Golon Anne & Golon Serge - Angelika - Droga Do Wer salu

Anne i Serge Golon

Droga do Wersalu Z francuskiego przełożyła Marzena Stafiej- Wróblewska

Świat Książki

Tytuł oryginału MARQUISE DES ANGES LE CHEMIN DE VERSAILLES Okładkę projektowała Cecylia Staniszewska Redakcja Barbara Waglewska Redakcja techniczna Lidia Lamparska Korekta Agata Bołdok Marianna Filipkowska

© Opera Mundi, 1956 © Copyright for the Polish edition by „Świat Książki", Warszawa 1996 © Copyright for the Polish translation by Phanton Press International/Refren, Gdańsk

Świat Książki, Warszawa 1996 Drukowano w GGP ISBN 83-7129-921-4 Nr 1282

DZIEDZINIEC CUDÓW

ROZDZIAŁ I

Angelika obserwowała przez szybę twarz mnicha Bechera. Nieczuła na śnieg kapiący z dachu na jej ramiona, stała tu, w nocy, pod gospodą „Zielona Krata". Mnich siedział przy stole nad cynowym kubkiem, patrząc nieruchomo, i pił piwo. Angelika widziała go bardzo wyraźnie przez grubą szybę. Wnętrze gospody było nieco zadymione. Zakonnicy i inni duchowni, podstawowa klientela „Zielonej Kraty", przy­ chodzili tu, by się napić, a przede wszystkim pograć w war­ caby albo kości. Angelika, biednie odziana w gruby barchan i lniany beret, mimo chłodu stała uparcie na czatach. Kiedy drzwi gospody się otworzyły, rzucając na próg snop światła, można było dostrzec jej delikatną, piękną, choć może zbyt bladą twarz, która wskazywała na patrycjuszowskie pochodzenie. Jeszcze nie tak dawno ta kobieta była jedną z najpięk­ niejszych ozdób dworu młodego króla Ludwika XIV. Tań­ czyła w złotych sukniach, obrzucana pełnymi uwielbienia spojrzeniami, które przyciągała jej uroda. Nazywała się Angelika de Sance de Monteloup. Kiedy miała siedemnaście lat, jej rodzice wydali ją za wielkiego tulskiego pana, hrabiego Joffreya de Peyrac. Jakąż okropną i niespodziewaną drogą przywiódł ją tu 7

los tego smutnego wieczoru, kiedy obserwowała obiekt swej nienawiści? Kontemplując posępną twarz mnicha, przeżywała na no­ wo cierpienia ostatnich miesięcy, potworny koszmar sytu­ acji, w jakiej się znalazła. Wspominała swego męża, hrabiego de Peyrac, tego dziw­ nego i pociągającego człowieka, który z powodu kalectwa nosił przydomek Wielkiego Kulawca z Langwedocji. Wielki uczony, wielki artysta, wielki umysł wzbudzał sympatię i miłość, i jego młoda żona, z początku płochliwa, zakochała się w nim bez pamięci. Jednak bajeczne bogactwo hrabiego de Peyrac wzbudzało także zazdrość. Padł ofiarą spisku, któremu król, obawiając się potężnego wasala, użyczył swego poparcia. Oskarżony o czarnoksięstwo, osadzony w Bastylii, został niesprawiedliwym wyro­ kiem sądu skazany na spalenie na stosie. Angelika widziała teraz człowieka, który na placu Greve kazał spalić jej ukochanego! Widziała, jak płomień igrał ze złotym słońcem w krys­ talicznym powietrzu zimowego poranka. Została sama, odtrącona przez wszystkich, skazana na zniknięcie wraz ze swymi dwoma synkami! Twarzyczki Florimonda i Cantora stanęły jej przed ocza­ mi. Zamrugała powiekami. Na moment przestała obser­ wować mnicha i znużona pochyliła głowę. Czy Florimond nie płacze w tej chwili? Może ją woła? Mały aniołek! Nie ma już ojca ani matki... Zostawiła chłopców u swej siostry Hortensji mimo jej protestów. Pani Fallot, żona prokuratora, drżała ze strachu, ukrywając potomstwo czarnoksiężnika. Wygoniła Angelikę, bo się bała. Na szczęście była tam Barbe, służąca o wielkim sercu. Przygarnęła do siebie biedne sieroty... Angelika długo błąkała się bez celu po zaśnieżonym Pa­ ryżu, który nocą padał ofiarą bandytów, stawał się teatrem zasadzek i zbrodni. Przypadek przywiódł ją pod gospodę „Zielona Karta", gdzie mnich Becher o błędnym wzroku przy kielichu chciał zapomnieć o stosie, który sam podpalił. Angelika poderwała się nagle. Nie, jeszcze nie jest cał8

kowicie pokonana. Zostało jej do wypełnienia jedno zada­ nie; mnich Becher musi umrzeć! Nawet nie zadrżała. Ona jedna wiedziała, dlaczego tak musi się stać. Był dla niej uosobieniem tego wszystkiego, z czym Joffrey de Peyrac walczył przez całe swoje życie: głupoty ludzkiej, nietolerancji — tej pozostałości średnio­ wiecznej sofistyki, przed którą na próżno starał się bronić nowe dziedziny wiedzy. I oto zatriumfował ten ograniczony umysł, tkwiący w zawiłej i starodawnej dialektyce. A Joffrey de Peyrac zginął. Jednak przed śmiercią, na dziedzińcu Notre-Dame, krzyk­ nął do Conana Bechera: - Spotkamy się za miesiąc przed boskim trybunałem! Miesiąc właśnie dobiegał końca... — Na próżno, dziewczyno, czekasz dzisiaj na klientów. Nie masz pięciofrankówki, żeby zapłacić swoją część? Angelika odwróciła się, ale nie ujrzała nikogo. Wtem w blasku księżyca przemykającego między dwiema chmu­ rami, ukazała się pod jej nogami krępa postać karła. Karzeł podniósł dwa dziwnie skrzyżowane palce. Młoda kobieta przypomniała sobie gest, który pewnego dnia pokazał jej Maur Kouassi-Ba, mówiąc: „Skrzyżujesz tak palce i moi przyjaciele powiedzą: «Dobrze, należysz do nas»". Machi­ nalnie zarysowała znak Kouassi-Ba. Szeroki uśmiech roz­ jaśnił twarz karła. — Spodziewałem się tego! Ale cię nie oddam. Należysz do Rodogona-Cygana, do wiarusa Jana bez Zębów, Mathurina Niebieskiego czy do Kruka? Nie reagując, Angelika wciąż obserwowała mnicha. Jed­ nym skokiem karzeł znalazł się na parapecie. Światło z gos­ pody oświetliło jego wielką twarz, otoczoną zatłuszczonym pilśniowym kapeluszem. Miał krągłe, pulchne dłonie i ma­ leńkie stopki w płóciennych bucikach, takich jakie noszą dzieci. — Którego klienta nie spuszczasz z oka? — Tego w rogu. — Myślisz, że ten stary worek kości, w dodatku zezo­ waty, dobrze zapłaci za twój trud? Angelika głęboko westchnęła. 9

— Muszę zabić tego człowieka — powiedziała. Karzeł objął ją zgrabnie ręką. — Nawet nie masz noża. Jak to zrobisz? Po raz pierwszy młoda kobieta przyjrzała się uważnie dziwnemu znajomemu, który wychynął z bruku jak szczur, jak jeden z tych podłych, nocnych zwierzaków, od których roił się Paryż po zapadnięciu zmroku. — Chodź ze mną, markizo — powiedział nagle karzeł, zeskakując na ziemię. — Pójdziemy na cmentarz Świętych Niewiniątek. Tam porozmawiasz z moimi kumplami o za­ biciu tego klechy. Poszła za nim bez najmniejszego wahania. Karzeł szedł przed nią, podrygując. — Nazywam się Barcarole — podjął po chwili. — Wdzię­ czne imię, zupełnie tak jak ja sam. Hu! Hu! Pohukiwał radośnie, zrobił piruet, a na koniec rzucił w okno jakiegoś domu kulę ulepioną ze śniegu i błota. — Zjeżdżajmy, moja droga, bo inaczej zacni mieszczanie, którym przeszkadzamy spać, wyleją nam na głowę zawar­ tość swych nocników. Tylko skończył, gdy strzeliła okiennica i Angelika ledwie zdążyła uskoczyć w bok, by uniknąć zapowiedzianego pry­ sznica. Karzeł tymczasem zniknął. Angelika szła dalej. Nogi zapadały w błoto, ubranie przemokło, ale nie czuła zimna. Cichy gwizd zwrócił jej uwagę na otwór ściekowy, z któ­ rego wychynął Barcarole. — Niech mi pani wybaczy, że ją opuściłem, markizo. Musiałem wyleczyć mojego przyjaciela, Drewnianego Za­ dka. Za karłem jakaś druga krępa postać wyłaniała się ze ścieku. Był to kaleka bez nogi, człowiek-pień, postawiony na wielkim kawałku drewna. W guzowatych dłoniach trzy­ mał drewniane kule, za pomocą których posuwał się po chodniku. Monstrum badawczo spojrzało na Angelikę. Miało zwie­ rzęcą twarz, usianą pryszczami, i rzadkie włosy, przyczesane starannie na lśniącej czaszce. Jego jedynym odzieniem był kasak z niebieskiego materiału, z butonierkami i złotymi

wyłogami; musiał kiedyś należeć do oficera. Ustrojony w nieskazitelny żabot, przedstawiał niezwykłą postać. Po przyjrzeniu się Angelice poskrobał się w szyję i splunął na dziewczynę. Spojrzała na niego ze zdziwieniem i wytarła się garścią śniegu. — No i dobra — powiedział usatysfakcjonowany kale­ ka. — Przynajmniej wie, z kim mówi. — Mówi? Hm! Dziwny to rodzaj mowy! — wykrzyknął Barcarole i wybuchnął wyjącym śmiechem: — Hu, hu, ale jestem dowcipny! — Podaj mi kapelusz! — polecił Drewniany Zadek. Nałożył ozdobiony piórkiem pilśniak i chwytając za kule ruszył przed siebie. — Czego ona chce? — podjął po chwili. — Żeby jej pomóc zabić pewnego klechę. — To nie jest niemożliwe. Czyja ona jest? — Nie wiem... W miarę jak mijali kolejne ulice, dołączały do nich coraz to inne postacie. Najpierw słychać było gwizdy, dochodzące z ciemnych kątów, kanałów czy głębi podwórek. Potem pojawiali się żebracy z długimi brodami, bosymi stopami, w długich obszernych płaszczach; staruszki, będące jedynie kupą szmat obwiązanych sznurkami i dużymi różańcami; ślepcy i kulawi, który brali kule na ramię, by szybciej iść; garbaci, który nie mieli czasu usunąć swych garbów. W tłu­ mie prawdziwi żebracy i kaleki mieszali się z fałszywymi nędzarzami. Angelika z trudem rozumiała ich język, upstrzony dziw­ nymi słowami. W pewnym momencie dołączyło do nich kilku zawadiaków. Początkowo sądziła, że to wojskowi, może nawet straż miejska, ale szybko się zorientowała, że byli to raczej przebrani bandyci. Dopiero w tej chwili, przywitana wilczym wzrokiem nowo przybyłych, zawahała się. Obejrzała się i zobaczyła, że te szkaradne postacie otaczają ją dosłownie zewsząd. — Boisz się, moja piękna? — spytał jeden z nich, obe­ jmując ją w talii. 11

Odtrąciła zuchwałą rękę, mówiąc: „Nie!". Ponieważ mężczyna nalegał, spoliczkowała go. Zrobiło się zamieszanie, Angelika zastanawiała się, co też jej się przydarzy. Ale się nie bała. Nienawiść i bunt, którymi była przepełniona, sprawiły, że nie mogła opano­ wać straszliwej chęci gryzienia, drapania, zabijania wzro­ kiem. Zepchnięta na dno przepaści, znalazła się oto na równi z tymi potworami. Porządek zaprowadził Drewniany Zadek. Człowiek-pień miał karczemny głos, wzbudzał strach i umiał podporząd­ kować sobie poddanych. Jego ostre słowa uciszyły kłótnię. Patrząc na łotra, który ją spowodował, Angelika zauważyła, że jego twarz poznaczona była śladami krwi i że zasłaniał oczy ręką. Ale inni się śmiali. — No, no. Dobrze cię załatwiła, dziwka! Angelika usłyszała swój prowokujący śmiech, który zdzi­ wił ją samą. Więc to tak łatwo zejść na dno piekieł? Jeśli chodzi o strach... A właściwie, co to jest strach? To uczucie, które nie istnieje. Dobre dla tych dzielnych paryźan, którzy drżeli, słysząc przechodzących pod ich oknami nędzarzy udających się na cmentarz Świętych Niewiniątek, by ujrzeć księcia, Wielkiego Coesre'a. — Czyja ona jest? — spytał ktoś. — Nasza! — zaryczał Drewniany Zadek. — I trzeba to sobie raz powiedzieć! Przepuszczono go do przodu. Żaden z nędzarzy, nawet zdrów, nie próbował wyprzedzić kaleki. Na wznoszącej się uliczce dwaj fałszywi żołnierze, których nazywano „wiaru­ sami", rzucili się, by podnieść cebrzyk kulawego i zanieść go dalej. Smród w tej dzielnicy stawał się coraz większy, wręcz nie do zniesienia: mięso, sery i warzywa gniły w ulicznych ściekach, a nad tym wszystkim unosił się zapach stęchlizny. Była to dzielnica Hal, w której znajdowało się okropne miejsce: cmentarz Świętych Niewiniątek. Angelika nigdy tu nie była, chociaż cmentarz należał do najbardziej popularnych miejsc spotkań w Paryżu. Przy­ chodziły tu nawet wielkie damy, które robiły zakupy w skle­ pikach znajdujących się w pobliżu cmentarzyska. 12

Taki swojski obrazek powtarzał się każdego dnia: eleganc­ cy panowie i ich metresy przechadzali się między arkadami, od niechcenia trącając laską czaszki lub kości zmarłych i mi­ jając po drodze pogrzebowe procesje wyśpiewujące psalmy. Nocą to uprzywilejowane miejsce, gdzie zgodnie z trady­ cją nie można było nikogo aresztować, służyło za schronie­ nie oszustom i opryszkom, libertyni zaś wybierali tu sobie towarzyszki uciech. Ponieważ przechodzili obok ogrodzenia, którego pod­ murówka w niejednym miejscu zniszczona pozwalała zajrzeć do środka, „obwoływacz" śmierci, ubrany w czarną kurtkę z wyhaftowanymi trupimi czaszkami, skrzyżowanymi pisz­ czelami i srebrnymi łzami, wyszedł głównym wejściem i po­ wiedział obojętnym głosem: — Zawiadamiam państwa, że jest jeden zmarły na ulicy Żelaznej oraz że są poszukiwani biedni na jutro do orszaku. Każdy dostanie 10 sou i jedną tunikę lub czarny płaszcz. — Pójdziemy, pójdziemy! — krzyknęły bezzębne sta­ ruszki. Mało brakowało, a byłyby się rozłożyły przed domem na Żelaznej, ale Drewniany Zadek, przeklinając obficie, zaryczał jeszcze raz: — Cholera jasna! Czy długo jeszcze będziemy zajmować się naszą pracą i nieistotnymi sprawami, podczas gdy Wielki Coesre na nas czeka? Kto mi tu nasłał podobne staruchy? Słowo daję, giną obyczaje...! Zmieszane babcie spuściły głowy. Następnie jedni przez dziurę w ogrodzeniu, drudzy innym sposobem wślizgnęli się na cmentarz. „Obwoływacz" śmierci oddalił się, pobrzękując dzwon­ kiem. Na skrzyżowaniu zatrzymał się i podniósłszy głowę do księżyca, posępnie zaśpiewał psalm: Zbudźcie się ludzie, Módlcie się za zmarłych... Angelika z szeroko otwartymi oczami mijała ogromne przestrzenie usłane trupami. Tu i ówdzie widać było otwarte zbiorowe groby, do połowy wypełnione ciałami, zawiniętymi 13.

w całuny, czekające na nowy kontyngent zmarłych, by można je było zamknąć. Kilka stel — kilka płyt ustawionych bezpośrednio na ziemi — oznaczało groby rodzin bardziej zamożnych. Jed­ nak od wieków cmentarz ten przeznaczony był przede wszy­ stkim dla biednych ludzi. Bogatych chowano na cmentarzu Saint-Paul. Księżyc, który zdecydował się w końcu zapanować nad bezchmurnym niebem, oświetlał teraz cienką warstwę śnie­ gu, pokrywającą dach kościoła i otaczające go budynki. Wysoki, metalowy krzyż Buteaux, wzniesiony obok am­ bony, błyszczał na środku cmentarza. Mróz łagodził mdły zapach. Nikt zresztą nie zwracał na to uwagi i sama Angelika obojętnie wdychała powietrze przesycone gnilnymi wyziewami. Wzrok jej przyciągały namioty — i to do tego stopnia, iż wydawało jej się, że padła ofiarą jakiegoś koszmaru — cztery galeryjki, które tworzyły jakby ogrodzenie cmentarza. Te średniowieczne zabudowania miały w swych podsta­ wach wirydarz o ostrołukowym sklepieniu, w którym z na­ staniem dnia kupcy rozkładali swe stragany. Nad wirydarzem znajdowały się pokryte dachówką mansa­ rdy, osadzone od strony cmentarza na drewnianych słupach, na skutek czego pozostało miejsce na ażury między dachem a sklepieniem. Cały ten obszar pokryty był szczątkami zma­ rłych. Nagromadziło się tutaj tysiące czaszek i szczątków. Spichlerze śmierci wystawiały na widok żyjących i dla ich medytacji niezliczone stosy czaszek, które prądy powietrza osuszały, a czas przekształcał w popiół. Ale nieustannie zastę­ pował je nowy pokarm, wyłaniający się z cmentarnej ziemi. Nieomal wszędzie wokół grobów widać było stosy szkie­ letów, zebranych w wiązkę, lub smętne białe kule czaszek starannie ułożone w kupkę przez grabarza; nazajutrz miały być zgromadzone w spichlerzu, nad wirydarzem. — Co to... co to jest? — wymamrotała Angelika, którą taka wizja przerażała. Bała się, że oszalała. Karzeł Barcarole, pochylony nad grobem, patrzył na nią z zaciekawieniem.

14

— Trupiarnia! — odpowiedział. — Trupiarnia na Nie­ winiątkach. Najpiękniejsze cmentarzysko w Paryżu! Po chwili dodał: — Skąd jesteś? Nigdy tego nie widziałaś? Angelika usiadła koło niego. Od chwili, kiedy wymierzyła policzek staremu wojakowi, zostawiono ją w spokoju i nie zaczepiano więcej. A ciekawskich czy sprośnie spoglądających w jej stronę natychmiast jakiś głos przywoływał do porządku: — Drewniany Zadek powiedział: „Ona należy do nas, spokojnie, chłopaki!" Angelika nie spostrzegła, że przestrzeń dookoła niej, jesz­ cze przed chwilą prawie pusta, wypełniała się powoli niebez­ piecznym tłumem w łachmanach. Widok zbiorowych grobów przyciągał jej uwagę. Nie wiedziała, że to makabryczne zamiłowanie do gromadzenia szkieletów w stosy było charakterystyczne dla Paryża. Wszy­ stkie większe kościoły stolicy chciały konkurować z cmen­ tarzem Niewiniątek. Angelika uważała to za coś okropnego, karzeł Barcarole natomiast za coś wspaniałego. Mruczał: ...Śmierć cię w końcu pokonała. Ileż trudu, byś umarł, miała! I nie wiesz, dokąd się udajesz! Angelika wolno zwróciła się ku niemu: — Jesteś poetą? — To nie ja tak mówię, lecz Zabłocony Poeta. — Znasz go? — Czy go znam? To poeta z Pont-Neuf. — A, tego też chcę zabić! Karzeł podskoczył niczym ropucha. — Co? Bez żartów. To mój kumpel! Rozejrzał się wokół i biorąc innych na świadków, dotknął palcem skroni. — Nasza siostrzyczka jest szalona. Wszystkich chce za­ bijać!

15

Wtem rozległy się krzyki i tłum rozbiegł się przed dziw­ nym orszakiem. Na czele maszerowało boso po błotnistym śniegu wysokie i chude indywiduum. Gęsta, biała czupryna opadała mu na ramiona, ale twarz nie nosiła najmniejszego śladu zarostu. Można by rzec, iż to stara kobieta, i być może tak właśnie było, mimo że indywiduum miało na sobie pludry i obszar­ pany kasak. Z wystającymi policzkami i posępnym spo­ jrzeniem koloru morskiej trawy, rzucanym z głębi zapad­ niętych oczodołów, było tak samo pozbawione płci jak szkielet i pasowało do tej ponurej scenerii. Trzymało długą pikę, na której końcu wisiało ciało zdechłego psa. Obok niego mały, otyły człowiek bez zarostu wymachiwał szczotką. Po tych dwóch dziwnych przywódcach pojawił się grajek na lirze kręcący bezustannie korbą. Oryginalność tego mu­ zyka polegała na przyozdobieniu głowy przeogromnym słomkowym kapeluszem, który przykrywał go niemal do ramion. Towarzyszyło mu dziecko, które po dwa razy ude­ rzało w miedziany rondel. — Chcesz wiedzieć, jak się nazywają ci trzej sławni dżen­ telmeni? — spytał karzeł. I dodał, mrugając okiem: — Znasz znak, ale widzę, że nie jesteś od nas. Ci na przodzie to Wielki Eunuch i Mały Eunuch. Od lat Wielki Eunuch ma już umrzeć, ale ciągle nie umiera. Mały Eunuch jest strażnikiem kobiet Wielkiego Coesre'a. Nosi insygnia króla Pięciofrankówek. — Miotłę? — Cicho! Nie kpij. Ta miotła zna się na sprzątaniu. Za nimi idzie Thibault Grajek i jego paź Linot. A potem „da­ my" króla Pięciofrankówek. Kobiety, o których mówił, pod brudnymi czepkami uka­ zywały opuchnięte twarze prostytutek z podbitymi oczami. Niektóre były jeszcze ładne, wszystkie zuchwale rozglądały się dookoła. Tylko jedna młoda dziewczyna, nieomal dziec­ ko, zachowała pewną świeżość. Mimo chłodu z dumą uka­ zywała swe młode, kształtne piersi. Za nimi szli mężczyźni trzymający pochodnie, muszkie16

terowie ze szpadami, żebracy i fałszywi pielgrzymi od Świę­ tego Jakuba z Composteli. Następnie pojawiły się ciężkie, zgrzytające taczki, pchane przez olbrzyma o roztargnionym spojrzeniu i obwisłej wardze. — To Bavottant, głupiec Wielkiego Coesre'a — oznajmił karzeł. Pochód zamykał mężczyzna z białą brodą, okryty czar­ nym surdutem, którego kieszenie wypchane były rulonami pergaminu. Przy pasku miał zawieszone trzy laski, róg do atramentu oraz gęsie pióra. — To Pieczysty Staruch, namiestnik Wielkiego Coesre'a, który ustala prawa królestwa Pięciofrankówek. — A ten Wielki Coesre, gdzie jest? — Na taczkach. — Na taczkach? — powtórzyła zdumiona Angelika. Uniosła się nieco na palcach, by lepiej widzieć. Taczki zatrzymały się przed kazalnicą. Nazywano tak skonstruowaną z kilku stopni ambonę, schowaną pod da­ chem w kształcie piramidy na środku cmentarza. Głupek Bavottant pochylił się i wyjął z taczek jakiś przed­ miot, następnie usiadł na schodach i postawił ten przedmiot na kolanach. — Mój Boże — westchnęła Angelika. Patrzyła na Wielkiego Coesre'a. Była to istota o mon­ strualnym torsie, zakończonym wątłymi i białymi nóżkami dwuletniego dziecka. Potężną głowę zdobiła czarna i gęsta czupryna, owinięta brudną ścierką zasłaniającą ropnie. Głę­ boko osadzone oczy surowo błyszczały pod krzaczastymi brwiami. Miał czarne, gęste, podkręcone do góry wąsy. — He! He! — kpił Barcarole, zadowolony z zaskoczenia Angeliki. — Nauczysz się, moja mała, że u nas mali domi­ nują nad dużymi. Wiesz, kto będzie Wielkim Coesre'em, kiedy Rolin Krępy zdechnie? Szepnął jej do ucha: — Drewniany Zadek. Pochylił swą wielką głowę i kontynuował: — To prawo natury. Trzeba mieć rozum, by nami rzą­ dzić. A tego właśnie brak, kiedy ma się za dużo nóg. Co o tym myślisz, Lekka Stopo? 17

Zwany Lekką Stopą uśmiechnął się. Właśnie usiadł na brzegu grobowca i położył rękę na piersiach, jakby go coś bolało. Był to bardzo młody mężczyzna o delikatnym, nie wyróżniającym się wyglądzie. Mówił zdyszanym głosem. — Masz rację, Barcarole. Lepiej mieć głowę niż nogi, bo kiedy nogi cię opuszczą, nic ci już nie zostaje. Angelika patrzyła ze zdziwieniem na długie i dobrze umię­ śnione nogi młodzieńca. Uśmiechnął się melancholijnie. — Tak, są ciągle na swym miejscu. Ale tylko z wielkim trudem mogę nimi poruszać. Byłem biegaczem u pana de la Sabliere; pewnego dnia, kiedy przebiegłem blisko 20 mil, moje serce nie wytrzymało. Od tej pory nie mogę już chodzić. — Nie możesz chodzić, bo za dużo biegałeś! — wykrzyk­ nął karzeł, podskakując. — Hu! Hu! Hu! Ale to śmieszne! — Zamknij się, Barco! — zawarczał ktoś. — Drażnisz nas. Potężna dłoń chwyciła karła za kark i posłała na stos kości. — Ten poroniec zamęczy nas, prawda, moja piękna? Mężczyzna, który włączył się do rozmowy, pochylił się ku Angelice. Zmęczona widokiem tylu anomalii i potwor­ ności, odczuła pewną ulgę widząc piękną twarz nowo przy­ byłego. Słabo odróżniała szczegóły, ukryte w cieniu wiel­ kiego pilśniowego kapelusza, ozdobionego cienkim piór­ kiem. Jednak domyślała się regularnych rysów, dużych oczu i pięknych ust. Był młody, w pełni sił. Jego śniada ręka spoczywała na rękojeści długiego sztyletu, przytroczonego do pasa. — Do kogo należysz, moja piękna? — spytał słodkim głosem z nieznacznie obcym akcentem. Nie odpowiedziała, tylko pogardliwie patrzyła w dal. Na schodach kazalnicy, przed Wielkim Coesre'em i jego głupcem olbrzymem ustawiono miedziany rondel, który przed chwilą służył dziecku za bęben. Żebracy podchodzili jeden za drugim, by wrzucić do rondla podatek, jakiego wymagał książę. Każdy był opodatkowany wedle swojej specjalności. Ka18

rzeł zbliżył się do Angeliki i objaśniał jej półgłosem nazwy grup tego żebraczego ludu, który odkąd istniał Paryż, skoclyfikował uzyskiwanie miłosierdzia publicznego. Pokazał jej pierwszą grupę żebraków „udających pogo­ rzelców", którzy, przyzwoicie ubrani, przybierali wstydliwą minę i wyciągali rękę, opowiadając przechodniom, że byli kiedyś szanowanymi ludźmi, lecz ich domy zostały spalone i ograbione w czasie wojny. Inni uchodzili za zrujnowanych kupców, okradzionych przez bandytów, grasujących na wielkich szlakach, a „nawróceni" przyznawali, że oświeciła ich łaska i stali się katolikami. Po otrzymaniu nagrody nawracali się na terenie innej parafii. „Wiarusi" i „inwalidzi wojenni", byli żołnierze, domagali się jałmużny na ostrzu szpady, grozili poczciwym miesz­ czanom i przerażali ich, podczas gdy „sieroty", małe dzieci, wyciągające rękę i płaczące z głodu, starały się ich wzruszyć. Cała ta żebracza nacja szanowała Wielkiego Coesre'a, ponieważ on utrzymywał porządek między rywalizującymi ze sobą bandami. Do rondla wpadały więc sou, pięciofrankówki, a nawet złote monety. Mężczyzna o śniadej cerze nie spuszczał z Angeliki oczu. Zbliżył się do niej, musnął ręką jej ramię, a widząc jej chęć odwrotu, powiedział w pośpiechu: — Nazywam się Rodogon-Cygan. Mam pod sobą cztery tysiące ludzi w Paryżu. Wszystkie Cyganki, które tu prze­ chodzą, płacą mi podatek, a także inne kobiety z ręki czytające przyszłość. Chcesz być jedną z moich kobiet? Nie odpowiedziała. Księżyc wędrował nad dzwonnicą kościoła i zbiorowymi grobami. Przed amboną odbywała się teraz defilada kalek, prawdziwych lub fałszywych, tych, którzy okaleczyli się dobrowolnie, by wywołać współczucie, oraz tych, którzy, gdy nadejdzie wieczór, odrzucają kule i szarpie. Oto dlaczego ich kryjówce nadano nazwę „Dzie­ dziniec Cudów". Przybyli z ulicy Żebraków, z przedmieść Saint-Denis, Saint-Martin, Saint-Marcel, z ulic Jussienne i Saint-MariePEgyptiene, chorzy na grzybicę, cherlawi, nędzni, bezwolni, wreszcie symulanci, którzy dwadzieścia razy dziennie padali, 19

konając po zawieszeniu na ręce sznura, by zatrzymać puls — rzucali jeden po drugim swoje obole przed tym stra­ szliwym, małym bożkiem w uznaniu jego autorytetu. Rodogon-Cygan ponownie położył rękę na ramieniu An­ geliki. Tym razem się nie broniła. Jego dłoń była ciepła i żywa, a młodej dziewczynie było tak zimno. Mężczyzna był silny, a ona słaba. Zwróciła oczy ku niemu, szukając w cieniu kapelusza rysów twarzy, która nie wzbudzała stra­ chu. Podziwiała blask pięknych oczu Cygana. Zaklął cicho i oparł się o nią całym ciałem. — Czy chcesz zostać „markizą"? Tak, myślę, że posunę się aż do tego. — Pomożesz mi kogoś zabić? — spytała. Bandyta odrzucił do tyłu głowę z cichym i okrutnym śmiechem. — Dziesięć, dwadzieścia osób, jeśli chcesz. Tylko musisz mi go wskazać, a przysięgam ci, że nim nastanie świt, wyrzuci swe wnętrzności na bruk. Napluł na swą dłoń i wyciągnął ją do niej. — Przyklep na zgodę. Ale Angelika schowała swe ręce za plecy, potrząsając głową. — Jeszcze nie teraz. Młodzieniec zaklął ponownie i odsunął się, nie spusz­ czając jej z oka. — Uparta jesteś — powiedział. Ale chcę cię taką i będę cię miał! Angelika potarła ręką czoło. Ktoś już mówił takie złoś­ liwe i pożądliwe słowa... Nie mogła sobie przypomnieć kto. Między dwoma żołnierzami wybuchła kłótnia. Defilada żebraków zakończyła się i teraz parada złodziei wprowadziła na scenę najgorszych bandytów stolicy, nie tylko kieszonkow­ ców i złodziei okradających przechodniów, lecz również płat­ nych morderców, rabusiów i włamywaczy, do których dołą­ czyli zdeprawowani studenci, służący, byli galernicy i cały tłum cudzoziemców, zabłąkanych tu przypadkiem w czasie wojny: Hiszpanie, Irlandczycy, Niemcy, Szwajcarzy, a także Cyganie.

20

Na tym plenarnym posiedzeniu nędzarzy widać było wię­ cej mężczyzn niż kobiet; zresztą i tak wielu było nieobec­ nych. Mimo dużych rozmiarów cmentarz Świętych Niewi­ niątek nie mógłby pomieścić wszystkich biedaków i wy­ rzutków miasta. Nagle namiestnicy Wielkiego Coesre'a rozgonili tłum laskami i utorowali przejście do grobu, o który opierała się Angelika. Widząc przed sobą tych nie ogolonych mężczyzn, zrozumiała, że tym razem chodzi o nią. Staruch, zwany Pieczystym, maszerował na czele. — Król Pięciofrankówek pyta, kim jest ta młoda kobie­ ta — powiedział, wskazując na Angelikę. Rodogon objął swą towarzyszkę. — Nie ruszaj się — szepnął. — Jakoś to załatwimy. Pociągnął ją w stronę kazalnicy, ciągle do siebie przycis­ kając. Rzucał dookoła aroganckie i zarazem podejrzliwe spojrzenia, jakby się bał, że zaraz z tłumu wyłoni się jakiś wróg i wydrze mu jego zdobycz. Miał buty z pięknej skóry i nieskazitelny kasak. Angelika podświadomie zarejestrowała te szczegóły. Nie bała się tego człowieka. Był przyzwyczajony do władzy i do walki. Pod­ dała się jego władzy jak pokonana kobieta, która nie może obejść się bez swego pana. Cygan, zbliżywszy się do Wielkiego Coesre'a, wyciągnął szyję do przodu, splunął i powiedział: — Ja, Książę Cyganów, biorę sobie ją za markizę. I szerokim gestem wrzucił sakiewkę do rondla. — Nie! — rozległ się nagle spokojny, ale stanowczy głos. Rodogon błyskawicznie obrócił się do tyłu. — Calembredaine? Kilka kroków dalej, w świetle księżyca, widać było męż­ czyznę z fioletową naroślą na twarzy; już dwa razy stanął na drodze Angeliki. Był tego samego wzrostu co Rodogon, lecz szerszy w ba­ rach. Postrzępione ubranie odsłaniało umięśnione ramiona i owłosiony tors. Stał na szeroko rozstawionych nogach, z kciukami zatkniętymi za skórzany pasek, i bezczelnie przyglądał się Cyganowi. Jego ciało atlety wydawało się

młodsze od paskudnej twarzy, zarośniętej i otoczonej sza­ rymi kołtunami. Między brudnymi kosmykami pobłyskiwało jedyne oko. Drugie było ukryte pod czarną opaską. Księżyc oświetlał cały cmentarz i na dachach trupiarni widać było błyszczący śnieg. „Och! Co za potworne miejsce! — pomyślała Angeli­ ka. — Co za potworne miejsce!" Zwróciła się do Rodogona. Książę Cyganów zajęty był posyłaniem całej serii przekleństw pod adresem swego nie­ ustępliwego przeciwnika. — Ty psie, sukinsynu, diabelskie nasienie, ścierwo, źle to się dla ciebie skończy... o jednego z nas za dużo... — Stul pysk! — odpowiedział Calembredaine. Następnie splunął w kierunku Wielkiego Coesre'a, co wydawało się już zwyczajowym hołdem, i wrzucił do rondla sakiewkę cięższą niż woreczek Rodogona. Nagły śmiech wstrząsnął biednym karzełkiem, siedzącym na kolanach głupca. — Mam diabelską ochotę wystawić tę piękną na licyta­ cję! — wykrzyknął ochrypłym i skrzekliwym głosem. — Rozbierzcie ją, by chłopcy mogli ocenić towar. Jak na razie Calembredaine wygrywa. Twoja kolej, Rodogon! Nędzarze zawyli z radości. Ohydne ręce wyciągnęły się w stronę Angeliki. Cygan popchnął ją do tyłu i wyciągnął swój sztylet. W tym momencie Calembredaine pochylił się i rzucił jakimś białym, okrągłym pociskiem, który uderzył przeciwnika w nadgarstek. Pocisk upadł. Angelika ujrzała z przerażeniem, że była to czaszka. Sztylet Cygana upadł na ziemię. W tej samej chwili Ca­ lembredaine chwycił w pasie swego przeciwnika. Dwaj ban­ dyci przywarli do siebie i potoczyli się w błoto. Był to znak do rozpoczęcia straszliwej bitwy. Przedstawiciele pięciu czy sześciu rywalizujących ze sobą paryskich band rzucili się na siebie. Ci, którzy mieli szpady lub noże, uderzali jak popad­ ło, aż tryskała krew. Inni, naśladując Calembredaine'a, zbierali czaszki i rzucali nimi jak śniegowymi kulami. Angelika jednym skokiem rzuciła się w tłum, próbując uciec. 22

Jednak czyjeś silne dłonie złapały ją i przywiodły przed mównicę, gdzie przytrzymał ją namiestnik Wielkiego Coesre'a. On sam, niewzruszony, otoczony specjalną strażą, nadzorował walkę, podkręcając wąsy. Pieczysty Staruch chwycił rondel i przycisnął do siebie. Głupek Bavottant i Wielki Eunuch śmiali się posępnie. Thibault Grajek kręcił korbką liry i darł się wniebogłosy. Stare żebraczki, popychane i deptane, krzyczały niczym harpie. Angelika zauważyła kulawego starca o jednej nodze; kulą uderzał w głowę Drewnianego Zadka, jakby chciał wbić w nią gwoździe. Zraniony rapierem w brzuch, zwalił się na ziemię. Barcarole i kobiety Wielkiego Coesre'a schroniły się pod dach trupiarni i biorąc czaszki z ogromnego stosu, bom­ bardowały nimi pole bitwy. Do tych wszystkich przeraźliwych krzyków, do tych wyć i jęków dołączyły teraz wołania mieszkańców ulicy Kaj­ danowej i Bieliznianej; wychylając się z okien ponad tym kotłem czarownic, wzywali imienia Najświętszej Panienki oraz domagali się straży. Księżyc łagodnie zachodził za horyzont. Rodogon i Calembredaine walczyli dalej niczym dwa wściekłe psy. Jedne ciosy następowały po drugich. Obydwaj mężczyźni mieli równe siły. Nagle rozległ się okrzyk zdumienia. Jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki Rodogon znik­ nął. Obecnych, samych bezbożników, ogarnęła panika i strach wobec cudu. Po chwili usłyszeli Rodogona, który wołał o pomoc. Cios pięścią Calembredaine'a wyrzucił go na dno jednego ze zbiorowych grobów. Odzyskawszy przytom­ ność wśród zmarłych ciał, błagał, by go stamtąd wyciągnięto. Homeryczny śmiech wstrząsnął najbliższymi widzami i przeniósł się na innych. Rzemieślnicy i robotnicy z sąsiednich ulic, z czołem zro­ szonym potem, po wołaniach o pomoc słuchali teraz tego gromkiego śmiechu. Kobiety w oknach żegnały się. Wtem rozległ się dźwięczny głos dzwonu, bijącego na Anioł Pański. 23

Stek obelg i sprośności wzniósł się pod niebo szarym świtem, gdy wszystkie kościelne dzwony zaczęły sobie od­ powiadać. Trzeba było uciekać. Niczym sowy czy demony, bojące się światła, nędzarze opuszczali cmentarz Świętych Niewi­ niątek. Tego brudnego i śmierdzącego poranka, ledwie nazna­ czonego różem niczym bladą krwią, Calembredaine stał przed Angeliką i patrzył na nią ze śmiechem. — Należy do ciebie — powiedział Wielki Coesre. Odskakując od niego, Angelika ponownie pobiegła w stronę ogrodzenia. Ale te same dłonie gwałtownie ją pochwyciły i unieruchomiły. Szmaciany knebel dusił ją, szarpała się jeszcze przez chwilę, a potem straciła przy­ tomność.

ROZDZIAŁ II

— Nic się nie bój! — powiedział Calembredaine. Siedział przed nią na stołku, opierając swe wielkie dłonie na kolanach. Świeca w pięknym, srebrnym świeczniku, stojącym na ziemi, walczyła z blaskiem świtu. Angelika poruszyła się i zobaczyła, że leży na jakimś lichym łóżku, na którym rozrzucono ogromną liczbę płasz­ czy wszelkiego rodzaju i koloru. Było nawet kilka bardziej okazałych, z aksamitu ozdobionego złotem, podobnych do tych, które wkładali młodzi panowie, kiedy grali na gitarze pod oknami swych wybranek. Były też płaszcze z grubego, zgrzebnego płótna, wygodne ubrania dla podróżników czy kupców. — Nic się nie bój... Angeliko — powtarzał bandyta. Podniosła na niego wystraszone oczy. Straciła rozeznanie. Calembredaine mówił gwarą, a ona go rozumiała! Uniósł rękę do twarzy i jednym ruchem zerwał narośl z policzka. Nie mogła pohamować nerwowego okrzyku. A on odrzucał swój brudny kapelusz wraz z peruką potar­ ganych włosów. Następnie zdjął z oka ciemną przepaskę. Angelika ujrzała przed sobą młodego mężczyznę o suro­ wych rysach i krótkich, kręconych nad kwadratowym czo­ łem, czarnych włosach. Orzechowe oczy schowane pod krza­ czastymi brwiami obserwowały ją z wyrazem niepokoju. Angelika poczuła skurcz w gardle. Brakło jej tchu. Chciała krzyczeć, ale nie była do tego zdolna. Wreszcie 25

wymamrotała niczym głucha, która porusza wargami, a nie słyszy własnego głosu: — Mi...ko...łaj... Uśmiech rozjaśnił twarz mężczyzny. — Tak, to ja. Poznałaś mnie? Rzuciła okiem na ohydne przebranie, leżące na ziemi koło stołka: peruka, czarna opaska... — I... nazywasz się też Calembredaine? Wyprostował się i uderzył mocno w piersi, aż zadudniło. — Tak, to ja, Calembredaine, słynny szelma z PontNeuf. Daleko zaszedłem od naszego ostatniego spotkania, co? Patrzyła na niego. Nadal leżała na łóżku, utworzonym ze starych płaszczy, i nie mogła się ruszyć. Przez otwór strzelniczy gęsta mgła powoli przenikała do pokoju. Być może dlatego ta dziwna postać, czarnobrody atleta w łach­ manach, który bił się w piersi i powtarzał: „Ja jestem Mi­ kołajem. Ja jestem Calembredaine'em" — wydawał jej się niezrozumiałym złudzeniem. Była bliska zemdlenia! Celembredaine zaczął przemierzać pomieszczenie wzdłuż i wszerz, nie spuszczając jej z oka. — Lasy są dobre w lecie, kiedy jest ciepło — zaczął znowu. — Pracowałem z przemytnikami soli. Potem spot­ kałem bandę w lesie Mercoeur. Byli to dobrze zorganizo­ wani dawni najemnicy, chłopi z północy, zbiegli galernicy. Dołączyłem do nich. Łupiliśmy podróżnych na drodze z Pa­ ryża do Nantes. Las dobry jest, kiedy jest ciepło. Gdy nadchodzi zima, trzeba wracać do miast. A to nie takie łatwe. Pracowaliśmy w Tours, w Chateaudun. W ten sposób dotarliśmy do Paryża. Ale mieliśmy dużo kłopotów z tymi wszystkimi polującymi na nas policjantami! Kto się dał złapać, miał golone brwi i połowę brody, a potem wracał do swej wsi, do spalonej fermy, na ograbione pola i na swoje pole bitwy. Albo trafiał do więzienia w Chatelet lub do Głównego Przytułku i tam czasami dostawał do kieszeni kawałek chleba od żony piekarza. Ale ja wykryłem dobre podziemne przejście między domami, otwory ściekowe, wy26

chodzące do kanałów, a ponieważ była zima, barki, skute lodem, stały na Sekwanie od samego Saint-Cloud. Z jednej barki na drugą — hopla! Tej nocy weszliśmy wszyscy do Paryża jak szczury. Angelika spytała niepewnie: — Jak mogłeś upaść tak nisko? Podskoczył i pochylił nad nią swą skurczoną ze złości twarz. — A ty to co? Angelika popatrzyła na swą rozdartą sukienkę. Rozpusz­ czone i rozczochrane włosy wystawały jej spod czepka, który nauczyła się już nosić jak kobiety z ludu. — To nie to samo — powiedziała. Mikołaj zazgrzytał zębami i zawarczał niczym wściekły pies. — O! tak! Teraz... to prawie to samo. Słyszysz... dziwko! Angelika obserwowała go z dalekim uśmiechem. Tak, to był on. Widziała go, jak stał w słońcu z garścią poziomek. I ten sam wyraz złośliwości, zemsty na jego twarzy... Tak, powoli przypominała sobie wszystko. Pochylał się tak sa­ mo... Podniecony niczym zwierzę, chował ręce do tyłu, by nie ulec pokusie zadania gwałtu: „Powiem ci... Tylko ty byłaś w moim życiu... Jestem jak przedmiot nie na swoim miejscu, kręcę się ciągle tu i tam, bezwiednie... Moje jedyne miejsce to byłaś ty..." Niezłe jak na deklarację miłosną grubianina. Ale tak na­ prawdę, jego prawdziwe miejsce było tutaj i teraz: przerażają­ cy i zuchwały przywódca bandytów stolicy... Miejsce dobrych ludzi nie posłuży tym, którzy woła raczej odebrać innym niż potrudzić się, by zarobić samemu... Można się było tego domyślić już wtedy, kiedy zostawił stado krów, by zwędzić posiłek innych pasterzy. A Angelika była jego wspólniczką! Wyprostowała się nagle i wlepiła w niego swoje zielon­ kawe oczy. — Zabraniam ci mnie obrażać! Nigdy nie byłam dziwką dla ciebie. A teraz daj mi coś do jedzenia. Jestem głodna. Istotnie, doskwierał jej wilczy głód. Mikołaj Calembredaine wydawał się nieco zbity z tropu tym atakiem.

27

— Nie ruszaj się stąd! — polecił. — Zajmiemy się tym. Chwycił kawałek pręta i uderzył w miedziany gong, błyszczący na ścianie niczym słońce. Natychmiast usłyszeli odgłos drewniaków na schodach i mężczyzna z przestra­ szoną miną pojawił się w drzwiach. Mikołaj wskazał na niego, mówiąc: — Przedstawiam ci Jactance'a, jednego z moich kieszon­ kowców. Ale przede wszystkim sławnego idiotę, imbecyla, który znalazł sposób, by zwiać spod pręgierza w zeszłym miesiącu. Więc trzymam go tutaj do pitraszenia. Chodzi o to, by klienci z Hal zapomnieli trochę, jak wyglądał jego nos. Potem damy mu perukę, podetniemy ją trochę i, sakie­ wki, miejcie się na baczności! — Co masz w garnku, próżniaku? Jactance pociągnął nosem i wytarł go rękawem. — Świńskie nóżki, szefie, z kapustą. — Sam jesteś świnia! — wydarł się Mikołaj. — Czy to jest jedzenie odpowiednie dla damy? — Nie wiem, szefie... — Niech będzie — zniecierpliwiła się Angelika. Zapach jedzenia doprowadzał ją niemal do omdlenia. Ten głód odczuwany w najbardziej dramatycznych i najważ­ niejszych momentach jej życia był dla niej bardzo upoka­ rzający. A im bardziej wydarzenia były dramatyczne, tym większy dokuczał jej głód! Kiedy Jactance wrócił z drewnianą czarką, wypełnioną kapustą i galaretowymi podrobami, towarzyszył mu już karzeł Barcarole, który zrobił piruet i dwornie przywitał Angelikę, co przy jego maleńkiej, pulchnej nóżce i wielkim kapeluszu wypadło raczej groteskowo. Jego wielka twarz nie była pozbawiona inteligencji, a nawet urody. Być może właśnie dlatego, mimo swego kalectwa, od razu wydał się Angelice sympatyczny. — Mam wrażenie, że jesteś zadowolony z twej nowej zdobyczy, Calembredaine —- powiedział, puszczając do nie­ go oko. — Ale co powie na to markiza Polka? — Zamknij się! — zgromił go szef. — Jakim prawem wchodzisz do mojej nory? — Prawem wiernego sługi, który zasługuje na nagrodę. 28

Nie zapomnij, że to ja przyprowadziłem ci tę śliczną dziew­ czynę, której od tak dawna szukałeś po wszystkich zaułkach Paryża. — Przyprowadzić ją do Niewiniątek, tak, muszę przy­ znać, to było sprytne. Mało brakowało, a Wielki Coesre przywłaszczyłby ją sobie, a Rodogon-Cygan zdmuchnąłby mi ją sprzed nosa. — Musiałeś zwyciężyć — odparł mały Barcarole, który by patrzeć na Mikołaja, wyginał głowę do tyłu. — Po co mi taki szef, który nie umiałby się bić o swoją markizę. I nie zapomnij, że nie zapłaciłeś jeszcze całego posagu. Prawda, moja piękna? Angelika nie słuchała go; łapczywie jadła. Karzeł spo­ glądał na nią przyjaźnie. — Najlepsze w świńskich nóżkach są maleńkie kostecz­ ki — powiedział grzecznie. — Pyszne są, jak się je ssie i zabawnie potem wypluwa. Moim zdaniem, oprócz tych kosteczek, całą resztę można wyrzucić. — Dlaczego mówisz, że cały posag nie jest jeszcze za­ płacony? — spytał Calembredaine, marszcząc brwi. — To ci dopiero! A ten typek, którego masz zabić? Ten mnich o błędnych oczach! Szef zwrócił się do Angeliki. — To prawda? Zgadzasz się? Zbyt szybko jadła. Nasycona, ogarnięta sennością, wy­ ciągnęła się znowu na płaszczach. Na pytanie Mikołaja odpowiedziała z zamkniętymi oczami: — Tak, trzeba to zrobić. — Czysta sprawiedliwość! — wykrzykiwał karzeł. — Krew musi zrosić żebracze wesele. Hu! Hu! Krew mni­ cha! Zaklął siarczyście i widząc karcący gest szefa, uciekł na schody. Calembredaine zamknął drzwi piętą. Stał z rękami na biodrach obok tego dziwnego łoża, na którym leżała młoda dziewczyna, i długo ją obserwował. Angelika w końcu ot­ worzyła oczy. — Czy to prawda, że szukałeś mnie od dawna po Pary­ żu? — spytała. 29

— Od razu cię odnalazłem. Co ty myślisz, od moich ludzi natychmiast wszystko wiem o nowo przybyłych, wiem naj­ lepiej, jak okraść ich z klejnotów, kiedy na dzwonnicy na placu Greve dzwonią na północ. Ale ty mnie widziałaś na Trois-Maillets... — Nikczemnik — szepnęła, odczuwając dreszcz. — Och, dlaczego śmiałeś się, patrząc na mnie...? — Bo już rozumiałem, że niedługo będziesz moja. Popatrzyła na niego chłodno, wzruszyła ramionami i zie­ wnęła. Nie bała się Mikołaja, tak jak bała się Calembredaine'a. Zawsze dominowała nad Mikołajem. Nie można bać się mężczyzny, którego zna się od dziecka. Ogarnął ją sen. Spytała go jeszcze niewyraźnie: — Dlaczego... dlaczego opuściłeś Monteloup? — Coś takiego, ale jesteś zuchwała! — krzyknął, krzy­ żując ręce na piersiach. — Dlaczego? Myślałaś więc, że miałem ochotę, by stary Wilhelm nadział mnie na swoją pikę po tym, co stało się z tobą? Opuściłem Monteloup w wieczór twojego wesela. O tym też zapomniałaś? Tak, zapomniała. Pod zamkniętymi powiekami odradzało się wspomnienie zapachu słomy i wina, ciężar leżącego na niej umięśnionego ciała Mikołaja i to straszne uczucie po­ śpiechu, gniewu i niespełnienia. — Ach — powiedział z goryczą. — Nie było dla mnie miejsca w twoim życiu. Oczywiście nigdy nie myślałaś o mnie przez te lata? — Oczywiście — powtórzyła nonszalancko. — Miałam co innego do roboty, niż myśleć o parobku. — Dziwka! — krzyknął nieprzytomny z wściekłości. — Uważaj na to, co mówisz. Ten parobek jest teraz twoim panem. Należysz do mnie... Krzyczał jeszcze, kiedy ona już spała. Jego głos przynosił jej uczucie brutalnego, lecz zbawiennego bezpieczeństwa. Przerwał. — No tak — powiedział półgłosem. — Tak jak dawniej... kiedy zasypiałaś na mchu w samym środku naszych kłótni. No dobrze, śpij, mała. I tak jesteś moja. Zimno ci? Może cię przykryć? Dała potwierdzający, niemal niezauważalny znak powie30

kami. Poszedł po okazały płaszcz z pięknego materiału i okrył ją. Potem bardzo delikatnie, niemal z lękiem, musnął ręką jej czoło. *

*

*

Pokój ten był naprawdę bardzo dziwnym miejscem. Zbu­ dowany z ogromnych kamieni, jak dawne wieże obronne, okrągły i słabo oświetlony, wypełniony był przeróżnymi przedmiotami, począwszy od delikatnych zwierciadeł, opra­ wionych w heban i kość słoniową, po stary złom, narzędzia pracy, takie jak młoty, motyki, broń... Angelika przeciągnęła się. Niedospana, rozglądała się wokół ze zdziwieniem, w końcu wstała i wzięła jedno z lus­ ter, które ukazało obcą twarz bladej, nieśmiałej dziewczyny o nieruchomych oczach, jak u złośliwej kotki czyhającej na ofiarę. Wieczorne światło nadawało jej potarganym włosom odcień koloru siarki. Odrzuciła lusterko ze strachem. Ta kobieta o zaszczutej, upodlonej twarzy to nie może być ona...! Co się stało? Dlaczego w tym pokoju jest tyle rzeczy? Szable, garnki, kufry wypełnione różnymi akcesoriami, sza­ le, wachlarze, rękawiczki, klejnoty, laski, instrumenty mu­ zyczne, fajerka do ogrzewania łóżek, stosy kapeluszy i prze­ de wszystkim te płaszcze, rzucone jeden na drugi, tworzące łóżko, na którym spała. Jedyny mebel, delikatny stolik z drewna do ręcznych robótek, wydawał się bardzo zdziwiony, że stoi tu między wilgotnymi ścianami. Pod palcami poczuła pod bluzką coś twardego. Natknęła się na skórzaną rękojeść i wyciągnęła długi, ostry sztylet. Już go gdzieś widziała. Chyba podczas tego nocnego kosz­ maru, kiedy to w księżycową noc żonglowano czaszkami. Mężczyzna o śniadej cerze trzymał ją za rękę. Sztylet upadł i Angelika podniosła go z błota, kiedy dwaj mężczyźni walczyli ze sobą i tarzali się po ziemi. W ten sposób sztylet Rodogona-Cygana znalazł się w jej rękach. Ponownie wsu­ nęła go za bluzkę. Zbierała myślami bezładne obrazy. Mikołaj... gdzie jest Mikołaj? Podbiegła do okna. Między prętami zobaczyła Sekwanę, 31

na której unosiły się fale koloru piołunu pod zachmurzonym niebem i trwał nieprzerwany ruch barek i łódek. Na dru­ gim brzegu, już objętym świtem, rozpoznała Tuileries i Luwr. Wizja jej dawnego życia poruszyła ją i uzmysłowiła sza­ leństwo. Mikołaj! Gdzie jest Mikołaj? Rzuciła się do drzwi, ale przekonawszy się, że są za­ mknięte na podwójne zamki, zaczęła walić w nie pięściami i wołać Mikołaja, łamiąc sobie paznokcie na przegniłym drewnie. Klucz zazgrzytał w zamku i w drzwiach ukazał się męż­ czyzna o czerwonym nosie. — Co tak walisz, markizo? — spytał Jactance. — Dlaczego drzwi były zamknięte? — Nie wiem. — Gdzie jest Mikołaj? — Nie wiem. Popatrzyła na niego i powiedziała: — Idź do swoich kumpli, to cię rozerwie! Szła za nim po krętych, kamiennych schodach, ciemnych i wilgotnych. W miarę jak schodziła, dochodziły do niej wrzaski, głośne śmiechy i dziecięce krzyki. Weszła do sali wypełnionej ludźmi. Najpiew ujrzała Drewnianego Zadka, rozłożonego na wielkim stole, ni­ czym sztuka mięsa. W głębi sali palił się ogień, którego pilnował Lekka Stopa, siedzący na kamieniu obok palenis­ ka. Gruba kobieta skubała kaczkę. Inna, młodsza, od­ dawała się mało pociągającej operacji sprawiania lania półgołemu dziecku, które trzymała między kolanami. Nie­ omal wszędzie leżeli na słomie okryci szmatami starcy i staruszki, a ich dzieci, brudne i obdarte, wydzierały psom resztki jedzenia. Kilku mężczyzn, siedzących wokół stołu na starych be­ czkach, pełniących funkcję siedzeń, grało w karty, paląc i pijąc. Kiedy Angelika weszła, wszystkie oczy zwróciły się na nią; zapadła cisza. — Zbliż się, moje dziecko — powiedział Drewniany Za32

dek uroczyście. — Jesteś kobietą naszego szefa, Calembredaine'a. Winni ci jesteśmy szacunek. Odejdźcie stąd i ustą­ pcie miejsce markizie! Jeden z palących fajkę szturchnął swego sąsiada. - Całkiem niezła siostrzyczka. Calembredaine tym ra­ zem prawie tak samo dobrze trafił jak ty. Zagadnięty mężczyzna zbliżył się do Angeliki, podniósł jej brodę ruchem uprzejmym, ale zarazem nie znoszącym sprzeciwu. — Jestem Piękny Chłopiec — powiedział. Odrzuciła jego rękę ze złością. — To zależy od gustu. Gromki śmiech wstrząsnął salą, która uznała dowcip za niezwykle śmieszny. — To od niczego nie zależy — odpowiedział Drewniany Zadek, czkając. — On się tak nazywa: Piękny Chłopiec. No, dalej, Jactance, przynieś coś do picia dla markizy. Mnie się ona podoba. Postawiono przed nią wielki kielich na nóżce, ze znakami herbowymi jakiegoś markiza, którego widać pewnej bez­ księżycowej nocy odwiedziła banda Calembredaine'a. Jac­ tance napełnił kielich czerwonym winem po brzegi i zaczął nalewać innym. — Twoje zdrowie, markizo! Jak się nazywasz? — Angelika. Głośny i rechotliwy śmiech łotrów ponownie wzbił się pod sklepienie. — A to dobre, najpiękniejsza, Angelika! Ha! Ha! Ha! Mówisz o aniele! Nigdy czegoś podobnego u nas nie sły­ szałem. Ale dlaczego nie? W końcu, dlaczego my też nie mielibyśmy być aniołami? Skoro nasza markiza... Twoje zdrowie, markizo Aniołów! Śmiali się, klepali po udach; wszystko to w posępny i oszałamiający sposób wirowało wokół niej. — Twoje zdrowie, markizo! No, chodź, wypij... Wypij z nami! Ale ona stała nieruchomo, patrząc na ten krąg dziwacz­ nych, zalanych, obrośniętych lub nie ogolonych gęb, po­ chylających się nad nią.

33

— Pij z nami! — zaryczał Drewniany Zadek swym strasz­ liwym głosem. Stawiła czoło potworowi, nic nie mówiąc. Zapadła groźna cisza. Drewniany Zadek westchnął i po­ patrzył na innych smutnym wzrokiem. — Ona nie chce pić! Co jej jest? — Co jej jest? — powtarzano. — Piękny Chłopcze, ty, który znasz się na kobietach, spróbuj to załatwić. Piękny Chłopiec wzruszył ramionami. — Kupa zacofańców — powiedział ze wzgardą. — Nie wiecie, że wydzieraniem się nigdy jej nie zdobędziecie? Usiadł obok Angeliki i bardzo delikatnie, jak dziecko, pogłaskał jej ramię. — Nie bój się! Oni nie są źli, wiesz? Oni przybierają taką postawę, żeby przestraszyć mieszczan. Ale ciebie już lubimy. Jesteś naszą markizą. Markizą Aniołów. Podoba ci się? Markiza Aniołów! To przecież ładne imię i pasuje do ciebie, do twych pięknych oczu. No, napij się, dziecinko, to dobre wino. Beczka z portu Greve, która doszła na swych nogach aż do wieży Nesle. Tak się rzeczy mają u nas. To Dziedzi­ niec Cudów. Zbliżył kieliszek do jej warg. Nie mogła oprzeć się jego męskiemu i pieszczotliwemu głosowi. Napiła się. Wino było dobre. Przyjemne ciepło rozeszło się po jej zziębniętym ciele i wszystko stało się nagle prostsze i mniej straszne. Wypiła drugi kieliszek, potem usiadła przy stole i zaczęła się roz­ glądać. Kaleka bez nóg rzucił w jej kierunku posępne spo­ jrzenie potwora morskiego. Czyżby miał jej pilnować? Prze­ cież ona wcale nie myślała o ucieczce. Dokąd miałaby pójść? Wieczór przygnał do kryjówki żebraków i żebraczki, żyjących pod jurysdykcją Calembredaine'a. Było wśród nich wiele kobiet, które trzymały na rękach słabowite dzieci lub niemowlęta, owinięte w łachmany i wiecznie rozryczane. Jedno z nich, o twarzy pokrytej ropiejącymi krostami, odda­ no kobiecie siedzącej koło paleniska. Ta zwinną ręką poodrywała mu z twarzy wszystkie strupy, przetarła ściereczką zdrową i gładką twarzyczkę i przystawiła dziecko do piersi.

Drewniany Zadek uśmiechnął się i skomentował to swym chropawym głosem: — Widzisz, jak szybko przychodzi się u nas do zdrowia. Nie musisz chodzić na procesję, by zobaczyć cud. Tu zdarzają się codziennie. Być może w tej chwili jakaś miło­ sierna dama opowiada: „Och, moja droga, widziałam dzie­ cko na Pont-Neuf! Co za nieszczęście! Całe było pokryte krostami. Oczywiście dałam jałmużnę biednej matce". I są bardzo zadowolone, świętoszki. A tymczasem były to tylko kulki z suchego chleba, posmarowane miodem, by przycią­ gnąć muchy. O, popatrz, idzie Śmierć Szczurom. Możesz odejść... Angelika zdumiona popatrzyła na niego pytająco. — Nie musisz tego rozumieć — zamruczał. — To uzgod­ nione z Calembredaine'em. Zwany Śmiercią Szczurom, który właśnie wszedł do sali, był Hiszpanem tak chudym, że jego ostre kolana i łokcie przebiły ubranie. Smutny odpadek z pól bitewnych Flandrii zachował jednak minę samochwały. Miał długie, czarne wąsy, filcowy kapelusz z piórami, a na ramieniu rapier z nadzianymi na niego trupami pięciu czy sześciu tłustych szczurów. W ciągu dnia Hiszpan sprzedawał na ulicy środek na zabicie gryzoni. Nocą uzupełniał swe dochody, użyczając żołnierskich talentów Calembredaine'owi. Z godnością zgodził się na kubek wina, zjadł rzepę, którą wyciągnął z kieszeni, podczas gdy kilka staruszek wyrywało sobie efekty jego polowania; sprzedawał jednego szczura za dwa sou. Z pieniędzmi w kieszeni, Śmierć Szczurom po­ zdrowił wszystkich swym rapierem i schował go do pochwy. — Jestem gotowy! — oznamił z emfazą. — Idź! — powiedział Drewniany Zadek do Angeliki. Wzbraniając się, o mało nie zadała pytania, potem się rozmyśliła. Inni mężczyźni również się podnieśli: „wiarusi" czy „inwalidzi wojenni", jak ich nazywano, dawni żołnierze, lubiący bić się i grabić, których pokój zmusił do próżności. Zobaczyła, że otoczyły ją podejrzane postaci. Mieli na sobie zniszczone uniformy, ze złoceniami i obszyciami jakiegoś książęcego regimentu. Angelika wsadziła rękę pod bluzkę, by sprawdzić, czy 35

ma sztylet Cygana. Była zdecydowana drogo bronić swojego życia, jeśli będzie trzeba. Ale sztylet zniknął. Ogarnął ją gniew, wzmocniony jeszcze tym, że wypiła wino. Zapominając o ostrożności, wrzasnęła: — Kto mi zabrał nóż?! — Oto on — powiedział natychmiast Jactance swym monotonnym głosem. Podał jej nóż z niewinną miną. Osłupiała. Jak mógł wyjąć jej ten sztylet zza bluzki tak, że nawet tego nie poczuła? Znowu usłyszała ten sam gromki i potworny śmiech żebraków i bandytów, śmiech, który od tej chwili będzie ją prześladował przez całe życie. — Dobra lekcja, moja dziecinko! — wykrzyknął Drew­ niany Zadek. — Poznasz jeszcze ręce Jactance'a. Każdy z jego palców jest zręczniejszy od magika. Spytaj, co o tym myślą gospodynie z Hal. — Piękny jest ten majcher — powiedział jeden z nędzarzy. Przyglądał mu się uważnie i nagle rzucił go na stół z prze­ rażeniem. — To nóż Rodogona-Cygana! Z mieszaniną szacunku i niepokoju wszyscy patrzyli na ostrze lśniące w blasku świec. Angelika wzięła broń i wsunęła za bluzkę. Miała wraże­ nie, że ten gest uświęcił ją w oczach nędzarzy. Nie wiedzieli, w jakich okolicznościach wyrwała to trofeum jednemu z naj­ straszliwszych wrogów bandy. Drewniany Zadek zagwizdał. — Popatrz, popatrz, ona jest sprytniejsza, niż na to wy­ gląda, ta nasza markiza Aniołów. Wyszła, odprowadzana spojrzeniami pełnymi szacunku i podziwu. Na zewnątrz zobaczyła w ciemnościach niepełny zarys wieży Nesle. Zrozumiała wówczas, że pokój, do którego zaprowadził ją Mikołaj Calembredaine, musiał znajdować się w górnej części wieży i służyć jako skład na skradzione rzeczy. Jeden z żebraków powiedział jej, że to właśnie Ca36

LII.

lembredaine właśnie miał pomysł, by ulokować swych ludzi w dawnych średniowiecznych murach Paryża. Prawdą jest, że wieża była idealną kryjówką dla bandytów. Na pół zniszczone sale, sypiące się mury, chwiejące wieży­ czki dawały kryjówki, których inne podmiejskie bandy nie miały. Praczki, które dawniej wieszały swą bieliznę na otworach strzelniczych wieży Nesle, dawno już uciekły przed tą strasz­ liwą inwazją. Nikt nie interweniował, by wygonić złoczyńców, którzy ukryci pod małym mostem czyhali na powozy z SaintGermain, pokonawszy wcześniej fosy na grzbiecie osła. Ograniczono się jedynie do westchnień, że ten odcinek od wieży Nesle do centrum Paryża stał się prawdziwą mor­ downią. Czasami dźwięk skrzypiec z Tuileries, z drugiej strony Sekwany, łączył się z rzępoleniem ojca Hurlurota lub z oklepanymi refrenami Thibaulta Grajka, zapraszając żebraków do tańca w czasie wieczornej zabawy. Marynarze z małego portu, niedaleko wieży, ściszali gło­ sy, widząc zbliżające się od brzegu, budzące strach sylwetki. — Nie można już tu normalnie żyć — mówili do sie­ bie. — Kiedy wreszcie urzędnicy miejscy zlikwidują stare mury i wygnają całe to robactwo? — Panowie, pozdrawiam was — powiedział Śmierć Szczurom, dołączając do nich. — Czy zechcieliby panowie zawieźć nas do bulwaru Gesvres? — Macie pieniądze? — Mamy to — powiedział Hiszpan, przykładając mu do brzucha szpadę. Mężczyzna wzruszył ramionami z rezygnacją. Codziennie miał do czynienia z tymi łajdakami, którzy chowali się na statku, kradli towar i kazali przewozić się za darmo z jed­ nego brzegu rzeki na drugi niczym panowie. Jeśli marynarzy było więcej, kończyło się to krwawymi bijatykami na noże, ponieważ ludzie wody nie mają szczególnie łagodnych oby­ czajów. Tego wieczoru jednak trzej mężczyźni, którzy zapalili właśnie ogień, by czuwać przy barkach, zrozumieli, że w ich

interesie leży koniec dyskusji. Młody chłopiec, na znak dany mu przez szefa, podniósł się i niezbyt pewnie odczepił swą barkę; usiadła w niej Angelika i jej posępni towarzysze. Barka przepłynęła pod arkadami Pont-Neuf i mostu Notre-Dame i przybiła do bulwaru Gesvres. — Dobrze, moje dziecko — powiedział Śmierć Szczurom młodemu przewoźnikowi. — Nie tylko ci dziękujemy, ale też pozwalamy ci ujść z życiem. Pożycz nam tylko latarni. Oddamy ci, jak sobie przypomnimy... Ogromne sklepienie nowo wybudowanego bulwaru Ges­ vres było efektem gigantycznej pracy, arcydziełem „linii" i obróbki kamienia. Wchodząc do środka, Angelika usłyszała przytłumiony szum rzeki, nasuwający na myśl odgłosy oceanu. Do tego wrażenia dołączył się także turkot powozów, jadących po sklepieniu, łączący się z echem odległych grzmotów. Ta olbrzymia, lodowata i wilgotna jama w samym sercu Paryża wydawała się stworzona do tego, by służyć za azyl wszyst­ kim złoczyńcom w mieście. Bandyci poszli nią aż do końca. Trzy lub cztery ciemne przejścia, służące za ścieki rzeźnikom z ulicy Starej Latarni, wypluwały strumienie krwi. Trzeba je było pokonywać jed­ nym skokiem. Dalej były jeszcze śmierdzące jelita, schody schowane w załamaniach domów, kanały, gdzie nogi zapadały się aż po kostki w szlamie. Kiedy bandyci wynurzyli się wreszcie na powierzchnię Paryża, zapadła już czarna noc. Angelika nie mogła się zorientować, gdzie się znalazła. Z pewnością był tam jakiś placyk z fontanną, bo słyszała szmer wody. Głos Mikołaja rozległ się nagle bardzo blisko: — To wy, chłopaki? Dziewczyna jest z wami? Jeden z „inwalidów wojennych" poświecił latarnią na Angelikę. — Oto ona! Zobaczyła wysoką postać i potworną twarz bandyty Calembredaine'a i zamknęła z przerażenia oczy. Na próżno mówiła sobie, że to Mikołaj; widok tego potwora wywołał w niej paniczny strach.

3!

Szef opuścił latarnię. — Zgłupiałeś z tą latarnią. Teraz trzeba panu światła, by sobie pospacerować? — Nie mieliśmy ochoty wpaść do błota, pod bulwarem Gesvres — zaprotestował mężczyzna. Mikołaj chwycił mocno rękę Angeliki. — Nic się nie bój, moje serduszko, wiesz przecież, że to ja — uspokoił ją. Schował ją pod osłonę belki. — Piwonia, ty stań z drugiej strony ulicy, za słupkiem. Marcinie, zostań ze mną. Ty, Robercie, idź tam. Reszta będzie czuwała na skrzyżowaniu. Barcarole, jesteś na swoim miejscu? Głos z nieba odpowiedział: — Obecny, szefie. Karzeł przewiesił się przez szyld sklepiku. Z ukrycia, w którym Angelika znajdowała się obok Mi­ kołaja, mogła widzieć całą uliczkę. Kilka latarni, zawie­ szonych przed najbogatszymi domami, słabo ją oświetlało. Strumyk wypełniony nieczystościami lśnił niczym smutny wąż. Kramiki rzemieślników były zamknięte. Ludzie kładli się już spać, przez szyby widać było okrągłe, migające światła świec. Jakaś kobieta uchyliła okno, by wylać zawartość wiadra na ulicę. Ktoś straszył płaczące dziecko, że zawoła mnicha Bourru. Tak nazywano wówczas dzieciojada, zarośniętego mnicha, który z workiem na plecach przemierzał świat i zabierał niegrzeczne dzieci. — Ja ci dam mnicha Bourru! — zamruczał Mikołaj i do­ rzucił niskim, spiętym głosem: — Spłacę twój posag, Angeliko. Tak to się odbywa u nę­ dzarzy. Mężczyzna płaci, by mieć swoją wybrankę, tak jak kupuje się piękny przedmiot, na który ma się ochotę. — To jest jedyna rzecz, którą się u nas kupuje — zadrwił jeden z łotrów. Szef kazał mu zamilknąć. Usłyszawszy odgłos kroków, bandyci ucichli i znieruchomieli, po czym powoli wyjęli szpady. Jakiś mężczyzna zbliżał się ulicą, skacząc z jednej 39

kostki bruku na drugą, by nie zabrudzić w kałużach butów na wysokich obcasach, ozdobionych rozetkami. — To nie on — szepnął Mikołaj Calembredaine. Nędzarze schowali szpady. Przechodzień usłyszał szczęk broni. Poderwał się, dojrzał postacie, które poruszały się pod belką, i zaczął uciekać, wrzeszcząc: — Złodzieje! Mordercy! Rabusie! Mordują mnie...! — Co za idiota! — mruknął z drugiej strony ulicy wiarus Piwonia. — Raz pozwalamy spokojnie przejść, nawet nie bierzemy mu płaszcza, a on ryczy niczym osioł. To może zniechęcić. Słabiutki gwizd, dolatujący z drugiego końca ulicy, kazał mu zamilknąć. — Popatrz, kto idzie, Angeliko — szepnął Mikołaj, ścis­ kając jej ramię. Zziębnięta, nieczuła na nic, nawet na jego dotyk, An­ gelika po prostu czekała. Wiedziała, co ma się wydarzyć. To było nieuniknione. Musiało się dokonać. Jej serce może wrócić do życia dopiero potem. Wszystko bowiem w niej umarło i tylko nienawiść mogła ją ożywić. W żółtym blasku latarni ujrzała dwóch zakonników, podających sobie ręce. W jednym z nich bez trudu rozpo­ znała Conana Bechera. Drugi, tłuściutki i gadatliwy, dys­ kutował o czymś po łacinie, energicznie gestykulując. Był lekko pijany, od czasu do czasu pociągał swego przyjaciela aż do ściany domu, następnie, przepraszając, zmuszał go do brodzenia w strumyku. Angelika usłyszała głos alchemika. On też wyrażał się po łacinie, lecz tonem przesadnego sprzeciwu. Zbliżywszy się na wysokość belki, krzyknął z oburzeniem po francusku: — No już dosyć, bracie Amboise, twoje teorie na temat chrztu tłustym rosołem są heretyckie. Sakrament nic nie jest wart, jeśli woda, której się używa, jest zanieczyszczona składnikami, takimi jak tłuszcze zwierzęce. Chrzest tłustym rosołem! Co za bluźnierstwo! Dlaczego nie czerwonym wi­ nem, jeśli już? To by ci odpowiadało, bracie Amboise, bo wydaje mi się, że bardzo je lubisz!

40

Jednym ruchem ręki szczupły franciszkanin uwolnił się od krępującego go uchwytu. Potężny brat Amboise bełkotał płaczliwym pijackim tonem: — Mój ojcze, ranisz mnie. Niestety! Wolałbym cię prze­ konać. Nagle krzyknął jak obłąkany: — Ha! Ha! Deus coeli! Niemal w tej samej chwili Angelika zdała sobie sprawę, że brat Amboise był już koło nich, pod belką. - Teraz wasza kolej, chłopaki — szepnął, przechodząc z łaciny na żargon. Conan Becher odwrócił się: — Co się stało, bracie? Przerwał i rozejrzał się po pustej uliczce błędnym wzro­ kiem. Głos mu uwiązł w gardle. — Bracie Amboise! — zawołał. — Bracie Amboise, gdzie jesteś? Jego szczupła twarz wydała się jeszcze bardziej spiczasta, słychać było, jak dyszy w miarę posuwania się do przodu, rzucając przerażone spojrzenia. — Hu! Hu! Hu! To karzeł Barcarole posępnym pohukiwaniem nocnego ptaka wchodził już na scenę. Opierając się o skrzypiący metalowy szyld, niczym wielka ropucha skoczył do nóg mnicha Bechera. Ten przykleił się do ściany. — Hu! Hu! Hu! — powtarzał karzeł. Demonstrując diabelski balet przed swą sterroryzowaną ofiarą, mnożył piruety, groteskowe gesty, grymasy i sprośne słowa. Otoczył mnicha prawdziwym diabelskim kołem. Następnie druga szkaradna kreatura wyłoniła się z cienia, śmiejąc się szyderczo. Był garbaty, o kabłąkowatych no­ gach. Jego kolana się stykały; stopy były zbyt oddalone od siebie; chodząc upiornie się kołysał. Ale jego sylwetka nie mogła równać się z potworną twarzą, na czole bowiem miał dziwną czerwoną i wiszącą narośl. Charkot, który wydobył się z gardła mnicha, nie wydawał się ludzkim głosem. — Aaa...! Demony! 41

Jego długie ciało zgięło się nagle i mnich upadł na kolana na błotnisty bruk. Ze strachu oczy wychodziły mu z orbit. Cera stała się woskowa. Między wargami, rozchylonymi grymasem przerażenia, widać było dwa rzędy dzwoniących zębów. Bardzo powoli, jak we śnie, podniósł kościste ręce z roz­ capierzonymi palcami. Z trudem poruszał językiem. — Litości... Peyrac! Imię to, wypowiedziane przez znienawidzony głos, głę­ boko zapadło w sercu Angeliki, niczym uderzenie sztyletem. Dała ujście swemu szaleństwu, wywołanemu tą niepraw­ dopodobną sceną, i zaczęła dziko wrzeszczeć: — Zabij go! Zabij go! Nie zdając sobie z tego sprawy, ugryzła Mikołaja w ra­ mię. Uwolnił się od niej i wyciągnął rzeźniczy nóż, który mu służył za broń. Lecz nagle na ulicy zapanowała ciężka cisza. Barcarole krzyknął: — A to co?! Ciało mnicha właśnie zwaliło się u stóp muru. Bandyci zbliżyli się do mnicha. Szef się nad nim pochylił, podniósł bezwładną głowę; opadła szczęka odsłoniła ogromne usta, otwarte ostatnim, pełnym przerażenia krzykiem. Oczy były nieruchome i mgliste. — Nie ma go już, umarł — stwierdził Calembredaine. — Ale go wcale nie dotknęliśmy — powiedział karzeł. — Prawda, Koguci Grzebieniu, że go nie ruszaliśmy? Chcie­ liśmy go tylko wystraszyć. — Aż za dobrze wam się to udało. Umarł ze strachu! Otworzyło się jakieś okno. Ktoś drżącym głosem spytał: — Co się dzieje? Kto mówi o demonach? — Zjeżdżajmy — rozkazał Calembredaine. — Nic tu po nas! Następnego dnia rano, kiedy znaleziono ciało mnicha Bechera, nie noszące śladów uderzeń ani ran, przypomniano sobie w Paryżu słowa czarownika, którego spalono na placu Greve: „Conanie Becherze, za miesiąc wyznaczam ci spot­ kanie przed boskim trybunałem".

42

Po sprawdzeniu w kalendarzu stwierdzono, że miesiąc właśnie dobiegał końca. Robiąc znak krzyża, mieszkańcy ulicy Wiśniowego Sadu koło Arsenału opowiadali sobie 0 dziwnych krzykach, które wyciągnęły ich z łóżek poprzed­ niej nocy. Trzeba było zapłacić podwójną cenę grabarzowi, by po­ chował przeklętego mnicha. A na grobie umieszczono takie epitafium: Tutaj spoczywa Ojciec Conane Becher, franciszkanin, który umarł z powodu udręczenia przez demony, Ostatniego dnia marca 1661 roku. Banda Mikołaja Calembredaine'a, sławnego łotra, zakoń­ czyła noc w gospodzie. Złożyli wizytę we wszystkich spelunkach między Arsena­ łem a Pont-Neuf. Towarzyszyli kobiecie o trupio bladej twarzy i rozwianych włosach i kazali jej pić. Angelika, mocno pijana, niepowstrzymanie wymiotowała, oparta czołem o stół. Zdjęta nagłą myślą, wyprostowała się i rozpaczliwie krzyknęła: — Upadek! Upadek... Mikołaj władczo podniósł jej głowę i z niepokojem spojrzał. — Chora jesteś? A przecież jeszcze nic nie piliśmy. Trzeba uczcić nasze wesele. Widząc jej zamknięte z wyczerpania oczy, wziął ją w ra­ miona. I tak wyszli. Noc była zimna, ale Angelika, przytulona do piersi Mi­ kołaja, czuła się ciepło i dobrze. Zabłocony Poeta z Pont-Neuf, leżący między nogami konia z brązu, zobaczył wielkiego bandytę, niosącego ni­ czym lalkę jakiś biały kształt ze zwisającymi włosami. Kiedy Calembredaine wszedł do dużej sali, u stóp wieży Nesle, część nędzarzy siedziała jeszcze wokół ognia. Jedna z kobiet się podniosła i rzuciła na niego. — Łajdaku! Wziąłeś sobie inną. Kumple mi mówili. 1 wszystko to w czasie, kiedy ja męczyłam się z bandą rozpu­ stnych muszkieterów... Aleja cię zarżnę jak świnię i ją też!

43

Mikołaj spokojnie postawił Angelikę na ziemi i oparł ją o ścianę. Następnie podniósł pięść... i dziewczyna upadła. — A teraz posłuchajcie wszyscy — powiedział Mikołaj Calembredaine. — Ta kobieta — wskazał na Angelikę — należy do mnie, do nikogo innego! Ten, który ośmieli się tknąć choćby włos z jej głowy, czy ta, która będzie szukała z nią zaczepki, będą rozmawiali ze mną. Wiecie, co to znaczy! Jeśli zaś chodzi o markizę Polkę... Chwycił dziewczynę za połę bluzki i energicznie, z pogar­ dą, popchnął ku grającym w karty. — ...możecie z nią zrobić, co tylko chcecie! Następnie Mikołaj Merlot, urodzony w Poitou, dawny pasterz, triumfalnie zwrócił się ku tej, którą zawsze kochał, a którą los mu teraz zwrócił.

ROZDZIAŁ in

Ponownie wziął Angelikę na ręce i zaczął wspinać się po schodach wieży. Szedł powoli, bo opary wina przyćmiły mu nieco świadomość. Dziewczyna poddała się uściskowi jego potężnych ra­ mion. Pokonawszy ostatni stopień, Mikołaj Calembredaine ko­ pnięciem otworzył drzwi kryjówki. Następnie podszedł do łoża z płaszczy, upuścił Angelikę niczym worek i krzyknął: — A teraz na nas kolej! Gest ten oraz triumfalny śmiech mężczyzny wyrwał ją z błogiej obojętności, w której pogrążyła się od chwili opusz­ czenia ostatniej gospody. Otrzeźwiona po wymiotach, pod­ niosła się, podbiegła do okna i uczepiła się prętów, nie wiedząc za bardzo dlaczego. — No więc! — krzyknęła z gniewem. — Co to znaczy, imbecylu: „na nas kolej"? — Ja... ale... chcę powiedzieć... — bełkotał Mikołaj, kompletnie zbity z tropu. Zaśmiała się wyzywająco. — Czy ty sobie wyobrażasz, że zostaniesz moim kochan­ kiem, ty, Mikołaj Merlot? Dwoma skokami był przy niej. Zmarszczył czoło. — Ja sobie nie wyobrażam — powiedział sucho. — Jes­ tem tego pewien. — Zobaczymy! 45

— Sprawa jest jasna. Zmierzyła go wzrokiem. Oświetlało ich czerwone światło dochodzące z plaży u stóp wieży. Mikołaj głęboko oddychał. — Słuchaj — podjął niskim i groźnym głosem. — Będę z tobą jeszcze o tym rozmawiał, bo to jesteś ty i musisz zrozumieć. Nie masz prawa odmówić mi tego, czego żądam. Biłem się o ciebie. Zabiłem mnicha, którego wskazałaś. Wielki Coesre przydzielił nam siebie. Wszystko jest więc w porządku. Należysz do mnie. — A jeśli nie zechcę dostosować się do waszych praw? — Wtedy umrzesz — powiedział z błyskiem w oczach. — Z głodu lub z innego powodu, ale zostawisz tu swoje ciało, nie łudź się. Zresztą teraz nie masz już wyboru. Nic nie zrozumiałaś? — nalegał, przyciskając zaciśniętą pięść do skroni dziewczyny. — Czy twoja mała główka hrabiny nie pojęła, co spaliło się na placu Greve razem z czarow­ nikiem małżonkiem? Wszystko, co dzieliło ciebie ode mnie przedtem: służący i hrabina, to już nie istnieje! Ja jestem Calembredaine, a ty... ty jesteś już nikim. Twoi ludzie cię opuścili. Ci z naprzeciwka... Wyciągnął rękę, wskazując na drugi brzeg ciemnej Sek­ wany, Tuileries i galerię Luwru, gdzie migotały światełka. — Dla nich już nie istniejesz. Oto dlaczego należysz do nas... To jest ojczyzna tych, których swoi opuścili... Tutaj zawsze będziesz miała coś do jedzenia. Obronimy cię. Po­ mścimy. Pomożemy ci. Ale nigdy nas nie zdradź... Zamilkł, lekko zadyszany. Czuła jego gorący oddech. Musnął ją lekko. Zaraził ją swym pożądaniem. Zobaczyła, jak otwiera wielkie ramiona, podnosi je, a potem cofa, jakby nie śmiał... Wtedy zaczął cichutko błagać, mówiąc paryskim żar­ gonem. — Moja kochana, nie bądź zła. Dlaczego się dąsasz? Czy to nie jest proste? Jesteśmy tu razem... sami... jak dawniej. Podjedliśmy sobie, napiliśmy się. Co innego mo­ żemy teraz robić, jeśli się nie kochać? Chyba nie chcesz mnie przekonać, że się mnie boisz? Angelika zaśmiała się lekko i wzruszyła ramionami. Ciągnął dalej: 46

— No, chodź! Przypomnij sobie. Dobrze nam było. Jes­ teśmy stworzeni dla siebie. Nic na to nie poradzimy. Wie­ działem o tym, że będziesz moja. Miałem taką nadzieję. A teraz to się stało! — Nie — powiedziała uparcie, odrzucając na ramiona swe długie włosy. Nieprzytomny ze złości, krzyknął: — Uważaj, mogę cię wziąć siłą, jeśli zechcę! — Spróbuj, a wydrapię ci oczy! — Każę cię trzymać moim ludziom! — ryczał. — Tchórz! Rozgniewany, zaczął straszliwie kląć. Angelika ledwie go słuchała. Z czołem opartym o zimne pręty otworu strzelniczego, niczym pozbawiona już nadziei więźniarka, poczuła, jak ogarnia ją ogromne zmęczenie. „Twoi cię opuścili..." Do tego zdania, wypowiedzianego przez Mikołaja, dołączyły niczym echo inne, ostre jak nóż gilotyny: „Nie chcę więcej słyszeć o pani... Musisz pani zniknąć. Żadnych tytułów, żadnego nazwiska, koniec". I Hortensja ze świecą w ręku jak harpia: „Odejdź stąd, odejdź!" Tak, Mikołaj miał rację. Mikołaj Calembredaine, her­ kules o gorącej i nieposkromionej krwi. Nagle, zrezygnowana, podeszła do niego, stanęła koło łoża i zaczęła rozpinać bluzkę z brązowej serży. Następnie opuściła spódnicę. Chwilę się zawahała, stojąc w koszuli. Poczuła chłód na ciele, ale głowę miała rozpaloną. Szybko zdjęła ostatnią osłonę i naga położyła się na skradzionych płaszczach. — Chodź — powiedziała spokojnie. Zdyszany, zamilkł. Łagodność ta wydała mu się pode­ jrzana. Zbliżył się nieufnie. Powoli pozbywał się swych łachmanów. Mikołaj, dawny służący, bliski zaspokojenia szczytu swych najbardziej egzaltowanych marzeń, stał bez tchu, cały drżący. Zamglone światło z plaży rzucało na ścianę jego gigantyczny cień. 47

— Chodź — powtórzyła — zimno mi! I ona też zaczęła drżeć, być może z zimna albo — widząc to wyczekujące wielkie ciało — z niecierpliwości połączonej z lękiem. Jednym skokiem był na niej. Miażdżył ją w swych ra­ mionach i raz po raz wybuchał głośnym śmiechem: — Ach, tym razem dobrze. Ach, jak dobrze! Jesteś moja? Nigdy już mi nie umkniesz! Jesteś moja! Moja! Moja! Moja! — powtarzał, skandując w ten sposób swoje męskie unie­ sienie. Nieco później głęboko westchnął. — Angeliko — wyszeptał. — Bolało mnie — użaliła się i owinąwszy się płaszczem, zasnęła. Brał ją jeszcze dwa razy tej nocy. Zdrętwiała, wynurzała się z ciężkiego snu, by padać ofiarą tego człowieka ciemno­ ści, który, przeklinając, porywał ją, gwałcił, wydawał chrap­ liwe westchnienia, potem zwalał się obok niej, bełkocząc coś bez sensu. O świcie obudził ją szept. — Calembredaine, spiesz się — poganiał Piękny Chło­ piec. — Mamy jeszcze do uregulowania rachunki na targu Saint-Germain z czarownicami Rodogona-Cygana, które wyrzuciły matkę Hurlurette i ojca Hurlurota. — Już idę. Ale nie hałasuj. Mała jeszcze śpi. — Spodziewam się. Taki harmider był dzisiaj w wieży Nesle! Szczury nie mogły spać. Trzeba powiedzieć, że z twe­ go powodu. Ciekawe, że nie umiesz się kochać bez krzyku. — Zamknij się! — zgromił go Calembredaine. — Markiza Polka nie przejmuje się tym za bardzo. Trze­ ba przyznać, że niezwykle dokładnie wykonałem twoje roz­ kazy. Całą noc ją pieściłem, by nie przyszło jej do głowy wspiąć się tu z majchrem. Na dowód, że cię nie chce, po­ wiem ci, że czeka na dole z garnkiem pełnym ciepłego wina. — Dobra. Spływaj! Kiedy Piękny Chłopiec wyszedł, Angelika zaryzykowała, by spod rzęs zerknąć na Mikołaja. Stał w głębi pokoju, ubrany w swój uniform z ohydnych łachmanów. OdwrócoAS

ny plecami, pochylał się nad kuferkiem i szukał w nim czegoś. Dla kobiety choćby tylko trochę zorientowanej postawa ta była bardzo znacząca. Określała mężczyznę niezwykle zakłopotanego. Zamknął kufer i ściskając w ręce jakiś przedmiot, pod­ szedł do łoża. Angelika natychmiast udała, że śpi. Pochylił się nad nią i powiedział półgłosem: — Angeliko, słyszysz mnie? Muszę już iść. Ale przedtem chciałem ci powiedzieć. Chciałbym wiedzieć... Czy masz do mnie wielki żal za tę noc? To nie moja wina. To było silniejsze ode mnie. Jesteś taka piękna! Położył swą szorstką rękę na perłowym ramieniu, wy­ stającym spod kołdry. — Odpowiedz mi! Dobrze wiem, że już nie śpisz. Zobacz, co dla ciebie wybrałem. To pierścień, prawdziwy. Kazałem go wycenić u kupca na bulwarze Złotników. Popatrz na niego... Nie chcesz? Zobacz, kładę go obok ciebie. Powiedz: co sprawiłoby ci przyjemność? Chcesz szynki, dobrej szynki? Chłopcy przynieśli dziś rano świeżutką od rzeźnika z placu Greve, kiedy ten obserwował, jak wieszają jednego z kum­ pli... Chcesz nową sukienkę? Też mogę ci ją podarować... Odpowiedz mi, bo się rozgniewam. Zgodziła się spojrzeć spomiędzy splątanych włosów i po­ wiedziała pogardliwym tonem: — Chcę duży cebrzyk z ciepłą wodą. — Cebrzyk? — powtórzył zakłopotany. Patrzył na nią podejrzliwie. — A po co ci? — Żeby się umyć. — Dobra — rzekł uspokojony. — Polka ci przyniesie. Proś o wszystko, czego chcesz. A jeśli nie będziesz zadowo­ lona, powiesz mi po powrocie. Mocno ją stłukę. Szczęśliwy, że wyraziła jakieś pragnienie, odwrócił się do małego weneckiego lusterka, położonego na brzegu palenis­ ka, i zaczął przyklejać na policzku kulę z pomalowanego wosku, która miała go oszpecić. Angelika usiadła. — Tylko nie to! — powiedziała kategorycznie. — Za­ braniam ci, Mikołaju Merlocie, stawać przede mną z tą 49

obrzydliwą twarzą zepsutego i lubieżnego starca. Inaczej nie będę mogła znieść, byś mnie jeszcze kiedykolwiek do­ tknął. Wyraz dziecięcej radości rozjaśnił jego twarz. — A jeśli cię posłucham... będziesz jeszcze chciała? Natychmiast zasłoniła twarz połą płaszcza, by zataić emocję, wywołaną tym błyskiem w oczach bandyty. Było to bowiem swojskie spojrzenie małego Mikołaja, tak delikat­ nego, zmiennego lekkoducha, ale „o dobrym sercu", jak mówiła jego biedna matka. Mikołaja, który pochylał się nad swoją małą siostrą, umęczoną przez żołnierzy, i wołał: „Francine, Francine...!" Oto co życie może zrobić z małego chłopca czy z małej dziewczynki... Serce Angeliki przepełnione było litością dla siebie i dla Mikołaja. Byli sami, opuszczeni przez wszyst­ kich... — Chcesz, żebym cię jeszcze pokochał? — szepnął. Wtedy Angelika, po raz pierwszy, odkąd się w tak dziwny sposób odnaleźli, uśmiechnęła się do niego. — Być może... Mikołaj podniósł uroczyście rękę i splunął na ziemię. — Przysięgam: Gdybym nawet miał być przymknięty przez policjantów i nieżyczliwych mi ludzi na samym PontNeuf, nie zobaczysz mnie już nigdy przebranego za Calembredaine'a. Wepchnął perukę i opaskę do kieszeni. — Przebiorę się na dole. — Mikołaju! — zawołała jeszcze. — Mam zranioną no­ gę. Popatrz. Czy Wielki Mateusz, znachor z Pont-Neuf, miałby coś na to? — Zobaczę. Wziął w swe ręce małą, białą stopkę i ucałował ją. Kiedy wyszedł, Angelika zwinęła się w kłębek i próbowała ponownie zasnąć. Było zimno, ale ona, dobrze okryta, nie odczuwała chłodu. Blade zimowe słońce rzucało na ścianę prostokąty światła. Ciało jej było zmęczone, a nawet obolałe, mimo to od­ czuwała pewnego rodzaju zadowolenie. — To dobrze — mówiła sobie. — To jest jak zaspoko50

jenie głodu i pragnienia. Nie myśli się już o niczym. To dobrze nie myśleć o niczym. W pierścieniu obok niej połyskiwał diament. Uśmiechnęła się. Zawsze będzie wodzić za nos Mikołaja! Później, kiedy Angelika wspominała czas spędzony wraz z nędzarzami, szeptała często, potrząsając marzycielsko głową: „Byłam szalona!" W istocie, szaleństwo to pozwoliło jej trwać na tym prze­ rażającym i podłym świecie. Właściwie żyła jak w jakimś zwierzęcym śnie, w którym wszelka wrażliwość była przy­ tłumiona. Jej działania, służyły zaspokajaniu bardzo prostych po­ trzeb. Chciała mieć co jeść i czym się okryć. Konieczność zapewnienia sobie bezpieczeństwa przywiodła ją w ramiona Mikołaja i spowodowała, że stała się uległa wobec jego władczych i brutalnych uścisków. Ona, która lubiła najdelikatniejszą bieliznę, haftowane prześcieradła, spała teraz na łóżku złożonym ze skradzio­ nych płaszczy przesiąkniętych zapachem mężczyzn Paryża. Padła ofiarą prostaka, służącego, który został bandytą, zazdrośnika, pyszniącego się, że jest jej panem. I co dziw­ niejsze, nie bała się go wcale, ale nawet w nadmiarze uczuć, którymi ją obdarzał, znajdowała zadowolenie. Przedmioty, którymi się posługiwała, jedzenie, które spożywała, wszystko to było owocem kradzieży, jeśli nie zbrodni. Jej przyjaciele byli mordercami i nędzarzami. Cały świat zamykał się na tym odstraszającym i niemal niedostępnym skrawku Dziedzińca Cudów, na który oficerowie z Chatelet oraz sierżanci żandarmerii ośmielali się zapuszczać jedynie w biały dzień. Za słabi wobec potwornej armii pariasów, którzy stanowili wówczas piątą część populacji paryskiej, oddawali im noce. Angelika jednak nieraz wspominała ten okres, kiedy kró­ lowała u boku Calembredaine'a na starych murach i mos­ tach Paryża. Zajęcie przez włóczęgów i żebraków ruin starych śred­ niowiecznych murów Paryża, zbudowanych niegdyś przez 51

Filipa Augusta, było pomysłem Mikołaja. Od czterech stu­ leci miasto niszczyło swoje kamienne szańce. Na prawym brzegu niemal zupełnie już zniknęły, na lewym przetrwały zrujnowane, porośnięte bluszczem, pełne dziur po szczurach i niedostępnych kryjówek. By ten teren zdobyć, Mikołaj Calembredaine musiał prze­ prowadzić powolny, skryty i uporczywy atak, którego stra­ tegię opracował jego doradca, Drewniany Zadek, ze zręcz­ nością godną lepszej sprawy. Najpierw umieszczono tu gromady zawszonych dzieci wraz z ich matkami w łachmanach. Potem zaczęli osiedlać się inni żebracy. Ułomni, ślepi starcy i staruszki zadowalali się byle czym: zagłębieniem w kamieniu, w którym zbierała się woda, fragmentem schodów, niszą po dawnej statui, skrawkiem piwnicy. Na końcu przybywali dawni żołnierze, którzy, wyposażeni w szable i strzelby nabite starymi gwoździami, wzięli siłą najlepsze miejsca, wieże obronne i tajemne prze­ jścia, jeszcze solidne, z pięknymi dużymi salami i podzie­ miami. W kilka godzin usunęli stamtąd rodziny rzemieśl­ ników i czeladników, którym się wydawało, że znaleźli tani dach nad głową. Biedni ludzie, nie zawsze w porządku wobec miasta, nie ośmielali się skarżyć i uciekali, szczęśliwi, jeśli jeszcze udało im się zabrać ze sobą kilka mebli i nie dostać rapierem w brzuch. Jednakże akcje te nie zawsze były takie proste. Wśród starych mieszkańców ruin zdarzali się „buntownicy". Byli to zazwyczaj członkowie innych żebraczych band, którzy nie chcieli ustąpić miejsca. Odbywały się wówczas krwawe batalie, których zażartość ujawniała się dopiero o świcie wraz z trupami wyrzucanymi przez Sekwanę na plaże. Najtrudniejsze było zdobycie starej wieży Nesle wraz z jej ciężkimi machinami i dawnymi fosami, wzniesionej na skar­ pie nad Sekwaną. Ale kiedy się tam osiedlili, co za cudo! Prawdziwy zamek...! Calembredaine zrobił w niej sobie kryjówkę. I wtedy dopiero inni przywódcy żebraków zorientowali się, że ten nowo przybyły „brat" otoczył całą dzielnicę uniwersytecką, zajął okolice dawnych bram Saint-Germain, Saint-Michel 52

i Saint-Victor, a nawet znalazł się na brzegu Sekwany w podziemiach bulwaru Tournelle. Studenci, lubiący się bić na Pre-aux Clers, niedzielni drobnomieszczanie, łowiący kiełbie w dawnych fosach, pięk­ ne damy, pragnące odwiedzić przyjaciółki z Saint-Germain lub spotkać się ze swymi spowiednikami w kościele Valde-Grace, musieli tylko przygotować swoje sakiewki. Chma­ ry żebraków stawały im na drodze, zatrzymywały konie, blokowały powozy w wąskich bramach lub na mostkach, przerzuconych nad fosami. Chłopi lub podróżni przybyli z zagranicy musieli płacić drugi raz podatek „wiarusom", którzy straszyli, że poste­ runki są jeszcze przed nimi, podczas gdy znajdowali się już w samym Paryżu. Ludzie Calembredaine'a, utrudniając wejście do miasta niemal w równym stopniu jak niegdyś czyniły to zwodzone mosty, wskrzesili tym samym stare mury obronne Filipa Augusta. Było to mistrzowskie pociągnięcie w królestwie Pięciofrankówek: mądry i chciwy karzeł, który nim kierował, Wielki Coesre, Rolin Krępy nie zainterweniował. Calembredaine czuł się jak książę. Jego zamiłowanie do precyzyjnej walki, śmiałe decyzje, poparte talentem organizacyjnym Drewnianego Zadka, powodowały, że z każdym dniem stawał się coraz potężniejszy. Po wieży Nesle zajął PontNeuf, uprzywilejowane miejsce Paryża, z tłumami gapiów tak łatwo dających się okradać, że zniechęcało to takich artystów jak Jactance. Bitwa o Pont-Neuf była straszna i trwała kilka mie­ sięcy. Celembredaine wygrał, bo jego ludzie zajęli już okolice. Umieścił swych żebraków w starych, nie używanych sza­ lupach, przymocowanych do przęseł lub pali mostów. Uda­ jąc, że śpią, czujnie pełnili wartę. Angelika, przechadzając się po tym podziemnym Paryżu w towarzystwie Lekkiej Stopy, Barcarole'a czy Drewniane­ go Zadka, odkrywała powoli całą siatkę nędzarzy i metody zdobywania pieniędzy, dokładnie opracowane przez jej daw­ nego towarzysza zabaw. 53

— Jesteś sprytniejszy, niż myślałam — powiedziała pew­ nego wieczoru Mikołajowi. — Masz czasem dobre pomysły. Musnęła ręką jego czoło. Takie gesty wstrząsały bandytą, bo rzadko ich doświad­ czał. Przyciągnął ją na kolana. — Dziwisz się...? Nie spodziewałaś się tego po takim nicponiu jak ja? Ale ja nigdy nie byłem nicponiem, nigdy nie chciałem nim być... Splunął z pogardą na posadzkę. Siedzieli przy ogniu w wielkiej sali pod wieżą Nesle, gdzie zbierali się stronnicy Calembredaine'a i tłum żebraków, którzy przybyli, by podlizywać się swemu władcy. Jak każ­ dego wieczoru ta śmierdząca i hałaśliwa publika roiła się tu wśród krzyków dzieci, przekleństw, odbijających się od sklepień, stuku cynowych kubków i nieznośnego zapachu starych łachmanów i wina. Zgromadzenie to dawało okazję wyboru najlepszych po­ śród sławnych szelm Calembredaine'a, który domagał się, by na jego terenie zawsze były beczki z winem i mięso na rożnie. Takim sposobem ujarzmiał najtęższe głowy. W istocie, kiedy brzydka pogoda sprawiała, że szlachcic nie wychodził do teatru, a mieszczanin do gospody, cóż lepszego miał do roboty „inwalida wojenny" jak pójść do Calembredaine'a, by najeść się i napić do syta...? Drewniany Zadek zasiadł przy stole z arogancją człowie­ ka zaufanego, z ponurą miną nie docenianego filozofa. Barcarole, jego kompan, skakał wśród zgromadzonych, doprowadzał do furii graczy w karty. Śmierć Szczurom sprzedawał swą zwierzynę wygłodniałym staruszkom, Thibault Grajek kręcił korbką swego instrumentu, rzucając ironiczne spojrzenia przez dziurę w słomkowym kapeluszu, a Linot, jego mały naśladowca, chłopczyk o anielskich oczach, uderzał w cymbały. Matka Hurlurette i ojciec Hurlurot tańczyli, a blask ognia rzucał aż na sufit ich grotes­ kowe wielkie cienie. To żebracze małżeństwo, jak mówił Barcarole, miało razem tylko jedno oko i trzy zęby. Ojciec Hurlurot był ślepy i rzępolił na pudełku z dwoma naciąg­ niętymi strunami, które nazywał skrzypcami. Ona na to54

miast, jednooka, gruba, z gęstymi włosami, wymykającymi się spod brudnego turbanu, wystukiwała rytm kastanietami i wywijała wielkimi, opuchniętymi nogami, które nierówno owijała pończochami. Barcarole mówił, że ponoć była Hiszpanką... kiedyś. Pozostały już tylko kastaniety. W najbliższym otoczeniu Calembredaine'a znajdowali się także: wiecznie zasapany dawny biegacz Lekka Stopa; Tabelot-Garbaty; Jactance-Kieszonkowiec; Ostrożny, stale narze­ kający i bojaźliwy, co mu jednak nie przeszkadzało w uczest­ niczeniu we wszystkich włamaniach; Piękny Chłopiec, który był tak zwanym alfonsem, czyli sutenerem, a który, kiedy ubrał się jak książę, mógł zmylić samego króla; prostytutki, bierne jak zwierzęta lub krzykliwe jak megiery; szarlatani, nieliczni raczej, ich hołdy bowiem należały się bardziej Rodogonowi-Cyganowi, i wreszcie nieuczciwi lokaje, którzy między dwoma miejscami pracy, okradłszy swych panów, starali się upłynnić skradzione przedmioty. Wykolejeni stu­ denci, z powodu biedy na całe już życie dotknięci żebraczą korupcją, przybywali tutaj, by w zamian za drobne przysługi pobyć pośród włóczęgów. Namiestnikami zaś nazywano mówców po łacinie, którzy wydawali prawa Wielkiego Coesre'a. Tak było z Wielkim Workiem, który, przebrany za mnicha, wciągnął Conana Bechera w zasadzkę. Spryciarze, żerujący na miłosierdziu społecznym, fałszerze, ślepcy, kula­ wi, umierający w dzień, również mieli swoje miejsce w pałacu Nesle. Stare mury, które widziały rozpustne orgie królowej Małgorzaty z Burgundii i słyszały rzężenie młodych chłop­ ców, mordowanych po akcie miłosnym, kończyły swą ponu­ rą karierę, chroniąc najgorsze odpadki ludzkości. Trafiali się także prawdziwi ułomni, idioci, półszaleńcy, monstra, takie jak Koguci Grzebień, wyposażony w dziwny dodatek na czole, którego widoku Angelika nie mogła znieść. Calembredaine musiał więc wygonić nieszczęśnika. Przeklęty świat: dzieci, które nie przypominały już dzieci, kobiety, które oddawały się mężczyznom na gołej posadzce, starcy i staruchy z błędnym wzrokiem zagubionych psów... A jednak panował tu klimat nonszalancji i zadowolenia, które nie było oszustwem. 55

Nędza jest nie do zniesienia, kiedy nie jest całkowita i kiedy ma się porównanie. Ludzie z Dziedzińca Cudów nie mieli ani przeszłości, ani przyszłości. Wielu zdrowych, lecz leniwych cwaniaków pogrążało się w bezczynności. Głód i zimno były dla słabych, dla tych, którzy do tego przywykli. Zbrodnia i żebranina — oto ich jedyne zadania. Niepewność jutra nikogo nie niepokoiła. Czy to ważne! Niezbywalną ceną tej niepewności jest wol­ ność, prawo zabijania swoich wszy wtedy, kiedy ma się na to ochotę. Wyłapywacz biednych może przyjść! Wielkie damy i ich jałmużnicy zawsze wznosić będą szpitale, przytu­ łki... Żebracy nigdy nie wejdą tam dobrowolnie mimo ser­ wowanej im zupy. Dbając o stół Calembredaine'a, jego zbiry nawiedzali kramiki nad Sekwaną, kręcili się koło rzeźni i atakowali chłopów, którzy udawali się na targ. Angelika siedziała przy ogniu na twardych kolanach Ca­ lembredaine'a. Ciało tego atlety nie miało grama zbytecz­ nego tłuszczu. Z chłopaczka, który niegdyś wspinał się po drzewach jak wiewiórka, wyrósł na siłacza o potężnych i wyrobionych mięśniach. Szerokie ramiona wskazywały na chłopski rodowód. Ale trzeba przyznać, że strząsnął już błoto ze swych sabotów. Był prawdziwym mieszkańcem miasta, sprytnym i bystrym. Kiedy ją obejmował, miała wrażenie, że jest uwięziona w żelaznym kole, którego żadna siła nie mogła rozerwać. W zależności od chwili albo się buntowała, albo kocim ruchem przytulała do jego szorstkiego policzka. Lubiła patrzeć, jak w oczach tego drapieżnika pojawiał się błysk pożądania, świadczący o jej własnej sile. Mikołaj zawsze pokazywał jej się bez charakteryzacji. Rysy dawnego Mi­ kołaja z Monteloup czyniły ją bardziej podatną, niż myślała, na wpływy nowego Mikołaja; kiedy szeptał jej do ucha w ich dawnym języku słowa, jakie mówi się pasterkom na stogu siana, aktualna odrażająca sceneria zacierała się. Było to jak narkotyk łagodzący rany. Duma, jaką odczuwał, wyni­ kająca z faktu posiadania takiej kobiety, była dla niej za­ równo obraźliwa, jak i wzruszająca. „Byłaś szlachcianką... 56

owocem zakazanym — lubił powtarzać — a ja sobie mó­ wiłem: będę ją miał... I wiedziałem, że przyjdziesz do mnie... I teraz należysz do mnie". Obrażała go, ale nie umiała się bronić. Prawdą jest bo­ wiem, że nie można bać się naprawdę kogoś, kogo znało się od dziecka: najtrudniej uwolnić się od dziecięcych odruchów. Zażyłość, jaka ich łączyła, miała zbyt głębokie korzenie. — Wiesz, o czym myślałem? — spytał. — Wszystkie te pomysły, które miałem w Paryżu i które pozwoliły mi wy­ grać, przyszły mi do głowy dzięki naszym przygodom i wy­ prawom w dzieciństwie. Przygotowywaliśmy je dużo wcześ­ niej, pamiętasz? No więc, kiedy miałem zorganizować mo­ ją... pracę, nieraz powtarzałem sobie... Przerwał na chwilę, namyślając się. Przycupnięty u jego stóp chłopiec, zwany Filipotem, wyciągnął ku niemu kubek z winem. — Zjeżdżaj! — zgromił go Calembredaine, odtrącając kubek. — Daj nam pogadać. Więc — kontynuował — mó­ wiłem sobie nieraz: co zrobiłaby Angelika? Jaki pomysł przyszedłby jej do głowy? I to mi pomagało... Dlaczego się śmiejesz? — Nie śmieję się, tylko uśmiecham. Przypomniałam so­ bie naszą ostatnią wyprawę, która niezbyt chlubnie się zakończyła. Kiedy wybraliśmy się do Ameryki i zatrzymaliś­ my się w opactwie Nieul... — To prawda! To była głupota. Nie powinienem wtedy iść za tobą... Zastanawiał się jeszcze przez chwilę. — Twoje pomysły nie zawsze były wówczas udane. Do­ jrzewałaś, stawałaś się kobietą. Kobiety nie mają zdrowego rozsądku... Ale za to mają co innego — zakończył z rubasz­ nym śmiechem. Zawahał się, zanim ośmielił się na pieszczotę, śledząc kątem oka swą towarzyszkę. Nigdy nie wiedział, jak jego miłosna inicjatywa zostanie przez nią przyjęta — na tym polegała jej siła. Za jeden pocałunek skakała mu do oczu z pałającymi źrenicami poirytowanej kotki, grożąc, że rzuci się z wieży, znieważając go językiem przekupki, którego szybko się nauczyła. 57

Dąsała się całymi dniami, co odbijało się na Barcarole"u i wprawiało w zakłopotanie Pięknego Chłopca. Calembredaine zbierał wtedy swoją ekipę i wszyscy zastanawiali się nad przyczynami jej złego humoru. A bywały chwile, kiedy umiała być słodka, roześmiana, niemal czuła. Wtedy ją poznawał: to była ona...! Jego od­ wieczne marzenie! Dorastająca Angelika, z bosymi noga­ mi, w łachmanach, z kwiatkami we włosach, biegnąca po drodze. Kiedy indziej znów stawała się bierna, prawie nieobecna, zgadzająca się na wszystko, czego chciał, ale tak obojętna, że zaniepokojony, wręcz przerażony, rezygnował. Szczególna dziwka, w istocie, ta markiza Aniołów...! W rzeczywistości nie robiła tego z wyrachowania. Jej nadwerężone nerwy pogrążały ją raz w rozpaczy i strachu, raz w bezbarwnym, niemal błogim odprężeniu. Ale kobiecy instynkt podpowiadał jej jedyny sposób obrony. Tak jak podporządkowała sobie wiejskiego chłopaka, Merlota, tak teraz poskramiała bandytę, którym został Mikołaj... Nie stała się jego niewolnicą ani ofiarą. Trzymała go w swojej mocy bardziej jeszcze przez swe ustępstwa niż przed od­ mowę. A uczucie Mikołaja do niej stawało się z każdym dniem gorętsze. Ten niebezpieczny mężczyzna, o rękach splamionych krwią, drżał ze strachu, gdy ją czymś zdenerwował. Tego wieczoru, widząc, że markiza Aniołów ma dobry humor, z pychą zaczął ją pieścić. A ona niczym liana oplotła jego ramię. Gardziła tymi strasznymi, pijackimi, szyder­ czymi gębami, które ich otaczały. Pozwoliła, by rozpiął jej gorset i namiętnie pocałował w usta. Jej szmaragdowe spo­ jrzenie spod długich rzęs było prowokujące i odległe. Sma­ kując wewnętrznie głębię swego poniżenia, Angelika zda­ wała się popisywać dla przyjemności, dumna, że jest włas­ nością budzącego strach pana. Takie manewry rozwścieczały markizę Polkę. Była ko­ chanka Calembredaine'a nie godziła się tak łatwo na od­ trącenie, tym bardziej że Mikołaj, z okrucieństwem właś58

ciwym wszystkim prawdziwym tyranom, zrobił z niej słu­ żącą Angeliki. To ona musiała nosić swej rywalce ciepłą wodę do toalety, czynności tak niezwykłej w świecie żeb­ raków, że mówiono o tym aż w dzielnicy Saint-Denis. W złości za każdym razem wylewała połowę wrzącej wody na swoje nogi. Jednak były służący miał taki wpływ na swych ludzi, że Polka nie śmiała odezwać się słowem do tej, która odebrała jej łaski kochanka. Angelika z obojętnością przyjmowała usługi i znienawi­ dzone spojrzenia tej grubej, ciemnej dziewczyny. Polka była jedną z tych, które towarzyszą żołnierzom na wojnie. Miała więcej wojennych wspomnień niż niejeden szwajcarski na­ jemnik. Mogła mówić o działach, rusznicach i pikach z jed­ nakowym zadowoleniem, miała bowiem związki ze wszyst­ kimi szczeblami hierarchii wojskowej. Doszła nawet, jak sama opowiadała, aż do oficerów, jedynie dla ich pięknych oczu i wąsów, bo ci grzeczni panowie mają puste kieszenie częściej niż dzielni żołnierze — rabusie. Miała władzę nad całym regimentem Polaków, stąd jej przydomek. Za gorsetem nosiła zawsze nóż, którym podobno zręcz­ nie się posługiwała, a który wyjmowała przy każdej oka­ zji. Wieczorem, po wypiciu dzbanka wina, Polka z zapałem opowiadała o grabieżach i pożarach. — Ach! Piękne wojenne czasy! Mówiłam żołnierzom: całujcie mnie, a pozabijam wam wszy! Zaczynała śpiewać żołnierskie piosenki i całowała byłych wojaków. Kończyło się na tym, że wyrzucano ją na zewnątrz kop­ niakami. Wówczas, na deszczu i zimowym wietrze, markiza Polka biegła wzdłuż Sekwany, wyciągając ręce w stronę Luwru, niemal niewidoczna w ciemności. — Ej! Wasza Wysokość! Ej! Królu! — krzyczała. — Kie­ dy wydasz wojnę...? Dobrą wojnę! Co ty tam robisz w tym okropnym zamku, nikomu niepotrzebny? Po co mi król bez bitew? Król bez zwycięstw...? Na trzeźwo Polka zapominała o swych bojowych wy­ stąpieniach i myślała tylko o tym, jak odzyskać Calembredaine'a. Stosowała przy tym bez skrupułów wszelkie 59

sposoby, jakimi dysponowała jej natura i wybuchowy tem­ perament. Jej zdaniem Calembredaine szybko znudzi się dziewczyną o niewidzących oczach, która nigdy się nie śmieje. Zgoda, byli ziomkami — to tworzy więzy. Ale znała Calembredaine'a i wiedziała, że mu one nie wystarczą. Ona, Polka, w głębi duszy zgadza się właściwie, by się nim dzielić. W końcu dwie kobiety dla jednego mężczyzny to nie za wiele. Wielki Coesre miał ich sześć! Dramat, który wybuchł, był krótki, ale gwałtowny. Pewnego wieczoru Angelika poszła odwiedzić Drewnia­ nego Zadka, który mieszkał w jednej z dziur od strony mostu Saint-Michel. Przyniosła mu wieprzową kiełbaskę. Drewniany Zadek był wśród bandytów jedyną osobą, dla której miała szacunek. Okazywała mu względy, które on przyjmował z jednakową miną złośliwego buldoga, uważa­ jąc to za rzecz naturalną. Tego wieczoru, powąchawszy kiełbaskę, popatrzył na Angelikę i powiedział: — Dokąd teraz idziesz? — Do Nesle. — Nie idź tam. Pójdź do gospody Rameza, koło PontNeuf. Calembredaine tam jest i Polka. Poczekał chwilę, jakby jej dawał czas do namysłu, potem spytał: — Rozumiesz, co masz zrobić? — Nie. Klęczała przed- nim, jak to miała w zwyczaju, by być na jego wysokości. Ściany i podłogę nory tworzyła ubita zie­ mia. Jedynym meblem był skórzany kufer, w którym Drew­ niany Zadek ułożył swoje cztery kaftany i trzy kapelusze. Zawsze bardzo dbał o wygląd. Kryjówka oświetlona była skradzioną z kościoła lataren­ ką, przyczepioną do ściany: delikatny wyrób z pozłacanego srebra. — Wejdziesz do gospody — wyjaśniał Drewniany Zadek z uczoną miną. — I kiedy zobaczysz, co Calembredaine robi z Polką, chwycisz, co ci wpadnie w ręce: dzbanek, butelkę, i uderzysz go w głowę. — Kogo? 60

— Calembredaine'a, do diaska! W takim wypadku nie należy zajmować się dziewczyną. — Mam nóż — powiedziała Angelika. — Zostaw go, i tak nie umiesz się nim posługiwać. A po­ za tym, żeby dać nauczkę łajdakowi, który zdradza swoją kochankę, trzeba mu dać w łeb, wierz mi! — Ale mnie jest wszystko jedno, czy ten nicpoń mnie zdradza, czy nie — powiedziała Angelika z pogardliwym uśmiechem. Oczy Drewnianego Zadka zapaliły się pod krzaczastymi brwiami. Mówił powoli. — Nie masz prawa... Powiem więcej: nie masz wyboru. Calembredaine jest potężny wśród naszych. Zdobył cię. Wziął cię. Nie masz już prawa nim gardzić. Nie masz już prawa pozwolić mu siebie lekceważyć. To twój mężczyzna. Angelika poczuła gniew i stłumioną rozkosz. Gardło jej się ścisnęło. — Nie chcę — wyszeptała zdławionym głosem. Beznogi parsknął gorzkim śmiechem. — Ja też nie chciałem, żeby pocisk obciął mi dwa kulasy pod Nordlingen. Nie pytał mnie o zdanie. Nie można już tego cofnąć. Trzeba się do tego przyzwyczaić, to wszystko... Trzeba się nauczyć chodzić na kawałku drewna... Płomyk latarenki ukazywał wszystkie pryszcze na wielkiej twarzy Drewnianego Zadka. Angelika pomyślała, że przy­ pomina olbrzymią truflę, grzyb rosnący w cieniu w wilgotnej ziemi. — Naucz się więc i ty poruszać między łajdakami — podjął grubym i natarczywym tonem. — Zrób, co ci mówię, inaczej umrzesz. Odrzuciła włosy do tyłu dumnym ruchem. — Nie boję się śmierci. — Nie mówię o tej śmierci — zawarczał. — Ale o innej, gorszej, twojej... Nagle się rozgniewał. — Zmuszasz mnie do gadania głupot! Staram się ciebie zrozumieć, do diabła! Nie masz prawa pozwolić jakiejś Polce, by cię zwyciężyła! Nie masz prawa... Nie ty. Zro­ zumiałaś? 61

Wbił w jej oczy ogniste spojrzenie. — No, wstawaj i idź! Podaj mi butelkę i kubek, tam, w rogu. Nalał pełny kubek wódki. — Wypij to jednym haustem i idź... Nie bój się mocno uderzyć. Znam Calembredaine'a, ma mocną czaszkę! Wchodząc do meliny Rameza, Angelika zatrzymała się na progu. Mgła na zewnątrz była taka sama jak wewnątrz gospody. Kominek źle ciągnął i wypełniał salę dymem. Kilku robotników, opartych łokciami o kulawe stoły, piło w ciszy wino. W głębi, przy palenisku, Angelika ujrzała czterech żoł­ nierzy, którzy tworzyli zazwyczaj straż Calembredaine'a: Piwonię, Goberta, Riqueta, Groblę oraz wzniesionego na stół Barcarole'a, a obok Jactance'a, Ostrożnego, Wielkiego Worka, Śmierć Szczurom i wreszcie samego Mikołaja, trzy­ mającego na kolanach roznegliżowaną i kiwającą się Polkę, która ryczała jakieś śpiewki. To był Mikołaj, którego nienawidziła, z ohydną i ucharakteryzowaną twarzą Calembredaine'a. Sam ten widok oraz alkohol, który Drewniany Zadek kazał jej wypić, obudził w niej instynkt walki. Szybkim ruchem chwyciła ciężki cynowy dzbanek, stojący na stole, i zbliżyła się do grupy żebraków. Byli zbyt pijani, by ją zauważyć i rozpoznać. Gdy stanęła za Mikołajem, zebrała wszystkie siły i uderzyła na ślepo. Usłyszała krzyk Barcarole'a. Mikołaj Calembredaine za­ chwiał się i upadł głową w dół, na głownie paleniska, po­ ciągając za sobą Polkę, która wydawała przeraźliwe krzyki. Powstało wielkie zamieszanie. Inni kompani wybiegli na zewnątrz krzycząc: „Mordercy!", podczas gdy „inwalidzi wojenni" wyciągali szpady, a Jactance, przygnieciony cię­ żarem Calembredaine'a, starał się odciągnąć go do tyłu. Włosy Polki zaczęły płonąć. Barcarole pobiegł na koniec stołu, wdrapał się na niego, chwycił dzban z wodą i wylał na głowę kobiety. Nagle ktoś krzyknął: — Zjeżdżajcie, bracia! Strażnicy idą! 62

Rozległ się odgłos kroków. Sierżant z Chatelet ukazał się w progu z pistoletem w ręce i krzyknął: — Stójcie, włóczęgi! Ale z powodu gęstej mgły i niemal całkowitej ciemności w sali stracił cenny czas. Chwyciwszy bezwładne ciało przywódcy, bandyci pociąg­ nęli go na tył gospody i uciekli innym wyjściem. — Pospiesz się, markizo Aniołów! — zaryczał Wielki Worek. Przeskakując przez przewróconą ławę, starała się do nie­ go dołączyć, lecz czyjaś mocna dłoń ją zatrzymała. Ktoś krzyknął: — Mam żebraczkę, sierżancie! Nagle Angelika ujrzała przed sobą Polkę. Łajdaczka podniosła swój sztylet. Umrę — pomyślała Angelika. Ostrze błysnęło w ciemno­ ści. Strażnik, trzymający Angelikę, zgiął się wpół i runął z rzężeniem na ziemię. Polka rzuciła pod nogi nadbiegających policjantów stół. Popchnęła Angelikę w stronę okna i obie wyskoczyły na uliczkę. Usłyszała z tyłu jeden wystrzał. Kilka chwil później obydwie kobiety dołączyły do grupy Calembredaine'a, w okolicy Pont-Neuf. Zatrzymali się tu, by trochę odsapnąć. — Uf! — westchnął Piwonia, wycierając rękawem spo­ cone czoło. - Chyba nie będą nas już dalej ścigać. Ale ten cholerny Calembredaine ciężki jest jak ołów, daję słowo! — Nikogo nie złapali! Jesteś tu, Barcarole? — Zawsze na miejscu. Polka wyjaśniła: — Chwycili markizę Aniołów, ale ja dźgnęłam jednego z nich w środek brzucha. To jest niebezpieczne. Pokazała sztylet zabrudzony krwią. Orszak ruszył dalej w drogę ku wieży Nesle, zbierając po drodze wszystkich towarzyszy, którzy włóczyli się o tej porze po ulubionym zakątku. Nowina przechodziła z ust do ust. — Calembredaine! Słynny szelma! Ranny...! 63

Wielki Worek wyjaśnił: — Markiza Aniołów uderzyła go pogrzebaczem, bo za­ lecał się do Polki... — To słusznie! — mówiono. Ktoś zaproponował: — Pójdę do Wielkiego Mateusza. I szybko pobiegł. W wieży Nesle położono Calembredaine'a na stole w wie­ lkiej sali. Angelika zbliżyła się do niego, zerwała mu maskę i oglą­ dała ranę. Straciła głowę, widząc go nieruchomego i zala­ nego krwią: nie sądziła, że uderzyła go tak mocno; peruka powinna go była ochronić. Ale spód dzbanka ześliznął się i zranił skroń. W dodatku Calembredaine, upadając, przy­ palił sobie czoło. Angelika rozkazała: — Podgrzejcie wodę! Chłopcy przepychali się, by wykonać rozkaz. Wszyscy wiedzieli, że ciepła woda jest obsesją markizy Aniołów i że nie był to dobry moment, by się jej sprzeciwiać. Pokonała Calembredaine'a, podczas gdy Polka nie ośmieliła się wpro­ wadzić swych gróźb w życie. Zrobiła to w milczeniu, w sto­ sownej chwili i poprawnie... To było przepisowe. Podziwia­ no ją za to, nikt zaś nie żałował Calembredaine'a, bo wie­ dziano, że ma mocną głowę. Nagle dobiegł ich odgłos fanfar. Drzwi się otworzyły i Wielki Mateusz, dentysta-znachor z Pont-Neuf, stanął w progu. Mimo tak późnej pory nie zapomniał przyczepić sobie słynnej pofałdowanej narośli, nałożyć naszyjnika z zę­ bów trzonowych i wziąć swoje cymbały i trąbki. Wielki Mateusz, jak wszyscy kuglarze, jedną nogą żył wśród żebraków, drugą zaś w przedpokoju książąt. Wszys­ tkie istoty stają się równe wobec kleszczy wyrywacza zębów. Z najbardziej aroganckiego pana ból czyni istotę równie słabą i uległą, jak z najodważniejszego rozbójnika. Zba­ wienne środki nasenne, dobroczynne eliksiry, cudowne plas­ try czyniły z Wielkiego Mateusza człowieka o ogromnej wiedzy. 64

Leczył dziewczęta i chłopców, by zaskarbić sobie ich łaski, i z dobroci serca, bogatych natomiast — dla za­ spokojenia swoich ambicji i dla pieniędzy. Mógłby zrobić wspaniałą karierę wśród wielkich dam, z którymi był za­ przyjaźniony. Ale podróżując po całej Europie, zdecydo­ wał skończyć swe dni na Pont-Neuf, skąd nikt by go już nie wygnał. Obserwował Mikołaja bez ruchu z nie ukrywaną satys­ fakcją. - Oto krew. To ty go tak urządziłaś? — spytał An­ gelikę. Zanim zdążyła odpowiedzieć, stanowczym ruchem chwy­ cił jej szczękę i badał. — Nawet jednego pieńka do wyciągnięcia — zauważył z niesmakiem. — Zobaczymy niżej. Jesteś gruba? I ugniótł jej brzuch tak energicznie, że aż krzyknęła z bólu. — Nie. Kufer jest pusty. Zobaczmy niżej... Angelika jednym skokiem uniknęła tej konsultacji zgod­ nej z przyjętymi zwyczajami. — Ty tłusty padalcu! — krzyknęła rozwścieczona. — Nie wołano cię tutaj, byś mnie obmacywał, lecz byś się zajął tym mężczyzną... — Ho! Ho! Markizo! — zaśmiał się Wielki Mateusz. - Ho! Ho...! Ho! Ho! Ho...! Jego „Ho! Ho!" biegło crescendo aż pod sklepienie, a on śmiał się teraz trzymając się rękami za brzuch. Był to olb­ rzym ubrany w redingot z pomarańczowej lub pawiej saty­ ny. Pod kapeluszem, pięknie ozdobionym piórami, nosił perukę. W świecie żebraków, wśród szarych łachmanów i odrażających ran, jawił się niczym słońce. Kiedy tak się śmiał, dostrzeżono nagle, że Mikołaj do­ szedł do siebie. Siedział na stole ze złą miną, która miała w istocie pokryć jego zakłopotanie. Nie śmiał spojrzeć na Angelikę. — Z czego tak się wszyscy śmiejecie, stado imbecyli? — zagrzmiał. — Jactance, głupku! Spaliłeś mięso. Śmierdzi przypaloną świnią w tej norze. 65

— Ty jesteś przypaloną świnią — zaryczał Wielki Ma­ teusz, ocierając chusteczką łzy śmiechu. — I Polka też! Popatrzcie! Ona ma przypieczoną połowę pleców! Ho! Ho! Ho...! I znowu zaczął się śmiać w najlepsze. Długo jeszcze bawiono się tej nocy u żebraków, w wieży Nesle, naprzeciwko Luwru.

