioteki na piętrze, gdzie rozmawialiśmy poprzedniego dnia. Przyniósł z barku kieliszek brandy i postawił przede mną na stole. – Wybacz, że nie dotrzymuję ci towarzystwa – rzekł, patrząc, jak łapczywie wlewam alkohol do gardła. – Normalnie lubię napić się koniaku do śniadania, ale dzisiaj muszę zachować jasność umysłu. – Uśmiechnął się wyrozumiale, gdy odstawiałem pusty kieliszek. – Lepiej się czujesz? Skinąłem głową. – Powiedz mi – zapytałem – czy znaleźliście już tego zaginionego dentystę, doktora Heima? – Teraz, gdy nie musiałem się już martwić własnymi szansami ocalenia, Veronika znów wyszła w moich myślach na pierwszy plan. – Niestety, nie żyje. To bardzo niedobrze, ale znacznie gorsza była nieświadomość, co się z nim stało. Przynajmniej teraz wiemy, że nie dopadli go ruscy. – A co się stało? – Miał atak serca. – Z ust Nebego wydobył się suchy śmieszek, który zapamiętałem z czasów pracy w Alex, głównej komendzie berlińskiej policji kryminalnej. – Wygląda na to, że był wtedy z dziewczyną. Z czekoladówką. – Chcesz powiedzieć, że oni właśnie…? – Właśnie to chcę powiedzieć. Cóż, wyobrażam sobie, że są gorsze sposoby, żeby odejść, a ty? – Po tym, co przed chwilą przeżyłem, Arthurze, nie mam z tym większych trudności. – No tak. – Uśmiechnął się z pewnym zakłopotaniem. Poświęciłem chwilę, żeby znaleźć odpowiednie słowa, dzięki którym mógłbym się dowiedzieć, jaki los spotkał Veronikę, nie wzbudzając przy tym podejrzeń. – I co ona zrobiła? Znaczy, ta czekoladówka? Zadzwoniła na policję? – Zmarszczyłem brwi. – Nie, chyba nie. – Czemu tak sądzisz? Wzruszyłem ramionami, żeby podkreślić, że wyjaśnienie jest proste. – Nie przypuszczam, żeby ryzykowała przepychanki z obyczajówką. Nie, pewnie spróbowała się go jakoś pozbyć. Pewnie jej alfons się tym zajął. – Uniosłem brwi pytająco. – I co? Mam rację? – Tak, masz rację – powiedział, niemal jakby podziwiał moje rozumowanie. – Jak zwykle – westchnął tęsknie. – Jaka szkoda, że nie pracujemy już w Kripo. Nie masz pojęcia, jak mi brakuje tego wszystkiego. – Mnie też. – Ale ty możesz zawsze znów wstąpić do służby. Bernie, chyba nie jesteś za nic

ścigany? – Miałbym pracować dla komunistów? Nie, dziękuję. – Ściągnąłem wargi, próbując zrobić strapioną minę. – W każdym razie wolałbym teraz nie wracać do Berlina. Pewien rosyjski żołnierz próbował mnie obrobić w pociągu. Zabiłem go w samoobronie, ale jednak. Widziano mnie, kiedy wracałem z miejsca zbrodni umazany krwią. – „Miejsce zbrodni” – powtórzył Nebe, smakując tę frazę na języku niczym dobre wino. – Jak to przyjemnie znowu rozmawiać z detektywem. – Dla mojej zawodowej ciekawości, Arthur; powiedz, jakeście znaleźli tę małą od czekolady? – Och, to nie ja, to König. Mówi, że to ty podsunąłeś mu pomysł, jak ma się zabrać do poszukiwania biednego Heima. – Przecież to rutyna, Arthurze. Sam mogłeś mu podpowiedzieć. – Być może. W każdym razie okazało się, że dziewczyna Königa rozpoznała Heima na fotografii. Podobno bywał w klubie nocnym, w którym ona pracuje. Przypomniała sobie, że Heim szczególnie leciał na jedną tamtejszą dziwkę. Helmut musiał tylko przekonać tę małą, żeby wszystko wyśpiewała. Proste. – Wyciąganie informacji od dziwki nigdy nie jest proste – rzekłem. – To jak zmuszać zakonnicę do przeklinania. Jedyny sposób, żeby nakłonić taką dziewczynkę do mówienia i nie zostawić sińców, to dać jej pieniądze. – Zaczekałem, aż Nebe mi zaprzeczy, ale nic nie powiedział. – Oczywiście siniec wychodzi taniej i margines błędu jest mniejszy. – Wyszczerzyłem zęby, jakby podkreślając, że osobiście nie czułbym szczególnych skrupułów, by dać dziwce po gębie w interesie sprawniejszego śledztwa. – Moim zdaniem König nie należy do ludzi, którzy szastają forsą, nie? Ku memu rozczarowaniu Nebe tylko wzruszył ramionami i zerknął na zegarek. – Lepiej sam go zapytaj, kiedy się spotkacie. – A to on też ma być na tym zebraniu? – Będzie obecny. – Nebe ponownie spojrzał na zegarek. – Niestety, teraz muszę cię opuścić. Mam jeszcze parę rzeczy do zrobienia przed dziesiątą. Może byłoby lepiej, gdybyś tutaj zaczekał. Dzisiaj wzmocniliśmy ochronę, a nie chcielibyśmy ryzykować kolejnego incydentu, prawda? Poproszę kogoś, żeby przyniósł ci kawę. Rozpal ogień, jeśli masz ochotę. Trochę tu zimno. Postukałem w kieliszek. – Nie mogę powiedzieć, żebym teraz to odczuwał. Nebe obrzucił mnie cierpliwym spojrzeniem. – Tak, cóż, proszę, poczęstuj się jeszcze brandy, jeśli sądzisz, że ci to potrzebne. – Dzięki – odparłem, sięgając po karafkę. – Nie mam nic przeciwko temu. – Ale bądź czujny. Będą ci zadawać mnóstwo pytań o twojego rosyjskiego przyjaciela. Nie chciałbym, żeby twoja opinia o jego dla nas wartości została podana w wątpliwość tylko dlatego, że wypiłeś za dużo. – Ruszył do drzwi po

skrzypiącej podłodze. – Nie martw się o mnie – uspokoiłem go, wpatrując się w puste półki. – Poczytam sobie książkę. Spory nos Nebego zmarszczył się z dezaprobatą. – Tak, to rzeczywiście szkoda, że biblioteka przepadła. Podobno poprzedni właściciel zostawił wspaniały zbiór, ale kiedy przyszli Rosjanie, wszystko poszło na opał do bojlera. – Ze smutkiem pokręcił głową. – Nie wiadomo, co robić z takimi podludźmi. Gdy Nebe wyszedł z biblioteki, postąpiłem zgodnie z jego sugestią i rozpaliłem ogień w kominku. To zajęcie pomogło mi się skupić; musiałem natychmiast wymyślić jakiś plan działania. Patrząc, jak zbudowany przeze mnie stosik polan i patyków staje w płomieniach, doszedłem do wniosku, że rozbawienie, jakie wzbudziły w Nebem okoliczności śmierci Heima, najwyraźniej świadczyło o tym, iż w przekonaniu Organizacji Veronika powiedziała prawdę. Wprawdzie nadal nie miałem pojęcia, gdzie ona może być, lecz odniosłem wrażenie, że König jeszcze nie dotarł do Grinzingu. Bez broni nie bardzo mogłem wyjść i szukać jej gdzie indziej, co więcej, do rozpoczęcia zebrania zostały tylko dwie godziny, uznałem więc, iż najlepiej zrobię, jeśli zaczekam na Königa w nadziei, że rozproszy moje obawy. Gdyby się okazało, że zabił Veronikę lub ją okaleczył, byłem gotów osobiście wyrównać rachunki, gdy zjawi się Belinsky i jego ludzie. Wziąłem z kominka pogrzebacz i machinalnie poprawiłem ogień. Człowiek Nebego przyniósł mi kawę, ale nie zwróciłem na niego uwagi. Kiedy wyszedł, wyciągnąłem się na kanapie i zamknąłem oczy. Ogień zasyczał, kilkakrotnie trzasnął i ogrzał mi bok. Jasna czerwień pod moimi powiekami zamieniła się w ciemny fiolet, a potem w coś bardziej kojącego… – Herr Günther? Poderwałem głowę z kanapy. Od kilkuminutowego snu w niewygodnej pozycji kark mi zesztywniał jak kawał niegarbowanej skóry. Ale kiedy spojrzałem na zegarek, okazało się, że spałem ponad godzinę. Pokręciłem głową. Siedzący obok kanapy mężczyzna w szarym flanelowym garniturze pochylił się ku mnie i podał mi dłoń – szeroką, mocną i zdumiewająco silną u tak niskiego człowieka. Nigdy przedtem go nie spotkałem, a przecież jego twarz wydała się znajoma. – Jestem doktor Moltke – powiedział. – Wiele o panu słyszałem, Herr Günther. – Mówił z tak silnym bawarskim akcentem, że wręcz dałoby się zdmuchnąć pianę z jego słów. Kiwnąłem niepewnie głową. W jego oczach było coś, co głęboko mnie zaniepokoiło; miał spojrzenie hipnotyzera z music-hallu. – Miło mi pana poznać, Herr Doktor. No proszę, kolejny gość, który zmienił nazwisko. Kolejny, który podobno nie żył,

jak Arthur Nebe. A przecież nie był to pospolity przestępca, ukrywający się przed wymiarem sprawiedliwości, jeśli w ogóle w 1948 roku gdzieś w Europie istniała sprawiedliwość. Dziwnie się czułem ze świadomością, że właśnie uścisnąłem rękę człowieka, który – gdyby nie niewyjaśnione okoliczności jego „śmierci” – zapewne byłby najgorliwiej ściganym człowiekiem na świecie. Miałem przed sobą Heinricha „Gestapo” Müllera we własnej osobie. – Arthur Nebe wiele mi o panu opowiadał – oznajmił. – Wie pan, wydaje mi się, że my dwaj jesteśmy bardzo do siebie podobni. Byłem śledczym w policji, tak jak pan, chociaż zaczynałem jako zwykły posterunkowy. Zawodu uczyłem się w twardej szkole zwyczajnej pracy policyjnej. I tak jak pan znalazłem swoją specjalność: pan zaczął pracować w wydziale zabójstw, mnie pociągała inwigilacja funkcjonariuszy partii komunistycznej. Podjąłem nawet badania nad metodami stosowanymi przez milicję radziecką. Wiele rzeczy wzbudziło mój podziw. Z pewnością pan również jako policjant docenia ich profesjonalizm. MWD, dawniejsze NKWD, to chyba najlepsza tajna policja na świecie. Lepsza nawet niż gestapo. A to z tego prostego powodu, moim zdaniem, że inaczej niż komunizm, narodowy socjalizm nigdy nie był w stanie wzbudzić wiary, która narzucałaby tak konsekwentne podejście do życia. A wie pan dlaczego? Pokręciłem głową. Owa silna bawarska wymowa sugerowała naturalną dobroduszność, która, jak dobrze wiedziałem, w żadnym razie nie cechowała tego człowieka. – Ponieważ, Herr Günther, w przeciwieństwie do komunistów my nigdy naprawdę nie byliśmy atrakcyjni dla inteligencji. Wie pan, ja sam wstąpiłem do partii dopiero w 1939 roku. Stalin robi te rzeczy lepiej. Dzisiaj postrzegam go w innym świetle niż dawniej. Żachnąłem się. Czyżby Müller chciał mnie wypróbować? A może to był żart? Ale najwyraźniej mówił całkiem poważnie. Wręcz z namaszczeniem. – Podziwia pan Stalina? – zapytałem z niedowierzaniem. – Wyrasta wysoko ponad poziom naszych zachodnich przywódców. W porównaniu z nim nawet Hitler był małym człowieczkiem. Proszę pomyśleć, z czym Stalin i jego partia musieli się mierzyć. Był pan w ich obozie. Wie pan, do czego są zdolni. Nawet mówi pan po rosyjsku. Z ruskimi człowiek zawsze wie, na czym stoi. Albo postawią pana pod ścianą i zastrzelą, albo dadzą panu Order Lenina. Nie tak jak Amerykanie albo Brytyjczycy. – Na twarzy Müllera odmalowała się gwałtowna niechęć. – Gadają o moralności i sprawiedliwości, a pozwalają, żeby Niemcy przymierały głodem. Rozwodzą się o etyce, po czym jednego dnia posyłają naszych towarzyszy na szubienicę, a następnego werbują ich do swoich służb bezpieczeństwa. Takim ludziom nie można ufać, Herr Günther. – Wybaczy pan, Herr Doktor, ale odniosłem wrażenie, że pracujemy dla Amerykanów. – Niesłusznie. Współpracujemy z Amerykanami, owszem. Ale koniec końców

pracujemy dla Niemiec. Dla nowej ojczyzny. Przybrał bardziej skupiony wyraz twarzy i podszedł do okna. Zamyślenie przyjęło u niego postać milczącej udręki, typowej raczej dla wiejskiego księdza, zmagającego się z sumieniem. Składał i rozkładał mięsiste ręce, aż wreszcie zacisnął je w pięści i zaczął ugniatać sobie skronie. – W Ameryce nie ma co podziwiać. Nie tak jak w Rosji. Ale Jankesi mają władzę, a tę władze daje im dolar. To jest jedyny powód, dla którego musimy przeciwstawiać się Rosjanom. Potrzebujemy amerykańskich dolarów. Związek Radziecki może nam jedynie służyć przykładem: przykładem tego, co można osiągnąć dzięki lojalności i poświęceniu, nawet bez pieniędzy. Proszę pomyśleć, co mogłyby osiągnąć Niemcy, gdyby miały rosyjską determinację i amerykańską gotówkę! Bez powodzenia usiłowałem stłumić ziewnięcie. – Po co mi pan to wszystko mówi, Herr… doktorze Moltke? – Przez jedną upiorną sekundę chciałem zwrócić się do niego per Müller. Czy ktokolwiek oprócz Arthura Nebego oraz, być może, von Bolschwinga, który mnie wcześniej przesłuchiwał, wiedział, kim naprawdę był Moltke? – Działamy na rzecz nowego jutra, Herr Günther. Może dzisiaj podzielili Niemcy między siebie, ale przyjdzie czas, że będziemy wielkim mocarstwem. Wielkim mocarstwem gospodarczym. Dopóki nasza Organizacja współpracuje z Amerykanami, ci będą przekonani, że wolno dopuścić do odbudowy Niemiec. Z naszym przemysłem i techniką osiągniemy to, co Hitlerowi nigdy by się nie udało. I o czym Stalin, tak, nawet Stalin z jego ogromnym planem pięcioletnim, na razie nie może nawet marzyć. Niemcy może już nigdy nie będą potęgą wojskową, ale gospodarczą – owszem. Europę podbije nie swastyka, lecz marka. Wątpi pan w to, co mówię? Jeśli wyglądałem na zdumionego, to tylko dlatego, że obraz przemysłu niemieckiego górującego nad czymkolwiek oprócz kupy złomu wydał mi się całkowicie niedorzeczny. – Po prostu się zastanawiam, czy wszyscy w Organizacji myślą tak jak pan? Wzruszył ramionami. – Nie, właściwie nie. Istnieją rozmaite opinie na temat wartości naszych sojuszników i podłości naszych wrogów. Ale wszyscy zgadzają się co do jednego, że powstaną nowe Niemcy. Czy miałoby to trwać pięć lat, czy pięćdziesiąt pięć. Müller w roztargnieniu podłubał w nosie. Po kilku sekundach uważnie obejrzał palce, po czym wytarł je w zasłony Nebego. Uznałem, że to marny przedsmak nowych Niemiec, o których tyle rozprawiał. – W każdym razie chciałem panu podziękować osobiście za inicjatywę, którą pan przejawił. Uważnie przyjrzałem się dokumentom dostarczonym przez pańskiego znajomego i nie mam najmniejszych wątpliwości: to pierwszorzędny materiał. Amerykanie nie będą się posiadać z radości, kiedy go dostaną.

