Gwiezdne wojny. Jak podbily wsz - Chris Taylor

WSTĘP NADZIEJA NAWAHO Geo rg e

J ames Sr. miał 8 8 lat, g d y s p o tk aliś my s ię w lip cu 2 0 1 3 ro k u , ale w czerwien i zach o d ząceg o p u s ty n n eg o s ło ń ca wy d awał s ię n iemalże o d wieczn y . No s ił b iały k o wb o js k i k ap elu s z, s k ó rę miał p o mars zczo n ą, s y lwetk ę s zczu p łą i g łęb o k o o s ad zo n e o czy w k o lo rze węg la. Garb ił s ię n ieco z p o wo d u o d łamk ó w, k tó re tk wiły w jeg o p lecach o d 1 9 4 5 ro k u . J ames jes t To h ts o h n n ii, p o ch o d zi z k lan u Big Water lu d u Nawah o i u ro d ził s ię tu , g d zie d o d ziś mies zk a, w g ó rach n ieo p o d al Ts aile w s tan ie Arizo n a. W wiek u s ied emn as tu lat zo s tał wcielo n y d o wo js k a, s tając s ię n ajrzad s zy m ty p em weteran a II wo jn y ś wiato wej, tzw. s zy fran tem. By ł jed n y m z p ięciu s zy fran tó w b io rący ch u d ział w atak u n a p laże Iwo J imy , p rzek azu jący ch p o n ad 8 0 0 k ry ty czn y ch in fo rmacji w s wo im o jczy s ty m języ k u międ zy s tan o wis k ami d o wo d zen ia n a wy s p ie i n a ląd zie. Ich s zy fr b y ł właś ciwie n ie d o złaman ia, p o n ieważ n a ś wiecie ży ło mn iej n iż 3 0 o s ó b z p lemien ia ​Nawah o mó wiący ch w jeg o języ k u . J ak b y teg o b y ło mało , ważący n ies p ełn a 7 5 k g J ames p o mó g ł o calić o p o n ad 2 0 k g ciężs zeg o o d s ieb ie k o leg ę, ciąg n ąc g o p o czarn y ch p ias k ach wy s p y d o o k o p u . J eg o s p o k ó j p o d o s trzałem p o mó g ł u s talić p rzeb ieg tej s tras zliwej b itwy , a mo że n awet wo jn y . „Gd y b y n ie Nawah o wie, marin es n ig d y n ie zd o b y lib y Iwo J imy ” – s twierd ził majo r z d y wizji Geo rg e’a. Sama h is to ria wo jen n a J ames a s p o wo d o wała, że o p ad ła mi s zczęk a. J ed n ak i w n im s amy m b y ło co ś n iezwy k łeg o . Geo rg e J ames b y ł p ierws zą zn alezio n ą p o ro k u p o s zu k iwań o s o b ą, k tó ra wy d awała s ię n ie mieć b lad eg o p o jęcia o filmie, jak i mieliś my właś n ie o b ejrzeć: o czy mś zaty tu ło wan y m Gwiezdne Wojny. „Gd y u s ły s załem ty tu ł, p o my ś lałem, że g wiazd y to czą wo jn ę” – p o wied ział, wzru s zając ramio n ami. „Nie ch o d zę d o k in a” 1 . W Win d o w Ro ck w s tan ie Arizo n a, ro zg rzan ej s ło ń cem s to licy p lemien ia Nawah ó w, o s tatn ie k in o zamk n ęło p o d wo je w 2 0 0 5 ro k u . W mias teczk u zn ajd u je s ię jed n o s k rzy żo wan ie z s y g n alizacją ś wietln ą, M cDo n ald ’s , tan i s k lep wielo b ran żo wy , k ilk a h o teli, b ęd ący s y mb o lem mias teczk a łu k z n atu raln eg o k amien ia o raz p o s ąg

u p amiętn iający s zy fran tó w. M n ó s two tu ek ran ó w, ale ws zy s tk ie s ą p ry watn e: d zieciak i s ied zą n a p ark in g ach ze s martfo n ami, ws zęd zie p ełn o iPad ó w, telewizo ró w i Wi-Fi, p o d o b n ie jak w k ażd y m in n y m ws p ó łczes n y m mieś cie zach o d n ieg o ś wiata. Brak tu jed n ak miejs ca z d u ży m p u b liczn y m ek ran em, g d zie mies zk ań cy – zwan i Din é, Nawah o lu b p o p ro s tu Lu d źmi – mo g lib y p rzy jś ć n a s ean s . M iało s ię to jed n ak zmien ić n a jed en wieczó r w 2 0 1 3 ro k u . 3 lip ca p ierws zy film w h is to rii zd u b b in g o wan o n a języ k rd zen n y ch Amery k an ó w i wy ś wietlo n o w miejs cu , g d zie zwy k le o d b y wają s ię p o k azy ro d eo , n a o g ro mn y m ek ran ie p rzy mo co wan y m z b o k u d zies ięcio k o ło wej ciężaró wk i. Tu ż za mias tem, p rzy au to s trad zie 4 9 , u mies zczo n o jed y n y rek lamu jący to h is to ry czn e wy d arzen ie p lak at, a s amo tn y b ilb o rd s tał s ię wó wczas n ajg o ręts zą d ro g o wą atrak cją n a g ran icy Arizo n y z M ek s y k iem. „Gwiezdne Wojny: Część IV – Nowa nadzieja p rzetłu maczo n e n a języ k n awah o ” – g ło s ił, wraz z p lak atem filmo wy m z 1 9 7 7 ro k u . M u s iałem wid zieć ten p lak at milio n razy , ale n a tej au to s trad zie z Gallu p ​, g d y zo b aczy łem g o wy jęteg o z mo jeg o ś wiata i o to czo n eg o p rzez p o ciąg n ięte p ęd zlem p łas k o wy że, n iemal mo g łem s p ró b o wać s p o jrzeć n a n ieg o n o wy mi o czy ma. Dzieciak w b iały ch s zatach wzn o s i k u n ieb u co ś w ro d zaju latark i; u jeg o b o k u mło d a k o b ieta z d ziwn y mi k o czk ami trzy ma p is to let. Zza n ich wy ziera g ig an ty czn a twarz z martwy mi o czy ma, w mas ce g azo wej i h ełmie s amu rajs k im. J ak imże n ierealn y m s n em mu s iał wy d awać s ię ten film? W mieś cie zn ajd u je s ię Nav ajo Natio n M u s eu m, k tó re p rzez o s tatn ie trzy lata n amawiało Lu cas film d o ws p ó łp racy n ad ad ap tacją Gwiezdnych Wojen. Najp ierw zas tan awiałem s ię, d laczeg o u p arcie n aleg ali n a ten p ro jek t tłu maczen ia, zamias t wy b rać in n y , a p o tem ws zed łem d o b iu ra d y rek to ra M an u elito ​ Wh eelera i zo b aczy łem n a h o n o ro wy m miejs cu p ó łk ę p ełn ą fig u rek Bo b y Fetta. M an n y , b o tak g o n azy wają, ma p o s tu rę n ied źwied zia, ale jes t łag o d n y n iczy m p lu s zo wy miś , ze s wo im s p o k o jn y m wy razem twarzy i s reb rn y mi p as emk ami w czarn y ch , zazwy czaj związan y ch w k u cy k wło s ach . Tru d n o o b ard ziej o d p rężo n eg o i b ezp reten s jo n aln eg o d y rek to ra mu zeu m. J u ż w n as zej p ierws zej ro zmo wie telefo n iczn ej n azwał mn ie k o les iem. Po wied ział, że p o k o ch ał o ry g in aln ą try lo g ię w d n iu , g d y d o s tał ją n a taś mie VHS, tu ż p rzed trzy d zies tk ą. J es t więcej n iż o b ezn an y w trad y cy jn y m g eek o ws k im ry tu ale cy to wan ia k wes tii z filmu (g d y s p ó źn iałem s ię n a n as ze k o lejn e s p o tk an ie, SM S-o waliś my za p o mo cą d ialo g ó w z atak u n a Gwiazd ę Śmierci: „Trzy mać k u rs ”, „Tracę s tero wn o ś ć!”, „Trzy mać k u rs ”). Wh eeler mó g ł zach wy cać s ię celem p o k azu , k tó ry mu zeu m p o s trzeg ało jak o

s p o s ó b p ielęg n o wan ia i o ch ro n y języ k a n awah o , ale ro zu miał ró wn ież, że d la d o b ra k amp an ii n ależy d o s p rawy p o d ejś ć tak s amo , jak p o win n o s ię p o d ch o d zić d o Gwiezdnych Wojen: lek k o i ży wio ło wo . Nie, żeb y p o trzeb a o ch ro n y języ k a n awah o n ie b y ła p aląca. J ęzy k o jczy s ty p lemien ia, zn an y ró wn ież jak o Din é, wy miera. M n iej n iż p o ło wa z trzy s tu ty s ięcy czło n k ó w p lemien ia p o trafi s ię n im p o s łu g iwać, z czeg o mn iej n iż s to ty s ięcy p ły n n ie. Z teg o led wie jed n a o s o b a n a d zies ięć czy ta w Din é. W czas ach Geo rg e’a J ames a d zieci u czy ły s ię an g iels k ieg o w s zk o łach w rezerwatach , a w d o mu mó wiły w Din é. Dziś u czy s ię g o w s zk o łach , ale d zieciak i z XXI wiek u n ie d b ają o jeg o n au k ę. Po co , s k o ro w s martfo n ach , tab letach i telewizji mó wi s ię p o an g iels k u ? „Dziś jes teś my ws zech wied zący ” – wzd y ch ał Wh eeler. „Po trzeb u jemy o d n aleźć s ię n a n o wo ” 2 . Po s tan o wił, że n o we p o k o len ie mó wiące w Din é p o trzeb u je teg o s ameg o , czeg o zd an iem Geo rg e’a Lu cas a p o trzeb o wała mło d zież z lat s ied emd zies iąty ch : p rzy g o d y , emo cji, walk i d o b ra ze złem, b aś n i zu p ełn ie o d d alo n ej w czas ie i p rzes trzen i o d teg o , co tu i teraz, a jed n ak o s ad zo n ej n a d o b rze zn an y ch mo ty wach i mitach . His to ria, n ad k tó rą Lu cas p raco wał p rzez lata, b y ła w wielu as p ek tach p ro d u k tem s wo ich czas ó w i p o p rzed zający ch je ep o k , ale s en , k tó ry u ch wy cił n a celu lo id o wej k lis zy , o k azał s ię całk o wicie p las ty czn y i mo żliwy d o p rzen o s zen ia. Gwiezdne Wojny mo g ły mieć d o ś ć M o cy , ab y u czy n ić języ k Din é n a p o wró t fajn y m. Czy film n ie b y ł jed n ak o wo cem amery k ań s k iej ek s p an s ji k u ltu ro wej, w wy n ik u k tó rej rd zen n e p lemio n a p o d d awały s ię s iło m Ho lly wo o d ? Wh eeler o d p o wied ział w trzech s ło wach : „Ko leś , d aj s p o k ó j”. Gwiezdne Wojny to n ie Ho lly wo o d . To p o my s ł wy b itn ie n iezależn eg o , p ałająceg o n ien awiś cią d o Fab ry k i Sn ó w filmo wca z M arin Co u n ty , k tó ry zatru d n ił g ru p k ę mło d y ch k o n trk u ltu ro wy ch g o ś ci o d efek tó w s p ecjaln y ch w mag azy n ie w Van Nu y s . Czarn y ch arak ter tej b aś n i, Imp eriu m, n aro d ził s ię z in s p iracji wo js k ami amery k ań s k imi w Wietn amie, Ewo k o wie p o ws tali d zięk i Wietk o n g o wi, Imp erato r zaś b y ł o p arty n a o s o b ie p rezy d en ta Nix o n a. I ch o ć u ro cza łag o d n o ś ć b aś n io wej o p o wieś ci tu s zo wała p rawd ę, k ażd a k u ltu ra n a p lan ecie, czy o s aczo n a p rzez wro g ó w, czy też fak ty czn ie n o s ząca tak ie mian o , wid ziała s ieb ie w So ju s zu Reb elian tó w. Przek az p o d p ro g o wy is tn iał jed n ak o d mo men tu , g d y Lu cas u s iad ł, b y n ap is ać s wó j p ierws zy s zk ic. „Gwiezdne Wojny p o s iad ają n iezwy k le zło żo n y k o n tek s t s p o łeczn y , emo cjo n aln y i p o lity czn y , w k tó ry m s ą o s ad zo n e” – p o wied ział w 2 0 1 2 ro k u . „Rzecz jas n a, n ik t n ie b y ł teg o ś wiad o my ”. Is tn ieje jed n ak k o lejn y p o wó d , d la k tó reg o Nawah o wie o k azali s ię p o d atn iejs i

o d in n y ch k u ltu r n a Gwiezdne Wojny. „Tu taj d zieje s ię co ś d u ch o weg o ” – mó wi Wh eeler. Ws k azu je, że J o s ep h Camp b ell, g ig an t ś wiato wej mito lo g ii, zag łęb ił s ię w k u ltu rze Nawah ó w. Po ś więcił jej s wo ją p ierws zą k s iążk ę – Gdzie dwóch przychodzi do swojego ojca (1 9 4 3 ) – wy d an ą trzy lata p rzed Bohaterem o tysiącu twarzy. J eś li Geo rg e Lu cas p o zo s tawał p o d tak im wp ły wem k s iążk i, jak twierd zi, to zd an iem M an n y ’eg o : „Gwiezdne Wojny w języ k u n awah o zataczają p ełn y k rąg ”. Pamiętając o ty m, że s en io rzy s ą n iezwy k le s zan o wan i w k u ltu rze Din é, zap y tałem Wh eelera, co my ś li o filmie s tars zy zn a p lemien ia. Un ió s ł p alec, wy ciąg n ął iPh o n e’a i p o k azał mi zd jęcia z p o k azu zamk n ięteg o , n a k tó ry zap ro s ił s to o s ó b s p o ś ró d s tars zy zn y . „To k u ltu ra matriarch aln a” – p o wied ział. „Gd y więc n a ek ran ie p o jawia s ię k s iężn iczk a Leia jak o s iln a p o s tać, ten film d o n ich p rzemawia”. Wh eeler wy s zczerzy ł zęb y w u ś miech u i ws k azał n a s wo ją b ab cię. „A o n a n ap rawd ę u wielb ia Ob i-Wan a”. By łem zach wy co n y b ab cią Wh eelera, ale mo je ro zczaro wan ie s tało s ię wy czu waln e. On o ty m n ie wied ział, ale zap ras zając s tars zy zn ę n a zamk n ięty p o k az, s to rp ed o wał mo ją o s tatn ią n ad zieję n a zn alezien ie k o g o ś ży jąceg o w b ło g iej n ieś wiad o mo ś ci is tn ien ia Gwiezdnych Wojen. Dro g a, k tó ra zap ro wad ziła mn ie

do

Win d o w Ro ck , zaczęła

s ię

tu ż

p rzed

trzy d zies ty mi p iąty mi u ro d zin ami o ry g in aln eg o filmu , o b ch o d zo n y mi w 2 0 1 2 ro k u . Po d czas s p o tk an ia, n a k tó ry m mieliś my o mó wić p lan teg o k ro k u milo weg o , w M as h ab le – s erwis ie in tern eto wy m, w k tó ry m p racu ję – o d k ry liś my , że jed n a o s o b a z n as , rep o rterk a Ch ris tin e Erick s o n , jak imś cu d em n ig d y n ie wid ziała Gwiezdnych Wojen. Naty ch mias t zareag o waliś my p y tan iem: jak to mo żliwe, że p rzeży ła w ty m s tan ie ty le lat? Przez całe ży cie Ch ris tin e s ły s zała n iezro zu miałe d la s ieb ie zwro ty w ro d zaju : „Niech M o c b ęd zie z to b ą” czy „To n ie s ą d ro id y , k tó ry ch s zu k as z”. Ws p o min ała: „Czas em p o p ro s tu p y tałam lu d zi, co mają n a my ś li”. Reak cja jej p rzy jació ł zwy k le o s cy lo wała „g d zieś międ zy d rwin ami a ś miech em” 3 . Zn ajo mo ś ć Gwiezdnych Wojen – a p rzy n ajmn iej filmu z 1 9 7 7 ro k u , b ęd ąceg o p rzy czy n ą p o ws tan ia ty lu s eq u eli, p req u eli, ad ap tacji telewizy jn y ch i ws zelk ich s p in -o ffó w, b y n amies zać w g ło wie i u zas ad n ić k s iążk ę, k tó rą właś n ie trzy macie w d ło n iach – jes t waru n k iem sine qua non n as zej ws p ó łczes n ej, to n ącej w zalewie med ió w k u ltu ry g lo b aln ej. Ws ty d i p o g ard a to o s tatn ie rzeczy , jak ich mo g lib y s ię s p o d ziewać lu d zie p o d o b n i d o Ch ris tin e – a jed n ak . „Niek tó rzy mó wili mi, że n ie mo żemy s ię d łu żej p rzy jaźn ić” – ws p o min ała Natalia Ko ch an , k tó rej u d ało s ię

p rzeg ap ić film, mimo że b y ła ab s o lwen tk ą Alma Mater​ Geo rg e’a​ Lu cas a, Un iv ers ity o f So u th ern Califo rn ia 4 . Zacząłem d o s trzeg ać, jak b ard zo n as y co n e Gwiezdnymi Wojnami jes t ws p ó łczes n e ży cie: o d n ies ien ia p o jawiają s ię w n ajd ziwn iejs zy ch miejs cach . Na zajęciach jo g i p ro wad zący wy jaś n iał tech n ik ę o d d ech u ujjayi: „Po p ro s tu o d d y ch ajcie jak Darth Vad er”. Na s p o tk an iu p ras o wy m w s ied zib ie ​F aceb o o k a d o ty czący m alg o ry tmu n ad zo ru jąceg o wid o czn o ś ć p o s tó w w n as zy ch n ews feed ach czło n ek zarząd u tłu maczy ł g o n am, p o k azu jąc, jak Yo d a wid ziałb y p o s ty Lu k e’a Sk y walk era w p o ró wn an iu z p o s tami Darth a Vad era i k s iężn iczk i Lei z p o wo d u ró żn ic s to p n ia p o k rewień s twa. Nik o mu w p o mies zczen iu n awet n ie d rg n ęła p o wiek a. Gwiezdne Wojny s tały s ię s erią jed n eg o filmu , a ro zmo wa o s p o ilerach zaws ze jes t w ich p rzy p ad k u d o b rze p rzy jmo wan a w n o wo czes n y m s p o łeczeń s twie (tak p rzy o k azji: Vad er jes t tatą Lu k e’a Sk y walk era). By ć mo że teg o właś n ie n ależy o czek iwać p o Faceb o o k u ; jeg o zało ży ciel M ark Zu ck erb erg o k azał s ię d o s tateczn y m n erd em, ab y zo rg an izo wać s wo ją bar mitzvah z mo ty wem p rzewo d n im Gwiezdnych Wojen. Wy s tarczy u ważn ie wczy tać s ię w n ews feed y , ab y d o s trzec częs to tliwo ś ć wy s y cen ia med ió w s p o łeczn o ś cio wy ch memami i o d n ies ien iami d o Gwiezdnych ​Wojen. W czas ie p is an ia tej k s iążk i o ry g in aln y film „p o lu b iło ” 2 6 8 mln u ży tk o wn ik ó w Faceb o o k a. J eś li zaś ch cecie b y ć b ard ziej trad y cy jn i, p o p ro s tu włączcie telewizo r. Kan ał właś ciwie n ie ma zn aczen ia. Rockefeller Plaza 30, Archer, Teoria wielkiego podrywu, Kości, Community, The Daily Show, Wszyscy kochają ​Raymonda, Family Guy, Przyjaciele, The Goldbergs, Dr House, Ink Master, Ja się zastrzelę, Bobby kontra wapniaki, Zagubieni, Pogromcy mitów, NewsRadio, Biuro, Simpsonowie, Saturday Night Live, Miasteczko South Park, Hoży doktorzy, Różowe lata siedemdziesiąte – ws zy s tk ie te p ro g ramy i s eriale – i zn aczn ie więcej – d o wo ln ie wy k o rzy s ty wały o d n ies ien ia d o Gwiezdnych Wojen, two rzo n o w n ich wątk i, o p ierając s ię n a Gwiezdnych Wojnach lu b p ro d u k o wało o d cin k i s p ecjaln e p o ś więco n e temu filmo wi. Po p u larn y s itco m emito wan y p rzez 9 lat – Jak poznałem waszą matkę – p rzemawiał d o całeg o p o k o len ia o g arn ięteg o o b s es ją o ry g in aln ej try lo g ii. Bo h ater Ted u czy s ię n ig d y n ie u mawiać s ię z k o b ietą, k tó ra n ie wid ziała o ry g in aln ej try lo g ii, a cas an o wa Barn ey trzy ma w s wo im mies zk an iu w cen traln y m miejs cu k o s tiu m s ztu rmo wca. By ł czas międ zy try lo g iami, g d y Gwiezdne Wojny eg zy s to wały n a g eek o ws k ich ru b ieżach s p o łeczeń s twa. Ten czas min ął. Teraz s p o łeczeń s two n ajwy raźn iej mó wi n am, że p o mag ają o n e zaliczy ć i p rzed łu ży ć g atu n ek . Gwiezdne Wojny s ą ró wn ie ważn e w Stan ach , jak w k ażd y m in n y m miejs cu n a

ś wiecie. W Wielk iej Bry tan ii emito wan y jes t p o p u larn y reality s h o w rad io wo telewizy jn y Nigdy nie widziałem „Gwiezdnych Wojen” – jeg o g o ś cie p ro s zen i s ą o zro b ien ie rzeczy , k tó ry ch – jak p rzy zn ają ze ws ty d em – n ig d y n ie ro b ili. J ap o n ia ma wy jątk o weg o b zik a n a p u n k cie Gwiezdnych Wojen. W To k io p o zn ałem Amery k an in a, k tó ry p rzep ro wad ził s ię tam d la s wo jeg o ch ło p ak a, a p o wielu latach jeg o trad y cy jn i jap o ń s cy ro d zice n ieu s tan n ie k p ili z p rzy b y s za – i to n ie z p o wo d u o rien tacji s ek s u aln ej, lecz d lateg o , że b ied ak n ig d y n ie wid ział Gwiezdnych Wojen. „Ciąg le zarzu cali mn ie cy tatami z filmu ” – n arzek ał. W M as h ab le n ie mo g liś my p o zwo lić s o b ie, ab y ten p o zio m ig n o ran cji i ws ty d u d o ty czy ł k o g o ś z n as . Zap lan o waliś my k an ał b lo g o wy n a ży wo . Ch cieliś my p o k azać Ch ris tin e o ry g in aln y film. M iała o ty m tweeto wać, a my mieliś my s ię p rzy łączać. Has ztag iem n a Twitterze miało b y ć: „# s tarwars v irg in ”, czy li „ś wieżak Gwiezdnych Wojen”. Sp o łeczn o ś ć M as h ab le b y ła p o ru s zo n a. Zas tan awian o s ię, jak to jes t o g ląd ać Gwiezdne Wojny p o raz p ierws zy ? Czy Ch ris tin e d a s ię u wieś ć? Czy u d a s ię n am u ch wy cić u lo tn eg o d u ch a 1 9 7 7 ro k u ch o ćb y p rzez mo men t? Có ż, n ie d o k o ń ca. Ch ris tin e z p ewn o ś cią d ała s ię p o rwać ak cji, ale zn aczn a częś ć filmu wy d awała jej s ię d ziwn ie zn ajo ma. Każd y wielk o b u d żeto wy , n ap ak o wan y efek tami s p ecjaln y mi film n ak ręco n y o d czas u Gwiezdnych Wojen miał w s o b ie elemen ty z o ry g in aln eg o filmu – w tak iej ilo ś ci, że d ziś ws zy s tk ie s ą ro zp o zn awaln y mi tro p ami. (Dla p rzy k ład u , „u ży wan y ws zech ś wiat” – s ty l two rzen ia tech n o lo g ii i fu tu ry s ty czn y ch k o s tiu mó w tak , ab y wy g ląd ały jak p rawd ziwe, b ru d n e i zn o s zo n e – b y ł in n o wacją Gwiezdnych Wojen. Prak ty czn ie p o ży czy ł g o k ażd y film s cien ce fictio n z wczes n y ch lat o s iemd zies iąty ch , p o czy n ając o d Łowcy androidów i Mad Maxa). Świeżak i n ie u n ik n ęły ró wn ież ś wiata rek lamy , p rzy tłaczan eg o liczb ą h o łd ó w zło żo n y ch Gwiezdnych Wojnom. Verizo n w 2 0 1 3 ro k u wy p ro d u k o wał h allo ween o wą rek lamó wk ę z cały mi ro d zin ami p rzeb ran y mi za p o s taci z Gwiezdnych Wojen, ale zo s tało to p rzemilczan e, b o k to teg o n ie ro b i? Ch ris tin e, wid ząc p o raz p ierws zy w ży ciu d ro id y R2 -D2 i ​C -3 PO, p o wied ziała: „Ach , więc s tąd wzięły s ię s martfo n y ” (Verizo n i Go o g le wy k u p iły p rawa d o n azwy „​Dro id ” o d Lu cas filmu ). Ro zp o zn ała ​R 2 -D2 w lo d ó wce Pep s i, k tó ra s tała p rzy try b u n ach w jej liceu m. Darth Vad er? Ch ris tin e zn ała ten k o s tiu m: n o s ił g o d zieciak z rek lamy Su p er Bo wl Vo lk s wag en a z 2 0 1 1 ro k u . W ten s p o s ó b d o wied ziała s ię ju ż n awet, że Vad er b y ł tatą Lu k e’a. Zg o d n ie z mo ją h ip o tezą k ażd y d o mn ieman y ś wieżak Gwiezdnych Wojen b y ł p rzez całe s wo je ży cie zas y p y wan y o g ro mn ą liczb ą s p o ileró w. Po s tan o wiłem p o d d ać to wery fik acji w ramach o b s zern eg o ek s p ery men tu . Z o k azji o b ch o d ó w „M ay th e

Fo u rth ”, Dn ia Gwiezd n y ch Wo jen , zap ro p o n o wan y ch p o raz p ierws zy p rzez b ry ty js k ieg o p arlamen tarzy s tę jak o żart s ło wn y z „Niech M o c b ęd zie z To b ą” w 1 9 7 9 ro k u 5 , ale wy n ies io n y ch d o ran g i o ficjaln eg o ś więta d o p iero w 2 0 1 3 ro k u – M as h ab le p o p ro s ił Lu cas film o raz s tro n ę z p ety cjami ch an g e.o rg o ws p ó łp racę p rzy o rg an izacji p o k azu d la n o wicju s zy „# StarWars n ewb ies ” (d o s zliś my d o wn io s k u , że „ś wieżak ” to zb y t d rażliwe s ło wo ) w s ied zib ie ch an g e.o rg w San Fran cis co . Najp ierw mieliś my tru d n o ś ci ze zn alezien iem k o g o k o lwiek w Bay Area w XXI wiek u , k to n ig d y n ie o g ląd ał filmó w z s erii Gwiezdnych Wojen. To b y ł w k o ń cu p u n k t zero wy wy b u ch u p ierws zej b o mb y k u ltu ro wej; n ależało zaczek ać zaled wie d o k o ń ca 1 9 7 7 ro k u , a liczb a lu d zi, k tó ra k u p iła b ilety n a Gwiezdne Wojny w mieś cie, p rzek ro czy ła 7 5 0 ty s . Nawet z p o łączo n y mi wy s iłk ami p o s zu k iwawczy mi s tarwars .co m, ch an g e.o rg i M as h ab le u d ało n am s ię zg ro mad zić jed y n ie trzy d zies tu n o wicju s zy o raz zn aczn ie więk s zą liczb ę p rzy jació ł i k rewn y ch , k tó rzy p o p ro s tu ch cieli zo b aczy ć s wo ich b lis k ich o g ląd ający ch film p o raz p ierws zy . Przed p o k azem z n o wicju s zami p rzep ro wad zo n o wy wiad y celem o k reś len ia p o zio mu ich wied zy . Po n o wn ie b y liś my zas k o czen i. „Wiem, że s ą n ie p o k o lei” – p o wied ziała n a temat s ześ ciu filmó w J amie Yamag u ch i, trzy d zies to d wu letn ia matk a z Oak ley w Kalifo rn ii. „Wy d awało mi s ię to d ziwn e” 6 (n ależy zacząć o d teg o , że s zty wn y k o d ek s relig ijn y jej ro d zicó w p o wo d o wał o g ran iczen ia w wizy tach w k in ie). Zn ała n as tęp u jący ch b o h ateró w: k s iężn iczk ę Leię, Ob i-Wan Ken o b ieg o , Arto o , Lu k e’a, „zło teg o g o ś cia i teg o iry tu jąceg o k o les ia, k tó ry ś mies zn ie mó wi. Och , i Darth a Vad era”. Wiele o d p o wied zi p rzy p o min ało tę (ró wn ież p rawd ziwą) wy p o wied ź: „Och , właś ciwie n ie zn am żad n y ch imio n b o h ateró w – o p ró cz Lu k e’a Sk y walk era, Han a So lo , k s iężn iczk i Lei, Darth a Vad era, Ob i-Wan Ken o b ieg o i Yo d y . To ws zy s tk o , co wiem”. „Zn am wielk ą tajemn icę” – p o wied ziała Tami Fis h er, n au czy cielk a z UC Has tin g s Co lleg e o f th e Law i b y ła p ro to k o lan tk a Sąd u Najwy żs zeg o Stan u Kalifo rn ia. „Relację o jca z s y n em międ zy ty mi d wo ma, jak k o lwiek s ię o n i n azy wają” 7 . „M o je d zieci s p y tały , czy Lu k e i Leia wied zieli o ty m, że s ą ro d zeń s twem” – p o wied ziała Yamag u ch i. „A ja n a to : « A s ą?» ”. Co raz tru d n iej jes t u n ik ać s p o ileró w o Gwiezdnych Wojnach. Bo mb ard u ją n as o d u ro d zen ia b ez wzg lęd u n a to , czy teg o ch cemy , czy n ie. Wielu ro d zicó w p rzy s zło d o mn ie, g d y p raco wałem n ad tą k s iążk ą, i p y tało , jak to mo żliwe, że ich d zieci zn ają imio n a ws zy s tk ich p o s taci i p lan et z u n iwers u m i p o trafią wy recy to wać n ajb ard ziej mg lis te s zczeg ó ły h is to ry czn e

d o ty czące n iemal k ażd eg o as p ek tu fran czy zy , ch o ć s ą zb y t małe, ab y b y ć n a s ean s ie k tó reg o ś z s ześ ciu filmó w. Zap y tałem ich : „Sk ąd p o ch o d zi Lu k e Sk y walk er?” alb o „J ak n azy wają s ię te mis io p o d o b n e s two rzen ia z Powrotu Jedi?”. Gd y ro d zice mó wili: „Tato o in e” i „Ewo k o wie”, o d p o wiad ałem: „M acie o d p o wied ź. Nazwa tej p lan ety n ig d y n ie p ad a w o ry g in aln y m filmie, a w żad n y ch Gwiezdnych Wojnach n ie zo s tała wy p o wied zian a n azwa o wy ch s two rzeń . Do wied zieliś cie s ię teg o s k ąd in ąd ” (ja p o zn ałem n azwę o jczy s tej p lan ety Lu k e’a w 1 9 7 8 ro k u jak o cztero latek , wiele lat p rzed mo im p ierws zy m s ean s em Gwiezdnych Wojen, g d y p rzeczy tałem ją n a p u d ełk u p łatk ó w ś n iad an io wy ch , a o lś n ien ie co d o Ewo k ó w s p ły n ęło n a mn ie w 1 9 8 3 ro k u p o d czas lek tu ry k s iążk i z n ak lejk ami k o lek cjo n ers k imi, k ilk a mies ięcy p rzed Powrotem Jedi). J ak d alek o s ięg a ta łag o d n a k u ltu ro wa in fek cja? Czy n a p lan ecie ży je k to ś b ez ch o ćb y o d ro b in y k o d u Gwiezdnych Wojen zaimp lemen to wan eg o w mó zg u ? „Nie wiemy , jak wiele o s ó b wid ziało k tó reś Gwiezdne Wojny w k in ie – p o wied ział mi rzeczn ik Lu cas filmu – ale wiemy , że o d n o to wan o o k o ło 1 ,3 mld wejś ć n a ws zy s tk ie s ześ ć filmó w n a cały m ś wiecie”. To d o ś ć o s tro żn e s zacu n k i i ro zs ąd n ie b y ło b y d o d ać d o teg o k o lejn y miliard s ean s ó w d o mo wy ch , s ąd ząc p o s ześ ciu miliard ach d o laró w d o ch o d ó w ze s p rzed aży k as et VHS i p ły t DVD w ciąg u lat. Nie s ą w to wliczo n e wy p o ży czaln ie wid eo an i o g ro mn y ry n ek p irack ich k o p ii. Ile miliard ó w o s ó b o b ejrzało p o n ad to film w telewizji, k lip rek lamo wy alb o k u p iło jak iś licen cjo n o wan y to war z o g ro mn ej, wartej 3 2 mld d o laró w mas y zalewającej p lan etę? Sp ó jrzmy n a p ro b lem z d ru g iej s tro n y – ilu miliard o m lu b milio n o m o s ó b u d ało s ię u n ik n ąć s ch wy cen ia w s ieć fran czy zy Gwiezdnych Wojen? I k im właś ciwie s ą te o s o b y ? By łem n a ty le n aiwn y , ab y my ś leć, że p o p ro s tu p rzy jad ę d o miejs co wo ś ci w ro d zaju Win d o w Ro ck i zn ajd ę tu n ieś wiad o my ch n iczeg o lu d zi z s zero k o o twarty mi o czy ma, o g ląd ający ch Gwiezdne Wojny p o raz p ierws zy w ży ciu . Nad zieje leg ły w g ru zach w ch wili, g d y g arn izo n y Leg io n u 5 0 1 z ​Alb u q u erq u e i Salt Lak e, o rg an izacji k o s tiu mo wej Gwiezdnych Wojen o zacięciu ch ary taty wn y m, p rzy jech ały d o Win d o w Ro ck p o ep ick o d łu g iej p o d ró ży , p rzy wd ziały s wo je k o s tiu my i wmas zero wały n a s tad io n ro d eo o zach o d zie s ło ń ca. Sp o tk ały s ię z b u rzą o k las k ó w n a p ełn y ch try b u n ach – p o witan iem lep s zy m, n iż wid ziałem n a jak imk o lwiek k o n wen cie Co mic-Co n lu b Star Wars Celeb ratio n . M as zero wali wzd łu ż lin ii try b u n , k tó re zap ełn iały s ię o d k ilk u g o d zin w p o n ad czterd zies to s to p n io wy m u p ale: s ztu rmo wiec, ś n ieżn y s ztu rmo wiec, zwiad o wca, s trażn ik imp erialn y , ło wca n ag ró d i o czy wiś cie jed y n y M ro czn y Lo rd Sith ó w we włas n ej o s o b ie. Darth Vad er n ie miał ch wili s p o k o ju – trzy mał d zieci w ramio n ach , g d y p o d ek s cy to wan e matk i ro b iły zd jęcia iPad ami.

Zau waży łem tak że g ru p k ę p rzed s ięb io rczy ch d zieciak ó w s p rzed ający ch miecze ś wietln e. No s iły T-s h irty z k u lto wy m tek s tem: „To n ie jes t Din é, k tó reg o s zu k as z”. Sp y tałem Wh eelera, czy k o s zu lk i to jeg o p o my s ł, ale wzru s zy ł ty lk o ramio n ami. Od p o wiad ał jed y n ie za to p y z b ro k ato wy m n ap is em: „Gwiezd n e Wo jn y Nawah o ” d la ek ip y . Od s zed ł, ab y zro b ić s o b ie zd jęcie z Bo b ą Fettem. „Po mó żcie mi, p rzo d k o wie” – p o my ś lałem. „J es teś cie mo ją jed y n ą n ad zieją”. Gd y p łas k o wy że zmien iły ju ż b arwę z k armazy n u zach o d ząceg o s ło ń ca n a wieczo rn e in d y g o , a w o d d ali d ało s ię s ły s zeć b u rzo we g rzmo ty , p o zn ałem Geo rg e’a J ames a Sr., weteran a z Iwo J imy i n o wicju s za o d n o ś n ie Gwiezdnych Wojen. Po czu łem s ię, jak b y m s p o tk ał jed n o ro żca p rzes k ak u jąceg o n ad p o d wó jn ą tęczą. To b y ło zb y t p ięk n e, ab y mo g ło b y ć p rawd ziwe. Przejrzałem lis tę imio n : Sk y walk er. So lo . Lu cas . Wo o k iee. J ames p o k ręcił g ło wą, n ie zn ając żad n eg o z n ich . Ws k azałem n a wy s o k ieg o g o ś cia w czarn y m h ełmie, k tó ry o b ecn ie p ró b o wał p o rad zić s o b ie z g ru p k ą mężczy zn k lep iący ch s ię p o s zy jach i ws k azu jący ch n a n ie: ch cieli zro b ić s o b ie zd jęcie d o p o p u larn eg o memu in tern eto weg o o n azwie „Vad erin g ”, w k tó ry m wis i s ię w p o wietrzu , u d ając d u s zen ie M o cą p rzez M ro czn eg o Lo rd a. J ames b y ł zak ło p o tan y . Nap rawd ę n ie miał p o jęcia, d laczeg o d zieciak i z jeg o p lemien ia to czą walk i n a ś wiecące p aty k i. Gd y Wh eeler ws tał, ab y p rzed s tawić miejs co weg o lek to ra języ k a n awah o , mu s iałem p o wied zieć J ames o wi, że to n ie jes t ten p an Lu cas , o k tó ry m właś n ie o p o wiad ałem. A p o tem, g d y reflek to ry p rzy g as ły , a lo g o wy twó rn i 2 0 th ​C en tu ry Fo x p o jawiło s ię n a ek ran ie, J ames co ś s o b ie u ś wiad o mił. Przy p o mn iał s o b ie wid zian y k ied y ś w telewizji frag men t z filmu o s ad zo n eg o w k o s mo s ie. „Wid ziałem d zik ie p tak i” – mó wi. Dzik ie p tak i w k o s mo s ie? Có ż to tak ieg o mo g ło b y ć? Zas tan o wiłem s ię p rzez ch wilę. Un io s łem ramio n a w g ó rę, a p o tem w d ó ł p o d k ątem 4 5 s to p n i. „Co ś tak ieg o ?” J ames p rzy tak n ął, a jeg o o czy p o jaś n iały w wy razie zro zu mien ia. „Dzik ie p tak i”. M y ś liwce X-Win g . Nawet o s iemd zies ięcio o ś mio letn i Geo rg e J ames Sr., k tó ry ży je w g ó rach i s y p ia p o d o wczą s k ó rą, o d cin an y o d ś wiata p rzez ś n ieg raz n a k ilk a mies ięcy , n o s ił w g ło wie frag men t k o d u Gwiezdnych Wojen – jak wy , ja i p rak ty czn ie k ażd a in n a o s o b a n a tej p lan ecie. Fan fary 2 0 th Cen tu ry Fo x u s tały , a elek try zu jący wiwat p rzes zed ł p o wid o wn i. Na

ek ran ie p o jawiły s ię zn ajo me b łęk itn e litery – jed n ak ty m razem, p o raz p ierws zy w h is to rii, s ło wa: „Dawn o , d awn o temu w o d leg łej g alak ty ce” p rzeło żo n o n a języ k tak o b cy , że n ieg d y ś zak azan y p rzez amery k ań s k i rząd , tak n iezn an y res zcie p lan ety , że wy k o rzy s tan o g o w k ry p to g rafii w czas ach II wo jn y ś wiato wej: Aik ’id aa’ y ad ah o d iiz’aad aa, Ya’ ah o n ik aan d i… Więcej n ie b y ło p o trzeb a. Tłu m k rzy k n ął tak g ło ś n o , że led wie s ły s załem u d erzen ie o twierający ch ak o rd ó w mo ty wu g łó wn eg o . A Gwiezdne Wojny o d n iech cen ia p o d b iły k o lejn ą k u ltu rę Ziemian . Ta k s iążk a jes t b io g rafią fran czy zy , k tó ra zmien iła p lan etę Ziemię w p lan etę Gwiezdnych Wojen. J ej cele s ą d wo jak ie. Po p ierws ze, zap ewn ien ie p ierws zej k o mp letn ej h is to rii fran czy zy , o d jej fan tas ty czn y ch p o czątk ó w d o mo men tu , g d y Dis n ey wy k u p ił w 2 0 1 2 ro k u za k wo tę 4 ,0 5 mld d o laró w s tu d io Lu cas film, k tó re s two rzy ło filmy . Po d ru g ie, i b y ć mo że b ard ziej in teres u jące, k s iążk a zmierza d o zb ad an ia d ru g iej s tro n y relacji: jak Gwiezdne Wojny wp ły n ęły n a p lan etę s wo ich fan ó w, a o n a n a n ie. Sama h is to ria fran czy zy Gwiezdnych Wojen u k azu je w p ełn y m ś wietle p o tęg ę k reaty wn o ś ci. To o p o wieś ć o ty m, jak Kroniki Whillów – k ilk a s tro n n iep rzen ik n io n ej fan fictio n w s ty lu Flas h a Go rd o n a, n ab azg ran ej o łó wk iem, a n as tęp n ie p o rzu co n ej p rzez s wo jeg o au to ra – p rzy jął fo rmę o b s zern eg o ws zech ś wiata, k tó ry s p rzed ał (i n ad al s p rzed aje) n a cały m ś wiecie p ro d u k ty warte 3 2 mld d o laró w (b io rąc p o d u wag ę s p rzed aż b iletó w, licen cje i in n e źró d ła d o ch o d ó w, Gwiezdne Wojny wy g en ero wały w latach 1 9 7 7 – 2 0 1 3 p rawd o p o d o b n ie p o n ad 4 0 mld d o laró w d o ch o d u ). Zn aczn a częś ć teg o s u k ces u d o k o n ała s ię d zięk i p racy n iewielk iej ek ip y o d d ziału o d d an y ch wy zn awcó w, k tó rzy n ie b y li Geo rg e’em Lu cas em. Gwiezdne Wojny mają jed n ak milio n y n iezwy k le o d d an y ch ak o litó w, zn aczn ie wy k raczający ch p o za ten p ierwo tn y k rąg : k o lek cjo n eró w i s to warzy s zen ia k o s tiu mo we, k o n s tru k to ró w d ro id ó w i miło ś n ik ó w mieczy ś wietln y ch , p aro d y s tó w i s aty ry k ó w – a w n ieo czek iwan y s p o s ó b s tała s ię częś cią s amej fran czy zy .

więk s zo ś ć

ty ch

g ru p

Nawet Lu cas ze s wo im mes jan is ty czn y m p o d ejś ciem u zn ał s wo ją o d p o wied zialn o ś ć za co n ajwy żej jed n ą trzecią teg o , co k ry je s ię p o d p o jęciem Gwiezdnych Wojen. W 2 0 0 8 ro k u p o wied ział:

J es tem o jcem n as zeg o filmo weg o ś wiata Gwiezdnych Wojen – k in o wej ro zry wk i, filmó w p ełn o metrażo wy ch i s eriali telewizy jn y ch . Zajmu ję s ię o rg an izacją, s zk o len iem lu d zi i p ro ces em. J es tem o jcem, to mo ja p raca. Ale mamy też g ru p ę licen cy jn ą, k tó ra zajmu je s ię g rami, zab awk ami i całą res ztą. Nazy wam to s y n em – a o n ro b i g łó wn ie to , co mu s ię p o d o b a. M amy też trzecią g ru p ę, d u ch a ś więteg o , czy li b lo g eró w i fan ó w. On i s two rzy li s wó j włas n y ś wiat. M artwię s ię o ś wiat o jca. Sy n i d u ch ś więty mo g ą iś ć włas n ą d ro g ą 8 . Od czas u , g d y Lu cas p o wied ział te s ło wa, o jciec ró wn ież p o s zed ł włas n ą d ro g ą. Lu cas o d s zed ł n a emery tu rę p o s p rzed aży Lu cas filmu , a n o we filmy p rzetaczają s ię p rzez mu ltik in a n a cały m ś wiecie p o d czu jn y m o k iem maco ch y fran czy zy , weteran k i p ro d u k cji filmo wej, Kath leen Ken n ed y . Gd y k o lejn a o d s ło n a s ag i trafi n a ek ran y k in , b ęd zie p ierws zą p ro d u k cją w h is to rii, k tó ra p o ws tała b ez n ad zo ru s ameg o „Stwó rcy ”. Wejś cie w n o wy ro zd ział d łu g iej h is to rii Gwiezdnych Wojen jes t d o b ry m mo men tem n a p rzerwę i p o d s u mo wan ie d o ty ch czas o wy ch d o k o n ań . W s zczeg ó ln o ś ci n ależy p o d k reś lić, że zak u lis o wy ś wiat s ag i n ig d y n ie b y ł tak jed n o lity , jak s u g eru je to metafo ra Świętej Tró jcy , u ży ta p rzez Lu cas a. Im b ard ziej zak o ch u jecie s ię we fran czy zie, ty m b ard ziej zd ajecie s o b ie s p rawę, jak n iep ewn e s ą jej o p ierające s ię n a s p ace fan tas y fu n d amen ty . Najwięk s i fan i Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata (ws p ó ln a n azwa d la s etek p o wieś ci i ty s ięcy k o mik s ó w z u n iwers u m, a tak że n iezliczo n ej liczb y g ier k o mp u tero wy ch o raz in n y ch med ió w, k tó re zro d ziły p o s taci i wątk i s p o za s amy ch filmó w) jak o p ierws i p o wied zą wam, jak wiele treś ci z n ieg o jes t wewn ętrzn ie s p rzeczn y ch i p o p ro s tu d o b an i. Wielu miło ś n ik ó w Gwiezdnych Wojen jes t p rzy ty m n iezwy k le b o jo wo n as tawio n y ch – i b ard zo o p iek u ń czy ch – wo b ec s amy ch filmó w. Fan i o ry g in aln ej try lo g ii (Częś ci IV– VI, k tó re miały p remiery w latach 1 9 7 7 – 1 9 8 3 ) p iek lili s ię o b s es y jn ie o k ażd ą zmian ą w ak tu alizo wan y ch wers jach Lu cas a (p o p rawio n y ch n a p o trzeb n y reed y cji z lat: 1 9 9 7 , 2 0 0 4 , 2 0 0 6 i 2 0 1 1 ) i p o zo s tają g o rzk o p o d zielen i w o p in iach n a temat try lo g ii p req u eli (Częś ci I– III, mający ch p remiery w latach 1 9 9 9 – 2 0 0 5 ). Te b liźn iacze n amiętn o ś ci: miło ś ć i n ien awiś ć, to warzy s zą fan o m Gwiezdnych Wojen ró wn ie częs to , jak J ed i i Sith o wie alb o p o d wó jn e s ło ń ca n ad Tato o in e. W 2 0 0 5 ro k u p ewien d wu d zies to jed n o latek z Van co u v er o n azwis k u An d rey Su mmers b y ł n ao czn y m ś wiad k iem g łęb o k ieg o ro złamu w fan d o mie, g d y wziął u d ział w n o cn y m p o k azie Częś ci III. Przed p o k azem zo rg an izo wan o k o n k u rs

k o s tiu mo wy , a Su mmers b y ł zs zo k o wan y , g d y s tars i fan i wy g wizd ali włas n o ręczn ie zro b io n e k o s tiu my mło d s zy ch k o leg ó w. „Wted y zd ałem s o b ie s p rawę – p o wied ział mi Su mmers – że te d u p k i n ie s ą tu d la d o b rej zab awy . Im zależy jed y n ie n a k an o n iczn ej zg o d n o ś ci” 9 . Po s zed ł d o d o mu i n ap is ał felieto n d o mag azy n u in tern eto weg o „J iv e” p o d ty tu łem Złożona i przerażająca rzeczywistość fandomu „Gwiezdnych Wojen”. Po d o b n ie jak więk s zo ś ć filmó w, tek s t b y ł w zało żen iu n a wp ó ł żarto b liwy , ale n ap is an y zu p ełn ie n a p o ważn ie. Po my s ł p o leg ał n a ty m, że Su mmers miał tru d n o ś ci z wy tłu maczen iem d ziałań fan d o mu s wo jej d ziewczy n ie, p o n ieważ p rawd ziwi fan i n ien awid zą ws zy s tk ieg o , co d o ty czy Gwiezdnych Wojen, p o czy n ając o d p łaczliwy ch k wes tii M ark a Hamilla jak o Lu k e’a Sk y walk era w o ry g in aln ej try lo g ii, a k o ń cząc n a ciąg ły ch u p ad k ach J ar J ar Bin k s a w CGI z p req u eli. Pis ał: J eś li trafis z n a k o g o ś , k to p o wie ci, że jeg o zd an iem fran czy zę o g ląd ało s ię p rzy jemn ie i b ard zo p o d o b ały mu s ię zaró wn o o ry g in aln e filmy , jak i p req u ele, że ma całą s ag ę n a DVD, a tak że k ilk a k s iążek – to b ęd zie o s zu s t, a n ie p rawd ziwy fan 1 0 . M ag azy n „J iv e” ju ż n ie is tn ieje, ale felieto n Su mmers a p o p rzetłu maczen iu n a wiele języ k ó w s tał s ię v iralem i p rzewijał s ię p rzez liczn e fo ra in tern eto we. Au to r b y ł b o mb ard o wan y mejlami o d zach wy co n y ch fan ó w, k tó rzy g o zro zu mieli, i ty ch wś ciek ły ch , k tó rzy g o n ie zro zu mieli. Su mmers miał k o n k retn y cel, g d y p o d k reś lił, że miło ś ć i n ien awiś ć s ą b liźn iaczy mi cn o tami k ażd eg o p rawd ziweg o fan a Gwiezdnych Wojen – i ch o ć teg o n ie wied ział, jeg o felieto n b y ł ech em s łó w wy p o wiad an y ch n a k o ry tarzach Lu cas filmu . „Ab y two rzy ć Gwiezdne Wojny, mu s is z je zn ien awid zić” – to mak s y ma, k tó rą s ły s załem z u s t więcej n iż jed n eg o weteran a d ziału p ro jek to wan ia Lu cas filmu . M ieli n a my ś li to , że jeś li p o d ch o d zis z ze zb y t wielk im p iety zmem d o p rzes zło ś ci, to ju ż p o to b ie. M u s is z mieć w s o b ie b u n t i żąd zę p o s zu k iwacza p rzy g ó d . Fran czy za mu s i s ię n ieu s tan n ie o d n awiać p o p rzez wy jmo wan ie n iep as u jący ch elemen tó w ze s zczęś liweg o k o s zy k a zewn ętrzn y ch in s p iracji, jak s am Lu cas ro b ił to o d p o czątk u . W p o d o b n y s p o s ó b fan d o m mu s i n ieu s tan n ie o d n awiać s ię d zięk i n o wy m p o k o len io m wid zó w, p rzy ciąg an y m d o k in p rzez p req u ele, n ajn o ws ze d o d atk i d o k an o n u , jak telewizy jn e s eriale an imo wan e Wojny klonów i Rebelianci – i wk ró tce tak że s eq u ele d o p ierws zy ch d wó ch try lo g ii.

Po d o b n ie jak n o wi fan i s ą k o n ieczn i d la p o d trzy man ia p rzy ży ciu i zd ro wiu Gwiezdnych Wojen, ci s tarzy i zmu rs zali mu s zą o d n o wić s ię p o p rzez p o wró t d o teg o , co n ieg d y ś d awało im rad o ś ć. Su mmers n ap is ał w s wo im felieto n ie: By cie fan em Gwiezdnych Wojen wy mag a p o s iad an ia u miejętn o ś ci d o s trzeg an ia b łęd ó w i n ied o ciąg n ięć, ale w o g ó ln y m ro zrach u n k u n ie mo g ą o n e p rzy s ło n ić id ealn eg o o b razu . Każd y p rawd ziwy fan jes t Lu k e’em Sk y walk erem, k tó ry p atrzy n a s wo jeg o zd efo rmo wan eg o , złeg o o jca i d o s trzeg a w n im mimo ws zy s tk o d o b ro . „Nien awid zimy ws zy s tk ieg o w Gwiezdnych Wojnach” – p o d s u mo wał Su mmers p rzed o s tateczn ą p u en tą, p o d k tó rą mó g łb y p o d p is ać s ię k ażd y fan fran czy zy n a ś wiecie. „Ale id ea Gwiezdnych Wojen… to ją właś n ie k o ch amy ”. W Win d o w Ro ck b ły s k awica ro zd arła o d leg łe wzg ó rza, ale n ieliczn i wid zo wie zd awali s ię to d o s trzeg ać czy s ię ty m p rzejmo wać. Lu d zie s k an d o wali jak o p ętan i p o d czas n ap is ó w p o czątk o wy ch , w cało ś ci w Din é. Przez całe p ierws ze p iętn aś cie min u t d ialo g ó w s ły ch ać b y ło ś miech – n ie z p o wo d u filmu czy g ry ak to rs k iej, b y ł to rad o s n y ś miech lu d zi o g ląd ający ch film p o raz p ierws zy w s wo im o jczy s ty m języ k u . Dla wid za tak ieg o jak ja, k tó ry d o ras tał, o g ląd ając Gwiezdne Wojny w o ry g in aln ej, an g iels k iej wers ji, film b rzmiał zad ziwiająco p o d o b n ie. ​Lu cas k o ch ał o d lo to we d źwięk i, zamas zy s tą mu zy k ę i g war d ialo g ó w, n ie martwił s ię zb y tn io k wes tiami wy p o wiad an y mi p rzez ak to ró w. Więk s zo ś ć filmu jes t p o zb awio n a d ialo g ó w alb o wy p ełn io n a p o g awęd k ami k o s mitó w lu b d ro id ó w. Po my ś lcie o Arto o lu b J awach : z zało żen ia mó wią n iezro zu miale i za to je k o ch amy . Po my ś lcie, jak wiele czas u zap ełn ia s trzelan in a z mio taczy , ry k i my ś liwcó w TIE (fak ty czn ie d źwięk i wy d awan e p rzez s ło n ie w zwo ln io n y m temp ie) alb o b u czen ie mieczy ś wietln y ch (zep s u ty telewizo r, s tary p ro jek to r). Gd y p o raz p ierws zy d o wied ziałem s ię, że zes p ó ł tłu maczy Wh eelera b y ł w s tan ie p rzeło ży ć film z an g iels k ieg o n a języ k n awah o w zaled wie 3 6 g o d zin , wy d awało s ię to d la mn ie n ad lu d zk im wy czy n em. W rzeczy wis to ś ci w Gwiezdnych Wojnach jes t mn iej wy p o wiad an y ch w języ k u an g iels k im zd ań n iż zap amiętaliś cie. Niek tó re s ło wa s ą n iep rzetłu maczaln e i zo s tały p o zo s tawio n e w o ry g in ale. Ks iężn iczk a Leia zach o wała imię i ty tu ł, p o n ieważ u Nawah ó w n ie ma p o jęcia wład zy k ró lews k iej. Po d o b n ie w p rzy p ad k u Sen atu Imp eriu m i So ju s zu Reb elian tó w (Nawah o wie s ą z n atu ry tak eg alitarn i, że rząd amery k ań s k i zmu s ił ich d o

u s tan o wien ia o rg an ó w rep rezen tacy jn y ch ). I ch o ć p rzetłu maczo n e d ialo g i s tan o wią p ewien mis z-mas z – tłu macze mó wią trzema ró żn y mi d ialek tami Din é – o k azało s ię to n ie mieć zn aczen ia. W k o ń cu d la an g lo języ czn y ch o d b io rcó w n ie b rzmi d ziwn ie, g d y p o ło wa ak to ró w w filmie jes t Bry ty jczy k ami, a d ru g a – Amery k an ami (Carrie Fis h er wy d aje s ię u wzg lęd n iać o b y d wa ak cen ty , ale z czas em p rzy wy k liś my ró wn ież d o teg o ). Oczy wiś cie żarty tłu maczy s ię in aczej. Pu b liczn o ś ć wy d awała s ię ś miać z k ażd eg o s ło wa Th reep io . By ć mo że częś cio wo zawd zięczamy to s p ecy ficzn ej ro li: lek to rk a Geri Ho n g ev a-Camarillo id ealn ie o d eg rała jeg o p reten s jo n aln ą man ierę. (Kilk a mies ięcy p ó źn iej p o wied ziałem o tej zmian ie p łci ak to ro wi An th o n y ’emu Dan iels o wi, k tó ry wcielał s ię w o ry g in aln eg o Th reep io . „Nawah o mu s zą b y ć b ard zo zag u b io n ą ras ą” 1 1 – p o wied ział s wo im n ajb ard ziej zag u b io n y m g ło s em Th reep io , a p o tem p u ś cił d o mn ie o k o i p rzy p o mn iał, że p ro jek tan t g rafik i filmo wej Ralp h M cQu arrie – jed en z n ajb ard ziej n ied o cen ian y ch b o h ateró w Gwiezdnych Wojen – p ierwo tn ie wy o b rażał s o b ie p o s tać jak o wy ch u d zo n eg o ro b o ta p łci żeń s k iej). Najwięk s zy ś miech p o d czas wieczo ru wzb u d ziła jed n ak że k wes tia Lei n a p o k ład zie Gwiazd y Śmierci: „Gu b ern ato rze Tark in , to p an trzy ma ​Vad era n a s my czy . Czu łam n a p o k ład zie zło wro g i o d ó r” – to zd an ie, jak s ię wy d awało , zab rzmiało d la Nawah ó w wy jątk o wo zab awn ie, n awet jeś li zd an iem ​F is h er b y ło o n o jed n y m z n ajtru d n iejs zy ch d o wy p o wied zen ia w s p o s ó b p rzek o n u jący : Peter Cu s h in g , k tó ry wcielał s ię w Tark in a, „fak ty czn ie p ach n iał ln em i lawen d ą”. J ak że d ziwn ie b y ło o g ląd ać Gwiezdne Wojny w o b cy m języ k u , a mimo to d ać s ię wciąg n ąć. Po d ziwiałem p o raz k o lejn y , jak ws p an iale to czy s ię ta h is to ria. Po tem p o jawiły s ię p o two ry CGI z M o s Eis ley , s trzał o d Greed o , ab s u rd aln y k o mp u tero wy J ab b a, a ja s ię s k rzy wiłem. Przy p o mn ian o mi, że u d zielając zg o d y n a ad ap tację, Lu cas film wy mó g ł n a Wh eelerze u ży cie n ajn o ws zej wers ji Ed y cji Sp ecjaln ej, w n ajwy żej jak o ś ci. Film zaczął s ię n ieco wlec k o ło s cen y w zg n iatarce ś mieci. Szczeg ó ln ie d zieciak i wy d awały s ię n ieco ro zk o jarzo n e, wy b ierając zab awę mieczami ś wietln y mi w alejk ach – d ały s ię p o rwać id ei Gwiezdnych Wojen b ard ziej n iż s amemu filmo wi. Ro d zin y ws tawały i wy ch o d ziły jes zcze p rzed atak iem n a s zy b w Gwieźd zie Śmierci, b o jed en as ta wieczo rem to b y ła ju ż n ajwy żs za p o ra n a p o ło żen ie d zieci d o łó żek . Ale d la s etek ty ch , k tó rzy zo s tali d o k o ń ca, film s tał s ię k u lto wy , tak jak w k ażd ej in n ej n ajech an ej p rzez n ieg o k u ltu rze. Pó źn iej o b s ad a ro zd awała au to g rafy , a d o s ied miu g łó wn y ch lek to ró w u s tawiła s ię d łu g a, wijąca s ię wo k ó ł s tad io n u , k o lejk a. Ws zy s cy

ak to rzy b y li amato rami (p rzy k ład o wo Darth o wi Vad ero wi g ło s p o d ło ży ł miejs co wy tren er s p o rto wy , M arv in Yello wh air) i wy b ran o ich s p o ś ró d s tu s ied emn as tu ch ętn y ch n a p o d s tawie p as ji ak to rs k iej, a n ie zn ajo mo ś ci języ k a. To zd ało eg zamin : ich en tu zjazm w p o łączen iu ze zn ajo mo ś cią materiału źró d ło weg o p o rwał wid o wn ię. Po s zed łem p o s łu ch ać o p in ii k ilk u o s ó b s p o ś ró d s tars zy zn y , zau ważo n y ch w k o lejce. Ch ciałem u zy s k ać o p in ię n ajb liżs zą k o mp letn emu d o ro s łemu n o wicju s zo wi n a temat d o ś wiad czen ia Gwiezdnych Wojen. Każd a o s o b a, z k tó rą ro zmawiałem, p o d zielała zak ło p o tan ie ​Geo rg e’a J ames a o d n o ś n ie d o ty tu łu , n ie ro zu miejąc, d laczeg o g wiazd y to czą wo jn ę. Sen io rzy p o wtó rzy li tak że jed en z g łó wn y ch zarzu tó w, p o d n o s zo n y ch jes zcze w 1 9 7 7 ro k u : film b y ł zb y t s zy b k i (ws p ó łczes n ej p u b liczn o ś ci o czy wiś cie wy d aje s ię d ziś zb y t wo ln y ; eto s Gwiezdnych Wojen p o mó g ł s p ło d zić eto s M TV). Niek tó rzy b y li też s k o n fu n d o wan i celami, o jak ie walczy ły p o s zczeg ó ln e s tro n y . M o żn a p rzetłu maczy ć o k reś len ie „s k rad zio n e taś my ” n a języ k n awah o , ale n ie zy s k u je p rzez to s en s u . A p o tem d o wied ziałem s ię czeg o ś d u ch o weg o o d tej g ru p y s tars zy zn y : M an n y miał rację, g d y mó wił o p ełn y m k ręg u zato czo n y m d zięk i związk o wi z J o s ep h em Camp b ellem. „Niech M o c b ęd zie z to b ą”, jak s ię o k azu je, jes t n iemal d o s ło wn y m tłu maczen iem mo d litwy Nawah ó w. „M o c” w ty m zn aczen iu mo żn a n ajlep iej o p is ać jak o ro d zaj o taczająceg o ich p o zy ty wn eg o , wy p ełn io n eg o ży ciem, p o zazmy s ło weg o p o la s iło weg o . „Pro s imy o s iłę, o ch ro n ę p rzed ws zy s tk im, co n eg aty wn e” – p o wied ział mi p rzez tłu macza o s iemd zies ięcio d wu letn i Th o mas Deel 1 2 . Niek tó rzy czło n k o wie s tars zy zn y d o s trzeg li w d ziele ​Geo rg e’a Lu cas a​ s wó j s y s tem wierzeń . „Do b ro p ró b o wało p o k o n ać zło i p ro s iło o p o mo c, b y teg o d o k o n ać” – p o d s u mo wała o s iemd zies ięcio d ziewięcio letn ia An n ette Bilg o d y , u b ran a w trad y cy jn ą s u k n ię b ab k i z p lemien ia Nawah o . Po wied ziała ró wn ież n ajwięk s zą p o ch wałę, jak a p ad ła teg o wieczo ra: „Po d o b ał mi s ię tak b ard zo jak mo jej wn u czce” 1 3 . Nie b y ła w s wo jej o p in ii o s amo tn io n a. W n ad ch o d zący ch mies iącach Wh eeler miał zab rać s wó j p rzetłu maczo n y film w tras ę, b y p o k azać g o s p o łeczn o ś cio m rd zen n y ch Amery k an ó w n a fes tiwalach filmo wy ch w cały m k raju . Ko p ie DVD Gwiezdnych Wojen w języ k u n awah o s p rzed awały s ię w wielu eg zemp larzach w s ieci s k lep ó w Walmart w p o łu d n io wo -zach o d n ich s tan ach . Cało ś ć d o ch o d ó w s p ły n ęła n a k o n ta 2 0 th Cen tu ry Fo x i Lu cas filmu , ale d la M an n y ’eg o to n ie miało zn aczen ia. Dla n ieg o liczy ło s ię to , „że id ea ro zk wita”. Ciąg le s ły s zał wś ró d ws p ó łp lemień có w jed n o p y tan ie: jak ie filmy teraz p o win n y zo s tać p rzetłu maczo n e n a języ k n awah o ? Po jawił s ię n awet p o my s ł, ab y w Win d o w Ro ck zn o wu p o ws tało k in o .

A w k wes tii Geo rg e’a J ames a Sr.? Przep ro s ił mn ie d zies ięć min u t p o ro zp o częciu s ean s u i n ig d y n ie wró cił. By ć mo że jak o weteran wo jen n y n ie ch ciał o g ląd ać lu d zi s trzelający ch d o s ieb ie z b ro n i wzo ro wan ej n a b ro n i b o czn ej z o k res u II wo jn y ś wiato wej. By ć mo że jak o s zy fran t z Nawah ó w n ie o d eb rał zb y t d o b rze h is to rii o b racającej s ię wo k ó ł ś cig an ia n iewin n ej o s o b y za zb ro d n ię n ies ien ia wiad o mo ś ci. Ale ch cę my ś leć, że wy ch o d ząc wcześ n iej, J ames zd o łał zach o wać częś ć tajemn icy , k tó rą wn ió s ł ze s o b ą teg o wieczo ra i że wciąż jes t tam, w s wo im d o mu w g ó rach , ro zmy ś lając n a temat d zik ich p tak ó w i g wiazd w s tan ie wo jn y .

1 Geo rg e J ames Sr., wy wiad au to ra, 3 lip ca 2 0 1 3 . 2 M an u elito Wh eeler, wy wiad au to ra, 3 lip ca 2 0 1 3 . 3 Ch ris tin e Erick s o n , wy wiad au to ra, 1 6 wrześ n ia 2 0 1 3 . 4 Natalia Ko ch an , wy wiad Dan iela Terd iman a z CNET, 4 maja 2 0 1 3 . 5 An g . „M ay th e Fo rce b e with y o u ”. 4 maja 1 9 7 9 ro k u M arg aret Th atch er o b jęła u rząd p remiera w Wielk iej Bry tan ii, a jej k o led zy z p artii k o n s erwaty wn ej mieli jej p o g ratu lo wać wzmian k ą w p ras ie: „M ay th e Fo u rth Be with Yo u , M ag g ie. Co n g ratu latio n s ”. Po wied zen ia u ży to p o n o wn ie w p rzemó wien iu w b ry ty js k im p arlamen cie w 1 9 9 4 ro k u , g d y Harry Co h en z Partii Pracy u zn ał, że 4 maja p o win n o s ię o g ło s ić n aro d o wy m Dn iem Gwiezdnych Wojen [p rzy p . tłu m.]. 6 J amie Yamag u ch i, wy wiad Dan iela Terd iman a z CNET, 4 maja 2 0 1 3 . 7 Tami Fis h er, wy wiad Dan iela Terd iman a z CNET, 4 maja 2 0 1 3 . 8 „To tal Film M ag azin e”, k wiecień 2 0 0 8 . 9 An d rey Su mmers , wy wiad au to ra, 1 3 lu teg o 2 0 1 4 . 1 0 An d rey Su mmers , The Complex and Terrifying Reality of Star Wars Fandom, „J iv e”, 3 1 maja 2005. 1 1 An th o n y Dan iels d o au to ra n a k o ry tarzu w trak cie Star Wars Celeb ratio n Eu ro p e II, 2 5 lip ca 2 0 1 3 . 1 2 Th o mas Deel, wy wiad au to ra, 3 lip ca 2 0 1 3 . 1 3 An n ette Bilg o d u i, wy wiad au to ra, 3 lip ca 2 0 1 3

I MARSJAŃSKIE WOJNY Gwiezdne Wojny wy d ają s ię o g ro mn ą, o b ejmu jącą cały ws zech ś wiat, mity czn ą ep o p eją. Alb o raczej ro d zin n ą b aś n ią, o s ad zo n ą d awn o , d awn o temu w o d leg łej g alak ty ce. Ch y b a że jes t to o p o wieś ć s amu rajs k a alb o mo że film p rzy g o d o wy , p rzy p o min ający k limatem k in o o tematy ce II wo jn y ś wiato wej. Od czas u p ierws zej o d s ło n y s ag i w 1 9 7 7 ro k u fan i i k ry ty cy zap u s zczali s ię we ws zelk ie mo żliwe k ieru n k i w p ró b ach g atu n k o weg o s k ateg o ry zo wan ia Gwiezdnych Wojen, s iląc s ię n a wy jaś n ien ie fen o men u . Sam Geo rg e Lu cas wielo k ro tn ie p o ró wn y wał s wo je d zieło d o filmó w z g atu n k u s p ag h etti wes tern , „mag ia i miecz”, 2001: Odysei kosmicznej, Lawrence’a z Arabii, Kapitana Blooda o raz całej s erii d o ty czącej p rzy g ó d J ames a Bo n d a – a to ws zy s tk o jes zcze p rzed n ak ręcen iem p ierws zej częś ci s ag i. Sp ace fan tas y jes t ty m d la s wo jeg o g atu n k u źró d ło weg o , s cien ce fictio n , czy m Lu k e Sk y walk er d la Darth a Vad era. To w n u rcie s cien ce fictio n Geo rg e​ Lu cas p o ru s zał s ię jak o reży s er s wo jeg o p ierws zeg o filmu , THX 1138, a n as tęp n ie p o rzu cił g o jak o zb y t rzeczy wis ty , p rzy g n ęb iający , a ty m s amy m mało d o ch o d o wy . Scien ce fictio n n iczy m s o czewk a s k u p ia o b raz p rzy s zło ś ci p rzez p ry zmat teraźn iejs zo ś ci, ab y ś my mo g li s p o jrzeć n a tech n o lo g ię o raz s k u tk i jej ro zwo ju i zaak cep to wać p rawid ła rząd zące ws zech ś wiatem. To fik cja n a temat n au k i, p o d czas g d y s p ace fan tas y jes t, n o có ż, fan tas y o s ad zo n ą w k o s mo s ie 1 . Po d o b n ie jak w p rzy p ad k u s cien ce fictio n , g ran ice s p ace fan tas y ro zciąg ają s ię p o za teraźn iejs zo ś ć. J ed n ak że tam, g d zie s cien ce fictio n d o s trzeg a o d b icie n as zeg o ś wiata, s p ace fan tas y wy k racza p o za jeg o g ran ice. Przep o jo n a n o s talg ią i ro man ty zmem, b ierze s o b ie tech n o lo g ię jed y n ie za p u n k t wy jś cio wy . Od rzu ca n a b o k p rawa fizy k i n a rzecz zab awy . „Ob awiałem s ię, że fan i s cien ce fictio n b ęd ą mó wić n a p rzy k ład : « Wies z, w k o s mo s ie n ie ma d źwięk u » ” – p o wied ział Lu cas w 1 9 9 7 ro k u . „Ch ciałem p o p ro s tu zap o mn ieć o k o s mo s ie”. Tam k ażd y mo że u s ły s zeć, jak ro b is z p if-p af. Źró d eł teg o g łęb o k ieg o p o d ziału w zak res ie fan tas ty k i, ro złamu międ zy ty m, co n ap rawd ę mo żliwe, a ty m, co s two rzo n e w celach wy łączn ie ro zry wk o wy ch , n ależy s zu k ać jes zcze w k o ń cu wiek u XIX w ry walizacji międ zy fran cu s k im p io n ierem

s cien ce fictio n J u liu s zem Vern e’em i jeg o ws ch o d zący m ry walem, Herb ertem G. Wells em. Vern e n ie b y ł n au k o wcem, ale s tarał s ię zach o wać wiary g o d n o ś ć. W p o wieś ci Z Ziemi na Księżyc (1 8 6 5 ) wy s łał s wo ich b ad aczy w p o cis k u wy s trzelo n y m z o g ro mn ej armaty . Do teg o d o łączy ł całe s tro n y o b liczeń w n ietrafio n ej p ró b ie d o wo d zen ia, że tak a wy p rawa b y łab y mo żliwa 2 . Wells , p o d o b n ie jak Lu cas , zaws ze b y ł b ard ziej zain teres o wan y mech an izmami zach o wań s p o łeczn y ch i p rawid łami rząd zący mi jed n o s tk ą n iż reg u łami fizy k i. Kied y więc zaczął p is ać s wo ją włas n ą p o wieś ć o wy p rawie n a Ks ięży c, Pierwsi ludzie na Księżycu (1 9 0 1 ), k azał s wo im b o h atero m p o wied zieć, że n ig d y n ie s ły s zeli o k s iążce Vern e’a 3 . Dzięk i o d k ry ciu s u b s tan cji izo lu jącej s iły g rawitacji, zwan ej k awo ry tem, b o h atero wie p o p ro s tu p o lecieli s wo ją k ap s u łą w s tro n ę Ks ięży ca. Vern e tak b ard zo s k u p iał s ię n a o p is ach s zczeg ó łó w, że jeg o as tro n au ci d o lecieli n a Ks ięży c d o p iero w d ru g iej częś ci p o wieś ci. Z k o lei Wells ch ciał, ab y jeg o b o h atero wie d o tarli tam jak n ajs zy b ciej i mo g li zb ad ać n iezwy k łą cy wilizację, k tó rą wy my ś lił. (Ziry to wało to Vern e’a​ tak o k ru tn ie, że wy zwał Wells a: „J a mo g ę p o k azać ci p ro ch s trzeln iczy . Czy ty p o k ażes z mi ten k awo ry t?” 4 ). Gd y Lu cas ch ciał zb u d o wać s tatk i k o s miczn e, k tó ry mi jeg o b o h atero wie mieli latać tak s amo łatwo , jak d ziś p ro wad zi s ię s amo ch ó d , alb o g d y zd ecy d o wał s ię s two rzy ć włas n ą wers ję h ałaś liwej p rzes trzen i k o s miczn ej, w k tó rej s ły ch ać b y ło wy s trzały z b ro n i las ero wej i p is k d y s z, wp is y wał s ię właś n ie w tę fan tas ty czn ą wells o ws k ą trad y cję 5 . I ch o ć o b y d waj p is arze s p ierali s ię o meto d y , łączy ła ich p aląca p o trzeb a p o s zerzan ia h o ry zo n tó w lu d zk iej wy o b raźn i. J ak k ied y ś zau waży ł Lu cas , mity s ą n ieo d łączn ie o s ad zo n e w „tamty m miejs cu tu ż za wzg ó rzem” – za n as tęp n ą g ran icą, d o ś ć, b y wzb u d zić zain teres o wan ie. Są wy s tarczająco n iezb ad an e, b y k u s ić tajemn icą. To o d leg łe wy s p y g reck ie ep o k i k las y czn ej, ciemn y las ze ś red n io wieczn y ch eu ro p ejs k ich b ajek , o b ie Amery k i z czas ó w wy p raw Ko lu mb a. Do p o ło wy XIX wiek u , g d y więk s zo ś ć n as zeg o g lo b u zo s tała ju ż o d k ry ta, k o s mo s s tał s ię o s tatn im tak im „miejs cem tu ż za wzg ó rzem” 6 . A jed en zak ątek k o s mo s u wy jątk o wo fas cy n o wał zaró wn o p is arzy , jak i czy teln ik ó w, k ry s talizu jąc d zied zictwo Gwiezdnych Wojen. By ł n im M ars . Szaleń s two n a p u n k cie M ars a ro zp rzes trzen iło s ię p o ty m, jak wło s k i as tro n o m Gio v an n i Sch iap arelli o d k ry ł w 1 8 7 7 ro k u k an ały (canali) n a Czerwo n ej Plan ecie. Gazety , n ie ro zró żn iając międ zy k an ałami p o ch o d zen ia n atu raln eg o , d o k tó ry ch o d n o s ił s ię wło s k i termin , a s ztu czn ie s two rzo n y mi s tru k tu rami, u wielb iały

d ru k o wać o b s zern e, ilu s tro wan e, wy my ś ln e treś ci n a temat cy wilizacji ro zwijającej s ię n a M ars ie. A ju ż zwłas zcza p o ty m, jak as tro n o m amato r Perciv al Lo well n ap is ał n au k o wą try lo g ię p o ś więco n ą d y wag acjo m n a temat teg o , jak o wa cy wilizacja mo g łab y wy g ląd ać. Pis arze n iep o s iad ający n au k o weg o p rzy g o to wan ia zo s tali zain s p iro wan i d o two rzen ia p o wieś ci o b ad an iu M ars a, wy k azu jąc n iezwy k łą in wen cję w wy my ś lan iu meto d d o cieran ia n a Czerwo n ą Plan etę. W Across the Zodiac (1 8 8 0 ) an g iels k i d zien n ik arz Percy Greg wy s łał s wo ich b ad aczy w an ty g rawitacy jn ej rak iecie – „As tro n au cie” – u k u wając jed n o cześ n ie n o wy termin . Pewien d o k to r z Was zy n g to n u , Gu s tav u s Po p e, k tó ry wcześ n iej n ap is ał k s iążk ę o Szek s p irze, w 1 8 9 4 ro k u p o s tan o wił n ap is ać Journey to Mars. J ej b o h ater, amery k ań s k i p o ru czn ik mary n ark i, n aty k a s ię n a M ars jan n a n iewielk iej wy s p ie n ied alek o b ieg u n a p o łu d n io weg o . Os tateczn ie p rzy b y s ze zab ierają g o ze s o b ą n a M ars a w an ty g rawitacy jn y m „etero wo -wo lto wy m s amo ch o d zie”. (Ty mczas em Wells wy mies zał g atu n k i, wy s y łając mars jań s k ich n ajeźd źcó w w k ap s u łach wy s trzeliwan y ch z d ział w s wo jej k las y czn ej Wojnie światów z 1 8 9 7 : Vern e k ap itu lu je). His to rie o p o d ró ży n a M ars a s tały s ię jed n ak n ap rawd ę fan tas ty czn e w k s iążce, b ęd ącej w rzeczy wis to ś ci „p rad ziad k iem” Gwiezdnych Wojen. Oto an g iels k i p is arz i s y n b aro n a p ras o weg o , Ed win Les ter Arn o ld , p o s tan o wił o d s tawić n a b o k s tatk i k o s miczn e i wy s łał amery k ań s k ieg o p o ru czn ik a mary n ark i wo jen n ej, b o h atera Lieutenant Gullivar Jones: His Vacation (1 9 0 5 ), n a M ars a n a mag iczn y m p ers k im d y wan ie. Czerwo n a Plan eta Arn o ld a p rzy p o min a ś red n io wiecze: tu b y lcy , g n u ś n i i zamro czen i n ark o ty czn y m win em, s ą n ęk an i p rzez b arb arzy ń s k ie h o rd y Tamb y lcó w. Utrzy mu ją k las ę n iewo ln iczą, k ró la i p ięk n ą k s iężn iczk ę. Gd y tę o s tatn ią p rzejmu ją w ramach try b u tu Tamb y lcy , Gu lliv ar​ J o n es wy ru s za w d łu g ą wy p rawę p rzez całą p lan etę, b y ją u wo ln ić. To d ziwn ie n iep rzy jemn a p o s tać, s k ło n n a d o d łu g ich p rzemó wień ; zb y t zad u fan a w s o b ie, ab y b y ć b o h aterem, zb y t p rawo rząd n a n a an ty b o h atera. Wy cin a „USA” n a zb o czu g ó ry p o d czas s wo jej p o d ró ży . Arn o ld wy d awał s ię ro zd arty międ zy k o n wen cją o p o wieś ci p rzy g o d o wej a an ty amery k ań s k iej s aty ry , p rzez co p o wieś ć o k azała s ię k lap ą. Zrażo n y , zrezy g n o wał z p is an ia, a k s iążk a n ie d o czek ała s ię p u b lik acji w Stan ach aż d o 1 9 6 4 ro k u . Fan tas ty czn a k o n cep cja Arn o ld a zo s tała u rato wan a p ięć lat p o n ap is an iu p rzez n ieg o p o wieś ci p rzez k o g o ś zu p ełn ie n ieo czek iwan eg o : trzy d zies to p ięcio letn ieg o k iero wn ik a d ziału s p rzed aży temp eró wek z Ch icag o 7 . Go ś ć miał d u żo czas u , s p o ro arty k u łó w b iu ro wy ch p o d ręk ą i d ręczy ło g o p rag n ien ie s ławy . Czy tał mn ó s two

mag azy n ó w p u lp o wy ch 8 i zau waży ł, że więk s zo ś ć p u b lik o wan y ch tam h is to rii n ie b y ła n ajwy żs zy ch lo tó w, więc s am s p ró b o wał co ś n ap is ać. Po d o b n ie jak u Arn o ld a, jeg o b o h ater ró wn ież b y ł amery k ań s k im o ficerem mag iczn ie wy p rawio n y m n a M ars a – ty m razem w mg n ien iu o k a, meto d ą telep o rtacji. Żad n eg o k awo ry tu , żad n y ch d y wan ó w, wy łączn ie czło wiek „p o d ró żu jący z p ręd k o ś cią my ś li p o p rzez b ezk res k o s mo s u ”. Po d o b n ie jak J o n es , b o h ater g o ś cia o d s tru g aczek p o zn ał h u man o id aln y ch o b cy ch i małp o lu d y o raz walczy ł d zieln ie o ręk ę k s iężn iczk i. Au to r s ąd ził, że jeg o h is to ria jes t d ziecin n a i n ied o rzeczn a, więc p o p ro s ił o p u b lik ację p o d p s eu d o n imem, k tó ry miał ch ro n ić jeg o d o b re imię: No rman Bean . Zres ztą u ważał, że jeg o p rawd ziwe n azwis k o n ie b y ło o d p o wied n ie d la p is arza. Brzmiało : Ed g ar Rice Bu rro u g h s . Cy k l p o d n azwą Księżniczka Marsa p o jawił s ię p o raz p ierws zy w lu ty m 1 9 1 2 ro k u n a łamach mies ięczn ik a p u lp o weg o „All-Sto ry ”, o d n o s ząc n ies p o d ziewan y s u k ces . Kap itan J o h n Carter, ep ick i b o h ater Bu rro u g h s a (i fik cy jn y wu jek ), zy s k ał rzes zę fan ó w, o jak ich Gu lliv ar J o n es mó g ł jed y n ie marzy ć. Wo ln a o d zb ęd n ej s aty ry , k s iążk a Bu rro u g h s a ma wy raźn ie p o s tawio n ą g ran icę międ zy d o b rem a złem. Au to r d łu g o k aże czy teln ik o wi czek ać n a p ierws ze d ialo g i, w d o d atk u zn aczn ie k o n s ek wen tn iej n araża s wo jeg o b o h atera n a n ieb ezp ieczeń s two . Niemalże o d p ierws zeg o zd an ia Cartera atak u ją (ze ws zy s tk ich mo żliwy ch s tro n ) rd zen n i Amery k an ie w Arizo n ie, a p ó źn iej ju ż n iemal b ez p rzerwy o taczają g o włó czn ie, miecze, s trzelb y i s zp o n y . Słab s za g rawitacja p an u jąca n a M ars ie, k tó ry Bu rro u g h s p rzemian o wał n a Bars o o m, d aje Cartero wi d o s tateczn ą p rzewag ę, b y temu zarad zić. Po trafi p rzes k o czy ć b u d y n ek jed n y m s u s em. Przen o s ząc s p ace fan tas y n a wy żs zy p o zio m, ​C arter s tał s ię p rzo d k iem zaró wn o Su p ermen a, jak i Lu k e’a Sk y walk era. Bu rro u g h s k u p ił ran czo o n azwie Tarzan a n a teren ie o b ecn eg o Lo s ​An g eles , o d s zed ł z p racy w firmie s p rzed ającej temp eró wk i i n ap is ał jes zcze trzy cy k le, a p o n ad to h is to rię, k tó rą zaty tu ło wał, n awiązu jąc d o s wo jeg o n o weg o d o mu , Tarzan wśród małp, zan im n awet Księżniczka Marsa d o czek ała s ię k s iążk o weg o wy d an ia. W k o lejn y ch o wo cn y ch i zamo żn y ch latach Bu rro u g h s p o wró cił n a Bars o o m w jed en as tu k o lejn y ch k s iążk ach . Bars o o m b y ło zn aczn ie b ard ziej in teres u jące n iż M ars Arn o ld a, a zap ro p o n o wan a w n im mies zan k a p rzes zło ś ci i p rzy s zło ś ci n ie miała p reced en s u . Ten b arb arzy ń s k i w p rzeważającej częś ci ś wiat wy mierał, p rzy ży ciu trzy mała g o fab ry k a atmo s fery . M iał latające mas zy n y wo js k o we, p is to lety rad o we, telep atię, s k ry te p o d k o p u łą mias ta i med y cy n ę, k tó ra wy d łu żała ży cie o ty s iąclecie, ale o fero wał tak że walk ę n a miecze, d wo rs k i k o d ek s h o n o ro wy , ś red n io wieczn y

b es tiariu s z i d o wó d có w u zb ro jo n y ch w k o p ie, d u mn ie d o s iad ający ch ru mak ó w. Eg zo ty czn y , p u s ty n n y k rajo b raz wy d awał s ię wy jęty z Opowieści z tysiąca i jednej nocy. Op o wieś ci o Bars o o m o p arte zo s tały n a s p rawd zo n y m p rzep is ie. Głó wn y mi atrak cjami b y ły b o h aters k o n ies io n a p o mo c, p o jed y n k i i wo jn y , ale p o międ zy n imi Bu rro u g h s o d k ry wał z p ewn o ś cią p is arza-p o d ró żn ik a ró żn e o b licza teg o n iezwy k łeg o ś wiata. Po s zczeg ó ln e tery to ria miały jas n o wy zn aczo n e g ran ice. Zielo n i Th ark o wie b y li b arb arzy ń s k imi n o mad ami, a czerwo n i Heliu m – ro zs ąd n y mi ary s to k ratami. W jeg o d ru g iej k s iążce, Gods of Mars, p o zn ajemy b lo n d wło s y ch Bars o o mian o jas n ej s k ó rze, zep s u ty ch , d ek ad en ck ich mo rd ercó w, żeru jący ch n a tu b y lcach , o mamio n y ch o b ietn icami n ieb a. Nie o zn acza to , że Bu rro u g h s n ie u leg ł ras izmo wi s wo ich czas ó w. Zmien ił mies zk ań có w Tarzan y w s p o łeczn o ś ć wy łączn ie d la b iały ch , p o d o b n ie zres ztą jak wielu właś cicieli ziems k ich z Lo s An g eles , ale p o lity k ę ras o wą zo s tawił n a Ziemi. Po wieś ci o Bars o o m to czy s ty es k ap izm. Bu rro u g h s s k ro mn ie i o s tro żn ie zap ewn iał, że p is ze wy łączn ie d la p ien ięd zy . Ale to jed y n ie częś ć p rawd y . Wy s tarczy s ięg n ąć d ziś p o jeg o k s iążk i, b y d ać s ię p o rwać tej s amej p o tężn ej, czy s tej, d ziecięcej fas cy n acji, jak a mu s iała o g arn iać g o w czas ie p is an ia. Bars o o m o feru je mo raln ie jed n o zn aczn e b o h aters two , wzb o g aco n e d o s tateczn ą p o rcją mity czn ej g łęb i, b y n ie p rzes zk ad zać w b ad an iu tajemn ic k rain y . Ek s cy tacja to warzy s ząca o d k ry wan iu teg o ś wiata i zach wy t u mo żliwiający wzięcie w n awias n as zeg o n ied o wierzan ia p rzes y co n e s ą ty m s amy m d u ch em, k tó ry p ó źn iej Lu cas o p is ze jak o „mu s u jący zawró t g ło wy ” 9 . M o żecie g o zn aleźć w d o ro b k u twó rcó w tak ró żn y ch , jak J .R.R. To lk ien czy Stan Lee: id ealn y d la d o jrzewająceg o u my s łu – to fak t, ale d o s tęp n y d la ws zy s tk ich i n iewątp liwie zas łu g u jący n a mian o arty s ty czn ej wielk o ś ci. Ep ig raf Arth u ra Co n an a Do y le’a d o Zaginionego świata (1 9 1 2 ) wy jaś n ia to zjawis k o n a ty le d o b rze, że lata p ó źn iej u ś wietn ił materiały p ras o we d o Gwiezdnych Wojen: M ó j p lan wy k o n am – k ażd y mi to p rzy zn a J eżeli ch wilę rad o ś ci wes o łej Dam ch ło p cu , co jes t n a p o ły mężczy zn ą Alb o mężczy źn ie, co ch ło p cem n a p o ły 1 0 . Do y le my lił s ię ty lk o w jed n y m as p ek cie: s zy b k o o k azało s ię, że k o b iety i d ziewczęta ró wn ież lu b ią tak ie rzeczy . Dejah Th o ris , b ar​s o o miań s k ą żo n ę J o h n a Cartera, k tó ra zn io s ła mu jaja – n o tak , Bar​s o o mian ie s ą jajo ro d n i – tru d n o n azwać

wy zwo lo n ą h ero in ą wed łu g s tan d ard ó w XXI wiek u . Carter mu s iał ją rato wać p rzed g wałtem p o n ad s to razy w jed en as tu k s iążk ach . Za to ty tu ło wa k s iężn iczk a z p ierws zej k s iążk i b y ła n au k o wcem, b ad aczem, n eg o cjato rem. Sły n n e p o rtrety , n a k tó ry ch arty s ta fan tas y z lat s ześ ćd zies iąty ch XX wiek u , Fran k Fran zetta, n amalo wał jej wy jątk o wo wy d atn y b iu s t, zmien iły ją w ik o n ę s ek s u , ale n ie o d d ały s p rawied liwo ś ci. Wed łu g s tan d ard ó w s wo ich czas ó w Dejah Th o ris b y ła właś ciwie s u fraży s tk ą. Ks iężn iczk a Leia, jak p rzek o n amy s ię p ó źn iej, miała d łu g ą lis tę p o p rzed n iczek , p o czy n ając właś n ie o d Dejah . Os tatn ie h is to rie o Bars o o m Bu rro u g h s wy d ał w 1 9 4 3 ro k u , a b liźn iaczy cy k l o Wen u s zak o ń czy ł w 1 9 4 2 ro k u , o s iem lat p rzed ś miercią. Do teg o czas u g atu n ek b y ł ju ż p o ws zech n ie zn an y jak o s p ace fan tas y , s p ace o p era, ro man s międ zy p lan etarn y o raz sword-and-planet1 1 , a triu mfy ś więciło w n im wielu n as tęp có w Bu rro u g h s a. Do n ajb ard ziej zn an y ch n ależała jeg o p rzy jació łk a, Leig h Brack ett, zn an a p ó źn iej jak o „k ró lo wa s p ace o p ery ”. Po jawiła s ię zu p ełn ie zn ik ąd w 1 9 4 0 ro k u , w wiek u d wu d zies tu p ięciu lat, s p rzed ając zad ziwiającą liczb ę d wu d zies tu s ześ ciu o p o wiad ań d o mag azy n ó w p u lp o wy ch w ciąg u zaled wie czterech lat. Ws zy s tk ie o s ad zo n e b y ły w Uk ład zie Sło n eczn y m i ch o ć jej k o n cep cja p lan et b y ła d o ś ć wtó rn a (M ars i Wen u s p rzy p o min ały b ard zo te z k s iążek Bu rro u g h s a), to Brack ett celo wała w o p is międ zy p lan etarn eg o k o n flik tu międ zy n imi. Zak res tematy czn y ro zs zerzy ł s ię: o d wo jen mars jań s k ich d o wo jen w Uk ład zie Sło n eczn y m. Zak res g atu n k o wy Brack ett ró wn ież s ię p o s zerzy ł, a au to rk a zaczęła p racę n ad leg en d arn y mi h o lly wo o d zk imi s cen ariu s zami, ch o ćb y ten d o Wielkiego snu. Nie b y ła w s tan ie p o g o d zić o b y d wu as p ek tó w s wo jej k ariery aż d o 1 9 7 8 ro k u , g d y p o wierzo n o jej p ierws zy s zk ic s cen ariu s za d o Imperium kontratakuje. M ąż Brack ett, Ed mo n d Hamilto n , ró wn ież d o ło ży ł s wo ją ceg iełk ę d o Gwiezdnych Wojen, ch o ć w n ieco b ard ziej mg lis tej fo rmie. W 1 9 3 3 ro k u mag azy n p u lp o wy „Weird Tales ” o p u b lik o wał jeg o o p o wiad an ie Kaldar, Planet of Antares, z o p is em b ro n i g łó wn eg o b o h atera – miecza ś wietln eg o : Na p ierws zy rzu t o k a miecz wy d awał s ię zwy czajn y m rap ierem wy k o n an y m ze s tali. Ale o d k ry ł, że g d y wciś n ie b lo k ad ę, zacis k ając u ch wy t n a ręk o jeś ci, u wo ln i s k ry wan ą w n iej s tras zliwą s iłę d o o s trza miecza, k tó re ro zb ły ś n ie ś wiatłem. Gd y co k o lwiek wejd zie w k o n tak t z ty m ś wietlis ty m o s trzem, tk wiąca w n im mo c o b ró ci to w p erzy n ę. Do wied ział s ię ró wn ież, że b ro ń n o s i n azwę miecza ś wietln eg o .

Op o wiad an ie Hamilto n a d o czek ało s ię p rzed ru k u w 1 9 6 5 ro k u , o s iem lat p rzed ty m, g d y mło d y reży s er Geo rg e Lu cas zaczął zaczy ty wać s ię n amiętn ie w k ażd y m mag azy n ie p u lp o wy m, jak i wp ad ł mu w ręce. M ag azy n y p u lp o we, p u b lik u jące o p o wiad an ia tak ich au to ró w, jak ​Hamilto n , Brack ett i im p o d o b n i, w wielu as p ek tach ró wn ież b y ły p rzo d k ami Gwiezdnych Wojen. Co ciek awe, d wa n ajważn iejs ze d la p reh is to rii u n iwers u m o p o wiad an ia p o jawiły s ię w 1 9 2 8 ro k u w s ierp n io wy m wy d an iu „​Amazin g Sto ries ”. Na o k ład ce u mies zczo n o mężczy zn ę z p lecak iem. By ł n im b o h ater Skylark of Space, o p o wiad an ia au to rs twa E.E. „Do c” ​S mith a, tech n o lo g a ży wn o ś ci, k tó ry w czas ie wo ln y m o d two rzen ia id ealn eg o p ączk a zajmo wał s ię p is an iem fik cji. Smith wy k azy wał en tu zjazm p o d o b n y d o Bu rro u g h s a o raz p rag n ien ie u d an ia s ię jes zcze d alej w k o s mo s . J eg o b o h atero wie p ilo tu ją s tatek k o s miczn y zas ilan y „elemen tem X” – k awo ry tem n a s tery d ach – k tó ry p o raz p ierws zy w h is to rii literatu ry wy s trzela ich d alek o p o za n as z Uk ład Sło n eczn y . Włó czą s ię z p lan ety n a p lan etę n iczy m p o d czas wy p ad u za mias to ro d zin n y m g ru ch o tem, a międ zy p lan etarn a wo jn a s p rawia im zn aczn ie mn iej p ro b lemó w n iż p o d wó jn e wes ele i n as tęp u jąca p o n im ceremo n ia o d zn aczen ia med alami. W h is to rii Smith a mo żn a zn aleźć temp o , ro man s i h u mo r Gwiezdnych Wojen. Pó źn iej i Smith p is ał o p o wiad an ia o Len s man ach – mis ty czn y ch ry cerzach międ zy g wiezd n y ch , k tó rzy zain s p iro wali Lu cas a d o wy my ś len ia p o s taci J ed i. Ro zs zerzy ł ró wn ież k o n cep cję k o n flik tu n a całą g alak ty k ę. Ws p o mn ian y n u mer „Amazin g Sto ries ” b y ł n iezwy k le is to tn y z u wag i n a k o lejn e o p o wiad an ie, mian o wicie Armageddon 2419 AD. Głó wn y b o h ater – An th o n y Ro g ers – p rzy p ad k o wo zo s tał za p o mo cą g azu u ś p io n y w XX wiek u i o b u d ził s ię p ięć s tu leci p ó źn iej. Nie o trzy małb y o n s wo jej d ziś leg en d arn ej k s y wk i, g d y b y jeg o twó rca, p u b licy s ta i k o men tato r Ph ilip ​No wlan , n ie zwró cił s ię d o k rajo weg o k o n s o rcju m d o s p raw k o mik s u o p o rad ę w s p rawie s two rzen ia reg u larn eg o cy k lu , o p arteg o n a p o s taci g łó wn eg o b o h atera. Sp ecjaliś ci u zn ali, że An th o n y Ro g ers b rzmi zb y t n u d n o i n ie ro zb awi czy teln ik a. Ale mo że co ś b ard ziej k o wb o js k ieg o , n a p rzy k ład Bu ck 1 2 ? Bu ck Ro g ers to J o h n Carter w p rzy s zło ś ci: n ieu s tras zo n y , w s y tu acjach wy mag ający ch h ero iczn y ch czy n ó w czu ł s ię n iczy m ry b a w wo d zie. J ed n ak p ięć s tu leci n a k ark u n ie d awało mu s u p ermo cy . Po trzeb o wał s wo jeg o o d p o wied n ik a Dejah Th o ris – Wilmy Deerin g . Wilma jes t żo łn ierzem, jak ws zy s tk ie amery k ań s k ie k o b iety XXV wiek u , w k tó ry m to Amery k a Pó łn o cn a n ajech an a zo s tała p rzez h o rd y M o n g o łó w. J es t in telig en tn iejs za i zd o ln iejs za o d Bu ck a. W jed n y m z k o mik s ó w mo n tu je rad io z k u p k i elek tro n iczn y ch częś ci, czy m b u d zi zd u mien ie s wo jeg o

to warzy s za. Sch wy tan a i zmu s zo n a p rzez imp erato ra M o n g o łó w d o n o s zen ia s u k n i, wy k rzy k u je: „Có ż to tak ieg o , mu s ical?”. J ak że d ziwaczn a z n iej b y ła s u fraży s tk a. Bu ck p rzetrwał i ewo lu o wał. Po k ilk u latach miejs ce M o n g o łó w zajął zd rajca Killer Kan e. Bu ck i Wilma o trzy mali s tatek k o s miczn y i wy ru s zy li w k o s mo s – p o raz p ierws zy zo s tało to p rzed s tawio n e w k o mik s ie. Po jawili s ię mars jań s cy p iraci, s atu rn iań s cy ary s to k raci i międ zy g wiezd n e p o two ry . W 1 9 3 2 ro k u p rzy g o d y Bu ck a Ro g ers a zaad ap to wan o n a p o trzeb y au d y cji rad io wej d la s tacji CBS, n ad awan o je cztery razy w ty g o d n iu . Wątek mo n g o ls k i całk o wicie u s u n ięto , a Bu ck a p o p ro s tu ws k rzes ił p o p ięciu s tu leciach s n u Ko rp u s Ko s miczn y . In n e k o n cern y k o mik s o we n ie mo g ły n ie d o s trzeg ać lu k raty wn eg o s u k ces u Bu ck a Ro g ers a, k tó ry ro zp rzes trzen ił s ię n a ws zy s tk ie med ia. W wy d awn ictwie Kin g Featu res , n ależący m d o n ajp o tężn iejs zeg o n a ś wiecie b aro n a p ras o weg o Williama Ran d o lp h a Hears ta, arty s to m p o wied zian o , że firma s zu k a k o n k u ren cji d la Bu ck a Ro g ers a. M ło d y ry s o wn ik Alex Ray mo n d p o s tan o wił p o d jąć wy zwan ie, a jeg o wk ład w ro zwó j g atu n k u o s ad zo n ej w k o s mo s ie fan tas y z czas em miał d o p ro wad zić b ezp o ś red n io d o p o ws tan ia Gwiezdnych Wojen. Na k ró tk ą metę d o wió d ł, że s ztu k a w s wej fo rmie ma n ies k o ń czo n y p o ten cjał o d rad zan ia s ię. Po d o b n ie jak Lu cas wiele lat p ó źn iej, Ray mo n d wielo k ro tn ie p rzerab iał s wó j p o my s ł, ale g d y ju ż g o d o p raco wał, s zał ek s p lo d o wał n iczy m s u p ern o wa. Po n o wn ie o d twó rczy p o my s ł mo cn o u tarteg o ju ż g atu n k u s p ace fan tas y d o tarł zn aczn ie d alej i s zy b ciej n iż o ry g in ał. Bu ck Ro g ers miał właś n ie p o zn ać s wo jeg o ry wala, Flas h a Go rd o n a. Flas h Go rd o n b y ł n a ty le zn aczący d la u n iwers u m Gwiezdnych Wojen i wzb u d ził tak o g ro mn ą s en s ację w p o k o len iu Lu cas a, że aż d ziwi tak mała liczb a o p raco wań n au k o wy ch n a jeg o temat. Ko mik s i s eriale s two rzy ły zn aczący p o mo s t p o międ zy literack ą i wizu aln ą s p ace fan tas y , jed n ak p o k o len ia wy ch o wan e n a Gwiezdnych Wojnach p o zn ały Flas h a p rzed e ws zy s tk im d zięk i k amp o wemu wcielen iu filmo wemu z 1 9 8 0 ro k u . Z wielu p o wo d ó w n ie jes t to p o s tać mo d n a, a jed n ak zas łu g u je n a więcej. By ł w k o ń cu , co trzeb a mu p rzy zn ać, p ierws zy m czło wiek iem, k tó ry p o d b ił k o s mo s . Flas h zad eb iu to wał 7 s ty czn ia 1 9 3 4 ro k u , p ięć lat co d o d n ia p o Bu ck u Ro g ers ie, zd etermin o wan y , b y g o p o b ić n a k ażd ej p łas zczy źn ie. Bu ck wy ch o d ził co d zien n ie w wers ji czarn o -b iałej, Flas h – w k ażd ą n ied zielę w k o lo rze. His to ria Bu ck a Ro g ers a ro zk ręca s ię p o wo li – Ray mo n d p o d n ió s ł p o p rzeczk ę wy s o k o o d p ierws zeg o n u meru . As tro n o mo wie o d k ry wają d ziwn ą p lan etę zmierzającą w s tro n ę Ziemi

(p o d o b n ie jak w p o p u larn ej k s iążce z 1 9 9 3 ro k u Gdy zderzają się światy – ten g atu n ek lu b ił in s p iracje fab u larn e). Flas h a p o zn ajemy , g d y meteo ry z tejże p lan ety u d erzają w jeg o s amo lo t p o d czas międ zy k o n ty n en taln eg o lo tu . Ratu je p rzed ś miercią ws p ó łp as ażerk ę, Dale Ard en , wy s k ak u jąc z n ią w ramio n ach . Ląd u ją n ied alek o o b s erwato riu m d o k to ra Han s a Zark o v a. Gro żąc o b o jg u b ro n ią, Zark o v zmu s za ich d o wejś cia n a p o k ład rak iety , k tó rą p lan u je ląd o wać awary jn ie n a tajemn iczej p lan ecie. Cała tró jk a zo s taje s ch wy tan a p rzez M in g a Bezlito s n eg o , Imp erato ra Ws zech ś wiata, k tó ry n ajwy raźn iej wcale n ie zamierzał ro zb ić s ię n a Ziemi (alb o Ray mo n d zap o min a o ty m elemen cie – p ierws ze k o mik s y mają lek k o mg lis tą fab u łę, ro d em ze s n u , p rzy p o min ającą jap o ń s k ą g rę k o mp u tero wą Little Nemo). Ty m s amy m ro zp o czy n ają s ię p rzy g o d y n a p lan ecie M o n g o , z k ró tk imi p o s to jami tech n iczn y mi n a Ziemi w czas ie II wo jn y ś wiato wej. M in ęło o s iemd zies iąt lat o d d eb iu tu Flas h a i n ie mo żn a p o wied zieć, żeb y b o h ater s ię d o b rze zes tarzał. Od s ameg o p o czątk u d o fab u ły ws ączy ły s ię ras izm i s ek s izm. Bu rro u g h s p o min ął s tereo ty p y ras o we i p łcio we, Ray mo n d u p arł s ię, żeb y je u wzg lęd n ić. J u ż w p ierws zy m k o mik s ie mamy afry k ań s k ie d żu n g le, g d zie „b iją tamtamy ”, a „wy jący czarn i o czek u ją n a s wo ją zag ład ę”. Sam Flas h jes t „ab s o lwen tem Yale i u zn an y m n a cały m ś wiecie g raczem p o lo ” – ty p o wy żarg o n z ep o k i, jak zau waży ł Ro y Kin n ard , au to r The Flash Gordon Serials, n a o k reś len ie tzw. p ełn o p rawn eg o WASP-a 1 3 . M in g Bezlito s n y to led wie p rzeb ran y mo n g o ls k i watażk a, z wąs ami w s ty lu Fu -M an ch u i żó łtą s k ó rą (M in g u atrak cy jn ił k o mik s d la Hears ta, wy d awcy h is to rii o „żó łty m n ieb ezp ieczeń s twie” 1 4 ). Ty mczas em Dale Ard en d alek o b y ło d o Dejah Th o ris , a jes zcze d alej d o Wilmy Deerin g . Kieru je n ią wy łączn ie ch ęć p o zo s tan ia u b o k u Flas h a. „M ężczy źn i mu s zą p rzeży wać p rzy g o d y – p is ał ​R ay mo n d w jed n y m z p ierws zy ch k o mik s ó w, p arafrazu jąc d ziewiętn as to wieczn y wiers z – a k o b iety ro zp aczać”. Po mimo o wy ch zas zło ś ci Flas h Go rd o n wy zn aczy ł zło te s tan d ard y d la s p ace fan tas y . J eś li p rzeb rn iecie p rzez p ierws ze o d cin k i, w k tó ry ch Flas h p rzez więk s zo ś ć czas u s iłu je s ię w s amy ch majtk ach z ró żn y mi p o two rami, n as y łan y mi n a n ieg o p rzez M in g a, czek a n a was n ag ro d a w p o s taci co raz lep s zej k res k i Ray mo n d a​ z k ażd y m k o lejn y m n u merem. Ry s o wn ik jes t s p ecjalis tą w p rzek azy wan iu emo cji w zb liżen iu , twarze p o s taci p rzy p o min ają malars two No rman a Ro ck wella​. Od d aje s ię two rzen iu całeg o ś wiata, jeg o tech n o lo g ii i s cen erii: rak iety , d o k tó ry ch k ażd y mo że wejś ć i latać n imi ró wn ie łatwo , jak b y p ro wad ziło s ię s amo ch ó d ; s cen erie miejs k ie, k tó re p o p rzed zają Wy s tawę Świato wą z 1 9 3 9 ro k u , zmik s o wan e s ą z artu riań s k imi wieżami i zamk ami.

Fab u ła p o n o wn ie o p iera s ię n a s p rawd zo n y m wątk u , k o ń czący m s ię w k ażd y m ty g o d n iu tzw. cliffh an g erem, czy li zawies zen iem ak cji, p o zo s tawiający m czy teln ik ó w w o czek iwan iu i n ap ięciu . Flas h , Dale i Zark o v n ieu s tan n ie ro zb ijają s wo je rak iety . Flas h i Dale ciąg le wy zn ają s o b ie miło ś ć b ez k o n s u mo wan ia związk u . I ratu ją s ię n awzajem z o p ałó w. Flas h o d n o s i więcej k o n tu zji n iż g racz lig i NFL, k tó ry m o s tateczn ie s ię s taje, g d y p o lo u ras ta d o ran g i zb y t s n o b is ty czn eg o h o b b y . Nie p o zwala Dale s o b ie to warzy s zy ć, ab y s ię n ie n arażała n a n ieb ezp ieczeń s two , lecz ta s ły s zy , że jej miejs ce jes t u jeg o b o k u . Gd ziek o lwiek Flas h s ię u d a, k ró lo we i k s iężn iczk i n ieu s tan n ie zak o ch u ją s ię w n im. Dale wk racza zaws ze w k o mp ro mitu jący ch d la Flas h a s y tu acjach z in n y mi k o b ietami i jak zwy k le je „n ad in terp retu je”. Na k ażd y m d wo rze czają s ię zd rajcy , k tó ry m Flas h n ajp ierw d aje s ię o s zu k ać, p o tem im wy b acza, a n a k o ń cu zd rajcy u d aje s ię czmy ch n ąć b o h atero wi s p rzed n o s a. To s p ace fan tas y w wers ji s p ace o p era 1 5 . Flas h jes t n awet b ard ziej k ry s taliczn y n iż J o h n Carter alb o Bu ck Ro g ers . Nig d y n ie u leg a p o k u s ie, zaws ze wy b acza zd rajco m. Ty lk o raz, g d y k ró lo wa Fria z mro źn ej p ó łn o cy p lan ety M o n g o p rzek o n u je g o , że Dale n im g ard zi, Flas h zg ad za s ię n a jed en n iezo b o wiązu jący p o cału n ek . M o żn a p o wied zieć, że w wielu as p ek tach p rzy p o min a Su p ermen a: o b y d waj s ą s o b ie ws p ó łcześ n i, a p ierws i twó rcy Su p ermen a zn ajd o wali s ię p o d wy raźn y m wp ły wem Ray mo n d a​. Ale Su p ermen p rzy n ajmn iej s p ęd za p o ło wę ży cia w p rzeb ran iu n ieu d o ln eg o rep o rtera Clark a Ken ta. J ed y n e ch wile, k ied y Flas h o b n aża s wo je s łab e p u n k ty , to te, g d y traci p rzy to mn o ś ć. J ed n ak ó w n ieu g ięty h ero izm, k tó ry czy n i Flas h a n u d n y m b o h aterem d la ws p ó łczes n eg o o d b io rcy , zy s k ał mu s y mp atię d zieci i d o ro s ły ch w latach trzy d zies ty ch , g d y b o h atero wie zd awali s ię g atu n k iem n a wy marciu . Flas h Go rd o n s zy b k o p rzy ćmił Bu ck a Ro g ers a temp em p rzep ły wu d o in n y ch med ió w. Au d y cja rad io wa zad eb iu to wała ro k p o k o mik s ie, licząc 3 6 o d cin k ó w i zach o wu jąc wiern o ś ć h is to rii Ray mo n d a. Ro k p ó źn iej p o jawił s ię mag azy n p u lp o wy „Flas h Go rd o n Stran g e Ad v en tu res ”. Stu d io Un iv ers al Pictu res s zy b k o zak u p iło p rawa d o ek ran izacji s erialu za k wo tę 1 0 ty s . d o laró w. Zd jęcia ro zp o częły s ię w 1 9 3 6 ro k u , p lan o wan o n ak ręcić trzy n aś cie d wu d zies to min u to wy ch o d cin k ó w, a b u d żet o p iewał n a 3 5 0 ty s . d o laró w (ró wn o warto ś ć d zis iejs zy ch 6 mln ). By ła to rek o rd o wa k wo ta jak n a s erial i więcej n iż p rzezn aczan o n a k as o wy film fab u larn y . Pro d u k cję zak o ń czo n o w d wa mies iące, k ręcąc 8 5 s cen d zien n ie. Głó wn ą ro lę w s erialu p o wierzo n o Larry ’emu „Bu s tero wi” Crab b emu , b y łemu mis trzo wi o limp ijs k iemu w p ły wan iu , p ry watn ie fan o wi k o mik s u . „Gd y wieczo rem

wracałem d o d o mu , b rałem g azetę d o ręk i i s p rawd załem, w co też s tary Flas h zn o wu s ię wp ak o wał z M in g iem” – ws p o min ał Crab b e wiele lat p ó źn iej 1 6 . Gd y u s ły s zał o cas tin g u d o s erialu o d p rzy jació ł zatru d n io n y ch w s tu d iu Un iv ers al, p o s zed ł z ciek awo ś ci zo b aczy ć, k to o trzy ma tę ro lę. Os tateczn ie s am d o s tał an g aż, ale d o p iero p o ty m, jak n amó wio n o g o , ab y p rzefarb o wał wło s y n a b lo n d . I ch o ć s erial b y ł czarn o -b iały , to i tak k o s tiu my ak to ró w s wo ją k o lo ry s ty k ą zach o wały wiern o ś ć k o mik s o wi Ray mo n d a​. (Zas tan ó wcie s ię n ad ty m p rzez ch wilę. To b y ła in n a ep o k a). Premiera Flasha Gordona, p o d o b n ie jak k o mik s u , o d n o to wała o g ro mn y s u k ces . Kin a wy ś wietlające ty tu ły p remiero we, k tó re zazwy czaj n ie p o k azy wały s eriali, wy ś wietlały Flas h a jak o g łó wn ą atrak cję wieczo ru . Serial p rezen to wał n ajb ard ziej zaawan s o wan e wó wczas efek ty s p ecjaln e: p o n ad p ó łmetro we, min iatu ro we d rewn ian e rak iety z mied zian y mi s k rzy d łami, mato we o b razy i zd jęcia k ręco n e w try b ie d zielo n eg o ek ran u , u mo żliwiające ​F las h o wi walk ę z g ig an ty czn ą jas zczu rk ą. M ias to Lu d zi-J as trzęb i n ap rawd ę wy d awało s ię u n o s ić w ch mu rach z b iałeg o d y mu . Serial p rezen to wał ró wn ież jed n e z n ajciek aws zy ch k o s tiu mó w, jak ie d o ty ch czas p o jawiły s ię n a ek ran ie, zwłas zcza p rzy p o min ający Dejah Th o ris s tró j zmy s ło wej có rk i M in g a i p ó źn iejs zej s o ju s zn iczk i Flas h a, k s iężn iczk i Au ry . Cen zo rzy Ho lly wo o d z Biu ra Hay s a wy razili jawn e n iezad o wo len ie. W k o lejn y ch o d cin k ach Au ra i Dale wy g ląd ają zn aczn ie s k ro mn iej, a Flas h o g ran icza o b n ażan ie s ię d o s p o d en ek . Dru g i s erial, Flash Gordon’s Trip to Mars, miał p remierę w 1 9 3 8 ro k u i b y ł o p arty n a in n ej h is to rii au to rs twa Ray mo n d a. His to ry cy k in a częs to wy s u wali teo rię, że zmien io n o tło z M o n g o n a M ars a, ab y zak as o wać s en s acy jn ą au d y cję rad io wą Ors o n a Welles a – Wojnę światów z teg o s ameg o ro k u . Nie zg ad za s ię jed n ak czas : s erial wy emito wan o w marcu , p o d czas g d y s ztu k a Welles a wzb u d ziła p o p ło ch w Hallo ween . Ch o d ziło raczej o n ies łab n ącą fas cy n ację, jak ą M ars b u d ził w mas o wej wy o b raźn i. Po za ty m Bu ck Ro g ers ju ż tam b y ł, a p rzecież ws zy s tk o , co o n zro b ił wcześ n iej, Flas h mó g ł zro b ić lep iej. Niemn iej jed n ak s erial Trip to Mars jes t p rawd o p o d o b n ie n ajs łab s zy m z s eriali o Flas h u Go rd o n ie. Zamierzen iem b y ło wp ro wad zen ie o d ro b in y h u mo ru w n iefo rtu n n ą p o s tać Hap p y ’eg o Hap g o o d a, fo to rep o rtera, k tó ry d o łącza d o s tałej zało g i rak iety . Serial jes t g o d n y u wag i g łó wn ie ze wzg lęd u n a mars jań s k ich wro g ó w M in g a, Lu d zi z Glin y , mro czn y ch zmien n o k s ztałtn y ch is to t, k tó re p o trafią zn ik ać w ś cian ach jas k iń . W 1 9 3 9 ro k u p o jawił s ię s erial o Bu ck u Ro g ers ie, k tó ry s cemen to wał p o zy cję o b y d wu h itó w: b y ł n is k o b u d żeto wy i o p ierał s ię n a recy k lin g u p o my s łó w p o Flas h u Go rd o n ie. Wy p ro d u k o wał g o ró wn ież Un iv ers al, w ro li g łó wn ej wy s tąp ił p o n o wn ie

Crab b e (ch o ć ty m razem z n atu raln y m o d cien iem wło s ó w), film wy k o rzy s ty wał mars jań s k ie rek wizy ty i k o s tiu my z Flasha. Ws p ó łcześ n ie fan i s erialu u ważają tę p ro d u k cję p rak ty czn ie za czwartą częś ć s erii o Flas h u . Gd zieś tam w g ó rze Bu ck i Wilma mu s ieli b y ć wś ciek li. Os tateczn ie w 1 9 4 0 ro k u n a ek ran y trafił Flash Gordon Conquers the Universe. Ta częś ć miała n ajwo ln iej ro zwijającą s ię ak cję i zo s tała n ak ręco n a p rzy n ajmn iejs zy m b u d żecie, ale jed n o cześ n ie b y ła n ajd o jrzals za. To o czy wiś cie s u b iek ty wn e o k reś len ie h is to rii, k tó rą ro zp o czy n ają rak iety M in g a, ro zp y lające w ziems k iej atmo s ferze „fio leto wy p y ł ś mierci”. Ale M in g , teraz p rzy s tro jo n y w eu ro p ejs k ie o zd o b n e reg alia, n ie wp is y wał s ię d łu żej w s tereo ty p Fu M an ch u , lecz s tan o wił filmo we o d b icie rzeczy wis ty ch ty ran ó w ó wcześ n ie p o d b ijający ch Eu ro p ę. Dy s y d en ci z p lan ety M o n g o , jak s ię d o wiad u jemy , zo s tali zamk n ięci w o b o zach k o n cen tracy jn y ch . Up o jo n emu włas n ą amb icją M in g o wi o b wo łan ie s ię Imp erato rem Ws zech ś wiata ju ż n ie wy s tarcza, teraz twierd zi, że jes t ws zech ś wiatem. Stąd też, o d o s tatn ich d ialo g ó w w s erialu , p o ch o d zi jeg o ty tu ł – g d y Zark o v o g łas za wy n ik h ero iczn ej walk i Ziemian o m: „Flas h Go rd o n p o d b ija Ws zech ś wiat”. Po ws tały p lan y n ak ręcen ia czwartej częś ci p rzy g ó d Flas h a, ale II wo jn a ś wiato wa p o ło ży ła im k res . Ws trzy man o p ro d u k cję ws zy s tk ich s eriali, a g d y p o wró cił p o k ó j – mo d a n a n ie p rzemin ęła. Alex Ray mo n d o d s zed ł z p racy i ws tąp ił d o mary n ark i, a p o p o wro cie s k u p ił s ię n a b o h aterach an imo wan y ch , jak J u n g le J im i Rip Kirb y . Pieczę n ad Flas h em Go rd o n em p rzejęli ​Au s tin Brig g s i M ac Rab o y , ale jemu p is an e b y ło p rzeży ć ws zy s tk ich , łączn ie ze s wo im twó rcą. Ży cie Ray mo n d a zak o ń czy ło s ię p rzed wcześ n ie i trag iczn ie. Po d o b n ie jak p ewien mło d y reży s er, k tó ry miał s ię n im k ied y ś zain s p iro wać, Ray mo n d k o ch ał s zy b k ie s amo ch o d y . Nies zczęś liwy w małżeń s twie, n ie mo g ąc u zy s k ać ro zwo d u o d żo n y i p o ś lu b ić k o ch an k i, u czes tn iczy ł w k ilk u wy p ad k ach s amo ch o d o wy ch zaled wie w jed n y m mies iącu 1 9 5 6 ro k u . Os tatn i k o s zto wał g o ży cie, miał 4 7 lat. M n iej więcej w ty m czas ie Flas h Go rd o n n ió s ł k ag an ek s p ace fan tas y całk iem n o wemu p o k o len iu k reaty wn y ch g en iu s zó w. Najważn iejs zy m z n ich , ch o ć w ty m czas ie jes zcze n ik t o ty m n ie wied ział, b y ł p ewien d wu n as to latek z M o d es to w Kalifo rn ii.

1 Prawd o p o d o b n ie k ażd y film w d o ro b k u Lu cas a (lu b n ak ręco n y z jeg o d u ży m u d ziałem) b y ł filmem fan tas ty czn y m alb o zawierający m wątk i fan tas ty czn e.

Amerykańskie graffiti n ależy d o d ru g iej g ru p y , zaś THX mo żn a o k reś lić mian em d o k u men tu fan tas y . 2 Od ważn e, ale ze ws zech miar b łęd n e s tan o wis k o . Niemo żliwe jes t wy s trzelen ie s ię z rak iety n a Ks ięży c. Nie p ró b u jcie teg o w d o mu . 3 H.G. Wells , Pierwsi ludzie na księżycu, p rzek ł. W. Ch walewik , Wars zawa 1 9 5 9 , ro zd ział 3 . 4 B. Dav en p o rt, Inquiry into Science Fiction, New Yo rk : Lo n g man s , Green , 1 9 5 5 , s . 7 . 5 Ko n flik t międ zy d wiema wielk imi trad y cjami w fan tas ty ce wid o czn y jes t ró wn ież w n ajwcześ n iejs zy ch , k ró tk o metrażo wy ch n iemy ch filmach s cien ce fictio n . Ty m razem jed n ak p o d ział wy s tęp o wał raczej w p o s taci Ocean u Atlan ty ck ieg o n iż Kan ału Pan ams k ieg o . Geo rg es M éliès w 1 9 0 2 ro k u n ak ręcił Podróż na Księżyc (n a k tó ry b ad acze p o lecieli rak ietą). Os iem lat p ó źn iej Th o mas Ed is o n o d p o wied ział Podróżą na Marsa, w k tó rej n au k o wiec o b s y p u je s ię p y łem an ty g rawitacy jn y m i s zy b u je n a Czerwo n ą Plan etę. 6 M . Py e, L. M y les , The Movie Brats: How the Film Generation Took Over Hollywood, New Yo rk : Ho lt, Rin eh art, an d Win s to n , 1 9 7 9 , s . 1 3 3 . 7 Zo b . R.A. Lu p o ff, Master of Adventure: The Worlds of Edgar Rice Burroughs, Lin co ln : Un iv ers ity o f Neb ras k a Pres s , 2 0 0 5 , ro zd ział 3 , d y s k u s ja o Bars o o m p o ch o d zący m b ezp o ś red n io z k s iążk i Arn o ld a. 8 M ag azy n p u lp o wy (an g . pulp fiction) – p ejo raty wn e o k reś len ie mag azy n ó w b ru k o wy ch p rzezn aczo n y ch d la o d b io rcy mas o weg o (an g . pulp – mas a, p ap k a), s p rzed awan y ch w k io s k ach i mark etach w cen ie o d 5 d o 2 5 cen tó w za n u mer. Do k o ń ca lat p ięćd zies iąty ch XX wiek u mag azy n y te b y ły n ajczęś ciej wy b ieran e p rzez amery k ań s k ich czy teln ik ó w, p ó źn iej zas tąp iły je k o mik s y i p o wieś ci [p rzy p . tłu m.]. 9 A. Harmetz, Burden of Dreams: George Lucas, „American Film”, czerwiec 1 9 8 3 . 1 0 Tłu m. p o ls k ie T. Ev ert, wy d . Pró s zy ń s k i i Sk a, 1 9 9 7 . 1 1 Nazwa p o d g atu n k u fan tas ty k i n au k o wej n iemająca p o ls k ieg o o d p o wied n ik a. Głó wn e wy zn aczn ik i to b o h ater zazwy czaj p o ch o d zen ia ziems k ieg o i n iezwy k łe p rzy g o d y p rzeży wan e n a in n y ch p lan etach . Nazwa p o ch o d zi o d walk to czo n y ch b ro n ią b iałą. E.R. Bu rro u g h s , P. Greg , E.L. Arn n o ld , ale ró wn ież E. Hamilto n , R.E. Ho ward – to au to rzy two rzący w tej k o n wen cji [p rzy p . tłu m.]. 1 2 P. Lu can io , G. Co v ille, Smokin’ Rockets: The Romance of Technology in American Film, Radio, and Television, 1945–1962, J effers o n , NC: M cFarlan d , 2 0 0 2 , s . 3 5 . 1 3 White Anglo-Saxon Protestant, czy li b iały o b y watel p o ch o d zen ia an g lo s as k ieg o wy zn an ia p ro tes tan ck ieg o , p ierwo tn y trzo n n aro d u amery k ań s k ieg o [p rzy p . tłu m.]. 1 4 Żó łte n ieb ezp ieczeń s two – p o g ląd zwalczający mas o wą imig rację Ch iń czy k ó w d o USA i u k azu jący jej s k u tk i, k tó ry p o jawił s ię n a Zach o d zie w d ru g iej p o ło wie XIX wiek u [p rzy p . tłu m.]. 1 5 Termin „s p ace o p era” p o jawił s ię w języ k u w 1 9 4 1 ro k u i b y ł u ży wan y w zn aczen iu p ejo raty wn y m p rzez s n o b is ty czn y ch p is arzy s cien ce fictio n . Po latach , w 1 9 7 4 ro k u – tj. w czas ie, g d y Geo rg e Lu cas k ręcił film w ty m g atu n k u – Brian Ald is s p rzy p o mn iał o n im w s wo jej an to lo g ii Space Opera. 1 6 R. Kin n ard , T. Crn k o v ich , R.J . Vito n e, The Flash Gordon Serials, s . 3 4 .

II KRAINA ZOOM Mo d es to zn an e jes t n a cały m ś wiecie jak o miejs ce u ro d zin Geo rg e’a​ ​Lu cas a, ale d o 2 0 1 3 ro k u więk s zo ś ć z o b ecn y ch mies zk ań có w mias teczk a n ie miała o k azji g o s p o tk ać. Nie ch o d zi o to , że n ie d o cen iają o n i s wo jeg o n ajs ły n n iejs zeg o o b y watela. W 1 9 9 7 ro k u o d s ło n ięto tu p o mn ik p o ś więco n y Amerykańskiemu graffiti – filmo wi o latach ch ło p ięcy ch s p ęd zo n y ch w ro d zin n y m mias teczk u n a włó czen iu s ię ze zn ajo my mi. I ch o ć właś n ie ten o b raz p rzy n ió s ł Lu cas o wi p ierws zy k as o wy s u k ces , to reży s era n ie b y ło n a wy d arzen iu . Nie d lateg o , że „g wiazd o rzy ł”, o n p o p ro s tu b y ł s o b ą. Przy całej s ławie, jak ą zd o b y ł p rzez lata, n ig d y n ie czu ł s ię k o mfo rto wo p rzed p u b liczn o ś cią. „Geo rg e​ jes t ty p em czło wiek a, k tó ry wo li s tać za k u lis ami” – p o wied ziała mies zk ań co m M o d es to w 2 0 1 2 ro k u Wen d y , mło d s za s io s tra reży s era, k tó ra n ad al mies zk a w ich ro d zin n ej miejs co wo ś ci. „Lu d zio m wy d aje s ię jed n ak , że b rak u je mu ży czliwo ś ci” 1 . Wres zcie z o k azji czterd zies tej ro czn icy p o ws tan ia Amerykańskiego ​graffiti Wen d y u d ało s ię n amó wić b rata, ab y zo s tał g łó wn y m p rzewo d n iczący m p iętn as tej d o ro czn ej p arad y k las y czn y ch s amo ch o d ó w w M o d es to . 7 czerwca 2 0 1 3 ro k u , w p rawie czterd zies to s to p n io wy m u p ale, jak i zwy k le p an u je w p ełn i lata w mias teczk u , tłu my u s tawiły s ię wzd łu ż tras y p arad y ju ż trzy g o d zin y p rzed jej ro zp o częciem. Tu i tam miejs co wi d eb ato wali o p ers o n ie, k tó ra miała zas zczy cić wy d arzen ie, p ró b u jąc u s talić fak ty . Oczek iwan o p lo teczek o d jeg o ró wieś n ik ó w, o b ecn ie d o b ieg ający ch s ied emd zies iątk i, ale d awn i k o led zy z liceu m w Do wn ey Hig h n ie b y li w s tan ie p rzy p o mn ieć s o b ie żad n y ch s zo k u jący ch fak tó w z b io g rafii Lu cas a. „Ku jo n , ale b ard zo miły ” 2 – ws p o min ał jed en z n ich . In n y zap amiętał, jak Lu cas czy ty wał n a p rzerwach k o mik s y . Z k o lei M ary An n Temp leto n led wie p amiętała wątłeg o ch ło p ak a, k tó ry ch o wał s ię za ap aratem p o d czas s zk o ln y ch meczy . „Nazy waliś my g o mały m g łu p k iem” – p o wied ziała. „Sami b y liś my g łu p i”. Ty mczas em Lu cas , u b ran y w mark o wą flan elo wą k o s zu lę, jean s y i b u ty k o wb o js k ie, p rzeb y wał wewn ątrz k limaty zo wan eg o Gallo Cen ter fo r th e Arts . Zazwy czaj g d y ten cen iący p ry watn o ś ć facet mu s i b rać u d ział w wy d arzen iach p u b liczn y ch i u d zielać wy wiad ó w, p rzy b iera wy raz twarzy ś wietn ie o p is an y p rzez

red ak to ra

n aczeln eg o

„Variety ”

Petera

Barta,

k tó ry

p o ró wn ał

go

do

mało mias teczk o weg o b an k iera: „n ien ag an n ie u p rzejmy i n ieu b łag an ie zd y s tan s o wan y , jak b y o b awiał s ię, że mo żes z zad ać n ies to s o wan e p y tan ie alb o p o p ro s ić o p o ży czk ę” 3 . Tamteg o d n ia jed n ak , b y ć mo że w atmo s ferze s p o tk an ia z s io s trami, wy d awał s ię n iemalże ro zk o jarzo n y . Nas tró j ten u trzy my wał s ię mn iej więcej p rzez jed n o p y tan ie, a p o tem s to p n io wo g o o p u s zczał. Co s k ło n iło g o d o p o wro tu ? Sio s tra. „Ta mała”, k tó ra wy k ręcała mu ramię 4 . Co n ajb ard ziej lu b ił ro b ić, włó cząc s ię w mło d o ś ci ze zn ajo my mi? „To b y ło ło wien ie ry b ” – o d p o wied ział. „Głó wn ie s ied zis z, ro zmawias z, d o b rze s ię b awis z”. Czy lu d zie tu taj ro zmawiają z n im częś ciej o Amerykańskim graffiti, czy o in n y ch filmach ? „Raczej n ie ro zmawiam z lu d źmi n a u licy ”. W k o ń cu d zien n ik arz z „M o d es to Bee” zad ał p y tan ie, n a k tó re czek ało wielu mies zk ań có w: Czy M o d es to w jak iś s p o s ó b zain s p iro wało Gwiezdne​ Wojny? Lu cas u ś miech n ął s ię w s p o s ó b b ęd ący wy ważo n ą mies zan k ą zb o lałeg o g ry mas u i wy u czo n ej g rzeczn o ś ci – z p rzewag ą tej d ru g iej. „Nie, raczej n ie. Więk s zo ś ć tak ich rzeczy b ierze s ię z wy o b raźn i”. Po n o wn ie w cien iu s wo jeg o n ajs ły n n iejs zeg o d zieła Lu cas wy s zed ł n a u licę. Dał s ię s ły s zeć k rzy k fan ó w i tłu m n as to latk ó w, d y s k u tu jący ch wcześ n iej zawzięcie n ad o s tatn imi p lo tk ami o s p in -o ffie z Bo b ą Fettem, n ap arł n a p o licy jn e b arierk i, ab y o trzy mać au to g raf. Lu cas p o d p is ał p lak aty i k arty k lu b o we, a jeg o o b licze p o n o wn ie p rzy b rało ten s ły n n y wy raz mało mias teczk o weg o b an k iera. Z p ewn o ś cią filmy n ie p o ws tały w ro d zin n y m mias teczk u Lu cas a, lecz w San Als elmo , p o n ad 1 6 0 k m n a zach ó d , g d zie w willi zak u p io n ej za zy s k i z Amerykańskiego graffiti reży s er p is ał s cen ariu s ze. M o d es to fak ty czn ie zain s p iro wało film, d zięk i k tó remu Lu cas mó g ł p o zwo lić s o b ie n a p ałac, w k tó ry m n aro d ziły s ię Gwiezdne Wojny – i w ty m s en s ie mias teczk o mo żn a u ważać za mateczn ik tej fran czy zy filmo wej. J ak s ię p rzek o n amy , o ry g in aln y film b y ł o wo cem twó rczeg o n ało g u reży s eramu ltimilio n era, k tó ry właś ciwie ju ż n ig d y n ie mu s iał n ap is ać s ło wa an i wy reży s ero wać filmu . M o d es to d ało Lu cas o wi filmo wą o d s k o czn ię, s tan o wiąc tak że fizy czn ą lo k alizację wczes n ej in s p iracji d la Gwiezdnych Wojen. Oczy wiś cie to ws zy s tk o d ziało s ię w g ło wie jed n eg o ch ło p ak a, więc jeś li p o s zu k u jecie wg ląd u w n ajwcześ n iejs ze p rzeb ły s k i u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, to p o czy tajcie o II wo jn ie ś wiato wej, p rzejrzy jcie k o mik s y z lat p ięćd zies iąty ch alb o n ajlep iej wy s trzelcie s ię w rak iecie n a M o n g o , zamias t włó czy ć s ię p o M o d es to .

M o d es to to n ie Tato o in e. An alo g ia z p u s ty n n ą p lan etą Lu k e’a Sk y walk era, o ś wietlan ą p rzez d wa s ło ń ca, b y ła zb y t wiele razy p rzy wo ły wan a p rzez d zien n ik arzy , k tó rzy n ie mają p o jęcia o ży ciu w Kalifo rn ii Pó łn o cn ej. Te p o ró wn an ia wy d ają s ię jed n ak d o ś ć ro zs ąd n e, jeś li weźmiemy p o d u wag ę, że s am Lu k e jes t p o s tacią częś cio wo wzo ro wan ą n a wy id ealizo wan ej s tro n ie o s o b o wo ś ci reży s era. J eś li marzy s ię wam ziems k ie d o ś wiad czen ie Tato o in e, wy b ierzcie s ię d o p u s ty n n eg o mias ta n a p u s ty n i M o jav e, s etk i k ilo metró w n a p o łu d n ie. To p rawie k o s mo d ro m, w d o d atk u o feru je miejs co wą, n awet b ard ziej s zemran ą wers ję Kan ty n y M o s Eis ley , z d ziwaczn ie wy g ląd ający mi tu b y lcami i p ias k iem, k tó ry wcis k a s ię d o s ło wn ie ws zęd zie. Nie, M o d es to k ip i zielen ią. Tu tejs zy k limat jes t p rzy jemn ie ś ró d ziemn o mo rs k i. M ias teczk o leży w cen tru m d o lin y k alifo rn ijs k iej – o wo co wo -o rzech o wo win iars k iej k o leb k i ś wiata. Sp o ro tu farmeró w, ale tru d n o ich raczej zaliczy ć d o farmeró w wilg o ci, ch y b a że liczy s ię s u b s tan cja p o zy s k iwan a z fermen to wan y ch win o g ro n . Przemy s ł win iars k i M o d es to fak ty czn ie mó g ł wy wrzeć n a mło d eg o Lu cas a​‐ więk s zy wp ły w n iż jeg o k rajo b raz. W 1 9 3 3 ro k u b racia Ern es t i ​J u lio Gallo zało ży li n a o b rzeżach mias teczk a win iarn ię 5 . Wp ad li n a ten p o my s ł ju ż wcześ n iej, ale czek ali d o zak o ń czen ia p ro h ib icji, ab y wy d o b y ć zak u rzo n e b ro s zu ry win iars k ie z p iwn ic b ib lio tek i miejs k iej. Do k o ń ca XX wiek u k o n cern Gallo zd o b y ł jed n ą czwartą u d ziałó w w amery k ań s k im ry n k u win iars k im i n ad al p o zo s taje firmą ro d zin n ą. Tro ch ę ed u k acji, d u żo ciężk iej p racy i mo żes z zb u d o wać g lo b aln e imp eriu m. Lu cas p o s zed ł za ty m p rzy k ład em i o b ecn ie u p rawia s wó j s zczep pinot noir w win n icy Sk y walk er​ ​Vin ey ard s . Ko lejn y m n iep o ro zu mien iem związan y m z M o d es to jes t p rzek o n an ie o jeg o izo lacji. „Najd als za o d ws p an iałeg o cen tru m ws zech ś wiata” – p o wied ział Lu k e o Tato o in e. Ty mczas em Bay Area leży n ies p ełn a 1 5 0 k m n a zach ó d o d M o d es to . Gd y ru ch n a I-5 8 0 jes t n iewielk i, d o San Fran cis co d o jed zies z w zaled wie p ó łto rej g o d zin y . Sacramen to leży w o d leg ło ś ci mn iejs zej n iż p ó ł g o d zin y jazd y n a p ó łn o c, Yo s emite – ty le s amo n a ws ch ó d . Do Ho lly wo o d d a s ię d o jech ać z M o d es to s zy b ciej n iż z Bay . Nie o zn acza to , że M o d es to łatwo o p u ś cić. M ias to cech u je s iln e p rzy ciąg an ie k u ltu ro we. Ab y zo b aczy ć, co jes zcze ś wiat ma d o zao fero wan ia, mu s is z cech o wać s ię d etermin acją i miło ś cią d o s amo ch o d ó w. A te d wie rzeczy mło d y Geo rg e Lu cas p o s iad ał ak u rat w n ad miarze.

W d zień u ro d zin Geo rg e’a Walto n a Lu cas a J r., 1 4 maja 1 9 4 4 ro k u ran k iem, es k ad ry n iemieck ich b o mb o wcó w atak o wały Bris to l. Gen erał Ro mmel p rzy g o to wy wał zamach n a Hitlera. Bry ty js cy s zy fran ci o d k ry li p lan Go erin g a, zg o d n ie z k tó ry m RAF miał zb o mb ard o wać n ieu ży wan e lo tn is k a. J ap o ń s k ie my ś liwce n ęk ały amery k ań s k ie b o mb o wce n ad ato lem Tru k w d ro d ze n a wy s p ę Wak e. Bry ty js k i XIII Ko rp u s u mo cn ił p rzy czó łek n ad rzek ą ​R ap id o , p o mag ając o two rzy ć d ro g ę n a Rzy m. W lo n d y ń s k iej s zk o le ro b o tn icy p rzy g o to wali o g ro mn ą map ę No rman d ii, za p o mo cą k tó rej g en erał M o n tg o mery ch ciał wy jaś n ić Ch u rch illo wi i k ró lo wi, w jak i d o k ład n ie s p o s ó b o n i Eis en h o wer p lan u ją o s wo b o d zić Eu ro p ę. Plan eta s tała w o g n iu , ale M o d es to b y ło tak o d d alo n e o d p o żo g i, jak ty lk o mo żn a s o b ie wy o b razić. Ojciec reży s era, Geo rg e Walto n Lu cas Sr., zg ło s ił s ię d o k o mis ji p o b o ro wej, ale jeg o p o d an ie o d rzu co n o . By ł zb y t wątły i w d o d atk u żo n aty . W ten s p o s ó b Lu cas o wie o d izo lo wali s ię jes zcze b ard ziej o d k o s zmaru wo jn y . On a jed n ak n a k ażd y m o d cis n ęła p iętn o , a jej s k u tk i w p o s taci au ry zwy cięs twa i s tres u p o u razo weg o trwały p rzez d ek ad y . Lu cas ws p o min ał p ó źn iej d o ras tan ie w ś wiecie, w k tó ry m wo jn a b y ła n a ws zy s tk ich s to lik ach k awiarn ian y ch – w mag azy n ach „Time” i „Life”, w „Th e Satu rd ay Ev en in g Po s t”, o ży wała n a n o wo w tech n o lo g ii Tech n ico lo r 6 . Lata p ięćd zies iąte i s ześ ćd zies iąte, k ied y Lu cas d o ras tał, wy p ełn iały filmy n a temat ws p an iało ś ci wo jn y i jej b o h aters twa zaró wn o n a ziemi, jak i – co raz częś ciej – w p o wietrzu . Nocny nalot (1 9 5 5 ), Eskadra 633 (1 9 6 4 ) czy Tora Tora Tora! (1 9 7 0 ) – to ty tu ły , k tó re Lu cas n ag ry wał i ciął, ab y two rzy ć z n ich d o s k o n ałe p o jed y n k i p o wietrzn e, s tan o wiące p o d s tawę ws zy s tk ich efek tó w s p ecjaln y ch Gwiezdnych Wojen (k ręco n y ch zres ztą p rzez teg o s ameg o o p erato ra, k tó ry p raco wał p rzy Nocnym nalocie). J eś li d o b rze s ię p rzy jrzeć, mo żn a d o s trzec wp ły w wo jn y n a całą s ag ę. J es t wid o czn y w jed n o o s o b o wy ch my ś liwcach , h ełmach i b u tach reb elian tó w, zmo d y fik o wan y ch b ry ty js k ich p is to letach mas zy n o wy ch Sterlin g u s ztu rmo wcó w, p ó łau to maty czn y m n iemieck im M au s erze C9 6 Han a So lo , wy s o k im fas zy ś cie w czarn ej mas ce g azo wej. „Lu b ię mó wić, że Gwiezdne Wojny to mó j u lu b io n y film o II wo jn ie ś wiato wej” – s twierd za Co le Ho rto n , au to r s tro n y From World War to Star Wars7 . Do tej p o ry u d o k u men to wał s etk i p o wiązań i wp ły wó w wo jen n y ch w tej fran czy zie filmo wej. „His to ria ma s wo je źró d ło w micie” – u waża Ho rto n . „Rzeczy fizy czn e, n amacaln e mają s wo je źró d ła w h is to rii”. Sk u tk i wo jn y b y ły d la mło d eg o Lu cas a czy mś więcej n iż ty lk o ro zry wk ą z p ierws zy ch s tro n g azet. Ko lejn y k o n flik t, ty m razem ten n a Pó łwy s p ie Ko reań s k im,

wy b u ch ł mies iąc p o jeg o p iąty ch u ro d zin ach . Narzeczo n y jeg o s io s try An n zg in ął w ak cji, g d y Geo rg e miał 9 lat. Ale ju ż wcześ n iej ch ło p iec d o wied ział s ię o wis zący m n ad n im wid mie jes zcze b ard ziej p rzerażającej wo jn y . By ł jed n y m z p ierws zy ch s zk o ln y ch ro czn ik ó w, k tó ry m wy ś wietlan o film in s tru k tażo wy o b ro n y cy wiln ej Duck and Cover (1 9 5 1 ). Wy o b raź s o b ie, że o g ląd as z co ś tak ieg o jak o s ześ cio latek : k res k ó wk a o s p ry tn y m żó łwiu , ch o wający m s ię w s wo jej s k o ru p ie p o zrzu cen iu b o mb y ato mo wej, i d wó jce u czn ió w, k tó rzy „g d ziek o lwiek p ó jd ą i co k o lwiek ro b ią, zaws ze p amiętają, co zro b ić, jeś li n as tąp i wy b u ch ato mo wy ” 8 . Wizja wo jn y p rzy b rała p rzerażający k s ztałt k ry jący s ię p o d d rewn ian y mi b iu rk ami s zk o ły p o d s tawo wej imien ia J o h n a M u ira. Nawet w u p aln e letn ie d n i, w d n i p ełn e s p o k o ju , b o mb y wy b u ch ały w wy o b raźn i d zieci. „Ciąg le wy k o n y waliś my ćwiczen ia n a wy p ad ek wy b u ch u ato mo weg o ” – ws p o min ał p o latach Lu cas . „Nieu s tan n ie d o ch o d ziły n as s łu ch y o b u d o wie s ch ro n ó w p rzeciwato mo wy ch , p lo tk i o k o ń cu ś wiata, p o g ło s k i o ty m, jak wiele b o mb b u d o wan o ”. Nic d ziwn eg o , że reży s er o k reś lił k ied y ś s wo je d zieciń s two mian em „p rzerażająceg o ”, twierd ząc, że „n ieu s tan n ie wy p atry wał p o two ró w czający ch s ię za ro g iem” 9 . Nie p o mag ał fak t, że b y ł ch erlak iem i p rzez to o k azjo n aln y m celem d la s tars zy ch i więk s zy ch ch ło p ak ó w ze s zk o ły , k tó rzy lu b ili rzu cać jeg o b u tami w zras zacze d o trawn ik ó w. Wielo k ro tn ie Wen d y wk raczała d o ak cji, żeb y p o mó c b ratu 1 0 . Od s u wając n a b o k k o s zmary wo jen n e i s zk o ln y ch p rześ lad o wcó w, Lu cas miał u d an e d zieciń s two . J eg o o jciec p ro wad ził ś wietn ie p ro s p eru jący mały b izn es i p o wo d ziło mu s ię co raz lep iej. J ak wielu jemu p o d o b n y ch , Geo rg e Walto n Lu cas Sr. zn ał ws zy s tk ich w mias teczk u . Przeb y wał w s wo im s k lep ie p ap iern iczy m p rzez s ześ ć d n i w ty g o d n iu , o twierając co d zien n ie o s ió d mej ran o . Wieczo rami g ry wał w g o lfa w k lu b ie Ro tary , a w n ied ziele wraz z żo n ą – Do ro th y , z k tó rą b y li p arą jes zcze z czas ó w licealn y ch , zajmo wali​ s ię k s ięg o wo ś cią. Geo rg e Lu cas Sr. marzy ł k ied y ś o k arierze p rawn ik a i mó g łb y s ię s p rawd zić w tej ro li. Szczu p ły i wy p ro s to wan y jak o ficer n a p arad zie, lu b ił p rzy o b ied zie zacy to wać Szek s p ira. Bry lo wałb y n a s ali s ąd o wej n iczy m Lin co ln w p arlamen cie. M imo to cies zy ł s ię ze s wo jej p racy w s k lep ie w 1 9 3 3 ro k u , g d y b ezro b o cie wy n o s iło o k . 2 0 p ro c. Wy n eg o cjo wał s o b ie d zies ięcio p ro cen to we u d ziały w zało żo n ej w 1 9 0 4 ro k u firmie L.M . M o rris . Nas tęp n ie d o s zed ł d o p o ło wy u d ziałó w, a p o tem p rzejął firmę, g d y M o rris p rzes zed ł n a emery tu rę. W 1 9 5 0 ro k u Th e Lu cas Co mp an y n o to wała n ieb ag ateln y zy s k b ru tto w wy s o k o ś ci 3 0 ty s . d o laró w (o b ecn ie o k o ło 3 0 0 ty s .

d o laró w) 1 1 . Geo rg e Lu cas Sr. zb u d o wał s wó j s u k ces n a materiałach b iu ro wy ch i – co miało s ię o k azać n iezwy k le ważn e d la Gwiezdnych Wojen – zab awk ach 1 2 . Geo rg e Lu cas Sr. n ie b y ł Darth em Vad erem, jak b łęd n ie s u g eru je jed en z b io g rafó w Lu cas a, Dale Po llo ck , twierd ząc, że relacje o jca i s y n a s tan o wiły in s p irację d la s ły n n ej s cen y z Imperium kontratakuje. Tak n ap rawd ę mło d y Lu cas – Geo rg ie, b o tak g o p ies zczo tliwie n azy wan o – wy d awał s ię cies zy ć o g ro mn ą s y mp atią ze s tro n y o jca. Do s tał n ajlep s zą k o lejk ę w M o d es to – tró js iln ik o wą Lio n el San ta Fe i ws zy s tk ie wag o n ik i Lin co ln , jak ie d ało s ię d o n iej d o czep ić. M ó g ł s ię p o ch walić całk iem p o k aźn y m jak n a tamte czas y k ies zo n k o wy m – 4 cen ty ty g o d n ió wk i w wiek u lat czterech , z p o d wy żk ą d o 4 d o laró w (w 2 0 1 3 ro k u to o k o ło 9 4 d o laró w) w wiek u lat jed en as tu . W lip cu 1 9 5 5 ro k u Lu cas p o raz p ierws zy leciał s amo lo tem – d o An ah eim n a wielk ie o twarcie Dis n ey lan d u . M in ęli s ię z Waltem Dis n ey em, k tó ry wziął u d ział w u ro czy s to ś ci, ale zd ąży li n a d ru g i d zień . „By łem w s ió d my m n ieb ie” – ws p o min ał reży s er 1 3 . W jas n y ch p rzes trzen iach Nib y lan d ii b ezimien n y p o twó r, k tó ry g o p rześ lad o wał jes zcze w M o d es to , zn ik n ął n a d o b re. Ro d zin a wracała d o p ark u ro zry wk i k ażd eg o ro k u . Geo rg e Lu cas Sr. wy wierał n a s wo je d zieci o g ro mn y wp ły w. „Tato Lu cas a​ b y ł s u ro wy ” – mó wi Patti M cCarth y , p ro fes o r n a Un iv ers ity o f th e Pacific w p o b lis k im Sto ck to n , k tó ra p rzep ro wad ziła s zczeg ó ło we b ad an ia ży cia Lu cas a​ n a p o trzeb y American Graffiti Walk w M o d es to , termin ali k o mp u tero wy ch z materiałami p ro mo cy jn y mi, ro zmies zczo n y ch w cały m mieś cie. „Ale ro d zice w tamty ch czas ach tacy b y li. Wen d y Lu cas zaws ze mawia: « By ł s u ro wy m czło wiek iem i d o b ry m o jcem» ” 1 4 . Geo rg ie i jeg o s io s try mieli o k reś lo n e o b o wiązk i, tak ie jak n p . k o s zen ie trawn ik a, czeg o ch ło p ak n ie zn o s ił ze wzg lęd u n a s tarą k o s iark ę. Wy ciąg n ął więc s wo je o s zczęd n o ś ci, p o ży czy ł o d matk i jes zcze 2 5 d o laró w i k u p ił n o wą. Po llo ck u zn ał to zach o wan ie za b u n t, ale tak n ie b y ło 1 5 . To k iełk o wał g en iu s z b izn es u – zmy s ł, k tó ry Lu cas z p ewn o ś cią o d zied ziczy ł p o s wo im p rzed s ięb io rczy m o jcu . „M o im p ierws zy m men to rem b y ł o jciec” – p o wied ział p o latach Billo wi M o y ers o wi 1 6 . Na d wó ch k o lejn y ch miejs cach ws k azał Fran cis a Co p p o lę i J o s ep h a Camp b ella. To matk a Lu cas a jes t zn aczn ie b ard ziej tajemn iczą p o s tacią. Do ro th y , có rk a mag n ata ry n k u n ieru ch o mo ś ci z M o d es to , p rzez zn aczn ą częś ć d zieciń s twa Lu cas a b y ła p rzy k u ta d o łó żk a z p o wo d u tajemn iczy ch b ó ló w b rzu ch a. W wiek u lat d zies ięciu s y n p rzy s zed ł d o n iej z p ierws zy m p y tan iem n atu ry eg zy s ten cjaln ej: „J ak

to mo żliwe, że is tn ieje ty lk o jed en Bó g , a tak wiele relig ii?” 1 7 . Nie o trzy mał d o s tateczn eg o wy jaś n ien ia, p rzez co s p ęd ził n iemalże k o lejn e d wie d ek ad y , my ś ląc n ad czy mś , co miało b y s zan s ę zo s tać u n iwers aln ie zro zu miałe. Zan im jes zcze Geo rg e Lu cas Sr. d o ro b ił s ię n a ty le, ab y ro d zin a mo g ła p rzen ieś ć s ię n a zn ajd u jącą s ię n a u b o czu farmę o rzech o wą p o za mias tem, jeg o s y n zad o walał s ię s k ro mn y mi waru n k ami w d o mu p rzy 5 3 0 Ramo n a Av en u e. Najważn iejs zy m p u n k tem d n ia b y ło s p ęd zan ie czas u w alejce z ty łu d o mu , d zielo n ej z g ru p k ą n ajb liżs zy ch p rzy jació ł z d zieciń s twa: J o h n em Plu mmerem, Geo rg e’em Fran k en s tein em i M elem Cellin im, n azy wan ej p rzez n ich p o latach „k u ltu rą b o czn ej u liczk i”. Sp o ty k ali s ię w s wo ich d o mach , zaws ze wy my ś lając jak ieś k reaty wn e zajęcia – b u d o wali to ry k o lejo we i p o d wó rk o we p ark i ro zry wk i. M ając p o o s iem lat, s k o n s tru o wali k o lejk ę g ó rs k ą ze s zp u li d ru tu telefo n iczn eg o . „Lu b ię b u d o wać ró żn e rzeczy ” – p o wied ział Lu cas w 2 0 1 3 ro k u 1 8 . „Wars ztaty s to lars k ie, d o mk i n a d rzewie, p lan s ze d o g ry w s zach y ”. Bu d o wał fo rty i tró jwy miaro we, g ó rzy s te k rajo b razy , wy k o n an e tech n ik ą papier-mâché. Swó j p o k ó j wy p ełn ił ry s u n k ami, n a k tó ry ch d o k rajo b razó w d o malo wy wał p ó źn iej p o s taci lu d zk ie. Py tan y o to , k im ch ce zo s tać w p rzy s zło ś ci, o d p o wiad ał, że arch itek tem. By ł jed en wy jątek d la b ezo s o b o wy ch k reacji arty s ty czn y ch Lu cas a: n a lek cjach p las ty k i w s zk o le ry s o wał „g wiezd n y ch żo łn ierzy ”, za co d o s tał o d n au czy ciela n ag an ę 1 9 . To b y ła jeg o o b s es ja, k tó ra z czas em miała ty lk o p rzy b rać n a s ile. Lu cas a zn amy d ziś jak o s cen arzy s tę i reży s era, ale te u miejętn o ś ci n ab y ł d o p iero p ó źn iej, z d u ży m b ó lem i wy s iłk iem. Wczes n e lata jeg o ży cia p rzy n io s ły jed n ak k ilk a zap o wied zi o b y d wu zajęć. J ed n o z jeg o zach o wan y ch o p o wiad ań z trzeciej k las y ś wiad czy o wielk im zamiło wan iu d o p ręd k o ś ci, to warzy s zący m mu p rzez całe ży cie p o czu ciu p iln o ś ci i u p o rze. Ws zy s tk ie te cech y u mo żliwiały Lu cas o wi zak o ń czen ie k ażd eg o ro zp o częteg o k reaty wn eg o p ro jek tu . His to ria n o s i ty tu ł Ślamazara, ale fab u ła o s ad zo n a jes t w k rain ie Zo o m – z p ers p ek ty wy czas u wid ać, że to n azwa id ealn a d la ch ro mo wan y ch lat p ięćd zies iąty ch . Dawn o , d awn o temu w k rain ie Zo o m ży ł p ewien ch ło p iec, k tó ry ws zy s tk o ro b ił p o wo li. Ws zy s cy in n i lu d zie w k rain ie Zo o m b y li s zy b cy . Pewn eg o czas u ch ło p iec ten s zed ł d ro g ą, n a k tó rej s p o tk ał k o n ia. Ch ciał p o ro zmawiać z k o n iem, więc p o s tan o wił p rzy s iąś ć n a k amien iu , n a k tó ry m s ied ziała p s zczo ła.

Led wie u s iad ł n a k amien iu , zerwał s ię z wrzas k iem i zaczął b iec w d ó ł s zlak u 2 0 . Od tej p o ry ch ło p iec n ic ju ż n ie ro b ił p o wo li. Po zo s tawiając z b o k u zwięzło ś ć h is to rii, to b y ła k win tes en cja ch arak teru Lu cas a: ch ło p iec mo ty wo wan y n ag ły mi ch wilami s trach u , ab y b y ć s zy b k im – n ało g o wy majs terk o wicz, n ies p o k o jn ie p o s zu k u jący czeg o ś o d jazd o weg o w Krain ie Zo o m. „Szk o ła g o n u d ziła, p o trzeb o wał b o d źca w p o s taci żąd ła” – mó wi p ro fes o r M cCarth y . „Żąd ło b y ło p rzy p ad k o we, ale s tan o wi n iemalże zap o wied ź” 2 1 . J ak ie miejs ce w jeg o ży ciu zajmo wały wó wczas filmy , n a k tó ry ch w p ó źn iejs zy ch latach miał s ię s k u p ić? Co d wa ty g o d n ie ch o d ził d o k in a i ch o ć b ard zo lu b ił filmy Dis n ey a – d o u lu b io n y ch ty tu łó w n ależało 20 000 mil podmorskiej żeglugi – to , jak s am s twierd ził, jak o n as to latek o d wied zał k in a w M o d es to p o n o ć ty lk o p o to , ab y u g an iać s ię za d ziewczy n ami. Kręcen ie filmó w b y ło p o p ro s tu jed n ą z ro zry wek , k tó ry m o d d awał s ię wraz z M elem Cellin im w czas ach „alejk o wy ch ”. Ws p ó ln ie p is ali i red ag o wali g azetk ę n a temat p o b y tu ​Lu cas a w Dis n ey lan d zie, d ru k o wan ą w s k lep ie Geo rg e’a Lu cas a Sr. – u k azało s ię 1 0 eg zemp larzy . Pewn eg o d n ia Lu cas o d k ry ł, że o jciec Cellin ieg o miał k amerę filmo wą 8 mm i że mo żn a jej u ży wać d o k ręcen ia an imacji stop-motion. Ch ło p cy o d g ry wali mn ó s two s cen b itewn y ch z wy k o rzy s tan iem żo łn ierzy k ó w, n ag ry wając k latk a p o k latce s wo ją małą zielo n ą armię, mas zeru jącą wzd łu ż b o czn y ch alejek . Geo rg e zap alał małe o g n is k a, two rząc w ten s p o s ó b efek ty s p ecjaln e. „To b y ło d la n ieg o b ard zo ważn e, ab y ws zy s tk o wy g ląd ało jak n ależy ” – ws p o min ał Cellin i. „Ws zy s tk o mu s iało wy g ląd ać realis ty czn ie” 2 2 . J u ż w mło d o ś ci Lu cas u czy ł s ię łączy ć s ztu k ę z b izn es em. Pewn ej jes ien i z Cellin im zb u d o wali d o m s trach ó w w g arażu Cellin ieg o . Przed s ięwzięcie b y ło b ard zo d o p raco wan e: s tras zy d ła s p ad ały z d ach u , a ś wiatła s tro b o s k o p o we p o tęg o wały wrażen ie. Dzieciak i z s ąs ied ztwa p łaciły 5 cen tó w za ws tęp . „M u s imy wp ro wad zić tro ch ę zmian , żeb y to wy g ląd ało in aczej” – s twierd ził Lu cas , g d y tłu my zaczęły s ię p rzerzed zać, a n as tęp n ie wzn o wił p rzed s ięwzięcie jak o u d o s k o n alo n y d o m s trach ó w. „Zro b ił to jak ieś trzy razy , efek t k o ń co wy za k ażd y m razem mn ie zas k ak iwał” – p o wied ział Cellin i. „Gd y ty lk o s p rzed aż s p ad ała, Geo rg e u lep s zał i d o p raco wy wał d o m s trach ó w, a d zieciak i p o n o wn ie wracały ”. Tę s ztu czk ę p o wtarzał wielo k ro tn ie z Gwiezdnymi Wojnami. W 1 9 5 4 ro k u Lu cas s k o ń czy ł 1 0 lat – b y ł to ro k p rzemian i ro k , k tó ry zap ad ł w jeg o

p amięci n a d łu g ie lata. Geo rg e Lu cas Sr. k u p ił wó wczas telewizo r, ch o ć n ie b y ł p ierws zy m ro d zicem w mieś cie, k tó ry zd ecy d o wał s ię n a tak i k ro k z p ewn o ś cią n ie o s tatn im. W ty m ro k u jeg o s y n p o s tan o wił, że zo s tan ie k iero wcą rajd o wy m. By ł to ró wn ież ro k , w k tó ry m Lu cas zro zu miał co ś , czemu d ał wy raz d o p iero p o latach w s wo im p ierws zy m s p o cie rek lamo wy m. W 1 9 7 0 ro k u Lu cas miał 2 6 lat i n ak ręcił d zies ięcio min u to wy k lip Bald, p ro mu jący awan g ard o wy d y s to p ijn y film THX 1138. Film ro zp o czy n a d ialo g n a temat jeg o g en ezy międ zy n im i jeg o d ru g im men to rem, Fran cis em Fo rd em Co p p o lą, zap o wiad an y ch p rzez s p ik era o ch ro p o waty m g ło s ie jak o p rzed s tawiciele „d wó ch g en eracji filmo wcó w”. Lu cas mó g ł ws p o mn ieć wiele mro czn y ch in s p iracji, k tó re wp ły n ęły n a jeg o p o k o len ie, jak Nowy wspaniały świat czy wy s tąp ien ia Rich ard a Nix o n a. Ty mczas em o n z d u mą wb ił s wo ją flag ę w tery to riu m n erd ó w, twierd ząc, że film „p o ws tał właś ciwie d zięk i k o mik s o m czy tan y m w wiek u mn iej więcej d zies ięciu lat”. I d alej: „Zaws ze u d erzało mn ie to , że ży jemy w p rzy s zło ś ci. J eś li ch ces z zro b ić film o p rzy s zło ś ci, n ależy wy k o rzy s tać rzeczy wis te p rzed mio ty , p o n ieważ właś n ie w n iej ży jemy ”. J ak o d zies ięcio latek Lu cas d o s ło wn ie p o żerał k o mik s y . Zap as y jeg o i Wen d y ro s ły w tak im temp ie, że ch o ć o jciec p rzezn aczy ł n a n ie całe p o mies zczen ie w s zo p ie, to i tak zaleg ały w s to s ach o d p o d ło g i d o s u fitu . By ło ich p o n ad 5 0 0 s ztu k i wciąż p rzy b y wało . W n ied ziele, g d y ro d zice zajmo wali s ię k s ięg o wo ś cią, Lu cas s zed ł d o d o mu s wo jeg o k o leg i J o h n a Plu mmera i czy tał k o mik s y , k tó re jeg o o jciec d o s tawał za d armo z k io s k u Nick el’s News . Ok ład k i b y ły p o d arte, więc n ie n ad awały s ię d o s p rzed aży , ale Lu cas n ie o cen iał k o mik s u p o o k ład ce. Ro k 1 9 5 4 s tan o wił k o ń có wk ę p o wo jen n eg o ap o g eu m, zn an eg o h is to ry k o m k o mik s u jak o „zło ty wiek ”. Su p ermen i Batman zn ajd o wali s ię w s ile s wo jej d ru g iej d ek ad y . Tematy k a b y ła ró żn o ro d n a: k o mik s y o k o wb o jach , ro man s e, h o rro ry , h u mo r, s cien ce fictio n . W tej zu p ie p ły wał Lu cas : z ws zech s tro n wizu aln ej, d zik iej, p rzerażającej, zab awn ej, n ieu s tan n ie n ag in ającej g ran ice, p rzeczącej ws zelk im au to ry teto m i n ie z teg o ś wiata. Bo h ater k o mik s o wy wielo k ro tn ie p rzy wo ły wan y p rzez Lu cas a w p ó źn iejs zy ch wy wiad ach , mian o wicie To mmy To mmo ro w o f th e Plan eteers , b y ł p o s tacią mo cn o zap o mn ian ą. Przez całe d ek ad y To mmo ro w wy trwale o k u p o wał s tro n y Action Comics, wy d awn ictwa, k tó re zro d ziło p o s tać Su p ermen a i p rzez o k res d zieciń s twa Lu cas a n ad al b y ło p rzez n ią zd o min o wan e. W ś wiecie k o mik s u b y ło to p o ró wn y waln e ze s cen iczn y m s u p p o rtem d la Beatles ó w.

To mmy To mo rro w n aro d ził s ię w 1 9 4 7 ro k u jak o k ad et w miejs cu n azy wan y m w k o mik s ie „zach o d n im p u n k tem k o s mo s u ”. Nas tęp n ie awan s o wał d o ran g i p u łk o wn ik a w p o licji s to jącej n a s traży p rawa w s y s temie s ło n eczn y m, zwan ej Plan etariu s zami. To mo rro w, p o czątk o wo mło d y i n aiwn y , zy s k ał wk ró tce o b s tawę w p o s taci b ezczeln ej J o an Go rd y i s tars zeg o , u zb ro jo n eg o w miecz men to ra, k ap itan a Bren ta Wo o d a. Najb ard ziej zas k ak u jący zwro t ak cji: Wo o d d o wiad u je s ię, że o k ry ty złą s ławą k o s miczn y p irat M art Black jes t tak n ap rawd ę jeg o o jcem. M y ś licie, że to b y ło s zo k u jące? J eś li n ap rawd ę ch cecie p rzeży ć s zo k , p o s łu ch ajcie h is to rii EC Co mics . Zu ch wały o b razo b u rca William Gain es o d zied ziczy ł firmę p o o jcu w 1 9 4 9 ro k u i n aty ch mias t u ru ch o mił d łu g ą lis tę ty tu łó w, g łęb o k o o s ad zo n y ch w ś wiecie in telig en tn ej mak ab ry – o d h o rro ru (Opowieści z krypty) d o zb io ru Weird Science and Weird Fantasy, k tó ry d o s tarczał czy teln ik o m cztery o p o wiad an ia s cien ce fictio n z fab u larn y m zwro tem ak cji. „EC Co mics miał ws zy s tk o ” – p is ał Lu cas wiele lat p ó źn iej we ws tęp ie d o zb io ru o p o wiad ań Weird Science. „Statk i rak ieto we, ro b o ty , p o two ry , wiązk i las ero we… Nic d ziwn eg o , że to ws zy s tk o p o jawia s ię ró wn ież w Gwiezdnych Wojnach”. Sp o s ó b p ro wad zen ia n arracji ró wn ież b y ł in s p iru jący : „M in iatu ro we filmy , k tó re p rzy k u wały u wag ę i trzy mały w n ap ięciu aż d o o s tatn iej s tro n y … czy tało s ię je z s zero k o o twarty mi o czy ma i jes zcze s zerzej o twarty mi u s tami, a u my s ł ch ło n ął je n iczy m g ąb k a” 2 3 . Ale EC n ie u trzy mał s ię d łu g o . M ięd zy k wietn iem a czerwcem 1 9 5 4 ro k u p o d k o mis ja s en ack a wzięła Gain es a w o b ro ty z p o wo d u ty tu łu jed n eg o z EC Co mics – teg o , k tó ry p o jawił s ię w k io s k ach w d zies iąte u ro d zin y Lu cas a – u k azu jąceg o p rzerażającą ilu s trację o d ciętej g ło wy k o b iety . Gain es wy s tęp o wał żarliwie w o b ro n ie k o mik s u , ale za k u lis ami b y ł ś mierteln ie s k ło n n y d o k o mp ro mis u . Po mag ał zało ży ć Amery k ań s k ie Sto warzy s zen ie M ag azy n ó w Ko mik s o wy ch , k tó re s two rzy ło Nad zó r Ko d ek s u Ko mik s o weg o , k o n k retn ie o d n o s zący s ię d o d y s try b u cji EC. Dy s try b u to r Gain es a o g ło s ił b an k ru ctwo ro k p ó źn iej. J ed n o z wy d awn ictw Gain es a wy s zło z tej b u rzy b ez s zwan k u i o k azało s ię zn aczn ie b ard ziej d es tru k cy jn e d la zas tan eg o p o rząd k u n iż EC Co mics . „M ad M ag azin e”, d ziś tak o s o b liwe, p o p rzed zało wielk ich s aty ry k ó w lat s ześ ćd zies iąty ch . Lu cas w 2 0 0 7 ro k u p is ał: M ad wzięło n a cel ws zy s tk ie n ajważn iejs ze tematy : ro d zicó w, s zk o łę, s ek s , p o lity k ę, relig ię, wielk i b izn es , rek lamę i k u ltu rę p o p u larn ą, z h u mo rem p o k azu jąc, że ces arz jes t n ag i. Dzięk i temu d o s trzeg łem, że n awet jeś li co ś

zo s tało w d an y s p o s ó b zap rezen to wan e, n ie ma to żad n eg o p rzeło żen ia n a s tan fak ty czn y . Zd ałem s o b ie s p rawę, że jeś li o czek u ję zmian y status quo, n ie mo g ę o czek iwać, że k to ś to zro b i za mn ie. To wy warło n a mn ie o g ro mn y wp ły w. Więk s zo ś ć mo jej k ariery s p ęd ziłem, o p o wiad ając h is to rie o p o s taciach , k tó re walczą o zmian ę d o min u jąceg o p arad y g matu … za to ws zy s tk o n ależy p rzy n ajmn iej tro ch ę o b win ić Alfred a E. Neu man a 2 4 . Carl Bark s , jed en z weteran ó w w g ro n ie d is n ey o ws k ich arty s tó w, k tó ry s two rzy ł p o s tać Sk n eru s a M cKwacza i p o ś więcił jej o s o b n y k o mik s w 1 9 5 2 ro k u , ró wn ież p o n o s i częś cio wą o d p o wied zialn o ś ć za p ełn ą wewn ętrzn y ch s p rzeczn o ś ci wrażliwo ś ć mło d eg o Lu cas a. Pierws zy m k o mik s em, k tó ry p rzy s zły reży s er miał k u p ić, b y ł k o mik s właś n ie o p rzy g o d ach Sk n eru s a, p o d k o n iec lat s ześ ćd zies iąty ch . Ko mik s y Bark s a p rzek azy wan o s o b ie z rąk d o rąk p o d czas p ierws zy ch zd jęć d o Gwiezdnych Wojen n a p u s ty n i w Tu n ezji. J ed en z n ajwcześ n iejs zy ch i n ajb ard ziej d o p raco wan y ch k o mik s ó w o Sk n eru s ie, p aro d ia Zagubionego horyzontu z 1 9 5 4 ro k u , o d b ijał s ię ech em w p ó źn iejs zy m ży ciu Lu cas a. His to rię o twiera s cen a, w k tó rej k aczy miliard er n ęk an y jes t telefo n ami, lis tami, p ro ś b ami o d atk i d o b ro czy n n e i wy s tąp ien ia o raz wizy tami p o b o rcy p o d atk o weg o . Ab y zn aleźć wy tch n ien ie, wy b iera s ię z s io s trzeń cami w p o s zu k iwan ie mity czn ej, leżącej g d zieś w ​Himalajach , k rain y Tralla La. Sk n eru s jes t s zczęś liwy , o d k ry wając s p o łeczn o ś ć, w k tó rej jed y n ą walu tę s tan o wi p rzy jaźń . Ws zy s tk o b ierze jed n ak w łeb , g d y jed en z miejs co wy ch zn ajd u je n ak rętk ę o d wy rzu co n ej p rzez Sk n eru s a b u telk i p o lek ars twie n a n erwy . Fala s k ąp s twa zalewa Tralla La, g d y n ak rętk a s taje s ię n o wą walu tą i o p an o wu je ry n ek , a k aczk i mu s zą zn o wu s alwo wać s ię u cieczk ą. Lu cas w n ajś miels zy ch marzen iach n ie mó g ł p rzy p u s zczać, jak b ard zo ten k o mik s zap o wiad ał jeg o p ó źn iejs ze ży cie. On ró wn ież miał p o zn ać o s o b liwy s tan b rak u k o mfo rtu s p o wo d o wan eg o izo lacją, jak i wiązał s ię z b y ciem zn an y m miliard erem. On ró wn ież miał u ży wać b o g actwa, ab y o d n ieg o u ciek ać, b u d u jąc s wo je s p ecy ficzn e Tralla La. A jed n ak p o trzeb a p o d trzy man ia tej u to p ii i zatru d n ian ie lu d zi, ab y w n iej p raco wali, miały p ro wad zić d o ży cia d alek ieg o o d b eztro s k i – i o s tateczn ie s p rzed aży ws zy s tk ieg o tej s amej firmie, d o k tó rej n ależał Wu jek Sk n eru s . Sk n eru s M cKwacz, To mmy To mo rro w, EC i Alfred E. Neu man wy warli zn aczn y wp ły w n a mło d eg o Lu cas a, ale ws zy s tk ie te p o s taci b led n ą w p o ró wn an iu z Flas h em Go rd o n em. Ed ward Su mmer jes t teg o n ajlep s zy m ś wiad k iem. Su mmer to n o wo jo rs k i

filmo wiec, au to r i b y ły właś ciciel s k lep u z k o mik s ami Su p ers n ip e. Na p o czątk u lat s ied emd zies iąty ch zo s tał p rzy jacielem i p artn erem b izn es o wy m Lu cas a, g d y p o zn ali s ię p rzez ws p ó ln y ch zn ajo my ch , a p o łączy ł ich właś n ie Flas h Go rd o n . Lu cas s zu k ał ciek awej p racy u Alex a Ray mo n d a, a Su mmer miał tam o d p o wied n ie wejś cia. W 1 9 7 4 ro k u Su mmero wi u d ało s ię p rzemy cić Lu cas a ty ln y m wejś ciem d o Kin g Featu res , g d zie d wó jk a jeg o zn ajo my ch p raco wała p rzy s k an o wan iu o ry g in aln y ch k o mik s ó w Ray mo n d a n a mik ro filmy . M ieli je p o tem n is zczy ć, ale n a s zczęś cie d la p o to mn y ch Su mmer i jeg o p rzy jaciele s two rzy li p o d ziemn y s zlak , k tó ry m k o mik s y trafiały d o n o wy ch właś cicieli 2 5 . Gd y Lu cas p o n o wn ie zo b aczy ł s wo je u k o ch an e k o mik s y , a s zp u le z s erialami p o ży czał n a p o trzeb y włas n eg o k in a d o mo weg o , d o tarło d o n ieg o , jak „o k ro p n e” b y ły jeg o u lu b io n e s eriale. Nad al je k o ch ał, ale d o s zed ł d o wn io s k u , że w d zieciń s twie mu s iał b y ć p o d jak imś u ro k iem. Zaczął p o jmo wać, jak ch wiejn e b y ły p o d s tawy s p ace fan tas y . Fak ty czn ie d la d zis iejs zy ch d o ro s ły ch u ro k ty ch tan d etn y ch , ziarn is ty ch , s tary ch s eriali p o zo s taje d o ś ć zag ad k o wy . Ale w u my s ły d zieci, p rzy n ajmn iej d o k o ń ca lat s ied emd zies iąty ch , wry ły s ię mo cn o (ja ró wn ież o g ląd ałem je p o raz p ierws zy w tamty ch czas ach ). „M u s is z to zo b aczy ć jak o d zieciak ” – mó wi Ed ward Su mmer. „Gd y o g ląd as z je w o d p o wied n im wiek u , ten o b raz n ig d y n ie zb led n ie”. Po p u larn o ś ć Flas h a wś ró d p ierws zeg o p o k o len ia telewid zó w b y ła mo cn o związan a z s erialem. W latach p ięćd zies iąty ch n o wo p o ws tałe amery k ań s k ie s tacje telewizy jn e d es p erack o walczy ły o treś ci d o emis ji. Emito wan o wiele p ro g ramó w n a ży wo i zas k ak u jąco ró żn o ro d n ą liczb ę p ro g ramó w s cien ce fictio n n a ży wo , z k tó ry ch żad en , n ies tety , n ie zach o wał s ię d o d ziś : Captain Video and his Video Rangers (1 9 4 9 – 1 9 5 5 ), Tom Corbett, Space Cadet (1 9 5 0 – 1 9 5 5 ), Space Patrol (1 9 5 0 – 1 9 5 5 ), Tales of Tomorrow (1 9 5 1 – 1 9 5 3 ). Nie s tali za n imi laicy : n a liś cie g o ś ci p ro g ramu Captain Video zn aleźli s ię tacy p is arze s cien ce fictio n , jak Arth u r C. Clark e, Is aac As imo v , Walter M iller czy Ro b ert Sh eck ley . Ale ch o ć two rzy li je n ap rawd ę zd o ln i i p o my s ło wi lu d zie, to p ro g ramy miały zb y t d u żo czas u an ten o weg o (3 0 min u t d zien n ie, 5 d n i w ty g o d n iu ) p rzy n iemal zero wy m b u d żecie. „M ieli n ap rawd ę o d jazd o we s k afan d ry k o s miczn e i n ap rawd ę g łu p ią s cen o g rafię” – twierd ził Su mmer. „Wid o wis k o wo ś ć b y ła n iemal zero wa. Kied y więc wzn o wili emis ję s erialu o Flas h u Go rd o n ie, to b y ło jak rażen ie p io ru n em”. W rad iu au d y cje cy k liczn e o d wielu lat cies zy ły s ię n iezwy k łą p o p u larn o ś cią. To b y ła ep o k a tajemn iczy ch s trażn ik ó w p o rząd k u , jak Th e Falco n alb o Th e Sh ad o w.

Tru d n o s ię więc d ziwić, że telewizje p o s zu k iwały ich o d p o wied n ik ó w. Każd y ro zd ział trwał o k o ło 2 0 min u t, co p o zo s tawiało jak ieś p ó ł g o d zin y n a k res k ó wk ę, p rezen tera o mawiająceg o p o p rzed n ie wątk i lu b – co n ajważn iejs ze – rek lamy s p o n s o ra. Reg u larn y m s p o n s o rem Flasha b y ła Co ca-Co la. Po międ zy o ry g in ałem, s erialem z 1 9 3 6 ro k u , i k o n ty n u acjami z lat 1 9 3 8 i 1 9 4 0 n ak ręco n o jes zcze 4 0 o d cin k ó w p rzy g ó d b o h atera. M o żn a b y ło je p u s zczać p rzez cały ty d zień p rzez d wa mies iące b ez p o wtó rek , a p o tem p o wtó rzy ć emis ję – i właś n ie tak ro b iło wiele s tacji. Flash Gordon n ie jes t u zn awan y za n ajlep s zy z s eriali filmo wy ch ep o k i „zło teg o wiek u ” – z lat trzy d zies ty ch i czterd zies ty ch . Ten ty tu ł p rzy s łu g u je The Adventures of Captain Marvel (1 9 4 1 ), d wu n as to o d cin k o wemu s erialo wi o s u p erb o h aterze z Rep u b lic Pictu res . Ale Flash liczy ł o 2 8 o d cin k ó w więcej i tru d n o b y ło b y ig n o ro wać fak t, że to za n im s zalały d zieciak i, n awet d wie d ek ad y p ó źn iej. Każd y zag o rzały fan n a p lan ie Gwiezdnych Wojen ws p o min ał g o z ro zrzewn ien iem. Pro d u cen t Gary Ku rtz, s tars zy o d Lu cas a o 4 lata, załap ał s ię n a o s tatn ie emis je Flasha p o d czas s o b o tn ich p o ran k ó w k in o wy ch , zan im jes zcze trafił d o telewizji. „Flash Gordon zd ecy d o wan ie wy warł n ajwięk s ze wrażen ie s p o ś ró d s eriali” – p o wied ział Ch arley Lip p in co tt​, s zef d ziału mark etin g u Gwiezdnych Wojen, k tó ry o g ląd ał p ro jek cje n a ś cian ie b ib lio tek i w Ch icag o 2 6 . Ho ward Kazan jian , p rzy jaciel Lu cas a i p ro d u cen t Powrotu Jedi, ws p o min ał, że wy p rawa n a M o n g o w s tatk u rak ieto wy m b y ła jeg o d ziecięcy m marzen iem d o teg o s to p n ia, że wraz z b ratem p ró b o wali zb u d o wać jeg o k o k p it z n ak rętek p o p aś cie d o zęb ó w2 7 . Do n Glu t, k o leg a Lu cas a z k las y i au to r The Great Movie Serials, wy zn ał, że Flas h wy d awał s ię jes zcze b ard ziej ży wy n iż w s erialach : Bu s ter Crab b e o lata ś wietln e wy p rzed zał in n y ch ak to ró w s erialo wy ch . By ł p rzy s to jn y , miał ciało i ch ary zmę. W więk s zo ś ci s eriali b rak o wało relacji międ zy h ero s em i h ero in ą. Flas h miał o s o b o wo ś ć i ro ztaczał wo k ó ł s ieb ie n iewiary g o d n e wręcz n ap ięcie ero ty czn e. Gd y Dale mó wi d o k s iężn iczk i Au ry : „Zro b iłab y m d la Flas h a ws zy s tk o ” – d o b rze wiemy , co ma n a my ś li 2 8 . Bran ża efek tó w s p ecjaln y ch n ie ro zwin ęła s ię b ard zo o d 1 9 3 6 ro k u , b y ło tak z p o wo d u b rak u zap o trzeb o wan ia n a n ie. „W d zis iejs zy ch czas ach wid ać, że s tatk i k o s miczn e s ą p o d wies zo n e n a d ru tach i wy g ląd a to n ieco d ziwaczn ie, ale w tamty ch czas ach to b y ły efek ty p ierws za k las a” – mó wi Su mmer. „A ro zd zielczo ś ć telewizo ra b y ła n a ty le s łab a, że i tak n ie b y ło teg o wid ać”. Przez lata Su mmer marzy ł o n ak ręcen iu filmo wej wers ji p rzy g ó d Flas h a Go rd o n a. Nie b y ł w ty m marzen iu

o d o s o b n io n y i, jak s ię p ó źn iej o k aże, Lu cas p rzy s tąp ił d o p racy n ad Gwiezdnymi Wojnami ty lk o d lateg o , że n ie mó g ł u zy s k ać p raw filmo wy ch d o Flasha Gordona. J ed en z wczes n y ch s zk icó w s cen ariu s za Gwiezdnych Wojen u ży wał jak o o k ład k i p an elu Ray mo n d a, n a k tó ry m Flas h i M in g s tarli s ię w p o jed y n k u s zermierczy m. Pró b o wałem p o liczy ć, ile razy w wy wiad ach Geo rg e Lu cas o d wo ły wał s ię d o Flas h a Go rd o n a jak o n ajb ard ziej b ezp o ś red n iej i zn aczącej in s p iracji d la Gwiezdnych Wojen. Przes tałem liczy ć p rzy d wu d zies ty m. „Ory g in aln y s erial Un iv ers al b y ł emito wan y w telewizji co d zien n ie o 1 8 .1 5 , a ja za n im p o p ro s tu s zalałem” – p o wied ział Lu cas Lip p in co tto wi p o zak o ń czen iu zd jęć d o Gwiezdnych Wojen w 1 9 7 6 ro k u 2 9 . „Zaws ze fas cy n o wały mn ie p rzy g o d y w k o s mo s ie, ro man s e p rzy g o d o we”. Na p lan ie Imperium kontratakuje w 1 9 7 9 ro k u p o wied ział, że s erial b y ł „g łó wn y m wy d arzen iem” w jeg o d zieciń s twie. „Ko ch ałem je tak b ard zo wted y , g d y b y ły tak ie s tras zn e” – wy zn ał. „Zacząłem s ię zas tan awiać, co b y s ię s tało , g d y b y je n ak ręco n o n ap rawd ę d o b rze. Na p ewn o d zieciak i p o k o ch ały b y je jes zcze b ard ziej 3 0 ”. Lu cas s wo imi ro ll-u p ami n a p o czątk u k ażd y ch Gwiezdnych Wojen, b ezp o ś red n io z Flash Gordon Conquers the Universe3 1 . J eg o s k o mp lik o wan e ro letk i 3 2 s ą tak że wy raźn ie in s p iro wan e s erialem. Wątek wiążący Flasha Gordona i Gwiezdne Wojny jes t n a ty le o czy wis ty d la p o k o len ia fan ó w Flas h a, że czas em d o s trzeg ają o n i związk i n ieb ęd ące n awet h is to ry czn ie zas ad n e. Przy k ład o wo Ho ward Kazan jian wierzy , że Lu k e Sk y walk er to Flas h , k s iężn iczk a Leia to Dale zło ży ł

im

h o łd

zaczerp n ięty mi

Ard en , Ob i-Wan to Dr. Zark o v , a Darth Vad er – M in g Bezlito s n y . Po ws tawan ie ty ch p o s taci jes t tak n ap rawd ę zn aczn ie b ard ziej s k o mp lik o wan e. Ale jed n a zamas k o wan a p o s tać z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen mo że fak ty czn ie mieć s wo je źró d ła w p rzy g o d ach Flas h a Go rd o n a. W 1 9 5 4 ro k u s p ecjaln ie d la telewizji wy p ro d u k o wan o k o lejn y s erial o p rzy g o d ach teg o b o h atera. Nak ręciła g o międ zy n aro d o wa firma p ro d u k cy jn a w RFN, ale ró żn ił s ię zn aczn ie o d o ry g in ału . Flas h , Dale i Zark o v p racu ją d la Galak ty czn eg o Biu ra Śled czeg o w XXXIII wiek u . Nie ma ju ż M in g a, s ą jed y n ie jeg o n as tęp cy w s reb rn y ch k o s tiu mach . I ch o ć ta wers ja Flasha p rzetrwała jed en s ezo n , p o s iad ała licen cję n a telewizy jn e p rawa d o n azwy „Flas h Go rd o n ”, k tó re p o wró ciły z Un iv ers al d o Kin g Featu res . Ozn aczało to , że s erial s tu d ia Un iv ers al z k o ń ca lat trzy d zies ty ch , au to ry zo wan y p rzez Alex a Ray mo n d a, n ie mó g ł ju ż w latach p ięćd zies iąty ch b y ć emito wan y p o d ty m s amy m ty tu łem. Gd y więc wzn o wio n o g o , o trzy mał ty tu ł zas tęp czy Kosmiczni żołnierze3 3 . Ci s ami

k o s miczn i

żo łn ierze,

k tó ry ch

Lu cas

ry s o wał

na

lek cjach

p las ty k i

w d zieciń s twie, mo g li b y ć jeg o p ierws zy m h o łd em zło żo n y m Flas h o wi Go rd o n o wi. I w p ewien s p o s ó b s tan o wią k lu cz – p ierws zy z wielu – d o zro zu mien ia, d laczeg o Geo rg e Lu cas n ak ręcił Gwiezdne Wojny. Umy s ł małeg o ch ło p ca zo s taje ro zp alo n y p rzez s erialo wą h is to rię – p rzy ciąg ają g o p o d ły zło czy ń ca, zad zio rn a d ziewczy n a, ws zech wied zący s tarzec, a zwłas zcza wy raźn ie zary s o wan y b o h ater. Fas cy n u ją g o p rzy g o d y n a s tatk ach rak ieto wy ch w n iezwy k ły m o to czen iu , g d zie ws zęd zie wo k ó ł czy h ają p o two ry , a n a n ieb ezp ieczeń s two n arażo n y m s ię jes t co k ilk a min u t i k ażd a k o lejn a s zp u la k o ń czy s ię cliffh an g erem. Ale n a p ewn o zas tan awiał s ię, jak więk s zo ś ć d zieci, k tó re b io rą ws zy s tk o d o s ło wn ie, d laczeg o ty tu ł g ło s i zaws ze „k o s miczn i żo łn ierze”: Kosmiczni żołnierze na Marsie alb o Kosmiczni żołnierze podbijają wszechświat. Kim s ą ci k o s miczn i żo łn ierze? Nie ma ich n ig d zie w s erialu . Są s trażn icy M in g a, k tó rzy s p aceru ją w k o ło w h ełmach rzy ms k ich cen tu rio n ó w z d ziwn y mi o s ło n ami, ale n ie ma ich d o ś ć wielu , ab y mo żn a b y ło ich u zn ać za żo łn ierzy . To mmy To mo rro w jes t raczej k o s miczn y m p o licjan tem. Żo łn ierze s ą n a p ewn o n a ws zy s tk ich s to lik ach k awo wy ch – h ero iczn i, ch ary zmaty czn i żo łn ierze, jes t też żo łn ierz, k tó ry zo s tał p rezy d en tem, ale w k o s mo s ie jes zcze ich n ie ma. Aż w 1 9 5 5 ro k u n ad s zed ł d zień , g d y Lu cas wziął k o p ię mag azy n u „Clas s ics Illu s trated ”, n u mer 1 2 4 , w k tó ry m zn ajd o wało s ię o p o wiad an ie Wojna światów au to rs twa H.G. Wells a. Na d o le s tro n y 4 1 zn ajd u je s ię ilu s tracja p rzy s zło ś ci, k tó rej lu d zie o calen i z in wazji M ars jan b o ją s ię n ajb ard ziej: p o lo wan ia ze s tro n y k o s miczn y ch żo łn ierzy , p ran ie mó zg u , tren in g i, s zk o len ia i mars jań s k ie mas zy n y b o jo we. Żo łn ierze n o s zą o k rąg łe, g ład k ie h ełmy i p is to lety las ero we 3 4 . Wiele lat p ó źn iej Lu cas p rzeg ląd ał o ry g in aln y k o mik s w d o mu Ed ward a Su mmera, trafił n a tę s tro n ę i p o wied ział, że to jes t to – z tej ilu s tracji zaczerp n ął wiele in s p iracji d la Gwiezdnych Wojen. Ko s miczn i żo łn ierze p o ch o d zą ró wn ież z Zakazanej planety – filmu , k tó ry Lu cas o b ejrzał w s wo je d wu n as te u ro d zin y , w 1 9 5 6 ro k u , w M o d es to State Th eater. Les lie Niels en g rał d ziars k ieg o k ap itan a latająceg o s p o d k a, p ełn eg o k o s miczn y ch żo łn ierzy , o d wied zająceg o tajemn iczą p lan etę Altaria IV, o n iep rzen ik n io n y ch wn ętrzach w s ty lu Gwiazd y Śmierci, wraz z p es y mis ty czn ie zab awn y m ro b o tem o imien iu Ro b b ie. „J eg o to n ap rawd ę p o rwało ” – ws p o min ał M el Cellin i u ro d zin o wy s ean s , n a k tó ry Lu cas zab rał k ilk u k o leg ó w. „Nam s ię p o p ro s tu p o d o b ało , a o n czerp ał z teg o in fo rmacje” 3 5 . Lu cas n ad al ry s o wał k o s miczn y ch żo łn ierzy n a lek cjach p las ty k i, n awet g d y

u s ły s zał o d n au czy ciela, że ma „s p o ważn ieć”. Wiele lat p ó źn iej n a u n iwers y tecie Lu cas , wed łu g ws p o mn ień ws p ó łlo k ato ra, wo lał „s ied zieć w p o k o ju i ry s o wać żo łn ierzy k o s mo s u ” n iż imp rezo wać 3 6 . Żo n a zap amiętała, że mó wił o k o s miczn y ch żo łn ierzach n a s reb rn y m ek ran ie o d d n ia, g d y g o p o zn ała. An i o n i, an i o n s am n ie wied ział wó wczas o wp ły wie, jak i te ry s u n k i b ęd ą miały n ie ty lk o n a filmy , ale też n a o d d ziały p iech o ty , k tó ra p ewn eg o d n ia o k azała s ię n iezb ęd n a w ro zp o ws zech n ian iu wizji Lu cas a n a cały m g lo b ie. W k o ń cu w czy m walczą k o s miczn i żo łn ierze, jeś li n ie w g wiezd n y ch wo jn ach ?

1 Is George Lucas Returning to His Modesto Roots?, „M o d es to Bee”, 4 lis to p ad a 2 0 1 2 . 2 Cy taty z: For Many, Parade Is Drive Down Memory Lane, „M o d es to Bee”, 7 czerwca 2 0 1 3 . 3 P. Bart, Godfather, Starfather Eye New Galaxies, „Variety ”, 2 7 lip ca 1 9 9 8 . 4 G. Lu cas , Talks to the Bees Marijke Rowland, wy wiad wid eo , 7 czerwca 2 0 1 3 , h ttp ://www.mo d b ee.co m/2 0 1 3 /0 6 /0 7 /2 7 5 2 5 7 9 /v id eo -g eo rg e-lu cas -talk s -to th e.h tml. 5 Ro zmo wa z B.B. Hen d ers o n em, Ernest and Julio: Our Story, New Yo rk : Times Bo o k s , 1994, s. 55. 6 D. Po llo ck , Skywalking: The Life and Films of George Lucas, wzn o wien ie, New Yo rk : Da Cap o , 1 9 9 9 , s . 1 9 . 7 Co le Ho rto n , wy wiad au to ra i ro zmo wa n a Star Wars Celeb ratio n Eu ro p e II, lip iec 2013. 8 Op is : Du ck an d Co v er i cy tat z Watch the Skies! Science Fiction, the 1950s and Us, reż. R. Sch ick el, Lo rac Pro d u ctio n s , 2 0 0 5 . 9 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 1 5 . 1 0 J ed n y m z o wy ch s tars zy ch i więk s zy ch ch ło p ak ó w w M o d es to b y ł Gary Rex Vad er. Do ty ch czas n ie d o s zu k an o s ię związk u z Vad erem z p ó źn iejs zy ch lat, ale Lu cas p o wied ział k ied y ś , że n ajp ierw wy my ś lił imię „Darth ”, a p o tem p ró b o wał „wiele n azwis k , Vad eró w, Wils o n ó w i Smith ó w”. Wils o n ó w i Smith ó w w M o d es to jes t n a p ęczk i, ale Vad eró w mo żn a p o liczy ć n a p alcach . 1 1 J . Bax ter, George Lucas: A Biography, New Yo rk : Harp erCo llin s , 1 9 9 9 . 1 2 Z czas em Geo rg e Lu cas Sr. zo s tał p rzed s tawicielem rejo n o wy m k o rp o racji 3 M i s k u p ił s ię n a k s ięg o wo ś ci s wo jej firmy , p rzemian o wu jąc ją n a Lu cas Bu s in es s Sy s tems . Sp rzed an a n as tęp n ie Xero x p rzetrwała w M o d es to d o d zis iaj, z p ięcio ma o d d ziałami w Kalifo rn ii Pó łn o cn ej. Zg o d n ie z in fo rmacją n a s tro n ie is tn ieje p o d n azwis k iem Lu cas o d 1 9 0 4 ro k u . 1 3 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 2 1 . 1 4 P. M cCarth y , wy wiad au to ra, 1 9 k wietn ia 2 0 1 4 . 1 5 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 2 0 .

1 6 Geo rg e Lu cas d o Billa M o y ers a, w: The Mythology of Star Wars, PBS, 2 0 0 0 . 1 7 Ed y to rial Lu cas a w „Ed u to p ii” – mag azy n ie fu n d acji ed u k acy jn ej Lu cas a, 1 lip ca 2003. 1 8 M . Cas ey , George Lucas: Behind the Scenes with Modesto’s Movie Mogul, „Stan is lau s M ag azin e”, lato 2 0 1 3 . 1 9 S.G. Freed man , Taking a Lightsaber to Tired Old Teaching, „Th e New Yo rk Times ”, 3 1 s ierp n ia 2 0 0 5 . 2 0 M an u s k ry p t Ślamazary o d Patti M cCarth y , Sto ck to n : Wy d ział Filmo zn aws twa, Un iv ers ity o f th e Pacific. 2 1 P. M cCarth y , wy wiad au to ra. 2 2 Wy wiad z M elem Cellin im w The Unauthorized „Star Wars” Story, Vis u al En tertain men t, 1 9 9 9 . 2 3 G. Lu cas , p rzed mo wa d o „Th e EC Arch iv es : Weird Scien ce”, v o l. 1 , Yo rk , PA: Gems to n e, 2 0 0 6 . 2 4 G. Lu cas , p rzed mo wa d o J . Bres man , Mad About Star Wars, New Yo rk : Del Rey , 2 0 0 7 . 2 5 Ed ward Su mmer, wy wiad au to ra, 2 4 czerwca 2 0 1 3 . 2 6 Ch arley Lip p in co tt, wy wiad au to ra, 8 lip ca 2 0 1 3 . 2 7 Ho ward Kazan jian , wy wiad au to ra, 1 0 wrześ n ia 2 0 1 3 . 2 8 Do n Glu t, wy wiad au to ra, 9 lip ca 2 0 1 3 . 2 9 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”: The Definitive Story Behind the Original Film: Based on the Lost Interviews from the Official Lucasfilm Archives, New Yo rk : Ballan tin e Bo o k s , 2 0 0 7 , s . 93. 3 0 A. Arn o ld , Once Upon a Galaxy: A Journal of the Making of „Star Wars”, New Yo rk : Ballan tin e Bo o k s , 1 9 8 0 , s . 2 2 0 . 3 1 Gwiezdne Wojny p o wieliły d o k ład n ie ten s am k ąt ro letek , jak ie zas to s o wan o we Flashu Gordonie i k o ń czy ły s ię tak imi s amy mi n iety p o wy mi czterema elip s ami. 3 2 Ro d zaj rzad k o d ziś s to s o wan eg o p rzejś cia mo n tażo weg o , p o leg ający n a ty m, że s to p n io wo zan ik a o b raz z k o ń ca u jęcia, a n a jeg o miejs ce p o jawia s ię p o czątek k o lejn eg o [p rzy p . tłu m.]. 3 3 Zn aczn ie lep s zą n azwą d la s erii z RFN b y łb y ty tu ł Kosmiczni żołnierze, g d y ż s eria ta zawierała więcej p o d ró ży międ zy p lan etarn y ch n iż o ry g in aln y s erial. 3 4 „Star Wars In s id er” 2 0 1 3 , n r 1 4 1 , s . 2 6 . 3 5 M . Cellin i, wy wiad z The Unauthorized „Star Wars” Story. 3 6 Ran d all Kleis er w: G. Lu cas , Creating an Empire, Bio g rap h y , Arts & En tertain men t Netwo rk , 2 7 s ty czn ia 2 0 0 2 .

III PLASTIKOWI KOSMONAUCI Gwiezdne Wojny b y ły

o s tatn ią rzeczą, o jak iej p o my ś lał Alb in J o h n s o n teg o s zareg o , mo k reg o lata 1 9 9 4 ro k u , g d y wjech ał n a ty ł fu rg o n etk i w Co lu mb ii w Karo lin ie Po łu d n io wej 1 . Dru g ie au to n ie wy g ląd ało n a u s zk o d zo n e, ale J o h n s o n i tak wy s iad ł, żeb y to s p rawd zić. M as k a p o d s k o czy ła, a g rill b y ł p o łaman y . „Uzn ajmy , że jes teś my k wita” – s twierd ził k iero wca fu rg o n etk i. J o h n s o n z u lg ą ws zed ł międ zy s amo ch o d y , żeb y zamk n ąć mas k ę, a wted y n ag le p o jawił s ię trzeci p o jazd . Wjech ał z imp etem w ty ł jeg o s amo ch o d u , n iemalże p rzecin ając g o n a p ó ł. Gd y J o h n s o n u s ły s zał o d ch iru rg a, że s tracił n iemal ws zy s tk ie ś cięg n a w lewej n o d ze i g ro zi mu amp u tacja – jeg o d o k ład n e s ło wa, zd an iem J o h n s o n a, b rzmiały : „wy rzu cimy two ją n o g ę d o k u b ła z mięs em” – to g o p o p ro s tu zwo ln ił. Przes zed ł d wad zieś cia o p eracji n o g i, s p ęd ził ro k n a wó zk u in walid zk im p o u s u n ięciu mięś n i, p rzes zczep ach s k ó ry i k o ś ci. Raz n ieo mal wy k rwawił s ię n a ś mierć n a s to le o p eracy jn y m. Ro k p ó źn iej, s k azan y n a ży cie z czy mś , co n azy wał „s to p ą Fran k en s tein a”, zd ecy d o wał s ię o s tateczn ie n a amp u tację i p ro tezę. Nad es zły p o n u re d n i i n awet jeg o ó wczes n a żo n a, k tó ra d o p iero co u ro d ziła ich p ierws zą có rk ę, n ie p o trafiła wy ciąg n ąć g o z d o łk a. „Zas zy łem s ię w d o mu i czu łem jak d ziwad ło ” – mó wił. J o h n s o n o wi u d ało s ię zach o wać s wo ją p o s ad ę w Circu it City : „zro b iłem d o b ry u ży tek z mo ich s tu d ió w p s y ch o lo g iczn y ch ”. To właś n ie tam p o d k o n iec 1 9 9 6 ro k u jeg o k o leg a z p racy , To m Crews (tak , to jeg o p rawd ziwe n azwis k o ), p o s tan o wił, że b ęd zie p o d trzy my wał k o leg ę n a d u ch u . Ro zmawiali o ws p ó ln y ch p as jach : k arate i ro ck an d ro llu . A p o tem o Gwiezdnych Wojnach – To m p y tał k o leg ę, czy ten s ły s zał, że filmy wracają d o k in , ty m razem w tzw. Ed y cjach Sp ecjaln y ch ? Twarz J o h n s o n a aż p o jaś n iała. „Teg o d n ia ro zmawialiś my ty lk o o p o czątk o wej s cen ie, w k tó rej s ztu rmo wcy wd arli s ię n a p o k ład Tan tiv e IV. Nie b y liś my w s tan ie o ty m zap o mn ieć”. Po wró ciły ws p o mn ien ia. Ws p o mn ien ia o Gwiezdnych Wojnach. J o h n s o n p rzy s zed ł n a ś wiat w b ied n ej ro d zin ie n a wy ży n ie Ozark w 1 9 6 9 ro k u . W latach s ied emd zies iąty ch jeg o ro d zice zo s tali p o wo łan i d o p o s łu g i w Ko ś ciele

zielo n o ś wiątk o wy m d ziałający m w Karo lin ie Pó łn o cn ej i Po łu d n io wej. W s zk ó łce n ied zieln ej p o wied zian o mu , że twó rca Gwiezdnych Wojen, Geo rg e Lu cas , zawarł p ak t z d iab łem i zmu s ił s wo ich ak to ró w d o p o d p is an ia cy ro g rafó w, n a mo cy k tó ry ch s tawali s ię czcicielami M o cy . Ale J o h n s o n i tak p o s zed ł d o k in a d wad zieś cia razy . Po zak o ń czen iu s ean s u wy ch o d ził z k in a i b ieg ł wzd łu ż jeg o mu ru , wy o b rażając s o b ie, że p rzerwy w ceg łach to s zy b y ch ło d zące w Gwieźd zie Śmierci, a o n jes t p ilo tem my ś liwca X-Win g . Bieg ł tak s zy b k o i tak b lis k o , że czas em u d erzał s ię b o leś n ie g ło wą o ceg ły . Nie p rzejmo wał s ię jed n ak , b o warto b y ło ch o ć n a ch wilę p o czu ć s ię n iczy m Lu k e Sk y walk er. J o h n s o n n arzek a, że n ie wy ró s ł n a b o h atera o ran d ze Lu k e’a, a p o tem wy b u ch a ś miech em: „Có ż, p rzy n ajmn iej o b aj zo s taliś my in walid ami”. Ale k o s miczn i żo łn ierze, s ztu rmo wcy w b ły s zczący ch h ełmach wlewający s ię p rzez d rzwi, jak ws p o min ali ik o n iczn e p o s taci fran czy zy J o h n s o n s i Crews , mo g li b y ć o d twarzan i p rzez k o g o k o lwiek , o ile d etale k o s tiu mó w zo s tały d o b rze o d wzo ro wan e. Gd y jes teś s ztu rmo wcem, n ik t n ie wie, że b rak u je ci k o ń czy n y . Ro la jed n o s tk i zb ęd n ej, wtap iającej s ię w tłu m, jes t id ealn a d la n ieś miałeg o faceta. Po my s ł k o s tiu mu jak o „p as zp o rtu d o u n iwers u m Gwiezdnych Wojen” s tał s ię o b s es ją J o h n s o n a. Zaczął s zk ico wać p o my s ły au to rs k iej k o n s tru k cji, a Crews ty mczas em p rzes zu k iwał led wie raczk u jący w tamty ch czas ach in tern et w n ad ziei, że zn ajd zie au ten ty czn y k o s tiu m s ztu rmo wca – to zn aczy tak i, k tó ry o d p o wiad ałb y wers ji filmo wej w k ażd y m d etalu , licen cjo n o wan y lu b n ie – b y le zd ąży ć n a Ed y cje Sp ecjaln e. To b y ła ep o k a s p rzed Go o g le’a, ale jak o ś u d ało mu s ię trafić n a wp is n a fo ru m, g d zie k to ś wy s tawił n a s p rzed aż – jak twierd ził – o ry g in aln y rek wizy t, k o s tiu m, n a zas ad ach „s p rzed aży majątk u ”, za 2 ty s . d o laró w. Sp rzed ający p ró b o wał w ten s p o s ó b u n ik n ąć p o zwu ze s tro n y Lu cas filmu za wy s tawien ie p rzed mio tu p o d leg ająceg o o ch ro n ie p raw au to rs k ich b ez wy s zczeg ó ln ien ia teg o w o fercie i b ez o d p alen ia Lu cas o wi jeg o d ziałk i. To b y ło ry zy k o wn e, a tak ie p rak ty k i b y ły wó wczas rzad k ie. „To b y ło jak o d k ry cie o d rzu to wca 7 4 7 w ep o ce jas k in io wcó w” – ws p o min a Johnson. J o h n s o n wy b łag ał u żo n y – g łó wn ej ży wicielk i ro d zin y – ab y k u p iła mu k o s tiu m zamias t p rezen tó w g wiazd k o wy ch p rzez k o lejn e d zies ięć lat. Wk ró tce p o cztą p rzy b y ły d ziwaczn e elemen ty z p las tik u . Nerwo wo s k ład ał je za p o mo cą n arzęd zi i p is to letu n a k lej. Efek t b y ł żało s n y : h ełm n a n im wis iał, a k o mb in ezo n b y ł za cias n y . Czu ł s ię id io ty czn ie – p las tik o wy k o s mo n au ta z metalo wą n o g ą. W d o d atk u wid o czn o ś ć w h ełmie b y ła zero wa. Nic d ziwn eg o , że s ztu rmo wcy tak k iep s k o

s trzelali. M imo to J o h n s o n p o s zed ł w k o s tiu mie d o lo k aln eg o k in a n a Sp ecjaln ą Ed y cję Imperium kontratakuje. Wid zo wie s ztu rch ali g o i wy b u ch ali ś miech em. „Kilk u g o ś ci n ab ijało s ię ze mn ie, mó wiąc: ty frajerze, b ab ę s o b ie zn ajd ź!” – ws p o min a J o h n s o n . Ale p o tem Crews wy s zu k ał w s ieci k o s tiu m d la s ieb ie – ró wn ie k o s zto wn y i tru d n y d o zło żen ia – i k ilk a ty g o d n i p ó źn iej d o łączy ł d o k o leg i p o d czas emis ji Powrotu Jedi. Ty m razem o rg an izato rzy z p o d ziwem i o d ro b in ą s trach u p rzy g ląd ali s ię p arze s ztu rmo wcó w, b o jo wy m k ro k iem p atro lu jący ch k in o wy h o l. „To właś n ie wted y co ś zas k o czy ło ” – mó wi J o h n s o n . „Im więcej s ztu rmo wcó w, ty m lep s zy efek t. Zd ecy d o wałem, że k ied y ś mi s ię u d a zg ro mad zić d zies ięciu s ztu rmo wcó w w jed n y m miejs cu ”. We d wó ch u two rzy li s tro n ę i wrzu cili zd jęcia ze s wo ich wy czy n ó w – w s k lep ach z k o mik s ami, n a targ ach s tan o wy ch , n a zak o ń czen iu ro k u s zk o ln eg o . Ob s tawiali ws zy s tk ie imp rezy , n a k tó re ty lk o mo g li s ię wk ręcić. J o h n s o n p is ał k ró tk ie o p o wiad an ia o k ilk u s ztu rmo wcach n ieu s tan n ie p o p ad ający ch w k o n flik t z Darth em Vad erem. Nad ał s wo jemu s ztu rmo wco wi imię TK-2 1 0 2 , czy n iąc g o lo k ato rem k arceru n u mer 2 5 5 1 n a Gwieźd zie Śmierci. W ciąg u k ilk u ty g o d n iu d o s tał mejlem zd jęcia o d czterech in n y ch s ztu rmo wcó w, d o k u men tu jące ich wy czy n y . A to ws zy s tk o d ziało s ię p rzed erą Faceb o o k a, p rzed flas h mo b ami i zło tą ep o k ą g eek o s twa, k tó ra p rzy p ad ła n a k o n iec u b ieg łej d ek ad y . In tern et led wie zaczy n ał b y ć miejs cem, w k tó ry m g ro mad zili s ię fan i Gwiezdnych Wojen, n ie mó wiąc ju ż o właś cicielach k o s tiu mu s ztu rmo wca. A jed n ak o n i jak o ś s ię o d n aleźli. J o h n s o n wy o b raził s o b ie cały leg io n s ztu rmo wcó w. Ws p o min ał czas y p o d s tawó wk i, g d y p ró b o wał zało ży ć wś ró d k o leg ó w co ś n a k s ztałt mło d zieżo wej armii. Po wejś ciu d o k in Gwiezdnych Wojen jed n ą z p ró b o k reś lił mian em Zak o n u Ko s miczn y ch Ry cerzy , jed n ak ta n azwa n ie miała s zan s w o d n ies ien iu d o s ztu rmo wcó w. Wy my ś lał o k reś len ia, k tó re p rzy p o min ały b y s zwad ro n lo tn iczy jeg o o jca z czas ó w II wo jn y ś wiato wej – „co ś z werwą, co ś o d jazd o weg o ” – d o d ał tro ch ę aliteracji i wp ad ł w k o ń cu n a Fig h tin ’ 5 0 1 s t. Nap is ał całą h is to rię o p artą n a filmach : jak to mo żliwe, że Darth Vad er zaws ze ma s ztu rmo wcó w n a p o d o ręd ziu , g d y ty lk o s ą p o trzeb n i? Leg io n 5 0 1 , jak wy jaś n iał, to b y ł „leg io n cień ”, zaws ze w g o to wo ś ci: Pięś ć Vad era. Zn ajo mi p rzy zn ali, że to całk iem n iezły p o my s ł. Zg o d zili s ię ro zd awać u lo tk i n a k o n wen tach : „J es teś lo jaln y ? Lu b is z ciężk ą p racę? M o żn a cię łatwo zas tąp ić? Ws tąp d o Imp erialn y ch 5 0 1 !”. W 2 0 0 2 ro k u J o h n s o n zg ro mad ził o k o ło 1 5 0 k o s tiu mó w

s ztu rmo wcó w w In d ian ap o lis

p o d czas

Celeb ratio n

II, d ru g ieg o

o ficjaln eg o

k o n wen tu Gwiezdnych Wojen i p rzek o n ał s cep ty czn ie n as tawio n y Lu cas film, ab y p o zwo lił s ztu rmo wco m z 5 0 1 s t wk ro czy ć jak o wo lo n tariu s ze, g d y o ch ro n a o k azała s ię zd ecy d o wan ie n iewy s tarczająca d o o p an o wan ia 3 0 ty s . g o ś ci. Ws p an iale zo rg an izo wan i i n iezmo rd o wan i, s ztu rmo wcy p o d b ili lo d o wate s erca o rg an izato ró w, k tó rzy o d tamtej p o ry p ro s zą ich o p o mo c p rzy k ażd ej o rg an izo wan ej p rzez s ieb ie imp rezie. J eś li mieliś cie o k azję u czes tn iczy ć w Dn iach Gwiezd n y ch Wo jen , o rg an izo wan y ch w jed n y m z d zies iątek s tad io n ó w b ejs b o lo wy ch n a teren ie Stan ó w Zjed n o czo n y ch , jeś li wid zieliś cie tam d zies iątk i s ztu rmo wcó w alb o Darth a Vad era lu b Bo b ę Fetta w s k lep ie, k in ie lu b cen tru m h an d lo wy m, to n iemal n a p ewn o b y ł to k to ś z Leg io n u 5 0 1 . Po my s ł J o h n s o n a miał zn aczn ie d als zy zas ięg n iż g ran ice jeg o k raju . Leg io n 5 0 1 jes t d ziś ro zp o zn awaln y jak o n ajwięk s za o rg an izacja k o s tiu mo wa ś wiata 3 . Po s iad a ak ty wn y ch czło n k ó w w 5 3 k rajach n a 5 k o n ty n en tach , a jeg o s tru k tu ra d zieli s ię n a 6 7 lo k aln y ch g arn izo n ó w i 2 9 p rzy czó łk ó w (jed n o s tk i o b ejmu jące mn iej n iż 2 5 czło n k ó w). Ko b iety s tan o wią jed n ą czwartą żo łn ierzy . Do s zło ró wn ież d o fu zji z n ieg d y ś n iezależn y m g arn izo n em b ry ty js k im, ch o ć fran cu s cy s ztu rmo wcy n ad al zach o wu ją p ewn ą n iezależn o ś ć. Z k o lei Niemcy p o s iad ają g arn izo n o b ejmu jący 5 s zwad ro n ó w d o s tateczn ie d u ży ch , ab y mo g ły u two rzy ć włas n e g arn izo n y , ale n iech ętn ie u leg ają n amo wo m, żeb y p o d d ać s ię d ecen tralizacji. Leg io n 5 0 1 wy b iera o ficeró w d o wo d zący ch zaró wn o n a s zczeb lu lo k aln y m, jak i d la p o zio mie wład z cen traln y ch . Ku p rzerażen iu J o h n s o n a o ficero wie n arzu cają co raz b ard ziej ry g o ry s ty czn e wy mo g i czło n k o s twa – twó j p as mu s i zawierać s ześ ć k ies zen i, n ie cztery – co o zn acza, że n awet „au ten ty czn e” (ch o ć n ie tech n iczn ie o d wzo ro wu jące filmy ) k o s tiu my n a licen cji Lu cas filmu s p rzed awan e w s ieci mo g ą n ie zap ewn ić ws tęp u d o k lu b u . Więk s zo ś ć czło n k ó w s zy je włas n e, s p ęd zając g o d zin y z mło tk iem n ad ru rami PCV, to p iąc ty s iące d o laró w i s etk i g o d zin w jed n y m k o s tiu mie. Po zo s tawiając n a b o k u ry g o ry s ty czn e k ry teria n ab o ru , Leg io n zaczął ro zciąg ać g ran ice s wo jej n azwy . Rzy ms k ie leg io n y , n ajwięk s ze w h is to rii, rzad k o liczy ły więcej n iż 5 ty s . leg io n is tó w. J u liu s z Cezar p rzek ro czy ł Ru b ik o n z 3 ,5 ty s iącami. Ob ecn ie 5 0 1 s t liczy 6 5 8 3 ak ty wn y ch żo łn ierzy , w k o s tiu mach id ealn ie o d wzo ro wu jący ch ich filmo we o d p o wied n ik i. To o 6 5 7 3 więcej, n iż J o h n s o n z p o czątk u zało ży ł. Co ważn e, d o k o n an ia d wo jg a p rzy jació ł d o tarły d o o d leg łej g alak ty k i. W 2 0 0 4

ro k u wy s zła p ierws za o ficjaln a p o wieś ć z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, w k tó rej p o jawił s ię Leg io n 5 0 1 . Zo s tała n ap is an a p rzez u wielb ian eg o p rzez fan ó w au to ra Timo th y ’eg o Zah n a, k tó ry p ierws zy raz s p o tk ał J o h n s o n a i jeg o ek ip ę n a k o n wen cie, relak s u jący ch s ię p rzy lo d ó wce p ełn ej p iwa p o d łu g im i męczący m d n iu . J o h n s o n b y ł jes zcze n a ty le trzeźwy , ab y wy jaś n ić mu k o n cep cję Leg io n u 5 0 1 . Zah n k iwn ął g ło wą ze zro zu mien iem, o d s zed ł, a p o tem n ap is ał p o wieś ć Rozbitkowie z Nirauan, w k tó rej o d d ział z Leg io n u 5 0 1 p o jawia s ię o b o k Lu k e’a Sk y walk era. J es zcze więk s za s ława miała d o p iero n ad ejś ć. Ro k p ó źn iej Geo rg e Lu cas o ficjaln ie włączy ł Leg io n d o fab u ły s wo jeg o o s tatn ieg o filmu z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen: Część III – Zemsta Sithów. Od d ział żo łn ierzy -k lo n ó w, k tó rzy p o p rzed zali s ztu rmo wcó w, to warzy s zy n o wo p o wo łan emu n a Ciemn ą Stro n ę M o cy Darth o wi Vad ero wi w d ro d ze d o Świąty n i J ed i w celu d o k o n an ia tam mas ak ry . W s cen ariu s zu fig u ru ją jak o Leg io n 5 0 1 . Ale J o h n s o n n ie wied ział o ty m, d o p ó k i czło n ek g arn izo n u to k ijs k ieg o n ie wy s łał mu fig u rk i z Gwiezdnych Wojen. Ob o k jap o ń s k ieg o s cen ariu s za n a p u d ełk u zn ajd o wał s ię n u mer 5 0 1 . Has b ro wy p ro d u k o wała o d tamtej p o ry 5 mln tak ich p las tik o wy ch żo łn ierzy Leg io n u 5 0 1 . Nied o in fo rmo wan i fan i zaczęli p o s ąd zać J o h n s o n a o k rad zież p o my s łu Lu cas a, n ie p o d ejrzewając n awet, że mo g ło b y ć zu p ełn ie o d wro tn ie 4 . Do u g o d y d o s zło w 2 0 0 7 ro k u , g d y Geo rg e Lu cas zo s tał Głó wn y m Sęd zią p o d czas p arad y To u rn amen t o f Ro s es , o d b y wającej s ię w czas ie Ro s e Bo wl w Pas ad en ie. Lu cas wy mien ił z n azwy Leg io n 5 0 1 i zap łacił za p rzelo t s etek jeg o czło n k ó w z całeg o ś wiata, ab y mo g li p rzemas zero wać p rawie 1 0 k m, to warzy s ząc mu p o d czas p arad y . Oto i o n i, wres zcie razem, k o s miczn i żo łn ierze p o d czas p rawd ziwej żo łn iers k iej mu s ztry , z p rawd ziwy mi mu s ztru jący mi s ierżan tami. Lu cas p rzemó wił d o n ich p o p rzed n ieg o wieczo ru : „Za k ilk a d n i czek a n as d u ża in wazja” – p o wied ział z k amien n ą twarzą. „Nie o czek u ję, że ws zy s cy p o wró cicie. Ale jes tem n a to g o to wy , b o s ztu rmo wcy n ie s ą n iezas tąp ien i” 5 . Z g ard eł leg io n is tó w wy rwały s ię o k rzy k i ap ro b aty . Po ch wili wy tch n ien ia p o k ato rżn iczy m mars zu żo łn ierze p o n o wn ie wło ży li wiad erk a, jak o k reś lają s wo je h ełmy , i p o zo wali d o zd jęć z Lu cas em. Stev e San s weet z Lu cas filmu n aleg ał, ab y zap o zn ać Lu cas a i J o h n s o n a, d wó ch n ieś miały ch facetó w, k tó rzy wo lą s tać za k u lis ami. „Zro b iłeś n ap rawd ę d o b rą ro b o tę” – p o wied ział Lu cas . „To ws zy s tk o two ja zas łu g a!” – d ał rad ę wy d u s ić z s ieb ie J o h n s o n , s to jąc p rzed czło wiek iem, k tó reg o n iek tó re g eek i n azy wają „Stwó rcą”. „Nie” – o d p arł Lu cas . „J a zro b iłem Gwiezdne Wojny”. A p o tem ws k azał n a rzęd y żo łn ierzy w b ieli, s to jący ch

k arn ie z flag ami s wo ich g arn izo n ó w. „Ty s two rzy łeś ich . J es tem z was b ard zo d u mn y ”. Od

ty ch

s łó w

Johnson

s p u ch ł

z

d u my .

Ale

n awet

po

tej

ch wili

n iewy p o wied zian eg o u s an k cjo n o wan ia s wo ich d o ty ch czas o wy ch s tarań J o h n s o n zach o wał d y s tan s . „Hej, lu d zis k a, jeś li p rzes tan iemy mieć z teg o rad o ch ę, zo s tan ie n am zwy k ła p rzeb ieran k a” – mó wi s wo im d o wó d co m. „J es teś my p las tik o wy mi k o s mo n au tami. Zb y t p o ważn e p o d ejś cie d o s p rawy o d b iera n am to , k im jes teś my . Bo n imi właś n ie jes teś my ”. Każd a armia p o trzeb u je d o wó d cy , a Leg io n 5 0 1 n ie jes t wy jątk iem. J eś li o d d ział n o s i n azwę Pięś ć Vad era, to n atu raln ie p o trzeb u je mas zero wać k ro k w k ro k za n ajs ły n n iejs zy m i n ajb ard ziej p rzerażający m z k o s miczn y ch żo łn ierzy . M ark Fo rd h am b y ł s n ajp erem jed n o s tk i SWAT z Ten n es s ee, g d y zb u d o wał o s zczęd n y w d etalach k o s tiu m Darth a Vad era n a imp rezę h allo ween o wą s wo jeg o wy d ziału w 1 9 9 4 ro k u . In n i p o licjan ci zach wy cali s ię efek tem, więc Fo rd h am zas tan awiał s ię, jak lu d zie zareag o walib y n a wers ję b ęd ącą wiern y m o d wzo ro wan iem filmo wej 6 . Zad zwo n ił p o d g łó wn y n u mer Lu cas filmu i jak o ś p o łączy ł s ię z p rzy jazn ą d u s zą, k tó ra p o in fo rmo wała g o , czeg o p o trzeb u je: p ik o wan eg o , s k ó rzan eg o k o mb in ezo n u n a p o d s zewce i wełn ian ej p elery n y z k rep ą. „Vad er n o s i s ię całk iem wy g o d n ie” – mó wi Fo rd h am p rzy jemn y m g ło s em, o n ieb o in n y m o d zn an eg o n am b ary to n u J ames a Earla J o n es a. „J emu jes t p o p ro s tu b ard zo g o rąco ”. Fo rd h am zap łacił miejs co wy m s tu d en to m p ro jek to wan ia mo d y 2 0 0 d o laró w za u s zy cie k o s tiu mu . M iał teraz n o wy p lan : o d wied zać miejs co we s zk o ły w k o s tiu mie Vad era z ety czn y m p rzes łan iem: „Nie wy b ierajcie łatwej ś cieżk i, jak ja to zro b iłem”. Ale g d y zad zwo n ił d o Lu cas filmu , ab y u zy s k ać ich p o p arcie, n ap ęd ził s trach a o s o b ie, z k tó rą s ię ak u rat p o łączy ł. Us ły s zał, że Vad era ch ro n ią p rawa au to rs k ie, że s tu d io zatru d n ia ak to ró w, ab y g o p o rtreto wali, i że jemu n ie wo ln o teg o ro b ić. „To mn ie p o d łamało ” – ws p o min ał Fo rd h am. M imo to s n ajp er SWAT u zn ał, że n ie ma n ic złeg o w n o s zen iu k o s tiu mu n a p remierę Częś ci I w 1 9 9 9 ro k u i Częś ci II trzy lata p ó źn iej. Efek t b y ł jed n ak tak i s am, jak u J o h n s o n a: s amo tn e wy s tąp ien ia n ie b y ły fajn e. Od n alazł więc miejs co weg o leg io n is tę z 5 0 1 i k u s wo jemu zd u mien iu o d k ry ł, że s ztu rmo wcy p o witali Vad era z o twarty mi ramio n ami. (Dla jas n o ś ci, J o h n s o n p ó źn iej s ło wo „s ztu rmo wiec” z n azwy Leg io n u ). Fo rd h am ćwiczy ł s wó j b ary to n w s ty lu J ames a Earla J o n es a,

s łu ch ając taś m filmo wy ch p o d czas d o jazd ó w d o p racy . Zamo n to wał p ro wizo ry czn y mik ro fo n i wzmacn iacz w mas ce, ab y u p o d o b n ić s wó j g ło s d o mech an iczn eg o g ło s u arcy zło czy ń cy w czarn y m h ełmie. Wzmacn iacz zu ży wał d wie d ziewięcio wo lto we b aterie co p ó ł g o d zin y , ale d la Fo rd h ama n ie b y ło n ic g o rs zeg o , n iż b y cie Vad erem p o zb awio n y m g ło s u . W k ró tk im czas ie Fo rd h am zo s tał d o wó d cą g arn izo n u , a p o tem d o wó d cą Leg io n u n a cały g lo b . Wp ro wad ził n ag ro d y i s y s tem ran k in g o wy , p ro mu jąc n ajb ard ziej ak ty wn y ch czło n k ó w. Gd y Leg io n zaan g ażo wał s ię w d ziałaln o ś ć ch ary taty wn ą, s twierd ził, że p o trzeb a ws p ó ln eg o p ro to k o łu i wy s to s o wał n o wy s tatu t jak o załączn ik d o zało ży ciels k ieg o k o d ek s u J o h n s o n a. Celem Leg io n u , jak u trzy my wał Fo rd h am, b y ło co ś więcej n iż ty lk o „d o b ra zab awa”. Id en ty fik acja p o win n a zo s tać u jed n o lico n a i u łatwio n a, a n ajlep s zy m s p o s o b em n a o s iąg n ięcie teg o celu b y ła o p eracja fran czy zo wa. „J eś li id zies z d o M cDo n ald a w Ch icag o alb o Perth , ch ces z wid zieć, że jes teś w M cDo n ald zie” – mó wi. „Prag n ęliś my ws p ó ln ej id en ty fik acji. Gd y zap ras zas z n as d o u d ziału w jak imś p rzed s ięwzięciu , n ie mu s is z p y tać: « ale k tó ry 5 0 1 » ?”. Po d wielo ma wzg lęd ami Fo rd h am wy zn aje filo zo fię o p o zy cy jn ą wo b ec filo zo fii J o h n s o n a. Ch ce, ab y Leg io n b y ł p recy zy jn y , zn o rmalizo wan y i mery to k raty czn y . W k ażd y m g arn izo n ie jes t d o p ięciu Vad eró w, a n a d an ej imp rezie n ie mo że b y ć ze wzg lęd ó w o czy wis ty ch więcej n iż jed en Vad er. Ob ecn ie Leg io n o feru je im mo żliwo ś ć an g ażu wed łu g s tażu czło n k o ws k ieg o . Fo rd h am wo lałb y co ro czn e p rzes łu ch an ie n a fo ru m celem wy b o ru n o weg o Vad era. „J eś li wy b io rą mn ie, to ś wietn ie. J eś li n ie, ch ciałb y m, ab y imp rezę o b s tawiał n ajlep s zy Vad er”. Fo rd h am wraz z żo n ą, k tó ra jes t s ztu rmo wcem, p rzep ro wad ził s ię z Ten n es s e w Utah p o d k o n iec lat d ziewięćd zies iąty ch . To p ełn e 1 0 g o d zin jazd y o d Lu cas filmu , ale Fo rd h am częs to jeźd ził n a ran czo Sk y walk er i z p o wro tem za włas n e p ien iąd ze, „ab y p o k azać, że b ierzemy mark ę p o ważn ie”. Na jed n ej z ty ch wizy t p o wied zian o mu o Lu cas ie i Ro s e Bo wl Parad e. Po d czas g d y Alb in J o h n s o n mas zero wał s k ry ty za cu d o wn ie an o n imo wy m k o s tiu mem s ztu rmo wca, Fo rd h am b y ł Vad erem z p rzo d u o d d ziału , p ełn iąc lo jaln ą wartę u b o k u Lu cas a. W czas ie p arad y jed en ze s p ik eró w-celeb ry tó w zażarto wał, że żo łn ierze „p o win n i p o s zu k ać ro b o ty ” i p ewn ie „mas zeru ją d o d o mó w, d o p iwn ic s wo ich ro d zicó w”. Ten k o men tarz mo cn o zab o lał leg io n is tó w: o s o b y z ty tu łami n au k o wy mi, lek arzy , tech n ik ó w, mech an ik ó w s amo lo tó w, a tak że wielu żo łn ierzy i p o licjan tó w, jak Fo rd h am. „Nas p o p ro s tu ciąg n ie d o mu n d u ru ” – mó wi. Au to r k o men tarza wy rażał

p o g ląd , z k tó ry m Fo rd h am ch ciał walczy ć za p o mo cą s wo jeg o p ro fes jo n aln eg o s tatu tu . Lin ia k o n flik tu międ zy eto s em n ies k ręp o wan ej zab awy J o h n s o n a i s ty lem b ezwzg lęd n ej wiern o ś ci k in u o raz p ro fes jo n alizmu Fo rd h ama p rzeb ieg a wp ro s t p rzez Leg io n . Sły s załem o wewn ątrzg arn izo n o wy ch p o d ziałach w zak res ie wy mo g ó w d o ty czący ch wzro s tu (Fo rd h am mó wi, że wo lałb y b y ć s ztu rmo wcem, ale jes t za wy s o k i, jeg o żo n a z k o lei ch ciałab y b y ć Vad erem, ale jes t zb y t n is k a). J ed en z czło n k ó w p o ch o d zen ia azjaty ck ieg o p ró b o wał s p o rtreto wać An ak in a Sk y walk era p rzed jeg o p rzemian ą w Vad era, co wy wo łało o g ro mn ą d y s k u s ję n a temat teg o , czy p o win ien zmien ić s wó j ty p u ro d y za p o mo cą mak ijażu . Po jawiły s ię d y s k u s je n a temat d o p u s zczaln eg o p o zio mu p o d o b ień s twa d o k o s tiu mu ry wali s to jący ch p o p rzeciwn ej s tro n ie M o cy , Leg io n u Reb elian tó w. Po zn ałem k ilk u d o wó d có w Leg io n u 5 0 1 , k tó rzy d o wo d zą tak że lo k aln y mi o d d ziałami reb elian tó w. Reb elian ci s tan o wią o k o ło jed n ej trzeciej s ił imp erialn y ch i wy d aje s ię, że o d p o wiad a im b y cie w mn iejs zo ś ci. „To s tan o wi o d b icie filmó w” – mó wi Su zy Stellin g , d o wó d ca b azy b ry ty js k ieg o Leg io n u Reb elian tó w, licząceg o 1 0 0 żo łn ierzy . „M o że n ie jes teś my zb y t liczn i, ale p o d k o n iec d ajemy rad ę” 7 . Najwięk s za iro n ia is tn ien ia Leg io n u 5 0 1 zas ad za s ię n a ty m, że jak n a o rg an izację z p o zo ru fas zy s to ws k ą jes t g łęb o k o d emo k raty czn a. Co ro k u w lu ty m o d b y wają s ię wy b o ry lo k aln e i g lo b aln e d o rad y Leg io n u – i n ie s ą to wy b o ry fin g o wan e. Wś ró d czło n k ó w to czą s ię zd ro we, g ło ś n e d eb aty . Ale o s tateczn ie p o d k o s tiu mami z ly cry ws zy s cy s ą b raćmi i s io s trami, ws zy s cy p rzelali k rew p o d czas wielo g o d zin n ej p racy . Tak zwan e u s zczy p n ięcia, g d y p an ele zb ro i ch wy tają s k ó rę, s ą o d czu wan e p rzez ws zy s tk ich . M o że p o za k o mfo rto wo ro zg rzan y mi Vad erami. J ak mo żn a s ię d o s tać d o Leg io n u ? Wy s tarczy p rzes łać zes taw zd jęć k o s tiu mu in s p ek to ro wi d o s p raw zg o d n o ś ci, k tó ry s p rawd zi k ażd y n ajd ro b n iejs zy s zczeg ó ł, w ty m p as z s ześ cio ma s ak iewk ami, jak o jed n o z k ry terió w. Kan d y d aci n a żo łn ierzy mu s zą ciężk o p raco wać, ab y d o s to s o wać k o s tiu my d o k o d ek s u , ch o ć jed n y m p ó jd zie łatwiej, in n y m tru d n iej. „Niek tó rzy g o ś cie mó wili, że s k o ń czą s wo je zb ro je w ty d zień lu b d wa, p racu jąc b ez p rzerwy za p o mo cą k leju s zy b k o s ch n ąceg o ” – mó wi Ed Da Silv a, d o wó d ca g arn izo n u Go ld en Gate z Kalifo rn ii Pó łn o cn ej, k tó ry zb u d o wał s wó j k o s tiu m w d wa mies iące. „J eś li rad zis z s o b ie z PCV, h y d rau lik ą i s y s temami n awad n iający mi, to b ęd zie p o d o b n a p raca” 8 . Po mimo zn aczącej p res ji Leg io n 5 0 1 n ie u leg ł czarn emu ry n k o wi, jeś li ch o d zi o two rzen ie zb ro i. Nie zach ęca ró wn ież d o zak u p u licen cjo n o wan y ch rep lik

k o mb in ezo n ó w s ztu rmo wcó w o d Lu cas filmu . „Po co wy d awać 8 0 0 d o laró w n a eBay u – p y ta Da Silv a – s k o ro mo żn a wy d ać p o ło wę tej k wo ty i s tać s ię częś cią k lu b u wy zn aczająceg o wy s o k ie s tan d ard y jak o ś ci?” Niek tó rzy czło n k o wie h an d lu ją częś ciami, ale „trzy mamy s ię p ro s tej reg u ły s p rzed awan ia k o s tiu mó w p o k o s ztach włas n y ch , więc n ie ma p o k u s y k o mercjalizacji” – mó wi J o h n s o n . Op is u je Leg io n jak o „ek lek ty czn ą i arty s ty czn ą zb io ro wo ś ć, k tó ra wy mien ia s ię p o rad ami i p racu je n ad two rzen iem d o b ry ch k o s tiu mó w”. Dzięk i ciężk iej p racy lu d zi ty p u Fo rd h ama Leg io n 5 0 1 zeb rał w 2 0 1 3 ro k u 2 6 2 3 2 9 d o laró w n a cele d o b ro czy n n e, co s tan o wiło n iemal d wu k ro tn o ś ć k wo ty zeb ran ej w ro k u p o p rzed n im. Pełn a miło ś ci d ziałaln o ś ć d o b ro czy n n a, d emo k raty czn a zb io ro wo ś ć arty s tó w, k o ch ający ch rzemio s ło s ztu rmo wcó w? Tru d n o w to u wierzy ć, ale to d ziała: Leg io n 5 0 1 n ieu s tan n ie ro ś n ie w s iłę. Lu cas film u d ziela im wiele ws p arcia – ch o ćb y p o p rzez reg u larn e zap ro s zen ia miejs co weg o g arn izo n u Go ld en Gate n a p rzed p remiery n o wej an imacji Gwiezdnych Wojen w Pres id io HQ – a o n i o d wd zięczają s ię wiern o ś cią. J ed n ak ta k łó tliwa, d emo k raty czn a g ru p a zwiera s zy k i, g d y ch o d zi o firmę „Stwó rcy ”. Nie ty lk o b ęd ą p raco wać za d armo p rzy d o wo ln ej imp rezie o rg an izo wan ej p rzez Lu cas film, ale ch ętn ie p o jawią s ię tak że w d o wo ln ej rek lamie p ro mo wan ej p rzez tę wy twó rn ię, jak ch o ćb y n ied awn y jap o ń s k i s p o t Nis s an a, w k tó ry m czerwo n y s ztu rmo wiec wy ch o d zi p rzed s zereg s wo ich b iały ch k o leg ó w. Tru d n o czas em u s talić, k to zy s k u je więcej n a ty ch in teres ach : Lu cas film czy Leg io n ? Przy k ład o wo p o d czas Celeb ratio n Eu ro p e II w n iemieck im Es s en w 2 0 1 3 ro k u , s n u jąc s ię p o o b s zern y m o b iek cie, s zy b k o d o ch o d ziło s ię d o wn io s k u , że to ró żn e d y wizje Leg io n u 5 0 1 zap ewn iły atrak cje p rzy ciąg ające n ajwięk s ze tłu my . Belg o wie s k o n s tru o wali n atu raln y ch ro zmiaró w my ś liwiec TIE, k tó ry s tał s ię h item imp rezy . Ko lejn y m b y ł g ig an ty czn y , p o n ad s ześ cio metro wy p o jazd AT-AT, ró wn ież s k o n s tru o wan y w Belg ii i s y g n o wan y p rzez Lu cas a („Niech M o cy NIE b ęd zie z Wami, imp erialn e p s y !”). Z jed n ej s tro n y Lu cas film miał d o d y s p o zy cji o d d an e, zd y s cy p lin o wan e i k reaty wn e s iły p o rząd k o we – ro d zaj fan ó w, za jak ich k ażd a firma d ałab y s ię p o k ro ić – i to za d armo . Z d ru g iej zaś – Leg io n 5 0 1 u zy s k ał za s wo je d o k o n an ia więk s zą rzeczy wis tą warto ś ć d o d an ą i p res tiż, n iż mo g ły b y p rzy p aś ć jak iejk o lwiek firmie. Lu cas film n ig d y n ie ś miałb y o b razić s wo ich leg io n is tó w, d lateg o p o zwalał im s iad ać w p ierws zej lin ii fan d o mu , a więc d o k ład n ie tam, g d zie ch cieli s ię zn aleźć. Leg io n s tał s ię n iezb ęd n y . W jeg o s zereg i ws tąp iło o k o ło s tu wy b rań có w:

au to ró w, ak to ró w i p raco wn ik ó w Lu cas filmu jak o czło n k ó w h o n o ro wy ch . M o żn a b y ło ich u jrzeć n a k o ry tarzach z metalo wy mi o d zn ak ami w k o lo ro we k wad raty w s ty lu o ficeró w imp erialn y ch . Leg io n b y ł g o s p o d arzem n iezwy k le ek s k lu zy wn ej fety , w k tó rej u czes tn iczy ła więk s zo ś ć g wiazd z o ry g in aln ej try lo g ii, a med ia n ie miały n a n ią ws tęp u . Ko s miczn i żo łn ierze s tali s ię n ajg o ręts zą atrak cją w n ajg o ręts zej fran czy zie n a p lan ecie. Dziwn e jes t jed n ak , że czło wiek , k tó ry o d eg rał tak zn aczącą ro lę w p o wo łan iu ich d o ży cia, s tał s ię w s p o łeczn o ś ci Gwiezdnych Wojen k imś w ro d zaju p arias a. J eś li ch cecie zo b aczy ć, g d zie k u lto we p las tik o we zb ro je armii k o s miczn y ch żo łn ierzy Lu cas a p o raz p ierws zy zy s k ały tró jwy miaro we ży cie, mu s icie o d wied zić Twick en h am, zad rzewio n e s tare p rzed mieś cia n a p o łu d n io wy zach ó d o d Lo n d y n u , jad ąc w d ó ł o d Els tree, tam g d zie k ręco n o o ry g in aln e Gwiezdne Wojny. Tam n ap rzeciwk o s ielan k o weg o b o is k a d o k ry k ieta, w b u d y n k u b ęd ący m d awn iej d ick en s o ws k im s k lep em ze s ło d y czami, zn ajd ziecie p rzeciwień s two d ziałaln o ś ci Leg io n u 5 0 1 : jed n o o s o b o wą firmą p ro d u k u jącą zb ro je s ztu rmo wcó w d o celó w k o mercy jn y ch , zain teres o wan ą b ard ziej d o ch o d zen iem włas n y ch p raw n iż filmami i zd ecy d o wan ie n ielicen cjo n o wan ą p rzez Lu cas film. Sp o tk acie tam czło wiek a, k tó ry wy g rał p ro ces s ąd o wy z Lu cas em, ale cen ą b y ła p rzeg ran a w o czach fan d o mu . Oto ciek awy p rzy p ad ek An d rew Ain s wo rth a. Ain s wo rth to g ru b o s k ó rn y , ale p rzy jazn y facet, z p rzy s trzy żo n ą, p rzety k an ą s iwizn ą b ro d ą i b ły s k iem w o k u . Z zawo d u p ro jek tan t u rząd zeń p rzemy s ło wy ch , wy s p ecjalizo wan y w wy my ś lan iu k s ztałtó w o d k u rzaczy , ro b i s ię wy jątk o wo o ży wio n y p o d czas d y s k u s ji n a temat jak o ś ci ś wiatła o d b iteg o , d zięk i k tó remu mu n d u ry wy g ląd ają jak b y b y ły z czeg o ś lep s zeg o n iż p las tik . W tak ich mo men tach Ain s wo rth wy g ląd a n a zn aczn ie mło d s zeg o n iż 6 4 lata. Po p o zn an iu Ain s wo rth a w jeg o s k lep ie s ied ziałem z n im g o d zin ami, p ijąc h erb atę, p o międ zy rep lik ami mu n d u ró w s ztu rmo wcó w (w ty m d ziwaczn y mi, całk o wicie czarn y mi wers jami k lo n ó w-cien i). Ain s wo rth p o d ał mi h ełm, k tó ry , jak twierd ził, b y ł jed n y m z p ierws zy ch h ełmó w p rzez n ieg o wy k o n an y ch . Op o wied ział ró wn ież h is to rię z n im związan ą, mian o wicie jak jeg o p rzy jaciel, Nick Pemb erto n , wk ręcił g o w p racę p rzy p ro d u k cji Gwiezdnych Wojen w s ty czn iu 1 9 7 6 ro k u : „Nie miałem p o jęcia, co to b y ło ” – mó wi. „M y ś lałem, że to n a p o trzeb y teatrzy k u k u k iełk o weg o . Nick p raco wał p rzy tak ich p ro g ramach d la telewizji” 9 . Pemb erto n p rzy n ió s ł p rzy jacielo wi mak ietę h ełmu s ztu rmo wca, b azu jącą n a

s zk icach k o n cep tu aln y ch i ry s u n k ach , a p o tem zap y tał o mo żliwo ś ć wy k o n an ia p ro to ty p u . Ain s wo rth d y s p o n o wał d u ży ch ro zmiaró w mas zy n ą d o fo rmo wan ia o d k u rzaczy , u ży wan ą d o p ro d u k cji p las tik o wy ch k ajak ó w i s ad zawek ry b n y ch . „Zab rał to , co zro b iłem, d o Lu cas a, a ten p o wied ział, że mu s ię b ard zo p o d o b a i zamawia jes zcze 5 0 ” – o p o wiad a Ain s wo rth . Pro d u k cja n acis k ała, ab y d ek o racje i k o s tiu my wy s łać w o d p o wied n im termin ie d o Tu n ezji, a Ain s wo rth zap amiętał k o lejk ę b iały ch limu zy n , czek ający ch n a h ełmy p rzed jeg o s k lep em. „Stu d io b ard zo n a n ie czek ało . Gd y ty lk o jed en s k o ń czy liś my , o n i z n im o d jeżd żali” – ch ich o cze. Sn u jąc s wo ją o p o wieś ć, Ain s wo rth b awił s ię o b rzeżem zab y tk o weg o h ełmu – z b o k u zro b ił n iewielk ie wy żło b ien ie. Nawet n ie d rg n ęła mu p o wiek a. Ob u d ził s ię we mn ie fan , h is to ry k i k o n s erwato r i w imien iu ich ws zy s tk ich ch ciałem k rzy czeć d o n ieg o : „Nie, p rzes tań , u mieś ć to g d zieś b ezp ieczn ie w g ab lo tce!”. Od n io s łem wted y wrażen ie, że Ain s wo rth , p o mimo s wo ich p rzech wałek o n ależn y m mu miejs cu w h is to rii fran czy zy – i ch o ć, n ies tety , te p rzech wałk i s tan o wią temat ś lis k i i łatwy d o ro zd mu ch an ia – n ie ro zu miał k o mp letn ie id ei Gwiezdnych Wojen. Ain s wo rth jes t ze s wo ją p artn erk ą Bern ad ette o d lat s ześ ćd zies iąty ch , o d czas ó w, g d y zajmo wał s ię jes zcze p ro d u k cją s amo ch o d ó w w k o n ten erach p rzed jej mies zk an iem w p o łu d n io wy m Lo n d y n ie. Po tem k u p ili o b ecn e lo k u m – b y łą cu k iern ię – i zało ży li Sh ep p erto n Des ig n Stu d io s . Nik t n ie zap rzecza, że SDS wy p ro d u k o wało h ełmy i zb ro je s ztu rmo wcó w, h ełmy p ilo tó w my ś liwcó w TIE, h ełmy p ilo tó w i żo łn ierzy reb elian tó w – ws zy s tk ie p o ch o d zące s p o za b ry ty js k ieg o s y s temu s tu d y jn eg o , o b waro wan eg o k o n tro lami związk ó w zawo d o wy ch . Nieo ficjaln a d ziałaln o ś ć Ain s wo rth a p o zwo liła mu zaro b ić 3 0 ty s . fu n tó w, co s tan o wiło k wo tę wy żs zą n iż h o n o raria więk s zo ś ci o s ó b wy mien io n y ch w n ap is ach k o ń co wy ch p ro d u k cji. I to b y b y ło n a ty le, jeś li ch o d zi o wk ład Ain s wo rth a we fran czy zę. Wy k azał zad ziwiająco n iewiele zain teres o wan ia zjawis k iem Gwiezdnych Wojen, g d y ju ż s zał o g arn ął cały ś wiat, a film zo b aczy ł wiele lat p ó źn iej – w telewizji. Po d k o n iec lat d ziewięćd zies iąty ch , ch cąc zaro b ić n a czes n e d la s wo ich d zieci, wy d o b y ł s tare n arzęd zia, zro b ił k o lejn ą s erię h ełmó w i s p ró b o wał s p rzed ać je n a lo k aln y m ry n k u . Nie b y ło zb y t wielu ch ętn y ch , więc wy ląd o wały w g ard ero b ie w s y p ialn i. W 2 0 0 2 ro k u Bern ad ette p o s tan o wiła s p rzed ać je w s ieci. Ain s wo rth n ie s ąd ził, że k to ś b ęd zie ch ciał d ać za n ie złaman eg o p en s a, ale o k azało s ię, że w Ch ris tie’s zap łacili p o 4 ty s . d o laró w za s ztu k ę. Sh ep p erto n Des ig n Stu d io s o two rzy ło włas n ą s tro n ę i wes zło d o b izn es u h ełmó w w 2 0 0 3 ro k u . Po s p rzed aży d ziewiętn as tu h ełmó w k lien to m

w Stan ach Ain s wo rth o d eb rał telefo n o d Ho ward a Ro ffman a, k iero wn ik a Lu cas Licen s in g . Ws p o min ał ro zmo wę n as tęp u jąco : – Kim jes teś ? – o d ezwał s ię Ro ffman ro zk azu jący m to n em. – J es tem g o ś ciem, k tó ry zro b ił h ełmy s ztu rmo wcó w. – Nie, n ie jes teś . To my je zro b iliś my . Dział p rawn y Lu cas filmu n ie p aty czk u je s ię. Zło żo n o p o zew i firma wy g rała 2 0 mln o d s zk o d o wan ia o d Ain s wo rth a w amery k ań s k im s ąd zie. Bry ty js k i k o mo rn ik k ilk a ty g o d n i p ó źn iej p rzed s tawił n ak az s ąd o wy . Zaws ze u p rzejmy Ain s wo rth p o d jął k o mo rn ik a h erb atą. Po czterech latach p rzep y ch an ek w s ąd zie wy żs zej in s tan cji, s ąd zie ap elacy jn y m i o s tateczn ie Sąd zie Najwy żs zy m Wielk iej Bry tan ii Ain s wo rth o s iąg n ął co ś , co mo żn a b y o k reś lić k o mp ro mis em. Decy zją Sąd u Najwy żs zeg o o rzeczen ie s ąd u amery k ań s k ieg o miało mo c p rawn ą n a teren ie Wielk iej Bry tan ii. Ain s wo rth miał n ad al d o zap łacen ia 4 mln d o laró w za s p rzed aż n a teren ie Stan ó w Zjed n o czo n y ch d ziewiętn as tu h ełmó w s ztu rmo wcó w1 0 . Ale s ąd o rzek ł tak że, że k o s tiu my b y ły rek wizy tami, a n ie rzeźb ą, jak u trzy my wał Lu cas film. To b y ło is to tn e ro zró żn ien ie, p o n ieważ p rawa au to rs k ie d la rzeźb y wy g as ały p o s ied emd zies ięciu p ięciu latach , a d la rek wizy tó w – p o p iętn as tu . I ch o ć Ain s wo rth wy s zed ł z s ąd u z p o tężn y m rach u n k iem za k o s zty p ro ces u , to wo ln o mu b y ło s p rzed awać s wo je h ełmy i zb ro je. I n ad al to ro b i: p o s tó wie za s ztu k ę, o p is u jąc je jak o „o ry g in aln y k o s tiu m M ro czn eg o Lo rd a” alb o „o ry g in aln e Dro id y R2 ”. Najwy raźn iej s ą tak o ry g in aln e, że s trach u ży wać p ełn ej n azwy . J ed n ą z tak ty k p rawn y ch Ain s wo rth a b y ło wy s to s o wan ie p o zwu p rzeciwk o Lu cas o wi, a p o d s tawą s twierd zen ie, że to o n zap ro jek to wał k o s tiu m s ztu rmo wca, a Lu cas łamie jeg o p rawa au to rs k ie. Te jawn ie ab s u rd aln e ro s zczen ia zo s tały p rzez s ąd o d rzu co n e, ale to n ie p o ws trzy mało Ain s wo rth a, żeb y wielo k ro tn ie wn o s ić p o zew. W 2 0 1 3 ro k u Ain s wo rth wziął u d ział w wy s tawie s ztu k i w lo n d y ń s k iej Saatch i Gallery , w k tó rej arty ś ci malo wali n a h ełmach s ztu rmo wcó w zamias t n a p łó tn ie. W materiałach z wy d arzen ia fig u ru je jak o „twó rca s ztu rmo wca”. Sęd zia Sąd u Najwy żs zeg o o p is ał g o jak o o s o b ę, k tó ra „p o s trzeg a wy d arzen ia p rzez p rzy ciemn ian e o k u lary s ameg o s ieb ie” 1 1 . W czas ie s wo jeg o g ło ś n eg o p ro ces u Ain s wo rth wy p ły n ął n a fo rach in tern eto wy ch , ale fan i s zy b k o zd ali s o b ie s p rawę, że mają d o czy n ien ia

z n o to ry czn y m mito man em. Na p rzy k ład n a p y tan ie, d laczeg o n ie p raco wał p rzy Imperium kontratakuje i Powrocie Jedi, o d p o wied ział, że Lu cas n ie wró cił n a Wy s p y p o s wo ich d o ś wiad czen iach ze związk ami zawo d o wy mi (co jes t n iep rawd ą). Twierd ził ró wn ież, że jeg o zb ro ja b y ła wielo k ro tn ie u ży wan a w k o lejn y ch filmach i że „p o d k o n iec wy g ląd ała d o ś ć n ęd zn ie” – ale n a p o trzeb y Powrotu Jedi zo s tały zleco n e p rzeró b k i. Nie d ziwi, że Ain s wo rth o ty m n ie wied ział, p o n ieważ p o wied ział mi, że o b ejrzał Gwiezdne Wojny ty lk o raz, w telewizji, i n ie wid ział żad n ej z p o zo s tały ch częś ci try lo g ii. Szk o d a, p o n ieważ Ain s wo rth o d eg rał małą, ale jed n ak zn aczącą ro lę w s two rzen iu p ierws zeg o z filmó w i g d zieś p o d g ru b ą wars twą miazmató w s amo u s p rawied liwian ia o raz wad liwej p amięci k ry je s ię h is to ria p o wo d zen ia jeg o b izn es u . Przy k ład o wo s ęd zia p rzy zn ał mu au to rs two p ro jek tu h ełmu p ilo ta my ś liwca X-Win g . Z p ers p ek ty wy n iemal czterd zies to letn iej wątp ię, że ta h is to ria k ied y k o lwiek zo s tan ie o p o wied zian a w s p o s ó b o b iek ty wn y . Do tej p rzy p rawiającej o b ó l g ło wy o p o wieś ci mo żn a jes zcze d o d ać zezn an ia J o h n a Rich ard s o n a, b y łeg o ch ło p ak a zmarłej trag iczn ie Liz M o o re, k tó ra wy rzeźb iła n a p o trzeb y Gwiezdnych Wojen k o s tiu m C3 PO p rzed s wo im wy p ad k iem s amo ch o d o wy m p o d k o n iec 1 9 7 6 ro k u . W 2 0 0 8 ro k u Rich ard s o n twierd ził, że M o o re p rzed o d ejś ciem z ek ip y wy rzeźb iła tak że h ełm s ztu rmo wca. W s ąd zie zezn an ia te o d rzu co n o p o ty m, jak Rich ard s o n zezn ał, że rzeźb iła w in n y m k o lo rze g lin y n iż ten , jak i wid ać n a jed y n y m zach o wan y m zd jęciu rzeźb y s ztu rmo wca. Sęd zia u zn ał, że to Pemb erto n , a n ie M o o re, wy rzeźb ił h ełm s ztu rmo wca, co ma s en s , b o jak in aczej Ain s wo rth zaan g ażo wałb y s ię w p ro jek t, jeś li n ie p rzez s wo jeg o p rzy jaciela Pemb erto n a? Ale d ziś Ain s wo rth jes t zn ien awid zo n y w s ieci, a h is to ria M o o re s p o tk ała s ię z s y mp atią u ży tk o wn ik ó w. Brian M u ir, weteran b ran ży filmo wej, k tó ry wy rzeźb ił h ełm Darth a Vad era o raz g lin ian e i g ip s o we wers je zb ro i s ztu rmo wcó w, b ro n ił d o k o n ań M o o re z n iek wes tio n o wan ą p ewn o ś cią n a fo rach in tern eto wy ch p rzez całe lata, in s p iru jąc wielu n aś lad o wcó w1 2 . Po mimo rep u tacji M u ira jeg o s ło wa s ą w więk s zej mierze o p arte n a h is to rii Rich ard s o n a n iż d o wo d ach z p ierws zej ręk i. Po ty m jak w 2 0 1 1 ro k u Sąd Najwy żs zy Wielk iej Bry tan ii zezwo lił Ain s wo rth o wi n a s p rzed aż h ełmó w i zb ro i s ztu rmo wcó w M u ir wy raził p o p arcie d la in n ej b ry ty js k iej firmy – RS Pro p M as ters , k tó ra ro zp o częła s p rzed aż włas n y ch , wiern y ch ty m filmo wy m, k o s tiu mó w s ztu rmo wcó w. Nad al jed n ak n ie u zy s k ałem o d p o wied zi n a p y tan ie, d laczeg o M u ir b y ł tak

p ewien , że M o o re wy rzeźb iła h ełm, jeś li an i o n , an i n ik t in n y z ek ip y n ie wid ział jej p rzy p racy . M u ir o d mó wił mi wy wiad u , d o d ając, ab y m s am wy ciąg n ął wn io s k i ze s p rawy , w k tó rej s ęd zia p rzy zn ał au to rs two Pemb erto n o wi, a n ie M o o re. „Tak n ap rawd ę d la Lu cas filmu n ie ma zn aczen ia, k to wy rzeźb ił h ełm – n ap is ał mi w mejlu – d o p ó k i n ie jes t to Ain s wo rth ” 1 3 . Pró b u jąc ro zwik łać h is to rię n aro d zin s ztu rmo wca i o d d zielając p rawd ę o d my ś len ia g ru p o weg o n a fo rach in tern eto wy ch , zo s tałem z b o lącą g ło wą, w d o d atk u p ełn ą p y tań jak n ig d y wcześ n iej w h is to rii Gwiezdnych Wojen. Ulg ę p rzy n io s ła mi p amięć o ty m, jak b ard zo Leg io n 5 0 1 p o d k reś la to , że raczej s am wy k o n u je włas n e k o s tiu my , a n ie k u p u je o d in n y ch , k imk o lwiek b y o n i n ie b y li. Ale i tak zas tan awiałem s ię, jak i wp ły w miała cała ta iry tu jąca s p rawa n a Lu cas a – czy jeg o „wewn ętrzn e d zieck o ” p o d ejrzewało , że s zk ice k o s miczn y ch żo łn ierzy mo g ą z czas em d o p ro wad zić d o p rzed łu żający ch s ię p rzep y ch an ek międ zy wy p u d ro wan y mi ad wo k atami w p eru k ach w s ąd zie n ajwy żs zy m w o d leg łej g alak ty ce.

1 In fo rmacje i cy taty n t. Alb in a J o h n s o n a z wy wiad u au to ra, 1 1 p aźd ziern ik a 2 0 1 3 . 2 Imię s ztu rmo wca p o jawia s ię w Gwiezdnych Wojnach ty lk o raz, n a Gwieźd zie Śmierci, g d y o ficer d o wo d zący p y ta TK-4 2 1 , d laczeg o n ie ma g o n a p o s teru n k u . J o h n s o n p rzy jął tę n o men k latu rę i u ży ł cy fr ze s wo jej d aty u ro d zen ia. 5 0 1 s t o d tamteg o czas u zu ży ł ju ż ws zy s tk ie mo żliwe trzy - i cztero cy fro we k o mb in acje n u meró w TK. 3 To warzy s two Twó rczeg o An ach ro n izmu (an g . So ciety o f Creativ e An ach ro n is m) to o rg an izacja p o ś więco n a celeb racji ś red n io wieczn eg o i ren es an s o weg o s ty lu ży cia p o p rzez o d twarzan ie zab y tk o wej o d zieży i u zb ro jen ia. Po s iad a p o n ad 3 0 ty s . o p łacający ch s k ład k i czło n k ó w o raz 3 1 lat p rzewag i, jeś li ch o d zi o ro k zało żen ia, n ad 5 0 1 s t. 4 Ch o ć b y ł to o g ro mn y k o mp lemen t, J o h n s o n czu je s ię n ies wo jo z ty m, że 5 0 1 s t s zed ł d o ś wiąty n i, b y p o mó c w rzezi mło d y ch ad ep tó w J ed i, w ty m jed n eg o , g ran eg o p rzez s y n a Lu cas a – J etta. To s k u tk o wało n iezręczn y m s p o tk an iem wiele lat p ó źn iej, g d y J ett p o p ro s ił J o h n s o n a o s tatu s h o n o ro weg o czło n k a Leg io n u . 5 G. Lu cas n a p arad zie To u rn amen t o f Ro s es , film d o k u men taln y Star Wars: Star Warriors, Lo s An g eles : Pro meth eu s En tertain men t fo r Lu cas film, 2 0 0 7 . 6 In fo rmacje i cy taty n t. Fo rd h ama z wy wiad u au to ra, 9 p aźd ziern ik a 2 0 1 3 . 7 Su zy Stellin g , wy wiad au to ra, 2 7 lip ca 2 0 1 3 . 8 In fo rmacje i cy taty n t. Ed a Da Silv y z wy wiad u au to ra, 2 1 czerwca 2 0 1 3 . 9 In fo rmacje i cy taty n t. Ain s wo rth a z wy wiad ó w au to ra, 2 6 k wietn ia i 2 wrześ n ia 2013. 1 0 Po s p rzed aży Lu cas filmu Dis n ey o wi firma p o d p is ała u g o d ę z Ain s wo rth em n a

k wo tę 9 0 ty s . fu n tó w. Ain s wo rth n ad al mu s iał o p łacić k o s zty p ro ces u w wy s o k o ś ci o k o ło milio n a fu n tó w. 1 1 Cy to wan e wy p o wied zi s ęd zieg o M an n a o raz s zczeg ó ły ro zp rawy z: [2 0 0 8 ] EWHC 1 8 7 8 (Ch ) n r s p rawy : HC0 6 C0 3 8 1 3 , Sąd Najwy żs zy An g lii i Walii. 1 2 Po s ty Brian a M u ira: th erp f.co m, 5 g ru d n ia 2 0 1 0 , h ttp ://www.th erp f.co m/f4 5 /o rig in al-an h -s to rmtro o p er-h elmet-armo u r-ju s t-facts 102219. 1 3 Brian M u ir, wy mian a mejli z au to rem, 2 wrześ n ia 2 0 1 3 .

IV SKOK W HIPERPRZESTRZEŃ Ko s miczn i

żo łn ierze, p rzy b ierając p o s taci To mmy ’eg o To mmo ro wa i Flas h a Go rd o n a, s tan o wili b o d aj jed n ą z wielu o b s es ji w ży ciu mło d eg o Lu cas a. Nie b y li jed n ak w cen tru m jeg o ws zech ś wiata. W latach mło d o ś ci reży s era jeg o u wag a n ieu s tan n ie p rzen o s iła s ię o d ry s o wan ia i k o mik s ó w d o filmó w i s amo ch o d ó w. A wy p ad ek s amo ch o d o wy , b y ć mo że jed en z n ajis to tn iejs zy ch p u n k tó w zwro tn y ch w k reaty wn y m ży ciu Lu cas a, zmu s ił g o d o p rzemy ś len ia s wo jeg o p o d ejś cia d o n au k i. Od k ry ł n au k i h u man is ty czn e i zafas cy n o wał s ię fo to g rafią. Do p iero wó wczas , z d u ży m o p ó źn ien iem, zak o ch ał s ię w filmie i s k iero wał s ię n a ś cieżk ę s ławy . Żad n a z wcześ n iejs zy ch o b s es ji n ie o p u ś ciła całk o wicie u my s łu Lu cas a. Ws zy s tk ie miały wp ły w n a jeg o n ajwięk s ze d zieła. I ch o ć wy d aje s ię k u s zące, ab y p o min ąć o we b o czn e alejk i, w k tó re zap u s zczał s ię reży s er jak o n as to letn i k iero wca wy ś cig o wy , p o k ry ty s marem mech an ik , n awró co n y s tu d en t an tro p o lo g ii i cu d o wn e o d k ry cie s zk o ły filmo wej, d ro g a k u s cen ie ma wiele d o o d k ry cia w h is to rii Gwiezdnych Wojen. Najp ro ś ciej mó wiąc, jeg o lo s y mo g ły b y p o to czy ć s ię zu p ełn ie in aczej b ez d wu n as tu k lu czo wy ch p rzy s tan k ó w p o d ro d ze.

1. KULTURA SAMOCHODOWA Każd y film Lu cas a zawiera s zy b k ie p o ś cig i lu b wy ś cig i z jak ieg o ś ro d zaju h o t ro d ami 1 . W czas ach p o ws tan ia Gwiezdne Wojny b y ły filmami s zy b s zy mi n iż ws zy s tk o , co mo żn a b y ło o b ejrzeć wó wczas n a ek ran ie, a ich temp o n ie wy n ik ało jed y n ie z lat o b s es y jn ie s p ęd zo n y ch p rzez reży s era p rzed telewizo rem. Ch o d ziło raczej o p o czu cie p rzep ły wu i ru ch u , ek s cy tacji i n ieb ezp ieczeń s twa, k tó re mo żn a wy n ieś ć jed y n ie z s ied zen ia za k ó łk iem. Kręcąc Gwiezdne Wojny, Lu cas ch ciał mieć „s tatk i k o s miczn e, w k tó re ws iad an o i k tó ry mi jeżd żo n o wo k ó ł jak s amo ch o d ami” 2 . To b y ła jeg o wers ja mag iczn eg o d y wan u n a M ars a. Gd y reży s er miał 1 6 lat, jeg o jak zaws ze ży czliwy o jciec k u p ił mu p ierws zy s amo ch ó d , wło s k ie s u p ermin i zwan e b ian ch in a. Geo rg e Lu cas Sr. p rawd o p o d o b n ie u ważał, że s y n n ie zro b i s o b ie k rzy wd y w czy mś p o s iad ający m s iln ik Fiata

o p o jemn o ś ci 4 7 9 cm 3 , n iewy ciąg ający n awet s etk i n a g o d zin ę. Lu cas n azy wał g o „mały m g łu p im s amo ch o d zik iem” z „s iln ik iem mas zy n y d o s zy cia” 3 . Ale ch ło p ak miał n o s a d o teg o , żeb y maleń s two zmien ić w d emo n a p ręd k o ś ci. Wo ln y czas i o s zczęd n o ś ci zo s tawiał w Fo reig n Car Serv ice, wars ztacie d la h o t ro d ó w z to rem g o k arto wy m n a ty łach . Od p ico wał s o b ie b ry k ę, d o d ając p ro s ty wy d ech , p ałąk an ty k ap o tażo wy i p as b ezp ieczeń s twa z my ś liwca wo js k o weg o . Uczy ł s ię ró wn ież, jak wch o d zić w zak ręt n a p ełn ej p ręd k o ś ci. Za p ierws zy m razem, g d y wy wró cił au to , zd emo n to wał d ach , zamias t g o n ap rawić. Czy mo żecie s o b ie wy o b razić, jak b ard zo p rzes tras zy ł s ię wó wczas Geo rg e Lu cas Sr., k tó ry ciąg le ży wił n ad zieję, że s y n zech ce p ewn eg o d n ia p rzejąć ro d zin n ą firmę? Ty mczas em Lu cas J r. załatwił s o b ie lewy d o wó d , zg o d n ie z k tó ry m jak o p ełn o letn i miał p rawo s tarto wać w zawo d ach au to k ro s o wy ch n a p ark in g ach i p lacach targ o wy ch , w k tó ry ch wy g ry wał liczn e n ag ro d y . Zap rzy jaźn ił s ię z miejs co wy m mis trzem, Allen em Gran tem, k tó ry s tał s ię d la n ieg o k imś w ro d zaju s tars zeg o b rata. Po d o b n ie jak wielu p rzy jació ł Lu cas a, Allen o p is y wał g o jak o p o czątk o wo cich eg o d zieciak a, k tó ry p o b liżs zy m p o zn an iu p o p ro s tu n ie p rzes tawał n awijać. Kto wie, ile p o my s łó w związan y ch z k o s miczn y mi żo łn ierzami s p aliło n a p an ewce, k ied y Gran t k azał s ię Lu cas o wi zamk n ąć, jak to miał częs to w zwy czaju . „On n ieu s tan ie p ap lał o jak iejś h is to rii, a co p o wies z n a to , a mo że zro b imy to , a wies z co … ” – o p o wiad ał Gran t. „Nie b raliś my g o zb y t p o ważn ie” 4 . Gd y Geo rg e Lu cas J r. b y ł n as to latk iem, jeg o ro d zin a p rzep ro wad ziła s ię n a farmę o rzech o wą n a o b rzeżach mias ta. Zan im d o s tał s wo je p ierws ze au to , b y ł cich y m o d lu d k iem, k tó ry p o za p o rą p o s iłk ó w i o g ląd an ia telewizji s ied ział w s wo im p o k o ju , jad ł b ato n ik i Hers h ey , p ił co ca-co lę, czy tał k o mik s y , s łu ch ał p ły t ro ck o wy ch i jazzo wy ch o raz czas em s trzelał p rzez o k n o z wiatró wk i. Ale k u ltu ra włó częg o s twa s p rawiła, że zn alazł s wo je miejs ce w ży ciu to warzy s k im M o d es to . W p iątk o we wieczo ry u lice 1 0 i 1 1 s tawały s ię p as jo n u jącą p arad ą ch ro mu . Od b y wały s ię ry tu aln e g es ty k u rtu azji: d zieciak i n ie zamy k ały s amo ch o d ó w, żeb y zn ajo mi mo g li d o n ich ws iad ać, a jeś li miałeś s wo je u lu b io n e miejs ce p ark in g o we, to p rzy jaciele zatrzy my wali je d la cieb ie. Lu cas p rzech o d ził fazę n as to letn ieg o p rzes tęp cy p o mn iejs zej k ateg o rii, p o s iad ająceg o s ch o wek n a ręk awiczk i zap ch an y man d atami za n iewłaś ciwe p ark o wan ie. Nie p rzy s tąp ił d o p rawd ziweg o g an g u , jak Faro s i w Amerykańskim graffiti, ale zo s tał ich n ag an iaczem. J eg o p racą, jak g ło s i p lo tk a, b y ło n ak łan ian ie miejs co wy ch b y czk ó w d o walk i, ro b ił to , d o s iad ając s ię d o n ich w miejs co wy m b arze

s zy b k iej o b s łu g i. Gd y zaczy n an o s o b ie s k ak ać d o o czu , Lu cas d awał n o g ę, p ro wad ząc ich p ro s to n a Faro s ó w5 . To wy mo wn y o b razek : g ład k i jak p an ien k a mło d ziak , o b cięty jak o d ro n d elk a, mający led wie 1 7 0 cm wzro s tu , w n ieo d łączn ej flan elo wej k o s zu li i w n ieb ies k ich jean s ach p o p lamio n y ch s marem s iln ik o wy m, mas zeru jący wp ro s t w p as zczę lwa ze s p o k o jem mis trza zen , p ewn y s ieb ie d zięk i ws p arciu p rzy jació ł. Nig d y n ie mu s iał u ży wać włas n y ch p ięś ci.