ROZDZIAŁ IV

— Popatrz tam — powiedział Piwonia do Angeliki. — Mężczyzna w nasuniętym na nos kapeluszu, z podnie­ sionym kołnierzem, ten, który przechadza się nad wodą... Widzisz go? To policjant. — Policjant? Skąd wiesz? — Ja tego nie wiem, ja to czuję. I „inwalida wojenny" skubnął się w swój pijacki nos, bulwiasty i czerwony wyrostek, dzięki któremu zyskał mia­ no Piwonii. Angelika opierała się o mały mostek, który łączył fosy przed bramą Nesle. Blade słońce rozwiewało mgłę, która od kilku dni zalegała nad miastem. Drugi brzeg po stronie Luwru był jeszcze niewidoczny, ale czuło się już ciepłe powietrze. Dwoje dzieci w łachmanach łowiło w fosach ryby, a nad brzegiem rzeki jakiś lokaj mył konie. Człowiek, którego Piwonia wskazał końcem swego cybu­ cha, wyglądał na spokojnego przechodnia, mieszczanina spacerującego nad Sekweną przed kolacją. Patrzył, jak lokaj wyciera swe konie, i od czasu do czasu podnosił głowę na wieżę Nesle, jakby był zainteresowany tym walącym się zabytkiem z dawnej epoki. — Wiesz, kogo on szuka? - spytał Piwonia, dmuchając w stronę Angeliki kłąb tytoniowego dymu. Odsunęła się nieco. — Nie. 67

— Ciebie. — Mnie? — Tak, ciebie, markizy Aniołów. Angelika uśmiechnęła się nieznacznie. — Jesteś fantastą. — Jestem... kim? — A nic. Chciałam powiedzieć, że masz zbyt wybujałą wyobraźnię. Nikt mnie nie szuka. Nikt o mnie nie myśli. Ja już nie istnieję. — Możliwe. Ale jak na razie to raczej żołnierz Martin nie istnieje... Pamiętasz, jak u Rameza z Owernii Wielki Worek krzyknął do ciebie: „Pośpiesz się, markizo Angeli­ ko!" To im zostało w uszach i kiedy zobaczyli swojego kolegę z rozprutym brzuchem... Uznali, że to markiza Anio­ łów go zabiła. I teraz cię szukają. Wiem o tym, bo my, byli żołnierze, spotykamy się czasem na kieliszku z kumplami, którzy służą w Chatelet. Są dobrze poinformowani. — Ba! — usłyszeli za sobą głos Calembredaine'a. — Nie ma co się przejmować. Jeśli zechcemy, wrzucimy tego chło­ paczka do Sekwany. Co mogą przeciwko nam! Jest ich zaledwie setka, a nas... Zrobił gest, jakby zbierał w dłoni całe miasto. Jakiś powóz wjechał na most. Odsunęli się, by mu zrobić miejsce, ale przy zjeździe z mostu konie się potknęły, bo żebrak rzucił im się pod kopyta. Był to Czarny Chleb, jeden z ludzi Calembredaine'a, starzec o siwej brodzie, cały ob­ wieszony różańcami i muszelkami Saint-Jacques. — Litości! — wykrzyknął. — Umiłujcie się nad biednym pielgrzymem, któremu zabrakło na drogę do Composteli, by złożyć ślub. Ofiarujcie mi kilka soldów, a pomodlę się za was na grobie świętego Jakuba. Woźnica wymierzył mu silny cios batem. — Z drogi! Diabelski pielgrzymie! W oknie powozu ukazała się głowa damy. Jej rozchylona mantyla odsłaniała na szyi piękne klejnoty. — Co się dzieje, Lorrain? Pośpiesz konie. Chcę być w opactwie Saint-Germain-des-Pres na komplecie. Mikołaj podszedł do powozu, położył rękę na drzwicz-

kach i zdejmując podziurawiony pilśniowy kapelusz powie­ dział: — Pobożna damo, udajesz się na kompletę, więc nie od­ mówisz obola temu biednemu pielgrzymowi, który będzie modlił się tak daleko, w Hiszpanii? Dama patrzyła na zarośniętą twarz indywiduum o bicep­ sach zapaśnika, widocznych pod podziurawionym kasakiem, i pas ozdobiony rzeźniczym nożem. Otworzyła sze­ roko usta i zaczęła krzyczeć: — Ratunku! Morder... Piwonia przyłożył już swój rapier do brzucha woźnicy. Czarny Chleb i Filipot, jeden z chłopców łowiących ryby w fosie, przytrzymali konie. Ostrożny już nadbiegał. Calembredaine wskoczył do karety i brutalnie zdusił wołania damy. Krzyknął do Angeliki: — Chustka! Daj mi swoją chustkę! Angelika, sama nie wiedząc jak, znalazła się w powozie, wśród zapachu irysowego pudru, obok pięknej sukni ze złotymi obszyciami. Calembredaine zerwał jej chustkę z szyi i wepchnął w usta damy. — Ruszaj się, Ostrożny! Zerwij jej klejnoty! Weź pie­ niądze! Kobieta broniła się zawzięcie. Ostrożny mocno się na­ trudził przy zdejmowaniu klejnotów, małego złotego łań­ cuszka i pięknej, również złotej tabliczki, zawierającej kilka dużych diamentów. — Pomóż mi, markizo Aniołów! — jęczał. — Gubię się w tych wszystkich drobiazgach. — Pospiesz się, trzeba to zrobić szybko! — złajał go Calembredaine. — Wierci się jak piskorz! Angelika znalazła zapięcie. To było bardzo proste, sama nosiła podobne klejnoty. — Ruszaj, woźnico! — zawołał szyderczo Piwonia. Powóz potoczył się z turkotem po ulicy Faubourg-SaintGermain. Woźnica, szczęśliwy, że wyszedł z tego cało, po­ prawiał uprząż. Nieco dalej dama, uwolniwszy się z knebla, zaczęła krzyczeć. 69

Dłonie Angeliki pełne były złota. — Przynieś świecę! — krzyknął Calembredaine. W dolnej sali wieży zebrali się wokół stołu i patrzyli na klejnoty, które Angelika położyła. — Piękny wyczyn! — Czarny Chleb dostanie swoją część, on to zaczął. — Zbyt ryzykownie — westchnął Ostrożny. — Było jeszcze jasno. — Takich okazji jak ta nigdy się nie przepuszcza! Nau­ czysz się tego, głupku, niezdaro, kmiotku! Trzeba przyznać, że nie jesteś zwinny. Gdyby markiza ci nie pomogła... Mikołaj popatrzył na Angelikę ze zwycięskim, dziwnym uśmiechem. — Ty też dostaniesz swoją część — wyszeptał. Rzucił jej złoty łańcuszek. Odsunęła go ze wstrętem. — Jednak — upierał się Ostrożny — to było ryzykowne. Z policjantem na karku to nie było sprytne. — Była mgła. Nic nie widział, a jeśli słyszał, to pewnie jeszcze nas szuka. Co on mógł zrobić, hę? Tylko jednego z nich się boję. Ale dawno go już nie było widać. Miejmy nadzieję, że dał się gdzieś sprzątnąć. Szkoda, chciałbym mieć jego skórę i jego przeklętego psa. — A! Pies! Pies! — krzyknął Ostrożny z szeroko otwar­ tymi oczami. — Tu mnie trzymał... I pokazał ręką na gardło. — Człowiek z psem — wyszeptał Calembredaine, przy­ mykając oczy. — Wydaje mi się, że cię z nim widziałem któregoś dnia, koło Petit-Pont. Znasz go...? Zbliżył się do Angeliki i patrzył na nią wnikliwie, a potem uśmiechnął się straszliwie. — Znasz go! — powtórzył. — A to dobrze. Teraz, skoro należysz do nas, to pomożesz nam go złapać, hę? — Wyjechał z Paryża. I już tu nie wróci, wiem to — powiedziała Angelika słabym głosem. — O, nie, wróci... Calembredaine skinął głową, inni zrobili to samo. Piwo­ nia zamruczał posępnym tonem: — Człowiek z psem zawsze wraca. — Pomożesz nam, hę? - podjął Mikołaj.

70

Podniósł ze stołu łańcuszek. — Weź go, moja śliczna. Ty go zdobyłaś. — Nie! — Dlaczego? — Nie lubię złota — powiedziała Angelika i zaczęła nagle drżeć. — Nie cierpię złota! Wyszła, nie mogąc znieść tego diabelskiego koła. Sylwetka policjanta zniknęła. Angelika szła wzdłuż rzeki. Słychać było jakiegoś marynarza, który stroił gitarę i przy­ mierzał się do śpiewu. Oddaliła się w stronę, skąd dolatywał zapach wsi. Kiedy się zatrzymała, noc i mgła przytłumiły wszelkie hałasy. Słyszała jedynie w dole plusk wody, ude­ rzającej o przycumowane w trzcinach barki. Angelika, jak dziecko, które boi się ciszy, zawołała pół­ głosem: — Desgrez! Wydawało jej się, że słyszy jakiś głos szepczący w ciem­ ności: „Kiedy zmrok zapadnie nad Paryżem, wyruszamy na polowanie. Zejdziemy na brzegi Sekwany, powłóczymy się po mostach i po starych murach, zajrzymy do cuch­ nących dziur, pełnych tego żebraczego robactwa i ban­ dytów..." Człowiek z psem wróci... Człowiek z psem wraca zawsze... ,,...a teraz, panowie, nadszedł czas, by usłyszeć wielki głos, głos, który, nie zważając na ludzkie podłości, zawsze oświecał swych wiernych..." Człowiek z psem wróci... Człowiek z psem wraca zawsze... Przycisnęła ręce do piersi, by nie wydać okrzyku, który się z nich wyrywał. — Desgrez! — powtórzyła. Ale odpowiedziała jej tylko cisza, cisza tak głęboka jak ta, w której kiedyś zostawił ją Desgrez. Zrobiła kilka kroków w stronę rzeki, gdy nagle stopy jej zagłębiły się w mule. Zaraz potem woda podeszła jej pod 71

kostki. Poczuła zimno... Barcarole powiedziałby: „Biedna markiza Aniołów! Nie podobałoby sie jej za bardzo umierać w zimnej wodzie, ona tak lubi ciepłą..." W trzcinach poruszył się jakiś zwierzak, z pewnością szczur. Zmoczona sierść musnęła łydki Angeliki. Krzyknęła z obrzydzenia i rzuciła się na brzeg. Ale łapki opatrzone pazurami uczepiły się jej spódnicy. Szczur wspinał się po niej. Machała rękami we wszystkich kierunkach, by się go pozbyć. Zwierzę wydawało przenikliwe piski. Nagle An­ gelika poczuła na szyi uścisk dwóch lodowatych dłoni. Krzyknęła ze zdziwieniem: — A to co? To przecież nie szczur...! Dwóch marynarzy z latarnią przechodziło drogą od po­ rtu. Angelika ich zawołała: — Hej! Sternicy! Użyczcie mi swej latarni. Dwaj mężczyźni zatrzymali się i patrzyli na nią nieufnie. — Piękna dziwka! — powiedział jeden z nich. — Nie ruszaj się — odpowiedział drugi. — To kobieta Calembredaine'a. Stój spokojnie, jeśli nie chcesz zginąć jak świnia. O tę jest zazdrosny jak prawdziwy Turek! — Małpa! — wykrzyknęła Angelika, której udało się w końcu rozpoznać zwierzę uczepione jej sukni. Małpa nadal obejmowała szyję Angeliki swymi długimi, cienkimi łapkami, a jej czarne oczy patrzyły na dziewczynę niemalże w ludzki sposób. Mimo że ubrana w krótkie spo­ denki z czerwonego jedwabiu, gwałtownie się trzęsła. — Czy to nie wasza małpka? Marynarze potrząsnęli głową. — Nie. Pewnie należy do jednego z kuglarzy na targu Saint-Germain. — Znalazłam ją tutaj, nad rzeką. Jeden z mężczyzn poświecił latarnią w kierunku, który wskazała. — Ktoś tam jest — powiedział. Podeszli bliżej i zobaczyli mężczyznę, który wyglądał, jakby spał. — Hej! Człowieku! Trochę mroźno, żeby tu spać! Jako że się nie poruszył, odwrócili go i krzyknęli z prze-

72

rażenia. Na twarzy miał maskę z czerwonego aksamitu. Długa biała broda rozpościerała się na jego piersi. Kapelusz w formie stożka, przetykany czerwonymi wstążkami, haf­ towana torba, aksamitne pludry, przytrzymane na nogach zniszczonymi i zabłoconymi wstążkami, wskazywały na włoskiego kuglarza, przybyłego z Piemontu i wędrującego od targu do targu. Już nie żył. Otwarte usta pełne były rzecznego mułu. Małpka, uczepiona ciągle Angeliki, wydawała żałosne piski. Dziewczyna pochyliła się i usunęła czerwoną maskę. Uka­ zała się wychudzona twarz starca. Śmierć pozostawiła już ślady na jego ciele, oczy były szkliste. — Trzeba go wrzucić do rzeki — powiedział jeden z ma­ rynarzy. Ale drugi, przeżegnawszy się pobożnie, uznał, że trzeba iść po proboszcza z Saint-Germain-des-Pres i dać mu chrześ­ cijański pochówek. Angelika opuściła ich bezszelestnie i skierowała się w stro­ nę wieży. Niosła przyciśniętą do piersi małpkę. Przypomniała sobie scenę, do której wówczas nie przywiązywała najmniejszej wagi. Było to w gospodzie „Trois-Maillets". Wtedy widziała tę małpkę po raz pierwszy. Rozśmieszała klientów, poka­ zując, jak piją i jedzą. Gontran, wskazując na starego Wło­ cha, powiedział do siostry: „Popatrz, co za cudo, ta czer­ wona maska i połyskująca broda...!" Przypomniała sobie również, że kuglarz wołał na małpkę Piccolo. — Piccolo! Małpka wydała smutny pisk i przytuliła się do niej. Później dopiero Angelika się zorientowała, że trzyma w ręce czerwoną maskę. W tej samej chwili Mazarini wydał ostatnie tchnienie. Po przeniesieniu się do Vincennes i oddaniu swej fortuny kró­ lowi, zresztą przez niego nie przyjętej, kardynał Mazarini zakończył swe życie, które oceniał według właściwej warto­ ści, jako że poznał jego najprzeróżniejsze formy.

73

Największą swą pasję — władzę — przekazał królews­ kiemu pupilowi. Pierwszy minister, podnosząc ku królowi swą pożółkłą twarz, powierzył mu szeptem klucz do władzy absolutnej: — Żadnego pierwszego ministra, żadnego faworyta! Wy sami, panie... Po czym, nie zważając na łzy królowej matki, Włoch umarł. Pokój westfalski z Niemcami, pokój pirenejski z Hisz­ panią, pokój północny, zawarty przez niego pod egidą Fran­ cji: wszystkie pokoje czuwały u jego wezgłowia. Król Frondy, wojny domowej i poza granicami kraju, król o koronie zagrożonej niegdyś przez możnych, kiedy błąkał się od miasta do miasta —jawił się teraz jako król królów. Ludwik XIV zarządził czterdziestogodzinne modły i przy­ wdział żałobę. Dwór musiał uczynić to samo. Całe królest­ wo modliło się przed ołtarzami za znienawidzonego Włocha, a dźwięk żałobnego dzwonu dwa dni rozbrzmiewał nad Paryżem. Otarłszy ostatnie łzy, Ludwik XIV wziął się do pracy. Na pytanie przewodniczącego Zgromadzenia Duchow­ nych, do kogo teraz należy się zwracać ze sprawami załat­ wianymi zwykle przez Jego Eminencję Kardynała, król odpowiedział: — Do mnie, Wasza Ekscelencjo, Arcybiskupie. Żadnego pierwszego ministra... Żadnego wszechpotęż­ nego faworyta... Państwo — to ja! Zdziwieni ministrowie stali nadal przed tym młodym mężczyzną, którego umiłowanie rozkoszy stwarzało im inne nadzieje. Jak zdyscyplinowani urzędnicy przedstawili mu swoje dossiers. A dwór uśmiechał się sceptycznie. Król sporządził har­ monogram, godzina po godzinie, w którym spisał wszystkie swoje zajęcia, bale i metresy, ale przede wszystkim pracę, intensywną, ciągłą i skrupulatną pracę. Kiwano głowami i mówiono: „To nie potrwa długo". A jednak miało to potrwać pięćdziesiąt lat. * 74

*

*

Na drugą stronę Sekwany, do wieży Nesle, odgłosy kró­ lewskiego życia docierały dzięki opowieściom Barcarole'a. Karzeł był zawsze dobrze poinformowany o tym, co dzieje się na królewskim dworze. W wolnych bowiem chwilach wdziewał kostium szesnastowiecznego błazna z grzechot­ kami i piórkami i otwierał drzwi u jednej z największych wróżek Paryża. „Piękne damy, które tu przychodzą, na próżno się kryją, maskują, ja i tak je wszystkie rozpoznaję..." Wymieniał nazwiska i podawał takie szczegóły, że An­ gelika nie mogła wątpić w to, iż sam najwspanialszy kwiat z otoczenia króla często odwiedzał to podejrzane miejsce. Kobieta ta nazywała się Katarzyna Mauvoisin. Nadano jej przydomek Sąsiadka. Barcarole uważał ją za niebezpiecz­ ną i przede wszystkim bardzo sprytną. Przycupnięty w tra­ dycyjnej żabiej pozie obok swego przyjaciela Drewnianego Zadka, krótkimi zdaniami ujawniał Angelice, to wystraszo­ nej, to zaciekawionej, sekretne intrygi oraz okrutny arsenał praktyk i mistyfikacji, których był świadkiem. Dlaczego wielkie damy lub książęta wymykali się z Luwru w szarych płaszczach, z maskami na twarzy? Dlaczego biegli po błotnistych uliczkach Paryża i pukali do drzwi kryjówki, którą otwierał im groźny karzeł? Dlaczego powierzali swe najintymniejsze sekrety na pół pijanej kobiecie...? Ponieważ chcieli otrzymać coś, czego nie uzyskuje się za pieniądze. Pragnęli miłości. Miłości młodych, ale także miłości, któ­ rą chcą zachować kobiety dojrzałe, kiedy widzą odchodzą­ cych kochanków, czy ambitne, które nigdy nie zaspokojone, stale chcą się piąć do góry, ciągle wyżej... Sąsiadkę pytano o magiczny napój miłosny czy środek zwiększający popęd płciowy. Niektórzy pragnęli spadku po starym wujku, który ciągle nie chciał umrzeć, inni śmierci starego męża, rywalki czy poczętego dziecka. „Fabrykantką aniołków", trucicielką, czarownicą — tym wszystkim była Sąsiadka. Czego jeszcze chciano? Znaleźć skarb, rozmawiać z diab­ łem, ujrzeć nieboszczyka, zabić na odległość poprzez czary... 75

Wystarczyło tylko pójść do Sąsiadki i tam ustalić cenę, a ona odwoływała się już do swoich wspólników: uczone­ go, który produkuje trucizny, lokaja czy pokojówki, któ­ ra kradnie listy, zbłąkanego księdza, który odprawia cza­ rne msze, a także dziecka, które składa się w ofierze, wbijając mu długą igłę w szyję, a potem pije się jego krew... Angelika, rzucona na mieliznę Dziedzińca Cudów przez fałszywe czary, dzięki opowiadaniom Barcarole'a odkrywała prawdziwe czarnoksięstwo. Niejaki Jan Zgniły sprzedawał Sąsiadce wiele dzieci na ofiary. To właśnie dzięki niemu Barcarole został u wróżki od­ źwiernym. Jan Zgniły lubił poważną, dokładną i dobrze zorganizo­ waną pracę. Angelika bała się nikczemnych osób. Kiedy przez uchylone drzwi wśliznął się do sali ten mały człowieczek o bladej twarzy i mętnych oczach zdechłej ryby, Angelika zadrżała. Wąż bardziej by jej nie przestraszył. Jan Zgniły był handlarzem dzieci. Gdzieś w dzielnicy Faubourg Saint-Denis, należącej do samego Wielkiego Coesre'a, znajdowała się ohydna rudera, o której nawet naj­ twardsi mówili przyciszonym głosem. Dniem i nocą do­ chodził stamtąd płacz maltretowanych dzieci. Gromadzono tam dzieci znalezione i porwane. Najbardziej wątłym wy­ krzywiano członki, by potem wynajmować je żebraczkom, które posługiwały się nimi dla wzbudzenia litości przechod­ niów. Natomiast najładniejsi chłopcy i dziewczynki byli starannie wychowywani, a potem, jeszcze bardzo młodzi, sprzedawani rozpustnym arystokratom, którzy utrzymywali ich dla swych niegodziwych rozkoszy. Najszczęśliwsze były te dzieci, które zostały kupione przez bezpłodne kobiety, pragnące wprowadzić do domowego ogniska dziecięcy uśmiech lub zadowolić męża. Inne, kupując dziecko, zapew­ niały sobie w ten sposób pozorną ciągłość dziedzictwa i przyznanie spadku. 76

Linoskoczkowie i kuglarze kupowali zdrowe dzieci za parę sou, by nauczyć je sztuczek. Handel tym nieszczęsnym towarem odbywał się nieu­ stannie i miał szeroki zasięg. Małe ofiary marły setkami, ale nigdy ich nie zabrakło. Jan Zgniły był niestrudzony. Odwiedzał mamki, wysyłał swych ludzi na wieś, zbierał dzieci porzucone, przekupywał służące z publicznych żłob­ ków i sierocińców, porywał małych Sabaudczyków czy chło­ pców z Owernii, którzy, przybywszy do Paryża z walizką i sprzętem do czyszczenia kominów lub do pastowania butów, znikali na zawsze. Pochłonął ich Paryż, tak jak pochłaniał słabych, bied­ nych, samotnych, nieuleczalnie chorych, starców, żołnierzy bez żołdu, chłopów, wygnanych z własnej ziemi przez wojny, oraz zrujnowanych kupców. Tych wszystkich przyjmował na swe łono żebraczy świat, otwierając przed nimi wszelkie, zakodowane przez stulecia możliwości uprawiania ich zawodu. Jedni uczyli się, jak zostać epileptykami, inni jak kraść. Starcy i staruszki chwalili się, że utworzyli orszak pogrze­ bowy. Córki oddawały się prostytucji, matki sprzedawały swe córki. Czasami jakiś wielki pan płacił grupie bandytów, by zabili jego wroga w ciemnym zakątku. Albo też posyłano na Dziedziniec Cudów po ludzi dla wywołania zamieszek na królewskim dworze. Opłacani za to, by krzyczeć i obra­ żać, nędzarze używali sobie na całego. Wielu ministrów, widząc ten tłum złowrogich obszarpańców, nieraz ze strachu przed wrzuceniem do Sekwany ustępowało pod naciskiem rywali. Zdarzało się, że w przeddzień uroczystych świąt duchowni wślizgiwali się do najniebezpieczniejszych kryjówek. Następ­ nego dnia relikwiarz św. Oportuny czy św. Marcela miał być pokazywany na ulicach. Kanonicy kapituły pragnęli, by jakiś cud skutecznie ożywił wiarę ludu. Gdzież indziej można było znaleźć cudem uratowanych, jeśli nie na Dzie­ dzińcu Cudów? Dobrze opłaceni fałszywi ślepcy, fałszywi głusi czy fałszywi paralitycy stawali na drodze procesji i nagle ogłaszali swoje uzdrowienie, zalewając się łzami radości. 77

Któż mógłby powiedzieć, że ludzie z królestwa Pięciofrankówek żyli w bezczynności? Ileż kłopotu miał Piękny Chłopiec z batalionem prosty­ tutek, które, owszem, przynosiły mu swój zarobek, ale on musiał przecież łagodzić kłótnie i kraść stroje, konieczne do uprawiania ich zawodu! Piwonia, Gobert i wszyscy „wiarusi" czy „inwalidzi wo­ jenni" często wystawali na zimnie, by utrafić grubą zwie­ rzynę. Za jedno wyrwane palto ileż godzin oczekiwania, ileż krzyku i wrzawy wokół...! A plucie bańkami mydlanymi, tarzanie się po ziemi, po­ śród tłumu ogłupiałych gapiów, czy to takie śmieszne? Zwłaszcza jeśli na końcu drogi czeka tylko śmierć, samo­ tna, wśród nadrzecznych trzcin lub, co gorsza, śmierć przez tortury w więzieniach Chatelet, tortury, które targają nerwy i wysadzają oczy, lub śmierć na szubienicy na placu Greve, w opactwie „Wchodź-Niechętnie", jak nazywają szubienicę w królestwie Pięciofrankówek. Tymczasem w królestwie tym Angelika, chroniona przez Calembredaine'a i przyjaźń Drewnianego Zadka, cieszyła się wolnym i bezpiecznym życiem. Była nietykalna. Zapłaciła swoją dziesięcinę, stając się towarzyszką bandyty. Prawa świata przestępczego są twa­ rde. Wiadomo było, że zazdrość Calembredaine'a niczego nie przebaczy, i Angelika mogła znaleźć się w nocy u bo­ ku tak prymitywnych i niebezpiecznych mężczyzn, jak Piwonia czy Gobert, nie dając najmniejszego powodu do zazdrości. Niezależnie od żądzy, jaką wzbudzała, dopóty, dopóki szef nie zmieni zdania, będzie należała tylko do niego. Tak więc jej życie, z pozoru nędzne, składało się z długich godzin snu i przygnębienia oraz bezcelowych spacerów po Paryżu. W wieży Nesle znajdowała zawsze jakieś przygoto­ wane dla niej pożywienie i ciepłe palenisko. Mogłaby się ubierać przyzwoicie, bo nieraz złodzieje przy­ nosili piękne toalety, pachnące irysem i lawendą, ale nie lubiła tego. Nosiła ciągle ten sam kostium z brązowej serży,

z postrzępioną już nieco spódnicą, i ten sam beret. Polka dała jej specjalny pasek na nóż, który ukrywała pod bluzką. — Jeśli chcesz, nauczę cię posługiwać się nim — zapro­ ponowała. Od wydarzenia w gospodzie Ramireza łączył je wzajemny szacunek, który mógł zamienić się w przyjaźń. Angelika rzadko wychodziła w ciągu dnia i nie oddalała się od wieży. Instynktownie przejęła rytm życia swych to­ warzyszy, którym mieszczanie, kupcy i żandarmi cichą umo­ wą oddali noc. Któregoś razu omal nie straciła przez to życie. Banda Calembredaine'a grabiła jeden z domów w dziel­ nicy Faubourg Saint-Germain. Noc była ciemna, bezksię­ życowa, a ulica słabo oświetlona. Kiedy Wyrwizamek, chło­ pak o zręcznych palcach, otworzył rygiel małych służbo­ wych drzwiczek, złodzieje weszli do środka, nie zachowując ostrożności. — Dom jest wielki, mieszka tu tylko starzec ze służąca, która śpi na samej górze — wyjaśnił Mikołaj. — Będziemy się czuć jak książęta. Zapalił lampę i wprowadził towarzyszy do salonu. Czarny Chleb, który często żebrał w tych okolicach, przedstawił mu dokładny rozkład domu. Angelika szła na końcu. Nie po raz pierwszy uczestniczyła w takiej przygodzie. Na początku Mikołaj nie chciał jej zabierać. „Coś złego może ci się stać" — mawiał. Robiła to z własnej woli. Nie przychodziła tu, by kraść. Lubiła po prostu wdychać zapach uśpionych domów: obić, dobrze wyczyszczonych mebli, wonie kuchenne. Dotykała bibelotów i odkładała je na miejsce. Ani razu nie przyszło jej do głowy pytanie: „Co ty tu robisz, Angeliko de Peyrac?" Dopiero wówczas, kiedy Calembredaine okradł dom starego uczonego Glazera w dzielnicy Faubourg Saint-Germain... Tej nocy Angelika znalazła na konsoli świecznik ze świe­ cą. Zapaliła ją od latarni złodziei, zajętych ładowaniem swych worów, i pchnęła z ciekawości drzwiczki w głębi pokoju. — Do diabła — wyszeptał za nią Ostrożny. — Co to jest? 79

Płomień odbijał się w dużych szklanych kulach z długimi szyjkami. Widać było miedziane rurki, fajansowe słoiki, noszące łacińskie napisy, i fiolki wszelkiego koloru. — Co to jest? — powtórzył przestraszony Ostrożny. — Laboratorium. Angelika podeszła bardzo powoli do stołu, na którym stała kuchenka. Rejestrowała każdy szczegół. Na małej paczce, opieczę­ towanej czerwonym woskiem, przeczytała: „Dla pana de Sainte-Croix". W otwartym pudełku zauważyła jakiś biały proszek. Chciwie wdychała znany jej skądinąd zapach. — A to — pytał Ostrożny — to mąka? Ładnie pachnie. Czuć ją czosnkiem... Wziął szczyptę proszku i podniósł ją do ust. Angelika bez zastanowienia odtrąciła jego rękę. Przypomniała sobie Fritza Hauera, jak krzyczał: ,,Gift, gnadige Frau!" — Nie ruszaj tego, Ostrożny. To trucizna, arszenik! Rozejrzała się przestraszona wokół. — Trucizna! — powtórzył wstrząśnięty Ostrożny. Cofając się, przewrócił retortę, która rozbiła się na pod­ łodze i narobiła hałasu. Wszyscy intruzi w pośpiechu opuścili pokój. Teraz salon był pusty. Usłyszeli odgłos laski, uderzającej o posadzkę piętro wyżej, i głos starca na schodach: — Mario Józefino, znowu zapomniała pani zamknąć koty. To nie do zniesienia. Muszę teraz zejść i sprawdzić. Następnie, już w korytarzu, ten sam głos podjął: — Czy to pan, Sainte-Croix? Przyszedł pan po formułę? Angelika z Ostrożnym wpadli do kuchni, a potem do spiżarni, przez którą wcześniej wdarli się do domu, po sforsowaniu drzwiczek. Zatrzymali się kilka ulic dalej. — Uf! — westchnął Ostrożny. — Strasznie się bałem! Kto mógł się spodziewać, że idziemy do czarownika...! Oby to nam nie przyniosło nieszczęścia! Gdzie są pozostali? — Musieli wracać inną drogą. — Mogli na nas zaczekać. Nic teraz nie widać. — Oj! Nie jęcz tak ciągle, mój biedny Ostrożny. Ludzie tacy jak ty powinni widzieć w nocy. Chwycił ją nagle za rękę. 80

— Słuchaj! — powiedział. — Co się dzieje? — Nie słyszysz? Posłuchaj... — powtarzał strwożonym głosem. Wtem, niemal charcząc, dodał: — Pies...! Pies...! Rzucił na ziemię swój worek i pędem uciekł. - Biedny chłopiec, pomieszało mu się — powiedziała do siebie Angelika, machinalnie schylając się po złodziejski łup. Wtedy i ona usłyszała hałas, dochodzący z głębi cichych uliczek. Przypominał zbliżający się galop, lekki i bardzo szybki. Nagle zobaczyła zwierzę na drugim końcu ulicy, niczym biały, skaczący fantom. Ogarnięta strachem, teraz ona z ko­ lei rzuciła się do ucieczki. Biegła jak szalona, nie zważając na nierówny bruk, na którym wykrzywiała nogi. Była jak ślepa. Czuła się zagubiona i miała ochotę krzyczeć, ale żaden dźwięk nie wydobył się z gardła. Zwierzę z impetem skoczyło jej na ramiona, tak że upadła twarzą w błoto. Czuła na sobie jego ciężar, a na karku uścisk ostrych jak gwoździe zębów. — Sorbona! — krzyknęła. Powtórzyła ciszej: — Sorbona! Powoli obróciła głowę. To był Sorbona, bez wątpienia, bo zaraz ją puścił. Pogładziła wielką głowę psa. Wąchał ją ze zdziwieniem. — Sorbona, mój dzielny Sorbona, nieźle mnie przestra­ szyłeś. To niedobrze, wiesz? Pies, w odpowiedzi, szorstkim językiem polizał ją po twarzy. Angelika z trudem się podnosiła. Musiała się uderzyć, upadając. W tym momencie usłyszała odgłos kroków. Krew w ży­ łach jej zastygła. Po Sorbonie... to mógł być tylko Desgrez. Jednym skokiem wyprostowała się. — Nie wydaj mnie — błagała cichutko psa. — Nie wy­ daj mnie! Nie miała czasu na schowanie się za bramą. Serce waliło 81

jej jak młot. Miała szaloną nadzieję, że to nie był Desgrez. Miał opuścić Paryż. Nie mógł wrócić. Należał do straconej przeszłości... Kroki słychać było całkiem blisko. Zatrzymały się. — No i jak, Sorbona! — rozległ się głos Desgreza. — Co się z tobą dzieje? Nie złapałeś żebraczki? Serce Angeliki waliło w piersi tak, że sprawiało jej ból. Ten swojski głos, głos adwokata! „A teraz, panowie, nadszedł czas, by usłyszeć wielki głos, głos, który nie zwa­ żając na ludzkie podłości..." Noc była głęboka i czarna jak przepaść. Nic nie było widać, ale Angelika o dwa kroki od siebie czuła Desgreza. — Przeklęta markiza Aniołów! — wykrzyknął nagle... — Chyba nie każe nam długo chodzić. No, wąchaj, Sor­ bona, wąchaj! Dobrze, że zostawiła swą chusteczkę w po­ wozie. Nie może nam już uciec. Chodź, wrócimy po stronie bramy Nesle. Ślad prowadzi tam. Jestem tego pewien. Oddalił się, gwiżdżąc na psa. Pot ciekł jej po skroniach. Nogi drżały. Zdecydowała się w końcu, by wyjść z kryjówki. Jeśli Desgrez poszedł od strony bramy Nesle, lepiej by było tamtędy nie wracać. Spróbuje przedostać się do nory Drewnianego Zadka i tam poprosi go o azyl na resztę nocy. W ustach miała sucho. Usłyszała szum fontanny. Mały placyk, na którym znajdowała się fontanna, był słabo oświe­ tlony. Angelika podeszła do fontanny i zanurzyła w chłodnej wodzie swą pobrudzoną błotem twarz. Westchnęła z ulgą. Kiedy się wyprostowała, czyjaś mocna dłoń opasała ją, a druga brutalnie zatkała jej usta. — No i co, moja droga! — powiedział Desgrez. — Myś­ lisz, że można mi tak łatwo uciec? Angelika spróbowała się wyrwać. Ale trzymał ją tak, że nie mogła się ruszyć, mogła tylko krzyczeć z bólu. — Nie, nie, moja złota, nie wyrwiesz się! — powiedział Desgrez z głuchym śmiechem. Unieruchomiona, czuła zapach jego ubrania: skórzany pas, atrament, pergamin i tytoń. To był adwokat Desgrez

82

o posępnej twarzy. Zdominowała ją jedna myśl: „Żeby mnie nie rozpoznał... Umarłabym ze wstydu... Żeby mi się udało uciec, zanim mnie pozna!" Trzymając ją ciągle jedną ręką, Desgrez zagwizdał i wydal trzy ostre okrzyki. Kilka minut później pojawiło się pięciu czy sześciu męż­ czyzn. Słychać było szczęk ich szabli i ostróg. Był to patrol. — Myślę, że mam ptaszka — rzucił Desgrez. — A więc to była owocna noc. Złapaliśmy dwóch wła­ mywaczy, którzy uciekali tamtędy. Jeśli przyprowadzimy również markizę Aniołów, będziemy mogli powiedzieć, że dobrze nas pan poprowadził. Zna pan tu zaułki... — To pies nas prowadził. Miał chusteczkę tej żebraczki i powinien prosto nas do niej doprowadzić. Ale... Jest tu coś, czego ja nie zrozumiałem. O mały włos, a byłaby mi uciekła... Znacie tę markizę? — To dziwka Calembredaine'a. Nic więcej nie wiemy. Jedyny, który ją widział z bliska, już nie żyje. To strażnik Martin, którego zabiła w gospodzie. Ale wystarczy wziąć tę dziewczynę. Jeśli to ona, pani de Brinvilliers ją pozna. Było jeszcze jasno, kiedy zaatakowali jej powóz, a ona bardzo dokładnie widziała towarzyszącą im kobietę. — Co za śmiałość! — zamruczał jeden z mężczyzn. — Ci bandyci niczego się już nie boją. Zaatakować powóz samej córki prefekta policji, i to w biały dzień, w samym środku Paryża! — Zapłacą za to, wierz mi. Angelika słuchała replik krzyżujących się wokół niej. Sta­ rała się stać nieruchomo w nadziei, że Desgrez rozluźni swój uchwyt. Wtedy jednym skokiem rzuci się w noc i ucieknie. Była pewna, że Sorbona nie będzie jej ścigał. A ci mężczyźni, ciężcy i spętani uniformami, nie będą mogli jej dogonić. Ale dawny adwokat nie wydawał się skłonny zapomnieć o swojej ofierze. Wprawną ręką obmacywał ją. — A to co? — spytał. Poczuła, jak jego palce wśliznęły się pod bluzkę. Cicho gwiznął. — Sztylet, słowo daję! Nie scyzoryk, wierzcie mi. No cóż, dziewczyno, nie wyglądasz mi na łagodną! 83

Schował sztylet Rodogona-Cygana do jednej ze swych kieszeni i podjął inspekcję. Zadrżała, kiedy ciepła ręka dotknęła jej piersi i nie spie­ szyła się, by ją opuścić. — Ależ wali jej serce! — szydził Desgrez. — Widocznie nie ma spokojnego sumienia. Postawmy ją pod latarnią, żeby zobaczyć, jak wygląda. Nagłym szarpnięciem udało jej się wyrwać. Ale dziesięć żelaznych rąk natychmiast znowu ją przytrzymało i grad uderzeń posypał się na nią. — Zdzira! Chce, żeby się za nią znowu uganiać. Pociągnęli ją pod latarnię. Desegrez chwycił ją brutalnie za włosy i odgiął jej głowę do tyłu. Angelika zamknęła oczy. Z tym błotem i krwią na twarzy, Desgrez nie powinien jej rozpoznać. Trzęsła się tak bardzo, że aż dzwoniła zębami. Sekundy, które mijały, wydawały jej się wiecznością. W końcu Desgrez puścił ją z pomrukiem niezadowolenia. — Nie, to nie ona. To nie markiza Aniołów. Strażnicy byli innego zdania. — Skąd pan wie? — ośmielił się spytać jeden z nich. — Już ją kiedyś widziałem. Pokazano mi ją na PontNeuf. Ta dziewczyna jest do niej podobna, ale to nie ona. — Zabierzmy ją jednak. Może da nam jakieś informacje. Desgrez, zakłopotany, zdawał się zastanawiać. — Zresztą mamy tu pewną wskazówkę — podjął w za­ myśleniu. — Sorbona nigdy się nie myli. A przecież nie skoczył na tę dziewczynę. Zostawił ją w spokoju... To do­ wód, że nie jest niebezpieczna. — Pudło. Dobrze, że chociaż złapaliście dwóch włamy­ waczy. Gdzie to było? — Na ulicy Petit-Lion, u starego aptekarza, Glazera. — Wróćmy tam. Może odnajdziemy ślad. — A co robimy z dziewczyną? Desgrez się zawahał. — Zastanawiam się, czy nie lepiej puścić ją wolno. Teraz, kiedy widziałem twarz, już jej nie zapomnę. Strażnicy bez protestu puścili dziewczynę i hałasując os­ trogami, zniknęli w ciemności. Angelika wymknęła się spod świetlistego kręgu. Przesu84

wała się wzdłuż murów domów i z ulgą znalazła się w ciem­ ności. Jednak koło fontanny zauważyła białą plamę i usły­ szała, jak Sorbona chłepcze wodę. Dostrzegła obok cień Desgreza. Ponownie znieruchomiała. Zobaczyła, że Desgrez pod­ niósł swój płaszcz i rzucił jakiś przedmiot w jej kierunku. — Masz, oddaję ci nóż — powiedział. — Nigdy nie okradłem dziewczyny. Zresztą dziewczynie, która przecha­ dza się o tej porze, nóż może się przydać. No, dobranoc, moja piękna. Angelika milczała, wiec spytał: — Nie powiesz dobranoc? Zebrała wszystkie siły, by wydusić z siebie: — Dobranoc. Usłyszała odgłos oddalających się kroków policjanta. Potem na oślep rzuciła się do ucieczki.

ROZDZIAŁ V

Świt zastał ją na skraju Dzielnicy Łacińskiej, przy ulicy Bernardyńskiej. Różowa poświata ogarniała z wolna czarne dachy kolegiów. W oknach na poddaszach widać już było blask świec wcześnie obudzonych studentów. Angelika mi­ jała też innych, którzy ziewając, z błędnym wzrokiem opusz­ czali burdele, gdzie żałosne prostytutki zajmowały się nimi przez kilka godzin. Ocierając się o nią, rzucali wyzywające słowa. Mieli brudne kołnierze, zniszczone ubrania śmier­ dzące atramentem i czarne pończochy, opadające na chude łydki. Angelika chwiała się ze zmęczenia. Miała bose nogi, bo zgubiła gdzieś buty. Jej twarz stężała z otępienia. Przybywszy na bulwar Tournelle, poczuła zapach sko­ szonego siana. Pierwsze wiosenne siano. Barki, wypełnione lekkim i pachnącym ładunkiem, przyczepione były jedna do drugiej. Wydzielały przyjemny zapach suszonych kwia­ tów, obietnicę pięknych dni, które miały nadejść. Zeszła na brzeg, kilka kroków dalej marynarze grzali się przy ognisku i nie zauważyli jej. Weszła do wody i wspięła się na barkę. Zagłębiła się z rozkoszą w sianie. Zapach siana pod plandeką był jeszcze bardziej odurzający: wilgot­ ny, ciepły, zapowiadający burzę, jak letni dzień. Angelika wyciągnęła się, skrzyżowawszy ręce pod głową. Zamknęła oczy. Wdychała opary upajającego zapachu i nie czuła już swego umęczonego ciała. Zawładnęło nią wspo-

mnienie Monteloup. Słońce i wiatr pieściły ją łagodnie. Dawno już nie było jej tak przyjemnie. Była zdobyczą dzikiego Calembredaine'a, któremu cza­ sami, w trakcie krótkiego uścisku, udawało się wyrwać z niej zwierzęcy krzyk rozkoszy, jęk opętanej bestii. Ale jej ciało zapomniało już o słodyczy prawdziwej pieszczoty. We śnie łzy płynęły jej po twarzy i gubiły się we włosach. Oddawała się rozkosznym wspomnieniom, kołysana łagod­ nym szeptem pól i lasów: „Nie płacz... Nie płacz, moja kochana... to nic... Złe już się skończyło... nie płacz, biedac­ two". Angelika otworzyła oczy. W półcieniu zauważyła jakiś kształt, wyciągnięty koło niej w sianie. Roześmiane oczy obserwowały ją. Wymamrotała: — Kim pan jest? Nieznajomy położył palec na ustach. — Jestem wiatrem. Wiatrem z małej wioski Berry. Kiedy kosili trawę, skosili mnie razem z nią... Wsadzili mnie na barkę i oto jestem w Paryżu. Śmieszna historia małego wiejskiego wietrzyka. — Ale... — rzekła Angelika i próbowała zebrać myśli. Młodzieniec miał na sobie czarne, zniszczone, podziura­ wione miejscami ubranie. Postrzępiony kołnierz okalał mu szyję, pas przy surducie podkreślał jego chudość. Twarz miał natomiast interesującą, niemal piękną mimo swej bladości. Długie i wąskie usta wydawały się stworzone do nieustannego mówienia i śmiania się ze wszystkiego i z niczego. Twarz była w ciągłym ruchu. Robił grymasy, śmiał się, stroił różne miny. Niesforna, jasnoblond czup­ ryna, z grzywką opadającą na oczy, dodawała tej ciekawej fizjonomii nieco chłopskiej naiwności, czemu jednak prze­ czyło chytre spojrzenie. W czasie, kiedy Angelika go obserwowała, on nie prze­ stawał mówić: — Co może robić w Paryżu taki wietrzyk jak ja? Ja, przyzwyczajony do wiania po żywopłotach, będę teraz dmu­ chał w damskie spódnice i dostanę policzek... Będę zrywał kapelusze z głów klechów, to mnie ekskomunikują. Wsadzą 87

mnie do więzienia do wieży Notre-Dame i każą dzwonom dzwonić na opak... Co za skandal! — Ale... — powtórzyła Angelika, próbując się podnieść. Usadził ją pośpiesznym ruchem. — Nie ruszaj się-.- Pst! „To jakiś postrzelony student" — pomyślała. Wyciągnął się ponownie i pogładził jej policzek, szepcząc: — Nie płacz już. — Ja nie płaczę — powiedziała Angelika, ale spostrzegła, że jej twarz jest cała zalana łzami. — Ja też lubię spać w sianie — mówił dalej. — Kiedy wśliznąłem się na barkę, znalazłem cię tutaj. Płakałaś we śnie. Więc cię pogłaskałem, żeby cię pocieszyć, a ty powie­ działaś: „Jeszcze!" — Ja? — Tak. Wytarłem ci twarz i zauważyłem, że jesteś bardzo ładna. Twój nosek ma subtelność jednej z muszelek, które znajduje się nad brzegiem morza. Wiesz, tych muszelek, które są tak białe i delikatne, że wyglądają jak przezroczyste. Twoje wargi to płatki powojnika. Twoja szyja jest krągła i gładka... Angelika słuchała tego jak w półśnie. Tak, to prawda, od dawna nikt do niej tak nie mówił. Wydawało jej się, że słowa te przybywają z bardzo daleka, i bała się, że z niej drwi. Jak mógł mówić, że jest piękna, kiedy ona czuła się zniszczona, zgaszona, na zawsze zhańbiona tą potworną nocą, w czasie której zdała sobie sprawę, że nie będzie mogła patrzeć w oczy świadkom swej przeszłości! A on dalej szeptał: — Twoje ramiona są jak dwie kule z kości słoniowej. Twoje piersi są tak piękne, że mogą się równać tylko z nimi samymi. Są wręcz stworzone do tego, by mężczyzna trzymał je w swej dłoni, i mają taki mały, śliczny pączek koloru drzewa różanego. Twoje uda mają kształt wrzeciona i są jedwabiste. Twój brzuch jest jak poduszka z białej satyny, wzdęty i naprężony, że aż miło położyć na nim policzek. — A ja chciałabym się na przykład dowiedzieć, jak mog­ łeś to wszystko ocenić — żachnęła się Angelika. — Kiedy spałaś, całą cię obejrzałem. 88

Angelika nagle siadła na sianie. — Zuchwalec! Rozpustny uczniak! Wysłannik diabła! — Cicho! Nie tak głośno. Chcesz, żeby marynarze wrzu­ cili nas do rzeki...? Dlaczego złościsz się, piękna damo? Kiedy na swej drodze znajduje się klejnot, czyż nie jest słuszne, że się go ogląda? Chce się wiedzieć, czy jest ze szczerego złota, czy jest rzeczywiście taki piękny, na jaki wygląda, wreszcie: czy nam odpowiada, czy lepiej go zo­ stawić i nie ruszać. Rem passionis suae bene eligere princeps debet, mundum examinandum*. — To ty jesteś tym księciem, na którego patrzy świat? — spytała sarkastycznie Angelika. Zamrugał powiekami ze zdziwienia. — Rozumiesz łacinę, żebraczko? — Kiedy taki żebrak jak ty jej używa... Student, zaniepokojony, zagryzł dolną wargę. — Kim jesteś? — spytał łagodnie. — Masz zakrwawione nogi. Musiałaś długo biec. Kto cię przestraszył? Ponieważ nie odpowiadała, ciągnął dalej: — Masz nóż... Straszna broń, sztylet Cygana. Umiesz się nim posługiwać? Angelika patrzyła na niego drwiąco spod rzęs. — Być może! — Aj! — wykrzyknął, odskakując od niej. Wyciągnął z siana jakąś łodyżkę i zaczął ją żuć. Jego wyblakłe oczy stały się marzycielskie. Przez chwilę miała wrażenie, że w ogóle już o niej nie myśli. A o czym myślał? Może o tych wieżach w Notre-Dame, gdzie go miano uwię­ zić... Gdy tak trwał nieruchomy i daleki, wydawał się star­ szy. W kącikach oczu odkryła zmarszczki, które tylko nędza lub rozpusta mogła zaznaczyć u mężczyzny w sile wieku. Zresztą on nie miał żadnego wieku. Jego chude ciało w za szerokim ubraniu wydawało się niematerialne. Bała się, żeby nie zniknął niczym zjawa. — Kim jesteś? — wyszeptała, dotykając jego ręki.

* Książę musi starannie wybrać obiekt swoich uczuć, ponieważ cały świat na niego patrzy.

89

— Już ci powiedziałem: jestem wiatrem. A ty? — A ja jestem bryzą. Roześmiał się i chwycił ją za ramiona. Co robią wiatr i bryza, kiedy się spotykają? Łagodnie położył się na niej. Znowu zagłębiła się w sianie, a nad nią te wąskie i czułe usta, tak blisko. Zauważyła małą zmarszczkę w zarysie jego ust, która, nie wiedzieć czemu, wystraszyła ją. Ironiczna i nieco surowa oznaka. Ale spojrzenie było czułe i roześmiane. Pozostał tak, w oczekiwaniu, aż ona pierwsza, podnieco­ na tym wezwaniem, wykona zachęcający ruch. Wtedy ją pocałował. Pocałunek trwał bardzo długo. Dla zmysłów Angeliki było to coś nowego. Obudziły się w niej dawne rozkosze, tak odmienne od tych, którymi szafował — i to z jakim zapałem — dawny służący i do których ją przyzwyczaił. „Przed chwilą byłam tak zmęczona — myślała — a teraz już tego nie czuję. Moje ciało nie wydaje mi się już smutne i zhańbione. Nie umarłam więc jeszcze całkowicie..." Poruszyła się nieco na sianie, czując, jak w głębi niej budzi się bardziej subtelna przyjemność, która za chwilę miała przerodzić się w pulsującą rozkosz. Mężczyzna wyprostował się i oparty na łokciu, z uśmie­ chem na twarzy, nadal ją obserwował. Nie była niecierpliwa; czuła falę ciepła, która ją ogarniała. Po chwili wziął ją ponownie. Nie musieli się spieszyć. — To śmieszne — szeptał. — Masz delikatność wielkiej damy. Widząc twoje łachmany, nikt by w to nie uwierzył. Zaśmiała się cichutko. — Naprawdę? Ma pan doświadczenie z wielkimi dama­ mi, panie adwokacie? — Od czasu do czasu. Połaskotał ją po nosie suszonym kwiatkiem i wyjaśnił: — Kiedy mam pusty brzuch, wynajmuję się u mistrza Grzegorza, w łaźniach Świętego Mikołaja. Tam właśnie przychodzą wielkie damy, szukając trochę pikanterii w ich światowych miłostkach. Och! Oczywiście, nie jestem takim 90

bydlakiem jak Piękny Chłopiec i wdzięki mojego niedoży­ wionego ciała mniej kosztują niż owłosionego dokera, cuch­ nącego cebulą i kiepskim winem. Aleja mam inne talenty. Tak, moja droga. Nikt w Paryżu nie zna lepszych sprośnych historyjek ode mnie. Moje partnerki bardzo lubią ich słu­ chać, by się wprawić w dobry nastrój. Rozśmieszam je, piękne dziwki... Kobietom trzeba przede wszystkim rozryw­ ki. Chcesz, żebym ci powiedział dowcip o młocie i kowadle? — O, nie! — zaoponowała żywo Angelika. — Błagam cię, ja nie lubię tego rodzaju historyjek. Wydawał się rozczulony. — Małe serduszko! Śmieszne, małe serduszko! To dziw­ ne! Spotkałem już wielkie damy, które przypominały roz­ pustnice, ale nigdy nie widziałem rozpustnic, które przypo­ minały wielkie damy. Ty jesteś pierwsza... Jesteś tak piękna jak sen... Słyszysz dzwony Samaritaine na Pont-Neuf...? Niedługo południe. Chodź, pójdziemy na Pont-Neuf ukraść parę jabłek na kolację. 1 jeszcze bukiet kwiatów, w którym zatopisz swój mały pyszczek... Posłuchamy Wielkiego Ma­ teusza, jak wygaduje kłamstwa i gra na lirze, jak każe tańczyć swojemu świstakowi... I zakpimy sobie z policjanta, który chce mnie powiesić. — Dlaczego chcą cię powiesić? — Nie wiesz, że ciągle chcą mnie powiesić? — odpowie­ dział ze zdziwieniem. ,,Z pewnością jest trochę postrzelony, ale jest śmiesz­ ny" — pomyślała. Wyciągnęła się znowu. Miała ochotę, by ponownie zaczął ją pieścić. Tymczasem on wydawał się myśleć o czymś innym. — Teraz sobie przypominam — powiedział nagle. — Widziałem cię już na Pont-Neuf. Czy nie należysz przypad­ kiem do bandy Calembredaine'a, słynnego łajdaka? — Tak, to prawda, należę do Calembredaine'a. Cofnął się z przerażeniem. — Aj! Aj! W co ja znowu się wpakowałem! Czy przypad­ kiem nie jesteś tą markizą Aniołów, o którą nasz szelma jest tak piekielnie zazdrosny? — Tak, ale... 91

— Proszę, dokąd sięga nieświadomość samic! — wykrzy­ knął dramatycznie. — Nie mogłaś tego, nieszczęsna, po­ wiedzieć wcześniej? Chcesz więc zobaczyć tę smętną krew, wypływającą z moich żył? Aj! Aj! Calembredaine! Ale mam szczęście! Znalazłem kobietę mojego życia, a ona należy do Calembredaine'a...! Ale co tam! Najbardziej czarująca metresa to jeszcze lepsze niż samo życie. Żegnaj, moja piękna...! Chwycił stary kapelusz w formie stożka, jaki noszą szko­ lni nauczyciele, nałożył na jasną czuprynę i ześliznął się z barki. — Bądź tak miła — wyszeptał jeszcze z uśmiechem. — I nie mów o mym zuchwalstwie twojemu panu... Tak, widzę, że nic nie powiesz. Kochana jesteś, markizo Anio­ łów... Będę o tobie myślał aż do dnia, w którym mnie powieszą... a nawet potem... Żegnaj! Usłyszała, jak brnie przez wodę. Ubrany cały na czarno, w spiczastym kapeluszu i podziurawionym płaszczu, po­ wiewającym na wietrze, wyglądał jak jakiś egzotyczny ptak. Żeglarze, którzy widzieli, jak wychodził z barki, rzucili za nim kamieniami. Odwrócił ku nim swą bladą twarz i wybuchnął głośnym śmiechem. Potem nagle zniknął jak sen.

ROZDZIAŁ VI

Ta fantastyczna zjawa rozpogodziła Angelikę i odrzuciła na plan dalszy gorzkie wspomnienie nocnego spotkania z Desgrezem. Lepiej było o tym nie myśleć. Pochyliła głowę, by wyjąć resztki suchej trawy z włosów. Na razie nie powinna nisz­ czyć uroku ostatniej chwili. Westchnęła z lekkim żalem. Więc doszła do tego, że zdradziła Mikołaja... Markiza Aniołów wzruszyła ramionami i uśmiechnęła się złośliwie. Nie zdradza się kochanka tego rodzaju. Oprócz niewoli nędzy nic nie wiązało jej z Mikołajem. Nagłe wycofanie się młodego mężczyzny jeszcze raz uświadomiło jej potęgę opieki, jaką otaczał ją bandyta. Bez niego i jego zaborczej miłości z pewnością spadłaby jeszcze niżej... W zamian za to oddała mu swe szlachetne i rasowe ciało, o którym zawsze marzył. Byli kwita. Nie miała żadnych skrupułów, że inny dał jej więcej przyjemności, której smak już zapomniała. Z drugiej strony lepiej było, że uciekł. Nie zniosłaby, gdyby nóż Calembredaine'a miał go tknąć. Angelika przeczekała jeszcze chwilę, po czym ona z ko­ lei ześliznęła się z barki. Woda była zimna, ale nie lo­ dowata, oślepił ją jej blask. Dotarło do niej, że to już wiosna. Chowając się przed wzrokiem żeglarzy, umyła się w zimnej 93

wodzie, przyjemnie pobudzającej krew. Następnie, włoży­ wszy ponownie ubranie, wyszła na brzeg i udała się na Pont-Neuf. Słowa nieznajomego pobudziły otępiały w zimie umysł Angeliki. Po raz pierwszy zobaczyła Pont-Neuf w całej jego oka­ załości: piękne, białe przęsła i spontaniczny, radosny, nie­ ustanny ruch. Był to najpiękniejszy most Paryża i najbardziej ulubiony, ponieważ on jeden łączył najkrótszą drogą oba brzegi Sek­ wany i wyspę Cite. Unosił się na nim nieustanny wrzask, w którym mieszały się krzyki naganiaczy klientów, przykazania empiryków i łgarzy, refreny piosenek, dzwony Samaritaine i skargi żebraków. Angelika mijała sklepiki i stragany. Szła boso, w roze­ rwanej sukience. Zgubiła gdzieś swój beret, i długie złotawobrązowe w słońcu włosy opadały jej na ramiona. Ale to nie miało znaczenia. Na Pont-Neuf bose nogi mieszały się z buciorami rzemieślników i czerwonymi obcasami panów. Zatrzymała się przed wieżą ciśnień Samaritaine, by popa­ trzeć na „zmyślny zegar", który oznaczał nie tylko godziny, ale dni i miesiące, a oprócz tego wprawiał w ruch kurant, skonstruowany przez pewnego Flamanda. Na fasadzie tej monumentalnej pompy, dostarczającej wody do Luwru i Tuileries, znajdowała się płaskorzeźba, przedstawiająca scenę z Ewangelii: przy studni Jakuba Sa­ marytanka podaje Jezusowi wodę. Angelika zatrzymywała się przed każdym sklepikiem z bi­ belotami, przed sprzedawcą drobiu, ptasznikiem, sprzedaw­ cą zabawek i figurek, atramentu i farb, przed marionetkami, postrzygaczem psów, żonglerem. Zauważyła Czarnego Chle­ ba i jego muszelki, Śmierć Szczurom i jego smętną zwierzy­ nę, a także matkę Hurlurette i ojca Hurlurota na rogu Samaritaine. Pośród kręgu gapiów stary ślepiec rzępolił na lichych skrzypcach, a jakaś megiera zawodziła sentymentalną ro­ mancę o wisielcach, trupach, którym kruki dziobały oczy,

i innych okropnościach, a ludzie tego słuchali, pochylając głowy i wycierając oczy. Mieszanina złoczyńców i procesje religijne były ulubionymi widowiskami ludu Paryża; nic nie kosztowały i pozwalały mocno odczuć, że człowiek składa się z ciała i duszy. Matka Hurlurette śpiewała swoją piosenkę z wielkim przejęciem: Słuchajcie wszyscy mojej mowy! Kiedy udam się Do opactwa Wchodź-Niechętnie, Za was będę się modliła Pokazując język... Widać było jej bezzębne usta. Łza spłynęła jej z oka i zgubiła się w zmarszczkach. Była przerażająca i zachwy­ cająca zarazem... Kiedy skończyła piosenkę na najwyższym tremolo, po­ śliniła kciuk i zaczęła rozdawać kartki, których cały plik trzymała pod pachą. — Kto nie ma jeszcze swojego wisielca? Zobaczywszy Angelikę, krzyknęła radośnie: — Patrz, Hurlurot, jest dziewczyna! Wiesz, że twój chłop urządza nam od rana serenady! Mówi, że ten przeklęty pies cię zadusił. Chce, żeby wszyscy żebracy i połamańce Paryża zaatakowali Chatelet. A tymczasem markiza przechadza się po Pont-Neuf...! — A dlaczego by nie? — zaprotestowała wyniośle An­ gelika. — Wy przechadzacie się tu codziennie! — Ja tu pracuję — rzekła stara. — Nawet nie wiesz, ile daje ta piosenka. Powtarzm ciągle Zabłoconemu Po­ ecie: „Dawaj mi wisielców". To się najbardziej opłaca. No, chcesz, jednego? Za darmo, przecież jesteś naszą ma­ rkizą. — Dostaniesz dzisiaj wieczorem węgorza na kolację — obiecała Angelika. Oddaliła się wraz z innymi gapiami, czytając tekst pio­ senki.

95

Słuchajcie wszyscy mojej mowy! Kiedy udam się Do opactwa Wchodź-Niechętnie, Za was będę się modliła Pokazując język... W rogu, na dole strony, widniał podpis, który już znała: „Zabłocony Poeta". Gorzkie wspomnienie nienawiści za­ władnęło sercem Angeliki. Popatrzyła na konia z brązu na cokole. To tu, jak jej powiedziano, wspinał się nieraz poeta z Pont-Neuf, by spać między nogami konia. Włóczędzy szanowali jego sen. Zresztą niczego nie można mu było ukraść. Był biedniejszy od najbiedniejszego z żebraków, zawsze błąkający się, zawsze wygłodzony, zawsze ścigany i zawsze wywołujący skandale. „Dlaczego nikt go jeszcze nie zabił — pomyślała Angeli­ ka — ja bym go z chęcią zabiła, gdybym go spotkała. Ale wcześniej chciałabym mu powiedzieć dlaczego..." Zmięła papier i wrzuciła do strumienia. Jakiś powóz przejechał, przed nim biegli biegacze, skaczący niczym wie­ wiórki. Wyglądali wspaniale w swych jedwabnych liberiach, z piórami u kapeluszy. Tłum starał się odgadnąć, kto siedzi w karecie. Angelika patrzyła na biegaczy i myślała o Lekkiej Stopie, którego serce nie wytrzymało z powodu biegania. Poczciwy król z brązu, Henryk IV, iskrzył się w słońcu i uśmiechał ponad różowymi i czerwonymi parasolami. Przestrzeń pod nim zajmowali sprzedawcy pomarańczy i kwiatów. Kwiaciarki przybywały na Pont-Neuf z samego rana. Przychodziły ulicą Kwiaciarek, koło Świętego Juliana Bied­ nego, gdzie znajdowała się siedziba ich korporacji, lub ulicą Suchego Drzewa, skąd, z ogrodów Braci Prowansalskich, brały kwiaty. Jedna z kumoszek poprosiła Angelikę o pomoc w robie­ niu bukietów i widząc, że sobie dobrze radzi, dała jej dwa­ dzieścia sou. — Wyglądasz za staro, żeby zostać uczennicą — powie­ działa. — Ale smarkulom zajęłoby to dwa lata, żeby nau96

czyć się robić bukiety tak jak ty. Jeśli chcesz pracować ze mną, możemy się dogadać. Angelika potrząsnęła przecząco głową, ścisnęła swoje dwadzieścia sou i oddaliła się. Co chwila oglądała monety, ofiarowane jej przez handlarkę. Były to jej pierwsze zaro­ bione pieniądze. Kupiła dwa pączki i zaraz je zjadła, mieszając się z tłu­ mem gapiów, którzy „z otwartymi gębami" stali przed wozem platformą Wielkiego Mateusza i śmiali się. Wspaniały Wielki Mateusz! Ustawił się naprzeciwko kró­ la Henryka IV, nie bojąc się ani jego uśmiechu, ani maje­ statu. Stojąc na swoim wozie platformie na czterech kółkach, otoczonym balustradą, przemawiał do tłumu gromkim gło­ sem, który słychać było na obu końcach mostu. Szczególna orkiestra, składająca się z trzech muzyków: grających na trąbce, bębenku i talerzach, skandowała jego mowę i głuszyła potwornym hałasem jęki klientów, którym wyrywał zęby. Wytrwały entuzjasta, cudowny, energiczny i zręczny, ra­ dził sobie nawet z najbardziej opornymi zębami, każąc nieraz pacjentowi uklęknąć, by potem podnieść go z ziemi na kleszczach. Na koniec wysyłał swoją ledwie dyszącą ofiarę na przepłukanie ust do sprzedawcy wódki. Wielki Mateusz, z piórem przy kapeluszu, podwójnym naszyjnikiem z zębów, rozłożonym na satynowym ubraniu, i wielką szablą, obijającą mu się o pięty, chodził po plat­ formie tam i z powrotem między dwoma klientami, wy­ chwalając swą ogromną wiedzę i doskonałość środków, proszków, powidełek leczniczych, maści wszelkiego rodzaju, przyrządzanych z dużej ilości masła, oliwy, wosku i kilku niewinnych ziół. — Panowie i panie, oto widzicie przed sobą największą osobistość na świecie, wirtuoza, rzadkość w swoim zawo­ dzie, wzór lekarza, następcę Hipokratesa w linii prostej, badacza natury, podporę wszystkich fakultetów. Widzicie na własne oczy lekarza metodycznego, hipokratesowego, patologicznego, chemicznego i empirycznego. Leczę żoł97

nierzy z grzeczności, biednych z litości, a bogatych kupców za pieniądze. Nie jestem doktorem ani filozofem, ale moje maści czynią to samo, co filozofowie i doktorzy. Doświad­ czenie warte jest więcej niż wiedza. Mam tu pomadę na wybielenie cery: biała jak śnieg, pachnąca jak balsam i piż­ mo... Mam też maść o nieocenionej wartości, gdyż — słu­ chajcie mnie dobrze — ta maść chroni tych, którzy jej używają, przed zdradzieckimi kolcami róży miłości. Podniósł ręce w natchnieniu: Przybywajcie, panowie, robić zakupy. Cudowne lekarstwo na wszelkie choroby. Ten wspaniały proszek: daje rozum głupcom, honor łajdakom, niewinność winnym, starym kobietom kochanków, zakochanym starcom metresy i wiedzę ignorantom... Ta ostatnia tyrada rozśmieszyła Angelikę. Spostrzegł ją i przywitał przyjacielskim gestem. Śmiałam się. Dlaczego się śmiałam? — zastanawiała się Angelika. Przecież to idiotyczne, co on tu opowiada. Miała jednak ochotę się śmiać. Nieco dalej, na małym podium, starzec z drewnianą nogą starał się przyciągnąć uwagę przechodniów. — Chodźcie zobaczyć czerwonego człowieka! Najciekaw­ szy dziw natury. Myślicie, że jesteście bardzo uczeni, bo widzieliście kilku czarnych ludzi. A cóż bardziej banalnego od tych Marokańczyków, którymi zalewa nas sułtan ture­ cki? Ja wam pokażę nieznanego człowieka z nieznanego kraju, który nazwałem Ameryką, a z którego i ja pocho­ dzę... Na słowo „Ameryka" Angelika zatrzymała się przed estradą. Blagier z drewianą nogą był źle ogolony i miał na głowie czerwoną chustkę. Nie starał się nawet wystroić jak inni kuglarze z Pont-Neuf. Jego zabrudzona koszula w biało98

-czerwone paski, łatana kamizelka i złamany nos wcale nie przyciągały przechodniów. W jednym uchu miał małe złote kółko. — Byłem marynarzem i nieustannie podróżowałem na królewskich statkach. Mógłbym wam wiele opowie­ dzieć o tych nieznanych krajach. Ale widzę, że się śpieszy­ cie, panie i panowie. Przywiozłem nie tylko wspomnienia, ale i to ciekawe zjawisko, które sam schwytałem w Amery­ ce. Czerwony człowiek, panie i panowie, czerwony czło­ wiek! Angelika rzuciła kilka sou, które jej zostały, do miseczki umieszczonej przed estradą. Inni gapie zrobili to samo. Kiedy inwalida uznał, że krąg gapiów jest już wystar­ czająco duży, teatralnym gestem odsłonił kotarę budki. W środku widać było jakiś posąg, jakby z terakoty, któ­ rego głowa i lędźwia pokryte były piórami. Posąg poruszył się i zrobił kilka kroków. Ludzie zaszemrali. Nie było wątpliwości, był to człowiek. Miał nos, usta, uszy ozdobione kółkami, duże oczy, ręce i nogi. Jego skóra miała miedziany odcień, ale nie bardziej — uznali widzo­ wie — niż niektórzy hiszpańscy czy włoscy górale. W sumie, oprócz piór porastających głowę i lędźwia, człowiek ten nie był aż taki nadzwyczajny. Popatrzywszy na niego, wymieniwszy komentarze, tłum rozszedł się, a stary marynarz kazał mu wejść z powrotem do budki. Angelika została jeszcze koło estrady. Myślała o swym bracie Josselinie, który z błyskiem w oku szeptał jej: „Wy­ pływam w morze". Pastor Rochefort przyszedł któregoś dnia do dzieci Sance, które z zachwyconym wzrokiem obsiadły go wokół. Josselin... Rajmund... Hortensja... Gontran... Angelika... Madelon... Denis... Maria Agnieszka... Jakież piękne były te dzieci w swej niewinności i niewiedzy o swoich dalszych losach! Słuchały obcego człowieka, którego słowa mocno ich poruszyły. — „Jestem tylko podróżnikiem, pragnącym poznawać nowe ziemie, te miejsca, gdzie nikt nie jest głodny, spragniony 99

i gdzie człowiek czuje się wolny. Tam właśnie zrozumiałem, że zło pochodzi od człowieka białej rasy, ponieważ nie tylko nie postępował według słów Pana, ale w dodatku je prze­ kręcił. Albowiem Pan nie przykazał zabijać ani niszczyć, tylko się miłować". Angelika zamknęła oczy. Kiedy je znów otworzyła, kilka kroków przed sobą dostrzegła Jactance'a, Wielkiego Worka, Piwonię, Goberta, Pięknego Chłopca i innych. Stali i ob­ serwowali ją. — Siostrzyczko — powiedział Piwonia, chwytając ją za rękę. — Postawię świeczkę przed Ojcem Wiecznym z SaintPierre-aux-Boeufs. Myśleliśmy, że cię już nigdy nie zoba­ czymy! — Chatelet albo przytułek mieliśmy do wyboru dla ciebie. — Chyba że schrupał cię ten przeklęty pies. — Wzięli Wyrwizamka i Ostrożnego. Powieszono ich dzisiaj na placu Greve. Otoczyli ją. Więc znów odnalazła tę posępne twarze, zachrypnięte, pijackie głosy i łańcuchy żebraczego świata, te łańcuchy, które nie mogły się przerwać w ciągu jednego dnia. Jednakże od „dnia na sianie na barce", jak go na­ zwała, czy „dnia na Pont-Neuf, zatliła się w niej iskierka nadziei. Nie bardzo wiedziała, skąd czerpała tę nadzieję. Z nizin społecznych człowiek nie wydostaje się tak szybko, jak w nie spada. — Pośmiejemy się trochę, moja piękna — powiedział Piwonia. — Wiesz, dlaczego przechadzamy się w biały dzień po Pont-Neuf? Bo mały Filipot dokona arcydzieła kradzieży kieszonkowej. Filipot, jeden z zasmarkanych chłopaczków z wieży Nesle, musiał na tę okoliczność zmienić swoje łachmany na kostium z fioletowej serży i wielkie buty, w których nie umiał się poruszać. Z pluszową torbą, w której miały się znajdować książki i stalówki, wyglądał jak syn rzemieślnika na wagarach. Jactance dawał mu ostatnie wskazówki: — Słuchaj, chłopcze. Dzisiaj nie chodzi tylko o ty, żebyś 100

ukradł sakiewkę, tak jak to dotąd robiłeś... Chcemy wiedzieć, czy umiesz wywinąć się z rozróby i zrobić swoje. Rozumiesz? — Tak — odparł Filipot. Pociągnął nerwowo nosem i wytarł go rękawem. Jego koledzy starannie obserwowali przechodniów. — Patrzcie, idzie piękny pan ze swą śliczną damą. To jest okazja! Widziałeś tego nadzianego faceta, Filipot? Za­ trzymali się przy Wielkim Mateuszu. No, teraz! Masz no­ życe, chłopcze, i dalej na winobranie! Uroczystym ruchem Jactance wręczył chłopcu naostrzone nożyczki i wepchnął go w tłum. Jego wspólnicy też wśliznęli się między przechodniów. Wprawne oko Jactance'a śledziło bacznie poczynania ucznia. Nagle krzyknął: — Uwaga, panie, panie! Kradną panu sakiewkę, wiel­ możny panie...! Przechodnie popatrzyli w kierunku, który wskazał, i za­ częli tam biec. Piwonia wydzierał się: — Proszę się mieć na baczności, książę! Jakiś chłopiec chce okraść waszą wysokość! Szlachcic sięgnął po sakiewkę i natrafił na rękę Filipota. — Łapać złodzieja! — wrzasnął. Jego towarzyszka krzyknęła przeraźliwie. Natychmiast wybuchło ogromne zamieszanie. Ludzie krzyczeli, bili się, łapali się za gardła, podczas gdy wysłan­ nicy Calembredaine'a powiększali jeszcze bałagan krzykami i nawoływaniami. — Mam go! — To on! — Łapcie go! Ucieka! — Tam! — Tędy! Deptane dzieci płakały. Kobiety mdlały. Kramy się prze­ wracały. Czerwone parasole, porywane przez wiatr, wpadały do rzeki. Handlarki, by się bronić, rzucały jabłkami i po­ marańczami. Psy postrzegaczy wpadły w tłum i charcząc, i śliniąc się, gryzły przechodniów w łydki. 101

Piękny Chłopiec chwytał mieszczki jedną po drugiej, cało­ wał je i pieścił w najśmielszy sposób, na oczach przerażo­ nych mężów, którzy na próżno starali się przegonić go uderzeniami laski. Razy te spadały na innych, którzy mszcząc się, zrywali peruki znieważonym mężom. Wśród tego zamieszania Jactance i jego wspólnicy ob­ cinali sakiewki, opróżniali kieszonki, porywali płaszcze, a Wielki Mateusz, w zgiełku owej orkiestry, wymachiwał szablą i ryczał ze swego wózka: — Dalej, chłopcy! Ruszajcie się! To dobre dla zdrowia! Angelika schroniła się na stopniach cokołu, skąd ob­ serwowała cały spektakl. Trzymając się kraty, śmiała się aż do łez. Ten dzień zbyt dobrze się kończył. To było właśnie to, czego potrzebowała, by zaspokoić swe pra­ gnienie śmiechu i płaczu, które męczyło ją od momentu przebudzenia na sianie, pod wpływem pieszczot niezna­ jomego. Dostrzegła ojca Hurlurota i matkę Hurlurette, jak sczepieni ze sobą pływali po falującym polu walki niczym ogro­ mny korek z brudnych gałganów. Roześmiała się jeszcze bardziej, aż straciła dech. Napraw­ dę, chyba się rozchoruje z tego śmiechu. — To takie śmieszne, dziewczyno? — zagrzmiał jakiś głos tuż za nią. Ktoś chwycił ją za nadgarstek. Policjanta się nie rozpo­ znaje, to się czuje — powiedział jej Piwonia. Od tej nocy Angelika nauczyła się rozpoznawać niebezpieczeństwo. Śmiała się jeszcze, już nieco ciszej, i przybrała niewinną minkę. — Tak, to śmieszne patrzeć na ludzi, którzy się biją nie wiadomo dlaczego. — A ty może wiesz, dlaczego, hę...? Angelika pochyliła się ku twarzy policjanta z uśmiechem. Nagle zręcznym ruchem chwyciła go za nos, skręciła mu chrząstkę, a kiedy ten, z bólu, odchylił głowę do tyłu, silnie uderzyła go ręką w wystające jabłko Adama. Był to chwyt, którego nauczyła ją Polka. Nie było to na 102

tyle silne, by ogłuszyć policjanta, lecz wystarczające, by ten zwolnił uścisk. Uwolniona Angelika uciekła, skacząc jak gazela. Do wieży Nesle każdy docierał na własną rękę. — Można liczyć naszych pobitych, ale jaki zysk, moi przyjaciele, jaki zysk! — cieszył się Jactance. Na stół spadały płaszcze, szpady, klejnoty i dzwoniące sakiewki. Filipot, posiniaczony jak bożonarodzeniowa gęś, przy­ niósł sakiewkę pana, którego mu wskazano. Uroczyście go przywitano i posadzono do posiłku przy stole Calembredaine'a, wśród dorosłych.

ROZDZIAŁ VII

— Angeliko — szeptał Mikołaj. — Angeliko, gdybym cię nie odnalazł... — Co by się stało? — Nie wiem... Przyciągnął ją i przycisnął do swej potężnej piersi. — Och! Proszę cię — westchnęła, wyzwalając się z jego objęć. Oparła czoło o pręty otworu strzelniczego. Ciemnoniebie­ skie niebo odbijało gwiazdy w spokojnych wodach Sekwa­ ny. Powietrze przesiąknięte było zapachem migdałowców, kwitnących w ogrodach dzielnicy Faubourg Saint-Germain. Mikołaj zbliżył się do Angeliki, pożerając ją wzrokiem. Wzruszyła się intensywnością tego nieudawanego uczucia. — Co byś zrobił, gdybym nie wróciła? — To zależy. Gdyby przyskrzynili cię policjanci, wezwał­ bym wszystkich moich zbirów. Sprawdzilibyśmy więzienia, przytułki i umożliwilibyśmy ci ucieczkę. Gdyby zadusił cię pies, odszukałbym psa i jego pana i zabiłbym ich... A gdy­ byś... Jego głos stał się chrapliwy. — Gdybyś odeszła z innym... Odnalazłbym was i zabił­ bym go. Uśmiechnęła się, gdyż blada, kpiąca twarz mignęła jej przed oczyma. Ale Mikołaj był bardziej czujny, niż myślała, a miłość wyostrzała jeszcze jego instynkt. 104

— Nie myśl, że będziesz mogła łatwo ode mnie uciec — podjął groźnie. — W świecie żebraków nie zdradza się tak prosto jak gdzie indziej. Jeśli to się zdarzy, umiera się. Nigdzie nie znajdziesz schronienia... Jesteśmy zbyt liczni, zbyt potężni. Odszukalibyśmy cię wszędzie: w kościołach, klasztorach, nawet w królewskim pałacu... Wiesz, że jesteś­ my dobrze zorganizowani. Ja, w gruncie rzeczy, bardzo lubię organizować walkę. Odchylił swój rozerwany kasak i pokazał mały, siny zna­ czek koło lewej piersi. — Widzisz to? Moja mama zawsze mi mówiła: „To znak twojego ojca!" Bo moim ojcem nie był ten nicpoń, ojciec Merlot. Nie. Moja mama miała mnie wcześniej z pewnym wojskowym, oficerem, kimś wysoko postawionym. Nigdy nie powiedziała mi, kto to był. Ale czasami, kiedy ojciec Merlot chciał mnie bić, krzyczała do niego: „Nie dotykaj najstarsze­ go, ma szlachetną krew!" Nie wiedziałaś o tym, prawda? — Bękart żołdaka! Masz się czym chwalić — powiedziała pogardliwie. Ścisnął jej ramiona swymi potężnymi rękoma. — Czasami chciałbym cię zgnieść jak orzeszek. Teraz już cię uprzedziłem. Jeśli kiedykolwiek mnie zdradzisz... Jeśli prześpisz się z kimś innym... — Nie bój się. Twoje uściski starczają mi w zupełności. — Dlaczego mówisz to ze złośliwą miną? — Ponieważ trzeba by mieć wyjątkowy temperament, by żądać więcej. Żebyś tylko był bardziej delikatny! — Ja nie jestem delikatny?! — zaryczał. — Przecież ja cię uwielbiam! Powtórz jeszcze, że nie jestem delikatny. Podniósł ogromną pięść. Krzyknęła do niego ostrym głosem: — Nie dotykaj mnie, łajdaku! Bydlak! Przypomnij sobie o Polce! Opuścił rękę. Potem popatrzył na nią ponuro i westchnął. — Wybacz mi, Angeliko. Zawsze jesteś ode mnie sil­ niejsza. Uśmiechnął się i wyciągnął do niej ręce ze zmieszanym wyrazem twarzy. — Chodź jednak. Postaram się być delikatny. 105

Pozwoliła przewrócić się na łóżko i obojętna, bierna, sama mu się ofiarowała. Kiedy poczuł się usatysfakcjonowany, długo jeszcze leżał przytulony do niej. Czuła na swoim policzku twardą szcze­ cinę jego włosów, które ścinał bardzo krótko z powodu peruki. W końcu powiedział głucho: — Teraz już wiem... Nigdy, nigdy nie będziesz do mnie należała. Bo ja nie tylko tego chcę. Pragnę twojego serca. — Nie można mieć wszystkiego, mój biedny Mikołaju — rzekła Angelika pouczającym tonem. — Kiedyś miałeś ka­ wałek mojego serca, teraz masz całe moje ciało. Kiedyś byłeś moim przyjacielem, Mikołajem, teraz jesteś moim panem, Calembredaine'em. Zniszczyłeś uczucie, które dla ciebie miałam, kiedy byliśmy dziećmi. Jednak nadal zależy mi na tobie, w inny sposób, ponieważ jesteś silny. Mężczyzna skulił się, mruknął coś pod nosem i westchnął jeszcze: — Zastanawiam się, czy nie będę musiał cię zabić któ­ regoś dnia. Ziewnęła, układając się do snu. — Nie mów głupstw. Gwiazdy za oknem odbijały swe promienie w ukradzio­ nych zwierciadłach. Żabia melopeja u stóp wieży trwała nieprzerwanie. — Mikołaju — powiedziała nagle Angelika. — Tak? — Pamiętasz, jak chcieliśmy wyjechać do Ameryki? — Tak. — No, a jakbyśmy teraz tak naprawdę pojechali? — Dokąd znowu? — Do Ameryki. — Zwariowałaś chyba! — Nie, mówię ci... To kraj, w którym nie jest ci zimno i nie jesteś głodny... w którym jesteś wolny. Naciskała natarczywie: — Co nas tu czeka? Ciebie tylko więzienie, tortury, ga­ lery lub szubienica. Ja... ja już nic nie mam. Co mnie może czekać, jeśli ty kiedyś znikniesz...? 106

— Kiedy jest się na Dziedzińcu Cudów, nigdy nie można myśleć o tym, co cię czeka. Tu nie ma jutra. — Tam moglibyśmy dostać nową ziemię za darmo. Uprawialibyśmy ją... Pomagałabym ci. — Oszalałaś! — powtórzył w nowym przypływie złości. — Przed chwilą ci wyjaśniłem, że nie mam nic z chłopa. I myślisz, że ja się stąd wyniosę i zostawię RodogonowiCyganowi całą klientelę targu w Saint-Germain? Nie odpowiedziała, popadła znów w otępienie. Zrzędził jeszcze przez jakiś czas. — Te kobiety, kiedy ich najdzie jakaś myśl...! Rozwścieczony, przewracał się z boku na bok i nie mógł się uspokoić. Ciągle słyszał: Co cię czeka? Opactwo Wchodź-Niechętnie? Tak. A potem? Ale czy można żyć gdzie indziej niż w Paryżu...? Tej wiosennej nocy szeroka pierś Calembredaine'a pełna była tłumionych westchnień. Obserwował śpiącą Angelikę i ogarnięty zazdrością, chciał ją obudzić, uśmiechała się bowiem we śnie. Śniła, że wypływa w morze na barce pełnej siana.

ROZDZIAŁ VIII

Pewnego letniego wieczoru Jan Zgniły wśliznął się do kryjówki Calembredaine'a w „rezydencji" Nesle. Przyszedł zobaczyć się z pewną kobietą, zwaną Fanny Płodna, która miała dziesięcioro dzieci i kolejno wypożyczała je raz jed­ nym, raz drugim. Osiedliła się tutaj, poświęcając się żebraniu jedynie dla rozrywki, a prostytucji z przyzwyczajenia, co w sumie nie przeszkadzało w jej płodnych zdolnościach — wręcz przeciwnie. Jan Zgniły przyszedł, by zarezerwować dziecko, którego się spodziewała. Jako dobra handlarka, ostrzegła go: — Każę ci drożej za nie zapłacić, bo będzie miało skrzy­ wioną nogę. — Skąd wiesz? — Ten, co mi je zrobił, miał wykrzywioną stopę. — Ho! Ho! — szydziła Polka ze śmiechem. — Masz szczęście, że wiesz, jak wyglądał ten, który ci to zrobił. Jesteś pewna, że się nie pomyliłaś? — Ja mogę wybierać! — odpowiedziała Fanny z god­ nością. Ponownie wzięła się do przędzenia brudnej wełny. Była to kobieta aktywna, która nie lubiła siedzieć bez­ czynnie. Małpka Piccolo wskoczyła na ramię Jana Zgniłego i wy­ rwała mu gwałtownie garść włosów. 108

— Potworne zwierzę! — krzyknął mężczyzna, odganiając ją kapeluszem. Angelika była nawet zadowolona z inicjatywy swego ulubieńca. Małpka nie ukrywała swej niechęci do dziecię­ cego kata. Ponieważ jednak Jan Zgniły był strasznym in­ dywiduum, szanowanym przez Wielkiego Coesre'a, w któ­ rego kryjówce mieszkał, Angelika przywołała małpkę. Jan Zgniły potarł sobie głowę, przeklinając. Mówił już o tym Wielkiemu Coesre'owi: ludzie Calembredaine'a są zuchwali i niebezpieczni. Mają się za panów. Ale na­ dejdzie jeszcze taki dzień, kiedy inni się zbuntują. Tego dnia... — No, chodź na jednego — powiedziała do niego Polka, by go uspokoić. Nalała mu pełną chochlę wrzącego wina. Janowi Zgniłe­ mu zawsze było zimno, nawet w środku lata. Musiał mieć w swych żyłach rybią krew. Miał zresztą oczy koloru mor­ skiego i lepką, chłodną skórę ryby. Kiedy wypił, rozchylił w okropnym uśmiechu wargi, od­ słaniając rząd zepsutych zębów. Thibault Grajek wrócił do kryjówki w towarzystwie ma­ łego Linota. — Ach! Oto ten śliczny chłopaczek — powiedział Jan Zgniły, zacierając ręce. — Thibault, tym razem to postano­ wione. Kupuję go od ciebie i daję ci — uważaj! — daję ci pięćdziesiąt liwrów: cały majątek. Starzec popatrzył z zakłopotaniem przez dziurę w słom­ kowym kapeluszu. — Co ja zrobię z pięćdziesięcioma liwrami? A poza tym: kto będzie bił w bęben, kiedy go utracę? — Wytresujesz innego chłopaka. — Ten jest moim wnuczkiem. — No więc, nie chcesz jego szczęścia? — odparł potwor­ ny Jan Zgniły z podstępnym uśmieszkiem. — Pomyśl, że twój wnuk będzie ubrany w welury i koronki. Nie oszukuję cię, Thibault. Wiem, komu go sprzedam. Będzie ulubiencem księcia, a później, jeśli okaże się zręczny, dostąpi może wyższych zaszczytów. 109

Jan Zgniły pogłaskał ciemne loki dziecka. — Linot, czy podobałoby ci się, jakbyś miał piękne stro­ je, jadł ze złotych naczyń i chrupał cukierki? — Nie wiem — odpowiedział malec, wydymając usta. Nie mógł sobie wyobrazić podobnych słodyczy, tak bo­ wiem jak jego przodek znał tylko nędzę. Promień słońca, wpadający przez uchylone drzwi, oświet­ lił jego złocistą skórę, długie, gęste rzęsy, czarne, duże oczy i usta czerwone jak wiśnie. Nosił z wdziękiem swe łach­ many. Można go było wziąć za panicza przebranego na maskaradę. Aż dziwne było, że taki kwiat wyrósł na podłej glebie. — No! No! My dwaj na pewno się dogadamy — rzekł Jan Zgniły. Objął dziecko swą bladą ręką. — Chodź, mój śliczniutki, chodź, mój baranku. — Ale ja się nie zgadzam — zaprotestował grajek. — Nie masz prawa zabierać mi mojego wnuka! — Ja ci go nie biorę, ja go od ciebie kupuję. Pięćdziesiąt liwrów! W porządku, nie? Ale uspokój się. Jeśli nie, to będzie figa z makiem. To wszystko. Odsunął starca i zabierając Linota, skierował się do wy­ jścia. Przed drzwiami natknął się na Angelikę. — Nie możesz go zabrać bez zezwolenia Calembredaine'a — powiedziała spokojnie. Wzięła chłopca za rękę i wprowadziła z powrotem do sali. Blady odcień cery handlarza dziećmi nie mógł już stać się bledszy. Jan Zgniły stał osłupiały dobre trzy sekundy. — Coś takiego! Coś takiego! Wreszcie wyciągnął stołek. — Dobrze, poczekam na Calembredaine'a. — Zawsze możesz poczekać — powiedziała Polka. — Ale, jeśli ona nie chce, to nie będziesz miał swojego chłopaka. On robi wszystko to, co ona chce — podsumo­ wała z mieszaniną urazy i podziwu. Calembredaine pojawił się w towarzystwie swych kom­ panów dopiero w nocy. I przede wszystkim zażądał picia. O interesach porozmawia później. 110

Kiedy zaspokajał swe pragnienie, ktoś zapukał do drzwi. Nie był to zwyczaj praktykowany przez żebraków. Popa­ trzyli na siebie. W końcu Piwonia, wyciągnąwszy szpadę, poszedł otworzyć. Jakiś kobiecy głos pytał: — Czy Jan Zgniły jest tutaj? — Możesz wejść — powiedział Piwonia. W blasku pochodni ujrzeli wysoką dziewczynę, przy­ odzianą w mantylę, i lokaja w czerwonej liberii, który trzy­ mał koszyk. — Szukaliśmy cię w dzielnicy Saint-Denis — wyjaśniła dziewczyna Janowi Zgniłemu. — Ale tam nam powiedziano, że jesteś u Calembredaine'a. Trzeba przyznać, że nachodzi­ liśmy się, by cię znaleźć. Nie mówiąc o tym, że z Tuileries do Nesle bylibyśmy o wiele szybciej. Zdjęła mantylę, odsłoniwszy koronki bluzki, nad którą błyszczał mały złoty krzyżyk, powieszony na czarnym ak­ samitnym sznurku. Oczy mężczyzn zapaliły się na widok tej pięknej dziewuchy, której beret nie mógł ukryć wspania­ łej rudej czupryny. Angelika wycofała się w cień. Pot wystąpił jej na skronie. Rozpoznała Bertille, pokojówkę hrabiny de Soissons, któ­ ra kilka miesięcy wcześniej negocjowała z nią kupno Kouassi-Ba. — Masz coś dla mnie? — spytał Jan Zgniły. Z obiecującą miną dziewczyna podniosła wieko koszy­ ka, który lokaj postawił na stole, i wyjęła stamtąd nowo­ rodka. — Proszę — powiedziała. Jan Zgniły popatrzył na dziecko sceptycznie. — Tłuste, dobrze zbudowane... — powiedział, wydyma­ jąc wargi. — Słowo daję, nie mógłbym ci dać więcej jak trzydzieści liwrów. — Trzydzieści liwrów! — wykrzyknęła wzburzona. — Słyszysz, Hiacyncie? Trzydzieści liwrów! Nie, ty go nie obejrzałeś. Nie umiesz docenić towaru, który ci przyniosłam! Wyjęła pieluszkę i wystawiła całkiem gołego noworodka pod światło latarni. 111

— Przypatrz mu się dobrze. Mała istotka, wyciągnięta ze snu, żywo ruszała koń­ czynami. — Och! — wykrzyknęła Polka. — On jest czarniawy! — To syn Maura — wyszeptała służąca. — Czarno-biała mieszanka. Wiesz, jacy piękni są Mulaci, ze swą złotawą skórą? Rzadko się ich widuje. Później, kiedy będzie miał sześć czy siedem lat, będziesz mógł go odsprzedać bardzo drogo, jako pazia. Parsknęła złośliwym śmiechem i dodała: — Kto wie? Odsprzedasz go może jego własnej matce, hrabinie de Soissons. Oczy Jana Zgniłego zapałały żądzą. — No, dobra — zadecydował. — Daję ci sto liwrów. — Sto pięćdziesiąt. Podły człowiek wzniósł ręce do góry. — Chcesz mojej zguby! Pomyśl, ile będzie mnie kosz­ towało wychowanie tego maleństwa, zwłaszcza jeśli zechcę utrzymać go tak tłustego i żywego... — Ciągnęli odrażającą dyskusję, by lepiej perorować, z pięściami na biodrach. Bertille położyła dziecko na stole. Wszyscy zaczęli się prze­ pychać, by popatrzeć na nie, nie bez pewnego przerażenia. Oprócz swego ciemnego przyrodzenia nie różnił się niczym od innych noworodków. Jedynie jego skóra wydawała się bardziej czerwona. — Przede wszystkim: kto mi powie, że to na pewno Mulat? — powiedział Jan Zgniły, nie mając innych argu­ mentów. — Przysięgam ci, że jego ojciec był bardziej czarny niż dno garnka. Fanny Płodna krzyknęła z przerażeniem: — Och! Ja bym zesztywniała ze strachu. Jak twoja pani mogła... — A czyż nie mówi się, że wystarczy, by Maur popatrzył na kobietę swym białkiem oka, by ona zaszła w ciążę? — spytała Polka. Służąca parsknęła głośnym śmiechem. — Mówi się... A nawet powtarza się to na wyścigi od 112

Tuileries do pałacu królewskiego, odkąd ciąża mojej pani została zauważona. Doszło to nawet do sypialni króla. Jego Wysokość powiedział: „Doprawdy? Musi to być zatem spojrzenie bardzo głębokie". A spotkawszy moją panią w antyszambrze, odwrócił się do niej plecami. Domyślacie się, jaka była zła, de Soissons! Miała nadzieję nim zawład­ nąć. Ale król jest wściekły, odkąd podejrzewa, że jakiś czarny mężczyzna miał te same prawa u de Soissons co on. I w końcu ani mąż, ani kochanek — ten łajdak, markiz de Vardes — nie zgadzają się dać mu ojcostwa. Ale moja pani zna niejedną sztuczkę. Będzie umiała uciąć plotki. Przede wszystkim, oficjalnie, urodzi dopiero w grudniu. Bertille usiadła, rozglądając się triumfalnie wokoło. — Polka, nalej mi jednego, a ja wam wszystko opowiem. To jest sprytne. Wystarczy tylko umieć liczyć na palcach. Maur opuścił służbę u mojej pani w lutym. Więc, jeśli ona urodzi w grudniu, to on nie może być ojcem jej dziecka, jasne? Wtedy ona poluźni nieco suknie i będzie jęczeć: „Och! moja droga, to dziecko tak się rusza, że aż mnie paraliżuje. Chyba nie będę mogła pójść na bal do króla tego wieczo­ ru!". A potem, w grudniu, poród z wielką galą, w Tuileries. To będzie chwila, Janie Zgniły, by sprzedać dziecko po cenie dnia. Ojcem zostanie ten, kto będzie chciał. Maur jest wyłą­ czony ze sprawy, tylko tyle od niego się wymaga. Wszyscy wiedzą, że wiosłuje na królewskich galerach od lutego. — A dlaczego jest na galerach? — Za brudną historię z magią. Był wspólnikiem pewnego czarownika, którego spalono na placu Greve. Mimo opanowania Angelika nie mogła się powtrzymać, by nie spojrzeć na Mikołaja. Ale on jadł i pił, nie reagując zupełnie. Zagłębiła się ponownie w ciemności. Chciałaby móc opuścić salę, ale jednocześnie umierała z ciekawości, by usłyszeć dalszy ciąg. — Tak, podejrzana historia — powtórzyła Bertille, ści­ szając głos. — Ten czarny diabeł umiał rzucać uroki. Ska­ zano go. To właśnie dlatego Sąsiadka nie chciała nic robić, kiedy moja pani przyszła do niej, żeby pozbyć się płodu. Karzeł Barcarole wskoczył na stół. 113

— Hu! Widziałem tę damę i ciebie także często widywa­ łem, piękna dziewczyno. Jestem tym demonem, który ot­ wiera drzwi u mej słynnej pracodawczyni, wróżbitki. — Rzeczywiście, powinnam była cię poznać po twej zu­ chwałości. — Sąsiadka nie chciała pomóc hrabinie, ponieważ był to syn Maura. — A skąd ona o tym wiedziała? — spytała Fanny. — Ona wie wszystko. To wróżbitka. — Popatrzyła tylko we wnętrze dłoni i od razu wszystko jej powiedziała — skomentowała służąca przestraszonym tonem. — Że jest to dziecko o mieszanej krwi, że czarny mężczyzna, który je spłodził, znał sekrety magii, że nie można go zabić, ponieważ przyniosłoby to jej nieszczęście jako czarownicy. Moja pani była bardzo niezadowolona: „Co my zrobimy, Bertille?" — pytała. Bardzo się zdener­ wowała, ale Sąsiadka nie ustąpiła. Powiedziała, że pomoże mojej pani, kiedy nadejdzie czas, i że nikt się o tym nie dowie. Nie może zrobić nic więcej. I zażądała dużo pienię­ dzy. Odbyło się to ostatniej nocy w Fontainebleau, gdzie cały dwór przebywa w czasie lata. Sąsiadka przyszła z jed­ nym ze swych ludzi, magikiem, zwanym Lesage. Moja pani urodziła w małym domku, należącym do rodziny Sąsiadki, niedaleko pałacu. O świcie zaprowadziłam moją panią, wystrojoną i wymalowaną na dwór królowej, jak to jest w zwyczaju, bo zarządza jej domem. Ale rozczaruje ludzi, którzy spodziewają się, że w tych dniach będzie w kłopocie. Daremnie plotkowali. Pani de Soissons jest nadal w ciąży, urodzi dopiero w grudniu, i to białe dziecko, a pan de Soissons, być może, je uzna. Głośne parsknięcie śmiechu podsumowało całe opowia­ danie. Barcarole podskoczył i powiedział: — Słyszałem, jak moja pracodawczyni mówiła do Lesage'a, że sprawa de Soissons równoważna jest ze znalezieniem ukrytego skarbu. — Och! Sąsiadka jest chciwa — zamruczała pod nosem Bertille. — Tyle zażądała, że jeśli dobrze będzie, moja pani będzie mogła mi dać za pomoc mały naszyjnik. 114

Służąca popatrzyła na karła w zamyśleniu. — Sądzę, że ty mógłbyś uszczęśliwić kogoś wysoko po­ stawionego, kogo znam. — Zawsze uważałem, że jestem stworzony do wielkich spraw — zareplikował Barcarole. — Umarł karzeł królowej i ona się zamartwia, bo odkąd jest w ciąży, zamartwia się wszystkim. Karlica też jest zroz­ paczona. Nikt nie umie jej pocieszyć. Trzeba jej nowego towarzysza... jej wzrostu. — Jestem pewny, że spodobam się tej szlachetnej da­ mie! — wykrzyknął Barcarole, czepiając się spódnicy słu­ żącej. — Zaprowadź mnie, piękna dziewczyno, zapro­ wadź mnie do królowej! Czyż nie jestem zachwycający i czarujący? — To prawda, że nie jest szpetny, hę, Hiacyncie? — rzekła rozbawiona. — Jestem wręcz piękny — stwierdził karzeł. — Gdyby natura dała mi jeszcze parę centymetrów więcej, miałbym największe powodzenie u kobiet. A żeby prawić komple­ menty damom, wierzcie mi, mój język nigdy nie spoczywa. — Karlica mówi tylko po hiszpańsku. — Ja mówię po hiszpańsku i po niemiecku, i po włosku. — Trzeba go wziąć! — wykrzyknęła Bertille, klaszcząc w ręce. — To wspaniale się zapowiada i zwróci na nas uwagę króla. Pospieszmy się. Musimy być rano w Fon­ tainebleau, żeby nie zauważono naszej nieobecności. Włożyć cię do koszyka małego Mulatka...? — Chyba pani żartuje! — zaprotestował tonem już wiel­ kiego pana. Wszyscy śmiali się i gratulowali sobie. Barcarole u kró­ lowej...! Barcarole u królowej! Calembredaine ograniczył się do uniesienia nosa znad miski. — Nie zapomnij o kompanach, kiedy będziesz boga­ ty — powiedział, wykonując bardzo znaczący gest, jakby wrzucał monetę między swój kciuk i palec wskazujący. — Że mnie zabijesz, jeśli zapomnę! — odezwał się karzeł, który dobrze znał bezlitosne prawa żebraczego świata. 115

Skoczył do rogu, w którym stała Angelika, i dwornie jej się pokłonił. — Do zobaczenia, najpiękniejsza. Do zobaczenia, moja siostrzyczko, markizo Aniołów. Ten dziwny, mały człowieczek popatrzył na nią swymi żywymi, bystrymi oczami i dodał: — Mam nadzieję, moja droga, że się zobaczymy. Wy­ znaczam ci spotkanie... u królowej.

ROZDZIAŁ IX

Dwór znajdował się w Fontainebleau. W czasie upałów było to najbardziej czarujące miejsce: biały pałac, zanurzony w zieleni, staw, zamieszkany przez karpie, a wśród nich stary przodek, cały biały, noszący u nosa obrączkę Fran­ ciszka I. Wody, kwiaty, zagajniki... Król pracował, król tańczył, król polował. Król był zako­ chany. Słodka Louise de La Valliere, drżąca ze strachu, że wzbudziła uczucie w królewskim sercu, patrzyła na swego pana wspaniałymi, niebiesko-brązowymi oczami z tęsknym rozmarzeniem. A dwór, na wyścigi, sławił ją w sugestywnych alegoriach, w których Diana, uciekając w lesie, oddaje się w końcu Endymionowi. I tak pięła się do góry ta skromna dziewczyna, którą Ludwik XIV właśnie pozbawił niewinności. W wieku siedemnastu lat zaledwie wyszła z ubóstwa licznej, prowincjonalnej rodziny i znalazła się, osamotniona, wśród dworek królowej... Wszystkie nimfy i bożki z lasku Fontainebleau szeptały przy świetle księżyca na jej widok: „Oto faworyta!" Ileż starań, zabiegów wokół niej! Nie wiedziała, gdzie ukryć swą gorącą miłość i wstyd grzechu! Ale dworzanie znali mechanizm swego pasożytniczego za­ wodu. To poprzez metresę ma się dostęp do króla, robi się intrygi, otrzymuje się stanowiska, łaski i pieniądze. Podczas gdy królowa, ociężała z powodu macierzyństwa, zaszywała się w apartamentach, razem z niepocieszoną karlicą, cały dwór korzystał z uroku letnich dni, bawił się i świętował. 117

Podczas kolacji, na wodzie, jako że nie było miejsca na barkach dla wielkich kuchmistrzów koronnych, widywano księcia Kondeusza, który, zamiast wygrywać bitwy czy spiskować przeciwko królowi, jako wzorowy podwładny podawał jemu i jego metresie potrawy, czekając na sąsied­ niej barce. Angelika siedziała nad brzegiem Sekwany, w smrodzie rozgrzanego mułu, i patrzyła na zachód słońca nad katedrą Notre-Dame. Ponad wysokimi, kwadratowymi wieżami i nawą na­ brzmiałą apsydą rozpościerało się żółte, upstrzone jaskółkami niebo. Od czasu do czasu ptaki z krzykiem muskały skarpę. Po drugiej stronie wody, za domami kanoników z NotreDame, widać było długą, pokrytą gliną pochyłość, prowa­ dzącą do największego wodopoju Paryża. O tej porze kie­ rował się tam sznur koni, prowadzonych przez woźniców lub stajennych. Nagle Angelika poderwała się. „Pójdę zobaczyć moje dzieci" — pomyślała. Przewoźnik odstawił ją za dwadzieścia sou w porcie SaintLandry. Angelika poszła ulicą Piekielną i zatrzymała się kilka kroków od domu prokuratora Fallota de Sance. Nie myślała o tym, żeby wejść do domu siostry w takim stanie: w postrzępionej spódnicy, z rozczochranymi włosami, prze­ wiązanymi chustką, i zniszczonymi butami. Chciała tylko, jeśli jej się uda, zobaczyć swoich dwóch synów. Od pewnego czasu była to jej obsesja, potrzeba, która z każdym dniem się zwiększała i wypełniała wszystkie jej myśli. Mała buźka Florimonda wyłaniała się z przepaści zapomnienia i otępie­ nia, w której tkwiła. Stawał jej przed oczyma ze swymi czarnymi, kręconymi włosami pod czerwonym kapturkiem. Słyszała, jak szczebiotał. Ile lat miał teraz? Trochę ponad dwa. A Cantor? Siedem miesięcy. Nie mogła go sobie wyob­ razić. Zostawiła go takiego maleńkiego! Przyciśnięta do muru, obok budki szewca, obserwowała nieprzerwanie fasadę domu, w którym mieszkała, kiedy była jeszcze bogata i szanowana. Rok wcześniej jej powóz tara­ sował wąską uliczkę. Stąd, wspaniale odziana, udała się na 118

triumfalne powitanie króla. Cateau-la-Borgesse przekazał jej wtedy korzystne propozycje superintendenta Fouqueta: Zgódź się, moja droga... Czy to nie lepsze niż stracić życie? Odmówiła. I wtedy wszystko straciła. Zastanawiała się nawet, czy w rzeczywistości nie straciła również życia, bo nie miała już nazwiska, prawa do istnienia. Umarła dla wszystkich. Czas mijał, a w domu prokuratora nic się nie działo. Jednak przez brudne szyby prokuratorskiego biura dostrze­ gła poruszające się pracowicie sylwetki dependentów. Jeden z nich wyszedł, by zapalić latarnię. Angelika go zaczepiła: — Czy mistrz Fallot de Sance jest u siebie, czy pojechał na swe włości? Dependent, zanim odpowiedział, długo przyglądał się swojej interlokutorce. — Mistrz Fallot już od jakiegoś czasu tu nie mieszka — powiedział. — Sprzedał swoje stanowisko. Miał kłopoty w procesie o czarnoksięstwo, w który zamieszana była jego rodzina. To zaszkodziło jego profesji. Przeniósł się do innej dzielnicy. — I... nie może mi pan powiedzieć, do jakiej? — Nie — odparł pogardliwym tonem. — A gdybym nawet wiedział, to i tak bym ci nie powiedział. Nie jesteś klientką dla niego. Angelika stała przygnębiona. Od kilku dni żyła tylko w nadziei ujrzenia, choćby przez sekundę, twarzyczek swo­ ich dzieci. Wyobrażała sobie, jak wracają ze spaceru: Cantor na rękach Barbe, a Florimond — drepczący radośnie koło niej. I oto oni także mieli zniknąć na zawsze z jej życia! Musiała oprzeć się o ścianę. Szewc, który zakładał właśnie na noc deski od swojej budki, a który słyszał całą rozmowę, spytał: — Aż tak ci zależało, żeby zobaczyć się z mistrzem Fallotem? — Nie — odparła Angelika, starając się opanować. — Ale ja... chciałabym zobaczyć się z dziewczyną, która u niego służyła... Nazywała się Barbe. Czy nie znacie adresu mistrza Fallota w nowej dzielnicy? 119

— Jeśli chodzi o mistrza Fallota i jego rodzinę, to nie umiem ci nic powiedzieć. Ale Barbe już nie ma u nich. Ostatni raz, kiedy ją widziano, pracowała w gospodzie, przy ulicy Dolina Nędzy, „Pod Odważnym Kogutem". — Och, dziękuję bardzo. Angelika biegła już po zaciemnionych ulicach. Ulica Do­ lina Nędzy, za więzieniem wielkiego Chatelet, była domeną sprzedawców mięs pieczonych. Dniem i nocą słychać tu było krzyk zarzynanego drobiu i odgłos rożna, kręcącego się nad paleniskiem. Gospoda „Pod Odważnym Kogutem" była najdalej po­ łożona i nie wyróżniała się niczym szczególnym. Przeciwnie, patrząc na nią, można by sądzić, że zaczął się już wielki post. Angelika weszła do sali słabo oświetlonej dwoma czy trzema świecami. Wielki mężczyzna w czepcu kucharskim na głowie, siedzący przy stole nad kubkiem wina, wydawał się bardziej zajęty piciem niż obsługiwaniem klientów. Nie było ich zresztą wielu: kilku rzemieślników i jakiś podróżnik z nieszczęśliwą miną. Młody chłopak, opasany zapuszczo­ nym fartuchem, powolnym krokiem przynosił potrawy, których skład trudno było nawet odróżnić. Angelika zwróciła się do grubego kucharza: — Czy macie tu służącą zwaną Barbe? Niedbałym ruchem mężczyzna wskazał jej zaplecze ku­ chni. Angelika zobaczyła Barbe. Siedziała przy ogniu i sku­ bała drób. — Barbe! Służąca podniosła głowę i ręką wytarła pot z czoła. — Czego chcesz, dziewczyno? — spytała zmęczonym głosem. — Barbe! — powtórzyła Angelika. Kobieta szeroko otworzyła oczy. Nagle zdławionym gło­ sem wykrzyknęła: — Och! Madame!... Nich mi pani wybaczy... — Nie trzeba mnie już nazywać madame — ucięła An­ gelika. Przysiadła na jednym z kamieni paleniska. 120

— Barbe, gdzie są moje dzieci? Wielkie policzki Barbe zaczęły drżeć. Starała się powstrzy­ mać od płaczu, przełknęła ślinę i w końcu odpowiedziała: — Są u mamki, pani... Poza Paryżem, w miasteczku, koło Longchamp. — Moja siostra Hortensja nie zostawiła ich u siebie? — Pani Hortensja oddała je natychmiast do mamki. Byłam tam raz, żeby jej oddać pieniądze, które mi pani zostawiła. Pani Hortensja rozkazała, żebym jej oddała te pieniądze, ale ja jej nie dałam wszystkiego. Chciałam, żeby posłużyły tylko dzieciom. Później nie mogłam już wrócić do mamki... Opuściłam panią Hortensję... Często zmienia­ łam pracę... Trudno mi było zarobić na życie. Mówiła teraz szybko, unikając wzroku Angeliki, która tymczasem intensywnie myślała. Longchamp nie było bar­ dzo daleko. Damy dworu nieraz wybierały się tam na spa­ cer. Barbe nerwowo zabrała się z powrotem do skubania. Angelika poczuła, że ktoś ją obserwuje. Odwróciła się i ujrzała kuchcika, który patrzył na nią z rozdziawioną gębą. Angelika była przyzwyczajona do pożądliwych spojrzeń mężczyzn, ale tym razem ją to rozdrażniło. Podniosła się gwałtownie. — Gdzie mieszkasz, Barbe? — W tym domu, na poddaszu. W tym momencie pojawił się właściciel gospody „Pod Odważnym Kogutem". — A co wy tu wszyscy robicie? — spytał bezbarwnym głosem. — Dawid, klienci cię wołają... Drób będzie w końcu gotowy, Barbe? Słowo daję, ja muszę ruszyć się z miejsca, bo wy się rozsiedliście... A żebraczka co tu robi? No już, wynocha! I nie próbuj mi ukraść koguta... — Och! Madame! Tego wieczoru Angelika nie była w dobrym nastroju. Oparła ręce na biodrach i wykorzystała całe słownictwo Polki, które sobie przypomniała: — Zamknij się, gruba beczko! Wcale nie chcę twoich starych, papierowych kogutów. Jeśli chodzi o ciebie, ty nieszczęsny prawiczku, lepiej spuściłbyś te gały i zamknął gębę, jeśli nie chcesz dostać w pysk... 121

— Och! Madame! — krzyknęła Barbe, coraz bardziej przerażona. Angelika skorzystała z osłupienia mężczyzn i rzuciła jej: — Czekam na ciebie na zewnątrz, na podwórku. Nieco później, kiedy Barbe pojawiła się z lichtarzem w ręce, Angelika wspięła się za nią po zniszczonych scho­ dach na poddasze, które właściciel Bourjus za kilka soldów wynajmował służącej. — Bardzo biednie jest u mnie, pani — powiedziała po­ kornie Barbe. — Nie przejmuj się. Znam ubóstwo. Angelika zdjęła buty, by poczuć przyjemny chłód posa­ dzki, i usiadła na łóżku — sienniku bez przykrycia, poło­ żonym na czterech nogach. — Trzeba wybaczyć panu Bourjusowi — podjęła Bar­ be. — To nie jest zły człowiek. Ale od śmierci swojej żony stracił rozum i tylko pije. A kuchcik to jego siostrzeniec, którego sprowadził z prowincji do pomocy, ale on nie jest za bardzo rozgarnięty. Więc interes podupada. — Barbe, jeśli to ci nie przeszkadza, czy mogę spędzić tę noc u ciebie? — spytała Angelika. — Jutro skoro świt ruszę zobaczyć moje dzieci. Czy mogę przespać się razem z tobą w twoim łóżku? — Pani mi sprawia zaszczyt! — Zaszczyt — powiedziała gorzko Angelika... — Po­ patrz na mnie i nie mów już tak. Barbe wy buchnęła płaczem. — Och! Pani! — bełkotała. — Pani piękne włosy... tak piękne włosy! Kto teraz je szczotkuje? — Ja sama... od czasu do czasu. Barbe, nie płacz tak głośno, proszę cię. — Jeśli pani mi pozwoli — wyszeptała służąca. — Mam tutaj szczotkę... Mogłabym... skorzystać... skoro jestem teraz z panią... — Jeśli chcesz. Zręczne dłonie służącej zaczęły rozczesywać piękne loki. Angelika zamknęła oczy. Wielka jest moc codzien­ nych gestów. Wystarczyły troskliwe ręce służącej, by od12:

tworzyć straconą na zawsze atmosferę. Barbe pociągnęła nosem. — Nie płacz — powtórzyła Angelika. — Wszystko to się skończy... Tak, myślę, że to się skończy. Jeszcze nie teraz, oczywiście, ale nadejdzie dzień. Nie możesz tego zrozumieć, Barbe. To jest jak diabelskie koło, z którego można uciec jedynie przez śmierć. Ale zaczynam wierzyć, że będę mogła jednak uciec. Nie płacz, Barbe, moja dobra dziewczyno... Spały jedna obok drugiej. Barbe rozpoczęła pracę z pier­ wszym blaskiem dnia. Angelika zeszła za nią do kuchni, Barbe dała jej się napić ciepłego wina i wetknęła w rękę dwa paszteciki. Angelika maszerowała już drogą do Longchamp. Minęła bramę Świętego Honoriusza i promenadę Champs-Elysees, dotarła do miasteczka Neuilly, gdzie według zapewnień Barbe miały znajdować się dzieci. Nie wiedziała jeszcze, co ma zrobić. Może poobserwować je z daleka? A jeśli Florimond w zabawie podejdzie do niej, postara się go odciąg­ nąć, dając mu pasztecik. Spytała o domostwo matki Mavaut. Zbliżywszy się, ujrza­ ła dzieci, które bawiły się w kurzu pod okiem trzynastolet­ niej dziewczynki. Były brudne i zaniedbane, ale wydawały się zdrowe. Na próżno próbowała rozpoznać w jednym z nich Florimonda. Gruba kobieta w sabotach wyszła z domu i An­ gelika odważyła się wejść na podwórze. — Chciałabym zobaczyć dzieci, które wam powierzyła pani Fallot de Sance. Chłopka o męskim wyglądzie, silna i ciemna, zmierzyła ją wzrokiem z nie ukrywaną niechęcią. — To znaczy, że przynosicie spóźnione pieniądze? — Jest opóźnienie w opłatach? — Czy jest! — wybuchnęła kobieta. — To, co dostałam od pani Fallot, kiedy je wzięłam, i to, co potem przyniosła mi służąca, nie wystarczyło mi nawet na miesiąc ich żywie­ nia. A od tamtej pory — figa z makiem! Wybrałam się do Paryża do państwa Fallotów, ale wyprowadzili się. Takie są maniery prokuratorów! 123

— Gdzie oni są? — spytała Angelika. — Kto? — Dzieci. — A bo ja wiem — odpowiedziała mamka, wzruszając ramionami. — I tak mam dużo roboty z dzieciakami tych, którzy płacą. Dziewczynka, zbliżywszy się, powiedziała szybko: — Najmniejszy jest tam. Pokażę pani. Pociągnęła Angelikę. Weszły do obory, gdzie były dwie krowy. Za drabiną, w ciemności, Angelika odkryła skrzyn­ kę, a w niej z trudnością dostrzegła dziecko w wieku około sześciu miesięcy. Było całe nagie, oprócz brudnej szmaty na brzuchu, której koniec ssało. Angelika złapała skrzynkę i wyciągnęła ją. — Położyłam go w oborze, bo tu było cieplej niż w piw­ nicy, w nocy — szeptała dziewczynka. — Wszędzie ma strupy, ale nie jest chudy. Doję krowy rano i wieczór, więc mu dawałam trochę mleka za każdym razem. Angelika, przybita, patrzyła na niemowlę. To nie mógł być Cantor, ta ohydna, mała larwa, pokryta krostami i ro­ bactwem. Zresztą Cantor urodził się z blond włosami, a to miało ciemne loki. W tym momencie mały otworzył oczy, ukazując jasne i piękne tęczówki. — Ma zielone oczy, tak jak pani — powiedziała dziew­ czynka. — To znaczy, że pani jest jego matką? — Tak, jestem jego matką — powiedziała Angelika sła­ bym głosem. — Gdzie jest starszy? — Pewnie w psiej budzie. — Javotte, zajmij się swoją robotą! — krzyknęła chło­ pka. Obserwowała ich poczynania z wrogością, ale nie inter­ weniowała, mając być może nadzieję, że ta kobieta o smut­ nym wyrazie twarzy przyniosła pieniądze. Buda zajęta była przez wielkiego brytana o dzikim wy­ glądzie. Javotte musiała zastosować różnego rodzaju sztu­ czki i obietnice, by go stamtąd wyciągnąć. — Flo chowa się zawsze za Patou, bo się boi. — Czego się boi? Mała rozejrzała się bacznie wokół. 124

— Zęby go nie zbito. Wyciągnęła coś z głębi budy. Ukazała się czarna, krę­ cona kula. — Ale to jest też pies! — krzyknęła Angelika. — Nie, to są jego włosy. — Tak, oczywiście — wyszeptała. Takie włosy mógł mieć jedynie syn Joffreya de Peyrac. Ale pod sztywnym, ciemnym i gęstym runem kryło się maleńkie, chude, szarawe, okryte łachmanami ciałko. Angelika przyklękła i drżącą ręką odgarnęła rozczoch­ raną grzywę. Zobaczyła szczupłą, bladą twarz, w której błyszczały czarne, ogromne oczy. Mimo że było ciepło, dziecko miało nieustanne dreszcze. Jego cienkie kości ster­ czały, a skóra była chropowata i brudna. Angelika podniosła się i podeszła do mamki. — Zostawiliście je, by umarły z głodu — powiedziała wolno i groźnie. — Zostawiliście je, by umarły z nędzy... Od miesięcy te dzieci nie miały żadnej opieki, żadnego pożywienia. Tylko psie ochłapy lub resztki, które ta dziewczynka ujmowa­ ła ze swego szczupłego posiłku! Jesteście podłą kobietą! Chłopka zrobiła się czerwona. Skrzyżowała ręce na pier­ siach. — Dobre sobie! — wykrzyknęła, dławiąc się ze złości. — Zarzuca się mnie bachorami, nie daje ani grosza, potem znika się, nie zostawiając adresu, i jeszcze jakaś żebraczka, Cyganka, obrzuca mnie wyzwiskami... Nie słuchając Angelika weszła do domu. Złapała wiszącą przy palenisku ścierkę, wzięła Cantora i umieściła go sobie na plecach, podtrzymując go płachtą, zawiązaną na piersiach, tak jak to czynią Cyganki noszące swoje dzieci. — Co pani robi? — spytała mamka, wszedłszy za nią do domu. — Chyba ich pani nie zabierze, hę? Albo da mi pani pieniądze! Angelika poszperała w kieszeni i rzuciła na bruk kilka monet. Chłopka zaśmiała się szyderczo. — Pięć liwrów! Chyba żartujesz, należy mi się jeszcze trzysta, więc płać! Albo zawołam sąsiadów i ich psy, to cię przegonią. 125

Wielka i masywna, stała przed drzwiami z wyciągniętymi rękami. Angelika wsunęła dłoń za bluzkę i wyciągnęła swój sztylet. Jego ostrze lśniło w słońcu takim samym blaskiem jak jej zielone oczy. — Zwiewaj — powiedziała Angelika głucho. — Zwiewaj, bo cię zabiję! Usłyszawszy paryski żargon, chłopka stała się trupio blada. Zbyt dobrze znano pod Paryżem odwagę ladacznic i ich zręczność w posługiwaniu się nożem. Cofnęła się przerażona. Angelika minęła ją z ostrzem skierowanym w jej kierunku, tak jak się nauczyła od Polki. — Nie wołaj nikogo! Ani psów, ani łajdaków, bo spotka cię nieszczęście. Jutro twoja farma spłonie... a ty obudzisz się z poderżniętym gardłem... Zrozumiałaś? Na środku podwórka schowała sztylet za bluzkę i pocią­ gając za sobą Florimonda, skierowała się w stronę Paryża. Dla swych półżywych dzieci nie miała innego schronienia jak tylko ruiny i smutna życzliwość żebraków i bandytów. Mijały ją powozy, wzbijające tumany kurzu, który osiadał na spoconej twarzy. Nie zwalniała jednak kroku, nieczuła na swój podwójny ciężar. „To się kiedyś skończy — myślała — musi się skończyć. Któregoś dnia ucieknę i będziemy żyć wśród normalnych ludzi..." W wieży Nesle spotkała Polkę, która pomogła jej zaopie­ kować się dziećmi.

ROZDZIAŁ X

Calembredaine, ujrzawszy dzieci, ani nie był wściekły, ani zazdrosny, a tak się tego obawiała. Jednak na jego ostrej i ciemnej twarzy pojawił się wyraz przygnębienia. — Zwariowałaś? — powiedział. — Po co przyprowadzi­ łaś dzieci? Nie widziałaś, co się tu z nimi wyprawia? Chcesz, żeby ci je wynajęli do żebrania...? Żeby je pożarły szczury...? Albo żeby je porwał Jan Zgniły...? Przytłoczona tymi niespodziewanymi zarzutami, uczepiła się jego ręki. — Dokąd je miałam przyprowadzić? Zobacz, co się z ni­ mi stało... Umierały z głodu! Nie przyprowadziłam ich tutaj, żeby im wyrządzono krzywdę, ale żebyś ty ich obronił, bo jesteś silny, Mikołaju. Przywarła do niego, zagubiona, i po raz pierwszy patrzyła na niego w taki sposób. Nie zauważył tego, potrząsnął głową i powtórzył: — Nie będę mógł ich zawsze ochraniać... To dzieci szla­ chetnej krwi. Nie będę mógł. — Dlaczego? Przecież jesteś silny, boją się ciebie. — Ale nie jestem aż taki silny. Ty weszłaś do mojego serca. U takich jak ja, kiedy wchodzi w grę serce, to po­ czątek końca. Wszystko przepada. Czasami budzę się w no­ cy i mówię sobie: Calembredaine, uważaj... Opactwo Wchodź-Niechętnie nie jest tak daleko... — Nie mów tak. Pierwszy raz cię o coś proszę. Mikołaju, mój Mikołaju, pomóż mi uratować dzieci! 127

Nazwano je aniołkami. Chronieni przez Calembredaine'a, dzielili życie Angeliki, pogrążeni w nędzy i zbrodni. Spali w wielkiej skórzanej walizce, wyściełanej wspaniałymi płasz­ czami i delikatnymi prześcieradłami, które codziennie rano zmieniano. To dla nich Rigobert i Piwonia czatowali na wieśniaczki, udające się na targ mleczny z miedzianymi dzbankami na głowach. Mleczarki przestały w końcu cho­ dzić nad Sekwaną. Trzeba było ich szukać aż na Vaugirard. Wreszcie zrozumiały, że wystarczy dać kubek mleka, by spokojnie przejść. „Inwalidzi wojenni" nie musieli więc nawet wyciągać swych szpad. Miłość Angeliki do Florimonda i Cantora rozbudziła się na nowo. Wróciwszy z Neuilly, natychmiast zaprowadziła ich do Wielkiego Mateusza. Potrzebowała maści na rany Cantora, a dla Florimonda... Co miała zrobić, by przywrócić do życia to wyniszczone, trzęsące się ciałko, z przerażeniem kurczące się pod wpływem pieszczoty? — Kiedy go zostawiłam, mówił — skarżyła się Polce. — A teraz nie mówi ani słowa. Polka poszła z nią do Wielkiego Mateusza, który na ich widok podniósł karmazynowa kotarę, dzielącą estradę na dwie części, i wprowadził je niczym damy do swojego ga­ binetu. W nieprawdopodobnym bałaganie ujrzały stosy szczęk, czopków, noży chirurgicznych, pudełek z proszkami, imbryków miedzianych, strusich jaj, a pośród tego wszyst­ kiego dwa wypchane krokodyle. Mistrz osobiście swą dostojną ręką wysmarował Cantora maścią własnej produkcji i obiecał, że za tydzień wszystko będzie w porządku. Przepowiednia sprawdziła sie: strupy odpadły i oczom wszystkich ukazał się tłuściutki, spokojny, zdrowy jak rydz chłopczyk o bladej cerze i kasztanowych, mocno kręconych włosach. Jeśli chodzi o Florimonda, Wielki Mateusz nie był taki pewny siebie. Badał dziecko ostrożnie, uśmiechał się do niego i w końcu oddał je Angelice. Następnie podrapał się po brodzie w zakłopotaniu. Angelika umierała z nie­ pewności. 128

— Co mu jest? — Nic. Musi jeść; na początku bardzo mało. Potem powinien jeść tle, ile tylko zdoła. Być może wtedy nabierze trochę ciała. — Kiedy go zostawiłam, mówił, biegał — powtarzała zrozpaczona. — A teraz nic nie mówi i ledwo trzyma się na nogach. — Ile miał lat, kiedy go zostawiłaś? — Dwadzieścia miesięcy, niecałe dwa lata. — To niedobry wiek na to, by nauczyć się cierpieć — powiedział Wielki Mateusz w zamyśleniu. — Lepiej wcześ­ niej, zaraz po urodzeniu. Albo znacznie później. Ci malcy, którzy zaczynają dopiero otwierać oczy na świat, nie mogą być zbyt brutalnie narażani na ból. Angelika podniosła na Wielkiego Mateusza oczy zalane łzami. Zastanawiała się, jak taki wulgarny i hałaśliwy byd­ lak mógł coś wiedzieć o sprawach tak delikatnych. — Czy on umrze? — Może nie. — Proszę mi dać jednak jakieś lekarstwo — błagała. Wielki Mateusz wsypał do papierowego rożka ziołowy proszek i polecił dziecku codzienne picie odwaru. — To mu wzmocni nerwy — powiedział. Tak zazwyczaj rozgadany, chwalący zalety swoich le­ karstw, nie dał się teraz namówić na dodatkowe kłamstwa. Po chwili zastanowienia dorzucił: — Teraz nigdy nie może już zaznać głodu ani zimna, nie może się bać, że go zostawisz, musi widzieć wokół siebie te same twarze... Nie mam w swoich słoikach lekarstwa, któ­ rego mu potrzeba... Musi być szczęśliwy. Rozumiesz, dziew­ czyno? Skinęła głową. Była oszołomiona i zbulwersowana. Nigdy nie mówiono z nią o dzieciach w ten sposób. W świecie, w którym kiedyś żyła, nie robiło się tego. Ale prości ludzie mogli lepiej widzieć niektóre sprawy... Jakiś klient, ze spuchniętym policzkiem obwiązanym chu­ stką, wszedł na estradę i orkiestra znów zaczęła swą kako­ fonię. Wielki Mateusz wyprowadził kobiety na zewnątrz, klepnąwszy je przyjacielsko po plecach. 129

— Róbcie wszystko, żeby się uśmiechał! — krzyknął jeszcze za nimi, chwytając za kleszcze. Od tej pory w wieży Nesle próbowano rozśmieszać Florimonda. Ojciec Hurlurot i matka Hurlurette tańczyli dla niego, po szatańsku wywijając starczymi nogami. Czarny Chleb pożyczył mu do zabawy swoje pielgrzymie muszelki. Z Pont-Neuf przynoszono pomarańcze, ciasta, papierowe wiatraki. Jakiś chłopiec z Owernii pokazał mu oswojonego świstaka, a jeden z kuglarzy z targu Saint-Germain przy­ chodził, by mu zademonstrować sześć wytresowanych szczu­ rów, które tańczyły menueta przy dźwięku skrzypiec. Jednak Florimond bał się i uciekał przed ludzkim wzro­ kiem. Jedynie małpce Piccolo udawało się go rozerwać. Ale mimo stosowania różnych min i podskoków nie umiała wywołać uśmiechu na twarzy chłopca. Zaszczyt ten przy­ padł w udziale dopiero Thibaultowi-Grajkowi. Pewnego dnia stary człowiek zaczął grać piosenkę o „Zielonym Mły­ nie". Angelika, trzymając Florimonda na kolanach, po­ czuła, że wstrząsnął nim dreszcz. Podniósł na nią oczy. Usta mu drżały, odsłaniając maleńkie jak ziarenka ryżu zęby. Niski, chrapliwy, dobywający się z głębi głosik wykrzyknął: — Mama!