– Miło mi to słyszeć. Müller niespiesznie podszedł do krzesła obok kanapy i znów na nim usiadł. – Proszę powiedzieć, czy pańskim zdaniem można polegać na tym człowieku? Czy będzie nadal dostarczał tak wartościowych informacji? – W stu procentach. – Znakomicie. Wie pan, to się nie mogło zdarzyć w lepszym momencie. Południowoniemieckie Przedsiębiorstwo Przemysłu Utylizacyjnego występuje do amerykańskiego Departamentu Stanu o przyznanie większych funduszy. Materiał przekazany przez pańskiego człowieka będzie istotną częścią naszego wniosku. Na dzisiejszym zebraniu zgłoszę postulat, aby wykorzystanie tego nowego źródła informacji stało się tu, w Wiedniu, zadaniem priorytetowym. Chwycił pogrzebacz i wściekle dźgnął dogasający ogień. Nietrudno było sobie wyobrazić, jak robi to jakiejś żywej istocie. Następnie rzekł: – Herr Günther, zważywszy na moje osobiste zainteresowanie tą sprawą, chciałbym pana prosić o pewną przysługę. – Słucham, Herr Doktor. – Muszę przyznać, że mam nadzieję, że pozwoli mi pan osobiście prowadzić tego informatora. Zastanawiałem się przez chwilę. – Naturalnie, będę go musiał zapytać o zdanie. On mi ufa. To może zająć trochę czasu. – Oczywiście. – Oraz, jak już mówiłem Nebemu, on będzie żądał pieniędzy. Dużo pieniędzy. – Może mu pan powiedzieć, że wszystko zorganizuję. Konto w szwajcarskim banku. Czegokolwiek zapragnie. – W tej chwili najbardziej pragnie mieć szwajcarski zegarek – zaimprowizowałem. – Doxę. – Nie ma problemu. – Müller wyszczerzył zęby w uśmiechu. – Widzi pan, co mam na myśli, gdy mówię o Rosjanach? Dokładnie wiedzą, czego chcą. Ładnego zegarka. Niech pan zostawi to mnie. – Müller odłożył pogrzebacz na stojak i rozsiadł się zadowolony. – Z tego wnoszę, że nie ma pan zastrzeżeń do mojej propozycji? Naturalnie zostanie pan wynagrodzony za zapewnienie nam tak cennego źródła. – Skoro pan o tym mówi, to przychodzi mi do głowy pewna sumka. Müller uniósł dłonie, zachęcając mnie, bym ją wymienił. – Może pan o tym nie wie, ale ostatnio poniosłem spore straty przy grze w karty. Przegrałem prawie wszystkie pieniądze, około czterech tysięcy szylingów. Myślałem, że mógłby pan mi to wyrównać, a nawet podnieść do pięciu tysięcy. Ściągnął wargi i powoli pokiwał głową. – To brzmi dość rozsądnie. W tych okolicznościach. Uśmiechnąłem się. Rozbawiło mnie, że Müller tak bardzo chciał zabezpieczyć obszar swych kompetencji w Organizacji, iż był gotów odkupić ode mnie kontakt

z Rosjaninem Belinsky’ego. Jasne, że w ten sposób reputacja Gestapo Müllera jako autorytetu od wszystkich spraw związanych z MWD zostałaby ostatecznie ugruntowana. Zdecydowanym ruchem klepnął się po kolanach. – Dobrze. A więc wszystko ustalone. To była miła pogawędka. Porozmawiamy jeszcze po dzisiejszym zebraniu. O tak, z pewnością, pomyślałem. Tyle że rozmowa odbędzie się w Stiftskaserne albo w innym miejscu, gdzie ludzie z Crowcass zechcą przesłuchać Müllera. – Oczywiście, będziemy musieli omówić procedurę porozumiewania się z pańskim źródłem. Arthur mówi, że macie już ustaloną skrzynkę kontaktową. – Wszystko jest zapisane – odparłem. – Zobaczy pan, na pewno wszystko będzie w porządku. – Zerknąłem na zegarek i zobaczyłem, że minęła dziesiąta. Podniosłem się z kanapy i poprawiłem krawat. – Och, proszę się nie martwić – rzekł Müller, poklepując mnie po ramieniu. Teraz, gdy już dostał to, czego chciał, zachowywał się niemal jowialnie. – Zaczekają na nas, zapewniam pana. Ale niemal w tej samej chwili drzwi biblioteki otworzyły się, ukazując nieco rozdrażnione oblicze von Bolshwinga. Baron stanął w progu i uniósł znacząco zegarek: – Herr Doktor, naprawdę musimy zaczynać. – Bardzo dobrze – odrzekł Müller. – Właśnie skończyliśmy. Może pan powiedzieć pozostałym, że mogą już wejść. – Bardzo panu dziękuję. – Baron wciąż był nadąsany. – Zebrania – sarknął Müller. – Jedno po drugim w tej organizacji. Nie ma końca udręce. Jak wycieranie dupy oponą. Zupełnie jakby Himmler wciąż żył. Uśmiechnąłem się. – To mi przypomina, że muszę iść na stronę. – Nieco dalej korytarzem – podpowiedział. Przeprosiłem Arthura Nebego i barona, po czym ruszyłem do wyjścia, przepychając się między ludźmi, którzy tymczasem zaczęli wchodzić do biblioteki. O tak, to istotnie byli Starzy Towarzysze. Mężczyźni o kamiennych oczach, zwiotczałych ustach, wypchanych brzuchach i specyficznej arogancji, jakby żaden nigdy nie przegrał żadnej wojny ani nie zrobił nic, czego musiałby się wstydzić. To była zbiorowa twarz owych nowych Niemiec, o których tyle ględził Müller. Lecz Königa wciąż nie było. Znalazłszy się w nieświeżo cuchnącej toalecie, starannie zamknąłem drzwi na zasuwkę, sprawdziłem godzinę i stanąłem przy oknie, próbując dostrzec drogę za drzewami pod domem. Wiatr poruszał gałęziami i trudno było coś zobaczyć wyraźnie, jednak odniosłem wrażenie, że w oddali majaczy jakby błotnik dużego czarnego auta. Sięgnąłem po sznurek rolety z nadzieją, że jest mocniej przytwierdzona do ściany niż roleta w mojej łazience w Berlinie, i delikatnie opuściłem ją na pięć sekund,

a następnie podniosłem na kolejne pięć. Zgodnie z umową powtórzyłem tę czynność trzy razy, zaczekałem na sygnał Belinsky’ego i z ogromną ulgą usłyszałem w oddali trzykrotne trąbienie klaksonu. Potem spuściłem wodę i otworzyłem drzwi. Na środku korytarza, w połowie drogi dzielącej mnie od drzwi biblioteki, stał pies Königa. Powęszył wokół, spojrzał na mnie, jakby mnie poznawał, po czym odwrócił się i podreptał na dół. Najszybciej odnajdę Königa, pomyślałem, jeśli pozwolę, żeby zwierzak zrobił to za mnie. Ruszyłem w ślad za nim. Zatrzymał się pod jakimiś drzwiami na parterze i szczeknął piskliwie. Kiedy je otworzyłem, ruszył pędem, skręcając w korytarz prowadzący na tyły domu. Po chwili znów się zatrzymał i zaczął drapać podłogę pod innymi drzwiami, najwyraźniej prowadzącymi do piwnicy. Przez chwilę wahałem się, co robić dalej, lecz pies zaszczekał ponownie, uznałem więc, że lepiej dać mu przejść, niż ryzykować, że zjawi się zwabiony hałasem König. Nacisnąłem klamkę i pchnąłem. Drzwi ani drgnęły. Postanowiłem pociągnąć. Otworzyły się z leciutkim skrzypnięciem, które jednak natychmiast zostało zagłuszone dobiegającym z głębi odgłosem, który z początku wziąłem za miauczenie kota. Owionął mnie piwniczny chłód, po czym twarz mi ścierpła; dotarła do mnie straszna świadomość, że nie mam do czynienia z kotem. Poczułem, że wstrząsa mną mimowolny dreszcz. Pies zawinął się wokół framugi drzwi i zbiegł po gołych deskach schodów. Rozpoznałem w żałosnym jęku głos Veroniki, jeszcze zanim dotarłem na dół. Przystanąłem pod osłoną dużego stojaka na wino; scena, którą ujrzałem, nie wymagała większego zastanowienia. Dziewczyna siedziała na krześle, obnażona do pasa i śmiertelnie blada. Tuż przed nią siedział jakiś mężczyzna w koszuli; miał podwinięte rękawy i kaleczył jej kolano zakrwawionym metalowym przedmiotem. Stojący za nią König w miarę potrzeby tłumił jej krzyki zwiniętą w kłąb szmatą. Nie miałem czasu przejmować się brakiem broni, na szczęście König, zdziwiony pojawieniem się psa, na chwilę spuścił wzrok. – Lingo – powiedział, spoglądając na zwierzę – jakżeś się tu dostał? Myślałem, że zamknąłem cię na zewnątrz. – Kiedy się pochylił, by podnieść psa, pędem wypadłem zza stojaka i rzuciłem się na nich. Siedzący mężczyzna nawet nie zdążył się podnieść, gdy z całej siły strzeliłem go dłońmi w uszy. Wrzasnął i chwytając się za głowę, padł na podłogę, gdzie zaczął się rozpaczliwie wić, usiłując opanować ból bębenków, które niemal na pewno były pęknięte. Dopiero wtedy zobaczyłem, co robił Veronice. Z jej kolana pod kątem prostym sterczał korkociąg. Tymczasem König wciąż niezdarnie wyciągał broń z kabury pod pachą. Skoczyłem na niego, zadałem mu straszliwy cios pięścią w odsłonięty bok i poprawiłem krawędzią dłoni w górną wargę. Każde z tych uderzeń wystarczyłoby, aby go obezwładnić. Puścił krzesło Veroniki i zatoczył się do tyłu, brocząc obficie krwią z nosa. Nie musiałem go wprawdzie bić dalej, ale teraz, kiedy odetkał dziewczynie usta, zaczęła krzyczeć tak rozdzierająco, że puściły mi nerwy

i przyłożyłem mu łokciem w środek mostka. Stracił przytomność, jeszcze zanim upadł na podłogę. Pies natychmiast przestał wściekle szczekać, wyciągnął język i zajął się przywracaniem swego pana do życia. Poniosłem z podłogi pistolet Königa, wsunąłem go do kieszeni spodni i pospiesznie rozwiązałem Veronikę. – Wszystko dobrze – powiedziałem – zaraz stąd idziemy. Lada chwila zjawi się Belinsky z policją. Usiłowałem nie patrzeć na miazgę, w którą zamieniło się jej kolano. Kiedy zdejmowałem sznur z jej zakrwawionych nóg, jęknęła żałośnie; miała lodowatą skórę, drżała na całym ciele i wyraźnie była w szoku. Ale kiedy zdjąłem marynarkę i zarzuciłem jej na ramiona, przytrzymała mnie za rękę i wycedziła przez zaciśnięte zęby: – Wyjmij to! Na litość boską, wyjmij mi to z kolana! Mając oko na schody – zbyt długo nie zjawiałem się na górze i ludzie Nebego zapewne już mnie szukali – klęknąłem przed nią i przyjrzałem się ranie oraz narzędziu, które ją spowodowało. Był to zwyczajny korkociąg z drewnianym uchwytem, obecnie lepki od krwi, którego ostry koniec tkwił wbity w staw kolanowy dziewczyny na głębokość kilkunastu milimetrów. Nie było sposobu, żeby go wyciągnąć, nie sprawiając jej co najmniej takiego bólu, jaki wywołało jego wkręcanie. Przy najlżejszych dotknięciu uchwytu głośno krzyczała. – Proszę, wyjmij to! – ponagliła, wyczuwając moje niezdecydowanie. – Dobrze – odparłem – ale złap się za krawędź krzesła. To będzie bolało. – Przysunąłem drugie krzesło bliżej, żeby nie kopnęła mnie w krocze, i usiadłem. – Gotowa? Zacisnęła powieki i przytaknęła. Przy pierwszym obrocie w lewo wrzasnęła co sił w płucach, a jej twarz okryła się szkarłatem. Przy drugim obrocie na szczęście zemdlała. Przez chwilę wpatrywałem się w trzymany w ręku przedmiot, po czym z całej siły cisnąłem nim w człowieka, którego trzasnąłem w uszy. Oprawca Veroniki leżał w kącie i ciężko dyszał. Wyglądało na to, że marnie z nim – cios był straszliwy i choć nigdy go przedtem nie stosowałem, wiedziałem ze szkolenia w wojsku, że czasem powodował śmiertelny wylew krwi do mózgu. Kolano Veroniki bardzo krwawiło, więc rozejrzałem się za czymś, żeby je zabandażować. Koszula ogłuszonego gościa świetnie nadawała się do tego celu. Podszedłem i zdarłem mu ją z karku, ciasno złożyłem plecy i przód, powstałym opatrunkiem ucisnąłem ranę i wszystko owinąłem rękawami, które na koniec zawiązałem porządnie na supeł. Kiedy skończyłem, opatrunek wyglądał pierwszorzędnie. Ale oddech Veroniki był bardzo płytki i nie wątpiłem, że potrzebne będą nosze, by ją stąd wynieść. Piętnaście minut upłynęło, odkąd dałem Belinsky’emu sygnał, lecz jak dotąd nie dobiegł mnie żaden dźwięk, który wskazywałby, że coś się dzieje. Ile czasu

potrzebowali jego ludzie, żeby wkroczyć do akcji? Nie słyszałem żadnego krzyku, nic, co by świadczyło o jakimkolwiek oporze. A nie przypuszczałem, że z takimi pachołkami jak Łotysz Müller i Nebe poddadzą się bez walki. König jęknął i poruszył nogą jak przetrącony owad. Odsunąłem psa stopą, pochyliłem się i przyjrzałem Königowi. Skóra pod jego wąsami nabrała ciemnosinej barwy; ilość krwi, cieknąca mu po policzkach, wskazywała, że prawdopodobnie mój cios oderwał mu chrząstkę nosa od górnej szczeki. – Trochę potrwa, zanim wypalisz kolejne cygaro – mruknąłem ponuro. Wyjąłem z kieszeni mauzer Königa i sprawdziłem zamek. Przez otwór wziernika dostrzegłem znajomy błysk naboju centralnego zapłonu. Jeden w komorze. Wyjąłem magazynek; było w nim sześć kolejnych, ułożonych schludnie jak papierosy. Nasadą dłoni wbiłem magazynek w rękojeść i odwiodłem kurek. Wszedłem po schodach i przez chwilę nasłuchiwałem pod drzwiami. Wydało mi się, że słyszę sapanie, po czym uświadomiłem sobie, że to mój własny oddech. Uniosłem broń na wysokość głowy, odbezpieczyłem ją i zrobiłem krok naprzód. Przez ułamek sekundy mignął mi czarny kot Łotysza, potem zaś poczułem, że wali się na mnie sufit. Dobiegł mnie dźwięk jakby korka wyskakującego z butelki; niemal roześmiałem się na myśl, że mój wstrząśnięty mózg tylko tyle usłyszał, kiedy pistolet, który trzymałem w dłoni, wypalił przypadkowo. Leżałem na podłodze jak ogłuszony łosoś na brzegu, moje ciało wibrowało niczym kabel telefoniczny. Zbyt późno przypomniałem sobie, że Łotysz, choć wielki, poruszał się niezwykle lekko. Przyklęknął obok mnie, wyszczerzył zęby i jeszcze raz zamachnął się pałką. Zapadła ciemność.

35

Czekała na mnie wiadomość. Ktoś wypisał ją dużymi literami, żeby podkreślić jej znaczenie. Wytężyłem wzrok, ale napis wciąż się poruszał. Przez zapuchnięte powieki spróbowałem odczytać pojedyncze litery – żmudne zajęcie, lecz nie miałem wyjścia. Wreszcie ułożyły się w jakąś całość: wiadomość brzmiała „CARE USA”. Z jakiegoś powodu wydało mi się, że to bardzo ważne, chociaż nie wiedziałem dlaczego. Ale potem dostrzegłem, że to tylko część napisu, w dodatku ostatnia. Przełknąłem ślinę, hamując mdłości, po czym pracowicie przebrnąłem przez pierwszą część. Napisana była szyfrem: GR. WT 26lbs. CU. FT. 0’10. Co to mogło znaczyć? Wciąż głowiłem się nad tym kodem, gdy rozległy się kroki, a potem zgrzyt przekręcanego w zamku klucza. Dwie pary silnych rąk szarpnęły mnie do góry i natychmiast boleśnie przejaśniło mi się w głowie. W kąt poleciało odrzucone kopniakiem puste pudło CARE, po czym dwaj mężczyźni siłą wyprowadzili mnie z pomieszczenia. Kark i ramię bolały mnie tak bardzo, że dostałem gęsiej skórki, gdy złapali mnie za ręce, które – uświadomiłem to sobie dopiero teraz – miałem skute z przodu. Zbierało mi się na wymioty, więc rozpaczliwie spróbowałem położyć się na podłodze – tylko tam czułem się jako tako wygodnie. Ale trzymali mnie mocno, a wyrywając się, tylko potęgowałem ból, toteż dałem się powlec krótkim, zatęchłym korytarzem obok jakichś połamanych beczek, potem zaś po schodkach na górę do ogromnej dębowej kadzi. Tam bezceremonialnie posadzili mnie na krześle. Głos – głos Müllera – polecił dać mi trochę wina. – Chcę, żeby był w pełni przytomny, kiedy będziemy go przesłuchiwać. Ktoś przytknął mi do warg szklankę i boleśnie odchylił głowę do tyłu. Kiedy wypiłem, poczułem w ustach smak krwi. Splunąłem; było mi wszystko jedno. – Dziadostwo – wychrypiałem. – Wino do potraw. Müller parsknął śmiechem, więc obróciłem głowę w tamtą stronę. Światło nagiej żarówki było mętne, lecz i tak raziło mnie w oczy. Mocno zacisnąłem powieki, a potem znów je otworzyłem. – Dobrze – pochwalił Müller. – Wciąż jeszcze tkwią w panu jakieś siły, Herr Günther. Przydadzą się panu, żeby odpowiedzieć na wszystkie moje pytania. Może pan być tego pewien. Siedział na krześle z nogą na nodze i rękami skrzyżowanymi na piersiach, jakby zaraz miał obejrzeć próbę w teatrze. Obok niego, trochę mniej rozluźniony, zasiadał Nebe. Nieco dalej ujrzałem przebranego w czystą koszulę Königa, który przyciskał chustkę do warg i nosa, jakby cierpiał na katar sienny. Na podłodze u ich stóp leżała Veronika. Była nieprzytomna i jeśli nie liczyć bandaża na kolanie, całkiem naga. Podobnie jak ja miała ręce skute kajdankami, chociaż sądząc z jej bladości,

