Hickman Katie Drzwi do ptaszarni

Hickman Katie Drzwi do ptaszarni

Tajemnica haremu. Egzotyka, wielkie uczucia, zbrodnia i zdrada, a jednocześnie szczegółowo opisane życie za zamkniętymi drzwiami niedostępnego haremu... Wszystko to odnajdziemy na stronach barwnej powieści, rozgrywającej się współcześnie i w czasach imperium osmańskiego. Elisabeth, pracująca nad doktoratem o białych niewolnicach, znajduje tajemniczy dokument, który przenosi ją w zaskakujący świat niebezpiecznych intryg na dawnym, sułtańskim dworze. Czy imperator ukrył w swym haremie Celię Lamprey, narzeczoną sekretarza angielskiej ambasady, która rzekomo zginęła w morskiej katastrofie?

OSOBY Z Anglii * Paul Pindar, kupiec Kompanii Lewantyńskiej, sekretarz angielskiego ambasadora John Carew - jego służący i główny kucharz * Sir Henry Lello, ambasador Anglii Lady Lello, jego żona * Thomas Dallam, organmistrz * William Glover, kupiec Kompanii Lewantyńskiej, sekretarz angielskiego ambasadora * Jonas i William Aldridge'owie, kupcy, konsulowie Anglii na Chios i Patmo * John Sanderson, kupiec Kompanii Lewantyńskiej * John Hangar, w terminie u Sandersona * Panowie Sharp i Lambeth, kupcy Kompanii Lewantyńskiej z Aleppo * Wielebny May, pastor przy angielskiej ambasadzie w Konstantynopolu * Cuthbert Buli, kucharz w ambasadzie angielskiej Thomas Lamprey, kapitan statku Celia Lamprey, jego córka Annetta, jej przyjaciółka 2

Z imperium osmańskiego Sahfiye, matka panującego sułtana Mehmeda III Esperanza Malchi, kira matki sułtana Gulbahar, Ayshe, Fatma i Turhan, najważniejsze służące matki sułtana Gulay, haseki, czyli faworyta sułtana * Handan, konkubina sułtana, matka księcia Ahmeda Hanza, młoda kobieta z haremu Hassan Aga, znany też jako Mały Słowik, główny czarny eunuch Hiacynt, eunuch Suleyman Aga, starszy eunuch Cariye Lala, łaziebna w haremie Cariye Tata i cariye Tusa, służące w haremie * Sułtan Mehmed III, sułtan osmański w latach 1595-1603 * Nurbanu, jego matka * Janfreda Khatun, była zarządzająca haremem Jamal al-Andalus, astronom Inni De Breve, ambasador Francji Bailo z Wenecji, ambasador tego kraju * Wskazuje, że chodzi o postać historyczną.

PROLOG Oksford współcześnie Pergamin, który znalazła Elizabeth, miał kolor starej herbaty i był kruchy niczym zwietrzały liść. Była to niewielka kartka in folio, którą ktoś złożył trzykrotnie z uwagą, tak by wpasowała się dokładnie między kartki książki. Wzdłuż jednej z krawędzi biegł znak wodny. Elizabeth spojrzała szybko na wpis do katalogu: opus astronomicus quaorum prima de sphaera planetarium, a potem znowu na złożoną kartkę. Znalazłam to. Gardło jej się ścisnęło. Przez moment siedziała zupełnie nieruchomo. Pochylony nad wózkiem z książkami bibliotekarz stał do niej tyłem. Zerknęła na wiszący na ścianie zegar -za pięć siódma. Miała pięć minut dó zamknięcia biblioteki. Może nawet mniej. Zadzwonił już dzwonek i większość czytelników zaczęła pakować swoje rzeczy. Jednak Elizabeth wciąż nie mogła się zdobyć na to, by rozłożyć pergamin. Wzięła za to książkę i rozchylając lekko, uniosła ją do twarzy, trzymając grzbiet w złożonych dłoniach. „Ostrożnie, bardzo ostrożnie", powtarzała w duchu. Zamknęła oczy i poczuła zapach kota. I naraz: odrobina starego kurzu i lekki zapach kamfory. A potem morze, z całą pewnością morze. I coś jeszcze, tylko co takiego? Znowu wciągnęła powietrze, ale tym razem naprawdę ostrożnie. Róże. Smutek. Elizabeth odłożyła drżącymi rękami książkę. 4

ROZDZIAŁ PIERWSZY Konstantynopol, 31 sierpnia 1599 roku Noc - Nie żyje? - Ta dziewczyna? Tak. Szczupła postać z dwoma złotymi łańcuszkami ledwie widocznymi na delikatnych kostkach leżała twarzą w dół na poduszkach na podłodze. - A on? Kira matki sułtana, Żydówka Tisperanza Malchi, przesunęła latarnię do twarzy drugiej osoby, leżącej niezgrabnie na tapczanie. Z kieszeni sukni wyjęła małe zdobione klejnotami lusterko, które przystawiła do jej nosa. Po chwili pokryła je niemal niewidoczna mgiełka. - On, wasza wysokość, jeszcze żyje. Stojąca w drzwiach niewielkiej sypialni Sahfiye, matka sułtana, Cienia Boga Na Ziemi, otuliła się szczelniej welonem. Na jej palcu zalśnił kocim okiem szmaragd wielkości gołębiego jaja, w którym na moment odbiło się światło z latarni trzymanej przez Esperanzę. - Jak myślisz? To już wkrótce? - Tak, wasza wysokość. Czy zawołać medyka? - Nie! - padła ostra odpowiedź. - Żadnych medyków. Jeszcze nie. Zwróciły się w stronę umierającej, wielkiej, ciemnoskórej postaci na tapczanie. Tuż obok leżała przewrócona taca, 5

a jej zawartość można było dostrzec na podłodze. Między poduszkami niczym pajęcze nici lśniły strużki ciemnego płynu, jedzenia lub wymiocin. Ciemna plama widoczna też była przy uchu ofiary. - Trucizna? - Tak, wasza wysokość. - Esperanza skinęła głową. -Proszę spojrzeć... - Pochyliła się i podniosła coś, co leżało między potłuczoną porcelaną. - Co to takiego? - Sama nie wiem. Chyba jakaś zabawka... statek. - Nie wygląda na zabawkę. Esperanza przyjrzała się baczniej temu, co trzymała w dłoniach, i odłamała kawałek statku. - Nie, to nie zabawka - rzekła z namysłem. - Coś słodkiego, z cukru. - Wykonała gest, jakby chciała to ugryźć. - Nie bierz tego do ust! - Sahfiye poruszyła się, jakby chciała jej to wyrwać. - Daj mi to, Esperanzo. Ja to wezmę... Za tapczanem było otwarte, wychodzące na korytarz z białymi i zielonymi kafelkami okno, na którym stały donice z jaśminem. W dusznej słodyczy nocy rozległ się jakiś hałas. - Lampa, szybko. Esperanza skierowała lampę w dół. Przez parę chwil stały bez ruchu. - Kot, wasza wysokość. - Z ciemności dobiegł do nich cichy głos służącej Sahfiye, która, podbnie jak jej pani, miała na głowie welon, więc Esperanza nie mogła dostrzec twarzy. - Która godzina, Gulbahar? - Zostało parę godzin do świtu, wasza wysokość. - Tak wcześnie? Za oknem nad ścianami korytarza widać było kawałek wieczornego nieba. Nagle chmury się rozsunęły i pokój wypełniła księżycowa poświata, jaśniejsza niż latarnia Esperan-zy. Srebrnoniebieskie i srebrnozielone kafelki na ścianach małej sypialni wydawały się drżeć niczym woda w basenie, w której przegląda się księżyc. Światło padało też na nieruchome, nagie ciało z lędźwiami owiniętymi muślinem. Sah6

fiye widziała teraz jego zarys. Było to ciało kobiece, delikatne i niemal pozbawione włosków; ponętne nagie biodra przechodziły w cienką talię, a dalej były pełne piersi z sutkami w kolorze melasy. Monumentalne ciało. Ciemna i lśniąca w dzień skóra teraz zmatowiała, jakby trucizna pozbawiła ją blasku. A w kącikach obrzydliwie szerokich i czerwonych niczym kwiaty hibiskusa ust zastygła piana. - Wasza wysokość... - Żydówka spojrzała nerwowo na Sahfiye. - Powiedz nam, co mamy robić. Ale Sahfiye wydawała się jej nie słyszeć. - Mój przyjaciel, Mały Słowik - szepnęła. Ciężkie uda leżały rozłożone na poduszkach jak u rodzącej kobiety, która nie dba o skromność. Kot, który bawił się hałaśliwie resztkami na podłodze, teraz wskoczył na tapczan i ściągnął muślin z lędźwi umierającego. Esperanza uczyniła ruch, jakby chciała przykryć to, co odsłonił, ale matka sułtana powstrzymała ją szybkim ruchem ręki. - Nie, daj mi popatrzeć. Chcę to widzieć. Zrobiła jeszcze jeden krok. Jej służąca, Gulbahar, wydała zduszony dźwięk, coś jakby ledwo dosłyszalne westchnienie. Podobnie jak pozostałe części ciała, krocze było niemal całkowicie bezwłose. Między pulchnymi udami, tam gdzie powinny znajdować się genitalia, ziała pustka. Była tam tylko pojedyncza rana, nabrzmiała i spalona jakby od oparzenia, która pojawiła się w odległej chwili niewyobrażalnie długiego życia, kiedy to pojedyncze cięcie noża pozbawiło Hassana Agę, głównego czarnego eunucha matki sułtana, jąder i penisa. Hassan Aga, Mały Słowik, który unosił się na obłoku bólu, wyczuł resztkami świadomości bliskość matki sułtana. Szepty kobiet mieszały się ze sobą i brzmiały jak brzęczenie w jego uszach, ale nigdy, nawet teraz na śmiertelnym łożu, nie mógłby pomylić jej zapachu: mirry i ambry, którymi skrapiała bieliznę, skórę pięknych ud, brzucha i niedostępnej waginy. Znowu odpłynął. Ból, który rozdzierał mu wnętrzności, 15

ustąpił, jakby jego ciało nie mogło znieść już większej tortury. Odpływał, tak, odpływał. Czy był świadomy, czy po prostu śnił? Ból, znał go już wcześniej. Stanął mu przed oczami obraz chłopca. Małego, ale nawet wtedy krzepkiego chłopca, z kępą krótko ostrzyżonych włosów, które wyglądały jak czapka nasunięta bardzo głęboko na czoło. Czasami słyszał w tym śnie krzyk kobiety, a potem mężczyzny - jego ojca? Ale jak to możliwe? Hassan Aga, główny czarny eunuch, nie miał rodziców. A może miał ich kiedyś, w tym innym życiu, dawno temu, kiedy jego ciało nie było okaleczone. Gdy tak płynął, zawieszony między rzeczywistością a snem, nawiedzały go inne obrazy, wirujące w nagłym przypływie, który zalewał jego umysł. Miał teraz przed oczami horyzont, rozległy, niebieski horyzont. Chłopiec z krótko ostrzyżonymi włosami szedł przed siebie, ta podróż nie miała końca, wciąż szedł i szedł. Czasami, żeby podtrzymać się na duchu, coś śpiewał, ale głównie szedł i szedł, przez lasy i dżungle, rzeki i otwarte równiny. Raz, w nocy, słyszał ryk lwa. Przy innej okazji widział stado intensywnie niebieskich i czerwonych ptaków, które wystrzeliły z głębi puszczy niczym fajerwerki. Czy byli z nim inni? Tak, wielu, głównie dzieci, takie jak on, ze skutymi i połączonymi łańcuchem nogami i szyjami. Dzieci często się potykały, a niektóre z nich zostawały tam, gdzie padły. Próbował położyć dłoń na gardle, ale nie miał już zupełnie czucia w kończynach. Gdzie się podziały jego nogi i ręce? Gdzie tak naprawdę było jego gardło? Z oddali spłynęła na niego ciekawość, a potem poczucie tak wielkiego i przyprawiającego o zawrót głowy zaburzenia, jakby kolejne jego członki znajdowały się gdzieś między gwiazdami a księżycem. Nie bał się jednak. Już wcześniej czuł coś podobnego. Piasek. Miało to coś wspólnego z piaskiem. Przestali iść i teraz otworzył się przed nim nowy horyzont, bezlitosny i złoty. Od patrzenia bolały go oczy. Kiedy po niego przyszli, była chłodna noc. Stała tam chata i ludzie w środku dali mu do picia coś, co początkowo 8

wypluwał, ale tamci wciąż go tym poili. Czy dla nich śpiewał? Pamiętał odległe lśnienie ich oczu, kiedy kucnęli przy ogniu, to, jak kręciło mu się w głowie, i przykry smak w ustach. Ucieszył się, kiedy położyli go blisko ognia. Potem usłyszał odgłosy metalu uderzającego w kamień i poczuł wielkie gorąco. Jakiś mężczyzna uniósł dość delikatnie jego prostą koszulę, odsłaniając genitalia. Włożyli mu w usta kawałek deski, by mógł wbić w nią zęby, ale wciąż nie rozumiał, co się z nim dzieje. - Można to zrobić na trzy sposoby - powiedział mężczyzna, który różnił się od pozostałych. Na głowie miał turban, jak ludzie z północnych, piaszczystych terenów. - Przy pierwszym i drugim albo miażdżymy, albo usuwamy jądra. Pozostaje penis, ale taki mężczyzna nigdy nie będzie płodny. Jest przy tym wiele bólu i ryzyko zakażenia, ale większość przeżywa - zwłaszcza młodych. Trzeci sposób polega na usunięciu całych genitaliów, łącznie z penisem. - Chłopiec ledwo widział twarz spoglądającego na niego z góry mężczyzny. - Wiąże się to z dużym ryzykiem, można stracić towar, ale zapotrzebowanie na takich jest bardzo duże. Zwłaszcza jeśli są brzydcy... a ten, fuj! - zaśmiał się do siebie - jest brzydki jak hipopotam. - Jakie ma szanse? - spytał mężczyzna, który podniósł przepaskę. - Jeśli rzezak jest nieostrożny, bardzo niewielu przeżywa przy tym trzecim sposobie. Jeżeli nie zwariują z bólu, to zabija ich później gorączka. A jeśli i to przeżyją, istnieje niebezpieczeństwo zasklepienia się dróg moczowych przy gojeniu rany. Rzezak musi dbać o to, by pacjent mógł oddawać mocz. Jeżeli to mu się nie uda, pacjent z całą pewnością umrze. Jest to najgorsza i najbardziej bolesna śmierć. Jednak znam się na tym i w tym przypadku szanse na przeżycie są spore. Mniej więcej połowa moich pacjentów z tego wychodzi. A w tym konkretnym... - Chłopiec znowu dostrzegł pochyloną nad nim głowę w turbanie. Cóż, wydaje się silny. Sprzedacie go do haremu samego Wielkiego Pana. Jestem tego pewny. 17