ROZDZIAŁ XI

Nadszedł wrzesień, chłodny i deszczowy. — Nadciąga już zima —jęczał Czarny Chleb w przemo­ czonym ubraniu i przesuwał się bliżej ognia. Wilgotne drew­ no strzelało w kominku. Mieszczanie i zamożniejsi kupcy nie czekali na Wszystkich Świętych, by wyjąć zimowe ubra­ nia i upuścić sobie trochę krwi. Jak bowiem nakazywała higiena, należało oddawać się lancetowi chirurga cztery razy do roku, wraz ze zmianami pór. Jednak zarówno szlachta, jak i żebracy mieli inne zajęcia niż rozmowy o deszczu i chłodzie. Wszystkie wielkie osobistości dworu i finansjery były pod wrażeniem aresztowania arcybogatego superintendenta Fi­ nansów, Fouqueta. Natomiast wszystkie wielkie postacie świata przestępcze­ go zastanawiały się, jak będzie wyglądać walka między Calembredaine'em a Rodogonem-Cyganem w chwili otwar­ cia targu w Saint-Germain. Aresztowanie Fouqueta spadło jak grom z jasnego nie­ ba. Kilka tygodni wcześniej król i królowa matka zostali przyjęci w Vaux-le-Vicomte przez lubującego się w prze­ pychu superintendenta i po raz kolejny podziwiali wspa­ niały pałac, zaprojektowany przez architekta Le Vau, sycili wzrok freskami malarza Le Bruna oraz degustowali ku­ chnię Vatela. 131

Przespacerowali się po pięknych ogrodach, rozrysowanych przez Le Notre'a, orzeźwianych wodą ujętą w baseny, wodotryski, groty i fontanny dzięki Franciniemu. Wreszcie cały dwór mógł oklaskiwać, pośród zieleni, jedną z najbar­ dziej dowcipnych komedii: Natręci młodego autora zwanego Molierem. Następnie, po zgaszeniu ostatnich pochodni, wszyscy udali się do Nantes w Bretanii. Tam pewnego ranka nie­ znany muszkieter stanął przed Fouquetem, kiedy ten za­ mierzał wsiąść do swojej karety. — Nie tu należy wsiadać, panie — rzekł oficer — lecz do tego powozu z zakratowanymi oknami, cztery kroki stąd. — Co znowu? Co to ma znaczyć? — W imieniu króla aresztuję pana! — Król jest oczywiście moim panem — zamruczał po­ bladły superintendent. — Ale wolałbym, dla jego chwały, by działał bardziej otwarcie. Rozkaz nosił pieczęć królewskiego wychowanka Mazariniego. Sprawa ta powiązana była z wcześniejszym aresz­ towaniem potężnego tuluskiego wasala, hrabiego de Peyrac, który uznany za czarodzieja został spalony na stosie na placu Greve... Jednak w tym poruszeniu i trwodze, w jakie niełaska superintendenta pogrążyła dwór, nikt nie pomyślał, by w tej sytuacji ponownie zastosować taką samą taktykę. Wielcy nie pomyśleli o tym. A przecież wiedzieli, że w ra­ chunkach Fouqueta mogliby znaleźć nie tylko ślad mal­ wersacji, lecz także nazwiska tych wszystkich, za których życzliwość zapłacił. Mówiono też o pewnych niezwykle kompromitujących dokumentach, świadczących o tym, że wielcy panowie, a nawet książęta krwi, sprzedali się podczas Frondy sprytnemu finansiście. Nie, nikt jeszcze nie wiedział podczas tego drugiego aresz­ towania, bardziej widowiskowego i szokującego od pierw­ szego, że macza w tym palce ta sama władcza dłoń. Jedynie Ludwik XIV, zrywając pieczęć depeszy, oznaj­ miającej mu o niepokojach w Langwedocji, wywołanych przez gaskońskiego szlachcica o imieniu Andijos, westchnął: „Najwyższy czas!" 132

Był już najwyższy czas: Bretania nie zbuntuje się dla Fouqueta, tak jak zbuntowała się Langwedocja dla tego dziwnego człowieka, którego trzeba było spalić żywcem na placu Greve. Szlachta, której marnotrawstwa Fouquet nieraz opijał, nie będzie go bronić ze strachu, że spotka ją podobne niepowodzenie. Ogromne bogactwa superintendenta wróciły do kasy państwa, co było największą sprawiedliwością. Le Vau, Le Brun, Francini, Le Nótre, aż po Moliera i Vatela, wszyscy artyści, których Fouquet wybrał i utrzymywał wraz z ich ekipami rysowników, malarzy, rzemieślników, ogrod­ ników, komediantów i kucharzy, mieli odtąd pracować dla jednego pana. Zobaczymy ich w Wersalu, tym „małym zamku z kart", położonym wśród bagien i lasów, gdzie Ludwik XIV po raz pierwszy wziął w swe ramiona słodką La Valliere. W hołdzie dla tej gorącej miłości zbuduje się tam najwspanialsze świadectwo chwały Króla-Słońce. Jeśli chodzi o Fouqueta, należałoby otworzyć długi proces, po którym zaknięto by go w twierdzy i zapomniano o nim... Angelika nie miała czasu, by rozmyślać o tych nowych wydarzeniach. Los chciał, że upadek tego, z którym Joffrey de Peyrac był sekretnie związany, pociągał za sobą jego zwycięstwo. Ale dla Angeliki było już za późno. Nie starała się zrozumieć, przypomnieć sobie... Wielcy mijali, spiskowali, zdradzali, wracali do łask, znikali. Młody król, autorytatywny i niewzruszony, równał głowy niczym kosa. Maleńki kuferek z trucizną leżał schowany w wieży pałacu Plessis-Belliere... Angelika była jedynie kobietą bez nazwiska, matką, która przytulała do serca swoje dzieci i z przerażeniem myślała o zimie. O ile dwór przypominał mrowisko, zniszczone ludzką stopą, o tyle wśród żebraków, oczekujących straszliwej batalii, wrzało jak w ulu. W chwili, kiedy królowa i kwiacia­ rki z Pont-Neuf oczekiwały delfina, Cyganie wchodzili do Paryża... Bitwa na targu Saint-Germain, plamiąca krwią ten słynny rynek już w dzień otwarcia, zbiła z tropu tych, którzy dopatrywali się tu jakieś racji. 133

Lokaje tłukli studentów, panowie cięli szpadą przewoź­ ników, kobiety gwałcono bezpośrednio na bruku, podpa­ lano karety. W gruncie rzeczy nikt nie wiedział, gdzie było zarzewie walk. Jeden tylko człowiek się nie mylił. Był nim Desgrez, mężczyzna o burzliwej przeszłości, który posiadał nakazy aresztowania. Desgrez właśnie otrzymał stanowisko kapitana-oflcera policji w Chatelet. Bali się go wszyscy. Uwa­ żano go za jednego z najsprytniejszych policjantów stolicy. Wsławił się przede wszystkim tym, że doprowadził do aresz­ towania największej trucicielki swoich, a być może wszelkich czasów, markizy de Brinvilliers. Ponadto, w 1678 roku, pierwszy ujawnił dramat Poisonsa, którego rewelacje spla­ mią stopnie tronu. Tymczasem, pod koniec 1661 roku, policjant Desgrez i jego pies Sorbona uznawani byli za dwóch mieszkańców Paryża, którzy najlepiej znali wszystkie zaułki i faunę stolicy. Desgrez od dawna śledził rywalizację między dwoma potężnymi przywódcami band: Calembredaine'em i Rodogonem-Cyganem, o posiadanie targu Saint-Germain. Wie­ dział też, że rywalizują w miłości, walczą o względy pewnej kobiety o szmaragdowych oczach, którą nazywano markizą Aniołów. Krótko przed otwarciem targu przeczuwał strategiczne ruchy w łonie band. Mimo że był podrzędnym policjantem, udało mu się uzyskać zezwolenie na ściągnięcie wszystkich sił policyjnych stolicy do dzielnicy Faubourg Saint-Germain w sam dzień otwarcia targu. Nie mógł uniknąć wybuchu walki; rozprze­ strzeniła się w błyskawicznym tempie i była bardzo gwał­ towna, ale ją ograniczył z równie brutalną szybkością, ga­ sząc na czas pożary, organizując obronę wraz ze szlach­ cicami noszącymi szpady, którzy tam się akurat znaleźli, i przystępując do masowych aresztowań. Po tej krwawej nocy ledwie na niebie jawił się świt, a już dwudziestu „wy­ borowych" żebraków wyprowadzono poza miasto, na So­ kole Wzgórze, i powieszono na publicznej szubienicy. Prawdę powiedziawszy, sława targu Saint-Germain 134

usprawiedliwiała z wielu powodów tę ostrą walkę między paryskimi złodziejami, bijącymi się o wyłączność „zbioru". Od października do grudnia i od lutego do wielkiego postu przechodził tędy cały Paryż. Nawet król, wraz ze swym dworem, udawał się tu czasami. Cóż to był wtedy za raj dla kieszonkowców! Sprzedawano tu wszystko. Kupcy z innych wielkich miast, takich jak Amiens, Rouen czy Reims, przedstawiali wzory swoich wyrobów. W luksusowych sklepikach tar­ gowano się o płaszcze z Marsylii, diamenty z Alencon, drażetki z Verdun. Portugalczyk sprzedawał ambrę i delikatną porcelanę, Prowansalczyk — pomarańcze i cytryny. Turek wychwalał swój balsam z Persji i pachnące wody z Konstantynopola, a Fiamand przedstawiał swoje malowidła i sery. Był to Pont-Neuf powiększony do skali światowej, w hałasie dzwonków, fletów, fujarek i bębenków. Treserzy zwierząt i prestidigitatorzy przyciągali tłumy. Oglądano szczury, tańczące przy dźwięku skrzypiec, czy muchy pojedynkujące się źdźbłami słomy. Wśród widzów pospólstwo w łachmanach mieszało się z ludźmi wysokiej rangi. Na targu Saint-Germain, oprócz zdumiewającej różnorodności towarów, każdy odnajdywał swobodę obyczajów i postaw, jakiej nie spotkałby nigdzie indziej. Wszystko było tu zorganizowane dla rozkoszy zmysłów. Nieokiełznana rozpusta szła w parze z popisami żarłocz­ ności w pięknych gospodach ozdobionych lustrami i złotem oraz w spelunkach dla szulerów i lanckne. htów. Każdy chłopak czy dziewczyna, ogarnięci miłosnym sza­ łem, mogli znaleźć zaspokojenie swych żądz. Ale od dawna największą atrakcją targu Saint-Germain byli Cyganie z akrobatami i wróżbitami. Już od połowy lata przyjeżdżali na wozach, ciągniętych przez szkapy z plecionymi grzywami, wypełnionych kobie­ tami, dziećmi i powrzucanymi bezładnie naczyniami ku­ chennymi, szynką i skradzionymi kurczakami. Aroganccy i milczący mężczyźni o oczach jak węgle, z długimi, czarnymi włosami, schowanymi pod pilśniowymi 135

kapeluszami z piórami, nosili na ramionach długie musz­ kiety. Paryżanie oglądali ich teraz z taką samą ciekawością jak ich ojcowie, którzy w 1427 roku zobaczyli po raz pierwszy na murach Paryża tych wiecznych wędrowców o śniadej cerze. Nazywano ich Egipcjanami. Mówiono także: Cyga­ nie. Żebracy uznawali ich wpływ na prawa rządzące przestę­ pczym światem i dlatego, w czasie święta szaleńców, książę Egiptu szedł obok króla Pięciofrankówek, a wysocy urzędni­ cy cesarstwa Galilei wyprzedzali namiestników Wielkiego Coesre'a. Rodogon-Cygan, sam rasy cygańskiej, cieszył się wielkim poważaniem wśród paryskich rzezimieszków. Słuszne więc było, że chciał zarezerwować sobie dostęp do tych magicz­ nych sanktuariów, udekorowanych ropuchami, szkieletami i czarnymi kotami, które wróżbitki, czarne czarownice — jak je nazywano — ustawiały w samym środku targu SaintGermain. Tymczasem Calembredaine, jako władca bramy Nesle i Pont-Neuf, chciał mieć ten obszar tylko dla siebie. Taka rywalizacja mogła się skończyć jedynie śmiercią jednego z nich. W ostatnich dniach przed otwarciem targu w dzielnicy wybuchały liczne bijatyki. W przeddzień otwarcia bandy Calembredaine'a musiały cofnąć się w popłochu i schronić w ruinach pałacu Nesle, ponieważ Rodogon-Cygan utworzył coś w rodzaju kordonu ochronnego wokół dzielnicy, wzdłuż dawnych fos i Sekwany. Ludzie Calembredaine'a zebrali się w wielkiej sali wokół stołu; Drewniany Zadek wrzeszczał jak opętany: — Już od miesięcy tu przychodzą; i to z twojego powodu, Calembredaine! Twoja żebraczka cię opętała. Nie umiesz już się bić; inni podnoszą głowę. Czują, że tracisz grunt; wesprą Rodogona, żeby cię wysadzić. Widziałem tu kiedyś Mathurina Niebieskiego... Mikołaj, stojąc przy ogniu, na którego tle jego potężna sylwetka odcinała się czarno, wycierał swój tors, zakrwa­ wiony wystrzałem ze strzelby. Zaryczał głośniej niż Drew­ niany Zadek: 136

— Wszyscy wiedzą, że jesteś zdrajcą; że zbierasz łajda­ ków, że widujesz się z nimi, że przygotowujesz się do za­ stąpienia Wielkiego Coesre'a. Ale uważaj! Uprzedzę Rolina Krępego... — Łajdaku! Nie możesz nic zrobić przeciwko mnie... Angelika wyrywała sobie włosy z głowy, bojąc się, że ryki dzikusów zbudzą Florimonda i że go wystraszą. Pobiegła do pokoju. Na szczęście dzieci spały spokojnie. Cantor przypominał aniołka z malarstwa holenderskiego. Florimond nabrał rumieńców. W czasie snu jego twarz z zamkniętymi oczami przybierała dziecięcy i szczęśliwy wyraz. Dzikie wrzaski nie ustawały. — To się musi skończyć! To się musi natychmiast skoń­ czyć! — powiedziała do siebie Angelika, cichutko zamykając drzwi. Usłyszała ochrypły głos Drewnianego Zadka: — Nie oszukuj się, Calembredaine: jeśli się wycofasz, to koniec z tobą. Rodogon będzie bezlitosny. On chce nie tylko targu, ale i twojej dziewczyny, którą mu zabrałeś na cmen­ tarzu Niewiniątek. Pragnie jej straszliwie! Może ją dostać jedynie po twojej śmierci. Więc teraz ty albo on! Mikołaj wydawał się spokojny. — Co chcesz, żebym zrobił? Wszyscy ci ludzie, ci prze­ klęci Cyganie są na zewnątrz, pod naszym nosem i po tym laniu, które dostaliśmy, nie ma co teraz tego naprawiać. Angelika weszła do swojego pokoju, wzięła mantylę i za­ łożyła na twarz maskę z czerwonego aksamitu, którą za­ chowała w kuferku wraz z innymi drobiazgami. Następnie, tak wyposażona, zeszła wśród wrzasków na dół. Kłótnia między Calembredaine'em a Drewnianym Za­ dkiem sięgała zenitu. Przywódca bez trudu mógłby wgnieść człowieka-pnia w jego drewnianą podstawę. Ale mimo wszy­ stko Drewniany Zadek faktycznie panował nad sytuacją. Na widok Angeliki w czerwonej masce ściszyli nieco głosy. — Co to za karnawał? — warknął Mikołaj. -— Dokąd idziesz? 137

— Po prostu wykurzyć bandę Rodogona. Za godzinę miejsce to będzie czyste, moi panowie. Będziecie mogli ponownie przejąć wasze dzielnice. Calembredaine wziął Drewnianego Zadka za świadka: — Czy nie uważasz, że ona staje się coraz bardziej szalona? — Tak mi się wydaje, ale właściwie, skoro przychodzi jej coś do głowy, pozwól, niech działa. Nigdy z nią nic nie wiadomo. Przez nią stałeś się mięczakiem. Może teraz to naprawi. Angelika poszła aż do bramy Świętego Jakuba i dopiero tam zdecydowała się przekroczyć fosę. Jeden z Cyganów Rodogona wyrósł nagle przed nią. Wybełkotała po niemiec­ ku jakąś skomplikowaną historię: jest handlarką z targu Saint-Germain i musi wrócić do swojego straganu. Puścił ją, niczego nie podejrzewając. Pobiegła co tchu do zaprzy­ jaźnionego przewoźnika, który miał trzy ogromne niedźwie­ dzie. Angelika urzekła niedźwiedzie i ich starego nauczycie­ la, a także chłopczyka, który na targu trzymał żebraczą miseczkę. Szybko doszli do porozumienia, oczarowani pięk­ nymi oczami gościa. Wybiła dziesiąta godzina w opactwie Saint-Germaindes-Pres, kiedy ludzie Rodogona, stojący na warcie wzdłuż fos, zobaczyli w świetle księżyca zbliżającą się ku nim ogro­ mną i pomrukującą masę. Ten, który chciał sprawdzić, kto spróbuje sforsować rogatki, poczuł silny cios w klatkę pier­ siową. Wraz z kasakiem wyrwano mu kawałek ciała. Inni, nie czekając na wyjaśnienia, skoczyli przez szańce. Niektórzy biegli w kierunku Sekwany, by uprzedzić wspól­ ników. Ale oni mieli już podobne „wizyty". Większość bandytów znalazła się w wodzie; płynęli w stronę Luwru i innych, mniej groźnych miejsc. Bić się, walczyć z praw­ dziwym pojedynku z żebrakami i „inwalidami wojennymi" — to nie wystraszyłoby żadnego z nich, lecz mocować się z niedźwiedziem, który — gdy stanie na zadnich łapach — mierzy dwa sążnie, żaden z ludzi Rodogona nie miał ocho­ ty...! Angelika spokojnie wróciła do wieży Nesle i oznajmiła, 138

że cała dzielnica oczyszczona jest z niepożądanych gości. Sztab główny Calembredaine'a poszedł to sprawdzić i nie rozczarował się. Głośny śmiech Drewnianego Zadka wystraszył damy śpiące na przedmieściu. — Coś takiego! Ta markiza Aniołów — powtarzał. — To chyba cud...i Mikołaj inaczej to rozumiał. — Dogadałaś się z nimi, żeby nas zdradzić — powiedział, ściskając nadgarstek Angeliki. — Sprzedałaś się Rodogonowi-Cyganowi! By go uspokoić, musiała mu wyjaśnić swój fortel. Tym razem wybuch śmiechu Drewnianego Zadka porów­ nywalny był z grzmotem pioruna. Mieszkańcy rzucili się do okien, krzycząc, że zejdą z szablami lub halabardami, by nauczyć opryszkow, którzy przeszkadzają spać porządnym ludziom. Człowiek-pień nie dbał o to. Skacząc po bruku, przemie­ rzał Fabourg Saint-Germain, śmiejąc się na całe gardło. Po łatach, na wieczornicach żebraków, opowiadano sobie jesz­ cze historię o trzech niedźwiedziach markizy Aniołów...! Ten wspaniały manewr spowodował jednak tragedię. Ka­ pitan policji Desgrez rankiem 1 października poszedł do pana Dreux d'Aubrays, sire Offemont i Villiers, cywilnego prefekta miasta Paryża, i przekonał go, by zgromadzić wszystkie policyjne siły w okolicach targu Saint-Germain. Tymczasem dzień był spokojny. Ludzie Calembredaine'a królowań niczym władcy wśród gęstniejącego tłumu. O zmierzchu zaczęły się pojawiać karety należące do wyż­ szych sfer. Pośród setek pochodni, zapalonych przy każdym kramie, targ przybierał wygląd zaczarowanego pałacu. Angelika stała obok Calembredaine'a i śledziła wraz z nim walkę zwierząt: dwóch psów z dzikiem. Tłum, uwiel­ biający takie okrutne spektakle, napierał na palisadę oka­ lającą małą arenę. Angelika była trochę podchmielona, bo degustowała wina muszkatelowe, kwas cedrowy i wodę cynamonową. 139

Wydawała pieniądze, które jej dał Mikołaj, bez zastano­ wienia i bez skrupułów. Przynosiła Florimondowi z targu maskotki i ciastka. Mikołaj, podejrzewając, że policjanci stoją na czatach, ostrzygł na krótko włosy i włożył mniej niż zwykle podziurawione odzienie. W swym szerokim ka­ peluszu, kryjącym niespokojne oczy, miał wygląd biednego wieśniaka, który mimo swej nędzy przyszedł rozweselić się na targu. Mikołaj objął Angelikę w talii. Bardzo lubił ją tak trzy­ mać. Ona natomiast miała wrażenie, że jest zamknięta w je­ dnej z żelaznych obręczy, w jakie zakuwa się więźniów. Ale ten mocny uścisk nie zawsze był nieprzyjemny. Tego wie­ czoru, podtrzymywana jego silną ręką, czuła się szczupła i gibka, słaba i bezpieczna. Ręce miała pełne cukierków, zabawek i flakoników z perfumami. Przyglądała się z pasją walce zwierząt, krzyczała i tupała wraz z innymi, kiedy dzik, strząsając z siebie psy, nadział jednego z nich na szable i wyrzucił z rozerwanymi trzewiami poza arenę. Nagle, naprzeciw, z drugiej strony areny, ujrzała Rodogona-Cygana. Bawił się długim, ostrym sztyletem. Rzucony nóż świsnął nad walczącymi zwierzętami. Angelika odskoczyła na bok, pociągając za sobą Mikołaja. Ostrze o milimetry minęło jego szyję i utkwiło w gardle handlarza chińszczyzną. Śmier­ telnie ugodzony mężczyzna wydał z siebie jęk, rozprostował ręce, odrzucając poły pstrokatego płaszcza. Przez chwilę wyglądał jak olbrzymi motyl, przypięty szpilką. Potem chlu­ snął krwią i zwalił się na ziemię. Wtedy naprawdę zaczął się targ na Saint-Germain. Koło północy Angelika z tuzinem innych dziewcząt i ko­ biet, z których dwie należały do bandy Calembredaine'a, została wrzucona do więzienia w Chatelet. Kiedy zamknęły się ciężkie drzwi, nadal wydawało jej się, że słyszy wrzaski rozhisteryzowanego tłumu, krzyki żebraków i bandytów, zgarnianych bezlitośnie przez policjantów i rozwożonych partiami do publicznych więzień. — No to jesteśmy ugotowane — powiedziała jedna z dziewczyn. — Ale mam szczęście! Raz wybrałam się gdzie

140

indziej niż na Glatigny i właśnie dałam się złapać. Zdolni są łamać mnie kołem za to, że nie zostałam w swojej dzie­ lnicy. — A to boli? — spytała jedna z dziewcząt. — O matko! Jeszcze do tej pory mam porozciągane żyły. Kiedy kat mnie na to wsadził, krzyczałam: Słodki Jezu! Święta Mario, miejcie litość nade mną! — A mnie kat wepchnął zagięty róg aż do żołądka i wlał mi chyba z sześć imbrykow zimnej wody. Żeby to chociaż było wino! Myślałam, że rozerwę się jak świński pęcherz. Potem doprowadzili mnie do ognia w kuchni w Chatelet, żebym doszła do siebie. Angelika słuchała tych głosów, wynurzających się z prze­ siąkniętej zgnilizną ciemności, nie przejmując się wcale ta­ kimi szczegółami. Myśl, że w czasie przesłuchania, obowiąz­ kowego dla każdego oskarżonego, będzie niewątpliwie pod­ dawana torturom, nie docierała wcale do jej świadomości. Opanowana była jedną myślą: Moje dzieci...? Co się z nimi stanie...? Kto się nimi zajmie? Może o nich w ogóle zapo­ mną? I zjedzą je szczury... Mimo że w celi było wilgotno i zimno, pot wystąpił jej na skronie. Przycupnięta na wiązce zgniłej słomy, opierała się plecami 0 ścianę i ściskając rękoma kolana, starała się uspokoić i znaleźć jakieś pocieszenie: Może jakaś dobra kobieta się nimi zajmie. Są zaniedbane, mało rozgarnięte, ale przecież myślą o tym, żeby dać swym dzieciom chleba... Dadzą więc i moim. Zresztą, jeśli Polka tam jest, to jestem spokojna... 1 Mikołaj będzie czuwał... Ale czy Mikołaj nie został zatrzymany? Przypomniała sobie panikę, kiedy uciekając przed krwawą bijatyką, wi­ działa, jak co chwila wyrastała przed nią zapora policjantów i strażników. Wszystkie wyjścia z targu i dzielnicy były strzeżone, jakby policja i straż paryska nagle się rozmnożyły. Angelika starała się sobie przypomnieć, czy Polka opuś­ ciła targ przed bójką. Kiedy ją widziała po raz ostatni, ciągnęła w stronę Sekwany młodego prowincjusza, trochę wystraszonego, lecz zarazem uszczęśliwionego. Ale przedem 141

mogli się zatrzymywać w wielu miejscach, spacerować, wstą­ pić do gospody.... Całą siłą woli Angelika próbowała przekonać siebie, że Polka nie została wzięta, i ta myśl uspokoiła ją nieco. Z trwogi o dzieci machinalnie odmawiała strzępki zapo­ mnianych już modlitw i błagalne wołania:^ — Litości dla nich! Chroń je, Panno Święta... Przysię­ gam, że jeśli moje dzieci się uratują, wyrwę się z tego upo­ dlenia... Skończę z towarzystwem kryminalistów i złodziei... Postaram się zarobić na życie pracując własnymi rękami... Myślała o kwiaciarce i snuła dalsze plany. Czas już jej się tak nie dłużył. Rano usłyszała straszny szczęk zamków i zgrzytanie kluczy, po czym drzwi się otworzyły. Wartownik poświecił wewnątrz pochodnią. Światło dnia, wpadające przez otwór zagłębiony w murze, było tak słabe, że niewiele oświetlało celę. — Oto markizy, chłopaki! — krzyknął strażnik radoś­ nie. — Weźcie sobie którąś. Będzie obfity plon. Trzej inni wartownicy weszli do celi i zatknęli pochodnię za obręcz w murze. — No, jak tam ślicznotki, będziecie grzeczne, hę? Jeden z mężczyzn wyjął nożyczki. — Zdejmij czepek — rzekł do kobiety, która znajdowała się blisko drzwi. — E... Siwe włosy. No nic, zawsze będzie z tego parę groszy. Znam cyrulika na placu świętego Mi­ chała, który robi tanie peruki dla starych kleryków. Ściął siwe włosy, obwiązał je sznurkiem i wrzucił do koszyka. Jego koledzy oglądali głowy innych więźniarek. — Mnie nie warto — powiedziała jedna z nich. — Strzy­ gliście mnie niedawno. — Rzeczywiście — zgodził się strażnik. — Poznaję ją. He! He! Spodobało się w oberży, co? Jeden z wartowników podszedł do Angeliki. Poczuła, jak grubiańska ręka maca jej włosy. — O! Chłopcy! — zawołał kompanów. — To prawdziwa rozkosz. Dajcie pochodnię, chcę ujrzeć to z bliska. Płomień oświetlił piękne, kasztanowe pukle Angeliki, wyzwolone spod czepka przez żołnierzy. Rozległ się gwizd podziwu. 142

— Cudowne! Nie blond, ale jaki mają połysk! Spróbu­ jemy sprzedać je Binetowi, na ulicy Świętego Honoriusza. Nie ma dobrych cen, ale zna się na jakości: „Zabierajcie te paczki z robactwem" — mówi mi za każdym razem, kiedy przynoszę mu włosy więźniarek. — „Nie robię peruk z włosów, które już są zepsute przez robaki!" Ale teraz nie pogardzi. Angelika podniosła ręce do góry. Chyba nie będą jej ścinać włosów. To nie do pomyślenia! - Nie, nie, nie róbcie tego! — błagała, ale silna ręka przytrzymała jej nadgarstki. — No cóż, moja piękna, nie trzeba było przychodzić do Chatelet, jeśli chciałaś zachować swoje włosy. My też mu­ simy zarobić parę groszy. Nożyczki ze szczękiem cięły brązowozłociste pukle, które niegdyś Barbe szczotkowała z taką starannością. Kiedy żołnierze wyszli, Angelika drżącą ręką przejechała po swym ogolonym karku. Głowa wydała jej się mniejsza i zbyt lekka. — Nie płacz — powiedziała jedna z kobiet. — To odrośnie. Pod warunkiem, że nie dasz się złapać drugi raz. Bo wartownicy to tacy dziwni kosiarze. Włosy sprzedaje się w Paryżu drogo tym wszystkim elegancikom, którzy chcą nosić peruki. Angelika, nie odpowiadając, nałożyła swój czepek. Jej towarzyszki myślały, że płacze, bo wstrząsały nią nerwowe dreszcze. Ale incydent ten zacierał się już w jej pamięci. Właściwie nie miał żadnego znaczenia. Jedna rzecz liczyła się tylko: los jej dzieci.

ROZDZIAŁ XII

Czas wlókł się niemiłosiernie. Cela, w której zgromadzo­ no więźniarki, była tak mała, że z trudem się w niej od­ dychało. Jedna z kobiet powiedziała: — To dobry znak, że znalazłyśmy się w tej ciemnicy. Nazywa się ją „Międzydrzwiami" i wsadza się tu ludzi, z którymi nie wiadomo, co zrobić. W sumie, kiedy nas zatrzymali, nie robiłyśmy nic złego. Byłyśmy na targu, jak wszyscy. Nie rewidowali nas, bo matrony przysięgłe w Chatelet też tam były, żeby się rozerwać. — Policja również — zauważyła z goryczą jedna z dzie­ wcząt. Angelika dotknęła sztyletu przez ubranie. Był podobny do tego, którym Rodogon-Cygan rzucił w Calembredaine'a. — Miałyśmy szczęście, że nas nie sprawdzali — powtó­ rzyła kobieta, która zapewne też ukrywała broń lub jakąś nędzną sumkę. — Jeszcze nas to nie ominie — odpowiedziała jej towa­ rzyszka. Większość kobiet nie była optymistkami. Opowiadały historie o więźniarkach, które przez dziesięć lat tkwiły w więzieniu, zanim sobie o nich przypomniano. Te, które znały Chatelet, opisywały lochy, znajdujące się w ponurej twierdzy: „Koniec Wygody" — pełen nieczystości i gadów, o powietrzu tak zanieczyszczonym, że świeca nie chciała się palić; „Rzeźnia" — loch nazwany tak, bo wdychano w nim 144

obrzydliwe wyziewy z sąsiadującej z nim wielkiej rzeźni; „Łańcuchy" — duża sala, gdzie więźniowie skuci byli łań­ cuchami. Wspominały też inne lochy, jak na przykład: „Barbarzyństwo", „Grota", „Studnia", „Fosa", która mia­ ła formę odwróconego stożka. Więźniowie stali tam po­ chyleni w wodzie po kostki, nie mogąc ani się położyć, ani wyprostować. Zazwyczaj umierali po dwóch tygodniach. Wreszcie ściszono głosy, by powiedzieć o lochu „Zapo­ mnienie" — podziemnym karcerze, skąd już nikt nie wracał. Szare światło wpadło przez okratowane okienko. Nie można było rozpoznać, która jest godzina. Jedna ze staruch zdjęła powykrzywiane buty, wyrwała z podeszwy gwoździe, wsadziła je odwrotną stroną ostrymi końcami na zewnątrz. Pokazała tę dziwną broń swym towarzyszkom i doradziła zrobić to samo, by w nocy mogły bronić się przed szczurami. Tymczasem gdzieś w połowie dnia drzwi otworzyły się z hałasem i halabardziści wyprowadzili więźniarki. Popro­ wadzili je korytarzami do dużej sali ozdobionej niebieskimi arasami w żółte lilie. W głębi, na półkolistej estradzie, znajdowała się swego rodzaju katedra z rzeźbionego drewna, zwieńczona małym baldachimem oraz malowidłem przedstawiającym Chrys­ tusa na krzyżu. Siedział tam mężczyzna w białej peruce, w czarnej sukni z ozdobnym, obszytym na biało kołnierzem; drugi stał u jego boku ze zwojem pergaminu. Był to prefekt Paryża i jego zastępca. Służba porządkowa, strażnicy z rózgami i żołnierze kró­ lewskiego patrolu otoczyli kobiety. Popchnięto je ku est­ radzie, gdzie kancelista spisywał ich nazwiska. Angelika stała oniemiała, kiedy zapytano ją o nazwisko. Nie miała już nazwiska...! W końcu podała to, co nagle przyszło jej do głowy; Anna Sauvert, od nazwy miejscowości z okolic Monteloup. Sąd był szybki. Tego dnia Chatelet się przepełniło. Trzeba było szybko selekcjonować więźniów. Po postawieniu każdej z zatrzymanych kilku pytań za­ stępca prefekta przeczytał wręczoną mu listę i oświadczył, że „wszystkie wyżej wymienione osoby zostały skazane na

publiczną chłostę i że zostaną przewiezione do Głównego Przytułku, gdzie pobożne osoby nauczą je szyć oraz modlić się do Boga". — Poradzimy sobie bez trudu — szepnęła do Angeliki jedna z dziewcząt. — Główny Przytułek to nie więzienie. To schronienie dla biednych. Zamykają nas tam siłą, ale nie będą nas strzec. Nietrudno będzie się stamtąd wyrwać. Grupa około dwudziestu kobiet zaprowadzona została do obszernej sali na parterze, gdzie strażnicy kazali im się ustawić wzdłuż ściany. Drzwi się otworzyły i wszedł rosły, korpulentny mężczyzna. Miał piękną, ciemną perukę, oka­ lającą zaczerwienioną twarz z czarnymi wąsami. W niebies­ kiej marynarce, opiętej na otłuszczonych ramionach, z pen­ dentem, przecinającym ogromne brzuszysko, z szerokimi mankietami, obszytymi pasmanterią, z szablą i olbrzymimi naramiennikami, wykończonymi złotymi frędzlami, wyglą­ dał trochę jak Wielki Mateusz, lecz pozbawiony był jego poczciwości i jowialności. Jego oczy, głęboko osadzone pod gęstymi brwiami, były małe i zimne. Na nogach miał buty na wysokich obcasach, co jeszcze bardziej podkreślało jego potężną sylwetkę. — To dowódca straży — powiedziała Angelice sąsiadka. — Na/vwają go Potworem. Potwór przedefilował przed więźniarkami, stukając ost­ rogami o posadzkę. — Ha! Ha! moje dziwki, zedrzemy z was skórę! No, już, zdejmować kaftany. I uwaga, te, które będą za głośno krzyczały, dostaną Jodno uderzenie więcej. Kobiety, które poznały już karę chłosty, powoli zde­ jmowały bluzki. Te, które miały koszule, zsuwały je na ramiona i opuszczały. Strażnicy podchodzili do tych, które się wahały, i brutalnie zdzierali z nich ubranie. Jeden z nich, zdzierając bluzkę Angeliki, rozerwał ją do połowy. Pośpiesz­ nie sama się rozebrała, by nie dostrzeżono sztyletu. Dowódca straży przechadzał się tam i z powrotem, oglą­ dając stojące przed nimi kobiety. Zatrzymywał się przed najmłodszymi i w jego świńskich oczkach zapalał się błysk pożądania. W końcu wskazał na Angelikę." 146

Parsknąwszy śmiechem, jeden ze strażników kazał jej wystąpić z rzędu. — No już, brać mi tę hołotę — rozkazał oficer. — I żeby paliła je skóra. Ile ich jest? — Około dwudziestu, panie kapitanie. — Jest czwarta po południu. Powinniście skończyć przed zachodem słońca. Strażnicy wyprowadzili kobiety. Angelika spostrzegła na podwórku wózek wypełniony rózgami, który miał towa­ rzyszyć żałosnemu orszakowi aż na miejsce przeznaczone do wykonywania publicznych kar, koło kościoła SaintDenis-de-la-Chatre. Drzwi zamknęły się za nimi. Angelika została sama z dowódcą warty. Rzuciła ku niemu pytające i niespokojne spojrzenie. Dlaczego nie miałaby pójść w ślady swoich towarzyszek? Zaprowadzą ją z powrotem do lochu? Sala, w której się znajdowała, miała niskie sklepienie, wilgotne ściany i była lodowata. Mimo że na dworze było jeszcze widno, tu panowała ciemność i trzeba było zapalić pochodnię. Angelika, drżąc, skrzyżowała ręce na piersiach - nie po to, by ochronić się przed zimnem, lecz by zasłonić piersi przed ciężkim wzrokiem Potwora. Ten zbliżył się i chrząknął. — No i co, moje złotko, naprawdę masz ochotę obedrzeć ze skóry swoje śliczne, białe plecy? Ponieważ nie odpowiadała, naciskał: — No, odpowiedz! Naprawdę masz ochotę? Angelika nie mogła powiedzieć, że miała ochotę. Prze­ cząco pokiwała głową. — No to będziemy może mogli jakoś to ułożyć — podjął wojskowy słodkim tonem. — Szkoda by było przepuścić takie kurczątko. Może dogadamy się jakoś razem? Podniósł palcem jej brodę, by zmusić ją do uniesienia głowy, i aż gwizdnął z podziwu, — Do diabła! Jakie piękne oczy! Twoja matka musiała pić absynt, kiedy cię nosiła! No, uśmiechnij się do mnie. Tłuste palce gładziły podstępnie jej delikatną szyję, pieś­ ciły krągłe ramiona. Cofnęła się, nie mogąc pohamować wstrętu. Potwór za­ śmiał się, trzęsąc brzuchem. Wpatrywała się w niego swymi 147

zielonymi oczimi. Mimo że dominował nad nią całą swą postawą, to 01 wydawał się bardziej zakłopotany. — Rozumiany się, prawda? — podjął. — Pójdziesz teraz ze mną, a poem dołączysz do innych. Ale strażnicy cię zostawią. Nie będziesz wychłostana... Jesteś zadowolona, gołąbeczko? Wybuchnął głośnym śmiechem. Potem przyciągnął ją do siebie i zaczął głośno i żarłocznie całować. Kontakt z tym grubianinem, mokrym, ziejącym winem i tytoniem, najawał Angelikę wstrętem. Wiła się jak piskorz, by uwolnić sięz jego uścisku. Pendent i obszycia uniformu kapitana kaleczyły jej piersi. W końcu ucało jej się wyrwać i w pośpiechu zasłaniała, jak mogła, sw>>je nagie ciało. — No i co?— powiedział zdziwiony olbrzym. — Co ci się stało? Nie ozumiesz, że chcę ci oszczędzić chłosty? — Dziękuję—powiedziała Angelika stanowczym tonem. — Ale ja wolę być wychłostana. Potwór otworzył szeroko usta, wąsy mu drżały, zrobił się purpurow}, jakby nagle zaczęły go dusić sznury jego munduru. — Co... Coty mówisz...? — Wolę b7ć wychłostana — powtórzyła Angelika. — Prefekt PaFŻa skazał mnie na chłostę. Nie mogę uciec od sprawiedliwości. Zdecydowan/m krokiem skierowała się ku drzwiom. Jed­ nym skokiem tył przy niej i złapał ją za kark. „O! Mój Boś! — pomyślała Angelika — koniec ze mną". Kapitan patizył na nią z uwagą. — Dziwna :ebraczka z ciebie — rzekł, dysząc nieco. — Za to, co powiedziałaś, mógłbym cię obić szablą i zo­ stawić na brulu, żebyś umarła. Ale ja nie chcę cię zni­ szczyć. Jesteś )iękna, ładnie zbudowana. Im bardziej ci się przyglądam tym bardziej mam na ciebie ochotę. To byłoby naprawię głupie, gdybyśmy się nie dogadali. Mogę ci zrobić przyiugę. Słuchaj, nie bądź uparta. Bądź dla mnie miła i kędy dołączysz do innych... no cóż, może strażnik, który cię będzie prowadził, popatrzy na to od innej strony... 148

Angelika błyskawicznie wyobraziła sobie ucieczkę. Twa­ rzyczki Florimonda i Cantora zatańczyły jej przed oczami. Nieprzytomna, popatrzyła na tę brutalną i czerwoną twarz, pochylającą się nad nią. Mimo że się starała, jej ciało zbuntowało się. To było niemożliwe. Nie mogłaby nigdy tego zrobić! Zresztą ucieknie z Głównego Przytułku... albo w trakcie drogi... — Wolę przytułek! — krzyknęła, wyprowadzona z rów­ nowagi. — Wolę... Reszta słów utknęła jej w gardle. Potrząsana aż do utraty tchu, usłyszała, jak spada na nią grad głośnych przekleństw. Drzwi otworzyły się i wyleciała przez nie jak kula. — Niech zedrą skórę z tej dziwki! Drzwi zatrzasnęły się z hukiem. Angelika spadła na grupę mężczyzn straży cywilnej, która właśnie przejęła wartę nocną. Byli to w większości rzemieślni­ cy i spokojni kupcy, którzy z niechęcią wypełniali obowiązek strzeżenia miasta, narzucany kolejno poszczególnym ce­ chom. Warta ich polegała bardziej na „siedzeniu" i „spaniu". Zaczynali dopiero wyciągać karty i fajki, kiedy półnaga dziewczyna spadła im na nogi. Kapitan wrzasnął rozkaz takim tonem, że nikt go nie zrozumiał. — Jeszcze jedna, sprowadzona na złą drogę przez nasze­ go walecznego kapitana — powiedział jeden z nich. — Nie można powiedzieć, żeby miłość czyniła go czułym. — Ma za to powodzenie. Nigdy nie jest sam w nocy... — Do diabła! Bierze je z więzienia i każe im wybierać między więzieniem a jego łóżkiem. — Jeśli prefekt Paryża wiedziałby o tym, byłby skoń­ czony! Angelika podniosła się, cała potłuczona. Wartownicy patrzyli na nią spokojnie. Palili fajki i grali w karty. Wahając się, przeszła na początek straży. Nikt jej nie zatrzymywał. Znajdowała się pod łukowatym przejściem ulicy SaintLeufroy, łączącym poprzez twierdzę Chatelet ulicę SaintDenis i most Zmiany. Ludzie chodzili w tę i w drugą stronę. Angelika zro­ zumiała, że jest wolna. Przerażona, rzuciła się do ucieczki.

ROZDZIAŁ XIII

— Pst! Markizo Aniołów...! Uważaj, nie zbliżaj się! Głos Polki zatrzymał ją, kiedy zbliżała się do wieży Nesle. Obróciła się i zobaczyła kryjącą się w cieniu belki dziew­ czynę, która dawała jej znaki. Podeszła do niej. — No, dobrze, moja biedna — westchnęła dziewczyna. — Już jest dobrze! Ale historia! Na szczęście jest już Piękny Chłopiec. Kazał sobie zrobić przez jednego „brata" tonsurkę, a potem powiedział wszystkim, że jest duchownym. Więc kiedy przewożono go z Chatelet do więzienia arcybiskupstwa, wziął nogi za pas. — Dlaczego nie chcesz, żebym poszła do wieży Nesle? — Do diabła! Rodogon-Cygan jest tam ze swoją bandą. Angelika pobladła. Polka wyjaśniła: — Trzeba było widzieć, jak nas przegonili! Nie mieliśmy nawet czasu wziąć naszych ubrań! No, ale udało mi się jednak uratować twój kuferek i małpkę. Są na ulicy Doliny Miłości, w domu, gdzie Piękny Chłopiec ma swych przyja­ ciół i gdzie nocują jego dziewczyny. — A moje dzieci? — spytała Angelika. — Jeśli chodzi o Calembredaine'a, to nikt nie wie, co się z nim stało — kontynuowała gadatliwa Polka. — Uwięzio­ ny? Powieszony? Są tacy, co mówią, że go widzieli, jak się rzucał do Sekwany. Być może ukrył się gdzieś na wsi... — Mam w nosie Calembredaine'a — powiedziała An­ gelika z zaciśniętymi zębami. 150

Chwyciła Polkę za ramiona i wbiła w jej ciało paznokcie. — Gdzie są moje dzieci? Polka popatrzyła na nią czarnymi oczyma, nieco zakło­ potana, po czym spuściła wzrok. — Nie chciałam tego, zapewniam cię... Ale byli silniejsi ode mnie... — Gdzie oni są? — powtarzała Angelika bezdźwięcznym głosem. — Jan Zgniły je wziął... ze wszystkimi innymi, które znalazł. — Zabrał je ze sobą tam... do dzielnicy Foubourg SaintDenis? — Tak. To znaczy wziął Florimonda. Cantora nie. Po­ wiedział, że jest za tłusty, by go wynajmować żebrakom. — Co z nim zrobił? — Sprzedał go... Tak, za trzydzieści sou... Cyganom, którzy potrzebowali dziecka, żeby go wyszkolić na akrobatę. — Gdzie są ci Cyganie? — A bo ja wiem?! — zawołała Polka z temperamentem. — Schowaj swoje pazury, kotku, bo mi zrobisz krzywdę... Co chcesz, żebym ci powiedziała... To byli Cyganie... Poszli sobie... Zniechęciła ich nocna bijatyka. Opuścili Paryż. — W jakim kierunku pojechali? — Jakieś dwie godziny temu widziano ich, jak kierowali się w stronę Bramy Świętego Antoniego. Wróciłam tutaj pokręcić się trochę, bo spodziewałam się spotkać ciebie. Jesteś matką! A matki potrafią pokonywać mury... Angelikę ogarnęła czarna rozpacz. Myślała, że oszalała. Florimond, tam, w łapach tego podłego Jana Zgniłego, na pewno płacze, woła mamę...! Cantor, na zawsze wywie­ ziony gdzieś w nieznane! — Trzeba iść szukać Cantora — powiedziała. — Może Cyganie nie odjechali jeszcze zbyt daleko. — Tracisz głowę, moja biedna markizo! Ale Angelika już udała się w drogę. Polka ruszyła za nią. — Właściwie — powiedziała zrezygnowana — możemy iść. Mam trochę pieniędzy. Może zechcą nam go odsprze­ dać... 151

W ciągi dnia padało. Powietrze było wilgotne i pachniało jesienią. Ulice lśniły od deszczu. Dwie k>biety szły prawym brzegiem Sekwany i wyszły z Paryża bulwarem Arsenału. Niebo przecinało szerokie pasmo g^bokiej czerwieni. Pod wieczór zerwał się silny wiatr. Lidzie z przedmieść poinformowali je, że widzieli Cyganów koło mostu Charenton. Posuwiły się szybko. Od czasu do czasu Polka wzruszała ramionani i wyrzucała z siebie jakieś przekleństwo, ale nie protestowała. Szła za Angeliką z fatalizmem istoty, która, nie rozurriejąc za wiele, przez wszystko już przeszła i wszys­ tkiego doświadczyła. Kiedy )rzybyły w okolice mostu Charenton, zauważyły dwa ognika rozpalone na łące, niedaleko od drogi. Polka aę zatrzymała. — To mi — szepnęła. — Mamy szczęście. Skierovały się w stronę obozowiska. Zagajnik rosłych dębów z jewnością skłonił tabor do zatrzymania się w tym miejscu. ł łótna, zawieszone od jednej gałęzi do drugiej, stanowiły jedyną osłonę Cyganów w tę deszczową noc. Kobiety i dzieci siedziały wokół ogniska. Na wielkim rożnie pieczono marana. Obok ciude konie skubały trawę. Angelik i Polka podeszły bliżej. — Uwiżaj, żeby ich nie rozgniewać — szepnęła Polka. — Nie misz pojęcia, jacy oni są źli! Nadzialiby nas na rożen rówiie spokojnie jak tego barana i byłoby po wszys­ tkim. Pozvol, żebym tylko ja mówiła. Znam trochę ich język... Jakiś dr/blas w futrzanej czapce poderwał się od ognia i podszedł io nich. Pokazały rozpoznawcze znaki żebraków. Mężczyzm im odpowiedział. Polka zaczęła wyjaśniać cel ich wizyty Angelika nic nie rozumiała. Starała się rozpo­ znać z wyazu twarzy Cygana, co o tym myśli, ale mrok zacierał jejo rysy. W końci Polka wyjęła sakiewkę; mężczyzna zważył ją na ręce, odda jej i oddalił się w stronę ogniska. — Powedział, że porozmawia z ludźmi ze swego taboru. 152

Czekały cierpliwie, smagane wiatrem zrywającym się od łąki. Wreszcie mężczyzna wrócił spokojnym i elastycznym krokiem. Powiedział kilka słów. — Co powiedział? — domagała się Angelika. — Mówi,., że nie chcą go oddać. Uważają, że jest piękny i wdzięczny. Kochają go już. Mówią, że wszystko jest w po­ rządku. — Ale to niemożliwe...! Ja chcę moje dziecko! — krzy­ czała Angelika. Zrobiła ruch, jakby chciała się rzucić w kierunku obozo­ wiska. Polka ją powstrzymała. Cygan wyjął szablę. Inni się przybliżyli. Polka odciągnęła Angelikę w stronę drogi. — Oszalałaś...! Chcesz umrzeć? — To niemożliwe! — powtarzała Angelika. — Trzeba coś zrobić. Nie mogą zabrać mi Cantora daleko... daleko... — Nie przejmuj się tak, takie jest życie! Któregoś dnia dzieci odchodzą... Wcześniej czy później, na jedno wychodzi. Ja też miałam dzieci! A czy ja wiem, gdzie one są teraz? I nie przeszkadza mi to żyć! Angelika pochyliła głowę, by tego nie słyszeć. Zaczął padać rzęsisty deszcz. Trzeba było coś zrobić...! — Mam pomysł — oświadczyła. — Wracajmy do Pary­ ża. Chcę wrócić do Chatelet. — Tak jest, wracajmy do Paryża — zgodziła się Polka. Znów ruszyły w drogę, upadając w kałuże błota. Angelika miała obtarte do krwi stopy. Wiatr przyklejał jej do nóg przemoczoną spódnicę. Bała się, że zasłabnie. Nic nie jadła od dwudziestu czterech godzin. - Już nie mogę — wyszeptała, zatrzymując się dla na­ brania tchu. A przecież należało iść szybko... szybko... — Czekaj, widzę jakieś światła za nami. To jeźdźcy, jadą w stronę Paryża. Poprosimy ich, żeby nas wzięli na konie. Polka śmiało stanęła na środku drogi. Kiedy grupa jeź­ dźców zbliżyła się do niej, krzyknęła ku nim swym zachryp­ niętym głosem, który czasem przybierał pieszczotliwe ak­ centy: 153

— Ej! Uprzejmi panowie! Miejcie litość nad dwiema pięknymi dziewczynami, które mają kłopoty. Będziemy umiały wam podziękować. Jeźdźcy zatrzymali konie. Widać jedynie było ich płaszcze z wyłożonymi kołnierzami i zmoczone kapelusze. Wymienili kilka słów w obcym języku. Następnie jakaś ręka wyciąg­ nęła się w stronę Angeliki. Usłyszała młody głos, mówiący po francusku: — Wsiadaj, moja piękna. Znalazła się na koniu, za jeźdźcem, usiadła jak amazonka. Konie ruszyły w drogę. Polka się śmiała. Zorientowawszy się, że ten, który wziął ją na konia, jest Niemcem, wymieniała z nim ostre dowcipy po niemiecku; języka tego nauczyła się na polach bitewnych. Towarzysz Angeliki, nie odwracając się, powiedział do niej: — Chwyć mnie w pasie, dziewczyno. Mój koń ostro kłusuje, a siodło jest wąskie. Możesz spaść. Posłuchała go i objęła młodego mężczyznę, złączywszy swe zlodowaciałe ręce na jego piersi. Pod wpływem ciepła zrobiło jej się przyjemnie. Oparła głowę o solidne plecy nieznajomego i rozkoszowała się chwilą odpoczynku. Teraz, kiedy wiedziała już, co ma zrobić, była spokojniejsza. Co do jeźdźców, domyślała się, że była to grupa protestantów wracających ze świątyni w Charenton. Wkrótce wjechali do Paryża. Towarzysz Angeliki zapłacił za nią mostowe przy wjeździe przez Bramę Świętego An­ toniego. — Dokąd mam cię zawieźć, moja piękna? — spytał, odwracając się tym razem, by dostrzec jej twarz. Wyrwał ją z otępienia, w którym tkwiła od paru chwil. — Nie chciałabym nadużywać pańskiego czasu, ale pra­ wdą jest, że byłabym wielce zobowiązana, gdyby odwiózł mnie pan do Wielkiego Chatelet. — Chętnie to uczynię. - Angeliko! — krzyknęła Polka. — Zrobisz głupstwo. Uważaj! — Zostaw mnie... I daj swoją sakiewkę. Mogę jej jeszcze potrzebować. 154

— A właściwie, rób, jak chcesz... — zamruczała dziew­ czyna, wzruszając ramionami. Zeskoczyła na ziemię, dziękując po niemiecku jeźdźcowi, który wydawał się uszczęśliwiony, a jednocześnie nieco zakłopotany tą swawolną serdecznością. Jeździec Angeliki uniósł kapelusz na pożegnanie i puścił konia szeroką ulicą Faubourg Saint-Antoine. W chwilę później zatrzymał się przed więzieniem Chatelet, które An­ gelika opuściła kilka godzin wcześniej. Zeskoczyła z konia. Wielkie pochodnie umieszczone pod sklepieniem fortecy oświetlały plac. W czerwonym blasku Angelika mogła lepiej się przyjrzeć swemu uprzejmemu towarzyszowi. Był to chłopiec w wieku około dwudziestu— dwudziestu pięciu lat, dostatnio, lecz prosto ubrany na mieszczański sposób. Zwróciła się do niego: — Proszę mi wybaczyć, że oddzieliłam pana od przy­ jaciół. — To nic poważnego. Ci młodzie ludzie nie są moimi przyjaciółmi. To cudzoziemcy. Ja jestem Francuzem, miesz­ kam w La Rochelle. Ojciec jest armatorem i wysłał mnie do Paryża, żebym się wprawił w prowadzeniu handlu w sto­ licy. Jechałem razem z tymi cudzoziemcami, bo spotkałem ich w świątyni w Charenton, gdzie byliśmy na pogrzebie jednego z naszych współwyznawców. Widzi pani, że w ni­ czym nie przeszkodziła pani moim planom. — Dziękuję za tak łaskawe wytłumaczenie, panie. Wyciągnęła do niego rękę. Ujrzała pochylającą się nad nią młodą, pełną godności, a jednocześnie uśmiechniętą twarz. — Jestem zadowolony, że wyświadczyłem pani przysługę, moja przyjaciółko. Patrzyła, jak znikał między jatkami ulicy Wielkiej Rzeźni. Nie odwrócił się już, ale to spotkanie przywróciło dziew­ czynie odwagę. Nieco później Angelika śmiało skierowała się do straży. Zatrzymano ją. — Chcę mówić z kapitanem straży królewskiej. 155

Mężczyzna mrugnął porozumiewawczo okiem. — Z Potworem? No cóż, chodź, moja śliczna, skoro jest w twoim guście. W sali było aż niebiesko od fajkowego dymu. Angelika machinalnie wygładziła swą wilgotną spódnicę. Zauważyła, że wiatr zerwał jej czepek z głowy, i ze wstydem pomyślała o swej potarganej głowie. Zdjęła chustkę z szyi, nałożyła ją na głowę i dwa końce zawiązała pod brodą. Następnie skierowała się w głąb sali. Ogromna sylwetka kapitana odcinała się od blasku ogniska. Hałaśliwie roz­ prawiał o czymś, trzymając w jednej ręce fajkę, a w drugiej kubek wina. Jego towarzysze słuchali go, ziewając i kiwając się na stołkach. Widać, że byli przyzwyczajeni do takich fanfaronad. — Patrzcie, jakaś dama nas odwiedziła — zauważył jeden z żołnierzy, zadowolony z odmiany. Kapitan aż podskoczył ujrzawszy Angelikę i zrobił się cały purpurowy. Nie pozwoliła mu zebrać myśli i powie­ działa: — Panie kapitanie, proszę mnie wysłuchać. 1 wy, pano­ wie wojskowi, przyjdźcie mi z pomocą! Cyganie porwali mi dziecko i wywożą je poza Paryż. Obozują teraz koło mostu Charenton. Błagam was, niech kilku z was pojedzie ze mną i zmusi ich do oddania mi dziecka. Będą musieli zastosować się do rozkazu straży... Żołnierze milczeli, osłupiali, wreszcie jeden z nich wybu­ chnął śmiechem. — Och! No nie, ta jest najzuchwalsza ze wszystkich, które widziałem. Ho! Ho! Ho! Dziewczyna, która przemiesz­ cza straże, żeby... Nie, to zbyt śmieszne! Za kogo ty się bierzesz, markizo? — Śniło jej się, że jest królową Francji! Śmiech ogarnął całą salę. W którąkolwiek stronę się obróciła, widziała jedynie otwarte usta i ramiona wstrząsane niepohamowanym śmiechem. Jedynie kapitan się nie śmiał, a jego purpurowa twarz przybierała straszny wyraz. „Wrzuci mnie do lochu, jestem zgubiona!" — pomyślała Angelika. Ogarnięta paniką, rozglądała się dookoła. 156

— To maleńki, ośmiomiesięczny chłopczyk — krzyczała. — Jest piękny jak aniołek. Podobny jest do waszych dzieci, które śpią sobie teraz spokojnie w kołyskach, obok swoich matek... A Cyganie wywiozą mi go daleko... daleko... Nie zobaczy już nigdy swojej matki... Nie pozna swojej ojczyzny ani swojego króla... Będzie... Płacz nie pozwolił jej dalej mówić. Śmiech zamarł na ustach żołnierzy i wartowników. Przez chwilę słychać było jeszcze drwiące śmiechy, które ustąpiły zmieszanym spo­ jrzeniom. — Słowo daję — odezwał się stary żołnierz, cały pokryty bliznami. — Jeśli tej żebraczce tak zależy na tym małym... Tyle ich zostawia dzieci na rogu ulicy... — Cisza! — wrzasnął kapitan. Stanął przed dziewczyną. — Więc — powiedział ze złowieszczym spokojem w gło­ sie. — Nie dość, że jesteś dziwką, skazaną na chłostę, nie dość, że wychodzisz na spacer, to jeszcze uważasz za całkiem naturalne przeszkodzić zastępowi wojskowych! A co dajesz w zamian, markizo? Popatrzyła na niego hardo. — Siebie. Oczy kolosa zmniejszyły się, a ciałem jakby wstrząsnął dreszcz. — Chodź tędy! — zadecydował natychmiast. Popchnął ją ku sąsiadującej wnęce, która służyła za kan­ celarię. — Co chciałaś przez to powiedzieć? — spytał pod nosem. Angelika przełknęła ślinę, ale się nie wycofała. — Chcę powiedzieć, że zrobię wszystko, czego pan za­ żąda... Nagle ogarnął ją strach, że on już jej nie pragnie, że zbyt nędznie wygląda. Życie Cantora i Florimonda zależało od żądzy tego bydlaka. On zaś zastanawiał się nad tym, że nie spotkał jeszcze podobnej dziewczyny. Ciało bogini! O, tak, dobry Boże, można się było tego domyślić pod łachmanami. Coś odróż­ niało ją od tych tłustych, pozbawionych świeżości dziew­ czyn, z którymi zazwyczaj miał do czynienia. Twarz przede 157

wszystkim! Nigdy nie patrzył dziwce w twarz. Nie to było interesujące. Musiał dożyć tej chwili, by przekonać się, co znaczy twaz kobiety! Słowo daję, idiota! Potwór zamyślił się, a Angelika drżała. W końcu wyciąg­ nął rękę, cłwycił ją pod pachy i przyciągnął do siebie. — Co tyko zechcę — wykrztusił z dzikim wyrazem twa­ rzy. — Co :ylko zechcę... Wahał sę. Nie podejrzewała, że w wahaniu tym była pewna nieśniałość. — Chcę:ałą noc — zakończył. — Rozumiesz? Nie tak, na chybciki, między drzwiami, jak ci proponowałem nie­ dawno... Ciłą noc. Puścił ją wziął znowu fajkę. — To ci^ oduczy odgrywać ważniaczkę. No więc, zgoda? Niezdolni do odpowiedzi, skinęła twierdząco głową. — Strażńk! — krzyknął kapitan. Nadbiegłpodoficer. — Konk..! I pięciu ludzi. Migiem! Grupka ^źdźców zatrzymała się na widok obozowiska Cyganów. Lapitan wydawał rozkazy: — Dwóci ludzi tam, za ten lasek, w razie gdyby przyszło im do głowj uciekać przez wieś. Ty, dziewczyno, zostaniesz tutaj. Cyganie, ak zwierzęta przyzwyczajone do węszenia w no­ cy, instynktownie patrzyli na drogę i grupowali się. Kapitan ; strażnicy podeszli do nich, podczas gdy dwaj wyznaczeni ludzie udali się na wskazane miejsce. Angelika pozostała w cieniu. Słyszała, jak kapitan, po­ magając sobie przekleństwami, wyjaśniał przywódcy taboru, że wszyscy jego ludzie, mężczyźni, kobiety i dzieci, mają ustawić się v szeregu. Trzeba ich przeliczyć. Jest to obowiąz­ kowa formdność z racji tego, co stało się w przeddzień na targu SaintGermain. Potem zostawi się ich w spokoju. Uspokojeii nomadowie wykonali polecenie. — Chód; tu, dziewczyno! — zaryczał kapitan. Angelika przy biegła do nich. — Dziecio tej kobiety jest pośród was — kontynuował oficer. — Oldajcie je albo wszystkich pozabijamy. 158

W tym momencie Angelika dostrzegła Cantora. Spał przy brązowej piersi jednej z Cyganek. Z rykiem tygrysicy rzuciła się ku niej i wyrwała jej niemowlę, które zaczęło płakać. Cyganka krzyknęła, lecz przywódca taboru kazał jej za­ milknąć. Widok strażników, których ostro zakończone ha­ labardy lśniły w blasku płomieni, przekonał go, że wszelki opór jest zbyteczny. Jednak upomniał się o trzydzieści sou. Angelika rzuciła mu sakiewkę. Objęła z miłością to małe, krągłe i gładkie ciałko. Cantor niezbyt przychylnie przyjął brutalną zmianę. Przy jego łat­ wości adaptacji, którą przejawiał już od urodzenia, dobrze się czuł przy piersi Cyganki. Kłus konia, na którym siedział razem z Angeliką za strażnikiem, ukołysał go i zasnął z kciukiem w buzi. Nie wyglądało na to, by mu było zimno, choć był cały nagi jak cygańskie dziecko. Przycisnęła go do piersi, wsunęła pod bluzkę, drugą ręką zaś uczepiła się pasa strażnika. W Paryżu poczciwi ludzie zaczynali już zamykać okna i zdmuchiwać świeczki. Panowie i mieszczanie udawali się do gospód i teatrów. Zegar w Chatelet wybijał dziesiątą. Angelika zeskoczyła z konia i podbiegła do kapitana. — Pozwólcie mi oddać dziecko w bezpieczne miejsce — błagała. — Przysięgam, że wrócę następnej nocy. Kapitan przybrał straszliwy wyraz twarzy. — Nie oszukaj mnie, bo pożałujesz! — Przysięgam, że wrócę! Nie wiedząc, jak go przekonać, że mówi prawdę, skrzy­ żowała dwa palce i splunęła na ziemię, tak jak to czynią żebracy, kiedy składają przysięgę. — Dobra — powiedział kapitan. — Nie widziałem jesz­ cze, żeby ktoś złamał tę przysięgę. Będę na ciebie czekał... Ale nie każ mi długo tęsknić. A teraz na konto daj mi całusa. Ale ona skoczyła już do tyłu i uciekła. Jak śmiał ją tknąć, kiedy ona trzymała w ramionach swoje drogie dziecko! Ci mężczyźni nie szanują niczego! Ulica Doliny Nędzy znajdowała się akurat za Chatelet. 159

Angelika miała więc tylko kilka kroków, by dotrzeć do gospody „Pod Odważnym Kogutem". Przeszła przez salę i weszła do kuchni. Barbe, jak zwykle, zajęta była skubaniem starego koguta. Angelika wrzuciła jej do fartucha dziecko. — To Cantor! — rzuciła zdyszana. — Uważaj na niego i chroń go. Obiecaj mi, że cokolwiek się stanie, nie opuścisz Barbe przycisnęła do piersi dziecko i kurczaka. — Obiecuję, madame. — Jeśli twój pan Bourjus się zezłości... — Pozwolę mu krzyczeć, madame. Powiem mu, że dziec­ ko jest moje i że zrobił mi je muszkieter. — Dobrze. Teraz, Barbe... — Madame? — Weź swój różaniec. — Tak, madame. — Zacznij modlić się za mnie do Panny Świętej... — Tak, madame. — Barbe, masz wódkę? — Ta, madame, tam, na stole... Angelika chwyciła butelkę i wypiła spory łyk. Myślała, że upadnie, oparła się o stół. Po chwili przyszła do siebie, ogarnęło ją przyjemne ciepło, Barbe patrzyła na nią szeroko otwartymi oczyma. — Madame, gdzie są pani włosy? — Skąd mogę wiedzieć, gdzie są moje włosy? — powie­ działa hardo Angelika. — Mam teraz inne sprawy do załat­ wienia niż szukanie moich włosów. Stanowczym krokiem skierowała się ku drzwiom. — Madame, dokąd pani idzie? — Szukać Florimonda.

ROZDZIAŁ XIV

Na jednym z rogów domu z gliny umieszczona była statua boga żebraków: Ojca Wiecznego, skradziona z koś­ cioła Saint-Pierre-aux-Boeufs. Jego lud w modlitwach ad­ resował ku niemu bluźnierstwa i sprośności. Stąd labiryntem nędznych i śmierdzących uliczek wcho­ dziło się do królestwa nocy i strachu. Posąg Ojca Wiecznego wyznaczał granicę, której nie mógł pokonać bez ryzyka żaden samotny policjant czy strażnik. Uczciwi ludzie też się tu nie zapuszczali. Cóż mieliby robić w tej dzielnicy bez nazwy, gdzie czarne, na pół rozwalone domy, rudery, stare powozy, stare młyny i barki, sprowadzone tu nie wiedzieć skąd, służyły za schronienie tysiącom rodzin, też bez na­ zwisk i korzeni. Ogarnięta większą ciemnością i głębszą ciszą, Angelika domyśliła się, że wstąpiła do królestwa Wielkiego Coesre'a. Nie dochodziły tu już śpiewy z tawern, nie było latarni. Nic, tylko nędza w stanie czystym, z jej paskudztwami, szczurami i błąkającymi się psami... Angelika była tu kiedyś za dnia z Calembredaine'em. Pokazał jej nawet samą własność Wielkiego Coesre'a, dzi­ waczny, wielopiętrowy dom, który musiał być kiedyś klasz­ torem, ponieważ wieżyczki z dzwonniczkami i resztki klau­ zury pozostały jeszcze pośród zwałów ziemi, stosów starych desek, kamieni i palików, którymi go otoczono z obawy, by się nie zawalił. Pałac króla żebraków stał, podparty ze 161

wszystkich stron, koślawy, z okaleczonymi, łukowatymi sklepieniami i ostrołukowymi oknami, wznosząc wyniośle ku niebu pióropusz swych wieżyczek. Wielki Coesre żył w nich ze swym dworem, kobietami, namiestnikami i ze swoim głupcem. Tu również, pod skrzyd­ łami wielkiego pana, Jan Zgniły przechowywał swoje skra­ dzione bękarty i dzieci z prawego łoża. Angelika, zanurzywszy się w tę straszną dzielnicę, pró­ bowała odnaleźć dom Wielkiego Coesre"a. Instynkt pod­ powiadał jej, że Florimond tu się znajdował. Osłonięta ciemnością, posuwała się szybko do przodu. Mijające ją postaci nie interesowały się wcale kobietą w łachmanach, podobną do innych mieszkanek ruder. Zresztą, nawet za­ trzymana, umiałaby nie wzbudzić podejrzeń, bo zbyt dobrze znała język i zwyczaje tego świata. W przebraniu, które miała na sobie, mogła bezkarnie przejść przez to piekło: piekło nędzy i upadku. Tego wieczoru, w przemoczonym i rozdartym ubraniu, z włosami więźniarki, twarzą naznaczoną udręką i zmęcze­ niem, jakaż żebraczka nie wzięłaby jej za swoją? Jednak musiała uważać, by jej nie rozpoznano. Dwie bandy rywalizujące z Calembredaine'em kryły się w tej dzielnicy. Co by to było, gdyby rozniosła się wieść, że włóczy się tu markiza Aniołów? Nocne polowanie zwierząt w lesie byłoby mniej okrutne niż pościg tych mężczyzn za upa­ trzoną, kryjącą się w mieście, ofiarą. Dla większej pewności Angelika pochyliła się i pobrudziła twarz błotem. O tej porze dom Wielkiego Coesre'a wyróżniał się od innych tym, że był oświetlony. Tu i ówdzie widać było prymitywną lampę, skonstruowaną z miski oliwy, w której zamoczono kawałek szmaty. Angelika, schowana za kamieniem, długo obserwowała siedzibę Wielkiego Coesre'a. Odbywało się w nim posiedze­ nie żebraków i bandytów tak jak niegdyś w wieży Nesle. Przyjmowano ludzi Calembredaine'a. Ponieważ było zimno, wszystkie wejścia zabito deskami. 162

Angelika zdecydowała się przybliżyć do jednego z okien i popatrzeć przez szczelinę między dwiema deskami. Sala była pełna. Rozpoznała kilka twarzy: Małego Eunucha, namiestnika Pieczystego Starucha z rozłożystą brodą oraz Jana Zgniłego. Grzał swoje białe dłonie przy płomieniu i rozmawiał z namiestnikiem: — To się nazywa piękna operacja, mój drogi magistrze. Nie dość, że policja nie mogła nas o nic oskarżyć, to jeszcze pomogła nam rozpędzić bandę tego bezczelnego Calembredaine'a. — Myślę, że tracisz umiar mówiąc, iż policja nic nam nie zrobiła. Piętnastu naszych zostało powieszonych bez żadnego sądu na szubienicy na Montfaucon. I jeszcze nie wiadomo, ilu ludzi ma Calembredaine! — W każdym razie ma rozbitą głowę i długo jeszcze nie będzie mógł wrócić do dawnej roli... jeśli w ogóle się jeszcze pojawi, w co wątpię. Rodogon przejął wszystkie jego miejsca. Staruch westchnął. — Trzeba więc będzie któregoś dnia bić się z Rodogonem. Wieża Nesle, z której zawiaduje Pont-Neuf i targiem Saint-Germain, to straszne strategiczne miejsca. Kiedyś, gdy uczyłem historii kilku urwisów w kolegium w Nawarze... Jan Zgniły nie słuchał go. — Nie bądź takim pesymistą co do przyszłości wieży Nesle. Jeśli chodzi o mnie, jestem za tym, by od czasu do czasu odnawiała się jakaś mała rewolucja tego rodzaju. Ależ piękne żniwo zebrałem w wieży Nesle! Ze dwadzieścia bachorów w dobrym gatunku, z których wyciągnę kilka monet. — Gdzie są te cherubinki? Jan Zgniły wykonał taki ruch ręką, jakby wskazywał popękany sufit. — Tam, na górze... Magda, zbliż się, pokaż swojego noworodka. Gruba kobieta o głupawej minie oderwała uwieszonego u jej piersi niemowlaka i podała go podłemu handlarzowi. Podniósł go z zachwytem. — Czyż nie jest piękny, ten mały Maur? Kiedy będzie 163

duży, każę, żeby mu zrobiono błękitny strój, i pójdę go sprzedać na dwór. W tym momencie jeden z żebraków wziął swą fajkę, a dwaj inni zaczęli tańczyć chłopskie tańce. Angelika nie słyszała już rozmowy Jana Zgniłego i Starucha. W każdym razie była już pewna, że dzieci porwane z wie­ ży Nesle znajdowały się w tym domu, prawdopodobnie nad główną salą. Powoli obeszła mury. Znalazła otwór prowadzący na schody. Zdjęła buty i szła boso, by nie robić hałasu. Schody zakręcały i wychodziły na korytarz. Ściany i po­ sadzka pokryte były obrzutką ubitej ziemi zmieszanej ze słomą. Po lewej stronie dostrzegła pusty pokój, w którym paliła się latarnia. Do muru przyczepione były łańcuchy. Kogo tu skuwano...? Kogo torturowano...? Przypomniała sobie: opowiadano, że Jan Zgniły podczas Frondy kazał porywać młodych ludzi i samotnych chłopców, by potem odsprzedawać ich werbownikom do wojska... Cisza panu­ jąca w tej części domu była przerażająca. Angelika szła dalej. W pewnej chwili poczuła, że otarł się o jej nogi szczur. Ledwo powstrzymała się od krzyku. Teraz zdawał się docierać do niej jakiś inny hałas z wnętrza domu. Były to jęki, płacz, który z wolna rozpoznawała. Zakłuło ją serce: to był płacz dzieci. Wyobraziła sobie twarzyczkę Florimonda, z czarnymi, przerażonymi oczami, z których spływały łzy na blade policzki. Bał się ciemności. Wołał ją... Posuwała się coraz szybciej, przyciągana tą skargą. Pokonała jeszcze jedno piętro, przeszła przez dwa pokoje. Paliły się tu brudne latarnie. Na ścianach zauważyła mie­ dziane gongi, które, obok rzuconych na ziemię wiązek sło­ my, stanowiły jedyne umeblowanie tej posępnej rezydencji. Domyśliła się, że dotarła do celu. Usłyszała wyraźnie smętny koncert łkań, połączonych z pocieszającymi sze­ ptami. Weszła do małej salki, po lewej stronie korytarza. W niszy paliła się latarenka. Nikogo nie było, a jednak krzyki stąd dochodziły. Dostrzegła w głębi grube drzwi z zamkami. Były to pierwsze drzwi, na jakie się natknęła, bo wszystkie 164

inne pokoje były otwarte. Skrzydła drzwi miały małe, okratowane okienka. Nic przez nie nie widziała, ale domyśliła się, że dzieci muszą być tam zamknięte. W tej klitce bez powietrza i bez światła. Jak mogła przyciągnąć uwagę dwu­ letniego dziecka? Przykleiła wargi do okienka i zawołała łagodnie: — Florimond! Florimond! Płacz ustał na chwilę, po czym jakiś głos szepnął: — To ty, markizo Aniołów? — Kto tam jest? — To ja, Linot. Jan Zgniły wziął nas razem z Filipotem i z innymi. — Florimond jest z wami? — Tak. — Płacze? — Płakał, ale powiedziałem mu, że przyjdziesz tu po niego. Domyślała się, że chłopiec się odwrócił, by powiedzieć coś Florimondowi. — Widzisz, Flo, mama jest tutaj. — Bądźcie cierpliwi, wyciągnę was stąd — obiecała An­ gelika. Cofnęła się i popatrzyła na drzwi. Zamki wydawały się solidne, ale ściany były przegniłe. Może znajdzie się sposób, by puściły zawiasy. Wbiła się paznokciami w ścianę. Nagle usłyszała za sobą dziwny odgłos. Było to parsk­ nięcie, najpierw zdławione, a potem coraz bardziej naras­ tające, aż przeszło w śmiech. Angelika odwróciła się i ujrzała stojącego w progu Wiel­ kiego Coesre'a. Monstrum stało na niskim, czterokołowym wózku. Z pe­ wnością w ten sposób, pomagając sobie rękami opartymi o ziemię, poruszało się po labiryncie tych odstraszających korytarzy. Patrzył na Angelikę okrutnymi oczami, a ona, sparaliżowna strachem, rozpoznawała nieprawdopodobną zjawę z cmentarza Świętych Niewiniątek. 165

A on śmiał się dalej, parskając i czkając, wstrząsał swym kalekim torsem, przechodzącym w dwie małe, chude i zwiot­ czałe nóżki. Nie przestając się śmiać, zaczął się przemieszczać. Zafascynowana, patrzyła na przesuwający się ze zgrzytem wózek. Nie kierował się ku niej, lecz na skos pokoju. I wtedy dostrzegła na ścianie jeden z miedzianych gongów, jakie widziała już w innych salach. Żelazny drążek leżał na ziemi. Wielki Coesre zamierzał nim uderzyć w gong. Na to wołanie rzuciliby się na Angelikę wszyscy żebracy, wszyscy bandyci, wszystkie demony tego piekła... Oczy zamordowanej bestii stały się szkliste. — Och! Zabiłaś go! — rozległo się nagle. W tym samym progu, w którym pojawił się przed chwilą Wielki Coesre, stała młoda dziewczyna, dziewczę niemal, o twarzy madonny. Angelika popatrzyła na zakrwawione ostrze swojego szty­ letu i powiedziała cicho: — Nie wołaj nikogo, bo będę zmuszona ciebie też zabić! — O, nie, nie będę wołać. Tak się cieszę, że go zabiłaś. Zbliżyła się do Angeliki. — Nikt nie miał odwagi tego zrobić — wyszeptała. — Wszyscy się go bali. A przecież to był tylko okropny, mały człowieczek. Podniosła na Angelikę czarne oczy. — Ale teraz trzeba ciebie ratować, i to szybko. — Kim jesteś? — Jestem Rozyna. Ostania żona Wielkiego Coesre'a. Angelika schowała sztylet za bluzkę. Wyciągnęła drżącą rękę i dotknęła różowego, jędrnego policzka dziewczynki. — Rozyno, pomóż mi. Moje dziecko jest za tymi drzwia­ mi. Jan Zgniły je tu zamknął. Muszę je odzyskać. — Drugi klucz od drzwi jest tutaj — rzekła dziewczyna. — Jan Zgniły powierzył go Wielkiemu Coesre'owi. Jest w jego wózku. Pochyliła się nad nieruchomym i odrażają­ cym ciałem. Angelika wolała na to nie patrzeć. — Mam go — powiedziała Rozyna. 166

Sama włożyła klucz do zamka i przekręciła go. Drzwi się otworzyły. Angelika pospiesznie weszła do środka i złapała Florimonda, którego Linot trzymał na rękach. Dziecko nie płakało, nie krzyczało, ale było lodowate i złapało się tak mocno za szyję matki, że Angelika o mało nie straciła tchu. — Teraz pomóż mi stąd wyjść — powiedziała do Rozyny. — Nie mogę was wszystkich zabrać. Wyrwała się tym małym, zabrudzonym rączkom, ale dwóch malców nadal biegło za nią. — Markizo Aniołów! Markizo Aniołów, nie zostawiaj nas. Nagle Rozyna, która wyprowadziła ich na schody, poło­ żyła palec na usta. — Pst! Ktoś idzie na górę. Na pierwszym piętrze rozległy się ciężkie kroki. - Bavottant, głupek. Chodźcie tędy. Zaczęła biec jak szalona. Angelika z dwojgiem dzieci biegła za nią. Kiedy byli już na ulicy, ich uszu dobiegł nieludzki wrzask z głębi pałacu Wielkiego Coesre'a. Był to Bavottant, głupek, wyjący z bólu nad trupem króla-karła, którego tak długo otaczał opieką. — Uciekajmy! — powtórzyła Rozyna. Mijały wraz z dziećmi ohydne uliczki. Bose nogi ślizgały się po lepkim bruku. Wreszcie dziewczynka zwolniła bieg. — Już są latarnie — powiedziała. — To ulica Świętego Marcina. — Trzeba iść dalej. Mogą nas ścigać. — Bavottant nie umie mówić. Nikt go nie zrozumie; może nawet będą sądzić, że to on go zabił. Wybiorą innego Wielkiego Coesre'a. A ja już tam nigdy nie wrócę. Zostanę z tobą, bo ty go zabiłaś. — A jeśli Jan Zgniły nas znajdzie? — spytał Linot. — Nie znajdzie was. Ja was obronię, wszystkich — po­ wiedziała Angelika. Rozyna wskazała w oddali bladą poświatę. — Patrz, już jest dzień. — Tak, nadchodzi dzień — powtórzyła Angelika za­ ciekle.

167

Rankiem w opactwie Saint-Martin-des-Champs rozda­ wano biednym zupę. Wielkie damy, które uczestniczyły w porannej mszy, pomagały teraz siostrom w tym miłosier­ nym uczynku. Biedni, którzy czasami spędzali noc na ulicznym bruku, mogli w tym refektarzu znaleźć chwilę odprężenia. Każdy dostawał miskę ciepłego bulionu i kromkę chleba. Tu właśnie przybyła Angelika z Florimondem na rękach, z Rozyną, Linotem i Filipotem. Wszyscy byli nieprzytomni ze zmęczenia, pokryci błotem i brudem. Weszli kolejno do refektarza wraz z hordą nędzarzy, usiedli na ławach przed drewnianymi stołami. Służące przyniosły wielkie miski z bulionem. Zapach był bardzo apetyczny, ale Angelika, zanim sama wzięła się do jedzenia, musiała najpierw nakarmić Florimonda. Delikatnie przybliżyła czarkę do warg dziecka. Teraz dopiero mogła mu się przyjrzeć w blasku dnia. Miał na pół przymknięte oczy i wąski nosek. Oddychał pospiesznie, jakby jego serduszko, przeciążone z przeraże­ nia, nie mogło wrócić do normalnego rytmu. Apatyczny, połykał posłusznie bulion. Ciepło zupy ożywiło go nieco. Czknął, przełknął większy łyk, wyciągnął ręce ku czarce i przypiął się żarłocznie do bulionu. Angelika przyglądała się tej biednej twarzyczce, schowa­ nej pod ciemną i rozczochraną czupryną. — Widzisz — mówiła do siebie — co zrobiłaś z synem Joffreya de Peyrac, potomka hrabiów Tuluzy, dziecka Kon­ kursu Kwiatowego*, zrodzonego dla blasku i radości...? Angelika, otrząsnąwszy się z odrętwienia, zastanawiała się nad swym upadkiem, ruiną swego życia. Ogarnął ją dziki gniew na siebie i na cały świat. Zamiast opaść z sił po tej potwornej nocy, podjęła wyzwanie. * Konkurs Kwiatowy (fr. Jeux floraux) — konkurs literacki w Tu­ luzie, istniejący od XIV wieku; jego laureaci otrzymują złoty lub srebrny kwiat (przyp. tłum.).

168

— Nigdy już — powidziała do siebie — nie będzie głod­ ny... Nigdy już nie będzie mu zimno... Nigdy już nie będzie się bał. Przysięgam! Ale czyż nie głód, zimno i strach przywiodły ich pod drzwi opactwa? — Trzeba coś zrobić. Natychmiast! Rozejrzała się wokół siebie. Była tylko jedną z tych nie­ szczęsnych matek, jedną z biednych, którym nic się nie należy, nad którymi z litości pochylają się wystrojone damy, zanim wrócą do swych alków i dworskich intryg. Z mantylką narzuconą na włosy, by ukryć perły i jedwabie, podchodziły kolejno do każdego. Towarzyszyła im służąca, niosąca koszyk, z którego damy wyjmowały ciastka, owoce, czasami pasztet czy pół kurczaka — resztki z pańskiego stołu. — Och, moja droga — powiedziała jedna z nich. — Jaka jesteś dzielna, w twoim stanie, tak rano rozdajesz jałmużnę. Bóg cię pobłogosławi. — Mam nadzieję, moja droga. Cichy śmiech wydał się Angelice znajomy. Podniosła oczy i rozpoznała hrabinę de Soissons, której ruda Bertille podała mantylę śliwkowego koloru. Hrabina owinęła się nią, zma­ rznięta. — Bóg źle to wymyślił, że kazał kobiecie nosić przez dziewięć miesięcy owoc chwili przyjemności — powiedziała do opatki, która odprowadziła ją do drzwi. — Co zostałoby mniszkom, jeśliby wszystko na świecie było przyjemnością chwili? — odpowiedziała zakonnica z uśmiechem. Angelika podniosła się gwałtownie i oddała synka Linotowi. — Uważaj na Florimonda — powiedziała. Ale chłopiec uczepił się jej z krzykiem. Wzięła go więc z powrotem i rozkazała: — Zostańcie tu i nie ruszajcie się! Powóz czekał na ulicy Świętego Marcina. Kiedy hrabina de Soissons wsiadała do niego, podeszła do niej biednie odziana kobieta z dzieckiem na ręku i powiedziała: 169

— Pani, moje dziecko umiera z głodu i zimna. Rozkażcie, by jeden z waszych lokai zaniósł na miejsce, które wskażę, pełny wózek drewna, garnek zupy, chleba, pościel i ubrania. Szlachetna dama patrzyła ze zdziwieniem na żebraczkę. - Masz odwagę, dziewczyno. Czy nie dostałaś miski z bulionem tego ranka? — Jedna miska nie wystarczy do życia, pani. To, o co proszę, to nic z porównaniu z pani bogactwem. Wózek drewna i pożywienie, żebym mogła inaczej się urządzić. — Niesłychane! — krzyknęła hrabina. — Słyszysz, Bertille? Bezczelność tych żebraczek z każdym dniem staje się coraz większa! Puść mnie, kobieto! Nie dotykaj mnie swymi brudnymi łapami, bo każę lokajowi cię zbić. — Niech pani uważa — powiedziała Angelika cichym głosem. — Niech pani uważa, bo powiem o dziecku Kouassi-Ba! Hrabina, która uniosła suknię, by wsiąść do powozu, zastygła z podniesioną nogą. Angelika kontynuowała: — Znam w Saint-Denis pewien dom, w którym jest dzie­ cko Maura... — Mów ciszej — wyszeptała pani de Soissons z wściek­ łością. Odepchnęła Angelikę. — Co ty opowiadasz? — spytała suchym tonem. By nadrobić miną, rozwinęła wachlarz, co nie miało naj­ mniejszego sensu, bo wiał przenikliwy wiatr. Angelika przeniosła Florimonda na drugą rękę, bo za­ czynał już jej ciążyć. — Znam jedno dziecko Maura... — powtórzyła. — Uro­ dził się w Fontaineblau, któregoś znanego mi dnia, dzięki staraniom pewnej kobiety, której nazwisko mogę powie­ dzieć, komu zechcę. Czyż dwór by się nie rozpadł, gdyby się dowiedział, że pani de Soissons nosiła swoje dziecko trzynaś­ cie miesięcy? — Och! Dziwka! — wykrzyknęła piękna Olimpia, którą zawsze ponosił południowy temperament. Zmierzyła Angelikę wzrokiem, usiłując ją rozpoznać. Ale dziewczyna spuściła oczy, mocno przekonana o tym, że 170

w tym smutnym stanie, w jakim się znajdowała, nikt nie mógłby rozpoznać wspaniałej pani de Peyrac. — No, dosyć tego — powiedziała ze złością pani de Soissons. — Zasługujesz na to, by cię wychłostać. Wiedz, że nie lubię, by ze mnie szydzono. — Król także nie lubi, by z niego szydzono — zamru­ czała Angelika. Szlachetna dama zrobiła się purpurowa. Siadła na wy­ ściełaną ławkę, poklepując ze wzburzeniem suknię. — Król...! Król...! Żeby taka żebraczka bez koszuli mó­ wiła o królu! To nie do zniesienia! No więc...? Czego chcesz...? — Już mówiłam. Niewiele: wózek drewna, ciepłe ubranie dla mnie, mojego syna i dwóch chłopców, trochę żywności... — Och! Pozwolić tak do siebie mówić, co za upokorze­ nie! — jęczała pani de Soissons, szarpiąc zaciekle swą ko­ ronkową chusteczkę. — A ten idiota, prefekt policji, tak się przechwala przeprowadzeniem operacji na targu Saint-Ger­ main, że pokonał największego bandytę... Na co czekacie, zamykajcie drzwiczki, imbecyle! — krzyknęła do swoich lokai. Jeden z nich odepchnął Angelikę, by wykonać rozkaz, ale ona nie czuła się pokonana i ponownie podeszła do drzwiczek. — Czy mogę stawić się w rezydencji de Soissons, przy ulicy Świętego Honoriusza? — Przyjdź — powiedziała sucho hrabina. — Wydam odpowiednie polecenia.

ROZDZIAŁ XV

Właściciel gospody przy ulicy Doliny Nędzy, Bourjus, właśnie zaczynał swą kwartę wina, wspominając wesołe piosenki, które śpiewała mu niegdyś żona, kiedy ujrzał wchodzący na jego podwórze dziwny orszak. Za dwiema kobietami w łachmanach i trojgiem dzieci szedł służący z wielkopańskiego domu, w wiśniowej liberii, i pchał wózek wypełniony drewnem i ubraniami. Nie koniec na tym — mała małpka, uczepiona wózka, wydawała się bardzo zadowolona z takiej przejażdżki i ro­ biła miny do przechodniów, a jeden z chłopców niósł lirę korbową i radośnie szarpał jej struny. Bourjus poderwał się, zaklął, walnął pięścią w stół i wpadł do kuchni, gdzie Angelika przekazywała właśnie Florimonda Barbe. — Co? Co to jest? — bełkotał rozwścieczony. — Chcesz mi może powiedzieć, że ten też jest twój? A ja cię uważałem za mądrą i uczciwą dziewczynę, Barbe! — Niech mnie pan wysłucha... - Nie będę niczego słuchał! Bierze się moją gospodę za przytułek! Jestem zhańbiony... Rzucił czapkę kucharską na ziemię i wybiegł na zewnątrz, by zawołać straże. — Trzymaj malców w cieple — zaleciła Angelika Barbe. — Pójdę rozpalić ci ogień w pokoju. Lokaj pani de Soissons, osłupiały i oburzony, musiał 172

wnosić polana po trzęsących się schodach na siódme piętro, gdzie w dodatku w ciasnym pokoiku nie było nawet łóżka z kotarami. — I powiesz pani de Soissons, by przynoszono mi to samo codziennie! — rozkazała Angelika, odsyłając go. — No więc, moja złota, jeśli chcesz wiedzieć, jakie jest moje zdanie... — zaczął lokaj. — Nie chcę znać twojego zdania, nicponiu, i zabraniam ci tak się do mnie zwracać — ucięła Angelika tonem, który nie bardzo pasował do jej podartej bluzki i ogolonej głowy. Lokaj schodził po schodach, myśląc o tym, że podobnie jak właściciel gospody, Bourjus, został okryty hańbą. Nieco później Barbe wdrapała się na górę, niosąc pod pachą Florimonda i Cantora. Linot i Filipot z całych sił dmuchali na wspaniały ogień. Zrobiło się bardzo ciepło i wszyscy dostali kolorów. Barbe powiedziała, że gospodarz nie przestał się złościć i że Florimond boi się go. - Zostaw je nam, teraz już tu jest dobrze — powiedziała Angelika. — I idź do swojej roboty. Barbe, nie gniewasz się, że przyszłam do ciebie z moimi dziećmi? — Och! Madame, to dla mnie wielkie szczęście. — A te biedne dzieci też trzeba przygarnąć — powie­ działa Angelika, wskazując na Rozynę i dwóch chłopców. — Gdybyś wiedziała, skąd przyszli! — Madame, mój biedny pokój jest dla was. — Baarbe...! — usłyszeli z podwórza. To gospodarz Bourjus. W całym sąsiedztwie słychać było jego krzyki. Nie dość, że jego dom został zajęty przez żeb­ raków, to jeszcze służąca straciła głowę. Spaliła sześć kap­ łonów... A co to za iskry wychodzą z komina...? Nie palono w nim od pięciu lat. Wszystko spłonie...! To już koniec. Ach! Dlaczego umarła gospodyni Bourjus...? Garnek z rosołu, i dzbanek Rozyna

podany przez panią de Soissons zawierał mięso zupę i piękne jarzyny. Były także dwa chleby mleka. zeszła po wodę ze studni na podwórzu, po czym

173

podgrzała ją na wilku. Angelika umyła dzieci, zawinęła je w nowe koszule i ciepłe przykrycia. Nigdy już nie będą głodne, nigdy już nie będzie im zimno...! Cantor ssał zabraną z kuchni kostkę kurczaka i gaworzył, bawiąc się swoimi stopkami. Florimond nie przyszedł jesz­ cze do siebie. Zasypiał, po czym budził się z krzykiem. Trząsł się, a Angelika nie wiedziała, czy z gorączki, czy ze strachu. Ale po kąpieli zaczął spokojniej oddychać i wreszcie zasnął. Angelika kazała wyjść Linotowi i Filipotowi i sama z ko­ lei umyła się w cebrzyku, który służył zazwyczaj do toalety skromnej służącej. — Jakaś ty piękna! — odezwała się Rozyna. — Nie znam cię, ale na pewno jesteś jedną z kobiet Pięknego Chłopca. Angelika myła energicznie głowę i zauważyła, że bardzo łatwo myje się włosy, kiedy się ich nie ma. — Nie, jestem markizą Aniołów. — Ach! To ty! — wykrzyknęła zachwycona dziewczy­ na. — Tyle o tobie słyszałam. Czy to prawda, że Calembredaine został powieszony? — Nic o tym nie wiem, Rozyno. Widzisz, jesteśmy w skromnym i porządnym pokoiku. Na ścianie wisi krzyż, jest też kropielnica. Nie należy mówić o tym wszystkim. Włożyła na siebie koszulę z grubego płótna, spódnicę i bluzkę z ciemnoniebieskiej serży. Wszystko to znalazła w wózku. Jej cienka talia gubiła się w tym niekształtnym i grubym ubraniu, ale było przynajmniej czyste i z praw­ dziwą ulgą zrzuciła na posadzkę swe łachmany. Wyjęła małe lusterko z kufra, który wraz z małpką Pic­ colo odzyskała z ulicy Doliny Miłości. Były tam różne interesujące rzeczy, do których przywiązywała wagę, na przykład grzebień ze skorupy żółwia. Uczesała się. Twarz z obciętymi włosami wydawała jej się twarzą jakiejś obcej kobiety. — Czy to policjanci obcięli ci włosy? — spytała Rozyna. — Tak... Ale odrosną. Och! Rozyno, co ja tu mam? — Gdzie? — W moich włosach, spójrz! Rozyna popatrzyła. 174

— To kosmyk siwych włosów — powiedziała. — Siwe włosy — powtórzyła Angelika ze zgrozą. — Przecież to niemożliwe! Wczoraj jeszcze ich nie miałam... jestem tego pewna. — To przyszło samo. Może tej nocy? — Tak, tej nocy. Angelika na drżących nogach podeszła do łóżka Barbe i usiadła. — Rozyno, czy ja już jestem stara? Dziewczyna przyklękła przy niej, popatrzyła na nią uważ­ nie i pogładziła policzek. — Nie, nie sądzę. Nie masz zmarszczek i twoja skóra jest gładka. Angelika uczesała się tak, jak mogła, by schować ten nieszczęsny siwy kosmyk. Zawiązała na głowie chustkę z czarnej sa ty nety. — Ile masz lat, Rozyno? — Nie wiem, może czternaście, a może piętnaście. — Teraz sobie ciebie przypominam. Widziałam cię jednej nocy na cmentarzu Świętych Niewiniątek. Szłaś w orszaku Wielkiego Coesre'a i miałaś nagie piersi. To była zima. Czy nie było ci zimno? Rozyna podniosła na Angelikę swe ogromne, czarne oczy i powiedziała z wyrzutem: — Sama powiedziałaś, że nie należy już o tym mówić. W tym momencie Filipot i Linot wpadli do pokoju. Barbe dała im po kryjomu patelnię, kawałek słoniny i dzbanek ciasta do smażenia naleśników. Tego wieczoru nie było w Paryżu radośniejszego miejsca niż ten mały pokoik przy ulicy Doliny Nędzy. Angelika smażyła naleśniki, a Linot szarpał struny liry ThibaultaGrajka. To Polka odnalazła instrument i oddała go wnu­ kowi starego muzyka. Nie wiadomo, co się stało z nim samym podczas zamieszania. Nieco później weszła Barbe z lichtarzem. Oznajmiła, że nie było żadnego klienta w gospodzie i że Bourjus, znie­ chęcony, musiał ją zamknąć. Na domiar złego ukradziono mu zegarek. Krótko mówiąc, Barbe była wolna wcześniej niż zwykle. Kiedy skończyła mówić, wzrok jej padł na

175

dziwny zbiór przedmiotów położonych na drewnianym kufrze. Były tam dwie tarki do tytoniu, sakiewka z kilkoma monetami, guziki, szydełko, a w środku... — Ale... przecież to zegarek gospodarza! — wykrzy­ knęła. — Filipot! — wrzasnęła Angelika. Filipot przybrał niewinną minę. — Tak, to ja. Kiedy poszedłem do kuchni po ciasto na naleśniki... Angelika złapała go za ucho i mocno wytargała. — Jeśli zaczniesz znowu, złodziejskie nasienie, to wyrzucę cię za drzwi i będziesz mógł wrócić do Jana Zgniłego. Zmartwiony chłopiec położył się w kącie pokoju i szybko zasnął. Linot poszedł w jego ślady. Rozyna wyciągnęła się na połowie siennika. Dzieci też już drzemały. Jedynie Angelika i Barbe klęczały jeszcze przy ogniu. Nie dochodziły tu hałasy, bo pokój miał okno od podwórka, a nie od ulicy, która o tej porze opanowana była przez pijaków i graczy. — Jeszcze nie jest późno. Wybiła dziewiąta na Chatelet — powiedziała Barbe. Zdziwiła się, że Angelika uniosła głowę z obłędem w oczach i nagle wstała. Popatrzyła przez chwilę na śpiącego Florimonda i Cantora, po czym skierowała się ku drzwiom. — Do jutra, Barbe — szepnęła. — Dokąd pani idzie, madame? — Została mi jeszcze jedna rzecz do zrobienia — odparła Angelika. — Potem już koniec. Życie zacznie się od nowa.

ROZDZIAŁ XVI

Miała tylko kilka kroków do Chatelet. Z „Odważnego Koguta" widać nawet było wysoką wieżę twierdzy. Na próżno zwalniała krok, już po chwili była przed głów­ ną bramą więzienia, otoczoną dwiema wieżyczkami i zwień­ czoną dzwonnicą z zegarem. Tak jak poprzedniego wieczoru sklepienie oświetlały po­ chodnie. Angelika podeszła do wejścia, potem cofnęła się i zaczęła krążyć po sąsiednich uliczkach w nadziei, że jakiś cud zniszczy nagle posępną twierdzę, której grube mury prze­ trwały już sześć wieków. Perypetie ostatniego dnia wyma­ zały z jej pamięci obietnicę, złożoną dowódcy straży. Słowa Barbe jej to przypomniały. Nadeszła godzina, by dotrzy­ mać przyrzeczenia. Uliczki, po których krążyła, cuchnęły straszliwie. Były to ulice: Piotra od Ryb, Rzeźnicza, Podrobowa, na których szczury wyrywały sobie najprzeróżniejsze kąski. — No, dobrze — powiedziała do siebie. — Nic mi nie pomoże, że tu jestem. I tak muszę tam iść. Wróciła i weszła do więzienia. — A! Jesteś! — powiedział kapitan. Palił fajkę, trzymając nogi na stole. — Nie wierzyłem, że przyjdzie — odezwał się jeden z żoł­ nierzy. — Ja byłem pewien — oznajmił kapitan. — Bo widziałem 177

wielu mężczyzn, którzy nie dotrzymywali słowa, ale z dziw­ ką mi się to nie zdarzyło! No i co, moja śliczna? Zmierzyła tę przekrwioną twarz lodowatym wzrokiem. Kapitan wyciągnął rękę i uszczypnął ją w pośladek. — Zaprowadzimy cię do chirurga, żeby cię umył i spraw­ dził, czy nie jesteś chora. Jeśli jesteś, da ci maść. Ja, jak wiesz, jestem delikatny. No już, idź! Jeden z żołnierzy zaciągnął Angelikę do gabinetu chirurga, który rozmawiał właśnie z matroną przysięgłą z więzienia. Angelika musiała położyć się na ławce i poddać nieprzy­ jemnemu badaniu. — Powiesz kapitanowi, że jest czysta jak nowy pieniądz i świeża jak róża! — krzyknął chirurg do żołnierza. — Nie­ często tu się takie spotyka. Następnie matrona zaprowadziła ją do pokoju kapitana, pompatycznie nazwanego „apartamentem". Angelika została sama w tej sali, okratowanej niczym cela, której grube mury przysłonięte były wytartymi i po­ strzępionymi arrasami z Bergamo. Stojący na stole świecznik ledwie oświetlał pomieszczenie. Pachniało tu starą skórą, tytoniem i winem. Angelika stała koło stołu, niezdolna do niczego, chora z niepokoju. W mia­ rę jak mijały chwile, coraz bardziej było jej zimno, w pokoju bowiem czuło się wilgoć. Wreszcie usłyszała kapitana. Wszedł do środka, rzucając grad przekleństw: — Banda próżniaków...! Nieroby. Gdyby mnie tu nie było...! Rzucił szablę i pistolet na stół, usiadł, ciężko dysząc, i rozkazał, wyciągając nogę w stronę Angeliki: — Zdejmij mi buty! Krew w niej zawrzała. — Nie jestem pańską służącą! — Coś takiego! — wykrztusił, opierając ręce na kola­ nach, by się jej lepiej przyjrzeć. Angelika pomyślała wówczas, że jest szalona, wywołując gniew Potwora, kiedy zdana była całkowicie na jego łaskę. Spróbowała nadrobić błąd: 178

— Zrobię to z przyjemnością, ale nie znam się na żoł­ nierskim ekwipunku. Pańskie buty są takie duże, a moje ręce takie małe! Proszę spojrzeć. — To prawda, że masz małe ręce — zgodził się. — To są ręce księżnej. — Mogę spróbować... — Zostaw to, moje chucherko — zawarczał, odpychając ją. Złapał but i zaczął ciągnąć, krzywiąc się i strojąc miny. W tym momencie na korytarzu rozległ się odgłos kroków i ktoś zawołał: — Kapitanie! Kapitanie! — Co jest! — Przynieśli właśnie trupa, wyłowiono go koło PetitPont. — Dajcie go do kostnicy. — Tak... Tylko że dostał nożem w brzuch. Musi pan kapitan stwierdzić... Kapitan zaklął siarczyście i wyszedł z pokoju. Angelika znów czekała, coraz bardziej zziębnięta. Zatliła w niej nadzieja, że noc przejdzie właśnie w ten sposób: albo kapitan nie wróci, albo — kto wie — przydarzy mu się coś złego. Ale wkrótce ponownie usłyszała jego donośny głos. Towarzyszył mu żołnierz. — Zdejmij mi buty — powiedział do niego. — Dobra. Teraz spływaj, a ty, dziewczyno, właź do wyrka, zamiast stać i szczękać zębami. Angelika odwróciła się i podeszła do alkowy. Następnie zaczęła się rozbierać. Zastanawiała się, czy ma zdjąć koszulę, i w końcu ją zostawiła. Weszła do łóżka i mimo swych obaw, wślizgując się pod kołdrę, doznała uczucia zadowo­ lenia. Piernaty były miękkie. Powoli robiło jej się coraz cieplej. Prześcieradło podciągnęła pod brodę i patrzyła na rozbierającego się kapitana. Był to jakby dziw natury. Skrzypiał, dyszał, jęczał, mru­ czał, a cień jego olbrzymiej sylwetki wypełniał całą ścianę. Zdjął wspaniałą, ciemną perukę i starannie powiesił na drewnianym wieszaku. Następnie, potarłszy energicznie głowę, ściągnął resztę ubrania. 179

Uwolniony od butów i peruki, nagi jak Herkules Praksytelesa, wyglądał ciągle imponująco. Usłyszała, jak pluska się w kuble wody. Wrócił po chwili, przepasany wstydliwie ręcznikiem. W tej samej chwili znów zastukano do drzwi. — Kapitanie! Kapitanie! Poszedł otworzyć. — Kapitanie, wróciła straż i mówi, że na ulicy Męczen­ ników włamano się do domu i że... — Dobry Boże! —zagrzmiał kapitan. — Kiedy wreszcie zrozumiecie, że to ja jestem męczennikiem! Czy nie widzicie, że mam w łóżku ciepłe kurczątko, które czeka na mnie od trzech godzin! Myślicie, że mam czas zajmować się waszymi głupotami? Trzasnął drzwiami, zamknął z hukiem zamki i postał tam jeszcze przez chwilę, nagi i olbrzymi, by posłać za nimi wiązkę obelg. Następnie, uspokoiwszy się, zawiązał sobie wokół głowy chustkę, pozostawiając kokieteryjnie na czole jej dwa końce. Wreszcie wziął świecznik i ostrożnie zbliżył się do alkowy. Angelika patrzyła na tego czerwonego olbrzyma, które­ go głowa, zwieńczona rogami, rzucała na sufit grotesko­ wy cień. Odprężona już w ciepłym łóżku, ospała i niemalże uśpio­ na oczekiwaniem, patrzyła na komiczną zjawę. Nie mogąc się powstrzymać, parsknęła śmiechem. Potwór zatrzymał się, popatrzył na nią ze zdziwieniem. Jego rumiana twarz przybrała jowialny wyraz. — Ho! Ho! Dzieciątko się do mnie śmieje. Tego się nie spodziewałem! Bo strzelać lodowatymi oczami to ty umiesz! Ale widzę, że znasz się też na żartach. Popatrz, popatrz, ty się nawet umiesz śmiać. No i dobrze! He! He! Ho! Ho! Ho! Śmiał się już na całe gardło, a wyglądał tak śmiesznie w swym kornecie i z lichtarzem, że Angelika dusiła się dosłownie ze śmiechu. W końcu, z oczami pełnymi łez, udało jej się pohamować. Była trochę na siebie wściekła, bo sobie obiecała, że będzie dumna i obojętna, że będzie wy180

konywać tylko jego polecenia. A teraz śmiała się jak ulicz­ nica, która chce zadowolić swojego klienta. — No dobrze, moja śliczna, no dobrze — powtarzał zadowolony kapitan. — Posuń się trochę, zrób mi miejsce koło siebie. Materac ugiął się pod jego ciężarem. Kapitan zdmuchnął świecę i zasłonił kotary łóżka. W wilgotnej ciemności odór wina, tytoniu i skórzanych butów stał się nie do wytrzyma­ nia. Oddychał pospiesznie i mruczał niewyraźnie przekleńst­ wa. Wreszcie zaczął macać materac koło siebie i jego wielka łapa zwaliła się na Angelikę. Dziewczyna zesztywniała. - Ale, ale! — powiedział. — Jesteś jak drewniany pajacyk. To nie pora, moja piękna. Jednak nie będę cię po­ pędzał. Wytłumaczę ci grzecznie, bo cię szanuję. Przed chwilą, kiedy tak na mnie patrzyłaś, jakbym nie był większy niż ziarnko grochu, pomyślałem sobie, że wcale nie chcesz się ze mną przespać. A przecież jestem pięknym mężczyzną i zazwyczaj podobam się damom. Ale w sumie nie ma co próbować zrozumieć kobiety... Jedno jest pewne: podobasz mi się. Prawdziwe cacko! Nie jesteś podobna do innych. Jesteś dziesięć razy ładniejsza. Od wczoraj tylko o tobie myślę... Jego grube palce szczypały ją czule i poklepywały. — Można by powiedzieć, że nie jesteś przyzwyczajona. A przecież, przy twojej urodzie, musiałaś już mieć mężczyzn! W końcu, mogę ci szczerze powiedzieć. Przed chwilą, kiedy zobaczyłem cię w sali wartowników, pomyślałem sobie, że z taką miną ważniaczki byłabyś zdolna rzucić na mnie urok. To się może zdarzyć najlepszym. Więc, żeby cię uhonorować i nie czuć się zmieszanym, kazałem sobie przynieść dzba­ nuszek cynamonowego wina. Na swoje nieszczęście! Właśnie od tego momentu wszystkie historie złodziei i trupów spadły mi na głowę. Jakby ludzie specjalnie się zabijali, żeby mi zawracać głowę. Trzy godziny straciłem, biegając od kan­ celarii do kostnicy, z tym przeklętym winem, które mnie już rozgrzewało. Więc teraz jestem już gotowy, nie ukrywam tego. Ale lepiej by było dla nas dwojga, gdybyś wykazała trochę dobrej woli, co, dziewczyno? 181

Mowa ta uspokoiła Angelikę. Inaczej niż w przypadku większości kobiet jej odruchy i reakcje, nawet fizyczne, były wrażliwe na słowa. Kapitan, który nie był głupcem, świetnie to wyczuł. Nie po to plądrowało się miasta i gwałciło wiele kobiet wszelkich ras i wszelkich nacji, by teraz nie wykazać się odrobiną doświadczenia...! Wynagrodzony został za swą cierpliwość, odnajdując koło siebie piękne, gibkie i uległe ciało. Z pomrukiem roz­ koszy zawładnął nim. Angelika nie zdążyła odczuć odrazy ani się zbuntować. Miotana w uścisku niczym burzową zawieruchą, niemal po chwili poczuła się wolna. — No, stało się — westchnął kapitan. Przetoczył ją jak polano na drugi kraniec łóżka. — Prześpij się teraz, moja piękna dziwko. Odłożymy to do świtu, a potem będziemy kwita. Dwie sekundy później głośno chrapał. Angelika spodziewała się, że z trudem przyjdzie jej zasnąć, ale to ostatnie ćwiczenie, połączone ze zmęczeniem niedaw­ nych chwil i pociechą miękkiego i ciepłego łóżka, spowo­ dowało, że zapadła natychmiast w głęboki sen. Kiedy obudziła się w ciemności, przez długą chwilę nie mogła pojąć, gdzie się znajduje. Kapitan chrapał teraz ciszej. Było jej tak gorąco, że zdjęła koszulę, której szorstkie płótno drażniło delikatną skórę. Nie bała się już, chociaż niepokój w niej pozostał. Nie czuła się dobrze, i to wcale nie z powodu tej wielkiej, śpiącej obok masy Potwora. To było coś innego... nieokreślonego. Niepokojącego... Spróbowała ponownie zasnąć i przewracała się z boku na bok. W końcu nastawiła ucha. Wtedy usłyszała niewyraźne i rozproszone odgłosy, które mimo woli wyrwały ją ze snu. Były to jakby głosy bardzo odległe, które przechodziły w ciągłą i jednostajną skargę. Jej ton opadał, to się znów wznosił. I nagle zrozumiała: to byli więźniowie. Poprzez masywne mury dochodziły do niej zduszone 182

skargi, krzyki rozpaczy skutych nieszczęśników, zziębnię­ tych, walczących ze szczurami, z wodą, ze śmiercią. Prze­ stępcy przeklinali imię Boga, niewinni je wzywali. Inni, wycieńczeni przez tortury śledztwa, wyczerpani z głodu i zimna, już tylko rzęzili. Stąd te tajemnicze i posępne odgłosy. Angelika drżała. Twierdza Chatelet ciążyła jej swymi wiekami i swymi potwornościami. Czy odzyska wolność? — zastanawiała się młoda kobieta. Czy Potwór pozwoli jej odejść? Spał. Był silny i potężny. Był panem tego piekła. Bardzo powoli zbliżyła się do ogromnej, chrapiącej u jej boku masy i położywszy na niej rękę, zdziwiła się, że od­ kryła nawet pewien urok w tej grubej skórze. Kapitan się poruszył i o mało jej nie zgniótł, przewracając się na drugi bok. — Oho! Przepióreczka już się zbudziła — powiedział matowym głosem. Przyciągnął ją do siebie. Zatopiła się w to ciało o pełnych, ruszających się pod skórą muskułach. Mężczyzna ziewnął hałaśliwie. Odsłonił kotary i ujrzał blade światło przez pręty w oknie. — Ranny z ciebie ptaszek. — Co to za odgłosy? — To są więźniowie. Do diabła, nie zabawiają się tak jak my. — Cierpią... — Nie wsadza się ich tam dla żartu.Ty masz szczęście, wiesz, że stamtąd wyszłaś. Chyba lepiej ci w moim łóżku niż z drugiej strony muru, na słomie. No, powiedz: czy mówię prawdę? Angelika kiwnęła głową z przekonaniem, co rozbawiło kapitana. Postawił pintę czerwonego wina na stole, koło łóżka, i długo pił. Jabłko Adama podnosiło się i opadało wzdłuż potężnej szyi. Podał wino Angelice. — Dla ciebie. Zgodziła się, ponieważ czuła, że tylko wino mogło ura­ tować od rozpaczy w posępnych murach Chatelet. 183

Zachęcał ją: — Pij, koteczku, pij, ślicznotko. To dobre wino. Dobrze ci zrobi. Kiedy się wreszcie położyła, kręciło jej się w głowie. Cierpki i mocny napój przyćmił jej umysł. Nic się teraz nie liczyło bardziej niż to, by być żywą. Odwrócił się ciężko ku niej, ale ona już się go nie bała. Zaczęła nawet odczuwać pewną przyjemność, kiedy pieścił ją swą szeroką ręką. Nie przejawiał zbyt wiele delikatności, lecz czynił to energicznie i z doświadczeniem. Jego piesz­ czoty, bliższe raczej szorstkiego masażu niż powiewu zefira, sprawiały jej rzeczywistą ulgę. Całował ją po chłopsku, łapczywie i hałaśliwie, co ją dziwiło i wręcz śmieszyło. Następnie wziął ją w swe owłosione ramiona i powoli rozciągnął w poprzek łóżka. Zrozumiała, że tym razem był zdecydowany skorzystać z okazji, i zamknęła oczy. Chwile, które później nastąpiły, Angelika postanowiła wyrzucić ze swej pamięci. Tymczasem nie było to takie straszne, jak sobie wyob­ rażała. Potwór nie był złośliwy. Zachowywał się trochę jak mężczyzna, który ignoruje swój ciężar i siłę. Ale pomijając tę miażdżącą niedogodność, musiała przyznać, że bliska była uczucia pewnej rozkoszy, będąc ofiarą tego pełnego siły i zapału kolosa. Po wszystkim poczuła się lekka jak piórko. Kapitan ubierał się, podśpiewując jakiś wojskowy marsz. — Dałaś mi rozkosz, a tak się ciebie bałem...! Wszedł chirurg z przyrządami do golenia. Angelika kończyła się już ubierać. Jej kłopotliwy kocha­ nek jednej nocy miał już związany pod brodą ręcznik i na­ mydloną twarz. Ciągnął swój wywód z satysfakcją: — Miałeś rację, cyruliku! Świeża jak róża! Angelika nie wiedziała, jak wyjść. Kapitan rzucił nagle sakiewkę na stół. — Masz, to dla ciebie. — Ja już dostałam zapłatę. — Bierz to! — zaryczał kapitan. — I zmykaj! 184

Angelika nie czekała, aż powie to drugi raz. Znalazłszy się poza Chatelet, nie miała od razu odwagi skierować się na ulicę Doliny Nędzy, zbyt bliskiej więzienia. Zeszła nad Sekwanę. Na Bulwarze Zziębniętych żony marynarzy zor­ ganizowały na czas lata „kąpiele" dla kobiet. Paryżanie i paryżanki spędzali trzy letnie miesiące pluskając się w Sek­ wanie. „Kąpiele" składały się z kilku pali, przykrytych płótnem. Kobiety wchodziły tu w koszulach i czepkach. Kobieta, której Angelika chciała zapłacić za wejście, wy­ krzyknęła: — Chcesz się moczyć o tej godzinie?! Przecież jest zimno. — Nic nie szkodzi. Rzeczywiście, woda była zimna. Ale po chwili szczękania zębami Angelika nie czuła już chłodu. Jako że była jedyną klientką, popływała sobie wokół pali. Kiedy się wysuszyła i ubrała, długi czas spacerowała jeszcze wzdłuż brzegu, rozkoszując się ciepłym jesiennym słońcem. — To już skończone — mówiła do siebie. Nie chcę już nędzy. Nie chcę już być zmuszana do robienia potwornych rzeczy, jak zabijanie Wielkiego Coesre'a, czy trudnych, jak spanie z dowódcą warty. To nie mój styl. Ja lubię delikatną bieliznę, piękne suknie. Chcę, żeby moje dzieci nie zaznały nigdy głodu ani zimna, by były dobrze ubrane i szanowane, by odzyskały swoje imię. Ja też chcę odzyskać moje imię... Chcę znowu stać się wielką damą...

GOSPODA „POD CZERWONĄ MASKĄ"

ROZDZIAŁ I

Kiedy Angelika wśliznęła się najdyskretniej, jak mogła, na podwórze gospody „Pod Odważnym Kogutem", Bourjus, uzbrojony w chochlę, rzucił się nagle na nią. Spodziewała się tego, więc zdążyła uskoczyć za małą studnię. Zaczęli krążyć wokół niej. — Precz stąd, żebraczko, dziwko! — wrzeszczał karcz­ marz. — Co ja zawiniłem Panu Bogu, że mnie tak prze­ śladują uciekinierzy z Głównego Przytułku czy z Bicetre... czy jeszcze z gorszego miejsca? Wiadomo, co oznacza ogo­ lona głowa taka jak twoja... Wracaj do Chatelet, skąd przyszłaś... Albo ja cię tam odeślę... Nie wiem, dlaczego nie wezwałem wczoraj straży... Jestem za dobry. Ach! Co po­ wiedziałaby moja pobożna żona, gdyby widziała tak zhań­ bioną jej gospodę! Angelika, robiąc uniki przed atakami chochli, zaczęła krzyczeć głośniej niż on. — A co powiedziałaby pobożna żona o tak zhańbionym mężu... który zaczyna pić już o świcie...? Karczmarz stanął jak wryty. Angelika korzystała ze swej przewagi. — A co powiedziałaby o swojej okrytej kurzem gospo­ dzie, o sześciodniowych kurczakach, wyschniętych jak per­ gamin, o swojej pustej piwnicy, o nie wyczyszczonych sto­ łach i ławach...? — Do diabła! — wybełkotał. 189

— Co powiedziałaby o mężu, który przeklina? Biedna gospodyni Bourjus, która z nieba obserwuje ten bałagan! Jestem pewna, że pańska zmarła małżonka nie wie, gdzie ukryć swój wstyd przed aniołami i wszystkimi świętymi w raju! Bourjus miał coraz bardziej niewyraźną minę. W końcu usiadł ciężko na brzegu studni. — Niestety! — jęczał. — Dlaczego umarła? Była taką uprzejmą, zorganizowaną i radosną gospodynią. Nie wiem, dlaczego nie szukam zapomnienia w tej studni! — Ja wiem dlaczego: wstrzymuje pana myśl, że ona przyjmie pana tam, w górze, słowami: „A, jesteś tu! Nie będę ci gratulować. Zawsze ci powtarzałam, że nie umiesz się sam gospodarzyć. Gorzej niż z dzieckiem...! Właśnie tego dowiodłeś! Kiedy patrzę na to, co zrobiłeś z tak wspaniałą, tak lśniącą za mojego życia gospodą... Kiedy widzę nasz przerdzewiały i skrzypiący szyld, który w wietrzne noce przeszkadza spać sąsiadom... Albo moje miedziane dzbanki, moje tortownice, naczynia do ryb, wszystkie porysowane, bo twój głupi siostrzeniec czyści je popiołem, zamiast delika­ tną kredą, kupowaną specjalnie na targu Templariuszy... I kiedy widzę, jak dajesz się okradać tym wszystkim handla­ rzom kurczaków i win, kiedy wciskasz klientom koguty z obciętymi grzebieniami zamiast kapłonów, czy dajesz baryłki kwaśnego wina, zamiast dobrego — to jak ja, uczci­ wa i święta kobieta, mogę żyć tu sobie spokojnie w niebie..." Angelika umilkła, zadyszana. Bourjus był pełen podziwu. — To prawda — bełkotał. — To prawda... Ona mówiła­ by tak samo. Ona była tak... tak... Jego wielkie policzki zaczęły drżeć. — Płacz tu nic nie pomoże — powiedziała ostro An­ gelika. — Nie w ten sposób uniknie pan kłopotów po drugiej stronie życia. Trzeba wziąć się po prostu do pracy. Barbe jest dobrą dziewczyną, ale ma powolny charakter, trzeba jej mówić, co ma robić. Pański siostrzeniec jest wiecz­ nie przestraszony, a klienci nie wchodzą do gospody, gdzie się na nich wrzeszczy. — Kto na nich wrzeszczy? — spytał Bourjus, przybiera­ jąc groźny wyraz twarzy. 190

— Pan. — Ja? — Tak. A pańska żona, która była taka radosna, nie zniosłaby pana ani minuty z pana pijacką miną przed dzba­ nem wina. — A myślisz, że zniosłaby na swoim podwórku taką zawszoną żebraczkę? - Nie jestem zawszona — zaprotestowała Angelika i podniosła się. — Moje ubranie jest czyste. Może pan sam ocenić. — Myślisz, że zniosłaby w swojej kuchni zuchwałych chłopaków, prawdziwe złodziejskie nasienie? Złapałem ich, jak się opychali słoniną w mojej piwnicy, i jestem pewien, że oni też ukradli mi zegarek. — Oto pański zegarek — powiedziała Angelika, wyjmu­ jąc pogardliwie zegarek z kieszeni. — Znalazłam go pod schodami. Podejrzewam, że mógł go pan zgubić, wchodząc na górę wczoraj wieczorem, kiedy był pan tak pijany... Podała mu zegarek ponad studnią i dorzuciła: — Widzi pan, że nie jestem złodziejką, mogłabym go sobie zostawić. — Tylko nie upuść go do studni! — powiedział zaniepo­ kojony. — Chcę go panu oddać, tylko boję się pana chochli. Przeklinając pod nosem, Bourjus odrzucił chochlę na bruk. Angelika podeszła do niego, przybierając filuterną minę. Czuła, że jej nocne doświadczenie z dowódcą warty nau­ czyło ją paru sztuczek uwodzenia mruków i stawiania czoła brutalom. Przyjęła nowy sposób bycia, który od tej pory będzie jej często służył. Nie spieszyła się z oddaniem zegarka. — To piękny zegarek — powiedziała, oglądając go z za­ interesowaniem. Twarz karczmarza natychmiast się rozchmurzyła. — Prawda? Kupiłem go od wędrownego handlarza z Ju­ ry, jednego z tych górali, co spędzają zimę w Paryżu razem ze swymi tłumokami. Mają prawdziwe skarby w kiesze­ niach... Ale nie pokazują ich wszystkim, nawet księciom. Muszą wiedzieć, z kim mają do czynienia. 191

— Wolą zadawać się z prawdziwymi kupcami niż z naiw­ niakami... zwłaszcza jeśli chodzi o takie małe mechanizmy, które są prawdziwymi dziełami sztuki. — Masz rację: prawdziwe dzieła sztuki — powtórzył karczmarz, wystawiając pod słońce połyskującą, srebrną kopertę zegarka. Schował go do kieszonki, przymocował liczne łańcuszki i breloczki do butonierki i znów spojrzał podejrzliwie na Angelikę. — Zastanawiam się właśnie, jak ten zegarek mógł wypaść z mojej kieszeni — powiedział. — Zadaję też sobie pytanie, skąd u ciebie ten sposób mówienia wielkiej damy, kiedy jednego wieczoru tak paplałaś żargonem, że aż włosy na głowie dęba stawały. Myślę, że próbujesz mnie oszukać jak każda dziwka. Angelika nie zaprzeczyła. — To nie takie proste rozmawiać z panem, gospoda­ rzu — powiedziała z wymówką w głosie. — Zbyt dobrze zna pan kobiety. Karczmarz skrzyżował ręce na okrągłym jak baryłka brzuchu i przybrał groźną minę. — Znam je i nie dam się oszukać! Zaległa długa cisza. Patrzył na winną, stojącą z opusz­ czoną głową. — No i? — podjął tonem nie znoszącym sprzeciwu. Angelikę, która była wyższa od niego, śmieszył bardzo jego groźny ton i czepiec kucharski na jednym uchu, ale powiedziała pokornie: — Zrobię to, co mi pan rozkaże, gospodarzu Bourjus. Jeśli mnie pan wyrzuci razem z moimi maleńkimi dziećmi, to pójdę sobie. Ale nie mam dokąd pójść, by ochronić moich malców przed zimnem i deszczem. Sądzi pan, że pańska żona by nas wypędziła? Śpię w pokoju Barbe. Nie przeszkadzam panu. Mam swoje drewno na opał i poży­ wienie. Chłopcy i dziewczyna, którzy są ze mną, mogliby oddawać panu niewielkie przysługi: nosić wodę, sprzątać podwórze. Malcy zostaliby na górze... — A dlaczego?! — wydarł się karczmarz. — Miejsce dzieci nie jest w gołębniku, tylko w kuchni, koło paleniska, 192

gdzie mogłyby się grzać! Oto zebraczki...! Mniej serca niż u zwierząt! Sprowadzaj częściej swe dzieci do kuchni, jeśli nie chcesz, żebym się rozgniewał! Nie mówiąc o tym, że w końcu puścisz z dymem drewniany dach...! Angelika z lekkością elfa pokonała siedem pięter, wiodą­ cych na mansardę Barbe. Domy w tej handlowej dzielnicy były wysokie i wąskie, zbudowano je bowiem w średnio­ wieczu, kiedy miasto przeżywało pełny rozkwit. Na każdym piętrze znajdowały się tylko dwa pokoje, a często z jednego z nich kręcone schody zdawały się prowadzić do nieba. Na jednym z pięter Angelika ujrzała przemykającą syl­ wetkę, w której rozpoznała Dawida, siostrzeńca właściciela gospody. Piekarczyk przykleił się do ściany i spojrzał na nią obrażonym wzrokiem. Angelika nie pamiętała już moc­ nych słów, jakie mu rzuciła w twarz za pierwszym razem, kiedy przyszła do Barbe. Uśmiechnęła się do niego, zdecydowana znaleźć przyja­ ciół w tym domu, w którym chciała zacząć normalne życie. — Dzień dobry, mały. — Mały?! — podskoczył z krzykiem. — Chciałem za­ uważyć, że przy okazji mógłbym ci rozwalić głowę tak, iż krzyczałabyś z bólu. Skończyłem szesnaście lat na wino­ branie! — O, przepraszam, jaśnie panie! To mój wielki błąd. Czy w swej uprzejmości mógłby mi to pan wybaczyć? Chłopiec, nieprzywykły do takich żartów, wzruszył ra­ mionami i wybełkotał: — Może. — Jest pan zbyt dobry. To mnie doprawdy wzrusza. Czy jest to efekt pańskiego dobrego wychowania, że nie zwraca się pan „per ty" do wysoko urodzonej damy? Biedny czeladnik stał jak pod pręgierzem. Miał dość ładne, czarne oczy i szczupłą, bladą twarz wielkiej gapy. Opuściła go pewność siebie. Angelika, która ponownie zaczęła wspinać się po scho­ dach, zatrzymała się nagle. — Twój akcent świadczy, że jesteś pewnie z południa? — Tak... wielmożna pani. Jestem z Tuluzy. 193

— Tuluza! — krzyknęła. — Och! Jesteś moim krajanem! Skoczyła mu na szyję i ucałowała go. — Tuluza... — powtórzyła. Chłopak zrobił się czerwony jak burak. Angelika powie­ działa mu kilka słów w dialekcie langwedockim i emocje Dawida jeszcze bardziej wzrosły. — To pani stamtąd pochodzi? — Prawie. Była dziwnie zadowolona z tego spotkania. Jaki kontrast! Ona, wielka dama z Tuluzy, doszła to tego, że całuje piekar­ czyka, bo ma na ustach ten słoneczny akcent, z zapachem czosnku i kwiatów! — Takie piękne miasto! — szepnęła. — Dlaczego nie zostałeś w Tuluzie? Dawid wyjaśnił: — Najpierw umarł mój ojciec. A on zawsze chciał, żebym pojechał do Paryża, gdzie można prowadzić dużą sprzedaż, by nauczyć się zawodu właściciela kawiarni. On był sklepi­ karzem. Zrobiłem tak, jak chciał, i nawet doszedłem już do tego, że umiałem sporządzić „arcydzieło" z wosku, maka­ ronu i korzeni, kiedy umarł. Więc przyjechałem do Paryża, a było to właśnie tego dnia, kiedy moja ciotka, gospodyni Bourjus, umierała na wietrzną ospę. Nigdy nie miałem szczęścia. Zawsze odpadam. Skończył mówić i przełknął ślinę. — Jeszcze uśmiechnie się do ciebie szczęście — powie­ działa Angelika, wspinając się po schodach. W mansardzie zastała Rozynę, która czesała włosy, bacz­ nym okiem obserwując baraszkowanie Florimonda i Cantora. Barbe była już na parterze. Chłopcy poszli się „prze­ spacerować". W żebraczym języku oznaczało to, że poszli po jałmużnę. — Nie chcę, żeby żebrali! — powiedziała Angelika sta­ nowczo. — Nie chcesz, żeby kradli, nie chcesz, żeby żebrali. To co w końcu mają robić? — Pracować. — Ale to jest praca! — zaprotestowała dziewczynka. 194

— Nie. A teraz chodź, pomóż mi znieść malców do kuchni. Będziesz ich pilnować i pomożesz Barbe. Była bardzo zadowolona, że mogła zostawić swoje dzieci w tej dużej, ciepłej sali pachnącej kuchennymi zapachami. — Żeby nigdy już nie było im zimno, żeby nigdy już nie byli głodni! — powtarzała sobie. — Słowo daję, nie mogłam lepiej zrobić, przyprowadzając ich do gospody! Florimond miał na sobie dziecięcą sukienkę z szarobrązowej etaminy, bluzkę z żółtej serży i zielony fartu­ szek. Na głowie miał zielony kapturek. Kolory te jeszcze bardziej uwydatniały bladość twarzyczki. Dotknęła jego czoła i przyłożyła wargi do rączki, by sprawdzić, czy nie jest chory. Wydawał się zdrowy, chociaż trochę marudził. Cantor zaś od rana rozkopywał się z bielizny, w którą Rozyna starała się go zawinąć, zresztą nie dość zręcznie. Wkrótce stanął w koszyku, w którym go położono, nagi jak aniołek, i próbował się z niego wydostać, by uchwycić płomienie. — Nikt nie wychowywał tego dziecka — zaobserwowała Barbe z troską w głosie. — Czy chociaż okręcano mu rączki i nóżki, tak jak należy? Bo nie będzie się trzymał prosto, może nawet być garbaty. — Wydaje się raczej solidnie zbudowany jak na dziewię­ ciomiesięczne dziecko — zauważyła Angelika, patrząc na tłuściutkie pośladki młodszego synka. Ale Barbe nie była spokojna. Niepokoiła ją swoboda ruchów Can torą. — W wolnej chwili przytnę kawałki szarpii, żeby go zawinąć. Ale dziś nie ma o tym mowy. Karczmarz jest wściekły. Niech sobie pani wyobrazi, madame, że kazał mi wyczyścić posadzki, stoły i jeszcze mam iść na targ Temp­ lariuszy, żeby kupić delikatną kredę do czyszczenia cyno­ wych naczyń. Aż straciłam głowę... — Poproś Rozynę, żeby ci pomogła. Wydawszy wszystkim polecenia, Angelika radośnie skie­ rowała się ku Pont-Neuf. Kwiaciarka nie poznała jej. Angelika musiała jej przypo­ mnieć, że pomagała przy bukietach i że tak ją chwaliła. 195

— Jak mam cię rozpoznać? — zdziwiła się poczciwa kobieta. — Tamtego dnia miałaś włosy i byłaś bez butów, a dzisiaj masz buty i jesteś bez włosów. Ale w końcu chyba twoje ręce się nie zmieniły, co? Przychodź tu do nas. Pracy nie brakuje przed Świętem Zmarłych. Niedługo cmentarze i kościoły rozkwitną, nie mówiąc o portretach zmarłych. Angelika usiadła pod czerwonym parasolem i ze znajo­ mością rzeczy wzięła się do roboty. Nie podnosiła oczu, bojąc się ujrzeć na pokolorowanym rzeką horyzoncie zarys wieży Nesle czy rozpoznać wśród przechodniów któregoś z żebraków Calembredaine'a. Ale tego dnia na Pont-Neuf było spokojnie. Nie słychać było nawet grzmiącego głosu Wielkiego Mateusza, ponie­ waż przeniósł swój wózek platformę i orkiestrę na targ Saint-Germain. Pont-Neuf przeżywał schyłek. Mniej było gapiów, mniej kuglarzy, mniej żebraków. Angelika cieszyła się z tego powodu. Handlarki wspominały jeszcze bitwę o targ Saint-Ger­ main, co rusz wymawiając słowo „niestety". Jeszcze do końca nie doliczono się, jak powiadają, wszystkich trupów tej wyjątkowo krwawej bijatyki. Ale po raz pierwszy policja stanęła na wysokości zadania. Od tego pamiętnego wieczoru na ulicach pojawiały się grupy żebraków, prowadzonych przez strażników do Głównego Przytułku, albo sznury ska­ zańców, wyjeżdżających na galery. Jeśli chodzi o egzekucje, codziennie poranny blask słońca oświetlał dwóch łub trzech wisielców na placu Greve. Kwiaciarki dyskutowały zawzięcie o strojach, jakie włożą na siebie, kiedy pójdą wraz ze sprzedawczyniami śledzi z Hal złożyć gratulacje od handlarek Paryża młodej królowej i jej nowo narodzonemu delfinowi. — Inny problem chodzi mi jeszcze po głowie — podjęła pracodawczyni Angeliki. — Dokąd pójdzie nasze bractwo, by godnie uczcić dzień Saint-Valbonne? Szynkarz z „Dob­ rych Dzieci" wygonił nas od siebie w zeszłym roku. Nie wrzucę mu do sakiewki ani jednego sou. 196

Angelika włączyła się do dyskusji. Do tej pory słuchała tylko, nie zabierając głosu, jak przystało uczennicy. — Znam wspaniałą gospodę przy ulicy Doliny Nędzy. Ceny są umiarkowane, a potrawy smaczne i nowe. Wyliczyła szybko specjalności stołu z pałacu Radosnego Poznania, z którym niegdyś miała do czynienia: — Pasztet z raków, indyki faszerowane koprem, flaki jagnięcia, nie mówiąc o pastach migdałowych z orzeszkami pistacjowymi, pasztecikach rybnych czy anyżkowych waf­ lach. Ale, moje panie, w tej gospodzie zjecie również coś, czego nawet Jego Królewska Mość Ludwik XIV nie widział na stole: bułeczki maślane, gorące i leciutkie, z porcją gęsiej wątróbki. Prawdziwa rozkosz! — Hm! Dziewczyno, ślinka nam leci! — wykrzyknęły handlarki. — Pod jakim to jest szyldem? — „Pod Odważnym Kogutem", ostatnia gospoda przy ulicy Doliny Nędzy, w kierunku Bulwaru Garbarzy. — Słowo daję, nie wydaje mi się, żeby dawali tam takie dobre jedzenie. Mój mężczyzna pracuje w Wielkiej Rzeźni i chodzi tam czasem na przekąski, ale mówi, że to smutne i nieprzyjemne miejsce. — Jest pani źle poinformowana, moja droga. Gospodarz Bourjus przyjął właśnie swojego siostrzeńca z Tuluzy, który jest wybornym kucharzem i zna wszelkiego rodzaju potrawy śródziemnomorskie. Nie zapominajcie, że Tuluza jest jed­ nym z miast Francji, w którym królują kwiaty. Saint-Valbonne byłby uszczęśliwiony, gdyby go uczczono pod taką egidą! Jest tam jeszcze mała małpka, która stroi różne miny, a także muzyk grający na lirze i znający wszystkie piosenki z Pont-Neuf. W sumie jest tam wszystko, co potrzebne, by się rozerwać w dobrym towarzystwie. — Dziewczyno, masz więcej zdolności do przyciągania klienteli niż do układania kwiatów. Pójdę z tobą do tej gospody. — O, nie, nie dzisiaj. Kucharz z Tuluzy poszedł na pole, by osobiście wybrać kapustę do potrawy ze smażonej szyn­ ki, której sekret tylko on zna. Ale jutro wieczorem za­ praszamy panią i pani dwie towarzyszki, żeby przedysku­ tować menu, które paniom by odpowiadało. 197

— A ty, co robisz w tej gospodzie? — Ja jestem krewną właściciela Bourjusa — zapewniła Angelika. Przypomniawszy sobie, że pierwszego dnia, kiedy ujrzała ją kwiaciarka, miała raczej smutną minę, szybko wyjaśniła: — Mój mąż był drobnym rzemieślnikiem cukiernikiem. Nie zrobił jeszcze swojego „arcydzieła", żeby zostać cze­ ladnikiem, kiedy umarł na dżumę tej zimy. Żyłam w nędzy, bo mieliśmy dużo długów u aptekarza z powodu jego cho­ roby. — Wiadomo, co znaczą rachunki u aptekarza! — wes­ tchnęły poczciwe kobiety, wznosząc oczy ku niebu. — Karczmarz Bourjus ulitował się nade mną, a ja po­ magam mu za to w pracy. Ale jako że nie mamy za dużo klientów, chcę dorobić jeszcze gdzie indziej. — Jak się nazywasz? — Angelika. To powiedziawszy, podniosła się i oznajmiła, że pójdzie zaraz uprzedzić właściciela gospody. Idąc szybkim krokiem w kierunku ulicy Doliny Nędzy, zastanawiała się nad tymi wszystkimi kłamstwami, które wypowiedziała. Nie starała się zrozumieć idei, jaka jej przy­ świecała, kiedy namawiała handlarki do przyjścia do gos­ pody. Czy chciała w ten sposób wyrazić swą wdzięczność gospodarzowi, który jednak jej nie wyrzucił? Czy spodzie­ wała się jakiejś nagrody z jego strony? Nie zadawała sobie pytań. Szła jak burza pod wpływem impulsu, który dyk­ tował jej, co ma robić. Wyostrzony instynkt matki, bronią­ cej swoich dzieci, popychał ją do przodu. Od kłamstwa do kłamstwa, od pomysłu do pomysłu, od zuchwalstwa do zuchwalstwa, uda jej się uratować siebie i swoje dzieci. Była tego pewna!