2. WYPADEK Pęk n ięcia n a wizeru n k u p o k ry teg o s marem ży cia mło d eg o Lu cas a p o jawiły s ię w s zk o le. Przez lata jeg o o cen y o s cy lo wały wo k ó ł tró j i d wó j. Przed o b lewan iem rato wała g o jed y n ie s io s tra Wen d y , p o mag ając mu w p racach d o mo wy ch . Wied ział, że zo s tan ie k iero wcą wy ś cig o wy m alb o mech an ik iem, więc k o g o o b ch o d ziły o cen y . Ob ch o d ziły ro d zicó w, k tó rzy w jeg o wiek u b y li wzo ro wy mi u czn iami, a tak że p rzewo d n iczący m i wicep rzewo d n iczącą k las y . Starali s ię więc ws p ierać jeg o wrażliwo ś ć wizu aln ą, k u p u jąc mu ap arat Nik o n i b u d u jąc w d o mu ciemn ię. Sy n wziął ap arat n a to r wy ś cig o wy . Przy jaciel Lu cas a, J o h n Plu mmer, wy b ierał s ię n a s tu d ia ek o n o miczn e n a Un iv ers ity o f So u th ern Califo rn ia, a o jciec Lu cas a zas tan awiał s ię, czy u n iwers y tet n ie p rzy d ałb y s ię p rzy p ad k iem i jeg o s y n o wi. Nie mając w zwy czaju zas y p y wan ia g o wy s zu k iwan y mi p rezen tami, zg o d ził s ię n a wy jazd o b y d wu ch ło p có w w p o d ró ż z p lecak ami p o Eu ro p ie, jeś li jeg o s y n zd a matu rę. Lu cas miał n o wy cel n a lato 1 9 6 2 ro k u . Sp ęd zał teraz d u żo czas u n ad k s iążk ami w miejs co wej b ib lio tece. To b y ła o rk a n a u g o rze, n ie p o trafił wło ży ć w to s erca. Zn u d zo n y , wracał wcześ n iej p ewn eg o g o rąceg o p o p o łu d n ia i s k ręcił n iezg o d n ie z p rawem w lewo n a d ro d ze n a ro d zin n e ran czo . W ty m czas ie k o leg a z k las y jech ał s wo im ch ev ro letem, s y g n alizo wał man ewr wy p rzed zan ia z lewej, ale Lu cas n ie mó g ł g o zo b aczy ć w lu s terk u p rzez k u rz, k tó reg o n aro b ił s wo im man ewrem. Siła u d erzen ia wy rzu ciła g o p rzez d ach , k tó ry wcześ n iej zd emo n to wał. Przeży ł ty lk o d lateg o , że zerwał s ię jeg o p ro wizo ry czn y p as . Sp rawn y u trzy małb y g o w au cie, k tó re o win ęło s ię wo k ó ł d rzewa o rzech o weg o . Prześ wietlen ie wy k azało k rwo to k d o p łu c, ale ch ło p ak i tak b y ł s zczęś ciarzem. Wy s zed ł ze s zp itala p o d wó ch ty g o d n iach , ch o ć czek ała g o jes zcze d wu mies ięczn a reh ab ilitacja. Wy p ad ek zn is zczy ł b ian ch in ę i zn iweczy ł marzen ie o wy jeźd zie d o Eu ro p y , a tak że d o ło żo n o mu jes zcze jed en man d at d o k o lek cji. Ale d zięk i n iemu

zd ał matu rę: Do wn ey Hig h n awet n ie p atrzy ła n a o cen y . Wy ciąg n ął z teg o ró wn ież ważn ą lek cję. „Stał s ię s p o k o jn iejs zy i s iln iejs zy ” – ws p o min a M el Cellin i. Fo reig n Car Serv ice s tarał s ię g o p o d n ieś ć n a d u ch u , p rzy n o s ząc mu k as k wy ś cig o wy z wro tk ą p rzy mo co wan ą n a g ó rze za p o mo cą taś my . J ed n ak my ś lami ch ło p ak b y ł g d zieś d alek o 6 . Wy p ad ek o d mien ił ws zy s tk o i jes t to jed y n a n iezmien n a rzecz, k tó ra p o wtarza s ię w wy wiad ach Lu cas a w ciąg u lat. Stał s ię ró wn o cześ n ie b ard ziej ro zważn y i b ard ziej n ieu s tras zo n y . „Zacząłem p atrzeć n a ży cie in aczej, b o wied ziałem, że fu n k cjo n u ję n a d o d atk o wy m k red y cie zau fan ia” – p o wied ział Lu cas w p ro g ramie Op rah Win frey w 2 0 1 2 ro k u . „Nie b o ję s ię ś mierci. Do s tałem czas w b o n u s ie” 7 . J eś li Lu cas zg in ąłb y w ty m wy p ad k u , jak iż czek ałb y n as altern aty wn y ś wiat? – zas tan ó wmy s ię, jak w filmie To wspaniałe życie. Świat n ie ty lk o b ez Gwiezdnych Wojen i ich n aś lad o wcó w, ale ró wn ież b ez o b ecn eg o s tan u b ran ży efek tó w s p ecjaln y ch . Pewn ie n ad al mielib y ś my letn ie h ity k in o we, ale b y ły b y to raczej filmy k atas tro ficzn e w s ty lu Szczęk, a n ie s p ek tak u larn e h is to rie s cien ce fictio n , fan tas ty czy o s u p erb o h aterach . Nie b y ło b y Star Treka an i Battlestar Galactica. Wielce mo żliwe jes t, że wy twó rn ia 2 0 th Cen tu ry Fo x zb an k ru to wałab y p o 1 9 7 7 ro k u ; z p ewn o ś cią p rzejęcie p rzeb ieg ało b y in aczej, a d ziś Ru p ert M u rd o ch n ie k o n tro lo wałb y jej w cało ś ci. By ło b y mn iej mu ltip lek s ó w, mn iej k in o wy ch emis ji w o g ó le. Co p p o la p rawd o p o d o b n ie n ie zek ran izo wałb y Ojca chrzestnego an i Czasu apokalipsy. Co n ajciek aws ze, mo żn a s ię zas tan awiać, czy w o g ó le p o ws tały b y Gwiezdne Wojny, g d y b y Geo rg e Lu cas n ie wy k o n ał teg o n ieleg aln eg o man ewru , g d y b y o b lał wted y matu rę i zo s tał k iero wcą rajd o wy m. Niek tó re h is to rie, jak s ię wy d aje, wy mag ają k rwawej o fiary .

3. 21-87 Kilk a mies ięcy p o wy p ad k u Lu cas ro zp o czął n au k ę w M o d es to J u n io r Co lleg e, o trzy mu jąc p iątk ę z an tro p o lo g ii i czwó rk ę z s o cjo lo g ii. Pierws zy raz w ży ciu u czy ł s ię teg o , co g o p o ciąg ało i in teres o wało . Przes zed ł d wu d zies to wieczn y ry tu ał p rzejś cia d la in telig en tn ej mło d zieży : p rzeczy tał Nowy wspaniały świat i Rok 1984. Ob ie in terp retacje d y s to p ijn y ch p rzy s zło ś ci p o zo s tawiły s wo je zwy k łe n iezatarte ś lad y , zwłas zcza w czas ach , k ied y ś wiat wy d awał s ię zn ajd o wać n a k rawęd zi p rzep aś ci, jak w czas ie k ry zy s u k u b ań s k ieg o w p aźd ziern ik u 1 9 6 2 ro k u . Ale czy te p o d n o s zące n a d u ch u , p o zy ty wn e h is to rie n ap rawd ę miały s zan s ę zró wn o waży ć s trach i p o mó c

zro zu mieć p rzerażające czas y ? Lu cas zd ał s o b ie s p rawę, że „n ie ma ju ż zb y t wiele mito lo g ii w n as zy m s p o łeczeń s twie” 8 . Ważn iejs ze o d d y p lo mu b y ło d la Lu cas a – i s ag i Gwiezdne Wojny – ro s n ące zain teres o wan ie d la filmó w n iezależn y ch lu b „o s o b is ty ch ”, p o d s y can e w czas ie week en d o wy ch wy p ad ó w z Plu mmerem d o Berk eley i San Fran cis co . Po raz p ierws zy zetk n ął s ię ze s cen ą k awiarn ian ą No rth Beach , g d zie n iezależn i arty ś ci w czarn y ch g o lfach zawies zali z s u fitó w p rześ cierad ła i o rg an izo wali p ro jek cje s wo ich marzeń . Do tej p o ry n ajb ard ziej wp ły wo wą k ró tk o metrażó wk ą, jak ą Lu cas wid ział, b y ła 21-87, a z o p is u wy d aje s ię lata ś wietln e o d b ieg ać o d Gwiezdnych Wojen. Nak ręco n a w 1 9 6 3 ro k u w M o n trealu p rzez mło d eg o filmo wca z wielo ma p ro b lemami, Arth u ra Lip s etta, trwała k ró cej n iż 1 0 min u t. J ej au to r u ży ł p rzy p ad k o wej ś cieżk i d źwięk o wej i materiałó w wy rzu co n y ch d o ś mieci p rzez Krajo wą Rad ę Filmo wą Kan ad y . Lip s ett wy my ś lił jed n ak co ś , co b y ło s amą d efin icją tran s cen d en cji. Ob razy w 2187 u k azu ją g łó wn ie lu d zi, w zb liżen iu , p atrzący ch w k amerę, filmo wan y ch w b ard zo s zczery ch s y tu acjach . M ężczy źn i k armią g o łęb ie i p atrzą n a s wo je mias to , zafras o wan i co d zien n o ś cią. „Nie ma tu żad n y ch tajemn ic, o t, co d zien n e p rawd y ży cio we” – twierd zi jed en z n ich . „Dlaczeg o n ie mo żemy o ty m mó wić?” Po n ad twarzami s tary ch lu d zi k o b ieta d ek laru je: „Nie wierzę w p rzemijan ie… Wierzę w n ieś mierteln o ś ć”. Film o twiera ty tu ł n a tle wizeru n k u czas zk i. To memento mori i memento machina – ty tu ł o d n o s i s ię d o d y s k u s ji o mech an izacji s p o łeczeń s twa i o n as zej p o trzeb ie d o p as o wan ia s ię. „Kto ś p rzy ch o d zi i mó wi: « J es teś n u merem 2 1 8 7 » ” – relacjo n u je lek to r. „Ran y , ależ ta o s o b a s ię u ś miech a”. Od n ajd u jemy to w Gwiezdnych Wojnach – p o my ś lcie ty lk o , jak wiele is to t, o d d ro id ó w d o s ztu rmo wcó w, id en ty fik o wan y ch jes t p o n u merach . Ale n ie to s tało s ię n ajwięk s zy m wk ład em 21-87 d o s ag i Lu cas a. Ok o ło trzeciej min u ty , g d y p tak i p rzelatu ją n ad d rap aczem ch mu r, a s tars i p an o wie p atrzą i k armią je, s ły s zy my : Wiele o s ó b czu je, że w k o n temp lacji n atu ry i w k o mu n ik acji z in n y mi ży wy mi is to tami s tają s ię ś wiad o mi jak ieg o ś ro d zaju mo cy czy czeg o ś w ty m ro d zaju . Po za tą mas k ą, k tó rą d o s trzeg amy p rzed s o b ą, o n i d o s trzeg ają Bo g a. Jakiś rodzaj mocy czy coś w tym rodzaju. W p ó źn iejs zy m czas ie Lu cas b ęd zie ws k azy wał, że au to rzy k s iążek relig ijn y ch o d ty s ięcy lat u ży wają termin u „mo c ży cio wa”. Ale p rzy zn awał s ię tak że d o in s p iracji filmem Lip s etta i ws p o min ał, że Gwiezdne Wojny

s tan o wią jeg o „ech o ” 9 . W s zk o le filmo wej wy ś wietlał 21-87 n a p ro jek to rze p o n ad d wu d zies to k ro tn ie.

4. HASKELL WEXLER W 1 9 6 3 ro k u , g d y Lu cas b y ł jes zcze s tu d en tem M o d es to J u n io r Co lleg e, ro d zice k u p ili mu jeg o p ierws zą k amerę 8 mm, tak ą jak ta, k tó rą b awił s ię w d o mu M ela Cellin ieg o . Zab ierał ją ze s o b ą w p o d ró że p o s tan ie, jak ro b ił to wcześ n iej z Nik o n em o trzy man y m w czas ach licealn y ch . Lu cas filmo wał n a to rach wy ś cig o wy ch , g d y ws p ó łp raco wał jak o mech an ik z g ru p ą wy ś cig o wą o n azwie AWOL Sp o rts Car Co mp etitio n Clu b 1 0 . Sk o ro n ie mó g ł s ię ś cig ać, p rzy n ajmn iej n ap rawiał s p o rto we s amo ch o d y . W ten s p o s ó b p ewn eg o week en d o weg o p o p o łu d n ia wd ał s ię w ro zmo wę z k lien tem, k tó ry zwró cił u wag ę n a jeg o k amerę: z Has k ellem Wex lerem, zn an y m o p erato rem filmo wy m. Ten n aty ch mias t zau waży ł, że d zieciak ma o k o d o k amery i jes t wy czu lo n y n a wizu aln o ś ć o taczająceg o g o ś wiata. Przy jaźń z Wex lerem p o zwo liła k arierze Lu cas a p o to czy ć s ię w n o wy m, n iezwy k ły m k ieru n k u . Od wied ził k o mercy jn e s tu d io i p o raz p ierws zy zo b aczy ł, jak d ziała p rzemy s ł filmo wy , a tak że u ś wiad o mił s o b ie, że mo żn a w tej b ran ży zro b ić k arierę. Wex ler załatwił mu p o s ad ę as y s ten ta p ro d u k cji, p rawd o p o d o b n ie p rzy d o k u men cie, n ad k tó ry m p raco wał – The Bus – ale związk i zawo d o we filmo wcó w g o zas to p o wały 1 1 . Lu cas p o wied ział, że to b y ł mo men t, w k tó ry m „o d wró cił s ię o d Ho lly wo o d ”. Wex ler jed n ak n ad al p ró b o wał załatwić mu p racę w Ho lly wo o d n a czas s tu d ió w, z n iewielk im p o wo d zen iem. M n iej więcej w czas ie, g d y p o zn ał Wex lera, s n u ł p lan y n a czas p o co lleg e’u . Pierws zy p rzy jął g o San Fran cis co State Un iv ers ity n a s tu d ia an tro p o lo g iczn e. Zło ży ł ró wn ież p o d an ie n a Art Cen ter Co lleg e o f Des ig n w Pas ad en ie, g d zie ch ciał s tu d io wać ilu s trację i fo to g rafię, ale o jciec s to rp ed o wał ten p o my s ł s twierd zen iem, że b ęd zie mu s iał s am s o b ie o p łacić s tu d ia. Lu cas mó wił, że b y ł zb y t len iwy , ab y ch o ciaż p rzez ch wilę wziąć to p o d u wag ę. W ty m czas ie J o h n Plu mmer b awił s ię ś wietn ie n a Un iv ers ity o f So u th ern Califo rn ia i zmartwił s ię, że Lu cas mo że zo s tać wy rzu co n y z zajęć fo to g rafii n a wy d ziale filmo wy m. „To p o d o b n o łatwiejs ze n iż wf” – p o wied ział Plu mmer Lu cas o wi i to g o zmo ty wo wało 1 2 . Wex ler wezwał n a p o mo c zap rzy jaźn io n eg o n au czy ciela z wy d ziału filmo weg o USC, M ela Slo an a; leg en d a g ło s i, że p o wied ział mu : „Na miło ś ć b o s k ą, p iln u j teg o d zieciak a” 1 3 . By ć mo że to p rzech y liło s zalę, a mo że n o wo o d k ry te u miejętn o ś ci Lu cas a ro zb ły s ły n a teś cie.

Uczeln ia p rzy jęła g o i o d tamtej p o ry n ieu b łag an ie p o d ążał w s tro n ę k ariery filmo wej. Ojciec wp ad ł n a p o my s ł h o jn eg o s p o n s o rin g u : o p łacał s tu d ia s y n a jak o p raco wn ik a Lu cas Bu s in es s Sy s tems , s ty p en d iu m miało wy n ieś ć 2 0 0 d o laró w mies ięczn ie. Lu cas Sr. u zn ał n ajwy raźn iej, że s zk o ła filmo wa b ęd zie d la s y n a k o lejn ą warto ś cio wą lek cją. Nik t p rzecież z s amy m d y p lo mem n ie d o s tawał o d razu p racy w wy twó rn i. Ws zy s cy zaczy n ali o d termin o wan ia. Po czterech latach b y cia p o p y ch ad łem mo żn a b y ło wzn ieś ć s ię n a zawro tn e wy ży n y as y s ten ta reży s era, a p o k o lejn y ch czterech – b y ć mo że zacząć reży s ero wać s amemu . Ho lly wo o d b y ło zamk n iętą fo rtecą n ep o ty zmu , ale w jed n y m miejs cu n ep o ty zm mó g ł o b ró cić s ię n a k o rzy ś ć Lu cas a J r.: w M o d es to . „Wró cis z za k ilk a lat” – p o wied ział s y n o wi Geo rg e Sr. „Nie wró cę. Zo s tan ę milio n erem jes zcze p rzed trzy d zies tk ą” – o d p alił mu s y n 1 4 . Alb o p rzy n ajmn iej tak to ws p o min ał, g d y mając trzy d zieś ci k ilk a lat d o ro b ił s ię ju ż fo rtu n y .

5. UNIWERSYTET STANOWY W KALIFORNII Kied y Gwiezdne Wojny p o raz p ierws zy o b jawiły s ię w fo rmie p o my s łu n a film? Kied y miło ś ć d o Flas h a Go rd o n a p rzy jęła p o s tać id ei z zamiarem p rzeło żen ia jej n a k lis zę filmo wą? Od p o wied ź Lu cas a jes t fru s tru jąco n iep recy zy jn a: g d zieś w czas ie s tu d ió w filmo wy ch . „M as z w g ło wie zes taw p o my s łó w n a ś wietn e filmy , k tó re ch ciałb y ś n ak ręcić” – p o wied ział w wy wiad zie d la mag azy n u „Starlo g ” w 1 9 8 1 ro k u . „M iałem n a p rzy k ład p o my s ł n a k o s miczn ą p rzy g o d ę… To b y ła tak a o czy wis ta s p rawa, że aż d ziwiłem s ię, że n ik t wcześ n iej n a to n ie wp ad ł” 1 5 . Żad en ze s tu d en tó w n ie ro zb ły s n ął jaś n iej jak o k las o wa g wiazd a. Lu cas ro zp o czął d wu letn ie s tu d ia i miał d y p lo m z fo to g rafii, a n ie filmu – zaczął o d zaled wie d wó ch k u rs ó w n a wy d ziale filmo wy m. Stu d ia filmo we n ie b y ły wó wczas czy mś o b łęd n y m, a wy d ział p rzen ies io n o d o b u d y n k u zwan eg o Stajn iami n a s k raju k amp u s u , w k tó ry m p an o wały s p artań s k ie waru n k i. W p rzemó wien iu in au g u racy jn y m d ziek an p o wied ział s tu d en to m, że n ad al mo g ą wy co fać wp łaco n e czes n e. „Do k u czało n am p rzelu d n ien ie, s p rzętu b y ło mało , a n arzęd zia d o p lan o wan ia h armo n o g ramu i mik s o wan ia s tan o wiły p rawd ziwe wy zwan ie” – ws p o min a k o leg a Lu cas a z ro k u , Ho ward Kazan jian 1 6 . „Uczy liś my s ię razem p raco wać. Two rzy liś my więzi ro d zin n e. Bu d y n ek b y ł s tary i d ziwaczn y , ale n ie wy o b rażaliś my g o s o b ie in aczej”. Lu cas a co raz b ard ziej p rzy ciąg ali „d ziwacy i k u jo n y ” z ro k u , ch o ć mieli s tatu s

p arias ó w. „Nik t n ie ch ciał s ię z n ami zad awać” – ws p o min ał w 2 0 1 3 ro k u . „By liś my b ro d aci i d ziwaczn i” 1 7 . Po ró wn ał k o leg ó w d o ws p ó łczes n y ch u ży tk o wn ik ó w Go o g le’a i Faceb o o k a. Co ś n o weg o i ek s cy tu jąceg o d ziało s ię w Stajn iach , a d zieciak i to wy czu wały . Lu cas mig ał s ię o d zajęć ze s cen o p is ars twa p ro wad zo n y ch p rzez cies ząceg o s ię p o n u rą s ławą Irwin a Black era, o d k tó reg o s tu d en ci wy b ieg ali ze łzami w o czach . Nie o b ch o d ziły g o fab u ła czy d ialo g . Dźwięk i o b raz to ws zy s tk o , o czy m ch ciał s ię u czy ć. Zap is ał s ię n a zajęcia z filmu z ch ary zmaty czn y m Arth u rem Kn ig h tem, k tó ry p u s zczał s tu d en to m Metropolis – arcy d zieło Fritza Lan g a z 1 9 2 7 ro k u . M ias to p rzy s zło ś ci b y ło tu tłem k o n flik tu międ zy imp erato rem, k tó reg o wład zę p o d waży li zb u n to wan i ro b o tn icy . Sy n wład cy zap u s zcza s ię w p o d ziemia mias ta w p o s zu k iwan iu p rzy wó d czy n i b u n tu , a jeg o o jciec k aże s two rzy ć mas zy n ę n a jej p o d o b ień s two , ab y ją zd y s k red y to wać. Ten k u lto wy zło ty ro b o t zap is ze s ię w u my ś le Lu cas a i zo s tan ie tam n a lata, s tając s ię b ieg ły m w p o n ad s ześ ciu milio n ach języ k ó w i d ialek tó w.

6. CLEAN CUT CINEMA Do n Glu t ro zp o czął s tu d ia w Kalifo rn ii w ty m s amy m ro k u , co Lu cas , i p o d o b n ie jak w jeg o p rzy p ad k u – b y ły to s tu d ia d wu letn ie. Po zn ali s ię, g d y Lu cas wraz ze s wo im ws p ó łlo k ato rem, Ch ris em Lewis em, i ws p ó łlo k ato rem Glu ta, Ran d allem Kleis erem, zało ży li Clean Cu t Cin ema Clu b , w k tó ry m p rzep ro wad zali p ro jek cje filmo we. Glu t ró wn ież ws tąp ił d o k lu b u , ch o ć tru d n o b y ło mu wp as o wać s ię w tę ek ip ę n u d ziarzy . „By łem jed y n y m czło n k iem k lu b u , k tó ry miał d łu g ie wło s y ” – ws p o min a Glu t. „Po Beatles ach ws zy s cy je zap u s zczali. Teg o ch ciały d ziewczy n y , więc ws zy s cy to ro b ili. Ale Lu cas , Kleis er i Lewis zaws ze mieli id ealn ie o s trzy żo n e czu p ry n y ” 1 8 . (Lu cas n ie zap u ś cił b ro d y d o czas u s wo jeg o p o wro tu n a USC, ab y s tu d io wać k o lejn y k ieru n ek p o o b ro n ie). Fak ty czn ie, k lu b o wicze mieli s k rzy wien ie wy mierzo n e p rzeciwk o „b itn ik o m d o min u jący m w b ran ży filmo wej”, n amawiający m d o p ó jś cia w ś lad y k in a n iezależn eg o J ean a-Lu ca Go d ard a i p o wtarzający m im, że n ie zn ajd ą p racy w b ran ży . Lu cas i jemu p o d o b n i mieli n ieco in n e wy o b rażen ie n a temat teg o , jak mo że wy g ląd ać k in o . Klu b o d ch o d ził o d wy ś wietlan ia mo d n y ch wó wczas d zieł k in a fran cu s k ieg o No wej Fali. W ty m g u s to wali p ro fes o ro wie, więc o n i ch cieli s p ró b o wać czeg o ś in n eg o . Glu t b y ł n arwan y m ch ło p ak iem z Ch icag o , k tó ry k o ch ał k o mik s y

i s u p erb o h ateró w. Ko leg a z Rep u b lic Pictu res załatwił mu mn ó s two s zp u l ze s tary mi s erialami, k tó re p u s zczał w k lu b ie: Captain Marvel, Rocketman, Spy Smashers, Zorro. M imo s wo jej miło ś ci d o Flas h a Go rd o n a więk s zo ś ć z p o zo s tały ch zd an iem Glu ta Lu cas wid ział p o raz p ierws zy 1 9 . Na d ru g im ro k u Lu cas wy n ajął za 8 0 d o laró w mies ięczn ie mies zk an ie w Ben ed ict Can y o n , k tó reg o n azwa mo g ła zain s p iro wać p ó źn iejs zy Kan io n Żeb rak a n a Tato o in e. Kleis er wp ro wad ził s ię d o n ieg o i razem wy p rawili imp rezę, p o d czas k tó rej Glu t p u ś cił o d cin ek The Adventures of Captain Marvel. Uwielb iał te s eriale, ale b y ł w s tan ie ro zp o zn ać n aiwn e s cen y , g d y je zo b aczy ł. W jed n ej z n ich Kap itan M arv el ś cig a s amo ch ó d z n iep rzy to mn y m k iero wcą. Au to p ęd zi w d ó ł k rętej d ro g i, jak imś cu d em u n ik ając wy p ad k u . „To n iemo żliwe” – d rwił Glu t. Lu cas s p o jrzał n a n ieg o p o ważn y m wzro k iem. „Ows zem, mo żliwe” – u p ierał s ię. „Au to b ęd zie s ię trzy mać k rawęd zi d ro g i”. Łączy ła ich miło ś ć d o k iep s k ich s eriali, k tó ra Glu ta wp ęd ziła w k o ń cu w k ło p o ty . Każd a k las a p o s iad ała p ro jek to r 1 6 mm, k tó reg o mo żn a b y ło u ży wać, o ile ak u rat n ie o d b y wały s ię zajęcia. Pewn eg o wieczo ru , g d y Glu t p u s zczał filmy d la p u b liczn o ś ci, zo s tał wy rzu co n y p rzez Herb a Ko s o wera, k tó ry p ro wad ził zajęcia z an imacji. W 1 9 6 5 ro k u mu s iał p o wtó rzy ć zajęcia z filmo wan ia p o ty m, jak o d d ał film p o d ty tu łem Superman vs. The Gorilla Gang jak o p ro jek t zaliczen io wy . Sp ełn iał wy mo g i, ale p ro wad zący g o o b lał. Dlaczeg o ? „Bo to film o Su p ermen ie”. Dla o d mian y Lu cas p o trafił u trzy mać s wo je n iety p o we zain teres o wan ia p o za mu rami s zk o ły , ch o ć zab ierały mu o n e cały czas wo ln y . Kleis er ws p o min a, że p ró b o wał wy ciąg ać k o leg ę z p o k o ju n a imp rezy , ale o n „wo lał zo s tać i ry s o wać g wiezd n y ch żo łn ierzy ” 2 0 . Po ty ch ws zy s tk ich latach , k tó re min ęły o d lek cji p las ty k i, wciąż ich ry s o wał.

7. SPOJRZENIE NA ŻYCIE Po d czas s tu d ió w Lu cas zap is ał s ię n a zajęcia z an imacji u Ko s o wera. Glu t g o n ie zn o s ił, a Lu cas s ied ział w p ierws zy m rzęd zie i ch ło n ął wied zę jak g ąb k a, g o to wy zo s tać p ry mu s em. Niemal n aty ch mias t o d k ry ł, że ma talen t d o an imacji – i zo rien to wał s ię, jak mo że g o wy k o rzy s tać. W 1 9 6 5 ro k u Geo rg e Lu cas n ak ręcił s wó j p ierws zy film k ró tk o metrażo wy , b ęd ący rezu ltatem jed n eg o z p o czątk o wy ch , zu p ełn ie p o d s tawo wy ch p ro jek tó w zaliczen io wy ch . Stu d en ci mieli wy b rać min u tę s zes n as to milimetro weg o filmu ,

p rzep u ś cić p rzez k amerę Ox b erry i s p rawić, żeb y co ś s ię p o ru s zy ło . To , co wy s zło z rąk Lu cas a, b y ło n iezwy k łe i p o d ziś d zień jes t p o ró wn y wan e z k ró tk imi filmik ami n a Yo u Tu b ie (zres ztą o s tateczn ie zn alazło s ię w s erwis ie). Film n o s i ty tu ł Look at Life (Sp o jrzen ie n a ży cie), in s p iro wan y ty tu łami d wó ch p o p u larn y ch wó wczas ty g o d n ik ó w ilu s tro wan y ch – „Lo o k ” i „Life”. Lu cas p o s łu ży ł s ię u lu b io n y mi zd jęciami i zes tawił je ze s o b ą w fo rmie k o lażu , p o d o b n ie jak zro b ił to Lip s ett w 2187. We ws zy s tk ich k o lejn y ch filmach Lu cas a mu zy k a p rzejmo wała k o n tro lę n ad ty m, co d ziało s ię n a ek ran ie. W ty m p rzy p ad k u ś cieżk a d źwięk o wa ro zp o czy n a s ię u two rem z b razy lijs k ieg o filmu Black Orpheus, k tó ry ak u rat trwa min u tę. Otwierającej s cen ie to warzy s zy rad o s n a g itara, a Lu cas p rzy b liża zd jęcie o k a i twarzy za d ru tem k o lczas ty m. Nas tęp n ie w u s zy n ap ręd ce wp ad a s amb a, p o jawiając s ię jak n iep ro s zo n y g o ś ć – tak s amo , jak wiele lat p ó źn iej b ęd ą to ro b ić p ierws ze ak o rd y mo ty wu Gwiezdnych Wojen au to rs twa J o h n a Williams a. Klatk a p o k latce b o mb ard u ją n as o b razy : u jad ające p s y w Alab amie, d r M artin Lu th er Kin g , czło n k o wie Ku Klu x Klan u , Ch ru s zczo w, żo łn ierze w Wietn amie. Pięć k latek n a o b raz – n iezwy k le s zy b k o jak n a 1 9 6 4 ro k , a n awet d ziś d o ś ć s zo k u jąco . Film zamy k ają p lan s ze zaty tu ło wan e: „Kto p rzetrwa?” o raz „Ko n iec?”. Os tatn ia p lan s za mo g ła b y ć złą wró żb ą, ale k o n tek s t b y ł n as tęp u jący : Stan y Zjed n o czo n e w p rzeło mo wy m p u n k cie lat s ześ ćd zies iąty ch , n iep o k ó j związan y z wo jn ą i ras izmem, emo cje wy n ik łe z wielk ich p ro tes tó w z teg o ro k u i ich h y mn em – Eve of Destruction – ws zy s tk o to zawarło s ię w trwający m zaled wie min u tę filmie. Efek tem b y ł h it wy d ziało wy , k tó ry o trzy mał łączn ie o s iemn aś cie n ag ró d n a fes tiwalach s tu d en ck ich n a cały m ś wiecie. Pewn o ś ć s ieb ie Lu cas a wy s trzeliła w k o s mo s . Po wied ział: Po n ak ręcen iu teg o filmu zro zu miałem, że p o trafię b y ć lep s zy m o d in n y ch . To właś n ie wted y zd ałem s o b ie s p rawę, że mo je s zalo n e p o my s ły mają s zan s ę p o wo d zen ia 2 1 .

8. MOVIOLA Po Spojrzeniu na życie Lu cas ro zp o czął realizację p ro jek tó w s tu d en ck ich w teren ie. Na zajęciach z o ś wietlen ia wraz z Pau lem Go ld in g iem zro b ił p ro s ty film med y tacy jn y n a mas ce s amo ch o d u . W tle s ły ch ać Basin Street Blues M iles a Dav is a, a film n o s i ty tu ł Herbie – p rzez my ln e p rzek o n an ie, że to Herb ie Han co ck g ra n a p ian in ie w u two rze.

Hip n o ty czn e u jęcia n eo n ó w ro zmy wający ch s ię n a ch ro mo wan y ch elemen tach ws p ó łg rają ze ś cieżk ą d źwięk o wą. W u jęciach , d o k tó ry ch p o d ło żo n o b ęb n y , mo żn a p rzez s ek u n d ę u jrzeć co ś , co wy g ląd a jak n aro d zin y g alak ty k i. Lu cas miał s zan s ę p o zn an ia wielk ieg o fran cu s k ieg o reży s era, s ameg o J ean a-Lu ca Go d ard a; p o jeg o zajęciach wy d awało s ię, że Lu cas a o g arn ął zap ał n awró cen ia s ię n a k in o No wej Fali i teo rię au to ra. Do czas u p o ws tan ia jeg o trzeciej k ró tk o metrażó wk i, o ty tu le Freiheit, h is to rii mło d eg o czło wiek a, zag ran eg o zres ztą p rzez Kleis era, k tó ry u ciek a p rzez g ran icę międ zy RFN i NRD, s p o rtreto wan ą p rzez zaro ś la Kalifo rn ii Po łu d n io wej, Lu cas zap u ś cił s ię n a ty le d alek o w k in o awan g ard o we, że ek s p ery men to wał z u mies zczan iem w filmach s wo jeg o n azwis k a. „Film au to rs twa LUCASA” – g ło s i p lan s za ty tu ło wa. Najp o p u larn iejs ze d o s tęp n e wó wczas u rząd zen ie d o ed y cji filmó w – M o v io la – wy d awało s ię id ealn e d la zak o ch an ej w s amo ch o d ach mło d zieży . M iało p rzek ład n ie i zęb atk i, trzeb a je b y ło s maro wać, w d o d atk u warczało n iczy m s iln ik . Ped ały k o n tro lo wały p ręd k o ś ć i ru ch . Lu cas włamy wał s ię d o s zk o ln ej p raco wn i ed y to rs k iej, w k tó rej p raco wał całą n o c, d o s k o n aląc mo n taż s cen d o mo men tu , g d y s ię zn u d ził. J eg o p aliwo s tan o wiły b ato n ik i Hers h ey , co la i k awa. Sam s o b ie n ad ał mak s y maln ie g eek o ws k ą k s y wę – „Su p ermo n taży s ta”. W s wo im p ro jek cie d y p lo mo wy m 1:42:08 – A Man and His Car Lu cas p o łączy ł d wie wielk ie miło ś ci: s zy b k ie s amo ch o d y i s zy b k ie filmy . Tech n iczn ie efek t b y ł d o s k o n ały , ale emo cjo n aln ie zimn y : n ie d ało s ię w n im d o s trzec elemen tu lu d zk ieg o . Za ś cieżk ę d źwięk o wą s łu ży ł ry k s iln ik a. Zain s p iro wał s ię in n y m filmem, Naro d o wej Rad y Filmo wej Kan ad y , n o s zący m ty tu ł 12 rowerów, w k tó ry m u ży to teg o s ameg o ty p u d łu g ieg o o b iek ty wu , z jak ieg o o n s k o rzy s tał p ó źn iej n a p o trzeb y 1:42:08. Lu cas n ak ręcił film k o lo ro wy , jak ieg o s tu d en to m teo rety czn ie n ie wo ln o b y ło ro b ić, a cały p ro jek t zajął mu więcej n iż s emes tr, co s tan o wiło k o lejn e n aru s zen ie reg u ł. Otrzy mał n ag an ę za włamy wan ie s ię d o p raco wn i ed y to rs k iej i mo n taż p o n o cach . Wy d ział k ręcił n o s em, ale n a ty m etap ie Lu cas b y ł p rak ty czn ie n iety k aln y . Ob s y p an e n ag ro d ami „cu d o wn e d zieck o ” s k u p iło wo k ó ł s ieb ie wian u s zek fan ó w, k tó rzy zas ły n ęli – p rzy n ajmn iej z p ers p ek ty wy czas u – jak o „Pars zy wa Dwu n as tk a”. Na jed n y m k o ń cu s k ali s tał J o h n M iliu s , k o b ieciarz o k o n s erwaty wn o military s ty czn y ch p o g ląd ach , k tó ry zaciąg n ąłb y s ię d o marin es , g d y b y n ie as tma. Na d ru g im – Walter M u rch , wy rafin o wan y in telek tu alis ta ze Ws ch o d n ieg o Wy b rzeża. M u rch p o zn ał Lu cas a, g d y ten zwró cił mu u wag ę n a wars ztato we b łęd y . Co ś tak ieg o

n ie n is zczy ło p rzy jaźn i w s zk o le, w k tó rej cen io n o talen t. „J eś li o b ejrzałeś ś wietn y film, zaczy n ałeś k u mp lo wać s ię z jeg o twó rcą” – p o wied ział M u rch 2 2 . Zaró wn o M iliu s , jak i M u rch mieli wy wrzeć p o ś red n i wp ły w n a Gwiezdne Wojny, ale to M iliu s zad ziałał s zy b ciej, n amawiając Lu cas a d o o b ejrzen ia s amu rajs k ich filmó w jap o ń s k ieg o reży s era Ak iry Ku ro s awy , k tó re emito wan o w k in ie To h o w La Brea w Lo s An g eles . Ku ro s awa o d mien ił ży cie M iliu s a, g d y ten o trzy mał n ajn iżs zą k ateg o rię wo js k o wą – ty g o d n io wy fes tiwal jeg o filmó w s k ło n ił g o d o zło żen ia p o d an ia d o s zk o ły filmo wej. Lu cas o wi wy s tarczy ł s ean s Siedmiu samurajów, żeb y p o czu ć k limat. Ku ro s awa p o d zielał jeg o miło ś ć d o d łu g ich o b iek ty wó w i s zero k ich k ad ró w, a p o za ty m o p o wiad ał n iezwy k łe h is to rie, k tó re p o wo li ro zwijały s ię, zmierzając d o wielk ieg o fin ału . Uwielb iał b u d o wać n ap ięcie u p u b liczn o ś ci, czek ającej n a co ś , co miało s ię wy d arzy ć. Po za ty m w jeg o filmach s amu rajs k ich b y ło co ś więcej, co ś , co p rzemawiało d o k ażd eg o d zieck a u ro d zo n eg o w latach p ięćd zies iąty ch : Ku ro s awa k o ch ał wes tern y . Zap y tan y k ied y ś , s k ąd czerp ie in s p iracje, o d p o wied ział: „Stu d iu ję J o h n a Fo rd a”. Fo rd , wielo k ro tn y lau reat Os cara za reży s erię, twó rca tak ich filmó w, jak Poszukiwacze czy Człowiek, który zabił Liberty Valance’a, u ważan y jes t za mis trza wes tern u . Ch o ć p rzy s zed ł n a ś wiat w ro d zin ie irlan d zk ich imig ran tó w w M ain e, u d ało mu s ię o d n aleźć i o d d ać d u ch a amery k ań s k ieg o Zach o d u . J eg o b o h atero wie walczy li z o b s zern y mi, n ieg o ś cin n y mi p reriami, s ięg ający mi p o d alek i h o ry zo n t i mó wili wy łączn ie wted y , g d y b y ło to k o n ieczn e. Ku ro s awa p rzeło ży ł wes tern y Fo rd a n a realia J ap o n ii ep o k i feu d aln ej. Gwiezdne Wojny zawd zięczają wiele o b y d wu reży s ero m. Lu cas mo że i d o tarł o k rężn ą d ro g ą d o wp ły wó w zach o d n ich , k tó re o s tateczn ie wid ać n a Tato o in e, ale n ie zas zk o d ziło to jeg o d zieło m. To jak p o zn awać amery k ań s k ieg o ro ck an d ro lla, s łu ch ając Beatles ó w.

9. NA RZĄDOWEJ POSADZIE Po o b ro n ie w s ierp n iu 1 9 6 6 ro k u Lu cas o trzy mał o czek iwan e wezwan ie p o b o ro we. Ko n flik t w Wietn amie wciąg ał całe p o k o len ie w o g ro mn y wir zimn ej wo jn y . Ro zważał emig rację d o Kan ad y – zn ajo mi w p o d o b n ej s y tu acji b rali to p o d u wag ę, ale zmien ił zd an ie, g d y u s ły s zał, że k o led zy tęs k n ią za d o mem. Najlep s zy m wy b o rem wy d awała s ię s zk o ła o ficers k a, p o k tó rej mó g ł u b ieg ać s ię o p rzy d ział d o wo js k o wej jed n o s tk i filmo wej. Po zg ło s zen iu s ię n a b ad an ie lek ars k ie Lu cas p rzeży ł p rzy k re zas k o czen ie –

zd iag n o zo wan o u n ieg o cu k rzy cę. Nie ty lk o o trzy mał n ajn iżs zą k ateg o rię, ale ró wn ież mu s iał zrezy g n o wać ze s wo ich u lu b io n y ch n awy k ó w ży wien io wy ch : b ato n ik ó w i co li. J o h n Plu mmer p o wied ział, że Lu cas p o ró wn ał tę d iag n o zę, p o twierd zo n ą w M o d es to p rzez jeg o lek arza ro d zin n eg o , d o k o lejn eg o wy p ad k u s amo ch o d o weg o . M iała to b y ć d la n ieg o jed n ak p o tężn a p ró b a ch arak teru i s iły w walce z n ało g ami. Des p erack o ch ciał u n ik n ąć zas trzy k ó w in s u lin o wy ch i u d ało mu s ię to p rzez res ztę k ariery d zięk i temu , że n ie p alił, n ie zaży wał n ark o ty k ó w, u n ik ał cu k ru , a alk o h o l p ił o k azjo n aln ie. Te wy b o ry ży cio we o d izo lo wały g o o d wielu filmo wcó w z jeg o p o k o len ia – i to wcale n ie w zły m zn aczen iu . W 1 9 7 7 ro k u , g d y d o k in trafił p ierws zy film z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, M artin Sco rs es e p rzy zn ał, że n awciąg ał s ię zb y t d u żo k o k ain y , ab y wp ro wad zić k o n ieczn e zmian y w k atas tro faln y m New York, New York, a Fran cis Co p p o la o d p ły wał w o p arach trawk i, g d y s tras zliwie p rzes zaco wan y Czas apokalipsy n ie mó g ł d o czek ać s ię p remiery , a p rzy jaciele martwili s ię o jeg o p o czy taln o ś ć. Ty mczas em Lu cas , n u d n y Pan Wo ln y o d Uży wek , p rzy n ap ięty m jak s tru n a b u d żecie wy p u ś cił n ajlep s zy film ro k u , a p o tem lek k ą ręk ą zaczął k ręcić jeg o s eq u el. Sk o ro n ie mu s iał ju ż s łu ży ć o jczy źn ie, s k iero wał s wo je k ro k i n a u n iwers y tet, g d zie p lan o wał ro zp o cząć s tu d ia p o d y p lo mo we, jed n ak rek ru tacja n a s emes tr jes ien n y b y ła ju ż zamk n ięta. Czek ając n a k o lejn ą mo żliwo ś ć zło żen ia p o d an ia, mo n to wał s zp u le filmo we d la Amery k ań s k iej Ag en cji In fo rmacji, p racu jąc w s alo n ie s amej Vern y Field s . Przed s mak p ro fes jo n aln ej p racy filmo wca zmu s ił Lu cas a d o p rzemy ś len ia włas n y ch celó w ży cio wy ch . Po ty m, jak u s ły s zał, że jeg o mo n taż p rześ lad o wań p o d czas an ty rząd o wy ch zamies zek w Ko rei Po łu d n io wej wy g ląd a „zb y t fas zy s to ws k o ” 2 3 , p rzeży ł o lś n ien ie: n ie ch ciał mo n to wać filmó w. Ch ciał b y ć o s o b ą, k tó ra mó wi mo n taży s to m, co mają ro b ić. Ro k

p rzerwy

w s tu d iach

p rzy n ió s ł Lu cas o wi k o lejn e o b jawien ie. Field s

zatru d n iła d ru g ieg o mo n taży s tę. Nazy wała s ię M arcia Griffin i b y ła ró wn ie p rzek o rn a, jak Lu cas . Zres ztą tak że p o ch o d ziła z M o d es to , z ro d zin y wo js k o wej. „Żad n e z n as n ie d ało s ię p o d p o rząd k o wać d ru g iemu ” – ws p o min ał Lu cas 2 4 . Zaczęli s ię s p o ty k ać i n ie min ęło wiele czas u , g d y Geo rg e zaczął o p o wiad ać s wo jej d ziewczy n ie o p o my ś le n a s p ace fan tas y . „Ten p rzek lęty film k ręcił s ię n a mas zy n ie mo n tażo wej w g ło wie Geo rg e’a o d d n ia n as zeg o s p o tk an ia – p o wied ziała M arcia d wad zieś cia lat p ó źn iej, w d n iu g o rzk ieg o

ro zwo d u . – On n ig d y n ie wątp ił, że g o n ak ręci… M n ó s two czas u s p ęd ził, my ś ląc o ty m, jak u mieś ci n a ek ran ie s tatk i k o s miczn e i ró żn e s two ry ” 2 5 . Właś n ie te s tatk i i s two ry z k o s mo s u miały zmien ić jej ży cie n a zaws ze – i to n iek o n ieczn ie n a lep s ze.

10. THX 1138 4EB Sen o s tatk ach k o s miczn y ch i k o s miczn y ch żo łn ierzach wy d aje s ię łączy ć z marzen iem o łatwy m d o zro b ien ia filmie – b ard ziej s cien ce fictio n n iż s p ace fan tas y – k ręcący m s ię w mas zy n ie mo n tażo wej w g ło wie Lu cas a. Dwó ch k o leg ó w p rzy s złeg o reży s era, Walter M u rch i M atth ew Ro b b in s , wp ad ło n a p o my s ł zro b ien ia czeg o ś , co p ierwo tn ie n azwan o Wylotem: czło wiek u ciek a z p o d ziemn eg o ś wiata w d y s to p ijn ej p rzy s zło ś ci. Lu cas zak o ch ał s ię w tej k o n cep cji o d razu . Ale jak s ię d o teg o zab rać? Nie s tu d io wał wó wczas w s zk o le filmo wej i n ie miał d o s tęp u d o s p rzętu . Nie miał tak że p ien ięd zy n a zak u p włas n eg o . Ale ws zy s tk ie p rzes zk o d y mo żn a b y ło p rzezwy cięży ć d zięk i o d ro b in ie s p ry tu . Lu cas p o s tan o wił, że jeś li p rzy jmie d ru g ą p o s ad ę jak o as y s ten t wy k ład o wcy n a u czeln i i b ęd zie u czy ł k ad etó w mary n ark i (p rzes zk o lo n y ch wo js k o wy ch filmo wcó w USC), d zierżawiąc s p rzęt filmo wy , u zy s k a d o s tęp d o k o lo ro wy ch filmó w. Po d zielił więc k ad etó w n a d wa zes p o ły , aran żu jąc zajęcia tak , ab y zes p o ły ry walizo wały o to , k tó ry n ak ręci film z lep s zy m o ś wietlen iem n atu raln y m. A p o tem o b jął k iero wn ictwo n ad jed n y m z zes p o łó w, k tó ry miał d o s tęp d o p lacó wek wo js k o wy ch . Same p lu s y : b ły s k awiczn a ek ip a filmo wa, b ły s k awiczn e lo k acje. By ć mo że Lu cas p amiętał o jed n y m z d ziwn y ch , d y s to p ijn y ch filmó w w d o ro b k u n ielu b ian eg o za czas ó w s tu d en ck ich J ean a-Lu ca Go d ard a o ty tu le Alphaville: A Strange Adventure of Lemmy Caution (1 9 6 5 ), n ak ręco n y m w n ajb ard ziej fas zy s to ws k o wy g ląd ający ch lo k acjach , jak ie reży s er d ał rad ę zn aleźć w o k o licach Pary ża. THX 1138 4EB – to ty tu ł, jak i Lu cas n ad ał n iep o ciętemu filmo wi, k tó ry wrzu cił n a M o v io lę w d o mu Vern y Field s k ilk a ty g o d n i p ó źn iej. M o n taż k o ń co wy zajął mu d wan aś cie ty g o d n i p racy p o n o cach . THX wy mawiało s ię „Th ex ”, co b y ło zab awn ą g rą s ło wn ą z „s ex ”, ch o ć n ie b y ło łatwo p rzek o n ać całą res ztę p o za n ajb liżs zy mi zn ajo my mi, ab y wy mawiali ty tu ł filmu w ten s p o s ó b . Sk ró t „EB” o zn aczał: „Naro d zo n y n a Ziemi” (an g . Earth Bo rn ). Ro k p ó źn iej, g d y film o czaro wał p u b liczn o ś ć n a fes tiwalach s tu d en ck ich , Lu cas zmien ił ty tu ł – k o lejn y ty p o wy d la n ieg o ru ch – d o d ając k o ń có wk ę Electric Labyrinth.

Efek ty k o ń co we wy k raczały o lata ś wietln e p o za ś red n ią d la filmu s tu d en ck ieg o . Lu cas i M u rch zmien ili d źwięk , czy n iąc więk s zo ś ć d ialo g ó w celo wo n iezro zu miały mi. Pu b liczn o ś ć mu s iała jed y n ie p o jąć, że THX 1 1 3 8 to u ciek in ier p rzed jak ieg o ś ro d zaju o rwello ws k im rząd o wy m ap aratem b ezp ieczeń s twa. Fab u ła n ie wy mag ała zaawan s o wan ej g ry ak to rs k iej, b o g łó wn y b o h ater filmo wan y jes t w zb liżen iu jed y n ie p rzez s ek u n d ę. Po lu jący n a n ieg o ag en ci s łu żb s p ecjaln y ch mają b y ć wy p ran i z emo cji, co n ie s p rawiło p ro b lemó w czło n k o m mary n ark i wo jen n ej. J ed en n o s i h ełm z n u merem, s p ad ający mu n a o czy , g d y p o ciąg a za d źwig n ie – o to p rek u rs o r s ztu rmo wcó w z p ó źn iejs zy ch filmó w Lu cas a. Najwięk s zą in n o wacją w filmie jes t to , co Lu cas zro b ił w lab o rato riu m o p ty czn y m: d o d ał n u mery i p o d p is y d o filmu n iemalże w s p o s ó b p rzy p ad k o wy . Kamera jes t k iero wan a n a ek ran y telewizy jn e. Org an y b rzęczą w tle ch ao ty czn ie, a wid zo wie czu ją s ię n iczy m p o d g ląd acze, d u ch y w rząd o wej mas zy n ie. Dziś cało ś ć wy d aje s ię aż k ip ieć o d k lis z ty p o wy ch d la filmu s tu d en ck ieg o , ale tak n ap rawd ę to Lu cas je wy n alazł. Nie ty lk o o trzy mał mn ó s two n ag ró d za s wó j film, lecz tak że p o jawił s ię w lu ty m 1 9 6 8 ro k u n a o k ład ce mag azy n u „Time”. Bełk o tał w wy wiad zie, że p rześ lad o wcy THX mają o s o b n ą h is to rię, że to d wie o s o b n e ras y – „ero s b o d ó w” i „s zp italb o d ó w” 2 6 . Nag le

Lu cas ,

ten

„d ziwak b o d ”,

zaczął

p rzy ciąg ać

do

s ieb ie

mn ó s two

in teres u jący ch zn ajo my ch d zięk i s wo jemu n ag rad zan emu filmo wi i wizy tó wce. „THX b y ło n ie z tej ziemi” – p o wied ział s tu d en t s zk o ły filmo wej z Lo n g Beach , k tó reg o p rzed s tawio n o Lu cas o wi n a p o k azie filmó w s tu d en ck ich 2 7 . By ł n im Stev en Sp ielb erg i mu s iało min ąć jes zcze d zies ięć lat, zan im o b aj ro zp o częli ws p ó łp racę, ale ju ż wted y b y li n a d o b rej d ro d ze, ab y zo s tać s wo imi n ajwięk s zy mi fan ami. „THX s two rzy ł ś wiat, k tó ry n ie is tn iał, zan im Geo rg e g o n ie wy my ś lił” – zach wy cał s ię Sp ielb erg . To d o ś ć p rzery s o wan a o p in ia n a temat p iętn as to min u to wej wers ji THX-czeg o ś tam. „To film o p o ś cig u ” – s twierd za o b o jętn ie Ch arley Lip p in co tt 2 8 . „To film o p aran o i”. Ale jak k o lwiek b y g o n ie d efin io wać, fak tem jes t, że Lu cas wy s łał film w k o s zmarn ą p rzy s zło ś ć n a d łu g o , zan im Ho lly wo o d zaczęło ro b ić to s amo . Bran ża filmo wa w latach s ied emd zies iąty ch ro zp o częła wy p u s zczan ie o b razó w ilu s tru jący ch g o rzk ą p rzy s zło ś ć s cien ce fictio n , jak Człowiek Omega z 1 9 7 1 ro k u , Zielona pożywka z 1 9 7 3 ro k u czy Ucieczka Logana z 1 9 7 6 ro k u . Lu cas o wi u d ało s ię wp is ać w ten k an o n z p ełn o metrażo wą wers ją THX, a zamk n ął g o z s u k ces em d zięk i Gwiezdnym Wojnom.

11. IMPERATOR Lu cas p o n o wn ie ro zp o czął s tu d ia, ty m razem cztero letn ie n a USC w atmo s ferze triu mfu z p o wo d u s wo jeg o p iętn as to min u to weg o k o lo ro weg o filmu . Żad en s tu d en t p rzed n im teg o n ie d o k o n ał. Wis ien k ą n a to rcie b y ł jeg o p ierws zy o b raz p o d y p lo mo wy , n ak ręco n y z jes zcze b ard ziej n ap ięty m h armo n o g ramem ty lk o p o to , ab y s p rawd zić, jak d u ży reżim mo że s o b ie n arzu cić. Pięcio min u to wy mix n o s ił ty tu ł Anyone Lived in a Pretty [How] Town, z wiers za E. E. Cu mmin g s a, a p o ś więco n y b y ł fo to g rafo wi, k tó ry s p rawia, że fo to g rafo wan e p rzez n ieg o p rzed mio ty zn ik ają. Po d o b n ie jak w in n y ch k ró tk o metrażó wk ach Lu cas a, ró wn ież i w tej n ie b y ło d ialo g ó w, p rzez co wy d awała s ię n ieco o d realn io n a – a wid z n ie miał p o jęcia, n a ile to ws zy s tk o b y ło zamierzo n e. Os tatn ia realizacja Lu cas a z czas ó w s tu d en ck ich , Imperator, b y ła in n a. Po raz p ierws zy s k iero wał o k o k amery n a czło wiek a, d id żeja ro zg ło ś n i rad io wej Bu rb an k , Bo b a Hu d s o n a, s amo zwań czeg o „rad io weg o imp erato ra”. By ł to ciek awy wy b ó r i to wcale n ie d lateg o , że wk ró tce ty tu ł ten miał n o s ić n ajs ły n n iejs zy czarn y ch arak ter z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. Hu d s o n b y ł zd ek laro wan y m fan tas tą. Otwierał film, o p o wiad ając o imp erato rze No rto n ie – ek s cen try czn ej p o s taci z d ziewiętn as to wieczn eg o San Fran cis co , k tó ra o g ło s iła s ię imp erato rem i zaczęła b y ć tak trak to wan a. Hu d s o n wziął s o b ie d o s erca jeg o p rzy k ład i ty tu ł, a Lu cas o wi b ard zo s p o d o b ał s ię ten p o my s ł – k to ś zo s tał właś n ie ty m, k im ch ciał b y ć, n ieważn e, jak s zo k u jące to b y ło . Po d o b n ie jak No rto n , Hu d s o n o g ło s ił s ię imp erato rem i zaczął ży ć jak imp erato r. Lu cas p rzy jął tę s amą filo zo fię: wy ś n ił s wo je imp eriu m. „J ak k o lwiek s taro mo d n ie to n ie zab rzmi – p o wied ział wiele lat p ó źn iej – p o tęg a p o zy ty wn eg o my ś len ia s ięg a b ard zo d alek o ” 2 9 . By ć mo że właś n ie z p o wo d u tej ek s cen try czn ej man ii wielk o ś ci Hu d s o n ciąg le wy laty wał z jak iejś ro zg ło ś n i. „J es tem n iemiły m czło wiek iem” – mó wi d o k amery , ch o ć tru d n o to o cen ić, b o wid zimy właś ciwie jed y n ie, że ek s cen try czn ie wy g ląd a. W tamty ch czas ach Hu d s o n s zo k o wał w main s treamo wy ch ro zg ło ś n iach i s wo im wy g ląd em, i n iewy p arzo n ą g ęb ą. W latach s ześ ćd zies iąty ch s p ik erzy rad io wi b y li b ard ziej wy ważen i: p o p ro s tu p u s zczali mu zy k ę, o p o wiad ali h is to rie i żarty , d o trzy my wali s łu ch aczo m to warzy s twa. Lu cas b awił s ię fo rmatem, a jeg o p u b liczn o ś ć p o raz p ierws zy w Imperatorze zy s k ała wy raźn y p rzed s mak jeg o d ziwaczn eg o h u mo ru . Nap is y k o ń co we u mieś cił w s amy m

ś ro d k u filmu , tu ż p rzed p u en tą jed n eg o z żartó w Hu d s o n a. „To fan tas ty k a” – mó wi Hu d s o n p o d k o n iec filmu , o d wo łu jąc s ię d o p o d p is u z p o czątk u . „Rad io jes t fan tas ty k ą”. A p o tem ro zmy wa s ię, p o zo s tawiając p u s te k rzes ło . Film ró wn ież mieś cił s ię w g atu n k u fan tas y – teg o Lu cas n au czy ł s ię n a USC. Film b y ł fan tas ty k ą, a to , co u ważałeś za fan tas ty czn e, n ie mo g ło p o jawić s ię w filmie. On miał p o ten cjał d o b awien ia s ię fan tas ty k ą, d o zak ręcen ia tą M o v io lą jak żad en in n y filmo wiec. No , p rawie żad en .

12. FRANCIS FORD COPPOLA Po o b ro n ie Lu cas zas zy ł s ię n a p u s ty n i. Ko leg a z k las y , Ch arley Lip p in co tt, o d rzu cił s ty p en d iu m w wy s o k o ś ci 2 0 0 d o laró w ty g o d n io wo , zap ro p o n o wan e p rzez wy twó rn ię Co lu mb ia Pictu res za p racę p rzy k ręco n y m w Arizo n ie wes tern ie Złoto McKenny, więc Lu cas ws k o czy ł n a jeg o miejs ce. Zd en erwo wał s ię jed n ak n a s ty p en d iu m, k tó re p ó źn iej o k reś lił jak o „p o d s tęp , ab y d o s tać k ilk a tan ich d o k u men tó w zza k u lis ” 3 0 . Sk as o wał więc wy p łatę, wy co fał s ię z p ro jek tu i n ak ręcił włas n y n iemy film o p u s ty n i. Nad al zak o ch an y w liczb ach , n azwał g o 6.18.67, o d d n ia u k o ń czen ia zd jęć 3 1 . Ko lejn ą mo żliwo ś ć o two rzy ło in n e s ty p en d iu m – ty m razem wy g ran e d zięk i s ławie THX. M u rch ró wn ież s tarto wał w k o n k u rs ie, ale p rzeg rał. Przy jaciele zło ży li s o b ie jed n ak o b ietn icę, że wy g ran y p o mo że p ech o wco wi. Lu cas s p ęd ził p ó ł ro k u w s tu d iach Warn er Bro th ers z ty g o d n ió wk ą w wy s o k o ś ci 8 0 d o laró w i o p o wiad ał p ó źn iej, że jeg o p ierws zy d zień w firmie b y ł o s tatn im d n iem J ack a Warn era. Prawd a b y ła tak a, że Warn er jes zcze p rzez k ilk a lat p rzy ch o d ził i o d ch o d ził, ale s amo s tu d io , s p rzed an e k o n s o rcju m b izn es o wemu , b y ło w k iep s k iej k o n d y cji, z wielo ma zamk n ięty mi ju ż d ziałami. J ed n y m z d ziałó w n a etap ie zamy k an ia b y ł d ział an imacji, k o leb k a An imk ó w, w k tó rej Lu cas ch ciał s p ęd zić o k res s wo jeg o s ty p en d iu m. Wcześ n iej b ez s u k ces u ap lik o wał o p o s ad ę w Han n a-Barb era, p rzez jak iś czas p raco wał jak o as y s ten t an imato ra Sau la Bas s a p rzy n ag ro d zo n ej Os carem k ró tk o metrażó wce Why Man Creates. Do p iero w 1 9 8 5 ro k u u d ało mu s ię o d n ieś ć s u k ces jak o p ro d u cen t filmu an imo wan eg o – i to b ard zo o k rężn ą d ro g ą. Ty mczas em Lu cas p o d n ió s ł s łu ch awk ę w k o n ający m d ziale an imacji i wy k o n ał ważn y telefo n d o s wo jeg o s zk o ln eg o k o leg i, Ho ward a Kazan jian a, p racu jąceg o ak u rat jak o as y s ten t reży s era p rzy jed y n y m filmie, k tó reg o p ro d u k cja wó wczas trwała – mu s icalu o ty tu le Tęcza Finiana. Kazan jian zap ro s ił Lu cas a n a p lan

i p rzed s tawił g o Fran cis o wi Fo rd o wi Co p p o li – p ewn emu s ieb ie „cu d o wn emu d zieck u ” z UCLA, a tak że jed y n emu s tu d en to wi-filmo wco wi, k tó reg o g wiazd a p rzy ćmiewała g wiazd ę Lu cas a. Po k ró tk o termin o wej ws p ó łp racy z mis trzem k in a k las y B, Ro g erem Co rman em, Co p p o la d o s tał fu ch ę reży s ers k ą w Ho lly wo o d . J u ż to wy d awało s ię n iemo żliwe. Ale jak n azwać fak t, że p o jawił s ię w s tu d iu Warn era w ty m s amy m mo men cie, w k tó ry m Lu cas d es p erack o p o s zu k iwał zajęcia? To mu s iało b y ć p rzezn aczen ie. Co p p o la zn alazł w b u d żecie ś ro d k i n a to , ab y Lu cas mó g ł zaczep ić s ię jak o as y s ten t, a ich ws p ó łp raca n ab rała k o s miczn eg o temp a. Co p p o la wy zy wał Lu cas a, ab y ten k ażd eg o d n ia wy my ś lał co ś n o weg o d o filmu . Lu cas p rzy jął wy zwan ie, ale o cztery lata s tars zy k o leg a n ad al z n ieg o d rwił, n azy wając „ś mierd zący m d zieciak iem” 3 2 . Dru g i men to r p o o jcu b y ł ró wn ież, jak p o wied ział Lu cas , jeg o d ręczy cielem. Stan o wili s wo je p rzeciwień s twa: g ło ś n y i cich y , p o ry wczy i o s tro żn y , k o b ieciarz i n ieś miały . Lu cas s twierd ził k ied y ś , że jeg o k ariera b y ła reak cją n a k arierę Co p p o li tak s amo , jak n a ws zy s tk o in n e. A jed n ak mieli jed n ą ważn ą cech ę ws p ó ln ą. „Geo rg e n a USC łamał zas ad y ” – ws p o min ał p o latach Kazan jian 3 3 . W k o ń cu d o s ło wn ie włamy wał s ię d o p raco wn i ed y to rs k iej. „Fran cis lu b i łaman ie zas ad ”. Wieczo rami Lu cas , Co p p o la i Kazan jian częs to d y s k u to wali o ty m, jak n ie zn o s zą Ho lly wo o d i jak marzą, żeb y zb u rzy ć tamtejs zą s k o s tn iałą s tru k tu rę związk ó w i o b alić s tarą g ward ię s zefó w wielk ich k o n cern ó w filmo wy ch . Ty m b ard ziej n iezwy k ły m łu tem s zczęś cia b y ło d la Co p p o li zielo n e ś wiatło o d s tu d ia n a s filmo wan ie s wo jeg o s cen ariu s za – Ludzi z deszczu. Ud ało mu s ię n ak ręcić d wu d zies to o s o b o wy film d ro g i: p ielg rzy mk ę p o Stan ach n a ro zciąg n ięty m d o g ran ic mo żliwo ś ci b u d żecie, z wy k o rzy s tan iem k amer ręczn y ch i mo teli. Bo h aterk a filmu s to s u je mo ty w ro d em z twó rczo ś ci Kero u aca – wy ru s za w tras ę, ab y o d n aleźć s ieb ie. M ło d zi filmo wcy ro b ią to s amo . Lu cas zo s tał czło wiek iem o rk ies trą w ek ip ie: n ag ry wał d źwięk , n o s ił s p rzęt, ro zs tawiał rek wizy ty . Nak ręcił d o k u men t, w k tó ry m u ch wy cił en erg ię ro zp ierającą n ieu s tan n ie Co p p o lę, a tak że zab awę i ch ao s p o d ró ży , fajerwerk i, k tó re s trzelały międ zy au tami, i k iero wcó w n o s zący ch wo js k o we h ełmy armii p ru s k iej. M n iej więcej w ty m czas ie s am Lu cas zo s tał p o raz p ierws zy u ch wy co n y n a filmie d o k u men taln y m – we frag men cie n a temat n o wy ch filmo wcó w, o s ten tacy jn ie s k u p io n y m n a Co p p o li 3 4 . Przed s tawio n y jak o as y s ten t reży s era – n ie, n ie, u p iera s ię Co p p o la, jeg o ws p ó łp raco wn ik – Lu cas u ś miech a s ię n ieś miało i p atrzy w d ó ł n a

s wo ją k amerę. Nas tęp n ie wid zimy u jęcie Lu cas a w o k u larach z g ru b y mi o p rawk ami, zaczątk ach k o ziej b ró d k i i wo js k o wej k u rtce, o d ważn ie wy p o wiad ająceg o s ię d o k amery . „Stu d en ck ie filmy to jed y n a p rawd ziwa n ad zieja k in a” – mó wi. „Uważam, że o n e [wy twó rn ie] zaczy n ają ro zu mieć, że s tu d en ci wied zą, co ro b ią. Wiecie, że to n ie s ą g łu p ie d zieciak i, k tó re s ię b awią”. Przy s zły „Stwó rca”, s amo zwań czy „Imp erato r” filmu miał wk ró tce s tać s ię k imś zn aczn ie więcej n iż ty lk o g łu p im d zieciak iem b awiący m s ię w b o czn ej alejce. Ale n ajp ierw mu s iał n au czy ć s ię p is ać.

1 Ho t ro d y to s amo ch o d y ty p u custom build, czy li alb o b u d o wan e w cało ś ci p rzez s wo ich właś cicieli, alb o też ro b io n e n a zamó wien ie i d o d atk o wo mo d y fik o wan e w celu p o d n ies ien ia ich o s iąg ó w [p rzy p . tłu m.]. 2 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 1 5 4 . 3 Ibidem, s . 2 4 . 4 Geo rg e Lu cas – Allen Gran t, k lip Yo u Tu b e, 1 :1 3 , 1 3 lip ca 2 0 1 2 , h ttp ://www.y o u tu b e.co m/watch ?v =KM x h d iVQv 0 w. 5 J . Bax ter, George Lucas: A Biography, op. cit., s . 3 3 . 6 Wy wiad z M elem Cellin im z The Unauthorized „Star Wars” Story. 7 Op rah ’s Nex t Ch ap ter, OWN, 2 2 s ty czn ia 2 0 1 2 . 8 J . Seab ro o k , Letter from Skywalker Ranch, „Th e New Yo rk er”, 6 s ty czn ia 1 9 9 7 . 9 S. Silb erman , Life After Darth, „Wired M ag azin e” 2 0 0 5 , 1 3 , n r 5 (maj). 1 0 Lu cas zajmo wał s ię ró wn ież red ak cją n ews lettera AWOL, n o s ząceg o n azwę BS (n ap rawd ę). 1 1 M . Ru b in , Droidmaker: George Lucas and the Digital Revolution, Gain es v ille, FL: Triad , 2006, s. 8. 1 2 G. Lu cas , wy wiad d la American Film In s titu te, 2 0 0 4 . 1 3 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 3 5 . 1 4 Ibidem, s . 3 8 . 1 5 Kerry O’Qu in n , „Starlo g ” 1 9 8 1 , n r 4 7 (czerwiec). 1 6 Ho ward Kazan jian , wy wiad au to ra, 1 0 wrześ n ia 2 0 1 3 . 1 7 M . Cas ey , George Lucas: Behind the Scenes…, op. cit. 1 8 Do n Glu t, wy wiad au to ra, 9 lip ca 2 0 1 3 . 1 9 Należy zau waży ć, że Glu t ma zatarg z Lu cas em, k tó ry n ie p o mó g ł mu w o k res ie, g d y zn ajd o wał s ię w fataln ej k o n d y cji fin an s o wej, p o ty m jak n ap is ał ad ap tację Imperium kontratakuje. Zg o d ził s ię n a wy wiad , p o d waru n k iem że jeg o wy p o wied zi n ie u k ażą Lu cas filmu w p o zy ty wn y m ś wietle.

2 0 Ran d all Kleis er w: G. Lu cas , Creating an Empire, Biography, op. cit. 2 1 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 5 6 . 2 2 Walter M u rch , wy wiad , THX 1138, d wu d y s k o wa ed y cja s p ecjaln a wers ji reży s ers k iej, materiały d o d atk o we DVD, reż. G. Lu cas , Warn er Ho me Vid eo , 2 0 0 4 . 2 3 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 6 1 . 2 4 Ibidem, s . 6 3 . 2 5 K. O’Qu in n , Star Wars Memories, „Starlo g ” 1 9 8 8 , n r 1 2 7 (s ty czeń ). 2 6 In Trends: The Student Moviemakers, „Time”, lu ty 1 9 6 8 . 2 7 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 6 9 . 2 8 Ch arley Lip p in co tt, wy wiad au to ra, 8 lip ca 2 0 1 3 . 2 9 K. O’Qu in n , The George Lucas Saga, „Starlo g ” 1 9 8 1 , n r 4 8 – 5 0 (lip iec– wrzes ień ). 3 0 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 7 0 . 3 1 Do k ład n ie d zies ięć lat p ó źn iej Lu cas zb ierał lau ry p o zn aczn ie tru d n iejs zy ch zd jęciach n a p u s ty n i. 3 2 S. Farb er, George Lucas: The Stinky Kid Hits the Big Time, „Film Qu arterly ”, wio s n a 1 9 7 4 . 3 3 Ho ward Kazan jian , wy wiad au to ra. 3 4 Wy wiad y TV z Geo rg e’em Lu cas em i Fran cis em Fo rd em Co p p o lą w „In d ies ”, k lip Yo u Tu b e, 2 :0 5 , 1 9 g ru d n ia 2 0 1 1 , h ttp ://www.y o u tu b e.co m/watch fv =J h fY4 Lv p ev I.

V JAK ZOSTAĆ JEDI Jed en

Bó g d la ws zy s tk ich s tan ó w to k łams two . Nas z b o h ater b y ł zd etermin o wan y , ab y p o zn ać p rawd ę s to jącą za ws zy s tk imi relig iami. „M u s i b y ć co ś p o n ad ty m” – p o wied ział THX 1 1 3 8 . – „M o c” 1 . Lu cas n ap is ał to w 1 9 6 8 ro k u , ad ap tu jąc THX 1138 4EB n a p o trzeb y s wo jeg o p ierws zeg o filmu k ró tk o metrażo weg o . Wy raźn ie s ły ch ać w n im ech o 21-87 Arth u ra Lip s etta. Ro k p ó źn iej Lu cas zd ecy d o wał o wy cięciu s cen y z M o cą ze s cen ariu s za, jed n ak ta d alej w n im p ły n ęła, n aleg ając n a o d ro d zen ie s ię w n ied alek iej p rzy s zło ś ci. W 1 9 7 7 ro k u miała ek s p lo d o wać w u my s łach milio n ó w o s ó b , a Fran cis Fo rd Co p p o la zas u g ero wał, ab y we d wó ch n ap rawd ę zało ży li s y s tem relig ijn y , k tó reg o wy k ład n ią b y łab y M o c. Lu cas b ał s ię o zd ro wie p s y ch iczn e p rzy jaciela, jed n ak p o my s ł ten p as o wał d o o s o b o wo ś ci Co p p o li, k tó ry k ied y ś zażarto wał, że s wo ją k arierę o p arł n a d o jś ciu d o wład zy Hitlera, i k tó ry – jak częs to p o d k reś lał Lu cas – miał zwy czaj ws k ak iwać n a czo ło p arad y , ab y ją p o p ro wad zić 2 . Nawet d la tak ieg o żarto wn is ia, jak im b y ł Co p p o la, n ie b y ł to p o my s ł b ezp reced en s o wy . Pis arz s cien ce fictio n L. Ro n Hu b b ard s p ęd ził ju ż wcześ n iej trzy d ek ad y n a two rzen iu s wo jej relig ii – Ko ś cio ła s cjen to lo g iczn eg o . Ale to Lu cas ma więcej zwo len n ik ó w, n iż Hu b b ard mó g łb y k ied y k o lwiek p o marzy ć. M o żn a b y s ąd zić, że jeś li p o zwo liłb y ch ary zmaty czn emu Co p p o li p o wo łać Ko ś ció ł M o cy , mo g lib y ś my d ziś ży ć w zu p ełn ie in n y m ś wiecie. Zało żen iem Lu cas a realizo wan y m w jeg o filmach b y ło jed n ak wy d o b y cie es en cji wierzeń relig ijn y ch , k tó re ju ż is tn iały , a n ie two rzen ie n o wy ch . „M ając ś wiad o mo ś ć k iero wan ia filmu d o mło d ej p u b liczn o ś ci, ch ciałem p o wied zieć p ro s ty mi s ło wami, że Bó g is tn ieje i że is tn ieje zaró wn o d o b ro , jak i zło ” – p o wied ział Lu cas s wo jemu b io g rafo wi Dale’o wi Po llo ck o wi. „M as z wy b ó r międ zy n imi, ale ś wiat jes t lep s zy , jeś li s tan ies z p o s tro n ie d o b ra” 3 . Id ea M o cy jes t n a ty le p o d s tawo wa, że wy d aje s ię p o ws zech n ie atrak cy jn a: relig ia ep o k i ś wieck iej id ealn ie d o s to s o wan a d o n as zy ch czas ó w ze wzg lęd u n a o s zczęd n o ś ć s zczeg ó łó w. Każd y mo że n ad ać jej włas n e zn aczen ie. W d łu g im p ro ces ie

p ró b i b łęd ó w Lu cas celo wo zach ęca o d b io rcó w d o in d y wid u aln y ch in terp retacji. Lu cas ws p o min ał w 1 9 9 7 ro k u : Im b ard ziej wd awałem s ię w s zczeg ó ły , ty m b ard ziej o d d alałem s ię o d p o d s tawo wej k o n cep cji, jak ą ch ciałem p rzed s tawić. Dlateg o k lu czem b y ło s k u p ien ie s ię n a M o cy b ez zb ęd n eg o wd awan ia s ię w s zczeg ó ły n a jej temat 4 . W filmie Ob i-Wan Ken o b i tłu maczy jej is tn ien ie Lu k e’o wi Sk y walk ero wi w d wu d zies tu k ilk u d o b rze d o b ran y ch s ło wach : M o c jes t ty m, co d aje J ed i ich s iłę. To p o le en erg ii ży wy ch is to t, k tó re n as o tacza i p rzen ik a, i s p aja g alak ty k ę w jed n ą cało ś ć. Po za ty m M o c s tan o wi tajemn icę. Do wiad u jemy s ię, że M o c ma o g ro mn y wp ły w n a ty ch o s łab y m u my ś le, że ma s wo ją mro czn ą s tro n ę, k tó ra u wio d ła Darth a Vad era. Wiemy , że Vad er wierzy , iż M o c jes t zn aczn ie p o tężn iejs za n iż tech n o lo g ia Gwiazd y Śmierci i że p o trafi jej u ży ć, b y zmiażd ży ć g ard ło teg o , z k im s ię n ie zg ad za, n awet jeś li ten k to ś zn ajd u je s ię n a d ru g im k o ń cu s ali. Lu k e u czo n y jes t, ab y „wy łączy ł racjo n aln y u my s ł” i „zd ał s ię n a in s ty n k t”, a tak że s ły s zy , ab y M o c „b y ła z n im zaws ze”. Han So lo u waża, że „p rzes tarzałe wierzen ia” w M o c n ie zas tąp ią p o rząd n eg o mio tacza, ale z czas em n iech ętn ie ży czy Lu k e’o wi, ab y M o c z n im b y ła. Ob i-Wan zn ik a, g d y p rzes zy wa g o miecz ś wietln y Vad era i wid z d o my ś la s ię, że ma to co ś ws p ó ln eg o z M o cą, ale w p ięciu k o lejn y ch filmach n ie zo s tan ie to wy jaś n io n e. Lu k e n is zczy Gwiazd ę Śmierci, p o n ieważ p rzes taje p o leg ać n a celo wn ik u k o mp u tero wy m, zawierzając M o cy – ró wn ie d o b rze mo żn a to n azwać in tu icją. To ws zy s tk o , co n ap is ał Lu cas . Wy jaś n ien ie mis trza Yo d y w k o lejn y m filmie, w więk s zo ś ci au to rs twa Lawren ce’a Kas d an a raczej n iż Lu cas a, mo że zd awać s ię b ard ziej p o ety ck ie, b ard ziej u d u ch o wio n e („ś wietlis ty mi is to tami jes teś my , n ie tą s u ro wą materią”) i b ard ziej p o k azo we (Yo d a p o d n o s i z b ag n a my ś liwiec X-Win g , tłu macząc, że M o c jes t p o łączo n a ze ws zy s tk im). Nie d o wiad u jemy s ię jed n ak z tej lek cji więcej n iż ze zd awk o weg o wy k ład u Ken o b ieg o . Rzeczy wiś cie d als ze p ró b y s zczeg ó ło weg o zb ad an ia M o cy wy d awały s ię n iezb y t p o d ro d ze ze s p ace fan tas y , w k tó rej tk wi g en eza filmu . W ch wili, g d y Lu cas zd ecy d o wał o d o d an iu racjo n aln eg o , n au k o weg o p ierwias tk a d o wied zy J ed i o M o cy , a więc w Części I – Mroczne widmo, wp ro wad zając n ies ławn e „mid ich lo rian y ”,

mik ro s k o p ijn e mik ro o rg an izmy , k tó re mają p o mag ać M o cy wiązać s ię z ży wy mi o rg an izmami, n ajs tars i fan i zb u n to wali s ię. Nie miało zn aczen ia – jak tłu maczy ło s tu d io Lu cas film – że M o c wcale n ie s k ład ała s ię z o wy ch mid ich lo rian ó w, że o n e jed y n ie s tan o wiły b io lo g iczn ą o zn ak ę jej o b ecn o ś ci. J eś li p rzes zu k ać d o s tateczn ie g łęb o k o arch iwa s tu d ia, mo żn a zn aleźć p ierws ze wy p o wied zi Lu cas a n a ten temat ju ż w s ierp n iu 1 9 7 7 ro k u . „Po wiad an o , że n iek tó re s two rzen ia ro d zą s ię z więk s zą ś wiad o mo ś cią M o cy n iż p o zo s tałe” – mó wił p o d czas ćwiczeń z o d g ry wan ia ró l n ak iero wan y ch n a p o mo c w u cieleś n ien iu k o n cep cji Gwiezdnych Wojen p o n ak ręcen iu p ierws zeg o z filmó w. „Ich mó zg i s ą in n e – mają więcej mid ich lo rian ó w w s wo ich k o mó rk ach ”. To ró wn ież n ie miało zn aczen ia. Ty m, czeg o fan i tak n ap rawd ę żąd ali, b y ła o s zczęd n o ś ć s zczeg ó łó w. Ch cieli d wu d zies tu k ilk u s łó w – i n iczeg o więcej. Na ty m etap ie Lu cas mó g ł p ró b o wać u ży ć s wo ich wp ły wó w d la d o b ra n au k i – d o p atry wan o s ię p o d o b ień s tw międ zy mid ich lo rian ami i mito ch o n d riami, źró d łem en erg ii d la więk s zo ś ci n as zy ch k o mó rek . To g o d n e p o ch wały , ale jeś li ch cemy zo b aczy ć, jak M o c z jeg o filmó w p rzejawia s ię w ży ciu co d zien n y m, trzeb a p rzy jrzeć s ię relig ii i s ztu ce, a n ie b io lo g ii. M o c jes t mo d litwą Nav ajo , jes t ech em k o men tarza w d o mu s ztu k i filmo wej i wielo ma in n y mi rzeczami. „Ak ty wn ej mo cy źró d ła n ajwięk s zeg o / s zu k ajcie w Tao , ich źró d ła jed y n eg o ” [tłu m. włas n e] – p is ał Tao te Ch in g . Tao , p o d o b n ie jak M o c, jes t p o d s tawą s ztu k walk i – p o d o b n ie jak k o n cep cja chi lu b en erg ia o b ecn a w trad y cy jn ej k u ltu rze b u d d y js k ich Ch in o raz prana w k u ltu rze In d ii, w s an s k ry cie o zn aczająca „mo c ży cio wą”. M o c s tan o wi to ws zy s tk o , a jed n o cześ n ie n ie jes t żad n ą z ty ch rzeczy . J es t o b ecn a w trad y cji ży d o ws k iej, h in d u is ty czn ej i wiccań s k iej. Każd y d o s trzeg a w n iej to , co ch ce, zwłas zcza jeś li – tak jak d zieciak i o g ląd ające Flasha Gordona – zetk n ął s ię z n ią w o d p o wied n im wiek u . To , jak s zero k i zas ięg ma o d d ziały wan ie k o n cep cji M o cy n a lu d zi p o ch o d zący ch z ró żn y ch trad y cji, s tało s ię jas n e w 2 0 0 4 ro k u , g d y d r J en n ifer Po rter zajmu jąca s ię relig io zn aws twem n a M emo rial Un iv ers ity No wej Fu n lan d ii p rzep ro wad ziła b ad an ia p o d czas week en d u z Gwiezdnymi Wojnami w Dis n ey Wo rld . Gd y miałem 1 2 lat, ten u n iwers aln y związek ws zy s tk ich is tn ień z M o cą n ap rawd ę p o ru s zy ł we mn ie właś ciwą s tru n ę – o d p o wied ział res p o n d en t p o ch o d zen ia ży d o ws k ieg o : To i k o n cep cja J ed i, s zan u jący ch i ch ro n iący ch k ażd e ży cie o raz ro zwijający ch u my s ł, ciało i d u s zę, o d zwiercied lały mo ją włas n ą d ro g ę ży cio wą. Od tamtej p o ry mo im celem s tało s ię zo s tać ry cerzem J ed i. Nie

liczy łem n a to , że b ęd ę p o ru s zał p rzed mio ty s iłą wo li czy też zb u d u ję p rawd ziwy miecz ś wietln y , ale ch ciałem k o n tro lo wać emo cje, b y ć b ard ziej ś wiad o my k o n s ek wen cji s wo ich czy n ó w, s zan o wać i czcić k ażd e ży cie – zaró wn o lu d zk ie, jak i zwierzęce, a tak że o d n aleźć s p o k ó j, p ięk n o i p o g o d ę d u ch a w ś wiecie wo k ó ł mn ie 5 . Op in ia ta b y ła zas k ak u jąco wy mo wn a. Po rter zau waża: M o ty wem, k tó ry p rzewija s ię n ajs iln iej p rzez k o men tarze jes t M o c jak o metafo ra b o s k o ś ci, k tó ra p rzejawia s ię i in s p iru je w g łęb i s erca, g łęb s ze p o ś więcen ie d la b o s k o ś ci ro zu mian ej w ramach ich trad y cy jn ej relig ii 6 . In n y mi s ło wy , M o c jes t jak filtr In s tag rama, p rzez k tó ry p atrzy my n a d o wo ln ą relig ię. Nik t n ie p rzeciws tawia s ię jej n a ty le, b y p ró b o wać ją wy ru g o wać, ch o ćb y w s p o s ó b , w jak i ro b ił to p rzez ch wilę J o h n Len n o n , zau ważając, że Beatles i mają więcej ak ty wn y ch zwo len n ik ó w n iż ch rześ cijań s two . M o c jes t p rzy jazn a i p o ciąg ająca d la ws zy s tk ich . Ty m s amy m M o c zwy cięża ws zy s tk o . Ch rześ cijań s two z łatwo ś cią mo g ło b y o d rzu cić teo lo g ię, k tó ra – jak s ię wy d aje – p rzejmu je k u ltu rę Ws ch o d u . Zamias t teg o w p rzeważającej więk s zo ś ci – mo że p o za o d izo lo wan y mi miejs cami, jak s zk ó łk a n ied zieln a Alb in a J o h n s o n a – ch rześ cijan ie p rzy jęli M o c. By ła d o s tateczn ie u d u ch o wio n a, ab y d ać s ię u to żs amić z Du ch em Święty m. „Niech M o c b ęd zie z to b ą” – b rzmiało n iezwy k le p o d o b n ie d o Dominus vobiscum (Bó g z wami) z trad y cy jn ej litu rg ii 7 . I rzeczy wiś cie, n ajwcześ n iejs ze p ró b y n ało żen ia n a M o c trad y cy jn y ch wierzeń w p o s taci jed n ej z n ajwcześ n iejs zy ch k s iążek p o ś więco n y ch Gwiezdnym Wojnom d o ty czy ły treś ci ch rześ cijań s k ich . W 1 9 7 7 ro k u Fran k Alln u tt, b y ły p u b licy s ta Dis n ey a, k tó ry miał n a k o n cie Mary Poppins i b y ł ś wieżo u p ieczo n y m ewan g elik iem, o p u b lik o wał k s iążk ę p o d ty tu łem The Force of Star Wars8 . Alln u tt p is ał, że Gwiezdne Wojny n ie s ą u cieczk ą o d rzeczy wis to ś ci, lecz czy mś zn aczn ie b ard ziej realn y m. Film mó wi wid zo wi: Po s łu ch aj! W ży ciu s ą zn aczn ie lep s ze rzeczy n iż tarzan ie s ię w b ag n ie p o rn o g rafii, d rag ó w, materializmu i p ró żn y ch zach cian ek . M as z wy żs ze p o wo łan ie – p o wo łan ie, b y b y ć k imś , b y co ś u czy n ić. M as z ran d k ę z p rzezn aczen iem. M as z p o ten cjał w s o b ie, k tó reg o n awet n ie zacząłeś

ro zwijać. We ws zech ś wiecie is tn ieje M o c, z k tó rą p o win ien eś s ię p o łączy ć. Au to r b y ł zd an ia, że Lu cas ws k azu je n a J ezu s a, ch o ć „b y ć mo że n ieś wiad o mie”. Pis ał, że g d y Ken o b i mó wił o M o cy , „jeg o o czy lś n iły , jak b y mó wił o d ro g im, s tary m p rzy jacielu , a n ie o czy mś b ezo s o b o wy m”. Po ró wn ał mo men t jeg o ś mierci d o zło żen ia o fiary n a k rzy żu , a w p ó źn iejs zy ch latach jes zcze u lep s zy ł s wo ją teo rię, twierd ząc, że „J ed i” mó g ł b y ć u p ro s zczo n y m p rzed s tawien iem „u czn ia J ezu s a”. Ks iążk a Alln u tta n aty ch mias t trafiła n a lis tę b es ts elleró w, o d b ijając s ię s zero k im ech em zaró wn o wś ró d fan ó w, jak i w s p o łeczn o ś ci ch rześ cijan . Gd y ws p o mn iałem jej ty tu ł Alb in o wi J o h n s o n o wi, zaś miał s ię z n o s talg ią. „Do s ło wn ie ją p o ch ło n ąłem” – p o wied ział. „By ła n ap is an a p ro s ty m języ k iem i p rzeczy tałem ją ch y b a ze trzy razy ” 9 . Ks iążk a ta p o zwo liła mło d emu Alb in o wi p o g o d zić film z wiarą ch rześ cijań s k ą ro d zicó w i u mo żliwiła mu „u trzy man ie i p ielęg n o wan ie s ek retn ej miło ś ci d o Gwiezdnych Wojen”. Sam Lu cas n ig d y n ie b y ł g łęb o k o wierzący , ch o ć jeg o ro d zin a n ależała d o Ko ś cio ła meto d y s tó w. Id ea Bo g a b y ła mu jed n ak b lis k a: „Walczę z p rzeciwn o ś ciami lo s u , s tarając s ię n ie ro zczaro wać Bo g a” – p o wied ział Dale’o wi Po llo ck o wi w 1 9 8 2 ro k u , ale w p ó źn iejs zy ch latach , wraz ze zmian ą p o g ląd ó w, co raz rzad ziej u ży wał s ło wa n a „B” 1 0 . W 1 9 9 9 ro k u d ziek an wy d ziału d zien n ik ars twa n a Berk eley zarzu cił mu : „Brzmis z d la mn ie o k ro p n ie b u d d y js k o ”, a Lu cas o d p alił: „M o ją có rk ę s p y tan o w s zk o le, jak ieg o jes t wy zn an ia. Od p o wied ziała, że b u d d y js k o meto d y s ty czn eg o . Po wied ziałem, że mo żn a to tak o p is ać” 1 1 . Kilk a lat p ó źn iej w wy wiad zie d la mag azy n u „Time” mó wił: Wy ch o wałem s ię w ro d zin ie meto d y s tó w. Teraz mo g ę p o wied zieć o s o b ie, że jes tem o s o b ą u d u ch o wio n ą. Ży jemy w h rab s twie M arin . Tu taj ws zy s cy s ą b u d d y s tami 1 2 . Wiele z teg o , czeg o d o wiad u jemy s ię o J ed i z try lo g ii p req u eli, ma s wo je źró d ła częś cio wo w filo zo fii ch rześ cijań s k iej, częś cio wo w b u d d y js k iej. M amy tu zak o n p o d o b n y d o zak o n u temp lariu s zy lu b ży jący ch w celib acie mn ich ó w-wo jo wn ik ó w. Du żo s ię mó wi o k lu czo wej b u d d y js k iej d o k try n ie n iep rzy wiązy wan ia s ię o raz o ty m, że „g n iew p ro wad zi d o n ien awiś ci, n ien awiś ć p ro wad zi d o cierp ien ia”. Cierp ien ie jes t więc zd an iem Bu d d y efek tem ws zelk ieg o p rzy wiązan ia. An ak in Sk y walk er s taje s ię u p ad ły m an io łem, s zatań s k im Vad erem. Ale ten b ib lijn y o b raz u p ad k u jes t mo żliwy ws k u tek n ad miern eg o p rzy wiązan ia d o id ei p o k o n an ia ś mierci i zn alezien ia ratu n k u d la żo n y .

Preq u ele k o mp lik u ją n as ze p o jmo wan ie n ie ty lk o M o cy , ale ró wn ież s amy ch ry cerzy J ed i. Wid zimy ich o d p o czy wający ch w s p o s ó b p rzy p o min ający mo d litwę lu b med y tację, zależn ie o d n as zeg o p u n k tu wid zen ia. Ale wid zimy ró wn ież zak o n o zb y t s zty wn y ch reg u łach , p ro wad zący ch g o d o u p ad k u n a wzó r temp lariu s zy , g d y ż zo s taje wciąg n ięty w wo jn ę ze wzg lęd u n a s wo je p rzy wiązan ie d o ro li „s trażn ik ó w p o k o ju ”. Ws zy s tk o w o ry g in aln ej try lo g ii p rzek o n u je, że J ed i s ą o s tatn ią n ad zieją g alak ty k i. Ale ws zy s tk o w p req u elach mó wi n am, że o n i s ami mieli wad y , b o b y li zb y t lu d zcy . To tak , jak b y Lu cas s two rzy ł relig ię zu p ełn ie p rzez p rzy p ad ek , a p o tem p o s tan o wił p o d k o p ać jej fu n d amen ty . W czas ie, g d y Lu cas k ręcił p req u ele Gwiezdnych Wojen, ro d ziła s ię o d d o ln a in icjaty wa s two rzen ia Ko ś cio ła J ed i – ale w zn aczn ie mn iej p o ważn y m s en s ie, n iż mo że s ię to wy d awać. W lu ty m 2 0 0 1

ro k u

w No wej Zelan d ii miał s ię o d b y ć s p is lu d n o ś ci

p rzep ro wad zan y raz n a d zies ięć lat. Kto ś , d o d ziś n iezn an y z n azwis k a, s p o jrzał n a p y tan ie n u mer 1 8 o wy zn an ie relig ijn e i wp ad ł n a p o my s ł d o b rej zab awy . „Ch cemy zach ęcić lu d zi, ab y zazn aczali p o le « in n e» i o k reś lali s ię jak o J ed i” – g ło s ił an o n imo wy mejl. „Ws zy s cy fan i Gwiezdnych Wojen zro zu mieją” 1 3 . Au to r n ies łu s zn ie u zn ał, że wład ze zo s tan ą w ten s p o s ó b zmu s zo n e d o u zn an ia relig ii J ed i za o ficjaln ą. Dru g im celem b y ł „ek s p ery men t n a temat s iły o d d ziały wan ia mejla”. M o żn a z p o wo d zen iem u zn ać, że ek s p ery men t s ię p o wió d ł. Po ty g o d n iu 5 3 7 1 5 No wo zelan d czy k ó w zazn aczy ło p o le „in n e”, o k reś lając s ię jak o J ed i. Rząd o d mó wił u zn an ia n o wej relig ii, ale n ieo ficjaln ie relig ia ry cerzy J ed i s tała s ię d ru g im n ajwięk s zy m wy zn an iem w k raju . W czas ie s p is u p o ws zech n eg o w s ierp n iu w Au s tralii ek s p ery men t p o wtó rzo n o . Ty m razem p o s tawio n o o ficjaln ą b arierę d la n o wej relig ii – b y ła n ią liczb a 1 0 ty s . wy zn awcó w. Po jawiła s ię ró wn ież n o wa zach ęta: „Pamiętaj, jeś li jes teś s ię o d b y ć relig ii J ed i, jes teś ró wn ież d o my ś ln ie ry cerzem J ed i”. W n iek tó ry ch wers jach zawarto ró wn ież d o p is ek : „J eś li marzy łeś /-aś o ty m o d czwarteg o ro k u ży cia – zró b to , b o p rzecież k o ch as z Gwiezdne Wojny. J eś li n ie, zró b to z p rzek o ry ”. Rząd au s tralijs k i wy s to s o wał g ro źb ę d o n iep o k o rn y ch o b y wateli, o s trzeg ając, że jeś li k to k o lwiek p rzejd zie n a Ciemn ą Stro n ę M o cy p o p rzez zazn aczen ie fałs zy wej o d p o wied zi, b ęd zie mu s iał zap łacić g rzy wn ę w wy s o k o ś ci ty s iąca d o laró w. I ch o ć s am p o my s ł n ało żen ia g rzy wien n a jed n eg o lu b ws zy s tk ich s amo zwań czy ch ry cerzy J ed i wy d awał s ię czy mś n ieb y wały m, u rzęd n icy s p is o wi b y li ś mierteln ie p o ważn i.

„Żeb y jak aś g ru p a mo g ła zo s tać u wzg lęd n io n a w k las y fik acji s y s temó w relig ijn y ch Au s tralijs k ieg o Biu ra Staty s ty k i, mu s i wy k azać, że s to i za n ią s y s tem wierzeń lu b filo zo fia” – s twierd ził Hu g h M cGaw z Biu ra Ob s łu g i Sp is u i Ob s łu g i Uży tk o wn ik ó w1 4 . Ok o ło 7 0 ty s . u ży tk o wn ik ó w, n arażając s ię n a g rzy wn ę, o k reś liło s ię jak o J ed i, b y ć mo że w n ad ziei, że k to ś in n y o d k ry je p rzed u rzęd n ik ami ws p ó ln y d la ws zy s tk ich s y s tem wierzeń . Nik t n ie zo s tał wezwan y d o jej zap łacen ia 1 5 . No wa

Zelan d ia

i

Au s tralia

b y ły

zaled wie

p o czątk iem.

Relig ia

J ed i

ro zp rzes trzen iła s ię n a Kan ad ę d zięk i k ilk u d id żejo m z Van co u v er, a 2 1 ty s . Kan ad y jczy k ó w zad ek laro wało s ię w s p is ie p o ws zech n y m jak o J ed i. Ko lejn e s p is y w Ch o rwacji, Czech ach i Czarn o g ó rze p o twierd ziły is tn ien ie w ty ch k rajach ty s ięcy J ed i. Irlan d ia n ie ch ciała zd rad zić, ilu ry cerzy ży je n a Szmarag d o wej Wy s p ie, a n ag ro d ę za n ajwięk s zą liczb ę ry cerzy zd o b y ły Wy s p y Bry ty js k ie, g d zie u jawn iło s ię ich p o n ad 4 0 0 ty s . p o ty m, jak rząd zas trzeg ł, że n ik t n ie zo s tan ie p o ciąg n ięty d o o d p o wied zialn o ś ci i de facto zach ęcił d o u d ziału w s p is ie n as to latk ó w i d wu d zies to k ilk u latk ó w. Bry ty js cy J ed i s tan o wili 0 ,7 p ro c. p o p u lacji, p las u jąc s ię n a czwarty m miejs cu , p o wy zn awcach ch rześ cijań s twa, is lamu i h in d u izmu . Brzmi jak d o tąd zab awn ie. Ale jak ą częś ć ty ch g ło s ó w mo żn a u zn ać za p rawd ziwe o d b icie p o p u larn o ś ci relig ii J ed i, a n ie za ak t b u n tu wo b ec wład z czy zwy k łą fo rmę p ro tes tu wo b ec fak tu b y cia zmu s zo n y m d o o k reś lan ia p rzy n ależn o ś ci relig ijn ej w fo rmu larzu s p is o wy m? Wy d aje s ię, że n iewielk ą. Weźmy p o d u wag ę, że w s p is ie z 2 0 0 1 ro k u 1 4 ,7 p ro c. Bry ty jczy k ó w zazn aczy ło p o le „b rak wy zn an ia”. Dla k o ch ający ch Gwiezdne Wojny ateis tó w lu b ag n o s ty k ó w o k reś len ie s ię jak o J ed i b rzmi p o p ro s tu b ard ziej in teres u jąco n iż „b rak wy zn an ia”. Po n ad to n ajwięk s zy u d ział ry cerzy J ed i n a Wy s p ach Bry ty js k ich p rzy p ad ł n a mias ta u n iwers y teck ie: Brig h to n , Ox fo rd i Camb rid g e, k tó re p rzejęły aż 2 p ro c. ws zy s tk ich ry cerzy . Zn aczn a częś ć o d p o wied zi to p o p ro s tu s tu d en ck ie wy g łu p y . M imo to g azety p iały o n o wej relig ii, a p o lity cy u zn ali, że p rzy ciąg n ą u wag ę d zięk i o d wo ły wan iu s ię d o jej p o p u larn o ś ci. W 2 0 0 6 ro k u lab u rzy s ta J amie Reed w s wo im wy s tąp ien iu tu ż p o zap rzy s iężen iu zad ek laro wał s ię jak o p ierws zy czło n ek p arlamen tu wy zn an ia J ed i 1 6 . J eg o b iu ro p o twierd ziło , że b y ł to żart: Reed ch ciał u d o wo d n ić, że relig ia w k o n tek ś cie p arlamen tarn ej u s tawy o zb ro d n i n ien awiś ci b y ła tru d n a d o zd efin io wan ia. Ale n ag łó wk i g azet n ik o g o n ie k rzy wd ziły , p o d o b n ie zres ztą jak p ro p o zy cja k o n s erwaty wn eg o p arlamen tarzy s ty , k tó ry wn ió s ł o mo żliwo ś ć wy k lu czen ia relig ii J ed i z u s tawy o wy zn an iach relig ijn y ch w 2 0 0 9 ro k u .

Zwy czajn i

o b y watele

ró wn ież

trafili

na

p ierws ze

s tro n y

g azet

d zięk i

id en ty fik o wan iu s ię z relig ią J ed i. Gru p a lo n d y ń czy k ó w wy s to s o wała p ety cję d o ONZ, ab y M ięd zy n aro d o wy Dzień To leran cji p rzemian o wan o n a M ięd zy g wiezd n y Dzień To leran cji, a g azeta „Daily M ail” zro b iła fo to relację z wy d arzen ia 1 7 . W 2 0 0 9 ro k u w Bag o r w No wej Walii Dan iela J o n es a p o p ro s zo n o o zd jęcie k ap tu ra w s u p ermark ecie Tes co , ale o n o d mó wił, p o d ając s ię za „zało ży ciela M ięd zy n aro d o weg o Ko ś cio ła J ed iizmu , z 5 0 0 ty s . czło n k ó w n a cały m ś wiecie”. Gazety d o n o s iły o ty m b ez s to s o wn eg o k o men tarza, p o d czas g d y Ko ś ció ł J o n es a miał led wie 5 0 0 zwo len n ik ó w n a Twitterze. „W n as zej d o k try n ie J ed i jes t zap is an e [sic!], że wo ln o mi n o s ić n ak ry cie g ło wy ” – p o wied ział J o n es , p o ty m jak p rzed s tawił men ed żero wi Tes co wizy tó wk ę s wo jeg o Ko ś cio ła i zo s tał wy rzu co n y 1 8 . Przed s tawiciel s ieci s k o men to wał in cy d en t w n iezwy k le p rzewro tn y s p o s ó b : „J eś li J ed i b ęd ą ch o d zić p o n as zy ch s k lep ach zak ap tu rzen i, p rzeg ap ią mn ó s two ś wietn y ch p ro mo cji”. Najb liżs za Ko ś cio ło wi jed iizmu wy d aje s ię s tro n a jed ich u rch .o rg – ta międ zy n aro d o wa g ru p a s k u p ia o b ecn ie 6 3 0 0 czło n k ó w n a Faceb o o k u . Pu b lik u ją treś ci zb liżo n e d o in n y ch zn ajd u jący ch s ię n a faceb o o k o wy ch g ru p ach : żarty , n o wo ś ci p ro d u k to we, mo ty wacy jn e zd jęcia, czas em in fo rmacje o tematy ce p o lity czn ej. J ed en z czło n k ó w p is ze, że p lan u je zro b ić s o b ie tatu aż z Ko d ek s em J ed i. Kto ś wrzu ca cy tat z Dalajlamy , k to ś in n y k lip z mieczem ś wietln y m, a jes zcze in n y p is ze o ty m, że w Po rtlan d w s tan ie Oreg o n jes t Darth Vad er, k tó ry p o trafi g rać n a p ło n ący ch d u d ach , ró wn o cześ n ie jeżd żąc n a u n icy k lu . J es zcze więcej M o cy d la ws zy s tk ich . By cie fajn ą g ru p ą n a Faceb o o k u relig ijn y m zak o n em n ie czy n i jes zcze. An g iels k a s tro n a Wik ip ed ii jed iizm p o d s u mo wu je k ró tk o : „J ed iizm n ie ma zało ży ciela an i cen traln ej s tru k tu ry ”. Wy o b raźmy s o b ie relig ię b ez relig ii. J ak p o wied ział trzeci men to r Lu cas a, J o s ep h Camp b ell: „Każd a relig ia jes t p rawd ziwa. Żad n a n ie jes t d o s ło wn a” 1 9 . Liczb a J ed i w s p is ach p o ws zech n y ch o d 2 0 0 1 ro k u g d zien ieg d zie wzro s ła i (w więk s zo ś ci) s p ad ła. J en n ifer Po rter w s wo ich b ad an iach two rzy ro zró żn ien ie międ zy „realis tami J ed i”, k tó rzy n azy wają s ieb ie ry cerzami J ed i, ale o d rzu cają ety k ietę relig ijn ą i wo lą p o jmo wać jed iizm jak o filo zo fię ży cio wą, a jed iis tami, k tó rzy twierd zą, że mają zu p ełn ie n o we cred o . Niek tó rzy z ty ch o s tatn ich p rzes trzeg ają p rzed czy mś , co zwie s ię Dwu d zies to ma J ed en M ak s y mami (męs two , s p rawied liwo ś ć, lo jaln o ś ć, o b ro n n o ś ć, o d wag a – i o s zczęd źmy s o b ie res zty ), zeb ran y mi n a n ieak ty wn ej o b ecn ie s tro n ie jed iis m.o rg . Po rter s zacu je, że is tn ieje p rzy n ajmn iej

p ięć razy więcej realis tó w J ed i n iż jed iis tó w. „Od b y ła s ię walk a id eo lo g iczn a o wp ły wy i jed iiś ci zo s tali zmiażd żen i” – p is ze b ad aczk a 2 0 . To p rawd a. Ws zy s cy J ed i, k tó ry ch s p o tk ałem, wy k azu ją s ię b ard zo p o s tmo d ern is ty czn y m p o d ejś ciem d o wiary . Do b rze o d d aje to o p in ia jed n eg o z p rezb iterian w an k iecie Po rter: Po d ejrzewam, że ws zy s cy lu b więk s zo ś ć J ed i n ie p rak ty k u ją wiary , k tó rą – jak twierd zą – wy zn ają. On i p o p ro s tu ch cielib y mieć fajn e miecze ś wietln e. J ak o ś n ie p o trafię zro b ić o b ro tu w p rzó d mo im mieczem ś wietln y m. M am z ty m d u ży p ro b lem. To p ierws zy man ewr, jak ieg o u czy s z s ię n a zajęciach . J eś li n ie mo g ę n au czy ć s ię tej p o d s tawo wej tech n ik i, mó j tren in g jes t n ap rawd ę o g ran iczo n y . Alain Blo ch , n as z in s tru k to r, s tara s ię jak mo że, ab y zad emo n s tro wać s wo ją tech n ik ę. Ub ran y w d łu g ą s zatę, d łu g ie s k ó rzan e b u ty , z fry zu rą à la An ak in Sk y walk er, d emo n s tru je s wo je ru ch y w s ali tren in g o wej. „Ob ró t w p rzó d , k ciu k i p alec ws k azu jący tu taj. Do p rzo d u , o twieramy d ło ń , d ło n ie trzy mamy o twarte n a zewn ątrz”. M ó j n ad g ars tek n ie ch ce s ię tak o b ró cić. Nie p o trafię n awet zo b aczy ć, jak o n to ro b i. To mru g n ięcie o k a. „Niech p ęd o s trza p o n ies ie was p rzez o b ró t. A teraz zró b cie to s zy b ciej”. M imo mo ich k iep s k ich p o s tęp ó w zajęcia to czą s ię d alej. Wk ró tce ćwiczy my o b ró t w ty ł, tn ąc ó s emk i o b iema d ło ń mi i zad ając cio s y zza p lecó w. Blo ch p u s zcza n am mu zy k ę z Gwiezdnych Wojen, k tó ra łączy s ię o d czas u d o czas u ze s tu k n ięciami, g d y miecze ś wietln e u p ad ają n a p o d ło g ę. Oto zwy czajn e n ied zieln e p o p o łu d n io we s p o tk an ie n a Go ld en Gate Kn ig h ts – trwający m trzy g o d zin y k u rs ie s zk o len io wy m ry cerzy J ed i w s tu d iu tan eczn y m w d zieln icy So u th o f M ark et w San Fran cis co . O d wu letn im k u rs ie Blo ch a p is ały n a s wo ich s tro n ach in tern eto wy ch BBC i „Lo s An g eles Times ”, a BBC p o p ro s iło g o o k o men tarz, g d y s zk o ck i d u ch o wn y wy raził o b awy , że ro zk ład małżeń s twa w Wielk iej Bry tan ii d o p ro wad zi d o „małżeń s tw z J ed i”. Blo ch n ie s k o men to wał – jes t realis tą J ed i. Py tan y o jed iizm, zau waża: To jed n a wielk a b zd u ra. M ó wię lu d zio m, żeb y s ięg n ęli d o źró d eł: d o b u d d y zmu , tao izmu , h in d u izmu , n ieważn e. Po n ieważ cała p s eu d o relig ijn a filo zo fia Gwiezdnych Wojen tk wi właś n ie tam 2 1 . Na zajęcia d o Blo ch a p rzy ch o d zi n iezwy k le zró żn ico wan e to warzy s two : mn iej

więcej ty le s amo k o b iet co mężczy zn , zaró wn o mło d y ch , jak i s tary ch , lu d zie o ró żn y m p o ch o d zen iu etn iczn y m. Niek tó rzy zab ierają n a n ie s wo ich p artn eró w, o s o b y h etero s ek s u aln e tren u ją ró wn ie ch ętn ie jak h o mo s ek s u aln e. Każd eg o ty g o d n ia z wizy tą wp ad ają g o ś cie zza g ran icy . J ed en facet p rzy jech ał aż z M ad ry tu – o k azało s ię, że p ro wad zi u s ieb ie b ard zo p o d o b n e zajęcia. To właś n ie tu taj mo żn a zo b aczy ć, jak wy g ląd ają wid zo wie Gwiezdnych Wojen. To p rak ty czn ie mo że b y ć k ażd y . M iecze ś wietln e, mó wiąc k ró tk o , s ą g lo b aln ą o b s es ją. Od b y wa s ię d o ro czn y ś wiato wy k o n k u rs , o n azwie Sab erco mp , n a n ajlep s ze wid eo z mieczem ś wietln y m w s erwis ie Yo u Tu b e. Wy n ik i s ą s p ek tak u larn e i n ap rawd ę warto je o b ejrzeć. W Niemczech p o zn ałem Sab er Pro ject – d u żą i p o ważn ą g ru p ę k o n s tru k to ró w flu o res cen cy jn y ch mieczy ś wietln y ch , k tó ra u rząd ziła mas o wą b itwę d emo n s tracy jn ą p rzed ju b ileu s zo wy m s ean s em Powrotu Jedi z o k azji 3 0 . ro czn icy p o ws tan ia filmu . W 2 0 1 3 ro k u b ad acze z Harv ard u i M IT p o łączy li ze s o b ą n iewielk ie mo lek u ły s k ład ające s ię z fo to n ó w. Nag łó wk i n aty ch mias t p o d ch wy ciły temat: „Nau k o wcy s two rzy li tech n o lo g ię mieczy ś wietln y ch ”. W Szan g h aju jed n a z firm p o s u n ęła s ię d o rek lamo wan ia s wo jeg o n iezwy k le p o tężn eg o ręczn eg o las era jak o „miecza ś wietln eg o ”. By ć mo że n ie jes t n a ty le s iln y , żeb y o d ciąć k o mu ś ręk ę i p rzy p alić k ik u t, ale z p ewn o ś cią mo żn a n im wy d łu b ać o k o . Któ ż n ie ch ciałb y s zan s y , p rzy n ajmn iej jed n ej, ab y zamach n ąć s ię czy mś , co mo żn a b y wziąć za p rawd ziwy miecz ś wietln y ? Te u ży wan e w Go ld en Gate Kn ig h ts s ą zn aczn y m u lep s zen iem teles k o p o wy ch mo d eli d o k u p ien ia za 1 0 d o laró w w s ieci s k lep ó w To y s „R”Us . Blo ch o feru je b ard zo wiele mieczy , ws zy s tk ie wy k o n an e n a zamó wien ie p rzez g ru p y w ro d zaju Sab er Pro ject alb o ró żn e in tern eto we firmy . Każd a ręk o jeś ć jes t u trzy man a w o d ręb n y m s ty lu , ma in n y u ch wy t, u d o s k o n alo n y metalizo wan y p o ły s k . Emitu ją id ealn y s zu m, n iek tó re p o s iad ają ak celero metry i czu jn ik i, wy d ając s ły n n y o d g ło s u d erzen ia w trak cie zetk n ięcia. Od p o rn e p rzezro czy s te tu b y s k ry wają wiązk i z s iln y mi flu o res cen cy jn y mi d io d ami LED, d ający mi p o czu cie, że ma s ię p rzed s o b ą o s trze las era. Gd y ś wiatła s ą wy łączo n e, p o k las ie p rzech o d zi p o mru k zach wy tu n a wid o k o s trzy o d b ijający ch s ię w lu s trzan ej p ró żn i. Zajęcia z n au k i p o s łu g iwan ia s ię mieczem ś wietln y m n ajp ro ś ciej mo żn a o p is ać jak o p o łączen ie s zermierk i i jo g i. Ich celem jes t o p an o wan ie s y s temu ch o reo g rafii walk i o p raco wan eg o p rzez Blo ch a i jeg o ws p ó łp raco wn ik a, M atth ew Carau d d o , k tó ry p ro wad zi id en ty czn e zajęcia w Do lin ie Krzemo wej. M o g liś my s p o tk ać s ię p ierws zy raz z n as zy mi mieczami ś wietln y mi p o wied zmy p o d czas Co mic-Co n , g d zie

wy win ąłb y m k ilk a n u meró w w p o wietrzu , a ty ro zp o zn ałb y ś cięcia w fo rmie g wiazd y d o o k o ła włas n eg o ciała i o d p o wied n io s p aro wał cio s y . M o g lib y ś my n awet d o rzu cić b o n u s w p o s taci fig u ry o s iem alb o co ś b ard ziej wy rafin o wan eg o , co Blo ch n azy wa „Ob i-An ia” (ch o ć fak ty czn ie jes t to „ś liwa w ro zk wicie” ze s ztu k i walk i wu s h u ). Na jed n ą ch wilę mo g lib y ś my zrzu cić n as ze n erd o ws k ie mas k i i wy g ląd ać o d jazd o wo . Dalek ą d ro g ę p rzes zliś my o d czas ó w, g d y jak o d zieci zwijaliś my g azety i wy d awaliś my ten b u czący d źwięk . Ucies zy ło mn ie, g d y d o wied ziałem s ię, że ws zy s cy to ro b ią – n awet Ewan M cGreg o r i Liam Nees o n , tren u jąc z atrap ami d o s wo ich p o jed y n k ó w w Częś ci I. J ak o d zieciak i d o ras tające w latach 8 0 ., Blo ch i jeg o p rzy jaciele o d g ry wali walk i z latark ami w ciemn y ch p o k o jach . „Us talaliś my włas n e zas ad y ” – ws p o min a. „Zazwy czaj mu s ieliś my zatrzy mać p o jed y n ek i zd ecy d o wać, czy o s trze zo s tało zab lo k o wan e w p o rę. M y ś lę, że więcej czas u p o ś więciliś my n a ich o mawian ie n iż n a fak ty czn e p o jed y n k i”. Blo ch p o zn ał d ziałan ie mieczy ś wietln y ch p o n iezwy k ły m d o ś wiad czen iu n a d o ro czn y m fes tiwalu Bu rn in g M an w Nev ad zie w 2 0 0 6 ro k u . J ed en z u czes tn ik ó w w ak cie d ziwaczn ej h o jn o ś ci ro zd ał 1 0 ty s . mieczy ś wietln y ch z zalecen iem, ab y „s p o tk ać s ię o zach o d zie s ło ń ca i o d b y ć ep ick ą b itwę”. Dwie „armie” liczące s etk i wo jo wn ik ó w s tarły s ię p o ś ro d k u p u s ty n i w n erd o ws k iej wers ji g ig an ty czn ej wo jn y n a p o d u s zk i. To d o ś wiad czen ie o d mien iło Blo ch a. Po czu ł s ię zain s p iro wan y , ab y s p acero wać u licami San Fran is co w p rzeb ran iu J ed i. Pewn eg o d n ia w Do lo res Park , p almo wej mek ce M is s io n Dis trict, p o d s zed ł d o n ieg o mężczy zn a i p o wied ział: „Wid zę, że mas z d wa miecze ś wietln e”. Blo ch , k tó ry fak ty czn ie d zierży ł d wa miecze – czerwo n y i b łęk itn y , o zn aczający Sith a i J ed i, p o wied ział: „Ows zem”. „A więc – o d p arł w zamy ś len iu n iezn ajo my – p o win n iś my s to czy ć p o jed y n ek ”. Przy s tąp ili d o walk i. Blo ch walczy ł wed łu g reg u ł: jeś li d o tk n ies z mieczem k o rp u s u d ru g iej o s o b y trzy k ro tn ie – wy g rałeś . J ak iś czas p ó źn iej p o zn ał n a imp rezie in n eg o mężczy zn ę, k tó ry wy zwał g o n a p o jed y n ek i s p y tał, czy p amięta ep ick ą b itwę p o d czas fes tiwalu . M ężczy zn ą ty m b y ł Hib En g ler, k tó ry ro zd ał ty s iące mieczy ś wietln y ch . Walczy li d wu k ro tn ie i o b y d waj wy g rali p o jed n y m p o jed y n k u . Cy k l d o p ełn ił s ię. Blo ch p ró b o wał p o d n ieś ć s wo je u miejętn o ś ci d zięk i zajęcio m s zermierk i, walk i s cen iczn ej i s ztu k o m walk i. Ale żad n e z ty ch zajęć n ie p rzy p o min ało s zk o len ia z p o s łu g iwan ia s ię mieczem ś wietln y m. W k o ń cu Blo ch d zięk i wid eo w s erwis ie

Yo u Tu b e o d n alazł Carau d d o , k tó ry d emo n s tro wał jeg o tech n ik ę i wy k o n an e n a zamó wien ie miecze ś wietln e. Carau d d o u d zielił Blo ch o wi jed n ej lek cji, a ten p o wied ział: „Wies z, lu d zie mo g lib y ci za to p łacić”. Wy n ajął lo k al i u d o wo d n ił, że miał rację. Facet z Do lo res Park b y ł jed n y m z p ierws zy ch , a d wa lata p ó źn iej Blo ch o s zaco wał, że liczb a u czn ió w o s cy lo wała wo k ó ł ty s iąca. Su g ero wan a o p łata (ek h m, Lu cas film) to 1 0 d o laró w. Kilk a d o d atk o wy ch

ćwiczeń

o b ejmu jący ch

o b ro ty

mieczem ś wietln y m –

o d wro tn a ó s emk a za p lecami, p rzerzu can ie miecza z jed n ej ręk i d o d ru g iej – a n as tęp n ie p rzech o d zimy d o ch o reo g rafii tan eczn ej. „Po p ierws ze, zamk n ijcie s wó j atak ” – mó wi Blo ch , co o zn acza p rzy ciąg n ięcie o s trza d o s ieb ie, trzy man ie miecza o b u rącz (zaws ze n ależy trzy mać miecz w ten s p o s ó b , ch y b a że wy k o n u jemy o b ró t lu b wy mach ), s k iero wan eg o w g ó rę i w g o to wo ś ci. Nas tęp n ie atak n a p rzeciwn ik a, p rzy o b ro cie u ch wy tu s wo ją g ó rn ą, p ro wad zącą ręk ą jak o jeg o p o d p arciem, ręk a d o ln a zaś ma s łu ży ć za d źwig n ię d la ty łu o s trza. J eś li ro b is z to p o p rawn ie, o s trze zatrzy mu je s ię tu ż p rzed zad an iem cio s u . Ten man ewr w wy k o n an iu ek s p ertó w, jak Blo ch czy Carau d d o , p rzy p o min a cu d o wn y , p ełen en erg ii wir p o wietrza, n a wzó r o g ląd an eg o w filmach . Nis k i i k ręp y Carau d d o p o ru s za s ię n iczy m Diab eł Tas mań s k i w wers ji J ed i. Ale g d y ja wid zę s ię w lu s trze, s tarając s ię p rzy p o mn ieć s o b ie, czy atak trzeci lu b czwarty p o win ien em wy k o n ać z lewej, czy mo że z p rawej s tro n y , n ie wid zę ry cerza J ed i. Wid zę Gh y s lain a Razę. Gh y s lain Raza to p rawd o p o d o b n ie n ajb ard ziej zn an a n a ś wiecie o s o b a, k tó rej n azwis k a n ie k o jarzy p rawie n ik t. W lis to p ad zie 2 0 0 2 ro k u b y ł k ręp y m cztern as to latk iem, u częs zczający m d o St. J o s ep h ’s Semin ary , p ry watn ej s zk o ły w Tro is -Riv ieres w Qu eb ecu . Na n ad ch o d zące s zk o ln e wy d arzen ie teatraln e Raza miał zamiar wy reży s ero wać s k ecz in s p iro wan y Gwiezdnymi Wojnami i ch ciał p o p raco wać n ad ru ch ami ak to rs k imi. Raza n ależał ró wn ież d o s zk o ln eg o k lu b u filmo weg o . Pewn eg o d n ia wziął p o d ajn ik d o p iłek g o lfo wy ch , k as etę VHS ze s tary m meczem b as eb allo wy m i p o s tan o wił n ag rać s wo je ru ch y z mieczem ś wietln y m. Po d ajn ik b y ł zb y t d łu g i, więc mó g ł u d awać jed y n ie p o d wó jn y miecz ś wietln y , p o d o b n y d o teg o , k tó reg o u ży wał s p ecjalis ta o d s ztu k walk i Ray Park , g rający Darth a M au la w Częś ci I, a więc wy mag ał b ard zo zaawan s o wan y ch tech n ik . Ale Gh y s lain a Razy to n ie o b ch o d ziło . M ach ał p o d ajn ik iem d o o k o ła p rzez mn iej więcej d wad zieś cia s ek u n d , b u cząc i p o mru k u jąc

p rzy ty m p o ważn ie, p o tem p rzes tał, zatrzy mał n ag ry wan ie i s p ró b o wał p o n o wn ie. W k o ń co wej fazie tak s ię n ak ręcił, że p rawie s ię p rzewró cił. Os tateczn ie Raza n ak ręcił min u tę i 4 8 s ek u n d k lip u . „Po p ro s tu s ię wy g łu p iałem” – s twierd ził Raza jed en aś cie lat p ó źn iej w s wo im jed y n y m wy wiad zie n a ten temat, u d zielo n y m d la k an ad y js k ieg o mag azy n u „M aclean ’s ”. „Więk s zo ś ć cztern as to latk ó w zro b iłab y co ś tak ieg o w mo jej s y tu acji. By ć mo że wło ży lib y w to więcej wd zięk u ” 2 2 . Raza o d ło ży ł filmik n a p ó łk ę i n ie my ś lał o n im d o k wietn ia n as tęp n eg o ro k u , g d y zo b aczy ł, że k o leg a z k lu b u filmo weg o u ży wa jed n ej z k latek jeg o filmu tren in g o weg o jak o tap ety n a s wo im k o mp u terze. „Ten k lip k rąży p o s ieci – wy jaś n ił mu k o leg a. „Nie wied ziałeś ?” Ko leg a zn alazł taś mę VHS, k to ś in n y zg rał ją d o fo rmatu cy fro weg o , n as tęp n y wrzu cił d o s ieci. Złe p rzeczu cia o g arn ęły Razę, ale n ie miał p o jęcia, że n ajg o rs ze miało d o p iero n ad ejś ć. Tru d n o o s zaco wać, jak wiele o s ó b o b ejrzało k lip , k tó ry zy s k ał g lo b aln ą s ławę p o d ty tu łem Star Wars Kid. Na Yo u Tu b ie ma o b ecn ie p rawie 2 9 mln o d s ło n , co p ó ł ro k u p rzy b y wa mu k o lejn y milio n . Viralem s tał s ię jed n ak w maju 2 0 0 3 ro k u , jes zcze 2 lata p rzed p o ws tan iem s erwis u Yo u Tu b e. Krąży ł p o o b ecn ie n ieis tn iejącej ju ż s ieci wy mian y p lik ó w Kazaa, s k ąd w p ierws zy m mies iącu p o b ran o g o milio n razy . Wy p ły n ął w ro d zącej s ię d o p iero b lo g o s ferze, g ło d n ej teg o ty p u d ziwaczn y ch treś ci. Op u b lik o wała g o p o p u larn a s tro n a wax y .o rg , p o d o b n ie jak wers ję, n a k tó rej Raza wy mach iwał mieczem z s u p erp ręd k o ś cią, a lu d zie d zielili s ię lin k ami w mejlach . M ag azy n „Th e New Yo rk Times ” o p u b lik o wał o ty m arty k u ł, p aro d ie p o jawiły s ię w Family Guy i Arrested Development. Dziś p rzeró b k i zy s k ały n iemal tak ą s amą p o p u larn o ś ć jak o ry g in ał. W Pijanym Jedi (1 3 mln o d s ło n ) firma zajmu jąca s ię efek tami s p ecjaln y mi Kalv as co rp zmien iła p o d ajn ik d o p iłek w p rawd ziwy miecz ś wietln y , k tó ry m Raza o d b ija p ro mien ie mio tacza. Są wers je p o k azu jące p o jed y n ek Razy z Yo d ą (4 mln o d s ło n ) i Ag en tem Smith em z Matrixa (2 mln o d s ło n ). W lis to p ad zie 2 0 0 6 ro k u firma mark etin g o wa Viral Facto ry o s zaco wała, że filmik o b ejrzan o 9 0 0 mln razy w ciąg u p ierws zy ch trzech lat. To czy n i g o d ru g im n ajp o p u larn iejs zy m k lip em w In tern ecie ws zech czas ó w, p o meg ah icie PSY Gangnam Style z 2 0 1 3 ro k u . Do 2 0 1 4 ro k u Star Wars Kid w s wo ich ró żn y ch wers jach zo s tał o b ejrzan y p rzy n ajmn iej miliard razy – czy li ty le s amo , ile wy n o s i liczb a b iletó w s p rzed an y ch n a ws zy s tk ie filmy z u n iwers u m Gwiezdne Wojny. Raza p rzeży ł jed n ak mro czn e czas y . Po materiale o p u b lik o wan y m w „Th e New

Yo rk Times ” d zwo n iło tak wielu d zien n ik arzy , że ro d zin a mu s iała o d łączy ć telefo n . W s zk o le u czn io wie wch o d zili n a b iu rk a i n aś lad o wali jeg o ru ch y . In tern et p o k azał s wo ją o k ru tn ą s tro n ę: jed en z k o men tu jący ch n azwał g o „wrzo d em n a g atu n k u lu d zk im”, liczn i s u g ero wali, żeb y o d eb rał s o b ie ży cie. Raza n ig d y n ie b rał teg o p o d u wag ę, ale „n ie mó g ł p o zb y ć s ię p o czu cia, że jes t k imś k o mp letn ie b ezwarto ś cio wy m”. Zd ał matu rę w s zk o le ś red n iej związan ej z miejs co wy m s zp italem, co wy wo łało p lo tk i o p o b y cie n a o d d ziale p s y ch iatry czn y m. J eg o ro d zin a wy n ajęła p rawn ik ó w, k tó ry p o zwał tro je d zieciak ó w o d p o wied zialn y ch za wrzu cen ie filmik u d o s ieci. Walczy li o o d s zk o d o wan ie w wy s o k o ś ci 1 6 0 ty s . d o laró w, ale n ie u d ało im s ię p o k ry ć n awet k o s ztó w wy n ajęcia o b ro ń cy . Raza wró cił d o n au k i d zięk i p o mo cy p ry watn eg o n au czy ciela i s k o ń czy ł o s tatn i ro k w St. J o s ep h ’s Semin ary . Stu d io wał p rawo n a M cGill Un iv ers ity i zo s tał p rezes em lo k aln eg o s to warzy s zen ia n a rzecz o ch ro n y p rzy ro d y . Zd ecy d o wał s ię zab rać g ło s p rzeciwk o cy b erp rzemo cy p o g ło ś n ej s p rawie s amo b ó js twa k an ad y js k iej n as to latk i, g d y zd jęcia ze zg wałcen ia jej wrzu cił d o s ieci s k azan y wcześ n iej g wałciciel. Ta s tras zn a s p rawa o d s u n ęła d o ś wiad czen ie Razy w cień . J eg o p rzes łan ie d la ws zy s tk ich d zieciak ó w, k tó re p ad ły o fiarami cy b erp rzemo cy , b y ło n as tęp u jące: Dacie s o b ie rad ę. Nie jes teś cie s ami. Otaczają was k o ch ający lu d zie. M u s icie p rzezwy cięży ć s wó j ws ty d i p o s zu k ać p o mo cy . Up o k o rzen ie Razy b y ło całk o wicie zro zu miałe. Nig d y wcześ n iej n ie d o cen iał an i n ie p rzy wiązy wał zb y tn io wag i d o teg o , że tak n ap rawd ę miał w in n y ch ws p arcie. Gd y ty lk o wid eo s tało s ię v iralem, zan im jes zcze „Th e New Yo rk Times ” o p u b lik o wał rep o rtaż, wiele o s ó b p rzep ras zało za zach o wan ie n ieliczn y ch . Wax y .o rg o k azał s k ru ch ę i p o mó g ł zo rg an izo wać zb ió rk ę d la Razy . Blo g p o p ro s ił o wp łaty n a iPo d a – 1 3 5 czy teln ik ó w n aty ch mias t zeb rało k wo tę 1 0 0 0 d o laró w2 3 . Alain Blo ch d o cen ia Razę. „Nie ty le ś mialiś my s ię z n ieg o , ile z n as s amy ch ” – mó wił. „Ws zy s cy b raliś my mio tły i mach aliś my n imi jak mieczami ś wietln y mi. I właś n ie d lateg o k lip zy s k ał tak ą p o p u larn o ś ć – b y ł zab awn y i n iezd arn y , ale o s tateczn ie ws zy s cy s ię z n im u to żs amialiś my . Dzięk i n iemu czu liś my s ię b ard ziej k o mfo rto wo z n as zą włas n ą n iep o rad n o ś cią. I z n as zy mi włas n y mi marzen iami o b y ciu J ed i”. Po d k o n iec zajęć Go ld en Gate Kn ig h ts Blo ch zb iera ws zy s tk ich w k o ło . Siad amy jak

d o med y tacji, miecze ś wietln e b alan s u ją p rzed n ami, ro zś wietlając n as ze twarze w mro k u . Świetlis ty mi is to tami jes teś my . „Weźcie k ilk a g łęb o k ich wd ech ó w” – mó wi Blo ch . „Zamk n ijcie o czy . J eś li n ie mo żecie trzy mać ich zamk n ięty ch , s p ó jrzcie p o p ro s tu n a s wo je miecze. M amy tak ą małą p rzy s ięg ę J ed i, s wo ją man trę. J eś li ch cecie b y ć jej częś cią, p o wtarzajcie za mn ą”. Po wtarzamy : Nie ma emo cji. J es t ty lk o s p o k ó j. Nie ma my ś li. J es t ty lk o cis za. Nie ma ig n o ran cji. J es t ty lk o u wag a. Nie ma p o d ziału . J es t ty lk o p ercep cja. Nie ma jaźn i. J es t ty lk o M o c. Ta man tra o k azu je s ię Ko d ek s em J ed i – alb o raczej jeg o Blo ch o wą wers ją. W ś wiecie Gwiezdnych Wojen to czą s ię p ewn e s p o ry n a temat teg o , czy m jes t właś ciwie Ko d ek s J ed i. W Ak ad emii J ed i w Dis n ey Wo rld w Orlan d o in s tru k to rzy p ro s zą mło d y ch p ad awan ó w, ab y p o wtarzali n as tęp u jący Ko d ek s J ed i, zan im o trzy mają s wo je „tren in g o we miecze ś wietln e”: J ed i M o cy u ży wa Do wied zy i o b ro n y Lecz d o atak u – n ie. Gd y te zas ad y złamię Zwy czajn y m s tan ę s ię [tłu m. włas n e]. (Dzieciak i zazwy czaj wy p o wiad ają o s tatn ie zd an ie b ard zo cich o ). Zg o d n ie z trad y cją Ko d ek s J ed i p o win ien s ięg ać s taro ży tn y ch p o czątk ó w zak o n u , czas ó w, g d y jak o J e’d aii – „mis ty czn e cen tru m” – p o s łu g iwał s ię zaró wn o Ciemn ą, jak i J as n ą Stro n ą M o cy , jak czy tamy w Wo o k ieep ed ii – two rzo n ej p rzez u ży tk o wn ik ó w in tern eto wej en cy k lo p ed ii. Od tamteg o czas u k o d ek s u leg ł zmian o m, a jed n ą z jeg o n ajb ard ziej zn an y ch wers ji jes t ta o b ecn a w h ip -h o p o wy m k awałk u zes p o łu Rh ap s o d y o ty tu le Jedi Code: Nie ma emo cji, jes t p o k ó j. Nie ma ig n o ran cji, jes t wied za. Nie ma n amiętn o ś ci, jes t s p o k ó j.

Nie ma ch ao s u , jes t h armo n ia. Nie ma ś mierci, jes t M o c. Blo ch mó wi, że zmien ił s wo ją wers ję z d wó ch p o wo d ó w. Po p ierws ze, wers ja o ry g in aln a jes t n a licen cji Lu cas filmu , a z n imi lep iej n ie zad zierać w k wes tii p raw au to rs k ich . Po d ru g ie, o ry g in ał tro ch ę n ie ma s en s u . J ak mo żn a p o k ó j n azy wać ty p em emo cji? Brak n amiętn o ś ci to s p o ry min u s , p o co s ię teg o p o zb awiać? Po n ad to d o ch o d zi jes zcze ta fraza o b rak u ś mierci, p o s tro n n y o b s erwato r mo że s ię p o czu ć, jak b y trafił międ zy wy zn awcó w jak iejś s ek ty . A jeś li mamy jak iek o lwiek p o jęcie o M o cy , to wiemy , że n a p ewn o ro zs ąd n ie trzy ma s ię o n a z d ala o d ws zelk ich k u ltó w relig ijn y ch . Kilk a mies ięcy p o p ierws zy ch zajęciach z Go ld en Gate Kn ig h ts p o p ro s zo n o mn ie o u czes tn ictwo w Ku rs ie M o cy . By ła to s ztafeta d o b ro czy n n a o rg an izo wan a p rzez s tro n ę Nerd is t, w k tó rej b ieg acze p rzejmo wali p o jed y n czy miecz ś wietln y n a tras ie ze Sk y walk er Ran ch Lu cas a w M arin n a p ó łn o cy San Fran cis co Bay Area aż d o San Dieg o Co mic-Co n . To n ajwięk s ze wy d arzen ie w k alen d arzu k ażd eg o g eek a, a ws zy s tk ie zy s k i p lan o wan o p rzek azać fu n d acji M ak e-a-Wis h . Uczes tn icy mieli b iec za rep lik ami b ark i żag lo wej J ab b y n a d y s tan s ie marato n u , wy mach u jąc mieczami ś wietln y mi p rzed k amerami wid eo . Prawd ę mó wiąc, n ie jes tem o s o b ą p ewn ą s ieb ie i wzd ry g n ąłem s ię n a s amą my ś l o ty m, że s filmu ją mn ie z mieczem ś wietln y m. Lu s tra w s ali Blo ch a wy s tarczająco o b n ażały ju ż mo je n ied o s tatk i, a teraz b y łb y m tran s mito wan y n a ży wo w jed n y m z n ajp o p u larn iejs zy ch k an ałó w n a Yo u Tu b ie. M u s iałb y m b iec i w ty m s amy m czas ie wy mach iwać mieczem ś wietln y m. Czy żb y m właś n ie p lan o wał zo s tać d ru g im Gh y s lain em Razą? Przy ch o d ziło mi d o g ło wy s tare p o wied zen ie: „M am co d o teg o złe p rzeczu cia” – k las y czn a fraza, k tó ra p rzewijała s ię p rzez całą tetralo g ię Gwiezdnych Wojen, ale n ie wp is y wała s ię w p o zy ty wn e my ś len ie Lu cas a. Bard ziej p rawd o p o d o b n e, że wy wo ła to o czek iwan ą k atas tro fę, zg o d n ie z o p in ią ws p ó łs cen arzy s ty Imperium kontratakuje i Powrotu Jedi, Lawren ce’a Kas d an a, n a temat teg o p o wied zen ia: „Zazwy czaj s p rawd za s ię w mo im włas n y m ży ciu ” 2 4 . Kas d an , jak s ię o k azu je, jes t tro ch ę ś w. Pawłem mo co lo g ii. M o że i zred u k o wał s wó j ek ran o wy o p is M o cy d o tajemn iczeg o min imu m, ale ma s p o ro włas n y ch p rzemy ś leń n a jej temat. Wierzy , że M o c n ap rawd ę is tn ieje jak o „p o łączo n e wib racje ws zy s tk ich ży jący ch is to t”, a lu d zk o ś ć ma w ty m s wó j u d ział. J eg o włas n a relig ia o p iera s ię n a p rzek o n an iu , że „d zieje s ię o wiele więcej, n iż wid zimy lu b

d o s trzeg amy , że n ie jes teś my s ami we ws zech ś wiecie, że ws zy s tk o , co s ię w k o s mo s ie d zieje, n ad al tam is tn ieje”. To Lu cas i Kas d an razem wy my ś lili n ieś mierteln y tek s t: „Ró b alb o n ie ró b , n ie ma p ró b o wan ia”– fak t, że te s ło wa wy ch o d zą z u s t zielo n ej k u k iełk i n ie u mn iejs za ich g łęb o k iej p rzen ik liwo ś ci, łączącej cel i ś wiad o mo ś ć, an i n ie p rzes zk ad za temu , że zap ad ają w p amięć n a zaws ze. Wiele wy p o wied zi z filo zo fii ży cio wej Lu cas a ma ch arak ter mo ty wacji d o zmian i u lep s zeń . Lu cas o s trzeg a n as p rzed b y ciem s amo lu b n y m i p rzed s amo zn is zczen iem, d o k tó reg o p ro wad zi o p o wied zen ie s ię p o s tro n ie Sith ó w, o d wieczn y ch wro g ó w J ed i. Od lat p rzy p o min a o ty m, jak ważn a jes t emp atia i o d p o wied zialn o ś ć za in n y ch lu d zi. Ch rześ cijań s k i tro p Fran k a Alln u tta p o d jed n y m wzg lęd em jes t p rawid ło wy : Lu cas p o tęp ia o d d awan ie s ię p rzy ziemn y m p rzy jemn o ś cio m, arg u men tu jąc to wy żs zy m p o wo łan iem, mian o wicie p o trzeb ą czy n ien ia d o b ra b liźn iemu . Ale p rzy jmu je raczej h u man is ty czn ą n iż ch rześ cijań s k ą o rien tację. Weźmy ch o ćb y to ś wieck ie k azan ie, k tó re Lu cas wy g ło s ił w Ak ad emii Os iąg n ięć w Was zy n g to n ie w 2 0 1 2 ro k u : Oto , czeg o n au czy łem s ię p o d ro d ze. Szczęś cie to p rzy jemn o ś ć i rad o ś ć. To mo że b y ć jed n a z ty ch rzeczy . Przy jemn o ś ć to rzecz k ró tk o trwała. Trwa g o d zin ę, min u tę, mies iąc i jes t b ard zo in ten s y wn a. Przy p o min a d o zn an ia p o n ark o ty k ach alb o czy mś p o d o b n y m – jak zak u p y czy zaan g ażo wan ie s ię w jak ąk o lwiek in n ą czy n n o ś ć, jak o ś ć jes t zb liżo n a. Rad o ś ć ma mn iejs zą in ten s y wn o ś ć, ale zo s taje z wami. To co ś , co mo żn a p rzy wo łać. Przy jemn o ś ci n ie mo żn a p rzy wo łać. Ale rad o ś ć zo s taje d łu żej. Lu d zie d o zn ający p rzy jemn o ś ci mó wią: „Och , g d y b y m tak mó g ł s tać s ię b o g ats zy , k u p iłb y m więcej s amo ch o d ó w … ”. Nig d y n ie p rzy p o min as z s o b ie mo men tu zak u p u s wo jeg o p ierws zeg o s amo ch o d u . To n ajwy żs zy s zczy t. Przy jemn o ś ć jes t fajn a, ale p rzy jmij p o p ro s tu , że p rzy ch o d zi i mija. Rad o ś ć trwa wieczn ie. Przy jemn o ś ć jes t czy s to eg o is ty czn a. Ch o d zi wy łączn ie o p rzy jemn o ś ć włas n ą. Ch o d zi wy łączn ie o cieb ie. O s amo lu b n e, eg o is ty czn e emo cje wy wo łan e p rzez jak ąś ch wilę. Rad o ś ć to ws p ó łczu cie. Rad o ś ć p o leg a n a o d d an iu s ieb ie czemu ś in n emu lu b k o mu ś in n emu . To czy n i ją zn aczn ie p o tężn iejs zą o d p rzy jemn o ś ci. Gd y u zależn is z s ię o d p rzy jemn o ś ci – ju ż p o to b ie. J eś li realizu jes z s ię

w rad o ś ci, o d n ajd zies z wieczn e s zczęś cie 2 5 . Wielu z n as wie, że tru d n o p rzes trzeg ać tej zas ad y . Po k u s y s k łan iają, b y p o d d ać s ię p rzy jemn o ś cio m. Ale Lu cas ma rację: mo men ty , k tó re ch cemy p amiętać jak o rad o s n e, rzeczy , k tó re ro b imy z in n y mi lu d źmi i d la in n y ch , s ą b ezcen n e. Weźmy ch o ćb y ten d zień , g d y b ieg łem ch ary taty wn ie za b ark ą J ab b y w s zatach J ed i, trzy mając miecz ś wietln y , a mn ó s two k amer n a b arce n ag ry wało k ażd ą s ek u n d ę d la Nerd is t. M y ś lałem wted y ty lk o o ty m, czy wy k o n am w b ieg u p o p rawn y o b ró t mo im mieczem. Czu łem s ię wó wczas ró wn ie o s amo tn io n y jak Gh y s lain Raza. Zro zu miałem jed n ak , że n ie jes tem s am, p o n ieważ b ieg łem o to czo n y p rzez czło n k ó w Go ld en Gate Kn ig h ts , k tó rzy p o rzu cili s wo je co d zien n e o b o wiązk i i p o b ieg li tamteg o zimn eg o , zamg lo n eg o d n ia p rzez San Fran cis co , to warzy s ząc mi w łaman iu reg u ł. M y ś lałem o rad o ś ci ro b ien ia g łu p ich rzeczy d la d o b ra wy żs zej s p rawy . M y ś lałem o d zieciak u , k tó ry s tracił s wo ją g o d n o ś ć, i o miliard zie lu d zi, k tó rzy ś miali s ię z n im lu b z n ieg o . M iałem n ad zieję, że o n tak że p ewn eg o d n ia p o czu je rad o ś ć, że zo s tał Dzieciak iem Gwiezdnych Wojen. A p o tem, p o ch wili wy mach iwan ia mieczem, n ag le u d ało mi s ię wy k o n ać id ealn y o b ró t w p rzó d , p o my ś lałem: „To d la cieb ie, Gh y s lain ”.

1 Us u n ięta s cen a cy to wan a w: J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 1 8 . 2 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 2 2 4 . 3 Ibidem, s . 2 8 8 – 2 8 9 . 4 L. Bo u zereau , „Star Wars”: The Annotated Scripts, New Yo rk : Ballan tin e Bo o k s , 1 9 9 7 , s . 35. 5 J .E. Po rter, „I Am a Jedi”: „Star Wars” Fandom, Religious Belief, and the 2001 Census, ro zd ział 6 , w: Finding the Force of the Star Wars Franchise: Fans, Merchandise, & Critics, red . M .W. Wilh em Kap ell i J .S. Lawren ce, New Yo rk : Peter Lan g , 2 0 0 6 , s . 1 0 1 . 6 J en n ifer Po rter, wy wiad au to ra, 6 marca 2 0 1 4 . 7 Pro d u cen t Gwiezdnych Wojen, Gary Ku rtz, ws p o min a, że to p o ró wn an ie b y ło zamierzo n e. 8 F. Alln u tt, The Force of Star Wars, Van Nu y s , CA: Bib le Vo ice, 1 9 7 7 . 9 Alb in J o h n s o n , wy wiad au to ra, 1 1 p aźd ziern ik a 2 0 1 3 . 1 0 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 1 4 1 . 1 1 O. Sch ell, George Lucas, I’m a Cynic Who Has Hope for the Human Race, „Th e New Yo rk Times ”, 2 1 marca 1 9 9 9 . 1 2 Wielo letn ia as y s ten tk a Lu cas a, J an e Bay , jes t fak ty czn ie o d d an ą wy zn awczy n ią Dalajlamy . Nap is ała k ilk a k s iążek o s wo ich d o ś wiad czen iach z p o d ró ży d o Ty b etu ,

o ad o p cji ty b etań s k iej d ziewczy n k i o raz trag ed ii jej u traty . 1 3 No wo zelan d zk i mejl, cy t. w: J .E. Po rter, „I Am a Jedi”…, op. cit., s . 9 7 . 1 4 Hu g h M cGaw w mejlach d o p is arzy au s tralijs k ich : Bern h ard a O’Leary ’eg o i J o h n a Stev en s o n a, 9 k wietn ia 2 0 0 1 , h ttp s ://g ro u p s .g o o g le.co m/fo ru m/# !ms g /au s .b icy cle/fOAEYGAZGM U/N_ Yk lx E8 P_ EJ 1 5 Dan e za: J .E. Po rter, „I Am a Jedi”…, op. cit. o raz z med ió w in fo rmacy jn y ch . 1 6 C.M . Cu s ack , Invented Religions: Imagination, Fiction and Faith, Farn h am, Su rrey , UK: As h g ate, 2 0 1 0 , s . 1 2 7 . 1 7 Jedi Knights demand Britain’s fourth largest „religion” receives recognition „Daily M ail” (Lo n d y n ), 1 6 lis to p ad a 2 0 0 6 , h ttp ://www.d aily mail.co .u k /n ews /article-4 1 6 7 6 1 /J ed iKn ig h ts -d eman d -Britain s -fo u rth -larg es t-relig io n -receiv es -reco g n itio n .h tml. 1 8 Jedi Religion Founder Accuses Tesco of Discrimination over Rules on Hoods, „Gu ard ian ” (Lo n d y n ), 1 8 wrześ n ia 2 0 0 9 . 1 9 J o s ep h Camp b ell d o Billa M o y ers a, Joseph Campbell and the Power of Myth, PBS, 1 9 8 8 . 2 0 J en n ifer Po rter, wy wiad au to ra, 6 marca 2 0 1 4 . 2 1 Alain Blo ch , wy wiad y au to ra, 1 1 – 1 2 wrześ n ia 2 0 1 3 . 2 2 10 Years Later, Star Wars Kid Speaks Out, „M aclean ’s ”, maj 2 0 1 3 . 2 3 Zb ió rk a n a: h ttp ://wax y .o rg /2 0 0 3 /0 5 /fin d in g th e_ s ta/. 2 4 L. Bo u zereau , „Star Wars”: The Annotated Scripts, op. cit., s . 2 8 6 . 2 5 G. Lu cas , p rzemo wa w Acad emy o f Ach iev emen t, 3 lip ca 2 0 0 8 , h ttp ://v imeo .co m/1 9 1 5 3 9 1 8 .

Więcej n a: www.eb o o k 4 all.p l

VI BUCK ROGERS W XX WIEKU To , że Geo rg e Lu cas n ap is ał, a p o tem wy ciął s cen ę „mu s i b y ć M o c” z filmu THX 1138, b y ło ty lk o jed n y m z s y g n ałó w, że w jeg o g ło wie k iełk u je p o my s ł jed y n eg o p rawd ziweg o filmu s cien ce fictio n . Od cin ał s ię o d ws zy s tk ieg o , co p rzy p o min ało n awet s p ace fan tas y : to miał b y ć d eb iu t w o to czen iu ty leż mro czn y m, co zn ajo my m. Ale p rzeło żen ie p ły n n y ch o b razó w, k tó re miał w g ło wie, n a s taty czn e s ło wa miało b y ć jed n y m z n ajb ard ziej b o les n y ch p ro ces ó w jeg o ży cia – razem z p is an iem n iemal k ażd eg o filmu z s erii Gwiezdnych Wojen. „Krwawię n a p ap ier. To p o p ro s tu s tras zn e” – tak reży s er o p is ał s wó j s ty l p is an ia, p o cząws zy o d p ierws zeg o s cen ariu s za p rzez k o lejn e 1 . „Krwawien ie” ro zp o częło s ię w 1 9 6 8 ro k u , g d y Co p p o la p rzek o n ał wy twó rn ię Warn er Bro th ers , ab y ro zważy ła wers ję p ełn o metrażo wą wielo k ro tn ie n ag rad zan eg o THX. Ty g o d n io we czek i o p iewające n a 1 5 0 d o laró w s tan o wiły wy n ag ro d zen ie Lu cas a ró wn ież p o d czas p racy p rzy Ludziach z deszczu2 . Ku p ił s o b ie tro ch ę czas u n a „k rwawien ie”. Lu cas o wi zależało n a p rzen ies ien iu s wo ich p o my s łó w n a ek ran , ale jed n o cześ n ie ch ciał zlecić k o mu ś in n emu n ap is an ie s cen ariu s za. Co p p o la n aleg ał jed n ak , ab y k ażd y reży s er n au czy ł s ię p is ać. Gd y Lu cas p o k azał mu s zk ic s wo jeg o s cen ariu s za, p rzy jaciel s k o men to wał z p rzerażen iem: „M as z rację. Ty n ie p o trafis z p is ać” 3 . Sp ró b o wali więc ro b ić to razem, a n awet wy n ajęli d o ś wiad czo n eg o s cen o p is arza, Oliv era Hailey ’a. J ed n ak żad en z ty ch zab ieg ó w n ie p rzy n ió s ł o czek iwan y ch rezu ltató w – n ie b y li w s tan ie p rzen ieś ć o b razó w z g ło wy Lu cas a n a p ap ier. Lu cas walczy ł więc n ad al w s amo tn o ś ci, jak miał w zwy czaju ro b ić to w s wo jej k arierze. Talen t p rzy s złeg o reży s era p rzejawiał s ię w ty m ab s o lu tn y m p rzek ład an iu s wo ich n iep rzek ład aln y ch n a s ło wa p o my s łó w, w ty m u p arty m s p rzeciwie wo b ec n ajmn iejs zeg o o d n ich o d s tęp s twa. THX n ie zo s tał n ak ręco n y , d o p ó k i s cen ariu s z n ie zawierał mn iej więcej 7 0 p ro c. teg o , co Lu cas s o b ie wy o b rażał 4 . To b y ła d ru g a n ajwy żs za liczb a, d o jak iej d o b ił w s wo jej k arierze s cen o p is ars k iej, p o 9 0 p ro c. p rzy

Mrocznym widmie. Lu cas p raco wał w p o k o jach mo telo wy ch , a czas em n awet w czas ie zd jęć d o Ludzi z deszczu. M o n a Sk ag er, n ad zo rczy n i ciąg ło ś ci zd jęć i mo n tażu , zajmo wała s ię ró wn ież p rzep is y wan iem n a mas zy n ie wczes n y ch s zk icó w s cen ariu s za. Zap amiętała, jak p ewn eg o wieczo ru p o d czas o g ląd an ia telewizji Lu cas zaczął b ełk o tać o „h o lo g ramach , s tatk ach k o s miczn y ch i fali p rzy s zło ś ci” 5 . Czy to w o g ó le miało s zan s ę p o wo d zen ia? M o żn a wy o b razić s o b ie, że w g ło wie Lu cas a o b racała s ię mo n eta. J ej awers em b y ła d y s to p ia s cien ce fictio n : ciężk i film p rzes y co n y zn aczen iami n a temat teg o , k im jes teś my i co zro b iliś my z n as zy m ś wiatem. Rewers em mo n ety – p o zo rn ie u traco n a u to p ia s p ace fan tas y s tatk ó w rak ieto wy ch i awan tu rn ik ó w. Wiele lat p ó źn iej w o d p o wied zi n a ws p o mn ien ia Sk ag er, Lu cas s twierd ził: Nap rawd ę u wielb iałem p rzy g o d y w k o s mo s ie. Ch ciałem zro b ić co ś w ty m g atu n k u , a THX b y ło częś cio wo o d p o wied zią n a to marzen ie. [Ale] THX to tak n ap rawd ę p rzy g o d y Bu ck a Ro g ers a w XX wiek u raczej n iż p rzy g o d y Bu ck a Ro g ers a w p rzy s zło ś ci. M ó wiąc o Bu ck u Ro g ers ie, Lu cas mó wił d o s ło wn ie. J eg o film o twierał trailer s erialu o Bu ck u Ro g ers ie z 1 9 3 9 ro k u . In to n acja s p ik era w Bucku Rogersie w XXV wieku b y ła zn an a p u b liczn o ś ci p o wielu wcześ n iejs zy ch emis jach . W d o d atk u reży s er Ch u ck J o n es s p aro d io wał g o w 1 9 5 3 ro k u w k res k ó wce z Kaczo rem Daffy m, u lu b io n y m o d cin k u Lu cas a i Sp ielb erg a, k tó ry emito wan o p rzed ws zy s tk imi 7 0 milimetro wy mi p o k azami filmó w w 1 9 7 7 ro k u : Duck Dodgers in the twenty-fourth- and-a-half century! Ale w p ierws zy ch s ek u n d ach THX wy raźn ie s ły ch ać s p ik era mó wiąceg o : „Bu ck Ro g ers w XX wiek u !”. Więk s zo ś ć wid zó w n ie zwracała n a d atę u wag i. Uzn awali raczej zap o wied ź za iro n iczn e zes tawien ie z d y s to p ijn y m k o s zmarem, k tó ry p o n im n as tęp o wał. Nie p o raz o s tatn i zn aczen ie filmu Lu cas a zo s tało p o g rzeb an e. Lu cas o wi u d ało s ię u k o ń czy ć s cen ariu s z d o THX z p o mo cą Waltera M u rch a. Nie zatru d n ił g o wy łączn ie ze wzg lęd u n a d awn ą u mo wę, zg o d n ie z k tó rą zwy cięzca s ty p en d iu m Warn era miał p o mó c p rzeg ran emu . M u rch p o p ro s tu n ad awał n a ty ch s amy ch d ziwn y ch falach , jak s am s twierd ził. Ro b ili b u rzę mó zg ó w ze s cen ami i tas o wali s wo je p o my s ły jak k arty . Efek tem b y ła p rawd ziwa an ty h is to ria, p ełn a ch ao ty czn y ch mo men tó w i s trzęp ó w d ialo g u . Pu b liczn o ś ci ab s o lu tn ie n iczeg o n ie wy jaś n iała. „Pro b lemem, k tó ry o b aj z Geo rg e’em mieliś my z filmami s cien ce fictio n ,

b y ła p o trzeb a tłu maczen ia ty ch d ziwn y ch ry tu ałó w” – p o wied ział M u rch . „J ap o ń s k i film p o p ro s tu b y je p o k azał, a wid z mu s iałb y s am p o u k ład ać to s o b ie w g ło wie” 6 . Oto , co my s o b ie p o u k ład aliś my : THX 1 1 3 8 jes t o b y watelem b ezimien n eg o p o d ziemn eg o s p o łeczeń s twa, d o p ro wad zo n eg o p rzez p ań s two w wy n ik u o d u rzen ia d o s tan u s zczęś cia o d arteg o n awet z s ek s u . Ta wers ja d y s to p ii zn aczn ie b ard ziej p rzy p o min a Nowy wspaniały świat n iż Rok 1984. Nik t n ie twierd zi, że lu d zk o ś ć jes t n ies zczęś liwa, jak p o d k reś lał p ó źn iej Lu cas , lecz jed y n ie to , że tk wi w zn iewo len iu . Po licjan ci o p o zb awio n y ch emo cji twarzach s ą ws zęd zie, p rzy jmu jąc p o wo li o b raz zamas k o wan y ch k o s miczn y ch żo łn ierzy , p o d o b n ie jak b u d k i s p o wied n icze z twarzą J ezu s a n a o b razie Han s a M emlin g a – o to b ó s two p ań s two we, OM M . Od u rzo n y THX s p ęd za wieczo ry p rzed h o lo g ramami, mas tu rb u je s ię p rzed o b razami tan cerek ero ty czn y ch i o g ląd a in terwen cje p o licy jn e. J eg o ws p ó łlo k ato rk a, LUH, o b cin a o b o jg u racje ś ro d k ó w o d u rzający ch , co p o wo d u je p rzeb u d zen ie. Nawiązu ją relację ero ty czn ą. Ws p ó łp raco wn ik SEN zo s taje ws p ó łlo k ato rem THX i o rg an izu je p rzen ies ien ie LUH. THX i SEN d o n o s zą n a s ieb ie n awzajem o p o p ełn io n y ch zb ro d n iach p rzeciwk o p ań s twu . Po p ro ces ie i to rtu rach s p o ty k ają in n y ch wy rzu tk ó w w więzien iu , k tó re ze ws zy s tk ich s tro n k łu je w o czy p rzejmu jącą b ielą. SEN p ró b u je zo rg an izo wać g ru p ę, p o s łu g u jąc s ię reto ry k ą: „J ed n a id ea p o mo że n am s ię s tąd wy d o s tać!”. THX p o p ro s tu wy ch o d zi. SEN p o d ąża za n im. Sp o ty k ają czło wiek a, k tó ry u waża s ię za h o lo g ram, i wy ch o d zą z b iałej o tch łan i wp ro s t n a ru ch liwe s k rzy żo wan ie w g o d zin ach s zczy tu . SEN n ie ch ce iś ć d alej. Czek ając n a s ch wy tan ie, ro zmawia z d ziećmi; d ziwi s ię, jak n iewielk ie s ą o b ecn ie ich n ark o ty czn e ru rk i ed u k acy jn e. THX i h o lo g ram d o wiad u ją s ię, że LUH n ie ży je, a jej imię ma zo s tać p rzy d zielo n e n o wemu emb rio n o wi w s ło ju . Samo ch o d y o czy wiś cie zap ewn iają u cieczk ę. THX jes t ś cig an y p rzez ro b o ty p o licjan tó w n a mo to rach . Do ch o d zi d o s tłu czk i. THX d o ciera d o k o p u ły mias ta, o d p iera atak i d ziwn y ch k arłó w, a p o tem zaczy n a ws p in ać s ię p o d łu g im włazie w s tro n ę ś wiatła. Ro b o t-p o licjan t ś cig a g o , ale zo s taje wy łączo n y , g d y p o ś cig p rzek racza b u d żet. W k o ń co wej s cen ie THX p o jawia s ię w n iezn an y m ś wiecie, jeg o s y lwetk a majaczy n a tle zach o d ząceg o s ło ń ca. I ch o ć d ep res y jn ie s ię to o g ląd a, THX wy d aje s ię d ziś p ro ro czą, p o n u rą zap o wied zą Amery k i s p o d zn ak u zmed y k alizo wan eg o , k an ap o weg o k o n s u mp cjo n izmu . Nik t n ie mó wi, że n ie jes teś my s zczęś liwi – p o p ro s tu s p ęd zamy więk s zo ś ć n as zeg o ży cia w d o mach , wp atrzen i w in terak ty wn e ek ran y raczej n iż w h o lo g ramy . Ko men tarz

s p o łeczn y b y ł d o ś ć b ru taln y , ale tru d n o s ię s p o d ziewać czeg o ś in n eg o p o p o ch o d zący m z małeg o mias teczk a d wu d zies to cztero latk u , ży jący m w 1 9 6 8 ro k u w Lo s An g eles . Oto mężczy zn a wk u rzo n y n a o d u rzo n e s p o łeczeń s two (b ez wzg lęd u n a to , czy ś ro d k i o d u rzające p o ch o d ziły o d lek arza, czy n ie), n a ś wiat co raz b ard ziej p las tik o wy i s tery ln y , n a wład ze zak azu jące u p rawian ia s ek s u , p o s iad an ia p ien ięd zy i u czes tn iczen ia we wład zach 7 . Oto Absolwent w k o n fro n tacji z Nowym wspaniałym światem. M ies iąc p o ty m, jak Nix o n o b jął u rząd p rezy d en ck i w s ty czn iu 1 9 6 9 ro k u , g d y ciąg le trwały p race p rzy d o p ies zczan iu s cen ariu s za d o THX, M arcia Griffin i Geo rg e Lu cas wzięli ś lu b w k o ś ciele meto d y s tó w n a p o łu d n ie o d M o n terey p o ty m, jak Geo rg e o ś wiad czy ł s ię jes zcze p rzed wy jazd em n a p lan d o Ludzi z deszczu. Wś ró d g o ś ci b y ła ro d zin a Lu cas a, k tó ra p rzy jech ała z ro d zin n eg o mias teczk a, Co p p o la o raz p rzy jaciele reży s era z u n iwers y tetu : Walter M u rch , M atth ew Ro b b in s , Hal Barwo o d . M ies iąc mio d o wy p ara s p ęd ziła n a wy b rzeżu k alifo rn ijs k im, w Big Su r, a p o tem wró ciła d o San Fran cis co i Go ld en Gate. Lu cas ch ciał p o k azać żo n ie u ro k i h rab s twa M arin i miał k u temu d o b ry p o wó d – to tu taj zaczął p lan o wać s wo ją p rzy s zło ś ć. Po d k o n iec p ro d u k cji Ludzi z deszczu, w czerwcu 1 9 6 8 ro k u Co p p o la wy k ręcił s ię o d wy g ło s zen ia p rzemo wy i p is emn eg o p rzy g o to wan ia n a p o trzeb y p an elu filmo weg o w San Fran cis co , wy s y łając w s wo im zas tęp s twie Lu cas a. Tam Lu cas zafas cy n o wał s ię in n y m reży s erem, J o h n em Ko rty m, k tó ry w ciąg u k o lejn y ch czterech lat n ak ręcił trzy n ag rad zan e n iezależn e filmy w wy n ajętej za 1 0 0 d o laró w mies ięczn ie s to d o le w Stin s o n Beach . Wy d ał n a n ie łączn ie 2 5 0 ty s . d o laró w i d o b rze zaro b ił. Po zo b aczen iu s to d o ły n a włas n e o czy Lu cas i Co p p o la „n awró cili s ię” n a k in o n iezależn e. Nie ch cieli d łu żej b y ć try b ik ami w wielk iej wy twó rn i. Co p p o la u twierd ził s ię w tej d ecy zji, g d y o d wied ził ws p ó ln o tę filmo wcó w p o d czas wy cieczk i do Eu ro p y . Niemal zb an k ru to wał, k u p u jąc i wy s y łając d o Stan ó w n ajn o wo cześ n iejs zy s p rzęt d o o b ró b k i i mo n tażu . In s tru k cje b y ły p o n iemieck u , więc mu s ieli jes zcze ś ciąg n ąć in ży n iera z Hamb u rg a, żeb y zmo n to wał u rząd zen ia. Teraz mieli ju ż ws zy s tk o , co b y ło im p o trzeb n e. Nawet w lu ty m tru d n o n ie zak o ch ać s ię w p ięk n y ch k rajo b razach h rab s twa M arin – a właś n ie wted y s p ro wad zili s ię tu Lu cas o wie. Pięk n y wid o k n a San Fran cis co , ro ztaczający s ię z ro zleg ły ch p łas k o wy żó w, ws p an iałe teren y d o p ies zy ch węd ró wek , łag o d n y zary s M o u n t Tamalp ais wzn o s zącej s ię n ad o k o licą… Oto miejs ce tak malo wn icze, że d ewelo p er d o fin an s o wan y p rzez p o ten tata Gu lf Oil p lan o wał zb u d o wać tu całe mias to o n azwie M arin cello . „To p rawd o p o d o b n ie n ajp ięk n iejs za

lo k alizacja w Stan ach d la n o wej ws p ó ln o ty ” – twierd ził d ewelo p er 8 . M iejs co wi n ie b y li ju ż tak en tu zjas ty czn ie n as tawien i d o ty ch p lan ó w. Zan im Lu cas o wie tu p rzy b y li, M arin cello p o g rzeb an o w p o s tęp o wan iach s ąd o wy ch i o k lejo n o czerwo n ą taś mą. Nie miało n ig d y p o ws tać. W p rzeciwień s twie d o Lo s An g eles M arin b y ło id ealn ą lo k alizacją d la czło wiek a, k tó ry p o ch o d ził z małeg o mias teczk a. To b y ło s ielan k o we miejs ce – n p . Sau s alito , g d zie h ip is i ży li n a d o mach -ło d ziach (M u rch i jeg o żo n a zamies zk ali n a jed n ej z n ich ), czy M ill Valley , u wieczn io n e w p io s en ce Rity Ab rams , d o k tó rej Co p p o la wy reży s ero wał id y lliczn y k lip . W San Rafael właś n ie u k o ń czo n o M arin Civ ic Cen ter imien ia Fran k a Llo y d a Wrig h ta, o fu tu ry s ty czn ej b ry le ze s trzelis tą ig licą, k tó re mo żn a zo b aczy ć w THX, a w 1 9 9 0 ro k u w in n y m filmie s cien ce fictio n – Gattaca. To tam zn ajd u ją s ię ró wn ież d o k u men ty ro zwo d o we Lu cas a. Na p o łu d n ie o d M ill Valley zn ajd o wała s ię n iewielk a d zieln ica zwan a Tamalp ais Ho mes tead Valley , p ełn a k ręty ch alejek , b u jn y ch ży wo p ło tó w i o g ro d zeń ze s ztach et. Lu cas o wie wy n ajęli tu d o m w s ty lu wik to riań s k im, z jed n ą s y p ialn ią i d u ży m p o d d as zem, za 1 2 0 d o laró w mies ięczn ie. Wp ro wad zili s ię wio s n ą razem ze s wo im malamu tem – In d ian ą, k tó reg o M arcia p o d czas p o d ró ży p rzy p ięła p as em d o fo tela p as ażera. Pan i Lu cas ch ciała ju ż mieć d zieci, ale jej mąż s p rzeciwił s ię temu p o my s ło wi – n a razie n ie b y ło ich n a to s tać. Co ś jed n ak u ro d ziło s ię w n o wy m d o mu n a wzg ó rzu . W czas ie p racy n a M o v io li u s tawio n ej n a p o d d as zu n ad d o k u men tem p o ś więco n y m Ludziom z deszczu, zaty tu ło wan y m Filmmaker, Lu cas zad ek laro wał s wó j d o m jak o s ied zib ę fik cy jn ej firmy o n azwie Tran s america Sp ro ck et Wo rk s . J ed n ak n a ek ran ie, n a p o trzeb y p raw au to rs k ich , u ży wał b ard ziej p ro zaiczn ej, ch o ć z p rawn eg o p u n k tu wid zen ia fik cy jn ej n azwy – Lu cas film. Lu cas n ie zarejes tro wał jed n ak s wo jej firmy aż d o 1 9 7 1 ro k u . M ies iąc p ó źn iej Co p p o la wraz ze s wo im zes p o łem ro zp o czął p o s zu k iwan ia s ied zib y d la s wo jej firmy g d zieś w o k o licach San Fran cis co . Lu cas o p ro wad ził ek ip ę p rzy jaciela n iczy m wp rawn y p rzewo d n ik . Co p p o la zło ży ł o ferty n a d wie p o s iad ło ś ci w M arin , ale n ie b y ł w s tan ie zeb rać zaliczk i w o d p o wied n im czas ie. Termin y n ag liły , b o s p rzęt b y ł ju ż w d ro d ze. Nieo czek iwan ie Ko rty , ten id ealis ta ze Stin s o n Beach , zn alazł n ieczy n n e s tu d io n ag ran io we w SOM A, n ajb ard ziej u rb an is ty czn ej, p ełn ej mag azy n ó w d zieln icy San Fran cis co . Lu cas b y ł p rzeciwn y – p rzecież ch cieli wy n ieś ć s ię z wielk ieg o mias ta – ale to Co p p o la miał o s tatn ie zd an ie. So rry , Geo rg e, a tak p o za ty m to firma b ęd zie s ię n azy wać American Zo etro p e, a n ie Tran s america Sp ro ck et Wo rk s .

American Zo etro p e b y ła k o mp ilacją teg o , co w 1 9 6 9 ro k u o k reś lan o mian em s zało weg o . Tu ż za ro g iem mieś ciły s ię b iu ra mag azy n u „Ro llin g Sto n e”. Częs ty m g o ś ciem b y ł J erry Garcia, wp ad ał ró wn ież Wo o d y Allen , a n awet k u lto wy Ak ira Ku ro s awa. Sam Stan ley Ku b rick , s amo tn ik p ro s to z 2 0 0 1 ro k u , p o p o wro cie z s amo zes łan ia n a Wy s p y Bry ty js k ie p o trafił tu zajrzeć, żeb y p o zn ać zwario wan e d zieciak i i ich s u p erzaawan s o wan y s p rzęt filmo wy . Ry n ek b y ł zd ecy d o wan ie p o ich s tro n ie: Easy Rider n ak ręco n y p rzez k o lo ro wą zb ieran in ę ich ró wieś n ik ó w p rzy b u d żecie 4 0 0 ty s . d o laró w b y ł n a d o b rej d ro d ze d o zaro b ien ia 5 5 mln d o laró w w box office. Każd a wielk a wy twó rn ia ch ciała mieć s wó j u d ział w rewo lu cji mło d y ch filmo wcó w. Zo etro p e to b y ło to i n ik t n ie my ś lał, że s ą ty lk o g łu p imi d zieciak ami b awiący mi s ię k amerami. Co p p o la o trzy my wał ty g o d n ió wk ę w wy s o k o ś ci 2 ,5 ty s . d o laró w o d Warn er Bro th ers n a zało żen ie n o wej firmy w ramach p ro p o n o wan ej u mo wy o warto ś ci 3 ,5 mln d o laró w. Wy twó rn ia Warn er miała zająć s ię d y s try b u cją p ierws zeg o filmu Zo etro p e, z mo żliwo ś cią ws p ó łp racy p rzy k o lejn y ch . Zo etro p e miało mo żliwo ś ć w p ełn i s amo d zieln ej p racy p rzy filmie, p rzy n ajmn iej d o czas u jeg o u k o ń czen ia. J ak n a tamte czas y b y ł to ś wietn y u k ład , zawarty w d o s k o n ały m mo men cie, g d y wielk ie wy twó rn ie czu ły s ię zag u b io n e i d es p erack o p o s zu k iwały mło d y ch filmo wcó w, k tó rzy mo g li p o k azać im d ro g ę. Ale p ro b lem z u mo wą p o jawił s ię ju ż n a s amy m p o czątk u . Pien iąd ze tak n ap rawd ę b y ły p o ży czo n e – Co p p o la mu s iałb y je s p łacić, jeś li wy twó rn i n ie s p o d o b ałb y s ię efek t k o ń co wy . Tak czy in aczej b u d żet n a p ierws zy film – THX – zo s tał d o p ięty . Szczęś liwą cy frą Co p p o li b y ła s ió d emk a, więc zd ecy d o wał, że b u d żet wy n ies ie 7 7 7 7 7 7 0 7 7 d o laró w – n ierealn ie n is k a k wo ta jak n a film fab u larn y , n awet jak n a ó wczes n e czas y . Tamteg o lata, g d y lu d zie p o s tawili s to p ę n a Ks ięży cu , Lu cas zeb rał ek ip ę. Ro b ert Du v all z Ludzi z deszczu zag rał ty tu ło weg o b o h atera, ak to rk a z San Fran cis co , M ag g ie M cOmie, zo s tała o b s ad zo n a w ro li LUH. Nie p o raz p ierws zy Lu cas wy b rał u zn an eg o b ry ty js k ieg o ak to ra s tars zeg o p o k o len ia, w ty m p rzy p ad k u Do n ald a Pleas an ce’a, k tó remu p o wierzy ł ro lę SEN-a. Ek ip a p rzes zu k ała s lu ms y w p o s zu k iwan iu o s ó b u zależn io n y ch , b ęd ący ch w trak cie terap ii o d wy k o wy ch , zmu s zo n y ch d o o g o len ia g łó w w d o wó d p o ś więcen ia. M ieli zo s tać s taty s tami. Zd jęcia ro zp o częły s ię 2 2 wrześ n ia 1 9 6 9 ro k u i zak o ń czy ły p o d wó ch mies iącach . Lu cas i jeg o ek ip a w g o rączk o wy m p ęd zie k ręcili k o lejn e s cen y w mieś cie i n a jeg o o b rzeżach . M arzy ł, ab y n ak ręcić s wó j film w J ap o n ii, d ając s wo jemu b o h atero wi (i amery k ań s k iej p u b liczn o ś ci) jes zcze więk s ze p o czu cie wy o b co wan ia, k tó reg o o n i M u rch tak b ard zo p rag n ęli. Ale b u d żet n ie p o zwalał n awet n a wy p rawę w teren .

Zamias t teg o k ręco n o film p arty zan ck i, wch o d ząc, w więk s zo ś ci b ez p o zwo len ia, d o o p u s zczo n y ch tu n eli Szy b k ieg o Tran zy tu San Fran cis co Bay Area. Temp o b y ło zab ó jcze, a p raca s tres u jąca. Lu cas mó wił, że o d p ierws zeg o d n ia miał „ws k azó wk ę u s tawio n ą w czerwo n y m p o lu ” i ju ż tam zo s tała. Zau waży ł, że jeg o ek ip a ład u je ro lk ę filmo wą d o k amery n a o d wró t i d o zn ał o ś wiecen ia: p ro fes jo n aliś ci mo g ą p o s tęp o wać ró wn ie b ezwied n ie jak s tu d en ci. Two rzy ł włas n e efek ty s p ecjaln e z mo d elami s amo ch o d ó w i fajerwerk ami za 1 0 d o laró w. Ak to ro m p o zwalał g rać wed łu g włas n eg o u zn an ia, tak jak b y k ręcił d o k u men t. Pewn eg o wieczo ru n a zamk n ięty m p lan ie zd jęcio wy m Du v all i M cOmie o d eg rali s cen ę łó żk o wą wy jątk o wo o d ważn ą n awet jak n a 1 9 7 1 ro k 9 . Lu cas ch ciał, ab y jeg o p o d ziemn y ś wiat wy g ląd ał n a n ieco s faty g o wan y i b ru d n y . Ak to rzy n ie mieli mak ijażu . Biel k o s tiu mó w tro ch ę to p rzy s łan iała, ale Lu cas d ąży ł d o teg o efek tu w s wo ich p ó źn iejs zy ch filmach . M y ś lał ju ż o s eq u elu d o THX, w k o ń cu s p ęd ził mn ó s two czas u , two rząc ten ś wiat, s zk o d a b y ło b y zmarn o wać jeg o p o ten cjał ty lk o n a jed en film. W jeg o u my ś le k iełk o wała jed n a mg lis ta s cen a, w k tó rej b o h ater miałb y zo s tać u więzio n y w g ig an ty czn ej ro zd rab n iarce d o ś mieci. Ch o ć zd awało s ię to p rzy tłaczające, a p raca z ek ip ą n as tręczała wiele tru d n o ś ci, Lu cas p rzecierał n o we s zlak i, a d o ś wiad czen ia d o d awały mu en erg ii. „To b y ł jed y n y film, p rzy k tó ry m p raca d awała mi p rawd ziwą p rzy jemn o ś ć” – p o wied ział d zies ięć lat p ó źn iej 1 0 . Zd jęcie n a jeg o p rzep u s tce n a p lan p o k azy wało co ś n ap rawd ę wy jątk o weg o : wielk i u ś miech n a twarzy reży s era. American Zo etro p e s tała s ię o ficjaln ie firmą w p aźd ziern ik u 1 9 6 9 ro k u . Lu cas zo s tał wicep rezes em, ale jeg o p o s ad a n ie wiązała s ię z k o rzy ś ciami fin an s o wy mi. Ab y związać k o n iec z k o ń cem, wraz z żo n ą b rali ró żn e zlecen ia. Czerp ali in s p irację o raz d o s tawali o k azy jn e fu ch y o d Has k ella Wex lera, k tó ry p rzy b y ł d o Zo etro p e zaraz p o u k o ń czen iu w s ierp n iu s wo jeg o filmu Chłodnym okiem, d ramatu d o k u men taln eg o k ręco n eg o p o d czas Demo cratic Natio n al Co n v en tio n w Ch icag o w 1 9 6 8 ro k u . Lu cas i J o h n M iliu s ch cieli zro b ić co ś p o d o b n eg o w Wietn amie. M illiu s , p aro d iu jąc h ip is o ws k ą p rzy p in k ę z n ap is em CZAS NIRWANY, zap ro p o n o wał ty tu ł Czas apokalipsy i ch ciał o p rzeć s cen ariu s z n a Jądrze ciemności J o s ep h a Co n rad a, o b u rzo n y s twierd zen iem wy k ład o wcy z USC, że k s iążk i n ie d a s ię zek ran izo wać. Scen ariu s z miał d zies ięć s zk icó w. Reży s erią miał s ię zająć Lu cas , ch o ć jak to u jął M illiu s p o latach , Geo rg e n ie o d ró żn iłb y Co n rad a o d Mary Poppins. On p o p ro s tu ch ciał n ak ręcić d o k u men t o Wietn amie. Wk ró tce jed n ak Co p p o la p rzed s tawił p ro jek t wy twó rn i Warn er b ez k o n s u ltacji z Lu cas em czy M illiu s em. Zn alazł miejs ce, g d zie jeg o

g wiazd a mo g łab y ro zb ły s n ąć jaś n iej. No wy m zad an iem Wex lera b y ło n ak ręcen ie filmu d o k u men taln eg o n a temat d armo weg o k o n certu n a to rze wy ś cig o wy m w Eas t Bay . Org an izato rem b y ł zes p ó ł Gratefu l Dead , a zag rać mieli: J effers o n Airp lan e, Cro s b y , Stills , Nas h & Yo u n g o raz Ro llin g Sto n es . Wex ler o d lat p ró b o wał s filmo wać Ro llin g Sto n es , a teraz s p y tał Lu cas a, czy ch ciałb y n ak ręcić u jęcia tłu mu . M iałb y k ręcić u jęcia ro ck an d ro lla n a to rze wy ś cig o wy m i d o teg o jes zcze za p ien iąd ze? Brzmiało n iczy m s p ełn io n e marzen ie. Ko n cert n a to rze Altamo n t b y ł źle zap lan o wan y ; p an o wał s tras zliwy tło k . Och ro n ą zajmo wali s ię Hells An g els . Po d czas wy s tęp u Ro llin g Sto n es s tu d en t z Berk eley zaczął wy mach iwać p is to letem n a s cen ie. Och ro n iarze rzu cili s ię n a n ieg o i d źg n ęli n o żem, a n aćp an y tłu m s p an ik o wał. Do d ziś Lu cas n ie p amięta, co właś ciwie n ak ręcił. Ale Alb ert M ay s les , reży s er d o k u men tu Gimme Shelter, w k tó ry m ro k p ó źn iej wy k o rzy s tał materiały n ak ręco n e p o d czas fes tiwalu , u waża, że Lu cas b ard zo d o b rze u ch wy cił wy jątk o wy n as tró j p an u jący wś ró d u czes tn ik ó w k o n certu , s p an ik o wan y ch , p ró b u jący ch trafić d o wy jś cia. Przep ełn io n y d ziwn ą d u mą, mó wił: „To jak s cen a z filmu s ci-fi” 1 1 . Więk s zo ś ć 1 9 7 0 ro k u Lu cas s p ęd ził n a p o d d as zu s wo jeg o d o mu , u ciek ając we włas n ą o p o wieś ć s p o d zn ak u s ek s u , n ark o ty k ó w i izo lacji. „To tak i ro d zaj terap ii” – mó wił, o p is u jąc mo n taż filmu 1 2 . Zwy k łej terap ii n ig d y b y s ię n ie p o d d ał. Iry to wało g o , g d y Co p p o la n amawiał g o , b y u s iad ł z res ztą ek ip y i p rzed y s k u to wał tru d n o ś ci, jak ie mieli p o d czas zd jęć d o THX. Co p p o la wp ad ł k tó reg o ś d n ia z wizy tą i p rzed s tawił Lu cas a Gary ’emu Ku rtzo wi, k tó ry k ilk a lat wcześ n iej ró wn ież u k o ń czy ł USC i wró cił właś n ie z Wietn amu , g d zie k ręcił filmy z marin es . Co p p o la p raco wał z Ku rtzem w czas ach ws p ó łp racy z Ro g erem Co rman em. Ten cich y k wak ier z b ro d ą w s ty lu Amis zó w b y ł o b ecn ie ws p ó łp ro d u cen tem filmu d ro g i p o d ty tu łem Two-Lane Blacktop. Lu cas p raco wał p rzy THX n a n iety p o wy m s p rzęcie, Tech n is co p e, z d wó ch p o wo d ó w: p o p ierws ze, d zięk i n iemu mo żn a z łatwo ś cią n a s zp u li zmieś cić d wad zieś cia min u t filmu zamias t s tan d ard o wy ch d zies ięciu . „Dla n is k o b u d żeto wy ch p ro d u k cji to b y ło id ealn e” – mó wił Ku rtz. „Zwłas zcza w p rzy p ad k u filmó w s amo ch o d o wy ch ” 1 3 . Co p p o li p rzy ś wiecał jed n ak u k ry ty cel, g d y ich p o zn ał ze s o b ą: Ku rtz b y ł jed y n y m zn an y m mu filmo wcem, k tó ry wid ział wo jn ę w Wietn amie, co czy n iło g o id ealn y m p ro d u cen tem d la Czasu apokalipsy1 4 . Bio rąc p o d u wag ę tematy k ę, a więc film,

s amo ch o d y i wo jn ę, Ku rtz i Lu cas n aty ch mias t zn aleźli ws p ó ln y języ k . Lu cas zao fero wał n o wemu zn ajo memu p o s ad ę p ro d u cen ta p rzy s wo im k o lejn y m filmie, jak ik o lwiek miałb y o n n ie b y ć – ale miał s iln e p rzeczu cie, że b ęd zie n im właś n ie Czas apokalipsy. Przez ch wilę Lu cas cies zy ł s ię p ełn y m ws p arciem. M arcia p o mag ała mu p rzy mo n tażu THX, ch o ć p o zak o ń czen iu p racy u zn ała, że film jes t ch ło d n y . Wieczo rami Walter M u rch mo n to wał ś miałą, awan g ard o wą ś cieżk ę d źwięk o wą, n a k tó rą s k ład ały s ię b ard ziej zn iek s ztałco n e d źwięk i, k o men tarze i o d g ło s y elek tro n iczn e n iż mu zy k a. Na p o trzeb y s cen więzien n y ch , g d y Du v all p o d d awan y b y ł to rtu ro m n a ek ran ie, M u rch p o p ro s ił ak to ró w o n ag ran ie imp ro wizo wan y ch o d g ło s ó w jak b y zn u d zen ia czy s ad y s ty czn y ch k o n tro leró w ru ch u lo tn iczeg o . J ed en z g ło s ó w n ależał d o Terry ’eg o M cGo v ern a, lo k aln eg o d id żeja i ak to ra, k tó ry w czas ie s es ji b ezwied n ie wy my ś lił imię d la jed n ej z n ajs ły n n iejs zy ch p o s taci z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. M cGo v ern b y ł wó wczas rezerwis tą w armii i s p ó źn iał s ię ze s wo jeg o co mies ięczn eg o week en d u s zk o len io weg o . J ech ał więc d o s tu d ia ze s wo im p rzy jacielem, ró wn ież rezerwis tą, s zereg o wy m Billem Wo o k ey em. M cGo v ern i Wo o k ey wy g ląd ali tamteg o d n ia d o ś ć k o miczn ie. By ł ro k 1 9 7 0 i, p o d o b n ie jak in n i d wu d zies to p aro latk o wie, o n i ró wn ież mieli d łu g ie wło s y , k tó re wcis n ęli p o d k ró tk ie wo js k o we p eru k i. „M ieliś my tak ie wielk ie g ło wy ” – ws p o min a Wo o k ey . „M u s ieliś my wy g ląd ać jak k o s mici” 1 5 . Wo o k ey b y ł d o ś ć o wło s io n y m facetem (zres ztą n ad al jes t, a p o wy jś ciu z rezerwy w 1 9 7 2 ro k u zap u ś cił d łu g ą b ro d ę, żeb y p as o wała d o fry zu ry ). M iał k ręco n e, ru d o b rązo we wło s y i p rawie 1 9 0 cm wzro s tu . M o żecie n ie wierzy ć, ale to ws zy s tk o b y ło czy s ty m p rzy p ad k iem. Wo o k ey n ig d y n ie p o zn ał Geo rg e’a Lu cas a. Ws zy s tk o to d ziało s ię s p o n tan iczn ie, M cGo v ern p o wied ział z my ś lą o s wo im k o led ze: „Ch y b a p rzejech ałem p o Wo o k ieem”. Ws p o mn ien ia ro zmy wają s ię p o czterd zies tu latach i n ik t ju ż n ie wie, czy Wo o k ey b y ł tamteg o d n ia w s tu d iu n ag ran io wy m. Bard zo mo żliwe, że o b y d waj b y li n a h aju . „Paliliś my wó wczas mn ó s two trawy ” – ws p o min a Wo o k ey . M cGo v ern twierd zi, że „p rawd o p o d o b n ie jeg o n azwis k o p ad ło , b o s ię wy g łu p iał” 1 6 . Ten cu d o wn ie g łu p i tek s t n ie załap ał s ię d o THX 1138, jed n ak b ard zo s p o d o b ał s ię zaró wn o M u rch o wi, jak i Lu cas o wi, g d y ten g o u s ły s zał. Reży s er zap is ał s o b ie n azwis k o w s wo im n o tatn ik u , n ieco je zmo d y fik o wał i w ten s p o s ó b p o ws tał „wo o k iee”. M cGo v ern n ad al p raco wał u n ieg o o d czas u d o czas u jak o lek to r. Pewn eg o d n ia n a p o czątk u 1 9 7 7 ro k u zaro b ił 2 0 0 d o laró w za k ilk a in n y ch k wes tii, k tó re wó wczas n ie miały zb y t wiele s en s u : „Nie ty ch d ro id ó w s zu k amy ” – miał

p o wied zieć n ieco o s zo ło mio n y m g ło s em. „M o żes z wracać d o s wo ich zajęć”. Do p iero g d y o b ejrzał Gwiezdne Wojny k ilk a mies ięcy p ó źn iej, efek t k o ń co wy wb ił g o w ziemię. „Do s ło wn ie o p ad ła mi s zczęk a” – mó wi M cGo v ern . „By łem w s cen ie z p iep rzo n y m Alecem Gu in es s em!” Po d o b n ie Bill Wo o k ey ży ł w b ło g iej n ieś wiad o mo ś ci d o czas u , g d y z res ztą ś wiata p o s zed ł d o k in a w 1 9 7 7 ro k u . By ł zwy czajn y m s p rzed awcą u b rań w San Rafael, a n a film, p rzy k tó ry m p raco wał ich wu jek Terry , p o s zed ł z d wo ma s wo imi s y n k ami. Wted y n a ek ran ie u s ły s zał s wo je n azwis k o : „Dro id n ie wy ry wa lu d zio m rąk , g d y p rzeg ry wa, a Wo o k iee tak ” – mó wi Harris o n Fo rd o s wo im d u ży m wło ch aty m p rzy jacielu , k tó ry n ag le wy d aje s ię n iezwy k le zn ajo my . „Wó wczas wy d ało mi s ię to n ies amo wite” – p o wied ział Wo o k ey . „Ale p o k ilk u ty g o d n iach i mies iącach zacząłem s ię czu ć tro ch ę n ies wo jo , g d y lu d zie mi o ty m p rzy p o min ali i s n u li p rzy p u s zczen ia, że to ja b y łem in s p iracją d la p o s taci Ch ewb ack i”. Zażen o wan ie s zy b k o zmien iło s ię w d u mę, zwłas zcza d la s y n ó w Wo o k ey a, k tó rzy ro zp o częli k o lek cjo n o wan ie fig u rek z Gwiezdnych Wojen, o b ecn ie wy p ełn iający ch ro d zin n ą p iwn icę. „Gd y ch ło p cy p o s zli d o s zk o ły , u ważali, że to n ajb ard ziej o d jazd o wa rzecz n a ś wiecie” – ws p o min a o wło s io n y s p rzed awca u b rań , o b ecn ie s ied emd zies ięcio letn i. „On i b y li Wo o k iee”. Do czas u u k o ń czen ia THX Lu cas o b awiał s ię, że jeg o p ierws zy film fab u larn y b ęd zie jed n o cześ n ie o s tatn im. Wied ział, że film jes t n iety p o wy . W lis to p ad zie zg ło s ił s ię p o n ieg o Co p p o la, a g d y M u rch zro b ił d la n ieg o p o k az, ten s twierd ził, wzru s zając ramio n ami: „To alb o arcy k lap a, alb o arcy d zieło ” 1 7 . Ale jeś li Geo rg e b y ł zad o wo lo n y , Fran cis b y ł zad o wo lo n y . Zap ak o wał s zp u le z filmem i ru s zy ł d o wy twó rn i Warn er, razem ze s cen ariu s zami g o to wy mi d o p ro d u k cji, w ty m z Rozmową i Czasem apokalipsy. Dziwaczn y mały THX miał s tan o wić p rzed s mak – n awet jeś li n ie p rzy p ad łb y d o g u s tu , d ecy d en ci z wy twó rn i n ie b ęd ą mo g li zap rzeczy ć, że p o d ążają właś ciwy m k u rs em. Prawd a? Ok azało s ię, że mo g li i zap rzeczy li. Czwartek 1 9 lis to p ad a 1 9 7 0 ro k u , g d y Co p p o la zab rał THX n a p o łu d n ie, b y ł d n iem tak k atas tro ficzn y m, że p raco wn icy Zo etro p e n azwali g o „czarn y m czwartk iem”. Decy d en ci z wy twó rn i zn ien awid zili THX 1138 tak b ard zo , że n awet n ie s p o jrzeli n a p o zo s tałe s cen ariu s ze. Z miejs ca zerwali u mo wę i zażąd ali s p łaty d łu g u . Nag le o k azało s ię, że Warn ero wi trzeb a o d d ać 4 0 0 ty s . d o laró w. Dzieck o Lu cas a s tało s ię zak ład n ik iem Ho lly wo o d . Tę metafo rę p rzy taczał

wielo k ro tn ie, ws p o min ając zn aczący mo men t: wy ch o wu jes z d zieck o p rzez d wa lu b trzy lata, aż p rzy ch o d zi k to ś i u cin a mu p alec. Ws zy s tk o jes t w p o rząd k u , mó wią, d zieck o b ęd zie ży ło . „Ale p rzecież to b o li” 1 8 . Warn er zmu s ił Lu cas a d o wy cięcia czterech min u t filmu , a Lu cas zig n o ro wał żąd an ia d als zy ch zmian . Wy twó rn ia wy p u ś ciła film w marcu z min imaln ą p ro mo cją, a wielk ie k in a g o n ie zamó wiły . „Time” i „News week ” zamieś ciły p rzy ch y ln e, ale o s zczęd n e wzmian k i. „Wid o czn y talen t, ale zb y t wiele « s ztu k i» ” – iro n izo wał „Th e New Yo rk er”, n azy wając u to p ię w b iały ch k o s tiu mach „p o n u rą i o ś lep iającą” 1 9 . Film p o zo s tawił Lu cas a w k iep s k iej k o n d y cji fin an s o wej, a Zo etro p e w jes zcze g o rs zej. Stu d io zaczęło zarab iać n iewielk ie p ien iąd ze n a wy p o ży czan iu s p rzętu filmo weg o b ran ży rek lamo wej, ale to n ie wy s tarczy ło n a s p łatę d łu g u Co p p o li. Lu cas a u rato wał telefo n z wy twó rn i Paramo u n t, k tó ra o fero wała 1 5 0 ty s . d o laró w – b y ł o n d la n iej trzecim z k o lei reży s erem ro zp atry wan y m d o p racy n ad ad ap tacją p o wieś ci M aria Pu za z 1 9 6 9 ro k u zaty tu ło wan ej Ojciec chrzestny. Co p p o la o d mó wił ju ż k ilk ak ro tn ie, w k o ń cu to b y ło s tare Ho lly wo o d . Ale Lu cas g o n amó wił: „Po trzeb u jemy p ien ięd zy . Co mas z d o s tracen ia?” 2 0 . I tak Co p p o la p o s zed ł n a ran d k ę z p rzezn aczen iem. Wciąg n ął w p ro jek t Lu cas a, zatru d n iając g o p rzy zd jęciach zb liżeń g azety , z k tó rej M ich ael Co rleo n e d o wiad u je s ię, że jeg o o jciec zo s tał zas trzelo n y . Lu cas o d wd zięczy ł s ię za p rzy s łu g ę, mo n tu jąc in n ą k lu czo wą s cen ę, w s zp italu , d o k tó rej d o d ał więcej n ap ięcia. Lu cas d ramaty czn ie p o trzeb o wał n o weg o p ro jek tu . Wy twó rn ia Co lu mb ia Pictu res p lan o wała s fin an s o wać Czas apokalipsy, ale w o s tatn iej ch wili s ię wy co fała. Lu cas o wie wy d ali n iemal ws zy s tk ie o s zczęd n o ś ci, zo s tało im led wie 2 ty s . d o laró w. W p ewn ej ch wili Lu cas z Ku rtzem p lan o wali ad ap tację filmu Ku ro s awy , p o d o b n ie jak Siedmiu wspaniałych n ied awn o o p arto n a fab u le Siedmiu samurajów. By ć mo że b y łab y to Ukryta forteca. Dlaczeg o ak u rat ta p ro d u k cja Ku ro s awy , n iezn ajd u jąca s ię wś ró d fawo ry tó w filmo wcó w? „Po n ieważ to d o ś ć p ro s ty film ak cji, k tó ra to czy s ię n a tery to riu m wro g a” – mó wi Ku rtz 2 1 . „Bo h ateró w jes t wielu i jes t ład n ie o p o wied zian y ”. Do s k o n ale n ad awał s ię n a film n is k o b u d żeto wy , ch o ć o czy wiś cie Lu cas i Ku rtz marzy li o k ręcen iu czeg o ś o więk s zy m b u d żecie. Pewn eg o wieczo ru ś wieżo u p ieczen i p rzy jaciele s ied zieli w b u fecie i p rzeg ląd ali w g azecie rep ertu ar miejs co wy ch k in . Nie zn aleźli n ic warteg o o b ejrzen ia. Zach wy cali s ię za to p o my s łem zo b aczen ia Flas h a Go rd o n a n a wielk im ek ran ie, w k o lo rze. Nik t n ie p o trafi s o b ie p rzy p o mn ieć s łó w, k tó re p ad ły czterd zieś ci lat wcześ n iej,

n ik t też n ie p amiętał, k to ro zp o czął ro zmo wę, p o n ieważ zaró wn o Lu cas , jak i Ku rtz b y li fan ami p o s taci Flas h a Go rd o n a. Ku rtz mó wi, że d y s k u to wali o g ó ln ie o ty m, iż o d czas u Zakazanej planety z 1 9 5 5 ro k u filmy s cien ce fictio n n ie b y ły zb y t in teres u jące. „Ws zy s tk ie zmierzały w jed n y m z d wó ch k ieru n k ó w: alb o h o rro ru , jak Potwór z Czarnej Laguny i jemu p o d o b n e, alb o in wazji o b cy ch , ewen tu aln ie b y ły h is to riami d y s to p ijn y mi o s p o łeczeń s twach p o s tap o k alip ty czn y ch ” – ws p o min a Ku rtz. „I żad en z ty ch k ieru n k ó w n ie b y ł fajn y . Nam p rzy ś wiecała p o p ro s tu id ea u ch wy cen ia n a ek ran ie en erg ii Flas h a Go rd o n a, Bu ck a Ro g ers a i s p ace o p ery , a teg o o d b ard zo d awn a n ik t n ie k ręcił”. Co k o lwiek zo s tało p o wied zian e w tamty m b u fecie, p o d s y ciło is k rę in s p iracji w u my ś le Lu cas a. W czas ie wizy ty w No wy m J o rk u wio s n ą 1 9 7 1 ro k u „zu p ełn ie s p o n tan iczn ie”, jak mó wi, ws tąp ił d o Kin g Featu res , żeb y zap y tać o p rawa filmo we d o Flasha Gordona. Kiero wn ictwo zg o d ziło s ię n a s p o tk an ie, p o n ieważ s ami my ś leli o zro b ien iu ek ran izacji, p rzy czy m wy mien ili Fred erica Fellin ieg o jak o p o ten cjaln eg o reży s era. Wło s k i mis trz ró wn ież b y ł zn an y m fan em Flas h a Go rd o n a, a Lu cas n ie miał z n im s zan s n a ty m etap ie s wo jej k ariery 2 2 . Wy d aje s ię, że to b y ł p u n k t zwro tn y d la Lu cas a. Oto n ab rała k s ztałtó w mg lis ta id ea filmu o tematy ce k o s mo s u , k tó ra k rąży ła mu w g ło wie – n ie b y ło p o wo d u , d la k tó reg o n ie miałb y b y ć lep s zy o d Flasha Gordona. Po s p o tk an iu w Kin g Featu res jed li o b iad wraz z Co p p o lą w Palm Res tau ran t n a M an h attan ie i Co p p o la mó g ł wy czu ć ro zczaro wan ie p rzy jaciela – ale tak że zau waży ć n o we s p o jrzen ie. „By ł b ard zo p rzy g n ęb io n y ” – ws p o min ał Co p p o la w 1 9 9 9 ro k u p o d czas lu n ch u z Lu cas em i p ro d u cen tem Sau lem Zaen tzem. „Ale p o wied ział: « No có ż, wy my ś lę włas n y film» ” 2 3 . Co p p o la zas tan o wił s ię, a p o ch wili d o d ał: „J ak ież b y ło b y to o g ran iczen ie, g d y b y wted y s p rzed ali mu Flasha Gordona”. „Cies zę s ię, że teg o n ie zro b ili” – s twierd ził Lu cas . Wiele lat p ó źn iej zro zu miał, d laczeg o 2 4 : Flash Gordon to p raca n ad materiałem o tward y ch zało żen iach . Ro zp o czy n as z o d wiern o ś ci o ry g in ało wi, ale to s to i w s p rzeczn o ś ci z two ją k reaty wn o ś cią… M u s iałb y m tam u mieś cić M in g a Bezlito s n eg o , a wcale teg o n ie ch ciałem. Ch ciałem za to tro ch ę zak tu alizo wać s taro ży tn e mo ty wy mito lo g iczn e, zro b ić co ś k o mp letn ie wo ln eg o i zab awn eg o , tak jak p amiętam s p ace fan tas y 2 5 .

W ty m czas ie jed n ak Lu cas p o trzeb o wał filmu n as tawio n eg o n a zy s k i. J eś li Fellin i miał wy reży s ero wać Flasha Gordona, mo że Lu cas mó g ł wziąć co ś Fellin ieg o , n a p rzy k ład p o my s ł, k tó ry leg ł u p o d s taw Wałkoni, o czterech n as to latk ach z p ro win cji, k tó rzy ro zmawiają o wy jeźd zie d o Rzy mu , ale n ig d y teg o n ie ro b ią. M o żn a b y ło b y ś led zić g ru p k ę mło d y ch lu d zi s n u jący ch p lan y o p u s zczen ia ro d zin n eg o mias teczk a i n ak ręcić ich p o d czas jed n ej n o cy w mieś cie s p ęd zo n ej n a włó czen iu s ię ze zn ajo my mi – ry tu ał, k tó ry wy marł w p o p rzed n iej d ek ad zie. Lu cas o s ad ził ak cję s wo jej wers ji w letn ich mies iącach 1 9 6 2 ro k u , w o k res ie, g d y jeg o ży cie zmien iło s ię, i zak o ń czy ł film k rak s ą s amo ch o d o wą. Nad ał mu ty tu ł Amerykańskie graffiti, k tó ry b rzmiał n ieco d ziwaczn ie d la ó wczes n eg o wid za. Wło s k ie s ło wo n ie p rzy jęło s ię jes zcze w tamty ch czas ach , a n o wo jo rs k ie metro mu s iało p o czek ać p rzy n ajmn iej ro k n a o zd o b ien ie wy k o n an y mi s p rejem ry s u n k ami. Lu cas n ie zamierzał włączać s ię w d eb atę n ad zas ad n o ś cią u ży wan ia teg o s ło wa; miał n a my ś li termin s two rzo n y w Po mp ejach w 1 8 5 1 ro k u , o zn aczający n o s talg iczn e ak wafo rty . Ch ciał u wieczn ić s p u ś cizn ę u traco n ej d ek ad y – amery k ań s k ie Po mp eje, zatrzy man e w czas ie n a zaws ze. Po zo s tawiając n a marg in es ie ty tu ł, film w zamierzen iu b y ł p ro d u k cją main s treamo wą i s tan o wił p ro jek t całk o wicie k o mercy jn y . Lu cas b y ł zd etermin o wan y , ab y p rzełamać s tereo ty p p o zb awio n eg o emo cji d ziwak a, zafik s o wan eg o n a k in o s cien ce fictio n . Ze s tu d ia Zo etro p e ro b io n o s o b ie żarty . „Ws zy s cy my ś lą, że jes teś tak ą zimn ą ry b ą” – p o wied ział mu Co p p o la. „M o że zro b iłb y ś co ś p rzy jemn eg o ?” 2 6 „J a ci d am p rzy jemn e” – wy mamro tał Lu cas , p is ząc s cen ariu s z. Ud ało mu s ię s two rzy ć p iętn as to s tro n ico wy tek s t ws p ó ln ie z p arą p rzy jació ł z USC – Willard em Hu y ck iem i jeg o żo n ą, Glo rią Katz. Na s tro n ie ty tu ło wej k ap italik ami u mieś cił s ło wo „M USICAL” – w ten s p o s ó b p o d k reś lał, że film b ęd zie p o s iad ał ro ck an d ro llo wą ś cieżk ę d źwięk o wą. Wted y też ś wiat zaczął s ię o n ieg o u p o min ać. Wio s n ą Lu cas p o jawił s ię w „News week u ” i filmie d o k u men taln y m PBS, g d zie wy p o wiad ał s ię p rzeciwk o s y s temo wi h o lly wo o d zk iemu , s p aceru jąc p o d wielk im n ap is em. Pierws ze d u że bio p o ś więco n e Lu cas o wi, o p u b lik o wan e w „San Fran cis co Ch ro n icle” mn iej więcej w ty m s amy m czas ie, ś wietn ie p o d s u mo wało jeg o ch arak ter: Ci, k tó rzy zn ają Geo rg e’a Lu cas a, mó wią, że p o s iad a temp eramen t arty s ty p racu jąceg o w s amo tn o ś ci n a p o d d as zu s wo jeg o d o mu , a d o teg o ś wietn ą ży łk ę d o in teres ó w, n as tawio n ą n a o ch ro n ę s wo jej p racy 2 7 .

Te d wie zn aczące cech y jeg o o s o b o wo ś ci b y ły ju ż mo cn o wy k ry s talizo wan e i p o zo s tały n iezmien n e p rzez całą jeg o k arierę. W maju 1 9 7 1 ro k u Lu cas d o wied ział s ię, że THX o ficjaln ie zg ło s zo n o n a M ięd zy n aro d o wy Fes tiwal Filmo wy w Can n es . W ten s p o s ó b zo s tał włączo n y w b u n to wn iczy ru ch mło d y ch eu ro p ejs k ich filmo wcó w, k tó rzy d o mag ali s ię, ab y więcej d zieł n ak ręco n y ch p rzez reży s eró w p o n iżej trzy d zies tk i miało s zan s ę n a p o k az n a ty m fes tiwalu . Nie mo g ąc liczy ć n a s fin an s o wan ie b iletó w, Geo rg e i M arcia p o d liczy li o s zczęd n o ś ci i p o lecieli d o Eu ro p y . Najp ierw jed n ak n a ty d zień zatrzy mali s ię w No wy m J o rk u u cierp iąceg o n a zn iżk ę fo rmy w czas ie p racy n ad Ojcem chrzestnym Co p p o li i jeg o n iezło mn ej żo n y Elean o r, b ęd ącej w d ziewiąty m mies iącu ciąży . Sp ali w s alo n ie, a p o jech ali n a lo tn is k o J FK ak u rat teg o s ameg o ran k a, g d y n a ś wiat p rzy s zła So fia Co p p o la. J es zcze p rzed p rzy jazd em d o Can n es Lu cas wy czu wał, że lo s s ię o d mien ia. W No wy m J o rk u p o zn ał Dav id a Pick era, p rezes a wy twó rn i Un ited Artis ts , z k tó ry m s p o tk ał s ię w s p rawie Amerykańskiego graffiti. Przy latu jąc d o Lo n d y n u w d n iu s wo ich d wu d zies ty ch s ió d my ch u ro d zin , Lu cas zad zwo n ił d o Pick era z p łatn ej b u d k i telefo n iczn ej n a ro g u d o mu z o b s k u rn y m mies zk an iem, wy n ajęty m p o n iżej 5 d o laró w za n o c. Pick er o d razu zawarł z n im u mo wę n a 2 5 ty s . d o laró w. Zad o wo len i Lu cas o wie złap ali p ro m d o Fran cji i p o ciąg d o Can n es n a s wo je p rzep u s tk i Eu rail. M u s ieli zak raś ć s ię n a jed en lu b d wa p o k azy THX, b o b ilety ju ż wy p rzed an o . Nie p o k azali s ię n a p o s p ies zn ie zo rg an izo wan ej k o n feren cji p ras o wej i n ik t n ie wied ział, że w o g ó le b y li n a miejs cu . To n ie miało zn aczen ia; liczy ło s ię ty lk o jed n o s p o tk an ie w Can n es , to z Pick erem. Od b y ło s ię w jeg o ap artamen cie w h o telu Carlto n – „p ierws ze p o ważn e d o ś wiad czen ie filmo we” Lu cas a, p rzy jemn a o d mian a p o b iu rach p o d wład n y ch . Pick er p o twierd ził zawarcie u mo wy i s p y tał Lu cas a, czy ma co ś jes zcze d la wy twó rn i. Lu cas wy czu ł o fertę i p rzy jął ją. „Zas tan awiałem s ię n ad p o my s łem s p ace o p ery i filmu fan tas y w k limacie Flasha Gordona” – o d p o wied ział 2 8 . Pick er zg o d ził s ię wziąć p o my s ł p o d u wag ę. Po raz p ierws zy Lu cas zak lep ał s wó j wy marzo n y film i b y ł zs zo k o wan y , że p o my s ł tak s zy b k o p rzero d ził s ię z fan tazji w rzeczy wis to ś ć. „To b y ły fak ty czn e n aro d zin y Gwiezdnych Wojen” – ws p o min ał p o latach reży s er. „Wcześ n iej to b y ł jed y n ie p o my s ł, w tamtej ch wili zmien ił s ię w zo b o wiązan ie”. Nies tety , Pick er n ie jes t w s tan ie p rzy p o mn ieć s o b ie teg o s p o tk an ia. Dla n ieg o b y ło jed n y m z wielu w tamty m h o telu , k o ń czący ch s ię fin alizacją u mo wy lu b n ie.

„M o żes z s o b ie wy o b razić, jak wiele s p o tk ań miałem n a tamty m taras ie”– mó wi Pick er. „Zawieran o więcej u mó w i łaman o więcej s erc n iż w jak iejk o lwiek in n ej b ran ży ” 2 9 . Pamięta jed n ak , że Lu cas n ig d y n ie p o zwo lił mu zap o mn ieć o ewen tu aln y m zb y ciu u d ziałó w w p ro jek cie. Filmo wiec n a k ażd y m s p o tk an iu p rzy p o min ał Pick ero wi: „Hej, Dav id , mo g łeś ju ż mieć Gwiezdne Wojny”. 3 s ierp n ia 1 9 7 1 ro k u wy twó rn ia Un ited Artis ts o ficjaln ie zarejes tro wała n azwę „Th e Star Wars ” jak o zas trzeżo n y zn ak to waro wy M o tio n Pictu re As s o ciatio n o f America. W p ierwo tn ej wers ji an g lo języ czn ej p rzez p ierws ze p ięć lat p rzed n azwą s tał p rzed imek o k reś lo n y „th e”, ch o ć b rzmiało to d ziwaczn ie. Fru s tru jąco n iejas n e jes t jed n ak źró d ło tej h is to ry czn ej n azwy : czy s ięg a o n a czas ó w k o s miczn y ch żo łn ierzy , czy też zo s tała zain s p iro wan a b ard ziej ws p ó łczes n y m zjawis k iem, jak Star Trek . „Dy s k u s ja n a temat [ty tu łu ] zak ład ała, że b y ł to film p rzy g o d o wy w s ty lu Flasha Gordona i s p ace o p ery o wo jn ach w k o s mo s ie” – mó wi Ku rtz. „I jak o ś tak s tan ęło n a Gwiezdnych Wojnach” 3 0 . Patrick Read J o h n s o n , filmo wiec, a tak że p ierws zy d zieciak n a ś wiecie, k tó ry o b ejrzał Gwiezdne Wojny, g d y ro b ił o n ich w 1 9 7 7 ro k u , w wiek u zaled wie p iętn as tu lat, rep o rtaż d la „American Cin emato g rap h er” (Gary Ku rtz n azwał g o „Fan em 1 ”), jes t p rzek o n an y , że n ie mo żn a p is ać o ty m ty tu le b ez my ś len ia o s tars zy ch filmach z g atu n k u s cien ce fictio n . „Ta n azwa n a p o czątk u zaws ze b u d ziła ś miech u mo ich p rzy jació ł” – wy zn ał mi J o h n s o n 3 1 . „Brzmiała g łu p io . J ak b y k to ś p ró b o wał n ak ręcić Star Treka, ale w o s tatn iej ch wili d o d ał « Wars » ” 3 2 . Ku rtz zau waża, że wó wczas b y ła to „d o ś ć p o ws zech n a reak cja”. Lu cas b y ł z p ewn o ś cią fan em Star Treka. Po p o łu d n io we p rzerwy w czas ie d łu g ich lat p is an ia s cen ariu s zy Gwiezdnych Wojen wy k o rzy s ty wał n a o g ląd an ie p o wtó rek emis ji s erialu . „Po d o b ał mi s ię p o my s ł, że mo żn a s ię tak włó czy ć p o całej g alak ty ce” – p o wied ział s y n o wi twó rcy Star Treka Gen e Ro d d en b erry ’eg o w 2 0 0 4 ro k u . Przy ciąg ał g o s erial, k tó ry „o d rzu cił p rzy ziemn e, n u d n e d ziałan ia w realn ej p rzes trzen i k o s miczn ej i p o wied ział: p o p ro s tu wy jd źmy i ch o d źmy g d zieś , g d zie n ik t in n y n ie o d waży ł s ię p ó jś ć” 3 3 . A Ro d d en b erry J r. b y ł w d zieciń s twie, jak n a iro n ię, zn aczn ie więk s zy m fan em Gwiezdnych Wojen n iż Star Treka. Ory g in aln y s erial Star Trek zad eb iu to wał w telewizji w 1 9 6 6 ro k u , a p o emis ji 7 9 o d cin k ó w zo s tał zd jęty z an ten y . Zab rak ło s etk i o d cin k ó w, wy mag an ej zazwy czaj d o zg ro mad zen ia i u d o s tęp n ian ia, ale d o 1 9 7 2 ro k u wy twó rn ia Paramo u n t u d o s tęp n iła g o 1 2 5 miejs co wy m s tacjo m telewizy jn y m w k raju . Szefo wie s ieci n azwali Star Treka

„s erialem, k tó ry n ig d y n ie u mrze”. W s ty czn iu 1 9 7 2 ro k u o k o ło 3 ty s . g o rliwy ch fan ó w s tawiło s ię n a p ierws zy d o ro czn y k o n wen t fan ó w w No wy m J o rk u , ze s ło wn ik ami i ś p iewn ik ami w języ k u wo lk ań s k im o raz p o n ad s etk ą fan zin ó w. Do 1 9 7 5 ro k u fan i o rg an izo wali ro czn ie 2 k o n wen ty w mieś cie, p rzy ciąg ając 1 4 ty s . g o ś ci, a d o 1 9 7 6 ro k u o d b y ły s ię 4 k o n wen ty w k raju , p o wo d u jąc wd zięczn o ś ć ak to ró w, k tó rzy z o s ó b zu p ełn ie n iezn an y ch n ag le s tali s ię s u p erg wiazd ami. Leg en d arn y p is arz s cien ce fictio n , Is aac As imo v , p o d s u mo wał k o n wen t s ło wami, k tó ry mi k to ś mó g łb y o p is ać b eatleman ię: „n as to latk i p is zczące n a wid o k Sp o ck a”. Lu cas wziął u d ział w jed n y m z ty ch wczes n y ch k o n wen tó w w b ard zo zn aczący m o k res ie, g d y walczy ł o realizację s wo jeg o p o my s łu n a Gwiezdne Wojny. „Fak ty czn ie, mó wił tro ch ę o Star Treku” – ws p o min a Gary Ku rtz. Serial b y ł „w p ewien s p o s ó b in s p iru jący . In s p iro wał u my s ł d o marzeń o ty m, jak to jes t p o d ró żo wać d o o d leg ły ch g alak ty k i p o zn awać in n e g atu n k i”. Zan im fan i k tó reg o k o lwiek z u n iwers u m wp ad n ą w g n iew, ch ciałb y m d o p recy zo wać: b y ło b y o czy wiś cie p rzes ad ą s twierd zen ie, że Gwiezdne Wojny s ą jed y n ie Star Trekiem p o liftin g u . Po my s ły s to jące za n imi s ą d iametraln ie ró żn e. Star Trek, jak wiemy z o twierający ch s cen , to s erial p o ś więco n y zało d ze s tatk u k o s miczn eg o n a p ięcio letn iej mis ji b ad awczej. Wiele wątk ó w jes t fan tas ty czn y ch , ale to s cien ce fictio n , a n ie s p ace fan tas y . Rzecz d zieje s ię w n as zej g alak ty ce i n as zej p rzy s zło ś ci, n au k a wy k o rzy s tan a jes t d o p rzy s p ies zen ia p o s tęp u racjo n aln ej Fed eracji. „Star Trek b y ł b ard ziej racjo n aln y ” – mó wił Lu cas . „By ł zo rien to wan y n a ak cję” 3 4 . J ed n ak że mo żn a d o s trzec p o d o b ień s two międ zy Flas h em Go rd o n em i Kap itan em Kirk iem – a tak że Lu cas em i Ro d d en b erry m. Ob y d waj twó rcy wy k o rzy s tali fik cję s p ek u laty wn ą, ab y wy ciąg n ąć p o lity czn e wn io s k i. „Gd y b y m zn alazł s ię n a n iezn an ej p lan ecie, mó g łb y m mó wić o wo jn ie i ras ie, i ws zy s tk ich ty ch rzeczach , o k tó ry ch w telewizji mó wić n ie wo ln o ”– p o wied ział Ro d d en b erry d la AP w 1 9 7 2 ro k u 3 5 . „Dzieciak i d ziś d o ras tają w czas ach , g d y lu d zie twierd zą, że n ie ma p rzy s zło ś ci, że ws zy s tk o mo że s k o ń czy ć s ię za d wad zieś cia lat. Star Trek twierd zi, że p rzy s zło ś ć is tn ieje i że mo że b y ć ró wn ie p ełn a wy zwań i tak s amo ek s cy tu jąca jak p rzes zło ś ć. M ó wi też, że n ie p o win n iś my s ię mies zać w ży cie in n y ch . M o że d zieciak i d o s trzeg ają w s erialu co ś z Wietn amu ”. W 1 9 7 1 ro k u tru d n o b y ło u n ik n ąć tematu Wietn amu n awet mło d y m p aro m, jak Lu cas o wie zwied zający Eu ro p ę n a p rzep u s tce Eu rail, o d wied zający g łó wn ie to ry wy ś cig o we Gran d Prix . Na n ajważn iejs zy m alb u mie teg o lata, Blue J o n i M itch ell, zn ajd o wał s ię h it California, k tó ry o p o wiad ał o włó czen iu s ię p o Eu ro p ie i tęs k n o cie

za amery k ań s k im Ws ch o d n im Wy b rzeżem, p rzep latan ej s tras zn y mi d o n ies ien iami z d o mu : „co raz więcej o wo jn ie i k rwawy ch zmian ach ”. Pó źn iej Lu cas metafo ry czn ie s k o men to wał, jak mo żn a b y ło u n ik n ąć wo jn y : n ależało s ię wy p o wied zieć p rzeciwk o wo jn ie o g ro mn ej liczb ie p rzy zwo ity ch o b y wateli, k tó rzy jed n ak teg o n ie zro b ili. „Brak d ecy zji to ró wn ież d ecy zja” – u jął s wo je s tan o wis k o w 1 9 7 6 ro k u 3 6 . „Un ik ając o d p o wied zialn o ś ci, lu d zie o s tateczn ie mu s zą s tawić czo ła s p rawie w zn aczn ie b ard ziej b o les n y s p o s ó b ”. Bard zo d u że wrażen ie wy warł n a n im k raj p o zb awio n y ró wn o wag i p rzez wo jn ę. Lu cas o k reś lał tę ró wn o wag ę jak o „s tan p o ety ck i”. Reży s er b y ł zd etermin o wan y , ab y k ręcić filmy w trzech try b ach : p rzes zły m, teraźn iejs zy m i p rzy s zły m; n ieo b ecn o ś ci, rzeczy wis to ś ci i aleg o rii. Amerykańskie graffiti miało zab rać wid za d o czas ó w s p rzed ro zd arcia k raju z p o wo d u Wietn amu . Lu cas w Czasie apokalipsy, k tó rą p rag n ął wy reży s ero wać p rzed Gwiezdnymi Wojnami lu b p o n ich , ch ciał p o k azać wo jn ę o b ecn ie. J eś li THX b y ł filmem, k tó ry miał mu zamk n ąć n a zaws ze d ro g ę d o Ho lly wo o d , Czas apokalipsy mó g ł d o p ro wad zić n awet d o u s u n ięcia g o z k raju . Trzeci try b p rzed s tawien ia Wietn amu – aleg o ria, fu tu ry s ty czn a s o czewk a – d o p iero s ię k ry s talizo wał, ale ju ż zn ajd o wał s ię p o d wp ły wem my ś len ia Lu cas a o czas ie o b ecn y m 3 7 . Lu cas b y ł zafas cy n o wan y ty m, jak n iewielk i n aró d p o k o n ał n ajwięk s zą p o tęg ę militarn ą n a Ziemi i właś n ie ten p o my s ł wp ló tł w fab u łę Gwiezdnych Wojen ju ż o d p ierws zy ch s zk icó w w 1 9 7 3 ro k u : „Og ro mn e tech n o lo g iczn e imp eriu m p rześ lad u jące małą g ru p k ę b o jo wn ik ó w o wo ln o ś ć” 3 8 . Ty mczas em w Kalifo rn ii p o p o wro cie z Can n es Lu cas o ficjaln ie zarejes tro wał s wo ją włas n ą mark ę b o jo wn ik ó w o wo ln o ś ć: Lu cas film Ltd ., d o k tó rej p rawa zas trzeg ł jes zcze w 1 9 6 9 ro k u . Na tamtą ch wilę b y ła to jed y n ie n azwa, a p rzy jaciele zas tan awiali s ię, s k ąd b ry ty js k a n azwa firmy , d laczeg o „Ltd .”, a n ie „In c.”? Aliteracja p o p ro s tu b rzmiała lep iej, jak twierd zi Ku rtz, wy g ląd ała ró wn ież lep iej, p o n ieważ we d wó ch s zk ico wali n o we lo g o n a p ap ierze i wp ad ł im d o g ło wy p o my s ł wielk iej, rzu cającej s ię w o czy g rafik i w s ty lu Cin emas co p e, w k tó rej litery zwięk s zały s ię i zmn iejs zały 3 9 . Nie mo g li s ię zd ecy d o wać. Tak czy in aczej Lu cas film n a ty m etap ie b y ł led wie w p o wijak ach . Zatru d n io n o d wie s ek retark i: Lu cy Wils o n d o p ro wad zen ia k s ięg o wo ś ci i Bu n n y Als u p , k tó re właś ciwie s tan o wiły cały p ers o n el. Pierws zy m p ro b lemem firmy b y ł s zk ic k o n trak tu d o Amerykańskiego graffiti, k tó ry Lu cas zlecił k o led ze, Rich ard o wi Waltero wi,

p o ch o d zącemu z No weg o J o rk u i k o mp letn ie n iero zu miejącemu k u ltu ry s amo ch o d o wej. Ku rtz wy p łacił z g ó ry Waltero wi więk s zą częś ć zaliczk i, k tó rą o trzy mał Lu cas , ale o n walczy ł p rzez k ilk a ty g o d n i o p ien iąd ze za s wó j ch ao ty czn y d ru g i s zk ic. Lu cas s am p o d jął s ię n ap is an ia trzecieg o s zk icu – p rzy s zła p o ra, b y p o n o wn ie p rzelać k rew n ad k artk ą. By ło jed n ak wy jś cie. Ag en t Lu cas a, J eff Berg , p ró b o wał o d k ilk u mies ięcy załatwić mu p o s ad ę reży s era k o n trak to weg o i właś n ie p o jawiła s ię o ferta p rzy k ry min ale p o d ty tu łem Lady Ice. Płaco n o 1 0 0 ty s . d o laró w. M ó g ł wziąć p ien iąd ze, s p łacić cały d łu g zaciąg an y p rzez lata u o jca, wy ro b ić s o b ie mark ę i zap ewn ić fin an s o wą s tab ilizację. M arzen ia wy d awały s ię jed n ak zb y t n ieo s iąg aln e, więc zd ecy d o wał s ię d alej k lep ać b ied ę. W g ru d n iu 1 9 7 1 ro k u k o n trak t z UA zo s tał d o g ran y w fo rmie memo ran d u m. Gwiezdne Wojny fig u ro wały w n im jed y n ie jak o „d ru g i film” 4 0 , p o Amerykańskim graffiti, mimo że firma zarejes tro wała ju ż zas trzeżo n y zn ak to waro wy . Pro jek t s p ace fan tas y b y ł n ad al w fazie tak p o czątk o wej, że n awet n azwa n ie b y ła p ewn a. Pierws zy film s tu d ia Lu cas film ży ł n iezwy k le k ró tk o . Tu ż p o wy s tawien iu memo ran d u m Lu cas p rzes łał Pick ero wi s wó j trzeci s zk ic s cen ariu s za. Po p ro s ił o d o d atk o we fu n d u s ze n a czwarty s zk ic i o b iecał, że b ęd zie n ad n im p raco wał ws p ó ln ie z Hu y ck iem i Katz. Pick er p o wied ział, że b ard zo mu s ię s p o d o b ał, ale jeg o s zefo wi w wy twó rn i ju ż n ie. Umo wa zo s tała o d rzu co n a, ale Pick er n ad ał miał mo żliwo ś ć wy p ro d u k o wan ia Gwiezdnych Wojen, o ile Lu cas b y ł w s tan ie n ap is ać s zk ic s cen ariu s za. Ko lejn e cztery mies iące Lu cas p o ś więcił n a p rzep is y wan ie i p ró b y s p rzed an ia Amerykańskiego graffiti. W k o ń cu Ned Tan en , s zef „mło d ej d y wizji” g o to wy n a s fin an s o wan ie n is k o b u d żeto weg o k in a n iezależn eg o w s ty lu Easy Ridera, zg o d ził s ię g o wziąć. Tematy k a b y ła mu b lis k a, więc ro zu miał id eę, ale n ie ro zu miał ty tu łu . Gary Ku rtz zach o wał d o d ziś lis t, w k tó ry m Tan en n arzek a n a ty tu ł k o jarzący s ię z „wło s k im filmem o s to p ach ”. Wy twó rn ia Un iv ers al miała lis tę s ześ ciu s u g ero wan y ch ty tu łó w. Lu cas p is ał o s wo im ro d zin n y m mieś cie, więc d laczeg o n ie n p . Kolejna spokojna noc w Modesto? Lu cas i Ku rtz u zn ali, że to id io ty czn y p o my s ł. „Ro związaliś my p ro b lem s twierd zen iem: « M o żecie wp aś ć n a lep s zy ty tu ł, p o n ieważ wcale n ie u p ieramy s ię p rzy ty m, ale jes t lep s zy n iż ws zy s tk o , co d o ty ch czas s ły s zeliś my » ” – ws p o min a Ku rtz 4 1 . Ok azało s ię, że to b y ł d o b ry p o my s ł, b o tę s amą tak ty k ę zas to s o wał z in n y mi s zefami wy twó rn i, d y s k u tu jąc n ad ty tu łem Gwiezdnych Wojen.

Tan en o d p u ś cił walk ę o ty tu ł, ale miał jes zcze jed n o zas trzeżen ie: film mu s iał mieć alb o g wiazd ę w o b s ad zie, alb o zn an eg o p ro d u cen ta. M o że ten facet, k tó ry n ied awn o wy reży s ero wał d o s k o n ałeg o Ojca chrzestnego? Co p p o la zg o d ził s ię b ez wah an ia. Sp ace fan tas y Lu cas a s p rzed ała s ię za d ru g im p o d ejś ciem. Gd y wy twó rn ia Un iv ers al zg o d ziła s ię k u p ić Amerykańskie graffiti, p o zo s tałe p o my s ły zo s tały s p rzed an e jak o częś ć u mo wy : k o n trak t d awał wy twó rn i mo żliwo ś ć p ro d u k cji Czasu apokalipsy i Gwiezdnych Wojen, ch o ć w d ru g im p rzy p ad k u p ro jek t n ajp ierw mu s iał zo s tać o d rzu co n y p rzez UA. Gwiezdne Wojny wres zcie d o czek ały s ię u mo wy z wy twó rn ią filmo wą, s tając s ię czy mś więcej n iż ty lk o zn ak iem to waro wy m. Lu cas miał zaro b ić 5 0 ty s . d o laró w n a ws p ó łtwo rzen iu s cen ariu s za i reży s erii Amerykańskiego graffiti – mn iej n iż w p rzy p ad k u THX. Bu d żet wy n o s ił 6 5 0 ty s . d o laró w, b y ł ró wn ież n iżs zy n iż d la THX. J ed n ak n a o s ło d ę tej „h ań b y ” miał o trzy mać 4 0 p ro c. z ws zelk ich zy s k ó w. Lip iec 1 9 7 2 ro k u n a p lan ie zd jęcio wy m b y ł s zalo n y m mies iącem wamp irzej p racy , trwającej o d zmierzch u d o ś witu . Tej jed n ej n o cy film s taje s ię – d la o b s ad y i ek ip y – „n o cn y m d n iem ś wis tak a”. Lu cas n ie b y ł n o cn y m mark iem an i też n ie miał o ch o ty ciąg n ąć całej ek ip y d o M o d es to . Wy b rał San Rafael, a g d y s twierd ził, że jes t o n o zb y t h ałaś liwe, ab y u d awać s p o k o jn e mias teczk o z czas ó w jeg o mło d o ś ci, zamien ił je n a małą farmers k ą mieś cin ę Petalu ma, d alej n a p ó łn o c. Z p o czątk u Lu cas częs to s tawał za k amerą – n ap rawd ę s ąd ził, że mo że ro b ić ws zy s tk o . Efek ty b y ły jed n ak s tras zn e, więc Has k ell Wex ler p rzy leciał z Lo s An g eles z p o mo cą, zu p ełn ie za d armo . His to ria b y ła b ard zo p ro s ta: d waj k o led zy i k las o we g wiazd y , Cu rt i Stev e, p ró b u ją zd ecy d o wać, czy ran o wy jad ą n a s tu d ia. Ich d waj zn ajo mi s ą ich całk o wity mi p rzeciwień s twami: n arwan y M iln er, d o k tó reg o n a cały wieczó r p rzy czep ia s ię czy jaś mło d s za s io s tra, a w d o d atk u ś cig a g o k iero wca s p o za mias ta, i n ies zczęs n y k iero wca s k u tera, Terry Ro p u ch a, k tó ry p o ży cza au to Stev e’a i p o d ry wa ład n ą, ale wy mag ającą d ziewczy n ę. Lu cas twierd ził p o latach , że trzej p rzy jaciele rep rezen to wali ró żn e as p ek ty ży cia w M o d es to . Terry b y ł Lu cas em – zd ziwaczały m amato rem k o mik s ó w. M iln er b y ł Lu cas em – k iero wcą wy ś cig o wy m w b ian ch in ie. Cu rt zaś jeg o wers ją z p ierws zeg o ro k u s tu d ió w, Lu cas em, k tó ry u s tąp ił i zaczy n ał zmien iać s wo je ży cie n a lep s ze. Wątk i z Amerykańskiego graffiti łączy o s o b a Wo lfman a J ack a – rzeczy wis teg o d id żeja, k tó reg o miejs ca zamies zk an ia n ik t właś ciwie n ie zn ał (p o d o b n ie jak w M o d es to –

o k azało s ię, że n ad awał z p o tężn ej ro zg ło ś n i w Tiju an ie). Cztery h is to rie p rzep latają s ię, co s tan o wiło wó wczas n iety p o wy p o my s ł, jak b y wid zo wie p rzełączali międ zy s tacjami w o d b io rn ik u rad io wy m w s wo im au cie. Wo lfman p o jawia s ię n a k o ń cu , ab y p o mó c Cu rto wi s k o n tak to wać s ię z tajemn iczą b lo n d y n k ą, k tó ra mig n ęła mu w o k n ie s amo ch o d u . Did żej wy d aje s ię więc łag o d n ą mo cą s p rawczą, g ło s em o d p o wiad ający m n a mo d litwy : n iczy m Imp erato r w s tu d en ck im filmie Lu cas a, ale z p u n k tu wid zen ia s łu ch aczy rad io wy ch . Co p p o la p ławił s ię ty mczas em w b las k u s ławy Ojca chrzestnego i led wie u czes tn iczy ł w filmie, k tó ry n o min aln ie p ro d u k o wał razem z Ku rtzem. Ale d zięk i Fred o wi Ro o s o wi, zn ajo memu Co p p o li, k tó ry zajmo wał s ię cas tin g iem ró wn ież n a p o trzeb y Ojca chrzestnego, Lu cas o trzy mał p rawd o p o d o b n ie n ajlep s zą o b s ad ę n iezn an y ch ak to ró w, n a jak ą k ied y k o lwiek mó g łb y liczy ć d ru g o k las o wy reży s er. Ro n Ho ward i Rich ard Drey fu s s s k rad li u wag ę wid zó w. By ł też facet, k tó ry zag rał Bo b a Falfę, tajemn iczeg o k iero wcę wy zy wająceg o M iln era. By ł w b arwach Co lu mb ii p o mn iejs zy m g raczem, k tó ry wy p ad ł z in teres u i n au czy ł s ię cies ielk i, b o b ard ziej mu s ię to o p łacało . Nazy wał s ię Harris o n Fo rd , a Ku rtz u d zielił mu rep ry men d y za to , że za d u żo p ije p rzed zd jęciami d o k lu czo wej s cen y p o ś cig u o ś wicie. „Nie p o jawiaj s ię więcej n a p lan ie w ty m s tan ie” – Ku rtz zb es ztał Fo rd a, k tó ry o d tamtej p o ry b y ł trzeźwy jak n iemo wlę. Lu cas n ie zamierzał jed n ak k o ń czy ć imp rezy an i też o g ran iczać s wo jej ek ip y w zak res ie reży s erii. „Plan b y ł b ard zo d zik i, b ard zo ro zlu źn io n y ” – ws p o min a Terry M cGo v ern , k tó ry g rał n au czy ciela. „Geo rg e n ie p iln o wał s wo ich ak to ró w” 4 2 . M cGo v ern ś ciął wło s y k ilk a g o d zin p rzed zd jęciami, g d y k to ś wy tk n ął mu , że w 1 9 6 2 ro k u n au czy ciele n ie n o s ili tak ich fry zu r. In n y czło n ek ek ip y , Ch arlie M artin Smith , ws p o min a, że Lu cas o ży wiał s ię zn aczn ie b ard ziej p o d czas ro zmó w o s wo im k o lejn y m filmie. „To b rzmiało d la mn ie ś wietn ie” – ws p o min a Smith . „Wielk a ep o p eja p rzy g o d o wa s cien ce fictio n z k u d łaty mi, mały mi s two rk ami o n azwie Wo o k iee. Rich ard Drey fu s s i ja b łag aliś my Geo rg e’a, żeb y p o zwo lił n am ich zag rać… A p o tem o n zmien ił zd an ie i zro b ił Wo o k ich d wu metro wy ch , a my o d razu wy p ad liś my z lis ty ” 4 3 . Ale, co ważn iejs ze, Lu cas wtap iał s ię w tło jak Wo lfman J ack . Niemal w k ażd ej s cen ie k ry ł s ię p rzed ak to rami – a to p o d lad ą b u fetu , a to n a d ach u s amo ch o d u – p o zwalając k amero m k ręcić to , co ch ciały . Nieu s tan n ie zas y p iał w trak cie zd jęć. „Nap rawd ę zamierzam to reży s ero wać w p raco wn i mo n tażo wej” – p o wied ział Ro n o wi Ho ward o wi. I tak też zro b ił, ale ty m razem n ie u s ieb ie n a p o d d as zu . Namó wił

Co p p o lę d o k u p n a d o mu w M ill Valley i u rząd zen ia w n im s tu d ia filmo weg o . Vern a Field s zo s tała g łó wn y m mo n taży s tą, ale to M arcia g rała tam p ierws ze s k rzy p ce, p o ty m jak Lu cas p o wied ział: „Zro b iłem to d la cieb ie”. To b y ł tward y o rzech d o zg ry zien ia. Po d ział międ zy o p o wieś ciami mu s iał b y ć p erfek cy jn y , n ie wo ln o b y ło u tracić u lo tn eg o n as tro ju n as to letn iej fan tazji. Od p o wied n ia ś cieżk a d źwięk o wa b y ła ró wn ie ważn a. Lu cas i M u rch s p ęd zili całe g o d zin y n a p rzes u wan iu g ło ś n ik ó w w o g ro d zie d o mu w M ill Valley , p ró b u jąc u lep s zy ć d źwięk p io s en k i s ły s zan ej z p rzejeżd żająceg o s amo ch o d u (ś cieżk a d źwięk o wa filmu s k ład ała s ię z p io s en ek , k tó ry ch Lu cas s łu ch ał w 1 9 6 2 ro k u – p o za Elv is em, o d k tó reg o n ie d ało s ię u zy s k ać p raw). Praco wali z u ży ciem p u s zek o zn aczo n y ch n u merami s zp u l (R) i d ialo g ó w (D). Pewn eg o wieczo ru M u rch p o wied ział: „Po trzeb u ję R2 , D2 ” 4 4 . Lu cas b y ł zach wy co n y , b o n ad al b y ł fan em n iezwy k ły ch k o mb in acji liter i cy fr. „R2 D2 ” – p o wtarzali we d wó ch , ś miejąc s ię d o ro zp u k u . Lu cas zap is ał to w s wo im n o tatn ik u , k tó ry zaczął n o s ić ze s o b ą. W s ty czn iu 1 9 7 3 ro k u Amerykańskie graffiti b y ło u k o ń czo n e. Szefo wie wy twó rn i Un iv ers al zo s tali zap ro s zen i n a p o k az, k tó ry miał s ię o d b y ć w No rth p o in t Th eater w Fis h erman ’s Wh arf w San Fran cis co . Więk s zo ś ć wid zó w b y ła zach wy co n a, ś miała s ię p o d czas p o k azu , ale Ned o wi Tan en o wi film s ię n ie s p o d o b ał. Zd ek laro wan y ty p man iak aln o -d ep res y jn y p o p ro s tu n ie miał s zan s y d o s trzec ciep ła czy h u mo ru . Żąd ał cięć i zag ro ził, że wy p u ś ci film wy łączn ie d la telewizji. Co p p o la b ro n ił p rzy jaciela i ch ciał wy k u p ić film o d Tan en a p o k o s ztach , s ięg ając d o k ies zen i p o n ieis tn iejącą k s iążeczk ę czek o wą. Ch o ć b y ł to p ięk n y g es t, n ie o d n ió s ł s k u tk u . Tan en o d mó wił, wy d awał s ię zd etermin o wan y , ab y zatrzy mać d zieło w s tan ie zawies zen ia. Lu cas b y ł n iep o cies zo n y – k o lejn y raz jeg o d zieck o zo s tało p o rwan e p rzez Ho lly wo o d . Nad al b y ł d łu żn ik iem s wo ich ro d zicó w, Co p p o li, ws zy s tk ich wo k ó ł. Wró cił d o d o mu i n ie o d b ierał telefo n ó w o d wy twó rn i. Ty mczas em Ku rtz p o jech ał n a Filip in y i d o Amery k i Po łu d n io wej w p o s zu k iwan iu n ajlep s zy ch mo żliwy ch lo k acji Wietn amu n a p o trzeb y zd jęć d o Czasu apokalipsy, a tak że k raju , k tó ry mó g ł zap ewn ić mak s y maln ie d u żą liczb ę h elik o p teró w. W trak cie o czek iwan ia, jak p o wied ział Lu cas , ró wn ie d o b rze mó g ł zacząć „s k ład ać d o k u p y s zk ic s cen ariu s za mo jeg o k o s miczn eg o maleń s twa” 4 5 . Przy s zła p o ra, ab y p rzelać k rew n a p ap ier jak n ig d y wcześ n iej.

1 L. Stu rh an , The Making of American Graffiti, „Filmmak er’s News letter”, marzec 1 9 7 4 . 2 Umo wa Lu cas a, „Ho lly wo o d Rep o rter”, 1 8 wrześ n ia 2 0 1 3 , h ttp ://www.h o lly wo o d rep o rter.co m/h eat-v is io n /early -g eo rg e-lu cas -co n tract-rev eals 649370. 3 Lu cas cy tu je Co p p o lę w wy wiad zie d la J o n a Av n eta, p rezes a American Film In s titu te Bo ard o f Directo rs , 2 0 0 4 , h ttp ://www.afi.co m/memb ers /featu res /lu cas .as p x . 4 P. Scan lo n , The Force Behind Star Wars, „Ro llin g Sto n e”, s ierp ień 1 9 7 7 . 5 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 2 . 6 M . Hearn , The Cinema of George Lucas, New Yo rk : Harry N. Ab rams , 2 0 0 5 . 7 Niek tó re z wy s tąp ień SEN-a, n p . „Po trzeb u jemy b u n tu , ale k reaty wn eg o b u n tu !”, zo s tały zaczerp n ięte b ezp o ś red n io z k amp an ii Rich ard a Nix o n a w 1 9 6 8 ro k u . G. Lu cas , k o men tarz, THX 1138, d wu d y s k o wa ed y cja s p ecjaln a wers ji reży s ers k iej… , op. cit. 8 Dewelo p er z Pitts b u rg h a, Th o mas Fro u g e, cy t. w: J . Hart, Saved by Grit and Grace: Wild Legacy of the Marin Headlands, „Bay Natu re”, 1 lip ca 2 0 0 3 , h ttp ://b ay n atu re.o rg /articles /s av ed -b y -g rit-an d -g race/. 9 Na ty le, że d o czek ała s ię recen zji w „Play b o y u ”. 1 0 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 9 2 . 1 1 The Stones at the Speedway, „Th e Wall Street J o u rn al”, 1 6 lis to p ad a 2 0 1 0 . 1 2 L. Stu rh an , „The Making of American Graffiti”, op. cit. 1 3 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra, 2 4 k wietn ia 2 0 1 4 . 1 4 Ku rtz ró wn ież miał u k ry ty cel: ch ciał p o ży czy ć o d Co p p o li jeg o wy s zu k an e fran cu s k ie k amery Éclair. 1 5 Bill Wo o k ey , wy wiad au to ra, 1 0 k wietn ia 2 0 1 4 . 1 6 Terry M cGo v ern , wy wiad au to ra, 2 3 marca 2 0 1 4 . 1 7 P. Bis k in d , Easy Riders, Raging Bulls: How the Sex-Drugs-and-Rock-’n’-Roll Generation Saved Hollywood, New Yo rk : Simo n & Sch u s ter, 1 9 9 8 , s . 9 8 . 1 8 S. Zito , George Lucas Goes Far Out, „American Film”, k wiecień 1 9 7 7 . 1 9 Goings on About Town, „Th e New Yo rk er”, 7 p aźd ziern ik a 1 9 7 2 . 2 0 M . No rman , What Happens Next: A History of American Screenwriting, New Yo rk : Ran d o m Ho u s e, 2 0 0 8 , s . 3 9 2 . 2 1 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra. 2 2 Fellin i n ary s o wał p o n o ć o d p o wied n ik Flas h a Go rd o n a d la wło s k iej g azety w czas ach II wo jn y ś wiato wej, g d y M u s s o lin i zak azał o ry g in aln eg o k o mik s u . J es t to jed n ak ty lk o p lo tk a i n ie ma n a n ią żad n y ch d o wo d ó w. Ek s p ert w d zied zin ie k o mik s u i Flas h a Go rd o n a, Ed ward Su mmer, wątp i, czy jes t w n iej ch o ć ziarn o p rawd y . 2 3 Lu cas , Co p p o la i Zaen tz, w: A Long Time Ago: The Story of Star Wars, BBC Omn ib u s , s ezo n 3 3 , o d c. 1 0 , 7 lip ca 1 9 9 9 . 2 4 Nie d o k o ń ca, p o n ieważ w ty m czas ie, w 1 9 7 1 ro k u , b ez Lu cas a czy Kin g Featu res

s tu d io z Lo s An g eles k ręciło k amp o wą p aro d ię p o rn o p o d ty tu łem Flesh Gordon, k tó ra d o czek ała s ię p remiery trzy lata p ó źn iej. Nazwa s tu d ia to k o lejn y d ziwn y zb ieg o k o liczn o ś ci: Graffiti Pro d u ctio n s . 2 5 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 4 . 2 6 P. Scan lo n , The Force Behind Star Wars, op. cit. 2 7 J . Sto n e, „San Fran cis co Ch ro n icle”, 2 3 maja 1 9 7 1 . 2 8 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 5 . 2 9 Dav id Pick er, wy wiad au to ra, 7 s ty czn ia 2 0 1 4 . 3 0 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra. 3 1 Patrick Read J o h n s o n , wy wiad au to ra, 1 1 wrześ n ia 2 0 1 3 . 3 2 Na p o czątk u p ierws zej d ek ad y XXI wiek u J o h n s o n p rzek s ztałcił s wo je d o ś wiad czen ia jak o p ierws zeg o wid za – p rzed ws zy s tk imi in n y mi – Gwiezdnych Wojen, w n iezależn y film p o d ty tu łem 5-25-77 (d ata p remiery Gwiezdnych Wojen), k tó reg o p ro d u cen tem zo s tał Gary Ku rtz. Film d o tej p o ry n ie d o czek ał s ię p remiery . 3 3 G. Lu cas , wy wiad z Gen e Ro d d en b erry m J r. w: Trek Nation, reż. Sco tt Co lth o rp , Ro d d en b erry Pro d u ctio n s , 2 0 1 0 . 3 4 Ibidem. 3 5 G. Ro d d en b erry , „Star Trek” Still Has Many Fans, „As s o ciated Pres s ”, 1 4 marca 1 9 7 2 . 3 6 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 1 0 8 . 3 7 Ch o ć fab u ła Gwiezdnych Wojen b y ła o s ad zo n a „d awn o , d awn o temu ”, p ierwo tn y p lan Lu cas a zak ład ał u mies zczen ie filmu w XXXIII wiek u . 3 8 No tatk i Lu cas a, cy t. w: J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 1 7 . 3 9 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra. 4 0 Do k u men t w: J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 6 . 4 1 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra. 4 2 Terry M cGo v ern , wy wiad au to ra. 4 3 „Starlo g ”, n r 1 2 0 , lip iec 1 9 8 7 , s . 4 2 . 4 4 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 1 4 1 . 4 5 J . Valelly , „The Empire Strikes Back”, and So Does George Lucas, „Ro llin g Sto n e”, 1 2 czerwca 1 9 8 0 .

VII WSZYSTKO GRA Gd y

Lu cas p rzy g o to wy wał s ię d o p ierws zy ch s zk icó w s wo jeg o filmu z g atu n k u s p ace fan tas y , n ie b y ł b y n ajmn iej o s amo tn io n y w s wo ich p lan ach . Filmo wcy z cały ch Stan ó w marzy li wó wczas o p o d o b n y ch p ro jek tach . Po d o b n ie jak THX 1138 b y ł zaled wie p ierws zy m z wielu amery k ań s k ich filmó w o tematy ce d y s to p ijn ej wy p ro d u k o wan y ch n a p o czątk u lat s ied emd zies iąty ch , Gwiezdne Wojny b y ły jed n y m z wielu p o my s łó w n a filmy s p ek u laty wn e w s ty lu b aś n io wy m, z fab u łą o s ad zo n ą w k o s mo s ie, k tó re k iełk o wały w tamtej d ek ad zie. Szaleń s two zap o czątk o wał w 1 9 6 8 ro k u Stan ley Ku b rick s wo ją ep ick ą, n ak ręco n ą p rzy wy n o s zący m 1 0 mln d o laró w b u d żecie, 2001: Odyseją kosmiczną. Ówcześ n i wid zo wie n ie zro zu mieli jej wó wczas , ale filmo wcy jak n ajb ard ziej. Ro d zące s ię d o p iero g wiazd y , jak M artin Sco rs es e, J o h n Carp en ter czy Stev en Sp ielb erg , s zu k ały d la s ieb ie miejs ca w n o wy m g atu n k u i p rzeło mo weg o h itu main s treamo weg o , czeg o ś , co p o s zło b y w ś lad y Do u g las a Tru mb alla – d wu d zies to p ięcio letn ieg o tech n ik a o d efek tó w s p ecjaln y ch , k tó reg o zatru d n ił Ku b rick . Wid zo wie jed n ak p o trzeb o wali zn aczn ie b ard ziej p rzy s tęp n ej h is to rii. Su k ces Lu cas a w ty m wy ś cig u n ie b y ł w żad en s p o s ó b zap ewn io n y . J ed en z jeg o n ajb liżs zy ch p rzy jació ł ju ż miał n a k o n cie film s cien ce fictio n , k tó ry mó g ł s tać s ię n as tęp cą Odysei. Pro jek t p rzep ad ł, ale wcześ n iej film Lu cas a wy s trzelił w h ip erp rzes trzeń , zap ewn iając mło d emu reży s ero wi n ajważn iejs zą p rzep u s tk ę d o k ariery . Dawn o , d awn o temu ab s o lwen t wy d ziału filmo weg o USC p raco wał n ad s zk icem s cen ariu s za d o filmu s cien ce fictio n , k tó ry jes zcze n ie miał ty tu łu . Lizn ął ró wn ież n ieco języ k a p ro g ramo wan ia o n azwie BASIC. Ab y wy my ś leć ty tu ł d la s wo jeg o filmu , p o s tan o wił n ap is ać w ty m języ k u p ro g ram k o mp u tero wy . Wy k o rzy s tał s etk i s łó w, k tó ry ch wraz z p rzy jació łmi u ży ł w s cen ariu s zu , a k o mp u ter wy p lu wał ran d o mo we k o mb in acje, s k ład ające s ię z d wó ch i trzech s łó w. Więk s zo ś ć treś ci n a wy d ru k u n ad awała s ię d o ś mieci. Ale g d y Lu cas p rzejech ał p alcem p o n azwach , jed n a z k o mb in acji wy d ała mu s ię in teres u jąca. Pierws ze s ło wo to „g wiezd n y ”, d ru g ie – „tan iec”.

Gwiezdny taniec wk ró tce w two im k in ie. „Brzmi całk iem fajn ie” – p o my ś lał Hal Barwo o d 1 . Po s zed ł z ty m d o s wo jeg o ws p ó łs cen arzy s ty , M atth ew Ro b b in s a, i razem tes to wali ty tu ł p rzez k ilk a mies ięcy . Os tateczn ie zd ecy d o wali, że b ard ziej p o d o b a im s ię jed en z ty tu łó w, k tó re wy my ś lili s ami: Wszystko gra. Po d ty m ty tu łem ich ag en t s p rzed ał s zk ic wy twó rn i Un iv ers al. To b y b y ło n a ty le, jeś li ch o d zi o ty tu ły s k ład ające z d wó ch s łó w i ro zp o czy n ające s ię o d s ło wa „g wiezd n e”. Lu d zk o ś ć: 1 , Ko mp u tero wy Gen erato r Ty tu łó w: 0 . A jed n ak p ro g ram k o mp u tero wy Barwo o d a d o czek ał s ię reh ab ilitacji, p o n ieważ za k ażd y m razem, g d y ten zag in io n y film p o jawiał s ię w fo rmie o p o wieś ci o h is to rii Gwiezdnych Wojen, o trzy my wał ty tu ł Gwiezdny taniec. Barwo o d ro zmawiał ze mn ą z n ad zieją, że w k o ń cu wy jaś n ię tajemn icę ty tu łu filmu . Barwo o d i Ro b b in s b y li k lu czo wy mi ś wiad k ami k ażd eg o z etap ó w p o ws tawan ia s ag i Lu cas a, n iczy m Ro s en cran tz i Gu ild en s tern u b o k u Hamleta. Przy jaźn ili s ię z n im n a u czeln i, p rzed s tawili g o s wo jemu ag en to wi, J effo wi Berg o wi, wy n ajmo wali o d n ieg o p o k o je w p o ło wie lat s ied emd zies iąty ch , a tak że b y li wś ró d czy teln ik ó w p ierws zy ch s zk icó w s cen ariu s za d o Gwiezdnych Wojen. Barwo o d p ó źn iej p o jawił s ię n a Sk y walk er Ran ch , g d zie two rzy ł g ry d la Lu cas Arts , jed n ak n ie p rzes zed ł n a emery tu rę n a n ajlep s zy ch waru n k ach , u s talo n y ch ze s wo im s tary m p rzy jacielem i jeg o firmą. Barwo o d p o ch o d ził z No wej An g lii, o żen ił s ię ze s wo ją d ziewczy n ą z liceu m i b y ł fan em s cien ce fictio n o d mło d o ś ci. Na s tu d iach n ak ręcił n ag rad zan y film k ró tk o metrażo wy A Child’s Guide to the Cosmos (1 9 6 4 ). Ro k p ó źn iej o b ro n ił d y p lo m i p o d o b n ie jak wielu ab s o lwen tó w wy d ziału filmo weg o ro zp o czął k arierę w p rzemy ś le. Prześ lad o wał g o jed n ak p o my s ł s two rzen ia an imacji, k tó rą ch ciał zaty tu ło wać The Great Walled City of Xan. Ud ało mu s ię wró cić n a u czeln ię jak o as y s ten t w 1 9 6 7 ro k u , p o d o b n ie zres ztą jak Lu cas o wi, k tó ry u czy ł żo łn ierzy mary n ark i, k ręcąc z n imi p ierws zą wers ję THX. W k o lejn y ch latach Barwo o d s cemen to wał p rzy jaźń z Lu cas em, Ro b b in s em i Walterem M u rch em. Po o b ro n ie Lu cas o d wied zał Barwo o d a i jeg o ro d zin ę w Lo s An g eles , g d zie p rzy jaciele o d d awali s ię ws p ó ln y m p as jo m: filmo wi, an imacji i s cien ce fictio n . Grali w g rę o n azwie Kriegspiel z 1 9 7 0 ro k u – zn aczn ie b ard ziej zło żo n ą i wo jen n ą wers ję s zach ó w, ro zg ry wan ą n a p lan ie s ześ cio k ąta raczej n iż p ro s to k ąta. „Do ś ć reg u larn ie ze mn ą p rzeg ry wał” – ws p o min a Barwo o d . Scen ariu s z, zn an y p ó źn iej jak o Wszystko gra, zo s tał n ap is an y za n amo wą p ro d u cen ta Larry ’eg o Tu ck era, k tó ry o d n ió s ł wielk i s u k ces d zięk i filmo wi

o s win g ers ach Bob i Carol, i Ted, i Alice z 1 9 6 9 ro k u . Tu ck er n ie wied ział właś ciwie, jak ieg o filmu o czek u je, ale wied ział, że ch ce s cien ce fictio n i że ma b y ć d ziwn y . „Po wied ział: « M o że jak iś o b cy b ęd zie s k ak ać w g ó rę i s p ad ać w d ó ł, a p o tem wb ijać n o s w ziemię jak s trzała?» ” – ws p o min a Barwo o d . „A my p o my ś leliś my : « O czy m o n d o ch o lery g ad a?» ”. No właś n ie, o czy m? W cu d o wn y ch latach s ześ ćd zies iąty ch s cien ce fictio n zap u ś cił s ię w n ap rawd ę d ziwaczn e zau łk i i mo men tami wy d awał s ię wy ty czać s zlak i d la k u ltu ry mło d zieżo wej. Dek ad ę ro zp o czął Obcy w obcym kraju (1 9 6 1 ) – p o wieś ć Ro b erta Hein lein a o Ziemian in ie n azwis k iem Valen tin e M ich ael Smith wy ch o wan y m p rzez M ars jan . Po p o wro cie n a Ziemię Smith zaczy n a s ię tu czu ć jak ry b a w wo d zie, a jeg o mo żliwo ś ci p s y ch iczn e i lib eraln e p o d ejś cie d o s p raw s ek s u s p rawiają, że p ro p ag o wan y p rzez n ieg o s p o s ó b ro zu mien ia ś wiata lu b „g ro k o wan ia” zy s k u je wielu zwo len n ik ó w. Zak ład a Ko ś ció ł i p rzek o n u je s wo ich wy zn awcó w, że mo g ą wy ewo lu o wać w wy żs zą fo rmę ży cia, homo superior. Ru ch wo ln o ś ci s ło wa, ru ch p raw o b y watels k ich , h ip is i – ws zy s cy zg ro k o wali tę k s iążk ę. Cztery lata p ó źn iej n a ry n k u p o jawiła s ię k o lejn a p rzeło mo wa p o wieś ć z g atu n k u s cien ce fictio n – Diuna Fran k a Herb era. J eś li Obcy w obcym kraju b y ł o to czo n y k u ltem, to Diuna u ro s ła d o ran g i g lo b aln ej relig ii. Wciąż u waża s ię ją za n ajlep iej s p rzed ającą s ię k s iążk ę s cien ce fictio n w h is to rii. Herb ert zamk n ął ws zech ś wiat n a k artach p o wieś ci: k o n k retn ie w Imp eriu m Galak ty czn y m 2 1 0 s tu leci w p rzy s zło ś ci, g d zie k o mp u tery s ą zak azan e, a wielk ie ro d y ary s to k raty czn e wo ju ją ze s o b ą o d o s tęp d o mis ty czn ej, u zależn iającej p rzy p rawy , k tó ra p rzed łu ża ży cie i wzmacn ia ś wiad o mo ś ć. Cen traln ą częś cią u n iwers u m Diuny jes t Arrak is , p u s ty n n a p lan eta ze zło żami p rzy p rawy , o d k tó rej ro zp o częła s ię mo d a n a p u s ty n n e p lan ety . Zamies zk u jący ją wo jo wn icy , zwan i Fremen ami, s ą zmu s zan i d o o d zy s k iwan ia wilg o ci z atmo s fery . M ło d y ary s to k rata o imien iu Pau l Atry d a u ciek a p rzed rzezią s wo jeg o ro d u n a p u s ty n ię, p rzech o d zi p ró b y , zaży wa p rzy p rawę i s taje s ię s tras zliwy m ro d zajem mes jas za – n iczy m w p o wieś ci Hein lein a s y mb o lem n o wej wiary (to b y ło d o ś ć ty p o we w latach s ześ ćd zies iąty ch ). Częś ć d ru g a, Mesjasz Diuny (1 9 6 9 ), o d s łan iała mro czn e o b licze Atry d ó w – ak u rat w p o rę ze wzg lęd u n a mo rd ers twa Ch arles a M an s o n a. Tro ch ę zajęło Ho lly wo o d , ab y n ad ąży ć za wy o b raźn ią literack ą twó rcó w s cien ce fictio n w ro d zaju Hein lein a czy Herb erta. „Filmy s cien ce fictio n miały o p ó źn ien ie rzęd u 2 0 – 2 5 lat w s to s u n k u d o literatu ry g atu n k u ” – twierd zi p rzy jaciel Lu cas a i twó rca filmo wy , Ed ward Su mmer 2 . Stały za ty m racjo n aln e p o b u d k i fin an s o we.