Mężczyźni przy ogniu naradzali się przez chwilę, a potem znowu przemówił ten, który wyglądał na ich przywódcę. - Nasz towar jest bardzo cenny. Przeszliśmy zbyt wiele mil, aż trzy tysiące lub nawet więcej, i to z puszczy nad samą wielką rzeką. Straciliśmy już znaczną część naszego towaru i nie możemy ryzykować. W Aleksandrii, dokąd zmierzamy, łatwo będziemy mogli sprzedać za dobrą cenę tych, którzy pozostaną, jako niewolników. Ale, skoro, jak mówisz, za takiego chłopca można teraz dostać fortunę... Zwłaszcza jeśli pochodzi z tych terenów. Cóż, jeżeli się uda, będzie wart tyle, ile wszyscy pozostali. Na targach Aleksandrii i Kairu powiadają, że panowie osmańscy wolą teraz czarnych eunuchów od białych, pochodzących z górzystych terenów tureckiego imperium, wysuniętych najdalej na wschód. Na czarnych eunuchów mogą sobie pozwolić tylko najbogatsze haremy w państwie. Są dobrami luksusowymi, podobnie jak strusie pióra, złoty pył, szafran czy kość słoniowa, którymi handlują kupcy przemierzający piaszczyste tereny. Zaryzykujemy w przypadku tego chłopca, gdyż, jak mówisz, wygląda na silnego i powinien przeżyć. Wypróbujemy więc twoje umiejętności, Kopcie. - Więc śpiewający chłopiec. Niech i tak będzie. - Mężczyzna w turbanie skinął z aprobatą głową. - Jesteś doskonałym kupcem, Massoufie Bhai. Będę potrzebował wrzącego oleju do wypalenia rany - dodał rzeczowym tonem. -I czterech najsilniejszych ludzi do trzymania chłopca. Ból sprawia, że potrafią mieć siłę dziesięciu mężczyzn. Niemal czterdzieści lat później, w chłodnym, przesyconym zapachami wieczornym powietrzu Cieśniny Bosfor-skiej nagie ciało Hassana Agi poruszyło się lekko, jego palce rozczapierzyły się i zadrżały na poduszkach tapczanu niczym olbrzymie ćmy. Następnie jego pogrążony w delirium umysł znowu zapadł w przeszłość. Wciąż było ciemno. Kiedy się to skończyło, mężczyźni na polecenie Kopta wykopali w piasku tuż za chatą dziurę. Była wąska, ale głęboka na tyle, by można było do niej wsadzić 18

chłopca i zasypać aż po szyję. Następnie mężczyźni odeszli, zostawiając go z głową nad piaskiem. Chłopiec nie pamiętał tego, przypominał sobie tylko, jak odzyskał później przytomność i poczuł na sobie wielki, chłodny ciężar piasku i to uczucie, że związano go tak mocno, jakby oplótł go swoją nicią jakiś gigantyczny pająk. Jak długo pozwolili mu tkwić pogrzebanemu za życia w tej dziurze? Pięć dni... tydzień? Przez pierwsze dni, kiedy niemal natychmiast dostał gorączki, nie zauważał upływu czasu. Mimo upałów w dzień i słońca, które sprawiało, że krew wydawała mu się gotować w bębenkach usznych, dzwonił i szczękał zębami w tym delirium. Między nogami czuł tak ostry ból, że w żołądku tworzyła się gorzka gula, która podchodziła do gardła. Ale pragnienie było jeszcze gorsze, tak wielkie i wszechogarniające, że zdawało się nieustającą torturą. Kiedy jednak wołał o wodę, jego głos, tak słaby jak głos kotka, nie docierał do niczyich uszu. Pewnego dnia, kiedy się ocknął, dostrzegł, że mężczyzna w turbanie, ten, którego nazywali Koptem, patrzy na niego z góry. Przyprowadził szefa łowców niewolników, czarnego jak noc, ubranego w długą, bladoniebieską szatę. - Gorączka ustąpiła? Kopt skinął głową. - Mówiłem, że jest silny. - Więc mogę przejąć mój towar? - Cierpliwości, Massoufie Bhai, co prawda gorączka ustąpiła, ale rana musi się zagoić, i to dobrze. Jeśli chcesz, żeby towar był cały i zdrowy, musisz pozwolić, by piasek zrobił swoje. Nie można go jeszcze wyjmować z dziury. - Wody... - Czy coś powiedział? Chłopiec miał tak wyschnięte usta, że pękały i krwawiły przy każdej próbie wypowiedzenia choćby słowa. Język miał tak opuchnięty, że niemal się nim dławił. Ale obaj mężczyźni już odeszli. Właśnie tej nocy po raz pierwszy przyszła do niego dziewczynka. Najpierw jej nie zauważył. Obudził się tylko z niespokojnego półsnu, czując chłód na brwiach i wargach. Gdy go dotknęła, w gardle zaczął narastać suchy jak pieprz 11

okrzyk bólu. Nie wydał jednak żadnego dźwięku. Wilgoć na szmacie paliła niczym ogień. Obok niego na piasku klęczała bezcielesna niczym duch postać. - Wody... - z trudem zdołał wymówić to słowo. - Nie, nie mogę. - Chłopiec zamrugał oczami i zobaczył szeroką, gładką twarz małej dziewczynki. Jeszcze nie wolno ci pić. Najpierw musisz wyzdrowieć. Nie towarzyszyła im w czasie podróży, tego był niemal pewny, ale jej głos brzmiał znajomo i chłopiec pomyślał, że ona również musi pochodzić z puszczy zza wielkiej rzeki. Kłuły go oczy, lecz były teraz zbyt suche, by mógł płakać. Dziewczynka delikatnie obmywała mu twarz. Wytarła ostrożnie piasek z powiek, nozdrzy, uszu, ale kiedy znowu próbowała dotknąć warg, szarpnął się gwałtownie, a z gardła wyrwał mu się odgłos przypominający krakanie wrony. - Cii! - Położyła palec na swoich ustach, a w ciemności dostrzegł, jak zalśniły białka jej oczu. Potem przyłożyła usta do jego ucha. - Wrócę tu jeszcze. Zebrała fałdy koszuli i chłopiec patrzył, jak znika w ciemnościach. Wciąż czuł na policzku jej ciepły oddech. Wróciła, trzymając w dłoni małą buteleczkę. Przykucnęła przy nim i ponownie przyłożyła usta do jego ucha. - To olej do smażenia. Teraz nie będzie cię boleć. Zanurzyła w oleju mały palec i dotknęła nim z wahaniem jego górnej wargi. Chociaż się wzdrygnął, nie krzyknął jak poprzednio. Czekał na nią później co noc, a ona przychodziła w ciemności, by obmyć mu twarz z piasku i namaścić usta olejem. Chociaż stanowczo odmawiała podawania wody, twierdząc, że gdyby się napił, toby nie wyzdrowiał, przynosiła plasterki dyni i ogórka ukryte w kieszeniach sukienki. Wkładała je ostrożnie między wargi, a plasterki zmiękczały mu język i zmniejszały obrzęk. Dwoje dzieci nie rozmawiało ze sobą, ale dziewczynka czasami siadała obok i śpiewała po skończonej pracy. A ponieważ tamci okradli go z głosu, słuchał jej z upojeniem, patrząc na wielkie i jas20

ne gwiazdy, które wędrowały nad nimi po pustynnym niebie. Stało się, jak handlarze przypuszczali, chłopiec był silny i udało mu się przeżyć. Po wyjęciu z piasku traktowali go lepiej. Dali mu nową suknię, zieloną z białym paskiem, i materiał do owinięcia głowy, wytłumaczyli też, że nie skują go z innymi, ale będzie jechał za szefem handlarzy niewolnikami na jego wielbłądzie jak przystało najcenniejszemu z towarów. Rana ładnie się zagoiła i chociaż wciąż bolała, przewody moczowe pozostały drożne. Kopt dał mu puste w środku srebrne pióro i pokazał, jak wkładać je do wnętrza własnego ciała. - Kiedy chce ci się siku, wkładaj je w ten sposób, rozumiesz? Gdy nadszedł czas odjazdu, chłopiec zobaczył inną grupę kupców, którzy zbierali swój towar w małym karawansera-ju. Niewielka grupa mężczyzn i kobiet ze skutymi szyjami i nogami stała pod ścianą, chroniąc się w możliwie najlepszy sposób przed ostrymi ukłuciami niosącego piasek pustynnego wiatru. Na końcu tej grupy zobaczył niewielką postać - dziewczynkę, która mu pomagała. - Jak się nazywasz? - zawołał. Obróciła się, a ort zrozumiał, że widzi go teraz w nowej zielono-białej sukni, jadącego za poganiaczem wielbłądów. - Jak się nazywasz? - Li... Odpowiedziała mu, ale jej słowa ginęły w świszczącym wietrze. Karawana poruszała się teraz, skrzypiały skóry i dzwoniły dzwoneczki. Dziewczynka przyłożyła dłonie do ust. Zawołała ponownie. - Li... - starała się przekrzyczeć wiatr. - Lily. Teraz, kiedy Hassan Aga wciąż trwał na niepewnym brzegu między pamięcią a śmiercią, nad Złotym Rogiem wstał świt. Po drugiej stronie Rogu, w części miasta zwanej Pera, siedlisku cudzoziemców i niewiernych, mistrz kucharski 13

John Carew siedział na murze okalającym ogród ambasadora Anglii i łuskał orzechy. Noc była ciężka i ciepła. Siedząc na murze, czego ambasador wyraźnie zakazał, Carew zdjął koszulę, co również było zabronione, by choć w niewielkim stopniu poczuć świeżą poranną bryzę. Tuż pod nim teren obniżał się, dzięki czemu mógł podziwiać migdałowe i morelowe gaje. Przy brzegu widział ściśnięte hangary na łodzie bogatszych kupców i zagranicznych emisariuszy. Mimo że pierwsze wezwanie na modlitwę mahometan miało miejsce pół godziny wcześniej, handel na wodzie i w mieście dopiero zaczynał się rozkręcać. Delikatna mgiełka, która pojawiła się nad wodą i dalej, na nadbrzeżu, zabarwiła się teraz na jasnoróżowo (kolor ten, jak się przekonał, był nie tylko szczególną właściwością Konstantynopola, miała też go konfitura z płatków różanych). W tej chwili mgłę przecinała jedynie caique, mała, wąska wiosłowa łódka, która pojawiła się w cieśninie i płynęła w stronę Pera. Carew słyszał plusk wioseł, a także krzyki krążących nad nią mew. Ich brzuchy połyskiwały biało i złoto w świetle poranka. A potem zobaczył, jak mgła na przeciwległym brzegu zaczyna się podnosić; przed nim pojawił się pałac sułtana z minaretami i wieżami, a także cyprysami, które wyglądały jak wycięte z papieru - różowe i złote zaczarowane miasto drżało nad zamglonymi wodami, jakby je unosiły dżiny. - Wcześnie wstałeś, Carew - usłyszał dobiegający z dołu głos, jakby płynący po wewnętrznej stronie muru. - A może w ogóle się nie kładłeś? - Tak, panie. - Oparty beztrosko o mur Carew zasalutował w tamtą stronę, a potem wrócił do łuskania orzechów. Paul Pindar, sekretarz ambasadora, sir Henry'ego Lello, zastanawiał się przez chwilę, czy nie udzielić mu reprymendy, jednej z kilku, jakie cisnęły się mu na usta, potem zdecydował, że nie będzie sobie strzępił języka. W ciągu wielu lat znajomości z Carewem nauczył się, że nie należy go w ten sposób traktować, chociaż nie zdołał do tego przeko14

nać ambasadora. Zerknął tylko w stronę pogrążonego we śnie domu, a następnie sam wskoczył na murek. - Proszę, oto orzech. - Jeśli nawet Carew zauważył lekko uniesioną brew Pindara, nie dał tego po sobie poznać. Paul przypatrywał się mu przez chwilę w zamyśleniu: jego kręconym, rozczochranym włosom, które opadały na ramiona, niewielkiej, ale silnej i zgrabnej sylwetce, której wewnętrzna siła przypominała napiętą cięciwę. Często obserwował Carewa przy pracy, podziwiając precyzję i grację, z jaką poruszał się nawet na tak małej i gorącej przestrzeni. Wzdłuż kości policzkowej od ucha do ust biegła ledwie widoczna blizna, pozostałość po kuchennej burdzie. Przez moment obaj siedzieli w zgodnym milczeniu, na które pozwalała im wieloletnia, trudna do zrozumienia zażyłość. - Co to za orzechy? - zapytał w końcu Pindar. - Nazywają je: pistacje. Popatrz na tę zieleń, Paul! Widziałeś kiedyś tak ładny orzech? - Jeśli ambasador zobaczy cię tu po tym, jak wyraźnie zabronił... - Niech się powiesi. - Ale najpierw powiesi ciebie; przyjacielu - odrzekł spokojnie Pindar. - Zawsze to powtarzam. - Zakazał mi gotowania, przynajmniej w swoim domu. Musiałem przekazać kuchnię temu grubemu platfusowi, Cuthbertowi Bullowi. Temu pawianowi, który nie potrafi ugotować nawet bośniackiej kapusty... - Cóż... to twoja wina. - Pindar wziął kolejny orzech. - Wiesz, jak go nazywają? - Nie. - Odparł Pindar. - Ale z pewnością zaraz się dowiem. - Wiecheć. Paul milczał. - Mam ci powiedzieć dlaczego? - Dziękuję, mogę się domyślić. - I jesteś podobny do mnie, panie sekretarzu. - Ja? Przecież jestem tylko pokornym sługą jego ekscelencji. 23