ROZDZIAŁ II

Nazajutrz rano Angelika wstała skoro świt i obudziła Barbe, Rozynę i dzieci. — Dalejże, wstawać wszyscy! Nie zapomnijcie, że przy­ chodzą do nas damy na ucztę Bractwa. Muszą dobrze napaść oczy. Filipot stęknął. — Dlaczego ciągle my musimy pracować? — spytał. — Czemu ten próżniak Dawid śpi sobie jeszcze i schodzi do kuchni dopiero wtedy, kiedy jest napalone, garnki cie­ płe i cała sala pozamiatana? Powinnaś mu natrzeć uszu, markizo! — Uważajcie, chłopaki, nie jestem już markizą Aniołów, a wy nie jesteście żebrakami. Na razie jesteśmy służącymi i zaopatrzeniowcami. A już wkrótce staniemy się miesz­ czanami. — No... Więc ja — powiedział Filipot — nie chcę być mieszczaninem. — A jak będziemy cię nazywać, skoro nie jesteś już markizą Aniołów? — spytał Linot. — Nazywajcie mnie: pani. — Tylko tyle? — zakpił Filipot. Angelika uderzyła go w policzek, dzięki czemu zrozumiał, że to poważna sprawa. Kiedy popłakiwał, Angelika spraw­ dziła strój chłopców. Mieli pocerowane i brzydkie ubrania, przysłane przez hrabinę de Soissons. Były jednak czyste i w miarę przyzwoite. Oprócz tego mieli solidne, ozdobione 199

gwoździami buty, które, choć za duże, chroniły ich od zimna całą zimę. — Filipot, pójdziesz ze mną i z Dawidem na targ. Linot, będziesz robił to, co ci powie Barbe. Przyniesiesz wodę, drewno i tak dalej. Rozyna przypilnuje dzieci i rożna w kuchni. Smutny Filipot westchnął: — Ten nowy zawód nie jest taki przyjemny. Żebrak i złodziej żyje jak ludzie z wyższych sfer. Jednego dnia ma się dużo pieniędzy: je się do syta i pije. Innego dnia nie ma się nic. Więc, żeby nie być głodnym, idzie się gdzieś w kąt, by się przespać tak długo, jak się chce. A tu się ciągle haruje i je się tylko mięso z rosołu. — Jeśli chcesz wrócić do Wielkiego Coesre'a, ja cię nie zatrzymuję. Obydwaj chłopcy zaprotestowali. — Och! Nie! Zresztą teraz nie mamy już prawa. Zabito by nas. Angelika westchnęła. — Przygód wam brakuje, moi mali. Rozumiem was. Ale na końcu tamtej drogi jest szubienica, podczas gdy idąc tą drogą, będziemy może nie tyle bogaci, co staniemy się szanowanymi ludźmi. No, już! Cała grupa hałaśliwie zeszła po schodach. Na jednym z pięter Angelika zatrzymała się, zastukała do drzwi młodego Chaillou i weszła do środka. — Wstawaj, uczniu! Młodzieniec uniósł znad pościeli zaspaną głowę. — Wstawaj, Dawidzie Chaillou! — powtórzyła wesoło Angelika. — Nie zapominaj, że od dzisiaj jesteś sławnym kucharzem, o którego przepisy będzie się upominał cały Paryż. Ponaglany właściciel gospody, mimo woli wzruszony i za­ skoczony autorytetem Angeliki, biadoląc, zgodził się wresz­ cie dać jej dobrze wypełnioną sakiewkę. — Jeśli boi się pan, że go okradnę, może pan ze mną iść do Hal — powiedziała Angelika. — Ale lepiej by pan zrobił, zostając tu, by przygotować kapłony, indyki, kaczki i pie­ czyste. Niech pan zrozumie, że damy, które tu za chwilę

200

przyjdą, nie mogą czuć się zawiedzione. Pusta „wystawa" czy wypełniona zakurzonym drobiem czarna, śmierdząca tytoniem sala, biedny wygląd — wszystko to nie skusi ludzi, którzy chcą sobie dobrze podjeść. Na próżno zachwalała­ bym im najoryginalniejsze potrawy, wcale by mi nie wierzy— Ale co kupisz dzisiaj rano, kiedy osoby te jeszcze niczego nie wybrały? — Kupię dekoracje. — De... co? — Wszystko, co trzeba, żeby pańska gospoda nabrała kuszącego wyglądu: króliki, ryby, wędliny, owoce, piękne warzywa. — Ale ja nie jestem wykonawcą dań na zamówienie! — rozżalił się Bourjus. — Ja jestem właścicielem gospody, której specjalnością jest pieczeń. Chcesz, żeby mnie ścigały korporacje kucharzy i cukierników? — Za co miałyby pana ścigać? — Kobiety nigdy nie zrozumieją tak poważnych pro­ blemów — jęczał Bourjus, wznosząc swe krótkie ręce do sufitu. — Przysięgli tych korporacji wytoczą mi proces, postawią przed sądem. Krótko mówiąc, zrujnujesz mnie! — Już pan jest zrujnowany — ucięła Angelika. — Nie ma pan więc nic do stracenia. Trzeba spróbować czegoś innego i trochę się ożywić. Niech pan nastawi drób i potem przejdzie się do portu Greve. Słyszałam, jak anonsowali przybycie baryłek z Burgundii i Szampanii. Na placu Pod Pręgierzem Angelika zrobiła wszystkie zakupy, uważając, by jej nie okradziono. Dawid komplikował tylko zadanie, nieustannie powta­ rzając: — To za piękne! To za drogie! Co mój wuj na to powie...? — Głupiec! — rzuciła mu w końcu. — Nie wstyd ci, chłopcze z południa, że w taki małostkowy sposób oceniasz rzeczy, jak skąpiec o lodowatym sercu! Nie mów mi, że jesteś z Tuluzy. — Tak, jestem z Tuluzy — zaprotestował kuchcik, do­ tknięty do żywego. — Moim ojcem był pan Chaillou. To nazwisko nic pani nie mówi?

201

— Nie. A co właściwie robił twój ojciec? Dawid wydał się rozczarowany, jak dziecko, któremu zabrano cukierka. — Na pewno pani wie! Duży sklep, na placu Garonne! Jedyny, w którym były egzotyczne zioła, nadające potra­ wom aromatu! „W tym czasie nie robiłam sama zakupów" — pomyślała Angelika. — Przywiózł wiele nieznanych rzeczy ze swych podróży na królewskich statkach, gdzie pełnił funkcję kucharza — ciągnął Dawid. — Wie pani... to on chciał upowszechnić czekoladę w Tuluzie. Angelika zrobiła wysiłek, by przypomnieć sobie, z czym kojarzyło jej się słowo: czekolada. Tak, mówiono o tym w salonach. Przypomniała jej się uwaga jednej z tuluskich dam: — Czekolada...? Przecież to napój Indian! Dawid wydał się zaniepokojony, ponieważ zdanie An­ geliki miało dla niego ogromne znaczenie. Przybliżył się do niej i powiedział, że aby ją przekonać do wspaniałych pomysłów ojca, powierzy jej sekret, którego jeszcze nikomu nie zdradził, nawet swojemu wujowi. Zapewnił, że ojciec, za młodych lat wielki podróżnik, kosztował czekoladę w różnych krajach, w których ją pro­ dukowano z ziarna importowanego z Meksyku. O wspa­ niałości tego nowego produktu, który miał przyjemny smak i cudowne właściwości lecznicze, mógł się przekonać w Hisz­ panii, w Italii, a nawet w Polsce. Gdy podjął ten temat, wydawało się, że nigdy już nie zamilknie. Starając się przyciągnąć uwagę damy, zaczął wręcz wykrzykiwać na ten temat wszystko, co tylko wie­ dział. — Phi! — powiedziała Angelika, słuchając jednym uchem jego wywodów. — Nigdy tego napoju nie próbowa­ łam i wcale mnie nie pociąga. Mówią, że królowa, która jest Hiszpanką, przepada za nim. Ale cały dwór jest za­ kłopotany tym dziwnym zamiłowaniem i kpi sobie z niej. — Ponieważ dwór nie przyzwyczaił się do czekolady — powiedział nie bez racji kuchcik. — Mój ojciec też tak

202

myślał i otrzymał patent od króla, by zrobić ten nowy produkt. Ale niestety umarł! A ponieważ moja matka też umarła, teraz tylko ja mogę wykorzystać ten patent. A ja nie wiem, jak się do tego wziąć. O tym też nie mówiłem wujowi, bo się boję, że będzie się śmiał ze mnie i z mojego ojca. Za każdym razem powtarza, że mój ojciec był szalony. — Masz ten papier patentowy? — spytała nagle An­ gelika, zatrzymując się, by popatrzeć uważnie na mło­ dzieńca. Ten niemalże zasłabł pod wrażeniem jej zielonego spo­ jrzenia. Kiedy myśli Angeliki zajęte były ważnymi sprawa­ mi, jej oczy nabierały prawie magnetycznego blasku, który musiał zrobić wrażenie na młodym chłopcu. Biedny Dawid padł ich ofiarą. Nie opierał się wcale. — Masz ten papier? — powtórzyła Angelika. — Tak — wybełkotał. — Jaką ma datę? — 29 maja 1659 roku, a ważny jest dwadzieścia dziewięć lat. — Czyli przez dwadzieścia dziewięć lat masz prawo pro­ dukować i prowadzić handel tym egzotycznym produktem? — No, tak... — Trzeba się dowiedzieć, czy czekolada nie jest niebez­ pieczna — szepnęła zamyślona Angelika. — I czy może być powszechnie pita. Ty ją piłeś? — Tak. — I co o tym myślisz? — Według mnie jest słodkawa, a kiedy wrzuci się pieprzu i papryki, robi się mocniejsza. Ale, jeśli o mnie chodzi, wolę kieliszek dobrego wina — dorzucił z radosnym wyra­ zem twarzy. — Uwaga na wodę! — rozległo się nad nimi. Zdążyli uskoczyć na bok, by uniknąć śmierdzącego prysz­ nicu. Angelika złapała terminatora za rękę. Poczuła, że drży. — Chciałem pani powiedziać — bełkotał pospiesznie — że nie widziałem nigdy... tak pięknej kobiety jak pani. — Ależ tak, widziałeś już, mój biedny chłopcze — po­ wiedziała rozdrażniona. — Powinieneś tylko rozglądać się wokół, zamiast obgryzać paznokcie i wlec się jak zdechła

203

mucha. Jeśli chcesz mi się podobać, mów mi lepiej o tej twojej czekoladzie. Widząc jego żałosną minę, spróbowała go pocieszyć. Pomyślała, że nie należy go odpychać. Może być jeszcze interesujący z tym swoim patentem. Śmiejąc się, powiedziała: — Nie mam, niestety, piętnastu lat, mój chłopcze. Po­ patrz, stara jestem. Mam już siwe włosy. Wyjęła spod czepka kosmyk siwych włosów. — Gdzie jest Filipot? — spytała Angelika, rozglądając się dookoła. — Gdzie się włóczy ten mały nicpoń? Obawiała się, że Filipot, widząc takie tłumy, będzie chciał wypróbować w praktyce nauki Jactance'a-Kieszonkowca. — Nie musi pani zajmować się tym małym łobuzia­ kiem — powiedział Dawid z nutką zazdrości w głosie. — Widziałem go przed chwilą, jak wymieniał znaki z żeb­ rakiem, pokrytym krostami, który prosił o jałmużnę przed kościołem. Potem uciekł... z jego koszem. Mój wuj będzie się złościł! — Ty widzisz wszystko na czarno, mój biedny Dawidzie. — Cóż robić! Nigdy nie miałem szczęścia! — Zawróćmy, żeby znaleźć tego łajdaka. Tymczasem malec sam się odnalazł. Podobał się nawet Angelice z żywymi oczami paryskiego ptaszka, czerwonym noskiem i długimi, sztywnymi włosami pod wielkim, pogię­ tym kapeluszem. Przyzwyczaiła się do niego i do małego Linota, których ledwo wyrwała ze szponów Jana Zgniłego. — Coś ci powiem, markizo Aniołów — dyszał Filipot, zapominając z emocji o zaleceniu. — Wiesz, kto został Wielkim Coesre'em? Drewniany Zadek, tak, moja droga, nasz Drewniany Zadek z wieży Nesle! Ściszył głos i dodał szeptem: — Powiedzieli mi: Uważajcie na siebie, chłopcy, bo cho­ wacie się pod spódnicą zdrajczyni! Angelika poczuła, jak zmroziła jej się krew. — Jak myślisz, wiedzą, że to ja zabiłam Rolina Krępego? — Nic mi o tym nie powiedzieli. Jednak tak... Czarny

204

Chleb mówił o policjantach, po których poszłaś na Cy­ ganów. — Kto tam był? — Czarny Chleb, Lekka Stopa, trzy staruchy od nas i dwóch z innej bandy. Angelika i Filipot rozmawiali żargonem, którego Dawid nie rozumiał, ale domyślał się, że mówią o strasznych spra­ wach. Był zaniepokojony, ale i pełen podziwu, czując tajem­ niczą zażyłość swojej nowej miłości z tym nieuchwytnym i wszechobecnym przestępczym światem, który odgrywał tak dużą rolę w Paryżu. Angelika nie odzywała się w powrotnej drodze i gdy tylko przestąpiła próg gospody, sprecyzowała swoje obawy. „Dziewczyno — mówiła do siebie w myślach — możliwe, że któregoś pięknego ranka obudzisz się z poderżniętym gardłem albo zamarynujesz się w wodach Sekwany. To ryzyko, które od dawna ponosisz. Jak nie książęta ci za­ grażają, to żebracy! Co za różnica! Trzeba walczyć, nawet gdyby ten dzień miał być twoim ostatnim. Nie wychodzi się z kłopotów, jeśli nie złapie się ich za gardło i nie zapłaci jakiejś ceny... Czy nie pan Molines powiedział mi to kie­ dyś...?" — Naprzód, moje dzieci — powiedziała głośno. — Damy z kwiaciarskiej korporacji muszą oniemieć z zachwytu, kiedy przekroczą nasz próg. *

*

*

Damy, w istocie, były oczarowane, kiedy weszły do gos­ pody „Pod Odważnym Kogutem". Nie tylko pachniało tu wspaniale waflami, ale wygląd sali był równie apetyczny i oryginalny. Wielki ogień z paleniska roztaczał złoty blask. Wspoma­ gany przez kilka świeczników, stojących na sąsiednich sto­ łach, rzucał odbicia na całą zastawę i cynowe naczynia, ustawione ze znawstwem na kredensach: dzbanki, kubki, naczynia do ryb i tortownice. Oprócz tego Angelika po­ stawiła kilka sztuk srebrnych naczyń, które Bourjus za­ zdrośnie trzymał w swych kufrach: wazę do wód, buteleczkę 205

na ocet, dwa kieliszki do jaj, dwie miseczki do mycia pal­ ców. Te ostatnie wypełnione były obficie owocami: wino­ gronami i gruszkami. Postawiono je na stołach wraz z pięk­ nymi butelkami czerwonego i białego wina. Takie detale najbardziej zdziwiły kumoszki. Ponieważ często, z okazji świąt, nosiły swój towar do wielkich książęcych domów, srebra, owoce i wina przy­ wołały tamte wspomnienia, które przyjemnie łechtały ich próżność. Jednak jako doświadczone handlarki nie chciały zbytnio pokazać, jakie to robi na nich wrażenie, krytycznie więc spoglądały na zające i szynki, powieszone u stropu, nieufnie wąchały wędliny, zimne mięsiwa, ryby polane sosem „aux fines herbes", dotykały palcami drobiu. Najstarsza członkini korporacji, którą nazywano matką Majerankową, znalazła wreszcie rysę na tym zbyt doskonałym obrazie. — Brakuje tu kwiatów — powiedziała. — Ta cielęca głowa wyglądałaby zupełnie inaczej z dwoma goździkami w nozdrzach i piwonią między uszami. — Pani, nie chcieliśmy zabierać się do dziedziny, w któ­ rej pani jest znawczynią i królową. Ośmieliliśmy się jedynie na dekorację natką — odezwał się galanteryjnie gospodarz Bourjus. Posadzono trzy dostojne matrony przed ogniem i przy­ niesiono im z piwnicy najlepsze wino. Linot, siedząc przy palenisku, kręcił delikatnie korbką liry, a Florimond bawił się z małpką Piccolo. Ustalono menu świątecznego posiłku i w serdecznej at­ mosferze rozstano się z kwiaciarkami. — No tak — jęknął karczmarz. — Co zrobimy z tymi wszystkimi oszustwami zdobiącymi nasz stół? Rzemieślnicy i robotnicy przyjdą tu na „wołowinę przyprawioną piet­ ruszką", nie będą jeść tych delikatnych rzeczy, a tym bar­ dziej za nie nie zapłacą. Po co ten zbędny wydatek? — Zaskakuje mnie pan, gospodarzu — zaprotestowała mocno Angelika. — Myślałam, że jest pan bardziej zorien­ towany, jak należy handlować. Ten zbędny wydatek ściąg­ nie panu zamówienie, które przyniesie dziesięć razy więcej niż pańskie dzisiejsze koszty. Nie mówiąc o tym, że przy206

szedłszy do nas na święto, damy te przyciągną innych klien­ tów. Będą śpiewać i tańczyć, a przechodnie, ujrzawszy gos­ podę, w której można się dobrze zabawić, też będą chcieli do niej wstąpić. Gospodarz Bourjus, mimo że się przed tym bronił, rów­ nież podzielał nadzieje Angeliki. Z takim zapałem i aktyw­ nością przygotowywał się do dnia Świętego Valbona, że zupełnie zapomniał o swych skłonnościach do wina. Od­ zyskał zręczność kuchmistrza, autorytatywny głos, natural­ ną i jednocześnie pełną namaszczenia uprzejmość szanowa­ nego właściciela gospody. Angelika tak go przekonała, że kosztowne pozory konieczne są dla odniesienia sukcesu, iż zamówił kompletny strój czeladnika dla swego siostrzeńca i... drugi dla Filipota. Ogromne czepce, bluzy, spodnie i fartuchy, wraz z obru­ sami i serwetami, odesłane zostały do praczek i wróciły wykrochmalone i białe jak śnieg. Rankiem świątecznego dnia właściciel gospody, uśmie­ chając się i zacierając ręce, zaczepił Angelikę. — Moja miła — zwrócił się do niej po przyjacielsku. — Prawdą jest, że umiałaś przywrócić mojemu domowi radość i zapał, który tu niegdyś, za życia mojej dobrej i świętej żony panował. Przyszła mi więc pewna myśl do głowy. Chodź na chwilę ze mną. Mrugając zachęcająco okiem, dał jej znać, by poszła za nim. Weszli kręconymi schodami na pierwsze piętro. Wcho­ dząc do jego małżeńskiego pokoju, Angelika pomyślała z obawą, czy przypadkiem gospodarz, jako że tak korzystnie zastępowała mu małżonkę, nie zamierza wykorzystać jeszcze inaczej jej życzliwości w tej delikatnej roli. Jego skryty i uśmiechnięty wyraz twarzy, kiedy zamykał za nimi drzwi i tajemniczo kierował się ku garderobie, wcale jej nie uspokoił. Ogarnięta paniką, zaczęła się zastanawiać, jak stawi czoło tej katastroficznej sytuacji. Czyżby znowu musiała zrezygnować ze swych pięknych projektów, opuścić ten wygodny dom i wyjechać nie wia­ domo dokąd z dziećmi i swą małą bandą?

207

Ustąpić? Policzki jej pałały, kiedy rozglądała się po pokoju karczmarza. Stało tu wielkie łóżko z kotarami z zielonej serży, dwa krzesła i toaletka z orzechowego drewna, miednica do mycia i srebrna waza do nalewania wody. Nad kominkiem umieszczono dwa obrazy, przedstawia­ jące sceny Męki Pańskiej, na stojaku — duma każdego rzemieślnika i mieszczanina: dwie małe strzelby, muszkiet, rusznica, pika, szpada ze srebrną rękojeścią. Właściciel gospody „Pod Odważnym Kogutem" był stra­ żnikiem w miejskiej policji i w przeciwieństwie do wielu swoich kolegów z radością udawał się do Chatelet, gdy nadchodziła jego kolej warty. Angelika słyszała, jak stęka i hałasuje w sąsiednim po­ mieszczeniu. Po chwili ukazał się z wielkim kufrem z czarnego drewna. — Pomóż mi, dziewczyno. Wyciągnęli kufer na środek pokoju. Bourjus wytarł czoło. — No, dobrze — powiedział. — Pomyślałem sobie... a właściwie to ty sama powtarzałaś mi ciągle, że tego wie­ czora wszyscy mamy być piękni jak szwajcarscy gwardziści. Dawid, dwaj czeladnicy i ja sam będziemy pod bronią. Włożę spodnie z brązowego jedwabiu. Ale ty, moja biedna dziewczyno, nie przyniesiesz nam zaszczytu, mimo twej ślicznej buźki. Więc pomyślałem sobie... Przerwał, zawahał się przez chwilę, po czym otworzył kufer. Były tam starannie ułożone i pachnące lawendą suk­ nie gospodyni, bluzki, czepki, chustki na szyję, piękny, czarny kapturek, ozdobiony satynowymi kwadratami. — Była trochę grubsza niż ty — powiedział karczmarz zdławionym głosem. — Ale szpilkami można... Wytarł palcem łzę i krzyknął niespodzianie: — Nie gap się tak na mnie, tylko wybieraj! Angelika wyjęła stroje zmarłej. Były to skromne suknie z serży. Jednak aksamitne wykończenia, podszycia o żywych kolorach i delikatna bielizna dowodziły, że pod koniec swego życia szefowa „Odważnego Koguta" była jedną z naj­ bardziej zamożnych kobiet w dzielnicy. Miała nawet mufkę

208

z czerwonego weluru w złote gałązki, którą Angelika zaraz z przyjemnością włożyła. — To było szaleństwo! — powiedział Bourjus z pobłaż­ liwym uśmiechem. — Zobaczyła tę mufkę w Pałacowej Galerii i mówiła mi o tym do znudzenia. Powtarzałem jej: Kochanie, po co ci ta mufka? To dla szlachetnej damy z Marais, która będzie się przechadzać po Tuileries czy po Plantach Królowej. No to co, odpowiadała mi, ja też się będę przechadzać. I ja się wściekałem. No więc dałem jej tę mufkę na ostatnią wigilię. Ale się cieszyła...! Któż mógł wiedzieć, że za parę dni... umrze... Angelika pohamowała jego wzruszenie. — Jestem pewna, że teraz z przyjemnością patrzy z góry na to, jaki jest pan dobry i szlachetny. Nie będę nosić tej mufki, bo jest sto razy dla mnie za piękna. Ale przyjmuję z chęcią pański dar. Zobaczę, co mi będzie odpowiadało. Czy mógłby pan tu przysłać Barbe, żeby pomogła mi do­ pasować ubrania? Wybrała bluzkę i spódnicę z zielonej serży, przetykanej czarną satyną. Fartuch z czarnej satyny, ozdobiony złotymi kwiatuszkami, stanowił wykończenie stroju. Szeroki biust pani Bourjus nie pozwalał na dokładne dopasowanie ubra­ nia do małych i jędrnych piersi Angeliki. Czerwona chustka, wykończona zielonym haftem, przykryła jednak zbyt sze­ roki dekolt bluzki. W torebce Angelika znalazła kilka prostych klejnotów: dwa złote pierścionki z krwawnikiem i turkusami, dwa krzyżyki, kolczyki, osiem pięknych różańców, z których jeden był wykonany z nasionek chleba świętojańskiego, a reszta z kryształu. Angelika zeszła na dół z dwoma kolczykami z agatu i pereł, na szyi miała mały złoty krzyżyk. Karczmarz nie ukrywał swego zadowolenia na jej widok. — Na świętego Mikołaja! Przywodzisz mi na myśl córkę, o której zawsze marzyliśmy, a której nigdy nie mieliśmy! Miałaby teraz piętnaście, no, powiedzmy: szesnaście lat. Byłaby podobnie ubrana... Przychodziłaby do naszej gos­ pody pośmiać się radośnie z klientami... — Jest pan bardzo uprzejmy, gospodarzu Bourjus, że 209

prawi mi pan takie komplementy. Niestety, nie mam już piętnastu czy szesnastu lat. Jestem już matką... — Nie wiem, kim jesteś — powiedział, potrząsając z roz­ czuleniem swą wielką czerwoną twarzą. — Wydajesz mi się nie całkiem prawdziwa. Odkąd zaczęłaś kręcić się po moim domu, mam wrażenie, że nastał inny czas. Boję się, żebyś nie zniknęła tak nagle, jak się pojawiłaś... Tak odległy wydaje mi się wieczór, kiedy wyłoniłaś się z ciemności z wło­ sami do ramion i spytałaś mnie: Czy jest tu służąca o imie­ niu Barbe? Dzwoniło mi to potem w uszach... Widocznie był to znak, że odegrasz jakąś rolę w moim życiu. „Mam nadzieję" — pomyślała Angelika. Zaprotestowała jednak, sztucznie go łajając: — Był pan pijany, dlatego panu dzwoniło w uszach. Te sentymentalne wspominki i mistyczne przeczucia kar­ czmarza nie pozwoliły jej porozmawiać z nim o finansowym wynagrodzeniu, jakiego się spodziewała dla siebie i swojej trupy. Kiedy mężczyźni zaczynają marzyć, nie wolno sprowa­ dzać ich brutalnie na ziemię. Angelika postanowiła wyko­ rzystać swą spontaniczność, by jak najlepiej odegrać wdzię­ czną rolę córki gospodarza. •

Uczta bractwa świętego Valbona odniosła całkowity suk­ ces, a sam święty żałował jedynie, że nie mógł się ponownie wcielić, by w pełni z niej skorzystać. Trzy kosze kwiatów posłużyły do dekoracji stołów. Gos­ podarz Bourjus i Filipot czynili honory domu i podawali potrawy. Rozyna pomagała Barbe w kuchni. Angelika bie­ gała od jednych do drugich, pilnowała garnków i rożna, odpowiadała zręcznie na serdeczne ukłony ucztujących i za­ chwalała talenty Dawida, obiecującego kuchmistrza, wy­ specjalizowanego w potrawach śródziemnomorskich. W is­ tocie wcale się nie skompromitowała, przedstawiając go jako utalentowanego kuchmistrza. Umiał zrobić wiele rze­ czy i jedynie jego lenistwo i być może brak okazji nie pozwoliły mu wcześniej wykazać się talentem. Zarażony zapałem Angeliki, odurzony jej pochwałami i kierowany przez nią, przeszedł samego siebie. Zrobiono mu owację, 210

kiedy, purpurowego, wyciągnęła na środek sali. Damy, podochocone dobrym winem, uznały, że ma piękne oczy, stawiały mu niedyskretne i swawolne pytania, całowały go, poklepywały, łaskotały... Linot, z kieliszkiem w ręku, grał na lirze i śpiewał, a Pic­ colo odstawiała swój numer, bezlitośnie naśladując miny matki Majerankowej i jej koleżanek. Tymczasem grupa muszkieterów, włócząca się po Dolinie Nędzy w poszukiwaniu dobrej rozrywki, usłyszawszy wy­ buchy radosnego kobiecego śmiechu, wkroczyła na salę, żądając pieczeni i wina. Ceremonia nabrała wówczas charakteru, który z pew­ nością nie spodobałby się świętemu Valbonowi, gdyby ten poczciwy prowansalski święty, przyjaciel słońca i radości, nie był z natury pobłażliwy dla rozprzężenia, jakie zazwyczaj przynosi spotkanie kwiaciarek i wojskowych galantów. Czyż nie mówi się, że smutek jest grzechem? A gdy człowiek chce się bawić, i to dobrze, wówczas najlepiej przebywać w ciepłej sali, przesiąkniętej zapachem win, sosów i kwiatów, przy dźwiękach liry, zmuszającej do podrygiwania i śpiewania, przy popisach małpki, w towarzystwie wypoczętych, roze­ śmianych i przyzwalających na pocałunki kobiet, wyrozu­ miałych, pękatych i rześkich kumoszek. Angelika odzyskała zmysły dopiero wtedy, gdy dzwon­ nica kościoła Świętej Oportuny biła na Anioł Pański. Z wypiekami na twarzy, ciężkimi powiekami i zmordo­ wanymi rękami, które nosiły potrawy i dzbany, z pie­ kącymi od kilku śmiałych pocałunków wargami, ożywiła się, kiedy ujrzała karczmarza liczącego ze skupioną miną złote monety. Odezwała się do niego: — Czy dobrze pracowaliśmy, gospodarzu Bourjus? — Oczywiście, moja droga. Od dawna moja gospoda nie widziała takiego święta! A ci panowie nie okazali się takimi złymi płatnikami, jak można było sądzić po ich strusich piórach i rapierach. — Czy nie sądzi pan, że przyprowadzą tu swoich przy­ jaciół? 211

— Możliwe. — Coś panu zaproponuję — oświadczyła Angelika. — Nadal będę panu pomagać ze wszystkimi moimi dziećmi: Rozyną, Linotem, Filipoteni i małpką, a pan będzie mi oddawał jedną czwartą zysku! Karczmarz zmarszczył brwi. Taki sposób prowadzenia interesu wydawał mu się nadzwyczajny. Obawiał się jednak kłopotów z korporacją czy z burmistrzem. Ale ostatnie udane libacje przyćmiły mu umysł, tak że był bezbronny wobec żądań Angeliki. — Spiszemy kontrakt u notariusza — ciągnęła. — Ale pozostanie on sekretny. Nie musi pan opowiadać o swoich sprawach sąsiadowi. Powie pan, że jestem pańską młodą krewną, którą pan przygarnął, i że będziemy pracować rodzinnie. Zobaczy pan, gospodarzu Bourjus, mam prze­ czucie, że zrobimy wspaniałe interesy. Wszyscy w dzielnicy będą chwalić pańskie zdolności do prowadzenia interesu i będą panu zazdrościć. Zresztą już matka Majerankowa mówiła mi o uczcie bractwa hodowców pomarańczy z PontNeuf, która wypada na Saint-Ficre. Niech mi pan wierzy, będzie pan miał z nas duży pożytek, jeśli pozwoli nam zostać. Proszę, tym razem jest mi pan winien tyle. Policzyła szybko należną jej część i odeszła, zostawiając niezdecydowanego karczmarza, święcie już przekonanego, że jest dzielnym handlowcem. • Angelika wyszła na dwór, by zaczerpnąć rześkiego, ranne­ go powietrza. Mocno ściskała w dłoni złote monety i przyci­ skała do piersi. Te pieniądze były kluczem do wolności. Przy tym karczmarz Bourjus nie został okradziony. Ale Angelika policzyła, że jej mała trupa, żywiąc się resztkami z biesiady i zarabiając tak jak do tej pory, uskłada niezły majątek. Wtedy można by spróbować innej rzeczy. Na przykład wykorzystać patent Dawida Chaillou na produkcję egzoty­ cznego napoju: czekolady. Bez wątpienia lud nie doceni tego napoju, ale „elegantki" i „wykwintnisie", spragnieni nowo­ ści i dziwactw, być może zapoczątkują modę. Angelika wyobraziła już sobie, jak karety szlachetnych dam i wystrojonych panów zatrzymują się na ulicy Doliny Nędzy. 212

Potrząsnęła głową, by rozwiać te marzenia. Nie należało patrzeć zbyt daleko i zbyt wysoko. Jej życie było jeszcze niepewne i niestabilne. Teraz trzeba gromadzić, gromadzić jak mrówka. Bogactwo to klucz do wolności, prawo do nieumierania, do nieskazywania na śmierć swych dzieci, prawo do cieszenia się ich uśmiechem. „Gdyby moje dobra nie były opieczętowane — myślała — mogłabym, oczywiście, ocalić Joffreya!" Ponownie potrząsnęła głową. Nie powinna już o tym myśleć. Ponieważ za każdym razem, kiedy o tym myślała, budziła się w niej chęć, by umrzeć. Nie, nigdy tego nie będzie wspominać. Ma teraz co in­ nego do roboty. Musi ratować Florimonda i Cantora. Bę­ dzie gromadzić, gromadzić...! Złoto zamknie w drewnianym kuferku, drogocennej relikwii ponurych czasów, w której schowała sztylet Rodogona-Cygana. Teraz obok broni już niepotrzebnej położy inną, potężną broń: złoto. Na ulicy słychać było wołanie handlarza wódką. Jakiś żebrak u wejścia na podwórze wyśpiewywał swoje żale. Przyjrzawszy mu się, rozpoznała go. Był to Czarny Chleb, w łachmanach, pokryty ranami, z muszelkami wiecznego pielgrzyma. Ogarnięta strachem, pobiegła po bochen chleba i miskę rosołu. Gdy mu ją podawała, żebrak spojrzał na nią dziko spod swych siwych i gęstych brwi.

ROZDZIAŁ i n

Kilka dni jeszcze Angelika dzieliła swe talenty między garnkami gospodarza Bourjusa i kwiatami matki Majeran­ kowej. Kwiaciarka poprosiła ją o pomoc, ponieważ zbliżały się narodziny królewskiego dziedzica i pracy było więcej niż zwykle. Pewnego listopadowego dnia, kiedy siedziały na PontNeuf, zegar pałacowy zaczął wybijać godzinę. Figura ryce­ rza z wieży zegarowej Samaritaine również się rozdzwoniła, a w oddali rozległy się głuche wystrzały armatnie Bastylii. Cały lud Paryża wpadł w trans. — Królowa urodziła! Królowa urodziła! Tłum liczył: — 20, 21, 22... Przy dwudziestym trzecim wystrzale ludzie zaczęli się ściskać. Niektórzy mówili, że to był dwudziesty piąty, inni że dwudziesty drugi. Optymiści słyszeli ich więcej, pesymi­ ści mniej. A dzwony i wystrzały nadal górowały nad miastem. Nie było już wątpliwości: chłopiec! — Delfin! Delfin! Niech żyje delfin! Niech żyje królowa! Niech żyje król! Ludzie się całowali. Cały most śpiewał. Tańczono farandolę. W sklepach i warsztatach zamykano okiennice. Fon­ tanny wypluwały strumienie wina. Przy wielkich stołach, wzniesionych na ulicach przez królewskich służących, częs214

towano się pasztetami i konfiturami. Wieczorem zapalono sztuczne ognie. Kiedy królowa wróciła z Fonteinebleau i zamieszkała wraz z królewskim niemowlakiem w Luwrze, miejskie kor­ poracje przygotowywały się do składania im życzeń. Matka Majerankowa powiedziała do Angeliki, do której się bardzo przywiązała: — Ty też pójdziesz z nami. Nie powinnam tak robić, ale powiem, że jesteś uczennicą do noszenia koszy z kwiatami. Spodoba ci się królewska siedziba, co, ten piękny Luwr? Podobno komnaty są tam większe i wyższe niż kościoły! Angelika nie śmiała odmówić. Poczciwa kobieta czyniła jej wielki zaszczyt. Angelika była trochę niespokojna, że znów znajdzie się w tych miejscach, które były świadkami tylu wydarzeń, tylu dramatów jej życia. Czy zobaczy Grande Mademoiselle z oczami pełnymi łez ze wzruszenia; hrabinę do Soissons; tryskającego energią Lauzuna; ponurego de Guiche; de Vardes...? Któż z tych wielkich dam i wielkich panów rozpoznałby wśród handlarek kobietę, która niegdyś, w pięk­ nych sukniach, z gorejącymi oczami, w towarzystwie swego niewzruszonego Maura, przemierzała korytarze Luwru, biega­ ła od jednego do drugiego dostojnika, niespokojna, potem błagająca o łaskę dla swego męża, z góry skazanego na śmierć? Zapowiedzianego dnia stanęła na królewskim dworze wraz z kwiaciarkami, hodowcami pomarańczy z Pont-Neuf i sprzedawczyniami śledzi z Hal, wystrojonymi w wykrochmalone halki. Towarzyszyły im równie piękne towary, choć miały różny zapach. Kosze kwiatów, kosze owoców i beczułki śledzi posta­ wiono przed Jego Wysokością Delfinem, który swą małą rączką miał dotknąć delikatnych róż, wspaniałych pomarań­ czy i pięknych, srebrnych ryb. Kiedy handlarki, w hałaśliwej i pachnącej grupie, wcho­ dziły po schodach wiodących do królewskich komnat, mi­ nęły nuncjusza apostolskiego, który naturalnemu następcy tronu złożył właśnie w darze wyprawkę, ofiarowaną trady­ cyjnie przez papieża „na znak, że uznaje go za najstarszego syna Kościoła". 215

W antyszambrze, gdzie kazano im czekać, poczciwe ko­ biety zachwycały się ofiarowanymi delfinowi cudownoś­ ciami, wydobytymi z trzech skrzyń ze srebrnymi okuciami, pokrytych czerwonym aksamitem. Następnie kazano im przejść do apartamentów królowej. Damy z korporacji przyklękły i wygłosiły swe przemowy. Angelika, klęcząc tak jak one na kolorowych dywanach, dostrzegła królową leżącą we wspaniałej sukni w półcieniu ozdobionego złoceniami łóżka. Nadal miała ten nieco stę­ żały wyraz twarzy, który widać już było w Saint-Jeande-Luz, kiedy wychodziła ze swych czarnych madryckich pałaców. Ale moda i fryzury francuskie mniej do niej pa­ sowały niż fantastyczne stroje infantki i włosy obrzmiałe tresami, które niegdyś szerokimi, dostojnymi liniami okalały jej twarz i sylwetkę młodej wybranki, obiecanej KrólowiSłońce. Królowa Maria Teresa, usatysfakcjonowana matka, uspokojona królewskimi względami, raczyła uśmiechnąć się do upstrzonej i żywej grupy, która stała teraz u jej wez­ głowia, po pełnej namaszczenia wizycie ambasady apostol­ skiej. Król siedział u jej boku i również się uśmiechał. Angelika, ogarnięta wielkim wzruszeniem, kiedy wraz z pokornymi kobietami uklękła u stóp króla, czuła się jak ślepa i sparaliżowana. Widziała jedynie króla. Później, gdy razem z towarzyszkami znalazła się poza komnatą, dowiedziała się, że była tam Królowa Matka i Madame d'Orleans, Mademoiselle de Montpensier, książę d'Enghien, syn księcia Kondeusza, oraz wielu innych mło­ dych mężczyzn i dziewcząt. Nikogo nie widziała poza królem, który uśmiechał się, stojąc na stopniach wielkiego łoża królowej. Bardzo się bała. Nie był podobny już do tego młodzieńca, który przyjął ją w Tuileries i którego miała ochotę chwycić za żabot. Tam­ tego dnia byli jak dwie, równe sobie istoty, które zaciekle walczyły ze sobą, każde pewne swych racji i zwycięstwa. Co za szaleństwo! Dlaczego od razu nie zrozumiała, że pod pozorami wrażliwości krył się w tym władcy charakter, 216

który nigdy nie dopuściłby najmniejszego ataku na swój autorytet! Od samego początku wiadomo było, że król musi zwyciężyć, a ona, Angelika, ponieważ się na nim nie pozna­ ła, została zgnieciona jak źdźbło słomy. Teraz wraz z innymi terminatorami kierowała się ku pokojom służby, by opuścić pałac. Najstarsze kobiety przy­ sięgłe z korporacji zostały, by uczestniczyć w wielkim fes­ tynie, na który terminatorzy nie mieli prawa wstępu. Kiedy mijała kredensy z przygotowanymi potrawami, czekającymi na swą kolej, usłyszała za sobą gwizd: jeden długi i dwa krótkie. Rozpoznała sygnał bandy Celembredaine'a i pomyślała, że śni. Tutaj, w Luwrze...? Odwróciła się. W uchylonych drzwiach jakaś mała postać rzucała cień na posadzkę. — Barcarole! Biegła do niego w przypływie szczerej radości. Karzeł napuszył się, pełen godności i dumy. — Wejdź, siostrzyczko. Wejdź, moja droga markizo. Porozmawiamy trochę. Roześmiała się. — Och! Barcarole, jaki jesteś piękny! I jak dobrze mówisz. — Jestem karłem królowej! — odparł Barcarole. Wprowadził ją do pewnego rodzaju małej rozmównicy, gdzie Angelika mogła podziwiać jego satynowy, obcisły, żółto-pomarańczowy surdut, ściśnięty pasem ozdobionym grzechotkami. Wykonał serię podskoków, by mogła docenić efekt, jaki dają wszystkie te dzwonki. Z włosami ściętymi na karku równo z rozległą, pofałdowaną naroślą i przyjem­ ną, starannie ogoloną twarzą karzeł wydawał się szczęśliwy i w dobrej formie. Angelika powiedziała, że wydaje jej się młodszy. — Słowo daję, ja też to trochę odczuwam — przyznał skromnie Barcarole. — Życie ma swoje uroki i wydaje mi się, że podobam się dosyć ludziom z tego domu. Szczęśliwy jestem, że w moim wieku osiągnąłem szczyt kariery. — Ile masz lat, Barcarole? — Trzydzieści pięć. To szczyt dojrzałości, rozwoju wszys­ tkich zdolności psychicznych i fizycznych mężczyzny. 217

Chodź, moja siostrzyczko. Muszę cię przedstawić pewnej szlachetnej damie, którą, nie ukrywam, darzę czułym uczu­ ciem... i to z wzajemnością. Karzeł, przybrawszy minę zakochanego zdobywcy, tajem­ niczo prowadził Angelikę mrocznym labiryntem pokoi dla służby. Wprowadził ją do ciemnego pokoju, w którym Angelika dostrzegła siedzącą przy stole kobietę lat około czterdziestu, potwornie szpetną brunetkę, która gotowała coś na małym piecyku z pozłacanego srebra. — Dona Tereska, oto dona Angelika, najpiękniejsza madonna Paryża — zaanonsował pompatycznie Barcarole. Kobieta świdrowała Angelikę ciemnym i przenikliwym spojrzeniem i powiedziała coś po hiszpańsku, w czym można było odróżnić słowo markiza Aniołów. Barcarole porozu­ miewawczo mrugnął okiem do Angeliki. — Pyta, czy to ty jesteś tą markizą Aniołów, o której jej tyle opowiadałem. Widzisz, siostrzyczko, że nie zapominam o przyjaciołach. Obeszli stół dookoła i Angelika zauważyła, że maleńkie stopy doni Teresity niewiele wystawały poza obręb stołka, na który się wdrapała. Była to karlica królowej. Angelika chwyciła w dwa palce swą suknię i lekko się ukłoniła, by okazać szacunek tej damie wysokiego rodu. Skinieniem głowy karlica dała znać dziewczynie, by usiad­ ła na innym stołku, i nadal wolno mieszała jakąś miksturę. Barcarole wskoczył na stół. Łupał orzeszki i zajadał je, opowiadając jednocześnie swej towarzyszce jakieś historie po hiszpańsku. Piękny biały królik przyszedł powąchać Angelikę i ułożył się u jej stóp. Zwierzęta instynktownie lubiły być u jej boku. — To Pistolet, królik króla — przedstawił go Barcarole. — A to Dorinda i Ślicznotka, małe królice. Przyjemnie i spokojnie było w tym pałacowym zakątku, gdzie dwoje karłów pielęgnowało swoją miłość. Angelika z ciekawością wąchała zapachy wydobywające się z garnka. Był to przyjemny zapach, trudny do określenia, w którym 218

dominował cynamon i papryka. Popatrzyła na składniki znajdujące się na stole: orzechy, migdały, czerwona pap­ ryka, słoik miodu, na pół rozdrobniona głowa cukru, czarki wypełnione ziarnami anyżu i pieprzu, pudełka z cynamo­ nem w proszku. Wreszcie jakiś gatunek ziarna, którego nie znała. Karlica, oddana operacji, którą wykonywała, wydawała się mało przychylna nowo przybyłej. Jednak elokwentne wywody Barcarole'a wywołały w koń­ cu uśmiech na jej twarzy. — Powiedziałem jej — wyjaśnił Angelice — że wydaję ci się młodszy i że zawdzięczam to jej. Moja droga, ja tu żyję jak pączek w maśle! Prawdę mówiąc, staję się mieszczu­ chem. Czasami martwię się tym. Królowa jest dobrą, po­ czciwą kobietą. Kiedy jest bardzo smutna, woła mnie do siebie, poklepuje po policzkach i mówi: „Ach! Mój biedny chłopcze! Mój biedny chłopcze!" Nie jestem do tego przy­ zwyczajony. Od razu mam łzy w oczach. — Dlaczego królowa jest smutna? — Cóż robić! Zaczyna się domyślać, że król ją zdradza! — Więc to prawda, co mówią, że król ma faworytę? — Do licha! Chowa ją, tę swoją La Valliere. Ale królowa niedługo dowie się gdzie. Biedna kobieta! Nie jest zbyt bystra i nie zna wcale życia. Wiesz, siostrzyczko, obserwując to tak z bliska, widzę, że życie książąt nie różni się prawie wcale od życia ich poddanych. Dokuczają sobie i kłócą się w małżeństwie tak samo jak dziewki i ich chłopcy. Trzeba widzieć, jak królowa Francji czeka wieczorem na przyjście swojego małżonka, który w tym czasie bawi u innej. Jeśli jest jakaś rzecz, z której my, Francuzi, możemy być dumni, to są to na pewno miłosne zdolności naszego pana. Biedna, poczciwa królowa Francji! Cyniczny Barcarole zdecydowanie wyznawał teraz inną filozofię. Spostrzegł uśmiech Angeliki i mrugnął do niej okiem. — Jak to dobrze, prawda, markizo Aniołów, kiedy ma się piękne uczucia, kiedy jest się uczciwym, dzielnym czło­ wiekiem, zarabiającym na życie pracą? 219

Nie odpowiedziała, bo nie podobał jej się słodziutki ton karła. By zmienić temat, spytała: — Czy możesz mi powiedzieć, co dońa Teresita przygo­ towuje z takim staraniem? Ta potrawa wydziela dziwny zapach, którego nie potrafię nazwać. — Ależ to czekolada królowej! Angelika poderwała się i zajrzała do garnka. Ujrzała w nim jakiś czarniawy płyn o gęstej konsystencji, który nie wyglądał wcale apetycznie. Z pomocą Barcarole'a nawiązała rozmowę z karlicą, która jej powiedziała, że aby osiągnąć dobry rezultat, trzeba dać sto ziarenek kakao, dwa ziarna chili lub pieprz meksykański, garść anyżku, trzy róże z Alek­ sandrii, strączek drzewa kampeszowego, dwie laski cyna­ monu, dwanaście migdałów, dwanaście orzechów laskowych i pół główki cukru. — To jest bardzo skomplikowane -- powiedziała roz­ czarowana Angelika. — Czy chociaż dobre? Mogę spróbo­ wać odrobinę? — Spróbować czekolady królowej! Taka bezbożnica, taka żebraczka jak ty! Co za herezja! — wykrzyknął Bar­ carole z fałszywym oburzeniem. Mimo że karlica też uważała to za niebywałą zuchwałość, raczyła jednak podać Angelice na złotej łyżce odrobinę tej tajemniczej masy. Masa była bardzo słodka. Angelika z grzeczności przyznała: — To jest wspaniałe. — Królowa nie może się bez tego obejść — skomentował Barcarole. — Pije kilka filiżanek dziennie, ale podajemy ją jej potajemnie, bo król i cały dwór wyśmiewa się z tej namiętności. Tylko ona i Jej Wysokość Królowa Matka, która też jest Hiszpanką, piją ją tutaj. — Gdzie można zdobyć ziarno kakao? — Królowa sprowadza je z Hiszpanii za pośrednictwem ambasadora. Trzeba je przypalić, utłuc i pozbawić tłuszczu. Ściszonym głosem dodał: — Nie rozumiem, po co tyle zachodu dla takiej okro­ pności!

220

W tym momencie weszła do pokoju jakaś dziewczynka i pospiesznie zażądała po hiszpańsku czekolady dla Jej Wysokości. Angelika rozpoznała Philippe. Uważano, że dziewczynka jest bękartem króla Filipa IV z Hiszpanii i że infantka Maria Teresa, znalazłszy ją porzuconą w koryta­ rzach Eskurialu, zajęła się jej wychowaniem. Należała do hiszpańskiej świty, która pokonała la Bidassoa. Angelika podniosła się i pożegnała doiię Teresitę. Karzeł odprowadził ją do małych drzwiczek, które wychodziły na bulwar nad Sekwaną. — Nie spytałeś, co ja teraz robię — powiedziała An­ gelika. Miała wrażenie, że karzeł zmienił się w dynię, bo widziała jedynie jego olbrzymi kapelusz z pomarańczowej satyny. Barcarole wbił wzrok w ziemię. Angelika usiadła na progu, by znaleźć się na jego wysoko­ ści i spojrzeć mu w oczy. — Odpowiedz mi! — Wiem, co robisz. Zostawiłaś Calembredaine'a i padłaś ofiarą pięknych uczuć. — Czyżbyś mnie o coś oskarżał? Nie słyszałeś o bitwie o targ Saint-Germain? Calembredaine zniknął. Mnie uda­ ło się zbiec z Chatelet. Teraz Rodogon jest w wieży Nesle. — Nie należysz już do nas. — Ty też nie. — Och! Ja nadal należę do świata żebraków i ciągle będę do niego należał. To moje królestwo — powiedział Bar­ carole dziwnie podniosłym tonem. — Kto ci to wszystko o mnie powiedział? — Drewniany Zadek. — Widziałeś się z nim? — Poszedłem złożyć mu hołd. To teraz nasz Wielki Coesre. Chyba wiesz o tym? — Tak, rzeczywiście. — Poszedłem wrzucić do miednicy pełną sakiewkę luidorów. Hu! Hu! Moja droga, byłem najbardziej nadziany z całego zgromadzenia. 221

Angelika wzięła rękę karła, dziwnie małą, okrągłą i tłuś­ ciutką jak rączka dziecka. — Barcarole, czy oni zrobią mi krzywdę? — Myślę, że nie ma w Paryżu kobiety, której skóra lepiej by się trzymała ciała niż twoja. Jednak zrobił swój złośliwy grymas. Zrozumiała, że nie jest bezpieczna. Potrząsnęła głową. — Trudno! Najwyżej umrę. Ale nie mogę się cofnąć. Możesz to powiedzieć Drewnianemu Zadkowi. Karzeł zasłonił oczy ręką w tragicznym geście. — Ach, jakie to straszne — ujrzeć tak piękną dziewczynę z poderżniętym gardłem! Ponieważ już odchodziła, złapał ją za brzeg spódnicy. — Między nami mówiąc, lepiej by było, gdybyś to ty mu powiedziała. Począwszy od grudnia, Angelika poświęciła się całkowicie prowadzeniu gospody. Klienci napływali coraz liczniej. Za­ dowolenie kwiaciarek zrobiło swoje. Gospoda ,,Pod Od­ ważnym Kogutem" wyspecjalizowała się w biesiadach róż­ nych bractw. Po robotnikach, rzemieślnikach i kupcach do „Odważ­ nego Koguta" zaczęli napływać libertyni, rozpustni i wyra­ finowani filozofowie, który głosili prawo do wszelkich rado­ ści, wzgardę dla kobiety i negację Boga. Nie było łatwo wywinąć się ich nachalnym rękom. Poza tym byli bardzo wymagający w wyborze dań. Jednak Angelika, mimo że nieraz przerażona była ich cynizmem, bardzo na nich liczy­ ła, bo chciała, by gospoda zdobyła słuszny rozgłos, który przyciągałby nieco lepszą klientelę. Przychodzili też grupami aktorzy, którzy, nie zdejmując nawet swych czerwonych nosów, podziwiali wyczyny małpki Piccolo. — Oto nasz nauczyciel — mówili. — Gdyby to zwierząt­ ko było człowiekiem, co za aktor byłby z niego! Angelika, w pocie czoła, z rozpalonymi policzkami, z tłus­ tymi i pobrudzonymi rękoma, wypełniała swe obowiązki, myśląc tylko o bieżącej chwili. Śmiech, śmiałe słówko czy odtrącenie zuchwałej ręki nic jej nie kosztowały, a przy-

222

rządzanie sosów, siekanie ziół i ozdabianie potraw nawet ją bawiło. Przypominała sobie, że kiedy była dzieckiem, w Monteloup, chętnie pomagała w kuchni. Ale zamiłowania do spraw kulinarnych nabrała dopiero w Tuluzie, pod kierun­ kiem bardzo wyrafinowanego Joffreya de Peyrac, którego stół w Radosnym Poznaniu znany był w całym królestwie. Udoskonalenie niektórych przepisów, przypomnienie so­ bie świętych zasad sztuki gastronomicznej napawało ją cza­ sami melancholijną radością. Kiedy nadeszła zima, Florimond poważnie zachorował. Z nosa mu ciekło, a uszy były zaropiałe. Dwadzieścia razy dziennie Angelika pokonywała w biegu siedem pięter do mansardy, gdzie małe, rozgorączkowane ciałko walczyło w samotności ze śmiercią. Drżała zbliżając się do łóżka i oddychała z ulgą, widząc, że jej syn jeszcze żyje. Delikatnie gładziła wypukłe, zroszone potem czoło. — Moje kochanie! Moje śliczności! Zostawcie mojego małego chłopczyka...! O nic innego nie proszę od życia, mój Boże. Wrócę do Kościoła, będę chodziła ma msze, ale zostawcie mi mojego chłopczyka... Trzeciego dnia choroby Florimonda gospodarz Bourjus „rozkazał" Angelice zamieszkać na pierwszym piętrze w wielkim pokoju, w którym nie spał od śmierci żony. Czyż można dobrze troszczyć się o dziecko w mansardzie nie większej niż garderoba, gdzie nocą tłoczy się sześć osób, nie licząc małpki? Florimond wyzdrowiał, ale Angelika pozostała w wielkim pokoju wraz ze swymi dziećmi, drugą zaś mansardę zajęli Filipot i Linot. Rozyna nadal mieszkała wraz z Barbe. — Chciałbym również — podsumował czerwony z gnie­ wu gospodarz — żebyś nie wystawiała mnie na pośmiewis­ ko, kiedy ten przeklęty służący codziennie przynosi na moje podwórko drewno pod nosem sąsiadów. Jeśli chcesz mieć ciepło, korzystaj po prostu z drewutni. Angelika przez lokaja dała więc znać hrabinie de Soissons, że nie potrzebuje już jej darów i że dziękuje za tę miłosierną interwencję. Dała napiwek służącemu, gdy przyszedł ostatni raz. Ten wciąż nie mógł ostrząsnąć się z osłupienia.

223

— Tak, trzeba przyznać, że wiele rzeczy musiałem robić w życiu, ale nigdy nie musiałem oglądać takiej kobiety jak ty! — Byłaby to tylko połowa zła — zareplikowała Angeli­ ka — gdybym ja ciebie też nie musiała oglądać. W ostatnich dniach rozdała porcje pożywienia i ubrania, przysłane przez panią de Soissons, żebrakom i biedakom, coraz liczniej gromadzącym się wokół gospody. Angelika rozpoznawała wśród nich wiele znanych, nieprzyjaznych i posępnych twarzy. Rozdawała im jałmużnę, tak jakby chciała zjednać sobie wrogie siły. W skrytości ducha żądała od tych biedaków prawa do wolności. Ale z każdym dniem stawali się coraz bardziej wymagający. Gospoda przeżywała nalot łachmaniarzy. Na­ wet klienci „Odważnego Koguta" protestowali przeciwko temu najazdowi, narzekając, że koło karczmy jest ich więcej niż przed kościołem. Smród i widok ropiejących ran wcale nie wpływał dobrze na ich apetyt. Gospodarz Bourjus był wściekły i tym razem nie udawał. — Przyciągasz ich, jak szczypiorek przyciąga węże i sto­ nogi. Przestań rozdawać im jałmużnę i wyzwól mnie od tego robactwa albo ja będę musiał wyzwolić się od ciebie. Angelika zaprotestowała: — Dlaczego wyobraża pan sobie, że pana gospoda cierpi bardziej z powodu żebraków niż każda inna? Czy nie słyszał pan o klęsce głodu, która objęła całe królestwo? Mówi się, że wygłodniali chłopi wchodzą jak wojsko do miast i że bieda­ ków jest coraz więcej... Zima to powoduje i niedostatek. Ale sama się bała. Nocą, w cichym, wielkim pokoju, w którym słychać było jedynie oddechy dzieci, wstawała i patrzyła przez okno na błyszczące w świetle księżyca ciężkie wody Sekwany. Przed domem wyrzucano odpadki i resztki z gospód: pióra, od­ nóża, podroby, które już do niczego nie mogły posłużyć. Psy i nędzarze przychodzili tu, by się pożywić. Słychać ich było, jak grzebią w tych nieczystościach. Był to czas krzy-

224

ków i gwizdów paryskich bandytów. Angelika wiedziała, że kilka kroków od niej, na lewo za mostem Wymiany, zaczynał się bulwar Gesvres, pod którym znajdowała się najpiękniejsza jaskinia rozbójników Paryża. Przypomniała sobie tę wilgotną i obszerną jamę, w której strumieniami płynęła krew z rzeźni z ulicy Starej Latarni. Oczywiście ona nie należała już do tego przeklętego świa­ ta nocy. Ona należała teraz do tych, którzy w dobrze za­ mkniętych domach robią znak krzyża, kiedy z ciemnych uliczek dochodzi do nich krzyk agonii. Wiele osiągnęła. Ale czy ciężar przeszłości nie zatrzyma jej na tej drodze? Angelika wróciła do łóżka, na którym spał Florimond i Cantor. Długie, czarne rzęsy Florimonda zacieniały jego perłowe policzki. Włosy tworzyły ciemną aureolę wokół twarzy. Cantor miał niemal równie gęste włosy, ale jego pukle miały złotokasztanowy odcień, podczas gdy włosy Florimonda były czarne jak skrzydła kruka. Angelika poznawała, że Cantor był „z jej strony". Po­ chodził z rasy wyrafinowanej i chłopskiej zarazem, Sance de Monteloup. Mniej z powodu serca, bardziej — namięt­ ności uczuć. Mniej edukacji, więcej prostoty. Cantor przy­ pominał Josselina swoim uporem, Raymonda — spokojem, a Gontrana — zamiłowaniem do samotności. Fizycznie bardzo przypominał Madelona, nie miał jednak jego wraż­ liwości. Ten pulchny, mały człowieczek o jasnych i bystrych ocz­ kach był już mieszaniną odwiecznych wad i zalet. Kiedy pozwalano mu cieszyć się niezależnością, rósł bez żadnych kłopotów. Ale gdy Barbe chciała go ściślej zawinąć, na wzór innych niemowlaków, ten spokojny Cantor, chwilę zdziwiony, wpadał w taką wściekłość, że po dwóch go­ dzinach ogłuszeni sąsiedzi domagali się uwolnienia go z pieluszek. Barbe mówiła, że Angelika woli Florimonda i nie zajmuje się młodszym synem. Angelika replikowała, że właściwie nie trzeba zajmować się Cantorem. Postawa Cantora wyraźnie

225

wskazywała na to, że przede wszystkim chciał mieć spokój, podczas gdy wrażliwy Florimond lubił, by się nim zajmo­ wano, by do niego mówiono, odpowiadano na jego pytania. Florimond potrzebował więcej starań i uwagi. Między Angeliką i Cantorem kontakt wytworzył się bez słów i gestów. Byli tej samej rasy. Obserwowała go, po­ dziwiała jego różowiutką i pulchną skórę oraz rzadką cechę, jak na tak małą, nie mającą jeszcze roku istotę, która od urodzenia — a może nawet wcześniej, jak myślała — wal­ czyła, by żyć, odtrącała uparcie śmierć, tak często zagraża­ jącą delikatnej egzystencji. Cantor był jej siłą, a Florimond jej wrażliwością. Stano­ wili dwa bieguny jej duszy. Mijały trzy straszne miesiące. Zimno i głód powiększały się. Biedni zaczęli zagrażać uczciwym ludziom. Angelika postanowiła pójść do Drew­ nianego Zadka. Dawno powinna była to zrobić, Barcarole to jej doradzał. Ale ona przestraszyła się myśli, że ponownie stanie przed domem Wielkiego Coesre'a. Jeszcze raz przyszło jej się ugiąć, pokonać nowy etap, zwyciężyć nową bitwę. Pewnej mroźnej i ciemnej nocy po­ szła do Saint-Denis. Przyprowadzono ją do Drewnianego Zadka. Siedział w głębi domu z gliny, na swego rodzaju tronie, pośród dymu i sadzy oliwnych lamp. Przed nim, na ziemi, stał miedziany garnek. Wrzuciła do niego dosyć ciężką sakiewkę i pokazała inny prezent: olb­ rzymi przód krwistego barana oraz chleb, rzadkie dary w owym czasie. — Czy to nie za wcześnie?! — zaryczał Drewniany Za­ dek. — Już od dawna na ciebie czekam, markizo. Czy wiesz, że grałaś w niebezpieczną grę? — Wiem, że skoro jeszcze żyję, tylko tobie to zawdzięczam. Podeszła do niego. Po dwóch stronach beznogiego stały koszmarne postaci jego królestwa: Wielki i Mały Eunuch z insygniami błaznów — miotłą i widłami ze zdechłym psem — oraz Pieczysty Staruch z rozłożystą brodą i rózgami dawnego nauczyciela w kolegium w Nawarze. 226

Drewniany Zadek, zawsze nienagannie wystrojony, nosił wspaniały kapelusz z dwiema warstwami czerwonych piór. Angelika zobowiązała się, że będzie mu przynosić lub podawać przez kogoś jednakową sumę co miesiąc, i obiecała mu, że przy jego „stole" nigdy niczego nie zabraknie. Ale w zamian zażądała, by pozostawiono ją w spokoju w jej nowym życiu. Domagała się także, by żebracy otrzymali rozkaz opuszczenia „jej" gospody. Po wyrazie twarzy Drewnianego Zadka domyśliła się, że wreszcie zachowała się tak jak należało, i że jest za­ dowolony. Opuszczając go, z godnością mu się pokłoniła.

ROZDZIAŁ IV

— Dziewczyno, niech Bóg mnie pokarze, jeśli jeszcze kiedykolwiek wstąpię do tej garkuchni, w której oszukuje się najdelikatniejsze podniebienie Paryża! Barbe, słysząc tak uroczyste oświadczenie, pobiegła do kuchni. Klient się skarżył! Gdy po raz pierwszy pojawił się w gospodzie „Pod Odważnym Kogutem", milczący, cały w satynie i wstążkach, jadł z pobożnym namaszczeniem i zapłacił podwójnie przedstawiony rachunek. Teraz jego oświadczenie spadło jak grom z jasnego nieba i zasługiwało na uwagę. Angelika natychmiast pojawiła się przy nim. Szlachcic zmierzył ją od stóp do głów. Wydawał się bardzo niezado­ wolony. Ale uroda i być może wytworność młodej gos­ podyni wielce go zdziwiły. Po chwili wahania powiedział: — Dziewczyno, chcę cię uprzedzić, że moja noga nie stanie więcej w tej gospodzie, jeśli jeszcze raz tak się mnie oszuka. Angelika starała się przybrać jak najbardziej pokorny wyraz twarzy, by dowiedzieć się, o co chodzi. Na to pytanie klient zerwał się od stołu wielce wzburzony. Zrobił się purpurowy, a ona miała ogromną ochotę uderzyć go w plecy i spytać, czy kość z kurczaka nie stanęła mu przypadkiem w gardle. Wreszcie zaczął mówić: 228

— Moja piękna, po moim wyglądzie można się domyślić, że w swojej rezydencji mam wystarczająco dużo służby, by nie jadać w oberży. Wstąpiłem więc tu pierwszy raz tylko dlatego, że przyciągnął mnie absolutnie boski zapach, do­ latujący z waszych drzwi. Wyszło mi to na dobre, ponieważ, ku mojemu ogromnemu zdziwieniu, zjadłem omlet, jakiego ja sam, słyszy pani, ja, radca parlamentarny, nie umiem zrobić! Angelika, rzuciwszy okiem na stół, gdzie stała ledwie napoczęta butelka wina burgundzkiego, przekonała się, że pijaństwo nie było powodem tej dziwnej rozmowy. Poha­ mowała więc śmiech i odezwała się niewinnym tonem: — Panie, jesteśmy jedynie skromnymi karczmarzami i wiele jeszcze musimy się nauczyć. Nie wiedziałam, przy­ znaję, że radcy parlamentarni są tak bardzo... Klient kontynuował skargę. Omlet, jaki mu dzisiaj po­ dano, w niczym nie przypominał tego, o którym zachował boskie wspomnienie. — Jednak jajka są świeże... — zaryzykowała Angelika. Ale radca parlamentarny przerwał jej dramatycznym ruchem: - Jeszcze by tego brakowało, żeby były nieświeże! Nie o to chodzi. Chcę wiedzieć, kto zrobił tamten omlet. Po­ nieważ nie sądzi chyba pani, że będę jadł tak samo ten omlet jak tamten. Zastanowiwszy się, Angelika przypomniała sobie, że to ona przygotowała tamten omlet. — Cieszy mnie, że smakował panu — powiedziała — aie przyznaję, że podano go panu trochę przez przypadek. Zazwyczaj wcześniej muszę mieć zamówienie, abym mogła przygotować wszystkie składniki. Błysk pożądania zapalił się w świńskich oczkach klienta. Błagalnym tonem poprosił Angelikę, by zdradziła mu prze­ pis. Broniła swego sekretu z taką samą elegancją, jak czy­ niłaby to w obronie swej cnoty. Oceniła indywiduum i zdecydowała, że należy do ludzi, którzy dadzą się wodzić za nos, dzięki czemu staną się niewyczerpalnym źródłem dochodów dla gospody. 229

Spokojnie oparła ręce na biodrach, by zagrać rolę gospo­ dyni uprzejmej, lecz przebiegłej, i powiedziała, że ponieważ wygląda na takiego, co się na tym zna, powinien wiedzieć, iż od wieku tradycyjnie kuchmistrze nie zdradzają swych naj­ znakomitszych przepisów, chyba że za brzęczącą monetę. Mimo dobrego wychowania wielki pan zaklął dwa lub trzy razy, po czym, wzdychając, przyznał, że tak jest. Uzgo­ dniono, iż zapłaci dobrą cenę, pod warunkiem jednak, że nowe arcydzieło będzie podobne do pierwszego. By to osą­ dzić, przyprowadzi do gospody największych smakoszy z pałacu i z parlamentu. Angelika dotrzymała słowa i elegancka klientela serdecz­ nie jej pogratulowała. Następnie przepis został wymieniony na ciężką sakiewkę radcy z Bernay, który przeczytał go tak wzruszonym głosem, jakby dostał słodki bilecik. „Do tuzina ubitych jaj dodać szczyptę zielonego szczy­ piorku, jedną lub dwie upieczone grzebionatki właściwe, sześć liści sona, trzy lub cztery gałązki krwiściągu, dwa lub trzy liście ogórecznika lekarskiego, tyle samo farbownika, pięć lub sześć liści okrągłego szczawiu, jedną lub dwie gałązki tymianku, od dwóch do trzech liści miękkiej sałaty, nieco majeranku, hizopu i rzeżuchy. Podsmażyć to wszystko na patelni, na której stopiono pół oliwy i pół masła z Vanves. Pokropić świeżą śmietaną". Po tej lekturze nastała pełna powagi cisza, a radca ode­ zwał się do Angeliki: — Pani, muszę przyznać, że ja sam, za sumę wyższą niż tę, którą przed chwilą pani wręczyłem, nie mógłbym się zdecydować na oddanie takiego sekretu, godnego samych bogów. Doceniam także pani starania, by być dla nas miłą. Moi przyjaciele i ja często będziemy odwiedzać to przyjemne miejsce. W ten sposób Angelika zyskała wyrafinowaną klientelę „smakoszy". Gościła u siebie hrabiego de Broussin, BussyRabutin, markiza de Villandry. Dla tych panów rozkosze stołu górowały nad wszystkimi innymi, łącznie z miłosnymi. Powozy i lektyki zaczęły zatrzymywać się przy gospodzie „Pod Odważnym Kogutem", tak jak to sobie wymarzyła.

230

Przychodzili także mieszczanie, literaci i lekarze. Ci ostatni mieli zwyczaj rozprawiać aż do utraty tchu o medycznych własnościach prezentowanych im potraw. — Oto pieczeń z sarny w potrawce, którą wam, panowie, polecam — mówił lekarz Lambert-Martin do swych przy­ jaciół. — Uważamy, że ruchliwość tego zwierzęcia, lekkość i wesołość oczyszczają jego ciało ze wszelkich nadmiarów... A po tej potrawce co pani nam zaserwuje? - Smażone rogi jelenia * — odpowiadała Angelika. — Podobno jest to doskonały sposób na utrzymanie na miejscu rogów niektórych mężów.

* * * W 1663 roku Angelika wykorzystała przymusowe wolne dni, spowodowane wielkim postem, by zrealizować trzy projekty, na których jej zależało. Po pierwsze, przeprowadziła się. Nigdy nie lubiła tej ciasnej i ruchliwej dzielnicy w cieniu Wielkiego Chatelet. W pięknej dzielnicy Marais znalazła trzypokojowe miesz­ kanie, które jej się wydało pałacem. Było to przy ulicy Francs-Bourgeois, niedaleko skrzyżo­ wania z ulicą Vieille-du-Temple. Za Henryka IV pewien finansista zaczął wznosić tu piękną rezydencję z cegły i ka­ mieni ciosowych. Jednak, zrujnowany przez wojny czy przez swe oszustwa, musiał zostawić budowę nie dokończoną. Jedynie przedsionek między dwoma mieszkaniami, za któ­ rymi znajdował się wewnętrzny dziedziniec, był doprowa­ dzony do porządku. Staruszka, która nie wiedzieć czemu była właścicielką tej nieruchomości, mieszkała po jednej stronie budowli. Drugą stronę niedrogo wynajęła Angelice. Na parterze solidnie okratowane okna oświetlały korytarz prowadzący do małej kuchni i dość obszernego pokoju, w którym zamieszkała Angelika. Piękny pokój na piętrze zarezerwowany został dla dzieci, które ulokowały się tu wraz ze swą guwernantką. Barbe opuściła bowiem służbę * Było to w owym czasie bardzo wyszukane danie.

231

u gospodarza Bourjusa i rozpoczęła pracę u „pani Morens". Tak Angelika kazała się nazywać. Być może pew­ nego dnia będzie mogła dorzucić do tego nazwiska przyimek „de". W każdym razie dzieci będą nosić nazwisko ich ojca: de Morens. A później postara się odzyskać dla nich tytuły, jeśli nie dziedzictwo. Miała szaleńcze nadzieje. Pieniądz może wszystko. Czyż nie była już „u siebie"? Była to jakby portiernia, ale hall robił wrażenie. Mimo że nie zainstalowano tu dębowych drzwi, wykoń­ czono jednak rzeźby: dwie baranie głowy wśród girland kwiatów i owoców. Barbe opuściła gospodę Bourjusa bez żalu. Nie lubiła tej pracy, natomiast uwielbiała zajmować się „swoimi małymi". Od pewnego czasu tylko ona się nimi opiekowała. By ją zastąpić w kuchni, Angelika zaangażowała dwie kucharki i jednego kuchcika. Wraz z Rozyną, która została nową służącą, Filipotem — kuchcikiem i Lino tern, zobowiązanym do dostarczania rozrywki klientom oraz do sprzedaży wafli, pasztecików i andrutow, stanowili całkiem dobrany personel „Odważnego Koguta". W wieczór przeprowadzki podekscytowana Angelika bie­ gała z jednego piętra na drugie. Nie było tu za wiele mebli: łóżko w każdym pokoju, jedno łóżeczko dziecięce, dwa stoły, trzy krzesła, pluszowe poduszki do siedzenia. Ale w kominku tańczył ogień, a wielka sala przesiąknięta była zapachem naleśników, nowe locum bowiem chrzci się właś­ nie naleśnikami. Pies Patou merdał ogonem, a mała służąca Javotte uśmie­ chała się do Florimonda. Angelika wróciła bowiem do Neuilly po starych towa­ rzyszy niedoli Florimonda i Cantora. Zamieszkawszy przy ulicy Francs-Bourgeois, pomyślała o konieczności posiada­ nia psa. Dzielnica Marais, ze swymi wielkimi, nie zamiesz­ kanymi terenami i uprawami, oddzielającymi domostwa, była odizolowana i niebezpieczna nocą. Wprawdzie An-

232

gelika była chroniona przez Drewnianego Zadka, jednak w ciemności złodzieje mogli pomylić adres. Przypomniała sobie wówczas dziewczynkę, której dwoje dzieci bez wąt­ pienia zawdzięczało życie, oraz psa, który pomagał znosić rozpacz Florimonda. Mamka nie rozpoznała Angeliki, ponieważ nałożyła mas­ kę i przyjechała wynajętą dorożką. Za zaproponowaną sumę kobieta bez żalu oddała dziewczynkę, która była jej siostrzenicą, oraz psa. Angelika zastanawiała się, jaka będzie reakcja Florimonda, ale nowo przybyli wydawali się przy­ pominać mu jedynie dobre wspomnienia. Właściwie to ona, Angelika, patrząc na Javotte i Patou, miała ściśnięte serce, bo przypominała sobie Florimonda w budzie i po raz kolej­ ny przyrzekała sobie, że jej dzieci nigdy już nie będą głodne ani nie będzie im zimno. Tego wieczoru trochę poszalała. Kupiła zabawki; nie były to młynki ani głowy końskie nasadzone na patyk, które można było kupić za parę sou na moście Neuf, ale zabawki z Pałacowej Galerii, wyprodukowane ponoć w Norymber­ dze: mała kareta ze złoconego drewna z czterema lalkami, trzy małe szklane psy, gwizdek z kości słoniowej i dla Cantora drewniane, kolorowe jajko, w którym mieściło się kilka innych. Patrząc na swą małą rodzinkę, Angelika mawiała do Barbe: — Barbe, któregoś dnia ci dwaj młodzi chłopcy pójdą na Akademię Mont-Parnasse i przedstawimy ich na dworze. A Barbe odpowiadała, splatając ręce: — Tak sądzę, madame. W tym momencie ulicą przechodził obwoływacz śmierci. Słuchajcie, śpiące mięczaki, Módlcie się za Zmarłych! Rozwścieczona Angelika podbiegła do okna i wylała mu na głowę kubeł wody. *

*

*

233

Drugim posunięciem Angeliki była zmiana szyldu. Gos­ poda „Pod Odważnym Kogutem" stała się teraz tawerną „Pod Czerwoną Maską". Angelika miała wielkie ambicje: oprócz szyldu z kutego żelaza, postawionego na ulicy i przedstawiającego karnawałową maskę, pragnęła także mieć namalowany szyld nad drzwiami. Pewnego dnia Angelika, wracając z targu, zatrzymała się przed szyldem handlarza bronią. Szyld przedstawiał starego żołnierza z białą brodą, w szyszaku i z piką, pijącego wino. - Przecież to stary Wilhelm! — wykrzyknęła. Weszła do sklepiku; właściciel poinformował ją, że arcy­ dzieło, które miał nad drzwiami, namalował malarz Gont­ ran Sance, mieszkający w dzielnicy Faubourg Saint-Marcel. Angelika z bijącym sercem pobiegła pod wskazany adres. Na trzecim piętrze skromnie wyglądającego domu otwo­ rzyła jej drobna, różowa i uśmiechnięta kobieta. W pracowni Angelika zobaczyła Gontrana, stojącego przy sztalugach pośród płócien i farb. Palił fajkę i malował nagiego aniołka, dla którego modelem była piękna, kilku­ miesięczna dziewczynka, leżąca na dywanie z niebieskiego aksamitu. Nowo przybyła w masce zaczęła mówić o szyldzie han­ dlarza bronią. Następnie śmiejąc się zdjęła maskę. Wydało jej się, że Gontran jest szczerze zadowolony z wizyty. Coraz bardziej upodabniał się do ojca. Miał nawet tę samą ma­ nierę: kiedy słuchał, opierał ręce na kolanach, jak handlarz koni. Poinformował Angelikę, że został mistrzem i poślubił córkę swego dawnego pryncypała mistrza Van Ossela. — Ależ ty popełniłeś mezalians! — wykrzyknęła Ange­ lika, korzystając z tego, że mała Holenderka wyszła do kuchni. — A ty? Jeśli dobrze zrozumiałem, prowadzisz tawernę i nalewasz wina ludziom, którzy nieraz są poniżej mojego stanu. * Po chwili ciszy kontynuował: — Przybiegłaś do mnie bez wahania, bez fałszywego wstydu! Czy w taki sam sposób przybiegłabyś do Raymon­ da, który właśnie został mianowany spowiednikiem królo-

234

wej matki; do naszej siostry Marii Agnieszki, damy dworu królowej, która jest dziwką w Luwrze; czy też do małego Alberta, który jest paziem markiza de Rochant? Angelika przyznała, że trzymała się raczej z dala od tej części rodziny. Spytała, co robi Denis. — Jest w wojsku. Nasz ojciec się cieszy. Wreszcie jeden Sance w służbie króla! Jan Maria, ostatni, jest w gimnazjum. Możliwe, że Raymond nada mu przywileje duchowne, bo jest w doskonałych stosunkach ze spowiednikiem króla, który ma w swej pieczy listę nominacyjną. W końcu będzie­ my mieć biskupa w rodzinie. - Nie uważasz, że jesteśmy dość dziwną rodziną? — spytała Angelika, potrząsając głową. Sance są u góry i u do­ łu drabiny. - Hortensja z mężem prokuratorem mieści się w środku. Mają wiele kontaktów, ale żyją nędznie. Po historii wykupu stanowisk państwo od czterech lat już im nie płaci. — Widujesz ich? — Tak. Tak samo jak Raymonda i innych. Nikt nie jest dumny, że mnie spotyka, ale każdy jest zadowolony, że ma swój portret. Angelika zawahała się przez chwilę. — A... kiedy się spotykacie... czy mówicie o mnie? — Nigdy! — odpowiedział stanowczo malarz. — Jesteś zbyt okrutnym dla nas wspomnieniem, katastrofą, upad­ kiem, który złamał nam serca, o ile je jeszcze mamy. Na szczęście niewielu ludzi wiedziało, że jesteś naszą siostrą... Ty, żona czarownika, którego spalono na placu Greve! Rozmawiając z nią, wziął jednak jej rękę w swe popla­ mione farbami i stwardniałe od kwasów dłonie. Rozchylił jej palce, dotknął tej drobnej dłoni, na której widać było ślady pęcherzy, poparzeń, i przyłożył do niej policzek w pie­ szczotliwym geście. Był to gest, który znała z dzieciństwa... Angelika miała ściśnięte gardło i o mało się nie rozpła­ kała. Ale tak dawno już nie płakała! Ostatnie łzy przelewała jeszcze przed śmiercią Joffreya. Zapomniała, jak się to robi. Wyciągnęła rękę i patrząc na oparte o ścianę płótna, niemal sucho powiedziała: — Robisz bardzo ładne rzeczy, Gontranie. 235

— Tak. A jednak wielcy panowie mnie nie szanują, a mieszczanie patrzą na mnie z pogardliwą wyniosłością, ponieważ te piękne rzeczy robię własnymi rękami. Może chcieliby, żebym pracował nogami. A dlaczego manipulo­ wanie szpadą jest mniej „ręczne" i mniej godne pogardy niż manipulowanie pędzlem? Potrząsnął głową, a na jego twarzy pojawił się uśmiech. Małżeństwo spowodowało, że stał się weselszy i bardziej rozmowny. — Siostrzyczko, ja wierzę w to, że któregoś dnia pó­ jdziemy na dwór, my obydwoje, pójdziemy do Wersalu. Król potrzebuje wielkiej liczby artystów. Będę malował sufity komnat, portrety książąt i księżnych, a król mi powie: „Wykonuje pan piękne rzeczy", a tobie powie: „Pani, jesteś najpiękniejszą kobietą Wersalu". Wybuchnęli śmiechem.

/

ROZDZIAŁ V

Trzeci pomysł Angeliki polegał na wylansowaniu w spo­ łeczeństwie paryskim egzotycznego napoju, który zwano czekoladą. Myśl ta jej nie opuszczała, mimo zawodu, jaki sprawił pierwszy kontakt z tą miksturą. Dawid pokazał jej ów słynny patentowy papier ojca. Dokument wydał się Angelice autentyczny i legalny. Pod­ pisany przez króla Ludwika XIV, przyznawał panu Chaillou wyłączny przywilej produkowania i sprzedaży czekolady we Francji, precyzując ważność patentu na dwadzieścia dzie­ więć lat. „Ten młody cielaczek jest zupełnie nieświadomy wartości skarbu, który odziedziczył — pomyślała Angelika. — Trze­ ba by coś zrobić z dokumentem". Spytała Dawida, czy miał okazję produkować czekoladę z ojcem i jakimi przyrządami się posługiwał. Terminujący kucharz, szczęśliwy, że może w ten sposób zwrócić uwagę swej Dulcynei, wyjaśnił z ważną miną, że czekolada pochodziła z Meksyku i została wprowadzona na dwór Hiszpanii w 1500 roku przez słynnego podróżnika Fernanda Corteza. Z Hiszpanii została przeniesiona do Flandrii. Następnie, na początku wieku, Florencja i Italia oczarowały się tym nowym napojem, książęta niemieccy także, a teraz pito ją nawet w Polsce. - Mój ojciec powtarzał mi te historie do znudzenia

237

od dzieciństwa — wyjaśnił Dawid, nieco zmieszany swą erudycją. Pod uważnym spojrzeniem Angeliki czerwienił się i bladł na przemian. Dość ostro poprosiła, by kontynuował swoje wyjaśnienia. — Wyznał, że mały kawałek czekolady, wytworzony przez zmarłego ojca, znajdował się ciągle w rodzinnym domu w Tuluzie pod opieką dalekich krewnych. Produkcja czekolady jest prosta i skomplikowana zarazem. Ojciec Dawida sprowadzał najpierw ziarna z Hiszpanii, następnie bezpośrednio z Martyniki, skąd wysyłał mu je kupiec zwany Costa. Nasiona trzeba najpierw poddać fermentacji. Cała opera­ cja powinna się odbywać na wiosnę, kiedy nie ma zbyt dużego upału. Po fermentacji ziarna się suszy, ale bez przesady, by nie zniszczyć ich w czasie wyłuszczania. Potem suszy się je ponownie, by stały się podatne na miażdżenie, ale nie za mocno, bo stracą swój aromat. Wreszcie rozgniata się je na miałki proszek. I tu tkwi wielki sekret udanej czekolady. Trzeba robić to na kolanach, a moździerz musi być w połowie z drewna, w połowie z żelaznej blachy i lekko podgrzany. Przyrząd ten nazywa się „metatl" w języku Azteków lub czerwonych ludzi z Ameryki. — Widziałam raz na Pont-Neuf jednego z tych czerwo­ nych ludzi — powiedziała Angelika. — Może go jeszcze odnajdziemy. Czekolada byłaby na pewno jeszcze lepsza, gdyby on ją kruszył. — Mój ojciec nie był czerwony, a jego czekolada cieszyła się bardzo dobrą opinią — odparł Dawid, nieczuły na ironię. — Można się więc obejść bez Indian. Do gotowania potrzebne są duże, żeliwne garnki. Ale najpierw trzeba skrążyć skorupki, skórki i kiełki, a przede wszystkim bardzo dokładnie zmiażdżyć. Następnie trzeba dorzucić cukru w dobrych proporcjach oraz korzeni i innych składników. — Koniec końców — podsumowała Angelika — przy­ puśćmy, że będziemy mogli sprowadzić tutaj materiał do produkcji czekolady twojego ojca oraz nasiona, czy pode­ jmiesz się wtedy przyrządzania tego napoju?

238

Dawid wydawał się zmieszany. Wreszcie powiedział, że tak, za co został wynagrodzony radosnym uśmiechem i przyjacielskim klepnięciem po policzku.

Od tej chwili Angelika wykorzystywała wszelkie okazje, by dowiedzieć się czegoś więcej o tym bezalkoholowym napoju. Stary aptekarz, u którego często kupowała niektóre ko­ rzenie i rzadkie zioła, powiedział, że czekolada jest najlepsza na wapory śledziony. Ta ostatnia jej właściwość właśnie została opisana w nie wydanych jeszcze pracach sławnego lekarza Rene Moreau, który zaobserwował korzystny wpływ czekolady u marszałka de Gramont, jednego z nie­ licznych jej amatorów na dworze. Angelika dokładnie zanotowała tę informację oraz na­ zwisko doktora. Stary aptekarz, potrząsając głową, patrzył, jak się od­ dalała. Był zaniepokojony. Tyle kobiet przychodziło do niego po nowe środki na spędzanie płodu. Przypomniał sobie nagle straszne wydarzenie. Krzyknąwszy, mistrz Ła­ zarz upuścił alembik, w którym destylował jakiś syrop, i wybiegi na ulicę za Angeliką. Dopadł ją zaraz, bo ona, usłyszawszy za sobą stukot butów, zatrzymała się. Kiedy odzyskał dech, rozejrzał się podejrzliwie wokół siebie i szepnął jej do ucha: — Moje dziecko, oprócz pozytywnych informacji, które zebrałem na temat tego napoju, wydaje mi się, że muszę cię przestrzec przed pewnymi niedogodnościami jego użycia. Dotarła do mnie pewna bardzo zła wieść. — Proszę mówić, mistrzu. — Nie tak głośno, moja córko! Stawia mnie pani w ok­ ropnej sytuacji, ponieważ zdradzam niemal tajemnicę za­ wodową, którą my, aptekarze, jesteśmy objęci tak jak le­ karze. Ale skoro to ma być dla pani dobra! Wie pani zapew­ ne, że 18 listopada 1662 r. nasza młoda królowa urodziła córkę, która umarła w wieku zaledwie jednego miesiąca. A w dodatku dziecko to było małym, czarnym, pokrytym 239

sierścią jak diabeł monstrum, którego nie wiedziano, gdzie ukryć. Lekarze zdecydowali, że to nieszczęście było wyni­ kiem licznych filiżanek czekolady, które Jej Wysokość nie przestaje pochłaniać. Widzisz, moje dziecko! Miej się na baczności przed tym napojem! — Już notuję, już notuję — oświadczyła Angelika, której opowieść mistrza Łazarza ani trochę nie wystraszyła. Mimo tego dosyć zniechęcającego początku Angelika coraz bardziej przekonywała się do czekolady. Wróciła do karlicy królowej, by tym razem skosztować produktu bez przypraw i z mniejszą ilością cukru. Nawet jej smakowało. Dońa Teresita, dumna ze swojego sekretu,^ zapewniła, że niewiele ludzi, nawet przybyłych z zagranicy, umie przyrządzać czekoladę. Ale sprytny Barcarole powie­ dział, że podobno młody mieszczanin, który pojechał do Italii, by tam studiować sztukę kulinarną, uchodzi za znaw­ cę w przygotowywaniu tego wspaniałego napoju. Ten młody mieszczanin, Audiger, jest obecnie kuchmis­ trzem hrabiego de Soissons i przygotowuje się do uzyskania zezwolenia na produkcję czekolady we Francji. — Och! Tylko nie to! — powiedziała do siebie Angelika. — Ja mam patent na wyłączność produkcji. Postanowiła zebrać więcej informacji o panu Audigerze. W każdym razie dowodziło to, że idea produkcji czekolady wisi w powietrzu i że trzeba się spieszyć, by ją zrealizować i nie dać się uprzedzić przez sprytniejszych konkurentów cieszących się potężniejszą protekcją. Kilka dni później, pewnego popołudnia, kiedy wraz z Linotem wsadzała kwiaty do cynowych doniczek ustawionych na stołach, podszedł do niej piękny, dostatnio odziany młodzieniec. — Nazywam się Audiger i jestem kuchmistrzem hrabiego de Soissons — powiedział. — Powiedziano mi, że ma pani zamiar produkować czekoladę, ale nie ma pani patentu. Ja mam patent. Dlatego przyszedłem po przyjacielsku poradzić pani, żeby porzuciła tę myśl. Inaczej będzie pani pokonana. — Jestem panu wielce zobowiązana — odpowiedziała. — Ale skoro jest pan pewien swej wygranej, nie rozumiem,

240

dlaczego przyszedł pan do mnie. Ryzykuje pan, ukazując mi swą broń i, być może, słabość pana projektów. Młody człowiek, zbity z tropu, aż podskoczył. Przyjrzał się uważniej swej rozmówczyni i uśmiech pojawił się na jego ustach, podkreślonych delikatnym, ciemnym wąsikiem. — Boże, jaka pani jest piękna! — Jeśli otwiera pan ogień z tej strony, zastanawiam się, jaką bitwę przyszedł pan tutaj wygrywać — rzekła Angelika, nie mogąc również powstrzymać uśmiechu. Audiger rzucił swój płaszcz i kapelusz na stół i usiadł naprzeciwko Angeliki. Po kilku chwilach stali się niemal przyjaciółmi. Audiger miał około trzydziestu lat. Jego lekka tusza nie przesłaniała pięknej postawy. Jak wszyscy wielcy kuchmis­ trze w służbie wielkich panów nosił szpadę i był ubrany równie dobrze jak jego pan. Opowiadał, że jego rodzice byli na prowincji dość zamoż­ nymi mieszczanami, którzy pozwolili mu trochę postudio­ wać. Kupił stanowisko kucharza w wojsku i po kilku kam­ paniach zdał egzamin na kuchmistrza koronnego. Wreszcie, by uzupełnić swą wiedzę, pojechał na dwa lata do Italii i tam poznał specjalności napojów chłodzących i wyrobów cukierniczych, lodów, sorbetów, drażetek i pastylek, a także czekolady. — Wróciwszy z Italii, w 1660 roku, miałem szczęście spodobać się Jego Wysokości, tak że teraz moja przyszłość wydaje się zapewniona. W jaki sposób do tego doszedłem? Otóż kiedy przemierzałem wsie w okolicach Genui, zauwa­ żyłem na polu wspaniały zielony groszek w strączkach. Było to w styczniu. Postanowiłem go zebrać i wsadzić do skrzyń. Dwa tygodnie potem, kiedy byłem już w Paryżu, pokazałem go królowi za pośrednictwem pana Bontempsa, jego pierw­ szego służącego. Tak, moja droga, nie masz co patrzeć na mnie tymi wielkimi oczami. Widziałem króla z bliska, roz­ mawiał ze mną w swej dobroci. Jeśli sobie przypominam, Jego Wysokości towarzyszyli: jego najstarszy brat, hrabia de Soissons, marszałek de Gramont, markiz de Vardes, hrabia de Noailles i książę de Crequi. Książęta po obe­ jrzeniu mojego zielonego groszku zawołali jednogłośnie, że 241

nie widzieli jeszcze czegoś tak pięknego. Hrabia de Soissons wyłuskał kilka strączków w obecności króla. Następnie Jego Wysokość, potwierdzając tym swoje zadowolenie, kazał za­ nieść groszek do pana Beaudoina, degustatora kuchennego, by ten użył go do przygotowania kilku potraw: jednej dla królowej matki, drugiej dla królowej, a trzeciej dla kardynała, który wówczas przebywał w Luwrze. Część kazał zachować do wieczora, kiedy będzie spożywał kolację ze swym bratem. Jednocześnie polecił panu Bontempsowi, by ofiarował mi jakiś prezent w srebrze. Ale mu podziękowałem. Wtedy Jego Wysokość nalegał i oświadczył, że da mi to, o co go poproszę. Dwa lata później, kiedy miałem już pewien majątek, poprosi-' łem o zezwolenie na otwarcie wytwórni napojów, która by rozprowadzała, oprócz innych towarów, także czekoladę. — To dlaczego jeszcze jej pan nie otworzył? — Spokojnie, moja piękna. Takie rzeczy muszą dojrzeć. Ale ostatnio kanclerz Seguier po przeanalizowaniu mojego królewskiego patentu obiecał, że mnie zarejestruje; przy­ stawi pieczęć królewską, a król złoży podpis, by dokument nabrał natychmiastowej wartości. Widzisz więc, piękna da­ mo, że z taką wyłącznością sprzedaży nie będzie łatwo mnie pokonać, nawet jeśli, przypuśćmy, uda się pani otrzymać patent podobny do mojego. Mimo sympatii, jaką wzbudziły w niej wesołość i szcze­ rość gościa, Angelika odczuła prawdziwy zawód. Była już gotowa zaprzeczyć i przytrzeć mu trochę nosa, ujawniając, że ona też, a właściwie młody Chaillou, posiada podobną wyłączność, a ma jeszcze tę przewagę, że jest wcześniej zarejestrowana. Powstrzymała się na czas i nie odsłoniła swych atutów. Jeden z dokumentów mógł już być nieważny; musi się jesz­ cze poradzić w korporacji i u burmistrza. Jako że niewiele znała się na tych sprawach, wolała nie atakować z miejsca swego „konkurenta" i kontynuowała rozmowę. — Nie ma więc pan wykwintnych manier, skoro tak się pan przeciwstawia pragnieniu kobiety. Umieram z chęci serwowania paryżanom czekolady...! 242

— No więc — wykrzyknął jowialnie — widzę tylko jedno rozwiązanie! Proszę mnie poślubić! Angelika uśmiała się z całego serca, następnie spytała, czy będzie coś jadł w jej gospodzie. Zgodził się, a ona obsłużyła go z największym staraniem. Musiał się zorientować, że właściciele tawerny „Pod Czer­ woną Maską" znali się na rzeczy. Audiger pożerał ją oczami, kiedy biegała po sali. Wy­ chodząc, zdawał się zakłopotany. Angelika zatarła ręce. „Zaczyna rozumieć, że nie wylansował jeszcze swojej czekolady — pomyślała — ale ja nie mam chwili do stracenia!" Wieczorem zaczepiła gospodarza Bourjusa. — Wuju, chciałabym zasięgnąć wuja opinii o tej czeko­ ladzie... Bourjus wybierał się właśnie na służbę wartowniczą, jako że przypadała jego kolej. Wzruszył ramionami, śmiejąc się. — Niby potrzebujesz mojego zdania, a i tak zrobisz po swojemu! — Tym razem sprawa jest poważna. Mam zamiar iść jutro do zarządu korporacji, by się dowiedzieć, jaka jest właściwa wartość patentu Dawida... — Ależ idź, idź, moja droga. Zresztą jakaż siła ludzka cię zatrzyma, skoro tak postanowiłaś! — Gospodarzu Bourjus, mówi pan tak, jakby pan ganił mój pomysł. Zdmuchnął krzesiwo, którym zapalił latarnię, i ojcowskim gestem poklepał ją po policzku. — Wiesz dobrze, że jestem bojaźliwy... Zawsze się boję, że się coś nie uda. Ale ty idź swoją drogą, moja mała, nie zważaj na westchnienia starego zrzędy. Jesteś słońcem w moim domu i wszystko, co robisz, jest dobre. Wzruszona patrzyła, jak oddala się w zapadającym mro­ ku ze swą latarnią i halabardą. Nie brała poważnie przeczuć karczmarza i zaraz zaczęła się przygotowywać do pokona­ nia Audigera.

ROZDZIAŁ VI

Nazajutrz rano udała się wraz z Dawidem do burmistrza. Przyjął ich wielki, spocony mężczyzna, który potwierdził, że patent, przyznany młodemu Chaillou, jest ważny, pod warunkiem wniesienia nowych opłat. Angelika się sprzeciwiła: — Ale przecież, jeśli chodzi o tawernę, to zapłaciliśmy już za stanowiska karczmarza, kucharza i nawet wykonawcy zamówionych dań! Dlaczego mamy jeszcze płacić za poda­ wanie bezalkoholowych napojów? — Ma pani rację, moja droga, ponieważ przypomniała mi pani, że oprócz przysięgłych kupców kolonialnych, o których chodziło, musi pani także zapłacić odszkodowanie podkorporacjom wytwórców napojów. Jeśli wszystko dob­ rze się ułoży, będziecie mieli przywilej zapłacenia za dwa dodatkowe patenty: jeden korporacji kupców kolonialnych, a drugi korporacji wytwórców napojów. Angelika ledwo powstrzymała wściekłość. — I to już będzie wszystko? — Och nie — zaprotestował z powagą. — Oczywiście nie mówiliśmy o królewskich podatkach z tym związanych ani o przysięgłych odwiedzających, ani o kontrolerach, mierzących ciężar i jakość... — Jak możecie kontrolować ten produkt, skoro go nawet nie znacie? — To nie o to chodzi. Produkt ten też jest towarem, 244

więc wszystkie korporacje, od których on pochodzi, muszą mieć nad nim kontrolę... i część zysku. Ponieważ wasza czekolada jest, jak sami mówicie, napojem korzennym, musicie mieć u siebie mistrza korzennego i mistrza od na­ pojów, i musicie ich hojnie wynagradzać, utrzymywać ich, opłacać koszty mistrzostwa nowych przedsiębiorstw hand­ lowych w każdej z tych korporacji. A ponieważ nie wy­ glądacie na „zwolenników społecznego podziału dóbr", uprzedzam od razu, że będziemy pilnie czuwać nad tym wszystkim. — Czyli co to dokładnie oznacza? — spytała Angelika, przybrawszy jak najodważniejszą minę i oparłszy ręce na biodrach. Rozbawiło to poważnych kupców i młodszy z nich poczuł się w obowiązku wytłumaczyć: — To ma oznaczać, że wchodząc do korporacji, zobo­ wiązujecie się tym samym do tego, iż wasz nowy produkt może być sprzedawany u wszystkich bratnich kupców ko­ rzennych i sprzedawców napojów, oczywiście pod warun­ kiem, że ten dziwny napój spodoba się klientom. — Panowie nas bardzo zachęcili. Jeśli panów dobrze rozumiem, to my poniesiemy wszelkie koszty, przyjmiemy nowych mistrzów z ich dzieciarnią, zrobimy reklamę, a po­ tem albo się zrujnujemy, albo podzielimy zyski z naszej pracy i z naszego sekretu z tymi, którzy nic nie zrobili, by nam pomóc? - Przeciwnie, którzy wszystko zrobili, moja piękna, akceptując was i nie przeszkadzając w prowadzeniu interesu. — W sumie, domagacie się swego rodzaju myta? Młodszy mistrz przysięgły starał się ją uspokoić. — Proszę nie zapominać, że korporacje mają coraz więk­ sze potrzeby finansowe. Chyba wie pani o tym, jako że jest pani sama handlarką, iż po każdej nowej wojnie, zwycięst­ wie czy urodzinach królewskich lub nawet książęcych musi­ my ponownie wykupować nasze tak ciężko zdobyte przywi­ leje. A w dodatku król nas rujnuje, ustanawiając przy każdej okazji, a nawet bez niej, nowe stanowiska mistrza czy funk­ cje, trochę w rodzaju tej, którą pani przedstawia w imieniu tego pana Chaillou... 245

— Pan Chaillou to ja — zauważył terminator. — A właś­ ciwie był to mój zmarły ojciec. I mogę pana zapewnić, że musiał drogo zapłacić za swój patent! — Właśnie, młody człowieku, nie jest pan w porządku wobec nas. Po pierwsze nie jest pan i nie będzie nigdy mistrzem kolonialnym, nasza korporacja nic od pana nie dostała. — Ale skoro jego ojciec daje odkrycie waszej korpora­ cji... — zaczęła Angelika. — Najpier wykażcie to nam na swój koszt. A potem zobowiążcie się, że i my skorzystamy z zapowiadanego odkrycia. Angelika myślała, że głowa jej pęknie. Westchnęła głębo­ ko i wyszła, mówiąc, że zastanowi się nad tajemnicami kupieckiej administracji. Była pewna, że następnym razem ci panowie znajdą inny wspaniały powód, by jej przeszkodzić. Wracając do domu, wyrzucała sobie, że nie była na tyle ostrożna i ujawniła swoje zdenerwowanie. Jedno było przy­ najmniej pewne: nawet śmiechem z tymi ludźmi niczego nie wskóra. Audiger miał rację, oznajmiając jej, że dzięki upoważ­ nieniu króla będzie mógł się obejść bez patronatu korporacji i bardzo dobrze na tym wyjdzie. Ale on był bogaty i miał potężne poparcie, podczas gdy Angelika i biedny Dawid byli raczej bezbronni wobec wro­ gości korporacji. Domaganie się ochrony króla dla tego pierwszego paten­ tu, przyznanego pięć lat temu, wydawało jej się rzeczą delikatną i trudną. Zaczynała już szukać sposobu, by dogadać się z Audigerem. Właściwie, zamiast się wzajemnie zwalczać, czy nie lepiej połączyć swe wysiłki i podzielić się pracą? W ten sposób Angelika, posiadając patent i materiał do produkcji czekolady, mogłaby się zobowiązać do sprowadzania nasion kakao i przygotowywania ich do konsumpcji, to znaczy do produkcji posłodzonego proszku z dodatkiem cynamonu lub wanilii. Kuchmistrz przekształcałby proszek w napój i inne specjalności cukiernicze. 246

W czasie pierwszej rozmowy Angelika mogła się zorien­ tować, że młodzieniec nie myślał jeszcze poważnie o źród­ łach zaopatrywania się w ziarno. Powtarzał z lekceważe­ niem, że „to nie przedstawia żadnych trudności", że „nade­ jdzie czas, by to rozważyć", że „będzie tego miał tyle, ile zechce, dzięki przyjaciołom". Otóż dzięki karlicy królowej Angelika wiedziała, że spro­ wadzenie do Francji kilku worków kakao, potrzebnych dla zaspokojenia apetytu Jej Wysokości, wymagało prawdziwej misji dyplomatycznej, licznych pośredników, dobrych sto­ sunków na dworze Hiszpanii czy Florencji... Nie taką drogą zaspokaja się bieżące potrzeby konsumen­ tów. Do tej pory jedynie ojciec Dawida zajmował się tym na poważnie.

* * * Audiger często przychodził do tawerny „Pod Czerwoną Maską". Sadowił się przy osobnym stoliku i wyraźnie unikał innych klientów. Po bardzo przedsiębiorczym i radosnym początku stał się nagle ponury i Angelika czuła się nieco urażona, że ten sławny kolega nigdy nie pochwalił jej ku­ chni. Jadał zresztą tyle co kot napłakał i nie spuszczał oka z Angeliki, biegającej tam i z powrotem po sali. Śmiałe spojrzenie tego pięknego młodzieńca, dobrze ubranego i pe­ wnego siebie, bardzo ją onieśmielało. Żałowała przebiegu pierwszej rozmowy i nie wiedziała, jak zapytać go o to, co leżało jej na sercu. Audiger, bez wątpienia, zdawał sobie sprawę, że trudno będzie usunąć ją z drogi. W każdym razie uważnie ją obserwował. Posunął się nawet tak daleko, że nieraz, gdy w niedzielę cała rodzina spacerowała po wsi, natykała się nagle na niego jadącego na koniu, udając zdziwienie, chętnie spożywał z nimi posiłek na trawie. Niby przez przypadek miał przy siodle pasztet z zająca i butelkę szampana. Spotykano Audigera również na galeocie, płynącej rzeką do Chaillot, albo na galerze z Saint-Cloud; wstążki, pióra i ubranie z cienkiego materiału nadawały mu dziwnego wyglądu.

247

Było lato. W niedzielę od świtu wszystkie większe drogi wokół Paryża zajęte były przez spacerowiczów w powo­ zach, na koniach czy pieszo; chcieli odetchnąć świeżym powietrzem, nacieszyć się błękitem nieba — jedni w swych domach na wsi, inni w okolicznych miasteczkach. Po wysłuchaniu mszy w małym kościółku razem z wieś­ niakami tańczono w cieniu wiązów, degustowano białe wina z Sceaux, cienkusze z Vanves, Issy i z Suresnes. A Zabłocony Poeta, po raz pierwszy nie sarkastyczny, sławił odwieczną potrzebę ucieczki paryżan z miasta: W każde święto, gdy piękna pogoda, Paryż wylewa jak woda; Ziemia pokryta jest cala prawie Ludźmi na zielonej trawie. Gospodarz Bourjus i jego mały światek również ruszali za miasto. — Do Chaillot! Do Chaillot! Za jednego sou! — krzy­ czeli przewoźnicy. Nef płynął wzdłuż Plant Królowej * i przed klasztorem Bonshommes**. W Lasku Bulońskim zjadano jakąś przekąskę. Czasem statki płynęły aż do Saint-Cloud. Biegło się wtedy do Wersalu, żeby zobaczyć, jak król się posila. Ale Angelika zrezygnowała z takiej przechadzki. Obiecała sobie, że pój­ dzie na dwór jedynie wówczas, gdy będzie zaproszona przez króla. Było to przyrzeczenie, które złożyła tylko sobie samej. Znaczyło to tyle samo co nie pójść do Wersalu nigdy... Została więc na brzegu Sekwany razem ze swoimi dwoma chłopcami. Nastawał wieczór. — Do Paryża! Do Paryża! Za jednego sou! — krzyczeli przewoźnicy. * P l a n t y K r ó l o w e j (fr. Cours-la-Reine) — promenada paryska, ciągnąca się wzdłuż Sekwany od placu de la Concorde (Zgody) do placu du Cannda. W XVI i XVII w. była ulubionym miejscem spaceru dworu i szlachty (przyp. tłum.). ** Obecny pałac Chaillot (przyp. tłum.).

248

Dawid oraz narzeczony Rozyny, syn karczmarza, którego miała poślubić na jesieni, wzięli dzieci na ramiona. U wejścia do miasta napotykali grupy pijaków. Nazajutrz po wesołym spacerze Audiger przełamał nagle swą rezerwę i powiedział do Angeliki: — Im bardziej panią obserwuję, tym bardziej staję się niepewny, piękna przyjaciółko. Ma pani w sobie coś takie­ go, co mnie niepokoi... — Chodzi o czekoladę? — Nie... a właściwie tak... pośrednio. Po pierwsze, myś­ lałem, że jest pani stworzona do spraw sercowych... a nawet duchowych. A tymczasem spostrzegam, że jest pani w rze­ czywistości bardzo praktyczna, wręcz materialistka, i że nigdy nie traci pani głowy. „Mam nadzieję" — pomyślała, lecz nadal uśmiechała się, jak najwdzięczniej umiała. — Widzi pan, w życiu — powiedziała — są okresy, kiedy jest się zmuszonym do robienia najpierw jednej rzeczy, a potem dopiero drugiej. W niektórych momentach domi­ nuje miłość, zazwyczaj wtedy, kiedy wszystko się układa. W innych przeważa praca, cel do osiągnięcia. Nie kryję przed panem, że dla mnie rzeczą obecnie najważniejszą jest zdobycie pieniędzy dla moich dzieci, których... których ojciec nie żyje. — Nie chciałem być niedyskretny, ale ponieważ za­ częła pani mówić o dzieciach, czy nie sądzi pani, że w tym równie wyczerpującym co niepewnym handlu, w dodatku tak mało dającym się pogodzić z prawdziwym życiem rodzinnym, uda się pani je wychować i uszczęś­ liwić? — Nie mam wyboru — odparła twardo Angelika. — Zresztą nie mogę się skarżyć na gospodarza Bourjusa, znalazłam u niego nieoczekiwane rozwiązanie w mojej skro­ mnej pozycji społecznej. Audiger odkaszlnął, pobawił się przez chwilę frędzlami od kołnierza i powiedział z wahaniem: — A... jeślibym dał pani wybór? — Co pan chce przez to powiedzieć? 249

Popatrzyła na niego i w brązowych oczach ujrzała błysk uwielbienia. Chwila wydała jej się sprzyjająca, by rozwinąć nieco swoje plany. — A propos, ma pan już swój patent? Audiger westchnął. — Widzi pani, jest pani tym zainteresowana i nawet się pani z tym nie kryje. No więc, żeby pani wszystko powie­ dzieć, nie mam jeszcze pieczęci z kancelarii i nie myślę, że ją dostanę przed październikiem. Podczas upałów przewod­ niczący Seguier przebywa w swoim domku na wsi. Ale począwszy od października wszystko pójdzie bardzo szyb­ ko. W istocie, rozmawiałem sam o mojej sprawie z hrabią de Guiche, który jest zięciem kanclerza Seguiera. Tak więc, widzi pani, niedługo straci pani wszelkie nadzieje, by zostać piękną sprzedawczynią czekolady... chyba że... Tak... chyba że — powtórzyła Angelika - - proszę mnie wysłuchać. I po prostu zwierzyła mu się ze swych zamiarów. Powie­ działa, że ma wcześniejszy patent, którym mogłaby mu przysporzyć „kłopotów". Ale czy nie lepiej będzie się po­ rozumieć? Ona podjęłaby się produkcji, a on przygotowy­ wałby produkt. Żeby mieć część zysku z fabryki czekolady, Angelika by tam pracowała i włożyła swoje fundusze. — Gdzie chciałby pan zainstalować fabrykę czekolady? — W dzielnicy Saint-Honore, koło krzyża Trahor. Ale pani opowieści nie mają sensu! — Mają sens i pan dobrze o tym wie. Dzielnica SaintHonore to świetne miejsce. Luwr jest niedaleko, pałac kró­ lewski także. Nie może to być sklepik podobny do tawerny czy karczmy. Wyobrażam sobie biało-czarne płytki, lustra i złocone boazerie, a z tyłu ogród z altanami, obrośniętymi winoroślami, jak na posiadłości Celestynów... altany dla zakochanych. Kuchmistrz, który podczas wyjaśnień Angeliki przybrał posępną minę, rozchmurzył się nieco po tych ostatnich słowach. — Jest pani naprawdę urocza w tej spontaniczności, moja miła. Lubię pani wesołość i zapał w połączeniu z właś­ ciwą pani skromnością. Uważnie panią obserwowałem. Ma

250

pani łatwość wypowiedzi, ale i uczciwe zwyczaje. To mi się podoba. Szokuje mnie natomiast, i tego nie ukrywam, pani zmysł praktyczny i to, że chce pani być traktowana na równi z doświadczonymi mężczyznami. Delikatność kobiet zazwy­ czaj nie idzie w parze ze stanowczym tonem i ostrymi me­ todami. Powinny zostawić mężczyznom rozważanie tych problemów, w których ich małe móżdżki gubią się i wikłają. Angelika parsknęła śmiechem. — Już widzę, jak dyskutowaliby o tych sprawach karcz­ marz Bourjus i Dawid! — Nie chodzi o nich. — A więc? Czy jeszcze pan nie zrozumiał, że jestem tu jedyną osobą, która umie się bronić? — Właśnie, brakuje pani opiekuna. Angelika udała, że nie słyszy. — Spokojnie, mistrzu Audigerze. Tak naprawdę to jest pan podłym zazdrośnikiem, który sam chce pić swoją cze­ koladę. A ponieważ to, co ja mówię, wprawia pana w za­ kłopotanie, próbuje się pan wywinąć, dyskutując o delikat­ ności kobiet. W sumie w tej małej wojnie, jaką prowadzimy, rozwiązanie, które ja proponuję, jest naprawdę doskonałe. — Znam rozwiązanie sto razy lepsze. Angelika nie czekała na odpowiedź, czując na sobie upo­ rczywy wzrok młodzieńca. Zabrała mu talerz, wytarła stół i spytała, czego by sobie życzył na deser. Kiedy oddalała się do kuchni, poderwał się i podbiegł do niej. — Angeliko, moja droga, nie bądź okrutna! — błagał. — Zgódź się i w niedzielę pójdź ze mną na spacer. Chciał­ bym z panią poważnie porozmawiać. Moglibyśmy wstąpić do młyna „Javel". Zjedlibyśmy matelote *. Potem pospace­ rowalibyśmy po polach. Czy zechciałaby pani? Objął ją w talii. Podniosła oczy i spojrzała na tę młodą twarz, a zwłaszcza na silnie zarysowane wargi pod ciemnymi wąsikami. Wargi te musiały lekko opierać się przy pocałunku, zanim się rozchyliły, wymagające, narzucające swoją wolę. Ogarnęła ją fala rozkoszy i słabym głosem zgodziła się pójść w przyszłą niedzielę do młyna „Javel". * Francuska potrawa z ryb w winnym sosie (przyp. tłum.).

251

* * * Angelika przejęta była perspektywą tej przechadzki bar­ dziej, niżby chciała. Na próżno starała się opanować. Za każdym razem, kiedy myślała o wargach Audigera i o jego ręce, opasującej jej talię, przebiegał ją lekki dreszcz. Daw­ no już nie miała podobnego uczucia. Zastanowiwszy się, doszła do wniosku, że od blisko dwóch lat, od przygody z kapitanem warty, nie tknął jej żaden mężczyzna. Zresztą nie można tego było brać tak dosłownie, ponieważ jej życie płynęło w atmosferze trudnej do poskromienia zmysłowo­ ści. Nie liczyła pocałunków i pieszczot, przed którymi bro­ niła się, rozdając policzki. Wiele razy na podwórzu atako­ wana przez pijanych bydlaków, musiała wołać pomocy i bronić się kopniakami. Wszystko to oraz doświadczenie z kapitanem straży i prymitywne uściski Calembredaine'a pozostawiły jej gorzkie wspomnienie przemocy i ostudziły zmysły. Zaskoczyło ją to nagłe przebudzenie, którego nie byłaby w stanie przewidzieć dwa czy trzy dni temu. Czy Audiger wykorzystałby jej podniecenie, by ją zmusić do nieprzeszkadzania w interesach? „Nie — pomyślała Angelika — przyjemność to jedno, a interes to drugie. Miły dzień nie może przeszkodzić w po­ wodzeniu moich przyszłych planów. A zresztą, być może, nic się nie będzie działo. Czyż Audiger nie był zawsze po­ prawny?" Gładziła palcami swe długie, delikatne rzęsy. Czy nadal była piękna? Powtarzano to jej ciągle. Ale czy ciepło palenis­ ka nie przyciemniło jej naturalnie matowej cery? „Zrobiłam się trochę tłuściejsza. Nawet mi z tym nieźle. Zresztą mężczyźni tego pokroju lubią pulchne kobiety". Zawstydziła się swych twardych rąk, sczerniałych od kuchennych prac. Poszła na Pont-Neuf, by kupić u Wiel­ kiego Mateusza maść na ich wybielenie. Wracając przez Pałac Sprawiedliwości, wstąpiła do Ga­ lerii Pasmanteryjnej i kupiła koronkowy kołnierzyk z normandzkim haftem, który dodała do dekoltu swojej skrom­ nej, niebiesko-zielonej sukienki. Nabrała w ten sposób wy-

252

glądu mieszczki, a nie służącej czy handlarki. Uzupełniła swój strój parą rękawiczek i wachlarzem. Kompletne sza­ leństwo! Najwięcej kłopotu sprawiły jej włosy. Odrastając, stały się jaśniejsze i bardziej pokręcone, ale się nie układały. Z żalem wspominała swe ciężkie i jedwabiste pukle, opada­ jące miękko na ramiona. Rankiem świątecznego dnia schowała je pod piękny, czworokątny czepek z ciemnoniebieskiej satyny, należący kiedyś do gospodyni Bourjus. Dekolt bluzki ozdobiła kameą z krwawnika, a talię pasem wyszywanym perłami, również otrzymanym w spadku po biednej kobiecie. Angelika czekała w hallu. Dzień zapowiadał się piękny. Niebo między dachami było czyste. Kiedy pojawił się powóz Audigera, wybiegła z niecierp­ liwością pensjonarki, która ma właśnie wolny dzień. Kuchmistrz wyglądał olśniewająco. Miał żółte pludry, podkreślone taśmą ognistego koloru, a aksamitny żółty spencer z pomarańczowymi lamowkami odsłaniał plisowaną koszulę z najcieńszego linonu. Mankiety i kołnierz ozdo­ bione były pajęczą koronką. Angelika dotknęła jej z zachwytem. — To haft irlandzki — skomentował młodzieniec — a koronka kosztowała mnie majątek. Nieco pogardliwie uniósł skromny kołnierzyk swej towa­ rzyszki. — Później i pani będzie miała równie piękne, moja ślicz­ na. Wydaje mi się, że jest pani zdolna nosić z wdziękiem stroje. Będzie pani bardzo dobrze w jedwabnej lub nawet satynowej sukni. „Nawet ze złotego brokatu" — pomyślała Angelika, zaciskając zęby. Kilka chwil potem, kiedy jechali już wzdłuż Sekwany, odzyskała dobry humor. Młyn „Javel", stojąc wśród stad baranów na równinie Grenelle, wznosił swe wielkie nietoperzowate skrzydła, któ­ rych słodkie tik-tak towarzyszyło pocałunkom i przyrze­ czeniom kochanków. Przybywano tu po kryjomu. Główny 253

budynek, zamieniony w gospodę, stał otworem dla gości, a jego właściciel był dyskretny. — Gdyby nie umiano milczeć w takim domu jak ten — mawiał — to dopiero byłaby bieda! Cały Paryż byłby po­ ruszony! Równiną przechodziły małe osiołki, objuczone pękatymi tobołami. Unosił się tu zapach mąki i ciepłego zboża, rybnej zupy i raków. Angelika z przyjemnością wdychała świeże powietrze. Po błękitnym niebie przemknęło kilka białych chmurek. Uśmie­ chnęła się do nich, przyrównując je do dobrze ubitych białek. Od czasu do czasu patrzyła na wargi Audigera i rozkoszowała się miłym dreszczykiem, który ją wówczas przebiegał. Czy nie spróbuje jej pocałować? Wydawał się nieco sztyw­ ny w swoim pięknym stroju. Zajęty był omawianiem menu z właścicielem gospody, wielce zaszczyconym jego wizytą. W sali, gdzie panował odpowiedni półmrok, siedziały już inne pary. W miarę jak opróżniały się dzbanki białego wina, ich zachowanie stawało się bardziej swobodne. Można się było domyślać śmiałych gestów, podkreślanych gruchają­ cym śmiechem dam. Angelika piła wino, by zatuszować swe zdenerwowanie, i policzki zaczęły jej pałać. Audiger opowiadał o swoich podróżach i swym zawodzie. Wymieniał dokładne nazwy, nie szczędząc takich detali jak data czy złamana oś koła. — Jak pani mogła się zorientować, moja droga, moja sytuacja życiowa bazuje na solidnych podstawach, które nie pozwalają na niespodzianki. Moi rodzice... — Och! Wyjdźmy stąd —jęknęła Angelika, która skoń­ czyła już jeść. — Ale na dworze jest niemiłosierny upał! — Ale na zewnątrz jest przynajmniej wiatr... a poza tym nie widać tych wszystkich całujących się ludzi — dodała półgłosem. Na widok oślepiającego słońca Audiger zaoponował, że zrobi jej się słabo i że zepsuje sobie cerę. Nałożył jej na głowę swój ogromny kapelusz z białymi i żółtymi piórami i, podobnie jak pierwszego dnia, wykrzyknął: 254

— Boże, jaka pani jest śliczna! Jednak kilka kroków dalej, idąc ścieżką wzdłuż Sekwany, podjął temat swojej kariery. Powiedział, że kiedy ruszy fabryka czekolady, napisze bardzo ważną książkę na temat zawodu kuchmistrza koronnego; znajdą się w niej wszystkie informacje potrzebne paziom i kucharzom, pragnącym do­ skonalić się w swej sztuce. — Czytając tę książkę, podstoli nauczy się, jak nakrywać do stołu, a podczaszy dowie się, jak składać bieliznę, jak przyrządzać różnego rodzaju konfitury: suche i płynne, oraz wszelkiego rodzaju cukierki i inne niezwykle przydatne drobiazgi. Podstoli nauczy się, że kiedy nadejdzie godzina posiłku, powinien wziąć białą, złożoną wzdłuż serwetkę i zawiesić ją sobie na ramieniu. Przeczyta w mojej książce, że serwetka jest oznaką jego władzy oraz demonstracyjnym i szczególnym znakiem tej władzy. Taki jestem. Mogę mieć szpadę przy boku, płaszcz na ramionach, kapelusz na gło­ wie, ale zawsze serwetka musi być na właściwym miejscu. Angelika zaśmiała się ironicznie. — A kiedy się pan kocha, w którym miejscu kładzie pan tę serwetkę? Ujrzawszy zgorszoną i osłupiałą minę młodzieńca, zaraz go przeprosiła. — Proszę mi wybaczyć. Kiedy wypiję białe wino, przy­ chodzą mi zawsze dziwaczne pomysły do głowy. Ale, z dru­ giej strony, czy po to błagał mnie pan na kolanach, żebym przyszła z panem do młyna „Javel", by mi teraz opowiadać o ułożeniu serwetek...? — Nie rozśmieszaj mnie, Angeliko. Mówię pani o moich planach, o mojej przyszłości. A to łączy się z intencjami, jakie miałem wobec pani, prosząc panią o przybycie tu dzisiaj ze mną. Przypomina pani sobie słowa, które wypo­ wiedziałem pierwszego dnia, kiedy się widzieliśmy? Był to wówczas niemal dowcip: „Niech pani wyjdzie za mnie za mąż!" Od tej pory wiele się zastanawiałem i zrozumiałem, że jest pani naprawdę kobietą, która... — Och! — wykrzyknęła. — Widzę stogi siana. Chodźmy tam szybko. Lepiej tam nam będzie niż w pełnym słońcu.