I ch o ć Zakazana planeta wy warła o g ro mn y wp ły w w 1 9 5 6 ro k u („J eś li ch o ć o d ro b in ę g u s tu jes z w zwario wan y m h u mo rze, b ęd zies z b awić s ię ws p an iale” – p o d s u mo wał „Th e New Yo rk Times ” 3 ), to wiele lat zajęło jej o d k u cie s ię za b u d żet w wy s o k o ś ci 5 mln d o laró w. Zab rak ło p u b liczn o ś ci, b o ch o ć mało letn i ch ło p cy , jak Lu cas i jeg o k o led zy , p o b ieg li d o k in , to res zta ro d zin y n ie b y ła ch ętn a im to warzy s zy ć. J ak ie s zan s e miały in n e filmy s cien ce fictio n ? „Zmęczy s z p u b liczn o ś ć w p ierws zy week en d emis ji, a p o tem mas z k ło p o ty ” – cy tu je Barwo o d p o p u larn e wó wczas p o wied zen ie. Filmo wcy z b ran ży częs to p rzy taczali o p in ię, że zy s k i s ą mo żliwe wy łączn ie p o d waru n k iem, że n ak ręci s ię film d o s tateczn ie tan io . J ames Bo n d mo że d ać ci zwro t z in wes ty cji, p o d o b n ie jak Doktor Żywago i Dźwięki muzyki. Ale n ie faceci w s k afan d rach k o s miczn y ch . Dlateg o k in o lat s ześ ćd zies iąty ch p o d ążało ś cieżk ami p rzetarty mi w p o p rzed n iej d ek ad zie, a filmo wcy k ręcili n is k o b u d żeto we s zmiry w s ty lu Ro g era Co rman a. Po d czas g d y w 1 9 6 5 ro k u czy teln icy p o ch łan iali Diunę, k in a wciąż p ro p o n o wały Święteg o M ik o łaja wy ru s zająceg o n a p o d b ó j M ars a (k o s zt: 2 0 0 ty s . d o laró w). To i tak b y ł d u ży b u d żet w p o ró wn an iu z Mars Needs Women z 1 9 6 7 ro k u (k o s zt: 2 0 ty s . d o laró w). I tak d łu g o , jak d łu g o filmo wcy cierp ieli n a ch ro n iczn y b rak ws p arcia ze s tro n y wy twó rn i, s zan s e b y ły n ik łe, że filmy s cien ce fictio n lu b fan tas y k ied y k o lwiek p rzełamią s tereo ty p o u ś miercen iu ich wed łu g k ry teriu m k o mercy jn eg o i arty s ty czn eg o . Ten s tan rzeczy zaczął zmien iać s ię 3 k wietn ia 1 9 6 8 ro k u , g d y ws k u tek zas k ak u jąceg o zb ieg u o k o liczn o ś ci teg o s ameg o d n ia wes zły d o k in d wa n ajważn iejs ze filmy s cien ce fictio n d ek ad y . J ed n y m b y ła Planeta małp, a d ru g im 2001: Odyseja kosmiczna. Pró b a wy o b rażen ia s o b ie ś wiata p rzed n imi jes t n iemal tak tru d n a, jak p ró b y wy o b rażen ia s o b ie ś wiata p rzed Gwiezdnymi Wojnami. Czy p amięć p o p k u ltu ro wa s ięg a w o g ó le czas ó w, w k tó ry ch n ie zn an o zd an ia: „Zab ieraj o d e mn ie ś mierd zące łap y , ty p rzek lęta małp o ”? Czy k ied y k o lwiek mo g liś my s łu ch ać o twierający ch n u t Tako rzecze Zaratustra b ez my ś len ia o czarn y ch mo n o litach lu b Nad pięknym modrym Dunajem b ez o g ląd an ia o b racający ch s ię s tacji k o s miczn y ch i s teward es s w zero wej g rawitacji? Odyseja o d eg rała zn aczn ie więk s zą ro lę n iż Planeta Małp. Ob s es y jn y s amo tn ik Ku b rick , d ru g i o b o k Ku ro s awy id o l Lu cas a, p o ś więcił trzy lata n a film, k tó reg o s cen ariu s z s two rzy ł we ws p ó łp racy z s amy m Arth u rem C. Clark iem. Efek tem b y ł wizu aln y s cien ce fictio n z tak d u żą ilo ś cią mu zy k i i tak małą ilo ś cią s łó w, jak to ty lk o b y ło mo żliwe. Po czu cie czas u b y ło mis trzo ws k ie, a efek ty s p ecjaln e,

zad ziwiające d o d ziś , zab ierały wid za n a Ks ięży c i z p o wro tem, zan im jes zcze NASA d o tarła n a jeg o o rb itę. A w ak cie k o ń co wy m p o zb awio n a d ialo g ó w wy p rawa Fran k a Bo wman a n a mo n o lit J o wis za p o p rzez ś mierć i o d ro d zen ie o d b y ła s ię zaled wie ro k p o p rzes iąk n ięty m k was em h ip is o ws k im Lecie M iło ś ci. Film p o d zielił k ry ty k ó w i p u b liczn o ś ć. W Wielk iej Bry tan ii mło d y mim, An th o n y Dan iels , wy s zed ł p rzed n ap is ami k o ń co wy mi ze s wo jeg o p ierws zeg o s ean s u filmu s cien ce fictio n 4 . Ale s ty l wizu aln y Odysei wy warł s iln e wrażen ie n a jed n y m z amery k ań s k ich filmo wcó w, k tó ry lu b ił o p o wiad ać h is to rie, zach o wu jąc o s zczęd n o ś ć w s ło wach . „Zo b aczy ć, jak k to ś n ap rawd ę to ro b i, zro b ić film wizu aln y – to b y ło d la mn ie n iezwy k le in s p iru jące” – p o wied ział Lu cas . „J eś li o n to zro b ił, ja też mo g ę” 5 . W tamty m czas ie u s u n ąć jed n ak że arcy d zieło Ku b rick a p rzeg rało jed n ak ze s wo im ó wczes n y m ry walem. Odyseja n ie zwró ciła s wo jemu twó rcy k o s ztó w b u d żetu w wy s o k o ś ci 1 0 ,5 mln d o laró w d o czas u p o wtó rn ej emis ji w 1 9 7 5 ro k u (o d tamtej p o ry zaro b iła p o n ad 1 0 0 mln d o laró w). Ty mczas em Planetę Małp n ak ręco n o p rzy b u d żecie o p o ło wę n iżs zy m, a film zaro b ił 3 2 ,5 mln w box office jes zcze w ty m s amy m ro k u . To o zn aczało k o lejn e zwy cięs two d la n is k o b u d żeto wy ch filmó w s cien ce fictio n . Kry ty cy ró wn ież d o s tali małp ieg o ro zu mu , a wy twó rn ia 2 0 th Cen tu ry Fo x co ro k u , w latach 1 9 7 0 – 1 9 7 3 , wy p u s zczała s eq u ele, a w 1 9 7 4 ro k u p o ws tał s erial. Ko lejn e b y ły co raz s łab s ze i p rzy n o s iły mn iejs ze zy s k i o d s wo ich p o p rzed n ik ó w. Ory g in ał jed n ak b y ł s trzałem w d zies iątk ę i miał wiele ws p ó ln eg o z Odyseją kosmiczną. Ob y d wa ty tu ły mają ak to ró w w małp ich k o s tiu mach , s etk i as tro n au tó w i zwro t ak cji w o s tatn ich min u tach . W o b y d wó ch wy s tęp u je u k ry te zag ro żen ie: tech n o lo g ia – czy to s amo ś wiad o me k o mp u tery , czy b ro ń ato mo wa – s taje s ię n as zą zg u b ą. Ale o b y d wa filmy d ają n am n ad zieję n a ewo lu cję: alb o w mąd rzejs ze małp y , alb o w g wiezd n e emb rio n y . Po międ zy o b y d wo ma filmami ro zciąg ała s ię s fera mo żliwo ś ci d la g atu n k u , n iezb ad an a n iczy m k o s mo s . A ch ęci ek s p lo racji s ty k ały s ię z b ieżący mi wy d arzen iami: Neil Arms tro n g i Bu zz Ald rin o s iemn aś cie mies ięcy wcześ n iej p o s tawili s to p ę n a Ks ięży cu , zarażając p o czu ciem cu d u . Szan s e zd awały s ię n ieo g ran iczo n e. M o że g d zieś b y li k o s mici, k tó rzy p o d s k ak iwali w g ó rę i wb ijali n o s y w ziemię n iczy m s trzały . A mo że p rzeło mo wy film p o win ien mieć co ś ze s tatk ó w k o s miczn y ch , h o lo g ramó w i fali p rzy s zło ś ci? W 1 9 7 3 ro k u in n y mło d y b ro d aty ab s o lwen t USC – J o h n Carp en ter – n ak ręcił n a wp ó ł p o ważn ą p aro d ię Odysei, k o n cen tru jąc s ię n a k lau s tro fo b iczn y ch g ran icach

s tatk ó w k o s miczn y ch , latający ch w d łu g ie rejs y . J eg o n ies p ełn a ro zu mu ws k u tek zb y t d łu g ieg o p rzeb y wan ia w k o s mo s ie zało g a p rzy jmu je n a p o k ład d ziwaczn eg o , p rzy p o min ająceg o p iłk ę p lażo wą o b ceg o , k tó ry p rzy n ajmn iej p o d s k ak u je w p o wietrzu . Film n o s i ty tu ł Ciemna gwiazda i zawiera p ierws zy w h is to rii filmu o b raz s tatk u wch o d ząceg o w h ip erp rzes trzeń , s two rzo n ą p rzez p rzy jaciela Carp en tera, Dan a O’Ban n o n a. Całk iem n ieźle jak n a b u d żet w wy s o k o ś ci 6 0 ty s . d o laró w. Ciemna gwiazda zwró ciła u wag ę p o k ręco n eg o n iezależn eg o filmo wca, mająceg o n a k ilk a h alu cy n o g en n y ch filmó w, p o ch o d ząceg o z Ch ile, Alejan d ro J o d o ro ws k y ’eg o , zn an eg o jak o J o d o 6 . Zak u p iws zy za b ezcen p rawa d o ek ran izacji k o n cie

Diuny, J o d o p rzy b y ł d o Ho lly wo o d z zamiarem p rzek o n an ia Do u g las a Tru mb alla d o p racy p rzy efek tach s p ecjaln y ch . J o d o ch ciał, ab y film o twierała s cen a n ajlep s zeg o u jęcia p an o ramiczn eg o , jak ie mó g ł s o b ie wy marzy ć – p o p rzez całą g alak ty k ę b ez jed n eg o cięcia – i wierzy ł, że jed y n ą o s o b ą mo g ącą to wy k o n ać b ęd zie czaro d ziej o d s tatk ó w k o s miczn y ch z Odysei. Ale Tru mb all zach o wy wał s ię aro g an ck o p o d czas ich s p o tk an ia, p rzery wając J o d o k ilk ak ro tn ie, ab y p rzep ro wad zić d łu g ie ro zmo wy telefo n iczn e. Reży s er o p u ś cił g o więc i p o s zed ł zo b aczy ć Ciemną gwiazdę. By ł p o d tak im wrażen iem, że n aty ch mias t zaaran żo wał s p o tk an ie z O’Ban n o n em, k tó reg o tak o d u rzy ł jak ąś wy jątk o wo mo cn ą o d mian ą marih u an y , że ten zg o d ził s ię s p ak o wać s wo je rzeczy , p o żeg n ać s ię z żo n ą i p rzen ieś ć s ię d o Pary ża, ab y tam p raco wać z J o d o n ad s cen ariu s zem 7 . J o d o wy jątk o wo p as o wał d o Diuny, ch o ćb y d zięk i temu , że miał w s o b ie co ś z g u ru s ek ty . Przek o n ał wielk ieg o Ors o n a Welles a, ab y zag rał czarn y ch arak ter w jed n y m z jeg o filmó w w zamian za wy n ajęcie jeg o u lu b io n eg o p ary s k ieg o k u ch arza, a n awet zas zan tażo wał Salv ad o ra Daleg o , b y ten o d eg rał s cen ę Imp erato ra Ws zech ś wiata (za 1 0 0 ty s . d o laró w za min u tę, jak n aleg ał Dali). Ud ało mu s ię p o zy s k ać s zwajcars k ieg o arty s tę H.R. Gig era, b y ć mo że jed y n eg o więk s zeg o o d s ieb ie i Daleg o d ziwak a w Eu ro p ie, ab y wy k o n ał k ilk a s zk icó w k o n cep cy jn y ch ro d em z k o s zmaru , i zrek ru to wał fran cu s k ieg o arty s tę k o mik s o weg o M o eb iu s a, żeb y w b ły s k awiczn y m temp ie wy k o n ał s cen o ry s y d o całeg o filmu . Efek ty s wo jej p racy zab rał w 1 9 7 5 ro k u d o Ho lly wo o d , g d zie n ap o tk ał n iep rzejed n an y o p ó r ze s tro n y wy twó rn i, n awet n ie wo b ec s cen o ry s ó w czy s ameg o p o my s łu n a film, ale wo b ec włas n ej o s o b y . J eg o zajad ły u p ó r, że film mo że trwać trzy alb o n awet i d wan aś cie g o d zin , jeś li tak mu s ię u b zd u ra, p rawd o p o d o b n ie n ie o k azał s ię p o mo cn y . Zeb rał d o teg o czas u 1 0 mln d o laró w, ale b ez d o d atk o wy ch p ięciu Diuna o d es zła w s ferę p lan ó w i n ig d y n ie zo s tała zrealizo wan a 8 . Tak czy in aczej, p o d o b n ie jak w p rzy p ad k u wielu in n y ch

n ieu d an y ch p o my s łó w n a filmy o k o s mo s ie z lat s ied emd zies iąty ch , s amo ich is tn ien ie p o ciąg ało za s o b ą in teres u jące, n iezamierzo n e k o n s ek wen cje. Ty mczas em n a Ws ch o d n im Wy b rzeżu k o lejn y mło d y b ro d aty filmo wiec, Ed ward Su mmer, o b ro n ił s ię n a wy d ziale filmo wy m NYU i marzy ł o n ak ręcen iu filmu s cien ce fictio n . M iał ju ż n a k o n cie k ró tk o metrażó wk ę p o d ty tu łem 72-D, ale p o n ieważ ws zy s cy my lili ją z THX 1138, d o d ał p o d ty tu ł: The Adventures of Spa and Fon. Czek ając n a p ien iąd ze n a s wo je k o lejn e s cen ariu s ze, o two rzy ł n a M an h attan ie k s ięg arn ię z k o mik s ami – Su p ers n ip e – k tó ra s zy b k o s tała s ię mek k ą d la fan ó w k o mik s u i filmu . Zag ląd ały d o n iej tak ie s ławy , jak Brian De Palma, Ro b ert Zemeck is , M artin Sco rs es e, a tak że ich p rzy jaciel – Geo rg e Lu cas . Wiele lat p ó źn iej, w 1 9 9 9 ro k u , k ry ty k Peter Bis k in d n ap is ał k s iążk ę zaty tu ło wan ą Easy Riders, Raging Bulls. J ej g łó wn ą tezą b y ło , że „p o k o len ie [reży s eró w] ro ck an d ro lla” z lat s ied emd zies iąty ch p o d zieliło s ię n a d wie frak cje: Sp ielb erg i Lu cas p o d ąży li d ro g ą s p ace fan tas y , a p o zo s tali k ręcili p ap k ę d la mas , i ten p o d ział o d mien ił h is to rię k in a, p o zwalając wy b ić s ię n is zo wy m reży s ero m, jak De Palma czy Sco rs es e. J ed n ak Bis k in d zap o mn iał o ty m, że ci n is zo wi reży s ero wie s p ęd zili s p o rą częś ć d ek ad y , jak Lu cas , w k s ięg arn iach z k o mik s ami, czy tając s cien ce fictio n , p ró b u jąc wy s trzelić filmy o k o s mo s ie w h ip erp rzes trzeń . „Lata s ied emd zies iąte b y ły id ealn y m o k res em, ab y mo g ło zais tn ieć co ś tak ieg o , jak Gwiezdne Wojny” – mó wi Su mmer 9 . Ws p o min a o p o wieś ci Sco rs es eg o o p aran o iczn y m p is arzu s cien ce fictio n Ph ilip ie K. Dick u , a tak że marzen ia De Palmy o ek ran izacji Człowieka do przeróbki – k las y czn ej p o wieś ci g atu n k u au to rs twa Alfred a Bes tera. „Ab s o lu tn ie ws zy s cy ch cieli s filmo wać jeg o d ru g ą p o wieś ć, Gwiazdy moim przeznaczeniem” – ws p o min a Su mmer. „Brałem u d ział w k ilk u o s o b n y ch p ro jek tach i n ik t n ie b y ł w s tan ie d o p ro wad zić ich d o k o ń ca. Efek ty s p ecjaln e b y ły zb y t tru d n e”. Wy twó rn ia Un iv ers al n ajs zy b ciej złap ała b ak cy la s cien ce fictio n . Szu m wo k ó ł Wszystko gra n aras tał p o ty m, jak Larry Tu ck er p rzed s tawił Barwo o d a i Ro b b in s a b y s tremu reży s ero wi telewizy jn emu , Stev en o wi Sp ielb erg o wi, k tó ry u wielb iał s cien ce fictio n tak s amo jak o n i, a w d o d atk u b y ł p ro teg o wan y m s zefa wy twó rn i. Na n ies zczęś cie, g d y ak u rat cała tró jk a z p o d n iecen iem d y s k u to wała o p ro jek cie, s tu d io p rzek azało Do u g las o wi Tru mb allo wi b u d żet w wy s o k o ś ci milio n a d o laró w n a n ak ręcen ie włas n eg o filmu . M iał n o s ić ty tu ł Niemy wyścig i zawierać wy b ran e efek ty wizu aln e, k tó ry ch n ie u k o ń czo n o n a czas d la filmu Ku b rick a. Fab u ła filmu Tru mb alla wy d ała s ię o d p o wied n ia d la zak o ch an y ch w k o s mo s ie

g eek ó w, u zależn io n y ch o d k was u d ziwak ó w i czło n k ó w ro s n ąceg o s to warzy s zen ia o b ro ń có w ś ro d o wis k a, k tó rzy n ied awn o ś więto wali p ierws zy Dzień Ziemi. W o d leg ły m ro k u 2 0 0 8 cała ro ś lin n o ś ć n a p lan ecie zo s tała wy n is zczo n a, jeś li n ie liczy ć k ilk u s zk larn i is tn iejący ch p o d k o p u łami u mies zczo n y mi n a o rb icie. Op iek u jący s ię n imi o g ro d n ik o trzy mu je ro zk az zn is zczen ia s wo jeg o ład u n k u i p o wro tu n a Ziemię, ale zamias t teg o mo rd u je zało g ę i wraz z p arą ro b o tó w ws zczy n a b u n t. Na ś cieżce d źwięk o wej zn alazły s ię d wie p io s en k i J o an Baez. To b y ło co ś n o weg o . Wszystko gra też miało b y ć czy mś n o wy m. M iało w s o b ie co ś z Zakazanej planety, co ś z Odysei kosmicznej, a tak że co ś d la p o k o len ia g wiezd n eg o p y łu . To b y ła h is to ria ek s p ed y cji k o s miczn ej n a k ilk a p lan et w o d leg ły m s y s temie g wiezd n y m. Dwó ch facetó w b ad a mn iej in teres u jącą z p lan et, z atmo s ferą led wie n ad ającą s ię d o o d d y ch an ia. Ek s p lo ru ją jej trawias te ró wn in y w czy mś n a wzó r wielk ieg o k amp era. Ni s tąd , n i zo wąd k o mp u tery k amp era zaczy n ają d ru k o wać p ro to k o ły p ierws zeg o k o n tak tu – wy k ry ły w p o b liżu o b cą fo rmę ży cia. Pro to k o ły b y ły ak ty wn e o d s tu leci i s ą n ien aru s zaln e. Zg o d n ie z n imi s tars zy z b ad aczy o d latu je n a d ru g ą p lan etę, p o zo s tawiając mło d s zeg o k o leg ę w ch arak terze k ró lik a d o ś wiad czaln eg o . M ło d y n au k o wiec p rzeży wa n a p lan ecie s erię arch eo lo g iczn y ch p rzy g ó d w s ty lu In d ian y J o n es a, o d k ry wając w międ zy czas ie d o wo d y n a s taro ży tn ą in wazję o b cy ch . Nie o d n ajd u je żad n eg o ży weg o o rg an izmu p o za g ru p ą tajemn iczy ch ro b o tó w s p rzątający ch , k tó re zab iera d o k amp era. Ro zp o czy n ają o n e d emo n taż k amp era s zy b ciej, n iż o n jes t w s tan ie z p o wro tem g o zło ży ć. W d o d atk u zaczy n a mu s ię k o ń czy ć tlen . I właś n ie wted y p o jawiają s ię p rawd ziwi o b cy n iczy m k awaleria z o d s ieczą. „Są jak an io ły ” – mó wi Barwo o d . „Po ro zu miewają s ię ze s o b ą za p o mo cą emitu jący ch ś wiatło p lam n a ciele. I s p ęd zają tu jak b y wak acje” 1 0 . Ob cy o rien tu ją s ię, że as tro n au ta jes t w n ieb ezp ieczeń s twie, fo rmu ją p ierś cień wo k ó ł jeg o s tatk u , zaczy n ają tań czy ć i „za p o mo cą s ił wy k raczający ch p o za lu d zk ie ro zu mien ie” wy n o s zą k amp er n a o rb itę, g d zie mło d y as tro n au ta mo że o trzy mać p o mo c o d s wo ich k o leg ó w. Po ty m jak Niemy wyścig, ze s wo im mo ralizato rs k im b o h aterem, wp ad ł d o box office w 1 9 7 2 ro k u , wy twó rn ia zain teres o wan ie s cien ce fictio n . Wszystko gra trafiło n a p ro jek tó w. Barwo o d u b o lewa, że film i tak

p rzes łan iem i n iezn o ś n y m Un iv ers al s traciła ws zelk ie cmen tarzy s k o p rzeg ran y ch k o s zto wałb y zb y t wiele

i p rawd o p o d o b n ie p o rad ziłb y s o b ie lep iej trzy d zieś ci lat p ó źn iej jak o „fajn a mała p ro d u k cja z d u żą ilo ś cią efek tó w k o mp u tero wy ch ”.

Barwo o d o d n ió s ł s u k ces , ws p ó łp racu jąc ze Stev en em Sp ielb erg iem, d la k tó reg o wraz z M atth ew Ro b b in s em n ap is ał s wó j p ierws zy film p ełn o metrażo wy , Sugarland Express. Pó źn iej, jak s ię p rzek o n amy , Lu cas p o p ro s ił g o o ws p ó łp racę p rzy s cen ariu s zu Gwiezdnych Wojen, ale Barwo o d o d rzu cił p ro p o zy cję. Zro b ił n ato mias t mn ó s two n iewy mien io n y ch w n ap is ach k o ń co wy ch p o p rawek w s cen ariu s zu filmu Sp ielb erg a Bliskie spotkania trzeciego stopnia, u zu p ełn iając treś ć n a p o czątk u i n a k o ń cu . Nie u zn an o ró wn ież jeg o wp ły wu n a Gwiezdne Wojny, k tó re mo g ły p rawd o p o d o b n ie n ig d y n ie p o ws tać, g d y b y n ie zn aczące ws p arcie, jak ie Barwo o d zap ewn ił Lu cas o wi p o ty m, jak zg as ło jeg o włas n e marzen ie o k o s mo s ie. J es zcze w czas ach s wo jej p racy d la b ran ży p rzemy s ło wej Barwo o d p raco wał n ad s erią filmó w d la Bo ein g a. Po my s ł p o leg ał n a p ro mo cji mo d elu SST (s k ró t o d „Su p ers o n ic Tran s p o rt”), k tó ry miał k o n k u ro wać z o d rzu to wcem Co n co rd e, ch o ć n ig d y n ie p o ws tał. W firmie Barwo o d p o zn ał arty s tę, k tó ry n amalo wał k ilk a n iezwy k ły ch g was zó w n o weg o mo d elu – Ralp h a M cQu arrieg o . W 1 9 7 1 ro k u , jes zcze w czas ie p racy n ad Wszystko gra, Barwo o d d o wied ział s ię, że M cQu arrie p rzep ro wad ził s ię d o Lo s An g eles . Sp o tk ali s ię, ab y p o ro zmawiać o filmie i o s tateczn ie M cQu arrie zo s tał zatru d n io n y d o n amalo wan ia czterech ry s u n k ó w k o n cep to wy ch . Po u k o ń czen iu p ierws zeg o p ewn eg o p o p o łu d n ia zap ro s ił Barwo o d a i Ro b b in s a d o s wo jeg o s tu d ia, ab y mo g li s ię u p ewn ić, że p race p o d ążają we właś ciwy m k ieru n k u . Przy s zli ze s wo im k o leg ą, Geo rg e’em Lu cas em, z k tó ry m ak u rat jed li wcześ n iej lu n ch . Sp o tk an ie, k tó re o d b y ło s ię p ó źn iej, d o s ło wn ie zmien iło h is to rię k in emato g rafii. Ob raz M cQu arrieg o p rzed s tawiający as tro n au tę o b o k k amp era n a trawias tej ró wn in ie zap arł ws zy s tk im d ech w p iers iach . Po twierd zili, że p race p o s tęp u ją we właś ciwy m k ieru n k u . „Geo rg e s p o jrzał n a Ralp h a – ws p o min a Barwo o d – i p o wied ział: « Wies z, ch cę zro b ić film s cien ce fictio n . Zap amiętam two je n azwis k o » ”. Lu cas jed n ak , zan im mó g ł s o b ie p o zwo lić n a p o mo c M cQu arrieg o w wizu alizacji s wo jej k o s miczn ej h is to rii, s iad ał p rzy k u ch en n y m s to le w d o mu w M ill Valley i walczy ł ze ws zy s tk ich s ił, ab y p rzelać s ło wa n a p ap ier.

1 In fo rmacje i cy taty n t. Hala Barwo o d a z wy wiad u au to ra, 2 1 czerwca 2 0 1 3 .

2 Ed ward Su mmer, wy wiad au to ra, 2 4 czerwca 2 0 1 3 . 3 Screen: Wonderful Trip in Space; „Forbidden Planet” Is Out of This World, „Th e New Yo rk Times ”, 4 czerwca 1 9 5 6 . 4 An th o n y Dan iels w Dermo t O’Leary Sh o w, BBC Rad io 2 , 2 1 marca 2 0 0 9 . 5 Standing on the Shoulders of Kubrick: The Legacy of 2001, Blu -Ray , Lo s An g eles : Warn er Bro th ers , 2 0 0 1 . 6 Jodorowsky’s Dune, reż. Fran k Pav ich , So n y Pictu res Clas s ics , 2 0 1 3 . 7 W ty m czas ie n a p rzed mieś ciach Pary ża p iętn as to letn i Lu c Bes s o n s zk ico wał p o my s ły n a włas n y film o k o s mo s ie. Praco wał p iln ie n ad s cen ariu s zem p rzez d ek ad y , aż film wres zcie ws zed ł d o k in w 1 9 9 7 p o d ty tu łem Piąty element. Bes s o n w jed en o twarty s p o s ó b o d n ió s ł s ię d o Gwiezdnych Wojen: o ficer wo js k a p łci żeń s k iej z fry zu rą à la k s iężn iczk a Leia. 8 No we ży cie zy s k ała w 2 0 1 4 ro k u w d o k u men cie o n ieu k o ń czo n y m p ro jek cie, zaty tu ło wan y m Diuna Jodorowsky’ego, z k tó reg o p o ch o d zi więk s zo ś ć p rzy to czo n y ch w tek ś cie in fo rmacji. Go rzk i ak cen t z d o k u men tu – s u g eru je o n , że n iek tó re s cen y z Gwiezdnych Wojen s ą in s p iro wan e s cen o p is ami M o eb iu s a. Gary Ku rtz u p iera s ię, że an i o n , an i Lu cas n ig d y ich n ie wid zieli, aczk o lwiek w p ó źn iejs zy m o k res ie zatru d n ił arty s tę d o s two rzen ia p lak ató w n a p o trzeb y eu ro p ejs k iej p remiery filmu . 9 Ed ward Su mmer, wy wiad au to ra. 1 0 Hal Barwo o d , wy wiad au to ra.

VIII MOJE KOSMICZNE MALEŃSTWO Jak s two rzy ć ws zech ś wiat z n iczeg o ? Na to p y tan ie Lu cas s zu k ał o d p o wied zi w 1 9 7 3 ro k u , g d y ch ciał zd efin io wać, czy m tak właś ciwie miały b y ć Gwiezdne Wojny. Pró b o wał ju ż czeg o ś p o d o b n eg o p rzy THX, n o s ząc w u my ś le mg lis te p o jęcie s eq u ela. Ale ten film n ie miał wiele ws p ó ln eg o z o p o wiad an iem h is to rii. Lu cas p ró b o wał teraz s wo ich s ił w two rzen iu fab u ły . Przy s zła p o ra n a h is to rię o s ad zo n ą g d zieś w o d leg łej g alak ty ce. Ab y ją p o wo łać d o ży cia, trzeb a b y ło p o n o wn ie o p an o wać s ztu k ę p is an ia. Reży s er zaczął o d s p o rząd zen ia lis ty imio n . Ch ciał je u jrzeć n a k artce. Imp erato r Fo rd Ks erk s es Trzeci, Ks en o s , Th o rp e, Ro lan d , M o n ro e, Lars , Kan e, Hay d en , Kry s p in , Leila. Z jed n ej s tro n y p o s iłk u jąc s ię k s iążk ą z imio n ami d ziecięcy mi, z d ru g iej zaś k s iążk ami h is to ry czn y mi, d o d ał o p is y , k tó re w s p o s ó b zb y t o czy wis ty n awiązy wały d o rzeczy wis ty ch in s p iracji: Alek s an d er Ks erk s es XII, Imp erato r Decarte (p rawd o p o d o b n ie wo jo wn iczy k ró l-filo zo f). Han So lo , p rzy wó d ca lu d u Hu b b le (So lo – to mark a p ap iero wy ch k u b k ó w, a Hu b b le b y ło n azwis k iem as tro n o ma). A, i jes zcze jed n o , n ap rawd ę d o b re, in s p iro wan e w d u ży m s to p n iu jeg o włas n y m n azwis k iem: Lu k e Sk y walk er, „Ks iążę Beb eró w” 1 . W ty m mo men cie ch cecie k rzy czeć: Geo rg e, zaczek aj, wró ć d o tamty ch d wó ch imio n ! Po rzu ć g łu p ie ty tu ły , zn ajd ź n o tatn ik , w k tó ry m zap is ałeś imio n a R2 -D2 i Wo o k iee, a wted y b ęd zies z n a d o b rej d ro d ze. Dro g a d o k reaty wn o ś ci b y wa jed n ak zazwy czaj k ręta i wy b o is ta. Lu cas s k u p ił s ię n a in n ej p o s taci, k tó rą b y ł M ace Win d y , n o b liwy k o s miczn y s amu raj w s ty lu Ku ro s awy . Win d y n o s i ty tu ł „J ed i Ben d u ”, p o ch o d zący o d g atu n k u s amu rajs k ich filmó w jidai geki, co d o s ło wn ie o zn acza „s ztu k ę z ep o k i”. Facet, k tó ry o p o wiad a h is to rię M ace’a, jeg o u czeń czy też p ad awan , to alb o C.J . Th o rp e alb o C.2 . Th o rp e (n ie ma n ic b ard ziej fu tu ry s ty czn ie b rzmiąceg o n iż imię b ęd ące n u merem). Tak czy in aczej jeg o k s y wa to „Ch u ie”. W ty m mo men cie w g ło wie Lu cas a k o łatała s ię rap tem jed n a s cen a, ch o ć n ie n ap is ał jej p rzez trzy k o lejn e lata. Ch ciał zo b aczy ć b itwę s amo lo tó w w k o s mo s ie. W miejs ce s taty czn y ch s cen alb o p ro s ty ch ru ch ó w w jed n y m k ieru n k u , jak ie wy k o n y wały mo d ele w Star Treku, s tatk i miały p ęd zić i wp ad ać n a s ieb ie n iczy m d zik ie p tak i alb o my ś liwce p o d czas b itew II wo jn y ś wiato wej.

Na razie my ś li Lu cas a zap rzątały p y tan ia więk s zeg o k alib ru . J ak n ak ręcić film, k tó ry p rześ lad o wał g o o d czas ó w s tu d en ck ich ? J ak p rzek u ć w rzeczy wis to ś ć p o my s ły , tak jak wcześ n iej w THX i Amerykańskim graffiti? Wh illo wie. To b y ło to . Lu cas o czy ma wy o b raźn i u jrzał s taro ży tn y zak o n g alak ty czn y ch s trażn ik ó w n azy wan y ch Wh illami. M y n ig d y ich n ie zo b aczy my ; p o zo s tan ą b ezimien n y mi k ro n ik arzami w tle. Cały film zo s tan ie wy jęty z n iep o zn an ej k s ięg i. „Kronika Whillów – p is ał – Częś ć 1 . Oto h is to ria M ace’a Win d y ’eg o , czczo n eg o J ed i Ben d u z Op h u ch i, p rzek azan a n am p rzez C.J . Th o rp e’a, u czn ia p ad awan a o s ławio n eg o J ed i… ”. Po d o b n ie jak wielu in n y ch p o czątk u jący ch p is arzy s cien ce-fictio n lu b fan tas y , Lu cas u g rzązł w n azwis k ach , p lan etach , s tatk ach k o s miczn y ch i o rg an izacjach międ zy p lan etarn y ch , zan im zd ąży ł wy my ś lić p o wo d y , d la k tó ry ch jeg o czy teln icy p o win n i s ię n imi zain teres o wać. Th o rp e p o ch o d ził z Kis s el. J eg o o jciec b y ł g łó wn y m p ilo tem n a międ zy g alak ty czn y m k rążo wn ik u Tarn ack . Win d y b y ł „Dy g n itarzem Wo js k o wy m u Przewo d n icząceg o So ju s zu Niezależn y ch Sy s temó w”. Th o rp e s taje s ię jeg o u czn iem n a „wy s o k iej Ak ad emii M ięd zy s y s temo wej”. To n ąc w s zczeg ó łach p o zaled wie k ilk u p arag rafach , Lu cas p rzech o d zi d o częś ci II – cztery lata p ó źn iej. Win d y i Th o rp e b y li teraz „s trażn ik ami p rzes y łk i p rzen o ś n y ch fu zji n a Yav in ” i zo s tali „wezwan i n a d ru g ą p lan etę, o d leg łą o d Yo s h iro , p rzez tajemn iczeg o k u riera Przewo d n icząceg o So ju s zu ”. To miała b y ć ich n ajwięk s za p rzy g o d a… I tu n arracja s ię k o ń czy . „Stwó rca” zap rezen to wał d wie s tro n y n iezb y t d o p raco wan eg o zary s u p ierws zeg o filmu z s erii o s ad zo n ej w ty m n o wy m ws zech ś wiecie – i n a ty m p o p rzes tał. Czło wiek , k tó ry k o ń czy ł k ażd y ro zp o częty p ro jek t, u d aremn ił p o d ró ż s wo jeg o b o h atera ju ż n a s amy m p o czątk u d ro g i. Ale p rzecież właś n ie tak p o s tęp u je k ażd y b o h ater. Gd y Lu cas „k rwawił” zap amiętale n ad s wo im p ro jek tem, s tu d io Un iv ers al n ad al o d mawiało d y s try b u cji Amerykańskiego graffiti. William Ho rn b eck , jed en z n ajb ard ziej s zan o wan y ch reży s eró w w b ran ży , u zn ał film za „k o mp letn ie n ien ad ający s ię d o emis ji” 2 . Tan en wy ciął d wie s cen y . Ob y d wie d rwiły z au to ry tetó w: w jed n ej p o s tać g ran a p rzez Ro n a Ho ward a, s p rzeciwiając s ię s wo jemu d awn emu n au czy cielo wi, mó wi, żeb y „p o cało wał k aczk ę”, a w d ru g iej Terry Ro p u ch a jes t zaczep ian y p rzez p raco wn ik a k o mis u s amo ch o d o weg o . Lu cas o d ch o d ził o d zmy s łó w – jeg o d zieck o zn ó w zo s tawało o k aleczo n e – i p o n u ro o d mó wił u d ziału w ty m p ro ced erze. Ku rtz

n amó wił Vern ę Field s d o p racy p rzy mo n tażu . Na p o czątk u 1 9 7 3 ro k u , g d y Graffiti zn ajd o wało s ię w s tan ie zawies zen ia, THX 1138 trafiło d o emis ji telewizy jn ej. Kry ty k p ras o wy J o s ep h Gelmis ro zp ły wał s ię w zach wy tach 3 . Au to r u zn an ej p racy – The Film Director as Superstar – ch ciał b liżej p o zn ać Lu cas a. Czy o n mó g ł b y ć tak ą s u p erg wiazd ą? Zaaran żo wał p rzed p remiero wy p o k az Graffiti i b y ł zas k o czo n y , że s tu d io n ie d o s trzeg a warto ś ci filmu . Zab rał Geo rg e’a wraz z żo n ą n a o b iad d o Sau s alito i n ie mó g ł o p rzeć s ię wrażen iu , że b y li wd zięczn i za d armo wy p o s iłek . Gelmis s p y tał, n ad czy m reży s er teraz p racu je. By ć mo że w o b awie, że k ry ty k filmo wy tak d u żeg o k alib ru wy ś mieje o d n ies ien ie d o Flasha Gordona, Lu cas n azwał s wó j n o wy p ro jek t „wartą 4 mln d o laró w s p ace o p erą w d u ch u Ed g ara Rice’a Bu rro u g h s a”. Po wied ział, że tak jak p rzy Graffiti p raco wał n ad b o h aterami, teraz in ten s y wn ie s k u p i s ię n a ramach fab u larn y ch . I rzeczy wiś cie d ru g i s zk ic s cen ariu s za, u k o ń czo n y w k wietn iu 1 9 7 3 ro k u , b y ł czy mś w ro d zaju p rzes ad n ej rek o mp en s aty za trak to wan ie fab u ły p o maco s zemu p rzez te ws zy s tk ie lata – d zies ięcio s tro n ico wa terap ia, wy p ch an a, p rzes y co n a i p o s y p an a fab u łą. Nie n o s iła n ajmn iejs zy ch o d n ies ień d o d wu s tro n ico wej Kroniki Whillów, n ato mias t s tru k tu rą p rzy p o min ała filmy Ku ro s awy , zwłas zcza Ukrytą fortecę. Oto d o cieramy d o u lu b io n eg o twierd zen ia filmo wy ch n erd ó w: czy wied zieliś cie, że Gwiezdne Wojny o p arte s ą n a Ukrytej fortecy? No có ż, tak n ap rawd ę to n ie. Lu cas p o d o b n ie jak Ku ro s awa wy k o rzy s ty wał d łu g i o b iek ty w i s zero k ie k ad ry , a tak że ch ętn ie u d zielił wy wiad u w związk u z wy d an iem DVD filmu , w k tó ry m wy raził n iezb y t s tan o wczą o p in ię, że Ukryta forteca jes t jeg o czwarty m z k o lei u lu b io n y m filmem jap o ń s k ieg o reży s era 4 . Ale p o ró wn an ia międ zy o b y d wo ma ty tu łami s ą mo cn o p rzery s o wan e. Nawet jeś li Lu cas o g ląd ał Ukrytą fortecę w czas ie p is an ia d ru g ieg o s zk icu s cen ariu s za – a b y ł to ro k 1 9 7 3 – n ie mó g ł wó wczas wy p o ży czy ć k as ety i wy k o n ać an alizy p o k latk o wej. Sk o p io wał jed y n ie p o d s u mo wan ie z wy d an ej w 1 9 6 5 ro k u k s iążk i The Films of Akira Kurosawa, k tó re s tało s ię jed n y m z p arag rafó w ws tęp u 5 . Ukryta forteca o p o wiad a h is to rię d wó ch ch ło p ó w w s zes n as to wieczn ej, ro zd artej wo jn ą d o mo wą J ap o n ii. M ieli walczy ć d la zwy cięs k ieg o k lan u , ale s p ó źn ili s ię n a b itwę. Wzięto ich za p o k o n an y ch i zatrzy man o , lecz u d ało im s ię zb iec. Kłó cą s ię o to , co p o cząć d alej, ro zd zielają s ię i zn ó w zo s tają s ch wy tan i, ale p o n o wn ie u d aje im s ię u ciec. Gd y zn ajd u ją zło to w k awałk u d ry fu jąceg o d rewn a n a b rzeg u rzek i, s zu k ają źró d ła jeg o p o ch o d zen ia i o d n ajd u ją g en erała p o k o n an eg o k lan u wraz z rzek o mo n iemą d ziewczy n ą, u k ry wający ch s ię w g ó rs k iej fo rtecy w n ad ziei wy n ies ien ia zło ta

z tery to riu m wro g a. Ch ło p i p rzy łączają s ię d o n ich , ch cąc zaro b ić lu b wy k raś ć tro ch ę zło ta. Dziewczy n a o k azu je s ię k s iężn iczk ą p o k o n an eg o k lan u , za k tó rą wy zn aczo n o n ag ro d ę. On a i g en erał u ży wają zło ta, ab y o d zy s k ać tery to riu m k lan u , a ch ło p i o trzy mu ją w n ag ro d ę jed n ą mo n etę – i tak k o ń czy s ię film. Dru g i s zk ic s cen ariu s za Lu cas a o twierała s cen a z jes zcze in n ej h is to rii: Gd zieś d alek o w k o s mo s ie. Nies amo wicie b łęk itn o -zielo n a p lan eta Aq u ilae p o wo li u k azu je s ię p rzed o czy ma. Niewielk a p lamk a n a o rb icie p lan ety jaś n ieje w ś wietle p o b lis k iej g wiazd y . Nag le s mu k ły s tatek k o s miczn y w k s ztałcie my ś liwca p o jawia s ię zło wro g o n a p ierws zy m p lan ie, p rzy b liżając s ię w k ieru n k u p lamk i. Dwa k o lejn e my ś liwce b ezg ło ś n ie man ewru ją, u s tawiając s ię z ty łu w fo rmację b itewn ą, a n as tęp n ie p o jawiają s ię trzy k o lejn e. Orb itu jąca p lamk a o k azu je s ię p o tężn ą k o s miczn ą fo rtecą, p rzy k tó rej zb liżające s ię my ś liwce co raz b ard ziej maleją 6 . Do p iero p o ty m ws tęp ie p rzech o d zimy d o zap o wied zi wy ciętej z p o d s u mo wan ia Rich ieg o . Ks iężn iczk a-b an itk a, g b u ro waty g en erał i ich s k arb („b ezcen n a p rzy p rawa au ry ” – p is ał Lu cas , o d n o s ząc s ię p o raz p ierws zy d o Diuny7 ), p o d ró żu ją w „n aziemn y ch ś cig aczach ” p rzez tery to riu m wro g a. Dwó ch k łó tliwy ch imp erialn y ch b iu ro k rató w wy s trzela s ię z k o s miczn ej fo rtecy , ląd u je awary jn ie n a p o b lis k iej p lan ecie i wp ad a w ręce g en erała. Gen erał n o s i u lu b io n e imię z lis ty Lu cas a: Lu k e Sk y walk er. Brzmiało o n o n iczy m imię s tareg o męd rca, Gan d alfa alb o s amu raja, k ro cząceg o p o ś ró d ch mu r z n ieo d łączn y m k ijem. Lu cas n ig d y n ie zaczy n ał p racy n ad żad n y m ze s wo ich s zk icó w, my ś ląc o ty m, b y n ad ać o wo imię mło d emu b o h atero wi. W p o k ło n ie d la n ajwięk s zej z in s p iracji Lu cas a s zk ic wy s y ła n iewielk ą ek ip ę d o p o rtu k o s miczn eg o o n azwie Go rd o n . Tam mają n ad zieję o d n aleźć s tatek k o s miczn y , k tó ry zab ierze ich n a p rzy jazn ą p lan etę. Szu k ając s ch ro n ien ia w czas ie b u rzy , Sk y walk er w o p u s zczo n ej ś wiąty n i o d n ajd u je d zies ięciu zag u b io n y ch ch ło p có w. Po d s łu ch u je, jak s p is k u ją, b y zaatak o wać Imp eriu m w o b ro n ie k s iężn iczk i. Tu taj d ro g i s zk icu Lu cas a i Ukrytej fortecy ro zch o d zą s ię: Sk y walk er zaczy n a s zk o lić zag u b io n y ch ch ło p có w aż d o o s iąg n ięcia p rzez n ich wiek u męs k ieg o . „Ch ło p có w d en erwu ją jeg o zimn e i b ezwzg lęd n e ws k azó wk i, ale z czas em zaczy n ają s zan o wać

g o , wid ząc efek ty s zk o len ia” – p is ał Lu cas tak , że wy g ląd ało to jak b ard zo d o k ład n y o p is jeg o włas n y ch relacji z o jcem. Reb elian ci d o cierają n a Go rd o n i tu taj n as tęp u je s cen a, k tó ra miała p rzetrwać n iezmien io n a p rzez ws zy s tk ie k o lejn e wers je s cen ariu s za, aż zn alazła s ię n a ek ran ie. Gru p a wch o d zi d o k an ty n y w n ad ziei s p o tk an ia k o g o ś , k to u łatwi im o p u s zczen ie p lan ety . „M ro czn a s p elu n a wy p ełn io n a jes t zad ziwiającą mies zan in ą d ziwaczn y ch i eg zo ty czn y ch k o s mitó w, k tó rzy ś mieją s ię i p iją p rzy b arze” – p is ał Lu cas . Gru p k a k o s mitó w zaczep ia jed n eg o z ch ło p có w, więc Sk y walk er zo s taje zmu s zo n y d o wy ciąg n ięcia s wo jeg o „miecza ś wietln eg o ” z p o ch wy . W ciąg u k ilk u s ek u n d o d cięta ręk a u p ad a n a ziemię. Do tej p o ry b rzmi n ieźle. Temp o n ie zwaln ia n awet n a mo men t. Reb elian ci zo s tają wciąg n ięci w p u łap k ę p rzez k u p ca, k rad n ą my ś liwiec, b io rą u d ział w b itwach ze s tatk ami imp erialn y mi n a o b s zarze p o ło wy g alak ty k i, u k ry wają s ię w as tero id zie, zn o wu s ą atak o wan i i ląd u ją awary jn ie n a „zak azan ej p lan ecie Yav in ”. A to ws zy s tk o d zieje s ię w zaled wie jed n y m ak ap icie. Na Yav in p o zn ajemy tu b y lcó w jeżd żący ch n a g rzb ietach wielk ich p tak ó w, k tó rzy b io rą w n iewo lę k s iężn iczk ę i s p rzed ają ją Imp eriu m. Sk y walk er i ch ło p cy k o n s tru u ją „o d rzu to we k ije” ze s wo ich p ak ietó w ratu n k o wy ch . Tłu m k o s mitó w wrzu ca Sk y walk era d o g o tu jąceg o s ię jezio ra. Ud aje mu s ię u ch wy cić s ię p n ącza, o d n ajd u je ch ło p có w z p o mo cą miejs co weg o farmera, p rzy p u s zcza s ztu rm n a imp erialn y p rzy czó łek , d o wiad u je s ię, że k s iężn iczk ę u p ro wad zo n o n a ro d zimą p lan etę Imp eriu m, a n as tęp n ie s zk o li ch ło p có w d o p ilo tażu jed n o o s o b o wy ch my ś liwcó w. Lecą d o k o mp lek s u więzien n eg o , to ru ją s o b ie d ro g ę d o k s iężn iczk i i wy wo żą ją n a p rzy jazn ą p lan etę, g d zie mieli s ię u d ać o d s ameg o p o czątk u . Tam o d b y wa s ię h u czn a p arad a. Biu ro k raci wid zą k s iężn iczk ę „o b jawio n ą w s wej p rawd ziwej b o s k iej p o s taci”, a p o tem id ą s ię u p ić. „Ko n iec?” – n ap is ał Lu cas , n iczy m ech o ze Spojrzenia na życie. J es teś my tak s amo d alek o o d Ukrytej fortecy, jak i o d u k o ń czo n y ch Gwiezdnych Wojen. Lu cas zawarł w s wo im s zk icu p o d ziw d la in n y ch filmó w Ku ro s awy : s cen a z g en erałem Sk y walk erem s p o ty k ający m ch ło p có w w ś wiąty n i p rzy p o min a s cen ę z Sanjuro – samuraj znikąd, a s cen a z k an ty n y jes t in s p iro wan a s eq u elem Straż przyboczna. To d o ś ć tru d n e d o zro zu mien ia n awet d la d o ś wiad czo n eg o fan a Gwiezdnych Wojen, p atrząceg o z p ers p ek ty wy czas u . Dla k o g o ś n ieo b ezn an eg o z s cien ce fictio n s zk ic s cen ariu s za jes t właś ciwie czy mś n iep rzen ik n io n y m. Ag en t Lu cas a J eff Berg o k reś lił g o mian em n iezro zu miałeg o , ale n ie miał wy b o ru i mu s iał p o k azać s zk ic s tu d io m

Un ited Artis ts i Un iv ers al. J eś li celem Lu cas a b y ło u wo ln ien ie s ię o d zo b o wiązań wo b ec o b y d wu wy twó rn i, to n ie mó g ł zro b ić teg o lep iej. Film b ez wątp ien ia miał p o ch ło n ąć zn aczn ie więcej n iż 4 mln d o laró w. Dav id Pick er z UA, k tó ry d y s p o n o wał p rawem p ierwo k u p u , o d rzu cił s cen ariu s z o d razu , ch o ć mu s iało min ąć jes zcze k ilk a mies ięcy , ab y s tu d io zwo ln iło p rawa d o n azwy h an d lo wej „Gwiezd n e Wo jn y ”. W czerwcu Berg wy s łał s zk ic d o s tu d ia Un iv ers al, k tó re mo g ło wy k u p ić p rawa w d ru g iej k o lejn o ś ci, d o łączając k ró tk ą n o tk ę: d o s tali 1 0 d n i n a o d p o wied ź twierd zącą. Stu d io Un iv ers al n ig d y n ie o d rzu ciło s cen ariu s za, p o p ro s tu n ie o d p o wied ziało 8 . Bez ak cep tacji ze s tro n y d wó ch n ajwięk s zy ch g raczy Lu cas miał wo ln ą ręk ę w s p rawie s p rzed aży s wo jeg o s cen ariu s za in n y m wy twó rn io m. Ch ętn ie zwró ciłb y s ię d o Dis n ey a, ale to s tu d io b y ło zamk n iętą fo rtecą, wy p u s zczającą n iewiele warto ś cio wy ch p ro d u k cji, wś ró d k tó ry ch wy ró żn iał s ię w 1 9 7 3 ro k u Robin Hood; p o za ty m b y ło w d ek ad zie s ch y łk u . „Dis n ey p rzy jąłb y ten film, g d y b y Walt n ad al ży ł” – u p ierał s ię Lu cas 9 . J ak n a iro n ię wy twó rn ia n ig d y n ie d o s tała g o w s wo je ręce, n awet p o wy k u p ie Lu cas filmu cztery d ek ad y p ó źn iej – p ierws ze Gwiezdne Wojny jak o jed y n e n a zaws ze p o zo s tan ą w d y s try b u cji in n eg o s tu d ia. Ty m s zczęś liwcem zo s tało o czy wiś cie s tu d io 2 0 th Cen tu ry Fo x . W 1 9 7 3 ro k u to w n im s u k ces o d n io s ła o s tatn ia wy s o k o b u d żeto wa p ro d u k cja z g atu n k u p rzy g o d o wej s cien ce fictio n – Planeta małp. Fo x miał n o weg o p rezes a d ziału k reaty wn eg o , Alan a „Lad d ieg o ” Lad d a J r., s y n a h o lly wo o d zk iej g wiazd y , b y łeg o ag en ta i p ro d u cen ta. M iał o n w wy twó rn i mo c s p rawczą w s p rawach u ru ch amian ia p ro d u k cji za p o mo cą n ależący ch d o n iej p ien ięd zy , czy też „d awan ia zielo n eg o ś wiatła”, jak n azy wa s ię to w Ho lly wo o d . Pierws zy m filmem, k tó remu d ał zielo n e ś wiatło , b y ł Młody Frankenstein, a p o n im b y ł Omen. Ob y d wa zo s tały h itami. Ab y wzb u d zić zain teres o wan ie Lu cas em, Berg załatwił Lad d iemu k o p ię Graffiti. Film s p o d o b ał mu s ię n a ty le, że zap y tał Berg a, czy d ało b y s ię wy k u p ić g o o d Un iv ers alu . Berg p o wied ział o ty m Tan en o wi, a ten teg o s ameg o lata wres zcie wy p u ś cił u męczo n y ty tu ł n a k in o we ek ran y . Wo k ó ł ro li Lad d ieg o w Gwiezdnych Wojnach n aro s ło wiele mitó w. Wed łu g jed n eg o miał b y ć p rezes em wy twó rn i w czas ie k ręcen ia filmu , a w rzeczy wis to ś ci n ie zas iad ał n awet w rad zie n ad zo rczej. Ko lejn y mó wi o b rak u zro zu mien ia mło d eg o reży s era, g d y ten o p o wiad ał o s wo im p ro jek cie, i p o d jęciu d ecy zji wy łączn ie p o d wp ły wem jeg o p as ji d la s wo jeg o n ied o s złeg o d zieła. Ten mit o b ala s am Lad d ie, d zis iaj mający 7 6 lat: „Zro zu miałem g o całk o wicie. Wy jaś n ił mi s wó j film, p o s łu g u jąc s ię o d n ies ien iami d o in n y ch ” 1 0 . Flash Gordon n ie zn ajd o wał s ię wś ró d n ich . Wed łu g

Lad d ieg o wś ró d in s p iracji Lu cas a b y ły s tare d zieła awan tu rn icze z Erro lem Fly n n em, jak Morski jastrząb, Robin Hood czy Kapitan Blood. Gwiezdne Wojny zap o ży czy ły o d n ich mo ty w p rzy g o d y , b ezk rwawej ś mierci czy jas n y p o d ział n a d o b ro i zło . Nawet d ziś Lad d ie o d n ajd u je ech a d awn eg o Ho lly wo o d , jak ch o ćb y Trzech muszkieterów Gen e Kelly ’eg o z 1 9 4 8 ro k u , k tó rzy k o ń czą s ię ceremo n ią o d zn aczen ia p o d o b n ą d o tej n a Yav in IV1 1 . „J ak ws zy s cy , o n też k rad ł z teg o , co k o ch ał” – mó wił Lad d ie. Zau waża jed n ak co ś , co Lu cas a wy ró żn iało : „By ł n iezwy k le in telig en tn ą o s o b ą. Imp o n o wał mi jeg o u my s ł. Ab s o lu tn ie w n ieg o wierzy łem”. 1 3 lip ca Lad d ie p rzy g o to wał n o tatk ę d o u mo wy , k tó ra p rzy zn awała Lu cas o wi 1 5 0 ty s . d o laró w n a s cen ariu s z i reży s erię. No tatk a g waran to wała Lu cas filmo wi b u d żet w wy s o k o ś ci 3 ,5 mln d o laró w o raz 4 0 p ro c. zy s k ó w z filmu . Ok reś lo n o w n iej, że n eg o cjacje p raw d o k o n ty n u acji, ś cieżk i d źwięk o wej i g ad żetó w p ro mo cy jn y ch ro zp o czn ą s ię, zan im p ro d u k cja b ęd zie w to k u . W tamty ch czas ach to b y ły b łah o s tk i, p rawn icy h o lly wo o d zcy n azy wali je „ś mieciami”. Niewiele filmó w d o czek iwało s ię k o n ty n u acji, a jeś li n awet je k ręco n o , to rzad k o z s u k ces em. Ścieżk i d źwięk o we n ie s p rzed awały s ię, z wy jątk iem mu s icali. Gad żety p ro mo cy jn e d o filmó w? Wo ln e żarty . Pro b lem w ty m, że s k o ro p rawn icy walczy li o k o n k retn e zap is y p rzez k o lejn e 2 lata, wy twó rn ia p rzes p ała o k azję, jak wielu p rzez lata s ąd ziło . Zamian a n o tatk i w wiążącą u mo wę zajęła k ilk a mies ięcy . W ty m czas ie Graffiti w k o ń cu d o czek ało s ię p remiery , a ży cie Lu cas a ju ż n ig d y n ie b y ło tak ie s amo jak p rzed n ią. Film s tał s ię h item – i n ie b y ł to jed en z ty ch h itó w k in a n iezależn eg o , k tó reg o s ława n aras ta p o wo li, lecz ten z p ierws zy ch s tro n „Variety ”, o k reś lan y mian em k in o wej „p etard y ”. Sztu rmem zd o b y ł k in a w No wy m J o rk u czy Lo s An g eles i n ie zwo ln ił temp a, p rzetaczając s ię p rzez k raj n iczy m b u rza. By ły wak acje, ep o k a k in s amo ch o d o wy ch , a to b y ł id ealn y film n a g o rące, letn ie wieczo ry . Po s ean s ie mo żn a b y ło zn ó w p o czu ć, że ma s ię 1 7 lat. Amerykańskie graffiti zaro b iło tamteg o ro k u 5 5 mln d o laró w. Gd y p o n o wn ie trafiło d o k in w 1 9 7 8 ro k u , p o Gwiezdnych Wojnach, zaro b iło k o lejn e 6 3 mln . Do k o ń ca s tu lecia zy s k i z filmu p rzek ro czy ły 2 5 0 mln d o laró w. Bio rąc p o d u wag ę, że b u d żet wy n o s ił 6 0 0 ty s ., wy twó rn ia Un iv ers al i Lu cas p arty cy p o wali w jed n y m z n ajwięk s zy ch zwro tó w w h is to rii k in a. Ag en t Lu cas a wied ział, że u d a s ię wy s zarp ać te d o d atk o we p ó ł milio n a zaliczk i n a Gwiezdne Wojny – alb o i więcej – jeś li ren eg o cju je u mo wę z Fo x . Zamias t teg o jeg o k lien t wo lał p rawa d o „ś mieci”. Do k o ń ca 1 9 7 3 ro k u Geo rg e Lu cas , k u s wo jemu wielk iemu zd ziwien iu , zo s tał

milio n erem. Po o p łacen iu p o d atk ó w Amerykańskie graffiti zaro b iło n a czy s to 4 mln d o laró w d la Lu cas filmu – czy li d la n ieg o i M arcii. W 2 0 1 4 ro k u o zn aczało to 1 6 ,5 mln d o laró w. Dla małżeń s twa zarab iająceg o mn iej n iż 2 0 ty s . d o laró w ro czn ie, mies zk ająceg o w n iewielk im d o mk u z jed n ą s y p ialn ią w M ill Valley , b y ła to o g ro mn a zmian a. Ale Lu cas o wie n ie zamierzali iś ć w ś lad y Co p p o li, k tó ry p o n iezwy k ły m s u k ces ie Ojca chrzestnego p rzep ro wad ził s ię d o wielk iej willi Pacific Heig h ts i wy n ajmo wał o d rzu to wiec. Przed e ws zy s tk im mu s ieli s p łacić d łu g i zaciąg n ięte p rak ty czn ie u k ażd eg o k rewn eg o i zn ajo meg o , w ty m u Co p p o li i o jca Lu cas a. Po tem ro zs ąd n ie g o s p o d aro wali majątk iem. Przen ieś li s ię w g łąb h rab s twa M arin i za 1 5 0 ty s . d o laró w k u p ili jed n o p o zio mo wą rezy d en cję w s ty lu wik to riań s k im p rzy M ed way Ro ad w San An s elmo . Po s łu g u jąc s ię s tary mi zd jęciami, Lu cas o d n o wił wieży czk ę z k o min k iem n a d ru g im p iętrze, p an o ramiczn y mi o k n ami i wid o k iem n a M o u n t Tam. Ws tawił tam b iu rk o z tro jg a d rzwi, n a k tó reg o b lacie p o ws tały s zk ice ws zy s tk ich s ześ ciu filmó w z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. Prace n ad p ierws zy m s zk icem s cen ariu s za d o filmu s zły Lu cas o wi jak p o g ru d zie, ale to b y ło zro zu miałe. Ro zp ras zało g o mn ó s two rzeczy . Fo x p o s tęp o wał z u mo wą w temp ie iś cie ś limaczy m. Prawn icy s tch ó rzy li n ad o wy mi „ś mieciami”. A o n s am zajął s ię b u d o wą k o lejn ej częś ci d o mu – włas n ej s ali k in o wej, marzen ia k ażd eg o filmo wca. Wciąż jed n ak p raco wał n ad Gwiezdnymi Wojnami. W p aźd ziern ik u 1 9 7 3 ro k u zaczął p o ży czać s wó j majątek s p ó łce Th e Star Wars Co rp o ratio n . M arcia p rzeb y wała wó wczas w Lo s An g eles i Tu s co n , p racu jąc n ad mo n tażem Alicja już tu nie mieszka d la M artin a Sco rs es eg o . Lu cas k ilk ak ro tn ie o d wied ził Tu s co n w celach „k o n tro ln y ch ” – Sco rs es e miał n ie n ajlep s zą rep u tację. Przy wió zł ze s o b ą o p as łe to mis k a: Guide to the Bible Is aaca As imo v a i o b s zern e s tu d iu m mito lo g iczn e p o d ty tu łem Złota gałąź, au to rs twa d ziewiętn as to wieczn eg o an tro p o lo g a, s ir J ames a Geo rg e’a Frazera. Ta o s tatn ie d zieło p rzeży wało w latach s ied emd zies iąty ch co ś n a k s ztałt ren es an s u , s p ro wad zając ws zy s tk ie wierzen ia relig ijn e i ry tu ały d o ws p ó ln y ch k o rzen i. Sco rs es e zap y tał Lu cas a, s k ąd p o my s ł n a tak ie ciężk ie lek tu ry . Ten o d p arł: „Sięg am d o zb io ro wej n ieś wiad o mo ś ci ś wiata b aś n i” 1 2 . Po p o wro cie d o d o mu Lu cas zas zy wał s ię w s wo jej wieży k ażd eg o ran k a o ó s mej. J eg o celem b y ło 5 s tro n d zien n ie – p o u k o ń czen iu n ag rad zał s ię, p u s zczając mu zy k ę z s zafy g rającej Wu rlizer. Zazwy czaj k o ń czy ł s tro n ę d o s zes n as tej, a res ztę d o p is y wał w p an ice p rzez k o lejn ą g o d zin ę, ab y zd ąży ć n a wieczo rn e wiad o mo ś ci z Walterem

Cro n k item n a k an ale CBS. Wiad o mo ś ci n ie d awały zb y t wiele wy tch n ien ia, g d y ż ś wiat zd awał s ię ro zp ad ać. Ro zejm w Wietn amie zo s tał zerwan y . Amery k ań s cy żo łn ierze s zy k o wali s ię d o o d wro tu . Afera Waterg ate ws trząs n ęła Biały m Do mem za p rezy d en tu ry Nix o n a. Arab s k ie p ań s twa zn ó w zaatak o wały Izrael. OPEC ws trzy mała d o s tawy ro p y i n ag le n awet tacy milio n erzy jak Lu cas mieli p ro b lemy z zap ełn ien iem b ak u . Lu cas n o to wał n ajważn iejs ze fak ty . Gd y Czas apokalipsy Co p p o li n ad al czek ał, aż reży s er n amó wi jak ąś wy twó rn ię n a s fin an s o wan ie p ro jek tu , Gwiezdne Wojny b y ły jed y n y m miejs cem, w k tó ry m Lu cas mó g ł p o zwo lić s o b ie n a k o men tarz b ieżący ch wy d arzeń . Plan eta Aq u ilae s tała s ię „mały m n iep o d leg ły m k rajem p o d o b n y m d o Wietn amu Pó łn o cn eg o ” – p is ał p o d k o n iec 1 9 7 3 ro k u 1 3 . „Imp eriu m p rzy p o min a Stan y za d zies ięć lat, p o zab ó js twie Imp erato ra p rzez g an g s teró w i p rzejęciu p rzez n ich wład zy p o d czas s fałs zo wan y ch wy b o ró w… Zn ajd u jemy s ię w p rzeło mo wy m p u n k cie h is to rii: alb o fas zy zm, alb o rewo lu cja”. Po lity k a i es k ap izm p rzen ik ały s ię n awzajem. Lu cas k u p ił całe s to s y k o mik s ó w. J ack Kirb y , u wielb ian y amery k ań s k i arty s ta k o mik s o wy , właś n ie u k o ń czy ł n o wą s erię p o d ty tu łem The New Gods. J ej b o h ater p o s łu g u je s ię tajemn iczą s iłą o n azwie „Źró d ło ”. Zło czy ń ca n o s i imię Dark s eid i czarn y p an cerz, a p rzy ty m jes t o jcem g łó wn eg o b o h atera, Orio n a. Ws zy s tk ie te fak ty zo s tały s k ru p u latn ie o d n o to wan e p rzez reży s era. Lu cas n ig d y n ie b y ł zag o rzały m czy teln ik iem p o wieś ci z g atu n k u s cien ce fictio n , ale d la jed n eg o au to ra z lat s ześ ćd zies iąty ch zro b ił wy jątek . By ł n im d awn y ilu s trato r i au to r k o mik s ó w o Flas h u Go rd o n ie Harry Harris o n . Two rzy ł h is to rie, k tó re mo żn a b y ło o d czy ty wać n a d wó ch p o zio mach : h u las zcze p rzy g o d y w k o s mo s ie i s aty ra n a g atu n ek s cien ce fictio n . Bill, bohater Galaktyki (1 9 6 5 ) p aro d io wał o p o wieś ci o k o s miczn y ch żo łn ierzach Ro b erta Hein lein a. Z k o lei Stalowy Szczur to s eria trzech p o wieś ci, k tó ry ch p ro tag o n is ta, J im d iGriz, czaru jący ło trzy k i międ zy g wiezd n y k an ciarz, s tał s ię p ierwo wzo rem Han a So lo . Zan im Gwiezdne Wojny trafiły d o k in , Harris o n p rzeb y wał w Irlan d ii, k o mb in u jąc, jak b y tu ży ć ze s wo ich p o wieś ci i n ie p łacić p o d atk ó w. Prawa d o s filmo wan ia jeg o k u lto wej p o wieś ci z 1 9 6 7 ro k u p o d ty tu łem Przestrzeni! Przestrzeni! zo s tały s p rzed an e wy twó rn i M GM p rzez n ieu czciweg o p rawn ik a za jed n eg o d o lara, a s tu d io p lan o wało wy p u ś cić film p o d ty tu łem Zielona pożywka. Harris o n wś ciek ał s ię p o lek tu rze arty k u łu , w k tó ry m Lu cas wy ch walał jeg o twó rczo ś ć 1 4 :

Po my ś lałem wted y : s k o ro n ap rawd ę tak my ś lis z, s y n k u , to czemu d o ciężk ieg o d iab ła n ie n ap is ałeś d o mn ie i n ie zleciłeś mi teg o ch o lern eg o s cen ariu s za? By łb y m b ard zo s zczęś liwy , g d y b y m mó g ł zaro b ić tro ch ę p ien ięd zy n a ws p ó łp racy z ty m zep s u ty m b izn es em. Có ż, n ie ma n a ś wiecie s p rawied liwo ś ci. Pracu jąc n ad włas n y m s cen ariu s zem, Lu cas n ie my ś lał tak n ap rawd ę o zarab ian iu p ien ięd zy w ty m zep s u ty m b izn es ie. Po p ro s tu czerp ał p ełn y mi g arś ciami z k las y k i mag azy n ó w p u lp o wy ch . Ch o ć ro zu miał d o s k o n ale, że g łó wn y m źró d łem wp ły wu n a Flasha Gordona b y ł Bu rro u g h s , w 1 9 7 4 ro k u czy tał o d d es k i d o d es k i jed y n ie Księżniczkę Marsa. M iał w ręk u k s iążk i o Len s man ach au to rs twa E.E. Do ca Smith a z międ zy g wiezd n y mi n ad lu d zk imi p o licjan tami, k tó rzy p rzemierzają g alak ty k ę, rek ru tu jąc wy jątk o wo in telig en tn e jed n o s tk i d zięk i So czewce – tajemn iczemu k ry s ztało wi, k tó ry d o s traja s ię d o „mo cy ży cio wej” i zmien ia s wo jeg o właś ciciela w o d czy tu jąceg o my ś li telep atę. Lu cas p rzerzu cał w g ło wie ró żn e in s p iracje, jak b y mies zał s ałatk ę. „Gwiezdne Wojny to mies zan k a Lawrence’a z Arabii, filmó w o J ames ie Bo n d zie i 2001: Odysei kosmicznej” – p o wied ział w wy wiad zie d la mag azy n u „Ch ap lin ” p o d k o n iec 1 9 7 3 ro k u , w jed n ej ze s wo ich p ierws zy ch wy p o wied zi n a temat p ro jek tu . „Ob cy s ą tu h ero s ami, a lu d zie s tają s ię zło czy ń cami. Nik t n ie zro b ił czeg o ś p o d o b n eg o o d czas u , g d y n ak ręco n o Flash Gordon Conquers the Universe” 1 5 . Właś ciwie to tek s t o lu d ziach n ie b y ł d o k o ń ca p rawd ziwy w o d n ies ien iu d o żad n eg o z u k o ń czo n y ch s zk icó w s cen ariu s za, ale u k azy wał zak res b ran y ch p o d u wag ę mo żliwo ś ci. Wy my ś lił ró wn ież ch y b a n ajb ard ziej d ramaty czn ą metafo rę p ro ces u two rzen ia filmó w: „To jak ws p in aczk a g ó rs k a” – p o wied ział s zwed zk iemu rep o rtero wi. „J es t p iek ieln ie zimn o , tracis z p alce u s tó p , ale g d y zd o b ęd zies z ju ż s zczy t, to wies z, że b y ło warto ”. W maju 1 9 7 4 ro k u Lu cas s k o ń czy ł 3 0 lat – wiek , w k tó ry m wed łu g o b ietn icy d an ej o jcu miał s tać s ię milio n erem. J u ż wielo k ro tn ie o s iąg n ął ten cel. Zd o b y ł ró wn ież p ierws zy s zczy t – s zk ic s cen ariu s za d o Gwiezdnych Wojen, k tó ry liczy ł 1 9 1 s cen i 3 3 ty s . s łó w. W filmach z wczes n y ch lat s ied emd zies iąty ch s cen a trwała ś red n io 2 min u ty i n awet jeś li Lu cas p lan o wał wy d łu ży ć k ażd ą ty lk o o min u tę – d u ży rząd wielk o ś ci, b io rąc p o p rawk ę n a d ialo g i – Gwiezdne Wojny miały trwać 3 g o d zin y i 1 0 min u t. M imo to wy k o n ał 4 k o p ie i wy s łał je d o Co p p o li, Ro b b in s a, Barwo o d a i Willard a Hu y ck a, k tó ry razem ze s wo ją żo n ą Glo rią Katz wzb o g acił s cen ariu s z

Amerykańskiego graffiti o n iezb ęd n e p o czu cie h u mo ru . Żad en z ty ch czy teln ik ó w b eta n ie zach wy cił s ię s zk icem. Po d o b n ie jak d zies ięcio s tro n ico wy ws tęp n y s zk ic in s p iro wan y Ukrytą fortecą, p ierws zy s zk ic d o Gwiezdnych Wojen s p rawiał wrażen ie zb y t ciężk ieg o p o d wzg lęd em fab u larn y m, ch o ć b y ła to zu p ełn ie in n a fab u ła 1 6 . W p ewn y m s en s ie p o s zła w d o b ry m k ieru n k u – ak cja n ie to czy ła s ię ju ż w XXXIII s tu leciu , ale w jak ich ś n ieo k reś lo n y ch b liżej czas ach . Po n ad to o d wieczn y k o n flik t międ zy J ed i i Sith ami, a tak że n aro d zin y Imp eriu m, k tó re b u d o wały całą h is to rię s ześ cio częś cio wej s ag i Gwiezdnych Wojen, zo s tały ws p o mn ian e n a s amy m p o czątk u . Z o twierającej s cen y w fo rmie ro letk i u trzy man ej w s ty lu Flasha Gordona d o wiad u jemy s ię, że J ed i Ben d u two rzy li o s o b is tą s traż Imp erato ra o raz s tan o wili „n aczeln y ch b u d o wn iczy ch Imp erialn y ch Sił Ko s miczn y ch ”. Nas tęp n ie wro g a s ek ta wo jo wn ik ó w, ry cerze Sith , p o lo wali n a n ich i wy mo rd o wali ich w imię „No weg o Imp eriu m”. Ko lejn a s cen a p rzen o s i n as n a k s ięży c, g d zie o s iemn as to letn i An n ik in (sic!) Stark iler wid zi n ad g ło wą p rzelatu jący s tatek k o s miczn y , a n as tęp n ie s p ies zy n a p o k ład rak iety , ab y o s trzec s wo jeg o o jca, Kan e’a, i d zies ięcio letn ieg o b rata, Deak a, k tó ry ro związu je zag ad k ę n atu ry filo zo ficzn ej. Właś n ie tak : p ierws zeg o s cen ariu s za d o Gwiezdnych Wojen n ie o twierały wy b u ch y , d ro id y i Darth Vad er, ale p raca d o mo wa. ANNIKIN: Tato ! Tato !… Zn aleźli n as ! Deak p atrzy w g ó rę zn ad małeg o s ześ cian u , k tó ry właś n ie s tu d io wał. J eg o o jciec u d erza g o w ramię p rzewo d em elek try czn y m. KANE: Nie p rzery waj zad an ia. M as z jes zcze więk s ze p ro b lem z k o n cen tracją n iż twó j b rat. (d o An n ik in a) Ilu ich jes t? ANNIKIN: Ty m razem jed en . Ban ta Cztery . KANE: Do b rze. By ć mo że wcale n ie b ęd ziemy mu s ieli n ap rawiać teg o zło mu . Przy g o tu j s ię. DEAK: J a też! KANE: Zn alazłeś o d p o wied ź? DEAK: M y ś lę, że ch o d zi o twierd zen ie Co rb eta: „By t, k tó ry is tn ieje, is tn ieje p o za b y tem”. Kan e u ś miech a s ię. Od p o wied ź jes t p rawid ło wa. Deak g in ie wk ró tce p o tem z ręk i p o n ad d wu metro weg o ry cerza Sith , a jeg o p o s tać

zo s taje zap o mn ian a. J eś li ten ciężk i s cen ariu s z miał g łó wn eg o b o h atera, to b y ł n im An n ik in Stark iller. Kan e zab iera g o n a ich ro d zin n ą p lan etę Aq u ilae, k tó rej o b ecn ie zag raża imp erialn a in wazja. Pro s i s tareg o p rzy jaciela, g en erała Lu k e’a Sk y walk era, ab y s zk o lił s y n a n a J ed i, p o d czas g d y s am o d wied za in n eg o p rzy jaciela – k o s mitę o zielo n ej s k ó rze i imien iu Han So lo . Przy wó d ca Aq u ilae, n o s zący n iep rawd o p o d o b n e imię Kró l Kay o s , k łó ci s ię ze s wo imi s en ato rami w s p rawie zap lan o wan eg o atak u n a Imp eriu m. Kay o s o d s y ła ich z b ło g o s ławień s twem: „Niech M o c In n y ch b ęd zie z wami ws zy s tk imi”. Kilk a s cen p ó źn iej zwraca s ię d o g en erała Sk y walk era s ło wami: „J a ró wn ież o d czu wam d ziałan ie M o cy ”. J ed n ak p o zo s taje o n a n iewy jaś n io n a i n ie zo s taje ws p o mn ian a d o k o ń ca s cen ariu s za. Ko n cep t, k tó ry Lu cas p o raz p ierws zy b ad ał, p is ząc THX, ró wn ie n ieś miało p rzeb ijał s ię tu taj, jak w jeg o p ierws zy m s cen ariu s zu s p rzed czterech lat. An n ik in o d b y wa p o tajemn ą s ch ad zk ę z ad iu tan tem p łci żeń s k iej, co d en erwu je g en erała Sk y walk era n a ty le, że d o ch o d zi d o b ó jk i n a miecze las ero we 1 7 . Ale n ie ma czas u n a p o jed y n k i, b o zb liża s ię o g ro mn a k o s miczn a fo rteca. An n ik in ws k ak u je d o ś cig acza, ab y rato wać có rk ę Kró la, k s iężn iczk ę Leię, i to mu s ię u d aje tu ż p rzed ty m, jak p lan etę ro zd zierają d wie ek s p lo zje ato mo we. Pilo ci atak u ją fo rtecę k o s miczn ą, b io rąc o d wet. „Dzieje s ię zb y t wiele, Ch ewie!” – mó wi jed en p ilo t d o d ru g ieg o . Czy teln ik o m tru d n o b y ło s ię n ie zg o d zić. W p o ło wie s cen ariu s za n ag le zn ajd u jemy s ię w k o s miczn ej fo rtecy , g d zie p o zn ajemy p arę ro b o tó w k o n s tru k cy jn y ch : ArTwo Deeto (sic!), „trip o d a o s zp o n ias ty ch ramio n ach ”, o raz SeeTh reePio , k tó ry p o s iad a „całk o wicie metaliczn ą p o wierzch n ię w s ty lu art d éco ” – in n y mi s ło wy , ro b o t z Metropolis. Is to tn e jes t jed n ak to , że p ro wad zą ze s o b ą d ialo g . ARTWO: J es teś b ezmy ś ln y m, b ezu ży teczn y m filo zo fem… Ru s zaj s ię! Wracajmy d o p racy , s y s tem jes t w p o rząd k u . THREEPIO: Ty tłu s te wiad ro s maru . Przes tań za mn ą łazić. Od ejd ź. Od ejd ź. Po k o lejn ej ek s p lo zji p rzerażo n e ro b o ty o b ejmu ją s ię. Od n ajd u ją k ap s u łę ratu n k o wą i u ciek ają n a p o b lis k ą p lan etę, g d zie s p o ty k ają An n ik in a i k s iężn iczk ę Leię. Artwo z s zo k u traci mo wę. Darth Vad er, lu d zk i g en erał s ił imp erialn y ch , ląd u je n a Aq u ilae, p rzy g o to wu jąc d ro g ę d la Valo ru m, ry cerza Sith . Lu k e i An n ik in u d ają s ię d o p o rtu k o s miczn eg o Go rd o n , g d zie wd ają s ię w p o ty czk ę n a miecze ś wietln e w k an ty n ie. Po zn ają Han a So lo , k tó ry zab iera ich d o Kan e’a. Kan e, k tó ry jes t

cy b o rg iem, zas ila s tatek Han a, wy ry wając b aterię ze s wo jej k latk i p iers io wej, i w ten s p o s ó b s am s ię n is zczy . Ścig an y p rzez Imp eriu m s tatek k ry je s ię w p as ie as tero id i ląd u je awary jn ie n a les is tej p lan ecie Yav in . Bo h atero wie s p o ty k ają tu b y lcó w – Wo o k eech (sic!), k tó ry m p rzewo d zi Ch ewb acca, jed n ak zu p ełn ie in n y o d Ch ewieg o , p ilo ta z wcześ n iejs zej s cen y . Ks iężn iczk a zo s taje s ch wy tan a i u p ro wad zo n a d o k o s miczn ej fo rtecy . An n ik in p rzek rad a s ię n a p o k ład , ale Darth Vad er ch wy ta g o i to rtu ru je. Wid ząc to , Valo ru m d ecy d u je s ię p rzejś ć n a ich s tro n ę, p o czy m ratu je An n ik in a i Leię. Tró jk a ta s p ad a w d ó ł zs y p u n a ś mieci, g d zie zo s taje n iemal zmiażd żo n a, ale u d aje jej s ię u ciec tu ż p rzed ty m, jak Wo o k ee, wy s zk o len i p rzez g en erała Sk y walk era, n is zczą fo rtecę w jed n o o s o b o wy ch my ś liwcach . Leia p o wraca n a Aq u ilae, zo s taje k o ro n o wan a n a k ró lo wą, a An n ik in a o g łas za lo rd em p ro tek to rem. Zb ici z tro p u ? Zag u b ien i? Przy tło czen i? Nie ty lk o wy . „To b y ło u n iwers u m, k tó reg o n ik t z czy tający ch s cen ariu s z n ie p o trafił zro zu mieć” – s twierd ził Hu y ck . „Przy n ajmn iej d o p ó k i Geo rg e g o n ie o d eg rał” 1 8 . Po mó g ł mu w ty m jeg o en tu zjazm. Lu cas p o trafi z łatwo ś cią malo wać s ło wami o b razy , ale ty lk o wó wczas , g d y je wy p o wiad a. Lu cas n a wczes n y ch etap ach two rzen ia s zk icu s cen ariu s za b ard zo p o leg ał n a Hu y ck u i Katz. Po d czas k ażd ej wizy ty w Lo s An g eles o d wied zał ich , p o k azy wał efek ty s wo jej p racy i wy ch o d ził z n o tatk ami d o ty czący mi p o p rawek . W wers ji, k tó rą wy s łał Lad d iemu w 2 0 th Cen tu ry Fo x k ilk a mies ięcy p ó źn iej, zmien ił s p o ro imio n – i zn o wu , z n as zej p ers p ek ty wy , b y ł to zły k ieru n ek . An n ik in Stark iller zo s tał J u s tin em Valo rem. J ed i, o zg ro zo , s tali s ię Dia No g a. Ho rro r p is an ia d ru g ieg o s cen ariu s za wy d awał s ię zb y t wielk i. Lu cas cierp iał n a b ó le b rzu ch a z p o wo d u s tres u związan eg o z p is an iem. „Walis z g ło wą w ś cian ę i p y tas z s am s ieb ie: « Czemu n ad al mi n ie wy ch o d zi?» ” – ws p o min ał d ek ad ę p ó źn iej. „Dlaczeg o n ie jes tem mąd rzejs zy ? Dlaczeg o n ie p o trafię zro b ić teg o , co in n i p o trafią?” 1 9 . W marcu 1 9 7 4 ro k u p rzy zn ał w wy wiad zie d la „Filmmak ers News letter”, że p lan o wał „zatru d n ić k o g o ś d o p rzeró b ek ”. Hal Barwo o d zap amiętał, że p o d czas jed n ej z wy p raw d o Lo s An g eles p o n ak ręcen iu Amerykańskiego graffiti Lu cas p ró b o wał n amó wić g o d o n ap is an ia s zk icu s cen ariu s za. „Geo rg e zap y tał mn ie w zawo alo wan y s p o s ó b , czy n ie b y łb y m zain teres o wan y ws p ó łp racą p rzy Gwiezdnych Wojnach” – ws p o min ał 2 0 . Dziś Barwo o d wy p o wiad a s ię o całej s y tu acji z d u żą d o zą n ieś miało ś ci: Nie b y łb y m właś ciwy m facetem d o n ap is an ia tak ieg o filmu . In teres u ję s ię

s cien ce fictio n raczej n iż s p ace o p erą, więc miałb y m z ty m s p o ry p ro b lem. Nie zd awałem s o b ie s p rawy , ile fak ty czn ie b y ło we mn ie fan a filmó w p rzy g o d o wy ch . Zn aczn ie b ard ziej p o ciąg ały mn ie p ro jek ty arty s ty czn e. I b y łem o g ro mn y m fan em Star Treka. Nie mając wy jś cia, Lu cas p o wló k ł s ię z p o wro tem d o b iu rk a n a k o lejn ą ru n d ę. Sek retark a Bu n n y Als u p zap amiętała, że d o s ło wn ie rwał s o b ie n ad s cen ariu s zem wło s y z g ło wy – k ęd zio r za k ęd zio rem, aż zaczęły wy p ełn iać k o s z n a ś mieci. Kilk a d ek ad p ó źn iej Lu cas o p o wiad ał: Zaczy n a o g arn iać cię s zaleń s two w trak cie p is an ia. Po p ad as z w p s y ch o zę. Twó j u my s ł d ry fu je w jak ich ś d ziwaczn y ch k ieru n k ach , aż d ziw, że ws zy s cy p is arze n ie trafiają d o zak ład ó w zamk n ięty ch . M o żes z s ię tak zag u b ić w ty m ws zy s tk im, że p o p ad as z w d ep res ję, s tras zliwą d ep res ję. A b ierze s ię to z b rak u d ro g o ws k azu – n ie wies z, czy p o d ążas z właś ciwą ś cieżk ą, czy też n ie, a mo że n ie ma to żad n eg o zn aczen ia. Two ja p raca zaws ze wy d aje s ię n ic n iewarta.

Wy d aje

s ię

o k ro p n a.

To

jes t

właś n ie

n ajtru d n iejs ze

do

zn ies ien ia 2 1 . Po k o lejn y ch s ześ ciu mies iącach to rtu r, w s ty czn iu 1 9 7 5 ro k u , d ru g i s zk ic zo s tał u k o ń czo n y . No s ił ty tu ł: Przygody Starkillera – Część I: Gwiezdne Wojny i b y ł o o k . 5 ty s . s łó w k ró ts zy o d s wo jeg o p o p rzed n ik a. Lu cas u mieś cił g o z jak ieg o ś p o wo d u w b ro s zu rze ze zło ty m tło czen iem, jak b y miało to p o d k reś lić o g ro mn ą p o wag ę, z jak ą b y ł trak to wan y 2 2 . Scen ariu s z ro zp o czy n a p ro ro ctwo p rzy p o min ające b ib lijn e, zaczerp n ięte p o n o ć z Kronik Whillów: „A w czas ach n ajwięk s zej ro zp aczy p rzy b ęd zie zb awiciel i b ęd zie o n zn an y jak o SYN SŁOŃC” 2 3 . Wid ać wp ły wy Złotej gałęzi w p o s taci o d n ies ień relig ijn y ch o raz d o M o cy , k tó re zajmu ją cen traln e miejs ce. W ro letce czy tamy , że J ed i Ben d u „p o zn ali tajemn icę M o cy In n y ch ”, zan im zo s tali wy trzeb ien i p o p rzejęciu p an o wan ia p rzez Imp eriu m. Ale p o zo s tał jed en J ed i, k tó ry n ad al walczy p o s tro n ie d o b ra; zn an y jes t jak o Stark iller. Ro letk a mo g ła wy d awać s ię b ard ziej o ciężała o d s wo jej p o p rzed n iczk i, ale s cen a o twierająca aż k ip i o d ak cji: n iewielk i my ś liwiec reb elian ck i u ciek a p rzed czterema o g ro mn y mi Nis zczy cielami Sił Imp erialn y ch . Statek reb elian tó w o d p o wiad a o g n iem i n is zczy jed en z wro g ich o k rętó w. Nas tęp n ie wid zimy d ro id y , k tó re o b ecn ie n o s zą imio n a Arto o i Th reep io : zn ajd u ją s ię n a p o k ład zie mn iejs zeg o s tatk u i s to ją p o

s tro n ie reb elian tó w. Arto o o b ecn ie „wy d aje s erię d źwięk ó w elek tro n iczn y ch , k tó re mo że zro zu mieć wy łączn ie ro b o t”. Umies zczen ie o wy ch ro b o tó w u wiary g o d n ia d o ś ć wątp liwą h is to rię, k tó rą Lu cas o p o wiad a o s two rzen iu try lo g ii Gwiezdnych Wojen. W 1 9 7 9 ro k u , d wa lata p o p remierze p ierws zej o d s ło n y s ag i, Lu cas twierd ził, że p ierws zy s cen ariu s z d o Gwiezdnych Wojen p o d zielił n a d wie częś ci, p o tem wy b rał d ru g ą i p o d zielił n a k o lejn e trzy , i w ten s p o s ó b p o ws tała o ry g in aln a try lo g ia. To mo cn o n iewiary g o d n e twierd zen ie, g d y s p o jrzy s ię n a p ierws ze trzy s zk ice, s tan o wiące k o mp letn ie trzy ró żn e h is to rie z k ilk o ma p o d o b n y mi s cen ami w zb liżo n y m o to czen iu . J eś li is tn ieją jak iek o lwiek d o wo d y p o twierd zające o p o wieś ć reży s era, mo g ą b y ć n imi d ro id y p o jawiające s ię w p o ło wie p ierws zeg o s zk icu , k tó re n as tęp n ie zo s tały u mies zczo n e n a p o czątk u d ru g ieg o . Statek Arto o i Th reep io zo s taje p rzejęty p rzez s ztu rmo wcó w – to p ierws ze p o jawien ie s ię k o s miczn y ch żo łn ierzy w s zk icu . Ich zd ecy d o wan ie lu d zk i d o wó d ca, g en erał Darth Vad er, n ad al jes t ty lk o p rawą ręk ą ry cerza Sith , Valo ru m. Deak , jed en z s y n ó w Stark illera, walczy ze s ztu rmo wcami. J ak n a iro n ię, Deak – J ed i, u ży wa mio tacza, p o d czas g d y s ztu rmo wcy d zierżą miecze ś wietln e. Vad er p o k o n u je Deak a, p o n ieważ „Bo g an jes t w n im s iln a” – n azwa Lu cas a d la Ciemn ej Stro n y M o cy . Dro id y u ciek ają n a p o b lis k ą p u s ty n n ą p lan etę, g d zie Arto o o trzy mu je in s tru k cje s k o n tak to wan ia s ię z Owen em Lars em. Th reep io p rzy łącza s ię ty lk o d lateg o , że „jeg o n ad rzęd n ą wy ty czn ą jes t p rzetrwan ie”. Wy o b rażając s o b ie mó wiąceg o Th reep io , Lu cas s ły s zał p iaro wca alb o k iep s k ieg o s p rzed awcę k o mis u s amo ch o d o weg o , p o d o b n eg o d o teg o , k tó reg o Un iv ers al wy cięło z American graffiti. Dro id y wp ad ają w ręce zak ap tu rzo n y ch , h an d lu jący ch ro b o tami k arłó w, „zwan y ch czas em J awami” (zu p ełn y m zb ieg iem o k o liczn o ś ci b y ło , że p rzy jaciel Lu cas a, Stev en Sp ielb erg , zamierzał n ak ręcić film o p arty n a p o wieś ci p o d ty tu łem Szczęki [an g . Jaws], a Lu cas p o jech ał d o Lo s An g eles , ab y zo b aczy ć z b lis k a mech an iczn eg o rek in a). Wewn ątrz tran s p o rtera J awó w d o ch o d zi d o b u n tu ro b o tó w, k tó re u ciek ają, p o d o b n ie jak ch ło p i w Ukrytej fortecy. Po d o tarciu n a „małą farmę wilg o ci” (k o lejn e o d n ies ien ie d o Diuny) s p o ty k ają Lars a, jeg o b ratan k ó w Big g s a i Wen d y , s io s trzen icę Leię o raz n as zeg o b o h atera – o s iemn as to letn ieg o Lu k e’a Stark illera. Lu cas s tracił zain teres o wan ie p o s ęp n y m s tary m g en erałem. Wo lał Lu k e’a jak o mło d eg o b o h atera: s y n a Stark illera, b rata n ied awn o p o k o n an eg o Deak a, J ed i wy s zk o lo n eg o p rzez wu ja Owen a. Po zn ajemy g o n a p u s ty n i, tren u jąceg o z mieczem las ero wy m, p aru jąceg o cio s y u n o s zącej s ię z p o wietrzu ch ro mo wan ej p iłk i

b ejs b o lo wej. Lu k e b y ł teraz wrażliwy m ty p em arty s ty , h is to ry k iem, k tó ry wo lał s p ęd zać czas n ad „an ty czn y mi k atalo g ami” n iż walczy ć w g alak ty czn ej wo jn ie. „Nie jes tem wo jo wn ik iem” – mó wi. (Po co więc tren u je?) Arto o o d twarza h o lo g raficzn ą wiad o mo ś ć o d Deak a z in fo rmacją, że „wró g zb u d o wał p o tężn ą b ro ń ”, k tó rej p lan u je u ży ć p rzeciwk o ich o jcu – n ie zn amy jej n atu ry – a Lu k e mu s i wziąć Kry s ztał Kib eru i zawieźć mu n a Org an a M ajo r. Po o b ied zie, s k ład ający m s ię z „s o s u tan ta” i „wy waru b u m-b u m”, Lu k e zan u d za s wo ich mło d s zy ch b raci ro zwlek ły m, p rzes y co n y m żarg o n em wy k ład em n a temat M o cy In n y ch . Od k ry ta p rzez ś więteg o zwan eg o Sk y walk erem M o c d zieli s ię n a elemen t d o b ra – As h la i „p aramo c” – Bo g an . Ab y u ch ro n ić lu d zi „s łab s zej wo li” p rzed o d k ry ciem Bo g an , Sk y walk er u czy ł jej wy łączn ie s wo je d zieci, k tó re ju ż jak o d o ro ś li p rzek azy wali ją s wo im p o to mk o m. Oto całe wy jaś n ien ie: M o c s ama w s o b ie b y ła k u ltem ary s to k raty czn y m. Na ty m Lu k e n ie k o ń czy . Niczy m n u d n y wu jek p o d czas ro d zin n eg o o b iad u d rąży tematy p o lity czn e: jak to Sen at zro b ił s ię zb y t liczn y , p o d d ał s ię k o n tro li g ild ii En erg ii i Tran s p o rtu , a n as tęp n ie „p o tajemn ie ws zczął wo jn y ras o we i ws p arł terro ry s tó w an ty rząd o wy ch ” z p o mo cą zn ajd u jąceg o s ię p o d wp ły wem Bo g an J ed i o imien iu Dark lig h ter, k tó ry zmien ił g ru p k ę p irató w w ry cerzy Sith . Nas tęp n eg o ran k a Lu k e i d ro id y wy ru s zają d o M o s Eis ley o raz d o k an ty n y – tu taj o d p ierws zej wers ji s cen ariu s za n ie wp ro wad zo n o właś ciwie żad n y ch zmian . Tam s p o ty k ają Han a So lo , teraz zaro ś n ięteg o , lecz „n ieo k rzes an ie p rzy s to jn eg o ch ło p ak a, u b ran eg o w k rzy k liwy , ek s trawag an ck i s tró j” – k ró tk ie p o d s u mo wan ie Co p p o li. Han p ro wad za s ię z d wu ip ó łmetro wą „s zarą małp ą z k łami p o d o b n y mi d o p awian a” – Ch ewb accą, u b ran y m w s p o d en k i z materiału , i o ficerem n au k o wy m o imien iu M o n tro s s . Bijaty k a w k n ajp ie o p łaca s ię. Lu k e i jeg o las ero wy miecz d ają mu zn aczn ą p rzewag ę. Han p ro wad zi g o n a s wó j s tatek , zatrzy mu jąc s ię p o d ro d ze n a p aru jącą mis k ę „b o ma-mu s h ” (w ty m s zk icu jes t n ap rawd ę d u żo jed zen ia) i żąd a „ró wn eg o milio n a” za tran s p o rt n a Org an a M ajo r. Lu k e s p rzed aje s wó j ś cig acz, ab y u iś cić zaliczk ę, a jeg o o jciec ma zap łacić res ztę (mo men t, w k tó ry m jed en z J awó w ro zp ły wa s ię w zach wy tach n ad ś cig aczem k u zg ro zie Th reep io – „cu d n y zu m-zu m” – to n ajzab awn iejs za k wes tia w ty m o ciężały m s zk icu ). So lo o k azu je s ię majtk iem g rający m o d u żą s tawk ę. J eg o n ien azwan y s tatek n ależy d o g ru p y p irató w, z k tó ry ch jed en n o s i imię J ab b a Hu tt. Piraci s ą o tęp ien i p rzez p rzy p rawę n a wzó r Diuny, co u mo żliwia So lo o p raco wan ie d y wers ji, k rad zież

s tatk u i zab ran ie p as ażeró w n a Org an a M ajo r. Plan eta jed n ak zo s tała zn is zczo n a – n ie wiad o mo p rzez k o g o an i jak . Lecą więc n a p lan etę Ald eraan , d o mias ta w ch mu rach , p rzy p o min ająceg o zn aczn ie mias to Lu d zi-J as trzęb i z Flasha Gordona, g d zie Deak jes t trzy man y w n iewo li. Uwaln iają g o p rzeb ran i za s ztu rmo wcó w, wy k o rzy s tu jąc Ch ewb accę jak o s wo jeg o więźn ia. To ru jąc s o b ie d o wy jś cia d ro g ę mio taczami, Han a n ag le o g arn ia tajemn icze p o czu cie s mu tk u : HAN: To n a n ic. J u ż p o n as . LUKE: Nie, n ie, tam jes t zs y p n a ś mieci. To mo c Bo g an s p rawia, że tak s ię czu jes z. Nie trać n ad ziei. Walcz z ty m! HAN: To n a n ic, to n a n ic. LUKE: Tak czy in aczej s p ró b u jemy . M y ś l p o zy ty wn ie. Wy p ęd ź Bo g an ze s wo ich my ś li. Zas k ak u jące jes t, jak wiele razy p o jawia s ię w tej wers ji s cen ariu s za s ło wo „Bo g an ”: 3 1 , w p o ró wn an iu z zaled wie d zies ięcio k ro tn ie wzmian k o wan ą jas n ą s tro n ą As h li. Nietru d n o wy o b razić s o b ie o g arn ięteg o d ep res ją p is arza, trawiąceg o d łu g ie g o d zin y n ad s wo im b iu rk iem, p ró b u jąceg o wy p ęd zić Bo g an ze s wo ich my ś li. Nas i b o h atero wie s k aczą w d ó ł zs y p u , ab y walczy ć tam z is to tą zwan ą Dia No g a w zg n iatarce, k tó rą d ro id y w o s tatn iej ch wili wy łączają. Po tem u ciek ają z Ald eraan w s p o s ó b d o b rze zn an y z s eriali p rzy g o d o wy ch , zab ierając ze s o b ą k ilk u zły ch g o ś ci jak o zak ład n ik ó w. Na s tatk u o k azu je s ię, że Deak jes t ciężk o ran n y , a Th reep io n ie p o trafi mu p o mó c: „To d u ch o we o b rażen ia – wy jaś n ia – s ztu k a Bo g an p o d ąża częs to ś cieżk ami s p rzeczn y mi z n au k ą i lo g ik ą”. Sp rzeczn e z lo g ik ą jes t ró wn ież n ag łe p rześ wiad czen ie Lu k e’a, że jeg o o jciec zn ajd u je s ię n a czwarty m k s ięży cu Yav in (Yawin IV), g d zieś n a k rań cach g alak ty k i. Po d czas p o d ró ży mijają o g ro mn e tajemn icze co ś – „k s ięży c, s tację k o s miczn ą czy co k o lwiek ” – mó wi TK, zmierzające w ty m s amy m k ieru n k u . U celu Lu k e i Han o d n ajd u ją s p rzy mierzeń có w Stark illera, w ty m Wielk ieg o M o ffa Tark in a – „s zczu p łeg o d o wó d cę o p tas iej u ro d zie”. Tajemn icze zb liżające s ię co ś zo s taje w k o ń cu zid en ty fik o wan e jak o Gwiazd a Śmierci. Zag ro żen ie b ard ziej n atu ry d u ch o wej n iż tech n o lo g iczn ej s k u p ia w s o b ie „całą mo c Bo g an ”. Ale Stark iller p o zn ał jej s łab y p u n k t, n iewielk i s zy b termo wen ty lacy jn y n a p ó łn o cn y m b ieg u n ie.

W

k o ń cu

p o zn ajemy

Stark illera:

s tareg o

męd rca

z

d łu g ą

s reb rn ą

b ro d ą

i b ły s zczący mi s zaro b łęk itn y mi o czy ma, k tó reg o „p o tężn a au ra [… ] n iemalże p rzewraca Tark in a”. Tark in o b awia s ię, że Bo g an jes t zb y t s iln a, a Stark iller zb y t s tary – a p rzy n ajmn iej d o czas u , g d y Lu k e p rzek azu je o jcu Kry s ztał Kib er, k tó ry p rzy wraca mu es en cję ży cio wą. Stark iller mó wi d o zag in io n eg o p rzed laty s y n a jed y n ie to , że czas n a p ełn e s zk o len ie J ed i p rzy jd zie p ó źn iej. Lu k e p rzeb iera s ię i p rzy łącza d o atak u n a Gwiazd ę Śmierci. Han o trzy mu je s wo ją n ag ro d ę: 8 mln w „s taran n ie wy b ity ch s ztab k ach ch ro mu ” (o czy wiś cie s amo ch o d o wy ś wir mu s iał s two rzy ć g alak ty k ę, w k tó rej walu tą jes t ch ro m). Przez d wie g o d zin y w s cen ariu s zu n ie p o jawia s ię fak ty czn y zło czy ń ca. Do czas u , g d y Darth Vad er, czu jąc o b ecn o ś ć mo cy As h la, p ro wad zi o d d ział my ś liwcó w imp erialn y ch z Gwiazd y Śmierci. Nis zczy ws zy s tk ie s tatk i reb elian tó w p o za s tatk iem p ilo to wan y m p rzez Lu k e’a, a n as tęp n ie s am g in ie zes trzelo n y p rzez p o wracająceg o Han a. Vad er ro zb ija s ię n a s tatk u Han a, a Han wraz z Ch ewiem wy s trzeliwu ją s ię w k ap s u łach ratu n k o wy ch . Kto o trzy mu je mo żliwo ś ć o d d an ia s trzału , k tó ry n is zczy Gwiazd ę Śmierci? By n ajmn iej n ie Lu k e. Th reep io . Po p o wro cie n a Yav in IV Stark iller s k ład a p o d zięk o wan ia – b ez med ali – i o g łas za „p o czątek rewo lu cji”. Przed n ap is ami k o ń co wy mi o trzy mu jemy d ru g ą ro letk ę, k tó ra o b iecu je k o n ty n u ację. M a o n a n o s ić ty tu ł: Przygody Starkillera – Część II: Księżniczka Odnos. Ro d zin a Lars ó w ma w n iej zo s tać p o rwan a, Sith o wie mają p o wró cić, a s y n o wie Stark illera mają b y ć p o d d awan i k o lejn y m p ró b o m. To b y ło b y ty le, jeś li ch o d zi o d zielen ie p ierws zeg o s cen ariu s za n a częś ci – n a ten mo men t w czas ie two rzen ia s zk icó w Lu cas p lan o wał o d k ry wać w k o n ty n u acji n iezb ad an e tery to ria. Zwró ćcie u wag ę n a ty tu ł p lan o wan ej d als zej częś ci i n a to , jak łatwo Lu cas zamierzał p o rzu cić n azwę „Gwiezd n e Wo jn y ” d la całej s ag i. By ć mo że z całeg o s erca p refero wał Przygody Starkillera, k tó re fak ty czn ie p rzy p o min ają s ty lem Flasha Gordona. Ale mo g ły tu wch o d zić w g rę ró wn ież in n e p o wo d y . Ro zmo wy ze s tu d iem Fo x wes zły w fazę imp as u . Nik t n ie miał p o jęcia, ile mó g ł wy n o s ić b u d żet d la teg o ty p u filmu . Lu cas u p ierał s ię, że to b y ł „p ierws zy film w ty p ie Flasha Gordona, k tó ry b ęd zie k o s zto wał k ilk a milio n ó w d o laró w” 2 4 . Ku rtz p ró b o wał o s zaco wać k o s zty , ale p rzy zn ał, że jeg o s zacu n k i b y ły d o ś ć p ły n n e. J ed en z p rzed s tawio n y ch p rzez n ieg o k o s zto ry s ó w o p iewał n a 6 mln , in n y n a 1 5 . W p ewn y m mo men cie k o n ający wy d ział efek tó w s p ecjaln y ch wy twó rn i o s zaco wał, że

s ame u jęcia efek tó w s p ecjaln y ch p o ch ło n ą 7 mln . „To b y ł z p ewn o ś cią o k res n iep ewn o ś ci” – o cen iał Ku rtz 2 5 . Z d ru g iej s tro n y miał miejs ce p o s tęp w zak res ie „ś miecio wej” częś ci u mo wy , k tó ry miał o k azać s ię d ecy d u jący . Lu cas miał zach o wać p rawa d o s eq u ela, o ile zacząłb y p ro d u k cję w ciąg u d wó ch lat o d p remiery . By ła ró wn ież k wes tia g ad żetó w. W p rzeciwień s twie d o k rążącej leg en d y u mo wa n ie p rzy zn awała Lu cas filmo wi wy łączn y ch p raw d o ws zy s tk ich związan y ch z filmem to waró w rek lamo wy ch , Fo x ró wn ież mó g ł je s p rzed awać. Zawiązan o ws p ó ln o tę in teres ó w, jed n ak fak ty czn ie s p ó łk a Lu cas a o trzy mała p ełn ą k o n tro lę n ad n azwą: Star Wars Co rp o ratio n o trzy ma p ełn e i wy łączn e p rawo d o u ży wan ia n azwy „Gwiezd n e Wo jn y ” w związk u z h u rto wą i d etaliczn ą s p rzed ażą g ad żetó w p ro mo cy jn y ch 2 6 . Bio rąc p o d u wag ę to , że ty tu łem o b ecn eg o i k o lejn y ch filmó w w d ru g im s zk icu s cen ariu s za miały b y ć Przygody Starkillera, p rawa d o n azwy „Gwiezd n e Wo jn y ” n ie wy d awały s ię d la p rawn ik ó w p ro b lemem. I tu mó g ł b y ć p ies p o g rzeb an y . J eś li Lu cas zmien ił ty tu ł s erii n a p o trzeb y n eg o cjacji, to b y ł to jed en z n ajb ard ziej zmy ś ln y ch p rzek rętó w n ad s cen ariu s zem w h is to rii. Reży s er p o k azał d ru g i s zk ic zau fan y m o s o b o m. W p iątk o we wieczo ry o rg an izo wał zazwy czaj g rill, n a k tó reg o zap ras zał Barwo o d a, Ro b b in s a i k ilk o ro in n y ch p rzy jació ł i w s wo im b iu rze czy tał s cen ariu s z i n ag ry wał ich reak cje. Dru g a wers ja s p o tk ała s ię z n iewiele więk s zy m en tu zjazmem n iż p ierws za. „Każd y , k to czy tał te s zk ice, mó wił: « Co ty wy p rawias z? To jes t mas ło maś lan e» ” – ws p o min ał Ku rtz 2 7 . Nawet k ib icu jący k o led ze Co p p o la n ie p o trafił zro zu mieć, d laczeg o Lu cas „wy rzu cił (p ierws zy ) s cen ariu s z i zaczął o d n o wa”. Ale Barwo o d p o d k reś la, że Co p p o la, p o d o b n ie jak Lu cas , zaws ze u ważał, że p is ze s am, n awet jeś li za k ażd y m razem k to ś mu p o mag ał: „Z cały m s zacu n k iem d o Fran cis a, o n n ig d y n ie b y ł w s tan ie wy my ś lić b ez czy jejś p o mo cy , jak p o rząd n ie o p o wied zieć h is to rię. M ario Pu zo u rato wał mu ty łek ”. M imo to n awet tak i fan s cien ce fictio n jak Barwo o d z tru d em ro zu miał h is to rię Lu cas a. A jeś li o n jej n ie ro zu miał, to Fo x n ie miał s zan s . Lu cas p o trzeb o wał wizu alizacji, i to n aty ch mias t. Na s zczęś cie zd ecy d o wał, żeb y wezwać faceta, k tó remu Barwo o d k ied y ś g o p rzed s tawił. Lu cas zlecił p racę Ralp h o wi M cQu arriemu w lis to p ad zie 1 9 7 4 ro k u , p rzed u k o ń czen iem d ru g ieg o s zk icu . Pierws zy o b raz d o Gwiezdnych Wojen b y ł g o to wy 2

s ty czn ia 1 9 7 5 ro k u , d zień p o o ficjaln y m u k o ń czen iu s zk icu . M cQu arrie n ie p o trzeb o wał g o n awet, ab y p ierws ze k o n cep ty mo g ły n ad ać k ieru n ek n ie ty lk o o ry g in aln emu filmo wi, ale całej s ad ze Gwiezdnych Wojen. Ob raz M cQu arrieg o p rzed s tawia d wie p o s taci, k tó re n ajtru d n iej b y ło s o b ie wy o b razić: d ro id y zag u b io n e n a p u s ty n i Utap au (jało wa p lan eta, k tó rą o s tateczn ie zas tąp iła w s cen ariu s zu Tato o in e i k tó ra mu s iała czek ać trzy d ek ad y , ab y zn aleźć s wo je miejs ce w s ad ze). Otwarta twarz Th reep io – n a ty m etap ie zaled wie p rzes trzeń z d wiema k ro p k ami – p atrzy b łag aln ie wp ro s t n a wid za (zap y tałem An th o n y ’eg o Dan iels a, czy zag rałb y Th reep io b ez o b razu M cQu arrieg o , k tó ry wy jaś n iałb y mu p o s tać. „Ab s o lu tn ie, n a 1 0 0 p ro c. n ie” – o d p o wied ział 2 8 ). To M cQu arrie s two rzy ł emo cjo n aln ą więź z Th reep io , o d k tó rej Dan iels d o d ziś n ie mo że s ię u wo ln ić. J eś li ch o d zi o ws k azó wk i d o p o s taci Arto o , Lu cas ws p o mn iał o trzech p rzy s ad zis ty ch , k wad rato wy ch ro b o tach n a k ó łk ach z Niemego wyścigu, o imio n ach Hu ey , Du ey i Lo u ie. Sk o ro o n e b y ły k wad rato we, M cQu arrie zd ecy d o wał s ię n ad ać Arto o o p ły wo we k s ztałty . Dro id b y ł o p is an y jak o trip o d , więc arty s ta wy o b raził g o s o b ie ze ś ro d k o wą n o g ą wy s u n iętą w p rzó d , o p ierająceg o s ię n a b o czn y ch n o g ach , n iczy m n a k u lach . Dru g i o b raz zo s tał u k o ń czo n y mies iąc p ó źn iej i p rzed s tawiał b itwę n a miecze las ero we międ zy Deak iem Stark illerem i Darth em Vad erem. Lu cas d o s tarczy ł M cQu arriemu k s iążk ę n a temat feu d aln ej k u ltu ry wo jen n ej J ap o n ii z s u g es tią, ab y Vad er n o s ił h ełm w s ty lu s amu rajs k im, o raz ilu s tracje z mag azy n ó w p u lp o wy ch , w k tó ry ch zło czy ń cy n o s ili p elery n y . Ale Lu cas n ad al wy o b rażał s o b ie Vad era jak o zwy czajn eg o czło wiek a, z twarzą „lek k o p rzy s ło n iętą” tk an in ą n a mo d łę b ed u iń s k ą. M cQu arrie p o trzeb o wał zaled wie jed n eg o d n ia n a o b raz z Vad erem. Wy o b raził s o b ie, że czarn y ch arak ter właś n ie wy s zed ł z p ró żn i k o s miczn ej, więc d ał mu wo js k o wą mas k ę g azo wą, s k ry wającą całą twarz. Czarn y h ełm ró wn ież miał s p ecjaln e s k o jarzen ia. Arty s ta walczy ł w Ko rei, s k ąd zap amiętał wy jątk o wy h ełm z n iezwy k ły m czarn y m p o k ry ciem i o b s zern y m fas u n k iem. Zo s tał p o s trzelo n y w g ło wę, a k u la zatrzy mała s ię n a fas u n k u , n ie d o cierając d o mó zg u . M as k a g azo wa i czarn y h ełm d awały p o rażający efek t. Vad er g ó ru je n ad mło d y m Deak iem n iczy m mo n s tru m Fran k en s tein a. Ty mczas em mamy tu d o czy n ien ia z n ajb ard ziej p rzy p ad k o wy m z n iep o ro zu mień w h is to rii Gwiezdnych Wojen. M cQu arrie tak n ap rawd ę wid ział Vad era jak o n is k ieg o zło czy ń cę, „n ęd zn eg o k u rd u p la”, żeb y s ię p o s łu ży ć s ło wami arty s ty , z k tó ry m p ó źn iej p raco wał 2 9 . To p ers p ek ty wa n a jed n y m z o b razó w zain s p iro wała Lu cas a, żeb y o b s ad zić w ro li p rawie d wu metro weg o

k u ltu ry s tę Dav e’a Pro ws e’a, d zięk i czemu Vad er s tał s ię jed n y m z n ajwy żs zy ch czarn y ch ch arak teró w w h is to rii k in a. W ciąg u k ilk u mies ięcy M cQu arrie u k o ń czy ł jes zcze trzy o b razy . Lu cas miał teraz wizu alizacje, d zięk i k tó ry m mó g ł wy jaś n ić, czy m b y ły Gwiazd a Śmierci, p o d n ieb n e mias to Ald eraan i s cen a w k an ty n ie. Na k o lejn y m s ztu rmo wiec p o raz p ierws zy b y ł wid zian y w s wo im „fas zy s to ws k o b iały m u n ifo rmie” 3 0 . Lu k e Stark iller n ie d o czek ał s ię jes zcze wizu alizacji, ale to wy s tarczy ło . „M iały s łu ży ć zamias t g es ty k u lacji” – mó wił s k ro mn ie o s wo ich o b razach ich twó rca 3 1 . Nie mó g ł p o d ejrzewać jak efek ty wn y mi rek wizy tami wk ró tce s ię s tan ą. Ko n cep tu aln e o b razy p o zwo liły rzu cić n ieco ś wiatła n a wizję Lu cas a, ale n ad al p o zo s tawał jed en czy n n ik , k tó ry mo cn o k o mp lik o wał s p rawę: d ru g i s zk ic b y ł żen u jąco zatło czo n y p o s taciami męs k imi. Reży s er n ieźle ju ż o b erwał za to , że Graffiti k o ń czy ły tek s ty p o d s u mo wu jące wy d arzen ia w ży ciu b o h ateró w p o d zies ięciu latach , a wid zo wie n ie d o wied zieli s ię n iczeg o n a temat d als zy ch lo s ó w b o h aterek . Zważy ws zy n a ro s n ący w s iłę z k ażd y m mies iącem ru ch femin is ty czn y , b y ło p rawd o p o d o b n e, że Gwiezdne Wojny s p o tk ają s ię z p o d o b n ą k ry ty k ą. W marcu 1 9 7 5 ro k u Lu cas zd ecy d o wał s ię n ap rawić ten b łąd jed n y m p o ciąg n ięciem p ió ra: Lu k e Stark iller zo s tał o s iemn as to letn ią d ziewczy n ą. W k o ń cu reży s er p rzeczy tał mn ó s two b aś n i d ający ch mu wg ląd w to , jak o p o wiad ać h is to rie, i tru d n o mu b y ło ig n o ro wać fak t, że ich b o h aterk ami b y ły n iemal zaws ze k o b iety (weźmy ch o ćb y Ko p ciu s zk a, Ro s zp u n k ę, Śn ieżk ę, Czerwo n eg o Kap tu rk a czy Zło to wło s ą). Ta n ag ła zmian a p łci p rzetrwała p rzez k ilk a mies ięcy , n a ty le d łu g o , ab y d ams k a wers ja Lu k e’a p o jawiła s ię n a o b razie M cQu arrieg o p rzed s tawiający m g łó wn ą p o s tać. Do maja 1 9 7 5 ro k u , g d y Lu cas n ap is ał s ześ cio s tro n ico we k ry ty czn e p o d s u mo wan ie d la zarząd u wy twó rn i Fo x – n ie d ru g ieg o s zk icu , ale zu p ełn ie n o wej h is to rii – Lu k e zn ó w b y ł ch ło p cem. Ale k s iężn iczk a Leia wró ciła z wy g n an ia, n a k tó ry m b y ła w p ierws zy m s zk icu , zy s k u jąc zn aczn ie is to tn iejs zą ro lę. Zo s tała p rzy wó d czy n ią reb elian tó w o d s ameg o p o czątk u , zas tęp u jąc Deak a Stark illera w s cen ie o twierającej o raz w więzien iu n a Ald eraan (p ó źn iejs za częś ć wn o s iła raczej o b razo we to rtu ry p rzez Vad era; w k o lejn y m s zk icu Lu cas n ab rał n ies mak u wo b ec u mies zczen ia p o s in iaczo n ej i p o b itej k o b iety w s wo im filmie). Sam Stark iller n ie p o jawił s ię w p o d s u mo wan iu . J ak s ię o k azało , zg in ął w b itwie wiele lat wcześ n iej. Teraz men to rem Lu k e’a jes t s tary g en erał Ben Ken o b i, k tó ry p ro wad zi p u s teln icze ży cie n a ro d zin n ej p lan ecie ch ło p ak a.

Uzb ro jo n y w n o we p o s taci, Lu cas u s iad ł d o p is an ia trzecieg o s cen ariu s za. Szło mu co raz lep iej. Od ws tęp n eg o s zk icu d o u k o ń czen ia p ierws zej wers ji min ął ro k . Dru g i zajął mu 9 mies ięcy , a trzeci – 7 . By ł też n ieco k ró ts zy o d p o p rzed n ik a, licząc o k o ło 2 7 ty s . s łó w. J eś li s ię g o p rzejrzy i u s u n ie z n ieg o ws zy s tk ie s cen y i d ialo g i, k tó re n ie zn alazły s ię w filmie, o trzy mamy jak ieś 1 7 ty s . s łó w. Ozn aczało to , że d o s ierp n ia 1 9 7 5 ro k u Lu cas miał w s wo ich ręk ach g o to wą więk s zo ś ć Gwiezdnych Wojen. Trzeci s zk ic ciąg le ro zp o czy n ał cy tat z Kroniki Whillów o s y n u s ło ń c, k tó ry wy d awał s ię Lu cas o wi zb y t zmy ś ln y , żeb y g o p o rzu cić 3 2 . Ro letk a n ad al b y ła o wiele za d łu g a. Ale w d ialo g ach zas zła p o ważn a zmian a: b y ło ich zn aczn ie mn iej. Wład zę p rzejął Lu cas k o rek to r. Th reep io , tam, g d zie wcześ n iej b ełk o tał p rzez całe p arag rafy , teraz ro zp o czy n ał film czterema k ró tk imi zd an iami – p ierws zą k wes tią z wielu ze s zk icu , k tó re trafią d o filmu : „Sły s załeś ? Trafili g łó wn y reak to r. Nie mamy s zan s ! To s zaleń s two !”. Liczb a efek tó w s p ecjaln y ch o k reś lo n y ch w s cen ariu s zu ró wn ież zo s tała o b cięta. Lu cas b rał p o p rawk ę n a b u d żet i n ieco ro zs ąd n iej p o d ch o d ził d o k o s ztó w. Gd y d o tarła d o n ieg o in fo rmacja, że Fo x p rzetrzeb ił s wó j cały d ział efek tó w s p ecjaln y ch , Lu cas zatru d n ił włas n eg o s p ecjalis tę, ró wn ie g en ialn eg o , co tru d n eg o we ws p ó łp racy , J o h n a Dy k s trę. Dy k s tra b y ł p ro teg o wan y m g u ru s tatk ó w k o s miczn y ch , Do u g a Tru mb alla, k tó ry p raco wał p rzy 2001: Odysei kosmicznej i Niemym wyścigu (to o n b y ł p ierws zy m wy b o rem Lu cas a i o n p o lecił mu Dy k s trę), ale zarab iał b ard zo k iep s k o . W p ark u p rzemy s ło wy m w d zieln icy Van Nu y s w Lo s An g eles Dy k s tra zaczął zb ierać ek ip ę mło d y ch lu d zi, k tó rzy p o ś więcali d łu g ie g o d zin y w zamian za s zan s ę u jrzen ia n a ek ran ie n ies amo wicie wy g ląd ający ch s tatk ó w k o s miczn y ch . Lu cas n ad ał g ru p ie o d p o wied n io o d jazd o wą n azwę: In d u s trial Lig h t an d M ag ic. Reży s er mu s iał p łacić im ty g o d n io wo 2 5 ty s . d o laró w z włas n ej k ies zen i, a i tak p raco wali za b ezcen . Nic d ziwn eg o , że Lu cas u zn ał jed n eg o s tras zliwie wielk ieg o Nis zczy ciela Gwiezd n y ch Sił Imp erialn y ch za tak s amo zap ierająceg o d ech w p iers iach w o twierającej s cen ie, jak cztery . Trzeci s zk ic p rzen o s i n as z b itwy w k o s mo s ie n a p o wierzch n ię p o b lis k iej p lan ety , g d zie Lu k e Stark iller p ró b u je p rzek o n ać p rzy jació ł, że zo b aczy ł p rzez s wo je „elek tro b in o k u lary d wa s tatk i wy mien iające las ero wy o g ień ”. Oczy wiś cie zan im je d o s trzeg ają, ju ż jes t p o b itwie. J ed en z jeg o p rzy jació ł, Big g s Dark lig h ter, właś n ie p o wró cił z Ak ad emii Imp erialn ej i p ó łg ło s em zwierza s ię Lu k e’o wi, że zamierza ws k o czy ć n a s tatek i p rzy łączy ć s ię d o reb elii. M o c As h lan zn ik a w n o wy m s zk icu , ale Lu cas zach o wu je n azwę złej mo cy Bo g an ,

ch cąc, ab y ś my ją ro zu mieli. „J ak p o g o d a Bo g an alb o czas y Bo g an ” – mó wi Lu k e, g d y u czy s ię o n iej o d Ben a Ken o b ieg o . „Sąd ziłem, że to ty lk o tak ie p o wied zen ie”. Ty m razem „Bo g an ” p o jawia s ię ty lk o 8 razy . Zach o wan o s cen ę, w k tó rej s zp ak o waty weteran u d erza z ro zg o ry czen iem ręk ą i u jawn ia, że jes t częś cio wo cy b o rg iem: tę ro lę Lu cas p rzen ió s ł o d Kan e’a d o M o n tro s s a i Ken o b ieg o . Stary g en erał J ed i, u k tó reg o s zk o li s ię Lu k e, zn a „d zien n ik Wo jen Klo n ó w” n a p amięć i jes t o wiele b ard ziej n iech ętn y m wo jo wn ik iem n iż o n s am miał s ię o s tateczn ie s tać. Raczej Lu k e mu s i wy ciąg ać g o n a p rzy g o d ę w g łąb g alak ty k i n iż n a o d wró t. Ben Ken o b i n ap rawd ę jes t ju ż za s tary n a tak ie rzeczy . M imo to s tary g en erał wp ro wad za d o s cen ariu s za co ś n o weg o : h u mo r. Lu k e zo s taje zaatak o wan y p rzez Tu s k en ó w, zan im p o zn aje Ben a, i p rzy k u ty d o wielk ieg o o b racająceg o s ię k o ła. Ken o b i p o d ch o d zi d o n ieg o i wita s ię s ło wami: – Dzień d o b ry ! – Co ch ces z p rzez to p o wied zieć? – p y ta Lu k e. – Czy ży czy s z mi d o b reg o d n ia, czy o zn ajmias z, że d zień jes t d o b ry , n iezależn ie o d teg o , co ja o n im my ś lę; czy s am d o b rze s ię teg o ran k a czu jes z, czy mo że u ważas z, że d zis iaj n ależy b y ć d o b ry m? – Ws zy s tk o n araz – o d p o wiad a Ken o b i. To b ard zo zab awn a k wes tia. J es t ró wn ież zaczerp n ięta, s ło wo w s ło wo , z Hobbita J .R.R. To lk ien a, k tó ry b y ł w latach s ied emd zies iąty ch n a ty le p o czy tn ą lek tu rą, że Lu cas o wi ta k rad zież n a p ewn o n ie u s złab y n a s u ch o , to też w czwarty m s zk icu ju ż jej n ie ma. M imo to ro zmo wa wy jaś n ia p o ch o d zen ie Ken o b ieg o : jes t g alak ty czn y m Gan d alfem. Gd y w 1 9 7 3 ro k u To lk ien zmarł, Lu cas s iad ał d o p racy n ad p ierws zy m s zk icem s cen ariu s za. Ks iążk i o Śró d ziemiu o s iąg ały wó wczas s zczy ty p o p u larn o ś ci. Po międ zy twó rczo ś cią o b y d wu p is arzy is tn ieje zas k ak u jąco wiele p o d o b ień s tw, zwłas zcza w zak res ie o b s ad y n o weg o s zk icu Gwiezdnych Wojen o raz p o wieś ci To lk ien a Władca Pierścieni. Ob y d wie s ą p ełn e d ziwn y ch s two rzeń , b ełk o czący ch w s k ru p u latn ie wy my ś lo n y ch języ k ach . Arto o i Th reep io to Fro d o i Sam – n iewin n i węd ro wcy , k tó rzy n io s ą b ąd ź to s k rad zio n e taś my z d an y mi, b ąd ź J ed y n y Pierś cień . Gwiazd a Śmierci, p iek ieln a mach in a wo jen n a, to M o rd o r, g d zie n as ze d ro id y -Ho b b ity s ą zmu s zo n e s ię u d ać. Sztu rmo wcy to o rk o wie. Wielk i M o ff Tark in , o b ecn ie p o s tro n ie zła, jes t s o b o wtó rem Saru man a. Darth Vad er, M ro czn y Lo rd Sith , to Sau ro n , M ro czn y Lo rd M o rd o ru . Gan d alf-Ken o b i z mag iczn y m mieczem o s tateczn ie p o ś więca s ię, ab y p o wró cić w n ieco zmien io n ej i b ard ziej mag iczn ej p o s taci.

By ła jes zcze jed n a k s iążk a, k tó ra majaczy ła wó wczas w g ło wie Lu cas a i k tó rą częs to ws p o min ał p ó źn iej w wy wiad ach : Opowieści o mocy Carlo s a Cas tan ed y , częś ć d o mn ieman ej s erii au to b io g raficzn ej o ty m, jak au to r zd o b y ł czarn o k s ięs k ie mo ce. Relacja międ zy Lu k e’em i Ben em o d b ija s ię ech em o d o p is y wan ej p rzez Cas tan ed ę relacji z mis ty k iem z p lemien ia Yaq u i, k tó reg o n azy wał imien iem Do n J u an . Od d aliliś my s ię b ard zo , b ard zo d alek o o d Flas h a Go rd o n a. Zmies zaliś my s p ace fan tas y z k las y czn ą lu b „wy s o k ą” fan tas y , d o d aliś my s zczy p tę mis ty cy zmu , a cało ś ć d o p rawiliś my p o n ad to o d ro b in ą żartó w i p o s taci k o miczn y ch . Po zo s tał jes zcze jed en b rak u jący s k ład n ik : tło h is to rii. Alu zja Lu k e’a d o „d zien n ik a z Wo jen Klo n ó w” Ben a Ken o b ieg o z trzecieg o s zk icu b y ła p ierws zy m o d n ies ien iem d o k o n flik tu , k tó ry miał s ię s tać zn aczącą częś cią h is to rii Gwiezdnych Wojen. M n iej więcej w ty m czas ie Lu cas zaczął s p o rząd zać n o tatk i d o ty czące fab u ły s wo jeg o u n iwers u m; d o czas u p o ws tan ia k o lejn eg o , czwarteg o ju ż s zk icu liczy ły , jak ws p o min ał, w p rzy b liżen iu 7 – 8 s tro n . Ty le wy s tarczy ło , ab y d ać reży s ero wi p ewn o ś ć, że mo żn a b ęd zie d o rzu cić d wa o d n ies ien ia d o Wo jen Klo n ó w: jed en o d s ameg o Lu k e’a, a d ru g i w wiad o mo ś ci h o lo g raficzn ej o d k s iężn iczk i Lei. Do wiad u jemy s ię, że Ken o b i s łu ży ł w ty m czas ie o jcu k s iężn iczk i, co d aje n am p ewien o b raz. Wo jn y Klo n ó w b y ły czy mś n a k s ztałt II wo jn y ś wiato wej, a o b ecn y k o n flik t p rzy p o min a p arty zan ck ie s tarcia w Wietn amie p rzeciwk o Imp eriu m (w trzecim s zk icu Lu k e n azy wa je „b u n tem”). Lu cas s trzeg ł s zczeg ó łó w d o ty czący ch Wo jen Klo n ó w b ard ziej n iż jak ieg o k o lwiek p u n k tu fab u ły ; w n ad ch o d zący ch latach n ie u zy s k ali d o n ich d o s tęp u n awet licen cjo n o wan i p is arze Lu cas filmu . Przez n iemal 3 0 lat n ie d o wiad u jemy s ię an i k im b y ły o we k lo n y , an i p o czy jej s tro n ie walczy ły , g d y w ty m czas ie milio n y wy o b rażo n y ch wers ji teg o k o n flik tu b ęd ą s ię ro zg ry wały w milio n ach g łó w. W ty m s zk icu n a p ierws zy p lan wy s u wa s ię ró wn ież Ch ewb acca. Szk ice Ralp h a M cQu arrieg o , o p arte n a ilu s tracji z mag azy n u s cien ce fictio n d o s tarczo n ej mu p rzez Lu cas a (arty s ta d o d ał mu b an d o lier), ro zjaś n iły o b raz w u my ś le reży s era. Co d zien n ą in s p irację d la ras y Wo o k ieech miało s tan o wić n azwis k o Billa Wo o k ey ’a, a Lu cas mó g ł o ty m my ś leć o d czas u ro zmo wy n a p lan ie Graffiti. Ale Ch ewb acca jak o d ru g i p ilo t Han a b azo wał n a wielk im p s ie reży s era, In d ian ie: o b raz p rzy p ięteg o p as ami p s a n a p rzed n im s ied zen iu au ta M arcii. J ak ws p o min a M ark Hamill, Lu cas ro zmy ś lał też n ad p o my s łem w s ty lu Kroniki Whillów, w k tó rej film b y łb y h is to rią o p o wiad an ą d zieck u Wo o k iee p rzez jeg o matk ę.

By ł ró wn ież Han So lo , k tó ry w trzecim s zk icu s tał s ię p ełn o p rawn y m p iratem, a n ie led wie majtk iem. Teraz jes zcze b ard ziej p rzy p o min ał Co p p o lę, czaru jąceg o h an d larza, k tó ry p o trafi ws zy s tk o załatwić s ło wami – id ealn e tło d la Lu k e’a. Gd y Lu cas p rzed zierał s ię p rzez trzecią wers ję s zk icu w p o ło wie 1 9 7 5 ro k u , g ło wę zawracał mu Co p p o la. M o cn o n acis k ał wó wczas s wo jeg o p ro teg o wan eg o , ab y o d s u n ął n a b o k k o s miczn e h o b b y i zajął s ię reży s ero wan iem b ezk o mp ro mis o wej p ro d u k cji o Wietn amie, o k tó rej ty le mó wili: Czasu apokalipsy. Po Ojcu chrzestnym II Co p p o lę b y ło s tać n a d y k to wan ie waru n k ó w. Ch ciał b y ć p ro d u cen tem, a Lu cas a n aty ch mias t wy ek s p ed io wać n a Filip in y . Przy jacio ło m Lu cas a wy d awało s ię to ro zs ąd n e. W k o ń cu b y ł o n n iezależn y m filmo wcem. Nad es zła p o ra, ab y n ak ręcił s wo ją k in o wą d ek larację, co ś mro czn eg o i o d ważn eg o , s wo je Chinatown alb o Taksówkarza. Ku rtz s p ęd ził więcej czas u , p racu jąc w teren ie n ad Apokalipsą n iż n ad Gwiezdnymi Wojnami. Lu cas p lan o wał film o Wietn amie cztery lata, a p is ał s cen ariu s z d o Gwiezdnych Wojen p rzez zaled wie d wa. Os tatn ie amery k ań s k ie h elik o p tery o p u ś ciły Sajg o n 3 0 k wietn ia 1 9 7 5 ro k u , Lu cas b y ł wted y międ zy d ru g im a trzecim s zk icem Gwiezdnych Wojen. J eś li n ak ręciłb y Czas apokalipsy, miałb y s zan s ę p o mó c s two rzy ć s zk ic n a temat h is to rii k o n flik tu . Z łatwo ś cią p rzy s zło b y mu zrzu cić z s ieb ie ciężar p racy n ad Gwiezdnymi Wojnami. Wy s tarczy ło jed n o s ło wo . Wciąż n ie p o d p is ał u mo wy z wy twó rn ią Fo x w zak res ie b u d żetu . Właś ciwie s tu d io wy s to s o wało mo rato riu m n a p ro jek t w p aźd ziern ik u , zawies zając g o n a czas g ru d n io weg o zeb ran ia zarząd u . Lad d ie wciąż mo cn o g o ws p ierał, ale s zan s a n a to , że film zo s tan ie n ak ręco n y , n ig d y n ie b y ła b ard ziej o d leg ła. Co więc p o ws trzy mało Lu cas a o d o d ejś cia? Dlaczeg o b łag ał Co p p o lę o to , b y ten p o czek ał, a p o tem, s fru s tro wan y , p o wied ział mu , żeb y s am k ręcił Czas apokalipsy? J eś li wierzy ć o p o wieś cio m Lu cas a, ch o d ziło wy łączn ie o d zieciak i. Do s tawał lis ty o d mło d y ch fan ó w p o ś więco n e Amerykańskiemu graffiti. Zaży wali n ark o ty k i. A p o tem o b ejrzeli jeg o film, ws k o czy li d o s wo ich au t, p o jech ali u g an iać s ię za d ziewczy n ami – b o p rak ty czn ie w więk s zo ś ci p is ali d o n ieg o ch ło p cy – i „n ap rawd ę wielu z n ich wy s zło n a p ro s tą” – jak twierd ził 3 3 . To s p rawiło , że zaczął zas tan awiać s ię, jak wiele d o b reg o mo że zro b ić film p rzy g o d o wy w s tary m s ty lu d la k o lejn eg o mło d eg o p o k o len ia – d zieciak ó w, k tó re wted y n ie miały n ic lep s zeg o d o o g ląd an ia p o za Kojakiem i Six Million Dollar Man. Dzieciak ó w tak ich , jak d wó ch s y n ó w Co p p o li: d zies ięcio letn ieg o Ro man a i d wu n as to letn ieg o Gian -Carla. Lu cas ro zmawiał z n imi o Gwiezdnych Wojnach i s p o tk ał s ię ze zro zu mien iem s wo jeg o p o my s łu , n awet jeś li d o

d o ro s ły ch zu p ełn ie n ie trafiał (a Ro man p ó źn iej zo s tał p ierws zy m o ficjaln y m czło n k iem fan k lu b u Gwiezdnych Wojen). Lu cas zas zed ł też ju ż zb y t d alek o , żeb y s ię teraz wy co fać. Nad s cen ariu s zem d o Czasu apokalipsy n ie p rzelewał k rwi, o n s tał s ię o b s es ją J o h n a M iliu s a. Ży wił zn aczn ie więk s ze zain teres o wan ie Flashem Gordonem n iż Wietn amem. Co więcej, jeg o wizja Czasu apokalipsy b y ła zu p ełn ie ró żn a o d wizji Co p p o li. W 1 9 7 7 ro k u o k reś lił ją jak o „raczej czło wiek p rzeciwk o mas zy n ie, tech n o lo g ia p rzeciwk o lu d zk o ś ci i jak czło wieczeń s two zwy cięża. M iała to b y ć wizja p o zy ty wn a” 3 4 . Nie u mk n ęło jed n ak jeg o u wad ze, że ws zy s tk ie te elemen ty o d n ajd o wał ju ż w Gwiezdnych Wojnach, ch o ć w zn aczn ie b ard ziej zawo alo wan ej, aleg o ry czn ej p o s taci. Po za ty m właś n ie wp ad ła mu w ręce fas cy n u jąca k s iążk a n ap is an a w 1 9 4 9 ro k u . Do 1 9 7 5 ro k u Lu cas p o ch ło n ął s etk i b aś n i, p ró b u jąc s p ro wad zić d o ws p ó ln eg o mian o wn ik a n iek tó re h is to rie n a p o trzeb y s cen ariu s za Gwiezdnych Wojen, a ta k s iążk a wy ś miewała wiele rzeczy , k tó re ro b ił, ro zp raco wu jąc te mity . To b y ła Złota gałąź w wers ji p o d ręczn ik o wej. Au to r twierd ził, że ws zy s tk ie o p o wieś ci mo żn a s p ro wad zić d o jed n ej o zd efin io wan y m k ieru n k u . Zap o ży czając termin o d J ames a J o y ce’a, n azwał ją mo n o mitem. Ks iążk a n o s iła ty tu ł Bohater o tysiącu twarzy, jej au to rem b y ł J o s ep h Camp b ell. Wp ły w k s iążk i Camp b ella n a p ierws ze Gwiezdne Wojny b y ł p rzecen ian y ; zn aczn ie b ard ziej wid o czn a jes t w d wó ch k o lejn y ch . Ku rtz u mn iejs za g o , jak i „cały p o my s ł Gwiezdnych Wojen jak o k o n cep cji mito lo g iczn ej”, p o n ieważ „ws zy s tk ie o p o wieś ci o d o ras tan iu wp is u ją s ię w ten mo d el, a Ho lly wo o d k ręciło tak ie filmy o d p o czątk u ” 3 5 . Ws k azu je, że o d n ies ien ia d o Camp b ella n ie p o jawiały s ię w wy wiad ach d o czas u , g d y Lu cas p o zn ał au to ra w 1 9 8 3 ro k u . Ks iążk a p o mo g ła jed n ak reży s ero wi u s zczeln ić fab u łę i mo g ła zach ęcić g o d o u p ro s zczen ia b aś n io wy ch p o wiązań w p ierws zy m filmie. Po d k o n iec 1 9 7 5 ro k u Lu cas zd ecy d o wał, że jeg o film n ie b ęd zie ju ż międ zy g wiezd n ą o p o wieś cią b ib lijn ą. Wy ciął z o twierającej s cen y s ek wen cję o s y n u s ło ń c, d o d ając w to miejs ce: Dawn o , d awn o temu w o d leg łej g alak ty ce wy d arzy ła s ię n iezwy k ła p rzy g o d a. Na k o n iec Lu cas a p ro wad ziły p o p ro s tu jeg o u p o d o b an ia. W wy wiad zie, tu ż p rzed p remierą filmu , mó wił: Gwiezdne Wojny s ą ro d zajem k o mp ilacji, ale n ig d y d o ty ch czas n ie zn alazły s ię

w jed n ej h is to rii, n ig d y n ie zn alazły s ię w filmie. Wiele in s p iracji p o ch o d zi z wes tern ó w, mito lo g ii i filmó w s amu rajs k ich . Ws zy s tk o , co n ajlep s ze, zo s tało zeb ran e razem. To n ie jed en ro d zaj lo d ó w, raczej b ard zo wielk i d es er o wo co wy 3 6 . 1 s ty czn ia 1 9 7 6 ro k u Lu cas u k o ń czy ł czwarty s zk ic. Po mijając jed n ą n iewielk ą p o p rawk ę, s p o rą liczb ę p rzeró b ek d ialo g ó w o d Willard a Hu y ck a i Glo rii Katz o raz n iek tó re wy cięte s cen y , ta wers ja z g ru b s za trafiła n a ek ran y . Ró wn o leg le s tu d io Fo x zaak cep to wało b u d żet w wy s o k o ś ci 8 ,3 mln d o laró w. Ko lejn y m s zczęś liwy m zb ieg iem o k o liczn o ś ci b y ło p o wtó rn e wejś cie d o k in Odysei w 1 9 7 5 ro k u i jej d ru g i s u k ces w ty m s amy m mies iącu , g d y zeb rało s ię p o s ied zen ie zarząd u . „Nie zro b ilib y ś my Gwiezdnych Wojen b ez s u k ces u 2001” – p rzy zn aje Ch arley Lip p in co tt, mark etin g o wy g u ru filmu . Ko lejn y ciek awy fak t: Gwiezdne Wojny p rawd o p o d o b n ie n ig d y n ie u zy s k ały b y b u d żetu b ez zg o d y Grace Kelly . Ks iężn a M o n ak o zo s tała czło n k iem zarząd u Fo x w lip cu 1 9 7 5 ro k u , co s tan o wiło p retek s t d la u cieczek o d s wo jeg o d es p o ty czn eg o męża i mo żliwie jak n ajczęs ts zy ch wy jazd ó w d o Ho lly wo o d . „Raczej s ię n ie u d zielała” – p o wied ział Lad d ie, g d y s p y tałem g o o o p in ię zmarłej k s iężn ej n a temat o p o wieś ci o g alak ty czn ej k s iężn iczce. „Nie o d eb rałem wrażen ia, żeb y wy jątk o wo p rzy p ad ła jej d o g u s tu , ale też n ie p rzy p o min am s o b ie n eg aty wn y ch o p in ii” 3 7 . Tak czy in aczej k s iężn a o trzy mała n ag ro d ę za ws p arcie Lu cas a w s ty czn iu 1 9 7 8 ro k u , g d y s fałs zo wan e lo s o wan ie p rzy zn ało jej i jej d ziecio m p ierws zy p rzed p ro d u k cy jn y zes taw fig u rek Gwiezdnych Wojen. J ak d o tąd Lu cas wy d ał n a Gwiezdne Wojny 4 7 3 ty s . d o laró w. Wied ział, że p u s ty n ia p o ch ło n ie zn aczn ie więcej n iż 8 ,3 mln . To b y ło relaty wn ie n iewiele; p rzeciętn a k o med ia k ręco n a w ty m czas ie, b ez żad n y ch efek tó w s p ecjaln y ch , k o s zto wała o k . 2 0 mln . J ak , n a Bo g a, miał u rzeczy wis tn ić s wo ją wizję p rzy tak n is k im b u d żecie? Wy ciął ze s cen ariu s za s cen ę w więzien iu n a Ald eraan , d la zao s zczęd zen ia p rzen o s ząc ją w cało ś ci n a Gwiazd ę Śmierci. Dla n as , z p es p ek ty wy czas u , mo że s ię to wy d awać n atu raln e, wó wczas to b y ło jak wy jmo wan ie b an an a z p u ch ark a z lo d ami. M imo to zb liżał s ię czas , ab y p o d awać d es er.

1 Lis ta imio n i p ierws ze d wie s tro n y s zk icu : J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 8 .

2 J . Bax ter, George Lucas: A Biography, op. cit., s . 1 3 8 . 3 Ibidem, s . 1 4 7 . 4 G. Lu cas , wy wiad , Hidden Fortress, materiały d o d atk o we DVD, Criterio n Co llectio n , 2001. 5 W p o d s u mo wan iu Rich ieg o czy tamy : „M amy wiek XVI, o k res wo jen d o mo wy ch . Ks iężn iczk a wraz z ro d zin ą, s łu żb ą i s k arb em s wo jeg o k lan u jes t ś cig an a. J eś li u d a im s ię p rzek ro czy ć tery to riu m wro g a i d o trzeć d o p rzy jazn ej p ro win cji, b ęd ą o calen i. Wró g o ty m wie, d lateg o wy zn acza n ag ro d ę za jej g ło wę”. W p arag rafie Lu cas a czy tamy : „M amy wiek XXXIII, o k res wo jen d o mo wy ch w g alak ty ce. Bu n to wn iczk a wraz z ro d zin ą, s łu żb ą i s k arb em s wo jeg o k lan u jes t ś cig an a. J eś li u d a im s ię p rzek ro czy ć tery to riu m zn ajd u jące s ię p o d k o n tro lą Imp eriu m i d o trzeć d o p rzy jazn ej p lan ety , b ęd ą o calen i. Su weren o ty m wie, d lateg o wy zn acza n ag ro d ę za jej s ch wy tan ie”. 6 Tek s t n a s cifis crip ts .co m, p o wery fik acji z wy p is ami, w: L. Bo u zereau , „Star Wars”: The Annotated Scripts, op. cit. i J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit. 7 Po raz p ierws zy , ale w żad n y m wy p ad k u n ie o s tatn i. Geek i s cien ce fictio n o d lat wy n o to wu ją p o d o b ień s twa: w Diunie mamy k s iężn iczk ę Alię, k tó rej imię wy mawia s ię „A-Leia”, w o b y d wu ś wiatach wy s tęp u ją p o jazd y n a g ąs ien icach s łu żące d o p rzemies zczan ia s ię p o p u s ty n i, a ciężk o p racu jący mies zk ań cy Arrak is i Tato o in e ży ją z p o zy s k iwan ia wilg o ci. „« J ed i Ben d u » mo g li zo s tać częś cio wo zain s p iro wan i tech n ik ą walk i o p artą n a s amo k o n tro li z Diuny, « Pran a Bin d u » ”. 8 Un iv ers al s zy b k o d o s zed ł z Lu cas em d o p o ro zu mien ia – p rzy k o lejn y m s zk icu s cen ariu s za, n ad k tó ry m reży s er p raco wał, a ch o d zi o s cen ariu s z d o Zabójczego radia. 9 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 1 2 . 1 0 Alan Lad d J r., wy wiad au to ra, 2 6 marca 2 0 1 4 . 1 1 Up atry wan o w tej ceremo n ii p o d o b ień s tw d o n azis to ws k ieg o d o k u men tu Len i Riefen s tah l Triumf woli z 1 9 3 8 ro k u , k tó ry Lu cas wid ział – jak twierd zi – p o d k o n iec lat s ześ ćd zies iąty ch , ale wy p ierał s ię ws zelk ich p o wiązań . 1 2 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 1 6 . 1 3 Ibidem. 1 4 Ch . Platt, Dream Makers: Science Fiction and Fantasy Writers at Work: Profiles, Lo n d o n : Xan ad u , 1 9 8 6 , s . 7 4 . 1 5 Wy wiad z Lu cas em z Chaplin, Swed is h Film In s titu te, jes ień 1 9 7 3 . 1 6 Tek s t n a s cifis crip ts .co m, p o wery fik acji z wy p is ami, w: L. Bo u zereau , „Star Wars”: The Annotated Scripts, op. cit. i J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit. 1 7 Nazewn ictwo i p is o wn ia b ro n i zmien iały s ię w k o lejn y ch s zk icach s cen ariu s za, o d ró żn y ch wers ji „miecza las ero weg o ” d o „miecza ś wietln eg o ”, n a k tó ry Lu cas zd ecy d o wał s ię w czwarty m s zk icu . 1 8 Willard Hu y ck , w: J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 2 5 . 1 9 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 1 4 2 . 2 0 Hal Barwo o d , wy wiad au to ra, 2 1 maja 2 0 1 3 . 2 1 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 2 6 .

2 2 Ibidem, s . 2 7 . 2 3 Dru g i s zk ic n a s cifis crip ts .co m, p o wery fik acji z wy p is ami, w: L. Bo u zereau , „Star Wars”: The Annotated Scripts, op. cit. i J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit. 2 4 G. Lu cas d la Esquire, cy t. w: B.J . Ro b b , A Brief Guide to „Star Wars”: The Unauthorised Inside Story of George Lucass Epic, Lo n d o n : Co n s tab le & Ro b in s o n ; Ph ilad elp h ia: Ru n n in g , 2 0 1 2 , e-b o o k , ro zd ział 3 . 2 5 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra. 2 6 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 2 5 . 2 7 J . Bax ter, George Lucas: A Biography, op. cit., s . 1 6 5 . 2 8 An th o n y Dan iels , wy wiad au to ra, 2 5 lip ca 2 0 1 3 . 2 9 Pau l Bateman , wy wiad au to ra, 3 0 s ierp n ia 2 0 1 3 . 3 0 Dru g i s zk ic, s cen a 1 8 . 3 1 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 3 2 . 3 2 Tek s t n a s cifis crip ts .co m, p o wery fik acji z wy p is ami, w: L. Bo u zereau , „Star Wars”: The Annotated Scripts, op. cit. i J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit. 3 3 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 6 3 . 3 4 P. Scan lo n , The Force Behind Star Wars, op. cit. 3 5 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra. 3 6 S. Zito , George Lucas Goes Far Out, op. cit. 3 7 Alan Lad d J r., wy wiad au to ra.

IX WOJNY NA PARODIE Z

p ers p ek ty wy czas u zd arza s ię n am wy o lb rzy miać h is to rię, g d y b ad amy co ś zak o ń czo n e s u k ces em. Two rzy my mity k reacy jn e n a p o d s tawie teg o , jak p rzeb ieg ał p ro ces k reacji mitu . Sam twó rca, p o s zu k u jąc n ajp ro s ts zy ch o d p o wied zi n a n ieu s tan n ie zad awan e mu p y tan ia, częs to ch ętn ie s p ro wad za n as n a man o wce. Gwiezdne Wojny n ie p o ws tały w n ieb iań s k im mo men cie n atch n ien ia an i też n ie s p ły n ęły z n ieb io s n a k amien n y ch tab licach . To raczej d zieło zn aczn ie b ard ziej etery czn e i u lo tn e. I ch o ć k u s zące wy d aje s ię my ś len ie o całej fran czy zie jak o o p ewn y m z g ó ry p rzes ąd zo n y m o s iąg n ięciu g en iu s za, zn aczn ie b liżs ze p rawd y b ęd zie o k reś len ie jej mian em fan o ws k iej fik cji in s p iro wan ej Flashem Gordonem, d o p rawio n ej b aś n ią, k tó ra zo s tała n ak ręco n a p rzez filmo weg o n erd a, ś wieżo u p ieczo n eg o milio n era z u p o d o b an iem d o ek s p ery men tó w. „Teraz zach o wu je s ię, jak b y wied ział, że film s tan ie s ię h item” – mó wił Ch arley Lip p in co tt. „To n iep rawd a. Wted y p o p ro s tu s ię b awił” 1 . Kied y Lu cas zn alazł p rzep is n a h it? Gd y d o p rawił ciężk o s trawn ą, s tarą mik s tu rę s p ace fan tas y s zczy p tą p o czu cia h u mo ru . Żarty zaczy n ały wk rad ać s ię d o trzecieg o s zk icu s cen ariu s za z ch ich o czący m Ben em Ken o b im i p o rząd n ie zad o mo wiły s ię w czwarty m (z d ro b n ą p o mo cą p rzy jació ł). J eś li p o s łu ch acie, w jak i s p o s ó b Lu cas o p o wiad a o Gwiezdnych Wojnach, p o za o d p o wied ziami n a p y tan ia p rzeład o wan e mitami i leg en d ami, d a s ię wy czu ć o d leg łe p o czu cie lek k o ś ci. We wczes n y ch wy wiad ach , tu ż p o n ak ręcen iu p ierws zej częś ci s ag i, mó wił o s iln y m p o czu ciu „mu s u jący ch zawro tó w g ło wy ”, k tó re o d czu wał p o p o n o wn y ch s ean s ach Amerykańskiego graffiti o raz Gwiezdnych Wojen – p o s trzeg ał te filmy jak o częś ć jed n ej cało ś ci. Pó źn iej żarto wał, że n ap is ał Gwiezdne Wojny, żeb y „M ad M ag azin e” mó g ł zro b ić o ty m rep o rtaż. Niejed n o k ro tn ie s ły s załem o p in ie fan ó w, k tó rzy twierd zili: „Geo rg e Lu cas tro llu je n as ws zy s tk ich ”. W 2 0 1 0 ro k u , g d y zn alazł s ię n a s cen ie ze s wo im u lu b io n y m rep o rterem, J o n em Stewartem, d ał wy raz b łazeń s twu , z jak im n awet d ziś o d n o s i s ię d o fran czy zy . Stewart zap y tał Lu cas a o co ś , co zas tan awiało g o p rzez lata: n a jak iej p lan ecie u ro d ził s ię Ob i-Wan Ken o b i? „To jed n a z p ierws zy ch rzeczy , k tó re zn alazły s ię w mo im p ierws zy m s cen ariu s zu ” – p o wied ział Lu cas . Rep o rter zareag o wał zd ziwien iem

i zap y tał, czy reży s er ab y n ie zmy ś la n a p o czek an iu . „Nie, n ie zro b iłb y m teg o . Po ch o d zi z p lan ety Stewjo n ” 2 . Lu cas ró wn o cześ n ie żarto wał i b y ł p o ważn y . Elemen t p o wag i p o jawił s ię, g d y Lu cas film p o twierd ził, że ro d zin n a p lan eta Ob i-Wan a Ken o b ieg o , Stewjo n , zo s tała d o d an a d o o ficjaln eg o atlas u g alak ty czn eg o Gwiezdnych Wojen. Po p rzed n ie materiały d ru k o wan e, w k tó ry ch u zn awan o Co ru s can t, s to licę Imp eriu m, za miejs ce n aro d zin Ken o b ieg o , s tały s ię ty m s amy m my lące. Oto „Stwó rca” p rzemó wił 3 . Czy Gwiezdne Wojny n ależy więc zak las y fik o wać d o g atu n k u k o med io weg o ? Tak ieg o zd an ia b y ł jed en z tro jg a g łó wn y ch ak to ró w. M ark Hamill p o wied ział: Śmiałem s ię n a ws zy s tk ich filmach . Sąd ziłem, że to k o med ie. Ab s u rd aln e b y ło latan ie s tatk iem k o s miczn y m z o g ro mn y m p s em, ten d zieciak z farmy d o s taje fio ła n a p u n k cie k s iężn iczk i, k tó rej w ży ciu n ie wid ział n a o czy , jed y n ie n a h o lo g ramie, a ro b o ty k łó cą s ię, czy ja to win a… Sp o ty k ają czarn o k s iężn ik a i p o ży czają s tatek k o s miczn y o d p irata… To b y ło p iek ieln ie g łu p ie! 4 Nic d ziwn eg o , że Hamill wcielał s ię w Lu k e’a Sk y walk era z ró wn ą p as ją w Muppetach i w filmach – d la n ieg o to b y ło p rak ty czn ie to s amo . Oczy wiś cie Hamill i jeg o to warzy s ze o d g ry wali s cen y h u mo ry s ty czn e z k amien n ą twarzą, p o d o b n ie jak Lu cas o d g ry wa s wo je żarty . Film miał b y ć ab s o lu tn ie p o ważn y – żad n eg o mru g an ia d o p u b liczn o ś ci. M o żn a b y ło ś miać s ię w czas ie s ean s u , ale wid zo wie zan u rzali s ię ró wn ież w s two rzo n ej p rzez Lu cas a g alak ty ce. Przy jd źcie n a k o med ię, zo s tań cie d la s two rzo n eg o ś wiata. W p ewn y m s en s ie Lu cas i s p ó łk a wy k o n ali s k o mp lik o wan ą, wy n ies io n ą d o ro zmiaró w g alak ty k i imp ro wizację, ro zciąg n iętą w czas ie n a całe d ek ad y , w k tó rej wzięły u d ział ty s iące imp ro wizu jący ch arty s tó w. To wy jaś n ia, d lateg o Gwiezdne Wojny p rzez te ws zy s tk ie lata zro d ziły tak wiele p aro d ii, s k eczó w i k ap ry ś n y ch , u lo tn y ch fan filmó w – i d laczeg o o n e ws zy s tk ie p rzy jęły tak zad ziwiająco p ełn e s zacu n k u p o d ejś cie d o materiału źró d ło weg o . Wy d aje s ię, że ws zy s cy ch cieli p o wtó rzy ć ten s am d o wcip , k tó ry Lu cas o p o wied ział n a p o czątk u , ś miejąc s ię razem z n im raczej n iż z n ieg o . Weźmy s ztu rmo wcó w, k tó rzy s tarają s ię wy g ląd ać n a tak ich tward zieli, a jed n o cześ n ie tak n ied o rzeczn ie. Leg io n 5 0 1 , jak k o lwiek p o ważn ie trak tu je au ten ty czn o ś ć k o s tiu mó w s wo ich czło n k ó w, n ie p o trafi o p rzeć s ię p aro d io wan iu , n a p rzy k ład p o p rzez o rg an izację k o n k u rs ó w k o s zu l h awajs k ich . „Ob alan ie au to ry tetó w

to p o tężn y as p ek t k o med io wy ” – mó wi Alb in J o h n s o n . „To ws p ó łczes n e o ło wian e żo łn ierzy k i” 5 . J ed n o z n ied awn y ch case studies imp ro wizo wan eg o wy d arzen ia n a s k alę g lo b aln ą s tan o wi p ety cja „Death Star Wh ite Ho u s e”. Oto , jak ws zy s tk o s ię zaczęło . W s ty czn iu 2 0 1 2 ro k u s tu d en t z Un iv ers ity o f Leices ter w An g lii o g ląd ał Powrót Jedi, g d y d o g ło wy wp ad ło mu p y tan ie o Gwiezd n e Nis zczy ciele. Te eleg an ck ie tró jk ątn e s tatk i b o jo we w s łu żb ie Imp eriu m wid zimy n a ek ran ie n a p o czątk u k ażd eg o z filmó w o ry g in aln ej try lo g ii. Więk s zo ś ć z n as n a ich wid o k my ś li: wow. Sean Go o d win s p o jrzał n a n ie i p rzy s zło mu d o g ło wy p y tan ie, ile s tali p o trzeb a b y ło b y d o b u d o wy jed n eg o z tak ich s tatk ó w, a tak że czy n a Ziemi zn ajd u je s ię d o ś ć żelaza, żeb y w o g ó le tak i Nis zczy ciel p o ws tał 6 . Py tan ie n ie b y ło całk o wicie b ezp o d s tawn e. Sean miał p rzy jaciela z d awn y ch czas ó w, ze s zk o ły z in tern atem w Stan ach , An jan a Gu p ta, s tu d en ta h in d u s k ieg o p o ch o d zen ia z Leh ig h Un iv ers ity , k tó ry zas ły n ął jak o au to r ek o n o miczn eg o b lo g a s two rzo n eg o d la s wo jej g ru p y o n azwie „Cen tiv es ”. Na p ierws zy m ro k u n ajwięk s zy m o s iąg n ięciem „Cen tiv es ” b y ło u d o wo d n ien ie, że p łacen ie za p o s iłk i w b u fecie jes t tań s ze n iż k o rzy s tan ie ze s to łó wk i w ak ad emik u , co ro zd rażn iło ad min is trację, a b lo g o wi p rzy s p o rzy ło k ilk u s et fan ó w. Nas tęp n ie An jan , jak o ciek awo s tk ę p o lek tu rze s ag i Harry Potter, p rzek alk u lo wał k o s zty związan e z ws tąp ien iem d o s zk o ły d la czarn o k s iężn ik ó w – Ho g wartu . Op u b lik o wan y p rzez n ieg o p o s t zo s tał v iralem, wy p ły n ął w CNN o raz „Daily Sh o w”, u zy s k u jąc p o n ad 1 0 mln o d s ło n . Tru d n o b y ło p o czy mś tak im wró cić d o b lo g o wan ia n a p o zio mie u n iwers y teck im, więc An jan p o p ro s ił Sean a o p o mo c w p is an iu b ard ziej n iety p o wy ch wp is ó w ek o n o miczn y ch o zacięciu p o p k u ltu ro wy m. Pierws zy p o s t Sean a – o b liczen ie, jak d u żej armii ży wy ch tru p ó w p o trzeb a b y ło b y d o o b alen ia n ajwięk s zy ch armii w h is to rii – n ie s p o tk ał s ię z więk s zy m zain teres o wan iem. Więc mo że Gwiezd n e Nis zczy ciele? Alb o jes zcze lep iej – n ajwięk s za tech n o lo g ia b o jo wa w u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, n is zcząca p lan ety Gwiazd a Śmierci? „J eś li b o wiem ju ż p y tać o n iemo żliwe, s p ró b u jmy zn aleźć tę n ajb ard ziej ab s u rd aln ie n iemo żliwą z rzeczy ” – ś mieje s ię Sean . Go o d win p o s tan o wił s k u p ić s ię n a o ry g in aln ej Gwieźd zie Śmierci, zn an ej ró wn ież jak o DS-I, k tó rej wy miary łatwiej b y ło o b liczy ć, n iż filig ran o wej, d o p o ło wy u k o ń czo n ej, ale w p ełn i o p eracy jn ej wers ji z Powrotu Jedi. Szy b k i s k o k d o Go o g le’a i w Wo o k ieep ed ii zn alazł p o trzeb n e in fo rmacje: 1 6 0 k m alb o w p rzy b liżen iu 1 /1 0 wy miaró w k s ięży ca Ziemi. Zamias t marn o wać ty g o d n ie n a s zacu n k ach , jak wiele

p o zio mó w, h an g aró w, win d , s zy b ó w termo wen ty lacy jn y ch i zg n iatarek d o ś mieci b y ło w DS-I – jak zro b iłb y to h ard k o ro wy fan – Sean p o p ro s tu p rzy jął, że ro zk ład s tali b ęd zie zb liżo n y d o lo tn is k o wca, p o n ieważ o b y d wie k o n s tru k cje „s ą właś ciwie latający mi p latfo rmami z b ro n ią”. Teraz Sean p o trzeb o wał jed y n ie zd o b y ć d an e n a temat ilo ś ci s tali w ś red n iej wielk o ś ci lo tn is k o wcu i o b liczy ć, ile lo tn is k o wcó w mo g ło b y s ię zmieś cić w Gwieźd zie Śmierci. M n iej więcej p o g o d zin ie o trzy mał wy n ik : Gwiazd a Śmierci zawierała jed en k wad ry lio n to n metry czn y ch s tali. Sean o d k ry ł ró wn ież, że w jąd rze Ziemi zn ajd o wało s ię więcej żelaza n iż trzeb a, ab y zb u d o wać 2 mln Gwiazd Śmierci. Przy jmu jąc, że zn an o b y s p o s ó b n a wy d o b y cie i wy to p ien ie tak iej ilo ś ci s tali, p rzy o b ecn y m temp ie p ro d u k cji zajęło b y to 8 3 3 3 1 5 lat. W związk u z ty m, jak u zn ał Sean , arty k u ł o ty tu le: Gwiazdę śmierci da się zbudować – w pewnym sensie n ie b y łb y zb y t in teres u jący . Wp ad ło mu za to n iemal n aty ch mias t d o g ło wy p y tan ie, ile mo g łab y tak a Gwiazd a Śmierci k o s zto wać. Ko s zt s amej s tali wy n ió s łb y 8 5 2 k wad ry lio n a d o laró w alb o 1 3 ty s . p ro c. ś wiato weg o PKB. Nap is ał to n a d o le tek s tu i p rzes łał wp is An jan o wi, k tó remu k wo ta p rzy p ad ła d o g u s tu n a ty le, że zro b ił z n iej n ag łó wek . „Us ied liś my i p o wied zieliś my : « Có ż, to n ap rawd ę d u żo . Nic więcej n am n ie p o trzeb a» ” – mó wi Sean . „Wrzu ćmy to d o s ieci i zo b aczmy , co s ię s tan ie”. Na p o czątk u n ic s ię n ie d ziało . Pierws zeg o d n ia arty k u ł miał k ilk as et o d s ło n i jed en k o men tarz: „Su p er!”. Dru g ieg o d n ia p o jawiło s ię p y tan ie: „Kied y zaczy n amy ?”. Trzeci d zień ro zp o czął s ię s erią p y tań o cen ę mied zi n a elemen ty elek tro n iczn e, o fertę k ap itału zalążk o weg o o raz s zacu n k o wą liczb ę p ers o n elu n a p o d s tawie tej s amej s k ali: 3 4 try lio n y czło n k ó w zało g i. M imo to arty k u ł n ie s tawał s ię tak p o p u larn y , jak wcześ n iej wp is o Harry m Po tterze, a An jan czu ł s ię źle z p o wo d u d ek laracji, że p o s t o Gwieźd zie Śmierci zo s tan ie v iralem. Od p o wied ź Sean a p rzes zła d o leg en d y : „Nie wy o b rażam s o b ie ś wiata, w k tó ry m lu d zie n ie ch cielib y teg o wied zieć”. Po tem p o p u larn y b lo g ek o n o miczn y , „M arg in al Rev o lu tio n ”, reb lo g o wał wp is i n ak ręcił d y s k u s ję wś ró d s wo ich czy teln ik ó w. Au s tralijs k a g azeta ją p rzed ru k o wała. Blo g i tech n o lo g iczn e zaczęły to zau ważać. „Fo rb es ” p o k u s ił s ię o włas n ą an alizę, ws k azu jąc n a k o n ieczn o ś ć wzięcia p o d u wag ę PKB całej g alak ty k i, a n ie ty lk o jed n ej marn ej p lan ety . M ag azy n „M o th er J o n es ” d y s k u to wał n ad k o s ztami s tali, zb liżając je d o 1 ,3 razy ś wiato weg o PKB. Do czerwca Pau l Kru g man w wy wiad zie d la „Wired ” p o d awał, n a ile s en s o wn e z p u n k tu wid zen ia fin an s o weg o jes t b u d o wan ie Gwiazd y

Śmierci wartej 8 5 2 k wad ry lio n y d o laró w. Ru ch n a „Cen tiv es ” wy s trzelił w k o s mo s , a s erwery p ad ły . Leh ig h zg o d ził s ię, ab y wp is p rzen ieś ć n a s tro n ę u czeln i. An jan zaczął zab ierać s wo jeg o lap to p a n a zajęcia i ś led zić ru ch n a s tro n ie, zamias t s łu ch ać wy k ład ó w. Ale p rawd ziwe s zaleń s two ro zp o częło s ię w lis to p ad zie, g d y czło wiek z Lo n g mo n t w s tan ie Ko lo rad o , k tó ry p o d ał s ię za J o h n a D., zło ży ł p ety cję n a s tro n ie Białeg o Do mu , w k tó rej d o mag ał s ię, ab y rząd Stan ó w Zjed n o czo n y ch „zab ezp ieczy ł fu n d u s ze i zas o b y o raz ro zp o czął b u d o wę Gwiazd y Śmierci d o ro k u 2 0 1 6 ” w ramach „two rzen ia miejs c p racy ”. Nik t n ie wie n a p ewn o , czy p ety cję zain s p iro wał p o s t n a b lo g u „Cen tiv es ”, ale w k ażd ej h is to rii o n iej wzmian k o wan o s zacu n k i Sean a. Blo g ak ty wn ie p ro mo wał p ety cję, k tó ra w zaled wie d wa ty g o d n ie u zy s k ała 2 5 ty s . p o d p is ó w wy mag an y ch d o u zy s k an ia o d p o wied zi ze s tro n y Białeg o Do mu . W s ty czn iu p o jawiła s ię o d p o wied ź. Zg o d n ie z k o n s ty tu cją n ie b y ła o n a wy mag an a w k o n k retn y m czas ie. Was zy n g to n zn ajd o wał s ię w imp as ie w związk u z n eg o cjacjami d o ty czący mi b u d żetu i d łu g u p u b liczn eg o , zn an y mi jak o „k lif fis k aln y ”. Ta ewid en tn ie lek k o my ś ln a p ety cja mo g ła zo s tać wrzu co n a d o wirtu aln eg o o d p o wied n ik a ad min is tracy jn ej s zu flad y n a całe lata. Ale p rezy d en t Ob ama, k tó ry n a trawn ik u p rzed Biały m Do mem b awił s ię zab awk o wy m mieczem ś wietln y m z amery k ań s k ą o limp ijs k ą rep rezen tacją s zermierk i i k tó reg o k ied y ś s am Geo rg e Lu cas o p is ał jak o ry cerza J ed i, p o p ro s tu n ie mó g ł s ię o p rzeć. Nak azał wy s to s o wać o d p o wied ź Pau lo wi Sh awcro s s o wi z Biu ra Zarząd zan ia Bu d żetem. Sk o n s u lto wan o s ię z NASA. Od p o wied ź wb ijała s zp ilę w k ażd ą mo żliwą referen cję zn an ą main s treamo wej p u b liczn o ś ci Gwiezdnych Wojen7 . Ty tu ł o d p o wied zi g ło s ił: „To n ie jes t o d p o wied ź, k tó rej s zu k as z”, a treś ć ro zp o czy n ało p y tan ie: „Dlaczeg o mielib y ś my wy d ać n iezliczo n ą ilo ś ć d o laró w p o d atn ik ó w n a Gwiazd ę Śmierci z fu n d amen taln y m s łab y m p u n k tem, k tó ry mo że wy k o rzy s tać jed n o o s o b o wy s tatek k o s miczn y ?”. Sh awcro s s ws k azy wał, że s k o n s tru o wan a lu d zk ą ręk ą fo rteca o n azwie ISS ju ż zn ajd u je s ię n a o k o ło ziems k iej o rb icie – „to n ie k s ięży c, to s tacja k o s miczn a!” – a tak że, że u zb ro jo n y w las er ro b o t ek s p lo ro wał o b ecn ie M ars a. Po ró wn ał wy k s ztałcen ie n au k o we i tech n o lo g iczn e d o M o cy , ab y mó c zacy to wać Darth a Vad era: „Zd o ln o ś ć zn is zczen ia p lan ety jes t n iczy m wo b ec p o tęg i M o cy … ”. Ale n ajważn iejs za częś ć lis tu d la Sean a i An jan a zn ajd o wała s ię n a s amy m p o czątk u : „Ko s zt b u d o wy Gwiazd y Śmierci o s zaco wan o n a p o n ad 8 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 d o laró w” – p is ał Sh awcro s s , lin k u jąc d o s tro n y Leh ig h . „Ciężk o p racu jemy

n ad zmn iejs zen iem d eficy tu b u d żeto weg o , a n ie n ad jeg o d als zy m p o więk s zan iem”. Pó źn iej Lu cas film p rzes łał u s zczy p liwą o d p o wied ź z Galactic Emp ire Pu b lic Relatio n s : „Ko s zt s k o n s tru o wan ia, k tó ry zacy to wali, zo s tał ab s u rd aln ie p rzes zaco wan y , ch o ć zak ład am, że ta maleń k a p lan eta n ie d y s p o n u je n as zy mi p o tężn y mi zas o b ami p ro d u k cy jn y mi” – s twierd ził ad mirał M o tti z flo ty imp erialn ej. Dwó ch b lo g eró w zn alazło s ię n a s amy m s zczy cie. „Ch cieliś my zo b aczy ć, co p rezy d en t miał d o p o wied zen ia – mó wi An jan – ale n ig d y n ie o czek iwaliś my b ezp o ś red n ieg o o d n ies ien ia d o n as zeg o b lo g a”. To b y ł d la n as h is to ry czn y mo men t: jed n a b ezs en s o wn a my ś l s tu d en ta w czas ie o g ląd an ia Gwiezdnych Wojen d o tarła zaled wie w ro k aż d o Białeg o Do mu . Po trzeb o waliś my jed y n ie o d wo łan ia d o Gwiazd y Śmierci, n ieco matematy k i i ład n ie o p ak o wan ej b u fo n ad y . Po s tro n n y p rzy b y s z z k o s mo s u o b s erwu jący s zu m wo k ó ł p ety cji mó g łb y o d n ieś ć wrażen ie, że n as za p lan eta zwario wała. Całe milio n y lu d zi, w ty m p rzy wó d ca wo ln eg o ś wiata, d ały s ię wk ręcić w co ś , co wy g ląd ało n a zu p ełn ie p o ważn ą d y s k u s ję n ad b u d o wą „ab s u rd aln ie n iemo żliwej rzeczy ”, g ig an ty czn eg o o rb italn eg o las era n is zcząceg o p lan ety , d zies ięcio k ro tn ie mn iejs zeg o o d ziems k ieg o k s ięży ca. Ob s erwato r z in n ej p lan ety b y łb y p o trak to wan ie n as za tę g ad k ę las erem.

p rawd o p o d o b n ie

u s p rawied liwio n y

za

Hu mo ry s ty czn y to n k ry jący s ię za ś mierteln ie p o ważn ą fas ad ą całej afery łatwo mó g łb y u mk n ąć. Nie b y ło tu taj s aty ry , n ie b y ło ró wn ież k o n k retn eg o ad res ata. Same Gwiezdne Wojny n ie zo s tały wy ś mian e. Uczes tn icy p o s tawili s o b ie za cel n ie wy ch o d zić z ro li, jak b y fak ty czn ie p lan o wali s two rzy ć w n as zej g alak ty ce „b ro ń d o s k o n ałą” Gwiezdnych Wojen – tu i teraz. Hu mo r całej s y tu acji b y ł s k iero wan y d o lu d zi zn ający ch s ię n a rzeczy i d b ający ch o d etale – w ty m b ard zo d ro b iazg o wo – z filmó w o raz med ió w to warzy s zący ch . Sek cja k o men tarzy z b lo g a „M arg in al Rev o lu tio n ” p o d p o s tem o wy liczen iu d o ty czący m Gwiazd y Śmierci s tan o wi teg o wy razis ty p rzy k ład . Nawet d ziś p o ważn i d o b ó lu ek o n o miś ci s p ierają s ię n a temat zmien n y ch : czy n ależy wliczy ć n iewo ln iczą p racę Wo o k ieech (k tó rzy b y li częś cio wo o d p o wied zialn i za jej b u d o wę, zg o d n ie z p o wieś cią Gwiazda Śmierci)? Alb o czy mo żn a b y ło b y u fu n d o wać cało ś ć z p o d atk ó w co ru s cań s k ich , czy li o d try lio n a o b y wateli, d zięk i czemu k ażd y z n ich p o n ió s łb y p rzeciętn ie k o s zt o k o ło 8 ty s . d o laró w? Alb o też czy in ży n ier d o s p raw jak o ś ci p o win ien u s u n ąć s zy b termo wen ty lacy jn y o s zero k o ś ci d wó ch metró w, p ro wad zący p ro s to d o g łó wn eg o reak to ra, i jak i miało b y to s k u tek n a s zan s e

u zy s k an ia wy p łaty z imp erialn ej p o lis y u b ezp ieczen io wej n a rzecz b u d o wy d ru g iej Gwiazd y Śmierci? Szczeg ó ln ie d ziwi fak t, że teg o ty p u ro zmo wy to czą s ię o d lat i n ic n ie ws k azu je, ab y miały s ię s k o ń czy ć. By ć mo że n ajb ard ziej zn an e o d wo łan ie d o Gwiazd y Śmierci zn ajd u je s ię w Sprzedawcach – n is k o b u d żeto wy m filmie z 1 9 9 4 ro k u , k tó ry p rzy n ió s ł s ławę reży s ero wi Kev in o wi Smith o wi. J ed en z ty tu ło wy ch s p rzed awcó w ro zmawia z p rzy jacielem n a temat n iezależn y ch wy k o n awcó w, k tó rzy mu s ieli p raco wać n ad d ru g ą, n ieu k o ń czo n ą Gwiazd ą Śmierci, g d y zo s tała wy s ad zo n a w p o wietrze p rzez reb elian tó w. Czy n ie s tali s ię o n i n iewin n y mi o fiarami? Facet n ap rawiający s tro p , k tó ry p rzy p ad k iem s ły s zy d y s k u s ję, zap rzecza: z jeg o d o ś wiad czen ia wy n ik a, że n ie, p o n ieważ teg o ty p u s p ecjaliś ci p o d ejmu ją d ecy zje p o lity czn e, n a p rzy k ład , czy ch cą p raco wać d la mafii z J ers ey . Ci lu d zie z Gwiazd y Śmierci d o b rze wied zieli, w co s ię p ak u ją. Ro zmo wa ze Sprzedawców s k u tk o wała o d p o wied n io p rzewro tn ą o d p o wied zią jak iś czas p ó źn iej – o d Geo rg e’a Lu cas a. W Częś ci II reży s er u wzg lęd n ił s cen ę, w k tó rej wid zimy Geo n o s jan , ras ę in s ek tó w, p rzek azu jący ch h o lo g ram czeg o ś , co miało s tać s ię Gwiazd ą Śmierci. „To im p rawd o p o d o b n ie zleco n o zb u d o wan ie Gwiazd y Śmierci” – p o wied ział Lu cas w k o men tarzu d o wy d an ia DVD filmu , n o n s zalan ck o zap rzeczając h is to rii o n iewo ln iczej p racy Wo o k ieech . Bo h atero wie Sprzedawców „martwili s ię ich ś miercią, ale w k o ń cu b y li jed y n ie zb io ro wis k iem wielk ich termitó w” 8 . W Gwiezdnych Wojnach jes t co ś , co czy n i ten ro d zaj g eek o ws k ich p rzemy ś leń ak cep to waln y m d la main s treamo wej p u b liczn o ś ci (ch o ć tru d n o s o b ie wy o b razić g o ś cia o d s tro p u , k tó ry mó wi to s amo n a temat Sześ cian u Bo rg ze Star Treka). Nawet jeś li cel miał b y ć z zało żen ia całk o wicie g łu p i, p rzejawia s ię w n im jak aś rzeteln o ś ć. Wid o czn e to b y ło o d s ameg o p o czątk u , w p ierws zej p aro d ii Gwiezdnych Wojen: Hardware Wars. Scen arzy s ta i reży s er p aro d ii, Ern ie Fo s s eliu s , wid ział Gwiezdne Wojny w p ierws zy m ty g o d n iu p remiery i p o n o ć ju ż w k in ie o b my ś lał p aro d ię. Nak ręciło ją w cztery d n i k ilk o ro s p łu k an y ch d wu d zies to k ilk u latk ó w – Sean o wie i An jan o wie s wo ich czas ó w – w mało efek to wn y ch lo k acjach wo k ó ł San Fran cis co : n a ty łach k n ajp , w wars ztatach i n a teren ie o p u s zczo n ej fran cu s k iej p raln i. Pro jek tan t k o s tiu mó w zap ewn ił b u d żet w wy s o k o ś ci 8 ty s . d o laró w. Fo s s eliu s i filmo wiec M ich ael Wies e wy my ś lili h as ło rek lamo we: „Trzy b ak s y mn iej w p o rtfelu , u ś miejes z s ię d o b ó lu ” 9 . Hardware Wars b y ło d wu n as to min u to wą wers ją Gwiezdnych Wojen w fo rmie zwias tu n a. Z zewn ątrz wy d awała s ię b łazeń s k ą, n is k o b u d żeto wą p aro d ią i n iczy m więcej.

Bo h atero wie n o s zą imio n a w ro d zaju : Flu k e Starb u ck er, Darp h Nad er, Au g ie Ben Do g g ie z Zak o n u Czerwo n eg o Ok a, k s iężn iczk a An n e-Dro id z p rzy mo co wan y mi b u łk ami cy n amo n o wy mi, Ham Salad o raz Ch ewch illa Po twó r Wo o k iee, fu trzas ta p aro d ia Cias teczk o weg o Po two ra. Ale d a s ię o d czu ć o d leg łe wrażen ie s en ty men tu . Twó rcy n ap rawd ę s tarają s ię, d o d ias k a, ab y Gwiezd n y Nis zczy ciel zy s k ał s wo ją p o d s tawk ę p o d żelazk o p aro we, g d y ś cig a to s ter reb elian tó w, alb o o d wzo ro wać zn is zczen ie Ald eran za p o mo cą wy b u ch ającej p iłk i b ejs b o lo wej. Fo s s elliu s i Weis e zatru d n ili lek to ra weteran a, Pau la Frees a, ab y p o d ło ży ł g ło s p o d ich filmik (p o d s ło wem „zatru d n ili” k ry ło s ię: „zg o d zili s ię wy k o n ać d la n ieg o p race k o n s erwacy jn e”). „J eg o g ło s jes t tak b o g aty , że n ap rawd ę zd aje ci s ię, że o to o g ląd as z « n iezwy k łe b itwy w k o s mo s ie» – mó wi Wies e – p o d czas g d y tak n ap rawd ę to jed y n ie p etard a z o k azji 4 lip ca”. Przed e ws zy s tk im u p o d s taw leg ło p rzy p u s zczen ie, że ws zy s cy o g ląd ający b ęd ą zazn ajo mien i z filmem. To b y ło b ezp ieczn e zało żen ie: mó wimy p rzecież o San Fran cis co , p ierws zej s ied zib ie Gwiezdnych Wojen, mieś cie „Stwó rcy ”, w k tó ry m s tawiał p ierws ze k ro k i d o p o d b o ju ws zech ś wiata. Zak ład s ię o p łacił. Hardware Wars zaro b iło 5 0 0 ty s . d o laró w w ciąg u ro k u . Przy n io s ło 6 ,2 5 -p ro cen to wy zwro t z in wes ty cji, o k azu jąc s ię jed n ą z n ajb ard ziej d o ch o d o wy ch k ró tk o metrażó wek ws zech czas ó w. Lu cas n ie zamierzał zak ład ać p o zwu . Nazwał Hardware Wars „s ło d k im mały m filmem”, a p o latach u zn ał g o za s wó j u lu b io n y fan film. Wies e n a fali s u k ces u trafił n a s p o tk an ie z Alan em Lad d em J r. i „trzema p rawn ik ami w d ro g ich g arn itu rach ” w s tu d iu Fo x . Ob ejrzeli filmik , ch ich o cząc p o d n o s em. – Có ż, mło d y , czeg o o d n as o czek u jes z? Weis e o d p o wied ział b ez wah an ia: Ch cę, b y ś cie wy ś wietlali g o razem z Gwiezdnymi Wojnami. No wiecie, żeb y s ię p o ś miać z filmu ! – Od ezwę s ię – p o wied ział Lad d ie. – Z p ewn o ś cią to zro b i – o d p arł Weis e d zies ięcio lecia p ó źn iej. Najb liżej s p o ru o p aro d ię zn alazł s ię Lu cas film w 1 9 8 0 ro k u . „M ad M ag azin e” p rzeo rał materiał Gwiezdnych Wojen, tak jak Lu cas p rzewid ział. Arty s ta M o rt Dru ck er i s cen arzy s ta Dick DeBarto lo wy p ro d u k o wali s wo ją włas n ą p aro d ię s eq u ela Imperium kontratakuje. By ć mo że ze wzg lęd u n a o to czk ę tajemn icy , jak a p an o wała wo k ó ł n iek tó ry ch treś ci fab u ły , d ział p rawn y Lu cas filmu wy s tawił n ak az zap rzes tan ia d ziałaln o ś ci, w k tó ry m d o mag an o s ię zwro tu ws zelk ich zy s k ó w z filmu . Twó rcy

jed y n ie s ię u ś miech n ęli i o d es łali lis t p o d p is an y p rzez n ajwięk s zeg o fan a mag azy n u : jak ieg o ś g o ś cia imien iem Geo rg e W. Lu cas . „Po win n o p rzy zn ać s ię s p ecjaln e Os cary Dru ck ero wi i DeBarto lo , Geo rg e’o wi Bern ard o wi Sh aw i Leo n ard o wi d a Vin ci k o mik s o wej s aty ry ” – n ap is ał Lu cas . „Ich s eq u el d o mo jeg o s eq u ela b y ł czy s ty m g alak ty czn y m s zaleń s twem” 1 0 . Reży s er n ie mó g ł ws zak że p o ws trzy mać s ię o d wy tk n ięcia n iek o n s ek wen cji – Han So lo p o jawia s ię w So k o le M illen iu m zamro żo n o g o w k arb o n icie. „Czy to zn aczy , że mo g ę p o min ąć Lu cas , co b y ło zap ewn e w więk s zy m s to p n iu u trzy man e w to n ie

p aro d y s to m d u żej s p o ro p o ty m, jak częś ć VI?” – p is ał b łag an ia o p o mo c,

n iż mag azy n o wi s ię zd awało . „Niech fars a b ęd zie z wami!” Dział p rawn y Lu cas filmu o d p u ś cił „M ad M ag azin e”. J ed en z jeg o czło n k ó w, Ho ward Ro ffman , p o wied ział p o wielu latach , że p o wo d em in cy d en tu b y ł b rak k o mu n ik acji międ zy mies zczący m s ię w Lo s An g eles b iu rem d ziału p rawn eg o a San An s elmo . Ty mczas em Ch arley Lip p in co tt p o d rzu cał mag azy n o wi włas n e g ag i. „Nap is ałem d o n ich z k o men tarzem, że mo im zd an iem n awet n ie mu s n ęli g ran icy ” – p o wied ział Lip p in co tt. Śmiał s ię z p rzewrażliwien ia p rawn ik ó w. „Nie mo żn a p o zwać « M ad M ag azin e» ”. Po d o b n ie jak s am film, p aro d ie wy d awały s ię g in ąć p o zak o ń czen iu try lo g ii w 1 9 8 3 ro k u . J ed y n y m warty m u wag i wy jątk iem b y ł p ełn o metrażo wy film fab u larn y w reży s erii M ela Bro o k s a Kosmiczne jaja z 1 9 8 7 ro k u , k tó ry ju ż w d n iu emis ji wy d awał s ię p rzeży tk iem. „Po win ien p o ws tać k ilk a lat wcześ n iej, zan im n as z ap ety t n a p aro d ie Gwiezdnych Wojen k o mp letn ie s ię wy czerp ał” – p is ał Ro g er Eb ert. „Ten film n ak ręciła ju ż n iezliczo n a liczb a s aty ry k ó w w ciąg u o s tatn iej d ek ad y ” 1 1 (s p o ra liczb a żartó w, tak i jak wło s y k s iężn iczk i o k azu jące s ię n au s zn ik ami, p o ch o d ziła b ezp o ś red n io z Hardware Wars). M imo to , p o d o b n ie jak o ry g in aln a try lo g ia, p aro d ie p o wró ciły w 1 9 9 7 ro k u ze zd wo jo n ą s iłą. W ty m ro k u Kev in Ru b io , p ro jek tan t p o s taci ze s tacji Fo x Kid s Netwo rk , p o d czas Co mic-Co n w San Dieg o p o k azał film p o d ty tu łem Troops. Sp aro d io wał w n im jed n o cześ n ie Gwiezdne Wojny i „Co p s ”, telewizy jn y p ro g ram „n a ży wo ” p o ś więco n y tru d o m p racy w p o licji, zn an y ze s ły n n eg o mo ty wu mu zy czn eg o z filmu Bad Boys, k tó ry Ru b io tak że wy k o rzy s tał. To właś n ie raczej „Co p s ”, a n ie Gwiezdne Wojny, był celem p aro d ii Ru b io : s ztu rmo wiec z ak cen tem z M in n es o ty , p rzes iąk n ięty „mało mias teczk o wą atmo s ferą” Tato o in e, zajmu je s ię n a co d zień ro związy wan iem s ąs ied zk ich s p o ró w z d y p lo maty czn ą o g ład ą, wy mag an ą o d k ażd eg o s tró ża p rawa. W p rzeciwień s twie d o

in n y ch p aro d ii Troops w u ro czy s p o s ó b imitu je o ry g in ał n a ty le, n a ile to mo żliwe. Wid z o trzy mu je s ztu rmo wcó w n a ś cig aczach i k ró tk ie u jęcia ląd u jący ch s tatk ó w imp erialn y ch , k tó re mo g ły b y u ch o d zić za s cen y z o ry g in aln y ch filmó w. Oto n as tała ep o k a efek tó w k o mp u tero wy ch , a z n ią więcej mo żliwo ś ci p rzy n ap ięty m b u d żecie n iż w czas ach Hardware Wars. Tak czy in aczej, w miarę ro zwo ju fab u ły Troops s taje s ię co raz b ard ziej wciąg ający . Dzies ięcio min u to wa k ró tk o metrażó wk a o k azu je s ię d o s tarczać wid zo wi o b s zern e, altern aty wn e wy tłu maczen ie, co s tało s ię z wu jk iem Owen em i cio cią Beru , k tó rzy wy ch o wali Lu k e’a Sk y walk era. Bez p o licy jn ej p rzy k ry wk i b y łb y to zu p ełn ie p o ważn y fan film, ch o ć w p ewn y m s en s ie n ad al n im p o zo s taje. „Nie mo g łem zro b ić p o ważn eg o filmu ” – s k arży ł s ię Ru b io , a miał n a my ś li n ied o s tatk i w b u d żecie, a n ie w mo ty wacji. „J ed y n ą o s o b ą, k tó ra mo że je k ręcić, jes t Geo rg e” 1 2 . Troops wy wo łał n aty ch mias to wy s zał i zain s p iro wał s etk i in n y ch filmo wcó w. W 2 0 1 0 ro k u trafił n a s zczy t lis ty to p 1 0 fan filmó w o Gwiezdnych Wojnach. Lu cas zd ecy d o wał s ię u zn ać g atu n ek i u s tan o wił Oficjaln e Nag ro d y Fan filmu Gwiezd n y ch Wo jen (Official Star Wars Fan Film Award s ); Troops zg arn ął n ag ro d ę w k ateg o rii „p io n ier”. In n e k ateg o rie o b ejmo wały n ajlep s zą k o med ię, n ajlep s zy p s eu d o d o k u men t i n ajlep s zą p aro d ię rek lamy . Nawet zwy cięzca n ag ro d y g łó wn ej, k tó reg o wy b ierał s am Lu cas (Geo rg e Lu cas Selects Award ), wy d awał s ię zwracać k u p aro d ii. Lu cas p o witał p aro d ie z o twarty mi ramio n ami, a o n e p o d o b n ie p o witały jeg o . W 1 9 9 9 ro k u ab s o lwen t USC, J o e Nu s s b au m, n ak ręcił wraz z k o leg ami k ró tk o metrażó wk ę George Lucas in Love. Po n o wn ie cel wy k raczał zn aczn ie p o za s p aro d io wan ie Gwiezdnych Wojen – b y ł n im n ied awn o n ag ro d zo n y Os carem Zakochany Szekspir i s p o s ó b , w jak i wy o b rażał co d zien n e in s p iracje d ramatu rg a. Z fab u łą o s ad zo n ą n a USC w 1 9 6 7 ro k u i tamże n ak ręco n ą, k ró tk o metrażó wk a p o k azy wała Lu cas a p ró b u jąceg o n ak ręcić ro ln iczą fan tas y p o d ty tu łem Kosmiczna owsianka, g d y z k ażd ej s tro n y b o mb ard u ją g o n iezamierzo n e in s p iracje. Oto jeg o ry wal, as tmaty czn y ws p ó łlo k ato r z in h alato rem, o d d y ch ający jak Darth Vad er, d u ży i wło ch aty p rzy jaciel p racu jący p rzy s amo ch o d ach , p rzy p o min ający Yo d ę p ro fes o r. Wres zcie mamy mu zę, M ario n , k tó ra s to i n a czele „reb elii s tu d en tó w”, n o s i wło s y zwin ięte w k o k i, a w zwro cie ak cji n a k o ń cu o k azu je s ię s io s trą Lu cas a. Kró tk o metrażó wk a o k azała s ię p u n k tem zwro tn y m w k arierze Nu s s b au ma p o ty m, jak Stev en Sp ielb erg zd o b y ł k o p ię i p rzes łał ją Lu cas o wi, a ten o d wd zięczy ł s ię lis tem p o lecający m za wy k o n an ą p rzy filmie p racę (d o s trzeg ł k wes tię z Amerykańskiego

graffiti) 1 3 . M o żn a zau waży ć co ś n a k s ztałt o d wzajemn io n eg o u czu cia międ zy Lu cas em i p aro d iami, w k tó ry ch o n s am wy s tęp u je jak o b o h ater. Nig d y n ie jes t w n ich celem, raczej męd rcem, z k tó ry m n ik t n ie zad ziera. W 2 0 0 7 ro k u p o ws tała k ró tk o metrażó wk a p o d ty tu łem Pitching Lucas, w k tó rej p ars zy wi p ro d u cen ci z Ho lly wo o d p ro p o n u ją s o b o wtó ro wi reży s era trzy p o my s ły n a telewizy jn e p ro g ramy „n a ży wo ” o Gwiezdnych Wojnach (wariacje n a temat Six Million Dollar Man, CHiPs o raz Aniołków Charliego). Lu cas o d s y ła k ażd eg o z n ich z k witk iem k u p o n u remu k o ń co wi. „I właś n ie d lateg o – k o n k lu d u je – zaws ze s am p is zę s wo je s cen ariu s ze”. Pitching Lucas o trzy mało g łó wn ą n ag ro d ę o d s ameg o „Stwó rcy ”, zres ztą p o d o b n ie jak n ak ręco n a w 2 0 0 4 ro k u k ró tk o metrażó wk a Escape from Tatooine, zak o ń czo n a s cen ą, w k tó rej Bo b a Fett ląd u je awary jn ie n a altern aty wn ej wers ji Ziemi, g d zie Lu cas o wi p o s tawio n o p o mn ik n a Lin co ln M emo rial. Zas k ak u jąco p ó źn o , b o d o p iero p o k o n iec p ierws zej d ek ad y o b ecn eg o ty s iąclecia, p aro d y ś ci zaczęli ek s p lo ro wać p o my s ł u mies zczen ia Darth a Vad era w s y tu acjach zu p ełn ie p ro zaiczn y ch . By ć mo że s zli tro p em Lu cas a, k tó ry d o teg o czas u u reg u lo wał cały ży cio ry s M ro czn eg o Lo rd a, a mo że p o p ro s tu czek ali n a n aro d zin y Yo u Tu b e’a. W 2 0 0 7 ro k u u ży tk o wn icy n o wo p o ws tałej s ieci wid eo mo g li zap o zn ać s ię z Chad Vader, Day Shift Manager, w k tó ry m p o d o b n y d o Vad era b o h ater, mający b y ć jeg o b ratem, mu s i mierzy ć s ię z co d zien n y m zad an iem zarząd zan ia k rn ąb rn y mi p raco wn ik ami w zu p ełn ie ziems k im s u p ermark ecie. Od cin ek p ilo tażo wy o b ejrzan o 1 2 mln razy , s erial liczy ł 3 8 o d cin k ó w i p o d zielo n o g o n a 4 s ezo n y . Bry ty js k i k o mik Ed d ie Izzard wy o b raził s o b ie Darth a Vad era, k tó ry p ró b u je k iero wać k an ty n ą n a Gwieźd zie Śmierci: wers ja p o k latk o wa jeg o s k eczu z fig u rk ami Leg o Star Wars liczy o b ecn ie 2 1 mln wy ś wietleń w s erwis ie Yo u Tu b e 1 4 . Szy b k o s tało s ię jas n e, że ży łą zło ta jes t trak to wan ie Vad era – zab ó jcy J ed i, mo rd ercy d zieci, k ata s wo jej có rk i, p ó ł czło wiek a, p ó ł mas zy n y , k tó ry o k aleczy ł włas n eg o s y n a – jak o d elik atn eg o g o ś cia, z jak im k ażd y mó g łb y s ię zap rzy jaźn ić. „To z jed n ej s tro n y n ajg o rs zy facet w całej g alak ty ce, ale z d ru g iej co ś w n as s p rawia, że ch cemy g o p o zn ać” – mó wił J ack Su lliv an , trzy d zies to d wu letn i men ed żer z Bo s to n u , k tó ry p ro wad zi @Dep res s ed Darth , jed n o z n ajp o p u larn iejs zy ch k o n t p aro d iu jący ch Gwiezdne Wojny n a Twitterze 1 5 . Po ws tało w 2 0 1 0 ro k u w celu p ro mo cji filmik u n a Yo u Tu b ie, k tó ry Su lliv an p lan o wał n ak ręcić o Vad erze s p aceru jący m p o Bo s to n ie i p ro s zący m o d ro b n e. Filmik n ig d y n ie p o ws tał, ale k o n to u zy s k ało p o n ad 5 0 0 ty s . o b s erwato ró w d zięk i s tały m d o s tawo m żartó w n a temat s mu tn eg o Vad era

i g ier s ło wn y ch o Gwiezdnych Wojnach. Su lliv an zarab ia n ieb ag ateln e 5 ty s . d o laró w mies ięczn ie ze s p rzed aży rek lam n a s wo jej s tro n ie Dep res s ed Darth i ro zważa o d ejś cie n a emery tu rę z b ran ży fin an s o wej, ab y mó c zająć s ię tweeto wan iem n a p ełn y etat. By ć mo że n ajb ard ziej wy mo wn ą p aro d ią Vad era, zwłas zcza d la s tarzejąceg o s ię p o k o len ia ro d zicó w, k tó rzy wy ro ś li n a Gwiezdnych Wojnach, s tały s ię to my J effrey ’a Bro wn a, k tó re trafiły n a lis tę b es ts elleró w „Th e New Yo rk Times a”: Darth Vader i syn (2 0 1 2 ) o raz Vader i córeczka (2 0 1 3 ). Oto Vad er w n ajb ard ziej p rzy ziemn y m wy d an iu , s to jący p rzed wy zwan iami s amo tn eg o ro d ziciels twa, z Lu k e’em i Leią w ch wy tający ch za s erię k o mik s ach . Każd y ws p ó łczes n y ro d zic, k tó ry u to żs amiał s ię z Lu k e’em lu b Leią w latach s ied emd zies iąty ch , a n ag le d o ró s ł i zo s tał Vad erem w s wo im d o mu , mó g ł s ię z n imi id en ty fik o wać. Gd y ws zy s cy ch cą u s zczk n ąć s wó j k awałek to rtu z żartu , a materiał źró d ło wy jes t aż tak ro zp o zn awaln y , o trzy mu jemy n iek o ń czące s ię p o wtarzan ie ws zy s tk ieg o , co ty lk o mo żn a s o b ie we fran czy zie wy o b razić. Pierws za p aro d ia Gwiezdnych Wojen, k tó ra wy g rała Primetime Emmy – ep ick a Star Wars Uncut – n ie mo g ła s twarzać lep s zeg o p o la d o ws p ó łp racy . Owo c twó rczeg o u my s łu d wu d zies to s ześ cio letn ieg o web d ewelo p era Cas ey ’a Pu g h a d zielił o ry g in aln y film n a 4 7 3 p iętn as to s ek u n d o we s eg men ty , a n as tęp n ie p o zwalał fan o m n a rejes tro wan ie s ię i p o n o wn e n ak ręcen ie k ażd eg o z n ich n a s wó j włas n y s p o s ó b – b ez b u d żetu , za to z rzeteln o ś cią g o d n ą Hardware Wars. Każd y z fan ó w miał ty le s amo czas u – 3 0 d n i. Stro n a s tała s ię p rzeciążo n a, więc Pu g h zap ro p o n o wał d o d atk o wy k ro k – g ło s o wan ie n a n ajlep s ze wers je k ażd eg o z s eg men tó w. Po p o s k ład an iu ich razem o trzy my wało s ię d wie g o d zin y b ó lu b rzu ch a ze ś miech u – h u mo r zro d zo n y z s zo k u ro zp o zn an ia (to z g ru b s za ten s am film), a p rzy ty m rad o ś n ie p o ważn e rek reacje ws p an iały ch twó rcó w amato ró w1 6 . Is tn ieją więc ws p ó ln e elemen ty w tej litan ii p aro d ii Gwiezdnych Wojen. Alb o wzb o g acają mit o n ieco s u b teln o ś ci i p rzewro tn o ś ci, alb o cu d o wn ie g o p o wielają. Do d ają wars twę czeg o ś więcej w p o p k u ltu rze lu b u mies zczają p o my s ły Gwiezdnych Wojen w ab s u rd aln y ch , co d zien n y ch s y tu acjach . Ale id ea zaws ze jes t s zan o wan a. Świat fran czy zy p o zo s taje n ies k alan y , wzmacn ian y p o ch leb s twami. Gwiezdne Wojny, jak s ię o k azu je, to ro zleg ły k o ś ció ł, ab s o rb u jący k ażd y ro d zaj k o mizmu . Czy jak ik o lwiek k o mik zd o ln y jes t wb ić o s trze s aty ry g łęb iej p o d p o wierzch n ię Gwiezdnych Wojen? Po d ejmo wan o tak ie p ró b y . W 2 0 0 7 ro k u k ilk o ro p rzy jació ł p o p rzez telewizy jn e p ro g ramy an imo wan e – twó rca Family Guy Seth M cFarlan e i Seth Green , ws p ó łtwó rca Robot Chicken, wy ś wietlan eg o n a k an ale Carto o n Netwo rk – zaczęli

u ży wać s wo ich p latfo rm d o p ro d u k cji ep ick ich p aro d ii n a metap o zio mie. Należy u czciwie p o wied zieć, że Green jak o p ierws zy wp ad ł n a p o my s ł (jeg o p o s tać, Ch ris , n arzek a n a p aro d ię Family Guy zaty tu ło wan ą Blue Harvest1 7 ). Należy ró wn ież p o d k reś lić, że rip o s ta M cFarlan e’a o p ierała s ię n a wy żs zej o g ląd aln o ś ci jeg o s erialu . Blue Harvest, o d n o to wu jący n ajwięk s zą o g ląd aln o ś ć ze ws zy s tk ich o d cin k ó w Family Guy, id zie ś cieżk ą u mies zczen ia ro d zin n eg o h u mo ru Griffin ó w n ad an imo wan y m h o łd em d la Gwiezdnych Wojen. Od n ajd u jemy tu k ilk a mo men tó w p rawd ziwej s aty ry – n p . n ap is y o twierające, k tó re cu d o wn ie p s u ją i u mn iejs zają całą k las y czn ą try lo g ię: Oto czas y wo jn y d o mo wej i zag u b io n y ch p arag rafó w latający ch w k o s mo s ie. M amy o d jazd o we b itwy w k o s mo s ie, a zły facet jes t tatą teg o d o b reg o , ale teg o n ie d o wies z s ię aż d o n as tęp n ej częś ci. A ta s ek s o wn a las k a jes t tak n ap rawd ę s io s trą d o b reg o faceta, ale o n i teg o n ie wied zą, więc s ię cału ją. Co jes t tro ch ę p o rąb an e. Ku rczę, a co b y b y ło , g d y b y s ię ze s o b ą p rzes p ali, zamias t s ię ty lk o cało wać? Po ty m n as tęp u je żart wy mierzo n y p ro s to w lu k i w fab u le Gwiezdnych Wojen, tak ie jak o p erato rzy las eró w w Gwiezd n y m Nis zczy cielu , k tó rzy p o zwalają n a u cieczk ę R2 D2 i 3 -CPO, p o n ieważ n a p o k ład zie k ap s u ły n ie s twierd zili o b ecn o ś ci fo rm ży cia: „Ws trzy mać o g ień ? Co , teraz p łacimy o d las era?”. Ale M cFarlan e o s tateczn ie traci zain teres o wan ie atak o wan iem fran czy zy w ty m mo men cie, p o wracając d o s wo jej ty p o wej mies zan k i d o wcip u n ajn iżs zy ch lo tó w i o d wo łań p o p k u ltu ro wy ch . J eg o o d n ies ien ia w więk s zo ś ci s k ład ają s ię z cu d o wn ie o d two rzo n y ch , an imo wan y ch h o łd ó w zło żo n y ch k u lto wy m s cen o m efek tó w s p ecjaln y ch z filmu , tak im jak ta, w k tó rej So k ó ł M illen iu m s tartu je z M o s Eis ley . M o żn a b y o czek iwać, że jed en z n ajb ard ziej b ezczeln y ch i p o p u larn y ch s aty ry k ó w n as zy ch czas ó w zaatak u je fran czy zę n ieco b ard ziej n iż rzu cając k rzes łem w witraż. Na p o trzeb y wy d an ia DVD Blue Harvest M cFarlan e wy b rał s ię n a Sk y walk er Ran ch i p rzep ro wad ził wy jątk o wo czo ło b itn y wy wiad z Lu cas em. Po k latk o wy p ro g ram k u k iełk o wy Green a Robot Chicken zach o wał o s trze s aty ry wy mierzo n e we fran czy zę, s ięg ające zn aczn ie d alej, n iż to , n a k tó re o d waży ł s ię M cFarlan e, n awet jeś li s ama p aro d ia miała b y ć jed n o razo wy m s k eczem. W The Emperor’s Phone Call (3 mln o d s ło n n a Yo u Tu b ie) Imp erato r Palp atin e zo s taje p o in fo rmo wan y o zn is zczen iu Gwiazd y Śmierci (i zn ó w ją mamy – n ajzab awn iejs zy o b iek t we ws zech ś wiecie), o d b ierając p o łączen ie n a k o s zt o d b io rcy o d Vad era. Ich ro zmo wa wb ija s zp ilę zaró wn o w Gwiezdne Wojny, jak i w Powrót Jedi. „Przy k ro mi,

my ś lałem, że mó j

M ro czn y

Lo rd

Sith

jes t

w s tan ie o b ro n ić mały

s zy b

termo wen ty lacy jn y o s zero k o ś ci led wie d wó ch metró w. J es zcze jej n awet n ie s p łaciliś my !” – k rzy czy Imp erato r g ło s em M cFarlan e’a. „Och , p o p ro s tu mamy ją o d b u d o wać? To b y ło b y n ap rawd ę ch o lern ie o ry g in aln e!” Brzmiało to zu p ełn ie jak b y Mad wres zcie p o s u n ął s ię d o s tateczn ie d alek o d la Ch arley ’a Lip p in co tta. Ku wielk iemu zas k o czen iu Lu cas filmu s am Lu cas – zres ztą zach ęco n y d o o b ejrzen ia p ro g ramu p rzez s wo jeg o s y n a – p o k o ch ał p aro d ię Robot Chicken. „Stwó rca” s p ro wad ził Green a i jeg o ws p ó łs cen arzy s tę Sen reich n a Sk y walk er Ran ch , g d zie u d ało im s ię n amó wić Lu cas a n ie ty lk o n a u d zielen ie zg o d y n a n ak ręcen ie d wó ch p ełn o metrażo wy ch o d cin k ó w Robot Chicken Star Wars, ale ró wn ież p o d ło żen ie g ło s u , co b y ło ró wn o zn aczn e z p ierws zy m k ro k iem Lu cas a w p ro fes jo n aln e ak to rs two . „Nie mam p o jęcia, co mi wted y ch o d ziło p o g ło wie” – p o wied ział Lu cas o s wo jej d ecy zji n a temat s p ecjaln eg o o d cin k a Robot Chicken, g d y jeg o k u k iełk a s p o czy wała n a k o zetce u terap eu ty . Co więcej, u d ział reży s era n ie wy k lu czał mo żliwo ś ci ws k azan ia więk s zej ilo ś ci n iezau ważaln y ch p o p rzed n io b łęd ó w filmo wy ch . Weźmy ch o d źmy s cen ę, w k tó rej Lu k e, o p łak u jący Ob ieg o -Wan Ken o b ieg o , s iad a w So k o le M illen iu m p o u cieczce z Gwiazd y Śmierci, a Leia o tu la g o k o cem. „Nie mo g ę u wierzy ć, że jeg o ju ż n ie ma” – mó wi Lu k e. An ty p aty czn a wers ja Lei z Robot Chicken p y ta: „Och , a więc o s iemd zies ięcio letn i s tarzec, k tó reg o p o zn ałeś wczo raj, właś n ie zg in ął? Przep ras zam, że n ie zau waży łam. By łam zajęta my ś len iem o ty m, że cała mo ja ro d zin a i p o zo s tałe d wa miliard y mies zk ań có w Ald eraan o b ró co n o w p erzy n ę jak ieś d wie g o d zin y temu ”. Gło s k s iężn iczk i p o d k ład a Carrie Fis h er, k tó ra czy ta s wo ją k wes tię tak , jak b y zaws ze ch ciała to p o wied zieć. Nieważn e, jak b ard zo d rażliwa o k azała s ię ta d wó jk a, to n ie miało zn aczen ia. Green i Sen reich s zy b k o o d n aleźli s ię w ro li n ad wo rn y ch b łazn ó w Lu cas film An imatio n . Ws p ó łp raco wali p rzy n o wy m p ro jek cie p o d czas ro d zin n eg o k o n wen tu Star Wars Deto u rs w 2 0 1 1 ro k u , co ws p ó ln ie z Lu cas em o g ło s ili fan o m p o d czas Lu cas film’s Celeb ratio n . W s ieci mo żn a b y ło o b ejrzeć s ześ ć zap o wied zi, ale p ro jek t n ie ch wy cił. „Wy d aje s ię, że to p o p ro s tu wy k as tro wan y Robot Chicken” – wzd y ch ał s erwis „Bad as s Dig es t”, jed en z n iewielu , k tó ry p o d jął s ię relacji 1 8 . Po wy k u p ien iu Lu cas filmu p rzez Dis n ey a p ro jek t zo s tał zawies zo n y , a zwias tu n y zd jęto z s erwis u Yo u Tu b e. Zak o ń czo n o n iemal 4 0 o d cin k ó w, ale w czas ie p is an ia tej k s iążk i żad en n ie u jrzał ś wiatła d zien n eg o . Green mó wił: Nas zy m zd an iem n ie miało s en s u , ab y w o czek iwan iu n a p lan o wan e d o

emis ji filmy s p ęd zić k o lejn e trzy lata p rzy an imo wan y m s itco mie, k tó ry miałb y b y ć d la d zieciak ó w wp ro wad zen iem d o u n iwers u m Gwiezdnych Wojen1 9 . Nie miało , ty m b ard ziej że o b ecn y w n im h u mo r zawió d łb y o czek iwan ia d o ro s ły ch , k tó rzy b ez wątp ien ia ró wn ież b y g o o g ląd ali. Tu taj leży zag ro żen ie d la p aro d io wan ia Gwiezdnych Wojen: jeś li p o wies z co ś n ies to s o wn eg o alb o n ied o s tateczn ie u ch wy cis z ten u lo tn y „mu s u jący zawró t g ło wy ” filmó w, zn ajd zies z s ię o k ro k o d p o ws zech n eg o s zy d ers twa. Ob ama mo że b y ć p rezy d en tem Gwiezdnych Wojen, ale n awet o n , mies iąc p o o d p o wied zi n a p ety cję o Gwiazd ę Śmierci, zmas ak ro wał s wo ją fran czy zę jed n y m żartem o ty m, że n ie zamierza w Ko n g res ie „jak o ś zlewać jaźn i w s ty lu J ed i” 2 0 . M ilio n y g eek ó w z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen i Star Treka wo łało o p o ms tę d o n ieb a: p rezy d en t p o my lił s ztu czk ę k o n tro li u my s łu J ed i z wo lk ań s k im zlan iem jaźn i. Do cieramy o to d o k o n k lu zji całej afery n a „Cen tiv es ”. W g ru d n iu 2 0 1 2 ro k u Sean Go o d win wy p ró b o wał k o lejn y d ziwaczn y p o s t p o ś więco n y Gwieźd zie Śmierci, zas u g ero wan y p rzez jed n eg o z k o men tu jący ch : Ile zajęło b y zmy cie ws zy s tk ich p o d łó g n a Gwieźd zie Śmierci? Sean wy k o n ał ws zy s tk ie o b liczen ia – p o wierzch n ia p o d łó g wy n o s iła 3 5 9 ,2 mln k m 2 , mn iej więcej jes t ró wn a p o wierzch n i Ziemi – i wy s zło mu , że n a czy n n o ś ć tę trzeb a b y ło b y p o ś więcić 1 1 ,4 mln lat. Ab y wy k o n ać tę p racę w ro k , p o trzeb a b y ło b y 4 0 mln p raco wn ik ó w, a jeś li p raco walib y za s tawk ę min imaln ą, zmy wan ie p o d łó g k o s zto wało b y ro czn ie 7 2 3 mld d o laró w. Arty k u ł trafił w p ró żn ię. Nik o g o n ie o b ch o d ziło zmy wan ie p o d łó g n a Gwieźd zie Śmierci. Dlaczeg o n ik o mu s ię n ie s p o d o b ał, s k o ro jeg o p o p rzed n ik o d n ió s ł s u k ces ? „Zawies zen ie n iewiary ” – u zn ał An jan . „Lu d zie mo g li wy o b razić s o b ie b u d o wan ie Gwiazd y Śmierci, ale jej s p rzątan ia n ie. Zało ży li, że zajmu ją s ię ty m ro b o ty ”. M ięd zy g alak ty czn a s ława d o b ieg ła k o ń ca. Sean i An jan o d d ali k lu cze d o b lo g a mło d emu p o k o len iu . An jan zo s tał k o n s u ltan tem zarząd u w No wy m Yo rk u , a Sean zajął s ię n au k ą an g iels k ieg o w Ban g k o k u . Z czu ło ś cią ws p o min ają czas y , g d y ich ab s u rd aln ie n iemo żliwy p o my s ł d o tarł aż d o Białeg o Do mu , ale n ie p rzy p is u ją s o b ie zb y t wielk ich zas łu g . An jan ws p o min a: Zain s p iro wała n as Gwiazd a Śmierci, b o to w k o ń cu Gwiazd a Śmierci. Ale ty m, co ro zb u d ziło p o p u larn o ś ć, b y ł fak t, że d zięk i Gwiezdnym Wojnom tru d n y p o my s ł wy d ał s ię czy mś n ap rawd ę realn y m.

1 Ch arley Lip p in co tt, wy wiad au to ra, 8 lip ca 2 0 1 3 . 2 Wy wiad z J o n em Stewartem, Star Wars Celeb ratio n V, 1 5 s ierp n ia 2 0 1 0 . 3 A to n ie b y ł n awet p ierws zy raz, g d y „Stwó rca” żarto b liwie zmien ił k an o n Gwiezdnych Wojen n a p o czek an iu w wieczo rn y m p ro g ramie n a ży wo . W czas ie p o g awęd k i z Co n an em O’Brien em w 2 0 0 7 ro k u Lu cas twierd ził, że p ełn e n azwis k o ad mirała M o ttieg o z Gwiazd y Śmierci, p ierws zeg o żo łn ierza Sił Imp erialn y ch u d u s zo n eg o p rzez Vad era, b rzmiało Co n an An to n io M o tti. Au to r p o wieś ci Gwiazda Śmierci, n ap is an ej d la Lu cas filmu , k tó ry zd ecy d o wał s ię d ać ad mirało wi „Zi” n a p ierws ze imię, mu s iał je s zy b k o zmien ić. 4 P. Ken , An Interview with Mark Hamill, IGN.co m, maj 2 0 0 4 , h ttp ://www.ig n .co m/articles /2 0 0 4 /0 2 /0 3 /an -in terv iew-with -mark -h amill?p ag e=2 . 5 Alb in J o h n s o n , wy wiad au to ra, 1 1 p aźd ziern ik a 2 0 1 3 . 6 Sean Go o d win i An jan Gu p ta, wy wiad y au to ra, 3 i 5 k wietn ia 2 0 1 3 . 7 h ttp s ://p etitio n s .wh iteh o u s e.g o v /res p o n s e/is n t-p etitio n -res p o n s e-y o u re-lo o k in g . 8 G. Lu cas , Gwiezdne Wojny, Część II: Atak klonów, k o men tarze DVD, 2 0 th Cen tu ry Fo x , 2005. 9 „Hardware Wars”: The Movie, the Legend, the Household Appliances, „Salo n ”, 2 1 maja 2 0 0 2 . 1 0 Lis t Lu cas a d o Mad, cy t. w: J . Bres man , Mad About Star Wars, op. cit., s . 3 2 ; Ro ffman , cy t. s . 2 3 . 1 1 R. Eb ert, recen zja Kosmicznych jaj, „Ch icag o Su n -Times ”, 2 4 czerwca 1 9 8 7 , h ttp ://www.ro g ereb ert.co m/rev iews /s p aceb alls -1 9 8 7 . 1 2 Kev in Ru b io , cy t. w: Backyard Blockbusters, reż. J o h n E. Hu d g en s , Z-Team Pro d u ctio n s , 2 0 1 2 . 1 3 George Lucas in Love, reż. J . Nu s s b au m, M ed iatrip .co m, 1 9 9 9 . 1 4 Yo u Tu b e o feru je tak że ws p an iałe i s u rrealis ty czn e, d ad ais ty czn ie zmo n to wan e filmik i z materiału źró d ło weg o . Każd y The Vader Sessions (p o n ad 5 mln o d s ło n ) s k ład a s ię ze s cen z Vad erem z o ry g in aln y ch Gwiezdnych Wojen – trwający ch led wie 1 0 min – p o d k tó re p o d ło żo n o k wes tie J ames a Earla J o n es a z in n y ch filmó w, p rzero b io n e n a s ty l M ro czn eg o Lo rd a. „Wiem, że d o ś wiad czy łeś n ied o g o d n o ś ci i jes tem p rzy g o to wan y , ab y ci je wy n ag ro d zić” – mó wi teraz Vad er d o martweg o reb elian ta w k o ry tarzu n a Tan tiv e IV, w k wes tii z Księcia w Nowym Jorku. „Po wied zmy , jed en milio n amery k ań s k ich d o laró w? Do b rze więc, d wa!” 1 5 J ack Su lliv an , wy wiad au to ra, 2 1 k wietn ia 2 0 1 4 . 1 6 Wy jątk o wo ro zb awiło mn ie o d k ry cie, że k ilk o ro mo ich p rzy jació ł n ak ręciło z n ich film. M ąż g rał Han a So lo , a jeg o żo n a, b ęd ąca w ó s my m mies iącu ciąży , wcieliła s ię w J ab b ę Hu tta. 1 7 Nazwa p o ch o d ziła o d ro b o czeg o ty tu łu Powrotu Jedi. 1 8 D. Faraci, Seth Green, George Lucas, Pixar Piss on the Ashes of „Star Wars”, „Bad as s Dig es t”, 2 4 s ierp n ia 2 0 1 2 , h ttp ://b ad as s d ig es t.co m/2 0 1 2 /0 8 /2 4 /s eth -g reen -g eo rg e-lu cas p ix ar-p is s -o n -th e-as h es -o f-s tar-wars /.

1 9 S. Green , Ask Me Anything, „Red d it”, 1 7 wrześ n ia 2 0 1 3 , h ttp ://www.red d it.eo m/r/IAmA/co mmen ts /1 ml9 cw/s eth _ g reen _ h ere_ acto rp ro d u cer_ wr 2 0 Prezy d en t Barack Ob ama, k o n feren cja p ras o wa Białeg o Do mu , 1 marca 2 0 1 3 .

X GWIEZDNE WOJNY ZYSKUJĄ ODDZIAŁ POŚCIGOWY Do

g ru d n ia 1 9 7 5 ro k u , czy li zan im zarząd Fo x zeb rał s ię, ab y zd ecy d o wać o p rzy s zło ś ci Gwiezdnych Wojen, Geo rg e Lu cas zg ro mad ził ju ż w jed n y m miejs cu ws zy s tk ie s wo je tru d n e p o my s ły . Ko ń czy ł właś n ie czwarty s zk ic s cen ariu s za i wied ział, jak więk s zo ś ć rzeczy ma ze s o b ą ws p ó łg rać. Wy tłu maczy ł is tn ien ie M o cy w k ilk u n as tu s ło wach . Sztu rmo wcy p o s łu g iwali s ię teraz mio taczami, a n ie mieczami ś wietln y mi (ch o ć p o ch wy n a miecze wciąż zn ajd o wały s ię z ty łu ich k o s tiu mó w i miały tam p o zo s tać n iczy m s zczątk o wy o g o n ). Gwiazd a Śmierci wy s u wała s ię n a p ierws zy p lan , n iep rzy ćmiewan a ju ż d łu g imi s cen ami n a Ald eraan . Krew p rzes tawała p ły n ąć n a k arty , a Lu cas zaczy n ał n awet czerp ać z p is an ia p rzy jemn o ś ć. „Tro ch ę o d p u ś ciłem” – zwierzał s ię Ch arley ’emu Lip p in co tto wi. „Gd y in n i d ają ci rad y , jes t zn aczn ie fajn iej, b o n ie mu s is z o d walać całej ro b o ty s amemu ” 1 . Od p u s zczan ie to o czy wiś cie p o jęcie b ard zo wzg lęd n e. W 1 9 7 6 ro k u Lu cas n arzu cił s o b ie tak zab ó jczy d ry l, że n ajp ierw s ię ro zch o ro wał, a p o tem wy ląd o wał w s zp italu . M iał p ro b lemy z wy d awan iem n awet tak p ro s ty ch p o leceń , jak te d o ty czące wy b o ru ś wiateł, k tó re n ależy włączy ć p o d czas k o n k retn eg o u jęcia, co p ro wad ziło d o s p ięć z b ard ziej d o ś wiad czo n ą ek ip ą z Wielk iej Bry tan ii. Ró wn o cześ n ie u d ało mu s ię p rzezwy cięży ć in s ty n k t s amo tn ik a. Przy jmo wał więcej rad n iż k ied y k o lwiek – więcej n iż p rzy THX, p is an y m ws p ó ln ie z Walterem M u rch em, czy p rzy Amerykańskim graffiti, k tó re n ap is ał razem z Hu y ck iem i Katz. To b y ł wielk i ws zech ś wiat, a o n n ad al g o two rzy ł – częś cio wo z częś ci zamien n y ch . By ło w n im miejs ce d la wielu rzemieś ln ik ó w, a Lu cas u fał ich k o mp eten cjo m. Wó wczas Gwiezdne Wojny n ie b y ły ju ż ty lk o s cen ariu s zem n ap is an y m w b o les n ej izo lacji p rzy b iu rk u p rzero b io n y m z d rzwi. U s ch y łk u ro k u Lu cas o d n alazł s ię w ro li wo d zireja w cy rk u g en iu s zy , p rzy wó d cy jed n ej z ty ch d ru ży n mło d y ch zap aleń có w, k tó re p o ws tają raz n a p o k o len ie i ch cą d o wieś ć s wo jej warto ś ci. Zu p ełn ie n atu raln e z u wag i n a in s p iracje wes tern em b y ło p o ws tan ie o d d ziału p o ś cig o weg o , k tó remu Gwiezd n e Wo jn y zawd zięczały w zn aczn ie więk s zy m s to p n iu efek t, emo cje i treś ć n iż

s amą h is to rię, jak a miałab y zro d zić s ię w u my ś le jed n eg o czło wiek a. Lu cas ro zu miał s iłę p racy zes p o ło wej i d o cen iał wk ład ws zy s tk ich ws p ó łp raco wn ik ó w, k tó rzy zn ajd o wali s ię w jeg o wewn ętrzn y m k ręg u . „« Stwó rca» – jak p o wied ział Ralp h M cQu arrie – b y ł b ard zo s zczęś liwy , jeś li wp ad łeś n a zu p ełn ie in n e p o my s ły ” 2 . Zmarły w 2 0 1 2 ro k u M cQu arrie p o zo s taje n ajb ard ziej k o ch an y m i n ieo cen io n y m czło n k iem o d d ziału p o ś cig o weg o Gwiezdnych Wojen. J eg o o b razy z p ro d u k cji wep ch n ęły n iezd ecy d o wan y zarząd wy twó rn i Fo x d o o b o zu Lu cas a w g ru d n iu 1 9 7 5 ro k u : „Do ś ć p o wied zieć, że M cQu arrie to s p rzed ał” – p o wied ział Lip p in co tt, k tó ry p rzy g o to wał wted y d ecy d u jącą p rezen tację. Bez n ieg o Lu cas p rawd o p o d o b n ie n ig d y n ie d o s tałb y b u d żetu n iezb ęd n eg o d o n ak ręcen ia s wo jeg o „k o s miczn eg o maleń s twa”. Wk ład teg o arty s ty we fran czy zę b y ł jed n ak zn aczn ie więk s zy . Wid zieliś my ju ż, jak M cQu arrie p o mó g ł s two rzy ć zmech an izo wan ą wers ję Vad era i wzru s zająco lu d zk ie d ro id y . Po n ad to o d n iech cen ia zao fero wał ró wn ież latający k u lis ty o rb z an imo wan eg o filmu , n ad k tó ry m p raco wał, a k tó ry zo s tał n as tęp n ie ro b o tem to rtu ru jący m k s iężn iczk ę Leię. Szk ice i o b razy M cQu arrieg o o b jaś n iały wy g ląd k ażd eg o b o h atera i p lan u , o d ry n k u d ro id ó w J awó w, p rzez Gwiazd ę Śmierci, aż p o czwarty k s ięży c Yav in , g d zie Lu cas ch ciał u mieś cić s tatk i reb elian tó w wo k ó ł d żu n g li. Wted y M cQu arrie wy tk n ął mu , że o n i s ię p rzecież u k ry wają, więc p o win n i s ch o wać flo tę w b ezp ieczn y m miejs cu . M o że wewn ątrz ś wiąty n i? Po d o b n ie jak Lu cas , M cQu arrie zaczął wy my ś lać fab u łę, k tó ra n ig d y n ie trafiła n a ek ran . Lu b ił relak s o wać s ię n a wy g o d n ej k an ap ie i p o zwalać p o my s ło m, b y n iep ro s zo n e n aras tały mu w g ło wie: „jak b ąb elk i w s zamp an ie” – mó wił 3 . W jed n y m z tak ich p o czątk o wy ch mo men tó w u jrzał s tatk i reb elian tó w n a Yav in IV, s zu k ające s ch ro n ien ia w s taro ży tn y ch ś wiąty n iach , wzn ies io n y ch ze s p ecjaln eg o k amien ia p rzeciwd ziałająceg o g rawitacji, d zięk i czemu my ś liwce mo g ły łatwiej d o k o wać i s tarto wać z h an g aru . Sk ro mn y d o k o ń ca M cQu arrie s p ierał s ię, że k ażd y p rzy zwo ity arty s ta b y łb y w s tan ie p rzep ch n ąć Gwiezdne Wojny p rzez zarząd wy twó rn i, ale jeg o k o led zy p o fach u n ie zg ad zają s ię z tą o p in ią. „Nawet g d y b y m miał s tu lu d zi, żad en n ie wp ad łb y n a co ś tak ieg o , jak Ralp h ” – s twierd ził Pau l Bateman , p ro jek tan t g rafik i filmo wej, k tó ry w o s tatn ich latach ws p ó łp raco wał z M cQu arriem. Bateman p o mag a o p iek o wać s ię o b s zern y mi arch iwami M cQu arrieg o . „Po d wzg lęd em arty s ty czn y m Gwiezdne Wojny s ą wizją Ralp h a, n awet jeś li czu ł, że ty lk o in terp retu je s ło wa” 4 . Gwiezdne Wojny n ie b y ły o czy wiś cie jed y n ie d zieck iem Lu cas a i M cQu arrieg o –

a p rzy n ajmn iej n ie w d łu g iej p ers p ek ty wie. Pro d u cen tem b y ł Gary Ku rtz – n ajd łu żs zy s tażem czło n ek o d d ziału p o ś cig o weg o . Ku rtz wy p ad ł z łas k Lu cas filmu p o ty m, jak p o zwo lił n a p o tężn e p rzes zaco wan ie b u d żetu Imperium kontratakuje, co mo że tłu maczy ć p o mijan ie jeg o wk ład u w o ficjaln ej h is to rii firmy . Ale wy d aje s ię, że n a ty m etap ie k ariery Lu cas p o trzeb o wał teg o ro d zaju g remiu m d o rad czeg o ; k o g o ś , k to mu o d p y s k u je. Na p rzy k ład , Ku rtz s tu d io wał relig io zn aws two i in teres o wał s ię p rzed e ws zy s tk im b u d d y zmem, h in d u izmem o raz wierzen iami rd zen n y ch Amery k an ó w. Szczere n iezad o wo len ie b u d ził w n im s p o s ó b , w jak i M o c b y ła trak to wan a w p ierws zy ch s zk icach Lu cas a, k ied y czerp ała całą en erg ię z Kry s ztału Kaib u rr. Nie b y ł ró wn ież fan em k o n cep tó w Bo g an i As h la, k tó re u trzy mały s ię aż d o trzecieg o s zk icu . Po k azał więc Lu cas o wi mn ó s two s wo ich k s iążek z czas ó w s tu d en ck ich , a reży s er miał wiele lat n a to , ab y s ię w n ie zag łęb ić. „Od b y waliś my d łu g ie ro zmo wy n a temat ró żn y ch filo zo fii relig ijn y ch i lu d zk ieg o p o d ejś cia d o n ich , a tak że teg o , jak mo żemy u p ro ś cić ró żn e p o my s ły ” – ws p o min a Ku rtz 5 . Czy Lu cas wk ro czy ł n a właś ciwą ś cieżk ę d zięk i lek tu rze Złotej gałęzi, czy też Ku rtz wep ch n ął g o n a n ią p o p rzez wieczo rn e ro zmo wy n a temat k army , p ran y i u n iwers aln ej en erg ii Nav ajo , p o zo s taje p y tan iem, n a k tó re raczej n ie d o czek amy s ię o d p o wied zi. Wątp liwo ś ci n ie n as tręcza jed n o : jeś li Gwiezdne Wojny wy g rały b y , p o o trzy man iu n o min acji, Os cara w k ateg o rii n ajlep s zy film, Ku rtz p ęd ziłb y s am n a s cen ę w p o d s k o k ach , ab y g o o d eb rać, i miałb y k u temu wiele p o wo d ó w. To o n p iln o wał s p rawo zd ań z n ap ięteg o b u d żetu wy mag an eg o p rzez wy twó rn ię. To jemu film zawd zięcza n ajlep s zą k o mb in ację d o ś wiad czo n y ch p raco wn ik ó w i tan ich s cen d źwięk o wy ch , o n ró wn ież wy b rał Els tree Film Stu d io s , u k ry tą n a s zary m p u s tk o wiu p rzed mieś cia o n azwie Bo reh amwo o d , tu ż p o d Lo n d y n em. To o n o d p o wiad a za k ilk a n iezwy k ły ch , ale g en ialn y ch an g aży , w ty m J o h n a M o llo , ek s p erta o d mu n d u ró w wo js k o wy ch o raz d ramató w h is to ry czn y ch , k tó ry miał o trzy mać Os cara za s wo je p ro jek ty d la Gwiezdnych Wojen. Z p o lecen ia Waltera M u rch a Ku rtz zatru d n ił ró wn ież Ben a Bu rtta jak o p ro jek tan ta d źwięk u , k tó ry n as tęp n ie s tał s ię jed n y m z n ajb ard ziej zn aczący ch i wielo letn ich czło n k ó w o d d ziału p o ś cig o weg o Gwiezdnych Wojen – i p o zo s taje n im d o d ziś . Przek o n ały g o o b razy M cQu arrieg o . „Naty ch mias t zo b aczy łem, że właś n ie tak i film ch ciałem zro b ić jak o d zieciak ” – p o wied ział Bu rtt, k tó ry jes t ró wn ież k amerzy s tą amato rem 6 . W tamty ch czas ach b y ł o n ty p o wy m p rzy k ład em mło d eg o i

wy g ło d n iałeg o

s u k ces ó w

p raco wn ik a

Lu cas a,

led wie

po

s zk o le,

b ard zo

in telig en tn eg o , ale n iezb y t d u mn eg o z p o s ad y ch ło p ca n a p o s y łk i. Umawiał Carrie Fis h er n a p ró b n e fry zu ry , ch o d ził d o zo o i p y tał, czy mo żn a b y ło b y p rzez jed en d zień p rzeg ło d zić n ied źwied zia, a p o tem p o d s tawić mu p o d n o s mis k ę mlek a i ch leb , żeb y wy d ał z g ło d u ry k , k tó ry s tałb y s ię – wzb o g aco n y o o d g ło s y lwa mo rs k ieg o – d źwięk iem wy d awan y m p rzez Wo o k ieeg o . „Nied źwied zie w zo o s ą zb y t zad o wo lo n e” – tłu maczy ł Bu rtt. M imo to Bu rtt u s tawił p o p rzeczk ę s wo ich o czek iwań n ap rawd ę n is k o , zres ztą jak wielu czło n k ó w o d d ziału p o ś cig o weg o . Nie b y ła to s k ro mn o ś ć, raczej zn ak czas ó w, ab s u rd em b y ła b o wiem n ad zieja, że jak ik o lwiek film o k o s mo s ie mó g łb y p rzed rzeć s ię d o main s treamu . Uważał, że p rzez k ilk a ty g o d n i b ęd zie n ieźle. „Najlep s ze, co mo g łem s o b ie wy o b razić – p o wied ział Bu rtt – to miejs ce p rzy s to lik u n a k o n wen cie Star Treka w k o lejn y m ro k u ”. Od d ział s u k ces u o b s ad y , g łó wn ie

p o ś cig o wy za k u lis ami b y ł n iezwy k le ważn y , ale film n ie o d n ió s łb y b ez jeg o o d p o wied n ik a n a ek ran ie. Ozn aczało to zeb ran ie o d p o wied n iej co b y ło o ty le tru d n e, że Lu cas s zu k ał d o zalu d n ien ia s wo jej g alak ty k i n iezn an y ch ak to ró w. Gwiezdne Wojny miały tró jk ę d y rek to ró w d ziału cas tin g u :

Vica Ramo s a, Iren e Lamb i Dian e Critten d en , ale d ecy d u jący g ło s w o b s ad zan iu g łó wn y ch ak to ró w o k azał s ię mieć k to ś , k o g o n awet n ie b y ło n a liś cie. Fred Ro o s o d p o wiad ał za n iezró wn an y zes p ó ł Ojca chrzestnego d la Co p p o li i Amerykańskiego graffiti d la Lu cas a. Od tamtej p o ry o d s zed ł p raco wać p rzy p ro d u k cji k o lejn y ch filmó w Co p p o li: Ojca chrzestnego 2 o raz Rozmów. Na p o trzeb y Gwiezdnych Wojen „Geo rg e p o p ro s tu p o p ro s ił mn ie, żeb y m wp ad ł i wy raził s wo ją o p in ię” – ws p o min a Ro o s . „Nig d y n ie zo s tałem o ficjaln ie zatru d n io n y . By łem czło n k iem ro d zin y ” 7 . Najp ierw Ro o s zaczął n aleg ać n a zatru d n ien ie d o ro li k s iężn iczk i Lei s wo jej p rzy jació łk i – n as to letn iej có rk i ik o n y Ho lly wo o d Deb b ie Rey n o ld s i jej b y łeg o męża Ed d ieg o Fis h era. Ro o s s p o ty k ał s ię z Carrie Fis h er wielo k ro tn ie i u ważał ją za czaru jącą i s ek s o wn ą, a p rzy ty m ró wn ież b y s trą i o b d arzo n ą wro d zo n y m talen tem p is ars k im. Fis h er ty mczas em n ie o d wzajemn iła p rzy s łu g i, p o n ieważ n ie o d eb rała p ierws zeg o telefo n u z zap ro s zen iem n a cas tin g – b y ła zajęta s tu d iami n a Cen tral Sch o o l o f Sp eech an d Drama w Lo n d y n ie i n ie u ważała, b y warto b y ło zry wać s ię z zajęć. Ro o s w ro zmo wach z Lu cas em wciąż u p ierał s ię p rzy s wo im wy b o rze, ty mczas em reży s er my ś lał o zatru d n ien iu d o ro li Lei ak to rk i Terri Nu n n . W k o ń cu Lu cas s p o tk ał s ię z Fis h er 3 0 g ru d n ia 1 9 7 5 ro k u , g d y wró ciła d o Lo s An g eles n a p rzerwę ś wiąteczn ą. Po p ro s ił ją o p rzeczy tan ie k wes tii, k tó rą Leia

wy g łas za jak o h o lo g ram p o p rzez R2 -D2 . Na tamty m etap ie p rzemo wa b y ła b ard zo ro zwlek ła i p o leg ło n a n iej wiele ak to rek . Ale Fis h er miała zajęcia z d y k cji, u zy s k u jąc n iezn aczn y ak cen t b ry ty js k i o raz b ieg ło ś ć w wy mo wie łamań có w języ k o wy ch . J ej u lu b io n y m b y ł – i n ad al p o zo s taje: I wan t a p ro p er cu p o f co ffee fro m a p ro p er co p p er co ffee p o t. If I can ’t h av e a p ro p er cu p o f co ffee fro m a p ro p er co p p er co ffee p o t, I’ll h av e a cu p o f tea 8 . Po s zło jej jak p o maś le. Dru g im wk ład em Ro o s a w Gwiezd n e Wo jn y – ch o ć ty m razem n ieco mn iej zamierzo n y m – b y ło ś ciąg n ięcie Harris o n a Fo rd a, k tó reg o zatru d n ił d o małej ró lk i w Amerykańskim graffiti. Lu cas trwał w o p in ii, że n ik t, k to wcześ n iej p o jawił s ię w Amerykańskim graffiti, n ie b ęd zie mó g ł zag rać w Gwiezdnych Wojnach – u p ierał s ię, że to o d wró ci u wag ę p u b liczn o ś ci. Ale p o ty m, jak Ro o s zlecił Fo rd o wi p race s to lars k ie w b iu rze American Zo etro p e w Lo s An g eles , g d zie o d b y wały s ię p rzes łu ch an ia, Lu cas zd ecy d o wał s ię d ać mu d o p rzeczy tan ia k wes tie Han a So lo w p rzerwie ciąg u p rzes łu ch ań d o ro li p o ten cjaln y ch Ks iężn iczek Lei i Lu k e’ó w Stark illeró w. Ws zy s tk ie in n e wers je tej h is to rii zwracały Ro o s o wi h o n o r za s p ry tn ą man ip u lację, k tó rej s k u tk iem b y ło związan ie lo s ó w Fo rd a i Lu cas a. Po twierd za o n , że to fajn a h is to ria, ale p rzy zn aje n iech ętn ie, że n ie miał tak ieg o zamiaru . Po trzeb o wali w b iu rze n o wy ch d rzwi, a o n zn ał s to larza. „Harris o n ro b ił d la mn ie mn ó s two tak ich rzeczy , p o za ty m p o trzeb o wał p ien ięd zy , miał d zieci, n ie b y ł jes zcze wted y wielk ą g wiazd ą” – mó wił Ro o s . „Tamteg o d n ia Geo rg e p o p ro s tu tam b y ł. To b y ł s zczęś liwy zb ieg o k o liczn o ś ci”. M o żn a więc o we b rak u jące d rzwi u zn ać za jed n eg o z n ajwięk s zy ch ło b u zó w w h is to rii k in a. J eś li ch o d zi o Lu k e’a Stark illera, Lu cas miał n a o k u ak to ra telewizy jn eg o o n azwis k u Will Seltzer. Wcześ n iej o d rzu cił k an d y d atu rę mło d eg o ak to ra z o p er my d lan y ch , zn an eg o z ro li w Szpitalu miejskim, M ark a Hamilla. Ale d y rek to rzy cas tin g o wi n aleg ali, ab y Lu cas zn ó w s p o tk ał s ię z Hamillem i s p ro wad ził g o p o n o wn ie 3 0 g ru d n ia, teg o s ameg o d n ia, k ied y w k o ń cu p o jawiła s ię Carrie Fis h er. Po d o b n ie jak Fis h er Hamill zap amiętał n ajb ard ziej ro zwlek łą k wes tię s wo jej p o s taci z trzecieg o s zk icu s cen ariu s za. I p o d o b n ie jak o n a p o rad ził s o b ie z n ią p erfek cy jn ie. Wciąż jed n ak cas tin g n ie b y ł n iczy m p ewn y m. Lu cas miał d wa zes tawy ak to ró w d o trzech g łó wn y ch ró l: Fo rd a, Hamilla i Fis h er z jed n ej s tro n y , a tak że – altern aty wn ie – Ch ris to p h era Walk en a, Willa Seltzera o raz Terri Nu n n . Pierws za g ru p a b y ła p ro s ty m wy b o rem, p o n ieważ d ek laro wała d o s tęp n o ś ć i zg o d ę n a zd jęcia

w Lo n d y n ie (a tak że w p rzy p ad k u Hamilla w M aro k u ) ju ż w marcu . Ws zy s cy zaak cep to wali p ro p o n o wan ą p rzez Lu cas a g ażę w wy s o k o ś ci 1 ty s iąca d o laró w ty g o d n io wo . Fo rd zażąd ał zmian y w s wo im k o n trak cie: n ie b y ł zain teres o wan y k ręcen iem s eq u eli, o k tó ry ch Geo rg e ciąg le mó wił, i n ie ch ciał b rać n a s ieb ie zo b o wiązan ia d o p o jawien ia s ię w n ich . Ro zs ąd n e b y ło p rzy p u s zczen ie, że b ęd ą jed y n ie k alk ami o ry g in ału . Wy twó rn ia Fo x n aleg ała n a u mies zczen ie w o b s ad zie p rzy n ajmn iej jed n eg o zn an eg o n azwis k a. Lu cas p o d o b n o zwró cił s ię z p ro p o zy cją d o To s h iro M ifu n e, jed n eg o z n ajs ły n n iejs zy ch jap o ń s k ich ak to ró w i g wiazd y filmó w Ku ro s awy . Grał o n n ieu s tras zo n eg o s amu rajs k ieg o g en erała w Ukrytej fortecy o raz p o ry wczeg o p reten d en ta d o mian a ry cerza w Siedmiu samurajach. Lu cas zao fero wał mu ro lę Ob ieg o -Wan Ken o b ieg o ; có rk a M ifu n e, M ik a, p ó źn iej twierd ziła, że o fero wan o mu tak że ro lę Darth a Vad era 9 . Tak czy in aczej n ic z teg o n ie wy s zło . Ty mczas em Alec Gu in n es s ak u rat p rzeb y wał w Lo s An g eles , g d y ż g rał p o d k o n iec 1 9 7 5 ro k u ro lę lo k aja w s aty rze Zabity na śmierć. Sęd ziwy b ry ty js k i ak to r b y ł leg en d ą an g iels k ich k o med ii, ale g ry wał tak że w p o ważn iejs zy ch ro lach , s twarzając ch o ćb y o s caro wą k reację o b s es y jn eg o p u łk o wn ik a Nich o ls o n a w Moście na rzece Kwai – filmie, k tó ry Lu cas o g ląd ał i p o k o ch ał jak o d zieciak . Lu cas i Ku rtz czy n ili o g ro mn e zab ieg i, ab y g o p o zy s k ać, wy s y łając s cen ariu s z d o h o telu Gu in n es s a. Pierws za reak cja ak to ra n ie b y ła zach ęcająca: „Do b ry Bo że, to s cien ce fictio n ! Czemu o n i mi to p ro p o n u ją?” 1 0 . Dialo g b y ł „d o ś ć marn y ” – p is ał Gu in n es s . Ale mimo to zg o d ził s ię zjeś ć z Lu cas em o b iad , zan im wy jech ał, zach ęco n y ty m, że reży s er Zabitego na śmierć cen ił d o ty ch czas o we d o k o n an ia Lu cas a. „Oto p rawd ziwy filmo wiec” – mawiał. W s wo im d zien n ik u Gu in n es s ws p o min ał „s zczu p łeg o , mło d eg o czło wiek a o s ch lu d n ej twarzy ” z „n iezb y t ład n y mi zęb ami, o k u larami i n iecech u jący m s ię raczej p o czu ciem h u mo ru ”. Nie złap ali n ici p o ro zu mien ia: „ro zmo wę d zieliło k u ltu ro wo 8 ty s . mil i 3 0 lat”. M imo to Gu in n es s o wi s p o d o b ał s ię o p is Ken o b ieg o , wzo ro wan eg o n a Gan d alfie, d zięk i czemu miał n a czy m p raco wać. I u zn ał, że mó g ł p o ro zu mieć s ię z Lu cas em, „jeś li u d a mi s ię zap o mn ieć o jeg o ży wy m u s p o s o b ien iu ”. W s ty czn iu Lu cas i Ku rtz zao fero wali Gu in n es s o wi całk iem n iezłą g ażę za p o jawien ie s ię w filmie: 1 5 0 ty s . d o laró w, co s tan o wiło ró wn o warto ś ć wy n ag ro d zen ia Lu cas a jak o reży s era i s cen arzy s ty . Po n ad to Gu in n es s miał o trzy mać 2 p ro c. p u n k tó w z zy s k u Ku rtza. Scen ariu s z b y ł tro ch ę n iemąd ry , a p u n k ty , jak s ąd ził Gu in n es s , p rawd o p o d o b n ie n ic n ie zn aczy ły , g aża jed n ak p o zwo liłab y mu ży ć n a

p o zio mie, d o jak ieg o p rzy wy k ł, g d y b y o s tatn ia s ztu k a n a Wes t En d zie o k azała s ię k lap ą. Po d k o n iec 1 9 7 6 ro k u Lu cas jeźd ził wzd łu ż wy b rzeża Kalifo rn ii z d łu g ą lis tą rzeczy d o załatwien ia p rzed wy jazd em n a p lan zd jęcio wy w Lo n d y n ie. Dział efek tó w s p ecjaln y ch Dy k s try w Van Nu y s b y ł mo cn o o p ó źn io n y , a Lu cas mu s iał ju ż wted y d o s k o n ale zn ać s amo lo t M o n d ay Pacific So u th wes t Air (PSA), o d latu jący o d ziewiątej ran o z lo tn is k a San Fran cis co In tern atio n al Airp o rt d o Lo s An g eles Wo rld Airp o rts , z jeg o wielk im u ś miech em wy malo wan y m p o d d zio b em. Wy d ał p o n ad 8 2 0 0 d o laró w n a b ilety lo tn icze i n a wy n ajęte au ta, a wy twó rn ia n ad al n ie zg ad zała s ię zwró cić p o n ies io n y ch k o s ztó w. W czas ie zwy czajn eg o d n ia w Lo s An g eles ws tałb y o trzeciej ran o , wy k o n ałb y 2 5 s to ry b o ard ó w, s k o ń czy łb y je ak u rat n a s p o tk an ie cas tin g o we o d ziewiątej, a p o tem u d ałb y s ię d o ILM , g d zie p rzeb y wałb y d o d ziewiątej wieczo rem. Os o b n ą k wes tię wo b ec teg o k ato rżn iczeg o try b u ży cia s tan o wiło o b s es y jn e s p rawd zan ie czwarteg o s zk icu s cen ariu s za. „Scen arzy s ta-reży s er k o ń czy , p racu jąc 2 0 g o d zin n a d o b ę” – s k arży ł s ię Lip p in co tto wi 1 1 . To b y ła jed y n ie n iezn aczn a p rzes ad a. Nielu d zk ie g o d zin y p racy wy s tarczy ły , ab y Lu cas zatęs k n ił za ag o n ią p is an ia. W ILM Lu cas i Dy k s tra ju ż s k ak ali s o b ie d o o czu o to , jak d łu g o zajmie im zb u d o wan ie rewo lu cy jn eg o s y s temu k amer o n azwie Dy k s traflex . Po mimo s wo jej n azwy Dy k s traflex b y ł o wo cem g ru p o weg o wy s iłk u ws zy s tk ich arty s tó w in ży n ieró w w ILM . By ł jak p o twó r Fran k en s tein a – s k ład ał s ię ze s tary ch k amer Vis taVis io n , p o d łączo n y ch d o p lątan in y k ab li zin teg ro wan y ch o b wo d ó w k o mp u tero wy ch . Teo rety czn ie, b o w s y s temie Dy k s traflex zaan g ażo wan y ch b y ło p iek ieln ie d u żo teo rii – mo żn a b y ło zap ro g ramo wać g o d o p o ru s zan ia s ię w s ied miu o s iach ru ch u . In n y mi s ło wy , b y ł w s tan ie o p ad ać, o b jeżd żać, n ajeżd żać z g ó ry o raz z d o łu n a jed en mo d el s tatk u k o s miczn eg o , s twarzając d o s k o n ałą ilu zję ru ch u . A p o n ieważ mo żn a b y ło p o p ro s tu p o wtó rzy ć ten s am p ro g ram d la k o lejn eg o s tatk u , p o złączen iu ich p o ws tawał o b raz jed n eg o lecąceg o za d ru g im. Bu d o wa Dy k s traflex u wy wo łała d u że o p ó źn ien ie w n o wo p o ws tały m ILM , ale Dy k s tra o k azał s ię o p o rn y n a arg u men ty . Przy jaciele Lu cas a u s ły s zeli s k arg i, że ILM p o d k iero wn ictwem Dy k s try i jeg o mło d y ch p o d wład n y ch s tał s ię „h ip is o ws k ą k o mu n ą”, ch o ć cu d o wn e d zieck o efek tó w s p ecjaln y ch p refero wało termin „Co u n try Clu b ”. Otwarcie p alo n o trawk ę, więc mło d zi g en iu s ze led wie p o d wu d zies tce b y li częs to zjaran i d o n iep rzy to mn o ś ci. Niewielk a „zimn a wan n a” u mies zczo n a n a

zewn ątrz p o zwalała o ch ło n ąć. No cami o d p alan o w n ieb o s tare p ro to ty p y s tatk ó w k o s miczn y ch alb o o g ląd an o filmy p o rn o g raficzn e. M o żn a b y ło to lero wać te ek s ces y , jeś li Dy k s traflex zacząłb y d ziałać. Dzięk i n iemu mo żn a b y ło b y o b n iży ć k o s zty efek tó w s p ecjaln y ch o p o ło wę. Arty ś ci z ILM b y li d u mn i ze s wo ich mo d eli s tatk ó w k o s miczn y ch , ale jed en z n ich o k azał s ię b ard zo p ro b lematy czn y . Lo k aln e s tacje w cały m k raju p o d k o n iec 1 9 7 5 ro k u ro zp o częły emis ję s erialu s cien ce fictio n Kosmos 1999, zak u p io n eg o o d Bry ty jczy k ó w. Fab u ła o s ad zo n a b y ła n a Ks ięży cu , k tó ry ws k u tek wy b u ch u n u k learn eg o wy p ad ł z o rb ity i wy rzu co n y zo s tał w p rzes trzeń międ zy g wiezd n ą. Kosmos 1999 p rzezn aczo n y b y ł n a ry n ek amery k ań s k i – z amery k ań s k imi ak to rami i p o tężn y m b u d żetem n a p ierws zy s ezo n w wy s o k o ś ci 3 mln d o laró w. Nie d o ś ć, że b o h atero wie ws p o min ali o „tajemn iczej mo cy ”, k tó ra p o d o b n o k iero wała p o d ró żą Ks ięży ca, a tak że d y wag o wali n ad p ro b lemami „p rzech o d zen ia n a ciemn ą s tro n ę” (Ks ięży ca), to , co g o rs za, g łó wn y s tatek b azy k s ięży co wej, Orzeł, wy g ląd ał b ard zo p o d o b n ie d o d łu g ieg o , s mu k łeg o p irack ieg o s tatk u Han a So lo , p rzy k tó ry m wted y zak o ń czy li p race mo d elarze w ILM , a k tó ry Lu cas właś n ie n azwał w czwarty m s zk icu So k o łem M illen iu m. Orzeł, So k ó ł: Lu cas wy jd zie n a p lag iato ra. ILM mu s iał więc wp aś ć n a jak iś ś miały i k o s zto wn y p ro jek t, a o d p o wied ź n a p y tan ie, k o mu n ależy s ię za to u zn an ie, jes t tak s amo n iejas n a, jak języ k k u d łateg o d ru g ieg o p ilo ta So k o ła 1 2 . Zg o d n ie z o ficjaln y m s tan o wis k iem Lu cas filmu Lu cas wp ad ł n a p o my s ł p o d czas lo tu s amo lo tem, in s p iru jąc s ię h amb u rg erem. J ed n ak J o e J o h n s to n , k tó ry n amalo wał p ierws zeg o So k o ła i miał zo s tać jed n y m z n ajważn iejs zy ch wizjo n eró w fran czy zy , ws p o min a jed y n ą in s tru k cję reży s era, zg o d n ie z k tó rą n ależało „p o my ś leć o latający m s p o d k u ” 1 3 . Uważał tę s u g es tię za zb y t o k lep an ą i p rzes tarzałą o d o b re d wie d ek ad y , więc d o d ał tak ie elemen ty , jak k o k p it s tareg o s tatk u z b o k u i te d u że s zczy p ce z p rzo d u . A zg o d n ie z trzecią h is to rią, k tó rą u s ły s załem o d weteran a z Lu cas filmu , Lu cas p rzeży ł mo men t o lś n ien ia w k awiarn i ILM : zd jął b u łk ę z h amb u rg era – w tamty ch czas ach ciąg le je jad ł – z jed n ej s tro n y wb ił o liwk ę, a za p o mo cą zęb ó w z wid elca zro b ił p rzó d . To o d p o wiad a k las y czn emu mo men to wi k reaty wn o ś ci w s ty lu Lu cas a: z lek k o ś cią, n ieś wiad o mie, s two rzy ł co ś n iezwy k łeg o z teg o , co ak u rat miał p o d ręk ą, n ak reś lając o g ó ln y ry s i p o zo s tawiając in n y m p o le d o p o p is u . „Ro zejrzy j s ię wo k ó ł” – p o wied ział k ied y ś Ho ward o wi Kazan jian o wi, s wo jemu s taremu p rzy jacielo wi z USC, k tó reg o p ró b o wał wciąg n ąć d o o d d ziału p o ś cig o weg o , ale tamten miał zb y t wiele filmo wy ch zo b o wiązań . „Ro zejrzy j s ię, p o my s ły s ą ws zęd zie”.

Po my s ły , rek wizy ty i s zczęś liwe zb ieg i o k o liczn o ś ci b y ły ró wn ież ws zęd zie w Lo n d y n ie. Po d czas g d y Lu cas p rzy g o to wy wał s wo ją ek ip ę w Kalifo rn ii, ich k o led zy z An g lii k ład li n iezb ęd n e p o d walin y p o d celo wo b ru d n e i s faty g o wan e rek wizy ty i p lan y , k tó re miały wk ró tce p rzy b rać k o n k retn e k s ztałty w Els tree. Scen o g raf J o h n Barry wraz ze s wo im zes p o łem p rzek o p y wał ś mietn ik i i p ch le targ i w p o s zu k iwan iu s p ry s k iwaczy , ru r, częś ci k amer czy elemen tó w b ro n i. To b y ła ws p an iała b ry ty js k a trad y cja, p o n ieważ p ro g ramy s cien ce fictio n w Wielk iej Bry tan ii n ie miały zazwy czaj b u d żetu w wy s o k o ś ci b u d żetu Kosmosu 1999. Sp ecjaliś ci o d rek wizy tó w mu s ieli wy k azać s ię k reaty wn o ś cią; Doktor Who d o s ło wn ie zaczął s ię n a lo n d y ń s k im wy s y p is k u ś mieci trzy n aś cie lat wcześ n iej. „Pró b u ję two rzy ć n iewy ró żn iające s ię rek wizy ty – p o wied ział Lip p in co tto wi. „Do k ład am ws zelk ich s tarań , żeb y ws zy s tk o b y ło as y metry czn e. Ch cę, żeb y to wy g ląd ało , jak b y rzeczy p o ch o d ziły z ró żn y ch częś ci g alak ty k i” 1 4 . Uży wan y ws zech ś wiat: d o k ład n ie tak i s am p o my s ł Lu cas miał p rzy THX. Ty m razem miał jed n ak b y ć wy p ełn io n y as y metry czn y mi s tro jami, n ieo ś lep iający mi b iały mi u n ifo rmami. J o h n M o llo p o g o d ził s ię z b u d żetem w wy s o k o ś ci zaled wie 9 0 ty s . d o laró w – mn iej n iż k o s zt jed n eg o p lan u . W jeg o s zk ico wn ik u , p o międ zy n u merami telefo n ó w i lis tą rzeczy d o zro b ien ia, a tak że zap is k ami p o d s u mo wu jący mi k o s zty b iletó w p ark in g o wy ch , mo żn a zn aleźć wczes n e, n aiwn e ry s u n k i p o s taci, k tó re p o wo li p rzeis taczają s ię w b o h ateró w, jak ich zn amy d zis iaj. Us zy cie k o s tiu mu Vad era, b y ć mo że n ajb ard ziej n ies ławn eg o s tro ju zło czy ń cy w h is to rii k in a, k o s zto wało M o llo led wie 1 1 0 0 d o laró w, p o trzeb n y ch n a s k ó ry mo to cy k lo we. Ko s tiu m Lu k e’a b y ł d wu k ro tn ie d ro żs zy ; M o llo s two rzy ł g o z d wó ch p ar b iały ch jean s ó w, b u tó w i s zaty w s ty lu jap o ń s k im. Pierws ze u jęcia k ręco n o n a p u s ty n i w Tu n ezji, a n iezb ęd n y – o raz czas em n ieo czek iwan y – s p rzęt zap ewn iały zes p o ły Barry ’eg o i M o llo . Gd y Ku rtz mu s iał wy czartero wać Lo ck h eed a Hercu les a, ab y d o s tarczy ć zap o mn ian y s p rzęt z Lo n d y n u d o Tu n ezji, wy d ając 2 2 ty s . d o laró w n a p rzewó z n iezb ęd n eg o s p rzętu warteg o 5 ty s . d o laró w, o k azało s ię, że w s amo lo cie zn ajd u je s ię d o ś ć miejs ca, żeb y u p ch n ąć tam jes zcze s zk ielet o d k ry ty p rzez b ry ty js k i zes p ó ł. By ł to s zk ielet d ip lo d o k a z d is n ey o ws k ieg o filmu One of Our Dinosaurs is Missing, k tó ry k ręco n o w Els tree k ilk a lat wcześ n iej. Naty ch mias t p o d n io s ły s ię o k rzy k i, ab y p o p ro s tu wrzu cić g o n a p o k ład mas zy n y . Ten s zk ielet mo żemy o g ląd ać n a p u s ty n n ej p lan ecie, n a k tó rej ro zb ijają s ię Th reep io i Arto o . Pó źn iej n azwan o g o s mo k iem Kray t i – p o d o b n ie jak wielu in n y m rzeczo m z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen – n ad an o o s o b n ą h is to rię. Zro b ił to k to ś in n y ,

n ie Geo rg e Lu cas . Niep o wo d zen ia p o d czas zd jęć n a tu n ezy js k iej p u s ty n i o b ro s ły leg en d ą. Ciężaró wk a p rzewo żąca ro b o ty s tan ęła w o g n iu . Dziwn a b u rza z p io ru n ami, p ierws za w ty m reg io n ie o d p ó ł wiek u , zn is zczy ła p lan zd jęcio wy . Zd aln e s tero wan ie R2 -D2 n ie d ziałało tak , jak p o win n o . Ken n y Bak er, n iewielk i ak to r, ciąg le s ię p rzewracał wewn ątrz jed n ej z wers ji małeg o d ro id a. Zamk n ięty p o raz p ierws zy w C-3 PO An th o n y Dan iels ro zerwał k o s tiu m z włó k n a s zk lan eg o n a n o d ze, p o k ry wając o d łamk i czy mś , co wy g ląd ało n a zd ecy d o wan ie n ied ro id zk ą k rew. Lu cas s zed ł n a ws zelk ie k o mp ro mis y , ab y ty lk o zak o ń czy ć zd jęcia 1 5 . J ed n o cześ n ie wciąż majs tro wał p rzy czwarty m s zk icu – n a fran cu s k iej mas zy n ie d o p is an ia, k tó ra miała p rzy cis k i u s tawio n e w zu p ełn ie in n y s p o s ó b . Do zn ał n a ty m etap ie o s tatn ieg o o ś wiecen ia – związan eg o z Gwiazd ą Śmierci. A p ro b lem p rzed s tawiał s ię n as tęp u jąco : „Pars zy wa p o ło wa d wu n as tk i”, jak n azy wał ich Lu cas – czy li Lu k e, Han , Ob i-Wan , d wa d ro id y o raz Wo o k iee – p rzy b y wa w So k o le M illen iu m. „Pars zy wa p o ło wa d wu n as tk i” p lu s jed n a k s iężn iczk a o d latu je w So k o le. J eś li ws zy s tk im u d ało s ię wś lizg n ąć i u mk n ąć b ez s zwan k u , g d zie jes t ta ws p an iała s tacja b o jo wa? Kto ś mu s iał p o n ieś ć o fiarę, ab y s tało s ię jas n e, że Gwiazd a Śmierci b y ła zag ro żen iem, z k tó ry m n ależało s ię liczy ć. M arcia Lu cas , ważn y czło n ek o d d ziału p o ś cig o weg o o d s ameg o p o czątk u , miała d wie s u g es tie. Pierws zą b y ło zab icie Th reep io , ale Lu cas n ie mó g ł s ię n a to zd ecy d o wać. Nas tęp n ie zap ro p o n o wała p o ś więcen ie teg o b o h atera, k tó ry i tak n ie miał n ic d o ro b o ty p o u cieczce, ale wy p o wiad a k ilk a mąd ry ch zd ań p o d czas o s tatn iej walk i p o wietrzn ej. Po d s u mo wu jąc: Ob i-Wan Ken o b i mu s i zg in ąć w czas ie walk i n a miecze ś wietln e z Darth em Vad erem. Czcig o d n y s ir Alec o raz lad y M eru la Gu in n es s właś n ie p rzy b y li d o Tu n ezji. Dla n ieg o zo rg an izo wan o imp rezę u ro d zin o wą. Właś n ie zaczy n ał s ię wczu wać w d u ch a u n iwers u m Gwiezdnych Wojen: p rzed s wo ją p ierws zą s cen ą wielk i ak to r tarzał s ię w k o s tiu mie p o p u s ty n n ej ziemi. Dłu g o n amawian y , Lu cas n iech ętn ie ch ciał wy ciąć tak s zy b k o s ły n n eg o ak to ra. Wo lał p o czek ać z o s tateczn ą d ecy zją, aż wró cą d o Lo n d y n u . Ró wn o cześ n ie reży s er wp ro wad ził k ilk a zmian d o fin aln ej wers ji s cen ariu s za. Po p ierws ze, ch ciał mieć n o wą n azwę d la p lan ety , k tó rą rep rezen to wała Tu n ezja. Fan i Star Treka mo g ą u zn ać, że n azwa Utap au za b ard zo p rzy p o min a T’Pau , imię jed n ej z p o p u larn y ch wu lk ań s k ich b o h aterek . Po n ad to Lu cas ro zwin ął p rzy d atn y n awy k wy mawian ia g ło ś n o n azw, k tó re s p is y wał, i jeś li wy mo wa n ie b y ła zb y t d o b ra, s zu k ał

altern aty w. Na s zczęś cie n ieo p o d al leżało tu n ezy js k ie mias to , k tó reg o b rzmien ie n azwy s p o d o b ało s ię reży s ero wi. Tu n ezy jczy cy zazwy czaj zap is y wali je z arab s k ieg o jak o Tatao u in e, ale Lu cas zd ecy d o wał s ię n a Tato o in e. Po d ru g ie, Lu cas p o trzeb o wał n o weg o n azwis k a d la p o s taci g ran ej p rzez M ark a Hamilla, jed y n eg o amery k ań s k ieg o ak to ra, k tó ry p rzy b y ł n a p lan d o Tu n ezji. Reży s er miał ju ż d o ś ć p y tań o to , czy „Lu k e Stark iller” miał co k o lwiek ws p ó ln eg o z Ch arles em M an s o n em, k tó ry czas em zn an y b y ł jak o „M o rd erca Gwiazd ”. Gra s ło wn a międ zy d wo ma zn aczen iami wciąż p rześ lad o wała Lu cas a, a d ział mark etin g o wy wy twó rn i n arzek ał, że lu d zie b ęd ą o d b ierać Gwiezdne Wojny jak o film p o ś więco n y k o n flik to m międ zy celeb ry tami z Ho lly wo o d . Bad an ia ry n k u p rzep ro wad zo n e p rzez s tu d io , k tó re p o leg ały n a zad an iu d wu d zies tu p y tań p rzech o d n io m w g alerii h an d lo wej, p ro wad ziły ró wn ież d o wn io s k u , że lu d zie b ęd ą my lić ty tu ł ze Star Trekiem. I co ważn iejs ze, więk s zo ś ć res p o n d en tó w, zmęczo n a wo jn ą w Wietn amie, n ie miała o ch o ty o g ląd ać filmó w z „wo jn ą” w ty tu le. Lu cas i Ku rtz o d ło ży li walk ę n ad ty tu łem, u s u wając jes zcze p rzed imek o k reś lo n y o raz p ro s ząc s zefo s two wy twó rn i o wy my ś len ie altern aty wn y ch ty tu łó w d la filmu . Wy s iłk i s p ełzły n a n iczy m ze wzg lęd u n a to , że „b rak o wało tam d o s tateczn ej liczb y zain teres o wan y ch o s ó b ” – jak mó wi Ku rtz 1 6 . Na ty le, n a ile Lu cas s ię o rien to wał, w o k res ie p rzed tu n ezy js k im p ełn y ty tu ł filmu b rzmiał: Przygody Luke’a Starkillera, jak stanowi „Kronika Whillów”, Saga I, Gwiezdne Wojny. W k wes tii n azwis k a b o h atera Lu k e’a Lu cas b y ł jed n ak s k ło n n y d o k o mp ro mis u . Z p ierws zeg o s zk icu wy ciąg n ął altern aty wn e n azwis k o i w ten o to s p o s ó b Lu k e Sk y walk er wk ro czy ł p o n o wn ie d o u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, ty m razem jak o mło d y b o h ater, a n azwis k o Stark iller zo s tało n a lo d zie (p rzy n ajmn iej d o 2 0 0 8 ro k u , g d y „Stark iller” zo s tał u czn iem Darth a Vad era w g rze o ty tu le The Force Unleashed). Na s zczęś cie n ie trzeb a b y ło p o n o wn ie k ręcić d ialo g ó w, g d y ż n azwis k o Lu k e’a n ie p ad a w s cen ariu s zu d o mo men tu p rzed s tawien ia g o k s iężn iczce Lei n a Gwieźd zie Śmierci w s cen ie, k tó ra miała zo s tać n ak ręco n a d o p iero w Lo n d y n ie. Ty mczas em in s p iracja Lu k e’a d o p ro wad ziła g o d o u p ad k u . Lu cas o p is y wał s ieb ie s ameg o jak o „p o g rążo n eg o w d ep res ji” i „d es p erack o n ies zczęś liweg o ” 1 7 . Nie p rzy s zed ł n a b an k iet z o k azji zak o ń czen ia zd jęć, wo lał s ię wy s p ać. Ale n ajg o rs ze miało d o p iero n ad ejś ć p o p o wro cie d o Lo n d y n u . W k wietn iu 2 0 1 3 ro k u , p rzemawiając w Win d s o rze p rzed k ró lo wą i p u b liczn o ś cią zło żo n ą z b ry ty js k ich g wiazd b ran ży filmo wej, Lu cas z n o s talg iczn y m

ro zrzewn ien iem ws p o min ał s wo je p o czątk i w Lo n d y n ie: „Przy jeżd żałem tu o d 1 9 7 5 ro k u – mó wił – więc trak tu ję to mias to jak s wó j d ru g i d o m” 1 8 . Ab y p o d k reś lić, co miał n a my ś li, p o s łu ży ł s ię w b ard zo s p ecy ficzn y s p o s ó b ary s to k raty czn ą fo rmą d ru g iej o s o b y liczb y mn o g iej: „Biały Do m, tamten rząd , n ie ws p iera b ran ży filmo wej w tak i s p o s ó b , jak my tu taj, w Wielk iej Bry tan ii”. Ale w 1 9 7 6 ro k u , w czas ie jed n eg o z n ajg o ręts zy ch lat w h is to rii, d o ś wiad czen ia Lu cas a w Wielk iej Bry tan ii, a zwłas zcza w tu tejs zej b ran ży filmo wej, b y ły u p io rn e. Praco wn icy o twarcie o k azy wali wro g o ś ć wo b ec „s zalo n eg o Amery k an in a” i filmu jeg o d zieciak ó w. „8 0 p ro c. ek ip y p ierws zej częś ci u ważało , że to b y ła k u p a ś mieci, i tak właś n ie twierd ziło ” – mó wił Pat Carr, k o o rd y n ato r p ro d u k cji. „Zd arzały s ię wy s o k o p o s tawio n e o s o b y , k tó re p o win n y u ważać n a s ło wa, p o zwalające s o b ie n a p lan ie n a k o men tarze, że Ku rtz i Lu cas n ie wied zą, co ro b ią” 1 9 . Najwięk s ze u ch y b ien ie p o p ełn ił Gil Tay lo r, o p erato r i weteran Nocnego nalotu, ale n awet An th o n y Dan iels , k tó ry n ap rawd ę wierzy ł w p o s tać Th reep io , u ważał, że s am film to „b zd u ra”. Tay lo r zap ewn ił Lu cas o wi jas n e, o ś lep iające o ś wietlen ie s tu d y jn e zamias t b ard ziej n atu raln eg o ś wiatła d o k u men taln eg o , o k tó re reży s er p ro s ił. A d ział s p rzątający ciąg le wy cierał p o wierzch n ie „u ży wan eg o ws zech ś wiata”. Teg o ws zy s tk ieg o b y ło d la Lu cas a za wiele. Na liś cie p łac miał ty s iąc o s ó b – w p o ró wn an iu z p iętn as to ma czło n k ami ek ip y , k tó ry ch zatru d n iał d o Amerykańskiego graffiti. Led wie ro zmawiał z Bry ty jczy k ami. Ku rtz, k tó ry ró wn ież n ie n ależał d o ro zmo wn y ch , o trzy mał ro lę med iato ra. Els tree b y ło p o d ś cis łą k o n tro lą związk ó w: o b o wiązk o we p rzerwy n a h erb atę 2 razy d zien n ie (h erb atę wy d awan o z wó zk ó w n a wy n o s , as y s ten ci n o s ili ją p rzeło żo n y m), a tak że g o d zin n a p rzerwa n a lu n ch . Praca k o ń czy ła s ię d o k ład n ie o 1 7 .3 0 , ch y b a że ak u rat k ręco n o s cen ę – wted y o d b y wało s ię g ło s o wan ie, czy n ależy p rzed łu ży ć p racę o k o lejn e 1 5 min u t. Lu cas zaws ze n aleg ał n a g ło s o wan ie i zaws ze g ło s o wan o p rzeciwk o n iemu . Alec Gu in n es s b y ł s fru s tro wan y zd jęciami, k tó re o d b y wały s ię w atmo s ferze „d u ch o ty , n u d y i b rak u d ecy zy jn o ś ci”. Złe wiad o mo ś ci o d Lu cas a – alb o s p o s ó b , w jak i mło d y reży s er je p rzed s tawił – n ie wy d awały s ię p o mo cn e. W wers ji wy d arzeń Lu cas filmu Gu in n es s zo s tał u d o b ru ch an y p o ty m, jak Lu cas zab rał g o n a lu n ch , ab y wy tłu maczy ć wag ę o fiary Ob ieg o -Wan a. Ale 1 2 k wietn ia, ty d zień p o p o wro cie ek ip y d o An g lii o raz d o łączen iu res zty amery k ań s k ich ak to ró w, Gu in n es s n ap is ał w d zien n ik u , że Lu cas n ad ał n ie p o d jął d ecy zji o zab iciu jeg o p o s taci. „Tro ch ę p ó źn o n a tak ie d ecy zje” – wś ciek ał s ię 2 0 . „A Harris o n Fo rd , zwracający s ię d o mn ie p er M atk o Przeło żo n a, n ie p o mag a”. Cztery d n i p ó źn iej: „Żału ję, że zg o d ziłem s ię n a tę

ro lę… to żad n e ak to rs two . Po żało wan ia g o d n e k wes tie ciąg le s ą zmien ian e i ty lk o n iezn aczn ie u leg ają p o p rawie”. Zmian y w d ialo g ach b y ły zas łu g ą Willard a Hu y ck a i Glo rii Katz. Lu cas zap ro s ił ich d o An g lii, ab y d o s zlifo wać fin aln ie o s tatn ią wers ję s cen ariu s za, i zap łacił im za to 1 5 ty s . d o laró w. Uczciwie s zaco wał, że wp ro wad zili zmian y w o k o ło jed n ej trzeciej s cen ariu s za. To mo że b y ć lek k a p rzes ad a, ale wy s tarczy wziąć jak ąk o lwiek ciętą i d o wcip n ą k wes tię z Gwiezdnych Wojen, n a p rzy k ład tę wy p o wiad an ą p rzez Han a So lo , a p rawd o p o d o b n ie o k aże s ię, że wy s zła s p o d p ió ra Hu y ck a i Katz. Na p rzy k ład : W s cen ie ro zg ry wk i w h o lo g raficzn e s zach y , g d y Th reep io p ro p o n u je n o wą s trateg ię Arto o : „Niech Wo o k iee wy g ra”. Wewn ątrz Gwiazd y Śmierci, g d y Lu k e p rzek o n u je Han a, że n ag ro d a za u rato wan ie Lei p rzejd zie jeg o n ajś miels ze fan tazje, a Han o d p o wiad a: „M am b u jn ą fan tazję”. Na d als zy m etap ie mis ji ratu n k o wej, g d y Han o d b y wa n erwo wą p o g awęd k ę p rzez in terk o m z d o wó d cą Gwiazd y Śmierci: „U n as ws zy s tk o g ra. A u was ?”. Gd y s fru s tro wan a to warzy s twem Han a i Ch ewb ack i Leia p ro s i: „Zab ierzcie s tąd ten ch o d zący fu trzak !” 2 1 . Trzy d zies to cztero letn i wó wczas Fo rd i d ziewiętn as to letn ia Fis h er b y li w s tan ie n ad ać d ialo g o m lek k o ś ci, ale n ie b y li n imi zach wy cen i. Do h is to rii p rzes zło zd an ie, k tó re Fo rd p o wied ział d o Lu cas a: „M o żes z to g ó wn o n ap is ać, ale p o wied zieć s ię teg o n ie d a”. M ło d e trio k ręciło s cen y w s ty lu d o k u men taln y m, jak w Amerykańskim graffiti, co o zn aczało , że Lu cas p o zwala im o d g ry wać s cen y b ez in s tru k cji, jak b y o d b y wali n o rmaln e ro zmo wy . Fis h er n azwała o b s ad ę „tres o wan y m g ad ający m mięs em”. Paliła z Fo rd em zio ło w czas ie zd jęć d o czas u , g d y jeg o trawa o k azała s ię d la n iej za mo cn a. M ieli p o tajemn y ro man s p o ty m, jak Fo rd zas k o czy ł ją, u k ry wając s ię w jej s zafie, u b ran y jed y n ie w k rawat. Reży s er b y ł właś ciwie n ieo b ecn y . Fo rd , co zn amien n e, p o wied ział, że Lu cas p o k ażd y m z u jęć o fero wał jed n ą z d wó ch in s tru k cji: „Po wtó rz to , ale lep iej” alb o „Szy b ciej i b ard ziej in ten s y wn ie”. Najwięk s zy u ś miech zag o ś cił n a jeg o twarzy , g d y Fis h er s p rezen to wała mu p is to let h elo wy n a b an k iecie z o k azji zak o ń czen ia zd jęć. Zd jęcia w Lo n d y n ie zak o ń czo n o w lip cu 1 9 7 6 ro k u . Nawet wó wczas zd jęcia w zatło czo n ej k an ty n ie n ie b y ły k o mp letn e, p o n ieważ ro zch o ro wał s ię b ry ty js k i p ro jek tan t i weteran Odysei, k tó ry o d p o wiad ał za k o s tiu my o b cy ch . Su ro we cięcia, k tó re Lu cas zeb rał d la Lad d ieg o , b y ły k o mp letn ą p o rażk ą. J ed y n e p o d s u mo wan ie,

jak ie wy k rzes ał z s ieb ie reży s er b rzmiało : „To n ie miało b y ć to ” 2 2 . By ć mo że Lu cas n ie zd awał s o b ie z teg o s p rawy , ale to b y ł wy jątk o wo d o b ry mo men t n a s zczero ś ć. Lad d ie zn ajd o wał s ię n a celo wn ik u wy twó rn i za s wo ją o b ro n ę Błękitnego ptaka, ro man ty czn ej fan tas y z Elizab eth Tay lo r i J an e Fo n d ą, n ak ręco n ej we ws p ó łp racy z wy twó rn ią s o wieck ą. Film u to n ął w box office, p rzy n o s ząc s traty w wy s o k o ś ci 8 ,5 mln d o laró w. A ty le d o k ład n ie wy n o s ił b u d żet Gwiezdnych Wojen. J eś li Lu cas n ie wy k azałb y s ię u czciwo ś cią i o d p o wied zialn o ś cią, twierd ząc, że jeg o film zn ajd u je s ię w n iep ewn y m p u n k cie, Lad d ie mó g łb y wy co fać s wo je ws p arcie. Tak czy in aczej wy twó rn ia p rzes u n ęła d atę p remiery z Bo żeg o Naro d zen ia 1 9 7 6 n a wio s n ę 1977. Parad o k s aln ie jed y n y m ś wiatełk iem w tu n elu d la Lu cas a b y ł k iep s k i s tan b ry ty js k iej g o s p o d ark i. In flacja ro s ła g wałto wn ie, a fu n t s łab ł. W marcu 1 9 7 6 ro k u rząd b ry ty js k i mu s iał p ro s ić o jałmu żn ę M ięd zy n aro d o wy Fu n d u s z Walu to wy . In wes to rzy wp ad li w p an ik ę. Do czas u n ad ejś cia termin u zap łaty wy k o n awco m fu n t p o raz p ierws zy w h is to rii s p ad ł p o n iżej d wó ch d o laró w. Ku rtz mu s iał o b ciąć p rawie 5 0 0 ty s . d o laró w z b u d żetu filmu . Teraz zn ajd o wali s ię p o n ad k res k ą jak ieś 6 0 0 ty s . d o laró w. Ku rtz i Lu cas u s ied li w p ewn y m mo men cie i p o czy n ili p o n u re o b liczen ia: wed łu g s wo ich p en s ji zarab iali 1 ,1 0 d o lara n a g o d zin ę. Po zak o ń czen iu zd jęć w Lo n d y n ie, w d ro d ze p o wro tn ej d o Stan ó w, Lu cas zro b ił s o b ie d wu d n io wy p rzy s tan ek w Alab amie n a s p o tk an ie ze Sp ielb erg iem. Właś n ie ro zp o częły s ię zd jęcia d o Bliskich spotkań trzeciego stopnia p rzy d wu k ro tn ie więk s zy m b u d żecie, n iż p o s iad ał Lu cas , n a o g ro mn y m p lan ie n ied alek o M o b ile, i ws zy s cy , w ty m Lu cas , o czek iwali h itu więk s zeg o o d Gwiezdnych Wojen. Niewiele o s ó b n ie mo g ło s ię d o czek ać ws p ó łczes n eg o Flasha Gordona, zd ecy d o wan ie czy m in n y m b y ł temat Sp ielb erg a, UFO. To b y ło s zaleń s two n a s k alę o g ó ln o k rajo wą. „Gd y Geo rg e wró cił z p lan u b y ł k łęb k iem n erwó w” – ws p o min ał p o latach Sp ielb erg . „Nie b y ł p rzek o n an y , że Gwiezdne Wojny d o ro s n ą d o wizji, jak ą p o s iad ał. Zd awało mu s ię raczej, że n ak ręcił film d la mały ch d zieci” 2 3 . Ek ip a Sp ielb erg a zap amiętała Lu cas a jak o ch u d eg o , b lad eg o , zmęczo n eg o i zach ry p łeg o : czło wiek a n a s k raju załaman ia. Załaman ie n as tąp iło , g d y Lu cas zatrzy mał s ię w Lo s An g eles , ab y s p rawd zić, jak mają s ię s p rawy w ILM . Dy k s tra wy d ał ju ż p o ło wę b u d żetu n a b u d o wę Dy k s traflex u i miał u k o ń czy ć p io n iers k ie trzy s tu s ześ ćd zies ięcio s to p n io we u jęcia tej wio s n y . Lu cas o b ejrzał s ied em wy k o n an y ch d o ty ch czas u jęć i jed n o u zn ał za jak o ś u ży teczn e. Nas tro je d ramaty czn ie zjech ały w d ó ł. Dy k s tra zo s tał zwo ln io n y .