- Sługą, owszem, ale nie ma w tobie ani krzty pokory. Tyle że jemu brakuje rozumu, by to dostrzec. - A ty pewnie doskonale wiesz, co znaczy pokora, prawda? - Wręcz przeciwnie, jak świetnie zdajesz sobie z tego sprawę, nic nie wiem na ten temat. Pomijając pokorne dzięki, jakie mogę mu złożyć za to, co dla niego ugotowałem. Ale wiem wszystko o jego służbie. - Za mało, Carew. Mój ojciec zawsze to powtarzał przez wszystkie te lata, kiedy u niego służyłeś, jeśli słowo „służba" dobrze oddaje to, co wyczyniałeś, w co raczej wątpię - rzekł dość łagodnie starszy mężczyzna. - Nasz szacowny ambasador nie myli się przynajmniej w tym względzie. - Ale twój ojciec mnie uwielbiał - powiedział niezrażony Carew i otworzył ostrożnie pistację jedną ręką. Lello może się powiesić, chyba że zwróci mi kuchnię. Widziałeś go tego ranka, kiedy Thomas Dallam ze swoimi ludźmi otworzył w końcu wielkie pudło i okazało się, że cenny dar jest zniszczony i zapleśniały? Nasz Thomas, który jak na kogoś z Lancashire ma dar wymowy, powiedział mi, co samo w sobie jest rzadkie, że sir Henry wyglądał tak, jakby miał się zesrać na stołku. - Wiesz, Carew, czasami posuwasz się za daleko. - Mimo że Pindar wciąż mówił łagodnym tonem, wyrzucił niecierpliwym gestem garść łupin, które trzymał w dłoni. - Jest przecież ambasadorem i winieneś mu szacunek. - Jest kupcem Kompanii Lewantyńskiej. - I wysłannikiem królowej. - Ale przede wszystkim jest kupcem. Doskonale wiedzą o tym inni cudzoziemcy w Konstantynopolu, a zwłaszcza inni emisariusze, Bailo z Wenecji i ambasador Francji, i z tego powodu nami pogardzają. - Wobec tego to głupcy - podsumował Pindar. - Wszyscy jesteśmy kupcami, skoro służymy Szacownej Kompanii, i nie ma się czego wstydzić. Wręcz przeciwnie, możesz mi wierzyć, że zależy od tego pomyślność nasza, jak i pomyślność naszych narodów. Poza tym nie przeszkadza to Turkom. Wręcz przeciwnie, darzą nas teraz większym szacunkiem. 16

- Ale tylko wtedy, kiedy wymaga tego ich strategia. - Ale właśnie jest to bardzo strategiczne podejście - rzucił trafnie Pindar. - Nie tylko z powodu handlu, na którym korzystają tak jak my, ale również dlatego, że mamy wspólnego wroga - Hiszpanię. Mogą próbować napuszczać nas na Wenecjan i Francuzów, ale to tylko gra. Prawda jest taka, że potrzebują nas prawie tak samo jak my ich. Czy wiesz, że matka sułtana, Sahfiye, która podobno jest bardzo potężna (chociaż obawiam się, że Lello nigdy w to nie uwierzy), prowadzi korespondencję z samą królową? Posłała jej już podarki o wartości równej tym, które przywieźliśmy z Anglii, i jak mi mówiono, ma zamiar posłać następne. Mam je zabrać, kiedy będę płynął do Anglii. - Jak ktoś zamknięty w tym pałacu może mieć jakąkolwiek władzę? - Carew wskazał kopuły i wieże na odległym brzegu. - Janczarzy mówią, że sam Wielki Turek jest jego więźniem. Poranna mgła zniknęła już zupełnie i na wodzie pojawiło się kilkanaście łodzi i większych jednostek, których właściciele zaczęli szukać klientów wzdłuż nadbrzeża. - Podobno są tam setki niewolnic i nałożnic sułtana, przez całe swoje życie nie mogą pokazać się żadnemu innemu mężczyźnie - ciągnął Carew. - To jasne, że mają inne zwyczaje niż my, ale może nie jest dokładnie tak, jak nam się wydaje. - Mówią też, że matce sułtana bardzo spodobał się dżentelmen Pindar, który przekazał dary królowej Carew ponownie obrócił się w stronę przyjaciela. - Do licha! - Jego oczy zalśniły. - Buli musiał się zesrać i bez stołka, kiedy się o tym dowiedział. Pindar zaśmiał się wbrew sobie. - No, Paul, jaka ona jest? Matka sułtana, faworyta starego Turka, sułtana Murada. Powiadają, że w młodości była tak piękna, że był jej wierny przez ponad dwadzieścia lat. - Nie widziałem jej. Mówiła do mnie przez kratę. Po włosku. - Jest Włoszką? 25

- Nie wydaje mi się. - Pindar pamiętał cień za kratą, bardziej wyczuwalny niż widoczny, niczym cień księdza w konfesjonale. Zapamiętał też mocne perfumy, tajemnicze jak nocny ogród, jednocześnie słodkie i lekkie, wrażenie, że ma na sobie wiele klejnotów, a potem ten cudowny głos, niski, pełny i aksamitny. - Nie mówi jak rodowita Włoszka. -A po namyśle dodał: - Ale ma najpiękniejszy głos, jaki w życiu słyszałem. Obaj ponownie zamilkli i spojrzeli przez wody Złotego Rogu na iglice cyprysów i ukryte za nimi wieże pałacu sułtana. Nagle okazało się, że nie mogą już unikać tego, co sprowadziło ich tak wcześnie do wyludnionego ogrodu ambasadora. - Ta dziewczyna, Paul... - Nie. - Ona tam jest. - Nie! - Nie? Ja to wiem. - Skąd? - Bo ją widziałem, Paul. Widziałem Celię na własne oczy. - Niemożliwe! - Pindar chwycił jego nadgarstek i mocno wykręcił. - Celia Lamprey nie żyje. - Mówię ci, że ją widziałem. - Na własne oczy? Wyłupię ci je, jeśli mnie oszukujesz. - Jak mi życie miłe. To była ona. - Cisza. - Spytaj Dalla-ma. Był wtedy ze mną. - Zrobię to z całą pewnością. - Puścił jego nadgarstek. -Ale pamiętaj, John, jeśli dowie się o tym jakiś Turek, oznacza to pewną śmierć.

ROZDZIAŁ DRUGI Oksford współcześnie - Co znalazłaś? - Eve rzuciła torbę z książkami na krzesło obok i usiadła naprzeciwko Elizabeth. Umówiły się w kawiarni na pierwszym piętrze księgarni Blackwella w Oksfordzie. - Historię niewolnicy, o której ci mówiłam. - Naprawdę? - Eve ściągnęła z głowy wełniany kapelusz, do którego kleiły się jej Jsrótkie, ciemne włosy. -Gdzie? - W czytelni Biblioteki Orientalnej. Jestem prawie pewna. Nie zdążyłam jej jeszcze przeczytać. Znalazłam ją dosłownie na dwie minuty przed zamknięciem biblioteki, ale musiałam komuś o tym powiedzieć. Elizabeth opowiedziała o tym, jak natknęła się na pergamin między kartkami książki. - Więc skąd wiesz, że to o to chodzi? Przecież to może być coś innego, choćby lista zakupów. - Nic podobnego. Tu musi chodzić o Celię Lamprey. - Poważna sprawa, Sherlocku. - Eve spojrzała na nią niczym sowa zza okularów w grubych czarnych oprawkach. -Znowu masz to swoje dziwne „przeczucie"? - Powiedziała to tonem, który wskazywał, że nie traktuje ostatniego słowa poważnie. - Coś w tym rodzaju. - Elizabeth odstawiła filiżankę. 19

Posłuchaj, pośpiesz się i kup sobie kawę. Chcę ci wszystko opowiedzieć. Patrzyła, jak mała, zacięta Eve, ubrana w niepasujące do siebie rzeczy: martensy i sukienkę w czerwono-białe wzory rodem z lat pięćdziesiątych, idzie do lady. - To manuskrypt czy druk? - spytała po powrocie. - Manuskrypt - odparła bez wahania Elizabeth. - Ale tylko zgaduję - dodała szybko. Umilkły na chwilę w zamyśleniu. - Wiesz, że nie możesz opierać się na parapsychologii, prawda? - rzuciła po chwili Eve. - Zwłaszcza jeśli idzie o badania naukowe - powiedziała to takim tonem, jakby miała do czynienia z małym dzieckiem. - Daj spokój. - Elizabeth przewróciła oczami. - Czasami mówisz takie głupoty. - Głupoty? Licz się ze słowami. Zauważyłam, że rzeczywiście czasami udaje ci się zgadnąć pewne rzeczy. Więc dobrze, założę się z tobą o pięćdziesiąt funtów, że to jest to, czego szukałaś. - Co?! Przecież właśnie ci to powiedziałam! - Mówiłaś, że nawet nie zerknęłaś na ten pergamin. Więc skąd ta pewność? - Skąd? - Elizabeth wzruszyła ramionami. Jeden Bóg wie, pomyślała. Ale mogę być tego pewna. Zawsze tak było. Pomyślała o nikłym zapachu i o tym, że kiedy w końcu dotknęła pergaminu, to uczucie jakby... co? Delikatna bryza na koniuszkach palców. Tak... wyraźna. - Mam przeczucie. To wszystko. - Szkoda, że nie masz intuicji, kiedy idzie o współczesność. - Co to, posiedzenie Inkwizycji? Możemy już nie mówić o współczesności. Eve ponownie łypnęła na nią sowim wzrokiem, a potem złagodniała. - Dobrze. W kawiarni pełno było osób, który robiły wcześniejsze zakupy na Gwiazdkę i teraz ukryły się tu przed zimnem. Dominował w niej zapach mokrej wełny i kawy. 28

- Więc chcesz mi o tym opowiedzieć? - Cóż, miałam po prostu niewiarygodne szczęście... -Elizabeth przysunęła się do niej z krzesłem. - Wiesz, że szukałam tematu na pracę doktorską poświęconą niewolnictwu? - Elizabeth od wielu miesięcy szukała opowieści tych Europejczyków, którzy przeżyli w niewoli u śródziemnomorskich korsarzy. Więc pewnego dnia zaczęłam czytać sprawozdanie Francisa Knighta, kupca, którego algierscy korsarze porwali na wybrzeże berberyjskie i który spędził siedem lat w niewoli w Algierze. - Kiedy to było? - W tysiąc sześćset czterdziestym roku. Dedykował je sir Paulowi Pindarowi, byłemu ambasadorowi Anglii na dworze osmańskim. Wydało mi się dziwne, że Pindar interesował się jeńcami. - Elizabeth urwała na chwilę. - A potem znalazłam coś jeszcze bardziej intrygującego. Na okładce tego raportu ktoś dopisał ołówkiem parę słów: „patrz też opowieść Celii Lamprey". - To mnie zelektryzowało, bo do osiemnastego wieku nie było żadnych relacji o więzionych kobietach, a potem były one bardzo rzadkie. Ale to nazwisko: Pindar, Paul Pindar, obudziło jakieś mgliste wspomnienia. - Znalazłaś więc coś na jego temat? - Można przeczytać o nim sporo w Narodowym Słowniku Biograficznym. Pindar odnosił sukcesy jako kupiec. Kiedy miał siedemnaście lat, został uczniem londyńskiego kupca Parvisha, który rok później posłał go do Wenecji. Wygląda na to, że spędził tam jakieś piętnaście lat, dorobił się, jak pisali, „bardzo zasobnej posiadłości". - Więc był bogaty. - I to bardzo. Na początku szesnastego wieku kupcy zaczynali dużo zarabiać dopiero na zamorskim handlu, to były wielkie fortuny, jak tych nababów z Kompanii Wschodnioin-dyjskiej, a Pindar odniósł prawdziwy sukces. Tak wielki, że Kompania Lewantyńska wysłała go do Konstantynopola, gdzie pracował jako sekretarz nowego brytyjskiego ambasadora, sir Henry'ego Lello, który również był kupcem. To 21

było w tysiąc pięćset dziewięćdziesiątym dziewiątym roku. Wygląda na to, że od tego czasu pracował w dyplomacji. Był na przykład konsulem w Aleppo, a potem wrócił do Konstantynopola jako główny ambasador... Nie wyglądało jednak na to, by miało to wielkie znaczenie. Najważniejszym punktem jego kariery była misja z tysiąc pięćset dziewięćdziesiątego dziewiątego roku, kiedy to miał przedstawić nowemu sułtanowi dar od królowej, od tego zależał cały nasz handel w basenie Morza Śródziemnego. Był to niezwykły mechaniczny zegar... - Ale co to ma wspólnego z Celią Lamprey? - No właśnie - nie mogłam nic znaleźć na jej temat. Zawsze to samo: wszędzie miałam pełno informacji o mężczyznach, ale nic na temat kobiet. Do teraz. - Więc dalej - rzekła zniecierpliwiona Eve - do rzeczy. - Okazało się, że Paul Pindar był przyjacielem Thomasa Bodleya i kiedy Bodley zakładał naszą bibliotekę, zdołał przekonać przyjaciół, by zbierali dla niego książki. Pindar doskonale się do tego nadawał. Krótko mówiąc, Pindar rzeczywiście zgromadził dla niego trochę książek i właśnie dziś zaczęłam je przeglądać. Nie było tego dużo, około dwudziestu tomów, napisanych głównie po arabsku i starosyryjsku. Z tego, co się mogłam zorientować, są to głównie teksty medyczne i astrologiczne. Tylko przez przypadek, niewiarygodny przypadek, kiedy zaczynałam zbierać się do domu, otworzyłam na chybił trafił jeden z tomów i znalazłam wewnątrz ten pergamin. Od razu domyśliłam się... - Urwała przejęta w połowie zdania. - Domyśliłaś się od razu - powtórzyła Eve. A potem dostrzegła minę Elizabeth. - Co się stało? Wyglądasz tak, jakbyś zobaczyła... Eve wykonała gest, jakby chciała się odwrócić, ale Elizabeth złapała ją za rękę. - Nie oglądaj się. Po prostu mów do mnie. - Marius? - Mów do mnie, Eve. Proszę. - Elizabeth przycisnęła drugą dłoń do piersi. 30