255

Zaczęła biec, przytrzymując swój wielki kapelusz, i rzuciła się zdyszana na ciepłe siano. Robiąc dobrą minę do złej gry, młodzieniec ze śmiechem dołączył do niej. — Pani jest szalona! Zdecydowanie zbija mnie pani za­ wsze z tropu. Myślę, że rozmawiam z doświadczoną kobietą interesów, a tymczasem to motyl skaczący z kwiatka na kwiatek. — Raz jeden pomińmy obyczaje. Audiger, niech pan będzie tak grzeczny i zdejmie perukę. Gorąco mi się robi, kiedy patrzę na to grube futro na pana głowie, a chciałabym pogładzić pana prawdziwe włosy. Przez moment się zawahał. Po chwili jednak zdjął perukę i z ulgą przeczesał palcami swe krótkie, ciemne włosy. — Teraz moja kolej - - powiedziała Angelika, wycią­ gając rękę. Ale on ją powstrzymał, zmieszany. — Angeliko...! Co się pani stało? Jest pani naprawdę diaboliczna...! A ja chciałem porozmawiać z panią o poważ­ nych sprawach! Dłoń młodzieńca ściskała jej nadgarstek. Czuła, jak pali ją to miejsce. Teraz, kiedy był tak wzburzony i pochylał się nad nią, znów zawładnęły nią emocje. Wargi Audigera były naprawdę piękne, skóra jędrna i świeża, dłonie białe. Przy­ jemnie by było, gdyby został jej kochankiem. Znalazłaby obok niego solidne, zdrowe, niemalże małżeńskie więzy, które pozwoliłyby jej odpocząć od pracowitej i ciężkiej egzystencji. Potem, leżąc spokojnie obok siebie, porozma­ wialiby spokojnie o przyszłości czekolady. — Niech pan posłucha — wyszeptała — niech pan po­ słucha młynu „Javel". Jego pieśń protestuje. W jego cieniu nie mówi się o poważnych sprawach. To zakazane. Niech pan popatrzy, niebo jest błękitne. A pan, pan jest piękny. A ja... Nie ośmieliła się dokończyć. Patrzyła na niego zuchwale zielonymi, pełnymi blasku oczyma. Rozchylone, nieco wil­ gotne wargi, pałające policzki, szybko unoszące się piersi, które Audiger odkrył w odchyleniu koronkowego dekoltu, mówiły wyraźniej niż słowa: „Pragnę cię".

256

Zbliżył się do niej, po czym się nagle wyprostował i pozo­ stał tak, odwrócony tyłem. — Nie! — powiedział wyraźnie. — Nie, pani! Oczywiście, zdarzało mi się już brać na sianie żołnierskie dziewki czy służące. Ale pani, nie! Jest pani kobietą, którą wybrałem. Będzie pani moją w noc naszego ślubu pobłogosławionego przez księdza. Zobowiązałem się do tego. Będę szanował tę, którą wybiorę na małżonkę i na matkę mych dzieci. I to panią wybrałem, Angeliko, niemal w tej samej chwili, gdy panią pierwszy raz ujrzałem. Liczyłem na to, że uzyskam dzisiaj pani zgodę. Ale zaszokowała mnie pani swym dzi­ wacznym zachowaniem. Chciałbym wierzyć, że nie na tym polega głębia pani natury. Czyżby reputacja, którą się pani przypisuje jako nieskazitelnej wdowie, była przesadzona? Angelika potrząsnęła nonszalancko głową. Gryzła jakiś kwiatek, patrząc spod rzęs na młodzieńca. Starała się wyob­ razić siebie jako legalną żonę podstolego Audigera. Po­ czciwa mieszczka, którą wielkie damy pozdrawiałyby z wyż­ szością na Plantach Królowej, kiedy by przejeżdżała w swym skromnym powozie podszytym oliwkowym mate­ riałem, z monogramem, otoczonym ornamentem w kształcie sznurka, z woźnicą, ubranym na brązowo, i lokajem... Audiger, starzejąc się, nabierałby brzucha i stawałby się czerwony. A kiedy by po raz setny opowiadał swym dzie­ ciom i przyjaciołom historię zielonego groszku, miałaby ochotę go zabić... — Rozmawiałem o pani z gospodarzem Bourjusem podjął Audiger. — Nie ukrywał, że choć wiodła pani przy­ kładne życie i była dzielna w pracy, to brakowało pani pobożności. Ledwo słuchała pani mszy w niedzielę i nigdy nie uczestniczyła pani w nieszporach. Otóż pobożność jest podstawową zaletą kobiety. Jest fundamentem jej duszy, oczywiście słabej, i gwarancją jej dobrego prowadzenia się. — Czego w końcu pan chce? Nie można być jednocześnie pobożną i bystrą, wierzącą i logiczną. — Co też pani opowiada, moje biedne dziecko? Czy opanowały panią herezje? Religia katolicka... — Och! Błagam pana! — krzyknęła, zapalając się nag­ le. — Niech mi pan nie mówi o religii. Mężczyźni zepsuli 257

wszystko, czego się dotknęli. Z największej świętości, jaką Bóg im podarował, religii, uczynili mieszaninę wojen, hipo­ kryzji i krwi, co napawa mnie obrzydzeniem. Natomiast myślę, że w młodej kobiecie, która ma ochotę, by pewnego letniego dnia ją pocałowano, Bóg odkrywa swoje dzieło stworzenia, ponieważ to On tak to wymyślił. — Angeliko, pani straciła głowę! Czas najwyższy wyrwać panią z tego towarzystwa libertynów, których rozmów nie­ potrzebnie pani słucha. W rzeczy samej, sądzę, że potrzeba pani nie tylko opiekuna, ale i mężczyzny, który panią nieco poskromi i przywróci pani należne jej miejsce jako kobiety. Między pani wujem i jego kretyńskim siostrzeńcem, którzy panią uwielbiają, wydaje się pani, że już wszystko wolno. Za bardzo panią rozpieszczano, teraz trzeba by wziąć panią w karby. — Naprawdę? — spytała Angelika i przeciągnęła się, ziewając. Dyskusja ta ostudziła jej pragnienia. Wyciągnęła się wy­ godnie na sianie, nie omieszkawszy unieść skrycie swej długiej spódnicy do cienkich kostek, opiętych jedwabiem. — Tym gorzej dla pana — powiedziała. Pięć minut później już spała. Audiger z bijącym sercem przyglądał się jej zgrabnemu ciału. Wszystkie te cuda znał na pamięć: anielskie czoło, filuterną buzię, piękny biust. Angelika była średniego wzrostu, ale tak proporcjonalnie zbudowana, że wyglądała na wysoką. Po raz pierwszy wi­ dział jej kostki; mógł sobie wyobrazić harmonijne ich prze­ dłużenie. Z czołem zroszonym potem postanowił się oddalić, by uciec od pokusy, której bliski był ulec. Angelika śniła, że pływa po morzu na barce z sianem. Jakaś dłoń ją pieści i ktoś szepcze: „Nie płacz". Obudziła się i zobaczyła, że nikogo przy niej nie ma. Słońce, zachodząc za horyzont, pieściło ją swym ciepłem. — Z powodu tego idioty muszę figlować ze słońcem — powiedziała do siebie, wzdychając. Ogarnęła ją tęsknota. Pogładziła pokryte puszkiem ręce.

258

„Twoje ramiona są jak dwie kule z kości słoniowej, twoje piersi są jakby stworzone dla ręki mężczyzny..." Co się z nim stało, z tym czarnym ptakiem, mężczyzną z barki z sianem? Mówił marzycielsko, a potem nagle kpił. Długo i namiętnie ją całował. A może w ogóle nie istniał? Podniosła się, strząsnęła trawę uczepioną spódnicy i do­ łączyła do Audigera w gospodzie, prosząc posępnie, by odwiózł ją do Paryża.

ROZDZIAŁ VII

Jesiennym zmierzchem Angelika przechadzała się po Pont-Neuf. Przyszła tu po kwiaty i skorzystała z okazji, by pospacerować trochę od kramu do kramu. Zatrzymała się przed estradą Wielkiego Mateusza i wzdrygnęła się. Wielki Mateusz wyrywał właśnie ząb klę­ czącemu u jego stóp mężczyźnie. Pacjent miał otwarte i roz­ ciągnięte kleszczami usta. Ale Angelika rozpoznała jego jasne i sztywne jak u kukurydzy włosy oraz czarny, wytarty płaszcz. To był mężczyzna z barki. Przepchała się łokciami do przodu. Mimo że było dość chłodno, Wielki Mateusz bardzo się spocił. — Do stu piorunów! Ale siedzi! Dobry Boże, ależ mocno siedzi! Przerwał, by wytrzeć pot z czoła, wyjął przyrząd z ust swej ofiary i spytał: — Boli cię? Pacjent zwrócił się do publiki z uśmiechem na twarzy i potrząsnął przecząco głową. Nie było wątpliwości. To był on, z tą bladą cerą, szerokimi ustami i kpiarską miną. — Widzicie panie i panowie! — krzyczał Wielki Mateusz. — Czy to nie cud? Oto człowiek, którego nie boli rwanie zęba, a przecież zęby ma mocne, możecie mi wierzyć. A dla­ czego go nie boli? Dzięki temu cudownemu balsamowi, którym posmarowałem dziąsło przed zabiegiem. W tej małej 260

buteleczce, panie i panowie, zawarte jest zapomnienie wszel­ kiego bólu. Dzięki temu cudownemu balsamowi u mnie się nie cierpi. Wyrywam zęby, a pacjent nawet tego nie czuje. No, przyjacielu, wróćmy do pracy. Pacjent skwapliwie otworzył usta. Przeklinając i stękając, szarlatan zmierzył się ponownie z oporną szczęką. Wreszcie, z okrzykiem triumfu, Wielki Mateusz pokazał na końcu kleszczy oporny ząb trzonowy. — Oto i on! Czy cierpiałeś, przyjacielu? Pacjent podniósł się, ciągle uśmiechnięty, i zaprzeczył ruchem głowy. — Czy mam dodać coś więcej? Oto człowiek, którego męczarnie widzieliście i który teraz odchodzi zdrowy i rze­ śki. Dzięki cudownemu balsamowi, którego ja jeden uży­ wam wśród lekarzy empiryków. Nikt już nie zawaha się przed wyrzuceniem śmierdzących goździków, hańbiących usta uczciwego chrześcijanina. Przyjdziecie z uśmiechem do dentysty. Nie wahajcie się, panie i panowie. Przychodźcie! Nie ma już cierpienia! Cierpienie umarło. Tymczasem klient włożył swój spiczasty kapelusz i zszedł z estrady. Angelika poszła za nim. Miała ochotę go zaczepić, ale zastanawiała się, czy ją pozna. Szedł teraz bulwarem Zziębniętych, pod Pałacem Spra­ wiedliwości. Angelika widziała kilka kroków przed sobą jego dziwną, szczupłą sylwetkę, zanikającą we mgle na­ pływającej od Sekwany. Znowu wydawał się nierealny. Szedł bardzo powoli, zatrzymywał się i ruszał. Nagle zniknął. Angelika aż krzyknęła. Ale się domyśliła, że mężczyzna zszedł po prostu po schodach na skarpę. Zaczęła schodzić i niemal natychmiast natknęła się na nie­ znajomego opartego o mur. Zgięty wpół, jęczał cichutko. — Co się stało? Co panu jest? — spytała Angelika. — Jest pan chory? — Och! Umieram — odpowiedział słabym głosem. — Ten brutal mało mi nie oderwał głowy. I na pewno uszkodził mi żuchwę. Splunął krwią. — Ale przecież mówił pan, że pana nie boli. — Niczego nie mówiłem, nie mogłem nic mówić. Całe 261

szczęście, że Wielki Mateusz dobrze mi zapłacił za odegranie tej komedii! Jęknął i znów splunął. Przestraszyła się, że zemdleje. — To idiotyczne! Nie trzeba było się zgodzić — powie­ działa. — Nic nie jadłem od trzech dni. Angelika objęła jego szczupły tors. Był od niej wyższy, ale tak lekki, że czuła się niemal na siłach, by nieść ten biedny szkielet. — Chodźmy, dziś wieczór dobrze pan sobie podje — obiecała — i nic to pana nie będzie kosztowało. Ani jednego sou... ani jednego zęba... Wróciwszy do oberży, pobiegła do kuchni, by poszukać czegoś dla ofiary głodu i dentysty. Miała bulion z ozorem wołowym, nadzianym ogórkami i korniszonami. Przyniosła mu to wszystko wraz z dzbanuszkiem czerwonego wina i słoikiem musztardy. — Niech pan zacznie od tego. Potem zobaczymy. Długi nos nieboraka aż dygotał. — O, subtelny zapachu zupy — wyszeptał, podnosząc się, jakby zmartwychwstawał. — Błogosławiona esencjo warzywnych bóstw! Pozwoliła nasycić mu się do woli. Po wydaniu poleceń i sprawdzeniu, czy wszystko jest gotowe do przyjęcia klien­ tów, weszła do pomieszczenia, by przygotować sos. Było ono małe, a zamykała się w nim wtedy, kiedy miała wymyślić szczególnie delikatną potrawę. Po kilku chwilach drzwi się otworzyły i pojawiła się w nich głowa gościa. — Powiedz mi, moja piękna, czy to ty jesteś tą żebraczką, która zna łacinę? — To ja... i nie ja — odpowiedziała Angelika, która nie wiedziała, czy ma być zła, czy zadowolona, że ją rozpoznał. — Jestem teraz siostrzenicą karczmarza Bourjusa, właś­ ciciela tej tawerny. — Inaczej mówiąc, nie jesteś już we władaniu podejrzli­ wego Calembredaine'a? — Niech Bóg broni! 262

Wśliznął się do pokoju, zbliżył do niej lekkim krokiem i obejmując ją w talii, pocałował w usta. — No tak, mój panie! Myślę, że już się pan wystar­ czająco pokrzepił! — powiedziała Angelika, kiedy odzys­ kała dech. - Byłbym zadowolony nawet z mniejszego powodu. Od dawna szukam cię po Paryżu, markizo Angeliko! - Pst! — szepnęła, rozglądając się wokół z przera­ żeniem. Nie bój się, nie ma tu policjantów. Nie widziałem ich, a znam ich wszystkich, możesz mi wierzyć. No więc, mała zebraczko, widzę, że znasz dobre miejsca. Dosyć miałaś tych barek z sianem? Zostawiam mały, blady, anemiczny, rozmazany kwiatuszek, który płacze we śnie, a odnajduję tłuściutką, dobrze sytuowaną kumoszkę... A jednak to ty. Twoje wargi są nadal tak dobre, ale mają teraz smak wiśni, a nie gorzkich łez. Chodź jeszcze... - Spieszę się — powiedziała Angelika, odpychając jego ręce. - Dwie sekundy szczęścia warte są dwóch lat życia. A poza tym głodny jestem, wiesz! — Chce pan naleśników czy konfitur? - Nie, jak ciebie chcę. Twój widok i kontakt z tobą wystarczą, żeby mnie nasycić. Pragnę twych wiśniowych ust, twych brzoskwiniowych policzków. Wszystko w tobie stało się jadalne. Nie można wymarzyć czegoś lepszego dla wygłodniałego poety... Twoje ciało jest takie czułe. Mam ochotę cię gryźć. A tobie jest gorąco...! To cudowne! Zapach twoich pach wyzwala we mnie nieposkromione żądze... — Jest pan niemożliwy! — zaprotestowała, wyrywając się. -- Pańskie deklaracje raz liryczne, raz trywialne, po­ wodują, że tracę rozsądek. — O to mi chodzi. Chodźmy, nie bądź kokietką. Stanowczym ruchem, który dowodził powrotu sił, przy­ ciągnął ją do siebie, odchylił jej głowę na swoje ramię i zaczął ponownie całować. Na odgłos uderzyń chochlą o stół odskoczyli od siebie jak oparzeni.

— Na świętego Jacka! — ryczał karczmarz Bourjus. — Ten przeklęty dziennikarzyna, ten wysłannik szatana, ten oszczerca, w moim domu, w moim biurze, spoufala się z moją córką! Precz stąd, łajdaku, albo cię wyrzucę na ulicę kopniakiem w tyłek. — Litości, jaśnie panie, litości dla mojego odzienia! Jest tak zniszczone, że pańska dostojna noga mogłaby dać nie­ przyzwoite widowisko damom. — Precz stąd, chłystku, pisarzyno! Hańbisz moją gos­ podę podziurawionymi łachmanami i kapeluszem jarmar­ cznego kuglarza. Intruz, strojąc miny, śmiejąc się i zasłaniając dwoma rękami swą zagrożoną tylną część ciała, podbiegł do drzwi, machnął nogą i zniknął. Angelika nieco tchórzliwie powiedziała: — To indywiduum weszło do biura i nie mogłam się od niego uwolnić. — Hm! — zamruczał karczmarz. — Po raz pierwszy nie miałaś niezadowolonej miny. Spokojnie, moja piękna, nie protestuj! To nie przeciw temu się uniosłem: trochę pieszczot od czasu do czasu może rozweselić piękną dziewczynę. Ale, szczerze mówiąc, rozczarowujesz mnie, Angeliko. Czy nie przychodzą do naszej gospody uczciwi ludzie? Dlaczego wybierasz dziennikarzynę? *

*

*

Faworyta króla, Mademoiselle de La Valliere, miała za duże usta i nieco kulała. Mówiono, że nadawało jej to szczególnego wdzięku i nie przeszkadzało w zachwycającym tańcu, ale fakt był faktem: kulała. Nie miała też biustu. Porównywano ją z Dianą, mówiono o uroku dwupłciowych istot, ale to też był fakt: miała płaskie piersi. Jej skóra była sucha. Łzy, wywołane niewier­ nością króla, upokorzenia dworu i wyrzuty sumienia spo­ wodowały, że miała zapadnięte oczy. Stawała się chuda i sucha. Wreszcie, na skutek drugiej ciąży, cierpiała na niedyspozycję, której szczegóły mógłby wyjawić jedynie Ludwik XIV. Ale Zabłocony Poeta też je znał. 264

I o wszystkich tych skrywanych czy powszechnie znanych nieszczęściach, o tych fizycznych ułomnościach napisał za­ dziwiający i dowcipny pamflet, ale tak złośliwy i rubaszny, że najmniej pruderyjni mieszczanie nie pokazywali go swym żonom; musiały domagać się go od służących. Możesz kuleć, nie mieć piersi, Mało rozumu, piętnaście lat, Rodzice? Bóg ich zna. A pierwszy kochanek będzie twój, La Valliere na to dowód ma. Tak zaczynała się ta piosenka. Znajdowano ten pamflet wszędzie, w całym Paryżu, w re­ zydencji Biron, gdzie mieszkała Louisa de La Valliere, w Lu­ wrze, a nawet u królowej, która widząc taki portret rywalki, po raz pierwszy od dłuższego czasu wybuchnęła śmiechem i zatarła z radości swe małe rączki. Mademoiselle de La Valliere, zraniona, chora ze wstydu, wskoczyła do pierwszego napotkanego powozu i kazała zawieźć się do klasztoru Chaillot. Król nakazał jej wrócić i pokazać się na dworze. Posłał po nią pana Colberta. W przywołaniu tym mniej było wzbu­ rzonej czułości, co wściekłego wezwania ze strony pana, któremu lud śmiał urągać i który zaczynał się obawiać, że jego kochanka nie przynosi mu zaszczytu. Najlepsi szpicle włączyli się do pościgu za Zabłoconym Poetą. Tym razem nikt nie wątpił, że będzie powieszony. *

*

*

Angelika skończyła swą toaletę w małym pokoiku przy ulicy Francs-Bourgeois. Javotte już poszła, a dzieci spały. Nagle usłyszała odgłos kroków na ulicy. Tłumiła je cienka warstwa śniegu, który tego grudniowego wieczoru zaczął powoli padać. Usłyszała walenie w drzwi. Włożyła szlafrok i wyjrzała przez judasza. 265

— Kto tam? — Otwórz mi szybko, żebraczko, szybko. Pies! Nie tracąc czasu na zastanawianie się, Angelika otworzyła zamki. Dziennikarz wpadł na nią. W tej samej chwili wie­ lka, biała masa wyłoniła się z ciemności i chwyciła go za gardło. — Sorbona! — krzyknęła Angelika. Rzuciła się do przodu i jej ręka natknęła się na wilgotną sierść psa. — Zostaw go, Sorbona. Lass ihn! Lass i/m! Mówiła do niego po niemiecku, mgliście przypominając sobie rozkazy Desgreza. Sorbona warczał, głęboko wbijając kły w kołnierz ofiary. Ale po upływie sekundy dotarł do niego głos Angeliki. Pomerdał ogonem i puścił swą zdobycz, nie przestając wa­ rczeć. Mężczyzna ledwie dyszał: — Umarłem! — Ależ nie. Niech pan szybko wejdzie! — Pies zostanie pod drzwiami i ostrzeże policjanta. — Niechże pan wchodzi! Wepchnęła go do środka, a sama została przed drzwiami, zamykając je za sobą. Trzymała mocno Sorbonę za obrożę. Po chwili usłyszała kroki, które zawsze następowały po pojawieniu się psa, kroki policjanta Franciszka Desgreza. Angelika wysunęła się do przodu. — Czy nie szuka pan swego psa, panie Desgrez? Zatrzymał się, po czym wszedł pod dach. Nie widział jej twarzy. — Nie — odpowiedział spokojnie. -- Szukam pamflecisty. — Sorbona biegł tędy. Proszę sobie wyobrazić, że kiedyś poznałam pańskiego psa. Zawołałam go i pozwoliłam sobie go zatrzymać. — Bez wątpienia był tym uszczęśliwiony. Oddychała pani świeżym powietrzem na progu w tę uroczą noc? — Zamykałam drzwi. Ale mówimy w ciemności, polic­ jancie Desgrez, i jestem pewna, że nie domyślała się pan, kim jestem. 266

— Ja się nie domyślam, pani. Ja wiem. Od dawna wiem, kto mieszka w tym domu, a ponieważ znam wszystkie tawerny w Paryżu, widziałem panią w gospodzie „Pod Czerwoną Maską". Każe się pani nazywać pani Morens i ma pani dwoje dzieci, z których starsze ma na imię Florimond. — Niczego nie można przed panem ukryć. Ale skoro wie pan, kim jestem, dlaczego tylko przez przypadek roz­ mawiamy? — Nie byłem pewien, czy moja wizyta sprawi pani przy­ jemność. Ostatnim razem, kiedy się widzieliśmy, nie najlepiej się rozstaliśmy. Angelika przypomniała sobie noc polowania w dzielnicy Faubourg Saint-Germain. Wydało jej się, że nie ma kropli śliny w ustach. Spytała matowym głosem: — Co chciał pan przez to powiedzieć? — Padał śnieg, tak jak tej nocy, a w potajemnym prze­ jściu Templariuszy było tak samo ciemno jak pod tym dachem. Angelika udała westchnienie ulgi. - Nie byliśmy w złych stosunkach. Zostaliśmy pokona­ ni, to nie to samo, mistrzu Desgrez. — Nie należy nazywać mnie mistrzem, pani, bo sprzeda­ łem moje stanowisko adwokata, w dodatku skreślono mnie z uniwersytetu. Sprzedałem je jednak dość dobrze i mogłem za to kupić stanowisko kapitana-oficera policji, dzięki cze­ mu oddałem się bardziej popłatnemu i nie mniej pożyteczne­ mu zajęciu: ściganiu w tym mieście złoczyńców i ludzi złej woli. W ten sposób z wysokości słowa spadłem na dno ciszy. — Nadal dobrze pan mówi, mistrzu Desgrez. — Czasami. Wtedy odkrywam zamiłowanie do niektó­ rych oratoryjnych okresów. Z pewnością dlatego, że jestem szczególnie zajęty losem tych niepowściągliwych ludzi pióra: poetów, dziennikarzy, wszelkiego rodzaju pisarzyn. Tego wieczoru ścigam zjadliwego osobnika, zwanego Klaudiu­ szem Małym, którego nazywa się też Zabłoconym Poetą. To indywiduum winno niewątpliwie panią pobłogosławić za pani interwencję. 267

— A dlaczego? — Dlatego, że zatrzymała nas pani na dobrej drodze, a on dalej biegł. — Proszę mi wybaczyć, że pana zatrzymałam. - Osobiście jestem tym uszczęśliwiony, chciaż ten mały salon, w którym pani przyjmuje, jest trochę za mało kom­ fortowy. — Proszę mi wybaczyć. Musi pan tu jeszcze wrócić, Desgrez. — Wrócę, pani! Pochylił się nad psem, by mu założyć smycz. Płatki śniegu stawały się coraz większe. Policjant podniósł kołnierz swo­ jego płaszcza, zrobił krok i zatrzymał się. — Coś mi się przypomniało — powiedział jeszcze. — Ten Zabłocony Poeta napisał bardzo okrutne oszczerstwa w tra­ kcie procesu pani męża. Proszę posłuchać: A piękna pani de Peyrac Usilnie blaga, by Bastylii nie otwarto drzwi, By został tam nieborak... — Litości, niech pan przestanie! — krzyknęła Angelika, zasłaniając uszy rękoma. - - Niech pan o tym nie mówi. Nic już nie pamiętam i nie chcę o tym myśleć... — Przeszłość więc umarła dla pani? — Tak, przeszłość umarła! — Lepiej nie mogła zrobić. Nie będę już o tym mówił. Do widzenia, pani... i dobrej nocy! Angelika, szczękając zębami, zamknęła drzwi. Przemarz­ ła do szpiku kości, stojąc na chłodzie w samym tylko szlafroku. Do zimna dołączyły się także emocje wywołane spotkaniem z Desgrezem i rewelacjami, jakie od niego usłyszała. Weszła do swego pokoju i zamknęła drzwi. Mężczyzna o jasnych włosach siedział przy kominku, obejmując rękami swoje chude kolana. Przypominał świerszcza.

268

Angelika oparła się o drzwi. Spytała bezbarwnym głosem: — Czy to pan jest Zabłoconym Poetą? Uśmiechnął się. - Zabłoconym? Z pewnością. Poetą? Być może. — To pan napisał te... nikczemności o Mademoiselle de La Valliere? Nie może pan więc pozwolić ludziom spokojnie się kochać? Król i ta dziewczyna zrobili wszystko, co mogli, by utrzymać w tajemnicy ich miłość, a pan ujawnia sekret ohydnymi słowami! Postępowanie króla jest naganne, to pewne. Ale to młody, pełen temperamentu mężczyzna, któ­ rego siłą ożeniono z księżniczką bez umysłu i urody. Zaśmiał się szyderczo. - Jak go bronisz, moja śliczna! Czyżby ten bawidamek zawładnął też twym sercem? — Nie, ale brukanie tego godnego szacunku królews­ kiego uczucia napawa mnie odrazą. — Nic na świecie nie jest ani godne szacunku, ani kró­ lewskie. Angelika przeszła przez pokój i oparła się o kominek. Była słaba i pełna napięcia. Poeta podniósł na nią oczy. Widziała w nich tańczące iskierki płomieni. — Nie wiedziałaś, kim jestem? — spytał. - Nikt mi nie powiedział, a jak miałam się sama domyś­ lić? Pana pióro jest niegodziwe i rozpustne, a pan... — No, dokończ... — Pan mi się wydawał dobry i wesoły. — Jestem dobry dla żebraczek, które płaczą na barce z sianem, a złośliwy dla książąt. Angelika westchnęła. Ciągle jej było zimno. Ruchem głowy wskazała mu drzwi. — Teraz musi pan już iść. — Iść! — wykrzyknął. — Kiedy Sorbona tylko czeka, żeby mi wbić kły, a diabelski policjant przygotowuje łańcuchy? — Nie ma już ich na ulicy. — Są. Czekają na mnie w ciemności. — Przysięgam panu, iż nie domyślają się, że pan tu jest. — Skąd mogę wiedzieć? Czy nie znasz tych dwóch kom­ panów, moja droga, należałaś przecież do bandy Calembredaine'a? 269

Dała mu znak, by zamilkł. — Widzisz? Nawet ty ich czujesz na zewnątrz, w tym śniegu. I chcesz, żebym teraz wyszedł! — Tak, niech pan idzie! — Wyganiasz mnie? — Wyganiam. — A przecież nie wyrządziłem ci krzywdy? — Wyrządziłeś. Popatrzył na nią uważnie, po czym wyciągnął ku niej rękę. — To musimy się pogodzić. Chodź! Nie poruszyła się, więc kontynuował: — Oboje jesteśmy ścigani przez psa. Co nam zostanie, jeśli będziemy się gniewać? Nadal trzymał wyciągniętą ku niej rękę. — Twoje oczy stały się twarde i zimne jak szmaragdy. Nie mają już tego słonecznego, rzecznego blasku, który zdawał się mówić: kochaj mnie, pocałuj mnie... — To rzeka tak mówi? — Tak mówią twoje oczy, kiedy nie jestem twoim wro­ giem. Chodź! Ustąpiła i usiadła obok niego. Objął natychmiast jej ramiona. — Trzęsiesz się. Nie masz już miny pewnej siebie gos­ podyni. Czegoś się przestraszyłaś, ktoś ci zrobił krzywdę? Pies? Policjant? — Pies, policjant i pan także, Zabłocony Poeto! — O, posępna trójco Paryża! — Pan, który we wszystkim orientuje się na bieżąco, czy wie pan, co robiłam, zanim byłam z Calembredaine'em? Zrobił znudzoną minę. — Nie. Od kiedy cię odnalazłem, ledwo zrozumiałem, jak sobie poradziłaś i jak złapałaś tego karczmarza. Ale przed Calembredaine'em nie, tu ślad się urywa. — Tak jest lepiej. — Ale denerwuje mnie, że ten policjant diabła zna twoją przeszłość, jestem tego niemal pewien. — A co, współzawodniczy pan z nim w zbieraniu infor­ macji?

270

— Często się nimi posługujemy, on i ja. - W gruncie rzeczy jesteście do siebie podobni. — Trochę. Jest jednak wielka różnica między nami. — Jaka? — Taka, że ja nie mogę go zabić, a on może mnie za­ prowadzić na śmierć. Gdybyś nie otworzyła drzwi, byłbym teraz, dzięki niemu, w Chatelet. Zyskałbym już trzy cale na kole mistrza Aubina, a jutro o świcie huśtałbym się na sznurze. — A dlaczego pan mówi, że pan nie może go zabić? — Nie umiem zabijać. Widok krwi mi szkodzi. Zaczęła się śmiać. Żylasta dłoń poety spoczęła na jej szyi. — Kiedy się śmiejesz, przypominasz małego gołąbka. Pochylił się nad nią. Dostrzegła w tym czułym i kpiarskim uśmiechu ciemną szczerbę, ślad kleszczy Wielkiego Mateu­ sza, i zachciało jej się płakać i kochać tego mężczyznę. — Już dobrze — wyszeptał. — Już się nie boisz. Wszys­ tko się oddala... Jest tylko padający na zewnątrz śnieg i my tutaj, w cieple... Nieczęsto zdarza mi się być w tak miłym położeniu...! Jesteś naga pod tym ubraniem...? Tak, czuję to. Nie ruszaj się, moja kochana... Nic już nie mów... Jego dłoń ześliznęła się, uchyliła szlafrok, by odsłonić ramię, zjechała niżej. Zaśmiał się, bo ona zadrżała. — Oto wiosenne pąki. A przecież jest zima...! Zawładnął jej wargami i wyciągnął się przed kominkiem, łagodnie przytulając ją do siebie.

* * * Czy słyszysz, mila ma, Handlarza wódką bas? Żarty na bok, sądzę, luba, Że już na mnie czas...! Poeta włożył swój wielki kapelusz i podziurawiony płaszcz. Nastał już świt. W śnieżnej bieli cichej ulicy zataczał się jak niedźwiedź opatulony handlarz wódką. Angelika zawołała go. Podał im na progu mały kieliszek alkoholu.

271

Kiedy kupiec się oddalił, uśmiechnęli się do siebie. — Dokąd teraz pan idzie? — Zdać sprawę Paryżowi z nowego skandalu. Pan de Brienne tej nocy zastał swą żonę z kochankiem. — Tej nocy? Skąd pan może to wiedzieć? — Ja wiem wszystko. Żegnaj, moja piękna. Przyciągnęła go za połę płaszcza: — Przychodź do mnie!

* * * Przychodził. Pojawiał się wieczorem, skrobał w szybę według umówionego znaku. Otwierała mu bezszelestnie. I w cieple małego pokoju, obok swego na przemian roz­ mownego, złośliwego i zakochanego towarzysza, zapomi­ nała o ciężkiej pracy w ciągu dnia. Opowiadał jej o skan­ dalach na dworze i w mieście. Bawiło ją to, bo znała więk­ szość postaci, o których mówił. — Jestem bogaty strachem ludzi, którzy się mnie bo­ ją — mawiał. Ale nie przywiązywał wagi do pieniędzy. Na próżno sta­ rała się przyzwoiciej go ubrać. Po dobrej kolacji, którą przyjmował, nawet nie próbując otworzyć swej sakiewki, znikał na tydzień, a kiedy znów się pojawiał — wynędzniały, wygłodniały i uśmiechnięty — na próżno wypytywała go, gdzie był. Skoro tak dobrze doga­ dywał się z paryskimi bandytami, dlaczego przy okazji z nimi nie ucztował? Nigdy nie widziano go w wieży Nesle. A mimo to był jedną z ważniejszych osobistości mostu Neuf, zajmował tam znaczące miejsce. Znając te wszystkie sekrety, mógłby szantażować wielu ludzi. — Bardziej zabawny jest ich płacz i zgrzytanie zęba­ mi — mawiał. Przyjmował pomoc tylko od kobiet, które kochał. Kwiaciareczka, ladacznica czy służąca, oddawszy się jego piesz­ czotom, miały prawo trochę go porozpuszczać. Mówiły mu: „Jedz, mój malutki" i z rozczuleniem patrzyły, jak pochłania jedzenie. Potem się ulatniał. Podobnie jak kwiaciareczka, ladacz-

272

nica czy służąca, Angelika miewała nieraz ochotę go za­ trzymać. Wyciągnięta w ciepłym łóżku obok tego długiego ciała, którego uściski były gwałtowne i delikatne zarazem, otaczała ramieniem jego szyję i przyciągała do siebie. Ale on otwierał od razu oczy, dostrzegał blask dnia i wy­ skakiwał z łóżka, ubierając się w pośpiechu. Rzeczywiście, nie umiał usiedzieć w jednym miejscu. Oga­ rnięty był rzadko spotykaną wówczas manią, za którą za­ wsze trzeba drogo zapłacić: manią wolności.

ROZDZIAŁ VIII

I miał rację, że uciekał. Często, kiedy Angelika kończyła się ubierać przy otwartym oknie, widziała jakiś cień, rysu­ jący się za prętami kraty. — Składa pan wizyty z samego rana, panie policjancie? — Nie przychodzę z wizytą, pani. Szukam pamflecisty. - I myśli pan znaleźć go w tych okolicach? — pytała swobodnie Angelika, narzucając mantylkę, by udać się do tawerny ,,Pod Czerwoną Maską". — Kto wie? — odpowiadał. Wychodziła, a Desgrez towarzyszył jej po zaśnieżonych ulicach. Sorbona biegł przed nimi. Przypominało to An­ gelice czasy, kiedy podobnie jak teraz spacerowali po Pa­ ryżu. Jednego dnia Desgrez zaprowadził ją do Łaźni Świę­ tego Mikołaja. Innym razem wyrósł przed nimi bandyta Caiembredaine. Teraz znów się spotkali, ale każde z nich zachowało dla siebie urocze wspomnienia tych ostatnich lat. Angelika nie wstydziła się, że widział ją jako służącą w tawernie. Zbyt blisko śledził upadek jej kariery, by zrozumieć potrzebę, w jakiej się znalazła, by żyć pokornie z pracy własnych rąk. Wiedziała, że nią nie pogardza. Mogła skryć wspomnienie życia z Calembredaine'em. Lata mijały, a Caiembredaine się nie pojawiał. Angelika miała jeszcze nadzieję, że udało mu się zbiec na wieś. Może dołączył do rozbójników na wielkich szlakach? A może wpadł w ręce werbownika do wojska... 274

W każdym razie instynkt podpowiadał jej, że już go nie zobaczy. Mogła więc maszerować po ulicach z podniesioną głową. Mężczyzna, który szedł obok niej swym elastycznym, skradającym się krokiem, o nic jej nie podejrzewał. On też się zmienił. Mniej mówił, a jego wesołość ustąpiła miejsca ironii. Za najzwyklejszymi słowami bardzo często kryła się ukryta groźba. Ale Angelika miała wrażenie, że Desgrez nigdy nie wyrządzi jej krzywdy. Wydawał się też lepiej ubrany. Miał piękne botki i często nosił perukę. Dotarłszy do tawerny, policjant pożegnał ceremonialnie Angelikę i poszedł w swoją stronę. Angelika patrzyła z zachwytem na wiszący nad drzwiami piękny szyld, który namalował jej brat Gontran. Malunek przedstawiał kobietę w mantyli w kwadraty z czarnej satyny. Pod czerwoną maską błyszczały zielone oczy. Wokół niej malarz naszkicował ulicę Doliny Nędzy z jej starymi, nie­ kształtnymi domami, wznoszącymi się na tle gwiaździstego nieba i czerwonego blasku tawern. Handlarz winem wychodził już z oberży z dzbankiem w ręce. — Dobre, zdrowe i czyste wino! Chodźcie do mnie, po­ czciwe kobietki! Obręcze beczki pękają...! Wraz z biciem dzwonów zaczynał się dzień pracy. A wie­ czorem Angelika poukłada pieniądze w kupki. Po przeli­ czeniu włoży je do małych torebek i zamknie w sejfie, który kazała kupić karczmarzowi. Co pewien czas Audiger przychodził ją prosić o rękę. Angelika, nie zapomniawszy o swych czekoladowych pro­ jektach, przyjmowała go z uśmiechem. — A pański patent? — Za kilka dni sprawa będzie zakończona! Angelika powiedziała mu w końcu: — Nigdy nie dostanie pan patentu! — Naprawdę, pani wróżko? A to dlaczego? — Ponieważ oparł się pan na panu de Guiche, zięciu pana de Seguier. Otóż nie wie pan, że małżeństwo pana de Guiche to istne piekło i że pan de Seguier utrzymuje swoją córkę. W przetrzymywaniu pańskiego patentu kanclerz widzi, między 275

innymi, okazję rozgniewania swego zięcia, a takiej okazji nie przepuści. Znała te detale od Zabłoconego Poety. Zraniony Audiger zaczął głośno krzyczeć. Zarejestrowanie jego patentu jest na dobrej drodze. Dowodem na to niech będzie fakt, że przy ulicy Świętego Honoriusza zaczął już budować salę do sprzedaży czekolady. Odwiedzając plac budowy, Angelika stwierdziła, że podstoli posłuchał jej rady. Były lustra i złocona boazeria. - Sądzę, że ta nowinka przyciągnie ludzi spragnionych nowości — wyjaśnił Audiger, zapominając całkowicie, ko­ mu zawdzięcza pomysł. — Ponieważ lansuje się nowy pro­ dukt, trzeba nowej atmosfery. - I zajął się pan sprowadzaniem tego produktu? — Kiedy będę miał patent, problemy same znikną!

ROZDZIAŁ IX

Angelika odłożyła pióro na sekretarzyk i z satysfakcją przeczytała sporządzony rachunek. Wróciła z tawerny, gdzie przybyła hałaśliwa grupa mło­ dzieńców, których koronkowe kołnierzyki i inne dodatki obiecywały wysoką opłatę. Byli w maskach, co dodatkowo świadczyło o ich wysokiej pozycji społecznej. Niektóre oso­ bistości dworu wolały zachować incognito, by w tawernie zapomnieć o etykiecie. Angelika, jak to się jej często ostatnio zdarzało, zostawiła karczmarzowi i Dawidowi troskę o obsługę tych ważnych klientów. Teraz, kiedy tawerna osiągnęła już dobrą reputa­ cję, a Dawid przełamał się i zaczął przyrządzać swe kulinar­ ne specjalności, Angelika więcej poświęcała się zakupom i finansowemu zarządzaniu zakładem. Zbliżał się koniec 1664 roku. Sytuacja powoli zmieniała się w takim kierunku, że gdyby to można było przewidzieć trzy lata temu, cała ulica Doliny Nędzy pękałaby ze śmie­ chu. Nie wykupiwszy jeszcze domu Bourjusa, jak to sobie skrycie zaplanowała, stała się w pewnym stopniu jego właś­ cicielką. Karczmarz pozostawał właścicielem, ale to ona pokrywała wszystkie koszty i proporcjonalnie podnosiła swój udział w zyskach. W rezultacie Bourjus otrzymywał najmniejszą część. Zresztą był zadowolony, że uwolnił się od wszelkich problemów i mógł dostatnio żyć w swej włas­ nej oberży, odkładając małą sumkę na stare lata. Angelika 277

mogła zabierać tyle pieniędzy, ile chciała. Karczmarz wy­ magał jedynie pozostawania pod jej opiekuńczymi i zapo­ biegliwymi skrzydłami. Czasami mówiąc o niej używał okre­ ślenia „moja córka" z takim przekonaniem, że wielu klien­ tów „Czerwonej Maski" przekonanych było o ich pokre­ wieństwie. Łatwo popadający w melancholię i stale przewidujący swój bliski koniec, rozpowiadał wokół, że swym majątkiem sowicie obdarzy Angelikę, nie szkodząc interesom siostrzeńca. Dawid nie mógł czuć się dotknięty decyzją wuja względem kobiety, której nadal był całkowicie podległy. Dawid wyrastał na przystojnego mężczyznę. Zdawał sobie z tego sprawę i nie tracił nadziei, że ta, którą uwielbiał, zostanie kiedyś jego kochanką. Angelika również dostrzegła postępy w sztuce miłosnej Dawida. Oceniła je na podstawie własnych reakcji; o ile bowiem nietakty młodzieńca niegdyś mocno ją drażniły, o tyle teraz niektóre jego spojrzenia sprawiały jej nieraz niepokojącą przyjemność. Nadal traktowała go ostro, szor­ stko, jak młodszego brata, ale w jej słowach można było czasami wyczuć pewną kokieterię, która sama sobie wy­ rzucała. Śmiechy i żarty, jakie wymieniali przy rożnie, nie zawsze pozbawione były tej uszczypliwej prowokacji, którą posługują się często mężczyzna i kobieta, kiedy się wzajem­ nie przyciągają i kryją ten pociąg pod niewinnymi słowami. Przybierając nieco kpiarską minę, Angelika zaczęła się w końcu zastanawiać, czy któregoś dnia, dla rozrywki, nie ulegnie tej burzliwej i świeżej namiętności. Ona także po­ trzebowała Dawida. Był jednym z filarów, na których opie­ rało się powodzenie jej dalszych planów. Na przykład, kiedy uzyska dwa lub trzy sklepiki na targu Saint-Germain, Da­ wid będzie musiał zadbać o ich wylansowanie i sławę. Dru­ gim filarem był Audiger, odpowiedzialny za czekoladowe i cukiernicze perspektywy. Z nim także trzeba by się doga­ dać. Należało przytrzymać i nie zniechęcać tego coraz bar­ dziej zauroczonego miłośnika, którego rezerwa mogła ozna­ czać jedynie jeszcze bardziej pogłębiające się uczucie. Nie było mowy, by go uspokoić jakimś pochlebstwem. Dawid za jedną noc, podczas której pozwoliłaby mu dotykać do 278

woli swego „boskiego ciała", pozostałby bez wątpienia szaleńczo jej poddany. Natomiast u Audigera Angelika obawiała się uporu mężczyzny, który przekroczył już wiek zachcianek, nie osiągnąwszy wieku namiętności. Ten spo­ kojny mieszczanin, niezwyczajny służący, żołnierz narodo­ wego dziedzictwa, szczery, odważny i ostrożny, nie pozwoli się zbyć pięknymi słówkami. Angelika strząsnęła piasek z kartki, na której pisała ra­ chunki. Zaśmiała się pobłażliwie. — Oto jestem między trzema kucharzami, przepełniony­ mi dla mnie czułością, każdy z innego powodu. Muszę wierzyć, że to wymóg zawodu... Żar paleniska topi ich serca jak tłuszcz z indyków. Weszła Javotte, by pomóc jej się ubrać i wyszczotkować włosy. — Co to słychać przy wejściu? — spytała Angelika. — Nie wiem. Jakby szczur skrobał w drzwi. Hałas był coraz większy. Angelika weszła do hallu i zo­ rientowała się, że odgłos skrobania dobiega nie od strony drzwi, lecz od małego, piwniczego okienka. Odsłoniła okien­ nicę i krzyknęła z odrazą, bo mała, czarna łapka wśliznęła się przez kratę okienka i wyciągnęła gwałtownie ku niej. — To Piccolo! — krzyknęła Javotte. Angelika odryglowała zamki, otworzyła drzwiczki i mał­ pka rzuciła jej się w ramiona. — Co się stało? Nigdy sama tu nie przychodziła. Chyba... słowo daję, tak, chyba zerwała swój łańcuch. Zaintrygowana, zaniosła zwierzątko do swojego pokoju i postawiła na stole. — No tak! — krzyknęła służąca, śmiejąc się. — J a k ona wygląda! Sierść cała pozlepiana i czerwona. Musiała wpaść do wina. W istocie, Angelika, głaszcząc małpkę, dostrzegła, że jej palce zrobiły się lepkie i czerwone. Powąchała je i zbladła. To nie wino — powiedziała — to krew! — Jest ranna? — Zaraz zobaczę. Zdjęła jej haftowany surducik i krótkie spodenki, wszystko 279

przesiąknięte krwią. Ale zwierzątko nie miało żadnej rany, tylko wstrząsał nim dreszcz. — Co się stało, Piccolo? — spytała Angelika półgłosem... — Co się dzieje, mój mały przyjacielu? Powiedz mi! Małpka patrzyła na nią żywymi i rozszerzonymi oczami. Nagle odskoczyła do tyłu, złapała małe pudełko wosku do pieczęci i zaczęła chodzić, wymachując przed sobą małym pudełkiem. — A to szelma! — wykrzyknęła Javotte, parskając śmie­ chem. — Najpierw nas przeraża, a potem, proszę, udaje Linota z jego koszykiem z waflami. Czy to nie znakomite, madame? Zupełnie jakby Linot uprzejmie prezentował swój towar. Ale zwierzątko, zrobiwszy rundę dookoła stołu, naśladu­ jąc postać młodego sprzedawcy wafli, znowu wydało się niespokojne. Kręciło się, rozglądało wokół, cofało. Marsz­ czyło pyszczek w sposób żałosny i budzący strach. Pod­ nosiło główkę to w prawo, to w lewo. Wyglądało na to, że zwracało się w błagalny sposób do kogoś niewidzialnego. Wreszcie udało, że stacza walkę. Upuściło gwałtownie pu­ dełko, chwyciło się dwoma rączkami za brzuch i upadło do tyłu z ostrym krzykiem. — Ale co jej się stało? Co jej się stało? — bełkotała przerażona Javotte. — Jest chora! Zwariowała! Angelika, która uważnie śledziła poczynania małpki, szy­ bkim krokiem poszła do garderoby, wzięła mantylę i maskę. — Myślę, że stało się coś złego Linotowi — powiedziała słabym głosem. — Muszę tam iść. — Pójdę z panią, madame! — Jak chcesz. Potrzymasz latarnię. A wcześniej małpkę zanieś Barbe, powiedz, żeby ją oczyściła, ogrzała i dała jej mleka. Angelika przeczuwała dramat. Mimo pocieszających za­ pewnień Javotte ani przez chwilę w czasie drogi nie opusz­ czała jej myśl, że małpka uczestniczyła w jakiejś straszliwej scenie. Ale rzeczywistość przekroczyła najgorsze jej obawy. Ledwie dotarła do bulwaru Garbarzy, kiedy jakiś pędzący bolid omal jej nie przewrócił. Był to prawie nieprzytomny Filipot. 280

Chwyciła go za ramiona i potrząsnęła nim, by odzyskał świadomość. — Biegłem po ciebie, markizo Aniołów — bełkotał chło­ pak. — Oni... oni zabili Linota! — Kto, oni? — No, oni... ci mężczyźni, klienci. — Dlaczego? Co się stało? Biedny kuchcik przełknął ślinę i zaczął szybko mówić, tak jakby recytował wyuczoną lekcję: — Linot był na ulicy ze swym koszykiem z waflami. Śpiewał: „Wafle! Wafle! Kto chce wafle?..." Śpiewał jak każdego wieczoru. Jeden z klientów, który był u nas, wie pani, jeden z tych panów w maskach, z koronkowymi koł­ nierzykami, powiedział: „Oto piękny głos. Mam ochotę na wafle. Niech poślą po tego sprzedawcę". Linot przyszedł. Wtedy pan powiedział: „Na świętego Denisa, ten chłopiec jest jeszcze bardziej uroczy niż jego głos". Wziął Linota na kolana i zaczął go całować. Podeszli inni i też chcieli go całować... Wszyscy byli pijani jak bele... Linot upuścił swój koszyk, zaczął krzyczeć i rozdawać im kopniaki. Jeden z panów wyciągnął szpadę i wbił mu ją w brzuch. Linot upadł, a z brzucha wyleciała mu jakaś czerwona galareta. — Karczmarz nie interweniował? — Interweniował, ale go wykastrowali. — Co? Co ty mówisz? Komu to zrobili? — Gospodarzowi Bourjusowi. — Ty chyba oszalałeś! — Nie, to nie ja oszalałem, to oni. Kiedy karczmarz usłyszał krzyk Linota, nadbiegł z kuchni. Krzyczał: „Pano­ wie! Ależ panowie!" Ale oni skoczyli na niego. Śmiali się i kopali go, krzycząc: „Wielka beczka! Gruba baryła!" Nawet ja zacząłem się śmiać. A potem jeden z nich powie­ dział: „Poznaję go, to dawny właściciel «Odważnego Koguta»...!" Inny powiedział: „Nie wygląda na odważnego koguta, zrobię z niego kapłona". Wziął wielki kuchenny nóż, wszyscy rzucili się na niego i obcięli mu... Chłopak dokończył swoje opowiadanie energicznym ges­ tem, który nie pozostawiał cienia wątpliwości co do potwor­ nego okaleczenia, którego ofiarą padł biedny karczmarz. 281

— Ryczał jak osioł! Teraz nie słychać już tego ryku. Może umarł. Dawid też chciał ich powstrzymać. Wtedy uderzyli go mocno szpadą w głowę. Więc, kiedy to wszystko zobaczyliśmy, Dawid, ja i inne kuchciki, i służące wraz z Zuzanną — wszyscy daliśmy nogę. Ulica Doliny Nędzy wydała się jak wymarła. Zawsze bardzo ożywiona w okresie karnawału, przyjmowała w gos­ podach licznych klientów, którzy śpiewali i trącali się kie­ lichami. Teraz na jej końcu widać było nienormalne zgru­ powanie białych postaci w wysokich czepkach. Sąsiedni karczmarze wraz ze swymi kuchcikami, uzbrojeni w szpikul­ ce do szpikowania mięsa słoniną oraz w rożny, kłębili się przed tawerną „Pod Czerwoną Maską". - Nie wiemy, co robić! - - krzyknął jeden z nich do Angeliki. — Te demony zablokowały drzwi ławkami. I mają pistolet... — Trzeba wezwać straże! — Dawid tam pobiegł, ale... Właściciel „Oskubanego Kapłona", który sąsiadował z „Czerwoną Maską", ściszył głos: — Służący zatrzymali już straże na ulicy Podrobowej. Powiedzieli im, że klienci, którzy są teraz w „Czerwonej Masce", to bardzo ważni panowie z otoczenia króla i że strażnicy tego pożałują, jeśli wmieszają się w tę sprawę. Dawid był nawet w Chatelet, ale służący uprzedzili już straże. W Chatelet powiedziano mu, że musi sobie poradzić ze swoimi klientami. Z tawerny „Pod Czerwoną Maską" dobiegł przerażają­ cy hałas: głośne śmiechy, pijackie śpiewy i tak dzikie okrzyki, że włosy dzielnych karczmarzy stawały dęba pod czapkami. Nie można było niczego dojrzeć przez okna tawerny, bo stoły i ławy zostały poustawiane pod oknami. Słychać jed­ nak było odgłosy tłuczonych naczyń i szkła, a od czasu do czasu suchy wystrzał z pistoletu, który zapewne wycelowany był w piękne flakony z drogocennego szkła, ozdabiające stoły i okap kominka. Angelika dostrzegła Dawida. Był tak samo blady jak jego

282

fartuch. Czoło miał przepasane szmatką, na której widniała plama krwi. Podszedł do niej i bełkocząc, uzupełnił sprawozdanie z tej potwornej hulanki. Panowie od początku byli bardzo wymagający. Wypili już wcześniej w innych gospodach. Zaczęli od wywrócenia pełnej wazy niemal wrzącej zupy na głowę jednego z kuchcików. Później nie można było wy­ rzucić ich z kuchni, gdzie chcieli się dobrać do Zuzanny, mało ponętnej przecież zdobyczy. Wreszcie wybuchł dra­ mat Linota, którego wdzięczna figura obudziła w nich potworne żądze... — Chodź — powiedziała Angelika, chwytając młodzień­ ca za rękę. — Trzeba zobaczyć, co się dzieje. Przejdę przez podwórko. Zatrzymało ją dwadzieścia rąk. — Oszalałaś...? Przebiją cię na wylot! — Może jest jeszcze czas uratować Linota i karczma­ rza...? — Wejdziemy, jak pójdą spać. — I kiedy wszystko potłuką, ograbią i spalą! — krzy­ knęła. Wyrwała się i pociągając Dawida, weszła na podwórko, a stamtąd do kuchni. Drzwi kuchni, łączące się z ogólną salą, były starannie zaryglowane przez uciekającego Dawida i innych służących. Angelika westchnęła z ulgą. Przynajmniej zapasy tu złożone nie zostały poddane niszczycielskiemu szałowi biesiadników. Przesunęła razem z Dawidem stół pod ścianę i wdrapała się na przyokienną kratę, która znajdując się w połowie wysokości, pozwalała zajrzeć do środka. Ujrzała zdewastowaną salę, usłaną naczyniami i potra­ wami, pobrudzonymi obrusami i zbitym szkłem. Szynki i zające oderwano od belek stropowych. Pijący potykali się o nie i kopali je butami. Wyraźnie słychać było ich sprośne piosenki, przekleństwa i bluźnierstwa. Większość z nich zgrupowana była wokół jednego ze stołów, koło kominka. Po ich zachowaniu i coraz bardziej pijackich głosach można było się domyślić, że zaraz padną. W blasku ognia widok tych wrzeszczących gęb w czarnych

283

maskach miał w sobie coś posępnego. Wspaniałe stroje poplamione były winem i sosem, a może i krwią. Angelika szukała wzrokiem ciała Linota i karczmarza, ale ponieważ świece były wywrócone, dalsza część sali tonęła w mroku. — Który pierwszy zaatakował Linota? — spytała cichym głosem. — Ten mały, na rogu stołu, co ma różowe wstążki przy fiołkowo-niebieskim surducie. To on rozpoczął i pociągnął innych. W tej samej chwili ten, którego wskazał Dawid, podniósł się i wznosząc kieliszek trzęsącą się ręką, zawołał falsetem: — Panowie, piję za Astreę i Asmodeusza, książęcych przyjaciół. - Ten głos! — krzyknęła Angelika, odskakując do tyłu. Rozpoznałaby go wśród tysiąca innych. Był to głos, który w najgorszych jej koszmarach budził ją jeszcze: ,,Pani, umrzesz!" A więc to był on — ciągle on. Czyżby został wybrańcem piekieł, że wobec Angeliki ciągle reprezentuje demona zło­ wrogiego losu? - Czy to on pierwszy dźgnął Linota? — spytała. — Być może, już nie wiem. Ale ten duży, tam z tyłu, w czerwonych pludrach, też go uderzył. Ten też nie musiał zdejmować maski, by go rozpoznała. Brat króla i kawaler z Lotaryngii! Teraz mogła już na­ zwać wszystkie pozostałe zamaskowane twarze. Nagle jeden z pijaków zaczął wrzucać krzesła i stoły do ognia. Inny chwycił butelkę i rzucił ją przez całą salę. Butel­ ka rozbiła się w płomieniach. Była to wódka. Ogromny płomień strzelił w górę i natychmiast zajął meble. Piekielny ogień pożerał kominek, a głownie znalazły się na posadzce. Angelika zeskoczyła na ziemię. — Podpalą cały dom. Trzeba temu zapobiec. Ale terminator trzymał ją swymi żylastymi rękoma. - Nigdzie pani nie pójdzie. Zabiją panią! Szamotali się przez chwilę. Siły zdwojone gniewem i stra­ chem przed pożarem pozwoliły Angelice wyrwać się i ode­ pchnąć Dawida.

284

Nałożyła maskę. Ona również nie chciała być rozpoznana. Stanowczym ruchem odryglowała zamki i otworzyła z ha­ łasem drzwi do kuchni. Pojawienie się w progu kobiety, ubranej w czarną mantylę i tak dziwacznie zamaskowanej, osłupiło na moment birbantów. Ton śpiewów i krzyków obniżył się. — Czerwona Maska! - Panowie! — powiedziała Angelika dźwięcznym gło­ sem. — Czyście stracili rozum? Czy nie boicie się gniewu króla, kiedy wieść publiczna doniesie mu o waszych zbrod­ niach...? Po ciszy, jaka zapadła, zorientowała się, że wypowiedziała jedno słowo: król! — zdolne dotrzeć do ich pijackich móz­ gów i zapalić w nich iskierkę świadomości. Korzystając ze swojej przewagi, weszła śmiało dalej. Chciała przedrzeć się do kominka i wyciągnąć stamtąd palące się meble, by zmniejszyć ogień i nie dać się mu rozprzestrzenić. Wtedy ujrzała pod stołem potwornie okaleczone ciało karczmarza Bourjusa. Obok niego Linot, z otwartym brzu­ chem, i białą jak śnieg twarzą, spokojną jak u anioła, wy­ dawał się spać. Krew obu ofiar mieszała się z winem, które ciekło z rozbitych butelek. Potworność tego spektaklu sparaliżowała ją na chwilę. Jak poskramiacz, który ogarnięty paniką odwraca się od swych drapieżników, straciła kontrolę nad bandą. To wystarczyło, by burza rozpętała się na nowo. — Kobieta! Kobieta! — Oto czego nam trzeba! Jakaś brutalna ręka opadła na kark Angeliki. Poczuła silne uderzenie w skroń. Wszystko stało się czarne. Zaczęła dusić się z powodu mdłości. Nie wiedziała, gdzie jest. Gdzieś tam jakaś kobieta ostro i głośno krzyczała... Nagle zorientowała się, że to ona krzyczy. Leżała rozciągnięta na stole, a czarne maski pochylały się nad nią, czkając i śmiejąc się. Nadgarstki i kostki miała unieruchomione żelaznymi rękami. Podniesiono jej gwałtownie spódnice.

285

— Czyja kolej? Kto funduje sobie dziwkę? Krzyczała tak, jak się krzyczy w sennych koszmarach, w paroksyzmie rozpaczy i trwogi. Jakieś ciało zwaliło się na nią. Czyjeś usta przykleiły się do jej ust. Potem nastąpiła tak głęboka cisza, że Angelika zaczynała wierzyć, iż naprawdę straciła przytomność. Tymczasem nic się nie działo. Po prostu oprawcy zamilkli i znieruchomieli. Ich błędny i przerażony wzrok śledził po ziemi jakiś przed­ miot, którego Angelika nie widziała. Ten, który sekundę wcześniej przygotowywał się do gwał­ tu, pospiesznie zeskoczył ze stołu. Czując, że nogi i ręce zostały uwolnione, Angelika podniosła się i opuściła szybko spódnice. Nic nie rozumiała. Można by rzec, że pałeczka magika zamieniła szaleńców w kamienie. Powoli ześliznęła się na ziemię. I wtedy zobaczyła Sor­ bonę, który przewrócił małego mężczyznę w fiołkowo-niebieskim surducie i ściskał jego szyję kłami. Pies wpadł przez drzwi od kuchni i jego atak był szybki jak błyskawica. Jeden z rozpustników wybełkotał: — Niech pani przywoła swojego psa... Gdzie... gdzie jest pistolet? — Nie ruszajcie się — rozkazała Angelika. — Jeśli zro­ bicie jeden ruch, dam rozkaz psu, by zadusił brata króla! Nogi jej drżały jak objuczonemu koniowi, ale głos miała silny. — Nie ruszajcie się, panowie — powtórzyła. — Bo ina­ czej na was wszystkich spadnie odpowiedzialność za tę śmierć przed królem. Bardzo spokojnie przeszła parę kroków. Patrzyła na So­ rbonę. Trzymał swą ofiarę tak, jak go nauczył Desgrez. Jedno słowo, i stalowe szczęki zmiażdżyłyby zupełnie to tłuściutkie ciało, wraz z kośćmi. Z gardła księcia Orleanu wydobywał się bełkot. Jego twarz była fioletowa z braku tchu. — Warte — powiedziała łagodnie Angelika. Sorbona pomachał leciutko ogonem na znak, że czeka na rozkazy. Uczestnicy orgii stali nieruchomo w takiej pozycji, w jakiej zastało ich wtargnięcie psa. Byli zbyt pijani, 286

by zrozumieć, co się stało. Widzieli jedynie, że brat króla może w każdej chwili zostać uduszony, i to wystarczyło, by ich przerazić. Angelika, nie spuszczając ich z oka, otworzyła jedną z szuflad w stole, wzięła nóż i zbliżyła się do mężczyzny w czerwonym pludrach, który znajdował się najbliżej niej. Ten, gdy zobaczył jej nóż, chciał się cofnąć. — Niech się pan nie rusza! — krzyknęła stanowczym tonem. — Nie chcę pana zabić. Chcę tylko zobaczyć, jak wygląda zabójca w koronkach. Szybkim ruchem przecięła sznurek, który podtrzymywał maskę kawalera de Lorraine. Przyjrzała się tej pięknej, lecz zniszczonej przez rozpustę twarzy, którą bardzo dobrze pamiętała, pewnej bowiem nocy w Luwrze twarz ta po­ chylała się nad nią. Przeszła do innych. Osłupiali, w ostatnim stadium pijaństwa, pozwolili się rozpoznać: Brienne, markiz d'Olone, piękny de Guiche, jego brat Louvignys oraz ten, który -- gdy go odsłaniała — w szyderczym grymasie wymamrotał: — Czarna maska przeciwko czerwonej. Był to Peguilin de Lauzun. Rozpoznała też Saint-Thierry'ego, Frontenaca. Wytworny pan, rozciągnięty na ziemi, w kałużach wina i wymiocin, chrapał. Angelika odczuła nienawiść i wrogą gorycz, kiedy rozpoznała rysy markiza de Vardes. Piękni młodzi panowie z otoczenia króla! Podziwiała kiedyś ich połyskujące stroje, ale gospodyni „Czerwonej Maski" ma prawo jedynie do ich zgniłych dusz! Trzech spośród nich nie znała. Jeden rozbudził w niej pewne wspomnienie, ale tak mgliste, że nie mogła go sprecyzować. Był to wysoki chłopiec w złotoblond peruce. Mniej pijany niż inni, opierał się o jeden z filarów sali i piłował sobie paznokcie. Kiedy Angelika zbliżyła się do niego, nie czekał, aż przetnie mu sznurek od maski, lecz sam ją zdjął, non­ szalanckim i wdzięcznym ruchem. Jego bladoniebieskie oczy miały lodowaty i pogardliwy wyraz. Poruszyło ją to. Ner­ wowe napięcie, które ją ogarnęło, ustąpiło teraz miejsca wielkiemu zmęczeniu. 287

Pot wystąpił jej na skronie, ponieważ w oberży gorąco było nie do wytrzymania. Podeszła do psa i chwyciła go za obrożę, by zwolnił uścisk szczęk. Miała nadzieję, że zaraz ukaże się Desgrez, ale na razie stała sama i opuszczona pośród tych niebez­ piecznych fantomów. Jedynie obecność Sorbony wydawała jej się realna. — Niech się pan podniesie — powiedziała zmęczonym głosem — i wy wszyscy, idźcie już stąd. Wyrządziliście wystarczająco dużo zła. Zataczając się, dworzanie uciekli. W jednej ręce trzymali swe maski, a drugą podtrzymywali markiza de Vardes i kró­ lewskiego brata. Na ulicy musieli się bronić przed kuch­ cikami, którzy uzbrojeni w rożna ścigali ich z krzykiem i złością. Sorbona wąchał krew, marszcząc nos. Angelika przyciąg­ nęła do siebie lekkie ciało małego sprzedawcy wafli i gładziła jego niewinne, zimne już czoło. — Linot! Linot! Mój słodki, mały chłopiec... mój bieda­ czek... Krzyk dobiegający z zewnątrz wyrwał ją z zamyślenia. — Pożar! Pożar! Ogień z kominka przeniósł się na szczyt domu. Do paleni­ ska zaczęły spadać kawałki desek i gęsty dym wypełnił salę. Angelika, niosąc Linota, pospiesznie wyszła z sali. Ulica oświetlona była jak w biały dzień. Klienci i karczmarze pokazywali sobie ze strachem płomienie, które ogarnęły dach starego domu. Snopy iskier opadały na sąsiednie dachy. Ludzie pobiegli nad Sekwanę, by utworzyć łańcuch wia­ der i cebrzyków. Ale pożar wzbił się w górę. Musieli poda­ wać wodę z pięter sąsiednich domów, bo schody „Czer­ wonej Maski" już się zawaliły. Angelika chciała wrócić na salę, by z pomocą Dawida wyciągnąć ciało właściciela gospody. Obydwoje musieli się jednak wycofać z powodu duszącego dymu. Więc znów przez podwórko dostali się do kuchni i zaczęli wszystko z niej wynosić jak popadnie. 288

Tymczasem nadbiegali kapucyni. Tłum przywitał ich okrzykami. Lud lubił tych mnichów, którzy w swej regule zakonnej mieli obowiązek niesienia pomocy w czasie pożaru i byli jedynym zastępem strażaków w mieście. Wzięli ze sobą drabiny i żelazne haki oraz wielkie, oło­ wiane sikawki, wyrzucające daleko duże strumienie wody. Od razu zakasali rękawy swych burek i nie zważając na palące się resztki, które spadały na głowy, weszli do sąsied­ nich domów. Ujrzano ich na dachach, jak niszczą wszystko hakami. Dzięki tej energicznej interwencji palący się dom został odizolowany, a ponieważ nie było wiatru, pożar nie przeniósł się na całą dzielnicę. Paryż, zabudowany licznymi starymi, drewnianymi domami, już dwa czy trzy razy w stu­ leciu padał ofiarą ognia. W miejscu, gdzie jeszcze wczoraj stała wesoła tawerna „Pod Czerwoną Maską", widać teraz było szeroki dół wy­ pełniony gruzem i popiołem. Ale ogień został ugaszony. Angelika patrzyła na ruinę swych nadziei. Obok niej stał pies Sorbona. „Gdzie jest Desgrez? Jakże chciałabym go zobaczyć — myślała. — Powiedziałby mi, co mam teraz zrobić". Chwyciła psa za obrożę. — Zaprowadź mnie do twego pana! Nie musiała iść daleko. W odległości kilku metrów za­ uważyła kapelusz i wielki płaszcz policjanta. — Dzień dobry! — odezwał się spokojnym głosem. — Okropna noc, prawda? — Był pan tu, o dwa kroki! — wykrzyknęła Angelika, dławiąc złość. — I nie przyszedł pan? — A dlaczego miałem przyjść? — Nie słyszał pan, jak krzyczałam? — Nie wiedziałem, że to pani. — Co za różnica? Jakaś kobieta krzyczała. — Nie mogę rzucać się na pomoc wszystkim kobietom, które krzyczą — powiedział Desgrez z humorem. — Proszę mi wierzyć, gdybym wiedział, że to była pani, przyszedłbym z pomocą. 289

Zamruczała pod nosem, rozżalona: — Wątpię! Desgrez westchnął. — Czyż raz już nie zaryzykowałem swojego życia i ka­ riery dla pani? Mógłbym więc zaryzykować i drugi raz. Jest pani, niestety, w moim życiu żałosnym przyzwyczajeniem, i boję się, że mimo wrodzonej ostrożności właśnie przez to kiedyś stracę skórę. - Rozciągnęli mnie na stole... Chcieli mnie zgwałcić. Desgrez popatrzył na nią sarkastycznie. — Tylko to? Mogli zrobić gorzej. Angelika wytarła czoło ręką. — To prawda! Odczułam swego rodzaju ulgę, kiedy zobaczyłam, że tego chcieli. A potem nadbiegł Sorbona... na czas! — Zawsze miałem wielkie zaufanie do tego psa. — To pan go posłał? — Oczywiście. Angelika westchnęła głęboko i w przepraszającym, spon­ tanicznym odruchu oparła policzek o szorstkie ramię męż­ czyzny. — Dziękuję. — Rozumie pani — podjął Desgrez uspokajającym i jed­ nocześnie irytującym tonem — tylko pozornie pracuję dla policji państwowej. Jestem przede wszystkim policjantem króla. Nie do mnie należy przeszkadzanie w hucznych za­ bawach naszych szlachetnych panów. No, moja droga, czy nie wystarczająco długo pani żyje, by nie wiedzieć, do ja­ kiego świata pani należy? Któż nie szedłby za modą? Pijań­ stwo jest żartem; rozpusta, posunięta aż do lubieżności, słodką skłonnością; orgia, zamieniona w zbrodnię, przyjem­ nym spędzaniem czasu. W ciągu dnia są uniżone ukłony na dworze i piękne maniery; nocą: miłość, spelunki, tawerny. Czyż nie jest to wspaniałe życie? Myli się pani, moja biedna, myśląc, że ci ludzie są straszni. W rzeczywistości ich rozry­ wki nie są wcale niebezpieczne! Jedynym wrogiem, najgor­ szym wrogiem królestwa jest ten, który jednym słowem może zniszczyć ich moc: dziennikarz pamflecista. Ja szukam pamflecistów. 290

— No tak, może pan przygotować się do polowa­ nia — powiedziała Angelika z zaciśniętymi zębami i wy­ prostowała się. — Obiecuję panu dużo pracy. Przyszła jej do głowy nagle pewna myśl. Zaczęła się oddalać, ale po chwili wróciła. — Było ich trzynastu. Trzech spośród nich nie znam. Musi się pan postarać o ich nazwiska. Policjant zdjął swój kapelusz i pochylił się. — Do usług, madame — powiedział, ponownie przybie­ rając głos i uśmiech adwokata Desgreza.

ROZDZIAŁ X

Tak jak za pierwszym razem Angelika odnalazła Klau­ diusza Małego śpiącego na barce z sianem, od strony Ar­ senału. Obudziła go i opowiedziała mu wydarzenia ostatniej nocy. Wszystkie jej wysiłki poszły na marne. Libertyni w koronkach znów zniszczyli jej życie, tak jak szarańcza niszczy kraj, w którym żeruje. — Musisz mnie pomścić — powtarzała z błyszczącymi oczami. — Ty jeden możesz mnie pomścić. Tylko ty, bo jesteś ich największym wrogiem. Desgrez tak mi powiedział. Poeta ziewnął szeroko i przetarł zaspane oczy. — Dziwna kobieta! — powiedział wreszcie. — Nagle zwracasz się do mnie „ty", dlaczego? Przyciągnął ją do siebie. Wyrwała się niecierpliwie. — Słyszysz, co ci powiedziałam? — Za pięć minut nazwiesz mnie łajdakiem. Nie jesteś już żebraczką, tylko wielką damą, która wydaje rozkazy. No, dobrze, jestem do usług, markizo. Zresztą wszystko zrozumiałem. Od którego mam zacząć? Od Brienne'a? Przy­ pominam sobie, że uwodził Mademoiselle de La Valliere i że marzył o tym, by ją namalować w Madeleine. Od tej pory król go nie znosi. W ten sposób wsadzimy Brienne'a do sosu Jego Królewskiej Mości. Zwrócił swą piękną, bladą twarz ku wschodowi słońca. — Tak, na kolację to już będzie możliwe. Prasa mistrza Gilberta tylko czeka, by rozpowszechnić echo mych zgrzy292

tań zębów przeciwko władzy. Mówiłem ci, że syn mistrza Gilberta został skazany na galery za nie wiem już jakie grzechy? To wspaniała rzecz dla nas, prawda? Wyjął z kasaka stare gęsie pióro i zaczął pisać. Wstawał świt. Wszystkie kościelne i klasztorne dzwony dzwoniły radośnie na Anioł Pański. Tymczasem król opuścił kaplicę, w której wysłuchał mszy, i przeszedł przez antyszambr, gdzie czekali poddani z proś­ bami na piśmie. Zauważył, że posadzka usłana jest białymi kartkami, które zmieszany służący starał się szybko sprząt­ nąć, jakby dopiero co je zauważył. Ale nieco dalej, schodząc po schodach wiodących do apartamentów, Ludwik XIV zauważył ten sam bałagan i okazał swoje niezadowolenie. - Cóż to znaczy? Spadają tu pergaminy jak jesienią liście na Plantach Królowej. Proszę mi to dać. Książę de Crequi, cały czerwony, zasłonił je sobą. - Jaśnie panie, te wypociny nie przedstawiają żadnej wartości... — A! Już wiem, co to jest — powiedział król, wyciągając niecierpliwie rękę. — Nowe wypociny tego przeklętego Zabłoconego Poety z Pont-Neuf, który niczym piskorz wy­ ślizguje się z rąk strażników i przychodzi już do mojego pałacu, by wysypywać swoje śmieci przed moimi nogami. Proszę mi to dać... To na pewno od niego! Kiedy zobaczy pan prefekta policji i namiestnika Paryża, niech im pan złoży moje gratulacje... Siadłszy do kolacji przy stole zastawionym trzema kuro­ patwami w winogronach, garnkiem ryb, pieczystym z ogór­ kami i półmiskiem racuchów z wielorybich języków, Lud­ wik XIV położył przed sobą kartkę pobrudzoną wilgotną farbą drukarską. Król był wielkim smakoszem i już dawno nauczył się panować nad swą wrażliwością. Jego apetytowi nie przeszkadzało więc w żadnej mierze to, co czytał. Kiedy jednak skończył lekturę, cisza, jaka zapadła w tej sali, gdzie zwykle szlachta przyjemnie rozmawiała z władcą, zrobiła się tak ciężka jak w krypcie. Pamflet napisany był ostrym i nieprzyzwoitym językiem, 293

którego słowa kłuły jak żądła, a który od przeszło dziesięciu lat charakteryzował, w oczach całego Paryża, wichrzycielskiego ducha miasta. Opowiadano w nim wyczyny pana de Brienne, pierw­ szego królewskiego dworzanina; on to nie dość, że chciał porwać „nimfę o księżycowych włosach" panu, któremu wszystko zawdzięcza, nie dość, że doprowadził do niezgo­ dy ze swą żoną przez nieustanne skandale, to jeszcze ostat­ niej nocy udał się do gospody przy ulicy Doliny Nędzy. Tam ten wytworny, młody człowiek i jego kompani, po zadaniu gwałtu małemu sprzedawcy wafli, przebili go szpa­ dą. Wykastrowali właściciela, który na skutek tego zmarł, rozbili głowę jego siostrzeńcowi, zgwałcili córkę i na ko­ niec zabawy podpalili oberżę, tak że pozostał z niej jedynie popiół. Chcą, żebyśmy uwierzyli, że wyczyny te i zbrodnie jakichś obcych drani godne. Otóż było ich trzynastu i wszyscy szlachcice. Co zrobili, się dowiecie. Każdy dzień wyjawi imię, a ostatni będzie ten, kto zabił dziecię. Sławne imię, które wszyscy znacie, więc zabójcę wnet poznacie. — Na świętego Denisa! — wykrzyknął król. — Jeśli to jest prawda, Brienne zasługuje na szubienicę. Czy któryś z panów słyszał o tych zbrodniach? Dworzanie wybełkotali, że właściwie nie są na bieżąco poinformowani, jeśli chodzi o wydarzenia ostatniej nocy. Wtedy król znienacka zapytał młodego pazia, który po­ magał kuchmistrzom: — A ty, moje dziecko, w tym wieku musisz być bardzo ciekawski, powtórz mi, co opowiadano tego ranka na moś­ cie Neuf. Młodzieniec zaczerwienił się, ale jako że był z dobrego domu, odpowiedział, nie denerwując się zbytnio: — Panie, mówi się, że wszystko, co opowiada Zabłocony Poeta, jest prawdą i że rzecz miała miejsce dzisiejszej nocy 294

w tawernie „Pod Czerwoną Maską"1. Nawet ja sam wra­ całem z towarzyszami z tańców, kiedy zobaczyliśmy pło­ mienie i pobiegliśmy w tamtą stronę. Ale już kapucyni poradzili sobie z ogniem, dzięki czemu uratowali dzie­ lnicę. - Mówi się, że pożar spowodowany był przez szlach­ ciców? Tak, ale nie znano ich imion, bo byli zamaskowani. — Co jeszcze wiesz? Spojrzenie króla zagłębiło się w oczach pazia. Ten drżał ze strachu, by nie wypowiedzieć słowa, które mogłyby mu zaszkodzić. Jednak, ulegając władczemu spojrzeniu, spuścił głowę i szepnął: - Panie, widziałem ciało małego sprzedawcy wątli. Był martwy i miał otwarty brzuch. Jakaś kobieta wyciągnęła go z płomieni i ściskała w ramionach. Widziałem też sios­ trzeńca właściciela tawerny z opasanym czołem. — A sam właściciel? — Nie można było wyciągnąć jego ciała z płonącego domu. Ludzie mówią... Paź leciutko się uśmiechnął w chwalebnym zamiarze roz­ luźnienia atmosfery. — Ludzie mówili, że była to piękna śmierć dla właściciela tawerny, której specjalnością było pieczyste. Ale twarz króla pozostała lodowata i dworzanie szybko przysłonili usta dłonią, by ukryć niestosowną wesołość. — Przyślijcie mi tu pana de Brienne — powiedział król. — A ty, książę — dodał, zwracając się do księcia de Crequi — przekaż panu d'Aubrays następujące zalecenia: po pierwsze, wszystkie informacje i detale dotyczące wypadków tej nocy mają być zebrane i raport muszę dostać jak naj­ szybciej. Po drugie, każdy roznosiciel lub sprzedawca tych papierów będzie natychmiast zatrzymany i osadzony w Chatelet. Wreszcie, każdy przechodzień przyłapany na zbieraniu lub czytaniu tego papieru będzie musiał zapłacić bardzo wysoką grzywnę, może mu też grozić śledztwo i aresztowa­ nie. Chcę także, by podjęto natychmiast jak najbardziej energiczne środki w celu odkrycia mistrza drukarza i Klau­ diusza Małego. 295

Hrabiego de Brienne znaleziono w łóżku, w którym z tru­ dnością trzeźwiał. — Drogi mój przyjacielu — odezwał się do niego markiz de Gesvres, kapitan straży królewskiej. — Przypadł mi w udziale okropny obowiązek. Zanim rzecz zostanie zba­ dana, muszę pana zatrzymać. Podstawił mu pod nos poemat, którym delektował się po drodze, nie bojąc się, że dostanie za to karę grzywny. — Jestem skończony — skonstatował de Brienne słabym głosem. — Szybko sprawy rozgrywają się w tym królestwie! Jeszcze nie wyparowało mi wino, które wypiłem w tej prze­ klętej tawernie, a już muszę za to zapłacić. — Panie ministrze — powiedział do niego Ludwik XIV. — Z wielu powodów rozmowa z panem jest dla mnie strasz­ na. Streszczajmy się więc. Czy przyznaje się pan do udziału tej nocy w tym podłym wyczynie opisanym w poemacie? Tak czy nie? — Panie, byłem tam, ale nie popełniłem wszystkich tych niegodziwosci. Sam Zabłocony Poeta przyznaje, że to nie ja zabiłem małego sprzedawcę wafli. — A kto? Hrabia de Brienne milczał. — Pochwalam, że nie zrzuca pan na innych odpowie­ dzialności, która spoczywa na panu. Widać to po pana twarzy. Tym gorzej, panie hrabio, miał pan pecha, że go rozpoznano. Zapłaci pan za innych. Lud szepcze... i słusz­ nie. Trzeba, żeby sprawiedliwości stało się zadość, i to szybko. Chcę, żeby już dzisiaj powiadano na moście Neuf, że pan de Brienne jest w Bastylii... i że będzie ciężko uka­ rany. Jeśli chodzi o mnie, raduję się z tej okazji, która uwolni mnie od twarzy z trudem przeze mnie tolerowanej. Wie pan dlaczego. Biedny Brienne westchnął, myśląc o nieśmiałych pocałun­ kach, które udało mu się ukraść czułej La Valliere, kiedy nic jeszcze nie wiedział o skłonności króla do tej pięknej kobiety. Miał zapłacić jednocześnie za niewinny flirt i bezwstydną orgię. Na drodze do Bastylii powóz wiozący Brienne'a 296

zatrzymany został przez grupę handlarek z Hal. Wymachi­ wały kartkami z pamfletem i nożem, domagając się wydania im więźnia, aby zaznał tego... co musiał wycierpieć biedny karczmarz Bourjus. Brienne odetchnął dopiero wówczas, kiedy ciężkie wrota więzienia zamknęły się za nim i za jego uratowaną mę­ skością. Nazajutrz rano nowa chmara białych kartek opadła na Paryż. Szczyt zuchwałości: król odnalazł epigramat pod talerzem podczas posiłku przed wyprawą na daniela do Lasku Bulońskiego. Polowanie zostało odwołane i d'Olone, pierwszy łowczy Francji, musiał obrać inny kierunek, niż zamierzał. Zamiast przejechać się po Plantach Królowej musiał wybrać prome­ nadę Świętego Antoniego, która wiodła do Bastylii. W istocie, nowy fragment pamfletu wyraźnie mówił o nim jako o tym, którzy trzymał karczmarza w czasie zabójstwa. Każdy dzień wyjawi imię, a ostatni będzie ten, kto zabił dziecię. Sławne imię, które wszyscy znacie, więc zabójcę wnet poznacie. Następnie przyszła kolej na Lauzuna. Krzyczano jego imię na ulicach, kiedy udawał się swą karetą na poranną audiencję do sypialni króla. Peguilin natychmiast zawrócił konie i obrał kierunek na Bastylię. — Przygotujcie mi mój apartament — powiedział do komendanta. — Ale, książę, nie mam rozkazu dotyczącego księcia. — Niech się pan nie obawia, zaraz go pan otrzyma. — A gdzie jest pański rozkaz uwięzienia? — Oto i on — powiedział Peguilin, wyciągając w stronę pana de Vannois wydrukowaną kartkę, którą kupił właśnie przed chwilą za dziesięć sou u jakiegoś zawszonego chłystka. Frontenac wolał uciec, nie czekając na uwięzienie. Vardes odradzał mu to gorąco. 297

— Pańska ucieczka byłaby przyznaniem się do winy. Z pewnością pana zdradzi. Tymczasem, grając niewinnego, może uda się panu umknąć tej serii ujawnień. Zresztą niech pan popatrzy na mnie. Czyja się przejmuję? Żartuję, śmieję się, nikt mnie nie podejrzewa, a sam król zwierza mi się, jak się martwi tą sprawą. — Przestanie pan się śmiać, gdy przyjdzie pana kolej. — Myślę, że nie przyjdzie: „Było ich trzynastu" — mówi piosenka, a dopiero trzech ujawniono. I już zatrzymani sprzedawcy ujawnili imię drukarza. Za kilka dni kartki przestaną spadać z nieba i wszystko wróci do normy. — Nie podzielam pańskiego optymizmu — powiedział markiz de Frontenac, stawiając kołnierz swego podróżnego płaszcza. — Jeśli chodzi o mnie, wolę wygnanie niż więzie­ nie. Żegnaj, panie! Przekraczał niemiecką granicę, gdy wyszło na jaw jego nazwisko. Przeszło niemal nie zauważone, w przeddzień bowiem pod pręgierz opinii publicznej postawiony został Vardes, i to w takich okolicznościach, że król nawet się wzruszył. Zabłocony Poeta oskarżał tego „światowego zło­ czyńcę" o napisanie po hiszpańsku listu, który dwa lata wcześniej znalazł się w apartamentach królowej, by miłosier­ nie poinformować ją o zdradzie jej małżonka z Mademoi­ selle de La Valliere. Oskarżenie to otworzyło nie zabliźnioną ranę w sercu monarchy, ponieważ do tej pory nie udało mu się znaleźć winnych, i nieraz rozmawiał o tym z Vardesem, prosząc go o radę w tym względzie. Król przepytywał kapitana gwardii szwajcarskiej i kazał przyjść pani de Soissons, jego kochance i wspólniczce, pod­ czas gdy jej bratowa Henriettę d'Angleterre, zamieszana również w historię listu, rzucała się do jego nóg, a de Guiche i mały brat króla kłócili się ostro w swych komnatach z kawalerem de Lorraine. Lista przestępców z tawerny „Pod Czerwoną Maską" ofiarowała tłumowi każdego dnia nową ofiarę. Louvignys i Saint-Thierry, z góry zrezygnowani, dowiedzieli się któregoś dnia, że cały Paryż zna dokładną liczbę ich kochanek oraz miłosne detale tych związków. Detale czyniły jeszcze bardziej pikantnym znany już refren: 298

Sławne imię, które znacie, więc zabójcę wnet poznacie. Korzystając z zamieszania, jakie wywołały rewelacje do­ tyczące Vardesa, Louvignys i Saint-Thierry zostali zwolnieni ze stanowisk i udali się na swe włości. Cały Paryż był podniecony. - Czyja teraz kolej? Czyja teraz kolej? — zastanawiali się codziennie rano sprzedawcy piosenek. Wyrywano sobie kartki. Na ulicach z okna do okna podawano sobie „na­ zwisko" dnia. Ludzie nabrali zwyczaju mówić tajemniczo do siebie na ulicy: „Sławne imię, które znacie, więc zabójcę wnet poznacie". I parskali śmiechem. Jednak śmiech zastygł im na ustach, straszna bowiem wieść zaczęła krążyć po Luwrze. Atmosfera paniki i za­ kłopotania zajęła teraz miejsce rozrywki. Wielokrotnie kró­ lowa matka udawała się sama do królewskiego pałacu, by porozmawiać ze swym drugim synem. Wokół pałacu, w któ­ rym mieszkał książę, gromadzili się wrodzy, milczący gapie. Nikt jeszcze o tym nie mówił, nikt nie potwierdzał, ale wieść niosła, że brat króla uczestniczył w tej orgii i że to on zabił małego sprzedawcę wafli. *

*

*

Angelika dowiedziała się o pierwszych reakcjach dworu od Desgreza. Nazajutrz po tej zbrodni, kiedy Brienne zaprowadzony został do Bastylii, do domu przy Francs-Bourgeois zapukał policjant Desgrez. Słuchała decyzji króla z nieprzeniknionym wyrazem twarzy. „Myśli, że odda Brienne'a i będziemy kwita — pomyślała z zaciśniętymi zębami. — Ale uwaga! To się dopiero zaczęło. Najpierw idą najmniej winni. A potem nadejdzie dzień, kiedy wybuchnie skandal i krew małego Linota ochłapie stopnie tronu". 299

Załamała ręce z rozpaczy. — Właśnie odprowadziłam go na cmentarz Świętych Niewiniątek. Wszystkie handlarki z Hal opuściły swe kramy i szły za tą biedną, małą istotką, która otrzymała od życia jedynie urodę i uprzejmość. A zepsuci książęta odebrali mu jego jedyny skarb: życie. Miał chociaż najpiękniejszy or­ szak... — Damy z Hal odprowadzają pana de Brienne do Bastylii. — Niech go powieszą, niech podpalą jego karetę, niech podpalą królewski pałac! Niech podpalą wszystkie pałace w okolicy: Saint-Germain, Wersal... — Podpalaczka! Gdzie pójdzie pani tańczyć, kiedy zno­ wu zostanie pani wielką damą? Popatrzyła na niego uważnie i potrząsnęła głową. — Nigdy, już nigdy nie będę wielką damą. Wszystkiego spróbowałam i znowu wszystko straciłam. Oni są silniejsi. Ma pan te nazwiska, o które prosiłam? — Tak — powiedział Desgrez, wyciągając z płaszcza rulon pergaminu. — Oto wynik osobistego dochodzenia, który ja jeden znam: weszli do tawerny „Pod Czerwoną Maską" w październikowy wieczór 1664 roku: książę Or­ leanu, kawaler de Lorraine, książę de Lauzun... — Proszę, tylko bez tytułów — westchnęła Angelika. — To silniejsze ode mnie — odrzekł Desgrez, śmiejąc się. — Wie pani przecież, że jestem bardzo oddanym królew­ skim urzędnikiem. Mówiliśmy więc: panowie de Brienne, de Vardes, du Plessis-Belliere, de Louvignys, de Saint-Thier­ ry, de Frontenac, de Cavois, de Guiche, de La Valliere, d'Olone, de Tormes. — De La Valliere? Brat faworyty? — Ten sam. — Nie, to zbyt piękne — wyszeptała, a oczy jej błyszczały żądzą zemsty. — Ale... chwileczkę. Jest ich czternastu, ja doliczyłam się trzynastu. — Na początku było ich czternastu, bo markiz de Tormes był razem z nimi. Ten starszy człowiek lubi rozpasanie młodych. Jednak, kiedy odkrył zamiary księcia względem chłopca, opuścił ich, mówiąc: „Dobranoc, pano-

300

wie, nie chcę panom towarzyszyć na tych zagubionych ścieżkach. Pójdę swoją drogą i prześpię się u markizy de Raquenau". Wszyscy wiedzą, że ta tłusta dama jest jego metresą. — Wspaniała historia, zapłaci za swoją bierność! Desgrez przyjrzał się skurczonemu obliczu Angeliki i uśmiechnął się lekko. — Do twarzy pani z tą złośliwością. Kiedy panią po­ znałem, była pani bardziej wrażliwa niż atakująca. — A pan, jak pana poznałam, był bardziej życzliwy, wesoły, szczery. Teraz bliska jestem czasem uczucia nienawi­ ści do pana. Użądliła go ostrym, zielonym spojrzeniem i mruknęła: — Uczeń diabła! Rozbawiony policjant zaczął się śmiać. — Słuchając pani, ma się ochotę powiedzieć, że chodziła pani do klasy, w której uczono żargonu. Angelika wzruszyła ramionami, podeszła do kominka i wzięła szczypcami polano, by ukryć swoje zmieszanie. — Boi się pani, co? — cisnął Desgrez monotonnym gło­ sem mieszkańca przedmieść Paryża. — Boi się pani o swo­ jego małego Zabłoconego Poetę? Tym razem wolę panią uprzedzić: pójdzie na szubienicę. Angelika nic nie odpowiedziała, chociaż miała ochotę krzyknąć: „Nigdy nie pójdzie na szubienicę! Nie weźmiecie poety z Pont-Neuf. Wzniesie się jak chudy ptaszek i siądzie sobie na wieżach Notre-Dame". Wpadła w egzaltację, a nerwy napięte miała aż do granic wytrzymałości. Rozgarnęła ogień, mając twarz zwróconą w stronę płomieni. Na czole widniał mały ślad oparzenia z ostatniej nocy. Dlaczego Desgrez nie wychodził? Ale lu­ biła, gdy był przy niej. Niewątpliwie było to stare przy­ zwyczajenie. - Jakie pan podał nazwisko?! — krzyknęła nagle. — Du Plessis-Belliere? Markiz? — Teraz chce pani tytułów? Tak, chodzi rzeczywiście o markiza du Plessis-Belliere, zwycięzcę pod Norgen. — Filip! — wyszeptała Angelika. Jak mogła go nie rozpoznać, kiedy zdjął maskę i popatrzył 301

na nią tym zimnym, niebieskim spojrzeniem, którym nie­ gdyś pogardliwie raczył swą kuzynkę w szarej sukni? Filip du Plessis-Belliere! Pałac Plessis wyglądał jak biały nenufar na środku jeziora... — Jakie to dziwne, Desgrez! Ten młody człowiek to jeden z moich krewnych, kuzyn, który mieszkał kilka mil od naszego pałacu. Bawiliśmy się razem. — A teraz, ponieważ ten młody kuzyn przyszedł pobawić się z tobą w tawernie, to go oszczędzisz? — Może. Ostatecznie było ich trzynastu. Z markizem de Tormes rachunek się zgadza. — Czy nie jest pani nieostrożna, wydając swe sekrety diabelskiemu wysłannikowi? — To, co panu mówię, nie zdradzi drukarza Zabłocone­ go Poety ani tego, jak te pamflety docierają do Luwru. A zresztą przecież mnie pan nie zdradzi! — Nie, pani. Ja pani nie zdradzę, ale też nie będę pani oszukiwał. Tym razem Zabłocony Poeta zawiśnie na szu­ bienicy! — Zobaczymy! — Niestety! Właśnie to zobaczymy — powtórzył. — Do widzenia pani. Kiedy ją opuścił, z trudem opanowała dreszcz. Jesienny wiatr gwizdał na ulicy. W sercu Angeliki rozgrywała się burza. Nigdy jeszcze nie odczuwała podobnego niepokoju. Znała już strach i ból, ale tym razem ogarnęła ją czarna rozpacz, z której w żaden sposób nie mogła się otrząsnąć. Przybiegł do niej zbulwersowany Audiger. Wziął ją w ra­ miona, ale go odepchnęła. — Moja kochana, to prawdziwy dramat. Ale nie może pani dać się pokonać. Niech pani tak na mnie dramatycznie nie patrzy. Przeraża mnie pani! — To katastrofa! Straszliwa katastrofa! Skąd wezmę pieniądze, kiedy nie mam tawerny? Korporacje wcale nie chcą mnie bronić, wręcz przeciwnie. Mój kontrakt z mist­ rzem Bourjusem jest dziś bez wartości. Oszczędności wkrót­ ce się wyczerpią. Ostatnio włożyłam dużo pieniędzy w od­ nowienie sali zapasów wina, wódki i likierów. W ostatecz-

302

ności Dawid mógłby się domagać odszkodowania od urzędu do spraw pogorzelców, ale wiadomo, jak ci ludzie są nie­ skorzy do wydatków. Zresztą biedny chłopiec stracił cały swój spadek i nie mogę prosić go o parę groszy, które dostanie. Wszystko, co z takim trudem zbudowałam, za­ waliło się... Co ja teraz zrobię? Audiger przytulił policzek do miękkich włosów Angeliki. — Nie martw się, moja ukochana. Dopóki ja tu będę, pani i pani dzieciom niczego nie będzie brakowało. Nie jestem bogaty, ale mam wystarczająco dużo pieniędzy, by pani pomóc. A kiedy tylko mój handel ruszy, będziemy razem pracowali, tak jak to było umówione. Wyrwała się z jego uścisku. — Ale nie tego chciałam! — krzyknęła. — Nie zależy mi na pracy z panem... jako służąca. — Nie jako służąca, Angeliko. — Służąca czy żona — to na jedno wychodzi. Chciała­ bym wnieść swój udział do tego interesu. Być na równi... — Oto pani słaba strona, Angeliko! Gotów jestem po­ myśleć, że to Bóg chciał panią pokarać za pychę. Dlaczego mówi pani ciągle o równości kobiety? To niemal herezja. Gdyby pani skromnie pozostawała na miejscu, które Bóg przeznaczył kobiecie, byłaby pani szczęśliwsza. Kobieta przeznaczona jest do życia w domowym ognisku, pod opie­ ką swego męża, o którego ma się troszczyć, tak samo jak o dzieci, powstałe z tego związku. — Ach! Jaki piękny obrazek! — zadrwiła Angelika. Proszę sobie wyobrazić, że takie bezpieczne życie nigdy mnie nie pociągało. Z wyboru rzuciłam się w ten zamęt z moimi dwoma malcami pod pachą. No, dobrze, niech pan już idzie, Audiger! Wydał mi się pan nagle tak głupi, że mam ochotę wymiotować. — Angeliko! — Niech pan idzie, proszę. Nie mogła już go znieść. Tak samo jak nie mogła znieść widoku popłakującej Barbe, osłupiałego Dawida, przera­ żonej Javotte i dzieci, które instynktownie, kiedy czują niebezpieczeństwo, bardziej krzyczą i kapryszą. Osaczona

303

była ze wszystkich stron. Czemu wszyscy jej się uczepili? Straciła ster i burza wciągała ją w swój wir, gdzie niczym wielkie ptaki unosiły się białe kartki z jadowitym pamfletem Zabłoconego Poety.

* * * Przeczuwając, że nadeszła jego kolej, markiz de La Valliere postanowił pójść się wyspowiadać swojej siostrze, w pa­ łacu w Biron, gdzie Ludwik XIV umieścił swą faworytę. Przerażona Louisa de La Valliere poradziła jednak młod­ szemu bratu, by lojalnie zaufał królowi. Tak też zrobił. — Gdybym pana zbyt srogo ukarał, wyrzucałbym sobie, że wywołałem łzy w drogich mi, pięknych oczach — odrzekł król. — Niech pan opuści Paryż i dołączy do regimentu w Roussillon. Zatuszujemy ten skandal. Nie było jednak to takie łatwe. Skandal nie chciał się zatuszować. Zatrzymywano, aresztowano, torturowano po­ dejrzanych, a każdego dnia, z regularnością zjawiska przy­ rodniczego, nowe nazwisko wychodziło na jaw. Wszystkie drukarnie były sprawdzone, większość sprzedawców z PontNeuf zamknięto już w lochach Chatelet, a pamflety znaj­ dowano nawet w sypialni królowej! Wszyscy odwiedzający Luwr byli sprawdzani, a wejścia strzeżone niczym forteca. Każdy, kto wcześnie rano wcho­ dził do pałacu: przynoszący wodę, mleczarka, służący itd., kontrolowany był od stóp do głów. Przy oknach i na korytarzach stały straże. Niemożliwe było, by jakiś czło­ wiek mógł niepostrzeżenie wejść do Luwru lub z niego wyjść. Człowiek nie, ale może półczłowiek — pomyślał policjant Desgrez, podejrzewając karła królowej, Barcarole'a, o kon­ szachty z Angeliką. Jej wspólnikami byli też żebracy, którzy stojąc na rogach ulic, skrywali pod łachmanami kartki z pamfletem, by po­ tem rozsiewać je na stopniach kościołów i klasztorów; „in­ walidzi wojenni", którzy nocą po ograbieniu jakiegoś spóź-

304

nionego mieszczanina dawali mu „w zamian" kilka kartek do przeczytania, „żeby się pocieszył"; kwiaciarki i przekupki z mostu Neuf; Wielki Mateusz, który pod pretekstem dar­ mowych przepisów rozsypywał uprzejmej klienteli nowe utwory Zabłoconego Poety. Jej wspólnikiem był też w końcu sam Wielki Coesre, Drewniany Zadek, do którego posiadłości Angelika kazała zanieść pewnej bezksiężycowej nocy trzy kufry wypełnione pamfletami z pięcioma ostatnimi nazwiskami winnych. Wta­ rgnięcie policji do śmierdzącej kryjówki dzielnicy Faubourg Saint-Denis było mało prawdopodobne. Chwila wydawała się niezbyt sprzyjająca na atakowanie dzielnicy, której ka­ pitulacja możliwa by była dopiero po prawdziwej walce. Mimo oddania sprawie strażnicy i porządkowi nie mogli być wszędzie. Noc nadal należała do paryskich rzezimiesz­ ków i Angelika, wspomagana przez swych „chłopców", mogła bez przeszkód przenieść kufry z Dzielnicy Uniwer­ syteckiej do pałacu Drewnianego Zadka. Dwie godziny później zatrzymano drukarza i jego pomoc­ ników. Jeden z osadzonych w Chatelet sprzedawców, który zmuszony został do połknięcia pięciu czajników zimnej wody, wyjawił nazwisko mistrza. U drukarza znaleziono dowody jego winy, ale żadnego śladu przyszłych denunc­ jacji. Niektórzy łudzili się, że może jeszcze nie zostały na­ pisane. Spuścili z tonu, kiedy rankiem Paryż dowiedział się o tchórzostwie markiza de Tormes, który, zamiast bronić malca, opuścił swych towarzyszy, mówiąc: ,,Do zobaczenia, panowie. Ja, starym zwyczajem, idę przespać się u markizy de Raquenau". Markiz de Raquenau wiedział o zdradzie swej małżonki. Widząc jednak, że cały Paryż też już o tym wie, musiał sprowokować swego rywala. Pojedynkował się z nim i zgi­ nął. Kiedy markiz de Tormes ubierał się, markiz de Gesvres przedstawił mu rozkaz aresztowania. Markiz de Tormes, który nie czytał jeszcze pamfletu, sądził, że prowadzą go do Bastylii z powodu pojedynku. — Już tylko czterech! Już tylko czterech! — śpiewały dzieci na ulicach i tańczyły farandolę. 305

— Już tylko czterech! Już tylko czterech! — krzyczano pod oknami królewskiego pałacu. Straże batem rozganiały tłumy. Wyczerpany, wyganiany z jednej kryjówki do drugiej, Klaudiusz Mały przybiegł do Angeliki. Jeszcze bledszy niż zwykle, miał lekko pociemniałą twarz od zarostu. — Tym razem, moja piękna — powiedział ze skurczoną twarzą — źle idzie. Wydaje mi się, że nie wymknę się przez oczka sieci. - Nie mów tak! Powtarzałeś mi sto razy, że nie powieszą cię nigdy. — Tak się mówi, kiedy nic nie zagraża twojej sile. A po­ tem nagle przez jakąś szczelinę siła ucieka. Był ranny, bo uciekał przez okno, z którego musiał wybić szybę i wyrwać zamki. Kazała mu położyć się na łóżku, opatrzyła ranę i nakar­ miła. Patrzył z uwagą na jej krzątaninę, a ona była nieco zaniepokojona, że nie odnajduje już w jego oczach charak­ terystycznego kpiarskiego błysku. — Ta szczelina to ty — powiedział nagle. — Nie powinie­ nem cię spotkać... ani cię pokochać. Odkąd przestałaś mówić do mnie „pan", zrozumiałem, że zrobiłaś ze mnie swego sługę. — Klaudiuszu — powiedziała zraniona. — Dlaczego chcesz się ze mną pokłócić? Ja... czułam, że jesteś mi bardzo bliski i że zrobisz dla mnie wszystko. Ale jeśli tak wolisz, nie będę mówić do ciebie „ty". Usiadła na brzegu łóżka, wzięła jego rękę i czułym gestem przytuliła do niej policzek. — Mój poeta... Uwolnił rękę i zamknął oczy. - Ach! — westchnął. — To jest właśnie niedobre. Przy tobie zaczynam marzyć o życiu, w którym ty zawsze byłabyś obok mnie. Zaczynam rozmawiać jak głupi mieszczanin. Mówię sobie: Chciałbym wracać każdego dnia do ciepłego, jasnego domu, gdzie ona by na mnie czekała! Chciałbym mieć ją każdej nocy w łóżku, u mego boku, ciepłą, pulchną i oddaną moim pragnieniom. Chciałbym mieć wielki brzuch jak mieszczanin i wieczorem stać sobie na progu swojego 306

domu i mówić o niej z sąsiadami: moja żona. Oto co się człowiekowi marzy, kiedy ciebie zna. I zaczynam uważać, że stoły w tawernach są za twarde, by na nich spać, że między nogami konia z brązu jest zimno i że jestem sam na świecie jak bezpański pies. — Mówisz jak Calembredaine — powiedziała Angelika marzycielsko. — Jemu też wyrządziłaś krzywdę. Bo w rzeczywistości jesteś ulotna jak motyl, ambitna, bystra, nieuchwytna... Angelika nie odpowiadała. Była ponad kłótnie i niespra­ wiedliwości. Ukazała jej się twarz Joffreya de Peyrac w przeddzień jego aresztowania, potem twarz Calembredaine'a, tuż przed bitwą o targ Saint-Germain. Niektórzy mężczyźni w godzinę klęski odzyskują zwierzęcy instynkt. Któż nie widział smutku żołnierzy, idących na bitwę, gdzie czekała ich śmierć? Tym razem nie można dać się zaskoczyć, należy walczyć z losem. — Opuścisz Paryż — zadecydowała. — Twoje zadanie jest skończone, ostatnie pamfiety są napisane, wydrukowane i ukryte w bezpiecznym miejscu. — Opuścić Paryż? Ja? Ale dokąd pójdę? — Do twej starej mamki, o której mi mówiłeś i która cię wychowała w górach Jura. Niedługo nadejdzie zima, drogi pokryją się śniegiem, nikt nie będzie cię tam szukał. Opuś­ cisz mój dom, bo nie jest pewny, i ukryjesz się u Drew­ nianego Zadka. O północy dotrzesz do bramy Montmartre, która zawsze jest źle strzeżona. Tam znajdziesz konia, a w siodle pieniądze i pistolet. — Zgoda, markizo — powiedział ziewając. Podniósł się, by ruszyć w drogę. Angelikę bardziej niepokoiła jego uległość niż nierozważ­ na odwaga. Czy był to efekt zmęczenia, strachu czy rany? Wydawał się reagować jak lunatyk. Przed rozstaniem pa­ trzył na nią długo, bez uśmiechu. — Teraz — powiedział — jesteś bardzo silna i możesz zostawić nas na drodze. Nie zrozumiała jego słów. Słowa nie docierały już do niej, a ciało bolało, jakby ją ktoś zbił. 307

Patrzyła na ginącą w delikatnym deszczu chudą, czarną sylwetkę Zabłoconego Poety. Po południu poszła na targ zwierząt w Saint-Germain, kupiła konia, który kosztował ją część oszczędności, na­ stępnie przeszła ulicą Doliny Miłości i „pożyczyła" pistolet od Pięknego Chłopca. Postanowione było, że koło północy Piękny Chłopiec, Piwonia i kilku innych udadzą się konno w kierunku bramy Montmartre. Klaudiusz Mały dotrze tam osobno z kilkoma z~-i.fanymi ludźmi Drewnianego Zadka. „Inwalidzi wojen­ ni eskortować go będą przez przedmieścia aż do wsi. Ustaliwszy ten plan, Angelika uspokoiła się nieco. Wie­ czorem poszła do pokoju dzieci, a potem na poddasze, gdzie umieściła Dawida. Chłopiec miał wysoką gorączkę, ponie­ waż zaogniła się źle pielęgnowana rana. Później, siedząc w swoim pokoju, Angelika zaczęła liczjć godziny. Dzieci i służący już spali; małpka Piccolo, zaskrobawszy do drzwi, usadowiła się przy kominku. Angelika, oparłszy łokcie na kolanach, patrzyła na ogień. Za dwie godziny, za godzinę Klaudiusz Mały będzie poza niebez­ pieczeństwem. Wtedy odetchnie, położy się spać i spróbuje zasnąć. Od pożaru w tawernie zapomniała, co to znaczy sen. Usłyszała odgłos końskich kopyt. Potem nastała cisza. Ktoś zapukał do drzwi. Z bijącym sercem odsłoniła okien­ nicę. — To ja, Desgrez. — Przychodzi pan w imię przyjaźni czy jako policjant? — Proszę mi otworzyć, zaraz pani powiem. Otworzyła drzwi, myśląc, że wizyta Desgreza sprawi jej przykrość, ale w rzeczywistości zadowolona była, że go widzi. — Gdzie jest Sorbona? — spytała. — Nie mam go dzisiaj ze sobą. Zauważyła, że pod zmoczonym płaszczem miał czerwony surdut, ozdobiony czarnymi wstążkami, kołnierzem i koron­ kowymi mankietami. Z szablą i w butach z ostrogami pre­ zentował się jak młody szlachcic z prowincji, dumny, że znalazł się w stolicy. — Wracam z teatru — powiedział radośnie. — Dość delikatna misja u boku pięknej... 308

— Nie ściga już pan zabłoconych pamflecistów? — Możliwe, że w tej sytuacji zrozumiano, iż nie podjął­ bym wszystkich środków... — Zrezygnował pan ze sprawy? — Niezupełnie. Pozostawiono mi wolną rękę. Wiedzą, że mam swoje sposoby. Stojąc przed ogniem, rozcierał zziębnięte dłonie. Na krze­ śle położył kapelusz i rękawiczki z czarnymi skórzanymi mankietami. — Dlaczego nie został pan żołnierzem w służbie kró­ la? — spytała Angelika, podziwiając okazały strój byłego nędznego adwokata. — Byłby pan pięknym chłopcem i ni­ komu nie robiłby pan krzywdy... Proszę się nie ruszać... Przyniosę dzbanek białego wina i wafle. - Nie, dziękuję! Myślę, że mimo pani wspaniałej gościny lepiej będzie, jak sobie pójdę. Mam jeszcze spatrolować okolice bramy Montmartre. Angelika drgnęła i zerknęła na zegarek: wpół do jedenas­ tej. Jeśli Desgrez uda się teraz do bramy Montmartre, ma wszelkie szanse, by natknąć się na Zabłoconego Poetę i jego wspólników. Czy przypadkiem chciał iść do bramy Mont­ martre, czy też ten diabelski człowiek coś zwęszył? Nie, to niemożliwe! Błyskawicznie podjęła decyzję. Desgrez wkładał już płaszcz. — Już? — zaprotestowała Angelika. -- Nie rozumiem pańskich manier. Przychodzi pan o nieodpowiedniej porze, wyciąga mnie pan z łóżka i zaraz pan zmyka. — Nie wyciągnąłem pani z łóżka. Nie była pani roze­ brana. Marzyła pani przed kominkiem. — Właśnie... Nudziłam się. No, niech pan usiądzie. - Nie — odpowiedział, zawiązując sznurek pod koł­ nierzykiem. — Im bardziej się zastanawiam, tym bardziej dochodzę do wniosku, że powinienem się pospieszyć. — Och! Ci mężczyźni! — zaprotestowała urażona. Za­ chodziła w głowę, by znaleźć sposób na zatrzymanie go. Mniej bała się o poetę, bardziej o Desgreza i o to nieunik­ nione spotkanie, które dojdzie do skutku, jeśli ona pozwoli mu pójść teraz do bramy Montmartre. Policjant miał pis­ tolet i szpadę, ale tamci też byli uzbrojeni i było ich więcej. 309

W dodatku Sorbony nie było przy nim. W każdym razie lepiej by było, gdyby ucieczka Klaudiusza Małego mogła obyć się bez bijatyki, w trakcie której miałby zginąć oficer policji z Chatelet. Za wszelką, cenę trzeba było tego uniknąć. Ale Desgrez już wychodził z pokoju. „To zbyt głupie — pomyślała Angelika — skoro nie umiem przez kwadrans zatrzymać mężczyzny, to zastana­ wiam się, po co mnie Pan Bóg stworzył!" Wyszła za nim do przedpokoju. Chwytał już za klamkę, kiedy położyła swą dłoń na jego ręce. Gest ten, wydało się, zaskoczył go. Zawahał się przez chwilę. — Dobranoc pani — powiedział z uśmiechem. — Noc nie będzie dla mnie dobra, jeśli pan pójdzie — wyszeptała. — Noc jest zbyt długa... kiedy spędza się ją w samotności. Przytuliła policzek do jego ramienia. „Zachowuję się jak kurtyzana — pomyślała — ale trud­ no! Dzięki kilku pocałunkom zyskam na czasie. A nawet, jeśli zażąda więcej, to czemu nie? W sumie od tylu lat już się znamy". — Tyle lat już się znamy, Desgrez — podjęła głośno. — I nigdy pan nie pomyślał, że między nami... — To nie w pani stylu rzucać się na mężczyznę — po­ wiedział zaniepokojony Desgrez. — Co się z panią dzisiaj dzieje, moja piękna? Chwycił ją za ramię. Bardzo powoli drugą ręką otoczył jej talię. Ale nie przyciągnął jej do siebie. Trzymał ją raczej jak lekki i delikatny przedmiot, z którym nie bardzo wia­ domo, co zrobić. Wyczuwała jednak, że serce policjanta bije nieco szybciej. Czyż to nie jest zabawne poruszyć tego człowieka, obojętnego, zawsze panującego nad sobą? — Nie — powiedział w końcu. — Nie, nigdy nie myś­ lałem, że będziemy mogli ze sobą spać. Widzi pani, miłość jest dla mnie czymś bardzo pospolitym. W tym, jak i w wielu innych dziedzinach, nie znam luksusu i on mnie nie pociąga. Zimno, głód, bieda i łaska moich panów nie sprzyjały wy­ pracowaniu wyrafinowanych zamiłowań. Jestem mężczyzną tawern i burdeli. Żądam od dziewczyny, by była dzielnym zwierzęciem, solidnym, wygodnym obiektem, którym moż310

na posługiwać się na swój sposób. Żeby rzec już wszystko do końca, moja droga, nie jesteś moim typem kobiety. Słuchała go z pewnym rozbawieniem, nie odrywając czoła od jego ramienia. Czuła na plecach ciepło jego rąk. Być może wcale nie był taki pełen pogardy, jak chciał to okazać. Taka kobieta jak ona nie myliła się w tych sprawach. Zbyt wiele rzeczy ją z nim łączyło. Zaśmiała się cichutko. — Mówi pan tak do mnie, jakbym była luksusowym przedmiotem... niewygodnym, jak pan mówi. Podziwia pan z pewnością okazałość mej sukni i mego domu? — Suknia nie ma tu nic do rzeczy. Zachowa pani zawsze świadomość wyższości, która przebijała z pani oczu, kiedy dawno temu przedstawiono pani pewnego nędznego i plebejuszowskiego adwokata. — Wiele rzeczy zmieniło się od tej pory, Desgrez. — Wiele rzeczy nie zmieni się nigdy, między innymi arogancja kobiety, której przodkowie, razem z Janem II Dobrym, brali udział w bitwie pod Poitiers w 1356 roku. - Oczywiście, jako policjant wie pan zawsze wszystko o wszystkich! — Tak... dokładnie tak jak pani przyjaciel Zabłocony Poeta. Chwycił ją za ramiona i delikatnie, lecz stanowczo ode­ rwał od siebie, by popatrzeć jej w twarz. — Więc...? To prawda, że miał być o północy przed bramą Montmartre? Zadrżała, a po chwili pomyślała, że teraz niebezpieczeń­ stwo już minęło. W oddali zegar wybijał północ. Desgrez wychwycił w jej spojrzeniu triumfalny błysk. — Tak... tak, jest już za późno -- wyszeptał, kiwając głową z marzycielską miną. - - Tylu ludzi wyznaczyło sobie spotkanie tej nocy przed bramą Montmartre! Między in­ nymi sam prefekt policji i dwudziestu strażników z Chatelet. Być może, gdybym przybył trochę wcześniej, mógłbym im doradzić czaty na zwierzynę gdzie indziej... Albo mógłbym dać znać nieostrożnej zwierzynie, by uciekła inną drogą...? Ale teraz, myślę... tak, myślę, że jest już za późno. *

*

* 311

Filipot poszedł rano po świeże mleko na targ Mlecznego Piotra. Angelika właśnie zasypiała, kiedy usłyszała go, jak wraca biegiem. Zapomniawszy zapukać, wsadził swą roz­ czochraną głowę w uchylone drzwi. Oczy wychodziły mu z orbit. — Markizo Aniołów — dyszał — właśnie widziałem... na placu Greve... Zabłoconego Poetę. — Na placu Greve...? — powtórzyła. — On chyba jest całkiem szalony! Co tam robi? — Wyciąga język - - odpowiedział Filipot. — Powie­ szono go!

ROZDZIAŁ XI

— Obiecałem prefektowi policji w Paryżu, który zobo­ wiązał się do tego przed królem, że trzy ostatnie nazwiska z listy nie będą podane do publicznej wiadomości. Tego ranka, mimo powieszenia autora tych pamfletów, nazwisko hrabiego de Guiche zostało wydane na pastwę paryżan. Jego Królewska Mość wreszcie zrozumiał, że skazanie głów­ nego winnego nie powstrzyma ręki sprawiedliwości, która spadnie na królewskiego brata. Dałem do zrozumienia Jego Królewskiej Mości, że znam jednego lub kilku wspólników, którzy mimo śmierci pamflecisty kontynuowali swoje dzieło. I powtarzam, obiecałem, że trzy ostatnie nazwiska nie ukażą się nigdy. — Ukażą się! — Nie! Angelika i Desgrez znowu stali twarzą w twarz w tym samym miejscu, w którym poprzedniego dnia Angelika oparła swe czoło o ramię policjanta. Nigdy nie wybaczy sobie tego gestu. Teraz spojrzenia ich krzyżowały się jak szpady. Dom był pusty. Jedynie Dawid, ranny i z gorączką, znaj­ dował się na poddaszu. Nie słychać było żadnych hałasów z ulicy. Echo wzburzenia ludu nie docierało do tej arysto­ kratycznej dzielnicy. Krzyki tłumu od samego rana defilu­ jącego po placu Greve, przed szubienicą, na której bujało się ciało Klaudiusza Małego, Zabłoconego Poety z Pont313

Neuf, gubiły się już w tej dzielnicy. Od piętnastu lat zalewał Paryż swymi epigramami i piosenkami i teraz nikt nie mógł uwierzyć, że w końcu go powieszono. Pokazywano sobie jego jasne włosy, poruszane przez wiatr, i stare zniszczone buty. Matka Majerankowa płakała. Na rogu ulicy Wikliniarskiej matka Hurlurette z twarzą zalaną łzami wydzie­ rała się, powtarzając słynny refren przy rzępolącym akom­ paniamencie ojca Hurlurota: Kiedy wejdę do opactwa ,,Wchodi-Niechętnie", pomodlę się za was i wy sta wię język... Słuchając tego, ludzie wpadali w trans. Wyciągali pięści w stronę ratusza. W małym domku przy ulicy Francs-Bourgeois toczyła się nadal ostra i zażarta walka, prowadzona ściszonym głosem, jakby Angelika i Desgrez podejrzewali, że całe miasto ich podsłuchuje. - Wiem, gdzie jest reszta kartek, które chce pani jeszcze rozpowszechniać mówił Desgrez. - - Mogę poprosić o wsparcie wojsko, zaatakować dzielnicę Saint-Denis i poszatkować wszystkich opornych, Wielkiego Coesre'a, Drew­ nianego Zadka. Ale jest prostszy sposób załatwienia tej spra­ wy. Niech mnie pani posłucha, głuptasku, zamiast patrzeć na mnie jak wściekła kotka... Klaudiusz poeta umarł. Tak mu­ siało się stać. Jego zuchwałość trwała już zbyt długo, a król nie dopuści do tego, by sądziły go wyrzutki społeczeństwa. — Król! Król! Tylko jego ma pan na ustach. Kiedyś był pan bardziej dumny! — Duma to grzech młodości, moja pani. Zanim okaże się dumę, trzeba wiedzieć, z kim się ma do czynienia. Siłą rzeczy zderzyłem się już z wolą króla. O mało mnie nie zniszczył. Demonstracja została przeprowadzona: król jest najsilniejszy. Jestem więc po stronie króla. Moim zdaniem pani, jako że jest pani obarczona dwojgiem małych dzieci, powinna iść za moim przykładem. 314

— Niech pan zamilknie, budzi pan we mnie odrazę! — Czy nie stara się pani o patent na produkcję egzotycz­ nego napoju, czy coś w tym rodzaju...? Jak pani myśli, czy taka suma jak na przykład pięćdziesiąt tysięcy liwrów po­ mogłaby pani wylansować jakiś produkt? Albo jakiś przy­ wilej, zwolnienie z opłat, czy ja wiem? Takiej kobiecie jak pani nie powinno zabraknąć pomysłów. Król gotowy jest przyznać pani to, o co pani poprosi, w zamian za definityw­ ne i natychmiastowe milczenie. Oto najlepszy dla wszystkich sposób na zakończenie tego dramatu. Szef od spraw kry­ minalnych zbierze gratulacje, przydzieli mi nowe stanowis­ ko, Jego Królewska Mość odetchnie z ulgą, a pani, moja droga, napełniwszy swą małą barkę, popłynie w kierunku najwyższych zaszczytów. Więc niech się pani nie trzęsie jak młoda klacz przed pejczem tresera. Niech się pani zastano­ wi. Wrócę za dwie godziny po odpowiedź... *

*

*

Mistrza drukarskiego Gilberta i jego dwóch pomocników przywieziono na plac Greve w dwukołowym wózku. Trzy szubienice wzniesione zostały dla nich obok Zabłoconego Poety. Kiedy mistrz Aubin wsadził do pętli siwą głowę drukarza, podniósł się krzyk: — Łaski! Król udziela łaski. Mistrz Aubin zawahał się. Czasami zdarzało się, że u stóp szafotu łaska króla wy­ rywała skazanego z rąk kata. Biorąc pod uwagę zmianę zdania władcy, mistrz Aubin miał wykonywać rozkazy pun­ ktualnie, lecz bez zbytniego pośpiechu. Czekał cierpliwie, aż dostarczy mu się podpisaną przez króla prośbę o ułas­ kawienie. Tymczasem nikt się nie pojawiał. Było to niepo­ rozumienie. W rzeczywistości, kapucyni, którzy przyszli tu z wózkiem po ciała skazanych, nie mogąc przedrzeć się przez gęsty tłum, torowali sobie drogę, krzycząc: — Z drogi! Z drogi! A każdy zrozumiał: Łaski! Łaski! Zorientowawszy się, o co chodzi, mistrz Aubin spokojnie wrócił do swej pracy. Jednak mistrz Gilbert, przed chwilą 315

zrezygnowany, teraz nie chciał już umierać. Wyrywał się i krzyczał straszliwym głosem: — Sprawiedliwości! Sprawiedliwości! Odwołuję się do króla! Mnie zabijają, a mordercy małego sprzedawcy wafli i karczmarza Bourjusa paradują na wolności. Chcą mnie powiesić, bo stałem się instrumentem prawdy! Apeluję do króla! Apeluję do Boga! Kat, zaatakowany gradem kamieni i pałek, musiał puścić swą ofiarę i schować się pod estradą. Kiedy szukano za­ rzewia, by ją podpalić, straż konna wjechała na plac i ude­ rzeniami bicza rozpędziła zbiegowisko. Ale skazani znik­ nęli... Paryż, dumny, że udało mu się uratować trzech synów spod szubienicy, czuł, że odradza się w nim duch Frondy. Przypomniano sobie, że w 1650 roku Zabłocony Poeta pierwszy rzucił strzały mazarinades*. Dopóki Zabłocony Poeta żył i zajmował się bieżącymi sprawami, dopóty można było zapomnieć o starych. Ale teraz, kiedy umarł, gniew ogarnął lud, któremu nagle się wydało, że zatkano mu usta. Wszystko wylazło wtedy na wierzch: klęski głodu w latach 1656, 1658 i 1662, nowe podatki. Jaka szkoda, że Włoch umarł! Podpalono by mu pałac... Po bulwarach rozbrzmiewały krzyki: — Kto zabił małego sprzedawcę wafli? A inni skandowali: — Jutro... się dowiemy! Jutro... się dowiemy! Ale nazajutrz miasto nie dostało już codziennej porcji białych kartek. Ani w następne dni. Zapadła cisza. Koszmar się oddalił. Nigdy Paryż się nie dowie, kto zabił małego sprzedawcę wątli. Paryż zrozumiał, że Zabłocony Poeta umarł na zawsze. *

*

*

* M a z a r i n a d e s (fr.) — pamflely wymierzone przeciwko Mazariniemu w czasie Frondy (przyp. tłum.).