W s amo lo cie d o San Fran cis co Lu cas zaczął o d czu wać b ó le w k latce p iers io wej. J ad ąc d o San An s elmo , zd ecy d o wał s ię zatrzy mać w Szp italu Og ó ln y m Hrab s twa M arin . Nas tęp n eg o d n ia lek arze p o wied zieli mu , że to jed n ak n ie b y ł atak s erca, lecz jed y n ie p rzemęczen ie, s y g n ał o s trzeg awczy o d o rg an izmu . „M o je ży cie ro zp ad ało s ię wo k ó ł mn ie” – p o wied ział 2 4 . Wciąż jed n ak p raco wał, u trzy mu jąc mo rd ercze temp o . Po n o wn ie zatru d n ił Dy k s trę, a tak że k iero wn ik a p ro d u k cji, ab y zap ro wad ził p o rząd ek w ILM i p o ło ży ł k res h ip is o ws k iej k o mu n ie. J eg o p ierws zy mo n taży s ta zro b ił trag iczn y ws tęp n y mo n taż, więc Lu cas zwo ln ił ró wn ież jeg o i s am s ię ty m zajął, s zu k ając w międ zy czas ie zas tęp s twa. Celem b y ło u zy s k an ie ws tęp n eg o mo n tażu p rzed Świętem Dzięk czy n ien ia. W zas tęp s twie d la u jęć wy mag ający ch efek tó w s p ecjaln y ch o raz d la ś cieżk i d źwięk o wej Lu cas zap ro p o n o wał s cen y walk p o wietrzn y ch z czas ó w II wo jn y ś wiato wej, k tó re k ied y ś mo n to wał, a tak że p o łączy ł mu zy k ę ze s wo ich u lu b io n y ch p ły t z mu zy k ą k las y czn ą. M imo to p ro d u k cja wy d awała s ię o b ło żo n a k lątwą – n awet wó wczas , g d y u ro d zo n y p o d s zczęś liwą g wiazd ą M ark Hamill p rzek o zio łk o wał s wo im au tem, s k ręcając n a zjazd z au to s trad y w d ro d ze n a s es ję zd jęcio wą. Po trzeb o wał o p eracy jn ej rek o n s tru k cji twarzy i wp ad ł w g łęb o k ą d ep res ję. Wted y s cen y Lu k e’a w jeg o ś cig aczu n a Tato o in e mu s iały zo s tać n ak ręco n e b ez ak to ra, więc zro b io n o to z p ewn ej o d leg ło ś ci. Nik t, k to o d wied zał ILM w zap u s zczo n ej Van Nu y s , międ zy d ziu p lami s amo ch o d o wy mi i mag azy n ami b ran ży p o rn o , n ie p o d ejrzewał, że mo że tu p o ws tać co k o lwiek wielk ieg o . „To tu taj k ręcicie film?” – p y tał ze zd ziwien iem Ro b Lo we, ws ch o d ząca g wiazd a ak to rs twa, o d wied zając cio tk ę i wu ja w ILM 2 5 . Lo we p is ał, że miejs ce wy g ląd ało raczej n a k ry jó wk ę Sy mb io ty czn ej Armii Wy zwo len ia. W d o d atk u n iezwy k le ś mierd ział k o s tiu m Ban th y , k tó ry u mies zczo n o n a s ło n iu n a p o trzeb y s cen p o d ró ży . Bru zd a w Gwieźd zie Śmierci s k ład ała s ię z p ian k o wy ch elemen tó w b azo wy ch , p o k ry ty ch wy tło czk ami p o jajk ach o raz elemen tami zab awek ; ek ip a ILM mu s iała je n ieu s tan n ie p rzemies zczać, ab y s two rzy ć wrażen ie, że b ru zd a ma d łu g o ś ć s etek metró w. Co jak iś czas wy czerp an i tech n icy u cin ali s o b ie w n iej d rzemk i. Wielu elemen tó w b rak o wało aż d o o s tatn iej min u ty . Zajmu jący s ię an imacją p o k latk o wą Ph il Tip p ett wraz z p rzy jació łmi z ILM zo s tał zrek ru to wan y d o o d d ziału p o ś cig o weg o w g as n ący ch d n iach Gwiezdnych Wojen, p o n ieważ Lu cas d es p erack o p o trzeb o wał k o g o ś , k to p o trafił p ro jek to wać i g rać wewn ątrz n o wy ch , b ard ziej p rzerażający ch k o s tiu mó w is to t s two rzo n y ch n a p o trzeb y k an ty n y . „Ory g in ały b y ły

d la n ieg o za b ard zo w s ty lu Beatrix Po tter” – ws p o min a Tip p ett 2 6 . A p o tem, g d y Lu cas

d o wied ział

s ię, że Tip p ett

ro b ił

an imację p o k latk o wą, p o p ro s ił

go

o s two rzen ie g ry w s zach y z p o ru s zający mi s ię p o two rami n a p o trzeb y p o k o ju ro zry wk i w So k o le M illen iu m. Na p o czątk u reży s er p lan o wał n ak ręcić u jęcia ak to ró w w mas k ach jak o p io n k ó w s zach o wy ch , b y ło jed n ak n a to za p ó źn o , g d y ż Tip p ett p raco wał n ad an imacją p o two ró w n o cą, w ty m czas ie w ILM o d b y wał s ię ju ż b an k iet n a zak o ń czen ie zd jęć. Nawet p o zak o ń czen iu zd jęć p o zo s tawał jes zcze d łu g i k o s zmar mo n tażu d źwięk u . Lu cas i Ku rtz ch cieli zas to s o wać w filmie Sen s u rro u n d – s y s tem ciężk ich b as ó w u ży ty w k atas tro ficzn y m filmie z 1 9 7 4 ro k u Trzęsienie ziemi i właś ciwie rzad k o s to s o wan y o d tamtej p o ry . Należał o n jed n ak d o s tu d ia Un iv ers al, k tó re zaży czy ło s o b ie zawro tn ej s u my 3 mln d o laró w zaliczk i o raz 1 0 p ro c. o d d o ch o d ó w z filmu . M ło d y i zu ch wały in ży n ier d źwięk o wiec z Do lb y n azwis k iem Step h en Katz s p o tk ał s ię z Lu cas em i Ku rtzem i p rzek o n ał ich , że tak i s am efek t mo żn a u zy s k ać zn aczn ie tan iej d zięk i n o wato rs k iej wó wczas tech n o lo g ii s ześ cio ś cieżk o weg o s tereo o d Do lb y . J ed n ak ty lk o n iek tó re k in a mo g ły s o b ie p o zwo lić n a in s talację n iezb ęd n eg o s y s temu , więc ilo ś ć p racy d la Lu cas filmu p o tro iła s ię – trzeb a b y ło zd o b y ć mik s er s ześ cio ś cieżk o wy , mik s er s tereo i mik s er mo n o , a to ws zy s tk o d o 2 5 maja. Ku rtz zarezerwo wał s tu d io d źwięk o we w Warn er Bro th ers , ale rezerwację an u lo wan o , g d y n ajwięk s za ś wiato wa g wiazd a k in a ak cji, Clin t Eas two o d , p o trzeb o wał s tu d ia n a p o trzeb y s wo jeg o k o lejn eg o filmu , zaty tu ło wan eg o Wyzwanie. Po d łu g ich p o s zu k iwan iach u d ało s ię zn aleźć s tu d io w Go ld wy n , ale n a n o cn ej zmian ie – o d d wu d zies tej d o ó s mej. Najg o rs za mo żliwa o p cja d la Lu cas a i Ku rtza, zn ó w wamp irza p o ra, p o wtó rk a z ro zry wk i Amerykańskiego graffiti. Ty m razem żad en z n ich n ie b y ł w s tan ie o d es p ać w d zień . Pewn eg o d n ia w czas ie mik s o wan ia Ku rtz n i s tąd , n i zo wąd o d eb rał telefo n o d Den n is a Stan filla, p rezes a wy twó rn i Fo x . „Zarząd ch ce o b ejrzeć film” – ro zleg ło s ię p o d ru g iej s tro n ie. Oto i wes zli – k s iężn a Grace z ek ip ą – o d wu d zies tej n a p ierws zy p o k az p ró b n eg o mo n tażu Gwiezdnych Wojen. A p o tem wy s zli – o d wu d zies tej d ru g iej, b ez s ło wa. „Bez b raw, n awet b ez u ś miech u ” – ws p o min ał Ku rtz. „By liś my n ap rawd ę p rzy g n ęb ien i” 2 7 . Os tatn i wy s zed ł Stan fill, k tó ry zo s tał, ab y p o cies zy ć Ku rtza: „Nie p rzejmu j s ię n imi. On i n ie zn ają s ię n a k in ie”. Smu tn iejs zy , mąd rzejs zy Lu cas zas iad ł z Ch arley ’em Lip p in co ttem d o wy wiad u , k tó ry miał trafić d o k s iążk i „o ty m, jak k ręco n o Gwiezdne Wojny”. Żad en z n ich n ie o czek iwał o g ro mn eg o n ak ład u . „To n ie b y ł d o k ład n ie tak i film, jak i p lan o wałem

zro b ić” – p o wied ział Lu cas . „Gd y b y m d o s tał jes zcze 5 lat i k o lejn e 8 mln , mo g lib y ś my o trzy mać co ś s p ek tak u larn eg o ” 2 8 . Przewid y wał s iln y s p rzeciw wy mierzo n y w s wó j „k o mik s o wy film” i ws p o min ał s ło wa Gen e Ro d d en b erry ’eg o , że Star Trekowi zajęło 1 0 czy 1 5 o d cin k ó w, zan im jeg o p o zy cja s ię u g ru n to wała: „M u s is z tro ch ę p o s p acero wać p o ś wiecie, k tó ry s two rzy łeś ”. Lu cas marzy ł o ty m, ab y p ewn eg o d n ia n ak ręcić k o lejn y film o s ad zo n y w u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, b liżs zy o ry g in ało wi, k tó ry miał w s wo jej wy o b raźn i. Najb liżej tej ilu zji zn alazł s ię, g d y o b ejrzał zwias tu n ; zmo n to wan y n ap rawd ę s zy b k o , s p rawiał wrażen ie, że to b y ł film ab s o lu tn ie ro jący s ię o d s tatk ó w k o s miczn y ch i o b cy ch . Po cies zen iem b y ło to , że wy twó rn ia p o d p is ała fin aln ą wers ję k o n trak tu w s ierp n iu , p rzek azu jąc Star Wars Co rp o ratio n całk o witą k o n tro lę n ad k ażd y m ewen tu aln y m s eq u elem d o ro k u 1 9 7 9 , n a wy p ad ek g d y b y wy s k ro b ał jak ieś fu n d u s ze n a jeg o n ak ręcen ie. Czy ten film miał jak iek o lwiek s zan s e? By ć mo że, Lu cas my ś lał p o n u ro . M o że d zieciak o m s ię s p o d o b a. M o że zaro b i ty le, ile ś red n io film Dis n ey a, czy li te 1 6 mln d o laró w. Ozn aczało b y to , że Fo x s traci n iewiele, p o d liczając k o s zty p ro mo cji i o g ó ln e, ale o n i wy twó rn ia mają s zan s ę zaro b ić n a zab awk ach . 1 6 mln to s u ma lep s za n iż Lu cas b y ł w s tan ie wy o b razić s o b ie d la k o g o k o lwiek in n eg o p o za Sp ielb erg iem. Nawet M arcia u ważała, że o s tatn i film Sco rs es eg o , k tó ry p o mag ała mo n to wać, Nowy Jork, Nowy Jork, p o rad zi s o b ie lep iej w box office. „Nik t n ie weźmie two jeg o filmu n a p o ważn ie” – p rzes trzeg ała męża. M arcia wy k o n ała s k ru p u latn ą p racę p rzy mo n tażu Gwiezdnych Wojen, ale rezu ltat n ie b y ł wed łu g n iej zad o walający . Po jed n y m z p o k azó w wy b u ch ła p łaczem: „To p rzecież Ostatnia miłość w wers ji s cien ce fictio n !” 2 9 (Ostatnia miłość b y ła k o lejn ą zn an ą k lap ą s tu d ia Fo x . Na s zczęś cie Lad d ie, k tó ry s ied ział n ieo p o d al, n ie d o s ły s zał). Do Lu cas a z k ażd ej s tro n y d o ch o d ziły g ło s y k ry ty k i, n awet o d n ajb liżs zy ch p rzy jació ł i n ajmo cn iej ws p ierający ch g o o s ó b . J es ien ią 1 9 7 6 ro k u wraz z Ed ward em Su mmerem o two rzy li Su p ers n ip e Art Gallery w d zieln icy Up p er Eas t Sid e n a M an h atan n ie, k ilk a p rzeczn ic o d Su p ers n ip e Co mic Eu p h o riu m. Ch cieli w p rzy s zło ś ci p rzek s ztałcić g alerię w b u tik s p rzed ający d zieła s ztu k i związan e z Gwiezdnymi Wojnami. Lu cas miał wizję trzech tak ich miejs c, p o zo s tałe ch ciał o two rzy ć w San Fran cis co i Bev erly Hills , ale n awet w No wy m J o rk u zain teres o wan ie wy d awało s ię zn ik o me. J eg o zap ał wy p alił s ię. Przech o d ząc p rzez 8 6 u licę z Lu cas em i Ku rtzem, Su mmer ws p o mn iał, że właś n ie o b ejrzał Ucieczkę Logana, h it s cien ce fictio n z 1 9 7 6 ro k u , o s ad zo n y w fu tu ry s ty czn y m s p o łeczeń s twie h ed o n is ty czn ej mło d zieży

w s reb rn y ch k o mb in ezo n ach , k tó rej n ie wo ln o b y ło ży ć d łu żej n iż d o trzy d zies tk i. „To tak i tro ch ę film d la s zczen iak ó w” – s k o men to wał Su mmer 3 0 . Lu cas zach mu rzy ł s ię. „Có ż, w tak im razie Gwiezdne Wojny n ie p rzy p ad n ą ci zb y tn io d o g u s tu ” – p o wied ział. „Są tro ch ę s zczen iack ie”. Su mmer zap ro tes to wał. Czy tał s cen ariu s z. I b y ł w o d d ziale p o ś cig o wy m. Za to właś ciciele k in zd ecy d o wan ie n ie b y li w o d d ziale p o ś cig o wy m. Fo x liczy ł n a zaliczk i za Gwiezdne Wojny w wy s o k o ś ci 1 0 mln d o laró w, ty mczas em o trzy mał led wie 1 ,5 mln . W maju 1 9 7 7 ro k u d o k in wch o d ziło mn ó s two ś wietn y ch filmó w: William Fried k in , reży s er Egzorcysty i Francuskiego łącznika, n ak ręcił jed en z ty ch p aran o iczn y ch th rilleró w z lat s ied emd zies iąty ch , k tó re cies zy ły s ię d u żą p o p u larn o ś cią – Cenę strachu. By ł film o II wo jn ie ś wiato wej, O jeden most za daleko, o raz p o s tap o k alip ty czn y th riller s cien ce fictio n , Aleja potępionych, film k u mp lo ws k i p o d ty tu łem Mistrz kierownicy ucieka o raz g łó wn y film lata wy twó rn i Fo x , d la k tó reg o Gwiezdne Wojny miały b y ć jed y n ie ro zg rzewk ą – Druga strona północy. Op arty n a b es ts ellero wej p o wieś ci Sin d ey ’a Sh eld o n a, film b y ł b ard zo o d ważn y m ro man s em w s ty lu lat s ied emd zies iąty ch , a fab u ła w s ty lu o p ery my d lan ej mies zała s ię z g o rącą tematy k ą ab o rcji i mo rd ers twa. Wy twó rn ia o b awiała s ię s trat z p o wo d u Gwiezdnych Wojen, d lateg o p ró b o wała zmu s ić k in a d o wy k u p u filmu , jeś li ch ciały wy ś wietlać Drugą stronę północy. A jeś li to b y s ię n ie u d ało (a tak właś n ie b y ło ), p rawn icy mieli s p ró b o wać s p rzed ać film w ramach u mo wy z firmą w RFN, ó wczes n y m rajem p o d atk o wy m Ho lly wo o d . Stu d io wy cen iło film n a mn iej n iż k o s zto wał: 1 2 mln d o laró w. Gwiezdne Wojny miały zo s tać wy rzu co n e d o RFN w ramach wy p rzed aży . I p rawd o p o d o b n ie tak i b y łb y s mu tn y k o n iec, g d y b y n ie to , że Ch arley Lip p in co tt p ro wad ził s wó j włas n y o d d ział p o ś cig o wy . Dziś n awet Lu cas film n ie wie, jak s ię z n im s k o n tak to wać. Zaży wa u ro k ó w emery tu ry n a farmie w ro d zin n y m New Hamp s h ire. Pro mo cja wielk o b u d żeto wy ch filmó w s cien ce fictio n w Ho lly wo o d ju ż mu s ię p rzejad ła. „Trzy d zieś ci lat w Lo s An g eles wy s tarczy ło mi” – s twierd ził 3 1 . Lip p in co tt b y ł g eek iem s cien ce fictio n , k o mik s o wy m i filmo wy m, u lep io n y m z tej s amej g lin y , co Lu cas . Po p rzep ro wad zce wraz z ro d zin ą d o Ch icag o o g ląd ał s eriale z Flas h em Go rd o n em wy ś wietlan e z p ro jek to ra n a ś cian ie miejs co wej b ib lio tek i. Od razu s ię wk ręcił, a p o tem ś led ził h is to rie p u b lik o wan e w „Ch icag o Ex amin er”, k tó reg o jeg o ro d zice n ie k u p o wali z p o wo d ó w p o lity czn y ch , więc mu s iał

p rzemy cać s tro n y k o mik s u o d d ziewczy n y mies zk ającej k ilk a p rzeczn ic d alej. Ws ch o d ząca g wiazd a n a USC, b y ł as y s ten tem p ro fes o ra filmu Arth u ra Kn ig h ta i p rzy jaźn ił s ię z mło d s zy m o d s ieb ie Lu cas em. To o n s p ro wad ził fran cu s k ieg o twó rcę J ean a-Lu ca Go d ard a n a k amp u s i u p ewn ił s ię, że Lu cas weźmie u d ział w jeg o s emin ariach . Po o b ro n ie Lip p in co tt wy ro b ił s o b ie n azwis k o w d ziale p ro mo cji M GM . Go ś ć, k tó ry g o zatru d n ił, M ik e Kap lan , o d p o wiad ał za k amp an ię rek lamo wą d la 2001: Odysei kosmicznej. Lip p in co tt ch ciał zro zu mieć, co p o s zło n ie tak ze s p rzed ażą filmu . Zas tan awiał s ię, d laczeg o n ie p o rad ził s o b ie lep iej. Czy Kap lan p ró b o wał n a p rzy k ład d o trzeć d o fan ó w, p o wied zmy n a Świato wej Ko n feren cji Scien ce Fictio n ? Kap lan wes tch n ął: właś n ie to ch ciał zro b ić, ale film n ie zo s tał u k o ń czo n y n a czas . Lip p in co tt wied ział zatem, co p o win ien zro b ić, g d y b y k ied y k o lwiek miał p raco wać p rzy p ro mo cji tak n erd o ws k ieg o filmu : „Zb u d o wałb y m p o d ziemn ą k lik ę. To ja b y łb y m ty m, k tó ry p rzełamu je ws zelk ie b ariery ”. Lip p in co tt u trzy my wał k o n tak t z Lu cas em o d u k o ń czen ia s tu d ió w, mo n tu jąc d la n ieg o p ro mo cy jn ą s zp u lę d la THX za k ró lews k ą s u mę 1 0 0 d o laró w. Do 1 9 7 5 ś cieżk i s k rzy żo wały s ię p o n o wn ie. Teg o ro k u Lip p in co tt miał d u żą w wy twó rn i Un iv ers al, o p raco wu jąc s trateg ię p ro mo cy jn ą d la Szczęk Sp ielb erg a, p ierws zeg o filmu w h is to rii, k tó ry zaro b ił 1 0 0 mln d o laró w w

ro k u ich p rzerwę Stev en a box office.

Ak cje Lip p in co tta p o s zy b o wały wy s o k o , d elik atn ie mó wiąc. Ku rtz i Lu cas zach o wali s wo je p o s ad y w Un iv ers alu p o Amerykańskim graffiti; wy ś led zili Lip p in co tta i Lu cas o d b y ł z n im trzy g o d zin n ą ro zmo wę w lo b b y M CA Black To wer, p rzerażający m b u d y n k u – s ied zib ie b iu r zarząd u wy twó rn i. W ten s am week en d Lip p in co tt p rzeczy tał trzeci s zk ic s cen ariu s za Gwiezdnych Wojen o d d es k i d o d es k i. Ku p ili g o . Oto n ares zcie zn alazł film, p rzy k tó ry m b ęd zie mó g ł wp ro wad zić w ży cie p lan Kap lan a. Lip p in co tt jak o k iero wn ik d o s p raw mark etin g u p o ro zp o częciu p racy n ad Gwiezdnymi Wojnami w lis to p ad zie 1 9 7 5 ro k u n aty ch mias t zain teres o wał s ię ad ap tacją s cen ariu s za. Lu cas ch ciał p o wieś ci, a jeg o p rawn ik , To m Po llo ck , zamierzał s p rzed ać p rawa n o wo jo rs k im d o mo m wy d awn iczy m. J ed n ak Lip p in co tt zn ał id ealn e wy d awn ictwo , mian o wicie Ballan tin e Bo o k s , n ajb ard ziej p res tiżo weg o wy d awcę literatu ry s cien ce fictio n w k raju . Po k azał s cen ariu s z J u d y -Ly n n Del Rey , red ak to rce i żo n ie leg en d arn eg o Les tera Del Rey a, i p o d czas tamteg o s p o tk an ia s p rzed ał n ie jed en , ale p ięć ty tu łó w z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen: d wie ad ap tacje, d wie k s iążk i „th e mak in g o f” i k alen d arz. Pierws zy m p o my s łem Lu cas a, jeś li ch o d zi o au to ra ad ap tacji k s iążk o wej, b y ł Do n

Glu t, czło n ek

jeg o

d awn ej

u czeln ian ej

b an d y . Glu t

zad zwo n ił

do

Lu cas a

i p o wied ział: „Sły s załem, że ro b is z film p o d ty tu łem Gwiezdne Wojny. Czy mo g ę jak o ś p o mó c?” 3 2 . Lu cas zao fero wał mu n ap is an ie p o wieś ci, ale p o wied ział, że s ą k ru czk i. Po p ierws ze, mó g ł mu zap łacić ty lk o 5 ty s . d o laró w, b ez tan tiemó w, a p o d ru g ie s tu d io n aleg ało n a u mies zczen ie n azwis k a Lu cas a n a o k ład ce. To b y ł ty p o wy ghostwriting. Glu t p o d zięk o wał i o d mó wił. W ramach p lan u B Del Rey zatru d n iła p u lp o weg o p is arza s cien ce fictio n Alan a Dean a Fo s tera, k tó reg o p o wieś ć Icerigger p rzy p ad ła jej d o g u s tu . Wied ziała ró wn ież, że n ap is ał ad ap tację Dark Star, n ie ws p o min ając o n ieb ag ateln ej liczb ie d zies ięciu ad ap tacji z u n iwers u m Star Treka, o p arty ch n a s erialu an imo wan y m. Fo s ter zg o d ził s ię n a waru n k i i o d b y ł k ró tk ie s p o tk an ie z Lu cas em w ILM . W czas ie ro zmo wy s p y tał Lu cas a, co b ęd zie ro b ił, g d y to ws zy s tk o d o b ieg n ie k o ń ca. „Przejd ę n a emery tu rę i b ęd ę k ręcił ek s p ery men taln e k ró tk o metrażó wk i” – o d p o wied ział Lu cas . Fo s ter b y ł n atu raln y m d o d atk iem d o o d d ziału p o ś cig o weg o . On ró wn ież wy ch o wy wał s ię n a k o mik s ach , co wp ły n ęło n a jeg o s ty l p is ars k i – p is ał s zy b k o . „J a tak n ap rawd ę o g ląd am film w g ło wie” – mó wi Fo s ter. „Pis zę s zy b k o , p o n ieważ p o p ro s tu o p is u ję to , co wid zę” 3 3 . Gwiezdne Wojny b y ły p o p ro s tu k o lejn y m zlecen iem, a o n n ap is ał ad ap tację k s iążk o wą s cen ariu s za w k ró cej n iż d wa mies iące, o p ierając s ię n a zrek o n s tru o wan y m s zk icu . Po czy n ił k ilk a zwro tó w p o d ro d ze, p o czy n ając o d : „Dawn o , d awn o temu w o d leg łej g alak ty ce”. Zd awało mu s ię, że „w in n ej g alak ty ce w in n y m czas ie” b rzmi lep iej. Nap is ał, że M o s Eis ley b y ła „n ęd zn ą zb ieran in ą ło tró w i ty p ó w o wątp liwej rep u tacji”. Od tamteg o czas u Fo s tero wi p rzy p is u je s ię wy my ś len ie imien ia Imp erato ra g alak ty k i, Palp atin e’a, k tó re p o jawia s ię w p ro lo g u . On jed n ak twierd zi, że n ie p o trafi s o b ie teg o p rzy p o mn ieć, więc imię to mo że ró wn ie d o b rze p o ch o d zić z n o tatek Lu cas a. Ks iążk a s ama w s o b ie n ie jes t zła, ale jes t relik tem z czas ó w, g d y Gwiezdne Wojny b y ły wciąż ty tu łem, z k tó reg o ch ich o tan o p o d n o s em. Z b rak u k o g o ś , k to s tałb y n ad n im i p rzy p o min ał, że ten ś wiat n ie p o win ien mieć n ic ws p ó ln eg o z ziems k im, Fo s ter wrzu cił k ilk a k wes tii, k tó re wy d ają s ię d ziś d ziwaczn e d la fan ó w Gwiezdnych Wojen, jak : „n ie o d ró żn iłb y Ban th y o d p an d y ” alb o „u my s ł Lu cas a b y ł b ło tn is ty jak s ad zawk a zan ieczy s zczo n a ro p ą”. Ws p o mn iał tak że o jed n y m zwierzęciu , ab y mó c o d wo łać s ię d o jed n ej ze s wo ich u lu b io n y ch k wes tii z k o med ii: „Co to jes t k aczk a?” – p y ta Lu k e Ob ieg o -Wan a, co ewid en tn ie k o jarzy s ię z filmem b raci M arx Orzechy kokosowe, w k tó ry m Gro u ch o mó wi „p aczk a”, a Ch ico , k tó ry n ie d o s ły s zał g o : „J ak a k aczk a?” Po s p rzed aży p raw d o ad ap tacji wy d awn ictwu Ballan tin e Lip p in co tt p rzy g o to wał

p o rtfo lio n a d ecy d u jące s p o tk an ie zarząd u wy twó rn i Fo x w g ru d n iu 1 9 7 5 ro k u , n a k tó ry m zatwierd zo n o b u d żet. Nas tęp n ie wy g ło s ił tę s amą p rezen tację n a zjeźd zie d ziałó w s p rzed aży wy twó rn i w Lo s An g eles : „2 6 w 7 6 ”. (To b y ło jes zcze wted y , g d y Gwiezdne Wojny p lan o wan o wy p u ś cić jak o jed en z d wu d zies tu s ześ ciu filmó w z o k azji d wó ch s etlecia). Pu b liczn o ś ć n ie b y ła zain teres o wan a. „Zan u d ziłem d o cn a ty ch s tary ch p ierd zieli z wielk imi cy g arami” – ws p o min a Lip p in co tt. „Za to mło d zi lu d zie, k tó rzy p rzy s zli z n imi, u wielb iali to ”. Ku p ił d zieciak o m o b iad i p o zo s tali w k o n tak cie. J eg o p o d ziemn a k lik a właś n ie s ię n aro d ziła. Ko lejn y m s p o s o b em, ab y d o trzeć d o d zieciak ó w jes zcze p rzed p remierą filmu , b y ły k o mik s y . Lip p in co tt s tan ął n a g ło wie, ab y d o s tać s ię n a s p o tk an ie w M arv el Co mics . Wy d awca Stan Lee n ie o d b ierał jeg o telefo n ó w, ale Ed ward Su mmer u ru ch o mił k o n tak ty i załatwił mu s p o tk an ie z red ak to rem n aczeln y m Ro y em Th o mas em, k tó ry właś n ie n ap is ał ad ap tację k o mik s o wą s p ace fan tas y Ed win a Arn o ld a z 1 9 0 5 ro k u – Lieutenant Gullivar Jones: His Vacation. Th o mas ch ciał n ap is ać ró wn ież ad ap tację Gwiezdnych Wojen i zwo łał s p o tk an ie ze Stan em. Umo wa, jak ą u d ało s ię Lip p in co tto wi zawrzeć z M arv elem, b y ła n iezwy k ła jak n a tamte czas y . Zazwy czaj film b y ł ad ap to wan y w jed en lu b d wa zes zy ty k o mik s o we. Lip p in co tt n aleg ał n a p rzy n ajmn iej p ięć, z czeg o d wa miały b y ć wy d an e jes zcze p rzed p remierą filmu . Lee zg o d ził s ię, ale Lu cas film n ie miał zo b aczy ć an i cen ta z tan tiemó w, d o p ó k i n ie s p rzed ad zą 1 0 0 ty s . eg zemp larzy . Najp o p u larn iejs zy ty tu ł M arv ela, mian o wicie Spider-Man, s p rzed awał s ię w 2 8 0 ty s . eg zemp larzy za zes zy t. „To mn ie an i tro ch ę n ie o d s tras zy ło ” – mó wi Lip p in co tt. „Alb o k o mik s miał o k azać s ię s u k ces em, alb o ch rzan ić to ”. W Fo x „my ś leli, że jes tem n ajwięk s zy m g łu p cem n a ś wiecie” – mó wi. Nie z p o wo d u k lau zu li o 1 0 0 ty s . eg zemp larzy , ale d lateg o , że ten k o mik s n ik o g o n ie o b ch o d ził. W jak i n ib y s p o s ó b miałb y p rzy ciąg n ąć p u b liczn o ś ć d o k in ? Gd y p ierws zy n u mer p o jawił s ię w k io s k ach i n ie s p rzed ał s ię w s tu ty s iącach , k ry ty cy wy d awali s ię triu mfo wać. M imo to Lip p in co tt p o d wo ił s wo je wy s iłk i. Pro wad ził n a częś ć etatu zajęcia filmo we za UC San Dieg o , a jed en z d zieciak ó w z jeg o zajęć b y ł ws p ó łzało ży cielem k o n wen tu k o mik s o weg o , k tó ry n o s ił mało k reaty wn ą n azwę Co mic-Co n . Lip p in co tt p o jech ał n a San Dieg o Co mic-Co n 1 9 7 6 i s p ró b o wał zro b ić co ś , czeg o n iewielk i k o n wen t jes zcze n ie wid ział: p rzy g o to wał p an el n a temat n ad ch o d zącej p remiery filmo wej. Dziś Co mic-Co n jes t wielk ą imp rezą, zap ch an ą p o b rzeg i h o lly wo o d zk imi wy twó rn iami i firmami telewizy jn y mi, k tó re rek lamu ją s wo je p ro d u k ty . Przy jmu je

s ię, że p u b liczn o ś ć k o n wen tu p o trafi s two rzy ć lu b zn is zczy ć fran czy zę, k tó ra ma n awet n ajmn iejs ze związk i ze s cien ce fictio n , s u p erb o h aterami, fan tas y czy h o rro rem. Stu d ia filmo we i telewizy jn e u ważn ie o b s erwu ją u czes tn ictwo w wielk ich p an elach i b iad a p u b licy s to m, k tó rzy n ie o d n o tu ją d o b rej frek wen cji. Gd y p o wied ziałem Lip p in co tto wi, że zamierzam p o jawić s ię p o raz p ierws zy n a Co mic-Co n , p rzep ro s ił za to , czeg o tam d o ś wiad czę: „Do p ro wad ziłem d o czeg o ś , co mn ie teraz p rzeraża” – wy zn ał. J eg o p rezen tacja w czas ie k o n wen tu b y ła jed n ak d alek a o d teg o , co mo żn a zo b aczy ć d zis iaj. Po k azy wał s lajd y , p rzy b liżał b o h ateró w i h is to rię. Nie b y ło zwias tu n ó w an i zajawek . Efek ty s p ecjaln e b y ły d alek ie o d u k o ń czen ia. Żad n a z g wiazd n ie p o k azała s ię n a p rezen tacji. Na wid o wn i zas iad ło k ilk as et o s ó b . Sp rzed awał p lak aty p o 1 ,7 5 d o lara za s ztu k ę, k tó re raczej n ie s zły jak ś wieże b u łeczk i. M imo to Lip p in co tt n ie p o d d awał s ię. Po s zed ł n a k o n feren cję Scien ce Fictio n an d Fan tas y So ciety w San Fern an d o Valley , g d zie za b ezczeln ą p ró b ę p ro mo cji filmu zaczął g o n ęk ać k ło p o tliwy mi p y tan iami p ewien u zn an y au to r. „Dwo je s tu d en tó w zareag o wało b ard zo p o zy ty wn ie” – ws p o min a Lip p in co tt. „Stars i p is arze u ważali mn ie za n iewiele warteg o h an d lo wca”. We wrześ n iu p o leciał d o Kan s as n a 3 4 . Wo rld Scien ce Fictio n Co n v en tio n , o d b y wającą s ię w ty m s amy m h o telu , w k tó ry m k ilk a d n i wcześ n iej Rep u b lik an ie p o n o wn ie p o wo łali Gerald a Fo rd a n a p rezy d en ta p o ciężk iej b itwie z g u b ern ato rem Ro n ald em Reag an em. Ty m razem Lip p in co tt zab rał ze s o b ą M ark a Hamilla i Gary ’eg o Ku rtza, a tak że mn ó s two k o s tiu mó w z filmu , ch o ć n awet tu s p o tk ał s ię z p o d ejrzen iami i n iep o ro zu mien iami. Org an izato ró w, k tó rzy n ie mieli d o czy n ien ia d o ty ch czas z teg o ty p u p ro mo cją, trzeb a b y ło n amawiać, żeb y p o zwo lili Lip p in co tto wi p o k azać k o s tiu my . Lip p in co tt n ad ro b ił h is to rię s p ace fan tas y . Ro zmawiał z fan zin ami. Stu d io wał Star Treka, ab y zro zu mieć, co tak ieg o s p rawiło , że zy s k ał tak o d d an y ch fan ó w (s am d o n ich n ie n ależał). J eg o p lan mark etin g o wy zak ład ał jed n ak że, ab y n ie wch o d zić w d ro g ę k ręg o m fan ó w Star Treka z o b awy , że mo g lib y k ry ty k o wać zb y t p o d o b n ą n azwę. Nawet b ez teg o s eg men tu ry n k u Lip p in co tt o b s erwo wał n aras tające zain teres o wan ie w s p o łeczn o ś ci s cien ce fictio n . Ad ap tacja Fo s tera zaty tu ło wan a Star Wars: From the Adventures of Luke Skywalker d o czek ała s ię p u b lik acji w g ru d n iu 1 9 7 6 ro k u , 6 mies ięcy p rzed p lan o wan ą p remierą filmu . By ło to częś cio wo efek tem p rzes u n ięcia d aty p remiery . Ale p o my s ł u trzy man ia o ry g in aln ej d aty wy d an ia p o wieś ci b y ł p o my s łem Lip p in co tta: h is to ria

miała trafić wcześ n iej d o fan ó w w liczb ie 2 5 0 ty s ., b o tak i b y ł n ak ład p o czątk o wy , i n amó wić d o ro zp u s zczen ia wici wś ró d zn ajo my m. Ks iążk a z zap ierającą d ech w p iers iach o k ład k ą au to rs twa M cQu arrieg o wy s zła w wers ji b ro s zu ro wej, trafiła n a lis tę b es ts elleró w i wy p rzed ała s ię d o lu teg o . Co d ziwn e, Del Rey n ie ch ciała n a razie ry zy k o wać wzn o wien ia, ale Lip p in co tto wi u d ało s ię n amó wić „Th e Lo s An g eles Times ” n a wy d an ie o d cin k o we. Su k ces k s iążk i o g ro mn ie p o d b u d o wał mo rale w ILM , g d zie ek ip a o d efek tó w s p ecjaln y ch n ad al b ied ziła s ię n ad s cen ami, k tó re Fo s ter z tak ą łatwo ś cią o p is y wał. Po d ziemn a k lik a Lip p in co tta, p o d o b n ie jak mas o wi o d b io rcy k s iążk i, ro s ła w s iłę w miarę zb liżan ia s ię d aty p remiery filmu , wy zn aczo n ej n a 2 5 maja. W p iątek p rzed ś ro d o wą p remierą o d b y ł s ię s p ecjaln y p o k az d la k ry ty k a z „Variety ” o raz d wu d zies tu mło d y ch lu d zi w wiek u s tu d en ck im. Kry ty k o s k arży ł Lip p in co tta o p ró b ę wp ły n ięcia n a o cen ę p o p rzez g ru p ę ro zrad o wan ej mło d zieży , ale źle to o d eb rał. M ło d zi lu d zie mieli ro zk ręcić s iatk ę telefo n iczn ą, s zaleń czo d zwo n iąc d o zn ajo my ch mies zk ający ch w in n y ch reg io n ach k raju i o p o wiad ając im o ty m n ies amo wity m filmie, k tó ry właś n ie o b ejrzeli. Gwiezdne Wojny trafiły zaled wie d o trzy d zies tu d wó ch k in w cały ch Stan ach , ale d zięk i k lice Lip p in co tta p rzy n ajmn iej w jed n y m b y ły h item wieczo ru : w liczący m 1 3 5 0 miejs c Co ro n et w San Fran cis co , zn an y m z n ajlep s zeg o o b razu i jak o ś ci d źwięk u w mieś cie. Gary M ey er b y ł ag en tem d o s p raw rezerwacji zaró wn o w k in ie Co ro n et, jak i d ru g im k in ie wy twó rn i Un ited Artis ts – Alex an d rii 3 4 . By ł tak p o d ek s cy to wan y k amp an ią Lip p in co tta, że p o d czas k o lacji p ewn eg o wieczo ru p o wied ział s zefo wi d y s try b u cji wy twó rn i Fo x o ty m n ies amo wity m filmie, Gwiezdnych Wojnach. Dy rek to r n ie wierzy ł włas n y m u s zo m. Os tatn ie p lo tk i, jak ie s ły s zał n a temat tej p ro d u k cji g ło s iły , że zarząd zas n ął p o d czas p o k azu , a film trafi n a p ó łk ę. Przy cis n ął M ey era: b ęd zie wy ś wietlał Drugą stronę północy w Co ro n et i Gwiezdne Wojny w s wo im d ru g im n ajlep s zy m k in ie, czy tak ? M ey er p o twierd ził i b ezzwło czn ie zarezerwo wał d atę emis ji Gwiezdnych Wojen w Co ro n et.

1 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 9 7 . 2 M cQu arrie d la „Star Wars In s id er” 2 0 0 0 , n r 5 0 (lip iec/s ierp ień ), s . 6 3 . 3 M cQu arrie we ws p o mn ien iach Pau la Bateman a, wy wiad au to ra, 3 0 s ierp n ia 2 0 1 3 .

4 Pau l Bateman , wy wiad au to ra. 5 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra, 2 4 k wietn ia 2 0 1 4 . 6 In fo rmacje i cy taty n t. Bu rtta z wy wiad u z Pab lo Hid alg o , Star Wars Celeb ratio n Eu ro p e II, 2 6 lip ca 2 0 1 3 . 7 Fred Ro o s , wy wiad au to ra, 2 7 lu teg o 2 0 1 3 . 8 Dla p o ró wn an ia mo żn a p rzy to czy ć ró wn ie zawiły ro d zimy łaman iec: „W g ąs zczu s zczawiu we Wrzes zczu k las zczą k les zcze n a d es zczu , s zep cze s zczy g ieł w s zczelin ie, s zczek a s zczen iak w Szczu czy n ie, p is zczy p s zczo ła p o d Ps zczy n ą, ś wis zcze ś wiers zcz p o d Les zczy n ą, a trzy p lis zk i i lis zk a tas zczą p łas zcze w Szy p lis zk ach ” [p rzy p . tłu m.]. 9 Ko men tarze M ik i M ifu n e w jap o ń s k im q u izie h is to ry czn y m Sekai Fushigi Hakken!, cy t. w: How Star Wars Might Have Had a Different Darth Vader, Ko tak u .co m, 1 4 s ty czn ia 2 0 1 3 . 1 0 Dzien n ik i Aleca Gu in n es s a, cy t. w: P.P. Read , Alec Guinness: The Authorized Biography, New Yo rk : Simo n & Sch u s ter, 2 0 1 1 , s . 5 0 3 – 5 0 4 . 1 1 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 1 0 6 . 1 2 Ory g in aln y So k ó ł k o s zto wał 2 5 ty s . d o laró w, jed n ą trzecią całeg o b u d żetu mo d elo weg o . Uży to g o p o n o wn ie jak o s tatk u reb elian ck ieg o n a p o czątk u filmu , k ręcąc s cen y z Tan tiv e IV. 1 3 L. Bo u zereau , „Star Wars”: The Annotated Scripts, op. cit., s . 5 2 . 1 4 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 9 7 . 1 5 Ibidem, s . 1 6 0 . 1 6 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra. 1 7 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 1 6 0 . 1 8 George Lucas Praises British Film Industry at Windsor Castle Event, Yah o o ! News , 5 k wietn ia 2 0 1 3 , h ttp ://u k .mo v ies .y ah o o .co m/g eo rg e-lu cas -p rais es -b ritis h -film-in d u s try win d s o r-cas tle-1 4 3 7 0 0 6 3 5 .h tml. 1 9 Carr cy to wan y w: The Making of „Star Wars: Return of the Jedi”, red . J .P. Peech er, New Yo rk : Ballan tin e Bo o k s , 1 9 8 3 , s . 1 2 . 2 0 Dzien n ik i Gu in n es s a, cy t. w: P.P. Read , Alec Guinness…, op. cit., s . 5 0 5 . 2 1 Wk ład Hu y ck i Katz d o s cen ariu s za o d n o to wan y w: L. Bo u zereau , „Star Wars”: The Annotated Scripts, op. cit., s . 5 – 1 2 0 . 2 2 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 1 9 0 . 2 3 Spielberg on Spielberg, Tu rn er Clas s ic M o v ies , 2 0 0 7 . 2 4 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 2 1 8 . 2 5 R. Lo we, Stories I Only Tell My Friends: An Auto-biography, New Yo rk : Hen ry Ho lt, 2 0 1 1 , s . 54. 2 6 Ph il Tip p ett, wy wiad au to ra, 1 1 k wietn ia 2 0 1 4 . 2 7 Relacja z p o k azu wg G. Ku rtza, wy wiad au to ra. 2 8 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 2 2 4 . 2 9 P. Bis k in d , Easy Riders, Raging Bulls…, op. cit., s . 3 3 4 .

3 0 Ed ward Su mmer, wy wiad au to ra, 2 4 czerwca 2 0 1 3 . 3 1 In fo rmacje i cy taty n t. Ch arley ’a Lip p in co tta, wy wiad au to ra, 8 lip ca 2 0 1 3 . 3 2 Do n Glu t, wy wiad au to ra, 9 lip ca 2 0 1 3 . 3 3 Alan Dean Fo s ter, wy wiad au to ra, 2 6 czerwca 2 0 1 3 . 3 4 His to ria z k in a Co ro n et, cy t. w: „Star Wars” and the Coronet in 1977: An Oral History, „San Fran cis co Ch ro n icle”, 2 7 maja 2 0 1 3 .

XI PIERWSZA SZPULA 25

maja 1 9 7 7 ro k u b y ł k o lejn y m s zary m d n iem w San Fran cis co , z k ró tk im tch n ien iem wio s n y , zg as zo n y m p rzez tę s amą p acy ficzn ą mg łę, k tó ra zmro ziła d o s zp ik u k o ś ci M ark a Twain a s tu lecie wcześ n iej. „Najb ard ziej lo d o watą zimą, jak ą zap amiętałem, b y ło lato s p ęd zo n e w San Fran cis co ”. Nie wiad o mo , czy fak ty czn ie b y ły to s ło wa Twain a, ale k ażd y mies zk an iec zato k i Bay wie, że to p rawd a. W s p rzed awan ej za 2 0 cen tó w „Ch ro n icle” wiad o mo ś ci b y ły ró wn ie p o n u re, co p o g o d a. Po p rzed n iej n o cy n a lo tn is k u Oak lan d Airp o rt ek s p lo d o wał s amo lo t to waro wy , w wy b u ch u zg in ęło d wó ch p raco wn ik ó w lo tn is k a, a o ś miu zo s tało ran n y ch . Nid erlan d zcy terro ry ś ci n ad al p rzetrzy my wali 1 6 0 d zieci jak o zak ład n ik ó w. In d ek s Do w J o n es zamk n ął s ię p o n iżej 1 0 0 0 , s wo jeg o n ajn iżs zeg o p o zio mu o d s zes n as tu mies ięcy . By ły p rezy d en t Nix o n o d czterech wieczo ró w wy s tęp o wał w telewizji i wd awał s ię w p ap lan in ę z ty m b ry ty js k im d zien n ik arzem, Dav id em Fro s tem. Czy teln icy mieli ju ż wk ró tce zap o mn ieć i o aferze Waterg ate, i o Wietn amie, ale ś lad y wo jn y p o zo s tały ws zęd zie i b y ły o d czu waln e jes zcze w 1 9 7 7 ro k u . „Ch ro n icle” d o n o s iła, że Pen tag o n p rzewo ził k o leją p rzez cały k raj ład u n k i czy n n ik a p o marań czo weg o , ab y mo żn a g o b y ło s p alić w o cean ie (jak twierd ziły wład ze – n ies zk o d liwie). Wed łu g k ró tk iej zajawk i rząd właś n ie p rzetes to wał b ezp ieczeń s two b eczek n a p aliwo n u k learn e p o p rzez zd erzan ie ich z p o ciąg iem jad ący m z p ręd k o ś cią p o n ad 1 3 0 k m/h . Przez lata wład ze u k ry wały , że teg o s ameg o d n ia p ro wad zo n o n o wą s erię p o d ziemn y ch tes tó w n ad b ro n ią ato mo wą n a p u s ty n i w Nev ad zie. Żad n a z ty ch h is to rii n ie d o tarła n a p ierws ze s tro n y g azet – zarezerwo wan o je d la arty k u łu o ś lu b ach , k tó re n ajwy raźn iej b y ły n a to p ie. Szo k u jąca liczb a 5 0 ty s . p ar p o b rała s ię w Las Veg as w s amy m ty lk o 1 9 7 7 ro k u . Nie p o trzeb o wan o n awet b ad ań k rwi. „Więk s zo ś ć d o s tan ie d armo wą p izzę – p is an o w arty k u le – o raz g arś ć mo n et, zn iżk ę n a Read er’s Dig es t i żel p o d p ry s zn ic o zap ach u eu k alip tu s a”. Ato mó wk i. Nix o n . Terro ry ś ci. Wy b u ch y . To k s y n y . Ślu b y w k as y n ie. Ko g o to w o g ó le o b ch o d zi? Czy teln icy , k tó ry m u d ało s ię p rzeb rn ąć d o s tro n y 5 1 , d o tarli d o jed y n ej p o rcji

rad o s n y ch n ews ó w. Po d o s zczęd n y m n ag łó wk iem n a 4 s ło wa: Gwiezdne Wojny: magiczna przejażdżka d zien n ik arz J o h n Was s erman , lo k aln y weteran zn an y z p u b lik acji o p in ii n a temat sex show n a ży wo , p o s tan o wił zrecen zo wać n o we d zieło miejs co weg o twó rcy , k tó reg o film właś n ie wch o d ził d o k in , ale ty tu ł ten b y ł n a ty le n ieważn y d la włas n eg o s tu d ia, że n awet n ie zas łu ży ł s o b ie n a p o rząd n ą p remierę 1 . Recen zja Was s erman a zap ierała d ech w p iers iach . „Dzis iejs zy m o twarciem w k in ie Co ro n et s wo imi Gwiezdnymi Wojnami s cen arzy s ta-reży s er Geo rg e Lu cas d o k o n ał s p ek tak u larn eg o p o wro tu n a ek ran ” – p is ał. Nazwał film „n ajb ard ziej ek s cy tu jący m ty tu łem ro k u – n a s cen ie i w k in ie”, a tak że u zn ał, że jes t „wizu aln ie n ajb ard ziej n ies amo wity m o b razem teg o ty p u o d czas u p remiery 2001: Odysei kosmicznej, ch o ć in try g u jąco lu d zk im w s wo im zas ięg u i o g ran iczen iach ”. J ak b y teg o n ie wy s tarczy ło , ab y s p rzed ać film, Was s erman o p is ał g o jak o „tak s amo p rzy s tęp n y d la d zieci czy n as to latk ó w, jak i d la n as , s tars zy ch g o ś ci… d zis iejs zy Star Trek, s ty lo wy Kosmos 1999, k tó ry u n ies ie n as n a mag iczn y m d y wan ie n as zej wy o b raźn i”. Film o fero wał n awet p o zy ty wn y p rzek az: J ed y n y m wy raźn y m „k azan iem” Lu cas a – ch o ć i tak led wie s ły s zaln y m – jes t s u g es tia, że czło wiek jes t czło wiek iem, a s two rzen ie jes t s two rzen iem i n ie ma zn aczen ia, jak d alek o w p rzy s zło ś ć lu b w p rzes zło ś ć p ó jd zies z, ab y s ię o ty m u p ewn ić. Bó g jes t M o cą, u czu cia p o k o n u ją zimn ą k alk u lację, d o b ro zwy cięża zło – ch o ć n ig d y n ie b ez p o ś więcen ia – a miło ś ć trzy ma n as razem. Gwiezdne Wojny s ą tą n ajrzad s zą z k reacji: d ziełem s ztu k i z u n iwers aln y m (wy b aczcie g rę s ło wn ą) p rzek azem. Bo w k ażd y m z n as jes t p rzecież d zieck o , k tó re ś n i o mag iczn y ch is to tach i fan tas ty czn y ch p rzy g o d ach … J eś li Gwiezdne Wojny n ie zg arn ą p rzy n ajmn iej p ó ł tu zin a n o min acji d o Os cara, zjem s wo jeg o Wo o k ieeg o . Przeg ląd ając recen zję Was s erman a – i zas tan awiając s ię n ad ty m, co właś ciwie o b iecał zjeś ć – czy teln ik g azety n a p ewn o d ziwił s ię, g d y trafił n a cało s tro n ico wą rek lamę teg o d ziwaczn eg o filmu . W k iep s k i s p o s ó b , s ty lem p rzy p o min ający Fran k a Frazettę, p o k azy wała o n a mło d zień ca z ro zch ełs tan ą k o s zu lą, jak iś ro d zaj miecza wy k o n an y ze ś wiatła, d ziewczy n ę z p is to letem, a za n imi u d u ch o wio n ą p o s tać, k tó rej twarz wy g ląd ała jak k rzy żó wk a s amu raja, wilk a i mas k i g azo wej. A więc to miał b y ć właś n ie „n ajb ard ziej ek s cy tu jący ty tu ł ro k u ”. Wy ś wietlan o g o n a wy łączn o ś ć w n ajlep s zy m k in ie w mieś cie: b y ł to całk iem n iezły s p o s ó b , żeb y s p ęd zić mg lis ty d zień . Pierws zy s ean s o d b y wał s ię o 1 0 .4 5 . Có ż mo żn a b y ło s tracić,

p o za trzema d o larami? Warto b y ło ch o ćb y s p ró b o wać. W czas ach , g d y Warn er Bro th ers wy rwał THX 1138 s p o d k o n tro li Lu cas a, Fred Wein trau b , „mło d zieżo wy ek s p ert” wy twó rn i, u d zielił mło d emu reży s ero wi rad y : „J eś li w ciąg u p ierws zy ch d zies ięciu min u t wb ijes z p u b liczn o ś ć w fo tele – wy b aczą ci ws zy s tk o ” 2 . Te d zies ięć min u t, czy li mn iej więcej d łu g o ś ć p ierws zej s zp u li filmo wej, mo g ły s two rzy ć alb o zn is zczy ć film, zwłas zcza tak i, o d k tó reg o wy mag an o p ewn eg o ak tu wiary . Zaró wn o THX, jak i Gwiezdne Wojny d o n ich n ależały . Lu cas reag o wał alerg iczn ie i n a Wein trau b a, i n a ws zelk ie p ró b y wtrącan ia s ię ze s tro n y wy twó rn i, ale p rzez res ztę s wo jej k ariery p amiętał o ty ch s ło wach . Cały p lan fab u ły Amerykańskiego graffiti zo s tał zas y g n alizo wan y w p ierws zy m ak cie. W p ierws zy m ak cie Gwiezdnych Wojen zn alazło s ię jes zcze więcej in fo rmacji – có ż, właś ciwie więcej n iż w jak imk o lwiek filmie w d o ty ch czas o wej h is to rii. W tak k ró tk im czas ie film zy s k ał s o b ie s cep ty czn ą p u b liczn o ś ć n a cały m ś wiecie, a s wo jemu „Stwó rcy ” zap ewn ił miejs ce w h is to rii k in a. Pierws za s zp u la o d eg rała n ieb ag ateln ą ro lę, a jed n ak zas k ak u jąca ilo ś ć u zn an ia n ależy s ię k o mu ś in n emu n iż Geo rg e’o wi Lu cas o wi. To ważn a lek cja n a temat teg o , że k ręcen ie filmó w jes t p rzed s ięwzięciem z zas ad y ws p ó ln y m, a ws p ó łp raca częs to o b ejmu je całe d ek ad y . Po p ierws ze, p u b liczn o ś ć k in a Co ro n et mo g ła o b ejrzeć p remierę filmu ran k iem 2 5 maja p o k res k ó wce Duck Dodgers: fan fary d la Fo x . Pięć s ek u n d b ęb n ó w o raz o rk ies try d ętej w to n acji B-d u r zo s tało s k o mp o n o wan y ch jes zcze w 1 9 3 3 ro k u p rzez p ło d n eg o k o mp o zy to ra filmo weg o , Alfred a Newman a, p rzy jaciela Irv in g a Berlin a i Geo rg e’a Gers h win a, a n as tęp n ie ro zb u d o wan y ch w latach p ięćd zies iąty ch d la n o wo p o ws tająceg o Cin emaSco p e, s zero k o ek ran o weg o fo rmatu k in o weg o wy twó rn i. Fan fary d o 1 9 7 7 ro k u wy s zły z u ży cia, ale Lu cas u wielb iał mu zy k ę Newman a i p o p ro s ił o mo żliwo ś ć wy k o rzy s tan ia jej n a p o trzeb y s wo jeg o filmu . J eś li n ad al liczy cie, mamy jed en p u n k t d la Newman a i jed en d la Lu cas a. Dla p o k o len ia d zieciak ó w te fan fary o zn aczały n ie ty le wy twó rn ię 2 0 th Cen tu ry Fo x , ile raczej Gwiezdne Wojny. Ta częś ć, k tó rą ro zb u d o wan o w latach p ięćd zies iąty ch , jes t g ran a n ad lo g o Lu cas filmu i wielu o g ląd ający ch b łęd n ie u zn aje ją za jak iś ro d zaj o d ręb n ej fan fary mark i reży s era. I ch o ć n ie jes t to tech n iczn ie częś ć filmu , to n a ty le związała s ię o n a z n as tęp u jący mi p o n iej d wiema g o d zin ami ro zry wk i, że w 1 9 8 0 ro k u zo s tała p o n o wn ie n ag ran a p rzez J o h n a Williams a o raz u mies zczo n a n a p o czątk u k ażd eg o alb u mu ze ś cieżk ą d źwięk o wą d o filmó w z s ag i Gwiezdnych Wojen3 .

Gd y fan fary s ię k o ń czą, ek ran wy cis za s ię i wy ciemn ia. Po jawiają s ię n a n im p ro s te s ło wa, p is an e min u s k u łą w ch ło d n y m b łęk icie: Dawn o , d awn o temu w o d leg łej g alak ty ce… To s ło wa Lu cas a zred ag o wan e p rzez n ieg o : b an aln y d o p is ek „wy d arzy ła s ię n iezwy k ła p rzy g o d a” z czwarteg o s zk icu zn ik n ął. Żad n ej k arty ty tu ło wej w h is to rii k in a n ie cy to wan o tak częs to , żad n a n ie s tała s ię tak ważn a. Po d czas s ean s u w k in ie w Co lo rad o p o eta p o k o len ia b itn ik ó w Allen Gin s b erg p rzeczy tał je i p o wied ział n a g ło s d o s wo jeg o to warzy s za: „J ak to d o b rze. Nie mu s zę s ię ju ż o to martwić” 4 . To b y ło rewo lu cy jn e o ś wiad czen ie – ale d laczeg o ? Po miń my o k res b ajk o wy , k tó ry k o ły s ze n as w czas ie h is to ry czn y m. Zas tan ó wmy s ię, jak ie elemen ty p o win n a o d razu mieć k ażd a ep o p eja fan tas ty czn a – o s ad zen ie w k o s mo s ie i czas ie, k tó re mó wią: o d p ręż s ię. Nie p ró b u j g łó wk o wać n ad ty m, jak s ię ma o g ląd an y o b raz d o two jej ziems k iej rzeczy wis to ś ci, b o tak i związek n ie is tn ieje. To n ie Planeta małp, Statu a Wo ln o ś ci n ie o b jawi s ię w o s tatn im, k o ń co wy m zwro cie ak cji. Do ty ch czas żad en film n ie o g ło s ił tak d ramaty czn eg o ro zwo d u z n as zy m ś wiatem, z wy jątk iem s eq u eli d o Gwiezdnych Wojen, an i też żad en n ie b ęd zie w s tan ie teg o zro b ić p o n ich b ez wrażen ia wtó rn o ś ci. Do s k o n ała p ro s to ta ty ch k ilk u s łó w o k azała s ię za tru d n a d la wielu o s ó b w p rzed ed n iu p remiery filmu . Sło wa o twierające ad ap tację k s iążk o wą Alan a Dean a Fo s tera („w in n ej g alak ty ce w in n y m czas ie”) n ie s ą d o k ład n ie tak ie s ame, p rzez co s y tu u ją n as w p ewn y m s en s ie w p rzy s zło ś ci raczej n iż w h is to rii, k tó ra b ezp ieczn ie mo że s ię ro zg ry wać w jak iejś p o wieś ci. Za to wy twó rn ia Fo x zu p ełn ie n ie zro zu miała p rzek azu : zwias tu n d o filmu o twierały s ło wa: „to ws zy s tk o mo że d ziać s ię właś n ie teraz g d zieś w k o s mo s ie”. Te k ilk a s łó w p o zo s taje n a ek ran ie p rzez 6 s ek u n d , d o s tateczn ie d łu g o , ab y p rzeciętn y wid z mó g ł p o my ś leć: „Czy to n ie ma b y ć film s cien ce fictio n ? Czy p rzy p ad k iem o n e n ie s ą o s ad zo n e w p rzy s zło ś ci? Co to ma b y ć za… ”. Bu m! Najwięk s ze lo g o , jak ie k ied y k o lwiek wid zieliś cie, wy p ełn ia ek ran , a jeg o żó łte k o n tu ry o b ejmu ją n iemal całą k latk ę filmo wą, k o n tras tu jąc celo wo z b łęk item wcześ n iejs zeg o k o mu n ik atu . To warzy s zy mu ag res y wn y wy b u ch o rk ies tro wy w tej s amej to n acji, co fan fary , B-d u r. Ob y d wie zo s tały u mies zczo n e p rzez Lu cas a, żad n a n ie jes t jeg o au to rs twa. Przy jrzy jmy s ię im b liżej. Lo g o n a ek ran ie miało b y ć p o czątk o wo d ziełem weteran a g rafik i, Dan a Perrieg o .

J es t o n au to rem o d k s ztałco n eg o , wy p ełn io n eg o g wiazd ami lo g o , k tó re mo żn a b y ło zo b aczy ć n a n amio tach k in o wy ch i n a więk s zo ś ci d ru k o wan y ch rek lam. Ale to , k tó re trafiło n a p ierws zą s zp u lę, wes zło w ży cie zn aczn ie b ard ziej o k rężn ą d ro g ą. Po d k o n iec 1 9 7 6 ro k u Fo x p o trzeb o wał b ro s zu ry , k tó rą mo żn a b y ło b y p o k azać właś cicielo m k in . Ab y ją zap ro jek to wać, firma zwró ciła s ię d o ag en cji rek lamo wej z Lo s An g eles o n azwie Sein ig er Ad v ertis in g , k tó ra miała w p o rtfo lio p lak aty rek lamo we. Sein ig er zleciło zad an ie s wo jej n o wej d y rek to r arty s ty czn ej, d wu d zies to d wu letn iej Su zy Rice, k tó ra n ied awn o p rzen io s ła s ię d o n ich z mag azy n u „Ro llin g Sto n e”. Rice zn alazła s ię w ILM w Van Nu y s , g d zie p o k azan o jej mo d ele s tatk ó w k o s miczn y ch 5 . Sp o tk ała s ię ró wn ież z Lu cas em w jeg o b iu rze, k tó ry , p o p ierws ze, d ał jej d o zro zu mien ia, jak s zy b k o teg o p o trzeb u ją, a p o d ru g ie p o wied ział, że zależy mu n a lo g o o n ieś mielający m wid za. Ch ciał czeg o ś , co b ęd zie „k o n k u ren cy jn e wo b ec AT&T”. W d o d atk u wed łu g jeg o o p is u wy g ląd lo g o miał b y ć „b ard zo fas zy s to ws k i”, a tak i wy b ó r p o wo d o wał u Rice n iek o ń czący s ię b ó l g ło wy , g d y o p o wiad ała tę h is to rię. Ak u rat czy tała k s iążk ę n a temat p ro jek to wan ia n iemieck ich czcio n ek i my ś lała n ad k o n cep cją jed n o lito ś ci. Wy b rała zmo d y fik o wan ą czcio n k ę Helv etica Black i s p łas zczy ła k ażd ą z liter n a b iało -czarn y m tle. Po d czas d ru g ieg o s p o tk an ia z mło d ą d y rek to r arty s ty czn ą Lu cas u zn ał, że litery „S” n a p o czątk u i k o ń cu n ie s ą d o ś ć wy raźn e. Rice p o łączy ła więc d wie p o czątk o we i d wie k o ń co we litery . Po trzecim s p o tk an iu jej lo g o zy s k ało ak cep tację reży s era. Po czwarty m s p o tk an iu – wciś n ięty m międ zy zd jęcia s cen y w k an ty n ie, g d y d rzwi o two rzy ł jej zielo n y k o s mita Greed o , p alący p ap iero s a p rzez s ło mk ę – b ro s zu ra zo s tała p rzy jęta. Kilk a d n i p ó źn iej Ku rtz zad zwo n ił d o Rice z in fo rmacją, że u ży ją jej lo g o tak że w g łó wn y m ty tu le, ch o ć ze s p łas zczo n y m „W” (jej miało o s tre k o ń ce). Wy p ró b o wali w czo łó wce filmu p ro jek t Perrieg o , a p o tem jej – i Ku rtz p o d s u mo wał efek t k ró tk o : Wow. Do p rawd y , wow. Efek t mo żn a p o ró wn ać d o jak n ajb ard ziej o d jazd o weg o n a ś wiecie lo g o zes p o łu , jak b y Gwiezdne Wojny miały b y ć k o lejn y m Led Zep p elin , a n ie filmem z g atu n k u s p ace fan tas y . Zamias t u mieś cić lo g o n a g ó rze ro letk i i p o zwo lić mu zn ik n ąć wraz z tek s tem – tak jak p lan o wan o d la lo g o Perrieg o – p ro jek t Rice zn ik a s zy b k o wś ró d g wiazd , jak b y wzy wał d o p o ś cig u . Rice, p o d o b n ie jak wiele o s ó b , k tó re zetk n ęły s ię z leg en d ą Gwiezdnych Wojen, s p ęd ziła res ztę s wo jej k ariery , s tarając s ię jej s p ro s tać. „Oczek iwan o o d e mn ie,

żeb y m ro b iła cu d a n ad in n y mi p ro jek tami” – mó wi. Przez całe d ek ad y o g ląd ała s wo je lo g o ws zęd zie: n a k o s zu lk ach i k as zk ietach , p u d ełk ach n a d ru g ie ś n iad an ie i ws zelk ich in n y ch p ro d u k tach Gwiezdnych Wojen, d o s trzeg ała je k ątem o k a ws zęd zie, g d ziek o lwiek p o s zła. Rice n ad al k o ch a fran czy zę i wid ziała k ażd y z filmó w; n ie martwi jej to , że lo g o n ie n ależy d o n iej, jak o zewn ętrzn ej wy k o n awczy n i, an i że n ie wy mien io n o jej w n ap is ach k o ń co wy ch . M ó wi, że p o d o b a jej s ię raczej to , co rep rezen tu je lo g o , n iż s ama p raca, k tó rą w n ie wło ży ła. Wk ład mu zy czn y d o czek ał s ię za to zn aczn eg o u zn an ia: mars z J o h n a Williams a (n ie my lić z Marszem Imperialnym, k tó ry zad eb iu to wał w 1 9 8 0 ro k u ) jes t częs to wy b ieran y jak o n ajws p an ials zy mo ty w w h is to rii filmu . Williams a p rzed s tawił Lu cas o wi Sp ielb erg w 1 9 7 5 ro k u , jes zcze p rzed p remierą Szczęk, a zło wies zczy mo ty w d o filmu p rzy p ieczęto wał u mo wę. Lu cas to wied ział, a n a p o trzeb y s wo jej ep o p ei k o s miczn ej p o trzeb o wał czeg o ś p o mp aty czn eg o i b ezczeln eg o , w s ty lu s tareg o Ho lly wo o d – czeg o ś p o d o b n eg o d o s eriali o Flas h u Go rd o n ie, k tó ry u ży wał b ard zo ro man ty czn y ch ś cieżek d źwięk o wy ch z lat trzy d zies ty ch . Ob razy miały b y ć d zik ie, więc mu zy k a p o win n a zak o twiczać wid za w zn an y ch u czu ciach . Ty mczas o wa ś cieżk a d źwięk o wa, zło żo n a p rzez Lu cas a, zawierała u ry wk i Mars, Bringer of War au to rs twa an g iels k ieg o k o mp o zy to ra Gu s tav a Ho ls ta, u mies zczo n e n a p o czątk u filmu . J ed y n ą ws k azó wk ą Lu cas a b y ło , ab y g łó wn a k o mp o zy cja zawierała „b ęb n y wo jen n e ro zleg ające s ię w n ieb io s ach ” 6 w czas ie o twierającej ro letk i. Williams zg o d ził s ię i zro b ił zn aczn ie więcej. W ciąg u d wó ch p ierws zy ch mies ięcy 1 9 7 7 ro k u n ap is ał całą ś cieżk ę d źwięk o wą d o filmu . Nag ran o ją z Lo n d y ń s k ą Ork ies trą Sy mfo n iczn ą w ciąg u zaled wie d wó ch marco wy ch d n i. J ak p ó źn iej p o wied ział Lu cas , to b y ła jed y n a częś ć filmu , k tó ra p rzek ro czy ła jeg o o czek iwan ia. Ro zrad o wan y i p ełen triu mfu , p u ś cił p ó ł g o d zin y n ag ran ia p rzez telefo n Sp ielb erg o wi, k tó ry s ię załamał – Williams n ad al miał d o s k o mp o n o wan ia ś cieżk ę d o Bliskich spotkań trzeciego stopnia, a wy g ląd ało n a to , że Lu cas wy cis n ął z n ieg o ws zy s tk o , co n ajlep s ze. W p ewn y m s en s ie to b y ła p rawd a. M u zy k a Williams a jes t częs to czczo n a p rzez fan ó w n iczy m „tlen ” Gwiezdnych Wojen, jak o k reś lił ją ws p ó łp raco wn ik M cQu arrieg o ,Pau l Bateman . J ak to mo żliwe, że k o mp o zy to r w tak k ró tk im czas ie s two rzy ł tę ik o n iczn ą mu zy k ę? Od p o wied ź: to p ó ł n a p ó ł g en iu s z z p as tis zem. Williams wielo k ro tn ie p o wtarzał, że ma d łu g u k o mp o zy to ró w filmo wy ch z lat trzy d zies ty ch i czterd zies ty ch , a k o n k retn ie, że g łó wn a k o mp o zy cja d o Gwiezdnych Wojen ma ws p ó ln e elemen ty z k o mp o zy cją d o King’s Row, d ramatu z 1 9 4 2 ro k u , o d k tó reg o ro zp o częła

s ię k ariera ak to rs k a Ro n ald a Reag an a. Oczy wiś cie d ziś n iewielu z n as s ły s zy te wp ły wy . Niemo żliwo ś cią b y ło b y o d d zielić g łó wn ą k o mp o zy cję d o Gwiezdnych Wojen – alb o res ztę ś cieżk i d źwięk o wej, jeś li ju ż o ty m mó wimy – o d o b razó w filmo wy ch . Wy s tarczy wy ciąć trzy d zies to s ek u n d o wy s eg men t telewizy jn y czeg o k o lwiek , co ma d o czy n ien ia z fran czy zą, g d ziek o lwiek n a ś wiecie, a o trzy mamy k o laż o b razó w (miecze ś wietln e, s tatk i k o s miczn e, k o s mici, d ro id y , s ztu rmo wcy ), a w tle mars z Williams a. Niezwy k le p ewn a s ieb ie, n aras tająca melo d ia n as y ca k ażd y o b raz tak im o p ty mizmem i ch ęcią p rzeży cia p rzy g o d y , jak s k o czn a k o mp o zy cja s ak s o fo n u Ben n y ’eg o Hilla czy n i k ażd e wid eo zab awn y m. Decy zja o zas tąp ien iu b u d zącej g ro zę to n acji mo llo wej Ho lls ta p ełn ą rad o s n eg o p o d n iecen ia to n acją d u ro wą n ależy w p ełn i d o Williams a i p ro s zę o ręce w g ó rę, d ro d zy czy teln icy , ty ch z was , k tó ry m n ie ro zb rzmiewa o n a teraz w g ło wach . Nas tęp n a rzecz n ależała d o wid zó w w Co ro n et: o twierająca ro letk a. W 1 9 7 7 ro k u p rzewijan y tek s t o d razu p o jawiał s ię p o lo g o Gwiezdnych Wojen, b ez ws tawio n eg o międ zy n imi ty tu łu . Nie p o p rzed zał g o p o d ty tu ł Część IV: Nowa nadzieja d o czas u reemis ji filmu w 1 9 8 1 ro k u . Brak p o wiązan ia międ zy ty tu łami filmó w o raz k o lejn o ś cią ich p remier b u d zi częs to d ezo rien tację wś ró d zwy k łeg o wid za – a fan i p o d ziś d zień d y s k u tu ją, czy s y s tem n u meracji filmo wej s ag i ro zp o częty w 1 9 8 0 ro k u Częś cią V o d zwiercied lał p rawd ziwe zamiary „Stwó rcy ” s p rzed trzech lat. Geo rg e Lu cas n ied awn o s twierd ził, że n ap rawd ę ch ciał o two rzy ć p ierws zą częś ć s ag i ty tu łem Część IV, ale alb o „s tch ó rzy ł”, alb o „Fo x mu n ie p o zwo lił” 7 . Pis emn e d o wo d y ś wiad czą o czy mś in n y m. Scen ariu s z reży s ers k i ty tu łu je film: Część Pierwsza Przygód Luke’a Skywalkera. A w p ierws zy m s zk icu d o Imperium kontratakuje, k tó ry reży s er n ap is ał p o u zy s k an iu p rzewag i n ad wy twó rn ią, p o jawia s ię ty tu ł Gwiezdne Wojny II. Gary Ku rtz d aje wiarę twierd zen io m Lu cas a, ale jes t zd an ia, że p o g ląd b y ł zn aczn ie mn iej p recy zy jn y o d teg o , jak zap amiętał g o „Stwó rca”. „Bawiliś my s ię p o my s łem zaty tu ło wan ia filmu Część III, IV lu b V – co ś w ś ro d k u ” – ws p o min a. „To warzy s zy ło n am mg lis te p o jęcie, że ch cemy s two rzy ć co ś mak s y maln ie b lis k ieg o d o Flasha Gordona” 8 . Ch cieli razem z Lu cas em „n ad ać p o czu cie” s erialu w p o ło wie jeg o emis ji, ale n ig d y n ie p o s zli d alej n iż wy b ó r n u meru częś ci. „Wy twó rn i s tras zn ie n ie p o d o b ał s ię p o my s ł” – p o twierd za Ku rtz – i tak n ap rawd ę mieli rację. M y s ąd ziliś my , że to co ś b ard zo s p ry tn eg o , ale tak n ap rawd ę to wcale n ie b y ło s p ry tn e. J eś li p o s zło s ię s p rawd zić rep ertu ar n o wo ś ci i zo b aczy ło film

p o d ty tu łem Część III, to czło wiek my ś lał: „Co u d iab ła?” 9 . Po zo s tawiając n a b o k u n u merację, Lu cas d o tk n ął ważn ej rzeczy w trak cie ciąg ły ch zmian w s cen ariu s zu . Gwiezdne Wojny p o zo s tają jed n y m z n ajlep s zy ch p rzy k ład ó w s twierd zeń n a temat o p o wiad an ia h is to rii, k tó rą n ajlep iej zacząć w ś ro d k u wy d arzeń (całk iem d o s ło wn ie, jak s ię miało o k azać: s ześ cio częś cio wa s ag a b y ła p ierws zą w h is to rii, k tó ra o twierała s ię w ś ro d k u ). I n aleg ał n a p o zo s tawien ie ro letk i w o b liczu s k arg d y rek to ró w Fo x , k tó rzy u p ierali s ię, że d zieciak i n ie b ęd ą czy tały żad n eg o p rzewijan eg o tek s tu n a p o czątk u filmu . Najwy żs za p o ra, żeb y zaczęły , p o wied ział Lu cas . Uzn an ie za p rzewijające s ię s ło wa tu ż p o p o jawien iu s ię lo g o Gwiezdnych Wojen n ależy s ię ty lk o w częś ci Lu cas o wi; d ru g a częś ć trafia d o n iety p o weg o d u etu w s k ład zie: Brian De Palma o raz ó wczes n y k ry ty k filmo wy mag azy n u „Time”, a p ó źn iej filmo wiec, J ay Co ck s . Wio s n ą 1 9 7 7 ro k u wzięli o n i u d ział w p o k azie n ieu k o ń czo n ej wers ji filmu wraz z in n y mi p rzy jació łmi Lu cas a. Po o b ied zie, g d y Sp ielb erg p o wied ział, że film s tan ie s ię h item, s ark as ty czn y z n atu ry De Palma, k tó ry zres ztą b rał u d ział w więk s zo ś ci cas tin g ó w d o Gwiezdnych Wojen, w międ zy czas ie s zu k ając ak to rek n a p o trzeb y Carrie, o twarcie d rwił z Lu cas a: „Co to za g ó wn o z tą M o cą? Gd zie jes t k rew, k ied y d o s ieb ie s trzelają?” 1 0 . By ć mo że n amó wio n y p rzez M arcię, k tó ra wied ziała, jak im s zacu n k iem Geo rg e g o d arzy ł, Brian zap ro p o n o wał ro zejm: zao fero wał red ak cję ro letk i. Lu cas b y ł załaman y , ale zg o d ził s ię: ro letk a o twierająca b y ła zb y t ro zwlek ła w k ażd y m z czterech s zk icó w s cen ariu s za, a o n wy cis n ął k ażd ą s ek u n d ę jak cy try n ę. J eg o p as tis z d łu g ich ws tęp ó w w s ty lu Flasha Gordona ewid en tn ie n ie p rzemawiał d o p u b liczn o ś ci. Nas tęp n eg o d n ia De Palma u s iad ł z Co ck s em n ad mas zy n ą d o p is an ia, a efek tem b y ła p rzed mio to wa lek cja red ag o wan ia tek s tu . Oto jak red ak to r tek s tu o mo jej p o zy cji mó g łb y u s to s u n k o wać s ię d o wers ji ro letk i Lu cas a: To o k res wo jen d o mo wy ch w g alak ty ce. (Zb ęd n e: ju ż mó wio n o n am, że zn ajd u jemy s ię d awn o , d awn o temu w o d leg łej g alak ty ce. Po n ad to : wo jen d o mo wy ch , w liczb ie mn o g iej? Res zta ro letk i wzmian k u je jed n ą). Od ważn y s o ju s z p o d ziemn y ch b o jo wn ik ó w o wo ln o ś ć rzu cił wy zwan ie ty ran ii i o p res ji ws p an iałemu IM PERIUM GALAKTYCZNEM U. (Za d u żo h u rrao p ty mizmu i zajmo wan ia s tan o wis k . Co to ma b y ć? Film p ro p ag an d o wy ? Zd ecy d u jmy s ię, k tó rą s tro n ę ws p ieramy . A s ło wo „ws p an iałe” zaczy n a n ab ierać in n eg o , b ard ziej p o zy ty wn eg o zn aczen ia –

mo że n ajlep iej u n ik ać g o w ty m k o n tek ś cie). Ud erzając z fo rtecy u k ry tej p o międ zy miliard em g wiazd w g alak ty ce (zn ó w zb ęd n e; wiemy ju ż, jak d u że s ą g alak ty k i. Zres ztą, czy to ma zn aczen ie, czy to fo rteca, p o za ty m czy o d n ies ien ie d o Ukrytej fortecy n ie jes t zb y t in telig en tn e?) s tatk i reb elian ck ie wy g rały s wo ją p ierws zą b itwę z p o tężn ą flo tą imp erialn ą. (Czy n ie jes t zro zu miałe, że Imp eriu m b ęd zie z d efin icji p o tężn iejs ze o d reb elian tó w?) IM PERIUM o b awia s ię, że k o lejn a p o rażk a mo że wciąg n ąć d o reb elii ty s iąc więcej s y s temó w s ło n eczn y ch , co s p o wo d u je u tratę k o n tro li n ad g alak ty k ą n a zaws ze. (Sk ąd n ag le to ws zech mo cn e Imp eriu m zn ajd u je s ię p o p rzeg ran ej s tro n ie? Dlaczeg o ty s iąc s y s temó w s ło n eczn y ch miało b y zmien ić co k o lwiek , jeś li g alak ty k a ma ich miliard ? I d laczeg o k ażes z mi w k in ie wy k o n y wać o b liczen ia matematy czn e?) Ab y zg n ieś ć o p ó r reb elian tó w raz i n a zaws ze (zb ęd n e: rzeczy , k tó re s ą zg n iecio n e zazwy czaj tak imi p o zo s tają), IM PERIUM b u d u je n o wą, zło wro g ą s taję b o jo wą. (M o że ją n azwij?) Do ś ć p o tężn ą, ab y zn is zczy ć całą p lan etę, jej u k o ń czen ie n ies ie zag ład ę d la b o jo wn ik ó w o wo ln o ś ć. (Nad al n ie zo s taliś my p rzed s tawien i ty m b o jo wn ik o m, mo że p o d aj jak ieś imio n a? M o że imię k s iężn iczk i Lei, k tó rą ws p o min a Th reep io w p ierws zy ch k ilk u min u tach filmu ? Po za ty m film o twiera s ię s cen ami s tatk u , z k tó reg o s k rad zio n o p lan y s tacji b o jo wej – n a tej s cen ie zas ad za s ię cała fab u ła. Wy jaś n ien ie tej k wes tii tu taj mo że p o mó c p o d n ieś ć s tawk ę) 1 1 . Ro letk a p o ed y cji De Palmy i Co ck s a p rzetrwała d o d zis iaj. To o s zczęd n e i p ro s te cztery zd an ia, w k tó ry ch p o zo s tawio n o d o k ład n ie ty le, ile p o trzeb u jecie wied zieć, b ez marn o wan ia jed n eg o s ło wa: Nas tał czas wo jn y d o mo wej. Statk i reb elian tó w, atak u jące z u k ry tej b azy o d n io s ły p ierws ze zwy cięs two w walce ze zło wro g im Imp eriu m Galak ty czn y m. Szp ied zy wy k rad li tajn e p lan y o s tateczn ej b ro n i Imp eriu m, Gwiazd y Śmierci, s tacji k o s miczn ej o s ile rażen ia zd o ln ej zn is zczy ć całą p lan etę. Ścig an a p rzez ag en tó w Imp eriu m k s iężn iczk a Leia u ciek a d o d o mu , s trzeg ąc wy k rad zio n y ch p lan ó w, k tó re mo g ą o calić jej lu d i p rzy wró cić wo ln o ś ć g alak ty ce…

To n o we zak o ń czen ie p rzy g o to wu je p u b liczn o ś ć n a wid o k s tatk u k o s miczn eg o n a ek ran ie, ale n awet p rzy tej k u s zącej p ers p ek ty wie wid zo wie mo g lib y zacząć n iecierp liwić s ię, jes zcze zan im s k o ń czą czy tać. Nawet ta zwięzła wers ja ro letk i p o trzeb u je ty lk o min u ty i d wu d zies tu s ek u n d , ab y p o jawić s ię n a ek ran ie i zn ik n ąć w k o s mo s ie. Zo s taje o s iem min u t, ab y zwalić was z n ó g . Ch cąc n ad ro b ić s traco n y czas , Lu cas zd ecy d o wał s ię n a co ś wy jątk o weg o : film n ie zawiera n ap is ó w o twierający ch . By ła to zad ziwiająco s k ro mn a d ecy zja Lu cas a jak n a tamte czas y , a w d o d atk u p rzez n ią miał p ó źn iej k ło p o ty z Directo rs Gu ild i Writers Gu ild . Reży s era filmu trzeb a b y ło s ię d o my ś lać z „Lu cas film Ltd .”. A jed n ak Lu cas b y ł zd etermin o wan y , ab y n ic n ie mo g ło zb u rzy ć tej czwartej ś cian y jeg o b aś n io weg o ś wiata. Do 1 9 7 7 ro k u filmy b ez n ap is ó w o twierający ch mo żn a b y ło p o liczy ć n a p alcach jed n ej d ło n i. Ws zy s tk ie b y ły wizjo n ers k ie – w tak i czy in n y s p o s ó b . Dis n ey o ws k a Fantazja (1 9 4 0 ) b y ła p ierws zą, n as tęp n ie Obywatel Kane (1 9 4 1 ) o raz West Side Story (1 9 6 1 ). Po ws zech n iejs zą p rak ty k ą w latach s ied emd zies iąty ch b y ło wy ś wietlan ie n ap is ó w n a s cen ie p o czątk o wej. W s wo im n ies p ies zn y m k las y k u Dawno temu na Dzikim Zachodzie (1 9 6 9 ) Serg io Leo n e u mieś cił n ap is y trwające rek o rd o we p iętn aś cie min u t. Ko lejn y p u n k t d la Lu cas a za zmian ę teg o tren d u . Ro letk a s p ełn iła s wo je zad an ie, zwłas zcza d la czy teln ik ó w wś ró d p u b liczn o ś ci (d la p o zo s tały ch wid zó w, zah ip n o ty zo wan y ch mu zy k ą, n ap is y mo g ły ró wn ie d o b rze g ło s ić: WSPANIAŁE, WSPANIAŁE, WSPANIAŁE). Oczek u jemy p o jawien ia s ię s tatk u k o s miczn eg o z k s iężn iczk ą Leią i s k rad zio n y mi p lan ami. Ale n ajp ierw Lu cas p rzes u wa k amerę w d ó ł n a o b raz k s ięży ca, p o tem d wó ch , n a p ięk n ą, lś n iącą k rzy wizn ę p u s ty n n ej p lan ety (p u n k t d la o b razó w Ralp h a M cQu arrieg o ). Tu n as ze o czy o d p o czy wają p rzez p ełn e d wad zieś cia s ek u n d – b ard zo , b ard zo d łu g a p rzerwa w p o ró wn an iu z ty m, co ma p o n iej n as tąp ić. W ty m czas ie, w trak cie n ajazd u k amery n a k s ięży ce, Lo n d y ń s k a Ork ies tra Sy mfo n iczn a ro b i s o b ie zn aczn ie k ró ts zą p rzerwę, k ró tk i mo men t p ian is s imo , ab y d ać s ię n acies zy ć p ięk n em n ieb io s . A g d y wid zo wie o g ląd ają p u s ty n n ą p lan etę, o rk ies tra ro b i mro czn y zwro t, p rzez więk s zo ś ć z ty ch d wu d zies tu s ek u n d d ając mu zy czn e o s trzeżen ie p rzed jak imś zło wies zczy m p o zaek ran o wy m fatu m. Wres zcie n as tęp u je p ierws ze u jęcie z efek tami s p ecjaln y mi w filmie i b y ć mo że n ajb ard ziej p rzeło mo wy mo men t w h is to rii efek tó w s p ecjaln y ch : n iewielk i s tatek Tan tiv e IV u ciek a i o d p o wiad a o g n iem n a atak las ero wy p o tężn eg o Gwiezd n eg o Nis zczy ciela. Kamera p rzech o d zi p o d k ad łu b em Nis zczy ciela, k tó ry – zg o d n ie

z o p in ią k ażd eg o , k to g o wid ział – wy d aje s ię lecieć wciąż i wciąż, aż wid zimy jeg o s iln ik i. Fak ty czn ie u jęcie Nis zczy ciela trwa zaled wie trzy n aś cie s ek u n d – mn iej n iż p o ło wa czas u emis ji rek lamy telewizy jn ej. Ale p rzez ten czas w filmie s k u teczn ie d o wied zio n o ju ż, jak p o tężn e i złe jes t Imp eriu m, a tak że jak o g ro mn ą p rzewag ę ma n ad reb elian tami (n ajlep s zy żart wizu aln y z p aro d ii Gwiezdnych Wojen w Family Guy – Blue Harvest p rzed s tawiał Gwiezd n eg o Nis zczy ciela jak o k o s miczn eg o SUV-a z o g ro mn ą n ak lejk ą BUSH/CHENEY z ty łu ). ILM wied ziało , że to b y ło d o ty ch czas n ajważn iejs ze u jęcie w filmie, a tak że n ajważn iejs za z mo żliwy ch p ró b d la jej s tero wan ej k o mp u tero wo , wy k o n an ej meto d ą DYI k amery . J eś li co ś p o s zło b y n ie tak , jeś li Nis zczy ciel zad rg ałb y n a ek ran ie ch o ć n iezn aczn ie, ilu zja zo s tałab y zn is zczo n a, a zawies zen ie n iewiary p u b liczn o ś ci leg ło b y w g ru zach , p rawd o p o d o b n ie d o k o ń ca trwan ia filmu . J ak więk s zo ś ć Gwiezdnych Wojen, to u jęcie b alan s o wało n a k rawęd zi międ zy g en iu s zem a p o ś miewis k iem. „M ieliś my s ied em alb o o s iem h ip o tez, k tó re mu s iały zo s tać p o twierd zo n e,

ab y to ws zy s tk o s ię p o wio d ło ” – p o wied ział Dy k s tra o Dy k s traflex ie 1 2 . To jed en z p o wo d ó w, d la k tó reg o ty lk o jed n o u jęcie zn ajd o wało s ię w p u s zce p rzed wizy tą Lu cas a w ILM p o zak o ń czen iu zd jęć, co n ieo mal p rzy p rawiło g o o atak s erca: raczk u jąca firma p rzezn aczała cały czas i p ien iąd ze n a b ad an ia i ro zwó j, u cząc s ię p ro g ramo wać s iln ik i p o p rzez wcis k an ie o d p o wied n iej s ek wen cji p rzy cis k ó w. Tan tiv e IV b y ł o s tatn im mo d elem u k o ń czo n y m w ILM , co o zn acza, że p ierws zy s tatek n a ek ran ie jes t jed n o cześ n ie n ajb ard ziej p ro fes jo n aln y m s tatk iem. W rzeczy wis to ś ci mo d el miał n ies p ełn a 2 metry i b y ł d wu k ro tn ie więk s zy o d d o mn ieman eg o g ig an ty czn eg o Nis zczy ciela Gwiazd , k tó ry g o ś cig ał. Lu cas ch ciał zb u d o wać zn aczn ie więk s zeg o Nis zczy ciela, ale ILM p rzek o n ało g o , że n ie ma n a to an i czas u , an i p o trzeb y : o p ty k a i Dy k s traflex s o b ie z ty m p o rad zą. M imo to s p ęd zili k ilk a ty g o d n i n ad d etalami Nis zczy ciela, żeb y s p rawić p rzy jemn o ś ć „Stwó rcy ”. Pierws zy k amerzy s ta ILM , Rich ard Ed lu n d , p rzy zn ał s ię, że s en z p o wiek s p ęd zała mu my ś l o ty m, że k to ś z p u b liczn o ś ci mo że ws tać i wy k rzy k n ąć: „mo d el!” – ale zamias t teg o p u b liczn o ś ć w k in ie Co ro n et wiwato wała 1 3 . Ta s cen a p o wtarzała s ię n a cały m ś wiecie ab s o lu tn ie b ez p reced en s u : lu d zie wiwato wali z p o wo d u trzy n as to s ek u n d o weg o u jęcia efek tu s p ecjaln eg o . Pewien d o k to ran t fizy k i z Ch amp aig n w s tan ie Illin o is , Timo th y Zah n , zo s tał d łu g o letn im fan em – a p ó źn iej lu b ian y m i u zn an y m au to rem k s iążek z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen – z p o wo d u teg o

mo men tu . W Lo s An g eles p ewn eg o d wu d zies to d wu letn ieg o k iero wcę ciężaró wek , k tó ry marzy ł o tak im właś n ie mo d elu s tatk u k o s miczn eg o , tak ro zg n iewał ten film i tak p o ch ło n ęło g o p o s zu k iwan ie o d p o wied zi n a p y tan ie, jak Lu cas g o wy k o n ał, że o d s zed ł z p racy i n a p ełen etat ro zp o czął k arierę w b ran ży filmo wej. Nazy wał s ię J ames Camero n i wiele lat p ó źn iej wy reży s ero wał d wa b o g ate w efek ty s p ecjaln e filmy , k tó re p o k o n ały Gwiezdne Wojny w box office – Titanica i Avatara. Szy b k ie p rzeciwu jęcie Gwiezd n eg o Nis zczy ciela z p rzo d u , s zy b k ie u jęcie s trzału las era ek s p lo d u jąceg o n a Tan tiv e IV i p rzech o d zimy d o Th reep io i Arto o id ący ch k o ry tarzem. Uzn an ie za p ro jek t p o s taci n ależy s ię Ralp h o wi M cQu arriemu , k tó ry czerp ał in s p iracje z Metropolis o raz Niemego wyścigu. Ale za g ło s Th reep io p u n k t id zie d o An th o n y ’eg o Dan iels a. Po my s ł n ad an ia zło temu ro b o to wi ry s ó w afek to wan eg o an g iels k ieg o k amerd y n era n ig d y n ie wy s zed ł o d Lu cas a. Reży s er p rzejrzał k ilk a tu zin ó w amery k ań s k ich lek to ró w, a czy tając s cen ariu s z, my ś lał raczej o k iep s k im s p rzed awcy z k o mis u s amo ch o d o weg o . Żad en jed n ak n ie p as o wał d o n ieró wn y ch , p reten s jo n aln y ch ru ch ó w Dan iels a tak d o b rze, jak o n s am, aż w k o ń cu zap ro s zo n o g o d o p o d ło żen ia g ło s u s amemu s o b ie. Wy s o k ie d źwięk i Arto o s ą d ziełem p ro jek tan ta d źwięk u Ben a Bu rtta, k tó ry p rzep u ś cił włas n y g ło s p rzez s y n tezato r, ab y u zy s k ać d ziecięcy b ełk o t ro b o ta. Przeb itk i z d ro id ami s tan o wią k ró tk ie u jęcia Tan tiv e IV wciąg an eg o p rzez Gwiezd n eg o Nis zczy ciela, p o d czas g d y reb elian ci p rzy g o to wu ją s ię d o wejś cia n a p o k ład p rzez k o n k retn e d rzwi n a k o ń cu k o ry tarza. Nik t n ie wy p o wiad a s ło wa, o trzy mu jemy zb liżen ia ich zd en erwo wan y ch twarzy , g d y s p o g ląd ają w g ó rę i reag u ją n a ro zleg ające s ię d źwięk i. Częs to p o mijan y s zczeg ó ł: żad en ze s taty s tó w n ie jes t mło d y . To weteran i w k o s mo s ie, a n awet o n i b o ją s ię teg o , co ma n as tąp ić. Bez s ło wa o trzy mu jemy zap ro s zen ie, b y w n as zy ch g ło wach wy p ełn ić tło wy d arzeń filmu . M n iej więcej p rzez k o lejn ą min u tę ak cja to czy s ię b ez d ialo g ó w, p o d s y cając n ap ięcie. To b y ła jed n a ze s cen k ręco n a p rzez Lu cas a w czas ie o s tatn ich , s zalo n y ch d n i w Lo n d y n ie, g d y ek ip a zo s tała p o d zielo n a n a trzy g ru p y , czeg o efek tem b y ło k ilk a min u t u jęć k ręco n y ch p o d trzema ró żn y mi k ątami k amery , two rząc więcej mo żliwo ś ci n a etap ie mo n tażu . To , co wid zimy n a ek ran ie, rep rezen tu je p ełn e zas o b y „Stwó rcy ”, ro zciąg n ięte d o n iemo żliwo ś ci n iczy m p ajęcza n ić, led wie trzy mające razem p o czu cie ilu zji – jak zres ztą całe k o lejn e d wie g o d zin y 1 4 . To , że u jęcia trzy mają s ię razem tak p ły n n ie, n ie jes t cu d em – za to n ależą s ię p u n k ty ek ip ie mo n tażo wej Lu cas a. M o n taży ś ci: Rich ard Ch ew, Pau l Hirs ch o raz o czy wiś cie M arcia Lu cas mu s ieli

zas to s o wać ws zy s tk ie zn an e w ich zawo d zie s ztu czk i, ab y Gwiezdne Wojny o s iąg n ęły tak i efek t. Gd y raz u jrzy cie p o p rawk i ich au to rs twa, n ie u d a wam s ię ich zap o mn ieć. Gd y Lu k e jes t atak o wan y p rzez k o czo wn iczeg o Czło wiek a Pu s ty n i n a Tato o in e, ak to r w tu s k eń s k im k o s tiu mie p rzy k ład o wo p o d n ió s ł b ro ń ty lk o raz, zan im Lu cas p o wied ział: „Cięcie”. Na etap ie mo n tażu Ch ew p rzy s p ies zy ł n ieco film, żeb y wy g ląd ało , jak b y Tu s k en zło wro g o p o trząs ał s wo im k ijem Gaffi, p o d czas g d y Bu rtt p o mó g ł n ało ży ć n a ed y to wan ą wers ję ro zp o zn awaln y o k rzy k b o jo wy Lu d zi Pu s ty n i: ry k o s ła n ależąceg o d o ek ip y . M arcia b y ła jed y n ą o s o b ą o n azwis k u Lu cas , k tó ra k ied y k o lwiek o trzy mała Os cara za film z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. Geo rg e n ie d o s tąp ił teg o wy ró żn ien ia, ale o n a i jej zes p ó ł d o s tali w 1 9 7 8 ro k u s tatu etk ę za n ajlep s zy mo n taż. J ej ró wn ież zawd zięczamy p rzek o n an ie męża d o zach o wan ia k ilk u s cen , k tó re b ard zo p rzy p ad ły d o g u s tu p u b liczn o ś ci: tej, w k tó rej Leia cału je Lu k e’a „n a s zczęś cie” p rzed wy p rawą w k an io n Gwiazd y Śmierci, o raz d ru g iej, z maleń k im „my s im” ro b o tem n a s tacji b o jo wej, u ciek ający m w p rzerażen iu p rzed ry czący m Ch ewb accą. I ch o ć p u b lik acje Lu cas filmu b ęd ą s ię s tarać u mn iejs zać jej ro lę p o ro zwo d zie, b ez wątp ien ia to o n a z całeg o zes p o łu mo n taży s tó w wy k o n ała n ajwięk s zą p racę, w ty m n ad n ajważn iejs zą s cen ą walk p o wietrzn y ch z Gwiazd ą Śmierci, k tó rej mo n taż zajął jej 8 ty g o d n i. Ty mczas em n a Tan tiv e IV d rzwi n a k o ń cu k o ry tarza s y czą i ek s p lo d u ją. Wd zierają s ię p rzez n ie fas zy s to ws k o wy g ląd ający s ztu rmo wcy , au to rs two ich p las tik o wy ch k o s tiu mó w p o zo s taje s p rawą d y s k u s y jn ą – p o wied zmy jed en p u n k t za p ro jek t d la M cQu arrieg o i p o p ó ł p u n k tu d la Nick a Pemb erto n a o raz An d rew Ain s wo rth a za tró jwy miaro we d o d atk i. Ro zp o czy n a s ię walk a, wy s trzały z las era p rzelatu ją p o ek ran ie, reb elian ci u p ad ają, k o n ając b ezk rwawo . Trzy min u ty filmu , a ju ż o g ląd aliś my wo jn ę zaró wn o n a p o zio mie międ zy g wiezd n y m, jak i p o międ zy lu d źmi. Wiemy ju ż, jak to czo n e s ą b itwy w tej o d leg łej g alak ty ce: za p o mo cą jas n eg o , flu o res cen cy jn eg o , s y cząceg o o g n ia las era (efek ty d źwięk o we two rzy ł Bu rtt, p o cierając lin k ę p rzewo d u rad io telefo n iczn eg o w Palmd ale s wo ją o b rączk ą ś lu b n ą), mn ó s two o d jazd o wy ch wy b u ch ó w, s tatk i u n ieru ch o mio n e, ale właś ciwie n ieu s zk o d zo n e, i żo łn ierze u mierający d ramaty czn ie jak n a s tary ch filmach – p o d o b n ie jak d zieciak i n a p lacach zab aw. Śmierć zo s taje ro zeg ran a w s p o s ó b n ieo g ląd an y o d czas ó w Sama Peck in p ah a i Fran cis a Co p p o li. Nie b ęd zie k rwi. Nas tęp n ie ro zg ry wa s ię k lu czo wa s cen a: d ro id y u ciek ają z p o la b itwy , wy my k ając s ię k o ry tarzem p ełn y m s trzelający ch las eró w b ez n ajmn iejs zeg o d raś n ięcia. Ten n iep rawd o p o d o b n y zab ieg u czy n as , że d ro id y s ą n as zy mi wieś n iak ami Ku ro s awy ,

n as zy mi b łazn ami Szek s p ira: n ie zro zu mieją zb y t wiele z teg o , co d zieje s ię wo k ó ł n ich , i o s tateczn ie u jd ą b ez s zwan k u . J eś li zaak cep tu jecie tę s cen ę lu b d o b ro tliwie s ię n a n iej u ś miech n iecie, p rzy jęliś cie ju ż ak t wiary , jak ieg o Gwiezdne Wojny wy mag ają o d wid za. Od ab s u rd u d o p o d n io s ło ś ci: b itwa zo s taje wy g ran a, s ztu rmo wcy czek ają n a ro zk azy , a z b itewn ej mg ły wy łan ia s ię wy s o k a p o s tać o d zian a w czerń , z p elery n ą p o wiewającą z ty łu i b ły s zczący m h ełmem s k ry wający m twarz. Do k o n u je in s p ek cji p o leg ły ch . To p ierws zy mo men t, g d y cich n ie mu zy k a Williams a, ab y ś my mo g li u s ły s zeć o d d ech teg o n o weg o , g ro tes k o weg o b o h atera. Dźwięk Darth a Vad era, łap iąceg o p o wietrze p rzez res p irato r, jes t p rzerażający , k lau s tro fo b iczn y , jak b y b o h ater miał żelazn e p łu ca. Ty mczas em to zn ó w Ben Bu rtt – o d d y ch ający p rzez mas k ę d o n u rk o wan ia. Nag rał s wó j o d d ech z trzema ró żn y mi p ręd k o ś ciami i ty lk o jeg o n ag ran ia wy k o rzy s tan o we ws zy s tk ich filmach , w zależn o ś ci o d s tan u emo cjo n aln eg o M ro czn eg o Lo rd a. Vad er jes t o wo cem p racy zb io ro wej b ard ziej n iż in n e p o s taci: Lu cas , M cQu arrie, M o llo , Bu rtt, rzeźb iarz Brian M u ir, a tak że ak to rzy Dav e Pro ws e o raz J ames Earl J o n es . By ł też Fred Ro o s , g u ru cas tin g u , k tó ry ciężk o walczy ł, ab y to J o n es zo s tał g ło s em Vad era. Lu cas s p rzeciwiał s ię u mies zczen iu jed y n eg o czarn o s k ó reg o mężczy zn y w filmie, k tó ry w d o d atk u miał p o d k ład ać g ło s zło czy ń cy . Ale Ro o s u p arł s ię, że to co ś zn aczn ie więcej n iż k wes tia p o p rawn o ś ci p o lity czn ej – J o n es p o p ro s tu p o s iad ał n ajlep s zy b ary to n ze ws zy s tk ich ży jący ch ak to ró w. Wag a p o jawien ia s ię Darth a Vad era n a tak wczes n y m etap ie filmu n ie mo że b y ć p rzecen ian a. Dla częś ci k in o man ó w n iezn ający ch h is to rii n a ty m etap ie b y ł to mo men t o ś wiecen ia. W s wo jej p ierws zej s cen ie Vad er n ic n ie mó wi, p o p ro s tu wy ch o d zi z k ad ru – n a d o ś ć d łu g o , ab y wid zo wie mo g li s ię zas tan o wić, k im jes t, co ma p o d mas k ą i jak wiele zo b aczy my p ó źn iej. Vad er, b y ć mo że n ajlep iej s p o ś ró d in n y ch elemen tó w, s p ełn ia zad an ie zatrzy man ia u wag i wid za w p ierws zy m ak cie – zwłas zcza d zieci. Weźmy za p rzy k ład an eg d o tę n o wo zelan d zk ieg o web d es ig n era Ph ilip a Fierlin g era, k tó ry teg o d łu g ieg o i g o rąceg o lata 1 9 7 7 ro k u miał 7 lat i mies zk ał w Filad elfii, a o jciec zab rał g o d o k in a 1 5 . Fierlin g er d es p erack o p rag n ął o b ejrzeć Kochanego Chrabąszcza, ale tato zmu s ił g o d o p ó jś cia n a Gwiezdne Wojny ze wzg lęd u n a k limaty zację. Ch ło p iec n u d ził s ię i d en erwo wał d łu g ą czy tan k ą, a b itwa w k o s mo s ie b y ła d la n ieg o n iezro zu miała. „Któ rzy s ą ci d o b rzy , a k tó rzy ci źli?” – jęczał tacie d o u ch a, a ten n ie b y ł w s tan ie o d erwać o d ek ran u o czu , żeb y o d p o wied zieć s y n o wi. „A p o tem p o jawił s ię Darth

Vad er” – ws p o min a Fierlin g er p o trzy d zies tu p ięciu latach i d zies iątk ach s ean s ó w Gwiezdnych Wojen. „Ró wn o cześ n ie zes rałem s ię i d o s tałem wzwo d u ”. To mo że b y ć lek k a p rzes ad a, ale w p ewien s p o s ó b o d d aje o g ó ln ą reak cję n a Vad era: u d erza w two je p ierwo tn e s tru n y . Alb o ch ces z g o zab ić, u ciec p rzed n im, alb o mas zero wać miaro wy m k ro k iem (jak Leg io n 5 0 1 ) za jeg o ch waleb n ą n ieg o d ziwo ś cią. To d d Ev an s , czło n ek mło d ej p u b liczn o ś ci n a p remierze w Pied mo n t w Oak lan d , ws p o min a: Gd y z ciemn o ś ci wy ło n ił s ię Vad er, cała wid o wn ia wy d ała z s ieb ie s y k . J ak b y jak aś g ad zia częś ć ich mó zg u in s ty n k to wn ie wied ziała, że zło czy ń cę trzeb a wy s y czeć 1 6 . Ta s cen a p o wtarzała s ię w wielu częś ciach k raju , d źwięk n ies ły s zan y w k in ach o d … – có ż, n ie wiemy właś ciwie, o d k ied y s y czen ie n a zło czy ń cę wy p ad ło z łas k , ale b y ć mo że trzeb a b y s ięg n ąć aż d o melo d ramató w ep o k i k in a n iemeg o , k tó re Lu cas tak u wielb iał. Fak t, że mu zy k a w tej s cen ie u cich ła, u łatwiał tak ą reak cję. Ku rtz p o d p o wiad a: „To b y ło zap ro s zen ie d o s y czen ia” 1 7 . Wracamy d o n as zy ch u fn y ch d ro id ó w, k tó re ch wilo wo zn ik n ęły n am z ek ran u (właś ciwie p o win n a tu zn ajd o wać s ię s cen a z Th reep io , k tó ry u tk n ął p o d mas ą p rzewo d ó w, ale wy cięto ją p o d czas mo n tażu i u mies zczo n o w d als zej częś ci filmu , p o ty m jak So k ó ł M illen iu m o d p iera my ś liwce TIE, d ając ś wietn y efek t k o med io wy ). Wid zimy , jak Arto o o trzy mu je p ły tę o d tajemn iczej p o s taci w b iałej s zacie – Th reep io ws p o min a k s iężn iczk ę, ch o ć jes zcze jej n ie wid zimy . Gd y d ro id y s p o k o jn ie o d ch o d zą, o n a zd ejmu je k ap tu r, o d s łan iając u czes an ie w d wa k o k i, k tó re Lu cas wzo ro wał n a fry zu rach z o k res u rewo lu cy jn eg o M ek s y k u n a p rzeło mie wiek ó w. J ak s am mó wi, celo wo s zu k ał u czes an ia, k tó re b y ło b y wó wczas n iemo d n e. J es teś my w p iątej min u cie. Bitwa zo s tała wy g ran a, więźn io wie reb elian ccy s ą p ro wad zen i k o ry tarzem wraz ze s ch wy tan y mi d ro id ami. Vad er wy p o wiad a s wo ją p ierws zą k wes tię, p rzes łu ch u jąc k ap itan a s tatk u n a temat p lan ó w Gwiazd y Śmierci, a my s ły s zy my p rzerażający , g łęb o k i, d u d n iący b as J ames a Earla J o n es a, p rzep u s zczo n y p rzez s y n tezato r. Gło s Vad era to k o lejn e małe o b jawien ie d la wid zó w – i n iemile wid zian e o b jawien ie p rzez jed n eg o z ak to ró w. Dav id Pro ws e, b ry ty js k i k u ltu ry s ta wewn ątrz k o s tiu mu Vad era, o czek iwał, że to jeg o d ialo g i zo s tan ą wy k o rzy s tan e w o s tateczn ej

wers ji filmu , p o d o b n ie jak d ialo g i An th o n y ’eg o Dan iels a d la Th reep io . Pro ws e twierd zi, że Lu cas o b iecał, że d o g ra z n im d ialo g i p ó źn iej. J ed n ak że jeg o ak cen t z Dev o n s h ire, s iln iejs zy n iż mu s ię zd awało , p o p ro s tu n ie p as o wał d o ro li. Ek ip a n azy wała g o „Darth Farmer”. W zas tęp s twie J o n es zo s tał s p ro wad zo n y n a jed en d zień za u s talo n e z g ó ry wy n ag ro d zen ie w wy s o k o ś ci 7 ,5 ty s . d o laró w. Pro ws e g o rzk o s twierd ził p ó źn iej, że wy b ó r J o n es a b y ł p o wo d o wan y ty m, iż Lu cas zd ał s o b ie s p rawę z b rak u czarn o s k ó ry ch ak to ró w w o b s ad zie (jed n ak że jak wiemy o d Ro o s a, Lu cas n ie lu b ił teg o ro d zaju p o zo ró w). Ze s wo jej s tro n y reży s er w wy wiad zie d la „Ro llin g Sto n e” w 1 9 7 7 ro k u s twierd ził, że Pro ws e „w p ewien s p o s ó b wied ział”, że jeg o g ło s n ie zo s tan ie wy k o rzy s tan y w o s tateczn ej wers ji filmu 1 8 . Ud u s zen ie Kap itan a An tilles a, reb elian ck ieg o d o wó d cy Tan tiv e IV p rzez Vad era jes t k o lejn y m z ty ch mo men tó w, k tó re w zależn o ś ci o d p ers p ek ty wy wid za mo g ą wy d awać s ię p rzerażające lu b zab awn e. Wielu d o ro s ły ch ś miało s ię z k ró tk ieg o u jęcia b u tó w k ap itan a, zwis ający ch n ad p o d ło g ą, co ws k azy wało n a wzro s t i s iłę M ro czn eg o Lo rd a. Ale d la mło d s zy ch wid zó w ta s cen a jes t p rzejmu jąca. W mo men cie, g d y k ap itan traci ży cie i zo s taje ciś n ięty o ś cian ę, jed n o z d zieci p o d czas tes to wy ch emis ji 1 maja w No rth p o in t Th eater w San Fran cis co wy b u ch ło p łaczem. Ku rtz wied ział o ty m, p o n ieważ w czas ie s ean s u n ad wid o wn ią zn ajd o wały s ię mik ro fo n y , a n ag ran ie mo g ło zo s tać u ży te d o p rzek o n an ia M PAA, ab y p rzy zn ała filmo wi p rzy jazn ą n as to latk o m k ateg o rię PG raczej n iż Dis n ey o ws k ą G. Pu n k t d la Ku rtza i tamteg o d zieck a z San Fran cis co , k imk o lwiek o n o b y ło . Ko lejn a s cen a u k azu je k s iężn iczk ę p ró b u jącą wy mk n ąć s ię s ztu rmo wco m. „J es t jed n a” – mó wią. „Og łu s zan ie”. Fis h er s trzela p ierws za, p o s łu g u jąc s ię b ro n ią z łatwo ś cią, jak iej b rak o wało in n y m s tarający m s ię o ro lę ak to rk o m. Ta s cen a wp rawiła jed n ak w o g ro mn ą wes o ło ś ć k u mp li Lu cas a, Hala Barwo o d a i M atth ew Ro b b in s a, g d y o g ląd ali ją p ierws zy raz p ewn eg o d n ia jes ien ią 1 9 7 6 ro k u w San An s elmo . Zatrzy mali s ię, b y wy ciąg n ąć k o leg ę n a lu n ch d o ch iń s k iej res tau racji p rzy g łó wn ej u licy . Zg o d ził s ię, ale p o p ro s ił, żeb y n ajp ierw o b ejrzeli jed n ą ze s cen . „Wid zimy Carrie Fis h er w ty m ś mies zn y m s zlafro k u z jab łk ami w cieś cie p rzy mo co wan y mi p o b o k ach g ło wy ” – ws p o min a Barwo o d . „M atth ew i ja n ie mo g liś my s ię s k u p ić n a jed zen iu z p o wo d u p rzerażen ia ty m wid o k iem” 1 9 . Ob aj b ieg ali p rzez res ztę p o p o łu d n ia, k rzy cząc raz p o raz: „Og łu s zan ie”. „Na ran y Ch ry s tu s a, Geo rg e – p o wied ział Barwo o d – co ty wy p rawias z?” Do p iero p ró b n y mo n taż, o b ejrzan y w Bo że Naro d zen ie, zmien ił jeg o n as tawien ie. „By łem raczej zas k o czo n y ty m, w jak d o b ry m k ieru n k u to ws zy s tk o s zło ”– mó wił. M imo to o n

i Ro b b in s d o s tąp ili h o n o ru b y cia p ierws zy mi lu d źmi n a ś wiecie, k tó rzy z iro n ią o d two rzy li s cen ę z Gwiezdnych Wojen. J es teś my z p o wro tem n a Tan tiv e IV: Arto o – M acGu ffin n a mis ji – zmierza d o k ap s u ły rato wn iczej. Th reep io wd aje s ię z n im w k łó tn ię, ale tak że ws iad a. Scen a trwa 2 3 s ek u n d y . Nas tęp n ie mamy u jęcie efek tu s p ecjaln eg o (p ierws ze, k tó re n ak ręciło ILM , a Lu cas zatwierd ził) – k ap s u ły wy s trzelo n ej n iczy m Ap o llo , k tó rej Nis zczy ciel n ie atak u je, p o n ieważ n a p o k ład zie n ie ma fo rm ży cia, d ro id y zaś my ś lą o o d d alo n y m Nis zczy cielu , że to jes t ich n ieu s zk o d zo n y s tatek . Cała s cen a trwa 2 2 s ek u n d y . Ks iężn iczk a Leia i Darth Vad er s p o ty k ają s ię p o raz p ierws zy , co zajmu je im k o lejn e 3 0 s ek u n d . Vad er o raz jeg o p o d wład n i p rzep ro wad zają ro zmo wę o zaletach jej u więzien ia, z mro czn y mi n ap o mk n ięciami to rtu r – „zo s taw to mn ie” – o raz o d b y wa s ię s p rawo zd an ie ze s k rad zio n y ch taś m. Ws zy s tk o to zajmu je – zg ad liś cie – o k o ło p ó ł min u ty . Nap ięty mo n taż filmu n ab rał ju ż temp a, k tó re – ch o ć mo że n ie jes t jak n a d zis iejs ze s tan d ard y wy jątk o wo s zy b k ie – d aje n am d o s tateczn ie ty le, ile p o trzeb u jemy w k ażd y m mo men cie, i an i ch wili d łu żej. „Gd y film trafił d o k in , lu d zie czu li, że ak cja to czy s ię b ard zo s zy b k o ” – p o wied ział Lu cas o Gwiezdnych Wojnach w 2 0 0 4 ro k u 2 0 . A to temp o b y ło z k o rzy ś cią d la filmu : k in o man i ch cieli p o n o wn ie p ó jś ć g o o b ejrzeć n ie ty lk o d lateg o , że b y ł fajn ą, p ełn ą ak cji o p o wieś cią, ale ró wn ież d lateg o , że k ażd ą ze s cen mo żn a b y ło o g ląd ać cztero k ro tn ie i n ad al n ie wy łap ać ws zy s tk ich d ziwaczn y ch ro b o tó w czy is to t czający ch s ię w tle. M o że u d ało wam s ię zau waży ć s reb rn ą rep lik ę Th reep io tu ż za n as zy mi ro b o cimi b o h aterami w p ierws zej s cen ie? Nie? Przy k ro mi, ws zy s tk o d ziało s ię tak s zy b k o . M u s icie wró cić. „Cała s iła n ap ęd o wa filmu tk wi w ru ch u ” – twierd ził Lad d ie. „Właś n ie o to mu ch o d zi – n ie d awał n ik o mu s zan s y , b y p o wied zieć: « M ó j Bo że, jak i p ięk n y p lan zd jęcio wy » ” 2 1 . Ale p o ś p iech Lu cas a zro d ził s ię tak że z p o czu cia ws ty d u . Po p ro s tu n ie wierzy ł, że efek ty s p ecjaln e ILM p rzek o n ają wid zó w – zwłas zcza p o ty m, jak Ku b rick u s tawił p o p rzeczk ę s wo ją Odyseją. Więc u p ewn ił s ię, że k ażd e u jęcie jes t k ręco n e n ap ręd ce, w n ad ziei, że n ie zau waży my n ied o s k o n ało ś ci filmu (n awet d łu g o p o ty m, jak s tało s ię o czy wis te, że n ie zau waży my alb o że n as to n ie o b ejd zie, n ad al tak czu ł: „Tech n iczn ie rzecz b io rąc, Gwiezdne Wojny b y ły żartem” – p o wied ział o efek tach wizu aln y ch w 2 0 0 2 ro k u 2 2 ). Lu cas ro zu miał tak że, że czas em mu s i zwo ln ić temp o . J ed en z ty ch mo men tó w wy p ełn ia k o lejn e min u ty : Arto o i Th reep io wy ch o d zą z k ap s u ły i zaczy n ają b łąk ać

s ię p o p u s ty n n ej p lan ecie, n ie mo g ąc d o jś ć d o p o ro zu mien ia co d o k ieru n k u węd ró wk i. I tu taj o s iąg amy d zies ięcio min u to wy cel filmu : d ro id y ro zd zielają s ię n a wy d mach Tato o in e. Th reep io częs tu je b ezs k u teczn y m k o p n iak iem jed n o s tk ę ru ch u Arto o , zan im d ziwn a p ara s ię ro zd ziela, a g d y p ierws za s zp u la d ramaty czn eg o wp ro wad zen ia d o s p ace fan tas y d o b ieg a k o ń ca, wk raczamy w tę częś ć filmu , k tó ra s k ład a h o łd ró wn o cześ n ie Ku ro s awie i J o h n o wi Fo rd o wi. Czy ju ż wb iło was w fo tele? Zak ład ając, że n ie zach wy ciły was efek ty s p ecjaln e an i n ie p rzeraził Darth Vad er, o d p o wied ź zależy w d u ży m s to p n iu o d teg o , jak b ard zo d wa d ro id y zmien iły s ię w realn e, p rzy p o min ające lu d zi p o s taci, z k tó ry mi jes teś cie w s tan ie s ię u to żs amiać. Arto o – ś mietn ik n a k ó łk ach z p o jed y n czą k amerą HAL zamias t o k a – wy d aje s ię mo cn o ro zciąg ać g ran ice an tro p o mo rfizacji. Ale jeg o elek tro n iczn e p o p is k iwan ia au to rs twa Ben a Bu rtta wy d ają s ię p rzek azy wać n iep rawd o p o d o b n ie d u ży zak res emo cji. Z k o lei d o b ó lu zman iero wan y Th reep io w wy k o n an iu An th o n y ’eg o Dan iels a b u d zi d ziwn y ro d zaj s y mp atii 2 3 . Dro id y p o s iad ają d o ś ć włas n ej o s o b o wo ś ci, ab y p o ru s zy ć u czu cia wielu wid zó w, k tó rzy s ąd zili, że s ą p o n ad tak ie rzeczy . „Najwięk s ze b rawa za s two rzen ie d wó ch u ro czy ch o b iek tó w mech an iczn y ch , d zięk i k tó ry m o d n ajd u jemy w ś wiecie s cien ce fictio n Do n Kich o ta i San czo Pan zę” – p is ał w 1 9 7 7 ro k u w liś cie d o Aleca Gu in n es s a jeg o p rzy jaciel, u zn an y an g iels k i ak to r i reży s er Peter Glen v ille, p o ty m jak w No wy m J o rk u o b ejrzał Gwiezdne Wojny. „Wzb u d zają ro zp aczliwy ś miech i tro s k ę” 2 4 . To b y ł n iezwy k ły wy raz u zn an ia o d Glen v ille’a, k tó ry n ied awn o zrezy g n o wał z p ro jek tu filmo wej wers ji Człowieka z La Manchy. J ed n ak b y ć mo że n ajb ard ziej zn aczące d la p ierws zy ch d zies ięciu min u t jes t to , k to s ię w n ich n ie p o jawia: n ie ma Lu k e’a, Han a So lo an i Ob i-Wan a. J ed y n ą b u d zącą s y mp atię lu d zk ą b o h aterk ą jes t k s iężn iczk a Leia, k tó ra wy p o wiad a rap tem d wie k wes tie. Należy wy b aczy ć n ajwcześ n iejs zy m wid zo m my ś len ie, że d ro id y s ą tak n ap rawd ę b o h aterami filmu . Film o k azu je s ię o czy wiś cie p o s iad ać b o h ateró w ró wn o rzęd n y ch , a k ażd y z n ich p ro wad zi d o k o lejn y ch : Leia d o d ro id ó w, d ro id y d o Lu k e’a, Lu k e d o Ob i-Wan a, Ob i-Wan d o Han a, Han i Lu k e z p o wro tem d o Lei. Na p ap ierze ta zatło czo n a fab u ła wy d aje s ię b ard zo my ląca. Kto jes t n as zy m b o h aterem tak n ap rawd ę i g d zie o n jes t? „Zo s tawiłeś p u b liczn o ś ć n a lo d zie” – p o wied ział Lu cas o wi De Palma w s wo jej ty rad zie p o tamty m p o k azie w 1 9 7 6 ro k u , o d n o s ząc s ię d o p ierws zeg o ak tu . „Zmy liłeś wid o wn ię. Nie wied zą, co s ię tu taj d zieje” 2 5 . Reak cja Do n a Glu ta b y ła p o d o b n a, g d y zo b aczy ł film p ierws zy raz: to

Flash Gordon, p o my ś lał, ale p rzep u s zczo n y p rzez zb y t d u ży filtr Amerykańskiego graffiti. „Kto jes t b o h aterem?” – p y ta Glu t n awet d zis iaj 2 6 . Teg o ty p u reak cja p o wtarzała s ię, g d y Lu cas u mieś cił te s cen y w trzeciej wers ji s zk icu s cen ariu s za. Przetrwały o n e d o czwartej, g d y w czas ie s cen y b itwy n as tęp u je p rzeb itk a, w k tó rej Lu k e Sk y walk er o g ląd a ją z d o łu . Nas tęp n ie relacjo n u je g ru p ie n as to latk ó w to , co wid ział, a jeg o d awn y p rzy jaciel i men to r, Big g s Dark lig h ter, p o wraca z Ak ad emii, ab y p o wied zieć mu , że zaciąg a s ię n a o k ręt i p rzy łącza d o Reb elii. Ch o ć n ie u fał tej s cen ie i u ważał, że zb y t mo cn o p rzy p o min a Graffiti, Lu cas n ak ręcił ją, p o n ieważ Barwo o d i Ro b b in s twierd zili, że p o mo że w zro zu mien iu filmu i u czy n i g o b ard ziej lu d zk im 2 7 . Ale z d zis iejs zej p ers p ek ty wy s taje s ię jas n e, że zatrzy małab y ak cję w miejs cu . To n iemal 5 min u t p rzy k u rzo n y ch d ialo g ó w n a temat Imp eriu m n acjo n alizu jąceg o h an d el w cen traln y ch s y s temach – tło , k tó re zajmo wało p o ło wę p ierws zej ro lk i. Big g s n o s i d ziwn ą min iatu ro wą czarn ą p elery n ę i g ó ru je n ad Lu k e’em. Gd y b y ta s cen a zn alazła s ię w wers ji k o ń co wej, b y ć mo że n ie p o g rąży łab y filmu , ale z p ewn o ś cią zan u d ziłab y i zmy liła s p o rą częś ć wid zó w zn aczn ie b ard ziej n iż efek t k o ń co wy . Nieo b ecn o ś ć Big g s a p o zo s tawia k ilk a my lący ch k wes tii w s cen ariu s zu : „Big g s ma rację, n ig d y s ię s tąd n ie wy rwę!” – s k arży s ię Lu k e Th reep io . Ale tak wiele jes t n a rzeczy , że to n ad al ma s en s . Big g s ? Pewn ie, Big g s , jak iś k o leg a, n ieważn e. Gd y w k o ń cu p o jawia s ię n a reb elian ck im k s ięży cu Yav in IV, p rzy g o to wu jąc s ię d o mis ji zn is zczen ia Gwiazd y Śmierci, s tan o wi miłą n ag ro d ę d la wid zó w o d o b rej p amięci. To , że Lu k e n ie u wid aczn ia s ię aż d o s ied emn as tej min u ty , d ziała n a k o rzy ś ć filmu w in n y s p o s ó b : jes t p rzy d atn e d la s p ó źn ials k ich . Wiele o s ó b n ie zd ąży ło n a p ierws zy ak t s ean s u , zwłas zcza g d y wieś ci zaczy n ały s ię ro zch o d zić, a k o lejk i d o k in ro s ły . I ch o ć p ierws zą s zp u lę wy p ch an o treś cią p o b rzeg i, a u jęcia b y ły n ap rawd ę s zy b k ie, film n ad al łatwo jes t n ad ro b ić o d d ru g iej s zp u li, k tó rą ro zp o czy n ają zab awn e ro b o ty b łąk ające s ię p o p u s ty n n ej p lan ecie, s tan o wiąc łatwy cel d la ras y zak ap tu rzo n y ch k arłó w ze lś n iący mi n a żó łto o czy ma. M amy to . Zo s tały s ch wy tan e i u więzio n e w jak iejś o g ro mn ej, k an cias tej, mech an iczn ej ciężaró wce. Wy g ląd a n a to , że zamierzają je s p rzed ać w n iewo lę. Kto je zatem k u p i? Pierws za s zp u la d o wo d zi, że n ajwięk s zą s iłą Gwiezdnych Wojen jes t to , czeg o film wam n ie mó wi. W k o ń cu całe to b u d o wan ie ś wiata, k tó reg o Lu cas d o k o n ał, p is ząc s cen ariu s z, p o zo s tawił n iemal całk o wicie p o za k o n tek s tem h is to rii z ek ran u . Nig d y

n ie d o wiad u jemy s ię n a p rzy k ład , czy ta o d leg ła g alak ty k a p o s iad a jak ik o lwiek s y s tem k alen d arzo wy lu b czas o wy ; fan i mu s ieli wy my ś leć włas n ą ch ro n o lo g ię n a p o d s tawie o ry g in aln eg o filmu , a zn is zczen ie Gwiazd y Śmierci s tało s ię ro k iem zero wy m. Nie wiemy też, jak iej walu ty u ży wają So lo i Ob i-Wan w u mo wie w k an ty n ie. Sły s zy my , jak So lo twierd zi, że jeg o s tatek p o trafi d o trzeć n a Kes s el w mn iej n iż 1 2 p ars ek ó w, i mo żemy s ię zas tan awiać, czy mó wi o jed n o s tce o d leg ło ś ci o d p o wiad ającej 1 9 try lio n o m mil (lu b o k o ło 2 2 8 d la całej tras y n a Kes s el), czy mo że ch o d zi o jed n o s tk ę czas u . Czy So lo ch walił s ię, jak k ró tk ą o d leg ło ś ć mo że p rzeb y ć d zięk i h ip ern ap ęd o wi? Czy mo że miał b y ć g ó wn ian y m arty s tą, jak zas u g ero wan o w s cen o p is ie? („Ben reag u je n a g łu p ią p ró b ę So lo , ab y zro b ić n a n ich wrażen ie o czy wis ty m u s iło wan iem wp ro wad zen ia w b łąd ”). Alb o czy mo że s ło wo „p ars ek ” ma in n e zn aczen ie w o d leg łej g alak ty ce? Niek tó re z ty ch p y tań o trzy mu ją o d p o wied zi w k s iążce Fo s tera (zmien ił o n „p ars ek i” n a „s tan d ard o we jed n o s tk i czas u ”, b o „p o p ro s tu n ie mó g ł teg o o d p u ś cić”) i d zięk i temu jes t o n a u b o żs za. Tajemn ica to co ś , co ro zp ala n as zą wy o b raźn ię. Po trzeb u jemy d o ś ć wied zy , b y wy k lu ła s ię id ea Gwiezdnych Wojen, a tło d la h is to rii wed łu g n as zeg o włas n eg o p o my s łu zaczn ie s ię w n as ro d zić. Lu cas , p o mimo włas n y ch n eg aty wn y ch d o ś wiad czeń z d ezin fo rmacy jn ą n atu rą THX 1138, zau fał p u b liczn o ś ci, d ał jej mo żliwo ś ć, b y wy marzy ła s o b ie b rak u jące d etale, a p u b liczn o ś ć o d p łaciła mu z n awiązk ą. Ko lejn e cztery d ek ad y p rzes zły n a wy p ełn ian iu k ażd ej ewen tu aln ej lu k i: n azwy k ażd eg o d ro id a n a k ażd y m s tatk u , g atu n k u k ażd eg o k o s mity w tle k an ty n y M o s Eis ley , s zczeg ó łó w Wo jen Klo n ó w. Ale n ie to n u rto wało wid zó w w 1 9 7 7 ro k u . W ciep łej p o ś wiacie ceremo n ii o d zn aczen ia reb elian tó w p u b liczn o ś ć miała zn aczn ie b ard ziej n ag lące p y tan ia n iż p o ch o d zen ie k o s mity -mło ta z k an ty n y , s p o s ó b o b ro tu to rp ed p ro to n o wy ch Lu k e’a o 9 0 s to p n i w s zy b ie termo wen ty lacy jn y m alb o p o wó d n ieo trzy man ia med alu p rzez Ch ewb accę. W filmie b y ło zn aczn ie więcej n iero związan y ch wątk ó w. Co s ię s tało z Ob i-Wan em? Kto o trzy ma ręk ę k s iężn iczk i: Han czy Lu k e? Kto b y ł o jcem Lu k e’a? J ak ie zło k ry ło s ię p o d mas k ą Vad era i czy o n n ad al ży ł p o wy s trzelen iu w k o s mo s p o b itwie o Gwiazd ę Śmierci? Czy reb elian ci wy g rali wo jn ę z Imp eriu m? Prawd o p o d o b n ie n ie, b y ła mo wa o jak imś Imp erato rze, a n ig d y g o n ie p o k azan o . To Gwiezdne Wojny, liczb a mn o g a. Więc b ęd zie ich więcej, p rawd a?

1 J . Was s erman , „San Fran cis co Ch ro n icle”, 2 5 maja 1 9 7 7 , s . 5 1 .

2 P. Bis k in d , Easy Riders, Raging Bulls…, op. cit., s . 9 9 . 3 Po latach , g d y Lu cas film s p rzed an o Dis n ey o wi, fan i zd ali s o b ie s p rawę, że fan fary Fo x mo g ą zo s tać zas tąp io n e When You Wish Upon a Star n a p o trzeb y Częś ci VII. In tern et b y ł n iep o cies zo n y . 4 Allen Gin s b erg , cy to wan y au to ro wi p rzez d zien n ik arza „Wired ”, Stev e’a Silb erman a, k tó ry b y ł z n im teg o d n ia. 5 In fo rmacje n t. Su zy Rice, wy wiad au to ra, 1 5 maja 2 0 1 3 . 6 Cy t. w s cen ariu s zu , za: L. Bo u zereau , „Star Wars”: The Annotated Scripts, op. cit., s . 5 . 7 G. Lu cas , cy t. w: „Th e Seattle Times ”, maj 1 9 8 0 . 8 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra, 2 4 k wietn ia 2 0 1 4 . 9 G. Lu cas , Gwiezdne Wojny, Część IV: Nowa nadzieja, k o men tarz DVD, 2 0 th Cen tu ry Fo x , 2004. 1 0 De Palma, cy t. w: J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 2 5 6 . 1 1 Tek s t ro letk i n a s cifis crip ts .co m, p o wery fik acji z wy p is ami, w: L. Bo u zereau , „Star Wars”: The Annotated Scripts, op. cit. i J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit. 1 2 The Den of Geek Interview: John Dykstra, Den o f Geek , 2 lis to p ad a 2 0 0 8 , h ttp ://www.d en o fg eek .u s /mo v ies /1 3 7 3 3 /th e-d en -o f-g eek -in terv iew-jo h n -d y k s tra. 1 3 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 2 7 5 . 1 4 Ku rtz mu s iał b łag ać Lad d ieg o o d o d atk o we 5 0 ty s . d o laró w ty lk o n a to u jęcie. 1 5 Ph ilip Fierlin g er, wy wiad au to ra, s ty czeń 2 0 1 3 . 1 6 To d d Ev an s , wy wiad au to ra, 1 7 s ierp n ia 2 0 1 3 . 1 7 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra. 1 8 P. Scan lo n , The Wizard of Star Wars, „Ro llin g Sto n e”, 2 5 s ierp n ia 1 9 7 7 . 1 9 Hal Barwo o d , wy wiad au to ra, 2 1 maja 2 0 1 3 . 2 0 G. Lu cas , Część IV, k o men tarz. 2 1 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 3 0 0 . 2 2 J . Du n can , „Star Wars” Mythmaking: Behind the Scenes of „Attack of the Clones”, New Yo rk : Ballan tin e Bo o k s , 2 0 0 2 , s . 2 1 8 . 2 3 Dan iels tak s ię wczu ł w s wo ją ro lę, że Ch arley Lip p in co tt w czas ie p remiery p o wied ział rep o rtero wi z mag azy n u s cien ce fictio n „Starlo g ”, że Th reep io zag rał p rawd ziwy ro b o t, a o n mu u wierzy ł. 2 4 P.P. Read , Alec Guinness…, op. cit., s . 5 0 7 . 2 5 P. Bis k in d , Easy Riders, Raging Bulls…, op. cit., s . 3 3 4 . 2 6 Do n Glu t, wy wiad au to ra, 9 lip ca 2 0 1 3 . 2 7 Otwierająca s cen a z d ro id ami zd an iem Barwo o d a i Ro b b in s a s twarzała wrażen ie, że Lu cas „k ręcił o d n o wa THX 1138”.

XII EMISJA Od

s ameg o p o czątk u Gwiezdne Wojny wy d awał s ię p rześ lad o wać p ech , ale n ig d y tak wielk i, jak p o d czas p remiery . Przy p ad ła n a ś ro d ę p rzed Dn iem Pamięci. Dzieciak i w wiek u 1 0 – 1 4 lat, czy li d o celo wa p u b liczn o ś ć, b y ły n ad al w s zk o le (có ż, p rzy n ajmn iej teo rety czn ie: co n ajmn iej czwó rk ę d zieciak ó w wid zian o n a wag arach n a s ean s ie o 1 0 .4 5 w Co ro n et). Film miał p remierę w zaled wie 3 2 k in ach , a w 1 1 k o lejn y ch zap lan o wan o ją n a n as tęp n e d n i (d la p o ró wn an ia, O jeden most za daleko czy New York, New York miały p remierę w 4 0 0 k in ach mn iej więcej ró wn o cześ n ie). A jak d o b rze rek lamo wan o Gwiezdne Wojny za p o mo cą n ajb ard ziej trad y cy jn ej fo rmy , czy li zwias tu n a? Ty lk o jed en p o jawił s ię p rzed ś więtami Bo żeg o Naro d zen ia w p o p rzed n im ro k u , n as tęp n ie zn ik n ął, a p o tem p o wró cił p rzed Wielk an o cą. M imo to w d n iu p remiery film zaro b ił 2 5 5 ty s . d o laró w, czy li ś red n io 8 ty s . d o laró w o d k in a. W 1 9 7 7 ro k u mn iej więcej ty le wy n o s ił p rzy ch ó d k in a w ciąg u całeg o ty g o d n ia. To b y ł rek o rd d la więk s zo ś ci s p o ś ró d 3 2 k in , k tó re wy ś wietliły film. Oczy wiś cie p rzy ch o d y n ie ro zło ży ły s ię ró wn o . M an n ’s Ch in es e Th eater w Ho lly wo o d o d n o to wał n ajwięk s zy p rzy ch ó d box office d la jed n eg o filmu : 1 9 3 5 8 d o laró w. W cen ie 4 d o laró w za b ilet to o zn aczało o k . 4 8 0 0 an io łk ó w wciś n ięty ch n a 5 p o k azó w w ciąg u jed n eg o d n ia (tu zin lu b więcej b iletó w k u p ił Hu g h Heffn er wraz ze s wo ją ek ip ą z rezy d en cji Play b o y a, p ark u jąc flo tę limu zy n p rzed k in em. By li zd etermin o wan i p rzek o n ać s ię, o co cały ten s zu m. Heffn er o s tateczn ie o b ejrzał film d wa razy ). Klik a Ch arley ’a Lip p in co tta zab rała s ię d o p racy , alarmu jąc med ia, ale te reag o wały p o wo li. „Variety ” i in n e g azety d o n io s ły o rek o rd o wy ch p rzy ch o d ach ze s p rzed aży b iletó w p ierws zeg o d n ia, ale relacje s p rzed k in , g d zie u s tawiały s ię d łu g ie k o lejk i, p o jawiły s ię d o p iero w week en d . M imo to ju ż wk ró tce n aro d ził s ię n o wy g atu n ek fan a, mian o wicie wid z z p o lecen ia. Ty mczas em Ku rtz 2 6 maja p o d ró żo wał p o med iach n a Ws ch o d n im Wy b rzeżu , p rzemies zczając s ię ze s tu d ió w telewizy jn y ch d o Bo s to n u i No weg o J o rk u , g d zie złap ał g o z o b n iżo n ą g ard ą w czas ie p ro g ramu w Was zy n g to n ie d zwo n iący fan , twierd zący , że wid ział ju ż Gwiezdne Wojny 4 alb o 5 razy – ty le razy , ile emis ji o d b y ło s ię d o ty ch czas w jeg o mieś cie.

W maju 1 9 7 7 ro k u wid zo wie z p o lecen ia n ie mu s ieli d o d awać ju ż s wo jej ceg iełk i d o zy s k ó w ze s p rzed aży : mo g li p o p ro s tu zo s tać w k in ie, p o czek ać mn iej więcej g o d zin ę i zn ó w o b ejrzeć film. To n ie b y ło co ś , co wcześ n iej p u b liczn o ś ć miała w zwy czaju . Tak n ap rawd ę to p rzez Gwiezdne Wojny więk s zo ś ć k in wp ro wad ziła p o lity k ę o p ró żn ian ia wid o wn i p o międ zy k o lejn y mi p o k azami. Ale g d y ty lk o wy s zli i wró cili, wid zo wie z p o lecen ia s tawali s ię o d p o wied zialn i za n iewy o b rażaln e p rzy ch o d y z box office. Dla wielu – i mo żn a to zo b aczy ć o d czas u d o czas u w telewizy jn y ch i p ras o wy ch relacjach z 1 9 7 7 ro k u – liczb a wizy t w k in ie s tała s ię ro d zajem s p o rtu : „By łem n a Gwiezdnych Wojnach 2 0 razy !”. A jes zcze więk s za liczb a, k tó ry ch med ia n ie cy to wała, o d czu wała d res zcz emo cji z p o wo d u in wes ty cji w tak ws p an iale p o wtarzaln ą h is to rię. M o żn a b y ło o b ejrzeć ten film 2 0 , 3 0 , a n awet 4 0 razy i n ad al s ię n im n ie zn u d zić. J ed n y m z tak ich fan ó w b y ł Ch ris tian Go s s ett. Sy n ak to ra o raz rep o rter „Th e Lo s An g eles Times ” zo b aczy ł Gwiezdne Wojny w M an n ’s Ch in es e Th eater w d n iu p remiery jak o d ziewięcio latek . Go s s et ws p o min a: M ó j o jciec miał ws p an iały zwy czaj – g d y d o k in wch o d ził film, k tó ry ch ciał o b ejrzeć, zwaln iał n as teg o d n ia ze s zk o ły , a p o p o łu d n iu s zliś my n a s ean s . Gwiezdne Wojny b y ły p ierws zy m tak d o b ry m filmem, jed n o g ło ś n ie zg o d ziliś my s ię z ty m, że jak mama s k o ń czy p racę, zaciąg n iemy ją zn o wu d o k in a. To warzy s zy ł n am ten ws p an iały , ciep ły b las k , to p o czu cie, że mo g łeś p o p ro s tu ws k o czy ć d o au ta, p o jech ać d o k in a i zn o wu zn aleźć s ię w ty m ś wiecie. To b y ło jak an alo g o wa wers ja filmu n a ży czen ie z 1 9 7 7 ro k u 1 . Go s s ett p o wielu latach wy n alazł miecz ś wietln y z p o d wó jn y m o s trzem, u ży ty w Częś ci I. W p iątek , d wa d n i p o p remierze, Gwiezdne Wojny trafiły d o k o lejn y ch d ziewięciu k in . Nad al p o p y t b y ł zb y t wielk i, a p o d aż n ie n ad ążała. In n i właś ciciele k in , „p ierd ziele z wielk imi cy g arami”, k tó ry ch Lip p in co tt zan u d ził n a ś mierć, n ie mo g li s ię d o czek ać, żeb y d o łączy ć d o s zaleń s twa, ale mu s ieli s tan ąć w k o lejce. Wy twó rn ia zu p ełn ie p rzy p ad k iem p o mo g ła s two rzy ć ten n ap ęd zający ro zg ło s p o p rzez rażące n ied o s zaco wan ie p o p y tu . Ws zy s cy d y rek to rzy , p o za Lad d iem, p o p ro s tu n ie s ąd zili, że film b y ł wart wy d ru k o wan ej n a n im k lis zy ; Fo x s tarto wał o d mn iej n iż s tu k o p ii i mu s iał n aty ch mias t zacząć p ro d u k cję k o lejn y ch , g d y ty lk o o k azało s ię, że Gwiezdne Wojny s ą wy d arzen iem s ezo n u . Do 2 5 maja firma s p ry tn ie p o s tawiła n a g ło wie s wo ją wcześ n iejs zą s trateg ię: teraz, p o wied ziała wy twó rn ia właś cicielo m k in , jeś li ch cecie

wy ś wietlać Gwiezdne Wojny, mu s icie zarezerwo wać tak że Drugą stronę północy. Tłu my p o d k in ami ro s ły ju ż o d p ierws zeg o s ean s u o 1 0 .4 5 w Co ro n et i n ie wy g ląd ało n a to , żeb y miały s ię p rzerzed zić. Av co Th eater w Wes two o d mu s iał zatru d n ić d o d atk o we 6 0 o s ó b ty lk o d o k o n tro li tłu mu i p rzy jmo wan ia b iletó w. Kiero wn ik k in a ch walił s ię, ch o ć z n u tą s mu tk u , że w week en d Dn ia Pamięci mu s iał o d es łać z k witk iem 5 ty s . ch ętn y ch . Kiero wn ik Co ro n et, zep s u ty s tary wy g a Al Lev in e, n ig d y n ie wid ział czeg o ś tak ieg o . J eg o k o men tarz n a temat tłu mó w zap is ał s ię w h is to rii: Starzy lu d zie, mło d zi lu d zie, d zieci, k ris zn o wcy . Grają w k o lejce w k arty . M amy tu amato ró w s zach ó w, lu d zi z twarzami wy malo wan y mi farb ą i w cek in y . Lalu n ie, jak ich n a o czy n ie wid ziałem, n aćp an e trawą i k was em 2 . Lev in e miał wiele racji. Zg o d n ie ze s taty s ty k ami rząd o wy mi p remiera Gwiezdnych Wojen zb ieg ła s ię z rek o rd o wy m p o zio mem u ży cia marih u an y wś ró d u czn ió w s zk ó ł ś red n ich . Tren d o s iąg n ął s wó j s zczy t w 1 9 7 8 ro k u , a w latach n as tęp n y ch s p ad ał. Niemal k ażd y z wid zó w o p is y wał film jak o „rad o s n ą p rzejażd żk ę” lu b „wizu aln y triu mf” – mu ro wan a p rzy n ęta d la u my s łó w p rag n ący ch zab ić k ilk a g o d zin w b ezmy ś ln ej, p s y ch o d eliczn ej b ło g o ś ci. A jeś li ch o d zi o ty tu ł – có ż, d ział mark etin g u wy twó rn i n ie mó g ł p o my lić s ię b ard ziej, twierd ząc, że p u b liczn o ś ć s k o jarzy g o z celeb ry tami z Ho lly wo o d . Po k o len ie Wo o d s to ck u i p ó źn iejs ze my ś lało raczej o Zig g y m Stard u ś cie, th e Starlan d Vo cal Ban d , Rin g o Starrze, ro ck o wy m zes p o le z Atlan ty o n azwie Starb u ck , „jes teś my g wiezd n y m p y łem, jes teś my zło tem” 3 , Dzień dobry, gwiazdeczko4 , „Gwiezd n y czło wiek czek a w n ieb io s ach ” 5 . Dzieło Lu cas a p o jawiło s ię u k res u ep o k i g lam ro ck a i u s zczy tu ep o k i d is co . Sex Pis to ls mieli właś n ie wy p u ś cić s in g iel God Save the Queen 2 7 maja 1 9 7 7 ro k u , ro zp o czy n ając ep o k ę p u n k ro ck a, ale jak n a razie g wiazd y wciąż b y ły s p o k o . Gwiezdne Wojny b y ć mo że n ie p o trzeb o wały p o mo cy k u ltu ry n ark o ty k o wej, d la „czy s ty ch ” ró wn ież b y ły p rzeło mo we. M imo to amery k ań s k a s k ło n n o ś ć z lat s ied emd zies iąty ch , ab y zjarać s ię p rzed p ó jś ciem d o k in a, z p ewn o ś cią n ie zas zk o d ziła p rzy ch o d o m z p ierws zeg o ty g o d n ia. Nie zas zk o d ziła ró wn ież ro s n ąca p o p u larn o ś ć Star Treka. Seria, k tó ra n ie wy d awała s ię s tarzeć, s tała s ię n a p o czątk u 1 9 7 7 ro k u s iln iejs za n iż k ied y k o lwiek , p o jawiły s ię też p lan y n a d ru g ą s erię z ak cją n a o twarty m mo rzu . J ed n ak wo b ec b rak u mo żliwo ś ci realizacji teg o wielo letn ieg o marzen ia Gen e Ro d d en b erry ’eg o Gwiezdne Wojny zd awały

s ię b y ć d ru g im wielk im h item. Ch arley Lip p in co tt z s zacu n k u n ie zwracał s ię d o trek k eró w, ale więk s zo ś ć i tak d o n ieg o p rzy s zła. „By łem n ajp ierw fan em Star Treka” – mó wi Dan M ad s en , k tó ry miał wted y 1 4 lat i mies zk ał w Den v er. „Ale mu s zę b y ć s zczery – g d y Gwiezdne Wojny wes zły d o k in , zd jąłem ws zy s tk ie p lak aty Star Treka w mo jej s y p ialn i i o b lep iłem ś cian y p lak atami z Gwiezdnych Wojen. On e p rzejęły mo je tery to riu m” 6 . M ad s en p o latach zap rzy jaźn ił s ię zaró wn o z Ro d d en b erry m, jak i Lu cas em, p ro wad ząc o ficjaln e fan k lu b y o b y d wu fran czy z. J u ż w 1 9 7 7 ro k u n ie b y ło wątp liwo ś ci, wo b ec k o g o jes t lo jaln y . Zmian ę tę wid ać n ajwy raźn iej na s tro n ach mag azy n u „Starlo g ”, n ajp o czy tn iejs zeg o mies ięczn ik a s cien ce fictio n ep o k i. M ag azy n b y ł wy d awan y o d 1 9 7 6 ro k u , zap is an y aż p o marg in es y o p is ami o d cin k ó w Star Treka i zap ierający mi d ech w p iers iach relacjami z k o n wen tó w. W wy d an iu z czerwca 1 9 7 7 ro k u mo żn a b y ło zn aleźć ty lk o jed n o s tro n ico wy arty k u ł o filmie, k tó ry wy mu s ił n a red ak cji Lip p in co tt. Po zb awio n y au to ra i n ag łó wk a, b y ł jed y n ie p o d p is em d o k ilk u s tary ch o b razó w M cQu arrieg o , lecz n awet wted y u d ało mu s ię s p arto lić s zczeg ó ły filmu w s p o s ó b s p ek tak u larn y : Gwiezdne Wojny jak o b y miały zawierać „s zab le ś wietln e”, „s trażn ik ó w ro b o ty ” p latero wan y ch w b ieli o raz „s taro ży tn ą, tajemn iczą tech n ik ę n ag in an ia cu d zej wo li, zn an ą p o d p ro s tą n azwą « Siła» ”. J ed n ak ju ż p ó źn iej „Starlo g ” mó g ł o k reś lać s ię mag azy n em o Gwiezdnych Wojnach. Film trafił n a o k ład k ę n u meru lip co weg o ; n a p o trzeb y n u meru s ierp n io weg o , teraz p ełn eg o ju ż rek lam to waró w firmo wy ch , red ak to r Kerry O’Qu in n p rzy g o to wał wy jątk o wo try s k ający en tu zjazmem arty k u ł wp ro wad zający . Ws p o min ał wy jś cie z k in a p o s wo im p ierws zy m s ean s ie i s p o tk an ie „d wó ch o s ó b , k tó re k łó ciły s ię n a temat n au k o wej rzeteln o ś ci d ialo g u w filmie”, n a co k to ś z in n ej alejk i o d p o wied ział: „I co z teg o !” 7 . Wah ad ło u wag i p rzech y lało s ię o d s cien ce fictio n d o s p ace fan tas y , o d Vern e’a d o Wells a, o d Ro d d en b erry ’eg o d o Lu cas a w ciąg u jed n ej n o cy . Trek k erzy zaczęli mó wić o „wy ras tan iu ” z n ieg o . Op u b lik o wan y w zin ie k o mik s o d d awał ro s n ące zain teres o wan ie Gwiezdnymi Wojnami wewn ątrz fan d o mu 8 . „To b u n t!” – o g ło s ił Kap itan Kirk ch mu rn ie n a wid o k k o lejk i o ficeró w Flo ty Gwiezd n ej czek ający ch n a s ean s Gwiezdnych Wojen. „Tak ” – o d p o wied ział jed en z b eztro s k ich o ficeró w w k o mik s ie. „Na to wy g ląd a”. Fan zin „Sp ectru m” d o n o s ił o p o ws tan iu „d wó ch ek s tremó w: jed n y m g ło s zący m, że « Trek u marł» , p o d ając Gwiezdne Wojny za jeg o zab ó jcę, a d ru g im p rzy jmu jący m z g o d n o ś cią ten cio s i wy rażający m p rzy p u s zczen ie, że en tu zjazm w k o ń cu wy g aś n ie, p o zo s tawiając fan d o m ST n ien aru s zo n y o raz że Gwiezdne Wojny s ą jed y n ie « k o lejn ą p o wtó rk ą z ro zry wk i» ”.

Żad n a z p rzep o wied n i n ie s p rawd ziła s ię. Gwiezdne Wojny o k azały s ię falą p rzy p ły wu , k tó ra s zy b k o miała u n ieś ć s tatek Star Treka. W k ró tk im czas ie p o p remierze filmu fan i zaczęli s ztu rmo wać fan zin y z o p o wiad an iami in s p iro wan y mi u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. No s iły tak ie ty tu ły , jak Moonbeam i Skywalker, Hyper Space i Alderaan. Ich au to rzy o trzy my wali p o n u re o s trzeżen ia o d trek k eró w, że Lu cas film p ewn ie o k aże d u żo o s trzejs ze p o d ejś cie wo b ec fan fik ó w n iż s tu d io Paramo u n t, d o k tó reg o n ależała fran czy za Star Treka. Ale n ie w ty m tk wił p ro b lem. J as n e s tało s ię, że g d y ch o d zi o s p rzed aż czeg o k o lwiek z n azwą Gwiezdnych Wojen, Lu cas film o k azy wał więk s zą d rażliwo ś ć i o b s es ję k o n tro li, n iż k tó ry k o lwiek z trek k eró w mó g łb y p rzy p u s zczać. Zamierzen iem

Lu cas filmu

b y ło

jed n ak

s two rzen ie fan o m

u jś cia d la ich

twó rczo ś ci. „Pracu jemy n ad p o lity k ą wo b ec fan zin ó w” – p is ał Craig M iller, p ierws zy s zef d ziału fan relations w n o tce z p o d zięk o wan iami d o red ak to ra „Hy p er Sp ace” w 1 9 7 7 ro k u (red ak to r wy s łał Lu cas o wi wczes n ą k o p ię zin a; Ku rtz p rzeczy tał i wy raził p o zy ty wn ą o p in ię, p o czy m p o p ro s ił M illera o o d p o wied ź). „Kwes tia p raw au to rs k ich p o zo s taje d o ro związan ia” 9 . Pó źn iej au to ro m zin ó w wy jaś n io n o n atu rę p ro b lemu : p rawn icy wy twó rn i b y li p o d ejrzliwi, a Lu cas film p ró b o wał ich p rzek o n ać d o p o zy ty wn y ch efek tó w fan d o mu . Dlateg o więk s zo ś ć p is arzy czu ła s ię b ezp ieczn iej, p u b lik u jąc o czy wis te s aty ry , k tó re cies zą s ię lep s zą o ch ro n ą w p rawie au to rs k im. Przy jazn a p aro d io m n atu ra Gwiezdnych Wojen wracała ry k o s zetem. J ed y n ej g ran icy , jak iej zd an iem Lu cas a n ie wo ln o b y ło p rzek raczać, b y ła b ariera ero ty k i. Hetero - i h o mo ero ty czn a „s las h fictio n ” – n azwa p o ch o d zi o d łaman ia międ zy imio n ami b o h ateró w w „Sp o ck /Kirk ” – b y ła p rzez lata is to tn y m elemen tem zin ó w s tartrek o wy ch . Lu cas jed n ak wy raził s ię jas n o – ch ciał wid zieć ty lk o h is to rie o zn aczo n e k ateg o rią PG. Dział p rawn y Lu cas filmu p rzes łał s u ro we o s trzeżen ia au to ro m d wó ch o p o wiad ań o zn aczo n y ch k ateg o rią X – „Ty lk o d la d o ro s ły ch ”. W p ierws zy m, s zwed zk im o p o wiad an iu Darth Vad er s ek s u aln ie to rtu ro wał Han a So lo , d ru g a, amery k ań s k a h is to ria o p is y wała ran d k ę So lo i Lei. „Sło wo p rzy s zło o d s ameg o Geo rg e’a Lu cas a – n ap is ała M au reen Garrett, d y rek to r o ficjaln eg o fan k lu b u Gwiezdnych Wojen – że p o rn o g rafia jes t b ezs p rzeczn ie n ieak cep to waln a” 1 0 . Garrett cy tu je „s zk o d y wy rząd zo n e zd ro wo tn o ś ci p o wiązan ej z s ag ą Gwiezdnych Wojen”. Lip p in co tt zro zu miał, że „Stwó rca” mó wił zu p ełn ie p o ważn ie, g d y p o wró cił z press tour w J ap o n ii z M ark iem Hamillem i p rzy wió zł ze s o b ą p o rn o g raficzn ą man g ę o Gwiezdnych Wojnach, k tó rą k to ś p o d aro wał mu w fo rmie żartu . Lu cas d o s tał b iałej g o rączk i i zażąd ał p o zwan ia au to ró w. Nie b y ło jed n ak p o d s taw: p rawa au to rs k ie d o

Gwiezdnych Wojen n ie zo s tały zarejes tro wan e w J ap o n ii, p o n ieważ film n ie miał tam jes zcze p remiery . Lip p in co tt n ig d y n ie d o czek ał k o ń ca tak ich h is to rii. „Nap rawd ę n au czy łem s ię u ważać z Geo rg e’em” – p o wied ział 1 1 . Ta lek cja d la wielu p rzy s zła d o p iero z czas em. Do s zó s teg o d n ia, p o d k o n iec week en d u z o k azji Dn ia Pamięci, Gwiezdne Wojny zaro b iły n a b iletach 2 ,5 mln d o laró w. Nie o zn aczało to , tech n iczn ie rzecz b io rąc, że zo s tały n ajb ard ziej k as o wy m filmem w Stan ach : Mistrz kierownicy ucieka, k tó ry miał p remierę w ten week en d , p o b ił je, n o tu jąc 2 ,7 mln . Ale Mistrza wy ś wietlan o w 3 8 6 k in ach , a Gwiezdne Wojny n a ty m etap ie – w 4 3 . Po n ad to n ik t n ie ro b ił wp in ek z cy tatami z Mistrza kierownicy, a wp in k i z Gwiezdnych Wojen d zieciak i ro b iły s zy b ciej, n iż Ku rtz i Lip p in co tt mo g li n ad ąży ć. I n ie ch o d ziło ty lk o o n ie. Lata s ied emd zies iąte b y ły ep o k ą d o mo ro s ły ch p rzed s ięb io rcó w o d k o s zu lek i wp in ek . Zan im zd ąży łeś p o wied zieć: „k u lto we”, d zieciak i ws zęd zie wo k ó ł ro b iły wp in k i z h as łem: „Niech M o c b ęd zie z To b ą” i wk ład ały k o s zu lk i z n ap is em „Lecę n a Han a So lo ”. Wielu fan ó w p amięta ro zd awan ie wp in ek i s p rzed aż k o s zu lek p rzed k in ami, n awet w d n iu p remiery . Każd a g azeta zro b iła s wó j wy mag an y rep o rtaż o Gwiezdnych Wojnach. M ag azy n „Time”, k tó ry w 1 9 7 7 ro k u zn ajd o wał s ię u s zczy tu wład zy i p o czy tn o ś ci, wy ró żn ił arty k u ł J ay ’a Co ck s a w ro g u n a g ó rze o k ład k i. Zajawk a g ło s iła p o p ro s tu : „Najlep s zy film ro k u ”. Film p o s zed łb y n a o k ład k ę, ale w związk u z wy b o rami M en ach ema Beg in a w Izraelu n ieu s tan n ie zd arzały s ię teg o ty p u zmian y . To n ie miało zn aczen ia, p o n ieważ ró g wy s tawał n a k ażd y m s to is k u z g azetami, ś ląc in fo rmację tak że wó wczas , g d y n ie k u p o wało s ię g azety . Każd y p ro g ram telewizy jn y zro b ił materiał o tłu mach czek ający ch n a ten n ies amo wity film – n awet „g ło s Amery k i”, p rezen ter p ro g ramu in fo rmacy jn eg o w CBS, Walter Cro n k ite. J eg o rep o rtaż b y ł k ro k iem milo wy m. W 1 9 6 8 ro k u p rezy d en t Ly n d o n J o h n s o n wy p o wied ział s ły n n e s ło wa p o n eg aty wn y m rep o rtażu o wo jn ie w Wietn amie: „J eś li s traciłem Cro n k iteg o , s traciłem Amery k ę Śro d k o wą”. An alo g ia b y ła p rawd ziwa tak że w ro k u 1 9 7 7 : jeś li Gwiezdne Wojny wy g rały Cro n k iteg o , wy g rały też Amery k ę Śro d k o wą. To n ie b y ł ty lk o film d la d zieciak ó w, fan ó w s cien ce fictio n , ćp u n ó w czy in n y ch d ziwak ó w. W ciąg u zaled wie ty g o d n ia film o s ad zo n y w p rzes trzen i k o s miczn ej trafił d o main s treamu . Seg men t Cro n k iteg o , k tó ry Geo rg e i M arcia Lu cas o b s erwo wali b ezp ieczn ie i k o mfo rto wo z Hawajó w, b y ł p ierws zy m, jak i p o d d ał s ię s zaleń s twu med ialn emu .

Kilk a mies ięcy wcześ n iej Lu cas o wie zap lan o wali wy cieczk ę n a Hawaje d wa d n i p o p remierze, częś cio wo ab y u ciec p rzed ty m, co Lu cas p ro g n o zo wał jak o k atas tro fę. Nie b y li n a p rawd ziwy ch wak acjach o d czas ó w p o b y tu w Eu ro p ie w 1 9 7 1 ro k u , 6 lat wcześ n iej. By ła n ajwy żs za p o ra, ab y s ię g d zieś zas zy ć, razem z Willard em Hu y ck iem i Glo rią Katz, a ty m miejs cem b y ł h o tel M au n a Kea n a Wielk iej Wy s p ie. Nik t n ie miał wó wczas więk s zej p o trzeb y u cieczk i w tro p ik i n iż Lu cas . Res ztk i en erg ii wło ży ł w mo n taż d źwięk u . Oczy wiś cie mu s iał zarząd zać ws zy s tk im co d o n ajd ro b n iejs zy ch s zczeg ó łó w, łączn ie z k o ń co wy m mo n tażem. J eg o d n i p racy trwały 3 6 g o d zin , aż p ewn eg o d n ia Carrie Fis h er zn alazła g o zemd lo n eg o n ad s p rzętem, w b iu rze o d d awn a wy n ajęty m n a s tu d io Un iv ers al, b ełk o cząceg o , że n ig d y więcej n ie ch ce teg o ro b ić. Termin u s talo n y n a 2 5 maja b y ł n iemal n ierealn y : leg en d a g ło s ząca, że p u s zk i z filmami n ad al wiezio n o d o k in , g d y p ierws ze s zp u le ju ż k ręciły s ię n a p ro jek to rach , mo że n ie b y ć p rawd ziwa, ch o ć n ie o d b ieg a b ard zo o d rzeczy wis to ś ci. On wciąż jed n ak n ie b y ł zad o wo lo n y . Kry ty cy Ed y cji Sp ecjaln y ch zwró ćcie u wag ę: Geo rg e Lu cas ro zp o czął p race n a Gwiezdnymi Wojnami n ie w 1 9 9 7 , lecz 2 5 maja 1 9 7 7 ro k u . Gd y d zień p remiery d o b ieg ał k o ń ca, reży s er b y ł wciąż k ręcił n o s em z p o wo d u mo n tażu d źwięk u d o lb y 5 .1 s tereo ; wciąż b y ło k ilk a k wes tii M ark a Hamilla, k tó re n ie b rzmiały o d p o wied n io . Przez cały d zień p rzeżu wał mo n taż, p o d czas g d y k wes tie o s iad ały w 3 2 k in ach w cały m k raju . Do zmro k u n ie s k o ń czy ł. Gd y M arcia d o łączy ła n a s wo ją n o cn ą zmian ę mo n tażo wą p rzy New York, New York, o b o je b y li ży wy mi tru p ami. Przerwa o b iad o wa p ań s twa Lu cas tamtej n o cy s tała s ię n ajs ły n n iejs zy m i n ajczęś ciej cy to wan y m p o s iłk iem w h is to rii ro zry wk i. Sied li w Hamb u rg er Hamlet, n ap rzeciwk o k in a M an n – jed n eg o z n ajs ły n n iejs zy ch – o g ląd ając tłu my i limu zy n y Play b o y a, n ie zd ając s o b ie s p rawy , że właś n ie o d b y wa s ię p o k az Gwiezdnych Wojen. Nie ch o d ziło ty lk o o wy czerp an ie, w M an n ie p rzecież mieli g rać o tej p o rze Cenę strachu Williama Fried k in a. Ale p remierę p rzes u n ięto i n ik t n ie p o wied ział Lu cas o wi, że w to miejs ce zamó wio n o Gwiezdne Wojny. Ko lejn y p u n k t za p ers wazję d la Lip p in co tta. A co zro b ił Lu cas , g d y ju ż d o wied ział s ię, że to jeg o film wy wo łał tak i tu mu lt w M an n ie? Po jech ał d o s tu d io , ab y zad zwo n ić d o M ark a Hamilla. Przy n ajmn iej miał n a ty le p rzy zwo ito ś ci, żeb y s ię n ajp ierw u cies zy ć: „Cześ ć mło d y , jes teś ju ż s ławn y ?” 1 2 . A p o tem zap ro s ił Hamilla – n ie żeb y ś więto wać, ale żeb y p o n o wn ie n ag rać n iek tó re k wes tie. Hamill o d mó wił. M arcia p rzy n ajmn iej b y ła n a ty le ro zs ąd n a, żeb y k u p ić d wie b u telk i s zamp an a.

Tej n o cy Lu cas n ie wierzy ł w s zczęś cie. By ło zb y t wcześ n ie n a ś więto wan ie. J ech ał n a o p arach , n ad es zła p o ra o b rać k ieru n ek n a p lażę. Na Hawajach z M arcią, Hu y ck iem i Katz ch ciał zap o mn ieć o is tn ien iu teg o filmu . „Po wied ziałem: « Lad d ie, jes tem n a u rlo p ie, n ie o b ch o d zi mn ie, co s ię s tan ie z filmem, n ie ro b i mi to n ajmn iejs zej ró żn icy » ” – ws p o min a Lu cas . „A o n n a to : « Włącz Kan ał 5 , włącz Waltera Cro n k iteg o , p o czek aj, aż zo b aczy s z, co s ię d zieje» ”. Trzeb a b y ło Cro n k iteg o , ab y d o trzeć z in fo rmacją d o ro d ak ó w. „Có ż – p o wied ział Lu cas – mo że fak ty czn ie film zro b ił fu ro rę”. W czerwcu 1 9 7 7 ro k u o g ro mn e tłu my w czterech n o wo jo rs k ich k in ach mu s iała o p an o wać p o licja k o n n a. Lu d zie z ró żn y ch ś ro d o wis k s tali w k o lejk ach ramię w ramię. J o h n n y Cas h , M u h ammad Ali i s en ato r Ted Ken n ed y czek ali p rzed s wo imi k in ami jak zwy k li o b y watele. Elv is Pres ley p ró b o wał in n ej s trateg ii. Kró l b y ł w trak cie załatwian ia d la s ieb ie i có rk i Lis y M arie p ry watn ej k o p ii w Gracelan d d zień p rzed s wo ją ś miercią. Nawet s to ick i Gary Ku rtz zaczy n ał wierzy ć, że Gwiezdne Wojny b y ły ab s o lu tn y m h item: Nie b raliś my n a p o ważn ie k o lejek , s ąd ząc, że p rzez p ierws ze trzy lu b cztery ty g o d n ie d o k in b ęd ą s zli wy łączn ie fan i s cien ce fictio n – mó wił. – Ale g d y p o mies iącu lu d zie n ad al s tali, zro zu mieliś my , że film s tał s ię s amo n ap ęd zający m s ię zjawis k iem 1 3 . Przeczu cia o d d ziału p o ś cig o weg o p o twierd ziły s ię, wy k raczając p o za jeg o n ajś miels ze o czek iwan ia. W s p o łeczn o ś ci s cien ce fictio n p lo tk i wy s tarczy ły , b y p rzy ciąg ać d o k in tłu my p rzez p ierws zy ty d zień . Po ch leb n e recen zje zach ęciły je p rzez k o lejn e d wa. Relacje w med iach o tłu mach zach ęciły in n y ch p o Dn iu Pamięci. Ko lejk i ro s ły , a wraz z n imi h is to rie o s fru s tro wan y ch s ąs iad ach , n ag ro mad zo n y ch p o cały m d n iu ś mieciach o raz miejs co wy ch h an d larzach , k tó rzy zarab iali n a całej s y tu acji s zy b k ie p ien iąd ze. Ci, k tó rzy wid zieli film i n ależeli d o g ro n a wtajemn iczo n y ch , zn ali zab awn ie b rzmiące imio n a i p o wied zen ia. Ws tąp ili d o ek s k lu zy wn eg o k lu b u , k tó ry wied ział o „M o cy ”, n awet jeś li k ażd y miał in n ą teo rię n a temat teg o , czy m właś ciwie o n a b y ła. Nag le Gwiezdne Wojny s tały s ię czy mś zn aczn ie więcej n iż ty lk o s u mą zy s k ó w z box office. Stały s ię zn an e z p o wo d u b y cia zn an y mi. By ł

też

k o lejn y

czy n n ik ,

k tó ry

p rzy ciąg ał

p u b liczn o ś ć:

zach wy cający ,

p rzen ik ający i rzad k o s ły s zan y wcześ n iej zes taw d o lb y s tereo . To b y ła ep o k a, w k tó rej więk s zo ś ć k in p o s iad ała marn y , p o jed y n czy g ło ś n ik mo n o za ek ran em, a więk s zo ś ć właś cicieli k in u zn awała, że ich p atro n o m n ie zależy n a d źwięk u . Fo x miał tru d n o ś ci w p rzek o n an iu właś cicieli, żeb y wy d ali o k o ło 6 ty s . d o laró w n a u lep s zen ie d źwięk u p o p rzez zain s talo wan ie d o lb y s tereo , b o k o s zty teg o mo g ą s ię zwró cić. Zg o d n ie z u mo wą, jeś li film o k azałb y s ię d la k in a s u k ces em, właś ciciele zwró cą wy twó rn i k o s zty s y s temu . Dla Fo x u mo wa wy d awała s ię b ezp ieczn a. Stu d io o d k ry ło , że trafiła im s ię k u ra zn o s ząca zło te jaja, jes zcze zan im wp ad li n a to Lu cas i Ku rtz. Lad d ieg o n aty ch mias t i s zero k o wy ch walan o jak o teg o , k tó ry u wierzy ł w tru d n y p ro jek t, o b s tawał p rzy s wo im zd an iu i u rato wał firmę w tru d n ej s y tu acji. „A jed n ak b ęd zie 2 1 s t Cen tu ry Fo x mimo ws zy s tk o ” – zach wy cał s ię mag azy n „Peo p le” w lip cu 1 4 . Ud ziały wy twó rn i warte 1 3 d o laró w o d ak cji p rzed p remierą Gwiezdnych Wojen p o mies iącu p o s zy b o wały d o 2 3 d o laró w. Tak wy s o k i, s ied emd zies ięcio s ześ cio p ro cen to wy wzro s t n a g iełd zie w ciąg u mies iąca trafiłb y n a p ierws ze s tro n y g azet w k ażd ej ep o ce, ale w czas ach b es s y k o ń ca lat s ied emd zies iąty ch to b y ł s k o k g o d n y Six Million Dollar Man. Po d s k o czy ła ró wn ież p en s ja Lad d ieg o – z 1 8 2 ty s . d o 5 6 3 ty s . d o laró w, a w lip cu zo s tał wy b ran y d o rad y n ad zo rczej. Ks ięg o wo ś ć zaczęła lo k o wać n o wo zd o b y tą fo rtu n ę, in wes tu jąc w o ś ro d ek n arciars k i w As p en o raz p o le g o lfo we Peb b le Beach . Zy s k i za ro k p o d atk o wy 1 9 7 7 wy twó rn i Fo x wy n io s ły 7 9 mln d o laró w, p o więk s zając s ię d wu k ro tn ie w p o ró wn an iu z p o p rzed n im ro k iem. „Gwiezdne Wojny b y ły jak trafien ie n a ży łę zło ta” – s twierd ził Lad d ie. „Os zaleli z n ad miaru zaro b io n y ch p ien ięd zy ” 1 5 . Kilk a rzeczy s zy b k o i p o cich u o d es zło w mro k i zap o mn ien ia. J ed n ą b y ło ws p o mn ien ie n ied o s złej tran s ak cji s p rzed aży zy s k ó w z Gwiezdnych Wojen n iemieck im p artn ero m. Lad d ie mó wił, że n ie miał p o jęcia n a temat s k o mp lik o wan eg o s ch ematu raju p o d atk o weg o (k tó ry rep o rterzy o p is zą d o p iero w 1 9 8 0 ro k u , u trzy my wan o tak że w tajemn icy n iep o wo d zen ie p o zwu n a 2 5 mln d o laró w, k tó ry o d b ił s ię ry k o s zetem o d RFN). Fo x wy co fał s ię z u s tn ej u mo wy , g d y zarząd zo b aczy ł p o zy ty wn e o p in ie p o p remierze 1 maja w San Fran cis co w No rth p o in t Th eater. Lad d ie b y ł tak rad o s n y , jak ty lk o p o trafił. J eg o cztero letn ia có reczk a Aman d a zap amiętała, jak wo ził ją d o k in a Av co w zach o d n im Ho lly wo o d , wch o d ząc p o za k o lejk ą. Do lip ca 1 9 7 7 ro k u wid ział Gwiezdne Wojny ju ż 3 0 razy . Oficjaln ie jak o s zef wy twó rn i s p rawd zał wielo k ro tn ie, czy p o zy ty wn a reak cja p u b liczn o ś ci n ap rawd ę b y ła p o ws zech n a. Ale n ie ch o d zi s ię n a co ś d o k in a ty le razy , jeś li s ię teg o n ie k o ch a.

Lad d ie, jak s ię wy d aje, wp ad ł w tak i s am tran s , jak cała res zta. Dla wy twó rn i jed n ak s mak wy g ran ej b y ł s ło d k o -g o rzk i. Umo wa z Lu cas em o k azała s ię p o twierd zać p o rzek ad ło , że ch y try d wa razy traci. Po n ieważ film p rzek ro czy ł b u d żet – w d u żej mierze d zięk i temu , że ILM wy d ało d wu k ro tn o ś ć s wo jeg o p ó łto ramilio n o weg o p rzy d ziału – Fo x b y ł w s tan ie o b ciąć reży s ero wi 1 5 ty s . d o laró w z jeg o i tak s k ro mn eg o wy n ag ro d zen ia w wy s o k o ś ci 1 5 0 ty s . J ed n ak że ró wn o cześ n ie wy twó rn ia mu s iała mu p łacić 4 0 cen tó w o d k ażd eg o d o lara, jak i zarab iała, wy p o ży czając film d o k in , i k o lejn e 5 0 cen tó w z k ażd eg o d o lara zarab ian eg o n a g ad żetach filmo wy ch . To o s tatn ie u s tęp s two o k azało s ię p rzy n ieś ć firmie milio n o we s traty , n awet jeś li i tak zaro b iła milio n y . Ale p o n ieważ Fo x n ad al p o s iad ał zd o ln o ś ć p rawn ą d o p ro d u k cji włas n y ch g ad żetó w filmo wy ch , n a ry n k u , w cen ie 3 9 ,9 5 d o laró w, b y ły d o s tęp n e „wy g ląd ające n a metalo we, ch o ć wy k o n an e z win y lu ” C-3 PO, s ztu rmo wcy i mas k i Darth a Vad era s k ry wające całą g ło wę, a tak że g u mo wa mas k a Ch ewb ak k i „z ręczn ie n ak ład an y mi wło s ami”. Teg o lata mo żn a b y ło k u p ić termo s R2 -D2 za 3 ,9 5 d o lara. Firma Facto rs In c. wy k u p iła licen cję n a p ro d u k cję n ad ru k ó w n a k o s zu lk ach i u mieś ciła je n a n ajtań s zy ch , p ro d u k o wan y ch w M ek s y k u , b iały ch T-s h irtach , zalewając n imi ry n ek . Niewielu fan ó w zo rien to wało s ię, a jeś li ju ż, to n iewiele ich o b ch o d ziło , że p ro d u cen t zro b ił b łąd w imien iu Darth a Vad era. Fo x u d zielił tak że licen cji p ro d u cen to wi b iżu terii Wein g ero ff n a wy p u s zczen ie lin ii tan ich k o lczy k ó w Th reep io , Arto o , Vad er o raz X-Win g . To p p s ciężk o p raco wał n ad s wo ją p ierws zą lin ią k art z Gwiezdnymi Wojnami, d o d awan y ch d o g u m b alo n o wy ch , k tó re zap ro jek to wał Art Sp ieg elman , mło d y n is zo wy arty s ta k o mik s o wy , zatru d n io n y u n ich n a d zien n ą zmian ę. By ła też s ztu k a u ży tk o wa. W maju 1 9 7 7 ro k u n ajb ard ziej p o p u larn y m p lak atem w Stan ach b y ł ten z Farrah Fawcett, g łó wn y m An io łk iem Ch arlieg o , w s tro ju k ąp ielo wy m, z wy raźn ie p o b u d zo n y m s u tk iem. Do lip ca mu s iał u s tąp ić miejs ca p lak ato m z Gwiezdnych Wojen – p rzeb itk a n a s p rzed aży wy n o s iła p ięć d o jed n eg o . Najwięk s zy m p ro b lemem wy twó rn i n ie b y ło jed n ak to , że mu s iała o d d awać Lu cas o wi p o ło wę ws zy s tk ieg o , co zarab iała n a ty ch u mo wach . Pro b lemem b y ło to , że reży s er miał w g arś ci teraz n ieu n ik n io n e s eq u ele. Najlep s ze, n a co Fo x mó g ł liczy ć, to ty lk o to , że Lu cas zo s tan ie d o k o ń ca ro k u n a Hawajach i zig n o ru je k lau zu lę w u mo wie, d zięk i czemu p rawa d o s eq u eli wró cą d o wy twó rn i, jeś li zd jęcia n ie ro zp o częły b y s ię w ciąg u d wó ch lat. J ak o ś n ie wy d awało s ię to p rawd o p o d o b n e. Szefo wie wy twó rn i mo g li jed y n ie liczy ć n a k o lejn y film i n a to , że n ig d y więcej n ie

p o p ełn ią tak ieg o b łęd u . Ty mczas em n a Hawajach Hu y ck i Katz p o żeg n ali s ię z Lu cas ami, a Geo rg e, p rzez mo men t czu jąc s ię jak p o d czas zmian y warty , zap ro s ił Stev en a Sp ielb erg a, jed y n eg o n a ś wiecie reży s era, k tó ry o d n ió s ł tak wielk i s u k ces , ab y wraz z n im zro b ił s o b ie p rzerwę o d Bliskich spotkań. Co p p o la ty mczas em, k tó ry u tk n ął n a Filip in ach i p o wo li p o p ad ał w o b łęd n a wy męczo n y m p lan ie Czasu apokalipsy, g d zie k o s zty i eg o wy my k ały s ię s p o d k o n tro li, wy s łał Lu cas o wi teleg ram z g ratu lacjami. Zawierał lak o n iczn ą p ro ś b ę, jed n ą z ty ch , k tó rą p rzy jaciel w p o trzeb ie s tara s ię p rzek u ć w żart: „Przy ś lij p ien iąd ze” 1 6 . Lu cas i Sp ielb erg b u d o wali zamk i z p ias k u i ro zmawiali o p rzy s zło ś ci. Wied zieli, że s ą w p rzewad ze – d wó ch reży s eró w, k tó rzy o d n ieś li n ajwięk s zy s u k ces fin an s o wy w b ran ży . Dzięk i Szczękom i Gwiezdnymi Wojnom u d ało im s ię p o wo łać d o ży cia n o wy g atu n ek : letn i b lo ck b u s ter. Po łączen ie s ił wy d awało s ię n ieu n ik n io n e. By li u lep ien i z tej s amej g lin y : d wó ch b ezlito s n y ch p erfek cjo n is tó w, k tó ry m u d ało s ię u p arcie zatrzy mać d ziecięce p o czu cie cu d u . Natu raln ie p o międ zy p rzy jació łmi u trzy mał s ię jak iś ro d zaj ry walizacji, ale o b aj in wes to wali we wzajemn y s u k ces – całk o wicie d o s ło wn ie. Lu cas , ju ż z p o wro tem w Alab amie, n a p lan ie Bliskich spotkań, p rzek o n an y , że to o n e b ęd ą więk s zy m h item, u d zielił p rzy jacielo wi d wu ip ó łp ro cen to wy ch u d ziałó w w zy s k ach z Gwiezdnych Wojen, a Sp ielb erg o d wzajemn ił s ię ty m s amy m – ry tu ał b raters twa k rwi zn an y jes t w b ran ży jak o „wy mian a p u n k tó w”. Dziś wiemy , że Sp ielb erg wy s zed ł n a tej u mo wie lep iej – o we 2 ,5 p ro c. p rzy n io s ło mu 4 0 mln d o laró w i n ad al d la n ieg o zarab ia. Ale latem 1 9 7 7 ro k u Lu cas wciąż mó g ł wy g rać zak ład : d zięk i efek to m s p ecjaln y m Do u g las a Tru mb alla i ś cieżce d źwięk o wej J o h n a Williams a Bliskie spotkania mo g ły n iewątp liwie p o b ić Gwiezdne Wojny, tak jak film Lu cas a p o b ił Szczęki. A co d alej? Sp ielb erg p o d czas u rlo p u wy lał p rzy jacielo wi s wo je żale, n arzek ając, że n ap rawd ę marzy ł o n ak ręcen iu filmu o J ames ie Bo n d zie, ale p ro d u cen t, Cu b b y Bro cco li, o d rzu cił jeg o o fertę ju ż trzy k ro tn ie. Lu cas zap ro p o n o wał mu co ś lep s zeg o o d Bo n d a. Po wied ział Sp ielb erg o wi o p o my ś le w h o łd zie in n y m h ito m z k ateg o rii ak cja/p rzy g o d a z lat trzy d zies ty ch : filmo m z Erro lem Fly n n em, Kopalniom Króla Salomona, teg o ty p u rzeczo m. Bo h ater b y łb y zad zio rn y m arch eo lo g iem o imien iu In d ian a Smith . W p rzeciwień s twie d o Gwiezdnych Wojen Lu cas u ważał s wó j p o my s ł za fran czy zę jes zcze p rzed p o ws tan iem s cen ariu s za: „s eria filmó w, k tó re – miał n ad zieję – o d two rzą ws p an iałą p rzy g o d ę” – ws p o min ał Sp ielb erg p o k ilk u latach 1 7 . By ł

p o d ek s cy to wan y p o my s łem n a „J ames a Bo n d a b ez ciężk ieg o s p rzętu ”, ale imię In d ian a Smith b rzmiało tro ch ę zb y t n u d n o . W p o rząd k u , p o wied ział Lu cas . A mo że In d ian a J o n es ? M n iej więcej n a ty m s tan ęła ro zmo wa, zan im Lu cas o wi p rzerwały k o lejn e telefo n y z wy twó rn i n a temat zy s k ó w z Gwiezdnych Wojen. Lu cas miał jes zcze jed n o marzen ie n a Hawajach . Z o g ro mn ą ilo ś cią p ien ięd zy , jak a s p ły wała mu n a k o n to , zd ał s o b ie s p rawę, że jes t w s tan ie p rzek u ć w rzeczy wis to ś ć s wo ją u to p ię filmo wca w h rab s twie M arin – s en o d ro czo n y jes zcze o d wczes n y ch lat American Zo etro p e. Nad es zła p o ra, b y wró cić n a s u ch y ląd i d o ws zech ś wiata, k tó ry Gwiezdne Wojny zmien iły p o d jeg o n ieo b ecn o ś ć. Do czas u p o wro tu Geo rg e’a i M arcii d o d o mu Gwiezdne Wojny jes zcze mo cn iej ch wy ciły p o p u larn ą wy o b raźn ię n a g ard ło . Lad d ie miał co raz więk s zą p ewn o ś ć, że film w k tó ry mś mo men cie ro k u p rzewy żs zy zy s k i n ajlep iej zarab iający ch d o ty ch czas w h is to rii Szczęk, wy s tarczy jed y n ie, ab y trafił d o o d p o wied n iej liczb y k in . W p o ró wn an iu z filmem Lu cas a Szczęki n o to wały jed y n ie p o ło wę wid zó w n a p o k az. Lu cas , jeś li miałb y jak ąk o lwiek s zan s ę, ab y s k o rzy s tać z tej fali zain teres o wan ia, z p ewn o ś cią s zy b k o ro zwin ąłb y s wo ją firmę. Th e Star Wars Co rp o ratio n wciąż zatru d n iała jed y n ie 1 2 o s ó b , p racu jący ch w p rzy czep ach n a p ark in g u p rzed s tu d iem Un iv ers al. J ak g o rzk o mu s iało to wy g ląd ać w p o ró wn an iu z jeg o marzen iami o M arin . W czas ie p o b y tu w Lo s An g eles Lu cas zatru d n ił o s o b is tą as y s ten tk ę, J an e Bay z o b s łu g i Un iv ers alu , k tó ra s ama my ś lała o p rzep ro wad zce d o Kalifo rn ii Pó łn o cn ej. Bay zo s tała jeg o n ajb ard ziej zag o rzałą o b ro ń czy n ią d o czas u , g d y o b o je p rzes zli n a emery tu rę w 2 0 1 2 ro k u . Od teg o mo men tu Lu cas p o trzeb o wał b u fo ra: d zien n ik arze z całeg o ś wiata, zrzes zen i fan i i s zaleń cy ws zelk iej maś ci wy d ep ty wali ś cieżk i d o jeg o d rzwi. Po wied zian o mu raz n a p rzy k ład , że p ewien mężczy zn a z n o żem ws zed ł d o b iu ra w Lo s An g eles , twierd ząc, że to o n n ap is ał film, i żąd ał s wo jej d ziałk i. Dla Lu cas a, k tó reg o tru d n o b y ło n awet zaczep ić n a u licy , to b y ło zb y t wiele. „J es tem in tro werty k iem. Nie ch cę b y ć s ławn y ” – wy zn ał reży s er w wy wiad zie d la „Peo p le” w lip cu . „Den erwu ję s ię, g d y lu d zie ro zp o zn ają mn ie i mó wią: « Ko ch am twó j film» ” 1 8 . M ag azy n p o mó g ł, u mies zczając w arty k u le d u że zd jęcie Lad d ieg o . Gd y Lu cas p o s zed ł w No wy m J o rk u n a p remierę – czeg ó ż b y in n eg o ? – New York, New York, za ws zelk ą cen ę s tarał s ię zach o wać an o n imo wo ś ć. W czas ie p rzy jęcia

w Sh erry -Neth erlan d Ho tel d o wied ział s ię, że w h o lu czek ają ju ż n a n ieg o s etk i ło wcó w au to g rafó w, więc p ró b o wał p rzek o n ać Ed ward a Su mmera, żeb y g o zas tąp ił. Ob y d waj mieli b ro d y i n o s ili o k u lary . „On i n ie wied zą d o k ład n ie, jak wy g ląd am” – p o wied ział Lu cas . „Po p ro s tu id ź tam i p o d p is z te rzeczy , n ie zo rien tu ją s ię” 1 9 . J ed n o cześ n ie Lu cas p o s tan o wił, że razem z Su mmerem u k ry ją s ię w p o b lis k im, n iemal p u s ty m k in ie, w k tó ry m g ran o ak u rat Cenę strachu Fried k in a. Lu cas o wi p o d o b ał s ię th riller; Su mmer ws p o min a, że g d y wy s zli z k in a, aż k ręcił g ło wą z n ied o wierzan iem n a wid o k d łu g iej k o lejk i czek ającej n a s ean s Gwiezdnych Wojen. Wciąż n ie mó g ł w to u wierzy ć. J eś li n ie o czek iwał p o ch leb s tw, to co ch ciał ro b ić teraz? Na p ewn o ten film p rzy g o d o wy ze Sp ielb erg iem, ale „p o n ad ws zy s tk o – p o wied ział Lip p in co tto wi – ch ciałb y m zo b aczy ć d o b ry film p rzy g o d o wy w k o s mo s ie… Scien ce fictio n n ad al ma ten d en cję d o b y cia tak im p o b o żn y m i p o ważn y m, co s tarałem s ię u k ró cić w Gwiezdnych Wojnach” 2 0 . Stary k o n flik t międ zy Wells em i Vern e’em, międ zy s p ace fan tas y i s cien ce fictio n , miał zo s tać ro związan y raz n a zaws ze. J ed en z n ajb ard ziej in teres u jący ch i k lu czo wy ch wy wiad ó w w k arierze Lu cas a o d b y ł s ię wted y w No wy m J o rk u , w czas ie s p o tk an ia z n aczeln y m „Ro llin g Sto n e” Pau lem Scan lo n em w jeg o ap artamen cie h o telo wy m. Wcześ n iej mo g ło s ię zd awać, że Lu cas ju ż d o b rze o k rzep ł w b ran ży i wied ział, że zo s tan ie n ajb ard ziej d o ch o d o wy m filmo wcem w h is to rii. Red ak to r u ch wy cił g o w n as tro ju ek s p an s y wn y m, my ś ląceg o o p rzy s zło ś ci. Lu cas , p o mimo d ek laracji, że Gwiezdne Wojny b y ły jed y n ie w ćwierci ty m, co ch ciał o s iąg n ąć, p o n ieważ „s zed ł n a s k ró ty ” i zaan g ażo wał s ię w „s zy b k ie k ręcen ie”, w k o ń cu wy s ilił s ię n a o d ro b in ę d u my z n iek tó ry ch s cen 2 1 . Scan lo n p o wied ział mu , że w ch wili, g d y So k ó ł M illen iu m wch o d zi w h ip erp rzes trzeń , za k ażd y m razem s ię u ś miech a. Reży s er s zy b k o s k o men to wał, jak łatwo b y ło n ak ręcić to u jęcie, i fak ty czn ie, jeś li p rzy jrzeć s ię u ważn ie – w k o k p icie mo żn a d o s trzec o d b icie ś wiatła z zielo n eg o ek ran u , a p o tem k amera b ły s k awiczn ie o d jeżd ża o d So k o ła wraz z o b racający mi s ię g wiazd ami. Ale o s tateczn ie p rzy zn ał p u n k t i zao fero wał ro d zaj ciep łeg o s ło wa, jak ie p rzy wo d ziło n a my ś l ch ło p ak a z czas ó w wy ś cig ó w s amo ch o d o wy ch : „Nie ma n ic lep s zeg o , n iż wy s trzelić s tarą łajb ę w h ip erp rzes trzeń , żeb y p o czu ć ten d res zcz emo cji”. M iał imp o n u jące marzen ia o s ad ze Gwiezdnych Wojen i zn aczn ie b ard ziej s k ro mn e n a temat teg o , jak mo g łab y s ię ro zwijać Lu cas film. Z czas em to s ię zmien iło . To b y ł p ierws zy raz, g d y reży s er p u b liczn ie ro zmawiał o mo żliwo ś ci p o jawien ia s ię wielu

filmó w o Gwiezd n y ch Wo jn ach . „Ten film o k azał s ię s u k ces em i my ś lę, że k o lejn e częś ci też n im b ęd ą” – p o wied ział. „Seq u ele b ęd ą o wiele lep s ze”. Zg o d n ie z jeg o wizją Gwiezdne Wojny b y ły in n y m ro d zajem fran czy zy J ames a Bo n d a, w k tó rej zn alazło s ię miejs ce d la ró żn y ch reży s eró w i in terp retacji. On ch ciał b y ć p ro d u cen tem wy k o n awczy m. Nie miał o ch o ty n a razie ich reży s ero wać: Ch ciałb y m wy reży s ero wać o s tatn i s eq u el. M ó g łb y m zro b ić p ierws zy i o s tatn i, a res ztę p o zwo lę zro b ić in n y m. Tu jes t ws zy s tk o : lu d zie, ś ro d o wis k o , Imp eriu m. A teraz n iech o n i to two rzą. Przy g o to wałem ś cian y , a in n i mo g ą d o b rze s ię b awić, malu jąc p o n ich , two rząc mas zk aro n y i ro b iąc mn ó s two fajn y ch rzeczy . To jes t ry walizacja. M am n ad zieję, że wciąg n ę w to mo ich p rzy jació ł, że b ęd ą ch cieli p o s tawić s o b ie wy s o k o p o p rzeczk ę, że p o wied zą s o b ie: „Po k ażę Geo rg e’o wi, że mo g ę zro b ić d wa razy lep s zy film o d n ieg o ” i wierzę, że p o trafią. Ale ch ciałb y m n ak ręcić o s tatn i, żeb y mó c zro b ić d wa razy lep s zy o d k ażd eg o p rzed e mn ą. W ty m mo men cie ch wały Lu cas o d rzu cił s wo jeg o d ru g ieg o men to ra n a rzecz p ierws zeg o . „Nig d y n ie b y łem tak i, jak Fran cis i wielu in n y ch mo ich p rzy jació ł” – p o wied ział. „Ciąg le w d łu g ach i n ieu s tan n ie p racu jąc, żeb y u trzy mać s wo je imp eriu m”. Imp eriu m Lu cas a miało b y ć s k ro mn e – n ajwy raźn iej p o s wo jej p rzy g o d zie z Ho lly wo o d ch ciał zo s tać d ro b n y m p rzed s ięb io rcą jak o jciec. „Ch cę mieć s wó j s k lep , w k tó ry m mó g łb y m s p rzed awać ws zy s tk ie ś wietn e rzeczy , k tó re ch ciałb y m w n im s p rzed awać” – mó wił. Czy li k o mik s y , s p rzed awan e ju ż w Su p ers n ip e, k tó ry o two rzy ł razem z Su mmerem, a tak że p ły ty ze s tary m ro ck iem i s tare zab awk i. Po raz p ierws zy wy p o wiad ając s ię n a temat s wo jej cu k rzy cy , Lu cas p o wied ział, że w s wo im mag iczn y m s k lep ie s p rzed awałb y ró wn ież „d o b re h amb u rg ery i lo d y b ez cu k ru , p o n ieważ ws zy s tk ie o s o b y , k tó re n ie mo g ą jeś ć cu k ru , też n a n ie zas łu g u ją”. Wy d awało s ię to p ro s te – z cały mi zy s k ami z Gwiezdnych Wojen mo żn a b y ło o two rzy ć fajn y b izn es , a w ramach h o b b y wró cić d o k ręcen ia ty ch ek s p ery men taln y ch filmó w, o k tó ry ch o p o wiad ał Fo s tero wi. By łb y s k rzy d laty m czarn o k s iężn ik iem, czło wiek iem za k u rty n ą, d ietety czn y m Willy Wo n k ą. A co z ciąg ło ś cią h is to rii Gwiezdnych Wojen? Ta p is ałab y s ię s ama.

1 Ch ris tian Go s s ett, wy wiad au to ra, 1 5 s ierp n ia 2 0 1 3 . 2 Al Lev in e, cy t. w: „San Fran cis co Ch ro n icle”, 3 czerwca 1 9 7 7 . 3 Frag men t tek s tu p io s en k i Woodstock zes p o łu Cro s b y , Stills , Nas h & Yo u n g [p rzy p . tłu m.]. 4 Ty tu ł p io s en k i Good morning starshine zes p o łu Hair [p rzy p . tłu m.]. 5 Frag men t tek s tu p io s en k i Starman Dav id a Bo wieg o [p rzy p . tłu m.]. 6 Dan M ad s en , wy wiad au to ra, 1 2 s ierp n ia 2 0 1 3 . 7 K. O’Qu in n , „Starlo g ” 1 9 7 7 , n r 7 (s ierp ień ). 8 Kres k ó wk a Star Treka w The Sehlat’s Roar #5, „Sp ectru m” 1 9 7 7 , n r 3 4 , cy t. w: Star Trek and Star Wars, „Fan lo re”, 1 2 s ty czn ia 2 0 1 4 , h ttp ://fan lo re.o rg /wik i/Star_ Trek _ an d _ Star_ Wars . 9 Craig M iller, cy t. w: „Hy p er Sp ace” 1 9 7 7 , n r 3 . 1 0 Lis t M au reen Garrett, cy t. w: „Ald eraan ” 1 9 8 1 , n r 1 5 . 1 1 Ch arley Lip p in co tt, wy wiad au to ra, 8 s ierp n ia 2 0 1 3 . 1 2 J . Bax ter, George Lucas: A Biography, op. cit., s . 2 3 7 . 1 3 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra, 2 4 k wietn ia 2 0 1 4 . 1 4 Off the Screen, „Peo p le”, 1 8 lip ca 1 9 7 7 . 1 5 Alan Lad d J r., wy wiad au to ra, 2 6 marca 2 0 1 4 . 1 6 Teleg ram Co p p o li w: D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 1 8 6 . Ró wn o cześ n ie o to czen ie Co p p o li g o rzk o wy ś miewało Gwiezdne Wojny jak o „d u rn e k in o ” (o k reś len ie p rzy jaciela Co p p o li, Den n is a J ak o b a, cy t. w: P. Bis k in d , Easy Riders, Raging Bulls…, op. cit., s . 3 4 6 ). 1 7 J . M as lin , How Old Movie Serials Inspired Lucas and Spielberg, „Th e New Yo rk Times ”, 7 czerwca 1 9 8 1 . 1 8 Off the Screen, op. cit. 1 9 Summer Blockbuster, „Star Wars In s id er” 2 0 1 3 , n r 1 4 0 (maj/czerwiec), s . 5 1 . 2 0 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 3 0 6 . 2 1 P. Scan lo n , The Force Behind Star Wars, op. cit.

XIII PRZYPADKOWE IMPERIUM Po d

k o n iec zło teg o ro k u 1 9 5 4 , g d y Lu cas o wie k u p ili s wó j p ierws zy telewizo r, Dis n ey wy ś wietlał g o d zin n e filmy n a temat ży cia k o n g res men a z Ten n es s ee, k tó ry zg in ął p o d Alamo . Firmę zb iła z tro p u p o p u larn o ś ć p ro g ramu , k tó ra d o p ro wad ziła d o n iezwy k łej, wartej 3 0 0 mln d o laró w b o n an zy zy s k ó w ze s p rzed aży g ad żetó w w ciąg u zaled wie ro k u . Dzieciak i o s zalały n a p u n k cie g łó wn eg o b o h atera, zamęczając ro d zicó w p ro ś b ami o k u p n o zab awk o wy ch p is to letó w, p o ś cieli, zeg ark ó w, p u d ełek n a d ru g ie ś n iad an ie, b ielizn y , k u b k ó w, ręczn ik ó w, d y wan ik ó w i p iżam. W więk s zo ś ci jed n ak k u p o wały jeg o n ak ry cie g ło wy – czap k ę z fu tra s zo p a, k tó ry ch s zło p o n o ć 5 ty s . d zien n ie w s amy m ty lk o 1 9 5 5 ro k u . Cen a za fu tro s k o czy ła wó wczas z 2 5 cen tó w d o 8 d o laró w za fu n t. Więk s zo ś ć ś mietan k i s p ijali n iezależn i s p rzed awcy – k to wó wczas mó g ł ch o ćb y marzy ć o licen cjach . Ale mło d y Lu cas wid ział, co s ię d ziało , zap is ał p rzy k ład w p amięci i wy ciąg n ął n au czk ę jak ieś 2 1 lat p ó źn iej, g d y p raco wał n ad s wo im trzecim filmem. W 1 9 7 6 ro k u , ro zmawiając z Lip p in co ttem p o zak o ń czen iu zd jęć d o Gwiezdnych Wojen, Lu cas p rzy p o mn iał s o b ie o s zaleń s twie z lat p ięćd zies iąty ch . Pró b o wał wy tłu maczy ć, w jak i s p o s ó b jeg o film mo że s tać s ię p ierws zy m filmem fab u larn y m z tak ś cis ły m p o wiązan iem ze s p rzed ażą g ad żetó w, a ten min is erial Dis n ey a b y ł n ajwięk s zy m h item p o d wzg lęd em u to waro wien ia p o s taci, jak i zap amiętał. „Gwiezdne Wojny – ro zmy ś lał Lu cas – mo g ą s tać s ię fen o men em n a miarę Dav y ’eg o Cro ck etta” 1 . To , rzecz jas n a, o k azało s ię n ied o mó wien iem s tu lecia. Ab y zro zu mieć, w jak im s to p n iu d zieło Lu cas a p rzewy żs zy ło Dav y ’eg o Cro ck etta, ab y d o s trzec p rawd ziwy zak res czterech d ek ad fizy czn ej o b ecn o ś ci Gwiezdnych Wojen – zaró wn o filmo wy ch g ad żetó w, jak i ty ch s two rzo n y ch p rzez fan ó w – n ależy wy b rać s ię n a fermę k u rczak ó w w Petalu ma, w Kalifo rn ii Pó łn o cn ej. Trzeb a mieć rezerwację, ab y p rzejech ać p rzez b ramę z k u teg o żelaza, o zd o b io n ą p o rtretem Aleca Gu in n es s a. Park u je s ię o b o k mas ztó w z p o wiewający mi flag ami Reb elii i Imp eriu m, a n as tęp n ie id zie s ię o b o k p ry watn eg o d o mu z n ap is em „Cas a

Ken o b i”. Kied y ś n a fermie zn ajd o wało s ię 2 0 ty s . k u rczak ó w, d ziś jes t ich mn iej n iż 6 w p o jed y n czy m k u rn ik u , w ro g u n ied alek o Szlak u Yo d y o raz Dro g i J ed i. Zamias t k u rczak ó w w d awn ej h ali u mies zczo n o to , co w 2 0 1 3 ro k u ju ry Ks ięg i Rek o rd ó w Gu in n es s a o k reś liło mian em n ajwięk s zej k o lek cji Gwiezdnych Wojen. Witajcie n a Ran czu Ob i-Wan . Na g ó rze k ręty ch s ch o d ó w, tu ż o b o k altan k i z g ad ającą g ło wą Ob i-Wan a p o wita was Stev e San s weet. Po p iers ie wy g ląd a jak Gu in n es s , p ierws zy o d twó rca ro li, ale n ag ran y g ło s n ależy d o J ames a Arn o ld a Tay lo ra, trzecieg o Ob i-Wan a, z k res k ó wk i Wojny klonów.. Two ja wizy ta mo że wy wo łać u czu cie in ten s y wn ej zazd ro ś ci – p rzes trzeg a g ło s . Ale n ie p o d d awajcie s ię n ien awiś ci. On a zwied zie was n a Ciemn ą Stro n ę M o cy . J eś li d o p is ze wam s zczęś cie, n ie wp ad n iecie ró wn ież w s zał wy d atk ó w. Przy g o tu jcie s ię więc n a g alak ty czn e, fizy czn e i d u ch o we p rzeb u d zen ie… z p ewn eg o p u n k tu wid zen ia. San s weet jes t b y s try i d o b ro d u s zn y , ma ro zleg łą wied zę – n ap is ał o ficjaln ą en cy k lo p ed ię Gwiezdnych Wojen, Ultimate Guide to Star Wars Action Figures, i wiele in n y ch p u b lik acji 2 . J es t k imś p o ś red n im międ zy k o mik iem wo d ewilo wy m a p lo tk arzem, zaws ze ma cięty d o wcip w zan ad rzu i k o lejn y p rzed mio t k o lek cjo n ers k i d o p o k azan ia. Ze s wo imi g ęs ty mi, czarn y mi b rwiami i twarzą o k o lo n ą s reb rn ą b ro d ą wy g ląd a jak Święty M ik o łaj, g o to wy s p ro wad zić was n a man o wce. M o żn a b y ło b y p o my ś leć, że jes t emery to wan y m p rezen terem telewizy jn y m, k tó ry m tak n ap rawd ę jes t: p o mó g ł s tacji QVC s p rzed awać g ad żety z Gwiezdnych Wojen w czas ie s ześ ćd zies ięciu g o d zin p ro g ramó w w latach d ziewięćd zies iąty ch . „I zaws ze s am k u p o wałem jed n ą ze s p rzed awan y ch p rzez s ieb ie rzeczy ” – mó wi. Nie żartu je. San s weet d o ras tał w Filad elfii, u k o ń czy ł d zien n ik ars two i n ag rał relację z zab ó js twa p rezy d en ta Ken n ed y ’eg o d la g azety u czeln ian ej. J ak o rep o rter „Th e Wall Street J o u rn al” w Lo s An g eles w 1 9 7 6 ro k u zaczął k o lek cjo n o wać zab awk o we ro b o ty p o n ap is an iu arty k u łu n a p ierws zą s tro n ę o k o lek cjo n erze; ro b o ty wzn ieciły n a n o wo d łu g o s k ry wan ą p as ję d o s cien ce fictio n . Pewn eg o d n ia w b iu rze zau waży ł, że in n y rep o rter wy rzu cił d o k o s za zap ro s zen ie – p o k az p ras o wy n o weg o filmu , Gwiezdnych Wojen. San s weet wy jął je ze ś mietn ik a, a k ilk a d n i p ó źn iej jeg o ży cie zmien iło s ię n a zaws ze. To zap ro s zen ie i p ro g ram filmo wy s ą p ierws zy mi p rzed mio tami w k o lek cji. „By łem ju ż p o trzy d zies tce – p is ał – ale zd ałem s o b ie s p rawę, że właś n ie n a to czek ałem całe s wo je ży cie”.

San s weet mu s iał czek ać k o lejn e d wie d ek ad y , b y p rzek u ć s wo ją miło ś ć d o Gwiezdnych Wojen n a p racę w Lu cas filmie jak o s zef d ziału fan relations. Do teg o czas u jeg o d o m w Lo s An g eles o trzy mał d wa d o d atk o we p iętra i p ięć s ejfó w, ab y p o mieś cić k o lek cję. A to ws zy s tk o p rzed p req u elami, k tó re wy wo łały n ajwięk s zą ek s p lo zję g ad żetó w Gwiezdnych Wojen w h is to rii fran czy zy . San s weet jes t mas zy n ą d o k o lek cjo n o wan ia: b u s zu je p o zes tawach , p rzy jaźn i s ię z k ażd y m licen cjo b io rcą i arty s tą wś ró d fan ó w. Przeg ląd a au k cje n a eBay u i wy p rzed aże p o ro zwo d o we. M a czarn y p as w targ o wan iu . W jeg o b iu rze wis i p lak at p o d p is an y p rzez Geo rg e’a Lu cas a, k tó ry n ad ał mu ty tu ł „Najwy żs zeg o fan a”. Na p o czątk u San s weet b y ł zd etermin o wan y , ab y zach o wać s wo ją k o lek cję ty lk o d la s ieb ie. Ferma k u rczak ó w w Petalu mie – jed y n e miejs ce, k tó re jeg o ag en t n ieru ch o mo ś ci b y ł w s tan ie zn aleźć w p o b liżu Sk y walk er Ran ch , n a ty le d u że, ab y p o mieś cić ws zy s tk ie jeg o rzeczy – b y ło zb y t o d d alo n e, żeb y p o ważn ie ro zważać p rzek s ztałcen ie g o w mu zeu m. J ed n ak p o o d ejś ciu z Lu cas filmu (p racu je n a częś ć etatu jak o k o n s u ltan t) San s weet d ał s ię p rzek o n ać p rzy jacio ło m, że zain teres o wan ie jes t n a ty le d u że, b y mo żn a b y ło u ru ch o mić d ziałaln o ś ć n o n p ro fit. Reg u larn e wy cieczk i miały b y ć o rg an izo wan e d la ws zy s tk ich , k tó rzy p rzy jęlib y czło n k o s two . Zatru d n iając ty lk o d wie o s o b y , Ran ch o Ob i-Wan ma ju ż 1 0 0 0 czło n k ó w, k tó rzy p łacą 4 0 d o laró w s k ład k i ro czn ie. San s weet o p ro wad za k ró tk o p o b ib lio tece, k tó ra mieś ci k s iążk i z trzy d zies tu s ied miu k rajó w w trzy d zies tu czterech języ k ach , a tak że p o p o k o ju z d ziełami s ztu k i i p lak atami, g d zie o ży wają n ieo twieran e p u d ła. Zazwy czaj mo żn a tu zn aleźć jeg o as y s ten tk ę, An n e Neu man n , k tó ra n ad al p ró b u je ws zy s tk o s k atalo g o wać; jej o ficjaln e s zacu n k i p o s ied miu latach p racy i s k atalo g o wan iu 9 5 ty s . o b iek tó w mó wią o p rzy n ajmn iej 3 0 0 ty s . p rzed mio tó w, k tó re n ad al p o zo s tały n ies p is an e – i wciąż ich p rzy b y wa. Dla p o ró wn an ia, Britis h M u s eu m wy s tawia ró wn o cześ n ie 5 0 ty s . o b iek tó w. Id ziemy cias n y m k o ry tarzem p ełn y m p lak ató w filmo wy ch w ciąg ły m o czek iwan iu n a miejs ce u k ry cia p rawd ziwy ch s k arb ó w. Wted y San s weet p u k a d o d rzwi. „Pan ie Williams – mó wi – jes t p an g o to wy ?” A n as tęp n ie s cen iczn y m s zep tem d o d aje: „Z p rzy tu p em”. Gd y d rzwi ro zch y lają s ię i ro zb rzmiewa mu zy k a J o h n a Williams a, p atrzy s ię w d ó ł s ch o d ó w n a fen o men w ro d zaju Dav y ’eg o Cro ck etta w XXI wiek u . Najp ierw wzro k p rzy ciąg ają n ajwięk s ze p rzed mio ty : rzeczy wis ty ch ro zmiaró w Darth Vad er z czerwo n y m mieczem ś wietln y m (s aczek i h ełm p o ch o d zą

z o ry g in aln eg o k o s tiu mu ), o ry g in aln y o d lew Han a So lo w k arb o n icie, więk s zy n iż w rzeczy wis to ś ci Bo b a Fett, g ło wa J ar J ar Bin k s a, wy p ch an a Wamp a, ru ch o ma wers ja zes p o łu M o d al No d es z k an ty n y M o s Eis ley , k u lto wy ro wer ze Sk y walk er Ran ch z mieczami ś wietln y mi zamias t k iero wn icy o raz d zwo n k iem w k s ztałcie Vad era (zn an y jak o Imp eriu m Ko n trp ed ału je). Kilk a s ek u n d p ó źn iej, g d y o czy p rzy zwy czajają s ię, mo żn a ju ż d o s trzec całe alejk i p rzed mio tó w. Są cias n o p o u k ład an e n a p ó łk ach , jak b y to b y ł d o m to waro wy , w k tó ry m p rzes trzeń jes t limito wan a, ale p rzecież p rzes trzeń wy d aje s ię tu n ies k o ń czo n a, z p rzy n ajmn iej d wo ma zes tawami p ó łek n a k ażd ej ś cian ie, zn ik ający mi w o d d ali, g d zie s to i rzeczy wis ty ch ro zmiaró w Leg o Bo b a Fett o raz n amio t k in o wy Gwiezdnych Wojen z 1 9 7 7 ro k u . J es t więcej p o mies zczeń

p o zo s tający ch

p o za zas ięg iem wzro k u : k o ry tarz

zb u d o wan y tak , ab y wy g ląd ał jak ten n a Tan tiv e IV p ro wad zi d o d zieł s ztu k i, g ier zręczn o ś cio wy ch , jed n o ręk ich b an d y tó w. To jes t ten mo men t, w k tó ry m d o ro ś li lu d zie (b ez wzg lęd u n a p łeć) zaczy n ają p łak ać. To ró wn ież mo men t, w k tó ry m o s o b a to warzy s ząca d o ch o d zi d o jed n eg o z d wó ch wn io s k ó w: „Teraz ro zu miem” alb o „No d o b ra, mo że k o lek cja w d o mu n ie jes t tak a n ajg o rs za”. Gwiezdne Wojny wy g en ero wały więcej p rzed mio tó w k o lek cjo n ers k ich n iż jak ak o lwiek in n a fran czy zn a n a p lan ecie – zy s k u jąc p rzy ty m zas k ak u jąco n iewiele ws p arcia ze s tro n y s wo jeg o „Stwó rcy ”. W k tó ry mś mo men cie w 1 9 7 5 ro k u , s ącząc k awę i p racu jąc n ad n iek o ń czący m s ię d ru g im s zk icem s cen ariu s za, Geo rg e Lu cas p o my ś lał n ad k u b k ami z ró żn y mi ras ami p s ó w. W latach s ied emd zies iąty ch b y ł n a n ie p rawd ziwy s zał. Czy n ie b y ło b y fajn e, g d y b y mieć k u b ek wy g ląd ający jak Wo o k iee? Fak tem jes t, że R2 -D2 wy g ląd ał jak s ło ik n a cias teczk a, ale b y ły jed y n y mi k o n k retn y mi g ad żetami, d o k tó ry ch wy my ś len ia w czas ie p is an ia s cen ariu s za p rzy zn ał s ię Lu cas . Reży s er wied ział jed n ak , że film aż p ęk a w s zwach o d mo żliwo ś ci zain s p iro wan ia p ro d u k tó w u b o czn y ch . Do ras tając jak o s y n właś ciciela s k lep u s tacjo n arn eg o i s k lep u z zab awk ami, b u d o wał włas n e zab awk i, wcale n ie ws ty d ząc s ię s wo jeg o zain teres o wan ia. By ł zafas cy n o wan y ich p o ten cjałem. Gd y reży s er Geo rg e Cu k o r p o wied ział mu n a k o n feren cji filmo wej n a p o czątk u lat s ied emd zies iąty ch , że n ie zn o s i termin u „filmo wiec”, p o n ieważ p rzy p o min a mu o k reś len ie „zab awk arz” 3 , Lu cas o d p alił, że wo lałb y b y ć ty m d ru g im, p o n ieważ b rzmi mn iej h an d lo wo . Plan y

zd jęcio we k o jarzy ły s ię z p lacami zab aw, a ak to rzy z fig u rk ami b o h ateró w. „Właś ciwie lu b ię n ad awać rzeczo m ru ch ” – p rzy zn ał w 1 9 7 7 ro k u . „Dajcie mi n arzęd zia, a ja zro b ię zab awk i” 4 . Zab awk i „wy p ły n ęły z g łó wn ej id ei” Gwiezdnych Wojen – p o wied ział fran cu s k iemu rep o rtero wi k ilk a mies ięcy p ó źn iej 5 . Przed Gwiezdnymi Wojnami n ik t n ie zaro b ił n awet cen ta n a zab awk ach – g ad żetach filmo wy ch . Pierws za p ró b a o d b y ła s ię p rzy o k azji Doktora Dolittle w 1 9 6 8 ro k u , g d y M attel wy p u ś cił n a ry n ek 3 0 0 p o wiązan y ch p ro d u k tó w, w ty m lin ię mó wiący ch lalek n a wzó r Rex a Harris o n a i jeg o g ad atliwej men ażerii. Pro d u cen ci s p rzed ali licen cje n a k ilk a ś cieżek d źwięk o wy ch , p łatk ó w ś n iad an io wy ch , d eterg en tó w i lin ię k army d la zwierząt. Umieś cili zab awk i wewn ątrz b u d y n ió w i czek ali n a zy s k i. M imo że film o k azał s ię h item, to warzy s zące mu g ad żety o warto ś ci 2 0 0 mln d o laró w n ie s p rzed ały s ię. Co więcej, p ro b lem ten n ie o g ran iczy ł s ię d o ep o k i s p rzed Gwiezdnych Wojen. His to ria Doktora Dolittle p o wtó rzy ła s ię z E.T. w 1 9 8 2 ro k u . Film ró wn ież p rzy n ió s ł n iezwy k ły s u k ces – p rzeg o n ił Gwiezdne Wojny w box office (p rzy n ajmn iej d o czas u wy p u s zczen ia Ed y cji Sp ecjaln y ch p o k o n iec n as tęp n ej d ek ad y ) – ale g ry k o mp u tero we i zab awk i w k s ztałcie filmo weg o k o s mity zb ierały k u rz n a s k lep o wy ch p ó łk ach . Atari wy p ro d u k o wało ty le k artid ży d o g ier E.T. i n ie s p rzed ało ich , że p o s tan o wiło zak o p ać je w wielk im d o le n a p u s ty n i w No wy m M ek s y k u . Film b y ł p rzeu ro czą h is to rią; ale n ie s tan o wił, jak s ię mawiało w b ran żo wy m żarg o n ie, zb y t „zab awk o wej” o p o wieś ci. Pro tag o n is ta n ie wy g ląd ał d o s tateczn ie s ło d k o w zimn y m ś wietle s ieci s k lep u d la d zieci To y s „R”Us . Z p ers p ek ty wy czas u wy d aje s ię o czy wis te, że Gwiezdne Wojny s p ełn iały d efin icję zab awk o wo ś ci. Po s taci i p o jazd y b y ły wy jątk o wo n iezwy k łe, mu n d u ry (p las tik o wi k o s mo n au ci!) jas n e i u d erzające, mio tacze i miecze ś wietln e – h ip n o ty zu jące. Gd y b y to b y ł p ro g ram telewizy jn y , u mo wy d o ty czące g ad żetó w n ie b y ły b y p ro b lemem. Wy s tarczy s p o jrzeć n a zab awk i ze Star Treka, lalk i, s erwetk i Flo ty Gwiezd n ej, s zk lan k i Dr. Pep p era z Kirk iem i Sp o ck iem, d o s tęp n e w k ażd y m Bu rg er Kin g u w 1 9 7 6 ro k u . Ale Gwiezdne Wojny b y ły filmem, a k ażd y d y rek to r s k lep u z zab awk ami w ty m czas ie wied ział, że filmy d ziś s ą, a ju tro ich n ie ma. Zan im p ro d u cen ci zd ąży lib y wy p ro d u k o wać s wo je zab awk i n a Tajwan ie, film mó g ł zejś ć ju ż z ek ran ó w i p o p aś ć w zap o mn ien ie. M imo to wraz ze zb liżającą s ię d atą p remiery wicep rezes d ziału licen cji wy twó rn i Fo x M arc Pev ers u p ierał s ię p rzy n ich . Pró b o wał s p rzed awać firmo m zab awk ars k im wó wczas d ziwaczn y p o my s ł p ro d u k cji fig u rek b o h ateró w z filmu . J eg o g łó wn y m celem b y ła M eg o Co rp o ratio n , d o k tó rej n ależał Actio n J ack s o n , o raz s eria Wo rld ’s

Greates t Su p erh ero es . Ale film n ie b y ł u k o ń czo n y d o o s tatn iej ch wili, a z zaled wie k ilk o ma k ad rami z filmu Pev ers miał n ik łe s zan s e u p o lo wać p artn era. M eg o imp o rto wała wó wczas s erię jap o ń s k ich fig u rek o n azwie M ik ro n au ci, k tó re s tały s ię w Stan ach b es ts ellerem. Ko mu p o trzeb n e b y ły jak ieś Gwiezdne Wojny? W lu ty m 1 9 7 7 ro k u n a targ ach b ran żo wy ch w No wy m J o rk u Pev ers a p o p ro s zo n o o o p u s zczen ie s to is k a M eg o . W k o ń cu Pev ers d o s tał cy n k o d firmy z Cin cin n ati o n azwie Ken n er, k tó ra wy n alazła p iek arn ik Eas y Bak e w 1 9 6 3 ro k u , a n ied awn o o d n io s ła s u k ces d zięk i trzy d zies to cen ty metro wy m lalk o m Six Million Dollar Man. Ken n er n ależała d o p ro d u cen ta p łatk ó w ś n iad an io wy ch Gen eral M ills , a jej p rezes , Bern ie Lo o mis , d ał s ię p rzek o n ać ty lk o d zięk i temu , że wy twó rn ia ro zważała mo żliwo ś ć n ak ręcen ia s erialu o Gwiezd n y ch Wo jn ach . Lo o mis , Pev ers i Gary Ku rtz p o d p is ali u mo wę, zg o d n ie z k tó rą Ken n er miała wy p ro d u k o wać cztery fig u rk i b o h ateró w i „g rę ro d zin n ą”. Waru n k i u mo wy b y ły n as tęp u jące: firma Ken n er z g ó ry p łaciła 2 5 ty s . d o laró w, g waran to wał p rzy n ajmn iej 1 0 0 ty s . i miał zap łacić wy twó rn i o raz Lu cas filmo wi h o n o rariu m w wy s o k o ś ci 5 p ro c. In teres b y ł ś wietn y , jeś li wziąć p o d u wag ę, że licen cjo b io rcy , k tó ry zawierali u mo wy p o p remierze, mu s ieli p łacić 1 0 p ro c. M ark Bo u d reau x , p ro jek tan t, k tó ry zatru d n ił s ię w Ken n er w s ty czn iu 1 9 7 7 ro k u i wk ró tce ro zp o czął p racę n ad p o jazd ami z Gwiezdnych Wojen, ws p o min a żart k rążący p o b iu rze, zg o d n ie z k tó ry m Ken n er zawarła u mo wę za „5 0 d o laró w i u ś cis k d ło n i” 6 . Lu cas p ó źn iej g o rączk o wał s ię, że s tracił n a tej u mo wie milio n y . Lip p in co tt ws p o min a: J eg o zd an iem p o win ien d o s tać więcej z ty ch p ien ięd zy . Ale p o d p is aliś my ją w czas ach , g d y n ik t n ie ch ciał p o d p is ać u mo wy n a zab awk i. W p o n ied ziałek ran o s zefo s two p o wied ziało , że p o win n iś my p o czek ać. Nie wy d aje mi s ię, że k to k o lwiek p o win ien b y ł czek ać 7 . W p rzed ed n iu p remiery Lip p in co tt d ał firmie Ken n er zwias tu n filmu . Pro jek tan ci zab awek zwario wali na jeg o p u n k cie i p o s tan o wili ro b ić d ziewięcio ip ó łcen ty metro we fig u rk i. J ed n a z h is to rii g ło s i, że fig u rk i miały tak i ro zmiar, p o n ieważ Lo o mis p o p ro s ił wicep rezes a d ziału p ro jek to wan ia o zmierzen ie o d leg ło ś ci międ zy k ciu k iem a p alcem ws k azu jący m. Prawd a jes t tak a, że miały ten s am ro zmiar co M ik ro n au ci. Fig u rk i n ie mo g ły mieć s tan d ard o weg o ro zmiaru 2 0 lu b 3 0 cm, b o w ten s p o s ó b n ie p as o wały b y d o p o jazd ó w. J eś li Han So lo miałb y 3 0 cm, So k ó ł M illen iu m mu s iałb y b y ł s zero k i n a 1 8 2 cm. To y s „R”Us mu s iało b y zająć cały

d o m to waro wy . W rzeczy s amej, Gwiezdne Wojny ch ętn ie p rzejęły b y ws zy s tk ie s k lep o we p ó łk i. Ken n er n ie mó g ł d o ś ć s zy b k o zab rać s ię d o d ziałan ia, żeb y zas p o k o ić p o trzeb y teg o p ierws zeg o s ezo n u ś wiąteczn eg o . Bo ry k ając s ię z p ro d u k cją o d p o czątk u czerwca, g d y ju ż b y ło jas n e, że film s tan ie s ię h item, firma mu s iałab y zacząć w s ierp n iu p rzy g o to wy wać wy s y łk ę, żeb y p aczk i d o tarły n a Bo że Naro d zen ie – termin z g ó ry n ierealn y . J ed en z n ajmło d s zy ch p ro jek tan tó w w zes p o le, Ed Sch ifman , wy my ś lił n ies ławn e ro związan ie: k arto n ik za 1 0 d o laró w, k tó ry g waran to wał p ierws ze 4 fig u rk i wy s łan e o d razu p o wy k o n an iu . No s ił n azwę: „Early Bird Sp ecial”. Niek tó rzy fan i d rwią z n ieg o , n iek tó rzy ws p o min ają z ro zrzewn ien iem, ale n ie d a s ię u k ry ć, że zro b ił s wo je. „No d o b ra, s p rzed awaliś my k awałek tek tu ry ” – mó wi Bo u d reau x . „Ale w Bo że Naro d zen ie 1 9 7 7 ro k u my ś leliś my p rzed e ws zy s tk im o zab awk ach z Gwiezdnych Wojen” 8 (jak n iemal k ażd a fig u rk a b o h atera w h is to rii fran czy zy , „Early Bird Sp ecial” zy s k ało zb y t d u żą s ławę, b y n ie d o czek ać s ię reed y cji: w 2 0 0 5 ro k u Walmart s p rzed awał rep lik i). Gd y b y ło ju ż jas n e, że Gwiezdne Wojny s ą h item, Lu cas u s iad ł z p ro d u cen tem zab awek i u p ewn ił s ię, że p o za fig u rk ami b ęd ą ró wn ież in n e zab awk i. M y ś lał p rzed e ws zy s tk im o mio taczach . Lo o mis zab ro n ił p ro d u k cji zab awk o wy ch p is to letó w p o Wietn amie; p o k o len ie, k tó re p ro tes to wało p rzeciwk o wo jn ie, d o ro s ło , zo s tało ro d zicami i p rzerażała je wizja włas n y ch d zieci b awiący ch s ię b ro n ią. Lo o mis p ró b o wał p o wied zieć o ty m Lu cas o wi. Plan o wał ró wn ież p ro d u k cję n ad mu ch iwan y ch mieczy ś wietn y ch , żeb y p rzy n ajmn iej d zieciak i miały czy m to czy ć p o jed y n k i. Lu cas p rzy jrzał s ię p ro p o zy cjo m, a p o tem p o wtó rzy ł p y tan ie: „Gd zie s ą s p lu wy ?” 9 . Lo o mis s k ap itu lo wał, a Ken n er ro zp o czął s p rzed aż mio taczy . W 1 9 7 8 ro k u firma s p rzed ała p o n ad 4 2 mln g ad żetó w z Gwiezdnych Wojen, z czeg o więk s zo ś ć, b o aż 2 6 mln , s tan o wiły fig u rk i. Do 1 9 8 5 ro k u n a p lan ecie zn ajd o wało s ię ich więcej n iż lu d zi. Po tem n as tąp iło wy cis zen ie n a d ek ad ę, zan im n o wy licen cjo b io rca, Has b ro , ws zed ł n a ry n ek z s erią Po tęg a M o cy . I ch o ć b o h atero wie b y li wy ś miewan i (m.in . p rzez San s weeta) jak o p rzes ad n ie u mięś n ien i, i tak s p rzed awali s ię jak ś wieże b u łeczk i. Has b ro n ie wy co fał s ię z ry n k u . Po 1 9 7 7 ro k u Lu cas zaczął ro zwijać p ewn e n ien aru s zaln e zas ad y d o ty czące mark i Gwiezdnych Wojen. Najs o lid n iejs zą z n ich b y ł zak az n ad ru k o wan ia n azwy n a b y le ś mieciu . Filmy k ręco n o z n iewy o b rażaln ą tro s k ą i p recy zją, więc g ad żety tak że p o win n y tak ie b y ć. San s weet mo że p o k azać wam d o s k o n ały p rzy k ład wy k o n an y p rzez k an ad y js k i o d d ział Ken n era w 1 9 7 7 ro k u , k tó ry n ie o trzy mał wy ty czn y ch :

p as ek n arzęd zio wy w s ty lu Batman a o raz p is to let n a rzu tk i z o b razem Darth a Vad era n a p u d ełk u . Na jeg o wid o k Lu cas wp ad ł w s zał. J eg o wy d ział licen cy jn y , n o s zący wó wczas n azwę Black Falco n , miał zap ewn ić, że tak ie rzeczy n ig d y więcej n ie wejd ą d o s p rzed aży . Zak o ń czy ł ró wn ież u mo wę z Wein g erem w s p rawie b iżu terii. Gwiezdne Wojny miały też n ig d y n ie zo s tać p o wiązan e z n ark o ty k ami an i alk o h o lem (o d ty ch ws zy s tk ich reg u ł is tn iały wy jątk i n a ch ao ty czn y m p o czątk u : San s weet rad o ś n ie p o k azu je frag men t n u t z 1 9 7 7 ro k u , k o mp o zy cję zes p o łu z k an ty n y , n a k tó rej Ch ewb acca zilu s tro wan y jes t z k ielis zk iem martin i). Przed u s tąp ien iem Lu cas a w 1 9 9 1 ro k u n ie b y ło mo wy o witamin ach s y g n o wan y ch lo g o Gwiezdnych Wojen z o b awy , że d zieciak i mo g ły b y za b ard zo zas mak o wać w p ig u łk ach , a twó rca THX 1138 wciąż czu ł d o n ark o ty k ó w g łęb o k ą o d razę. Lu cas rzek o mo p rzy jął zd y s tan s o wan e p o d ejś cie d o g ad żetó w, ale w p rak ty ce zach o wał n ad n imi n iewy o b rażaln ą wręcz k o n tro lę. „J eś li zro b is z co ś , co mi s ię n ie s p o d o b a, d am ci zn ać” – p o wied ział M ag g ie Yo u n g , wicep rezes d ziału ws p ó łp racy w zak res ie u to waro wien ia p o s taci i u mó w licen cy jn y ch w latach 1 9 7 8 – 1 9 8 6 1 0 . J eg o tech n ik a zarząd zan ia s p rawd zała s ię id ealn ie: Yo u n g b y ła zb y t p rzerażo n a, ab y p o d ejmo wać in n e d ecy zje n iż k o n s erwaty wn e. Wy d ają s ię jed n ak is tn ieć jak ieś b iałe p lamy w h is to rii licen cjo n o wan ia: ch o ry n a cu k rzy cę Lu cas p rzez lata s p rzeciwiał s ię ws p ó łp racy z p łatk ami ś n iad an io wy mi (d o 1 9 8 4 ro k u , k ied y Kello g g wy p ro d u k o wała p łatk i 3 PO z o b n iżo n ą zawarto ś cią cu k ru ), ch o ć d o d łu g o termin o wy ch p artn eró w n ależeli p ro d u cen ci s ło d k ich n ap o jó w – co ca-co la i p ep s i. Po zo s tawiając n a b o k u n ieś cis ło ś ci – s trateg ia o k azała s ię s k u teczn a. Sp rzed an o p o n ad 2 0 mld p o wiązan y ch z fran czy zą g ad żetó w p rzez cały o k res jej is tn ien ia. To p o ło wa cało ś ci s p rzed aży fran czy zy Barb ie – n iezłe o s iąg n ięcie, jeś li weźmiemy p o d u wag ę d wu d zies to letn ią p rzewag ę an ato miczn ie n ierealis ty czn ej b lo n d lalk i. Po za ty m Barb ie walczy o u trzy man ie s wo jej p o zy cji we ws p ó łczes n y m ś wiecie; s p rzed aż lalk i s p ad ła o 4 0 p ro c. w 2 0 1 2 ro k u . Ty mczas em Gwiezdne Wojny ro s n ą w s iłę; Dis n ey , s p ó łk a g iełd o wa, k tó ra wy k u p iła u p rzed n io p ry watn y Lu cas film, zaro b ił o k . 2 1 5 mln d o laró w n a s amy ch d o ch o d ach z licen cji za ro k 2 0 1 2 1 1 . San s weet s zy b k o wy p ro wad za z b łęd u k ażd eg o , k to mó g łb y zmartwić s ię, że s p rzed aż Lu cas filmu Dis n ey o wi mo g ła d o p ro wad zić d o n ag łeg o s p ad k u jak o ś ci g ad żetó w z Gwiezdnych Wojen. „Lu d zie wk u rzali s ię w s ieci i n arzek ali, że Darth Vad er b ęd zie p rzy p o min ał Go o fy ’eg o ” – mó wi. „Có ż, ro b ili g o 7 lat wcześ n iej i b y ł s u p er”.

Po k azu je n a p ó łk i p ełn e M y s zek M ik i J ed i, Kaczo ró w Do n ald ó w s ztu rmo wcó w i, tak , Darth ó w Go o fy ch – o wo ce ćwierć wiek u p artn ers twa międ zy Lu cas filmem i Dis n ey em. Wy cieczk a z San s weetem wy d aje s ię n ie mieć k o ń ca, a o n n ieu s tan n ie s zy k u je n ies p o d zian k i. Nig d y n ie wies z, czy n ag le n ie weźmie d o ręk i p lu s zak a k s iężn iczk i Lei w jej s ły n n y m b ik in i i n ie zaczn ie mó wić wy s o k im g ło s em alb o n ie zag ro zi ci mio taczem z filco wan ej wełn y . Częs to wy wo łu je zak ło p o tan ie p rzed mio tami w s wo jej k o lek cji, jak b y n ag le s ię zb u d ził i o d k ry ł te ws zy s tk ie rzeczy . Będ zie k p ić z n iezwy k ły ch p rzed mio tó w b ez wzg lęd u n a to , s k ąd p o ch o d zą, a tak że ch ętn ie zap rezen tu je n iek tó re z n ajg o rs zy ch o ficjaln y ch g ad żetó w wy p ro d u k o wan y ch k ied y k o lwiek n a licen cji Lu cas filmu : d o zo wn ik n a taś mę C-3 PO, w k tó ry m taś ma wy s u wa s ię s u g es ty wn ie s p o międ zy n ó g d ro id a, ręk awicę k u ch en n ą firmy Williams So n o ma w k s ztałcie k o s miczn eg o ś limak a z Imperium kontratakuje czy cu k ierek J ar J ar Bin k s , w k tó ry m mu s is z o two rzy ć u s ta Gu n g an a i p o s s ać jeg o języ k o s mak u wiś n io wy m. San s weet s mu tn o k ręci g ło wą, tłu miąc u ś miech . Co o n i s o b ie wy o b rażali? Ale p ro d u k ty licen cjo n o wan e s ą n iep o ró wn y waln e – zaró wn o p o d wzg lęd em liczb y , jak i d ziwaczn o ś ci – z ak ces o riami, k tó re wy s zły o d fan ó w i k o n trab an d y . San s weet mo że wam p o k azać p rzy k ład y n ajwcześ n iejs zy ch n ieleg aln y ch fig u rek , k tó ry ch rep lik i – rep lik i n ieleg aln y ch fig u rek ! – teraz s ą warte k ilk as et d o laró w. Sp o ra częś ć ran cza zo s tała zawład n ięta p rzez te u lo tn e p ro d u k ty z całeg o ś wiata. M ó wimy o p ięk n ej p in acie Ban th y o raz Lei i Han ie w wers ji mek s y k ań s k ich s zk ieletó w z o k azji Święta Zmarły ch , p u s zk ach zu p y Cream o f J awa o raz Ewo k ach w k o n s erwie, s ztu rmo wcach n amalo wan y ch n a k o ś ci mas to d o n ta liczącej d zies ięć ty s ięcy lat. Is tn ieją d zies iątk i s fałs zo wan y ch h ełmó w s ztu rmo wcó w i Vad eró w, k ażd y malo wan y p rzez in n eg o arty s tę z fu n d acji M ak e-a-Wis h . A fan i z Au s tralii wy mo wn ie zig n o ro wali zak az alk o h o lo wy i wy s łali San s weeto wi b u telk ę p o rto M o s Eis ley Sp ace. San s weet s twierd za: Fan o ws k ie p rzed mio ty n ak ręcają mn ie b ard ziej n iż co k o lwiek in n eg o . Po k azu ją p as ję fan ó w, u miejętn o ś ci, a tak że s ą ty m, co o d ró żn ia Gwiezdne Wojny o d k ażd eg o in n eg o d u żeg o fan d o mu is tn iejąceg o w o s tatn im p ó łwieczu . Ko ch am Harry’ego Pottera, ale n ie s p o ty k a s ię lu d zi b u d u jący ch min iatu ro we Ho g warty . Nie wid u je s ię zb y t wiele zes p o łó w d o g ry w Qu id d itch . Lu d zie k o ch ają te filmy . A jed n ak p as ja, jak ą je d arzą, jes t ró żn a.

Przeb y wan ie razem ze Stev em San s weetem – tu taj n a ran czu , n a s p o tk an iu au to rs k im, razem z fan ami n a Celeb ratio n – jes t jak ży cie wewn ątrz k s iążk i The Orchid Thief, ty lk o b ard ziej w s ty lu Gwiezdnych Wojen. Ró żn ica p o leg a n a ty m, że jeg o o b s es ja jes t b ard ziej s tab iln a, b ard ziej leg aln a i zn aczn ie częś ciej d o k armian a n iż p o trzeb a rzad k ich k wiató w J o h n a Laro ch e’a. Tru d n o n ie b y ć zazd ro s n y m o Ran ch o Ob i-Wan – n ie ch o d zi o s amą k o lek cję, ch o ć p o zn ałem wiele o s ó b , k tó re b y za n ią zab iły , ale raczej o o d zwiercied lan y p rzez n ią ro d zaj p ewn o ś ci i o rien tacji. O to , żeb y b y ć zan u rzo n y m w b ezk o n k u ren cy jn ej, g lo b aln ej s ieci fan d o mu , z g ad żetami p ełn iący mi ro lę two jeg o M acGu ffin a. Ab y b y ć ty m n ajważn iejs zy m fan em, a jed n ak zach o wać d o s k o n ale d o s tro jo n e p o czu cie ab s u rd u . Ab y k ręcić g ło wą n ad ek s trawag an cją i n ad al k o ch ać k ażd y jej s zczeg ó ł. Oto es en cja id ei Gwiezdnych Wojen. Nig d y n ie b y łem k o lek cjo n erem czeg o k o lwiek i zg ad zam s ię w d u ży m s to p n iu z p o g ląd em wy rażo n y m p rzez d r J en n ifer Po rter, ek s p ertk ę d o s p raw relig ijn y ch i ak ad emick ich J ed i, k tó ra o p is ała ro d zaj s p rzętu , jak i wid ziała p o d czas week en d u Gwiezdnych Wojen Dis n ey a jak o b u d zący s k o jarzen ia z „tan d etn y mi p amiątk ami p ielg rzy mk o wy mi z Lo u rd es ”, wo b ec k tó ry ch lu d zie mają n iep o k o jącą ten d en cję d o „d arzen ia [ich ] czcią jak o ś więty ch ” 1 2 . M imo to Gwiezdne Wojny s ą n ajwięk s zą p as ją k o lek cjo n ers k ą, w jak ą s ię k ied y k o lwiek zaan g ażo wałem. Zacząłem k u p o wać fig u rk i b o h ateró w w 1 9 8 0 ro k u , ak u rat tu ż p rzed Imperium kontratakuje. W czas ach , g d y n ie is tn iały jes zcze wy p o ży czaln ie wid eo , zan im jes zcze Gwiezdne Wojny mo żn a b y ło o g ląd ać w telewizji, fig u rk i b y ły s p o s o b em n a zab ran ie maleń k iej częś ci filmu d o d o mu – n awet jeś li zafo lio wan a p o s tać wcale n ie p rzy p o min ała ak to ra n a p u d ełk u . Co ró wn ie ważn e, fig u rk i b y ły s p o s o b em n a p o d s y can ie mo jej wy o b raźn i w czas ie o czek iwan ia n a k o lejn e filmy . Trzy letn i o k res p rzerwy p o międ zy Imperium a Powrotem Jedi wy d awał s ię n ie mieć k o ń ca. By ło tak wiele n iero związan y ch wątk ó w w p o p rzed n iej częś ci, k tó re czek ały n a ro zwin ięcie. M o je fig u rk i i milio n y in n y ch n a cały m ś wiecie wy k o rzy s ty wały te mo żliwo ś ci. Niezliczo n a liczb a So k o łó w M ilen iu m ś cig ała Slav e-1 , s tatek Bo b y Fetta, w k tó ry m d armo wy Han So lo tk wił zamro żo n y w k arb o n icie. Kto wie, jak wiele razy wers ja mias ta w ch mu rach Lu k e’a Sk y walk era o d twarzała jeg o p o jed y n ek z fig u rk ą Darth a Vad era, żąd ając o d p o wied zi n a p y tan ie, k to jes t jeg o o jcem. J ed y n ą rzeczą, k tó ra n ig d y n ie p rzy s zła mi d o g ło wy w d zieciń s twie, b y ło trzy man ie mo ich fig u rek w s tan ie d ziewiczy m, n iero zp ak o wan y ch z fo lio wy ch o p ak o wań . Teg o wid o k u o b awiałem s ię n ajb ard ziej n a Ran ch o Ob i-Wan : n iezd ro wej o b s es ji g ro mad zen ia i h an d lu n o wy mi p rzed mio tami, p o n u ra k o mercjalizacja

zab awy . By łem s zczęś liwy , g d y d o wied ziałem s ię o d Has b ro , k tó ra wy k u p iła firmę Ken n er w 1 9 9 1 ro k u , że więk s zo ś ć ich k lien tó w n ie p o d ziela tak ieg o p o d ejś cia. „Ok o ło 7 5 p ro c. n as zy ch fan ó w u waln ia s wo je fig u rk i” – mó wi Derry l DePries t, wicep rezes o d d ziału g łó wn eg o zarząd zan ia mark ą Has b ro , k tó ry p rzep ro wad za teg o ty p u b ad an ia, a tak że g łó wn y o ręd o wn ik k o lek cji Gwiezdnych Wojen1 3 . DePries t u waln iał s wo je fig u rk i, o d k ąd s k o ń czy ł 1 2 lat. Gd y s p o tk ałem g o p o raz p ierws zy n a Co mic-Co n w San Dieg o , wy jął s martfo n a i p o k azał mi, jak p rzech o wu je s wo ją d o mo wą k o lek cję. Zn ajd o wała s ię n a k ilk u n as tu p ó łk ach , k ażd a z n ich rep rezen to wała g łó wn ą s cen ę z filmu . M o żn a b y ło tam o d two rzy ć o ry g in aln ą try lo g ię w 9 ,5 -cen ty metro wej wers ji (to b y ł p ierws zy raz, g d y u jrzałem co ś , czeg o właś ciwie n ie b y ło n a Ran ch o Ob i-Wan ). Gd y DePries t p rzewijał mi s wo ją g alerię w telefo n ie, ws k azałem n a p ó łk ę p ełn ą s ztu rmo wcó w o taczający ch So k o ła M illen iu m i p rzy p o mn iałem s o b ie o jed n ej z n ajb ard ziej zas tan awiający ch rzeczy , jak ą zro b iłem ze s wo ją włas n ą k o lek cją jak o d zieciak : zamien iłem mo jeg o s ztu rmo wca z b azy Ho th w Imperium kontratakuje n a zwy k łeg o s ztu rmo wca k o leg i, a w d o d atk u b y ł o n zn aczn ie b ard ziej p o tu rb o wan y o d mo jeg o . Tru d n o mi d ziś p o latach p rzy p o mn ieć s o b ie, jak a lo g ik a mn ą k iero wała: czy k o lek cjo n erzy n ie p o win n i p rag n ąć o d mien n o ś ci? Ale DePries t b y ł w s tan ie mn ie ro zg rzes zy ć i p rzy p o mn iał mi, d laczeg o to zro b iłem: k ażd y p o trzeb u je całeg o o d d ziału s ztu rmo wcó w. „Częś cią zab awy jes t to , że źli p rzewy żs zają ty ch d o b ry ch liczeb n ie” – tłu maczy ł. „Reb elian ci zaws ze mu s zą walczy ć z ich p rzy tłaczającą liczb ą. Więc u p ewn ij s ię, czy mas z ich w n ad miarze”. Oto d u ch Leg io n u 5 0 1 w min iatu rze. Żad en s ztu rmo wiec n ie p o win ien s ztu rmo wać s amo tn ie. Po mimo tej n ieo d łączn ej p rzewag i s ztu rmo wiec jes t d o p iero d ru g ą n ajlep iej s p rzed ającą s ię fig u rk ą w k o lek cji Has b ro . Na p ierws zy m miejs cu o d lat zn ajd u je s ię Darth Vad er. Co ś n as p rzy ciąg a d o teg o k u lto weg o zło czy ń cy ; n ic d ziwn eg o , że Lu cas ro zwin ął jeg o p o s tać i z ro li d ru g o p lan o wej w p ierws zej o d s ło n ie s ag i, z zaled wie d zies ięcio ma min u tami czas u ek ran o weg o , u czy n ił g o cen traln y m b o h aterem p ierws zy ch s ześ ciu filmó w. Wraz z u lep s zen iem tech n o lo g ii mo d elo wan ia Has b ro jes t w s tan ie s p rzed awać co raz więcej i co raz b ard ziej ró żn o ro d n y ch fig u rek z Gwiezdnych Wojen, a Vad er n ajwięcej n a ty m zy s k u je. M o że to s zo k o wać zwy czajn eg o fan a z lat s ied emd zies iąty ch i o s iemd zies iąty ch , k tó ry p amięta ty lk o jed en s p rzed awan y wó wczas mo d el M ro czn eg o Lo rd a (właś ciwie p o co ro b ić więcej, s k o ro facet i tak n ig d y s ię n ie p rzeb iera?). M ięd zy latami 1 9 9 5 a 2 0 1 2 p o ws tało 5 7 n o wy ch wers ji

Vad era i to n awet b ez liczen ia d zies iątek wy p ro d u k o wan y ch w ty m czas ie An ak in ó w Sk y walk eró w. Ci s to jący p o J as n ej Stro n ie M o cy u cies zą s ię n a wieś ć, że Lu k e p o b ił s wo jeg o tatę n a g ło wę, b o d o czek ał s ię 8 9 fig u rek , w k ażd y m mo żliwy m k o s tiu mie i k ażd ej p o zie. Co s mu tn e, k s iężn iczk ę Leię wy p ro d u k o wan o jed y n ie w marn y ch 4 4 wers jach . Łączn ie is tn ieje p o n ad 2 ty s . ro d zajó w fig u rek z Gwiezdnych Wojen – d alek a d ro g a o d trzy s tu s p rzed awan y ch p rzez firmę Ken n er. Najn o ws ze fig u rk i Has b ro zn ajd u ją s ię o b o k mo ich s tary ch mo d eli Ken n era i wy g ląd a to tak , jak b y p atrzy ło s ię n a Remb ran d ta s to jąceg o o b o k ś red n io wieczn y ch fres k ó w. Stare fig u rk i, tak ży we w czas ach mo jeg o d zieciń s twa, d ziś wy d ają s ię b ezk s ztałtn y mi b ry łami z p las tik u , z n ary s o wan y mi n a n ich o czami i u s tami. Ich o d p o wied n ik i z XXI wiek u s ą p ięk n ie wy k o n an y mi min iatu ro wy mi lu d źmi. DePries t wy jaś n iał, że fab ry k i Ken n era w Ch in ach wy p lu wały milio n y fig u rek z tej s amej fo rmy p las tik o wej. Gd y fo rmy u leg ały n is zczen iu , fig u rk i co raz b ard ziej traciły wo b ec s wo ich ek ran o wy ch o d p o wied n ik ó w. Fab ry k i s p ies zy ły s ię, ab y zas p o k o ić p o p y t, k tó ry mó g ł wy g as n ąć lad a mo men t. Dziś , g d y Gwiezdne Wojny mają u s tab ilizo wan ą p o zy cję, fo rmy s ą p recy zy jn e i mo g ą b y ć zmien ian e co k ilk as et fig u rek . Gwiezdne Wojny o k azały s ię s iln y m ws p arciem d la Has b ro . W 2 0 1 3 ro k u firma trafiła n a ży łę zło ta, n awiązu jąc ws p ó łp racę z p ro d u cen tem g ier wid eo – Ro v io – p rzy p o ws tawan iu g ry Star Wars Angry Birds. W ciąg u mies iąca firma s p rzed ała milio n telep o d ó w z Gwiezdnych Wojen – fizy czn y ch zab awek p o wiązan y ch z ap lik acją. Firma n ie ty lk o p o s iad a s erię fig u rek d o Częś ci VII, ale tak że fig u rk i d o p o zo s tały ch s ześ ciu filmó w, k tó re n ig d y n ie zo s tały wy p ro d u k o wan e. M o żecie p o my ś leć, że k ażd a p o jed y n cza p o s tać z k ażd ej mo żliwej s cen y zo s tała ju ż zmien io n a w fig u rk ę, ale DePries t twierd zi, że wciąż jes t wielu k o s mitó w z k an ty n y i p ałacu J ab b y , k tó rzy n ig d y n ie wid zieli wn ętrza p las tik o wej fo rmy . M imo to n ajwięk s ze p ien iąd ze leżą w p o p u larn y ch b o h aterach i w n ad awan iu im co raz więk s zej p recy zy jn o ś ci o raz wiern o ś ci ek ran o wej, d zięk i czemu k o lek cjo n erzy je k u p ią. W Has b ro p racu ją całe zes p o ły , k tó re zajmu ją s ię ty lk o ty m. Na Co mic-Co n DePries t p rezen to wał zap o wied ź fig u rk i k s iężn iczk i Lei w cen ie 2 0 d o laró w, u b ran ej w s wo je n iewo ln icze b ik in i z Powrotu Jedi. Plan y p o k ry wały n o tatk i d la zes p o łu p ro jek to weg o : „Oczy p o win n y b y ć b ard ziej n amiętn e. Og ó ln ie d ro b n iejs za. M n iejs ze p iers i. Zewn ętrzn e częś ci n o s a n ie tak wy s o k o . Pro s zę wy rzeźb ić tro ch ę majtek !”. Nie mo g łem p rzes tać my ś leć o g o rzk im atak u Carrie Fis h er n a mo d el Lei, k tó ry k ied y ś o trzy mała, a k tó ry b y ł jej zd an iem n ieco zb y t o d ważn y : „Po wied ziałam

Geo rg e’o wi: « M as z p rawo lag u n y !» ” 1 4 .

do

mo jej twarzy , ale n ie d o

mo jej tajemn iczej

Ale k o lek cjo n erzy p łci o b o jg a b y li p o d ek s cy to wan i. Nas tęp n ie DePries t zap y tał, jak wiele o s ó b fak ty czn ie wy jmu je s wo je fig u rk i z o p ak o wań p o zak u p ie. Un io s ło s ię zaled wie k ilk a rąk . „Bawcie s ię s wo imi zab awk ami, lu d zie” – zwró cił s ię s u ro wo d o wid o wn i DePries t. „Bawcie s ię s wo imi zab awk ami”.

1 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 2 2 4 . 2 Cy taty z wy cieczk i au to ra o raz wp is u Stev e’a San s weeta, Introducing… Steve Sansweet, Star Wars Blo g , 2 lip ca 2 0 1 2 , h ttp ://s tarwars b lo g .s tarwars .co m/2 0 i2 /0 7 /0 2 /in tro d u cin g -s tev e-s an s wet. 3 An g iels k ie s ło wa filmmaker i toymaker b rzmią p o d o b n ie [p rzy p . tłu m.]. 4 An eg d o ta, cy t. w: S. Farb er, George Lucas: The Stinky Kid Hits the Big Time, „Film Qu arterly ”, wio s n a 1 9 7 4 . 5 C. Clo u zo t, The Morning of the Magician, „Ecran ”, 1 5 wrześ n ia 1 9 7 7 . 6 M ark Bo u d reau x , wy wiad au to ra, 2 2 wrześ n ia 2 0 1 3 . 7 Ch arley Lip p in co tt, wy wiad au to ra, 8 lip ca 2 0 1 3 . 8 M ark Bo u d reau x , wy wiad au to ra, 2 2 wrześ n ia 2 0 1 3 . 9 S. San s weet, „Star Wars”: From Concept to Screen to Collectible, San Fran cis co : Ch ro n icle Bo o k s , 1 9 9 2 , s . 6 5 . 1 0 Ibidem, s . 1 2 3 . 1 1 Barb ie o b ecn ie n ie mo że n awet p o leg ać n a wy raźn y ch p o d ziałach n a p łeć – n a p ewn o n ie o d czas u , g d y b lo g erk a Carrie Go ld man w 2 0 1 0 ro k u zaczęła ak cję „Wear Star Wars, Sh are Star Wars Day ”. Go ld man zd en erwo wała s ię p o ty m, jak jej có rce d o k u czan o za p rzy n ies ien ie d o s zk o ły b u telk i n a wo d ę z Gwiezdnych Wojen, więc ro zp o częła co ro czn e wy d arzen ie, k tó re p ro mo wała s zero k o w s ieci, ch cąc zwró cić u wag ę n a to , że d ziewczy n k i ró wn ież k o ch ają Gwiezdne Wojny. 1 2 J en n ifer Po rter, wy wiad au to ra, 6 marca 2 0 1 4 . 1 3 Derry l d ePries t, wy wiad au to ra, 4 wrześ n ia 2 0 1 3 . 1 4 C. Fis h er, Wishful Drinking, Berk eley Rep erto ry Th eater, 2 8 lu teg o 2 0 0 8 .

XIV NADCHODZĄ KLONY! Gd y Ken n er wy ch o d ził z s ieb ie, ab y s p rzed ać s wo je certy fik aty „Early Bird Sp ecial” n a ś więta Bo żeg o Naro d zen ia 1 9 7 7 ro k u , zarząd mó g ł s ię p rzy n amn iej p o cies zać, że zjawis k o , n a k tó ry m ch cą zaro b ić, tak s zy b k o n ie p rzemin ie. Bad an ie ry n k u p rzep ro wad zo n e latem p o twierd ziło , że n a ty s iąc p rzeb ad an y ch d zieci jed n a trzecia wid ziała ju ż film, z czeg o 1 5 p ro c. więcej n iż raz. Dzieci, k tó re jes zcze n ie b y ły w k in ie, n ie mo g ły d o czek ać s ię s ean s u . Pres ja ze s tro n y ró wieś n ik ó w b y ła zb y t wielk a, n awet b ez zab awek . „Wcześ n iej b awiliś my s ię w p o licjan tó w i zło d ziei” – mó wi J ames Arn o ld Tay lo r, k tó ry zo s tał g ło s em Ob i-Wan a Ken o b ieg o , ale n a ty m etap ie n as zej o p o wieś ci b y ł s ied mio latk iem mies zk ający m w San J o s e. „Po wak acjach 1 9 7 7 ro k u b awiliś my s ię w Gwiezdne Wojny” 1 . Nie ch o d ziło ty lk o o d zieciak i. Amery k an ie n ie zwario wali tak n a p u n k cie zjawis k a k u ltu ro weg o o d czas ó w Beatles ó w. Gwiezdne Wojny b y ły s zczy tem mo d y (o raz zn alazły s ię n a s zczy cie, jak p o d k reś lał mag azy n mo d o wy „Vo g u e”). Nietru d n o s ię d ziwić, że właś n ie miały p rzy ciąg n ąć tę n ajs zczers zą fo rmę p o ch leb s twa, jak ą s tan o wi n aś lad o wn ictwo . Do czas u p rzy p ad ająceg o w 1 9 7 7 ro k u n a 5 wrześ n ia amery k ań s k ieg o Święta Pracy film zaro b ił ju ż 1 3 3 mln d o laró w ze s p rzed aży b iletó w z zaled wie mn iej n iż ty s iąca k in . Od d awn a p rzeb ił p o d ty m wzg lęd em Szczęki, s tając s ię n ajb ard ziej d o ch o d o wy m filmem ws zech czas ó w, ch y b a że n a zy s k i ze s p rzed aży b iletó w z Przeminęło z wiatrem wzięło b y s ię p o p rawk ę z p o wo d u in flacji 2 . Relacje w med iach d awn o ju ż tak że o d leciały w k o s mo s . Ścieżk a d źwięk o wa s p rzed ała s ię w 1 ,3 mln k o p ii. Wers ja d is co g łó wn ej k o mp o zy cji au to rs twa p ro d u cen ta o p s eu d o n imie M eco w ciąg u zaled wie k ilk u ty g o d n iu s p rzed ała s ię w 1 3 0 ty s . k o p ii. J eg o alb u m p o d ty tu łem Star Wars and Other Galactic Funk w p aźd ziern ik u p o d b ił lis tę Billb o ard . Wy d an a w mięk k iej o p rawie k s iążk a Alan a Dean a Fo s tera p o d n azwis k iem Lu cas a o k u p o wała czwarte miejs ce lis ty amery k ań s k ich b es ts elleró w. Fo s ter mu s iał o k łamy wać p rzy jació ł, że to n ie o n b y ł jej au to rem. Twierd zi, że mu to n ie p rzes zk ad zało i wy d aje s ię w ty m twierd zen iu

wiary g o d n y . Ale mu s iało g o to tro ch ę b o leć. Ty mczas em w Lo s An g eles Gwiezdne Wojny o d b y ły triu mfaln y p o wró t d o M an n ’s Ch in es e Th eater p o s ześ cio ty g o d n io wy m zap lan o wan y m wcześ n iej cy k lu emis ji Ceny strachu. W ramach ś więto wan ia imio n a i ś lad y s tó p Darth a Vad era, Th reep io i Arto o zo s tały o d ciś n ięte w cemen cie, tu ż o b o k Betty Grab le i w o b ecn o ś ci trzy ty s ięczn eg o tłu mu . Nawet rep o rterzy mieli n a s o b ie filmo we k o s zu lk i. Ku rtz ro zwiał ich n ad zieje n a k o lejn y film w ciąg u n ajb liżs zy ch d wó ch lat. „To b ęd zie o d ręb n a h is to ria, ch o ć z ty mi s amy mi b o h aterami, ch cemy za k ażd y m razem zro b ić in n ą p rzy g o d ę, a n ie ty p o we k o n ty n u acje” – p o wied ział. Ale n ie b y ł teg o b ard zo p ewn y : „M o żemy p ó jś ć w cztern as tu ró żn y ch k ieru n k ach ” 3 . Ty mczas em za k u lis ami – wb rew twierd zen io m Ku rtza – czy n io n o ws tęp n e k ro k i d o Gwiezdnych Wojen II – filmu b ęd ąceg o ze ws zech miar k o n ty n u acją. Lu cas zb ierał n o tatk i d o ws tęp n eg o s zk icu s cen ariu s za. Zak lep an o termin u Ralp h a M cQu arrieg o . Ku rtz zaczął s zu k ać lo k acji; 1 8 mies ięcy wcześ n iej zarezerwo wał p lan zd jęcio wy w Els tree. Brian J o h n s o n , mo d elarz p racu jący p rzy Kosmosie 1999, zas tąp ił J o h n a Dy k s trę n a czele ek ip y o d efek tó w s p ecjaln y ch . Dy k s tra, z n atu ry k o n flik to wy , p o s p rzeczał s ię z Lu cas em o jed en raz za d u żo i w k o ń cu ju ż o b aj n ie ch cieli ze s o b ą p raco wać. Czas em reży s er b y ł b ard zo h o jn y , ro zd ając o k o ło 2 5 p ro c. s wo ich u d ziałó w w filmie ak to ro m, ek ip ie i p rzy jacio ło m. Dzięk i o trzy man y m p u n k to m Hamill zarab iał ro czn ie o k . 6 0 0 ty s . d o laró w. Nag ro d zo n y Os carem Dy k s tra, k tó reg o h ip o tezy n a temat k amer i k o mp u teró w zmien iły o b licze b ran ży efek tó w s p ecjaln y ch n a zaws ze, o d s zed ł z k witk iem. Nie wied ząc, jak d łu g o Gwiezdne Wojny p o zo s tan ą n a to p ie, p rawn icy Lu cas a s tarali s ię wy cis n ąć, ile s ię d ało z p rzewag i n ad wy twó rn ią i zap ro p o n o wali u mo wę n a s eq u el we wrześ n iu . Neg o cjacje n ie trwały d łu g o . Lu cas trzy mał Lad d ieg o w g arś ci i o b y d waj o ty m wied zieli. M ó g ł p ó jś ć z p rawami d o k o n ty n u acji d o k ażd ej in n ej wy twó rn i. Na k o lejn y m zeb ran iu zarząd u w M o n te Carlo , g d zie k s iężn a Grace wy g rała s wó j zes taw fig u rek z Pierws zej Ed y cji, Lad d ie s p o k o jn ie tłu maczy ł p o zo s tały m czło n k o m zarząd u : „Alb o p o d p is zemy tę u mo wę, alb o n ie zro b imy teg o filmu ”. Ws p o min a ró wn ież, że b y li wś ciek li i ro zp o częli k amp an ię, k tó ra d o p ro wad ziła d o u s u n ięcia g o z firmy : „Ch cieli d ać Geo rg e’o wi 1 0 p ro c. p o d wy żk i, a o n n ie b rał teg o p o d u wag ę i miał całk o witą rację” 4 . Lu cas d o s tał o wiele więcej n iż d o d atk o we 1 0 p ro c. J eg o firma miała zg arn ąć lwią częś ć zy s k ó w z d ru g iej częś ci: 5 2 p ro c. z p ierws zy ch 2 0 mln , 7 0 p ro c. z k o lejn y ch 4 0

mln i 7 7 p ro c. ze ws zy s tk ieg o , co film zaro b i p ó źn iej. Kilk a s p ó łek zależn y ch o d Lu cas filmu p o wo łan o d o zarząd zan ia cały mi o czek iwan y mi zy s k ami. Ch ap ter II Co mp an y miała zająć s ię n o wy m filmem, a Black Falco n Ltd . – n o wy mi u mo wami d o ty czący mi g ad żetó w, zg arn iając 9 0 p ro c. p ro wizji o d licen cji o d 1 9 8 1 ro k u (b y ł to d o d atk o wy b o d ziec d la wy twó rn i Fo x , żeb y zacząć n aty ch mias t in wes to wać w u mo wy licen cy jn e). J eś li k o lejn y film o d n ió s łb y p o d o b n y s u k ces jak Gwiezdne Wojny – a n a razie b y ło to jed y n ie p rzy p u s zczen ie – Lu cas film o b ło wiłb y s ię n a n im n iewy o b rażaln ie. Fo x n ig d y n ie b y ł s tro n ą fin an s u jącą; Ban k o f America o fero wał Lu cas filmo wi p o ży czk i, o p ierając s ię n a d wu d zies to milio n o wy m p o ręczen iu Lu cas a. To b y ł cały jeg o zaro b ek z Gwiezdnych Wojen, z wy jątk iem d o ch o d ó w o d g ad żetó w. M iarę s iły zjawis k a s tan o wiło n iemal n aty ch mias to we p o d p is an ie u mo wy , b o 2 1 wrześ n ia 1 9 7 7 ro k u , zan im jes zcze n awet – jak wted y b y ło wiad o mo – n ap is an o ch o ćb y jed n o s ło wo s zk icu ws tęp n eg o s cen ariu s za. Og ło s zen ie k o n ty n u acji Gwiezdnych Wojen p rzes zło w p ras ie b ez ech a. Wy n ik b y ł p rzes ąd zo n y . Dlaczeg o film miałb y co k o lwiek zn aczy ć? Seq u ele n ig d y , p rzen ig d y n ie rad ziły s o b ie tak d o b rze, jak o ry g in ały – i k ażd y to wied ział. Kręco n o wó wczas Rocky’ego II, p o d o b n ie jak Szczęki II. Co więcej, w Lu cas filmie trwały p race n ad More American Graffiti. I co z teg o ? Z ch waleb n y m wy jątk iem w p o s taci Ojca chrzestnego II k o n ty n u acje b y ły k alk ami. Niemal n ig d y n ie k ręcił ich ten s am reży s er. Czy Lu cas p rzy p ad k iem s am n ie ws p o min ał, że u s tęp u je z k rzes ła reży s ers k ieg o ? Któ ry frajer zamierzał o g rzewać s ię w b las k u s ławy Gwiezdnych Wojen? Gwiezdne Wojny miały b y ć n iemal s tu p ro cen to wy m p rzy k ład em jed n o razo weg o s u k ces u : to b y ła p o ws zech n a o p in ia d o 1 9 8 0 ro k u . A Lu cas miał za wiele d o s tracen ia, g d y b y ta o p in ia o k azała s ię p rawd ziwa. J eś li to wy twó rn ia fin an s o wała film, wó wczas p rzy n ajmn iej p o k ry wała s traty , jeś li ro b ił to b an k – mo żn a b y ło s k o ń czy ć p o d k res k ą, jak Co p p o la ze s wo im Czasem apokalipsy. J ed n ak to n ie s p o wo ln iło „Stwó rcy ” an i n a ch wilę. Lu cas wziął ws zy s tk o , co wy g rał w o s tatn im zak ład zie, i zn ó w p o s tawił n a teg o s ameg o k o n ia. Pro b lem w ty m, że cała b ran ża telewizy jn a i filmo wa wy d awała s ię ró wn ież n a n ieg o s tawiać. J eg o to jed n ak n ie o b ch o d ziło . „Ch cę, ab y Gwiezdne Wojny o d n io s ły s u k ces , żeb y ws zy s cy mo g li je k o p io wać” – p o wied ział reży s er w wy wiad zie d la mag azy n u „Starlo g ” latem 1 9 7 7 ro k u . „Będ ę wted y mó g ł zo b aczy ć k o p ie, ro zs iąś ć s ię wy g o d n ie i d o b rze s ię b awić” 5 . Có ż, p rzy n ajmn iej p ierws za częś ć ży czen ia s ię s p ełn iła.