była to całkowicie zbędna ostrożność. Obróciłem głowę w prawo. Stał tam Łotysz z jakimś zbirem, którego nigdy przedtem nie widziałem. Łotysz szczerzył zęby z podniecenia, bez wątpienia niecierpliwie czekając, aż będzie mógł się do mnie dobrać. Znajdowaliśmy się w największym budynku gospodarczym. Za oknami, obojętna na przebieg wydarzeń, zapadała noc. Gdzieś cichutko mruczała prądnica. Poruszanie głową i szyją sprawiało mi ból; odkryłem, że mniej uciążliwe jest patrzenie na Müllera. – Pytajcie, o co chcecie – szepnąłem – nic ze mnie nie wyciągniecie. Ale już mówiąc te słowa, wiedziałem, że w doświadczonych rękach Müllera szanse na to, iż nic mu nie powiem, są mniejsze niż na to, że zostanę mianowany papieżem. Uznał moją brawurę za tak zabawną, że aż się roześmiał i pokręcił głową. – Od kilku lat nie prowadziłem przesłuchania – wyznał jakby z nostalgią. – Ale mam nadzieję, że przyzna pan niedługo, że nie straciłem wyczucia. Spojrzał na Nebego i Königa, jakby szukając aprobaty. Obaj ponuro skinęli głowami. – Pewnie dostawałeś za to nagrody, ty kurduplu. Po tych słowach Łotysz uznał za stosowne mocno zdzielić mnie w twarz. Nagły cios sprawił, że całe moje ciało, aż po palce u nóg, przeszył przenikliwy ból. Krzyknąłem. – Nie, Rainis, nie – powiedział karcąco Müller jak ojciec do dziecka – musimy pozwolić Güntherowi się wypowiedzieć. Może teraz nas obraża, ale w końcu powie nam wszystko, co chcemy usłyszeć. Proszę, już go nie bij, chyba że ci rozkażę. – Nic z tego, Bernie – odezwał się Nebe. – Fräulein Zartl powiedziała nam, jak ty i ten Amerykanin pozbyliście się ciała tego biedaka Heima. Zastanawiałem się, czemu ona tak cię interesuje. Teraz już wiemy. – Prawdę mówiąc, wiemy dość dużo. – Müller przejął pałeczkę. – Kiedy ty sobie drzemałeś, tu obecny Arthur, udając policjanta, dostał się do twojego pokoju. – Uśmiechnął się z zadowoleniem. – To nie było zbyt trudne; Austriacy to taki potulny, praworządny naród. Arthur, powiedz Herr Güntherowi, co znalazłeś. – Znalazłem twoje zdjęcia, Heinrich. Zakładam, że dostał je od Amerykanina. Co ty na to, Bernie? – Idźcie do diabła. Nebe, niewzruszony, ciągnął dalej: – Był tam również rysunek nagrobka Martina Albersa. Herr Doktor, pamięta pan tę nieszczęsną historię? – Tak – odparł Müller – to była ze strony Maksa wielka nieostrożność. – Ośmielę się przypuścić, Bernie, że wpadłeś na to, że Max Abs i Martin Albers to jedna i ta sama osoba. Max był człowiekiem staromodnym i trochę sentymentalnym. Po prostu nie chciał udawać martwego jak my wszyscy. Nie,

musiał mieć kamień nagrobny, by upamiętnić swoje odejście, żeby wszystko wyglądało przyzwoicie. Doprawdy, typowy wiedeńczyk, nie sądzisz? Myślę, że to ty uprzedziłeś żandarmerię w Monachium, że Max ma przyjechać. Oczywiście nie mogłeś wiedzieć, że ma przy sobie kilka zestawów dokumentów i przepustek na podróż. Widzisz, Max specjalizował się w papierach, był mistrzem fałszerstwa. Jako były komendant sekcji tajnych operacji w Budapeszcie był jednym z naszych najlepszych fachowców. – Jak mniemam, był to kolejny fałszywy uczestnik spisku na życie Hitlera – sarknąłem. – Kolejny sfabrykowany wpis na liście rozwalonych. Podobnie jak ty, Arthurze. Muszę przyznać, że byliście bardzo cwani. – To był pomysł Maksa – powiedział Nebe. – Sprytne, ale przy pomocy Königa zorganizowaliśmy to bez trudu. Widzisz, König dowodził plutonem egzekucyjnym w Plötzensee, gdzie powieszono setki spiskowców. Dostarczył nam wszystkich szczegółów. – Bez wątpienia dostarczył również haków rzeźniczych i strun od fortepianu. – Herr Günther – wybełkotał König przez chusteczkę – mam nadzieję, że będę mógł dla pana zrobić to samo. Müller zmarszczył brwi. – Tracimy czas – rzekł dziarsko. – Nebe powiedział pańskiej gospodyni, że policja austriacka podejrzewa, że został pan uprowadzony przez Rosjan. Po czymś takim bardzo nam pomogła. Podobno za pański apartament zapłacił doktor Ernst Liebl. A my już wiemy, że ten człowiek jest obrońcą Emila Beckera. Zdaniem Nebego został pan wynajęty, żeby przyjechać do Wiednia i spróbować oczyścić Beckera z zarzutu zamordowania kapitana Lindena. Ja też podzielam to zdanie. Wszystko, by tak rzec, pasuje. Müller skinął na goryla, który podszedł i wziął Veronikę na grube jak pylony ręce. Nie poruszała się i jej głowa zwisała luźno; gdyby nie ciężki, wysilony oddech, można by pomyśleć, że nie żyje. Wyglądała jak odurzona narkotykiem. – Müller, może byście zostawili ją w spokoju – powiedziałem. – Powiem wam wszystko, co chcecie wiedzieć. Müller udał zaskoczonego. – To się dopiero zobaczy. – Wstał, a za nim podnieśli się Nebe i König. – Rainis, przyprowadź Herr Günthera. Łotysz poderwał mnie do góry, ale chcąc utrzymać się na nogach, niemal zemdlałem. Zawlókł mnie do krawędzi wpuszczonej w podłogę okrągłej dębowej kadzi wielkości sporej sadzawki. Nad kadzią wznosiła się do sufitu gruba stalowa kolumna, zakończona prostokątną metalową płytą, wyposażoną w dwa półokrągłe skrzydła na podobieństwo rozkładanego stołu. Zbir, który niósł Veronikę, zszedł na dół i położył ją na dnie. Potem wyszedł z kadzi i opuścił oba dębowe półkola, które utworzyły doskonały, śmiercionośny krąg. – To jest prasa winiarska – oznajmił Müller rzeczowo.

Szarpnąłem się bezsilnie w uścisku Łotysza, ale nie mogłem nic zrobić; prawdopodobnie miałem złamane ramię lub obojczyk. Obrzuciłem ich najgorszymi wyzwiskami, na co Müller z aprobatą pokiwał głową. – Pańska troska o tę młodą damę jest budująca – rzekł. – To jej szukałeś dziś rano, prawda? – zapytał Nebe. – Wtedy, kiedy wpadłeś na Rainisa? – Tak, tak, zgadza się, tak właśnie było! Ale teraz ją puśćcie, na litość boską! Arthur, daję ci moje słowo, że ona zupełnie nic nie wie! – Owszem, to prawda – przyznał Müller. – W każdym razie niewiele. A przynajmniej tak twierdzi König, a on ma duży dar przekonywania. Z pewnością pochlebi panu informacja, że przez dłuższy czas udało jej się zatajać pański udział w zniknięciu Heima. Czy nie tak, Helmut? – Tak jest, panie generale. – Ale w końcu wyznała nam wszystko – ciągnął Müller. – Jeszcze zanim z tak niesłychanym heroizmem zjawił się pan na scenie. Powiedziała, że łączyły ją z panem stosunki intymne i że był pan dla niej dobry. Dlatego poprosiła pana o pomoc, kiedy trzeba było usunąć zwłoki Heima. I dlatego przyszedł pan tu jej szukać, kiedy König ją zabrał. Na marginesie, muszę pana pochwalić. Bardzo sprawnie uśmiercił pan jednego z ludzi Königa. To wielka szkoda, że człowiek o tak ogromnych umiejętnościach jak pańskie nigdy nie będzie pracował dla naszej Organizacji. Jednak kilka rzeczy wciąż nas zastanawia, więc spodziewam się, Herr Günther, że pan nas oświeci. – Obejrzał się na człowieka, który ułożył Veronikę na dnie kadzi, a teraz stanął przy małej elektrycznej tablicy rozdzielczej, umieszczonej na ścianie. – Wie pan coś o tym, jak się robi wino? – zapytał Müller, okrążając kadź. – Rozgniatanie, jak sama nazwa wskazuje, to proces, podczas którego winogrona są miażdżone, skórka pęka i wypływa z nich sok. Jak pan zapewne wie, kiedyś robiono to, depcząc owoce w dużych beczkach. Ale teraz większość nowoczesnych pras ma napęd pneumatyczny lub elektryczny. Wyciskanie powtarza się kilkakrotnie, co stanowi pewien wskaźnik jakości wina, gdyż pierwszy wycisk jest najlepszy. Kiedy sok zostaje wyciśnięty do ostatniej kropli, pozostałości, Nebe nazywa je „miazgą”, wysyłane są do gorzelni, a w przypadku małych winnic, jak tutejsza, po prostu idą na kompost. – Müller spojrzał na Arthura Nebego. – No i co, Arthurze, dobrze powiedziałem? Nebe uśmiechnął się pobłażliwie: – Doskonale, Herr General. – Nie znoszę wprowadzać ludzi w błąd – rzekł Müller pogodnie. – Nawet ludzi, którzy mają zaraz umrzeć. – Urwał i zajrzał do kadzi. – Oczywiście, w tym konkretnym momencie to nie pańskie życie stanowi najbardziej gniotący problem, jeśli wybaczy mi pan ten niezbyt smaczny żarcik. Wielki Łotysz parsknął mi śmiechem w ucho i nagle owionął mnie smród jego

zaprawionego czosnkiem oddechu. – A zatem, Herr Günther, radzę panu odpowiadać szybko i dokładnie. Od tego zależy życie Fräulein Zartl. Skinął na człowieka przy desce rozdzielczej, który nacisnął guzik. Rozległ się mechaniczny pisk, stopniowo przybierający na sile. – Proszę nie sądzić nas zbyt surowo – ciągnął Müller. – Czasy są ciężkie. Wszystkiego brakuje. Gdybyśmy mieli pentatlon sodu, tobyśmy go panu podali. Moglibyśmy nawet poszukać go na czarnym rynku. Ale przyzna pan, że ta metoda jest bardziej skuteczna aniżeli dowolne serum prawdy. – No już, dawaj pan te cholerne pytania! – Ach, teraz spieszy się pan z odpowiedzią. To dobrze. Proszę mi więc powiedzieć: kim jest ten amerykański policjant? Ten, który pomógł panu pozbyć się zwłok Heima? – Nazywa się John Belinsky. Pracuje dla Crowcass. – Jak pan go poznał? – Wiedział, że staram się udowodnić niewinność Beckera. Skontaktował się ze mną i zaproponował współpracę. Na początku mówił, że chce się po prostu dowiedzieć, dlaczego kapitan Linden został zamordowany, ale po pewnym czasie przyznał, że tak naprawdę chodzi mu o pana. O to, czy miał pan coś wspólnego ze śmiercią Lindena. – Więc Amerykanie nie są przekonani, że schwytali właściwego człowieka? – I tak, i nie. Żandarmeria owszem, jest o tym przekonana. Ale ludzie z Crowcass nie całkiem. Udało im się dowiedzieć, że broń, z której zastrzelono Lindena, została wcześniej użyta do zamordowania kogoś w Berlinie. Kogoś, czyje zwłoki, Müller, uznano za pańskie. Pistolet figuruje jako pański w rejestrze SS w berlińskim Centrum Dokumentacji. Ludzie z Crowcass nie powiadomili żandarmerii, bo się obawiali, że pan się wystraszy i wyjedzie z Wiednia. – Więc nakłonili pana, żeby w ich imieniu przeniknął pan do Organizacji? – Tak. – I są całkiem pewni, że tu jestem? – Tak. – Ale do dzisiejszego ranka nigdy mnie pan nie widział. Więc proszę mi wytłumaczyć, skąd o tym wiedzą. – Informacja, którą przekazałem od rzekomej MWD, miała pana wywabić z ukrycia. Wiedzą, że uważa się pan za specjalistę od tych spraw. Zakładali, że mając dane takiej jakości, będzie pan chciał osobiście poprowadzić przesłuchanie. Gdybym pana spotkał dziś rano, miałem dać znać Belinsky’emu, trzy razy zaciągając roletę w oknie toalety. Powiedział, że będzie obserwował dom przez lornetkę. – I co potem? – Miał otoczyć dom swoimi agentami i aresztować pana. Umowa była taka, że

jeśli akcja się uda, to w zamian wypuszczą Beckera. Nebe zerknął przez ramię na jednego ze swoich ludzi i skinął głową ku drzwiom. – Weźcie ludzi i sprawdźcie teren, na wszelki wypadek. Müller wzruszył ramionami. – Więc mówi pan, że jedynym dowodem mojej obecności w Wiedniu miał być pański sygnał, przekazany z okna toalety, czy tak? – Przytaknąłem. – Dlaczego zatem ten Belinsky nie wkroczył do akcji i mnie nie aresztował, tak jak było planowane? – Proszę mi wierzyć, zadaję sobie to samo pytanie. – Zaraz, zaraz, Herr Günther. To przecież nie trzyma się kupy, niech pan sam powie. Jak ja mam w to uwierzyć? – Czy zacząłbym szukać tej dziewczyny, gdybym nie był przekonany, że zaraz zjawią się agenci? – O której miał pan dać ten swój sygnał? – Dwadzieścia minut po rozpoczęciu narady miałem przeprosić zebranych. – A więc dwadzieścia po dziesiątej. Ale pan zaczął szukać Fräulein Zartl jeszcze przed siódmą rano. – Uznałem, że może nie doczekać nadejścia Amerykanów. – I spodziewa się pan, że damy wiarę, że zaryzykował pan powodzenie całej operacji dla jednej – tu Müller skrzywił się z niesmakiem – małej cipci? – Pokręcił głową. – Bardzo mi trudno w to uwierzyć. – Kiwnął na człowieka sterującego prasą. Ten nacisnął drugi guzik, ze szczękiem uruchamiając napęd hydrauliczny. – No, no, Herr Günther. Jeśli to, co pan mówi, jest prawdą, to dlaczego Amerykanie nie przybyli, odebrawszy pański sygnał? – Nie wiem! – wrzasnąłem. – To niech pan spróbuje się domyślić. – Nie mieli zamiaru w ogóle pana aresztować – powiedziałem, konkretyzując własne podejrzenia. – Chcieli się tylko upewnić, że pan żyje i pracuje dla Organizacji. Wykorzystali mnie, a kiedy dowiedzieli się tego, czego chcieli, porzucili mnie. Bezsilnie miotałem się w uścisku Łotysza. Prasa zaczęła wolno zjeżdżać w dół. Veronika leżała nieprzytomna, nieświadoma zbliżającej się płyty; wciąż oddychała i jej pierś unosiła się łagodnie. – Słuchajcie, naprawdę nie wiem, dlaczego nie przyszli! – A więc – podjął Müller – wyjaśnijmy to sobie. Nie licząc wspomnianych przez pana wątłych śladów balistycznych, jedynym dowodem, że pozostałem przy życiu, jest dla nich pański sygnał. – Chyba tak. – Jeszcze jedno pytanie. Czy wiecie, dlaczego kapitan Linden został zabity? – Nie – odparłem; przyszło mi jednak do głowy, że negatywne odpowiedzi nie są mile widziane, więc dodałem: – Doszliśmy do wniosku, że miał dostęp do informacji

o zbrodniarzach wojennych w łonie Organizacji. Przyjechał do Wiednia, żeby to zbadać na miejscu. Z początku sądziliśmy, że tych informacji dostarczał mu König. – Potrząsnąłem głową, usiłując przypomnieć sobie niektóre teorie, jakie stworzyłem, żeby wyjaśnić śmierć Lindena. – Następnie pomyśleliśmy, że może jakoś przekazywał dane Organizacji, aby pomóc wam werbować nowych członków. Na litość boską, wyłączcie tę maszynę! Prasa dotarła do krawędzi kadzi i Veronika zniknęła mi z oczu. Zostało jej dwa do trzech metrów życia. – Nie wiedzieliśmy dlaczego, do cholery! Głos Müllera brzmiał spokojnie i chłodno jak głos chirurga. – Herr Günther, musimy mieć pewność. Pozwoli pan, że powtórzę pytanie… – Nie wiem!… – Dlaczego zabójstwo Lindena było konieczne? Rozpaczliwie potrząsnąłem głową. – Niech pan po prostu powie prawdę. Co pan wie? Nie postępuje pan fair wobec tej młodej damy. Proszę wyjaśnić, czego się pan dowiedział. Wycie maszyny przybrało na sile. Przypomniał mi się dźwięk windy w moim dawnym berlińskim biurze. Gdzie powinienem był zostać. – Herr Günther. – W tonie Müllera zabrzmiała lekka przynaglająca nuta. – Dla dobra tej biednej dziewczyny błagam pana. – Na litość boską… Zerknął na zbira przy desce rozdzielczej i pokręcił krótko ostrzyżoną głową. – Nie umiem nic wam powiedzieć! – wykrzyczałem. W zetknięciu z żywą przeszkodą prasa zadygotała. Mechaniczny wizg, pokonując zwiększony opór, na chwilę stał się wyższy o dwie oktawy, po czym wrócił do normalnego tonu, aż wreszcie prasa zakończyła swe okrutne zadanie. Müller ponownie skinął głową i hałas ucichł. – Nie umie pan czy nie chce, Herr Günther? – Ty gnoju – jęknąłem, nagle osłabły z obrzydzenia. – Ty wredny, okrutny gnoju. – Nie sądzę, żeby czuła zbyt wiele – oznajmił z wystudiowaną obojętnością. – Była pod wpływem środków odurzających. Panu tak łatwo nie pójdzie, kiedy powtórzymy to małe ćwiczenie, powiedzmy za… – tu zerknął na zegarek – … dwanaście godzin. Tyle ma pan czasu, żeby sobie wszystko przemyśleć. – Spojrzał na dno kadzi. – Oczywiście, nie mogę obiecać, że zabiję pana od razu. Nie tak, jak tę dziewczynę. Może ugniotę pana dwa albo trzy razy, zanim rozrzucimy pana po polach. Tak jak winogrona. Z drugiej strony, jeśli powie mi pan to, co chcę wiedzieć, mogę zapewnić panu śmierć trochę mniej bolesną. Pigułka byłaby znacznie mniej przykra, nie sądzi pan? Poczułem, że usta wykrzywia mi grymas. Gdy zacząłem kląć, Müller wzdrygnął się z niesmakiem i pokręcił głową. – Rainis – powiedział – uderzysz Herr Günthera tylko jeden raz, a potem

odprowadzisz go na kwaterę.