316

Zresztą sam to powiedział Angelice. — Teraz ty jesteś bardzo silna i możesz nas zostawić na drodze. Słyszała ciągle te słowa. Podczas długich nocy, kiedy ani na chwilę nie zmrużyła oka, widziała przed sobą jego oczy, blade i błyszczące jak woda w Sekwanie, kiedy odbija się w niej słońce. Nie chciała pójść na plac Greve. Wystarczyło, że Barbe zaprowadziła tam dzieci, jak na kazanie, i nie zaoszczędziła im żadnego szczegółu z tego posępnego spektaklu: jasnych włosów Zabłoconego Poety, powiewających wokół opuch­ niętej twarzy, czarnych, poskręcanych na chudych łydkach pończoch, kałamarza z rogu i gęsiego pióra, które przesądny kat zostawił u jego pasa. Trzeciego dnia, wstając z łóżka po kolejnej nie przespanej nocy, Angelika powiedziała sobie: — Nie mogę dłużej tak żyć. Wieczorem miała spotkać się z Desgrezem u niego, przy ulicy Pont-Notre-Dame. Stamtąd miał ją zaprowadzić do ważnych osobistości, z którymi miała zawrzeć sekretną umowę kończącą tę dziwną sprawę, nazwaną sprawą ma­ łego sprzedawcy wafli. Propozycje Angeliki zostały zaakceptowane. W zamian miała oddać trzy kufry z wydrukowanymi, lecz nie rozpo­ wszechnionymi pamfletami, którymi policjanci niewątpliwie rozpalą wielki ogień radości. I życie rozpocznie się na nowo. Znowu będzie miała dużo pieniędzy. Ona jedna też będzie miała przywilej pro­ dukcji i sprzedaży w całym królestwie napoju zwanego czekoladą. - Nie mogę dłużej tak żyć — powtórzyła. Zapaliła świecę, bo było jeszcze ciemno. Lustro, stojące na toaletce, odbiło jej bladą i ściągniętą twarz. — Zielone oczy — powiedziała. — Kolor, który przynosi nieszczęście. Więc to jednak prawda. Przynoszę nieszczęście tym, których kocham... albo którzy mnie kochają. Klaudiusz poeta...? — powieszony. Mikołaj...? — zniknął. Joffrey...? — spalony żywcem. 317

Dotknęła dłońmi skroni. Tak się trzęsła, że z trudem oddychała. Jednak dłonie miała zimne. - Co ja tu robię, przeciwstawiając się tym wszystkim silnym i potężnym mężczyznom? To nie moje miejsce. Miej­ sce kobiety jest w domu, obok męża, którego kocha, w cie­ ple ognia, w zaciszu domowym i przy dziecku, które śpi w drewnianej kołysce. Pamiętasz, Joffreyu, ten mały zamek, gdzie urodził się Florimond? Burza, która nadeszła od stro­ ny gór, smagała szyby, a ja siedziałam ci na kolanach. Przytulałam mój policzek do twojego. I patrzyłam trochę ze strachem i słodkim zaufaniem na twą dziwną twarz, w której odbijały się płomienie... Jak ty umiałeś się śmiać, pokazując wspaniałe, białe zęby! Albo wyciągałam się na naszym łóżku, a ty śpiewałeś mi swoim głębokim i aksamit­ nym głosem. Wtedy zasypiałam, a ty kładłeś się obok mnie w świeżej, haftowanej, pachnącej irysami pościeli. Ja ci wiele ofiarowałam, wiedziałam o tym. Ale ty ofiarowałeś mi wszystko... I marzyłam, że będziemy wiecznie szczęś­ liwi... Chwiejnym krokiem przeszła przez pokój, upadła na kolana przed łóżkiem, ukryła twarz w pościeli. — Joffrey, mój kochany!... Joffrey, mój kochany, wróć, nie zostawiaj mnie samej... Wróć! Ale on już nie wróci. Wiedziała o tym. Zbyt daleko się udał. Gdzie mogłaby się teraz z nim spotkać? Nie ma nawet grobowca, by się przy nim modlić... Prochy Joffreya zostały rozsypane na wietrze Sekwany. Popatrzyła na rzekę, jej szerokie, bystre fale i srebrny pancerz, który zakłada w czasie zachodu słońca. Angelika podniosła się. Miała twarz zalaną łzami. Usiadła przy stole, wzięła czystą kartkę i zaczęła pisać. „Kiedy przeczytają panowie ten list, nie będę już żyła. Wiem, że zamach na własne życie to wielka zbrodnia, ale tylko Bóg, który zna głębię mej duszy, będzie moim sędzią, moim jedynym schronieniem. Oddaję się Jego miłosierdziu. Powierzam los mych dwóch synów sprawiedliwości i dob­ roci króla. W zamian za moje milczenie, od którego zależy honor rodziny królewskiej, proszę Jego Królewską Mość, by jak ojciec zatroszczył się o te dwie istoty; one widać 318

urodziły się pod znakiem największych nieszczęść. Jeśli król nie przywróci im nazwiska i dziedzictwa ich ojca, hrabiego de Peyrac, niech przynajmniej stworzy im możliwości, by szczęśliwie przeżyli dzieciństwo, a później zapewni im wy­ kształcenie i sumy konieczne do ich urządzenia..." Dodała jeszcze kilka szczegółów dotyczących dzieci, pro­ sząc także o opiekę nad młodym sierotą, Chaillou. Napisała też list do Barbe, błagając ją, by nigdy nie opuściła Florimonda i Cantora. Zostawiła jej nędzne rzeczy, które posia­ dała: suknie i klejnoty. Włożyła drugi list do koperty i zakleiła ją. Od razu poczuła się lepiej. Zrobiła toaletę, ubrała się, później spędziła przedpołudnie w dziecięcym pokoju. Wi­ dok dzieci dobrze jej zrobił. Ale myśl, że opuści je na zawsze, nie niepokoiła jej. Już jej nie potrzebowali. Mieli Barbe, którą dobrze znali i która weźmie ich do Monteloup. Będą wychowywać się w słońcu i na świeżym powietrzu, z dala od tego błotnistego i śmierdzącego Paryża. Florimond zresztą rzadko cieszył się obecnością matki, bo wracała późno wieczorem do domu, w którym dzieci stworzyły już sobie królestwo wraz z dwiema służącymi, psem Patou, zabawkami i ptakami. Ponieważ to jednak Angelika kupowała im zabawki, kiedy ją dostrzegali, bie­ gli do niej na wyścigi, domagając się czegoś nowego. Tego dnia Florimond był w sukience z czerwonej lustryny. — Mamo, kiedy dostanę krótkie spodenki do kolan? Teraz już jestem mężczyzną, wiesz? — Mój drogi, masz już wielki kapelusz z pięknym ró­ żowym piórem. Wielu chłopców w twoim wieku zadowala się takim czepkiem, jak ma Cantor. - Ale ja chcę krótkie spodenki! — krzyknął Florimond, rzuciwszy na ziemię trąbkę. Angelika wyszła z pokoju, bo nie chciała go już karać. Po południowym posiłku, kiedy dzieci spały, nałożyła mantylkę i wyszła z domu. Wzięła ze sobą ostemplowane koperty. Odda je Desgrezowi i poprosi go, by przyniósł je 319

na słynne sekretne spotkanie. Potem pożegna go i pójdzie wzdłuż brzegu rzeki. Będzie miała dużo czasu. Miała zamiar zrobić dłuższy spacer. Chciała dojść do wsi i jako ostatni widok zabrać ze sobą obraz łąk pożółconych jesienią i zło­ tych drzew oraz powdychać zapach mchów, który przypo­ minał jej Monteloup i dzieciństwo...

ROZDZIAŁ XII

Angelika czekała na Desgreza w jego domu na PontNotre-Dame. Policjant lubił mieszkać na mostach, podczas gdy ci, których ścigał, mieszkali pod nimi. Od czasu pierwszej wizyty Angeliki, przed laty, w je­ dnym z walących się domów na Petit-Pont, wiele się zmieniło. Miał teraz prawie nowy dom z fasadą od strony mostu Notre-Dame, w złym guście bogatego mieszczanina, ozdo­ biony dwoma terminusami, trzymającymi owoce i kwiaty, oraz królewskimi medalionami i statuami — wszystko to pomalowane było „zgodnie z naturą" jaskrawymi kolorami. Pokój, do którego dozorczyni wprowadziła Angelikę, przedstawiał taki sam plebejuszowski styl. Ledwo rzuciła okiem na szerokie łóżko z baldachimem, podtrzymywanym przez męskie torsy, i na biurko ozdobione przedmiotami ze złoconego brązu. Nie zastanawiała się wcale nad okolicznościami, jakie pozwoliły adwokatowi zapewnić sobie ten dostatek. Desgrez był jednocześnie teraźniejszością i wspomnieniem. Miała wrażenie, że wszystko o niej wie, i to ją uspokajało. Był twardy i obojętny, ale można było na niego liczyć. Oddaw­ szy w jego ręce swą ostatnią wolę, mogła odejść spokojnie: jej dzieci nie zostaną opuszczone. Otwarte okno wychodziło na Sekwanę. Słychać było od­ głos wioseł. 321

Na dworze było pięknie. Delikatne jesienne słońce od­ bijało się na czarno-białej posadzce, starannie wyczyszczonej oliwą. Wreszcie usłyszała na korytarzu odgłos ostróg i zdecy­ dowane kroki Desgreza. Wszedł, nie okazując żadnego zdziwienia. — Pozdrawiam panią serdecznie. Sorbona, zostań na zewnątrz, masz zabłocone łapy. Tym razem również był ubrany, jeśli nie w sposób wyszu­ kany, to na pewno z przepychem. Czarna aksamitna lamówka podkreślała kołnierz szerokiego płaszcza, który rzucił na krzesło. Ale zaraz rozpoznała dawnego Desgreza po natura­ lnym ruchu, którym wyzwolił się od kapelusza i peruki. Potem odpiął szpadę. Wydawał się bardzo zadowolony. — Wracam od pana d'Aubrays. Wszystko jest na jak najlepszej drodze. Moja droga, spotka pani najwyższe oso­ bistości handlu i finansów. Może nawet sam pan Colbert będzie uczestniczył w spotkaniu. Angelika grzecznie się uśmiechnęła. Słowa te wydały jej się puste i nie wyrwały jej z osłupienia. Nie będzie miała okazji poznać pana Colberta. W chwili, gdy te wszechpotęż­ ne osobistości zbiorą się gdzieś, w jakiejś oddalonej dziel­ nicy, ciało Angeliki de Sance, hrabiny de Peyrac, markizy Aniołów, popłynie rzeką między złoconymi nabrzeżami Sekwany. Wtedy będzie naprawdę wolna; nikt już jej nie dosięgnie. I może wtedy połączy się z Joffreyem... Wzdrygnęła się, bo Desgrez ciągle coś mówił, a ona nic nie rozumiała. — Co pan mówi? — Mówię, że przyszła pani trochę za wcześnie na spot­ kanie. — Nie z tego powodu tu przyszłam. W istocie wpadłam tylko do pana, ponieważ czeka na mnie przystojny „elegancik", który ma mnie zaprowadzić do Pałacowej Galerii, bo chciałam zobaczyć ostatnie nowości. Potem przejdziemy się do Tuileries. Dzięki tym rozrywkom nie będę się dener­ wować przed spotkaniem. Ale mam tu kopertę. Czy mógłby pan ją zatrzymać? Wracając, wezmę ją od pana. 322 •

— Do pani usług, madame. Wziął zapieczętowaną kopertę, podszedł do małego kufer­ ka, stojącego na konsoli, otworzył go i tam ją wsadził. Angelika odwróciła się, by zabrać swój wachlarz i rękawi­ czki. Wszystko było takie proste, wszystko szło jak po maśle. Tak samo, nie spiesząc się, wyjdzie i skieruje się nad Sekwanę... Na zgrzyt zamka odwróciła głowę. Desgrez przekręcił klucz w zamku od drzwi. Potem, z naturalną miną, wsadził klucz do kieszeni i wrócił do niej, uśmiechając się. - Niech pani jeszcze usiądzie na kilka minut — powie­ dział. — Od dawna chciałem zadać pani dwa czy trzy pytania i pani obecna wizyta wydała mi się doskonałą okazją... — Ale... czeka ktoś na mnie! — To jeszcze poczeka — odpowiedział, ciągle się uśmie­ chając. — Zresztą to nie zabierze dużo czasu. Proszę usiąść. Wskazał jej krzesło przy stole, sam usiadł z drugiej jego strony. Angelika była zbyt zmęczona, by dłużej się sprzeciwiać. Od wielu dni zachowywała się jak lunatyczka. Jednak coś było nie tak. Ale co...? Ach! Tak! Dlaczego Desgrez zamknął drzwi na klucz? — Informacje, które chciałbym od pani uzyskać, dotyczą dość poważnej sprawy, jaką się teraz zajmuję. Zależy od niej życie wielu osób. Zbyt długo musiałbym pani wyjaśniać jej genezę. Wystarczy, że pani odpowie na moje pytania. Otóż... Mówił powoli i wcale na nią nie patrzył. — Blisko cztery lata temu, pewnej nocy, podczas wła­ mania do domu aptekarza Glazera, w dzielnicy Faubourg Saint-Germain, zatrzymano dwóch złoczyńców. O ile sobie przypominam, w swoim środowisku nosili przezwiska Wyrwizamek i Ostrożny. Powieszono ich. Zanim umarli, pod­ czas śledztwa Ostrożny powiedział pewne słowa, na które teraz się natknąłem w protokole z przesłuchania w Chatelet, a które szczególnie rozjaśniają moją obecną sprawę. Chodzi o to, co Ostrożny widział u pana Glazera w czasie nie­ spodziewanej wizyty tej nocy. Niestety zeznania są niejasne. 323

Taka gadanina, która może dowodzić wielu rzeczy, ale nie dowodzi niczego. Chciałbym więc to wyjaśnić. Co było u starego Glazera? Świat stawał się coraz mniej realny. Wnętrze pokoju zamazywało się. Jedyne światło biło z ciemnych oczu Desgreza, które wydzielały dziwne, czerwone promienie. — Czy mnie zadaje pan to pytanie? — spytała Angelika. — Tak. Co pani widziała tej nocy u starego Glazera? — A skąd ja mam to wiedzieć? Chyba pan stracił rozum. Desgrez westchnął i światło z jego oczu zgasło pod opusz­ czonymi powiekami. Wziął gęsie pióro i zaczął je machinal­ nie obracać. Tej nocy u starego Glazera była pewna kobieta, która towarzyszyła włamywaczom. Nie była to zwyczajna kobieta! Nosiła ważne w ich hierarchii imię: markiza Aniołów. Nigdy pani o niej nie słyszała? Nie? Kobieta ta była towarzyszką słynnego paryskiego bandyty: Calembredaine'a. Złapano go w 1661 roku na targu Saint-Germain i powieszono... — Powieszono...! — wykrzyknęła. — Nie, nie — powiedział łagodnie Desgrez. — Niech się pani nie martwi... Nie powieszono go. Prawdę mówiąc, uciekł, wskoczył do Sekwany i... utopił się. Znaleziono jego ciało z dwoma funtami piasku w ustach. Był opity jak bąk. Szkoda, taki piękny mężczyzna! Nie dziwię się, że pani zbladła! Wracam więc do markizy Aniołów, godnej kompanki tego biednego mężczyzny, który, jak pani wie, był znanym włamywaczem i zabójcą. Skazany na galery, uciekł. Rządy kobiety były krótkie, ale ważne: uczestniczyła w wie­ lu włamaniach, atakach z bronią w ręku na powozy, na przykład na karetę córki prefekta. Ma na swoim koncie kilka zabójstw, między innymi zabójstwo pewnego strażnika z Chatelet, któremu rozpruła brzuch, może mi pani wie­ rzyć... Angelika powoli wychodziła z otępienia. Poczuła, że wpa­ dła w pułapkę. Spojrzała na otwarte okno, skąd dochodził szum wody. Sekwana...! Doskonała ucieczka! Pójdę aż na dno! Skończę z tym potwornym światem mężczyzn...!

324

— Markiza Aniołów była z Ostrożnym w domu Glazera — ciągnął Desgrez. — Widziała to, co widział ten męż­ czyzna... Jednym skokiem była przy oknie. Ale był tam już szybszy od niej Desgrez. Ścisnął jej nadgarstki i rzucił ją brutalnie na krzesło. Miał zupełnie zmienioną twarz. — O! Tylko nie to! - - wrzasnął. - Taka zabawa to nie ze mną! Pochylił nad nią okrutną twarz. v- No już, mów i pospiesz się, jeśli nie chcesz, żebym cię popędził. Co widziałaś u starego Glazera? Angelika wpatrywała się w niego. Targana była sprzecz­ nymi uczuciami, do których dołączył się strach i gniew. — Zabraniam panu mówić do mnie „ty". — Zawsze zwracam się w ten sposób do dziwek, które przesłuchuję. — Pan chyba zupełnie oszalał? — Opowiadaj: co widziałaś u Glazera? — Zawołam o pomoc! — Możesz krzyczeć, ile ci się żywnie podoba, dom za­ mieszkują sami strażnicy i mają zakaz wchodzenia tu, nawet gdyby ktoś krzyczał, że go mordują. Pot wystąpił jej na skronie. „Nie mogę — pomyślała — nie mogę się pocić. Mikołaj mówił, że to bardzo zły znak. Oznacza, że jest się gotowym «wydać wspólników»..." Poczuła silne uderzenie w policzek. — Będziesz mówić? Co widziałaś u Glazera? — Nie mam nic panu do powiedzenia. Bydlak! Wypuść mnie! Desgrez podszedł do niej, wziął ją pod łokcie i zmusił do wstania, ale ostrożnie, jakby była ciężko chora. — Nie chcesz mówić, moja ślicznotko? — powiedział słodko. — To nieładnie, wiesz. Koniecznie chcesz, żebym się zdenerwował...? Trzymał ją przy sobie. Bardzo powoli jego dłonie ze­ śliznęły się wzdłuż rąk dziewczyny i odgięły jej łokcie do tyłu. Nagle przeszył ją niesamowity ból, głośno krzyknęła. Rzec by można, że żelazne kleszcze wyrywały jej obie ręce. 325

Policjant tak ją trzymał, że nie mogła wykonać najmniej­ szego ruchu bez uczucia wbijania sztyletu w boki. Ale naj­ większy ból sprawiały jego palce, które niemiłosiernie ją ściskały. — No, mów! Co było u Glazera? Angelika spocona była jak mysz. Ucisk nie do wytrzy­ mania miażdżył jej kark, łopatki, krzyż. — Przecież nie wymagam od ciebie takiej znowu strasz­ nej rzeczy. Zwykłej, małej informacji w sprawie, która nawet ciebie nie dotyczy ani twoich kompanów żebraków... Mów, moja piękna, ja słucham. Ciągle nie chcesz mówić? Zrobił nieznaczny ruch i delikatne palce Angeliki zatrzesz­ czały. Zawyła. Nie drgnąwszy, mówił dalej: — No, przyjaciel Ostrożny mówił w Chatelet o jakiejś białej mące... Widziałaś to też? — Tak. — Co to było? — Trucizna... arszenik. — Aha! Nawet wiedziałaś, że to był arszenik — zaśmiał się. Puścił ją. Zamyślił się i nie patrzył już na nią. Złamana bólem, powoli wracała do siebie. Po chwili wrócił do rzeczywistości i popchnął ją z po­ wrotem na krzesło. Przyciągnął sobie stołek i usiadł przed nią. — Teraz jesteś rozsądna, więc nie będę ci robił krzywdy. Był tuż koło niej, ściskał swymi kolanami drżące kolana Angeliki. Patrzyła na wnętrze swych dłoni, wilgotnych i jak­ by martwych. — Opowiedz mi teraz tę historię. Przechylił głowę nieco na bok i nie patrzył już na nią. Wyglądał jak surowy spowiednik słuchający posępnych sekretów. Zaczęła mówić monotonnym głosem. — U Glazera w jednym pokoju były retorty... labora­ torium. — To normalne... Każdy wie, że jest aptekarzem. — Ten biały proszek był na ladzie w naczyniu z brązu. 326

Poznałam go po czosnkowym zapachu. Ostrożny chciał go skosztować. Przeszkodziłam mu, mówiąc, że to trucizna. — Co jeszcze zauważyłaś? — Obok naczynia z arszenikiem leżała paczka owinięta papierem pakowym i zaklejona czerwonymi pieczęciami. — A na tym papierze było coś napisane? — Tak, dla pana de Sainte-Croix. — Doskonale. A potem? — Ostrożny przewrócił retortę, która się zbiła. Hałas musiał zbudzić właściciela domu. Uciekliśmy, ale przebie­ gając przez przedpokój, słyszeliśmy, jak schodził po scho­ dach. Krzyknął: „Nanette!" czy coś w tym rodzaju. „Za­ pomniała pani zamknąć koty". Dodał jeszcze: „Czy to pan Sainte-Croix? Przyszedł pan po swoje lekarstwo?" — Doskonale! Doskonale! — Potem... Policjant zrobił lekceważący ruch ręką. — Potem już nieważne! Teraz już wiem, co mam... Potem... Angelika przypomniała sobie ciemną ulicę, na której pojawiła się ogromna sylwetka psa Sorbony. Pamię­ tała swą szaleńczą ucieczkę. Przeszłość nie chciała umrzeć. Odradzała się na nowo i jednym ruchem niszczyła te cztery lata cierpliwej i uczciwej pracy. Udało jej się przełknąć ślinę, ale gardło miała suche. Wreszcie wybełkotała: — Desgrez... od kiedy pan wie...? Spojrzał na nią szyderczo. — ...Że jesteś markizą Aniołów? Słowo daję, od tamtej nocy. Myślisz, że mam zwyczaj wypuszczać dziewczynę, którą złapałem, i jeszcze oddawać jej nóż...? Więc ją rozpoznał! Znał wszystkie etapy jej upadku. Powiedziała pospiesznie: Muszę panu coś wyjaśnić. Calembredaine był moim... towarzyszem zabaw z dzieciństwa, wieśniakiem z moich stron. Mówiliśmy tym samym żargonem. — Nie proszę cię, żebyś mi opowiadała całe twoje ży­ cie — zgromił ją ostro. — Aleja... Muszę to panu powiedzieć... Musi mnie pan zrozumieć. To był mój kumpel z dzieciństwa. Był służącym w zamku. Potem zniknął. Odnalazł mnie, kiedy przybyłam do Paryża... Rozumie pan, zawsze mnie pragnął... A wszyscy

327

mnie opuścili... Pan także mnie zostawił... w śniegu. Wtedy on mnie wziął, ujarzmił... To prawda, że byłam z nim, ale nie popełniłam tych wszystkich zbrodni, które pan mi przy­ pisuje. Desgrez, to nie ja zabiłam strażnika Martina, przy­ sięgam panu... Zabiłam tylko raz. Tak, to prawda, zabiłam Wielkiego Coesre'a. Ale było to w obronie życia, by moje dziecko uniknęło potwornego losu... Desgrez, rozbawiony i zaskoczony, uniósł brwi. — To ty zabiłaś Wielkiego Coesre'a, tego Rolina Krę­ pego, którego wszyscy się bali? — Tak. Zaczął się cicho śmiać. — Ho! Ho! Ale numer z tej markizy Aniołów! Ty, sama? Tym wielkim nożem? Zbladła. Monstrum było o dwa kroki od niej, uginało się pod swym ciężarem. Miało otwarte usta, z których buchała krew. Myślała, że zwymiotuje. Desgrez, śmiejąc się, poklepał ją po policzku. — No już, nie rób takiej miny! Cała jesteś lodowata. Chodź, to cię ogrzeję. Przyciągnął ją na swe kolana, przycisnął mocno do siebie i rozgniótł jej wargi. Krzyknęła z bólu i wyrwała mu się. Natychmiast odzyskała zimną krew. — Panie Desgrez — powiedziała, zbierając resztki swej godności. — Będę panu wdzięczna za podjęcie decyzji w mojej sprawie. Zatrzymuje mnie pan czy pozwala mi odejść? — Ani jedno, ani drugie, na razie — powiedział non­ szalancko. — Po takiej konwersacji nie możemy się tak zwyczajnie rozstać. Pomyślisz, że policjant to tylko bydlak. Mogę być bardzo słodki, stosownie do okoliczności. Stanął obok niej. Uśmiechał się, ale jego oczy znów pałały czerwonym blaskiem. Zanim zrobiła jakikolwiek ruch, po­ rwał ją w ramiona. Szeptał, pochylony nad jej twarzą: — Chodź, moje śliczne, małe zwierzątko! — Nie chcę, żeby mówił pan do mnie w ten sposób! — krzyknęła. I wybuchnęła płaczem. To przyszło nagle. Huragan łez, wybuch płaczu, który rozrywał jej serce, którym się dławiła.

328

Desgrez zaniósł ją na łóżko, posadził i długą chwilę pa­ trzył na nią spokojnie, lecz z uwagą. Potem, kiedy się nieco uspokoiła, zaczął ją rozbierać. Poczuła na szyi dotyk jego dłoni, które rozpinały bluzkę ze zręcznością pokojówki. Zalana łzami, nie miała nawet siły się bronić. — Desgrez, jest pan okropny! — zaszlochała. — Ależ nie, moja kochana, nie jestem okropny. — Myślałam, że jest pan moim przyjacielem... Myślałam, że... Och! Mój Boże! Jaka ja jestem nieszczęśliwa! - Cicho już... Cicho. Ale pomysły! — odezwał się tonem gderliwej pobłażliwości. Zwinnymi rękami zdejmował szerokie spódnice, odpinał podwiązki, zwijał jedwabne pończoszki, ściągał buty. Kiedy miała już tylko koszulę, odszedł na bok; usłyszała, jak pogwizdując rozbiera się, rozrzuca na wszystkie strony buty, surdut i pas. Potem jednym skokiem był przy niej i spuścił zasłony. W przyjemnym cieple alkowy wielkie, owłosione ciało Desgreza wydawało się czerwone i pokryte czarnym mesz­ kiem. Mężczyzna nic nie stracił ze swego zapału. — Hejże, dziewczyno! Co to za konwulsje? Koniec z płaczem. Teraz będziemy się śmiać. No, chodź tu na chwilę! Zerwał z niej koszulę i jednocześnie klepnął po poślad­ kach, aż podskoczyła. Wściekła z upokorzenia, wbiła mu w ramię ostre zęby. — Ach! Suka! — krzyknął. — Zasługujesz na poprawkę! Ale ona się broniła. Zaczęli walczyć. Wykrzykiwała naj­ gorsze przekleństwa, jakie przychodziły jej do głowy. Przy­ pominała sobie całe słownictwo Polki, a Desgrez śmiał się jak szalony. Śmiech ten, jego białe zęby, cierpki zapach tytoniu, połączony z zapachem męskiego potu, poruszyły Angelikę do szpiku kości. Była pewna, że nienawidzi Des­ greza, że życzy mu śmierci. Krzyknęła, że zabije go swym nożem. Śmiał się w najlepsze. Wreszcie udało mu się położyć na niej i zaczął szukać jej warg. — Pocałuj mnie — mówił. — Pocałuj policjanta... Po­ słuchaj mnie... albo spuszczę ci takie lanie, że będzie cię piekło przez trzy dni... Pocałuj mnie... Lepiej. Jestem pe­ wien, że umiesz bardzo dobrze całować... 329

Nie mogła już dłużej opierać się władczemu nakazowi tych ust, które gryzły ją za każdą odmowę. Uległa. Uległa tak, że kilka chwil później żądza przyciągnęła ją na oślep do tego ciała, które ją pokonało. Ich walka nabrała innego charakteru. Stała się odwieczną walką bogów i nimf w lesie Olimpu. Wesołość Desgreza w miłości była zadzi­ wiająca i niczym nie zmącona. Zdobywał Angelikę jak pasjonat. Młoda kobieta pomyślała, że Desgrez nie miał dla niej żadnego szacunku, że nikt jeszcze tak jej nie trak­ tował, nawet Mikołaj, nawet kapitan. Ale, z głową opartą o brzeg łóżka, usłyszała swój śmiech, śmiech swawolnej dziewki. Było jej teraz bardzo gorąco. Jej ciało, wstrząsane dreszczami, otwierało się. Mężczyzna przyciągnął ją do siebie władczą ręką. Przez sekundę zobaczyła inną maskę: zamknięte oczy, namiętna powaga, twarz bez śladu cynizmu. Wszelka ironia ulotniła się pod wpływem tego jedynego uczucia. Chwilę potem poczuła, że należy do niego. Śmiał się znowu, łakomie i dziko. Nie podobał jej się taki. W tym momencie po­ trzebowała czułości. Nowy kochanek przy pierwszym zbli­ żeniu budził zawsze w niej odruch zdziwienia, przerażenia, a może nawet niesmaku. Nie była już podniecona. Ogarnęło ją ciężkie jak ołów zmęczenie. Pozwoliła się wziąć, bezwolna, ale on nie przejmował się tym. Miała wrażenie, że korzysta z niej jak z każdej innej dziewczyny. Zajęczała, kręcąc głową z jednej strony na drugą. — Zostaw mnie... Zostaw mnie! Ale on rzucał się zapamiętale, jakby chciał ją całkowicie wykończyć. Wszystko stało się czarne. Napięcie nerwowe, w jakim tkwiła od kilku dni, ustąpiło teraz miażdżącemu uczuciu zmęczenia. Nie mogła już. Była u kres sił, łez, namiętności...

Obudziła się w spustoszonym łóżku, z nogami i rękami rozrzuconymi jak u rozgwiazdy, w pozycji, w jakiej ogarnął 330

ją sen. Zasłony łóżka były już podniesione. Różowe słońce tańczyło na posadzce. Słyszała śpiew Sekwany, przepływa­ jącej pod arkadami Pont-Notre-Dame. Dołączył do tego inny, bliższy odgłos, jakby dyskretne skrobanie. Odwróciła głowę i zobaczyła Desgreza, który pisał coś przy stole. Miał na sobie perukę i biały, wykrochmalony kołnierz. Wydawał się bardzo spokojny i zajęty pracą. Obserwowała go, nic nie rozumiejąc. Miała zatarte, niewyraźne wspo­ mnienia. Ciało jej było ciężkie jak ołów, a głowa lekka. Uświadomiła sobie swą bezwstydną pozycję i złączyła nogi. W tym momencie Desgrez podniósł głowę. Zobaczywszy, że się przebudziła, odłożył pióro i podszedł do łóżka. — Jak się pani czuje? Dobrze pani spała? — spytał uprzejmie i całkiem naturalnie. Popatrzyła na niego z nieco ogłupiałą miną. Nie bardzo była jego pewna. Gdzież więc widziała Desgreza przeraża­ jącego, brutalnego i rozpustnego? We śnie, bez wątpienia. — Spała? — wymamrotała. — Myśli pan, że spałam? Od jakiego czasu? — No, cóż, już ze trzy godziny mam ten cudowny widok przed oczami. - Trzy godziny! — powtórzyła Angelika, podskoczyła i nakryła się prześcieradłem. — Ależ to straszne! A spot­ kanie z panem Colbertem? — Została pani godzina na przygotowanie. Poszedł do drugiego pokoju. — Mam tu wygodną łazienkę i wszystko, co potrzeba do kobiecej toalety: szminki, muszki, perfumy itd. Wrócił z jedwabnym szlafrokiem, który jej rzucił. — Niech pani to nałoży i pospieszy się, moja droga. Trochę roztargniona, wykąpała się i ubrała. Jej rzeczy leżały na kufrze starannie poukładane. Przed lustrem zoba­ czyła wielką liczbę akcesoriów, co najmniej dziwnych w tej garderobie kawalera: słoiczek z bielą ołowianą i cynobrem, czerń do oczu, cała gama flakoników z perfumami. Powoli wracała jej pamięć. Nie bez trudu to się odbywało, jej umysł bowiem wydawał się niezdolny do pracy. Przypo­ mniała sobie policzek, którym uraczył ją Desgrez. Och! To 331

było straszne! Traktował ją jak dziwkę, bez żadnego szacun­ ku. I wiedział, że była markizą Aniołów. Co z nią teraz zrobi...? Usłyszała skrzypienie pióra. Nagle Desgrez podniósł się i spytał: - Radzi pani sobie? Czy mogę posłużyć za pokojówkę? Nie czekając na odpowiedź, wszedł i zręcznie zawiązał jej wstążki u sukni. Angelika nie wiedziała już, co o tym sądzić. Na myśl o pieszczotach, które jej narzucił, sparaliżował ją wstyd. Ale Desgrez wydawał się zaprzątnięty zupełnie czym innym. Uwierzyłaby, że śni, gdyby lustro nie pokazało jej własnej twarzy, twarzy zmysłowej i zaspokojonej kobiety, z oczami przymglonymi rozkoszą i wargami opuchłymi od kąsających pocałunków. Jaki wstyd! Najmniej spostrzegaw­ czy zauważą, że jej twarz nosi ślad porywczych figlów, w które wciągnął ją Desgrez. Machinalnie położyła dwa palce na opuchniętych war­ gach, które boleśnie ją piekły. Jej wzrok skrzyżował się w lustrze ze spojrzeniem Desgreza. Uśmiechnął się lekko. Tak, widać... — powiedział. — Ale to nie ma żadnego znaczenia. Poważne osobistości, które pani zobaczy, będą tym jeszcze bardziej urzeczone... i może trochę zazdrosne. Nie odpowiadając, rozczesywała loki, a potem przy kleiła muszkę na jednym z policzków. Policjant zawiązał swój pendent i wziął kapelusz... Wy­ glądał naprawdę elegancko, chociaż jego strój miał w sobie coś ponurego i surowego. — Pokonuje pan stopnie drabiny, panie Desgrez — po­ wiedziała Angelika, starając się naśladować jego swobo­ dę. — Nosi pan już szpadę, i trzeba przyznać, pana miesz­ kanie jest bardzo mieszczańskie. — Często przyjmuję gości. Widzi pani, społeczeństwo bardzo dziwnie ewoluuje. Czy to moja wina, że ślady, które wywęszę, prowadzą mnie coraz wyżej? Sorbona się posta­ rzał. Kiedy umrze, nie wezmę drugiego psa. Wtedy już nie w spelunkach będzie się szukać najgorszych zabójców na­ szych czasów, lecz w innych miejscach. 332

Chwilę się nad czymś zastanawiał, po czym dodał, kiwa­ jąc głową: - W salonach, na przykład... Jest pani gotowa? Angelika wzięła swój wachlarz i skinęła głową. — Mam oddać pani kopertę? — Jaką kopertę? — Tę, którą mi pani dała, kiedy pani tu przyszła. Angelika zmarszczyła brwi. Nagle przypomniała sobie i poczuła, że się czerwieni. Czyżby chodziło mu o kopertę z jej testamentem, którą mu oddała, a potem miała pójść się zabić? Zabić się? Co za śmieszny pomysł! Ale dlaczego chciała się zabić? To naprawdę nie był dobry moment. Pierwszy raz od wielu lat bliska była spełnienia swych marzeń, i trzy­ mała króla Francji w swojej mocy...! — Tak, tak — powiedziała pospiesznie. — Proszę mi ją oddać. Otworzył kuferek i wyjął zapieczętowaną kopertę. Ale przytrzymał w chwili, gdy Angelika miała ją chwycić. Popa­ trzyła na niego pytająco. Desgrez znów miał to spojrzenie z czerwonym błyskiem, które wydawało się przenikać aż w głąb duszy. — Chciała pani umrzeć, prawda? Angelika popatrzyła na niego jak dziecko przyłapane na gorącym uczynku. Spuściła głowę potwierdzająco. — A teraz? - Teraz? Nie wiem... W każdym razie z pewnością mu­ szę skorzystać z tchórzostwa tych ludzi. To jedyna okazja! Jestem przekonana, że jeśli uda mi się wylansować czeko­ ladę, będę mogła odbudować majątek. — Oto doskonała myśl! Wziął od niej kopertę i rzucił do ognia. Kiedy ostatnia kartka spłonęła, podszedł do niej, ciągle spokojny i uśmiech­ nięty. — Desgrez — wyszeptała —jak się pan domyślił...? — Moja droga! — wykrzyknął, śmiejąc się. — Czy uwa­ ża mnie pani za głupca, żebym nie podejrzewał o to kobiety, która przychodzi do mnie z błędnym wzrokiem, bez pudru czy szminki, i jeszcze opowiada mi, że jest umówiona na spacer do Pałacowej Galerii... Zresztą... 333

Zawahał się przez moment. — Zbyt dobrze panią znam — kontynuował. — Od razu zorientowałem się, że coś nie gra, że to jest poważne i że trzeba działać szybko i zdecydowanie. Rozważywszy moje przyjacielskie intencje, mam nadzieję, iż mi pani wybaczy to, że byłem brutalny. — Nie wiem jeszcze — powiedziała z cieniem urazy. Zastanowię się. Ale Desgrez znów zaczął się śmiać, posyłając jej ciepłe spojrzenie. Upokorzyło ją to; jednocześnie pomyślała, że nie miała lepszego przyjaciela. Desgrez dodał: — Jeśli chodzi o informację, którą mi pani powierzyła... tak łaskawie, niech się pani nie zajmuje jej konsekwencjami. Jest mi ona droga, ale był to jedynie pretekst. Zachowam ją dla siebie. Już zapomniałem, kto mi ją przekazał. Jeszcze jedna rada, pani, od skromnego policjanta, jeśli pani po­ zwoli: proszę patrzeć zawsze przed siebie. Proszę nigdy nie zwracać się ku swojej przeszłości. Niech pani unika rozgrzebywania popiołów... Tych popiołów, które rozsypano na wietrze. Ponieważ za każdym razem, kiedy o tym pani pomyśli, będzie pani miała ochotę umrzeć. A ja nie zawsze będę na miejscu, by panią na czas obudzić... *

*

*

Angelika, w masce i z przewiązanymi oczami, została zaprowadzona do powozu, w którym opuszczono firanki, i pojechała do małego domku na przedmieściach Vaugirard. Przepaskę z oczu zdjęto jej dopiero w salonie oświetlonym kilkoma świecznikami. Znajdowało się w nim kilka sztyw­ nych osób w perukach, raczej niechętnie ją oglądających. Gdyby nie obecność Desgreza, Angelika bałaby się, że zostanie wciągnięta do jakiejś zasadzki, z której nie wyjdzie żywa. Intencje pana Colberta, mieszczanina o chłodnej i surowej fizjonomii, były uczciwe. Nikt lepiej niż ten plebejusz, który potępiał rozpustę i nadużycia ludzi dworu, nie mógł przyjąć uzasadnienia skargi, jaką Angelika adresowała do króla. Sam władca to rozumiał, choć trzeba przyznać, że trochę 334

był zmuszony skandalem, jaki wywołały pamflety Zabłoco­ nego Poety. Angelika szybko się domyśliła, że rozmawiano o tym tylko pro forma. Jej osobista pozycja była doskonała. Kiedy dwie godziny później opuszczała uczone zgroma­ dzenie, zabierała ze sobą obietnicę, że otrzyma z samej szkatuły króla dar wysokości 50000 liwrów na odbudowę tawerny „Pod Czerwoną Maską". Patent na produkcję czekolady, przyznany młodemu Chaillou, miał zostać po­ twierdzony. Tym razem Angelika figurować tam będzie imiennie i dostanie zapewnienie, że nie będzie zależeć od żadnej korporacji. Przyznano jej wszelkiego rodzaju ułatwienia w otrzymy­ waniu surowców. Wreszcie, w ramach odszkodowania, za­ żądała dla siebie prawa do zostania właścicielką akcji nie­ dawno założonego Towarzystwa Wschodnich Indii. Ta ostatnia klauzula zdziwiła zgromadzonych. Ale wkrót­ ce finansiści się przekonali, że młoda kobieta zna się bardzo dobrze na interesach. Dała im do zrozumienia, że jej pro­ pozycja jest szczególnie interesująca, jeśli chodzi o towary egzotyczne, a Towarzystwo Wschodnich Indii szczycić się będzie taką klientką, której będzie zależało na tym, by Towarzystwo prosperowało i było popierane przez najwięk­ sze majątki w królestwie. Pan Colbert przyznał, mrucząc coś pod nosem, że żądania tej młodej osoby są bardzo poważne, ale rzeczowe i uzasad­ nione. W rezultacie wszystko jej przyznano. W zamian policjanci pana d'Aubrays, prefekta policji, mieli udać się do pewnej rudery w głuchej wsi, by zabrać zostawiony tam anonimowo kufer, wypełniony kartkami z pamfletem, gdzie tłustym drukiem widniały imiona markiza de La Valliere. kawalera de Lorraine i królewskiego brata. W tym samym powozie z zasłoniętymi oknami, wiozącym ją do Paryża, Angelika starała się zapanować nad swą radością. Nie wydawało jej się przyzwoite być szczęśliwą, zwłaszcza kiedy pomyślała, w wyniku jakich potworności osiągnęła triumf. Ale jeśli wszystko będzie się rozwijało tak, jak przewidziała, to tylko za sprawą diabła nie zostanie

pewnego dnia jedną z najzamożniejszych kobiet Paryża. A mając pieniądze, dokąd będzie mogła zajść? Pójdzie do Wersalu, zostanie przedstawiona królowi, odzyska swą po­ zycję, a jej synowie będą wychowywani jak młodzi panicze. Na powrót nie zawiązano jej oczu, bo było już ciemno. Była sama w powozie, ale oddana swym rachunkom i ma­ rzeniom, nie nudziła się w czasie drogi. Słyszała stukot końskich kopyt małej eskorty. Nagle kareta się zatrzymała i jedna z zasłon podniosła się od zewnątrz. W świetle latarni dostrzegła twarz Desgreza. Jechał konno. — Zostawiam tu panią. Powóz odwiezie panią do domu. Sądzę, że za dwa dni przyniosę pani to, co się pani należy. Wszystko dobrze? — Chyba tak. Och! Desgrez, to cudowne. Jeśli uda mi się wylansować czekoladę, jestem pewna, że zbiję fortunę. — Uda się pani. Niech żyje czekolada! — odpowiedział Desgrez. Zdjął kapelusz, pochylił się i pocałował ją w rękę, trochę może zbyt długo, niż wymagała tego grzeczność. — Żegnaj, markizo Aniołów! Zaśmiała się cichutko. — Żegnaj, policjancie!

DAMY Z MARAIS

ROZDZIAŁ I

Sprzedawca wędlin z placu Greve wyszedł zaczerpnąć świeżego powietrza przed swoim sklepikiem. Był początek wiosny. Niebo pogodne. Nikt nie wisiał na szubienicy, nikogo nie przygotowywano do egzekucji, a po drugiej stronie Sekwany widać było kwadratowe wieże Notre-Dame, otoczone rojem gołębi i wron na tle fiołkowoniebieskiego nieba. Powietrze było tak czyste, że słyszano tik-tak młyna mis­ trza Hugo w dole rzeki. Tego ranka na placu nie było dużego ruchu. Zbliżał się wielki post. Ludzie zaczynali wolniej chodzić i przybierali zmartwiony wyraz twarzy, jakby obowiązek poświęcenia się Naszemu Panu jeden raz w roku był katastrofą. Oczywiś­ cie mistrz Łukasz, sprzedawca wędlin, w tym okresie musiał zamykać sklepik. Tracił wówczas pieniądze, a jego żona narzekała jak stara zrzęda. Ale cóż, post to post! Co to by byli za chrześcijanie, gdyby chcieli pokutować bez cierpie­ nia? Mistrz Łukasz dziękował w duchu świętemu Kościo­ łowi, że ustanowił ten post, który pozwalał mu kojarzyć jego skurcze żołądka z mękami Chrystusa na krzyżu. W tym momencie wjechał na plac dość przyzwoity powóz i zatrzymał się niedaleko wędliniarskiego sklepu. Wysiadła z niego piękna kobieta, uczesana według nowej mody dam z Marais: krótkie włosy, gęste, małe loki z dwoma lokami dłuższymi, spływającymi wdzięcznie wzdłuż szyi aż do piersi. 339

Mistrz Łukasz widział w tym jeszcze jeden objaw szaleństwa epoki: kobiety obcinały swe włosy, tę wdzięczną ozdobę, którą Bóg im ofiarował. Nie do pomyślenia było, by jego żona czy córka Janina obcięła sobie włosy tak krótko, chcąc naśladować wielkie damy! Nawet w czasie ostrej klęski głodowej w 1658 roku, gdy brakowało im pieniędzy, mistrz Łukasz sprzeciwił się, by jego żona sprzedała swe włosy tym przeklętym perukarzom, pragnącym nieustannie zadowalać swych panów. Tak toczył się światek: obcinano włosy kobietom, by je przenieść na głowy mężczyzn! Dama patrzyła na szyldy i jakby czegoś szukała. Kiedy zbliżyła się do sklepu wędliniarskiego Saint-Antoine, mistrz ją rozpoznał. Pewnego dnia pokazano mu ją w dzielni­ cy Hal, gdzie miała dwa składy towarów. Nie była to żadna wielka dama, jak można by sądzić po jej sposobie zachowania i po jej strojach, lecz jedna z najzamożniejszych handlarek Paryża, niejaka pani Morens. Wylansowawszy modę na cze­ koladę, zbiła ogromny majątek. Nie tylko prowadziła fabrykę czekolady zwaną „Karlicą Hiszpanką" w dzielnicy Faubourg Saint-Honore, ale była też właścicielką licznych i sławnych restauracji i tawern. Kierowała ponadto kilkoma mniejszymi, ale prężnymi przedsiębiorstwami oraz licznymi sklepikami na targu Saint-Germain. Posiadała także monopol na sprzedaż ptaków z wysp na bulwarach Megisserie. Czterech kupców, którzy przemieszczali się wraz z dworem, płaciło jej podatek. Określano ją jako wdowę, która zaczynała z niczego, ale tak była zręczna w interesach, że największe osobistości finansjery, a nawet sam pan Colbert, lubili z nią mieć do czynienia. Mistrz Łukasz wszystko to sobie przypomniał, a kiedy dama podeszła, zdjął czepek i pochylił się na tyle nisko, na ile pozwolił mu zaokrąglony brzuszek. - Czy tutaj mieszka mistrz Łukasz, sprzedawca wędlin, pod szyldem Świętego Antoniego? — spytała. — To ja, do pani usług. Może zechciałaby pani wejść do mojego skromnego sklepiku... Wszedł przed nią, przewidując duże zamówienie.

340

— Mam tu serwolatkę, kiełbaski piękniejsze dla oka niż agat, smaczniejsze dla podniebienia niż nektar, peklowane mięso z prosięcia, które nadaje aromat zupie i wszystkim innym potrawom. Mam tu też czerwoną szynkę, która... — Wiem... wiem, że wszystko, co pan produkuje, jest wspaniałe, mistrzu — przerwała mu grzecznie. — Zaraz przyślę do pana chłopca, by wziął moje zamówienie. Ale ja przyszłam do pana tego ranka z innego powodu... Otóż mam dług względem pana, mistrzu, i to sprzed paru lat. Jeszcze go nie spłaciłam. — Dług? — zdziwił się sprzedawca. Popatrzył uważnie w piękne oczy gościa, spuścił głowę, pewien, że nigdy nawet jednym słowem nie zwrócił się do tej pięknej kobiety. Uśmiechnęła się. — Tak. Winna panu jestem za wizytę lekarza i aptekarza; sprowadził ich pan do pewnej biednej dziewczyny, która upadła chora przed pańskimi drzwiami... Minęło blisko pięć lat od tamtej pory. - To nie wyjaśnia, kim pani jest — odpowiedział po­ czciwy sprzedawca. — Ponieważ nieraz już zdarzało mi się zajmować chorymi ludźmi, którzy upadli u moich drzwi. W związku z tym, co się dzieje na placu Greve, lepiej by było, gdybym został bratem szpitalnym niż handlarzem wędlin. Plac Greve nie jest miejscem dla ludzi spokojnych. Natomiast rozrywki mamy tu w nadmiarze. Niech pani opowie trochę, jak to się odbyło, żebym sobie przypomniał. — To było w pewien zimowy poranek — powiedziała Angelika mimowolnie zmienionym głosem. — Spalono cza­ rnoksiężnika. Chciałam uczestniczyć w tym spektaklu i przyszłam, ale źle zrobiłam, ponieważ byłam wówczas w ciąży, i to bliska rozwiązania. Przeraziłam się ognia. Zemdlałam i obudziłam się u pana. Pan zawołał lekarza. — Tak! Tak! Przypominam sobie — wymamrotał. Jowialny uśmiech zgasł na jego twarzy. Patrzył na An­ gelikę z uczuciem litości i pewnego rodzaju lęku. - Więc to była pani — powiedział łagodnie. — Biedna kobieto! Angelika poczuła, że się czerwieni. Wiedziała, że wrócą 341

do niej bolesne wspomnienia. Obiecała sobie, że nigdy nie będzie już spoglądać w przeszłość, że jest panią Morens mającą solidną fortunę i niemal nieskazitelną repu­ tację. Jednak okrzyk sprzedawcy wyzwolił w niej emocje. Przy­ pomniała sobie, jak żałośnie wyglądała z błędnym wzrokiem i zdeformowanym ciałem, zagubiona w tłumie, popychana, deptana ze wszystkich stron. Podniosła się, wygładziła koronki u mankietów i spódnicę z niebieskiej jedwabnej tkaniny. Próbując się uśmiechnąć, powiedziała: — To prawda. W owym czasie byłam biedną kobietą, a pan okazał mi miłosierdzie, mistrzu. Ale, jak pan widzi, życie od tamtej pory okazało się bardziej dla mnie łaskawe i mogę panu dzisiaj za tamto podziękować. To powiedziawszy, wyjęła ciężką skórzaną sakiewkę i po­ łożyła na ladzie. Sprzedawca wydawał się tego nie zauważyć. Nadal uważnie i nieufnie obserwował gościa. — Elizo, chodź tu na chwilę! — rzucił przez ramię. Pojawiła się kobieta w spódnicach z serży, obszytych aksamitem. Słyszała rozmowę. — Oczywiście, że się pani zmieniła! — powiedziała. — Ale poznałabym panią, choćby tylko po samych oczach. Mój mąż i ja nieraz robiliśmy sobie wyrzuty, że pozwoliliś­ my pani odejść w pani stanie, i często chcieliśmy panią znów spotkać. — Tym bardziej... — Doszliśmy potem do wniosku, że powinniśmy byli powiedzieć pani, co myślimy... — O tym, co się stało wcześniej. — ...Że musiała pani być z jego rodziny... Mówili z zakłopotaniem, pytając się wzrokiem i odpo­ wiadając sobie jak przy odmawianiu litanii. — Z jakiej rodziny? — spytała zdziwiona Angelika. — Z rodziny czarnoksiężnika, na Boga! Angelika potrząsnęła głową, starając się przybrać obojęt­ ny wyraz twarzy. — Nie, nie należałam do jego rodziny. — To się zdarza. Są kobiety, które przychodzą na eg-

342

zekucję i mdleją pod moimi drzwiami! Ale w tym przypad­ ku... jeśli pani nie jest z jego rodziny... — A co by mi pan powiedział, gdybym była z jego ro­ dziny? — To dopiero! Powiedziałbym pani, co się wydarzyło u naszego sąsiada, w gospodzie „Pod Niebieską Winnicą", kiedy wózek się zatrzymał i wyprowadzono czarnoksiężnika, by napił się przed wejściem na stos. — Co się wydarzyło? Mężczyzna i kobieta spojrzeli na siebie. Och! Wie pani — powiedział mistrz. — To nie są rzeczy do rozpowiadania byle komu... To znaczy ludziom, których to nie dotyczy. To mogłoby zainteresować tylko jednego członka jego rodziny... ale skoro go pani nie zna... Angelika patrzyła to na jedno, to na drugie. Dostrzegła jedynie dobroć i szczerą uprzejmość. — Tak, znałam go -— wyszeptała zdławionym głosem. — To był... mój mąż! Sklepikarz kiwnął głową. — Domyślaliśmy się tego. Więc niech pani posłucha. — Poczekaj... — odezwała się jego żona. Podeszła do drzwi, zamknęła je starannie i zasłoniła wy­ stawę drewnianymi okiennicami. Angelika w półmroku, przesiąkniętym apetycznym zapa­ chem kiełbas, solonej słoniny i szynki, z bijącym sercem czekała na ujawnienie jakiejś tajemnicy. Pojawiła się u skle­ pikarza bez żadnych ukrytych myśli. Już od dawna wyrzuca­ ła sobie, że nie wynagrodziła dzielnych ludzi, którzy jej pomogli. Ale ciągle odkładała ten moment. Cóż mogli po­ wiedzieć, czego ona sama by nie wiedziała...? Kat nie zapalił stosu...? Ciało Joffreya de Peyrac nie zostało strawione przez ogień, mimo że jego prochy rozsypano na wietrze...? — Mistrz Gilbert, właściciel gospody, nam to opowie­ dział — wyjaśnił sklepikarz. — Wyznał, że jednego wieczoru wypił trochę i sekret ten zaczął mu ciążyć. Potem kazał nam przysiąc, że nikomu niczego nie powtórzymy, bo w przeciwnym razie któregoś dnia można znaleźć się z no­ żem w gardle. Powiedział, że w przeddzień egzekucji przyszli do niego zamaskowani ludzie i zaproponowali mu pełną 343

sakiewkę pieniędzy. Co chcieli w zamian? Żeby mistrz Gil­ bert zostawił im swą gospodę na cały następny ranek. Oczy­ wiście w ranek egzekucji w gospodzie na placu Greve robi się dobre interesy. Ale to, co było w sakiewce, trzy razy przekraczało sumę, jaką normalnie mógłby zarobić. Więc odpowiedział im: „Zgoda, do licha! Jesteście u siebie!" Nazajutrz, kiedy przyszli zamaskowani mężczyźni, Gilbert zasłonił okiennice i poszedł do siebie razem z żoną i służą­ cymi. Od czasu do czasu podglądał ich przez dziurę w prze­ pierzeniu, żeby się rozerwać i zobaczyć, co oni robią. A oni nic nie robili. Siedzieli wokół stołów i jakby na coś czekali. Kilku z nich zdjęło maski, ale Gilbert ich nie znał. Trochę się domyślał, z jakiego powodu poproszono go o tę przy­ sługę. Pod gospodą są bardzo stare piwnice, dawne budowle rzymskie, i jest nawet podziemne przejście, do połowy znisz­ czone, które łączy się z nabrzeżem Sekwany. Między nami mówiąc, Gilbert czasem korzystał z tego podziemnego przej­ ścia, kiedy sprowadzał kilka beczek i nie płacił tym z ratu­ sza. Więc nie zdziwił się za bardzo, kiedy zobaczył, że panowie ci podnieśli wieko od jego piwnicy. Było to w mo­ mencie, kiedy tłum zaczął krzyczeć, bo wózek ze skazanym przybył na róg placu i ulicy Nożowniczej. Wszyscy rzucili się do okien, tylko nie mój Gilbert, który podglądał przez dziurę, bo bardziej interesowało go, co dzieje się w jego gospodzie. Zobaczył, jak mężczyźni wychodzą z piwnicy. Nieśli dość długą paczkę, owiniętą workiem... Nie mógł dojrzeć, co było w tej paczce, ale pomyślał sobie: „Słowo daję, to wygląda na trupa". Na zewnątrz krzyczano coraz głośniej. Wózek był już na wysokości gospody „Pod Nie­ bieską Winnicą", kiedy wybuchło jakieś zamieszanie, kot­ łowanina i przez chwilę nie mógł pojechać dalej. Mistrz Aubin zaczął się wydzierać i jego służący strzelali batami. Ale wózek się nie posuwał. Czekając, aż usuną przeszkodę, mistrz Aubin zdecydował, że wstąpi do „Niebieskiej Win­ nicy", by wzmocnić swego klienta odrobiną wódki. Często tak robił. Sam też się trochę napił razem ze służącymi. Trzeba przyznać, że zawód kata wymaga pewnego pokrze­ pienia, nieprawdaż? Kiedy drzwi się otworzyły, Gilbert bardzo wyraźnie widział skazanego, którego wnieśli. Miał

344

białą, poplamioną krwią koszulę; czarne, długie włosy wi­ siały mu aż do ziemi... O, przepraszam panią, robię pani przykrość. Elizo, idźże no, przynieś małą buteleczkę i kie­ liszki. — Nie, proszę, niech pan kontynuuje — błagała An­ gelika, ledwie dysząc. — Kiedy... prawdę mówiąc, nie ma wiele do opowia­ dania. Sam Gilbert to przyznaje. Nic nie widział. W go­ spodzie było ciemno. Słyszał, jak mistrz Aubin krzyczał, że nie ma mu kto podać pić. Strażnicy stali na zewnątrz przy drzwiach. Położono skazanego na stole. — A co robili zamaskowani mężczyźni? — Stali, siedzieli, skąd można wiedzieć? Było ciemno. Sam Gilbert mówi: „Nic nie widziałem". Ale to jest silniej­ sze od niego. Nie może przestać myśleć, że paczka, którą mężczyźni potem zabrali, zawierała co innego od tej, którą wnosili. I że... że to ten pierwszy trup, który wyszedł z piw­ nicy, został spalony tego dnia na stosie na placu Greve! Angelika przetarła ręką czoło. Historia ta wydała jej się niedorzeczna i zastanawiała się, dlaczego ją opowiedziano. Słabo rozumiała ukryty sens tego opowiadania. Powoli docierało do niej: być może Joffrey nie umarł! Ale czy to było możliwe? Widziała go, jak się palił — wielka, czarna postać, przywiązana do słupa. Została sama, rzucona na żer wszystkich... Nigdy nie miała najmniejszego przebłysku w nocy, żadnego słówka, wskazówki, przyjaciel­ skiego znaku... Joffrey żyje! Musiała czekać przeszło pięć lat, by napomknął jej teraz o tym cudzie... handlarz wędliną, który sam nic nie widział, a powtarzał jedynie słowa jakie­ goś pijaka... Co za szaleństwo! Joffrey żyje...! Będzie mogła go zobaczyć, dotknąć... Ujrzeć jego tajemniczą, fascynującą, jedyną twarz, twarz okropną i piękną zarazem! Gdzież on był? Dlaczego jeszcze się nie pokazał? Ach! Skoro jeszcze się nie pokazał, to znaczy, że nie żył! Tak, umarł! Nie ma już nadziei... — Niech się pani uspokoi — powiedziała sklepikarka. — Niech się pani tak nie trzęsie. To tylko przypuszczenie. Proszę, niech się pani napije trochę wina. Mocne wino dobrze jej zrobiło. Odetchnęła głęboko dwa 345

czy trzy razy i przyszła do siebie. Ale była załamana, jak po krótkiej, lecz ciężkiej chorobie. Smutno pokiwała głową: — To, co mi opowiadacie, jest dziwne, to prawda. Ale jak to ocenić? Gdyby była zamiana, przecież mistrz Aubin by to zauważył, kiedy nakładał skazanemu czarny habit i przywiązywał go do stosu. Można by przypuścić, że za­ płacono mu za to i że... Wzdrygnęła się. — Gdybyście widzieli kata choć jeden raz, tak jak ja, to wiedzielibyście, że to niemożliwe. Poczciwi ludzie byli bezradni. — Nic więcej nie wiemy, biedna pani! Pomyśleliśmy, że to panią zainteresuje. Często zadawaliśmy sobie pytanie: Dlaczego ta biedna istota nie wróciła do nas? Może ta historia dałaby jej trochę nadziei! — Pięć lat! — wykrzyknęła Angelika. — I nic w ciągu tego całego czasu! Jeśli miał oddanych przyjaciół — ale jakich? — którzy pomogli wyrwać go z rąk kata, przyjaciół na tyle bogatych, by zapłacić majątek mistrzowi Aubinowi, dlaczego nikt nie dał mi od tego czasu żadnego znaku? Nie, to wszystko jest jedynie szaleństwem! Podniosła się. Nogi jej drżały. Rzuciła niespokojne spo­ jrzenie na swych słuchaczy. — Dlaczego mi to wszystko opowiedzieliście? Zdradzicie mnie teraz? — Ależ, miła pani! Za kogo nas pani bierze? — Więc dlaczego? Chcecie jeszcze więcej pieniędzy? — Pani straciła głowę! — powiedział sklepikarz z god­ nością. — Lubię oddawać przysługę bliźniemu, to wszystko. A im więcej myślałem o tej historii, tym bardziej byłem przekonany, że to pani należy ją opowiedzieć. Podniósł pobożnie oczy ku posągowi Najświętszej Panienki. — Często proszę Najświętszą Panienkę, by natchnęła mnie uczynkami prawdziwego miłosierdzia, miłosierdzia, które jest pożyteczne i dobroczynne, a nie takie, którym się człowiek przechwala, poniżając w ten sposób obdarowanego. — Skoro jest pan takim dobrym chrześcijaninem, powi­ nien się pan cieszyć ze śmierci czarnoksiężnika. 346

— Nie cieszę się z żadnej śmierci — wyszeptał handlarz, którego niebieskie oczy zagłębione w zmarszczkach tłuszczu, błyszczały czystym blaskiem. — Każdy człowiek w obliczu śmierci jest jedynie duszą w niebezpieczeństwie. Nie było skazanego na tym placu, który by nie prosił Najświętszej Panienki, by go uratowała, by miał czas na swe odkupienie lub na lepsze życie, wziąwszy pod uwagę jego słabość wobec otchłani wieczności. I czasami to się zdarza: wysłannik króla przynosi łaskę albo... jak to było niedawno, wybuchają zamieszki, w czasie których trzej skazani mogą uciec. Tak, wtedy się cieszę... Żona mistrza poszła otworzyć drzwi. Słońce oświetlało twarz sklepikarza, na której malowały się jedynie szczere uczucia. Angelika, którą doświadczenie nauczyło przenik­ liwości, nie odkryła u niego śladu hipokryzji. — Dlaczego jest pan dobry? — powiedziała zdziwiona. — Ludzie z pańskiej korporacji są bardzo twardzi. Nie zrobią nic bez nadziei na rekompensatę. — A dlaczego nie mam być dobry? — odparł handlarz wesoło. — Życie jest zbyt krótkie i wcale nie mam za­ miaru tracić raju za jakieś oszustwo czy surowość, które uczynią mnie jedynie ciut bogatszym i potężniejszym niż

inni.

* * * Opuściwszy ich, Angelika odesłała swój pojazd i posta­ nowiła wrócić na piechotę aż do placu Królewskiego *. Czuła się słaba, ale potrzebowała spaceru, by pozbierać myśli. Szła nad Sekwaną niedawno ukończonym bulwarem, który ciągnął się wzdłuż ogrodzenia klasztoru Celestynów. Szpaler winorośli pięknego klasztornego ogrodu zaczynał pokrywać się już liśćmi i jasnozielonym wąsem. Ogród otwarty był dla publiki. Bramy zamykano jedynie w sezonie, kiedy dojrzale winogrona mogły kusić zwiedzających, i ot­ wierano je znowu po winobraniu. * Obecnie plac Wogezów.

347

Angelika weszła do ogrodu i usiadła w altanie. Często bywała w tym miejscu z przyjaciółmi i zalotnikami, którzy recytowali jej wiersze. Przychodziła tu też już jako matka, z Florimondem i Cantorem. Tego ranka ogród był jeszcze prawie pusty. Kilku braci w ciemnych sukniach zakonnych, przepasanych fartuchem z grubego płótna, przekopywało rabaty lub szczepiło wino­ rośl. Z klasztoru dolatywał szum modlitw, monotonnie śpiewanych psalmów oraz nieustanne bicie dzwonu. To z tej mieszaniny odgłosów, śpiewów, zapachu zapa­ lonych świec, kadzideł, z tego nagromadzenia obrzędów, reguł, dogmatów — z tego wszystkiego wyłaniał się czasem, na przestrzeni dziejów, kwiat prawdziwej, doskonałej świę­ tości, jak Monsieur Vincent czy sprzedawca wędlin z placu Greve. Świętość codzienna, przesiąknięta dobrotliwą mądrością, która zacierała wieki niegodziwości, małostkowości i nieto­ lerancji religijnej. „Dzięki tym wyjątkowym istotom — pomyślała Angelika — można przebaczać".

ROZDZIAŁ II

Siedząc w altanie wspominała wizytę u handlarza wędlin. Jej myśli krążyły wokół dobrotliwej postaci mistrza Łukasza w nadziei, że znajdzie potwierdzenie swych oczekiwań lub będzie mogła w nie zwątpić. Zależnie od opinii, jaką tworzyła sobie o sprzedawcy, opowiadanie jego nabierało różnego charakteru. Raz widzia­ ła w tym owoc mistycznej wyobraźni, interesowny manewr, by wydrzeć jej pieniądze, raz znów zwierzenia gaduły, który chce się wykazać, że jest poinformowany lepiej niż inni. Po tylu latach od dnia egzekucji co mogły teraz znaczyć czyny i gesty kilku zamaskowanych figlarzy? Jeśli się przyj­ mie, że mglista pamięć takiego pijaka jak właściciel „Nie­ bieskiej Winnicy" nie połączyła dwóch wydarzeń w jedno... Angelika lepiej niż ktokolwiek inny wiedziała, w jakiej smutnej sytuacji znalazła się z mężem, kiedy popadli w nie­ łaskę. W owym czasie Andijos uważany był jedynie za zbiega. Potem dowiedziano się, że to on poderwał Langwedocję przeciwko królowi. Wywiązała się skryta, wroga i partyzan­ cka wojna: odmowa płacenia podatków, potyczki z królew­ skim wojskiem. W końcu sam król musiał udać się do Langwedocji, by położyć kres temu niebezpiecznemu na­ pięciu. Andijos został schwytany. Angelika dowiedziała się o tym wszystkim z rozmów dworzan, którzy degustowali czekoladę w „Karlicy Hiszpance". 349

Wszystko to, być może, pomściło Joffreya de Peyrac, ale go nie uratowało. A mistrz Aubin? Jak pogodzić się z samą myślą jego współudziału? Ten doskonały urzędnik królewski odmówił już niejednej fortuny — mawiano. I dlaczego przez pięć lat Angelika nie otrzymała najmniej­ szego znaku? W miarę jak mijał czas, nieskazitelny umysł pani Morens niszczył szaleńczą nadzieję małej Angeliki. Niestety! Nie była już młodą, romantyczną kobietą. Życie samo przeko­ nało ją o jej nieodwołalnej samotności. Czy jej mąż umarł na stosie, czy później, w nieznanym miejscu, faktycznie umarł! Już nigdy go nie zobaczy. Ścisnęła ręce w geście, który wykonywała, gdy chciała pohamować zbyt gwałtowne emocje. Jej twarz przybierała czasem odległy i łagodny wyraz rezygnacji. Mało jednak ludzi znało ją taką, potrzeby jej zawodu bowiem wymagały, by była uśmiechnięta i uprzejma, a czasami nawet krzyk­ liwa. Chętnie naginała się do tej roli. Pokazywanie się we­ sołą leżało w jej naturze. Zresztą wszystko to ją oszałamiało. Nie miała czasu na myślenie. Tak jak w ciągu roku nie wahała się zaangażować w ryzykowne przedsięwzięcia, które niemal wszystkie koń­ czyły się powodzeniem i wywoływały cierpienia Audigera. Była teraz bogata. Miała karetę; mieszkała na placu Kró­ lewskim. To już nie ona w fabryce czekolady wlewała pach­ nący napój do filiżanek pięknych kokietek, lecz cała armia ozdobionych wstążkami Murzyniątek, których sprowadziła z Setę i wyszkoliła. Sama zajmowała się jedynie rachunkami i fakturami. Prowadziła życie zamożnej mieszczanki. Angelika podniosła się i podjęła spacer wzdłuż bulwaru Celestynów. By nie zastanawiać się ciągle nad zwierzeniami mistrza Łukasza, zaczęła wspominać różne etapy swego życia, od chwili gdy w wielkiej tajemnicy stanęła przed panem Colbertem. Najpierw była fabryka czekolady, która w krótkim czasie stała się modnym miejscem spotkań paryżan. Szyld głosił „U Karlicy Królowej". Złożyła tu nawet wizytę sama królowa, zachwycona, źe już nie ona jedna 350

pije czekoladę w tym mieście. Jej Królewska Mość pojawiła się w towarzystwie karlicy i karła, pełnego godności Barcarole'a. Od tej pory fabryka była w ciągłym rozkwicie. Angelika przyznawała chętnie, że współpraca z tak zakochanym męż­ czyzną, jakim był dzielny Audiger, przynosiła znaczne ko­ rzyści. Zbyt słaby, by jej się oprzeć, a z drugiej strony przekonany, że któregoś dnia zostanie jego żoną, pozo­ stawiał jej wolną rękę. Angelika, skrupulatna w egzekwowaniu założeń ich kon­ traktu, nie chciała niczego więcej jak zbierać plon ze swego udziału. W ten sposób wzięła na siebie założenie dodat­ kowych fabryk czekolady w licznych podparyskich miejs­ cowościach: Saint-Germain, Fontainebleau i Wersalu, a na­ wet w Lyonie i w Nantes. Jej talent polegał na bezbłędnym wybieraniu tych, którzy stawali na czele nowych przedsięwzięć. Zapewniała im duże zyski, ale wymagała uczciwej rachunkowości i zastrzegała w kontrakcie, że w ciągu sześciu pierwszych miesięcy zakład powinien robić stale postępy, w przeciwnym wypadku kie­ rujący nim zostanie zwolniony. Pod taką groźbą rozwijali gorączkową działalność, by przekonać prowincjuszy, że picie czekolady jest ich obowiązkiem. Angelika, w przeciwieństwie do wielu handlowców i fi­ nansistów tych czasów, nie gromadziła pieniędzy. U niej „pieniądz był stale w ruchu". To, co posiadała, inwestowała zaraz w inne mniejsze interesy, takie jak na przykład publiczne powozy w Paryżu, które ruszały spod pałacu Świętego Fiakriusza, zabierając za jedyne pięć sou prostych ludzi, służących, paziów, han­ dlarki, gryzetki, żołnierzy o kulach i duchownych. Oprócz tego nawiązała kontakt ze swym dawnym fryz­ jerem z Tuluzy, Franciszkiem Binetem. *

*

*

Angelika spotkała Franciszka Bineta pewnego dnia, kiedy stojąc przed lustrem, po raz kolejny wspominała swe długie włosy, które niegdyś musiała poświęcić w Chatelet. 351

Nowe włosy nie były brzydkie. Były nawet bardziej złote i poskręcane niż poprzednie, ale ciągle rozpaczliwie krótkie. Teraz, kiedy znów stała się damą i nie mogła schować już ich pod czepkiem, odczuwała pewnego ro­ dzaju skrępowanie. Potrzebowała sztucznych włosów, ale czy znalazłaby ten rzadki odcień przyciemnionego złota? Przypomniała sobie słowa strażnika, który obcinał jej włosy: „Pójdę je sprzedać do pana Bineta z ulicy Święte­ go Honoriusza". Czyżby to był Binet z Tuluzy...? Jakkol­ wiek było, miała małe szanse na to, by odzyskać u perukarza swoje włosy. Pragnęła jednak ujrzeć kogoś blis­ kiego ze szczęśliwej dla niej epoki. Udała się zaraz do niego. Był to rzeczywiście Franciszek Binet, dyskretny, ujmujący i rozmowny. W jego towarzystwie człowiek czuł się tak bezpiecznie! Będzie mówił o wszystkim, ale Angelika nie usłyszy żadnej aluzji do przeszłości. Ożenił się z kobietą, która miała duży talent fryzjerski, a nazywała się La Martin. Tych dwoje przyciągało dobrą klientelę. Angelika mogła bez wstydu przedstawić się byłe­ mu cyrulikowi swojego męża. Pani Morens, producentka czekolady, była osobistością dobrze znaną w Paryżu. Jednak czesząc ją, Binet nadal nazywał ją półgłosem: ,,pani hrabina", a ona nie wiedzia­ ła, czy sprawia to jej przyjemność, czy wywołuje chęć płaczu. Binet i jego żona wymyślili dla Angeliki odważną fryzurę. Obcięli bardzo krótko jej włosy, odkrywając zgrabne uszy, a z tego, co ścięli, skomponowali trzy sztuczne pukle, które spływały wdzięcznie wzdłuż szyi i ramion, dając pozorne wrażenie długości. Nazajutrz, kiedy Angelika przechadzała się po Mail z Audigerem, zaczepiły ją dwie damy, z zapytaniem, kto tak wdzięcznie ją uczesał. Odesłała je do Bineta, który poddał jej pomysł współ­ pracy z nim i z jego żoną. Angelika miała im przysyłać wielkie damy ze swej klienteli, za co dostanie pewien procent od obrotu. Pożyczyła im także pieniądze, by mogli wysyłać na prowincję chłopców perukarzy, którzy mieli kupować 352

piękne włosy od wiejskich dziewcząt. Włosy paryżanek nie wystarczały już do produkcji ogromnych ilości peruk. Wreszcie Angelika ubiła największy interes. Kupiła „udział ze statku" od kupca z Honfleur, z którym utrzymy­ wała wcześniej kontakty, zaopatrując się w kakao. Mistrz Castevast prowadził dość skomplikowany handel: od frachtowania statków rybackich na ławicach Nowej Ziemi po sprzedaż dorszy w Paryżu; od potężnych zakupów soli na wybrzeżu Poitou i Bretanii po zbrojenie statków, które przywoziły z Ameryki egzotyczne produkty. Zbroił także statki kaperskie. Jego interesy szły nieźle. Pożyczał na wysoki procent na krótkie terminy majtkom z własnych załóg; reasekurował na cztery procent podejrzane wierzytelności, które cudzo­ ziemcy uważali za niepewne, ale które on uważał za dobre; odkupywał i wymieniał chrześcijańskich zakładników na schwytanych na swe statki Maurów, i to za pośrednictwem duchownych z zakonu Trójcy Świętej, których klasztor znajdował się w Lisieux. Ta ostatnia działalność pozwalała mistrzowi Castevastowi uchodzić za dobroczyńcę, który domaga się „zadatków" dla rodzin więźniów, akceptując materialny wyraz ich wdzięczności. Interesy kupca Castevasta rozwijały się na ogół dobrze, ale ponieważ wiele ryzykował, znalazł się ostatnio na skraju bankructwa. Jeden z jego statków przejęty został przez Berberów; inny zniknął na skutek buntu załogi, a pod­ niesienie podatku na sól spowodowało przepadek całego ładunku dorszy. Angelika korzystała z niego, by ukryć swe przyjście z po­ mocą przebiegłemu kupcowi, którego śmiałość i zręczność podziwiała. Z początku pomagała mu, pożyczając pieniędzy. Potem, dzięki swoim stosunkom, spowodowała, że wybrano go na prokuratora królewskiego w ratuszu w Honfleur. Uzyskała także dla swojego brata stanowisko królewskiego prokura­ tora w admiralicji w tej samej miejscowości. Dzięki tym dwóm królewskim stanowiskom Jan Castevast znalazł się niemal całkowicie poza zasięgiem władz skarbowych. 353

Oprócz tego Angelika, będąc akcjonariuszką Towarzy­ stwa Indii Wschodnich i Zachodnich, otrzymała od Colberta pozwolenie na dostęp statków Castevasta do Ma­ rtyniki bez większych opłat na rzecz królewskich urzęd­ ników wyspy. To zwolnienie z podatku dało jej pierwszą satysfakcję, jako nieświadomy rewanż nad sierżantem podatkowym, który prześladował jej dzieciństwo. Przypomniała sobie również pierwsze handlowe nauki, których udzielił jej pan Molines. Jedną z zasad pani Morens i być może tajemnicą jej powodzenia była dewiza, której nie zdradzała byle komu: „Każdy handel jest korzystny... byle bez podatku!" W zamian za pożyczki i pomoc Angelika otrzymywała od Castevasta część udziałów z jego statków. Była jego jedynym komandytariuszem w Paryżu, jeśli chodzi o pro­ dukty egzotyczne, takie jak: kakao, skorupa żółwia, kość słoniowa, ptaki z wysp, drogocenne drewno. Dostarczała drewno do nowych manufaktur królewskich, produkujących meble, a założonych niedawno przez Colberta. Małpy i ptaki sprzedawała paryżankom... Wszystko to pomnażało jej majątek. Angelika opuściła bulwary i przeszła na ulicę Beautreillis. Ruch, jaki panował na tej ulicy, przywrócił ją do życia. Żałowała, że odesłała powóz. Przepychanie się na piechotę pośród roznosicieli wody i służących w trakcie robienia zakupów nie bardzo licowało z jej nową pozycją. Porzuciw­ szy już krótką spódnicę kobiet z ludu, z żalem patrzyła na zabłocony dół swych ciężkich sukien. Jakieś zamieszanie przycisnęło ją do ściany domu. Za­ protestowała gwałtownie. Gruby mieszczanin, który omal jej nie rozdeptał, odwrócił się się do niej i krzyknął: — Cierpliwości, moja piękna! Przejeżdża książę. Istotnie, otworzyła się wielka brama i wyjechała z niej kareta zaprzężona w sześć koni. Angelika dostrzegła za szybą posępny profil księcia Kondeusza. Ludzie krzyczeli: — Niech żyje książę! Podniósł rękę z koronkowym mankietem. W oczach ludu 354

pozostawał ciągle zwycięzcą z Rocroi. Na nieszczęście pokój pirenejski zmusił go do odpoczynku, który wcale mu nie odpowiadał. Kiedy przejechał, wznowił się ruch uliczny. Angelika skierowała się ku pałacowi, który książę przed chwilą opuś­ cił. Rzuciła na niego okiem. Od pewnego czasu jej piękny apartament na placu Królewskim już jej nie wystarczał. Ona także marzyła o rezydencji z bramą, dziedzińcem, na którym kareta mogłaby zakręcić, z podwórzem stajennym i kuchennym, pomieszczeniem dla oficerów i pięknym ogro­ dem z drzewkami pomarańczowymi i kolorowymi kwiet­ nikami. Siedziba, którą oglądała, była wzniesiona stosunkowo niedawno. Jasna i prosta fasada z trzema wysokimi oknami i balkonami z kutego żelaza, dach łupkowy z okrągłymi okienkami — wszystko to było w stylu ostatnich lat. Brama zamykała się wolniutko. Angelika, sama nie wie­ dząc dlaczego, zwlekała z odejściem. Zauważyła, że rzeź­ biony emblemat nad bramą wyglądał na wyłamany. Powo­ dem nie mógł być ani jego wiek, ani niepogoda, lecz raczej dłuto rzemieślnika. — Do kogo należy ta rezydencja? — spytała stojącej nie opodal kwiaciarki. — Ale... do księcia — odpowiedziała tamta nadymając się. — A dlaczego książę usunął herb umieszczony nad bramą? Szkoda, inne rzeźby są tak piękne! — To, to całkiem inna historia — powiedziała poczciwa kobieta, zasępiwszy się. — To były znaki herbowe tego, który kazał wznieść tę rezydencję. Przeklęty szlachcic. Za­ jmował się czarami i przywoływał do siebie diabła. Skazano go na stos. Angelika stała nieruchomo. Poczuła, jak krew odpływa powoli z jej twarzy. Oto dlaczego miała uczucie deja vu przed tą lśniącą w słońcu bramą z jasnego dębu... To tu przyjechała za pierwszym razem, kiedy przybyła do Paryża. To na tej bramie widziała urzędowe pieczęcie króla... — Mówią, że ten człowiek był bardzo bogaty — ciągnęła 355

kobieta. — Król porozdzielał jego dobra. Książę dostał największą część, razem z tym pałacem. Zanim tu wszedł, kazał zdrapać herb czarnoksiężnika i pokropić wszystko święconą wodą. Wie pani... chciał spokojnie spać! Angelika podziękowała kwiaciarce i oddaliła się. Przechodząc przez Faubourg Saint-Antoine, zastanawiała się, jakim zręcznym sposobem mogłaby przedstawić się księciu Kondeuszowi. *

*

*

Angelika zamieszkała na placu Królewskim kilka miesię­ cy po otwarciu fabryki czekolady. Pieniądze już napływały. Zamieniwszy ulicę Francs-Bourgeois na arystokratyczną dzielnicę, młoda kobieta awansowała o stopień w społecznej hierarchii. Na placu Królewskim panowie pojedynkowali się, a pięk­ ne damy dyskutowały o filozofii, astronomii i poezji. Nie dochodziły tu zapachy kakao i Angelika czuła się jak nowo narodzona w tym zamkniętym i tak paryskim świecie. Plac, otoczony różowymi domami z wysokimi łupkowymi dachami i podcieniami, które chowały sklepiki z drobiaz­ gami, ofiarował jej odprężenie po ciężkiej pracy. Tutaj żyło się dyskretnie i wytwornie. Skandale nabierały tu teatralnego charakteru. Angelika zaczęła rozkoszować się przyjemnością kon­ wersacji — tego środka kultury, który już od pół wieku przekształcał społeczeństwo francuskie. Niestety, czuła się trochę nieporadnie. Jej umysł tak długo oddalony był od problemów, jakie poruszał epigramat, madrygał czy sonet! Poza tym z powodu jej plebejuszowskiego pochodzenia, a tak je określano, najlepsze salony były dla niej zamknięte. Uzbroiła się w cierpliwość. Ubierała się bogato, ale nie za bardzo modnie. Kiedy jej mali chłopcy przechadzali się pod drzewami placu, ludzie oglądali się za nimi, tak byli śliczni i dobrze 356

ubrani. Florimond i nawet Cantor paradowali teraz w praw­ dziwie męskich ubraniach — z jedwabiu, brokatu lub aksamitu — z dużymi koronkowymi kołnierzami; nosili pończochy i buty z rozetkami i na obcasach. Na pięknych, kręconych włosach mieli kapelusze z piórami; Florimond miał jeszcze małą szpadę, co sprawiało mu ogromną ra­ dość. Pod jego nerwową i delikatną naturą kryła się praw­ dziwa wojenna pasja. Wyzywał do pojedynku małpkę Pic­ colo albo pokojowo nastawionego Cantora. Cantor w wie­ ku czterech lat ledwie zaczynał mówić. Angelika uznałaby go za nieco opóźnionego, gdyby nie inteligentne spojrzenie jego pięknych zielonych oczu. Był po prostu małomówny i nie czuł potrzeby mówienia, ponieważ Florimond rozu­ miał go bez słów, a służba uprzedzała jego najmniejsze pragnienia. Angelika miała jedną kucharkę i lokaja. Z Filipotem, obiecującym młodym lokajem, i z woźnicą pani Morens mogła uchodzić za ważną osobistość wśród sąsiadów. Barbe i Javotte nosiły koronkowe czepki, złote krzyżyki i indyjskie szale. Jednak Angelika zdawała sobie sprawę, że w oczach innych była jedynie parweniuszką. Chciała wspiąć się wyżej, a właśnie salony Marais pozwalały ambitnym „przejść" od plebejuszostwa do arystokracji, ponieważ mieszczanki i wiel­ kie damy spotykały się tu, by porozmawiać o sprawach ducha. Zaczęła od zdobywania łask pewnej starej damy, która mieszkała o piętro niżej. Dama ta pamiętała jeszcze piękne dni preciosite i sporu kobiet. Spotykała się z markizą de Rambouillet, odwiedzała Mademoiselle de Scudery. Mówiła delikatnym i niezrozumiałym żargonem. Filonida de Parajonc uważała, że jest siedem rodzajów szacunku, i dzieliła westchnienia na pięć kategorii. Gardziła mężczyznami i nienawidziła Moliera. Miłość była w jej oczach „łańcuchem piekielnym". Nie zawsze jednak była taka dzika. Szeptano, że w mło­ dości, nie zaspokoiwszy się mdłą krainą Czułości, nie wzgar­ dziła królestwem Kokieterii i często osiągała jego stolicę, 357

Przyjemność. Sama, wznosząc swe jasne oczy ku niebu, wyznawała: „Miłość potwornie wykarczowała moje serce!" — Jeśli tylko to wykarczowała! — mruczał Audiger, któremu nie podobało się, że Angelika odwiedza tę damę. — Stanie się pani pedantką. Przysłowie z naszych stron mówi, że kobieta jest już uczona, kiedy rozróżnia koszulę i kaftan swojego męża. Angelika śmiała się i rozbrajała go filuterną miną. Mademoiselle de Parajonc zapisała ją za trzy pistole na konferencje w Palais Precieux, na które wraz z nią miała uczęszczać. Spotykano tam sam kwiat uczciwych ludzi, to znaczy wiele kobiet średniej burżuazji, duchownych, młodych uczo­ nych, prowincjuszy. Program towarzystwa był bardzo za­ chęcający. „Pobierając tylko trzy pistole, zamierzamy dostarczyć w ciągu trzech miesięcy — od pierwszego stycznia do śródpościa — rozrywek, które może sobie wyobrazić roztropny umysł: — W poniedziałki i soboty — bal i komedia, wraz z roz­ dawaniem cytryn i pomarańczy z Portugalii. — We wtorki — koncerty na lutnię i inne instrumenty oraz śpiew. — W środy — lekcja filozofii. — W czwartki — lektura gazet i ocena nowych sztuk. — W piątki — ocena ciekawych propozycji". Wszystko było przewidziane dla zapewnienia bezpieczeń­ stwa dam, zaniepokojonych nocnym powrotem do domu: „Dajemy dobrą eskortę osobom, które tego będą po­ trzebowały dla zabezpieczenia ich pieniędzy i klejnotów. Może nie będzie ona potrzebna, jako że pertraktujemy właśnie ze wszystkimi łobuziakami Paryża, którzy obiecują nam dobre paszporty, za pomocą których moglibyśmy swo­ bodnie się poruszać. Panowie ci mają pokazać, że są na tyle religijni, by dotrzymać raz danego słowa". Dorzućmy jeszcze do tego najlepszych mówców. Na przy­ kład Roberval, profesor matematyki w College Royal, przy­ chodził opowiadać o komecie, która w 1665 roku poruszyła paryżan. 351

Dyskutowano o wylewach Nilu, o miłości z inklinacji, lecz również o źródłach światła, o próżni i ciężkości po­ wietrza. Angelika zauważyła, że słuchając konferencji naukowych, cierpi jak potępieniec w kropielnicy. Przy niektórych słowach aż drżała, bo wydawało jej się, że słyszy płomienny głos Joffreya de Peyrac. — Mój mózg jest zbyt mały - - powiedziała pewnego dnia do Mademoiselle de Parajonc. — Wielkie sprawy mnie przerażają. Chcę chodzić do Palais Precieux tylko na bal i muzykę. - Pani umysł jest zbyt zagłębiony w materii — stwier­ dziła z żalem stara dama. — Jak chce pani błyszczeć w sa­ lonie, jeśli nie będzie pani wiedziała, o czym tu mówimy? Nie chce pani poznać ani filozofii, ani mechaniki, ani ast­ ronomii i nie umie pani układać wierszy, to co pani zo­ staje...? Dewocja. A czytała pani chociaż świętego Pawła i świętego Augustyna? Oto dobrzy autorzy, by ustanowić najwyższą wolę Boga. Pożyczę pani. Ale Angelika zrezygnowała ze świętego Pawła i świętego Augustyna, a nawet z książki Mademoiselle de Gournay: O równości mężczyzn i kobiet, gdzie znalazła jednak mocne argumenty przeciwko deklaracjom Audigera. Zagłębiła się natomiast żarliwie i niemal skrycie w Trak­ tatach o umizgach i wykwintnych manierach Mademoiselle de Quintin i w Sztukę podobania się na dworze Mademoiselle de Croissy.

ROZDZIAŁ in

Nazajutrz po wizycie na placu Greve Angelika poprosiła Mademoiselle de Paraj one, by towarzyszyła jej w czasie spaceru do Tuileries. Filonida de Parajonc zazwyczaj była jej towarzyszką. Znała wszystkich i nazywała ich po imieniu, dzięki czemu Angelika nauczyła się rozpoznawać nowe dworskie twarze. Była całkowitym zaprzeczeniem Angeliki. Zresztą całkiem nieświadomie, bo biedna Filonida, pokryta ołowianą bielą aż pod oczy, z powiekami otoczonymi czernią jak u wiedź­ my, uważała się równie pociągająca jak w czasach, kiedy kazała nieustannie wzdychać swym zalotnikom. Nauczyła Angelikę, jak powinno się przechadzać po Tu­ ileries. Z ogromnym zapałem wykonywała przewidziane etykietą gesty, co rozśmieszało niektórych arogantów. Ona widziała w tym jedynie hołdy składane jej wdziękom. — Po Tuileries — mawiała — należy przechadzać się nonszalancko wielką aleją. Trzeba mówić nic nie mówiąc, by wydać się bardziej uduchowioną. Trzeba śmiać się bez po­ wodu, by wydać się radosną... prostować się co chwila, by ukazać swój biust... otwierać oczy szeroko, by je powiększyć, gryźć wargi, by były czerwone... mówić głową do jednego, wachlarzem do drugiego... Wreszcie, niech się pani uspokoi, złagodzi swoje ruchy! Niech pani żartuje, gestykuluje, umizguje się i dodaje do tego wszystkiego zamyśloną minę... 360

Lekcja, w istocie, nie była zła i Angelika wykonywała ją z większym powodzeniem niż jej towarzyszka. Według Mademoiselle de Parajonc Tuileries to „szranki wytwornego świata", a Planty Królowej — „imperium po­ rozumiewawczych spojrzeń". Z Tuileries wyruszano Plan­ tami, a potem wracano tam znów wieczorem, zamieniając przejażdżkę powozem na spacer. Drzewka w ogrodzie tworzyły sprzyjający klimat dla poetów i kochanków. Opaci przygotowywali tu swoje ka­ zania, adwokaci — mowy obrończe. Tu także spotykały się wszystkie ważne osobistości, czasem widywano króla i kró­ lową, często delfina z guwernantką. Tego dnia Angelika przyprowadziła swą towarzyszkę od strony Grand Parterre, gdzie przesiadywały wysokie rangą osobistości. Książę Kondeusz przychodził niemal co wieczór. Rozczarowana, że go nie dostrzegła, aż tupnęła nogą ze złości. — Dlaczego chciała pani tak bardzo zobaczyć Jego Wy­ sokość księcia? — zdziwiła się Filonida. — Koniecznie musiałam się z nim zobaczyć. — Ma pani jakąś prośbę do niego...? Zresztą niech pani już nie płacze, moja droga, właśnie nadchodzi. Rzeczywiście książę Kondeusz, otoczony swą świtą, zbli­ żał się wielką aleją. Angelika pomyślała, że właściwie nie ma żadnej moż­ liwości, by się z nim spotkać. Przecież nie powie mu prosto z mostu: — Wasza Wysokość, proszę mi oddać pałac przy ulicy Beautreillis, który do mnie należy, a który dostał pan nie­ słusznie z rąk króla. Albo inaczej: — Wasza Wysokość, jestem żoną hrabiego de Peyrac, którego znaki herbowe pan wydrapał, a pałac poświęcił... Uczucie, które przywiodło ją do Tuileries, by zobaczyć się z księciem Kondeuszem, było dziecinne i głupie. Była tylko bogatą właścicielką fabryki czekolady. Nikt nie mógł jej przedstawić temu wielkiemu panu, a zresztą: cóż ona by mu powiedziała...? Wściekła na samą siebie, mruknęła: 361

Idiotko! Jeśli będziesz tak impulsywna i bezrozumna, co stanie się z twoimi interesami...? — Chodźmy! — powiedziała do starszej damy. Gwałtownym ruchem odwróciła się od kolorowej i hałaś­ liwej grupy, która właśnie ją mijała. Mimo promiennego wieczoru i wiosennej łagodności nie­ ba Angelika pozostała nadąsana do końca spaceru. Filonida spytała ją, czy pójdą na Planty. Odpowiedziała, że nie. Jej kareta była zbyt brzydka. Zaczepił ich jakiś elegancik: — Pani — zwrócił się do Angeliki — mój towarzysz i ja właśnie się założyliśmy. Jeden z nas twierdzi, że jest pani żoną prokuratora, drugi — że jest pani panną i wykwintnisią. Proszę nas rozsądzić. Mogłaby się zaśmiać, ale była w posępnym nastroju i nienawidziła tych uszminkowanych jak lalki .fircyków, którzy w dodatku paznokieć u małego palca mieli dłuższy niż inne. — Niech pan się zawsze zakłada, że jest pan głupcem — odpowiedziała. — Wtedy nigdy pan nie przegra. Zostawiła go, zbitego z tropu. Filonida de Paraj one była zszokowana. — Pani odpowiedzi nie brak było dowcipu, ale czuć ją było kumoszką na trzy mile. Nigdy nie odniesie pani suk­ cesu w salonie, jeśli... — Och! Filonido! — wykrzyknęła Angelika, zatrzymując się gwałtownie. — Niech pani popatrzy... tam! — Co takiego? — Tam — powtórzyła Angelika szeptem. Kilka kroków od niej w zielonym obramowaniu krzewów stał wysoki młodzieniec, nonszalancko oparty o cokół mar­ murowego posągu. Był wyjątkowej urody, podkreślonej jeszcze wyszukanym odzieniem. Jego strój z migdałowozielonego aksamitu ozdobiony był złotym haftem, przed­ stawiającym ptaki i owoce. Było to trochę ekstrawaganckie, ale piękne jak wiosenne barwy. Biały kapelusz z zielonymi piórami przykrywał obfitą blond perukę. Długie loki oka­ lały jego białoróżową twarz, pokrytą lekko pudrem i pod362

kreśloną jasnymi wąsami. Miał wielkie, błękitne oczy, które w cieniu liści stawały się zielone. Twarz szlachcica pozostawała w bezruchu, podobnie jak oczy. Marzył? Rozmyślał? Jego niebieskie tęczówki spra­ wiały wrażenie pustych jak u ślepca. Miały w swej nieru­ chomości chłód węża. Nieznajomy wydawał się nie zauważać zainteresowania, jakie wzbudził. — No, tak! Angeliko — powiedziała cierpko Mademoi­ selle de Parajonc. — Chyba straciła pani głowę, słowo daję! Taki sposób patrzenia na mężczyznę to godne pro­ staka. — Jak... jak on się nazywa? — To markiz du Plessis-Belliere. Co w tym dziwnego? Z pewnością czeka na jakiegoś elegancika. Pani przecież nie lubi flrcykow, po co więc stoi tu pani, jak wrośnięta w ziemię? — Proszę mi wybaczyć — wybełkotała Angelika, zbie­ rając myśli. W ciągu sekundy przemieniła się w małą, płochliwą i za­ dziwioną dziewczynkę. Filip! Ten daleki pełen pogardy kuzyn! Och! Monteloup! Cierpienia i rozkosze! Przeszła obok niego. Zauważył je, poruszył się, zdjął znudzonym ruchem kapelusz i ukłonił się. — To szlachcic z otoczenia króla, prawda? — spytała Angelika, kiedy odeszły trochę dalej. — Tak. Walczył trochę razem z księciem w czasach, kiedy ten był w Hiszpanii. Od tej pory mianowano go wielkim łowczym Francji. Jest taki piękny i bardzo lubi wojnę, więc król nazywa go Marsem. Opowiada się o nim straszne rzeczy. — Straszne rzeczy...? Chciałabym bardzo wiedzieć... Filonida de Parajonc zaśmiała się drwiąco. — Teraz już koniecznie chce pani usłyszeć, jak oczernia się tego pięknego młodzieńca. Zresztą wszystkie kobiety są takie jak pani. Biegają za nim, rozpływają się w zachwytach nad jego blond włosami, świeżą cerą i elegancją. Nie prze­ staną, póki nie wślizną się do jego łóżka. Ale wtedy refren się zmienia. Tak, tak, zwierzała mi się Armanda de Circe 363

i Mademoiselle Jacari... Piękny Filip wydaje się piękny i kulturalny. Jest roztrzepany jak stary uczony, co wywołuje rozbawienie na dworze. Ale podobno w miłości jest bardzo brutalny: gbur okazuje więcej względów swojej żonie niż on swoim kochankom. Wszystkie, które trzymał w swoich ramionach, nienawidzą go... Angelika słuchała jej jednym uchem. Obraz Filipa, opar­ tego o marmurowy posąg, nieruchomego i niemal niereal­ nego jak zjawa, nie znikał jej sprzed oczu ani na chwilę. Kiedyś wziął ją za rękę, by z nią zatańczyć. Było to w Plessis, w tym białym pałacu, tajemniczo otoczonym wielkim lasem Nieul. — Podobno ma wyrafinowaną wyobraźnię, by torturo­ wać swe kochanki — kontynuowała Filonida. — Za jakiś drobiazg tak zbił panią de Circe, że nie mogła się ruszyć niemal przez tydzień, co było bardzo kłopotliwe ze względu na jej męża. A sposób, w jaki się zachowuje jako zwycięzca podczas swych kampanii, to prawdziwy skandal. Jego żoł­ nierze budzą większy strach niż tego słynnego Jana de Werth. Zaganiają kobiety nawet do kościołów i tam krzyw­ dzą je bez różnicy. W Norgen kazał sprowadzić kobiety notabli, omal ich nie zatłukł, bo się opierały, a po nocy orgii z oficerami oddał je swojej trupie. Wiele z nich potem umarło albo postradało zmysły. Gdyby książę nie inter­ weniował, Filip du Plessis niewątpliwie popadłby w niełaskę. — Filonido, jesteś starą zazdrośnicą! — krzyknęła ziry­ towana nagle Angelika. — Ten młody mężczyzna nie jest, nie może być tym szaleńcem, którego mi pani opisuje. Wyolbrzymia pani krążące o nim plotki. Mademoiselle de Parajonc zatrzymała się z oburzenia. — Ja? Plotki? A przecież pani wie, że nie cierpię tych sąsiedzkich historii i wszystkiego, co trąci kontrolą położ­ nicy. Ja, plotki! Kiedy tak nienawidzę wulgarnych rzeczy! Mówię pani tylko dlatego, że to szczera prawda! — No, dobrze, jeśli to prawda, to nie ma w tym tylko jego winy — podsumowała Angelika. — Jest taki, ponieważ kobiety skrzywdziły go z powodu jego urody. — Skąd... skąd pani to wie? Zna go pani? — N... nie. 364

— A więc jest pani szalona! — wykrzyknęła Filonida, która ze złości zrobiła się purpurowa. — Nigdy bym nie podejrzewała, że może pani zawracać sobie głowę takim chłystkiem. Do widzenia... Pożegnała ją i oddaliła się szybkim krokiem w stronę bramy. Angelika nie miała innego wyjścia jak pójść za nią. Nie chciała się z nią kłócić, bo bardzo ją lubiła.

Gdyby Angelika i stara precieuse nie pokłóciły się tego dnia w Tuileries na temat Filipa du Plessis-Belliere, nie poszłyby stamtąd tak wcześnie. A gdyby wówczas nie wy­ szły, nie padłyby ofiarą prostackiego zakładu między loka­ jami zgromadzonymi przed ogrodzeniem. Pan de Lauzun i pan de Montespan nie pojedynkowaliby się dla pięknych zielonych oczu pani Morens. A Angelika bez wątpienia musiałaby długo jeszcze czekać, by mogła na nowo od­ wiedzić wielkich tego świata. Jest to dowód, że czasami opłaca się być porywczym i mieć ostry język. Wejście do ogrodu, jak głosił napis, zabronione było „lokajom i tłuszczy", stąd przed ogrodzeniem gromadził się zawsze hałaśliwy tłum służących, lokajów, woźniców, którzy czekając na swych panów grali w karty, kręgle, bili się lub szli do pobliskiej gospody. Tego wieczoru lokaje pana de Lauzun zrobili zakład. Ten, kto odważy się pod­ nieść suknię pierwszej wychodzącej z ogrodu damie, do­ stanie butelkę wina. Tak się złożyło, że damą tą była Angelika, która dołą­ czyła do Filonidy i próbowała ją uspokoić. Zanim mogła cokolwiek przewidzieć, poczuła nagle, że chwyta ją jakiś śmierdzący winem dryblas i zuchwale podkasuje jej suknię. Niemal natychmiast uderzyła zuch­ walca w twarz. Mademoiselle de Parajonc skrzeczała jak papuga. Pewien szlachcic, który wsiadł do swego powozu i widział całe zajście, dał znak swoim ludziom, a ci, zadowoleni z takiej gratki, rzucili się na lokai pana de Lauzun. Była to zajadła walka na pięści w końskiej mierzwie,

365

pośród tłumu gapiów. Zwycięstwo odnieśli lokaje szlach­ cica. Ten ostatni podszedł do Angeliki i ukłonił się jej. — Dziękuję panu za interwencję — powiedziała. Była wściekła i upokorzona, ale przede wszystkim wy­ straszona, ponieważ bliska już była sama ukarać pijaka, tak jak to robiła w tawernie „Pod Czerwoną Maską", przypieczętowując lekcję kilkoma mocnymi wyrażeniami z repertuaru Polki. W ten sposób unicestwiłaby wszystkie swe starania, by ponownie zostać wielką damą. Nazajutrz damy z Marais opowiadałyby sobie o tym incydencie i kpi­ łyby z niej. Blada z emocji, na samą myśl o tym bliska była omdlenia, zgodnie z najlepszą tradycją. — Ach! Panie... co za bałagan! To potworne! Być tak narażoną na zniewagi tych łajdaków! — Niech się pani uspokoi — powiedział szlachcic, pod­ trzymując ją troskliwie w talii. Był to piękny chłopiec o żywych oczach, a jego śpiewny akcent nie mógł mylić. Znowu Gaskończyk — to pewne! Przedstawił się: — Louis-Henri de Pardaillan de Gondrin, kawaler de Pardaillan i innych miejsc, markiz de Montespan. Angelika znała to nazwisko. Należało do najstarszej szla­ chty z Guyenne. Uśmiechnęła się wdzięcznie, a markiz, wyraźnie uradowany ze spotkania, koniecznie chciał się czegoś o niej dowiedzieć. Nie podała mu swego nazwiska, lecz zaproponowała: — Niech pan przyjdzie do Tuiieries jutro o tej samej porze. Mam nadzieję, że okoliczności będą bardziej sprzy­ jające przyjemnej rozmowie. — Gdzie mam na panią czekać? — Niedaleko Echa. Było to wielce obiecujące. Echo było bowiem miejscem zalotnych spotkań. Zachwycony markiz ucałował wyciąg­ niętą ku niemu dłoń. — Czy ma pani powóz? Mam panią odwieźć? — Moja kareta stoi niedaleko — odpowiedziała Ange­ lika, której niezbyt zależało na pokazaniu swego skromnego powozu. 366

— Zatem do jutra, tajemnicza piękności. Tym razem pocałował ją szybko w policzek i podskakując z radości, wsiadł do swego powozu. — Brak pani wstydu... — zaczęła Mademoiselle de Parajonc. Ale oto nadszedł markiz de Lauzun. Kiedy ujrzał, w ja­ kim stanie znajdują się jego lokaje: jeden wypluwał zęby, drugi krwawił z nosa, wszyscy mieli porozrywane i zaku­ rzone ubrania — zaczął pieklić się falsetem. Kiedy się do­ wiedział, że to lokaje wielkiego pana tak urządzili jego służbę, wykrzyknął: — Trzeba kijem przegonić tych łajdaków i ich pana, który nie jest nawet godzien, by go dotknąć szpadą! Markiz de Montespan jeszcze nie usadowił się w karecie, kiedy usłyszał te słowa. Wyskoczył z powozu, pobiegł za Lauzunem, chwycił go za rękę, aż ten zakręcił pirueta, nasunął mu kapelusz na oczy i nazwał bydlęciem i chły­ stkiem. Sekundę później dwaj Gaskończycy skrzyżowali szpady w pojedynku pod okiem coraz bardziej zainteresowanych gapiów. — Panowie, ależ proszę! — krzyczała Filonida de Parajonc. — Pojedynek jest zabroniony. Będą panowie spać dzisiaj w Bastylii. Ale oni nie dbali o te rozsądne ostrzeżenia i pojedyn­ kowali się zawzięcie, a tłum stosował prawdziwy bierny opór wobec zastępu gwardii szwajcarskiej, która próbowała uto­ rować sobie drogę i dotrzeć do walczących. Na szczęście markizowi de Montespan udało się skaleczyć nogę de Lauzuna. Peguilin potknął się i upuścił szpadę. — Niech pan szybko idzie za mną! — wykrzyknął mar­ kiz, podtrzymując swego przeciwnika. — Trzeba uniknąć Bastylii. Niech panie mi pomogą, proszę. Kareta ruszyła w chwili, gdy pośród ciosów pięścią i ude­ rzeń halabardą gwardia szwajcarska dotarła wreszcie do powozu. Kiedy z wielkim hałasem toczył się po ulicy Świętego Honoriusza, Angelika owijała swym szalem ranę Peguilina. 367

Znalazła się ni stąd, ni zowąd w karecie wraz z markizem de Montespan, Mademoiselle de Parajonc i nawet lokajem, który wywołał całe zamieszanie, a teraz na pół martwy leżał na podłodze karety. — Zostaniesz skazany na obręcz i na galery — powie­ dział do niego Peguilin, kopiąc go w brzuch. — I nie zapłacę jednego liwra, żeby cię wykupić! Mordious, mój drogi Pardailianie, dzięki panu chirurg nie będzie musiał upuszczać mi krwi w tym sezonie. — Trzeba panu opatrzyć ranę — powiedział markiz. — Proszę do mnie. Myślę, że moja żona jest dzisiaj w domu razem ze swymi przyjaciółmi. W małżonce pana de Montespan Angelika rozpoznała piękną Athenai's de Mortemart, dawną przyjaciółkę z pensji Hortensji, z którą niegdyś witała króla podczas jego trium­ falnego wjazdu do Paryża. Mademoiselle de Mortemart, którą w młodości nazywano Mademoiselle de Tonnay-Charente, wyszła za mąż w 1662 roku. Teraz była jeszcze piękniejsza. Jej różana cera i nie­ bieskie oczy, złote włosy i wspaniały umysł, odziedziczony po sławnej rodzinie, czyniły z niej jedną z najznakomitszych kobiet dworu. Niestety, o ile jej rodzina i rodzina jej męża miały jednakowo wysokie pochodzenie, o tyle w równym stopniu cierpiały na brak pieniędzy. Dręczona długami i wierzycielami, biedna Athenais nie mogła nadać swej urodzie blasku, na jaki zasługiwała; zdarzało jej się nawet opuszczać zabawy na dworze z powodu braku nowych toalet. Apartament, gdzie przybyli dwaj pojedynkujący się w towarzystwie Angeliki i Filonidy de Parajonc, nosił znamiona żałosnej biedy i jednocześnie wystawnej ele­ gancji. Wspaniałe toalety porozciągane były na zakurzonych meblach. Nie paliło się w kominku mimo dość chłodnej pory. Athenais, w szlafroku z tafty, walczyła niczym megiera z posłańcem od złotnika, który przyszedł po zadatek na zamówiony naszyjnik z pozłacanego srebra i złota; młoda kobieta miała włożyć go po raz pierwszy w Wersalu w przy­ szłym tygodniu. 368

Pan de Montespan przejął inicjatywę w swoje ręce i prze­ gnał posłańca. Athenais zaprotestowała. Chciała mieć ten naszyjnik. Wywiązała się kłótnia, podczas gdy krew bied­ nego Lauzuna zalewała posadzkę. Pani de Montespan zauważyła to w końcu i zawołała swą przyjaciółkę Francoise d'Aubigne, która przyszła do niej, by zrobić trochę porządku w mieszkaniu, służące bo­ wiem wyszły poprzedniego dnia. Wdowa po poecie Scarron pojawiła się natychmiast. Wy­ glądała tak samo jak niegdyś: nędzna suknia, duże, czarne oczy i wyraz powściągliwości na ustach. Angelice wydało się, że opuściła ją dopiero wczoraj w Tempie. „Za chwilę zobaczę chyba Hortensję" — pomyślała. Pomogła Francoise przenieść na kanapę markiza de Lauzun, który w końcu zemdlał. — Pójdę poszukać wody w kuchni — powiedziała wdo­ wa Scarron. — Czy zechciałaby pani przytrzymać opat­ runek na ranie... pani... Po nieznacznym wahaniu Angelika domyśliła się, że pani Scarron również ją rozpoznała. To nie miało żadnego zna­ czenia. Pani Scarron należała do tych, którzy muszą ukry­ wać część swego życia. W każdym razie pewnego dnia Angelika zdecyduje się na stawienie czoła twarzom z prze­ szłości. W sąsiednim pokoju małżeństwo Montespan nadal się kłóciło. — Ale jak to nie rozpoznał jej pan? To przecież pani Morens! Teraz pojedynkuje się pan dla właścicielek fabryki czekolady? — Ona jest czarująca... i niech pani nie zapomina, że uchodzi za jedną z najzamożniejszych kobiet Paryża. Jeśli to ona, wcale nie żałuję mojego gestu. — Budzi pan we mnie wstręt! — Moja droga, chce pani ten diamentowy naszyjnik czy nie? „No dobrze — pomyślała Angelika — widzę teraz, w jaki sposób mam się odwdzięczyć tym arystokratom. Okazały prezent, może nawet ciężka sakiewka, ale wszystko otoczone dyskrecją i delikatnością". 369

Markiz de Lauzun podniósł powieki. Popatrzył na An­ gelikę błędnym wzrokiem. — Śnię — wymamrotał. — Czy to pani, moja śliczna? — Tak, to ja — odpowiedziała, uśmiechając się. — Do diabła! Gdybym wiedział, że panią spotkam, An­ geliko! Często się zastanawiałem, co się z panią stało. — Zastanawiał się pan, ale proszę przyznać, że nie starał się pan dowiedzieć. — To prawda, moja śliczna. Jestem dworzaninem. Wszy­ scy dworzanie są nieco tchórzliwi wobec osób, które ściągają na siebie niełaskę. Popatrzył na toaletę i klejnoty Angeliki. — Wygląda na to, że sprawy dobrze się ułożyły — po­ wiedział. — Najwyższy czas. Teraz nazywam się pani Morens. — Na świętego Seweryna, słyszałem o pani! Sprzedaje pani czekoladę, prawda? — Bawię się tym. Są tacy, którzy zajmują się astro­ nomią czy filozofią. Ja sprzedaję czekoladę. A pan, Peguilin? Pana życie nadal jest takie złote? Król ciągle żywi do pana przyjaźń? Peguilin się zasępił. — Ach, moja droga, równowaga moich łask jest bardzo niestała. Król sobie wyobraża, że zwąchałem się z Vardessem w sprawie listu hiszpańskiego, wie pani, tego listu, który dostarczono królowej, by ją powiadomić o niewierności jej wspaniałego małżonka z La Valliere... Nie mogę rozwiać tych podejrzeń, a Jego Królewska Mość jest czasami dla mnie bardzo ostry! Całe szczęście, że Grande Mademoiselle jest we mnie zakochana. — Mademoiselle de Montpensier? — Tak — szepnął Peguilin, przewracając oczami. — My­ ślę nawet, że będzie chciała mnie poślubić. — Och! Peguilin! — wykrzyknęła Angelika, wybuchając śmiechem. — Jest pan niesłychany, niepoprawny. Nic się pan nie zmienił! — Pani też nic się nie zmieniła. I jest pani piękna jak zma rtwych wstała. — A co pan wie o urodzie zmartwychwstałych, Peguilin?

370

— To, co mówi Kościół, do diaska! Wspaniałe ciało! Niech pani tu podejdzie, moje serduszko, niechże panią ucałuję. Objął jej twarz obiema rękami i przyciągnął do siebie. — Mordious! — wykrzyknął Montespan od progu. — Nie wystarcza, że zraniłem cię w udo, byś nie mógł uganiać się za damami, to jeszcze teraz wysadzasz mnie z siodła w moim własnym domu. Żałuję, że nie pozwoliłem cię wziąć do Bastylii!

ROZDZIAŁ IV

Po tym spotkaniu Angelika często widywała księcia de Lauzun i markiza de Montespan w Tuileries i na Plantach Królowej. Przedstawili jej swych przyjaciół. Poznawała twa­ rze znane jej z przeszłości. Pewnego dnia, gdy odbywała przejażdżkę Plantami razem z Peguilinem, jej powóz minął się z karetą Grande Mademoiselle, która ją rozpoznała. Nie padło jednak żadne słówko na ten temat. Ostrożność czy obojętność? Każdy miał po prostu co innego do roboty! Athenais de Montespan z początku dąsała się na An­ gelikę, ale potem nagle zaczęła ją uwielbiać i zapraszać do siebie. Zauważyła, że producentka czekolady jest małomów­ na, ale umie trafnie zareplikować. Pani Scarron, którą Angelika widywała często u Athenais, wprowadziła ją do salonu Ninon de Lenclos. Salon tej sławnej kurtyzany nie miał opinii miejsca roz­ pusty, lecz szkoły, par excellence, dobrego smaku. „Nie usłyszysz u niej — pisał kawaler de Mere — ani słowa na temat religii czy rządu, za to dużo dowcipu, stare i nowe wiadomości, nowości w dziedzinie kurtuazji. Weso­ łość, zapał i werwa pani domu uprzyjemniają wszystkim te spotkania". Przyjaźń, która wiązała Ninon de Lenclos i Angelikę de Sance, pozostała sekretna. Niewiele zachowało się listów noszących jej ślady, zresztą ani jedna, ani druga nie wy­ stawiała na pokaz głębokich i trwałych uczuć, które połą-

372

czyły je od pierwszego spotkania. Obydwie należały do tej rasy kobiet, które mniej lub bardziej świadomie przyciągają mężczyzn dzięki swemu urokowi, przy czym równe w nim role przypadają przymiotom ciała, serca i umysłu. Mogły być wrogami. Jednak stało się przeciwnie, każda z nich poznała po raz pierwszy uczucie kobiecej przyjaźni. Angelika, ponieważ sama kiedyś prowadziła zaciekłą walkę o przeżycie, zdolna była docenić u Ninon prostotę, odwagę i naturalność — cechy, które są tak rzadko spo­ tykane u jej podobnych, a które czyniły z kurtyzany „uczciwego człowieka". Z drugiej strony, Ninon zrozumiała natychmiast, że Angelika chciała się nią posłużyć, by wspiąć się jak najwyżej po drabinie społecznej. Odegrała tę rolę znakomicie, wprowadzając nową przyjaciółkę w swój świat, doradzając jej w wielu sprawach i przed­ stawiając ją wszystkim. Aby Angelika nie pomyliła się co do niej, powiedziała jej kiedyś: — Moja przyjaźń jest czymś najlepszym, co mam, An­ geliko. Moja przyjaźń zdolna jest do poświęceń, delikatności i tolerancji, których nie zna miłość. Ofiarowuję ją pani z całego serca. Teraz zależeć już będzie od pani, by trwała ona przez całe nasze życie. Znając lepiej niż ktokolwiek inny cenę rozpustnego życia, Ninon lubiła zachęcać do niego wrażliwe natury. Nama­ wiała Angelikę, by wzięła sobie dobrze utytułowanego ko­ chanka. Ale Angelika wydymała wargi. Sytuację materialną miała zapewnioną dzięki swej handlowej działalności. Uwa­ żała, że droga romansów była w rzeczywistości najmniej pewna, by dojść do zaszczytów. Towarzystwo Świętego Sakramentu, tajemne i potężne, sięgało aż po stopnie tronu. Dewoci byli wszędzie. W grze, którą prowadziła Angelika, opierała się jedną ręką na nich, dzięki swej opinii kobiety rozsądnej, a drugą na libertynach, dzięki swej wesołości i chęci uczestniczenia we wszelkich zabawach. — Niech pani weźmie sobie kochanka przynajmniej dla przyjemności — doradzała jej Ninon. — Niech mnie pani nie próbuje przekonać, że miłość nic dla pani nie znaczy!

373

Angelika odpowiadała, że nie ma czasu się nad tym za­ stanawiać. Sama się dziwiła, że jej ciało jest tak spokojne. Można by przypuszczać, że umysł, pracując ciężko i bez wytchnienia, pozbawił ją najbardziej elementarnego pożą­ dania. Kiedy rzucała się wieczorem do łóżka, półżywa ze zmęczenia po zakończeniu dnia pracy zabawą w chowanego ze swymi synami, o jednym tylko myślała: wyspać się i na­ brać sił, by nazajutrz znów podjąć wyczerpującą pracę. Nigdy się nie nudziła, a miłość dla kobiety nie mającej żadnych obowiązków jest często sposobem na zajęcie umys­ łu. Płomienne deklaracje zalotników, ich ukradkowe piesz­ czoty, „małżeńskie sceny" Audigera, które kończyły się czasami pocałunkami — wszystko to przedstawiało dJa niej jedynie „pożyteczne lub niepożyteczne zabawy", zależnie od korzyści, jakie w zamian otrzymywała. Ninon, wysłuchawszy jej zwierzeń, stwierdziła, że jej men­ talność graniczy już z chorobą. By się z niej wyleczyć, Angelika powinna zostawić na jakiś czas swą pracę i sko­ rzystać z przyjemności, które ofiarowuje wolne życie: spa­ cery, bale maskowe, teatr, kolacyjki i zabawa o każdej porze. U Ninon Angelika spotykała cały Paryż. Książę Kondeusz przychodził tu co tydzień na partyjkę hoca. Wiele razy widziała też Filipa du Plessis. Kazała się mu przedstawić. Piękny młodzieniec popatrzył na nią pogard­ liwie. Znała już to spojrzenie. Po chwili zastanowienia ode­ zwał się do niej: — Więc to pani jest tą Madame Czekoladą? Krew uderzyła Angelice do głowy. Udała jednak głęboki szacunek i odpowiedziała: — Do usług, mój kuzynie. Młodzieniec zmarszczył brwi. — Pani kuzyn? Wydaje mi się, że jest pani zbyt zu­ chwała... — Nie poznał mnie pan? — spytała świdrując go swymi zielonymi, błyszczącymi ze złości oczami. — Jestem pańską kuzynką Angeliką de Sance de Monteloup. Spotykaliśmy

374

się niegdyś w Płessis. Jak się miewa pański ojciec, łaskawy markiz? A pańska matka? Mówiła tak jeszcze przez chwilę, by udowodnić swoją tożsamość, po czym go pożegnała, gryząc się w język z po­ wodu swej głupoty. Przez kilka dni żyła w obawie, że jej sekret zostanie ujawniony. Kiedy znowu spotkała pana du Plessis, popro­ siła go, by nie powtarzał tego, co od niej usłyszał. Filip du Plessis wyglądał tak, jakby spadł z nieba. Oświa­ dczył wreszcie, że zwierzenie to wcale go nie poruszyło. Nie zależało mu na tym, by się dowiedziano, że jest krewnym kobiety, która poniżyła się sprzedawaniem czekolady. Angelika pożegnała go wściekła, obiecawszy sobie, że nie będzie na niego zwracać uwagi. Wiedziała, że ojciec Filipa umarł, a jego matka osiadła w Val-de-Grace i stała się dewotką, odpokutowując minione szaleństwa. Młody męż­ czyzna trwonił swą fortunę na ekstrawagancje. Król lubił go za urodę i brawurę, ale jego reputacja była skandaliczna i niepokojąca. Angelika wyrzucała sobie, że tak często o nim myśli. Nieoczekiwana deklaracja miłosna i niezwykła partia hoca wstrząsnęły jej życiem i zmieniły na kilka miesięcy bieg jej myśli. Angelika dumna była, że figuruje na liście osób, którym Mademoiselle de Montpensier pozwalała wchodzić do Ogrodu Luksemburskiego. Pewnego dnia, gdy tam przyby­ ła, otworzyła jej żona strażnika; jej mąż był nieobecny. Angelika spacerowała pięknymi alejami, ozdobionymi wierzbami płaczącymi i drzewostanem magnolii. Po chwili się zorientowała, że ogród, zazwyczaj bardzo ożywiony, jest teraz niemal pusty. Dostrzegła jedynie dwóch lokai, którzy z całych sił biegli, by po chwili zanurzyć się w któ­ rymś z zagajników. Potem nie widziała już nikogo. Za­ intrygowana i troszkę niespokojna, kontynuowała samotną przechadzkę. Kiedy przechodziła obok małej groty, wydało jej się, że słyszy jakiś hałas. Odwróciła się i ujrzała ludzką postać, kryjącą się za krzakami. „To jakiś złodziejaszek — po­ myślała — poddany Drewnianego Zadka w poszukiwaniu

375

zdobyczy. Zabawne będzie zaskoczyć go i zobaczyć jego minę". Uśmiechnęła się. Niecodziennie się zdarzało, by złodzie­ jaszek miał okazję spotkać wielką damę, mówiącą najczys­ tszym żargonem z wieży Nesle i dzielnicy Faubourg SaintDenis. „A potem dam mu sakiewkę, by pohamował swe emocje, biedny człowiek" — pomyślała, zadowolona z planowanego figla. Kiedy zbliżała się do niego, zobaczyła, że był dostatnio odziany, choć jego strój nosił ślady błota. Klęczał, pochylo­ ny ku przodowi, oparty na łokciach, w dziwnej pozie. Nagle odwrócił nerwowo głowę, tak jakby nastawiał ucha. Rozpo­ znała księcia d'Enghien, syna księcia Kondeusza. Spotykała go już wcześniej na modnych trasach spacerowych, w Tuileries, na Plantach Królowej. Był to wspaniały młodzieniec, ale, jak powiadano, nieznośny w sprawach etykiety, często przebierający miarę. Zauważyła, że był bardzo blady, z nie­ przytomnym i przerażonym wyrazem twarzy. „Co on tu robi? Dlaczego się chowa? Czego się boi?" — zastanawiała się Angelika, ogarnięta nieokreślonym niepo­ kojem. Po chwili wahania oddaliła się bezszelestnie główną aleją. Przy bramie minęła stróża, który na jej widok otworzył szeroko oczy z przerażenia. — Co pani tu robi? Proszę stąd szybko odejść! — A dlaczego? Przecież wiesz, że jestem na liście Made­ moiselle Montpensier i twoja żona wpuściła mnie bez za­ strzeżeń. Strażnik rozejrzał się dookoła ze strapioną miną. An­ gelika była zawsze dla niego hojna. — Niech mi pani łaskawie wybaczy — wyszeptał pod­ chodząc do niej. — Ale moja żona nie zna tajemnicy, którą ja pani teraz zdradzę: dzisiaj ogród zamknięty jest dla pub­ liki, bo od samego rana poluje się tu na księcia d'Enghien, który wyobraża sobie, że jest królikiem. Jako że Angelika otworzyła szeroko oczy ze zdumienia, wymownym ruchem dotknął palcem skroni. — Tak, od czasu do czasu to go bierze, biedny chłopiec. 376

Podobno to jest choroba. Kiedy uważa się za królika czy za kuropatwę, boi się, że go zabiją, i chowa się. Już od paru godzin go szukamy. — Jest tam, w zagajniku, koło małej groty. Widziałam go— Wielki Boże! Trzeba uprzedzić księcia. Ach! Oto i on. Zajechał powóz, w oknie widać było głowę księcia Kondeusza. — Co pani tu robi? — spytał wściekły. Portier pospiesznie tłumaczył: — Wasza Wysokość, pani właśnie widziała syna księcia koło małej groty. — No, dobrze. Otwórzcie mi tę bramę! Pomóżcie mi zsiąść! I nie hałasujcie tak, bo go wystraszycie. Ty pobiegnij po jego pokojowca, a ty zbierz wszystkich ludzi, których znajdziesz, i rozstaw ich przy wyjściach... Kilka chwil później słychać było jakiś bezładny tupot nóg, potem szybki pościg. W bramie ukazał się biegnący co tchu książę d'Enghien. Jednak dwaj służący zdołali go dogonić i przytrzymać. Natychmiast otoczono go i uja­ rzmiono. Pokojowiec, który go wychowywał, przemawiał łagodnie: — Nikt nie zbije Waszej Wysokości, nikt nie zamknie Waszej Wysokości w klatce... Zaraz wypuścimy Waszą Wysokość i będzie Wasza Wysokość mógł znowu biegać po wsi. Książę d'Enghien był trupio blady. Nie mówił ani słowa, ale w jego spojrzeniu można było dostrzec wzruszający i pytający wyraz osaczonego zwierzęcia. Podszedł do niego ojciec. Młodzieniec szarpnął się wściekle, choć nadal nic nie mówił. — Zabierzcie go — powiedział książę Kondeusz. — Za­ wołajcie lekarza i chirurga. Niech mu upuszczą krwi, prze­ czyszczą i przede wszystkim zwiążą. Nie mam zamiaru zaczynać na nowo zabawy w chowanego. Każę wychłostać tego, kto pozwoli mu znowu uciec. Oddalili się, a książę wrócił do Angeliki, która ogromnie poruszona, niemal równie blada jak poszkodowany, uczes­ tniczyła w tej smutnej scenie.