Po jawiły s ię z k ażd ej s tro n y ws zech ś wiata ro zry wk i, zb ieg ając s ię w k in ach n iczy m Gwiezd n e Nis zczy ciele w fo rmacji b itewn ej. Sy g n ał o d eb ran o : s cien ce fictio n tu jes t, n ieważn e jak iej treś ci (i n ieważn e, że Lu cas n azy wał g o „s p ace fan tas y ”). J eś li u d a wam s ię wrzu cić co ś n a ek ran y k in o d p o wied n io s zy b k o , b y ć mo że zb ijecie k ilk a milio n ó w d o laró w n a s k o jarzen iach z Gwiezdnymi Wojnami, zan im o d p ły n ą w d al. J ak to zwy k le b y wa z p o d ró żami w k o s mo s ie, miały miejs ce d ziwn e zjawis k a d y latacji czas u . Ory g in aln y film p o s wo jej p remierze wy d awał s ię u trzy my wać w ś wiad o mo ś ci mas o wej p rzez p o n ad d ek ad ę. Wło s k i film p o d ty tu łem 2+5: Missione Hydra zo s tał p rzep ak o wan y , zd u b b in g o wan y i wrzu co n y d o k in amery k ań s k ich w p aźd ziern ik u 1 9 7 7 ro k u p o d ty tu łem Star Pilot. Nieis to tn e, że fab u ła – ląd o wan ie awary jn e k o s mitó w n a Sard y n ii i wzięcie n au k o wca jak o zak ład n ik a – miała więcej ws p ó ln eg o z mo n s ter mo v ies z lat p ięćd zies iąty ch i n ie b y ło mo wy o efek tach s p ecjaln y ch . Ten film b y ł d o s tęp n y w k in ach w ty m s amy m czas ie, co Gwiezdne Wojny, i też miał g wiazd y w ty tu le. J eś li ten s zwin d el n ie wy d aje s ię wam d o s tateczn ie s łab y , żeb y p o lec n a n im w czas ie rezerwacji termin ó w emis ji, k o lejn a o p cja p o jawiła s ię w n u merze mag azy n u ek o n o miczn eg o „Bo x o ffice” 2 6 wrześ n ia 1 9 7 7 ro k u . Film p o rn o p ro d u k cji RFN z 1 9 7 4 ro k u zaty tu ło wan y altern aty wn ie Ach jodel mir noch einen! (Och , zajo d łu j d la mn ie jes zcze raz!) lu b Stosstrupp Venus blast zum Angriff (Patro l z Wen u s wy s trzela w atak u ) p rzep ak o wan o jak o 2069: A Sex Odyssey. Bezws ty d n y d y s try b u to r o n azwie Bu rb an k In tern atio n al Pictu res n azwał ją „ero ty czn ą s cien ce fictio n fan tas y ” i „zmy s ło wy m s eq u elem Gwiezdnych Wojen”. J eś li to n ie wy jaś n ia s p rawy d o s tateczn ie d o b rze, „s ” w s ło wie „zmy s ło wy ” zas tąp io n o zn ak iem d o lara. Gwiezdne Wojny s p rawiły , że d o lary zaś wieciły s ię w o czach filmo wcó w całeg o ś wiata. Wrażliwo ś ć Lu cas a „d o wio d ła, że g d zieś tam jes t d wa razy więcej p ien ięd zy ”, jak p o wied ział s tary p rzy jaciel Lu cas a o raz s cen arzy s ta Czasu apokalipsy J o h n M iliu s 6 . „Wy twó rn ie n ie mo g ły s ię temu o p rzeć. Od czas ó w s taro ży tn eg o Rzy mu n ik t n ie zd awał s o b ie s p rawy , że mo żn a s tać s ię tak b o g aty m”. Niek tó rzy reży s erzy i s cen arzy ś ci z o twarty mi ramio n ami p rzy witali n o wą rzeczy wis to ś ć (jak s am M iliu s , k tó ry wy reży s ero wał Conana Barbarzyńcę i zaro b ił n a n im 1 3 0 mln w box office). In n i n ie. William Fried k in o g ląd ał s wó j p o n u ry zwias tu n d o Ceny strachu, u ważan eg o za jeg o n ajlep s ze d zieło , p u s zczan y p rzed Gwiezdnymi Wojnami. „Wy p iep rzają n as z k in ” – p o wied ział mu jeg o mo n taży s ta, wraz z k tó ry m p o s zed ł d o k in a n a film Lu cas a. „E tam, te s ło d k ie ro b o ty i res zta – mo że to my s tawiamy n a złeg o k o n ia” – Fried k in p o n u ro s k o men to wał d ecy zję men ed żera M an n ’s Ch in es e Th eater 7 . M en ed żer p o

p ro s tu g o o s trzeg ał, że jeś li Cena strachu fak ty czn ie b y ła n iewłaś ciwy m k o n iem, to p o s tawią n a Gwiezdne Wojny. Film Fried k in a o k azał s ię międ zy n aro d o wą k lap ą, n ie zwracając s wo jeg o d wu d zies to d wu milio n o weg o b u d żetu . Reży s er ju ż n ig d y n ie zro b ił żad n eg o wy s o k o b u d żeto weg o filmu . Patrząc z p ers p ek ty wy , s taje s ię jas n e, n a k tó reg o k o n ia p o win n y b y ły p o s tawić wy twó rn ie. Sp o łeczeń s two d o wio d ło ju ż s wo jej s k ło n n o ś ci d o h u las zczy ch p rzy g o d ó wek i filmó w ak cji n a lato , d o mło d zieżo wy ch o p o wieś ci o triu mfie d o b ra n ad złem – filmó w, k tó re d zieciak i i d o ro ś li mo g ą razem o g ląd ać z p rzy jemn o ś cią, k tó re s ą ró wn o cześ n ie s taro mo d n e w p rzek azie i d o b ó lu ws p ó łczes n e p o d wzg lęd em efek tó w s p ecjaln y ch . Od czas ó w s tarcia międ zy Ceną strachu i Gwiezdnymi Wojnami wy s iad y waliś my k in o we fo tele n a k o lejn y ch częś ciach p rzy g ó d Harry ’eg o Po ttera, k ib ico waliś my k o lejn y m o d s ło n o m p rzy g ó d h o b b itó w, p ły waliś my z p iratami p o Karaib ach . W n ap ięciu ś led ziliś my p rzy g o d y wciś n ięty ch w o b cis łe k o s tiu my s u p erb o h ateró w i ek ran izacje k o mik s ó w p rzez ty le lat, że teg o ty p u twó rczo ś ć wy d aje n am s ię ró wn ie zwy czajn a, co amery k ań s k a s zarlo tk a. Gwiezdne Wojny o raz ich s p ad k o b iercy s ą tak ws zech o b ecn i jak d u ża co la i p o p co rn . J ed n ak że w 1 9 7 7 ro k u celem n ie b y ło wy ciś n ięcie es en cji z Gwiezdnych Wojen i zamk n ięcie jej w n o wy m p o jemn ik u , ale raczej n ak ręcen ie mo żliwie n ajtań s zeg o filmu s cien ce fictio n i trzy man ie k ciu k ó w za p o wo d zen ie. Stare n awy k i tru d n o wy k o rzen ić. W k o ń cu to filmy d la d zieciak ó w, p rawd a? Czy o n e b y ły w o g ó le w s tan ie d o s trzec ró żn icę? Bu d żety b y ły tro ch ę wy żs ze n iż wcześ n iej, zd o ln e p o mieś cić s p ecjaln e efek ty , k tó ry ch n ie wy ś mian o b y w ep o ce p o Gwiezdnych Wojnach. A mimo to wiele zro b io n y ch wó wczas filmó w p rzy p o min ało raczej Star Pilot n iż Gwiezdne Wojny. Więk s zo ś ć z tej tan d ety miała zas ięg międ zy n aro d o wy . W Kan ad zie n ak ręco n o Starship Invasions (1 9 7 7 ) o raz HG Wells’ The Shape of Things to Come (1 9 7 9 ); k s iążk a Wells a aż p ęk ała o d p o ważn y ch o s trzeżeń p rzed II i III wo jn ą ś wiato wą, ale film n ie ch ciał mieć z ty m n ic ws p ó ln eg o . Zwias tu n o b iecy wał „ws zech ś wiat p ełen ro b o tó w, lu d zi z wo lą n is zczen ia ś wiató w, międ zy g wiezd n y s zan taż o raz międ zy g alak ty czn y h ero izm”. Wło ch y zro d ziły filmy n awet b ard ziej b ezws ty d n e w s wo jej g rab ieży . Starcrash (1 9 7 8 ) o twierała b ied n a wers ja u jęcia Gwiezd n eg o Nis zczy ciela, zawierała p rzemy tn ik ó w i ro b o ty walczące p rzeciwk o imp erialn emu zło czy ń cy o raz jeg o n is zczącej p lan ety s tacji k o s miczn ej. Wy s tęp o wał w n iej Ch ris to p h er Plu mmer w ro li imp erato ra o raz mło d y Dav id Has s elh o ff z mieczem ś wietln y m. Z k o lei g łó wn y an tag o n is ta w The Humanoid (1 9 7 9 ) n o s i czarn y h ełm w s ty lu s amu rajs k im o raz czarn ą

p elery n ę, z ty łu d o złu d zen ia p rzy p o min ając Darth a Vad era. Ob y d wa filmy o b lały s p rawd zian w box office. Z Wy s p Bry ty js k ich p rzy b y ł Saturn 3 (1 9 8 0 ), k tó ry wy d awał s ię mieć ws zy s tk o , co p o trzeb n e. Scen o g raf Gwiezdnych Wojen J o h n Barry , wy my ś lił h is to rię, th riller o mo rd ers twie n a o d izo lo wan ej s tacji k o s miczn ej; s cen ariu s z wy s zed ł s p o d p ió ra o d ważn eg o p is arza M artin a Amis a. Na p an teo n ie g wiazd b ły s zczeli Kirk Do u g las , Harv ey Keitel i Farrah Fawcett, a ta o s tatn ia p rezen to wała s ię w wielu k u s y ch s tro jach . Film k o s zto wał 1 0 mln d o laró w, a zaro b ił 9 . Co p o s zło n ie tak ? Za d u żo s zlifo wan ia s cen ariu s za: s ześ ćd zies ięcio cztero letn i Do u g las p ró b u jący n a k ażd y m k ro k u d o wo d zić s wo jej męs k o ś ci (zd jęcia miały zain s p iro wać p o wieś ć Amis a zaty tu ło wan ą Money) o raz ró żn o ro d n e d y s p u ty d o p ro wad ziły d o teg o , że Barry k tó reg o ś d n ia wy s zed ł z p lan u Saturna p ro s to n a… p lan Imperium kontratakuje, g d zie n ies tety zmarł trag iczn ie ty d zień p ó źn iej z p o wo d u atak u zap alen ia o p o n mó zg o wy ch . J ap o n ia p ro p o n o wała Message from Space (1 9 7 8 ), n ak ręco n y za 6 mln d o laró w, co n a waru n k i amery k ań s k ie b y ło k wo tą n iewielk ą, ale n a jap o ń s k ie rek o rd o wą. Uk ło n em w s tro n ę ry n k u amery k ań s k ieg o b y ło zatru d n ien ie zrzęd liweg o , s tars zeg o ak to ra filmó w ak cji – Vica M o rro wa. Po n o wn ie fab u ła wy d awała s ię n as y co n a ws zy s tk im, co n iezb ęd n e: złe imp eriu m, b itwy n a miecze p o łączo n e z o g n iem las eró w, s zemran a k n ajp a p ełn a o b cy ch . Wy twó rn ia Un ited Artis ts , k tó ra k ied y ś o d rzu ciła jak o p ierws za Gwiezdne Wojny, p rzech wy ciła p rawa amery k ań s k ie za 1 mln d o laró w. Zak u p n ie zwró cił s ię. „J ed y n e, co ten film wy czy ś cił, to k ałamarze z czerwo n y m tu s zem” – u b o lewał wicep rezes Stev en Bach 8 . Stało s ię jas n e, że ab y n ak ręcić film, k tó ry b ęd zie wy g ląd ał jak Gwiezdne Wojny, trzeb a wy d ać więcej, n iż wy n ió s ł ich b u d żet. Lu cas lu b ił mó wić, że zro b ił d wu d zies to milio n o wy film p rzy d zies ięcio milio n o wy m b u d żecie. Wy d ając więcej, g ars tce reży s eró w u d ało s ię o s iąg n ąć p o ró wn y waln y s u k ces . Sp ielb erg wy d ał 2 0 mln d o laró w n a Bliskie spotkania, k tó re o s tateczn ie zaro b iły 2 8 8 milio n ó w n a cały m ś wiecie. Warn er Bro th ers wy d ał n a Supermana 5 5 mln , co b y ło ry zy k o wn y m p o s u n ięciem, zważy ws zy n a fak t, że g atu n ek s u p erb o h ateró w zn ajd o wał s ię n a s k raju ag o n ii, zan im jes zcze s cien ce fictio n p rzed Gwiezdnymi Wojnami p rzy b y ł mu n a ratu n ek . Z p o mo cą k o lejn eg o n as tro jo weg o mars zu J o h n a Williams a film s tał s ię n ajwięk s zy m h item wy twó rn i w d ziejach , p rzy n o s ząc jej ś wiato we zy s k i w wy s o k o ś ci 2 9 6 mln . Wy twó rn ie zaczęły więc k ap itu lo wać i wy d awać p ien iąd ze n a p ro jek ty s cien ce fictio n i fan tas y . Dis n ey zło ży ł p ewn eg o ro d zaju u k ło n Gwiezdnym Wojnom w 1 9 7 8 ro k u

d wiema k o med iami n is k o b u d żeto wy mi: The Cat from Outer Space o raz Przypadkową ekspedycją, k tó ra s tan o wiła ak tu alizację Jankesa na dworze króla Artura M ark a Twain a. Do 1 9 7 9 ro k u wy twó rn ia p rzy g o to wała s cen ariu s z p o d ty tu łem Space Station One, p ó źn iej p rzemian o wan y n a Czarną dziurę. Bu d żet wy n ió s ł 2 0 mln d o laró w, a liczb a efek tó w s p ecjaln y ch – 5 5 0 . M iał to b y ł n as tro jo wy melo d ramat p ełen ak cji, o s ad zo n y n a s k raju zn an eg o k o s mo s u z zab awn ie melan ch o lijn y mi ro b o tami. W związk u z Czarną dziurą Dis n ey p ierws zy raz p rzy s zed ł d o Lu cas filmu – w ty m p rzy p ad k u M o u s e Ho u s e ch ciał wy p o ży czy ć k amerę Dy k s traflex . Zao fero wan e waru n k i b y ły zb y t wy ś ru b o wan e, więc Dis n ey s am zb u d o wał k o mp u tero wo s tero wan e k amery . Reży s er Gary Nels o n u p ewn ił s ię, że ro b o ty – V.I.N. CENT i B.O.B – b ęd ą wy g ląd ać n a b ru d n e i wy s łu żo n e; k o n cep cja u ży wan eg o ws zech ś wiata n ab ierała ro zp ęd u . W filmie wy s tęp o wały g wiazd y : Ern es t Bo rg n in e i M ax imilian Sch ell, a Ro d d y M cDo well o raz Slim Pick en s p o d k ład ali g ło s y ro b o to m. To b y ł jed en z p ierws zy ch filmó w Dis n ey a z k ateg o rią PG, p ierws zy z n iewielk ą liczb ą wu lg ary zmó w, k tó ry miał p rzy ciąg n ąć n as to latk ó w. Co mo g ło p ó jś ć n ie tak ? Wy g ląd ało n a to , że d u żo , p o n ieważ Dis n ey zap o mn iał o ty m, żeb y p rzy ło ży ć s ię d o s cen ariu s za. W Stan ach Zjed n o czo n y ch Czarna dziura led wie zwró ciła k o s zty s wo jeg o b u d żetu . Ro g er Eb ert n azwał ją „g ad atliwy m melo d ramatem, s k leco n y m z s zalo n y ch n au k o wcó w i n awied zo n y ch d o mó w” 9 . Złe czarn e ro b o ty , k tó re walczy ły z V.I.N.CENT-em i B.O.B-em, b y ły „zerżn ięte z Darth a Vad era”. Po s tać M ax imillian a Sch ella, p ró b u jąceg o wy s łać s tację k o s miczn ą Cy g n u s w czarn ą d ziu rę, b y ła k alk ą Do k to ra M o rb iu s a z Zakazanej planety. To n ie b y ła s p ace fan tas y ; to b y ła k o lejn a h is to ria o p y s ze n au k i. Czy n ap rawd ę jej p o trzeb o waliś my ? Najwięk s zy s u k ces filmó w fictio n n ak ręco n y ch w p rzed ed n iu Gwiezdnych Wojen b y ł d ziełem g eek ó w, k tó rzy k is ili s ię w ty m s o s ie o wiele wcześ n iej, zan im Lu cas wy ro b ił s o b ie n azwis k o . W ty m s en s ie b y li d o n ieg o b ard zo p o d o b n i (i częś ć z n ich ws p ó łp raco wała p rzy Gwiezdnych Wojnach). Wy twó rn ie p o win n y b y ły g o s k lo n o wać, zamias t p o d ejmo wać p ró b y k o p io wan ia jeg o p racy 1 0 . Po trzeb o wali s cen arzy s tó w i reży s eró w o tak iej s amej p as ji d o s wo jej d zied zin y , a n ie ch ciwy ch fig u ran tó w. Tro s k a o d etale b y ła wid o czn a n a ek ran ie – i w zy s k ach z box office. Najlep s zy m p rzy k ład em b y ł Dan O’Ban n o n , ws p ó łs cen arzy s ta Ciemnej gwiazdy z 1 9 7 4 ro k u , o s ad zo n ej w h ip erp rzes trzen i k o med ii z k o s mitą w k s ztałcie p iłk i p lażo wej, w reży s erii J o h n a Carp en tera. Po Ciemnej gwieździe O’Ban n o n ch ciał zro b ić p o d o b n y film, ty m razem h o rro r, k tó ry p lan o wał zaty tu ło wać They Bite. Ale u tk wił

w p racy w Pary żu z Alejan d ro J o d o ro ws k y m n ad p o rzu co n ą wers ją Diuny. Gra o k azała s ię warta ś wieczk i, b o p rzy filmie p raco wał ró wn ież H.R. Gig er, k tó reg o g o ty ck ie o b razy o b cy ch n ies k o ń czen ie in s p iro wały O’Ban n o n a. Po p o wro cie d o Lo s An g eles w 1 9 7 5 ro k u n ap is ał s cen ariu s z zaty tu ło wan y wó wczas Star Beast. Wk ró tce miał s tać s ię Obcym. Po d o b n ie jak Lu cas , O’Ban n o n b y ł całk o wicie u czciwy , wy p o wiad ając s ię n a temat s wo ich in s p iracji s cien ce fictio n , jak n a p rzy k ład Istoty z innego świata (1 9 5 1 ). „Nie u k rad łem Obcego n ik o mu ” – wy zn ał. „Uk rad łem g o ws zy s tk im” 1 1 . J eg o ws p ó łs cen arzy s ta, Ro n ald Sh u s ett, jes t au to rem p o my s łu is to ty wy ry wającej s ię z k latk i p iers io wej as tro n au ty . Po d k o n iec 1 9 7 6 ro k u , s zu k ając wy twó rn i, k tó ra zajęłab y s ię p ro d u k cją, O’Ban n o n i Sh u s ett n ie mieli wy s o k ich wy mag ań . Zwró cili s ię d o k ró la filmó w k las y B Ro g era Co rman a i ju ż mieli p o d p is ać z n im u mo wę, g d y p rzy jaciel zas u g ero wał im n o wy ch p ro d u cen tó w, związan y ch z wy twó rn ią Fo x . Lad d iemu s p o d o b ał s ię p o my s ł, ale n ie czu ł, żeb y Obcy miał n a ty le d o s tateczn y p o ten cjał, b y o d razu g o s p o n s o ro wać. By ć mo że warto s ię zab ezp ieczy ć, b io rąc p o d u wag ę n iep ewn o ś ć związan ą z Gwiezdnymi Wojnami w n ad ch o d zący ch k wartałach ? Kto ch ciałb y ry zy k o wać zielo n e ś wiatło d la k o lejn eg o s cen ariu s za s cien ce fictio n w tak ich o k o liczn o ś ciach ? „Ho lly wo o d jes t jak s tad o lemin g ó w” – n arzek ał Lad d ie. „J eś li trafi s ię jed en h it, to ws zy s tk ie za n im p o lecą” 1 2 . Po Dźwiękach muzyki ws zy s cy p rzez k ilk a lat g o n ili za mu s icalami. Ab y mo g ła ro zp o cząć s ię d o b ra p as s a d la wielk o b u d żeto wy ch filmó w fan tas y lu b s cien ce fictio n , k o n ieczn y b y ł ten jed en wielk i h it g o d n y p o ś cig u . W ty m czas ie O’Ban n o n wiązał k o n iec z k o ń cem d zięk i p racy d la s wo jeg o k o leg i z USC Geo rg e’a Lu cas a, k tó ry p o trzeb o wał an imacji wy g ląd ającej jak celo wn ik p o k azu jący d ziwn y s tatek w k s ztałcie litery X. Lu cas p amiętał, że O’Ban n o n zro b ił co ś p o d o b n eg o w Ciemnej gwieździe. Nie zaro b ił n a s wo im wk ład zie d o Gwiezdnych Wojen wiele – d o ś ć, b y p rzep ro wad zić s ię z k an ap y s wo jeg o ws p ó łs cen arzy s ty d o włas n eg o mies zk an ia. Ale g d y ju ż Gwiezdne Wojny s tały s ię h item g o d n y m p o ś cig u , p o mo g ły w n aro d zin ach Obcego. „Ch cieli iś ć d alej ś cieżk ą p rzetartą p rzez Gwiezdne Wojny i ch cieli zro b ić to s zy b k o , a n a b iu rk u jed y n y m s cen ariu s zem ze s tatk iem k o s miczn y m b y ł Obcy” – p o wied ział O’Ban n o n 1 3 . Otrzy mał tak i s am b u d żet jak Lu cas : 1 1 mln d o laró w. Bry ty js k i reży s er Rid ley Sco tt p o s tan o wił zmien ić g atu n ek z ep o s ó w

h is to ry czn y ch n a s cien ce fictio n p o s ean s ie Gwiezdnych Wojen w Ch in es e Th eater. Zatru d n ił Ch arley ’a Lip p in co tta, k tó ry cies zy ł s ię o b ecn ie rep u tacją s zczęś ciarza. Obcy miał p remierę 2 5 maja 1 9 7 9 ro k u , 2 lata, co d o d n ia, p o Gwiezdnych Wojnach. Zaro b ił 1 0 4 mln w box office. „Obcy jes t d la Gwiezdnych Wojen ty m, k im Th e Ro llin g Sto n es s ą d la Beatles ó w” – o rzek ł p ro d u cen t filmu Dav id Giler. „To n ieg rzeczn a wers ja Gwiezdnych Wojen”. Po mo c w o d p ro wad zen iu Obcego n a ek ran b y ła jed n y m z o s tatn ich zad ań Lad d ieg o w wy twó rn i Fo x . J eg o s p rzeczk a z zarząd em n a temat teg o , czy p o win ien b y ł p o d p is ać u mo wę z Lu cas em n a jeg o waru n k ach , wró ciła ry k o s zetem w 1 9 7 9 ro k u , g d y b y ły p ro d u cen t zad ek laro wał zamiar zeb ran ia zes p o łu i u two rzen ia włas n ej firmy p ro d u cen ck iej. Fo x s k ró cił Lad d iemu u mo wę – n ajp rzy jemn iejs zy s p o s ó b n a p o k azan ie d rzwi. W p aźd ziern ik u p o ws tała Lad d Co mp an y . Lad d ie zab rał ze s o b ą Rid ley ’a Sco tta, k tó ry zo s tał zatru d n io n y d o wy reży s ero wan ia s cen ariu s za n ap is an eg o p rzez raczej p rzewrażliwio n eg o ak to ra n azwis k iem Hamp to n Fan ch er n a p o d s tawie o p o wiad an ia u zależn io n eg o o d n ark o ty k ó w p is arza s cien ce fictio n . Fan ch er i Sco tt k łó cili s ię, aż Fan ch er zrezy g n o wał z filmu . Sk u tk iem teg o Czy androidy śnią o elektrycznych owcach Ph ilip a K. Dick a zmien iły s ię w co ś ró wn ie g en ialn eg o , ale raczej in n eg o – Łowcę androidów – au to rs twa ek ip y całk o wicie zain s p iro wan ej Gwiezdnymi Wojnami. Nic d ziwn eg o , że to Harris o n Fo rd zo s tał o b s ad zo n y w ro li p o lu jąceg o n a rep lik an tó w Deck ard a. Nie, żeb y ich d zieło b y ło w n ajmn iejs zy m s to p n iu p o d o b n e d o Gwiezdnych Wojen – a mo że jed n ak ? Z zewn ątrz Łowca androidów wy d awał s ię wielk o b u d żeto wą, p o zy ty wn ą wers ją o p o wieś ci s n u tej w THX 1138. By ło w n im to s amo s n u jące s ię z wo ln a u czu cie, tęs k n a s cen o g rafia n ad ch o d zącej d y s to p ii, zau to maty zo wan ej lu d zk o ś ci. Lu cas p o rzu cił te p rzy p u s zczen ia, k ład ąc w to miejs ce p o d walin y p o d n as ze s n y . Rid ley Sco tt zaś zamies zk ał w n as zy ch k o s zmarach . J ed n ak o b y d waj reży s erzy mieli n a ty m etap ie wiele ws p ó ln eg o : ch cieli o p o wied zieć o s zczęd n ą h is to rię, k tó ra zach o wy wała tak wiele tajemn icy , jak to mo żliwe; h is to rię wid zian ą o czami is to t n ielu d zk ich , czy to d ro id ó w, czy też rep lik an tó w. „Wid ziałem rzeczy , w k tó re wy , lu d zie, b y ś cie n ie u wierzy li” – p o wied ział w s wo ich p amiętn y ch o s tatn ich s ło wach o s tatn i rep lik an t d o p ad n ięty p rzez Deck ard a, Ro y Batty , g ran y p rzez Ru tg era Hau era (tak , ak to r s am n ap is ał tę k wes tię tej s amej n o cy , g d y k ręco n o u jęcie). „Statk i b o jo we w o g n iu w p o b liżu Orio n a. Reflek s y ś wiatła s k rzące w mro k u k o ło Tan h au s er Gate”. W ty m n ajb ard ziej zap ad ający m w p amięć mo men cie Łowca androidów n a k ró tk o zrzu ca mas k ę s cien ce fictio n , b y s tać s ię filmem s p ace fan tas y o wo jn ie w k o s mo s ie.

Nawet n is k o b u d żeto wi filmo wcy , ek s p erci o d s cien ce fictio n , ch cieli teraz wy d awać o g ro mn e p ien iąd ze n a k o lejn e k o s miczn e p ro jek ty . Ro g er Co rman zab rał całą s wo ją ek ip ę z Ven ice Beach n a s ean s Gwiezdnych Wojen w d n iu p remiery w Ch in es e Th eater. To b y ło co ś , co zaws ze s am ch ciał n ak ręcić. Po zo s tawio n y n a lo d zie p o ty m, jak Fo x p rzech wy cił Obcego, n ak ręcił Bitwę wśród gwiazd, ró wn o cześ n ie b ęd ącą h o łd em d la Gwiezdnych Wojen o raz d o wo ln ie p ląd ru jącą fab u łę Siedmiu samurajów. Przy b u d żecie liczący m 2 mln d o laró w b y ł to n ajd ro żs zy ze ws zy s tk ich filmó w Co rman a, g łó wn ie ze wzg lęd u n a p en s je g wiazd o ró w: Geo rg e’a Pep p ard a i Ro b erta Vau g h n a. By ł też jed n y m z n ajb ard ziej u d an y ch , p rzy n o s ząc zy s k i w wy s o k o ś ci 1 1 mln d o laró w w box office. By ć mo że d zis iaj n ajlep iej p amięta s ię g o jak o film, p rzy k tó ry m ro zwijał s k rzy d ła s am J ames Camero n . By ły k iero wca ciężaró wk i, k tó ry o d s zed ł z p racy p o o b ejrzen iu Gwiezdnych Wojen, n ak ręcił ek s p ery men taln y ty tu ł s cien ce fictio n p ełen efek tó w s p ecjaln y ch p o d ty tu łem Xenogenesis i zan ió s ł g o Co rman o wi, k tó ry n ieu s tan n ie p o s zu k iwał p ełn y ch p as ji mło d y ch lu d zi. Ob jął d zięk i temu s k lep z mo d elami s tatk ó w k o s miczn y ch z Bitwy wśród gwiazd. Camero n zo s tał jed n o o s o b o wy m ILM . Pewn eg o razu p raco wał na o s iemd zies ięcio p ięcio g o d zin n ej zmian ie, a jeg o p aliwem b y ła wy łączn ie k awa. Sp ał n a s zp italn ej k o zetce n a k ó łk ach w s tu d iu i p ro p o n o wał Co rman o wi n iewiary g o d n e p o my s ły n a efek ty s p ecjaln e. Po zwo ln ien iu s cen o g rafa Co rman zn alazł Camero n a n a k o zetce, o b u d ził g o i zap ro p o n o wał p o s ad ę. W ten s p o s ó b ro zp o częła s ię k ariera jed y n eg o czło wiek a, k tó ry d wu k ro tn ie p o k o n ał w box office Gwiezdne Wojny. Gd ziek o lwiek p o p atrzeć, as p iru jący d o p o wtó rk i s u k ces u filmo wcy z wielk imi marzen iami wy ch o d zili z o p res ji. By ć mo że n ajwięk s zy n iezrealizo wan y s en n ależał d o p racu jąceg o w b ran ży s erialo wej Barry ’eg o Gellera, k tó reg o trawiła o b s es ja zag ad n ień z p o g ran icza n au k i i relig io zn aws twa. W 1 9 7 8 ro k u Geller ro zważał zak u p p raw d o p o wieś ci Ro g era Zelazn y ’eg o z 1 9 6 7 ro k u zaty tu ło wan ej Pan Światła, k tó ra d o s k o n ale o d zwiercied lała jeg o o s o b o wo ś ć. Fab u ła o p o wiad ała o g ru p ie k o lo n is tó w k o s mo s u , k tó rzy u ży li tech n o lo g ii p rzy s zło ś ci, ab y u czy n ić s ię n ieś mierteln y mi, i p rzy jęli imio n a h in d u is ty czn y ch b ó s tw. Wy zwan ie rzu ca im mło d y o b razo b u rczy o d p o wied n ik Bu d d y , Sam; w p o wieś ci jes t ws p o mn ian e, że czas to czy s ię k o łem, a wy d arzen ia b ęd ą p o wtarzać s ię w n ies k o ń czo n o ś ć. Niek tó rzy p ro d u cen ci wierzy li, że k o lis ta s tru k tu ra fab u ły i relig ijn e d y g res je czy n iły p o wieś ć n iemo żliwą d o p rzen ies ien ia n a ek ran . Geller s ię z ty m n ie zg ad zał. Zd o b y ł s cen ariu s z i b u d żet w wy s o k o ś ci 5 0 0 ty s . d o laró w, a p o tem n amó wił leg en d ę k o mik s u , J ack a Kirb y ’eg o , ab y wy k o n ał s zk ice p ro d u k cy jn e. Celem filmu , jak p is ał,

„b y ło zwró cen ie u wag i n a n as ze n iep o s p o lite (sic!) mo ce u my s łu , tak jak Gwiezdne Wojny zwró ciły u wag ę n a ży cie w g alak ty ce” 1 4 . Wy o b raził s o b ie o g ro mn y p ark ro zry wk i o p arty n a filmie, zb u d o wan y w Au ro ra w s tan ie Ko lo rad o , k tó ry miał n o s ić n azwę Scien ce Fictio n Lan d ; Kirb y n ary s o wał ró wn ież to . M iała s ię w n im zn ajd o wać k o p u ła Bu ck min s ter Fu ller o s zero k o ś ci p o n ad 1 ,5 k m o raz p o d o b n ej wy s o k o ś ci ig lica o n azwie Heav en . Geller mu s iał s ię o b u d zić w g ru d n iu 1 9 7 9 ro k u , g d y wraz ze s wo im p artn erem b izn es o wy m J erry m Sch aferem zo s tał ares zto wan y p rzez FBI p o d zarzu tem o s zu s twa. Oczy s zczo n o g o , ale J erry ’eg o s k azan o za k rad zież, s p is ek o raz trzy p rzy p ad k i n ad u ży cia fin an s o weg o . Pro k u rato rzy p rzy p u s zczali, że p ark Scien ce Fictio n Lan d miał p o zwalać n a liczn e malwers acje. Cały p ro jek t, s k ażo n y n eg aty wn y mi k o n o tacjami, u p ad ł. Ale s cen ariu s z miał s ławn e ży cie p o ży ciu . W ty m s amy m mies iącu , g d y p ro jek t u marł, s cen ariu s z trafił w ręce CIA. Szp ied zy s zu k ali p ro jek tu p o d o b n eg o d o Gwiezdnych Wojen, ab y p rzemy cić lip n ą ek ip ę filmo wą d o rewo lu cy jn eg o Iran u w ramach mis ji ratu n k o wej d la s ześ ciu amery k ań s k ich d y p lo mató w u k ry wający ch s ię w k an ad y js k iej amb as ad zie. Scen ariu s z d o Pana Światła o raz ry s u n k i Kirb y ’eg o p rzep ak o wan o p o d n azwą Operacja Argo, d y p lo mató w o calo n o , a Geller n ic o ty m n ie wied ział d o czas u o d tajn ien ia o p eracji w 2 0 0 0 ro k u . Gd y n ag ro d zo n a Os carami w 2 0 1 2 ro k u ad ap tacja filmo wa Ben a Affleck a zap o mn iała ws p o mn ieć o Gellerze czy Panu Światła, ten b y ł wś ciek ły . J ed n y m z wizjo n eró w, k tó ry d o czek ał s ię s zczęś liweg o zak o ń czen ia, b y ł an imato r Stev e Lis b erg er. W 1 9 7 6 ro k u zafas cy n o wał s ię p ierws zą g rą wid eo o d Atari – Pong – i wy o b raził s o b ie p ełn o metrażo wy film fab u larn y , w k tó ry m częś cio wo g ralib y ak to rzy , a d ru g ą częś ć s tan o wić miała an imacja k o mp u tero wa. W 1 9 7 7 ro k u s tu d io Lis b erg era s two rzy ło trzy d zies to s ek u n d o wą p ró b k ę p o d ś wietlan ej n eo n o wo p o s taci, rzu cającej d wo ma o b racający mi s ię d y s k ami. Po s tać b y ła elek tro n iczn a, n ad an o jej p s eu d o n im „Tro n ”. Firma z Bo s to n u p rzen io s ła s ię n as tęp n ie d o Kalifo rn ii, a p o my s ł zan ies io n o d o d u ży ch wy twó rn i. Od ezwał s ię Dis n ey . Stara g ward ia n ie b y ła d o k o ń ca p rzek o n an a, ale mło d s ze k iero wn ictwo , g rające w g ry wid eo , b y ło zach wy co n e. Tro n a u rzeczy wis tn ił Harris o n Ellen s h aw, g rafik p racu jący p rzy Gwiezdnych Wojnach i Czarnej dziurze. Ellen s h aw b y ł „amb as ad o rem i mło d y m k s ięciem w k ró les twie Dis n ey a” 1 5 , jak mó wi Lis b erg er – jeg o p ewn o ś ć s p rzed ała p o my s ł. Ko lejn y p u n k t d la wy ch o wan k ó w u n iwers y tetu Gwiezdnych Wojen.

Nawet n ajmo cn iej u g ru n to wan a fran czy za n ie o k azała s ię o d p o rn a n a efek t Gwiezdnych Wojen. Kin o man ó w p o s ean s ie Szpiega, który mnie kochał w lip cu 1 9 7 7 ro k u p o in fo rmo wan o , że J ames Bo n d p o wró ci w s eq u elu p o d ty tu łem Tylko dla twoich oczu. Ale ju ż w czas ie, g d y n a ek ran ach k in całeg o ś wiata wy ś wietlan o o we n ap is y , p ro d u cen ci mieli wątp liwo ś ci. Dlaczeg o b y n ie p ó jś ć w co ś b ard ziej k rzy k liweg o , b ard ziej w s ty lu Gwiezdnych Wojen? Ian Flemin g n ap is ał p o wieś ć p o d ty tu łem Moonraker jes zcze w 1 9 5 4 ro k u . Us u n ięto z n iej wątek , w k tó ry m J ames Bo n d g ra w b ry d ża z b o g aty m p rzemy s ło wcem, s ir Hu g o Drax em, p ró b u jący m p ó źn iej zn is zczy ć Lo n d y n za p o mo cą b ro n i ato mo wej. Zamias t teg o Bo n d miał ro zp raco wać k rad zież p ro mu k o s miczn eg o i o d k ry ć, że jeg o arcy wró g , Drax , zb u d o wał n a o rb icie mias to . „In n e filmy mo g ą o b iecy wać wam k s ięży c – zach walał zwias tu n – ale my g o p o k ażemy !” Moonraker, k tó ry miał p remierę w 1 9 7 9 ro k u , s p o tk ał s ię z k ry ty k ą za p rzen ies ien ie ag en ta 0 0 7 w zu p ełn ie n o we o b s zary g łu p o ty . Zab rał g o też jed n ak n a s zczy ty box office, zarab iając więcej n iż p o p rzed n ie o d s ło n y p rzy g ó d Bo n d a. Bio rąc p o p rawk ę n a in flację, jed y n ie Operacja Piorun, Goldfinger o raz Żyje się tylko dwa razy zd o łały o d n ieś ć więk s zy k as o wy s u k ces . Wy d aje s ię więc, że Gwiezdne Wojny n ie p rzy n io s ły s zczęś cia n aś lad o wco m, za to p rzy n io s ły je p rawd ziwie wierzący m filmo wco m, a ju ż z p ewn o ś cią u g ru n to wan y m fran czy zo m, o ile o s ad zo n e b y ły w k o s mo s ie. Do ch o d zimy tu taj d o Star Treka (1 9 8 0 ). Gen e Ro d d en b erry s tarał s ię p rzek u ć n o wo o d k ry tą p o p u larn o ś ć s wo jeg o s erialu telewizy jn eg o n a film p rzez więk s zo ś ć d ek ad y . Wy twó rn ia Paramo u n t d o p iero co wy rzu ciła p ro jek t n a ś mietn ik , a o n p raco wał n ad n o wy m s erialem z u n iwers u m Star Treka p o d ty tu łem Phase II, g d y d o k in wes zły Gwiezdne Wojny. Od cin ek p ilo tażo wy n o wej s erii, n ap is an y p rzez s ameg o Alan a Dean a Fo s tera, s tał s ię p o d s tawą n o weg o filmu . Tak a d łu g o ś ć n ie b y ła jed n ak s aty s fak cjo n u jąca. W d o d atk u k o s zty filmu wy my k ały s ię s p o d k o n tro li, s ięg ając 4 6 mln d o laró w (Lu cas o calił g o , d o p ewn eg o s to p n ia, g d y ILM p rzejął k o n trak t n a efek ty s p ecjaln e). Film zaro b ił jed n ak 1 3 9 mln d o laró w w box office n a cały m ś wiecie, co s tan o wiło n ieb ag ateln ą k wo tę i d o ś ć, b y zag waran to wać s eq u el o n ieco n iżs zy m b u d żecie. Leo n ard Nimo y u h o n o ro wał p ó źn iej Gwiezdne Wojny p o p rzez ro zp o częcie fran czy zy filmo wej Star Treka, ch o ć ta o s tatn ia n ig d y n ie miała o d n ieś ć tak d u żeg o s u k ces u . Fran czy za, k tó rą n aś lad o wał o d p o czątk u s am Lu cas , miała p o wró cić n a ek ran z p o wo d u Gwiezdnych Wojen, ale b lad ła w p o ró wn an iu z n imi. Stało s ię to jas n e w 1 9 8 0 ro k u , g d y p o latach o czek iwan ia Flash Gordon d o czek ał s ię p ełn o metrażo wej wers ji s wo ich p rzy g ó d . Pro d u cen t Din o De Lau ren tiis wy k u p ił p rawa o d Kin g Featu res

wiele lat p rzed p remierą Gwiezdnych Wojen, ale n ie u d ało mu s ię n amó wić Fred erico Fellin ieg o d o wy reży s ero wan ia filmu . Flas h leżał więc o d ło g iem, g d y jeg o n as tęp ca ś więcił n a ek ran ie triu mfy . Po tem jed n ak De Lau ren tiis wziął s ię d o ro b o ty . Przy wró cen ie Flas h a d o ży cia p o n iemal czterd zies tu latach n ieo b ecn o ś ci n ie b y ło łatwy m zad an iem. Is tn iały fu n d amen taln e ró żn ice w k wes tii teg o , w jak im k ieru n k u p o win n a p ó jś ć realizacja. Scen arzy s ta Lo ren zo Semp le d o s zed ł d o wn io s k u , że o d wzo ro wan ie z k amien n ą twarzą Flas h a, Dale, Zark o v a i M in g a, n ie ws p o min ając o Lu d ziach -J as trzęb iach , b ęd zie n iemo żliwe w latach o s iemd zies iąty ch . Nap is ał więc k amp o wą wers ję w s ty lu s erialu telewizy jn eg o o Batman ie z lat s ześ ćd zies iąty ch , k tó reg o częś ć s am s two rzy ł. Ale jeg o p o czu cie h u mo ru n ie trafiło d o De Lau ren tiis a, k tó ry zak ład ał, że ws zy s tk o ma b y ć n a p o ważn ie, i zalecił n ie s zczęd zić wy d atk ó w n a s cen o g rafię an i k o s tiu my . „Po wied ziałem Din o , że mi s ię n ie p o d o b a” – ws p o min a Lip p in co tt, k tó ry zo s tał d y rek to rem d o s p raw mark etin g u p rzy filmie (Ch arley Lip p in co tt: Zelig filmó w o k o s mo s ie z lat s ied emd zies iąty ch i o s iemd zies iąty ch ). „To b y ło n ab ijan ie s ię ze ws zy s tk ieg o . Trzeb a to b y ło n ak ręcić jak o film fan tas y , k tó ry p o rwałb y p u b liczn o ś ć” 1 6 . Bu d żet s p u ch ł d o 3 5 mln d o laró w. Gwiazd a Sam J o n es , b y ła u lu b ien ica Play b o y a, wy p ad ła z łas k reży s era M ik e’a Ho d g es a, s k u tk iem czeg o ws zy s tk ie jej k wes tie mu s iała zd u b b in g o wać d o d ziś n iezn an a lek to rk a. Efek t k o ń co wy p o d zielił p u b liczn o ś ć. W Stan ach Flash Gordon zato n ął w box office z zaro b k ami rzęd u led wie 2 7 mln d o laró w. W Wielk iej Bry tan ii o d n ió s ł p o ry wający s u k ces , d o czeg o p rzy czy n iła s ię ś cieżk a d źwięk o wa z p io s en k ami Qu een o raz fan tas ty czn y m wy k o n an iem Brian a Bles s ed a. Ale n ie d ało to De Lau ren tiis o wi fran czy zy p o d o b n ej d o Gwiezdnych Wojen, o jak iej marzy ł. Flas h Go rd o n ży ł d alej jak o b o h ater k o mik s u , k res k ó wk i, a o s tateczn ie s erialu Sy fy Ch an n el, k tó ry p rzetrwał jed en s ezo n . J ed y n y m p o cies zen iem d la Flas h a w d o mu s p o k o jn ej s taro ś ci d la ek ran o wy ch b o h ateró w s p ace fan tas y b y ło to , że u d ało mu s ię u n ik n ąć lo s u J o h n a Cartera, p o s taci s two rzo n ej p rzez Ed g ara Rice’a Bu rro u g h s a, k tó reg o w 2 0 1 2 ro k u zaad ap to wan o d o filmu o b u d żecie 2 5 0 mln d o laró w. Film led wie s ię zwró cił i s p ad ły n a n ieg o g ro my za k o p io wan ie Gwiezdnych Wojen. Trwający s tu lecie ek s p ery men t zo s tał u k o ń czo n y : Gwiezdne Wojny n ares zcie i d efin ity wn ie p rzeży ły s wo ich p rzo d k ó w s p o d zn ak u s p ace fan tas y , p o d o b n ie jak Lu k e Sk y walk er miał s tać s ię s iln iejs zy i mąd rzejs zy o d s wo jeg o o jca. Wiele filmó w p ląd ro wało Gwiezdne Wojny p o ich p remierze, ale an i jed en n ie d o czek ał

s ię za to o d Lu cas filmu p o zwu za k o p io wan ie. By ł jed n ak jed en p ro g ram telewizy jn y , k tó ry zd o łał wzb u d zić wś ciek ło ś ć zaró wn o w d ziale p rawn y m Lu cas filmu , jak i 2 0 th Cen tu ry Fo x – i to n awet p o mimo teg o , że p o ws tał d łu g o p rzed Gwiezdnymi Wojnami. W 1 9 6 8 ro k u , w ty m s amy m, w k tó ry m Geo rg e Lu cas walczy ł, ab y zo rg an izo wać s wo je my ś li wo k ó ł „s tatk ó w k o s miczn y ch , h o lo g ramó w i fali p rzy s zło ś ci”, telewizy jn y p ro d u cen t Glen A. Lars o n n ap is ał s cen ariu s z p o d ty tu łem Adam’s Ark, w k tó ry m s zemran a flo ta s tatk ó w k o s miczn y ch u ciek a p rzed zn is zczen iem Ziemi i ro zp o czy n a p o s zu k iwan ie lu d zi n a in n y ch p lan etach . J ed n ak że p o zak o ń czen iu Star Treka żad n a s ieć n ie b y ła zain teres o wan a s erialami s cien ce fictio n . Lars o n s k iero wał s wo ją u wag ę w s tro n ę tak ich h itó w, jak Ścigany, Alias Smith and Jones czy The Six Million Dollar Man. Po maju 1 9 7 7 ro k u , p rzy p ad k o wo lu b n ie, Lars o n p o wró cił jed n ak d o p o my s łu Adam’s Ark. Zmien ił jed n ak s cen ariu s z tak , b y flo ta ło trzy k ó w u ciek ała p o zn is zczen iu włas n y ch p lan et w p o s zu k iwan iu tajemn iczej, leg en d arn ej Ziemi. Ad am o trzy mu je imię Ad amy i ad miralicję. J es t jed y n ą p rzes zk o d ą n a d ro d ze d o p o d p is an ia trak tatu p o k o jo weg o międ zy lu d źmi d wu n as tu ś wiató w a ras ą ro b o tó w – Cy lo n ami. Op ó r Ad amy o k azu je s ię u p rzed zać fak ty , g d y Cy lo n i d o k o n u ją zamach u w czas ie ś więto wan ia p o zawarciu p o k o ju (s o wieck i amb as ad o r zło ży ł p ó źn iej s k arg ę n a s erial, u p atru jąc metafo ry zimn ej wo jn y w o p o wieś ci o zd rad zie i n ieu fn o ś ci). Zarząd wy twó rn i Un iv ers al zg ło s ił s ię p o jak iś ro d zaj telewizy jn y ch Gwiezdnych Wojen. Pięciu s ets tro n ico wy s cen ariu s z, k tó ry p rzed s tawił Lars o n z d atą 3 0 s ierp n ia 1 9 7 7 ro k u , o trzy mał n u d n awą n azwę Galactica: Saga of a Star World. Lars o n o trzy mał s ied mio milio n o wy b u d żet n a o d cin ek p ilo tażo wy , n ajwięk s zy d o ty ch czas b u d żet n a o d cin ek s erialu telewizy jn eg o i n iewiele mn iejs zy o d o ficjaln eg o b u d żetu Gwiezdnych Wojen. Po k ry ci zb ro ją Cy lo n i z wy g ląd u p rzy p o min ali n ieco s ztu rmo wcó w, ch o ć b y li o ś lep iająco s reb rzy ś ci, i n ie d ało s ię tu taj u ś wiad czy ć „u ży wan eg o ws zech ś wiata”. His to ria Battlestar Galactica b y ła p rzy n ajmn iej o k ilk a lat ś wietln y ch o d d alo n a o d h is to rii Gwiezdnych Wojen. Reb elia Lu cas a n ig d y n ie zo s tała s k ło n io n a d o zawarcia p o k o ju z Imp eriu m; n ik t w tej o d leg łej g alak ty ce g d zieś d awn o , d awn o temu n ig d y n awet n ie s ły s zał o p lan ecie Ziemia. Ro d zaj mis ty cy zmu o b ecn y w Battlestar p rzy b liżał g o zn aczn ie b ard ziej d o zn an eg o ze Wspomnień z przyszłości k o n cep tu lu d zk o ś ci u mies zczo n ej n a Ziemi p rzez wy żs zą, s taro ży tn ą ras ę – id eę ró wn ie ży wą w latach s ied emd zies iąty ch , co wiara w UFO. M imo to wy twó rn ia Un iv ers al o k azała s ię n a ty le o s tro żn a, b y wy s łać Lu cas o wi

s cen ariu s z Lars o n a, a ten n ie wy k lął g o z g ó ry . Po p ro s ił jed y n ie, ab y n ie u ży wan o s fo rmu ło wan ia „Star Wo rld ”, więc Lars o n wy my ś lił w to miejs ce n o wą k las ę s tatk ó w k o s miczn y ch – „Battles tar”. Lu cas czu ł ró wn ież, że imię s y n a Ad amy , Sk y ler, za b ard zo k o jarzy ło s ię z Sk y walk er, więc Lars o n w o s tatn iej ch wili zmien ił je n a Ap o llo . Ró wn ież Starb u ck miało za mo cn o k o jarzy ć s ię Lu cas o wi, ale teg o ju ż b y ło Lars o n o wi za wiele. Najb ard ziej jed n ak iry to wało Lu cas a to , że Lars o n zlecił J o h n o wi Dy k s trze p racę n ad efek tami s p ecjaln y mi n a p o trzeb y p ilo ta o raz Ralp h o wi M cQu arriemu s two rzen ie g rafik k o n cep cy jn y ch . Dy k s tra zab rał ze s o b ą s p o rą częś ć ILM , zmien iając Co u n try Clu b w n o wą firmę – Ap o g ee. M iał ró wn ież s p o rą częś ć d awn eg o s p rzętu i n ie b y ło jas n e, k ied y zamierza o d d ać g o Lu cas o wi: z p rawn eg o p u n k tu wid zen ia ILM czas o wo p rzes tało is tn ieć. Wy p łaty p rzes tały s p ły wać z d n iem 2 5 maja 1 9 7 7 ro k u . Bran ża efek tó w s p ecjaln y ch b y ła n ad al w s tan ie ag o n aln y m, a ek ip a Ap o g ee b y ła wd zięczn a za k ażd ą p racę, jak a jej s ię trafiła. W wy twó rn i Fo x też p an o wało zd en erwo wan ie: s tu d io u zg o d n iło ju ż id eę s erialu telewizy jn eg o o p arteg o n a Gwiezdnych Wojnach z p rezes em Ken n era, Bern iem Lo o mis em, i z in n y mi p o ten cjaln y mi licen cjo b io rcami. A teraz wy g ląd ało n a to , że Un iv ers al s p rzątn ie im p o my s ł s p rzed n o s a, u tru d n iając k tó remu k o lwiek z filmó w d o s tan ie s ię d o telewizji. Co więcej, o d cin ek p remiero wy Battlestar p o k azy wan o w eu ro p ejs k ich k in ach jak o film, co o zn aczało , że ro zp o czął ry walizację z Gwiezdnymi Wojnami n a ich włas n y m p o d wó rk u . W g ru d n iu 1 9 7 7 ro k u Fo x wy s łał Un iv ers alo wi n ak az zap rzes tan ia tej d ziałaln o ś ci. Gd y p race n ad s erialem k o n ty n u o wan o , Fo x wy s to s o wał p o zew w czerwcu , p u n k tu jąc w n im 3 4 s p o s o b y , n a jak ie s erial k o p io wał Gwiezdne Wojny. Un iv ers al o d p o wied ział k o n trp o zwem, u zn ając, że to Gwiezdne Wojny ś ciąg ały z s erialu o Bu ck u Ro g ers ie z 1 9 3 9 ro k u , d o k tó reg o o n i n ad al p o s iad ali p rawa. Nieco mn iej n ied o rzeczn ie p o zew fo rmu ło wał ró wn ież zarzu t k rad zieży z Niemego wyścigu, h itu z 1 9 7 2 ro k u , k tó ry p o g rąży ł film Barwo o d a i Ro b b in s a Home Free. Oczy wiś cie M cQu arrie ś wiad o mie o p arł s wó j p ro jek t R2 -D2 n a ro b o tach z Niemego wyścigu, czy n iąc Arto o o k rąg ły m, g d y jeg o p o p rzed n ik b y ł k wad rato wy . On e s ię zataczały , o n g łó wn ie s u n ął. Gd y p ilo t Battlestar Galactica wres zcie trafił d o emis ji w telewizji, we wrześ n iu 1 9 7 8 ro k u , w ty m s amy m mies iącu , w k tó ry m Gwiezdne Wojny wres zcie zes zły z ek ran ó w k in , s p o łeczn o ś ć s cien ce fictio n zeb rała s ię wo k ó ł Lu cas a. „Gwiezdne Wojny b y ły fajn e i d o b rze s ię n a n ich b awiłem, ale Battlestar Galactica b y ły p o wtó rk ą z ro zry wk i” – s twierd ził w s wo jej k o lu mn ie Is aac As imo v . „Nie mó g łb y m czerp ać p rzy jemn o ś ci

z s ean s u b ez amn ezji” 1 7 . Pis arz Harlan Ellis o n p rzezwał twó rcę s erialu „Glen Larcen y ” 1 8 . A jes zcze p rzed p remierą n a k an ale ABC mag azy n „Time” n azwał s erial „n ajb ard ziej jawn y m zd ziers twem, jak ie k ied y k o lwiek p o jawiło s ię n a mały m ek ran ie” 1 9 . Ale n ie ws zy s cy zg o d zili s ię, że o g ląd ają p lag iat. Ujęcia s tatk ó w k o s miczn y ch i o g n ia las eró w z my ś liwca w k o s mo s ie k ręco n e Dy k s traflex em n ie czy n ią jes zcze z n ik o g o n aś lad o wcy . Im b ard ziej ro zwijał s ię s erial, ty m mo cn iej o k o p y wał s ię n a włas n y m tery to riu m – p o d o b n ie jak zau waży ł Gen e Ro d d en b erry – Star Trek p o trzeb o wał p iętn as tu o d cin k ó w, ab y wy ro b ić s o b ie p o zy cję. „Po s taci o trzy mały więk s zą g łęb ię p s y ch o lo g iczn ą n iż k o mik s o we wy d mu s zk i o g ląd an e w Gwiezdnych Wojnach” – p is ał k ry ty k z „News week a” n a temat o d cin k a p ilo tażo weg o 2 0 . Serial wy ś wietlan o n a k an ale ABC ty lk o p rzez jed en s ezo n . Og ląd aln o ś ć b y ła wy s o k a, ale n iereg u larn e g o d zin y emis ji p o g rąży ły s erial. Wś ciek li fan i p ro tes to wali p rzed s ied zib ą s ieci; jed en z mło d y ch fan ó w z M in n es o ty p o p ełn ił s amo b ó js two 2 1 . Lars o n p o n o wn ie wy k o rzy s tał wiele s cen o g rafii i s p rzętu n a p o trzeb y in n eg o , b ard ziej p o p u larn eg o p ro g ramu : remak e’u Bu ck a Ro g ers a. Galactica p o wró ciła n a jes zcze jed en s ezo n w 1 9 8 0 ro k u b ez więk s zo ś ci g łó wn y ch g wiazd . Ok o ło 2 3 lata p ó źn iej n a k an ale Sci-Fi Ch an n el (p ó źn iej Sy fy Ch an n el) całą s erię n ak ręco n o p o n o wn ie w n ieco mro czn iejs zy m k limacie, zmien iając jed en zn aczący s zczeg ó ł: Cy lo n i wy g ląd ali teraz jak lu d zie. Serial d o czek ał s ię czterech cies zący ch s ię wy s o k ą o g ląd aln o ś cią s ezo n ó w o raz zain s p iro wał Lu cas a p o d k o n iec p ierws zej d ek ad y n o weg o millen n iu m, g d y wres zcie u d ało mu s ię zrealizo wać p lan y p rzen ies ien ia ak to rs k iej wers ji Gwiezdnych Wojen n a mały ek ran . Po zew wy twó rn i Fo x p rzeciwk o Un iv ers alo wi zo s tał u mo rzo n y w p aźd ziern ik u 1 9 8 0 ro k u , a k o n trp o zew Un iv ers alu – w maju 1 9 8 1 ro k u . Sp rawę Fo x p rzy wró co n o w d ro d ze ap elacji d wa lata p ó źn iej, a wy ro k s tan o wił, że „p rzed ło żo n o d o ro zp atrzen ia is to tn y fak t n atu ry materialn ej, mian o wicie czy p o my s ł Gwiezdnych Wojen, czy też s p o s ó b in terp retacji teg o p o my s łu zo s tał s k o p io wan y ” 2 2 . W 1 9 8 4 ro k u d o s zło d o u g o d y , n a mo cy k tó rej Un iv ers al zap łacił wy twó rn i Fo x 2 2 5 ty s . d o laró w. Wzajemn e ro s zczen ia o b y d wu wy twó rn i p o zo s tawiły p o s o b ie s p ecy ficzn ą atmo s ferę p rawn ej ciek awo s tk i. W trwający m d ek ad ę p o to p ie filmó w s cien ce fictio n , k tó re p o ży czały o d s ieb ie n awzajem, p o czarn y ch h ełmach s amu rajs k ich , b ro n iach o wielk o ś ci p lan et ty lk o jed en film d o czek ał s ię p o zwu zarzu cająceg o mu b ezp o ś red n ie k o p io wan ie: Gwiezdne Wojny.

Na p o czątk u

1978

ro k u

wy twó rn ia 2 0 th

Cen tu ry

Fo x

p o d p is ała k o n trak t

z p ro d u cen tem telewizy jn y m Dwig h tem Hemio n em n a p ro d u k cję wy k o n awczą trwająceg o g o d zin ę ś wiąteczn eg o o d cin k a s p ecjaln eg o Star Wars Holiday Special d la k an ału CBS. Fo x u zn ał, że trzy lata p o międ zy k o lejn y mi filmami to zb y t d łu g o . Lu cas wy raził zg o d ę. No min o wan y d o n ag ro d y Emmy Hemio n p o ś więcił d ek ad ę n a p ro d u k cję p ro g ramó w s p ecjaln y ch d la tak ich g wiazd , jak Fran k Sin atra czy Barb ra Streis an d . W 1 9 7 7 ro k u wy p ro d u k o wał o s tatn i p ro g ram z Elv is em Pres ley em, jed n y m z id o li Geo rg e’a Lu cas a. Wy reży s ero wał ró wn ież d o b rze p rzy jętą wers ję Piotrusia Pana, w k tó ry m wy s tąp ili M ia Farro w i Dan n y Kay e, co s u g ero wało , że p o trafi s o b ie p o rad zić z filmem fan tas y d la d zieci. J eś li ten o d cin ek s p ecjaln y o k azałb y s ię s u k ces em, mó g łb y zo s tać p ilo tem s erialu o Gwiezd n y ch Wo jn ach . Lu cas zas u g ero wał h is to rię s k u p io n ą n a k rewn y ch Ch ewb ack i o raz g alak ty czn e ś więta zwan e Dn iem Ży cia n a jeg o ro d zin n ej p lan ecie Kas h y y y k . Ro d zin n a p lan eta Wo o k ieech zo s tała n ied awn o o d rzu co n a w Imperium kontratakuje. Po n ieważ Lu cas lu b ił wracać n iemal d o k ażd eg o z p o my s łó w, jak i k ied y k o lwiek wp ad ł mu d o g ło wy p o d czas p racy p rzy filmach , a tak że ze wzg lęd u n a o s o b is ty s en ty men t d o ras y Wo o k ieech , zo s tał o n o d ś wieżo n y . Ralp h M cQu arrie s two rzy ł o b razy p lan ety . Lu cas wy my ś lił imio n a: żo n a Ch ewieg o n azy wała s ię M alla, o jciec – Itch y , a s y n – Lu mp y . Lu cas film wy p u ś cił „b ib lię Wo o k ieech ”, z k tó rej s cen arzy ś ci mo g li s ię d o wied zieć ws zy s tk ieg o o wło ch aty ch małp o lu d ach , w ty m o ich zwy czajach g o d o wy ch : „Wo o k iee mają mio ty ” 2 3 . Lu cas p o d o b n o zd rad ził ró wn ież jed n emu ze s cen arzy s tó w p ro g ramu , że Han So lo b y ł raz żo n aty z Wo o k iee, „ale teg o n ie mo żemy p o wied zieć” 2 4 . Świąteczn y o d cin ek s p ecjaln y b y ł tak o k ro p n y , że aż p rzes zed ł d o leg en d y . Nies tety , n ie b y ł to s p o s ó b zwias tu jący n aro d zin y k u lto wej k las y k i, jak w p rzy p ad k u Starcrash, lecz co ś trag iczn ie n u d n eg o (o b ejrzy jcie g o n a Yo u Tu b ie i s p rawd źcie, ile min u t zd o łacie wy trzy mać). Zan im jes zcze trafił d o emis ji, Lu cas i Ku rtz u s u n ęli z p ro jek tu s wo je n azwis k a. „By liś my p rzerażen i” – p o wied ział mi Ku rtz. „To b y ł d u ży b łąd ”. Cy tat b łęd n ie p rzy p is y wan y Lu cas o wi p rzez n iemal cały in tern et wy raża jeg o g łęb o k ie p rag n ien ie zn is zczen ia k ażd ej is tn iejącej k o p ii „za p o mo cą mło tk a”. Ale p o wied ział mag azy n o wi „Starlo g ” w 1 9 8 7 ro k u , że „wk ró tce” show d o czek a s ię wy d an ia wid eo . Oto , co mó wił w 2 0 0 2 ro k u : „To jed n a z ty ch rzeczy , k tó re s ię p o p ro s tu wy d arzy ły i mu s zę z n ią ży ć” 2 5 . (Lu cas p o p u ś cił wo d ze emo cji w s wo im wy s tąp ien iu w p aro d ii Robot Chicken u Seth a Green a, g d zie w b ezp ieczn y ch g ran icach

s aty ry

wy raził s wo ją jed y n ą p u b liczn ą k ry ty k ę Ho lid ay

Sp ecial:

„Nien awid zę g o , n ien awid zę, n ien awid zę!” – k rzy czy jeg o b o h ater z k o zetk i u terap eu ty . Green mó wi, że Lu cas n ie p o trzeb o wał d u żej zach ęty ). Czy p ro g ram mu s iał b y ć aż tak zły ? Po ś mierci M cQu arrieg o w 2 0 1 2 ro k u co ś p o jawiło s ię w jeg o n o tatk ach , mian o wicie ws tęp n y s zk ic s cen ariu s za d o p ro g ramu s p ecjaln eg o , d ato wan y n a marzec 1 9 7 8 ro k u . Au to r p o zo s taje n iezn an y , ale wy d aje s ię b y ć n im Lu cas . Szk ic ro zp o czy n a s ię o d p rzy b y cia Ch ewb ack i d o d o mu i s p o tk an ia z ro d zin ą. Na ek ran ie wid eo p o jawia s ię Han So lo , g ratu lu jąc Wo o k ieem wy b ran ia ich p lan ety n a o b ch o d y g alak ty czn eg o fes tiwalu zwan eg o Dn iem Ży cia. So lo p o d aje n am s zczeg ó ły : Dzień Ży cia n ie jes t jes zcze n ieleg aln y , ale Imp eriu m o b awia s ię, że mo że zjed n o czy ć g alak ty k ę, i p lan u je u k ró cić jeg o o b ch o d y ws zelk imi d o s tęp n y mi meto d ami. Ch ewie, k tó ry jes t n ajs ły n n iejs zy m z Wo o k ieech , b ęd zie n ajzn amien its zy m g o ś ciem. Stars h ip M u s ica s ą w d ro d ze, ab y ro zk ręcić ceremo n ię. W międ zy czas ie d o d o mu Ch ewieg o p rzy b y wa h an d larz, s p rzed ając mu „k s iążk ę wid eo ” d la s y n a jak o p rezen t ś wiąteczn y , ch o ć h an d larz jas n o o ś wiad cza, że Dzień Ży cia n ie jes t fes tiwalem k o mercy jn y m. Ch ewie relak s u je s ię p rzy zes p o le Od p aro wark a Umy s łu , k tó ry g ra ro ck an d ro lla, n ajwy raźn iej lu b ian eg o p rzez Wo o k ieech (n ie b rzmi to d ziwaczn ie d la Lu cas a, fan a ro ck a i czło wiek a, k tó ry p o d aro wał n am ró wn ie ab s u rd aln y zes p ó ł s win g o wy w s ty lu Ben n y ’eg o Go o d man a w k an ty n ie M o s Eis ley ). Pó źn iej Ch ewie o d k ry wa k u s wemu p rzerażen iu , że Lu mp y zn ik n ął: zab rał g o n a p o k ład s wo jeg o s tatk u h an d larz k ieru jący s ię n a Tato o in e. Os tateczn ie u d aje s ię g o o d n aleźć w zn ajo mej k an ty n ie, a h an d larz zg ad za s ię zwró cić Lu mp y ’eg o n a Kas h y y y k d zięk i p o mo cy zes p o łu . W ty m też czas ie k o man d o r imp erialn y zleca mis ję g o ś cin n ej g wieźd zie – s zk ic s cen ariu s za s u g eru je Raq u el Welch – ab y u p ewn iła s ię, że M u s ica n ig d y n ie d o trze n a Kas h y y y k . Uwo d zi o n a k o man d o ra i tań cem (d o s ło wn ie) załatwia s o b ie wejś cie d o k o k p itu , tłu macząc Lu mp y ’emu , jak d ziałają s tatk i k o s miczn e, i „ws zy s tk o b ierze w łeb ”. Dro id y p o wiad amiają Leię i Lu k e’a, ci alarmu ją Ch ewb accę, k tó ry ws iad a n a s tatek i leci n im w b ezp ieczn y m k ieru n k u . Dzień Ży cia i Lu mp y zo s tali u rato wan i. A Ch ewb acca w k o ń cu d o s taje med al, k tó ry o min ął g o p o d czas ceremo n ii fin ało wej p o d k o n iec Gwiezdnych Wojen. Czy to n ie b rzmi jak n ajws p an ials zy o d cin ek ś wiąteczn y ws zech czas ó w? M o że n ie, ale s cen ariu s z wciąż wy d aje s ię d o ś ć d o b ry , b y s two rzy ć k amp o wą k las y k ę. Wy d aje s ię, że ws tęp n y s zk ic s cen ariu s za jed n ak d o czek ał s ię mo d y fik acji ze s tro n y p ro d u cen tó w Hemio n a, Ken a i M itzie Welch ó w. Ch ewb accę u s u n ięto z więk s zo ś ci

o d cin k a;

zamias t

n ieg o

o g ląd amy

jeg o

ro d zin ę,

zas tan awiającą

s ię,

czy

k ied y k o lwiek s ię p o jawi, o raz s zu k ającą ró żn y ch ro zry wek , k tó re o d ciąg n ęły b y ich u wag ę. Dzień Ży cia p o zo s taje z g ru b s za n iewy jaś n io n y ; p o d k o n iec wy d aje s ię fes tiwalem zło żo n y m w cało ś ci z Wo o k ieech w czerwo n y ch s zatach . Scen arzy ś ci p ro g ramu z p o czu ciem wis zącej n ad n imi g ro zy zd ali s o b ie s p rawę, że p is zą s cen ariu s z wy p ełn io n y p o s taciami, k tó re s ło wa n ie mó wią p o an g iels k u . „J ed y n y d źwięk , jak i wy d ają, b rzmi jak s zczy tu jące g ru b as y ” – zau waży ł s cen arzy s ta Bru ce Vilan ch 2 6 . Sam k o rp u len tn ej b u d o wy , p o wied ział Lu cas o wi, że s two rzy d ialo g i d o o d cin k a, zo s tawiając włączo n y mag n eto fo n w s y p ialn i. Lu cas n ie b y ł ro zb awio n y . Nie b y ł ró wn ież s p ecjaln ie zain teres o wan y ty m, b y mieć o k o n a p ro g ram. Wy zn aczy ł n a reży s era Dav id a Aco mb ę, k tó ry wraz z Ch arley ’em Lip p in co ttem n ależał za czas ó w s tu d en ck ich d o teg o s ameg o b ractwa s tu d en ck ieg o . Ale Aco mb a n ie zn ał s ię n a reży s ero wan iu p ro g ramó w telewizy jn y ch i ek ip a u zn ała g o za zb y t p rzewrażliwio n eg o . Od s zed ł p o k ilk u u jęciach . „Ci lu d zie n ie mają p o jęcia, co ro b ią” – p o wied ział Lip p in co tto wi. Scen arzy ś ci s tarali s ię, jak mo g li, p racu jąc ze s cen ariu s zem o trzy man y m o d Welch ó w, two rząc co ś , co zd awało im s ię u ro czy mi s cen k ami z ży cia ro d zin n eg o n a Kas h y y y k . Lu mp y , mło d y u rwis , wy k rad a cias teczk a, d en erwu je d ziad k a zab awk o wy m s tatk iem k o s miczn y m i b awi s ię h o lo g ramem cy rk o wcó w. M alla o g ląd a p ro g ram o g o to wan iu . Sp rawd za p o s tęp y Ch ewieg o n a wid eo ek ran ie z Lu k e’em i Leią, a tak że o d wraca u wag ę s ił imp erialn y ch , k tó re p rzes zu k u ją jej d o m, ch cąc zn aleźć n ieau to ry zo wan y wid eo ek ran . Pierws ze 1 0 min u t p o n ap is ach p o czątk o wy ch n ie o feru je n ic p o za p o ry k u jący mi n a s ieb ie Wo o k iee. J eś li s cen arzy ś ci p o p rzes talib y n a ty m, p ro g ram mó g łb y p rzy n ajmn iej p rzejś ć d o h is to rii jak o ro d zaj awan g ard o wej reb elii, n iemy s maczek , k tó ry zb ił z tro p u main s tream. Ale to b y ł p ro g ram ró żn o ro d n y . Nap is an o p io s en k i. Zes p ó ł J effers o n Stars h ip miał wy k o n ać s wó j s in g iel Light the Sky on Fire. Kres k ó wk a z d eb iu tu jący m ło wcą n ag ró d o imien iu Bo b a Fett b y ła w trak cie p ro d u k cji. Bea Arth u r z Maude miała zaś p iewać p io s en k ę w k an ty n ie M o s Eis ley d o ry tmu s win g o wej mu zy k i zes p o łu p o d ty tu łem Goodnight but Not Goodbye. To ws zy s tk o trzeb a b y ło jak o ś wcis n ąć d o p ro g ramu (p rzy n ajmn iej M ark Hamill s p rzeciwił s ię p lan o m zaś p iewan ia p io s en k i). Najb ard ziej p rzerażający m p rzy k ład em n a to , jak b ard zo wy k o leił s ię o d cin ek s p ecjaln y , b y ła s cen a relak s u o jca Ch ewieg o p rzy Od p aro warce Umy s łu . Ale o n n ie s łu ch a ro ck an d ro lla. Śp iewa d la n ieg o Diah an n Carro ll, k tó ra zo s tała zatru d n io n a

p rzez Welch ó w z d wó ch p o wo d ó w: p o p ierws ze, ab y o b s ad a b y ła wielo etn iczn a, a p o d ru g ie, ab y zaś p iewać ero ty czn ą p io s en k ę, k tó ra mo g łab y załatwić o d cin k o wi k ateg o rię PG. „J es tem two ją fan tazją – mru czy s taremu Wo o k ieemu – jes tem two ją ro zk o s zą”. A o n p o ry k u je z lu b o ś cią b lis k ą s zczy to wan iu . „Oo ch – ch ich o cze Caro ll – jes teś my p o d n iecen i, p rawd a?” Ale n awet ta p io s en k a d aje s ię p rzełk n ąć b ard ziej n iż zak o ń czen ie o d cin k a. Carrie Fis h er p rzech o d ziła tu taj p rzez co ś , co Vilan ch o p is ał jak o „jej fazę J o n i M itch ell”. Po k az jej talen tu wo k aln eg o , jak i b y o n n ie b y ł, s tan o wił qui pro quo jej u d ziału . Welch o wie n ap is ali n u d n ą b allad ę d la k s iężn iczk i Lei, wy s ławiającą Dzień Ży cia, d o k o mp o zy cji s amy ch Gwiezdnych Wojen. Fis h er, k tó ra u wielb iała ś p iewać, ale n ie zn o s iła p io s en k i, p o jawia s ię w n iej ze s zk lis ty mi o czy ma i walczy , b y wy ciąg n ąć wy s o k ie to n acje. Zan im Lu cas i Ku rtz zo rien to wali s ię, co s ię d zieje, b y ło za p ó źn o , ab y zro b ić co k o lwiek p o za u s u n ięciem n azwis k . „Na d łu żs zą metę to n ie b y ło k o n ieczn e” – ws p o min a Ku rtz. „Fo x martwił s ię, że trzy lata to zb y t d łu g i o k res o czek iwan ia n a d ru g i film i co ś trzeb a w międ zy czas ie wy p u ś cić. Tak n ap rawd ę n ie b y ło tak iej p o trzeb y ” 2 7 . Ale wy twó rn ia i s ieci p rzemó wiły . CBS p ęk ał ze s zczęś cia, p o s iad ając co ś , co z p ewn o ś cią miało b y ć h item s ezo n u ś wiąteczn eg o . Zg ło s iło s ię tak wielu rek lamo d awcó w, że g o d zin n y p ro g ram ro zciąg n ięto n a d wie g o d zin y . Del Rey wy d ało storybook o Wo o k ieech , a g łó wn y rek lamo d awca, Ken n er, p rzy g o to wy wał s ię d o wy p u s zczen ia s erii fig u rek Wo o k ieech . J u ż n ig d y n ie mieli d ać s ię zas k o czy ć z o p u s zczo n ą g ard ą! Pro g ramo wi to warzy s zy ły zap o wied zi p rzez k ilk a mies ięcy . Dzieciak i b y ły zach wy co n e, że Gwiezdne Wojny, k tó re d o p iero zes zły z k in o wy ch ek ran ó w, teraz miały trafić d o telewizji. Lu d zie, k tó rzy n ie p o s zli d o k in a i mieli ty lk o o k azję o b ejrzeć Battlestar Galactica, mo g li wres zcie zo b aczy ć, o co ten cały s zu m. Nie d o ty czy ło to jed y n ie Stan ó w, ale całeg o ś wiata, Holiday Special zo s tał s p rzed an y i b y ł wy ś wietlan y w co n ajmn iej s ześ ciu in n y ch k rajach , w ty m w Kan ad zie i Au s tralii. Z p o czątk u wy d awało s ię, że s ię o p łacił – 1 3 mln amery k ań s k ich wid zó w zas iad ło p rzed telewizo rami. Ale o g ląd aln o ś ć s p ad ła g wałto wn ie p o k res k ó wce z Bo b ą Fettem p o d k o n iec p ierws zej g o d zin y . Zan im Fis h er zd ąży ła wy k o n ać s wo ją p io s en k ę, więk s zo ś ć wid zó w p rzełączy ła z ABC n a NBC alb o wy łączy ła telewizo ry . Od cin ek s p ecjaln y , o d ziwo , u trzy my wał s ię n a o b rzeżach k an o n u Gwiezdnych Wojen p rzez całe lata. Bio rąc p o d u wag ę to , że p o raz p ierws zy p o jawiał s ię w n im Bo b a Fett, a tak że że p o raz p ierws zy ws p o mn ian o w n im ro d zin n ą p lan etę Wo o k ieech ,

Lu cas film n ie mó g ł g o tak p o p ro s tu zig n o ro wać (s tało s ię tak w 2 0 1 4 ro k u , g d y Lu cas p rzy jął tak ty k ę s p alo n y ch mo s tó w wo b ec ws zy s tk ich med ió w z u n iwers u m, w k tó ry m w n ap is ach n ie zo s tało wy mien io n e jeg o n azwis k o – wó wczas o d cin ek s p ecjaln y zn ik n ął z g alak ty k i Gwiezdnych Wojen). Pro g ramu n ig d y n ie wy d an o n a wid eo , mimo zap o wied zi Lu cas a z 1 9 8 7 ro k u , a p rzy ży ciu p o d trzy my wali g o jed y n ie fan i d zięk i b o o tleg o m, p rzy n ajmn iej d o czas u n aro d zin Yo u Tu b e’a. W s wo im czas ie Holiday Special wy d awał s ię ws trząs ający m ak tem au to eg zek u cji d o k o n an y m n a o b iecu jącej fran czy zie – d o wo d em n a to , jeś li jak ieg o k o lwiek b y ło trzeb a, że s eq u el ją p o g rąży . Dla Geo rg e’a Lu cas a to b y ła lek cja p o g ląd o wa: n ig d y więcej n ie o d d a n ik o mu tak iej k o n tro li n ad s wo im u n iwers u m. A w k wes tii k o lejn ej częś ci, jeś li miał u n ik n ąć s traty ch o ćb y cen ta ze s wo jeg o majątk u , mu s iał p iln o wać całeg o p ro ces u jak o k a w g ło wie.

1 J ames Arn o ld Tay lo r, wy wiad au to ra, 1 8 czerwca 2 0 1 3 . 2 W p rzeciwień s twie d o Przeminęło z wiatrem tu taj is tn iała h is to ria, k tó rą ó wczes n e Stan y mo g ły z d u mą o p o wiad ać. Od mo wa b arman a z k an ty n y , ab y o b s łu ży ć d ro id y , b y ła s zero k o in terp reto wan a jak o metafo ra p raw o b y watels k ich . 3 The Day the Droids Invaded Hollywood, „Th e Was h in g to n Po s t”, 4 s ierp n ia 1 9 7 7 . 4 Alan Lad d J r., wy wiad au to ra, 2 6 marca 2 0 1 4 . 5 „Starlo g ” 1 9 7 7 , n r 9 (p aźd ziern ik ). 6 P. Bis k in d , Easy Riders, Raging Bulls…, op. cit., s . 3 4 4 . 7 Smith i Fried k in , cy t. w: P. Bis k in d , Easy Riders, Raging Bulls…, op. cit., s . 3 3 7 . 8 S. Bach , Final Cut: Dreams and Disaster in the Making of „Heaven’s Gate”, New Yo rk : New American Lib rary , 1 9 8 5 , s . 6 8 . 9 R. Eb ert, recen zja Czarnej dziury, „Ch icag o Su n -Times ”, 1 s ty czn ia 1 9 7 9 . 1 0 Warn er i Un iv ers al wy b rały k o lejn ą mo żliwo ś ć, s k o ro n ie mo g ły s k lo n o wać Lu cas a: wy p u ś ciły o d p o wied n io THX 1138 i American graffiti, o b y d wie w wers jach b ez wy cięty ch u p rzed n io s cen , s p rawiając Lu cas o wi o g ro mn y zawó d . Graffiti p o n o wn ie zo s tało h item, a THX – n iewy p ałem. 1 1 D. M cIn tee, Beautiful Monsters: The Unofficial and Unauthorized Guide to the Alien and Predator Movies, Pres taty n , Den b ig h s h ire, UK: Telo s , 2 0 0 5 , s . 1 9 . 1 2 Lad d , wy wiad au to ra. 1 3 Dan O’Ban n o n i Dav id Giler, cy t. w: T. Sh o n e, Blockbuster: How Hollywood Learned to Stop Worrying and Love the Summer, New Yo rk : Simo n & Sch u s ter, 2 0 0 4 , s . 8 6 . 1 4 B.I. Geller, The CIA, the Lord of Light Project, and Science Fiction Land, 2 0 1 3 , lo rd o flig h t.co m/cia.h tml. 1 5 The Making of „Tron”, reż. R.M . Bu rn ett, Bu en a Vis ta Ho me En tertain men t, 2 0 0 2 .

1 6 Ch arley Lip p in co tt, wy wiad au to ra, 8 lip ca 2 0 1 3 . 1 7 I. As imo v , Science Fiction Is More Than a Space Age Western, „Kn ig h t-Rid d er News p ap ers ”, 1 7 wrześ n ia 1 9 7 8 . 1 8 H. Ellis o n , The City on the Edge of Forever: The Original Teleplay That Became the Classic „Star Trek” Episode, Clark s to n , GA: Wh ite Wo lf, 1 9 9 6 , p rzy p is k o ń co wy 1 . 1 9 Small Screen Star Wars, „Th e Time”, 1 8 wrześ n ia 1 9 7 8 , s . 9 8 . 2 0 „News week ”, 1 1 wrześ n ia 1 9 7 8 . 2 1 Boy Kills Self After TV Show Is Cancelled, „As s o ciated Pres s ”, 2 6 s ierp n ia 1 9 7 9 . 2 2 2 0 th Cen tu ry Fo x Film Co rp o ratio n v . M CA, 7 1 5 F.2 d 1 3 2 7 (9 th Cir. 1 9 8 3 ), h ttp ://o p en ju ris t.o rg /7 1 5 /f2 d /1 3 2 7 /twen tieth -cen tu ry -fo x -film-co rp o ratio n -v -mcain c. 23 24 25 26 27

„Star Wars In s id er” 2 0 1 3 , n r 1 4 1 (lip iec), s . 3 9 . Cy t. Len n y ’eg o Rip p s a w wy wiad zie Bo n n ie Bu rto n d la au to ra. D. Itzk o ff, Tale from the Dark Side, „M ax im”, maj 2 0 0 2 . The Han Solo Comedy Hour, „Van ity Fair”, g ru d zień 2 0 0 8 . Gary Ku rtz, wy wiad au to ra, 2 4 k wietn ia 2 0 1 4 .

XV JAK NAKRĘCIĆ JESZCZE LEPSZE KONTYNUACJE? W lip cu

1 9 7 8 ro k u ak to r Dav e Pro ws e o d b y ł s wo je p ierws ze to u rn ée p o Stan ach Zjed n o czo n y ch jak o Darth Vad er. By ły b ry ty js k i k u ltu ry s ta b y ł p o iry to wan y u p o rem Lu cas a w s p rawie zak azu ro b ien ia mu zd jęć n a p lan ie Gwiezdnych Wojen w k o s tiu mie Vad era b ez h ełmu , a jes zcze b ard ziej ty m, że żad n e in fo rmacje n a jeg o temat n ie mo g ły p o jawić s ię w materiałach p ras o wy ch . Gd y Vad er p o zo s tawiał o d cis k i s wo ich s tó p o d cis k i s tó p w mo k ry m b eto n ie n a zewn ątrz M an n ’s Ch in es e Th eater w Ho lly wo o d , Pro ws e wś ciek ał s ię w Lo n d y n ie. Pro ws e u p ierał s ię w ro zmo wie z rep o rterem w lis to p ad zie 1 9 7 7 ro k u : J a s two rzy łem Darth a Vad era. J eg o ru ch y , jeg o man iera to mo ja zas łu g a, ty lk o ja i n ik t in n y n ad ałem je tej p o s taci. Dlaczeg o więc wy twó rn i u ch o d zi n a s u ch o wcis k an ie p u b liczn o ś ci, że p rawd ziwy Vad er jes t wewn ątrz mo jeg o czarn eg o k o s tiu mu , g d y ja jes tem p rawie 1 0 ty s . k m d alej? To h an ieb n e i n ieu czciwe 1 . M n iej więcej w ty m czas ie Pro ws e zaczął k u zmartwien iu Lu cas filmu p o d p is y wać zd jęcia: „Dav id Pro ws e J EST Darth em Vad erem”. Wy p rawa ak to ra w 1 9 7 8 ro k u b y ła p ró b ą o d zy s k an ia n ależn eg o mu miejs ca, jak ieg o o czek iwał. J eg o s p ecjalis ta o d rek lamy zaaran żo wał tras ę p o Zach o d n im Wy b rzeżu . Pro ws e wy g ło s ił p rzemó wien ie w M arin Civ ic Cen ter, k ilk a k ilo metró w o d d o mu Lu cas a, i o d p o wiad ał n a p y tan ia p rzed s k lep em k o mik s o wy m w Berk eley , o to czo n y p rzez b lis k o ty s iąc fan ó w Gwiezdnych Wojen, wielu w k o s tiu mach . Zap y tan y o p ierws ze s p o tk an ie z Lu cas em, Pro ws e ws p o min a: „Stan ął p rzed e mn ą ch ło p iec o b ard zo mło d y m wy g ląd zie” 2 . Zap y tan y o k o n ty n u ację, p o wied ział, że zd jęcia mają s ię ro zp o cząć w lu ty m. Nas tęp n ie zap rezen to wał co ś , co rep o rter z „Th e San Fran cis co Ex amin er” o k reś lił jak o „wg ląd w mo żliwą fab u łę”: Darth Vad er i Lu k e Sk y walk er to czą ś mierteln ą walk ę n a miecze ś wietln e, w czas ie k tó rej Lu k e d o wiad u je s ię, że Vad er jes t jeg o o jcem. „Vad er n ie mo że zab ić s y n a, a s y n n ie mo że zab ić o jca” – p o wied ział Pro ws e, więc o b y d waj p rzeży ją, ab y s p o tk ać s ię w k o lejn ej częś ci. Pu b liczn o ś ć s k an d o wała rad o ś n ie.

Zg o d n ie

z

wied zą

Lu cas filmu

o raz

au to b io g rafią

s ameg o

Pro ws e’a

n ie

wtajemn iczo n o g o w zwro t fab u ły z Imperium kontratakuje. Trzy man o ją w tajemn icy d o mo men tu , g d y Pro ws e o trzy mał fałs zy wą k wes tię d o s ły n n ej s cen y („Ob i-Wan jes t two im o jcem”). M ark Hamill d o s tał p ewn e ws k azó wk i o d n o ś n ie d o teg o , co s ię wy d arzy , n a k ilk a min u t p rzed u jęciem. Gło s Vad era, J ames Earl J o n es , b y ł jed y n y m ak to rem, k tó ry d y s p o n o wał właś ciwy mi d ialo g ami. His to ria g ło s i, że Pro ws e d o wied ział s ię o o jco s twie Vad era w czas ie p remiery w Lo n d y n ie w 1 9 8 0 ro k u (fak tem jes t, że miał ju ż d o tej p o ry o k azję zo b aczy ć k ilk a p o k azó w p ras o wy ch ). J ak więc to mo żliwe, że Pro ws e z tak ą p ewn o ś cią o mawiał „mo żliwy elemen t fab u ły ” ro k p rzed ro zp o częciem zd jęć? Zwro t ak cji miał zaled wie k ilk a mies ięcy ; Lu cas n ap is ał k lu czo wy d ru g i s zk ic s cen ariu s za, w k tó ry m Vad er p o raz p ierws zy wy jawia s wo je o jco s two , w k wietn iu 1 9 7 8 ro k u . Ob s es y jn ie s trzeg ł s wo ich s ek retó w i n ie p o zwo lił n awet włas n ej s ek retarce p rzep is ać tej s tro n y . By ć mo że Pro ws e miał wty czk ę w Lu cas filmie? Nie. Lu cas p o wied ział to s amo n a k o n wen cie o k o ło p aźd ziern ik a 1 9 7 7 ro k u , zg o d n ie z wy wiad em u d zielo n y m lo n d y ń s k iemu fan zin o wi o n azwie „Little Sh o p p e o f Ho rro rs ”: „Vad er n ie zab ił o jca Lu k e’a, Vad er J EST jeg o o jcem”. To d ziało s ię d ek ad y p rzed n aro d zin ami n ap ęd zan ej p rzez in tern et k u ltu ry fan o ws k iej. Sło wo „s p o iler” n ie b y ło jes zcze w p o ws zech n y m u ży ciu . Wy p o wied ź Pro ws e’a zn ik n ęła w p ró żn i zap o mn ian y ch fan zin ó w o raz p o jed y n czeg o p arag rafu n a k o ń cu arty k u łu lo k aln ej g azety . M imo to s ą o n e k lu czo we d la h is to rii Gwiezdnych Wojen. Os tateczn ie ten zwro t zmien ił ws zy s tk o . W ch wili, g d y Darth Vad er o ficjaln ie s tał s ię An ak in em Sk y walk erem, zmien ił s ię cały ws zech ś wiat Gwiezdnych Wojen. Ro zjaś n iła s ię ś cieżk a k o lejn y ch czterech filmó w fran czy zy : trzeci miał b y ć p o ś więco n y jeg o p o k u cie, a p req u ele – u p ad k o wi. Cały ws tęp d o s ag i miał s tać s ię n iczy m więcej, jak ty lk o trag ed ią Darth a Vad era. Lu cas film ch ciałb y mó c p o wied zieć, że zwro t ak cji b y ł zap lan o wan y d u żo wcześ n iej, a k amp an ia tajemn ic p o wio d ła s ię. Oficjaln a h is to ria p o d ważan a jes t p rzez b lo g era i mies zk ająceg o w To ro n to k amerzy s tę M ich aela Kamin s k ieg o , k tó ry wło ży ł mn ó s two en erg ii w n ap is an ie The Secret History of Star Wars (2 0 0 8 ), w zamy ś le p o k azu jącej b rak n ad rzęd n y ch p lan ó w d la s erii i wy my ś len ie zwro tu z Vad erem w 1 9 7 8 n a p o czek an iu . Co jed n ak , jeś li żad n e z wy jaś n ień n ie b y ło p rawd ą? Co , jeś li Lu cas ws p o mn iał Pro ws e’o wi n a p lan ie Gwiezdnych Wojen w 1 9 7 6 ro k u ten „mo żliwy zwro t ak cji” w p rzy s zły m filmie, k tó ry n ie wy d awał s ię p rawd o p o d o b n y , a Pro ws e zd ecy d o wał s ię g o wy jawić n a zło ś ć firmie, k tó ra jeg o zd an iem n im g ard ziła? 3

Im g łęb iej b ad ałem tę d ziwn ą s p rawę, ty m więk s za o b s es ja o g arn iała mn ie w tej p ró b ie p o zn an ia p rawd y . Ag en t Pro ws e’a n ie o d p o wiad ał n a k o lejn e p ro ś b y o wy wiad , więc n amierzy łem ak to ra p o d czas in au g u racji Co mic-Co n w Salt Lak e i p o p ro s iłem Bry an a Yo u n g a, k tó ry mo d ero wał wy wiad s cen iczn y z ak to rem, ab y s p y tał g o o arty k u ł z 1 9 7 8 ro k u . „Nig d y o n im n ie s ły s załem” – o d p arł ak to r d o ś ć s zy b k o . Nas tęp n eg o d n ia czek ałem w k o lejce p o au to g raf i p o k azałem mu k o p ię arty k u łu . „Ch ętn ie g o p rzeczy tam” – p o wied ział. „Czy mo g ę g o zatrzy mać? Będ ę tu ju tro ”. Wró ciłem d zień p ó źn iej. Pro ws e n ie p amiętał o arty k u le 4 . Dzis iaj ma o s iemd zies iąt lat i jeźd zi n a wó zk u in walid zk im. Czu łem s ię źle, n ap as tu jąc s tars zą o s o b ę. Ale jes t ró wn ież ważn ą częś cią h is to rii Gwiezdnych Wojen i wied ziałem, że to mo że b y ć o s tatn ia s zan s a, ab y k ied y k o lwiek o d k ry ć tę tajemn icę. Wy jaś n iłem więc p o n o wn ie s wo je p y tan ie. Nis k im g ło s em Pro ws e wy recy to wał litan ię s k arg n a Lu cas film, zeb ran y ch p rzez lata (zamk n ięto mu ws tęp n a o ficjaln e k o n wen ty , g d y ż „s p alił za s o b ą zb y t wiele mo s tó w”, jak s am to u jął). „Czas ami mo żn a wp aś ć w k ło p o ty ty lk o za d o my s ły o d n o ś n ie d o teg o , co mo że s ię wy d arzy ć” – wy zn ał. „Dzięk i za wizy tę!” – p o wied ział mi n ad zo rca s to lik a z au to g rafami g ło s em p ełn y m g ro źn ej wes o ło ś ci. Czy o to ch o d ziło ? Czy Pro ws e p o p ro s tu s p ek u lo wał, g d y p rzewid ział wielk ie o b jawien ie? Gary Ku rtz mó wi, że „mg liś cie” p amięta „co ś tak ieg o ” 5 . W filmie d o k u men taln y m p o ś więco n y m p ro d u k cji Powrotu Jedi (2 0 1 3 ) Lu cas film u zn ał Pro ws e’a za persona non grata n a p lan ie, p o n ieważ „w sposób niezamierzony wy jawił elemen ty fab u ły w czas ie k ręcen ia Imperium” [mo je p o d k reś len ie] 6 . J es t jes zcze jed n a k wes tia n a temat arty k u łu Examiner, o k tó rej n ie ws p o mn iałem: Pro ws e tak n ap rawd ę „wy jawił”, że zwro t w k wes tii o jco s twa n as tąp i w trzecim filmie. Dzięk i temu w h is to rii Gwiezdnych Wojen p o jawia s ię n o wy k lu cz. Zaró wn o fan i, jak i „Stwó rca” trzy mali s ię k u rczo wo id ei, że ten zwro t b y ł n ie ty lk o n iep rzewid zian y , ale ró wn ież n iep rzewid y waln y . Ty mczas em jed n ak p as k u d n e n ies p o d zian k i d o ty czące o jco s twa s tan o wią is to tn y p u n k t literatu ry ś wiato wej o d czas ó w, g d y So fo k les wp ad ł n a p o my s ł k ró la Ed y p a. Wid zieliś my ju ż p rzy k ład y z k o mik s ó w: M art Black w Tommy Tomorrow, Orio n Dark s eid w New Gods. Wid zieliś my ró wn ież, jak Lu cas zain s p iro wał s ię p o jęciem J o s ep h a Camp b ella n a temat p o d ró ży b o h atera w 1 9 7 5 ro k u – zb y t p ó źn o , ab y k s iążk a miała d o s tateczn e zn aczen ie d la Gwiezdnych Wojen, ale wy s tarczająco , ab y liczy ła s ię w s eq u elu , w k tó ry m b o h ater o s iąg n ął w s wo jej p o d ró ży etap „p o jed n an ia ze s wo im o jcem”.

By ć mo że n ie trzeb a b y ło b y ć Geo rg e’em Lu cas em, ab y wied zieć, w k tó rą s tro n ę p o d ążał k o lejn y film. Nawet facet w h ełmie z n iemal zero wą wid o czn o ś cią d o s trzeg ał, d o k ąd to ws zy s tk o zmierza. Po d k o n iec 1 9 7 7 ro k u , k ilk a mies ięcy p rzed wy p rawą Pro ws e’a d o Stan ó w, Lu cas zn ó w zaczął s p is y wać n azwy p lan et, p o d o b n ie jak n a p o czątk u 1 9 7 3 ro k u . Na liś cie zn alazła s ię ro d zin n a p lan eta Ch ewb ack i Kas s h o o k – czy mo że Kazzo o k ? Alb o Gan aararlaac? By ła też g azo wa p lan eta o n azwie Ho th o raz in n a, lo d o wa, jes zcze b ez n azwy . By ła też p ełn a o g ro d ó w Bes s p in o raz b ag n is ta – Dag o b ah . Lu cas zaczy n ał wid zieć p o jed y n cze o b razy : metalo wy zamek w ś n ieg u . Biu ro Vad era, o to czo n e s tru mien iami lawy . J ak iś ro d zaj b itwy n a ś n ieżk i. Arto o p o awary jn y m ląd o wan iu , jeg o ru rk a d o n u rk o wan ia wy s tająca z b ag n a. Dwó ch g o ś ci n a g rzb iecie g ig an ty czn y ch d wu n o g ich , ś n ieżn y ch jas zczu rek (wy jęty ch wp ro s t z o p o wieś ci o Kró lo wej Frii z Flasha Gordona). J ed en zo s taje zaatak o wan y p rzez o g ro mn ą ś n ieżn ą b es tię. Ws zy s tk ie te o p is y n aty ch mias t wy ląd o wały u Ralp h a M cQu arrieg o , k tó ry p rzy g o to wy wał d la n ich wizu alizacje. Lu cas n ie zamierzał p is ać s cen ariu s za, raczej p o mag ał wy my ś lać jeg o ramy . Armie s cen arzy s tó w zab iły b y za s zan s ę n ap is an ia p ierws zeg o s zk icu , ale o n ch ciał k o g o ś z d o ś wiad czen iem w two rzen iu s taro mo d n eg o p u lp o weg o s cien ce fictio n . Zn ajo my zap o zn ał g o z p o wieś ciami fan tas y au to rs twa Leig h Brack ett. Gd y Lu cas zap ro s ił ją i zap y tał, czy k ied y k o lwiek n ap is ała s cen ariu s z filmo wy , d o wied ział s ię, że to o n a jes t au to rk ą s cen ariu s zy d o El Dorado o raz Długiego pożegnania, a tak że ws p ó łs cen arzy s tk ą ad ap tacji Wielkiego snu z Williamem Fau lk n erem. Lu cas wied ział, że d ru g i film p o win ien b ard ziej s k u p iać s ię n a b o h aterach , b y ć b ard ziej d o jrzały i ro man ty czn y : tak ie Przeminęło z wiatrem w k o s mo s ie (jeg o zaro b k i z p o p rawk ą n a in flację b y ły o s tateczn ą g ran icą d o p o k o n an ia d la Gwiezdnych Wojen). Brack ett wy d awała s ię au to rk ą, jak iej p o s zu k iwał. Nie b y ło czas u d o s tracen ia. Nawet w tej ch wili triu mfu Lu cas wciąż zn ajd o wał s ię w Krain ie Zo o m i n ig d y ju ż n ie miał b y ć p o wo ln y . Sława mo g ła b y ć ilu zją, fo rtu n a mo g ła wy p aro wać. Należało k u ć żelazo k reaty wn o ś ci, p ó k i b y ło g o rące. W lis to p ad zie 1 9 7 7 ro k u Lu cas u s iad ł z Brack ett d o trzy d n io wej ro zmo wy , k tó ra u fo rmo wała p o d s tawy ws tęp n ej wers ji s cen ariu s za, jak ą n as tęp n ie n ap is ał 7 . Nies tety , zach o wała s ię jed y n ie relacja z wy p o wied zi p o s tro n ie Lu cas a. Ale p ięćd zies ięcio jed n o s tro n ico wa tran s k ry p cja d o wo d zi, że Lu cas wy ciąg n ął lek cję ze s wo ich d wó ch p o p rzed n ich filmó w. Ch ciał p o d aro wać k ażd emu z g łó wn y ch

b o h ateró w ich włas n y wątek n a wzó r Amerykańskiego graffiti. A n au czo n y p rzez lata walk i z ro zwlek ły mi s cen ariu s zami d o Gwiezdnych Wojen, ch ciał, ab y ten liczy ł mak s y maln ie 1 0 5 s tro n i b y ł „k ró tk i i zwięzły ”. Wiele z wątk ó w wy n ik ało n atu raln ie z o ry g in aln eg o filmu . Ab y Lu k e mó g ł k o n ty n u o wać s wó j tren in g b ez Ob i-Wan a, p o trzeb o wał n o weg o n au czy ciela. Ko g o ś p rzy p o min ająceg o b ard ziej Ben a Ken o b ieg o z trzecieg o s zk icu : k ap ry ś n ej, s zalo n ej is to ty , k tó ra „n ieu s tan n ie n ab ija s ię z Lu k e’a” i o d k ry wa „n ajp ro s ts ze p rawd y ży cio we n iemal jak d zieck o ”. Lu cas zd ecy d o wał, że b ęd zie n iewielk i n iczy m lalk a, zas tan awiał s ię tak że, czy mis trz k u k iełek J im Hen s o n , k tó reg o p o zn ał n a p lan ie The Muppet Show p o d ru g iej s tro n ie u licy w Els tree, b y łb y zain teres o wan y ws p ó łp racą. „Przy p o min ałb y Żab ę Kermita w wers ji k o s mity ” – mó wił o p o s taci. Brack ett mu s iała p o d k reś lić, że Imp eriu m wciąż b y ło liczącą s ię s iłą, n awet p o zn is zczen iu Gwiazd y Śmierci. Imp erato ra n ależało p o n o wn ie ws p o mn ieć, a d la d o b ra k o lejn y ch filmó w jeg o mo c p o win n a ro s n ąć. Reb elia mo g łab y o d p o czątk u atak o wać, b y ć mo że n a lo d o wej p lan ecie, co p o zwalało b y ro zwin ąć p ewn eg o ro d zaju zimo wy wątek miło s n y w s ty lu Doktora Żywago. A Darth Vad er? Is tn ieją „o s o b is te p o rach u n k i międ zy n im i Lu k e’em” – p o wied ział Lu cas Brack ett. „M o że wy k o rzy s tać Leię i Han a, ab y g o o d n aleźć”. Od b ęd zie s ię s tarcie ty tan ó w – Lu k e’a z Vad erem, n a k o n iec k tó reg o Lu k e u ciek n ie „ru rą p ró żn io wą”. Lu cas zn ał ju ż zak o ń czen ie: Gd y zab ijemy [Vad era] w k o lejn y m filmie, p o k ażemy , k im jes t n ap rawd ę. Ch ce b y ć czło wiek iem. Wciąż walczy n a s wó j s p o s ó b z Ciemn ą Stro n ą M o cy . J eś li ch o d zi o Han a So lo , Lu cas wied ział, że ch ce n ad al ro zwijać jeg o p o s tać, ale wciąż n ie wied ział, jak . Harris o n Fo rd ciąg le n ie zad ek laro wał s wo jeg o u d ziału , więc ak ty wn o ś ć jeg o p o s taci trzeb a b y ło mak s y maln ie o g ran iczy ć w związk u z n iep ewn o ś cią co d o jeg o p o wro tu . By ć mo że mó g łb y zo s tać wy s łan y n a n ieb ezp ieczn ą mis ję, ab y zab ezp ieczy ć ws p arcie s wo jeg o o jczy ma, b ezwzg lęd n eg o h an d larza lu b p rzewo d n icząceg o g alak ty czn eg o związk u tran s p o rto weg o . By ć mo że d o wiemy s ię więcej o p o czątk ach jeg o zn ajo mo ś ci z Ch ewiem, d zięk i czemu zo b aczy my p lan etę Wo o k ieech . Lu cas ch ciał ró wn ież p rzed s tawić jed n eg o ze s tary ch p rzy jació ł Han a, u ro czeg o h azard zis tę, k tó ry mo że p o ch o d zić z ro d zin y k lo n ó w o d p o wied zialn y ch za Wo jn y Klo n ó w. Film k o ń czy łb y s ię, jak p o wied ział, „s cen ą, w k tó rej Lu k e i Leia p atrzą w g wiazd y , zas tan awiając s ię, czy k ied y k o lwiek jes zcze zo b aczą Han a”. Ty mczas em p o s tać Lei led wie zo s tała ro zwin ięta w o ry g in aln y m s cen ariu s zu –

p o mijając wątek miło s n eg o tró jk ąta z Han em i Lu k e’em: „Od rzu ca Han a, ch o ć ten ją p o d n ieca”. Os tateczn ie s p ad a n a n ią z n ieb a „p o cału n ek w s ty lu Erro la Fly n n a, k tó ry zwala ją z n ó g ”. Ty mczas em Lu cas o feru je zu p ełn ie o d ręb n y p o my s ł, że Lu k e ma s io s trę b liźn iaczk ę p o d ru g iej s tro n ie ws zech ś wiata – u mies zczo n ą tam d la b ezp ieczeń s twa – k tó ra ró wn ież s zk o lo n a jes t n a J ed i. Zau waży liś cie ju ż wzó r? J ak k ażd y mąd ry b izn es men Lu cas wy k u p ił u b ezp ieczen ie d la s wo ich cen n y ch zas o b ó w. Ws zy s tk ie wątk i miały p o zwalać b izn es o wi ro zwijać s ię tak d łu g o , jak to b y ło mo żliwe. Wp ro wad zen ie Imp erato ra p o zwalało zab ić Vad era; wp ro wad zen ie h azard zis ty o zn aczało , że mo żemy p o zwo lić s o b ie n a u tratę Han a. Ku k iełk a b y ła zab ezp ieczen iem d la Aleca Gu in n es s a, k tó ry wted y o d mawiał u d ziału jak o d u ch Ob i-Wan a. Ws p o mn ien ie s io s try , in n eg o d zieck a J ed i ży jąceg o g d zieś b ezp ieczn ie, p o zwalało w p rzy s zło ś ci u tracić Lu k e’a 8 . „Stwó rca” n iezwy k le s zy b k o s tarał s ię zb u d o wać fran czy zę, k tó ra p rzetrwa d ek ad y – o raz ro zciąg n ąć ws zech ś wiat Gwiezdnych Wojen p o za p u n k t, w k tó ry m b y ł o n zależn y o d k tó reg o k o lwiek z ak to ró w. Zain s p iro wan y k o n feren cją z Brack ett, Lu cas p rzy g o to wał s zy b k i s zk ic o p o wieś ci. M g lis te wy o b rażen ia z jeg o n o tatek o trzy mały imio n a. Ku k iełk o wa is to ta: M in ch Yo d a. Lo d o wa p lan eta: Ho th . Śn ieżn a jas zczu rk a: Tau n Tau n (sic!). Po raz p ierws zy ró wn ież s am s eq u el o trzy mał ty tu ł, k tó ry n ie d o czek ał s ię zb y t wielk ieg o ap lau zu . Imperium kontratakuje b rzmiało d la n iek tó ry ch jak p o d ró b k a d awn y ch s eriali p rzy g o d o wy ch . Ale g łó wn y cel Lu cas a zo s tał o s iąg n ięty : n a k ażd y m b an erze k in o wy m mo żn a b y ło p rzeczy tać, że zn is zczen ie Gwiazd y Śmierci to d o p iero p o czątek . W ś wiecie zewn ętrzn y m s zaleń s two Gwiezdnych Wojen n ie wy d awało s ię s łab n ąć – i man ifes to wało s ię n a s p o s o b y , jak ich d ziś Lu cas film n ig d y b y n ie s an k cjo n o wał. Lis to p ad o we wy d an ie „Vo g u e” zawierało arty k u ł z n ag łó wk iem Moc Futer, u k azu jąc Th reep io tu ląceg o s ię d o k ilk u mo d elek w s k ó rach , Vad era s u ro wo s p o g ląd ająceg o n a g ru p k ę k o lejn y ch i s ztu rmo wcó w s tarający ch s ię wy wrzeć p res ję n a k o b iety w fu trach . Ko s mici z k an ty n y o raz s ztu rmo wcy n a n artach p o jawili s ię w s erialu Donny & Marie b liźn iak ó w Os mo n d ó w. Bill M u rray zaś p iewał p io s en k ę z Gwiezdnych Wojen n a SNL. By ło ju ż za p ó źn o n a jak ik o lwiek o d cin ek s p ecjaln y w 1 9 7 7 ro k u , ale M ark Hamill wy s tąp ił w s wo im s cen iczn y m k o s tiu mie w p ro g ramie „All Star Ch ris tmas Sp ecial” u Bo b a Ho p e’a i ares zto wał p ro wad ząceg o – p rzeb ran eg o za Bara Vad era – za

„zło ś liwe o k aleczen ie cu d o wn eg o filmu ”. Do k o ń ca 1 9 7 8 ro k u n ależało s k o ń czy ć z żartami: firma miała ju ż n a ty le s p ó jn ą p o lity k ę p rawn ą i licen cy jn ą, że b y ła w s tan ie p o zwać p io s en k arza Neila Yo u n g a za p rzeb ran ie mały ch ak to ró w za J awó w w czas ie wy s tęp u s cen iczn eg o . Firmie Lu cas film to warzy s zy ło p o czu cie n atarczy wo ś ci: p o trzeb o wała o n a o rg an izacji. Lu cas wp ro wad ził d o zarząd u d awn eg o p rzy jaciela ze s tu d ió w, Ho ward a Kazan jian a, k tó ry zo s tał wicep rezes em d o s p raw ro zwo ju , p o d p retek s tem p ro d u k cji k o n ty n u acji Amerykańskiego graffiti wy mag an ej n a mo cy k o n trak tu Lu cas a z Un iv ers alem. Ty mczas em Lu cas my ś lał o zak o ń czen iu ws p ó łp racy ze s wo im p ro d u cen tem Gwiezdnych Wojen o raz Imperium kontratakuje Gary m Ku rtzem. Po wo d y n ie s ą d o k o ń ca jas n e; Ku rtz mó wi, że n ie b y ł ś wiad o my p ro b lemó w, d o p ó k i Imperium n ie zaczęło zn acząco wy k raczać p o za b u d żet, ale wy d aje s ię, że Lu cas o wi n ie p o d o b ało s ię ró wn ież to , że wcześ n iejs zy film ró wn ież g o p rzek ro czy ł. Kazan jian mó wi: W czas ie o k res u p rzed zd jęcio weg o p racy n ad Imperium, d łu g o p rzed p o ws tan iem s cen ariu s za, Geo rg e p o wied ział, że p o win ien em u czes tn iczy ć w n ajwięk s zej mo żliwej liczb ie s p o tk ań , p o n ieważ to ja b ęd ę p ro d u cen tem trzecieg o filmu 9 . Co is to tn e, Kazan jian o wi zaws ze u d awało s ię zmieś cić w b u d żecie z filmami k ręco n y mi d la Lu cas filmu . Firma zatru d n iła ró wn ież s wo jeg o p ierws zeg o p rezes a, Ch arlieg o Web era. By ł weteran em w b ran ży n ieru ch o mo ś ci, zatru d n io n y m g łó wn ie z teg o p o wo d u , że n ig d y n ie s ły s zał o Geo rg e’u Lu cas ie. Po p ro wad ził o p erację p rzejęcia firmy zn an ej jak o Eg g Co mp an y , wartej milio n d o laró w n ieru ch o mo ś ci n ależącej d o b y łeg o h u rto weg o s p rzed awcy jaj, k tó ra leżała p o d ru g iej s tro n ie u licy , n ap rzeciwk o b iu ra Lu cas a w Lo s An g eles , n a d ziałk ach n ależący ch d o wy twó rn i Un iv ers al. M iała s tać s ię cen tru m o p eracji ro zg ry wan y ch w Ho lly wo o d ; ws zy s tk ieg o , czeg o n ie mo żn a b y ło d o k o n ać z M arin . W n ajlep s zy ch ch wilach , jak p o wied ział Kazan jian : „s taraliś my s ię zb u d o wać Camelo t”. Nawet jeś li w b ran ży filmo wej d o s zło b y d o n ajg o rs zeg o , Lu cas wied ział, że b u d y n ek Eg g Co mp an y i tak zy s k a n a warto ś ci. Os o b is te zaro b k i Lu cas a n a Gwiezdnych Wojnach s ięg n ęły d o k o ń ca 1 9 7 7 ro k u 1 2 mln d o laró w. M imo to Ran d all Kleis er, jeg o d awn y ws p ó łlo k ato r, o b ecn ie u zn an y reży s er Grease, ws p o min ał, że Lu cas o wie n ad al ży wili s ię g o to wy mi d o p o d g rzan ia d an iami, wy jmo wan y mi z d u żej lo d ó wk i. Kleis er w czas ie o d wied zin zau waży ł, że s tać ich ju ż n a k u ch ark ę, i p atrzy ł, jak n ad g ło wą wy s iad a im żaró wk a. I ch o ć Lu cas

b y ł h o jn y wo b ec p rzy jació ł, ro zd ając 2 5 p ro c. s wo ich zy s k ó w z filmu , p rzy zwy czaił s ię d o p ro s teg o ży cia. Ku p ił ferrari, ale jeźd ził g łó wn ie s wo im camaro z 1 9 6 7 ro k u . J eg o p lan zak ład ał o g ran iczen ie ro czn y ch wy d atk ó w n a ży cie d o 5 0 ty s . d o laró w o raz zain wes to wan ie res zty w ro zwijan ie firmy . Brał więcej p rzerw i d ał s wo im p raco wn ik o m p rezen ty z o k azji Święta Dzięk czy n ien ia o raz Bo żeg o Naro d zen ia. Tak czy in aczej ro k 1 9 7 7 s k o ń czy ł s ię tak s amo , jak s ię zaczął: zaró wn o Lu cas , jak i ws zy s cy wo k ó ł n ieg o p raco wali ciężk o n ad k o lejn y m filmem z s ag i Gwiezdne Wojny. J ed n y m z n ajtru d n iejs zy ch zad ań b y ło o czy wiś cie zn alezien ie o d p o wied n ieg o reży s era. Ku rtz ro zważał s etk i mo żliwo ś ci, zan im o b cięto lis tę d o d wu d zies tu i o s tateczn ie d o jed n eg o n azwis k a: d o ś wiad czo n eg o filmo wca, men to ra z czas ó w USC. Pięćd zies ięcio cztero letn i Irv in Kers h n er zas iad ał w ju ry k o n k u rs u Natio n al Stu d en t Film, w k tó ry m THX 1138 4EB zwy cięży ł d ek ad ę wcześ n iej. Teraz ten zwy cięs k i s tu d en t p ro s ił g o , ab y o b jął k iero wn ictwo k o n ty n u acji n ajp o p u larn iejs zeg o filmu n a ś wiecie. Ku rtz zab rał Kers h a, jak to miał w zwy czaju , n a d rin k a, ab y p rzeg ad ać p o my s ł; o b y d waj p raco wali wcześ n iej ze s o b ą. Gd y Lu cas zad zwo n ił d o n ieg o d wa d n i p ó źn iej, zas to s o wał k ilk a tak ty k p ers wazy jn y ch : p s y ch o lo g ię o d wro tn ą („M u s iałb y ś b y ć s zalo n y , ab y s ię zg o d zić”) o raz b ezp o ś red n ią p o ch wałę („Ch cę k o g o ś , k to n ie u g n ie s ię n awet p o d n ielu d zk ą p res ją, k to ma o g ro mn e d o ś wiad czen ie w tej b ran ży o raz lu b i p raco wać z lu d źmi i b o h aterami”). „Czu łem s ię mile p o łech tan y ” – ws p o min ał Kers h . „Ten s p ry ciarz wied ział, w jak ie s tru n y u d erzy ć” 1 0 . Zad o wo len ie Kers h a w o b liczu p o ch leb s tw Lu cas a mo g ło zaciemn ić jes zcze jed n ą ważn ą s p rawę w związk u z p o s tacią men to ra. „M y ś lę, że Geo rg e miał n a my ś li, że mo że reży s ero wać s wó j film zd aln ie, mó wiąc Kers h o wi, co ma ro b ić” – s twierd ził Ku rtz. „Ale o n n ie b y ł teg o ty p u reży s erem” 1 1 . Kers h jed n ak zro zu miał id eę Gwiezdnych Wojen. Og ląd ał o ry g in aln y film wraz ze s wo im d zies ięcio letn im s y n em i jeg o o czy ma d o s trzeg ł mo cn e s tro n y o b razu . By ł b u d d y s tą, d zięk i czemu ro zu miał o d n ies ien ia d o M o cy . Op is y wał film jak o s ztu k ę o mo raln o ś ci, ale tak ą, k tó ra wy mag a s zy b k ieg o temp a, b y u trzy mać zain teres o wan ie n o wo czes n ej p u b liczn o ś ci. Relacja międ zy Lu cas em i Kers h n erem ró wn ież n ab rała temp a, a memo ran d u m u mo wy p o d p is an o d o walen ty n ek . Sty czeń zak o ń czy ł s ię k o lejn ą k o n feren cją p o ś więco n ą o p o wieś ci, ty m razem z u d ziałem Stev en a Sp ielb erg a o raz Lawren ca Kas d an a, d y rek to ra rek lamo weg o , k tó ry zo s tał s cen arzy s tą, a k tó reg o Sp ielb erg wy ciąg n ął z jak iejś czarn ej d ziu ry . Tró jk a ta zeb rała s ię p o raz p ierws zy , ab y p rzed y s k u to wać film o In d ian ie J o n es ie.

Lu cas aż p ło n ął, s trzelając p o my s łami w temp ie k arab in u mas zy n o weg o . Całe s tro n y mas zy n o p is u zawierają jeg o mo n o lo g , n ik o mu n ie d ał d o jś ć d o s ło wa. „To , co my tu taj ro b imy , to p ro jek to wan ie k o lejk i d o Dis n ey lan d u ” – p o wied ział Sp ielb erg 1 2 . Czas em p ro p o n o wał jak iś p o my s ł, a wted y Lu cas d elik atn ie g o u cin ał. Relacja o d zwiercied lała ich s y tu ację: Bliskie spotkania o d n o to wały mo cn y p o czątek , n awet b ard zo mo cn y , ale n ig d y n ie zb liży ły s ię d o rek o rd o wy ch zy s k ó w Gwiezdnych Wojen. Ty tu ł mis trzo ws k i p o zo s tawał n a razie w ręk ach Lu cas a. Brack ett, k tó ra s ied ziała p rzy mas zy n ie d o p is an ia o d czas u s wo jej włas n ej k o n feren cji z Lu cas em, p o d k o n iec lu teg o o d d ała g o to wy s zk ic. Zawierał k ilk a in try g u jący ch p rzy p u s zczeń : M in ch Yo d a, zwan y p o p ro s tu M in ch em, mo że p rzy zwać d u ch a Ob i-Wan a „u ży wając M o cy ”, a n as tęp n ie p rzy s tęp u je z n im d o p o jed y n k u , wy g ry wając tę fo rmaln ą ru n d ę. Ojciec Lu k e’a, zn an y p o p ro s tu jak o Sk y walk er, ró wn ież p o jawia s ię jak o zjawa i p ro wad zi s y n a p rzez p rzy s ięg ę ry cerzy J ed i. W s zk icu jes t s p o ro s alu to wan ia mieczami ś wietln y mi. Lu k e s alu tu je So k o ło wi M illen iu m, g d y Han o d latu je n a p o s zu k iwan ie o jca p o d k o n iec s cen ariu s za 1 3 . Ale s zk ic wy d awał s ię d ziwaczn ie s taty czn y , zwłas zcza p o ty ch ws zy s tk ich g alo p u jący ch n iero związan y ch wątk ach p o ru s zan y ch w czas ie k o n feren cji. Lu k e jes t zau ro czo n y Leią w lo d o wej b azie i h ip n o ty zu je g o k ry s ztał, k tó ry wy d o s taje s ię z jeg o miecza ś wietln eg o . Han i Leia s p ęd zają p o ło wę filmu n a flirto wan iu i p ies zczo tach w zep s u ty m So k o le, u n o s zący m s ię w p rzes trzen i k o s miczn ej. Th reep io i Ch ewie co jak iś czas k łó cą s ię n a temat k iełk u jąceg o ro man s u . Gd y n as i b o h atero wie wp ad ają w ręce Vad era w p o d n ieb n y m mieś cie, razem s iad ają d o n iezręczn eg o o b iad u , a n as tęp n ie mo g ą węd ro wać p o mieś cie, ch o ć s ą tu więźn iami. Właś ciciel mias ta, Lan d o Kald ar, jes zcze n ie Lan d o Calris s ian , o p o wiad a z ro zrzewn ien iem o tęs k n o cie za s wo ją ro d zin ą k lo n ó w. Brack ett d o k o n ała d ziwn y ch wy b o ró w w zak res ie to n acji i p o p ełn iła b łęd y w ciąg ło ś ci. Wielo k ro tn ie p u s zcza o k o d o p u b liczn o ś ci, wy d ając s ię zap o min ać o ty m, że Gwiezdne Wojny czerp ią s wó j h u mo r ze ś mierteln ej p o wag i. Han p o d ejmu je p ró b ę d ialo g u z Leią: „J es teś my ty lk o d wo jg iem lu d zi, s amo tn y mi w n iep rzen ik n io n y m k o s mo s ie” – a p o tem wy b u ch a atak iem ś miech u . „Przep ras zam, to za d u żo n awet jak d la mn ie”. Han mó wi ró wn ież, że lo d o wa b aza jes t b ezp ieczn a, p o n ieważ „wątp i, czy n awet Bó g p amięta, g d zie p o wies ił tę g wiazd ę”, n o n s zalan ck o wp ro wad zając b ó s two d o g alak ty k i wy p ełn io n ej M o cą. Vad er, w k tó reg o imien iu o d czas u d o czas u s cen arzy s tk a p o p ełn ia b łęd y , ś cig a Lu k e’a z zems ty za zn is zczen ie s wo jeg o s tatk u p o d k o n iec b itwy o Gwiazd ę Śmierci – p o mimo że b y ł to Han

(zach o wu jąc u czciwo ś ć, ten b łąd Brack ett mo g ła p rzejąć z p o wieś ci Alan a Dean a Fo s tera Spotkanie na Mimban, o k tó rej p ó źn iej). Lu cas mu s iał d o ś wiad czy ć zn an eg o ju ż u czu cia zawo d u , g d y czy tał s zk ic Brack ett. Zd arzy ło s ię to ju ż zaró wn o p rzy THX, jak i Amerykańskim graffiti: zlecił p ro b lematy czn e zad an ie n ap is an ia s cen ariu s za p ro fes jo n aliś cie, a efek t k o ń co wy n ie p as o wał d o jeg o wy o b rażeń . Czy tając s zk ic n a s wo im p ierws zy m s p o tk an iu z Lu cas em p o p o d p is an iu u mo wy jak o reży s er, Kers h n er b y ł teg o s ameg o zd an ia. Lu cas zad zwo n ił d o Brack ett i d o wied ział s ię, że jes t w s zp italu . Leig h Brack ett zmarła w ciąg u mies iąca. Zn ajd o wała s ię w o s tatn im s tad iu m ch o ro b y n o wo two ro wej p o d czas p racy n ad s cen ariu s zem i zach o wała to w tajemn icy . Imperium kontratakuje miało b y ć jej fin aln y m triu mfem. Lu cas p o s tan o wił zach o wać jej n azwis k o wś ró d o b s ad y . „Bard zo ją lu b iłem” – p o wied ział. „Nap rawd ę s ię s tarała” 1 4 . Scen ariu s z p o k azał mu p rzy n ajmn iej, w jak im k ieru n k u Gwiezdne Wojny n ie p o win n y p o d ążać. Lu cas

p o s tan o wił

n ap is ać

n o wy

s zk ic

o d ręczn ie.

Więk s zo ś ć

p o ws tała

na

mek s y k ań s k ich wak acjach z M arcią i p rzy jació łmi – d ru g ich w ciąg u n iecałeg o ro k u , n ies p o ty k an a rzecz d la Lu cas ó w. Nies ły ch an ą rzeczą b y ło ró wn ież temp o , w jak im Lu cas p is ał d ru g i s zk ic: ro zp o czął w k wietn iu , a d o czerwca s k o ń czy ł. Ko n iec z o s u wan iem s ię n a b iu rk o , walk ą z M o cą Bo g an . Przy ty m s cen ariu s zu b awił s ię ró wn ież n ajlep iej: „Ok azał s ię zn aczn ie łatwiejs zy , n iż s ię s p o d ziewałem” – p o wied ział. „Niemal p rzy jemn y ” 1 5 . Po n o wn ie d ialo g i d ru g ieg o s zk icu s eq u ela b y ły cu d o wn ie s zty wn e. Po d k o n iec, g d y Lan d o i Ch ewie o p u s zczają So k o ła, Lu k e mó wi Lei: „J a też o d ch o d zę. Po zo s tawiłem n ied o k o ń czo n e s p rawy ”. Leia o d p o wiad a: „Wies z, że k o ch am Han a, p rawd a?”. A o n n a to : „Tak , ale ja wk ro czy łem d o in n ej s fery . Han jes t d la cieb ie lep s zy ”. Niezb y t p rzy p o min a to Przeminęło z wiatrem1 6 . M imo to więk s zo ś ć z teg o , co zn amy jak o Imperium kontratakuje, zn alazła s wo je miejs ce w d ru g im s zk icu , z jed y n ie n iezn aczn y mi ró żn icami w s tru k tu rze. Imp erialn a in wazja n a Ho th o b ejmo wała o b ecn ie „o g ro mn e mach in y k ro czące”, k tó re p ro jek tan t J o e J o h n s to n zd ąży ł ju ż n as zk ico wać. To d o b re miejs ce, ab y ws p o mn ieć o k łams twie, jak ie p rzez lata u trzy my wało s ię w Bay Area – mian o wicie że AT-AT, jak n azwan o o we mas zy n y k ro czące w s łu żb ie Imp eriu m, zo s tały zain s p iro wan e p rzez g ig an ty czn e cztero n o żn e żu rawie z p o rtu w Oak lan d . Lu cas temu zap rzecza. Prawd a jes t b ard ziej zwario wan a: J o e J o h n s to n zain s p iro wał s ię cztero n o żn y m czo łg iem, k o n cep tu aln y m p o jazd em o n azwie

Cy b ern etic An th ro p o mo rp h o u s M ach in e, zap ro jek to wan y m p rzez k o n cern Gen eral Electric w 1 9 6 8 ro k u . Amery k ań s k a armia u d zieliła CAM licen cji n a mo żliwe wy k o rzy s tan ie p o d czas wo jn y w Wietn amie, a rezy g n acja z p ro d u k cji p rzez GE s p o wo d o wan a b y ła jed y n ie ty m, że p ro jek t o k azał s ię zb y t o ciężały w o b s łu d ze. Celo wo czy n ie, Lu cas i J o h n s to n k o n ty n u o wali an alo g ię p o międ zy walk ą Imp eriu m z Reb elią o raz wo jn ą Stan ó w z Wietn amem. Han u k ry wa So k o ła w p as ie as tero id – s cen a ś ciąg n ięta wp ro s t z p ierws zeg o s zk icu o ry g in aln eg o filmu . Lu k e n ag le zo s tawia Yo d ę i Ben a n a Dag o b ah , s k u tk iem czeg o ten p ierws zy d ek laru je, że „mu s zą zn aleźć k o lejn eg o ”. Gd y p o jawia s ię w p o d n ieb n y m mieś cie, ab y p o witać n as zy ch b o h ateró w, Lan d o n ie jes t ju ż k lo n em. Po s ch wy tan iu Han a i Lei Vad er ich to rtu ru je. Han zo s taje zamro żo n y w k arb o n icie i p rzek azan y ło wcy n ag ró d , Bo b ie Fetcie, ro związu jąc p ro b lem o p o rn eg o Fo rd a, n ieu s tan n ie n aleg ająceg o n a zab icie Han a. Nas tęp n ie, w s wo jej p ierws zej o d ręczn ej wers ji p o b rack etto ws k ieg o s zk icu , Lu cas d o tarł d o zwro tu ak cji. W trak cie k limaty czn ej b itwy n a miecze ś wietln e z Darth em Vad erem lo rd Sith s tara s ię p rzek o n ać mło d eg o Sk y walk era d o p rzejś cia n a M ro czn ą Stro n ę. Po d s y ca jeg o n ien awiś ć: „Zn is zczy łem two ją ro d zin ę. Zn is zczy łem Ken o b ieg o ”. A p o tem s k ład a ab s u rd aln ą p ro p o zy cję: „Będ ziemy rząd zić g alak ty k ą jak o o jciec i s y n ”. „Co ?” – p y ta Lu k e, a my d ziwimy s ię razem z n im. Czek aj. Przewiń d o ty łu , Dlaczeg o Vad er miałb y o d d awać mu p o ło wę wład zy w tej d ziwaczn ej freu d o ws k iej p o my łce? Dramaty czn a p rawd a wy ch o d zi n a jaw ch wilę p ó źn iej: „J a jes tem two im o jcem”. Zawierz s wo im u czu cio m, n aleg a. Przek o n as z s ię, że to p rawd a. Lu cas twierd ził p ó źn iej, że o d p o czątk u my ś lał o Vad erze jak o o jcu Lu k e’a. Ró wn o cześ n ie p o zwalał s o b ie w p is an iu n a s p o rą d o zę s p o n tan iczn o ś ci. W 1 9 9 3 ro k u wy zn ał: Gd y two rzy s z co ś tak ieg o , b o h atero wie p rzejmu ją k o n tro lę i zaczy n ają o p o wiad ać h is to rię n iezależn ie o d cieb ie. Po tem mu s is z wy my ś leć, jak p o s k ład ać p u zzle, żeb y cało ś ć trzy mała s ię k u p y 1 7 . Oto , jak mo g ła ro zeg rać s ię cało ś ć w mo men cie, g d y p rzy p u s zczen ie o d n o ś n ie d o o jco s twa Lu k e’a s tało s ię p ewn e. Lu cas n ap is ał s cen ę b itwy n a miecze ś wietln e w czas ie u rlo p u w M ek s y k u , p racu jąc g o rączk o wo p o d wp ły wem n atch n ien ia. Ro zu miał, że wid zo wie b ęd ą p rzeczu wali zb liżającą s ię ś mierć Lu k e’a; p o trzeb o wali p o wo d u , b y w ty m mo men cie o b awiać s ię o jeg o ży cie. Nieb ezp ieczeń s two miało

p o leg ać n a ty m, jak zan o to wał Lu cas p o d czas s wo jej k o n feren cji z Brack ett, że Lu k e mo że p rzejś ć n a Ciemn ą Stro n ę M o cy . Do p rawił więc k wes tie Vad era p o wo d ami, d la k tó ry ch Lu k e mó g ł p o d d ać s ię n ien awiś ci. Co to mo g ły b y ć za p o wo d y ? Có ż, wiemy z o ry g in aln eg o filmu , że Vad er zab ił jeg o o jca, więc p o zwó lmy mu p o wied zieć co ś tak ieg o , a mo że n awet mo cn iejs zeg o : „Zn is zczy łem two ją ro d zin ę”. Two ja ro d zin a. Twó j o jciec. An ak in Sk y walk er, lu źn y k o n iec, k tó ry o d mawia p o łączen ia. Darth Vad er, tajemn iczy mężczy zn a z żelazn y m p łu cem wewn ątrz s k afan d ra. Wiemy o n ich tak n iewiele; film jak d o ty ch czas u p arcie o d mawiał p rzy b liżen ia k tó rejk o lwiek z p o s taci. By ło to wy jątk o wo iry tu jące, zwłas zcza że p rzep is J o s ep h a Camp b ella wy mag ał in ten s y wn ej ak cji o jco ws k iej w ty m miejs cu h is to rii. W Bohaterze o tysiącu twarzy Camp b ell wy jaś n ia, że b o h ater jed n ający s ię z o jcem to zas ad n iczy , n iemal relig ijn y elemen t ws zy s tk ich mitó w: Pro b lem b o h atera zd ążająceg o n a s p o tk an ie z o jcem p o leg a n a o twarciu d u s zy p o za g ran ice p rzerażen ia, n a ty le s zero k o , b y d o jrzał o n d o zro zu mien ia, że p o rażające, s zalo n e trag ed ie teg o o g ro mn eg o i b ezwzg lęd n eg o ws zech ś wiata s ą całk o wicie u s p rawied liwio n e wo b ec majes tatu By tu 1 8 . Ale mo men t: „Będ ziemy rząd zić g alak ty k ą jak o o jciec i s y n ” – k aże mu n ap is ać b o h ater. Os tateczn ie i d efin ity wn ie, b ez wzg lęd u n a to , czy wcześ n iej o ty m my ś lał, czy n ie, n o we ś wiaty o two rzy ły s ię n a p o d b ó j Lu cas a. Vad er miał ju ż b y ć ry cerzem J ed i, k tó ry zwró cił s ię k u Ciemn ej Stro n ie i zd rad ził s wó j zak o n . Ale jeś li b y ło to jed y n ie n o we imię Sk y walk era, wó wczas zd rad a zo s tawałab y s p ro wad zo n a jed y n ie d o p o zio mu o p eracy jn eg o . Wy jaś n iało b y to o d razu , d laczeg o ws zy s cy , o d wu jk a Owen a d o Ob i-Wan a i Yo d y , tak p rzejmo wali s ię wy ch o wan iem i n au k ą Lu k e’a i jeg o ewen tu aln y m p o d o b ień s twem d o o jca. Zjed n o czen ie p o s taci An ak in a Sk y walk era i Darth a Vad era u s u n ęło z o p o wieś ci zn aczn ą liczb ę zb ęd n y ch elemen tó w. Wid ać to czarn o n a b iały m w p ierws zy m s zk icu Brack ett, g d y Yo d a wzy wa Ob i-Wan a, k tó ry n as tęp n ie wzy wa s tareg o Sk y walk era. „Nag le Dag o b ah s taje s ię p ełn a s tary ch , n o b liwy ch d u ch ó w J ed i, k tó rzy s ą właś ciwie tą s amą p o s tacią” – mó wi p is arz M ich ael Kamin s k i 1 9 . Na d als zy m etap ie p ro d u k cji s ek ret Vad era s k ry wan o tak u s iln ie, jak ty lk o s ię d ało . Lu cas zach o wy wał o s tro żn o ś ć n awet p rzed Kers h n erem. Nap rawd ę zależało mu , ab y zwro t ak cji d o tarł d o mak s y maln ie d u żej p u b liczn o ś ci w zas k ak u jącej fo rmie.

J ed y n ą rzeczą, k tó ra mo g ła g o zd rad zić, i to z jeg o włas n y m b ło g o s ławień s twem, b y ła ad ap tacja k s iążk o wa Imperium kontratakuje au to rs twa jeg o k o leg i ze s tu d ió w Do n a Glu ta, k tó ra u k azała s ię 3 ty g o d n ie p rzed p remierą Imperium i s p rzed ała s ię w 3 mln eg zemp larzy . Po n o wn ie fab u ła filmu b y ła u k ry ta n a wid o k u , id ealn ie d o s tęp n a d la wy k s ztałco n y ch i zain teres o wan y ch ; p o n o wn ie Gwiezdne Wojny o k azały s ię czy mś więcej n iż ty lk o fran czy zn ą filmo wą. Glu t o d rzu cił o fertę ad ap tacji Gwiezdnych Wojen, ale wciąż, jak mó wi, „trzy mał ręk ę n a p u ls ie” 2 0 . Po d p is ał k o n trak t n a p o wieś ć, k tó rej b o h aterami mieli b y ć Wo o k iee. Po k atas tro fie o d cin k a ś wiąteczn eg o d o s tał telefo n o d Caro l Titleman , b y łej d ziewczy n y Ch arley ’a Lip p in co tta, k tó ra p ro wad ziła o b ecn ie n o wo p o ws tałe wy d awn ictwo w Lu cas filmie, a tak że zb liżającą s ię au d y cję w Natio n al Pu b lic Rad io . Zap ro s iła Glu ta n a lu n ch i p o wied ziała: „Zap o mn ij o Wo o k ieech . Ch cemy , żeb y ś n ap is ał Imperium kontratakuje”. Ty m razem p o zwo lo n o mu u mieś cić włas n e n azwis k o n a o k ład ce. Otrzy mał „relaty wn ie n iewielk ą” p o d wy żk ę p ro g ó w p ro cen to wy ch w p o ró wn an iu z jed n o razo wą zap łatą, jak ą Fo s tero wi zao fero wan o za ad ap tację Gwiezdnych Wojen. To n ie b y ła d la au to ra n ajlep s za u mo wa wy d awn icza w h is to rii, ale Glu to wi p o wied zian o : „J eś li ją o d rzu cis z, s ą lu d zie, k tó rzy zap łacą n am, żeb y mó c to n ap is ać”. Glu t d o ś wiad czy ł o b ecn ej w Lu cas filmie atmo s fery n arzu co n ej tajemn icy . „Pan o wała tam p aran o ja” – mó wi. „Niek tó rzy mieli wg ląd w s cen ariu s ze, ale n ie w p ro jek ty g raficzn e, in n i wręcz p rzeciwn ie. M n ie d o s ło wn ie zamk n ęli w p rzy czep ie ze ws zy s tk imi o b razami M cQu arrieg o ”. W n o tatn ik u zro b ił s zk ice i p amięta, że p o k azał p raco wn ik o wi jed en z n ich , g d y ten wy b u ch ł. „Czy to Yo d a?” – s p y tał Glu t. Praco wn ik zas ło n ił o czy d ło ń mi. „Nie mó w mi! Nie ch cę n ic wied zieć”. Po d czas g d y u talen to wan a ek ip a s tarała s ię p rzy g o to wać d o zd jęć, zain teres o wan ie Lu cas a wy d awało s ię s łab n ąć n a rzecz u to p ijn ej s p o łeczn o ś ci filmo wo fu tu ry s ty czn ej zlo k alizo wan ej n a Bu lltail Ran ch , k tó ra wk ró tce miała zo s tać p rzemian o wan a n a Sk y walk er. Tu taj miało s ię ziś cić marzen ie Lu cas a z M arin Co u n ty , k tó re miał o d czas u , g d y J o h n Ko rty zap ro s ił g o tu p o raz p ierws zy w 1 9 6 8 ro k u . M iejs ce b y ło u k ry te w Lu cas Valley Ro ad , co s tan o wiło miły zb ieg o k o liczn o ś ci – J o h n Lu cas b y ł d ziewiętn as to wieczn y m mies zk ań cem h rab s twa, k tó ry o d zied ziczy ł te ziemie p o wu ju . Do lin a liczy ła p rawie 6 9 0 h a, b y ła d zik a i trawias ta, zielo n a wio s n ą, a latem i jes ien ią żó łta. Całk o wicie zamk n ięta, s tan o wiła s wó j włas n y ś wiat, z b ieg ający mi jelen iami i p u mami p atro lu jący mi o k o liczn e

p o ro ś n ięte d rzewami wzg ó rza. Sk y walk er Ran ch miało p o zo s tać tak ą s amą tajemn icą, jak s cen ariu s z p rzez cały o k res k ręcen ia Imperium. Po czątk o wo ty tu ł p o s iad an ia b y ł wy s tawio n y n a k s ięg o weg o Lu cas a. By ło to całk iem wy g o d n e, zwłas zcza że k o mb in acja k łó d k i n a b ramie b y ła ab s u rd aln ie p ro s ta d o o d g ad n ięcia: 1 1 3 8 . Po p rzek azan iu s cen ariu s zy zau fan y m p rzy jacio ło m Lu cas w czerwcu 1 9 7 8 ro k u p rzy wió zł n a ran czo Hala Barwo o d a i in n y ch . Wy jaś n ił im s wo je marzen ie: miejs ce miało w więk s zo ś ci p o zo s tać ran czem. Po s ad zilib y tu taj d rzewa o rzech o we, jak te, wś ró d k tó ry ch d o ras tał. Zb u d o walib y win n icę i h o d o walib y b y d ło , b y ć mo że k o n ie. Zab u d o wań b y ło b y n iewiele i b y ły b y o d s ieb ie o d d alo n e n a ty le, że n ie d ało b y s ię ich d o s trzec. Plan ten wy n ik ał częś cio wo z teg o , że h rab s two n ie p rzezn aczy ło teren ó w p o d zab u d o wę, a częś cio wo o d zwiercied lał wizję wiejs k iej u to p ii d la filmo wcó w i p is arzy . Lu cas wierzy ł, że k reaty wn i lu d zie n ie p o trafią p raco wać w try b ie o ś mio g o d zin n y m an i też n ie czu ją s ię d o b rze w miejs k im o to czen iu . Po trzeb u ją o d ś wieżen ia d zięk i d łu g im p rzerwo m w ciąg u d n ia, g ro m we fris b ee alb o s p acero m p o wzg ó rzach , b y ć mo że z d o d atk o wy m s k o k iem ad ren alin y , jak i d awało n atk n ięcie s ię n a p u mę. W tamty m czas ie Sk y walk er Ran ch b y ło jed y n ie wizją, k tó rą Lu cas ry s o wał w s wo im n o tatn ik u . Urząd zan o tam p ik n ik i i o ff-ro ad o we wy ś cig i, w czy m p rzo d o wał zwłas zcza Gary Ku rtz. Ale to , że ran czo b y ło jed y n ie p o my s łem, n ie u mn iejs zało jeg o mo cy – n ie, jeś li p o my s ł p o ch o d ził o d faceta, k tó ry w ty m s amy m n o tatn ik u jes zcze n ied awn o s zk ico wał k o s miczn y ch żo łn ierzy . Lu cas s p ro wad ził d o b iu ra Kers h n era, ab y p o k azać mu p lan y ran cza, i wy warł n a n im wrażen ie, jak b y ty lk o o n p o trafi wp ro wad zić je w ży cie. Ws zy s tk o , co mu s iał zro b ić, to wy reży s ero wać n ajb ard ziej p o p u larn y s eq u el ws zech czas ó w. Bez s tres u . W ciąg u 1 9 7 8 ro k u Lu cas zwab ił p ó ł tu zin a p raco wn ik ó w ILM z Van Nu y s n a p ó łn o c M arin , ale mu s iał u mieś cić ich w in n y m b u d y n k u p rzemy s ło wy m w p o b lis k im San Rafael. Ab y u n ik n ąć zain teres o wan ia fan ó w, n a b u d y n k u p o jawiło s ię lo g o fik cy jn ej Kern er Co mp an y Op tical Res earch Lab . Do n as tęp n eg o ro k u zatru d n io n o o k o ło 2 7 n o wy ch p raco wn ik ó w. Oto o zn ak a filmo wca u s zczy tu p o tęg i: ży cie n a p ełn y ch o b ro tach o raz imp eriu m d o zb u d o wan ia, s k u p ian ie s ię n a wielk ich p lan ach o raz n ieu s tan n ie ro s n ąca liczb a lu d zi, k tó rzy martwili s ię o d etale, ch ętn i d o p o mo cy . Co ś , o czy m p o wied ział mu k ied y ś Co p p o la, zaczy n ało s ię s p ełn iać: s ława i majątek b y ły p o d o b n e d o ś mierci w ty m s en s ie, że o d rad załeś s ię jak o n o wa o s o b a.

Przy p ad k o wi fan i mo g li fak ty czn ie p o my ś leć, że Lu cas miał n iewiele ws p ó ln eg o z Imperium kontratakuje. J eg o imię p o jawiało s ię n a ek ran ie jak o czwarte w n ap is ach k o ń co wy ch : „o p arte n a h is to rii au to rs twa”. Leig h Brack ett i Lawren ce Kas d an s ą wy mien ien i jak o s cen arzy ś ci, Lu cas n ie p o jawia s ię jak o au to r k lu czo weg o d ru g ieg o an i trzecieg o s zk icu , k tó re p rzecież ciąg le p is ał. J ed n ak że s p o ś ró d d wo jg a s cen arzy s tó w to Kas d an wy warł n ajwięk s zy wp ły w n a film. Zo s tał wp ro wad zo n y w ro zmo wy Lu cas a i Sp ielb ierg a n a temat Poszukiwaczy zaginionej Arki, p o n ieważ Sp ielb ierg b y ł zach wy co n y jeg o wcześ n iejs zą p racą p rzy Kontynentalnych podziałach. Gd y ty lk o s k o ń czy ł p is ać s cen ariu s z d o Poszukiwaczy, Lu cas zak lep ał termin d la Imperium, n awet b ez czy tan ia teg o , co n ap is ał d la Sp ielb erg a. W s y tu acji, w jak iej zn ajd o wał s ię p o ś mierci Brack ett, n ie mó g ł s o b ie p o zwo lić n a wy b rzy d zan ie. „By łem zd es p ero wan y ” – p rzy zn ał p ó źn iej 2 1 . Kas d an b y ł d la Imperium ty m, k im Hu y ck i Katz b y li d la Gwiezdnych Wojen – z tą jed y n ie ró żn icą, że zamias t p rzep is y wać z g ru b s za 3 0 p ro c. d ialo g ó w, o n p o p ro s tu o p raco wał więk s zo ś ć. Yo d a zawd zięczał s wo ją ws teczn ą g ramaty k ę Lu cas o wi, k tó ry u ważał, że tak mó g łb y b rzmieć g u ru , jed n ak zwięzło ś ć i łatwo ś ć zap ad an ia w p amięć jeg o k wes tii to zas łu g a Kas d an a. Tak że jemu zawd zięczamy wy d łu żen ie ro man ty czn y ch s cen międ zy Leią i Han em, p o d o b n ie jak wp ro wad zen ie s ło wa „d rań ” d o ich d ialo g ó w. Ty ł g ło wy Vad era jes t wid zian y w jeg o p ry watn ej k waterze p rzez p o d wład n eg o , g d y mas zy n a wk ład a M ro czn emu Lo rd o wi h ełm – ta p rzelo tn a s cen a ró wn ież wy s zła s p o d p ió ra Kas d an a. Kas d an i Kers h n er „rzu cili wy zwan ie cało ś ci s cen ariu s za”, jak p o wied ział p ó źn iej Lu cas – i właś n ie teg o o czek iwał. „J eś li mieli ś wietn y p o my s ł alb o is to tn ą u wag ę, n aty ch mias t s ię d o teg o s to s o wał” 2 2 . Lu cas ch ciał, żeb y s cen ariu s z b y ł d y n amiczn y , a Kas d an p rag n ął n as y cić g o emo cjo n aln ą g łęb ią. W efek cie p o ws tało łag o d n e p rzeciąg an ie lin y , jak międ zy Len n o n em i M cCartn ey em, g d y b y jed en z Beatles ó w b y ł o ty s iąck ro ć b o g ats zy o d k o leg i z zes p o łu . Scen ariu s z b y ł ty lk o jed n y m z wielu elemen tó w, jak ie u czy n iły Imperium filmem n iezap o mn ian y m. To ciało Yo d y raczej n iż jeg o mo wa s tało s ię w fazie p rzed p ro d u k cy jn ej g łó wn y m p rzed mio tem o b aw. J eś li k u k iełk a n ie zad ziałałab y , cała ilu zja filmu u p ad łab y z h u k iem. Wy g ląd zielo n eg o męd rca b y ł d ziełem J o eg o J o h n s to n a, ale o ży wien ie g o o k azało s ię tru d n iejs ze, n iż s ię s p o d ziewan o – a o s iąg n ięcie efek tu M u p p eta w s ty lu Hen s o n a n ie b y ło n iczy m p ewn y m. Na p o czątk u weteran p racu jący p rzy Odysei, Stu art Freeb o rn , ek s p ery men to wał, p rzeb ierając małp k ę w s tró j Yo d y . Gd y to ewid en tn ie n ie p rzy n io s ło efek tó w, Ku rtz

o d b y ł p ielg rzy mk ę d o d o mu J ima Hen s o n a, zab ierając ze s o b ą Ed ward a Su mmera i wy mu s zając n a n im u trzy man ie ws zy s tk ieg o w tajemn icy . Hen s o n zro b ił p rzerwę n a żarcik s ło wn y – mas o wo p ro d u k o wan a wers ja zab awk o wa p o win n a n azy wać s ię – toy-yoda – zan im p rzek azał d alej p ro jek t. By ł zb y t zajęty p rzy The Muppet Movie. Kilk a d n i p ó źn iej p rzek azał jed n ak s zk ic Yo d y s wo jemu ws p ó łp raco wn ik o wi, Fran k o wi Ozo wi, k tó ry n ie b y ł zb y t zajęty . To , co Oz zro b ił z p ro jek tami Freeb o rn a i s ło wami Kas d an a, n ie ty lk o s p rawiło , że Hen s o n b y ł z n ieg o d u mn y , ale ró wn ież zy s k ało mu s tatu s g u ru n a lata. W 1 9 8 0 ro k u Yo d a s tał s ię p o czątk iem całk o wicie p o ważn ej d y s k u s ji n a temat teg o , czy k u k iełk a mo że o trzy mać n o min ację d o Os cara za g rę ak to rs k ą. Do 2 0 1 3 ro k u o trzy my wała n ajwięcej g ło s ó w o d o d wied zający ch witry n ę s tarwars .co m w k ateg o rii p ierws zeg o o ficjaln eg o tu rn ieju p o s taci filmo wy ch , b ijąc n a g ło wę w o s tatn iej ru n d zie s ameg o Darth a Vad era. Z Ozem, p o ciąg ający m za s zn u rk i, mó wiący m g ło s em p o międ zy Świn k ą Pig g y a M is iem Fo zziem, Yo d a n ab ierał ży cia. Po trzeb a jed n ak b y ło całej p o my s ło wo ś ci Lu cas filmu i całej cierp liwo ś ci Kers h n era, ab y s two rzy ć i n ak ręcić ró żn o ro d n e realis ty czn e k u k iełk o we wers je tej is to ty , two rząc ilu zję p o ru s zan ia s ię n iezależn ie o d Oza. Kers h n er p rzek lin ał imię zielo n eg o s two ra d o o s tatn ieg o d n ia zd jęć. Ty mczas em to , p rzez co p rzech o d ził jeg o s zef – i o d czeg o izo lo wał Kers h n era – b y ło p o s to k ro ć g o rs ze n iż o d p o wied n ie u s tawien ie k rn ąb rn ej k u k iełk i. Bu d żet Imperium, k tó ry p o więk s zy ł s ię d o 1 8 mln d o laró w, n ieu s tan n ie p rzy p rawiał Lu cas a o b ó l g ło wy . Sama lis ta p łac w 1 9 7 9 ro k u o p iewała n a p o n ad milio n d o laró w ty g o d n io wo , a k o lejn e 2 wy d awan o o d marca n a zd jęcia. Niemal n aty ch mias t b y ło wiad o mo , że film b ęd zie o p ó źn io n y . Ech em p ro b lemó w z o k res u zd jęć d o p ierws zej o d s ło n y s ag i b y ła k atas tro fa n atu raln a w p ierws zy m ty g o d n iu zd jęć w n ajb ard ziej wy s u n ięty m n a p ó łn o c rejo n ie No rweg ii, Fin s e. Ty m razem b y ła to d ziwaczn a lawin a, a n ie d ziwaczn a b u rza p ias k o wa. Zamias t o b cin ać d n i zd jęcio we, a p o tem wy cin ać u jęcia, jak wcześ n iej ro b ił to Lu cas , Kers h n er i Ku rtz p o zwo lili n a o p ó źn ien ia. Ku rtz o g ło s ił Lu cas o wi, że b u d żet wy n o s i ju ż 2 2 mln d o laró w. Z p o mo cą ru s zy ła s p rzed aż zab awek . Po mimo że film d awn o zs zed ł z ek ran ó w, k atas tro faln eg o o d cin k a s p ecjaln eg o i ws zelk ich o czek iwań Ken n er o g ło s ił n ajlep s ze d o ty ch czas wy n ik i s p rzed aży w s ezo n ie ś wiąteczn y m. Su ma, za k tó rą s p rzed an o fig u rk i, s tatk i k o s miczn e i zes tawy z Gwiezdnych Wojen, p rzek ro czy ła 2 0 0 mln d o laró w, p rzy n o s ząc p o n ad 2 0 mln d o laró w zy s k u filii Lu cas filmu – Black Falco n . Bez teg o zas trzy k u g o tó wk i Imperium z p ewn o ś cią zato n ęło b y w d łu g ach . J es t

w ty m co ś p o ety ck ieg o : milio n y d zieci, rad o ś n ie o d twarzając d als ze p rzy g o d y Lu k e’a Sk y walk era, d o s ło wn ie u fu n d o wały jeg o d als ze p rzy g o d y . M o żecie to n azwać k armiczn y m Kick s tarterem. Nawet p o mimo p rzy ch o d ó w Black Falco n Lu cas n ieu s tan n ie mu s iał walczy ć z p rzeciwn o ś ciami lo s u . W lip cu 1 9 7 9 ro k u p o ży czk a u zy s k an a z Ban k o f America zo s tała au to maty czn ie ws trzy man a, g d y p łace Lu cas filmu s ięg n ęły milio n a d o laró w. Lamp k a o s trzeg awcza n ie mo g ła b y ć wy raźn iejs za – s zty wn a p o lity k a n o weg o k iero wn ik a o d b iła s ię ry k o s zetem, g d y s p o jrzał jed y n ie n a liczb y , a n ie n a k lien ta. Lu cas filmo wi b rak o wało zaled wie k ilk u d n i, ab y zaczął zaleg ać z wy p łatami. Co d ziwn e, częś ć win y za to p o n o s ił Co p p o la. Ban k miał b ard zo złe d o ś wiad czen ia z k red y to wan iem Czasu apokalipsy; Co p p o la p o p ro s ił o d o d atk o we 1 6 mln d o laró w d o wcześ n iejs zeg o b u d żetu . Ban k wciąż n ie b y ł p ewn y , czy mo że s p o d ziewać s ię s p łaty . Kto raz s ię s p arzy , n a zimn e d mu ch a, więc o b erwało s ię i Lu cas o wi. J ak n a iro n ię, Lu cas p o ś więcił k ilk a wo ln y ch d n i n a p o mo c Co p p o li w mo n tażu cały ch g ó r s zp u l filmo wy ch p rzy wiezio n y ch z Filip in . Ch ciał u p ewn ić s ię, że film, z k tó reg o zrezy g n o wał w 1 9 7 5 ro k u , p rzy n ies ie Co p p o li d u mę i p o zwo li mu s p łacić k red y t. Od d awał p rzy jacielo wi p rzy s łu g ę, k tó ra n ie mo g ła u jś ć u wad ze jeg o b an k o wy m wierzy cielo m. Lu cas mu s iał s ię zwró cić d o s wo jeg o p rezes a – s p ecjalis ty o d n ieru ch o mo ś ci, ab y zak o ń czy ć k ry zy s fin an s o wy . Web er wy k o n ał k ilk a telefo n ó w i Ban k o f America p rzek azał k red y t d o Firs t Natio n al Ban k o f Bo s to n . Lu cas mó g ł o d etch n ąć z u lg ą, a b u d żet d ało s ię zwięk s zy ć d o 2 7 ,7 mln d o laró w. Zd jęcia wciąż jed n ak wy p ad ały z h armo n o g ramu ; d o k o ń ca lip ca, g d y p lan n a Dag o b ah b y ł w b u d o wie, Kers h s p ó źn iał s ię o p o n ad mies iąc. J ak b y teg o b y ło mało , Ku rtz miał p ro b lem walu to wy – zais tn iała s y tu acja d o s ło wn ie o d wro tn a d o p racy p rzy Gwiezdnych Wojnach. Fu n t ró s ł wo b ec d o lara. Ry n k i u d zieliły wo tu m zau fan ia n o wej p remier Wielk iej Bry tan ii, M arg aret Th atch er. Nag le rach u n k i za p lan y Lu cas a wzro s ły o 3 mln d o laró w, a cało ś ć – d o 3 1 mln . Fran cis Co p p o la, Ban k o f America i M arg aret Th atch er n iemalże s to rp ed o wali Imperium kontratakuje? Brzmi n ied o rzeczn ie, ale to p rawd a. Lu cas ś lu b o wał b o s to ń s k iemu b an k o wi, że d o k o ń ca ży cia b ęd zie s p łacać k red y t, jeś li film s ię n ie zwró ci. Nie wy s tarczy ło . Zażąd an o p o ręczen ia ze s tro n y wy twó rn i. To b y ła o s tatn ia rzecz n a ś wiecie, jak iej wted y p o trzeb o wał, ale w p rzeciwn y m razie g ro ziło mu zamk n ięcie p lan u . Fo x zg o d ził s ię w zamian za k o rzy s tn iejs zy p o d ział zy s k ó w. Nie mu s ieli n awet wy k ład ać żad n ej g o tó wk i. Gd y Lan d o Calris s ian mó wił o s wo jej u mo wie z Imperium, że „ro b i s ię co raz g o rs za”, n ietru d n o b y ło Lu cas o wi

my ś leć o włas n ej s y tu acji z wy twó rn ią Fo x . Im więcej p ien ięd zy s zło d la n iej, ty m mn iej zo s tawało n a ran czo . M arzen ie o d d alało s ię co raz b ard ziej. Lu cas b y wał w Lo n d y n ie k ilk ak ro tn ie w 1 9 7 9 ro k u . Sąd ził, że n ie b ęd zie tak iej p o trzeb y . Pró b o wał wy tłu maczy ć Ku rtzo wi, że jeg o zad an iem jes t p o ws trzy man ie Kers h a p rzed o p ó źn ien iem, co k o s zto wało g o d zien n ie 1 0 0 ty s . d o laró w. Ku rtz mawiał, że ro b i, co mo że, n awet k ieru je d ru g ą jed n o s tk ą, k ręcąc s cen y z Lu k e’em w lo d o wej jas k in i Wamp y , ab y zmin imalizo wać p o ś lizg . „Pró b o wałem ś ciąg n ąć Kers h o wi cu g le” – b ro n ił s ię Ku rtz. „Świetn ie rad ził s o b ie z ak to rami, ale b y ł tro ch ę p o wo ln y ” 2 3 . Ek ip a o d efek tó w s p ecjaln y ch p rzewracała o czy ma, g d y n a p rzy k ład reży s er k ręcił s cen ę, w k tó rej ło wca n ag ró d Bo b a Fett s trzela d o Lu k e’a Sk y walk era w k o ry tarzu w p o d n ieb n y m mieś cie. Zad awali mu p ro s te p y tan ie: g d zie ch ces z mieć p etard y , te małe u rząd zen ia wy b u ch o we, k tó re s y mu lu ją wy b u ch y las era Fetta n a ś cian ie za Lu k e’em? Kers h p o k azy wał jak iś o b s zar, mars zcząc b rwi z n iep ewn o ś cią. „J es teś teg o p ewien ?” – p y tali. Wiercili o two ry , wk ład ali p etard y , mas k o wali je, ro b ili p ró b y – a p o tem o n zmien iał zd an ie n a temat ich ro zmies zczen ia. Ale o s tateczn ie p racy Kers h a n ie d ało s ię p rzy s p ies zy ć, p o n ieważ Ku rtz b y ł zach wy co n y k ażd ą s cen ą, k tó rą k ręcił: o ś wietlen iem, k o mp o zy cją, ws zy s tk im. „Kers h wy k o n ał ws p an iałą p racę” p rzy Imperium – mó wi Ku rtz. Ró żn ica mied zy Gwiezdnymi Wojnami a Imperium jes t p o rażająca. J es t n ie ty lk o lep iej n ap is an e, ale g ra jes t mn iej k o mik s o wa, mro czn iejs za, b ard ziej realis ty czn a. Co więcej, Lu cas n ie mo że o b win iać Ku rtza, p o n ieważ o n ró wn ież b y ł wó wczas zach wy co n y jeg o n ied o ś cig n io n y m efek tem k o ń co wy m. Wiemy to ws zy s tk o i zn aczn ie więcej z d zien n ik a Alan a Arn o ld a, n ajb ard ziej d y s ty n g o wan eg o k ro n ik arza Gwiezdnych Wojen. Ży cio ry s teg o an g iels k ieg o p u b licy s ty i d zien n ik arza s tarej s zk o ły czy ta s ię, jak b y wy s zed ł z p o wieś ci Grah ama Green e’a. By ł o ficerem p ras o wy m w rząd zie J ej Kró lews k iej M o ś ci, s łu ży ł w Kairze i Was zy n g to n ie, a jak o k o res p o n d en t zag ran iczn y o d wied ził 3 0 k rajó w. Praco wał z M arily n M o n ro e i M arlen e Dietrich , d o jeg o zn ajo my ch n ależeli Elean o r Ro o s ev elt i Ed ward M u rro w. Nap is ał k s iążk ę zaty tu ło wan ą How to Visit America. Teraz s łu ży ł Lu cas o wi jak o p u b licy s ta p rzy Imperium kontratakuje w Els tree, a częś cią jeg o p racy b y ło o d wied zan ie ek ip y w M arin i Lo s An g eles . Arn o ld b y ł Lip p in co ttem Imperium: s p o rząd ził całe g o d zin y taś m z wy wiad ami ze ws zy s tk imi d y rek to rami, ch o ć w p rzeciwień s twie d o Lip p in co tta s wo ją p racę

p u b lik o wał w fo rmie d zien n ik a s tru mien ia ś wiad o mo ś ci, o b ecn ie n ied o s tęp n eg o ju ż Once Upon a Galaxy. Najczęś ciej p rzep ro wad zał wy wiad y z Kers h n erem, ale u ch wy cił ró wn ież ws p an iałe o b razy Fis h er, Fo rd a, Hamilla i d eb iu tan ta Billy ’eg o Dee Williams a, k tó reg o zatru d n io n o d o ro li Lan d o , p o n ieważ Lu cas o wi s p o d o b ał s ię w b io g rafii Billie Ho llid ay , zaty tu ło wan ej Lady śpiewa bluesa. J ed n ak to Lu cas b y ł n ajb ard ziej in try g u jący m ro zmó wcą Arn o ld a. Twó rca u ważał teraz, że n ap is ał 6 o d ręb n y ch s zk icó w w p o s taci d wó ch try lo g ii p rzed u k o ń czen iem Gwiezdnych Wojen, a „p o s u k ces ie Gwiezdnych Wojen d o d ałem k o lejn ą try lo g ię”, two rząc łączn ie 9 filmó w czy , jak twierd ził w in n y m wy wiad zie w zb liżo n y m o k res ie – 1 2 2 4 . J ak wiele Lu cas fak ty czn ie n ap is ał, n ie wiemy , ale w 2 0 0 5 ro k u p o wied ział, że n ie n ap is ał n ic o d Częś ci VII i p ó źn iej. J u ż o d 1 9 8 7 ro k u zmien iał zd an ie: „Gwaran tu ję, że p ierws ze 3 mam w miarę p o u k ład an e w g ło wie, ale p o zo s tałe 3 k rążą g d zieś we mg le” 2 5 . W ty m s zaleń s twie jes t meto d a: p o zy ty wn ie my ś lący arty s ta s tara s ię p rzek u ć wo lę two rzen ia w is tn ien ie, mó wiąc o s wo im d ziele tak , jak b y ju ż is tn iało . Lu cas p o wied ział Stev en o wi Sp ielb erg o wi, że n ap is ał jes zcze 2 s zk ice s cen ariu s za d o Indiany Jonesa p o Poszukiwaczach zaginionej Arki: „Ok azało s ię, że Geo rg e n awet n ie wy my ś lił jes zcze h is to rii” – ws p o min ał p o tem Sp ielb erg . „M u s ieliś my wy my ś leć k o lejn e o p o wieś ci” 2 6 . Lu cas wy d awał s ię Arn o ld o wi zu p ełn ie s p o k o jn y w o b liczu mo żliwo ś ci u traty ws zy s tk ich p ien ięd zy , zan im zy s k a s zan s ę u k o ń czen ia d ru g ieg o z ty ch d wu n as tu filmó w: J es tem s k ło n n y zary zy k o wać, p o n ieważ zaczy n ałem o d zera. Pięć lat temu n ie miałem n ic. J eś li o k aże s ię to zaled wie ś red n io p o p u larn y s eq u el, s tracę ws zy s tk o . M o g ę s k o ń czy ć z milio n ami d łu g u n a k o n cie. Prawd o p o d o b n ie d o k o ń ca ży cia b ęd ę je s p łacać 2 7 . M imo to g ra b y ła warta ś wieczk i, w k o ń cu ch o d ziło o jeg o ran czo : „To b ęd zie g łó wn ie miejs ce to ro zmy ś lan ia – twierd ził i d o d awał, że ró wn ież – d o ro b ien ia filmó w b ez o g ląd an ia s ię n a zy s k ”. I ch o ć Lu cas k o ch ał Gwiezdne Wojny, s tały s ię teraz jed y n ie ś ro d k iem d o celu , jak im b y ło s two rzen ie raju d la filmo wcó w. J ak s zy b k o jeg o marzen ia zd y s tan s o wały p ien iąd ze n a k o n cie? „Po trzeb n e fu n d u s ze s ą tak o g ro mn e, że o b ecn e ś ro d k i n ie wy s tarczą n a n ic” – p o wied ział Arn o ld o wi. „J ed y n y m s p o s o b em, ab y to o s iąg n ąć, jes t s two rzen ie firmy , k tó ra b ęd zie g en ero wać zy s k i”. To o zn aczało zmian ę Gwiezdnych

Wojen w s amo n ap ęd zający s ię b y t, fran czy zę, k tó ra n ie b ęd zie wy mag ać o d Lu cas a zaan g ażo wan ia. Ws zech ś wiat mu s iał n ares zcie zacząć ży ć włas n y m ży ciem. Ale ab y o d d ać p ełn ą k o n tro lę n ad ro s n ącą fran czy zą, Lu cas mu s iał u p ewn ić s ię, że p u b liczn o ś ć wie, iż jak o ś ć n ie s p ad n ie, jak to s ię s tało w p rzy p ad k u o d cin k a s p ecjaln eg o . A to o zn aczało , że Imperium kontratakuje mu s iało b y ć n ajlep s zy m filmem, jak i d a s ię n ak ręcić. Ro zu miał, że Kers h jes t n a n ajlep s zej d ro d ze, i miał wątp liwo ś ci, czy s am mó g łb y zro b ić to lep iej. Po wied ział, że zatru d n ił g o , „p o n ieważ miał rep u tację s zy b k ieg o i b ard zo d o b reg o reży s era”. Ale czy n ie d ało b y s ię jak o ś p rzy s p ies zy ć jeg o p racy ? Prawd o p o d o b n ie tak , p o wied ział ch ło p iec z Krain y Zo o m. Ocen a Ku rtza b y ła in n a. Lu cas p o d czas p rac n ad Gwiezdnymi Wojnami zo s tał tak wy n is zczo n y , że p res ja wy reży s ero wan ia k o lejn ej częś ci k o mp letn ie b y g o „ro zło ży ła”, jak p o wied ział p ro d u cen t Arn o ld o wi. Prawd ziwy m p ro b lemem, jak i Lu cas miał z wy p u s zczen iem z rąk Gwiezdnych Wojen, b y ło p rzek o n an ie, że n ie s ą o n e g o to we n a p o zo s tawien ie p rzez s wo jeg o o p iek u n a: Prawd a jes t tak a, że b y łem u rzeczo n y . To s tało s ię częś cią mn ie. Nic n ie p o rad zę, że d en erwu ję s ię, g d y co ś n ie id zie p o mo jej my ś li. J a wid zę ten ś wiat. Wiem, jak b o h atero wie ży ją i o d d y ch ają. W p ewien s p o s ó b o n i p rzejęli n ad e mn ą k o n tro lę. Kers h ze s wo jej s tro n y miał in n e zd an ie n a temat teg o , d laczeg o n ieś miały Lu cas miał tru d n o ś ci ze s tawien iem czo ła s wo jemu s tars zemu men to ro wi-reży s ero wi w k wes tii jeg o temp a p racy : „Złap ałem g o k ilk a razy , g d y p atrzy ł p rzez k amerę i s p o jrzał n a mn ie z tak im p o czu ciem win y , jak b y u k rad ł cias tk o ” 2 8 . Ws zy s tk o , co Lu cas b y ł mu w s tan ie p o wied zieć n a temat o trzy my wan y ch p o n ag leń , to : „Ko ch am je”. Za k u lis ami, zg o d n ie z relacją Ku rtza, za k ażd y m razem, g d y zarzu can o mu zb y t p o wo ln ą p racę, Kers h o s tro u cin ał: „Zatru d n iliś cie mn ie, żeb y m wy k o n ał tę ro b o tę. Po zwó lcie mi p raco wać”. Kers h rad ził s o b ie b ez p ro b lemu ze s wo imi mło d y mi czło n k ami ek ip y , n ie s p ies ząc s ię z ich p ro wad zen iem. W s zczeg ó ln o ś ci u zn awał Harris o n a Fo rd a za d o s tateczn ie d o jrzałeg o i s iln eg o , ab y u k s ztałto wać włas n ą p o s tać. Arn o ld u ch wy cił wiele mo men tó w, w k tó ry ch Fo rd n ad awał d ialo g o m włas n e b rzmien ie, a Kers h s łu ży ł jak o s tara, mąd ra p ły ta rezo n u jąca. Gd y Han i Leia ląd u ją w p o d n ieb n y m mieś cie, a Lan d o s k ład a k o k ietery jn y p o cału n ek n a jej d ło n i, Fo rd ma wy p o wied zieć k wes tię: „On a p o d ró żu je ze mn ą, Lan d o . I n ie zamierzam o n ią g rać, więc ró wn ie d o b rze mo żes z zap o mn ieć o jej is tn ien iu ”. Brzmi to jed n ak n iczy m

wy b u ch zazd ro ś ci, w d o d atk u zb y t o jco ws k i. Fo rd wp ad ł n a tek s t, k tó ry n as u wa zn aczn ie więcej s k o jarzeń : „Do b ra d o b ra, ty lo welas ie”. Arn o ld u ch wy cił ró wn ież is to tn y mo men t w p rzy czep ie Fo rd a, g d y g wiazd o r i reży s er o mawiali fin ało wą s cen ę, zan im Han zo s taje zamro żo n y w k arb o n icie: FORD: M y ś lę, że p o win ien em b y ć zak u ty w k ajd an y . To n ie p rzes zk o d zi w s cen ie miło s n ej. Nie mu s zę o b ejmo wać Lei, żeb y ją p o cało wać. Gd y b ęd ę p rzech o d ził o b o k n iej, o n a p o win n a p o p ro s tu p o wied zieć: „Ko ch am cię”. KERSHNER: A ty wted y p o wies z: „Ty lk o p amiętaj o ty m, Leia, b o ja wró cę”. M u s is z p o wied zieć, że wró cis z. M u s is z. To p rak ty czn ie zap is an e w u mo wie! FORD: J eś li o n a p o wie: „Ko ch am cię”, a ja p o wiem: „Wiem”, to b ęd zie p ięk n e, mile wid zian e i zab awn e. KERSHNER: Właś n ie, właś n ie. Wies z co ? M o że n awet u trzy mam Vad era z d ala o d teg o ws zy s tk ieg o d o s cen k o ń co wy ch 2 9 . J eś li wam to u mk n ęło ze wzg lęd u n a p o zy cję Kers h a, Harris o n Fo rd wy my ś lił jed n ą z n ajb ard ziej zap ad ający ch w p amięć k wes tii w filmie – alb o i w całej s ad ze – w s wo jej p rzy czep ie n ad k awą i o wo cami. W d o k u men cie Lu cas filmu zaty tu ło wan y m Empire of Dreams s u g ero wan o p ó źn iej, że Fo rd jed y n ie wy p o wied ział tę k wes tię p o d czas k o ń co wy ch d wu n as tu lu b więcej u jęć. M o g łab y to b y ć p rawd a, ale p o min ięto k lu czo wy fak t, że wcześ n iej ją o b my ś lił, a Kers h ją zatwierd ził. Ko ń co we n o tatk i n ad zo rcy ciąg ło ś ci zd jęć zawierają o wą k wes tię. Lu cas p u ś cił p u b liczn o ś ci tes to wej d wie ró żn e wers je filmu : z k wes tią d o d an ą p rzez Fo rd a i b ez n iej. Pu b liczn o ś ć ś miała s ię z n iej, a Lu cas n ie ro zu miał, d laczeg o . Kers h i Fo rd mu s ieli mu wy jaś n ić: to b y ł jed y n y s p o s ó b emo cjo n aln eg o u jś cia d la tej wy raźn ie p o tężn ej i tru d n ej s cen y . J eś li Kers h b y ł zad o wo lo n y z teg o , że p o zwalał ak to ro m d o p raco wy wać s wo je d ialo g i, n ie b y ł ró wn ie b eztro s k i w k wes tii p lan ó w. By ł jes zcze więk s zy m p erfek cjo n is tą w s p rawie o ś wietlen ia n iż Lu cas . Wy my ś lił n ajb ard ziej n iezap o mn ian ą p aletę b arw n a p lan ie s cen y , w k tó rej Han zo s taje zamro żo n y w k arb o n icie: „Nie ch cieliś my efek tu k o mik s o weg o , ale ro zmy cia k o lo ró w” – p o wied ział, o p is u jąc es tety k ę, k tó ra k o n tras to wała zn acząco z p ierws zy m filmem. „Twarze lu d zi s ą zielo n o -czerwo n e alb o s cen a jes t p o marań czo wo -b łęk itn a”. Gd y zd jęto ju ż o d lew z rek wizy tu zamro żo n eg o b o h atera, to reży s er zas u g ero wał k u lto wą

p o zy cję: miał zas ty g n ąć z ręk o ma u n ies io n y mi w g ó rze, b ro n iąc s ię p rzed p ro ces em. Fo rd id ealn ie d o p ełn iał k reaty wn y s ty l Kers h n era. Fis h er jed n ak że to in n a p ara k alo s zy . Sp rawiała reży s ero wi wiele tru d n o ś ci s wo imi ciąg ły mi p ro b lemami zd ro wo tn y mi. Czas em fak ty czn ie ch o ro wała i mu s iała zg ło s ić s ię d o s zp itala n a b ad an ie g as tro lo g iczn e. Ale więcej n iż k ilk a p rzy p ad k ó w mo żn a b y ło wy jaś n ić k o mb in acją imp rez o d b y wający ch s ię n ieu s tan n ie w jej mies zk an iu w St. J o h n ’s Wo o d , jej p rzy jaźn ią z Ro llin g Sto n es , jej n o wo o d k ry ty m zamiło wan iem d o k o k ain y 3 0 , a tak że – p rzy n ajmn iej w jed n y m p rzy p ad k u – b u telk ą o s treg o tu n ezy js k ieg o tru n k u , p rzy n ies io n eg o p rzez Erica Id le z M o n th y ’eg o Py th o n a. Rejes tru jąc p ro ces two rzen ia filmu , Arn o ld o d rzu cił wiele p lo tek ek ip y , jak to Fis h er całą n o c b y ła n a n o g ach (g d y fak ty czn ie b y ła) i d y s k retn ie s p u ś cił zas ło n ę milczen ia n a jej ży cie p ry watn e. Pis ał, że „miała alerg ię n a wiele rzeczy ” o raz że „n ie zaws ze d b ała o s ieb ie tak , jak p o win n a”. Tru d n iej b y ło p rzy mk n ąć o k o n a d ziwactwa ak to rk i n a p lan ie. By ła s fru s tro wan a wo ln o ś cią Fo rd a w zak res ie wp ro wad zan ia zmian d o d ialo g u i p an ik o wała, że s p o re p artie s cen ariu s za zmien ian o za jej p lecami. Krzy czała n a Fo rd a, w p ewn y m mo men cie p o wied ziała Kers h o wi, że ją „wy ro lo wan o ”. Kers h zach ęcał Fis h er, żeb y k rzy czała n a n ieg o . Dy s k u to wan o , czy Leia p o win n a s p o liczk o wać Lan d o ; Billy Dee Williams martwił s ię ty m, p o n ieważ jeg o b o h ater ciąg le o b ry wał, ale b y ł o twarty n a p ró b ę. Fis h er tak mu p rzy ło ży ła, że mo żn a to u s ły s zeć n a taś mie. WILLIAM S: Nie b ij mn ie tak mo cn o ! FISHER: Bo lało ? WILLIAM S: Pewn ie, że tak . FISHER: Przep ras zam. J ak s ię p o win n o k o g o ś u d erzy ć? WILLIAM S: J eś li ch ces z mn ie u d erzy ć, zamark u j to 3 1 . Fis h er, s amo tn a p o międ zy g łó wn y mi ak to rami, b y ła k o mp letn ie s fru s tro wan a s wo ją b o h aterk ą. „Wiem, że b iel jes t u lu b io n y m k o lo rem Lei” – p o wied ziała i to b y b y ło n a ty le. „J es t raczej k ary k atu rą, w p ewien s p o s ó b jed n o wy miaro wą”. Lu k e b o ry k a s ię z p o k u s ą M ro czn ej Stro n y p o n iep o k o jący m o d k ry ciu , Han o trzy mu je s wo ją mro żącą k rew w ży łach s cen ę p o ś więcen ia, a Lan d o mo że o d k u p ić zd rad ę i zły u k ład z Imp eriu m. A Leia? Nad al s p rawn ie d zierży mio tacz, to fak t, ale ws zy s tk o , czeg o zd ąży ła s ię n au czy ć, to d rżen ie w ramio n ach Han a i to , jak wy k o rzy s tać „s o lid n eg o cału s a” o raz jak p o wied zieć mężczy źn ie, że g o k o ch a. Nie ch o d zi o to , że

g ra o b o k Fo rd a w s cen ach miło s n y ch n ie miała żad n y ch zalet: „efek ty s p ecjaln e d ały mu n ap rawd ę n iezłe u s ta” – p o wied ziała. Ch o d ziło o to , że Fis h er zaczy n ała o d k ry wać k lątwę Gwiezdnych Wojen: jej k ariera p o za tą k ary k atu rą u tk wiła w martwy m p u n k cie. „Wy d aje s ię, że fu n k cjo n u ję wy łączn ie w k o s mo s ie” – p o wied ziała. Fis h er b y ła p ierws zą ak to rk ą z Gwiezdnych Wojen, k tó ra d o k o n ała teg o n iep o k o jąceg o o d k ry cia – i z p ewn o ś cią n ie o s tatn ią. Ty mczas em w ILM Lu cas co raz b ard ziej n acis k ał n a s wo ich p o d wład n y ch , ab y d o k ład ali ws zelk ich s tarań i p raco wali jak n ajs zy b ciej i jak n ajlep iej. Ph il Tip p ett, k tó ry zaczy n ał o d an imacji p o k latk o wej p io n k ó w s zach o wy ch w o s tatn ich d n iach Gwiezdnych Wojen w p o n u ry m mag azy n ie w Van Nu y s i d o tarł d o p ro wad zen ia całeg o wy d ziału an imacji p o k latk o wej 3 2 w San Rafael, ws p o min a mo men t, w k tó ry m s tał s ię więk s zy m p erfek cjo n is tą o d Lu cas a. Gd y n ie b y ł zad o wo lo n y z ru ch ó w s wo ich Tau n tau n ó w: „M u s iałem wy k łó cać s ię o k o lejn e u jęcie” – ws p o min a Tip p ett. „M ó wił, że jes t w p o rząd k u , a p o tem: « No d o b ra, jes zcze jed n o u jęcie» ” 3 3 . Tip p ett wied ział, że jeg o trzy d zies to trzy letn i s zef milio n er u tk n ął p o międ zy mło tem o czek iwań s ztu k i a k o wad łem o czek iwań b an k u , a to b y ło ewid en tn ie b o les n e. M imo to „n ig d y n ie b y ł wo b ec n as zb y t d ro b iazg o wy ” – mó wi Tip p ett. „Po d ch o d ził d o ws zy s tk ieg o cało ś cio wo i z s zacu n k iem. Py taliś my g o : « Czy Tau n tau n y ro b ią to alb o tamto ?» , a o n o d p o wiad ał: « Wy s ię ty m zajmu jecie. Ró b cie, jak u ważacie» . Gd y zarząd zas z k reaty wn y m zes p o łem w ten s p o s ó b , mo żn a n ap rawd ę wiele o d n ieg o u zy s k ać”. Czara g o ry czy wy lała s ię z Lu cas a ty lk o raz, p o zak o ń czen iu zd jęć, g d y Ku rtz i Kers h wró cili d o San An s elmo . Lu cas zd ecy d o wał, że s am zajmie s ię p o n o wn y m mo n tażem filmu , u p ierając s ię, że Kers h u s talił zb y t wo ln e temp o – i ty m razem rezu ltat b y ł, wed łu g ws zelk ich o cen , d o k itu . Su p ermo n taży s tę za b ard zo zjad ał s tres , ab y mó g ł zro b ić to d o b rze. M o n taży s ta Pau l Hirs ch p rzeg ad ał z n im s p rawę. „Ro zwalacie mó j film” – u b o lewał, ale o d p u ś cił 3 4 . Gd y ty lk o o s tateczn y materiał filmo wy zo s tał zmo n to wan y tak , jak p lan o wał to Kers h , s tało s ię jas n e, że efek tem p racy g ru p o wej b y ła h y b ry d a. Z jed n ej s tro n y s eq u el wy k azy wał zn aczn e p o d o b ień s two d o p ierws zej częś ci. Lu cas u p ierał s ię, ab y b y ło jas n e, że Gwiezdne Wojny s ą n azwą fran czy zy , a n ie filmu : k ażd y film miało o twierać wp ro wad zen ie ro zp o czy n ające s ię o d : „Dawn o , d awn o temu w o d leg łej g alak ty ce”, z ty m s amy m lo g o Su zy Rice, z ty mi s amy mi fan farami. Ty lk o ro letk a miała zd rad zać, że jes teś my w in n ej częś ci (Częś ć V zmy liła zn aczn ą

częś ć p u b liczn o ś ci, k tó ra zu p ełn ie n atu raln ie zas tan awiała s ię, czy ab y p rzy p ad k iem n ie p rzeg ap iła p o zo s tały ch trzech filmó w). Plan p o czątk o wy zak ład ał, że ro letk a b ęd zie zn ik ać w tle n ad k rajo b razem Ho th i o twierać s ię n ad Tau n tau n ami – mo żn a zo b aczy ć ją w ten s p o s ó b w wers ji k o mik s o wej. Ale w o s tatn iej min u cie Lu cas zd ecy d o wał, że k ażd y film z s erii p o win ien ro zp o czy n ać s ię w k o s mo s ie, z Gwiezd n y mi Nis zczy cielami – w ty m p rzy p ad k u miały o n e wy s trzeliwać s o n d y b ad awcze. Z d ru g iej s tro n y n o wy film b y ł zn aczn ie mro czn iejs zy o d s wo jeg o p o p rzed n ik a, b y ł p o n u rą b aś n ią, p rzy wo d zącą n a my ś l o p o wieś ci b raci Grimm. Piek ieln a s ek wen cja p o d k o n iec filmu , w k tó rej Han zo s taje zamro żo n y w k arb o n icie, a Lu k e p rzeg ry wa walk ę n a miecze ś wietln e z Vad erem, traci ręk ę, p o zn aje p rawd ę o s wo im o jcu , a n as tęp n ie s p ad a w s zy b ie w s tro n ę g azo wej p lan ety – ws zy s tk o w czas ie zaled wie d wu d zies tu min u t – s k ład a s ię n a jed en z n ajb ard ziej p rzerażający ch i d ramaty czn y ch mo men tó w w k in ie d la d zieci. Czek an ie d o o s tatn iej ch wili, ab y M ark Hamill mó g ł u s ły s zeć k wes tię J ames a Earla J o n es a, z p ewn o ś cią p o mo g ło o d twó rcy ro li Lu k e’a s p rzed ać tę d ecy d u jącą s cen ę. Prawd a n a temat Vad era b y ła tak k o n tro wers y jn a, jak Lu cas liczy ł. Nie k ażd y o d razu u wierzy ł w jeg o s ło wa. Nawet Lu k e mamro czący : „Ben , d laczeg o mi n ie p o wied ziałeś ?”, wis ząc z s atelity , b lis k i ś mierci, n ie b y ł d o ś ć p rzek o n u jący (tę k wes tię d o d an o w o s tatn iej wers ji s cen ariu s za). J eś li Vad er mó wił p rawd ę, ś więto s zk o waty Ob i-Wan k łamał n a temat o jca Lu k e’a. Sam J ames Earl J o n es , czy tając k wes tię Vad era: „J a jes tem two im o jcem”, miał w ty m s amy m mo men cie reak cję: „On k łamie” 3 5 . Lu cas mó wi, że ro zmawiał z p s y ch o lo g ami d ziecięcy mi, k tó ry ch zd an iem d zieci p o n iżej p ewn eg o wiek u – o k o ło o ś miu lu b d ziewięciu lat – p o p ro s tu n ie u wierzą Vad ero wi (ja jak o s ied mio latek zaliczałem s ię d o g ru p y n ied o wiark ó w). J ed n a rzecz jes t p ewn a: d y s k u s ja n a temat wiary g o d n o ś ci jeg o s łó w ro zg o rzała zaró wn o w b iu rach , jak i n a p lacach zab aw n a cały m ś wiecie p rzez k o lejn e trzy lata. J ak o d zieck o Lu cas d awał s ię p o rwać s erialo wy m cliffh an g ero m, a tak że s mak o wity m p rzy p u s zczen io m n a temat teg o , co b ęd zie d alej z u lu b io n y mi b o h aterami. Teraz jeg o zamian a z d ru g ieg o s zk icu s cen ariu s za s two rzy ła n ajzag o rzalej d y s k u to wan y cliffh an g er w h is to rii, zn aczn ie p o p u larn iejs zy o d ws p ó łczes n eg o p y tan ia, k to zas trzelił J .R. w telewizy jn y m h icie Dallas. Częs to zap o min a s ię d ziś , że wielu wid zó w wy k azy wało d awn iej n iewielk ą s y mp atię d o zak o ń czeń o tak n ieo g ran iczo n y ch mo żliwo ś ciach . Film p rzy jazn y

ro d zin ie p o raz p ierws zy zo s tał o b arczo n y tak ą wad ą i wielk im o s iąg n ięciem Lu cas a jes t to , że u d ało mu s ię to s p rzed ać. Nie ws zy s cy fan i to jed n ak k u p ili. „Film k o ń czy s ię b ard zo p o n u rą wzmian k ą, k tó ra mo że p o zo s tawić częś ć mło d s zy ch wid zó w w p o czu ciu g łęb o k iej u razy ” – d o n o s ił p o p remierze med ialn ej „Starb u rs t”, wiek o wy b ry ty js k i mies ięczn ik o tematy ce s cien ce fictio n : Zap ewn e zak o ń czen ie b y ło b y w p o rząd k u , g d y b y ś my wied zieli, że zo b aczy my częś ć s zó s tą w k o lejn y m ty g o d n iu , mies iącu alb o n awet za p ó ł ro k u . Ale p rzy mu s czek an ia p o międ zy p ó łto ra ro k u a trzema latami, zan im d o wiemy s ię, co s tało s ię p ó źn iej, to tro ch ę za wiele ze s tro n y Lu cas a i s p ó łk i. Pu b liczn o ś ć k in o wa n ie jes t b y tem s taty czn y m. Z ro k u n a ro k u leg a zmian o m. M imo to Lu cas i Ku rtz zach o wu ją s ię, jak b y to b y ł jed en wielk i fan k lu b Gwiezdnych Wojen, k tó ry b ęd zie cierp liwie czek ał, aż cała h is to ria zo s tan ie p o wo li ro zwik łan a p rzez o k res o d d zies ięciu d o p iętn as tu lat 3 6 . Wid zo wie fak ty czn ie n ie b y li b y tem s taty czn y m; ja n ależałem d o ty ch , k tó rzy d o łączy li p o raz p ierws zy d o n ich n a Imperium kontratakuje. Ty m, czeg o n ie mó g ł d o s trzec au to r „Starb u rs t” b ez p atrzen ia ws tecz, b y ło to , że mo je p o k o len ie, a więc g ru p a wiek o wa 8 – 1 3 lat, o trzy mała właś n ie n ajws p an ials zy p o d aru n ek d zięk i tej n iek o ń czącej s ię b aś n i: zd u mien ie, p o s zu k iwan ie o d p o wied zi o raz p rag n ien ie k o n ty n u acji s ag i n a włas n ą ręk ę. Sk o n s tru o wałem s o b ie maleń k ie tek tu ro we lo g o Imperium kontratakuje – n ie zro zu miałem d o k o ń ca p rzes łan ia Lu cas a d o ty cząceg o p o n o wn eg o wy k o rzy s tan ia lo g o Su zy Rice – d zięk i k tó remu mo g łem o two rzy ć k ażd ą „częś ć” zab awy fig u rk ami, o d s u wając je z mo jeg o p o la wid zen ia. M iałem Lan d o i Ch ewieg o , i Lu k e’a, i Leię, k tó rzy ciąg le rato wali Han a zamro żo n eg o w k arb o n icie, n a s etk i ró żn y ch s p o s o b ó w. Nie, mo je p o k o len ie n ie ch ciało czek ać o d p ó łto ra ro k u d o trzech lat n a k o lejn ą częś ć s ag i, ale Gwiezdne Wojny n ie o p u s zczały n as zy ch my ś li, g d y n a n ią czek aliś my . Ch ętn ie zn ieś lib y ś my tak d łu g ie p rzerwy międ zy k o lejn y mi filmami, p o d waru n k iem że s ag a trwałab y d łu g o , właś n ie o d d zies ięciu d o p iętn as tu lat, jak s u g ero wał mag azy n „Starb u rs t”. Gwiezdne Wojny b y ły wciąż czy mś u lo tn y m. Po ten cjaln i licen cjo b io rcy z p ewn o ś cią n ie p o s trzeg ali Gwiezdnych Wojen jak o czeg o ś tak b ard zo d łu g o trwałeg o . Po d czas g d y Ken n er b y ł s k ło n n y p o wielić ich s u k ces d zięk i fig u rk o m i zes tawo m, n iewiele in n y ch firm wy rażało zain teres o wan ie p ro d u k tami związan y m z Imperium kontratakuje. Sid Gan is , k tó ry zas tąp ił Lip p in co tta, ws p o min ał wejś cie d o s k lep u z b u tami w Cin cin n ati n ied alek o Ken n era, g d zie n ie

u d ało mu s ię d o k o n ać s p rzed aży : „Wy jmo wałem mó j p rzen o ś n y rzu tn ik , zn ajd o wałem miejs ce, b y wy ś wietlić s lajd y n a ś cian ie, p o k azy wałem mo ją p rezen tację o Imperium n a ś cian ie i s zed łem d o d o mu ” 3 7 . W tamty ch czas ach n ik t n ie wied ział n ic n a temat fran czy zy tak s zalen ie o p łacaln ej, jak ą Gwiezdne Wojny miały s tać s ię wk ró tce. „Pró b y s p rzed an ia licen cji n a Imperium b y ły jak walen ie g ło wą w mu r”– ws p o min ała M ag g ie Yo u n g , ó wczes n a s zefo wa d ziału licen cji. „Lu d zie trak to wali s u k ces p ierws zeg o filmu jak o s zczęś liwy traf” 3 8 . Nied o wiark o wie o czy wiś cie n ie mo g li s ię b ard ziej my lić. Imperium kontratakuje o d n io s ło n ajwięk s zy s u k ces w h is to rii, zarab iając w box office 5 0 0 mln d o laró w. By ć mo że z p o wo d u p rzes ad n ej zn ajo mo ś ci o ry g in aln y ch Gwiezdnych Wojen, lingua franca k u ltu ry ws p ó łczes n ej, Imperium reg u larn ie p o k o n u je p o p rzed n ik a w an k ietach n a n ajlep s ze filmy w h is to rii. W ran k in g u „Emp ire M ag azin e”, zg o d n ie z g ło s ami u zn an y ch reży s eró w o d d an y mi w 2 0 1 3 ro k u , zajęło trzecie miejs ce, p o d czas g d y o ry g in aln y film – d wu d zies te d ru g ie. W k o lejn y m ro k u czy teln icy mag azy n u wy b rali s eq u el n ajlep s zy m filmem ws zech czas ó w, n awet lep s zy m o d Ojca chrzestnego. W tamty m czas ie jed n ak recen zje p rzy ch y lały s ię d o o p in ii mag azy n u „Starb u rs t” – wy d awało s ię n ies amo wicie aro g an ck ie ze s tro n y filmo wca, ab y zmu s zać p u b liczn o ś ć d o o czek iwan ia n a trzeci film, k tó ry p rzy n o s iłb y jak ieś wy tłu maczen ie. A jed n ak p o s ean s ie n awet wś ró d recen zen tó w p o jawiło s ię ws zech o b ecn e p o czu cie p ewn o ś ci, że właś n ie n aro d ziła s ię jak aś o g ro mn a ro zry wk o wa fran czy za o ro zmiarze Imp eriu m Galak ty czn eg o . Ro g er An g ell p is ał d la „Th e New Yo rk era”: W ty m mo men cie n ie liczy s ię ju ż to , że ta p o ry wcza, mło d zień cza s ag a o s łab ia wy o b raźn ię alb o p o leg a wy łączn ie n a n iezwy k ły ch efek tach s p ecjaln y ch . Liczy s ię ry zy k o zman iero wan ia lu b s tan ia s ię zwy czajn y m k in em wy s o k o b u d żeto wy m 3 9 . Recen zja Vin cen ta Can b y ’eg o w „Th e New Yo rk Times ie” b y ła n ajs ły n n iejs zą recen zją k ry ty czn ą, n ap is an ą n a d łu g o p rzed ty m, zan im k to k o lwiek d o wied ział s ię, że film zo s tał h item, a k o ń czy s ię tak [wy ró żn ien ie mo je]: Imperium kontratakuje jes t mn iej więcej tak o s o b is te, jak ś wiąteczn a k artk a o d b an k u . Przy p u s zczam, że Lu cas n ad zo ro wał cało ś ć p ro d u k cji i p o d ejmo wał n ajważn iejs ze d ecy zje alb o p rzy n ajmn iej je zatwierd zał. Wy g ląd a n a to , że film b y ł reży s ero wan y z p ewn ej o d leg ło ś ci. [Ale] z tego punktu przygody Luke’a,

Lei i Hana Solo wydają się samopodtrzymującym się organizmem, poza krytyką, z wyjątkiem tej na poziomie korporacyjnym4 0 . Zjawis k o Gwiezdnych Wojen zn an e w o b ecn ej fo rmie n aro d ziło s ię w mo men cie, g d y s tało s ię jas n e, że d ru g i film, p o mimo całej s wo jej aro g an cji, o k azał s ię s u k ces em. Od n ieś miały ch p o czątk ó w rep u tacja s eq u ela ro s ła, aż filmo wy s y n p rzejął o s tateczn ie s ch ed ę. Patrząc z p ers p ek ty wy czas u , k ry ty cy n azy wali g o filmem ważn y m, d o n io s ły m, zmien iający m ży cie k ażd eg o ó wczes n eg o d zieck a. Zap rzeczen ie d o b ry ch u czu ć s p rawiało , że mło d zi wid zo wie s zy b k o d o ras tali. „Imperium kontratakuje jes t jed y n y m ws p ó łczes n y m b lo ck b u s terem, k tó ry ś więto wał k atas tro faln ą p o rażk ę s wo ich p o p rzed n ik ó w” – p is ał k ry ty k k u ltu ro wy Ch u ck Klo s terman . „Wy zn aczy ł filo zo ficzn y s zab lo n d la ws zy s tk ich p ró żn iak ó w, k tó rzy d zies ięć lat p ó źn iej o s iąg n ęli wiek d o ro s ły ” 4 1 . Prag n ęliś my b y ć Han em So lo , ale zn ajd o waliś my s ię w s y tu acji Lu k e’a, s k o n fro n to wan i z mężczy zn ą, k tó ry o s tateczn ie o k azu je s ię o d zaws ze n as zy m o jcem. Dlaczeg o , zas tan awiamy s ię, Ben Ken o b i n ie p o wied ział n am p rawd y ? W czas ie p remiery

Imperium o k reś lo n e cech y

ch arak teru

Lu cas a zaczęły

s ię

k ry s talizo wać: p erfek cjo n is ty czn a o b s es ja d o ty cząca tech n o lo g ii filmo wej o raz n ies p o k o jn e s zlifo wan ie s wo ich d zieł. Up ierał s ię p rzy ty m, b y film p o k azy wać wy łączn ie n a zaawan s o wan y ch (i tru d n iejs zy ch d o s k o p io wan ia) 7 0 -milimetro wy ch k lis zach , co b y ło zn aczn ie d ro żs ze i o g ran iczy ło liczb ę k in d o 1 0 0 – w p rawie trzy k ro tn ie więk s zej liczb ie n iż w p rzy p ad k u p remiery Gwiezdnych Wojen. To s two rzy ło k o lejn y p ro b lem z d o s to s o wan iem p o d aży d o p o p y tu – two rzy ły s ię d łu g ie k o lejk i, k tó re ws p an iale wy g ląd ały w materiałach d la telewizji (ty m razem b y ły g o to we o d d n ia p remiery ). Trzy d zies to p ięcio milimetro we k lis ze d o tarły 3 ty g o d n ie p ó źn iej, b y o s tateczn ie zn aleźć s ię w 1 4 0 0 k in ach – to zn aczn ie więcej n iż łączn a liczb a emis ji Gwiezdnych Wojen. W ciąg u tej trzy ty g o d n io wej p rzerwy Lu cas zd ecy d o wał s ię n ak ręcić trzy d o d atk o we u jęcia efek tó w s p ecjaln y ch , k tó re wy jaś n iały zak o ń czen ie, wy wo łu jąc w ILM wzb u rzen ie. „J eś li p o s zło wam tak s zy b k o – p o wied ział Lu cas , g d y s k o ń czy li, żartu jąc ty lk o w p o ło wie – d laczeg o tak d łu g o zajęła wam cała res zta?” 4 2 Gd y Lu cas p raco wał n ad ro zru ch em s wo jeg o efek ciars k ieg o imp eriu m z p o wro tem i wp ro wad zen iem g o n a n ajwy żs ze o b ro ty ty mi trzema u jęciami, ak to r g rający Darth a Vad era, Dav e Pro ws e zo s tawił w s wo im d zien n ik u n o tatk ę p ełn ą g n iewu . Wid ział zak o ń czen ie ze zwro tem ak cji n a p o k azie p ras o wy m, s ły s zał zmien io n y d ialo g i zau waży ł co ś , co wp rawiło g o w o g ro mn ą k o n s tern ację:

Zn o wu to zro b ili. Uwierzy lib y ś cie, że Fo x i Lu cas film właś n ie wy d ali p res s p ack i d la Imperium kontratakuje b ez jed n ej in fo rmacji n a mó j temat? 4 3

1 V. Sco tt, The Real Darth Vader Is Unmasked, „Daily Ch ro n icle” (Lo n d y n ), 5 g ru d n ia 1 9 7 7 , s. 18. 2 May the Sequel Be with You, „San Fran cis co Ex amin er”, 2 4 lip ca 1 9 7 8 , s . 4 . 3 Dals zy ch k o mp lik acji d o s tarcza h is to ria ws p o mn ian a w mag azy n ie „Starlo g ” w 1 9 8 7 ro k u , k tó ra miała p o n o ć p o ch o d zić o d o s o b y b lis k o związan ej z Lu cas em. „Stwó rca” ws zed ł n a n iewielk i k o n wen t s cien ce fictio n w San Fran cis co p o p remierze Gwiezdnych Wojen i p o p ro s tu p o wied ział g ru p ce fan ó w w imp ro wizo wan ej s erii p y tań i o d p o wied zi, że Darth Vad er jes t o jcem Lu k e’a. „To b y ł ek s p ery men t p o s tro n ie Lu cas a, k tó reg o celem b y ło zb ad an ie, jak s zy b k o in fo rmacja ro zejd zie s ię w s p o łeczn o ś ci fan ó w SF” – n ap is ał Bill Warren w mag azy n ie „Starlo g ”. 4 Dav id Pro ws e, wy wiad au to ra, 5 wrześ n ia 2 0 1 3 . 5 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra, 2 4 k wietn ia 2 0 1 4 . 6 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars: Return of the Jedi”: The Definitive Story, New Yo rk : Del Rey , 2 0 1 3 , s . 1 0 0 , wy ró żn ien ie d o d an e. 7 Ko n feren cja Lu cas – Brack ett, cy t. w: J .W. Rin zler, Making of „Empire”: The Definitive Story, New Yo rk : Del Rey , 2 0 1 0 , s . 2 3 . 8 W rzeczy wis to ś ci Lu cas n ieo mal s tracił M ark a Hamilla w wy p ad k u s amo ch o d o wy m w s ty czn iu 1 9 7 7 ro k u , p o d czas p o ws tawan ia p o s tp ro d u k cji Gwiezdnych Wojen. Ab y wy jaś n ić b lizn y n a twarzy ak to ra, reży s er u mieś cił n a p o czątk u s cen ariu s za atak p o two ra. 9 Ho ward Kazan jian , wy wiad au to ra, 1 0 wrześ n ia 2 0 1 3 . 1 0 Kers h n er, w: J .W. Rin zler, Making of „Empire”…, op. cit., 3 6 . 1 1 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra. 1 2 Ko n feren cja d o Poszukiwaczy zaginionej Arki, zamies zczo n a n a h ttp ://mad d o g mo v ies .co m/almo s t/s crip ts /raid ers s to ry co n feren ce1 9 7 8 .p d f. 1 3 Szk ic Brack ett zamies zczo n y w cało ś ci n a s tarwarz.co m, p o wery fik acji z wy p is ami, w: J .W. Rin zler, Making of „Empire”…, op. cit. 1 4 J .W. Rin zler, Making of „Empire”…, op. cit., s . 7 0 . 1 5 A. Arn o ld , Once Upon a Galaxy: A Journal of the Making of „Empire Strikes Back”, New Yo rk : Ballan tin e Bo o k s , 1 9 8 0 , s . 1 4 4 . 1 6 Cy t. w: J .W. Rin zler, Making of „Empire”…, op. cit., s . 4 9 . 1 7 Gwiezdne Wojny, Ed y cja k o ń co wa, In d u s trial Lig h t & M ag ic, 1 9 9 3 . 1 8 J . Camp b ell, Bohater o tysiącu twarzy, tłu m. A. J an k o ws k i, Po zn ań : Zy s k i S-k a, 1 9 9 7 , s. 112. 1 9 M . Kamin s k i, The Secret History of „Star Wars”: The Art of Storytelling and the Making of a Modern Epic, Kin g s to n , On tario : Leg acy Bo o k s , 2 0 0 8 , e-b o o k .

2 0 Do n Glu t, wy wiad au to ra, 9 lip ca 2 0 1 3 . 2 1 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 2 0 7 . 2 2 J .W. Rin zler, Making of „Star Wars”…, op. cit., s . 6 5 . 2 3 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra. 2 4 A. Arn o ld , Once Upon a Galaxy…, op. cit., s . 2 4 7 . Lu cas wy co fał s ię z d ek laracji o d wu n as tu filmach w wy wiad zie d la „Prev u e M ag azin e” z 1 9 8 0 ro k u , w k tó ry m p o wied ział, że filmy o d n u meru 1 0 d o 1 2 b y ły p o ten cjaln y mi s p in -o ffami, k tó ry ch p o my s ły p o rzu cił – o d ro id ach czy Wo o k ieech raczej – n iż k o lejn y mi częś ciami s ag i. 2 5 G. Lu cas n a k o n wen cie Starlo g Salu tes Star Wars, 1 9 8 7 , wg „Starlo g ” 1 2 7 . 2 6 S. Sp ielb erg w filmie d o k u men taln y m Indiana Jones: Making the Trilogy, w materiałach d o d atk o wy ch In d ian a J o n es Trilo g y , DVD, 2 0 0 3 . 2 7 A. Arn o ld , Once Upon a Galaxy…, op. cit., s . 1 7 2 . 2 8 Ibidem, s . 1 6 2 . 2 9 Ibidem, s . 1 3 9 . 3 0 Fis h er p rzy zn ał s ię d o zaży wan ia k o k ain y n a p lan ie Imperium kontratakuje w wy wiad zie d la „As s o ciated Pres s ” w 2 0 1 0 ro k u . 3 1 A. Arn o ld , Once Upon a Galaxy…, op. cit., s . 1 4 3 . 3 2 Tech n ik ą, k tó rą Tip p ett p o mó g ł zap o czątk o wać p rzy Imperium, b y ła „g o -mo tio n ”. Ob ejmo wała p o d łączen ie mo d eli Tau n tau n ó w i AT-AT d o n iewielk ich s iln iczk ó w, k tó re p o ru s zały n imi za k ażd y m razem, g d y k amera k ręciła u jęcie – g d y więc łączy ło s ię k latk i, ru ch o b iek tu wy d awał s ię zn aczn ie b ard ziej n atu raln y n iż w p rzy p ad k u zwy k łej an imacji p o k latk o wej. To właś n ie d lateg o AT-AT p o ru s zają s ię zu p ełn ie in aczej n iż k las y czn e s zk ielety Ray ’a Harry h au s en a. 3 3 Ph il Tip p ett, wy wiad au to ra, 1 1 k wietn ia 2 0 1 4 . 3 4 D. Po llo ck , Skywalking… , op. cit., s . 2 1 8 . 3 5 J .W. Rin zler, Making of „Empire”…, op. cit., s . 3 0 5 . 3 6 J . Bro s n an , recen zja, „Starb u rs t” 1 9 8 0 , n r 2 3 (maj). 3 7 J .W. Rin zler, Making of „Empire”…, op. cit., s . 3 0 0 . 3 8 S. San s weet, „Star Wars”: From Concept to Screen…, op. cit., s. 1 2 3 . 3 9 R. An g ell, The Current Cinema: Cheers and Whimpers, „Th e New Yo rk er”, 2 6 maja 1 9 8 0 . 4 0 V. Can b y , „The Empire Strikes Back” Strikes a Bland Note, „Th e New Yo rk Times ”, 1 5 czerwca 1 9 8 0 . 4 1 Ch . Klo s terman , Sex, Drugs, and Cocoa Puffs: A Low Culture Manifesto, New Yo rk : Scrib n er, 2003, s. 152. 4 2 J .W. Rin zler, Making of „Empire”…, op. cit., s . 3 3 4 . 4 3 D. Pro ws e, Straight from the Forces Mouth: A Career Most Extraordinary, Cro y d o n , Su rrey , UK: Filamen t, 2 0 0 5 , wp is z e-b o o k a z 1 9 maja 1 9 8 0 .

XVI JAK BYĆ BOBĄ Przy jmu jąc jed n ą z g łó wn y ch ró l w s ad ze Gwiezdnych Wojen, ak to r ś wiad o mie b ąd ź n ie związu je s ię ze s wo ją p o s tacią n a całe ży cie. Niek tó rzy , jak Dav id Pro ws e, p rzy p is u ją s o b ie więk s ze p rawo d o o d g ry wan y ch p rzez s ieb ie p o s taci, n iż Lu cas film b y s o b ie teg o ży czy ł. In n i, jak M ark Hamill, k tó ry zro b ił b ły s k o tliwą k arierę jak o ak to r d u b b in g u jący w an imacjach telewizy jn y ch , zach o wali zd ro wy d y s tan s wo b ec s wo jeg o alter ego. J es zcze in n y m, jak n p . An th o n y ’emu Dan iels o wi i Petero wi M ay h ew, u d ało s ię całk o wicie zaab s o rb o wać s wo ich wewn ętrzn y ch d ro id ó w czy Wo o k ieech . „To n ie ch ęć p o s iad an ia, lecz związek p o k rewień s twa” – wy zn aje An th o n y Dan iels . „Właś ciwie lu b ię C-3 PO n a ty le, ab y ch cieć s ię n im o p iek o wać, i tu taj zaczy n a s ię s zaleń s two ” 1 . Gru p k a p o zo s tały ch ak to ró w, n a czele z Harris o n em Fo rd em, n ie zn o s i ro zmawiać o k reo wan y ch p rzez s ieb ie p o s taciach . Niek tó rzy , jak Carrie Fis h er, o k azu ją p u b liczn ie s wo ją g łęb o k ą amb iwalen cję. W 2 0 1 3 ro k u ak to rk a n ap is ała wy jątk o wo zab awn y i u s zczy p liwy lis t d o Lei Org an y : Po n o wn ie mamy o d eg rać n as zą włas n ą wers ję Do rian a Gray a. Ty : wy g ład zo n a, n ieu g ięta, o n ien ag an n y ch man ierach , zaws ze o d d an a ro zleg łemu , g o d n emu p o zazd ro s zczen ia więzien iu międ zy g alak ty czn ej p rzy g o d y . J a: co raz b ard ziej zmag ająca s ię z p o s tg alak ty czn y mi zab u rzen iami s tres o wy mi, n o s ząca two je b lizn y , z ty mi two imi n ies k o ń czen ie ciemn y mi, ab s u rd aln y mi wło s ami, k tó re mi s iwieją 2 . Głó wn i ak to rzy , k tó rzy włączy li s ię w p race n ad Imperium kontratakuje, n ie wy d awali s ię wy jątk iem o d tej reg u ły . Billy Dee Williams jes t w s k o mp lik o wan y m związk u z Lan d o Calris s ian em, k tó reg o d o ty ch czas g rał d wu k ro tn ie. Z jed n ej s tro n y s ied emd zies ięcio s ześ cio letn i ak to r n arzek a, że jeg o p o zo s tałe ro le p rzy ćmiła k reacja u p rzejmeg o h azard zis ty i ad min is trato ra M ias ta w Ch mu rach , z d ru g iej zaś ma b ard zo ro s zczen io we p o d ejś cie d o s wo jej p o s taci. Po d czas wy wiad u p rzy p o mn iał mi, że wcielał s ię w s wo ją ro lę n a p o trzeb y ws zy s tk ich med ió w: ad ap tacji NPR Imperium kontratakuje, d wó ch ed y cji g ier Star Wars: Battlefront, s erialu Robot Chicken, filmu Lego:

Przygoda, a tak że wid eo Fu n n y o rd ie.co m. J eś li Lan d o miałb y s ię p o jawić w Częś ci VII, Williams jes t g o to wy , ch o ć d o ty ch czas n ie o trzy mał p ro p o zy cji o d Lu cas filmu . Ud erza las k ą z p rzek o n an iem: „Nik t o p ró cz mn ie n ie zag ra Lan d o ” 3 . J es t jes zcze J eremy Bu llo ch , cich y i p rzy jazn y , ch o ć p ełen d y s tan s u an g iels k i d żen telmen – d o ś ć p o d o b n y d o mn ie, jeś li mo g ę to tak u jąć. J es t p rzy s to jn y , ch o ć ma s u ro wą u ro d ę, jes t tak że atlety czn y i wy s o k i, jak p rzy s tało n a b y łeg o fu tb o lis tę – czeg o n ie mo żn a p o wied zieć o mn ie, jeś li mo g ę to tak u jąć. J eg o p o s tać zad eb iu to wała w Imperium i ch o ć miał zas zczy t o d twarzać jed n ą z n ajb ard ziej k u lto wy ch p o s taci w cały m u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, wo d a s o d o wa n ie u d erzy ła mu d o g ło wy . Gd y p o zn ałem Bu llo ch a, miał n a s o b ie eleg an ck i p rążk o wan y p łas zcz, a p o n ad to b y ł u czes an y w p rzed ziałek , z wy s tający mi k o ś ćmi p o liczk o wy mi i ak cen tem ws k azu jący m n a wy s o k ie p o ch o d zen ie, co d o p ełn iało jeg o s zlach eck i imag e. Brak o wało jed y n ie ws u wan y ch p an to fli, fajk i i ras o weg o d o g a an g iels k ieg o . Tru d n o wy o b razić s o b ie więk s zą p rzep aś ć międ zy ak to rem a jeg o b o h aterem. „Two ja p o s tać d o cieb ie p rzy wiera” – p o wied ział Bu llo ch n iemal p rzep ras zający m to n em. „M ó wiłem k ied y ś mo jemu wn u k o wi – a wted y jeg o g ło s s tał s ię o ch ry p ły n iczy m u Clin ta Eas two o d a – « Pamiętaj, jes tem Bo b ą Fettem. J es tem ik o n ą» . A p o tem p o my ś lałem: Czek aj, co ty wy g ad u jes z? Czas em o g arn iają cię tak ie g łu p ie mo men ty ” 4 . Właś n ie tak : Bu llo ch b y ł ak to rem p o d h ełmem wy p o s ażo n eg o z jetp ack ło wcy n ag ró d Bo b y Fetta zaró wn o w Imperium, jak i w Powrocie Jedi. J eś li k to k o lwiek jes t b ard ziej o d jech an y n iż relaty wn ie p rzy miln y Han So lo , b ard ziej tajemn iczy o d n iep o s iad ająceg o p rzes zło ś ci Yo d y , to jes t n im właś n ie Fett. Zało żo n y o n lin e w 1 9 9 6 ro k u Th e Bo b a Fett Fan Clu b jes t s tars zy n awet o d Leg io n u 5 0 1 . Zas k ak u ją id ący w tab u n y wielb iciele tej p o s taci, jeś li weźmiemy p o d u wag ę czas ek ran o wy , jak i jej p o ś więco n o – w o ry g in aln ej try lo g ii b y ło to mn iej n iż 1 5 0 s ek u n d . Sławę zy s k ała o n a p o mimo – o ch , k o g o p ró b u ję o s zu k ać – z p o wo d u zwięzło ś ci s wo ich d ialo g ó w. Oto jeg o k wes tie w Imperium: J ak s o b ie ży czy s z. Tru p mi n iep o trzeb n y . A jak n ie p rzeży je? J es t d la mn ie s p o ro wart. Załad u jcie k ap itan a So lo d o lu k u b ag ażo weg o . W Powrocie Jedi Fett mó wi jed y n ie: Arrg g g h h h . Co

ciek awe, te k ilk ad zies iąt wy p o wiad an y ch

p rzez Fetta s łó w w wers ji

an g lo języ czn ej s tan o wi tę s amą liczb ę s łó w, k tó rej p o trzeb u je Ob i-Wan d o o p is an ia M o cy . Wn io s ek : w ś wiecie s cen ariu s za d o Gwiezdnych Wojen mn iej o zn acza więcej. Zap y tałem Bu llo ch a, czy zn ał ciek awo s tk ę k rążącą s weg o czas u p o Twitterze, mian o wicie że cało ś ć jeg o k wes tii mieś ci s ię w p o jed y n czy m tweecie razem ze s p acjami. Śmiał s ię g ło ś n o p rzez min u tę. Co zab awn iejs ze, p o wied ział mi, że p o my lił jed n ą ze s wo ich k wes tii n a p lan ie, mó wiąc: „Załad u jcie k ap itan a b ag ażo weg o d o lu k u So lo ”. Nik t g o jed n ak n ie u s ły s zał s p o d h ełmu , a d ialo g i zd u b b in g o wan o p o d o b n ie jak w p rzy p ad k u Darth a Vad era. Bu llo ch wy k azał zn aczn ie więk s zą s k ro mn o ś ć o d Pro ws e’a wo b ec s wo jej p o s taci, częś cio wo d lateg o , że jeg o p rzy ro d n i b rat b y ł ws p ó łp ro d u cen tem zaró wn o p ierws zej, jak i d ru g iej częś ci s ag i. Cały jeg o wk ład d o Imperium to zaled wie d wa d n i s p ęd zo n e n a p lan ie zd jęcio wy m. M y ś lał wó wczas , że ro la w filmie b ęd zie k o lid o wać ze s ztu k ą, w k tó rej wó wczas g rał, ale że mo że też n ią s p rawić frajd ę s wo im d ziecio m. Nie miał p o jęcia n a temat p o ch o d zen ia Bo b y – an i w u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, an i p o za jeg o g ran icami. Nie wied ział, że Geo rg e Lu cas i J o e J o h n s to n ws p ó ln ie wy my ś lili n iu an s e k o s tiu mu , n ajp ierw two rząc p ro to ty p w b ieli i n ak azu jąc jed n emu z arty s tó w z ILM b ieg an ie w n im p o Sk y walk er Ran ch , a n as tęp n ie, b ez s ło wa wy jaś n ien ia, u mies zczając wers ję w p ełn y m k o lo rze w s ierp n iu 1 9 7 8 ro k u n a p arad zie w miejs cu n aro d zin Gwiezdnych Wojen, San An s elmo , o b o k Darth a Vad era. Nie wied ział, że Fett zo s tał p rzed s tawio n y w ty m k atas tro faln y m p ro g ramie ś wiąteczn y m an i że o n s am b awił s ię n ajg o ręcej wy czek iwan ą n o wą zab awk ą w n ad ch o d zącej lin ii fig u rek Imperium kontratakuje. M o żn a b y ło o d es łać wieczk a p u d ełek z p łatk ó w ś n iad an io wy ch Ch eerio s i d o s tać fig u rk i wcześ n iej. Ken n er zad ecy d o wał p ó źn iej, że wy s trzeliwan e jetp ack i fig u rek g ro żą zak rztu s zen iem – d ziś s ą o n e n ajb ard ziej warto ś cio we i p o s zu k iwan e n a ś wiecie. To s ama k win tes en cja Fetta: n ieb ezp ieczn y i rzad k o wid y wan y . Nie, Bu llo ch n ie miał o n iczy m p o jęcia. Wied ział ty lk o , że k o s tiu m Bo b y leżał n a n im, „jak b y wy s zed ł s p o d ręk i k rawca z Sav ile Ro w”, łączn ie ze s p iczas ty mi b u tami ro zmiar 4 4 i p ó ł. „To b y ło p rzezn aczen ie” – p o wied ział. Nawet teraz ak to r ży je w b ło g iej n ieś wiad o mo ś ci k u ltu o taczająceg o jeg o b o h atera. Nie p o d o b ała mu s ię jeg o g łu p ia ś mierć w Powrocie Jedi – w wy n ik u zep ch n ięcia p rzez n iemal ś lep eg o So lo d o Wielk iej J amy Carco o n , leg o wis k a Sarlacca, b es tii, k tó ra g o p o żarła. Zd awało mu s ię, że tak właś n ie b y ło . Nig d y n ie czy tał żad n ej z p o wieś ci Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata 5 , w k tó ry ch Fett u ciek ł z Wielk iej J amy i wy ru s zy ł n a s p o tk an ie k o lejn y ch p rzy g ó d , w ty m p rzeży wan y ch

u

boku

Han a So lo . Nie s ły s zał n ig d y

h ip -h o p o weg o

k awałk a M C Ch ris a

zaty tu ło wan eg o Boba Fett’s Vette an i n ie wid ział s k eczu „Ro b o t Ch ick en ”, w k tó ry m ło wca n ag ró d flirtu je z zato p io n y m w k arb o n icie So lo n a Slav e I („two je ręce… b łag ające o tro ch ę Bo b y ”) an i p aro d y s ty czn ej rek lamó wk i „Najb ard ziej In teres u jący Ło wca Nag ró d n a Świecie” („n ig d y « n ie miał co d o teg o zły ch p rzeczu ć» ”). Na p ewn o n ie czy tał p o ś więco n eg o Fetto wi wp is u w Wo o k ieep ed ii, k tó ry liczy 3 0 ty s . s łó w, czy li jed n ą p iątą k s iążk i. Gd y Bu llo ch zaczął p o jawiać s ię n a k o n wen tach , p rzy tło czy ło g o en tu zjas ty czn e p o witan ie ze s tro n y fan ó w. Uważał, n a n ie n ie zas łu g u je zas łu g u je. Có ż tak ieg o zro b ił p o za p o my len iem s wo jej k wes tii p lan ie z n ib y -p is to letem, n iczy m Clin t min u ty ? Pró b o wał wy tłu maczy ć fan o m, h ełmem. Ale o s tatn im razem, g d y ak to r

w wato wan y m h ełmie i s p acero wan iem p o Eas two o d , p rzez n iewiele więcej n iż d wie że k ażd a o s o b a mo g ła k ry ć s ię p o d ty m s ied ział p o d czas p an elu w p o mies zczen iu

p ełn y m g eek ó w i u ży ł teg o arg u men tu , mło d y ch ło p ak ws tał z o czy ma p ełn y mi łez i p o wied ział: „Nie, ty lk o p an mó g ł g o zag rać, p an ie Bu llo ch ”. Bu llo ch ju ż więcej n ie p o d ważał s wo jej „fetto wato ś ci”. Przy jął fan d o m z o twarty mi ramio n ami, a fan d o m p rzy jął jeg o , wy s y łając mu tak ie p o d aru n k i, jak n atu raln y ch ro zmiaró w fig u rę ło wcy n ag ró d , k tó ra s to i o b ecn ie n a g ó rze jeg o s ch o d ó w. Od czas u d o czas u ak to r ży czy jej d o b ran o c p rzed u d an iem s ię d o łó żk a. „Przy p o min a mi, ab y n ie zad zierać z Bo b ą” – ś mieje s ię Bu llo ch . Najp ierw b y ł k o mb in ezo n : s zary , fu n k cjo n aln y , lek k o b ły s zczący , k rzy żó wk a d y s to p ijn eg o mu n d u ru o b y watels k ieg o z n is k o b u d żeto wy m s k afan d rem as tro n au ty z lat p ięćd zies iąty ch . Na ramio n ach ma rzep y , n a k o s tk ach – k ies zen ie z wy s tający mi n arzęd ziami i celo wo zn is zczo n e p o marań czo we n ak o lan n ik i. Pó źn iej s p iczas te b u ty , d o p as o wan e d o s to p y n o s ząceg o k o s tiu m, w p rzy p ad k u Bu llo ch a ro zmiar 4 4 i p ó ł, w mo im – 4 5 i p ó ł. W ś wiatłach s ali k o n wen tu ju ż o b lewa mn ie p o t, a jes zcze n ie d o s zed łem d o h ełmu . Nas tęp n ie mamy zb ro jo n y s aczek , k tó reg o – p rzy zn am – n ie zau waży łem w k o s tiu mie Bo b y . Po d o b n ie jak w p rzy p ad k u wielu in n y ch elemen tó w Gwiezdnych Wojen, n ab iera s en s u wy łączn ie w k o n tek ś cie cało ś ci. Pó źn iej s k ó rzan y p as z d wu n as to ma b rązo wy mi k ies zo n k ami i p łó cien n y mi to rb ami z b o k u , a tak że tu n ik a z tk an in y z trzy częś cio wy m n ap ierś n ik iem, z zary s o wan iami w mato wy m s reb rze i żó łci n a tle g łęb o k iej zielen i k h ak i. Nic d ziwn eg o , że wo k ó ł tej zb ro i zawiązało s ię g lo b aln e s to warzy s zen ie o n azwie M an d alo rian M ercs , a n iek tó rzy fan i ży wią wo b ec

n iej co ś , co o p is u ją jak o „fett-y s z”. A ja? Czu ję s ię z jed n ej s tro n y s zczęś liwy z p o wo d u u zn an ia, a z d ru g iej całk o wicie ab s u rd aln ie. Zg o d n ie z Wo o k ieep ed ią fik cy jn y właś ciciel k o s tiu mu ma p o n ad 1 ,8 2 wzro s tu . Ob awiam s ię, że jes tem za n is k i n a ło wcę n ag ró d . Na s zczęś cie M ich ael Carras co , rzeczy wis ty właś ciciel, jes t mo jeg o wzro s tu . Ten ag en t n ieru ch o mo ś ci, zn an y tak że jak o TK-0 5 3 4 , jes t s ztu rmo wcem z g arn izo n u Alp in e, n ależąceg o d o Leg io n u 5 0 1 . W zamian za d atek n a rzecz n ajp iln iejs zej ak cji d o b ro czy n n ej w ty m mo men cie – zak u p u n o weg o zes tawu k o lan d la Petera M ay h ew – p o n ad d wu metro weg o ak to ra zn an eg o z ro li Ch ewb ack i, ab y mó g ł ws tać z wó zk a i zn ó w wcielić s ię w ro lę Ch ewieg o w Częś ci VII – Carras co zg o d ził s ię wy p o ży czy ć mi s wó j k o s tiu m Fetta, czeg o zwy k le Leg io n 5 0 1 n ie ro b i d la o s ó b z zewn ątrz. To p rawd ziwe d zieło s ztu k i: z d wiema lu b trzema wars twami farb y , n ało żo n y mi w celu u zy s k an ia właś ciweg o , s faty g o wan eg o wy g ląd u , rep rezen tu je p ó ł ro k u ciężk iej p racy s wo jeg o właś ciciela. Umo co wu je jetp ack i, p o d k reś lając, że to „jed y n a rzecz w ty m k o s tiu mie, k tó rej n ie mo żes z zało ży ć s am” – i p o d aje mi ten k u lto wy h ełm, n o s zący ś lad y u ży wan ia, p o ry s o wan y i zn is zczo n y o d k u l tam, g d zie trzeb a. Wewn ątrz h ełmu n ie jes t an i tak d u s zn o , an i wid o czn o ś ć n ie jes t tak a zła, jak to s o b ie wy o b rażałem. M an d alo rian ie, z k tó ry ch Bo b a s ię wy wo d zi, mieli n o s a, wy p o s ażając s ię w p rzes ło n y , p rzez k tó re mo żn a zo b aczy ć włas n e s to p y . Sztu rmo wcy mijają mn ie, k iwając g ło wami z ap ro b atą. „Uważaj” – p rzes trzeg a mn ie jed en z n ich . – „Bo b ie n ie d ają s p o k o ju ”. Carras co p o d aje mi mó j k arab in ek Blas Tec EE3 , p o k azu je, jak g o trzy mać, i o d p ro wad za n a d ó ł. Otrzy mu jemy es k o rtę s ztu rmo wcó w. Przech o d zę p rzez k u rty n y , p ro wad zo n y o k rzy k ami tłu mu Co mic-Co n . To d o ś ć o s załamiające u czu cie, więc id ę p o wo li, o s tro żn ie, trzy mając mo cn o k arab in i ro zg ląd ając s ię wo k ó ł, ab y n a n ic n ie wp aś ć. M artwię s ię, s tarając wczu ć s ię w ro lę, a p o tem p rzy p o min am s o b ie, że te ru ch y s ą jej częś cią. Ro b ię d o k ład n ie to , co p o win ien em: id ę p o wo li i g ro źn ie. Po p ro s tu zach o waj s p o k ó j. Nie wiem, co p o win ien em p o wied zieć, d o p ó k i n ie p rzy p o min am s o b ie, że Fett jes t właś ciwie in tro werty k iem. Carras co rad zi, ab y m p o d n ió s ł jed n ą o d zian ą w ręk awicę d ło ń d o p rzes ło n y w g eś cie s k an o wan ia tłu mu jak ąś częs to tliwo ś cią p o d czerwo n ą, p o s zu k u jąc celó w. Częś ć mn ie p ró b u je p o wied zieć: „Nie b ąd ź g łu p i”. A p o tem zaczy n am to ro b ić, wczu wam s ię i o k azu je s ię, że p rzy ciąg am u wag ę. Nag le o tacza mn ie tłu m i p ro s i o zd jęcia. Zan im to s o b ie u ś wiad amiam, n awiązu ję więź z tłu mem g ło s em Bo b y . „Pewn ie tak ” – mó wię d o u ś miech ający ch s ię d zieciak ó w z wielk imi o czy ma, g d y

p ro s zą, czy mama lu b tata mo g ą zro b ić zd jęcie s martfo n em. „Nie ma ich n a mo jej liś cie”. A p o tem jed en o ś mio latek z p o targ an y mi, b rązo wy mi wło s ami i zmars zczo n y mi b rwiami, p rzy p o min ając mi b ard zo s ieb ie s ameg o w ty m wiek u , p o d ch o d zi i zad aje tak ie p y tan ie, jak ie ja s am zad ałb y m wó wczas Bo b ie: „Hej – mó wi z n u tą n iewin n ej p o d ejrzliwo ś ci, jak b y p y tał Święteg o M ik o łaja, d laczeg o n ie p rzy b y ł n a Gwiazd k ę – jak u d ało ci s ię u ciec Sarlacco wi?” Sarlacc, rzecz o czy wis ta, p o win ien trawić s wo je o fiary p rzez ty s iąclecie. J ak Bo b ie u d ało s ię mu u mk n ąć? M g liś cie p amiętałem wy tłu maczen ie z k art s erii k o mik s o wej zaty tu ło wan ej Mroczne Imperium. M ó g łb y m wy ciąg n ąć s martfo n i s p rawd zić to g d zieś w trzy d zies to ty s ięczn y m wp is ie p o ś więco n y m Bo b ie w Wo o k ieep ed ii, ale w ten s p o s ó b p rawd o p o d o b n ie zep s u łb y m ilu zję. Po za ty m n ie b y łem d o k o ń ca p ewn y , o co d zieciak p y ta. By ć mo że jed y n ie o g ląd ał filmy i jeg o p y tan ie o zn acza: jak to mo żliwe, że s to is z tu taj, teraz, p rzed e mn ą? Wy tłu macz s ię n aty ch mias t, Pan ie M ający -By ć-Trawio n y Ło wco Nag ró d . Sk ło n n o ś ć d o zwięzło ś ci wy p o wied zi Bo b y jes t mo ją s zan s ą. Po ch y lam s ię n ad ch ło p cem i u ży wam mo jeg o n ajg łęb s zeg o , n ajb ard ziej zach ry p łeg o g ło s u – „J eremy Bu llo ch w wers ji Clin ta Eas two o d a” – wy p o wiad ając mag iczn e s ło wa: „M am jetp ack ”. Twarz d zieciak a ro zjaś n ia s ię n iczy m ek s p lo d u jąca Gwiazd a Śmierci, a ja p rzeży wam jed en z ty ch u lo tn y ch mo men tó w mag ii Gwiezdnych Wojen. Szu k ałem wy jaś n ien ia, d laczeg o Leg io n 5 0 1 ro b i to , co ro b i, i d o s tałem więcej, n iż p rag n ąłem. Czu ję s ię, jak b y m właś n ie s two rzy ł alb o o calił fan a Gwiezdnych Wojen. M ich ael Carras co u ś miech a s ię s zero k o i p o k azu je mi k ciu k w g ó rę. A ja łap ię s ię n a my ś li, że mó g łb y m ro b ić to cały czas . „To d o ś wiad czen ie cię zmien i, g d y u jrzy s z p ro mien iejące n a twó j wid o k twarze d zieciak ó w p rzech o d zący ch o b o k ” – o b iecał mi Alb in J o h n s o n . I miał rację. Właś ciwie zamas k o wan y k o s tiu m zło czy ń cy jes t two im p as zp o rtem d o u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. Przez ch wilę b y łem ty m facetem w M ieś cie w Ch mu rach , ś wiad k iem zamro żen ia Han a So lo , zab ierający m g o n a Slav e I p rzez b iałe k o ry tarze, n ak azu jący m załad o wać k ap itan a Carg o d o ład o wn i So lo . Po zu ję d o zd jęć o b o k p ełn o wy miaro weg o So lo w k arb o n icie, n ależąceg o d o g arn izo n u Alp in e – k ażd y p o rząd n y g arn izo n p o trzeb u je tak ieg o – a my ś lami jes tem p rzy Lu cas ie, k tó ry u b o lewał n ad ty m, że ju ż „n ie wo ln o mu ” s p acero wać p o tak ich n erd o ws k ich k o n wen tach . J eś li mó g łb y to ro b ić w 1 9 8 0 ro k u , ch o ćb y w p rzeb ran iu Bo b y Fetta, i d o ś wiad czy łb y to warzy s zący ch mu emo cji, b y ć mo że n ie zab iłb y ło wcy

n ag ró d w tak g wałto wn y s p o s ó b . J es t tak że s zan s a, ch o ć n ik ła, że z tak im p o ś p iech em n ie s tarałb y s ię ro związać ws zelk ich wątk ó w s ag i, a p o tem n ie zas trzeliłb y jej i n ie p o g rzeb ałb y ciała w les ie.

1 An th o n y Dan iels , wy wiad au to ra, 2 5 lip ca 2 0 1 3 . 2 C. Fis h er, Letter to Leia, Bu llettM ed ia, 4 s ty czn ia 2 0 1 3 , h ttp ://b u llettmed ia.co m/article/ch aracter-s tu d y -carrie-fis h er-mak es -p eace-with p rin ces s -leia. 3 Billy Dee Williams , wy wiad au to ra, 2 9 marca 2 0 1 3 . 4 J eremy Bu llo ch , wy wiad au to ra, 2 5 lip ca 2 0 1 3 . 5 W 2 0 1 4 ro k u p o wieś ci – o k reś lan e wcześ n iej jak o EU (s k ró t o d an g iels k ieg o termin u Expanded Universe), a n as tęp n ie jak o „p o wieś ci Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata”, zap o czątk o wan e k s iążk ą Spotkanie na Mimban au to rs twa Alan a Dean a Fo s tera z 1 9 7 8 ro k u , ro zb u d o wu jące wied zę o ś wiecie zn an y m z filmó w – n azwan o „leg en d ami” i o ś wiad czo n o , że EU n ie b ęd ą ju ż trak to wan e jak o częś ć ro zwijan eg o wraz z n o wy mi filmami k an o n u [p rzy p . tłu m.].

XVII KONIEC JEDI? Latem 1 9 8 1

ro k u wy czerp an y Geo rg e Lu cas u d zielił n ajd łu żs zej w s wo jej k arierze s erii o d p o wied zi n a zad awan e mu p y tan ia. Py tający m b y ł amery k ań s k i fan o ws k i mag azy n s cien ce fictio n „Starlo g ”, k tó ry n aro d ził s ię w ty m s amy m ro k u , co Gwiezdne Wojny, i d o ras tał z n imi. „Nie ch cę za b ard zo ro zg n iewać was zy ch czy teln ik ó w – p o wied ział filmo wiec zało ży cielo wi „Starlo g ” Kerry ’emu O’Qu in n o wi – ale Gwiezdne Wojny to ty lk o film” 1 . To zas k ak u jące o ś wiad czen ie z u s t k o g o ś , k to s p ęd ził więk s zo ś ć o s tatn iej d ek ad y , marząc o ś wiecie p rzed s tawio n y m n a filmach , ale wy rażało o n o tak że g łęb o k ą amb iwalen cję, z jak ą Lu cas p o s trzeg ał s wo je n ajb ard ziej p o d ziwian e d zieło . Teraz p rzy g o to wy wał s ię d o wy p ro d u k o wan ia jes zcze jed n eg o s eq u ela p rzed s ch o wan iem fran czy zy , k tó ra p rzejęła k o n tro lę n ad jeg o ży ciem, w ciemn y m s ch o wk u i wy ru s zen iem n a ś cieżk ę n o wy ch wy zwań filmo wy ch . Pis ał wó wczas co ś , co n azy wało s ię Zemstą Jedi – w ty tu le filmu „p o wró t” zmien iał s ię n a „zems tę” zależn ie o d s zk icu – i p lan o wał u d ać s ię d o Lo n d y n u w p o s zu k iwan iu reży s era. Ró wn o cześ n ie zak o ń czy ł p o s tp ro d u k cję Poszukiwacze zaginionej Arki, p ierws zeg o filmu z s erii p rzy g ó d In d ian y J o n es a – marzen ia Lu cas a wcielo n eg o w ży cie ws p ó ln ie ze Stev en em Sp ielb erg iem – Sp ielb erg g o wy reży s ero wał, a Lu cas z rad o ś cią zad o wo lił s ię ro lą p ro d u cen ta wy k o n awczeg o . Lu cas o wie ad o p to wali n ied awn o d ziewczy n k ę, Aman d ę Em, k tó rej p o jawien ie s ię zmien iło p o g ląd y reży s era n a ży cie. Żo n a zamęczała g o o k o lejn e u rlo p y (co ś d ziało s ię z M arcią, o czy m n ie ws p o mn iał O’Qu in n o wi, co ś , czeg o n awet Aman d a n ie mo g ła n ap rawić). Pro ces p is an ia s cen ariu s za „n ig d y n ie ro b i s ię łatwiejs zy ”. Dlaczeg o zn ó w p raco wał p o 1 2 g o d zin d zien n ie? Najs ły n n iejs zy filmo wiec ś wiata n ie g wiazd o rzy ł mo że jak Greta Garb o , ale b y ł zmęczo n y s ławą. „To s tało s ię p o mimo mo ich n ajwięk s zy ch wy s iłk ó w – wy zn ał O’Qu in n o wi – i to co ś , czeg o n ap rawd ę n ie ch ciałem”. Przy zn ał s ię d o k ilk u wy wiad ó w ro czn ie, ab y lu d zie n ie my ś leli, że jes t eremitą. Cy n iczn ie tłu maczy ł p o wo d y zain teres o wan ia med ió w jeg o o s o b ą: „Ch o d zi wy łączn ie o p ien iąd ze. Ich [p ras y ] n ie o b ch o d zą filmy . On i my ś lą jed y n ie: « Ran y , ten k o leś jes t n ap rawd ę

b o g aty !» ”. J eś li zaś ch o d zi o k ry ty k ó w filmo wy ch , też n ie b y li warci złaman eg o g ro s za: o n i „n ie wy o b rażają s o b ie, ile wy s iłk u , b ó lu i walk i to ws zy s tk o k o s zto wało ”. Wy s iłek , b ó l i walk a k rąży ły ws zęd zie wo k ó ł Lu cas a: n iemal k ażd y z jeg o p rzy jació ł zaan g ażo wał s ię w jak iś p ro b lematy czn y , k ip iący o d efek tó w s p ecjaln y ch film. Hal Barwo o d i M atth ew Ro b b in s u to n ęli w Pogromcy smoków – filmie, k tó ry miał d o p ro wad zić d o o d ejś cia Barwo o d a z b ran ży filmo wej i ro zp o częcia p racy p rzy p ro jek to wan iu g ier; a J o h n M iliu s p is ał d o Lu cas a lis ty , w k tó ry ch d awał u p u s t s wo im zamiaro m o d ejś cia ze s tan o wis k a reży s era p rzy Conanie Barbarzyńcy. Oto k o lejn e k łams two tk wiące w p o ws zech n y m p o g ląd zie, że Lu cas i Sp ielb erg b y li jed y n y mi filmo wcami zain teres o wan y mi wy s o k o b u d żeto wy m k in em s cien ce fictio n , fan tas y czy p rzy g o d o wy m: b y li raczej jed y n y mi, k tó ry ch s tać b y ło n a wy p ro d u k o wan ie tak ich filmó w b ez wy ry wan ia s o b ie zb y t d u żej ilo ś ci wło s ó w z g ło wy . Lu cas n o n s zalan ck o zb y ł p y tan ie O’Qu in n a n a temat teg o , czy Gwiezdne Wojny b y ły „ważn y m filmem” lu b „o d mien iały ży cie”. Reak cja n a n ie „zb iła g o z tro p u ”. Og ó ln ie rzecz b io rąc, jeg o p rzes łan ie d o fan ó w b rzmiało : d ajcie s o b ie s p o k ó j z p rzes ad n ą an alizą. A n ajlep iej w o g ó le n ie an alizu jcie: Ci, k tó rzy mó wią, że to g łu p o ta i p ap k a d la u my s łu , reag u ją n a o p in ie in n y ch , twierd zący ch , że to n ajws p an ials za rzecz o d czas ó w wy n alezien ia p o p co rn u . Ob y d wie g ru p y my lą s ię. To ty lk o film. Og ląd as z g o i d o b rze s ię b awis z – tak jak p o d czas o g ląd an ia zach o d u s ło ń ca. Nie mu s is z martwić s ię jeg o zn aczen iem. M ó wis z p o p ro s tu : „O! To b y ło ś wietn e”. Zn aczen ie Imperium kontratakuje d la Lu cas filmu p o leg ało n a ty m, że firma zaro b iła n a n im zd ro we 9 2 mln d o laró w – i d o p rawd y to b y ło ś wietn e. Ale film k o s zto wał ró wn ież Lu cas a zn aczn ie więcej jeg o włas n y ch p ien ięd zy , czas u i o s o b is teg o zaan g ażo wan ia, n iż p o czątk o wo zak ład ał. Ko n ieczn o ś ć p o leg an ia n a b an k ach , a n as tęp n ie zaciąg n ięcia p o ży czk i w wy twó rn i Fo x n ap ełn iła g o g o ry czą. Nie zamierzał zn ó w p rzez to p rzech o d zić, więc zmu s ił wy twó rn ię d o d ziałan ia. J u ż w 1 9 7 9 ro k u Lu cas film zas u g ero wał, ab y wy twó rn ia Fo x p rzek azała 2 5 mln d o laró w n a rzecz p raw d o d y s try b u cji trzecieg o filmu z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen w ramach p o ży czk i, k tó ra miała zo s tać s p łaco n a z k as o wy ch wp ły wó w z filmu . Szefo wie wy twó rn i zap ro p o n o wali 1 0 mln , więc Lu cas wy co fał s ię z u mo wy . Neg o cjacje ciąg n ęły s ię p rzez k o lejn e d wa lata, ale w k o ń cu Lu cas zaak cep to wał k wo tę. Zaws ze to co ś , ch o ć k wo ta b y ła d alek a o d tej, n a k tó rą liczy ł, a ró żn icę mu s iał p o k ry ć

z włas n ej k ies zen i. J eś li w ży ciu Lu cas a międ zy latami 1 9 8 0 a 1 9 8 3 mo żn a mó wić o jak iejś s tałej, to b y ła n ią p ró b a ś ciąg an ia cu g li ws zy s tk iemu , co wy my k ało mu s ię s p o d k o n tro li. Tak d ziało s ię z jeg o włas n y mi g o d zin ami p racy . Gwiezdne Wojny zd ecy d o wan ie mu s ię wy my k ały , p rzez co Lu cas zd ecy d o wał s ię ro związać ws zy s tk o w trzecim i (jak n a razie) o s tatn im filmie. Wy twó rn ia Lu cas film, p o d zielo n a n a Eg g Co mp an y , z s ied zib ą w Lo s An g eles , o raz jej k reaty wn ą o d n o g ę z M arin , ró wn ież wy mk n ęła mu s ię s p o d k o n tro li – p rezes firmy Ch arles Web er miał zas ad n iczo in n ą wizję jej p rzy s zło ś ci n iż Lu cas , ch cąc ro zwijać firmę i ro zd y s p o n o wy wać jej mien ie p o międ zy ró żn e b ran że p rzemy s ło we, w ty m b ran żę en erg ety czn ą. Web er ch ciał s two rzy ć o b raz s u k ces u , ab y ws zy s cy w Eg g Co mp an y , w ty m n awet s ek retark i, jeźd zili d ro g imi au tami firmo wy mi. Ty mczas em J o e J o h n s to n z Lu cas film No rth n ie b y ł n awet w s tan ie zmu s ić firmy d o zap łacen ia 1 3 d o laró w za elek try czn ą temp eró wk ę d o o łó wk ó w, a ro zmies zczan e ws zęd zie n ak lejk i p rzy p o min ały p raco wn ik o m, żeb y g as ić ś wiatło p rzy o p u s zczan iu p o mies zczen ia. Lu cas led wie to lero wał h o jn o ś ć Web era, a d efin ity wn y k o n iec n as tąp ił, g d y Web er zas u g ero wał, że Sk y walk er Ran ch – o b ecn ie w trak cie b u d o wy i o czek u jące n a s fin an s o wan ie z d o ch o d ó w z s eq u ela Gwiezdnych Wojen, n ad czy m u s iln ie p raco wał Kers h n er – b y ło zb ęd n y m wy d atk iem. W s ty czn iu 1 9 8 1 ro k u Lu cas n ag le zwo ln ił Web era, p o d o b n ie jak p o ło wę p o łu d n io wej d y wizji Lu cas filmu , a res zcie n ak azał p rzep ro wad zk ę n a p ó łn o c. Przewid zian o h o jn e o d p rawy i s ześ cio mies ięczn e p en s je n a czas p o s zu k iwan ia n o wej p racy , ale n ie b y ło o d wro tu . Sk y walk er Ran ch miało s tać s ię n o wą k waterą g łó wn ą firmy i jej ś więto ś cią. J ed n o cześ n ie ILM p o s zerzy ło s wo ją d ziałaln o ś ć – n ie ty lk o w celu zap ewn ien ia zy s k u Lu cas filmo wi w o k res ie międ zy k o lejn y mi filmami, ale tak że zatrzy man ia ek ip y o d efek tó w s p ecjaln y ch p rzed u cieczk ą. Star Trek (1 9 7 9 ) miał ro zp o cząć erę całk o witej d o min acji ILM w b ran ży , u twierd zo n ą n as tęp n ie d zięk i Poszukiwaczom zaginionej Arki latem 1 9 8 0 ro k u . W p o ró wn an iu z Imperium kontratakuje film Poszukiwacze b y ł b u łk ą z mas łem. Wy twó rn ia Paramo u n t wy k ład ała p ien iąd ze. Sp ielb erg b y ł u ro d zo n y m reży s erem, w d o d atk u miał n iewiary g o d n ie b y s trą i zd o ln ą n o wą as y s ten tk ę k iero wn ik a p ro d u k cji, Kath leen Ken n ed y . Lu cas n azwał p racę p rzy filmie n ajlep s zą zab awą n a p lan ie w d o ty ch czas o wej k arierze – a led wie p o trzeb o wał w o g ó le tam b y ć. J eś li Gwiezdne Wojny mo żn a p o ró wn ać d o p racy w k o p aln i s o li, to Imperium kontratakuje b y ły b y zatru d n ien iem d o tej p racy in n y ch (p o ty m, jak s amemu wzięło s ię k ilk a s zy ch t

i rwie s ię wło s y z g ło wy , wid ząc, jak p raco wn icy led wie wy rab iają n o rmę, p o trzeb n ą d o p o ws trzy man ia b an k u p rzed p rzejęciem k o p aln i), a wted y Poszukiwaczy mo żn a p o ró wn ać d o zamó wien ia o b iad u u n ajlep s zeg o n a ś wiecie s zefa k u ch n i zg o d n ie z two im p rzep is em, a p o tem ty lk o d o d an ia s zczy p ty s o li o d czas u d o czas u . Co więcej, Poszukiwacze zaro b ili więcej o d Imperium. Któ ry film n ak ręcilib y ś cie ch ętn iej p o n o wn ie? Gary Ku rtz twierd zi, że Lu cas a o d mien iło jeg o d o ś wiad czen ie p rzy Poszukiwaczach, że o d teg o mo men tu zaczął wy p o wiad ać s ię cy n iczn ie n a temat p o p u larn y ch filmó w, w k tó ry ch emo cje i p rzeciek i wy mu s zały p o trzeb ę fab u ły d la d o ro s ły ch . Up iera s ię tak że, że wczes n a wers ja trzecieg o filmu n ie miała wp rawd zie Ewo k ó w, ale miała zn aczn ie mro czn iejs ze zak o ń czen ie, w k tó ry m Imp eriu m zo s tało o s tateczn ie p o k o n an e, co k o s zto wało ży cie Han a, o d ejś cie Lu k e’a w s amo tn o ś ci, a p o zo s tawien ie Lei, b y s amo tn ie k iero wała s zczątk ami Reb elii. Szk ic wy ląd o wał w k o s zu p o Poszukiwaczach częś cio wo z p o wo d u „ro zmó w z d ziałem mark etin g u o raz p ro d u cen tem zab awek ”, k tó ry n ie ch ciał u ś miercen ia jed n eg o z g łó wn y ch b o h ateró w, i d lateg o o b y d waj zg o d zili s ię, że mu s i o d ejś ć z fran czy zy . „Po p ro s tu n ie ch ciałem ro b ić k o lejn eg o atak u n a Gwiazd ę Śmierci” – mó wi Ku rtz 2 . M imo to Ku rtz n ie jes t zb y t wiary g o d n y m ś wiad k iem, jeś li mó wimy o ro zwo ju Powrotu Jedi. Od s zed ł z firmy zajmu jącej s ię p ro d u k cją Gwiezdnych Wojen w g ru d n iu 1 9 7 9 ro k u , jes zcze zan im zak o ń czo n o p ro d u k cję Imperium i s p o ro p rzed p o ws tan iem s cen ariu s za d o Powrotu Jedi. Ho ward Kazan jian zajął jeg o miejs ce p rzy d ru g iej częś ci, ab y p o mó c Lu cas o wi u d o b ru ch ać b an k i; o d ejś cie Ku rtza u p u b liczn io n o w n o tce p ras o wej d wa mies iące p rzed p remierą Imperium. Do teg o czas u b y ł o n g łęb o k o zaan g ażo wan y w p rzed p ro d u k cję filmu fan tas y mis trza M u p p etó w J ima Hen s o n a Ciemny kryształ, k ręco n eg o w Els tree, p o p rzeciwn ej s tro n ie u licy o d Muppetów. Do teg o p ro jek tu Hen s o n n amawiał Ku rtza p rzez lata. Ciemny kryształ b y ł n a ty le p rzep ełn io n y elemen tami mito lo g iczn y mi, że u d erzy ł w s tru n ę jeg o relig io zn awczy ch zain teres o wań . Ku rtz zmien ił k raj zamies zk an ia, a Lu cas wy d awał s ię zad o wo lo n y z ro zs tan ia. Czy is tn iała mro czn iejs za wers ja Powrotu Jedi? Nie – wed łu g n ied awn o o p u b lik o wan eg o i n ajwy raźn iej wy czerp u jąceg o zap is u arch iwu m The Making of „Return of the Jedi” (2 0 1 3 ). J eg o twó rca, J .W. Rin zler, zag łęb ił s ię w trzy wczes n e, n ied ato wan e s zk ice s cen ariu s za Lu cas a, w ty m w jed en zajmu jący n iewiele p o n ad s tro n ę. Nawet w n im zn ajd o wała s ię Gwiazd a Śmierci i małe n ied źwied zio wate s two rzen ia zwan e Ewak ami (s ą ró wn ież Yu s s emo wie, k tó rzy n a s zk icach k o n cep tu aln y ch au to rs twa

Ralp h a M cQu arrieg o i J o eg o J o h n s to n a s ą ch u d zi i ró wn ie wy s o cy , jak Ewak o wie b y li n is cy ). Gd y p o d k reś liłem to w ro zmo wie z Ku rtzem, wy co fał s ię i p o wied ział, że ch o d ziło mu o p o p rzed n ie d y s k u s je n a temat trzecieg o filmu p o d czas p rac n ad Imperium. „Nie wiem, czy to w o g ó le d o tarło d o etap u k o mp letn eg o zary s u h is to rii” – o zn ajmił. „Po rzu co n o te p o my s ły n a wczes n y m s tad iu m jak o zb y t melan ch o lijn e”. Po p u larn y mit g ło s i, że Lu cas z p o czątk u n ap is ał s cen ariu s z, w k tó ry m ro lę Ewo k ó w mieli o d g ry wać Wo o k iee, a n azwę d la mis io waty ch is to t wy my ś lił, o d wracając s y lab y wook i iee. Ale Ewo k , jak k o lwiek b y g o n ie wy mawiać, zo s tał zain s p iro wan y In d ian ami M iwo k , rd zen n y mi mies zk ań cami h rab s twa M arin . J eś li ch o d zi o Wo o k ieech , o d n o s zą s ię d o zak o ń czen ia p ierws zeg o s zk icu Gwiezdnych Wojen. „Cała h is to ria o p ierała s ię właś ciwie n a p ry mity wn y m s p o łeczeń s twie, p o k o n u jący m n a k o ń cu Imp eriu m” – p o d s u mo wał Lu cas . Ale Wo o k iee o d d awn a ju ż s tali s ię zn aczn ie b ard ziej wy rafin o wan ą ras ą; zau ważcie, że p rzecież Ch ewb acca p o trafi p ilo to wać i n ap rawić s tatek k o s miczn y . Lu cas n ie mó g ł u ws teczn ić ich w ro zwo ju . Wied ział też, że ch ce, ab y Ewo k o wie p o mo g li w zn is zczen iu Gwiazd y Śmierci w s p o s ó b , jak i s two rzo n y d awn o , d awn o temu s zk ic p rzewid y wał d la Wo o k ieech , więc p o trzeb o wał, ab y Imp eriu m zb u d o wało jes zcze jed n ą lu b d wie. Po trzeb o wał wp ro wad zić p o s tać Imp erato ra, k tó reg o wid zian o n a h o lo g ramie w Imperium kontratakuje, a k tó ry n ad al czek ał, b y o d eg rać s wo ją ro lę. Res zta s cen ariu s za b y ła jeg o zd an iem k o n ieczn y m wy p ełn iaczem, aczk o lwiek b y ł to wy p ełn iacz z mis ją ro zwik łan ia s y tu acji Han a So lo – k arb o n ito weg o zab ezp ieczen ia n a wy p ad ek , g d y b y Harris o n Fo rd o d mó wił u d ziału w trzecim filmie. Lu cas wy jaś n iał: M u s iałem wy my ś lić k o lejn e s to s tro n , ab y zło ży ć to w cało ś ć, p o n ieważ Han So lo zy s k ał tak ą p o p u larn o ś ć, a ja u zn ałem, że fajn ie b y ło b y wró cić n a Tato o in e 3 . I n ie ch o d zi o to , że Lu cas miał ju ż ak to ra d o tej ro li n a etap ie ws tęp n eg o zary s u – Harris o n Fo rd wciąż n ie zg o d ził s ię wró cić, a ro la zamro żo n eg o w k arb o n icie Han a wy d awała s ię w p rawd ziwy m ży ciu tak s amo n iep ewn a, jak p o d k o n iec Imperium. O wiele b ard ziej k o mu n ik aty wn y o d Lu cas a Kazan jian o b jął s tery i razem ze s wo im ag en tem o s o b iś cie p rzek o n ał Fo rd a d o p o wro tu (ak to r p ó źn iej teg o żało wał). „W p o rząd k u – zad ek laro wał Lu cas p o o trzy man iu wieś ci o d Kazan jian a – ro zmro zimy g o ”. W trzecim i n ajp ełn iejs zy m n ied ato wan y m p o d s u mo wan iu Powrotu Jedi, n ap is an y m

p rawd o p o d o b n ie w 1 9 8 0 ro k u , Lu cas u mieś cił n o tk ę o b o k imien ia Lei. Zn alazła s ię n a s amy m k o ń cu s zk icu , w o p is ie ś więto wan ia Ewo k ó w, p o ty m, jak reb elian ci zn is zczy li Gwiazd ę Śmierci i p o k o n ali Imp eriu m. By ło to jed n o s ło wo , ale o jak że o g ro mn y m wp ły wie n a całą fran czy zę: „Sio s tra!” p o twierd zało p o d jętą właś n ie d ecy zję w tej k wes tii.