- Marius - mruknęła kwaśno Eve. Nie obejrzała się jednak, tylko zdjęła okulary i zaczęła je wycierać krótkimi, gniewnymi ruchami o fałdę sukienki. Jej oczy bez okularów miały kształt migdałów, były bardzo ciemne i lśniące. -Z kim jest tym razem? - Nie wiem - odparła Elizabeth. - Z jakąś... inną. Spojrzała w przeciwległy kąt kawiarni, gdzie siedział Marius. Nie widziała go ponad tydzień. Kobieta, z którą przyszedł, była do nich odwrócona plecami. Zobaczyła tylko, że jest blondynką. Na jej widok żołądek Elizabeth ścisnął się tak gwałtownie, że myślała, iż zwymiotuje. Kiedy przyszły do King's Arms, Eve kupiła dwie wódki i znalazła miejsce przy kontuarze w kącie, tak daleko od innych piątkowych barowiczów, jak to tylko było możliwe. - To bardzo szlachetnie z twojej strony, że nic nie mówisz - rzuciła Elizabeth, kiedy upiła trochę z kieliszka. Widziała, że Eve aż się gotuje, chociaż wciąż próbowała zachowywać się taktownie. - No dobrze, wyrzuć to z siebie. - Nie chcę. Mówiłam to już parę razy. - Eve zaczęła grzebać w torebce, wyjęła bandanę w te same czerwono-białe wzory co sukienka i zawiązała ją energicznie wokół głowy. Wyglądała w niej niczym praczka. - To znaczy, że mnie wykorzystuje, że jestem dla niego za dobra i że wszyscy faceci to dranie? Eve milczała. - Przestań grzebać w torebce. - Niby dlaczego? - Bo robisz to, kiedy jesteś zła. - Hmm. - Jesteś na mnie zła? - Na miłość boską, Elizabeth. - Eve odłożyła torebkę. -Ten facet cię niszczy. Igra z twoimi uczuciami. Jesteś przy nim pełna... negatywnej energii. Prawie słyszę trzaski, jak23

by to były wyładowania elektryczne. Zobaczysz, nabawisz się przy nim jakiejś choroby. Normalnej choroby. Ale ja już jestem chora, chciała powiedzieć Elizabeth. Tak właśnie się czuję. Jednak napiła się nieco wódki. Igra z twoimi uczuciami. Tak mogłaby powiedzieć jej babka. Czy Eve istotnie użyła tych słów, czy tylko się jej wydawało? - Kochasz go? - Eve zaczęła się jej uważnie przyglądać. - Chyba tak. - Ale on traktuje cię jak szmatę. - Tylko czasami. - Elizabeth zdołała się nawet zaśmiać. - Sama widzisz. - Eve zajęła się kolejną sprawą. - Kiedyś ciągle się śmiałaś, a teraz rzadko się nawet uśmiechasz. - To nieprawda. - Wódka paliła jej gardło. - Właśnie się zaśmiałam. - Doskonale wiesz, o co mi chodzi. - Marius nie jest moim chłopakiem. Nigdy nim nie był. -Elizabeth starała się nie mówić ponurym głosem. - Jest moim kochankiem. - Ach, jasne. Kochankiem. Tak ci mówi? Jakie to wspaniałe. Ale pozwól, że ci to przetłumaczę. Znaczy to tyle, że może cię mieć, a potem rzucić, kiedy tylko, do cholery, przyjdzie mu na to ochota. Och! westchnęła zmęczona. - Nie mam pojęcia, dlaczego po prostu nie da ci spokoju... Elizabeth usłyszała sygnał swojego telefonu. SMS od Mariusa: „Hej, śliczności, czemu taka smutna?". Elizabeth zastanawiała się przez chwilę, zanim odpowiedziała: „Ja? smutna?". Po chwili przyszła odpowiedź: „Pijesz wódkę, złotko". Drgnęła, a on był przy niej. Po chwili zajął miejsce obok. - Cześć, śliczności - powiedział Marius i sięgnął niczym właściciel po jej dłoń. Rozczochrane włosy opadały mu na ramiona. Skórzana kurtka, którą stale nosił, pachniała nieprawdopodobnie zmysłowo papierosami i wilgocią. -Cześć, Eve. Wybierasz się na bal przebierańców? - Cześć... Marius. - Oczy w kształcie migdałów zwęziły się w dwie szparki. 32

Zaśmiał się. - Czy to był uśmiech, czy po prostu pokazałaś mi zęby? Spojrzał wyczekująco na Elizabeth, a ona zaśmiała się wbrew sobie. Marius zawsze potrafił ją rozbawić, a robił to tak, że czuła się centrum wszechświata. Podniósł teraz jej kieliszek i dopił resztkę wódki. - Mm, Grey Goose, bardzo luksusowa. Ale nie przejmujcie się, dziewczyny, nie będę wam przeszkadzał. Chciałem się tylko przywitać. Pochylił się i pocałował Elizabeth w szyję. Jego zapach i dotyk, ten niebezpieczny dotyk, wywołał dreszcz rozkoszy. - Chodzi tylko o mnie czy może twoja przyjaciółka jest w ogóle odporna na facetów? - szepnął jej do ucha. Elizabeth ukryła kolejny uśmiech. - Zostań, proszę - zaczęła - i napij się z nami. - Ale on już się od niej odsuwał. - Przepraszam, kochanie, ale nie mogę. Mam za pół godziny zebranie u siebie na wydziale. - W piątek po południu? - spytała kwaśno Eve. - Ciężko pan pracuje, panie doktorze. Marius po prostu ją zignorował. - Obiecuję, że wkrótce zadzwonię - powiedział, a następnie pomachał jej ręką i zniknął w tłumie. - Szedł tu za tobą! - Eve posłała złe spojrzenie w stronę ledwo widocznej sylwetki. - Na pewno tak było. Dlaczego nie da ci spokoju? Tak naprawdę wcale cię nie chce, ale nie potrafi cię też zostawić... cholera, kupię jeszcze coś do picia. - Wstała. -1 wszystko mi jedno, co będą mówić, ale ktoś powinien mu zwrócić uwagę na to, że jest zbyt stary, żeby nosić skórzane spodnie - dodała mściwie. Elizabeth nawet nie zaprotestowała. Poczuła się nagle zupełnie wyczerpana. Uniesienie, które czuła w trakcie spotkania z Mariusem, gdzieś nagle odpłynęło. Teraz czuła się jakaś pusta. Jej komórka znowu się odezwała: „U mnie za pół godziny?". Odłożyła telefon do torebki. Wiem, że nie powinnam, 25

ale to zrobię. Czuła, że się rumieni. A jej serce, serce, z którym igrał? Znowu poszybowało w górę. - Przepraszam, ale muszę lecieć. - Mam nadzieję, że jest tego wart - mruknęła Eve. - To znaczy, co? - Seks. Elizabeth ucałowała czubek jej głowy. - Uwielbiam cię - powiedziała tylko. Później patrzyła, jak Marius się ubiera. Wyglądało na to, że jest tym bardzo zajęty. Nie miała nic przeciwko temu. Wciąż nim oczarowana, znowu była spokojna. Zawsze uwielbiała patrzeć, jak się ubiera. Jak na mężczyznę po czterdziestce wciąż był bardzo przystojny. Kochała jego szczupłe biodra i włosy, które kręciły się wokół pępka. Właśnie wkładał wytarte dżinsy. Pomyślała, że świetnie w nich wygląda. Usłyszała nagły trzask paska. Chciała mu opowiedzieć o historii niewolnicy. Zastanawiała się, jak to zrobić. „Znalazłam dziś coś bardzo ciekawego..." Układała to zdanie wolno w głowie. „Przynajmniej tak mi się wydaje..." Poczuła się podekscytowana na myśl o swoim uczuciu, a potem nagle dopadły ją wątpliwości. Nie wiedziała, co mógłby jej powiedzieć. Nie, powinna zaczekać, aż będzie pewna. - Dokąd idziesz? - Na zebranie wydziału, o którym ci mówiłem. - Oo. - No, to nie jest zwykłe zebranie. Muszę się z kimś spotkać, żeby coś omówić. - Posłał jej uśmiech. Bardzo mi przykro. Co to miało znaczyć? Marius jak nikt inny potrafił unikać udzielania odpowiedzi. Z kim chcesz się spotkać? Czy z inną kobietą? Z tą blondynką, którą widziałam dziś u Black-wella? Kim ona jest, do licha? Doskonale wiedziała, jak bardzo rozdrażnią go te pytania, dlatego zdusiła je w sobie. - A ty co chcesz robić? - Usiadł przy niej na łóżku. 34

Wzięła jego dłoń i przyciągnęła ją do ust, pragnąc go jeszcze zatrzymać. - Mogę tu zostać? - spytała z wystudiowaną obojętnością. - Cóż, jeśli chcesz... - odparł. Jeśli nawet powiedział to z niechęcią, Elizabeth postanowiła nie zwracać na to uwagi. - Będziesz miał ciepłe łóżko. - No dobrze. - Cofnął delikatnie rękę. - Ale mogę wrócić późno. - Wszystko mi jedno. Parę minut później usłyszała, jak zamyka drzwi, i została sama. Leżała w jego łóżku i patrzyła w sufit. Miał piękną sypialnię, przynajmniej jeśli idzie o architekturę. Wysokie okna z kamiennymi słupkami wychodziły na czworokątny dziedziniec uczelni. W letnie poranki całe pomieszczenie wypełniało słońce. Przypomniała sobie, jak się spotkali w czerwcu poprzedniego roku i jak leżeli nadzy na jego łóżku otoczeni tęczą rozszczepionych promieni. Czy była z nim wtedy szczęśliwa? Chyba tak. Zauważyła, że powoli opuszcza ją spokój, który przedtem czuła. Wciąż było wcześnie, zaledwie wpół do dziesiątej. Uparty deszcz smagał szyby. Elizabeth rozejrzała się smutno dookoła. Bez Mariusa czuła się tu wyjątkowo samotnie i dziwnie podle. Jak na człowieka o tak skrupulatnej inteligencji, Marius był wyjątkowo nieporządny. Na podłodze walały się ubrania. Na komodzie przy małym zlewozmywaku piętrzyły się brudne kubki ze starymi torebkami z herbatą, obok stał do połowy pusty karton z mlekiem, które, jak wiedziała z doświadczenia, na pewno już skwaśnia-ło, chociaż w pokoju było zimno jak w krypcie. Poczuła ból w całym ciele. „Mam nadzieję, że seks jest tego wart". Tak powiedziała Eve. Cóż, być może dla niego, ale nie dla mnie, pomyślała gorzko. Owinęła się ciaśniej kołdrą, próbując odnaleźć jego zapach, starając się przywołać wspomnienie jego uścisku. Poczuła się głęboko upokorzo27

na. Dlaczego to robię? „On igra z twoimi uczuciami". Eve ma rację. To nie miłość, tylko tortura. Nie zniosę już tego dłużej, pomyślała Elizabeth. Była w niej tak wielka pustka, że czuła, iż mogłaby się w niej utopić. Obudziła się później, znacznie później, i poczuła, że ktoś stoi przy łóżku i na nią patrzy. - Marius? - Wciąż tu jesteś? - czyżby wyczuła w jego głosie zaskoczenie? Usiadł obok i ściągnął kołdrę z jej nagich ramion. -Wyglądasz tak miło, kiedy śpisz, niczym suseł. Dobrze się czujesz? - Tak. - Odwróciła się wciąż śpiąca, zadowolona, że nie może w półmroku dostrzec jej zapuchniętych oczu. - To znaczy, nie. Która godzina? - Późna. Nie sądziłem, że cię tu jeszcze zastanę. - Marius... - Nie widziała go dokładnie i to dodało jej odwagi. - Chyba nie chcę już tego robić. - Dlaczego? - Przeciągnął wolno palcami po jej ramieniu. - Myślałem, że to lubisz. - Wiesz, o co mi chodzi. - Obróciła się, żeby na niego spojrzeć. - Nie, nie wiem. - Zaczął się rozbierać, zdejmował buty i koszulę. - Znowu rozmawiałaś z Rosą Klebb, co? - Nie mów tak. Eve chce mego dobra. - Normalnie zaśmiałaby się z żartu, ale nie teraz. - Mówi, że wcale mnie nie chcesz, tylko nie potrafisz mnie zostawić - rzuciła w stronę ciemności. - Ha - mruknął niezobowiązująco Marius. Usłyszała uderzenie sprzączki od paska o podłogę, a potem Marius wszedł do łóżka. - No chodź. - Objął jej zimne ramiona i przyciągnął do siebie tak, że położyła głowę w zagłębieniu jego szyi. Wyprostowała się, usiłując dopasować do niego swoje ciało jak najdokładniej, by czuć bijące od niego ciepło. - Przepraszam - powiedziała. 28

- Eve powinna więcej bywać między ludźmi. - Zauważyła, że czuć od niego whisky. - Przecież wiesz, że cię kocham, prawda? - powiedział, dotykając wargami jej czoła. - Czy wiem? - znowu rzuciła w ciemność. - Jasne, że tak - powiedział dość łagodnie. A potem się odwrócił. - Czy możemy się teraz przespać?