377

Kondeusz stanął przed nią i popatrzył ponuro. — No i co? — powiedział. — Widziała go pani? Piękny jest potomek Kondeuszy, de Montmorency? Jego pradziadek miał urojenia, jego babka była szalona. Musiałem poślubić ich córkę. W tym czasie zaczynała już wyrywać sobie szczypczykami włosy, jeden po drugim. Wiedziałem, że dosięgnie mnie to w potomstwie, ale musiałem ją jednak poślubić. To był rozkaz króla Ludwika XIII. I oto teraz mój syn! Czasami uważa się za psa i walczy ze sobą, by nie ujadać przed królem. Albo wyobraża sobie, że jest nietoperzem i boi się, że uderzy o sufit swojej komnaty. Innego dnia poczuł się rośliną i jego służący musieli go podlewać... Śmieszne, prawda? Nie śmieje się pani? — Wasza Wysokość... jak pan może nawet pomyśleć, że mam ochotę się śmiać...? Oczywiście, nie zna mnie pan... Przerwał jej i nagły uśmiech rozjaśnił mu twarz: — Ależ tak! Ależ tak! Znam panią bardzo dobrze, pani Morens. Widziałem panią u Ninon i u innych. Jest pani wesoła jak panienka, piękna jak kurtyzana i ma pani czułe serce matki. Ponadto uważam panią za jedną z najbardziej inteligentnych kobiet w królestwie. Ale pani tego nie poka­ zuje, bo jest pani sprytna i wie pani, że mężczyźni unikają kobiet zbyt mądrych. Teraz z kolei Angelika się uśmiechnęła, zaskoczona nie­ spodziewanym oświadczeniem. — Wasza Wysokość mi pochlebia... I ciekawa jestem, kto panu udzielił takich informacji o mnie... — Od nikogo nie muszę zasięgać informacji — odpo­ wiedział na swój sposób szorstko i nieprzyjemnie. — Ob­ serwowałem panią. Nie zauważyła pani, że często panią obserwowałem? Mam wrażenie, że trochę się mnie pani boi. A przecież nie jest pani nieśmiała... Angelika podniosła oczy na zwycięzcę spod Lens i Rocroi. Nie po raz pierwszy tak na niego patrzyła. Ale oczywiś­ cie książę daleki był od przypomnienia sobie małej, szarej cyraneczki, która stawiła mu czoło, a on jej powiedział: — Przewiduję, że kiedy będzie pani kobietą, mężczyźni wieszać się będą przez panią! Zawsze jej się wydawało, że żywi głęboką urazę do księcia Kondeusza, i musiała się bronić przed nicią sympatii i zro378

zumienia, jaka powstawała między nimi. Czyż nie kazał lokajowi Clemensowi Tonnelowi śledzić jej i jej męża? Czyż nie odziedziczył dóbr po Joffreyu de Peyrac? Już od dawna Angelika zastanawiała się, jaką właściwie rolę odegrał w jej dramacie. Przypadek dziwnie jej w tym pomógł. — Nic pani nie mówi — powiedział książę. — Czyżbym więc naprawdę onieśmielał panią? — Nie! Ale czuję się niegodna rozmowy z panem, Wasza Wysokość. Pana sława... — Phi! Moja sława... jest pani zbyt młoda, by wiedzieć coś na ten temat. Moja broń już zardzewiała, a jeśli Jego Królewska Mość nie zdecyduje się dać nauczki tym bał­ wanom Holendrom czy Anglikom, to mam wszelkie szanse na śmierć we własnym łóżku. Jeśli chodzi o konwersację, Ninon powtarzała mi sto razy, że słowa to nie kule armat­ nie, które posyła się w brzuch przeciwnika, ale uważa, że i tak jeszcze nie zrozumiałem do końca tej lekcji. Cha! Cha! Wybuchnął głośnym śmiechem i swobodnie wziął ją pod rękę. — Niech pani pozwoli ze mną. Kareta czeka na ze­ wnątrz, ale żeby iść, muszę opierać się na litościwym ramie­ niu. Oto co zawdzięczam mojej sławie: bóle, które nabyłem w okopach pełnych wody, a które czasami powodują, że posuwam nogą jak starzec. Czy nie zechciałaby pani do­ trzymać mi przez chwilę towarzystwa? Pani obecność wy­ daje mi się jedyną, którą mógłbym znieść po tym potwor­ nym wydarzeniu. Czy zna pani mój pałac Beautreillis? Angelika odpowiedziała z bijącym sercem: — Nie, Wasza Wysokość. — Powiadają, że to jedna z najpiękniejszych rzeczy, które stworzył ojciec Mansart. Mnie się tak bardzo nie podoba, ale wiem, że damy się nim zachwycają. Proszę go zobaczyć. Angelika broniła się, lecz w końcu doceniła to, że została zaproszona do karety księcia. Podczas przejazdu witały ich okrzyki gapiów. Zdziwiona była uwagą, jaką okazywał jej towarzysz, a która wydawała jej się szczera. Opowiadano, że książę Kondeusz, odkąd jego przyjaciółka, Marhe de Vigean, wstą­ piła do klasztoru w dzielnicy Saint-Jacques, nie okazywał 379

kobietom tylu względów, ile szlachta Francji miała zwyczaj im okazywać. Żądał od nich czysto fizycznej przyjemności. Od wielu lat opowiadano sobie jego krótkotrwałe i nic nie znaczące przygody. W salonach jego szorstkość względem płci pięknej zniechęcała najzagorzalsze ochotniczki. Tym razem jednak książę zrobił pewien wysiłek, by spodobać się swojej towarzyszce. Kareta zajechała na dziedziniec pałacu Beautreillis. Angelika weszła po marmurowych schodach. Każdy detal tej harmonijnej i jasnej budowli przypominał jej Joffreya de Peyrac. To on pragnął tych wijących się niczym wąsy od winogron linii balkonów i poręczy z kutego żelaza, tych pokrytych złotem fryzów z rzeźbionego drewna, otaczają­ cych gładkie, marmurowe powierzchnie czy lustra, tych posągów i popiersi, kamiennych ptaków i zwierząt, wszędzie obecnych jak wdzięczne duchy szczęśliwego ogniska. — Nic pani nie mówi? — zdziwił się książę Kondeusz, kiedy przeszli dwa piętra wystawnych apartamentów. — Odwiedzające mnie kobiety zachowują się zazwyczaj jak papużki. Czy nie podoba się pani ten pałac? Uważa się przecież panią za znawczynię, jeśli chodzi o rozplano­ wanie domu. Znajdowali się w małym salonie, którego ściany pokryte były niebieską satyną ze złotym haftem. Krata z wybornym rysunkiem oddzielała ich od długiej galerii, wychodzącej na ogrody. W głębi kominek otoczony dwoma rzeźbionymi lwami nosił na swym frontonie ślady świeżego obtłuczenia. An­ gelika położyła rękę na frontonie. — Dlaczego zniszczono tę ozdobę? — zapytała. — To nie pierwsze zniszczenie, które zauważyłam w tym domu. Proszę popatrzeć na okna w salonie: w niektórych miejscach wytarto rysunek. Książę się zasępił. — To są znaki poprzedniego właściciela pałacu; kazałem je wydrapać. Pewnego dnia odrestauruję to wszystko. Tylko nie wiem, kiedy...! Wolę poświęcić fundusze na urządzenie wiejskiego domu w Chantilly. 380

Angelika nadal trzymała rękę na uszkodzonej tarczy her­ bowej. — Czy nie lepiej zostawić te rzeczy w takim stanie, za­ miast je niszczyć? — Widok herbu tego człowieka sprawiał mi przykrość. To był potępieniec! — Potępieniec? — spytała jak echo. — Tak. Szlachcic, który produkował złoto według recep­ tury otrzymanej od diabła. Spalono go. A król ofiarował mi jego dobra. Nie jestem tak bardzo pewien, czy Jego Królewska Mość nie chciał mi sprawić kłopotu tym gestem. Angelika wolno podeszła do okna i popatrzyła na ogród. — Czy znał go pan? — Kogo? Tego potępionego szlachcica? Słowo daję: nie, i tym lepiej dla mnie! — Wydaje mi się, że przypominam sobie całą tę spra­ wę — powiedziała przerażona swą śmiałością, a jednak bardzo spokojna. — Czy to nie był z Tuluzy pan... de Peyrac? — Tak, w istocie — potwierdził obojętnie. Zwilżyła językiem suche wargi. — Czy nie mówiono, że skazano go przede wszystkim dlatego, iż przechowywał złośliwy sekret przeciwko panu Fouquetowi, który był wówczas bardzo potężny? — Możliwe. Fouquet długo uważał się za króla Francji. Miał na to dosyć pieniędzy. Kazał robić głupstwa wielu ludziom. Na przykład mnie. Cha! Cha! Cha!...! Ba! Wszys­ tko to już przeszłość. Angelika odwróciła się, by na niego spojrzeć. Usiadł w fotelu i końcem swej laski wodził po rozecie dywanu. Zaśmiał się gorzko, myśląc o głupstwach, które kazał mu robić Fouquet. Nie zareagował na aluzje dotyczące Joffreya de Peyrac. Angelika upewniła się, że to nie on przez wiele lat kazał ją śledzić lokajowi Clemensowi Tonnelowi. Kto wie? Może ten Clemens Tonnel został wcześniej wyznaczony przez Fouqueta jako szpieg księcia Kondeusza? Spiski tam­ tego okresu miały bardzo skomplikowane intrygi, szlachta uprawiała więc politykę krótkiej pamięci. Jakaż okoliczność mogłaby teraz skłonić księcia do przy381

pomnienia sobie, że chciał kiedyś otruć Mazariniego i sprze­ dał się Fouquetowi? I tak miał już dużo do roboty, by pozyskać łaskę młodego, ciągle nieufnego króla, a teraz — by oswoić tę piękną kobietę, której sekretna melancholia, skrywana pod wesołym śmiechem, oczarowała go głębiej, niż sądził. — Byłem we Flandrii w czasie procesu Peyraca — podjął. — Nie śledziłem tej sprawy. To nie ma znaczenia! Dostałem pałac i muszę przyznać, że wcale mnie to nie cieszy. Podob­ no czarownik nigdy tu nie mieszkał. Ja jednak ciągle dopat­ rywałem się na tych ścianach czegoś smutnego i posępnego. Wyglądało to jak dekoracja przygotowana do sztuki, która nigdy nie była przedstawiona... Te wdzięczne przedmioty czekają na innego gospodarza. Zatrzymałem starego stajen­ nego, który należał do służby hrabiego de Peyrac. Mówi, że czasami widuje w nocy jego ducha... To możliwe. Czuje się tu czyjąś obecność, która wygania mnie i odpycha. Przebywam w pałacu bardzo rzadko. Czy pani też ma to okropne wrażenie? — Nie, przeciwnie — wyszeptała. Jej wzrok błądził po ścianach. „Tu jestem u siebie — myślała. — Ja i moje dzieci. Oto gospodarze, na których te ściany czekają". — Podoba się pani ten pałac? — Bardzo mi się podoba. Jest wspaniały. Och! Chciała­ bym tu mieszkać! — wykrzyknęła, splatając dłonie na sercu z nieoczekiwaną pasją. — Mogłaby pani tu zamieszkać, gdyby pani zechcia­ ła — powiedział książę. Odwróciła się gwałtownie ku niemu. Wbił w nią ten wspaniały i władczy wzrok, o którym Bossuet powie któ­ regoś dnia: „Ten książę... w którego oczach widać było zwycięstwo..." — Mieszkać tu? — powtórzyła Angelika. — Jakim pra­ wem, Wasza Wysokość? Uśmiechał się ciągle, kiedy podniósł się raptownie i pod-, szedł do niej. 382

— Otóż to! Mam czterdzieści cztery lata, nie jestem już młody, ale też nie jestem jeszcze stary. Miewam czasem bóle w kolanach, to prawda, ale reszta jest jeszcze niczego sobie. Mówię to pani szczerze. Krótko mówiąc, mogę być jeszcze znośnym kochankiem. Mam nadzieję, że nie będzie pani zaszokowana moim wyznaniem. Nie wiem, skąd pani pochodzi, ale coś mi mówi, że słyszała już pani wiele takich oświadczeń. W każdym razie nie jestem wobec pani fał­ szywy. Nigdy nie idę krętą drogą z kobietami; uważam, że nie ma po co stosować tylu zabiegów, by dojść zawsze do tego samego pytania: Chce pani czy nie...? Nie, niech pani jeszcze nie odpowiada. Chciałbym, żeby pani poznała korzy­ ści, jakie mógłbym pani zaoferować. Dostawałaby pani pewną sumę... Tak, wiem, jest pani bardzo bogata. No, dobrze! Niech pani posłucha. Dam pani ten pałac du Beautreillis, ponieważ się pani podoba. Zaopiekuję się pani sy­ nami i zajmę się ich edukacją. Wiem, że jest pani wdową i zależy pani na reputacji. To cenna rzecz, to prawda, ale... proszę przyznać, że nie namawiam pani do utraty tej repu­ tacji dla jakiegoś łajdaka. A ponieważ mówiła pani o mojej sławie, proszę pozwolić mi zauważyć, że... Zawahał się skromnie: - Że to nie jest takie upokarzające zostać kochanką Wielkiego Kondeusza. Nasz świat tak jest zbudowany. Wszędzie panią przedstawię... Skąd ten sceptyczny, a nawet trochę pogardliwy uśmiech, pani? — Bo — powiedziała Angelika, uśmiechając się — za­ pamiętałam sobie refren, który ojciec Hurlurot, stary aktor, śpiewał na rogu ulicy: Książęta to dziwni ludzie. Szczęśliwy, kto ich nie zna wcale. Szczęśliwy, kto nie ma takiej potrzeby... — Ach, ty mała zarazo! — krzyknął z udawaną wściek­ łością. Chwycił ją w talii i przyciągnął do siebie — Dlatego panią kocham, moja miła — powiedział opa­ nowanym głosem. — Zauważyłem, że jako kobieta ma pani 383

odwagę wojowniczki. Atakuje pani w dobrym momencie, z makiaweliczną zręcznością wykorzystuje pani słabość przeciwnika, zadaje straszliwe ciosy. Ale nie wycofała się pani na czas na swoje pozycje. Teraz ja panią trzymam...! Jaka pani jest świeża i jędrna! Ma pani silne i takie pocią­ gające ciało! Ach! Jakże chciałbym, żeby nie słuchała mnie pani jako księcia, tylko jako biednego, nieszczęśliwego męż­ czyzny. Jest pani inna niż te wszystkie kokietki^ o oschłym sercu! Oparł czoło o włosy Angeliki. — W pani jasnych włosach jest taki siwy kosmyk, który mnie wzrusza. Czyżby pod młodością i wesołością kryły się bolesne doświadczenia? Mylę się? — Nie, Wasza Wysokość — odpowiedziała łagodnie An­ gelika. Pomyślała, iż gdyby rano ktoś przepowiedział jej, że przed wieczorem będzie w ramionach księcia Kondeusza, że bez oporu oprze swe czoło o to imponujące ramię, wykrzyknęła­ by, że życie nie jest takie szalone. Ale jej życie nigdy nie było proste i przyzwyczaiła się już do niespodzianek losu. — Od czasów mej młodości — kontynuował — kocha­ łem tylko jedną kobietę. Nie zawsze byłem jej wierny, ale kochałem tylko ją. Była piękna, łagodna i rozumiała mnie. Zmęczyły ją intrygi i spiski, które chciały nas rozdzielić. Od kiedy wstąpiła do klasztoru, co mi pozostało? Przez całe życie miałem tylko dwie miłości: ją i wojnę. Moja ukochana schroniła się do klasztoru, a ten bałwan Mazarini podpisał pokój pirenejski. Jestem już tylko okazałym manekinem, który umizguje się do młodego króla w nadziei otrzymania, Bóg wie kiedy, jakiegoś wojskowego namiestnictwa, a może dowództwa, gdyby przyszła mu szczęśliwa myśl do głowy, by zażądać posagu królowej od Flamandów. Mówi się o tym... Ale zostawmy to — nie chcę pani zanudzać. Pani widok obudził we mnie żywy płomień, który wydawał się już zgaszony. Śmierć serca jest najgorsza... Chciałbym mieć panią przy sobie... Angelika uwolniła się delikatnie z jego ramion i cofnęła się nieco. 384

— Wasza Wysokość... — Odpowiedź brzmi: tak, prawda? — spytał z trwogą. — Błagam panią... Kto panią powstrzymuje? Kocha pani kogoś innego? Chyba nie chce mi pani powiedzieć, że darzy uczuciem tego służącego o niskim pochodzeniu, tego Audigera, który towarzyszy pani po całym mieście jak wierny pies. — Audiger jest moim wspólnikiem w interesach. — Ale widziano panią wczoraj na komedii z tym podstolim hrabiego de Soissons. Cóż za prostak! — Wasza Wysokość — odpowiedziała. - - Musi pan wiedzieć, że nie wyrzekam się przyjaciół tak długo, jak długo są mi potrzebni. Potrzebuję jeszcze mistrza Audigera. Ugryzł się w wargę. — O, Chryste! Jest pani potworna, kiedy pani tak mówi. — Widzi pan, że nie jestem taka pociągająca — odpo­ wiedziała z lekkim uśmiechem. — Co to ma za znaczenie! Pragnę pani właśnie takiej, jaką pani jest. Nie mógł zrozumieć, jaki dylemat przed nią postawił. Co by mu odpowiedziała, gdyby zadał jej to pytanie w innym miejscu? Nie wiedziała. Ale tutaj, w tym pałacu, czuła się otoczona zjawami. Obok księcia Kondeusza, wyłaniającego się z przeszłości, w nieco przestarzałych już pludrach, ukazywała się świetlista i wyrazista postać Filipa w bladych satynach, Za nimi pojawił się ubrany w czarno-srebrny aksamit, z rubinem na palcu, zamaskowany cień potępionego szlachcica, który był jej panem i jedyną miłością. Pośród nich wszystkich, wyzwolonych przez życie lub śmierć, ona jedna pozostawała więźniarką dawnego dra­ matu. — Co pani jest? — zapytał książę. — Dlaczego pani płacze? Jaki ból pani zadałem? Niech pani tu zostanie, skoro ten pałac się pani podoba. Niech pani pozwoli mi panią kochać. Będę dyskretny... Wolno potrząsnęła głową: — Nie, to niemożliwe, Wasza Wysokość.

ROZDZIAŁ V

Gdy przy następnej okazji spotkała księcia Kondeusza, nie żywił do niej urazy. W miłości nie był tak arogancki jak na dworze i na polach bitewnych. — Niech mnie pani przynajmniej nie opuszcza przy par­ tyjce hoca — powiedział jej. — Liczę na panią u Ninon w każdy poniedziałek. Zrobiła tak, szczęśliwa, że chociaż w ten sposób może go przekonać o swej przyjaźni. Nie chciała wzgardzić opieką księcia. Za każdym razem, kiedy myślała o pałacu Beautreillis, żałowała, że w nim nie mieszka. Nie żałowała jednak swej decyzji. A przecież pałac Beautreillis należał do niej. Irytowało ją, że została go pozbawiona i że nie może go odzyskać bez rewanżu. Pozycja bogatej handlarki ciążyła jej coraz bardziej. Pew­ nego dnia usłyszała, jak Ninon wymawia nazwisko de Sance. Bez namysłu spytała: — Więc zna pani kogoś z mojej rodziny? — Pani rodziny? — zdziwiła się kurtyzana. Angelika nadrobiła miną, jak umiała: — Wydawało mi się, że słyszę: Rance. To dalecy kre­ wni... O kim więc pani mówiła? — O przyjaciółce, która za chwilę tu przyjdzie. Jest pełna zapału i lubię jej słuchać, choć wzbudza ogólny lęk: pani Fallot de Sance. 386

— Fallot de Sance! — powtórzyła Angelika, poderwaw­ szy się gwałtownie. Jej oczy stały się jeszcze większe. — Przyjdzie... tutaj? — Tak. Doceniam jej werwę... często złośliwą, co praw­ da. Czasami trzeba takiego języka, który destyluje ocet, by dodać nieco pieprzu do konwersacji. Świat pełen tylko dobroci i słodyczy byłby niesmaczny. — Przyznaję, że ja bym się tym zadowoliła. — Mam wrażenie, że nienawidzi pani Madame Fallot de Sance. — To za mało powiedziane. — Będzie tu za chwilę. — Zedrę z niej skórę! — Nie, moja kochana, tego się u mnie nie robi. — Ninon, pani nie może wiedzieć... pani nie może zro­ zumieć.... — Moja droga, gdyby wszystkie osoby, które tu się spo­ tykają, zdecydowały się załatwiać spory w jednym momen­ cie, to każdego dnia uczestniczyłabym w trzech czy czterech gwałtownych śmierciach... Więc niech pani będzie grzeczna. Czy jest to ponad pani siły? — Tak, to jest ponad moje siły — powiedziała trupio blada Angelika. — Spróbuję wyjść przed jej przybyciem. — Dlaczego nie spróbuje pani zostać? Nad wszystkimi namiętnościami można zapanować, nawet nad najbardziej usprawiedliwionymi urazami. Nie ma wytłumaczenia dla szaleństw, a gniew jest jednym z nich. Chce pani rady? Niech pani porzuci gniew, tak jak rzuca pani rozżarzoną patelnię. Jeśli się pani oparzy, wyrządzi to pani więcej złego niż dobrego. Proszę usiąść spokojnie i niech pani nie ciska gniewnych spojrzeń. — Będzie mi bardzo trudno rozmawiać z moją siostrą. — Pani siostrą? — Ninon, nie wiem już, co mówię — wyszeptała An­ gelika. — To próba ponad moje siły. — Nie ma prób ponad pani siły, Angeliko — odpowie­ działa Ninon ze śmiechem. — Im bardziej panią znam, tym 387

bardziej jestem przekonana, że jest pani zdolna do wszyst­ kiego... nawet do tego. O, proszę, właśnie nadchodzi pani Fallot. Niech pani zostanie przez chwilę w tym kącie, by odzyskać zimną krew. Oddaliła się i wyszła naprzeciw grupie nowo przybyłych. Angelika usiadła na pluszowej ławce. Jak we śnie rozpo­ znawała wśród powitań ostry głos swej siostry. Ten sam głos krzyczał kiedyś do niej: „Idź stąd! Idź stąd!" Skoncentrowała się na tym, by zapomnieć o tym krzyku, tak jak jej doradziła Ninon. Po chwili ośmieliła się podnieść głowę i popatrzeć w stronę salonu. Zobaczyła Hortensję w pięknej sukni z ciemnoczerwo­ nej tafty. Była jeszcze szczuplejsza i brzydsza, o ile to w ogóle było możliwe, ale była dobrze uczesana i pomalowana. Jej ostry głos wywoływał śmiech. Wydawała się pełna zapału. Ninon wzięła ją pod rękę i poprowadziła ku Angelice. — Droga Hortensjo, od dawna chciała pani spotkać panią Morens. Zrobię pani niespodziankę. Oto ona. Angelika nie miała czasu na ucieczkę. Ujrzała tuż przed sobą pomarszczoną twarz Hortensji, zastygłą w słodkim wyrazie życzliwości. Była już spokojna. — Dzień dobry, Hortensjo — powiedziała. Ninon popatrzyła na nie przez chwilę, potem się oddaliła. Pani Fallot de Sance aż podskoczyła. Jej oczy wielkości pestek jabłka powiększyły się nagle. Zrobiła się żółta pod szminką. — Angelika! — szepnęła. — Tak, to ja. Usiądź, moja droga Hortensjo... Dlaczego jesteś taka zdziwiona? Myślałaś, że już nie żyję? — W istocie! — powiedziała gwałtownie ożywiona Hor­ tensja. Ściskała wachlarz w dłoni jak jakąś broń. Zmarszczyła brwi, usta jej drżały. „Ale jest straszna! Ale jest okropna!" — pomyślała An­ gelika z dziecięcą radością, jak za dawnych czasów. — I pozwól, że ci powiem — kontynuowała Hortensja cierpko — że według opinii rodziny byłoby to najlepsze, co mogłabyś zrobić: umrzeć. 388

— Nie byłam tego samego zdania co rodzina. — To szkoda. Jak my teraz będziemy wyglądać? Ledwie uspokoiło się po tej straszliwej sprawie, już udało nam się zapomnieć, że należałaś do naszej rodziny, a ty tymczasem znowu się pojawiasz, by nam zaszkodzić! — Jeśli o to się boisz, to możesz być spokojna, Horten­ sjo — powiedziała smutno Angelika. — Hrabina de Peyrac nie pokaże się nigdy. Znana jestem jedynie jako pani Morens. Nie uspokoiło to żony prokuratora. — Więc to ty jesteś panią Morens? Oryginał, który wie­ dzie skandaliczne życie, kobieta, która zajmuje się handlem jak mężczyzna lub jak wdowa po piekarzu. Chcesz całe życie się wyróżniać, żeby nas zhańbić! Tylko jedna kobieta sprzedaje w Paryżu czekoladę i to musi być akurat moja siostra...! Angelika wzruszyła ramionami. Biadolenia Hortensji wcale jej nie wzruszały. - Hortensjo — powiedziała nagle. — Powiedz mi coś o moich dzieciach. Pani Fallot przestała mówić i popatrzyła na nią osłupiała. — Tak, moje dzieci — powtórzyła Angelika. — Moi dwaj synowie, których ci powierzyłam, kiedy zewsząd mnie przeganiano. Zorientowała się, że Hortensja zbiera siły i przygotowuje się do walki. — Nadszedł czas, byś dowiedziała się o swoich dzieciach! Pomyślałaś o nich, bo mnie spotkałaś — zakpiła. — Oto czułe matczyne serce... — Miałam problemy... — Zanim zapłaciłaś za te wszystkie stroje, które masz na sobie, trzeba było, wydaje mi się, dowiedzieć się czegoś o ich losie. — Wiedziałam, że są bezpieczni u ciebie. Powiedz mi coś o nich. Jak się mają? — Nie... nie widziałam ich już od dawna — powiedziała Hortensja z wysiłkiem. — Nie są więc u ciebie, oddałaś je piastunce? 389

— / c o miałam zrobić?! — wykrzyknęła pani Fallot w nagłym przypływie złości. — Miałam je zostawić u siebie, kiedy nnie nigdy nie było stać na opłacenie piastunki dla moich własnych dzieci w domu? — Ho, ale teraz są już duże. Co się z nimi dzieje? Horensja rozejrzała się wokół jak osaczone zwierzę. Nagle ysy jej twarzy się zmieniły, kąciki ust opadły w żałos­ ny spcsób. Angelika miała wrażenie, że jej siostra zaraz wybuclnie płaczem. — /.ngeliko — powiedziała zdławionym głosem. — Nie wiem, ak ci to powiedzieć... Twoje dzieci... To straszne... Twoje dzieci wychowywane są przez Cygankę! OdwóciJa głowę. Wargi jej drżały. Zapadła długa cisza. — Skąd wiesz? — spytała w końcu Angelika. — Od niańki... kiedy pojechałam do Neuilly. Było za późno,żeby uprzedzić straże... Minęło sześć miesięcy, jak je porvali... — Vięc co najmniej przez sześć miesięcy nie byłaś u niań­ ki i pevnie jej nie zapłaciłaś? — zapłacić jej? A za co? Ledwo mieliśmy z czego żyć. Po skaidalu z procesem twojego męża Gaston stracił prawie wszystcich klientów. Musieliśmy się przeprowadzić. Było to w t;m roku, kiedy musieliśmy wykupić królewskie stanowisła. Gdy tylko mogłam, pojechałam do Neuilly. Niań­ ka opowiedziała mi o tym dramacie... Podobno pewnego dnia Cyganka w łachmanach weszła na jej podwórko i za­ żądała dwojga dzieci, podając się za ich matkę. A kiedy niarikć chciała zawołać sąsiadów, zraniła ją wielkim no­ żem... Musiałam nawet zapłacić jej za receptę u aptekarza z pow«du tej rany... Horensja pociągnęła nosem i wyjęła chusteczkę. Angelika siedziba z rozdziawioną gębą. Łzy, które płynęły z oczu Horteisji, zaskoczyły ją bardziej niż to, że jej siostra wróciła po dzbci do niańki. Zora prokuratora wydawała się natomiast zdziwiona niezwykłym zachowaniem Angeliki. — 1o na tobie takie tylko zrobiło wrażenie? — wykrztu­ siła. — Mówię ci, że twoje dzieci zniknęły, a ty siedzisz tu 390

sobie obojętnie...? Ach! Jacy byliśmy głupi z Gastonem, że tak martwiliśmy się przez całe lata, myśląc o biednym Florimondzie, który włóczy się po drogach z... Cyganami! Głos jej się załamał na ostatnim słowie. — Hortensjo, uspokój się — wymamrotała Angelika. — Nic się dzieciom nie stało. Ta... ta kobieta, która po nie przyszła... to byłam ja. -Ty! W wystraszonych oczach Hortensji Angelika ujrzała ob­ raz kobiety w łachmanach, uzbrojonej w ostry nóż. — Niańka przesadziła: nie byłam w łachmanach i nie groziłam jej nożem. Musiałam tylko wydrzeć się na nią, bo dzieci były w opłakanym stanie. Gdybym ich stamtąd nie zabrała, też byś ich tam nie zastała, bo umarłyby do tego czasu. Następnym razem staraj się wybierać lepiej niańkę... — Oczywiście. Z tobą trzeba zawsze przewidzieć to „na­ stępnym razem" — powiedziała wściekła Hortensja i pod­ niosła się. — Jesteś zadziwiająco beztroska, zadziwiająco bezczelna... Żegnaj! Odeszła, wywróciwszy gniewnie stołek. Angelika siedziała przez chwilę sama i rozmyślała. Do­ chodziła do wniosku, że ludzie nie zawsze są tacy źli, jak się ich o to posądza. Taka Hortensja, która pod wpływem potwornego stra­ chu wyrzuciła ją za drzwi, zdolna była odczuwać wyrzuty sumienia, myśląc o małym Florimondzie zmienionym w Cygana. Taki Andijos, wesoły południowiec, który nagle idzie na wojnę przeciw królowi i jako przywódca bandy przez cztery lata trzyma w swej garści całą zbuntowaną pro­ wincję. Taki książę Kondeusz, który ratuje królestwo, spiskuje z zabójcami, zdradza, a potem nagle poniża się, by wrócić do łask, jest w gruncie rzeczy prostym, naprawdę skromnym człowiekiem, zatroskanym z powodu obłędu syna; człowie­ kiem, którego całe życie zdominowane było przez jedno tkliwe i namiętne uczucie. 391

Nazgutrz Angelika wyśle Florimonda i Cantora do Fal­ lot de Jance z prezentami dla kuzynów i dla cioci... — Jtszcze tu pani jest? — spytała Ninon, podnosząc kotarę. — Widziałam, że pani Fallot wyszła. Chyba jest w dobiym zdrowiu, choć w ponurym nastroju. Zdaje się, że miafe ją pani obedrzeć ze skóry? — zastanowiwszy się — odpowiedziała łagodnie Ange­ lika — postanowiłam, że okrutniejsze będzie zostawienie jej skóiy w takim stanie, w jakim jest. *

*

*

Dziei ten na długo zapisał się jej w pamięci. Wieczorem międzypanią Morens i księciem Kondeuszem rozegrała się słynna partia hoca, która stała się przedmiotem plotek, zgorszjła dewotów, zachwyciła libertynów i rozbawiła cały Paryż. Parta rozpoczęła się jak zwykle w porze, kiedy przyno­ szono iwiece. Zazwyczaj trwała trzy lub cztery godziny. Potem zjadano posiłek i udawano się do domów. Grę "ozpoczynała nieograniczona liczba uczestników. Tegc wieczoru było ich około piętnastu. Stawki ustalono duże. Eerwsze posunięcia szybko wyeliminowały z gry po­ łowę uczestników. Wtedy tempo stało się wolniejsze. Nage Angelika, która ciągle myślała o Hortensji, zauważyfe ze zdziwieniem, że toczy zawziętą walkę przeciwko księciuKondeuszowi, markizowi de Thianges i prezesowi Jomersonowi. To ona już od pewnego czasu przewodziła grze. Książę de Richemont, który ją uwielbiał, zaznaczał jej wyniki Rzuciwszy na nie okiem, zorientowała się, że wy­ grała całkiem pokaźny majątek. — Ma pani szczęście dzisiejszego wieczoru — powie­ dział narkiz de Thianges z grymasem. — Już blisko go­ dzinę tizyma pani stawkę i nie wygląda na to, by ją pani wypuścła. — Ngdy jeszcze nie widziałem gracza, który tak długo trzymaby stawkę! — wykrzyknął książę Richemont bardzo 392

podniecony. — Pani, proszę nie zapominać, że jeśli ją pani przegra, będzie pani musiała oddać każdemu z tych panów taką samą sumę, jaką teraz pani wygrała. Jest jeszcze czas, by się zatrzymać. Ma pani do tego prawo. Pan Jomerson zaczął krzyczeć, że widzowie nie mają prawa się wtrącać i że jeśli tak będzie dalej, każe wynieść się całej sali. Uspokojono go, przypomniawszy, że jest nie w pałacu, lecz u Mademoiselle de Lenclos. Czekano na decyzję Angeliki. — Gram dalej — oświadczyła. Rozdała karty. Prezes odetchnął. Wiele już przegrał i miał nadzieję, że los stokrotnie wynagrodzi mu jego nie­ ostrożność. Nigdy nie widziano gracza, który by tak długo trzymał stawkę jak ta dama. Jeśli się pani Morens nie powiedzie i przegra z kretesem, to tym lepiej dla innych. Tak się zapędzić mogła tylko kobieta. Na szczęście nie ma męża, któremu musiałaby przedstawić rachunki, w przeciwnym razie biedny człowiek powinien już spro­ wadzić swego intendenta, by się dowiedzieć, jaką gotówką jeszcze dysponuje. Tymczasem prezes Jomerson musiał skończyć grę i opuś­ cił towarzystwo w wisielczym humorze. Angelika ciągle przewodziła. Gra zyskiwała coraz wię­ cej obserwatorów, wszyscy chcieli wiedzieć, jak to się skończy. Przez kilka kolejek utrzymywała się równowaga. W tej sytuacji Angelika wygrywała proponowaną stawkę, ale ża­ den z grających nie odpadał. Następnie przegrał pan de Thianges i opuścił stół, wycierając spocone czoło. Ciężki to był dla niego wieczór! Co powie żona, kiedy się dowie, że ich zarobek z dwóch lat musi oddać pani Morens, producentce czekolady? Pod warunkiem oczywiście, że ta wygra! W przeciwnym razie będzie musiała zapłacić księciu Kondeuszowi podwójną sumę, jaką wygrała. Samo myślenie o tym przyprawiało o zawrót głowy! Ta kobieta jest szalona! Zmierza ku swej zgubie. Doszedłszy do tego punktu, żaden gracz, nawet najbardziej szalony, nie odważyłby się kon­ tynuować gry. 393

— Niechże pani już przestanie, moja kochana! — błagał książę de Richemont. — Nie może już pani wygrać. Angelika trzymała rękę na kupce kart. Spojrzała uważnie na księcia Kondeusza. Partia nie zależała jednak tylko od niego, ale od losu. Trzymała los w swoich rękach. Przybrał twarz księcia Kondeusza, jego płomienne oczy, orli nos i ostre, białe zęby, które odsłonił w uśmiechu. A w rękach nie trzymał kart, ale mały kuferek z zieloną ampułką z trucizną. Wokół niego była jedynie ciemność i cisza. Cisza, którą jak szkło roztrzaskał głos Angeliki: — Gram dalej! Przy tym rozdaniu była jeszcze równowaga. Villarceaux podszedł do okna. Wołał przechodniów, krzyczał, by przy­ szli zobaczyć sensacyjną partię, jakiej nie widziano od czasu, gdy jego przodek przegrał w Luwrze swą żonę i regiment z królem Henrykiem IV. Ludzie tłoczyli się w salonie. Nawet służący stanęli na krzesłach, by śledzić walkę z daleka. Nikt nie troszczył się o podcinanie knotów palących się świec. Było duszno i gorąco. — Gram dalej — powtórzyła Angelika. — Równowaga. — Jeszcze trzy kolejki równowagi i będzie wybór stawki. — Najważniejsza rozgrywka... Takie coś zdarza się raz na dziesięć lat! — Raz na dwadzieścia lat, mój drogi. — Raz na całe pokolenie! — Pamięta pan dzierżawcę dochodów skarbowych, Tortemara, który zażądał herbu od Montmorency'ego. — Który zażądał całej floty od Tortemara. — W końcu Tortemar przegrał... — Gra pani dalej? — Gram. Poruszenie tłumu o mało nie przewróciło stolika i nie zgniotło dwojga graczy. 394

— Psiakrew! — zaklął książę, szukając swej laski. — Przysięgam, że zabiję was wszystkich, jeśli nie pozwolicie nam oddychać. Odsuńcie się, do diabła...! Pot spływał z czoła Angeliki. Ale powodem tego było jedynie gorąco. Nie odczuwała żadnego niepokoju. Nie myślała ani o swych synach, ani o tych wszystkich doko­ naniach, które teraz mogły zostać zniweczone. W rzeczywistości wszystko wydawało się jej bardzo logi­ czne. Zbyt wiele lat walczyła pracowicie jak kret przeciwko losowi. A oto teraz spotyka się z nim twarzą w twarz, na jego terenie, w jego szaleństwie. Chwyci go za gardło, śmier­ telnie zrani. Ona też jest szalona, niebezpieczna i nieroz­ ważna. Byli sobie równi! — Równowaga. Tłum poruszył się, rozległy się krzyki: — Wybór stawki! Wybór stawki! Angelika odczekała chwilę, by się trochę uspokoiło, a po­ tem grzecznym głosem uczennicy spytała, na czym polega to najważniejsze posunięcie w hoca. Wszyscy zaczęli mówić naraz. Wreszcie kawaler de Mere usiadł naprzeciwko graczy i drżącym głosem wyjaśnił zasadę. W trakcie tej ostatniej rozgrywki gracze zaczynają od zera. Poprzednie długi i zyski są anulowane. W zamian za to każdy z graczy stawia stawkę, to znaczy nie to, co ofia­ rowuje, lecz to, czego żąda. I musi to być wielkie żądanie. Przytoczono przykłady: Tortemer, dzierżawca dochodów skarbowych w ubiegłym wieku, zażądał tytułów szlachec­ kich od Montmorency'ego, a dziadek Villarceaux zgodził się, jeśli przegra, oddać przeciwnikowi swą żonę i regiment. — Czy mogę się jeszcze wycofać? — spytała Angelika. — To pani najświętsze prawo. Siedziała nieruchomo z marzycielskim wzrokiem. Można było usłyszeć przelatującą muchę. Od wielu godzin Angelika przewodziła grze. Czy w tym najważniejszym posunięciu szczęście ją opuści? Oczy jej nagle jakby się ożywiły i zaczęły intensywnie, niemal dziko, świecić. Uśmiechała się jednak. — Gram dalej! 395

Kawaler de Mere przełknął ślinę i powiedział: — Przepisowe zdanie, które trzeba wypowiedzieć do wy­ boru stawki brzmi tak: „Partia zaakceptowana. Jeśli wy­ gram, żądam..." Angelika pochyliła łagodnie głowę i ciągle się uśmiechając powtórzyła: — Partia zaakceptowana, Wasza Wysokość. Jeśli wy­ gram, żądam od pana pałacu Beautreillis. Pani Lamoignon wyrwał się okrzyk, który zaraz zdusił ręką jej mąż. Wzrok wszystkich skierował się teraz ku księciu o gniew­ nym spojrzeniu. Był to uczciwy i honorowy gracz. Teraz on z kolei się uśmiechnął i podniósł swe wyniosłe czoło: — Partia zaakceptowana, pani. Jeśli wygram, zostanie pani moją metresą. Wszystkie głowy zgodnym ruchem zwróciły się teraz ku Angelice. Nadal się uśmiechała. Światło rzucało blask na jej rozchylone usta. Pot skroplony na jej złocistej skórze powodował, że lśniła jak płatek kwiatu zroszony świtem. Zmęczenie widoczne na zsiniałych powiekach nadawało jej ciekawy wyraz zmysłowości i ufności. Obecnych mężczyzn przebiegł dreszcz. Zapadła ciężka i pełna niepokoju cisza. Kawaler de Mere odezwał się półgłosem: — Do pani należy znowu wybór. Jeśli pani odmówi: partia odłożona i wracamy do poprzedniej rozgrywki. Jeśli pani akceptuje: partia przyjęta. Angelika podniosła karty. — Partia przyjęta, Wasza Wysokość. Miała jedynie walety, damy i kilka mało ważnych kart. Najgorsze rozdanie od początku gry. Jednak po kilku wy­ mianach udało jej się utworzyć małej wartości figurę. Miała dwa wyjścia: wyłożyć karty natychmiast i ryzykować, że karty księcia są silniejsze od jej układu, lub spróbować za pomocą „loterii" utworzyć ważniejszą figurę. W tym wy396

padku książę, być może teraz w gorszej sytuacji, mógłby dostać lepsze karty i wyłożyć przed nią figurę składającą się z asów i króli. Zawahała się, po czym wyłożyła karty na stół. Odbyło się to bez hałasu, ale wystrzał armatni nie poru­ szyłby bardziej widzów niż takie posunięcie. Książę ze wzrokiem wbitym w karty nawet się nie po­ ruszył. Nagle się podniósł, rozłożył swe karty i skłonił się nisko: — Pałac Beautreillis należy do pani, madame.

ROZDZIAŁ VI

Nie mogła uwierzyć własnym oczom. Ryzykowne zagra­ nie, najbardziej szaleńczy, najbardziej absurdalny los szczęś­ cia spowodował, że odzyskała pałac Beautreillis! Trzymała synów za ręce i zwiedzała wspaniałą sie­ dzibę. Nie ośmieliła się im powiedzieć: — To należało do waszego ojca. Ale za to powtarzała: — To należy do was! Do was! Książę Kondeusz nie urządził tego pałacu, bo go nie lubił. Zabrał kilka mebli, a resztę zostawił Angelice w hojnym geście wielkiego pana. Po spełnieniu żądania Angeliki usunął się z jej życia. Być może naprawdę czuł się bardziej zraniony, niż chciał to okazać, zupełnym brakiem zainteresowania młodej kobiety jego osobą. Chodziło jej tylko o pałac Beautreillis. Zasta­ nawiał się z posępną miną, czy przyjaźń, którą wydawało mu się widzieć w oczach Angeliki, nie była także tylko interesownym manewrem. Poza tym książę się bał, by echo tej sensacyjnej rozgrywki nie dotarło do uszu Jego Królewskiej Mości. Król nie lubił bowiem zbyt głośnych wydarzeń. Książę postanowił więc schronić się w Chantilly. Angelika została sama ze swymi spełnionymi nadziejami. Z ogromną przyjemnością zabrała się do ozdabiania pałacu 398

wszelkimi nowościami. Zwołała stolarzy, złotników i tapi­ cerów. Kazała panu Boulle'owi zrobić meble z półprze­ zroczystego drewna, pokrytego kością słoniową, żółwią skorupą i złoconym brązem. Jej rzeźbione łóżko, krzesła i ściany sypialni zostały obite biało-zieloną satyną w jasnopomarańczowe kwiaty. W buduarze stół, stolik i drewniana część krzeseł pokryto piękną niebieską emalią. Podłoga ułożona była w mozaikę z tak pachnącego drew­ na, że zapach ten przesiąkał ubrania odwiedzających. Poprosiła Gontrana, by pomalował jej sufit wielkiego salonu. Kupiła tysiące rzeczy, bibeloty z Chin, obrazy, złote naczynia i kryształy. Biurko, które służyło jej też za sekretarzyk, rzadki eks­ ponat szkoły włoskiej, było właściwie jedynym starym meb­ lem w pałacu. Było hebanowe, ozdobione różowymi i wiś­ niowymi rubinami, granatami i ametystami. W gorączce zakupów nabyła również mierzynka — ma­ łego białego konika dla Florimonda, by mógł galopować po ogrodowych alejach, obrzeżonych drzewkami pomarań­ czowymi w skrzynkach. Cantor dostał dwa wielkie, ale łagodne psy, które mógł przywiązywać do małej karety ze złoconego drewna i zasia­ dać w niej. Angelika też uległa modzie i zafundowała sobie nieduże­ go, pokojowego pieska z długim włosem, który wzbudzał ogólne zainteresowanie. Nazwała go Chryzantemą. Florimond i Cantor, którzy woleli duże i dzikie zwierzęta, wyraź­ nie lekceważyli tę owłosioną miniaturkę. Wreszcie, by uświetnić swą przeprowadzkę, Angelika postanowiła wydać wielką kolację, połączoną z balem. Bal ten przypieczętowałby nową sytuację pani Morens, już nie tylko producentki czekolady z dzielnicy Faubourg SaintHonore, lecz jednej z wielkich dam Marais. Przy okazji tej kolacji przypomniała sobie o Audigerze. Podstoli mógłby posłużyć jej nieocenionymi radami. Pomyś­ lała, że nie widziała go od trzech miesięcy. Ostatnio trochę zaniedbywała swoje interesy, ale na szczęście mogła wyda­ wać pieniądze bez wyrzutów sumienia, gdyż dwa jej statki 399

wróciły bez szwanku z pierwszej wyprawy do Wschodnich Indii, dzięki czemu szybko podwoiła swoje dochody. Angelika wiedziała, że hrabia de Soissons towarzyszył królowi w wyprawie do RoussilJon, i myślała, że Audiger pojechał razem z nimi w orszaku. Zdziwiła się jednak, że jej wspólnik, tak zawsze nadskakujący i uważany, opuścił Paryż, nie pożegnawszy się z nią. Na wszelki wypadek napisała do niego liścik, w którym pytała o wieści i zapraszała do siebie. Pojawił się już nazajutrz z ponurą i świętoszkowatą miną. — Co pan myśli o moim pałacu? — spytała wesoło An­ gelika na przywitanie. — Czyż nie jest to jeden z najpięk­ niejszych pałaców Paryża? — Prawdę mówiąc, nic nie myślę — odpowiedział Au­ diger grobowym głosem. Angelika zrobiła rozczarowaną minę. — Znowu się pan gniewa? Nie cieszy się pan z mojego sukcesu? — Jest sukces i sukces — powiedział sztywno podstoli. — Skłaniam się ku temu, który jest owocem pracy i inteligen­ cji. Powiedziano mi, że wygrała pani ten pałac w czasie gry. — Tak, to prawda. — I że w zamian za to książę Kondeusz, który grał z panią, zażądał, by pani została jego kochanką? — To też prawda. — Co by pani zrobiła, gdyby pani przegrała? — Zostałabym jego kochanką, Audiger! Wie pan równie dobrze jak ja, że dług gracza jest rzeczą świętą. Okrągła twarz podstolego zrobiła się purpurowa. Ode­ tchnął głęboko. Angelika pospiesznie dorzuciła: — Ale ja nie przegrałam! A teraz jestem właścicielką tej pięknej siedziby. Czy to nie warte było ryzyka... kokieterii? — Zasiejcie ziarno kokietki, a zbierzecie rogaczy — po­ wiedział ponuro Audiger. — Pana refleksje są głupie, mój biedny przyjacielu. Niech pan spojrzy prawdzie w oczy. Ja nie przegrałam, a pan nie jest rogaczem... z tej racji, że nie jesteśmy małżeństwem. Proszę o tym tak często nie zapominać!

400

— Jak mam o tym zapomnieć? — zajęczał zmienionym głosem. — Zżeram się, myśląc o tym, Angeliko — wyciągnął ku niej obie ręce. — Angeliko, pobierzmy się, błagam, pobierzmy się, póki jest jeszcze czas. — Jeszcze czas...? — powtórzyła ze zdziwieniem. Stała na ostatnim stopniu schodów. Jej drobna dłoń ozdobiona pierścieniami spoczywała na kamiennej, rzeźbionej poręczy. Miała na sobie popołudnio­ wą suknię z czarnego aksamitu, która ożywiała jej brzosk­ winiową karnację. Na szyi lśnił naszyjnik z pereł. Biały kosmyk, zwinięty jak srebrna róża w kręconych włosach o złocistym odcieniu, stanowił inny, bardziej wzru­ szający klejnot... Młoda wdowa wydawała się zbyt delikatna, by żyć tak samotnie w na pół opustoszałym pałacu. Ale jej zielone oczy były zaprzeczeniem wszelkiej łagodności. — Jeszcze czas? — powtórzyła ciszej, jakby do siebie. — Nie, naprawdę, nie sądzę. Audiger poczuł się tak, jakby dostał policzek. Myślał o przepaści, jaka ich dzieli. Nieszczęśliwiec nie rozumiał, dzięki jakiej ewolucji ta skromna służąca z gospody „Pod Czerwoną Maską" przekształciła się w wielką damę pełną pogardy. Widział w tym jedynie jej ambicję. W swojej poczciwej, pozbawionej instynktu naturze podstoli nie mógł się domyślić, jak tragiczna postać kryła się za tą samotną kobietą: postać Joffreya de Peyrac, hrabiego z Tuluzy, ukochanego małżonka, który został spalony jako czarownik na placu Greve, a który nawet po śmierci pozo­ stał niezaprzeczalnym panem tych miejsc. Przekonany był, że biedna dziewczyna potknie się o ba­ riery nie do pokonania i wróci do niego któregoś dnia, drżąca, zawstydzona i wreszcie rozsądna. Zresztą czyż nie chciała się z nim zobaczyć, uświadomiwszy sobie swoje szaleństwo, czyż nie pragnęła jego przyjacielskiej i ostro­ żnej rady? — Napisała pani do mnie — powiedział pełen nadziei — że pragnie mnie pani zobaczyć. — Och! Tak, Audigerze! — wykrzyknęła, zadowolona 401

ze zmiany tematu. — Proszę sobie wyobrazić, że mam ogromną ochotę wydać wielkie przyjęcie i chciałabym, aby pan zajął się przygotowaniem stołu i przeszkoleniem służby. Zaczerwienił się. Zorientowała się, że popełniła błąd, i zaraz spróbowała go naprawić. — Czy to nie naturalne, że zwróciłam się do pana? Jest pan najlepszym podstolim, jakiego znam, i nikt tak jak pan nie umie składać serwetek, by nadać im ciekawe i nowe formy... Twarz Audigera przybierała wszystkie kolory tęczy. Miał ochotę jednocześnie zelżyć Angelikę, pobić ją, odejść w mil­ czeniu, posłuchać się jej i strzelić sobie w łeb. Z goryczą pomyślał, że tylko kobiety mogą tak ośmieszyć mężczyznę, niezależnie od przyjętego przezeń stanowiska. Wybrał jednak najbardziej honorowe wyjście. — Przykro mi, ale proszę na mnie nie liczyć — powie­ dział chrapliwym głosem. Skłonił się nisko i zostawił ją osłupiałą. Musiała obejść się bez niego. Przyjęcie, które wydała pani Morens w swym pałacu Beautreillis, odniosło ogromny sukces. Najbardziej utytułowane osobistości Paryża nie wzgar­ dziły jej zaproszeniem. Pani Morens tańczyła z Filipem du Plessis-Belliere, który wspaniale się prezentował w fiołkowoniebieskim stroju. Suknia Angeliki z błękitnego aksamitu, wykończona złotem, pasowała kolorystycznie do partnera. Tworzyli najpiękniejszą parę wśród uczestników. Angelika zaskoczona zauważyła, że zimna twarz kuzyna rozjaśniała się czasami w uśmiechu, kiedy prowadził ją wśród tań­ czących par. — Dziś nie jest już pani baronową Smutnej Sukni — powiedział. Zachowała te słowa w sercu. Tajemnica jej pochodzenia czyniła ich wspólnikami. On zaś przypomniał sobie małą szarą cyraneczkę, której drżącą rączkę trzymał niegdyś w swej mocnej dłoni. „Ależ ja byłam głupia!" — z uśmiechem, rozmarzona myślała o swych młodzieńczych latach.

402

Po przeprowadzce Angelikę ogarnęła nagle depresja. Przytłaczała ją samotność tego książęcego domu. Pałac Beautreillis znaczył dla niej zbyt wiele. Ta nigdy nie zamiesz­ kana rezydencja, przesiąknięta wspomnieniami, wydawała jej się postarzała od długich cierpień. „Pamięć o tym, co powinno się było zdarzyć" — myślała. W łagodne wiosenne noce przesiadywała całymi godzi­ nami przed kominkiem lub przed drzwiami. Opuściła ją właściwa jej aktywność. Trawiła ją jakaś choroba, której nie mogła zrozumieć. Jej ciało młodej kobiety było samo­ tne, podczas gdy umysł i serce odczuwały obecność zjawy. Zdarzało się, że podrywała się gwałtownie w nocy i ze świecznikiem w ręku biegła do drzwi, by czekać nie wia­ domo na co... Czy ktoś nadchodził...? Nie! Panowała kompletna cisza. Dzieci spały w swych komnatach pod opieką oddanych piastunek. Zwróciła im dom ich ojca. Angelika położyła się do wspaniałego łoża. Było jej zim­ no. Dotykała swego gładkiego i jędrnego ciała i pieściła je z uczuciem smutku. Żaden żyjący mężczyzna nie mógł za­ spokoić jej żądzy. Była sama na świecie! W tej części dzielnicy Marais, w której znajdował się pałac Beautreillis, wiele było średniowiecznych pozostało­ ści. Stał bowiem na" miejscu dawnego pałacu Saint-Pol, który za Karola VI i Karola VII był ulubioną rezydencją królów. Pałac Saint-Pol, zbudowany dla władców i książąt, grupował liczne zabudowania mieszkalne, połączone gale­ riami. Oddzielone były dziedzińcami i ogrodami, w któ­ rych mieściły się ptaszarnie, menażerie, tereny gier i tur­ niejów. Wielcy wasale królewscy mieli swe indywidualne rezydencje w najbliższym sąsiedztwie króla. Piękne pałace, jak na przykład pałac Sens czy Reims, łączyły stare fron­ tony i ostre wieżyczki z nowymi rezydencjami. Pokrzywio­ ne i zniszczone średniowieczne kamienie szły do szturmu na piękne fasady zaprojektowane przez Mansarta czy Perraulta. 403

Angelika miała w swym ogrodzie starą studnię, z wcię­ ciami i ażurami, jak piękny wyrób złotniczy. Pewnego letniego wieczoru, gdy przechadzała się przy pełni księżyca, zobaczyła przy studni wysokiego starca o si­ wych włosach, który nabierał wodę. Rozpoznała służącego, który przynosił drewno i zajmował się świecami. Był już w pałacu Beautreillis, zanim ona tu zamieszkała. To o nim książę Kondeusz mówił, że służył u dawnego właściciela. Angelika rzadko z nim rozmawiała. Inni służący nazywali go „dziadkiem". Spytała go, jak się nazywa. — Pascalou Arrengen, do pani usług. — Oto imię, które mówi od razu o twoim pochodzeniu. Jesteś z Gaskonii czy Bearnu? — Pochodzę z Bayonne, pani. Jestem właściwie Baskiem. Zwilżyła wargi językiem i zastanawiała się, czy zadać mu jakieś pytanie. Starzec wyciągnął wiadro ze studni. Woda ochlapała brzeg studni i lśniła w blasku księżyca. — Czy to prawda, że ten, który kazał wznieść ten pałac, pochodził z Langwedocji? — Oczywiście, że pochodził... z Tuluzy! — Jak się nazywał? Chciała usłyszeć, jak ten biedny człowiek, który żył blisko niego i być może go lubił, wypowiada jego imię. Ale starzec przeżegnał się pospiesznie i rozejrzał trwożliwie dookoła. — Pst! Nie wolno wymawiać jego imienia. To jest potę­ pieniec! Angelika poczuła ból w sercu. — Więc to jednak prawda? — spytała. — Mówią, że spalono go jako czarownika... — Tak mówią. Starzec patrzył na nią z ogromną uwagą. Jego blade oczy wydawały się pytać, tak jakby się wahał coś wyznać. Nagle się uśmiechnął. — Tak mówią... ale to nie jest prawda. — Dlaczego? — Bo na placu Greve spalono innego, już nieżyjącego. Tym razem serce Angeliki zaczęło walić jak bęben. — Skąd wiesz?

404

— Bo go potem widziałem. — Kogo? — Jego... potępionego hrabiego. — Widziałeś go? Gdzie? — Tutaj... Pewnej nocy... w korytarzu na dole... widzia­ łem go. Angelika westchnęła i zamknęła oczy ze znużenia. Co za szaleństwo doszukiwać się nadziei w dywagacjach biednego sługi, który widział zjawę! Desgrez miał rację mówiąc, że nie należy nigdy o nim mówić, że nie należy nigdy o nim myśleć. Ale stary Pascalou zaczął opowiadać: - Było to pewnej nocy, w niedługi czas po spaleniu na stosie. Spałem w stajni od strony podwórza i byłem sam, bo dozorca odszedł. Ja zostałem. Dokąd miałem pójść? Usłyszałem hałas w korytarzu i rozpoznałem jego krok. Cichy śmiech rozszerzył bezzębne usta. - Któż nie rozpoznałby jego kroków...? Kroków Wiel­ kiego Kulawca z Langwodocji...! Zapaliłem lampę i wy­ szedłem na korytarz. Słyszałem kroki przed sobą, ale nie widziałem nikogo, bo korytarz zakręca w tym miejscu. Jednak, kiedy doszedłem do zakrętu, zobaczyłem go! Opie­ rał się o drzwi kaplicy i odwracał się ku mnie... Angelikę przebiegł dreszcz. — Poznałeś go? — Poznałem go tak, jak pies rozpoznaje swojego pana, ale nie widziałem jego twarzy, bo miał maskę... Maskę z czarnej stali... Nagle zagłębił się w ścianę i już go nie widziałem. — Och! Idź już! — zajęczała. — Przestraszyłeś mnie. Starzec popatrzył na nią ze zdziwieniem, wytarł nos rę­ kawem, wziął wiadro i powoli się oddalił. Angelika weszła do sypialni w stanie nieopisanej paniki. Oto dlaczego w tych murach czuła się przytłoczona raz radością, to znów bólem. Ponieważ ściany te nawiedzał duch Joffreya de Peyrac. Joffrey de Peyrac... duch! Cóż za smutny los dla mężczyzny, który był samym życiem, który uwielbiał życie pod wszelkimi jego postaciami. 405

Opuściła głowę na kolana i miała ochotę się rozpłakać. Nagle w środku nocy usłyszała cudowny, niemalże aniel­ ski śpiew. Z początku myślała, że halucynacje. Jednak kiedy wyszła na korytarz, wyraźnie usłyszała głos dziecka. Wzięła świecznik i poszła do pokoju synów. Delikatnie odchyliła kotarę i stanęła jak wryta, urzeczona widokiem, który ujrzała. Cantor, podobny do aniołka, w białej koszuli, z tłustymi rączkami złożonymi na brzuszku i wzniesionymi w górę oczami, śpiewał kolędę. Jego głos był niezwykłej czystości, a dziecięca dykcja wywoływała najbardziej wzruszające wra­ żenie. Jezus malusieńki Leży wśród stajenki, Płacze z zimna, nie dała mu Matusia sukienki. Florimond oparty łokciami o poduszkę słuchał go z nie­ ukrywaną przyjemnością. Jakiś dziwny odgłos wyrwał Angelikę z rozmyślań. Ujrza­ ła obok siebie Barbe, która wzruszona wycierała łzy. — Nie wiedziała pani, że nasz skarb tak pięknie śpie­ wa? — wyszeptała służąca. — Chciałam zrobić pani nie­ spodziankę. Ale on jest taki niesforny. Chce śpiewać tylko dla Florimonda. Znów radość zastąpiła ból w sercu Angeliki. Cantor przejął duszę trubadurów. Umiał śpiewać, Joffrey de Peyrac nie umarł, ponieważ żył nadal w swych synach. Jeden był do niego podobny, drugi miał jego głos... Postanowiła, że zwróci się do pana Lulliego, królewskiego muzyka, by dawał lekcje Cantorowi.

ROZDZIAŁ VII

Angelika powoli organizowała sobie życie w tej pięknej dzielnicy, w której spotykał się sam kwiat Paryża. Budo­ wano tu wiele jasnych domów, z lekko nachylonymi fasa­ dami. Wśród tych szybko wznoszonych konstrukcji ogrody i dziedzińce indywidualnych rezydencji tworzyły wysepki zieleni, gdzie mieszały się kontrastujące zapachy: drzewek pomarańczowych od strony ogrodów, a stajni od strony podwórza. Pani Morens miała dwie karety, sześć koni, dwóch stajen­ nych i czterech lokai. Jej służba składała się jeszcze z dwóch pokojowców, kuchmistrza, duchownego, licznych służących i niezliczonej liczby pokojówek i kuchcików. Mogłaby wykończyć swój wizerunek damy z Marais, udając się do kościoła z jednym lokajem niosącym podu­ szkę, drugim podtrzymującym tren jej sukni i trzecim, trzy­ mającym haftowany woreczek, do którego wkładano mo­ dlitewnik. Ale Angelika rzadko chodziła do kościoła, a prawdę mówiąc — nigdy. Martwiło ją to trochę, ponieważ szkodziło nieco jej reputacji. Jednak dom boży był dla niej miejscem niesamowitych udręk. Przypominała sobie, że popełniła zbrodnię. Stos z placu Greve i mnich Becher ze wzniesionym krucyfiksem stawał jej przed oczyma... Wybiegała z kościoła ogarnięta nagłym obrzydzeniem, by znaleźć się wśród natrętnych żebraków... 407

Musiała zrezygnować z towarzyszenia swym przyjaciół­ kom na nabożeństwa. Stanowiło to zagadkę dla jej otocze­ nia. Jej niewinne życie i areligijność bulwersowały społeczeń­ stwo epoki, w której znano jedynie nawrócenie ciała lub herezję, lecz nie nawrócenie na wiarę w Boga. Pani Scarron postanowiła w sekrecie nakłonić ją do po­ bożności. Angelika wydała jej się łatwiejszą zdobyczą niż urocza Ninon, której swobodne myśli bazowały na filozofii czerpiącej ze źródeł greckich i poparte były skandalicznym życiem. Angelika wielokrotnie miała okazję spotykać wdowę Scarron na poważnych zebraniach w pałacu Aumont bądź na bardziej ruchliwych przyjęciach u de Montespan. Wra­ cając z nich, Franciszka proponowała jej swoje towarzyst­ wo. Szły piechotą, po przyjacielsku, zachowały bowiem zamiłowanie do spacerowania po ulicach i gardziły niewol­ nictwem powozu. Angelika bała się pani Scarron i lubiła ją z tego samego powodu: ponieważ umiała wspaniale wy­ słuchiwać zwierzeń. Swym harmonijnym głosem, delikatną wyrozumiałością i nie udawanym zainteresowaniem budziła pragnienie wywnętrzania się w najbardziej skrytym sercu. Angelika drżała ze strachu, że wymknie jej się jakieś nie­ ostrożne słowo. Pani Scarron zaś przypominała sobie, że urodziła się w więzieniu, że w wieku dwunastu lat, w La Rochelle, poszła po talerz zupy do jezuitów, a potem u swej ciotki de Navailles była niewiele lepiej traktowana niż słu­ żąca i podróżowała na jednym z mułów, wiozących mleko jej kuzynki. Obydwie, ukrywając swą dawną biedę, czuły jednak do siebie sympatię, którą wytworzyły między nimi ich niespo­ kojne losy, i widywały się z wielką przyjemnością. Inną damą, z którą Angelika często się widywała, była czarująca markiza de Sevigne. Ona również, tak jak pani Scarron, broniła się przed miłością, która zbyt długo sprawiała jej cierpienie. Jednak Franciszka zastąpiła tę pasję równie wybujałą co tajemniczą ambicją, a pani de Sevigne, według jej własnych słów: „prze408

pełniła swe serce przyjaźnią". Niezwykle miło spędzało się z nią czas, a jeszcze bardziej urocze były jej żywe i pełne dowcipu listy. Angelika jeździła do niej, by usłyszeć, co mówią w Wer­ salu, dokąd czasami markiza udawała się na pospieszne zaproszenie króla, który lubił przebywać w jej towarzystwie. Opowiadała z zapałem o dworskich rozrywkach, baletach, komediach, sztucznych ogniach, spacerach. A kiedy do­ strzegała smutek w oczach Angeliki, szybko dodawała: — Niech pani nie będzie smutna, moja droga. Wersal to królestwo Bałaganu. Kiedy jest jakaś impreza, dworzanie są wściekli, bo król w ogóle się o nich nie troszczy. Pewnego wieczoru panowie Gwizjusz i d'Elbeuf nie znaleźli miejsca przy stole, a potem musieli iść spać do stajni. Angelika była i tak przekonana, że panowie Gwizjusz i d'Elbeuf woleli raczej przespać się w stajni niż uczestniczyć w zabawach na Wersalu, i nie myliła się. Ten królewski pałac, o którym wszyscy mówili, a którego ona nie znała, stał się jedynym i niemal nieosiągalnym celem jej ambicji. Dostać się do Wersalu! Ale czy producentka czekolady, nawet najbogatsza w Paryżu, mogła liczyć na miejsce na dworze Króla-Słońce? Była przekonana, że stanie się to pewnego dnia. Tyle rzeczy już osiągnęła! Ludwik XIV wydawał szalone sumy na upiększenie We­ rsalu. — Zajmuje się urodą swego domu, jak jakaś piękność swoją twarzą — mawiała Madame de Sevigne. Kiedy królowa matka zmarła na raka, król zemdlał u jej wezgłowia. Potem pobiegł do Wersalu. Został tam trzy dni, błąkając się wśród lipowych alei, bukszpanowych zagaj­ ników i tłumu marmurowych bogiń i bożków. Wersal był jak balsam położony na piekącą ranę. Mógł wylewać łzy, wspominać wspaniałą obecność tej kobiety, która uczyniła z niego króla. Przypominał sobie jej czarne suknie rozjaś­ nione białymi kołnierzami i koronkami, okazały sznur pereł, który sięgał jej aż do kolan, piękny, diamentowy krzyż, 409

drobne, wdzięczne dłonie. Chodził po komnacie, w której ostatnio przyjął Annę Austriaczkę. Były tu dwie ulubione przez nią rzeczy: ogromne jak krzaki bukiety jaśminu i bi­ beloty z Chin: złote i srebrne filigrany. W Wersalu nie kazał opłakiwać swej matki. W tym samym czasie pani de Montespan również straciła matkę. Ta żałoba, połączona z żałobą na dworze, zatrzy­ mała ją na dłużej w domu. Częściej więc widywała się z Angeliką, uciekając od wierzycieli i domowych trosk. Za jej wesołością kryło się utajone cierpienie. Mówiła o swoim dzieciństwie. Jej ojciec był rozpustnikiem, a matka bigotką. Tym samym jedno przebywało cały dzień w kościele, a dru­ gie cały dzień poza domem, więc się prawie nie widywali. Zastanawiano się wręcz, jakim sposobem dorobili się kil­ korga dzieci. Athenais mówiła także o dworze, ale z rezerwą i źle ukrywaną niecierpliwością: królowa jest głupia, a La Valliere to nieszczęśliwa imbecylka. Kiedy wreszcie król zdecyduje się ją odesłać? Nie brak osób, które chciałyby zająć jej miejsce... Mówią, że pani de Roure i pani de Soissons były u Sąsiadki, by otruć La Valliere. W Paryżu wiele mówiono o truciznach, a jednak w dziel­ nicy Marais jedynie bardzo stare damy kazały sobie przy­ nosić w czasie posiłku małą szafeczkę, zawierającą kielichy z żabinelem czy rogi jednorożca, a także złotą lub srebrną solniczkę z językami wężów. Wszystkie te rzeczy przezna­ czone były do zwalczania skutków zatrucia. Nowe pokolenia gardziły tymi praktykami. Tymczasem wiele ludzi umierało w tajemniczy sposób, a lekarze stwier­ dzali, że mieli popalone trzewia. Prawdopodobnie ktoś podał im „wystrzał pistoletu w bulionie" — według okreś­ lenia policjanta Desgreza. Sąsiadką Angeliki była markiza de Brinvilliers, która mieszkała dwa kroki od niej, przy ulicy Karola V. Angelika spotkała ją przypadkowo. Była to ta sama dama, którą zaatakowała przy bramie Nesle, w czasie kiedy należała jeszcze do bandy Calembredaine'a. Pani de Brinvilliers jej nie rozpoznała. Angelika miała 410

przynajmniej taką nadzieję, ale czuła się bardzo zażenowana w czasie wizyty, kiedy pomyślała o złotej bransoletce, leżącej u niej w kufrze obok sztyletu Rodogona-Cygana. Pani Morens przyszła do córki prefekta policji, pana d'Aubrays, by przedłożyć jej pewną prośbę. Pan d'Aubrays umarł niedawno, ale jego syn przejął funkcję po ojcu i An­ gelika miała nadzieję, że pani de Brinvilliers będzie mogła zainterweniować u swego brata. Chodziło o uwolnienie pewnego nędzarza, uwięzionego za żebractwo, którego pani Morens znała kiedyś i teraz chciała wziąć go do siebie na służbę. Był to Lekka Stopa. Pewnego dnia, gdy Angelika przejeżdżała powozem przez plac Pilori, zauważyła na kunicy* pociągłą twarz i smutne oczy Lekkiej Stopy. Krew odpłynęła z jej twarzy, bo Lekka Stopa, który stał się kaleką z powodu nadmiernego biegania, był niewinny. Nawet w wieży Nesle Angelika nigdy nie widziała, by coś kradł. Ledwie umiał żebrać, ale Calembredaine żywił go i ochraniał, nie żądając niczego w zamian. Angelika zatrzymała karetę i zeskoczyła na ziemię. Nie zważając na gapiów, zawołała skazanego: — Lekka Stopo, przyjacielu, co ty tu robisz na górze? — Och! To ty, markizo Aniołów — odpowiedział nie­ szczęśnik. — A czy ja wiem, co ja tu robię? Strażnik od nędzarzy mnie zgarnął. A potem wsadzili mnie do ich dzwonnicy. A dlaczego, to inna sprawa. — Wytrzymaj jeszcze, przyjdę cię uwolnić. By nie tracić czasu na próżne gadanie, pobiegła od razu do pana d'Aubrays. Uzyskała ponowne przeprowadzenie dochodzenia i uwolnienie podpisano na następny dzień. Pani de Brinvilliers zaprosiła Angelikę na najbliższe spot­ kanie. Zobaczy wielu uroczych ludzi, między innymi kawa­ lera de Sainte-Croix. Wszyscy wiedzieli, że kawaler ów był kochankiem pani domu... Lekka Stopa, ubrany w piękną liberię, został pokojowcem * K u n i c a, kuna — dawne narzędzie kary w postaci żelaznej ob­ ręczy (przyp. thim.).

411

Florimonda i Cantora. Nie mógł wiele zrobić, ale był miły, dobry i umiał opowiadać dzieciom różne historie. Nie żą­ dano od niego niczego więcej. Nie był jedynym dawnym mieszkańcem wieży Nesle, którego Angelika przyjęła w pałacu Beautreillis. Inni, niepoprawni żebracy, kalecy i włóczędzy, szybko nauczyli się drogi do jej siedziby, gdzie trzy razy w tygodniu czekała na nich ciepła zupa, chleb i ubrania. Tym razem Angelika nie prosiła Drewnianego Zadka, by uwolnił ją od nędzarzy. Opieka nad biednymi należała do atrybutów wiel­ kiej damy. Poza tym naprawdę chciałaby im wszystkim pomóc. O ile bliskość Audigera stawała się dla niej trudna do zniesienia, bo przypominała jej poniżającą sytuację służącej, o tyle biedni pozostali jej braćmi i nie bała się, zniżywszy tylko głos, by nie słyszała jej służba, rozprawiać z nimi żargonem. Żebracy wybuchali wówczas swym przeraźliwym, głośnym śmiechem, który tak dobrze znała... Czy mogła zapomnieć wieżę Nesle, zapach gotującego się w garnku ragout, staruszki obgryzające zdechłe szczury, przyniesione przez Hiszpana, konwulsyjny taniec ojca Hurlurota i matki Hurlurette, śpiew liry, głośne śmiechy, krzyki i jęki...? Otworzyła drzwi. W mroźny zimowy poranek żebracy garnęli się do niej jak dzikie zwierzęta. — Biedacy są straszni — mawiał pan Vincent. Tak, byli straszni. Ale Angelika wiedziała, jak nędza i niegodziwość może zniszczyć ciało, a nawet serce. Klęcząc na kamiennych płytach, myła im nogi, opatry­ wała rany. Tylko oni i jej dwoje dzieci mieli moc ożywienia źródła miłości w jej nieczułym sercu. Niedługo po incydencie z Lekką Stopą spotkała Czarnego Chleba. Starzec nie zmienił się. Ciągle nosił muszelki i ró­ żańce fałszywego pątnika. Kiedy opatrywała mu odwieczny wrzód na nodze, powiedział: — Siostrzyczko, przyszedłem, żeby cię uprzedzić: jeśli zależy ci na twej skórze, musisz przestać robić te swoje sztuczki. 412

— Co ty opowiadasz, Czarny Chlebie? Co ja takiego jeszcze zrobiłam? — Ty, nic. Ale druga — tak. — Jaka druga? — Twoja przyjaciółka, która od tygodnia przymila się do ciebie. Nie dalej jak dzisiaj widziałem, jak od ciebie wychodziła. Angelika przypomniała sobie, że odwiedziła ją pani de Brinvilliers. — Ta niska dama w amarantowym płaszczu? — Nie wiem, czy ma amarantowy płaszcz, ale znam ją na tyle, by cię przed nią przestrzec... jak przed diabłem. - Przecież to pani de Brinvilliers, rodzona siostra pre­ fekta policji. — Możliwe! Ale mówię ci: miej się przed nią na ba­ czności. — A jak ją poznałeś? — To cała historia. Pewnego mroźnego dnia zasnąłem na schodach kościoła Świętej Oportuny. Obudziłem się w przytułku Hótel-Dieu. Materac, kołdry, zasłony, a na głowie beret... Nigdy mojej łepetynie nie było tak ciepło. Nogom też nie chciało się ruszać... Zostałem tam... Tak musiało być...! Ta dama przychodziła na wizytację. Przy­ nosiła konfitury, szynkę... Prawdziwie dobra dama. Tylko wszyscy chorzy, którzy jedli to, co ona przyniosła, zdychali jak muchy. Ja mam oko. Sam to zauważyłem. Więc kiedy pewnego dnia przyszła do mnie i powiedziała słodko: „Masz tu kilka dobroci, biedny człowieku", powiedziałem: „Nie, nie mam jeszcze ochoty spotkać się z Panem Bogiem, nie mam ochoty jeszcze umierać!" Ale wybałuszyła na mnie oczy! Ogień piekielny można było w nich dojrzeć. Więc dlatego mówię ci: nie ufaj jej, markizo Aniołów, to przyja­ ciółka nie dla ciebie. — Co ty sobie wymyśliłeś, mój biedny Czarny Chlebie! — Wymyśliłem... wymyśliłem...! Ja wierzę w to, co widzę. Znam też lokaja, który nazywa się La Chaussee. Należy do pana de Sainte-Croix, elegancika tej Brinvilliers. I ten La Chaussee opowiadał mi dziwne historie.

413

Angelika zamyśliła się. Imię de Sainte-Croix słyszała w czasie wyprawy do domu starego Glazera, gdzie odkryła arszenik. A Desgrez powiedział przecież: „Przestępców na­ szych czasów nie należy szukać na ulicy, lecz w innych miejscach... może w salonach...?" Przebiegł ją dreszcz. Piękna, spokojna dzielnica Marais...! Ileż jeszcze dramatów kryło się za jej bramami! Nie było spokoju na tym świecie... — Zgoda, Czarny Chlebie. Nie będę już odwiedzać tej kobiety. Dziękuję, że mnie ostrzegłeś. Poszła po butelkę wina i kawałek słoniny dla niego. — Twoja sakwa nie jest zbyt ciężka, mój poczciwy Czar­ ny Chlebie. Starzec patrzył na zaśnieżoną ulicę, która była jego jedy­ nym schronieniem. Mrugnął okiem. Niestety, przywykli do nieszczęść żebracy Są jedynie przyszłymi rzeczami bogaci. Nadszedł policjant o długim nosie. W ostatnich latach rzadko widywała Desgreza. Spotkanie z nim zawsze wpra­ wiało ją w lekkie zakłopotanie. Mimo nienagannych manier policjanta nie mogła zapomnieć brutalnej i jednocześnie namiętnej sceny, w którą ją wciągnął. Czuła się nieswojo wobec niego i od tamtej pory bała się go trochę. Kiedy zawiadomiono ją o jego nadejściu, skrzywiła się i zeszła z ponurą miną. Wprowadzono go do małego biura, gdzie przyjmowała zazwyczaj duchownych i do­ stawców. — Nie wygląda pani na zachwyconą — powiedział we­ soło Desgrez. — Czy to z mojego powodu? A ja przyszedłem pani pogratulować wspaniałej rezydencji, w której pani zamieszkała. Bóg jeden wie, jak się to pani udało... — Bóg może nie wie — odpowiedziała Angelika. — Ale za to jestem pewna, że pan wie. Niech pan nie odgrywa hipokryty, panie policjancie, i nich mi pan powie bez ogró­ dek, czemu zawdzięczam pańską wizytę. — Zawsze bezpośrednia w interesach. Dobrze! Przejdź­ my do rzeczy. Ma pani za sąsiadkę i przyjaciółkę, jak sądzę, 414

tę uroczą panią de Brinvilliers. Czy mogłaby pani przy okazji mnie jej przedstawić? — A to dlaczego? Jest pan policjantem i z tego tytułu może pan bez trudu do niej się dostać za pośrednictwem jej brata. — Właśnie nie chcę przedstawiać się w ten sposób. Ale mógłbym być, na przykład, jednym z pani przyjaciół, który został oczarowany jej pięknymi oczami i chce ją uwieść. — Dlaczego — powtórzyła Angelika, zaciskając palce w podświadomej udręce. — Dlaczego mnie pan o to prosi? — Wie pani o wielu rzeczach, moja mała, i mogłaby pani mi być potrzebna. — Nie chcę być panu potrzebna! — wybuchnęła. — Nie chcę wprowadzać pana do salonu, by robił pan tam swoją policyjną robotę. Nie chcę odwiedzać tej kobiety... Nie chcę mieć nic wspólnego z wami wszystkimi... z tymi wszystkimi potwornościami. Zostawcie mnie w spokoju...! Drżała na całym ciele. Policjant patrzył na nią ze zdu­ mieniem. — Co się z panią dzieje? Ma pani nerwy w strzępach, słowo daję. Widziałem już panią przerażoną i zrozpaczoną, ale nigdy tak przestraszoną bez wyraźnego powodu. A prze­ cież udało się pani, wydaje mi się. Jest tu pani spokojna, bezpieczna. - Nie, nie jestem bezpieczna, bo pan tu jeszcze przy­ chodzi... ciągle pan przychodzi! Igra pan mą nędzną prze­ szłością, żeby mnie zmusić do wyznania... nie wiem czego. Nic nie wiem, nie chcę nic wiedzieć, nie chcę nic słyszeć, nie chcę nic widzieć... Nie rozumie pan, iż przegrałam już swoje życie za to, że mieszałam się do intryg innych ludzi...? Mam jeszcze długą drogę do przebycia, a jeśli drżę, to dlatego, że boję się was wszystkich, bo sprzysiężecie się razem, by mnie jeszcze raz zgubić... Niech mnie pan zostawi, niech pan o mnie zapomni. Och! Desgrez, błagam pana! Słuchał jej w zamyśleniu, a jej wydawało się, że widzi w jego brązowych oczach niezwykły wyraz, melancholijne spojrzenie zbitego psa. Wyciągnął rękę, jakby chciał po­ gładzić jej policzek, ale nie dokończył tego gestu. — Ma pani rację — powiedział z westchnieniem. 415

— Dosyć już panią skrzywdzono. Niech pani zostanie w spokoju. Nie będziemy już pani niepokoić, moje serce. Poszedł. I już go nie widziała. Czuła z tego powodu tajemną udrękę, ale jednocześnie ulżyło jej. Nie chciała więcej słyszeć o swej przeszłości, którą zaczęła z siebie zrywać jak wstydliwe ubranie. Brinvilliers może zatruć sobie całą swoją rodzinę, jeśli jej to sprawi przyjemność. Angelika śmiała się z tego. Nie pomoże policjantowi jej zdemaskować. Miała co innego do roboty. Chciała dostać się do We­ rsalu. Ale ostatnie metry tej wspinaczki były natrudniejsze. Zadyszała się, brakło jej tchu. Czuła, że aby dojść do celu, musi stoczyć ostatnią, najcięższą i najbardziej gorzką ze wszystkich walkę... Ważnym punktem na tej drodze było przypadkowe na­ wiązanie kontaktu z jej bratem, jezuitą Raymondem de Sance.

ROZDZIAŁ VIII

Pewnego wieczoru, gdy Angelika pisała list do swej przy­ jaciółki Ninon de Lenclos, służba zawiadomiła ją, że jakiś kleryk noszący tonsurę pilnie ją wzywa. W drzwiach spot­ kała opata, który powiedział jej, że brat R.P. de Sance chce się z nią widzieć. — Teraz? — Natychmiast, pani! Angelika weszła na górę, by wziąć mantylę i maskę. Dziwna godzina na spotkanie jezuity z siostrą, w dodatku wdową po czarowniku spalonym na placu Greve! Opat zapewnił ją, że to niedaleko. Po chwili znalazła się przed małym średniowiecznym pałacykiem, przylegającym do nowej kolegiaty jezuitów. W korytarzu przewodnik znik­ nął nagle jak duch. Weszła po schodach na pierwsze piętro, gdzie widać było jakąś wysoką postać trzymającą świecznik. — Czy to ty, siostro? — To ja, Raymondzie. — Proszę, chodź. Poszła za nim, nie zadając żadnych pytań. Szybko na­ wiązała się między nimi tajemna więź rodziny de Sance de Monteloup. Wprowadził ją do kamiennej, źle oświetlonej celi. Angelika dostrzegła w głębi delikatną, bladą twarz — dziecka czy kobiety? — z zamkniętymi oczami. — Jest chora. Może umrzeć — powiedział jezuita. — Kto to jest? — Maria Agnieszka, nasza siostra. 417

Po chwili dorzucił: — Przyszła do mnie się schronić. Pozwoliłem jej odpo­ cząć, ale zważywszy charakter jej choroby, trzeba mi po­ mocy i rady kobiety. Pomyślałem o tobie. — Dobrze zrobiłeś. Co jej jest? — Straciła dużo krwi. Myślę, że miała skrobankę. Angelika popatrzyła badawczo na swą młodszą siostrę. Miała delikatne, troskliwe, matczyne dłonie. Krwotok nie wydawał się zbyt duży, ale krew nieustannie się sączyła. — Trzeba to jak najszybciej zatamować, inaczej umrze. — Pomyślałem, żeby wezwać lekarza, ale... — Lekarza...! Będzie tylko umiał upuścić krew, a to ją wykończy. - Niestety, nie mogłem przyprowadzić tu akuszerki, bo byłaby zbyt ciekawa i rozmowna. Nasza reguła jest jedno­ cześnie bardzo swobodna i bardzo ścisła. Nie otrzymam żadnej nagany z tego powodu, że pomogłem siostrze w ta­ jemnicy. Ale muszę unikać plotek. Trudno mi będzie zo­ stawić ją w tym domu, który jest aneksem wielkiego semi­ narium, na pewno mnie rozumiesz... — Gdy tylko otrzyma pierwszą pomoc, wezmę ją do siebie. Tymczasem trzeba sprowadzić Wielkiego Mateusza. Kwadrans potem Filipot biegł na Pont-Neuf, pogwiz­ dując sobie od czasu do czasu, by rozpoznali go włóczędzy. Angelika już raz wzywała pomocy Wielkiego Mateusza, kiedy Florimond wpadł pod karetę. Wiedziała, że ten em­ piryk posiada cudowny środek na zatamowanie krwi. Umiał także, kiedy go o to poproszono, trzymać gębę na kłódkę. Przybył natychmiast i z energią i zręcznością, wskazującą na wieloletnią praktykę, zajął się młodą pacjentką, swoim zwyczajem mówiąc do siebie: — Ach! Mała damo, dlaczego nie użyła pani na czas tego elektuarium niewinności, które Wielki Mateusz sprze­ daje na moście Neuf? Zrobione jest z kamfory, lukrecji, nasion winorośli i kwiatów nenufarów. Wystarczy wziąć je rano i wieczorem, dwie lub trzy drachmy, i popić szklanecz­ ką mleka, w którym zgaszono rozgrzane do czerwoności żelazo... Mała damo, uwierz mi, nie ma nic lepszego, by 418

powstrzymać zbyt wielkie miłosne zapały, za które potem tak drogo trzeba płacić... Ale biedna Maria Agnieszka niezdolna była słuchać tych spóźnionych zaleceń. Z przezroczystymi policzkami, lekko fiołkowymi powiekami, z twarzą ginącą w gąszczu ciemnych włosów, przypominała jakąś delikatną, pozbawioną życia figurę woskową. Wreszcie Angelika zauważyła, że krwotok się zatrzymał, a policzki nabrały nieco koloru. Wielki Mateusz się oddalił, zostawiwszy Angelice napar z ziół, który chora miała pić co godzinę, by „zastąpić stra­ coną krew". Zalecił, by jeszcze przez parę godzin nie ruszać jej z miej­ sca. Angelika usiadła przy małym stoliku, gdzie czarny krzyż na piedestale rzucał na ścianę ogromny cień. Po chwili przyszedł do niej Raymond i usiadł z drugiej strony stołu. — Myślę, że rankiem będziemy mogli ją przetranspor­ tować do mnie — powiedziała Angelika — ale teraz lepiej poczekać, aż nabierze trochę sił. — Poczekajmy — zgodził się Raymond. Pochylił głowę w zamyśleniu. Jego czarne i gładkie włosy opadały na biały kołnierz sutanny. Tonsura rozszerzyła się trochę na skutek postępującej łysiny, ale poza tym prawie wcale się nie zmienił. — Raymondzie, skąd wiedziałeś, że mieszkam w pałacu Beautreillis i że nazywam się teraz pani Morens? Jezuita zrobił niejasny ruch białą ręką. — Bez trudu mogłem się poinformować, rozpoznać cię. Podziwiam cię, Angeliko. Potworna sprawa, której padłaś ofiarą, na szczęście jest już odległa. — Jeszcze nie tak odległa — powiedziała z goryczą. — Bo nie mogę się ujawnić. Wielu szlachciców niżej uro­ dzonych niż ja patrzy na mnie jak na nowobogacką producentkę czekolady i nigdy już nie będę mogła wrócić na dwór ani pójść do Wersalu. Popatrzył na nią badawczo. Znał wiele sposobów na zaradzenie kłopotom. — Czemu nie wyjdziesz za mąż za jakiegoś wysoko 419

utytułowanego szlachcica o wielkim nazwisku? Nie brak ci zalotników, a twoja fortuna, jeśli nie uroda, skusi niejed­ nego dżentelmena. W ten sposób odzyskasz nazwisko i no­ we tytuły. Angelika pomyślała nagle o Filipie i zaczerwieniła się na samą myśl o jego poślubieniu. Markiza du Plessis-Belliere...? To byłoby wspaniałe... — Raymondzie, dlaczego wcześniej o tym nie pomyś­ lałam? — Bo być może nie dotarło jeszcze do ciebie, że jesteś wdową i że jesteś wolna — odpowiedział zdecydowanie. — Masz dziś wszelkie sposoby wspięcia się wyżej uczciwymi metodami. To sytuacja, która przedstawia wiele korzyści, i mogę ci w tym pomóc. — Dziękuję, Raymondzie. To byłoby wspaniałe — po­ wtórzyła marzycielsko. — Z tak daleka przybywam, Ray­ mondzie, nawet nie wiesz. Z całej rodziny ja spadłam naj­ niżej, ale też nie można powiedzieć, żeby los każdego z nas był tak wspaniały. Dlaczego tak nam się źle ułożyło? — Dziękuję ci za to „my" — uciął, uśmiechnąwszy się zdawkowo. — Och! Zostać jezuitą to też zły wybór. Przypomnij sobie, nasz ojciec nie był tym zachwycony. Wołałby cię widzieć właścicielem solidnych dóbr kościelnych. Josselin zniknął gdzieś w Ameryce. Denis, jedyny wojskowy w ro­ dzinie, ma opinię postrzelonego i złego gracza, co jest naj­ gorsze. Gontran, nie mówmy o nim. Zdeklasował się, by smarować na płótnie jak rzemieślnik. Albert jest paziem u marszałka de Rochant. Kocha się z kawalerem, chyba że uległ tłustemu czarowi marszałkowej. A Maria Agnieszka... Zamilkła, by posłuchać niemal nieuchwytnego jej od­ dechu, i ciszej kontynuowała: — Trzeba przyznać, że jeszcze jako bardzo młoda była szalona, kotłowała się na sianie z chłopakami ze wsi. A na dworze spróbowała, jak sądzę, chyba ze wszystkimi. Czy widomo, z kim miała to dziecko? — Wydaje mi się, że ona sama nie ma pojęcia — rzekł surowo jezuita. — Ale chciałbym przede wszystkim, żebyś się dowiedziała, czy chodzi o skrobankę, czy o tajemny 420

poród. Drżę na samą myśl, że mogła zostawić małą żyjącą istotkę w rękach tej Katarzyny Sąsiadki. — Poszła do Sąsiadki? — Tak sądzę. Wymamrotała to imię. — Kto tam nie chodzi — odpowiedziała Angelika, wzruszając ramionami. — Ostatnio udał się tam książę de Vendome, przebrany za Sabaudczyka, by wyciągnąć od niej informacje o skarbie, który miał ukryć pan de Turenne. A brat króla kazał jej przybyć do Saint-Cloud, żeby pokazała mu diabła. Nie wiem, czy jej się to udało, ale zapłacił jej tak, jakby go zobaczył. Sąsiadka ma wiele zawodów: wróżka, fabrykantka aniołków, handlarka tru­ cizną... Raymond ze smutkiem słuchał tych plotek. Zamknął oczy i westchnął głęboko. — Angeliko, siostro, jestem przerażony — powiedział wolno. — Wiek, w którym żyjemy, jest świadkiem hanieb­ nych obyczajów i strasznych zbrodni; wstrząsną one przy­ szłymi pokoleniami. W tym jednym roku kilkaset kobiet wyznało mi w konfesjonale, że pozbyło się płodu. To jeszcze nic: to skutek, jaki pociąga za sobą swoboda oby­ czajów, cudzołóstwo. Prawie połowa moich penitentów przyznaje się do otrucia kogoś z rodziny lub próby usunię­ cia diabelskimi metodami tych, którzy im przeszkadzali. Ciągle więc jesteśmy barbarzyńcami? Podważając podsta­ wy wiary, herezje odsłoniły nam głębię naszej natury? Istnieje ogromna rozbieżność między prawami i upodoba­ niami. Do Kościoła należy odnalezienie drogi w tym bała­ ganie... Angelika słuchała w zadumie słów wielkiego jezuity. — Dlaczego mówisz mi to wszystko, Raymondzie? Jes­ tem, być może, jedną z tych kobiet, które... Wzrok duchownego znów spoczął na niej. Obserwował ją, potem pochylił głowę. — Ty, ty jesteś jak diament — powiedział. — Szlachetny, twardy, nieustępliwy kamień... lecz prosty i przezroczysty. Nie wiem, jakie grzechy mogłaś popełnić w czasie tych lat, kiedy zniknęłaś, ale jestem przekonany, że jeśli je popełniłaś, to dlatego, że często nie mogłaś uczynić inaczej. Jesteś jak 421

prawdziwy biedny człowiek, Angeliko, błądzisz bezwiednie, w przeciwieństwie do bogatych i wielkich... Naiwna wdzięczność zawładnęła jej sercem po wysłucha­ niu tych zdumiewających słów, które odebrała jak wezwanie Łaski i przybyłe z nieba przebaczenie. Noc była spokojna. W pokoiku unosił się zapach kadzid­ ła. Cień krzyża, który stał między nimi u wezgłowia ich siostry, po raz pierwszy od wielu lat wydał się Angelice łagodny i uspokajający. W spontanicznym odruchu ześliznęła się na kolana. — Raymondzie, czy zechcesz wysłuchać mej spowiedzi?

ROZDZIAŁ IX

Maria Agnieszka zadowalająco szybko przychodziła do zdrowia w pałacu Beautreillis. Jednak młoda dziewczyna wciąż była płaczliwa i mało radosna. Jakby zapomniała o swym krystalicznym śmiechu, który oczarował cały dwór, i ukazywała tylko wymagającą i impulsywną stronę swego charakteru. Z początku nie wyrażała żadnej wdzięczności za starania Angeliki. Ale kiedy nabrała sił, ta przy pierwszej okazji obdarzyła ją siarczystym policzkiem. Od tej pory Maria Agnieszka uznała siostrę za jedyną kobietę, z którą mogłaby się dogadać. Obdarzona naturą pieszczochy, przy­ chodziła w zimowe wieczory przytulić się do Angeliki, po­ grać przy ogniu na mandolinie lub pohaftowac. Wymieniały uwagi o znanych osobach, a ponieważ miały ostry język i żywy dowcip, śmiały się czasem na całe gardło. Uzdrowiona Maria Agnieszka nie zamierzała, jak się zdawało, opuścić „swej przyjaciółki pani Morens". Nikt nie wiedział, że były rodzeństwem. To je bawiło. Królowa dopytywała się o zdrowie swej damy dworu. Maria Ag­ nieszka przekazała, że czuje się dobrze i że ma zamiar wstąpić do klasztoru. Było to poważniejsze, niż podejrze­ wano. Maria Agnieszka nie chciała nikogo widzieć, roz­ czytywała się w listach świętego Pawła i chodziła z Angeliką do biura. Angelika była bardzo zadowolona, że odważyła się wy­ spowiadać Raymondowi. Dzięki temu mogła teraz stawać

423

przed ołtarzem Pana bez ukrytych myśli czy fałszywego wstydu i doskonale odgrywać rolę damy z Marais. Z sa­ tysfakcją przypomniała sobie atmosferę długich ceremo­ nii, zapach kadzidła, grzmiący głos kaznodziei i śpiew organów. Modlitwa i rozmyślania o duszy odprężały ją. Wieść o jej nawróceniu przyciągnęła do pałacu Beautreillis wzruszonych dżentelmenów. Zalotnicy Angeliki i byli kochankowie Marii Agnieszki protestowali: — Co nam tu opowiadają? Pokutujecie? Zamykacie się w klasztorze? Maria Agnieszka przybierała maskę małego sfinksa peł­ nego pogardy. Najczęściej wolała się nie pokazywać lub ostentacyjnie otwierała modlitewnik. Angelika energicznie przeczyła, jeśli chodziło o jej osobę. Moment jej zdaniem był źle wybrany. Pani Scarron zaprowadziła ją do uczciwego opata Godina, ale Angelika zaczęła się hardo stawiać, kiedy ten zaczął mówić o włosiennicy. Teraz, kiedy punkt po punkcie opracowała sobie plan poślubienia Filipa, nie bę­ dzie przecież niszczyć swej skóry i wdzięcznych linii pięk­ nego ciała pasami z włosia i innymi narzędziami pokuty. Musi swym czarem zwyciężyć obojętność tego dziwnego młodzieńca, który wydawał się skamieniały i lodowaty. Filip stale przebywał w pałacu Beautreillis. Był nonszalan­ cki i małomówny. Angelika nie zastanawiała się nad jego umysłem. Obserwując urodę kuzyna doznawała ciągle daw­ nego uczucia pokory i podziwu małej dziewczynki przed wielkim, eleganckim krewnym. Gdy o tym myślała, niemiłe wspomnienie łączyło się z dość niepokojącą rozkoszą. Przy­ pominała sobie białe dłonie na jej udach, rozdarcie spowo­ dowane pierścieniem... Teraz, gdy widziała go takiego zim­ nego i odległego, zdarzało się, że żałowała tego kontaktu i swej ucieczki. Filip z pewnością nie wiedział, że ona była tą kobietą, którą atakował tamtego wieczoru. Kiedy jego jasne oczy spoczywały na niej, miała depry­ mujące wrażenie, że ten młody człowiek nigdy nie zauważył jej urody. Nigdy nie powiedział żadnego, nawet najbardziej

424

banalnego komplementu. Nie był przyjemny; dzieci, zamiast podziwiać jego wspaniałość, bały się go. — Patrzysz na pięknego Plessis tak, że mnie to niepo­ koi — powiedziała pewnego wieczoru Maria Agnieszka do starszej siostry. — Angeliko, ty, najbardziej rozumna ko­ bieta, jaką znam, nie powiesz mi chyba, że uległaś czarowi tego... Szukała lapidarnego epitetu, a nie znalazłszy go, zrobiła odrażająca minę. — Co mu zarzucasz? — zdziwiła się Angelika. — Co mu zarzucam? Że jest właśnie taki piękny, taki uroczy, że nie potrafi wziąć kobiety w ramiona. Ponieważ to się liczy — sama przyznaj — jak mężczyzna bierze ko­ bietę w ramiona... — Mario Agnieszko, to zbyt frywolny temat konwersacji dla osoby, która chce wstąpić do klasztoru! — Właśnie. Muszę korzystać z tego, że jeszcze w nim nie jestem. Ja oceniam najpierw mężczyznę po sposobie, w jaki cię obejmuje. Zdecydowane i jednocześnie delikatne ramio­ na, z których nie można się uwolnić, a które jednak dają ci swobodę. Ach! Co za rozkosz być w takiej chwili słabą kobietą! Jej delikatna twarz o spojrzeniu okrutnej kotki przybrała marzycielski wyraz. Angelika uśmiechnęła się, dostrzegłszy przez moment błysk rozkoszy, który zazwyczaj ukazywała tylko mężczyznom. Po chwili dziewczyna znowu zmarsz­ czyła brwi. — Trzeba przyznać, że niewielu mężczyzn posiada ten dar. Ale przynajmniej starają się, jak mogą. Tymczasem Filip nawet tego nie próbuje. Zna tylko jeden sposób po­ stępowania z kobietami: przewraca je i gwałci. Uczył się widać miłości na polach bitewnych. Nawet Ninon nic nie mogła poradzić. Z pewnością obdarza swymi wdziękami kochanków...! Kobiety go nienawidzą proporcjonalnie do tego, jak je rozczarował. Angelika pochylona nad ogniem, w którym piekła kasz­ tany, irytowała się, słuchając słów siostry. Postanowiła poślubić Filipa du Plessis. To było najlepsze 425

wyjście, które wszystko by rozwiązało, zakończyło jej trud­ ną drogę i zrehabilitowało ją. Ale wolała łudzić się co do tego, którego wybrała sobie na drugiego męża, i co do uczuć, które skłaniały ją ku niemu. Wolała uważać go za „przyjemnego", by mieć prawo go kochać. W przypływie szczerości wobec samej siebie nazajutrz pobiegła do Ninon i pierwsza zaczęła mówić na ten temat. — Co pani myśli o Filipie du Plessis? Kurtyzana zastanowiła się przez chwilę. — Myślę, że kiedy się go dobrze zna, można zauważyć, że nie jest taki dobry, jak się wydawało. Ale kiedy się go pozna lepiej, widać, że jest o wiele lepszy, niżby się mogło wydawać. — Nic nie rozumiem, Ninon. — Chcę powiedzieć, że nie ma żadnej z tych zalet, które mogłaby sugerować jego uroda, nawet chęci bycia kocha­ nym. Natomiast, w gruncie rzeczy, wzbudza szacunek, po­ nieważ należy do rasy, która niemal już nie istnieje: to szlachcic w dosłownym tego słowa znaczeniu. Jest przesadny na punkcie etykiety. Boi się plamki błota na swych jedwab­ nych pończochach, ale nie boi się śmierci. A kiedy będzie umierał, samotny jak wilk, nie będzie nikogo prosił o po­ moc. Należy jedynie do króla i do siebie samego. — Nie przypisywałam mu takiej wielkości! — Ale nie widzi pani także jego ograniczoności, moja droga! Ograniczoność prawdziwego szlachcica jest dziedzi­ czna. Jego herb od wieków ukrywa przed nim resztę ludz­ kości. Dlaczego zawsze się sądzi, że cnota i jej przeciwień­ stwo nie mogą dotyczyć jednej istoty? Szlachcic jest jedno­ cześnie wielki i lichy. — A co myśli o kobietach? — Filip...! Moja droga, kiedy będziesz to wiedziała, przyjdź mi powiedzieć... — Podobno jest potwornie brutalny? — Tak mówią... — Ninon, chyba nie chce pani, bym uwierzyła, że pani z nim nie spała? — Niestety tak, moja droga, musi mi pani uwierzyć. Przyznaję, że wszystkie moje talenty na niewiele się zdały. 426

— Ninon, przeraża mnie pani! — Prawdę mówiąc, ten adonis o twardych oczach kusił mnie. Uważano go za niezdolnego do miłości, ale ja nie obawiam się swego rodzaju nietaktownej porywczości i lubię ją sobie podporządkowywać. Chciałam więc przyciągnąć go do alkowy... — I co? — I nic. Pewnie więcej szczęścia miałabym ze śniegowym bałwanem. Wyznał mi w końcu, że go w ogóle nie inspiruję, bo żywi do mnie przyjaźń. Sądzę, że trzeba mu nienawiści i gwałtu, by się poczuł w formie. — To jakiś szaleniec! — Możliwe... Chociaż nie, on jest po prostu spóźniony w stosunku do naszej epoki. Powinien urodzić się pięć­ dziesiąt lat wcześniej. Kiedy go widzę, dziwnie się wzruszam, bo przypomina mi moją młodość. — Pani młodość, Ninon...? — spytała Angelika patrząc na delikatną, bez jednej zmarszczki, cerę kurtyzany. — Prze­ cież pani jest młodsza ode mnie! — Nie, moja kochana. Dla pocieszenia niektórych mó­ wi się czasami: ciało się postarzało, lecz dusza pozostała młoda. Ale, jeśli chodzi o mnie, to jest akurat odwrotnie: moje ciało pozostało młode — dzięki Bogu! — lecz moja dusza się zestarzała. Czas mojej młodości to był koniec ostatniego panowania i początek tego. Mężczyźni byli inni. Wszędzie toczono walki: hugenoci, zbuntowani Szwedzi pana Gastona Orleańskiego. Młodzi mężczyźni umieli się bić, a nie kochać. To byli wielcy dzikusi w ko­ ronkowych kołnierzach... Jeśli chodzi o Filipa... Wie pani, do kogo jest podobny? Do Cinq-Marsa, tego pięknego dżentelmena szlachcica, który był faworytem Ludwi­ ka XIII. Biedny Cinq-Mars! Zakochał się w Marion Delorme. A król był zazdrosny. I kardynał Richelieu niewie­ le musiał się trudzić, by przyspieszyć jego usunięcie. CinqMars położył swą piękną blond głowę na katowskim pniaku. W owych czasach wiele było takich tragicznych śmierci! — Ninon, niech pani nie mówi jak babcia. To do pani nie pasuje.

427

— Muszę przyjąć ton babki, żeby panią trochę złajać, Angeliko. Boję się, żeby się pani nie zagubiła...! Angeliko, moja śliczna, wie pani przecież, co to jest wielka miłość, nie chce mi chyba pani powiedzieć, że zadurzyła się pani w Fi­ lipie. Jest za daleko od pani. Rozczaruje panią bardziej niż każdą inną. Angelika zaczerwieniła się, kąciki jej ust drżały jak u dziecka. — Dlaczego mówi pani, że wiem, co to jest wielka miłość? — Bo to widać w pani oczach. Takie kobiety mają w oczach ten melancholijny i cudowny ślad. Tak, wiem coś na ten temat... Teraz to już nieaktualne dla pani. Dlacze­ go...? Czy to ważne! Może dowiedziała się pani, że był żonaty, może panią zdradził, może umarł... — Umarł, Ninon! — To lepiej. Pani wielka rana nie ma jadu. Ale... Angelika podniosła się z godnością. — Ninon, niech pani już nic nie mówi. Chcę poślubić Filipa. Muszę go poślubić. Nie może pani zrozumieć dla­ czego. Nie kocham go, to prawda, ale mnie pociąga. Zawsze mnie pociągał. I zawsze myślałam sobie, że któregoś dnia będzie należał do mnie. Niech pani już nic nie mówi... Angelika, wyposażona w te marne, sentymentalne infor­ macje, zastała w swym salonie tego właśnie zagadkowego Filipa. Odwiedzał ją, ale intryga się nie zawiązywała. Angelika zaczęła się już zastanawiać, czy nie przychodzi do niej przypadkiem dla Marii Agnieszki. Jednak kiedy młodsza siostra schroniła się u karmelitów na ulicy Fau­ bourg Saint-Jacques, by przygotować się do świąt wiel­ kanocnych, on nadal ją odwiedzał. Jednego dnia usłyszała, jak się chwalił, że jadł u niej rosół najlepszy w całym Paryżu. Być może przychodził do niej tylko dla degustacji delikat­ nego likieru, który sama przygotowywała z moczonych w wódce: koperku, anyżu, kolendry, rumianku i cukru. Angelika dumna była ze swych kulinarnych talentów, ale tym razem poczuła się urażona na samą myśl o tym. 428

Więc ani jej uroda, ani rozmowa z nią nie przyciągały Filipa? Kiedy nadeszły pierwsze wiosenne dni, poczuła się zroz­ paczona, tym bardziej że surowy post osłabił ją nieco. Ze zbytnim entuzjazmem podeszła do projektu poślubienia Filipa, by teraz mieć odwagę z tego zrezygnować. W is­ tocie, jako markiza du Plessis byłaby przedstawiona na dworze, odzyskałaby swą rodzinną ziemię, bliskich i rzą­ dziłaby w pięknym, białym płacu, którym zachwycała się w młodości. Targana na przemian nadzieją i zniechęceniem, posta­ nowiła udać się do Sąsiadki, by ujrzeć swą przyszłość. Okazja nadarzyła się pewnego popołudnia wraz z przy­ jściem pani Scarron. — Angeliko, przyszłam po panią, bo musi mi pani ko­ niecznie towarzyszyć. Ta szalona AthenaTs wbiła sobie do głowy, że uda się do tej diabolicznej wróżbiarki, zwanej Katarzyną-Sąsiadką. Wydaje mi się, że dobrze będzie, kiedy dwie pobożne kobiety pójdą się pomodlić, by nieszczęścia nie spadły na nieostrożną biedaczkę. — Ma pani całkowitą rację, Franciszko — pospiesznie zgodziła się Angelika. Z dwiema anielskimi strażniczkami Athenais de Montespan, niespokojna, ale i niewzruszona, weszła do kryjówki czarownicy. Był to piękny dom w dzielnicy Tempie, Sąsiad­ ka bowiem, wzbogaciwszy się, przeprowadziła się już z po­ sępnej nory, do której przez długi czas karzeł Barcarole wpuszczał przemykające się postaci. Obecnie odwiedzano ją niemal otwarcie. Zazwyczaj przyjmowała klientów siedząc na swego ro­ dzaju tronie, odziana w płaszcz haftowany złotem. Ale tego dnia Katarzyna, której przyzwyczajeń nie zmieniły nawet odwiedziny wielkich tego świata, była po prostu mocno pijana. Już od progu salonu przybyłe damy zorientowały się, że niczego nie będą mogły dowiedzieć się od pytii. Sąsiadka, przyjrzawszy się im błędnym wzrokiem, zeszła 429

z tronu, zatoczyła się i chwyciła przerażoną Franciszkę Scarron za rękę. — Pani więc! — powiedziała. — Pani więc ma nad­ zwyczajne przeznaczenie. Widzę Morze, a potem Noc i przede wszystkim Słońce. Noc to nędza. Wiadomo, co to oznacza! Nie ma nic bardziej czarnego niż Noc! Słońce to król. Tak, moja piękna, król panią pokocha, a nawet panią poślubi. — Ależ pani się myli! — wykrzyknęła wściekła Athenais. — To ja przyszłam się spytać, czy król będzie mnie kochał. Wszystko pani pomieszała. — Niech się pani nie złości, droga pani — zaprotes­ towała wróżbitka powolnym głosem. — Nie jestem aż tak pijana, by pomylić losy dwóch osób. Każdy ma swój, nie­ prawdaż? Proszę pokazać mi swoją rękę. U pani też jest Słońce. A potem powodzenie. Tak, panią też pokocha król. Ale na przykład, nie poślubi pani. — Zaraza pijacka! — wyszeptała Athenais, wyrwawszy rękę z wściekłością. Sąsiadka zajęła się teraz ręką Angeliki. Przewróciła ocza­ mi i pokiwała głową. — Cudowne przeznaczenie! Noc, ale zwłaszcza Ogień. Ogień dominuje nad wszystkim. — Chciałabym wiedzieć, czy poślubię markiza. — Nie wiem, czy on jest markizem, ale widzę dwa śluby. Tutaj, te dwie małe kreski. A potem sześcioro dzieci... — Chryste...! — A potem... różne związki...! Raz, dwa, trzy, cztery, pięć... — Niech się już pani nie trudzi — zaprotestowała An­ gelika, próbując uwolnić rękę. — Niech pani poczeka! Ten ogień jest zadziwiający. Pali całe pani życie... aż do końca. Jest tak gwałtowny, że za­ słania Słońce. Król będzie panią kochał, ale pani jego nie pokocha z powodu tego Ognia... W karecie, która ich odwoziła, Anthenai*s nie mogła się uspokoić. — Ta kobieta nie jest warta jednego sou. Nigdy nie 430

słyszałam podobnego steku głupstw. Król panią pokocha...! Król panią pokocha...! Wszystkim opowiada to samo! Angelika dowiedziała się o nowinie od Mademoiselle de Parajonc. Nie spodziewała się tego i musiała poświęcić trochę czasu na wyłowienie sensu z wykwintnej paplaniny przyjaciółki. Przyszła odwiedzić Angelikę swoim zwyczajem w porze kolacji, wyłoniwszy się z mglistej nocy jak ponura sowa, ozdobiona licznymi wstążkami, z nieruchomymi i czujnymi oczami. Miłosierna Angelika poczęstowała ją kilkoma plackami. Filonida długo mówiła o ich sąsiadce, pani de Gauffray, która „odczuła skutki dozwolonej miłości", czyli urodziła pięknego chłopca. Następnie długo rozwodziła się o „jej kochanych cierpiących". Angelika sądziła, że mówi o swych wiekowych rodzicach, ale chodziło tylko o stopy Made­ moiselle de Parajonc. Jej „kochane cierpiące" miały odciski. Wreszcie, po rozdarciu włosa na czworo, a uczuć na ośmio­ ro, Filonida, cała drżąca z rozkoszy podzielenia się nowiną, zaczęła mówić jak normalny człowiek: — Czy pani wie, że pani de Lamoignon wydaje swą córkę za mąż? — Niech jej to wyjdzie na dobre! Mała nie jest za pię­ kna, ale ma wystarczająco dużo pieniędzy, by się świetnie urządzić. — Jak zawsze ma pani rację, moja droga. Posag tej czarnulki musi być rzeczywiście duży, skoro skusił tak pięk­ nego dżentelmena jak Filip du Plessis. — Filipa? — Nie słyszała pani plotek na ten temat? — spytała Filonida, mrugając okiem. Angelika zapanowała nad sobą. Wzruszyła ramionami: — Być może... Ale nie przywiązywałam do tego wagi. Filip du Plessis nie może tak się poniżyć, by poślubić córkę co prawda wysoko postawionego urzędnika, ale przecież plebejuszowskiego pochodzenia. Stara zaśmiała się szyderczo. — Pewien wieśniak na moich włościach zawsze mi po­ wtarzał: „Pieniądze zbiera się z ziemi, ale żeby je zebrać, 431

trzeba się schylić". Wszyscy wiedzą, że piękny du Plessis wciąż ma kłopoty. Często gra w karty w Wersalu, a na ekwipunek swej ostatniej kampanii wydał całą fortunę. Ciągnęło się za nim dziesięć mułów, niosących złote naczy­ nia i nie wiem, co jeszcze. Jego jedwabny namiot był tak pięknie haftowany, że Hiszpanie wykryli go ze swych oko­ pów i wzięli na cel... Przyznaję zresztą, że ten niefrasobliwy, czarujący mężczyzna jest wściekle piękny... Angelika pozwoliła jej gadać. Po pierwszej reakcji nie­ wiary teraz poczuła się zniechęcona. Ten ostatni próg do pokonania przed znalezieniem się wreszcie w blasku KrólaSłońce: małżeństwo z Filipem, okazał się za wysoki. Zawsze zresztą uważała, że będzie to dla niej za trudne i że nie wystarczy jej sił. Była już u kresu wytrzymałości... Była jedynie producentką czekolady i nie mogła dłużej utrzymy­ wać się na poziomie szlachty, która nigdy nie przyjmie jej do swego grona. Wersal...! Wersal...! Blask dworu, promie­ niowanie Króla-Słońce! Filip! Niedostępny, piękny Mars...! Spadnie znów do poziomu Audigera. A jej dzieci nie będą nigdy szlachcicami... Pogrążona w myślach, nie zdawała sobie sprawy z upływu czasu. Ogień zgasł w kominku, świeca dymiła. Angelika usłyszała Filonidę, która wołała do stojącego przy drzwiach Filipota: — Próżniaku, usuń nadmiar tego błędnego ognika! Jako że Filipot nadal stał z rozdziawioną gębą, Angelika zmęczonym głosem przetłumaczyła: — Lokaju, przytnij knot świecy. Filonida de Parajonc podniosła się, usatysfakcjonowana. — Moja droga, wydaje się pani rozmarzona. Zostawiam panią jej muzom...

ROZDZIAŁ X

Tej nocy Angelika nie mogła zmrużyć oka. Rankiem wzięła udział we mszy świętej. Wyszła z kościoła bardzo spokojna. Nie podjęła jednak jeszcze żadnej decyzji i kiedy po południu nadeszła pora przejażdżki, wsiadła do karety, nie bardzo wiedząc, co ma zrobić. Nie omieszkała jednak bardzo starannie zadbać o swój wygląd. Siedząc samotnie w powozie, wyrównała swe jedwabne suknie. I nagle zaczęła się besztać. Po co włożyła dzisiaj tę nową suknię z trzema, kolejno zmieniającymi się spódnicami koloru indygo, zwiędłych liści i ciepłej zieleni? Pierwszą spódnicę i gorset okrywał niczym pajęczyna złoty haft, podkreślony perłami. Koronki przy kołnierzu i przy man­ kietach powtarzały motyw haftu. Angelika zamówiła to wszystko w atelier w Alencon według projektu pana de Moyne, królewskiego dekoratora. Początkowo Angelika zarezerwowała sobie tę surową i jednocześnie okazałą toa­ letę na okazję spotkania z wielkimi damami, na przykład na to, które organizowała pani d'Albert, a na którym pro­ wadzono raczej poważne, nie frywolne rozmowy. Angelika bardzo dobrze wiedziała, że suknia pasuje jej do cery i do koloru oczu, choć trochę ją postarza. Ale dlaczego ją włożyła, by udać się na przejażdżkę? Pragnęła olśnić wspaniałego Filipa czy surowością swego

433

stroju wzbudzić w nim zaufanie...? Wachlowała się ner­ wowo, by złagodzić przypływ gorąca na policzkach. Chryzantema zmarszczył wilgotny nosek i rzucił niespo­ kojne spojrzenie na swoją panią. — Czuję, że zrobię głupstwo, Chryzantemo — powie­ działa do niego melancholijnie. — Ale nie mogę z tego zrezygnować. Nie, naprawdę nie mogę zrezygnować. Potem, ku wielkiemu zdziwieniu pieska, zamknęła oczy i pozwoliła się wieźć karecie, tak jakby straciła wszystkie siły. Gdy jednak dojechała do Tuileries, gwałtownie się oży­ wiła. Z błyszczącymi oczami chwyciła za przytroczone do paska lusterko i sprawdziła makijaż. Czarne powieki, czer­ wone usta. Nie pozwalała sobie na nic innego. Nie próbo­ wała bielić cery, zauważyła bowiem, że ciepło karnacji przy­ sparza jej więcej hołdów niż delikatne próby modnego gip­ sowania. Zęby, starannie czyszczone proszkiem z kwiatów janowca i płukane grzanym winem, miały wilgotny połysk. Uśmiechnęła się do siebie. Wzięła Chryzantemę pod pachę i podtrzymując ręką suk­ nię, weszła przez bramę Tuileries. Przez chwilę pomyślała, że jeśli Filipa nie ma w ogrodzie, to rezygnuje z walki. Ale był. Ujrzała go przy Grand Parterre. Stał obok księcia Kondeusza, który perorował w ulubionym przez siebie miej­ scu, gdzie mógł pokazywać się gapiom. Angelika śmiało skierowała się ku nim. Wiedziała już, że skoro los przywiódł Filipa do Tuileries, to ona dokona tego, co sobie postanowiła. Podeszła do nich, przywitała się z uśmiechem. Stwierdziła z niezadowoleniem, że jej suknia potwornie kłóci się ze strojem Filipa. Lubiący pastelowe barwy, tego wieczoru przywdział wspaniały frak pawiego koloru z grubymi bu­ tonierkami, ozdobionymi złotym, ciągłym haftem. Zawsze w awangardzie mody, nadał już swojemu strojowi całkowi­ cie nową formę. Miał piękne mankiety, a krótkie spodnie ciasno obciskały kolana. Ci, którzy nosili jeszcze pludry, czerwienili się na jego widok. Piękne, szkarłatne pończochy, żółte na końcach,

434

współgrały z czerwonymi obcasami skórzanych butów z dia­ mentowymi klamrami. Pod ręką trzymał mały pilśniowy kapelusz z błękitnymi piórami. W jasnej peruce, opadającej na ramiona, wyglądał jak piękny ptak, który przybrał wojowniczą postawę. Angelika szukała wzrokiem sylwetki małej Lamoignon, ale jej smutna rywalka nie była obecna. Z wyraźną ulgą podeszła do księcia Kondeusza, który za każdym razem, gdy ją spotykał, okazywał jej pełne oddania, choć zawie­ dzione uczucie. — No więc, moja śliczna — westchnął, potarłszy swój długi nos o czoło Angeliki. — Moja okrutnico, czy zrobi nam pani zaszczyt i uda się na przejażdżkę Plantami? Angelika zatroskanym okiem rzuciła na Filipa i szepnęła: — Wasza Wysokość wybaczy, lecz pan du Plessis za­ prosił mnie już na przejażdżkę. — Zaraza niech pochłonie te upierzone koguty! — zaję­ czał książę. — Hola! Markizie, czy ma pan zamiar długo zatrzymywać na pański wyłączny użytek jedną z najpięk­ niejszych dam stolicy? — Niech Bóg broni, Wasza Wysokość — odpowiedział młodzieniec; nie słyszał rozmowy i nie wiedział, o którą damę chodziło. — No, dobrze! Może pan ją zabrać. Zezwalam panu. Ale w przyszłości zechce pan zstąpić z chmur na czas, by zauważyć, że nie jest pan jedyny na świecie, że inni też mają prawo do najpiękniejszego uśmiechu w Paryżu. — Zapamiętam to sobie, Wasza Wysokość — oświadczył dworzanin, zamiótłszy piasek błękitnymi piórami. Oddawszy ukłony, Angelika włożyła swą dłoń w dłoń Filipa i odciągnęła go. Biedny Filip! Dlaczego się go bano? Przecież był rozbrajający ze swym wyniosłym roztargnie­ niem, które tak łatwo można było wykorzystać. Kiedy para przechodziła obok pana de La Fontaine, który siedział na ławce w towarzystwie panów Racine'a i Boileau, La Fontaine powiedział: — Bażant ze swą bażancicą! Angelika zrozumiała aluzję do ich kontrastujących stro­ jów: ona ciemna i dyskretna w swojej wspaniałości, on 435

w ostrych kolorach i klejnotach. Schowana za wachlarzem posłała poecie delikatny uśmiech. Mrugnął do niej okiem wesoło. Ale ona myślała: „Bażant i bażancica...? Niech Bóg nad tym czuwa!" Spuściła oczy i z bijącym sercem patrzyła na nogi Filipa. Żaden ze szlachciców nie umiał stawiać stóp tak jak on, żaden nie miał tak pięknych i silnych nóg. „Nawet król" — myślała. Ale żeby to ocenić, musi ujrzeć króla z bliska, czyli musi dostać się do Wersalu. Dostanie się do Wersalu! Tak jak teraz, trzymając rękę w dłoni Filipa, przejdzie przez królewską galerię. Ogniste spojrzenia dworzan ocenią w szczegółach jej cudowną toaletę. Zatrzyma się kilka kro­ ków przed królem... „Pani markiza du Plessis-Belliere...1' Jej palce zacisnęły się. Filip powiedział wówczas z ponu­ rym zdziwieniem: — Nie zrozumiałem jeszcze, dlaczego książę narzucił mi pani obecność... - Bo myślał, że sprawi tym panu przyjemność. Wie pan przecież, że lubi pana bardziej niż innych. Jest pan następcą jego wojowniczego ducha. Po chwili, obdarzając go pieszczotliwym spojrzeniem, dodała: — Moja obecność aż tak pana nudzi? Czekał pan na kogoś innego? — Nie! Ale nie planowałem dziś wieczór przejażdżki. Nie miała odwagi spytać dlaczego. Może nie było żad­ nego powodu. Z Filipem często tak bywało. Jego wypowie­ dzi były niejasne, ale nikt nie ośmielał się go o nic pytać. Na Plantach mało było jeszcze spacerowiczów. Pod cie­ nistym sklepieniem wielkich drzew unosił się świeży zapach lasu i grzybów. Wsiadając do karety Filipa, Angelika zauważyła, że po­ krycie siedzeń jest ozdobione srebrną frędzlą, sięgającą aż do ziemi. Skąd czerpał środki na tę nową modę? Sądziła, że jest zadłużony po szaleństwach karnawału. Czyżby to już był efekt hojności pana de Lamoignon dla przyszłego zięcia? Angelika nigdy jeszcze tak ciężko nie znosiła milczenia Filipa. Niecierpliwa, udała, że interesuje się figlami Chry436

zantemy i mijającymi ich karetami. Wielokrotnie otwierała usta, ałe niewzruszony profil młodzieńca zniechęcał ją. Nie­ obecny wzrokiem, poruszał wolno policzkami, ssąc jakąś piżmową czy koperkową pastylkę. Angelika postanowiła, że gdy się pobiorą, zmusi go do porzucenia tego przyzwy­ czajenia. Kiedy ma się tak delikatną urodę, należy pozbyć się wszystkiego, co upodabnia człowieka do przeżuwacza. Zrobiło się ciemno, bo drzewa były gęściejsze. Woźnica spytał przez lokaja, czy ma skręcać, czy kontynuować prze­ jażdżkę wzdłuż Lasku Bulońskiego. — Kontynuuj! — rozkazała Angelika, nie czekając na zgodę Filipa. Skoro cisza została przerwana, mówiła dalej: — Wie pan, jakie głupstwa opowiadają, Filipie? Podob­ no żeni się pan z panną Lamoignon. Pochylił swą piękną, jasną głowę. — Te głupstwa to szczera prawda, moja droga pani. — Ale... Angelika nabrała powietrza i wykrzyknęła: — Ależ to niemożliwe! Pan, wytrawny znawca elegancji, chyba nie chce pan mi wmówić, że ta biedna, chuda dziew­ czyna ma jakiś wdzięk? — Nie mam żadnego zdania o jej wdzięku. - Więc co właściwie pana ku niej pociąga? — Jej posag. Mademoiselle de Parajonc nie kłamała. Angelika po­ wstrzymała westchnienie ulgi. Jeśli tu chodzi o pieniądze, wszystko może się jeszcze ułożyć. Postarała się jednak nadać swej twarzy zasmucony wyraz. — Och! Filipie, nie sądziłam, że jest pan takim mate­ rialistą. — Materialistą? — powtórzył, podnosząc brwi ze zdzi­ wioną miną. — Chciałam powiedzieć: tak przywiązany do przyziem­ nych spraw. — A do czego miałbym być przywiązany? Mój ojciec nie przeznaczył mnie do zakonu. — Nie należąc do stanu duchownego, można patrzeć na małżeństwo inaczej niż na sprawę pieniędzy!

437

— A cóż to jest innego? — No cóż...! Sprawa miłości. — Och! Jeśli to panią trapi, moja droga, to mogę pani oświadczyć, że mam zamiar zrobić tej chudej dziewczynie cały tabun dzieci. — Nie! — krzyknęła Angelika z wściekłością. — Będzie je miała za swe pieniądze. — Nie! — powtórzyła Angelika, tupiąc nogą. Filip zwrócił ku niej ogromnie zdziwioną twarz. — Nie chce pani, bym zrobił dzieci mojej żonie? — Nie o to chodzi, Filipie. Tylko nie chcę, żeby ona została pana żoną, to wszystko. — A dlaczego nie miałaby nią zostać? Angelika westchnęła ze znużenia. — Och! Filipie, odwiedzał pan salon Ninon, nie mogę zrozumieć, dlaczego nie nauczył się pan tam choć trochę sztuki konwersacji. To pana „dlaczego" i pana zdumione miny dają do zrozumienia rozmówcom, że są kompletnie głupi. — Może są — powiedział z lekkim uśmiechem. Z powodu tego uśmiechu Angelikę, która przed chwilą miała ochotę go pobić, ogarnęło absurdalne wzruszenie. Uśmiechał się... Dlaczego tak rzadko się uśmiechał? Miała wrażenie, że ona jedna mogła go kiedykolwiek zrozumieć i wywołać uśmiech na jego twarzy. Głupiec — mówili jedni. Brutal — mawiali drudzy. A Ni­ non de Lenclos: Kiedy się go dobrze zna, dochodzi się do wniosku, że jest gorszy, niż na to wygląda. Kiedy zna się go lepiej, zauważa się, że jest o wiele lepszy, niż na to wygląda... To szlachcic... Należy tylko do króla i do siebie... „Do mnie też należy" — pomyślała zaciekle Angelika. Była wściekła. Co miała zrobić, by pozbawić tego mło­ dzieńca nonszalancji? Może zapach prochu! No, dobrze! Chce wojny, będzie ją miał. Trąciła gwałtownie Chryzan­ temę, który gryzł frędzle jej sukni, po czym zrobiła wysiłek, by opanować swe poirytowanie, i radosnym głosem powie­ działa: — Jeśli chodzi o poślubienie bogatej mieszczki, Filipie, to dlaczego nie ożeni się pan ze mną? Mam dużo pieniędzy. 438

To są czyste i solidne interesy, które jedynie będą się po­ większać. — Ożenić się z panią? — powtórzył. Jego zdumienie było szczere. Wybuchnął nieuprzejmym śmiechem. — Ja miałbym poślubić producentkę czekolady! — po­ wiedział z największą pogardą. Angelika zaczerwieniła się gwałtownie. Filip zawsze umiał zawstydzić ją i rozzłościć. Powiedziała z oczami iskrzącymi od złości: — Obawia się pan, że proponuję połączyć moje nieszlacheckie pochodzenie z królewską krwią? Proszę nie zapominać, że nazywam się Angelika de Ridoue de Sance de Monteloup. Moja krew jest równie czysta jak pańska, mój kuzynie, a nawet starsza, ponieważ moja rodzina pochodzi od pierwszych Kapetyngów, podczas gdy w linii męskiej pan może się szczycić jedynie jakimś bękartem Henryka II. Patrzył na nią uważnie i długo. Dostrzegła w jego bladych oczach leciutki błysk zainteresowania. — Och! Kiedyś powiedziała mi pani już coś w tym rodzaju. Pamiętam. To było w Monteloup, w pani walącej się twierdzy. Mała, źle uczesana ohyda w łachmanach czekała na mnie na schodach, by mi powiedzieć, że jej krew jest starsza od mojej. Och! To naprawdę było bardzo śmieszne. Angelika przypomniała sobie, jak stała w korytarzu w Monteloup z oczami wpatrzonymi w Filipa. Pamiętała, jak jej ręce były zimne, głowa gorąca i jak bolał ją brzuch, kiedy patrzyła na niego, gdy schodził po wielkich, kamien­ nych schodach. Jej młode, niewinne ciało drżało na widok tego pięknego młodzieńca z blond włosami. Zemdlała. Kiedy przyszła do siebie w wielkim łóżku swojej sypialni, matka wytłumaczyła jej, że przestała być już małą dziew­ czynką, że zaszło w niej nowe zjawisko. Fakt, że Filip wszedł w ten sposób w jej kobiece życie, poruszał ją jeszcze po tylu latach. Tak, to było śmieszne, miał rację, ale miało też swój urok. Popatrzyła na niego niepewnym wzrokiem i spróbowała

się uśmiechnąć. Podobnie jak tamtego wieczoru gotowa była drżeć przed nim. Wyszeptała cichym i błagalnym głosem: — Ożeń się ze mną, Filipie. Będzie pan miał tyle pienię­ dzy, ile pan zapragnie. Jestem szlachetnej krwi. Szybko zapomni się o moim handlu. Zresztą obecnie wielu szlach­ ciców nie uważa zajmowania się interesami za czynność poniżającą. Pan Colbert powiedział mi... Przerwała, bo nie słuchał. Być może myślał o innych sprawach... lub o niczym. Gdyby ją spytał: „Dlaczego chce mnie pani poślubić?", krzyknęłaby: „Ponieważ pana ko­ cham!" W istocie, w tej samej chwili odkryła, że kocha go tą samą nostalgiczną i naiwną miłością, którą znała z dzie­ ciństwa. Ale on nie stawiał żadnego pytania. Więc niezręcz­ nie, ogarnięta rozpaczą, kontynuowała: — Proszę mnie zrozumieć... chcę odzyskać moje środo­ wisko, mieć nazwisko, wielkie nazwisko. Być przedstawioną na dworze... w Wersalu... Nie tak należało do niego mówić. Zaraz pożałowała tego wyznania, miała nadzieję, że jej nie usłyszał. Ale on wy­ szeptał z nieznacznym uśmiechem: — Można jednak uznać małżeństwo za coś innego niż sprawę pieniędzy! Następnie tym samym tonem: — Nie, moja droga, naprawdę nie... Zrozumiała, że jego decyzja była nieodwołalna. Prze­ grała więc.