36

Znalazłszy się z powrotem w celi, powoli masowałem żebro, ruszające się nad wątrobą, którą Łotysz Nebego wybrał jako cel swojego paraliżującego ciosu. Równocześnie usiłowałem zgasić światło nad wspomnieniem losu, który spotkał Veronikę. Bez skutku. Znałem ludzi, którzy podczas wojny byli torturowani przez Rosjan. Pamiętam, jak mówili, że najstraszniejszą rzeczą jest niepewność – czy się umrze, czy się zdoła znieść ból. Niewątpliwie pod tym względem mieli rację. Jeden z nich radził, co zrobić, by ból wydał się mniejszy: oddychając głęboko i przełykając ślinę, człowiek wprawiał się w stan lekkiego oszołomienia, które działało trochę znieczulająco. Jedyny problem polegał na tym, że mój znajomy po tym wszystkim zaczął mieć skłonność do ataków hiperwentylacji, które w końcu spowodowały u niego śmiertelny atak serca. Przeklinałem siebie za egoizm. Niewinna dziewczyna, już i tak ofiara hitlerowskiego terroru, zginęła tylko dlatego, że zadawała się ze mną. Cichy wewnętrzny głos odpowiedział mi, że sama prosiła mnie o pomoc i że równie dobrze mogli ją torturować i zabić bez mojego udziału. Ale nie byłem w nastroju, by sobie pobłażać. Czy naprawdę nie mogłem powiedzieć o zabójstwie Lindena czegoś, co zadowoliłoby Müllera? I co miałem mu wyjawić teraz, gdy przyszła kolej na mnie? Pojąłem, że znów myślę tylko o sobie. Ale egotyzm był jak podstępny wąż, nie dało się go uniknąć. Nie chciałem umierać. I co ważniejsze, nie chciałem umierać na kolanach, żebrząc o litość jak jakiś włoski bohater wojenny. Powiadają, że nieuchronnie zbliżający się ból sprzyja oczyszczeniu i skupieniu umysłu. Müller niewątpliwie był tego świadomy. Ale rozmyślając o śmiercionośnej pigułce, którą mi obiecał, gdybym powiedział mu to – cokolwiek to było – co pragnął usłyszeć, przypomniałem sobie istotną rzecz. Obracając kajdanki, sięgnąłem do kieszeni spodni i małym palcem wywróciłem ją na lewą stronę. Na mojej dłoni spoczęły dwie małe pigułki, które zabrałem z gabinetu Heima. Właściwie sam nie wiedziałem dokładnie, dlaczego je wziąłem. Może z ciekawości. A może podświadomość mi podpowiedziała, że kiedyś mogę potrzebować bezbolesnego wyjścia. Z mieszanką ulgi i przeraźliwej fascynacji długo wpatrywałem się w maleńkie kapsułki cyjanku. Po chwili ukryłem jedną z nich w mankiecie spodni, drugą zaś – która przypuszczalnie miała mnie zabić – postanowiłem trzymać w ustach. Doceniałem ironię sytuacji: te pigułki, stworzone dla tajnych agentów Hitlera, a później przeznaczone dla wysokich funkcjonariuszy SS, zawdzięczałem Arthurowi Nebemu. Niewykluczone, że ta, którą trzymałem w ręku, była dla niego zarezerwowana. Z takich właśnie rozważań, w najwyższym stopniu nieprawdopodobnych, składa się filozofia człowieka w ostatnich godzinach jego życia.

Wsunąłem pigułkę do ust i ostrożnie przygryzłem. Czy będę miał dość odwagi, by ją użyć, kiedy przyjdzie pora? Językiem przepchnąłem pigułkę w kąt policzka. Potarłem twarz palcami, wyczuwając mały kształt pod skórą. Czy ktoś ją zauważy? Jedyne światło w celi pochodziło z nagiej żarówki, która zwisała z drewnianych krokwi, jakby trzymała się na samych pajęczynach. Niemniej jednak nie mogłem oprzeć się myśli, że zarys pigułki w moich ustach ogromnie rzuca się w oczy. Gdy w zamku rozległ się zgrzyt klucza, zdałem sobie sprawę, że niebawem się tego dowiem. W drzwiach stanął Łotysz, trzymając w jednej ręce colta, a w drugiej małą tacę. – Odsuń się od drzwi – wymamrotał. – Co to jest? – zapytałem, odsuwając się na tyłku. – Posiłek? Może przekazałbyś kierownictwu, że najbardziej chciałbym dostać papierosa? – Ciesz się, że w ogóle coś dostajesz – warknął. Przykucnął ostrożnie i postawił tacę na zakurzonej posadzce. Był tam dzbanek kawy i duży kawałek strudla. – Kawa jest świeżo parzona. Strudel jest domowy. Przez jedną idiotyczną sekundę zastanawiałem się, czy się na niego nie rzucić, ale w porę przypomniałem sobie, że człowiek w moim stanie rzuca się mniej więcej tak szybko jak zamarznięty wodospad. I że szanse na obezwładnienie łotewskiego olbrzyma są nie większe niż możliwość nawiązania z nim sokratejskiego dialogu. Najwyraźniej jednak drań dostrzegł na mojej twarzy jakąś iskrę nadziei – pigułka pozostała niezauważona – gdyż powiedział: – No już, dalej, tylko spróbuj. Bardzo bym tego chciał; mógłbym odstrzelić ci rzepkę kolanową. I rechocząc jak niedorozwinięty niedźwiedź grizzly, wycofał się z celi, z hukiem zatrzaskując za sobą drzwi. Sądząc po rozmiarze, Rainis należał do ludzi, którzy lubią sobie podjeść. Kiedy nie zabijał ludzi lub ich nie dręczył, była to zapewne jego jedyna prawdziwa przyjemność. Może nawet był obżartuchem. Przyszło mi do głowy, że gdybym zostawił strudel nietknięty, Rainis nie oparłby się i sam by go pożarł. Więc gdybym włożył do strudla jedną z kapsułek z cyjankiem, to być może później, już po mojej śmierci, głupi Łotysz pochłonąłby ciasto i zdechł. Doszedłem do wniosku, że to, iż drań niedługo pójdzie w moje ślady, będzie dla mnie pewną pociechą w godzinie śmierci. Rozmyślając o tym, postanowiłem wypić kawę. Czy śmiertelna kapsułka rozpuszcza się w ciepłej wodzie? Nie wiedziałem. Na wszelki wypadek wyplułem ją z ust i uznawszy, że równie dobrze mogę wprowadzić w życie swój żałosny plan, wepchnąłem ją palcem głęboko w jabłkową masę. Z radością pochłonąłbym wszystko, ciasto razem z pigułką, taki byłem głodny. Zegarek powiedział mi, że minęło już piętnaście godzin, odkąd jadłem śniadanie w Wiedniu. Kawa bardzo mi smakowała. Łotysz, pomyślałem, zapewne przyniósł mi kolację tylko dlatego, że polecił mu to Arthur Nebe.

Minęła kolejna godzina. Policzyłem, że zostało mi jeszcze osiem, zanim przyjdą i zaciągną mnie na górę. Zamierzałem czekać z odebraniem sobie życia do ostatniej chwili, aż nie będzie już żadnej nadziei, żadnego ratunku. Zacząłem rozumieć, co czuł Becker, któremu groził stryczek. Ja przynajmniej byłem w lepszej sytuacji: miałem swoją śmiercionośną pigułkę. Dobiegała północ, gdy znów usłyszałem zgrzyt klucza w zamku. Pospiesznie przeniosłem drugą pigułkę z mankietu spodni do ust, na wypadek gdyby postanowili przeszukać mi ubranie. Ale nie był to Rainis po tacę, lecz Arthur Nebe. W ręku trzymał pistolet automatyczny. – Nie zmuszaj mnie, żebym tego użył, Bernie – powiedział. – Wiesz, że bez wahania cię zastrzelę, jeśli będę musiał. Lepiej odsuń się pod tamtą ścianę. – Co to ma być? Wizyta towarzyska? – zapytałem, odczołgując się od drzwi. Rzucił mi paczkę papierosów i zapałki. – Coś w tym rodzaju. – Mam nadzieję, Arthurze, że nie przyszedłeś pogadać o dawnych dobrych czasach. Nie jestem w tej chwili skłonny do sentymentów. – Spojrzałem na papierosy. Winstony. – Arthurze, a Müller wie, że palisz amerykańskie szlugi? Uważaj, możesz mieć kłopoty; on ma dziwne pomysły co do Amerykanów. – Zapaliłem i zaciągnąłem się powoli, z rozkoszą. – Niemniej jednak niech cię Bóg błogosławi. Nebe przyciągnął zza drzwi krzesło i usiadł. – Müller ma swoje pomysły również na temat Organizacji – oznajmił. – Ale jego patriotyzm i determinacja nie ulegają wątpliwości. Jest bezwzględny. – Nie mogę powiedzieć, żebym tego nie zauważył. – Jednakże ma niefortunną skłonność do sądzenia innych ludzi według swoich topornych standardów. Co oznacza, że jest przekonany, że naprawdę potrafiłbyś trzymać gębę na kłódkę i dać tej dziewczynie umrzeć. – Uśmiechnął się. – Oczywiście, ja znam cię znacznie lepiej. Günther, powtarzałem Müllerowi, to człowiek sentymentalny. Nawet trochę głupi. To do niego podobne, żeby nadstawiać kark dla kogoś, kogo prawie nie zna. Nawet dla jakiejś czekoladówki. Tak samo było w Mińsku, powiedziałem. Był gotów iść na front, byle tylko nie zabijać niewinnych ludzi. Ludzi, którym nic nie był winien. – To nie czyni ze mnie bohatera, Arthurze. Po prostu istotę ludzką. – To czyni z ciebie kogoś, z kim Müller umie się obchodzić: człowieka z zasadami. Müller wie, co ludzie potrafią znieść i nadal milczeć. Widział wiele osób, które poświęciły przyjaciół i siebie samych, żeby dochować tajemnicy. To fanatyk. Fanatyzm to jedyna rzecz, jaką rozumie. W rezultacie sądzi, że ty też jesteś fanatykiem. Jest przekonany, że coś przed nim zataiłeś. Jak mówiłem, ja znam ciebie znacznie lepiej. Gdybyś wiedział, dlaczego zabito Lindena, już byś nam to powiedział. – No to miłe, że ktoś nareszcie mi wierzy. Łatwiej zniosę to, że zamienią mnie na

tegoroczny zbiór winorośli. Słuchaj, Arthurze, po co mówisz mi to wszystko? Żebym przyznał, że trafniej oceniasz ludzi niż Müller? – Pomyślałem, że gdybyś powiedział Müllerowi dokładnie to, co chce usłyszeć, oszczędziłoby ci to wiele bólu. Nie chciałbym patrzeć, jak stary przyjaciel cierpi. A wierz mi, on sprawi, że będziesz cierpiał. – Nie wątpię. To nie ta kawa spędza mi sen z powiek, słowo daję. No dobra, o co tu chodzi? Stary numer z dobrym i złym gliniarzem? Jak powiedziałem, nie mam pojęcia, czemu rozwalili Lindena. – Nie, ale mógłbym ci to powiedzieć. Wzdrygnąłem się; dym zaszczypał mnie w oczy. – Zaraz, wyjaśnijmy to sobie – rzekłem niepewnie. – Ty mi powiesz, co się stało z Lindenem, żebym mógł to ujawnić Müllerowi i w ten sposób oszczędzić sobie losu gorszego niż śmierć, czy tak? – Mniej więcej. Wzruszyłem ramionami z pewnym bólem. – Nie widzę, co miałbym do stracenia – wyszczerzyłem zęby. – Oczywiście, Arthurze, mógłbyś po prostu dać mi uciec. – Mieliśmy nie rozmawiać o starych czasach, sam tak powiedziałeś. Tak czy inaczej, za dużo wiesz. Widziałeś Müllera. I widziałeś mnie. Ja nie żyję, pamiętasz? – Arthurze, to nic osobistego, ale żałuję, że żyjesz. – Wyciągnąłem kolejnego papierosa i przypaliłem od niedopałka. – No dobra, dawaj. Dlaczego Linden został zabity? – Linden pochodził z rodziny amerykańsko-niemieckiej, studiował nawet germanistykę na Uniwersytecie Cornella. Podczas wojny odegrał pewną rolę w wywiadzie, a potem pracował jako oficer denazyfikacyjny. Był to człowiek sprytny, toteż niebawem puścił w ruch niezły interes: sprzedawał zaświadczenia oczyszczające, pozytywnie lustrował starych towarzyszy, te rzeczy. Potem wstąpił do CIC jako śledczy i został oficerem łącznikowym Crowcass w Berlińskim Centrum Dokumentacji. Oczywiście cały czas podtrzymywał wszystkie czarnorynkowe znajomości, w dodatku Organizacja zdążyła go uznać za kogoś, kto nam sprzyja. Nawiązaliśmy z nim kontakt w Berlinie i zaproponowaliśmy pewną sumę w zamian za niewielkie przysługi, które wyświadczałby nam od czasu do czasu. Pamiętasz, jak mówiłem, że wielu z nas sfingowało własną śmierć? Zdobyło nową tożsamość? No więc to była robota Albersa, Maksa Absa, którym się tak interesowałeś. Jego pomysł. Ale oczywiście, fundamentalną słabością każdej nowej tożsamości, zwłaszcza kiedy czas nagli, jest to, że człowiek nie ma przeszłości. Tylko pomyśl, Bernie: wojna światowa, każdy sprawny mężczyzna w wieku od lat dwunastu do sześćdziesięciu pięciu wcielony do wojska, a tu nagle brak jakichkolwiek danych o moim, Alfreda Nolde, przebiegu służby. Gdzie byłem? Co robiłem? Uważaliśmy, że byliśmy bardzo cwani, ukrywając nasze prawdziwe tożsamości, pozwalając, by nasze akta wpadły w ręce Amerykanów, ale tak naprawdę tylko daliśmy początek

nowym pytaniom. Nie mieliśmy pojęcia, że Centrum Dokumentacji będzie miało tak szeroki zakres. Że będzie w stanie sprawdzić każdą odpowiedź w naszym kwestionariuszu denazyfikacyjnym. Na tym etapie wielu z nas już pracowało dla Amerykanów. Oczywiście teraz wygodnie im przymknąć oko na przeszłość niektórych członków Organizacji. Ale jak będzie jutro? Politycy mają zwyczaj zmieniać swoje strategie. W tej chwili jesteśmy przyjaciółmi, gdyż ramię w ramię walczymy z komunizmem. Ale czy będzie to prawdą za pięć albo dziesięć lat? A więc Albers wymyślił nowy plan: przerobienia dokumentacji na potrzeby naszych wyższych funkcjonariuszy, ze sobą włącznie. Wszyscy otrzymaliśmy skromniejsze, mniej skompromitowane tożsamości w SS i Abwehrze, staliśmy się mniej winni, niż byliśmy naprawdę. Jako Alfred Nolde byłem sierżantem w dziale kadr SS. Moje akta zawierają prawdziwe dane, nawet dane dentystyczne. Spędziłem wojnę spokojnie, właściwie niewinnie; byłem wprawdzie członkiem NSDAP, ale nie byłem przestępcą wojennym. To był ktoś inny. Fakt, że jestem podobny do Arthura Nebego, nie ma tu znaczenia. Centrum jest ściśle strzeżone, nie da się stamtąd wynieść żadnych dokumentów – ale stosunkowo łatwo je wnieść. Nikt nie jest przeszukiwany przy wejściu do Centrum, jedynie przy wyjściu. I na tym właśnie polegało zadanie Lindena. Raz na miesiąc Becker przewoził do Berlina nowe akta, sfabrykowane przez Albersa. A Linden umieszczał je w archiwum. Naturalnie, to było, zanim dowiedzieliśmy się o rosyjskich przyjaciołach Beckera. – Dlaczego dokumenty fałszowano tutaj, a nie w Berlinie? – zapytałem. – Mogliście wyeliminować konieczność korzystania z kuriera. – Dlatego że Albers kategorycznie nie chciał się zbliżać do Berlina. Podobało mu się tutaj, w Wiedniu, również dlatego, że Wiedeń to pierwszy etap ucieczki szczurów. Łatwo się stąd przedostać przez granicę do Włoch, a potem na Bliski Wschód i do Ameryki Południowej. Wielu z nas uciekło na południe. Jak ptaki na zimę, co? – Więc co się stało? – Linden zrobił się zachłanny, oto, co się stało. Wiedział, że dostaje fałszywe materiały, ale nie mógł zrozumieć, na czym cała rzecz polega. Z początku, jak sądzę, powodowała nim zwykła ciekawość. Zaczął fotografować dokumenty, które mu przekazywaliśmy. Ale potem, próbując ustalić, o co chodzi w nowych aktach, kim są ci wszyscy ludzie, wciągnął do pomocy dwoje żydowskich prawników, polujących na zbrodniarzy wojennych. – Drexlerów. – Drexlerowie współpracowali z Grupą Połączonych Armii w sprawie zbrodni wojennych. Prawdopodobnie nie mieli pojęcia, że prosząc ich o pomoc, Linden kierował się głównie nadzieją na osobisty zysk. Dlaczego mieliby mu nie wierzyć? Miał niepodważalne rekomendacje. W każdym razie sądzę, że zauważyli coś w aktach tych wszystkich nowych funkcjonariuszy SS i partii. Na przykład, że wszyscy, zmieniając tożsamość, zachowaliśmy te same inicjały. To znana sztuczka,