–

z

wy k rzy k n ik iem, co

Pierws zy k o mp letn y s cen ariu s z d o Powrotu Lu cas n ap is ał s am – n ie b y ło ty m razem n ic n a k s ztałt s zk icu Leig h Brack ett – o d o s o b n io n y w s wo jej p is ars k iej wieży w s ty czn iu i lu ty m 1 9 8 1 ro k u . Lu k e d o wiad u je s ię co n ieco n a temat ro d zeń s twa, a p o tem wied za ta p o p ad a w zap o mn ien ie aż d o o s tatn ich p artii s cen ariu s za, g d zie jes t ró wn ież jak b y p o mijan a i trak to wan a b ard zo p o b ieżn ie. Wid zimy , jak Lu k e ro zmawia z Leią w tle, p o d czas g d y n a p ierws zy m p lan ie Han k ręci g ło wą z n ied o wierzan iem: „J ej b rat! Po p ro s tu n ie wierzę”. Kto b y p o my ś lał? W h is to rii Gwiezdnych Wojen n iewiele d ecy zji – w ty m ta o u czy n ien iu J ar J ar Bin k s a b o h aterem p req u eli – b y ło tak n iezmiern ie k o n tro wers y jn y ch , jak d ecy zja o u czy n ien iu Lei s io s trą Lu k e’a. W k o ń cu ten tró jk ąt miło s n y p rzez s ześ ć lat trwał w p o p u larn ej ś wiad o mo ś ci. Fan i ś miali s ię z p o cału n k u „n a s zczęś cie”, k tó ry m Leia o b d arzy ła Lu k e’a p rzed ws p ó ln ą s cen ą n a lin ie, i k rzy czeli z rad o ś ci, g d y o b d arzy ła g o d łu żs zy m, b ard ziej zmy s ło wy m p o cału n k iem w p u n k cie med y czn y m w Imperium. Teraz o k azało s ię, że k ażd y fan trzy mający k ciu k i za ich związek ws p ierał k aziro d ztwo . Decy zja mo g ła d efin ity wn ie ro związać p ro b lem, z k im Leia miała s ię o s tateczn ie związać – z Lu k e’em czy z Han em – ale p o zo s tawiała p o czu cie n ies mak u . Nawet p o mijając ó w n ies mak , u jawn ien ie p o k rewień s twa b o h ateró w mo g ło s twarzać wrażen ie n ad miaru wątk ó w ro d zin n y ch . Vad er jak o o jciec Lu k e’a s p rawiał, że wid zo wie ws trzy my wali o d d ech , ale Leia jak o jeg o s io s tra wy wo ły wała co n ajwy żej zmars zczen ie b rwi. Nawet M ark Hamill, g rający w p ięćd zies ięciu o d cin k ach Szpitala miejskiego, u ważał, że ta o p era my d lan a p o s zła o k ro k za d alek o . Ak to r ws p o min a: „Po wied ziałem: « No , d ajcie s p o k ó j» ”. To b y ła n ap rawd ę k iep s k a p ró b a p rzeb icia wątk u Vad era. Żarto wał, że Bo b a Fett p o win ien zd jąć h ełm i zro b ić Lu k e’o wi jes zcze jed n ą n ies p o d zian k ę: „O mó j Bo że, to mama!” 4 . J ak d łu g o Lu cas ro zważał to s io s trzan e o b jawien ie? W o b s zern ej k s ięd ze Lu cas filmu , zaty tu ło wan ej The Making of „Star Wars” (2 0 0 8 ), Rin zler d o k o n ał mało p rzek o n u jąceg o o d wo łan ia d o s u g es tii, że p o czątk i teg o p o my s łu s ięg ają czas ó w, g d y Lu cas zd ecy d o wał s ię zmien ić Lu k e’a Stark illera w d ziewczy n ę, a p o tem zn ó w w ch ło p ca, zan im s zy b k o p rzes zed ł d o d y g res ji n a temat teg o , jak częs to b liźn ięta wy s tęp u ją w mito lo g ii. J ed n ak to wy jaś n ien ie ig n o ru je wy p o wied ź Lu cas a d la Alan a

Dean a Fo s tera z 1 9 7 5 ro k u n a temat d ru g iej k s iążk i, k tó rą au to r miał n ap is ać: „W n as tęp n ej k s iążce ch cę, żeb y Lu k e p o cało wał k s iężn iczk ę” 5 . I tak też s ię s tało , co więcej, p rzy tu lali s ię i b ezczeln ie flirto wali. Fo s ter p o zo s taje n ieu g ięty w k wes tii teg o , czy Lu cas miał ch o ćb y n ik łe p rzeczu cie, k im Leia miała s ię o k azać, a b y ło k u temu wiele o k azji p rzed wy d an iem Spotkania na Mimban. „To wp ro wad za d o k s iążk i d ziwn y d res zczy k ” – zau waża Fo s ter. „On n a p ewn o o d razu b y g o wy ch wy cił, g d y b y b y ł p ewien , że mają b y ć ro d zeń s twem” 6 . Bard ziej p rawd o p o d o b n e wy d aje s ię, że Lu cas p ró b o wał związać lu źn e wątk i, p o zo s tawio n e w n iezamierzo n y s p o s ó b n a k o ń cu Imperium kontratakuje. Gd y Lu k e p rzed wcześ n ie o p u s zcza s zk o len ie J ed i, ab y p o mó c p rzy jacio ło m w M ieś cie w Ch mu rach , a d u ch Ob i-Wan a u b o lewa, że b y ł „n as zą o s tatn ią n ad zieją”, Yo d a mó wi zło wro g o : „J es t jes zcze jed en ”. Lu cas s twierd ził, że w zało żen iu ta k wes tia jed n o razo weg o u ży tk u miała wzmacn iać o d czu cia wid zó w wzg lęd em mo żliweg o ry zy k a d la Lu k e’a: o p o wieś ć g o n ie p o trzeb u je! Po n ad to ws p o mn iał Brack ett o mo żliwo ś ci is tn ien ia b liźn iaczk i Lu k e’a, u k ry tej g d zieś „n a d ru g im k o ń cu ws zech ś wiata”, s zk o lo n ej n a J ed i. Blo g er M ich ael Kamin s k i s u g ero wał mo żliwo ś ć u czy n ien ia wed łu g ó wczes n ej wizji Lu cas a s io s try b o h aterk ą try lo g ii s eq u eli, Częś ci VII, VIII i IX, ch o ć s am reży s er u p ierał s ię, że n ie p lan o wał n ig d y h is to rii d la ty ch trzech filmó w7 . Ws p o mn ien ie Yo d y o „jes zcze jed n y m” wzb u d ziło wielk ie zain teres o wan ie fan ó w w 1 9 8 0 ro k u , wielu z n ich s u g ero wało – M ark o wi Hamillo wi i in n y m – że Yo d a mó wił o k s iężn iczce. W k o ń cu p o k ilk u s ean s ach Imperium to żs amo ś ć tajemn iczeg o „jes zcze jed n eg o ” n ie jes t jed y n ą zag ad k ą d o ro zwik łan ia. Oto k o lejn a: jak to mo żliwe, że Leia n a p o k ład zie So k o ła M illen iu m, lecąceg o z M ias ta w Ch mu rach , mo g ła u s ły s zeć Lu k e’a wis ząceg o n a an ten ie w o d d ali i wo łająceg o o p o mo c? Cis n ącą s ię n a u s ta o d p o wied zią jes t o czy wiś cie M o c, ale w ty m p rzy p ad k u s cen a s u g eru je, że Leia b y ła n a n ią ró wn ie wrażliwa, co Lu k e – i b y ć mo że mieli ze s o b ą więcej ws p ó ln eg o , n iż wid zo wie s ąd zili. In n y mi s ło wy , Leia jak o tajemn icza s io s tra b liźn iaczk a J ed i Lu k e’a s tała s ię n ajb ard ziej o czek iwan y m p rezen tem o d Lu cas a d la fan ó w, ro związu jąc ws zy s tk ie p alące p ro b lemy i wy ty czając n ajs zy b s zą d ro g ę d o zak o ń czen ia. Hero s i h ero in a, o d k ry wający , że o d p o czątk u b y li ro d zeń s twem, to zwro t ak cji ro d em z o p ery my d lan ej, ale ró wn ież n ieco p o k ręco n e wy jaś n ien ie, jak ieg o mo żn a b y o czek iwać p o b aś n iach b raci Grimm. Lu cas p o wied ział O’Qu in n o wi:

Lu d zie p o s trzeg ają [Gwiezdne Wojny] jak o tro ch ę in n e o d teg o , czy m s ą n ap rawd ę. A d zięk i temu s taje s ię o czy wis te, czy m o d p o czątk u b y ły – a mian o wicie, w s wo jej is to cie, b aś n ią. Ze s cen ariu s zem w ręk u Lu cas b y ł g o to wy n a p o s zu k iwan ia k o lejn eg o reży s era. Kers h n er o d rzu cił s zan s ę p o zo s tan ia z fran czy zą p rzez k o lejn e d wa lata. „Nie ch ciałem b y ć p raco wn ik iem Lu cas a” – p o wied ział w 2 0 0 4 ro k u . „Przeczy tałem ró wn ież s cen ariu s z d o Powrotu Jedi i n ie u wierzy łem w n ieg o ” 8 . Pierws zy m wy b o rem Lu cas a p o d o ś wiad czen iu z Poszukiwaczami b y łb y Sp ielb erg . Lu cas wy s tąp ił z Directo rs Gu ild o f America p o s p rzeczce d o ty czącej zas ad n o ś ci u mies zczen ia n azwis k a Kers h n era n a p o czątk u filmu , a Sp ielb erg p o zo s tał w s to warzy s zen iu , ale p rawn icy n ie wid zieli w ty m p ro b lemu . Pro b lem s tan o wiło to , że Sp ielb erg b y ł g łęb o k o zaan g ażo wan y w s wó j p ro jek t s cien ce fictio n , film p o ś więco n y p rzy jazn emu k o s micie, o p arty n a p o s taci wy o b rażo n eg o p rzy jaciela z d zieciń s twa s ameg o reży s era. Kazan jian s p o rząd ził lis tę s tu mo żliwy ch reży s eró w, k tó ra s zy b k o s to p n iała d o d wu d zies tu , a p o tem d wu n as tu n azwis k . Na jej s zczy cie zn ajd o wał s ię Dav id Ly n ch , mło d y twó rca Głowy do wycierania i Człowieka słonia, u lu b ien iec Lu cas a 9 . Ściąg n ięto g o d o M arin i in ten s y wn ie zab ieg an o o p o zy s k an ie d o p ro jek tu . J ed n ak k ró tk o p o ty m, jak o p ro wad zo n o g o p o d y wizji k o n cep cy jn ej i p o k azan o p ierws ze s zk ice Ewo k ó w, Ly n ch d o s tał b ó lu g ło wy , k tó ry s zy b k o p rzek s ztałcił s ię w atak mig ren y . Reży s er b ły s k awiczn ie wziął to za zły o men i o d mó wił p o trzech d n iach o d o trzy man ia o ferty o d Lu cas a. Pó źn iej o k azało s ię, że zło żo n o mu zn aczn ie lep s zą p ro p o zy cję: d o s tał s zan s ę wy reży s ero wan ia wielk o ek ran o wej, wy s o k o b u d żeto wej wers ji Diuny, d o k tó rej p rawa właś n ie ren eg o cjo wał Din o De Lau ren tiis . Po n o wn ie De Lau ren tiis o d eb rał Lu cas o wi jeg o marzen ia i p o n o wn ie n ie ws zy s tk o miało p ó jś ć wed łu g p lan u : Ly n ch wy d ał 4 0 mln n a d łu g ie i p ro b lematy czn e zd jęcia. Diuna zaro b iła jed y n ie 3 0 mln , s tając s ię n ajwięk s zą k lap ą w h is to rią k in a s cien ce fictio n – k u rad o ś ci Alejan d ro J o d o ro ws k y ’eg o . Po zb awio n y s p rawd zo n y ch , czo ło wy ch reży s eró w, Lu cas p rzez ch wilę b rał p o d u wag ę p o wró t z reży s ers k iej emery tu ry . „Ch ciałem wy jś ć z s ieb ie i s k o ń czy ć to d iab els two – wy jaś n iał w wy wiad zie d la „Peo p le” w 1 9 8 3 ro k u – ale p rzes zk o d ził mi n ad miar p racy ” 1 0 . Zamias t teg o wy b rał mało zn an eg o , p o ch o d ząceg o z Card iff reży s era, Rich ard a M arq u an d a, k tó ry miał n a k o n cie film telewizy jn y o Beatles ach i d ramat s zp ieg o ws k i n a p o d s tawie p o wieś ci Igła Ken a Fo lletta z Do n ald em

Su th erlan d em. M arq u an d ś wietn ie p o s łu g iwał s ię metafo rami: Gwiezdne Wojny b y ły „n ajb ard ziej ek s cy tu jący m i majes taty czn y m filmem ws zech czas ó w – o ś wiad czy ł – mitem lat s ied emd zies iąty ch i o s iemd zies iąty ch , tak jak Beatles i b y li mitem lat s ześ ćd zies iąty ch i p o czątk u s ied emd zies iąty ch ” 1 1 . Tak rwał s ię d o n ak ręcen ia filmu , że w czas ie p ro ces u s elek cji zad zwo n ił z p ro ś b ą o d ru g ą ro zmo wę z Lu cas em, p o d czas k tó rej wy ło ży ł g ło ś n o , jak id ealn ą o s o b ą jes t d o teg o zad an ia. M iał, zg o d n ie ze s ło wami Kazan jian a, o k azać s ię „elas ty czn y ”. Lu cas zo s tałb y p ro d u cen tem wy k o n awczy m, ale jak p ó źn iej p o d k reś lał, b y ła to raczej p raca p o d o b n a d o p ro d u k cji wy k o n awczej p ro g ramu TV – wy my ś lan ie s cen ariu s zy i k iero wan ie o g ó ln y m p ro ces em reży s erii s erialu , p o d czas g d y k o n tro la zd rad liweg o b izn es u p racy z ak to rami s p ad a n a b ark i reży s era. M arq u an d zg o d ził s ię z o ch o tą i miał s p ęd zić k o lejn e d wa lata n a wy zn awan iu , jak o n ieś mielo n y b y ł p o wierzo n ą mu o d p o wied zialn o ś cią. Czas em p o ró wn y wał reży s erię Powrotu d o p racy n ad Królem Learem, „g d y b y Szek s p ir zn ajd o wał s ię w s ąs ied n im p o k o ju ”, alb o d o p ro wad zen ia IX Symfonii p rzy p rzy s łu ch u jący m s ię Beeth o v en ie 1 2 . Po ró wn an ie mo g ło b y ć p rzery s o wan e, ale Lu cas fak ty czn ie s p ęd zał n iemal cały o k res zd jęcio wy n a p lan ie. No min aln ie b y ł reży s erem d ru g iej ek ip y , ale fak ty czn ie p raco wał jak o ws p ó łreży s er – w d u ży m s to p n iu s tars zy p artn er. Wid ać to n a filmach z p lan u : M arq u an d wy d aje p o lecen ia, ale ek ip a s łu ch a Lu cas a. W p rzy p ad k u s p rzeczn y ch ro zk azó w n ie b y ło wątp liwo ś ci, k to d o wo d ził. Ko n iec z zag ląd an iem w k amerę jak d zieciak p o d k rad ający cias teczk a. Po wy b o rze reży s era Lu cas n ap is ał p o s p ies zn ie d ru g i s zk ic s cen ariu s za, a n as tęp n ie p rzy s zed ł czas n a n ajp rzy jemn iejs zą częś ć p ro d u k cji: s ied zen ie p rzy s to le w jeg o ro zb u d o wy wan y m p ałacu Park way w San An s elmo z Kazan jian em, M arq u an d em i Lawren cem Kas d an em, k tó reg o z p ewn y mi o p o rami ś ciąg n ięto d o b izn es u Gwiezdnych Wojen. Kas d an zg o d ził s ię n ap is ać s zk ic w zamian za p o mo c Lu cas a p rzy jeg o p ierws zy m p o d ejś ciu reży s ers k im d o filmu p ełn o metrażo weg o , Żaru ciała. Cała czwó rk a p rzez 5 d n i p o 1 0 g o d zin d zien n ie d y s k u to wała o h is to rii Zemsty Jedi, b o tak i ty tu ł wó wczas n o s ił film, g u b iąc s ię w d etalach i mo żliwo ś ciach 1 3 . W tej d y s k u s ji n ie b y ło ś więty ch k ró w. M arq u an d mó g ł b y ć p o d wrażen iem „Stwó rcy ”, ale Kas d an u p arł s ię, ab y p ro wo k o wać g o d o in teres u jący ch o d p o wied zi i p o d an ia mro czn iejs zej altern aty wy d la teg o , co n azy wał „wy mo czk o waty m zak o ń czen iem”: KASDAN: M y ś lę, że p o win ien eś zab ić Lu k e’a i p rzek azać s tery Lei. LUCAS: Nie ch ces z zab ić Lu k e’a.

KASDAN: W p o rząd k u , więc zab ij Yo d ę. LUCAS: J a n ie ch cę zab ić Yo d y . Nik o g o n ie trzeb a zab ijać. J es teś wy two rem lat o s iemd zies iąty ch . Nie ch o d zi s ię o t tak i zab ija lu d zi. Zrażas z w ten s p o s ó b p u b liczn o ś ć. KASDAN: Staram s ię p o wied zieć, że film zy s k u je s iln iejs zy wy miar emo cjo n aln y , jeś li k to ś , k o g o k o ch as z, g in ie p o d ro d ze. Po d ró ż zy s k u je n a zn aczen iu . LUCAS: Nie p o d o b a mi s ię to i wcale w to n ie wierzę. Nig d y n ie zn o s iłem w filmach , g d y jed n a z g łó wn y ch p o s taci zo s taje zab ita p rzed k o ń cem filmu . To jes t b aś ń . Ch ces z, ab y ws zy s cy ży li d łu g o i s zczęś liwie i n ic złeg o n ik o mu s ię n ie p rzy d arzy ło . Po d k o n iec filmu mas z s ię p o czu ć emo cjo n aln ie i d u ch o wo ab s o lu tn ie d o b re.

p o d b u d o wan y , u wierzy ć, że

ży cie

jes t

Os tateczn ie Lu cas zro zu miał u wag ę: k to ś mu s iał o d ejś ć p o d ro d ze. Przez p ewien czas ty m k imś miał b y ć Lan d o Calris s ian , s zlach etn ie u ś mierco n y w trak cie zn is zczen ia d ru g iej Gwiazd y Śmierci, i zad ręczan o s ię ty m, jak p rzek azać wiad o mo ś ć Billy ’emu Dee Williams o wi. Os tateczn ie Lu cas zd ecy d o wał, że u zas ad n io n e b ęd zie p o k azan ie n am ś mierci Yo d y ze s taro ś ci g d zieś n a p o czątk u filmu . Po p o twierd zen iu Lu k e’o wi, że Vad er b y ł jeg o o jcem, a Leia jes t jeg o s io s trą, p o win ien zn ik n ąć jak Ken o b i. Wiele z teg o , co d ziś wiemy o Powrocie Jedi, zo s tało p rzed y s k u to wan e p rzy tamty m s to le p o d czas o wy ch p ięćd zies ięciu g o d zin . W s wo im d ru g im s zk icu Lu cas właś ciwie d ał n am d wie Gwiazd y Śmierci, o b y d wie w fazie b u d o wy p o n ad p lan etąmias tem, k tó ra rząd ziła g alak ty k ą, zwan ą wó wczas Had Ab b ad o n . Kas d an s twierd ził, że d wie Gwiazd y Śmierci d awały reb elian to m „zb y t wiele celó w”. M arq u an d b y ł au to rem p o my s łu , że p o zo s tałe Gwiazd y Śmierci p o win n y wy g ląd ać n a n ieu k o ń czo n e, ale w rzeczy wis to ś ci b y ć w p ełn i o p eracy jn e. Niech ętn ie p o rzu co n o Had Ab b ad o n jak o n iews p ó łmiern ie d ro g ą d o s filmo wan ia. We wczes n y ch s zk icach Lu cas a Vad er s p ro wad za Lu k e’a p rzed o b licze Imp erato ra w jeg o p ałacu n a p lan ecie, z k amien n y mi ch o d n ik ami n ad b u lg o czącą lawą. Do czas u zak o ń czen ia k o n feren cji Imp erato ra p rzen ies io n o d o jed y n ej p o zo s tałej Gwiazd y Śmierci. By ł też p ro b lem z Darth em Vad erem. We wczes n y ch s zk icach Lu cas a M ro czn eg o Lo rd a d o ty czy ł n iezwy k ły zwro t fab u larn y : n ie o d k u p ien ie, ale o d erwan ie. Wielk i M o ff J errjerro d , n o wy u lu b ien iec Imp erato ra, p o d k reś la wy raźn ie s wo ją wy żs zą

p o zy cję wo b ec Vad era, a n iezad o wo len ie Imp erato ra z p rzeciąg n ięcia Lu k e’a n a Ciemn ą Stro n ę jes zcze b ard ziej p o g rąża jeg o d awn eg o u czn ia. Lo jaln o ś ć Vad era łamie s ię w mo men cie, g d y Imp erato r s to s u je wo b ec n ieg o tech n ik ę Du s zen ia M o cą, u cis zając o wo zn ajo me o d d y ch an ie za p o mo cą żelazn eg o p łu ca i n ajwy raźn iej p acy fik u jąc s wo jeg o u czn ia. Nas tęp n ie o d b y wa s ię p o jed y n ek z Lu k e’em o raz d u ch ami Ob i-Wan a i Yo d y z jed n ej s tro n y a Vad erem i Imp erato rem z d ru g iej. W jeg o fin ale Vad er n ag le s p y ch a wład cę g alak ty k i w lawę, p rawd o p o d o b n ie p o d wp ły wem Yo d y . W d ru g im s zk icu Lu cas – p o zo s tając p o d wp ły wem s wo ich zau fan y ch „mó zg ó w” – n ap is ał Vad ero wi s cen ę ś mierci n a Gwieźd zie Śmierci, w k tó rej Lu k e zd ejmu je mu mas k ę. W ty m mo men cie Vad er d o s tęp u je o d k u p ien ia: wid zimy s mu tn eg o s tarca, p o s łu g u jąceg o s ię wied zą z zak res u b io n ik i, k tó ra p o d trzy mu je g o p rzy ży ciu . „Cała mach in eria s taje s ię częś cio wą metafo rą Ciemn ej Stro n y M o cy – u ś wiad o mił s o b ie Lu cas – zg o d n ie z k tó rą mas zy n y n ie mają u czu ć”. Po mimo całeg o s wo jeg o wzg lęd n eg o b rak u wp ły wu M arq u an d o wi u d ało s ię wtrącić jes zcze jed en d o b ry p o my s ł – ab y o czy s zczo n y z g rzech ó w An ak in Sk y walk er mó g ł p rzed ś miercią wy p o wied zieć k ilk a s łó w b ez mas k i. Od k u p ien ie Darth a Vad era ro zd rażn iło n iek tó ry ch fan ó w: n ajwięk s zy ek ran o wy zło czy ń ca XX wiek u o k azu je s ię p o s tacią n a wzó r Czarn o k s iężn ik a z Krain y Oz, a to w p ewien s p o s ó b czy n iło ws zy s tk ie jeg o p o p rzed n ie czy n y ak cep to waln y mi. Niek tó re wy b itn e p o s taci p o wiązan e z Gwiezdnymi Wojnami p ró b o wały zro zu mieć s to jący za ty m p rzek az. „To tak , jak b y Hitler n awró cił s ię n a ło żu ś mierci i n ag le ws zy s tk o ju ż b y ło w p o rząd k u ” – p o wied ział Alan Dean Fo s ter. „« Zab iłem 8 mln lu d zi, tak mi p rzy k ro » . Nie mo g łem s ię z ty m o t tak p o g o d zić” 1 4 . Kazan jian , g o rliwy ch rześ cijan in , miał p o d o b n y p ro b lem, d o p ó k i Lu cas n ie wy tk n ął mu , że jeg o relig ia zak ład a p rzeb aczen ie. Pó źn iej Kazan jian zmien ił p o d ejś cie i wy s u n ął s u g es tię, ab y d u ch An ak in a Sk y walk era p o jawił s ię n a k o ń cu o b o k Ob i-Wan a i Yo d y . J ed y n ą p o s tacią s k rzy wd zo n ą w p ro ces ie p rzep is y wan ia s zk icu b y ła Leia. We wczes n y ch s cen ariu s zach Lu cas a o trzy mała p ierws zy ro zk az n a d o ty ch czas n ien azwan y m Zielo n y m Ks ięży cu , n a k tó ry m ży ją Ewo k o wie. Do czas u u k o ń czen ia s zk icu p rzez Kas d an a b y ła jed y n ie jed n y m z czło n k ó w mis ji Han a n a k s ięży c. Carrie Fis h er p o p ro s iła Lu cas a o jak ieś in fo rmacje n a temat p o s taci: b y ć mo że miała p ro b lem z alk o h o lem – co k o lwiek s u g eru jąceg o , że d o zn ała s tras zn ej trag ed ii, lu d o b ó js twa n a jej ro d zin n ej p lan ecie. Otrzy mała n iewo ln icze b ik in i.

Kręcen ie Powrotu Jedi n as tęp o wało w atmo s ferze n awet więk s zej tajemn icy n iż Imperium. Ws p ó łp ro d u cen t J im Blo o m wp ad ł n a g en ialn y p o my s ł, ab y zarezerwo wać p lan y zd jęcio we p o d fałs zy wy m ty tu łem i s lo g an em: „Blu e Harv es t: Ho rro r Bey o n d Imag in atio n ”. Celem teg o zab ieg u b y ło n ie ty le o d wró cen ie u wag i fan ó w, ile u zy s k an ie ro zs ąd n y ch cen o d d o s tawcó w, k tó rzy win d o wali s tawk i n a ws zy s tk o z ty tu łem Gwiezdne Wojny n a p o d o b n ej zas ad zie, jak in n e b ran że p o d n o s iły s tawk i za ws zy s tk o , co miało związek n a p rzy k ład ze ś lu b ami. Tró jk a g łó wn y ch ak to ró w o trzy mała p s eu d o n imy n a p lan ie: M artin , Caro lin e, Harry i b y ła trzy man a w n iep ewn o ś ci o d n o ś n ie d o k lu czo wy ch zwro tó w fab u larn y ch . Harris o n Fo rd n ieu s tan n ie p ro tes to wał n a temat ś mierci s wo jeg o b o h atera – p rzy n ajmn iej d o czas u , g d y d o wied ział s ię, że Lu k e i Leia b y li ro d zeń s twem, a o n miał związać s ię z k s iężn iczk ą. Dav e Pro ws e zo s tał n iemal k o mp letn ie p o min ięty , b ęd ąc b łęd n ie ws k azan y m jak o źró d ło in fo rmacji zawartej w b ry ty js k im arty k u le, k tó ry wy jawiał p lan y u ś miercen ia Darth a Vad era. W wielu u jęciach p o jawił s ię jeg o tren er s zermierk i i d u b ler, Bo b An d ers o n . Pro ws e b y ł zu p ełn ie n ieś wiad o my , że Seb as tian Sh aw, ak to r i p rzy jaciel Aleca Gu in n es s a, zo s tał twarzą Vad era w s cen ie ś mierci, co d o d ziś d en erwu je b y łeg o k u ltu ry s tę. Plan w Els tree n ie b y ł całk o wicie zamk n ięty . Lu cas zaak cep to wał jed n eg o ważn eg o g o ś cia: d zien n ik arza mag azy n u „Th e Lo s An g eles Times ”, Dale’a Po llo ck a. Po k ilk u wczes n y ch arty k u łach n a temat filmu z Po llo ck iem s k o n tak to wało s ię wy d awn ictwo Cro wn Pu b lis h ers w s p rawie b io g rafii Lu cas a p o wiązan ej z p remierą Powrotu Jedi, ale n ie ch cieli, ab y k s iążk a zn ajd o wała s ię p o d k o n tro lą Lu cas filmu . Po llo ck i Lu cas film o s iąg n ęli w tej s p rawie k o mp ro mis : s p o rząd zo n o u mo wę, zg o d n ie z k tó rą Lu cas miał p rawo wg ląd u w mas zy n o p is i wp ro wad zen ia d o n ieg o ws zelk ich u zas ad n io n y ch zmian . W zamian za to Po llo ck zy s k iwał więk s zy d o s tęp d o „Stwó rcy ” n iż s am mag azy n „Starlo g ”. To s ię wy d awało zb y t p ięk n e, ab y mo g ło b y ć p rawd ziwe – i fak ty czn ie tak ie n ie b y ło . Więk s zo ś ć p racy Po llo ck a n ad k s iążk ą – wy wiad y zajmu jące łączn ie 8 0 g o d zin – zo s tała wy k o n an a p o p o wro cie Lu cas a d o Stan ó w i w fazie p o s tp ro d u k cji filmu . J ed n ak w Els tree Po llo ck mó g ł ju ż zau waży ć o zn ak i o b s es ji k o n tro li. M arq u an d b y ł wy raźn ie zas tras zan y ; n ie u leg ało wątp liwo ś ci, k to rząd ził n a p lan ie. M ło d emu reży s ero wi b rak o wało u miejętn o ś ci i d o ś wiad czen ia, d o mag ał s ię u zn an ia p o d n ieo b ecn o ś ć Lu cas a. Nie p ro s ił tak że o p o mo c ek ip y . Po g ars zał s y tu ację czo ło b itn ą p o s tawą wo b ec n ajwięk s zej g wiazd y , Harris o n a Fo rd a, i mało p rzy jazn y m zach o wan iem wo b ec res zty o b s ad y , czeg o Fo rd n ie mó g ł mu wy b aczy ć.

Lu cas d o wo d ził i miał k ażd e u jęcie, jak ieg o p rag n ął, ale n ie czerp ał z teg o p rzy jemn o ś ci. W s ied emd zies iąty m d ru g im d n iu zd jęć b y ł wy czerp an y . Ub o lewał w wy wiad zie d la „Th e New Yo rk Times a” u d zielo n y m n a p lan ie: Uś miech am s ię d u żo , p o n ieważ g d y teg o n ie ro b ię, ws zy s cy wo k ó ł wp ad ają w d ep res ję, ale wo lałb y m b y ć w d o mu , leżeć w łó żk u i o g ląd ać telewizję. Nieważn e, jak b ard zo wy d aje mi s ię, że ws zy s cy zn ają ju ż Gwiezdne Wojny, b o tak n ie jes t. Ud zieliłem Rich ard o wi o d p o wied zi n a milio n p y tań w ciąg u o s tatn ieg o ro k u , wtajemn iczy łem k ażd eg o we ws zy s tk o , co ty lk o p rzy s zło mi d o g ło wy , a mimo to p rzy ch o d zimy tu i ek ip a wy my ś la ty s iąc p y tań d zien n ie – wcale n ie p rzes ad zam – n a k tó re ty lk o ja mo g ę o d p o wied zieć. „Czy te s two ry mo g ą zro b ić to , czy n ie? J ak a k u ltu ra wy my ś liła ten artefak t?” J es tem jed y n ą o s o b ą wied zącą, d o k ąd zmierzamy i s k ąd p rzy s zliś my 1 5 . Żeg n aj fran czy zo w s ty lu Bo n d a z wielo ma reży s erami. Lu cas o b ecn ie twierd ził, że jeg o o ry g in aln y m p lan em b y ło „zo s tać p rawd ziwy m n ajemn ik iem” i o d d ać całą fran czy zę wy twó rn i Fo x , „zb ierać d u ży p ro cen t o d zy s k ó w” i o g ląd ać g o to we filmy . Zaws ze żało wał n ajb ard ziej, że b y ł jed y n y m n erd em w Stan ach , k tó ry n ie mó g ł p o p ro s tu s tan ąć w k o lejce p o b ilet n a k o lejn y film z s ag i Gwiezdnych Wojen. Wzru s zając ramio n ami, d o d ał: „J a to ro zp o cząłem, teraz mu s zę to zak o ń czy ć. Ko lejn a try lo g ia b ęd zie w cało ś ci wizją k o g o ś in n eg o ”. Zd jęcia trwały 8 8 d n i, a więc b y ły o 6 6 d n i k ró ts ze n iż k ręcen ie Imperium. M arq u an d fak ty czn ie o k azał s ię elas ty czn y – p rzy n ajmn iej n a p lan ie. Bry ty js k i reży s er p o zak o ń czen iu , o b arczo n y n ad zo ro wan iem p ierws zeg o mo n tażu materiału , p rzes zed ł co ś w ro d zaju załaman ia. M ó wił, że alb o n ie mó g ł s p ać, alb o b u d ził s ię z k rzy k iem. Częs to wid zian o g o s p aceru jąceg o p o u licach San An s elmo o trzeciej n ad ran em. Kilk a mies ięcy p ó źn iej p rzed s tawił k o ń co wy mo n taż w s ali k in o wej w d o mu Lu cas a i s twierd ził, że film lep s zy ju ż n ie b ęd zie. Lu cas wes tch n ął, p o d zięk o wał za p racę i zab rał mu film. M arq u an d 4 lata p ó źn iej zmarł n a zawał w wiek u 4 7 lat. J eś li k ied y k o lwiek is tn iała k lątwa Gwiezdnych Wojen, mó g ł b y ć jed n ą z jej p ierws zy ch o fiar. Co ś b y ło ewid en tn ie n a rzeczy w czas ie k o ń co weg o mo n tażu i two rzen ia efek tó w s p ecjaln y ch . Nie ch o d ziło wcale o p o czu cie u lg i z p o wo d u zak o ń czen ia p rac n ad try lo g ią. Praco wn icy ILM wy czu wali, że M arcia Lu cas b y ła b ard ziej s p ięta n iż

zazwy czaj, b y ły też tru d n o ś ci z u zy s k an iem jak ich k o lwiek in fo rmacji zwro tn y ch o d Geo rg e’a. Dale Po llo ck miał za s o b ą całe ty g o d n ie wy wiad ó w z Geo rg e’em, ale n ie b y ł w s tan ie wy p ro s ić jed n eg o wy wiad u u jeg o żo n y – i n ie wied ział d laczeg o . Gd y Ho ward Kazan jian zap y tał Geo rg e’a, czy M arcia włączy s ię w p race mo n tażo we, o trzy mał lak o n iczn ą o d p o wied ź: „M u s is z ją zap y tać” 1 6 . Nawet n ajb liżs i p rzy jaciele n ie wied zieli, że p o p o wro cie z Lo n d y n u M arcia p o p ro s iła Geo rg e’a o ro zwó d . M ałżeń s two ro zp ad ło s ię z p o wo d u „ró żn ic n ie d o p o g o d zen ia”. Najb ard ziej n iemo żliwą d o p o g o d zen ia ró żn icą b y ł Th o mas Ro d rig u es , arty s ta witrażo wy p racu jący w Sk y walk er Glas s Stu d io . M arcia zatru d n iła g o jes zcze w 1 9 8 0 ro k u d o zap ro jek to wan ia i k iero wan ia b u d o wą p ięk n ej s zk lan ej k o p u ły , k tó ra n ad al zn ajd u je s ię n ad b ib lio tek ą n a Sk y walk er Ran ch . By ł o d n iej mło d s zy o 9 lat, tu ż p o ro zwo d zie, i k iero wał zes p o łem s ześ ciu s zk larzy . M arcia zak o ch ała s ię jak o ś p rzez te k o lejn e d wa lata. M ó wiła, że p o zo s tała wiern a mężo wi, ale o n o d mó wił p ó jś cia n a terap ię małżeń s k ą. Po n u ro p rzy jął ro lę zd rad zo n eg o męczen n ik a i miał w n iej trwać jes zcze p rzez jak iś czas , co wid o czn e jes t w wy p o wied ziach n a temat ro zp ad u s wo jeg o małżeń s twa. Lu cas o m u d ało s ię zach o wać p ro b lemy małżeń s k ie w tajemn icy d o czas u p remiery filmu . Nawet d zien n ik arz o d d eleg o wan y d o p o d p atry wan ia ich ży cia n ie zo rien to wał s ię, co s ię d zieje. „Ch o ć b y ł wo b ec mn ie s zczery , o k azało s ię, że ewid en tn ie całą tę s ferę s wo jeg o ży cia o d d zielił g ru b ą k res k ą” – ws p o min ał Po llo ck 1 7 . Geo rg e rzu cił s ię w wir p racy n ad mo n tażem, p o n o wn ie wy ciąg ając s zp u le z materiałami z czas ó w II wo jn y ś wiato wej, ab y zas tąp ić u jęcia efek tó w s p ecjaln y ch z atak u reb elian tó w n a Gwiazd ę Śmierci. M o n to wał film tak , ab y k ażd a s cen a b y ła s zy b s za n iż jej o b y d wie p o p rzed n iczk i: teraz miał d o czy n ien ia z p o k o len iem M TV, więc mu s iał u trzy mać temp o . I ch o ć ch ciał ju ż s k o ń czy ć p race n ad filmem, a p rzy ty m mio tał s ię z s y tu acją w d o mu , p erfek cjo n izm wziął w n im g ó rę. Liczb a p lan o wan y ch efek tó w s p ecjaln y ch n iemal s ię p o d wo iła. „Nie mo żes z s ię ro zch o ro wać” – miał p ó źn iej p o wied zieć o o d p o wied zialn o ś ci, k tó ra s p o czy wała n a n im p o d czas ty ch k o ń co wy ch mo rd erczy ch d n i. „Nie mo żes z n o rmaln ie o d czu wać… Wiele o s ó b n a to b ie p o leg a” 1 8 . Lu cas zamk n ął s ię w s o b ie, ale p ewn eg o d n ia wark n ął, g d y mo n taży s ta Du way n e Du n h am zau waży ł, że b rak u je w filmie s cen y , k tó ra k o n k retn ie o k reś lałab y d als ze

lo s y Vad era. Wid zian o g o o s tatn i raz u mierająceg o n a Gwieźd zie Śmierci, ale to p o zo s tawiło fu rtk ę d o jeg o p o wro tu . To b y ł p ro b lem, a „Stwó rca” ch ciał o s tateczn ie, całk o wicie i n ieo d wracaln ie u ś miercić M ro czn eg o Lo rd a. Pewn ej n o cy n a Sk y walk er Ran ch d o k ręco n o więc s cen ę jes zcze b ard ziej zn aczącą, n iż wy d awało s ię o b ecn y m n a p lan ie: Lu k e p ali ciało Vad era n a s to s ie p o g rzeb o wy m. M imo to Lu cas b y ł d alek i o d zad o wo len ia. 2 2 lis to p ad a 1 9 8 2 ro k u p rzes zed ł d o h is to rii ILM jak o „czarn y p iątek ”, w k tó ry m „Stwó rca” wy rzu cił p o n ad s etk ę u jęć efek tó w s p ecjaln y ch , s k u teczn ie u s u wając 2 5 0 mo d eli s tatk ó w k o s miczn y ch z całeg o filmu . Twó rcy mo d eli z ILM , zan im s ię p o g o d zili i razem u p ili, p o rząd n ie wy g arn ęli s wo jemu ch leb o d awcy . Po latach Lu cas , jak o o jciec, p o ró wn ał fru s trację s wo ich arty s tó w d o d ziecięceg o p łaczu i wy jaś n ił in terp retację emo cji s to jący ch za ty m h ałas em: „M o żes z tak n ap rawd ę wy jaś n ić p o wo d y ich p łaczu … M o żes z ro zp o zn ać, k ied y n ap rawd ę k rzy czą, a k ied y p o p ro s tu maru d zą” 1 9 . Nacis k ał n a u jęcia ze s wo jeg o d ziału k o mp u tero weg o , co s tan o wiło k o lejn y g en ialn y , ale ry zy k o wn y ru ch b izn es o wy – k o s zto wn y , au to n o miczn y , tajn y p ro jek t, k tó ry u ru ch o mił p o Imperium. „To b y ło co ś n a zas ad zie: « Do b ra, ten p o żar u g as zo n y , ro zp alam k o lejn y » ” – żarto wał p o tem Lu cas 2 0 . Grafik a k o mp u tero wa b y ła p rzy s zło ś cią i o n o ty m wied ział, ale zes p ó ł mó g ł zro b ić d la Powrotu Jedi rap tem jed en efek t s p ecjaln y , Gwiazd ę Śmierci wid zian ą z s ali o d p raw reb elian tó w. In n y mi s ło wy , to b y ło to s amo u jęcie, k tó re wy ren d ero wan o w k o mp u terze d la Gwiezdnych Wojen w 1 9 7 6 ro k u . Ty m razem p rzy n ajmn iej k o mp u tero wa Gwiazd a Śmierci wy d awała s ię tró jwy miaro wa, u n o s ząc s ię w p o wietrzu n iczy m h o lo g ram raczej n iż p o jawiając s ię n a ek ran ie w to p o rn y ch p ik s elach . Z ty tu łem filmu Lu cas zwlek ał d o s ameg o k o ń ca. Kazan jian n ad al n ie czu ł za b ard zo „p o wro tu ” w ty tu le, k tó ry k o jarzy ł mu s ię z Powrotem Różowej Pantery. Rap o rt mark etin g o wy o p arty n a trzy s tu d wu d zies tu czterech wy wiad ach telefo n iczn y ch , w k tó ry ch res p o n d en tó w p o p ro s zo n o o wy b ó r międ zy „Zems tą b o h atera” a „Po wro tem b o h atera”, p o twierd ził, że p ierws za p ro p o zy cja b y ła b ard ziej ek s cy tu jąca, ale n ie p as o wała d o wy o b rażen ia b o h atera, zwłas zcza p o n iżej trzy d zies tk i. 1 7 g ru d n ia 1 9 8 2 ro k u , n ies p ełn a p ó ł ro k u p rzed d atą p remiery , p o wielu d y s k u s jach ty tu ł filmu zo s tał zmien io n y . Nie o zn aczało to jed y n ie zmian y p lak ató w i p rzemo n to wan ia zwias tu n a. Decy zja wp ły n ęła p rak ty czn ie n a k ażd ą licen cję. Ken n er wy p ro d u k o wał ju ż warte o k o ło 2 5 0 ty s . d o laró w o p ak o wan ia fig u rek Zems ta J ed i – ws zy s tk ie trzeb a b y ło zn is zczy ć. Wb rew zd ro wemu ro zs ąd k o wi, a wy łączn ie

p o d n acis k iem Lu cas a, wy p ro d u k o wan o ju ż fig u rk i Ewo k ó w. Nie o b ch o d ził g o właś ciwie ich s u k ces – ch ciał jed y n ie, ab y jeg o có reczk a Aman d a, o b ecn ie b ęd ąca w cen tru m jeg o ro d zin n eg o ży cia, mo g ła tak ą d o s tać. 1 7 k wietn ia 1 9 8 3 ro k u , mies iąc p rzed p remierą, Lu cas o b ch o d ził ważn y ju b ileu s z: min ęło 1 0 lat, o d k ied y u s iad ł d o p is an ia s wo jeg o p ierws zeg o ws tęp n eg o s zk icu d o Gwiezdnych Wojen, zawierająceg o s k o p io wan e n o tatk i z Ukrytej fortecy. Teraz s ied ział, wciąż majs terk u jąc p rzy trzech n o wy ch efek tach s p ecjaln y ch , p o d czas g d y film ju ż b y ł wy ś wietlan y n a p ierws zy m s ek retn y m p rzed p remiero wy m p o k azie w No rth p o in t Th eater w San Fran cis co . Tu ś wiat b y ł jes zcze b ard ziej o p ętan y s ag ą n iż g d ziek o lwiek in d ziej, p o ch ło n ięty cias teczk ami Pep p erid g e Farm z Powrotu Jedi, telefo n ami AT&T Darth Vad er i k o lek cjo n ers k imi o k u larami Co ca-Co la Star Wars . Dzieciak i wk ład ały s wo je wro tk i z Powrotu Jedi, ab y o d wied zić J ed i Ad v en tu re Cen ter w lo k aln y m cen tru m h an d lo wy m. Wy d awało s ię, że Gwiezdne Wojny s ą ws zęd zie. M in ie zaled wie k ilk a lat i n ie b ęd zie ju ż ich n ig d zie.

1 K. O’Qu in n , The George Lucas Saga, op. cit. 2 Gary Ku rtz, wy wiad au to ra, 2 4 k wietn ia 2 0 1 4 . 3 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars: Return of the Jedi”…, op. cit., s . 1 1 . 4 Hamill d la „En tertain men t Week ly ” p o d czas Cap e To wn Film Fes tiv al, 4 maja 2013. 5 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars”. The Definitive Story Behind the Original Film…, op. cit., s . 107. 6 Alan Dean Fo s ter, wy wiad au to ra, 2 6 czerwca 2 0 1 3 . 7 M ich ael Kamin s k i, wy wiad au to ra, 7 k wietn ia 2 0 1 4 . 8 J . Kreb s , „The Empire Strikes Back” Director: Irvin Kershner, „So u n d an d Vis io n ”, 3 0 wrześ n ia 2 0 0 4 . 9 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars: Return of the Jedi”…, op. cit., s . 4 1 . 1 0 The Forces Behind Jedi, „Peo p le”, 8 s ierp n ia 1 9 8 3 . 1 1 Secrecy Shrouds a Star Wars Serial, „Th e New Yo rk Times ”, 1 1 lip ca 1 9 8 2 . 1 2 The Making of „Star Wars: Return of the Jedi”, red . J .P. Peech er, op. cit. 1 3 Ko n feren cja cy t. w: J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars: Return of the Jedi”…, op. cit., s . 64. 1 4 Fo s ter, wy wiad au to ra. 1 5 Secrecy Shrouds a Star Wars Serial, op. cit.

1 6 J . Bax ter, George Lucas: A Biography, op. cit., s . 3 3 3 . 1 7 Dale Po llo ck , wy wiad au to ra, 1 6 maja 2 0 1 3 . 1 8 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars: Return of the Jedi”…, op. cit., s . 2 6 0 . 1 9 Ibidem. 2 0 Z n iep u b lik o wan eg o wy wiad u Lu cas a d la M ich aela Ru b in a, au to ra Droidmaker: George Lucas and the Digital Revolution.

XVIII MIĘDZY WOJNAMI Ro k

1 9 8 3 mó g ł b y ć d la Lu cas a ro k iem triu mfaln ej celeb racji wzo rem Ewo k ó w. Zd awało mu s ię, że wres zcie u wo ln ił s ię o d o p o wieś ci, k tó ra p rześ lad o wała g o o d d ek ad y . Sk o ń czy ł właś n ie 3 9 lat i ch o ć jeg o p rzy jaciel Stev en Sp ielb erg o d eb rał mu k o ro n ę n ajwięk s zeg o b lo ck b u s tera ws zech czas ó w d zięk i n ak ręco n emu ro k wcześ n iej E.T., to o n b y ł au to rem n ajlep iej s p rzed ającej s ię try lo g ii ws zech czas ó w. Powrót Jedi o k azał s ię rewelacy jn y m h item. Premiera w n iewiele p o n ad ty s iącu k in p o b iła n o wy rek o rd , zarab iając 6 mln d o laró w w d n iu p remiery i 4 5 mln w p ierws zy m ty g o d n iu wy ś wietlan ia. Po jawiły s ię n awet d o n ies ien ia, że n ajb ard ziej h ard k o ro wi fan i k o czo wali całą n o c, ab y zająć miejs ce w k o lejce, co wó wczas b y ło n ie d o p o my ś len ia. Do k o ń ca ro k u film zaro b ił p o n ad 2 5 0 mln d o laró w. Recen zen ci p is ali, że Powrót s p o d o b ał im s ię mn iej n iż Imperium, u zn awan e o b ecn ie za k las y k a g atu n k u , ale o p in ie k in o man ó w b y ły zg o ła o d mien n e. Ty mczas em o ficjaln y k lu b Gwiezdnych Wojen zaliczy ł s wo je p ierws ze n ajliczn iejs ze zg ro mad zen ie w 1 9 8 3 ro k u – 1 8 4 ty s . czło n k ó w. Ad ap tacja k s iążk o wa filmu zo s tała b es ts ellerem w Stan ach . Ze ws zy s tk imi zy s k ami Lu cas mó g ł wres zcie u k o ń czy ć Sk y walk er Ran ch , k tó re d o p ies zczał wy trwale o d lat (o s tatn io d o d ając o g ro mn y o b iek t wo d n y , jezio ro Ewo k ). To miało b y ć n ieb o n a ziemi. Ty mczas em n ad ch o d ził p rawd o p o d o b n ie n ajg o rs zy ro k w jeg o ży ciu . Pierws zy m cio s em, jes zcze n awet zan im wy s zła n a jaw s p rawa ro zwo d u , b y ło wy p ły n ięcie man u s k ry p tu Skywalking au to rs twa Dale’a Po llo ck a. Do ś wiad czen ie n ajwy raźn iej o d cis n ęło p iętn o n a u trzy my wan y m w s ek recie ży ciu p ry watn y m Lu cas a. Po llo ck ws p o min a wezwan ie d o d o mu filmo wca w San An s elmo wk ró tce p o ty m, jak ten p rzeczy tał man u s k ry p t. Wewn ątrz, n a wielk im s to le wars ztato wy m b y ły ro zło żo n e „ch y b a ws zy s tk ie ws zy s tk ie s tro n y man u s k ry p tu z p o p rzy p in an y mi d o n ich czerwo n y mi s p in aczami” – o p o wiad ał Po llo ck : Stało s ię jas n e, że n ie zg o d zimy s ię w k wes tii au to ry zacji. On mó wił rzeczy w s ty lu : „Tu jes t n ap is an e, że jes tem o s zczęd n y . Nie jes tem, jes tem b ard zo h o jn y . Ch cę, żeb y to zo s tało zmien io n e. To jes t n iezg o d n e z fak tami” 1 .

Oczy wiś cie mo żn a b y ć ró wn o cześ n ie o s zczęd n y m w b izn es ie, a h o jn y m wo b ec p rzy jació ł czy in s ty tu cji d o b ro czy n n y ch . To jes t o b raz reży s era, jak i wy łan ia s ię z k s iążk i: p o zn ajemy Lu cas a d o k ład n ie licząceg o k ażd eg o d o lara wy d an eg o n a s wo ją firmę, a jed n o cześ n ie lek k ą ręk ą ro zd ająceg o u d ziały w zy s k ach z Gwiezdnych Wojen i u trzy mu jąceg o s wo ją d ziałaln o ś ć ch ary taty wn ą w tajemn icy z o b awy p rzed ety k ietk ą łatweg o celu n a wzó r Sk n eru s a M cKwacza. Po llo ck n eg o cjo wał n ajlep iej, jak u miał. J ak ws p o min a: Po wied ziałem mu , że ch ętn ie d o d am jeg o k o men tarz, ab y zazn aczy ć, że s ię z czy mś n ie zg ad za. Ale n ie u s u n ę teg o , co n ap is ałem. In d y wid u aln e o p in ie n ie mo g ą b y ć o cen ian e p o d k ątem wiern o ś ci fak to m. Po d k o n iec n as zej b ezo wo cn ej ro zmo wy p o wied ział mi: „Nig d y więcej teg o n ie zro b ię i n ik o mu n ie p o zwo lę teg o s o b ie zro b ić. Będ ę k o n tro lo wać ws zy s tk o , co zo s tan ie o mn ie n ap is an e”. Ud ało mu s ię teg o d o p iln o wać. Do d zis iaj Lu cas film u p iera s ię, że o k o ło 8 0 g o d zin wy wiad ó w, jak ich Lu cas u d zielił Po llo ck o wi, b y ło wy wiad ami n ieo ficjaln y mi. Po llo ck , k tó ry o b ecn ie jes t p ro fes o rem n a u czeln i filmo wej, mó wi, że wy łączy łb y s wó j mag n eto fo n , g d y b y u s ły s zał o d Lu cas a s ło wa: „n ieo ficjaln ie”. Po s y p ały s ię g ro źb y p o zwó w, zaró wn o o d Lu cas a, jak i Co p p o li, k tó reg o ten p ierws zy zaatak o wał w s wo ich wy wiad ach , o s k arżając o k rad zież Czasu apokalipsy i b rak ws p arcia d la Amerykańskiego graffiti. J ed n ak Po llo ck tak n ap rawd ę zach o wał d la s ieb ie n ajg o rs ze rzeczy , k tó re Lu cas p o wied ział o Co p p o li (wciąż n ie zo s tały o p u b lik o wan e; Po llo ck o d mó wił b łag an io m wy d awcó w o p u b lik ację taś m Lu cas a w cało ś ci). Wy s łał o b y d wu mężczy zn o m k o p ie taś m, ab y u d o wo d n ić s wo je s ło wa. Gro źb y wy co fan o . Lu cas p o d p is ał n awet k o p ię Skywalking d la au to ra, a jeg o au to g raf mo że p rzejś ć d o h is to rii jak o n ajb ard ziej o b o jętn a d ed y k acja o d g wiazd y d la b io g rafa. Czy tamy w n iej: Dla Dale’a. Uch wy ciłeś o d cis k p ierws zy ch trzy d zies tu d ziewięciu lat mo jeg o ży cia. Teraz mo g ę zamk n ąć k s ięg ę p rzes zło ś ci (two ją) i s p o jrzeć w p rzy s zło ś ć. To b y ło in teres u jące i mo men tami n iep o k o jące d o ś wiad czen ie. Cies zę s ię, że mo g liś my p rzejś ć p rzez n ie ws p ó ln ie. Niech M o c b ęd zie z To b ą. Tu ż p o p u b lik acji k s iążk i, jak mó wi Po llo ck , p rzy jaciele Lu cas a p o wied zieli mu o p rawd ziwej in ten cji filmo wca: k s iążk a miała p o mó c mu p o g o d zić s ię z M arcią.

„M iał n ad zieję, że mo je o d two rzen ie n a n o wo ich p ierws zeg o s p o tk an ia i p ierws zy ch s p ęd zo n y ch ws p ó ln ie lat d ało b y p o wó d , b y mo g li n ad al b y ć razem” – s twierd ził Po llo ck . Nawet n iep ro s zo n y , s tarał s ię jak mó g ł. Gd y wres zcie u d ało mu s ię s k o n tak to wać z M arcią, n arzek ała, że Geo rg e „n ig d y n ie ch ciał n ig d zie p o jech ać, z n ik im s ię s p o tk ać – zamy k ał s ię we włas n y m ś wiecie, a to d o p ro wad zało ją d o s zału ”. W k s iążce o d b ija s ię to ech em w zd an iu : „On i M arcia u n ik ali imp rez, res tau racji i p o d ró ży ”. Pis ze, że „o d p o rn o ś ć ich związk u jes t imp o n u jąca” i cy tu je wielo letn ią as y s ten tk ę Lu cas a, J an e Bay : „J ak o p ara s tają s ię co raz s iln iejs i”. Cy to wan e s ą s ło wa M arcii mó wiącej o „wrażliwej i czu łej” s tro n ie p o zo rn ie zimn eg o męża, o jeg o n iezn an y m o b liczu , k ied y g łu p k o waty m g ło s em p aro d io wał rek lamy i ru mien ił s ię, g d y o p o wiad ała n ied y s k retn e żarty . Wid zimy ją zach ęcającą męża d o g ry w ten is a i jazd y n a n artach . To , że mu s iała ro b ić mężo wi n ies k o ń czo n e ilo ś ci k an ap ek z tu ń czy k iem i ch leb em z o d ciętą s k ó rk ą – tak , jak wcześ n iej jeg o mama – n ie zo s tało w k s iążce ws p o mn ian e. W k wes tii mo n tażu Gwiezdnych Wojen Po llo ck p is ze: M arcia jes t Lu cas o wi n iezb ęd n a, b o k o mp en s u je jeg o n ied o s tatk i. On n ie p rzejmu je s ię n ad miern ie p o s taciami i b rak mu wiary w cierp liwo ś ć p u b liczn o ś ci, więc M arcia wy my ś la, jak o ciep lić film, jak p o s tacio m n ad ać g łęb ię i wzn io s ło ś ć. W mn iej p o ch leb n y ch s ło wach s ameg o Lu cas a żo n a b y ła ś wietn a w s cen ach „u mieran ia i p łak an ia”; mo n to wała s cen ę ś mierci Yo d y w Powrocie Jedi, b ęd ącą jed n y m z n ajwo ln iejs zy ch i n ajb ard ziej p ełn y ch emo cji mo men tó w całej s erii. Stwierd ziła, że jed y n ie za p racę n ad zak o ń czen iem Powrotu mąż ją p o ch walił – p o wied ział, że jes t „całk iem n iezłą mo n taży s tk ą” 2 . J ak że g o rzk ie to mu s iały b y ć d la n iej s ło wa. Ks iążk a Skywalking wy s zła zb y t p ó źn o , b y wy wrzeć jak ik o lwiek wp ły w n a małżeń s two Lu cas ó w. Oficjaln a s ep aracja n as tąp iła 3 0 czerwca 1 9 8 3 ro k u (p rawie 3 0 lat p ó źn iej Geo rg e o żen i s ię p o n o wn ie). Na p o czątk u mies iąca u rząd zili s mu tn e s p o tk an ie, ab y p o wiad o mić ek ip ę Lu cas filmu , a n o tk a p ras o wa p o jawiła s ię p o d wó ch ty g o d n iach , 1 3 czerwca. M ałżeń s two o ficjaln ie ro związan o 1 0 g ru d n ia 1 9 8 4 ro k u . Pap iery ro zwo d o we w rejes trze p u b liczn y m s ą s k ąp e, o b y d wie s tro n y p o d p is ały u g o d ę, k tó ra jes t d o d ziś p rzes trzeg an a. Wiemy jed y n ie, że o p iek a n ad Aman d ą miała

b y ć ws p ó ln a, a M arcia zg o d ziła s ię n a waru n k i zap ro p o n o wan e p rzez męża, rezy g n u jąc z d als zy ch k o rzy ś ci n ależn y ch jej zg o d n ie z p rawem s tan u Kalifo rn ia. Sęd zia h rab s twa M arin p o s tan o wił zach o wać n iejawn o ś ć u g o d y z p o wo d u s zk ó d , jak ie zain teres o wan ie med ió w mo g ło b y wy rząd zić có rce Lu cas ó w. M o żemy p rzy zn ać rację s ęd ziemu i s p u ś cić n a całą s mu tn ą s p rawę zas ło n ę milczen ia. I ch o ć firma wo lałab y jak n ajs zy b ciej o ty m zap o mn ieć, fak ty s ą tak ie, że o d ejś cie M arcii b y ło jed n ą z n ajwięk s zy ch k atas tro f fin an s o wy ch w h is to rii Lu cas filmu . Firma s traciła de facto s wo ją ws p ó łzało ży cielk ę. „M o im zd an iem lu d zie zap o min ają, że M arcia Lu cas p o s iad a p o ło wę tej firmy ” – wy mo wn ie p o d k reś lił Po llo ck o wi Bo b Greb er, d ru g i p rezes Lu cas filmu , jes zcze p rzed ro zwo d em p ary 3 . Do d ał ró wn ież, że jej n ieo ficjaln y ty tu ł b rzmiał: „ch eerlead erk a Lu cas filmu ”. J ej o d ejś cie o k ry ło ws zy s tk o jak b y ś mierteln y m cału n em. Sam Greb er o d s zed ł w 1 9 8 5 ro k u , p o n ieu d an ej p ró b ie n amó wien ia Lu cas a d o n ak ręcen ia k o lejn y ch filmó w z s erii Gwiezdnych Wojen. Od ejś cie żo n y k o s zto wało Lu cas a zn aczn ie więcej n iż b u d żet n as tęp n ej o d s ło n y s ag i i ty m razem n ie mó g ł s p o d ziewać s ię zwro tu z in wes ty cji. By ł ró wn ie mo cn o zd etermin o wan y , ab y zak o ń czy ć s p rawę z M arcią, jak i n ie d ać s ię ro zd zielić ze Sk y walk er Ran ch . Ug o d a miała b y ć k o s zto wn a. Z d o n ies ień p ras o wy ch z czas ó w ro zwo d u mo żn a s ię b y ło d o wied zieć, że M arcia d o s tan ie międ zy 3 5 a 5 0 mln d o laró w. W u mo wie p rzed ś lu b n ej z Ro d rig u es em, p o d p is an ej 5 lat wcześ n iej, zn ajd u je s ię zap is o p lan o wan ej s p łacie z Lu cas filmu w wy s o k o ś ci 2 5 mln d o laró w, k tó ra miała p o zo s tać w cało ś ci majątk iem M arcii. W czas ie s ep aracji M arcii i Ro d rig u es a latem 1 9 9 3 ro k u jej majątek s zaco wan o n a 6 0 mln d o laró w n etto . J ej d o ch ó d z n ieru ch o mo ś ci i zy s k i z u d ziałó w w Gwiezdnych Wojnach wy n o s iły 7 mln ro czn ie. Nic z teg o o czy wiś cie n ie zag waran to wało M arcii s zczęś cia an i n ie zrek o mp en s o wało złaman ej k ariery . Nie zro b iła teg o ró wn ież có rk a Amy , k tó rą u ro d ziła Ro d rig u es o wi w 1 9 8 5 ro k u an i ich ś lu b n a M au i w 1 9 8 8 ro k u . Zg o d n ie z d o k u men tami s ąd o wy mi mieli 5 s amo ch o d ó w, w ty m 3 merced es y i jag u ara. Po za wy cen ian y m n a 1 ,6 mln d o laró w d o mem w M arin mieli ró wn ież d o mek n arciars k i w Utah wart milio n d o laró w i s zereg o wiec n a p laży n a M au i o p o d o b n ej warto ś ci. Latali co n d o rd e’em d o Pary ża p ierws zą k las ą z có rk ą i jej n ian ią i n o co wali w Ritzu , w ap artamen cie za 2 ,5 ty s . d o laró w za d o b ę. J ed n ak więk s zo ś ć ich d awn y ch ws p ó ln y ch p rzy jació ł o d s u n ęła s ię o d M arcii, a d o d awn ej k ariery p rzy mo n tażu filmu n ie mo g ła alb o n ie ch ciała wró cić.

M arcia i To m ro zwied li s ię w 1 9 9 5 ro k u p o d wu letn iej s ep aracji. Ro d rig u es o trzy mał więk s zo ś ć ró wn o warto ś ci d u żeg o d o mu w San An s elmo i h o jn ą s u mę, k tó ra miała zap ewn ić Amy ws zy s tk ie lu k s u s y , d o jak ich p rzy wy k ła w d o mu matk i. M imo to b y ły mąż n arzek ał, że mu s iał zrezy g n o wać z k ariery , ab y mó c n a ży czen ie żo n y „b awić s ię i p o d ró żo wać”. W ten s p o s ó b ro zp o częła s ię d łu g a p rzep y ch an k a p rawn a co d o wielk o ś ci u g o d y . Os tateczn ie s ąd zg o d ził s ię z M arcią, że d ziałk a To ma b y ła czy mś zn aczn ie więcej n iż h o jn ą rek o mp en s atą, więc o n zrezy g n o wał i zajął s ię win n icą, k tó rą k u p ił n a p ó łn o c o d M arin . Geo rg e i M arcia u trzy my wali min imu m k o n tak tó w wy mag an y ch d la d o b ra Aman d y . Ich d als ze s to s u n k i częs to s p rawiały wrażen ie ry walizacji. On a u fu n d o wała cen tru m p o s tp ro d u k cji s wo jeg o imien ia n a USC, a o n p rzezn aczy ł wart 1 7 5 mln d o laró w b u d y n ek n a rzecz ich macierzy s tej u czeln i. On a k u p iła d o m w Pacific Heig h ts , o n p rzen ió s ł firmę d o p o b lis k ieg o Pres id io . M arcia n ig d y n ie ro zu miała d o k o ń ca, co Geo rg e ro b ił ze s wo ją firmą. W 1 9 9 9 ro k u p o wied ziała p is arzo wi Petero wi Bis k in d o wi, że imp eriu m Lu cas filmu p rzy p o min ało „o d wró co n y tró jk ąt, s to jący n a g ro s zk u , k tó ry m b y ła try lo g ia Gwiezdnych Wojen. Ale o n n ie ma w p lan ach k ręcen ia k o lejn y ch filmó w, więc g ro s zek w k o ń cu wy s ch n ie i s k ru s zeje, a Lu cas zo s tan ie z o g ro mn y m o b iek tem z p rzero ś n iętą fas ad ą. Dlaczeg o tak p o s tąp ił, jeś li n ie p lan o wał k o lejn y ch filmó w? Nad al teg o n ie ro zu miem” 4 . Lu cas mó g łb y p o k ry ć s traty z ro zwo d u d zięk i jes zcze jed n emu filmo wi. J ed n ak p o zo s tawał n ieu g ięty : try lo g ia d o b ieg ła k o ń ca. By ł zmęczo n y , wy czerp an y ro zwo d em i s tres em związan y m z p ró b ami wcielen ia w ży cie s wo ich fan tas ty czn y ch wizji p rzy o g ran iczo n y m b u d żecie i n iewy s tarczającej tech n o lo g ii. Nie ch ciał o rg an izo wać k o lejn y ch wy s o k o b u d żeto wy ch wy p raw d o s wo jeg o u n iwers u m, d o p ó k i tech n o lo g ia n ie n ad ążała za jeg o wy o b rażen iami, ch ciał to ro b ić b ez k o n ieczn o ś ci wy p ełn ian ia ś wiata g u mo wy mi p o two rami. Nie zn aczy ło to , że Gwiezdne Wojny b y ły „wy s ch n ięty m g ro s zk iem”, jak o k reś liła je M arcia. Nie całk iem. W s ąd ach zn ajd o wało s ię k ilk a u mó w p o Powrocie Jedi. W p lan ach b y ły d wa filmy ABC TV z Ewo k ami. Pierws zy , Przygoda wśród Ewoków, p o jawił s ię w 1 9 8 4 ro k u . By ł n awet b ard ziej s k iero wan y d o d zieci n iż ws zy s tk ie d o ty ch czas o we filmy z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. J ed n ak to , co Geo rg e Lu cas ro b ił d la d zieci, mu s iało b y ć wy s o k iej jak o ś ci alb o n ajwy żs zej, jak a b y ła mo żliwa p rzy d wu milio n o wy m b u d żecie. Lu cas wy ciąg n ął n au czk ę z k atas tro fy o d cin k a s p ecjaln eg o . Nad zo ro wał p ro d u k cję Przygody wśród Ewoków i wy my ś lił h is to rię, jak ą w n iej o p o wiad ał: ro d zin a

ląd u je awary jn ie n a k s ięży cu En d o r, ro d zice i d zieci zo s tają ro zd zielen i, a Ewo k o wie p o mag ają im s ię o d n aleźć. Reży s erią zajął s ię J o h n Ko rty – n iezależn y filmo wiec, k tó ry n a s amy m p o czątk u s p ro wad ził Lu cas a d o M arin . M imo to Przygoda wśród Ewoków s p o tk ała s ię z p o d o b n y m p ro b lemem jak wcześ n iej Ho lid ay Sp ecial – p rzez zn aczn ą częś ć filmu k u d łate s two ry b ełk o tały w s wo im włas n y m języ k u – więc zatru d n io n o ak to ra Bu rla Iv es a, ab y n ag rał d u b b in g w s ty lu fo lk o wy m. W 1 9 8 5 ro k u p o jawił s ię s eq u el ze zn aczn ie mro czn iejs zą fab u łą, zaty tu ło wan y Ewoki: Bitwa o Endor. Ro d zice, k tó rzy s p o ty k ają s ię p o n o wn ie z d ziećmi p o d k o n iec p ierws zeg o filmu , zo s tają zamo rd o wan i, wraz ze ws zy s tk imi Ewo k ami zas ied lający mi las , p rzez maru d eró w z k o s mo s u i złą czaro wn icę. Po d o b n ie jak w p rzy p ad k u Indiany Jonesa i świątyni zagłady, filmu mro czn iejs zeg o o d Poszukiwaczy i zd an iem Lu cas a s tan o wiąceg o b ezp o ś red n ią metafo rę jeg o ó wczes n eg o s tan u emo cjo n aln eg o , Bitwa o Endor ró wn ież o d zwiercied la mro k jeg o p o ro zwo d o weg o ś wiata – mro k , k tó ry wy d awał s ię u n ices twiać n iewin n o ś ć u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. „Ro zwó d w p ewien s p o s ó b mn ie zn is zczy ł” – p rzy zn ał „Stwó rca” wiele lat p ó źn iej 5 . Związał s ię w ch wili s łab o ś ci z p io s en k ark ą Lin d ą Ro n s tad t, k o lejn ą zad zio rn ą b ru n etk ą, ale zerwali p o jej d ek laracji b rak u zain teres o wan ia małżeń s twem i macierzy ń s twem. Ek s p ery men to wał z n o wy m imag e’em, zaczął n o s ić s zk ła k o n tak to we, a n awet p rzez jak iś czas g o lił b ro d ę. Nazy wał to k las y czn y m o d reag o wan iem ro zwo d u . Zad zwo n ił d o s wo jeg o d awn eg o p rzy jaciela i men to ra i p o g o d ził s ię z n im. By ć mo że n ajważn iejs ze b y ło jed n ak s p o tk an ie z trzecim i o s tatn im men to rem, ch o ciaż s p ó źn io n e. Bohater o tysiącu twarzy J o s ep h a Camp b ella zo s tał zaimp lemen to wan y międ zy trzecim a czwarty m s zk icem Gwiezdnych Wojen. J ed n ak w ty m czas ie k s iążk a wy d awała s ię p o zy cją mo cn o u ży tk o wą i n ie ro zp aliła is k ry w mło d y m Lu cas ie. Stało s ię to d o p iero w p ewn y m n ieo k reś lo n y m mo men cie p o p remierze p ierws zej o d s ło n y s ag i, g d y zn ajo my p o d aro wał mu s erię wy k ład ó w Camp b ella n a k as ecie. M ło d y filmo wiec p o czu ł, że o d d ziału je zn aczn ie s iln iej jak o wy k ład o wca n iż p is arz, o k reś lając d o ś wiad czen ie s łu ch an ia wy k ład ó w jak o „n aty ch mias to wo p o rażające” 6 , i p o s tan o wił p o zn ać Camp b ella p rzy o k azji jeg o k o lejn ej wizy ty w mieś cie. M u s iał jed n ak czek ać n a s p o tk an ie ze s ławn y m, n iemal cztery d ek ad y s tars zy m o d s ieb ie mito g rafem d o maja 1 9 8 3 ro k u . Barb ara M cClin to ck , p o n ad o s iemd zies ięcio letn ia n au k o wiec i lau reatk a Nag ro d y No b la, p ro wad ziła s y mp o zju m „Th e In n er Reach es o f Ou ter Sp ace” w Palace o f Fin e Arts w San Fran cis co . Brali

w n im u d ział au to r Diuny Fran k Herb ert o raz u czes tn ik mis ji Ap o llo 9 Ru s ty Sch weik art. To n ie z n imi jed n ak Lu cas ch ciał s ię s p o tk ać, g d y zad zwo n ił d o M cClin to ck , żeb y p o p ro s ić o ws tęp . Ch ciał p o zn ać Camp b ella, k tó reg o wy s tąp ien ie b y ło p u n k tem cen traln y m s y mp o zju m. J ak o k o s miczn y fan tas ta i mito lo g iczn y n erd Lu cas mu s iał s ied zieć n a wid o wn i zach wy co n y , g d y Camp b ell o p is y wał z p as ją we wzn io s ły ch s ło wach s wo ją wizję g alak ty k i: „ws zech ś wiat n iewy o b rażo n y ch ro zmiaró w i n iep o jętej p rzemo cy : miliard y ry czący ch p iecó w termo jąd ro wy ch p ierzch ający ch o d s ieb ie n awzajem, a wiele właś ciwie ek s p lo d u jący ch w d ro b n y mak ”. Gwiazd y s ą w s tan ie wo jn y . Prezen tacja o b u p an ó w n ie p o s zła M cClin to ck zb y t d o b rze. Camp b ella i Lu cas a p o s ad zo n o o b o k s ieb ie w milczen iu . Pis arz w latach d wu d zies ty ch lu b o wał s ię w n iemy m k in ie; n ie b y ł amato rem p o g awęd ek i z p ewn o ś cią n ie o b ch o d ziły g o n o wo czes n e imp rezy . By ł ch ło d n y w o b ejś ciu , a Lu cas n ie b y ł n ajlep s zy w p rzełamy wan iu lo d ó w. M cClin to ck wezwała więc mag ik a Dav id a Ab rams a, k tó ry wy k o n ał s ztu czk ę wy mag ającą p o ło żen ia d ło n i Geo rg e’a n a d ło n i J o eg o . „To b y ło to ” – ws p o min ała M cClin to ck 7 . Lu cas i Camp b ell zaczęli ro zmo wę n a temat wp ły wu Bohatera o tysiącu twarzy n a filmy Lu cas a, k tó ry ch p is arz n ie wid ział. Sp o tk ali s ię n as tęp n ie n a o b ied zie n a Hawajach , g d zie mies zk ał p is arz. Przy jaźń zaczęła ro zk witać, jak p o wied ział p ó źn iej Lu cas o ficjaln y m b io g rafo m Camp b ella. Pis arz i jeg o żo n a J ean p rzy jech ali n a ty g o d n io we o d wied zin y d o zap ierającej d ech w p iers iach p o s iad ło ś ci Lu cas a w San An s elmo , a g o s p o d arz d elik atn ie zas u g ero wał im o b ejrzen ie try lo g ii Gwiezdnych Wojen n a Sk y walk er Ran ch : „Czy w o g ó le ch cielib y ś cie ją o b ejrzeć? M o g ę p u ś cić wam jed en film alb o ws zy s tk ie trzy ”. Camp b ell n a p ro p o zy cję Lu cas a, żeb y ro zło ży ć s ean s n a trzy d n i, o d p o wied ział, że ch ce zo b aczy ć ws zy s tk ie filmy w ciąg u jed n eg o d n ia. By ł to p ierws zy raz, g d y Lu cas film zo rg an izo wał marato n filmo wy . M ięd zy k o lejn y mi filmami o d b y wały s ię p rzerwy n a p o s iłk i. Gd y n a ek ran ie trzeci raz leciały n ap is y filmo we, o s iemd zies ięcio letn i Camp b ell, s ied zący w mro k u , s twierd ził: „Wies z, my ś lałem, że p rawd ziwa s ztu k a s k o ń czy ła s ię wraz z Picas s em, J o y ce’em i M an n em. Teraz wiem, że tak n ie b y ło ” 8 . M cClin to ck ws p o min a, że s ło wa Camp b ella u s zczęś liwiły Lu cas a tamteg o d n ia. „By łem n ap rawd ę p o ru s zo n y ” – p o wied ział Camp b ell o o ry g in aln ej try lo g ii w p ó źn iejs zy m wy wiad zie. Czło wiek ro zu mie metafo rę. Wid ziałem rzeczy o b ecn e w mo ich k s iążk ach , ale p rzen ies io n e n a g ru n t ws p ó łczes n y ch p ro b lemó w, mian o wicie czło wiek a

i mas zy n y . Czy mas zy n a b ęd zie s łu ży ć ży ciu czło wiek a, czy mo że zo s tan ie p an em i b ęd zie d y k to wać waru n k i? To właś n ie ten p ro b lem, mo im zd an iem, p o ru s za Geo rg e Lu cas . Po d ziwiam jeg o d zieło . Ten mło d y czło wiek o two rzy ł n o wą p ers p ek ty wę, wied ział, jak p o d ąży ć w jej k ieru n k u , a jeg o s p o jrzen ie b y ło k o mp letn ie ś wieże 9 . Lu cas o d wzajemn ił k o mp lemen t Camp b ella w lu ty m 1 9 8 4 ro k u w Natio n al Arts Clu b , g d zie p is arz p rzy jmo wał M ed al o f Literatu re. W s k ró co n ej h is to rii s wo jeg o p is an ia Gwiezdnych Wojen Lu cas o p o wied ział, że p rzed lek tu rą k s iążek Camp b ella czy ty wał „Freu d y s tó w, k o mik s y z Kaczo rem Do n ald em i Wu jk iem Sk n eru s em i ws zy s tk imi in n y mi mity czn y mi b o h aterami n as zy ch czas ó w”. I g d y w k o ń cu trafił n a Bohatera o tysiącu twarzach, jak p o wied ział, p o mó g ł mu o n o cio s ać p ięciu s ets tro n ico wy s cen ariu s z d o d wu s tu s tro n . „Gd y b y m n a n ią n ie trafił – s twierd ził Lu cas – b y ć mo że d o d ziś p is ałb y m Gwiezdne Wojny. Oczy wiś cie s cen ariu s z p o ws tał zn aczn ie b ard ziej n atu raln ie, p o d wp ły wem zn aczn ie więk s zej ilo ś ci mity czn y ch wp ły wó w, w ty m ch o ćb y Złotej gałęzi. Ks iążk a Camp b ella p o jawiła s ię d o ś ć p ó źn o , a więk s za częś ć s cen ariu s za b y ła ju ż g o to wa, g d y Lu cas ją p rzeczy tał. Ale o n n ie mó g ł p o zwo lić, b y ten fak t zaciąży ł n a ro zwijającej s ię relacji z Camp b ellem, b ęd ącej w p ewien s p o s ó b o d b iciem s ag i w rzeczy wis to ś ci. „To n ap rawd ę ws p an iały czło wiek , zo s tał mo im Yo d ą” – p o d s u mo wał Lu cas . Ro k p ó źn iej d zien n ik arz rad io wy ro zg ło ś n i PBS, Bill M o y ers , k o lejn y ws p ó ln y zn ajo my Lu cas a i Camp b ella, wy raził zain teres o wan ie n ak ręcen iem wy wiad ó w z n imi o b y d wo ma. „Sp ro wad ź g o n a ran czo ” – n aleg ał Lu cas , zap ewn iając, że p o k ry je b ieżące wy d atk i n a p ro g ram. „Po p ro s tu s k ieru j n a n ieg o k amerę i włącz ją. Nie ró b my z teg o wielk iej afery , n iech p o p ro s tu mó wi” 1 0 . W efek cie p o ws tało o k o ło 4 0 g o d zin wy wiad ó w, z k tó ry ch zmo n to wało min is erial p o d n azwą The Power of Myth, wy emito wan y wk ró tce p o ś mierci p is arza (Camp b ell zmarł w wiek u 8 3 lat). M in is erial s tał s ię jed n y m z n ajp o p u larn iejs zy ch i n ajb ard ziej u wielb ian y ch p ro g ramó w w h is to rii s tacji. Ty mczas em fran czy za, k tó rą Camp b ell p rzy p ad k o wo p o mó g ł u k s ztałto wać, n ie mo g ła s ię p o s zczy cić tak d o b ry mi n o to wan iami. Do 1 9 8 5 ro k u , w k tó ry m Geo rg e Lu cas wy ch walał J o s ep h a Camp b ella w Natio n al Arts Clu b , Gwiezdne Wojny b y ły d alek ie o d s wo ich mity czn y ch s zczy tó w. Fran czy za wy d awała s ię zan ik ać jak o mark a d la ws zy s tk ich p o za n ajmło d s zy mi d ziećmi, a i o n e traciły zain teres o wan ie. By ła an imo wan a k res k ó wk a Droidy, k tó ra p rzetrwała jed en s ezo n , i d ru g a – Ewoki, k tó ra wy trzy mała d wa. Na p o czątk u p o k azy wan o je

w g o d zin n y m p aś mie p rzy g o d ó wek Gwiezdnych Wojen w s o b o tn ie p o ran k i n a k an ale ABC, a wraz z n imi s two rzo n o n o wą lin ię fig u rek Ken n er o raz k o mik s Gwiezdnych Wojen. Słu p k i o g ląd aln o ś ci b y ły imp o n u jące – w rap tem k ilk u k rajach Eu ro p y i Amery k i Łaciń s k iej. Nie p o raz o s tatn i Lu cas zwró cił s ię d o Dis n ey a o p o mo c w o ży wien iu mark i. Owo cem p ierws zej k o lab o racji b y ł Kapitan EO z M ich aelem J ack s o n em, wy p ro d u k o wan y p rzez Lu cas a, a wy reży s ero wan y p rzez Co p p o lę. Po ciąg n ął za s o b ą p o ws tan ie k o lejk i tematy czn ej Star To u rs w Dis n ey lan d zie w s ty czn iu 1 9 8 7 ro k u . Prezes Dis n ey a M ich ael Eis n er p o mó g ł Lu cas o wi w jej u ro czy s ty m o twarciu , z u d ziałem miecza ś wietln eg o , p arą d ro id ó w, p arą Ewo k ó w i p arą wielk ich my s zy . Star To u rs u mies zczo n o w ty m s amy m To mo rro wlan d zie, k tó re witało mło d eg o Lu cas a w 1 9 5 5 ro k u i miało wy łączn y zas zczy t b y cia p ierws zą k o lejk ą Dis n ey a o p artą n a n ied is n ey o ws k im filmie. J ak n a iro n ię, id ea Star To u rs o p ierała s ię n a p rzejażd żce związan ej z d is n ey o ws k im k lo n em Gwiezdnych Wojen z 1 9 7 9 ro k u , Czarną dziurą. Całk o wity k o s zt p ierws zej wers ji k o lejk i, 3 2 mln d o laró w, wy n o s ił d wu k ro tn o ś ć k o s ztu s ameg o p ark u ro zry wk i i ró wn o warto ś ć b u d żetu Powrotu Jedi. Na zewn ątrz Dis n ey Park s cała mach in a Gwiezdnych Wojen wy h amo wy wała ze s k rzy p ien iem. Po tęg a ś wiata zab awek s p o czy wała o b ecn ie w ręk ach firmy M attel, k tó ra n ad al b o leś n ie o d czu wała o d rzu cen ie licen cji n a Gwiezdne Wojny w 1 9 7 6 ro k u . Startu jąc w 1 9 8 1 ro k u , firma p rzy jęła o d wro tn ą s trateg ię: n ajp ierw wy my ś lo n o lin ię zab awek , a p o tem zb u d o wan o wo k ó ł n ich h is to rię. Zab awk ę n azwan o He-M an , a p o h is to rię firma zwró ciła s ię d o d awn eg o p rzy jaciela Lu cas a, Do n a Glu ta. Pracu jąc z p o laro id ami zab awek , Glu t wy my ś lił cały k o n cep t Zamk u Po s ęp n eg o Czerep u i tajemn iczeg o miejs ca zwan eg o Etern ią. Rezu ltat n azwan o Wład cy Ws zech ś wiata i ch o ć wy d awał s ię k iep s k i, miał u s zczk n ąć s p o ry k awałek to rtu z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. Po d o b n ie w 1 9 8 2 ro k u p rzy wró co n o d o ży cia fran czy zę GI J o e w fo rmie s erii fig u rek o wielk o ś ci p o s taci z Gwiezdnych Wojen. To warzy s zy ła im cała h is to ria, k o mik s M arv ela i zu p ełn ie n o wy wró g , zła Org an izacja Co b ra. Po n o wn ie s p o s ó b g ry b y ł ty p o wy d la Gwiezdnych Wojen, ale zes watan o g o z mu s k u larn y m p atrio ty zmem ep o k i p rezy d en ta Reag an a. GI J o e b y ł Ramb o Stallo n e’a b ez n ak azu s ąd o weg o . He-M an z k o lei wy d awał s ię b ard ziej p rzy p o min ać Arn o ld a Sch warzen eg g era b ez n ak azu (z tak d u ży m p o d o b ień s twem, że firma M attel mu s iała o d p ierać p o zew wn ies io n y p rzez właś cicieli p raw d o Conana Barbarzyńcy).

Ken n er, k tó ry n ad al u ży wał s lo g an u „Gwiezd n e Wo jn y s ą wieczn e”, zo b aczy ł p ierws ze o zn ak i n ad ch o d zący ch p ro b lemó w ju ż w 1 9 8 4 ro k u . Sp rzed aż fig u rek s p ad ła g wałto wn ie p o Powrocie Jedi; film ch arak tery zo wał s ię tak o s tateczn ą wy mo wą, że d zieciak i n ie miały ju ż d o k ąd p o d ążać. Darth Vad er i Imp erato r b y li d efin ity wn ie martwi – a jak ie h is to rie mo żn a b y ło o d g ry wać b ez czarn y ch ch arak teró w? (J ak o n ien as y co n y d zies ięcio letn i reży s er tak ich h is to rii p amiętam, że o b s zed łem n a p ewien czas p ro b lem, twierd ząc, że Imp erato ra s k lo n o wan o – ale zn u d zo n y , s p ak o wałem mo je fig u rk i Gwiezdnych Wojen d o p u d eł i wy n io s łem n a p o d d as ze, zan im s k o ń czy łem 1 2 lat). Zd es p ero wan y , ab y u trzy mać Gwiezdne Wojny p rzy ży ciu , p ro jek tan t Ken n era, M ark Bo u d reau x , zes p o ło wy m wy s iłk iem d o p ro wad ził d o wy my ś len ia całej h is to rii, k tó ra n as tęp o wała p o Powrocie Jedi, a n as tęp n ie d o b u d o wy p ro to ty p o wy ch fig u rek , u ży wając częś ci zamien n y ch z ju ż is tn iejący ch . Ko n cep t n o s ił n azwę: „Ciąg d als zy ep o p ei”. Id ea p o leg ała n a ty m, że ś mierć Imp erato ra p o zwo liła „g en ety czn emu terro ry ś cie” o imien iu Ath a Prime wró cić z wy g n an ia g alak ty czn eg o , g d zie p rzeb y wał o d czas u Wo jen Klo n ó w, s k ąd s p ro wad ził ze s o b ą całą g ru p ę Wo jo wn ik ó w Klo n ó w. Ró wn o cześ n ie Wielk i M o ff Tark in p o wró cił, wy jawiając, że w jak iś s p o s ó b p rzeży ł zn is zczen ie Gwiazd y Śmierci i p o p ro wad ził o d b u d o wan e s iły imp erialn e, a Lu k e i Han mieli s k o rzy s tać z p o mo cy d ziwaczn ie n azwan ej n o wej ras y z Tato o in e – p lemien ia Wo ło g ło wy ch M o n g ó w. Bo u d reau x p rzy g o to wał p rezen tację d la Lu cas filmu , w p ełn i ś wiad o my , że p rzy s zło ś ć firmy Ken n er wis i n a wło s k u . Po latach wciąż d o k ład n ie p amięta jej o d p o wied ź. Po wied zieli: „Dzięk u jemy b ard zo , zro b iliś cie ws p an iałą ro b o tę, ale n a razie ch cielib y ś my ro b ić in n e n ies amo wite rzeczy ” 1 1 . Nie miał p o jęcia, że Lu cas zazd ro ś n ie s trzeg ł s wo jej wizji Wo jen Klo n ó w an i że w p erfek cjo n is ty czn ej wizji u n iwers u m „Stwó rcy ” n ie b y ło miejs ca n a p lemię Wo ło g ło wy ch M o n g ó w. Najd łu żej związan y z Lu cas filmem licen cjo b io rca zak o ń czy ł więc s wo ją lin ię Gwiezdnych Wojen w 1 9 8 5 ro k u , a Gen eral M ills w ty m s amy m ro k u p o zb y ł s ię s p ó łk i zależn ej. M arv el zaczy n ał mieć p o d o b n e p ro b lemy z u trzy man iem zain teres o wan ia k o mik s em Gwiezdnych Wojen. Pis arze zn aleźli s p o s ó b , ab y u mieś cić Lu k e’a i p rzy jació ł w o g n iu k o n flik tu z in wazją o b cy ch w g alak ty ce p o wy d arzen iach zn an y ch z Powrotu Jedi, ale to s p rawd zało s ię jed y n ie p rzez trzy lata. Kres k a wy d awała s ię s faty g o wan a

p o mimo s tarań , b y iś ć z d u ch em czas u : Lu k e Sk y walk er miał n a g ło wie p lerezę, n a czo le n o s ił p rzewiązan ą o p as k ę i d o ry s o wan o mu „s ześ cio p ak ” n a b rzu ch u . Po d ziewięciu latach p u b lik ację k o mik s u ws trzy man o , k o ń cząc g o n a s to s ió d my m n u merze w maju 1 9 8 6 ro k u . Ko lu mn ę k o mik s o wą w g azecie zamk n ięto 2 lata wcześ n iej. W p o ło wie lat o s iemd zies iąty ch mo żn a b y ło z więk s zy m p rawd o p o d o b ień s twem p rzeczy tać o Gwiezdnych Wojnach n iż o czy mk o lwiek in n y m. Po p u larn y p s eu d o n im d la n o weg o s y s temu an ty rak ieto weg o p rezy d en ta Reag an a zo s tał p o raz p ierws zy u ży ty p rzez Demo k rató w, w zamierzen iu o b raźliwie, ale n azwa p rzy lg n ęła, a Reag an n ie zmien ił jej d o czas u p o n o wn y ch wy b o ró w. Dla Lu cas a, wielo letn ieg o lib erała, s tan o wiło to o s tateczn y wy raz iro n ii, b io rąc p o d u wag ę fak t, że n ajwięk s ze zło g alak ty k i Gwiezdnych Wojen zo s tało o p arte n a p o p rzed n im, rząd zący m d wie k ad en cje p rezy d en cie Rep u b lik an ó w. Oczy wiś cie p amiętacie, że Lu cas n ap is ał p ierws zy film w cien iu wo jn y w Wietn amie i z Czasem apokalipsy ch o d zący m mu p o g ło wie. Imp eriu m o trzy mu je wy s o k o ro zwin iętą tech n o lo g ię amery k ań s k ą i p rzy wó d cę w ty p ie Nix o n a, k tó reg o led wie wid zimy , a p ierws zy s zk ic s cen ariu s za u k azu je k o s miczn ą fo rtecę, o b alo n ą p rzez s two rzen ia zain s p iro wan e Wietk o n g iem. Do czas u , g d y s two rzen ia trafiły n a ek ran w Powrocie Jedi, zo s tały celo wo zamas k o wan e jak o u ro cze mis ie (zn ak i, k tó re Lu cas u mieś cił wo k ó ł ILM w ty m czas ie, g ło s zące: „o ś miel s ię b y ć u ro czy m” – n ag le zy s k u ją zu p ełn ie in n e zn aczen ie). Nix o n o ws k i b o h ater, Imp erato r Palp atin e, n o s i p łas zcz Sith a, ale czy zau waży liś cie p ewien s zczeg ó ł, g d y p o zn ajemy g o n a d ru g iej Gwieźd zie Śmierci? J ak zazn aczy ł Lu cas w ro zmo wie n a p lan ie z Ian em M cDiarmid em, g ab in et Palp atin e’a jes t o waln y . Do czas u , g d y p ierws za try lo g ia zo s tała zak o ń czo n a w 1 9 8 3 ro k u , zamierzen iem Lu cas a b y ło d ać s ię tak p o g rzeb ać p o d ró żn y mi wars twami in terp retacji, że recen zen t „Th e Was h in g to n Po s t” Gary Arn o ld wy ch walał to ep ick ie p o czu cie s zczęś liwo ś ci, k tó re p o zwalało „zamk n ąć n iek tó re p s y ch o lo g iczn e ran y p o zo s tawio n e p rzez wo jn ę w Wietn amie” 1 2 . In n i ó wcześ n i recen zen ci, a tak że k ry ty cy k u ltu ry p o p ełn ili ten s am b łąd , p o d k reś lając, jak s p ry tn ie Lu cas u mieś cił Stan y n a p rzeg ran ej p o zy cji. Arn o ld b y ł n ajb liżej tej g ran icy , g d y twierd ził, że fran czy za „d o ty k ała emo cjo n aln y ch g łęb i, k tó re wy k raczały p o za lo jaln o ś ć p o lity czn ą. Stan o wiła o d zwiercied len ie p o lity czn ie n ies k o mp lik o wan y ch tęs k n o t – b y b y ć p o właś ciwej s tro n ie, b y walczy ć p o s tro n ie s p rawied liwo ś ci p rzeciwk o ty ran ii”. Nik t n ie ro zu miał teg o lep iej o d Reag an a, k tó ry zo s tał wy b ran y w ty m s amy m ro k u , w k tó ry m Imperium p o b iło rek o rd y box office1 3 . No wy p rezy d en t o p is ał Związek

So wieck i jak o „imp eriu m zła” w wy s tąp ien iu p rzed Natio n al As s o ciatio n o f Ev an g elicals w marcu 1 9 8 3 ro k u , mies iąc p rzed p ierws zą amery k ań s k ą emis ją Gwiezdnych Wojen n a k an ale HBO i d wa mies iące p rzed k in o wą p remierą Powrotu Jedi. Pełn y tek s t p rzemó wien ia g ło s i: Zach ęcam was , b y ś cie wy s trzeg ali s ię p y ch y , p o k u s y b eztro s k ieg o s tawian ia s ieb ie s amy ch p o n ad ty m ws zy s tk im i o b arczan ia o b y d wu s tro n jed n ak o wą win ą, ig n o ru jąc fak ty z h is to rii i ag res y wn e p o czy n an ia imp eriu m zła. Głó wn y au to r p rzemó wień p rezy d en ck ich , An th o n y Do lan , twierd zi, że ws zelk ie p o d o b ień s twa n ie b y ły zamierzo n e; w h is to rii b y ło p rzecież k ilk a imp erió w, tak że zły ch 1 4 . Świat u s ły s zał jed n ak wy raźn e o d n ies ien ie d o fik cy jn eg o imp eriu m g alak ty czn eg o . Po d o b n a s y tu acja p o wtó rzy ła s ię jes zcze teg o mies iąca, g d y Reag an p o d czas p ó łg o d zin n eg o p ro g ramu telewizy jn eg o n a ży wo p o ś więco n eg o b u d żeto wi n a o b ro n ę u jawn ił id eę s y s temu o b ro n n eg o , k tó ry b y ł w s tan ie p rzech wy cić p o cis k i międ zy k o n ty n en taln e. Szczeg ó ły p o zo s tały mg lis te, p rawd o p o d o b n ie z u wag i n a p o jęcie p ro mien i las era, wy s y łan y ch p rzez k o s miczn eg o s atelitę zas ilan eg o n u k learn y mi ek s p lo zjami, co czy n iło tech n o lo g ię tak mało wiary g o d n ą, jak ą w is to cie b y ła (jeś li ch o d zi o p rawd o p o d o b ień s two , to Reag an o wi b zd u r n ao p o wiad ał Ed ward Teller, o jciec b o mb y wo d o ro wej i in s p iracja d la p o s taci Dr. Stran g elo v e’a). Pierws za s tro n a „Th e Was h in g to n Po s t” z k o lejn eg o d n ia g ło s iła p o lemiczn y cy tat z wy p o wied zi lwa lewicy , s en ato ra Ted a Ken n ed y ’eg o , wy ś miewający p ro p o zy cje Reag an a jak o „zwo d n icze tak ty k i zas tras zan ia « czerwo n y ch » i lek k o my ś ln e s ch ematy ro d em z Gwiezdnych Wojen” 1 5 . By ć mo że zd ając s o b ie s p rawę, że „s ch emat ro d em z Gwiezdnych Wojen” b rzmiał zb y t ek s cy tu jąco , ab y mó g ł s łu ży ć za k ry ty k ę ry wala, Ken n ed y d o rzu cił k ilk a k o lejn y ch , mn iej zach ęcający ch i b ard ziej ab s u rd aln y ch metafo r d o s wo jej czerwco wej p rzemo wy , wy g ło s zo n ej n a Bro wn Un iv ers ity : Reag an p ro p o n o wał „n ad d źwięk o weg o Ed s ela”, „Samo tn eg o J eźd źca n a n ieb ie, s trzelająceg o s reb rn y mi las ero wy mi k u lami w p o cis k i wy jęty ch s p o d p rawa So wietó w” 1 6 . Ale b y ło zb y t p ó źn o . Ks y wa z Gwiezdnych Wojen p rzy lg n ęła. Ry s o wn icy u wieczn ili p rezy d en ta p rzed s tawiająceg o s wo ich n ajn o ws zy ch d o rad có w – Arto o i Th reep io . „Time” o p u b lik o wał arty k u ł n a p ierws zej s tro n ie o Reag an ie i s y s temie o b ro n n y m w k wietn iu ; p o raz d ru g i s ło wa „Gwiezd n e Wo jn y ” p o jawiły s ię n a

o k ład ce mag azy n u (za p ierws zy m razem b y ło to p rzy o k azji materiału o Imperium – ta is to tn a recen zja w 1 9 7 7 ro k u g ło s iła jed y n ie: „Wewn ątrz: n ajlep s zy film ro k u ”). Prezy d en t p o d ejrzan ie p o wo li b ro n ił s ię p rzed p o ró wn an iem s wo jej s trateg iczn ej in icjaty wy z filmem: czek ał d wa lata. Najwy raźn iej n ie zas zk o d ziła mu w wy b o rach z 1 9 8 4 ro k u , k tó re wy g rał, u zy s k u jąc p rzewag ę g ło s ó w, k tó ra b y ła jed n ą z n ajwięk s zy ch w h is to rii. Os tateczn ie w marcu 1 9 8 5 ro k u wy g ło s ił p rzemo wę w Natio n al Sp ace Clu b . Po wied ział: Strateg iczn a In icjaty wa Ob ro n n a o trzy mała łatk ę Gwiezdnych Wojen, ale n ie ch o d zi tu o wo jn ę, lecz o p o k ó j… a w ty m wy s iłk u , jeś li wy b aczy cie mi k rad zież k wes tii z filmu , M o c jes t z n ami. To b y ł g en ialn y frag men t p o lity czn eg o ju jits u ze s tro n y wielk ieg o mó wcy , ale jeś li ch cemy p rzy czep ić s ię s zczeg ó łó w – to n ie tej k wes tii Reag an s zu k ał. Sło wa: „M o c jes t z n ami” p ad ły d o p iero w Ataku klonów z 2 0 0 2 ro k u , i to z u s t Sith a. W ty m czas ie So wieci d o k ład ali ws zelk ich s tarań , ab y p rzy p iąć łatk ę imp eriu m zła z p o wro tem Stan o m Zjed n o czo n y m. Filmy miały trafić n a ek ran y ro s y js k ich k in d o p iero w latach d ziewięćd zies iąty ch , ale s zef b iu ra TASS w Was zy n g to n ie, s cen tralizo wan ej ag en cji in fo rmacy jn ej Związk u So wieck ieg o , s tarał s ię, jak mó g ł, ab y n ad ać p o lity czn y zwro t w s wo jej recen zji Powrotu Jedi. „Ob ecn ie Darth Vad er w Stan ach – twierd ził recen zen t – jes t k imś więcej n iż ty lk o k o s miczn y m b an d y tą w żelazn y m k o s tiu mie” 1 7 . An o n imo wy „miejs co wy d zien n ik arz”, jak p o wied ział, „p rzy p iął tę s amą łatk ę p rezy d en to wi Reag an o wi”. M ag iczn e lu s tro Gwiezdnych Wojen zaws ze o d b ijało wro g ó w jak o imp erialn y ch zło czy ń có w. Lu cas film p o zwał g ru p y n acis k u z o b y d wu o p cji p o lity czn y ch za u ży cie s łó w „Gwiezd n e Wo jn y ” w rek lamach In icjaty wy Ob ro n y Strateg iczn ej i p rzeciwk o n iej. Arg u men tacja o p ierała s ię n a ty m, że rzeczy wis ty k o n flik t s zk o d ził fran czy zie zb u d o wan ej w cało ś ci n a wy o b rażo n y ch d ziałan iach wo jen n y ch . Firma o s tateczn ie p rzeg rała s p rawę, g d y s ęd zia u zn ał, że d wa s ło wa s ą zb y t p o p u larn e w języ k u an g iels k im, żeb y u zn ać p o zew za zas ad n y . „Gwiezd n e Wo jn y , wy s o k i s ąd zie, to wy my s ł” – arg u men to wał p rawn ik Lu cas filmu Lau ren ce Hefter. „To co ś , co n ie is tn ieje” 1 8 . W ty m czas ie d awało s ię ju ż o d czu ć, że fran czy za traci rację b y tu . W d zies iątą ro czn icę p remiery p ierws zeg o filmu p o fran czy zie p o zo s tało właś ciwie jed y n ie p o czu cie n o s talg ii. Fan k lu b Gwiezdnych Wojen wy d ał s wó j o s tatn i n u mer n ews lettera „Ban th a Track s ” w lu ty m 1 9 8 7 ro k u i b ezzwło czn ie zak o ń czy ł

d ziałaln o ś ć. Dan M ad s en , d zieciak z Ko lo rad o , k tó ry zmien ił p lak aty ze Star Treka n a p lak aty z Gwiezdnych Wojen w 1 9 7 7 ro k u , p ro wad ził teraz fan k lu b Star Treka. Lu cas film zatru d n ił g o n a p o czątk u 1 9 8 7 ro k u , s p ro wad ził n a Sk y walk er Ran ch i zap y tał, czy n ie p o p ro wad ziłb y ró wn ież s p ad k o b iercy fan k lu b u Gwiezdnych Wojen. M iał s ię n azy wać Lu cas film Fan Clu b i s k u p iać n a in n y ch filmach z p o rtfo lio Lu cas filmu . „Od n io s łem zd ecy d o wan e wrażen ie, że p ró b o wan o o d ejś ć o d Gwiezdnych Wojen” – mó wił M ad s en . „Tru d n o b y ło w tamty m o k res ie p o zo s tawać ich fan em”. M imo ro zczaro wan ia p rzy jął o fertę. „Po p ro s tu d o b rze b awiłem s ię, zajmu jąc s ię in n y mi filmami i zab ijając czas ” 1 9 . Przy n ajmn iej mag azy n „Starlo g ” n ie mó g ł p o zwo lić, ab y ju b ileu s z Gwiezdnych Wojen p rzes zed ł b ez ech a. W maju zo rg an izo wan o k o n wen t w h o telu o b o k Po rtu Lo tn iczeg o Lo s An g eles , n a k tó ry m zjawiło s ię 1 0 ty s . fan ó w. Ho n o ro wy m g o ś ciem b y ł Geo rg e Lu cas , k tó ry p o wręczen iu mu u ro d zin o wej k artk i z p o d p is ami ty s ięcy fan ó w b y ł zas k o czo n y p rzy jęciem, z jak im s p o tk ały o b iecy wał, to n ie wy k lu czał s zan s y p o wro tu . wiwatem.

p rzez R2 -D2 i C-3 PO o g ro mn ej wy g ło s ił p rzemo wę. Po wied ział, że s ię Gwiezdne Wojny, i ch o ć n ic n ie Pu b liczn o ś ć zareag o wała g ro mk im

Po tem n as tąp iła n ies p o d zian k a, k tó rą p o mó g ł zaaran żo wać M ad s en : twó rca Star Treka, Gen e Ro d d en b erry , wk ro czy ł n a s cen ę. Lu cas n ie p rzep ad ał za n ies p o d zian k ami – wy g ląd ał n a zs zo k o wan eg o . Ro d d en b erry , wielk i g o ś ć, p o k tó ry m mo żn a s p o d ziewać s ię n ied źwied zieg o u ś cis k u , en tu zjas ty czn ie ch wy cił za ręk ę cich eg o , zd y s tan s o wan eg o Lu cas a, n iżs zeg o o d n ieg o o g ło wę. Ten jed y n y raz d wó ch g ig an tó w g eek o ws k ieg o ś wiata s p o tk ało s ię. M ad s en jak o jed y n y p o my ś lał, b y p s try k n ąć im zd jęcie. Na s wo im p ierws zy m p ró b n y m k o n wen cie Gwiezdnych Wojen p rzemawiał tak że Ho ward Ro ffman , n o wy wicep rezes Lu cas Licen s in g . Ten amb itn y mło d y p rawn ik z wielo ma s u k ces ami n a k o n cie d o łączy ł d o firmy w 1 9 8 0 ro k u , w wiek u 2 7 lat, w ty g o d n iu p remiery Imperium. Szy b k o awan s o wał n a s tan o wis k o rad cy p rawn eg o . W 1 9 8 7 ro k u o trzy mał d o wy k o n an ia p o zo rn ie n iemo żliwe zad an ie – walk i z mo cą He-M an a i GI J o e. Czy zab awk i Gwiezdnych Wojen mo żn a b y ło ws k rzes ić b ez Ken n ero ws k ieg o p lan u d la n o wy ch h is to rii? Ro ffman ws p o min ał w 2 0 1 0 ro k u : To n ie b y ł n ajlep s zy mo men t n a tę ro b o tę. Ale p o my ś lałem s o b ie, że im p o k ażę, zo s tan ę n ajlep s zy m s p rzed awcą w h is to rii. Po s zed łem d o k ażd eg o d etalis ty , k ażd eg o licen cjo b io rcy , s tarając s ię ich p rzek o n ać, b y u zu p ełn ili

as o rty men t Gwiezdnych Wojen, a k ażd y z n ich mó wił mi: „Dzieciak u – b o tak wó wczas mn ie o d b ierali – Gwiezdne Wojny s ą martwe”. M u s iałem wró cić więc d o Geo rg e’a Lu cas a i d o s tarczy ć mu wiad o mo ś ć. To b y ło s p o tk an ie, k tó re n ie n ap awało mn ie n ad zieją. Oczy ma wy o b raźn i wid ziałem s y tu ację, w k tó rej wcis k a g u zik , a mo je k rzes ło s p ad a p rzez o twó r w p o d ło d ze d o zb io rn ik a p ełn eg o p iran ii. Nig d y teg o n ie zap o mn ę… Sp o jrzał n a mn ie, zmru ży ł o czy i p o wied ział: „Nie s ą martwe, ty lk o o d p o czy wają. Wiele d zieciak ó w k o ch a te filmy . Pewn eg o d n ia d o ro s n ą i b ęd ą miały włas n e d zieci. Wted y je p rzy wró cimy ”. W ty m mo men cie zro zu miałem, że Geo rg e Lu cas jes t n ap rawd ę Yo d ą 2 0 . W ty m czas ie Ro ffman i Lu cas film s k u p ili s wo ją u wag ę n a in n y ch mark ach . Firma zaliczy ła k ilk a p o ważn y ch wp ad ek w 1 9 8 6 ro k u – z Kaczorem Howardem o raz Labiryntem, o b y d wo ma wy p ro d u k o wan y mi p rzez Lu cas a, a wy reży s ero wan y mi p rzez jeg o p rzy jació ł, o d p o wied n io Willard a Hu y ck a i J ima Hen s o n a. M imo to firma p o k ład ała wielk ie n ad zieje w trwający ch p ro d u k cjach : fan tas y zaty tu ło wan y m Willow z Warwick iem Dav is em, k tó ry g rał p rzy wó d cę Ewo k ó w, Wick eta, w Powrocie Jedi, fab u lary zo wan ej b io g rafii k o n s tru k to ra au t Pres to n a Tu ck era 2 1 w reży s erii Co p p o li o raz trzecim filmie z s erii p rzy g ó d In d ian y J o n es a. By ła też Lu cas film Games , d o ch o d o wa n o wa d y wizja, k tó rą p ó źn iej p rzemian o wan o n a Lu cas Arts . Wy p ro d u k o wała s erię h itó w, tak ich jak k o mp u tero wą g rę p rzy g o d o wą Maniac Mansion z p o wiązan y m s erialem TV, n ak ręco n y m n a jej p o d s tawie, a w p ro d u k cji zn ajd o wały s ię d als ze p ro jek ty . J ak n a iro n ię, jed y n ą rzeczą, k tó rej d ział g ier n ie mó g ł p ro d u k o wać, b y ły g ry ze ś wiata Gwiezdnych Wojen, n a k tó re licen cję miał k o n cern Atari, a p ó źn iej J VC. By ła jed n ak jed n a g ra z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, d o k tó rej zes p ó ł Ro ffman a mó g ł u zy s k ać licen cję – n ajb ard ziej g eek o ws k a ze ws zy s tk ich . By ła n ią p lan s zó wk a RPG, p ro d u k o wan a p rzez maleń k ą firmę z Pen s y lwan ii o n azwie Wes t En d Games , zało żo n ą w p aźd ziern ik u 1 9 8 7 ro k u . Przez k o lejn e 3 lata o n a jed y n a wciąż b y ła o b ecn a w u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. Ci ws zy s cy g racze w Dungeons & Dragons, k tó rzy p rzerzu cili s ię n a s es je z Gwiezdnymi Wojnami, s tali s ię n iczy m irlan d zcy mn is i k o p iu jący an ty czn e zwo je w ciemn y ch wiek ach . To trafn a metafo ra, p o n ieważ g ra RPG n ie b y ła jed y n ie fo rmą zach o wan ia p amięci o Gwiezdnych Wojnach, lecz tak że s p o s o b em n a ich k atalo g o wan ie i p o s zerzan ie. Ab y s two rzy ć p o rad n ik d la ws zy s tk ich mis trzó w g ry , wy d awca z Wes t En d Games Bill

Slav ics ek mu s iał wy my ś lić n azwy d la ws zy s tk ich ras k o s mitó w, s tatk ó w, b ro n i i d ro id ó w. M u s iał ro zg ry źć try b ik i mach in erii ś wiata Lu cas a i wy p ełn ić lu k i, o k tó ry ch „Stwó rcy ” n ie ch ciało s ię p o my ś leć. Wó wczas wy d awała s ię to n ajb ard ziej n erd o ws k a rzecz, jak ą mo żn a b y ło zro b ić. Ale p raca Slav ics ek a – o raz p is arzy , k tó rzy p rzy s zli p o n im – o k azała s ię s zczeg ó ln ie ważn a d la n ad ch o d ząceg o o d ro d zen ia s ię Gwiezdnych Wojen.

1 2 3 4

Dale Po llo ck , wy wiad au to ra, 1 6 maja 2 0 1 3 . P. Bis k in d , Easy Riders, Raging Bulls…, op. cit., s . 4 2 2 . D. Po llo ck , Skywalking…, op. cit., s . 2 4 0 . P. Bis k in d , Easy Riders, Raging Bulls…, op. cit., s . 3 8 1 .

5 60 Minutes, 2 8 marca 1 9 9 9 . 6 S. Lars en i R. Lars en , Joseph Campbell: A Fire in the Mind: The Authorized Biography, Ro ch es ter, VT: In n er Trad itio n s , 2 0 0 2 , s . 5 4 2 . 7 Ibidem, s . 5 4 2 . 8 Ibidem, s . 5 4 3 . 9 J . Camp b ell, The Hero’s Journey: Joseph Campbell on His Life and Work, red . P. Co u s in eau , Bo s to n : Elemen t, 1 9 9 9 , s . 1 8 7 . 1 0 S. Lars en i R. Lars en , Joseph Campbell: A Fire in the Mind…, op. cit., s . 5 4 4 . 1 1 M ark Bo u d reau x , wy wiad au to ra, 2 2 wrześ n ia 2 0 1 3 . 1 2 G. Arn o ld , Magical & Monstrous, the „Star Wars” Finale Is a Triumph, „Th e Was h in g to n Po s t”, 2 2 maja 1 9 8 3 . 1 3 Od p o wied ź n a p y tan ie, czy k ilk a n ies k o mp lik o wan y ch , o p ty mis ty czn y ch , n ak ręco n y ch w Kalifo rn ii filmó w mo g ło s k ło n ić wy b o rcó w d o o p o wied zen ia s ię za n ies k o mp lik o wan y m, o p ty mis ty czn y m, p o ch o d zący m z Kalifo rn ii ak to rem i k an d y d atem, p o zo s tawię p s efo lo g o m, ch o ć s am p o my s ł p ewn ie p rzeraziłb y lib eraln eg o Lu cas a. 1 4 F. Warn er, The Battle of the Evil Empire, „Th e M o rn in g Call”, Allen to wn , PA, 5 maja 2000. 1 5 L. Can n o n , President Seeks Futuristic Defense Against Missiles, „Th e Was h in g to n Po s t”, 2 4 marca 1 9 8 3 . 1 6 E. Ken n ed y , p rzemo wa n a Bro wn Un iv ers ity Co mmen cemen t Fo ru m, 4 czerwca 1 9 8 3 , h ttp ://ted k en n ed y .o rg /o wn wo rd s /ev en t/co ld _ war. 1 7 TASS cy t. w: Soviet Critic Says Reagan like Darth Vader, „Un ited Pres s In tern atio n al”, 1 3 czerwca 1 9 8 3 . 1 8 Lu cas film Ltd . v . Hig h Fro n tier, Sąd Rejo n o wy Dy s try k tu Was zy n g to n , 2 6 lis to p ad a 1 9 8 5 .

1 9 Dan M ad s en , wy wiad au to ra, 1 2 s ierp n ia 2 0 1 3 . 2 0 H. Ro ffman , Interacting with „Star Wars”, TEDx So M a, k lip Yo u Tu b e, 1 2 :4 0 , 2 2 s ty czn ia 2 0 1 0 , h ttp ://www.y o u tu b e.co m/watch ?v =KAb iDzk c8 KU. 2 1 Po ls k i ty tu ł: Tucker. Konstruktor marzeń [p rzy p . tłu m.].

XIX WSZECHŚWIAT ROZSZERZA SIĘ Zwan o

g o Ro zs zerzo n y m Ws zech ś wiatem, a jak iż to b y ł ws zech ś wiat! Ok o ło 2 6 0 p o wieś ci, d zies iątk i o p o wiad ań , 1 8 0 g ier wid eo , p o n ad ty s iąc to mó w k o mik s ó w. Po n ad 1 2 0 au to ró w k s iążek d o ło ży ło s wo ją ceg iełk ę d o leg en d y Gwiezdnych Wojen. Tak wiele k reaty wn o ś ci i zg o d n ie z wewn ętrzn y mi reg u łami k an o n u k ażd y elemen t mó g ł zo s tać w d o wo ln y m mo men cie n ap is an y n a n o wo p rzez ek ran o we d zieła Lu cas filmu . I rzeczy wiś cie, Częś ć VII zd ąży ła ju ż wp ęd zić Ro zs zerzo n y Ws zech ś wiat d o s ąs ied n ieg o u n iwers u m. J ak więk s zo ś ć Gwiezdnych Wojen, Ro zs zerzo n y Ws zech ś wiat zd o min o wan y b y ł p rzez ak ty wn o ś ć z lat d ziewięćd zies iąty ch o raz p ierws zej d ek ad y n o weg o ty s iąclecia. Fak ty czn ie jed n ak ro zp o czął s ię w 1 9 7 6 ro k u – jes zcze p rzed p remierą p ierws zej częś ci s ag i – d zięk i Alan o wi Dean o wi Fo s tero wi. Świat n ie u jrzał efek tó w jeg o p racy aż d o lu teg o 1 9 7 8 ro k u , ale k o n trak t g h o s twritera wy mag ał d ru g iej k s iążk i. Po ty m, jak p o ś więcił 2 mies iące p ierws zej ad ap tacji Gwiezdnych Wojen i p rzes łał ją p rawn ik o wi Lu cas a, To mo wi Po llo ck o wi, zas iad ł p o n o wn ie d o s wo jej mas zy n y d o p is an ia IBM Selectric, załad o wał d o n iej k o lejn ą czy s tą k artk ę p ap ieru i zaczął p racę n ad p ierws zą w h is to rii o p o wieś cią z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen n ies two rzo n ą p rzez Geo rg e’a Lu cas a. Nic wielk ieg o . Zan im jes zcze ś wiat p o zn ał Lu k e’a i Leię, Fo s ter wy s łał ich n a s p o witą mg łą, p ełn ą jas k iń p lan etę M imb an . Plan eta b y ła tak a, b o jed n a z n iewielu ws k azó wek Lu cas a trak to wała o n ap is an iu czeg o ś tan ieg o . Po wieś ć zn aczy ła n iewiele więcej n iż p o lis a u b ezp ieczen io wa. J eś li Gwiezdne Wojny miały b y wy jś ć n a zero lu b zaro b ić min imaln ie, Lu cas mó g ł u ży ć k s iążk i Fo s tera jak o p o d s tawy s cen ariu s za i n ak ręcić s zy b k i s eq u el z b u d żetem Ro g era Co rman a, mając p lan y zd jęcio we d o s tęp n e o d ręk i. Gd y Fo s ter n ap is ał zap ierające d ech w p iers iach b itwy w k o s mo s ie d o ro zd ziału p ierws zeg o , Lu cas g o wy rzu cił. Bez wątp ien ia o g ro mn e p rzeciążen ia b u d żeto we w ILM mo cn o leżały mu n a wątro b ie. W p o ten cjaln ej tan iej k o n ty n u acji Gwiezdnych Wojen w p rzy s zło ś ci n ie b y ło miejs ca n a b ó le g ło wy wy wo ły wan e p rzez Dy k s trę. „Zró b z teg o wes tern w s ty lu Serg io Leo n e” – zas u g ero wał Lu cas Fo s tero wi n a jed n y m z d wu o d b y ty ch s p o tk ań w celu p rzed y s k u to wan ia k s iążk i. „M o żes z p ó jś ć

b ard ziej w ru b ieże, g d zie ży ją n ap rawd ę o ś lizg łe s two ry . Tak n ap rawd ę k o s mo s mo że b y ć n u d n y … Teraz, g d y u s tan o wiliś my ju ż g atu n ek s p ace fan tas y , mo żemy o d n ieg o o d ejś ć” 1 . Ks iążk a Fo s tera n o s iła ty tu ł Spotkanie na Mimban i wiązało ją więcej o g ran iczeń n iż jed y n ie zało żo n y p rzez Lu cas a b u d żet. Bo h aterami b y li ty lk o Lu k e i Leia, p o n ieważ Harris o n Fo rd n ie zad ek laro wał u d ziału w k o n ty n u acji. Na o k ład ce Ralp h a M cQu arrieg o wid n iała jed y n ie twarz Vad era, g d y ż Lu cas n ie p o s iad ał wó wczas p raw d o u ży wan ia wizeru n k ó w M ark a Hamilla i Carrie Fis h er. Fab u ła filmu b y ła s k o n s tru o wan a w g ło wie Fo s tera z częś ci zap as o wy ch , k tó re p o zo s tawiał wo k ó ł „Stwó rca”. Lu k e i Leia p o zn ają Hallę – s tars zą k o b ietę wrażliwą n a d ziałan ie M o cy – i wy ru s zają n a p o s zu k iwan ie wzmacn iająceg o d ziałan ie M o cy k ry s ztału Kaib u rr – p o my s ł ten Lu cas p o rzu cił p o trzecim s zk icu s cen ariu s za d o Gwiezdnych Wojen, czu jąc, że zmien ia J ed i w n ad lu d zi p o zb awio n y ch k o rzen i. Zaalarmo wan y ich o b ecn o ś cią, Darth Vad er wy ru s za n a s p o tk an ie. Staczają z Lu k e’em s wó j p ierws zy p o jed y n ek n a miecze ś wietln e, ale ju ż wcześ n iej Leia walczy w ten s p o s ó b z Vad erem. W d ziwn y m zwro cie wy d arzeń w s to s u n k u d o teg o , co miało n as tąp ić w Imperium kontratakuje, Lu k e o d cin a Vad ero wi ręk ę. Vad er s p ad a w p rzep as tn ą o tch łań jas k in i. M imo to n a k o n iec Lu k e wy czu wa, że Vad er wciąż ży je. Fo s ter p o p ro s tu d o b rze s ię b awił; n iewiele elemen tó w z u n iwers u m b y ło d la n ieg o wó wczas ś więto ś cią, a ju ż n ajmn iej Vad er i jeg o trag ed ia. Co zas k ak u jące, w ro zmo wach p ro wad zo n y ch z n im w 1 9 7 6 ro k u Lu cas zad ek laro wał, że M ro czn y Lo rd b y ł k iep s k im zło czy ń cą, a p o za zab iciem Ob i-Wan Ken o b ieg o „n ig d y n iczeg o złeg o n ik o mu n ie u czy n ił. No d o b ra, d u s i jed n eg o g o ś cia”. Ro zwó j jeg o p o s taci jak o zło czy ń cy miał n as tąp ić d o p iero w d ru g iej k s iążce, g d y u zn ał reży s er, że „n a k o ń cu Lu k e zab ija Vad era”. Szczęś liwie n a ty m etap ie jeg o s ło wa n ie miały mo cy wiążącej. Fo s tero wi u d ało s ię u rato wać ży cie M ro czn eg o Lo rd a. Po mimo s wo jej n iezb y t wiary g o d n ej fab u ły Spotkanie s tało

s ię k o lejn y m

b es ts ellerem; d o czas u p remiery w lu ty m 1 9 7 8 ro k u , 9 mies ięcy p o p remierze p ierws zej częś ci s ag i, ś wiat zn ó w żąd ał n o wej o p o wieś ci z u n iwers u m. Dzieci czy tały k s iążk ę w mięk k iej o k ład ce, aż ro zp ad ała im s ię w ręk ach . Del Rey zao fero wał Fo s tero wi u mo wę n a k o lejn e p o wieś ci – „co ś w ro d zaju h is to rii o wu jk u b rata cio teczn eg o Ch ewb ack i” – ws p o min a au to r, ale o d mó wił 2 . Przy s zła p o ra n a zmian y . Po za Powrotem wy s zło zas k ak u jąco n iewiele p o wieś ci z u n iwers u m w latach o ry g in aln ej try lo g ii. Dwó ch łajd ak ó w – Han So lo i Lan d o Calris s ian – d o czek ało s ię

włas n y ch try lo g ii w s ty lu p u lp o wy m (Han o trzy mał ek s cy tu jące p rzy g o d y n a p o s teru n k u o n azwie Kran iec Gwiazd , a Lan d o d ziwaczn e, n iemalże p s y ch o d eliczn e p rzy g o d y z M y ś lo h arfą Sh aró w). Przed ś miercią Leig h Brack ett p o d p is ała u mo wę n a p o wieś ć o k s iężn iczce Lei – n ik t n ie zajął jej miejs ca i k s iężn iczk a zn ó w zo s tała s p ławio n a. Ro zs zerzo n y Ws zech ś wiat o d zied ziczy ły k o mik s y M arv ela, k tó re two rzy ły b o h ateró w częs to n iep o k o jący ch d la Lu cas filmu – n ajb ard ziej n ies ławn y m b y ł jed en z n ajwcześ n iejs zy ch , zielo n y k ró lik z k res k ó wek o cięty m języ k u – J ax x o n – wzo ro wan y n a Kró lik u Bu g s ie. J ax x o n zro d ził p ierws ze p rzy p u s zczen ia o k atas tro faln ie o d leg ły ch p o my s łach i k reacji, jak ie mo g ły wy k iełk o wać z Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata, ale n a k ażd eg o s zczęś liwie p rzy p ad ała M ara J ad e alb o wielk i ad mirał Th rawn . Pewn eg o p o p o łu d n ia jes ien ią 1 9 8 8 ro k u Lo u Aro n ica wró cił z lu n ch u w cen tru m M an h attan u , zamk n ął d rzwi s wo jeg o b iu ra i n ap is ał p ełen emo cji lis t d o Geo rg e’a Lu cas a. Ko leg a, z k tó ry m jad ł lu n ch , p o wied ział mu , że p rzeczy tał g d zieś , iż Lu cas o ficjaln ie o g ło s ił k o n iec filmó w o Gwiezdnych Wojnach. „To b y ło n ie w p o rząd k u ” – my ś lał Aro n ica. Zwy cięs two Reb elii p o d k o n iec Powrotu Jedi wy d awało s ię w n ajlep s zy m razie wątp liwe. On ws p ierał g o rąco Lu k e’a Sk y walk era i zas tan awiał s ię, jak d alej miały p o to czy ć s ię lo s y jed y n eg o wy s zk o lo n eg o J ed i g alak ty k i. „Całe te d o k o n an ia s ą zb y t is to tn e d la k u ltu ry p o p u larn ej, ab y zak o ń czy ć je trzema filmami” – n ap is ał Aro n ica. Aro n ica n ie b y ł jed y n ie p o k rzy wd zo n y m fan em. By ł s zefem d ziału p u b lik acji n a ry n k i mas o we w d o mu wy d awn iczy m Ban tam i zało ży ł w s wo jej firmie d ział wy d ający p o p u larn e s cien ce fictio n , Sp ectra. J eg o p ro ś b a d o Lu cas a: jeś li n ie ro b is z n ic więcej z fran czy zą, p o zwó l n am wy d awać d o b rej jak o ś ci k s iążk i p o d two im n ad zo rem. Aro n ica n ie ch ciał wy p u s zczać d wó ch k iep s k ich p o wieś ci n a mies iąc, jak ro b iła to fran czy za Star Treka. Wid ział jed n ą d o b rze n ap is an ą k s iążk ę w tward ej o p rawie n a ro k – a n a p o czątk u try lo g ię p o p rzed zającą całą h is to rię z Gwiezdnych Wojen, n ap is an ą p rzez n ag rad zan eg o au to ra. „Nie mo żemy teg o zro b ić b y le jak ” – ws p o min ał s wo je włas n e s ło wa s p rzed lat. „Ks iążk i mu s zą b y ć tak s amo amb itn e, jak b y ły filmy ” 3 . Lu cas n ie s k o n tak to wał s ię z Aro n icą p rzez p rawie ro k . W p ewn y m mo men cie wicep rezes Lu cas Licen s in g Ho ward Ro ffman p o s zed ł wy b ad ać g ru n t u Lu cas a. „Nik t teg o n ie k u p i” – p o wied ział, ale zaak cep to wał p o my s ł. Po d s tawo we zas ad y zo s tały o k reś lo n e: p ierws za p o wieś ć miała s ię ro zg ry wać p ięć lat p o wy d arzen iach z Powrotu

Jedi. Wy d arzen ia p o p rzed zające p ierws zy film, tak ie jak Wo jn y Klo n ó w, b y ły n iety k aln e; Lu cas ro zmy ś lał n ad mo żliwo ś cią n ak ręcen ia p req u eli i n ie ch ciał, ab y co k o lwiek p rzes zk o d ziło jeg o p ro ces o m k reaty wn y m. Nie wo ln o b y ło zab ić żad n ej z g łó wn ej p o s taci. I n ik o g o , k to ju ż s tracił w filmie ży cie, n ie wo ln o b y ło p rzy wró cić. Aro n ica zaak cep to wał reg u ły z rad o ś cią. Szu k ał p is arzy , ale d łu g o to n ie trwało : Sp ectra n ied awn o p o d p is ała u mo wę z Timo th y m Zah n em, lau reatem Nag ro d y Hu g o , k tó ry miał n a k o n cie try lo g ię Cobra, p o ś więco n ą międ zy g alak ty czn ej wo jn ie. Aro n ica s k o n tak to wał s ię z ag en tem Zah n a i d o wied ział s ię, że au to r jes t jes zcze więk s zy m fan em Gwiezdnych Wojen o d n ieg o . Gd y Zah n o d d ał man u s k ry p t, Aro n ica wy my ś lił ty tu ł: Dziedzic Imperium. Po wieś ć Zah n a d o czek ała s ię p remiery 1 maja 1 9 9 1 ro k u . Zg o d n ie z wied zą Lu cas filmu s tała s ię tak s amo b ły s k awiczn y m h item, jak p ierws za częś ć s ag i. „Nig d y n ie zap o mn ę d n ia, w k tó ry m Lu cy [Au trey Wils o n , d y rek to r fin an s o wa Lu cas filmu ] p rzy s zła d o mo jeg o b iu ra w 1 9 9 1 ro k u , ab y p o wied zieć, że Dziedzic Imperium Tima zad eb iu to wał n a p ierws zy m miejs cu lis ty b es ts elleró w « Th e New Yo rk Times a» ” – n ap is ał Ro ffman we ws tęp ie d o k s iążk i o p u b lik o wan ej z o k azji d wu d zies to lecia jej wy d an ia 4 . Tak n ap rawd ę Dziedzic ro zk ręcał s ię n ieco wo ln iej. Po jawił s ię n ajp ierw n a liś cie b es ts elleró w „Times a” 2 6 maja, d eb iu tu jąc n a miejs cu jed en as ty m. W k o lejn y m ty g o d n iu ws k o czy ł n a miejs ce s zó s te, p o k o n u jąc Powieść J ames a M ich en era. Ko lejn e 2 ty g o d n ie zajęło mu p o k o n an ie d eb iu tu J o h n a Gris h ama – Firmy – i o s iąg n ięcie d ru g iej lo k aty , k tó rą wcześ n iej zajmo wał Dr. Seuss’ Oh the Places You’ll Go, jed y n a tań s za k s iążk a w tward ej o p rawie o d Dziedzica, celo wo wy cen io n a n a zaled wie 1 5 d o laró w. 3 0 czerwca 1 9 9 1 ro k u , 2 mies iące p o s wo jej p remierze, Dziedzic Imperium s tał s ię ro zch wy ty wan ą p o wieś cią w tward ej o p rawie z p ierws zeg o miejs ca lis ty b es ts elleró w „Th e New Yo rk Times a”. Przez cały ty d zień u trzy mał tę p o zy cję, ch o ć n a liś cie zo s tał p rzez 1 9 ty g o d n i. Pierws zy n ak ład , w liczb ie 7 0 ty s . eg zemp larzy , ro zs zed ł s ię w k ilk a mies ięcy 5 . J es zcze teg o s ameg o ro k u wy s zły cztery d o d ru k i. Całk iem n ieźle, ale trzeb a mieć wy b ió rczą p amięć, żeb y zap amiętać d eb iu t n a p ierws zy m miejs cu lis ty b es ts elleró w. Aro n icę zd en erwo wało k o lejn e s twierd zen ie Ro ffman a z wp ro wad zen ia: że to Lu cy Au trey Wils o n wy s zła z in icjaty wą d o wy d awcó w, zamias t o d wro tn ie, a Ban tam jak o jed y n y u wierzy ł w p o my s ł. „On i n ie p rzy s zli d o n as , o n i ty lk o o d p o wied zieli n a mó j lis t” – s twierd ził Aro n ica. „Zn ałem mn ó s two lu d zi zajmu jący ch s ię

wy d awan iem k s iążek s cien ce fictio n , k tó rzy b y li wś ciek li, że to mi u d ało s ię zawrzeć tę u mo wę” 6 . Po p rzek o n an iu s zefó w, że Gwiezdne Wojny s ą w s tan ie u trzy mać jed n ą k s iążk ę w tward ej o p rawie ro czn ie, Aro n ica mu s iał s ię b ro n ić p rzed ich zalewem. „M o żn a b y ło zaro b ić d u żo p ien ięd zy ” – mó wił. „Pro g ram ro zwijał s ię n iezn aczn ie s zy b ciej, n iż to s o b ie wy o b rażałem”. Po u k o ń czen iu try lo g ii p rzez Zah n a p o jawiało s ię 6 , p o tem 9 , a n as tęp n ie 1 2 k s iążek ro czn ie; w 1 9 9 7 ro k u o d n o to wan o rek o rd o we 2 2 p o wieś ci z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, d la ws zy s tk ich g ru p wiek o wy ch . Ucierp iały zaró wn o jak o ś ć, jak i s p rzed aż. M ięd zy d atą p remiery Dzied zica (1 9 9 9 ) a ro k iem 2 0 1 3 n ie b y ło ro k u n ie b y ło ro k u , w k tó ry m o d n o to wan o b y mn iej n iż 1 0 p o wieś ci z u n iwers u m. Czas em led wie zah aczały o n e o d ó ł lis ty b es ts elleró w p rzez ty d zień lu b więcej, p o d o b n ie jak wy d an ia w mięk k iej o p rawie k s iążk a z u n iwers u m Star Treka. Os tatn ia p o wieś ć Zah n a, Skok millenium, s p rzed ała s ię w całk iem n iezły m n ak ład zie s ied emn as tu ty s ięcy eg zemp larzy . To jed n ak d alek o o d wizji, jak ą miał Aro n ica – o d jed n ej k s iążk i w ro k u n a wzó r filmo weg o wy d arzen ia – alb o o d s p rzed aży Dziedzica, k tó reg o k u p io n o p o n ad milio n razy i k tó ry d o d ziś s p rzed aje s ię w p o n ad p ięciu ty s iącach eg zemp larzy mies ięczn ie. Aro n ica n arzek a: M o g liś my u czy n ić Gwiezdne Wojny b es ts ellero wą s erią, n a wzó r Gris h ama czy Clan cy ’eg o , k tó ra zatrzy małab y czy teln ik a. J eś li k ażd a k s iążk a b y łab y tak d o b ra, jak Dziedzic, mo że za k ażd y m razem trafiałab y d o p ierws zej p iątk i b es ts elleró w. Co więc zad ecy d o wało o s u k ces ie Dziedzica? Przep is em n a s u k ces o k azały s ię n o we Gwiezdne Wojny, o p arte n a u k o ch an y m, zn an y m p o my ś le i zn ien awid zo n y ch , p o p rzed zający ch g o d etalach . Timo th y Zah n b y ł wielk im fan em fran czy zy o d 1 9 7 7 ro k u , g d y s tu d io wał fizy k ę n a s tu d iach p o d y p lo mo wy ch i p o s zed ł d o k in a n a p ierws zy film 8 razy . „By łem fizy k iem” – ws p o min ał. „On i mu s ieli wied zieć, w co s ię p ak u ją” 7 . Słu ch ał ś cieżk i d źwięk o wej z filmu w czas ie p is an ia k ażd ej s wo jej p o p rzed n iej p o wieś ci s cien ce fictio n . Nie p o d o b ało mu s ię, że J ed i n ie mieli n ajwy raźn iej żad n y ch właś ciwy ch s o b ie o g ran iczeń we wład an iu M o cą p o za włas n ą wiarą w n ią. „J eś li mo g ą zro b ić ws zy s tk o – mó wi – s ą p o p ro s tu s u p erb o h aterami”. Gd y więc Zah n zaczął k rąży ć p o s wo im d o mu w lis to p ad zie 1 9 8 0 ro k u p rzez te k ilk a p ierws zy ch d n i p o telefo n ie o d s wo jeg o ag en ta w s p rawie o ferty o d Aro n ici,

p o d ek s cy to wan y

s zan s ą

o d eg ran ia

ro li

w

p ias k o wn icy

Gwiezdnych

Wojen

i zd en erwo wan y mo żliwo ś cią p o k azo wej p o rażk i w o czach n ajb ard ziej h ard k o ro wy ch fan ó w, jeg o p ierws za wizja b y ła n as tęp u jąca: k latk a s k o n s tru o wan a ze s two rzeń , k tó re mo g ły zn ieś ć efek ty M o cy . Klatk a o d p o wied n ia d la J ed i. Zah n lu b i p o d k reś lać s k ro mn ie, że wcale n ie p rzy wró cił d o ży cia fan d o mu Gwiezdnych Wojen: p o wtarza, że fan i tam b y li, o czek u jąc n a co k o lwiek z tą n azwą n a o k ład ce. „Ud ało mi s ię wetk n ąć wid elec w cias to i p rzek o n ać s ię, ile p ary u ciek ło s p o d k ru s zo n k i” – mó wił. Ale d o k o n ał ró wn ież k lu czo wy ch wy b o ró w w zak res ie k ieru n k ó w, w k tó ry ch u n iwers u m miało s ię ro zs zerzać – wy b o ró w, k tó re miały wy zn aczać s zab lo n d la literatu ry Gwiezdnych Wojen (Zah n o wi ró wn ież wy p o mn ian o b łęd y : g d y d o k o n ał p o zo rn ie n iewin n eg o wy b o ru , d ając Lu k e’o wi – n a p ierws zy ch s tro n ach Dziedzica Imperium filiżan k ę „g o rącej czek o lad y ” fan i k rzy czeli w p ro teś cie wo b ec tej wzmian k i n iezwy k le ziems k ieg o n ap o ju , w s ty lu Alan a Dean a Fo s tera). Kto k o lwiek s to jący p rzed zad an iem p o d jęcia n a n o wo wątk ó w, k tó re Lu cas zak o ń czy ł wraz z Powrotem Jedi, miał zmierzy ć s ię z k ilk o ma d u ży mi p ro b lemami. Lu cas zab ił d wó ch g łó wn y ch zło czy ń có w s ag i, mian o wicie Imp erato ra i Darth a Vad era. Imp eriu m b y ło w o d wro cie. Po trzeb o wało p o ważn eg o czarn eg o ch arak teru , ab y u trzy mać zain teres o wan ie o d b io rcó w. Z ro zwijającą s ię w n ajlep s ze Reb elią p o jawiła s ię s zan s a n aro d zin zło czy ń cy , k tó ry b y łb y ró wn o cześ n ie n a p rzeg ran ej p o zy cji – k o g o ś , k to w p rzeciwień s twie d o s wo ich p o p rzed n ik ó w rząd ziłb y za p o mo cą lo jaln o ś ci raczej n iż s trach u . Zah n wy my ś lił więc p o s tać wielk ieg o ad mirała Th rawn a – h u man o id a o n ieb ies k iej s k ó rze i czerwo n y ch o czach , k tó ry ws p iął s ię p o s zczeb lach imp erialn ej d rab in y , g en ialn eg o tak ty k a, s tu d iu jąceg o k ażd y g atu n ek , z jak im wch o d ził w k o n flik t, ab y zro zu mieć jeg o k u ltu rę i g o p rzech y trzy ć. Kto ś tak i mó g łb y ro zp raco wać n iejas n e, zap rzeczające is tn ien iu M o cy s two ry an ty -J ed i, k tó re Zah n n azwał „y s ilamari” (Zah n n ie zaws ze p rzes trzeg ał zas ad y Lu cas a n ad awan ia łatwy ch d o wy mó wien ia n azw). Dzięk i temu p is arz złap ał wiatr w żag le. Wp ad ł n a p o my s ł M ro czn y ch J ed i, z k tó ry mi Th rawn mó g ł s ię s p rzy mierzy ć. Zo s tałb y w ten s p o s ó b s zalo n y m k lo n em Ob i-Wan a Ken o b ieg o , s two rzo n y m w Wo jn ach Klo n ó w. Kto lep iej mó g łb y n ad ep n ąć Lu k e’o wi n a o d cis k ? Ch ciał zb ad ać Sith ó w, s k o ro Vad er o d zaws ze b y ł n azy wan y M ro czn y m Lo rd em Sith ó w, a n ik t n ig d y n ie wied ział, k im b y li Sith o wie. Zah n wy o b raził s o b ie ras ę n iewielk ich k o s mitó w-zab ó jcó w, k tó ry ch twarze wy g ląd ały jak mas k a Vad era. Ch ciał ch y treg o p rzemy tn ik a n a mo d łę Han a So lo , ale tak ieg o , k tó ry

d ziałałb y n a więk s zą s k alę i mó g łb y b y ć jes zcze b ard ziej ch y try . Wraz z n im p rzy b y ł Talo n Karrd e, d o s tawca s tatk ó w, k tó ry ch reb elian to m b ard zo b rak o wało , a tak że jeg o s tatek , Szalo n y Karrd e. By ła też M ara J ad e, k tó rą Zah n s two rzy ł z k o n k retn eg o p o wo d u , ch ciał b o wiem n ap rawić co ś , czeg o n ie zn o s ił w Powrocie Jedi. J eg o g łó wn y m zas trzeżen iem d o filmu b y ło to , że s cen a o twierająca w Pałacu J ab b y wy d awała s ię ch ao ty czn ie n iep as u jąca d o res zty filmu . Co o n a miała ws p ó ln eg o z walk ą z Imp eriu m, tematem całej try lo g ii? Działając ws tecz, u mieś cił w p ałacu imp erialn eg o zab ó jcę, k tó ry b ezs k u teczn ie p ró b o wał u ś miercić Lu k e’a. Zab ó jca p raco wał b ezp o ś red n io d la Imp erato ra, k tó ry s tracił zau fan ie w p lan Vad era p rzeciąg n ięcia s y n a n a Ciemn ą Stro n ę M o cy . Ręk a Imp erato ra, M ara J ad e, p rzez całą try lo g ię miała n arażać Lu k e’a n a n ieb ezp ieczeń s two . Po Th rawn ie miała zo s tać n ajp o p u larn iejs zą b o h aterk ą Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata. Plan o wan o , że w k o lejn ej k s iążce p o ś lu b i Lu k e’a, ch o ć p ierwo tn ie n ie b y ło to zamierzen iem au to ra. Zain s p iro wała p ierws zą wirtu aln ą g ru p ę mejlin g o wą EU (a p ó źn iej p ierws zeg o b lo g a) o n azwie „Clu b J ad e”. Z b u jn y mi ru d y mi wło s ami, zielo n y mi o czy ma i o b cis ły m k o mb in ezo n em ze s k ó ry M ara s zy b k o zo s tała jed n y m z n ajp o p u larn iejs zy ch żeń s k ich wy b o ró w co s p lay o wy ch n a k o n wen tach k o mik s o wy ch ; ma całą tę zad zio rn ą, o g n is tą o s o b o wo ś ć, jak ą p o win n a ro zwin ąć Leia, ale jak iej o s tateczn ie jej zab rak ło . Zah n w ciąg u d wó ch ty g o d n i zeb rał p o my s ły i b o h ateró w i p rzed s tawił ws tęp n y p o my s ł, zan im jes zcze Lu cas film i Ban tam wy d ru k o wali u mo wę. Pierws zy s zk ic Dziedzica Imperium zo s tał n ap is an y w p ó ł ro k u . A p o tem n as tąp ił s p rzeciw. Lu cas film n ie p o zwo lił mu s k lo n o wać Ob i-Wan a Ken o b ieg o , g d y ż łamało to n ak az o mijan ia Wo jen Klo n ó w i zak az ws k rzes zan ia s tary ch b o h ateró w. Ras a zab ó jcó w n ie mo g ła n azy wać s ię Sith o wie. Zah n wy my ś lił włas n e p rawa fizy k i, włas n ą b ib lię ws zech ś wiata; Lu cas film ch ciał, ab y p o s iłk o wał s ię p o d ręczn ik iem d o RPG au to rs twa Wes t En d Games . Zah n a iry to wały n iezn o s zące s p rzeciwu d ecy zje. To b y ł ro k 1 9 9 0 . Un iwers u m Gwiezdnych Wojen n ad al b y ło s łab o zd efin io wan e; b rak o wało wewn ętrzn ej cy fro wej b azy d an y ch jeg o częś ci s k ład o wy ch w Lu cas filmie (jes zcze) i n a p ewn o n ie p o s iad ało o n o fan o ws k iej en cy k lo p ed ii (jes zcze). Zah n ziry to wał s ię p o n ad to ty m, że Lu cas film ró wn o cześ n ie p rzy wracał s erię k o mik s ó w z wy d awn ictwem Dark Ho rs e, i ch ciał, ab y au to r k o o rd y n o wał z n imi p race. Seria n o s iła ty tu ł Mroczne Imperium i miała u k azy wać Lu k e’a w k o n fro n tacji z k lo n em Imp erato ra. Dla Zah n a to b y ło o jed n eg o k lo n a za d alek o :

To k ład zie k res o fierze Darth a Vad era, g d y ten zab ija Imp erato ra p o d k o n iec Powrotu Jedi. To o d wraca całą o ry g in aln ą try lo g ię. Os iąg n ięto k o n s en s u s . Szalo n y k lo n Ken o b ieg o , o k tó reg o Zah n n ajb ard ziej walczy ł, s tał s ię M ro czn y m J ed i o n azwis k u J o ru u s C’b o ath (wy mo wa: „s u h -b o ath ”). Zab ó jcy n a u s łu g ach Vad era s tali s ię No g h ri. Po my s ły Zah n a n a ty tu ł: Dzika karta i Ręka Imperatora n ie p rzy p ad ły Aro n ice d o g u s tu ; p o zo s tali p rzy Dziedzicu Imperium. M imo to Zah n n ad al cis k ał g ro my n a Mroczne Imperium, n awet p o mimo o d n ies ień d o wielk ieg o ad mirała Th rawn a we wp ro wad zen iu . W k o lejn ej p o wieś ci, Wizja przyszłości, Zah n n ap is ał s cen ę, w k tó rej M ara J ad e i Lu k e ws p o min ają k lo n a Imp erato ra. „Nieważn e” – mó wi M ara. „Nie jes tem n awet p rzek o n an a, czy to b y ł o n ” (jed n ak że Mroczne Imperium s tan o wi źró d ło n azwy rep o zy to riu m wied zy o J ed i – „Ho lo cro n ” – k tó re miało o d eg rać ważn ą ro lę w Ro zs zerzo n y m Ws zech ś wiecie w k o lejn y ch latach ). Dziś , o g ląd ając wy jaś n io n e Wojny klonów, Zah n jes t wd zięczn y , że Lu cas film s ię b ro n ił. Wciąż s ą rzeczy , k tó re g o iry tu ją; jed n ą z n ich jes t to , że p ó źn iejs zy au to r – u wag a, s p o iler! – zab ił M arę J ad e w p o jed y n k u , g d y zo s tała zain fek o wan a tajemn iczy m międ zy g alak ty czn y m g rzy b em. Zah n o ś wiad czy ł: By ło b y miło , g d y b y k to ś mn ie u p rzed ził i p o zwo lił p o d y s k u to wać, d laczeg o n ie warto teg o ro b ić. Wiem, że Lu cas film ma p rawa d o ws zy s tk ieg o , co s p is u ję n a p ap ierze i zan o s zę d o n ich . Ale i tak czu ję s ię, jak b y m s tracił có rk ę. Fan i Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata z Clu b J ad e s tan ęli p o jeg o s tro n ie. „Przewró cili ją n a b o k i zarazili g łu p ią ch o ro b ą” – n arzek a Tracy Du n can , d zien n ik ark a z Detro it, zn an a w s ieci jak o Du n c, właś cicielk a b lo g a „Clu b J ad e”. – „To b y ło co ś w s ty lu : « Och , mamy d wie czy trzy b o h aterk i, to zab ijemy jed n ą» . Stras zn a s zk o d a” 8 . Ro zs zerzo n y Ws zech ś wiat mó g ł zaws ze p o d ążać d wa k ro k i za k an o n em filmo wy m, aż w k o ń cu zo s tał z n ieg o całk o wicie wy rzu co n y . J ed n ak zad zieran ie z au to rami, h is to rią i p o s taciami mo g ło s k rzy wd zić tak s amo fan ó w, jak i s ameg o Lu cas a. Sh elly Sh ap iro lu b i mó wić, że u rato wała ży cie Han o wi So lo . Del Rey , g d zie Sh ap iro p racu je jak o red ak to r, p rzejęło licen cję wy d awn iczą Lu cas filmu o d Sp ectry w 1 9 9 8 ro k u w ramach u mo wy p o wiązan ej ze zb liżającą s ię p remierą p req u eli. Lu cas film

ch ciał, ab y EU p o wo li two rzy ły s ię jak o ro zleg ła i ro zb u d o wan a mito lo g ia, ale p lan d ziałał zb y t d o b rze i zb y t s zy b k o : p o wieś ci s tawały s ię zb y t ro zwlek łe, a ich jak o ś ć – n ieró wn a. J ed n ą z try lo g ii p o ś więco n o Lu k e’o wi Sk y walk ero wi zak ład ającemu Ak ad emię J ed i w tajemn iczy ch , n awied zo n y ch ru in ach Yav in , p o d mo k łej p lan ety wid zian ej p o d k o n iec Gwiezdnych Wojen. Han i Leia b io rą ś lu b , a fab u ła o k azu je s ię w cało ś ci tłem wes ela. Wy ś miewan a jak o jed n a z n ajg o rs zy ch p o wieś ci Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata, Ślub księżniczki Lei ś led zi lo s y Han a So lo , k tó ry p o ry wa i k o n tro lu je s wo ją p rzy s złą żo n ę d zięk i o b d arzo n emu zab awn y m ty tu łem Karab in o wi Po s łu ch u , p o ty m jak o trzy mu je o n a o fertę ś lu b u o d wp ły wo weg o k s ięcia 9 . Po ś lu b ie z Han em k s iężn iczk a ro d zi mu tró jk ę d zieci: J ain ę, J acen a i An ak in a. J ed ziemy z s erią Młodzi rycerze Jedi! Lu cas film zwo łał s zczy t n a Sk y walk er Ran ch , n a k tó ry m Sh ap iro zo s tała wrzu co n a p ro s to w g łęb ię u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. On a, jej p ierws zy ch tro je au to ró w o raz k o n ty n g en t z Dark Ho rs e Co mics mieli p rzed y s k u to wać co ś , co miało zo s tać Nową Erą Jedi – s erią, k tó ra wy s łała Ro zs zerzo n y Ws zech ś wiat w n o wy m k ieru n k u d zięk i d wu d zies tu d ziewięciu p o wieś cio m (liczb a ta p ó źn iej s to p n iała d o d ziewiętn as tu ). M iał p o jawić s ię w n iej o b cy g atu n ek n ajeźd źcó w g alak ty k i (p o my s ł zas u g ero wan y p rzez Ken n era i u ży ty p rzez M arv ela o trzy mał liftin g ). Ab y jed n ak wp ro wad zić p o czu cie zag ro żen ia i p o wag i d o u n iwers u m, g d zie p o mimo n ajlep s zy ch s tarań Zah n a Lu k e i J ed i s tali s ię p o n o wn ie za b ard zo s u p erb o h aterami, licen cjo b io rcy mo g li ró wn ież o d k u rzy ć p ro p o zy cję wy s u n iętą p rzez Lawren ce’a Kas d an a p o d czas tamtej k o n feren cji w s p rawie Powrotu Jedi: g łó wn y b o h ater mu s i u mrzeć. Lu cas n ajwy raźn iej zmien ił s wo je p o d ejś cie o d czas ó w, g d y czu ł, że n ie jes t „fajn ie” zab ijać n as zy ch u lu b io n y ch b o h ateró w. „Wcześ n iej d o s taliś my zielo n e ś wiatło , żeb y u ś miercić d o wo ln ą p o s tać” – mó wi M ik e Stack p o le, jed en z au to ró w, k tó ry s ied ział wted y p rzy tamty m s to le. „To b y ła u czciwa p ro p o zy cja” 1 0 . Sh ap iro , wiern a fan k a Harris o n a Fo rd a, p o wied ziała, że tu p n ęła wted y n o g ą: Han So lo mu s i ży ć. Stack p o le zap amiętał to in aczej. M ó wi, że o d b y ł s ię p ro s ty , meto d o lo g iczn y p ro ces d ecy zy jn y i u s talo n o , k tó reg o z g łó wn y ch b o h ateró w: Han a, Lu k e’a, Leię, Lan d o , d ro id y czy Ch ewb accę mo żn a b y s ię p o zb y ć n ajmn iejs zy m k o s ztem. Z czy jeg o p u n k tu wid zen ia n ajtru d n iej b y ło b y o p is ać żal? „Po d wó ch d n iach wy ty p o waliś my Ch ewieg o ” – ws p o min a Stack p o le.

Gd y żal fan ó w n ad ś miercią Ch ewb ack i p rzewy żs zy ł n ajś miels ze o czek iwan ia Sh ap iro czy Stack p o le’a, wy p ły n ęła p lo tk a, że to Ran d y Strad ley z Dark Ho rs e Co mics k azał „zab ić ro d zin n eg o p s a” i p o ró wn ał Ch ewieg o d o Żółtego psiska. Stack p o le temu zap rzecza, u p ierając s ię, że ws zy s cy ró wn o cześ n ie wb ili s zty lety , n iczy m n a id ach marco wy ch . Sh ap iro , zajmu jąc s ię red ak cją k s iążk i, z p rzy jemn o ś cią p o d n io s ła s wo je o s trze: „M u s is z p rzy ciąg n ąć u wag ę lu d zi. W p rzeciwn y m razie zareag u ją n a zas ad zie: « Ah a, k o lejn a p rzy g o d ó wk a, k o lejn a s u p erb ro ń » ”. Wektor pierwszy, p ierws za p o wieś ć z s erii Nowa Era Jedi, miała s tać s ię ty m s amy m n ajb ard ziej k o n tro wers y jn ą k s iążk ą w h is to rii EU, a jej czy teln icy p ro tes to wali g o ręcej n iż ty p o wy fan Gwiezdnych Wojen. J ej au to r, R.A. Salv ato re, o trzy my wał g ro źb y ś mierci za s wó j wk ład . J ed n ak że o n jed y n ie p rzes trzeg ał ro zk azó w i p rzy n ajmn iej p o d aro wał Wo o k ieemu h o n o ro wą ś mierć. Ch ewie g in ie, p o mag ając w ewak u acji mies zk ań có w p lan ety , k tó rej k s ięży c p o in wazji o b cy ch wy p ad a z o rb ity . „Fin an s o wo k s iążk a o d n io s ła s u k ces ” – s twierd ził Sh ap iro . „Nawet jej k ry ty cy n ie mo g li o d erwać s ię o d lek tu ry ”. Ale d la fan ó w o p łak u jący ch Ch ewieg o b y ł jes zcze jed en win n y : czło wiek zb y t rzad k o wid zian y n a s zczy cie. J ak w p rzy p ad k u ws zy s tk ich g łó wn y ch d ecy zji d o ty czący ch Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata, o s tateczn e zielo n e ś wiatło p rawd o p o d o b n ie u zy s k an o d zięk i jed n ej z ty ch lis t z p o lami d o ak cep tacji lu b o d rzu cen ia, jak ie Ho ward Ro ffman n ieu s tan ie p rzed k ład ał s wo jemu s zefo wi – a tru d n o s o b ie wy o b razić, żeb y co ś tak ieg o g o o min ęło . Decy zja, ab y zab ić Ch ewb accę, p o s tać o p artą n a jeg o włas n y m p s ie, In d ian ie, leżała w g es tii Geo rg e’a Lu cas a 1 1 . W 2 0 0 2 ro k u Alan Dean Fo s ter b y ł g o tó w p o wró cić d o u n iwers u m, k tó remu p o mó g ł s ię n aro d zić. Zao fero wan o mu u mo wę n a k s iążk ę p o d ty tu łem Nadchodząca burza. Po n ap is an iu p ierws zeg o s zk icu w s wo im ty p o wy m temp ie Fo s ter o trzy mał zn aczn ie więcej ws k azó wek o d Lu cas a n iż d o wcześ n iejs zej: „Wy rzu ć p ierws zy ro zd ział, to zb y t d ro g ie”. Całe d n ie s p ęd zał n a Sk y walk er Ran ch z k o mitetem s tu d iu jący m man u s k ry p t p u n k t p o p u n k cie, n ie zg ad zając s ię z jeg o b o h aterami o raz ich mo ty wami. „To b y ły ws k azó wk i w ty m s en s ie, w jak im jes teś u czn iem s zk o ły k ato lick iej, a s io s try ch o d zą z lin ijk ami” – ws p o min a Fo s ter. „Nie b y ło w ty m zab awy ” 1 2 . Sy tu acja u leg ła zmian ie wraz z p o wro tem Fo s tera. Ulo tn iły s ię wo ln o ś ć i lu z p ó źn y ch lat s ied emd zies iąty ch . Samo p aro d iu jący d u ch k ró lik a J ax x o n a zo s tał

zas tąp io n y , n awet w k o mik s ach , p rzez g ro b o wo p o ważn e melo d ramaty . J ed y n ie ty tu ł k o mik s u , tak k o ch an e Star Wars Tales, u n ik n ął s ió s tr z lin ijk ami – ale ty lk o d lateg o , że wy raźn ie o b wies zczan o w k ażd y m n u merze, iż h is to rie p o zo s tają p o za k an o n em. Fan i wciąż ciep ło ws p o min ają p as tis ze Klubu winowajców z b o h aterami Gwiezdnych Wojen alb o o p o wieś ć z k ateg o rii: „Co b y b y ło , g d y b y ” z Han em So lo p o d ró żu jący m w g łąb Ziemi p rzez d ziwaczn y tu n el czas o p rzes trzen n y ; jeg o s zk ielet o d k ry wa lata p ó źn iej In d ian a J o n es . Gd y mag azy n zaczął p u b lik o wać n a p o ważn ie h is to rie, p o czy tn o ś ć p o leciała n a łeb n a s zy ję, a w k o n s ek wen cji ws trzy man o p u b lik ację. Fran czy za wes zła w n o wą fazę, a Lu cas film zacieś n ił jes zcze k o n tro lę, walcząc o n o wą h is to rię o d s wo jeg o „Stwó rcy ”. Wś ciek ło ś ć ze s tro n y ty ch d rażliwy ch , k ry ty czn y ch fan ó w Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata, k tó rzy n ie ch cieli o d p u ś cić ś mierci Ch ewb ack i i M ary J ad e, b y ła n iczy m w p o ró wn an iu z k ry ty k ą, jak a miała n ad ejś ć wraz z n o wy mi elemen tami k an o n u Gwiezdnych Wojen: mid ich lo rian ami, Gu n g an ami i n iezwy k le d ziwaczn y m d ziewiczy m p o ro d em.

1 Tran s k ry p cja o p u b lik o wan a w „Star Wars In s id er” 2 0 1 3 , n r 1 4 5 (g ru d zień ), s . 2 0 . 2 Alan Dean Fo s ter, wy wiad au to ra, 2 6 czerwca 2 0 1 3 . 3 Lo u Aro n ica, wy wiad au to ra, 1 5 s ierp n ia 2 0 1 3 . 4 H. Ro ffman , p rzed mo wa d o T. Zah n , Star Wars: Heir to the Empire, 2 0 th An n iv ers ary Ed itio n , New Yo rk : Ballan tin e Bo o k s , 2 0 1 1 , s . 1 . 5 Timo th y Zah n , wy wiad au to ra, 1 6 s ierp n ia 2 0 1 3 . 6 Lo u Aro n ica, wy wiad au to ra. 7 Timo th y Zah n , wy wiad au to ra. 8 Tracy Du n can , wy wiad au to ra, 2 8 s ty czn ia 2 0 1 4 . 9 Tracy Du n can s k o men to wała fab u łę w o d p o wied n io k p iący s p o s ó b : „On n ie p o trzeb u je Karab in u Po s łu ch u , p rzecież to Han So lo !”. 1 0 Sh elly Sh ap iro , wy wiad au to ra, 2 4 s ierp n ia 2 0 1 3 . 1 1 Po latach Stack p o le p rzep ro s ił ak to ra Petera M ay h ew, wcielająceg o s ię w ro lę Ch ewb ack i. M ay h ew u ś miech n ął s ię i wzru s zy ł ramio n ami: „To n ie ma zn aczen ia. Ch ewie wciąż ży je w filmach ”. Zn aczn ie p ó źn iej, g d y u p ad ł Ro zs zerzo n y Ws zech ś wiat, a Częś ć VII u s u n ęła k o n tin u u m Wektora pierwszego, o k azało s ię, że M ay h ew miał rację. Ch ewie n ad al ży je – w n o wy ch filmach . 1 2 Fo s ter, wy wiad au to ra.

XX POWRÓT PISARZA Zg o d n ie

z p rzek azem Lu cas filmu p req u ele n aro d ziły s ię wczes n y m ran k iem 1 lis to p ad a 1 9 9 4 ro k u . W k racias tej k o s zu li, jean s ach i b iały ch tramp k ach Geo rg e Lu cas ws zed ł n a s wo ją p is ars k ą wieżę, zas iad ł p rzy b iu rk u zb ity m ze s k rzy d eł d rzwio wy ch i o d k u rzy ł fran czy zę, k tó rą b ezceremo n ialn ie o p u ś cił 1 1 lat wcześ n iej. Ty m razem zap ro s ił k amerzy s tę, ab y u wieczn ić tę ch wilę. Rezu ltaty miały zo s tać zmo n to wan e i p o k azan e w zu p ełn ie n o wy m med iu m – in tern ecie. „M o ja n ajs tars za có rk a całą n o c ch o ro wała” – zwierzy ł s ię Lu cas . „I tak miałem za s o b ą n iep rzes p an ą n o c” 1 . Przech o d ził o b o k k o min k a, k an ap y , s to lik a z lamp k ą o d Tiffan y ’eg o : w p o ran k i, g d y mg ła s p ły wała ju ż z M o u n t Tam, mo żn a b y ło wy o b razić g o s o b ie ro zp alająceg o w k o min k u i ro zmy ś lająceg o . To b y ł p ierws zy raz, g d y Lu cas p o k azał fan o m „s wo ją jas k in ię h ib ern acy jn ą”, jak ją o k reś lał. Przes zed ł d o b iu rk a, k tó re n iewiele zmien iło s ię o d czas ó w, g d y walczy ł n ad n im z p ierws zy mi s zk icami d o Gwiezdnych Wojen. „M am p ięk n e, n o wiu tk ie, żó łte n o tatn ik i” – mó wił, p o k azu jąc s wó j u lu b io n y p ap ier, u ży wan y o d wielu lat. Otwo rzy ł s zu flad ę: „Ład n e, n ieu ży wan e p u d ełk o o łó wk ó w”. Kamera u ch wy ciła jeg o zmęczo n ą twarz i wo rk i p o d o czy ma. „Ws zy s tk o , czeg o mi trzeb a, to p o my s ł” – p o wied ział, o p ad ając d ramaty czn ie n a fo tel. Tro ch ę z teg o b y ło wy czerp an iem, tro ch ę g rą d o k amery . Tak zaczęła s ię Częś ć I: s k ąp an a w p ełn ej s amo ś wiad o mo ś ci, że o to two rzo n a jes t h is to ria. Ro k wcześ n iej, k ilk a mies ięcy p o p remierze Parku Jurajskiego, Lu cas zap ro s ił d zien n ik arza z mag azy n u „Variety ” n a Sk y walk er Ran ch , b y p o in fo rmo wał ś wiat o jeg o d ecy zji: miała ro zp o cząć s ię p raca n ad p req u elami: Częś ciami I– III. Na ty m etap ie p lan o wał n ak ręcić je ró wn o cześ n ie. Ws zelk i lu k s u s , jak ieg o Lu cas o wi b rak ło p rzy p racy n ad p ierws zą częś cią s ag i – czas u , b u d żetu , tech n o lo g ii – b y ł n a wy ciąg n ięcie ręk i. J ak mo g ły n ie o d n ieś ć s u k ces u ? J ed y n ą o s o b ą, k tó ra wątp iła w Geo rg e’a Lu cas a, g d y wy ciąg ał s wo je leg en d arn e s eg reg ato ry z n o tatk ami z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, b y ł o n s am. M iał p o zo s tać p es y mis tą p rzez cały p ro ces p ro d u k cji. „Na k ażd ą o s o b ę, k tó ra p o k o ch a Częś ć I, p rzy p ad n ą d wie lu b trzy , k tó re ją zn ien awid zą” – p rzewid ział p o d k o n iec 2 .

Po p ro s tu n ig d y n ie wies z z tak imi rzeczami – zau waży ł też p ewn eg o d n ia w czas ie zd jęć w ro zmo wie z k u k iełk arzem Fran k iem Ozem, twó rcą Yo d y – Nak ręciłem Więcej amerykańskiego graffiti. Zaro b iło jak ieś g ro s ze. – Po ważn ie? – zap y tał Oz. – Ok ro p n a k lap a. Oz i Lu cas s p o jrzeli n a s ieb ie p o ro zu miewawczo . – M o żn a to zro b ić – k o n ty n u o wał Lu cas . – Da s ię je zn is zczy ć. To jes t mo żliwe 3 . Dlaczeg o więc n ie zo s tawić ich w s p o k o ju ? Dlaczeg o n ie p o zwo lić p o p ro s tu Gwiezdnym Wojnom, b y terk o tały s p o k o jn ie p o Ro zs zerzo n y m Ws zech ś wiecie w g rach , k s iążk ach i k o mik s ach ? Lu cas p o zwo lił p rzy g o d o m to czy ć s ię p o Powrocie Jedi, a o n mó g ł z łatwo ś cią ek s p lo ro wać ś wiat p req u eli w ten s am s p o s ó b . Po co ry zy k o wać b y cie n is zczy cielem Gwiezdnych Wojen, g d y s ię jes t ró wn o cześ n ie ich „Stwó rcą”? Po co zaczy n ać wted y , tamteg o d n ia, 1 lis to p ad a 1 9 9 4 ro k u ? Zb ieg o k o liczn o ś ci s k ło n ił „Stwó rcę” d o p o wro tu d o s wo jeg o d zieła n a p o czątk u lat d ziewięćd zies iąty ch . Tech n o lo g ia wres zcie n ad ąży ła za jeg o wizją. Ko n ieczn o ś ć u ży wan ia k u k iełek , mo d eli, ak to ró w w g u mo wy ch k o s tiu mach i mn iej n ieró wn ej an imacji p o k latk o wej (n awet an imacji go motion, k tó rej d ro g ę u to ro wał Ph il Tip p ett) zaws ze b y ła b o les n ą p ro wizo rk ą d la Lu cas a. To właś n ie fo rma wy rażan ia s tan o wiła p rzes zk o d ę d la jeg o wy o b raźn i. M o że wam p o d o b ała s ię g u mo wa mak ieta Pałacu J ab b y , ale „Stwó rca” k rzy wił s ię n a jej wid o k . Co in n eg o an imacja k o mp u tero wa – Lu cas wid ział w n iej p rzy s zło ś ć o d czas u , g d y p o raz p ierws zy u ży ł jej w 1 9 7 7 ro k u , two rząc s cen ę z reb elian ck im p ilo tem. ILM u realn iała p rzy s zło ś ć tu ż p o d jeg o n o s em. Ro zwó j tech n o lo g ii k o mp u tero weg o g en ero wan ia o b razó w lu b CGI n as tęp o wał n iezwy k le d y n amiczn ie. Firma zas to s o wała p ro g ram k o mp u tero wy d o u s u n ięcia p rzewo d ó w z k ilk u s cen z Kaczora Howarda w 1 9 8 5 ro k u . A p ó źn iej mło d y s p ecjalis ta o d an imacji cy fro wej zatru d n io n y p rzez Lu cas a, J o h n Las s eter, s two rzy ł zap ierającą d ech w p iers iach tró jwy miaro wą s y mu lację n a p o trzeb y Młodego Sherlocka Holmesa, w k tó rej ry cerz z witrażu o ży wa i atak u je k s ięd za (s cen a d o d ziś ro b i wrażen ie). Wiele z ek s p ery men tó w ILM b y ło mn iej k rzy k liwy ch , p rzy p o min ały raczej wielk an o cn e p is an k i, jak ten z s amo lo tem wid zian y m n a n ieb ie p rzez k ilk a s ek u n d w Imperium słońca Sp ielb erg a (1 9 8 7 ), ale tech n o lo g ia ro zwijała s ię b ard zo s zy b k o i u mo żliwiała w b ran ży wy czy n y , o k tó ry ch filmo wco m s ię d o ty ch czas n ie ś n iło . Willow (1 9 8 8 ) p o raz p ierws zy p o k azał cy fro wą zmian ę k s ztałtó w; b o h ater p o d

wp ły wem czaru zmien ia s ię w ró żn e zwierzęta. W Otchłani (1 9 8 9 ) J ames a Camero n a k o mp u tero wo wy g en ero wan i o b cy p o raz p ierws zy wy mies zali s ię z p rawd ziwy mi ak to rami, ch o ć zaled wie w p ięcio min u to wej s cen ie. Nie b rak o wało p rzeło mo wy ch efek tó w o d ILM w k o lejn y m b lo ck b u s terze Camero n a, Terminatorze 2: Dniu sądu (1 9 9 1 ), w k tó ry m zab ó jca z p rzy s zło ś ci T-1 0 0 0 k ilk ak ro tn ie zmien ia s ię w zło wro g ą k ału żę p ły n n eg o metalu . Przez cały ten czas Den n is M u ren , jed en z k ilk u weteran ó w Gwiezdnych Wojen i g łó wn y p ro d u cen t efek tó w s p ecjaln y ch w ILM , ciężk o p raco wał n ad p ro jek tem d la Stev en a Sp ielb erg a. Reży s er p lan o wał ad ap tację p o wieś ci M ich aela Crich to n a Park Jurajski. Sp ielb erg zak ład ał, że b ęd zie mu s iał wy k o rzy s tać ru ch o me mo d ele alb o tech n o lo g ię go motion. Zad an iem M u ren a b y ło p rzek o n an ie g o , że s ię my li, a p o mó c mu miała s ek retn a b ro ń – n ajb ard ziej zaawan s o wan y s p rzęt d o an imacji o d Silico n Grap h ics 4 . W 1 9 9 2 ro k u , g d y Sp ielb erg i Lu cas s p o tk ali s ię, ab y o b ejrzeć efek ty p racy M u ren a – mo d ele k o mp u tero we d in o zau ró w w p o s taci s iatk i s zk ieleto wej – „ws zy s cy mieli łzy w o czach ”, ws p o min ał d wa lata p ó źn iej Lu cas . Po wied ział: Prawd o p o d o b n ie o s iąg n ęliś my tu p o zio m, n a k tó ry m fak ty czn ie s two rzy liś my s ztu czn ą rzeczy wis to ś ć, co o czy wiś cie filmy s tarały s ię o s iąg n ąć o d zaws ze 5 . J eg o jed y n ą tro s k ą b y ło to , że za 2 0 lat d in o zau ry mo g ły wy g ląd ać n a n iezd arn e (n ie wy g ląd ają). Przy jaciels k a ry walizacja międ zy d wo ma filmo wcami zn ó w p rzech y lała s ię n a k o rzy ś ć Sp ielb erg a. Park Jurajski miał ewid en tn ie s tać s ię h item, a p rzy ty m ró wn ież k amien iem milo wy m w h is to rii CGI. Natu raln e b y ło d la Lu cas a, że p o czu ł p o trzeb ę p o n o wn eg o zd o b y cia p rzewag i n ad p rzy jacielem. Na s zczęś cie d u ch p rzy g o d y z ro b ien ia filmu p o wró cił z in s p iracji s erialem telewizy jn y m Young Indiana Jones. Two rzo n y o d 1 9 8 9 ro k u , a k ręco n y w latach 1 9 9 1 – 1 9 9 3 s erial o k azał s ię o g ro mn ie rad o s n y m d o ś wiad czen iem d la Lu cas a, p o mimo jeg o o s tateczn eg o an u lo wan ia. Nie ty lk o u zu p ełn iał tło fab u larn e jed n eg o z jeg o n ajb ard ziej zn an y ch d zieł – n azwijcie to p req u elem In d y ’eg o – ale b y ł tak że ws p an iałą s zan s ą, ab y zap rezen to wać wid zo m n ieco lek k iej, łatwej i p rzy jemn ej ed u k acji, a to b y ło mio d em n a s erce „Stwó rcy ”. Każd eg o ty g o d n ia mło d y In d y miał p o zn awać in n ą zn an ą p o s tać h is to ry czn ą. Od cin k i b y ły relaty wn ie n ied ro g ie, p rzy

b u d żecie 1 ,5 mln d o laró w za k ażd y . Ws zy s tk ie s twarzały mo żliwo ś ć wy k o rzy s tan ia cy fro wy ch efek tó w s p ecjaln y ch , k tó ry ch w jed n y m o d cin k u b y ło o k o ło s etk i. Więk s zo ś ć efek tó w p o p ro s tu u s u wała częś ci p lan u n iezg o d n e z realiami h is to ry czn y mi, ale s am p ro ces p o zo s tawiał Lu cas a o czaro wan eg o i p o zwalał mu zd o b y ć d o ś wiad czen ie d zięk i mo żliwo ś ci p racy z CGI. Serial d ał Lu cas o wi p ierws zą mo żliwo ś ć zg ro mad zen ia ek ip y , k tó ra wy k o rzy s tała Sk y walk er Ran ch zg o d n ie z jeg o p rzezn aczen iem. To b y ła jed n a z n ajb liżs zy ch rzeczy w jeg o k arierze d o two rzen ia filmó w n a małą s k alę, d o czeg o o d d awn a p rag n ął wró cić. Kręcen ie filmó w b y ło p rzy jemn e, g d y k to ś in n y zas iad ał n a k rześ le reży s era, ale p rzed e ws zy s tk im Lu cas wy s zed ł ze s wo jej d ep res ji b izn es men a. „Dało s ię zau waży ć, że Geo rg e s zu k a czeg o ś in n eg o ” – p o wied ział p ro d u cen t Rick M cCallu m. „Ch ciał ży ć w ś wiecie, w k tó ry m n ie b rało s ię ws zy s tk ieg o aż tak p o ważn ie” 6 . Ko lejn y m czy n n ik iem n ap ęd zający m o d ro d zen ie Gwiezdnych Wojen b y ł s am M cCallu m. Lu cas p o zn ał amery k ań s k ieg o p ro d u cen ta wio s n ą 1 9 8 4 ro k u p o d czas p o b y tu w Lo n d y n ie, n a p lan ie Powrotu do Krainy Oz, mro czn eg o i k iep s k o p rzy jęteg o s eq u ela Czarnoksiężnika z Oz o d Waltera M u rch a i Gary ’eg o Ku rtza. Lu cas p o mó g ł im wy jś ć z p ro b lemó w fin an s o wy ch . W czas ie wizy ty zap u ś cił s ię p o s ąs ied zk u n a p lan Dziecka z marzeń, filmu b io g raficzn eg o , k tó reg o M cCallu m b y ł p ro d u cen tem, p o ś więco n eg o Lewis o wi Carro llo wi n a p o d s tawie s ztu k i Den n is a Po ttera. Lu cas tęs k n ie s p o g ląd ał n a n iewielk ą s k alę p ro d u k cji. Gd y zwerb o wał M cCallu ma d o s erialu o mło d y m In d y m, o d n alazł tak że s wo jeg o n as tęp n eg o Gary ’g o Ku rtza, czy raczej p ro d u cen ta, jak im ch ciał, ab y Ku rtz zaws ze b y ł: k o g o ś , k to p o ru s zy łb y n ieb o i ziemię d la jeg o h u mo ró w, p o ro zu miewałb y s ię d la n ieg o z ek ip ą, a p rzed e ws zy s tk im trzy małb y w g arś ci czas i b u d żet. Z tak tward y m g raczem, jak M cCallu m, n a p o zy cji p ro d u cen ta Lu cas mó g ł wró cić d o reży s ero wan ia. „Świetn ą cech ą Rick a jes t to , że n ig d y n ie o d mawia” – p o wied ział Lu cas M arcu s o wi Hearn o wi, au to ro wi The Cinema of George Lucas. J eś li wy k ręci twarz w b o les n y m g ry mas ie, wted y wiem, że p o s u n ąłem s ię za d alek o , ale o s tateczn ie wró ci d o mn ie z p o my s łem, jak k o n k retn ą rzecz d a s ię zro b ić… J eś li n ie ch cę k ręcić k o n k retn ej s cen y ju tro , ale wo lałb y m ro b ić co ś in n eg o , o n s ię zg o d zi, a p o tem b ęd zie p raco wał całą n o c i zmien i ws zy s tk ie p lan y 7 . M cCallu m zg o d ził s ię n a p racę p ro d u cen ta. „J eś li p o s iad as z jak ik o lwiek talen t,

to jes t n im u mo żliwien ie reży s ero wi o s iąg n ięcie celu ” – p o wied ział. „Ch ces z, ab y zwy cięży ł”. Dn i p ro k ras ty n acji n a p lan ie d awn o min ęły i n ie miały ju ż p o wró cić. Ak to rzy ró wn ież n ie s p rawiali p ro b lemó w. Z co raz więk s zą liczb ą u rząd zeń cy fro wy ch Lu cas mó g ł n ie ty lk o reży s ero wać film w p o k o ju mo n tażo wy m, tak jak ro b ił to zaws ze, ale n awet zmien iać u s tawien ie ak to ró w w p o s zczeg ó ln y ch s cen ach n a etap ie p o s tp ro d u k cji. Ty mczas em fan d o m Gwiezdnych Wojen tak że p ch ał Lu cas a w ramio n a fran czy zy . Ws p o mag an i ek s p lo zją Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata z p o czątk u lat d ziewięćd zies iąty ch , fan i p o wró cili ze zd wo jo n ą s iłą, k tó ra miała u d erzy ć w Lu cas a. Sp ro wad ził to n a włas n ą g ło wę, n u meru jąc o ry g in aln ą try lo g ię: IV, V i VI. Żąd an ia Częś ci I– III d ało s ię s ły s zeć g ło ś n o i wy raźn ie. Fan i d o ras tali, o g ląd ali p ierws ze filmy n a k as etach VHS i s tawali s ię n iecierp liwi. Niemal ws zy s tk o , co wy s zło s p o d ręk i Lu cas a p o d k o n iec lat o s iemd zies iąty ch i n a p o czątk u lat d ziewięćd zies iąty ch , z wy jątk iem p rzy g ó d In d ian y J o n es a, o k azało s ię k lap ą. Ale Gwiezdne Wojny b y ły d la n ieg o n iemal p ewn ik iem. Lu cas zd ał s o b ie s p rawę, że b y ły jeg o p rzezn aczen iem. „J ed n y m z p o wo d ó w, d la k tó ry ch to ro b ię – p o wied ział n a temat p req u eli Gwiezdnych Wojen w czas ie k o n feren cji p ras o wej p o ś więco n ej jed n ej z o wy ch k lap , Zabójczemu radiu, w p aźd ziern ik u 1 9 9 4 ro k u – jes t p ierws ze p y tan ie, jak ie lu d zie mi zaws ze zad ają. Nic n ie mó wią n a s wó j temat, lecz p y tają o d razu , k ied y n ak ręcę k o lejn e Gwiezdne Wojny. Więc jeś li n ak ręcę k o lejn e, b y ć mo że wres zcie zaczn ą mi s ię n ajp ierw p rzed s tawiać” 8 . Lu cas my ś lał, że n ak ręci p req u ele s zy b k o i tan io . Po wied ział, że „n ig d y n ie p rzek ro czy b u d żetu w wy s o k o ś ci 5 0 mln d o laró w” d la p o jed y n czeg o filmu . Kręcił je jed en p o d ru g im, a p o tem s k u p iał s ię n a n ajważn iejs zy ch CGI. Pierws zy miał mieć p lan o wo p remierę w 1 9 9 7 ro k u , d ru g i 2 lata p ó źn iej, a trzeci w 2 0 0 1 ro k u . His to ria miała zo s tać o p o wied zian a, ap ety t fan ó w miał zo s tać zas p o k o jo n y , więc o n i s ami ju ż mo g li b y ć u s aty s fak cjo n o wan i, a Lu cas film n a zaws ze miał p o żeg n ać wis zące n ad n im wid mo n iewy p łacaln o ś ci, jak to b y ło k ilk ak ro tn ie w latach o s iemd zies iąty ch . A s am Lu cas mó g łb y wres zcie wró cić d o k ręcen ia ty ch mały ch , ek s p ery men taln y ch filmó w. „M iałem n ad zieję zap ewn ić s o b ie d o s tateczn e b ezp ieczeń s two fin an s o we, ab y m ju ż n ig d y n ie mu s iał iś ć d o wy twó rn i i żeb rać o p ien iąd ze” – ws p o min ał Ch arliemu Ro s e’o wi w 2 0 0 4 ro k u , wciąż w p ełn i zaab s o rb o wan y zad an iem u k o ń czen ia p racy n ad p req u elem, k tó ry p o win ien b y ć zro b io n y 3 lata wcześ n iej 9 .

Każd y , k to jak Lu cas s ied ziałb y n ad s cen ariu s zem, 1 lis to p ad a 1 9 9 4 ro k u zo s tałb y wy trąco n y z p racy n a 8 d n i p rzez jed n e z n ajb ard ziej ws trząs ający ch wy b o ró w p arlamen tarn y ch w p o wo jen n ej h is to rii Stan ó w Zjed n o czo n y ch . Rep u b lik an ie p rzejęli Izb ę Rep rezen tan tó w i Sen at p o raz p ierws zy o d czterech d ek ad . Ws k rzes zo n a Partia Rep u b lik ań s k a p o d p rzewo d n ictwem s p ik era Izb y Rep rezen tan tó w Newta Gin g rich a ro zp o częła p rzep y ch an ie p o lity k i cięć p o d atk o wy ch i p rzemian u s tawo wy ch p o d n azwą „Ko n trak t z Amery k ą”. Demo k raci, k tó ry ch p rzek az p o p rawił s ię o d czas ó w b zd u r o Gwiezdnych Wojnach Ted a Ken n ed y ’eg o , zaczęli n azy wać ją „Ko n trak tem n a Amery k ę”. By ć mo że to n ie b y ł p rzy p ad ek , że Lu cas wó wczas zaczął p is ać o Fed eracji Han d lo wej, ws p o mag an ej i ro zzu ch walo n ej d zięk i s k o ru mp o wan y m p o lity k o m, u wik łan y m w s p o ry n a temat o p o d atk o wan ia h an d lu z o d leg ły mi s y s temami g wiezd n y mi 1 0 . Nig d y n ie d o wiad u jemy s ię, n a czy m p o leg ały o we s p o ry – czy Fed eracja właś ciwie ws p ierała ten p o d atek , czy b y ła mu p rzeciwn a. Po zn ajemy za to n azwis k o jej p rzy wó d cy , ch o ć n ig d y n ie p ad a o n o w filmie, ale jes t o d s ameg o p o czątk u ws p o min an e w s cen ariu s zu – Nu te Gu n ray . Do 1 9 9 7 ro k u , g d y p rzy wó d cą Sen atu b y ł rep u b lik an in Tren t Lo tt, Lu cas n azwał rep rezen tan ta Fed eracji w Sen acie Galak ty czn y m Lo tt Do d . Od es zliś my d alek o o d s u b teln o ś ci metafo ry wietn ams k iej. Z wiek iem Lu cas s tał s ię b ard ziej czu ły n a k wes tie p o lity czn e. W 2 0 1 2 ro k u o twarcie s p rzy jał ru ch o wi Occu p y Wall Street, o p is u jąc s ieb ie jak o „d ziewięćd zies ięcio d ziewięcio p ro cen to weg o k o n s erwaty s tę, zan im co ś tak ieg o w o g ó le p o ws tało ” 1 1 . Co raz b ard ziej jas n e s tało s ię d la n ieg o , że rząd zo s tał „wy k u p io n y ” p rzez b o g aczy , a o n s ię ty m b rzy d ził. „J es tem n iezwy k le żarliwy m p atrio tą” – mó wił Ch arliemu Ro s e’o wi. „A p rzy ty m ró wn o cześ n ie żarliwie wierzę w d emo k rację, a n ie w k ap italis ty czn ą d emo k rację” 1 2 . Zap y tan y p rzez Ro s e’a, d laczeg o n ie n ak ręcił filmu o tematy ce p o lity czn ej, wy jaś n ił, że to zro b ił. Preq u ele miały „p o d p ro g o wo ” s erwo wać p rzek az o ty m, „co s tan ie s ię z to b ą p o d rząd ami d y s fu n k cjo n aln eg o rząd u , s k o ru mp o wan eg o i n ies k u teczn eg o ”. Ws p ó łczes n a p o lity k a n ie b y ła jed y n ą in s p iracją Lu cas a. Wy ciąg n ął tajemn iczą teczk ę, k tó rą p ro wad ził o d czas u Amerykańskiego graffiti. By ły w n iej p lik i o zn aczo n e: Bo h ater, Fab u ła, Sch emat, J ed i, Imp eriu m. Ory g in aln e n o tatk i n a p o trzeb y p req u eli liczy ły d o d atk o we 1 5 s tro n . By ła w n ich o g ro mn a d awk a d ramaty zmu : An ak in Sk y walk er miał zd rad zić Zak o n J ed i. Ale jak ? Dlaczeg o ? Sch emat n ie zaws ze o fero wał zb y t wiele ws k azó wek . Oto , co n a p rzy k ład Lu cas n ap is ał o mężczy źn ie, k tó ry miał s tać s ię Darth em Vad erem:

An ak in Sk y walk er (lat 9 – 2 0 ), ch ło p ak , k tó ry b u d u je d ro id y i ś cig a s ię n a ś cig aczach . [9 – 2 0 ? Całk iem s p o ry zak res wiek u jak n a k in o ; to mo że b y ć film o wy ś cig ach d la d zieci w s ty lu Kochanego Chrabąszcza alb o k in o s amo ch o d o we d la d o ro s ły ch n a mo d łę Szybkiego jak błyskawica]. Rzeteln y i p raco wity . M arzący o zo s tan iu p ilo tem g wiezd n y m i J ed i. O d o b ry m s ercu . Nieb ies k ie o czy . Gd y ty lk o zn ajd zie s ię w p o b liżu u rząd zen ia, in tu icy jn ie wie, jak je u ru ch o mić. Czy o n jes t mu tan tem? Kto b y ł jeg o o jcem? J eg o matk a jes t wy rzu tk iem. Żad n eg o p ro ces u two rzen ia n ie u k o ch ał Lu cas tak b ard zo , jak p ro wad zen ia b ad ań . J eg o b iu rk o u g in ało s ię o d k s iążek : Your Child’s Self-Esteem au to rs twa Do ro th y Brig g s o raz The Gnostic Gospels Elain e Pag els ; Landscape and Memory Simo n a Sch amy , wzn io s ła i p ełn a reflek s ji p raca n ad związk iem lu d zk o ś ci z n atu rą. Dwu to mo wa p raca Peasant Questions and Savage Myths, p ełn a b ard zo d ziwn y ch d awn y ch o p o wieś ci lu d o wy ch . The Hounds of Skaith – p o wieś ć s cien ce fictio n au to rs twa zmarłej n ied awn o Leig h Brack ett. By ła też p o wieś ć s cien ce fictio n Inherit the Stars, wy d an a w ty m s amy m mies iącu , w k tó ry m miały p remierę Gwiezdne Wojny, p ierws za z d o b rze p rzy jętej try lo g ii. „Stwó rca”

p rawd o p o d o b n ie

od

d łu żs zeg o

czas u

s ied ział

n ad

k s iążk ami

i n o tatk ami, zan im s p ro wad ził k amerzy s tę, b y ten p o ś wiad czy ł d o mn ieman e n aro d zin y s cen ariu s za 1 lis to p ad a 1 9 9 4 ro k u . Gd y ju ż zd ecy d o wał o u wo ln ien iu s ię z p u łap k i b ad awczej i ro zp o czął teg o d n ia p racę n ad p is an iem, p is ał n iczy m b u rza p rzez b ite 5 d n i w ty g o d n iu . Decy zje zap ad ały . Niep ewn o ś ci zo s tały ro zwian e. An ak in miał p rzeży ć Częś ć I jak o d ziewięcio latek , a p o tem d o ro s n ąć d o wiek u lat d wu d zies tu w Częś ci II. Lu cas p rzelo tn ie ro zważał ro zp o częcie p rzy g ó d An ak in a jak o n as to latk a, ale zd ecy d o wał, że o p u s zczen ie matk i o d ciś n ie n a n im więk s ze p iętn o , jeś li b ęd zie tak mło d y . Teo rety czn ie to czy n iło z Częś ci I h is to rię o ty m, jak An ak in ws tąp ił d o Zak o n u J ed i. Ab y ją wy p ełn ić, Lu cas wy my ś lił co ś , co o d tamtej p o ry o p is y wał jak o „riff jazzo wy ” o raz „p rzed łu żen ie”. Gd y zro zu miał, że tech n o lo g ia cy fro wa mo że zab rać g o w miejs ca, g d zie wy o b raźn ia n ie miała g ran ic, jed n ą z p ierws zy ch rzeczy , jak ą

u jrzał, b y ły wy ś cig i ś cig aczy . Do ś wiad czen ia z włas n ej mło d o ś ci u jrzał w wers ji an imo wan y ch Odlotowych wyścigów, k tó re mo g ły b y s p o d o b ać s ię d zieciak o m. Wid ział całk o wicie cy fro we o to czen ie, n ajb ard ziej zap ierający d ech w p iers iach n atu raln y to r wy ś cig o wy we ws zech ś wiecie. Fab u ła jak o ś b y to p o mieś ciła. A co z res ztą? Có ż, Lu cas mó g łb y zb u d o wać Częś ć I z p o mo cą s wo jeg o s tareg o p rzy jaciela i zas tęp cy , d zięk i p o d ró ży b o h atera, jak wy jaś n iał jeg o men to r. Ale k im b y ł ten b o h ater? Lu cas wy d awał s ię n iech ętn y d o p o d jęcia d ecy zji. Częs to mó wił o ty m, b y zary s o wać tło wy d arzeń z ży cia Ob i-Wan Ken o b ieg o . To b y ł jeg o p lan n a p req u ele jes zcze w 1 9 7 7 ro k u : Ob i-Wan jak o mło d y ry cerz J ed i, s p o tk an ie z Darth em Vad erem, h is to ria u d ziału w Wo jn ach Klo n ó w. Z czas em jed n ak że s zala p lan ó w Lu cas a p rzech y liła s ię n a s tro n ę s two rzen ia s ześ cio częś cio wej o p o wieś ci o trag ed ii Darth a Vad era. Czy b o h aterem b y ł więc An ak in ? M o żliwe, ale w żad n y m ze s zk icó w s cen ariu s za An ak in n ie p o jawiał s ię n a ek ran ie p rzez p ierws ze 4 5 min u t filmu . To trzy k ro tn ie więcej n iż p o trzeb o waliś my , ab y p o zn ać Lu k e’a. Po raz p ierws zy p o zb awio n y jak ieg o k o lwiek p artn era d o p is an ia, Lu cas p o wró cił d o an ty h is to ry czn eg o p o d ejś cia z czas ó w THX 1138 i zas to s o wał je d o p o wtó rn eg o o p o wied zen ia try lo g ii Gwiezdnych Wojen. Po n o wn ie zwró cił s wo je zain teres o wan ia w s tro n ę d źwięk u i o b razu raczej n iż d ialo g u . A tam, g d zie g o u ży wał, efek ty p rzy p o min ały d ad ais ty czn e, frag men tary czn e wiers ze w s ty lu Williama Bu rro u g h s a, p o s k ład an e z p rzy p ad k o wy ch s łó w i fraz z o ry g in aln ej try lo g ii: „czarn o k s iężn ik !”, „to p u łap k a”, „có ż za n ieu p rzejmo ś ć!”. Fak ty czn ie, wielo k ro tn ie w czas ie p ro d u k cji Częś ci I Lu cas o d n o s ił s ię d o s wo jeg o s cen o p is ars twa jak d o p o ezji, s y mfo n ii, jazzu . „Przy THX zafas cy n o wałem s ię p o my s łem wizu aln eg o jazzu – b ierzes z ten s am p o my s ł i wizu aln ie g o s zlifu jes z n iczy m mu zy czn y riff” – p o wied ział w k o men tarzu d o materiałó w d o d atk o wy ch n a p o trzeb y DVD d o Częś ci I. „W ty ch filmach d zieje s ię wiele tak ich rzeczy . Po d o b a mi s ię p o my s ł cy k liczn ie p o wtarzający ch s ię mo ty wó w, n ieu s tan ie p rzetwarzan y ch ”. Pó źn iej s u g ero wał: Te filmy mają p rzed e ws zy s tk im p rzy p o min ać k in o n ieme. Dialo g i i efek ty s tan o wią częś ć ś cieżk i d źwięk o wej. J a raczej o p o wiad am h is to rię wizu aln ą, n iż u ży wam zło żo n y ch d ialo g ó w… M o je filmy p o d ążają za mu zy k ą. Wiele mo ty wó w mu zy czn y ch s ię p rzez n ie p rzewija, p o wtarzają s ię w ró żn y ch aran żacjach . Te s ame d ialo g i p o wtarzan e s ą p rzez ró żn y ch b o h ateró w

w in n y ch s y tu acjach , więc ten s am mo ty w p rzewija s ię n ieu s tan n ie. Pierws zy m p rzy k ład em tematy czn ej u wag i mo że b y ć p ierws za k wes tia Ob i-Wan a: „M am złe p rzeczu cie”. W ten s p o s ó b mo g lib y ś cie o d p o wied zieć n a p o my s ł s two rzen ia d wu g o d zin n eg o filmu p rzy g o d o weg o o p arteg o n a p o my ś le riffu jazzo weg o . Przez więk s zo ś ć p ro ces u p is an ia Częś ć I b y ła p o p ro s tu n azy wan a „p o czątk iem”. J ed en s zk ic, o p atrzo n y d atą 1 3 s ty czn ia 1 9 9 5 ro k u , p o ws tał zad ziwiająco s zy b k o , zważy ws zy n a to , że Lu cas ro zp o czął p racę 1 lis to p ad a. Nie b y ło to jed n ak n iewy o b rażaln e, b io rąc p o d u wag ę jeg o u d o k u men to wan y p rzy k o lejn y ch p req u elach zwy czaj p is an ia p o wtarzaln y ch , b ard zo s zy b k ich s zk icó w. Ko lejn e d aty u k o ń czo n y ch s zk icó w to 1 3 czerwca 1 9 9 6 ro k u d la ro b o czeg o zwery fik o wan eg o s zk icu , marzec k o lejn eg o ro k u d la d ru g ieg o s zk icu i maj d la jeg o zwery fik o wan ej wers ji. Trzecia wers ja s zk icu jes t d ato wan a n a 1 3 maja 1 9 9 7 ro k u , a zwery fik o wan y trzeci s zk ic p o ch o d zi z 6 czerwca 1 9 9 7 ro k u , czy li d wad zieś cia d n i p rzed ro zp o częciem zd jęć d o filmu . Pierws zy s zk ic zn acząco ró żn ił s ię o d p ro d u k tu k o ń co weg o . W o ry g in aln y m s cen ariu s zu Częś ci I Ob i-Wan Ken o b i zo s tał wy s łan y p rzez k an clerza Rep u b lik i Galak ty czn ej, ab y ro związać p ro b lem b lo k ad y n ało żo n ej p rzez Fed erację Han d lo wą n a p o k o jo wą p lan etę Utap au (zn ó w n azwa z p ierws zej częś ci s ag i). Fed eracja, n amó wio n a p rzez tajemn iczeg o Darth a Sid io u s a, zamas k o wan ą p o s tać, p o trafiącą p o s łu ży ć s ię p o p rzez h o lo g ram tech n ik ą Du s zen ia M o cą wo b ec Nu te’a Gu n ray ’a, p o d ejmu je p ró b ę zg ład zen ia Ken o b ieg o . Samo tn y J ed i u my k a n a p o b lis k ą p lan etę, g d zie ratu je Gu n g an in a o imien iu J ar J ar Bin k s (k tó ry mó wi p ełn y mi an g iels k imi zd an iami). Z p o mo cą Gu n g an , mó wiący ch p ły n n ie p o an g iels k u , Ken o b i p o d ró żu je p rzez o cean i jąd ro p lan ety d o mias ta Nab o o zn ajd u jąceg o s ię n a jej o d leg ły m k rań cu . Tam ratu je Kró lo wą Amid alę i u ciek a z jej ś witą w s reb rn y m s tatk u k o s miczn y m. Amid ala k ilk ak ro tn ie o d mawia p o d ró ży z Gu n g an in em. Pała fizy czn ą o d razą d o J ar J ara p rzez więk s zo ś ć filmu . Z p ewn eg o ro d zaju in teres u jący m n ap ięciem d ający m s ię zau waży ć międ zy Amid alą i Ob i-Wan em n as i b o h atero wie ląd u ją celem d o k o n an ia n ap raw n a wo d n ej p lan ecie Tato o in e. Pad mé, k tó ra ma b y ć s łu żk ą Kró lo wej, ale o k azu je s ię n ią s amą, zo s taje wy s łan a wraz z Ob i-Wan em i J ar J arem n a mis ję p o s zu k iwan ia częś ci zamien n y ch . Od wraca n iep o żąd an ą u wag ę miejs co wy ch zb iró w za p o mo cą s ztu k walk i. M ały n iewo ln ik o imien iu An ak in ratu je ży cie J ar J ara i zab iera g ru p ę d o

ru d ery , w k tó rej mies zk a, g d zie p rzed s tawia im s wo ją matk ę o raz d ro id a, n ad k tó ry m p racu je: całk o wicie n iemeg o Th reep io . An ak in w ty m s zk icu p o s iad a zło wro g i d ar wid zen ia p rzy s zło ś ci (twierd zi, że u jrzał Ob i-Wan a we ś n ie), a tak że p o d o b n y d o p o s iad an eg o p rzez J ezu s a d ar p rzeb aczan ia wro g o m, k tó ry ch n ajwy raźn iej p rzep ełn ia „b ó l”. J es t mąd ry p o n ad wiek , g d y mó wi Pad mé: „Po mag amy s o b ie n awzajem. To n atu raln y p o rząd ek rzeczy ”. Zap y tan y p rzez n ią, czy n iewo ln ictwo jes t n atu raln e, ch ło p iec o d p o wiad a: „Oczy wiś cie, że n ie. Ale g łu p o ta wielu s two rzeń jes t”. Cału je ją w p o liczek i o g ląd ają zach ó d b liźn iaczy ch s ło ń c n ad Tato o in e. Przed o d lo tem z p lan ety Ob i-Wan zo s taje zaatak o wan y p rzez Lo rd a Sith ó w, Darth a M au la. Staczają ek s cy tu jący , ch o ć n iero zs trzy g n ięty p o jed y n ek n a mo ce J ed i, „wib ru jąc d o mo men tu , g d y s tają s ię n iemal n iewid zialn i”. Statek k o s miczn y Sith a ś led zi Kró lo wą i J ed i n a Co ru s can t, s to licy g alak ty k i i p lan etarn y m mieś cie (n azwa zo s tała zaczerp n ięta wp ro s t z try lo g ii Timo th y ’eg o Zah n a). Tam An ak in zo s taje p o d d an y k ró tk iemu tes to wi J ed i p rzez mis trza Qu ig o n (sic!) J in n a. Kró lo wa Amid ala n ie o trzy mu je p o zwo len ia n a p rzemo wę w s en acie d o ty czącą in wazji n a jej p lan etę, więc zb iera armię i p lan u je s amo tn ie o d b ić Utap au – wb rew rad zie Ob i-Wan a. Pad mé i J ar J ar łączą s iły d la ws p ó ln ej s p rawy . An ak in p o mag a, o b ch o d ząc b lo k ad ę p lan ety – wy d o b y wa s tatk i z n ad p rzes trzen i tu ż n ad p o wierzch n ią, cu d o wn y wy czy n , k tó reg o n ie mo g ły d o k o n ać k o mp u tery p o k ład o we. Ch ło p ak jes t n ajwy raźn iej g en iu s zem. Gu n g an o wie p rzy ch o d zą p lan ecie n a p o mo c p o p ło mien n ej p rzemo wie wy g ło s zo n ej p rzez J ar J ara – p o n o wn ie p ły n n ą an g iels zczy zn ą. „Po d ró żo wałem d alek o ” – zamy ś la s ię Bin k s , mąd ry i p o d n io s ły jak An ak in . „Wid ziałem wiele cu d ó w. M u s imy s tać s ię częś cią ws zech ś wiata. Umrzemy w o d o s o b n ien iu ”. Przed b itwą ży czy An ak in o wi ws zy s tk ieg o d o b reg o : „J es teś cu d em – mó wi – w d o d atk u n iezwy k le zajmu jący m”. Gu n g an o wie atak u ją d ro id y en masse. Ob i-Wan i Qu ig o n , k tó rzy o p u ś cili Co ru s can t, wy zwalają g en erato r o s ło n y p lan etarn ej s p o d k o n tro li d ro id ó w b o jo wy ch Fed eracji, p o ś więcając p rzy ty m n ieco czas u n a p o wo łan ie p raw Rep u b lik i i d ek laro wan ie n ieleg aln ej o k u p acji. Po p o k o n an iu d ro id ó w Darth M au l atak u je i zab ija Qu ig o n a. Po mimo s zo k u jącej ś mierci s wo jeg o s tars zeg o p rzy jaciela Ken o b i wy d aje s ię b ard zo zad o wo lo n y z mo żliwo ś ci wy ś mian ia n ied o s tatk ó w ed u k acji M au la – p as ja Lu cas a o d czas u , g d y w 1 9 9 1 ro k u zało ży ł s wo ją fu n d ację ed u k acy jn ą – zan im g o n o n s zalan ck o zab ija:

OBI-WAN: Twó j s ty l walk i jes t p rzes tarzały , ale ju ż g o ro zu miem. M AUL: Szy b k o s ię u czy s z. OBI-WAN: Ty za to n ie u czy s z s ię wcale. M AUL: Nie mu s zę. OBI-WAN p rzecin a Sith a n a p ó ł. OBI-WAN: Kto n au k i n ie ma, ży cia n ie ma, jak p o wtarza zaws ze mó j mis trz. An ak in i Pad mé ws p ó ln ie zad ają o s tateczn y cio s s tatk o wi n a o rb icie – o n jak o p ilo t, o n a jak o s trzelec. Od b y wa s ię p o g rzeb Qu ig o n a, n a k tó ry p rzy b y wa Yo d a, n as tęp n ie o g łas zając, że Ob i-Wan mo że s zk o lić An ak in a. Od b y wa s ię p arad a zwy cięs twa, n a k tó rej p o jawia s ię s en ato r Utap au – Palp atin e, p o wo łan y o b ecn ie n a n ajwy żs zeg o k an clerza, ch o ć n ie jes t jas n e, jak o trzy mał n o min ację. Wielu fan ó w Gwiezdnych Wojen zg o d ziło b y s ię, że treś ć p ierws zeg o s zk icu b rzmi lep iej o d teg o , co zn alazło s ię o s tateczn ie n a ek ran ie. J es t zaled wie k ilk a wy jątk ó w: p rzep y ch an k a s ło wn a międ zy Ob i-Wan em i Darth em M au lem, k tó ra wy d aje s ię n ies to s o wn a p o ś mierci s tars zeg o J ed i, a tak że b rak wy jaś n ien ia d la awan s u Palp atin e’a. Te n iejas n o ś ci ro zwik łan o w k o lejn y ch s zk icach . Pro b lem w ty m, że o fiarą czy s tek p ad ło k ilk a in n y ch wątk ó w. Najwięk s zą s zan s ą Lu cas a b y ło , ab y Qu i-Go n J in n (teraz z p au zą w imien iu ) d o łączy ł d o Ob i-Wan a o d p o czątk u , wy p y ch ając g o z n iek tó ry ch s cen i o d wracając o d teg o , co mo g ło b y s tać s ię p o d ró żą b o h atera. Ob i-Wan zo s tał n a s tatk u w trak cie całej s ek wen cji n a Tato o in e i n ie ro zwin ął żad n ej d als zej relacji z An ak in em, co u mo żliwiło Qu i-Go n o wi wy s u n ięcie s ię n a p ierws zy p lan . Pad mé b y ła zach wy co n a J ar J arem. An ak in zmien ił s ię ze zło wró żb n eg o mło d eg o Bu d d y w ek s cy tu jąceg o miło ś n ik a wy ś cig ó w, b y ć mo że b ard ziej p rzy p o min ając d zięk i temu s ameg o Lu cas a. Rad a J ed i mu s iała n am teraz p o wied zieć, że ch ło p iec wy d aje s ię n iezwy k ły , b o n ic w jeg o zach o wan iu ju ż n a to n ie ws k azy wało . Lu cas wy ciął s cen ę, w k tó rej Watto zd ejmu je z jeg o s zy i n iewo ln iczy n ad ajn ik , d zięk i czemu mó g ł wy d awać s ię n ieco b ard ziej s y mp aty czn y . Wy ciął tak że tę, w k tó rej s tatk i wy łan iały s ię d zięk i n iemu z n ad p rzes trzen i tu ż o b o k p lan ety . Reży s er p o d jął n ajb ard ziej zad ziwiające k ro k i, ab y Częś ć I o d es zła jak n ajd alej o d b y cia p o d ró żą b o h atera, czy to An ak in a, czy też Ob i-Wan a. Du że i małe zmian y p o wo d o wały ch ao s w s cen ariu s zu . Lu cas d o d ał d wu g ło weg o s p ik era z cięty m języ k iem d o wy ś cig ó w, zamias t p o zwo lić J ab b ie Hu tto wi je zap o wiad ać. By ła też p rzeró b k a, k tó ra miała s p o wo d o wać n iek o ń czące s ię k ło p o ty :

zmian a J ar J ar Bin k s a z mąd reg o , wy p o wiad ająceg o s ię p o an g iels k u Gu n g an in a n a wy g n an iu w n iezd arn eg o b u fo n a, wy p lu wająceg o z s ieb ie s ło wa łaman ą an g iels zczy zn ą. Lu cas mó wił, że o p arł tę n o wą, k o mik s o wą wers ję Bin k s a n a p o s taciach wielk ich k o mik ó w k in a n iemeg o : Bu s terze Keato n ie, Ch arliem Ch ap lin ie i Haro ld zie Llo y d zie, a o d ro b in ę zaczerp n ął z J immy ’eg o Stewarta i Dan n y ’eg o Kay e 1 3 . M imo to w jeg o ciąg ły m wy wracan iu s ię, s k aczący m ch o d zie i fals ecie ciemn o s k ó reg o ak to ra, Ah med a Bes ta, k ry ty cy d o p atrzy li s ię czeg o ś zn aczn ie mn iej łag o d n eg o : k ab aretu b ard ó w w wers ji CGI, „Ras tafariań s k ieg o Step in a Fetch ita”, żeb y p rzy to czy ć s ło wa J o eg o M o rg en s tern a z „Th e Wall Street J o u rn al”, p ierws zeg o au to ra, k tó ry p o k u s ił s ię o to p o ró wn an ie w s wo jej recen zji Częś ci I 1 4 . Lu cas i Bes t wielo k ro tn ie mu s ieli p o twierd zać, że n ie tak ie b y ło zamierzen ie. „J ak n a miło ś ć b o s k ą mo żn a p o ró wn y wać p o marań czo weg o p łaza d o mies zk ań ca J amajk i?” – g rzmiał s fru s tro wan y Lu cas w BBC k ró tk o p o p remierze. „Gd y b y k to ś p o wied ział k wes tie J ar J ara p o jamajs k u , b rzmiały b y zu p ełn ie in aczej” 1 5 . M imo to jeg o p ro tes ty

n ie

trafiły

na

p o d atn y

g ru n t,

częś cio wo

d lateg o ,

że

p ro b lem

n iezamierzo n y ch k ary k atu r ras is to ws k ich wy p ły n ął w filmie jes zcze d wu k ro tn ie. Neimo id ian ie z Fed eracji Han d lo wej (d o tej ras y n ależał Nu te Gu n ray ) mó wili ze s łab y m ak cen tem tran s y lwań s k im; k ry ty cy d o s trzeg li ich ch iń s k ie s tro je w s ty lu imp erialn y m i u s ły s zeli Ch arlie Ch an a. Watto mó wił w s p o s ó b p rzy p o min ający g b u ro wateg o wło s k ieg o s k lep ik arza; k ry ty cy d o p atrzy li s ię u n ieg o g arb ateg o n o s a i d o jrzeli p o d o b ień s two d o an ty s emick ich s aty r. Lu cas n ad al wy ciąg ał d o wo ln e elemen ty ze s wo jej to rb y p ełn ej in s p iracji, ale o n e k o n s p iro wały , ab y u czy n ić g o ras o wo n iemu zy k aln y m. Sk ąd w o g ó le p o my s ł, żeb y Bin k s a zmien iać z męd rca w k o mik a? Wy d aje s ię, że Lu cas n ad miern ie p rzejmo wał s ię ty m, iż p req u ele b ęd ą mro czn iejs ze o d o ry g in aln ej try lo g ii. M u s iały zmierzy ć s ię z u p ad k iem Starej Rep u b lik i, u p ad k iem J ed i, n aro d zin ami Vad era, jeg o n iemal całk o wity m u n ices twien iem z rąk Ken o b ieg o , ś miercią matk i Lu k e’a i Lei. Lu cas k o mp en s o wał to elemen tami k o med io wy mi, ch o ć ro b ił to n iezręczn ie. Nie ch o d ziło ty lk o o to , że s tarał s ię b y ć s wo im włas n y m Willard em Hu y ck iem alb o Lawren cem Kas d an em, k tó ry d o p ieś ciłb y mu s cen ariu s z i wzb o g aciłb y g o o p o czu cie h u mo ru . Czło wiek wy ch o wu jący tró jk ę d zieci mó g ł p rzy zwy czaić s ię d o o d p ęd zan ia n o cn y ch k o s zmaró w za p o mo cą k iep s k ich żartó w i g łu p ich g ło s ó w. Do czas u p o ws tan ia d ru g ieg o s zk icu film, k tó ry n ig d y n ie miał p rzek ro czy ć b u d żetu w wy s o k o ś ci 5 0 mln d o laró w, s zaco wan o ju ż n a 6 0 mln . Do czas u czwarteg o

– k wo ta wzro s ła d o 1 0 0 mln , a więc p rak ty czn ie p o ch ło n ęła cały majątek Lu cas a. Po n o wn ie „Stwó rca” g rał o całą s tawk ę. M iał s zan s ę zap ewn ić Lu cas filmo wi fu n d u s ze n a k o lejn e p o k o len ie i p o k o n ać Titanica J ames a Camero n a, n o weg o k ró la box office, alb o p rzy n ajmn iej mu d o ró wn ać (mó wio n o , że s tan ie s ię o g ro mn ą k lap ą, a ty mczas em ep o p eja Camero n a w s amy ch Stan ach w 1 9 9 7 ro k u zaro b iła rek o rd o we 6 0 0 mln d o laró w). Ale b y ć mo że n ajważn iejs za b y ła s zan s a zap ewn ien ia s o b ie s amemu miejs ca w h is to rii jak o p rzeło mo wemu p io n iero wi k in a cy fro weg o . M o żliwo ś ci cy fro we ILM wciąż jed n ak zn ajd o wały s ię w fazie tes tó w, g d y ch o d ziło o two rzen ie d zik ich i ws p an iały ch s two rzeń ś wiata s p ace fan tas y . Co b y b y ło , g d y b y p o jawił s ię film o Gwiezdnych Wojnach, n a k tó ry m mo g ły b y tren o wać? Co , jeś li n a p rzy k ład mo żn a b y ło b y d ać o ry g in aln y m filmo m cy fro wy liftin g ?

1 Gwiezdne Wojny, Część I: Mroczne widmo, materiały d o d atk o we DVD, 2 0 th Cen tu ry Fo x , 2001. 2 L. Bo u zereau , J . Du n can , The Making of „Star Wars, Episode I: The Phantom Menace”, New Yo rk : Del Rey , 1 9 9 9 , s . 1 4 9 . 3 Początek, Gwiezdne Wojny, Część I: Mroczne widmo, materiały d o d atk o we DVD, 2 0 th Cen tu ry Fo x , 2 0 0 1 . 4 W 1 9 9 3 ro k u ILM i Silico n Grap h ics (zwan a tak że SGI) p o d p is ały u mo wę o n azwie J o in t En v iro n men t fo r Dig ital Imag in g lu b J EDI, k tó ra de facto d ała Lu cas o wi s tan o wis k a p racy d la SGI p o cen ie zb y tu . M ó wiąc k ró tk o , p req u ele n ig d y b y n ie p o ws tały , g d y b y n ie J EDI. 5 M . Hearn , The Cinema of George Lucas, op. cit., s . 1 7 4 . 6 Ibidem, s . 1 7 2 . 7 Ibidem, s . 2 0 1 . 8 Ko n feren cja p ras o wa Lu cas a s p is an a p rzez Sally Klin e, w: George Lucas: Interviews, red . Sally Klin e, J ack s o n : Un iv ers ity Pres s o f M is s is s ip p i, 1 9 9 9 , s . 1 8 1 . 9 G. Lu cas d la Th e Ch arlie Ro s e Sh o w, 9 wrześ n ia 2 0 0 4 . 1 0 In fo rmacje n a temat s zk icu d o Mrocznego widma z: M . Kamin s k i, The Beginning: A Look at the Rough Draft of Episode I, Th e Secret His to ry o f „Star Wars ”, 1 0 lis to p ad a 2 0 0 7 , h ttp ://s ecreth is to ry o fs tarwars .co m/th eb eg in n in g .h tml. 1 1 B. Cu rtis , George Lucas Is Ready to Roll the Credits, „Th e New Yo rk Times ”, 1 7 s ty czn ia 2012. 1 2 G. Lu cas d o Ch arlieg o Ro s e’a, CBS Th is M o rn in g , 2 1 s ty czn ia 2 0 1 2 . 1 3 Zg o d n ie z wy p o wied zią p ro jek tan ta p o s taci z Lu cas filmu , Terry la Wh itlach a, n a Drag o n Co n , Atlan ta, 1 lip ca 1 9 9 9 , h ttp ://d aily d rag o n .d rag o n co n .o rg /d ci9 9 9 /jarjars -mo m-s p eak s /.

1 4 J . M o rg en s tern , Our Inner Child Meets Young Darth, „Th e Wall Street J o u rn al”, 1 9 maja 1999. 1 5 Wy wiad z Lu cas em d la News n ig h t, BBC 2 , 1 4 lip ca 1 9 9 9 .

XXI DODATEK SPECJALNY W k wietn iu 1 9 9 6 ro k u Geo rg e Lu cas p rzy s zed ł d o d o mu filmo wca i k o leg i z czas ó w s tu d en ck ich M atth ew Ro b b in s a n a o b iad wy d awan y n a cześ ć Arth u ra Pen n a, u zn an eg o reży s era d zies iątek filmó w, w ty m Małego Wielkiego Człowieka (1 9 7 0 ), w k tó ry m Du s tin Ho ffman wcielił s ię w rd zen n eg o Amery k an in a. Pen n b y ł wó wczas p o s ied emd zies iątce. Atmo s fera s p rzy jała b ies iad o wan iu , ale Lu cas s iad ał d o s to łu n ieco p o iry to wan y . M iał 5 2 lata, właś n ie wy d ał p ó ł milio n a d o laró w n a o b raz i martwił s ię, że p rzep łacił. Up ły w czas u p rzep ełn iał g o g o ry czą. Wy zn ał: Dawn iej b y łem w s tan ie wy p rzed zić s wo ją ep o k ę. Teraz mam wrażen ie, że ws zy s tk o mn ie o mija. Bu d zis z s ię ran k iem, a p o tem k ład zies z s p ać. M as z s zczęś cie, jeś li g d zieś p o międ zy u d a ci s ię wcis n ąć p o s iłek 1 . Nag ro d zo n emu Pu litzerem d zien n ik arzo wi, k tó ry b y ł o b ecn y n a o b ied zie, Lu cas wy żalił s ię n a k ry ty k ę med ió w wo b ec filmo wcó w, zwłas zcza n a g ro my , jak ie s p ad ły n a g ło wę Oliv era Sto n e’a w 1 9 9 2 ro k u za u b arwien ie h is to ry czn y ch s zczeg ó łó w w JFK. J ak im p rawem med ia o ty m s tan o wiły ? Co raz b ard ziej o d d alały s ię o d rzeczy wis to ś ci. Lu cas n ak reś lił p alcami p ro s to k ąt n a s to le. „M y p racu jemy tu taj – p o wied ział – a o n i s ą tam”. Pen n mó wił o k ap ry s ach b ran ży filmo wej i o ty m, jak wiele zależało o d p rzezn aczen ia. Mały Wielki Człowiek k ręco n y b y ł w ś n ieg u , a p o tem zerwał s ię wiatr Ch in o o k i ro zto p ił g o . Ek ip a mu s iała czek ać o k o ło mies iąca n a k o lejn e o p ad y , g d y temp eratu ra s p ad ła mn iej więcej d o – 5 ° C. Pró b o wan o ró żn y ch ty p ó w s ztu czn eg o ś n ieg u , ale żad en s ię n ie s p rawd ził. „To jes t ró żn ica międ zy p rzes zło ś cią i teraźn iejs zo ś cią” – p o wied ział Lu cas , n ag le triu mfu jąc. Gd y b y s am zn alazł s ię teraz w p o d o b n ej s y tu acji, d o d ałb y ś n ieg za p o mo cą CGI. „Po p ro s tu b y m g o d o ro b ił” – o zn ajmił. Pen n , filmo wy p u ry s ta, s p o jrzał n a n ieg o z p rzerażen iem. Nie p o wied ział an i s ło wa, ale n ik t n ie u wierzy ł, że mó g łb y ch o ćb y w my ś lach d o p u s zczać u ży cie w s wo im filmie k o mp u tero weg o ś n ieg u . J ed n ak d la Lu cas a CGI b y ło n atu raln y m ro związan iem ws zelk ich wy zwań jeg o

b ran ży . By ł p rzecież an imato rem – p ierws ze zajęcia, n a jak ie u częs zczał n a USC, d o ty czy ły tej tech n ik i i z n ią związan a b y ła p ierws za ś cieżk a k ariery , jak ą wy b rał p o u k o ń czen iu s tu d ió w. Do 1 9 9 6 ro k u b y ł p rzek o n an y , że n ie ma tak iej rzeczy , k tó rej n ie mo że alb o n ie p o win n a p o d ejmo wać s ię an imacja cy fro wa. J ed n ak że k ażd y arty s ta, n awet an imato r, p o trzeb u je p łó tn a, żeb y n a n im ćwiczy ć. Lu cas a d zielił ro k o d ro zp o częcia zd jęć d o wciąż n ien azwan ej Częś ci I, k tó rej p remierę p lan o wan o n a ro k 1 9 9 7 . W 1 9 9 6 ro k u s tało s ię jas n e p rzes u n ięcie jej n a 1 9 9 9 ro k (w ramach rek o mp en s aty Lu cas film n ad zo ro wał wy d arzen ie z Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata w 1 9 9 6 ro k u w k tó ry m ró żn e wers je tej s amej h is to rii o s ad zo n ej p o zak o ń czen iu wy d arzeń z Imperium kontratakuje b y ły o p o wied zian e w k s iążce, k o mik s ie o raz g rze k o mp u tero wej o tej s amej n azwie: Cienie Imperium, o p is y wan ej jak o „film b ez filmu ”). J ed n o cześ n ie p rzy g o to wan o ś ro d o wis k o tes to we mające o k reś lić, co CGI mo g ą zro b ić d la Gwiezdnych Wojen. Zależn ie o d was zeg o p u n k tu wid zen ia, Lu cas alb o miał zamiar n ap rawić n iek tó re o d d awn a d en erwu jące g o rzeczy za p o mo cą n o wo czes n y ch n arzęd zi (czy li zro b ić s wó j o d p o wied n ik s ztu czn eg o ś n ieg u w Małym Wielkim Człowieku), alb o też zło ży ć s wó j o ry g in aln y film n a o łtarzu n o weg o b ó s twa, CGI. Prawd a zależy w d u żej mierze o d p u n k tu wid zen ia. Lu cas film s u g eru je, że Ed y cja Sp ecjaln a p o ws tała w o s tatn iej ch wili, a mo ty wacją b y ła ch ęć p o k azan ia s y n o wi, J etto wi, k tó ry w 1 9 9 7 ro k u miał 4 lata, filmó w n a wielk im ek ran ie. M ó wio n o ró wn ież, że reży s er wy d ał włas n e p ien iąd ze n a Ed y cję Sp ecjaln ą Częś ci IV. Tak n ap rawd ę Lu cas wraz z Den n is em M u ren em z ILM ro b ili b u rze mó zg ó w n ad zmian ami w p ierws zej częś ci s ag i ju ż o d 1 9 9 3 ro k u , g d y J ett d o p iero p rzy s zed ł n a ś wiat. Niek tó re p race k o n s erwato rs k ie b y ły k o n ieczn e ze wzg lęd u n a zły s tan n eg aty wu . Wy p u s zczo n o g o w wielu wers jach . Ścieżk a d źwięk o wa n ig d y n ie b y ła tak d o b ra, jak Lu cas p lan o wał, an i w wers ji s tereo , an i mo n o , k tó re zres ztą ró żn iły s ię o d ro b in ę d ialo g ami. Przy s zła p o ra n a u jed n o licen ie ed y cji. J eś li ch o d zi o k wes tię s fin an s o wan ia p ro jek tu , o b ecn ie n ależący d o Ru p erta M u rd o ch a Fo x p łacił za u lep s zen ie Częś ci IV. Wy twó rn ia ch ętn ie s p ełn iała żąd an ia Lu cas a, b o to s p rzy jało trwający m n eg o cjacjo m n ad p rawami d o d y s try b u cji p req u eli. Reży s er o s tateczn ie ich u d zielił, ale u p rzed n io n ieźle p rzes tras zy ł M u rd o ch a, ro zważając o fertę o d Warn er Bro th ers . „Stwó rca” d łu g o n ie mó g ł p rzeb o leć, że n ie u k o ń czy ł Gwiezdnych Wojen w tak i s p o s ó b , jak to s o b ie wy marzy ł. Raz n azwał je d o p o ło wy s k o ń czo n y m filmem, in n y m razem s twierd ził, że zaled wie w ćwierci o d d ają jeg o wizję. „Przy p o min ają d rzwi ze źle

d o p as o wan ą s iatk ą p rzeciw o wad o m” – p o wied ział w wy wiad zie d la „News week a” 2 . Po czątk o wo lis ta p o p rawek , mający ch wed łu g Lu cas a i M u ren a d o p as o wać s iatk ę, b y ła relaty wn ie k ró tk a – międ zy 2 4 a 1 0 0 . Pó źn iej ILM zaczęło wy ty k ać u jęcia, k tó re mo żn a b y b y ło wy czy ś cić, zmien ić, d o d ać co ś d o n ich alb o je p o d mien ić. Do czas u , g d y Ed y cja Sp ecjaln a wy s zła w s ty czn iu 1 9 9 7 ro k u , liczb a zmien io n y ch w jak ik o lwiek s p o s ó b u jęć zwięk s zy ła s ię d o 2 7 7 . To tak , jak b y Lu cas zaczął o d s iatk i w d rzwiach , p rzes zaco wał s wó j cel i s k o ń czy ł, zmien iając całą fro n to wą elewację d o mu . Wiele p o p rawek b y ło n ap rawd ę n iezn an y ch i zau ważaln y ch jed y n ie d la filmo wy ch n erd ó w. Wy czy s zczo n o ro letk i międ zy s cen ami. Ścig acz Lu k e’a d o s tał b ard ziej realis ty czn y , cy fro wy cień , zas tęp u jący o d ręczn ie n ary s o wan ą czarn ą lin ię. Dia No g a, p o twó r w zg n iatarce ś mieci, mru g ał w jed y n y m u jęciu , g d y wid ziało s ię jeg o p ery s k o p o we o k o . Ok o ło d wu d zies tu trzech u jęć o trzy mało n iewielk ie zmian y treś ci, jak d o d atk o wa latająca s o n d a w M o s Eis ley . W k o lejn e 3 7 wp ro wad zo n o d u że zmian y , wy p ełn iające więk s zo ś ć k ad ru . A 1 7 u jęć b y ło całk o wicie n o wy ch . Więk s zo ś ć z ty ch całk o wicie n o wy ch u jęć p o jawiła s ię w s cen ie, k tó rą Lu cas n ak ręcił w 1 9 7 6 ro k u , ale n ig d y n ie wy k o rzy s tał w filmie. Scen a p rzed s tawia s p o tk an ie Han a So lo i J ab b y Hu tta, g ran eg o p rzez p o s tawn eg o ak to ra Declan a M u lh o llan d a, w fu trzan ej k amizelce, o d b y wające s ię tu ż p rzed wejś ciem Han a n a p o k ład So k o ła M illen n iu m. Scen a n ic n ie wn o s i d o fab u ły , ws zy s tk ieg o ju ż d o wied zieliś my s ię ze s cen y ro zs trzy g ająceg o s p o tk an ia w k an ty n ie z Greed o , k tó rą zres ztą Lu cas tak wy d łu ży ł, ab y u mieś cić w n iej k lu czo we in fo rmacje p o wy cięciu s cen y z J ab b ą. Po d o b n ie jak u s u n ięta s cen a z Lu k e’em i Big g s em, k tó ra zab iłab y p ierws zą s zp u lę; s cen a z J ab b ą wy d łu ża o k ilk a min u t p ełen n ap ięcia i ek s cy tacji film p rzy g o d o wy . Czy p rzy wró cen ie tej s cen y p rzy b liży ło film d o p ierwo tn ej wizji Lu cas a? Od p o wied ź n ie jes t jed n o zn aczn a, za to zd rad za p ro b lem, p ró b u jąc p o wró cić d o k ło p o tliweg o p ro ces u two rzen ia filmu d wie d ek ad y p ó źn iej. Ows zem, wy d aje s ię, że Lu cas p o czątk o wo ro zważał u czy n ien ie J ab b y k u k iełk ą alb o p o two rem w tech n o lo g ii p o k latk o wej, wk as zeto wan y m w k ad r, u s u wając M u lh o llan d a. Po p ro s ił wy twó rn ię o d o d atk o we 8 0 ty s . d o laró w w 1 9 7 6 ro k u zaró wn o n a n ak ręcen ie s cen y z J ab b ą, jak i p o n o wn e d o k ręcen ie ro zczaro wu jący ch g o s cen ze s two rami w k an ty n ie. Gd y o trzy mał jed y n ie p o ło wę k wo ty , wy d ał ws zy s tk o n a k an ty n ę. J eg o s to s u n ek d o wy g ląd u J ab b y b y ł co n ajmn iej amb iwalen tn y . „Gd y b y m miał p ien iąd ze, mó g łb y m n ak ręcić [u jęcia efek tó w s p ecjaln y ch J ab b y ] tak czy

in aczej” – ws p o min ał w 1 9 8 2 ro k u . „J eś li n ie wy s zło b y , p ewn ie b y m je wy ciął” 3 . Zło żo n o ś ć k as zeto wan ia p o s taci tak iej jak J ab b a, b io rąc p o d u wag ę, że Han So lo mu s iał o b ejś ć g o d o o k o ła w czas ie tej s cen y , czy n iła mo d el n iews p ó łmiern ie k o s zto wn y m d la tak ieg o p erfek cjo n is ty , jak Lu cas – n awet b io rąc p o d u wag ę, że b y ł b o g aczem. Na p o trzeb y p o n o wn eg o wy d an ia Gwiezdnych Wojen w 1 9 8 1 ro k u , teg o , w k tó ry m o ficjaln ie s tały s ię o n e Częś cią IV, J ab b a b y ł is to tn y n a ty le, n a ile zajmo wał s ię ty m jed en z arty s tó w p rzy g o to wu jący s cen o ry s y . Ale n awet wó wczas , g d y Lu cas film b y ł d o b rze p rzy k as ie d zięk i Imperium kontratakuje, J ab b a s two rzo n y za p o mo cą efek tó w s p ecjaln y ch b y ł u ważan y alb o za p rzed s ięwzięcie zb y t k o s zto wn e, alb o za zb y t mało is to tn e, b y g o w o g ó le p o d ejmo wać. Ab s trah u jąc o d teg o , że to M arcia Lu cas wy cięła s cen ę z filmu , wó wczas to jed n ak o n a b y ła o wiele b ard ziej en tu zjas ty czn a wo b ec s cen y z J ab b ą o d męża. Po wó d ? Dwa s ło wa: Harris o n Fo rd . „Uważałam, że to b y ła b ard zo męs k a ch wila” – p o wied ziała w 1 9 8 2 ro k u . „Wy g ląd ał wted y jak p rawd ziwy mach o . Ws p an iale wcielił s ię w s wo ją p o s tać. Lo b b o wałam za tą s cen ą” 4 . Po za ty m n ap rawd ę p o d o b ała jej s ię s cen a z es tety czn ej p ers p ek ty wy filmo wca. Lu cas u ży wa d łu g ieg o o b iek ty wu , ab y Fo rd wy d awał s ię g ro źn iejs zy i więk s zy o b o k malu tk ieg o J ab b y w p ers p ek ty wie. Za to p o zo s tali ak to rzy wy g ląd ali jej zd an iem jak Greed o , a „Geo rg e u ważał, że wy g ląd ają d o ś ć n ierealis ty czn ie, więc miał d wa p o wo d y , żeb y ją wy ciąć: p o s taci i temp o . M u s is z trzy mać temp o w filmach ak cji, tak ich jak Gwiezdne Wojny”. Ale w 1 9 9 7 ro k u temp o mo g ło p rzep aś ć b ezp o wro tn ie. Lu cas b y ł zb y t ciek awy , co mo że zro b ić d zięk i s wo im n o wy m zab awk o m, a jeg o d awn e marzen ia o p o two rze J ab b ie wch o d zący m w in terak cję z Han em So lo o d ży ły . Czy jeg o p erfek cjo n izm mo żn a b y ło zas p o k o ić mo żliwo ś ciami CGI? „Pro b lem p o leg ał n a ty m, ab y s two rzy ć p rawd ziweg o J ab b ę Hu tta” – p o wied ział Lu cas w wy wiad zie d la mag azy n u „Wired ” w 2 0 0 5 ro k u . „Nie wielk ieg o g u mo weg o s two ra, ale p rawd ziwą cy fro wą p o s tać. Wy my ś liłem, że jeś li to mi s ię u d a, to mo g ę zro b ić ws zy s tk o ” 5 . Cy fro wy J ab b a, s k u teczn ie d ziałający w ch arak terze amb as ad o ra d la J ar J ar Bin k s a, zo s tał n ależy cie o s ad zo n y n a mo d elu k o mp u tero wy m w p o s taci s iatk i s zk ieleto wej. Po d wó ch d ek ad ach ży cia w ś wiecie p ełn y m CGI tamta wers ja J ab b y wy d aje s ię n ied o p raco wan a, n ied o s tateczn ie o b ś lizg ła, a tak i p o win ien b y ć s tary d o b ry J ab b a. J es t d ziwaczn ie an ty s ep ty czn y , n ieg ro źn y i zn aczn ie mn iejs zy o d n ap u ch n ięteg o s two ra, jak ieg o o g ląd aliś my w Powrocie Jedi (Lu cas b y ł d o s tateczn ie zad o wo lo n y z cy fro weg o J ab b y w 1 9 9 7 ro k u , ale z wers ji z 2 0 0 4 ro k u ju ż n ie, p o ty m jak s twó r o trzy mał k o lejn y cy fro wy liftin g n a p o trzeb y wy d an ia DVD). Ulu b ien iec

fan ó w, Bo b a Fett, ró wn ież zo s tał u mies zczo n y w s cen ie, p atrząc w k amerę p o d k o n iec, p rzy czy m teg o z p ewn o ś cią w 1 9 7 6 ro k u Lu cas n ie p lan o wał, b io rąc p o d u wag ę fak t, że J o e J o h n s to n zap ro jek to wał p o s tać Fetta d o p iero 2 lata p ó źn iej. W jed n ej k wes tii p rzes ad zo n o z zas to s o wan iem s p ry tn eg o zab ieg u . W p ierwo tn ej wers ji s cen y Harris o n Fo rd s p aceru je d o o k o ła M u lh o llan d a, d o ś ć b lis k o n ieg o . Lu cas mó g ł p o p ro s tu zwró cić twarz J ab b y w ró żn y ch k ieru n k ach , alb o zmien ić jeg o p o ło żen ie, ab y ten zs zed ł Han o wi z d ro g i. Ty mczas em to Han zo s taje p o d n ies io n y , co s p rawia wrażen ie, jak b y n ad ep ty wał J ab b ie n a o g o n . Z p ers p ek ty wy wizu aln ej n ie d o k o ń ca to g ra, p o p ad ając w co ś , co w ro b o ty ce i b ran ży filmo wej o k reś la s ię mian em „d o lin y n ies amo wito ś ci” – two rzy wy rwę międ zy ty m, co n as zy m o czo m wy d aje s ię realn e, a ty m, co wy g ląd a n a s ztu czn e. Z p ers p ek ty wy fab u larn ej ró wn ież zg rzy ta. J eś li Han zamierza zd en erwo wać s wo jeg o p artn era b izn es o weg o , n ad ep tu jąc mu n a o g o n , z p ewn o ś cią mu s i mieć w ty m in teres . W p rzeciwn y m razie b ęd zie to zwy k ły p s ik u s , p o k tó ry m J ab b a zas k o wy czy , a jeg o o czy wy jd ą z o rb it. W Ed y cji Sp ecjaln ej jes t k ilk a tak ich p s ik u s ó w. Du że zwierzęta, zwan e ro n to , s ą ws zęd zie wo k ó ł M o s Eis ley , zrzu cając s wo ich jeźd źcó w – J awó w – jak n a zawo łan ie. Dewb ack i o d wracają g ło wy i ry czą n a n as zy ch b o h ateró w w o d p o wied n im mo men cie. Gary Ku rtz n arzek ał: Te p o ru s zające s ię zwierzęta tak n ap rawd ę o d wracają u wag ę o d g łó wn eg o zamierzen ia tej s cen y . J eś li to b y łb y wes tern , a o n e b y ły b y k o ń mi, p rawd o p o d o b n ie p o p ro s tu b y s o b ie tam s tały , b o k o n ie tak p o p ro s tu ro b ią 6 . Po mimo że wy ch walał u miejętn o ś ci ILM , Ku rtz czu ł, że „n ie p as u je to d o s ty lu mech an ik i o ry g in aln eg o filmu ”. Ph il Tip p ett, k tó ry wted y właś n ie zo s tał mian o wan y s zefem d ziału efek tó w wizu aln y ch w ILM , p o mimo b rak u wielk iej miło ś ci d la n o wy ch , n ad zo ro wan y ch p rzez s ieb ie tech n ik k o mp u tero wy ch , wy ch walał s tarą M o s Eis ley za jej o d lu d n ą o k o licę i k limat z wes tern u w s ty lu Serg io Leo n e. Raz p o k u s ił s ię n a zwięzłą k ry ty k ę d o d atk ó w CGI: „To g ó wn o ” 7 . Dla wielu wid zó w Ed y cji Sp ecjaln ej żad n a z ty ch zmian n ie o d eg rała jed n ak tak wielk ieg o zn aczen ia, jak jed en d o d atek tu ż p rzed s cen ą z J ab b ą, w czas ie k o n fro n tacji Han a i Greed o w k an ty n ie M o s Eis ley . W s cen ariu s zu reży s ers k im z 1 9 7 6 ro k u , g d y Greed o s zan tażu je Han a w s p rawie jak ieg o ś ład u n k u d la J ab b y , k tó ry n ajwy raźn iej n ig d y n ie d o tarł n a miejs ce p rzezn aczen ia, ro zmo wa p rzeb ieg ała

n as tęp u jąco : GREEDO: Bard zo d łu g o czek ałem n a tę ch wilę. HAN: Tak , n ie wątp ię, że tak b y ło . Nag le o b ś lizg ły k o s mita zn ik a w o ś lep iający m ro zb ły s k u ś wiatła. Han wy ciąg a s wó j d y miący p is to let s p o d s to łu , a res zta s tały ch b y walcó w p rzy g ląd a s ię im w zd u mien iu . Han ws taje i, zmierzając d o wy jś cia, rzu ca k ilk a mo n et n a lad ę b arman o wi. Więk s zo ś ć k in o man ó w z 1 9 7 7 ro k u wid ziała k las y czn ą s cen ę z wes tern u – rewo lwero wiec z s alo o n u w o k amg n ien iu ro zp rawia s ię z czarn y m ch arak terem, a p o tem n o n s zalan ck o p łaci właś cicielo wi za b ałag an . J ed n ak w wers ji z 1 9 9 7 ro k u Greed o zy s k ał mo żliwo ś ć p ierws zeg o s trzału , led wie mijając g ło wę Han a. Przez to Han s trzela raczej w s amo o b ro n ie, ch o ć b io rąc p o d u wag ę, że Greed o mierzy ł w n ieg o z b ro n i i n azwał tru p em, mało p rawd o p o d o b n e jes t, że jak ik o lwiek s ąd s k azałb y So lo za mo rd ers two . Po wy b u ch u k o n tro wers ji wś ró d fan ó w Gwiezdnych Wojen wo k ó ł ws p o mn ian ej s cen y Lu cas p o n o wn ie ją zmien ił. W o s tateczn ej wers ji Lu cas filmu n a Blu -ray z 2 0 1 1 ro k u s trzał Greed o p rzy s p ies zo n o o jed en aś cie k latek , więc o b y d wa s trzały p ad ają n iemal ró wn o cześ n ie. W wy wiad zie z 2 0 1 2 ro k u Lu cas p o raz p ierws zy s twierd ził, że w 1 9 7 6 ro k u ch ciał, ab y Greed o ró wn ież s trzelał – i n ajwy raźn iej s p u d ło wał z b lis k iej o d leg ło ś ci. Ob u rzen ie fan ó w wo b ec afery , k tó rą n azy wan o „Pierws zy m s trzałem Han a”, ch o ć n azwa ta jes t my ląca, b o w o ry g in aln y m filmie Greed o właś ciwie w o g ó le n ie s trzelał, więc lep iej b y ło b y ją n azwać „Han s trzelał s o lo ”, wcale n ie jes t aż tak in teres u jące. Fas cy n u jące jes t za to , jak b ard zo Lu cas film wy d awał s ię je p o d s y cać p rzez k o lejn e lata. W 2 0 0 5 ro k u Lu cas zo s tał s fo to g rafo wan y n a p lan ie Zemsty Sithów w T-s h ircie z n ap is em „Han s trzelił p ierws zy ”, k tó ry p ó źn iej zało ży ł n a p lan Indiany Jonesa i Królestwa Kryształowej Czaszki. Kilk u an imato ró w z ILM trzy mało p o cztó wk i z tak im s amy m n ad ru k iem n ad s wo imi b o k s ami p raco wn iczy mi p o d czas p rac n ad try lo g ią p req u eli. Lu cas film zatwierd ził s p in -o ffy Gwiezdnych Wojen w wielu fo rmach med ialn y ch , w k tó ry ch p o jawiły s ię jak o mru g n ięcie o k a d o ws p o mn ian ej afery . Niezliczo n a liczb a p o wieś ci, k lip ó w, a n awet s eria Leg o wy k o rzy s tały o d n ies ien ie d o p ierws zeg o wy s trzału Han a czy k iep s k iej celn o ś ci Greed o (Greed o w wers ji Leg o jes t wid zian y w k an ty n ie, g d y k o mp letn ie n ie rad zi s o b ie w g rze w rzu tk i). „To So lo i o n s trzela p ierws zy !” – k rzy czą s ztu rmo wcy w g rze k o mp u tero wej Battlefront II. „To n ie

fair!” Po zo s tawiając zmian y n a b o k u , Lu cas martwił s ię, że p o n o wn e wy d an ie Gwiezdnych Wojen led wie s ię zwró ci. Po wó d ? „Nie s p rzed aliś my za wiele k as et VHS” – s twierd ził w 2 0 0 5 ro k u 8 . Ch o ć p u b liczn o ś ć k u p u jąca filmy wid eo zo s tała u p rzed zo n a, że o to n ad es zła ich o s tatn ia s zan s a, b y włączy ć o ry g in aln e Gwiezdne Wojny n a k as ecie VHS; wers ję z 1 9 9 5 ro k u d o d o mo wej k o lek cji, jak mó wi Lu cas , s p rzed an o zaled wie w 3 0 0 ty s . k o p ii, czy też raczej firma miała „p o g ląd ”, że tak s o b ie rad zą. „A to n ic w p o ró wn an iu z 1 1 mln , k tó re zg arn ął E.T.” – d o d ał, wciąż s k u p io n y n a p rzy jaciels k iej ry walizacji ze Sp ielb erg iem. „Po wied ziałem więc, że to b ęd zie ek s p ery men t i że mamy n ad zieję o d zy s k ać p ien iąd ze” (b y ć mo że d la d o b ra leg en d y Lu cas u mn iejs za s wó j s u k ces : d o 1 9 9 7 ro k u s p rzed an o łączn ie 3 5 mln eg zemp larzy k as et VHS z filmami z s erii Gwiezdne Wojny). Os tateczn ie wy twó rn ia Fo x wy d ała 7 mln d o laró w n a ren o wację i p race cy fro we n ad Ed y cją Sp ecjaln ą i k o lejn e 3 n a u lep s zen ie d źwięk u . Nak ład y n a Ed y cję Sp ecjaln ą Gwiezdnych Wojen b y ły n iewiele n iżs ze o d b u d żetu o ry g in aln eg o filmu . M imo to o p łacało s ię – i d la Lu cas a, i d la ty ch , k tó rzy g o ws p ierali. Premiera Ed y cji Sp ecjaln ej 3 1 s ty czn ia 1 9 9 7 ro k u p rzy n io s ła wy twó rn i p o n ad trzy k ro tn y zwro t z in wes ty cji zaled wie w p remiero wy week en d – o 3 0 mln d o laró w więcej o d s wo jeg o n ajwięk s zeg o k o n k u ren ta, Jerry’ego Maguire’a. Cało ś cio wo , ta re-re-re-re-red y cja Częś ci IV zaro b iła w Stan ach 3 1 8 mln d o laró w i k o lejn e 1 1 8 mln za g ran icą. Do tarliś my d o teg o , co n a wielu p łas zczy zn ach s tan o wi p u n k t zwro tn y całej fran czy zy Gwiezdnych Wojen. W 1 9 9 6 ro k u n ie p o d b iły o n e n as zeg o k u ltu ro weg o ws zech ś wiata. M o g ły s tać s ię b es ts ellerem w k s ięg arn iach i zawo jo wać ry n ek g ier k o mp u tero wy ch , a o ry g in aln e filmy z p ewn o ś cią ws p o min an o ciep ło , z k o lejn y mi ty tu łami n a h o ry zo n cie. Ale n ik t n ie mierzy ł wy s o k o ś ci g o rączk i Gwiezdnych Wojen, jak a o p an o wała całą k u ltu rę. Gd y s tało s ię jas n e, że s erię cech u je s iła i d łu g o wieczn o ś ć n a ty le, że d a s ię zaro b ić 9 0 mln d o laró w n a czy s to d zięk i p rzy wró cen iu jed n eg o s tareg o filmu , g d y d o wied zio n o , że film liczący k ilk a d ek ad mo że całk o wicie zd o min o wać box office i zaws ty d zić n ap rawd ę d o b ry ws p ó łczes n y film, jak Jerry Maguire – ws zy s tk o s ię zmien iło . Ws zelk ie fo rmy fan d o mu o mawian e w tej k s iążce – Leg io n 5 0 1 , Realiś ci J ed i, R2 Bu ild ers Clu b i wiele in n y ch – ro zp o częły d ziałaln o ś ć o k o ło 1 9 9 7 ro k u alb o p ó źn iej. Lu cas , d awn iej zaled wie mu ltimilio n er, n ieu s tan n ie b o ry k ający s ię z k o s ztami u g o d y ro zwo d o wej, o b ecn ie miał s tab iln ą s y tu ację fin an s o wą i zn ajd o wał s ię n a d o b rej d ro d ze d o zo s tan ia miliard erem p o 1 9 9 7 ro k u . I o czy wiś cie b y ł to p u n k t zwro tn y d la b ran ży CGI, k tó ra

miała p o wo li wch łan iać efek ty s p ecjaln e Gwiezdnych Wojen, zaczy n ając o d teg o mo men tu . Premiera Ed y cji Sp ecjaln ej n aty ch mias t wy wo łała d eb atę w med iach ; zews ząd wy p ły wały h is to rie o Lu cas ie i in n y ch arty s tach , zmien iający ch ju ż wy k o n an ą p racę. Czy teln ik ó w zap ras zan o , ab y zap o zn ali s ię z fran cu s k im malarzem Pierre’em Bo n n ard em, ares zto wan y m za retu s z s wo jeg o p łó tn a w p ary s k im Lu x emb o u rg M u s eu m, p rzy p o min an o jak Bru ck n er p o p rawiał s wo je s y mfo n ie, jak Fran k Zap p a n ag ry wał p o n o wn ie p artie b as o we i p erk u s je n a Mothers of Invention. W mies iącu p remiery Ed y cji Sp ecjaln ej Częś ci IV k o n tro wers y jn a rek lama ro zg ry wek Su p er Bo wl p rezen to wała Fred a As taire’a tań cząceg o n a s u ficie z o d k u rzaczem Dirt Dev il w d ło n i. Najwy raźn iej ro zp o częła s ię ep o k a cy fro weg o o d ś wieżan ia. Rick M cCallu m zo s tał o ręd o wn ik iem s p rawy Lu cas a. „Czy filmo wiec ma p rawo co fn ąć s ię w czas ie i zro b ić film tak , jak to s o b ie wy marzy ł?” – p y tał w wy wiad zie d la „Ch icag o Trib u n e”. „Zap y tajcie d o wo ln eg o reży s era, czy ch ciałb y tak zro b ić i p o p rawić s wó j film z p o wo d u k o mp ro mis ó w, jak ie mu s iał p o n ieś ć, a n a p ewn o b y p rzy tak n ął” 9 . Wś ciek li

fan i

wy to czy li

k o n trarg u men ty ,

cy tu jąc

zezn an ie,

jak ie

Lu cas

p rzed s tawił w marcu 1 9 8 8 ro k u w Ko n g res ie, g d zie u d ał s ię wraz ze Sp ielb erg iem w p ro teś cie p rzeciwk o o b u rzającej wó wczas s p rawie, jak ą b y ła k o lo ry zacja s tary ch filmó w p rzez Ted a Tu rn era, w ty m tak ich k las y k ó w, jak Sokół maltański J o h n a Hu s to n a. Hu s to n b ezs k u teczn ie p ro tes to wał, b o n ie p o s iad ał ju ż p raw d o s wo jeg o filmu . Lu cas b y ł wó wczas wś ciek ły , g o rączk o wał s ię w trak cie zezn an ia. Lu d zie, k tó rzy zmien iają lu b n is zczą d zieła s ztu k i alb o n as ze d zied zictwo k u ltu ro we d la zy s k u alb o w ramach p o k azu s iły , s ą b arb arzy ń cami. W p rzy s zło ś ci n awet łatwiej b ęd zie zag u b ić s tare n eg aty wy i „zas tąp ić” je n o wy mi, zmien io n y mi. To b ęd zie o g ro mn a s trata d la n as zeg o s p o łeczeń s twa 1 0 . Przez zezn an ie Lu cas a p rzewijał s ię jed n ak tak że in n y mo ty w – mo ty w, p rzy k tó ry m u p ierał s ię zad ziwiająco p rzez całe s wo je ży cie: wład za twó rcy d o b y cia wy łączn y m s ęd zią s wo jeg o d zieła. Czy s am Hu s to n mó g łb y d o k o n ać k o lo ry zacji Sokoła maltańskiego d wie d ek ad y p ó źn iej, g d y b y miał tak ie ży czen ie? Od p o wied ź Lu cas a n a p ewn o b y łab y twierd ząca. J es zcze b ard ziej n iep o k o jący m as p ek tem całej afery – p rzy wo d zący m n a my ś l Rok

1984 – b y ł fak t, że o ry g in aln y n eg aty w Lu cas a miał p o zo s tać w u k ry ciu p rzed o p in ią p u b liczn ą n a Sk y walk er Ran ch , z zalecen iem, b y n ig d y n ie u jrzał ś wiatła d zien n eg o . „Dla mn ie o n tak n ap rawd ę ju ż n ie is tn ieje” – p o wied ział reży s er w 2 0 0 4 ro k u 1 1 . Na s zczęś cie n eg aty w z 1 9 7 7 ro k u zach o wał s ię ró wn ież w Naro d o wy m Rejes trze Filmo wy m Bib lio tek i Ko n g res u , k tó ra o b ecn ie s p o rząd ziła z n ieg o cy fro wy tran s fer cy fro wy 4 K w wy s o k iej ro zd zielczo ś ci 1 2 . Bib lio tek a n ig d y n ie u rząd ziła p o k azu , p o n ieważ właś ciciel p raw – Lu cas film – n ie wy raziłb y n a to zg o d y . Bad acze mo g ą p o u p rzed n im u mó wien iu termin u o b ejrzeć n eg aty w w was zy n g to ń s k im M o v in g Imag e Res earch Cen ter. J ed n ak d la zwy czajn eg o wid za mó g łb y o n ró wn ie d o b rze n ie is tn ieć. J eś li weźmiecie ze s wo jej p ó łk i p ły tę DVD lu b Blu -ray , zn ajd ziecie n a n iej Ed y cję Sp ecjaln ą, ch o ć w n ieco in n ej wers ji, zależn ie o d teg o , g d zie zo s tała zak u p io n a. Up ó r Lu cas a o d n o ś n ie d o jeg o p raw d o ciąg ły ch cy fro wy ch zmian w s wo ich filmach s p rawia, że wy łamał s ię z s zereg u s wo ich p rzy jació ł. Sp ielb erg zafu n d o wał cy fro wy liftin g E.T. n a p o trzeb y ju b ileu s zo wej ed y cji z o k azji d wu d zies to lecia filmu w 2 0 0 2 ro k u , zmien iając p is to lety ag en tó w FBI w k ró tk o faló wk i, ch o ć p ó źn iej zad ek laro wał „ro zczaro wan ie s amy m s o b ą” z p o wo d u teg o k ro k u i p o wró cił d o wers ji o ry g in aln ej n a p o trzeb y wy d an ia Blu -ray 1 3 . M imo to n awet zmien io n a wers ja filmu b y ła s p rzed awan a wraz z o ry g in aln ą jak o częś ć d wu p ły to weg o zes tawu DVD. Den n is M u ren , g en iu s z ILM , k tó ry zap o czątk o wał Ed y cję Sp ecjaln ą, p rzewid ział tak i s am lo s d la Gwiezdnych Wojen: „Czu łem, że d o p ó k i o ry g in aln e filmy b ęd ą d o s tęp n e d o o b ejrzen ia, p rzeró b k i s ą w p o rząd k u ” – p o wied ział w 2 0 0 4 ro k u 1 4 . To jed n ak n ig d y n ie b y ło zamierzen iem Lu cas a. W o d ró żn ien iu o d Łowcy androidów, k tó ry wy ś miewał jak o wy p u s zczo n y „n a cztery s tro n y ś wiata” 1 5 , a u p ierał s ię, że Gwiezdne Wojny b y ły ty lk o jed n e. Ws zy s tk ie zmian y n awars twiały s ię z b ieg iem lat: remik s o wan a ś cieżk a d źwięk o wa z 1 9 7 8 ro k u , d o d atek p o d ty tu łu „Częś ć IV” z 1 9 8 1 ro k u , Ed y cja Sp ecjaln a z 1 9 9 7 ro k u , wy d an ie DVD z 2 0 0 4 , k o lejn e z 2 0 0 6 , p o tem Blu -ray z 2 0 1 1 – ws zy s tk ie łączn ie miały s k ład ać s ię n a film, p o wo li zmierzający k u fin alizacji. Przerwy czas o we n ie miały zn aczen ia; liczy ło s ię jed y n ie zb liżen ie d o o ry g in aln eg o zamierzen ia „Stwó rcy ”. W 1 9 9 7 ro k u Lu cas zau waży ł, że taś my VHS u leg n ą z b ieg iem czas u d eg rad acji, a Ed y cja Sp ecjaln a zach o wa s ię w p o s taci cy fro wej d la p rzy s zły ch p o k o leń . J eg o p o d ejś cie n ig d y s ię n ie zmien iło , z czas em ro b ił s ię n a ty m p u n k cie co raz b ard ziej d rażliwy . Oto , co miał d o p o wied zen ia fan o m w 2 0 0 4 ro k u :

Przy k ro mi, że o b ejrzeliś cie w p o ło wie u k o ń czo n y film i p o k o ch aliś cie g o . Ch cę jed n ak , ab y b y ł tak i, jak im g o wid ziałem. To ja mu s zę wziąć za n ieg o o d p o wied zialn o ś ć. To n a mn ie s p ad ają n ieu s tan n ie g ro my , więc jeś li tak ma b y ć, to n iech s p ad ają za co ś , co k o ch am, a n ie za co ś , co u ważam za n ied o s tateczn ie d o b re, a ju ż n a p ewn o n ie za co ś , co mo im zd an iem jes t n ied o k o ń czo n e 1 6 . Po wielo k ro tn y ch p ety cjach w s ieci, p o d k tó ry mi p o d p is y wały s ię d zies iątk i ty s ięcy lu d zi, k iep s k iej jak o ś ci wers ja z 1 9 7 7 ro k u zo s tała u mies zczo n a n a d o d atk o wej p ły cie jak o elemen t wy d an ia DVD z 2 0 0 6 ro k u . Lu cas u p ierał s ię, że n ie wy d a milio n ó w n a to , b y p rzy wró cić jak o ś ć filmo wi. Fan i zro b ili to więc za n ieg o – n iezliczo n a liczb a zmien io n y ch cy fro wo „ed y cji n ies p ecjaln y ch ” p o jawiła s ię w n ajmro czn iejs zy ch zak ątk ach in tern etu , a k ażd a in n a o d p o p rzed n iej, zależn ie o d zach cian ek k o n k retn eg o mo n taży s ty . Up ó r Lu cas a w zak res ie s two rzen ia jed n ej u s tan d ary zo wan ej wers ji o ry g in aln eg o filmu d o p ro wad ził, jak n a iro n ię, d o teg o , że s tał s ię o n d o s tęp n y n a „cztery s ta s tro n ś wiata”. M ies iąc p o k in o wej p remierze p ierws zej Ed y cji Sp ecjaln ej p o d k o n iec s ty czn ia 1 9 9 7 ro k u Lu cas film wy d ał Ed y cję Sp ecjaln ą Imperium kontratakuje. Film b ły s k awiczn ie p rzejął p ierws ze miejs ce w box office o d s wo jeg o p o p rzed n ik a. Zawierał n iewiele zau ważaln y ch zmian p o za d u b b in g iem g ło s u Ian a M cDiarmid a n a h o lo g ramie Imp erato ra (jeg o twarz n ie zo s tała d o d an a d o czas u wy d an ia DVD z 2 0 0 4 ro k u ), a tak że u cieleś n ien iem Wamp y , atak u jąceg o Lu k e’a n a lo d o wej p lan ecie Ho th – k o lejn eg o p o two ra, w k tó reg o tch n ięto n ieco ży cia. Po zo s tałe zmian y o b ejmo wały o d ś wieżen ie efek tó w s p ecjaln y ch . Czy Lu cas n ad al o k azy wał s zacu n ek d la Kers h a, czy mo że w ten s p o s ó b u zn awał Imperium za n ajd o s k o n als zy film w s erii, k tó ry n ie p o trzeb o wał żad n y ch d o d atk ó w? Z p ewn o ś cią mn iej s zacu n k u o d d an o Powrotowi Jedi. Na p o trzeb y teg o n o weg o wy d an ia Lu cas zas tąp ił s ek wen cję mu zy czn ą w Pałacu J ab b y – trzy min u to wy mo ty w zaty tu ło wan y Lapti Nek, au to rs twa Ern ieg o Fo s s eliu s a z Hard ware Wars i wy k o n an eg o p rzez k u k iełk ę o imien iu Sy Sn o o tles – CGI Sn o o tles , k tó ra ś p iewała p io s en k ę Jedi Rocks, n ap is an ą p rzez tręb acza jazzo weg o J erry ’eg o Hey a. Zes p ó ł Sn o o tles zy s k ał d ziewięciu n o wy ch cy fro wy ch czło n k ó w (ab y b y ć u czciwy m wo b ec Lu cas a, n awet mo ty w Lapti Nek b y ł zas tęp s twem d la p io s en k i au to rs twa J o h n a Williams a, wy k o n an ej p rzez jeg o s y n a, k tó rą Rich ard M arq u an d s k ry ty k o wał jak o „n ieco zb y t d y s k o tek o wą” 1 7 ). Co n ajważn iejs ze d la fab u ły , Lu cas d o d ał s cen y ś więto wan ia

w g alak ty ce p o zn is zczen iu d ru g iej Gwiazd y Śmierci, p o raz p ierws zy s u g eru jąc, że Imp eriu m fak ty czn ie zo s tało całk o wicie p o k o n an e. (Ro zs zerzo n y Ws zech ś wiat, k tó reg o is tn ien ie w d u żej mierze zależało o d p rzetrwan ia Imp eriu m, b ro n ił s ię. Ko mik s Mara Jade: By the Emperor’s Hand o p o wiad ał o d wó ch o ficerach imp erialn y ch , k tó rzy ro zmawiali o o rg an izo wan iu o b ławy n a ws zy s tk ich wich rzy cieli zaan g ażo wan y ch w ś więto wan ie „zwy cięs twa”). Ed y cje Sp ecjaln e Imperium i Powrotu k o s zto wały o k o ło 5 mln d o laró w o d s ztu k i, a Lu cas film wy ło ży ł p ien iąd ze n a o b y d wie. Zaro b iły o d p o wied n io 6 7 mln i 4 5 mln d o laró w w Stan ach , a tak że 5 7 i 4 4 mln za g ran icą. Ed y cja Sp ecjaln a Częś ci IV b y ła n a ty le p o p u larn a, że p o mo g ła o d eb rać s tatu s n ajlep iej zarab iająceg o filmu ws zech czas ó w, E.T. Sp ielb erg a 1 8 . Wielo letn ia ry walizacja międ zy n ajb ard ziej k as o wy mi d ziełami d wó ch p rzy jació ł mo że p o mó c wy jaś n ić, d laczeg o Lu cas tak u p ierał s ię p rzy s two rzen iu jed n ej o s tateczn ej wers ji Gwiezdnych Wojen. Gd y b y wers je z 1 9 7 7 i 1 9 9 7 ro k u liczo n o o s o b n o , Lu cas n ig d y n ie o d zy s k ałb y p ierws zej lo k aty . Tru d n o b y ło b y s zefo m Lu cas filmu n ie wy ciąg n ąć n au k i z lek cji, że im b ard ziej o d ważn e i k o n tro wers y jn e efek ty cy fro we, ty m więk s ze zaro b k i. W 2 0 0 5 ro k u Lu cas wy zn ał: Su k ces p o n o wn eg o wy d an ia n ie ty lk o n au czy ł mn ie, że mo g ę two rzy ć te is to ty i b u d o wać lep s ze p lan y czy mias ta n iż wcześ n iej, ale tak że że p u b liczn o ś ć Gwiezdnych Wojen n ad al is tn iała – n ie zn ik n ęła całk o wicie p o p iętn as tu latach . Zd ecy d o wałem, że jeś li wted y n ie zro b ię p rzed ak cji, to n ig d y teg o zro b ię. Więc p o ś więciłem s ię temu celo wi 1 9 . Ch ro n o lo g ia p o d an a p rzez Lu cas a mo że b y ć tro ch ę my ląca. Do 1 9 9 7 ro k u b y ł tak s amo mo cn o o d d an y Częś ci I, jak wcześ n iej o ry g in aln emu filmo wi. W trzecim k alen d arzo wy m ro k u p racy b y ł ju ż g o to wy trzeci s zk ic s cen ariu s za, g d y wy s zły Ed y cje Sp ecjaln e. Po twierd ził też, że s am zajmie s ię, jes zcze we wrześ n iu 1 9 9 6 ro k u , reży s erią n ad al n iezaty tu ło wan eg o filmu . Pro jek t zło wro g ieg o Sith a, Darth a M au la, n ab rał d o teg o czas u k s ztałtó w; p ro jek tan t Ian M cCaig zo s tał p o p ro s zo n y o n ary s o wan ie n ajb ard ziej p rzerażającej rzeczy , jak ą b y ł w s tan ie wy my ś lić 2 0 . Lu cas u ważał efek t – is to tę o jas n ej s k ó rze i k rwis to czerwo n y ch ws tążk ach zamias t wło s ó w – za zb y t s tras zn y . M cCaig p o wró cił d o ry s o wn icy , a efek tem d ru g ieg o p o d ejś cia b y ł cy rk o wy k lo wn w czarn o czerwo n y m mak ijażu , z p ió rami p rzy mo co wan y mi d o g ło wy za p o mo cą g u my , co

n iezwy k le d rażn iło M cCaig a. Gd y p ió ra s tały s ię ro g ami, n aro d ził s ię jed en z n ajb ard ziej k u lto wy ch b o h ateró w p req u eli. Bro n ią M au la s tał s ię miecz ś wietln y o p o d wó jn y m o s trzu , zap ro jek to wan y p rzez Ch ris tian a Go s s etta z k o mik s u UE Tales of the Jedi. Go s s ett mu s iał zu ży ć tro ch ę en erg ii w p ó źn iejs zy ch latach , d o wo d ząc, że miał p o my s ł n a p o trzeb y k o mik s u i p o d s u n ął g o Lu cas o wi d o ak cep tacji w 1 9 9 4 ro k u , a n ie, że p o my s ł, jak to in n y p ro jek tan t s twierd ził w wy wiad zie, b y ł o wo cem wy o b raźn i Lu cas a. Ró wn o cześ n ie o d 1 9 9 5 ro k u reży s er o b s ad y , Ro b in Gu rlan d , zajmo wał s ię k o mp leto wan iem o b s ad y . Ty m razem wy d awało s ię, że mn iejs zą wag ę p rzy wiązy wan o d o ch emii międ zy ak to rami, a więk s zą d o p o zy s k an ia jak n ajb ard ziej zn an y ch n azwis k . Na całej p lan ecie n ie b y ło ak to ra n iezain teres o wan eg o p o jawien iem s ię w k o lejn y m filmie z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. W g ru d n iu 1 9 9 6 ro k u Samu el L. J ack s o n w b ry ty js k im p ro g ramie telewizy jn y m TFI Frid ay o g ło s ił ch ęć d o łączen ia d o o b s ad y . Ud ało mu s ię d o p iąć s weg o p ó ł ro k u p ó źn iej, a wraz z n im d o s zed ł n o min o wan y d o Os cara za Listę Schindlera (1 9 9 4 ) Liam Nees o n i ws ch o d ząca n as to letn ia g wiazd a Natalie Po rtman . Ian M cDiarmid miał p o wró cił w ro li Sen ato ra Palp atin e’a, ty m razem b ez mak ijażu – wres zcie o s iąg n ął właś ciwy wiek . Oś mio letn i J ak e Llo y d , k tó ry g rał s y n a Arn o ld a Sch warzen eg g era w Świątecznej gorączce (1 9 9 6 ), miał zag rać An ak in a. Ewan M cGreg o r, k tó ry właś n ie wy p ły n ął n a międ zy n aro d o wą aren ę d zięk i Trainspotting (1 9 9 6 ), zamy k ał tę lis tę wielk ich n azwis k , s tan o wiącą p o d s u mo wan ie w p ig u łce k in a lat d ziewięćd zies iąty ch . Wielk i fan o ry g in aln ej try lo g ii, M cGreg o r, ws p o min ał o d g ry wan ie ws zy s tk ich częś ci n a p lacu zab aw w d zieciń s twie, w ty m wcielan ie s ię w k s iężn iczk ę Leię. Po wied ział, że b y ł „b ard zo zak o ch an y ” w Lei p rzez wiele lat 2 1 . Lu cas zd ecy d o wał s ię n a n ieg o d zięk i jeg o k o lig acjo m ro d zin n y m z o ry g in aln ą try lo g ią: wu jek ak to ra, Den is Laws o n , wcielił s ię w Wed g e’a An tilles a, jed y n eg o p ilo ta Reb elii, k tó ry p rzetrwał ws zy s tk ie trzy filmy . Pewn eg o d n ia, walcząc n a p lan ie n a miecze ś wietln e i p rzełączając s ię ze s p ięty ch to n ó w Aleca Gu in n es s a n a s wó j ciężk i ak cen t z Perth s h ire, g d y ty lk o as y s ten t Lu cas a k rzy k n ął: „Cięcie”, M cGreg o r ws p o min a mo men t o d eb ran ia telefo n u w s p rawie cas tin g u : „Ch ces z zro b ić Gwiezdne Wojny” – s p y tali. A ja n a to : „Się wie, ch o lera!” 2 2 . Nie b y łb y aż tak zach wy co n y , g d y b y zo b aczy ł efek t k o ń co wy .

1 Zap is p rzeb ieg u o b iad u n a cześ ć Arth u ra Pen n a z d zien n ik a lau reata Pu litzera, d zien n ik arza Dale’a M ah arid g e’a, u d o s tęp n io n y au to ro wi. 2 The Force Is Still with Us, „News week ”, 1 9 s ty czn ia 1 9 9 7 . 3 The Making of „Star Wars: Return of the Jedi”, red . J .P. Peech er, op. cit., s . 8 9 . 4 Ibidem. 5 Life After Darth, „Wired ” 2 0 0 5 , 1 3 , n r 5 (maj). 6 Ku rtz d o P. Ken a, IGN.co m, 1 1 lis to p ad a 2 0 0 2 , h ttp ://www.ig n .co m/articles /2 0 0 2 /1 1 /1 1 /an -in terv iew-with -g ary -k u rtz. 7 P. Hall, Brilliant Effects Master Phil Tippett Sheds Some Light on George Lucas’ „Star Wars” – Tinkering Mind, M o v ies .co m, 1 wrześ n ia 2 0 1 1 , h ttp ://www.mo v ies .co m/mo v ien ews /p h il-tip p ett-s tar-wars /4 3 2 4 . W 2 0 1 4 ro k u , g d y n ajwy raźn iej to czy ły s ię ro zmo wy n a temat jeg o p o wro tu d o p racy w Lu cas filmie n a p o trzeb y Częś ci VII, Tip p ett p o wied ział mi, że „tro ch ę s ię p o p is y wał”, g d y d o k o n y wał teg o wy b o ru . „Właś ciwie n ie o b ch o d ziły mn ie Ed y cje Sp ecjaln e – p o wied ział – ale n ie miało to d la mn ie zn aczen ia”. Wciąż n ie b y ł d o k o ń ca p rzek o n an y co d o warto ś ci CGI, ch o ć p ro wad zi s k lep tematy czn y w Tip p ett Stu d io s , mó wił: „To n ies amo wite, co o g ran iczen ia p o trafią zro b ić d la wy o b raźn i. Wielk a ry b a n ie s p rawd ziła s ię w Szczękach an i k o s mita w Obcym. Co więc ro b is z? Pracu jes z n ap rawd ę ciężk o , ab y s two rzy ć n iep ewn o ś ć”. 8 Life After Darth, op. cit. 9 Is George Lucas Tampering with History?, „Ch icag o Trib u n e”, 1 9 s ty czn ia 1 9 9 7 . 1 0 The Greatest Speech Against the Special Edition Was from George Lucas, „Sav in g Star Wars ” 2 0 1 0 , h ttp ://s av es tarwars .co m/lu cas s p eech ag ain s ts p ecialed itio n .h tml. 1 1 Lucas Talks as Original Trilogy Returns, „As s o ciated Pres s ”, 1 5 wrześ n ia 2 0 0 4 . 1 2 In fo rmacja z Bib lio tek i Ko n g res u d zięk i M ik e’o wi M as h o n o wi, k iero wn ik o wi Od d ziału Zb io ró w Ru ch o my ch , Filmó w, M o tio n , Nag rań i Dźwięk u , mejl d o au to ra z d n . 3 wrześ n ia 2 0 1 3 . 1 3 Sp ielb erg cy t. w trak cie p o k azu Poszukiwaczy zaginionej Arki z o k azji 3 0 . ro czn icy filmu , Film.co m, 1 4 wrześ n ia 2 0 1 1 . 1 4 Dennis Muren: Interview, Sci-Fi On lin e, 1 6 s ierp n ia 2 0 0 4 , h ttp ://www.s ci-fio n lin e.co m/In terv iew/0 4 -0 8 -1 6 _ Den n is M u ren .h tm. 1 5 „Ho lly wo o d Rep o rter”, 9 lu teg o 2 0 1 2 . 1 6 Lucas Talks as Original Trilogy Returns, op. cit. 1 7 The Making of „Star Wars: Return of the Jedi”, red . J .P. Peech er, op. cit., s . 1 0 9 . 1 8 Gwiezdne Wojny p rzelo tn ie u trzy my wały ten ty tu ł, b o n a h o ry zo n cie, w g ru d n iu 1 9 9 7 , p o jawił s ię Titanic J ames a Camero n a, o b ierając k u rs n a n ajwięk s zy k as o wy s u k ces w h is to rii k in a, d o czas u . 1 9 Life After Darth, op. cit. 2 0 Ian M cCaig , wy wiad z Pab lo Hid alg o , Star Wars Celeb ratio n Eu ro p e II, 2 7 lip ca 2013.

2 1 A Long Time Ago: The Story of „Star Wars”, BBC Omn ib u s , s ezo n 3 3 , o d c. 1 0 , 7 lip ca 1999. 2 2 Początek, Gwiezdne Wojny, Część I: Mroczne widmo, op. cit.

XXII KOLEJKA Zd jęcia

d o Częś ci I – w reży s erii, zg o d n ie z cy n iczn y m n azewn ictwem k lap s ó w, „Yo d y ” 1 – zaczęły s ię 2 6 czerwca 1 9 9 7 ro k u . Ch o ć Lu cas film wy n ajmo wał lo n d y ń s k ie Leav es d en Stu d io s n a d wa i p ó ł ro k u , n iemal cały ten o k res s łu ży ł jak o rezerwa n a czas u jęć wy k o n y wan y ch w o s tatn iej ch wili. Lu cas wraz z p ro d u cen tem Rick iem M cCallu mem s zczy cili s ię wy d ajn o ś cią, więc zd jęcia zak o ń czo n o d o k o ń ca wrześ n ia. Niemal ws zy s tk ie s cen y k ręco n o n a tle zielo n eg o ek ran u , p o za ty mi, k tó re realizo wan o n a p lan ie w Tu n ezji (p o n o wn ie o d g ry wała o n a Tato o in e i p o n o wn ie zd jęcia p rzerwała d ziwaczn a b u rza), we Wło s zech (s cen y w p ałacu Kró lo wej Amid ali) i p ark u w Watfo rd , o d d alo n eg o o 1 0 min u t d ro g i o d s tu d ia. To b y ło ws zy s tk o . Lu cas b y ł zd u mio n y , g d y M cGreg o r zap y tał, czy s cen y p o d wo d n e b ęd ą k ręcić p o d wo d ą. „To n ie jes t p rawd ziwe” – p rzy p o mn iał ak to ro wi cy fro wy reży s er 2 . Z raczk u jący m in tern etem p ełn y m fan ó w p o lu jący ch n a s zczeg ó ły d o ty czące filmu o ch ro n a b y ła s zczeln a. Ak to rzy o trzy my wali jed y n ie s tro n y ze s cen ami, n ad k tó ry mi ak tu aln ie p raco wali. Ws zy s tk ie n ależało zwró cić p o d k o n iec d n ia. Ob ecn i n a p lan ie mu s ieli p o d p is ać zg o d ę n a zach o wan ie p o u fn o ś ci, co s zy b k o p rzy n io s ło Lu cas o wi s ławę. Ściś le k o n tro lo wan y s cen ariu s z s tan o wił w cało ś ci d zieło Lu cas a – ch o ć n iek o n ieczn ie tak ie b y ło jeg o ży czen ie. Au to r Młodego Indiany Jonesa, Fran k Darab o n t, w p ewn y m mo men cie zo s tał p o p ro s zo n y o d ro b n e s zlify i ch ętn ie p rzy jął o fertę, ale n ig d y n ie d o s tał telefo n u z k o n k retn ą o fertą, ch o ć p rzy n ajmn iej mó g ł p rzeczy tać s cen ariu s z i o b ejrzeć ws tęp n y mo n taż filmu . J eg o k o leg a z u czeln i i ws p ó łp raco wn ik p rzy Młodym Indym, J o n ath an Hale, ró wn ież zo s tał ws p o mn ian y p rzez M cCallu ma jak o mo żliwy au to r, ale n ik t s ię d o n ieg o n ie zwró cił – a p rzy n ajmn iej n ie w s p rawie teg o filmu . W ty m czas ie Lu cas , n ajwy raźn iej ch ętn y d o u zy s k an ia p o mo cy o d s wo jeg o d awn eg o p ro teg o wan eg o Lawren ce’a Kas d an a, zwró cił s ię d o n ieg o w czerwcu , k ró tk o p rzed ro zp o częciem zd jęć, i p o p ro s ił g o o d ru g ie czy tan ie s cen ariu s za, k tó ry b y ł ju ż n a etap ie czwarteg o s zk icu . Kas d an u p rzejmie, lecz s tan o wczo o d mó wił. Nie ch o d ziło jed y n ie o to , że b y ł o b ecn ie p ełn o p rawn y m reży s erem – jak o reży s er wied ział, że ważn e jes t, ab y cała try lo g ia p req u eli ru s zy ła g o d n ie z wizją Lu cas a.