* * * Po kilku chwilach Filip zwrócił jej uwagę, że nie od­ powiedziała na ukłon Mademoiselle de Montpensier. Angelika spostrzegła, że kareta wróciła na ożywione już aleje Plant Królowej. Zaczęła machinalnie odpowiadać na kierowane do niej ukłony. Zdawało jej się, że zgasło słońce i życie nabrało smaku popiołu. Przytłaczało ją to, że Filip siedział obok niej, a ona czuła się bezbronna. Nic już nie mogła zrobić...? Jej argumenty, jej uczucie spływało po nim jak po śliskiej

440

i lodowatej skorupie. Nie można zmusić mężczyzny, by się ożenił z kobietą, której nie kocha ani nie pragnie, i w dodat­ ku ma jeszcze inne wyjście. Jedynie strach mógłby go do tego zmusić. Ale jaki strach zdołałby ugiąć kark temu Marsowi? — Oto pani de Montespan — podjął Filip. — Jest ze swoją siostrą opatką i z panią Thianges. To naprawdę promienne istoty. — Myślałam, że pani de Montespan jest w Roussillon. Błagała swego męża, by ją ze sobą zabrał, bo chciała uciec od wierzycieli. — Jeśli sądzić po pokryciu siedzeń jej karocy, wierzyciele ustąpili. Zauważyła pani, jaki piękny jest ten aksamit? Ale dlaczego czarny? To ponury kolor. — Montespanowie noszą jeszcze żałobę po matce. — Dziwna to żałoba. Wczoraj pani de Montespan tań­ czyła w Wersalu. Po raz pierwszy bawiono się od śmierci królowej matki. Król zaprosił panią de Montespan. Angelika wysiliła się, by spytać, czy to oznacza, że niełas­ ka pani de La Valliere jest już bliska. Z trudem podtrzy­ mywała konwersację. Było jej zupełnie obojętne, czy pan de Montespan zostanie rogaczem, a jej śmiała przyjaciółka królewską metresą. — Książę dał pani znak — zauważył Filip. Kilkoma ruchami wachlarza Angelika odpowiedziała na młynki laską, które książę Kondeusz adresował do niej przez okno swej karety. — Jest pani jedyną kobietą, wobec której książę zacho­ wuje się elegancko — zauważył markiz z uśmieszkiem, który mógł wyrażać zarówno podziw, jak szyderstwo. — Od śmierci jego słodkiej przyjaciółki, Mademoiselle Le Vigean, u karmelitów z ulicy Faubourg Saint-Jaques, przysiągł, że od kobiet będzie oczekiwał jedynie uciech cielesnych. Sam mi się zwierzył. Ale ja się zastanawiam, czego od nich mógł oczekiwać przedtem. Ziewnął znudzony. — O jednym tylko marzy: odzyskać dowództwo. Odkąd wie, że kampania wisi w powietrzu, codziennie grywa z kró­ lem i płaci przegrane w pistolach. 441

— Co za bohaterstwo! — zakpiła nagle Angelika, którą zirytował wyszukany i znudzony ton Filipa. — Dokąd jeszcze ten doskonały dworzanin zabrnie, by wrócić do łask...? Kiedy pomyślę, że był czas, gdy chciał otruć króla i jego brata! -— Co pani opowiada? — zaprotestował wzburzony Fi­ lip. — Książę zbuntował się przeciwko panu Mazariniemu i nie przeczy temu. Po prostu jego nienawiść zawiodła go dalej, niż tego chciał. Ale próbować zamachu na życie króla? Nigdy taka myśl nie powstała w jego głowie. Oto właśnie nierozważne słowa kobiet! — Och! Niech pan nie udaje niewiniątka, Filipie. Wie pan równie dobrze jak ja, że to prawda, bo w pana zamku zawiązano ten spisek Zaległa cisza i Angelika zrozumiała, że był to celny strzał. — Pani jest szalona! - - powiedział Filip zmienionym głosem. Angelika odwróciła się gwałtownie ku niemu. Czyżby tak szybko natrafiła na jego słaby punkt...? Był blady, spięty, wodził za nią uważnym wzrokiem. Rzekła po cichu: — Byłam tam. Słyszałam ich i widziałam. Książę Kondeusz, mnich Exili, księżna de Beaufort, pański ojciec i jesz­ cze wielu innych, którzy teraz obłudnie umizgują się do króla w Wersalu. Słyszałam, jak sprzedawali się panu Fouquetowi. — To nieprawda! Przymknąwszy oczy wyrecytowała: „Ja Ludwik II, książę Kondeusz, zapewniam Jego Wy­ sokość Fouqueta, że zawsze będę należał do niego, do nikogo innego, że oddam mu swoje fortece i fortyfikacje, za każdym razem..." — Niech pani zamilknie! — krzyknął z przerażeniem. — „...podpisano w Plessis-Belliere, 20 września 1649 roku". Z zadowoleniem zauważyła, że zbladł jeszcze bardziej. — Ależ jest pani głupia — powiedział z pogardą, wzru­ szając ramionami. — Po co odgrzewa pani stare historie? Przeszłość to przeszłość. Nawet król nie dałby temu wiary. — Król nigdy nie miał w ręce dowodów. Nigdy tak

442

naprawdę nie wiedział, dokąd może się posunąć zdrada wielkich tego świata. Przerwała, by ukłonić się pani d'Albert, po czym słodko podjęła: — Nie minęło jeszcze pięć lat, Filipie, jak pan Fouquet został skazany. — No i co? Co pani chce z tym zrobić? — Chcę, by król przestał patrzeć z czułością na nazwiska połączone z nazwiskiem Fouquet. — Nie zobaczy ich, bo wszystkie dokumenty zostały zniszczone. — Nie wszystkie. Młodzieniec przybliżył się do niej. Marzyła o tym geście, wyobrażając sobie miłosny pocałunek, ale widać pora nie była odpowiednia na miłość. Chwycił ją za nadgarstek i ścisnął tak mocno, aż zbielały mu stawy. Angelika zagryzła wargi z bólu, ale przyjemność, jaką odczuwała, była silniejsza niż ból. Tysiąc razy wolała widzieć go tak gwałtownego i brutalnego niż dalekiego, nieobecnego, niewzruszonego w swej pogardzie. Poczuła na twarzy jego pachnący oddech. — Kuferek z trucizną... — wyszeptał. — Więc to pani go wzięła? — Tak, to ja. — Dziwka! Zawsze uważałem, że wie pani coś na ten temat. Mój ojciec mi nie wierzył. Zniknięcie tego kuferka męczyło go do samej śmierci. A to pani go wzięła! Ma go pani jeszcze? — Tak, mam go cały czas. Zaczął przeklinać pod nosem. Angelika z przyjemnością patrzyła, jak jego piękne, świeże wargi wymawiają różaniec przekleństw. — Niech mnie pan puści, zadaje mi pan ból! Puścił ją powoli ze złowrogim błyskiem w oczach. — Wiem — powiedziała Angelika — że jeszcze większy chciałby mi pan zadać ból, taki, żebym zamilkła na zawsze. Ale nic by pan na tym nie zyskał, Filipie. W dniu mojej śmierci mój testament zostanie oddany królowi, który znaj­ dzie w nim odpowiednie informacje i wskazanie kryjówki, gdzie ukryłam dokumenty.

443

Krzywiąc się, zdejmowała z nadgarstka złoty łańcuch, którego ogniwa na skutek uścisku odbiły się na jej ciele. — Jest pan bydlakiem, Filipie — powiedziała lekkim tonem i popatrzyła przez okno karety. Teraz ona była bardzo spokojna. Zachodzące słońce chowało się za drzewa. Kareta wracała do Lasku Bulońskiego. Było jeszcze jasno, ale zapadał już zmrok. Angelika poczuła wieczorny chłód. Przebiegł ją dreszcz. Ponownie zwróciła się ku Filipowi. Był blady i nieruchomy jak posąg, ale na jego jasnych wąsach zauważyła kropelki potu. - Lubię księcia — odezwał się — i mój ojciec był uczci­ wym człowiekiem. Myślę, że nie można tego zrobić... Ile pieniędzy chce pani w zamian za te dokumenty? Pożyczę je, jeśli będzie trzeba. — Nie chcę pieniędzy. — Więc czego pani chce? — Powiedziałam to panu, Filipie, przed chwilą. Chcę, żeby pan się ze mną ożenił. — Nigdy! — wykrzyknął i odsunął się od niej. Czyżby aż taki budziła w nim wstręt? A przecież było między nimi coś więcej niż tylko towarzyskie konwersa­ cje. Czyż nie szukał jej towarzystwa? Sama Ninon to zau­ ważyła. Siedzieli w milczeniu. Dopiero kiedy stanęli przed bramą pałacu BeautreiUis, Angelika zorientowała się, że wróciła do Paryża. Było już całkiem ciemno. Nie widziała twarzy Filipa, i tak było lepiej. Odważyła się spytać ostrym tonem: — No więc, markizie, dokąd pan zaszedł w swych me­ dytacjach? Poruszył się, jakby wyrwano go ze złego snu. — Zgoda, poślubię panią! Zechce pani przyjść jutro wie­ czorem do mego pałacu przy ulicy Saint-Antoine. Przedys­ kutuje tam pani z moim intendentem warunki kontraktu. Nie podała mu ręki. Wiedziała, że by jej nie przyjął.

444

Nie zjadła kolacji zaofiarowanej jej przez lokaja i nie weszła na górę do dzieci, tak jak to zwykle czyniła, lecz schroniła się od razu w swym biurze. — Zostaw mnie — powiedziała do Javotte, która przy­ szła ją rozebrać. Kiedy została sama, zdmuchnęła świece, bo nie chciała ujrzeć swego odbicia w lustrze. Stała nieruchomo przy oknie. Z ogrodu dochodziły do niej upajające zapachy kwiatów. Czy śledziła ją czarna zjawa Wielkiego Kulawca w żelaz­ nej masce? Nie chciała się odwrócić, zajrzeć w głąb siebie. Zostawiłeś mnie samą! Więc co mogłam zrobić? — krzyczała do ducha swej miłości. Myślała o tym, że niedługo zostanie markizą du Plessis-Belliere, ale wcale nie odczuwała radości ze zwy­ cięstwa. Czuła jedynie upadek swego jestestwa. — To, co zrobiłaś, jest podłe, potworne! Łzy płynęły jej po policzkach. Z czołem opartym o witraż, z którego świętokradcza ręka zdrapała znaki herbowe hra­ biego de Peyrac, przysięgła sobie, że są to ostatnie łzy słabości w jej życiu.

ROZDZIAŁ XI

Kiedy nazajutrz wieczorem pani Morens stawiła się w pa­ łacu przy ulicy Saint-Antoine, odzyskała już swą dumę i zimną krew. Postanowiła nie wycofywać się z powodu spóźnionych wyrzutów sumienia z przedsięwzięcia, które z takim trudem zrealizowała. „Wino otwarte, trzeba je wypić" — powiedziałby mistrz Bourjus. Z podniesioną głową weszła do wielkiego salonu, oświet­ lonego jedynie ogniem z kominka. Nikogo tu nie było. Zrzuciła swą mantylę, zdjęła maskę i wyciągnęła ręce do ognia. Mimo iż odrzuciła wszelkie obawy, czuła, że ręce ma zimne, a serce wali jej jak młot. W chwilę później otworzyły się drzwi i podszedł do niej starszy, skromnie na czarno ubrany mężczyzna, który skło­ nił się głęboko. Angelika ani przez moment nie pomyślała, że intendentem Filipa mógł być tylko pan Molines. Po­ znawszy go, aż krzyknęła ze zdziwienia i spontanicznie chwyciła go za ręce. — Pan Molines...! Czy to możliwe? Co... och! Jaka jes­ tem szczęśliwa, że pana znów widzę. — To wielki zaszczyt dla mnie, pani — odpowiedział skłoniwszy się nisko. — Zechce pani usiąść w tym fotelu, proszę. Sam usiadł w pobliżu kominka przy małym stoliku. Angelika, oszołomiona jeszcze tym spotkaniem, obser­ wowała, jak temperuje pióro. Postarzał się, ale jego rysy 446

pozostały nie zmienione, a spojrzenie żywe i badawcze. Jedynie jego włosy posiwiały. Angelika nie mogła powstrzy­ mać się od spytania o swego ojca, który tyle razy odwiedzał dom hugenockiego intendenta, by się poradzić, jak zapewnić przyszłość swej rodzinie. — Czy może mi pan coś powiedzieć o ojcu, panie Mo­ lines? Intendent dmuchnął na resztki gęsiego pióra. - Pan baron cieszy się dobrym zdrowiem, pani. — A muły? — Te z ostatniego sezonu dobrze się mają. Myślę, że mały handel daje zadowolenie panu baronowi. Angelika siedziała u boku Molinesa tak jak niegdyś, kiedy była młodą niewinną dziewczyną, prostolinijną i trochę upartą. To Molines wynegocjował jej małżeństwo z hrabią de Peyrac. Dziś znowu go ujrzała, lecz tym razem po stronie Filipa. Niczym pająk tkający cierpliwie swe nici, Molines zawsze był zamieszany w wątek jej życia. Uspokoiło ją to, że go ujrzała. Czyż nie był to znak, że teraźniejszość łączyła się z przeszłością? Pokój ziemi rodzinnej, siła czerpana z rodzinnego dziedzictwa, lecz także troski dzieciństwa, wysiłki biednego barona, by wydać za mąż córki, niepoko­ jące dobrodziejstwa intendenta Molinesa... — Pamięta pan? — spytała marzycielsko. — Był pan w dzień mego ślubu w Monteloup. Miałam to panu za złe. A jednak byłam bardzo szczęśliwa dzięki panu. Starzec rzucił na nią okiem sponad okularów w rogowej oprawie. — Czy jesteśmy tu, by tracić czas na wzruszające roz­ ważania o pani pierwszym małżeństwie, czy by wynego­ cjować warunki drugiego? Policzki Angeliki zrobiły się purpurowe. — Twardy pan jest, Molines. — Pani też jest twarda, jeśli wierzyć, jakich sposobów użyła pani do przekonania mego młodego pana, by się z panią ożenił. Angelika oddychała głęboko, ale nie uciekła wzrokiem. Czuła, że minął już czas, gdy jako nieśmiała, młoda i biedna

447

dziewczyna patrzyła z lękiem na wszechpotężnego inten­ denta, który trzymał w rękach los całej jej rodziny. Była kobietą interesu, z którą sam pan Colbert nie gardził rozmową, a której bystre rozumowanie wysadziło z siodła bankiera Pennautiera. — Molines, powiedział mi pan kiedyś: Kiedy chce się osiągnąć jakiś cel, trzeba coś z siebie dać. W całej tej spra­ wie, zdaje mi się, stracę coś dosyć ważnego: szacunek dla samej siebie... Ale trudno! Mam wyznaczony cel. Delikatny uśmiech rozszerzył surowe usta starca. - Jeśli moja pokorna rada może pani posłużyć za jakąś pociechę, to służę pani. Teraz z kolei uśmiechnęła się Angelika. Czuła, że zawsze będzie umiała porozumieć się z Molinesem. Pewność ta dodała jej odwagi, by stawić czoło dyskusji o kontrakcie. — Pani — podjął. — Musimy być dokładni. Markiz dał mi do zrozumienia, że stawka jest duża. Dlatego też przed­ stawię kilka warunków, które będzie pani musiała spełnić. Potem pani przedłoży swoje. Następnie zredaguję kontrakt i odczytam go w obecności obu stron. Najpierw zobowiąże się pani do przysięgi na krucyfiks, że zna miejsce ukrycia pewnego kuferka, który markiz pragnie odzyskać. Dopiero na skutek tej przysięgi kontrakt ten nabierze wartości... — Gotowa jestem to zrobić — oświadczyła Angelika, podnosząc rękę. — Za chwilę pan du Plessis stawi się tu ze swym jałmużnikiem. Przez ten czas nakreślimy sytuację. Będąc przeko­ nanym, że pani Morens jest właścicielką sekretu, który go bardzo interesuje, pan markiz du Plessis-Belliere zgadza się poślubić panią Morens, urodzoną jako Angelika de Sance de Monteloup, pod następującymi warunkami: po zawarciu małżeństwa, to znaczy zaraz po ślubie kościelnym, zobo­ wiąże się pani oddać wyżej wymieniony kuferek w obecności dwóch świadków, którymi bez wątpienia będą jałmużnik błogosławiący wasz związek i ja, pani pokorny sługa. Z dru­ giej strony, markiz pragnie swobodnie dysponować pani majątkiem. — Och! Przepraszam! — przerwała gwałtownie Angelika.

448

— Pan markiz będzie dysponował pieniędzmi, jak tylko zechce, i gotowa jestem ustalić wysokość renty, którą będę mu rocznie przyznawać. Ale ja pozostanę jedyną właściciel­ ką i dysponentką mojego majątku. Sprzeciwiam się nawet, by on w nim miał jakikolwiek udział, ponieważ nie chciała­ bym po tak ciężkiej pracy wszystkiego stracić, nawet z pięk­ nym nazwiskiem. Znam zdolności mamotrawcze możnych panów! Molines skreślił kilka linii i dopisał parę innych. Poprosił również Angelikę, by przedstawiła mu możliwie jak naj­ dokładniej różne interesy, którymi się zajmowała... Wyjaś­ niła mu swe przedsięwzięcia, dumna i szczęśliwa, że może wskazać mu ważne osobistości, które potwierdzą jej słowa. Ostrożność ta nie szokowała Angeliki, odkąd bowiem po­ znała arkana finansów i handlu, nauczyła się, że wszelkie słowa ważne są jedynie wtedy, gdy są poparte sprawdzony­ mi faktami. Zauważyła w jego oczach błysk podziwu, kiedy wyjaśniła mu swoją pozycję w Towarzystwie Indii oraz jak do tego doszło. — Niech pan przyzna, panie Molines, że nieźle sobie poradziłam — podsumowała. Skinął głową. — Zyskała pani w moich oczach. Muszę przyznać, że pani kombinacje nie są złe. Wszystko zależy oczywiście od tego, co musiała pani włożyć na początku. Angelika zaśmiała się gorzko. — Na początku...? Nie miałam nic, Molines, mniej niż nic. Bieda, w jakiej żyliśmy w Monteloup, była niczym w po­ równaniu z tym, co zaznałam po śmierci pana de Peyrac. Wymówiwszy to imię, trwali chwilę w milczeniu. Angelika wzięła polano i podłożyła do ognia, który już przygasał. — Muszę pani powiedzieć coś o pani kopalni w Argen­ tines — powiedział wreszcie Molines równie monotonnym tonem. — Bardzo przydała się w ostatnich czasach pani rodzinie. Teraz pani i jej dzieci możecie korzystać z owoców tej produkcji. — A więc kopalnia nie została opieczętowana i przy­ znana innym, tak jak było ze wszystkimi innymi dobrami hrabiego de Peyrac? 449

— Umknęła drapieżnym kontrolerom królewskim. W owym czasie była pani posagiem. Jej własność pozostała dość dwuznaczna... — Jak wszystkie rzeczy, którymi się pan zajmuje, mistrzu Molines — powiedziała Angelika ze śmiechem. — Ma pan talent służenia kilku panom. — Co to to nie! — odparł intendent z nadąsaną miną. — Nie mam kilku panów. Mam wiele spraw, pani. — Wyczuwam ten niuans, mistrzu Molines. Mówmy więc o sprawie syna Plessis-Belliere. Zgadzam się na zobowiązania dotyczące tego kuferka. Gotowa jestem zastanowić się nad sumą dla pana markiza. W zamian za to żądam małżeństwa i uznania mnie za markizę, władczynię ziem i tytułów należą­ cych do mojego małżonka. Żądam również, by przedstawio­ no mnie jego rodzicom i przyjaciołom jako jego prawowitą żonę. Pragnę także, by moi synowie znaleźli opiekę w domu ich ojczyma. Wreszcie, chciałabym być poinformowana o do­ brach i majątku, jakim on dysponuje. — Hm...! Jeśli o to chodzi, pani, niestety odkryje tu pani o wiele mniejsze korzyści. Nie będę ukrywał, że mój młody pan jest mocno zadłużony. Oprócz paryskiego pałacu po­ siada dwa inne zamki: jeden w Touraine, który dostał od matki, drugi w Poitou. Ale ziemie obu tych zamków są obciążone hipoteką. — Czyżby źle pan zarządzał sprawami markiza, mistrzu Molines? — Niestety, pani! Sam pan Colbert, który pracuje pięt­ naście godzin dziennie, by prowadzić finanse królestwa, nie może nic poradzić przeciwko upodobaniu króla do marno­ trawstwa obracającego wniwecz rachunki ministra. Podob­ nie pan markiz wydaje swe dochody — i tak już mocno zubożone przez wystawne życie jego ojca — na kampanie wojenne czy dworskie frywolności. Król wielokrotnie ofia­ rował mu interesujące stanowiska, które mogłyby mu przy­ nieść pożytek. Lecz on pospiesznie je odsprzedawał, by spłacić karciane długi lub kupić ekwipunek. Nie, pani, sprawa Plessis-Belliere nie jest dla mnie sprawą interesującą. Zajmuję się nią z sentymentalnego... przyzwyczajenia. Po­ zwoli pani, że spiszę pani propozycję. 450

Przez kilka chwil słychać było jedynie skrobanie pióra po papierze. „Jeśli wyjdę ?a mąż — myślała Angelika — Molines zostanie moim intendentem. Dziwne! Nigdy mi to nie przy­ szło do głowy. Z pewnością będzie próbował włożyć swe długie ręce w moje interesy. Muszę uważać. Ale w gruncie rzeczy to bardzo dobrze. Będę w nim miała wspaniałego doradcę". — Czy mogę pozwolić sobie na zasugerowanie pani do­ datkowej klauzuli? — spytał Molines podnosząc głowę. — Na korzyść moją czy markiza? — Na pani korzyść. — Myślałam, że reprezentuje pan interesy pana du Plessis? Starzec uśmiechnął się bez słowa i zdjął okulary, po czym oparł się o fotel i popatrzył na Angelikę swym przenikliwym wzrokiem, którym obdarzał ją także dzie­ sięć lat wcześniej, kiedy mówił: Sądzę, że panią znam, Angeliko, i będę rozmawiał z panią inaczej niż z pani ojcem... — Myślę — powiedział — że to bardzo dobrze, iż pani poślubi mego pana. Nie sądziłem, że jeszcze panią odnajdę. A jednak jest tu pani, wbrew wszelkim przewidywaniom, i pan du Plessis znalazł się w obowiązku jej poślubienia. Proszę mi łaskawie oddać sprawiedliwość, że nie jestem zbyteczny w tych okolicznościach, które przywiodły panią do takiego związku. Ale teraz chodzi o to, by ten związek się udał: w interesie mojego pana, w pani interesie i, słowo daję, w moim, bo szczęście panów gwarantuje szczęście ich sług. — Podzielam pańskie zdanie, Molines. Jak więc brzmi ta nowa klauzula? — Że domaga się pani skonsumowania małżeństwa... — Skonsumowania małżeństwa? — powtórzyła Angeli­ ka, otworzywszy szeroko oczy pensjonarki, która dopiero co opuściła klasztor. — Mój Boże... Mam nadzieję, że wie pani, co mam na myśli? — Tak... wiem — wybełkotała Angelika, zbierając myśli. 451

— Ale zaskoczył mnie pan. Chyba to jest oczywiste, że wychodząc za mąż za... — To wcale nie jest oczywiste. Pan du Plessis nie żeni się z panią z wyboru. Powiedziałbym nawet, że jest to małżeństwo z przymusu. Czy bardzo panią zaskoczę, jeśli zdradzę, że uczucia, które wzbudza pani w panu du Plessis, dalekie są od uczuć miłosnych, lecz zbliżają się raczej ku gniewowi, a nawet wściekłości? — Domyślałam się tego — wyszeptała Angelika, wzru­ szając ramionami. Jednak w tej samej chwili ogarnął ją strach. Krzyknęła gniewnie: — No i co z tego...? Myśli pan, że się tym przejmuję? Jedyne, czego żądam, to jego nazwiska i tytułów. Reszta jest mi obojętna. Może z powodzeniem mnie lekceważyć i iść spać z dziewczynami z podwórza, jeśli mu to sprawi przyjemność. Ja nie będę za nim biegać! — I nie będzie pani miała racji. Myślę, że mało zna pani człowieka, którego ma zamiar poślubić. Na razie pani pozy­ cja jest bardzo silna, dlatego myśli pani, że on jest słaby. Ale potem musi pani zapanować nad nim w inny sposób. W przeciwnym razie... — W przeciwnym razie? — Będzie pani potwornie nieszczęśliwa. Rysy Angeliki stwardniały i powiedziała przez zaciśnięte zęby: — Ja już byłam potwornie nieszczęśliwa, Molines. Nie mam ochoty zaczynać od nowa. — Dlatego proponuję pani środek obronny. Proszę mnie posłuchać, Angeliko, jestem już dość stary, by móc szczerze z panią porozmawiać. Po ślubie nie wróżę pani żadnej władzy nad Filipem du Plessis. Będzie miał już wszystko: pieniądze i kuferek. Argumenty uczuciowe nie mają dla niego żadnej wartości. Musi więc pani podporządkować go sobie zmysłami. — To bardzo niebezpieczna moc, mistrzu Molines, i bar­ dzo wrażliwa. — To potęga. Do pani należy uczynić ją wszechmocną. Angelika była bardzo poruszona. Nie spodziewała się 452

takich rad od surowego hugenota. Osobowość Molinesa przesiąknięta była sprytną mądrością, która nigdy nie trzy­ mała się zasad, lecz jedynie zmienności ludzkiej natury w służbie korzyści materialnych. I tym razem Molines pe­ wnie miał rację. Angelika przypomniała sobie chwile stra­ chu, który wzbudzał w niej Filip, oraz uczucie bezsilności wobec jego obojętności, lodowatego spokoju. Zauważyła, że w głębi duszy liczyła już na tę noc poślubną, by go sobie podporządkować. Kiedy kobieta trzyma mężczyznę w swych ramionach, dysponuje ogromną władzą. Zawsze nadchodzi moment, kiedy instynkt obronny mężczyzny ustępuje przed rozkoszą. Sprytna kobieta powinna umieć wykorzystać tę chwilę. Później mężczyzna, nawet wbrew sobie, wróci do źródła rozkoszy. Angelika wiedziała, że kiedy wspaniałe ciało Filipa połączy się z nią, gdy jego miękkie i świeże jak owoc usta dotkną jej ust, stanie się najbardziej namiętną i najdoskonalszą kochanką. W ano­ nimowości miłosnych zmagań znaleźliby z pewnością zro­ zumienie, o którym Filip niewątpliwie nie pamiętałby z na­ staniem dnia, które jednak połączyłyby ich bardziej niż jakakolwiek płomienna deklaracja. Jej błędny wzrok znów skierował się na Molinesa. Musiał wyczytać z twarzy jej myśli, bo zaśmiał się ironicznie i po­ wiedział: — Ja również uważam, że jest pani na tyle piękna, by rozegrać tę partię. Musi tylko... się odbyć. Co nie oznacza zresztą, że wygra pani pierwsze podejście. — Co pan ma na myśli? — Mój pan nie lubi kobiet. Zna je, oczywiście, ale są dla niego gorzkim i mdłym owocem. — Przypisuje mu się jednak głośne awantury. A te słynne orgie w trakcie zagranicznych kampanii, w Norgen... — Odruch wojaka upojonego wojną. Bierze kobiety, jakby wzniecał ogień, jakby przebijał szpadą brzuch dziec­ ka... by wyrządzić krzywdę. — Molines, mówi pan potworne rzeczy! — Nie chcę pani przerazić, lecz jedynie ostrzec. Pochodzi pani ze szlacheckiej rodziny, ale zdrowej i wiejskiej. Zdaje się pani zapominać, jakiej edukacji poddawany jest młody 453

szlachcic, którego rodzice są bogaci i wodą światowe życie. Od dzieciństwa jest zabawką służącyci i lokai, potem pa­ nów, u których jest paziem. We wpajanej mu praktyce włoskiej... — Och! Niech pan zamilknie. To vszystko jest wstręt­ ne — wyszeptała Angelika zażenowara. Molines nie nalegał i nałożył swe olulary. — Mam dorzucić tę klauzulę? - Niech pan dorzuca, co pan chce Molines. Ja... Zamilkła, bo usłyszała, że otwieraj się drzwi. W pół­ cieniu salonu dostrzegła sylwetkę Filipa w ubraniu z jasnej satyny. Obsypany złotem, wyglądał, j;kby wybierał się na bal. Pozdrowił Angelikę z obojętną mną. — Jak tam, Molines, pańskie negodpowiadać ogółowi wydatków szlachcica, które intendent miał zwyczaj odno­ towywać każdego roku. Angelika skzywiła się, lecz nie zaprotestowała: jeśli jej interesy nadal będą tak prospero­ wać, nie będzie miała z tym kłopotu. Zdrugiej strony, jako markiza du Plessis będzie starała się vykorzystac do ma­ ksimum dwie posiadłości Filipa. Ten ostatni nie miał żadnych zastrzeżeń. Cały czas miał znudzoną minę. — Dobrze, Molines — rzekł udającziewanie. — Niech pan spróbuje jak najszybciej załatwć tę nieprzyjemną sprawę. Intendent odkaszlnął i zatarł w zakłopotaniu ręce. 454

— Jest jeszcze jedna klauzula, panie markizie, którą pani Morens, tu obecna, chciałaby wnieść do kontraktu. Oto ona: warunki finansowe zostaną spełnione jedynie wtedy, gdy małżeństwo zostanie skonsumowane. Filip wydawał się zastanawiać nad sensem tego zdania, po czym jego twarz stała się purpurowa. — Och! Naprawdę! — wykrzyknął. — Och! Naprawdę! Tak brakowało mu słów, że Angelika poczuła dla niego dziwną litość i czułość, którą niekiedy w niej wzbudzał. — To już szczyt wszystkiego! — wyładował się wreszcie. — Bezwstydność połączona z bezczelnością! Teraz był blady z wściekłości. - A może mi pan powiedzieć, Molines, jak powinienem dowieść światu, że zaszczyciłem swą obecnością łoże tej osoby, pozbawiając cnoty dziwkę, która ma już dwoje dzie­ ci, a która przeleciała przez wszystkie łóżka muszkieterów i finansistów królestwa? Czy mam stawić się przed trybu­ nałem, tak jak ten idiota de Langey, który w obecności dziesięciu świadków starał się dowieść swej męskości *? Czy pani Morens przewidziała świadków, którzy mają uczest­ niczyć w tej ceremonii? Molines zrobił uspokajający ruch ręką. — Nie rozumiem, panie markizie, dlaczego ta klauzula wprowadza pana w taki stan. Jest ona w rzeczywistości, jeśli mogę coś wtrącić, równie interesująca dla pana markiza co dla pana przyszłej małżonki. Niech pan pomyśli, że jeśli w przypływie złego humoru czy jakiejś uzasadnionej niechęci zaniedba pan małżeńskie obowiązki, pani Morens mogłaby, za jakiś czas, żądać anulowania małżeństwa i wciągnąć pana w śmieszny i kosztowny proces. Należę do wyznawców religii reformowanej, ale wydaje mi się, że nieskonsumowanie małżeństwa jest jedną z podstaw jego anulowania, uzna­ nych przez Kościół. Czy nie tak, panie jałmużniku? — Dokładnie tak, panie Molines, małżeństwo chrześ­ cijańskie i katolickie ma jeden cel: prokreację. — No właśnie! — powiedział słodko intendent, którego ironię mogła wyczuć jedynie znająca go dobrze Angelika... * Aluzja do ówczesnego procesu rozwodowego.

455

— Jeśli chodzi o dowód pańskiej dobrej woli — kontynu­ ował obłudnym tonem — sądzę, że najlepszym takim do­ wodem byłoby, gdyby pańska małżonka dała panu szybko spadkobiercę. Filip odwrócił się ku Angelice, która w czasie tej rozmowy starała się pozostać obojętna. Jednak kiedy na nią popa­ trzył, nie mogła powstrzymać się od podniesienia ku niemu oczu. Twardy wyraz tej pięknej twarzy wywołał u niej mi­ mowolny nieprzyjemny dreszcz. — No, dobrze. Zgoda — powiedział powoli Filip i ok­ rutny uśmiech rozszerzył mu usta. — Przyłożę się do tego, Molines, przyłożę się...

ROZDZIAŁ XII

— Kazał mi pan odegrać jeszcze potworniejszą rolę, niż przypuszczałam — powiedziała Angelika do Molinesa. — Kiedy już się przyjęło potworną rolę, pani, nie należy zastanawiać się nad szczegółami. Chodzi teraz tylko o dobre wsparcie pani pozycji. Odprowadzał ją do karety. Lekko zgarbiony, w czarnym ubraniu, żywo gestykulując chudymi rękami, które często pocierał jedną o drugą, jawił się jak cień przeszłości. „Wracam do swoich" - - myślała Angelika z uczuciem radości, które zacierało upokarzające rany spowodowane pogardą Filipa. Poczuła grunt pod nogami, odnalazła swój świat. Inten­ dent, stojąc na progu pałacu, patrzył z uwagą na wygwież­ dżone niebo, podczas gdy kareta pani Morens, zakręciwszy na dziedzińcu, zatrzymała się przed schodami. — Zastanawiam się — podjął intendent, zmarszczywszy brwi — jak taki człowiek mógł umrzeć. — Jaki człowiek, Molines? — Pan hrabia de Peyrac... Angelika skuliła się. Od pewnego czasu do rozpaczy, którą odczuwała za każdym razem, kiedy myślała o Joffreyu, dołączały się teraz niejasne wyrzuty sumienia. Jej oczy machinalnie skierowały się ku niebu. — Myśli pan, że... że będzie miał żal... jeśli poślubię Filipa? — spytała. 457

Starzec jakby wcale tego nie słyszał. — Żeby taki człowiek musiał umrzeć. To przekracza pojęcie — ciągnął potrząsnąwszy głową. — Może król zro­ zumiał na czas... Angelika chwyciła go gwałtownie za rękę. — Molines, pan coś wie? — Słyszałem, że król ułaskawił go w ostatnim momen­ cie... — Niestety! Na własne oczy widziałam, jak palił się na stosie. — Więc zostawmy już martwych ich losowi — powie­ dział Molines, robiąc gest pastora. — Niech życie toczy się dalej. *

*

*

Siedząc w powozie, Angelika ściskała swą rękę z ob­ rączką. — Joffreyu, gdzie jesteś? Po co ten przebłysk nadziei, kiedy ogień na stosie zgasł już pięć lat temu... Jeśli błąkasz się jeszcze gdzieś po świecie, wróć do mnie! Zamilkła przerażona tym, co sama wyszeptała. Bała się. Bała się Filipa, ale przede wszystkim Joffreya, żywego czy umarłego...! Florimond i Cantor wybiegli jej naprzeciw. Ubrani byli w stroje z różowej satyny z koronkowymi kołnierzykami, u boku mieli maleńkie szabelki, a na głowie kapelusze z różowymi piórami. Trzymali za szyję wielkiego psa o żółtej sierści, wzrostem niemal dorównującego Cantorowi. Angelika przystanęła i z bijącym sercem patrzyła na te wdzięczne stworzenia. Jacy byli przejęci i jak starali się wolno iść, by nie pomiąć swych pięknych strojów! „Niech życie toczy się dalej" — powiedział starzec. A ży­ cie to byli przecież oni. To dla nich miała kontynuować tę drogę, powoli i bezbłędnie.

ROZDZIAŁ XIII

Ani jej otoczenie, ani przyjaciele nie podejrzewali, jakie udręki i wyrzuty sumienia dręczyły w tym okresie Angelikę. Nigdy nie wydawała się tak piękna i tak pewna siebie. Z pobłażliwym i naturalnym uśmiechem stawiła czoło cie­ kawości salonów, w których wieść o jej bliskim małżeństwie oraz rewelacja o jej arystokratycznym pochodzeniu roznios­ ły się lotem błyskawicy. Pani Morens! Producentka czekolady! Jakaś Sance...? Rodzina ta zeszła nieco w cień w ostatnich stuleciach, ale powiązana była siecią sławnych odgałęzień z rodziną Montmorency, a nawet z Gwizjuszami. Zresztą nowi po­ tomkowie tej rodziny zaczęli przysparzać jej nowego blas­ ku. Czyż konająca Anna Austriaczka nie wołała do swego łoża wielkiego, jej zdaniem, jezuity, Raymonda de Sance, którego wskazówek pragnęły słuchać wszystkie możne damy dworu? Więc ta pani Morens, której oryginalna egzystencja i szybki awans stanowiły przedmiot małego skandalu, była rodzoną siostrą tego delikatnego i niemal już sławnego duchownego? Powątpiewano w to. Jednak na przyjęciu wydanym przez panią d'Albert, która spec­ jalnie zaprosiła ich obydwoje, ujrzano, jak jezuita ucało­ wał przyszłą markizę du Plessis-Belliere, zwracał się do niej po imieniu i długo, po bratersku z nią rozmawiał i żartował.

Angelika wstąpiła do Raymonda zaraz natępnego dnia po spotkaniu z Molinesem. Wiedziała, że znajdzie w nim sprzymierzeńca, który nie sprawiając wrażenia, że robi coś w tym kierunku, wspaniale przygotowuje jej towarzyską rehabilitację. Tak się też stało. Nie minął tydzień, a bariera arogancji, wzniesiona między rzekomym plebejuszostwem Angeliki a sympatią wielkich dam z Marais, została przełamana. Rozmawiano z nią o jej siostrze, słodkiej Marii Agnieszce de Sance, której wdzię­ kami dwór był oczarowany przez dwa sezony. Jej ucieczka do klasztoru była jedynie chwilowa, prawda? W każdym razie dwór zadowoli się obecnością drugiej de Sance, której uroda nie mogła niczego zazdrościć pierwszej, a której umysł był obiektem rozmów w alkowach wielkich dam. Jej bracia, Denis i Albert, który był paziem pani de Rochant, przyszli ją odwiedzić i w przypływie szczerości poprosili o pieniądze. Nie mówiono ani o bracie malarzu, ani o najstarszym bracie, młodym szaleńcu, który wyjechał do Ameryki. Nie rozwodzono się także na temat pierwszego małżeństwa Angeliki czy powodów, które popchnęły potomkinię praw­ dziwej książęcej rodziny do produkcji czekolady. Dworzanie i frywolne damy umieli doskonale zapominać, szepcząc sobie poufnie sekrety, o których wielu chciałoby zapomnieć. Wszyscy dawni faworyci, z wyjątkiem de Guiche'a, oba­ wiając się niełaski, nauczyli się dyskrecji. Vardes był w wię­ zieniu od czasu afery małego sprzedawcy wafli, ujawniającej sprawę hiszpańskiego listu. Głęboka dobroć Grande Mademoiselle narzuciła jej mil­ czenie, mimo zamiłowania do plotek. Ucałowała Angelikę i powiedziała, ocierając łzy ze wzruszenia: Niech pani będzie szczęśliwa, bardzo szczęśliwa, moja droga. Pani de Montespan pamiętała dobrze o dość dziwnym detalu z życia Angeliki de Sance, ale zajęta własnymi in­ trygami nie miała czasu poświęcić temu uwagi. Cieszyła się, że Angelika zostanie wkrótce przedstawiona na dworze, bo przez smutną Louisę de La Valliere i posępną, płaczliwą królową na dworze brak było rozrywek. Król, poważny 460

i nieco sztywny, również lubował się w rozrywkach i szaleń­ stwach, niczym zbyt długo hamowany młodzian. Wesoły charakter Angeliki pozwoliłby zabłysnąć radością Athenai*s. Dwie wesołe piękności, umiejące sobie wspaniale repliko­ wać, to poszukiwana w salonach gwarancja ożywienia i po­ wodzenia. Athenais de Montespan przybiegła do Angeliki i dała jej mnóstwo wskazówek dotyczących strojów i klejnotów, któ­ re jej będą potrzebne do prezentacji w Wersalu. Jeśli chodzi o panią de Scarron, można było liczyć na jej dyskrecję. Ta inteligentna wdowa za bardzo dbała o delikat­ ne obchodzenie się z przeszłością, teraźniejszością i przy­ szłością osób, które mogły być jej jeszcze przydatne, by zaryzykować popełnienie nieostrożności. Dzięki tej cichej i powszechnej umowie niedawna prze­ szłość Angeliki jak gdyby wpadła do czarnej dziury. Pew­ nego wieczoru, gdy jeszcze raz oglądała sztylet RodogonaCygana, zrozumiała, że wszystko to było dziwnym snem, o którym nie należy już myśleć. Jej życie zaczęło się toczyć według ciągłej i zapisanej wcześniej linii życia Angeliki de Sance, młodej panienki z Poitou, której Filip du PlessisBelliere był przypisany.

ROZDZIAŁ XIV

Puszczenie w niepamięć tego fragmentu życia nie przeszło jednak tak całkiem spokojnie. Pewnego razu, przy porannej toalecie, zaanonsowano jej podstolego hrabiego de Soissons, Audigera. Angelika gotowa już była szybko nałożyć suknię i zejść na dół, by go przyjąć, ale zmieniła zdanie i została przy toaletce. Wielka dama może przyjmować w peniuarze swych podwładnych. Kiedy Audiger wszedł, nie odwróciła się, lecz nadal pud­ rowała delikatnie szyję i dekolt. W wielkim, ustawionym przed nią, owalnym lustrze mogła doskonale obserwować gościa. Widziała, jak stanął w drzwiach sztywny, w swym zwykłym, mieszczańskim ubranku. Miał surowy wyraz twa­ rzy, który dobrze znała, a który zazwyczaj poprzedzał wy­ buch „małżeńskich scen". — Niechże pan wejdzie, Audigerze — powiedziała ser­ decznie — i usiądzie tu przy mnie na tym stołku. Dawno już się nie widzieliśmy, ale nie było właściwie takiej potrze­ by. Nasze interesy rozwijają się bardzo dobrze z pomocą dzielnego Marchandeau! — Bardzo żałuję, że pani nie spotykam — powiedział młodzieniec monotonnym głosem — bo korzysta pani z tego na ogół po to, by robić jakieś głupstwa. Czy prawdą jest, jak niesie wieść, że wychodzi pani za mąż za markiza du Plessis-Belliere? 462

— Nie ma nic bardziej prawdziwego, mój przyjacielu — odpowiedziała od niechcenia Angelika, usuwając szczotecz­ ką ślad pudru z łabędziej szyi. — Markiz jest jednym z mo­ ich kuzynów i, prawdę mówiąc, wydaje mi się, że zawsze byłam w nim zakochana. — Więc wreszcie udało się zrealizować plany pani ma­ łego, ambitnego móżdżku! Już dawno zrozumiałem, że nic panią nie powstrzyma. Za wszelką cenę, i jakby było warto, chce pani należeć do szlachty... — Ja należę do szlachty, Audigerze, i zawsze do niej należałam, nawet wtedy, gdy obsługiwałam klientów mistrza Bourjusa. Pan na bieżąco zna wszystkie plotki, więc na pewno dowiedział się pan ostatnio, że w rzeczywistości nazywam się Angelika de Sance de Monteloup. Twarz podstolego stężała. Zrobił się purpurowy. „Trzeba, by upuścił sobie krwi" — pomyślała Angelika. — Rzeczywiście, dowiedziałem się o tym. I to wyjaśniło mi pani pogardę w stosunku do mnie. To dlatego nie chciała pani zostać moją żoną! Bo przyniósłbym pani wstyd. Jednym palcem rozpiął kołnierz, który widać zaczął go dusić. Odetchnął głęboko i kontynuował: — Nie wiem, z jakich powodów tak nisko pani upadła, że poznałem panią jako biedną służącą, ukrywającą się nawet przed własną rodziną. Ale zbyt dobrze znam ten świat, by się nie domyślać, że padła pani ofiarą wstrętnych i podłych intryg, jakie zawsze zdarzają się w cieniu dworu. A oto teraz chce pani wrócić do tego świata! Nie, nie mogę tak na panią patrzeć. To dlatego mówię tonem, który być może panią szokuje... Nie, Angeliko, nie zniknie pani w ten, jeszcze bardziej okrutny sposób, niż gdyby pani umarła. To wielka próżność, naprawdę, należeć do pod­ łego, obłudnego i głupiego świata! Angeliko, zawsze po­ dziwiałem twoją bystrość i zdrowy rozsądek, jak może teraz pani pozostawać ślepa na wady tej klasy, do której chce pani należeć? Zdrowa atmosfera, której pani potrze­ buje, by się rozwinąć, i braterska życzliwość prostych ludzi, którą znalazła pani wśród nas — widzi pani, nie wstydzę się postawić siebie na równi z mistrzem Bourjusem! — jak można tak spokojnie to wszystko odrzucać? Zostanie pani 463

sama wśrói ych intrygantów, których bezwartościowość i podłość ziezy się z pani zamiłowaniem do prawdy, pani szczerością ciyba że zdemoralizuje się pani tak jak oni... Angelikć cdłożyła srebrną szczotkę na brzeg toaletki. Dosyć już mała małżeńskich scen Audigera. Czy musi jeszcze tenz, na drodze do Wersalu, znosić kazania podstolego? R;udła okiem na tę pełną i gładką twarz o uczci­ wych oczach pięknych wargach. „To wielka krzywda dla mężczyzny kędy jest jednocześnie tak sympatyczny i tak głupi!" — )onyślała. Westchnęła i podniosła się. — Mój Irogi przyjacielu... — Nie .psem już pani przyjacielem. Niech mnie Bóg broni — cdtowiedział, podnosząc się również. — Pani markiza pavadamia o swoim urlopie podstolego... Teraz z alały się i gasły na przemian szaleństwo, rozpacz i nanętność. — Był pin bardzo przydatnym towarzyszem, Audige-

464

rze — wyszeptała. — Przyznaję to. Jeśli mnie pan chce, może mnie pan wziąć. Nie odmówię. Wie pan dobrze, że nie cofam się nigdy, gdy przychodzi czas spłacenia długu. Obserwował ją w milczeniu. Sens jej słów bardzo powoli docierał do niego. Czuł pod swymi nogami to giętkie i jędrne ciało, którego zapach, obcy i swojski zarazem, doprowadzał do omdlenia. Musiał przyznać, że oddawała się bez przy­ musu. Ale samo to oddanie było obraźliwe. Ofiarowano mu powłokę bez duszy. Zrozumiał. Ze szlochem podniósł się i zataczając cofnął się o kilka kroków. Nie spuszczał z niej oka. Nie poruszyła się i nadal leżała rozciągnięta na dywanie, nie próbując nawet zasłonić piersi rozerwaną koronką peniuaru. Obser­ wował wreszcie jej nogi, o których tyle razy marzył. Były doskonałe, tak jak je sobie wyobrażał: długie, zgrabne, z maleńkimi stopami, które odcinały się od aksamitnych poduszek jak wyborny wyrób z różowej kości słoniowej. Audiger oddychał głęboko. — Z pewnością będę żałował tego przez całe życie — powiedział zdławionym głosem. — Ale przynajmniej nie będę sobą gardził. Żegnaj, pani! Nie chcę od pani jałmużny. Cofnął się do drzwi i wyszedł. Angelika leżała jeszcze przez chwilę i rozmyślała. Na­ stępnie oceniła zniszczoną toaletę: koronkowy kołnierzyk z Malines był rozerwany. — Niech zaraza pochłonie tych mężczyzn! — krzyknęła rozdrażniona. Przypomniała sobie, jak bardzo pragnęła w czasie przejaż­ dżki do młyna „Javel", by Audiger został jej kochankiem. Ale wtedy okoliczności były całkiem inne. W tym czasie Audiger był od niej bogatszy, a kołnierzyk, który wtedy miała na sobie, nie kosztował trzech liwrów... Z głębokim westchnieniem usiadła znów przy toaletce. „Ninon de Lenclos ma rację — pomyślała — najwięcej nieporozumień w miłości wynika z tego, że zegary pożąda­ nia nie zawsze biją o tej samej godzinie". *

#

*

465

Nazajutrz za pośrednictwem pokojówki z „Karlicy Hisz­ panki" otrzymała krótki liścik od Audigera, który prosił ją, by przybyła wieczorem do zakładu w celu przejrzenia wraz z nim ksiąg rachunkowych. Pretekst ten wydał jej się szyty grubymi nićmi. Biedny chłopiec po bezsennej, nie­ spokojnej nocy musiał rzucić w diabły swą godność i wiel­ koduszność i próbuje teraz odzyskać szansę, którą mu ofia­ rowała. Angelika się nie wycofała. Tak jak mu oznajmiła, zdecydowana była zachować się poprawnie, wiele mu prze­ cież zawdzięczała. A więc bez entuzjazmu, lecz zdecydowana tym jedynym zbliżeniem udowodnić mu swą wdzięczność, udała się na spotkanie. Znalazła go w małym biurze, przyległym do sali degustacyjnej. Był w surducie do konnej jazdy i w długich butach. Wydawał się bardzo spokojny, a nawet radosny. Nie zrobił żadnej aluzji do potyczki w poprzednim dniu. — Proszę mi wybaczyć, pani — powiedział — że prze­ szkadzam, ale przed wyjazdem wydało mi się niezbędne omówienie wraz z panią sprawy produkcji czekolady, cho­ ciaż zarządzanie Marchandeau zasłużyło na nasze całkowite zaufanie. — Wyjeżdża pan? — Tak- Właśnie zaciągnąłem się we Franche-Comte, gdzie podobno Jego Królewska Mość tej wiosny będzie zdobywał jakieś miasto. Ponad godzinę analizowali wraz z Marchandeau księgi rachunkowe. Udali się też do atelier, by przejrzeć maszyny, i do magazynów, by sprawdzić zapasy kakao, cukru i przy­ praw. W pewnej chwili Audiger podniósł się i wyszedł, tak jakby chciał przynieść następne dossier z fakturami. Ale chwilę potem Angelika usłyszała tętent oddalającego się konia. Zrozumiała, że odjechał i że nigdy go już nie zobaczy.

ROZDZIAŁ XV

Skończyła pisać list do swego armatora z La Rochelle, zapieczętowała, założyła maskę i wzięła płaszcz. Słodkawy zapach czekolady zmieszany z wonią pieczo­ nych migdałów dochodził aż do jej biura, gdzie przez dwa lata — w czarnej sukni z białym kołnierzem i białymi man­ kietami oraz z piórem w ręku — zajmowała się fakturami. Odruchowo skierowała się do sąsiedniej sali i przez szparę w ścianie obitej tapetą obserwowała ,,swych" klientów. Kiedy zostanie markizą du Plessis-Belliere, będzie mogła tu przychodzić jedynie w towarzystwie bandy zalotników, by degustować „boską" czekoladę. To będzie nawet zabaw­ ne — dość oryginalny rewanż. Wielkie lustra między złoconą boazerią odbijały miłe ożywienie, jakie zawsze tu panowało, bez jej specjalnych starań, czekolada bowiem jest napojem, który skłania bar­ dziej do słodkich rozmów niż do gorzkich kłótni. Schowana za tapetą, zauważyła samotnego mężczyznę siedzącego przed filiżanką, melancholijnie rozdrabniającego orzeszki pistacjowe. Popatrzywszy na niego dwa razy, była pewna, że go zna, a za trzecim razem zaczęła podejrzewać, że ten dość zamożnie ubrany osobnik może być jedynie zręcznie przebranym policjantem Desgrezem. Odczuła dzie­ cięcą radość. Między lodowatą niechęcią jej przyszłego mał­ żonka, wyrzutami Audigera i ciekawością jej przyjaciół 467

Desgrez był jedyną istotą, z którą mogła obecnie poroz­ mawiać bez zbierania się na odwagę czy odgrywania ko­ medii. Wyszła z kryjówki i podeszła do niego. — Wydaje mi się, że zaniedbuje się tu pana, mistrzu Desgrez — szepnęła. — Czy mogę spróbować naprawić to niedociągnięcie? Podniósł na nią oczy i od razu rozpoznał. - Nie ma większego dla mnie zaszczytu jak obecność u mego boku właścicielki tego czarującego miejsca. Śmiejąc się usiadła obok niego i dała znak jednemu z Murzyniątek, by przyniesiono jej filiżankę czekolady i placki. — Kogo teraz pan ściga na moich włościach, Desgrez? Jakiegoś ostrego pamflecistę? — Nie, tylko jego żeńskiego odpowiednika, to znaczy szukam trucicielki. — Phi! To bardzo banalne. Ja też znam trucicielki — powiedziała Angelika z roztargnieniem, myśląc o pani de Brinvilliers. — Wiem, ale najlepiej będzie, jeśli pani zapomni o tym, że je zna. Ponieważ się nie uśmiechał, skinęła głową ze zrozu­ mieniem. — Kiedy będę potrzebował od pani informacji, powia­ domię panią — zauważył Desgrez z lekką ironią. — Wiem, że chętnie mi ich pani udzieli. Angelika rozkoszowała się gorącym napojem, który nalał jej Murzynek Tom. - Co myśli pan o tej czekoladzie, panie Desgrez? — To prawdziwa pokuta! Ale w gruncie rzeczy, kiedy prowadzi się śledztwo, wiadomo, że trzeba przejść przez takie, a nawet jeszcze gorsze próby. Muszę przyznać, że w trakcie mej kariery często musiałem zaglądać do bardziej ponurych miejsc niż ta fabryka czekolady. Tu jest bardzo elegancko... Angelika była przekonana, że Desgrez wiedział o jej pla­ nie poślubienia Filipa. Ale ponieważ nic nie mówił na ten temat, czuła się nieco zakłopotana. 468

Pomógł jej przypadek, przywiódł bowiem w to miejsce, wraz z roześmianą bandą panów i dam, samego Filipa. Angelika, siedząc w masce, w oddalonym kącie sali, nie bała się, że ją rozpozna. Pokazała Desgrezowi Filipa: — Widzi pan tego szlachcica w błękitnej satynie? No więc wychodzę za niego za mąż. Desgrez udał zdziwienie. — Ach tak? Ale czy nie jest to ten daleki kuzyn, który bawił się panią pewnego wieczoru w tawernie pod „Czer­ woną Maską1'? — Ten sam — potwierdziła Angelika prowokująco. — No i co pan o tym myśli? — O czym? O małżeństwie czy o kuzynie? — O tym i o tym. — Małżeństwo jest sprawą delikatną i zostawiam pani spowiednikowi troskę o to, by z panią o nim porozmawiał, moje dziecko — powiedział Desgrez pouczającym tonem. — Jeśli chodzi o kuzyna, z żalem muszę stwierdzić, że nie jest wcale mężczyzną w pani typie. — Jak to? Przecież jest bardzo piękny. — Właśnie. Uroda jest cechą, która najmniej panią po­ ciąga u mężczyzn. Pani lubi w nich najbardziej nie to, co ich upodabnia do kobiet, lecz to, co ich odróżnia: inteligen­ cję, widzenie świata, nie zawsze słuszne zresztą, ale takie, które wydaje się pani nowe, a także tajemnicę ich działania. Tak, właśnie taka pani jest. Nie musi pani na mnie patrzeć z takim zdziwieniem, skrywanym pod maską. Dodam jesz­ cze, że im bardziej jakiś mężczyzna oddali się od wspólnej grupy, tym bardziej skłonna jest pani uznać go za swego pana. Dlatego lubi pani oryginały, pariasów, buntowników. Oto dlaczego pani miłości nie zawsze kończą się dobrze. Niech tylko mężczyzna wykaże się, że umie panią rozerwać i rozśmieszyć, a już jest pani gotowa iść za nim na kraj świata. A kiedy jeszcze będzie dobrze zbudowany i będzie umiał zaspokoić wymagania pani wyrafinowanego ciałka, to wszystko mu pani wybaczy. Otóż ten tutaj nie jest głupi, ale brak mu dowcipu. Jeśli panią kocha, ryzykuje pani tym, że będzie się śmiertelnie nudzić w jego towarzystwie. 469

— Nie kocha mnie. — Tym lepiej. Zawsze może się pani rozerwać, starając się, by panią pokochał. Ale jeśli chodzi o miłość fizyczną, to założę się, że jest mniej delikatny niż oracz. Czyż nie należał do bandy brata króla? — Nie lubię, gdy mówi się w ten sposób o Filipie — powiedziała nachmurzona Angelika. — Och! Desgrez, krę­ puję się stawiając panu to pytanie, ale czy takie praktyki nie zaszkodzą mężczyźnie w... posiadaniu potomstwa, na przykład? — To zależy, z jakim typem mężczyzny ma się do czynie­ nia, moje piękne niewiniątko — odpowiedział Desgrez ze śmiechem. — Gdy patrzę na niego, wydaje mi się, że ma wszystko, co trzeba, by uczynić kobietę szczęśliwą i dać jej gromadę dzieci. Ale jemu brak serca. Kiedy umrze, jego serce nie będzie bardziej lodowate niż teraz. Ba! Ale widzę, że chce pani zakosztować piękna. No, dobrze, niech pani próbuje, niech pani kosztuje tego łapczywie, ale przede wszystkim niech pani niczego nie żałuje. Ja już panią opuszczę. Podniósł się, by ucałować jej dłoń. — Moja trucicielka nie przyszła. Nie jestem zadowolony, ale dziękuję pani za miłe towarzystwo. Ogarnięta niepokojem i smutna, patrzyła, jak się oddala, przechodząc między stolikami. „Ja już panią opuszczę" — powiedział Desgrez. Nagle zrozumiała, że w świecie, do którego wróci: dwór, Wersal, Saint-Germain i Luwr, nie spotka już policjanta Desgreza i jego psa Sorbony. Zatrą się w pamięci, wrócą do świata służących, kupców — do tego ludu, który uwija się wokół wielkich panów, nie będąc przez nich wcale za­ uważanym. Teraz z kolei Angelika podniosła się gwałtownie i dopadła drzwi, przez które wyszedł Desgrez. Zauważyła, że idzie z białym Sorboną ogrodową aleją. Pobiegła za nim, krzycząc: — Desgrez! Zatrzymał się i podszedł do niej. Angelika pociągnęła go w cień altany i objęła za szyję.

470

— Desgrez, niech mnie pan pocałuje! Aż drgnął ze zdziwienia — Co się z panią dzieje? Czy znów chce pani ratować jakiegoś pamflecistę? — Nie... Ale... Nie wiedziała, jak ma wyrazić swą rozpacz, która ogar­ nęła ją na myśl, że już go więcej nie spotka. Przestraszona oparła pieszczotliwie policzek o jego ramię. — Rozumie pan, wyjdę za mąż. Wtedy już nie będę mogła zdradzać mego męża. — Przeciwnie, moja droga. Wielka dama nie powinna ośmieszać się kochaniem swego męża i zachowaniem mu wierności. Ale ja panią rozumiem. Kiedy będzie pani mar­ kizą du Plessis-Belliere, nie będzie pani mogła mieć wśród swoich kochanków policjanta, zwanego Desgrezem. — Och! Dlaczego szuka pan powodów? — zaprotesto­ wała Angelika. Chciała się zaśmiać, ale nie udało jej się zapanować nad emocjami. Z oczyma pełnymi łez wyszeptała: — Dlaczego szuka pan powodów? Odkąd świat światem, komu z panów udało się zrozumieć serce kobiety i motywy jej uczuć? Przypomniał sobie swoje własne słowa, kiedy wstąpił na mównicę, by bronić hrabiego de Peyrac. W milczeniu objął ją i przycisnął do siebie. — Jest pan moim przyjacielem, Desgrez — szeptała An­ gelika. — Nie mam lepszego i nigdy nie będę miała. Niech mi pan powie, pan przecież wszystko wie, niech mi pan powie, że nie przestałam być jego godna. To był człowiek, który pokonał swe niepowodzenia i biedę do tego stopnia, że zaczął kierować umysłami innych, i to jak mało kto... A ja, czy ja też coś pokonałam...? Pan przecież wie, skąd pochodzę, niech pan sobie przypomni i powie mi... Czy jestem godna tego cudownego zjawiska, jakim był hrabia de Peyrac? Czy w sile, z jaką wyrwałam z nędzy jego synów, nie dopatrzyłby się jego własnej mocy? Gdyby wrócił... — Och! Niech się pani nie zamartwia, mój aniele — uspokoił ją Desgrez swym monotonnym głosem. — Gdyby wrócił... No więc, gdyby wrócił, to - - na tyle, na ile ja 471

mogę ocenić tego człowieka — myślę, że spuściłby pani tęgie lanie. Następnie wziąłby panią w ramiona i kochał panią, aż zaczęłaby pani wołać o łaskę. Potem obydwoje znaleźlibyście jakiś spokojny kąt, by doczekać w nim złotych godów. Niech się pani uspokoi, mój aniele, i pójdzie swoją drogą. — Czy to nie dziwne, Desgrez, że nie mogłam zniszczyć w sobie tej nadziei, że znów go kiedyś zobaczę? Niektórzy mówią, że... że to nie jego spalono na placu Greve. — Niech pani nie słucha plotek — rzekł twardo. — Za­ wsze tworzy się legendy o niezwykłych istotach. On umarł, Angeliko. Niech pani porzuci już te nadzieje. To niszczy duszę. Niech pani patrzy w przyszłość i poślubi tego swojego markiza. Nie odpowiedziała. Jej serce przepełnione było ogromnym cierpieniem. — Ja już nie mogę! — zajęczała. — Jest mi tak smutno. Niech mnie pan pocałuje, Desgrez! — Och! Te kobiety — fuknął pod nosem. — Najpierw opowiadają o swej największej miłości, o wyjątkowej istocie, a w sekundę później proszą, by je pocałować. Co za rasa! Nieco brutalnie opuścił rękawy jej sukni aż do łokci, odsłaniając ramiona. Poczuła, jak jego ręce wsunęły jej się pod pachy, gdzie rozkoszowały się tajemnym ciepłem. — Jest pani diabelnie apetyczna, nie mogę zaprzeczyć, ale nie pocałuję pani. — Dlaczego? - Ponieważ mam co innego do roboty niż panią kochać. A wziąłem panią raz dlatego, żeby oddać pani przysługę. I był to o jeden raz za dużo dla spokoju mojej duszy. Powoli wycofał swe ręce, nie omieszkawszy musnąć w przelocie jej piersi, wysuniętych do przodu fiszbinową listewką gorsetu. — Niech mi pani nie ma za złe, moja śliczna, i pamięta o mnie... czasami. Będę pani wdzięczny. Powodzenia, mar­ kizo Aniołów...

ROZDZIAŁ XVI

Już na samym początku Filip jej zapowiedział, że ślub odbędzie się w Plessis. Nie zależało mu na nadaniu tej ceremonii wystawnego charakteru. Angelice również to od­ powiadało, bo mogła dzięki temu odnaleźć ów słynny ku­ ferek, bez stosowania zabiegów, które ściągnęłyby czyjąś uwagę. Czasami zimny pot występował jej na czoło, gdy się zastanawiała, czy jest on ciągle na swoim miejscu, w sekret­ nej wieżyczce pałacu Plessis. Czy nikt go nie wykrył? Było to jednak mało prawdopodobne. Kto by sobie zadał trud, by wdrapać się na okap dachu tak wąskiego, że mieściło się tam ledwie dziecko, i zajrzeć do małej wieżyczki o niepozor­ nym wyglądzie? Wiedziała, że w ostatnim okresie w pałacu Plessis nie dokonywano żadnych przeróbek. Miała więc wszelkie szanse na odnalezienie stawki swego triumfu. W czasie ślubu będzie mogła oddać go Filipowi. Przygotowania do wyjazdu do Poitou były już na ukoń­ czeniu. Zabierano Florimonda i Cantora, a także wszystkich domowników: Barbe, Lekką Stopę, psy, małpkę i papużki. Do przewiezienia wszystkiego potrzebowali karety i dwóch wozów. Tabor Filipa miał jechać oddzielnie. Filip starał się pozostawać na uboczu. Nadal nie opusz­ czał zabaw i przyjęć na dworze. Kiedy pytano go o małżeń­ stwo, unosił w zdziwieniu brwi, po czym lekceważąco i po­ gardliwie przytakiwał: „Ach! Tak! Istotnie!" W ostatnim tygodniu Angelika nie widziała go ani razu. 473

Krótkimi liścikami, przekazywanymi przez Molinesa, oznajmiał jej swe rozkazy. Miała wyjechać tego i tego dnia, a on dołączy do niej wtedy i wtedy. Przybędzie z opatem i Molinesem. Ślub odbędzie się zaraz po ich przyjeździe. Angelika wykonywała jego rozporządzenia jak posłuszna małżonka. Później zmieni ton tego żółtodzioba. W gruncie rzeczy ona wnosiła mu majątek i nie złamała mu serca, odrywając od małej Lamoignon. Spokojna, lecz jednocześnie rozczarowana, że go nie wi­ duje, starała się nie myśleć za wiele o swym narzeczonym. „Problem Filipa" tkwił jak kolec w jej radości i kiedy się nad tym zastanawiała, dochodziła do wniosku, że ogarnia ją strach. Lepiej więc było o tym nie myśleć. W niespełna trzy dni jej tabor pokonał dystans z Paryża do Poitiers. Drogi, podmyte wiosennymi deszczami, nie były najlepsze, ale oprócz złamania osi tuż przed Poitiers nie mieli innej przygody. Zostali dwadzieścia cztery godziny w tym mieście. Następnego dnia rano Angelika rozpozna­ wała okolicę. Przejeżdżali niedaleko Monteloup. Ledwo się powstrzymała, by tam nie pobiec, ale dzieci były zmęczone i brudne. Poprzednią noc spędzili w zajeździe, gdzie pełno było pcheł i szczurów. Należało szybko dojechać do Plessis, by trochę odpocząć. Obejmując swych synów, Angelika wdychała z rozkoszą świeże powietrze ukwieconych wsi. Zastanawiała się, jak mogła tyle lat żyć w takim mieście jak Paryż. Krzyczała z radości i nazywała mijane miejscowości, które przypomi­ nały jej różne anegdoty z dzieciństwa. Od wielu dni opisy­ wała szczegółowo swym synom Monteloup i cudowne za­ bawy, którym można się tu było oddawać. Florimond i Cantor znali podziemia, które dawniej służyły im za jas­ kinię czarownicy, oraz strych z cudownymi zakamarkami. Wreszcie w oddali ukazał się biały i tajemniczy zamek w Plessis. Wydał się teraz Angelice, która poznała już oka­ załe siedziby i paryskie pałace, mniejszy niż obraz wygra­ werowany w jej pamięci. Kilku służących wyszło się przy­ witać. Mimo opuszczenia, w jakim panowie Plessis zostawili swój zamek, nadal był dobrze utrzymany dzięki trosce Mo474

linesa. Posłaniec, który dotarł w poprzednim tygodniu, kazał otworzyć okna, a świeży zapach świec zwalczył już zatęchłą woń obić. Angelika nie odczuła radości, na jaką liczyła. Jej wrażenia nagle osłabły. Może powinna była płakać lub tańczyć, krzyczeć, całować Florimonda i Cantora. Nie będąc w stanie zrobić tego wszystkiego, czuła się jak martwa dusza. Niezdolna znieść nadmiaru emocji, wy­ wołanego powrotem, była tak przejęta, że nie mogła zdobyć się na żadną reakcję. Dowiedziawszy się, gdzie jej dzieci będą mogły odpocząć, sama zajęła się ich rozlokowaniem i opuściła je dopiero wtedy, kiedy wykąpane i ubrane w czyste ubrania zasiadły przed mlecznymi potrawami i ciastkami, przyniesionymi przez wieśniaków. Kazała się zaprowadzić do komnaty w północnym skrzydle, dawnej komnaty księcia Kondeusza, gdzie zde­ cydowała się zostać. Musiała jeszcze znieść pomoc Javotte i odpowiedzieć na ukłony dwóch służących, którzy przynieśli kadzie z gorącą wodą do przyległej łazienki. W roztargnieniu, słysząc ich niezręczny francuski, odpo­ wiedziała im w ich żargonie. Otworzyli usta ze zdziwie­ nia, słysząc, że ta wielka dama z Paryża, której stroje z pewnością wydawały im się ekstrawaganckie, umiała porozumiewać się ich żargonem, jakby mówiła nim od urodzenia. — Ależ tak jest w istocie! — odpowiedziała im Angelika ze śmiechem. — Nie poznaliście mnie? Jestem Angelika de Sance. A ty, Guillot, pamiętam, jesteś z miasteczka Maubuis, niedaleko Monteloup. Guillot, z którym chodziła kiedyś w lecie na morwy i wiśnie, uśmiechnął się zachwycony. — A więc to pani poślubiła naszego pana? — Tak, ja. — Wszyscy się ucieszą, bo trochę się martwiliśmy, kto będzie naszą nową panią. Czyli okoliczni mieszkańcy nawet nic nie wiedzieli. A wła­ ściwie to, co wiedzieli, było błędne, bo myśleli, że ślub już się odbył. 475

— Szkoda, że nie urządziła pani wesela u nas — ciągnął Guillot. — Byłoby pięknie. Angelika nie śmiała przeczyć Filipowi, mówiąc temu tumanowatemu Guillotowi, że ślub ma się odbyć w Plessis i że jeśli chodzi o nią, to oczekuje właśnie publicznych zabaw, które by pozwoliły jej przypomnieć sobie okolicę. — Będą jeszcze zabawy — obiecała. Następnie przynagliła Javotte przy swej toalecie. Kiedy pokojówka wyszła, Angelika, opatulona w jedwabną po­ domkę, wróciła na środek pokoju. Nic się nie zmieniło od przeszło dziesięciu lat. Ale An­ gelika nie patrzyła już zachwyconymi oczami małej dziew­ czynki i uznała za wielce przestarzałe te ciężkie meble z czar­ nego drewna, świadczące o holenderskich wpływach, oraz łóżko z czterema masywnymi kolumnami. Podeszła do okna i otworzyła je. Stała przerażona, pa­ trząc na wąski okap, po którym kiedyś tak zręcznie się posuwała. — Jestem za gruba, nigdy nie dojdę do wieżyczki — zmartwiła się. Tego wieczoru gorzko oceniła upływ czasu. Nie tylko nie była już tak lekka, ale nie miała też dawnej zwinności. Po prostu mogła spaść. Po chwili namysłu zawołała Javotte. — Javotte, córeczko, jesteś szczupła, mała i bardziej giętka niż trzcina. Spróbujesz stanąć na tym występie i dojść aż do tej wieżyczki na rogu. I uważaj, żebyś nie spadła! — Dobrze, pani — odpowiedziała Javotte, która, by spodobać się swej pani, przeszłaby przez ucho igielne. Angelika, przechylona przez okno, śledziła z trwogą ru­ chy Javotte. — Popatrz do środka wieżyczki. Widzisz tam coś? — Widzę tam coś ciemnego, jakieś pudełko — odpowie­ działa Javotte. Angelika zamknęła oczy i oparła się o gzyms. — Dobrze. Weź je i przynieś tu ostrożnie. Chwilę później Angelika trzymała w rękach kuferek mni­ cha Exilego. Pokryty był skorupą ziemi. Ale wykonany był 476

z drewna sandałowego i ani robak ani pleśń nie mogły go zaatakować. — Wyjdź już — powiedziała słabym głosem do Javotte. -1 nie mów nikomu, co tu widziałaś. Jeśli będziesz trzymać język za zębami, dam ci nowy czepek i suknię. — Och! Pani! A z kim miałabym o tym rozmawiać? — zaprotestowała Javotte. — Ja nawet nie rozumiem języka tych ludzi. Żałowała Paryża. Dołączyła do Barbe, by porozmawiać z nią o wspólnych znajomych, a zwłaszcza o Dawidzie Chaillou. Angelika oczyściła kuferek. Z trudem otworzyła zardze­ wiały zamek. Wreszcie wieko się uniosło i ukazała się am­ pułka z trucizną szmaragdowego koloru, leżąca na stosie papierów. Przypatrzywszy się jej, zamknęła kuferek. Gdzie go schować do czasu przybycia Filipa? Wsunęła go do tego samego sekretarzyka, skąd wyciągnęła go tak nieświadomie kilkanaście lat wcześniej. „Gdybym wiedziała!" — pomyś­ lała. Ale czy mogła w wieku trzynastu lat właściwie ocenić znaczenie tych dokumentów? Schowała klucz od sekretarzyka za gorset i dalej obser­ wowała pokój. Miejsca te wywoływały w niej jedynie smutne wspomnienia. Na skutek drobnej kradzieży Joffrey, jej je­ dyna miłość, został skazany na stos, a jej życie zniszczone! Zmusiła się do odpoczynku. A kiedy usłyszała na traw­ niku dziecięce głosiki, zorientowała się, że dzieci się prze­ budziły, i dołączyła do nich. Wraz z Barbe, Javotte, Filipotem i Lekką Stopą wsiedli do starej karioli, którą sama powoziła, i udali się radośnie do Monteloup. Przejeżdżając przez zwodzony most, po którym jak daw­ niej przechadzały się indyki, Angelika stwierdziła, że zamek jej dzieciństwa wcale się nie zmienił. Baron de Sance, mimo względnej swobody, którą się teraz cieszył, nie przeprowa­ dził koniecznych napraw, Donżon i mury z otworami strzel­ niczymi, zarośnięte bluszczem, sprawiały wrażenie, że zaraz się zawalą, a główne wejście ciągle było wejściem przez kuchnię. Stary baron siedział obok piastunki, która obierała

477

ceiulę. Piastunka nadal była tak samo wielka i żwawa. Stiaciła już zęby, a siwe włosy okalały brązową twarz jak u Wauretanki. 2w$ było to złudzenie? Angelice wydało się, że radość, z jiką jej ojciec i stara kobieta ją przywitali, miała w sobie co: sztucznego, tak jak to się zdarza, kiedy osoba uważana za zmarłą okazuje się żywa. Płakano po niej oczywiście, ale żyue toczyło się już bez niej, a teraz oto znów trzeba jej źrebić miejsce. Obecność Florimonda i Cantora pomogła opanować uc;ucie skrępowania. Piastunka płakała, przyciskając do seca „swoje dwie maleńkie istotki". Po trzech minutach chbpcy mieli czerwone policzki od jej pocałunków, a ręce pehe jabłek i orzechów. Cantor wdrapał się na stół i odśphwał cały swój repertuar. — A czy duch starej damy z Monteloup ciągle się tu prschadza? — spytała Angelika. — Nie widziałam jej od dawna — odpowiedziała niańka. — Od czasu, kiedy Jan Maria, ostatni z rodziny, poszedł do kolegium, nie pokazała się już. Zawsze myślałam, że szika dziecka... V ciemnym salonie ciocia Marta, niczym tłusta i czarna paj^czyca, tkwiła przy swym krośnie. — Nie słyszy już i pomieszało jej się w głowie — wyjaśnił baion. Tymczasem staruszka, popatrzywszy na Angelikę, spytała oefrypłych głosem: — Kulawiec też przyjechał? Sądziłam, że go spalono na sto.ie. lyła to jedyna aluzja, jaką uczyniono w Monteloup na tenat jej pierwszego małżeństwa. Pozostawiono w cieniu ten fragment jej życia. Zresztą stary baron w ogóle nie staviał za wiele pytań. W miarę jak jego dzieci wychodziły z domu, brały śluby, wracały lub nie wracały, mieszały mu się lieco w myślach. Mówił dużo o Denisie oficerze i o Janie Marii, ostatnim synu. Nie pytał o Hortensję ani o to, co rob Gontran. Właściwie głównym przedmiotem rozmowy były nadal muły. Kiedy Angelika przeszła się po pałacu, uspokoiła się

478

wreszcie. Monteloup pozostało takie, jakie było. Trochę smutne, trochę żałosne, ale przecież tak jej życzliwe! Zobaczyła z radością, że jej synowie ulokowali się w ku­ chni, tak jakby tu się urodzili, pośród oparów kapuśniaku i w atmosferze opowieści piastunki. Nalegali, by zostać tu na kolację i na noc. Ale Angelika zabrała ich do Plessis, bo oczekiwała przybycia Filipa i chciała go przyjąć, gdy przybędzie. Nazajutrz, kiedy żaden posłaniec jeszcze go nie zaanon­ sował, przyjechała do ojca sama. Obeszli razem wszystkie ziemie, a on pokazał jej swoje dokonania. Kiedy zakończyli spacer, baron zatrzymał się nagle i po­ patrzył z uwagą na córkę. — A więc wróciłaś, Angeliko? — spytał. Oparł rękę o ramię dziewczyny i powtarzał z oczami pełnymi łez: — Angelika, moja córka, Angelika! A ona odpowiedziała wzruszona: — Wróciłam, ojcze, i będziemy mogli teraz często się widywać. Wiesz, że wychodzę za mąż za Filipa du PlessisBelliere, na które to małżeństwo wysłałeś nam swe przy­ zwolenie. — Ale ja sądziłem, że ten ślub już się odbył! — oznajmił zdziwiony. Angelika zagryzła wargi i nic nie odpowiedziała. Jakie były zamiary Filipa, który wmówił mieszkańcom tego regionu i swojej własnej rodzinie, że ślub ich odbył się w Paryżu?

ROZDZIAŁ XVn

W powrotnej drodze zaczęła odczuwać niepokój, który wzmógł się jeszcze, gdy na podwórzu ujrzała wozy markiza. Lokaje powiadomili ją, że ich pan przybył dwie godziny wcześniej. Pospiesznie weszła do pałacu. Kiedy wchodziła po schodach, usłyszała krzyki dzieci. „Znowu się złoszczą — pomyślała — wiejskie powietrze tak na nich wpływa. Lepiej, żeby ich przyszły ojczym nie uznał, że są nieznośni". Rozpoznała głos Cantora. Krzyczał straszliwie, jakby z potwornego strachu, a do jego krzyku dołączało się groźne szczekanie. Angelika otworzyła drzwi i stanęła jak wryta. Przed kominkiem, skąd buchał wielki ogień, Florimond i Cantor, przytuleni do siebie, osaczeni byli przez trzy ogro­ mne, czarne jak diabły wilczury, które, trzymane na smy­ czach, dziko szczekały, wyrywając się w stronę dzieci. Smy­ cze trzymał nie kto inny, tylko sam markiz du Plessis-Belliere, który wydawał się świetnie bawić przerażeniem dzieci. Na posadzce, w kałuży krwi, Angelika zauważyła trupa Parthosa, jednego z psów chłopców, zapewne zagryzionego, gdy próbował ich bronić. Cantor wydzierał się, a łzy zalewały mu twarz. Natomiast blada twarzyczka Florimonda wyrażała niezwykłą odwagę. Wyciągnął swą małą szpadę i kierując ją ostrzem ku zwie­ rzętom, starał się ochraniać młodszego brata. Angelika nie miała nawet czasu, by krzyknąć. W pierw480

szym odruchu chwyciła ciężki, drewniany stołek i rzuciła nim prosto w pyski psów, które zawyły z bólu i odskoczyły od dzieci. Złapała Florimonda i Cantora w ramiona. Uczepili się jej histerycznie. Cantor natychmiast zamilkł. — Filipie — powiedziała dysząc — nie wolno tak stra­ szyć chłopców. Mogli wpaść do ognia. Proszę popatrzeć, Cantor ma już oparzoną rękę. Mężczyzna spojrzał na nią swymi twardymi i przezroczys­ tymi oczami. — Pani synowie to tchórze jak kobiety — powiedział obojętnie. Jego cera była ciemniejsza niż zwykle i lekko się zataczał. „Wypił coś" — pomyślała. W tym momencie pokazała się Barbe. Zadyszana, trzy­ mała rękę na piersi, by powstrzymać zbyt szybkie bicie serca. Wodziła pełnymi strachu oczyma od Filipa do An­ geliki, by wreszcie zatrzymać się na nieżywym psie. — Niech mi pani wybaczy — powiedziała. — Poszłam po mleko na kolację dla dzieci. Zostawiłam je pod opieką Filipota. Nie spodziewałam się, że... — Nic się nie stało, Barbe — uspokajała ją Angelika. — Dzieci nie są przyzwyczajone do tak groźnych psów myśliwskich. Muszą się do nich przyzwyczaić, jeśli chcą tak jak prawdziwi szlachcice polować później na jelenie czy dziki. Przyszli szlachcice rzucili mało entuzjastyczne spojrzenie na trzy psy. Ale w ramionach Angeliki niczego nie musieli się już bać. — Jesteście małymi głuptasami — powiedziała do nich pieszczotliwie. Filip, ubrany w kostium podróżny z brązowo-złocistego aksamitu, obserwował matkę i dzieci. Nagle strzelił biczem na psy, pociągnął je do tyłu i wyszedł z pokoju. Barbe pospiesznie zamknęła za nim drzwi. — Filipot pobiegł po mnie — wyszeptała. — Pan markiz wygonił go z pokoju. Ja myślę, że on chciał, żeby te psy pożarły dzieci... — Nie mów głupstw, Barbe — ucięła sucho Angelika. 481

— Pan markiz nie umie obcować z dziećmi, chciał się za­ bawić... — Tak! Tak! Książęca zabawa! Wiemy, dokąd to może doprowadzić. Znałam jednego małego chłopca, który drogo za to zapłacił. Angelikę przeszedł dreszcz na wspomnienie Linota. Uspokoiwszy dzieci, poszła do swojej komnaty. Usiadła przed toaletką, by poprawić fryzurę. ,,Co miało oznaczać to ostatnie wydarzenie? Czy należy potraktować je poważnie? Filip był pijany, to się rzucało w oczy. Trzeźwy, przeprosiłby za całe zamieszanie". Jednak jedno słowo, wypowiedziane przez Marię Agniesz­ kę, przychodziło jej na myśl: „Bydlak!" Ponury, skryty, okrutny bydlak... Kiedy chce się zemścić na kobiecie, nie waha się przed niczym. „Ale chyba nie posunie się do tego, by atakować moje dzieci" — pomyślała Angelika. Odrzuciła grzebień i pod­ niosła się gwałtownie. *

*

*

W tej samej chwili z trzaskiem otwarły się drzwi sypialni. Angelika ujrzała w progu Filipa. Patrzył na nią twardym wzrokiem. —-Ma pani kuferek z trucizną? — Oddam go panu w dzień naszego ślubu, Filipie, tak jak to było uzgodnione w naszym kontrakcie. — Pobieramy się dziś wieczór. — Więc oddam go panu dziś wieczór — odpowiedziała, starając się zachować spokój. Uśmiechnęła się i wyciągnęła ku niemu dłoń. — Jeszcze się nie przywitaliśmy... — Nie uznałem tego za konieczne — zareplikował i ener­ gicznie zamknął drzwi. Angelika zagryzła wargi. Zdecydowanie, mężczyzna, któ­ rego wybrała, nie będzie łatwy do obłaskawienia. Przypo­ mniała jej się rada Molinesa: „Niech pani spróbuje zawład­ nąć nim przez zmysły". Ale po raz pierwszy w życiu wątpiła w swe zwycięstwo. Czuła się bezsilna wobec tego lodowa482

tego mężczyzny. Nigdy nie wyczuwała z jego strony naj­ mniejszego pożądania. Ona sama zresztą, na razie ogarnięta niepokojem, nie czuła ku niemu żadnego pociągu. „Powiedział, że pobierzemy się dzisiejszego wieczoru. Nie wie nawet, co mówi. Mój ojciec nie jest przecież uprze­ dzony". Zapukano nieśmiało do drzwi. Gdy je otworzyła, ujrzała swe dzieci, znów przytulone do siebie we wzruszający spo­ sób. Na ramieniu Florimonda siedziała małpka Piccolo. — Mamo — powiedział drżącym, ale stanowczym gło­ sem. — Chcielibyśmy pójść do dziadka. Boimy się tu zostać. — Strach to słowo, którego chłopczyk noszący szpadę nie powinien wymawiać — odpowiedziała surowo Angelika. — Czyżbyście rzeczywiście byli tchórzami, tak jak to mi sugerowano wczoraj? — Pan du Plessis zabił już Parthosa. Teraz pewnie zabije Piccolo. Cantor zaczął cichutko szlochać. Cantor, ten spokojny Cantor poruszony do tego stopnia! To było więcej, niż mogła znieść. Nieważne, czy to było głupie, czy nie, fakt pozostawał faktem: jej dzieci się bały. — Zgoda, pojedziecie z Barbe do Monteloup, i to zaraz. Tylko przyrzeknijcie, że będziecie grzeczni. — Dziadek obiecał mi, że posadzi mnie na muła — powiedział Cantor, już pocieszony. — Phi, a mnie da konia — oznajmił Florimond. Niecałą godzinę później Angelika załadowała ich do kariolki wraz z ich służącymi i garderobą. W Monteloup było wystarczająco dużo łóżek dla nich i dla ich świty. Sami służący wydawali się zadowoleni, że stąd wyjeżdżają. Przy­ bycie Filipa spowodowało, że atmosfera w białym pałacu stała się nie do zniesienia. Piękny młodzieniec, który na dworze Króla-Słońce grał wdzięczną rolę, tutaj, w swej samotni, sprawował rządy silnej ręki. Barbe wyszeptała: — Nie zostawimy tu pani samej z tym... tym człowie­ kiem. — Jakim człowiekiem? — spytała Angelika wyniośle. I dodała:

483

— Barbe, to wygodne życie spowodowało, że zapo­ mniałaś o niektórych epizodach z naszego życia. Przypomnij sobie, że umiem się bronić. Było jej ciężko na sercu, więc ucałowała poczciwą, pełną twarz służącej.

ROZDZIAŁ XVIII

Kiedy ucichły dzwoneczki oddalającego się powozu, An­ gelika powoli wróciła do pałacu. Oddawszy dzieci pod opiekę Monteloup, odczuła pewną ulgę, ale pałac Plessis tym bardziej wydał jej się opustoszały, a nawet wrogi. Lokaj powiadomił ją w holu o podanej kolacji. Udała się do jadalni, gdzie nakrycia były już przygotowane. W tej samej niemal chwili pojawił się Filip i bez słowa usiadł na jednym krańcu stołu. Angelika zajęła miejsce naprzeciw niego. Byli sami. Obsługiwało ich dwóch służących, a kuch­ cik przynosił potrawy. Trzy świeczniki odbijały swe płomienie w pięknych sreb­ rnych naczyniach. W czasie posiłku słychać było jedynie odgłos łyżek i stukot naczyń, oprócz cykania świerszczy na zewnątrz. Za oknem zapadał zmrok. Angelika, wbrew swym przewidywaniom, zjadła posiłek z apetytem. Zauważyła, że Filip dużo pił, co wcale nie uczyniło go bardziej wylewnym. Kiedy się podniósł, po odmowie deseru, nie miała innego wyjścia jak pójść za nim do salonu. Spotkała tu Molinesa i jałmużnika, a także starą wieśniaczkę, która, jak się później okazało, była niegdyś niańką Filipa. — Czy wszystko jest gotowe, opacie? — spytał młodzie­ niec, przerywając wreszcie ciszę. — Tak, panie markizie. 485

— Więc chodźmy do kaplicy. Angelika zadrżała. Chyba jej małżeństwo z Filipem nie zostanie zawarte w tak ponurych okolicznościach? Zaprotestowała. — Chyba nie uważa pan, że wszystko jest przygotowane do naszego ślubu i że zaraz zostanie zawarty? — Tak właśnie uważam, pani — odpowiedział Filip szy­ derczo. — Podpisaliśmy kontrakt w Paryżu. To dla ludzi. Obecny tutaj opat pobłogosławi nas i wymienimy obrącz­ ki — to dla Boga. Inne przygotowania nie wydają mi się konieczne. Angelika popatrzyła z wahaniem na świadków tej sceny. Oświetlał ich tylko jeden świecznik, trzymany przez starą kobietę. Służących już nie było. Gdyby nie obecność Mo­ linesa, cierpkiego, ostrego Molinesa, który jednak kochał ją jak własną córkę, Angelika sądziłaby, że wpadła w pu­ łapkę. Poszukała wzrokiem intendenta, lecz ten spuścił wzrok z tą szczególną służalczością, jaką objawiał zawsze wobec panów du Plessis. Więc się poddała. W kaplicy, oświetlonej dwiema wielkimi świecami z gru­ bego, żółtego wosku, mały, wystraszony chłopiec podał wodę święconą. Angelika i Filip zajęli miejsca na dwóch klęcznikach. Jałmużnik stanął przed nimi i monotonnym głosem wyre­ cytował stosowne modlitwy i formuły: — Filipie du Plessis-Belliere, czy chce pan wziąć za mał­ żonkę Angelikę de Sance de Monteloup? — Tak. — Angeliko de Sance de Monteloup, czy zgadza się pani wziąć za małżonka Filipa du Plessis-Belliere? Powiedziała „tak" i wyciągnęła rękę ku Filipowi, by jej włożył obrączkę. Wzruszona, przypomniała sobie ten sam gest, wykonany w tuluskiej katedrze, wiele lat wcześniej. Tamtego dnia była nie mniej przejęta, a dłoń, która wzięła ją za rękę, uścisnęła ją leciutko, jakby chciała ją uspokoić. Oszołomiona, nie pojęła znaczenia tego dyskretnego uścis486

ku. Teraz szczegół ten wracał do niej, rozdzierał jej serce, zwłaszcza gdy patrzyła na pijanego Filipa, który nawet nie mógł wsunąć jej na palec obrączki. Wreszcie mu się udało. Małżeństwo zostało zawarte. Wyszli z kaplicy. — Teraz pani kolej — powiedział Filip, patrząc na nią z lodowatym uśmiechem. Zrozumiała aluzję i poprosiła, by obecni poszli za nią do jej komnaty. Wyciągnęła kuferek z sekretarzyka, otworzyła go i oddała swemu mężowi. — Tak, to jest ten zaginiony kuferek — potwierdził Filip po chwili milczenia. — Wszystko w porządku, panowie. Jałmuźnik i intendent podpisali papier, w którym poda­ wali się za świadków oddania kuferka przez panią du Plessis-Belliere, według klauzuli zawartej w małżeńskim kon­ trakcie. Następnie jeszcze raz życzyli im złamania karku i powoli się oddalili wraz ze staruszką, która szła z przodu i oświetlała im drogę. Angelika z trudem pohamowała się, by nie zatrzymać intendenta. Strach, jaki odczuwała, był nie tylko śmieszny, ale i nie na miejscu. Oczywiście nie jest przyjemnie znosić wściekłą niechęć mężczyzny. Ale może znajdą z Filipem jakąś nić porozumienia do zawarcia rozejmu... Ukradkiem rzuciła na niego okiem. Za każdym razem, gdy na niego patrzyła, podziwiała jego urodę i uspokajała się. Mężczyzna zaglądał do tego strasznego kuferka. Jego długie, gęste rzęsy rzucały cień na policzki. Był bardziej czerwony niż zwykle i bił od niego silny, bardzo nieprzyjem­ ny odór wina. Angelika, widząc, że niepewną ręką wyjmuje ampułkę z trucizną, przestrzegła go pospiesznie: — Proszę uważać, Filipie. Mnich Exili uważa, że jedna kropla tej trucizny wystarczy, by oszpecić się na zawsze. — Doprawdy? Podniósł na nią oczy ze złośliwym wyrazem twarzy. Bawił się flakonikiem. Angelika natychmiast zrozumiała, że zdol­ ny był rzucić jej nim w twarz. Sparaliżowana ze strachu, nie drgnęła jednak i nadal patrzyła na niego spokojnie

487

i śmiało. Zaśmiał się szyderczo, po czym włożył ampułkę z powrotem do kuferka, zamknął go i wziął pod pachę. Nic nie mówiąc, chwycił Angelikę za nadgarstek i wy­ prowadził z pokoju. Pałac był ciemny, cichy i ponury. Księżyc, który właśnie wyłonił się zza chmur, rzucał na ziemię cień wysokich okien. Filip ściskał tak mocno delikatną rękę Angeliki, że czuła własny puls. Ale wolała już to. W swoim pałacu Filip za­ chowywał się zupełnie inaczej niż na dworze. Bez wątpienia taki sam był na wojnie, gdzie porzucał maskę pięknego, zamyślonego dworzanina i ukazywał swą prawdziwą oso­ bowość imponującego wojownika, skrupulatnego, niemal barbarzyńs kiego. Zeszli po schodach, przeszli przez korytarz i skierowali się do ogrodu. Na małej przystani Filip popchnął Angelikę ku barce. — Niech pani wsiada! — powiedział sucho. Teraz on zajął miejsce na barce i ostrożnie położył kufe­ rek na jednej z ławek. Angelika usłyszała, jak zluzował cumy, i łódka powoli odbiła od brzegu. Filip wziął jedno z wioseł i popychał łódkę na środek jeziora. Słychać było jedynie prześlizgiwanie się kadłuba barki pośród gęstych liści nenufarów. Onieśmielone żaby milczały. Gdy dopłynęli do środka jeziora, Filip zatrzymał łódkę. Ostrożnie rozejrzał się wokół. Ziemia wydawała się bardzo odległa, a biały pałac, umieszczony między dwiema ciem­ nymi falezami parku, wyglądał jak widmo. W milczeniu markiz du Plessis podniósł kuferek, którego zniknięcie tak niepokoiło jego rodzinę, i zdecydowanie wrzucił do wody. Kuferek bardzo szybko poszedł na dno i już po chwili na gładkiej tafli jeziora nie było po nim śladu. Filip popatrzył na Angelikę. Drżała. Usiadł obok niej. Gest ten o tej porze i w tak cudownym miejscu mógłby być gestem kochanka, lecz ona była sparaliżowana strachem. Powoli, z typowym dla niego wdziękiem, podniósł obie ręce i położył je na szyi Angeliki. — A teraz panią uduszę, moja piękna — powiedział

48!

półgłosem. — Połączy się pani na dnie jeziora z przeklętym kuferkiem! Zmusiła się, by nie drgnąć. Był pijany lub szalony. W każdym razie mógł ją zabić. Czy nie była zdana na jego łaskę? Nie mogła ani wzywać pomocy, ani się bronić. Niedostrzegalnym ruchem oparła głowę na ramieniu Fili­ pa. Poczuła na czole dotyk nie ogolonego od rana męs­ kiego policzka. Wzruszyło ją to. Wszystko uległo znisz­ czeniu... Księżyc wędrował po niebie, kuferek leżał na dnie jeziora, teraz dokonywał się ostatni akt tragedii... Czyż nie było słuszne, że Angelika de Sance zginie w ten sposób z ręki młodego boga, który nazywał się Filip du Plessis? Nagle wrócił jej oddech, bo uścisk, który ją dusił, roz­ luźnił się. Ujrzała Filipa z zaciśniętymi zębami, z twarzą wykrzywioną wściekłością. — Do diabła! — zaklął, — Więc żaden strach nie ugnie pani małej, dumnej głowy? Nigdy więc nie będzie pani krzyczeć, błagać o litość? Spokojnie, zaraz tam pani przy­ płynie! Brutalnie pchnął ją z powrotem na ławkę i wziął wiosło. Kiedy dotknęła nogą ziemi, ledwo oparła się pokusie, by uciec co sił w nogach. Nie wiedziała już, co ma robić. Myśli bezładnie krążyły po głowie. Bolała ją szyja. Filip obserwował ją z uwagą. Ta kobieta nie wydawała mu się podobna do innych. Nie płacze, nie krzyczy, nawet nie drży. Lekceważyła go wręcz. To on był znieważony. Zmusiła go, upokorzyła jak jeszcze żaden mężczyzna. Na taki afront dżentelmen może odpowiedzieć jedynie szpadą, a wieśniak kijem... Ale kobiecie...? Och! Kobiety nie zawsze zwyciężały. Filip wiedział, jak można się na nich zemścić. Nieraz już delektował się szlo­ chami, wołaniami o pomoc, błaganiami tych dziewek, które gwałcił wieczorem po bitwie, a które potem oddawał na żer swym żołnierzom. Mścił się w ten sposób za upokorzenia, jakich doznawał od kobiet w okresie dorastania. Ale jak pokonać tę kobietę? Pod wypukłym gładkim 489

czołem i w spojrzeniu zielonej wody łączyła w sobie wszys­ tkie kobiece sztuczki, całą subtelną moc swej płci. Przynaj­ mniej tak mu się wydawało. Nie wiedział, że Angelika trzęsła się ze strachu i bliska była płaczu. Jeśli stawiła mu czoło, to dlatego, że była przyzwyczajona do walki. Wziął ją za rękę niczym złośliwy strażnik i zaprowadził do pałacu. Kiedy wchodzili po schodach, zobaczyła, że Filip wyciąg­ nął rękę po wiszący na ścianie długi bat na psy. — Filipie — powiedziała. — Rozstańmy się tutaj. Myślę, że jest pan pijany. Po co mamy się znowu kłócić? Jutro... - Och! Nie! — odpowiedział sarkastycznie. — Czyż nie mam spełnić małżeńskiego obowiązku? Ale przedtem muszę panią nieco poprawić, żeby przeszła pani chęć szantażowa­ nia. Proszę nie zapominać, że jestem tu panem i że mam nad panią całą władzę. Spróbowała się wyrwać, ale smagnął ją batem jak niepo­ słuszną sukę. Angelika krzyknęła bardziej z oburzenia niż z bólu. — Filipie, pan jest szalony! — Będzie mnie pani prosiła o wybaczenie! — odpowie­ dział z zaciśniętymi zębami. — Będzie mnie pani prosiła o wybaczenie za to, co pani zrobiła! — Nie! Wepchnął ją do pokoju, zamknął za sobą drzwi i zaczął strzelać z bata. Umiał nim się posługiwać. Jego stanowisko wielkiego łowczego Francji było z pewnością zasłużone. Angelika zasłoniła twarz rękami, by obronić się przed uderzeniami. Przywarła do ściany i instynktownie odwróciła głowę. Wzdrygała się przy każdym strzelaniu i zagryzła wargi, by nie jęczeć. Tymczasem ogarnęło ją dziwne uczucie i pierwszy bunt ustąpił teraz miejsca swego rodzaju akcep­ tacji, dziwnemu umiłowaniu sprawiedliwości. Krzyknęła nagle: — Dosyć, Filipie, dosyć! Proszę pana o przebaczenie. Znieruchomiał zdziwiony tak łatwym zwycięstwem. Po­ wtórzyła: 490

— Proszę o przebaczenie... To prawda, źle postąpiłam wobec pana. Niezdecydowany, stał nieruchomo. Znów sobie z niego drwi — myślał — chce uniknąć jego gniewu fałszywą po­ korą. Płaszczące się suki! Aroganckie w czasie zwycięstwa, służalcze pod batem! Jednak w głosie Angeliki wyczuł szcze­ ry ton, który nim wstrząsnął. Czyżby ta była inna niż wszys­ tkie, a wspomnienie małej „baronowej Smutnej Sukni", zakodowane w jego pamięci, było zwykłym złudzeniem? W półmroku, z którym zmagał się blask księżyca i światło świecznika, widok tych białych, posiniaczonych ramion, delikatnej szyi, czoła przyciśniętego do ściany, jak u małego, skruszonego dziecka, rozbudził w nim gwałtowną, niezwyk­ łą żądzę, jakiej jeszcze żadna kobieta w nim nie wzbudziła. Nie była to jedynie zwierzęca i ślepa potrzeba, lecz także tajemniczy i niemal słodki pociąg. Miał przeczucie, że Angelika osiągnie coś, czego jeszcze nie znał, jakąś nieznaną krainę miłości, na próżno poszu­ kiwaną z tyloma innymi, zapomnianymi kobietami... Jego wargi wydały mu się suche, spragnione, żądne ze­ tknięcia się z tym giętkim i pachnącym ciałem. Z przyspieszonym oddechem odrzucił bat, zrzucił frak i perukę. Zaniepokojona Angelika ujrzała go nagle w pół­ mroku na pół nagiego, wyprostowanego, z krótkimi, jas­ nymi włosami, które nadawały mu wygląd antycznego pas­ terza, w koronkowej koszuli, odsłaniającej gładki i jasny tors, z rozłożonymi w niezdecydowanym geście ramionami. Nagle podszedł do niej, chwycił ją niezręcznie i przywarł ustami do jej szyi. Ale Angelikę bolało jeszcze to miejsce i teraz ona poczuła się urażona. Poza tym, o ile była dość uczciwa, by przyznać, że nie miała racji, o tyle jednak była zbyt dumna, by postępowanie Filipa skłoniło ją do miłości. Wyrwała się z rąk swego nowego małżonka: — Ach! Nie, tylko nie to! Filipa znowu ogarnęła wściekłość. A więc sen się roz­ wiewał! Ta kobieta jest taka sama jak wszystkie inne: upar­ ta, nieposłuszna, wyrachowana, wymagająca, wieczna ko­ biecość! Cofnął się, podniósł pięść i uderzył Angelikę w twarz. 491

Zachwiała się, a następnie chwyciwszy go obiema rękoma za brzeg koszuli, popchnęła ku ścianie. Przez chwilę stał osłupiały. Umiała się bronić jak kantyniarka, przywykła do pijaków. Nigdy nie widział szlachetnej damy, która umiałaby się tak bronić. Uważał to za zabawne i jednocześnie irytujące. Czyżby wyobrażała sobie, że jej ustąpi? Zbyt dobrze znał to plemię. Jeśli nie okiełzna jej tego wieczoru, jutro ona go sobie podporządkuje. Zazgrzytał zębami, ogarnięty nagłym pragnieniem zniszczenia, poko­ nania w sobie tej słabości. Skoczył ku niej, chwycił ją za szyję i uderzył jej głową o ścianę. Pod wpływem uderzenia Angelika straciła na chwilę przy­ tomność i osunęła się na ziemię. Walczyła ze sobą, by nie zemdleć. Nabrała pewności: w tawernie „Pod Czerwoną Maską" to Filip — teraz była tego pewna — uderzył ją, zanim inni chcieli ją zgwałcić. Och! Co za bydlak, potworny bydlak! Jego ciało rozgniatało ją na lodowatej posadzce. Miała wrażenie, że padła ofiarą rozpasanego dzikusa, który po wymuszeniu na niej uległości brutalnie, bez wytchnienia ją maltretował. Nieludzki ból przeszywał jej trzewia... Żadna kobieta by tego nie zniosła... Okaleczy ją i zniszczy! Bydlak! Potworny bydlak... Nie mogąc już wytrzymać, wydała z siebie rozdzierający krzyk. — Łaski, Filipie, łaski...! Odpowiedział głuchym i triumfalnym pomrukiem. Wresz­ cie krzyknęła. Wreszcie uzyskał jedyną formę miłości, jaka mogła go zadowolić, piekielną radość z trzymania w swych rękach zesztywniałej z bólu ofiary, ofiary przerażonej, bła­ gającej, która mściła jego poprzednie upokorzenia. Jego pożądanie, wzmocnione nienawiścią, naprężyło go jak żelaz­ ny pręt. Całym ciężarem spoczął na niej. Kiedy ją uwolnił, była prawie nieprzytomna. Obserwował ją, jak leżała wyciągnięta u jego stóp. Nie jęczała już, ale próbując na próżno odzyskać świa­ domość, poruszyła się nieznacznie na posadzce jak piękny, zraniony ptak. 492

Filip dostał dziwnej czkawki, która podobna była do szlochu. „Co mi jest?" — pomyślał z przerażeniem. Świat stał się nagle ciemnością i rozpaczą. Zgasły wszelkie światła. Wszystko zostało na zawsze zniszczone. Wszystko, co mogło, zostało unicestwione. Zniszczył nawet to nie­ śmiałe wspomnienie małej, ubranej na szaro dziewczynki, której rączka drżała w jego dłoni, wspomnienie, które sta­ wało mu czasem przed oczami i lubił je, sam nie wiedział dlaczego... Angelika otworzyła oczy. Dotknął ją końcem stopy i po­ wiedział szyderczo: — No cóż, myślę, że jest pani usatysfakcjonowana. Dob­ ranoc, markizo du Plessis. Usłyszała, jak wychodzi z pokoju, obijając się o meble.

ROZDZIAŁ XIX

Pozostała tak długą chwilę, leżąc bez ruchu na ziemi, mimo zimna, które ogarniało jej odsłonięte ciało. Czuła się dogłębnie zraniona i miała dziecięcą ochotę się rozpłakać. Wbrew jej woli wspomnienie pierwszej poślubnej nocy, pod niebem Tuluzy, nie opuszczało jej. Przypomniała sobie, jak jęczała, bezwładna, z rękami i nogami po raz pierwszy ociężałymi ze zmęczenia, którego jeszcze nie znała. U jej wezgłowia pochylała się postać wielkiego Joffreya de Peyrac. — Biedna mała zraniona! — powiedział. Lecz w jego głosie nie było litości. I nagle zaczął się śmiać triumfalnym śmiechem, śmiechem egzaltowanego mężczyz­ ny, który pierwszy oznaczył pieszczotą ciało swej ukochanej towarzyszki. „Oto dlaczego też go kocham! — pomyślała wtedy. — Ponieważ jest Mężczyzną w prawdziwym tego słowa zna­ czeniu. Jaką wagę ma jego zniszczona twarz! Ma siłę i in­ teligencję, męskość, subtelne nieprzejednanie zwycięzców, prostotę, krótko mówiąc: wszystko, co składa się na pojęcie Mężczyzny, najważniejszej istoty, władcy stworzeń..." I tego człowieka straciła, straciła po raz drugi! Ponieważ czuła podświadomie, że duch Joffreya de Peyrac wypiera się jej. Czyż nie zdradziła go właśnie? Zaczęła myśleć o śmierci, o małym stawie otoczonym nenufarami. Przypomniała sobie, co Desgrez jej powiedział: 494

„Niech pani unika rozgrzebywania popiołów, które roz­ rzucono na wietrze... Za każdym razem, kiedy pani o tym pomyśli, będzie pani miała ochotę umrzeć... A ja nie zawsze będę na miejscu..." Więc dzięki Desgrezowi, dzięki jej przyjacielowi polic­ jantowi, markiza Aniołów jeszcze raz oddaliła od siebie czarną rozpacz. Nie chciała rozczarować Desgreza. Podniosła się, zawlokła do drzwi, zasunęła zamki i wró­ ciła, by zwalić się na łóżko. Lepiej się nad tym zbytnio nie zastanawiać. Zresztą czyż Molines nie uprzedził jej: możliwe, że przegra pani pierwszą rundę... Krew pulsowała jej w skroniach i nie wiedziała, jak zła­ godzić piekący ból ciała. W blasku księżyca pojawił się przed nią duch poety w spi­ czastym kapeluszu, z bladymi włosami. Zawołała go, ale on już zniknął. Wydawało jej się, że słyszy, jak szczeka Sorbona, i widzi malejącą w oddali sylwetkę Desgreza... Desgrez, Zabłocony Poeta... Myliła ich trochę w myślach, tego łowcę i ściganego, dwóch synów wielkiego Paryża, dwóch kpiarzy i cyników, zdobiących łaciną swą gwarę. Ale na próżno ich wzywała, ich sylwetki zacierały się. traciły realny wymiar. Nie należeli już do jej życia. Odłączyła się od nich na zawsze. Angelika obudziła się gwałtownie, choć nie sądziła wcale, że śpi. Nastawiła ucha. Cisza lasu Nieul otaczała biały zamek. W jednej z komnat piękny oprawca musiał teraz chrapać, przytępiony winem. Ogarnął ją wielki spokój. Przytuliła się do poduszki i spróbowała zasnąć. Przegrała pierwszą rundę, ale jednak została markizą du Plessis-Belliere. *

*

*

Tymczasem ranek, przywitany z podniesioną głową, przy­ niósł jej nowe rozczarowanie. Sama zrobiła sobie toaletę, by uniknąć zdziwienia Javotte: posmarowała twarz ołowia­ ną bielą i pudrem, chcąc ukryć krwawe wybroczyny. Kiedy 495

zeszła na dół, dowiedziała się, że pan markiz, jej małżonek, wyjechał po prostu o świcie do Paryża. A właściwie do Wersalu, gdzie dwór zbierał się na licznych zabawach przed letnią kampanią. Angelice krew uderzyła do głowy. Czyżby Filip wyobrażał sobie, że jego żona zgodzi się żywcem pogrzebać na prowin­ cji, podczas gdy w Wersalu odbywają się zabawy? Cztery godziny później kareta ciągnięta przez szóstkę koni podskakiwała na kamienistych drogach Poitou w kie­ runku Paryża. Angelika, połamana i osłabiona, lecz nieustępliwa, rów­ nież tam podążała. Nie chcąc spotkać się z Molinesem, zostawiła mu list, w którym zlecała mu opiekę nad jej dziećmi. Z Barbe, niańką, dziadkiem i intendentem Florimond i Cantor będą żyć jak pączki w maśle. Mogła spokojnie wyruszyć w drogę. W Paryżu udała się do Ninon de Lenclos, która od trzech miesięcy pałała uczuciem do księcia de Gassempierre. Ksią­ żę przebywał teraz tydzień na dworze, więc Angelika znalaz­ ła u przyjaciółki poszukiwane zacisze. Spędziła czterdzieści osiem godzin wyciągnięta w łóżku Ninon, z kataplazmem, z balsamem z Peru na twarzy, dwoma ałunowymi kom­ presami na powiekach i całym ciałem wysmarowanym oliw­ ką i różnymi maściami. Liczne posiniaczenia i blizny na ramionach i twarzy zrzu­ ciła na karb nieszczęśliwego wypadku z karetą. Kurtyzana wykazała się tak wielkim taktem, że sama Angelika nie dowiedziała się nigdy, czy w to uwierzyła. Ninon całkiem naturalnie powiedziała jej o Filipie, któ­ rego widziała, jak udawał się do Wersalu. Przewidziany był tam program najprzyjemniejszych rozrywek: gonitwa do pierścienia, balet, komedie, sztuczne ognie i inne, równie wspaniałe pomysły. Całe miasto rozbrzmiewało paplaniem tych, którzy zostali zaproszeni, i zgrzytaniem zębów tych, którzy zostali pominięci. Ninon mówiła bez przerwy, nie dopuszczając do głosu Angeliki, dla której najbardziej wskazany był spokój, by jej cera stała się znów jak płatek lilii i róży. Ninon, której 496

reputacja broniła dostępu do Wersalu, zapewniała, że wcale tego nie żałuje. Jej posiadłość była gdzie indziej: w tym małym pałacyku w dzielnicy Marais, gdzie była rzeczywiście królową, a nie damą do towarzystwa. Wystarczała jej świa­ domość, że o takim czy innym wydarzeniu w sypialni jakiejś damy czy na dworze król pytał czasami: — A co na to powiedziała piękna Ninon? — Kiedy będą panią fetować na Wersalu, zapomni pani o mnie, moja droga? — spytała. Angelika obłożona plastrami zaprzeczyła ruchem głowy.

ROZDZIAŁ XX

21 czerwca 1666 roku markiza du Plessis-Belliere udała się do Wersalu. Nie miała zaproszenia, ale miała za to największą na świecie odwagę. Jej karetę ozdobioną zielonym aksamitem z frędzlami i złotymi bortami, złoconymi kołami i nadwoziem, ciągnęły dwa duże, jabłko wite konie. Angelika miała na sobie suknię z popielato-zielonego brokatu w wielkie srebrne kwiaty i okazały, długi naszyjnik z pereł. Włosy uczesane przez Bineta były również przystrojone perłami i dwoma lekkimi, nieskazitelnie białymi piórami, niczym zimową ozdobą. Twarz, pomalowana z wielkim staraniem, lecz bez przesady, nie nosiła już śladów przemo­ cy, której ofiarą padła kilka dni wcześniej. Ninon przykryła muszką z tafty w kształcie serduszka jedynego siniaka, który pozostał jej na skroni. Z drugą, mniejszą muszką w kąciku ust wyglądała naprawdę do­ skonale. Włożyła rękawiczki z Vendome, otworzyła ręcznie ma­ lowany wachlarz, wychyliła się przez okno powozu i krzy­ knęła: — Do Wersalu, woźnico! Niepokój i radość uczyniły ją teraz tak nerwową, że zabrała ze sobą Javotte, by móc porozmawiać z nią w trak­ cie jazdy. 498

— Jedziemy do Wersalu, Javotte! — powtarzała małej, która siedziała obok niej w muślinowym berecie i haftowa­ nym fartuszku. — Och! Ja już tam byłam, pani. Kiedy płynęłam statkiem z Saint-Cloud, w niedzielę... żeby zobaczyć, jak król je kolację. — To nie to samo, Javotte. Nie możesz zrozumieć. Podróż dłużyła jej się w nieskończoność. Droga była zła, z głębokimi koleinami, wyżłobionymi przez dwa tysiące wozów, które każdego dnia przewoziły tą trasą w obie strony kamienie i gips do konstrukcji pałaców oraz bloki skalne, ołowiane rury i posągi do ogrodów. Furmani i woźnice klęli siarczyście. — Nie musiałyśmy tędy przejeżdżać, pani — powiedziała Javotte — tylko przez Saint-Cloud. — Nie, to by było za długo. Angelika wystawiała głowę za okno powozu, ryzykując, że niszczy wspaniałą kompozycję Bineta lub zostanie ochla­ pana błotem. — Pospiesz się, woźnico! Twoje konie to ślimaki. Ale już zauważyła na horyzoncie wysoki, różowy zarys budowli. — Co to jest, woźnico? — To Wersal, pani. Niedawno posadzone drzewa ocieniały krańce alei. Po­ wóz Angeliki musiał się zatrzymać, by przepuścić karetę, która nadjeżdżała drogą z Saint-Cloud. Czerwoną karetę, ciągniętą przez sześć gniadych koni, eskortowali jeźdźcy. Z pewnością była to kareta Monsieur, brata króla. Za nim jechała kareta Madame zaprzężona w sześć białych koni. Angelika wjechała swoją karetą. Nie wierzyła już w złe spotkania czy czary, cieszyła się swego rodzaju immunite­ tem. Miała pewność, silniejszą niż wszystkie obawy, że bliska była chwila triumfu, drogo bowiem za to musiała zapłacić. Poczekała jednak, by uspokoiło się nieco zamieszanie, 499

wywołane przybyciem dwóch ważnych osobistości. Następ­ nie wysiadła z karety i weszła schodami na Marmurowy Dziedziniec. Filipot, w niebiesko-żółtym stroju Plessis, podtrzymywał tren jej sukni. — Nie wycieraj nosa rękawem — powiedziała mu. — Nie zapominaj, że jesteśmy w Wersalu. — Tak, pani — powiedział dawny mieszkaniec Dziedziń­ ca Cudów, rozglądając się wokół z rozdziawioną gębą. Wersal nie miał jeszcze tej miażdżącej majestatyczności, którą nadadzą mu dwa białe skrzydła, dorzucone przez Mansarta pod koniec rządów Ludwika XIV. Był to baśnio­ wy pałac, który wznosił się na małym wzgórzu, cieszący oczy radosną architekturą, koloru róży i maku polnego, balkonami z żelaznymi ozdobami, wysokimi, jasnymi ko­ minami. Pinakle, maszkarony i inne ozdoby na szczycie wiązania dachu były pozłacane i lśniły jak klejnoty zdobiące cenny kuferek. Wokół pałacu panował wielki ruch; kolorowe liberie słu­ żących i lokai mieszały się z ciemnymi bluzami robotników, którzy uwijali się, przenosząc jakieś narzędzia czy taczki. Śpiewny hałas dłuta wbijanego w kamień łączył się z dźwiękiem bębnów i piszczałów oddziału muszkieterów, paradujących na środku wielkiego dziedzińca. Angelika rozejrzała się, lecz nie zauważyła nikogo zna­ jomego. Weszła do pałacu drzwiami w lewym skrzydle, gdzie kręciło się wiele przybyłych kobiet. Szerokie mar­ murowe schody zaprowadziły ją do dużego salonu, wy­ pełnionego tłumem ludzi, dość skromnie odzianych, którzy patrzyli na nią ze zdziwieniem. Dowiedziała się, że znajduje się w sali Gardes. W każdy poniedziałek petenci składali tu podania lub przychodzili po odpowiedź na poprzednie prośby. Angelika czuła się nie na miejscu pośród tych starych wojskowych, wdów i sierot. Już chciała się wycofać, kiedy dostrzegła panią Scarron. Rzuciła jej się na szyję, szczęśliwa, że spotkała wreszcie kogoś znajomego. — Szukam dworu — powiedziała jej. — Mój mąż musi

być na porannej audiencji u króla i chciałabym do niego dołączyć. Pani Scarron, bardziej jeszcze niż zwykle biednie i skrom­ nie ubrana, wydawała się nieodpowiednią osobą do udzie­ lania takich informacji. Ale odkąd zaczęła odwiedzać kró­ lewskie przedpokoje w nadziei otrzymania renty, młoda wdowa lepiej znała dworski program niż sam dziennikarz Loret, który zobowiązany był zaznaczać na nim godzina po godzinie wszelkie fakty i zmiany. Pani Scarron wskazała Angelice inne drzwi; wychodziły na swego rodzaju szeroki balkon *, z którego widać było ogrody. — Myślę, że audiencja u króla już się skończyła — po­ wiedziała. — Przeszedł już do swego gabinetu, gdzie po­ rozmawia przez kilka chwil z księżniczkami. Potem zejdzie do ogrodu, chyba żeby przyszedł tutaj. W każdym razie najlepiej będzie, jak pójdzie pani dalej tą otwartą galerią. Zaraz na początku, po prawej stronie, znajdzie pani antyszambr, który prowadzi do gabinetu króla. O tej porze każdy tam zmierza, Z pewnością odnajdzie tam pani swego męża. Angelika rzuciła okiem na balkon, na którym widać było jedynie kilku szwajcarów. — Umieram ze strachu — powiedziała. — Nie poszłaby pani ze mną? — Och! Moja droga, jak bym mogła? — przeraziła się Franciszka, obrzucając wzrokiem swą biedną suknię. Angelika sama się zorientowała, jak bardzo ich suknie kontrastują ze sobą. — Dlaczego przyszła tu pani dzisiaj jako petentka? Ma pani jeszcze kłopoty finansowe? — Większe niż do tej pory, niestety! Śmierć królowej matki pociągnęła za sobą zniesienie mej renty. Przyszłam w nadziei, że uda mi się ją odzyskać. Pan d'Alberty obiecał mi swoje poparcie.

* Obecnie w miejscu tym znajduje się Galeria Zwierciadlana.

501

— Życzę pani, by się to rzeczywiście udało. Jest mi na­ prawdę bardzo przykro... Pani Scarron uśmiechnęła się bardzo uprzejmie i pocało­ wała ją w policzek. — Niech pani nie będzie przykro, bo to by była wielka szkoda. Wydaje się pani taka szczęśliwa! Zresztą zasługuje pani na to szczęście, moja droga. Cieszę się, że nadal jest pani taka piękna. Król jest bardzo wrażliwy na piękno. Nie wątpię, że będzie panią oczarowany. „A ja zaczynam coraz bardziej w to wątpić" — pomyślała Angelika, a serce waliło jej jak młot. Wspaniały wystrój Wersalu zachęcił ją, by posunąć dalej swą odwagę. Oczywiś­ cie, że była szalona. Ale trudno! Nie będzie postępować tak jak biegacz, który załamuje się na kilka metrów przed osiągnięciem celu... Po pożegnaniu pani Scarron Angelika poszła wzdłuż galerii tak szybko, że Filipot aż się zadyszał. Kiedy była w połowie drogi, na drugim krańcu pojawiła się idąca im na spotkanie jakaś barwna grupa. Nawet z tej odległości Angelika bez trudu rozpoznała wśród dworzan majestatycz­ ną sylwetkę króla. Maszerując na swych czerwonych obcasach, w obfitej peruce, Ludwik XIV wyróżniał się od innych wspaniałym chodem. Poza tym nikt lepiej niż on nie umiał posługiwać się wysokimi laskami, których modę wyłansował, a które dotychczas zarezerwowane były jedynie dla starców i kalek. Uczynił z nich instrument bezpieczeństwa, pięknej postawy i nawet, w jego przypadku, czaru. Przybliżał się, opierając się na hebanowej lasce ze złotą gałką i prowadząc wesołe rozmowy z dwiema księżniczkami, idącymi po jego bokach: Henriettę d'Angleterre i młodą księżną d'Enghien. Dzisiaj, tytułowana faworyta, Louisa de La Valliere, nie brała udziału w spacerze. Jej Wysokość musiała być zadowolona. Biedna dziewczyna stawała się coraz mniej reprezentacyjna. Rozmawiając z nią na osob­ ności, można było doszukać się w niej jeszcze jakiejś słody502

czy. Jednak w takie piękne poranki bladość i szczupłość Mademoiselle de La Valliere wydawały się zaznaczać jeszcze bardziej. Zostawała zatem w swym zaciszu, gdzie odwiedzał ją król, by dowiadywać się o zdrowie... Angelika od razu zrozumiała, że zawracając z drogi, okryłaby się śmiesznością. Nadal więc szła do przodu, tylko coraz wolniej, z dziwnym uczuciem bezsiJności i fatalizmu, które ma się czasem we snach. We mgle, która ją otaczała, odróżniała tylko samego króla i wpatrywała się w niego nieruchomo, jakby przyciągana magnesem. Wolałaby spuś­ cić oczy, ale nie była do tego zdolna. Była teraz tak samo blisko niego jak kiedyś w ciemnym pokoju w Luwrze, gdzie stawiła mu czoło. Nie docierało nawet do jej świadomości, jaki widok przedstawiała we wspaniałej toalecie, piękna i ponętna, sama w oświetlonej słońcem galerii. Ludwik XIV się zatrzymał, a za nim przystanęli również dworzanie. Lauzun, który rozpoznał Angelikę, ugryzł się w język i schował się za innymi. Ucieszył się, że wydarzy się coś zadziwiającego! Król, pełen kurtuazji, zdjął kapelusz ozdobiony ognistymi piórami. Był bardzo wrażliwy na urodę kobiet. Spokojna śmiałość, z jaką ta kobieta patrzyła na niego szmaragdo­ wymi oczami, zamiast go zniechęcić, wręcz go oczarowała. Kim była? Jak to się stało, że nie zauważył jej do tej pory? Tymczasem Angelika podświadomie skłoniła się nisko. Teraz, na pół klęcząc, wolałaby już się nie podnieść. Jednak wyprostowała się, z oczami nieodparcie skierowanymi ku królowi. Patrzyła na niego wbrew sobie w prowokujący sposób. Król był zdziwiony. Było coś niezwykłego w postawie tej nieznajomej, a także w milczeniu i zaskoczeniu dworzan. Rozejrzał się wokół, zmarszczył lekko brwi. Angelika myślała, że zaraz zemdleje. Ręce zaczęły jej drżeć w fałdach sukni. Była już bezsilna, była zgubiona. Wtedy właśnie czyjaś dłoń chwyciła ją za rękę, omal nie łamiąc jej palców. Usłyszała spokojny głos Filipa: — Sire, niech Wasza Królewska Mość przyzna mi ten

503

zaszczyt i pozwoli przedstawić sobie moją żonę, markizę du Plessis-Belliere. — Pańską żonę, markizie? — spytał król. — Wiadomość ta jest zaskakująca. Słyszałem coś o tym, ale spodziewałem się, że przyjdzie pan ze mną porozmawiać... — Sire, nie wydawało mi się konieczne informować Wa­ szą Wysokość o tym drobiazgu. — Drobiazg? Małżeństwo?! Niech pan uważa, markizie, by pan Bossuet pana nie usłyszał! I te damy! Na świętego Ludwika! Od czasu, kiedy pana poznałem, zastanawiam się, z jakiej gliny jest pan ulepiony. Czy wie pan, że pańska dyskrecja wobec mnie jest niemal bezczelnością? — Sire, jestem zrozpaczony, że Wasza Królewska Mość w ten sposób interpretuje moje milczenie. Rzecz ta jest tak mało istotna! — Niech pan zamilknie! Pańska nieświadomość prze­ kracza granice i nie pozwolę panu nawet pięć minut dłużej rozmawiać tak złośliwie w obecności tej uroczej osoby, pańskiej małżonki. Słowo daję, pan jest tylko żołnierzem. A pani, co pani myśli o swoim małżonku? — Spróbuję się do niego dostosować, sire — odpowie­ działa Angelika, która w czasie tej rozmowy nabrała już trochę kolorów. Król się uśmiechnął. — Jest pani rozsądną kobietą. A w dodatku bardzo piękną. Te dwie cechy nie zawsze idą w parze! Markizie, wybaczam panu z powodu pańskiego wyśmienitego wybo­ ru... i tych pięknych oczu. Zielonych oczu... Rzadki to kolor, którego nie miałem okazji zbyt często podziwiać. Kobiety, które mają zielone oczy, są... Przerwał, zamyślił się przez chwilę, obserwując twarz Angeliki. Następnie uśmiech znikł z jego twarzy i cała postać monarchy jakby zastygła uderzona piorunem. Na oczach zmieszanych, a potem przerażonych dworzan Lud­ wik XIV zaczął nagle blednąc. Zjawisko to nikomu nie umknęło, król bowiem miał krwistą karnację i jego chirurg musiał mu często upuszczać krew. W kilka sekund stał się tak biały jak jego żabot, ale ani drgnął. Angelika, przerażona, znów na niego popatrzyła,

504

i wbrew sobie wciąż w prowokujący sposób, juk niektóre nieposłuszne dzieci patrzą na tego, ze strony którego ma przyjść kara. — Czy nie pochodzi pani z południa? spytał nagle król. — Z Tuluzy? — Nie, panie, moja żona pochodzi z Poitou — odezwał się natychmiast Filip. — Jej ojcem jest baron de Sance de Monteloup, którego ziemie rozciągają się w okolicach Niort. — Och! Sire, pomylić mieszkankę Poitou z kobietą z po­ łudnia! — wykrzyknęła Athenais de Montespan, wybucha­ jąc swym pięknym śmiechem. -— Sire! Piękna Athenais czuła się na tyle pewnie, że mogła sobie pozwolić na taką śmiałość. Zakłopotanie minęło. Król wró­ cił już do siebie. Zawsze opanowany, rzucił rozbawionym wzrokiem w stronę Athenais. — Prawdą jest, że kobiety z Poitou mają wiele wdzię­ ku — westchnął. — Ale proszę uważać, pani, żeby pan de Montespan nie musiał zmierzyć się ze wszystkimi Gaskończykami w Wersalu, którzy mogliby zechcieć pomścić znie­ wagę ich żon. — Czy była to zniewaga, sire? Jeśli tak, to wbrew mej intencji. Chciałam tylko powiedzieć, że jeśli wdzięki tych obu ras są równej jakości, to nie mogą się pomylić. Niech Wasza Wysokość wybaczy mi moją nieśmiałą uwagę. Uśmiech wielkich, niebieskich oczu wcale nie był skru­ szony, ale na pewno nie można mu się było oprzeć. — Znam panią du Plessis od wielu lat — kontynuowała pani de Montespan. — Razem się wychowywałyśmy. Jej rodzina jest połączona z moją... Angelika postanowiła nigdy nie zapomnieć tego, co za­ wdzięcza pani de Montespan. Niezależnie od motywu, jaki nią powodował, uratowała swą przyjaciółkę. Uspokojony król z uśmiechem ukłonił się Angelice du Plessis. — No cóż... Wersal z radością wita panią w swoich progach, pani. Ciszej dodał: — Szczęśliwi jesteśmy, że znów panią widzimy. 505

m .

Angelika zrozumiała, że poznał ją, lecz teraz jest mile widziana, bo przeszłość została zapomniana. Po raz ostatni płomień ze stosu wydał się płonąć między nimi. Pochylona w niskim pokłonie, czuła, jak łzy napływają jej do oczu. Na szczęście król poszedł dalej. Mogła się już podnieść, wytarła szybko oczy i rzuciła okiem na Filipa. — Jak mam panu dziękować, Filipie? - Dziękować mi! — syknął z wściekłością. -- Ależ to mojego nazwiska musiałem bronić od śmieszności i nieła­ ski! Jest pani moją żoną, do diaska! Proszę, by pani od tej pory o tym pamiętała... Przybyć tak do Wersalu! Bez zaproszenia! Bez prezentacji! 1 patrzyła pani na króla tak wyzywająco! Nic więc nie może pokonać pani diabels­ kiego tupetu! Powinienem był panią zabić tamtego wie­ czoru. — Och! Filipie, niech pan nie psuje takiego pięknego dnia! Idąc za innymi dworzanami weszli do ogrodów. Błękit nieba, wodotryski, słoneczny blask, łamiący się na gładkiej powierzchni dwóch dużych basenów na pierwszym tarasie, olśniły Angelikę. Wydawało jej się. że spaceruje w raju, gdzie wszystko jest lekkie i uporządkowane jak w ogrodach elizejskich. Na szczycie stopni górujących nad basenem ujrzała wspaniały zarys wielkich drzew, sadzonych w ukośną sza­ chownicę, otoczonych białymi marmurowymi posągami. Dookoła, aż po horyzont, słały się kolorowe, dywanowe klomby. Angelika z dłońmi położonymi na ustach, w dziecięcym zachwycie stała nieruchomo w ekstazie, w której entuzjazm jej snów mieszał się ze szczerym podziwem. Lekki wiaterek muskał jej białe pióra wpięte we włosy. Na dole schodów zatrzymano właśnie karetę króla. Za­ nim do niej wsiadł, wspiął się znowu po stopniach, i nagle Angelika ujrzała go u swego boku. Był tuż obok niej 506

sam, bo niedostrzegalnym ruchem odesłał towarzyszące mu osoby. — Podziwia pani Wersal? — spytał. Angelika ukłoniła się i z wdziękiem odpowiedziała: — Sire, dziękuję Waszej Królewskiej Mości, że podaro­ wał tyle piękna oczom swych poddanych. Historia będzie Waszej Wysokości za to wdzięczna. Ludwik XIV stał chwilę w milczeniu, nie dlatego, że poruszyła go taka pochwała — był przecież do tego przy­ zwyczajony — lecz dlatego, że nie udawało mu się w takich okolicznościach wyrazić swoich myśli. — Jest pani szczęśliwa? — spytał wreszcie. Angelika odwróciła oczy; wydała się nagle młodsza, jak niewinna dziewczyna, która nie poznała jeszcze trosk ani cierpień. — Jak można nie być szczęśliwą w Wersalu? — wysze­ ptała. — Więc niech pani nie płacze — powiedział król. — I proszę zrobić mi tę przyjemność i potowarzyszyć mi pod­ czas spaceru. Pokażę pani park. Angelika włożyła swą dłoń w dłoń Ludwika XIV. Zeszła z nim po schodach basenu Latony; dworzanie pokłonili się im. Kiedy siadała obok Athenais de Montespan, naprzeciw dwóch księżniczek i Jego Królewskiej Mości, ujrzała w prze­ locie twarz swego męża. Filip patrzył na nią z zagadkowym wyrazem twarzy, który nie pozbawiony był nagłego zainteresowania. Powoli docierało do niego, że poślubił prawdziwy fenomen. *

*

*

Angelika mogłaby wzbić się w powietrze, tak lekko się czuła. Przyszłość w jej oczach była tak samo niebieska jak horyzont. Myślała o tym, że jej synowie nie zaznają już nigdy nędzy. Będą kształceni na akademii Mont-Parnasse i zostaną szlachcicami. Sama Angelika będzie jedną z naj­ bardziej czczonych kobiet na dworze. 507

A ponieważ król wyraził takie życzenie, spróbuje wymazać ze swego serca wszelki ślad goryczy. W duchu była przekona­ na, że ogień miłości, który ją trawił, ten potworny ogień, który zniszczył także jej miłość, nigdy nie zagaśnie. Będzie się palił przez całe jej życie. Tak powiedziała wróżbitka. Jednak los, który jest sprawiedliwy, chciał, by Angelika zatrzymała się na jakiś czas na cudownym wzgórzu, by nabrała sił w upojeniu powodzeniem i triumfem swej urody. Później znów trafi na drogę awanturniczego życia. Ale dzisiaj nie bała się już niczego. Była w Wersalu!