kiedy buduje się nową legendę; człowiek czuje się swobodniej z nowym nazwiskiem, a odruchowe czynności, na przykład takie jak parafowanie umowy, stają się bezpieczne. Myślę, że Drexler zestawił nowe nazwiska z nazwiskami towarzyszy, którzy zaginęli lub zostali uznani za zmarłych, i podpowiedział Lindenowi, aby porównał zawartość posiadanej teczki Alfreda Noldego z danymi Arthura Nebego, Heinricha Müllera z Heinrichem Moltke, Maksa Absa z Martinem Albersem i tak dalej. – Więc dlatego kazaliście zabić Drexlerów. – Właśnie. Zaraz po tym, jak Linden pojawił się tutaj, w Wiedniu, i zażądał więcej pieniędzy. Pieniędzy za to, że będzie trzymał gębę na kłódkę. To Müller się z nim spotkał i Müller go zabił. Wiedzieliśmy, że Linden nawiązał kontakt z Beckerem, z tego prostego powodu, że Linden sam nam o tym powiedział. Postanowiliśmy zatem zabić dwa wróble za jednym zamachem. Najpierw do magazynu, gdzie zabito Lindena, podrzuciliśmy kilka kartonów z papierosami, żeby obciążyć Beckera. Potem König poszedł do Beckera i powiedział mu, że Linden zaginął. Chodziło o to, żeby Becker zaczął rozpytywać o Lindena, żeby szukał go w hotelu i w ogóle rzucał się w oczy. Jednocześnie König podmienił broń Müllera na pistolet Beckera. No i wreszcie zawiadomiliśmy policję, że to Becker zastrzelił Lindena. Fakt, że Becker wiedział, gdzie znaleźć ciało Lindena, i że wrócił na miejsce zbrodni, aby zabrać papierosy, to była dodatkowa premia. Oczywiście Jankesi już na niego czekali i przyłapali go na gorącym uczynku. Dowody były niezbite. Niemniej jednak gdyby wykonali swoją robotę choćby odrobinę bardziej kompetentnie, odkryliby, że Becker miał kontakty z Lindenem już w Berlinie. Moim zdaniem, nawet nie pomyśleli o tym, żeby wyjść z dochodzeniem poza Wiedeń. Są zadowoleni z tego, co mają. A przynajmniej tak sądziliśmy dotychczas. – Skoro Linden tyle wiedział, dlaczego się nie zabezpieczył i nie zostawił listu? Żeby zawiadomiono policję w wypadku jego śmierci. – Ależ on to zrobił – zaśmiał się Nebe. – Tyle że dziwnym trafem prawnik, którego sobie wybrał w Berlinie, również należał do Organizacji. Po śmierci Lindena przeczytał list i przekazał go szefowi sekcji berlińskiej. – Nebe spokojnie spojrzał mi w oczy i z powagą pokiwał głową. – To wszystko, Bernie. Tego właśnie chce się dowiedzieć Müller: czy wiesz o tym, czy nie. No więc teraz już wiesz i możesz mu to wyjawić, aby uniknąć tortur. Naturalnie wolałbym, żeby nasza rozmowa pozostała między nami. – Arthurze, dopóki żyję, możesz na mnie polegać. Nebe kiwnął głową i rozejrzał się z zakłopotaniem. Nagle jego wzrok padł na niezjedzony kawałek strudla. – Nie jesteś głodny? – Apetyt niespecjalnie mi dopisuje – powiedziałem. – Chyba mam inne zmartwienia. Daj to Rainisowi. – Zapaliłem trzeciego papierosa. Czy mnie wzrok mylił, czy Nebe rzeczywiście oblizał wargi? Nie liczyłem na wiele, ale warto było

spróbować. – Albo sam zjedz, jeśli masz ochotę. Teraz Nebe naprawdę się oblizał. – Mogę? – zapytał grzecznie. Niedbale skinąłem głową. – No, skoro jesteś pewien… – rzekł, biorąc talerzyk z tacy na podłodze. – Upiekła go moja gospodyni. Pracowała w cukierni Demela. Najlepszy strudel, jaki jadłem w życiu. Szkoda byłoby go zmarnować, co? – Odgryzł spory kawałek. – Nigdy szczególnie nie przepadałem za słodyczami – skłamałem. – Bernie, w takim mieście jak Wiedeń to wręcz tragedia! Jeśli chodzi o ciasta, to nie mogłeś trafić lepiej. Szkoda, że nie byłeś tu przed wojną: Gerstner, Lehmann, Heiner, Aida, Haag, Sluka, Bredendick, cukiernicy, jakich świat nie widział! – Przełknął kolejny kęs. – Przyjechać do Wiednia i nie przepadać za słodyczami? Boże, to jakby jeździć na diabelskim młynie na Praterze, będąc ślepcem. Nie wiesz, co tracisz. Nie spróbujesz ani kawałeczka? Stanowczo pokręciłem głową. Serce waliło mi tak mocno, że chyba musiał słyszeć jego bicie. A jeśli nie dokończy ciasta? – Naprawdę nie mógłbym nic przełknąć. Nebe pokręcił ze współczuciem głową i znów zjadł trochę ciasta. Te zęby nie mogą być prawdziwe, uznałem, przyglądając się ich równej bieli. Własne zęby Nebego były o wiele bardziej pożółkłe. – Poza tym – rzuciłem od niechcenia – powinienem pilnować wagi. Od przyjazdu do Wiednia przytyłem kilka kilogramów. – Ja też – odparł. – Wiesz, naprawdę powinieneś… Nie dane mu było skończyć tego zdania. Zakaszlał i zaczął się dławić, jednocześnie spazmatycznie szarpiąc głową. Zesztywniał, z jego piersi wyrwał się ohydny odgłos, jakby próbował grać na tubie, z ust wypadły mu kawałki na pół przeżutego ciasta. Talerzyk ze strudlem stuknął o ziemię, a Nebe zwalił się w ślad za nim. Próbowałem wyrwać mu z ręki pistolet, zanim wypali i ściągnie mi na kark Müllera i jego zbirów, lecz ku swemu przerażeniu dostrzegłem, że kurek jest odwiedziony. W tym samym ułamku sekundy palec Nebego zacisnął się na spuście. Ale kurek stuknął bezsilnie: broń nadal była zabezpieczona. Nogi Nebego drgnęły nieznacznie; jedna powieka zamrugała i opadła, druga, jakby na przekór, pozostała otwarta. Jego ostatnie tchnienie zamieniło się w przeciągły, zaflegmiony bulgot o mocnym migdałowym zapachu. Wreszcie znieruchomiał z lekko posiniałą twarzą. Ze wstrętem wyplułem śmiercionośną kapsułkę. Nie współczułem mu specjalnie. Za kilka godzin patrzyłby bez sprzeciwu, jak to samo dzieje się ze mną. Wyszarpnąłem pistolet z posiniałej dłoni Nebego i przetrząsnąłem mu kieszenie, bezskutecznie szukając kluczyka do kajdanek. Wstałem. Straszliwie bolała mnie głowa, ramię, żebra, nawet penis, a jednak czułem się nieskończenie lepiej,

ściskając w dłoni walthera P38, pistolet, z jakiego zabito Lindena. Odwiodłem kurek, tak jak zrobił to Nebe, wchodząc do celi, i nastawiłem broń na działanie półautomatyczne. Odbezpieczyłem ją również, czego Nebe zapomniał uczynić. Następnie wyśliznąłem się na zewnątrz. Wilgotnym korytarzykiem dotarłem do schodków prowadzących do pomieszczenia, w którym zginęła Veronika i gdzie odbywało się wyciskanie oraz fermentacja. Na górze paliła się tylko jedna żarówka przy drzwiach wejściowych, ruszyłem więc w tamtą stronę. Nie miałem odwagi spojrzeć na prasę winiarską. Gdybym w tej chwili natrafił na Müllera, kazałbym mu wejść do maszyny i wycisnąłbym jego bawarską skórę jak cytrynę. Gdybym miał do dyspozycji nowe, silne ciało, być może nawet zaryzykowałbym spotkanie z Łotyszem i wrócił do głównego budynku, żeby go schwytać – chociaż pewnie zwyczajnie bym go zastrzelił. Ale po takim dniu jak ten mogłem jedynie starać się ujść z życiem. Zgasiłem światło i otworzyłem drzwi. Zadygotałem – nie miałem marynarki, a noc była zimna. Przekradłem się do drzew, gdzie chciał mnie załatwić Łotysz, i skryłem się w krzakach. Winnicę rozświetlały płomienie palników gazowych. Pracownicy pchali wysokie wózki z palnikami między szeregami krzewów i umieszczali je na pozycjach, które uważali za istotne. Z miejsca, gdzie przykucnąłem, długie płomienie wyglądały jak olbrzymie świetliki, powoli przesuwające się w powietrzu. Najwyraźniej musiałem znaleźć inną drogę ucieczki z posiadłości Arthura Nebego. Wróciłem pod ścianę domu i przekradłem się obok kuchni do frontowego ogródka. Na parterze było ciemno, ale w oknie na piętrze paliło się światło, kładąc się na trawniku jasnym prostokątem jak duży kwadratowy basen. Przystanąłem na rogu i wciągnąłem nosem powietrze. Ktoś stał na ganku i palił papierosa. Upłynęła chyba wieczność, lecz w końcu usłyszałem chrzęst kroków na żwirowej ścieżce i zerkając szybko za róg budynku, ujrzałem charakterystyczną sylwetkę Rainisa, który ciężko człapał w stronę otwartej bramy. Stało tam szare bmw, zaparkowane przodem do drogi. Szybko pokuśtykałem przez trawnik, omijając snop światła padającego z domu, Łotysz otworzył już bagażnik i teraz szperał w nim, jakby czegoś szukał, ale nie zdążył go zamknąć. Kiedy dzieliło nas pięć metrów, odwrócił się i zamarł. Zobaczył lufę walthera wycelowaną w swój bezkształtny łeb. – Włóż te kluczyki do stacyjki – rzekłem cicho. Gęba Łotysza, i tak już paskudna, na mój widok wykrzywiła się jeszcze bardziej. – A ty jak się wydostał? – warknął. – Klucz znalazłem w strudlu – zaszydziłem i skinąłem rozkazująco w jego stronę. – Kluczyki – powtórzyłem. – Zrób to. Powoli. Cofnął się i otworzył drzwi kierowcy. Potem się pochylił, a chrobot kluczyków powiedział mi, że włożył je do stacyjki. Ponownie się wyprostował, niemal od niechcenia postawił nogę na stopniu i oparłszy się o dach auta, wyszczerzył zęby w uśmiechu o kształcie i barwie zardzewiałego kranu.

– Chce, żebym go umył, zanim odjedzie? – Nie tym razem, Frankenstein. Za to bardzo bym chciał, żebyś mi dał kluczyki do tego. – Pokazałem wciąż skute nadgarstki. – Do czego? – Do kajdanków. Wzruszył ramionami, wciąż uśmiechnięty. – Nie mam kluczy do żadnych kajdanków. Nie wierzy, niech poszuka i sam się dowie. Słysząc, jak mówi, niemal się wzdrygnąłem. Rainis, jako nieco słaby na umyśle Łotysz, był na bakier z gramatyką niemiecką. Pewnie sądził, że koniugacja to imię Cyganki grającej w trzy karty na rogu ulicy. – Jasne, że masz te klucze, Rainis. To ty mnie skułeś, pamiętasz? Widziałem, jak wkładałeś je do kieszeni kamizelki. Milczał. Miałem coraz większą ochotę go zabić. – Słuchaj, ty durny łotewski dupku. Kiedy powiem „skacz”, to lepiej, żebyś się nie rozglądał po ziemi za skakanką. To jest pistolet, kurwa, a nie szczoteczka do zębów. – Zrobiłem krok do przodu i wycedziłem przez zaciśnięte zęby: – Więc lepiej znajdź ten kluczyk albo zrobię ci w tej paskudnej gębie taką dziurę, że żaden klucz nie będzie już potrzebny. Rainis ostentacyjnie poklepał się po kieszeniach, po czym wyciągnął z kamizelki srebrny kluczyk i niczym błystkę go uniósł. – Rzuć go na fotel kierowcy i odejdź od samochodu. Teraz, gdy Rainis podszedł bliżej, musiał wyczytać z mojej twarzy, że przepełnia mnie nienawiść. Posłuchał bez wahania i rzucił kluczyk na siedzenie. Jednak popełniłem błąd, biorąc go za głupka, który nagle spotulniał. Byłem bardzo zmęczony. Skinął głową w stronę koła. – Lepiej najpierw naprawię tę kichę – powiedział. Spojrzałem w dół i natychmiast podniosłem wzrok, ale już leciał na mnie jak wściekły tygrys, wyciągając mi do gardła ogromne łapska. Pół sekundy później pociągnąłem za spust; słysząc, jak kolejny pocisk wpada do komory spustowej walthera, wystrzeliłem ponownie. Huk strzałów odbił się echem po ogrodzie i wzleciał do nieba, jakby niosąc duszę Łotysza na Sąd Ostateczny. Rainis całym ciężarem wielkiego cielska zwalił się na twarz i znieruchomiał na żwirze. Podbiegłem do auta i wskoczyłem na siedzenie, ignorując kluczyk pod tyłkiem. Nie miałem czasu go szukać; musiałem szybko uruchomić silnik. Obróciłem kluczyk w stacyjce i wielki, pachnący nowością samochód ożył z rykiem. Z tyłu rozległy się krzyki. Chwyciłem leżący na kolanach pistolet i obracając się za siebie, wystrzeliłem kilkakrotnie w kierunku domu. Potem odrzuciłem broń na siedzenie obok, pchnąłem do przodu dźwignię biegów, zatrzasnąłem drzwi i z całej siły dodałem gazu. Tylne koła zabuksowały i bmw skoczyło do przodu. Kajdanki na

rękach na razie mi nie przeszkadzały: droga przede mną prowadziła prosto w dół. Na moment puściłem kierownicę, by wrzucić drugi bieg, jednak samochód niebezpiecznie zarzucił. Natychmiast znowu ją chwyciłem, w ostatniej chwili omijając jakieś stojące przy drodze auto i niemal pakując się w przydrożny żywopłot. Gdybym tylko zdołał dotrzeć do Stiftskaserne i do Roya Shieldsa, opowiedziałbym mu o zamordowaniu Veroniki! Gdyby Amerykanie się pospieszyli, mogliby przyskrzynić ich wszystkich przynajmniej z tego powodu! Wyjaśnienia na temat Müllera i Organizacji, pomyślałem, mogę odłożyć na później, a gdy żandarmeria wsadzi Müllera za kratki, będę bez końca robić koło dupy Belinsky’emu, Crowcass i CIC – całej tej bandzie zgniłków. We wstecznym lusterku dojrzałem z tyłu reflektory samochodu. Nie byłem pewien, czy ktoś mnie ściga, na wszelki wypadek jednak zmusiłem wyjący silnik, by jeszcze przyspieszył, po czym gwałtownie zahamowałem, jednocześnie skręcając w prawo. Samochód odbił się od krawężnika, po czym wrócił na jezdnię. Znów wcisnąłem gaz do dechy; na niskim biegu silnik zaprotestował gwałtownie. Ale nie mogłem ryzykować puszczenia kierownicy i wrzucenia trójki, gdyż droga przede mną była coraz bardziej kręta i trudna. Na rogu Billrothstrasse i Gürtel wykonałem ostry skręt, aby uniknąć zderzenia z polewaczką, i znów mnie zarzuciło. Dopiero wówczas zobaczyłem blokadę, lecz było już za późno; gdyby nie ciężarówka po drugiej stronie bariery, chybabym się nie fatygował, żeby skręcić lub się zatrzymać. Jednak w tej sytuacji odbiłem w lewo i na mokrej jezdni tylne koła straciły przyczepność. Przestałem panować nad kierownicą i bmw obróciło się w miejscu. Przez chwilę zobaczyłem całą scenę jak w camera obscura: barierę, machających rękami amerykańskich żandarmów, drogę, którą właśnie przyjechałem, ścigający mnie samochód, rząd sklepików, wielką szybę wystawową. Samochód, niby mechaniczny Charlie Chaplin, zatańczył bokiem na dwóch kołach i z trzaskiem wpadł do sklepu w wodospadzie szkła. Bezwładnie przetoczyłem się przez siedzenie pasażera, lądując na drzwiach akurat w chwili, gdy z drugiej strony wbiło się przez okno coś twardego. Poczułem pod łokciem ostry kant, uderzyłem głową we framugę i chyba urwał mi się film. Trwało to zapewne tylko kilka sekund; w jednej chwili otaczał mnie ruch, hałas, ból i chaos, w następnej wokół panowała cisza i tylko wolno obracające się koło mówiło mi, że wciąż jeszcze żyję. Na szczęście silnik zgasł, więc mój obezwładniający lęk, że auto zaraz stanie w płomieniach, ustąpił. Dobiegły mnie kroki, chrzęszczące na szkle; amerykańskie głosy wołały, że po mnie idą. Krzyknąłem, żeby ich zachęcić, ale ku memu zdumieniu z ust wydobył mi się tylko szept. A gdy spróbowałem unieść rękę, żeby sięgnąć do klamki na drzwiach, na dobre straciłem przytomność.