„Po my ś lałem, że p o win ien wziąć o d p o wied zialn o ś ć i zro b ić właś n ie tak i film, jak i ch ciał zro b ić – p o wied ział Kas d an w wy wiad zie d la mag azy n u « Eo n » – i tak s ię s tało ” 3 . Lu cas p ó źn iej to zracjo n alizo wał: p ewn ie, że Kas d an mó g ł „n ap is ać lep s ze d ialo g i” i „lep s ze p rzejś cia”, ale zd ał s o b ie s p rawę, że u p ierałb y s ię p rzy ty m, co mó wiło ju ż Lu cas o wi wielu jeg o p rzy jació ł: „Nie zaczy n aj p req u eli o d h is to rii d ziewięcio latk a” 4 . W Lo n d y n ie Lu cas s p ęd zał więcej czas u w zamk n ięty m ś wiecie ro zmó w wid eo k o n feren cy jn y ch z ILM w San Rafael, n iż n ad zo ru jąc p racę ak to ró w n a p lan ie. Zes p ó ł ILM -Lu cas b y ł w zamierzen iu relacją s y mb io ty czn ą, d ziałającą wed łu g n as tęp u jąceg o s ch ematu : ILM two rzy ł cy fro we tło , Lu cas je zatwierd zał, a n as tęp n ie o p is y wał ak to ro m, n a tle czeg o mają g rać. ILM o d czu wał p res ję ty s iąca d ziewięciu s et u jęć efek tó w s p ecjaln y ch , z k tó ry ch wielu n ig d y d o ty ch czas n ie ro b io n o . Do d rzwi p rzy k lejo n o cy tat z M cCallu ma: „Film wy jd zie w maju 1 9 9 9 ro k u b ez wzg lęd u n a ws zy s tk o ” 5 . To n ie b y ł d o k o ń ca p rzep is n a s u k ces . Na p lan ie p an o wała atmo s fera więzien n a: ak to ró w wy b ran o ze wzg lęd u n a n azwis k o i wcześ n iejs ze d o k o n an ia, a n ie ch emię międ zy n imi. Nie wo ln o im b y ło p rzeczy tać całeg o s cen ariu s za, n ie mieli p o jęcia o h is to rii i led wie wied zieli, w jak im ś ro d o wis k u s ię właś ciwie p o ru s zają. Lu cas n ie reży s ero wał o d d wu d zies tu d wó ch lat: miał ten d en cję d o u ciek an ia w d o k u men t, d ając ak to ro m wo ln ą ręk ę, a s am zn aczn ie b ard ziej p rzejmo wał s ię tech n o lo g ią i jej wp ły wem n a ś wiat n iż lu d zk im wy miarem s wo jeg o filmu . („Zd ecy d o wan ie o d czu wam elemen t tran s fo rmacji w k in ie” – p o wied ział Lu cas n a k o n feren cji p ras o wej w lip cu ). Zafik s o wał s ię n a s zczeg ó łach , jak n p ., czy J ar J ar b ęd zie p o s tacią całk o wicie cy fro wą, czy mo że częś ć k o s tiu mu z p lan u ak to ra Ah med a Bes ta zo s tan ie u ży ta w ch arak terze czeg o ś więcej n iż o d n ies ien ia. A to u jęcie, k tó re właś n ie n ak ręciła Natalie Po rtman ? „Świetn ie” – zamy ś lał s ię Lu cas , wy ch o d ząc z p lan u z M cCallu mem w czas ie trwan ia zd jęć. „Po p ro s tu ś wietn ie”. Po rtman i jej k o led zy , w p ełn i ś wiad o mi h is to ry czn ej wag i p rzed s ięwzięcia, s zty wn ieli i g rali n ajb ard ziej p o s ęp n ie w s wo jej k arierze. Gd y b y n ie p o in s tru o wan o ich , ab y mó wili mo n o to n n y m g ło s em, d o s k o n ale wy s zło b y im to b ez mo d u lacji. To b y ło w p o rząd k u , p o n ieważ reży s er, k tó ry p rzy zn awał s ię d o p is an ia d rewn ian y ch d ialo g ó w, a n a jeg o s cen ariu s z n ie s p o jrzało an i jed n o k ry ty czn e o k o , n ie s łu ch ał wy p o wied zi. Dla n ieg o to b y ła mu zy k a, p o emat, n iemy film. By ć mo że ak to rzy p o win n i rzu cić mu wy zwan ie, jak ro b ił to d awn iej Harris o n Fo rd , alb o też d o p raco wać s wo je k wes tie, jak miał to w zwy czaju Alec Gu in n es s .

J ak ak o lwiek in n o wacja b y ła jed n ak tru d n a n awet d la weteran ó w w ty m fach u , b io rąc p o d u wag ę ich o d o s o b n ien ie. (Teren ce Stamp , wcielający s ię w to warzy s k ieg o k an clerza Sen atu Galak ty czn eg o u b o k u Natalie Po rtman , n ig d y tak n ap rawd ę z n ią n ie p raco wał. M u s iał o d g ry wać s wo je k wes tie o b o k frag men tu p ap ieru , k tó ry m o zn aczo n o miejs ce, g d zie ak to rk a miała s tać). Zres ztą, k tó ry z ak to ró w n a ty m etap ie k ariery „Stwó rcy ” ś miałb y mu o d p y s k o wać? „Teraz jes t tak i eg zalto wan y , że n ik t n ic mu n ie p o wie” – n arzek ał n a Lu cas a M ark Hamill w 2 0 0 5 ro k u 6 . Lep iej p rzy k ład ać s ię d o s wo jej g ry . M ach ajcie ty mi mieczami ś wietln y mi, ch ło p ak i (jed en z ak to ró w n ap rawd ę zab ły s n ął n a p lan ie: ek s p ert o d s ztu k walk i Ray Park , k tó ry wcielił s ię w ro lę Darth a M au la, czarn eg o ch arak teru z p o d wó jn y m mieczem ś wietln y m). Nie ch o d ziło ty lk o o ak to ró w, k tó ry m k azan o g rać w n ajb ard ziej s tery ln y m, s ztu czn y m ś ro d o wis k u w ich d o ty ch czas o wej k arierze. Pro d u cen t filmo wy zg ad zał s ię n a ws zy s tk ie zach cian k i reży s era i p o ru s zy łb y d la n ieg o n ieb o i ziemię. Klu czo wą ro lą b y ła ro la d ziewięcio latk a. J ak e Llo y d d źwig ał n a s wo ich b ark ach ciężar filmu i mu s iał p rzek o n ać p u b liczn o ś ć, że jeg o b o h ater to wy jątk o wy , b ęd ący o wo cem d ziewiczy ch n aro d zin , p o ten cjaln y Darth Vad er. A ty mczas em cierp iał w p o n ad p ięćd zies ięcio s to p n io wy ch tu n ezy js k ich u p ałach . W ty m też czas ie p ierws ze p o k o len ie fan ó w Gwiezdnych Wojen o ży wiło s ię d zięk i Ed y cjo m Sp ecjaln y m i p o ciąg n ęło za s o b ą n o we p o k o len ie fan ó w – włas n e d zieci. M ed ia, a zwłas zcza raczk u jąca s ieć, żarło czn ie trawiły jed y n e d o s tęp n e ziarn is te zd jęcie z p lan u . Na tak i p o zio m zn iecierp liwien ia mo że liczy ć n iewiele filmó w w h is to rii. Z p ers p ek ty wy czas u zad ziwiające jes t, że Częś ć I wy s zła tak d o b rze. Na p o czątk u 1 9 9 9 ro k u ILM zo rg an izo wało p o k az ws tęp n eg o mo n tażu teg o , co n o s iło o b ecn ie ty tu ł Mroczne widmo, p rzy p o min ając Lu cas o wi au d y cje rad io we z d zieciń s twa. Kamery u d o k u men to wały p o n u ry cału n n iech ęci, jak i s p ły n ął n a wid zó w, zes p ó ł ek s p ertó w Lu cas a, g d y zn ik n ęły n ap is y k o ń co we i zap aliły s ię ś wiatła. Oś wietliły zan iep o k o jo n e twarze i n erwo wo p o wy ciąg an e k o s my k i. Po k ilk u ch wilach Lu cas p rzemó wił: „Bo h atero wie mo że n ie s ą tu taj zb y t d y n amiczn i… p o za ty m mo g łem w n iek tó ry ch miejs cach p o s u n ąć s ię za d alek o ” 7 . Ob ecn y n a s ean s ie d źwięk o wiec Ben Bu rtt, jed en z n ajb ard ziej zau fan y ch i n ajb ard ziej d o ś wiad czo n y ch p raco wn ik ó w Lu cas filmu , wy raził n as tęp u jącą o p in ię: W ciąg u p ó łto rej min u ty p rzech o d zis z o d ro zp aczy p o ś mierci b o h atera d o elemen tó w h u mo ry s ty czn y ch z J ar J arem, a p o tem p o wro tu An ak in a… To s p o ro .

Lu cas p rzy zn aje: „To zag matwan e. M y ś lałem o ty m s p o ro , ale s ztu czk a p o leg a n a ty m, że n ie d a s ię wy rzu cić żad n eg o z ty ch elemen tó w”. M ó wili o k ilk u fin ało wy ch s zp u lach filmu , w k tó ry ch p rzep latają s ię cztery s cen y : J ed i versus Darth M au l, An ak in versus Fed eracja Han d lo wa, Dru ży n a Amid ali versus Fed eracja Han d lo wa, Gu n g an o wie versus d ro id y b o jo we. To n iezwy k le amb itn a s ek wen cja, a mimo to Lu cas zak les zczy ł s ię w jej s tru k tu rze, b ęd ącej częś cią s ch ematu . Pierws zy film miał jed n ą s cen ę ak cji n a k o ń cu : atak n a Gwiazd ę Śmierci, s two rzo n ą z u jęć reak cji n a p o k ład zie s tacji i w b azie reb elian tó w. Imperium zawiera p rzeb itk ę d wó ch s cen ak cji n a k o ń cu : b itwy n a miecze ś wietln e międ zy Lu k e’em i Vad erem o raz u cieczk i Lei, Ch ewieg o i Lan d o z M ias ta w Ch mu rach . Powrót Jedi k o ń czy s ię trzema ró wn o leg ły mi s ek wen cjami ak cji: Hen , Leia i Ewo k o wie n a k s ięży cu En d o r, Lu k e, Vad er i Imp erato r s taczający b itwę n a p o k ład zie d ru g iej Gwiazd y Śmierci o raz Lan d o d o wo d zący atak iem Reb elii n a p o k ład zie w p ełn i o p eracy jn ej s tacji b o jo wej. Dlaczeg o więc n ie s p ró b o wać p rzeb itk i czterech s ek wen cji ak cji w Mrocznym widmie? A mimo to n awet Lu cas , k tó ry o d d wó ch lat s k łan iał s wo ją firmę o d efek tó w s p ecjaln y ch , b y d o k o n ała n iemo żliweg o , wy d awał s ię wied zieć, że id ą o k ro k za d alek o . W ro zmo wie z M cCallu mem tu ż p o p o k azie ro zs zerzy ł s wó j k o men tarz n a film jak o cało ś ć. Za ty m filmem b ard zo tru d n o n ad ąży ć. Zro b iłem g o b ard ziej ek s tremaln ie n iż k ied y ś . J es t s ty lis ty czn ie zap ro jek to wan y w ten s p o s ó b i n ie d a s ię teg o o d wró cić, ale mo żn a n ieco s to n o wać jeg o efek ty . M o żemy zwo ln ić n ieco jeg o temp o . Po raz p ierws zy w s wo jej k arierze reży s er s p o d zn ak u „s zy b ciej i b ard ziej in ten s y wn ie” p o s tan o wił p ó jś ć w p rzeciwn ą s tro n ę. W ty m s amy m czas ie s cen y , k tó re mo g ły p o zo s tać wo ln iejs ze i mn iej in ten s y wn e, n a p rzy k ład s cen y p o s ied zeń i ro zmó w n a Co ru s can t o raz w Sen acie Galak ty czn y m, p o zo s tały w więk s zo ś ci b ez zmian . M ając mies iąc d o p remiery , ILM wciąż p raco wało n ad s cen ą fin ało wej p arad y ; mo n taż d źwięk u zak o ń czy ł s ię n a ty d zień p rzed p remierą. Nawet z zas o b ami Sk y walk er Ran ch , ws zy s tk imi g en iu s zami tech n iczn y mi i an imato rami, k o lejn y film z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen trafił d o k in n iemalże w o s tatn im mo men cie, p o d o b n ie jak p ierws zy . Ty m razem fan i p rzy s zli d o k in a Co ro n et wcześ n iej, p rawie mies iąc p rzed p remierą, 1 9 maja 1 9 9 9 ro k u . Przy b y li z wielu miejs c. Ch ris Giu n ta p rzep ro wad ził

s ię z M ary lan d d o San Fran cis co ze s wo ją d ziewczy n ą Beth wy łączn ie d lateg o , ab y mó c p ó jś ć d o k in a n a Częś ć I w k in ie s ławn y m wś ró d fan ó w, w k tó ry m Geo rg e Lu cas lu b ił p rzep ro wad zać p o k azy filmo we 8 . Co ro n et b y ło s trefą zero fen o men u Gwiezdnych Wojen. Giu n ta d o s tał p racę w Ban k o f America p rzy n ap rawie b an k o mató w i p o wied ział s zefo wi n a s amy m p o czątk u , że b ęd zie mu s iał p ó jś ć n a u rlo p n a więk s zo ś ć k wietn ia i maja 1 9 9 9 ro k u . Gd y s zef p o zn ał p o wó d , wy b u ch n ął ś miech em i zap y tał: „M o żes z załatwić mi b ilet?”. Na p o czątk u k wietn ia Giu n ta zaczął p rzejeżd żać o b o k k in a Co ro n et k ażd eg o d n ia, ab y zo b aczy ć, czy lu d zie zaczęli u s tawiać s ię w k o lejce. Gd y zau waży ł p ierws zy n amio t, p o ś p ies zy ł d o d o mu p o włas n y zes taw k emp in g o wy . Po wró cił p o d k in o , ale n amio t w tajemn iczy s p o s ó b zn ik n ął. Pan i w k as ie n ie miała p o jęcia, co s ię z n im s tało , ale n ie wid ziała p ro b lemu w ty m, ab y o n ro zb ił s wó j tam, g d zie p rawd o p o d o b n ie zn ajd o wał s ię p o czątek k o lejk i. Giu n ta s p ęd ził w n im n o c i właś n ie b y ł p o s wo im p rzy g o to wan y m wcześ n iej ś n iad an iu , g d y p o d k in o o s tro zajech ał s ed an , p ark u jąc p rzy k rawężn ik u tu ż p rzed n im. Kilk u g o ś ci wy s k o czy ło z n ieg o i wzięło Giu n tę n a s p y tk i: Kim jes teś ? Co tu ro b is z? Z jak iej jes teś g ru p y ? To b y ł Fran k Paris i, recen zen t g ier k o mp u tero wy ch , i jeg o p rzy jaciel Sh an ti Seig el, k tó rzy s p ęd zili o s tatn ie p ó ł ro k u , p lan u jąc s wo ją s trateg ię Mrocznego widma, g łó wn ie z g ru p ą o n azwie Fratern al Ord er o f Bo u n ty Hu n ters . Po zn ali s ię i zap rzy jaźn ili w ty m właś n ie miejs cu , p rzed k in em Co ro n et w czas ie p o k azó w Ed y cji Sp ecjaln y ch , n ied alek o p o czątk u k o lejk i. Seig el ch o d ził d o teg o k in a o d czas u p remiery Imperium, n a k tó rą p rzy s zed ł, g d y miał cztery lata, i k o ch ał jed n o miejs ce w k in ie – rząd trzeci, miejs ce s zó s te – n a ty le mo cn o , że wy ciął w n im k ied y ś s wo je imię. Seig el mó wił: Każd y ma s wó j p o wó d , g d y ro zb ija p rzed k in em n amio t. J ed n i ch cą b y ć p ierws i, in n i ch cą b y ć s ławn i, jes zcze in n i ch cą s ię d o b rze b awić. J a miałem to ws zy s tk o g d zieś . Ch ciałem ty lk o u p ewn ić s ię, że u s iąd ę n a s wo im miejs cu w trak cie p o k azu p remiero weg o 9 . Seig el p lan o wał, jak wcześ n ie b ęd ą mu s ieli wraz z Paris im i jes zcze jed n y m k o leg ą ro zb ić n amio t p rzed k in em. Sąd ząc, że ws zy s cy – w ty m ek ip a z Bo u n ty Hu n ters , k tó rą d ad zą rad ę wy p rzed zić – p o jawią s ię z n amio tami mies iąc p rzed p remierą, Seig el o s tateczn ie u zg o d n ił d zień : 1 5 k wietn ia o 2 3 .0 0 , czy li p ó łto ra mies iąca p rzed p remierą. M iał rację – b y li p ierws i. Tró jk a p rzy jació ł k o czo wała p o d k in em całe 2 d n i, zan im p o licja u s u n ęła ich z ch o d n ik a. Giu n ta p o jawił s ię 2 d n i

p ó źn iej, a g d y Paris i g o zau waży ł i wezwał Seig ela, o d eg rali p rzed n im s cen ę ro d em ze Stars k y ’eg o i Hu tch a. „Gd y ty lk o d o wied zieliś my s ię, że b y ł jed y n ie zwario wan y m s amo tn y m wilk iem – o p o wiad ał Seig el – o d razu o p u ś ciliś my g ard ę i zap rzy jaźn iliś my s ię z n im”. Ws zy s cy k o czo wali razem tamtej n o cy , a k o lejn eg o ran k a p o licja ich wy k o p ała. To wó wczas n a s cen ie p o jawiła s ię in n a frak cja, zło żo n a z wy zn awcó w Co u n tin g Do wn , n ieis tn iejącej ju ż o b ecn ie s tro n y in tern eto wej, k tó ra z p o czątk u b y ła raczej jed y n ie wielk im zeg arem, o d liczający m d o p ierws zeg o p o k azu Mrocznego widma o p ó łn o cy . Wk ró tce s tała s ię b an k iem in fo rmacji o filmie – raczk u jącą s p o łeczn o ś cią s iecio wą d la d wu d zies to k ilk u latk ó w p łci g łó wn ie męs k iej, k o czu jący ch w No wy m J o rk u , Lo s An g eles i San Fran cis co . Co ważn iejs ze, g o ś cie z Co u n tin g Do wn jak o jed y n i b y li n a ty le p rzezo rn i, ab y u zy s k ać warte 7 0 0 d o laró w zezwo len ie n a k emp in g o d wład z mias ta, zan im ro zb ili n amio ty p rzed Co ro n et. Ek ip a z Co u n tin g Do wn zap ro s iła res ztę o b o zo wiczó w n a s p o tk an ie n a s zczy cie w p izzerii Ro u n d Tab le, p o s ąs ied zk u z Co ro n et. Frak cje k łó tliwej k o lejk i p o p ro s zo n o o zawies zen ie b ro n i. Op raco wan o s y s tem zmian o wy : k ażd y , k to wziął d wu d zies to p ięcio g o d zin n ą zmian ę w ciąg u n ad ch o d ząceg o mies iąca, miał o trzy mać jed en b ilet. Giu n ta p o trzeb o wał 1 2 b iletó w, więc wp is ał s ię n a 1 2 zmian . Ws zy s cy n azwali g o wariatem. „Có ż – wy jaś n ił – i tak p lan o wałem wziąć więcej zmian ”. Seig el zad ek laro wał, że k ażd ej n o cy , g d y k to ś in n y ro zb ije n amio t, o n ró wn ież tam b ęd zie. Paris i p rzy ch o d ził d o Co ro n et n iemal k ażd eg o d n ia, b y d o trzy mać Giu n cie to warzy s twa, ro zmawiając o filmach . Pewn a miejs co wa h ip is o ws k a mamu ś k a p ewn eg o d n ia p o d rzu ciła s wo jeg o s y n a k o lejce; k o lejk o wicze d o s trzeg li w n im lu s trzan e p o d o b ień s two d o An ak in a Sk y walk era. „M ło d y id zie n a p rzó d k o lejk i” – s twierd ził Paris i. „M ały An ak in ” zo s tał mas k o tk ą; wy mu s zał d o b re man iery n a o czek u jący ch fan ach i to n o wał tro ch ę ich p ijack ie zap ęd y . Ro zejm międ zy frak cjami u trzy mał s ię. Ko lejk a p rzetrwała mimo wio s en n eg o ch ło d u , wiatru i n ieu s tęp liwy ch mg ieł. „No ce b y ły k o s zmarn e” – ws p o min ał To d d Ev an s , jed en z g o ś ci z Co u n tin g Do wn , k tó ry zap rzy jaźn ił s ię z Paris im. „Ale to p rzy p o min ało o b ó z letn i d la p rzy jació ł z k lu b u filmo weg o ” 1 0 . Trwali n a s wo ich p o zy cjach , g d y k iero wcy jad ący p rzez Geary zatrzy my wali s ię i k rzy czeli: „Zn ajd źcie s o b ie zajęcie!”. Przetrwali rzu can ie w s ieb ie wy p ełn io n y mi wo d ą b alo n ik ami, a w jed n y m wy jątk o wo lep k im p rzy p ad k u – b alo n ik iem z s y ro p em k lo n o wy m. Nie d ali p o s o b ie n ic p o zn ać, g d y miejs co wa s tacja rad io wa, Wild 1 0 7 , zap łaciła fan o wi Gwiezdnych Wojen, Kh ariemu „Krazy K”

Cro wd ero wi, ab y k o czo wał p rzed Co ro n et p rzez mies iąc – w ś wietn ie wy p o s ażo n y m lu k s u s o wy m v an ie. Os tateczn ą p o twarz d la wo jo wn ik ó w k o lejk o wy ch s tan o wił fak t, że p rzez ten d łu g i mies iąc w k in ie n ie g ran o n ic ciek aweg o – jed y n ie h o lly wo o d zk i k o med io h o rro r, k lap ę zaró wn o p o d wzg lęd em k ry ty czn y ch recen zji, jak i k o mercy jn y m – Zręczne ręce. Film b y ł tak zły , że Ev an s p ró b o wał g o o b ejrzeć, ale wy s zed ł, p referu jąc s p an ie n a zewn ątrz n a p rzejmu jący m ch ło d zie. „A ja n ig d y n ie wy ch o d zę z k in a” – mó wił. J eś li jak iś p rzech o d zień b y ł n a ty le n ieś wiad o my , ab y s p y tać, n a co tak czek ają, ws k azy wali n a b an er. „Zręczne ręce” – mó wili z k amien n y mi twarzami. „Ko czu jemy p o b ilety n a Zręczne ręce”. Szy b k o ro zes zły s ię wieś ci o k o lejce. Tu ry ś ci z Azji p rzy jeżd żali au to b u s ami, ab y ro b ić zd jęcia n iewielu zad o wo lo n y m k o lejk o wiczo m, z k tó ry ch jed en , Trav is , zaczął s ty lizo wać s ię n a Darth a M au la, zak ład ając n awet żó łte s zk ła k o n tak to we. „Zaczęliś my b y ć zas ło n ą d la wiad o mo ś ci lo k aln y ch ” – ws p o min a Giu n ta. Ro u n d Tab le o fero wała d armo wą p izzę d la k o lejk o wiczó w; właś ciciel miejs co wej p iek arn i p o zwalał im s ię k ąp ać n ad s wo im s k lep em. REI o fero wał n amio ty , IBM d ał im trzy lap to p y Th in k p ad d o ws p ó ln eg o k o rzy s tan ia. Co u n tin g Do wn zain s talo wała lin ię Ti w s k lep ie z k s ero k o p iark ami o b o k i d o ciąg n ęła p rzewo d y p rzez d rzwi fro n to we, ab y k o lejk a miała d o s tęp d o s zy b k ieg o in tern etu , co b y ło rzad k o ś cią w 1 9 9 9 ro k u . A co ci ws zy s cy g o ś cie w k o lejce ro b ili z cały m ty m s p rzętem? Og ląd ali s p iraco n ą k o p ię ś wiąteczn eg o o d cin k a s p ecjaln eg o . Nu mer b u d k i telefo n iczn ej o b o k Co ro n et zo s tał u mies zczo n y n a s tro n ie Co u n tin g Do wn . Fan i d zwo n ili n awet z Irlan d ii, a g ru p a p rzed k in em b rała p rzy telefo n ie d y żu ry . Do ś ć d ziwn y mło d y czło wiek led wie p o matu rze, n azwis k iem AJ Nap p er, wrzes zczał p o d ru g iej s tro n ie s łu ch awk i, o d twarzając s ły n n y o k rzy k b o jo wy Han a So lo n a Gwieźd zie Śmierci, g d y b o h ater ś cig ał, a p o tem b y ł ś cig an y p rzez k o n ty n g en t s ztu rmo wcó w. AJ zaczął ro b ić to co g o d zin ę, ab y p rzeciwd ziałać mo n o to n ii. W k o ń cu k to ś p o czu ł s ię zo b o wiązan y , ab y wy tk n ąć mu p o my łk ę. Każd eg o wieczo ra s zli d o b aru o n azwie Oth er Place n a Clemen t Street. Barman u d zielał k o lejk o wy m wo jo wn ik o m zn iżk i w wy s o k o ś ci 5 0 p ro c., a o n i wy my ś lili d rin k o n azwie Pło n ący Darth M au l: Afters h o ck , J aeg ermeis ter i/lu b czarn a wó d k a, a n a g ó rze ru m Bacard i 1 5 1 , żeb y cało ś ć mo żn a b y ło p o d p alić. Paris i zalał s ię w tru p a, wd rap ał n a b ar, zd arł z s ieb ie k o s zu lk ę i wzn ió s ł to as t: „Za ws zy s tk ich mo ich p rzy jació ł!”. Seig el p ewn eg o d n ia d o p ro wad ził s ię d o tak ieg o s tan u , że n iewiele b rak o wało , ab y k o leg a mu s iał o d wieźć g o d o d o mu . Na s zczęś cie Giu n ta

p rzy p o mn iał mu , że jeg o miejs ce b y ło w k o lejce, a Seig el b y ł w s tan ie d o człap ać d o s wo jeg o n amio tu , zan im s tracił p rzy to mn o ś ć. M ó wił, że g d y b y o d s zed ł, „żało wałb y p o d ziś d zień ”. Ty d zień p rzed p remierą o p ó łn o cy p o jawiła s ię o g ro mn a p o k u s a. W Co ro n et o d b y wał s ię p o k az s p ecjaln y d la o b s ad y i ek ip y z ILM o raz p o wiązan y ch z n imi VIPó w. Po jawił s ię Geo rg e Lu cas z d ziećmi, u ś cis n ął k ilk a d ło n i. Ws zy s cy w k o lejce d es p erack o s tarali s ię zach o wać zimn ą k rew, ale n iek tó rzy p amiętają, jak AJ p o d b ieg ł d o n ieg o i zaczął s ię ro zp ły wać w zach wy tach . Ro b in Williams wy k azał s ię s p ry tn ą tak ty k ą, ab y p rzed o s tać s ię b ez p rzy ciąg an ia u wag i: jed en g o ś ć p rzy s zed ł d o k in a p rzeb ran y za Ro b b y ’eg o Ro b o ta z Zakazanej planety, p o d czas g d y o n s am zamierzał wb iec in co g n ito . Ale AJ jeg o też wy ś led ził. A g d y ju ż d rzwi zamk n ęły s ię za ws zy s tk imi g wiazd ami i p raco wn ik ami, p rzed s tawiciel Lu cas filmu wy s zep tał d o d zieciak a i k ilk u g o ś ci n a p o czątk u k o lejk i: „Słu ch ajcie, zo s tało k ilk a miejs c wo ln y ch , wejd źcie, jeś li ch cecie”. Bilety n a ek s k lu zy wn e afterp arty w M arin Civ ic Cen ter b y ły częś cią imp rezy . Ko lejk o wicze zamarli. „Ws zy s cy s p o jrzeli p o s o b ie i p o wied zieli: « Ci lu d zie s ą b raćmi b ro n i, s to ją tu taj k ażd eg o d n ia, b ez wzg lęd u n a p o g o d ę» ” – ws p o min a Ev an s . Zawarli p ak t: k ażd y wch o d zący wy p ad a z k o lejk i p remiero wej. A mimo to częś ć k o lejk o wy ch wo jo wn ik ó w p o d p is ała cy ro g raf Fau s ta – w ty m d zieciak . M ó wili, że mały An ak in p rzes zed ł n a Ciemn ą Stro n ę M o cy . Ci, k tó rzy p o s zli n a p o k az d la o b s ad y i ek ip y , o min ęli k lu czo wy s y g n ał o s trzeg awczy : Fran cis a Co p p o lę, z wielk im cy g arem, wy ch o d ząceg o z k in a n a p ó łg o d zin n ą p rzerwę. Giu n ta p ró b o wał u k rad k iem zro b ić s o b ie s elfie ze s wo im n ajb ard ziej u k o ch an y m reży s erem n a ś wiecie, ale Co p p o la p o d s zed ł i g o trzep n ął. „Ch o d ź tu , jeś li ch ces z p o rząd n e zd jęcie” – p o wied ział. Ko lejk o wicze zro b ili ty le zd jęć, ile ty lk o ch cieli, a p o tem s p y tali, d laczeg o n ie o g ląd a filmu . Co p p o la wzru s zy ł ramio n ami. „Wid ziałem ju ż frag men ty ”. Frag men ty ? Dlaczeg o n ie ch ciał o b ejrzeć cało ś ci? To b y ł jed n ak czas n iewin n o ś ci, czas n iezach wian ej wiary w to , że co k o lwiek z n azwą Gwiezdnych Wojen mu s i b y ć zło tem, więc k o lejk o wicze wzru s zy li ramio n ami i czek ali d alej. Ci, k tó rzy p o zo s tali w k o lejce, o trzy mali n ies amo wite p rezen ty o d Lu cas filmu . Pamiętają p ewn ą miłą weteran k ę fan k lu b u Gwiezdnych Wojen, p o d jeżd żającą p ick -u p em p o d Co ro n et z n iemal d wu metro wy m frag men tem o ry g in aln eg o p ian k o weg o wn ętrza Gwiazd y Śmierci z 1 9 7 7 ro k u ; wzięła p iłę i zaczęła ro zd zielać częś ci k o lejk o wiczo m, a o n i p rzy jmo wali je, jak b y to b y ły ś więte relik wie. Lu cas k azał ro zd ać o czek u jący m

czek o lad o wo -lo d o we cias to w k s ztałcie Ch ewb ack i. Kilk a razy p rzeb y wał z n imi p ro d u cen t Rick M cCallu m. Giu n ta o trzy mał s p ecjaln ą p rzes y łk ę z Fed Ex o d s wo jej mamy , k tó rą s ch o wał p rzed Beth , g d y p rzy s zła z wizy tą. Ale fan i, k tó rzy o p arli s ię p o k u s ie, mu s ieli ró wn ież ś cierp ieć s p o ilery – zwłas zcza w ch wili, g d y M ały An ak in , k tó reg o n ie d ało s ię o d p ęd zić, ws k azał n a Trav is a, p rzeb ran eg o za Darth a M au la, i k rzy k n ął: „Ty u mrzes z!”. Ko lejk o wi wo jo wn icy jed n o cześ n ie wciąg n ęli p o wietrze d o p łu c. Wres zcie n ad s zed ł wielk i d zień . Ev an s n ad zo ro wał k o n k u rs k o s tiu mo wy , k tó reg o ju ro rk ami b y ły Sis ters o f Perp etu al In d u lg en ce z San Fran cis co . Oczy wiś cie wy g rał Trav is w s tro ju Darth a M au la. Zało ży ciel d o tco mu wp ad ł – to b y ł s zczy t ep o k i d o tco mó w – i p o d aro wał ws zy s tk im k o lo ro we miecze ś wietln e. Ev an s p rzeb rał s ię n a wieczó r w s mo k in g , ch o ć tru d n o mu b y ło zach o wać zimn ą twarz. „Fran k zaczął n erwo wo p o d ry g iwać, n iczy m my ś liwiec p rzed s wo ją ty tu ło wą walk ą z Veg as , jak b y miał s k u rcze z o czek iwan ia, a ja to o d n ieg o p rzejmo wałem” – o p o wiad ał Ev an s . Gd y o two rzy li d rzwi, n ik t n ie p o trafi s o b ie p rzy p o mn ieć, k to ws zed ł p ierws zy . Niek tó rzy mó wią, że b y ł to Krazy K z ro zg ło ś n i rad io wej, n io s ąc n a ręk ach M ałeg o An ak in a. Paris i p rzeg o n ił Ev an s a w d rzwiach , ale zatrzy mał s ię, ab y p o cało wać d y wan w lo b b y , a Ev an s p rzeb ieg ł o b o k n ieg o . W k in ie tłu m o g arn ął s zał p o d n iecen ia. Ko lejk o wi wo jo wn icy mieli g o d zin ę, ab y to czy ć p o zo ro wan e b itwy n a miecze ś wietln e. J ed en g o ś ć, k tó ry p rzewro tn ie p rzeb rał s ię za Kap itan a Picard a ze Star Treka, b y ł g an ian y p o ws zy s tk ich k o ry tarzach . W k o ń cu ws zy s cy u s ied li i s k an d o wali ty tu ł o czek iwan eg o filmu : „Zręczne ręce! Zręczne ręce!”. Ch ris Giu n ta, k tó ry o d s łu ży ł te d o d atk o we zmian y , ab y mó c wziąć s wo ją d ziewczy n ę Beth i d zies ięcio ro p rzy jació ł n a p remierę, p rzy g o to wał n ies p o d zian k ę d la n iej i p o zo s tały ch fan ó w. Przed k in em p o jawił s ię Rick M cCallu m. Sp o jrzał n a wy p ełn io n e k in o , p ierws ze w San Fran cis co , wy ś wietlające film, n ad k tó ry m p raco wał p rzed n iemal 5 lat, i ro zło ży ł s zero k o ramio n a: „To jes t p o p ro s tu zajeb is te”. Ko lejk o wi wo jo wn icy p o d n ieś li rad o s n e o k rzy k i. A p o tem p ro d u cen t s p y tał, czy n a s ali jes t o b ecn a Beth . „Nien awid zę cię” – s zep n ęła d ziewczy n a d o Giu n ty , u ś miech ając s ię i p łacząc n a p rzemian ze wzru s zen ia. On s am, p rzeb ran y w s zaty J ed i, wy p ro wad ził ją n a czo ło g ru p y i o ś wiad czy ł s ię, d ając jej p ierś cio n ek n ależący d o jeg o b ab ci, k tó ry matk a wy s łała mu k u rierem Fed Ex . Beth zg o d ziła s ię. Ko lejk a wy b u ch ła rad o ś cią. Wy s k o czy li z zarezerwo wan y ch miejs c, k tó re zajmo wali i o k tó re s p ierali s ię o d mies ięcy , i o b jęli p arę o g ro mn y m g ru p o wy m u ś cis k iem. Tru d n o wy o b razić s o b ie lep s zą atmo s ferę wś ró d p u b liczn o ś ci, g d y n a s ali g as ły

ś wiata i ro zleg ały s ię fan fary wy twó rn i Fo x . Ev an s ws p o min a: Prąd p rzeb ieg ał p rzez p alce k ażd eg o z n as . To b y ło jak wielk i wy b u ch , cała ta en erg ia k in ety czn a, ek s p lo d u jąca w jed n y m wielk im u jś ciu fan b o jó w wś ró d p u b liczn o ś ci. Tak i wielk i p s y ch iczn y o rg azm. J ak ws zy s tk o , co d o b re, i ta eu fo ria n ie trwała d łu g o . Po filmie ws zy s cy wy s y p ali s ię z k in a jak b y o tęp iali. Na zewn ątrz ek ip a telewizy jn a p rzep ro wad zała wy wiad y ze s ławami z k o lejk i. Co my ś leli o filmie? Czy b y ło warto ? Giu n ta wraz z n arzeczo n ą u s wo jeg o b o k u p o wied ział, że mu s i zo b aczy ć film jes zcze raz, b y wy ro b ić s o b ie o p in ię. Ev an s wciąż miał w g ło wie o b razy wy ś cig ó w ś cig aczy i tań czący ch mieczy ś wietln y ch , ale n ie miał s p ó jn ej o p in ii. Ty lk o jed en g o ś ć wy raził zwięzłą, ro zs ąd n ą o cen ę. Z p iętn as to letn iej p ers p ek ty wy n ik t ju ż n ie p amięta k o n k retn ie, k to to b y ł; Giu n ta s ąd zi, że to Paris i, a ten , że Seig el, Seig el z k o lei u waża, że Trav is . Ws zy s cy za to p amiętają, co p o wied ział ten zd en erwo wan y fan w ch wili, g d y wy ło n ił s ię s p o międ zy zn ajo my ch i s p o jrzał wp ro s t d o k amery . W k ilk u s ło wach s treś cił recen zje Częś ci I: „J ak k an ap k a z g ó wn em – wy k rzy k n ął i zn ik n ął n ad ąs an y w mro k u n o cy ”.

1 L. Bo u zereau i J . Du n can , The Making of „Star Wars, Episode I: The Phantom Menace”, op. cit., s. 76. 2 M cGreg o r, w: A Long Time Ago, op. cit. 3 „Eo n M ag azin e”, wrzes ień 1 9 9 9 , h ttp ://www.th efo rce.n et/ep is o d ei/s to ry /d arab o n t_ k as d an _ o n _ h elp in g _ g eo rg e_ with _ e 4 Sky’s the Limit, „Detro it Free Pres s ”,1 9 maja 2 0 0 5 . 5 Początek, Gwiezdne Wojny, Część I: Mroczne widmo, op. cit. 6 A Funny Thing Happened on the Way to Tosche Station: FFC Interviews Mark Hamill, Film Freak Cen tral, 1 9 marca 2 0 1 3 , h ttp ://www.filmfreak cen tral.n et/ffc/2 0 i3 /0 3 /mark -h amillin terv iew.h tml. 7 Cy t. z Lu cas a i Ben a Bu rtta z: Początek, op. cit. 8 His to ria i cy taty n t. Ch ris a Giu n ty , wy wiad au to ra, 2 9 s ierp n ia 2 0 1 3 . 9 Sh an ti Seig el, wy wiad au to ra, 2 3 k wietn ia 2 0 1 4 . 1 0 To d d Ev an s , wy wiad au to ra, 1 7 s ierp n ia 2 0 1 3 .

XXIII PREQUELE PODBIJAJĄ GWIEZDNE WOJNY 25

maja 1 9 7 7 ro k u , w d n iu p remiery Gwiezdnych Wojen, g azeta co d zien n a „San Fran cis co Ch ro n icle” wzmian k o wała o filmie d o p iero n a s tro n ie 5 1 . W wy d an iu z 1 9 maja 1 9 9 9 k rzy czała o n im n iemal z k ażd ej s tro n y . Zb o mb ard o wan ie Ko s o wa p rzez s amo lo ty NATO, wn io s ek o zatwierd zen ie b u d żetu p rezy d en ta Clin to n a w wy s o k o ś ci 1 5 mld d o laró w, zatwierd zen ie p ro jek tu u s tawy n a temat zab ezp ieczeń ręczn ej b ro n i p aln ej p rzed n ieau to ry zo wan y m u ży ciem p rzez d zieci, związan e z mas ak rą w Co lu mb in e Hig h Sch o o l – żad n e z ty ch wy d arzeń n ie trafiło n a p ierws zą s tro n ę. Zamias t teg o w o g ro mn y m n ag łó wk u zas tan awian o s ię, g d zie w ty m wielk im d n iu p o d ział s ię s amo tn ik Lu cas . Czy wró cił n a Hawaje? (Właś ciwie to p rzy g o to wy wał s ię d o wy jazd u n a eu ro p ejs k i u rlo p ze s wo imi d ziećmi). Wewn ątrz g azety czy teln icy mo g li zn aleźć materiał zaty tu ło wan y : Niech szum będzie z wami i s aty ry czn y ry s u n ek , p o k azu jący ś wiat wy p ełn io n y s y mb o lami Gwiezdnych Wojen. M iejs k a Rad a Nad zo rcza właś n ie p rzeg ło s o wała zak az s p rzed aży ws k aźn ik ó w las ero wy ch d ziecio m, p o n ieważ ro d zice „wierzy li, że mo g ą o n e p o mag ać d ziecio m u d awać Lu k e’a Sk y walk era”, zwięk s zając ry zy k o wzajemn eg o o ś lep ian ia s ię 1 . Ob s zern ie zach wy can o s ię d wa ty s iące d wu s to ma u jęciami efek tó w s p ecjaln y ch w filmie i zas tan awian o – p o d o b n ie jak cała res zta w b ran ży – czy k in o całk o wicie ju ż p rzes zło n a cy fro wą s tro n ę M o cy (właś ciwie k o mp u tero m zawd zięczaliś my mn iejs zą częś ć filmu n iż wid zo wie p o d ejrzewali; mo d ele s tatk ó w k o s miczn y ch n ad al b y ły p rawd ziwe, a ś wiat zn ajd o wał s ię d alek ie lata ś wietln e o d d eb iu tu cy fro weg o Yo d y ). Ścieżk a d źwięk o wa zo s tała zrecen zo wan a w d ziale s ztu k i: „n ajb ard ziej zach wy ca s k o czn y , falis ty s p acer, p o wiązan y z p o s tacią J ar J ar Bin k s a, n iep o k o rn eg o Gu n g an in a” – p is an o z zach wy tem 2 . Po d ru g iej s tro n ie s k ali emo cji zn ajd o wało s ię Duel of the Fates J o h n a Williams a, k tó re ju ż zo s tało p ierws zy m k las y czn y m d ziełem, reg u larn ie wy ś wietlan y m w telewizy jn ej s tacji mu zy czn ej M TV. Po mp aty czn e, zło wies zcze i p o lifo n iczn e, miało zain s p iro wać o b ecn o ś ć ap o k alip ty czn y ch ch ó ró w w h o lly wo o d zk ich s o u n d track ach w p rzy s zło ś ci. M u zy k a Williams a, tlen Gwiezdnych Wojen, wciąż b y ła u s zczy tu p o p u larn o ś ci.

Scen a z Co ro n et p o wtarzała s ię w cały m k raju ; ws zy s tk ie lo k aln e med ia d eleg o wały rep o rteró w n a fro n t k o lejek z o g ro d o wy mi k rzes łami i ś p iwo rami. Wiele z n ich wy s y łało h elik o p tery . Pewn a s tacja ze s tan u Oreg o n d o n o s iła z p rzerażen iem, że p rzed miejs co wy m k in em k o czo wało jed y n ie czwo ro fan ó w. W 1 9 7 7 ro k u Gwiezdne Wojny miały p remierę w trzy d zies tu d wó ch k in ach . Mroczne widmo 2 2 lata p ó źn iej trafiło d o 7 7 0 0 k in . Wy twó rn ia Fo x wy d ała o k o ło p ięćd zies ięciu milio n ó w d o laró w n a k amp an ię mark etin g o wą, co i tak b y ło d o ś ć n is k ą k wo tą jak n a tak zn aczący film; med ia wy k o n y wały za n ią lwią częś ć p racy . To p o mo g ło , b o s tu d io o trzy my wało zaled wie 7 ,5 p ro c. zy s k ó w z b iletó w, mn iej n iż jed n a trzecia ze s wo ich zwy czajo wy ch zaro b k ó w. A Lu cas ? Wierzo n o p o ws zech n ie, że film u czy n i g o miliard erem. Lu cas b y ć mo że n awet miał ju ż za s o b ą ten etap , b io rąc jed y n ie p o d u wag ę d o ch o d y ze s p rzed aży p ro d u k tó w rek lamo wy ch . Has b ro zap łaciło 4 0 0 mln d o laró w za p rawa d o p ro d u k cji zab awek filmo wy ch – a to n ie b y ły n awet p rawa wy łączn e. Do u n iwers u m wk ro czy ł d u ń s k i g ig an t Leg o z p ierws zą u mo wą licen cy jn ą w s wo jej p ięćd zies ięcio letn iej h is to rii – i to p o mimo że jed en z wicep rezes ó w firmy zad ek laro wał 2 lata wcześ n iej, że Leg o p o d p is ze tak ą u mo wę „p o jeg o tru p ie” 3 . Ty mczas em p rezes , p ry watn ie fan Gwiezdnych Wojen, p rzeciąg n ął zarząd n a s wo ją s tro n ę d zięk i zlecen iu b ad ań wś ró d amery k ań s k ich i n iemieck ich ro d zicó w, z k tó ry ch wy n ik ało , że p rzeważająca więk s zo ś ć k u p iłab y zes tawy Gwiezdnych Wojen, g d y b y b y ły d o s tęp n e. I rzeczy wiś cie, w latach 1 9 9 9 – 2 0 0 0 s p rzed an o zes tawy Leg o Star Wars o warto ś ci p o n ad 2 mld d o laró w, co p o mo g ło p rzy wró cić firmie zy s k o wn o ś ć. Firmy To y s „R”Us i FAO Sch warz zo rg an izo wały w maju 1 9 9 9 ro k u wy d arzen ie o n azwie „No cn e Szaleń s two ” – o twarcie o p ó łn o cy s k lep ó w z n aty ch mias t d o s tęp n y mi ws zy s tk imi n o wy mi zab awk ami (n awet wo jo wn icy k o lejk o wi z Co ro n et wy ru s zy li mas o wo d o lo k aln eg o s k lep u ). Liczb a p o zo s tały ch o ficjaln y ch licen cjo b io rcó w wy n o s iła 7 3 . Nie ws zy s cy p ro d u k o wali d la d zieci. Przy k ład o wo Yv es Sain t Lau ren t wy p u ś cił lin ię k o s mety k ó w d o mak ijażu in s p iro wan ą Kró lo wą Amid alą. M n ó s two in n y ch p o my s łó w n ie zrealizo wan o . Świat miał n ig d y n ie zo b aczy ć p las tik o wej g ło wy „g u lg o cząceg o Gu n g an in a” d o ś cis k an ia an i zab awk o wy ch ś cig aczy z lin k ą wy zwalającą, k tó re wy my ś liła jed n a z ag en cji ws p ó łp racu jący ch z Pep s i n a p o trzeb y p ro mo cji Częś ci I. M imo to Stev e San s weet o k reś lił zalew p ro d u k tó w p ro mo cy jn y ch „p o to p em o wy miarach b ib lijn y ch ” 4 . Pep s i wy p u ś ciła n a ry n ek n iewiary g o d n ą liczb ę o ś miu miliard ó w p u s zek n ap o jó w z Częś ci I. Zamias t zło teg o b iletu b y ło

wś ró d n ich 2 5 0 ty s . zło ty ch p u s zek Pep s i z Yo d ą: b y ły warte 2 0 d o laró w, jeś li s ię je p rzes łało p o cztą. Dek ad a, k tó rą fan i Gwiezdnych Wojen ro zp o częli w u k ry ciu , miała zak o ń czy ć s ię więk s zą liczb ą p o s taci z filmu n ad ru k o wan y ch n a alu min io wy ch p u s zk ach , n iż n a p lan ecie b y ło lu d zi. Liczb a czło n k ó w w fan k lu b ie Gwiezdnych Wojen o s iąg n ęła s zczy t mn iej więcej w czas ie p remiery Częś ci I. Dan M ad s en ro zs y łał mies ięczn ie 2 mln k o p ii „Star Wars In s id er” (n o wa n azwa mag azy n u Lu cas film Fan Clu b ; d la p o ró wn an ia, mies ięczn ie ro zs y łał tak że 5 0 0 ty s . „Star Trek Co mmu n icato r”). W k wietn iu 1 9 9 9 ro k u M ad s en zain icjo wał ró wn ież p ierws ze Star Wars Celeb ratio n – trzy d n io we wy d arzen ie zo rg an izo wan e w Air an d Sp ace M u s eu m w Den v er. By ło to p ierws ze licen cjo n o wan e zg ro mad zen ie fan ó w Lu cas filmu w cało ś ci zap lan o wan e jak o p ro mo cja Częś ci I. M ad s en i jeg o n iezmo rd o wan y mis trz ceremo n ii, An th o n y Dan iels , o two rzy li d ro g ę d wu d zies tu ty s iąco m fan ó w z całeg o ś wiata, k tó rzy p rzy jech ali d o Den v er. By ła o k ro p n a u lewa i n amio ty s p rzed awcó w zaczęły p rzeciek ać. M imo to ty s iące man iak ó w Gwiezdnych Wojen d zwo n iło d o p rzy jació ł w d o mach i relacjo n o wało im k ró tk ie frag men ty filmu , k tó reg o p o k az właś n ie s ię o d b y wał. Te p rap remiero we s cen y z Częś ci I s tały s ię p rzed mio tem in ten s y wn ej d ek o n s tru n k cji, p o d o b n ie zres ztą jak zwias tu n y . Pierws zy zwias tu n Mrocznego widma zad eb iu to wał w s ieci i zo s tał p o b ran y 1 0 mln razy . Ta liczb a w ep o ce Yo u Tu b e’a mo że wy d awać s ię s k ro mn a, ale w 1 9 9 8 ro k u , g d y mn iej n iż jed n a trzecia mies zk ań có w Stan ó w Zjed n o czo n y ch miała d o s tęp d o s ieci, a n iemal ws zy s cy p o s iad ali trag iczn ie wo ln e p o łączen ia 5 6 K, b y ła o g ro mn a. Ściąg n ięcie p lik u wid eo trwało całe g o d zin y . Ty mczas em h ard k o ro wi fan i p łacili za b ilet n a Joego Blacka alb o Karierę frajera, a p o tem p ró b o wali o d zy s k ać p ien iąd ze, zan im film s ię zaczął, p o n ieważ wcześ n iej p u s zczan o zwias tu n d o Mrocznego widma. Kin a s zy b k o s ię zo rien to wały i o d mó wiły zwro tó w. J ed n ak d la fan ó w zd es p ero wan y ch , b y p o zy s k ać ch o ćb y n ajmn iejs zy s zczeg ó ł, i tak b y ło warto , ch o ćb y d la h is to rii, k tó rą mo żn a b y ło d o p o wied zieć n a p o d s tawie ty ch o b razó w: Kró lo wa w rad zie, p o le p ełn e d ro id ó w, lś n iące mias to n ad wo d o s p ad em. Id ea Gwiezdnych Wojen p o wró ciła d o ży cia – i to jes zcze jak . Po p remierze ci n ajb ard ziej h ard k o ro wi fan i p o trzeb o wali k ilk u s ean s ó w Mrocznego widma. Zwy czajn i k in o man i ch cieli zo b aczy ć g o p rzy n ajmn iej raz, ab y d o wied zieć s ię, o co cały ten s zu m. Ko n s u ltan ci d o s p raw zatru d n ien ia z firmy Ch allen g er, Gray & Ch ris tmas o s zaco wali, że 2 ,2 mln amery k ań s k ich p raco wn ik ó w o p u ś ciło p racę 1 9 maja, ab y p ó jś ć d o k in a. Niek tó rzy s zefo wie p o p ro s tu u zn ali ten

d zień za ś więto Gwiezdnych Wojen. Film zaro b ił 2 8 ,5 mln ze s p rzed aży b iletó w w d zień p remiery , b ijąc k o lejn y rek o rd . Wted y zaczęły s ię ju ż p o jawiać n eg aty wn e o p in ie, ale to n ie miało zn aczen ia. M ag azy n y „Time” i „News week ”, k tó re wcześ n iej zach wy cały s ię Gwiezdnymi Wojnami, s k ry ty k o wały Mroczne widmo. „Ak to rzy s ą p ap iero wi, żarty s zczen iack ie, n ie ma wątk u miło s n eg o , a d ialo g i ląd u ją z h u k iem jak in s tru k cja o b s łu g i k o mp u tera” – g rzmiał Peter Trav ers w „Ro llin g Sto n e” 5 . „Po n u ry , p rzes ad n ie czcig o d n y i fab u larn ie n iep rzen ik n io n y ” – s k o n k lu d o wał „Th e Was h in g to n Po s t”. „Variety ” n arzek ało , że filmo wi b rak o wało p o ry wó w emo cji, ws p an iało ś ci i g ro zy . Po jawiło s ię k ilk a recen zji p o zy ty wn y ch , w ty m jed n a au to rs twa n ajwięk s zeg o k ry ty k a w b ran ży . Ro g er Eb ert zo s tał o s o b iś cie wp ro wad zo n y w temat p rzez Lu cas a i n ad awał n a ty ch s amy ch falach , co o n . „Dialo g i to n ie p ro b lem” – twierd ził. „W ty ch filmach ch o d zi o s p o jrzen ie n a n o we rzeczy ” 6 . Na p o czątk u filmo wcy wy d awali s ię zg ad zać z Eb ertem. Gallu p zo rg an izo wał an k ietę n a temat Mrocznego widma – p rawd ę mó wiąc, Gallu p zo rg an izo wał trzy tak ie an k iety , p o n ieważ b y ła to tak ważn a fran czy za – międ zy 2 1 maja a 1 9 czerwca 1 9 9 9 ro k u 7 . W p ierws zej z n ich 5 2 p ro c. res p o n d en tó w p o s ean s ie o p is ało film jak o „d o s k o n ały ”, d o trzeciej an k iety ta liczb a s p ad ła d o 3 3 p ro c., a s zala p rzech y liła s ię n a k o rzy ś ć o d p o wied zi „d o b ry ”. Pro cen t o d p o wied zi o p is u jący ch film jak o „k iep s k i” n ie b y ł wy żs zy n iż 6 p ro c. i wy n o s ił mn iej więcej ty le s amo , ilu b y ło res p o n d en tó w o p is u jący ch film jak o „jed en z n ajws p an ials zy ch , jak i k ied y k o lwiek o g ląd ałem/-am”. Neg aty wn e o p in ie mo g ły zmn iejs zy ć s p rzed aż b iletó w, ale p o d o b n ie, jak k ilk a wo rk ó w z p ias k iem mo że s p o wo ln ić ts u n ami. Przed p remiero we s zacu n k i d o ty czące p remiero weg o week en d u mó wiły o d o ch o d ach międ zy 1 0 0 a 1 9 0 mln d o laró w; o k azało s ię, że Widmo p o trzeb o wało ty g o d n ia, b y wy g en ero wać 1 3 4 mln d o laró w. J ed n ak film i tak zarab iał. „J es t całk o wicie o d p o rn y n a k ry ty k ę” – mó wił k ry ty k filmo wy ze s tacji NPR Elv is M itch ell, k tó ry n ie b y ł fan em Gwiezdnych Wojen. „Nie ma zn aczen ia, czy ten film jes t właś ciwie międ zy g alak ty czn ą wers ją C-Sp an 8 . On i p rzez d wie g o d zin y g ad ają o trak tatach . Nie. Lu d zie n a to p ó jd ą. Ch cą to zo b aczy ć, b o ch cą b y ć częś cią teg o zjawis k a” 9 . Mroczne widmo b y ło n ajwięk s zy m wy d arzen iem filmo wy m 1 9 9 9 ro k u i b ez p o p rawk i n a in flację n ajb ard ziej zy s k o wn y m filmem z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. Zaro b iło 4 3 1 mln d o laró w w Stan ach , ale 5 5 2 mln za g ran icą, b ęd ąc p ierws zy m

filmem s ag i, k tó reg o zag ran iczn e zy s k i p rzek ro czy ły ro d zime. Więk s zo ś ć zy s k ó w s p ły n ęła z ty ch k rajó w, w k tó ry ch wid zo wie czy tali n ap is y i n ie o b ch o d ziły ich d ialo g i. Sp ęd ziłem s p o ro czas u n a o b ch o d ach Star Wars Celeb ratio n Eu ro p e w 2 0 1 3 ro k u , p ijąc z n iemieck imi fan ami, k tó ry ro zp ły wali s ię w zach wy tach n ad Częś cią I. J ap o n ia wy jątk o wo o s zalała n a jej p u n k cie. Do ch o d y z Kraju Kwitn ącej Wiś n i, 1 1 0 mln d o laró w, n iemalże d o ró wn ały b u d żeto wi s ameg o filmu . Lu cas o wi, k tó ry n ig d y n ie p rzejmo wał s ię k ry ty k ą, międ zy n aro d o wy s u k ces Częś ci I rek o mp en s o wał złe recen zje. Nie o b ch o d ziła g o ró wn ież Ak ad emia Filmo wa, więc fak t, że Mroczne widmo p rzeg rało w wy ś cig u o Os cara za efek ty wizu aln e z Matrixem s p ecjaln ie g o n ie p o ru s zy ł. Liczb y z box office n ie k łamały : b y ł n a właś ciwej d ro d ze – u d erzał w o d p o wied n ie k lawis ze, jeś li mo żn a s ię tak wy razić. Częś ć I b y ła s p ek tak lem wizu aln y m, a d ialo g i n ie miały zn aczen ia. J eś li ak to rzy mieli b y ć zaws ze s p y ch an i n a d als zy p lan p rzez efek ty , p o co martwić s ię ich g rą? Lep iej trzy mać s ię id ei k in a n iemeg o i s y mfo n ii. Ten p lan wy d awał s ię s p rawd zać n a ty le d o b rze, że „Stwó rca” n ie marn o wał czas u i wcielił g o w ży cie p o n o wn ie – ty m razem z jes zcze więk s zy m zap ałem. W s ierp n iu 1 9 9 9 ro k u , o k o ło 3 mies iące p o p remierze Częś ci I, Lu cas wró cił z d ziećmi z eu ro p ejs k ich wak acji. We wrześ n iu u s iad ł d o p racy n ad s cen ariu s zem Częś ci II. M o men t ten p o n o wn ie u wieczn iły k amery Lu cas filmu . Nag ran y materiał p rzeczy ł twierd zen iu M cCallu ma z maja 1 9 9 9 ro k u , że Lu cas „miał za s o b ą mn iej więcej ćwierć p racy n ad s cen ariu s zem” Częś ci II i „mó g łb y ją zak o ń czy ć we wrześ n iu ” 1 0 . Ta ro zb ieżn o ś ć n ie b y ła n ajwięk s zy m p ro b lemem, g d y b y n ie fak t, że p raca n ad filmem ju ż b y ła w to k u . Zarezerwo wan o p lan zd jęcio wy , a zd jęcia miały ro zp o cząć s ię w Au s tralii – g d zie u lg i p o d atk o we i p raco wn icy z ro zleg łą wied zą tech n iczn ą ś ciąg n ęli ró wn ież twó rcó w Matrixa – ju ż w czerwcu 2 0 0 0 ro k u . M cCallu m s p ęd ził więk s zo ś ć jes ien n y ch mies ięcy w s amo lo tach d o Sy d n ey i z p o wro tem, n ab ijając n a rach u n k i n iemal 1 5 0 ty s . k m p rzez cały ten o k res . Na p is an iu i p rzep is y wan iu s cen ariu s za d o Częś ci I Lu cas s p ęd ził 3 lata; teraz miał o d d ać g o to wy s cen ariu s z d o Częś ci II w zaled wie 9 mies ięcy . Zas iad ł d o b iu rk a w s wo jej wieży i „zaczął p is ać o d p ierws zej s tro n y , p racu jąc n ad p ierws zy m s zk icem tak s zy b k o , jak to b y ło mo żliwe” – p o wied ział p is arce J o d y Du n can 1 1 . Po tem „n aty ch mias t p rzy s tąp ił d o p is an ia d ru g ieg o s zk icu ”. W ten s p o s ó b s two rzy ł n ajwy raźn iej rek o rd o wą liczb ę s zk icó w – 1 4 lu b 1 5 – zan im p o ws tał mas zy n o p is o p is an y jak o „wers ja ro b o cza”. Po tem s p is ał k o lejn e 2 lu b 3 wers je, k tó re zło ży ły s ię n a „d ru g i s zk ic”. Nie wiemy , ile wers ji o d ręczn y ch p o p rzed ziło trzeci s zk ic. Ko lejn y

etap wed łu g ch ro n o lo g ii, zap is an y p rzez Lu cas film, d o ty czy ł czwarteg o s zk icu , d o s zlifo wan eg o p rzez au to ra s erii Young Indiana Jones, J o n ath an a Hale’a, k tó ry wres zcie o trzy mał ten d łu g o o czek iwan y telefo n z Lu cas filmu . Lu cas o s zaco wał, że Częś ć I p rzep is ał 2 0 razy w ciąg u trzech lat. Na p o trzeb y Częś ci II wy d aje s ię, że s two rzy ł 2 0 p rzeró b ek w ciąg u d zies ięciu mies ięcy alb o 1 s zk ic n a 6 d n i, b io rąc p o d u wag ę, że p o wied ział Du n can o wi, iż p is ał ty lk o p rzez 3 d n i w ty g o d n iu . To n ie b y ło p is an ie, raczej k o n cert jazzo wy n a ży wo . Ty m razem Lu cas wy d awał s ię p o k o n y wać s zaleń czy p ro ces s cen o p is ars twa d zięk i mn iejs zemu p rzejmo wan iu s ię jeg o fak ty czn y m rezu ltatem. By ć mo że to b y ł jed y n y s p o s ó b , żeb y s o b ie z ty m p o rad zić, jeś li weźmiemy p o d u wag ę n iewy o b rażaln e b rzemię o czek iwań ze s tro n y fan ó w Gwiezdnych Wojen. Z in fo rmacji, k tó re wy ciek ły z tej p ro d u k cji, jes zcze b ard ziej tajn ej n iż Częś ć I, wy d aje s ię, że Lu cas czerp ał z ty ch s cen ariu s zy więcej frajd y n iż k ied y k o lwiek wcześ n iej. Do tarł d o s amej g ran icy au to p aro d ii w s ty lu „M ad M ag azin e”, a p o tem ją p rzek ro czy ł. J eg o żarto b liwy p o czątk o wy ty tu ł Częś ci II, k tó reg o trzy mał s ię p rzez k ilk a s zk icó w, o g łas zał p o czątek „Wielk iej p rzy g o d y J ar J ara”, jak b y reży s er zamierzał d ać k u k s ań ca s tars zy m fan b o jo m, k tó rzy ju ż p ien ili s ię o teg o b o h atera 1 2 . We wcześ n iejs zy ch s zk icach , g d y Pad mé p ro s i J ar J ara o zas tąp ien ie jej w Sen acie Galak ty czn y m, Lu cas b awił s ię p o my s łem, że Gu n g an in p o trafi mó wić p ły n n ą an g iels zczy zn ą w razie p o trzeb y : PADM É: Rep rezen tan cie Bin k s , wiem, że mo g ę n a cieb ie liczy ć. J AR J AR: Two ja liczy n a mo ja zad n ia. PADM É: Co tak ieg o ??!! J AR J AR: (ch rząk a, mity g u je s ię) Och , p ro s zę wy b aczy ć, s en ato r. M iałem n a my ś li, że z zas zczy tem b io rę n a b ark i to ciężk ie b rzemię. Przy jmu ję tę o d p o wied zialn o ś ć z o g ro mn ą p o k o rą, zab arwio n ą p rzy tłaczającą d u mą 1 3 . Ten żart zn ik n ął w k o lejn y ch s zk icach . J ar J ar p o jawił s ię jak o n ieb ezp ieczn y frajer Kan clerza Palp atin e’a i p ro p o n o wał s en ato wi awary jn e s iły wo jen n e. Lu cas s tawał n a g ło wie, p ró b u jąc zn aleźć n ajlep s ze u zas ad n ien ie d la o b ecn o ś ci J ar J ara w Gwiezdnych Wojnach. Uważacie, że J ar J ar zru jn o wał o d leg łą g alak ty k ę? Ok azu je s ię, że tak właś n ie zro b ił. J es t więcej d o wo d ó w n a co raz b ard ziej b eztro s k ie p o d ejś cie ze s tro n y „Stwó rcy ”. Ob i-Wan Ken o b i s p o ty k a d ealera n ark o ty k ó w w b arze, h an d lu jąceg o „ig iełk ami

ś mierci”; w s cen ariu s zu Lu cas n azwał tę p o s tać Elian Sleazeb ag g an o . Gd y Yo d a s p o ty k a p rzy wó d cę s ep araty s tó w i tajn eg o lo rd a Sith ó w, Hrab ieg o Do o k u – k o lejn e imię tak g łu p ie, że aż zab awn e – reży s er n ie ty lk o zmien ił zd an ie n a temat teg o , czy Yo d a k ied y k o lwiek d zierży ł miecz ś wietln y , b o p o d czas ro zmo wy z Kas d an em o Powrocie Jedi u p ierał s ię, że mały zielo n y g o ś ć n ig d y n ie walczy – ale w o p is ie s ty lu Yo d y zaczął b rzmieć n iczy m rad io wy s p ik er s tarej d aty : YODA atak u je! Wy latu je n ap rzó d . HRABIA DOOKU jes t zmu s zo n y d o o d wro tu . Sło wa s ą n iewy s tarczające, ab y o p is ać zak res i u miejętn o ś ci temp a o raz tech n ik i walk i Yo d y . J eg o miecz ś wietln y jes t b u czącą s mu g ą ś wiatła. M iecz ś wietln y Hrab ieg o Do o k u zo s taje mu wy trąco n y z d ło n i. Zatacza s ię w ty ł, d y s zący i zmęczo n y , ws p ierając o p an el k o n tro ln y . YODA ws k ak u je n a jeg o ramio n a i właś n ie ma zato p ić miecz ś wietln y w jeg o g ło wie. YODA: Ko n iec twó j, Hrab io , o to n ad s zed ł. HRABIA DOOKU: J es zcze n ie… Wy d aje s ię, że Lu cas zap o mn iał o ws zy s tk ich Camp b ello ws k ich p reten s jach i, n ajp ro ś ciej mó wiąc, s zed ł ś cieżk ą wy ty czo n ą p rzez Flasha Gordona („Sło wa s ą n iewy s tarczające, ab y o p is ać… ” mo żn a ró wn ie d o b rze p rzetłu maczy ć n a: „ILM , tu taj wrzu ćcie s cen ę p o jed y n k u ”). Sam to zres ztą p rzy zn ał: „To b y ł zn aczn ie b ard ziej film w s ty lu lat trzy d zies ty ch n iż p o p rzed n ie w n ieco p rzes ad n y m p o ety ck im s ty lu ” 1 4 . Sam ty tu ł – Atak klonów – n ie mó g ł b ard ziej p rzy p o min ać Bu ck a Ro g ers a. Gd y Ewan M cGreg o r u s ły s zał o ty m n a czerwo n y m d y wan ie p rzy o k azji zu p ełn ie in n ej p remiery , o d p o wied ział: „To ty le? J ak i o k ro p n y , o k ro p n y ty tu ł” 1 5 . A jeś li miał lu k i fab u larn e? Tru d n o , w p o p rzed n ich filmach b y ło ich b ard zo d u żo . Lu cas ig n o ro wał wcześ n iejs ze p ro b lemy n a wzó r Gu id o An s elmieg o , fik cy jn eg o filmo wca z Osiem i pół Fellin ieg o , k tó ry ró wn ież b y ł u wik łan y w ro b ien ie d ziwn eg o filmu o s tatk ach rak ieto wy ch . W związk u z ty m, że p o tak iej liczb ie s zk icó w Lu cas d o s k o n ale zn ał s wó j materiał, reży s er p rzy p u s zczał, że p u b liczn o ś ć z łatwo ś cią p rzejrzy tajemn icę, jak ą Ob i-Wan p ró b u je ro zwik łać p rzed więk s zo ś ć filmu : k to zamó wił ty s iące k lo n ó w, p ierwo wzo ró w s ztu rmo wcó w, k tó rzy zd ąży li p rzy b y ć, ab y o calić J ed i p rzed s ep araty s tami n a p lan ecie Geo n o s is ? Prawd a o ich tajemn iczy m s twó rcy wy d awała s ię Lu cas o wi o czy wis ta. „Zaws ze martwiłem s ię, że w Częś ci II

zd rad zam zb y t wiele – ws p o min ał w 2 0 0 5 ro k u – w k wes tii lu d zi zad ający ch p y tan ia o to , s k ąd właś ciwie wzięły s ię k lo n y ” 1 6 . Nie b y ło to żad n ą tajemn icą d la n ik o g o , k to o g ląd ał u ważn ie. J an g o Fett, ło wca n ag ró d , o d d ający s wo je DNA, n a b azie k tó reg o s two rzo n o k lo n y (o raz jeg o s y n Bo b a), mó wi Ob i-Wan o wi, że zo s tał zrek ru to wan y n ie p rzez d awn o zag in io n eg o mis trza J ed i, jak wierzy ł Ob i-Wan , lecz p rzez „czło wiek a zwan eg o Ty ran u s em”. Pó źn iej wid zo wie d o wiad u ją s ię, że Darth Ty ran u s to imię Sith Hrab ieg o Do o k u . I ch o ć fak t, że k lo n y zd rad zą J ed i, ma p o zo s tać tajemn icą d o trzecieg o filmu , mo żn a s ię g o d o my ś lić. Ob i-Wan , zas k ak u jąco n iep o d ejrzliwy wo b ec całej s p rawy Ty ran u s a, wy d aje s ię tak im s amy m frajerem, jak J ar J ar. M o g ło b y ć zn aczn ie g o rzej. Nazwis k o zag in io n eg o mis trza J ed i, k tó ry miał zamó wić armię, p ierwo tn ie b rzmiało Sid o -d y as , co k o jarzy s ię mo cn o z Sid io u s em, imien iem Sith Palp atin e’a. Lu cas n ajwy raźn iej czu ł, że to b y ło zb y t o czy wis te d la p u b liczn o ś ci, a z J ed i ro b iło jes zcze więk s zy ch n aiwn iak ó w. Ale w wy d ru k o wan y m s cen ariu s zu p o jawił s ię jed en b łąd , wed łu g k tó reg o ten d o ty ch czas n iewid zian y b o h ater s tał s ię Sifo -Dy as em. To s p o d o b ało s ię Lu cas o wi. Imię zo s tało , Ro zs zerzo n y Ws zech ś wiat d o ro b ił res ztę h is to rii, a d ziś mis trz J ed i Sifo -Dy as jes t p ełn o p rawn y m b o h aterem z d łu g im wp is em w Wo o k ieep ed ii (u wag a, s p o iler: zo s tał zamo rd o wan y p rzez Hrab ieg o Do o k u , a jeg o k rew ws trzy k n ięto b o jo wemu cy b o rg o wi Sith , Gen erało wi Griev o u s o wi). By ł też wątek miło s n y międ zy An ak in em i Pad mé, k tó ry wy ziera b o leś n ie s cen a za s cen ą. Od p o czątk u p racy n ad Częś cią II Lu cas wied ział, że n ap is ze s taro mo d n y ro man s . Wy raził n iep o k ó j, że mło d zi ch ło p cy wś ró d jeg o d o celo wej wid o wn i b ęd ą p rzewracać o czy ma n a k wiecis to ś ć ty ch s cen . Ale n ie tak i b y ł rezu ltat. Scen y ro man s u w o czach więk s zo ś ci wid zó w o k azały s ię k o mp letn ie p o zb awio n e jak iejk o lwiek k o lo ry s ty k i. Oto p rzed s mak zap rawio n y ch flirtem żartó w d wo jg a mło d y ch lu d zi – i to z k o ń co weg o s zk icu s cen ariu s za: ANAKIN: Czy w d zieciń s twie marzy łaś o wład zy i p o lity ce? PADM É: (ś miech ) Nie! To b y ła o s tatn ia rzecz, o jak iej my ś lałam, ale im więcej u czy łam s ię h is to rii, ty m b ard ziej zd awałam s o b ie s p rawę z teg o , jak wiele d o b reg o mo g ą zro b ić p o lity cy . Po zak o ń czen iu n au k i d o rad załam Sen ato wi z tak im o d d an iem, że zan im s ię zo rien to wałam, wy b ran o mn ie k ró lo wą. By łam p rzek o n an a, że refo rmy s ą mo żliwe. Nie b y łam n ajmło d s zą k ró lo wą, ale teraz wid zę, że b y łam za mło d a.

Niep rzy g o to wan a. ANAKIN: Ws zy s cy b y li z cieb ie zad o wo len i. Ch cieli n awet zmien ić k o n s ty tu cję, żeb y ś mo g ła zach o wać u rząd . PADM É: Po p u larn e rząd y to n ie d emo k racja, An n ie. Dają lu d zio m to , czeg o ch cą, a n ie to , czeg o p o trzeb u ją. Prawd ę mó wiąc, p o czu łam u lg ę, g d y mo je d wie k ad en cje d o b ieg ły k o ń ca. M o i ro d zice ró wn ież. M artwili s ię o mn ie w czas ie b lo k ad y i n ie mo g li d o czek ać s ię jej k o ń ca. M iałam n ad zieję ju ż zało ży ć ro d zin ę… M o je s io s try mają n ajws p an ials ze, cu d o wn e d zieci… Gd y k ró lo wa p o p ro s iła, b y m zas iad ła w Sen acie, n ie mo g łam o d mó wić. ANAKIN: Też u ważam, że jes teś p o trzeb n a Rep u b lice. Do b rze, że tak s ię s tało . Czu ję, że n as ze p o k o len ie d a p o czątek g ru n to wn y m zmian o m w g alak ty ce. PADM É: J a też tak u ważam. Tru d n o to n azwać wątk iem ro man ty czn y m – a jes zcze tru d n iej filmem d la d zieci. To n awet n ie międ zy g alak ty czn y k an ał C-SPAN. Bliżej jes t tej s cen ie d o „d y d ak ty czn ej n u d y z d o b ry mi ch ęciami”. Przy p o min a b ard ziej h is to rię Lu k e’a Stark illera z d ru g ieg o s zk icu Gwiezdnych Wojen, wy k ład ająceg o b ratu h is to rię g an g ó w w Sen acie Galak ty czn y m. Lu cas zd ecy d o wan ie n ie b y ł twó rcą ro man s ó w, więc o s tateczn ie u rząd ził p arze ś lu b w ś ro d k u filmu zamias t n a k o ń cu . Ch o ć s cen ariu s z d o Częś ci II p rzes zed ł ty le p o p rawek , Lu cas wciąż n ie o d d ał p o jed y n czeg o mas zy n o p is u s wo jej ek ip ie p rzez cały p ro ces p rep ro d u k cji. To b y ł k ro k d o ró wn u jący jed y n ie d awan iu ak to ro m p o jed y n czy ch k artek z ich k wes tiami; cały film p o zo s tawał jed n ą wielk ą n iewiad o mą d la n iemal ws zy s tk ich , d o p ó k i Lu cas n ie ws iad ł d o s amo lo tu d o Au s tralii n a p o czątk u zd jęć. Armia p ro jek tan tó w u tk wiła n ad p ro jek to wan iem s amo lo tó w i is to t, n ie mając b lad eg o p o jęcia, g d zie mają s ię zn aleźć an i jak d łu g o b ęd ą s ię zn ajd o wać n a ek ran ie. M cCallu m – p ro d u cen t, k tó ry n ig d y n ie o d mawiał, u tk n ął, p ró b u jąc d o p iąć b u d żet, b ez mo żliwo ś ci wy s zczeg ó ln ien ia ws zy s tk ieg o , co miałb y o n o b ejmo wać. Lu cas ty mczas em g rał k o n cert jazzo wy : o d b ijając s ię tam i z p o wro tem o d p ro jek tó w g raficzn y ch i czerp iąc in s p iracje d o s cen ariu s za o d res zty Lu cas filmu zamias t o d wro tn ie. M cCallu m rzu cił n ieco ś wiatła n a s y tu ację w wy wiad zie d la „Star Wars In s id er” w s ty czn iu 2 0 0 0 ro k u : „W ty m mo men cie n ie p o trzeb u jemy s cen ariu s za” – p o wied ział. „Lep iej jes t d la [Lu cas a], ab y s k u p ił s ię n a d ialo g u i mo ty wach

p rzewo d n ich w miarę p racy , g d y ty mczas em my b ęd ziemy p raco wać n ad s tro n ą wizu aln ą”. Scen ariu s z b ęd zie k o mp letn y , „k ied y ty lk o Geo rg e mi g o p rzek aże”. M cCallu m p o ró wn ał Częś ć II d o Obywatela Kane’a, d o k tó reg o s cen ariu s z Ors o n Welles u k o ń czy ł n a 2 d n i p rzed ro zp o częciem zd jęć. „Nie n acis k amy n a n ieg o ” – d o d ał 1 7 . Nawet g d y Lu cas o d d ał mas zy n o p is o s tateczn ej wers ji s cen ariu s za, n ie b y ł o n u k o ń czo n y ; zn ajd o wał s ię n a etap ie p o p rawek wp ro wad zan y ch p rzez J o n ath an a Hales a, k tó ry p raco wał zd aln ie z Lo n d y n u . Na p lan ie Lu cas p rzejrzał n an ies io n e p rzez n ieg o zmian y , p rzep is ał s zk ic jes zcze raz i wres zcie d o s tarczy ł ek ip ie n a 3 d n i p rzed p ierws zy m d n iem zd jęć – o jed en d zień wy p rzed zając rek o rd u s tan o wio n y p rzez Welles a. Lu cas n ie b y ł zad o wo lo n y ze s cen ariu s za n awet p o zak o ń czen iu zd jęć i p ró b o wał o ży wić n ieco p o s tać Hrab ieg o Do o k u p o p rzez wp ro wad zen ie d ialo g u , k tó ry czy n ił g o d awn y m mis trzem Qu i-Go n a. Głó wn y ak to r Częś ci II, n iezn an y Kan ad y jczy k n azwis k iem Hay d en Ch ris ten s en , zo s tał o b s ad zo n y w ro li n as to letn ieg o An ak in a Sk y walk era b ez zn ajo mo ś ci s ło wa h is to rii. No wy An ak in , g d y wres zcie u jrzał s cen ariu s z, zb lad ł. J ak ws p o min ał w 2 0 0 5 ro k u : Dialo g i b y ły , có ż, n ie wied ziałem, jak miałb y m u czy n ić je p rzek o n u jący mi. W k o ń cu p o wied ziałem s o b ie, że jes tem g ło s em Geo rg e’a. To jes t jeg o wizja, a ja jes tem tu taj, b y ją u rzeczy wis tn ić, i w ten s p o s ó b to zad ziałało 1 8 . Dalek o o d es zliś my o d d n i z: „M o żes z wy d ru k o wać to g ó wn o , Geo rg e, ale n ie d a s ię teg o p o wied zieć”. No i p rzy s tąp io n o d o zd jęć, k tó re trwały o d czerwca d o wrześ n ia 2 0 0 0 ro k u , z armią arty s tó w i in ży n ieró w, p ró b u jący ch u rzeczy wis tn ić wizję Lu cas a. On s am b y ł n ajb ard ziej zap rzątn ięty tech n o lo g iczn y m p rzeło mem, k tó reg o właś n ie s tał s ię au to rem: s two rzen iem p ierws zeg o filmu n ak ręco n eg o w cało ś ci tech n ik ą cy fro wą. Zwró cił s ię d o So n y i Pan as o n ica w s p rawie s two rzen ia k amery , k tó ra p o d o łałab y temu zad an iu – o d p o wied zią n a żąd an ie b y ła So n y HDC-F9 0 0 , cy fro wa k amera zd o ln a wy k o n ać 2 4 k latk i o wy s o k iej ro zd zielczo ś ci n a s ek u n d ę. Ale ILM miał mn iej n iż d o b ę n a s p rawd zen ie k amery , zan im p o leciała d o Sy d n ey , i b y ł ty m p rzerażo n y . Kamera k o mp res o wała s wo je d an e k an ału n ieb ies k ieg o d o mn iej więcej jed n ej czwartej n o rmaln eg o o b s zaru czerwien i i zielen i, co b y ło b y mało p ro b lematy czn e, g d y b y n ie fak t, że więk s zo ś ć filmu k ręco n o n a tle b łęk itn eg o ek ran u . Ze wzg lęd ó w p rak ty czn y ch Lu cas mó g łb y p o p ro s tu zrezy g n o wać z b łęk itn eg o ek ran u . Dzies iątk i

arty s tó w i s p ecjalis tó w o d treś ci wizu aln y ch mu s iało wp ro wad zić s etk i żmu d n y ch p o p rawek d o teg o , co n azy wali „ś mieciami”. A jed n ak d la Lu cas a efek ty wizu aln e is tn iały za n iep rzezro czy s tą s zy b ą. Ek ip a z ILM p amięta J o h n a Kn o lla, ws p ó łtwó rcę Ph o to s h o p a i n ad zo rcę efek tó w wizu aln y ch filmu , k tó ry p o p ad ał we fru s trację p o n iewielu s y tu acjach , w k tó ry ch in terwen io wał u „Stwó rcy ” w k wes tiach efek tó w cy fro wy ch , a p o tem czu ł, że mu s i s ied zieć cich o p rzez k o lejn y ch k ilk a d n i. Po s zaleń s twie Mrocznego widma p remiera Ataku klonów o d b y ła s ię 1 6 maja 2 0 0 2 ro k u i cies zy ła s ię s to s u n k o wo mały m zain teres o wan iem, p rzy n ajmn iej w Stan ach . Trafiła d o mn iej więcej o p o ło wę mn iejs zej liczb y k in – 3 1 6 1 – z relaty wn ie n iewielk ą p ro mo cją i b rak iem p o wiązań fas tfo o d o wy ch . M imo to n a p o czątk u Częś ć II p o rad ziła s o b ie lep iej o d p o p rzed n iczk i, w ciąg u czterech d n i n o tu jąc zy s k w wy s o k o ś ci 1 1 6 mln d o laró w, a więc ró wn y filmo wemu b u d żeto wi. Po raz p ierws zy film z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen ws zed ł d o k in ró wn o cześ n ie n a cały m ś wiecie, w p o n ad s ied emd zies ięciu k rajach . J eś li d o d ać d o teg o zy s k i z międ zy n aro d o weg o week en d u p remiery s ięg ające 6 7 mln d o laró w, s tało s ię jas n e, że u mo wy n a to wary p ro mo cy jn e n ie b y ły właś ciwie p o trzeb n e. Po d czas g d y n iek tó rzy k ry ty cy u zn ali film za lep s zą wers ję Mrocznego widma, więk s zo ś ć recen zo wała Atak klonów jes zcze b ard ziej n iep o ch leb n ie o d jeg o p o p rzed n ik a. W s ek cji „n ajb ard ziej u zn an y ch k ry ty k ó w” n a s tro n ie Ro tten To mato es Klony u zy s k ały n ajs łab s ze o p in ie ze ws zy s tk ich s ześ ciu p ierws zy ch częś ci s ag i, o trzy mu jąc 3 7 p ro c. o p in ii p o zy ty wn y ch . Nik t n ie wątp ił, że film zb ije mimo to majątek , a recen zen ci wy k azali w s wo jej ro zp aczy p ewn ą d o zę rezy g n acji. Po raz p ierws zy Gwiezdne Wojny p o ró wn an o n a n iek o rzy ś ć d o s eriali o Flas h u Go rd o n ie. „Przy ty m s cen ariu s zu n awet Bu s ter Crab b e p ro s iłb y o p o p rawk i” – n ap is ał M ich ael Atk in s o n z „Villag e Vo ice”: Wy my ś lan ie, g d zie zaczy n a s ię i k o ń czy Rep u b lik a, Fed eracja, So ju s z Ko rp o racy jn y i Gild ia Ku p ieck a to n iewiele więcej n iż Lu cas o wi u d aje s ię zro b ić, a ta n ies k o ń czo n a ek s p o zy cja o wo cu je n a ty le iry tu jący m b ełk o tem, że s tajes z s ię p o d atn y n a jej ig n o ro wan ie i zaczy n as z wy g ląd ać p rzez o k n o , o b s erwu jąc p rzelatu jące w tle cy fro we p lan ety . Gd y b y łem d zieck iem, n azy waliś my to w s zk o le „n u d ziars twem”. Dziś jes t to ś wieck a teo fan ia 1 9 . Patrząc n a p ięć filmó w – alb o s ześ ć w p ers p ek ty wie k o lejn eg o ro k u – tru d n o n azy wać to ep o p eją (s ło wo to imp lik u je wag ę mo raln ą, lu d zk ą i s p o łeczn ą). To marato n p o zb awio n y ch zn aczen ia marzeń d o ras tający ch

d zieciak ó w. M o żn a b y u trzy my wać, że trwające d zieło Lu cas a p rzy ciąg n ie w k o ń cu więcej k o n s u men tó w n iż jak ak o lwiek man ifes tacja k u ltu ro wa w h is to rii n as zej ras y p o za Bib lią. W o s tateczn o ś ci, g d y b y emis ariu s z J ed i miał zb ad ać lu d zk o ś ć p o p rzez jej n ajczęś ciej czy tan e tek s ty , o g ro mn a fan tas y Lu cas a z p ewn o ś cią zn alazłab y s ię w p ierws zej p iątce. Zatrzy majcie p lan etę, ch cę wy s iąś ć. W ciemn o ś ci k ry ty k i p o jawiały s ię ś wietlis te p u n k ty . Bitwa n a miecze ś wietln e międ zy Do o k u i cy fro wy m Yo d ą zy s k ała p o ch wały za elemen ty zas k o czen ia i efek to wn o ś ć: mo żn a u wierzy ć, że mały zielo n y g o ś ć p o trafi latać. A p o tem n ad es zło p iek ieln e zak o ń czen ie: leg io n y k lo n ó w zb ierały s ię p o d mro czn y m czerwo n y m ś wiatłem n a Geo n o s is , s tan o wiąc n ajwięk s zą cy fro wą armię, jak a k ied y k o lwiek wid zian a b y ła n a ek ran ie. Przez lata o d czas u p ierws zej try lo g ii fan i p rzy p u s zczali, że k lo n y , o k tó ry ch b y ła mo wa, Wo jn y Klo n ó w, ch ro n io n e p rzez Lu cas a p rzed in n y mi p is arzami, b y ły jak ieg o ś ro d zaju zewn ętrzn y mi n ajeźd źcami. Fo rma ty tu łu , Atak klonów, wy mu s zał ten b łęd n y k ieru n ek . Teraz o k azało s ię, że k lo n y b y ły k o s miczn y mi żo łn ierzami, p rzo d k ami s ztu rmo wcó w, i walczy ły p o s tro n ie ty ch d o b ry ch . „Ujawn ien ie tajemn icy o k lo n ach cu d o wn ie zaatak o wało mn ie z martweg o p u n k tu ” – mó wił au to r Timo th y Zah n . „Świetn ie to ro zeg rałeś , Geo rg e, d o b ra ro b o ta” 2 0 . Kiep s k ie recen zje zn ó w s p ły n ęły p o Lu cas ie jak wo d a p o k aczce. Sp ijając ś mietan k ę z s u k ces u k o lejn eg o filmu , firma wy p u ś ciła s p ó łk ę wy d zielo n ą w p o s taci d y wizji d źwięk u k in o weg o , THX, jak o o d d zieln ą p ry watn ą firmę, w k tó rej Lu cas miał u d ziały mn iejs zo ś cio we. Lu cas film ro zwijał s ię tak że w in n y ch k ieru n k ach ; Lu cas p rzen ió s ł więk s zo ś ć d y wizji n a Red Ro ck Ran ch , w p o b liżu Sk y walk er Ran ch , g d zie p o wo li b rak o wało miejs ca. ILM zan o to wało wted y n ajwięk s zą liczb ę p raco wn ik ó w, o k o ło ty s iąca p ięciu s et o s ó b . Lu cas p o d p is ał u mo wę n ajmu n a b u d o wę n o wej k watery g łó wn ej w San Fran cis co . Ty mczas em Lu cas Bo o k s b y ło zajęte, d zieląc Ro zs zerzo n y Ws zech ś wiat n a k o n k retn e ep o k i trwające ty s iąclecia: Starą Rep u b lik ę, Up ad ek Rep u b lik i, Reb elię, No wą Rep u b lik ę, No wy Zak o n J ed i. To b y ł s p ry tn y s p o s ó b n a d y wers y fik ację majątk u Gwiezdnych Wojen w k ry ty czn y m mo men cie. Nie jes teś fan em p req u eli? M o żes z wciąż zn aleźć co ś d la s ieb ie w p o zo s tały ch o b s zarach d łu g iej h is to rii g alak ty k i. Ep o k a Starej Rep u b lik i, o k res liczący 2 4 ty s . lat, w k tó ry m J ed i i Sith o wie to czy li ep ick ie b itwy w zn aczn ie więk s zej liczb ie n iż w p req u elach , zy s k ała wy jątk o wą p o p u larn o ś ć w ró żn y ch s p in -o ffach , tak ich jak k o mik s y Tales of the Jedi, n ag rad zan a

g ra RPG Knights of the Old Republic o raz M M ORPG The Old Republic, k tó ra p rzy ciąg n ęła milio n g raczy w ciąg u zaled wie ty g o d n i o d s tartu . Wewn ętrzn a h is to ria Gwiezdnych Wojen zo s tała jes zcze b ard ziej u jed n o lico n a w Lu cas filmie d zięk i s two rzen iu Ho lo cro n u – b azy d an y ch , k tó ra zawierała n ie ty lk o p o s taci, p lan ety , s tatk i i p o my s ły z d o ty ch czas o wej s erii, ale o k reś lała, n a ile s tan o wiły o n e k an o n . Najwy żs zy p o zio m k an o n iczn o ś ci o zn aczo n o literą „G”, o d imien ia Geo rg e’a Lu cas a, n awiązu jąc d o filmó w i ws zy s tk ieg o , z czy m reży s er b y ł b ezp o ś red n io p o wiązan y . Najn iżs zy p o zio m o zn aczo n o literą „S”, k tó ra mo że o zn aczać „ś mietn ik ”, i tu taj wrzu co n o o d cin ek Ho lid ay Sp ecial, a tak że ws zy s tk o , co p o ws tało w czas ach , w k tó ry ch s p ó jn o ś ci u n iwers u m. Do 2 0 0 2 wewn ętrzn ie s ły n n e „czarn e w p o s iad an iu Lu cas a. Pó źn iej

Lu cas film n ie p rzy wiązy wał tak wielk iej wag i d o ro k u zas ad y ciąg ło ś ci Gwiezdnych Wojen wy zn aczały s eg reg ato ry ”, k tó ry ch o ry g in ały zn ajd u ją s ię ws zy s tk o zmien iło s ię w cy fro wą, zas k ak u jąco

p rzy ziemn ie wy g ląd ającą b azę d an y ch SQL, p o d o b n ą d o milio n ó w in n y ch zb io ró w d an y ch k o rp o racy jn y ch , zn ajd u jący ch s ię n a ś wiato wy ch k o mp u terach . Praco wn ik Lu cas filmu , Lelan d Ch ee, zało ży ł Ho lo cro n i zarząd za n im d o d ziś . Oficjaln ie jeg o s tan o wis k o n azy wa s ię: ad min is trato r ciąg ło ś ci b azy d an y ch . Nieo ficjaln ie jes t p o s ad ą, k tó rą mag azy n „Wired ” n azwał „n ajb ard ziej o d jazd o wą ro b o tą ś wiata” 2 1 . Ch ee b y ł o d p o wied zialn y za to , ab y wy liczy ć tak n iewielk ie, ale zn aczące k wes tie, jak ch o ćb y , ile zajmie So k o ło wi M illen n iu m p o d ró ż z Ho th n a Bes p in . Sp o d jeg o ręk i wy s zed ł k ażd y z p iętn as tu ty s ięcy wp is ó w n a Ho lo cro n ie, d zięk i czemu ws zy s tk ie s ą s p ó jn e; to o n mu s iał zad ecy d o wać o ty m, jak ważn y b y ł k ażd y p o jed y n czy b o h ater z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, o g ląd an y k ied y k o lwiek n a ek ran ie lu b ws p o mn ian y w k s iążce – a ws zy s tk o w s k ali o d 1 d o 4 . „Lu k e o czy wiś cie o trzy mał 1 ” – mó wił. „Po s tać z d als zeg o p lan u , k tó ra n ie o trzy mała n awet imien ia, to 4 ”2 2 . Ch ee n ie b y ł fan em o s tatn ich d o k o n ań w o b ręb ie k an o n u G, Częś ci I lu b II, g d y zak ład ał Ho lo cro n . To n ie miało zn aczen ia. By cie twó rcą d o s tateczn ej wewn ętrzn ej s p ó jn o ś ci, ab y o ch ro n ić id eę Gwiezdnych Wojen, o calić u n iwers u m p rzed k o n ieczn o ś cią „wzn o wien ia”, s tan o wiło wy s tarczającą o d p o wied zialn o ś ć, żeb y s p o k o rn iał n awet n ajb ard ziej zatward ziały fan z p ierws zeg o p o k o len ia Gwiezdnych Wojen. Two rzo n a p rzez fan ó w in tern eto wa en cy k lo p ed ia, Wo o k ieep ed ia, n ie ru s zy ła (jak o g ru p a ro złamo wa fan ó w Gwiezdnych Wojen, k tó rzy n ajp ierw ed y to wali wp is y n a Wik ip ed ii) d o marca 2 0 0 5 ro k u . Ho lo cro n zaws ze b ęd zie miał trzy letn ią p rzewag ę, ch o ć Wo o k ieep ed ia p o zo s tan ie o wiele b ard ziej treś ciwa.

Gd y Ch ee ciężk o p raco wał, ś wiat b y ł n ie mn iej zaab s o rb o wan y u jed n o licen iem języ k a Gwiezdnych Wojen. 2 5 wrześ n ia 2 0 0 2 ro k u p o jęcia „J ed i”, „M o c” czy „Ciemn a Stro n a” zo s tały o ficjaln ie wp is an e d o s ło wn ik a Oxford English Dictionary. Ty mczas em w Tek s as ie s p rzed awca en erg ii En ro n b y ł zajęty wd rażan iem tajn eg o p lan u wy łu d zen ia en erg ii elek try czn ej o d s tan u Kalifo rn ia p o p rzez s ztu czn e zawy żen ie jej cen – p lan n o s ił n azwę „Gwiazd a Śmierci”. En ro n p o mó g ł g o wy p raco wać p o p rzez p ełn o mo cn ictwa o n azwie J EDI, Ob i-i Ho ld in g s , Ken o b e o raz Ch ewco . Gwiezdne Wojny s tały s ię o b ecn ie zjawis k iem k u ltu ro wy m. Ws zy s cy – tak że ci źli – p o k o ch ali ten p o my s ł. I n awet n ajg o rs zy film o Gwiezd n y ch Wo jen , jak i b y Geo rg e Lu cas n ie n ak ręcił, n ie b y łb y w s tan ie teg o zmien ić. Zn an y cy k l p req u eli zn ó w zo s tał zap o czątk o wan y . Częś ć III wk ro czy ła d o etap u p rep ro d u k cji k ró tk o p o p remierze Częś ci II, p o k tó rej Lu cas wy jech ał n a s wo je o b ecn ie ju ż trad y cy jn e ro d zin n e wak acje. Po p o wro cie p o d k o n iec s ierp n ia 2 0 0 2 ro k u zn ó w miał o k o ło d ziewięciu mies ięcy d o ro zp o częcia zd jęć i p rzez ten o k res s cen ariu s z mu s iał s ię n aro d zić. Po n o wn ie jeg o ek ip a p ro jek tan tó w b y ła d o b rze p o in fo rmo wan a w zak res ie p lan o wan y ch lo k acji o raz k o mp letn ie n ieś wiad o ma o d n o ś n ie d o s ameg o s cen ariu s za. Raz s ię u d ało i n ie b y ło p o wo d u , żeb y d ru g im razem miało b y b y ć in aczej. Zan im s k o ń czy ł p racę n ad s cen ariu s zem, p rzewid y wał, że p raca n ad Częś cią III „p rzy n ies ie mu n ajwięcej frajd y ” 2 3 . W k o ń cu miał p o k azać n am s ame Wo jn y Klo n ó w. M ieliś my zo b aczy ć p o jed y n ek An ak in a i Ob i-Wan a n ad lawą wu lk an iczn ą, s cen ę, n ad k tó rą Lu cas ro zmy ś lał o d 1 9 7 7 ro k u . I mieliś my p o zn ać o s tateczn ą p rzemian ę Sk y walk era w Vad era. No wy s cen ariu s z p o win ien b y ć n atu raln ą k o lejn ą rzeczy . Ale p rzez całe mies iące Lu cas n ie n ap is ał an i s ło wa. „M y ś lałem o ty m” – wy zn ał w lis to p ad zie 2 4 . Ale wciąż n ie ro zp o czął p racy d o p ierws zeg o ty g o d n ia g ru d n ia 2 0 0 2 ro k u . „Zaży j as p iry n ę” – zap ro p o n o wał s fru s tro wan emu M cCallu mo wi. „As p iry n ę?” – o d p alił p ro d u cen t. „Raczej p o trzeb u ję crack u !” Pro b lemem Lu cas a b y ło zb y t wielu b o h ateró w i zb y t wiele p o my s łó w d o mag ający ch s ię jeg o u wag i, k tó ry ch film n ie b y ł w s tan ie p o mieś cić. Zems ta mło d eg o Bo b y Fetta n a Ob i-Wan ie za zab ó js two jeg o o jca b y łab y fas cy n u jąca, ale n ie n iezb ęd n a. To s amo ty czy ło s ię d zies ięcio letn ieg o Han a So lo , p o zn ająceg o Yo d ę n a p lan ecie Wo o k ieech – Kas h y y y k – p o my s ł, k tó ry d o tarł aż d o fazy s zk icó w p ro jek to wy ch i p o jed y n czej k wes tii d ialo g u w s zk icu ro b o czy m. (M ło d y Han d o mis trza J ed i: „Zn alazłem częś ć d ro id a tran s mitu jąceg o n ied alek o ws ch o d n iej zato k i.

M y ś lę, że n ad al p rzes y ła i o d b iera s y g n ały ”). Lu cas b y ł zd etermin o wan y , ab y wcis n ąć Petera M ay h ew z p o wtó rk ą jeg o ro li Ch ewb ack i d o try lo g ii p req u eli, n awet n a zaled wie k ilk a s ek u n d : ch ciał p o k azać, że Ch ewie b y ł właś ciwie n ieco za n is k i n a Wo o k ieeg o o d s ameg o p o czątk u . Arto o i Th reep io też mu s ieli s ię tam zn aleźć, g d y ż p o win n i b y ć we ws zy s tk ich s ześ ciu filmach . Ab y u zas ad n ić is tn ien ie p o s taci Pad mé, ch ciał u czy n ić ją zało ży cielk ą So ju s zu Reb elian tó w. Po trzeb o wał też p o k azać J ed i n a wo jn ie ze s ztu rmo wcami-k lo n ami u ich b o k u i p o czątk o wo p rzy ś wiecała mu my ś l p o k azan ia s ied miu b itew to czo n y ch ró wn o cześ n ie n a s ied miu ró żn y ch p lan etach . Czu ł, że p o win ien zab ić ważn eg o J ed i w trak cie trwan ia filmu , ale więk s zo ś ć g łó wn y ch b o h ateró w ży jący ch p o d k o n iec Częś ci II (Ob i-Wan , An ak in , Yo d a) p rzech o d zi d o k las y czn ej try lo g ii w jak iejś p o s taci, więc zd ecy d o wał s ię n a M ace Win d u . Samu el L. J ack s o n zro zu miał tę d ecy zję, ale n aleg ał n a ważn ą, p o d n io s łą s cen ę ś mierci. Zak o ń czen ie n ap is an e d la Częś ci III jak o ś n ie p as o wało d o p o czątk u Częś ci IV, więc Lu cas mu s iał „ro zmo n to wać Częś ć III i p rzemy ś leć ją” 2 5 . Przy zn ał w ro zmo wie z p is arzem M arcu s em Hearn em, że „zap ęd ził s ię w k o zi ró g ” ze s cen ariu s zem 2 6 . Ro związan iem p ro b lemu miało b y ć s k u p ien ie s ię n a p o g rążan iu s ię An ak in a w Ciemn ą Stro n ę M o cy za cen ę całej res zty i ws zy s tk ich p o zo s tały ch b o h ateró w. Bo b a Fett – d o u s u n ięcia. Pad mé u s tan awiająca So ju s z – d o u s u n ięcia. Sied em b itw n a s ied miu p lan etach – d o wid zen ia. Lu cas tak s ię zamo tał w wy mo g ach fab u larn y ch , że n ie b y ł w s tan ie p o zo s tać wiern y m n awet włas n emu k an o n o wi G. W Powrocie Jedi Ks ieżn iczk a Leia ws p o min a s wo ją „p rawd ziwą matk ę”, a więc Pad mé jak o „d o ś ć s mu tn ą” w czas ach , g d y o n a s ama b y ła jes zcze d zieck iem. Lu cas czu ł jed n ak , że wp ro wad zi więcej d ramaty zmu , jeś li Pad mé u mrze w czas ie p o ro d u b liźn iąt. Tę „d o ś ć s mu tn ą” in terak cję z có rk ą zred u k o wan o d o k ilk u s ek u n d o wej s cen y międ zy matk ą o złaman y m s ercu a jej d zieck iem. Do k o ń ca s ty czn ia 2 0 0 3 ro k u Lu cas u zu p ełn ił p ięćd zies ięcio p ięcio s tro n ico wą ws tęp n ą wers ję s cen ariu s za p rzezn aczo n ą wy łączn ie d la M cCallu ma. J eg o ty tu ł, jas n o o d zwiercied lający i p rzejmu jący o p u s zczo n e s ło wo z czas ó w d y s k u s ji n ad Powrotem Jedi, g ło s ił: Zemsta Sithów. Po d o b n ie jak w p rzy p ad k u ro b o czy ch s zk icó w d o Ataku klonów i tu zn ajd o wało s ię n iewiele elemen tó w, k tó re n ie trafiły d o filmu . Niek tó re ró żn ice: wizja p rzy s zło ś ci An ak in a, s k łan iająca g o k u Ciemn ej Stro n ie M o cy , o b ejmo wała Pad mé „trawio n ą p rzez p ło mien ie” w ro b o czy m s zk icu raczej n iż u mierającą p rzy p o ro d zie, k tó rą Lu cas wid ział w filmie. Os tateczn ie Pad mé u miera

„n a s to le o p eracy jn y m”, p rawd o p o d o b n ie z p o wo d u u razó w wy wo łan y ch p rzez An ak in a; w s cen ariu s zu Palp atin e wy jaś n ia An ak in o wi, że man ip u lo wał jeg o n aro d zin ami p o p rzez M o c, s p rawiając, że mid ich lo rian y s two rzy ły g o z n iczeg o . „M o żes z u zn ać, że jes tem two im o jcem” – mó wi Palp atin e s ło wami, k tó re miały b y ć p rawd o p o d o b n ie w zamierzen iu ech em n ajs ły n n iejs zej k wes tii Vad era z Imperium. An ak in o d p o wiad a p o d o b n ie d o Lu k e’a: „To n iemo żliwe!”. Do jś cie d o wład zy n ix o n o ws k ieg o s u zeren a, p rzemian a Sen ato ra Palp an in e’a z Częś ci I w Kan clerza Palp an in e’a w Częś ci II i o s tateczn ie Imp erato ra Palp an in e’a w Częś ci III – to b y ła o p o wieś ć, k tó rą Lu cas o d d awn a ch ciał p rzed s tawić w p req u elach , a miała p rzetrwać jed y n ie jak o fab u ła p o b o czn a. To b y ło p es y mis ty czn e p o d s u mo wan ie jeg o s p o s o b u o d czy ty wan ia h is to rii: „Ws zy s tk ie d emo k racje zmien iają s ię w d y k tatu rę, ale n ie ws k u tek zamach u s tan u ” – p o wied ział w wy wiad zie d la mag azy n u „Time” p rzed p remierą Częś ci II: Lu d zie p rzek azu ją d emo k rację d y k tato ro wi b ez wzg lęd u n a to , czy jes t n im J u liu s z Cezar, Nap o leo n , czy Ad o lf Hitler. Os tateczn ie więk s zo ś ć s p o łeczeń s twa p o p iera id eę. Co p o p y ch a lu d zi i in s ty tu cje w ty m k ieru n k u ? Oto p ro b lem, z jak im p ró b u ję s ię mierzy ć: jak Rep u b lik a zmien iła s ię w Imp eriu m? J ak d o b ra o s o b a p rzes zła n a s tro n ę zła i jak d emo k racja zmien iła s ię w d y k tatu rę? 2 7 Ko n iec n ad s zed ł wraz z Zemstą Sithów, d o p rawio n ą jes zcze więk s zą liczb ą o d n ies ień p o lity czn y ch n iż k tó ry k o lwiek z p o p rzed n ich filmó w z s ag i. Fan i p rzy p u s zczali, że mro czn e p o d tek s ty Częś ci II zo s tały zain s p iro wan e ó wczes n ą s y tu acją p o lity czn ą: w 2 0 0 2 ro k u tru d n o b y ło o g ląd ać film z Rep u b lik ą n ęk an ą p rzez b o mb ard o wan ia terro ry s ty czn e i wo jn y n a o d leg ły ch p lan etach , s taczającą s ię k u d y k tatu rze p o p rzez fin an s o wan ie awary jn y ch s ił wo jen n y ch i n ie my ś leć o ty m, że o to ma s ię p rzed o czy ma k o n k retn y k o men tarz n a temat ad min is tracji Geo rg e’a W. Bu s h a p o 1 1 wrześ n ia. Ale n ie to b y ło zamierzen iem Lu cas a: g d y s k o ń czy ł s cen ariu s z w marcu 2 0 0 0 ro k u , Bu s h n ie b y ł jes zcze p rezy d en tem. Częś ć III jed n ak że zo s tała n ap is an a w czas ie mn iej więcej in wazji amery k ań s k iej n a Irak w marcu 2 0 0 3 ro k u . W Bay Area p ro tes ty p rzeciwk o wo jn ie i Bu s h o wi b y ły tak s amo ws zęd zie o b ecn e, jak Wietn am i Nix o n w czas ach n aro d zin Gwiezdnych Wojen, zwłas zcza d la tak zd ek laro wan eg o p o żeracza g azet, jak im b y ł Lu cas . Nag le p o ty m, jak An ak in Sk y walk er p o raz p ierws zy zo s taje n azwan y Darth em Vad erem i s taje n ap rzeciwk o Ob i-Wan a, b o h ater wy p o wiad a s ło wa: „J eś li n ie jes teś ze mn ą, jes teś

mo im wro g iem”. Niewielu ó wczes n y m d o ro s ły m wid zo m u mk n ęło o d n ies ien ie d o p rzemó wien ia Bu s h a w Ko n g res ie z 2 0 wrześ n ia 2 0 0 1 ro k u : „Alb o jes teś cie z n ami, alb o jes teś cie z terro ry s tami”. Od p o wied ź Ob i-Wan a p o k rzep iła n a d u ch u k ażd eg o wy b o rcę, k tó ry o d czu wał, że w czarn o -b iały m ś wiecie Bu s h a b rak o wało miejs ca n a o d cien ie s zaro ś ci: „Ty lk o Sith k u p czy n ajwy żs zą p rawd ą”. W czas ie p ó źn iejs zej p ro mo cji filmu Lu cas p o raz p ierws zy zad ek laro wał o twartą wro g o ś ć wo b ec Bu s h a, p o ró wn u jąc g o d o Nix o n a, a Irak d o Wietn amu . „Nie s ąd ziłem, że p o d o b ień s two b ęd zie tak b lis k ie” – p o wied ział rep o rtero m w Can n es 2 8 . Nies k o ń czo n y k rąg p o lity k i, jak p o wied ziałb y Darth Vad er, b y ł teraz k o mp letn y . Zmag ając s ię z u p ch n ięciem teg o ws zy s tk ieg o w s cen ariu s zu , Lu cas g o n ił termin y jak n ig d y wcześ n iej. Do marca 2 0 0 3 ro k u n ap is ał p o ło wę p ierws zeg o s zk icu . Na s p o tk an iu p ro d u k cy jn y m o p is ał te s ame p ro b lemy związan e z b lo k ad ą twó rczą, jak ie miewał lata wcześ n iej. J eg o wro g ami, jak mó wił, b y ły „in ercja i p ro k ras ty n acja. Sied zę tam z k artk ą p rzed e mn ą… M ó g łb y m b y ć p rzy k u ty d o b iu rk a, a i tak n ic b y m n ie n ap is ał” 2 9 . Zn ó w zmu s zał s ię d o p is an ia p ięciu s tro n d zien n ie. Scen ariu s z p rzy ch o d ził z tak ą łatwo ś cią p rzy Ataku klonów, g d y g rał k o n cert jazzo wy , wy lu zo wan y i b eztro s k i. Teraz n as tała p o ra k ry zy s u , p o ra jeg o o s tatn ieg o filmu z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, p o wiązan ia ws zy s tk ich lu źn y ch wątk ó w, n ad ejś cia Vad era, a o n ró wn ie d o b rze mó g ł s ię co fn ąć w czas ie d o 1 9 7 4 ro k u . 1 0 k wietn ia 2 0 0 3 ro k u , 1 2 ty g o d n i p rzed ro zp o częciem zd jęć, Lu cas s k o ń czy ł s tu jed en as to s tro n ico wy p ierws zy o d ręczn y s zk ic. Co „Stwó rca” p o s tan o wił ty m razem? Zrezy g n o wał z Palp atin e’a p o d ająceg o s ię wp ro s t za o jca An ak in a (u czy n ien ie Vad era o jcem Lu k e’a, Lei jeg o s io s trą, a Th reep io s weg o ro d zaju b ratem b y ło w p o rząd k u , ale n ajwy raźn iej zro b ien ie z Imp erato ra w p ewn y m s en s ie d ziad k a Lu k e’a b y ło ju ż p ó jś ciem w k o n ek s jach ro d zin n y ch o jed en k ro k za d alek o ). Zamias t teg o Palp atin e o p o wiad a An ak in o wi h is to rię in n eg o Lo rd a Sith ó w, Darth a Plag u eis a, k tó ry mó g ł two rzy ć ży cie i o d wracać ś mierć, ale o s tateczn ie i jak n a iro n ię zn is zczy ł g o jeg o włas n y u czeń (czy li s am Palp atin e). Lu cas d o d ał ws k azó wk ę, że Ob i-Wan „wid y wał s ię z czło n k iem Sen atu ”, wzb u d zając zazd ro ś ć w An ak in ie o Pad mé. Gd y An ak in zo s taje p rzy wró co n y d o ży cia w s wo im k o s tiu mie Vad era p o trag iczn y m p o jed y n k u z Ob i-Wan em, p y ta Palp atin e’a o Pad mé i d o s taje o d p o wied ź, że zo s tała zab ita p rzez J ed i (w filmie s ły s zy my : „ch y b a w zło ś ci ją zab iłeś ”, co n ap ełn ia Vad era u czu ciem ws trętu d o s ameg o s ieb ie zamias t n ien awiś cią d o J ed i). Do p o czątk u czerwca Lu cas miał g o to wy d ru g i s zk ic s cen ariu s za. Do k o ń ca mies iąca, 4 d n i p rzed ro zp o częciem zd jęć w Au s tralii, u k o ń czo n y zo s tał zwięzły

trzeci s zk ic. Po n o wn ie zd jęcia zak o ń czy ły s ię we wrześ n iu ; ty m razem g o d n y u wag i b y ł b rak ch o ćb y jed n eg o u jęcia n a p lan ie zewn ętrzn y m – ws zy s tk ie u jęcia k ręco n o n a tle zielo n eg o ek ran u . Zg o d n ie z s u g es tią Co p p o li i p o d n acis k iem M cCallu ma Lu cas zatru d n ił tren era ak to rs twa i d ialo g ó w Ch ris a Neila, k tó rzy p rzy p ad k o wo b y ł ró wn ież s y n em s zwag ra Co p p o li. Natalie Po rtman b y ła n im zach wy co n a, jed n ak n ies tety wy jątk o wo tru d n o p raco wało s ię z n ią n a p lan ie; n iek tó rzy z czło n k ó w ek ip y twierd zili, że p rzez n ią częś ć ak to rek g rający ch jej d wó rk i, w ty m Keira Kn ig h tley (w Mrocznym widmie d wu n as to letn ia), p łak ały w p o p rzed n ich p req u elach , rzek o mo z p o wo d u zb ro d n i o d ezwan ia s ię d o n iej b ez p o zwo len ia. Zg o d n ie z wewn ętrzn y mi źró d łami Lu cas filmu wiele z jej k wes tii wy cięto z o s tatn ieg o filmu właś n ie z teg o p o wo d u . Niewiele miała tam d o ro b o ty p o za ch o d zen iem b o s o i b y ciem w ciąży z b liźn iętami Sk y walk er. Lu cas o wi p o zo s tawała jes zcze jed n a p o s tać d o

wciś n ięcia d o

ek ip y

po

ro zp o częciu zd jęć. Ch o ć miał p o jawić s ię n a ek ran ie n a zaled wie k ilk a s ek u n d p o d czas s cen y w o p erze, w k tó rej Palp atin e zwo d zi An ak in a n a Ciemn ą Stro n ę M o cy , i n ig d y n ie p o jawił s ię w żad n y m z d o ty ch czas o wy ch filmó w, ten b o h ater b y ł k lu czo wy d la całej s ześ cio częś cio wej s ag i. By ł n im Baro n Pap an o id a, b łęk itn o s k ó ry d ramatu rg , k tó ry zg o d n ie z Wo o k ieep ed ią zb u d o wał imp eriu m ro zry wk o we n a ro d zin n ej p lan ecie i lu b ił s wo ją p rzes zło ś ć u trzy my wać w tajemn icy . Ak to r, k tó rzy s ię w n ieg o wcielił, n aleg ał, ab y jeg o có rk a Katie ró wn ież zn alazła s ię w u jęciu . Nazwis k o ak to ra: Geo rg e Lu cas . Os tateczn e p o p rawk i zo s tały n an ies io n e n a etap ie p o s tp ro d u k cji. Po d o k o n an iu ws tęp n eg o mo n tażu filmu wielu p raco wn ik ó w ILM czu ło , że An ak in o wi b rak o wało p o wo d ó w, ab y zwró cić s ię k u Ciemn ej Stro n ie M o cy . Lu cas zo rg an izo wał p o k azy d la Co p p o li i Sp ielb erg a: „Stev en p o twierd ził, że n iemal ws zy s tk o b y ło w p o rząd k u ” – p o wied ział 3 0 . Ale im d alej p o s u wał s ię mo n taż, ty m częś ciej Lu cas zmien iał zd an ie. Do d ał k o lejn ą wizję Pad mé u mierającej p rzy p o ro d zie, u p ewn iając p u b liczn o ś ć, że to b y ł p o wó d d ecy zji An ak in a. Pierwo tn ie An ak in o calił Palp atin e’a p rzed mieczem ś wietln y m M ace Win d u i s am zab ił J ed i, p o n ieważ wierzy ł w s p is ek p rzeciwk o k an clerzo wi. Ch ris ten s en i M cDiarmid zo s tali wezwan i p o raz o s tatn i, ab y d o p recy zo wać s wo je d ialo g i: teraz An ak in zab ił Win d u , g d y ż Palp atin e u p ierał s ię, że wie, jak o calić Pad mé. I to jes t s zo k u jący m o d k ry ciem Częś ci III, o d p o wied n ik iem p o d s tęp u Wo jen Klo n ó w: An ak in s taje s ię Darth em Vad erem z p o wo d u s amo lu b n ej miło ś ci. Ch ciał mieć p rzy s o b ie żo n ę za ws zelk ą cen ę. Lu cas p o ró wn ał rezu ltat d o Fausta. J ed n ak

fab u ła u leg ła p rzez to tak iemu zawik łan iu , że mu s iał zmag ać s ię z wielo ma „o s try mi zak rętami” n a d ro d ze d o o weg o cy ro g rafu Fau s ta 3 1 . Trafn y p rzy k ład : An ak in mó wi Win d u , że Palp atin e jes t Sith em i n ależy g o ares zto wać, a za ch wilę p o s tan awia g o zab ić. Po k o lejn y ch k ilk u min u tach An ak in jes t p as o wan y n a Sith a i d ek laru je, że zab ije ws zy s tk ich J ed i. M ija k o lejn y ch k ilk a min u t i mo rd u je d zieci w Świąty n i J ed i, czeg o n ie wid zimy n a ek ran ie. To o s tateczn ie p o zo s taje ch y b a n ajb ard ziej tajemn iczą d ecy zją w całej try lo g ii p req u eli. Dłu g a p rzemian a Vad era i jeg o p rzejś cie n a Ciemn ą Stro n ę miała b y ć h is to rią, jak ą Lu cas zaws ze ch ciał o p o wied zieć. Fan i n ieg d y ś p rzy p u s zczali, że ten u p ad ek zo s tan ie ro zciąg n ięty n a trzy filmy . Os tateczn ie o d b y wa s ię o n w mn iej n iż d zies ięciu p o g matwan y ch min u tach . Ws zy s tk im w ILM wy d awało

s ię, że cało ś ć Gwiezdnych Wojen

p o d d awan o

p o p rawk o m i liftin g o wi – n ie ty lk o Częś ć III, ale teraz n o wą, k o mp letn ą s ek s talo g ię. Lu cas p rzy g o to wy wał s ię d o wy d an ia o ry g in aln ej try lo g ii n a DVD, o czy wiś cie w wers ji Ed y cji Sp ecjaln y ch , ch o ć miały u tracić tę n azwę. M iały o d teraz n azy wać s ię p o p ro s tu Gwiezdne Wojny – Część IV, V, VI – z s etk ami d o d atk o wy ch s cen w wers ji p o p rawio n ej lu b p rzero b io n ej. Stało s ię jas n e, że Gwiezdne Wojny n ie b y ły d la Lu cas a d o k u men tem h is to ry czn y m. By ły s amo ch o d em wy ś cig o wy m, k tó ry trzeb a b y ło n ieu s tan n ie tu n ig o wać i malo wać. To s amo d ziało s ię z THX 1138: Lu cas wy p u ś cił s p ecjaln ą ed y cję s wo jeg o p ierws zeg o filmu w 2 0 0 4 ro k u , n a ty d zień p rzed p ierws zy m zes tawem p u d ełk o wy m Gwiezdnych Wojen. Wch o d ziły d o n iej całk o wicie n o we cy fro we d o d atk i, tak ie jak mas zy n a p o mag ająca THX mas tu rb o wać s ię p rzed h o lo g ramem i zmu to wan e małp y , atak u jące p ro tag o n is tę tu ż p rzed jeg o fin ało wą u cieczk ą. Do teg o czas u Lu cas miał n a s wo je ro zk azy b ezp reced en s o we g ro n o cy fro wy ch arty s tó w, n a ty le b ieg ły ch w s wo jej s ztu ce, b y s p ełn ić ws zy s tk ie jeg o żąd an ia, w ty m tru d n e zad an ie tran s p o zy cji ru ch ó w warg ak to ró w z jed n eg o u jęcia n a d ru g ie. Un iwers u m Gwiezdnych Wojen – a p rzy n ajmn iej ta jeg o częś ć, k tó ra p o jawiła s ię n a ek ran ie – p o d d awała s ię man ip u lacji jej twó rcy . Prawd o p o d o b n ie ju ż n ig d y n ie b ęd zie miał s zan s y p raco wać z tak wielk ą liczb ą arty s tó w i ak to ró w zak o n trak to wan y ch n a s cen y d o d atk o we. Zas tąp ił ak to ra Seb as tian a Sh aw jak o d u ch a M o cy An ak in a Sk y walk era n a k o ń cu Powrotu Jedi Hay d en em Ch ris ten s en em. Pro jek tan t d źwięk u M atth ew Wo o d d o d ał s wó j p o d o b n y d o J ar J ar Bin k s a g ło s d o o s tatn ieg o s ły s zaln eg o d ialo g u w całej s erii, n o wej s cen y ś więto wan ia n a Nab o o : „M y s ą wo ln i!”.

Ró wn ie d o b rze mo g ły to b y ć s ło wa s ameg o „Stwó rcy ”. Sag a wres zcie d o b ieg ła k o ń ca. Lu cas s p rawił, że o b awy fan ó w s tały s ię b ezp o d s tawn e, zmien ił s ię z milio n era w miliard era. Po b ił rek o rd y , o s iąg n ął k amien ie milo we, u d o wo d n ił ws zy s tk o , co ch ciał u d o wo d n ić z k in em cy fro wy m. Hamo wan y p rzez n iezd o ln o ś ć d o p is an ia d ialo g ó w, zd ecy d o wał s ię n ie n acis k ać, a w czas ie p ro ces u two rzen ia zab rał Gwiezdne Wojny z p o wro tem d o ich tan d etn y ch k o rzen i, s ięg ający ch czas ó w Flas h a Go rd o n a. Zak o ń czy ł i d o p raco wał d wu n as to g o d zin n ą s ag ę tak , jak u zn ał to za s to s o wn e, wp is u jąc w n ią ed u k acy jn ą lek cję o k ru ch o ś ci d emo k racji i cierp ien iu , jak ie p ły n ie z p rzy wiązan ia. Teraz p rzy s zła p o ra, ab y „Stwó rca” p o wied ział n ajb ard ziej tward o g ło wy m fan o m co ś , czeg o n iek tó rzy z n ich mo g li o czek iwać, a czy m mo g li b y ć zs zo k o wan i: n ie b ęd zie więcej filmó w. Lu cas p rzek azał tę wiad o mo ś ć n a k o n wen cie Star Wars Celeb ratio n , o d b y wający m s ię co trzy lata, a p o raz p ierws zy n a Celeb ratio n III w In d ian ap o lis w k wietn iu 2 0 0 5 ro k u , tu ż p rzed p remierą Zemsty Sithów. Po d czas s es ji p y tań i o d p o wied zi zap y tan o g o , czy p ewn eg o d n ia p o jawi s ię Częś ć VII, trak tu jąca ty m razem o wy d arzen iach p o Powrocie Jedi. W k o ń cu Dale Po llo ck p is ał, że wid ział s zk ice s cen ariu s za d la Częś ci VII– IX, ale k azan o mu trzy mać ich treś ć w tajemn icy . Po llo ck n awet d ziś n ie wy p o wiad a s ię n a ten temat, p o za ty m, że ws p o min a ek s cy tację, jak iej d o zn ał n a ich wid o k , my ś ląc, że b y ły b y n a ich p o d s tawie n ajws p an ials ze filmy w d ziejach – ale z teg o , co wiemy , żad en ze „s zk icó w” n ie zawierał więcej n iż k ilk a zd ań . Wy d aje s ię, że o d p o wied ź Lu cas a wy o lb rzy mio n o . „Stwó rca” o ś wiad czy ł: J eś li mam b y ć z wami całk o wicie s zczery , n ig d y n awet n ie my ś lałem o n iczy m, co mo g ło b y s ię wy d arzy ć p o Częś ci VI. To h is to ria Darth a Vad era. Ro zp o czy n a s ię o d jeg o d zieciń s twa i k o ń czy wraz ze ś miercią. Po zo s tałe k s iążk i i cała res zta id ą włas n y mi d ro g ami, ale ja n ig d y właś ciwie n ie ro zważałem ro zwijan ia tej k o n k retn ej h is to rii d alej 3 2 . J eg o k o lejn a o d p o wied ź n a tej s amej s es ji wy d awała s ię n iemalże b łag ać fan ó w o to , b y n ie żąd ali o d n ieg o więcej: Gwiezdne Wojny s ą czy mś , z czeg o mo żn a czerp ać p rzy jemn o ś ć, z czeg o mo żn a p rzejąć to , co s ię u d a, b y p o mo g ło wam w ży ciu . Ale n ie p o zwó lcie im ty m ży ciem zawład n ąć. Wiecie, to właś n ie mó wią o trek k erach . Gwiezdne Wojny teg o n ie ro b ią. On e mają d ać imp u ls d o zmian w was zy m ży ciu . Przy jmijcie to wy zwan ie, o p u ś ćcie farmę wilg o ci s wo jeg o wu ja, wy ru s zcie w ś wiat i o calcie

g alak ty k ę. Szy b k o miało s ię jed n ak o k azać, że an i Lu cas , an i fan i n ie s k o ń czy li jes zcze z Gwiezdnymi Wojnami.

1 S.F. Gets Tough on Popular Laser Pointers, „San Fran cis co Ch ro n icle”, 1 9 maja 1 9 9 9 . 2 J . Ko s man , Inspired Phantom Menace Soundtrack Recalls Movie Moments, „San Fran cis co Ch ro n icle”, 1 9 maja 1 9 9 9 . 3 D.C. Ro b erts o n , Brick by Brick: How Lego Rewrote the Rules of Innovation and Conquered the Global Toy Industry, New Yo rk : Cro wn Bu s in es s , 2 0 1 3 , s . 3 9 . 4 S. San s weet, Star Wars: 1,000 Collectibles, Harry N. Ab rams , 2 0 0 9 , s . 1 7 . 5 P. Trav ers , Star Wars, Episode I: The Phantom Menace, „Ro llin g Sto n e” 1 9 maja 1 9 9 9 . 6 R. Eb ert, Star Wars, Episode I: The Phantom Menace, „Ch icag o Su n -Times ”, 1 7 maja 1 9 9 9 . 7 No tk a p ras o wa, Gallu p , 2 5 czerwca 1 9 9 9 , h ttp ://www.g allu p .co m/p o ll/3 7 5 7 /p u b lic-g iv es -lates t-s tar-wars -in s tallmen tp o s itiv e-rav e-rev iews .as p x . 8 Cab le-Satellite Pu b lic Affairs Netwo rk – to amery k ań s k a s ieć telewizy jn a d ziałająca n a zas ad zie o rg an izacji n o n p ro fit, k tó ra emitu je tran s mis je z p o s ied zeń rząd o wy ch i wiele p ro g ramó w związan y ch z wy d arzen iami p u b liczn y mi. C-SPAN jes t n azy wan a „o k n em n a p o lity k ę Was zy n g to n u ” i u ważan a za u ży teczn e źró d ło in fo rmacji d la d zien n ik arzy , b izn es u , b ad aczy i u rzęd n ik ó w p ań s two wy ch , a tak że o b y wateli zain teres o wan y ch p o lity k ą ze wzg lęd u n a jej b ezs tro n n e relacje z wy d arzeń p o lity czn y ch [p rzy p . tłu m.]. 9 E. M itch ell, PBS News h o u r, 1 9 maja 1 9 9 9 . 1 0 „Star Wars In s id er” 1 9 9 9 , n r 4 5 (s ierp ień /wrzes ień ), s . 6 3 . 1 1 J . Du n can , „Star Wars” Mythmaking…, op. cit., s . 1 3 . 1 2 M . Hearn , The Cinema of George Lucas, op. cit., s . 2 1 6 . 1 3 Wy p is y ze s zk icu s cen ariu s za n a h ttp ://s tarwarz.co m/s tark iller/ep is o d eii. 1 4 J . Du n can , „Star Wars” Mythmaking…, op. cit., s . 8 9 . 1 5 L. Irwin , „Attack of the Clones” Attacked, Ho lly wo o d .co m, 8 s ierp n ia 2 0 0 1 , h ttp ://www.h o lly wo o d .co m/n ews /b rief/4 7 3 2 3 8 /attack -o f-th e-clo n es -attack ed . 1 6 G. Lu cas , Gwiezdne Wojny, Część III: Zemsta Sithów, k o men tarz DVD, 2 0 th Cen tu ry Fo x , 2005. 1 7 „Star Wars In s id er” 2 0 0 0 , n r 4 8 (lu ty /marzec), s . 1 1 . 1 8 Sky’s the Limit, op. cit. 1 9 M . Atk in s o n , Reproductive Rites, „Th e Villag e Vo ice”, 1 4 maja 2 0 0 2 . 2 0 Timo th y Zah n , wy wiad au to ra, 1 6 s ierp n ia 2 0 1 3 . 2 1 „Wired ”, s ierp ień 2 0 0 8 .

2 2 Lelan d Ch ee n a Star Wars Celeb ratio n Eu ro p e II, 2 6 lip ca 2 0 1 3 . 2 3 G. Dretzk a, Lucas Strikes Back: „Star Wars” Creator Defends Jar Jar and Says Plot Rules His Universe, „San Fran cis co Ch ro n icle”, 1 3 maja 2 0 0 2 . 2 4 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars: Revenge of the Sith”, New Yo rk : Del Rey , 2 0 0 5 , s . 31. 2 5 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars: Revenge of the Sith”, op. cit., s . 3 6 . 2 6 M . Hearn , The Cinema of George Lucas, op. cit., s . 2 4 0 . 2 7 J . Cag le, Yoda Strikes Back!, „Th e Time”, 2 9 k wietn ia 2 0 0 2 . 2 8 Sith Invites Bush Comparisons, „As s o ciated Pres s ”, 1 6 maja 2 0 0 5 . 2 9 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars: Revenge of the Sith”, op. cit., s . 4 7 . 3 0 Ibidem, s . 1 8 8 . 3 1 Ibidem, s . 2 0 4 . 3 2 G. Lu cas n a Star Wars Celeb ratio n III, 2 6 k wietn ia 2 0 0 5 .

XXIV TWORZENIE POSTACI Zg o d n ie

z p rzek o n an iem n ajb ard ziej zd ek laro wan y ch h ard k o ro wy ch fan ó w s tary s lo g an Ken n era: „Gwiezdne Wojny s ą wieczn e” s tan o wi wy zn an ie wiary . M o żn a ich u s ły s zeć wy p o wiad ający ch je n iemal ró wn ie częs to , jak n ieco b ard ziej ck liwe mo tto : „Gwiezdne Wojny zb liżają lu d zi”. Cała en erg ia, k tó rą fan i wn o s zą d o fran czy zy , n iek o n ieczn ie zo s taje p rzeło żo n a n a wy p ro wad zk ę ze s wo ich metafo ry czn y ch farm wilg o ci z Tato o in e, tak jak wid ział to Lu cas . J eś li właś n ie tej metafo ry p o s zu k u jecie, mo żn a p o wied zieć, że two rzą ro d zaj k o łch o zu farm wilg o ci, p rzen o s zą s ię d o s wo ich d o mo wy ch ś cig aczy i zaczy n ają majs terk o wan ie n ad p ro jek tami g arażo wy mi. Gro mad zą s ię w in tern ecie zależn ie o d n atu ry ty ch p ro jek tó w. Czy w ten s p o s ó b ratu ją ws zech ś wiat? Nie w ś cis ły m zn aczen iu teg o s ło wa. Ale z p ewn o ś cią two rzą ws p ó ln o tę. Wid zieliś my ju ż, jak Alb in J o h n s o n i Leg io n 5 0 1 s two rzy li z n iczeg o ws p ó ln o tę k o s miczn y ch żo łn ierzy . Na jej ru b ieżach n aro d ziły s ię ws p ó ln o ty p o ś więco n e jed y n y m d wó m p o s tacio m, k tó re p o jawiają s ię we ws zy s tk ich s ześ ciu filmach : R2 D2 i C-3 PO. Tru d n o zg ad y wać, k tó ra z n ich cies zy s ię więk s zą p o p u larn o ś cią, ale ich fan i o s iąg n ęli d ziwn y ro d zaj s y mb io zy z Lu cas filmem. Weźmy ch o ćb y h is to rię Ch ris a Bartletta, s ztu rmo wca z 5 0 1 , k tó ry w 2 0 0 1 ro k u p o s tan o wił, że ch ce zb u d o wać wiern y ek ran o wy m wers jo m k o s tiu m Th reep io 1 . To b y ło wy zwan ie zn aczn ie b ard ziej s k o mp lik o wan e n iż realis ty czn y Vad er, Bo b a Fett czy s ztu rmo wiec. Nik t s p o za Lu cas filmu n ie d o k o n ał wcześ n iej czeg o ś tak ieg o . Bartlett b y ł jed n ak zd etermin o wan y : b y ł d o ś ć s zczu p ły , d o ś ć n ieu d o ln y i d o ch o lery – mó g ł b y ć Th reep io . Zd o b y ł s tary k o s tiu m z Dis n ey lan d u z 1 9 9 7 ro k u , ale o k azał s ię za d u ży , zwłas zcza h ełm. Po p ro s tu Ch ris n ie wy g ląd ał w n im jak u k o ch an y p rzez ws zy s tk ich d ro id p ro to k o larn y . Bartlett p raco wał z k o lek cjo n erami, k tó rzy d y s p o n o wali p o s ąg ami Th reep io w ro zmiarach rzeczy wis ty ch , o raz zn ajo my m ze s k lep u z włó k n em s zk lan y m. Z b ieg iem lat u d ało im s ię s two rzy ć co ś n a k s ztałt p o two ra Fran k es tein a, k tó ry o s tateczn ie zaczął p o wo li p rzy p o min ać Th reep io . Niezwy k le s zczu p ły Bartlett b y ł id ealn ą o s o b ą d o tej ro li. M iał mik ro fo n i wzmacn iacz zain s talo wan y w k o s tiu mie,

a w s amo ch o d zie w d ro d ze d o p racy o d twarzał s o b ie o ry g in aln ą try lo g ię, p racu jąc n ad g ło s em Th reep io . „Zaws ze wy d awało mi s ię, że fajn ie b y ło b y , g d y b y k to ś z Lu cas filmu zo b aczy ł ten k o s tiu m i mo że ch ciał g o d o czeg o ś wy k o rzy s tać” – wy zn ał Bartlett. To marzen ie ziś ciło s ię d o p iero wted y , g d y wy s łał zd jęcie k o s tiu mu – zaled wie p o malo wan eg o zło tą farb ą w s p ray u , jes zcze n iep o k ry teg o ch ro mem – zn ajo memu z Lu cas film Licen s in g . Trzy mies iące p ó źn iej wy s łał k o s tiu m d o wy k o n u jąceg o u s łu g ę ch ro mo wan ia s k lep u w p o łu d n io wej Kalifo rn ii, a teg o s ameg o d n ia o d eb rał telefo n o d d y wizji g ier k o mp u tero wy ch Lu cas Arts , k tó ra p ro s iła o p o ży czen ie k o s tiu mu . „Nie macie s ami z p iętn as tu tak ich k o s tiu mó w?” – zap y tał z n ied o wierzan iem. „M amy cztery ” – o d p o wied zieli. „I ws zy s tk ie s ą w mu zeu m”. Sk lep w Kalifo rn ii o trzy mał telefo n , ab y p rzy s p ies zy ć p ro ces ch ro mo wan ia z p ięciu ty g o d n i d o jed n eg o – o to p o tęg a mark i Lu cas film. Ty d zień p ó źn iej Bartlett s ied ział ju ż w s amo lo cie d o San Fran cis co , g d zie zło ży ł k o s tiu m w p o k o ju k o n feren cy jn y m w k waterze g łó wn ej Lu cas filmu . Po trzech g o d zin ach , zu p ełn ie n ieo czek iwan ie, zn alazł s ię w s amo lo cie d o Sy d n ey . Wy g ło s ił tam raczej o s ch łą i tech n iczn ą p rzemo wę n a temat g ry k o mp u tero wej Star Wars Galaxies w p ełn y ch reg aliach Th reep io . Bartlett d o s tał czek i b ilet d o Au s tralii, a Lu cas – p rzek az mark etin g o wy d o s tarczo n y p rzez n ajlep s zy ro d zaj p o czty fan o ws k iej. „J eś li p rzemo wę wy g łas załb y czło wiek , s traciło b y s ię p o ło wę p u b liczn o ś ci” – twierd ził Bartlett. „Ale jeś li wid ziało s ię, że ro b ił to Th reep io , lu d zie s łu ch ali”. Bartlett s tał s ię o d

tamtej p o ry

o ficjaln y m Th reep io , wy s tęp u jący m n a

wy d arzen iach Lu cas filmu ; o b ecn ie n ależy d o Screen Acto rs Gu ild , o trzy mał n awet p rzes zk o len ie o d s ameg o An th o n y ’eg o Dan iels a. Wy s tęp o wał w p ro g ramach Dis n ey Ch an n el, rek lamach To y o ty i M cDo n ald ’s , wręczał n ag ro d ę Samu elo wi L. J ack s o n o wi n a k an ale AM C, a w p aźd ziern ik u 2 0 0 9 ro k u p o jawił s ię w Biały m Do mu , ab y wziąć u d ział w trad y cy jn ej h allo ween o wej zab awie „cu k ierek alb o p s ik u s ”. Po wło żen iu k o s tiu mu w p iwn icy Zach o d n ieg o Sk rzy d ła Bartlett i o ficjaln y Ch ewb acca Lu cas filmu p o jech ali cias n ą win d ą n a d ru g ie p iętro . Win d a zatrzy mała s ię n a p ierws zy m, d rzwi o two rzy ły s ię, a p rezy d en t Stan ó w Zjed n o czo n y ch zap y tał: – M o g ę ws iąś ć z wami? – Dzień d o b ry – p o wied ział Bartlett d o s k o n ale wy mo d u lo wan y m g ło s em d zięk i s wo jemu wzmacn iaczo wi. – J es tem s ię C-3 PO, k o n tak ty lu d zie– ro b o ty . – Ran y ! Wy g ląd acie fan tas ty czn ie – o d p o wied ział Ob ama z s zero k im u ś miech em.

– Có ż – Bartlett p o wied ział d o Ch ewb ack i s ło wami, k tó re p rzy wo d zą n a my ś l k wes tię Th reep io , wy p o wied zian ą p o p ierws zy m s p o tk an iu z Lan d o . – Wy d aje s ię p rzy jazn y . Ob ama p rzed s tawił n as tęp n ie „Th reep io ” M ich elle i d ziecio m. Ok azało s ię, że p ierws za d ama p ro s iła k o n k retn ie o teg o d ro id a. Bartlett ro zejrzał s ię i zau waży ł, że s ek retarz p ras o wy Ob amy , Ro b ert Gib b s , b y ł p rzeb ran y za Darth a Vad era, a jeg o s y n za Bo b ę Fetta. Po n o wn ie o b s es ja Gwiezdnych Wojen zn alazła d ro g ę d o n ajp o tężn iejs zeg o g ab in etu ś wiata. Bartlett led wie mo że wy trzy mać g o d zin ę w s wo im k o s tiu mie. Po ru s zan ie s ię w p o mies zczen iu b ez p rzeg rzan ia s ię jes t wy zwan iem, a d ieta s u p ermo d elk i – k o n ieczn o ś cią. To ta p o s tać n ajb ard ziej wy mag a zach o wan ia fo rmy . M u s zę s ch u d n ąć 4 ,5 k g międ zy ś więtami Bo żeg o Naro d zen ia a mo im k o lejn y m wy d arzen iem w Lu cas filmie. Nie wo ln o mi mieć o p o n k i, b o właś n ie tam ją wid ać, n a ś ro d k u . Przewo d y zaczy n ają s ię wy b rzu s zać. Bartlett twierd zi jed n ak , że warto s ię p o ś więcić d la tej „ch wilo wej mag iczn ej in terak cji”. In n a g ru p a miło ś n ik ó w d ro id ó w jes t jes zcze b ard ziej s k ro mn a i wy trwała o d Bartletta i jeg o zamas k o wan y ch k o leg ó w z Leg io n u 5 0 1 . Po d o b n ie jak Lu cas , p referu ją zak u lis o we ży cie. Z teg o p o wo d u , a tak że z p o wo d u wy b o ru p o s taci (o raz ze wzg lęd u n a to , że n ig d y n ie zap rzes tali majs terk o wan ia), wy d ają s ię g ałęzią fan d o mu n ajb liżs zą s ercu „Stwó rcy ”, co mo że p o mó c wy jaś n ić, d laczeg o to o n i b y li p ierws zy mi fan ami Gwiezdnych Wojen, fak ty czn ie zaan g ażo wan y mi d o p racy za k u lis ami jed n eg o z filmó w. M am o czy wiś cie n a my ś li R2 Bu ild ers Clu b 2 . W wars ztacie w mieś cie American Can y o n w s tan ie Kalifo rn ia Ch ris J ames p o k azu je mi id ealn ie o d wzo ro wan ą rep lik ę R2 -D2 , k tó rej zb u d o wan ie zajęło mu 1 0 lat. „Niemal w cało ś ci s k ład a s ię z alu min iu m” – mó wi, a d ro id wy d awał lo s o we, k ró tk ie s y g n ały d źwięk o we. „Tak , Arto o ” – o d p o wiad a J ames z ro ztarg n ien iem, jak b y mó wił d o d o mo weg o zwierzak a. Ten p o ch o d zący z Walii k o n s tru k to r d ro id a ma n iewiele p o n ad 1 ,6 0 cm wzro s tu , b ły s zczące o czy s p o g ląd ające zza o k u laró w, wes o ły u ś miech i d łu g ą, p o s trzęp io n ą b ro d ę, k tó ra o p ad a mu n a p ierś . Gd y b y Arto o p rzy b rał p o s tać lu d zk ą, b y ć mo że wy g ląd ałb y tro ch ę jak o n .

Owo c p racy J ames a jes t ró wn ie s zczeg ó ło wy i d o p raco wan y , jak k ażd a z wers ji filmo wy ch Lu cas filmu . J ed y n a ró żn ica p o leg a n a ty m, że wraz ze s wo imi k o leg ami p o s u n ął s ię n a ty le d alek o , b y zid en ty fik o wać k ażd y zak amarek . „Nazy wamy je « o two rami n a mo n ety » ” – mó wi J ames , ws k azu jąc n a wąs k ie s zp ary z b o k u d ro id a, a więk s zy o twó r n a d o le jed n o s tk i to „zwro t res zty ”. Zwężająca s ię n a d o le częś ć to „s p ó d n ica” i „o s ło n a s iln ik a o d rzu to weg o ”. No g i wy p o s ażo n o w s iln ik i wó zk ó w in walid zk ich , p o d łączo n e d o d wu n as to wo lto wy ch b aterii. „Więk s zo ś ć d ro id ó w d ziała n a b ateriach 1 2 V, p o d o b n ie jak s amo ch o d y ” – o p o wiad ał J ames . Dzięk i tak d u żej mo cy tak ie d ro id y jak jeg o Arto o s ą n iezwy k le wy trzy małe: „M o że p raco wać n awet d o d zies ięciu g o d zin , zależn ie o d teg o , jak d u żo s ię p o ru s za”. M etafo ra s amo ch o d o wa jes t wy jątk o wo trafio n a, b io rąc p o d u wag ę rep u tację k o n s tru k to ra n a Plan ecie Gwiezdnych Wojen. Bo n n ie Bu rto n , b y ła men ed żer s o cial med ia w Lu cas filmie, n azy wa d ro id y Arto o s amo ch o d ami ty p u „mu s cle car” fan d o mu . „Ciąg le s ię p s u ją, zu p ełn ie jak au ta « mu s cle car» ” – twierd zi 3 . A wie, co mó wi: jak o o g ro mn a fan k a Arto o w trak cie Celeb ratio n V w 2 0 1 0 ro k u zaaran żo wała ś lu b , n a k tó ry m o n a b y ła p an n ą mło d ą, a n iewielk i d ro id – p an em mło d y m. Darth Vad er b y ł ich d ru żb ą, a Darth M au l u d zielał b ło g o s ławień s twa. M au l p y tał ją, czy p rzy s ięg a: „czerp ać n ien atu raln ą d u mę ze związk u w czas ach p ełn ej mo cy b aterii, a tak że w czas ach lu źn y ch p rzewo d ó w i awarii as tro mech an iczn y ch ”. Po d o b n ie jak k o n s tru k to rzy R2 o d p o wied ziała, że tak 4 . Fan o ws k ie rep lik i Arto o o d d awn a s ą zn aczn ie b ard ziej realis ty czn e n iż wers je Lu cas filmu . Dro id J ames a p o trafi wy k o n ać p ełn y o b ró t g ło wą, czeg o filmo wy n ig d y n ie d o k o n ał. J ames zd ejmu je k o p u łę, ab y p o k azać mi n ak ład k ę o b ro to wą wewn ątrz, zamo n to wan ą n a ło ży s k ach k u lk o wy ch , o raz p ierś cień ś lizg o wy , k tó ry zap o b ieg a s p lątan iu włó k ien o p ty czn y ch w g ło wie Arto o . Dźwięk i zd ek ap ito wan eg o d ro id a wy d ają s ię s mu tn e. Ko p u ła wraca n a s wo je miejs ce, a lek cja an ato mii d ro id a jes t k o n ty n u o wan a. Ten Arto o miał d o n ied awn a p ery s k o p , k tó ry wy s u wał s ię z k o p u ły , ale p ewien d zieciak o d łamał g o p o d czas M ak er Faire („ry zy k o zawo d o we” – J ames wzru s za ramio n ami, n ap rawił g o k ilk a mies ięcy p o n as zy m s p o tk an iu ). Głó wn y m o k iem d ro id a jes t „o k o rad aru ”, a czerwo n e i n ieb ies k ie ś wiatełk a p o n iżej to ws k aźn ik i s tan u p ro ces u . M ig ające k o lo ro we ś wiatełk a n o s zą n azwę „fu n k cji my ś lo wy ch ”. Trzy d y s ze u g ó ry , k tó re w p rzy p ad k u mo d elu Arto o z 1 9 7 6 ro k u b y ły b ak elito wy mi lamp k ami d o czy tan ia ze s tary ch s amo lo tó w, n azwan o h o lo p ro jek to rami jed n o s tk i, w s k ró cie HP. Ko n s tru k to rzy wy my ś lili wiele n azw, k tó re o d tamteg o czas u zo s tały włączo n e d o

o ficjaln ej literatu ry Lu cas filmu . „Ch ces z zo b aczy ć jeg o h o lo g ram?” – p y ta J ames . Kiwam g ło wą: o czy wiś cie. J ames p rzełącza p rzy cis k n a mały m p ilo cie – zaawan s o wan e, wy k o n an e n a in d y wid u aln e zlecen ie u rząd zen ie zd aln ie s tero wan e, k tó re k o n s tru k to r wy d ru k o wał n a d ru k arce 3 D – u k ry ty m w s wo jej k ies zen i. Po k ry wa z b o k u d ro id a o twiera s ię, a z n iej wy s u wa s ię an ten a s amo ch o d o wa z u n ik aln ą, p rzezro czy s tą fig u rk ą Ks ieżn iczk i Lei, d y n d ającą n a k o ń cu . Arto o o d twarza jej wiad o mo ś ć: „Po mó ż mi, Ob i-Wan Ken o b i. J es teś mo ją jed y n ą n ad zieją”. Po my s ł z h o lo g ramem p o d rzu ciła J ames o wi żo n a, Tammy , i p o czątk o wo g o o d rzu cił. „Teraz zarab iam n a ty m czy mś więcej n iż n a całej res zcie” – wy zn ał. R2 Bu ild ers Clu b p o ws tał w 1 9 9 9 ro k u , mn iej więcej w czas ie p remiery Częś ci I. Zało ży cielem b y ł Au s traliczy k , Dav e Ev erett. Klu b wy ró s ł z n iewielk iej g ru p y k o n s tru k to ró w zrzes zo n y ch n a p o p u larn ej s tro n ie o n azwie Rep lica Pro p Fo ru m. W p rzeciwień s twie d o k lu b u h ack ers p ace, k tó ry Ev erett p ro wad zi w Sy d n ey , tu taj n ie ma fizy czn ej s ied zib y – to g en eraln ie in tern eto wy k lu b in tro werty k ó w. Bu d o wn iczy R2 zrzes zają o b ecn ie p o n ad 1 3 ty s . czło n k ó w z całeg o ś wiata, zn aczn ie więcej n iż Leg io n 5 0 1 . Ale więk s zo ś ć n ie u k o ń czy ła jes zcze as tro mech a, jak o k reś la s ię ty p d ro id a Arto o . Zaled wie 1 2 0 0 czło n k ó w ak ty wn ie wy p o wiad a s ię n a fo ru m. Ws zy s tk o d lateg o , że b u d o wa Arto o jes t d la fan d o mu Gwiezdnych Wojen n iczy m zd o b y cie M o u n t Ev eres tu . Wy mag a n iezwy k łeg o p o ś więcen ia i lat p rak ty k i. I p o d o b n ie jak jes t ze zd o b y ciem s zczy tu – zn ajd u je s ię w zas ięg u ich mo żliwo ś ci. J ames p o ś więcił d ek ad ę n a zb u d o wan ie s wo jeg o as tro mech a, co n ie jes t n iczy m n iezwy k ły m, p o d o b n ie jak n ie jes t n iczy m wy jątk o wy m wto p ien ie w Arto o o k . 1 0 ty s . d o laró w (p o mó g ł fak t, że J ames jes t b y ły m in ży n ierem o p ro g ramo wan ia z Do lin y Krzemo wej, k tó ry p rzes zed ł n a emery tu rę z Hewlett-Pack ard w 2 0 1 2 ro k u , mając 4 2 lata). Najwięk s zy m wy zwan iem p o d czas b u d o wy as tro mech a jes t to , że s tan o wi o n p rawd ziwe „zró b to s am”. Nawet w Bu ild ers Clu b n ie ma fab ry k i mas o wo p ro d u k u jącej częś ci. „Teg o właś n ie lu d zie n ap rawd ę n ie ro zu mieją” – mó wi Gerard Farjard o , tech n ik z Gen eral M o to rs , k tó ry ws tąp ił d o k lu b u 1 2 lat temu i właś n ie ty le czas u zajęło mu s two rzen ie ws zy s tk ich częś ci d o s wo jeg o d ro id a. „J eś li k u p u jes z częś ci [o d in n y ch k o n s tru k to ró w] i p ró b u jes z je s k ład ać, n ie b ęd ą d ziałać. Zan im s ię o b ejrzy s z, b ęd zies z mu s iał k u p ić s zlifierk ę, żeb y d o p as o wać o two ry n a ś ru b y ”. Czło n k o wie k lu b u mo g ą zrzes zać s ię w s k lep ie z arty k u łami metalo wy mi, ab y zb u d o wać k o p u łę, n ajtru d n iejs zą częś ć d o s k o n s tru o wan ia, i tę, k tó ra z n ajwięk s zy m

p rawd o p o d o b ień s twem s to czy s ię z two jeg o s to łu wars ztato weg o i zaliczy k ilk a wg n ieceń (n a s zczęś cie wg n iecen ia i ry s y p o mag ają s two rzy ć p rawd ziweg o as tro mech a z Gwiezdnych Wojen. „Uży wan y Ws zech ś wiat” u d erza p o n o wn ie). Niek tó rzy z ty ch k o n s tru k to ró w zajmo wali s ię ty m s wo im h o b b y o d p rzy p ad k u d o p rzy p ad k u , jes zcze zan im p o ws tał Bu ild ers Clu b . J ames zb u d o wał s wo ją p ierws zą jed n o s tk ę Arto o z d rewn a, k arto n u i p las tik u o k o ło 1 9 9 7 ro k u . In n i two rzą as tro mech y z p las tik u lu b częś ci z ży wicy . Ev erett o p u b lik o wał d armo wą in s tru k cję, d zięk i k tó rej mo żes z zb u d o wać całeg o d ro id a b ez k o p u ły z k ilk u wars tw s ty ren u . Ko s zt: 5 0 0 d o laró w. Po malo wan y b ęd zie wy g ląd ał całk iem realis ty czn ie. Ale g d y ju ż zab rn ies z n a ty le d alek o , d laczeg o b y n ie zb u d o wać całeg o Arto o ? Przez lata k o n s tru k to rzy d ro id ó w zmag ali s ię z p ró b ami o d wzo ro wan ia s wo ich as tro mech ó w. Lu cas film n ie zak azy wał im p rac, ale n ie d o s tarczał im ró wn ież żad n y ch , p o za jed n y m, wzo rcó w. M u s ieli zg ad y wać wy miary , o p ierając s ię n a zd jęciach z p ro d u k cji i zrzu tach z ek ran u . J ed en z czło n k ó w k lu b u p o s zed ł n a wy s tawę Magic of Myth, b ęd ącą o wo cem ws p ó łp racy Lu cas filmu i In s ty tu tu Smith s o n ian , k tó ra jeźd ziła p o ś wiecie w latach 1 9 9 7 – 2 0 0 3 , z k amerą i ws k aźn ik ami las ero wy mi u mies zczo n y mi p o b o k ach , ab y d o k ład n ie zmierzy ć ro zmiar Arto o za s zk lan ą witry n ą. Nik t n ie ma więk s zej miło ś ci d la s wo jeg o d ro id a o d teg o d ziwak a. Ws zy s tk o zmien iło s ię w 2 0 0 2 ro k u , n a d ru g im k o n wen cie Star Wars Celeb ratio n – ty m s amy m, n a k tó ry m Leg io n 5 0 1 zap ewn iał o ch ro n ę i wy g rał u zn an ie Lu cas filmu . Do n Bies , mo d elarz z ILM , k tó ry o d p o wiad ał za arch iwu m firmo we, zab rał ze s o b ą n a k o n wen t jed n eg o z d wu n as tu Arto o . Nib y p rzy p ad k iem Bies zo s tawił g o n a n o c w p o k o ju Bu ild ers Clu b . Czło n k o wie p o ś p ies zy li z metrami k rawieck imi. „To b y ł p ierws zy raz, g d y mo g liś my d o tk n ąć o ficjaln ej jed n o s tk i Arto o ” – mó wi J ames . Klu b o wicze d o d ziś n azy wają ją Ub erd ro id em. Po zo s taje tajemn icą, n a jak i k o lo r p o malo wan o n ieb ies k ieg o Arto o . Wy d aje s ię, że łatwo b y ło to u s talić, ale mo żn a o d teg o o s zaleć: w filmach Arto o mien i s ię ró żn y mi o d cien iami b łęk itu , zależn ie o d s cen y . Farb a ma d ziwn ą p rzezro czy s to ś ć; n a n iek tó ry ch zd jęciach z p lan u d ro id wy d aje s ię n iemal fio leto wy . Wy g ląd a n a to , że k o n s tru k to rzy o ry g in aln y ch Arto o u ży li o ch ro n n eg o b arwn ik a b łęk itn eg o , k tó ry m p o k ry wa s ię p o ws zech n ie alu min iu m p rzed jeg o cięciem; b arwn ik ma b y ć w zamierzen iu czas o wy , a p o zo s tawio n y ciemn ieje, s tąd też my lące zmian y o d cien ia. Na p o trzeb y Częś ci II Bies p o mó g ł ILM wy my ś lić n o wy , trwały k o lo r d ro id a. Po n o wn ie n ie mó g ł o ficjaln ie p rzek azać g o b u d o wn iczy m. „Ale h ip o tety czn ie – p is ał n a fo ru m As tro mech – g d y b y m miał jak ieg o ś malo wać, właś n ie to b y m

zamó wił w Ho u s e o f Co lo u r”. Nas tęp n ie wy mien ił k o n k retn ą mies zan k ę o d cien i farb . Ko n s tru k to rzy n azwali p ro p o n o wan ą mies zan k ę „h ip o tety czn y m b łęk item”. J ak a o s o b a p o ś więca 1 0 lat s wo jeg o ży cia n a b u d o wan ie d ro id a? W s amy m Bay Area, zd an iem J ames a, d o k lu b u n ależą: ś p iewak o p ero wy , d en ty s ta i filo zo f. „Nik t z ty ch lu d zi n ie ma wy k s ztałcen ia mech an iczn eg o an i elek try czn eg o ” – twierd zi. „Ws zy s tk ich cech u je miło ś ć d o b u d o wan ia Arto o ”. Nie d ziwi fak t, że o g ro mn ą więk s zo ś ć s tan o wią mężczy źn i p o trzy d zies tce i p o czterd zies tce: d o s tateczn ie d o jrzali, b y p amiętać p remierę filmu , a tak że b y d ziś p o s iad ać d o m, n ajczęś ciej z g arażem (jed en z k o n s tru k to ró w s k ład ał s wo jeg o d ro id a n a s to le w jad aln i p rzez 6 mies ięcy , k u ro zg o ry czen iu żo n y ), a tak że d o s tateczn e d o ch o d y . Zab awa n ie p o leg a n a ty m, żeb y złap ać k ró liczk a, ale raczej, b y g o g o n ić. Gd y zap y tałem jed n eg o z k lu b o wiczó w, Gran ta M cKin n ey a, k ied y zamierza s k o ń czy ć s wo jeg o d ro id a, o d p o wied ział mi: „M am n ad zieję, że n ig d y ”. Zaws ze is tn ieje n o we wy zwan ie, n o wy s p o s ó b , ab y o zd o b ić s wo jeg o as tro mech a. Ob ecn ie Święty m Graalem Bu ild ers Clu b jes t co ś , co o k reś lają mian em „3 -2 -3 ”: u miejętn o ś ć d ro id a, b y p rzełączał s ię z p o ru s zan ia n a trzech n o g ach n a d wie, a p o tem zn ó w n a trzy , u trzy mu jąc tę s amą p ręd k o ś ć, z jak ą Arto o p o ru s za s ię n a filmach . Bez s wo jej trzeciej n o g i, jak o d k ry ła ze s mu tk iem ek ip a filmo wa, Arto o ma ten d en cję d o wy wro tek . Są in n e ro d zaje as tro mech ó w. M o żecie p amiętać R5 -D4 , czerwo n eg o d ro id a, k tó reg o Lu k e i wu jek Owen n ieo mal k u p ili o d J awó w, zan im p rzep alił mu s ię mo ty wato r. Bu d o wn iczy zn acząco p o s zerzy li ten rep ertu ar; jed en z czło n k ó w Leg io n u 5 0 1 , k tó ry p rzeb iera s ię za Darth a Vad era, zb u d o wał czarn eg o d ro id a s to jąceg o p o Ciemn ej Stro n ie M o cy . Gd y zało ży ciel Leg io n u , Alb in J o h n s o n , wy jawił, że jeg o có rk a Katie ch o ru je n a n o wo twó r mó zg u i p o p ro s iła o as tro mech a, ab y jej p iln o wał, R2 Bu ild ers Clu b p o łączy li s iły , żeb y g o zb u d o wać. W ten s p o s ó b p o ws tał R2 -KT, ró żo wy d ro id , k tó reg o Katie u jrzała i mo g ła p rzy tu lić w lip cu 2 0 1 0 ro k u . Zmarła mies iąc p ó źn iej. R2 -KT is tn ieje n ad al, d o fran czy zy d o łączy ł w jed n y m z o d cin k ó w s erialu telewizy jn eg o Wojna klonów. To jed n ak Arto o , o ry g in aln y as tro mech , p o ch łan ia n ajwięcej czas u i u wag i k lu b u . Gd y k o n s tru k to rzy p o k azu ją s wo je jed n o s tk i p u b liczn ie, n ietru d n o p rzewid zieć efek t. „Gd ziek o lwiek s ię p o jawi, s taje s ię celeb ry tą” – mó wi J ames o s wo im d ro id zie. „M o żes z mieć n ajlep s zeg o Vad era, Fetta alb o n awet Wo o k ieeg o , ale g d y wjeżd ża Arto o , ws zy s cy g ro mad zą s ię wo k ó ł n ieg o ”. Dlaczeg o tak s ię d zieje? Czemu , u lich a, jed n o o k i k o s z n a ś mieci p rzy k u wa n as zą u wag ę i b u d zi s y mp atię? Sp y tajcie d o wo ln eg o k o n s tru k to ra, a d a wam tę s amą

o d p o wied ź: ch o d zi o g ło s . Te ek s p res y jn e, wy s o k ie s y g n ały , s two rzo n e p rzez Ben a Bu rtta z jeg o włas n eg o g awo rzen ia p rzep u s zczo n eg o p rzez s y n tety zato r, zo s tały p rzek o n werto wan e n a p lik i mp 3 i wg ran e n a s etk i as tro mech ó w. Smu tn e ćwierk an ie, p o d ek s cy to wan y jazg o t, p o iry to wan y s k o wy t, wy s o k i p is k . Dźwięk i s k o o rd y n o wan e z jeg o ciek aws k imi ru ch ami g ło wy , tak jak Lu cas i Bu rtt u czy n ili to w filmach , s twarzają wrażen ie, że ma s ię u k o ch an eg o zwierzak a – wy jątk o wo p rzemawiająceg o d o k o b iet (n ie b ez p o wo d u Arto o zo s tał s p o rtreto wan y w n ap is an y m p rzez Bies a p s eu d o d o k u men cie Lu cas filmu p o d ty tu łem Under the Dome jak o g wiazd a ro ck a z p ro b lemem alk o h o lo wy m i wielo ma p artn erk ami). Patrzy łem, jak Arto o s taje s ię d u s zą to warzy s twa n a Barb o t w San Fran cis co , p o d czas k tó reg o wy n alazcy p rzed s tawiali mas zy n y d o mies zan ia k o k tajli. Dro id p rzy ciąg n ął więcej zain teres o wan y ch n iż jak ik o lwiek z ro b o tó w-b arman ó w. J ames s tał z b o k u , s teru jąc n im zd aln ie, ab y wy d awał s ię wch o d zić w in terak cję z n ajb ard ziej ciek aws k imi g o ś ćmi – i zn o wu b y ły n imi k o b iety . Żo n a J ames a n ie mu s i s ię jed n ak martwić. Ch o d zi p rzecież o to , ab y jeg o d zieło zn ajd o wało s ię w cen tru m zain teres o wan ia. J ej mąż jes t d u mn y z teg o , jak łatwo u k ry ć p ro to ty p p ilo ta, i s zczęś liwy , g d y k to ś ro zg ląd a s ię g o rączk o wo , p ró b u jąc zid en ty fik o wać o s o b ę k o n tro lu jącą d ro id a. „Z Arto o mo żes z s ię b awić i s tro ić b ezczeln e żarty , n a jak ie n o rmaln ie b y ś s o b ie n ie p o zwo lił” – mó wił J ames . „On cię u zu p ełn ia. Łączy was ta n iewid zialn a więź”. Ko n s tru k to rzy Arto o d o s tąp ili n ajwy żs zeg o wy ró żn ien ia w czas ie k o n wen tu Celeb ratio n III, p o trzech k ró tk ich latach , o d k ąd p o raz p ierws zy p o ło ży li ręce n a Ub erd ro id zie. Lu cas i Rick M cCallu m p rzy s zli z wizy tą d o p o k o ju d ro id ó w; p o d czas ro zmo wy s p y tali, ile k ażd y z n ich k o s ztu je. Ko n s tru k to rzy o d p o wied zieli, że o k o ło 8 – 1 0 ty s . d o laró w. „Stwó rca” i jeg o p ro d u cen t b y li tą k wo tą n ieco zas k o czen i, a raczej s zczęk i o p ad ły im n a p o d ło g ę. ILM o raz ich p o d wy k o n awcy k as o wali Lu cas film n a 8 0 ty s . d o laró w za s ztu k ę. „J eś li k ied y k o lwiek n ak ręcimy k o lejn e Gwiezdne Wojny – p o wied ział M cCallu m – macie u n as p racę”. Lu cas d ał d o zro zu mien ia, że Arto o jes t jeg o u lu b io n ą p o s tacią. To jeg o lu b ił n aś lad o wać n a p lan ie (jed n a rad o s n a h is to ria z p u s ty n n eg o p lan u Powrotu Jedi o p o wiad a, jak Lu cas zażarto wał z An th o n y ’eg o Dan iels a, u d ając Arto o – czo łg ał s ię za n im n a czwo rak ach i wy d awał te wy s o k ie d źwięk i). Arto o ma u g ru n to wan ą p o zy cję w k ażd y m z filmó w; w p rzeciwień s twie d o Th reep io , w Częś ci I jes t całk o wicie u k o ń czo n y . Tak że w p rzeciwień s twie d o Th reep io n ie czy s zczą mu p amięci p o d k o n iec Częś ci III, co mo że wy jaś n iać, d laczeg o n a Tato o in e w Częś ci IV tak

s amo wo ln ie d ecy d u je o s k o n tak to wan iu s ię z Ob i-Wan em i u p ewn ia s ię, że s y n jeg o b y łeg o p an a u ratu je jeg o có rk ę. Arto o ratu je ży cie k ażd eg o z g łó wn y ch b o h ateró w w o b y d wu try lo g iach . Zmy ś ln y d ro id n ie p o p ełn ia b łęd ó w w k alk u lacji – w p rzeciwień s twie d o Yo d y , Ob i-Wan a czy całeg o Zak o n u J ed i. Gd y d ro id p o jawił s ię p ierws zeg o d n ia n a p lan ie Zemsty Sithów, Lu cas wy jawił reży s ero wi an imacji Ro b o wi, Co leman o wi, s wo je o s tateczn e n arzęd zie d o b u d o wan ia k o mp o zy cji fab u larn ej: cała h is to ria Gwiezdnych Wojen zo s tała o p o wied zian a s trażn ik o wi Kroniki Whillów – p amiętacie to ? – s to lat p o wy d arzen iach z Powrotu Jedi właś n ie p rzez R2 -D2 . J eś li więc is tn ieje jed n a o d wieczn a p rawd a łącząca ws zy s tk ie filmy z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, to n ie jes t n ią p rzek az o M o cy b ęd ącej z wami, p o n ieważ M o c p o jawia s ię jak o co ś , co ma was o d wieś ć o d p o d ążen ia ciemn ą ś cieżk ą. J es t n ią zap ewn ien ie, że R2 -D2 to jes t g o ś ć. A jeg o p o ten cjał mo że was s k ło n ić, ab y ś cie p o ś więcili mu więcej s wo jeg o ży cia n iż ws zy s tk im p o zo s tały m b o h atero m razem wzięty m 5 .

1 His to ria i cy taty n t. Ch ris a Bartletta, wy wiad au to ra, 2 3 s ierp n ia 2 0 1 3 . 2 His to ria i cy taty n t. Ch ris a J ames a, Gran ta M cKin n ey ’a, i Gerard a Fard ard o , wy wiad au to ra, 1 5 wrześ n ia 2 0 1 3 . 3 Bo n n ie Bu rto n , wy wiad au to ra, 3 1 s ty czn ia 2 0 1 4 . 4 J ed y n e zas trzeżen ie Lu cas a p rzed u d zielen iem zg o d y n a „ś lu b ” b rzmiało : „Czy o n a ro zu mie, że to n ie jes t n ap rawd ę?”. 5 Szczęś liwy ciąg d als zy d o teg o ro zd ziału p o jawił s ię, g d y k o ń czy łem k s iążk ę. Lu cas film o g ło s ił, że d wó ch b ry ty js k ich czło n k ó w R2 Bu ild ers Clu b , Lee To wers ey i Oliv er Steep les , zo s tan ie włączo n y ch d o p an teo n u twó rcó w Gwiezdnych Wojen. Kath leen Ken n ed y , id ąc w ś lad y Lu cas a i M cCallu ma, zwied ziła teren k lu b u n a Celeb ratio n Eu ro p e 2 0 1 3 . Steep les p o wied ział p ó łżartem d o Ken n ed y , że g d y b y p o trzeb o wała ich d o Częś ci VII, to n ie ma p ro b lemu , a o n a wk ró tce p rzy p o mn iała mu o d ek laracji. Decy zja ta b y ła d o s k o n ale u mo ty wo wan a zaró wn o fin an s o wo , jak i s trateg iczn ie – Lu cas film ch ętn ie zwró cił s ię d o h ard k o ro wy ch fan ó w. W k o ń cu Ken n ed y p o zwo liła zro b ić s o b ie zd jęcie n a Twitterze, n a k tó ry m s to i o b o k Arto o , J .J . Ab rams a, To wers ey a o raz Steep les a. Ty d zień p ó źn iej p o jawiło s ię p o twierd zen ie p ierws zej p o s taci, jak a miała p o jawić s ię w Częś ci VII: b y ł n ią Arto o . To wers ey i Steep les mieli u mieś cić włas n ą wers ję Ub erd ro id a, p o malo wan eg o n a o d cień „h ip o tety czn eg o b łęk itu ” n a p o czątk u i w cen tru m s ag i.

XXV JAK PRZESTAŁEM SIĘ MARTWIĆ I POKOCHAŁEM PREQUELE Tak jak ak ty wn o ś ć w ro d zaju k o n s tru o wan ia d ro id ó w i two rzen ia k o s tiu mó w łączy ła fan ó w Gwiezdnych Wojen n a p o czątk u p ierws zej d ek ad y n o weg o ty s iąclecia, arg u men ty n a rzecz jak o ś ci try lo g ii p req u eló w ich p o d zieliły . Nik t n ie miał wątp liwo ś ci, że Częś ci I– III b y ły o g ro mn y m ek s p ery men taln y m k ro k iem n ap rzó d d la cy fro wej b ran ży filmo wej i o d cis n ęły p iętn o n a n as zej k u ltu rze (n awet s amo p o jęcie p req u ela n ie b y ło w p o ws zech n y m u ży tk u d o 1 9 9 9 ro k u ). Nik t ró wn ież n ie wątp ił, że filmy p o zo s tawiły n ies mak wś ró d wielu k in o man ó w. W ciąg u k o lejn ej d ek ad y o d ich p remiery zain s p iro wały p o zio m wro g o ś ci, k tó ry n ie wy d aje s ię s łab n ąć, i ch o ć Lu cas film ch ciałb y wierzy ć, że p o d ział ma s wo je źró d ła w k o n flik cie p o k o leń , p rawd a jes t zn aczn ie b ard ziej mg lis ta. Ch cąc p recy zy jn ie wy ty czy ć mo men t n aro d zin teg o p o d ziału , trzeb a b y s ię co fn ąć d o 1 9 maja 1 9 9 9 ro k u , czy li d o czas u tu ż p o p remierze w Stan ach Zjed n o czo n y ch – d o k ład n ie: g d y ro letk a o g ło s iła, że „w Galak ty czn ej Rep u b lice wy b u ch ły zamies zk i” – zan im jes zcze n u d n y p o wó d ty ch zamies zek , mian o wicie o p o d atk o wan ie s zlak ó w h an d lo wy ch , p o jawił s ię n a ek ran ie. By ł to , jak wiemy z h is to rii Zręcznych rąk, p ięk n y mo men t o lś n ien ia jed n o ś ci fan ó w. Ky le Newman , reży s er filmu z 2 0 0 7 ro k u Fanboys, w k tó ry m g ru p a filmo wy ch n erd ó w p ró b u je wy k raś ć wczes n ą k o p ię Mrocznego widma ze Sk y walk er Ran ch , ab y wy ś wietlić ją u mierającemu k o led ze, miał p o wó d , żeb y zak o ń czy ć s wó j film w d o ś ć n ieo czek iwan y m mo men cie. Nas i b o h atero wie, k tó rzy n ie wid zieli filmu , s ied zą w k in ie 1 9 maja, g d y ś wiatła g as n ą. J ed en p y ta d ru g ieg o : „A co , jeś li film o k aże s ię k iep s k i?”. Zap ad a ciemn o ś ć. Newman jes t właś ciwie zwo len n ik iem p req u eli, ale ch ciał w s wo im filmie ro zważy ć p o zy ty wn ą s tro n ę i d o b rą wo lę d ziś ju ż leg en d arn ej ep o k i p o międ zy Ed y cjami Sp ecjaln y mi i p req u elami. „Lu d zie d o n ich wracali” – mó wił o fran czy zie Gwiezdnych Wojen. „By ła w n ich en erg ia, k tó ra ich łączy ła”. A p o tem? „Nie d a s ię zap rzeczy ć, że co ś s ię zmien iło . Fan d o m s ię p o d zielił” 1 . Z p ewn o ś cią o Ed y cjach Sp ecjaln y ch też d y s k u to wan o . Niek tó rzy fan i n ie p rzy jęli Powrotu Jedi z o twarty mi

ramio n ami. J ed n ak k ry zy s , jak i miał n ad ejś ć d la fan d o mu , s p rawił, że g o rące d y s p u ty n a temat Ewo k ó w wy g ląd ały n iczy m n ic n iezn aczące d y wag acje n ad o d cien iem mieczy ś wietln y ch . Nie ch o d ziło jed y n ie o to , że n iek tó rzy fan i p o k o ch ali p req u ele, a in n i n imi g ard zili. By li tacy , k tó ry ch u czu cia zmien iały s ię z mies iąca n a mies iąc, z ro k u n a ro k , a tak że in n i, k tó rzy p o trafili s ię z czas em d o filmó w p rzek o n ać. Newman mó wi, że jeś li k ied y k o lwiek miałb y n ak ręcić s eq u el d o Fanboys, ro zp o cząłb y g o p o Ataku klonów, ab y o d zwiercied lić te o d p ry s k i w fan d o mie Gwiezdnych Wojen. J ed en z jeg o b o h ateró w, Hu tch , wś ciek ałb y s ię n a ws zy s tk o w filmie, zaś in n y , Win d o ws , b y ł ty m racjo n alizu jący m, wy jaś n iający m k ażd e p o ten cjaln ie wątp liwe ro związan ie w fab u le. Trzeci z g łó wn y ch b o h ateró w, Eric, ro związy wałb y k o n flik ty i tu n ajczęś ciej ja zn ajd u ję s ię w k ażd ej d y s k u s ji: lek k o ro zczaro wan y , ale zaciek awio n y , n a ile racjo n aliś ci p o trafią p o n o wn ie p rzy wró cić mi wiarę. Fan i p o wś ciek łej s tro n ie M o cy z n atu ry wy d ają s ię mó wić n ajg ło ś n iej. M o żn a zau waży ć ich reak cję n a p req u ele, o g ląd ając Simo n a Peg g a – b ry ty js k ieg o ak to ra, k tó ry miał p ó źn iej zag rać Sco tty ’eg o w Star Treku J .J . Ab rams a – w b ry ty js k im s erialu Peg g a z lat 1 9 9 9 – 2 0 0 1 o ty tu le Spaced. W p aro d ii s cen y k o ń co wej z Powrotu Jedi, w k tó rej Lu k e Sk y walk er p ali zwło k i Vad era n a s to s ie p o g rzeb o wy m, b o h ater Peg g a p o s ean s ie Mrocznego widma n a p o d wó rk u p ali s wo ją k o lek cję Gwiezdnych Wojen. To ma b y ć s cen a k o med io wa, ale Peg g jak o wielo letn i o d d an y fan p o d o b n ie zareag o wał n a p req u ele. W 2 0 1 0 ro k u n azwał film „n u d n y m, p atety czn y m, p o g matwan y m, p reten s jo n aln y m b ałag an em, zak amu flo wan y m p o d n azwą d ziecięca ro zry wk a” 2 . W Spaced Peg g n ie g rał d o k o ń ca, g d y k rzy czał w s wo im s k lep ie z k o mik s ami n a d zieciak a, k tó ry ch ciał k u p ić lalk ę J ar J ar Bin k s a: „Nie b y ło cię n a s amy m p o czątk u ! Nie wies z, jak ie to b y ło d o b re, jak ie ważn e! Dla cieb ie to ty lk o jarmarczn y p o k az fajerwerk ó w z rek lamy zab awek !” 3 . No właś n ie, d zieciak i. Trzej b o h atero wie filmu Newman a mo g ą rep rezen to wać ró żn e g ru p y , z k tó ry mi id en ty fik u ją s ię d o ro ś li z fan d o mu , ale d zieciak i, k tó re p o k o ch ały p req u ele, s tan o wią ró wn ie liczn ą i s tale o d ś wieżan ą g ru p ę, wartą ch wili u wag i. „Stwó rca” jes t w p ełn i ś wiad o my is tn ien ia tej czwartej o rien tacji i właś ciwie wp ro s t zas u g ero wał, że jed y n a lin ia p o d ziału w jeg o fan d o mie p rzeb ieg a zg o d n ie z metry k ą. „Bó g n am ś wiad k iem, że Gwiezdne Wojny d o ś wiad czają p rawd ziwej p rzep aś ci p o k o len io wej” – p o wied ział Lu cas p o d czas Celeb ratio n V w 2 0 1 0 ro k u w s cen iczn y m wy wiad zie u d zielo n y m J o n o wi Stewarto wi. „Ws zy s cy p o wy żej

czterd zies tk i k o ch ają [Częś ci] IV, V i VI, a n ien awid zą I, II i III. Ws zy s tk ie d zieciak i p o n iżej trzy d zies tk i k o ch ają I, II i III, a n ien awid zą IV, V o raz VI” 4 . To wy wo łało wzb u rzen ie wś ró d p u b liczn o ś ci, k tó ra n ieo mal zak rzy czała Lu cas a. „J eś li macie 1 0 lat – o d p o wiad ał im Lu cas – ws tań cie i walczcie o s wo je p rawa!” J ed n ak d emo g rafia fan d o mu Gwiezdnych Wojen n ig d y n ie b y ła tak jas n o u s talo n a, jak zas u g ero wał to Lu cas . Zn am d zies ięcio latk a, k tó ry n ien awid zi Mrocznego widma, a Powrót Jedi i Zemstę Sithów u waża za n ajws p an ials ze filmy ws zech czas ó w. Dzieciak i s ą n iep rzewid y waln e i wy b red n e, a Lu cas n a p ewn o o ty m wie. Ich g u s t jes t raczej n iewin n y , jak to s am k ied y ś u jął – p o d o b n ie jak emo cje p o d czas o g ląd an ia zach o d u s ło ń ca – i mają zwy czaj d ramaty czn eg o zmien ian ia o p in ii z b ieg iem lat. „W d zieciń s twie to b y ł ws p an iały s p ek tak l” – mó wiła Liz Lee, g wiazd a p s eu d o d o k u men tu d la n as to latk ó w p ro d u k cji M TV Życie według Liz. „To b y ły czas y , g d y CGI wciąż b y ło ek s cy tu jące”. W czas ie p remiery Mrocznego widma Liz miała 8 lat, o b ecn ie ma 2 1 . Nad al jes t n a ty le o d d an a Gwiezdnym Wojnom, b y zro b ić s o b ie tatu aż rep rezen tu jący M an d alo rian , wo jo wn iczą ras ę, n o s zącą zb ro ję Bo b y i J an g o Fettó w. „Z b ieg iem lat co raz b ard ziej d o cen iam o ry g in aln ą try lo g ię i co raz b ard ziej n ie zn o s zę p req u eli” – s twierd ziła. „To n ie tak , że jes tem o n ie zła, ale ju ż n ie trafiają d o d o ro s łej wers ji mn ie” 5 . To n ie zależy o d wiek u – k ażd y ró żn ie reag u je n a filmy . Wielu fan ó w k o ch a jed en z p req u eli i n ie zn o s i in n eg o – alb o o d wro tn ie, jak Newman , k tó remu n ie p o d o b ało s ię w Ataku klonów p rak ty czn ie n ic. By ć mo że my ś leliś cie, tak jak ja, co zro b ić z was zy mi mies zan y mi u czu ciami w k wes tii p req u eli. By ć mo że zas tan awialiś cie s ię, czy mo że wam s p o d o b ać s ię jak ik o lwiek n o wy film z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, jeś li s k o ń czy liś cie 2 0 , 3 0 , 4 0 lat. Nie d o wiemy s ię teg o , d o p ó k i Częś ć VII n ie p o wtó rzy ek s p ery men tu n a s k alę g lo b aln ą. Ty mczas em o d ro b in a amato rs k iej terap ii p o mo że u k o ić b ó l – a zaczy n a s ię o n a o d p rzep raco wan ia p ięciu etap ó w żało b y p o p req u elach . Pierws zy m etap em żało b y jes t o czy wiś cie zap rzeczen ie: n ie mo żecie p o p ro s tu zad ek laro wać, że filmy , k tó re s ię wam n ie p o d o b ają, n ie is tn ieją. Pamiętacie Ch ris a Giu n tę, g o ś cia, k tó ry zaręczy ł s ię tu ż p rzed p remierą Mrocznego widma o p ó łn o cy , z n iewielk ą p o mo cą Rick a M cCallu ma? Przewiń my rzeczy wis to ś ć d o p rzo d u o 1 5 lat. Giu n ta wró cił d o M ary lan d , mies zk a w d o mu z o d lewan y m z ży wicy b arem, k tó ry wy g ląd a d o k ład n ie tak , jak Han So lo zamro żo n y w k arb o n icie, z s y s temem k in a d o mo weg o w jak o ś ci s ali k in o wej i ab s o lu tn ie s zty wn ą p o lity k ą:

n ig d y żad n eg o p req u ela. Stwierd ził: Żad n e z tro jg a mo ich d zieci n ie wid ziało p req u eli an i Ed y cji Sp ecjaln y ch . M am p ły tę LD z 1 9 9 6 ro k u z o ry g in aln ą try lo g ią i to ws zy s tk o . Dziewczy n k i ro zu mieją, że s ą in n e Gwiezdne Wojny i że tatu ś s ię wś ciek a, g d y s ię o n ich mó wi. M ó j s y n ma 7 lat; jeg o k o led zy w s zk o le o g ląd ają k res k ó wk i z s erii Wojny klonów. M ó wi: „Tato , s ą in n e filmy o Gwiezdnych Wojnach!”. A ja o d p o wiad am: „Nie, to n ie s ą p rawd ziwe Gwiezdne Wojny” 6 . M n iej ek s tremaln ą fo rmę zap rzeczen ia p rezen tu je tak zwan y M ach ete Ord er 7 . Pro g ramis ta z Co lo rad o , Ro d Hilto n , wy my ś lił tę n azwę n a s wo im b lo g u „Ab s o lu tely No M ach ete J u g g lin g ” w p aźd ziern ik u 2 0 1 1 , s tąd też o n a p o ch o d zi. M ach ete Ord er s tał s ię fen o men em in tern eto wy m i ro k p ó źn iej d o czek ał s ię s zero k ich d y s k u s ji w s ieci. M ach ete Ord er d ał o d p o wied ź n a p ro b lem k o lejn o ś ci o g ląd an ia s ag i. W k o ń cu s ean s w k o lejn o ś ci n u mery czn ej p s u je n ajwięk s zą n ies p o d zian k ę s erii, k tó rą o trzy mu jemy w Częś ci V wraz ze s ło wami Vad era: „To ja jes tem two im o jcem”, p o n ieważ n o wy wid z p o zn ałb y tajemn icę ju ż w Częś ci III. J ed n ak jeś li o b ejrzy my o ry g in aln ą try lo g ię p rzed try lo g ią p req u eli, wó wczas zo b aczy my s tarzejąceg o s ię Imp erato ra p rzed mło d y m Palp atin e’em, a wted y jeg o wątek też zo s tan ie p rzed wcześ n ie u jawn io n y (n ie ws p o min ając n awet o d u ch u M o cy Hay d en a Ch ris ten s en a w k o ń co wej s cen ie wers ji Powrotu Jedi z 2 0 0 4 ro k u : mo żecie s ię zas tan awiać, k to to , d o d iab ła, jes t). M ach ete Ord er p ro p o n u je n as tęp u jący k o mp ro mis : Częś ci IV, V, II, III i wres zcie VI. Dzięk i temu p req u ele s tają s ię p rzed łu żo n y mi ws p o mn ien iami p o u jawn ien iu o jco s twa. Py tan ie, czy Vad er mó wi p rawd ę – a jeś li tak , to jak d o teg o d o s zło – wp ro wad za n o we n ap ięcie d o Częś ci II i III. To żs amo ś ć Imp erato ra zo s taje zach o wan a. Częś ć I jes t w cało ś ci p o min ięta, a ta s trata n ie b ęd zie o d czu waln a, b o „k ażd y z jej b o h ateró w zg in ął, zo s tał u s u n ięty p rzed zak o ń czen iem alb o p o jawia s ię w p ó źn iejs zy ch częś ciach w lep s zej wers ji. Zajrzy jcie w g łąb s ieb ie, p rzecież wiecie, że to p rawd a!” – mó wił Hilto n . Ci, k tó rzy o d b y li marato n Gwiezdnych Wojen zg o d n ie z in s tru k cją Hilto n a, p o witali zło wies zcze u czu cie, wk rad ające s ię w czas ie d wó ch p o zo s tały ch p req u eli. Stro n a Den o f Geek ch waliła: Dzięk i M ach ete Ord er k o n tro la Imp erato ra n ad ws zech ś wiatem wy d aje s ię

ab s o lu tn a i d es p o ty czn a. J eg o wied za o Ciemn ej Stro n ie M o cy jes t n iep rzezwy ciężo n a. Kres Imp erato ra to n ajws p an ials zy d zień d la ws zech ś wiata o d trzech d ek ad ; u p rawo mo cn ia n as tęp u jące p o n im u ro czy s to ś ci 8 . Czy Geo rg e Lu cas wy raził s p rzeciw wo b ec M ach ete Ord er? W p ewn y m s en s ie tak : s tan ął w o b ro n ie Częś ci I. Ale „Stwó rca” z p ewn o ś cią ro zu mie p o tęg ę zmian y k o lejn o ś ci filmó w w s ad ze, p o n ieważ s am p rzetarł tę ś cieżk ę z p req u elami, ch cąc zmien ić p ers p ek ty wę p atrzen ia n a o ry g in aln ą try lo g ię: Częś ć zab awy s tan o wiło d la mn ie całk o wite o d wracan ie d o g ó ry n o g ami d ramaty czn ej wy mo wy o ry g in aln y ch filmó w. Og ląd an e wed łu g d at p o ws tan ia, two rzą jed en ro d zaj filmu . Og ląd an e w k o lejn o ś ci n u mery czn ej, two rzą co ś zu p ełn ie in n eg o . To n iezwy k le n o wo czes n e, n iemalże in terak ty wn e two rzen ie filmó w. Bierzes z k lo ck i, u k ład as z je i o trzy mu jes z w rezu ltacie ró żn e s tan y emo cjo n aln e 9 . Fan i Gwiezdnych Wojen p rzy jęli in terak ty wn e mo żliwo ś ci s erii jes zcze w 2 0 0 0 ro k u , g d y mo n taży s ta z Lo s An g eles , M ik e J . Nich o ls , s two rzy ł k iep s k o d o ciętą wers ję Częś ci I p o d ty tu łem The Phantom Edit. By ła o 2 0 min u t k ró ts za o d o ry g in ału , a s cen y p ęd ziły w n iej z tak ą p ręd k o ś cią, że n awet Lu cas – s u p ermo n taży s ta z Krain y Zo o m – mó g łb y d o s tać o d teg o b ó lu g ło wy (o ile b y k ied y k o lwiek ją o b ejrzał; Lu cas film o ś wiad czy ł, że „Stwó rca” n ie ma zamiaru o g ląd ać jak ich k o lwiek p lag iató w s wo jeg o d zieła). Więk s zo ś ć d ialo g ó w J ar J ara wy cięto , co s p o wo d o wało , że Gu n g an in zo s tał n iemy m k o med ian tem w s ty lu Bu s tera Keato n a. Po d o b n y lo s s p o tk ał małeg o An ak in a – u s u n ięto ró wn ież d ialo g i J ak e’a Llo y d a. M o n taż ro zp o ws zech n ian o an o n imo wo w s ieci i n a p ły tach DVD, p rzek azy wan y ch n as tęp n ie p o cztą p an to flo wą. Lu cas wk ro czy ł, g d y u s ły s zał, że p as erzy – i n iek tó re s k lep y wid eo – zaczęli s p rzed awać k o p ie, co s tan o wiło p rzek ro czen ie g ran icy międ zy en tu zjas ty czn y m mo n tażem fan o ws k im a n aru s zen iem p raw au to rs k ich . „Wied zieliś my , że s ą fan i, k tó rzy d o b rze b awią s ię z filmami, a my n ig d y n ie mieliś my z ty m p ro b lemó w” – mó wiła w czerwcu 2 0 0 1 ro k u rzeczn iczk a p ras o wa Lu cas filmu J ean n e Co le. „Ale w o s tatn iej d ek ad zie to zjawis k o ro zro s ło s ię i zaczęło ży ć włas n y m ży ciem, jak to s ię czas em zd arza w p rzy p ad k u rzeczy p o wiązan y ch z Gwiezdnymi Wojnami” 1 0 . Dwa ty g o d n ie p ó źn iej Nich o ls p rzep ro s ił i p o wied ział, że

jeg o „d emo n s tracja mo n tażu w s łu s zn ej s p rawie wy mk n ęła s ię s p o d k o n tro li” 1 1 . Pas ers two k o mercy jn e wy g as ło wraz ze zwięk s zo n ą p rzep u s to wo ś cią łączy in tern eto wy ch i p o jawien iem s ię s tro n d o d zielen ia s ię p lik ami. Sk o ro mo żn a b y ło p o b rać film w d o s k o n ałej jak o ś ci za d armo , p o co p łacić jak iemu ś ty p o wi n a u licy za k iep s k ą k o p ię DVD? J ed n ak Nich o ls b y ł ty lk o p ierws zy m n a d łu g iej liś cie ch ętn y ch d o p o n o wn eg o mo n tażu . Dziś mo żn a zn aleźć s etk i wers ji k ażd eg o z filmó w, w ty m p ierws zeg o , z p o p rawio n y mi d ialo g ami i u s u n ięty mi d o s trzeżo n y mi b łęd ami (jed n y m z n ajb ard ziej in try g u jący ch i n iemo żliwy ch d o zn alezien ia b y ł mo n taż ws zy s tk ich trzech p req u eli d o jed n eg o , o s iemd zies ięcio p ięcio min u to weg o filmu au to rs twa ak to ra telewizy jn eg o i n erd a filmo weg o , To p h era Grace’a, k tó ry wy ś wietlił s wo je d zieło jak o „jed n o razo wą rzecz”, zg o d n ie z o ś wiad czen iem Newman a, jed n eg o z n ieliczn y ch , k tó rzy je wid zieli). Zg o d n ie z teo rią p ro fes o ra n au k p rawn y ch z Un iwers y tetu Harv ard a, Lawren ce’a Les s ig a, wy ło żo n ą w k s iążce Remiks. Aby sztuka i biznes rozkwitały w hybrydowej gospodarce, mo n taże fan o ws k ie s tan o wią d o s k o n ały p rzy k ład k u ltu ry „o d czy tu /zap is u ” w o p o zy cji d o k u ltu ry „ty lk o d o o d czy tu ”. Wy d aje s ię w p ewien s p o s ó b właś ciwe – ch o ć n ie mn iej p rzez to iro n iczn e – że p erfek cjo n is ty czn y reży s er, k tó reg o p ierws zy film s tu d en ck i b y ł jed n o min u to wy m k o lażem s k o p io wan y m z g azet, o trzy mu je s wo je n ajs ły n n iejs ze d zieło jak o p rzed mio t tej ws p ó łczes n ej fo rmy k o lażu . Is tn ieje jes zcze jed n a fo rma zap rzeczen ia warta wzmian k i: zap rzeczen ie d ialo g u alb o p rzy n ajmn iej ro zmo wy . Emily As h er-Perrin z b lo g a s cien ce fictio n „To r.co m” p o s tan o wiła s p rawd zić p rawd ziwo ś ć s łó w Lu cas a, k tó ry n azwał p req u ele „n iemy mi filmami”, i o b ejrzała je ws zy s tk ie z wy łączo n y m g ło s em, za to z włączo n ą p ły tą CD ze ś cieżk ą d źwięk o wą J o h n a Williams a w tle. „Film p o ru s za zu p ełn ie in n e s tru n y emo cjo n aln e – s twierd ziła. „Po czu łam, że ro zu miem, d o czeg o d ąży ł Lu cas ” 1 2 . J eś li jes teś cie zb ici z tro p u i zd en erwo wan i n a s amą my ś l o ty m, że mielib y ś cie o g ląd ać p req u ele b ez d źwięk u , ab y mó c je w p ełn i zro zu mieć, to jes teś cie p rawd o p o d o b n ie g o to wi n a k o lejn y etap żało b y . Pro wad zi o n d o cierp ien ia i – jeś li wierzy ć Yo d zie – Ciemn ej Stro n y : d o g n iewu . A tru d n o ch y b a o lep s zy p rzy k ład trwałeg o , b u lg o cąceg o g n iewu wo b ec p req u eli n iż ten , jak i mo żn a zn aleźć w recen zjach p an a Plin k etta. W 2 0 0 9 ro k u filmo wiec z M ilwau k ee, M ik e Sto k las a, n ap is ał k o mp lek s o wą, g wałto wn ą i man iak aln ie o b s es y jn ą wid eo recen zję Mrocznego widma. Recen zja trwała 7 0 min u t, więc Sto k las a p o d zielił ją n a 7 d zies ięcio min u to wy ch filmik ó w n a

Yo u Tu b ie. J ak k o lwiek mało zach ęcająco to b rzmi (recen zja, k tó ra zajmu je p o n ad p o ło wę s ameg o filmu ?), filmik i p ro mo wały n a Twitterze tak ie wp ły wo we p ers o n y z g eek o s fery , jak Simo n Peg g czy o d p o wied zialn y za s erię Zagubieni Damo n Lin d elo f, i o d tamteg o czas u o b ejrzało je p o n ad 5 mln o s ó b . Sto k las a n ak ręcił p o tem d ziewięćd zies ięcio min u to we recen zje Ataku klonów, Zemsty Sithów i d zies iątk ó w in n y ch filmó w, k tó re p o ciął n a b ard ziej s trawn e k awałk i. J eg o k an ał n a Yo u Tu b ie zaty tu ło wan y „Red Letter M ed ia” o d n o to wał p o n ad 4 6 mln o d s ło n , z czeg o więk s zo ś ć p o ch o d zi z recen zji p req u eli. Sk ąd tak a p o p u larn o ś ć? Sto k las a o d g ry wa b łazn a, wcielając s ię w s two rzo n ą p rzez p rzy jaciela p o s tać, n azwan ą Harry Plin k ett, n ig d y n iewid zian eg o n arrato ra recen zji. Plin k ett, jak s ię o k azu je, jes t częś cio wo n erd em filmo wy m, a częś cio wo s ery jn y m zab ó jcą, k tó ry ak tu aln ie s ch o d zi z lek ó w i n ieu s tan n ie s ch o d zi z tematu – co jak iś czas o feru je wy s łan ie s wo im wid zo m p rzek ąs k i p izza ro lls . Sto k las a o p iera s ię n a s wo im wy k s ztałcen iu , wy n ies io n y m ze s zk o ły filmo wej w Ch icag o , ab y wy tk n ąć b łęd y Lu cas o wi: b rak fak ty czn eg o p ro tag o n is ty w Częś ciach I i II czy n u d n ą tech n ik ę u jęcia/k o n tru jęcia, wy k o rzy s tan ą w zb y t d u żej mierze w Częś ci III – ws zy s tk o to wk ład ając w u s ta Plin k etta, ró wn o cześ n ie p aro d iu je o b s es y jn eg o fan a Gwiezdnych Wojen. By ć mo że n ajb ard ziej iro n iczn y m rezu ltatem tej p o p u larn o ś ci b y ło to , że jed en z fan ó w p o s tan o wił n a s wo im b lo g u o b alić w p u n k tach ws zy s tk ie arg u men ty w recen zjach Sto k las y . Ten elab o rat, n iezamierzen ie p rzy p o min ający s ty lem i o b jęto ś cią Plin k etta, ro zró s ł s ię d o 1 0 8 s tro n . Sto k las a zamierzał p o k azać, że Imp erato r jes t n ag i: Nie wy d aje mi s ię, ab y Geo rg e b y ł ty m g en ialn y m filmo wcem, jak im g o zaws ze malu ją. Wid zę raczej g o ś cia z fajn y m p o my s łem n a film p rzy g o d o wy , z fab u łą o s ad zo n ą w k o s mo s ie w d u ch u s tary ch s eriali o Flas h u Go rd o n ie. M o żn a g o tro ch ę zmo d ern izo wać, u p o d o b n ić wizu aln ie d o realió w II wo jn y ś wiato wej, d o d ać tro ch ę elemen tó w mito lo g iczn y ch i n azwać Gwiezdnymi Wojnami. A p o tem zd o b y ć całą g ro mad ę lu d zi, ab y to ws zy s tk o zło ży ć d o k u p y … On p racu je n ajlep iej, g d y in n i b io rą jeg o p o my s ły i je s zlifu ją. Gd y s am p is ze i reży s eru je, wy ch o d zi z teg o k atas tro fa 1 3 . Sto k las a d o wo d zi s wo ich racji w eleg an ck i s p o s ó b w n ajczęś ciej cy to wan ej s ek cji s wo jej recen zji Częś ci I, p ro s ząc czwo ro fan ó w, k tó rzy o b ejrzeli zaró wn o o ry g in aln ą try lo g ię, jak i Mroczne widmo, ab y o p is ali b o h ateró w z p ierws zy ch trzech filmó w o raz z o s tatn ieg o , b ez o d n ies ień d o wy g ląd u czy zawo d u . Han So lo jes t

s zelmo ws k i, p ewn y s ieb ie, aro g an ck i, jes t ło b u zem, ry zy k an tem, ale ma d o b re s erce. Qu i-Go n J in n jes t… Có ż, czwo ro p an elis tó w Sto k las y miało d u że tru d n o ś ci, ab y wy my ś lić jak iś o p is , d o p ó k i jed en z n ich n ie zas u g ero wał p y tająco : „s u ro wy ?”. Th reep io jes t afek to wan y , n ieu d o ln y , tch ó rzliwy i zach o wawczy . Pad mé Amid ala jes t… Fan i n ie b y li w s tan ie wy my ś lić o p is u , k tó ry n ie o d wo ły wałb y s ię d o jej mak ijażu , u b rań alb o k ró lews k iej p o zy cji, a to b y ło p rawd ziwe o b jawien ie. „To zab awn e – mó wi jed en z n ich – ro zu miem, o co ch o d zi”. Najb ard ziej p o tęp iające s ło wa w recen zjach Plin k etta p o ch o d zą jed n ak że o d Lu cas a i M cCallu ma. Sto k las a o d ro b ił p racę d o mo wą, wy cin ając cy taty z materiałó w d o d atk o wy ch DVD i d o k u men tó w, p o k azu jący ch reży s era i p ro d u cen ta, p racu jący ch w n ajb ard ziej s zaleń czy m temp ie. „To n iczy m p o ezja, te ry my ” – Lu cas p o wtarza k ilk ak ro tn ie ek ip ie n a temat s cen ariu s za. „To jes t tak g ęs te, k ażd y p o jed y n czy o b raz ma w s o b ie ty le ak cji” – mó wi M cCallu m. Sto k las a o d twarza te s ło wa w k o n tek ś cie n iek tó ry ch g łęb o k o n iezro zu miały ch efek tó w s p ecjaln y ch z p req u eli, g d zie tru d n o s ię p o łap ać, k tó reg o z b o h ateró w p o win n iś my ś led zić n a ek ran ie i p o co . Nag le wy d aje s ię, że M cCallu m o p is u je n ic n iezn aczący film, p ełen wrzas k ó w i wś ciek ło ś ci. Klip y d ają n am n ajlep s ze p o czu cie wy czerp an ia, k reaty wn eg o i fizy czn eg o , k tó re wy d awały s ię d o min o wać p o d czas p ro d u k cji p req u eli. Wid zimy zmo rd o wan eg o Lu cas a w fo telu reży s era z d u ży m k u b k iem k awy ze Starb u ck s , o to czo n eg o lu d źmi, k tó ry ch mimik a wy raża więcej n iż s ło wa. On żartu je, że jes zcze n ie u k o ń czy ł s cen ariu s za, jeg o p o d wład n i żartu ją, a ich o czy wy rażają p rzerażen ie o s ó b u więzio n y ch w n iek o ń czącej s ię p rzejażd żce p o wes o ły m mias teczk u . Parafrazu jąc co ś , co Lu cas p o wied ział n ieg d y ś o s wo im o jcu : o n jes t s zefem, ty m, k o g o s ię b o ją 1 4 . Wid zimy ak to ró w p rzed zielo n y m ek ran em z d wiema k amerami, a z k ażd ej s cen y s taty czn ej b ije tak ą s amą n u d ą: p ara ak to ró w id zie p o wo li k o ry tarzem lu b p rzech o d zi p rzez p o k ó j, zatrzy mu je s ię, o b raca w s tro n ę o k n a (g d y b y ju ż to n ie b y ło d o s tateczn ie n u d n e, jak p o d k reś la Sto k las a, n a d o d atek n iemal ws zy s tk ie ważn e d y s k u s je w Zemście Sithów to czą s ię n a k an ap ach : g d y ju ż zd acie s o b ie z teg o s p rawę, tru d n o wam b ęd zie o ty m zap o mn ieć). Przy całej s wo jej zło ś ci Sto k las a o d mawia s o b ie n iek tó ry ch łatwy ch s zp ilek wb ijan y ch p rzez h ejteró w p req u elo m. Nie k ry ty k u je ro li Hay d en a Ch ris ten s en a jak o An ak in a: „Nawet s ir Lawren ce Oliv er [sic!] n ie p o rad ziłb y s o b ie z ty m g ó wn em” – mamro cze Plin k ett. A w k wes tii J ar J ar Bin k s a? Sto k las a n ap is ał: M o żn a s tać n a s tan o wis k u , że J ar J ar b y ł jed y n y m, k tó reg o d ało s ię jas n o

zro zu mieć. Kiero wał n im jak iś ro d zaj mo ty wacji, p o s tać miała s wó j wątek . By ł iry tu jący , to fak t, ale jak n a iro n ię, b y ł n ajb ard ziej realis ty czn ą i zro zu miałą rzeczą w Mrocznym widmie. Sto k las a jes t zły m d u ch em o b ro ń có w p req u eli, g łó wn ie d zięk i temu , że ws zy s tk ie s tro n y i fo ra Gwiezdnych Wojen wy d ają s ię d ziś zawierać k o men tarze o d o s ó b , k tó re raczej lin k u ją d o jeg o filmik ó w n iż wy rażają włas n e o p in ie. J ed n ak p o d wars twą teg o p o k ręco n eg o p o czu cia h u mo ru tk wi wzg lęd n ie ro zs ąd n y i wy k s ztałco n y o d b ió r. In n i k o men tato rzy zd ecy d o wali s ię n a zn aczn ie b ard ziej p ry mity wn e p o d ejś cie. W 2 0 0 5 ro k u zes p ó ł o n azwie Waffles n ap is ał p io s en k ę p o d ty tu łem George Lucas zgwałcił nasze dzieciństwo1 5 . Trzy lata p ó źn iej twó rcy South Park p o s zli n awet d alej, k ręcąc o d cin ek , w k tó ry m Lu cas g wałci s ztu rmo wca. Piek ło n ie zn a tak iej fu rii, jak fu ria wzg ard zo n eg o fan a Gwiezdnych Wojen. Gd y n ad ejd zie ju ż k res zap rzeczen iu i g n iewo wi, p o zo s taje zaws ze targ o wan ie. Sk o ro fan i Gwiezdnych Wojen s ą tak ą k reaty wn ą g ru p ą, k ażd a ro zczaro wan a p req u elami o s o b a my ś lała p rzez ch wilę, że p o rad ziłab y s o b ie lep iej. Kłó tn ie n a temat teg o , jak właś ciwie o wo „lep iej” p o win n o wy g ląd ać, to czy ły s ię p rzez całe lata w s y p ialn iach , ak ad emik ach i k awiarn iach . Fajn ie jes t s ię p o s p ierać w p o n ied ziałek ran o , ale jeś li tak ie k łó tn ie trwają co d zien n ie p rzez cały ty d zień i k o ń ca n ie wid ać, to mo żn a zacząć mieć d o ś ć. Twarzą teg o etap u jes t M ich ael Barry te, d wu d zies to s ześ cio letn ia g wiazd a Yo u Tu b e’a z Lo s An g eles . Po d o b n ie jak Sto k las a, Barry te jes t ab s o lwen tem s zk o ły filmo wej – k o n k retn ie UCLA, Alma Mater Co p p o li – ale jes t mło d s zy i zn aczn ie b ard ziej rad o s n y . By ł d ziecięcy m ak to rem k an ału Nick elo d eo n w czas ach s wo jej s zk o ły ś red n iej, zag rał tak że mło d eg o J erry ’eg o Sein feld a w p ro g ramie s p ecjaln y m HBO; wciąż ma b u d zący ek s cy tację g ło s i ro zs zerzające o czy temp o p rzek azu k arab in u mas zy n o weg o jak o p rezen ter p ro g ramu d la d zieci. Gd y wy s zła Częś ć I, Barry te miał 1 2 lat – żad en b y ł z n ieg o s tary p iern ik . Szy b k o p ewn e rzeczy w filmie zaczęły mu i jeg o p rzy jacio ło m p rzes zk ad zać, n a p rzy k ład wrażen ie o g ląd an ia o p o wieś ci o Ob i-Wan ie alb o zmarn o wan ie zu p ełn ie d o b reg o zło czy ń cy wraz ze ś miercią Darth a M au la. W 2 0 1 2 ro k u Lu cas film wy d ał Mroczne widmo w wers ji 3 D. Barry te, k tó ry wó wczas p ro wad ził mały k an ał filmo wy n a Yo u Tu b ie o n azwie „Belated M ed ia”, ch ciał p rzep ro wad zić wid eo recen zję, s k u p iając s ię wy łączn ie n a ty ch elemen tach , k tó re mu s ię p o d o b ały . Barry te twierd zi:

Plin k ett wb ija s zp ile i p rzep ro wad za d ek o n s tru k cję, to jes t ws p an iałe. Ale ja n ie ch ciałem jed y n ie zmies zać filmu z b ło tem. Nik t n ie id zie d o k in a, żeb y s ię ro zczaro wać. Ch ciałem zn aleźć jak ieś p lu s y 1 6 . Ok azało s ię, że n ie b y ło wy s tarczająco wielu p o zy ty wó w, żeb y o p rzeć n a n ich recen zję, więc zamias t teg o Barry te p o zwo lił s wo jej wy o b raźn i p o węd ro wać n ieco zmien io n y mi ś cieżk ami filmu . Efek tem b y ł k lip o ty tu le: Co by było, gdyby Część I była dobra?1 7 . W ro k k lip zo s tał v iralem, a d o d ziś zaliczy ł p o n ad 2 mln o d s ło n . Kan ał au to ra ro zró s ł s ię z 5 ty s . d o 1 0 0 ty s . s u b s k ry b en tó w. No wi fan i zaczęli d o mag ać s ię k o n ty n u acji w p o s taci: Co by było, gdyby Część II była dobra?, k tó rej Barry te, raczej fan k in a n iż s amy ch Gwiezdnych Wojen, n ig d y n ie zamierzał n ak ręcić. W 2 0 1 3 ro k u d ał za wy g ran ą, k lip zn ó w u zy s k ał milio n o d s ło n w ciąg u zaled wie ty g o d n ia, a au to r b y ł b o mb ard o wan y mejlami o d fan ó w z altern aty wn y mi p o my s łami n a s cen ariu s ze. „Nieś wiad o mie ws ad ziłem k ij w n ajwięk s ze g n iazd o s zers zen i w fan d o mie” – p o wied ział (wciąż p racu je n ad s wo im k lip em d o Częś ci III). Barry te p ro p o n u je zaraźliwą altern aty wn ą wizję Częś ci I – i w p rzeciwień s twie d o p o ran n y ch p rzep y ch an ek s tan o wi eleg an ck ą p ro p o zy cję, z n ajmn iejs zą mo żliwą liczb ą zmian d o p rzefo rs o wan ia. Pro p o n u je u s u n ąć J ar J ar Bin k s a, ale p o zo s tawić Gu n g an . Ob i-Wan s taje s ię p o s tacią p ierws zo p lan o wą, wy ras tając n a p ro tag o n is tę, ale jeg o mis trz, Qu i-Go n , n ad al jes t o b ecn y . An ak in jes t s tars zy , a Qu i-Go n p o p ro s tu mo że wy czu ć, że M o c jes t w n im s iln a, zamias t p o d d awać g o tes to m n a o b ecn o ś ć mid ich lo rian ó w. Pad mé flirtu je z Ob i-Wan em, k tó ry p ó źn iej ratu je jej ży cie, co o d wraca jeg o u wag ę o d b itwy z Darth em M au lem. M au l zab ija Qu i-Go n a i p rzeży wa, ś cig an y p rzez Ob i-Wan a w n as tęp n y ch filmach . Yo d a jes t w więk s zo ś ci n ieo b ecn y n a Rad zie J ed i, co two rzy au rę tajemn iczo ś ci wo k ó ł jeg o p o s taci. Palp atin e zo s taje u rzęd n ik iem med iu jący m międ zy Rad ą J ed i a Sen atem, co d aje mu więcej o k azji d o p o ciąg an ia za s zn u rk i. I to p rak ty czn ie ws zy s tk o . Barry te s zy b k o o p o wiad a o s cen ach , k tó re wy p ły wają lo g iczn ie z ty ch d ecy zji, z wielo ma s k o k ami mo n tażo wy mi i g ag ami wizu aln y mi, k tó re mają n as zab awić p o d czas węd ró wk i p o k rain ie By ć M o że. Oczy wiś cie to jed y n ie h ip o tezy . To n ajwięk s zy p ro b lem z etap em targ o wan ia: w p ewn y m mo men cie ilu zja mu s i p ry s n ąć, a my p o n o wn ie d o ś wiad czamy b ó lu p req u eli. Ws zy s cy mają jak ieś p referen cje, k ażd y n o s i w g ło wie s wo ją włas n ą wers ję Gwiezdnych Wojen. Au to r k s iążek z Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata, Timo th y Zah n , n ie zn o s ił k o n cep cji mid ich lo rian ó w: „M am n ad zieję, że zo s tan ie p o rzu co n a” – wy zn ał

w 2 0 0 0 ro k u , jak s ię o k azało n a p ró żn o , g d y ż p o n o wn ie ws p o mn ian o je w Zemście Sithów. Nawet o b ro ń ca p req u eli, Ky le Newman , u ważał, że ty lk o jed en ak to r p o win ien g rać An ak in a we ws zy s tk ich filmach . Fik cy jn y p an Plin k ett ak cep tu je p rzy n ajmn iej realn o ś ć teg o , co wy d arzy ło s ię w p req u elach . „By ć mo że n ajg o rs zą rzeczą w n ich jes t to , że zaws ze tu b ęd ą” – mó wi ś mierteln ie p o ważn y m to n em n a p o czątk u recen zji Mrocznego widma. „Nig d y n ie o d ejd ą. Nig d y n ie d a s ię o d wró cić fak tu ich p o ws tan ia”. Ws zy s tk o wied zący fan i Gwiezdnych Wojen mu s zą w p ewn y m mo men cie zmierzy ć s ię z wy rwą międ zy b ły s zczącą, p ięk n ą id eą a jej n ied o s k o n ały m wy k o n an iem. Najb ard ziej o d d an i z n ich s ą zazwy czaj n ajwięk s zy mi p erfek cjo n is tami, więc częs to s ię z n ią mierzą, a to p ro wad zi d o p rzed o s tatn ieg o etap u żało b y : d ep res ji. Nik t n ie wie, jak b ard zo ro zp o ws zech n io n y jes t to s tan , ale p rzy p o mn ijcie s o b ie p aro d ie Darth a Vad era n a Yo u Tu b ie, o k tó ry ch ws p o min ałem w ro zd ziale IX. Najwięcej o d s ło n , b o aż 1 5 mln , ma filmik Gwiezdne Wojny, które kiedyś znałem, w k tó ry m Vad er ś p iewa Lu cas o wi: „Nie mu s iałeś ich tak s ch rzan ić… Co s ię s tało z Gwiezdnymi Wojnami, k tó re k ied y ś zn ałem” 1 8 . Żad en fan teg o n ie ch ce, ten s tan p o p ro s tu ich d o p ad a – mo że n ie tak , jak Ciemn a Stro n a M o cy , ale raczej jak jej wers ja z d ru g ieg o s zk icu o ry g in aln eg o filmu : M o c Bo g an . Gd y p o razi was Bo g an , tak jak s tało s ię to z wczes n ą wers ją Han a So lo , trzeb a ją p o p ro s tu wy p ęd zić z u my s łu . W p rzeciwn y m razie zn ajd ziecie s ię w zg n iatarce, o p ętan i my ś lami tak imi jak te: Nie ma s en s u p ró b o wać p o k o ch ać Gwiezdnych Wojen tak , jak d awn iej je k o ch aliś cie. Nie wró cicie ju ż d o d o mu , n ie o d n ajd ziecie d u ch a 1 9 7 7 ro k u , ch y b a że w k s iążk ach d o h is to rii. Teraz jes teś my ws zech wied zący , jak to u jmu je M an n y Wh eeler z Nav ajo Natio n . Pełn o n as w s ieci. Ch ętn ie rzu camy p o p co rn em w k in ie i g ło ś n o wy p o wiad amy s ię w p ierws zy m lep s zy m med iu m s p o łeczn o ś cio wy m n a temat teg o , co zro b ilib y ś my in aczej. Nik t ju ż n ie cies zy s ię zach o d em s ło ń ca, więc n ik t n ie p o trafi z s u k ces em o p o wied zieć ep ick iej, p o zb awio n ej iro n ii h is to rii; u traciliś my tę u miejętn o ś ć mło d zień czeg o zach wy tu . Po d d aliś my s ię n ien awiś ci. Do s taliś my p req u ele, n a jak ie zas łu ży liś my . Po win n iś my zaak cep to wać tę marn ą p o ezję d la d zieci; „Stwó rca” n ie b y ł w s tan ie wp aś ć n a n o we p o my s ły , więc s two rzy ł filmy , k tó re ry mo wały s ię z p o p rzed n ik ami. Oto lo s , jak i s p o ty k a ws zy s tk ich twó rcó w i ws zelk ie k reaty wn e zab ieg i: zmęczen ie

i p o wtarzaln o ś ć. Cały ten mo n o mit J o s ep h a Camp b ella two rzy ł jed y n ie p reten s jo n aln ą wars twę, s amo ś wiad o mie n ało żo n ą p rzez Lu cas a w latach o s iemd zies iąty ch i p rzy jętą p rzez s p o łeczeń s two n a ty le zd es p ero wan e d o es k ap izmu , o czaro wan e n o wo mo d n y mi efek tami s p ecjaln y mi, że wy n io s ło trzy filmy n a p ied es tał n ieo s iąg aln y d la całej res zty , p o d czas g d y tak n ap rawd ę ch wiały s ię u p o d s taw o d s ameg o p o czątk u . J ed y n y m ro związan iem jes t zrezy g n o wać w o g ó le z Gwiezdnych Wojen i p o wziąć zo b o wiązan ie. Sp rzed ajmy d ziecin ad zie.

fig u rk i

leżące n a s try ch u . Po łó żmy

k res

J eś li czy tając to , my ś licie tak s amo , d o tarliś cie d o s ed n a żało b y związan ej z p req u elami i b y ć mo że n ajwy żs za p o ra n a o b jawien ie – czy mo że raczej u M OCn ien ie, jeś li wo licie. Po zwó lcie, że p rzed s tawię wam s tare, d o b re k azan ie o ży wiające. Ak cep tacja jes t n ajtru d n iejs zy m etap em w p ro ces ie żało b y , ale ró wn ież n ajb ard ziej k ry ty czn y m. Wy łączn ie d zięk i zro zu mien iu p req u eli tak imi, jak imi s ą – a n ie tak imi, jak imi mo g ły b y b y ć – fan i mo g ą ru s zy ć d alej i o d n aleźć s p o k ó j w s wo im o d b io rze fran czy zy . Ch ciałem s p o jrzeć n a p req u ele o czami ich o b ro ń có w. Zwró ciłem s ię więc d o Bry an a Yo u n g a, b lo g era p is ząceg o m.in . d o StarWars .co m, p o d cas tera, a tak że jed n eg o z n ajmąd rzejs zy ch i n ajb ard ziej rzeteln y ch o b ro ń có w p req u eli n a tej p lan ecie. Po p remierze Mrocznego widma Yo u n g właś n ie zd ał matu rę i s tał mies iąc w d łu g iej k o lejce p o d s wo im k in em w Utah . W p rzeciwień s twie d o res zty k o lejk o wiczó w, o n p raco wał w k in ie i mó g ł o b ejrzeć film jes zcze 7 0 razy . J eg o s y n , k tó ry u ro d ził s ię tu ż p o p remierze Ataku klonów, o trzy mał imię An ak in . Ten k o n k retn y facet, ab s o lu tn ie o p an o wan y w k ażd ej s y tu acji, mo d ero wał k ilk a k o n wen to wy ch p an eli zaty tu ło wan y ch : „Dlaczeg o k o ch amy p req u ele?”. Zro b ił też, o ile mi wiad o mo , co ś , czeg o n ik t p rzed n im s ię n ie o ś mielił: p ewn ej p ijack iej n o cy w trak cie Celeb ratio n w 2 0 1 2 ro k u o s o b iś cie b ro n ił p req u eli w ro zmo wie z J ak e’em Llo y d em, ak to rem wcielający m s ię w ro lę An ak in a w Częś ci I. Llo y d zrezy g n o wał p o ty m filmie z ak to rs twa; d ziś ma d wad zieś cia k ilk a lat i ży wi wo b ec n ieg o wy raźn ą p o g ard ę, czemu tru d n o s ię d ziwić, b io rąc p o d u wag ę p rześ lad o wan ia, jak ie mu s iał zn o s ić w s zk o le ś red n iej i n a s tu d iach . Yo u n g n ie o d n ió s ł właś ciwie zwy cięs twa i n ie p rzek o n ał Llo y d a d o p req u eli. By ły ak to r zło ży ł b ro ń , g d y p o zn ał imię jeg o s y n a, a p o tem wy rzu cił g o ze zn ajo my ch n a Faceb o o k u .

Sp ęd ziłem z Yo u n g iem wiele g o d zin , p ijąc trad y cy jn e p iwo w jeg o ro d zin n y m mieś cie, Salt Lak e City , i p o wied ziałem mu , że o d eg ram ro lę ad wo k ata d iab ła. M iałem zamiar rzu cić mu w twarz k ażd y p o jed y n czy p ro b lem, k tó ry k to k o lwiek k ied y k o lwiek miał z try lo g ią p req u eli, k ażd e p y tan ie, jak ie wp ad ło mi d o g ło wy . A o n s p o k o jn ie p rzy tak iwał. „Zmag an ie s ię z h ejto wan iem p req u eli to mo ja s p ecjaln o ś ć” – p o wied ział 1 9 . Pan ie i p an o wie: Bry an Yo u n g , terap eu ta Gwiezdnych Wojen. A więc zaczy n amy : d ialo g i. By ły jed n ak o wo s tras zn e w całej try lo g ii p req u eli, p rawd a? Ku memu zd ziwien iu , Yo u n g n ie zap rzeczy ł. „Geo rg e Lu cas n ie jes t s cen arzy s tą” – s twierd ził k ró tk o , p o wtarzając d ek larację „Stwó rcy ”. J ak więc, s p y tałem, mamy o d b ierać te d ialo g i: jak o celo wy , h u mo ry s ty czn y p as tis z Flasha Gordona i Bucka Rogersa? Yo u n g p rzy tak n ął ro ztro p n ie: „M u s zę je tak o d b ierać, jeś li mam b awić s ię n a filmach d o b rze”. Dla k ażd eg o fan a p o trzeb u jąceg o wewn ętrzn y ch u zas ad n ień Yo u n g ró wn ież ma wy tłu maczen ie d la n ien atu raln y ch d ialo g ó w. W ty ch trzech filmach wy s tęp u ją g łó wn ie ary s to k raci i p o lity cy , k ró lo we i s en ato rzy , n ap u s zo n a Rad a J ed i. Ab y u s ły s zeć języ k teg o ty p u p o s taci w o ry g in aln ej try lo g ii, p o s łu ch ajcie k s iężn iczk i Lei i Wielk ieg o M o ffa Tark in a. Yo u n g s twierd ził: On i mó wią w ten s zty wn y , s ty lizo wan y n a wik to riań s k i s p o s ó b , k tó ry m p rzes y co n e s ą p req u ele. Ty le że n ie ma tu taj Han a So lo , k tó ry p rzy s zed łb y , p o p rzewracał o czami n a ws zy s tk o i mó wił w wy lu zo wan y s p o s ó b . Tak ieg o b o h atera n ie ma w p req u elach , p o n ieważ ak cja to czy s ię w in n y m ś wiecie. M amy d o czy n ien ia z ary s to k racją. W o ry g in aln ej try lo g ii mamy d o czy n ien ia z k ażd y m ch ło p ak iem z farmy i zawad iak ą w g alak ty ce. Ach , ale tam b y ł jed en p ro min en tn y czło n ek k las y n iewy s zu k an ej: J ar J ar Bin k s . Bez wątp ien ia n ie d ało s ię o b ro n ić teg o b ełk o cząceg o , n iezn o ś n eg o d o d atk u d o k an o n u Gwiezdnych Wojen? Po n o wn ie Yo u n g s k ład a b ro ń : jeg o zd an iem J ar J ar b y ł „całk o wicie ws trętn y ”, zg ad za s ię w tej k wes tii z res ztą z n as . „Zajęło mi s p o ro czas u wy my ś len ie, d laczeg o u mies zczo n o g o w h is to rii” – p o wied ział. Do tarło to d o n ieg o d o p iero , g d y o b ejrzał o d cin ek Wojen klonów z o ś mio letn ią wó wczas có rk ą, w k tó ry m wy s tęp o wał J ar J ar; d ziewczy n k a s twierd ziła, że Gwiezdne Wojny n ie s ą n imi b ez J ara J ara. Yo u n g wy jaś n ił: On ma mó wić d o d zieci, a całej res zcie wy d awać s ię ws trętn y . Wy d aje s ię

ws trętn y ró wn ież in n y m b o h atero m. M o rał z h is to rii p ły n ie tak i, że mu s is z czas em wy trzy my wać z tak imi iry tu jący mi lu d źmi. M imo to trzeb a trak to wać ich z s zacu n k iem. Każd e ży cie jes t cen n e. Tru d n o s p rzeczać s ię z tą lin ią o b ro n y J ar J ara i z p ewn o ś cią o b ala o n a arg u men t, jak i s ły s załem z u s t Lu cas a w trak cie Celeb ratio n , mian o wicie, że k ied y ś wid zo wie n ie zn o s ili Th reep io z o ry g in aln ej try lo g ii tak s amo , jak p ó źn iej J ar J ara w p req u elach (to fałs zy wa ró wn o ważn o ś ć, o ile k ied y k o lwiek tak ą s ły s załem). Ro zmy ś lając p rzy p iwie n ad arg u men tami Yo u n g a, zaczy n ałem my ś leć, że wy twó rn ia Lu cas film p o win n a zatru d n ić g o w ro li węd ro wn eg o k azn o d ziei, k tó ry n awracałb y wro g ó w p req u eli. J ak o ad wo k at d iab ła p o win ien em b y ł zd jąć ręk awice. Zap y tałem g o , co w p rzy p ad k u o b s ad zen ia Hay d en a Ch ris ten s en a w ro li An ak in a w Ataku klonów? Z p ewn o ś cią Yo u n g n ie k u p ił b o les n y ch , wy mo czk o waty ch p ró b An ak in a, mający ch n a celu zain teres o wan ie Pad mé? Ok azu je s ię, że tak . „Nie b y ł an i mn iejs zy m, an i więk s zy m mięczak iem o d M ark a Hamilla w Częś ci IV” – p o wied ział (i n ietru d n o b y ło o d g ad n ąć, o k tó rą k wes tię mu ch o d ziło : „M iałem jech ać n a s tację To s ch e!” 2 0 ). Yo u n g wierzy , że Ch ris ten s en d o p as o wał s wo ją ro lę d o s y tu acji, w jak iej s ię zn ajd o wał. Po my ś l o ty m: jes teś ży jący m w celib acie mn ich em, k tó ry n ie ma p o jęcia, jak p o s tęp o wać z p łcią p rzeciwn ą, i n ag le zo s tajes z u wik łan y w relację z p rawd o p o d o b n ie n ajb ard ziej p o ciąg ającą k o b ietą w g alak ty ce. Będ zies z zach o wy wał s ię jak id io ta i mó wił jes zcze b ard ziej id io ty czn ie. Pamiętas z p ierws zą rzecz, jak ą p o wied ziałeś d ziewczy n ie, b ęd ąc n as to latk iem? Czy to b y ło lep s ze o d : „Nie lu b ię p ias k u . J es t n iep rzy jemn y w d o ty k u i ws zęd zie s ię wcis k a?”. Przy zn ałem mu rację, n ie b y ło . Gd y Yo u n g zn ajd u je wad y w p req u elach , wy d ają s ię to s p rawy , n a k tó re zwró cilib y ś cie u wag ę d o p iero p o o b ejrzen iu ich d zies iątk i razy – tak jak k ilk a s cen z Ataku klonów, w k tó ry ch Ewan M cGreg o r, filmo wan y w d o k rętk ach p o k ilk u mies iącach o d o ry g in aln eg o u jęcia, n o s i s ztu czn ą b ro d ę p rzy k lejo n ą n iczy m tu p ecik . Yo u n g n ie d o s trzeg a teg o , co ja wid zę w więk s zo ś ci jeg o g ry : n u d y i led wie zamas k o wan ej p o g ard y . Is tn ieje s zan s a, ch o ć n iezn aczn a, że to o d czu cie zn ik a, g d y o b ejrzy s ię te filmy ty le razy , ile o n :

Po czu cie n o s talg ii i zaży ło ś ci to d wie rzeczy , k tó ry ch lu d zie n ie wiążą z p req u elami. J eś lib y tak b y ło , lu b ilib y je b ard ziej. Zas tan ó w s ię: ile razy wid ziałeś Częś ć IV d o p remiery Częś ci I? Przy zn ałem, że zarżn ąłem taś mę VHS z Gwiezdnymi Wojnami mo jeg o taty jes zcze w 1 9 8 3 ro k u i p rzes tałem liczy ć p o p ięćd zies iąty m. No właś n ie. Częś ć u czu cia o g ląd an ia jed n eg o z ty ch filmó w to zn ajo mo ś ć g o o d p o d s zewk i. Wid ziałem Częś ć I 7 razy w ciąg u p ierws zeg o week en d u p remiery i g waran tu ję ci, że p o s ió d my m razie lu b iłem g o b ard ziej n iż p o p ierws zy m. Yo u n g , im więcej razy o g ląd ał p req u ele, ty m więcej o d k ry wał p aralel z try lo g iami. Do s trzeg ał i s ły s zał te ry my , o k tó ry ch mó wił Lu cas , i p o lu b ił je. Po d ró że An ak in a i Lu k e’a s tan o wiły d la s ieb ie o d b icie. Na p rzy k ład o b y d waj ig n o ro wali s wó j tren in g w d ru g iej częś ci try lo g ii z p o wo d u emo cjo n aln eg o p rzy wiązan ia. Gd y Yo u n g u s ły s zał o M ach ete Ord er, p rzy jął g o , ale włączy ł Częś ć I i d ziś zach wy ca s ię ty m, jak wzmacn ia ó w ry m. W p ełn i wid zimy u p ad ek An ak in a p o Imperium kontratakuje, a p o tem w p ierws zej s cen ie z Lu k e’em w Powrocie Jedi jes t u b ran y w czerń i d u s i s trażn ik ó w w Pałacu J ab b y . Tru d n o o d p ęd zić my ś li: czy p o wtó rzy ł lo s s wo jeg o o jca? „Preq u ele zwięk s zają d o ś wiad zen ie o ry g in aln y ch filmó w tak b ard zo , że to o d rażające” – twierd zi Yo u n g . Ro zmawialiś my tak g o d zin ami. Yo u n g p rzy jmo wał ws zy s tk ie mo je cio s y . A to , że b ru d n y s ty l „Uży wan eg o Ws zech ś wiata” wy d awał s ię zn ik ać w p req u elach d o mo men tu , g d y h is to ry czn ie n ieu ś wiad o mien i recen zen ci zb es ztali Lu cas a za u n ik an ie b ru d ó w Obcego czy Łowcy androidów? To jed y n ie wy jaś n ia, jak i b ałag an Imp eriu m zro b iło w g alak ty ce, zan im d o tarliś my d o Częś ci IV. M id ich lo rian y w k rwio o b ieg u ? Po k azy wały jed y n ie, że J ed i marn o wali zb y t wiele czas u n a wy d u man e b ad an ia. Yo u n g tak s zy b k o i n atu raln ie o d p o wiad ał n a p y tan ia, że jas n e b y ło , iż n ie racjo n alizo wał tak ad hoc. On n ap rawd ę wierzy w p req u ele, p o d o b n ie jak milio n y in n y ch fan ó w – b ez wzg lęd u n a to , czy czu ją s ię k o mfo rto wo , p rzy zn ając s ię d o teg o p u b liczn ie, czy n ie. M o g ę n ig d y n ie b y ć w s tan ie o b ejrzeć try lo g ii p req u eli b ez k rzy wien ia s ię czy też ze ś cieżk ą J o h n a Williams a w tle. Ale w k o ń cu o s iąg n ąłem s p o k ó j. Ad ap tacje k s iążk o we s ą w ty m p ro ces ie b ard zo p o mo cn e: z n imi p rzy n ajmn iej n ie trzeb a martwić s ię d rewn ian y mi d ialo g ami czy k iep s k ą g rą ak to ró w. Leg ed arn y p is arz

fan tas y , Terry Bro o k s , z p ewn o ś cią d o b rze s ię b awił, zmien iając Mroczne widmo w p o wieś ć (n azwał ją „p ro jek tem marzeń ”). J eg o literack a wers ja J ar J ara to s y mp aty czn y g u n g ań s k i wy g n an iec, k tó ry ch ce s ię jed y n ie p o g o d zić ze s wo imi. In terp retacja Zemsty Sithów w wy k o n an iu M atth ew Wo o d rin g a Sto v era zy s k ała d u żą s ławę i miło ś ć fan ó w, n ak reś la wiele mo ty wó w An ak in a, k tó re w filmie p o min ięto . In n e wp is y z Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata ró wn ież p ełn e s ą ro związań b łęd ó w i b rak ó w w p req u elach . Całą d ziu rę Sifo -Dy as a załatan o w p o wieś ci Labirynt zła z 2 0 0 5 ro k u . Trag ed ia Darth a Plag u eis a o k tó rej Palp atin e o p o wiad a An ak in o wi w Częś ci III (ale ro b i to w ap ety czn y s p o s ó b p o b ieżn ie), zy s k ała p ełn ię w p o s taci z p o wieś ci Darth Plagueis z 2 0 1 2 ro k u . Kró tk o mó wiąc, jeś li s zu k acie n o wej p ers p ek ty wy , b y s p o jrzeć n a p req u ele, o to ją macie. M o żecie n a p rzy k ład ro zważy ć mo żliwo ś ć, że Gwiezdnym Wojnom p rzy ś wiecają d wie k o n cep cje. J ed n a n ależy d o n as – p u b liczn o ś ci – i jes t n ią id ea wiary g o d n eg o ws zech ś wiata rad o s n y ch b o h ateró w i n ien awis tn y ch zło czy ń có w, k tó ra p rzemien iła s ię z b ieg iem o p o wieś ci w co ś mro czn iejs zeg o , ciężs zeg o , b ard ziej mito lo g iczn eg o , d o ro ś lejs zeg o . Zo b aczy liś my Serg io Leo n e w p u s ty n n y m k rajo b razie, g d y tak n ap rawd ę jeg o o d o s o b n ien ie wy n ik ało z n ied o s tatk ó w b u d żeto wy ch n a właś ciwe zas ied len ie. I to b y ło w p o rząd k u . Fu n k cjo n u je też d ru g a k o n cep cja Gwiezdnych Wojen – id ea „Stwó rcy ”. Zaws ze b y ła b ard ziej g łu p k o wata o raz zn aczn ie b ard ziej zap ak o wan a zwario wan y mi k o s mitami i s tatk ami k o s miczn y mi z Krain y Zo o m. To b y ła fan fictio n w s ty lu Flas h a Go rd o n a, s k iero wan a d o d zieci i n as zy ch wewn ętrzn y ch d zieci. I to też b y ło w p o rząd k u . A jeś li n ie p o trafiliś cie d o cen ić p req u eli alb o ich racjo n aln ie wy tłu maczy ć, czy to czy n iło was g o rs zą k ateg o rią fan ó w Gwiezdnych Wojen? Z p ewn o ś cią n ie, o ile p rzy ś wiecała wam mak s y ma: „Ży j i p o zwó l ży ć in n y m”. Yo u n g tłu maczy : Gwiezdne Wojny to b ar s zy b k iej o b s łu g i. Bierzes z, co ch ces z, i zo s tawias z res ztę d la in n y ch ch ętn y ch . Nie wk ład as z p alca w p u rée ziemn iaczan e, jeś li g o n ie lu b is z. J eś li to p o mo że, s p ó jrzcie n a p req u ele jak n a jed n ą d łu g ą o p o wieś ć o p rzy g o d ach k u d łateg o p s a. An ak in Sk y walk er ma „wp ro wad zić ró wn o wag ę M o cy ”, co Rad a J ed i b eztro s k o p rzy jmu je, ale s łab o wy jaś n ia. Yo d a i s p ó łk a wy d ają s ię p o p ro s tu u fać, że p ro ro ctwo o zn acza co ś d o b reg o . Ale p o p req u elach , o ile wiemy , w g alak ty ce p o zo s taje d wó ch J ed i (Ob i-Wan i Yo d a) o raz d wó ch Sith ó w (Palp atin e i Vad er). To ró wn o wag a, p rawd a? 2 1 Preq u ele s tają s ię więc b ajk ą z mo rałem, k tó ry g ło s i: n ie

wierz ws zy s tk iemu , co p rzep o wied zian o . Przy k ład o wo , n ie wierz filmo wco wi, k tó ry zap o wiad a, że n ig d y , p rzen ig d y n ie b ęd zie ju ż więcej filmó w z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, k ro p k a.

1 Ky le Newman , wy wiad au to ra, 1 4 s ierp n ia 2 0 1 3 . 2 Peg g mó wił ró wn ież, że Lu cas d ał mu n as tęp u jącą rad ę n a lo n d y ń s k iej p remierze Częś ci III: „Nie p o zwó l s o b ie n a to , ab y ś p o trzy d zies tu latach n ad al k ręcił ten s am film”. 3 Change, Spaced, s eria 2 , o d c. 2 , reż. Ed g ar Wrig h t, 2 marca 2 0 0 1 . 4 Wy wiad z J o n em Stewartem, Star Wars Celeb ratio n V, 1 5 s ierp n ia 2 0 1 0 . 5 Liz Lee, wy wiad au to ra, 1 4 lu teg o 2 0 1 3 . 6 Ch ris Giu n ta, wy wiad au to ra, 2 9 s ierp n ia 2 0 1 3 . 7 R. Hilto n , Star Wars: Machete Order, Ab s o lu tely No M ach ete J u g g lin g , h ttp ://s tatic.n o mach eteju g g lin g .co m/mach ete_ o rd er.h tml, d o s tęp : 1 k wietn ia 2 0 1 4 . 8 Would George Lucas Approve of the Star Wars Machete Order?, „Den o f Geek ”, 3 k wietn ia 2 0 1 2 , h ttp ://www.d en o fg eek .u s /mo v ies /s tar-wars /1 8 9 9 2 /wo u ld -g eo rg e-lu cas ap p ro v e-o f-th e-s tar-wars -mach ete-o rd er. 9 J .W. Rin zler, The Making of „Star Wars: Revenge of the Sith”, op. cit., s . 8 4 . 1 0 The Phantom Edit, „Salo n ”, 5 lis to p ad a 2 0 0 1 . 1 1 Ibidem; Lu cas film p o twierd ził mi, że Lu cas n ie zamierzał o g ląd ać The Phantom Edit. 1 2 E. As h er-Perrin , Watching the Star Wars Prequels on Mute: An Experiment, To r.co m, 1 6 s ty czn ia 2 0 1 3 . 1 3 M . Wild , The Audience Strikes Back: Mike Stoklasa’s Very Detailed (and Very Late) Takedowns of „Star Wars”, A.V. Clu b M ilwau k ee, 1 3 k wietn ia 2 0 1 0 , h ttp ://arch iv e.is /Yg s Wm. 1 4 To wó wczas , o k o ło 2 0 0 4 ro k u , w d o k u men cie Empire of Dreams Lu cas zaczął p o ró wn y wać h is to rię s wo jeg o ży cia d o ży cia Darth a Vad era: czło wiek a u więzio n eg o w mach in ie Lu cas filmu . 1 5 An g . George Lucas Raped Our Childhood [p rzy p . tłu m.]. 1 6 M ich ael Barry te, wy wiad au to ra, 1 2 s ty czn ia 2 0 1 4 . 1 7 An g . What If Episode I Were Good? [p rzy p . tłu m.]. 1 8 „Th e Star Wars Th at I Us ed to Kn o w” – o d n ies ien ie d o p io s en k i Go ty e Somebody That I Used To Know [p rzy p . tłu m.]. 1 9 Bry an Yo u n g , wy wiad au to ra, 5 wrześ n ia 2 0 1 3 . 2 0 Nawet d zis iaj Hamill b ro n i s wo jej k wes tii jak o celo wo p łaczliwej – ch o d ziło o u k azan ie wątk u p rzemian y p o s taci Lu k e’a z p rzek o rn eg o n as to latk a w ro zs ąd n eg o ry cerza J ed i. 2 1 Lu cas p o s zed ł n awet d alej, s u g eru jąc, że „zap ewn ien ie ró wn o wag i M o cy ” zo s tan ie o s iąg n ięte p o k o n iec Powrotu Jedi: „Pro ro ctwo b y ło p rawd ziwe” – p o wied ział w 2 0 0 5

ro k u . „An ak in b y ł wy b rań cem i fak ty czn ie zap ewn ia ró wn o wag ę M o cy . Bierze o s tatn ie d o b ro , jak ie w n im p o zo s tało , i n is zczy Imp erato ra, k ieru jąc s ię ws p ó łczu ciem d la s wo jeg o s y n a”.

XXVI WSZECHŚWIAT DO UŻYTKU Sag a Gwiezdnych Wojen wy d awała s ię właś n ie p rzech o d zić n a zas łu żo n ą emery tu rę 2 5 czerwca 2 0 0 5 ro k u , led wie mies iąc p o p remierze Zemsty Sithów. To b y ł k o lejn y łag o d n y i mg lis ty letn i d zień w San Fran cis co . Kin o Co ro n et n ie b y ło w s tan ie p o k azać o s tatn iej o d s ło n y fran czy zy , k tó rą p o mo g ło s two rzy ć – z p o wo d u s p ad k u s p rzed aży b iletó w k in o zo s tało zamk n ięte w marcu , a 2 lata p ó źn iej miało zo s tać zró wn an e z ziemią, ab y w ty m miejs cu mo g ło p o ws tać cen tru m d la s en io ró w. W n ied alek im k in ie Pres id io Geo rg e Lu cas witał p rzed s tawicieli p ras y n a o ficjaln ej ceremo n ii o twarcia s wo jej n o wej s ied zib y g łó wn ej, o warto ś ci 3 5 0 mln d o laró w. No s iła n azwę Letterman Dig ital Arts Cen ter i miała s k u p iać w jed n y m miejs cu więk s zo ś ć ro zp ro s zo n y ch o d d ziałó w firmy : ILM miało s ię tu p rzen ieś ć z San Rafael, zes p ó ł d o s p raw licen cjo n o wan ia i mark etin g u miał s ię s p ro wad zić z ran cza, a d y wizja g ier k o mp u tero wy ch , Lu cas Arts – z n ależąceg o d o Lu cas a ran cza Big Ro ck , s ąs iad u jąceg o ze Sk y walk er. Otwarcie p o łączo n e b y ło z jed n y m z ty ch ju ż s ły n n y ch cało d zien n y ch p ik n ik ó w Lu cas filmu , n a k tó re Lu cas n ie żało wał p ien ięd zy . Go ś cie, wś ró d k tó ry ch tak że b y łem, zb ierali mis tern ie wy k o n an e d rewn ian e p ik n ik o we p u d ełk a z wy ry tą n a n ich d atą i miejs cem wy d arzen ia, s łu ch ali p io s en ek w wy k o n an iu Bo n n ie Raitt i Ch ris a Is aak a i d awali s ię o b s łu g iwać ab s u rd aln ie atrak cy jn y m k eln ero m i k eln erk o m. Wś ró d VIP-ó w b y li zaró wn o p rawd ziwi p o lity cy (Nan cy Pelo s i, Barb ara Bo x er), jak i ci fałs zy wi (Rich ard Sch iff, k tó ry g rał To b y ’eg o w Prezydenckim pokerze), s p acero wali p o k ręty ch , k amien n y ch ś cieżk ach p rawie s ied mio h ek taro wej p o s iad ło ś ci, p o d ziwiając wid o k i n a Palace o f Fin e Arts i mo s t Go ld en Gate. Cen tru m San Fran cis co i u ro k i Ch es tn u t Street d y s try k tu M arin a zn ajd o wały s ię w o d leg ło ś ci zaled wie k ró tk iej p rzejażd żk i czy s p aceru , w k ieru n k u ws ch o d n im. Tak d ramaty czn a zmian a s ied zib y b y ła k o n ieczn o ś cią, i n ie ty lk o d lateg o , że p o p rzed n ie lo k alizacje: o b y d wa ran cza i s ied zib a ILM w San Rafael p ęk ały w s zwach . Przep ro wad zk a d o mias ta wy d awała s ię zd ro ws za. „Wiele lat s p ęd ziliś my w u k ry ciu ” – p o wied ziała M ich elin e Ch au , b y ła d y rek to r wy k o n awcza d ziału o p iek i zd ro wo tn ej i k s ięg o wa, k tó ra zo s tała d y rek to rem Lu cas filmu w 2 0 0 3 ro k u . „Nie wiem, czy to

b y ło d o b re d la firmy jak o cało ś ci” 1 . Lu cas film o d d awn a s k łan iał s ię k u filmo m cy fro wy m, a k tó re miejs ce b y ło b y n a to lep s ze o d ś wiato wej s to licy my ś li cy fro wej? Ch au n ie p o wied ziała jed n ak , że b ez k o lejn y ch Gwiezdnych Wojen firma mu s iała zjed n ać s o b ie k lien tó w, ab y u trzy mać tak i s am p o zio m zatru d n ien ia. Lu cas film n ie mó g ł d o k o ń ca ś wiata p o leg ać n a d o b rej wo li ży czliweg o miliard era. Lu cas wy k o rzy s tał s wo je d o ch o d y z o ry g in aln eg o filmu , ab y zb u d o wać Sk y walk er Ran ch n a p arceli mającej 0 ,7 h a, w d o lin ie w h rab s twie M arin . Szp ital p amiętający czas y II wo jn y ś wiato wej zró wn an o z ziemią, ab y zro b ić miejs ce d la k o lejn eg o o g ro mn eg o p ałacu . Po d czas p rac b u d o wlan y ch n atrafio n o n a lu d zk ie s zczątk i, a h is to rie o d u ch ach o p o wiad an e p rzez ek ip ę zmu s iły Ch au d o o p łacen ia eg zo rcy zmó w, k tó re o d p rawio n o n a teren ie całej firmy p ewn eg o p ó źn eg o wieczo ru , łączn ie z ro zs y p y wan iem ry żu wo k ó ł rzek o mo n awied zo n y ch częś ci b u d y n k u . W ty m miejs cu wk ró tce p o s tawio n o res tau rację i b ar z d rin k ami o n azwie Dix ie’s , a ó wczes n y b arman , k tó reg o miałem o k azję p o zn ać p o d czas wizy ty , miał miecz ś wietln y wy tatu o wan y n a ś ro d k o wy m p alcu . Wy k o n an o s u p ers zy b k ie p o łączen ie ś wiatło wo d o we ze Sk y walk er Ran ch p o p rzez n ajb ard ziej zaawan s o wan e s erwery p o s tawio n e w p iwn icach Letterman Cen ter, co s p rawiło , że czas i o d leg ło ś ć międ zy d wiema o d d alo n y mi o d s ieb ie częś ciami imp eriu m Lu cas a p rzes tały is tn ieć. Sk y walk er ju ż zaws ze miało n o s ić mian o ran cza, p o d czas g d y Lu cas i p raco wn icy ILM (z k tó ry ch 1 5 0 0 miało zacząć p rzen o s in y d o Letterman w czas ie p ik n ik u ) zaczęli n azy wać n o wą p lacó wk ę Gwiazd ą Śmierci (g d y z czas em Dis n ey p rzejął Lu cas film i s etk i ty ch s amy ch p raco wn ik ó w zwo ln io n o w ramach p rzetaczającej s ię fali zwo ln ień , n iek tó rzy wo leli zn aczn ie mro czn iejs zą n azwę d la teg o miejs ca: M o u s es ch witz). Zwracając s ię d o tłu mu w jed n y m z o b s zern y ch , jas n y ch atrió w n o wej s ied zib y w d n iu ceremo n ii, Lu cas wy mamro tał k ilk a u wag . Po d k reś lił, jak d o g o d n e b y ło u k o ń czen ie Cen tru m w ty m s amy m czas ie, co Zemsty Sithów, p o n ieważ o b y d wa p ro jek ty ro zp o częły s ię ró wn o cześ n ie: p rzed trzema laty . Sithowie mieli p remierę 5 ty g o d n i wcześ n iej i b y li o czy wiś cie k o lejn y m n iezap rzeczaln y m s u k ces em. W ro k u , w k tó ry m frek wen cja k in o wa s p ad ała g wałto wn ie, a p rawd ziwy ch b lo ck b u s teró w właś ciwie n ie b y ło , Częś ć III zro b iła fu ro rę. W p ó łto ra mies iąca w s amy ch Stan ach zaro b iła 3 6 1 4 7 1 1 1 4 d o laró w, co s tan o wiło trzy k ro tn o ś ć b u d żetu Lu cas a. Fan i wciąż k o czo wali p o b ilety , ch o ć zamawian ie ich w s ieci b y ło p o ws zech n ie d o s tęp n e – s tan ie w k o lejce d o k in a u ro s ło d o ran g i ry tu ału . W Seattle p ewien o g arn ięty

o b s es ją fan ro zp o czął k o czo wan ie w o czek iwan iu n a b ilety n a 1 3 9 d n i p rzed p remierą, u s tan awiając rek o rd . W wy wiad ach u d zielo n y ch p ó źn iej Lu cas o g ło s ił, że n a d o b re rezy g n u je z k ręcen ia filmó w o b u d żecie w wy s o k o ś ci 1 0 0 mln d o laró w. Zro b ił to z p ewn o ś cią czło wiek a, k tó ry zab iera s wo ją wy g ran ą n a lo terii i wy jeżd ża z mias ta. Có ż, zaws ze b y ł związan y ze ś wiatem efek tó w s p ecjaln y ch d zięk i ILM , k tó ry wó wczas p raco wał n ad n o wy mi p ro jek tami z tak imi, jak Harry Potter czy Piraci z Karaibów, a tak że n ad p ewn ą h is to rią o lwie, czaro wn icy i g ard ero b ie. Indiana Jones 4, d o k tó reg o s cen ariu s z Lu cas p is ał d la Sp ielb erg a, n ie liczy ł s ię; „Stwó rca” miał n a my ś li wy s o k o b u d żeto we filmy o Gwiezdnych Wojnach, a n ie wy s o k o b u d żeto we filmy w o g ó le. „Gwiezdne Wojny d o b ieg ły k o ń ca – o zn ajmił – w k wes tii fab u ły ” 2 . Co teraz p lan o wał? No właś n ie, miał w k o ń cu „zacząć p is ać s wo je małe filmy ek s p ery men taln e”. Sk o ń czy ł u d zielać wy wiad ó w i o d s zed ł k o ry tarzami Gwiazd y Śmierci, o zd o b io n y mi p ó ł tu zin em p o s ąg ó w Darth a Vad era i jed n y m p o s ąg iem J ar J ar Bin k s a w k arb o n icie o d Leg io n u 5 0 1 . Filmy ek s p ery men taln e? J as n e. Tak n ap rawd ę, zg o d n ie z o ś wiad czen iem Lu cas a jes zcze z k wietn ia p o d czas Celeb ratio n III Lu cas film p raco wał n ie n ad jed n y m, ale n ad d wo ma s erialami telewizy jn y mi z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen – jed n y m ak to rs k im, a d ru g im an imo wan y m. Sam b u d y n ek miał w zamierzen iu s łu ży ć za s tu d io p ro d u k cy jn e d la p ro g ramó w telewizy jn y ch o Gwiezd n y ch Wo jn ach (a jeś li temat b y s ię p rzy jął, p lan o wan o s two rzen ie o s o b n eg o k an ału telewizy jn eg o p o ś więco n eg o fran czy zie). Te n o we in icjaty wy – i o s tateczn a walk a o p rzeży cie, jak a s ię międ zy n imi n awiązała – miały o d zwiercied lać walk ę o d u s zę Gwiezdnych Wojen. W p o p rzed n ich latach , zwłas zcza p o rad o ś ciach p racy p rzy s erialu o mło d y m In d ian ie J o n es ie i trag ed iach p req u eli, d la Lu cas a s tało s ię jas n e, że n ajlep iej czu ł s ię jak o p ro d u cen t telewizy jn y , s h o wru n n er – k to ś , k to wy my ś la tematy p rzewo d n ie i k ieru n k i d la fik cy jn eg o ś wiata, a n as tęp n ie p o zwala k ilk u in telig en tn y m p is arzo m wcielać je w ży cie. W ten s p o s ó b p o ws tały Imperium i Powrót; p req u elo m b rak o wało teg o ty p u p rzy jazn eg o p ió ra, a fan i zmy li za to Lu cas o wi g ło wę. Nic d ziwn eg o , że tęs k n ił za try b em ws p ó łp racy filmo wej. Przez lata s tało s ię tak że jas n e, że to an imacja b y ła p ierws zą miło ś cią Lu cas a, a zarząd zan ie ak to rami n ie s zło mu zb y t d o b rze. „Gd y b y is tn iał s p o s ó b k ręcen ia filmó w b ez ak to ró w – s u g ero wał M ark Hamill w latach o s iemd zies iąty ch – Geo rg e Lu cas n a p ewn o b y z n ieg o s k o rzy s tał” 3 . Do p ierws zej d ek ad y n o weg o ty s iąclecia

an imacja k o mp u tero wa zao fero wała mu s p o s ó b n a o b ejś cie n ied o g o d n o ś ci p racy z ak to rami, p rzy n ajmn iej w ich cieles n ej p o s taci. Nie d ziwi więc, że p o my s ł n a s erial telewizy jn y z ak to rami o s tateczn ie u g rzązł w martwy m p u n k cie, p o d czas g d y s eria an imo wan a – Wojny klonów – ro s ła w s iłę. Su k ces n ie b y ł p o d żad n y m wzg lęd em p ewn y . Serial z ak to rami, ro zwijan y p o d ro b o czy m ty tu łem Star Wars Underworld, miał w s o b ie d u ży p o ten cjał. W s p rawie p raw d o emis ji to czy ły s ię ro zmo wy g łó wn ie ze s tacją ABC, ale n a p ewn y m etap ie ró wn ież z HBO. Ak cja miała ro zg ry wać s ię w s to licy g alak ty k i, Co ru s can t, w d wu d zies to leciu międ zy Częś ciami III i IV w o b s k u rn y ch n izin ach s p o łeczn y ch Imp eriu m: wś ró d g an g s teró w, p rzemy tn ik ó w i ło wcó w n ag ró d , k tó ry ch w p req u elach tak b rak o wało d o jrzały m wid zo m. Serial miał b y ć ró wn ież p o wiązan y z g rą k o mp u tero wą o ty m s amy m ty tu le (p ó źn iej zaty tu ło wan ą Star Wars 1313 i an u lo wan ą w trak cie p ro d u k cji p rzez Dis n ey a). Niep o twierd zo n e p lo tk i s u g eru ją, że w s erialu miał p o jawić s ię Bo b a Fett jak o p o wracający b o h ater. Plan o wan o ró wn ież wy k o rzy s tać jed en ze s tatk ó w, zg o d n ie ze s zk icami p ro jek to wy mi: So k o ła M illen n iu m. Underworld p rzes zed ł p rzez wiele lat in ten s y wn y ch p ro jek tó w k o n cep cy jn y ch . Lu cas zatrzy mał małą g ru p ę arty s tó w n a trzecim p iętrze Sk y walk er Ran ch , b ezp o ś red n io n ad s wo im b iu rem, z p ry watn y m p rzejś ciem, u mo żliwiający m d o tarcie d o n ich w k ażd ej ch wili (g rzeczn y aż d o b ó lu , za k ażd y m razem p u k ał). Tech n iczn ie p raco wali d la k o lejn ej s p ó łk i zależn ej Lu cas filmu , J AK En terp ris es , k tó rej n azwa p o ch o d ziła o d p ierws zy ch liter imio n tró jk i d zieci Lu cas a. Wed łu g jed n eg o z arty s tó w Geo rg e trak to wał trzecie p iętro jak s wó j b lo k ry s u n k o wy . Rick M cCallu m wraz z Lu cas em b y li p ro d u cen tami wy k o n awczy mi Underworld. Ob y d waj o p is y wali s erial jak o mro czn y , w s ty lu wes tern ó w, „Deadwood w k o s mo s ie” 4 . J ed n ak s zy b k o zd ali s o b ie s p rawę, że mieli zu p ełn ie co ś ró żn eg o n a my ś li. M cCallu m d o s trzeg ał w n im s erial d ramaty czn y z fab u łą w d u żej mierze to czącą s ię w zamk n iętej p rzes trzen i, k tó ry d ało s ię n ak ręcić p rzy b ard zo mały m b u d żecie. „A p o tem wch o d ził Geo rg e i mó wił: « Nak ręćmy k o lejn y p o ś cig n a ś cig aczach » ” – o p o wiad ał czło n ek ek ip y p ro d u k cy jn ej 5 . Lu cas n ajwy raźn iej ch ciał, ab y s erial s k u p iał s ię n a ty m, co o b y watele g alak ty k i ro b ili d la zab awy . M iało b y ć więcej wy ś cig ó w n a k ró tk ich d y s tan s ach . M ały amato r wy ś cig ó w n ig d y n ie wy ró s ł ze s wo jeg o zamiło wan ia d o p ręd k o ś ci. M imo to mo g ło b y ć g o rzej. Lu cas wk ręcał M cCallu ma, s u g eru jąc mu , ab y d o o b s ad y d o łączy ł J ar J ar Bin k s a. M cCallu m zg o d n ie z relacją ś wiad k ó w wy b u ch n ął, wy rzu cając z s ieb ie s erię p rzek leń s tw. Lu cas żarto wał, ale J ar J ar p o jawił s ię jed n ak

w s erialu an imo wan y m. M cCallu m wied ział, że w tej k wes tii trzeb a s ię b y ło Geo rg e’o wi b ard zo mo cn o o p ierać. Lu cas i M cCallu m p rzep ro wad zili rek ru tację talen tó w n a s k alę g lo b aln ą. Do tarli d o tak ich s cen arzy s tó w, jak Ru s s ell T. Dav ies , walijs k i s h o wru n n er, k tó ry w 2 0 0 5 ro k u ws k rzes ił Doktora Who (Dav ies b y ł p o d ek s cy to wan y o fertą, ale zb y t zajęty b u d o wan iem włas n eg o małeg o imp eriu m p ro g ramó w telewizy jn y ch s cien ce fictio n ). Zamias t zatru d n ić jed n eg o au to ra d o s amo d zieln ej p racy , ws p ó łp ro d u cen ci zo rg an izo wali n a Sk y walk er Ran ch wy s tawn e wielo d n io we k o n feren cje d la międ zy n aro d o wy ch p is arzy ; zeb ran i mo g li ś miać s ię, ro zmawiać, jeś ć i p ić, a p o p o wro cie d o d o mu p is ali o k o ło s etk i s cen ariu s zy międ zy k o lejn y mi zjazd ami. J ed n y m z g łó wn y ch au to ró w n a k o n feren cji n a Sk y walk er Ran ch b y ł Ro n ald D. M o o re, o d p o wied zialn y za wielk i p o wró t Battlestar Galactica. Pierws za o d s ło n a teg o s erialu z 1 9 7 8 ro k u ro zzło ś ciła Lu cas a, p o n ieważ wó wczas o s k arżał ją o p s u cie p o ten cjaln eg o ry n k u d la s erialu o Gwiezd n y ch Wo jn ach . Po tem w 2 0 0 4 ro k u p o jawił s ię n o wy s erial, mro czn iejs zy i b u d zący zn aczn ie s k u teczn iej zach wy t g eek d o mu p rzez k o lejn e 5 lat – wy p ełn iając u mo wę p o d o b n ie jak Lu cas zamierzał to zro b ić z Gwiezdnymi Wojnami w telewizji. Ale o b ecn o ś ć M o o re’a d o wio d ła, że Lu cas n ie ch o wał u razy . Właś ciwie to i o n , i M cCallu m p rag n ęli g o n aś lad o wać tak b ard zo , jak b y ło to mo żliwe: „b lo k ry s u n k o wy ” n a trzecim p iętrze Sk y walk er Ran ch o trzy mał zalecen ie o g ląd an ia o d cin k ó w Battlestar Galactica, ab y zro zu mieć, jak to mo żliwe, że s erial wy g ląd ał tak d o b rze p rzy b u d żecie wy n o s zący m p o n iżej 3 mln n a o d cin ek . Sęk w ty m, że Lu cas n ie wy o b rażał s o b ie n ak ręcen ia s erialu mały m k o s ztem. Ws zy s tk ie p o ś cig i w ś cig aczach i wy ś cig i k o s miczn y mi k rążo wn ik ami n awars twiały s ię. Od cin k i Underworld wy cen ian o n a o k . 1 1 mln za s ztu k ę – o ry g in aln e Gwiezdne Wojny w k ażd y m ty g o d n iu . Do 2 0 0 9 ro k u s erial trafił n a p ó łk ę, o czek u jąc n a tak zaawan s o wan ą tech n o lo g ię, k tó ra p o zwo liłab y tan iej wy ren d ero wać g alak ty czn e wy ś cig i. „To mó g ł b y ć ś wietn y s erial”– mó wił Ro n ald D. M o o re. „J es tem ro zczaro wan y , że n ig d y n ie zo b aczy łem g o n a ek ran ie telewizo ra”. A p o tem n o n s zalan ck o u jawn ił jed n ą z p o s taci, k tó ra miała s ię w n im p o jawić: „M iałem p rzy jemn o ś ć p is ać k ilk a k wes tii d la Darth a Vad era”. Szan s e, że Underworld k ied y k o lwiek p o ws tan ie, malały . Lu cas zaczął rab o wać p ro jek ty s erialu n a p o trzeb y Wojen klonów, p o czy n ając o d s ezo n u d ru g ieg o . Recy k lin g p o my s łó w b y ł b ard zo w jeg o s ty lu , ale d en erwo wał n iek tó ry ch arty s tó w z trzecieg o p iętra. „Bu d o waliś my ten p ro g ram o d p o czątk u , a teraz czu liś my , jak b y wy jmo wan o n am z n ieg o p o jed y n cze ceg ły ” – p o wied ział jed en z n ich . M imo to mu s ieli

wy k azy wać o p ty mizm w tej k wes tii. „Geo rg e p atrzy ł n a n as zą s ztu k ę jak n a jed n o wielk ie p u d ło z zab awk ami” – d o d ał. „Co k o lwiek ch ciał wy jąć w d an ej s y tu acji, b y ło jeg o zd an iem w p o rząd k u ” 6 . Wojny klonów ru s zy ły w 2 0 0 2 ro k u jak o s eria k ró tk ich k res k ó wek . Au to rem tej wers ji s erialu d la k an ału Carto o n Netwo rk b y ł Gen n d y Tartak o v s k y , n ag rad zan y an imato r p o ch o d zen ia ro s y js k ieg o . W zamierzen iu materiał p ro mo cy jn y d la Częś ci III, s h o w Tartak o v s k y ’eg o , b y ł wy ś wietlan y p rzez 3 s ezo n y , zd o b y wając 4 n ag ro d y Emmy . Niek tó rzy wid zo wie o cen iali g o jak o n ajlep s ze Gwiezdne Wojny, jak ie k ied y k o lwiek wid zieli. Ofero wał s ty lizo wan e p ro jek ty i relaty wn y b rak d ialo g ó w, co zaws ze s p rawd zało s ię w u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. Sam wid o k M ace’a Win d u n is zcząceg o w milczen iu całą armię ro b o tó w za p o mo cą miecza ś wietln eg o i p rzy zn aczn y m u d ziale M o cy ju ż b y ł wart o p łacen ia k ab ló wk i. Tartak o v s k y u czy n ił z Gen erała Griev o u s a zn aczn ie b ard ziej p rzerażająceg o , mio tająceg o mieczem ś wietln y m d u ch a-cy b o rg a w b ieli, n a mo d łę s ztu rmo wcó w, wp ro wad zając g o n a p o lecen ie Lu cas a, p o n ieważ p o s tać ta p o jawia s ię w Częś ci III. Lu cas miał w związk u z s erią wielk ie p lan y . Ch ciał wy p ełn ić lu k i międ zy Częś ciami II i III. J ak lep iej mo żn a b y ło rato wać rep u tację p req u eli n iż z więk s zą ilo ś cią k o n tek s tu , o d p o wied zi, p rzy g o d y , p o p ro s tu z więk s zą ilo ś cią Gwiezdnych Wojen? Lu cas marzy ł o d lat o s zczeg ó łach Wo jen Klo n ó w, a p o tem, w Częś ci II, więk s zo ś ć k o n flik tu n as tąp iła p o za ek ran em. Nig d y n ie d o s tał s wo ich s ied miu b itew n a s ied miu p lan etach . Gd y więc ten film zo s tał u k o ń czo n y , zd ecy d o wał s ię ws k rzes ić k res k ó wk ę Wojny klonów w fo rmie s erialu an imo wan eg o CGI. „M o żemy zro b ić co ś lep s zeg o ” – o ś wiad czy ł 7 . Wid ział jed n ak Wojny klonów in aczej n iż Tartak o v s k y . J eg o wizja b ard ziej p rzy p o min ała wers ję CGI Thunderbirds, b ry ty js k ieg o k u k iełk o weg o s erialu s cien ce fictio n z lat s ześ ćd zies iąty ch n iż s ty lizo wan y s erial, w jak i zmien ił g o Tartak o v s k y . Ch ciał tak że u ży ć tech n o lo g ii 3 D, k tó ra p rzes zła d łu g ą d ro g ę o d czas u p ap iero wy ch o k u laró w. Lu cas p o wied ział n a Celeb ratio n III, że n o we Wojny klonów zo s tan ą n ak ręco n e w ty m co raz b ard ziej wy rafin o wan y m fo rmacie. Po d o b n ie d o Underworld. Tak s ię jed n ak n ie s tało . Z d wo ma s erialami w trak cie p ro d u k cji i n ap ły wający mi d o n ich s cen ariu s zami „Stwó rca” miał n iezwy k le mało czas u n a o s o b is te filmy , o k tó ry ch ws p o min ał w Letterman Cen ter i wielo k ro tn ie wcześ n iej. M imo to wciąż p lan o wał p o d ąży ć tą ś cieżk ą – g d y ty lk o zn ajd zie n a to czas . „Po s erialu telewizy jn y m b ęd ę k ręcił s wo je

włas n e małe filmy ” – p o wied ział w ro zmo wie z k ry ty k iem mag azy n u „Time” Rich ard em Co rlis s em w 2 0 0 6 ro k u 8 . Po raz p ierws zy d o p recy zo wał, czy m miały o n e b y ć: p o wro tem d o jeg o włas n ej p rzes zło ś ci, p o wro tem d o p o zb awio n ej fab u ły , d y s to p ijn ej, d o k u men taln ej fan tas y : „Właś ciwie mu s is z zaak cep to wać fak t wy p rawy n a tery to riu m THX i d alej”. Lu cas raczej n ie mó g ł ju ż d łu żej ig n o ro wać fak tu , że o d wlek ał w czas ie k ręcen ie o wy ch o s o b is ty ch filmó w o d 1 9 7 7 ro k u . „Nie mó wię, że n ak ręcę je s zy b k o ” – d o d ał. To b y ło p o p ro s tu w jeg o s ty lu : Du żo s ied zę i ro zmy ś lam. J es tem jed n y m z ty ch g o ś ci, k tó rzy wracają i malu ją tro ch ę, p o tem wracają i zn ó w tro ch ę malu ją, a p o tem wracają p o mies iącu i jes zcze malu ją. Nie ro b ię n iczeg o z p o ś p iech em. Sp ies zę s ię, g d y ch o d zi o p ien iąd ze, p o n ieważ n ie s tać mn ie n a ich wy d awan ie. W Wojny klonów b y ły jed n ak zaan g ażo wan e p ien iąd ze, a Lu cas ty lk o d zięk i n im mó g ł o s tatn i raz s p o wo d o wać, że Gwiezdne Wojny b ęd ą zn o wu k u rą zn o s zącą zło te jaja. Po p o d p is an iu u mo wy ze s tacją Carto o n Netwo rk p o ś więcił s ię wp ro wad zen iu jej w ży cie, a to o zn aczało s to lu b więcej o d cin k ó w. Po trzeb o wał k o g o ś zau fan eg o , żeb y p o k iero wał ty m s tatk iem. Ko g o ś , d la k o g o mó g łb y b y ć men to rem. M o że fan a? Fan i Gwiezdnych Wojen rzad k o wy s tęp o wali w tak h ard k o ro wej wers ji, jak Dav e Filo n i. Na p remierę Zemsty Sithów p rzeb rał s ię za mis trza J ed i Plo Ko o n , tajemn iczą p o s tać, o ile tak a w o g ó le is tn iała (to ten g o ś ć z d ziwn y mi p erfo ro wan y mi g o g lami i mas k ą p rzeciwp y ło wą w Rad zie J ed i). Filo n i miał p o wo d y d o ś więto wan ia, zan im jes zcze wło ży ł s wó j k o s tiu m: jak o au to r s cen ariu s za d o an imo wan eg o s erialu Awatar: Legenda Aanga o raz b y ły an imato r Króla wzgórza o trzy mał telefo n z Lu cas filmu z p ro p o zy cją p racy n ad k o lejn y m s erialem an imo wan y m. Filo n i ws p o min ał 3 lata p ó źn iej: Du żo mó wiłem n a temat p racy p rzy Gwiezdnych Wojnach, b o i s p o ro lu d zi z b ran ży an imacji o ty m mó wiło . Nie b y łem n awet ś wiad o my is tn ien ia tej ro b o ty , ale wk ręcili mn ie w n ią mo i p rzy jaciele z b ran ży , k tó rzy wied zieli o mo jej miło ś ci d o Gwiezdnych Wojen9 . Uważał, że p rzy jaciele zro b ili mu d o wcip , ale ro zmawiał p rzez telefo n n a ty le d łu g o , ab y p rzek o n ać s ię, że Geo rg e n ap rawd ę ch ciał g o p o zn ać. Pó źn iej n a Sk y walk er Ran ch Filo n i u s iad ł ze „Stwó rcą” i n erwo wo p o k azy wał mu

s zk ice p ięciu p o s taci o imio n ach : As la, Sen d ak , Lu n k er (Gu n g an in , k tó ry wy g ląd ał jak d u ży J ar J ar), Cad i Lu p e. Zg o d n ie z jeg o p o my s łem s tan o wili zes p ó ł J ed i i p rzemy tn ik ó w wrzu co n y ch w g alak ty czn y ry n s zto k w czas ach Wo jen Klo n ó w, ab y p ro wad zić ś led ztwo w s p rawie czarn eg o ry n k u . Po trzeb o wali jed y n ie o d jech an eg o s tatk u , czeg o ś w ro d zaju So k o ła M illen n iu m. Wojny klonów miały p rzy p o min ać o ry g in aln ą try lo g ię Gwiezdnych Wojen, w k tó ry ch zab awa p ły n ęła z teg o , że ary s to k raci p o k lep y wali s ię p o p lecach z n iech lu jn y mi p as tu ch ami n erfó w. Głó wn i b o h atero wie try lo g ii p req u eli mo g li k rzy żo wać s wo je ś cieżk i z ty mi n o wy mi raz n a jak iś czas . By ło b y to mru g n ięciem w s tro n ę fan ó w, g d y b y mo g li czas em zo b aczy ć An ak in a i Ob i-Wan a, ale to n ie n a n ich miał s k u p iać s ię s erial. Lu cas ro zważy ł p o my s ł Filo n ieg o i p o k ręcił p rzecząco g ło wą. „Nie – p o wied ział. „Lu b ię s wo ich b o h ateró w. Ch cę mieć tam An ak in a i Ob i-Wan a”. Co ś w s zk icach Filo n ieg o jed n ak g o zain s p iro wało : „Ch cę d ać An ak in o wi p ad awan a” – d o d ał, ws k azu jąc n a s zk ic As li. „Weźmy tę d ziewczy n ę” 1 0 . Geo rg e Lu cas miał d wie có rk i i mo cn o wierzy ł w to , że h is to rie s cien ce fictio n i fan tas y mo g ą – i p o win n y – p rzemawiać tak że d o d ziewcząt w wiek u wczes n o n as to letn im. W ten s p o s ó b As la u ro s ła i o d ro d ziła s ię jak o Ah s o k a Tan o , zwan a Sn ip s , p ad awan mis trza J ed i An ak in a Sk y walk era. Pierws za o d s ło n a d la Ah s o k i, An ak in a i Ob i-Wan a o k azała s ię o s tateczn ie o min ąć mały ek ran . Po k ilk u latach p rac p ro d u k cy jn y ch , z u k o ń czo n y mi s cen ariu s zami d o p ierws zeg o s ezo n u Wojen klonów, Lu cas o b ejrzał częś ć ws tęp n eg o materiału . Ch o ć miał s wo je n o tatk i – Filo n i mó wi, że jeg o zes p o ło wi p o wied zian o , iż o d n o s ił s ię d o Gwiezdnych Wojen – p o d jął n ajwy raźn iej s p o n tan iczn ą d ecy zję o wy p u s zczen iu p ierws zy ch czterech o d cin k ó w w fo rmie filmu . J eg o k iero wn ictwo b y ło zmartwio n e, ale n ie zas k o czo n e. „Czas em Geo rg e p racu je w b ard zo d ziwn y s p o s ó b ” – wzru s zy ł ramio n ami s zef d ziału licen cji Ho ward Ro ffman 1 1 . To o n wy ru s zy ł wó wczas n a p o s zu k iwan ie ty lu p artn eró w licen cy jn y ch , ilu d ało s ię w ty m o s tatn im mo men cie zn aleźć, ab y p remiera o d b y ła s ię p rzy n ajmn iej z jak imiś p o wiązan iami p ro d u k to wy mi. Premierę Gwiezdnych Wojen: Wojen klonów zap o wied zian o w lu ty m 2 0 0 8 ro k u , a o d b y ła s ię w s ierp n iu . Film p rzetarł wiele n o wy ch ś cieżek w u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. By ł p ierws zy m an imo wan y m filmem fran czy zy i p ierws zy m b ez fan far wy twó rn i 2 0 th Cen tu ry Fo x (d y s tru b u cją zajęło s ię s tu d io Warn er Bro s ., b ęd ące częś cią tej s amej macierzy s tej k o rp o racji, co Carto o n Netwo rk ; Lu cas , k tó ry n ieg d y ś p o s zu k iwał s ty p en d iu m w d ziale an imacji Warn er, w k o ń cu p o k azał, n a co g o s tać, wy p u s zczając u n ich film an imo wan y ). Wo jn y trwały 9 8 min u t i b y ły

jed y n y m filmem w u n iwers u m trwający m k ró cej n iż 2 g o d zin y . By ły ró wn ież p ierws zy m filmem, w k tó ry J o h n Williams n ie b y ł b ezp o ś red n io zaan g ażo wan y , ch o ć jeg o mo ty w w wers ji „wo rld mu s ic” zo s tał tu wy k o rzy s tan y (a tak że w s erialu ). J ak o p ierws zy film z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen fak ty czn ie zmieś cił s ię w b u d żecie o ry g in aln eg o filmu , wy n o s zący m 8 ,5 mln d o laró w. Po wiązan a z n im b y ła ró wn ież n ajmn iejs za jak d o ty ch czas liczb a p ro d u k tó w: k ilk a fig u rek Has b ro i zes taw M cDo n ald ’s Hap p y M eal. (Pep s i miała d zies ięcio letn ią u mo wę licen cy jn ą z Lu cas filmem. J ej rzeczn ik p ras o wy p o wied ział, że n ie wied zieli o p remierze Wojen klonów). Wojny klonów o trzy mały tak że wątp liwe wy ró żn ien ie n ajs łab iej o cen ian eg o filmu z s ag i ws zech czas ó w. Lu cas zig n o ro wał d awn ą rad ę Gen e Ro d d en b erry ’eg o , zg o d n ie z k tó rą s eriale telewizy jn e p o trzeb u ją k ilk u o d cin k ó w n a ro zg rzewk ę; tu taj mieliś my n iep ewn e wczes n e p ró b y Ah s o k i d o wcip k o wan ia ze s wo jeg o n o weg o mis trza, An ak in a, wrzu co n e w b las k k in o wy ch reflek to ró w. Sek wen cje ak cji d o min o wały , wy g ląd ając jak p o zb awio n e fab u ły ek s p ery men ty CGI – czy m fak ty czn ie b y ły . Kry ty k mag azy n u „En tertain men t Week ly ”, Owen Gleib erman u b o lewał, n ad ty m, że u n iwers u m Gwiezdnych Wojen s tało s ię tak „o b s es y jn o -k o mp u ls y wn ie zaś mieco n e, a p o n ad to try wialn e, że n ie ma d łu żej mo wy o es k ap izmie… To co ś , o d czeg o ma s ię o ch o tę u ciec” 1 2 . Przy p iął Lu cas o wi łatk ę „wro g a d o b rej zab awy ”. W ty m s amy m ro k u s tu d io Pix ar wy p u ś ciło s wo je arcy d zieło z „Uży wan eg o Ws zech ś wiata” – Wall-E; k ry ty cy s zu k ający ś wiatełk a n ad ziei w Wojnach klonów n ie mo g li n awet u ch wy cić s ię my ś li, że zas to s o wan a w n ich an imacja CGI b y ła n ajwy żs zej k las y . J u ż Wall-E b ard ziej p rzy p o min ał Gwiezdne Wojny n iż te n ajn o ws ze Gwiezdne Wojny. Nawet Ro g er Eb ert, k tó rzy rzeteln ie ws p ierał Lu cas a p rzy p req u elach , s k ry ty k o wał „n u żący film, k tó ry id zie n a s k ró ty w k wes tii an imacji i p rzes y p ia fab u łę, s p rawiając że (a) czu jemy s ię, jak b y ś my ju ż to ws zy s tk o wid zieli i (b ) wo lelib y ś my n ie zo b aczy ć teg o n ig d y ” 1 3 . W s erwis ie Ro tten To mato es film o trzy mał o k ro p n ą o cen ę: 1 8 p ro c. i trafił n a wiele d o ro czn y ch lis t jak o „n ajg o rs zy w ro k u ”. Kilk o ro k ry ty k ó w rzu ciło o s tateczn e o s zczers two : b y ł n awet g o rs zy o d ś wiąteczn eg o o d cin k a s p ecjaln eg o . Patrząc z p ers p ek ty wy , n iek tó rzy czło n k o wie o b s ad y u ważają, że Lu cas p rawd o p o d o b n ie n ie p o d jął n ajlep s zej d ecy zji w s wo im ży ciu . „Nie b y liś my g o to wi n a p o rę n ajwięk s zej o g ląd aln o ś ci” – mó wi J ames Arn o ld Tay lo r, s erialo wy g ło s Ob iWan a. „Nad al p raco waliś my n ad h is to rią, wy g ląd em i emo cjami b o h ateró w… Nie k ry ty k u ję, p o p ro s tu mam wrażen ie, że mo g liś my zacząć lep iej” 1 4 .