ROZDZIAŁ TRZECI Konstantynopol, 1 września 1599 roku Wschód słońca Rezydencja ambasadora była dużym, kwadratowym budynkiem z kamienia i wapna, zbudowanym w stylu osmańskim, a jej okna ocieniały okiennice z pięknie wykonaną kratą. Znajdowała się niedaleko zewnętrznych murów Ga-laty i, wraz z otoczonym murem dużym ogrodem i przylegającymi do niej winnicami, przypominała wiejską posiadłość. W zimie było tu bardzo chłodno, a w lecie przyjemnie: na podwórku znajdowała się fontanna z bieżącą wodą, a przy wewnętrznych kolumnach balkonowych widać było woskowe kwiaty jaśminu. Największy i najbardziej wygodny apartament na pierwszym piętrze zajmował ambasador sir Henry Lello wraz z małżonką. Jego bezpośredni podwładni, włączając w to sekretarza, Paula Pindara, mieli mniejsze pokoje na drugim piętrze. Reszta zajmowała dor-mitoria na parterze. W domu panował teraz ruch. Paul wysłał służącego, by sprowadził Thomasa Dallama, a następnie on i John Carew przeszli na górę do pokoju Paula, gdzie - jak wiedzieli - nikt ich nie mógł podsłuchać. Po chwili usłyszeli jego głośne kroki. - Witaj, Thomas. - Panie sekretarzu. - Thomas Dallam, krzepki Anglik w średnim wieku, rodem z Lancashire, skinął im głową, ale nie wszedł do środka. Był gotowy do wyjścia: na swoje 38

ubranie włożył luźną turecką szatę, czego wymagano od wszystkich cudzoziemców w Konstantynopolu. - Wejdź, Tom - powiedział Pindar. - Wiem, że spieszysz się do pałacu, więc nie zajmę ci dużo czasu. Powiedz, jak działa to cudowne urządzenie. Czy Pan Królów uzna, że warto było czekać na prezent? - O tak - odparł krótko Dallam. - Szacowna Kompania nie pożałuje tego wyboru. - Mam taką nadzieję. - Pindar uśmiechnął się. - Szacowna Kompania kazała nam tu czekać trzy lata, kiedy członkowie zastanawiali się, co przysłać. Podobno Wielki Turek pasjonuje się zegarami, automatami i wszelkiego rodzaju mechanicznymi urządzeniami. - To prawda. - Na twarzy Dallama pojawił się niespodziewanie uśmiech. - Codziennie przysyła ludzi, żeby sprawdzić, czy już skończyłem. - A... skończyłeś? - Wszystko w swoim czasie, panie sekretarzu. - W porządku, Thomas. Nie chcę wywierać presji. Wiadomo było, że Dallam wyjątkowo tego nie lubi i że jest zazdrosny, kiedy ktoś wtrąca^ię do spraw jego lub jego ludzi, z których pięciu towarzyszyło mu na pokładzie „Hec-tora" w czasie półrocznej podróży do Konstantynopola z darem dla sułtana. - Słyszałem, że udało ci się niemal naprawić szkody, jakich doznał mechanizm w transporcie, chociaż sir Henry mówił mi, że trzeba jeszcze czasu, by złożyć go w pałacu. To prawdziwe wyzwanie, przyjacielu. - O tak. - Na wzmiankę o ambasadorze Dallam, który wcześniej zdjął kapelusz, podrapał się gwałtownie po głowie i ponownie go włożył. - Jeśli to wszystko, panie sekretarzu, caique już na nas czeka, a nasi janczarzy nie lubią, kiedy się spóźniamy. - Jasne, oczywiście. - Pindar uniósł rękę. - Jeszcze tylko jedna sprawa. - Tak? - Carew mówił, że był tam z tobą wczoraj. 31

- Tak, panie. - Zauważył, że Dallam zerknął na Carewa. -Zachorował jeden z moich ludzi, Robin stolarz. A po tym, co się działo w kuchni z palcem Bulla i w ogóle... - zaczął wykręcać kapelusz w dłoniach. Przecież wszyscy wiedzą, że John jest bardzo zręczny. - Powiedz, co tam widzieliśmy, Tom - oparty o okno Ca-rew odezwał się po raz pierwszy. Dallam milczał przez jakiś czas. - Myślałem, że była umowa - rzekł w końcu, straciwszy nagle pewność. - Tak, Tom. Bardzo mi przykro, ale nic na to nie mogę poradzić - powiedział Carew. - Ręczę za pana sekretarza. Przysięgam, że możesz mu to bezpiecznie powiedzieć. - Bardzo mi miło, że tak się o mnie mówi. - Pindar przeszedł niespokojnie trzy kroki w stronę drzwi. Złapał Thomasa Dallama za ramię, a następnie pociągnął go w głąb pokoju i zamknął drzwi. - Opowiedz mi o wszystkim, zostanie to między nami. Thomas Dallam spojrzał na Pindara, ale tym razem się nie wahał. - Jak wiesz, panie, chodziłem z moimi ludźmi przez cały miesiąc do pałacu sułtana, by złożyć mechanizm daru Szacownej Kompanii. Przydzielono nam dwóch strażników, a także dragomana, który służy jako tłumacz. Codziennie prowadzą nas przez pierwszy i drugi podwórzec do tajemnej furty, za którą znajduje się ogród, stanowiący część prywatnej rezydencji sułtana. Właśnie tam składamy zegar. Możemy to robić, bo Wielki Turek rzadko teraz tam bywa. Wygląda na to, że o tej porze roku podróżuje wraz ze swoim dworem i kobietami od jednej letniej rezydencji do drugiej. I dlatego w pałacu panuje wakacyjna atmosfera... -Dallam urwał, trochę speszony tym, co miał powiedzieć. Pindar siedział z założonymi rękami. - Co dalej, Thomas? - Nasi strażnicy to mili ludzie, można nawet powiedzieć, że moi znajomi. Spotykamy się przecież codziennie. I ci dwaj... zaczęli nam... pokazywać różne miejsca. - Dallam 40

zakaszlał nerwowo. - Czasami jakąś część ogrodu sułtana, czasami altanki, które nazywają kioskami, a raz czy dwa odważyli się nawet pokazać nam prywatne komnaty sułtana. Jednak wczoraj, kiedy akurat był z nami Carew, pokazali mi coś innego. - Co takiego, Tom? Dallam ponownie się zawahał, ale Carew dał mu znak głową, by ciągnął swą opowieść. - Kiedy dwóch moich cieśli zajętych było pracą, jeden ze strażników zabrał nas, mnie i Carewa, na małe, wyłożone marmurem podwórko i pokazał niewielki otwór w murze. Nikt się tam nie kręcił, więc strażnik dał znak ręką, że możemy przez niego zajrzeć, ale on sam nie będzie zbliżał się do tego miejsca. Kiedy podeszliśmy do otworu, zauważyliśmy, że mur jest bardzo gruby, a po obu stronach otworu znajduje się krata. Gdy przez nią spojrzeliśmy, zobaczyliśmy kolejny, tajemny dziedziniec, na którym około trzydziestu konkubin sułtana bawiło się piłką. - Na początku pomyśleliśmy, że są to młodzi mężczyźni -dodał Carew. - Dlatego że nosiły coś, co wyglądało jak spodnie. Ale potem zauważyliśmy, że mają długie włosy. To były kobiety, w dodatku bardzo ładne. - Wiedzieliśmy z Johnem - Dallam zerknął na Carewa -że nie powinniśmy patrzeć. Nawet nasz strażnik rozzłościł się, że tkwimy tam tak długo, i zaczął tupać, żebyśmy do niego przyszli. Ale nie mogliśmy oderwać od nich oczu. Staliśmy jak zaczarowani. - Czy one was widziały? - Nie. Otwór był zbyt mały, ale my przyglądaliśmy się im bardzo długo. Wszystkie były bardzo młode, większość miała po kilkanaście lat. Nigdy nie widziałem niczego, panie sekretarzu, co tak bardzo by mnie uradowało. - Ale Johnowi chodzi o coś innego. - Thomas Dallam urwał i odkaszlnął, żeby przeczyścić gardło. - Jedna z tych kobiet różniła się od pozostałych. Zwróciłem na nią uwagę, bo miała jasne włosy, pozostałe zaś dziewczyny ciemne. Nie puściła ich też luźno na plecy, jak tamte, ale związała 33

w warkocz i owinęła wokół głowy, a do umocowania użyła sznura pereł. Wyglądała na nieco starszą od pozostałych, miała kosztowniejsze ubranie, a także kolczyki i naszyjnik z pereł. Jednak największe wrażenie robiła jej piękna cera, biała i lśniąca niczym księżyc. John chwycił mnie wtedy za ramię i powiedział: „Na miłość boską, Tom, to Celia. Celia Lamprey". To wszystko. Kiedy Dallam wyszedł, pokój wypełniła długa cisza. Zza okiennic dobiegało do nich gardłowe gruchanie gołębi na okapie, co kojarzyło się Pindarowi bardziej z długim letnim popołudniem w Anglii niż Konstantynopolu. Nie był w Anglii - od iluż to lat? Od osiemnastu. Wyjechał najpierw do Wenecji, jako wysłannik Parvisha, a potem pracował tam jako samodzielny kupiec dla Szacownej Kompanii. Teraz otworzył okno i spojrzał na Złoty Róg i wznoszące się za nim siedem wzgórz starożytnego miasta. - To była długa mowa jak na kogoś, kto pochodzi z Lancashire. - Mówiłem ci, że sobie z tym radzi. Pindar usiadł na parapecie. W porównaniu z niesfornym Carewem prezentował się zdecydowanie porządniej. Jak zwykle był ubrany na czarno, jednocześnie szczupły i dobrze zbudowany. Przeciągnął dłonią przez ciemne włosy, ukazując jedyną swoją ozdobę: pojedyncze złote kółko w uchu. - Celia nie żyje - powiedział cicho, wciąż odwrócony plecami do Carewa. Wyjął z kieszeni dziwny okrągły przedmiot z pozłacanego mosiądzu, podobny kształtem i wielkością do zegarka, zaczął się nim bezwiednie bawić. - Statek, którym płynęła, się rozbił. Utonęła mniej więcej dwa lata temu. Mylisz się, John. To niemożliwe, żebyś ją widział. Słyszysz, niemożliwe. Carew nie odpowiedział. Pindar nacisnął zamek przedmiotu, który trzymał, i wieczko uniosło się, ukazując metalowe tarcze. Wyciągnął 42

przed siebie jedną z nich, wyglądającą jak zegar słoneczny, jakby chciał dokonać odczytu. - Możesz odkryć wiele rzeczy z pomocą swego kompendium - zauważył sucho Carew. - Ale z pewnością nie znajdziesz Celii. Pindar wstał gwałtownie. Był o pół głowy wyższy od Carewa. - Żaden człowiek nie widział haremu sułtana, żaden Turek, nie mówiąc o chrześcijanach czy Żydach. A ty, ty, który jesteś tu parę chwil, poszedłeś raz, tylko raz do pałacu i teraz chcesz, żebym ci uwierzył? Nie, John, nawet ty musisz przyznać, że to za wiele. - Doskonale wiesz, że przytrafiają mi się różne rzeczy. -Carew wzruszył niedbale ramionami. - Ale rozumiem, to musiał być prawdziwy szok. - Przesunął w zamyśleniu palcem wzdłuż blizny. - Po tylu latach. Doskonale wiem, co czujesz. - Nie, nie wiesz - przerwał mu Pindar. - Nie wiesz, co czuję. - Zamknął przyrząd. - Nawet ty tego nie wiesz. Znowu opadł gwałtownie na krzesło. - Musimy mieć pewność. Całkowitą pewność. Ale nawet wówczas cóż będziemy mogli zrobić, John? Potarł dłonią twarz i przycisnął powieki tak, że aż zatańczyły mu przed oczami drobiny światła. - Nawet jeśli dowiemy się na pewno, że tam jest, jak będziemy to mogli powiedzieć? To zepsuje wszystko. Czekaliśmy latami, żeby Szacowna Kompania zdecydowała się na prezent dla nowego sułtana... a teraz to. Ale zaczekaj, nie wybiegajmy myślami naprzód. Najpierw muszę mieć dowód, oczywisty dowód, że tam jest. - Znowu przeciągnął dłonią po włosach i obrócił się do Carewa. - Byłeś w pałacu. Czy dałoby się jej dostarczyć jakąś wiadomość? Carew ponownie wzruszył nonszalancko ramionami. - To nie byłoby trudne. - Spojrzał na Pindara. Ten odwzajemnił jego spojrzenie. - Nie podoba mi się twój uśmiech, John - powiedział po chwili. - Znam go z dawnych czasów. - Położył dłoń na je35

go ramieniu i z rozmysłem przycisnął kciuk do gardła. - Co zrobiłeś, ty szczurołapie? - Nic wielkiego. - Coś z cukru? - Łódź zrobioną ze skarmelizowanego cukru. Przecież to moja specjalność. Buli gderał trochę, bo zużyłem cały cukier, ale nic na to nie mogłem poradzić. Statek kupiecki, jeden z najładniejszych, jakie mi się udało zrobić... Paul zwiększył ucisk. - ...no dobrze, to jest „Celia". - Więc jeszcze raz: wysłałeś miniaturę z cukru, przypominającą statek Lampreya, do pałacu sułtana? powiedział Pindar i w końcu go puścił. - A dokładniej do haremu. - Carew potarł gardło, a potem dodał łagodnie: - Wiecheć chciał posłać kobietom sułtana nasze angielskie słodycze. Wygląda na to, że tak robią ambasady Francji i Wenecji, a jak dobrze wiesz, musimy je we wszystkim naśladować. - A ty chciałeś zrobić na nich duże wrażenie? - Przecież po to mnie tutaj sprowadziłeś, prawda? Żeby zrobić wrażenie na Turkach. Żeby dodać trochę poloru temu, co robi Wiecheć. Cha, cha, oczywiście żartuję. - Przekrzywił nieco głowę. - Inaczej kto by ze mną wytrzymał? - Muszę przyznać, John, że masz czasami dziwne pomysły. - Westchnął. - Ale ten... - obrócił się gwałtownie i uderzył pięścią w ramię Carewa - ten był piekielnie dobry. Muszę z przykrością stwierdzić, że niemal doskonały. Wątpię tylko, by go kiedykolwiek zobaczyła. - A masz jakiś lepszy pomysł? Pindar nie odpowiedział. Wstał i podszedł do okna. Ponownie wyjął kompendium i spojrzał na zapisane na jego brzeżku motto. - Mija czas, mijają godziny, a wraz z nimi życie - odczytał. - Pamiętaj, że nie da się go odzyskać za żadną cenę. Korzystaj z niego dobrze i nie trać ani godziny. - A potem raz jeszcze otworzył przyrząd palcem wskazującym i ostrożnie dotknął drugiego, ukrytego zamka przy jego podstawie. 36

Otworzyło się kolejne tajemne wieczko, pod którym znajdował się portret. Była to miniaturka, przedstawiająca dziewczynę. Jej rudozłote włosy, perły na mlecznej szyi. Celia. Czy to możliwe? - A ja straciłem już wystarczająco dużo czasu - rzekł w zamyśleniu. Następnie ponownie spojrzał ostro na Carewa. - Potrzebujemy jednak informacji. - Może zwrócimy się do białego eunucha z pałacowej szkoły? Podobno jest Anglikiem, który został Turkiem. - Jest też kilku takich dragomenów. Pewnie będzie się z nimi łatwiej skontaktować. Słyszałem, że jeden z nich pochodzi z Lancashire. Może Dallam nawiązałby z nim jakiś kontakt... chociaż nie, nie można ufać tym przechrztom. Poza tym podobno tylko czarni eunuchowie chodzą do haremu. Nie. Potrzebujemy kogoś, kto ma do niego dostęp, ale tam nie mieszka. Kogoś, kto może tam bez przeszkód wchodzić. - Czy ktoś może wchodzić bez przeszkód do pałacu? - Oczywiście. Bardzo wielu ludzi. I to codziennie. Trzeba tylko znaleźć odpowiednią osobę - powiedział Pindar i uniósł głowę, by wyjrzeć przez okno. Carew stanął obok niego. Chociaż słońce znajdowało się już wysoko na niebie, wciąż było widać niemal pełny krąg księżyca, opadającego wolno za horyzont. Oparł się łokciami o parapet i spojrzał w niebo. - Może gwiazdy powiedzą nam, co mamy robić. Powinieneś zapytać swego przyjaciela, tego, jak mu tam... - Chodzi ci o Jamala? - Chyba tak. Tego, co czyta z gwiazd. - Tak, to Jamal, Jamal al-Andalus. - Pindar wkładał już turecki strój. - Poproś tu janczara, ale dyskretnie. Chodźmy, nie mamy czasu do stracenia.