37

No i jak się dzisiaj czujemy? – Roy Shields, siedzący na krześle przy szpitalnym łóżku, pochylił się i postukał w gips na mojej ręce. W wyprostowanej pozycji utrzymywał ją druciany wyciąg. – To pewnie bardzo praktyczne? Permanentne hitlerowskie pozdrowienie? Cholera, wy, Niemcy, nawet ze złamanej ręki umiecie zrobić coś patriotycznego. Rozejrzałem się szybko. Byłby to całkiem normalny oddział szpitalny, gdyby nie kraty w oknach i tatuaże na przedramionach pielęgniarzy. – Co to za szpital? – Jesteś w szpitalu wojskowym w Stiftskaserne – powiedział. – Dla własnego bezpieczeństwa. – Jak długo tu leżę? – Prawie trzy tygodnie. Miałeś niezłego guza na swoim zakutym łbie. Pęknięcie czaszki. Złamany obojczyk, rozbite ramię, popękane żebra. Od chwili przyjęcia byłeś nieprzytomny. – Tak? No, to chyba przez ten fen. Shields zachichotał, ale zaraz spoważniał. – Poczucie humoru bardzo ci się przyda – oznajmił. – Mam dla ciebie złe wiadomości. Przekartkowałem kartotekę w głowie. Większość fiszek została rozrzucona na podłodze, ale te, które podniosłem najpierw, wydały mi się szczególnie istotne. Coś, czym się zajmowałem. Nazwisko. – Emil Becker – powiedziałem, przypominając sobie rozgorączkowaną twarz. – Powieszono go przedwczoraj. – Shields przepraszająco wzruszył ramionami. – Przykro mi. Naprawdę mi przykro. – No, z pewnością nie traciliście czasu – sarknąłem. – To ta stara, dobra amerykańska skuteczność? Czy tylko jeden z waszych ludzi opanował rynek? – Nie spędzałoby mi to snu z powiek, Günther. Bez względu na to, czy Becker zabił Lindena, czy nie, zasłużył na szubienicę. – To nie jest zbyt dobra reklama amerykańskiego systemu sprawiedliwości. – Daj spokój, przecież wiesz, że tego gola strzelił mu austriacki sąd. – Ale to wy podaliście piłkę, nie? Shields na chwilę odwrócił wzrok, a potem rozdrażniony potarł szczękę. – Ee, diabła tam. Jesteś gliną. Wiesz, jak to jest. Takie rzeczy zdarzają się w każdym systemie. Nie kupujesz nowej pary butów tylko dlatego, że do podeszwy przywarło ci trochę gówna. – Jasne, ale przy okazji się uczysz, że trzeba chodzić ścieżką, a nie łazić na przełaj przez pola. – Mądrala. Nawet nie wiem, po co prowadzę z tobą tę rozmowę. Wciąż nie

dostarczyłeś mi ani strzępka dowodu, dlaczego miałbym uznać, że to nie Becker zamordował Lindena. – I co, nakazałbyś powtórzenie rozprawy? – Zawsze można uzupełnić akta – odparł, wzruszając ramionami. – Sprawa nigdy nie jest całkiem zamknięta, nawet gdy wszyscy uczestnicy nie żyją. Wciąż dręczy mnie kilka niewyjaśnionych szczegółów. – Co ty powiesz, Shields, niewyjaśnionych szczegółów? No, no, strasznie się przejąłem. – Może powinieneś, Günther – odciął się ostrzejszym tonem. – I może ja powinienem ci przypomnieć, że to jest amerykański szpital podlegający amerykańskiej jurysdykcji. Być może pamiętasz, że już raz miałem przyjemność cię ostrzec, żebyś nie mieszał się do tej sprawy. A skoro to zrobiłeś, to moim zdaniem musisz się z kilku rzeczy wytłumaczyć. Na początek, posiadanie broni palnej przez obywatela Niemiec lub Austrii jest sprzeczne z Przepisami Bezpieczeństwa Publicznego Wojskowego Rządu Austrii. Tylko za to mógłbym ci wlepić pięć lat. Dalej, ten samochód, który prowadziłeś. Całkiem niezależnie od tego, że miałeś na rękach kajdanki i najwyraźniej nie posiadasz ważnego prawa jazdy, pozostaje jeszcze drobny problem staranowania posterunku wojskowego. – Urwał i zapalił papierosa. – No więc jak będzie? Gadasz czy idziesz siedzieć? – Schludnie to ująłeś. – W ogóle schludny ze mnie gość. Jak wszyscy gliniarze. No dobra. Do roboty. Zrezygnowany opadłem na poduszki. – Ostrzegam cię, Shields, będziesz miał więcej niewyjaśnionych szczegółów niż na początku. Wątpię, czy zdołałbym ci udowodnić połowę tego, co mam do powiedzenia. Amerykanin założył na piersi muskularne ramiona i rozsiadł się wygodniej na krześle. – Dowody są dla sądu, kolego. Jestem detektywem, pamiętasz? To informacja do moich prywatnych akt. Powiedziałem mu prawie wszystko. Kiedy skończyłem, twarz miał ponurą. Później pokiwał głową z miną mędrca. – Tak, chyba dałoby się trochę z tego wyssać. – To dobrze – westchnąłem – ale na razie bolą mnie cycki, dzidziu. Więc jeśli masz jakieś pytania, to może zachowaj je na następny raz. Chciałbym się trochę przespać. Shields wstał. – Jutro tu wrócę. Jeszcze tylko jedna rzecz: ten facet z Crowcass… – Belinsky? – Tak, Belinsky. Jak to się stało, że wypadł z gry przed czasem? – Wiem tyle, co ty. – Może jednak więcej. – Wzruszył ramionami. – Popytam. Nasze stosunki

z chłopcami z wywiadu poprawiły się od czasu wydarzeń w Berlinie. Amerykański rząd wojskowy oświadczył, że musimy występować zwartym frontem na wypadek, gdyby Sowieci chcieli spróbować czegoś takiego tutaj. – Jakich wydarzeń w Berlinie? – przeraziłem się. – Na jaki wypadek? Czego tutaj spróbować? Shields zmarszczył brwi. – To ty nic nie wiesz? No tak, skąd miałbyś wiedzieć, co? – Słuchaj, moja żona jest w Berlinie, więc może lepiej szybko mi powiedz, co się stało? Znów usiadł, tym razem na krawędzi krzesła, co zwiększyło jego wyraźny dyskomfort. – Sowieci ogłosili całkowitą wojskową blokadę Berlina – powiedział. – Nikogo nie wpuszczają do strefy ani z niej nie wypuszczają. Zaopatrujemy miasto drogą lotniczą. To się stało tego dnia, gdy twój kolega odleciał na zawsze. Dwudziestego czwartego czerwca. – Uśmiechnął się krzywo. – Z tego co słyszę, jest tam dość nieciekawie. Mnóstwo ludzi uważa, że dojdzie do jakiejś potężnej rozpierduchy między nami i ruskimi. Ja tam wcale bym się nie zdziwił. Powinniśmy już dawno kopnąć ich w dupę. Ale na pewno nie odpuścimy Berlina, tego możesz być pewien. Jakoś to przetrwamy, pod warunkiem że nikt nie straci głowy. Shields zapalił papierosa i wsunął mi go w usta. – Przykro mi z powodu twojej żony – powiedział. – Długo jesteś żonaty? – Siedem lat – odparłem. – A ty? Masz żonę? Pokręcił głową. – Chyba nigdy nie spotkałem właściwej dziewczyny. Pozwól, że zapytam: dobrze się wam układa? Zważywszy, że jesteś detektywem, i w ogóle. Zastanowiłem się przez chwilę. – Tak – powiedziałem. – Układa nam się znakomicie. W całym szpitalu tylko moje łóżko było zajęte. Tej nocy obudził mnie krowi ryk syreny, dobiegający z barki płynącej kanałem, po czym porzucił na pastwę bezsenności. Wpatrywałem się w ciemność, słuchając, jak posępne echo oddala się ku wieczności niczym zawodzenie trąby na Sąd Ostateczny. Zagapiony w smolistą czerń, gdy tylko szmer oddechu przypominał mi, że jestem śmiertelny, uświadomiłem sobie, że choć nic nie widzę, to zarazem dostrzegam w mroku coś jak najbardziej namacalnego: samą śmierć, chudą, wyliniałą postać w czarnej aksamitnej opończy, zawsze gotową w milczeniu przyłożyć kompres z chloroformem do ust i nosa ofiary, wynieść ją do czekającej pod bramą czarnej limuzyny i zawieźć do jakiejś okropnej strefy, do obozu dla dipisów, gdzie bez końca trwa ciemność i skąd nie ma ucieczki. Wraz ze światłem dnia, które wróciło i przeniknęło przez kraty, wróciła mi również odwaga, wiedziałem jednak, że słudzy śmierci wcale nie cenią wyżej tych, którzy stawiają im czoło bez lęku. Czy człowiek jest gotów na śmierć, czy nie, jego requiem zawsze brzmi tak samo.

Upłynęło kilka dni, zanim Shields wrócił do szpitala. Tym razem towarzyszyło mu dwóch mężczyzn, Amerykanów, jak wywnioskowałem z ich fryzur i dobrze odżywionych ciał. Podobnie jak Shields nosili przesadnie jaskrawe garnitury, ale twarze mieli starsze i mądrzejsze; byli to faceci w typie Binga Crosby’ego, z teczkami i fajkami, których emocjonalne reakcje ograniczały się do wyniosłego unoszenia brwi. Prawnicy, oficerowie śledczy – albo pracownicy wywiadu. Shields zajął się prezentacją. – To jest major Breen – oznajmił, wskazując starszego mężczyznę. – A to major Medlinskas. A więc oficerowie śledczy. Ale z jakiej organizacji? – A to kto? – zapytałem. – Studenci medycyny? Shields wyszczerzył zęby z zakłopotaniem. – Chcieliby zadać ci kilka pytań. Pomogę w tłumaczeniu. – Powiedz im, że czuję się o wiele lepiej i dziękuję za winogrona. Może któryś podałby mi nocnik? Shields nie zwracał na mnie uwagi. Wszyscy trzej przysunęli sobie krzesła i usiedli rzędem niczym sędziowie na pokazie psów, Shields najbliżej łóżka. Otworzyli teczki i wyjęli notesy. – Może powinienem wezwać swego papugę. – Czy to naprawdę konieczne? – zapytał Shields. – Ty mi powiedz. Ja tylko patrzę na tych dwóch i raczej nie widzę w nich amerykańskich turystów. Chyba że chcieliby się dowiedzieć, gdzie w Wiedniu najlepiej szturchnąć ładną dziewczynę? Shields przetłumaczył moje pytanie pozostałym dwóm, na co starszy mruknął i powiedział coś o kryminalistach. – Major mówi, że to nie jest sprawa kryminalna – przełożył Shields. – Ale jeśli chcesz adwokata, to ci jakiegoś przyprowadzimy. – Jeśli to nie jest sprawa kryminalna, to dlaczego znajduję się w szpitalu wojskowym? – Kiedy wyciągnęli cię z auta, miałeś na rękach kajdanki – westchnął Shields. – Na podłodze leżał pistolet, a w bagażniku karabin maszynowy. Gdzie mieli cię zawieźć, do położniczego? – Wszystko jedno, nie podoba mi się to. Nie wyobrażaj sobie, że skoro mam bandaż na głowie, to masz prawo traktować mnie jak idiotę. Kim w ogóle są ci ludzie? Wyglądają mi na szpiegów. Poznaję ten typ. Czuję na ich palcach zapach atramentu sympatycznego. Powiedz im to. Powiedz im, że przez ludzi z CIC i Crowcass dostałem nadkwasoty, bo już raz zaufałem jednemu z nich i straszliwie się naciąłem. Powiedz im, że gdyby nie amerykański agent nazwiskiem Belinsky, to w ogóle bym tu nie leżał. – Właśnie o tym chcą z tobą rozmawiać. – Ach, tak? No to może by odłożyli te notesy? Czułbym się trochę swobodniej.

Najwyraźniej zrozumieli, co mówię, bo jednocześnie wzruszyli ramionami i schowali notesy do aktówek. – Jeszcze jedno – oznajmiłem. – Sam mam duże doświadczenie w prowadzeniu przesłuchań. Pamiętajcie o tym. Jeśli odniosę wrażenie, że zamierzacie mnie wystawić do wiatru, wrobić i postawić zarzuty natury kryminalnej, to będzie po rozmowie. Starszy z mężczyzn, Breen, poprawił się na krześle i splótł ręce na kolanie. Nie dodało mu to uroku. Ale gdy się odezwał, jego niemczyzna była lepsza, niż się spodziewałem: – Nie widzę żadnych przeszkód – rzekł cicho. I zaczęło się. Większość pytań zadawał major; młodszy mężczyzna kiwał głową i od czasu do czasu wtrącał uwagi słabą niemczyzną, prosząc mnie o dodatkowe wyjaśnienia. Odpowiadałem na pytania – lub wykręcałem się od nich – przez niemal dwie godziny, lecz tylko raz czy dwa wprost odmówiłem odpowiedzi, gdyż wydawało mi się, że przekraczają granice umowy. Stopniowo wszakże zacząłem zdawać sobie sprawę, że interesują się głównie faktem, iż ani w 927. pułku CIC w Niemczech, ani w 430. pułku CIC w Austrii nikt nigdy nie słyszał o żadnym Johnie Belinskym. W rzeczy samej, żaden John Belinsky nie był związany z Centralnym Rejestrem Zbrodni Wojennych i Podejrzanych prowadzonym przez Siły Zbrojne Stanów Zjednoczonych (Crowcass) nawet tymczasowo. Nikt o tym nazwisku nie służył w żandarmerii ani w wojskach lądowych. Jakiś John Belinsky był w siłach lotniczych, ale miał prawie pięćdziesiąt lat; trzech Johnów Belinskych służyło w marynarce, lecz wszyscy przebywali na pełnym morzu. Podobnie jak ja. Amerykanie raz po raz raczyli mnie kazaniami, żebym nie ważył się nikomu wspominać, czego się dowiedziałem o Organizacji i jej związkach z CIC. Było mi to niezwykle na rękę; co więcej, uznałem to za wyraźną wskazówkę, że kiedy tylko wydobrzeję, pozwolą mi odejść wolno. Jednak w tym poczuciu ulgi była spora domieszka ciekawości, gdyż naprawdę pragnąłem się dowiedzieć, kim był w rzeczywistości John Belinsky i co zamierzał osiągnąć. Żaden z przesłuchujących nie ujawnił mi swojej opinii, ale naturalnie miałem własne domysły w tej kwestii. W ciągu kilku kolejnych tygodni Shields i obaj Amerykanie wielokrotnie zjawiali się w szpitalu, żeby kontynuować dochodzenie. Byli zawsze nieskazitelnie uprzejmi, niekiedy wręcz do granic śmieszności, a pytania zawsze dotyczyły Belinsky’ego. Jak wyglądał? Czy mówił, z jakiej dzielnicy Nowego Jorku pochodzi? Czy pamiętam numer rejestracyjny jego samochodu? Powiedziałem im wszystko, co zdołałem sobie przypomnieć. Sprawdzili jego pokój u Sachera, ale nic nie znaleźli; wyniósł się tego samego dnia, kiedy mi obiecał, że przybędzie do Grinzingu na czele oddziału kawalerii. Obstawili kilka barów, w których podobno lubił bywać, myślę, że nawet pytali o niego Rosjan. Ale gdy spróbowali porozmawiać z gruzińskim kapitanem patrolu międzynarodowego