Czy co k o lwiek z teg o miało wp ły w n a rezu ltat fin an s o wy d la Lu cas filmu ? Czy Wojny klonów b y ły tak że p ierws zą k lap ą w h is to rii Gwiezdnych Wojen? W żad n y m wy p ad k u . W box office zaro b iły 6 8 ,2 mln d o laró w, czy li mn iej więcej o ś mio k ro tn ą ró wn o warto ś ć b u d żetu . W zak res ie zwro tu z in wes ty cji o d n io s ły więk s zy s u k ces n iż Zemsta Sithów i Atak klonów, p las u jąc s ię n a ró wn i z Mrocznym widmem. Po n o wn ie d ziwn e wy b o ry Lu cas a zreh ab ilito wan o w box office. Gwiezdne Wojny s ą n ało g iem, a liczb a u zależn io n y ch id zie w milio n y . Lu cas o wi p o zo s tało jed y n ie u d o wo d n ien ie, że Wojny klonów p o rad zą s o b ie jak o s erial telewizy jn y . Us tan o wił p o p rzeczk ę n a s y n d y k alizacji, co o zn aczało , że s erial mu s iał u trzy mać s ię p rzy n ajmn iej p rzez 5 s ezo n ó w alb o o d 2 0 0 8 d o 2 0 1 3 ro k u , b o tak ie b y ły k ry teria k an ału Carto o n Netwo rk d la emis ji. Sieć miała jed n ak mo żliwo ś ć wy ciąg n ąć wty czk ę w d o wo ln y m mo men cie. Serial zan o to wał mo cn e wejś cie z p remierą o n ajwy żs zej o g ląd aln o ś ci w h is to rii Carto o n Netwo rk . Pierws zy s ezo n ty d zień w ty d zień p rzy ciąg ał p rzed ek ran y 3 mln wid zó w. Recen zje b y ły mies zan e; k ry ty k o m n ie p o d o b ało s ię, że wczes n e o d cin k i zo s tały zd o min o wan e p rzez n iek tó re z n ajs łab s zy ch p o s taci z p req u eli, jak d ro id y b o jo we (te, k tó re ciąg le p o wtarzają „o d b ió r, o d b ió r”, n ieu s tan ie p u d łu ją i łatwo d ają s ię p rzecin ać mieczami ś wietln y mi), a jes zcze b ard ziej n ie zn o s ili p o wro tu J ar J ar Bin k s a. Najwięk s za s iła Wojen klonów b y ła jed n ak w d łu g iej liś cie p o s taci d o wy k o rzy s tan ia. Od cin k i wy k azy wały ten d en cję d o zb ijan ia s ię w wątk i fab u larn e: n ajp ierw p rzez k ilk a ty g o d n i to czy ł s ię wątek Bin k s a, p o tem Ah s o k i lu b An ak in a, a p o n ich wątek Yo d y . Ta s ama cech a, k tó rej zawd zięczały mies zan e recen zje, d awała im d łu g o wieczn o ś ć. Ws zech ś wiat b y ł p rzes tro n n y . Tęs k n icie za p rzemy tn ik ami w s ty lu Han a So lo ? Sp o d o b a s ię wam wątek n o weg o waleczn eg o p irata, Ho n d o Oh n ak i. Po zn ajcie tajemn icze, wład ające mag ią Sio s try No cy . „M amy tu h is to rie z k ażd eg o ty p u ro zry wk i” – mó wił Filo n i. Wojny klonów zło ży ły h o łd s en ty men taln y m, g o rliwy m p o czątk o m telewizy jn y m Gwiezdnych Wojen. By ły n ajb liżs ze s erialo wi o Flas h u Go rd o n ie, k tó ry wid zo wie mo g li o g ląd ać n a mały m ek ran ie ju ż o d d łu g ieg o czas u . Od cin k i, trwające o k o ło d wu d zies tu jed en min u t b ez rek lam, b y ły tak s amo d łu g ie, jak Flash Gordon. Każd y ep izo d ro zp o czy n ał s ię in n y m ws tęp em, p is an y m b łęk itn ą czcio n k ą n a czarn y m tle, w s ty lu „d awn o , d awn o temu w o d leg łej g alak ty ce”. W miejs ce ro letk i lek to r To m Kan e wy k o n y wał s wo ją n ajlep s zą imitację o g ło s zeń z k ro n ik i filmo wej z lat czterd zies ty ch . Lu cas p o wied ział k ied y ś , że o ry g in aln a try lo g ia b y ła II wo jn ą ś wiato wą – d o b rą i warto ś cio wą wo jn ą, w k tó rej g ło s Rep u b lik i wciąg ał n as

ws zy s tk ich w wielk ą walk ę p rzeciwk o złemu Do o k u i jeg o Sep araty s to m. Fak t, że cała wo jn a b y ła jed y n ie s p is k iem Sith ó w, d o d awał mu elemen t iro n ii, k tó ry , n ies tety , rzad k o d y s k u to wan o w s erialu . Czas ami Lu cas o d g ry wał wo b ec Filo n ieg o ro lę men to ra, p rzy g o to wy wał g o w p ewn y m s en s ie n a s wo jeg o n as tęp cę, s zk o ląc ze zn ajo mo ś ci II wo jn y ś wiato wej i filmó w Ku ro s awy . Na p o trzeb y jed n eg o z o d cin k ó w, Lądowania w punkcie deszczu, Lu cas wy rzu cił s cen ariu s z i n ak azał Filo n iemu zmo n to wać materiały z tak ich filmó w, jak Najdłuższy dzień, Tora! Tora! Tora! i Bitwa o Ardeny. Wy ciąg n ął s wo je s zp u le z czas ó w, g d y mo n to wał s ek wen cje walk p o wietrzn y ch n a p o trzeb y o ry g in aln y ch Gwiezdnych Wojen. Filo n i p rzejął in s p iracje Lu cas a i p o d zielił s ię n imi z ek ip ą, u p ewn iając s ię, że k ażd y z jeg o an imato ró w o b ejrzał Siedmiu samurajów (fab u ła o d cin k a z d ru g ieg o s ezo n u , Łowców nagród, w k tó ry m An ak in i Ob i-Wan ch ro n ią p lan etę farmeró w, to b ezp o ś red n i h o łd zło żo n y filmo wi Ku ro s awy ). Lu cas s p o rad y czn ie ro zmawiał z arty s tami p racu jący mi p rzy Wojnach klonów, ale miał n a to mn ó s two czas u w trak cie s p o tk ań z Filo n im i s ześ cio ma in n y mi s cen arzy s tami w p o k o ju , w k tó ry m p is an o s cen y . Raz w ty g o d n iu p rzy ch o d ził z k ilk o ma p o my s łami – wy d awał s ię mo to rem s p rawczy m d ziałań k reaty wn y ch w s to s u n k u d o o d cin k ó w s erialu , k tó reg o fab u ła s k u p ia s ię w cało ś ci n a k lo n ach . W s erialu jes t g ru p a żo łn ierzy , k tó rzy mają wy g ląd ać i mó wić w tak i s am s p o s ó b (d la ws zy s tk ich wzo rcem b y ł ak to r p o ch o d zen ia mao ry s k ieg o o imien iu Temu era M o rris o n , k tó ry zag rał J an g o Fetta), ale p o s iad ać ró żn e o s o b o wo ś ci, tak ie jak Rex , Co d y , Fiv es o raz s tars zy , mąd rzejs zy k lo n o imien iu Gramp s . Po p rzed s tawien iu teg o p o my s łu au to rzy o b ecn i n a s p o tk an iu mo g li s wo b o d n ie d y s k u to wać, czy miał o n s zan s ę s ię s p rawd zić, ale Lu cas ch ciał u s ły s zeć wn io s k i. „Zaws ze b y ł o b ecn y , ab y n a n as n acis k ać” – mó wił Filo n i 1 5 . Po czątk o wo s erial b y ł emito wan y w p iątk o we wieczo ry o 2 1 .0 0 , p rzez co zy s k ał o g ro mn e g ro n o d o ro s ły ch wid zó w. Gd y jed n ak Filo n i s tarał s ię co raz b ard ziej p o zy s k ać s o b ie tę p u b liczn o ś ć d zięk i mro czn iejs zy m s cen ariu s zo m i lep s zej an imacji, o g ląd aln o ś ć zaczęła s p ad ać – z 3 mln w s ezo n ie p ierws zy m d o o k o ło 1 ,6 mln w s ezo n ie czwarty m. Przy s ezo n ie p iąty m Carto o n Netwo rk zd ecy d o wał s ię n a k ro k n ie ty le rad y k aln y , ile s amo b ó jczy – p rzes u n ięto g o d zin ę emis ji n a s o b o tn ie p o ran k i, n a 9 .3 0 . Og ląd aln o ś ć led wie d rg n ęła. M imo to p iąty s ezo n zajmo wał p ierws ze miejs ce w s wo im p rzed ziale czas o wy m wś ró d ch ło p có w w wiek u o d 9 d o 1 4 lat; g ru p a ta s tan o wiła zaws ze i n ad al s tan o wi trzo n d emo g raficzn y wid zó w Gwiezdnych Wojen – p o mimo p ró b p rzy ciąg n ięcia d o u n iwers u m d ziewcząt d zięk i p o s tacio m

w ro d zaju Ah s o k i (i in n ej p ad awan k i – Barris s Offee). Scen ariu s z ro b ił s ię co raz mro czn iejs zy . Darth M au l p o wró cił p o ro zczło n k o wan iu w Mrocznym widmie z d o ln ą p o ło wą o d two rzo n ą w p o s taci mech an iczn eg o p ająk a. Serial zb liżał s ię d o mo men tu , k tó ry n iek tó rzy fan i o k reś lali „p ro b lemem M*A*S*H” – emis ja trwała d łu żej n iż 3 lata, a ty le miały trwać s ame Wo jn y Klo n ó w, p o d o b n ie jak s erial M*A*S*H emito wan o d łu żej, n iż trwała fak ty czn a wo jn a w Ko rei. Wojny klonów p o s iad ały jed n ak zn aczącą p rzewag ę w p o s taci o s ad zen ia w u n iwers u m Gwiezdnych Wojen; p amiętajmy , że fab u ła o ry g in aln eg o filmu ro zg ry wa s ię w ciąg u trzech lu b czterech d n i. Trzy lata to d o ś ć, ab y zarab iać n a s erialu p rzez całe ży cie. Sezo n p iąty zak o ń czy ł s ię 2 marca 2 0 1 3 ro k u n ajb ard ziej s zo k u jący m cliffh an g erem s erialo wy m: Ah s o k a, n ajp ierw n ies łu s zn ie o s k arżo n a o zb o mb ard o wan ie Świąty n i J ed i, a p o tem o czy s zczo n a z zarzu tó w, o d ch o d zi z Zak o n u . Filo n i b y ć mo że ro zmawiał o ro związan iu n iek tó ry ch wątk ó w w s zó s ty m s ezo n ie. Plan o wał, że jed en z k lo n ó w o d k ry je p rzerażającą p rawd ę o n ad ch o d zący m Zak o n ie 6 6 , k tó ry miał zn is zczy ć J ed i. Yo d a u d a s ię w p o d ró ż p o g alak ty ce, k tó ra p o zwo liłab y mu n a k o mu n ik o wan ie s ię ze zmarły mi i p o zn an ie s ek retu zo s tan ia d u ch em M o cy . Serial p rzek ro czy ł g ran icę s tu o d cin k ó w, ale jak p o wied ział Filo n i w wy wiad zie d la „Star Wars In s id er” „Po trzeb u jemy jes zcze s etk i, ab y o s iąg n ąć n as z cel” 1 6 . J ed n ak w ty m mo men cie Filo n i zy s k ał n o wą s zefo wą, k tó rej n ie p o d o b ały s ię liczb y w zes tawien iach fin an s o wy ch Wojen klonów. 1 1 marca wty czk ę b ezceremo n ialn ie wy ciąg n ięto .

1 Lucas’ New Headquarters Give Bay Area Film a Lift, „Th e New Yo rk Times ”, 2 0 lip ca 2 0 0 5 . 2 Tran s k ry p cja au to ra k o n feren cji p ras o wej Lu cas a, 2 5 czerwca 2 0 0 5 . 3 D. Po llo ck , Skywalking…, op. cit., s . 1 7 8 . 4 J . Peaty , Rick McCallum Interview: Dennis Potter, Star Wars TV series, George Lucas and Red Tails, „Den o f Geek ”, 3 czerwca 2 0 1 2 , h ttp ://www.d en o fg eek .u s /mo v ies /rick mccallu m/2 1 5 6 2 /rick -mccallu m-in terv iew-d en n is -p o tter-s tar-wars -tv -s eries -g eo rg elu cas -red -tails . 5 An o n imo we źró d ło Lu cas filmu . 6 Ibidem. 7 Ibidem.

8 R. Co rlis s , A Conversation with George Lucas, „Time”, 1 4 marca 2 0 0 6 . 9 S. Heis ler, Dave Filoni, A.V. Clu b , 1 4 s ierp n ia 2 0 0 8 , h ttp ://www.av clu b .co m/article/d av e-filo n i-1 4 2 9 3 . 1 0 D. Filo n i, Star Wars Celeb ratio n Eu ro p e II, 2 6 lip ca 2 0 1 3 . 1 1 The Force Lives On, as Do the Toys, „Th e New Yo rk Times ”, 1 lip ca 2 0 0 8 . 1 2 O. Gleib erman , „En tertain men t Week ly ”, 1 4 s ierp n ia 2 0 0 8 . 1 3 R. Eb ert, „Ch icag o Su n -Times ”, 1 4 s ierp n ia 2 0 0 8 . 1 4 J ames Arn o ld Tay lo r, wy wiad au to ra, 1 8 czerwca 2 0 1 3 . 1 5 Filo n i n a Star Wars Celeb ratio n Eu ro p e. 1 6 „Star Wars In s id er” 2 0 1 3 , n r 1 4 0 (maj), s . 2 0 .

XXVII WITAJ DISNEYU W s ty czn iu 2 0 1 2 ro k u Geo rg e Lu cas n a miejs ce, w k tó ry m miał p o wied zieć ś wiatu o s wo im o d ejś ciu n a emery tu rę o d Gwiezdnych Wojen, wy b rał b o rd o wą s o fę w s wo im s tu d io an imacji n a Sk y walk er Ran ch , p o d d wo ma p o rtretami Pad mé. „Od ch o d zę z b ran ży i firmy , zo s tawiam to ws zy s tk o ” – tłu maczy ł rep o rtero wi ws p ó łp racu jącemu z mag azy n em „Th e New Yo rk Times ”, Bry an o wi Cu rtis o wi 1 . Po n o wn ie zad ek laro wał zamiar p o wro tu d o o s o b is ty ch filmó w. Dzien n ik arze, k tó rzy s ły s zeli ju ż k ilk a razy tę ś p iewk ę, u n o s ili b rwi w g eś cie p o wątp iewan ia. Po zo rn y m tematem wy wiad u b y ł film b io g raficzn y Eskadra „Czerwone Ogony”, p o ś więco n y p ilo to m z Tu s k eg ee, o k tó reg o p remierę p o d s zy ld em d u żej wy twó rn i Lu cas walczy ł o d wielu lat. Cu rtis ch ciał jed n ak , rzecz jas n a, p o zn ać p lan y d o ty czące lo s ó w Gwiezdnych Wojen. J eś li Lu cas mó g ł n ak ręcić p iątą o d s ło n ę cy k lu p rzy g ó d In d ian y J o n es a, n ad k tó ry m p race p o n o ć właś n ie trwały , d laczeg o n ie s ió d mą częś ć Gwiezdnych Wojen? Pad ła wó wczas jed n a z n ajb ard ziej s zczery ch i emo cjo n aln y ch o d p o wied zi, jak ich k ied y k o lwiek u d zielił reży s er. Lata k ry ty k i ze s tro n y fan ó w za p req u ele, a tak że d ziałaln o ś ć Plin k etta i jemu p o d o b n y ch zas zły Lu cas o wi za s k ó rę – jeg o o d p o wied ź s u g ero wała, że czy tał więcej k o men tarzy w s ieci, n iż zg o d ziłb y s ię d o teg o p rzy zn ać. „Dlaczeg o miałb y m k ręcić k o lejn e, s k o ro ws zy s cy n a mn ie k rzy czą i wy ty k ają, jak ą o k ro p n ą jes tem o s o b ą?” – wy p alił d o Cu rtis a. (J ak n a czło wiek a p o d k reś lająceg o , że wy s tarczy łab y mu tech n o lo g ia z ep o k i wik to riań s k iej, to b y ł s iln y ak cen t p o ło żo n y n a s ieć; zn alazł s ię o n ró wn ież w p ó źn iejs zy m wy wiad zie d la „Bu s in es s Week ”: „W ep o ce in tern etu ws zy s tk o s tało s ię p ełn e jad u i o s o b is te… Po p ro s tu zad aję s o b ie p y tan ie, p o co ja właś ciwie to ro b ię?” 2 ). Zau ważcie, czy m n ie b y ła o d p o wied ź Lu cas a. Nie ch o d ziło o b rak jak ieg o k o lwiek s zk icu d o Częś ci VII, jak s twierd ził wcześ n iej p o d czas Celeb ratio n III. J u ż w 1 9 9 9 ro k u p o wied ział w wy wiad zie d la „Van ity Fair”: „Nig d y n ie miałem h is to rii d la s eq u eli” 3 . Do 2 0 0 8 ro k u n ie ty lk o wy k lu czał n ak ręcen ie try lo g ii s eq u eli p rzez s ieb ie, ale i p rzez s wo ich s p ad k o b iercó w w Lu cas filmie: „Zo s tawiłem d o ś ć d o k ład n e in s tru k cje, ab y n ie p o ws tały żad n e filmy p ełn o metrażo we” – p o wied ział

w wy wiad zie d la mag azy n u „To tal Film”. „Z p ewn o ś cią n ie p o ws tan ą Częś ci VII– IX, p o n ieważ n ie ma żad n ej h is to rii. To zn aczy , n ig d y żad n ej n ie wy my ś liłem!” 4 J ed n ak d o 2 0 1 2 ro k u , czy li mn iej więcej d o czas u o g ło s zen ia p rzejś cia n a emery tu rę, Lu cas w tajemn icy p raco wał n ad n o wy m s zk icem s cen ariu s za – d o Częś ci VII. „Stwó rca” n ie p o trzeb o wał ju ż k ręcić k o lejn y ch Gwiezdnych Wojen an i żad n y ch in n y ch filmó w. M ó g ł n ak ręcić Czas apokalipsy w n ajlep s zy ch latach mło d o ś ci i zy s k ać u zn an ie s wo ich p rzy jació ł. M ó g ł p rzek azać fran czy zę wy twó rn i Fo x w 1 9 7 7 ro k u , tak jak p lan o wał. M ó g ł p o zo s tawić ją Ro zs zerzo n emu Ws zech ś wiato wi p o u k o ń czen iu p ierws zej try lo g ii. M ó g ł zak o ń czy ć n a p req u elach . Rad ę, jak iej u d zielił Simo n o wi Peg g o wi – n ie u tk n ij, k ręcąc ten s am film p rzez 3 0 lat – mó g ł s k iero wać ró wn ie d o b rze d o s ieb ie. M ó g ł zrezy g n o wać i zająć s ię k in em n iezależn y m, p rzep u s zczając n a to s wo je ciężk o zaro b io n e n a Gwiezdnych Wojnach p ien iąd ze. M imo to Lu cas n ie wy b rał żad n ej z ty ch mo żliwo ś ci. Po s tan o wił k ręcić k o lejn e Gwiezdne Wojny. Zaczął je o p is y wać jak o co ś , co mu s ię p rzy trafia. „Gwiezdne Wojny n ajwy raźn iej p o d k rad ły s ię, p o ch wy ciły mn ie, rzu ciły p rzez p o k ó j i p rzy p arły d o ś cian y ” – p o wied ział J o n o wi Stewarto wi w 2 0 1 0 ro k u . „To b y ł b ard zo p o wo ln y p ro ces ak cep to wan ia zas tan ej rzeczy wis to ś ci” 5 . Uzależn ił s ię n a tak iej zas ad zie, jak b u d o wn iczy d ro id ó w R2 , czło n ek Leg io n u 5 0 1 alb o ch o reo g raf walk z mieczem ś wietln y m. J eg o d zieło zawład n ęło jeg o ży ciem, czy mu s ię to p o d o b ało , czy n ie. Oczy wiś cie Lu cas miał p o wo d y fin an s o we, ab y p o d trzy mać fran czy zę p rzy ży ciu . Bio rąc p o d u wag ę jej p o wo d zen ie w h is to rii, b y ło b y tru d n o n awet b ezin teres o wn emu „Stwó rcy ” n ie p o s trzeg ać jej jak o o s o b is tej s k arb o n k i. Fak ty czn ie ro zmawiał k ró tk o o n o wy m filmie z M cCallu mem p o d k o n iec p ierws zej d ek ad y n o weg o ty s iąclecia, my ś ląc o s eq u eu lu jak o s p o s o b ie n a s fin an s o wan ie p ro d u k cji Underworld. Po jawiły s ię p lan y p o n o wn ej emis ji w wers ji 3 D ws zy s tk ich s ześ ciu filmó w, k tó re u tk n ęły n a etap ie ed y cji jed y n ie Częś ci I w 2 0 1 2 ro k u . Zaro b iła o n a d o ś ć ro zczaro wu jącą s u mę 2 2 mln d o laró w w week en d p remiery , n ajmn iej w h is to rii fran czy zy . Częś ć II ró wn ież p rzero b io n o n a wers ję 3 D, ale n ie d o czek ała s ię emis ji p o za Celeb ratio n Eu ro p e. Wojny klonów n ie wy s tarczy ły , p o d o b n ie jak g ry k o mp u tero we. M as zy n eria Gwiezdnych Wojen wy tracała temp o . Lu cas alb o mu s iał o b rać k u rs n a Częś ć VII, alb o p o g o d zić s ię z fak tem, że zwo ln ien ia b ęd ą n ieu n ik n io n e. „Stwó rca” k o ch ał s wo ją firmę, d lateg o d źwig ał tak d o b ro wo ln ie ciężk ie b rzemię

mach in erii Gwiezdnych Wojen. Wciąż p o jawiał s ię w p racy o 7 .0 0 ran o , jak zwy k ł to ro b ić jeg o o jciec. W wielu wy wiad ach p o ró wn y wał s wo ją s y tu ację d o s y tu acji Darth a Vad era, u więzio n eg o w try b ach i d ecy zjach mach in y tech n o lo g iczn eg o Imp eriu m. A o n o ro zras tało s ię co raz b ard ziej – więk s zo ś ć p ro d u k cji Wojen klonów o d b y wała s ię w Sin g ap u rze – i co raz tru d n iej b y ło n im zarząd zać. Zwłas zcza w d ziale g ier k o mp u tero wy ch , Lu cas Arts , b y ł „n iezły p o s łu ży ć s ię s ło wami J ima Ward a, men ed żera d o s p raw mark etin g u , d o wo d zen ie w 2 0 0 4 ro k u i zo s tał p o p ro s zo n y o p rzep ro wad zen ie au d y tu 6 . Zes p ó ł 1 5 0 d ewelo p eró w s p ęd zał zb y t wiele czas u n ad

b ajzel”, żeb y k tó ry p rzejął g ru n to wn eg o

ro zwijan iem o p ro g ramo wan ia s iln ik ó w d o g ier, a zb y t mało n ad s amy mi g rami. Najlep s ze ty tu ły zlecan o n a zewn ątrz; g ra Knights of the Old Republic mo że b y ć p o ws zech n ie u zn awan a za jed n ą z s etk i n ajlep s zy ch g ier ws zech czas ó w, ale to w więk s zo ś ci d zięk i k an ad y js k iej firmie Bio Ware, k tó ra ją zap ro jek to wała i s two rzy ła. Lu cas Arts zred u k o wan o d o d y s try b u cji i mark etin g u . Hal Barwo o d , d o zn ając ep ifan ii n a p lan ie Pogromcy smoków w 1 9 8 1 ro k u , p o rzu cił b ran żę filmo wą i p o ś więcił s ię p as ji p ro jek to wan ia g ier. Przy s zed ł d o Lu cas Arts w 1 9 9 0 ro k u , w s amą p o rę, b y zająć s ię Indianą Jonesem i Przeznaczeniem Atlantydy – led wie d ru g ą g rą, k tó rą Lu cas p o zwo lił firmie ro zwijać u s ieb ie (g rafik a k o mp u tero wa d o tarła d o p u n k tu , w k tó ry m n ie czu ł s ię ju ż zaws ty d zo n y jej p o zio mem, a p o za ty m Atari wciąż miała licen cję n a Gwiezdne Wojny). Przy s zło ś ć ry s o wała s ię w jas n y ch b arwach . J ed n ak w ciąg u k o lejn ej d ek ad y Barwo o d p atrzy ł, jak jeg o d y wizja s ię s tacza, k ręp o wan a w s zczeg ó ln o ś ci ro s n ący m u zależn ien iem o d g ier p o wiązan y ch z fran czy zą. „Dział mark etin g u n ie wied ział, co ma ro b ić, jeś li d o s tawał co k o lwiek b ez lo g o Gwiezdnych Wojen” – mó wił. Firma o d n io s ła p rzeło mo wy s u k ces d zięk i mąd ry m, d o wcip n y m g ro m p rzy g o d o wy m, jak Monkey Island i Grim Fandango. Ale u ro k Gwiezdnych Wojen b y ł n ieo d p arty , a p raca b ez p lan u ro zd arła Lu cas Arts . Barwo o d , k tó ry o d s zed ł w 2 0 0 3 ro k u , miał d zies ięciu ró żn y ch s zefó w w ciąg u trzy n as tu lat: „Alb o Geo rg e s ię ich p o zb y wał, alb o o d ch o d zili s ami” – ws p o min ał. „Nik t n ie p o trafił u trzy mać k o n tro li”. Do czas u J ima Ward a i jeg o b ezwzg lęd n eg o au d y tu w 2 0 0 4 ro k u o b iecan o rewizję d y wizji, co o s tateczn ie s k o ń czy ło s ię zwo ln ien iem p rawie p o ło wy p ers o n elu p rzy o k azji p rzep ro wad zk i d o Pres id io . W 2 0 1 0 ro k u , g d y s am Ward s tracił p o s ad ę, k o lejn e 3 0 p ro c. p raco wn ik ó w Lu cas Arts mu s iało p o żeg n ać s ię z p racą. Po zo s tali p raco wali jak s zalen i n ad Star Wars 1313, g rą p ro mo cy jn ą mającą

to warzy s zy ć an u lo wan emu s erialo wi Underworld. Po d czas g d y s cen ariu s ze d o s erialu leżały n a p ó łce, RPG, o s ad zo n e w tej s amej mro czn ej, zd etermin o wan ej częś ci Co ru s can t, walczy ło d alej. Grało s ię ło wcą n ag ró d , a ro zg ry wk a s p rawiała wrażen ie b ard zo d o jrzałej, w s ty lu Imperium kontratakuje. By ć mo że ta g ra miała s zan s ę o k azać s ię lep s za n awet o d Knights of the Old Republic, b y ć mo że ten ty tu ł mó g łb y p rzek o n ać k ry ty k ó w z b ran ży , że g ry z u n iwers u m mo g ą b y ć ró wn ie d o b re jak in n e treś ci. J ed n ak g d y w 2 0 1 2 ro k u w Lu cas Arts b y li g o to wi p o k azać d zieło p racy o s tatn ich d wó ch lat, Lu cas p o s tan o wił p o s tawić ws zy s tk o n a g ło wie: g ra miała b y ć o Bo b ie Fetcie. J ak to u jął jed en z p raco wn ik ó w: to b y ł d o s k o n ały p rzy k ład n a to , że Lu cas b y ł „p rzy zwy czajo n y d o mo żliwo ś ci zmian y zd an ia w d o wo ln ej ch wili” i „k o mp letn ie n ie p o jmo wał, jak d es tru k ty wn e i tru d n e d la in n y ch ” b y ło tak ie p o s tęp o wan ie 7 . Starając s ię d es p erack o u trzy mać s wo ją małą łó d eczk ę n a k u rczący m s ię b as en ie p rzy ch o d ó w, Lu cas s p o g ląd ał tęs k n y m wzro k iem n a s tu d io Pix ar, k tó re w p o ró wn an iu z Lu cas filmem b y ło p rawd ziwy m lin io wcem p ły wający m p o s zero k ich wo d ach s u k ces u . Lu cas wciąż n azy wał Pix ar „s wo ją firmą”. Pierwo tn ie Lu cas Co mp u ter Div is io n , Pix ar ro zp o czy n ał jak o ek s p ery men taln y p ro jek t wewn ętrzn y , wy k u p io n y p rzez ws p ó łzało ży ciela Ap p le’a, Stev e’a J o b s a w 1 9 8 6 ro k u w ramach „p o ro zwo d o wej wy p rzed aży ”. Lu cas d es p erack o p o zb y wał s ię zas o b ó w, ab y u trzy mać Sk y walk er Ran ch , i p o ś więcił d y wizję k o mp u tero wą n a o łtarzu teg o u to p ijn eg o marzen ia. J o b s d ał mu 5 mln d o laró w – zn aczn ie mn iej, n iż Lu cas żąd ał, ale za to w id ealn y m czas ie – i o b iecał zain wes to wać d ru g ie ty le w n o wą firmę, k tó ra wk ró tce o trzy mała n azwę Pix ar p o jed n y m z k o mp u teró w, n ad k tó ry m p raco wała. Tro ch ę to trwało , ale J o b s b y ł p rzek o n an y , że u d a s ię zmien ić p ro fil firmy s p rzed ającej k o mp u tery (w cen ie 1 2 5 ty s . d o laró w za s ztu k ę) o raz s p ecjalis ty czn e o p ro g ramo wan ie n a two rzącą filmy an imo wan e p rzy zach o wan iu teg o s ameg o o p ro g ramo wan ia. Czło wiek iem, k tó ry p rzek o n ał g o d o tej wizji, b y ł J o h n Las s eter, an imato r zwo ln io n y z Dis n ey Stu d io s w 1 9 8 1 ro k u – co ciek awe, p o d ek laracji, że jeg o amb icją jes t wp ro wad zen ie „jak o ś ci Gwiezdnych Wojen d o s ztu k i an imacji” 8 . Gd y jed n a z jeg o an imo wan y ch k ró tk o metrażó wek o trzy mała Os cara w 1 9 8 8 ro k u , p rezes Dis n ey a, M ich ael Eis n er, p ró b o wał g o p o n iewczas ie ś ciąg n ąć z p o wro tem. Las s eter o d rzu cił o fertę i wy reży s ero wał Toy Story w 1 9 9 5 ro k u . Bo b Ig er, n as tęp ca Eis n era, rzu cił s ię n a Las s etera i efek ty jeg o p racy w 2 0 0 6 ro k u z o fertą 7 ,6 mln d o laró w w ramach jed n ej ze s wo ich p ierws zy ch d ecy zji. Zarząd p o zwo lił Eis n ero wi

wy p o wied zieć s ię p rzeciwk o s p rzed aży , ale o s tateczn ie o d rzu cił jeg o zad u fan y s p rzeciw. Zig n o ro wan ie marzen ia Las s etera o k azało s ię d la Dis n ey a jed n y m z b ard ziej k o s zto wn y ch b łęd ó w. A J o b s o wi p rzy n io s ło zwro t w wy s o k o ś ci 1 ,5 2 p ro c. z milio n ó w zap łaco n y ch Lu cas o wi. M u s iało to Lu cas a zap iec – zwłas zcza b io rąc p o d u wag ę jeg o ży cio wą miło ś ć d o an imacji. Ale wied ział tak że, że g d y J o b s s p rzed ał Pix ara, Dis n ey trak to wał firmę n iczy m k lejn o t w k o ro n ie. Ws zy s tk o w n iej, o d k u ltu ry p o s p o tk an ia s to ry tellin g o we, o p arte n a in ten s y wn ej ws p ó łp racy , mu s iało b y ć n ad zo ro wan e i p ro wad zo n e tak , jak b y firma n ależała n ad al d o J o b s a. Las s eter miał zo s tać s zefem d ziału k reaty wn eg o , a Ed Catmu ll, k tó reg o Lu cas zatru d n ił, b y u ru ch o mił d ział k o mp u tero wy jes zcze w 1 9 7 9 ro k u , miał o b jąć d ział an imacji Dis n ey a. Ws zy s tk o n o s iło zn amio n a p rzejęcia ws teczn eg o . W ty m też czas ie s ied zib a g łó wn a Pix ara w Emery v ille, d awn a p iek arn ia, w k tó rej rek o n s tru k cję arch itek to n iczn ą J o b s wło ży ł ty le s amo en erg ii, ile Lu cas w b u d o wę Sk y walk er Ran ch , p o zo s tała właś ciwie n iezależn a o d res zty M o u s e Ho u s e. Do 2 0 1 1 ro k u Pix ar – jak o częś ć ro d zin y Dis n ey a – wy p ro d u k o wał 2 ze s wo ich n ajlep iej zarab iający ch filmó w ws zech czas ó w – Toy Story 3 i Odlot. W s ierp n iu 2 0 0 9 ro k u , zaled wie 3 d n i p o wy k u p ie Pix ara, p rezes Dis n ey a, Ig er, d o k o n ał d ru g ieg o zas k ak u jąceg o p rzejęcia: M arv ela – wy d awn ictwa, k tó reg o k o mik s y Lu cas czy tał o d lat s ześ ćd zies iąty ch , a k tó re p rzy zn ało , że o d zawiro wań fin an s o wy ch p o d k o n iec lat s ied emd zies iąty ch u rato wał je k o mik s o Gwiezdnych Wojnach. Po mimo u traty licen cji n a jeg o wy d awan ie, M arv el o d zy s k ał fo rmę p o d k o n iec lat d ziewięćd zies iąty ch wraz z k in o wą wers ją try lo g ii X-Menów i Spider-Mana; teraz b y ł wart d la Dis n ey a 4 mld d o laró w. Po n o wn ie k ry ty cy p o d ejrzewali p rzes zaco wan ie tran s ak cji, b o licen cje zaró wn o n a X-Menów, jak i Spider-Mana n ależały d o in n y ch wy twó rn i i Dis n ey n ie mó g ł ich u ży wać. Po n o wn ie też rzek o mo p rzes zaco wan a firma zo s tała p o zo s tawio n a s ama s o b ie i p o n o wn ie miało ją czek ać p as mo s u k ces ó w w box office (n ajwy raźn iejs zy m p rzy k ład em jes t s eria filmó w o Iro n M an ie i The Avengers, k tó ry s tał s ię trzecim n ajlep iej zarab iający m filmem w h is to rii). I zn ó w mo żn a tu d o s trzec wy raźn y wp ły w Gwiezdnych Wojen: Kev in Feig e, d y rek to r M arv el Stu d io s , miał o b s es ję n a p u n k cie o ry g in aln ej try lo g ii i wy b rał s tu d ia n a USC ty lk o d lateg o , że b y ła to Alma Mater Lu cas a. J eś li Ig er wy ty p o wał te firmy d o p rzejęcia, b o ch ciał zwró cić u wag ę Geo rg e’a Lu cas a, to n ie mó g ł teg o zro b ić lep iej. Pix ar i M arv el b y ły u k o ch an y mi firmami Lu cas a, a jed n a n awet jeg o d zieck iem. Wid ział, że Ig er jes t s k ło n n y p o zwo lić im

zach o wać s wo ją n iezależn o ś ć. Dis n ey p o lo wał p o za ty m n a s iln e p o s taci, z mo cn y mi p o wiązan iami z d o min u jącą o b ecn ie k u ltu rą n erd o ws k ą; d zięk i u mo wie z M arv elem właś n ie zak u p io n o u n iwers u m z p ięcio ma ty s iącami tak ich b o h ateró w. Lu cas film miał ich o wiele ty s ięcy więcej w Ho lo cro n ie. Ig er zn ał Geo rg e’a Lu cas a o d 1 9 9 1 ro k u , o d czas u k iero wan ia p rzez n ieg o ABC TV i zamawian ia Młodego Indiany Jonesa. W 2 0 0 9 ro k u Lu cas s k o ń czy ł 6 5 lat; s zan s e, że zo s tan ie w Lu cas filmie ty le, ile p rzewid y wała u mo wa Ig era, czy li d o 2 0 1 5 ro k u , b y ły n ik łe. M iałb y wted y 7 1 lat. Ro b ił wrażen ie ju ż n iezain teres o wan eg o k iero wan iem mas zy n erią Gwiezdnych Wojen, p rzy n ajmn iej czy mś więcej p o za p o jed y n czy m telewizy jn y m s erialem an imo wan y m. By ło co ś jes zcze, co Ig er wied ział o Lu cas ie. Po ty ch ws zy s tk ich latach Geo rg e zn o wu s ię zak o ch ał, i to n a zab ó j. J eg o wy b ran k a miała n a imię M ello d y Ho b s o n i b y ła p rezes em DreamWo rk s An imatio n , d y rek to rem firmy in wes ty cy jn ej z Ch icag o o warto ś ci 9 mld d o laró w i p rzy jació łk ą p ary p rezy d en ck iej. Lu cas p o zn ał ją n a k o n feren cji b izn es o wej w 2 0 0 6 ro k u . I ch o ć n iewiele wiad o mo o ich związk u – a n ajmn iej o ty m, jak a to b y ła właś ciwie k o n feren cja – Lu cas ws p o mn iał, że jak ieś 2 lata p ó źn iej zaczęli s ię s p o ty k ać. Do 2 0 0 9 ro k u zap o zn ał ją z arty s tami n a trzecim p iętrze Sk y walk er Ran ch . Zag ad n ęła ich wes o ło : „Cześ ć ch ło p ak i, d ziś jes t d zień zab ieran ia d ziewczy n y d o p racy ” 9 . Ale zan im Lu cas o ś wiad czy ł s ię M ello d y , mu s iał zd ecy d o wać, co zro b ić z awan s ami ze s tro n y s wo jeg o n ajb ard ziej p rzek o n u jąceg o zalo tn ik a: Walt Dis n ey Co rp o ratio n . Ig er o ś wiad czy ł s ię Lu cas o wi 2 0 maja 2 0 1 1 ro k u , ty d zień p o jeg o s ześ ćd zies iąty ch s ió d my ch u ro d zin ach . Dwaj mężczy źn i s p o tk ali s ię w Dis n ey Wo rld , ab y zain au g u ro wać d ru g ą o d s ło n ę Star To u rs . Lu cas zd ecy d o wał, że zmien i zu p ełn i ws zy s tk o w p rzejażd żce, ab y b y ła całk o wicie n o wa. Przed 2 0 1 1 ro k iem o d n o s iła s ię d o fab u ły Powrotu Jedi i n azy wała s ię En d o r Ex p res s ; tę zak tu alizo wan ą wers ję mo żn a b y n azwać Ws zęd o b y ls k i Ek s p res . Sy mu lato r o fero wał s eg men ty w jed en as tu lo k acjach u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, k tó re w p rzy p ad k o wy ch k o mb in acjach mo g ły p ro wad zić, jak zach walał Dis n ey , d o p ięćd zies ięciu czterech wy jątk o wy ch d o ś wiad czeń . Wy cieczk a b y ła o s ad zo n a międ zy Częś ciami III i IV, d zięk i czemu o b ejmo wała p o s taci, s cen y i p lan ety z try lo g ii p req u eli. Zmian a k u ltu ro wa w s amy ch fu n d amen tach Gwiezdnych Wojen zo s tała zap ewn io n a p rzez Dis n ey a, a n ad ty m Lu cas p raco wał p rzy k o lejce o d

2 0 0 6 ro k u . Lu cas a i Ig era czek ał ciężk i d zień . M u s ieli p o jawić s ię n a ceremo n ii o twarcia k o lejk i, k tó ra miała b y ć wy reży s ero wan y m s p ek tak lem. Oto , co zap lan o wan o : g o ś ci miał witać mis trz ceremo n ii An th o n y Dan iels u b o k u Ch ris a Bartletta – zg o d n ie z u mo wą incognito, wewn ątrz s wo jeg o k o s tiu mu Th reep io . Nas tęp n ie p lan mieli s ztu rmem p rzejąć s ztu rmo wcy , o czy s zczając d ro g ę d la Darth a Vad era. Na ek ran ie mo żn a b y ło zo b aczy ć d wó ch zak ap tu rzo n y ch J ed i, p ęd zący ch p o p rzez Dis n ey Wo rld , ab y u rato wać ws zy s tk ich p rzed Imp eriu m, z mieczami ś wietln y mi w p o g o to wiu , b y o d ep rzeć o g ień mio taczy . J ed en z J ed i miał wb iec n a s ch o d y p ro wad zące n a s cen ę. „Po k ażcie twarze, J ed i” – p o wied ziałb y Vad er, a wó wczas p o jawilib y s ię Ig er i Lu cas , wy mach u jąc mieczami ś wietln y mi. „Szy k u j s ię n a s p o tk an ie ze Stwó rcą” – Ig er miał rzec d o Vad era, ws k azu jąc n a Lu cas a. Przerwa n a ś miech p u b liczn o ś ci. Vad er miał u p ierać s ię, że Ig er i Lu cas n ie d y s p o n u ją o d p o wied n ią mo cą, ab y u s u n ąć p o le en erg ety czn e, k tó re u mieś cił wo k ó ł Dis n ey Wo rld . „Niech cię o to g ło wa n ie b o li” – p o wied ziałb y Lu cas w s wo jej jed y n ej k wes tii w ty m n iezwy k ły m wy d arzen iu . „Arto o b ęd zie wied ział, co ro b ić”. M ając w g ło wie s wo je k wes tie, Ig er i Lu cas zjed li ś n iad an ie w Ho lly wo o d Bro wn Derb y , id ealn ej rep lice d awn ej k u lto wej res tau racji Ho lly wo o d . J eś li k to ś ch ciałb y u wieś ć Lu cas a, g d zie in d ziej mo żn a b y g o zab rać, jeś li n ie d o miejs ca p ełn eg o n o s talg ii, p rzy wo łu jąceg o d n i s ławy , b lich tr p rzes zło ś ci d awn eg o k in a? Ig er zro b ił ws zy s tk o p o za u k lęk n ięciem n a jed n o k o lan o z p ierś cio n k iem R2 -D2 . M ężczy źn i jed li s amo tn ie – jed n ą z zalet b y cia s zefem Dis n ey a jes t p o s iad an ie mo żliwo ś ci zamk n ięcia – k ied y ty lk o ma s ię n a to o ch o tę – d la s ieb ie res tau racji w p ark u tematy czn y m. Lu cas zamó wił o mlet, a Ig er – d es er lo d o wo -o wo co wy . Gd y o b s łu g a s ię o d d aliła, s zef Dis n ey a zs zed ł n a tematy b izn es o we. Czy Lu cas k ied y k o lwiek my ś lał o s p rzed aży s wo jej firmy ? „Stwó rca” zach o wał zimn ą k rew (p amiętajcie o ty m, zes tres o wan i p rzy s zli n arzeczen i). „Nie jes tem n a razie g o to wy n a tak ie d ecy zje” – o d p o wied ział. „Ale jeś li to s ię zmien i, z p rzy jemn o ś cią o ty m p o ro zmawiam” 1 0 . Ziarn o zo s tało zas ian e, mężczy źn i u d ali s ię n a p o ran n e ś więto wan ie. Gd y p rzy s zła p o ra n a wielk ie u jawn ien ie, Lu cas trzy mał s wó j miecz ś wietln y n o n s zalan ck o , z ręk ą w k ies zen i d żin s ó w. Ig er d zierży ł s wó j s zty wn o , w o b u d ło n iach , jak b y b y ło to co ś n iezwy k le k ru ch eg o . Na co czek ał Lu cas ? Star To u rs b y ło u k o ń czo n e. Wojny klonów to czy ły s ię p o d czu jn y m

o k iem Filo n ieg o . Na jeg o talerzu n ie b y ło żad n ej in n ej d u żej p ro d u k cji z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. I to b y ł właś n ie p ro b lem. Lu cas n ie ch ciał o d d ać s wo jej włas n o ś ci in telek tu aln ej Dis n ey o wi – an i żad n emu in n emu in wes to ro wi, jeś li ju ż o ty m mo wa – z k ad rą zaled wie mającą p o d trzy mać fran czy zę p rzy ży ciu . W związk u z ty m, że p rawa d o d y s try b u cji filmó w o p rzy g o d ach In d ian y J o n es a p o s iad ała wy twó rn ia Paramo u n t, p rawn icy u ważali s erię za „d o ch o d o wo n eu traln ą”. Gwiezdne Wojny b y ły właś ciwie jed y n y m zas o b em Lu cas filmu . Nawet p o ty ch ws zy s tk ich latach firma wciąż p o zo s tawała tak n ap rawd ę Star Wars Co rp o ratio n . Nie. J eś li Lu cas miałb y s p rzed ać Lu cas film, s p rzed a n ajb ard ziej o d jazd o wą firmę, jak ą d a rad ę z n iej zro b ić. Przy s zła p o ra n a zmian y i n o wo ś ci – ten jed en o s tatn i raz. Kro k

1:

zab ezp ieczy ć

n as tęp cę.

Lu cas

mó wił,

że

„ro zmy ś lał

n ad

ty m

w n ies k o ń czo n o ś ć”, aż w k o ń cu n ad es zła o d p o wied ź: Kath leen Ken n ed y , wielo letn ia ws p ó łp raco wn ica Sp ielb erg a i jed n a z n ajlep s zy ch p ro d u cen tek w Ho lly wo o d 1 1 . Nie b y ło in n eg o k an d y d ata. „Dlateg o wcześ n iej n a to n ie wp ad łem?” – zas tan awiał s ię. „Zaws ze ją miałem p rzed mo im n o s em”. Sp o tk ali s ię n a lu n ch u w No wy m J o rk u i p o p lo tk ach n a temat ro d zin y i p rzy jació ł Lu cas p o wied ział, że „d o ś ć s tan o wczo ” zmierza w s tro n ę emery tu ry . Czy b y łab y s k ło n n a p rzejąć s tery i p o ten cjaln ie p o mó c mu p rzek azać firmę n o wemu właś cicielo wi? Ken n ed y n ie p o trzeb o wała wiele czas u n a zas tan o wien ie, o ile w o g ó le. „Gd y ty lk o zd ałam s o b ie s p rawę z jeg o o ferty , o d p o wied ziałam d o ś ć s zy b k o ” – ws p o min ała. „Sama s ię zd ziwiłam”. Nig d y n ie wid ziała s ieb ie jak o p ro wad zącej wy twó rn ię filmo wą. Stała ju ż, co p rawd a, n a czele ś wietn ie p ro s p eru jącej firmy p ro d u k cy jn ej – Amb lin En tertain men t – wraz z mężem, Fran k iem M ars h allem; zało ży li ją razem ze Sp ielb erg iem i w n iej wy p ro d u k o wali jeg o filmy : E.T., Park Jurajski o raz Lincolna, p o d o b n ie zres ztą jak wiele in n y ch filmó w tak ich reży s eró w, jak M artin Sco rs es e czy J .J . Ab rams . Amb lin wy p ro d u k o wała ró wn ież wiele filmó w Dis n ey a o raz jeg o p o d mio tó w zależn y ch . Ken n ed y o d razu p rzy jęła o fertę, k tó ra jej zd an iem miała „p o zwo lić jej wy k o rzy s tać u miejętn o ś ci i zo s tać częś cią czeg o ś więk s zeg o ” 1 2 . No we filmy o Gwiezd n y ch Wo jn ach b y ły „czy mś więk s zy m” o d k ażd eg o z k in o wy ch b lo ck b u s teró w, p rzy jak im miała o k azję d o ty ch czas p raco wać. Kro k 2 d la Lu cas a: wy s łać s tary s tatek p o n o wn ie w h ip erp rzes trzeń . „M u s zę wzmo cn ić tę firmę, ab y p o rad ziła s o b ie b eze mn ie – ws p o min ał Lu cas s wo je ó wczes n e p rzemy ś len ia – i mu s imy zro b ić co ś , ab y s tała s ię atrak cy jn a” 1 3 .

M u ro wan y m s p o s o b em, ab y n ieco p o d ras o wać wizeru n ek Lu cas filmu , b y ło wp ro wad zen ie d o o b ieg u k o lejn y ch filmó w o Gwiezd n y ch Wo jn ach . Lu cas wy raźn ie p o wied ział, że Częś ci VII, VIII i IX n ie zo s tan ą n ak ręco n e. Nie b y ło d la n ich h is to rii. Ale jak tru d n e mo g ło b y ć s two rzen ie n a p o czek an iu k ilk u k o lejn y ch k o s miczn y ch maleń s tw? Pewn eg o wieczo ru p o d czas zu p ełn ie zwy czajn ej ro zmo wy z s y n em J ettem Lu cas wy jawił, że zn ó w p is ze. Ten u cies zy ł s ię, wied ząc, że o jciec b y ł n ajs zczęś liws zy z g ło wą zap rzątn iętą k reaty wn y m p ro jek tem. Up ewn ił s ię, czy ch o d zi o te o s o b is te filmy , o k tó ry ch ty le mó wił, ale Lu cas zap rzeczy ł. Pis ał k o lejn e Gwiezdne Wojny. „Czek aj, wró ć. Co tak ieg o ?” – zd ziwił s ię J ett 1 4 . Nawet włas n y s y n „Stwó rcy ” u wierzy ł w d efin ity wn y k o n iec Gwiezdnych Wojen. Lu cas zeb rał s wo ją s tarą b an d ę: Hamilla, Fo rd a i Fis h er. Zaczęły s ię n eg o cjacje. Fis h er, k tó ra w 1 9 7 6 ro k u zg o d ziła s ię d o ro li Lei s ch u d n ąć n iewiele p o n ad 2 k ilo g ramy , ty m razem zg o d ziła s ię zrzu cić ich p o n ad 1 5 . Scen arzy s ta p racu jący p rzy Imperium i Powrocie Jedi – Lawren ce Kas d an – k tó ry o d mó wił Lu cas o wi p o mo cy p rzy p rzeró b k ach Częś ci I, zo s tał s p ro wad zo n y jak o k o n s u ltan t, ch o ć p o czątk o wo n ie p rzewid zian o mu ro li ws p ó łs cen arzy s ty Częś ci VII. Lu cas ch ciał k o g o ś mło d s zeg o : M ich aela Arn d ta. M iał s zczere in ten cje zro b ien ia filmu n iezależn eg o , a Arn d t b y ł tak ag res y wn ie n iezależn y , że zwo ln io n o g o ze s tan o wis k a s cen arzy s ty s wo jeg o p ierws zeg o filmu , Małej miss, k tó ry s p rzed ał Fo x Search lig h t (p ó źn iej zatru d n io n o g o z p o wro tem). Lu cas mu s iał p o d ziwiać n ieu s tęp liwo ś ć Arn d ta, a tak że o s caro wą mies zan k ę d ramatu i k o med ii, jak ą p rzy n o s iła – n ie ws p o min ając o ty m, że o s tatn ią s cen ę filmu n ap is an o zaled wie k ilk a ty g o d n i p rzed p remierą. Ewid en tn ie to b y ła b ratn ia d u s za Lu cas a. Arn d t b y ł ró wn ież g łó wn y m au to rem s cen ariu s za n ajlep iej zarab iająceg o h itu Pix ara – Toy Story 3. U Dis n ey a b y ł b ard zo cen io n y . Do czerwca 2 0 1 2 ro k u Lu cas wres zcie b y ł g o to wy n a k o lejn y k ro k . 1 czerwca Ken n ed y zo s tała o g ło s zo n a ws p ó łp rzewo d n iczącą zarząd u Lu cas filmu . Patrzy ła, jak Lu cas mio ta s ię, p ró b u jąc p o d jąć d ecy zję. Wres zcie b y ł g o to wy . Po d n ió s ł s łu ch awk ę i zad zwo n ił d o Ig era. Naty ch mias t p rawn icy i k s ięg o wi zaczęli p rzeczes y wać majątek Lu cas filmu , ab y o s zaco wać jeg o warto ś ć – i u p ewn ić s ię całk o wicie, że Lu cas n ap rawd ę p o s iad ał to , co p o s iad ał w u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. Sztab o k o ło d wu d zies tu p rawn ik ó w ze Sk ad d en Arp s w Lo s An g eles p rzeb rn ął p rzez s u rrealis ty czn y p ro ces zało żen ia k arto tek i d wu s tu d ziewięćd zies ięciu „p ierws zo p lan o wy m p o s tacio m” z u n iwers u m, o d Ad mirała Ack b ara d o ło wcy n ag ró d Zu ck u s s a. Nie ch o d ziło o to , żeb y k to k o lwiek p o wątp iewał w p rawa Lu cas a d o ty ch p o s taci. J ed n ak s zalo n e ro s zczen ia p o jawiały

s ię o d lat, a n ależy ta s taran n o ś ć mu s iała zo s tać zach o wan a. Firma p raco wała n ad ty m wy trwale p rzez cały lip iec i s ierp ień ; an alizo wała s k ru p u latn ie ty tu ły d ato wan e aż n a czas y , g d y s tu d ia Un ited Artis ts i Un iv ers al mo g ły wy k u p ić fran czy zę za b ezcen , ale zd ecy d o wały in aczej. An ality cy s zy b k o n azwali k ażd ą p o s tać k ry p to n imem, p o n ieważ w b iu rze ju ż zaczy n an o p lo tk o wać. Szef b iu ra Brian M cCarth y p o mag ał n ad zo ro wać wy k u p Pix ara p rzez Dis n ey a. Ale ta s p rawa b y ła in n a. „Zs zo k o wało mn ie, jak wiele o s ó b zn a zawiło ś ci ś lu b u czy jeg o ś teś cia z czy jąś s io s trą” – wy zn ał M cCarth y w wy wiad zie d la „Ho lly wo o d Rep o rter” 1 5 . Nawet p o ty lu latach i n awet w Ho lly wo o d p o tężn i g racze mo g li b y ć zs zo k o wan i ty m, jak s zero k a i jak d o g łęb n a s tała s ię zn ajo mo ś ć fran czy zy . W Dis n ey u Ig er zwierzał s ię w s wo ich b ezp o ś red n ich rap o rtach , że ch o ć n ad al n ie p o d p is an o u mo wy , to b y ło ju ż b lis k o . Nie b y ło mo wy o p rzeciek u . „Zau fan ie s tało s ię ważn e” – p o wied ział Ig er w 2 0 1 3 ro k u 1 6 . Zau fan ie zaws ze b y ło ważn e w Lu cas filmie, two rząc s amo zab ezp ieczającą s ię atmo s ferę. I fak ty czn ie, firma b y ła w s tan ie ró wn o cześ n ie p raco wać n ad n o wy mi filmami o raz u mo wą z Dis n ey em, u trzy mu jąc ws zy s tk o w tajemn icy . Ken n ed y k iero wała mały m zes p o łem, p racu jący m n ad ro zwo jem h is to rii. Z mały mi wy jątk ami n ik o mu n ie p o wied zian o o p rzy g o to wy wan ej s ię u mo wie – ch o ć p raco wn icy z p ewn o ś cią mieli p ewn e p o d ejrzen ia. Do wrześ n ia 2 0 1 2 ro k u zatru d n ian ie zatru d n ien ie i d ziałan ia mark etin g o we. „To b y ło jas n e jak s ło ń ce” – p o wied ziała s o cial med ia men ed żer Bo n n ie Bu rto n . „Ciąg le n as reo rg an izo wan o . Za zamk n ięty mi d rzwiami to czy ły s ię g ło ś n e ro zmo wy . Zd awało mi s ię, że k u p i n as Dis n ey , b o p o za n im b y ło n a n as s tać jed y n ie So n y alb o M icro s o ft” 1 7 . Niek tó rzy p raco wn icy Lu cas filmu wied zieli więcej n iż in n i. Lelan d Ch ee, o p iek u n Ho lo cro n u , zaciek awił s ię, g d y s p y tan o g o o s k o ń czo n ą liczb ę p o s taci w jeg o b azie d an y ch . M en ed żer d o s p raw k o mu n ik acji mark i Pab lo Hid alg o u s ły s zał o s p rzed aży ju ż wcześ n iej: właś n ie s k o ń czy ł lek tu rę o p as łeg o to mis k a The Essential Reader’s Guide, k tó re trak to wało o k ażd ej p o wieś ci i o p o wiad an iu z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen, jak ie k ied y k o lwiek o p u b lik o wan o , a teraz p rzy d zielo n o mu małe, d ziwn e zad an ia wy jaś n ien ia in telek tu aln ej włas n o ś ci Gwiezdnych Wojen. Nie wied ział jed n ak , że całk iem n o wa g ru p a włas n o ś ci in telek tu aln ej wk ró tce zy s k a p o p u larn o ś ć. Nied łu g o p o tem, 2 9 czerwca 2 0 1 2 ro k u , Hid alg o zo s tał zap ro s zo n y n a s p o tk an ie

ze s wo im s zefem, M iles em Perk in s em. Po zo rn ie celem s p o tk an ia b y ła ak tu alizacja „k o mu n ik acji” firmo wej d la fan ó w. Dlaczeg o jed n ak zamierzan o ją ak tu alizo wać? Hid alg o s ię zas tan awiał. „Ro b imy s ió d mą, ó s mą i d ziewiątą” – Perk in s p o wied ział b ez zająk n ięcia. Hid alg o p o czu ł, że mu s i u s iąś ć. Do my ś lił s ię, że jeg o reak cja b y ła p o d d awan a o cen ie. A g d y n as tąp iła – jak mó wi – b y ło n ią co ś , co jes t „n iep rzek ład aln e n a d ru k ”, a p rawd o p o d o b n ie mo żliwe d o wy rażen ia p o p rzez o g ro mn y u ś miech 1 8 . Gwiezdne Wojny p o ws tały z martwy ch . Zn o wu . By ł ty lk o jed en h aczy k . Lu cas o d mawiał Ig ero wi s zk icó w s cen ariu s za d o Częś ci VII, VIII i IX p rzed fin alizacją u mo wy . Będ ą ś wietn e, Dis n ey mu s i mu p o p ro s tu zau fać. Dis n ey ch ciał mu zau fać, ale ch ciał ró wn ież zwery fik o wać zap ewn ien ia Lu cas a, że s zk ice b ęd ą p o rząd n e alb o że w o g ó le trwają n ad n imi jak iek o lwiek p race. Firma z łatwo ś cią mo g ła d o k o p ać s ię d o s twierd zeń , k tó re s am „Stwó rca” wy p o wiad ał p rzy wielu o k azjach , tak że p rzed ty s iącami o s ó b , że ju ż n ig d y n ie n ap is ze tak ieg o s cen ariu s za. Lu cas b y ł jed n ak n iep rzejed n an y . W wy wiad zie d la „Bu s in es s Week ” p o wied ział: Os tateczn ie mu s is z u twierd zić ich w p rzek o n an iu , że wies z, co ro b is z. Ku p o wan ie mo ich h is to rii to częś ć u mo wy . Pracu ję n ad ty m o d czterd zies tu lat i jak d o tąd s zło mi całk iem n ieźle. To zn aczy , mo g łem im p o wied zieć: „Do b ra, w tak im razie s p rzed am firmę k o mu ś in n emu ” 1 9 . Lu cas n ie o d p u ś cił d o czas u o trzy man ia p is emn eg o o g ó ln eg o zary s u waru n k ó w u mo wy . M iał o trzy mać u d ziały Dis n ey a o warto ś ci 4 0 mln d o laró w i k o lejn e 2 mld w g o tó wce. I n awet p o tem mu s iał o trzy mać p is emn e p o twierd zen ie, że s k leco n e p rzez n ieg o s zk ice zo b aczą jed y n ie 3 o s o b y z Dis n ey a: Bo b Ig er, n o wy p rzewo d n iczący zarząd u Alan Ho rn i wicep rzewo d n iczący Kev in M ay er. Reak cja Ig era n a s zk ice b y ła p o wś ciąg liwa. „Z p ers p ek ty wy b u d o wan ia h is to rii u ważaliś my , że jes t w n ich s p o ry p o ten cjał” – p o wied ział w wy wiad zie d la „Bu s in es s Week ” 2 0 . J ak n a czło wiek a d o b rze zo rien to wan eg o w mean d rach mark etin g u , to b y ło alb o celo we n ied o s zaco wan ie, alb o n ajb ard ziej p o g n ęb iająca p s eu d o p o ch wała w h is to rii Dis n ey a. Tak czy in aczej tru d n o b y ło s ię n a ty m etap ie wy co fać z u mo wy , mając p is emn y k o n trak t i p ełn ą wy cen ę, p rzep ro wad zan ą właś n ie w Lu cas filmie. A Lu cas o wi n ie s tałab y s ię żad n a k rzy wd a, g d y b y o d wró cił s ię n a p ięcie i s p rzed ał o d p ico wan ą firmę k o mu ś in n emu . Po za ty m n awet jeś li s zk ice

n ad awały s ię jed y n ie d o k o s za, jak d o tąd żad n e Gwiezdne Wojny n ie zawio d ły w box office. W miarę zb liżającej s ię d aty fin alizacji ak ty wn o ś ć w o b y d wu firmach o s iąg n ęła p u n k t k ry ty czn y w p aźd ziern ik u 2 0 1 2 ro k u . Bo b Ig er o b ejrzał ws zy s tk ie s ześ ć filmó w z fran czy zy w jed en week en d i p o ro b ił n o tatk i. Kath leen Ken n ed y p rzek o n ała Ho ward a Ro ffman a d o p o wro tu z wcześ n iejs zej emery tu ry i p o k iero wan ia n ad ch o d zącą ek s p lo zją licen cji – w k o ń cu to zaws ze d ział p ro d u k tó w k o n s u men ck ich Lu cas filmu g en ero wał n ajwięk s ze p ro fity . M ięd zy 1 1 a 1 4 p aźd ziern ik a, w trak cie n ap ięty ch ro zmó w z n o wo jo rs k im Co mic-Co n , Hid alg o d o wied ział s ię, że u mo wę zaczęto d o p in ać. Wy s łał mejl d o „Star Wars In s id er”, ab y zatrzy man o o k ład k ę. J es zcze n ie mó g ł im p o d ać p o wo d u . 1 9 p aźd ziern ik a 2 0 1 2 ro k u w p iątek Geo rg e Lu cas u s iad ł, ab y n ak ręcić s wó j o s tatn i film fab u larn y jak o s zef firmy n o s zącej jeg o n azwis k o . Ty m razem n ie miał s tać za k amerą, lecz p rzed n ią, razem z Kath leen Ken n ed y . J eg o celem b y ło o ficjaln e p rzek azan ie k iero wn ictwa, ale tak że u p rzed zen ie fak tó w – i u s u n ięcie p o trzeb y u d zielan ia wy wiad ó w telewizy jn y ch d zięk i d łu g iej ro zmo wie z zaan g ażo wan y mi d y rek to rami, k tó rą ch ciał za d armo p o k azać ś wiatu . M iał to b y ć o s tatn i triu mf d ziału med ialn eg o Lu cas filmu , zan im jeg o k rajo b raz o d mien i s ię n a zaws ze. Szefo wa d ziału PR Lu cas filmu , Ly n n e Hale, o d eg rała w wy wiad zie n iewy mien io n ą w czo łó wce ro lę, zad ając z u ś miech em p y tan ia w s ty lu telewizy jn eg o p rezen tera. Cało ś ć miała zo s tać zmo n to wan a d o materiału trwająceg o p ó ł g o d zin y i u mies zczo n a w fo rmie p ięciu k ró tk ich k lip ó w w s erwis ie Yo u Tu b e. Kamera k ręciła, a Lu cas o p o wiad ał o g ig an cie med io wy m, k tó remu s p rzed awał s wo ją firmę n iemal jak b y wy g łas zał p rzemó wien ie ze s ch ro n u p rzeciwato mo weg o . Dis n ey b y ł jeg o zd an iem „n ajb ard ziej s tab iln ą z wy twó rn i”, miejs cem, w k tó ry m d zied zictwo Gwiezdnych Wojen mo g ło p rzetrwać d la k o lejn y ch p o k o leń 2 1 . Wy ch walał firmę za „p ielęg n o wan ie mark i, licen cjo n o wan ie, cały ten zes taw cech u trzy mu jący ją n a s tab iln ej s to p ie”. To p rzy p o min ało n iemal u wielb ian y p rzez Lu cas a k las y czn y cy k l p o wieś ci s cien ce fictio n Is aaca As imo v a Fundacja, w k tó ry m wizjo n er p rzep o wiad a ty s iącletn ią p rzy s zło ś ć s wo jej cy wilizacji. Lu cas p rzep o wied ział ją ró wn ież Ken n ed y , wy b ierającej s wo jeg o włas n eg o n as tęp cę ze ws p arciem ze s tro n y wciąż s iln eg o M o u s e Ho u s e. „Os tateczn ie, g d y n ad ejd zie k o n iec ś wiata i ws zy s tk ich n as s p o tk a ś mierć, o s tatn i o d ejd zie Dis n ey ” – p o wied ział. Po d o b n ie jak s twierd zen ie Ob i-Wan a w ro zmo wie z Lu k e’em, że to , co wy jawił mu o Vad erze, b y ło w p ewn y m s en s ie p rawd ziwe, Lu cas zn alazł fu rtk ę w ro zu mo wan iu

w s wo ich wcześ n iejs zy ch twierd zen iach o k o ń cu Gwiezdnych Wojen. „Zaws ze mó wiłem, że n ie zamierzam ich więcej k ręcić i to p rawd a, b o to n ie ja je n ak ręcę” – o ś wiad czy ł (te „wy raźn e in s tru k cje”, o k tó ry ch ws p o min ał w 2 0 0 8 ro k u , p o s zły n ajwy raźn iej w zap o mn ien ie). „To n ie o zn acza, że n ie jes tem s k ło n n y p rzek azać ich Kath leen ”. Fu rtk a b y ła n ajwy raźn iej w id ealn y m ro zmiarze, b y jed n a z n ajlep s zy ch p ro d u cen tek w b ran ży mo g ła s ię p rzez n ią p rześ lizg n ąć. A g d zie w ty m o b razie b y ło miejs ce d la Lu cas a? J ak o d o rad cy – „Yo d y n a mo im ramien iu ”, żeb y p o s łu ży ć s ię zwro tem Ken n ed y . „Strażn ik a p ło mien ia” Gwiezdnych Wojen. Stareg o J ed i w jas k in i, d o k tó reg o wo jo wn iczk a zwracała s ię, g d y jej p y tan ie b y ło zb y t ważn e, a ws zelk ie in n e o p cje zo s tały wy czerp an e. Czy to o zn aczało , że Lu cas miał p o zo s tać w jak iś o wian y mg łą s p o s ó b o d p o wied zialn y za s ag ę Gwiezdnych Wojen? Zas tan ó wcie s ię, jak wiele wy d arzeń z Imperium kontratakuje i Powrotu Jedi mo g ło b y ć p rzy p is an e d ziałan io m Yo d y , a u zy s k acie o d p o wied ź (n iezb y t wiele – jed y n ie s zk o len ie, k tó re d o p ro wad ziło d o k lu czo wej ch wili). Zafas cy n o wan y ed u k acją Lu cas n iezwy k le d o b rze s p rawd za s ię jak o men to r d la mło d s zy ch reży s eró w. Sp ełn ił to zad an ie w p rzy p ad k u Dav e’a Filo n ieg o p o d czas p racy n ad Wojnami klonów i mó g ł b y ć n im p o n o wn ie, w więk s zy m s to p n iu jak o d o rad ca, d la J .J . Ab rams a. Ken n ed y ś ciąg n ęła g o z fran czy zy Star Treka w s ty czn iu 2 0 1 3 ro k u za p o mo cą czterech p ro s ty ch s łó w: „Pro s zę, zró b Gwiezdne Wojny”. Ab rams , o d wieczn y n erd Gwiezdnych Wojen, p o ciąg n ął za s zn u rk i w wy twó rn i Paramo u n t, ab y mó c p rzy jąć o fertę. Pó źn iej w 2 0 1 3 ro k u J ett Lu cas zd rad ził, że jeg o o jciec „b ez p rzerwy ” ro zmawiał z Ab rams em. To n ie ro b iło z Lu cas a k o lejn eg o Rich ard a M arq u an d a. Po p ierws ze, b y ł b ard ziej zd etermin o wan y i zn aczn ie b ard ziej d o ś wiad czo n y o d Walijczy k a, a p o d ru g ie, miał k o n k retn y p o wó d , ab y z g o d n o ś cią u s u n ąć s ię w cień , wres zcie o d ejś ć za k u lis y i u s iąś ć, zu p ełn ie d o s ło wn ie, w o s tatn im rzęd zie. By ć mo że n ajb ard ziej wzru s zający m mo men tem filmu PR-o weg o jes t ten , w k tó ry m s tary J ed i wy jawia tajemn icę s wo jeg o k u n s ztu : n ig d y n ie miał s zan s y o b ejrzeć s wo jeg o d zieła tak , jak więk s zo ś ć z n as : Żało wałem w ży ciu jed n ej rzeczy – n ig d y n ie wid ziałem Gwiezdnych Wojen. Nig d y n ie d o ś wiad czy łem teg o u czu cia, k ied y wch o d zi s ię d o k in a i d aje s ię p o rwać, p o n ieważ wied ziałem ju ż, że to jed y n ie b ó l g ło wy i p ro b lemy . Geo rg e J ames Sr., s zy fran t z p lemien ia Nawah o , o raz Geo rg e Lu cas J r. mieli jed n ak co ś ws p ó ln eg o – żad en z n ich n ie wid ział tak n ap rawd ę teg o k u lto weg o

filmu . Po zamk n ięciu s es ji n a n o wo jo rs k iej g iełd zie we wto rek 3 0 p aźd ziern ik a 2 0 1 2 ro k u n a s tro n ie Dis n ey a p o jawiło s ię n as tęp u jące o ś wiad czen ie: „Dis n ey p rzejmu je Lu cas film Ltd .”. W o ś wiad czen iu zn alazło s ię k ilk a o b o wiązk o wy ch p arag rafó w p rzes ad y , a res zta miała fo rmę s tan d ard o wej n o tk i p ras o wej. „Przejęcie s tan o wi k o lejn y k ro k firmy Dis n ey n a s trateg iczn ej d ro d ze d o two rzen ia i p rzek u wan ia w zy s k i n ajlep s zej n a ś wiecie warto ś ci mark i” – mo żn a b y ło p rzeczy tać w p o d ru b ry ce. Od leg ła g alak ty k a s tała s ię jed y n ie k o lejn y m elemen tem mark i, n ależącej d o n ajwięk s zej firmy med io wej ś wiata. Kwo ta wy n o s iła d o k ład n ie 4 ,0 5 mld d o laró w, n a ó wczes n y d zień wy cen y ak cji Dis n ey a. Waru n k i u mo wy o p iewały w p o ło wie n a p łatn o ś ć w ak cjach , w p o ło wie w g o tó wce. 2 mld d o laró w w wirtu aln ej walizce i 4 0 mln w certy fik atach u d ziało wy ch zo s tało p rzek azan y ch jed y n emu u d ziało wco wi wy twó rn i Lu cas film Ltd . – Geo rg e’o wi Walto n o wi Lu cas o wi J r., s y n o wi właś ciciela s tacjo n arn eg o s k lep u . 4 ,0 5 mld d o laró w: Gwiezdne Wojny n ie b y ły warte ty le, ile Pix ar, wy cen io n y n a 7 mld , i led wie o wło s więcej o d cen y zap łaco n ej za M arv ela. 4 ,0 5 mld d o laró w to więcej n iż PKB Fid żi, a jed n ak mo że s ię to wy d awać d o ś ć p o n iżającą k wo tą, b io rąc p o d u wag ę d o ch o d y w wy s o k o ś ci 3 0 mld , wy g en ero wan e p rzez p ierws ze 3 5 lat. Po d o b n ie jak Lu cas film, Dis n ey ró wn ież n ak ręcił filmik i u d o s tęp n ił g o jak o p ierws zy 2 2 . Ig er p rzy g o to wał p rzemo wę, p o k tó rej Lu cas o d p o wiad ał n a p y tan ia p o za ek ran em. W filmik u Ig er ws k azy wał, że k wo tę 4 ,0 5 mld d o laró w p łaco n o za 1 7 ty s . p o s taci (n a tak ą liczb ę Lelan d Ch ee o s zaco wał rezy d en tó w Ho lo cro n u ), ch o ć zap o mn iał wzmian k o wać, że więk s zo ś ć z n ich b y ła p o mn iejs zy mi b o h aterami p o wieś ci. Ig er s tarał s ię tak że u s p o k o ić in wes to ró w o d n o ś n ie d o wy ło żen ia tak o g ro mn ej k wo ty n a p o jed y n czą firmę, ws p o min ając o s wo ich n o wy ch k lejn o tach w k o ro n ie: ILM i Sk y walk er So u n d . Po d czas ro zmo wy k o n feren cy jn ej, k tó ra o d b y ła s ię w ty m s amy m d n iu , n ak reś lił s p ry tn ie fin an s o we as p ek ty u mo wy . Te 4 0 mln u d ziałó w, k tó re p rzek azał Lu cas o wi? Ig er miałb y wy emito wać je n a n o wo z zamiarem o d k u p u tak iej s amej ilo ś ci p rzed p remierą n o wy ch Gwiezdnych Wojen w 2 0 1 5 ro k u . Nie ws p o mn iał jed n ak , że Dis n ey miał 4 ,4 mld d o laró w w b an k u , a in wes to rzy o czek iwali, żeb y co ś z n imi zro b io n o . Ty lk o 2 mld z tej k wo ty trafiły d o Lu cas a w g o tó wce, res ztę o trzy mał w ak cjach . Dis n ey wciąż b y ł w s tan ie p o łk n ąć w cało ś ci k o lejn y Lu cas film.

In wes to rzy n ie b y li p rzek o n an i co d o całej tej u mo wy . Ak cje Dis n ey a zan o to wały d u ży s p ad ek w d n iu p o o g ło s zen iu p rzejęcia, d o 4 7 d o laró w za s ztu k ę. Bezp o ś red n im n as tęp s twem in fo rmacji b y ło p ewn e p o czu cie o s zo ło mien ia i k o n s tern acji zaró wn o w main s treamo wy ch med iach , jak i fan d o mie Gwiezdnych Wojen. „Od czu łem zak łó cen ie Twittera” – p is ałem. „J ak b y k rzy k p rzerażen ia milio n a d zieciń s tw, a p o tem cis za”. Ale ju ż wk ró tce zro zu miałem, że s ię my liłem: u mo wa miała s en s , n awet d la fan ó w. M iało p o jawić s ię więcej Gwiezdnych Wojen, s p o n s o ro wan y ch p rzez b ard zo zamo żn e o s o b y . Sp ó jrzcie, jak Dis n ey p o trak to wał Pix ara i M arv ela: z n ab o żeń s twem. Sp ó jrzcie, k to miał reży s ero wać k o lejn e filmy – n ie miał to b y ć reży s er p req u eli. Nap is ałem: „Gwiezdne Wojny właś n ie o trzy mały u mo wę d zierżawy d o k o ń ca ży cia” – w p ierws zy m p o zy ty wn y m arty k u le k o men tato rs k im o p u b lik o wan y m p o p o d p is an iu u mo wy . Ko lejn eg o d n ia n a s amy m Faceb o o k u u d o s tęp n io n o g o 2 0 ty s . razy ; wy d awało s ię, że n ie jes tem jed y n y m fan em o d czu wający m n aras tającą ek s cy tację, g d y p ierws ze emo cje ju ż o p ad ły . Lu cas , co ty p o we d la n ieg o , b y ł zn aczn ie b ard ziej en tu zjas ty czn y . Nawet s ię u ś miech n ął. W wy wiad zie p o d k reś lił, że b y ł wielk im fan em Dis n ey a „o d d n ia s wo ich n aro d zin ”. Przed s tawił s wo je u s p rawied liwien ie teg o , że p o rzu cił n ad zieje n a two rzen ie k o lejn y ch filmó w ek s p ery men taln y ch : „Nie b y łb y m w s tan ie wciąg n ąć w to s wo jej firmy ” (firmy , k tó ra, tak n a marg in es ie, p rzy p o min ała „min iwers ję Dis n ey a, b y ła p o d o b n ie zb u d o wan a”). „Dis n ey jes t mo im fu n d u s zem emery taln y m” – s twierd ził lak o n iczn ie. M ało p o wied zian e: Lu cas b y ł o b ecn ie d ru g im n ajwięk s zy m p ry watn y m u d ziało wcem Dis n ey a p o wd o wie p o Stev ie J o b s ie, Lau ren e Po well J o b s . Dzieciak , k tó ry d ru g ieg o d n ia p o o twarciu w 1 9 5 5 ro k u o d wied ził Dis n ey lan d , k tó ry czcił Wu jk a Sk n eru s a, k tó ry s zu k ał u Dis n ey a ws p arcia d la Gwiezdnych Wojen o d s ameg o p o czątk u , k tó ry p rzez te ws zy s tk ie lata n a s wo im b iu rk u trzy mał d wie p o d p ó rk i d o k s iążek z M y s zk ą M ik i – teraz p o s iad ał 2 p ro c. u d ziałó w firmy . Fu n d u s z emery taln y ró s ł i s p ad ał p rzez k o lejn e 2 mies iące, g d y Dis n ey b o ry k ał s ię z ch wiejn o ś ciami ry n k ó w. J ed n ak w s ty czn iu 2 0 1 3 ro k u , g d y Wall Street u s ły s zała, że J .J . Ab rams ma zo s tać p rzed s tawio n y jak o reży s er Częś ci VII, ak cje firmy p o s zy b o wały w g ó rę. 1 4 maja 2 0 1 3 ro k u – w d n iu s ześ ćd zies iąty ch d ziewiąty ch u ro d zin Lu cas a, ak cje o s iąg n ęły warto ś ć 6 7 ,6 7 . J ak i mo żn a b y ło d ać p rezen t czło wiek o wi, k tó ry miał ws zy s tk o ? Ud ziały warte 8 4 0 mln d o laró w więcej n iż w d n iu ich o trzy man ia. To b y ł z p ewn o ś cią k o n iec p ewn ej ep o k i, ale Gwiezdne Wojny wciąż ży ły i to n ie

jed y n ie n a k o n cie b an k o wy m s wo jeg o „Stwó rcy ”. W PR-o wy m filmie, k tó ry Dis n ey o p u b lik o wał w d n iach o g ło s zen ia p rzejęcia, Lu cas ro zmawiał o p rzy s zło ś ci fran czy zy . M ó wił o Częś ciach VII, VIII i IX jak o „zak o ń czen iu try lo g ii”, zap ewn e mając n a my ś li try lo g ię try lo g ii, k tó ra tak n ap rawd ę n ie is tn iała d o czas u zap ad n ięcia d ecy zji o p rzes łan iu s zk icó w s cen ariu s za. „A tak że in n e filmy ” – d o d ał jak zwy k le cu d o wn ie d rewn ian y m języ k iem, p o wo d u jąc zwro t całej n arracji w o s tatn iej min u cie. To b y ła p ierws za wzmian k a o s amo d zieln y ch filmach o tematy ce Gwiezd n y ch Wo jen , k tó re miały b y p o jawić s ię n a ek ran ie w latach międ zy k o lejn y mi częś ciami. „M amy wiele p o my s łó w, b o h ateró w, k s iążk i i mn ó s two in n y ch rzeczy ” – p o wied ział „Stwó rca”. „M o g lib y ś my k ręcić Gwiezdne Wojny p rzez k o lejn e s tu lecie”.

1 B. Cu rtis , George Lucas Is Ready to Roll the Credits, op. cit. 2 How Disney Bought Lucasfilm – and Its Plans for „Star Wars”, „Blo o mb erg Bu s in es s Week ”, 7 s ty czn ia 2 0 1 3 . 3 D. Kamp , The Force Is Back, „Van ity Fair”, lu ty 1 9 9 9 . 4 M . Ley lan d , George Lucas, „To tal Film”, k wiecień 2 0 0 8 . 5 Wy wiad z J o n em Stewartem, Star Wars Celeb ratio n V, 1 5 s ierp n ia 2 0 1 0 . 6 R. Smith , Rogue Leaders: The Story of LucasArts, San Fran cis co : Ch ro n icle Bo o k s , 2 0 0 8 , s . 176. 7 J . Sch reier, How LucasArts Fell Apart, Ko tak u , 2 7 wrześ n ia 2 0 1 3 , h ttp ://k o tak u .co m/h o w-lu cas arts -fell-ap art-1 4 0 1 7 3 1 0 4 3 . 8 W. Is aacs o n , Steve Jobs, New Yo rk : Simo n & Sch u s ter, 2 0 1 1 , s . 2 4 3 . 9 An o n imo we źró d ło Lu cas filmu . 1 0 How Disney Bought Lucasfilm, op. cit. 1 1 Cy t. z: Lu cas i Ken n ed y , w: George Lucas & Kathleen Kennedy Discuss Disney and the Future of Star Wars, Yo u Tu b e v id eo , 3 0 p aźd ziern ik a 2 0 1 2 , h ttp s ://www.y o u tu b e.co m/watch ? v =Yy q lTi7 lk h Y. 1 2 Kath leen Ken n ed y , Celeb ratio n Eu ro p e II, 2 7 lip ca 2 0 1 3 . 1 3 How Disney Bought Lucasfilm, op. cit. 1 4 Jett Lucas Interview: Star Wars Episodes 7, 8 & 9, New Cast Rumours & J.J. Abrams, Flicks and the City, k lip Yo u Tu b e, 1 3 :0 2 , 1 6 p aźd ziern ik a 2 0 1 3 , h ttp s ://www.y o u tu b e.co m/watch ? v =ln ri8 AUy m-o . 1 5 Power Lawyers: How Star Wars Nerds Sold Lucasfilm to Disney, „Th e Ho lly wo o d Rep o rter”, 3 1 maja 2 0 1 3 . 1 6 Ig er d o p ro d u cen ta Brian a Grazera, News mak er Lu n ch eo n , Lo s An g eles , 2 3 s ty czn ia 2 0 1 3 .

1 7 Od c. 6 , Full of Sith p o d cas t, 2 7 s ty czn ia 2 0 1 3 . 1 8 On the Brink of the Future, Starwars .co m, 3 0 p aźd ziern ik a 2 0 1 3 . 1 9 How Disney Bought Lucasfilm, op. cit. 2 0 Ibidem. 2 1 George Lucas & Kathleen Kennedy Discuss Disney, op. cit. 2 2 Disney to Acquire Lucasfilm, Yo u Tu b e v id eo , 5 :3 9 , 3 0 p aźd ziern ik a 2 0 1 2 , h ttp s ://www.y o u tu b e.co m/watch ?v =QIk q X5 fG_ tA.

WNIOSKI POPRZEZ UNIWERSUM

Jeś li

Geo rg e Lu cas miał rację, mó wiąc, że wiele h is to rii p o zo s tało jes zcze d o

o p o wied zen ia w u n iwers u m Gwiezdnych Wojen – a jak d o ty ch czas n ie p o my lił s ię w o cen ie teg o – p rzy s złe p o k o len ia fan ó w wciąż b ęd ą u s tawiać s ię w k o lejk ach p rzed mu ltik in ami, ab y o g ląd ać p rzy g o d y p rzy s zły ch So lo i Sk y walk eró w w 2 1 1 5 ro k u . Zg o d n ie z b ieżący m h armo n o g ramem Dis n ey a to b ęd zie Częś ć LXXXVII. I mo żn a p o d ejrzewać, że b ęd zie wy ś wietlan a jak o g ig an ty czn y h o lo g ram IM AX. Brzmi ab s u rd aln ie? M o że tak . Z d ru g iej jed n ak s tro n y 4 0 lat temu s am p o my s ł filmó w s p ace fan tas y wy d awał s ię ab s u rd aln y . A Gwiezdne Wojny wciąż mają wiele n o wy ch ś wiató w d o p o d b icia. Nie ch o d zi jed y n ie o to , że fran czy za i jej ak o lici p rzejmu ją n o we języ k i, jak języ k Nawah ó w. Wk raczają n ieu s tan n ie d o n o wy ch k rajó w, k tó re wcześ n iej n ie zo s tały o g arn ięte s zaleń s twem Gwiezdnych Wojen. Weźmy ch o ćb y Tu rcję. Do n ied awn a b y cie fan em Yildiz Savaslari, czy li p o tu reck u Gwiezdnych Wojen, s k azy wało n a o s amo tn ien ie. Ale u ro d zo n y w 1 9 8 3 ro k u Ates Cetin wp ad ł w s id ła n ało g u o d mo men tu , g d y p o d k o n iec lat o s iemd zies iąty ch o b ejrzał jak o d zieciak zd u b b in g o wan ą wers ję Imperium kontratakuje w telewizji. Zaczął s zu k ać s p o s o b ó w zab awy w ty m n o wo o d k ry ty m u n iwers u m. Oczy wiś cie o ry g in aln a try lo g ia trafiła d o k in ws zęd zie wo k ó ł Tu rcji. Ale p o d o b n ie b y ło z Dunyayi Kurtaran Adam (Czło wiek iem, k tó ry u rato wał ś wiat), filmem p rzy g o d o wy m z 1 9 8 2 ro k u , k tó ry d o wo ln ie p ląd ro wał k in o we d o k o n an ia Lu cas filmu w zak res ie efek tó w s p ecjaln y ch , p o d d ając recy k lin g o wi n a p rzy k ład So k o ła M illen iu m czy Gwiazd ę Śmierci. Nik t w k raju n ie wy d awał s ię an i teg o zau ważać, an i zb y tn io s ię ty m p rzejmo wać. Dziś film jes t zn an y p o ws zech n ie jak o „tu reck ie Gwiezdne Wojny” i s tał s ię k u lto wy , ch o ć n ieg d y ś zmies zan o g o z b ło tem i zn ik n ął b ez ś lad u . „Wid ziałem g o k ilk ak ro tn ie – mó wi Cetin – i n ad al n ie ro zu miem fab u ły ”. Pro d u k ty rek lamo we z Gwiezdnych Wojen b y ły rzad k o ś cią w Tu rcji lat o s iemd zies iąty ch . M o żn a b y ło d o s tać jed y n ie n ies ławn e i n ieleg aln e fig u rk i Uzay , o b ch o d zące p rawo au to rs k ie p o p rzez zmian ę k o lejn o ś ci liter w n azwie s wo jej lin ii

„Stars war” (Stev e San s weet u wielb ia s wo je fig u rk i „s zto rmo wca” i C-PO Uzay , a Leg io n 5 0 1 zb u d o wał k o s tiu m d la Uzay ś n ieżn eg o s ztu rmo wca „Blu e Star”.) Prawd ziwe licen cjo n o wan e zab awk i Lu cas filmu zaczęły s ię p o jawiać w k raju w 1 9 9 7 ro k u , ak u rat w czas ie Ed y cji Sp ecjaln y ch . Ale n ie ws zy s cy je k u p o wali. W 1 9 9 9 ro k u Cetin wid ział d o n ies ien ia o d łu g ich k o lejk ach u s tawiający ch s ię p rzed amery k ań s k imi k in ami, w k tó ry ch wy ś wietlan o Mroczne widmo, i b y ł p rzerażo n y , g d y w d n iu p remiery w k in ie w Is tamb u le p o jawiły s ię led wie jed n a czy d wie o s o b y . Nieliczn i wid zo wie p rzy ch o d zili tak że n a k o lejn e częś ci p req u eli. Tu rcy , jak s ię wy d awało , n ajwy raźn iej n ie p o d ch wy cili id ei Gwiezdnych Wojen tak , jak mies zk ań cy in n y ch k rajó w. W d n iu p remiery Zemsty Sithów w ro k u 2 0 0 5 ro k u Cetin p rzeb rał s ię w k o s tiu m Darth a Vad era i wraz z p rzy jacielem – k o lek cjo n erem w p rzeb ran iu s ztu rmo wca – wy b rał s ię n a s p acer p o p lacu Tak s im, n ajb ard ziej zatło czo n y m i n ajp o p u larn iejs zy m miejs cu p u b liczn y m w Stamb u le, ab y wy b ad ać g ru n t i o cen ić reak cje. Ok azało s ię, że Darth Vad er n awet w k u ltu ro wy m cen tru m jed n eg o z n ajwięk s zy ch mias t Eu ro p y b y ł p rak ty czn ie an o n imo wy . „Led wie k ilk a o s ó b ro zp o zn ało tę p o s tać – mó wi Cetin . „Więk s zo ś ć my ś lała, że jes tem Sh red d erem z Wojowniczych Żółwi Ninja, Ro b o co p em alb o s trażak iem. J ed n a s tars za p an i n azwała mn ie « czło wiek iem z g ó r» – jej s ło wa d o d ziś s ą d la mn ie zag ad k ą” 1 . Ty mczas em p o licja wy k azała zn aczn ie więk s ze zain teres o wan ie M ro czn y m Lo rd em. Cetin mu s iał p o ś p ies zn ie wy jaś n iać, że to elemen t g ry teatraln ej, i n iewiele b rak o wało , a zo s tałb y ares zto wan y p o d zarzu tem zach o wy wan ia s ię w n ieo d p o wied n i s p o s ó b , ale p rzy jaciel b ezceremo n ialn ie zap ak o wał g o d o tak s ó wk i. Cetin mó wi s p o k o jn y m g ło s em, ale jes t w n im p ewien cich y u p ó r. W 2 0 0 8 ro k u zało ży ł tu reck ą fo rp o cztę Leg io n u 5 0 1 , a 3 lata p ó źn iej zo s tał ws p ó łzało ży cielem Leg io n u Reb elian tó w w s wo im k raju . Patrzy ł, jak Ad id as u ru ch amia w Tu rcji k amp an ię b u tó w i k u rtek z mo ty wem Gwiezdnych Wojen, o raz witał n a ek ran ach telewizy jn y ch Wojny klonów. J eg o p rzy jaciele zaczęli g rać w n ajn o ws ze g ry wid eo z u n iwers u m. Po tem p o jawił s ię Faceb o o k , a wraz z n im memy . Cetin zau waży ł, że w h u mo ry s ty czn y ch felieto n ach w g azetach wy k o rzy s ty wan o o d n ies ien ia d o Gwiezdnych Wojen. Po wo li, ale n ieu ch ro n n ie co ś zaczy n ało s ię zmien iać. Wró ćmy d o lip ca 2 0 1 3 ro k u , g d y p lac Tak s im s tał s ię cen tru m zu p ełn ie in n y ch d ziałań p o licy jn y ch . Ob y watele g ro mad zili s ię tam p o ty m, jak p o licja u ży ła g azu łzawiąceg o p o d czas p o k o jo wej d emo n s tracji p rzeciwk o zró wn an iu z ziemią

miejs co weg o p ark u , b y s two rzy ć miejs ce d la cen tru m h an d lo weg o w s ty lu b arak ó w wo js k o wy ch ep o k i o tto mań s k iej. Cetin zd ecy d o wał s ię d o łączy ć d o p ro tes tu , zn ó w w p ełn y m ry n s ztu n k u Vad era. J eg o p rzek az b y ł p ro s ty : „Nawet n ajb ard ziej zły b o h ater filmo wy s to i p o s tro n ie lu d zi”. Oczy wiś cie p o d czas g d y k o s tiu m Vad era o s tatn im razem u zn an o za p ro wo k acy jn y , teraz Cetin n ap rawd ę ry zy k o wał, że zo s tan ie zaares zto wan y . M imo to n ie mó g ł s ię o p rzeć. W o s tatn iej ch wili zd ecy d o wał s ię zo s tawić w d o mu s wó j miecz ś wietln y i zab rał zamias t n ieg o tu reck ą flag ę, wierząc, że b y ć mo że to p o mo g ło b y jeg o p o s taci trafić d emo n s tran to m d o s erc. Ok azało s ię, że wcale teg o n ie p o trzeb o wał. W ciąg u zaled wie o ś miu lat Gwiezdne Wojny p rzes zły d ro g ę o d b y cia raczej n iezn an ą ciek awo s tk ą s p o d zn ak u k o n trab an d y d o p o ws zech n eg o memu k u ltu ro weg o . „Ws zy s cy , o d s ied mio latk a d o s ied emd zies ięcio latk a, zaczęli k rzy czeć: « Darth Vad er» ” – p o wied ział mi Cetin . „« Dalej Vad er! Na n ich ! Po k aż im!» Po k ilk u tak ich o k rzy k ach zach ęty n ap rawd ę mo g łeś s ię p o czu ć, jak b y ś b y ł Vad erem”. Ku s wo jemu zd u mien iu , g d ziek o lwiek p o s zed ł, d emo n s tran ci s zli za n im – n u cąc M ars z Imp erialn y . Gwiezdne Wojny s ą co raz b ard ziej g lo b aln y m zjawis k iem, b y ć mo że p ierws zy m mitem, z k tó ry m mo g ą s ię id en ty fik o wać ws zy s tk ie k u ltu ry . Nawet p lan y filmo we s tały s ię miejs cami k u ltu . W 2 0 1 1 ro k u mała g ru p k a fan ó w, g łó wn ie p o ch o d zący ch z Eu ro p y , o d k ry ła, że g o s p o d ars two Lars ó w, p o jed y n cze d o mo s two z b iałą k o p u łą, w k tó ry m p o zn ajemy Lu k e’a p o raz p ierws zy , n is zczeje n a tu n ezy js k iej p u s ty n i. Na Faceb o o k u fan i p o p ro s ili o zb ió rk ę 1 0 ty s . d o laró w, ab y za p o mo cą ty n k u i farb y o d res tau ro wać zab u d o wan ia d o s tan u wid o czn eg o n a filmie; n aty ch mias t zeb rali 1 1 7 0 0 d o laró w. Uzy s k an ie zezwo leń o d tu n ezy js k ieg o rząd u zajęło n ieco d łu żej, ale zes p ó ł u k o ń czy ł p race w ciąg u k ilk u ty g o d n i. Łzy p ły n ęły im p o p o liczk ach , g d y p o k azy wali film z p rac res tau racy jn y ch w trak cie Star Wars Celeb ratio n Eu ro p e p rzy p ełn ej s ali i g ro mk ich o k las k ach . J ap o n ia jes t p rawd o p o d o b n ie n ajb ard ziej zwario wan y m n a p u n k cie Gwiezdnych Wojen k rajem n a p ó łk u li ws ch o d n iej, jeś li n ie n a cały m g lo b ie. To tu ro zg ry wał s ię d ziwaczn y i w d u żej mierze o p arty n a Gwiezdnych Wojnach s h o w teatraln y George Lucas Super Live Adventure, k tó ry jeźd ził p o k raju w 1 9 9 3 ro k u . Tu taj mo żn a o b ejrzeć Darth a Vad era rek lamu jąceg o lig ę b ejs b o lo wą Pacific Leag u e, s amo ch o d y Nis s an a i u rząd zen ia Pan as o n ic. M o żecie o d wied zić Nak an o Bro ad way , s ześ cio p o zio mo we cen tru m h an d lo we w s amy m s ercu To k io , w k tó ry m n a k ażd y m z p ięter zn ajd ziecie rzad k ie zab awk i i d ro b iazg i z Gwiezdnych Wojen. Gd y Geo rg e Lu cas p rzy b y ł n a o twarcie

o ry g in aln y ch Star To u rs w To k y o Dis n ey lan d w 1 9 8 9 ro k u , g o n iły g o p o p ark u h o rd y jap o ń s k ich licealis tek . M ając wó wczas 4 5 lat, żarto wał, że ch ciałb y mieć o 2 0 mn iej. Uczen n ice (i czas em ch ło p cy , ale g łó wn ie d ziewczęta) wciąż tam s ą, u s tawiając s ię w d łu g ich k o lejk ach p rzed n o wy mi Star To u rs , k tó re, jak s ię d o wied ziałem, s ą n ajb ard ziej p o p u larn ą atrak cją w tamtejs zy m Dis n ey lan d zie. Ko lejk o wiczó w wita p o jap o ń s k u Th reep io i zn o wu b rzmi w o b cy m języ k u p reten s jo n aln ie i d ziewczęco . Na Ko reę Po łu d n io wą Gwiezdne Wojny o k azały s ię mieć d o ś ć n iewielk i wp ły w – n a ty le mały , że b ad acz z u n iwers y tetu w Harv ard zie Do n g -Wo n Kim n ap is ał arty k u ł n a temat p o wo d ó w, d la k tó ry ch Częś ci o d I d o III wid ziało (u wag a) mn iej n iż 2 mln Ko reań czy k ó w. J ed n ak że n awet w Seu lu mo żn a zo b aczy ć Darth a Vad era w rek lamach Ko rea Teleco m alb o u ch wy cić s ztu rmo wcó w filmu jący ch k lip – h it z g atu n k u K-p o p g ru p y o n azwie Wo n d er Girls . Zn alazłem s k lep w cen tru m d zieln icy Ho n g d ae, k tó ry wcześ n iej n azy wał s ię Star Wars Co ffee (s lo g an rek lamo wy : „Niech M o k k a b ęd zie z to b ą”). Wciąż s p rzed aje s ię tu zwalające z n ó g g rafik i Darth a Vad era w s ty lu Warh o la i o g ro mn e p łó tn a p rzed s tawiające p o s taci z o ry g in aln ej try lo g ii, u s ty lizo wan e n a Ostatnią Wieczerzę. M o żn a wy mien iać w n ies k o ń czo n o ś ć. Wy b ieracie s ię n a wy s p ę St. M aarten n a Bah amach ? M u s icie zajrzeć d o Yo d a Gu y M o v ie Ex h ib it, p ro wad zo n eg o p rzez jed n eg o z arty s tó w, p racu jąceg o p o d k ieru n k iem Stu arta Freeb o rn a n a p lan ie Imperium kontratakuje. M u zeu m mieś ci s ię n a wy s p ie n a s zlak u tu ry s ty czn y m n ajp o p u larn iejs zy ch atrak cji „k ró lews k ie Karaib y ”. W Au s tralii Pau l Fren ch o rg an izo wał ch ary taty wn e s p acery wzd łu ż całeg o o b s zaru Ou tb ack , n a cztero k ilo metro wej tras ie z Perth d o Sy d n ey , w o cierający m s k ó rę k o s tiu mie s ztu rmo wca. Dlaczeg o w n im? Po n ieważ – jak mó wił – to „p rzy ciąg ało więk s zą u wag ę” 2 . Zeb rał 1 0 0 ty s . d o laró w. Tak ie an eg d o ty s ą s ame w s o b ie zab awn e, ale ws zy s tk ie s tan o wią wy mo wn e ś wiad ectwo n iezwy k łeg o zas ięg u i p o tęg i ws p ó ln ej k u ltu ry Gwiezdnych Wojen, u n iwers aln eg o języ k a tro p ó w i b o h ateró w, wzb u d zający ch n aty ch mias to we zain teres o wan ie, g d ziek o lwiek s ię p o jawią. J ęzy k ten n aro d ził s ię w 1 9 7 7 ro k u , a zn aczące u lep s zen ia o trzy mał w latach 1 9 8 0 i 1 9 8 3 . Wy d awało s ię, że wy marł, jed n ak zach o wał s ię w milio n ach ws p o mn ień d o 1 9 9 7 ro k u , g d y zs zo k o wan y ś wiat o d k ry ł, jak wielu z n as wciąż s ię n im p o s łu g u je, a n o we p o k o len ie zn o wu p rzemó wiło z p o d n iecen iem. Ko lejn a g ałąź wy ro s ła w 1 9 9 9 ro k u , d ialek t, k tó ry m wielu p rzy s ięg ło n ig d y n ie ro zmawiać, ale i tak ws zed ł d o s ło wn ik a. W latach 2 0 0 2 i 2 0 0 5 ś wiat p o zn ał n ajn o ws ze ak tu alizacje. Do 2 0 1 4 ro k u s tały s zu m wo k ó ł

o czek iwan ia n a k o lejn y d o d atek d o mo wy o jczy s tej p rzero d ził s ię w ry k s ły s zaln y n a cały m ś wiecie. Ws zy s cy d ziś mó wimy języ k iem Gwiezdnych Wojen. By ć mo że jed y n y mi lu d źmi, k tó rzy wy d ają s ię d o ś ć mało en tu zjas ty czn ie n as tawien i d o p ers p ek ty wy p o ws tan ia k o lejn y ch filmó w, s ą ci s k u p ien i n a s zan s ie u cieczk i z n as zej p lan ety . „Stwó rca” o d d awn a b y ł g o rący m o ręd o wn ik iem zaró wn o rzeczy wis ty ch , jak i fik cy jn y ch mis ji k o s miczn y ch . Do ras tał w ep o ce n aro d zin p o d b o ju k o s mo s u i g o rliwie ś led ził p o s tęp y mis ji Ap o llo w latach s ześ ćd zies iąty ch . Arms tro n g wy ląd o wał n a Ks ięży cu n a k ró tk o p rzed ty m, jak Lu cas zaczął zd jęcia d o THX 1138. So n d a Vik in g 1 o s iad ła n a M ars ie w lip cu 1 9 7 6 ro k u , n ies p ełn a n a ty d zień p rzed zak o ń czen iem zd jęć d o Gwiezdnych Wojen. Po d k o n iec tamteg o ro k u p o jawiły s ię my ln e d o n ies ien ia o o d k ry ciu p rzez s o n d ę ś lad ó w o rg an iczn y ch n a p o wierzch n i p lan ety . Hal Barwo o d ws p o min a, że Lu cas p rzy s zed ł d o jeg o d o mu p ewn eg o d n ia w trak cie mo n tażu o ry g in aln eg o filmu n iezwy k le p o d ek s cy to wan y tą wiad o mo ś cią: „Uważał to za d o b ry o men d la Gwiezdnych Wojen” 3 . Gd y ju ż s tało s ię jas n e, że film jes t h item, Lu cas zaczął mó wić o jeg o wp ły wie n a p ro g ram k o s miczn y . „M am n ad zieję, że jeś li film d o k o n a czeg o k o lwiek , to mo że n ak ręci jak ieg o ś d zies ięcio latk a n a k o s mo s , n a ro man ty zm i p rzy g o d ę” – p o wied ział w wy wiad zie d la mag azy n u „Ro llin g Sto n e” w 1 9 7 7 ro k u . Nie ch o d zi o zro b ien ie z d zieci k o lejn y ch Wern h eró w v o n Brau n ó w alb o Ein s tein ó w, ale raczej o u twierd zen ie ich w p rzek o n an iu , że b ad an ia p rzes trzen i k o s miczn ej s ą p o trzeb n e i ważn e. I n ie z p o wo d ó w racjo n aln y ch , lecz to taln ie n ieracjo n aln y ch i ro man ty czn y ch . By ło b y d la mn ie ws p an iały m u czu ciem g d y b y m jak o d ziewięćd zies ięcio trzy latek d o czek ał czas ó w k o lo n izacji M ars a, a p io n ier p ierws zej k o lo n ii p o wied ział: „Tak n ap rawd ę zro b iłem to w n ad ziei, że mo że zn ajd ę tu Wo o k ieeg o ” 4 . Do k o ń ca s wo jej k ariery Lu cas wierzy ł, że jeg o d zieło wy wrze wp ły w n a międ zy n aro d o wy p ro g ram b ad ań p rzes trzen i k o s miczn ej. W 2 0 1 0 ro k u p o wied ział J o n o wi Stewarto wi: M o ją jed y n ą n ad zieją jes t, ab y p ierws zy facet n a M ars ie p o wied ział: „Ch ciałem to zro b ić o d d n ia, g d y o b ejrzałem Gwiezdne Wojny” 5 . Najb ard ziej wy raźn ą p o lity czn ą wers ję teg o ży czen ia wy raził jes zcze w 1 9 8 1 ro k u

w p ełn y m s u p erlaty wó w wy wiad zie d la mag azy n u „Starlo g ”: Gd y zaczy n ałem, p rzy ś wiecały mi p ewn e id ee: jed n ą b y ło o p o wiad an ie b aś n i, k tó rą to właś n ie jes t – b aś n ią p o d p łas zczy k iem k o s mo s u . Po wo d em b y ła mo ja s y mp atia d o p ro g ramu k o s miczn eg o i ch ęć s k ło n ien ia lu d zi d o jeg o ak cep tacji. Do ras taliś my w czas ach ro zk witu i mo że s zczy tu p ro g ramu k o s miczn eg o , a Gwiezdne Wojny n ak ręco n o w czas ie, g d y ws zy s cy mó wili: „J ak a s trata czas u i p ien ięd zy ”. M iałem n ad zieję i wciąż ją mam, że jeś li za 1 0 lat d o jd zie d o g ło s o wan ia, wó wczas lu d zie ch ętn iej p o wied zą, że to jes t ważn e i p o win n iś my to zro b ić. J eś li p ro g ram k o s miczn y o trzy ma d u żo p ien ięd zy za 1 5 lat, wted y p o wiem: „O ran y , mo że to b y ła mo ja s p rawk a… ”. Ale tru d n o jes t w ty m mo men cie s twierd zić, czy Gwiezdne Wojny b ęd ą miały jak iś wp ły w, czy n ie 6 . Do p o ło wy p ierws zej d ek ad y n o weg o ty s iąclecia Stan y Zjed n o czo n y s k łan iały s ię raczej k u o d p o wied zi: „n ie”. Nie p rześ cig an o s ię n azb y t w wy s iłk ach wy s y łan ia lu d zi n a M ars a, czy to w p o s zu k iwan iu Wo o k ieech , czy w jak imk o lwiek in n y m celu . Bu d żet NASA s k u rczy ł s ię d o mn iej n iż 0 ,5 p ro c. cało ś ci u d ziału fed eraln eg o . Ag en cja o d d wu d zies tu lat k ład zie n acis k n a b ezzało g o we lo ty k o s miczn e. Barack Ob ama – d zierżący miecz ś wietln y , o d p is u jący n a p ety cje w s p rawie Gwiazd y Śmierci i witający Th reep io ry cerz J ed i – o b ciął fu n d u s ze n a p rzy s złe mis je n a Czerwo n ą Plan etę. Zan im to n as tąp iło , ad min is trato r NASA zas u g ero wał, że ag en cja p lan u je wy s łać tam lu d zi w 2 0 3 7 ro k u – a tak s ię ak u rat s k ład a, że w ty m ro k u Lu cas s k o ń czy 9 3 lata. By ć mo że b ęd ziemy mu s ieli p o czek ać n awet d łu żej, ab y p o zn ać in s p irację p ierws zej o s o b y , k tó ra p o s tawi s to p ę n a Czerwo n ej Plan ecie, ale jeś li d ziś jak ik o lwiek fik cy jn y ws zech ś wiat in s p iru je g o ś ci z NASA, to jes t to Star Trek, a n ie Gwiezdne Wojny. „Cała mo ja miło ś ć d o k o s mo s u p o ch o d zi ze Star Treka” – wy zn aje Bo b ak Ferd o ws i, zn an y ró wn ież jak o Go ś ć z Iro k ezem, d y rek to r lo tó w w Lab o rato riu m Siln ik ó w Od rzu to wy ch 7 . Ten in ży n ier, p o mag ający s tero wać mars jań s k im łazik iem Cu rio s ity , p o wied ział mi, że wo li Treka o d Gwiezdnych Wojen. „J es t n ad zieja, że p o d ążamy w s tro n ę p rzy s zło ś ci ro d em ze Star Treka – p o wied ział we wcześ n iejs zy m wy wiad zie – że b y ć mo że zmn iejs zy s ię liczb a p o jed y n czy ch k rajó w, a ś wiat zb liży s ię w s tro n ę g lo b aln ej o rg an izacji”. Nie jes t o s amo tn io n y w s wo jej o p in ii; w lab o rato riu m mo żecie zn aleźć wielu fan ó w cy tu jący ch k wes tie ze Star Treka i o p is u jący ch s wo je miejs ce p racy jak o miejs ce n ajb ard ziej – s p o ś ró d ws zy s tk ich

miejs c n a Ziemi – p rzy p o min ające zn an ą z teg o u n iwers u m Gwiezd n ą Flo tę. M o żecie n azwać to o s tateczn ą zems tą trek k eró w, k tó rzy p rzez d ek ad y walczy li ze s wo imi u czu ciami d o wro g iej „g wiezd n ej” fran czy zy (n ajn o ws za o b raza d la n ich : reży s er J .J . Ab rams , k tó ry w 2 0 1 0 ro k u wzn o wił fran czy zę, u n ió s ł s ię h o n o rem i p rzy p ierws zej o k azji zo s tawił ją d la Gwiezdnych Wojen). Ty p o we d la trek k eró w s k u p ien ie n a racjo n aln y m tłu maczen iu g alak ty czn eg o mis ty cy zmu d o s k o n ale p as u je d o NASA. Ko leg a Ferd o ws ieg o i g wiazd a med ió w s p o łeczn o ś cio wy ch , as tro n au ta Ch ris Had field , to ró wn ież trek k er, p o d o b n ie jak as tro fizy k i g o s p o d arz s erialu p o p u larn o n au k o weg o Cosmos Neil d eGras s e Ty s o n . „Nig d y n ie p o rwały mn ie Gwiezdne Wojny” – p o wied ział Ty s o n . „M o że d lateg o , że n ie p o d jęły p ró b y o p is an ia p rawd ziwej as tro fizy k i. W o g ó le” 8 . Po p rzed n ik Ty s o n a w p ro g ramie, n ieo d żało wan y Carl Sag an , ró wn ież k ry ty k o wał Gwiezdne Wojny. J eg o s y n , Nick Sag an , p o wied ział mi, że o g ląd ał o ry g in aln y film n a k as ecie VHS z tatą, k tó ry u wielb iał s eriale p rzy g o d o we w s ty lu Flasha Gordona, ale wy d ał z s ieb ie o g ro mn e wes tch n ien ie w trak cie s cen y , w k tó rej Han So lo p rzech wala s ię, że jes t w s tan ie zro b ić tras ę n a Kes s el w mn iej n iż 1 2 p ars ek ó w. Wied zieli o b aj, co jes t n ie tak z o wy m o ś wiad czen iem: p ars ek to jed n o s tk a o d leg ło ś ci, n ie czas u . „Tato – p ro tes to wał Nick – to ty lk o film”. „Tak – o d p o wied ział o jciec – ale s tać ich ch y b a n a u p o rząd k o wan ie fak tó w n au k o wy ch ”. To b y b y ło n a ty le, jeś li ch o d zi o in s p iracje s p ace fan tas y d la Ein s tein ó w p rzy s zło ś ci. M imo to amery k ań s k i p rzemy s ł k o s miczn y n ie jes t wo ln y o d h o łd ó w d la Gwiezdnych Wojen, co wid ać n ajwy raźn iej w n azwach s y s temó w związan y ch z k o s mo s em. Weźmy n a p rzy k ład Co mmercial Crew an d Carg o Pro g ram NASA, n azy wan y tak że C3 PO. Ch ris Lewick i, b y ły d y rek to r lo tó w NASA, k ieru jący mis jami ląd o wn ik ó w Sp irit i Op p o rtu n ity n a M ars a, właś n ie ma zamiar wy s trzelić w p rzes trzeń k o s miczn ą jes zcze b ard ziej g eek o ws k ie i zawo alo wan e o d n ies ien ie d o Gwiezdnych Wojen. J eg o p ry watn a firma z b ran ży , Plan etary Res o u rces , k tó ra ma w p lan ach p ro wad zen ie mis ji g ó rn iczy ch n a k o s miczn y ch s k ałach w p o s zu k iwan iu metali s zlach etn y ch , u ru ch amia w 2 0 1 5 ro k u teles k o p p o s zu k u jący as tero id o n azwie Ark y d . Będ ziecie zn ać tę n azwę ty lk o wted y , g d y jes teś cie o b ezn an i z Ro zs zerzo n y m Ws zech ś wiatem. Ark y d In d u s tries b y ł d u ży m p ro d u cen tem d ro id ó w i s tatk ó w k o s miczn y ch w czas ach Starej Rep u b lik i, p o p o d b o ju p rzez Imp eriu m b u d o wał s o n d y , k tó re wid zimy ląd u jące n a Ho th n a s amy m p o czątk u Imperium kontratakuje. „Sp o ro wied zy z Gwiezdnych Wojen wb u d o waliś my w n as zą firmę” –

p o wied ział mi Lewick i. W p rzeciwień s twie d o Ty s o n a, o n b y ł p rzy n ajmn iej o d ro b in ę zain s p iro wan y p rzez Lu cas a: „Gwiezdne Wojny b y ły mo im p ierws zy m n ark o ty k iem n a d ro d ze d o n ało g u s cien ce fictio n ” – wy zn ał 9 . Najwięk s zy h o łd ag en cji (o raz as tro n au tó w) d la fran czy zy n as tąp ił 3 lis to p ad a 2 0 0 7 ro k u . To wó wczas p o raz p ierws zy mo ty w mu zy czn y z Gwiezdnych Wojen ro zb rzmiał w k o s mo s ie, 3 0 lat p o ty m, jak p ierws zy raz zach wy cił p u b liczn o ś ć n a p lan ecie Ziemia. By ła to tran s mis ja p o ran n a k o mu n ik atu NASA d o zało g i mis ji wah ad ło wca STS-1 2 0 d wu n as teg o d n ia p o b y tu n a p o k ład zie M ięd zy n aro d o wej Stacji Ko s miczn ej. W s zczeg ó ln o ś ci s k iero wan o ją d o s p ecjalis ty mis ji Sco tta Parazy n s k ieg o , jed n eg o z n ieliczn y ch fan ó w Gwiezdnych Wojen wś ró d lu d zi, k tó rzy d o tarli n a o rb itę i jes zcze d alej (jeg o s y n , k tó reg o n azwał Lu k e, miał wó wczas 1 0 lat; u ro d ził s ię w ro k u p remiery Ed y cji Sp ecjaln ej). „To b y ła cu d o wn a p o b u d k a” – mó wił Parazy n s k i d o k o n tro leró w mis ji. A n as tęp n ie p o raz p ierws zy wcielił s ię d la s wo jeg o s y n a w Darth a Vad era s p o za p lan ety : „Lu k e, jes tem two im o jcem” – p o wied ział. „Uży j M o cy , Lu k e” 1 0 . Ta s cen a jed n ak b y ła jes zcze b ard ziej g eek o ws k a: wah ad ło wiec p rzewo żący zało g ę n a M ięd zy n aro d o wą Stację Ko s miczn ą wió zł n a p o k ład zie wy jątk o wy ład u n ek – ten s am miecz ś wietln y , k tó reg o M ark Hamill u ży wał w Powrocie Jedi. Cen tru m Ko s miczn e w Ho u s to n wp ad ło n a p o my s ł wy s łan ia g o n a p o k ład zie, ch cąc u czcić trzy d zies tą ro czn icę p o ws tan ia o ry g in aln eg o filmu , a Lu cas ch ętn ie s ię n a to zg o d ził. M iecz d o s tarczo n o d o s ied zib y NASA w trak cie ceremo n ii n a lo tn is k u w Oak lan d , z u d ziałem Petera M ay h ew (ak to ra wcielająceg o s ię w Ch ewb accę) jak o p rzek azu jąceg o . Na p o k ład zie s amo lo tu miecz p o leciał d o Ho u s to n , g d zie n as tęp n ie o d eb rali g o R2 -D2 i tek s ań s cy s ztu rmo wcy z Leg io n u 5 0 1 . Lu cas b y ł n a miejs cu i p atrzy ł n a wah ad ło wiec wy n o s zący w p rzes trzeń k o s miczn ą jeg o rek wizy t. To b y ł n ajwięk s zy zaaran żo wan y h o łd NASA d la Gwiezdnych Wojen, ale in n y , mn iej zamierzo n y , o d b y ł s ię 4 lata p ó źn iej, w 2 0 1 1 ro k u , g d y as tro n o mo wie ag en cji u ży li teles k o p u Kep lera, ab y o d k ry ć p o raz p ierws zy p lan etę o rb itu jącą wo k ó ł d wó ch s ło ń c. Oficjaln ie p lan etę n azwan o Kep ler 1 6 (AB)-b , ale n ieo ficjaln ie as tro n o mo wie w NASA i n a cały m ś wiecie o ch rzcili ją in n y m imien iem: Tato o in e. To b y ł d la Lu cas a ro d zaj zwy cięs twa: p o p remierze Gwiezdnych Wojen as tro n o mo wie u zn ali za b ard zo mało p rawd o p o d o b n e, ab y p lan eta p o d o b n a d o tej, n a jak iej d o ras tał Lu k e Sk y walk er, mo g ła is tn ieć w tak iej b lis k o ś ci d wó ch s ło ń c. Dwa lata p o o d k ry ciu Tato o in e p o jawiło s ię k o lejn y ch 1 9 p lan et w s y s temie p o d wó jn ej g wiazd y . NASA p o czu ła s ię zo b lig o wan a d o o ficjaln y ch p rzep ro s in wo b ec Lu cas filmu . Wy p o wiad ający s ię

w imien iu Lu cas a J o h n Kn o ll z ILM p rzy jął je: „Sam fak t ty ch o d k ry ć s k łan ia n as , b y marzy ć o d ważn iej, b y p o d ważać n as ze zało żen ia” – p o wied ział 1 1 . Ein s tein u jął to tak : wy o b raźn ia ważn iejs za jes t o d wied zy . Czas em, g d y jed y n ie s taraliś cie s ię n ak ręcić s p ace fan tas y , mo że s ię o k azać, że p rzy p ad k o wo jes teś cie n a czele wy ś cig u n au k o wy ch o d k ry ć. Geo rg e Lu cas mó g ł s p ęd zić zn aczn ą częś ć s wo jej k ariery ze wzro k iem wb ity m w n ieb o , ale jeg o ży cie p o Gwiezdnych Wojnach miało b y ć p o ś więco n e b ard ziej p rzy ziemn y m, p ro zaiczn y m walk o m. Na fro n cie d o mo wy m w 2 0 1 3 ro k u ws zy s tk o wy d awało s ię w p o rząd k u – ch y b a n ajb liżej, jak mo że b y ć, d o s twierd zen ia: „i ży li d łu g o i s zczęś liwie”. W k o ń cu n a emery tu rze, n ie marn o wał czas u i w s ty czn iu o ś wiad czy ł s ię M ello d y Ho b s o n . W czerwcu p o b rali s ię w p ry watn ej Nib y lan d ii n a Sk y walk er Ran ch . Ślu b u u d zielał im p rzy jaciel Lu cas a, Bill M o y ers . Przy jaciele zau waży li – jak ro b ili to o d lat – że o d czas u związk u z M ello d y wy d aje s ię s zczu p lejs zy i s zczęś liws zy i że zn aczn ie lep iej s ię u b iera. M ed ia b y ły d alek o za b ramami ran cza, zmy lo n e p lo tk ami, że ś lu b ma s ię o d b y ć w Ch icag o . M in imaln a u wag a p ras y , elitarn i g o ś cie i u to p ijn e o to czen ie: d o k ład n ie tak , jak Lu cas lu b i. A n a h o ry zo n cie b y ły jes zcze lep s ze wieś ci. M ello d y i Geo rg e s p o d ziewali s ię s wo jeg o p ierws zeg o b io lo g iczn eg o d zieck a, Ev eres t, k tó ra miała p rzy jś ć n a ś wiat z p o mo cą s u ro g atk i. Świat miał d o wied zieć s ię o ty m d o p iero p o n aro d zin ach Ev eres t w s ierp n iu . Ro k p ó źn iej, w maju 2 0 1 4 ro k u , Lu cas u rząd ził k o lejn e p rzy jęcie n a ran czu , zap ras zając n awet d als zy ch zn ajo my ch , jak Lad d ieg o czy Fred a Ro o s a, z o k azji s wo ich s ied emd zies iąty ch u ro d zin . M imo to p ierws ze k ilk a lat emery tu ry n ie b y ły d o k o ń ca id ealn e. Od n o s iło s ię to s zczeg ó ln ie d o k wes tii u trzy man ia i k o n tro lo wan ia s wo jej s p u ś cizn y . To p rawd a, zb u d o wał ład n y p ark d la s ąs iad ó w w San An s elmo , w k tó ry m o d s ło n ił p o mn ik i Yo d y i In d ian y J o n es a, u p amiętn iające wy my ś lo n e n ieo p o d al ik o n y . Ale jeg o wzro k u tk wio n y b y ł w b ły s zczący m tro feu m Lu cas Cu ltu ral Arts M u s eu m. To b y ło jeg o d zied zictwo : o g ro mn y i b ard zo k o s zto wn y g mach w s ty lu Beau x Arts o b o k p o k ry teg o zło tą k o p u łą p ałacu Leg io n o f Ho n o r n a teren ie Pres id io w San Fran cis co miał s p rawić, że p an o rama mias ta p rzy p o min ałab y n ieco Nab o o . M iał p o ws tać n ieo p o d al Dis n ey M u s eu m, g d zie ś więto wan o ży cie in n eg o o jca g lo b aln ie p o d ziwian ej mas o wej ro zry wk i. Ko mp lek s zn an y p o d n azwą LCAM , miał g ro mad zić ws zy s tk ie p ro jek ty s to ry tellin g o we, k tó re Lu cas k o lek cjo n o wał, k tó re u fu n d o wał i o k tó ry ch marzy ł o d czas ó w d zieciń s twa – No rman Ro ck well i M ax field Parris h mieli

tu walczy ć o miejs ce o b o k twó rcy Sk n eru s a M cKwacza Carla Bark s a o raz ek s p o n ató w w CGI. Lu cas n ie wziął jed n ak p o p rawk i n a k ilk a u tru d n ień p o d ro d ze d o LCAM , z k tó ry ch p ierws zy m b y ł zarząd p o wiern iczy Pres id io Tru s t. To ciało zło żo n e z miejs co wy ch miejs co wy ch o lig arch ó w zo s tało wy zn aczo n e p rzez amery k ań s k ieg o p rezy d en ta d o zarząd zan ia lo k aln y m p ark iem, a w ramach u mo wy zawartej z Lu cas em, g d y p rzen o s ił Lu cas film n a teren Pres id io w 2 0 0 5 ro k u , zarząd p o wiern iczy p o p ro s ił g o o quid pro quo: ab y k ied y ś wy b u d o wał tu „ś wiato wej s ławy in s ty tu cję k u ltu ry ”. Gd y s ieć s k lep ó w d etaliczn y ch o n azwie Sp o rts Bas emen t o p u ś ciła b u d y n ek p rzy n ab rzeżu w cien iu mo s tu Go ld en Gate, p rzejęcie wy d awało s ię p ewn e. To b y ła p ierws zo rzęd n a lo k alizacja d la u p amiętn ien ia k ażd ej g lo b aln ej ik o n y , a zwłas zcza tak iej, k tó ra p rzejęła warto ś ci San Fran cis co – wo js k o amery k ań s k ie to w k o ń cu imp eriu m tech n o lo g iczn e zła, k o rp o racje i b an k i zn is zczą rep u b lik ę – p rzek s ztałcając je w d wie try lo g ie n ajb ard ziej fan tas ty czn ej leg en d y w h is to rii, jak a p o d b iła ś wiat. J ed n ak n awet s ame Gwiezdne Wojny s tały s ię p rzes zk o d ą d la LCAM – i b y ć mo że d la marzen ia Lu cas a o u p amiętn ien iu s wo jeg o d zied zictwa. Kied y ś zwierzy ł s ię Bo b o wi Ig ero wi, że wied ział, iż b ez wzg lęd u n a to , co zro b i, n awet jeś li s p rzed a firmę, p ierws ze zd an ie jeg o n ek ro lo g u b ęd zie b rzmiało : „Geo rg e Lu cas , twó rca Gwiezdnych Wojen” – i że s ię z ty m p o g o d ził. M imo u s iln y ch p ró b Lu cas o wi n ie u d ało s ię p o zb awić u częś ci zmartwio n y ch o b y wateli San Fran cis co wrażen ia, że zamierza wy b u d o wać im p o d n o s em mu zeu m Gwiezdnych Wojen, k tó re – jak s ię o b awiali – s tan ie s ię n aty ch mias t n ajb ard ziej p o p u larn ą miejs k ą atrak cją, ś ciąg ającą tu p o ło wę ś wiato wej p o p u lacji, ro zjeżd żającą i zad ep tu jącą im p ark o we n ab rzeże. Po mimo p o s iad an ia u mo wy n a b u d o wę mu zeu m Pres id io Tru s t (n ie ws p o min ając o s amo d zieln ie wy b ran y m zarząd zie i milio n ach n a rach u n k u d ep o zy to wy m, czek ający ch n a o p łacen ie in wes ty cji) zarząd p o wiern iczy w o s tatn im mo men cie zd ecy d o wał o p o d d an iu p rzes trzen i mu zealn ej p o d k o n k u rs i d y s k u s ję p u b liczn ą. Zamo żn a p rzewo d n icząca zarząd u , Nan cy Bech tle, k tó rej ro d zin a mies zk ała w mieś cie o d czterech p o k o leń , b y ła ró wn ież d y rek to rem międ zy n aro d o weg o g ig an ta z b ran ży k o n s u ltin g o wej, d y rek to rem San Fran cis co Sy mp h o n y i p ro teg o wan ą Geo rg e’a W. Bu s h a. Należy d o d ać u czciwie, że n ie mo żn a ją n azwać wielk ą fan k ą Gwiezdnych Wojen. M iliard er Lu cas , o feru jący p ełn e s fin an s o wan ie mu zeu m, zan im s ię zo rien to wał, zn alazł s ię w o b liczu k o n k u ren cji ze s tro n y Natio n al Park Serv ice, k tó ry n ie miał p ien ięd zy n a in wes ty cję, ale za to miał wty k i w zarząd zie Pres id io o raz mo cn e

p o wiązan ia z Bech tle i s amy m fu n d u s zem. Lu cas p o ciąg n ął za p o lity czn e s zn u rk i ró wn ie s p rawn ie, jak Kan clerz Palp atin e. Uzy s k ał ws p arcie b u rmis trzó w miejs k ich – o b ecn eg o i p o p rzed n ieg o , o b y d wu s en ato ró w s tan u Kalifo rn ia, a lis t ze s ło wami ws p arcia p o d p is ała s etk a fan ó w Gwiezdnych Wojen i wy b itn y ch u my s łó w z Do lin y Krzemo wej – o d d y rek to ra o p eracy jn eg o Faceb o o k a Sh ery l San d b erg d o wd o wy p o Stev ie J o b s ie. Po wy rażen iu s wo jeg o n iezad o wo len ia p rzy k ilk u o k azjach Lu cas p rzek o n ał n awet lid erk ę Partii Demo k raty czn ej i rep rezen tan tk ę Ko n g res u s tan u San Fran cis co Nan cy Pelo s i, ab y wy k o n ała k ilk a telefo n ó w n a rzecz LCAM . Nic z teg o n ie zro b iło wrażen ia n a Bech tle, więc Lu cas s p ró b o wał tak ty k i k ija i march ewk i. Najp ierw b y ł k ij w fo rmie wy wiad u d la „Th e New Yo rk Times a”, w k tó ry m s twierd ził, że czło n k o wie zarząd u p o wiern iczeg o „ich n ien awid zą”, a p ro p o zy cje jeg o k o n k u ren tó w b y ły „s tek iem b ran żo wy ch b zd u r” 1 2 . Zag ro ził tak że p rzen ies ien iem p ro jek tu LCAM d o ro d zin n eg o mias ta M ello d y , Ch icag o , g d zie „Rah m”, czy li b u rmis trz Rah m Eman u el, b y ł g o to wy zao fero wać mu g o d n ą lo k alizację. M arch ewk a p o jawiła s ię k ilk a d n i p ó źn iej, p o d czas jed y n eg o s p o tk an ia Pres id io Tru s t, n a k tó ry m p o jawił s ię Lu cas . Wy raźn ie zd en erwo wan y – wciąż b y ł ty m „ty p em czło wiek a, k tó ry wo li s tać za k u lis ami”, jak s twierd ziła jeg o s io s tra – n iep ewn ie mó wił o ty m, jak to Pres id io s tało s ię miejs cem n aro d zin s ztu k i cy fro wej (razem z M arin Co u n ty , d o d ał s zy b k o ) i d zięk i temu d o s k o n ale n ad aje s ię n a lo k alizację mu zeu m. Przep ro s ił za u ży cie s ło wa „n ien awiś ć”, k tó reg o u czy ł u n ik ać s wo je d zieci. Ale n ie mó g ł s ię p o ws trzy mać p rzed ty m, żeb y wb ić s zp ilę za złaman ie u mo wy . „Po za ty m p o my s ł [p o ws tan ia LCAM ] miał ws p o mó c Pres id io , n o wiecie, p łacić tu rach u n k i” – p o d s u mo wał. „Nig d y n ie wiad o mo , k ied y mo g ą p o trzeb o wać d o d atk o wy ch p ien ięd zy ” 1 3 . Szczerze p rag n ął zain s p iro wać d zieciak i, p ro mo wać s ztu k ę cy fro wą, celeb ro wać „ws p ó ln y mit” two rzen ia h is to rii i p o d aro wać s wo im p o d ró żu jący m wy s tawo m tematy czn y m (k tó ry ch o d 1 9 9 3 ro k u p o ws tało d o b re p ó ł tu zin a) d o m n ied alek o włas n eg o . Arg u men t k o ń co wy Lu cas a n a rzecz mu zeu m b y ł jed n ak jed en : k o n k retn a, wy miern a g o tó wk a. Po k ilk u s p o tk an iach , n a k tó ry ch mies zk ań cy d zieln icy wy razili s wo je n iezad o wo len ie z p ro p o zy cji Lu cas a, Bech tle o g ło s iła, że zarząd p o wiern iczy p o d jął „jed n o my ś ln ą” d ecy zję: cen n a n ieru ch o mo ś ć n ie miała trafić w ręce żad n eg o z in wes to ró w, lecz zo s tać p rzek s ztałco n a w teren y p ark o we. Zarząd wciąż ży wił n ad zieję, że Lu cas zb u d u je mu zeu m „g d zieś n a teren ie p ark u ” 1 4 . On s am b y ł

wś ciek ły . Zao fero wan o mu p ó źn iej zn aczn ie mn iejs zą d ziałk ę n ied alek o Letterman Dig ital Arts Cen ter, a w czas ie p is an ia tej k s iążk i zas tan awiał s ię tak że n ad lo k alizacją mu zeu m n a n ab rzeżu w Ch icag o . Lu cas p rzezwy ciężał ws zy s tk ie p rzes zk o d y ży cio we: p rzeży ł wy p ad ek , w k tó ry m mó g ł zg in ąć, i u k o ń czy ł k ażd y k reaty wn y p ro jek t, o b ieran y p rzez s ieb ie za cel. Ud ało mu s ię u wo ln ić z więzó w Ho lly wo o d . Zo s tał milio n erem, a p o tem miliard erem. Zain wes to wał en erg ię, p as ję, b ad an ia i p ien iąd ze w s wó j fan o ws k i p ro jek t Flas h a Go rd o n a, u p arcie realizu jąc p erfek cjo n is ty czn y cel, aż p rzek u ł g o w p o k az ś wietln y , k tó ry zap ło n ął miliard ami ś wiateł wy o b raźn i. Zb u d o wał Imp eriu m z marzeń , zmien ił je w h is to rie zd o ln e p rzetrwać s etk i lat, n iemal p rzy p ad k iem u d erzające w n ajg łęb s ze p o d k ład y d u ch o wo ś ci i mitó w, o b ró cił w p y ł n as ze o czek iwan ia wizu aln e, zmien ił całk o wicie zn aczen ie to waró w p ro mo cy jn y ch i o d mien ił n as ze p o s trzeg an ie ws zech ś wiata n a zaws ze. Do k o n ał tak wiele. J ed n ak g d y p rzy s zło d o zb u d o wan ia o d p o wied n iej ś wiąty n i, k tó ra mo g łab y p o mieś cić jeg o o b s zern ą s p u ś cizn ę, p lan y Lu cas a zo s tały p rzek reś lo n e p rzez zn aczn ie g o rzej s y tu o wan y ch g o ś ci, k tó rzy n ie ch cieli p ien ięd zy – alb o p rzy n ajmn iej n ie tak ich , k tó re p o ch o d ziły z p o p u larn ej ep o p ei s p ace fan tas y . Bez wzg lęd u n a in d y wid u aln e o p in ie o Gwiezdnych Wojnach, d o 2 0 1 4 ro k u fran czy za wy d awała s ię n ie mieć k o ń ca. Sió d ma częś ć zb liżała s ię, a w Lu cas filmie u trzy my wan o jes zcze więk s zy , ś ciś lejs zy i b ard ziej o b s es y jn y p o zio m tajemn icy n iż k ied y k o lwiek . Nie mó g ł wy ciec n awet n ajmn iejs zy s zczeg ó ł d o ty czący treś ci, o b s ad y czy n awet p lan ó w zd jęcio wy ch o d k o g o k o lwiek p racu jąceg o p rzy p ro d u k cji alb o n awet w n ajmn iejs zy m s to p n iu w n ią zaan g ażo wan eg o . J ed en z czło n k ó w zarząd u , o d p o wied zialn y za to wary p ro mo cy jn e z firmy zab awk ars k iej Has b ro , zamieś cił w lu ty m 2 0 1 4 ro k u tweeta ze s wo jej wizy ty n a p lan ie w Pin ewo o d Stu d io s , p o n ad 3 0 k m n a zach ó d o d Lo n d y n u ; n ie zd rad ził żad n eg o s zczeg ó łu , ale p o k ilk u ty g o d n iach jeg o k o n to n a Twitterze zo s tało z n iewy jaś n io n y ch p rzy czy n s k as o wan e. Pro d u k cje p o p rzed n ich filmó w fran czy zy b y ły ju ż o wian e tajemn icą, ale to b y ło co ś in n eg o . Do p iero w marcu 2 0 1 4 ro k u Lu cas film wy jawił, że ak cja filmu b ęd zie o s ad zo n a 3 d ek ad y p o wy d arzen iach z Powrotu Jedi, a w o b s ad zie zo b aczy my „tro je n o wy ch b o h ateró w o b o k n iek tó ry ch zn ajo my ch twarzy ”, d o maja zaś trwało p o twierd zen ie teg o , co wy mk n ęło s ię Lu cas o wi w wy wiad zie ro k wcześ n iej: że o we zn ajo me twarze b ęd ą n ależeć d o M ark a Hamilla, Carrie Fis h er i Harris o n a Fo rd a, n ie ws p o min ając o An th o n y m Dan iels ie, Ken n y m Bak erze i Peterze M ay h ew.

Gd y firma n ie mo g ła w cało ś ci zamieś ć p o d d y wan n eg aty wn y ch s zczeg ó łó w, fach o wo d awała s ię zalać falą in fo rmacji p o zy ty wn y ch . Na p rzy k ład s cen arzy s ta M ich ael Arn d t o p u ś cił p ro jek t w tajemn iczy ch o k o liczn o ś ciach , a zas tąp ili g o reży s er Ab rams i Lawren ce Kas d an . Plo tk i g ło s iły , że Arn d to wi n ie p o d o b ało s ię p rzezn aczan ie zb y t d u żej ilo ś ci czas u ek ran o weg o n a „zn ajo me twarze” i ch ciał o d razu p rzejś ć d o n o wy ch b o h ateró w, a Ab rams i jeg o s zefo wa, Kath leen Ken n ed y , czu li z k o lei, że weteran o m n ależy s ię h o łd . Lu cas film wy cis zy ł p lo tk i zza k u lis o o d ejś ciu Arn d ta, o g łas zając lis tę zn aczący ch o s ó b , k tó re ws p ó łp raco wały p rzy filmie: ju ż n ie ty lk o Kas d an p o mag ał p rzy Częś ci VII, ale tak że g u ru o d d źwięk u Ben Bu rtt i M atth ew Wo o d o raz k o mp o zy to r John Williams , o b ecn ie o s iemd zies ięcio jed n o letn i. M ed ia s p o łeczn o ś cio we p o s p ies zy ły wy p ełn ić p ró żn ię celo wo s two rzo n ą p rzez Lu cas film. Ty s iące arty s tó w amato ró w wrzu cało n a Twittera i Faceb o o k a s wo je id ealn e p lak aty filmo we d o k o lejn ej częś ci. Na temat filmu i jeg o g wiazd s p ek u lo wan o w ty lu p o p u larn y ch tweetach , że ab y je rzeteln ie o p is ać, p o trzeb n a b y łab y k o lejn a k s iążk a. J ed n ak ty m, co fan i i k o men tato rzy wrzu cali n ajczęś ciej, b y ły żarty o Gwiezdnych Wojnach, o d zwiercied lające p o n o wn ie s k ło n n o ś ć fran czy zy d o o d d an y ch jej p aro d ii. Ko mik , ak to r i n erd zak o ch an y w Gwiezdnych Wojnach, Seth Ro g en , tweeto wał, że Częś ć VII p o win n a zacząć s ię o d s twierd zen ia, że w ciąg u trzy d zies tu lat o d Powrotu Jedi k o mp letn ie n ic s ię n ie d ziało : „Ch o lera, ci Ewo k o wie p o trafią zab alo wać. I co d alej?”. Ko leg a z b ran ży , Patto n Os walt, p o s zed ł jes zcze d alej. Po jawiając s ię w o d cin k u s erialu Parks and Recreation n a k an ale NBC, zo s tał p o p ro s zo n y o imp ro wizację w celu zab lo k o wan ia o b rad s erialo wej rad y miejs k iej. Wy my ś lił co ś ab s o lu tn ie g en ialn eg o : o ś mio min u to wą ty rad ę wy p ełn io n ą n erd o ws k imi marzen iami o ty m, co p o win n o s tać s ię w Częś ci VII. Zn alazł s ię tam Wo lv erin e wraz z p o zo s tały mi s u p erb o h aterami u n iwers u m M arv ela, zg o d n ie z zas ad ą, że zaró wn o M arv el, jak i Gwiezdne Wojny n ależały o b ecn ie d o Dis n ey a. Imp ro wizacja Os walta b y ła led wie d o s trzeg aln a w s erialu , ale w s ieci zn alazła d ru g ie ży cie, zy s k u jąc d o d ziś 3 mln wy ś wietleń w s erwis ie Yo u Tu b e. Kan ał „Th e Nerd is t” zy s k ał k o lejn y milio n d zięk i temu , że wy p ro d u k o wał an imację o p is an ej p rzez n ieg o h is to rii. Fan i p rawd o p o d o b n ie s p alilib y s ied zib ę g łó wn ą Dis n ey a w Bu rb an k , g d y b y firma k ied y k o lwiek o ś mieliła s ię p o łączy ć o b y d wie fran czy zy w tak i s p o s ó b , jak p rzed s tawił to Os walt, ale n ie mo g li s ię o p rzeć jeg o p o my s ło wi n a Gwiezdne Wojny. Ty mczas em Dis n ey n ab rał jes zcze b ard ziej wo d y w u s ta w k wes tii s zczeg ó łó w

n ajn o ws zeg o filmu fran czy zy . W ciąg u k ilk u lat jeg o p rzed s tawiciele tłu maczy li, że to b y ła d łu g o termin o wa i p rzemy ś lan a s trateg ia: „Po zwo limy Częś ci VII, ab y s ama za s ieb ie mó wiła” – p o wied ział mi jed en z n ich 1 5 . Prezes zarząd u Dis n ey a, Alan Ho rn , n ied awn y tran s fer z Warn er Bro th ers , wy p o wied ział s ię o filmie p o raz p ierws zy 1 7 k wietn ia 2 0 1 3 ro k u w trak cie d o ro czn eg o Cin emaCo n , p o d czas p rzy jaciels k iej p o g awęd k i z właś cicielami k in w Las Veg as . M in ęło d o k ład n ie czterd zieś ci lat o d d n ia, w k tó ry m Geo rg e Lu cas u s iad ł d o p is an ia p ierws zeg o p ełn eg o s zk icu s cen ariu s za Gwiezdnych Wojen, ch o ć n ie wied zieli o ty m an i Ho rn , an i Kath leen Ken n ed y . Tamteg o d n ia fan i b y li zajęci ś mian iem s ię z k lip u Os walta, k tó ry właś n ie trafił d o s ieci, a tak że żało b ą p o Rich ard zie LeParmen tierze, zmarły m u b ieg łej n o cy . LeParmen tier, ak to r zn an y n a cały m ś wiecie z p o jed y n czej s cen y n a Gwieźd zie Śmierci, b y ł s tały m tematem k o n wen to wy ch ro zmó w. J eg o p o s tać, Ad mirał M o tti, jes t d u s zo n y M o cą z d ru g iej s tro n y s ali p rzez Darth a Vad era. „Za k ażd y m razem, g d y zan iep o k o i n as czy jaś n iewiara – p o wied ziała w o ś wiad czen iu ro d zin a ak to ra – p o my ś limy o n im” 1 6 . Kin o , w k tó ry m p rzemawiał Ho rn , mo g ło ró wn ie d o b rze s tan o wić h o łd zło żo n y miejs cu p racy M o ttieg o . J eś li n a Gwieźd zie Śmierci zn ajd o wało b y s ię k in o , mo g ło b y wy g ląd ać jak Co lo s s eu m – zb u d o wan e za 9 5 mln d o laró w w Caes ars Palace. Przep as tn e wn ętrza w czern i i czerwien i mieś ciły 4 2 9 8 s ied zeń , p rawie czterd zies to metro we s tro p y , jed n e z n ajwięk s zy ch wewn ętrzn y ch ek ran ó w HD i jed n ą z n ajwięk s zy ch s cen w k raju . Po d czas g d y Ho rn p rzemawiał d o k o n wen to wiczó w, czerwo n e ś wiatła mig ały tu ż n ad ek ran em, co o zn aczało , że s y s tem o n azwie PirateEy e s k an o wał wid o wn ię i p rzep u s zczał treś ci p rzez alg o ry tmy , mające ro zp o zn ać p ro fil o s ó b trzy mający ch w g ó rze s martfo n y . Sp ik er p o wied ział n am – ja b y łem jed n ą ze s k an o wan y ch o s ó b – że o ch ro n a z n o k to wizo rami b ęd zie p atro lo wać wid o wn ię w czas ie p rzemó wien ia. M iałem n ad zieję, że Dis n ey zatru d n ił d o teg o s ztu rmo wcó w z Leg io n u 5 0 1 , ale o k azało s ię, że firma n ie wy k azu je tak ieg o p o czu cia h u mo ru w k wes tii p iractwa. Ho rn , k tó ry b y ł tu taj g łó wn ie p o to , ab y p rzek o n ać właś cicieli k in d o n ad ch o d ząceg o filmu (i p rzy s złej k lap y ) – Jeźdźca znikąd, wy d awał s ię d o ś ć mało zain teres o wan y ro zmo wą o fran czy zie Gwiezdnych Wojen. Po p iętn as tu min u tach p rzy to czy ł an eg d o tk ę o p ierws zej wizy cie w s ied zib ie Lu cas filmu w Pres id io : Całk iem p o ws zech n e jes t, g d y n a k o n iec s p o tk an ia k to ś mó wi: „Niech M o c b ęd zie z wami”. I co o d p o wied zieć n a to ? J a p o wied ziałem: „Z to b ą ró wn ież,

mó j b racie” 1 7 . Cień ś miech u p rzemk n ął p o p u b liczn o ś ci s k ład ającej s ię z właś cicieli k in – n iezu p ełn ie s tary ch p iern ik ó w z wielk imi cy g arami, jak ich zap amiętał Ch arley Lip p in co tt, ale zd ecy d o wan ie ich s p ad k o b iercó w. Pó źn iej Ho rn ws p o min ał, że Dis n ey p lan o wał k ażd eg o ro k u jed n ą p remierę n o weg o filmu z fran czy zy , ze s p in o ffami p o międ zy k o lejn y mi częś ciami 1 8 . To n ie b y ła żad n a n o wo ś ć d la ws zy s tk ich , k tó rzy s łu ch ali; Ig er wy jawił ten p lan w czas ie k u p o wan ia Lu cas filmu . Ale to Ho rn p o raz p ierws zy u ży ł s łó w: „k ażd eg o ro k u ”. Dłu g o p is y ws zy s tk ich o b ecn y ch n a s ali d zien n ik arzy zaczęły p o ru s zać s ię p o k artk ach n o tatn ik ó w. Arty k u ły p o jawiły s ię w s ieci w ciąg u k o lejn ej g o d zin y . Relacja międ zy Ho rn em i Kath leen Ken n ed y – jeg o b ezp o ś red n i rap o rt – n ad al o wian a jes t tajemn icą. Wiemy jed n ak , że d ata p remiery Częś ci VII b y ła międ zy n imi k o ś cią n iezg o d y . Teg o d n ia w k wietn iu 2 0 1 3 ro k u Ho rn o g ło s ił, że Częś ć VII trafi d o k in latem 2 0 1 5 ro k u . Ale Ken n ed y n ie b y ła teg o ju ż tak a p ewn a. „Zo b aczy my ” – wy ced ziła p rzez zaciś n ięte zęb y n a czerwo n y m d y wan ie tej s amej n o cy w trak cie Cin emaCo n , s p y tan a, czy to p rawd a. J ak s ię miało o k azać, d atę p remiery p rzes u n ięto n a 1 8 g ru d n ia 2 0 1 5 ro k u . Data p remiery n ie b y ła jed y n ą rzeczą, w k tó rą Ken n ed y zain g ero wała. Dział g ier Lu cas Arts zo s tał w cało ś ci zwo ln io n y w 2 0 1 3 ro k u , a jeg o n ieu k o ń czo n a, wy czek iwan a g ra Star Wars 1313 trafiła n a tę s amą p ó łk ę, n a k tó rej leżała jej p o d s tawa – s erial Underworld. Wojny klonów w ty m s amy m ro k u zd jęto z ramó wk i, a fan i s erialu p o d ejrzewali, że Dis n ey n ie ch ciał s erialu p u s zczan eg o p rzez k o n k u ren cy jn ą s tację Carto o n Netwo rk . Za k ażd ą p o rcję zły ch wiad o mo ś ci fan i o b win iali Dis n ey a – n ie b io rąc p o d u wag ę fak tu , że Lu cas film miał o b ecn ie n o wą, żelazn ą s zefo wą, s iln ie zak o rzen io n ą w Ho lly wo o d , o n azwis k u Ken n ed y , i n ie b y ł ju ż p o d s k rzy d łami łag o d n eg o miliard era wy d ająceg o lek k ą ręk ą p ien iąd ze n a s wo je wy marzo n e p ro jek ty . Gwiezdne Wojny p o p ro s tu p o zb awio n o d awn eg o fin an s o weg o ws p arcia. Z mn ó s twem n o wy ch filmó w d o s fin an s o wan ia i d ro g im h o lly wo o d zk im reży s erem d o o p łacen ia b u d żet w wy s o k o ś ci o k o ło 2 mln d o laró w za o d cin ek Wojen klonów p o p ro s tu s ię n ie k alk u lo wał, b io rąc p o d u wag ę o g ląd aln o ś ć. Ko n iec k o ń có w, d ecy zja o zap rzes tan iu emis ji s erialu b y ła czy s to fin an s o wa. Ken n ed y n ie k ry ty k o wała jed n ak s ameg o p o my s łu telewizy jn ej ad ap tacji Gwiezdnych Wojen. M o g ła zd zies iątk o wać d ział an imacji, ale zatrzy mała s zefa d ziału ,

Dav e’a Filo n ieg o , i jeg o k lu czo wy talen t. Dzięk i n iej p o zo s tałe o d cin k i Wojen klonów zo s tały u k o ń czo n e i u mies zczo n e w s erwis ie Netflix . A d ru g i s erial an imo wan y Filo n ieg o , k tó ry n aro d ził s ię n a p o p io łach Wojen klonów, wy d aje s ię zaró wn o tań s zy , jak i lep s zy o d p o p rzed n ik a. Star Wars: Rebelianci, emito wan y n a k an ale Dis n ey XD, jes t w trak cie p is an ia tej k s iążk i k o ń czo n y . („Tru d n o d o s trzec” – jak mó wi Yo d a. „Zaws ze w ru ch u jes t p rzy s zło ś ć”). Ak cja Rebeliantów jes t o s ad zo n a 1 4 lat p o wy d arzen iach z Częś ci III i 5 lat p o wy d arzen iach z o ry g in aln eg o filmu . Bo h atero wie to zb ieran in a an ty imp erialn ej mło d zieży z p lan ety Lo th al, o k u p o wan ej p rzez Imp eriu m. Kan an J arru s , k tó remu g ło s p o d k ład a Fred d ie Prin ze J r., to g ry maś n y b u n to wn iczy J ed i, k tó remu u d ało s ię u n ik n ąć mas ak ry Zak o n u 6 6 ; zało g a jeg o s tatk u , o n azwie Du ch , to : Ezra, Zeb , Sab in e, Hera o raz p o n u ry d ro id as tro mech o imien iu Ch o p p er. Tro p em Kan an a p o d ąża ło wca J ed i – In k wizy to r – i n ie trzeb a g en iu s za Gwiezdnych Wojen, ab y d o my ś lić s ię, k tó ry wy s o k i, n o s zący czarn ą zb ro ję, zamas k o wan y mężczy zn a w p elery n ie jes t jeg o s zefem. Fab u ła s erialu ek s p lo ru je d ziewicze, p ełn e p o ten cjału tery to riu m w u n iwers u m Gwiezdnych Wojen: u s zczy tu p o tęg i Imp eriu m i w mo men cie p o ws tan ia So ju s zu Reb elii. To ten s am o k res , w k tó ry m miała b y ć o s ad zo n a fab u ła s erialu Underworld. Nawet Ro zs zerzo n y Ws zech ś wiat n ie zajmo wał s ię zb y tn io ty m o k res em, co wy n ik ło z fak tu , że Lu cas zach o wał więk s zo ś ć czas u s p rzed Częś ci IV n a p o trzeb y p req u eli. J ak b y ch ciał zas y g n alizo wać d awn y m fan o m z czas ó w o ry g in aln ej try lo g ii, że b ezp ieczn ie jes t wró cić, Filo n i o p arł ws zy s tk ie s wo je p ro jek ty k o n cep to we d la reb elian tó w n a o b razach i s zk icach p ierws zeg o czło n k a o d d ziału p o ś cig o weg o , czło wiek a, k tó ry p raco wał p rzy n ich n a s amy m p o czątk u i b ez k tó reg o Gwiezdne Wojny n ie p o ws tały b y – Ralp h a M cQu arrieg o . Gd y Filo n i p o k azał p ierws zą p artię g rafik k o n cep cy jn y ch w trak cie Celeb ratio n Eu ro p e w lip cu 2 0 1 3 ro k u , zro b ił to , o to czo n y p rzez s zwad ro n Leg io n u 5 0 1 n ie w zn an y ch n am k o s tiu mach s ztu rmo wcó w, ale z wers ji g rafik M cQu arrieg o , z czas ó w g d y k o s miczn i żo łn ierze n o s ili jes zcze miecze ś wietln e. „Pro jek ty Ralp h a s ą ró wn ie p rawd ziwą częś cią Gwiezdnych Wojen jak ws zy s tk o in n e, co is tn iało n a ek ran ie” – mó wił wy lewn ie Filo n i 1 9 . Ken n ed y wid zi p race p is arzy i arty s tó w, k tó ry m Geo rg e Lu cas p rzek azał p ałeczk ę – czy to n ad Rebeliantami, Częś cią VII, czy p ierws zy m z wielu s p in -o ffó w – jak o n ien aru s zaln e, n iep o d ważaln e, p o zo s tające p o za k o n tro lą jak iek o g o lwiek s p ecjalis ty o d s trateg ii k o rp o racy jn ej czy d y rek to ra mark etin g o weg o . „Wy o b raźn ia jes t n ap ęd em in n o wacji” – p o wied ziała fan o m w Niemczech w 2 0 1 3 ro k u , zan im wy wo łała d zik ie b rawa s u g es tią, że efek ty s p ecjaln e w Częś ci VII b ęd ą o p ierać s ię

w tak im s amy m s to p n iu n a mo d elach i k u k iełk ach , jak n a CGI 2 0 . „Plan u jemy u ży ć k ażd eg o z n arzęd zi z n as zej s k rzy n k i, ab y s two rzy ć efek t wizu aln y ty ch filmó w” – o ś wiad czy ła (co zo s tało p o twierd zo n e w n as tęp n y m ro k u , g d y Ab rams n ak ręcił k lip ch ary taty wn y z p lan u Częś ci VII w Ab u Dh ab i; celo wo zd jęcia p rzerwała o g ro mn a k u k iełk a, k tó ra wy g ląd ała, jak b y wy jęto ją p ro s to z Ciemnego kryształu). M ó wiąc o ty m, jak in n e n ien azwan e wielk o b u d żeto we filmy zg u b iły s ię p o d ro d ze, d o d ała: J eś li n ie p rzy k ład a s ię u wag i d o fu n d amen tó w ty ch h is to rii – i n ie p o ś więca d o s tateczn ej ilo ś ci czas u n a p o s zu k iwan ie u n ik aln y ch , zło żo n y ch h is to rii – p o p ewn y m czas ie p u b liczn o ś ć s ię n imi zmęczy . Najważn iejs zy m wk ład em Ken n ed y w p rzy s zło ś ć Gwiezdnych Wojen b y ło u fu n d o wan ie Lu cas film Sto ry Gro u p w 2 0 1 2 ro k u . Na czele tej tajemn iczej o rg an izacji s to i Kiri Zo o p er Hart: p is ark a, p ro d u cen tk a i weteran k a Lad d Co mp an y o raz zes p o łu p ro d u k cy jn eg o Kath leen Ken n ed y . Należeli d o n iej tak że o p iek u n Ho lo cro n u Lelan d Ch ee o raz p rzed s tawiciele g ru p y licen cy jn ej, zes p ó ł zajmu jący s ię k o mu n ik acją mark i, jak ró wn ież d ział s trateg ii b izn es o wej. Co d zien n e zad an ia o b ejmu ją k o o rd y n ację p o międ zy cało ś cią n o wy ch treś ci Gwiezdnych Wojen, jak ie p o jawiają s ię n a n as zy ch ek ran ach , a tak że au to ry tarn e s twierd zan ie, co wo ln o , a czeg o n ie wo ln o ro b ić – in n y mi s ło wy , wy p o wiad an ie zamiaró w Lu cas a p o d jeg o n ieo b ecn o ś ć. Co więcej, g ru p a p rzed s ięwzięła p rężn e d ziałan ia, ab y wy s łać Ro zs zerzo n y Ws zech ś wiat n a emery tu rę. Ho lo cro n ju ż n ie miał zawierać my ląceg o p o d ziału międ zy k an o n em filmo wy m, telewizy jn y m, k s iążk o wy m i k o mik s o wy m, a tak że n ajn iżs zy m p o zio mem, k an o n em „S”. M iał b y ć ty lk o jed en p o zio m ak cep to waln eg o s to p n ia k an o n iczn o ś ci, a cała res zta o trzy mała mian o „Leg en d y ” i wilczy b ilet d o Un iwers u m, w Któ ry m To Się Wcale Nie Stało . W maju 2 0 1 4 ro k u o g ło s zo n o d ecy zję g ru p y : k an o n o b ejmo wał o d tąd jed y n ie 6 filmó w p lu s Wojny klonów. Tak iej mo cy n ie o ś mielił s ię wziąć n a s ieb ie n awet Geo rg e Lu cas : mo cy , ab y s p ro wad zić ws zy s tk o , co d o ty ch czas zo s tało p o wied zian e lu b n ap is an e o o d leg łej g alak ty ce, d o p o jed y n czej, s p ó jn ej n arracji, ap ro b o wan ej p rzez Lu cas film. Un iwers a s u p erb o h ateró w Star Treka, M arv el o raz DC o raz ich wielo letn ie fran czy zy miały mo men ty , w k tó ry ch treś ci wy mk n ęły s ię s p o d k o n tro li i zaczęły b y ć wo b ec s ieb ie s p rzeczn e. Ws k u tek teg o ich s trażn icy zo s tali zmu s zen i, b y zaczy n ać ws zy s tk o o d p o czątk u w altern aty wn y m u n iwers u m – fan i zn ali ten s tras zliwy mo men t jak o „wzn o wien ie”. Ty mczas em Sto ry Gro u p p o s u n ęła s ię d o d ras ty czn ej s erii amp u tacji. Au to rzy k s iążek z s ag i Gwiezdnych Wojnen n ie ch cieli

b y ć k o jarzen i z zain fek o wan ą k o ń czy n ą. W 2 0 1 3 ro k u Timo th y Zah n wy raził w ro zmo wie ze mn ą n ad zieję, że jeg o k s iążk i wp as u ją s ię w lata p o międ zy Częś ciami VI i VII. Nie mu s zą zo s tać wy mazan e, p o n ieważ n ie wp ły wają n a p rzy s złe lo s y fran czy zy . Ale Zah n s zy b k o d o s to s o wał s ię d o s tan o wis k a i b y ł cy to wan y w o ś wiad czen iu zab ijający m Ro zs zerzo n y Ws zech ś wiat, w k tó ry m zach walał s zero k ie s p ek tru m Lu cas filmu . Wład za u s tan awiająca, k to g d zie s ię n a ty m s p ek tru m u p las u je, zo s tała w is to cie p rzek azan a w ręce fan a Gwiezdnych Wojen. J es t o n p rawd o p o d o b n ie n ajlep iej zo rien to wan y m lid erem Sto ry Gro u p , a jeg o zad an iem jes t p o mó c k iero wać ws zy s tk im, co d o ty czy p rzy s złej treś ci s ag i: k ażd y m filmem, g rą, s erialem czy k s iążk ą. Ów b y s try d o b ó lu s u p erfan n ap is ał k s iążk ę n a temat k s iążek o Gwiezdnych Wojnach i s k u teczn ie wy jaś n ił ich włas n o ś ć in telek tu aln ą k u zad o wo len iu Dis n ey a. J eś li Gwiezdne Wojny b ęd ą tu za s to lat, to o n mo że b y ć za to o d p o wied zialn y . Go ś ć, k tó ry u cieleś n ia marzen ie k ażd eg o fan b o ja: Pab lo Hid alg o . Pab lo Hid alg o ma 3 9 lat i jes t z p o k o len ia o ry g in aln eg o filmu . Twierd zi, że jeg o ś cieżk a k ariery jes t efek tem teg o , iż u mn iejs zan o jeg o zd o ln o ś ci ry s o wan ia my ś liwcó w TIE – miał wted y 4 lata. Uro d zo n y w Ch ile, ale wy ch o wan y w Kan ad zie, Hid alg o zaczy ty wał s ię w p o wieś ci z 1 9 7 9 ro k u Han Solo na Krańcu Gwiazd, aż k artk i zaczęły z n iej wy p ad ać. W p o ło wie lat d ziewięćd zies iąty ch zaczął p is ać treś ci n a p o trzeb y g ry RPG z u n iwers u m Gwiezdnych Wojen. W 2 0 0 0 ro k u zo s tał zatru d n io n y p rzez Lu cas film n a s tan o wis k u d ewelo p era treś ci in tern eto wy ch i p rzep ro wad ził s ię d o Kalifo rn ii; w ciąg u ro k u awan s o wał n a red ak to ra zarząd zająceg o witry n y StarWars .co m o raz p ełn ił in n e liczn e fu n k cje. „Nap is ał zn aczn ie więcej d o en cy k lo p ed ii Gwiezdnych Wojen n iż ja” – p rzy zn aje Stev e San s weet 2 1 . W 2 0 1 1 ro k u Hid alg o o b jął „k iero wn ictwo d ziału k o mu n ik acji mark i” – zo s tając, in n y mi s ło wy , n aczeln y m wy jaś n iający m Lu cas filmu i s tan o wiąc rzad k i p rzy k ład k o mp letn eg o n erd a, k tó ry p o trafi p o ro zu miewać s ię w języ k u main s treamu . Hid alg o b y ł g o ś ciem, k tó ry p o mó g ł Lu cas filmo wi wy jaś n ić Dis n ey o wi fran czy zę Gwiezdnych Wojen, zan im jes zcze s tu d io ją k u p iło . W p o d o b n y m s ty lu p rzed s tawił w s ierp n iu 2 0 1 3 ro k u g o d zin n ą wers ję s wo jej p rezen tacji n a k o n feren cji fan o ws k iej Dis n ey a, D2 3 , k tó ra o d b y ła s ię w p rzes tro n n y m An ah eim Co n v en tio n Cen ter, k ilk a k ro k ó w o d p ierws zeg o Dis n ey lan d u . Prezen tacja n o s iła n azwę „Kró tk i k u rs z M o cy ”. Najp ierw k ieru jąc s ię raczej d o fan ó w Gwiezdnych Wojen n iż fan ó w Dis n ey a n a wid o wn i, Hid alg o p rzy zn ał, że o Częś ci VII in ten s y wn ie s ię s p ek u lu je. „M o g ę

u jawn ić n a wy łączn o ś ć – p o wied ział, two rząc p au zy d la p o d trzy man ia n ap ięcia – że to n ie jes t… to … , o czy m… jes t… ten p an el” – zaś miał s ię. „Po czek ajmy ch wilę, żeb y ws zy s cy b lo g erzy mo g li o p u ś cić s alę. J eś li wy jęliś cie s martfo n y , mo żecie s ię o d p ręży ć” 2 2 . Śmiałem s ię, d o p ó k i n ie zau waży łem, że zn acząca liczb a o s ó b , b y ć mo że s etk a, fak ty czn ie wy ch o d zi. Oto właś n ie Hid alg o : zaró wn o wy trawn y wtajemn iczo n y Lu cas filmu , jak i w p ełn i zazn ajo mio n y ze ws p ó łczes n ą k u ltu rą, p rzes iąk n iętą med iami s p o łeczn o ś cio wy mi, b lo g u jącą z temp em n ap ęd u h ip erp rzes trzen n eg o . J eg o u my s ł p o trafi o b jąć 1 7 ty s . b o h ateró w o b ecn y ch w p o wieś ciach z u n iwers u m; n ap is ał o b s zern y p rzewo d n ik The Essential Reader’s Guide to the „Star Wars” Universe w 2 0 1 2 ro k u . J es t zn an y z d o k u men to wan ia k ażd eg o p o jawien ia s ię w filmach Lu cas filmu d awn eg o efek tu d źwięk o weg o z lat p ięćd zies iąty ch , u lu b io n eg o p rzez Ben a Bu rtta, zn an eg o jak o „k rzy k Wilh elma”. M imo to p o trafi ró wn o cześ n ie z łatwo ś cią ro zmawiać i w czu ły s p o s ó b żarto wać z fan d o mu . Po p rzed n ieg o d n ia n a D2 3 , g d y Bo b Ig er p o wied ział liczącej k ilk a ty s ięcy o s ó b p u b liczn o ś ci, że n a temat Lu cas filmu „b rak mu s łó w i ju ż ich n ie zn ajd zie”, jeg o u wag a zo s tała wy g wizd an a. Wcześ n iej teg o s ameg o d n ia, g d y Alan Ho rn p o wtó rzy ł s wo ją ag itacy jn ą p rzemo wę o wizy cie n a camp u s ie Lu cas filmu – „I z to b ą ró wn ież, mó j b racie” – częś ć g o ś ci ś miała s ię, ale mimo to Ho rn i tak zo s tał wy g wizd an y , częś cio wo n a ży wo , a częś cio wo n a Twitterze, za to , że n ie p o d jął d y s k u s ji n ad p ro d u k tem Lu cas filmu . „Przep ras zam” – p o wied ział. „Żału ję, że n ie mo g łem p o wied zieć więcej. Z czas em to s ię zmien i”. Niek tó re d u że med ia p o k azały g wizd y w wiad o mo ś ciach , a d ział k o mu n ik acji Dis n ey a wp ad ł we wś ciek ło ś ć. J ak o d p o wied ział Hid alg o n a to ws zy s tk o ? Op u b lik o wał zwięzłeg o tweeta p o s wo jej ro zmo wie z o b s zern ą, trzy ty s ięczn ą p u b liczn o ś cią: „Uwag a. Zero o g ło s zeń w s p rawie Gwiezdnych Wojen n a Ko n wen cie Sto warzy s zen ia Den ty s tó w Kalifo rn ijs k ich , 1 5 – 1 7 s ierp n ia” (n ie tru d źcie s ię, s zu k ając p o s ta, w lu ty m 2 0 1 4 ro k u ; p rzy tło czo n y ty m, jak im p o żeraczem czas u jes t Twitter, Hid alg o s k as o wał s wo je ś led zo n e p rzez o g ro mn ą rzes zę o s ó b k o n to w ty m s erwis ie). W s wo im „Kró tk im k u rs ie z M o cy ” Hid alg o p rzy zn awał, że is tn ieje wiele p u n k tó w wy jś cio wy ch , z k tó ry ch mo żn a tłu maczy ć, czy m s ą Gwiezdne Wojny. Nie miał zamiaru p rzed s tawiać Geo rg e’a Lu cas a an i też mó wić o Częś ci IV. „Gwiezdne Wojny s ą o ry cerzach J ed i” – p o wied ział, p o k azu jąc n a wielk im ek ran ie w tle s erię zd jęć J ed i. „Strażn ik ach p o k o ju i s p rawied liwo ś ci. Po n ad to my – p o jawia s ię tu zaimek Freu d o ws k i – mamy d o d y s p o zy cji n ajb ard ziej o d jech an ą b ro ń

g alak ty k i, miecz ś wietln y . Czy s ą jak ieś n a wid o wn i?” Setk i k o lo ro wy ch k ijk ó w flu o ro s cen cy jn y ch u n io s ło s ię w g ó rę. Gwiezdne Wojny, d o d ał Hid alg o , s ą ró wn ież o s p is k u Lo rd ó w Sith , ab y o b alić J ed i. W ty m miejs cu zach ęcił o s o b y z wid o wn i z czerwo n y mi mieczami Sith ó w, ab y u n ieś li je w g ó rę. „To s ą ci źli g o ś cie” – p o wied ział. „Nie g rają d ru ży n o wo ”. Sith o wie ciąg le p rzeg ry wali, jak tłu maczy ł, p o n ieważ walczy li s ami ze s o b ą. Niek tó rzy zd ecy d o wali, że to b ęd zie ty lk o zmo wa d wó ch , wy co fali s ię w cień , w k o ń cu o b alili J ed i, zn is zczy li d emo k rację i s two rzy li Imp eriu m Galak ty czn e. Kto ś wiwato wał. „M amy n a s ali b ard zo zło wies zczą p o s tać, k ib icu jącą o p res ji i ty ran ii” – ś miał s ię Hid alg o . Gwiezdne Wojny s ą o Reb elii p rzeciwk o temu Imp eriu m. Są o żo łn ierzach : „Nie ma h is to rii wo jen n ej b ez żo łn ierzy ” – ciąg n ął Hid alg o . „Ale s ą też łajd acy ”. Pu b liczn o ś ć wzn io s ła o k rzy k i rad o ś ci, g d y n a ek ran ie p o jawili s ię Han So lo i Lan d o Calris s ian . „Niewiele o b ch o d zą ich międ zy g alak ty czn e b itwy , Lo rd o wie Sith , J ed i i cała res zta. On i ty lk o ch cą p rzeży ć i tro ch ę zaro b ić”. Nas tęp n ie Hid alg o n ak reś lił fab u łę p ierws zy ch s ześ ciu filmó w – o mawiając je n ie w k o lejn o ś ci ch ro n o lo g iczn ej, lecz n u mery czn ej. „Zaczn ijmy o d Częś ci I – M ro czn e widmo” – p o wied ział, wzb u d zając wś ró d tłu mu p o mru k n iezad o wo len ia. Zd jęcie J ak e’a Llo y d a zafu n d o wało mu p ierws ze p o rząd n e g wizd y . Nie p o d d awał s ię jed n ak , p o k azu jąc, jak h is to ria d o ras tan ia An ak in a k o n tras tu je z u p ad k iem Rep u b lik i, a o s tateczn ie g o p o wo d u je. W k o ń cu d o tarł d o Częś ci IV, „k tó ra d la wielu z n as jes t p ierws zy m filmem”. Wid o wn ia wiwato wała, p o czu cie u lg i b y ło n iemal n amacaln e. Lu d zie, z k tó ry mi ro zmawiałem p o p an elu , czu li s ię n ies wo jo z ty m, co zro b ił Hid alg o : n ajp ierw p o wied ział o trzech n ajs łab s zy ch i n ajn o ws zy ch filmach , zmien iając k o lejn o ś ć Gwiezdnych Wojen, n iezg o d n ie z ty m, jak mo żn a b y ło zo b aczy ć je w k in ach . Ale w ten s p o s ó b Hid alg o p rzes trzeg ał jed y n ie wy ty czn y ch p o zo s tawio n y ch p rzez „Stwó rcę” fran czy zy p rzed jeg o o d ejś ciem: Gwiezdne Wojny s ą p o jed y n czą d wu n as to g o d zin n ą s ag ą, k tó ra o p o wiad a trag ed ię Darth a Vad era w p o rząd k u ch ro n o lo g iczn y m. M imo to p ó źn iejs ze s ło wa Hid alg o s ą n iezwy k le wy mo wn e o raz p ięk n ie s fo rmu ło wan e i mo żecie n azwać je n ajlep s zy m o p is em id ei Gwiezdnych Wojen fan d o mu , jak a mo g ła wy jś ć d o ty ch czas z Lu cas filmu : J ak p o wied zą wam fan i Gwiezdnych Wojen, n ie ch o d zi o to , co s ię d zieje, lecz o to , jak o p o wiad an e s ą h is to rie, z n ajd ro b n iejs zy mi d etalami i zło żo n o ś cią

s tru k tu ry . J es t o n a o s ad zo n a w n iezwy k le p rzek o n u jący m u n iwers u m. M o żecie u wierzy ć, że to s ię d zieje n ap rawd ę. On a ma s wo ją h is to rię. J es t p rzeży wan a. Ży je. J es t miejs cem, k tó re ch cecie b ez p rzerwy o d wied zać. Hid alg o zaczął o p iewać „o s załamiające efek ty wizu aln e” i „b ły s k awiczn e s cen y ak cji, zn ak o micie zmo n to wan e”, a p o tem wk ro czy ł n a tery to riu m J o s ep h a Camp b ella, o p is u jąc o b ecn e w Gwiezdnych Wojnach „arch ety p y , k tó re s ięg ają aż d o n as zej ws p ó ln ej h is to rii w fo rmie g awęd y ”. Ale p o tem s p ro wad ził ws zy s tk o z p o wro tem n a ziemię: Wcale n ie jes t aż tak g łęb o k ie i mity czn e, b y s tać s ię p rzez to n ied o s tęp n e. To h is to rie o lu d zk ich b o h aterach , lu d zk ich emo cjach i lu d zk ich związk ach . To co ś , z czy m mo żemy s ię u to żs amiać: p rzy jaźń , k o leżeń s two , miło ś ć. Gwiezdne Wojny n ie b o ją s ię d o b rze b awić. Po za o p o wiad an iem g łęb o k ich , mro czn y ch h is to rii o d n ajd u ją w b o h aterach i s y tu acjach h u mo r, p o d o b n ie jak w zu p ełn ie n ieo czek iwan y ch miejs cach . Ro zmy ś lałem n ad jeg o s ło wami, wk raczając w s ło n eczn e An ah eim, mijan y p rzez fan ó w Dis n ey a z p lecak ami z p o d o b izn ą Ch ewb ack i. Zro b iłem zd jęcie Śp iącej Kró lewn y p o d ręk ę z k s iężn iczk ą Leią i zau waży łem jes zcze więcej k as zk ietó wek z „Darth em M ik i”, n iż wid ziałem ran o . Sp rawd ziłem Faceb o o k a i Twittera, a n a mo ich n ews feed ach b y ło więcej związan y ch z „g wiezd n y mi p ro d u k tami” to waró w i memó w, n iż k ied y k o lwiek wcześ n iej. Wid ziałem g rafik ę fan a z Darth em M au lem p rzeb ran y m za J o k era z Batmana o raz zd jęcie łó żeczk a d ziecięceg o w s ty lu Gwiezdnych Wojen, za k tó ry m n a ś cian ie p o międ zy d wo ma mieczami ś wietln y mi n amalo wan y b y ł n ap is : „J es tem J ed i jak mó j o jciec p rzed e mn ą”. Wid ziałem tak że p rezen teró w BBC p rzeb ran y ch za Bo b ę Fetta i s ztu rmo wca, ś więtu jący ch o twarty cas tin g d o Częś ci VII. Plan eta Gwiezdnych Wojen z p ewn o ś cią n ie b o i s ię d o b rze b awić. Zas tan awiałem s ię, czy jes t to d zieło Kath leen Ken n ed y . Czy o n a p o p ro wad ziła firmo wy s tatek k o s miczn y So ju s zu Reb elian tó w Lu cas a d o b ezp ieczn ej p rzy s tan i, p o mag ając mu s k ry ć s ię n a wid o k u p o d o ch ro n ą g ig an ty czn eg o łag o d n eg o Imp eriu m med ialn eg o ? Czy wy zn aczy ła id ealn ą o s o b ę, fan a, d o n ak reś len ia i o b ro n y id ei Gwiezdnych Wojen, d o k o n tro li n ad rzęd n y ch s tru k tu r ich p rzy s zło ś ci w s p o s ó b b ard ziej p recy zy jn y , n iż ich „Stwó rca” mó g ł teg o d o k o n ać? Czy ten fan u ch wy cił ws zy s tk ie p o d s tawo we reg u ły , zd o ln e zjed n o czy ć fan d o m ro zd arty p rzez p req u ele, s ło wami, k tó re p rzemó wiły b y d o ws zy s tk ich p o k o leń Gwiezdnych Wojen?

W h is to rii Gwiezdnych Wojen lata 2 0 1 3 i 2 0 1 4 zap is zą s ię jak o p rzeło mo we. No wa d y ry g en t u d erzała b atu tą, p ro s ząc o ch wilę cis zy i s k u p ien ia, zan im miała ro zb rzmieć n o wa s y mfo n ia z n ies ły s zan ą d o tąd melo d ią, ale o p artą n a zn an y ch ju ż mo ty wach . Cis za Lu cas filmu w czas ie teg o zak lęcia, zn amien n y b rak zg o d y międ zy Wojnami klonów i Rebeliantami s tan o wiły częś ć więk s zeg o p lan u . Niep ewn o ś ć i s p ek u lacje zaws ze b y ły d o b ry m p o zaek ran o wy m u zu p ełn ien iem d la filmó w z s ag i Gwiezdnych Wojen. W 2 0 1 4 ro k u fan i p rzes tali s ię właś ciwie zas tan awiać, jak Han wy jd zie z k arb o n itu , alb o czy Lu k e n ap rawd ę b y ł s y n em Vad era. Zas tan awialiś my s ię n ad k ażd y m n ajd ro b n iejs zy m s zczeg ó łem n ad ch o d ząceg o filmu . To b y ła cis za s łu żąca k o n temp lacji czy s tej id ei Gwiezdnych Wojen: b o g actwa, mo żliwo ś ci i n ies k o ń czo n y ch o b s zaró w s ameg o u n iwers u m. Ch wila o p ad n ięcia mg ły n iep ewn o ś ci miała n ad ejś ć ju ż wk ró tce, a my mieliś my s ię d o wied zieć, czy Ko t Sch rö d in g era w p u d ełk u jes t ży wy , czy martwy . Przezo rn o ś ć Ken n ed y , wied za Hid alg o , d o ś wiad czen ie J .J . Ab rams a – ws zy s tk ie te elemen ty mo g ły wciąż zło ży ć s ię n a k lap ę. Tru d n e wy b o ry d o ty czące k ieru n k u , w jak im miała p o d ążać p o zb awio n a g ran ic fran czy za, wciąż czek ały n a u jawn ien ie. A g d y to n as tąp iło , ś wiat fan ó w z zap arty m tch em czek ał, b y ro zło ży ć k ażd y s zczeg ó ł n a czy n n ik i p ierws ze. Przy n ajmn iej jed en z n ich p rzewid ział n ad ch o d zącą b u rzę. „To s k o mp lik o wan a ik o n a k u ltu ry ” – mó wił Geo rg e Lu cas w 2 0 1 3 ro k u , s p y tan y o rad ę d la Ken n ed y i Ab rams a. „Co k o lwiek zro b is z, zaws ze b ęd zies z mieć k ło p o ty . Najlep iej iś ć n ap rzó d i p ró b o wać zro b ić n ajlep s zą mo żliwą h is to rię” 2 3 . Na o s o b n o ś ci p o wied ział im, ab y p amiętali, że n ajlep s ze b y ło zaws ze d la filmó w, g d y b y ły zaró wn o as p iru jące, jak i p ełn e p o czu cia h u mo ru . Nie b ęd ziemy jed n ak wied zieć n a p ewn o , czy n o wi wło d arze fran czy zy o p o wied zieli tę n ajlep s zą z mo żliwy ch h is to rii – n ie d o czas u n ad ejś cia ws p an iałeg o i p rzerażająceg o d n ia w 2 0 1 5 ro k u , g d y w k o ń cu zn ajd ziemy s ię w wy p ełn io n y m p o b rzeg i k in ie, wś ró d p o d n ieco n y ch p o mru k ó w i p las tik o wy ch mieczy ś wietln y ch . Światła p rzy g as n ą, o d ezwą s ię wiwaty . Ro zleg n ie s ię b ezs en s o wn ie jak aś wers ja When You Wish Upon a Star n ad lo g o Lu cas filmu . Ek ran zaciemn i s ię. A p o tem p o jawią s ię n a n im zn ajo me, b łęk itn e s ło wa: Dawn o , d awn o temu w o d leg łej g alak ty ce… I zap ad n ie cis za. Po n o wn ie ciemn o ś ć. Nas tęp n ie wy b u ch n ie s y mfo n ia w B-d u r, a cały ek ran wy p ełn i n ajwięk s ze lo g o ,

jak ie k ied y k o lwiek wid zieliś cie. A p o tem zaczn ie o d d alać s ię tak s zy b k o , jak s ię p o jawiło , wy ś lizg u jąc s ię, wy co fu jąc w s tro n ę g wiazd , jak b y wzy wało was , b y ś cie za n im g o n ili.

1 Ates Cetin , wy wiad au to ra, 2 6 p aźd ziern ik a 2 0 1 3 . 2 Pau l Fren ch cy t. w: The Empire Strides Back for Starlight, „M ag n et” (Au s tralia), 2 1 marca 2012. 3 Hal Barwo o d , wy wiad au to ra, 2 1 maja 2 0 1 3 . 4 P. Scan lo n , The Force Behind Star Wars, op. cit. 5 Star Wars Celeb ratio n V, 1 5 s ierp n ia 2 0 1 0 . 6 K. O’Qu in n , „Starlo g ” 1 9 8 1 , n r 4 7 (czerwiec). 7 B. Ferd o ws i, Geek Ex ch an g e.co m, 2 8 czerwca 2 0 1 3 . 8 W. Wei, Neil deGrasse Tyson Tells Us Why „Star Trek” Is So Much Better Than „Star Wars”, „Bu s in es s In s id er”, 1 4 maja 2 0 1 3 . 9 Ch ris Lewick i, wy wiad au to ra, 1 1 czerwca 2 0 1 3 . 1 0 Parazy n s k i w zap is ie mis ji p ro mu k o s miczn eg o NASA STS-1 2 0 , h ttp ://s p aceflig h t.n as a.g o v /g allery /au d io /s h u ttle/s ts -i2 0 /tran s crip t/fd i2 .tx t. 1 1 Cy t. w: Ch . Q. Ch o i, Planet Like „Star Wars” Tatooine Discovered Orbiting 2 Suns, Sp ace.co m, 1 5 wrześ n ia 2 0 1 1 . 1 2 3 Vie to Build Culture Center in the Presidio, „Th e New Yo rk Times ”, 1 5 wrześ n ia 2 0 1 3 . 1 3 Lu cas d o Pres id io Tru s t, n ag ran ie i tran s k ry p cja au to ra, 2 3 wrześ n ia 2 0 1 3 . 1 4 Craig M id d leto n , Pres id io Tru s t, n ag ran ie i tran s k ry p cja au to ra, 3 lu teg o 2 0 1 4 . 1 5 Rzeczn ik Dis n ey a d o au to ra. 1 6 „Star Wars” Actor Richard LeParmentier Dies at 66, Th o mp s o n Reu ters , 1 7 k wietn ia 2 0 1 3 . 1 7 Alan Ho rn , 1 7 k wietn ia 2 0 1 3 , tran s k ry p cja au to ra. 1 8 W s ieci k rąży ły p lo tk i, że s p in -o ffy n ie b ęd ą o p arte n a p o ws zech n ie zn an y ch b o h aterach z Gwiezdnych Wojen. 1 9 Wid eo zza k u lis wy ś wietlo n e n a Star Wars Celeb ratio n Eu ro p e II, 2 7 lip ca 2 0 1 3 . 2 0 Kath leen Ken n ed y , Celeb ratio n Eu ro p e II. 2 1 Stev e San s weet, wy s tąp ien ie n a Bo o k s In c., Op era Plaza, San Fran cis co , 5 p aźd ziern ik a 2 0 1 0 . 2 2 Pab lo Hid alg o , n ag ran ie i tran s k ry p cja au to ra, 1 0 s ierp n ia 2 0 1 3 . 2 3 Acces s Ho lly wo o d , 1 4 czerwca 2 0 1 3 .

EPILOG PRZEBUDZENIE

Po ś cig trwał. A Lu cas film wy my k ał s ię n am n a k ażd y m zak ręcie. Gd y

s tro n y

fan o ws k ie i b lo g i filmo we p ró b o wały

wy d o b y ć n ajb ard ziej

p o d s tawo wy s zczeg ó ł Częś ci VII – jej ty tu ł – n ajlep iej p o in fo rmo wan e źró d ła zd ecy d o wały s ię p o d ać ty tu ł Pradawny strach jak o n ajb ard ziej p rawd o p o d o b n y . Ho lly wo o d zk i b lo g er Harry Kn o wles zap y tał o ten ty tu ł p rzy jaciela, reży s era J .J . Ab rams a, a jeg o b rak o d p o wied zi wy d ał mu s ię p o d ejrzan y . Plo tk i, jak s ię o k azało , b y ły ró wn ie n iep rawd ziwe, jak w p rzed ed n iu u k o ń czen ia Mrocznego widma. 6 lis to p ad a 2 0 1 4 ro k u Lu cas film o g ło s ił, że zd jęcia d o Częś ci VII zo s tały u k o ń czo n e. A p rzy o k azji, film miał ty tu ł: Przebudzenie Mocy. Brzmiał zło wies zczo , w p ewien s p o s ó b n awiązu jąc d o d u ch o wo ś ci, w p ewien s p o s ó b b u d ząc k o n tro wers je, i b ard zo w s ty lu Flasha Gordona – w s k ró cie, jak Gwiezdne Wojny. Po ło wa Twittera wy b u ch ła ś miech em, n ie mo g ąc s ię p o ws trzy mać o d żarcik ó w n a temat M o cy n as tawiającej b u d zik alb o p o zwalającej d zieciak o m p o s p ać tro ch ę d łu żej. Ale p o d o b n ie jak w p rzy p ad k u k ażd eg o in n eg o filmu s ag i, h u mo r jed y n ie p rzy ciąg n ął u wag ę, u wag a u mo cn iła fran czy zę, a k ry ty k a s p ły n ęła p o n iej jak wo d a p o k aczce. Ty tu ł zro b ił s wo je, czy li zas y g n alizo wał n o wy p o czątek , p u n k t k ry ty czn y d la ś wieżo u p ieczo n y ch fan ó w. Z teg o s ameg o p o wo d u Lu cas film wy rzu cił „Częś ć VII” z ty tu łu n a p o trzeb y mark etin g o we. Wewn atrz firmy p ierwo tn ą s k ró to wą n azwę zas tąp io n o ak ro n imem an g lo języ czn eg o ty tu łu : TFA1 . Wielk a wewn ętrzn a b itwa to czy ła s ię w ty m mo men cie wo k ó ł zwias tu n a filmu , n a k tó ry Dis n ey n acis k ał. Ab rams z k o lei, ch cąc u trzy mać s ek ret d o mo żliwie o s tatn iej ch wili, n ie ch ciał g o wy p u s zczać. Bo b Ig er n aleg ał, ab y p o k azać fan o m co k o lwiek . „To film za 4 mld d o laró w” – p o wtarzał k ilk ak ro tn ie p rzewo d n iczący zarząd u Dis n ey a Ab rams o wi (b ez s tres u ). Liczy ło s ię p ierws ze wrażen ie, a Ig er ch ciał zg n ieś ć w zaro d k u jak iek o lwiek o b awy , że film b ęd zie zawierał zb y t d u żo CGI alb o zb y tn io p rzy p o min ał b ajk ę Dis n ey a. Po trzeb o wali jak iejś s taro ś wieck iej s ag i relig ijn ej, p rzeb u d zen ia. „M u s imy p o trak to wać to z p iety zmem” – p o wied ział. „Z s zacu n k iem d la

p rzes zło ś ci, jed n o cześ n ie wp ro wad zając w p rzy s zło ś ć”. Fan i o trzy mali p ierws zy p rzeb ły s k o wej p rzy s zło ś ci w s ieci ró wn o cześ n ie n a cały m ś wiecie w tzw. Czarn y Piątek , czy li d zień p o Święcie Dzięk czy n ien ia, zn an y m ró wn ież jak o n ajb ard ziej s zalo n y d zień zak u p ó w w amery k ań s k im k alen d arzu . In n e wy twó rn ie filmo we trzy mały s ię z d alek a o d teg o n ajb ard ziej „ro ztarg n io n eg o ” d n ia w ro k u . Ale Dis n ey i Lu cas film wied ziały , że trzy mają u wag ę Amery k i w żelazn y m u ś cis k u . M ęczy cię n ies trawn o ś ć p o o b fity m o b ied zie ze ś wiąteczn y m in d y k iem? M y ś lis z ty lk o o fu tb o lu ? Plan u jes z d zień p o d zn ak iem s zalo n y ch wy p rzed aży w cen tru m h an d lo wy m? To n ie ma zn aczen ia. W XXI wiek u ws zy s tk o s taje w miejs cu d la Gwiezdnych Wojen. Trwający 8 8 s ek u n d zwias tu n b y ł raczej czy mś , co b ran ża filmo wa n azy wa zajawk ą – w p rzy p ad k u in n y ch filmó w b y łb y led wie u lo tn y m mu ś n ięciem u s t n a zao s trzen ie ap ety tu . Ale te in n e filmy n ie s ą częś cią trzy d zies to s ied mio letn iej g lo b aln ej meg afran czy zy , k tó ra k armi s ię tajemn icą. Zajawk a n ie ty lk o s tała s ię n ajczęś ciej o g ląd an y m zwias tu n em w h is to rii, z łatwo ś cią s trącając z p o d iu m d łu g o o czek iwan y zwias tu n filmu Avengers: Czas Ultrona (2 0 1 5 ), ale ró wn ież n ajb ard ziej an alizo wan y m i ro zk ład an y m na czy n n ik i p ierws ze o s iemd zies ięcio o ś mio s ek u n d o wy m k lip em o d czas u filmu Zap ru d era 2 . Zwias tu n zan o to wał d o ty ch czas p o n ad 1 0 0 mln wy ś wietleń n a ws zy s tk ich p latfo rmach . Co ważn iejs ze jed n ak , d zies iątk i milio n ó w fan ó w p o trafią o p is ać jeg o n ajd ro b n iejs ze s zczeg ó ły z zamk n ięty mi o czy ma. Scen a o twierająca: b rak s łó w n a ek ran ie, żad n eg o z o czek iwan y ch lo g o . Gwiezdne Wojny s ą ju ż zb y t zn an e, ab y o g łas zać s ię za p o mo cą zwy k ły ch s y mb o li firmo wy ch i n a zaws ze zb y t p rzen ik ające, b y b u rzy ć czwartą ś cian ę. Zaczy n amy o d n ico ś ci. Bard zo , b ard zo p o wo li o b raz ro zjaś n ia s ię w ciąg u o s iemn as tu s ek u n d w p rzejmu jący s wą cis zą p u s ty n n y k rajo b raz (zo s tało 1 7 s ek u n d , b y wb ić n as w fo tele). Głęb o k im, o ch ry p ły m b as em, k tó ry p ó źn iej o k aże s ię g ło s em An d y ’eg o Serk is a, zn an eg o lep iej jak o g ło s Go llu ma z try lo g ii Władcy Pierścieni Petera J ack s o n a, wy p o wiad an e s ą s ło wa: „Nas tąp iło Przeb u d zen ie. Czy je o d czu liś cie?”. Bu m! Nad p u s ty n ią, wy p ełn iając k ad r d u d n iący m u d erzen iem o rk ies try , k tó ry wy ry wał wid zó w z fo teli, wy s k ak u je p o d ek s cy to wan a twarz J o h n a Bo y eg i – d wu d zies to d wu letn ieg o ak to ra, zn an eg o z p rzeło mo weg o h itu s cien ce fictio n p o d ty tu łem Atak na dzielnicę (2 0 1 1 ). Bo y eg a, wcielający s ię w b o h atera o imien iu Fin n , jes t s p an ik o wan y , ciężk o o d d y ch a i p o ci s ię w zn ajo my m, d u s zn y m, b iały m mu n d u rze,

ch o ć n ie jes t to żad en z ty p ó w, jak i zro b ili d o ty ch czas leg io n iś ci z 5 0 1 . Od wraca s ię, ro zg ląd a w ró żn e s tro n y , a s zu m ro zmó w s ły s zan y ch p rzez rad io n as ila s ię. Nawet p rzy p ad k o wi fan i n aty ch mias t o d czy tu ją tę s cen ę: s ztu rmo wiec n a p u s ty n n ej p lan ecie, p rawd o p o d o b n ie Tato o in e. To tak a k o mb in acja o b razó w i d źwięk ó w, d o jak iej p rzy zwy czaiły n as Gwiezdne Wojny o d 1 9 7 7 ro k u , ale z n ieo czek iwan y m zwro tem. Ten s ztu rmo wiec d o s ło wn ie zo s tał wid zo wi p o d s tawio n y p o d n o s , jak b y miał p o wied zieć: „Ob u d ź s ię!”. Po d wu d zies tu s ek u n d ach zajawk a d aje fan o m p o wó d d o rad o ś ci (p ierws za twarz n a ek ran ie jes t ciemn o s k ó ra; d o b o ju , g alak ty czn a ró wn o ś ci!): n o weg o b o h atera (my ś lcie o Fin n ie jak o was zy m n o wy m Lu k e’u Sk y walk erze) i n arzęd zia d o o d d zielen ia ziarn a o d p lew w k wes tii ś wiad o mo ś ci Gwiezdnych Wojen. Niek tó rzy wid zo wie b łęd n ie p rzy p u s zczali, że k o lo r s k ó ry p o zb awił Bo y eg ę mo żliwo ś ci b y cia s ztu rmo wcem. Dlaczeg o ? Po n ieważ wierzy li, że żo łn ierze-k lo n y i s ztu rmo wcy b y li ty m s amy m. To o zn aczało b y , że s ztu rmo wcy b y li k lo n ami J an g o Fetta, g ran eg o p rzez ak to ra mao ry s k ieg o p o ch o d zen ia, Temu erę M o rris o n a. Nie mo żn a b y ło mieć s ztu rmo wca, k tó ry wy g ląd ałb y , n o wiecie, in aczej. M imo to o wo ras o wo u mo ty wo wan e ro s zczen ie s tało s ię p o wo d em n ieb ezp ieczn y ch zab u rzeń wied zy w fan d o mie. Dla p rzy p o mn ien ia, Lu cas n ig d y n ie p lan o wał, ab y żo łn ierze-k lo n y ży li n a ty le d łu g o p o Częś ci III, ab y trafić d o Częś ci IV. Ich k ró tk i cy k l ży cia wzmian k o wan o ju ż w Częś ci II. Sztu rmo wcy b y li p o b o ro wy mi i rek ru tami, trafiający mi w s zereg i fo rmacji p o zało żen iu Imp eriu m; Lu cas wy raził s ię co d o teg o jas n o . „Stwó rca” zamierzał p o s łu ży ć s ię tu iro n ią: k lo n y walczy ły lep iej, b o b y ły in d y wid u aln ie u czący mi s ię s o b o wtó rami. Sztu rmo wcy zatracili s wo ją in d y wid u aln o ś ć i b y li s zk o len i, ab y wy g ląd ać jak s o b o wtó ry , a d o teg o n ie p o trafią s trzelać celn ie. To , co p o jawiło s ię p ó źn iej, n ie ma s en s u . Wy g ląd ało jak k o p u ła R2 -D2 n a s zczy cie p o marań czo wej p iłk i d o g ry w n o g ę, p ęd ząca i wy d ająca z s ieb ie n erwo we s y g n ały . To n as ze p ierws ze ch wile z d ro id em o imien iu BB-8 (n iewielu wid zó w u wierzy ło b y , że BB-8 to k u k iełk a, a n ie efek t CGI; ta p iłk a d o g ry o b raca s ię n a jak ieg o ś ro d zaju o s i n iczy m k o ło ). Sp ó jrzcie, co d ro id mija – ś cig acze. Czy żb y ś my wró cili n a Tato o in e? Czy to mru g n ięcie o k iem w s tro n ę p req u eli? Co to w o g ó le za film? Nas tęp n ie p o jawiają s ię s ztu rmo wcy , d o s trzeg an i p o p rzez mig ające ś wiatła s tro b o s k o p ó w. Ale to n ie s ą s ztu rmo wcy was zy ch o jcó w. Ich h ełmy , k tó ry ch p ro jek t

b y ł jed y n ą in fo rmacją, jak a d o tarła wcześ n iej n a b lo g i fan o ws k ie, wy g ląd ają n a b ard ziej o p ły wo we, b ard ziej g ro źn e. Czas n ie s tał w miejs cu w o d leg łej g alak ty ce. Sztu rmo wcy d zierżą zaawan s o wan ą b ro ń . Wy ład o wu ją jak ieś to wary n a s y czącej, zad y mio n ej ramp ie. Co , jeś li teraz p o trafią s trzelać celn ie? M ło d a k o b ieta, w k tó rą wciela s ię Dais y Rid ley – p ó źn iej o k reś lan a mian em Rey – s p o g ląd a p rzez ramię (ws zy s cy tu taj s ą ś cig an i) i o d jeżd ża n a czy mś , co p rzy p o min a o g ro mn y ló d n a p aty k u . Ale p o jazd wzn o s i s ię, wy d aje d źwięk i p o d o b n e d o ś cig acza i zmierza w s tro n ę p u s ty n n eg o o b o zo wis k a w s ty lu wes tern ó w Serg io Leo n e. To jes t film o Gwiezd n y ch Wo jn ach . Rid ley jes t n ajś wieżs zą twarzą s p o ś ró d „tro jg a n o wy ch b o h ateró w” – n awet b ard ziej n iezn an a, n iż Carrie Fis h er b y ła w 1 9 7 6 ro k u , i p rawie tak s amo mło d a, g d y o g ło s zo n o jej n azwis k o (Fis h er miała 1 9 lat, Rid ley ma 2 1 ). Przed Przebudzeniem Mocy Rid ley p o jawiła s ię w trzech s erialach i k ró tk o metrażo wy m filmie n iezależn y m. J es t jed n ak jak aś d o jrzała g łęb ia, co ś n iemalże p rzep ełn iająceg o M o cą w s p o jrzen iu jej o rzech o wy ch o czu . Kamera k o ch a Rid ley , a tajemn icza d ziewczy n a z Gwiezdnych Wojen s tan ie s ię z p ewn o ś cią n o wy m u lu b io n y m tematem b ry ty js k ich med ió w – ś cig an a zaró wn o n a ek ran ie, jak i p o za n im. Kto ś jed n ak n ie jes t ś cig an y , lecz zn ajd u je s ię n a mis ji z p o n u rą d etermin acją – to p ilo t my ś liwca X-Win g Po e Damero n – trzeci z n o wy ch g łó wn y ch b o h ateró w. Po d o b n ie jak w p rzy p ad k u Harris o n a Fo rd a, ak to r wcielający s ię w tę ro lę jes t s tars zy i lep iej zn an y . Trzy d zies to s ześ cio letn i Os car Is aac jes t o ro k s tars zy o d Fo rd a w 1 9 7 7 ro k u i p rawd o p o d o b n ie n ajlep iej zn an y z ro li g łó wn ej w ś wietn ie p rzy jęty m p rzez k ry ty k ó w filmie J o ela i Eth an a Co en ó w Co jest grane, Davis? (2 0 1 3 ). Głó wn y b o h ater jes t s mu tn y m, czaru jąco ło b u zers k im p ech o wcem, k tó ry s tara s ię jak o ś związać k o n iec z k o ń cem, jed n o cześ n ie tracąc o s tatn ie ilu zje co d o ś wiata, k tó ry d o s ło wn ie wy cis k a g o jak cy try n ę. Kto in n y mó g łb y s ię wcielić we ws p ó łczes n ą o d p o wied ź n a Han a So lo ? Ws p an iale s ty ran y my ś liwiec X-Win g Damero n a, ro d em z Uży wan eg o Ws zech ś wiata, lecący n ad wielk im jezio rem w g ó rzy s ty m ś wiecie, u s tęp u je miejs ca mro czn emu , zaś n ieżo n emu las o wi, w k tó ry m p o s tać w czarn y m p łas zczu p o s tęp u je n ap rzó d , a w jej ręk u ro zb ły s k u je o g n is ty miecz ś wietln y z jelcem. „Ciemn a Stro n a” – in to n u je Serk is . Plu jący o g n iem, n ieró wn y , n iemalże s teamp u n k o wy wy g ląd n o weg o miecza ś wietln eg o Ab rams zawd zięcza s u g es tii n ajzd o ln iejs zeg o u my s łu Cu p ertin o – s ir

J o n y ’emu Iv e, g u ru p ro jek tó w w Ap p le’u . Ab rams o d wd zięczy ł s ię mu za p o mo c, wrzu cając n a In s tag ram p o s t w d n iu p remiery zeg ark a Ap p le’a Watch . „Dlaczeg o n ag le czu ję tę d es p erack ą p o trzeb ę p o s iad an ia ZEGARKA? Niech was s zlag , Ap p le!” – n ap is ał n a k arteczce s amo p rzy lep n ej, k tó rą u mieś cił n a p o d ło d ze czeg o ś , co ewid en tn ie wy g ląd ało n a k o ry tarz w s ty lu Imp eriu m. Ko n tek s t teg o zd jęcia ro zk ład an o w s ieci n a czy n n ik i p ierws ze; n iek tó rzy fan i b łęd n ie p rzy p u s zczali n awet, że ch o d ziło o o g ło s zen ie p o ws tan ia trzeciej Gwiazd y Śmierci. Ale to n ie wk ład Iv eg o u czy n ił miecz z jelcem n ajb ard ziej k o n tro wers y jn y m elemen tem zwias tu n a. Og n is ta b ro ń b y ła d la wielu o s ó b jed n y m k ro k iem za d alek o w s p ace fan tas y . Wy cie p o g ard y d ało s ię s ły s zeć w n ajd als zy ch zak ątk ach in tern etu : alb o p rzeciwn ik ciąłb y p ro s to p rzez ręk o jeś ć i o d ciąłb y mu p alce, alb o s am b y je s o b ie p rzy p ad k o wo o d ciął! Ok rzy k i ek s p ertó w o d b ro n i b iałej, że tak a b ro ń b y łab y właś ciwie b ard zo u ży teczn a i mo żliwa d o o p an o wan ia, zo s tały w więk s zo ś ci zlek ceważo n e. M is ją n erd a n aczeln eg o telewizji n aro d u amery k ań s k ieg o , Step h en a Co lb erta – k tó ry jak o d zieciak b y ł n a jed n y m z ty ch p o d ziemn y ch p o k azó w Gwiezdnych Wojen d la o d d ziału p o ś cig o weg o w maju 1 9 7 7 ro k u – s tało s ię s k arcen ie in tern eto wej s p o łeczn o ś ci p o p rzez wewn ętrzn e wy jaś n ien ie teg o , co o k reś lił mian em: „s p rawa p ewn eg o tró jk ąta”. Co lb ert tłu maczy ł milio n o m s wo ich wid zó w, że 3 wiązk i ś wiatła p o ch o d zą z p o jed y n czeg o źró d ła k ry s ztału . „Nawet jeś li k to ś p rzetn ie metal, trafi w wiązk ę” – p o wied ział w d wu min u to wy m wy s tąp ien iu w Th e Co lb ert Rep o rt, wy wo łu jąc s alwy ś miech u p u b liczn o ś ci. „Każd y p ad awan to wie”. Ko lejn a jas n a g wiazd a n a p an teo n ie amery k ań s k iej telewizji – Co lb ert – p rzen o s i s ię d o k an ału CBS, g d zie zas tąp i Dav id a Letterman a – jes t ró wn ież n ajb ard ziej b ły s k o tliwy m g eek iem w g alak ty ce. Nas ze k ilk a s ek u n d z Ky lo Ren em (b o tak ie imię n o s i czarn y ch arak ter z k o n tro wers y jn y m mieczem) s p ro wad za d o k o ń ca s zalo n ą częś ć zap o zn awczą zwias tu n a. Zn ó w zap ad a ciemn o ś ć. Co n as tąp i p o Ciemn ej Stro n ie? „Oraz jas n o ś ć”. Bu m. M o ty w mu zy czn y J o h n a Williams a i So k ó ł M illen n iu m p o jawiają s ię w d o s k o n ałej s y n ch ro n izacji. So k ó ł wy k o n u je p ętlę wo k ó ł p u s ty n n ej p lan ety , wy man ewro wu jąc my ś liwce TIE i zamiatając p u s ty n n ą p o wierzch n ię, i zn ó w mo żecie to p o czu ć – ten „o g ro mn y p s y ch iczn y o rg azm” tłu mu Zręcznych rąk, ten o k rzy k rad o ś ci wid o wn i z 1 9 7 7 ro k u , g d y p rzelaty wał n ad n imi Gwiezd n y Nis zczy ciel. M o żecie to p o czu ć, a co więcej – p o n ieważ to jes t ep o k a, w k tó rej fan d o m

n ieu s tan n ie s am s ię o d zwiercied la – mo żecie to zo b aczy ć. Po p u larn y g atu n ek filmik ó w w s erwis ie Yo u Tu b e o n azwie „reactio n v id eo s ” p o k azu je fan ó w mimo wo ln ie u n o s zący ch w g ó rę ręce właś n ie w ty m mo men cie. Wres zcie p o jawia s ię zn ajo me lo g o Su zy Rice, a p o międ zy „Gwiezd n e” i „Wo jn y ” ty tu ł: Przebudzenie Mocy. Po k ilk u s ek u n d ach o d zak o ń czen ia k o mp o zy cji mu zy czn ej d aje s ię s ły s zeć d źwięk u ru ch amian eg o miecza ś wietln eg o . J ak ie wn io s k i p ły n ą z teg o ws zy s tk ieg o ? Z p ewn o ś cią zwias tu n wy g ląd ał b ard zo w s ty lu Gwiezdnych Wojen – w p o p u larn y m p o jęciu raczej n iż zg o d n ie z p o my s łem „Stwó rcy ”, p ełn y m g łu p k o waty ch k o s mitó w i s tatk ó w k o s miczn y ch . Żad en z ty ch s tatk ó w n ie d o leciał d o g wiazd . Ale zn aczn ą częś cią id ei Gwiezdnych Wojen jes t u czu cie, jak ie im to warzy s zy , i właś n ie d o n ieg o zwias tu n s ię o d wo łał. So n d aż p o

s o n d ażu , o g ro mn a częś ć in tern eto wy ch

res p o n d en tó w wy d ała

p o zy ty wn ą o p in ię. Do k o ń ca 2 0 1 4 ro k u 7 0 p ro c. an k ieto wan y ch w s o n d ażu CNET wy b rało o d p o wied ź twierd zącą w zd an iu : „J es tem tak p o d ek s cy to wan y /a, że ch ciał(a)b y m, ab y czas p rzy ś p ies zy ł d o g ru d n ia 2 0 1 5 ”. To wciąż jed n ak p o zo s tawiało 3 0 p ro c. fan ó w z o d czu ciem ś red n ieg o i zu p ełn eg o n iezad o wo len ia ze zwias tu n a – zau ważaln a g ru p a, zd o ln a wy wo łać b u rzę, jeś li ich wrażen ia z filmu b y ły b y tak ie s ame. Pamiętajmy tak że, że wielu z ty ch , k tó rzy p o k o ch ali zwias tu n , u wielb iało ró wn ież zwias tu n d o Mrocznego widma. Niek tó rzy p amiętali, co p o wied ział o tej ws p an iałej zajawce Ro g er Eb ert: „M ó wi n am ró wn o cześ n ie ws zy s tk o i n ic”. To s amo mo żn a b y ło p o wied zieć o o s iemd zies ięcio o ś mio s ek u n d o wej mig awce z Przebudzenia Mocy. U p ro g u 2 0 1 5 ro k u d ało s ię o d czu ć n aras tający w fan d o mie o p ó r p rzed zmian ami. Fan i, wś ciek li n a p ierws ze n o we p o wieś ci o p u b lik o wan e p o p rzejęciu – p o n ieważ n ie zach o wały ciąg ło ś ci z Ro zs zerzo n y m Ws zech ś wiatem – zaaran żo wali in tern eto wy b o jk o t. Pierws za p o wieś ć z ak cją o s ad zo n ą w n o wy m k o n tin u u m, b ęd ąca p req u elem d o Rebeliantów p o d ty tu łem A New Dawn, zan o to wała d o ś ć ro zczaro wu jące wy n ik i s p rzed aży . Ko lejn a, Tarkin, tak że n awet n ie zah aczy ła o d ó ł lis ty b es ts elleró w. Warto zwró cić n a n ią u wag ę g łó wn ie z p o wo d u wy jawien ia p ierws zeg o imien ia Imp erato ra, p rzy d o mk u , k tó ry wy wo łał p o ws zech n e d rwin y : Sh eev Palp atin e. Ty mczas em s erial Rebelianci n o to wał co raz więk s ze u zn an ie k ry ty k ó w, zwłas zcza p o zak o ń czen iu p ierws zeg o s ezo n u , w k tó ry m p o wró ciło d wó ch u lu b ień có w fan ó w (b ez s p o ileró w). J ed n ak n ie p rzy czy n iło s ię to d o zn aczn ej p o p rawy wy n ik ó w o g ląd aln o ś ci s tacji Dis n ey XD: ś red n io o k o ło p ó łto ra milio n a d la k ażd eg o o d cin k a, czy li n iewiele więcej n iż w p rzy p ad k u Wojen klonów.

Czy Przebudzenie Mocy mo g ło o k azać s ię k lap ą? Czy to , co Geo rg e Lu cas p o wied ział Fran k o wi Ozo wi w 1 9 9 8 ro k u – mo żes z to zn is zczy ć, to mo żliwe – mo g ło s ię u rzeczy wis tn ić? W ciąg u k o lejn y ch mies ięcy 2 0 1 5 ro k u o d p o wied ź wy d awała s ię b alan s o wać n a p lu jący m o g n iem, n ieró wn y m o s trzu miecza ś wietln eg o . „M ają s zan s ę wy g rać mn ie n a zaws ze” – p o wied ział fan Gwiezdnych Wojen z ró żo wy mi wło s ami. „Alb o n a zaws ze mn ie s tracą, jeś li p o k ażą n awet led wie p rzeciętn y s tek b zd u r”. To b y ł ch ło d n y , wietrzn y marco wy wieczó r w Au s tin w s tan ie Tek s as ; p o wietrze p ach n iało jaś min em i g rillo wan y m mięs em. To b y ła cis za p rzed b u rzą n a So u th b y So u th wes t In teractiv e, n ajwięk s zej tech n o lo g iczn ej k o n feren cji d la n erd ó w. By łem częś cią o d d ziału p o ś cig o weg o , id ąceg o w s tro n ę cen tru m, d o jed n eg o z s etek lo k ali, p o d ająceg o n ajlep s ze w mieś cie g rillo wan e p rzy s mak i. Fan z ró żo wy mi wło s ami p ró b o wał wy jaś n ić mi in ten s y wn o ś ć teg o , co czu ł n a temat g ru d n io weg o wy d arzen ia. „Nie ma więc miejs ca n a k o mp ro mis ” – p o wied ziałem. „Nie. M u s i u trzy mać p o zio m Imperium kontratakuje, k ro p k a. Alb o wy g rają, alb o p rzeg rają. Nie ma miejs ca n a s p rawd zan ie i n ad zieję, że mo że b ęd zie lep s zy n iż o s tatn ie” – wzru s zy ł ramio n ami. „Z d ru g iej s tro n y n ależę d o fan ó w, k tó rzy wo lelib y , żeb y fran czy za u marła razem z Lu cas em. Wo lałb y m, żeb y s p alił o ry g in aln ą k lis zę, n iż żeb y d o s tała s ię w ręce Dis n ey a”. Ws p o min ał s wo ją n aty ch mias to wą reak cję n a o s iemd zies ięcio o ś mio s ek u n d o wy zwias tu n jak o p ełn ą ro zczaro wan ia: „O s zlag , to b y ło tro ch ę p rzeciętn e”. To b y ło d la mn ie n ies p o d zian k ą: ży łem wś ró d s ied emd zies ięciu p ro cen t fan d o mu , k tó ry u wielb iał zwias tu n , a n ag le p o zn ałem jed n eg o z ty ch p o zo s tały ch trzy d zies tu p ro cen t. J ed n ak d la teg o Tek s ań czy k a, k tó ry wo lał p o zo s tać an o n imo wy z p o wo d ó w, k tó re mo g ą wk ró tce wy d ać s ię jas n e, Gwiezdne Wojny b y ły s p rawą o s o b is tą. Wy ch o wał s ię – d o s ło wn ie, jak p o wied ział – n a o ry g in aln ej try lo g ii, k tó rą częs to o k reś la mian em „s wo ich ro d zicó w”. J eg o p rawd ziwi ro d zice ro zwied li s ię, g d y b y ł d zieck iem; k łó tn ie b y ły n a p o rząd k u d zien n y m, a o jciec zn ik n ął z jeg o ży cia. Po d o b n ie jak wiele in n y ch d zieciak ó w zn alazł s ch ro n ien ie w s p ace fan tas y . „Zak o ch ałem s ię w Vad erze, g d y p o jawił s ię w b azie reb elian tó w n a Ho th ” – o p o wiad ał ró żo wo wło s y fan . M iał wó wczas 5 lat: To b y ło wted y tak p iek ieln ie mro czn e, ten k o n tras t międ zy czern ią i b ielą. A o n b y ł tą o g ro mn ą k u lą g ó wn a, to czącą s ię o ś lep iająco b iały m k o ry tarzem.

Wted y p o my ś lałem s o b ie, że n ie wiem czemu , ale u wielb iam to , że n is zczy to czy s te, b iałe ś ro d o wis k o . To n ap rawd ę s y mb o lizo wało wiele z wy d arzeń w mo im ży ciu . Zro zu miałem to : „O ran y , in n y m też s ię zd arza, że k to ś im n aro b i n a g ło wę. Ko ch am teg o g o ś cia!”. Nap rawd ę b y łem o d tamtej ch wili zak o ch an y . I jak mó wił, o d tamteg o czas u n ie b y ło d n ia, w k tó ry m n ie my ś lałb y o Gwiezdnych Wojnach. Ró żo wo wło s y fan n ie jes t zach łan n y m k o lek cjo n erem fig u rek an i czło n k iem Leg io n u 5 0 1 , an i też o d d an y m czy teln ik iem p o wieś ci z Ro zs zerzo n eg o Ws zech ś wiata. Gd y z n im ro zmawiałem, n ie o g ląd ał Rebeliantów, ch o ć wid ział n iek tó re o d cin k i Wojen klonów. J es t raczej ty p em fan a co d zien n eg o , ch o ć jeg o o d d an ie cech u je d o ś ć p rzerażająca in ten s y wn a n amiętn o ś ć. Pije wo d ę z k o s tk ami w k s ztałcie So k o ła M illen n iu m i zak ład a d ó ł o d p iżamy n a p ó ło ficjaln e s p o tk an ia. M arzy o zb u d o wan iu mo d u ło wej wio s k i Ewo k ó w (częś cio wo n a d rzewach w Kalifo rn ii) i s p rzed awan iu s eg men tó w p rzy jacio ło m. Sp ecjaln ie wy k u p ił d wu k ro tn ie d ro żs zą p o lis ę n a ży cie, ab y jeg o d ziewczy n a miała d o ś ć p ien ięd zy , żeb y zap łacić za s to s p o g rzeb o wy w s ty lu Darth a Vad era, jak ieg o zaży czy ł s o b ie w tes tamen cie. Co d zien n ie p rzed s n em p ara ży czy ws zy s tk im d o b ran o c w ten u ro czy , n ieco n a mo d łę s erialo wej ro d zin y Walto n ó w, s p o s ó b : Do b ran o c, Darth . Do b ran o c, Leia. Do b ran o c, Arto o . Do b ran o c, Ch ewie. Rrrrr. Oto i o n , ró żo wo wło s y fan p o trzy d zies tce, s to jący w o b liczu zb es zczes zczan ia p rzez Dis n ey a jed y n ej rzeczy , jak ą u ważał za ś więto ś ć. „To jak b y ta wielk a my s ia ręk a wes zła d o k o ś cio ła i złap ała za k rzy ż” – mó wi. „J ak b y mo i ro d zice o k azali s ię s zk o d n ik ami”. Po jech ał d o Dis n ey lan d u i o d wied ził 9 s k lep ó w w p o s zu k iwan iu jed n ej zab awk i z Gwiezdnych Wojen, k tó ra n ie b y łab y wzo ro wan a n a p o s taci z Dis n ey a. Nie zn alazł, p rzez co ro zch o ro wał s ię fizy czn ie. W k n ajp ie z g rillem p rzy jaciele żarto wali z n ieg o , że w n o wy m filmie b ęd zie p ełn o zab awn y ch wizu aln y ch jajek wielk an o cn y ch , w k tó ry ch trzeb a b ęd zie zn aleźć my s ie u s zy . By ć mo że p o jawi s ię p o tró jn y zach ó d s ło ń ca p rzy p o min ający M y s zk ę M ik i – żarto waliś my . Ró żo wo wło s y fan n awet s ię n ie u ś miech n ął. „J eś li to s ię s tan ie – p o wied ział cich o , ś mierteln ie p o ważn ie – s zu k ajcie mn ie n a mo s tach ”. Na zewn ątrz p rzemk n ęła tró jk o ło wa rik s za z ty łem s ied zen ia p as ażers k ieg o

zas tąp io n y m n atu raln y ch ro zmiaró w fig u rą Darth a Vad era: n iep o ws trzy man a k u la g ó wn a to cząca s ię o ś wietlo n ą u licą. Ciemn a Stro n a i jas n o ś ć. Kilk a d n i p ó źn iej n a k o n feren cji mag azy n „Fas t Co mp an y ” o g ło s ił rezu ltat k o n k u rs u elimin acy jn eg o , k tó ry miał o k reś lić „n ajb ard ziej g eek o ws k i mo men t w h is to rii”. Ku n ajwięk s zemu zd ziwien iu ws zy s tk ich o b ecn y ch Gwiezdne Wojny p o k o n ały in tern et – n arzęd zie, d zięk i k tó remu ta an k ieta mo g ła w o g ó le d o jś ć d o s k u tk u . Nie ma d n ia, żeb y ś my n ie my ś leli w jak iś s p o s ó b o Gwiezdnych Wojnach alb o n ie d o s trzeg ali ich k ątem o k a. Fran czy za filmo wa p o d b iła n as ze u n iwers u m k u ltu ro we. W g ru d n iu 2 0 1 5 ro k u d o wiemy s ię, czy u trzy ma o wo tery to riu m, czy też s p o wo d u je k o lejn y , b ard ziej trwały ro złam w fan d o mie, zach wy cając n iek tó ry ch , a zd an iem in n y ch , n is zcząc to , co ś więte. Zg ad u ję, że d o ś wiad czy my p rawd ziweg o Przeb u d zen ia: ro zk witu fan d o mu s p ace fan tas y n a n ies p o ty k an ą d o ty ch czas s k alę. Ale n ie mam p ewn o ś ci. Nie zap o mn ę n ig d y lek cji wy ciąg n iętej z p rzes zło ś ci: n ic n ie trwa wieczn ie. Zmian a jes t ciąg ła. Imp eria, n awet te n ajwięk s ze, z my s imi u s zami, p o ws tają i u p ad ają s zy b ciej, n iż mo g ą s ię teg o s p o d ziewać ich o b y watele. Nau czy ł n as teg o n ajb ard ziej g eek o ws k i mo men t w h is to rii. 8 marca 2 0 1 5 ro k u s iwo wło s y fan Gwiezdnych Wojen ws zed ł d o s ied zib y M id to wn Co mics n a Times Sq u are n a M an h attan ie. Wziął 3 n o we k o mik s y s wo jeg o s tareg o , u lu b io n eg o wy d awn ictwa – M arv ela: Gwiezdne Wojny, Dartha Vadera i Księżniczkę Leię, w k tó ry ch miał p rzeczy tać zatwierd zo n ą p rzez Lu cas film h is to rię o ty m, co s tało s ię międ zy o ry g in aln y m filmem a Imperium kontratakuje. Przy s tan ął d o in s tag ramo wej fo tk i z u ś miech n ięty m s p rzed awcą. By ć mo że g d zieś za n eu traln y m wy razem twarzy b an k iera z małeg o mias teczk a ro zważy ł ró wn ież fin an s o we s k u tk i s wo ich czy n ó w. Fo to g rafia z k o mik s ami mo g ła trafić n a n ag łó wk i p ras o we n a cały m ś wiecie, a to mo g ło p o d k ręcić s p rzed aż. M o g ło zwięk s zy ć warto ś ć ry n k o wą i cen ę ak cji jeg o d wu milio n o weg o k o n ta emery taln eg o . Sam In s tag ram mó g ł b y ć wart milio n d o laró w alb o d wa. Ale s iwo wło s y fan n ie mó g ł p o ws trzy mać s wo jeg o d o ty k u M id as a. Nie b y ł g ło d n y p ien ięd zy , lecz d o ś wiad czen ia, jak ieg o n ie d o zn ał p rzez całe s wo je ży cie: p rag n ął zo b aczy ć h is to rię z s ag i Gwiezdnych Wojen o p o wiad an ą b ez jej wcześ n iejs zej zn ajo mo ś ci. M ó g ł p o czek ać d o g ru d n ia n a Przebudzenie Mocy. Każd emu , k to s ię zb liży ł n a ty le, b y mó c g o zap y tać, o d p o wiad ał, że n ie wid ział zwias tu n a. Po za ty m o d rzu cili

jeg o p o my s ł n a h is to rię. Gwiezdne Wojny p rzeżu ły i wy p lu ły s wo jeg o p ierws zeg o o p iek u n a, a teraz n a d o d atek jes zcze g o o p u ś ciły . Siwo wło s y fan zro b ił k ró tk ą p rzerwę n a p o d p is an ie au to g rafu i u is zczen ie rach u n k u w wy s o k o ś ci 1 2 d o laró w i o p u ś cił s k lep , ś cis k ając k o mik s y , b ezp o ś red n ich s p ad k o b iercó w u k o ch an eg o w czas ach s wo jeg o d zieciń s twa Flas h a Go rd o n a. Sk iero wał s ię w s tro n ę au ta, g o to wy d ać s ię zab rać s wo jemu k iero wcy w d als zą d ro g ę.

1 The Force Awakens [p rzy p . tłu m.]. 2 M o wa o amato rs k im filmie p rzed s tawiający m zamach n a amery k ań s k ieg o p rezy d en ta, J o h n a Fitzg erald a Ken n ed y ’eg o , n ak ręco n y m p rzez Ab rah ama Zap ru d era 2 2 lis to p ad a 1 9 6 3 ro k u w Dallas [p rzy p . tłu m.].

Dyrektor Navajo Nation Museum, Manuelito Wheeler, w swoim gabinecie. Manny, prywatnie fan Gwiezd n y ch Wo jen , był wielkim entuzjastą przetłumaczenia czwartego epizodu, No wej n ad ziei, na język Nawaho w ramach akcji ochrony mowy rdzennych Amerykanów. Źródło: Chris Taylor

Fotos z planu produkcji Flas h Go rd o n Co n q u ers th e Un iv ers e. W pewnym sensie postać głównego bohatera, jak i niektóre wątki związanych z nim historii, stały się inspiracją dla Lucasa, pokazując wciągający świat fantasy umiejscowiony w kosmosie. Źródło: Universal Pictures

Rok 2013. George Lucas w swoim rodzinnym Modesto w trakcie 15. dorocznej parady klasycznych samochodów w 40. rocznicę ukazania się Amery k ań s k ieg o Graffiti. Reżyser jest znany ze swojego zamiłowania do motoryzacji, czemu dał wyraz m.in. we wspomnianym filmie. Źródło: Chris Taylor

Albin Johnson, założyciel Legionu 501 – organizacji fanowskiej zrzeszającej miłośników imperialnych szturmowców, która obecnie posiada międzynarodowy zasięg i stała się największą na świecie grupą kostiumową. Przebrani za żołnierzy Vadera entuzjaści biorą udział m.in. w oficjalnych imprezach związanych z Gwiezd n y mi Wo jn ami. Źródło: Albin Johnson

George Lucas i Mark Fordham (członek Legionu 501) w kostiumie Vadera podczas Tournament of Roses Parade w 2007 r. Organizacja fanowska zrzeszająca szturmowców cieszy się coraz większą popularnością i zawsze przyciąga tłumy widzów, reklamując tym samym swoje ukochane uniwersum. Źródło: Mark Fordham

Artykuł zamieszczony w lokalnej gazecie z Modesto, opisujący wypadek młodego George’a Lucasa z 12 czerwca 1962 r. Przyszły reżyser Gwiezd n y ch Wo jen spędził dwa tygodnie w szpitalu. Choć ostatecznie Lucas powrócił do zdrowia, to jednak tamto wydarzenie przekreśliło jego dotychczasowe plany życiowe i pchnęło go na zupełnie nową ścieżkę.

Źródło: The Modesto Bee

Niepublikowane nigdy wcześniej zdjęcie zrobione przez młodego George’a Lucasa, wówczas studenta. Na fotografii Don Glut – kolega z czasów uczelnianych, miłośnik komiksowych herosów i starych seriali o superbohaterach, odpowiedzialny później za książkową adaptację Imp eriu m k o n tratak u je. Źródło: Don Glut

Alain Bloch – człowiek prowadzący kursy szkoleniowe Golden Gate Knights, kształcące rycerzy Jedi w San Francisco. W planie zajęć znajduje się m.in. lekcja walki mieczem świetlnym. Źródło: Cristina Molcillo & Ros’ika Venn

Figurka Baracka Obamy w stroju Jedi, kolekcja na Ranchu Obi-Wan. Prawdziwą medialną furorę zrobiła oficjalna odpowiedź Białego Domu na internetową petycję z prośbą o zarezerwowanie funduszy na budowę Gwiazdy Śmierci. Koszt tej operacji strona rządowa oszacowała na ponad 850 biliardów dolarów. Całe to na poły humorystyczne zdarzenie dobrze pokazuje, jak głęboko do powszechnej świadomości przeniknęły już elementy Gwiezd n y ch Wo jen . Źródło: Kurtz/Joiner Archive

Rok 1976. Nowatorski system kamer Dykstraflex w trakcie prac nad scenami z udziałem Sokoła Millenium. Na planie stoją Richard Edlund i Gary Kurtz. Choć budowa całego zestawu stała się przyczyną opóźnień w nagraniach, to zintegrowane komputerowo kamery stworzyły iluzję doskonałego ruchu statku kosmicznego, co stało się jednym ze źródeł sukcesu Gwiezd n y ch Wo jen . Źródło: Kurtz/Joiner Archive

Cztery postaci i cztery aktorskie osobowości, które stanowią o potencjale i sile Gwiezd n y ch Wo jen . Od lewej: Harrison Ford jako zuchwały i wygadany Han Solo, Peter Mayhew, czyli Chewbacca, Mark Hamill grający młodego adepta Mocy, Luke’a Skywalkera, oraz Carrie Fisher w roli odważnej księżniczki Lei. Fotos „z pokładu” Sokoła Millenium – przemytniczego statku Hana. Źródło: Kurtz/ Joiner Archive

Producent Gary Kurtz i George Lucas na planie filmowym. Kurtz, zafascynowany takimi formami duchowości, jak buddyzm czy hinduizm, miał pewien wpływ na reżysera oraz – co ważniejsze – znacząco przyczynił się do sukcesu Gwiezd n y ch Wo jen od strony produkcji. Źródło: Kurtz/Joiner Archive

Phil Tippett i Jon Berg odpowiadający m.in. za poklatkową animację gry w szachy na pokładzie Sokoła Millenium. Mało brakowało, a sytuacja ta zostałaby odegrana przez aktorów w maskach. W ostatniej chwili Lucas zwerbował jednak zespół, który podołał trudnemu zadaniu i stworzył wysoce zaawansowaną scenę. Źródło: Tippett Studios

Kolejka przed kinem Coronet w San Francisco w oczekiwaniu na Gwiezd n e Wo jn y , 28 maja 1977 r. Początkowo jedynie trzydzieści dwa kina w USA wyświetlały film. Szybko jednak okazało się, że nie tylko recenzje obrazu są entuzjastyczne, ale – co ważniejsze – również widzowie pokochali dzieło Lucasa. Wkrótce kolejki przed kinami w całej Ameryce stały się widokiem powszechnym, a widzów ogarnął szał wyczekiwania na nową porcję filmowych przygód. Źródło: Corbis/San Francisco Chronicle

Tłumy ludzi przed Mann’s Chinese Theater w Los Angeles. Odciśnięcie w betonie śladów stóp postaci z filmu (m.in. Dartha Vadera) w sierpniu 1977 r. może służyć jako potwierdzenie hitowego statusu obrazu w USA już od pierwszych tygodni emisji. Źródło: Kurtz/Joiner Archive

Reklama masek, replik twarzy głównych bohaterów Gwiezd n y ch Wo jen , umieszczona w magazynie science fiction „Starlog”, wydanie z 14 lipca 1977 r. W krótkim czasie od premiery pierwszego filmu tematyka związana z Gwiezd n y mi Wo jn ami zawojowała strony tego poczytnego pisma. Źródło: „Starlog”

Na byłej fermie kurczaków w Petaluma w Kalifornii Północnej, nazwanej obecnie Rancho Obi-Wan, Steve Sansweet – były dziennikarz i szef działu fan relations w Lucasfilm – gromadzi i z dumą prezentuje największą kolekcję gadżetów i obiektów związanych z uniwersum Gwiezd n y ch Wo jen . Źródło: Chris Taylor

Kolekcja Steve’a Sansweeta liczy obecnie ponad 300 tys. przedmiotów i ciągle się rozrasta, a samo Rancho Obi-Wan działa jak organizacja non-profit i jest w zasadzie prywatnym muzeum, hołdem złożonym Gwiezd n y m Wo jn o m. Źródło: Chris Taylor

Dzieło Lucasa wyznaczyło pod koniec lat 70. drogę, przetarło szlaki i ustanowiło swoistą modę na space fantasy. Hiszpańskojęzyczny plakat włoskiego filmu Starcras h z 1978 r., który był próbą wykorzystania manii związanej z Gwiezd n y mi Wo jn ami, idealnie to potwierdza. W filmie występują m.in. Christopher Plummer i David Hasselhoff, a fabuła zawiera takie elementy, jak świetlny miecz, postać imperatora, Gwiezdny Niszczyciel, bojowa stacja kosmiczna czy roboty. Źródło: New World Pictures

Makieta bazy rebeliantów na lodowej planecie Hoth z drugiego (w porządku powstania) filmu, czyli Imp eriu m k o n tratak u je. Widoczny na zdjęciu Ralph McQuarrie (drugi z lewej) był odpowiedzialny za pierwsze, kluczowe dla całego projektu Gwiezdnych Wojen wizualizacje pomysłów Lucasa. Źródło: Kurtz/Joiner Archive

Ożywienie Yody to zasługa Franka Oza, współpracownika Jima Hensona – twórcy Muppetów. Na zdjęciu od lewej: Świnka Piggy, Irvine Kershner (reżyser Imp eriu m k o n tratak u je), Frank Oz, Yoda, Kermit Żaba, Kathy Mullen, Jim Henson i Gary Kurtz – wszyscy na planie w brytyjskim studiu Elstree. Źródło: Kurtz/Joiner Archive

Autor książki, Chris Taylor, w stroju Boby Fetta na spotkaniu Comic-Con w Salt Lake City w 2013 r. Postać łowcy nagród jest jedną z najbardziej kultowych i najmocniej uwielbianych przez fanów Gwiezd n y ch Wo jen na całym świecie. Źródło: Chris Taylor

Jeremy Bulloch, aktor wcielający się w postać Boby Fetta, sfotografowany podczas imprezy Celebration Europe II w towarzystwie dwóch droidów. Mimo jedynie dwóch dni na planie filmowym oraz mniej niż 150 sekund ekranowych (w ramach oryginalnej trylogii) Bulloch pod maską swego bohatera przeszedł do historii. Źródło: Chris Taylor

/p > Spotkanie po latach aktorów grających w Po wro cie J ed i. Dziś już wiadomo, że czworo z nich znajdzie się w obsadzie nowej, siódmej części filmu, której premiera w Polsce została zaplanowana na 18 grudnia 2015 r. Źródło: Chris Taylor

W Los Angeles w maju 1987 r., w 10. rocznicę ukazania się Gwiezd n y ch Wo jen , na specjalnym jubileuszowym konwencie filmu doszło do niezwykłego spotkania. Gene Roddenberry (na zdjęciu z lewej) – twórca Star Trek a – ściska dłoń drugiej legendy space fantasy, George’a Lucasa. Źródło: Dan Madsen

Przed premierą pierwszego z prequeli – M ro czn eg o wid ma – zaplanowaną na 19 maja 1999 r., entuzjazm fanów sięgnął zenitu. Lata wyczekiwania na nowe opowieści z uniwersum Gwiezd n y ch Wo jen dobiegały końca. Niektórzy niecierpliwi już miesiąc wcześniej ustawiali się w kolejkach. Na zdjęciu ekipa najzagorzalszych entuzjastów – koczowników spod słynnego kina Coronet w San Francisco. Źródło: Chris Giunta

Chris James, budowniczy droidów, w otoczeniu robotów. Uważa się, że zbudowanie wiernej repliki R2D2 jest najwyższym stopniem wtajemniczenia w arkana sztuki tworzenia kopii inteligentnych maszyn z Gwiezd n y ch Wo jen . Fani zainteresowani tą formą przywiązania do filmowej sagi zrzeszają się w organizacji R2 Builders Club. Źródło: Chris James

Reżyser filmu Wo jn y k lo n ó w z 2008 r., Dave Filoni, jest wielkim fanem całej serii. Jako animator pracował też przy innych projektach – tu ze swoim rysunkiem do serialu Awatar: Leg en d a Aan g a. Źródło: Chris Taylor

Lipiec 2013 r. Założyciel tureckiego oddziału Legionu 501, Ates Cetin, maszeruje na czele demonstrantów przebrany w kostium Dartha Vadera w czasie protestów na placu Taksim. Sytuacja potwierdza szybko rosnącą rozpoznawalność i popularność Gwiezd n y ch Wo jen w Turcji. Źródło: Gizem Aysu Oskal

Odrzucony projekt Lucas Cultural Arts Museum, jednego z marzeń George’a Lucasa, które miało powstać na terenie Presidio w San Francisco. Przy próbach realizacji swojej wizji reżyser napotkał na nieoczekiwane problemy. Źródło: Lucas Cultural Arts Museum)

PODZIĘKOWANIA

Najwięk s ze n erd y

wś ró d fan ó w Gwiezdnych Wojen wied zą, że o ry g in aln a p ełn a n azwa

M o cy wed łu g n ajważn iejs zy ch , p rzed o s tatn ich s zk icó w o ry g in aln eg o filmu , b rzmi: M o c In n y ch . J es tem tu , b y zaś wiad czy ć, że M o c In n y ch is tn ieje. W czas ie p is an ia tej k s iążk i d o ś wiad czy łem jej p o zy ty wn eg o d u ch a. Od n alazłem ją w g wiazd ach n a firmamen cie Gwiezdnych Wojen, w n ajwy żs zy ch fo rmacjach fan d o mu , w Lu cas filmie, ch o ć o ficjaln ie n ie ws p ó łp raco wał ze mn ą p rzy tej k s iążce, wś ró d s tary ch i n o wy ch p rzy jació ł. M o c In n y ch man ifes to wała s ię p o p rzez h o jn o ś ć, rad ę i wiele in n y ch p rzejawó w d o b ro ci. Zn alazłem ją u tak ich o s ó b , jak : Co n s etta Park er, Stev e San s weet, An n e Neu man , J en n a Bu s ch , Du s tin San d o v al, Aaro n M u s zals k i, M ich ael Ru b in , Hal Barwo o d , Ro d n ey i Darlen e Fo n g , Ch ris Arg y ro p o u lo s , Ly n n e Hale, Ly n d a Ben o it, An ita Li, Ch arlo tte Hill, Ch ris J ames , Pab lo Hid alg o , Ed ward Su mmer, Dale Po llo ck , Alan Dean Fo s ter, Alain Blo ch , M ich ael Heileman n , Ch ris Lewick i, Liz Lee, Do n Glu t, Ky le Newman , Dan M ad s en , J ames Arn o ld Tay lo r, Ed Da Silv a, Peter Hartlau b , Ch arley Lip p in co tt, M an u elito Wh eeler, Geo rg e J ames Sr., Ch ris tian Go s s ett, Derry l d ePries t, An th o n y Dan iels , Billy Dee Williams , J eremy Bu llo ch , Co le Ho rto n , Bry an Yo u n g , Lo u Aro n ica, Pau l Bateman , Au d rey Co o p er, Alb in J o h n s o n , M ark Fo rd h am, Ch ris tin e Erick s o n , To d d Ev an s , Ch ris Giu n ta, J o h n J ack s o n M iller, Sh elly Sh ap iro , Timo th y Zah n , M ark Bo u d reau x , Bo b ak Ferd o ws i, Sas h a i Nick Sag an , Ho ward Kazan jian , Fred Ro o s , Tracy Du n can , Terry M cGo v ern , Bill i Zach Wo o k ey , J en n ifer Po rter, J o s h Qu ittn er, J es s ica Bru d er, Dale M ah arid g e, Dav id Pick er, Patrick Read J o h n s o n , Dan iel Terd iman , Ch erry Zo n k o ws k i, Seth Ro s en b latt, Bo n n ie Bu rto n , M ich ael Barry te, M ich ael Kamin s k i, Patti M cCarth y , Alan Lad d J r. i Aman d a Lad d J o n es , J ack Su lliv an , M att M artin , An d rey Su mmers , Ph il Tip p ett, Sh an ti Seig el, Walter Is aacs o n , Simo n Peg g , Ro n ald D. M o o re, M ik e Stack p o le, Stev e Silb erman i Gary Ku rtz. Po n ad to ch ciałb y m d o tej lis ty wzn ieś ć mó j miecz ś wietln y w cich y m g eś cie u zn an ia d la wielu p raco wn ik ó w Lu cas a, b y ły ch i o b ecn y ch , k tó rzy p o p ro s ili o n iewy mien ian ie ich n azwis k w mo jej k s iążce. Ch ciałb y m ró wn ież p o d zięk o wać Dav id o wi Perry ’emu , rzeczn ik o wi Geo rg e’a Walto n a Lu cas a J r. Pan Lu cas jes t g en ialn y m i n iezwy k le zach o wawczy m czło wiek iem, k tó reg o s iln a p o trzeb a p ry watn o ś ci i s to s u n ek d o b io g rafii u czy n iły b y

ws p ó łp racę p rzy teg o ro d zaju k s iążce n iemo żliwą. Ale Dav id n iezwy k le u p rzejmie p rzek azy wał k ażd ą p ro ś b ę o wy wiad n a b iu rk o Lu cas a. Co więcej, Dav id i jeg o mąż Alfred o zo s tali mo imi d ro g imi p rzy jació łmi. Ta k s iążk a n ie p o ws tałab y b ez p o czątk o wej zach ęty , ws p ieran ia mn ie i n ak łan ian ia d o d ziałan ia ze s tro n y Kath ry n Beau mo n t M u rp h y . Kath erin e Fly n n , mo ja ag en tk a, p o mo g ła p o k iero wać b ezp ieczn y m ląd o wan iem. Tim Bartlett s tał s ię p o wo d em, d la k tó reg o k s iążk a zn alazła s ię w wy d awn ictwie Bas ic, s k ąd b y ła ro zch wy ty wan a. Alex Littlefield b y ł u ważn y m i d o ś wiad czo n y m red ak to rem mo jej k s iążk i, a zmian y , k tó re p o czy n ił, p rzy s p ies zy ły ją d o 1 ,5 p ręd k o ś ci ś wiatła. Oczy wiś cie w p rzy p ad k u jak ich k o lwiek b łęd ó w – s ą o n e mo je, a n ie ich . Nap is an ie k s iążk i o tak iej o b jęto ś ci w mn iej n iż d wa lata n ie b y ło b y mo żliwe b ez ws p arcia i wy ro zu miało ś ci ws zy s tk ich mo ich p rzy jació ł i ws p ó łp raco wn ik ó w z M as h ab le, w s zczeg ó ln o ś ci Lan ce’a Ulan o ffa, Emily Ban k s , Kate So mmers -Dawes i J ima Ro b erts a. Przy jaciele zb y t liczn i, b y wy mien ić ich ws zy s tk ich , wy k azali s ię cierp liwo ś cią, g d y zn ik ałem w mo jej p is ars k iej jas k in i n a całe ty g o d n ie. Na b ry ty js k im fro n cie ro d zin n y m mu s zę p o d zięk o wać Geo ffo wi, Iren e, Ru th , J en , Neilo wi, Lis ie, Simo n o wi, J u lie, Pau lo wi i n ajmło d s zy m. Ws p ieraliś cie mo ją p as ję d o Gwiezdnych Wojen jes zcze w czas ach fig u rek i k o mik s ó w, zn o s iliś cie tak że mo ją n iek o ń czącą s ię p ap lan in ę w ciąg u o s tatn ich d wó ch lat. Ale zło ty med al to leran cji w s ali tro n o wej Yav in węd ru je d o J es s ik i Wo lfe Tay lo r – fan k i Star Treka, d la k tó rej Gwiezdne Wojny b y ły p o p ro s tu w p o rząd k u . W k o ń cu au to r ch ciałb y o ś wiad czy ć, że M o wg li jes t p ad awan em mąd ry m p o n ad s wó j wiek , a jeg o n ieu s tające p ró b y zep ch n ięcia lap to p a z mo ich k o lan w czas ie p is an ia tej k s iążk i b y ły p o p ro s tu jeg o s p o s o b em n a to , ab y m p o rzu cił s wo je ś wiad o me „ja” i s ięg n ął w g łąb s wo ich u czu ć. Niech M o c In n y ch b ęd zie z Wami zaws ze.

Ch ris Tay lo r Berk eley , marzec 2 0 1 5

INDEKS NAZWISK

Ab rams Dav id Ab rams J .J . Ab rams Rita Aco mb a Dav id Affleck Ben Ain s wo rth An d rew Ain s wo rth Bern ad ette Ald rin Bu zz Ali M u h ammad Allen Wo o d y Alln u tt Fran k Amid ala Pad mé Amis M artin An d ers o n Bo b An g ell Ro g er An tilles Wed g e Als u p Bu n n y Arms tro n g Neil Arn d t M ich ael Arn o ld Alan Arn o ld Gary Arn o ld Ed win Les ter Aro n ica Lo u Arth u r Bea As h er-Perrin Emily As imo v Is aac As taire Fred Atk in s o n M ich ael Bach Stev en

Baez J o an Bak er Ken n y Bark s Carl Barry J o h n Barry te M ich ael Bart Peter Bartlett Ch ris Barwo o d Hal Bateman Pau l Bay J an e Bech tle Nan cy Beeth o v en Lu d wig v an Beg in M en ach em Berg J eff Berlin Irv in g Bes t Ah med Bes ter Alfred Bies Do n Bilg o d y An n ette Bin k s J ar J ar Bis k in d Peter Black er Irwin Bles s ed Brian Blo ch Alain Blo o m J im Bo n ap arte Nap o leo n Bo n d J ames Bo n n ard Pierre Bo rg n in e Ern es t Bo u d reau x M ark Bo y eg a J o h n Bo x er Barb ara Brack ett Leig h

Brig g s Do ro th y Bro cco li Cu b b y Bro o k s M el Bro o k s Terry Bro wn J effrey Bru ck n er An to n Bu llo ch J eremy Bu rro u g h s Ed g ar Rice Bu rro u g h s William Bu rto n Bo n n ie Bu rtt Ben Bu s h Geo rg e W. C-PO (Th reep io ) Calris s ian Lan d o Camero n J ames Camp b ell J ean Camp b ell J o s ep h Can b y Vin cen t Carau d d o M atth ew Carp en ter J o h n Carr Pat Carras co M ich ael Carro ll Diah an n Carro ll Lewis Cas h J o h n n y Cas tan ed a Carlo s Catmu ll Ed Cellin i M el Cetin Ates Cezar J u liu s z Ch ap lin Ch arlie Ch au M ich elin e Ch ee Lelan d

Ch ew Rich ard Ch ewb acca Ch ris ten s en Hay d en Ch ru s zczo w Nik ita Ch u rch ill Win s to n Clan cy To m Clark e Arth u r C. Clin to n Bill Co ck s J ay Co en J o el i Eth an Co lb ert Step h en Co le J ean n e Co leman Ro b Co n rad J o s ep h Co p p o la Elean o r Co p p o la Fran cis Fo rd Co p p o la Gian -Carlo Co p p o la Ro man Co p p o la So p h ia Co rlis s Rich ard Co rman Ro g er Crab b e Larry „Bu s ter” Crews To m Critten d en Dian e Cro ck ett Dav y Cro n k ite Walter Cro wd er Kh ari „Krazy K.” Cu k o r Geo rg e Cu mmin g s Ed ward E. Cu rtis Bry an Cu s h in g Peter Da Silv a Ed

Dali Salv ad o r Dan iels An th o n y Darab o n t Fran k Dark lig h ter Big g s Dav ies Ru s s ell T. Dav is M iles Dav is Warwick Deel Th o mas De Barto lo Dick De Lau ren tiis Din o De Palma Brian Del Rey J u d y -Ly n /Les ter DePries t Derry l Dick Ph ilip K. Dietrich M arlen e Dis n ey Walt Do lan An th o n y Do u g las Kirk Do y le Arth u r Co n an Drey fu s s Rich ard Dru ck er M o rt Du n can J o d y Du n can Tracy Du n h am Du way n e Du v all Ro b ert Dy k s tra J o h n Eas two o d Clin t Eb ert Ro g er Ed lu n d Rich ard Eis en h o wer Dwig h t Eis n er M ich ael Ellen s h aw Harris o n Ellis o n Harlan

Eman u el Rah m En g ler Hib Erick s o n Ch ris tin e Ev an s To d d Ev erett Dav e Fan ch er Hamp to n Farjard o Gerard Farro w M ia Fau lk n er William Fawcett Farrah Feig e Kev in Fellin i Fed erico Ferd o ws i Bo b ak Fett Bo b a, Fett J an g o Field s Vern a Fierlin g er Ph ilip Filo n i Dav e Fis h er Carrie Fis h er Ed d ie Fis h er Tami Flemin g Ian Fly n n Erro l Fo llet Ken Fo n d a J an e Fo rd Gerald Fo rd Harris o n Fo rd J o h n Fo rd h am M ark / Crick ette Fo s s eliu s Ern ie Fo s ter Alan Dean Fran k en s tein Geo rg e

Frazetta Fran k Frazer J ames Geo rg e Freeb o rn Stu art Frees Pau l Fried k in William Fro s t Dav id Gain es William Gallo Ern es t i J u lio Gan is Sid Garb o Greta Garcia J erry Garrett M au reen Geller Barry Gelmis J o s ep h Gers h win Geo rg e Gib b s Ro b ert Gig er H. R. Giler Dav id Gin g rich Newt Gin s b erg Allen Giu n ta Ch ris i Beth Gleib erman Owen Glen v ille Peter Glu t Do n Go d ard J ean -Lu c Go erin g Herman n Go ld in g Pau l Go o d man Ben n y Go o d win Sean Go rd o n Flas h Go s s ett Ch ris tian Grab b le Betty Grace To p h er

Gran t Allen Greb er Bo b Greed o Greg Percy Green Seth Green e Grah am Griffin M arcia, zo b . Lu cas M arcia Grimm Wilh elm i J aco b Gris h am J o h n Gu in n es s Alec Gu in es s M eru la Gu p ta An jan Gu rlan d Ro b in Had field Ch ris Hailey Oliv er Hale J o n ath an Hales J o n ath an Hamill M ark Hamilto n Ed mo n d Han ck o ck Herb ie Harris o n Harry Hart Kiri Zo o p er Has s elh o ff Dav id Hau er Ru tg er Hearn M arcu s Hears t William Ran d o lp h Heffn er Hu g h Hefter Lau ren ce Hein lein Ro b ert Hemio n Dwig h t Hemio n Emmy Hen s o n J im

Herb ert Fran k Hey J erry Hid alg o Pab lo Hilto n Ro d Hirs ch Pau l Hitler Ad o lf Ho b s o n M ello d y Ho d g es M ik e Ho ffman Du s tin Ho llid ay Billie Ho ls t Gu s tav Ho n g ev a-Camarillo Geri Ho p e Bo b Ho rn Alan Ho rn b eck William Ho rto n Co le Ho ward Ro n Hu b b ard L. Ro n Hu d s o n Bo b Hu s to n J o h n Hu tt J ab b a Hu y ck Willard Id le Eric Ig er Bo b Imp erato r, zo b . Palp atin e Is aak Ch ris Is aac Os car Iv e J o n y Izzard Ed d ie J ack Wo lfman J ack s o n M ich ael J ack s o n Peter

J ack s o n Samu el L. J ames Ch ris J ames Geo rg e Sr. J erjerro d M o ff J erzy VI J o b s Stev e i Lau ren e Po well J o d o ro ws k y Alejan d ro „J o d o ” J o n es Sam J o h n s o n Alb in J o h n s o n Brian J o h n s o n Katie J o h n s o n Ly n d o n J o h n s o n Patrick J o h n s to n J o e J o n es Ch u ck J o n es J ames Earl J o y ce J ames Kamin s k i M ich ael Kan e To m Kap lan M ik e Kas d an Lawren ce Katz Glo ria Katz Step h en Kay e Dan n y Kazan jian Ho ward Keato n Bu s ter Keitel Harv ey Kelly Gen e Kelly Grace Ken n ed y J o h n Fitzg erald Ken n ed y Kath leen Ken n ed y Ted Ken o b i Ob i-Wan

Kers h n er Irv in „Kers h ” Kin g M artin Lu th er Kin n ard Ro y Kirb y J ack Kleis er Ran d all Klo s terman Ch u ck Kn ig h t Arth u r Kn ig h tley Keira Kn o ll J o h n Kn o wles Ko ch an Natalia Ko lu mb Krzy s zto f Ko rty J o h n Ko s o wer Herb Kru g man Pau l Ku b rick Stan ley Ku ro s awa Ak ira Ku rtz Gary Lad d Alan „Lad d ie” J r. Lad d Aman d a Lamb Iren e Lan g Fritz Laro ch e J o h n Lars o n Glen A. Las s eter J o h n Laws o n Den is Lee Liz Lee Stan Leia (k s iężn iczk a) Len n o n J o h n Leo n e Serg io LeParmen tier Rich ard

Les s ig Lawren ce Letterman Dav id Lev in e Al Lewick i Ch ris Lewis Ch ris Lin co ln Ab rah am Lin d elo f Damo n Lip p in co tt Ch arley Lip s ett Arth u r Lis b erg er Stev e Llo y d Haro ld Llo y d J ak e Lo o mis Bern ie Lo tt Tren t Lo we Ro b Lo well Perciv al Lu cas Aman d a Em Lu cas An n Lu cas Do ro th y Lu cas Ev eres t Lu cas Geo rg e J r. passim Lu cas Geo rg e Sr. Lu cas J ett Lu cas J o h n Lu cas M arcia Lu cas Wen d y Ly n ch Dav id M ad s en Dan M an n To mas z M an s o n Ch arles M ara J ad e M arq u an d Rich ard M ars h all Fran k

M au l Darth M ay er Kev in M ay h ew Peter M ay s les Alb ert M cCaig Ian M cCallu m Rick M cCarth y Brian M cCarth y Patti M cCartn ey Pau l M cClin to ck Barb ara M cDiarmid Ian M cDo well Ro d d y M cFarlan e Seth M cGaw Hu g h M cGo v ern Terry M cGreg o r Ewan M cKin n ey Gran t M cOmmie M ag g ie M cQu arrie Ralp h M emlin g Han s M ey er Gary M ich en er J ames M ifu n e To s h iro /M ik a M iliu s J o h n M iller Craig M iller Walter M itch ell Elv is M itch ell J o n i M o eb iu s M o llo J o h n M o n ro e M arily n M o n tg o mery Bern ard M o o re Liz

M o o re Ro n ald D. M o o ro w Vic M o rg en s tern J o e M o rris o n Temu era M o y ers Bill M u ir Brian M u lh o llan d Declan M u rch Walter M u rd o ch Ru p ert M u ren Den n is M u rray Bill M u rro w Ed ward Nap p er A.J . Nees o n Liam Neil Ch ris Nels o n Gary Neu man n An n e Newman Alfred Newman Ky le Nich o ls M ik e J . Nimo y Leo n ard Nix o n Rich ard No wlan Ph ilip Nu n n Terri Nu s s b au m J o e Ob ama Barack Ob ama M ich elle O’Ban n o n Dan O’Qu in n Kerry Os walt Patto n Oz Fran k

Pag els Elain e Palp atin e Parazy n s k i Sco tt / Lu k e Paris i Fran k Park Ray Peck in p ah Sam Peg g Simo n Pelo s i Nan cy Pemb erto n Nick Pen n Arth u r Pep p ard Geo rg e Perk in s M iles Perry Dan Pev ers M arc Picas s o Pab lo Pick en s Slim Pick er Dav id Pleas an ce Do n ald Plu mmer Ch ris to p h er Plu mmer J o h n Po llo ck Dale Po llo ck To m Po rter J en n ifer Po rtman Natalie Po tter Den is Pres ley Elv is Prin ze Fred d ie J r. Pro ws e Dav e Pu g h Cas ey Pu zo M ario Qu i-Go n R-D (Arto o )

Raitt Bo n n ie Ramo s Vice Ray mo n d Alex Raza Gh y s lain Reag an Ro n ald Rey n o ld s Deb b ie Rice Su zy Rich ard s o n J o h n Rich ie Do n ald Rid ley Dais y Rin zler J .W. Ro b b in s M atth ew Ro ck well No rman Ro d d en b erry Gen e Ro d d en b erry Gen e J r. Ro d rig u es Amy Ro d rig u es Th o mas Ro ffman Ho ward Ro g en Seth Ro mmel Erwin Ro n s tad t Lin d a Ro o s Fred Ro o s ev elt Elean o r Ro s e Ch arlie Ru b io Kev in Sag an Carl i Nick Salv ato re R.A. San d b erg Sh ery l San s weet Stev e Scan lo n Pau l Sch afer J erry Sch ama Simo n Sch warzen eg g er Arn o ld

Sch weik art Ru s ty Sch iap arelli Gio v an n i Sch iff Rich ard Sch ifman Ed Sco rs es e M artin Sco tt Rid ley Seig el Sh an ti Sein feld J erry Seltzer Will Semp le Lo ren zo Sen reich M atth ew Serk is An d y Sh eck ley Ro b ert Sh ap iro Sh elly Sh aw Seb as tian Sh awcro s s Pau l Sh eld o n Sid n ey Sh u s ett Ro n ald Sin atra Fran k Sk ag er M o n a Sk y walk er An ak in , zo b . Vad er Darth Sk y walk er Lu k e Slav ics ek Bill Slo an M el Smith E.E. „Do c” Smith Kev in Smith Ch arlie M artin So fo k les So lo Han Sp ielb erg Stev en Stack p o le M ik e Stamp Teren ce Stan fill Den n is

Starr Rin g o Stellin g Su zy Stewart J immy Stewart J o n Sto k las a M ik e Sto n e Oliv er Strad ley Ran d y Streis an d Barb ra Su lliv an J ack Su mmer Ed ward Su mmers An d rey Su th erlan d Do n ald Szek s p ir William Tan en Ned Tark in Wilh u ff Tartak o v s k y Gen n d y Tay lo r Elizab eth Tay lo r Gil Tay lo r J ames Arn o ld Teller Ed ward Temp leto n M ary An n Th atch er M arg aret Th o mas Ro y Th rawn Tip p ett Ph il Titleman Caro l To lk ien J .R.R. Trav ers Peter Tren t Lo tt Tru mb all Do u g las Tu ck er Larry Tu ck er Pres to n Tu rn er Ted

Twain M ark Ty s o n Neil d eGras s e Vad er Darth Vau g h n Ro b ert Vern e J u liu s z Vilan ch Bru ce Walk en Ch ris to p h er Walter Rich ard Ward J im Warn er J ack Was s erman J o h n Web er Ch arlie Wein trau b Fred Welch Ken i M itzie Welch Raq u el Welles Ors o n Wells Herb ert Geo rg e Wex ler Has k ell Wh eeler M an n y Wies e M ich ael Williams Billy Dee Williams J o h n Williams Ro b in Wils o n Lu cy Au trey Win frey Op rah Wo o d M atth ew Wo o k ey Bill Yamag u ch i J amie Yello wh air M arv in Yo d a Yo u n g Bry an

Yo u n g M ag g ie Yo u n g Neil Zaen tz Sau l Zah n Timo th y Zap p a Fran k Zelazn y Ro g er Zemeck is Ro b ert Zu ck erb erg M ark

Ty tu ł o ry g in ału How Star Wars Conquered the Universe Co p y rig h t © 2 0 1 4 b y Ch ris Tay lo r

Pro jek t o k ład k i i o p raco wan ie ty p o g raficzn e Alek s an d er Czy ż Op iek a red ak cy jn a Ewelin a Olas zek Ad iu s tacja Bo g u s ława Wó jcik o ws k a Ko rek ta Kry s ty n a Sad eck a In d ek s To mas z Bab n is Wy b ó r ilu s tracji J ak u b J an ik

Co p y rig h t © fo r th e tran s latio n b y Ag n ies zk a Bu k o wczan -Rzes zu t Co p y rig h t © fo r th is ed itio n b y Sp o łeczn y In s ty tu t Wy d awn iczy Zn ak Sp . z o .o ., 2 0 1 5 ISBN 9 7 8 -8 3 -2 4 0 -3 4 3 2 -1 Zn ak Ho ry zo n t www.zn ak h o ry zo n t.p l

Ks iążk i z d o b rej s tro n y : www.zn ak .co m.p l

Sp o łeczn y In s ty tu t Wy d awn iczy Zn ak , 3 0 -1 0 5 Krak ó w, u l. Ko ś ciu s zk i 3 7 Dział s p rzed aży : tel. 1 2 6 1 9 9 5 6 9 , e-mail: czy teln icy @zn ak .co m.p l

Plik o p raco wał i p rzy g o to wał Wo b lin k

wo b lin k .co m