ROZDZIAŁ CZWARTY Oksford współcześnie Kochany przyjacielu, otrzymałam Twój list itd. Pragniesz poznać historię nieszczęsnej podróży i rozbicia się statku „Celia" oraz tragiczną historię Celii Lamprey, córki zmarłego kapitana tego statku, która w przededniu ślubu z kupcem Kompanii Lewantyńskiej, sir Paulem Pindarem, późniejszym ambasadorem Jej Królewskiej Mości w Konstantynopolu, została uprowadzona przez Turków, a następnie sprzedana w Konstantynopolu do seraju sułtana. Postaram się więc opowiedzieć Ci o wszystkim. Elizabeth poczuła, że serce bije jej coraz mocniej. Mimo że atrament zblakł, pismo było dobrze widoczne, a litery wyraźne, co wskazywało na dobrą sekretarską rękę. Szło jej lepiej, niż przypuszczała. Chociaż pergamin nosił wzdłuż złożeń ślady po wodzie, poza tym był w wyjątkowo dobrym stanie. Elizabeth uniosła głowę. Było parę minut po dziewiątej, a poza nią w ten sobotni poranek w czytelni biblioteki orientalnej znajdowała się najwyżej jedna albo dwie osoby. Udało jej się zająć stolik w kącie, stojący daleko od biurka bibliotekarza. Wiedziała, że będzie musiała pokazać ten dokument, ale na razie chciała sama go przeczytać i przepisać tak, by nikt nie stał jej nad głową. 46

Ponownie pochyliła się nad pergaminem i zabrała się do czytania. „Celia" wypłynęła z Wenecji siedemnastego przy pomyślnych wiatrach z ładunkiem jedwabiu, aksamitu i złotych oraz innych tkanin, a także plastrów, cekinów i monet osmańskich. Była to ostatnia podróż kapitana Lampreya przed zimowymi burzami. W nocy dziewiętnastego, dziesięć mil od Ragusy, przy pustym, porozrywanym wybrzeżu Dalmacji Panu Bogu spodobało się zesłać nam złą pogodę. Najpierw powiał z północy mocny wiatr, a potem wzmógł się tak, że wszyscy na pokładzie zaczęli się obawiać o swoje życie... Ponieważ parę następnych linijek zamazała woda, Elizabeth podjęła lekturę w dalszym miejscu. „Celia" miała delikatny bok, jej furty działowe były pootwierane, a te od zawietrznej znalazły się pod wodą, wszystkie zaś jedwabie, aksamity, materiały przetykane złotem i inne, z których część stanowiła wiano panny młodej, a także inne rzeczy znajdujące się pod pokładem wypłynęły na zewnątrz, natomiast działo, które stało na pokładzie, odmocowało się i spadło na zawietrzną. Następny fragment był również zamazany. W końcu dostrzegli statek, płynący od zachodu, i zaczęli dziękować Bogu, myśląc, że są ocaleni... sto ton wyporności lub coś koło tego i zrozumieli, że to turecki okręt wojenny. A kiedy kapitan Lamprey go zobaczył, pojął, że mu nie uciekną i że muszą albo podjąć walkę, albo uciekać na wybrzeże i rozbić się o skały. Zebrał więc załogę i spytał, co robić: czy wszyscy staną przy nim i będą mężnie walczyć, nie mogąc uciec od tego statku, który był od nich niewiele większy, ale miał znacznie lepsze uzbrojenie. ...kapitan Lamprey nakazał kobietom, by zeszły z pokładu i by siostry z zakonu świętej Klary zamknęły się w pomiesz39

czeniu dla pasażerów i zabarykadowały drzwi od wewnątrz, chroniąc najmłodszą zakonnicę, a także jego córkę, Celię, i by pod żadnym pozorem stamtąd nie wychodziły, chyba że sam da taki rozkaz. Elizabeth dotarła teraz do zgięcia, gdzie woda rozmyła kilka linijek. Ale kapitan Lamprey, widząc, z kim ma do czynienia, powiedział mu, że są psami, parszywymi, zapchlonymi kundlami, ale że mogą zabrać całe srebro, a także cekiny i plastry, i wszystko, co zdołają unieść, byle tylko zostawili ich w pokoju, bo poza tym nic tu dla nich nie ma. Ale jeden z ich przywódców, renegat, który znał angielski, powiedział do niego: „Ty psie, jeśli znajdę tu coś jeszcze, dam ci sto batów, a potem zepchnę cię z pokładu". Me kapitan Lamprey nic mu nie odpowiedział... W tym czasie kobiety wciąż siedziały w pomieszczeniu dla pasażerów, obawiając się o swoje życie. Woda sięgała im aż do talii, a ich spódnice były mokre i ciężkie niczym ołów. Zgodnie z rozkazem kapitana były bardzo cicho. Nie mogąc mówić, prosiły Boga w duchu, by je ocalił, bo gdyby Turcy ich nie znaleźli, mogły też się potopić... Kazali trzem ludziom, by się nim zajęli i położyli go na brzuchu na dolnym pokładzie; dwóch z nich położyło się na jego nogach, a trzeci usiadł na szyi i zaczął go bić tak mocno, że jego córka, chociaż zakonnice błagały ją, by tego nie robiła, otworzyła drzwi i wybiegła, i krzyknęła, żeby przestali, żeby wzięli ją, ale oszczędzili jej biednego ojca. A kiedy zobaczyła, że ojciec ma sześć lub siedem krwawych ran, pobladła i padła na kolana, prosząc Turków raz jeszcze, by wzięli ją, a zostawili jej ojca. A wtedy kapitan Turków sam ją związał i w nagłym gniewie na jej oczach uderzył jej ojca w bok... i pchnął go w stronę drzwi, a następnie go przeciął... - I tak się to kończy? Ot tak, po prostu? - Właśnie, w połowie zdania. Pomyślałam, że cała opowieść okaże się jedynie fragmentem. 40

W soboty zamykano czytelnię o pierwszej i Elizabeth jadła z Eve późny lunch u Alftego, na terenie zadaszonego targu. Mimo że do świąt pozostało jeszcze półtora miesiąca, kelnerka miała na sobie czerwono-biały fartuszek i rogi renifera z zielonego staniolu. - Daj spokój, to i tak niezwykłe odkrycie. - Eve smarowała ostatnią kromkę masłem. - A poza tym znaczy to chyba tyle, że jesteś mi winna pięćdziesiąt funtów. - No dobra. - Przynajmniej się uśmiechnęłaś. - Eve wyglądała na zadowoloną z siebie. - Masz dzisiaj prawie radosną minę, moja droga... - Wyglądało na to, że chce coś dodać, ale szybko zmieniła zdanie. Czy powiedzieć jej o wczorajszej nocy? -zastanawiała się Elizabeth, czując, że wciąż wypełnia ją wewnętrzne światło. Jednak Eve była w tak pogodnym nastroju, że bała się to popsuć kolejną kłótnią na temat Mariusa. - I co teraz? Będziesz go mogła jeszcze raz przeczytać? - Jak się domyślasz, przekazali to swojemu specjaliście od manuskryptów. Jednak bibliotekarz powiedział, że ten pergamin powinien trafić do biblioteki orientalnej... kiedyś. - Radzę nie czekaj zbyt długo. Z moich doświadczeń wynika, że jeśli przekaże się coś ekspertom, to puf, i dana rzecz znika. Powinnaś była siedzieć cicho. Elizabeth wzruszyła ramionami. - Już za późno. - Czy przynajmniej zdążyłaś coś przepisać? - Większą część manuskryptu, chociaż czasami są to tylko fragmenty. - Elizabeth opowiedziała jej o śladach po wodzie. - Ale mam od czego zacząć. Na przykład kwestia autorstwa... - Kelnerka przyniosła im dwie filiżanki kawy. -List relacjonuje jedynie to, co zaszło, ale opis jest tak żywy, iż trudno uwierzyć, że jego autor nie był świadkiem tego, co zaszło. - Czy z listu nie można domyślić się, kto jest jego autorem? - Nie, wcale. Wiadomo tyle, że napisano go na czyjąś prośbę, ale nie wiemy nawet czyją. I oto kolejna zagadka. 49

- Uwielbiam zagadki. To jest naprawdę intrygujące. -Eve wypiła trochę kawy i szkła jej okularów zaszły parą z filiżanki. - Coś jeszcze? - Cóż, długo wczoraj siedziałam w Internecie. Łatwo się domyślić, że nie ma tam nic o Celii Lamprey. - A o Pindarze? - O mało znanym kupcu z epoki elżbietańskiej? - Elizabeth potrząsnęła głową. - Nie uwierzysz, ale znalazłam setki wpisów, naprawdę setki. Oczywiście nie wszystkie dotyczą bezpośrednio Pindara. Było na przykład sporo informacji o pubie w Bishopsgate, tym, który wybudowano na miejscu jego dawnego domu. - Elizabeth dojadła zupę. -Był to wielki budynek, który zbudował sobie, kiedy przeszedł na emeryturę. Zburzono go w dziewiętnastym wieku, gdy powiększano stację przy Liverpool Street. Ale to nie ma nic do rzeczy. - Elizabeth machnęła łyżką w powietrzu. -Najciekawszą sprawą w życiu Pindara była misja, którą zleciła mu Kompania Lewantyńska w tysiąc pięćset dziewięćdziesiątym dziewiątym roku. - Pamiętam, że o tym wspominałaś. - I wciąż do tego wracam. Kompania chciała odnowić swoje prawa do handlu w części Morza Śródziemnego, kontrolowanej przez imperium osmańskie, i w tym celu musiała zgodnie z tradycją podarować sułtanowi coś niezwykłego. Coś lepszego niż jej konkurenci, głównie Francuzi i Wenecjanie, którzy byli największymi rywalami Anglików. Więc po długim namyśle zamówili u mechanika, który nazywał się Thomas Dallam, wspaniałą mechaniczną zabawkę. - Mówiłaś, że to był zegar. - Bardziej automat, po części zegar, po części muzyczny instrument. Mechanizm zegara był podstawowy, ale o pełnych godzinach działy się tam różne rzeczy: dzwoniły dzwony, dwa anioły grały na srebrnych trąbkach, słychać było muzykę organową, a także pokazywał się krzak ostro-krzewu z mechanicznymi ptakami, kosami i drozdami, które zaczynały potrząsać skrzydłami i śpiewać. 42

- I udało się? - Cała misja o mały włos zakończyłaby się całkowitym fiaskiem. Thomas Dallam płynął do Konstantynopola przez pół roku wraz ze swoim cudownym urządzeniem, a po przybyciu na miejsce okazało się, że do skrzyń wdarła się woda i drewno nie tylko zamokło, ale niemal całkowicie przegniło. Kupcy byli oczywiście bardzo rozczarowani. Czekali cztery lata na to, by zaprezentować swój dar sułtanowi. Nie można było jednak tego zrobić i Thomas Dallam musiał od początku odtworzyć swój mechanizm. Zostawił też własny opis swoich przygód. - Zaczęła przeglądać notatki. - O, mam, wydany przez Hakluyta: Opis podróży z mechanizmem do sułtana i inne niezwykłe wydarzenia, 1599. - Ciekawa jestem, co to za inne niezwykłe wydarzenia. - Opowiem ci o nich. - Elizabeth zamknęła notatnik. -Chcę tego poszukać dziś po południu. Eve spojrzała na zegarek. - O Boże, już tak późno? Przepraszam, moja droga, ale muszę lecieć. - Skoczyła na równe nogi i wyjęła z torebki dziesięciofuntowy banknot. - Wystarczy? - Jasne. Zmykaj. Elizabet patrzyła, jak Eve wkłada jasnoróżowy mohero-wy płaszcz. Była już przy drzwiach, kiedy nagle pod wpływem jakiegoś gwałtownego impulsu zawróciła. - Dzielna dziewczyna - powiedziała łagodnie i pochyliła się, by pocałować ją w policzek. Elizabeth nie musiała się spieszyć. Zamówiła drugą kawę i zaczęła przeglądać notatki. Perspektywa pracy wywołała u niej nagły przypływ energii. Była teraz znacznie spokojniejsza i bardziej skoncentrowana niż ostatnio. Po chwili zwróciła uwagę na kobiece głosy, które dobiegały do niej od stolika stojącego za jej plecami. Obróciła się lekko i poznała jedną z kobiet, koleżankę Mariusa ze Stanów, pracującą na kontrakcie. Spotkały się zeszłego lata na przyjęciu wydziału anglistyki; wówczas jeszcze Marius zabierał ją na podobne imprezy. Nie spodobała się wtedy 51

Elizabeth z jakichś niejasnych dla niej w tej chwili powodów. „Jest w niej coś sztucznego" - powiedziała wtedy Mariusowi. „Sama nie wiem, dlaczego tak mi się wydaje". Ale on tylko się śmiał. Mimo zimy Amerykanka miała na nogach sandały. Była mocno opalona; odcień jej skóry, a może też faktura, jak pomyślała Elizabeth z rzadką u niej złośliwością, przypominał pewne zagrożone, tropikalne drzewo. Potraktowała ją wtedy protekcjonalnie, tak jak teraz młodszą koleżankę, zapewne swoją studentkę. Mówiła takim tonem jak niektórzy wykładowcy. Może nie tyle przenikliwym, co... trudnym do określenia. Jego kolejne kadencje z amerykańskimi samogłoskami przypominały kołysanie Pacyfiku. Rozmawiały o doktoratach. Bez przerwy powtarzały zwroty takie jak: „nacechowany płciowo" i „dyskurs". Elizabeth wróciła do notatek, próbując się skoncentrować, ale obie panie siedziały tak blisko, że trudno było nie słyszeć ich rozmowy. Zaczęła się rozglądać za kelnerką, kiedy usłyszała imię Mariusa. - Prawdę mówiąc, mój przyjaciel opublikował właśnie pracę na ten temat. Słyszałaś o doktorze Jonesie? Mariusie Jonesie? Dziewczyna odpowiedziała coś, chichocząc, i Elizabeth tego nie zrozumiała. - No tak, pewnie wszystkie studentki znają Mariusa! To imię w jej ustach wydało się Elizabeth obraźliwe. Nie znasz go jednak tak dobrze, pomyślała. Doskonale wiedziała, że jej złość nie ma racjonalnego uzasadnienia. - Ale jeśli o to idzie, muszę ci coś powiedzieć... - Kobieta zniżyła głos. - Wiem, że nie powinnam... Powiedziała coś z powagą, chociaż próbowała utrzymać lekki ton. - ...zupełnie dla niej zwariował. A najlepsze jest to, że w ogóle jej nie obchodzi. Wszystkie jego panienki są zrozpaczone. Elizabeth nie czekała na rachunek. Położyła dziesięć funtów obok banknotu Eve i wyszła od Alfiego. W drzwiach spotkała blondynkę, która właśnie wchodziła i rozglądała się po wnętrzu restauracji, nie zwracając na nią uwagi. Eli44

zabeth zauważyła jeszcze przez szybę, że wita się z Amerykanką i studentką, a potem zajmuje miejsce przy stoliku. Była to ta sama kobieta, którą widziała u Blackwella, nie miała co do tego żadnych wątpliwości. Nie widziała jej twarzy, tylko twarz Amerykanki, która ją witała. Brzydką twarz, starszą, niż na to wyglądała. Włosy z jasnymi pasemkami opadały kobiecie na ramiona. A za jej uśmiechem Elizabeth dostrzegła tak wielką rozpacz, że nagle znikła gdzieś cała jej wrogość. O Boże, więc ty też? Zatem nic dziwnego. Och, Marius!