Rustawelim, który owego wieczoru na polecenie Belinsky’ego aresztował mnie i Lotte Hartmann, okazało się, że ten został nagle odwołany do Moskwy. Oczywiście wszystkie ich działania były spóźnione. Mleko już się wylało; stało się jasne, że Belinsky przez cały czas pracował dla Rosjan. Nic dziwnego – oznajmiłem moim amerykańskim tropicielom prawdy – że tak podsycał rywalizację między CIC i żandarmerią wojskową. Moim zdaniem wykazałem się niezwykłą inteligencją, że tak wcześnie to zauważyłem. Ale teraz pewnie zdążył już opowiedzieć dokładnie swemu szefowi w MWD, w jaki sposób Amerykanie zwerbowali Heinricha Müllera i Arthura Nebego. Istniało jednak kilka spraw, o których postanowiłem nie mówić. Jedną z nich były moje kontakty z pułkownikiem Poroszynem: nie chciałem nawet myśleć o tym, co by się działo, gdyby wyszło na jaw, że przyjechałem do Wiednia dzięki pomocy wysokiego funkcjonariusza MWD. Już i tak czułem się nieswojo, wypytywany o dokumenty podróży i zezwolenie na handel papierosami. Powiedziałem, że musiałem przeznaczyć sporo forsy na łapówkę dla pewnego rosyjskiego oficera, i chyba uznali tę odpowiedź za wystarczającą. W duchu zastanawiałem się jednak, czy od początku leżało w zamiarach Poroszyna, żebym się spotkał z Belinskym. Na przykład okoliczności, w jakich nawiązaliśmy współpracę: czy to możliwe, że Belinsky zastrzelił dwóch ruskich dezerterów tylko po to, by zrobić na mnie wrażenie, dowodząc swej bezwzględnej nienawiści do wszystkiego, co sowieckie? Uparcie milczałem również w innej kwestii, a była nią opowieść Nebego o tym, jak Organizacja sabotowała działanie Centrum Dokumentacji Stanów Zjednoczonych w Berlinie przy pomocy kapitana Lindena. Uznałem, że to ich problem. Prawdę mówiąc, nie miałem ochoty wspierać rządu, który w poniedziałki, środy i piątki gotów był wieszać hitlerowców, a we wtorki, czwartki i soboty rekrutował ich do swoich służb specjalnych. W tej przynajmniej kwestii Heinrich Müller miał rację. Co się tyczy osoby Müllera, major Breen i kapitan Medlinskas stanowczo utrzymywali, że musiałem się pomylić. Były szef gestapo – zapewniali mnie – od dawna nie żyje. Belinsky – upierali się – z sobie tylko znanych powodów pokazał mi zdjęcie kogoś innego. Żandarmeria wojskowa bardzo starannie przeszukała posiadłość Nebego w Grinzingu, ale odkryła, że jedyny właściciel, niejaki Alfred Nolde, przebywa w interesach za granicą. Nie znaleziono żadnych zwłok ani dowodów, że ktokolwiek został tam zabity. I chociaż faktycznie istniała organizacja, zrzeszająca byłych niemieckich wojskowych, współpracująca z rządem amerykańskim, aby przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się międzynarodowego komunizmu, to – byli tego pewni – niepodobna, by w skład tej organizacji wchodzili ukrywający się niemieccy zbrodniarze wojenni. To była rzecz nie do pomyślenia. Słuchałem tych bzdur z niewzruszonym spokojem, zbyt wyczerpany całą sprawą, by się przejmować tym, w co wierzą lub nie wierzą, albo – skoro już o to chodzi –

tym, w co chcieli, żeby uwierzył ja sam. Widząc, że są całkowicie impregnowani na prawdę, stłumiłem pierwszy odruch, którym było posłanie ich do wszystkich diabłów, i tylko uprzejmie kiwałem głową niczym rdzenny mieszkaniec Wiednia. Wydawało mi się, że przyznając im rację, zmierzam najkrótszą możliwą drogą do wolności. Shields wszakże był mniej ugodowy. Z dnia na dzień stawał się coraz bardziej opryskliwy i niechętny, widać było, że źle się czuje w roli tłumacza, nie podobało mu się, że przesłuchujący wyraźnie pragną zataić – nie zaś ujawnić – wszystkie konsekwencje tego, co mu zdążyłem przedtem opowiedzieć i czemu z pewnością dał wiarę. Rozzłościła go deklaracja Breena, że sprawa kapitana Lindena została zadowalająco wyjaśniona i zakończona. Być może jedyną satysfakcję sprawiała mu świadomość, że 796 pułk żandarmerii wojskowej, wciąż boleśnie przeżywający to, że Rosjanie podszywali się pod jego funkcjonariuszy, miał teraz podstawy, by się odgryźć 430. pułkowi CIC – oto rosyjski szpieg, udający agenta amerykańskiego wywiadu, kwaterował w zarekwirowanym przez wojsko hotelu, jeździł pojazdem zarejestrowanym na nazwisko amerykańskiego oficera i w ogóle chodził jak chciał po terenach, gdzie wstęp mieli tylko Amerykanie. Wiedziałem jednak, że jest to marna pociecha dla kogoś takiego jak Roy Shields, policjanta z dosyć często w tym zawodzie spotykaną obsesją schludności. Współczucie przyszło mi z łatwością; sam często czułem podobnie. Podczas dwóch ostatnich przesłuchań Shieldsa zastąpił ktoś inny, jakiś Austriak. Nigdy więcej już go nie zobaczyłem. Ani Breen ani Medlinskas nie powiadomili mnie o końcu dochodzenia, nie dali mi również żadnej wskazówki, czy uznali moje odpowiedzi za wystarczające. Po prostu zostawili sprawę w zawieszeniu. Ale takie są obyczaje ludzi z tajnych służb. W ciągu kolejnych dwóch, trzech tygodni prawie całkowicie wylizałem się z ran. Rozbawiła mnie jednak – i trochę zszokowała – informacja, której udzielił mi więzienny lekarz: podobno w chwili przyjęcia po wypadku do szpitala byłem chory na rzeżączkę. – Po pierwsze – powiedział – miałeś cholerne szczęście, że przywieźli cię do nas. My mamy penicylinę. Gdybyś znalazł się gdziekolwiek indziej aniżeli w amerykańskim szpitalu wojskowym, to potraktowano by cię salwarsanem, który piecze jak piekło i szatani. Po drugie, miałeś szczęście, że to tylko tryper, a nie ruska kiła. Roznoszą ją wszystkie tutejsze kurwy. Czy wy, szkopy, nigdy nie słyszeliście o gumkach? – Masz na myśli kondomy? Pewnie, że tak. Ale ich nie nosimy. Dajemy je hitlerowskiej piątej kolumnie, która robi w nich dziury i sprzedaje waszym żołnierzom, żeby chorowali, kiedy rżną nasze kobiety. Doktor parsknął śmiechem, wydało mi się jednak, że w najodleglejszym zakątku duszy mi uwierzył. Był to jeden z wielu podobnych incydentów, które mi się zdarzyły, gdy dochodząc do zdrowia, lepiej opanowałem język angielski, co

pozwoliło mi prowadzić rozmowy z dwoma Amerykanami zatrudnionymi w więzieniu jako sanitariusze. Śmiejąc się i żartując z nimi, miałem wrażenie, że widzę w ich oczach coś dziwnego, czego wszakże nie udało mi się rozpoznać. I wtem, kilka dni przed wypisaniem, oświeciło mnie i równocześnie zemdliło. Ponieważ byłem Niemcem, ci Amerykanie naprawdę dostawali dreszczy na mój widok! Patrząc na mnie, odtwarzali sobie w myślach filmy nakręcone w BergenBelsen i Buchenwaldzie, a w ich oczach dostrzegałem pytanie: jak mogliście na to pozwolić? Jak mogliście dopuścić do czegoś takiego? Być może jeszcze przez kilka pokoleń inne narody będą patrzeć nam w oczy z tym samym mdlącym, niemym pytaniem w sercu.

38

Było przyjemne wrześniowe popołudnie, gdy ubrany w źle skrojony garnitur, który pożyczyłem od pielęgniarzy w szpitalu wojskowym, wróciłem do swojego pensjonatu na Skodagasse. Frau Blum-Weiss, właścicielka, powitała mnie ciepło, oznajmiła, że mój bagaż leży bezpiecznie złożony w jej piwnicy, wręczyła mi kartkę, dostarczoną przed niespełna półgodziną, po czym zapytała, czy życzę sobie zjeść śniadanie. Odparłem, że owszem, po czym podziękowałem za opiekę nad rzeczami i spytałem, czy jestem jej winien jakieś pieniądze. – Doktor Liebl wszystko uregulował, Herr Günther – powiedziała. – Ale gdyby pan chciał zająć swe dawne pokoje, to bardzo proszę. Stoją puste. Nie miałem pojęcia, kiedy będę mógł wrócić do Berlina, oświadczyłem zatem, że chętnie. – Czy doktor Liebl zostawił dla mnie jakąś wiadomość? – zagadnąłem, znając już odpowiedź. Liebl nie próbował skontaktować się ze mną, gdy przebywałem w szpitalu wojskowym. – Nie – odrzekła. – Żadnej wiadomości. Potem zaprowadziła mnie do apartamentu i poleciła synowi, żeby zaniósł mój bagaż na górę. Ponownie jej podziękowałem, mówiąc, że zjem śniadanie, kiedy tylko przebiorę się znów we własny garnitur.
 – Wszystko tu jest – zapewniła, gdy jej syn układał walizki na stojaku. – Na tych kilka rzeczy, które zabrała policja, dokumenty i tak dalej, dostałam pokwitowanie. – Następnie uśmiechnęła się słodko, znów życzyła mi przyjemnego pobytu i wyszła, zamykając za sobą drzwi. Zachowała się jak typowa mieszkanka Wiednia: nie przejawiła żadnej ciekawości, jak sobie radziłem od chwili, gdy poprzednio mieszkałem w jej domu. Natychmiast po jej wyjściu otworzyłem walizkę i ku swemu zaskoczeniu i niemałej uldze odkryłem, że wciąż jestem dumnym posiadaczem dwóch i pół tysiąca dolarów w gotówce i kilku kartonów papierosów. Położyłem się na łóżku i z uczuciem graniczącym z rozkoszą zapaliłem memphisa. Przy śniadaniu otworzyłem list. Zawierał tylko jedno krótkie zdanie, i to napisane cyrylicą: „Spotkanie w Kaisergruft dzisiaj o jedenastej rano”. Bez podpisu, ale nie był potrzebny. Gdy Frau Blum-Weiss wróciła do mego stolika, żeby sprzątnąć nakrycie, zapytałem, kto dostarczył przesyłkę. – Jakiś uczniak, Herr Günther – odparła, zbierając talerzyki na tacę. – Zwykły uczniak. – Mam się z kimś spotkać w Kaisergruft – wyjaśniłem. – Gdzie to jest? – Cesarska Krypta? – Wytarła rękę w wykrochmalony fartuch, jakby zaraz sama miała się spotkać z Kaiserem, a potem się przeżegnała. Wzmianka o koronowanych głowach zawsze napawała wiedeńczyków podwójną dawką szacunku. – Ależ to

w kościele Kapucynów po zachodniej stronie Neuer Markt. Proszę tam iść wcześnie, Herr Günther, bo krypta otwarta jest tylko od dziesiątej do dwunastej. Jestem pewna, że bardzo pana zaciekawi. Uśmiechnąłem się i z wdzięcznością kiwnąłem głową. Nie ulegało wątpliwości, że istotnie mogło to być dla mnie bardzo ciekawe przeżycie. Neuer Markt wcale nie wyglądał jak plac targowy. Stało tu kilka stolików jak na tarasie kawiarnianym, ale wielu gości w ogóle nie piło kawy, kelnerzy nie kwapili się, by ich obsłużyć, a w okolicy nie było śladu kawiarni, gdzie można byłoby kupić kawę. Wszystko wyglądało na prowizorkę nawet według standardów wiedeńskiej odbudowy. Rzucała się w oczy spora liczba gapiów, zupełnie jakby popełniono tu przestępstwo i wszyscy czekali na przybycie policji. Nie zwróciłem jednak na to większej uwagi; na pobliskiej wieży zegarowej wybiła jedenasta, więc pospiesznie ruszyłem w stronę kościoła. Na całe szczęście dla zoologa, który nadał nazwę słynnej małpce, krój habitu mnichów kapucynów bardziej rzuca się w oczy niż ich niepozorny kościół w Wiedniu. W porównaniu z wieloma innymi świątyniami w tym mieście Kapuzinerkirche wyglądał, jakby w chwili gdy go budowano, prowadził flirt z kalwinizmem. Albo to, albo skarbnik zakonu nawiał z forsą przeznaczoną dla kamieniarzy, gdyż na fasadzie nie było ani jednej rzeźby. Gmach robił tak pospolite wrażenie, że raz przeszedłem obok, nie zwróciwszy na niego uwagi. I zrobiłbym to ponownie, gdyby nie grupka amerykańskich żołnierzy, którzy ze śmiechem kręcili się przy wejściu; dosłyszałem, że wspomnieli coś o „sztywnych” i dzięki świeżej znajomości z angielszczyzną, którą zawarłem za pośrednictwem sanitariuszy ze szpitala, zrozumiałem, że wybierają się w to samo miejsce co ja. Zapłaciłem staremu zgryźliwemu mnichowi szylinga za wstęp i znalazłem się w długim, przestronnym korytarzu, który, jak uznałem, stanowił część klasztoru. Wąskie schody prowadziły w dół do krypty. W rzeczywistości była to nie jedna krypta, lecz osiem połączonych pomieszczeń, o wiele mniej ponurych, niż przypuszczałem. Proste, pomalowane na biało wnętrza, częściowo wykładane marmurem, silnie kontrastowały z przepychem zawartości. Oto miałem przed sobą szczątki ponad setki Habsburgów z ich słynnymi szczękami, chociaż według przewodnika, który ze sobą przyniosłem, ich serca zostały zakonserwowane w urnach i ukryte w podziemiach katedry Świętego Stefana. Był to najbardziej niezbity dowód, że nawet królowie są śmiertelni, jaki można znaleźć na północ od Kairu. Nikogo nie brakowało, z wyjątkiem arcyksięcia Ferdynanda, który dał się pochować w Grazu, najwyraźniej zły na krewnych, którzy tak się uparli, by odwiedził Sarajewo. Pośledniejsza, toskańska część rodziny leżała pod ścianą najdłuższej krypty w ołowianych trumnach, spiętrzonych jedna na drugiej jak butelki wina. Niemal odniosłem wrażenie, że zaraz zjawi się jakiś starzec i zacznie je otwierać, by wypróbować młotek i kilka osinowych kołków. Naturalnie Habsburgom

z największym ego przypadły w udziale najbardziej luksusowe sarkofagi. Ogromnym, chorobliwie przyozdobionym miedzianym trumnom brakowało jedynie gąsienic i wieżyczek strzelniczych, żeby z powodzeniem mogły zaatakować Stalingrad. Jedynie cesarz Józef II wykazał się pewną powściągliwością w wyborze swej skrzynki; niemniej jedynie wiedeński przewodnik mógł opisać jego trumnę jako „wręcz przesadnie prostą”. Znalazłem Poroszyna w krypcie Franciszka Józefa. Na mój widok uśmiechnął się ciepło i klepnął mnie po ramieniu. – No widzi pan, miałem rację. Jednak czyta pan cyrylicę. – A może pan czyta w moich myślach? – No jasne – potwierdził. – Zastanawia się pan teraz, co w ogóle mamy sobie do powiedzenia, zważywszy na to wszystko, co się stało. A przynajmniej w tym miejscu. Myśli pan, że gdybyśmy byli gdzie indziej, spróbowałby mnie pan zabić. – Pułkowniku, powinien pan występować na scenie. Mógłby pan zostać drugim profesorem Schafferem. – Wydaje mi się, że jest pan w błędzie. Profesor Schaffer nie czyta w myślach, to hipnotyzer. – Trzepnął rękawiczką w otwartą dłoń jak ktoś, kto zdobył punkt. – A ja nie jestem hipnotyzerem, Herr Günther. – Pan nie docenia swoich możliwości. Udało się panu mnie przekonać, że jako prywatny detektyw powinienem przyjechać do Wiednia, żeby oczyścić Emila Beckera z zarzutu morderstwa. Hipnotyczne fantazje jak się patrzy! – Silna sugestia, być może – zgodził się Poroszyn – ale zrobił pan to z własnej woli. – Westchnął ciężko. – Szkoda biednego Emila. Myli się pan, sądząc, że nie oczekiwałem, iż dzięki panu udowodnimy jego niewinność. Ale używając terminologii szachowej, to mój wiedeński gambit; zaczyna się spokojnie i pokojowo, lecz gra środkowa jest pełna subtelności i możliwości ataku. Potrzebny jest jedynie silny i bojowy skoczek. – To pewnie ja. – Toczno. I teraz wygraliśmy partię. – Mógłby pan wyjaśnić, w jaki sposób? Poroszyn wskazał trumnę na najwyższym postumencie, po prawej stronie sarkofagu, w którym spoczywał Franciszek Józef. – Następca tronu, książę Rudolf – oznajmił. – Popełnił samobójstwo w swym słynnym domku myśliwskim w Mayerlingu. Ogólnie ta historia jest dość dobrze znana, niemniej szczegóły pozostają niewyjaśnione, a motywy mętne. Właściwie jedyna rzecz, której możemy być pewni, to ta, że książę leży w tym właśnie grobie. I jeśli o mnie chodzi, ta pewność zupełnie wystarczy. Ale nie każdy, kto naszym zdaniem popełnił samobójstwo, jest martwy jak książę Rudolf. Weźmy Heinricha Müllera. Udowodnić, że on wciąż żyje, to była gra warta świeczki. Więc kiedyśmy się o tym upewnili, partia została wygrana. – Ależ ja skłamałem – rzekłem niefrasobliwie. – W ogóle nie widziałem Müllera.

Dałem sygnał Belinsky’emu tylko dlatego, że chciałem, by jego ludzie pomogli mi uratować Veronikę Zartl, panienkę z Casino Oriental. – Owszem, przyznaję, że pańska umowa z Belinskym w zamyśle nie była zbyt precyzyjna. Ale tak się składa, że ja wiem, że pan kłamie właśnie teraz. Widzi pan, Belinsky naprawdę był w Grinzingu z grupą agentów, oczywiście nie Amerykanów, ale moich ludzi. Każdy pojazd, który opuszczał żółty dom, był śledzony, w tym, pozwolę sobie zauważyć, również pański. Kiedy Müller i jego kompani zobaczyli, że pan uciekł, wpadli w taką panikę, że od razu wzięli nogi za pas. Wystarczyło za nimi jechać, zachowując dyskretną odległość, dopóki nie uznali, że są już bezpieczni. Od tamtej pory udało nam się samodzielnie rozpoznać Herr Müllera. Więc sam pan rozumie, że pan wówczas mówił prawdę. – To dlaczegoście go po prostu nie aresztowali? Na co on wam się przyda na wolności? Poroszyn zrobił chytrą minę. – W mojej branży aresztowanie człowieka, który jest moim wrogiem, to nie zawsze najlepsza polityka. Czasem staje się o wiele cenniejszy, gdy pozwoli mu się działać swobodnie. Niemal od początku wojny Müller był podwójnym agentem. Oczywiście pod koniec 1944 roku bardzo chciał już całkiem ulotnić się z Berlina i przyjechać do Moskwy. Wyobraża pan to sobie, Herr Günther? Szef hitlerowskiego gestapo, żyjący i działający w stolicy demokracji socjalistycznej? Gdyby odkryły to agencje brytyjskiego lub amerykańskiego rządu, w jakimś politycznie stosownym momencie informacja niewątpliwie przeciekłaby do prasy światowej. Potem mogliby już spokojnie patrzeć na naszą kompromitację. Postanowiono więc, że Müller do Moskwy nie przyjedzie. Jedyny problem polegał na tym, że bardzo dużo o nas wiedział. Oraz, naturalnie, o rozmieszczeniu dziesiątków szpiegów Abwehry i gestapo w Związku Radzieckim i całej Europie Wschodniej. Musieliśmy go unieszkodliwić, zanim odprawimy go z kwitkiem. Więc podstępem wydobyliśmy od niego nazwiska wszystkich agentów, a jednocześnie zaczęliśmy mu przekazywać nowe informacje, które co prawda nie miały znaczenia dla niemieckiego wysiłku wojennego, ale mogły bardzo zainteresować Amerykanów. Nie muszę wspominać, że te informacje również były fałszywe. W każdym razie wciąż odkładaliśmy ewakuację Müllera do Związku Radzieckiego, mówiliśmy, żeby jeszcze trochę poczekał, przekonywaliśmy, że nie ma się czym martwić. A gdy byliśmy gotowi, oświadczyliśmy, że z powodów politycznych nie możemy go przyjąć. Mieliśmy nadzieję, że to go skłoni, by zaproponować swe usługi Amerykanom, tak jak przedtem uczyniło wielu innych, na przykład generał Gehlen albo baron von Bolschwing. Nawet Himmler, choć on zwyczajnie był zbyt dobrze znany, aby Brytyjczycy mogli zgodzić się na jego propozycję. A także zbyt szalony, prawda? Owszem, dopuszczaliśmy możliwość, że pomyliliśmy się w rachubach. Że Müller się spóźnił i nie zdołał umknąć przed czujnym okiem Martina Bormanna i esesmanów, strzegących bunkra Hitlera. Kto wie? W każdym razie Müller rzekomo popełnił

samobójstwo. Trochę trwało, zanim udało nam się zadowalająco udowodnić, że je sfingował, to bardzo inteligentny człowiek. A kiedy dowiedzieliśmy się o istnieniu Organizacji, uznaliśmy, że Müller wkrótce wypłynie. Ale on wciąż uparcie trzymał się w cieniu; podobno widziano go tu i ówdzie, lecz wciąż nie mieliśmy pewności. I wtedy zastrzelono kapitana Lindena, a naszą uwagę zwróciło to, że numer seryjny narzędzia zbrodni jest taki sam, jak pistoletu, który pierwotnie przydzielono Müllerowi. Lecz tę część już pan zna, jak sądzę. – Belinsky mi powiedział – przytaknąłem. – Niezwykle pomysłowy człowiek. Wie pan, jego rodzina wywodzi się z Syberii. Po rewolucji, kiedy był jeszcze mały, wrócili do Rosji. Belinsky był na wskroś amerykańskim chłopcem, lecz i on, i wszyscy jego krewni niebawem pracowali już dla NKWD. To on wymyślił, że będzie udawał agenta Crowcass. Sprzyjał temu fakt, że Crowcass i CIC często nie mogą się dogadać i działają w sposób nieskoordynowany, ponadto w Crowcass często zatrudnia się personel CIC. Co więcej, amerykańska żandarmeria wojskowa na ogół nie jest informowana o operacjach Crowcass/CIC; doprawdy, amerykańskie struktury organizacyjne są jeszcze bardziej bizantyńskie niż nasze. W każdym razie Belinsky był dla pana wiarygodny, co więcej, uwierzył w niego również Müller. Kiedy pan mu wyjawił, że ma na ogonie agenta Crowcass, spłoszył się tak bardzo, że wyszedł z ukrycia, ale na szczęście nie aż tak, by zwiać do Ameryki Południowej, gdzie nie mielibyśmy z niego pożytku. W końcu w CIC pracowali także inni ludzie, nie tak wybredni jak ci z Crowcass, i ci ludzie bez oporów zatrudniliby zbrodniarza wojennego. Müller mógł bez obaw oddać się pod ich opiekę. I tak się stało: w tej chwili Müller znajduje się dokładnie tam, gdzie chcieliśmy go mieć, wśród swoich kolegów w Pullach. Jest dla nich bardzo przydatny; użycza im swej ogromnej wiedzy o strukturach radzieckiego wywiadu i metodach tajnej policji tudzież przechwala się siatką lojalnych agentów, którzy, jak sądzi, nadal działają dla niego w terenie. Pierwszy etap naszego planu, czyli dezinformacja Amerykanów, został zrealizowany. – Bardzo sprytnie – rzekłem z niekłamanym podziwem. – A drugi? Twarz Poroszyna przybrała bardziej filozoficzny wyraz. – We właściwym czasie to my zorganizujemy przeciek do prasy światowej: oto Gestapo Müller jest narzędziem w rękach wywiadu Stanów Zjednoczonych. I to my rozsiądziemy się wygodnie i będziemy się przyglądać, jak tamci wiją się z zażenowania. Może nastąpi to za lat dziesięć, może za dwadzieścia. Ale nastąpi, jeśli Müller wciąż będzie żył. – A jeśli prasa światowa wam nie uwierzy? – Dowody nietrudno będzie zdobyć. Amerykanie, gdy chodzi o akta i kartoteki, są niezwykle skrupulatni. Wystarczy spojrzeć na to ichnie Centrum Dokumentacji. A przecież mamy jeszcze innych agentów. Wiedząc, czego mają szukać, bez trudu znajdą to co trzeba. – Najwyraźniej pomyśleliście o wszystkim.

– Nawet pan sobie nie wyobraża. A teraz, Herr Günther, skoro odpowiedziałem na pańskie pytania, sam chciałbym pana o coś zapytać. Odpowie mi pan? – Nie mam pojęcia, co mógłbym panu jeszcze powiedzieć, pułkowniku. To pan jest tutaj graczem, nie ja. Ja jestem tylko skoczkiem w pańskim gambicie wiedeńskim, pamięta pan? – Niemniej mam pytanie. Wzruszyłem ramionami. – Niech pan strzela. – Tak – zamyślił się – wróćmy na chwilę do szachownicy. Wiadomo, że niekiedy trzeba coś poświęcić. Na przykład Beckera. A także pana, oczywiście. Ale czasem dochodzi do niespodziewanej straty materiału. – Pańska królowa? Zmarszczył brwi. – Skoro pan chce. Belinsky mi powiedział, że to pan zabił Traudl Braunsteiner. W całej tej sprawie postępował nader bezwzględnie i to, że byłem osobiście zainteresowany Traudl, nie miało dla niego specjalnego znaczenia. Zabiłby ją bez wahania, wiem o tym. Ale pan… Poleciłem ludziom w Berlinie sprawdzić pańską teczkę w amerykańskim Centrum Dokumentacji. Mówił pan prawdę: nigdy nie należał pan do partii. Cała reszta też jest prawdziwa, rzeczywiście poprosił pan o przeniesienie z SS. Mogli pana za to zastrzelić. Być może więc jest pan sentymentalnym głupcem. Ale zabójcą? Powiem panu wprost, Herr Günther: rozum podpowiada mi, że pan jej nie zabił, ale muszę to wiedzieć tutaj. – Klepnął się po brzuchu. – Być może tutaj najbardziej. Wlepił we mnie bladoniebieskie oczy, lecz nie wzdrygnąłem się i nie odwróciłem spojrzenia. – Zabił ją pan? – Nie. – Przejechał ją pan? – To Belinsky miał samochód, nie ja. – Niech pan powie, że nie maczał pan palców w jej zabójstwie. – Zamierzałem ją ostrzec. Poroszyn pokiwał głową. – Da – mruknął. – Dogoworilis’. Mówi pan prawdę. – Sława Bogu. – Słusznie mu pan dziękuje. – Znów klepnął się po brzuchu. – Gdybym tego tutaj nie poczuł, musiałbym zabić również pana. – Również? – żachnąłem się. Kto jeszcze zginął? – Belinsky? – Tak, to bardzo niefortunne. To przez tę jego piekielną fajkę. Bardzo niebezpieczny nałóg, palenie. Powinien pan rzucić. – Jak? – Stary sposób Czeka. Niewielka ilość tetrylu umieszczona w ustniku, połączona

z lontem, prowadzącym na dno główki. Kiedy zapala się fajkę, zapala się lont. Całkiem proste i całkiem zabójcze. Urwało mu głowę. – Poroszyn mówił niemal obojętnym tonem. – Widzi pan? Rozum mi podpowiadał, że to nie pan ją uśmiercił. Chciałem się tylko upewnić, że nie będę musiał zabić również pana. – A teraz jest pan pewien? – Jasne – odparł. – Nie tylko wyjdzie pan stąd żywy… – Zabiłby mnie pan tutaj? – To stosowne miejsce, nie sądzi pan? – O tak, bardzo poetyczne. Co zamierzał pan zrobić? Ukąsić mnie w szyję? Czy zaminował pan trumnę? – Istnieje wiele trucizn, Herr Günther. – Wyciągnął rękę; na jego dłoni leżał mały nóż sprężynowy. – Tetrodotoksyna na ostrzu. Najmniejsze zadraśnięcie i pa, pa. – Schował nóż do kieszeni marynarki i z lekkim zażenowaniem wzruszył ramionami. – Co to ja mówiłem? Aha. Nie tylko wyjdzie pan stąd żywy, ale jeśli uda się pan teraz do Café Mozart, odkryje pan, że ktoś na pana czeka. Moje zaskoczenie najwyraźniej go rozbawiło. – Nie potrafi pan zgadnąć? – zapytał zachwycony. – Moja żona? Wydostał ją pan z Berlina? – Konieczno. Jak inaczej by się stamtąd wydostała! Berlin otaczają nasze czołgi. – Kirsten czeka na mnie w Café Mozart? W tej chwili? Spojrzał na zegarek i przytaknął. – Już od kwadransa – oświadczył. – Lepiej, żeby nie kazał jej pan czekać długo. Taka atrakcyjna kobieta sama w mieście takim jak Wiedeń? Ostatnio trzeba bardzo uważać. Czasy są niebezpieczne. – Pułkowniku, jest pan pełen niespodzianek – zdumiałem się. – Pięć minut temu był pan gotów mnie zabić, kierując się czymś tak nieuchwytnym jak niestrawność. A teraz oznajmia pan, że przywiózł pan z Berlina moją żonę. Dlaczego mi pan tak pomaga? Ja nie ponimaju. – Powiedzmy, że to jałowy komunistyczny romantyzm, wot i wsio. – Strzelił obcasami jak rasowy Prusak. – Do widzenia, Herr Günther. Kto wie? Może znów się spotkamy, kiedy skończy się ta sprawa z Berlinem. – Mam nadzieję, że nie. – A to szkoda. Człowiek o pańskich zdolnościach… – Tu odwrócił się i odmaszerował. Opuściłem Cesarską Kryptę krokiem mniej więcej tak sprężystym jak Łazarz. Na zewnątrz, na Neuer Markt, tłum ludzi, przyglądających się dziwnemu tarasowi kawiarni bez kawiarni, jeszcze zgęstniał. Nagle dostrzegłem kamery i reflektory, a równocześnie mignęła mi ruda czupryna Willy’ego Reichmanna, małego kierownika produkcji ze studia filmowego w Severingu. Rozmawiał po angielsku z jakimś mężczyzną, który trzymał w ręku megafon. Ach tak, z pewnością kręcono tutaj ten angielski film, o którym opowiadał mi Willy, ten, do którego niezbędne

były ruiny, coraz rzadziej spotykane nawet w Wiedniu. Film z rolą dla Lotte Hartmann, dziewczyny, która poczęstowała mnie zasłużoną porcją trypra. Przystanąłem na chwilę, żeby popatrzeć, ciekaw, czy zobaczę gdzieś przyjaciółkę Königa, ale nigdzie jej nie było. Jednak wydawało mi się mało prawdopodobne, żeby wyjechała z Wiednia razem z kochankiem, rezygnując ze swojej pierwszej ekranowej roli. Jeden z gapiów obok mnie zapytał: – Co oni, u licha, robią? – Na co drugi odparł: – To ma być kawiarnia, Café Mozart. – Przez tłum przetoczył się szmer chichotu. – Co, tutaj? – odezwał się inny głos. – Podobno stąd widok jest ładniejszy – wyjaśnił czwarty. – Nazywają to licencją poetycką. Facet z megafonem poprosił o ciszę, kazał puścić w ruch kamery i zawołał: – Akcja! Na plan weszli dwaj mężczyźni – jeden z książką, trzymaną jak święta ikona – przywitali się uściskiem dłoni i usiedli przy stoliku. Porzuciłem tłum, żeby obejrzał sobie ciąg dalszy, po czym szybkim krokiem ruszyłem na południe, zmierzając do prawdziwej Café Mozart, gdzie czekała na mnie moja żona.

Od autora

W 1988 roku do Iana Sayera i Douglasa Bottinga, autorów historii CIC pod tytułem America’s Secret Army: The Untold Story of the Counter-Intelligence Corps, zwróciła się z prośbą jedna z agencji śledczych rządu Stanów Zjednoczonych. Chodziło o zweryfikowanie zawartości pewnej teczki, w której znajdowały się dokumenty z końca 1948 roku, podpisane przez agentów CIC w Berlinie. Dokumenty dotyczyły zatrudnienia Heinricha Müllera w charakterze doradcy; wynikało z nich, iż służby sowieckie zdawały sobie sprawę, że Müller nie zginął w 1945 roku i że prawdopodobnie pracuje na rzecz zachodnich agencji wywiadowczych. Sayer i Botting zdyskwalifikowali materiał, uznając go za fałszywkę „podrobioną przez osobę zdolną, lecz dość niekompetentną”. Z poglądem tym zgodził się również pułkownik E. Browning, który w okresie gdy badane dokumenty rzekomo zostały sporządzone, pełnił funkcję dowódcy działań operacyjnych CIC we Frankfurcie. Browning uznał, że sam pomysł zatrudnienia Müllera jako doradcy CIC byłby tak ryzykowny, że wręcz śmieszny. „Z żalem musimy stwierdzić – napisali autorzy – że los szefa gestapo Trzeciej Rzeszy nadal tonie w mrokach tajemnicy i jest przedmiotem licznych domysłów. Tak było i pewnie zawsze tak będzie”. Próby dokładniejszego zbadania sprawy, podjęte przez czołowy dziennik brytyjski oraz amerykańskie czasopismo informacyjne, jak dotąd spełzły na niczym.

1

Biblia Tysiąclecia, Iz. 40, 6–8.

Przekład: Barbara Kopeć-Umiastowska Redakcja: Ewa Rojewska-Olejarczuk Korekta: Magdalena Bugalska, Małgorzata Denys Projekt okładki: Izabella Marcinowska Fotografie na I stronie okładki: © David E. Scherman / The LIFE Picture Collection / Getty Images; Three Lions / Hulton Archive / Getty Images Logo serii: Marek Goebel Projekt typograficzny: Robert Oleś / d2d.pl Skład i łamanie: d2d.pl, s.c., Kraków Grupa Wydawnicza Foksal Sp. z o.o. 00-372 Warszawa, ul. Foksal 17 tel. 22 828 98 08, 22 894 60 54 [email protected] ISBN 978-83-280-1640-8 Skład wersji elektronicznej: Michał Olewnik / Grupa Wydawnicza Foksal Sp. z o.o. i Marcin Kapusta / Virtualo Sp. z o.o.