ROZDZIAŁ PIĄTY Konstantynopol, 1 września 1599 roku Wschód słońca Tego samego ranka, kiedy John Carew zajmował się łuskaniem orzechów na murku angielskiej ambasady, a Hassan Aga zataczał kręgi w stronę własnej śmierci, matka sułtana, Sahfiye, obserwowała wschód słońca ze swoich prywatnych komnat, wychodzących na wody Złotego Rogu. Chociaż obsługiwały ją cztery służące, w pomieszczeniu, zgodnie ze zwyczajem, panowała całkowita cisza. Młode kobiety stały przy ścianie w zupełnym bezruchu, mogły tak trwać cały dzień, a nawet i noc, aż do chwili, kiedy wydałaby im jakieś polecenia albo je odprawiła. Sahfiye wydawała się spokojna, z wzrokiem utkwionym w różowoszare wody. Ale jednocześnie dzięki długim ćwiczeniom i wykorzystaniu szóstego zmysłu, który pozwalał jej widzieć bez patrzenia, dokonywała krytycznego przeglądu swoich służących. Pierwsza, która najwyraźniej musiała się bardzo spieszyć rano, przypięła krzywo czepek, druga nie wyzbyła się złego nawyku kołysania się na piętach i palcach (czyżby rzeczywiście nie widziała, że z tego powodu przypomina słonia?). Trzecia zaś, Gulbahar, ta, z którą znalazła w klatce Małego Słowika, miała pod oczami cienie. - To tak, jakbyś miała oczy z tyłu głowy, pani - szeptała do niej z podziwem cariye Mihrimah. 54

- To sztuczka, której nauczył mnie ojciec - odpowiadała jej szeptem Sahfiye. - Wiesz, w moim górzystym kraju wszyscy polują. Trzeba wiedzieć, jak obserwować zwierzynę Jeśli chcesz, to cię tego nauczę, cariye Mihrimah. Jednak cariye Mihrimah nie potrafiła nauczyć się czegoś, co wymagało więcej uwagi niż nacieranie ambrą warg swojej ładnej waginy czy różowienie sutków swoich dziewczęcych piersi. Sahfiye zaczęła myśleć o minionej nocy. Wiedziała, ze Esperanza będzie milczeć. Być może jednak popełniła błąd, wpuszczając tam Gulbahar. Chłodna bryza od okna spowodowała, że zadrżała. Mimo że dopiero zaczął się wrzesień, poranne powietrze było zimne, a na liściach drzew w pałacowym ogrodzie pojawiły się pierwsze jesienne barwy. Czuła ciężkie kołysanie kolczyków z pereł i polerowanych rubinów o niezwykłej wielkości i przejrzystości, obijających się o szyję. Od tego ciężaru bolały ją płatki uszu i chętnie by zdjęła klejnoty, ale już dawno przyzwyczaiła się ignorować tego rodzaju niedogodności czy też wszelkie oznaki słabości lub zmęczenia. - Ayshe - Sahfiye odwróciła nieco wzrok od okna - moje futro. , Jednak Ayshe, czwarta, najnowsza służąca, przeczuła, o co jej chodzi, i nie czekając, aż skończy, pospieszyła, by podać jej płaszcz ze zdobionym szalem obwiedzionym futrem z soboli. Ayshe dobrze sobie radzi, pomyślała Sahfiye, a następnie spojrzała na nią i obdarzyła uśmiechem. Miała sprawny umysł i potrafiła uprzedzać życzenia - prawdziwy talent, bardzo potrzebny w domu szczęśliwości. Postąpiła więc słusznie, przyjmując dar faworyty sułtana, dwie niewolnice, Ayshe i tę drugą dziewczynę, której imienia zapomniała. Sahfiye patrzyła, jak Ayshe układa zręcznie szal wokół jej stóp. Jedna z cerą tak ciemną, a druga tak jasną, ze wydawało się to niemal nieprawdopodobne. Bez jednej choćby skazy. Była pewna, że Mehmed, jej syn, który miał niezwykłe upodobania, cieszył się nią minionej nocy. Cokolwiek, byle powstrzymać to zauroczenie faworytą, którą 47

w haremie nazywano po prostu haseki. Trzeba, by jak najszybciej znalazł sobie inną. Już ona o to zadba. Spoza jej komnat, z korytarza biegnącego od dziedzińca kobiet do kwatery eunuchów, dochodziło ciche poszczekiwanie porcelany. Na zewnątrz czekała zaparzająca kawę wraz ze świtą. Sahfiye i tak wiedziałaby, że są tam kobiety -czuła lekki niepokój, coś unosiło się w powietrzu. Jak mogła wyjaśnić, skąd się to brało? Ale mimo że nie spała tej nocy, Sahfiye wydała rozkaz, by jej nie przeszkadzano. Nie potrzebowała ani kawy, ani odpoczynku. Nauczyło ją tego co-nocne czuwanie przy łożu swego pana, starego sułtana Murada. Potrzebowała teraz ciszy i przestrzeni, by móc myśleć. Kiedyś, gdy przybyła do domu szczęśliwości, ta cisza prześladowała ją i niepokoiła. Było tu zupełnie inaczej niż w pałacu w Manisie. Mieszkali wtedy razem we troje, trzy słowiki. Kiedy teraz wspominała te dni, wydawały się przesycone słońcem. A kiedy została matką sułtana, zrozumiała, że cisza jest użytecznym narzędziem, sztuczką podobną do innych, z której mogą skorzystać myśliwi. Sahfiye owinęła się szczelniej futrem i obróciła się tyłem do Złotego Rogu, który znała aż nazbyt dobrze. Na dalekim brzegu znajdowały się magazyny kupców zamorskich, a za nimi znajoma wieża Galata. Po jej prawej stronie stał mur okalający enklawę cudzoziemców z domami ambasadorów, otoczonymi winnicami. Dalej nad nimi wzeszło już słońce. Za Galatą po prawej połyskiwały wody Bosforu, którego porośnięte zielonym lasem brzegi wciąż znajdowały się w cieniu. Pamiętała grecką panią, Nurbanu, która była matką sułtana przed nią i która siedziała na tym samym tapczanie z tymi samymi rubinami i perłami, kiedy Sahfiye jej usługiwała. - Myślą, że nie wiem, że na mnie czekają - powiedziała kiedyś do niej. - Że nic nie słyszę. Że nie widzę. Ale w tej ciszy, Sahfiye, widzę wszystko. Mogę patrzeć przez ściany. Pierwsze słoneczne promienie dotknęły teraz rzeźbionych okiennic, sprawiając, że zdobienia z macicy perłowej zalśniły pełnym blaskiem. Sahfiye wysunęła rękę z futra 56

i oparła ją na oknie. Poczuła lekki zapach ciepłego drewna. Skóra na jej ramionach i rękach wciąż była mleczna i gładka jak u konkubiny, w cudowny sposób nietknięta przez czas. Na palcu zalśnił w słońcu szmaragd Nurbanu, a w jego niezbadanej głębi płonął czarny ogień. Co byś teraz zrobiła, gdybyś była mną? - zastanawiała się. Zamknęła na chwilę oczy, czując wreszcie słońce na twarzy. Przypomniała sobie obrzmiałe ciało Małego Słowika z uciętymi genitaliami. I w końcu odpowiedział jej wewnętrzny głos: „Nic. To przeznaczenie". To nie Nurbanu jej odpowiedziała, ale jakiś inny głos zza grobu. - Cariye? Cariye Mihrimah? - Nic nie rób. To przeznaczenie. Po tylu latach. Kismet. Jedyna rzecz, której nie możesz przechytrzyć. - Fatma! - Sahfiye otworzyła oczy tak gwałtownie, że nawet sprytna Ayshe drgnęła na swym stanowisku. - Tak, wasza wysokość? - Fatma, pierwsza ze służących, zająknęła się i oblała rumieńcem. - Śpisz, dziewczyno? - Matka sułtana mówiła łagodnie, ale w jej głosie był chłód, który sprawił, że ręce służącej stały się lepkie od potu, a krew zaczęła huczeć jej w uszach. - Nie, wasza wysokość. - Więc zajmij się proszę kawą. Służące Sahfiye pospieszyły bezszelestnie, by jej usłużyć. Chociaż słońce już wstało, jego promienie nie dotarły w głąb komnat Sahfiye. Te pomieszczenia usytuowane w centrum domu szczęśliwości, prywatnych apartamentach sułtana, stanowiły wewnętrzną, a nie zewnętrzną przestrzeń. Pokoje kobiet i większe apartamenty ulubionych konkubin sułtana, a nawet prywatne komnaty Meh-meda były połączone z tymi pomieszczeniami. Nikt, nawet jego faworyta, haseki, nie mógł do niego pójść, nie przechodząc przez jej królestwo. Pomijając apartament sułtana, jej komnaty były największe w całym pałacu. Ich cieniste przestrzenie, pełne niebieskiego i zielonego światła, były chłodne w lecie, a ogrzewa49

ne piecykami i pełne futer z soboli w zimie. Kobiety, poruszające się tanecznym krokiem, przypominały ławicę ryb w podmorskich głębiach. Po chwili miała przed sobą mosiężną tacę, ustawioną na drewnianych nogach, a pod nią mały piecyk, w którym palono cedrowym drewnem. Pierwsza służąca uklękła przed nią i podała jej miskę, druga zaś polała różaną wodą z kryształowego dzbana palce Sahfiye. Obie wycofały się bezgłośnie, a trzecia służąca również uklękła i podała wyszywaną serwetkę, by wytarła sobie palce. Klęcząc przed nią, jedna ze służących wyciągnęła ozdobioną klejnotami filiżankę, druga nalała do niej kawę, a trzecia ustawiła jeszcze jedną mosiężną tacę z granatami, morelami i figami ułożonymi na skrystalizowanych cukrem płatkach różanych na stole. Czwarta służąca przyniosła świeże serwetki. Sahfiye piła kawę, czując, jak się powoli odpręża. Nie wyczuwała zdenerwowania wśród służących, co zwykle wskazywało na to, że w haremie pojawiły się plotki. To naprawdę cudowne zrządzenie losu, że większość kobiet i eunuchów wciąż przebywała w letnim pałacu. Sułtan niespodziewanie zdecydował się przyjechać tu na jedną noc, a ona towarzyszyła mu wraz z garstką najważniejszych służących. Gdyby wszyscy tu przebywali, w żaden sposób nie zdołałaby zatuszować wydarzeń ostatniej nocy. Zarówno Esperanza, jak i Gulbahar, jedyne, które widziały, co się stało, były jej bezgranicznie oddane. Mimo to dobrze zrobiła, że kazała im stać - z jej doświadczeń wynikało, że w ten sposób bez trudu można było sprawdzić, która jest zdenerwowana. Pierwsza służąca łatwo wpadała w popłoch, ale nie było w tym nic nowego, zwłaszcza po tym, jak zarządczyni haremu odkryła u niej listy miłosne od eunucha Hiacynta, nierozważny mały romans, który wciąż uważała za nieodkryty. - Nigdy nie działaj pospiesznie - powiedziała jej kiedyś Nurbanu. -1 nie zapominaj o tym, że wiedza oznacza władzę. Mylisz się, cariye Mihrimah, powiedziała w duchu Sahfiye. Być może to, jak mówisz, kismet - w duchu ucałowała 50

cariye Mihrimah w policzek - ale to i tak mnie nie powstrzyma. - A teraz posłuchajcie mnie wszystkie. - Sahfiye wypiła resztkę kawy i odstawiła filiżankę na spodeczek. Wysłałam Hassana Agę na parę dni do Edirne, by zajął się moimi sprawami - oznajmiła. Powiedziała więcej, niż zwykle wydawało jej się stosowne czy konieczne. Czy służące nie uznają tego za dziwne? Musiała zaryzykować. - Gulbahar, zostań ze mną, zaniesiesz parę wiadomości. Reszta jest wolna. - Dała sygnał do odejścia. - Ayshe. - Tak, wasza wysokość? - Przyprowadź tu swoją przyjaciółkę, zapomniałam, jak ma na imię... - Chodzi o Kayę, wasza wysokość? - Tak. Czekaj z nią na zewnątrz, aż przyjdzie po was Gulbahar. Do tego czasu nikogo tutaj nie wpuszczaj. Hassan Aga obudził się nagle. Krótkie chwile przytomności przerywały dziwne fantasmagorie, chociaż nie wiedział, jak długo znajdował się w tym stanie. Z powodu nawyku, który kazał mu zwracać uwagę na każdy hałas czy najmniejszą zmianę w tym, co działo się w haremie, otworzył oczy. Był pewny, że nie znajduje się teraz w swojej komnacie, ale nie wiedział, dokąd go zabrali. Było tu ciemno, ciemniej niż w nocy. Ciemniej niż wtedy, kiedy zamykał oczy, a na horyzoncie jego źrenic eksplodowały kaskady światła. Czyżby więc umarł? Ta myśl przemknęła mu przez głowę i stwierdził, że wcale się nie boi. Jednak ból w trzewiach, a tym bardziej w uszach przekonał go, że tak nie jest. Próbował się poruszyć, ale tylko lepki pot wystąpił mu na czoło. W ustach czuł dziwny metaliczny posmak. Jego ciałem wstrząsnęły nagłe konwulsje, ale nie miał już nic w żołądku. W gardle tkwiło coś okrągłego, co przypominało ka59

mień, a wokół czuł unoszący się zapach wilgoci. Czyżby znajdował się pod ziemią, a jeśli tak, to jak tam się dostał? A potem równie gwałtownie jak się przebudził, zaczął zapadać w nieświadomość. Sam nie wiedział, jak długo znajdował się w ciemnościach, zawieszony między życiem a śmiercią. Czy śnił, czy też był przytomny? A potem na końcu eonów, które mogły równie dobrze być godzinami... światło. Najpierw zobaczył dwie cienkie linie - poziomą i poprzeczną. Były bardzo blade, kiedy je dojrzał, tak blade jak zmurszałe światło poranka. Gdy na nie patrzył, zbiegły się nagle w jedną plamę światła. A za tym punktem dostrzegł cienie dwóch kobiet, dwóch kobiet, które szły w jego stronę. - Mały Słowiku... - odezwał się czyjś głos. Usłyszał swój głos dobiegający gdzieś z bardzo, bardzo daleka: - Lily - brzmiał głos - ...to ty?

ROZDZIAŁ SZÓSTY Stambuł współcześnie Elizabeth zadzwoniła do Eve ze swojego pokoju. - Więc gdzie jesteś? - Głos Eve był bardzo słaby. - W Stambule - powtórzyła ostrożnie Elizabeth, a potem odsunęła słuchawkę od ucha. - W Stambule? A co, u licha, tam robisz? - Wczoraj w nocy udało mi się złapać samolot. - Ale jadłyśmy wczoraj razem hinch. Nic nie mówiłaś, że chcesz wyjechać. - Kupiłam bilet tuż przed odlotem. Miałam po prostu szczęście. Elizabeth chciała jej opowiedzieć o Amerykance i o tym, co zdarzyło się u Alfiego, ale czuła, że nie może tego zdradzić nawet Eve. - Chcę to... - zaczęła, walcząc z bólem gardła - przerwać. Po drugiej stronie panowała cisza i wiedziała, że Eve słucha uważnie. - Wiesz... to wszystko - wydusiła z siebie w końcu. Wyciąć to. Wyrwać. Niech się wykrwawi. Własnymi rękami wyrwałabym to bijące serce, gdybym tylko wiedziała jak... Poczuła, że zaczyna wpadać w histerię. - Pomóż mi to... przerwać. Proszę. - Spokojnie, spokojnie - usłyszała głos Eve. - Nie mów nic, tylko oddychaj. Dobrze, kochanie? Po prostu oddychaj... 53

Elizabeth nie mogła się powstrzymać i zaśmiała się przez łzy. - Moja droga, ty też płaczesz? - Nic na to nie poradzę. - Usłyszała, jak Eve głośno wydmuchuje nos. - To zaraźliwe. - A potem dodała gniewnie: -Wiesz, w Oksfordzie byłoby nam znacznie łatwiej. - Tak, wiem. - Elizabeth przycisnęła dłoń do gorących oczu. - Właśnie o to chodzi. Muszę... się pozbierać. Nie chcę bez przerwy... - nagle wypełniła ją litość dla samej siebie -być dla ciebie ciężarem. - Liz, kochanie, nigdy nie byłaś dla mnie ciężarem... - Zdecydowałam się skończyć z Mariusem. Już do niego nie wrócę. - Udało się! Udało jej się to powiedzieć, więc musi to być prawda. - A przynajmniej - dodała, wiedząc, że w ten sposób będzie jej bliższa - powiedziałam mu, że nie mogę się już z nim widywać. Czuła, że Eve próbuje oszacować jej prawdziwe zamiary. Kiedy jednak się odezwała, wyraźnie słychać było ulgę w jej głosie. - Więc go rzuciłaś? Świetnie! Naprawdę świetnie, Lizzie! - A potem: - Mam nadzieję, że tym razem na dobre. - O tak, na pewno. - A tak swoją drogą, gdzie jesteś? Pytam o hotel, zakładam, że zatrzymałaś się w hotelu. - Ee, cóż... - Elizabeth rozejrzała się dookoła. Prawdę mówiąc, nie miała pojęcia, jak się nazywa ten hotel. Przyjechała wczoraj taksówką późno w nocy. Miała tu czyste łóżko. Nic poza tym jej nie interesowało. Jestem w pokoju 312. -Znalazła ten numer u dołu staromodnego telefonu z bakelitu. - Mogę ci też podać numer. - Przeczytała go głośno. Wydawało się, że Eve to wystarczy. - Jak długo tam zostaniesz? - Nie jestem pewna. - Elizabeth wzruszyła ramionami. -Tyle, ile będzie trzeba. - By postawić krzyżyk na Mariusie? - Tak. - Zaśmiała się. - Ale mam tu też coś do zrobienia. Kiedy powiedziałam mojej opiekunce o manuskrypcie, za54

proponowała, żebym poszukała go w Stambule, więc stwierdziłam, że mogę się tym zająć. - Wszystko, byle nie wracać do Oksfordu. - Doktor Alis też uważa, że druga część historii Celii Lamprey musi się gdzieś znajdować. Mam przeczucie, że powinnam szukać tutaj. Pamiętasz Be-rin Metin? - Z wymiany? - Tak. Cóż, zadzwoniłam do niej po... wczorajszym lunchu i obiecała, że załatwi mi kartę czytelnika na Uniwersytecie Bosforskim. Mają tu czytelnie z książkami po angielsku, więc będę mogła kontynuować badania, czekając na dostęp do archiwum. Kiedy skończyła rozmowę z Eve, położyła się na łóżku. Wciąż było wcześnie - w Stambule dochodziła siódma rano, czyli, jak nagle zdała sobie sprawę, piąta rano w Anglii. Biedna Eve. Pokój był duży, ale wyglądał bardzo pospolicie. Stało tu dwuosobowe łóżko z ramą z kutego żelaza. Staroświecka szafa. W oknie znajdowała się nisza czy też coś w rodzaju alkowy, gdzie stał zwykły stolik do gry i krzesło. Deski podłogowe, przechylone lekko w kierunku części frontowej pokoju, znaczyły ciemnobrązowe plamy. Nie położono też na nich dywanu czy choćby taniego bawełnianego chodnika. Nic w pomieszczeniu nie wskazywało na to, że znajduje się w Stambule czy w jakimkolwiek innym niecodziennym miejscu. Elizabeth oparła ostrożnie dłoń o ścianę. Zamknęła oczy i przeciągnęła delikatnie palcami po tynku. Jednak nic. Był to skromny, czysty pokój, przypominający zakonne dormi-torium. Albo pomieszczenie dla pasażerów na statku. Jutro się przeprowadzę, pomyślała. Elizabeth znowu położyła się na łóżku. Z torebki wyjęła notatki, które zrobiła w czytelni biblioteki orientalnej: ...jego córka, chociaż zakonnice błagały ją, by tego nie robiła, otworzyła drzwi i wybiegła, i krzyknęła, żeby przestali, żeby wzięli ją, ale oszczędzili jej biednego ojca. A kiedy zobaczyła, 63

że ojciec ma sześć lub siedem krwawych ran, pobladła i padła na kolana, prosząc Turków raz jeszcze, by wzięli ją, a zostawili jej ojca. A wtedy kapitan Turków sam ją związał i w nagłym gniewie, na jej oczach uderzył jej ojca w bok... i pchnął go w stronę drzwi, a następnie go przeciął... Celia. Biedna Celia. Elizabeth zapadła w sen bez marzeń sennych, wciąż trzymając kartkę przy piersi.

ROZDZIAŁ SIÓDMY Konstantynopol, 1 września 1599 roku Ranek Ayshe, służąca matki sułtana, odnalazła Kayę koło fontanny na dziedzińcu faworyt. - Chce cię widzieć. W domu szczęśliwości nie trzeba było nikomu tłumaczyć, o kogo chodzi. - Teraz? - Tak, chodź ze mną. Szybko, ale nie biegnij. - Ayshe położyła dłoń na jej ramieniu, chcąc ją powstrzymać. Tutaj nie lubią, jak się biega. - Nie przesadzaj, przecież nikt nas nie widzi. Ogólny coroczny exodus do pałacu matki sułtana nad Bosforem, gdzie znajdowali się jeszcze wszyscy poza paroma najmłodszymi kislar i najstarszymi służącymi, pozwolił poczuć się kobietom z haremu sułtana, które tu zostały, jak na wakacjach. - Niczego się nie nauczyłaś? - powiedziała gniewnie Ayshe. - Ktoś na pewno cię zobaczy. Tak jest zawsze. Ayshe poprowadziła Kayę przez brukowany taras z fontanną po schodach w dół i przez pałacowy ogród: poruszały się w porannej ciszy ogrodu niczym dwie, złota i czerwona, ważki. - Jak sądzisz, zostaniesz tu czy z nią wrócisz? - Kaya, która próbowała nadążyć za szybszą Ayshe, potykała się i raz omal nie upadła. - Zaczekaj na mnie! 57

- Postaraj się nadążyć, dobrze? I bądź cierpliwa. Powiem ci, gdy znajdziemy się w środku. - Cierpliwość! Żebyś wiedziała... Niedobrze mi się już robi od tej cierpliwości. Kiedy znalazły się przy ogrodowym murze, skręciły ostro w lewo i przeszły przez należący do haremu szpital, a potem kolejny dziedziniec. Raz jeszcze skręciły w lewo i ruszyły po stromych drewnianych schodach, które zaprowadziły je na prostokątny brukowany dziedziniec, znajdujący się w środku siedziby kobiet. Ayshe zatrzymała się w końcu w niewielkim wyłożonym płytkami przedsionku na końcu kamiennego korytarza, którym można było dotrzeć do siedziby eunuchów. - Co dalej? - Musimy tu czekać. - Ayshe wzruszyła ramionami. -Przyśle po ciebie Gulbahar. - Ale kiedy? - A skąd ja mam wiedzieć, głupia. - Ayshe zmarszczyła brwi. - Za godzinę, dwie. - Dwie godziny! - Czy możesz być cicho?! Stanęły plecami do ściany, przybierając oczekującą postawę. Kaya czuła, że serce zaczyna jej bić wolniej, a oddech powoli wraca do normy. Dziś rano było tu niewiele kobiet. Dwie stare czarne niewolnice, zbyt zniedołężniałe i niemrawe z racji wieku, by brać udział w wyprawach matki sułtana, zamiatały dziedziniec palmowymi liśćmi. - Idźcie już. - Ayshe machnęła niecierpliwie ręką w stronę kobiet. - Za chwilę będzie przechodzić matka sułtana, która nie chce, byście obrażały jej oczy swoim starczym widokiem. - Tak, kadin... - Niewolnice zaczęły się cofać, kiwając z szacunkiem głowami. - Tak, pani. Kaya popatrzyła na przyjaciółkę. - Przecież nie zrobiły ci nic złego. - Nie chciałam po prostu, by ktoś nas mógł podsłuchać. 66

I staraj się mówić ciszej. - Ayshe niemal szeptała. - Ona wszystko słyszy. - Wiesz może, czego ode mnie chce? - Kaya poczuła, jak mięśnie brzucha stężały jej ze zdenerwowania. - Pytasz, jakbyś nie wiedziała! Pewnie chce wiedzieć, czy... no, wiesz... - Ayshe uniosła dłoń, by ukryć uśmiech, który pojawił się na jej wargach. - Czy jesteś wciąż gózde, jeśli idzie o „oko sułtana". - Zerknęła ukradkiem na przyjaciółkę. - A jesteś? - Och, i tak by wiedziała. - To prawda - rzekła cierpko Ayshe. - Pewnie sama wszystko obserwuje... Kaya wydała nieartykułowany dźwięk. - Naprawdę. Zrobi wszystko, by zebrać informacje. - Tak, ale nikt tego nie obserwuje. - Kaya znowu spojrzała na przyjaciółkę. - Zapisują... to w książce. Wiem, bo pokazał mi ją ten eunuch, Hassan Aga - dodała i zamilkła na chwilę. - Nie, jeszcze mnie tam nie wpisali. Stały przez chwilę w milczeniu, czując nagły wstyd. Słońce powoli zaczęło wypełniać dziedziniec, który sprzątały stare niewolnice. Od jednej zg stron dziedzińca dobiegły do nich głosy służących i plusk wody z kobiecego hamma-mu. Wakacyjna aura dawała się wyczuć nawet tu, w samym sercu haremu. Nieprzyzwyczajona do długiego czekania Kaya zaczęła się poruszać, unosząc na przemian swoje stopki w butkach z miękkiej koźlęcej skóry. - Jak długo jeszcze? Bolą mnie plecy. - Cierpliwości, głupia... - Już to mówiłaś... - I nie chwiej się tak, bo ona tego nie znosi. Stój spokojnie. Znowu cisza. - Brakuje mi cię, Annetto. - Mnie ciebie też, Celio. Od strony hammanu na rozgrzane kamienie dziedzińca wypłynął strumyk wody. - Nie płacz, głupia. - Ja? Przecież nigdy nie płaczę. 59

- Będziesz miała czerwony nos. - Pamiętasz, jak to powiedział tego dnia, kiedy nas sprzedano? - Tak, pamiętam. Jak mogłaby to zapomnieć? Celia przypomniała sobie dzień, kiedy przybyły do domu szczęśliwości. Ile to czasu minęło od rozbicia statku? Chyba dwa lata - najpierw odbyły długą podróż, a potem przebywały jeszcze dłużej u handlarki niewolnikami w Konstantynopolu, a następnie, któregoś dnia, jakieś parę miesięcy temu, bez żadnego ostrzeżenia zabrano je w lektyce, którą niosło paru eunuchów. Powiedziano im, że kupiła je wielka dama w prezencie dla matki sułtana. Przestały być Celią i Annettą i stały się Kayą i Ayshe, ale poza tym nic więcej im nie powiedziano. Celia pamiętała przyprawiające ją o mdłości kołysanie lektyki, kiedy jechały przez miasto, i to, jak dotarły do bramy ozdobionej mosiężnymi ćwiekami, przez którą przeszły. Była większa i bardziej ponura niż jakakolwiek inna. W środku było tak ciemno, że prawie nic nie widziały. Celia pamiętała przerażenie, które ją ogarnęło, kiedy eunucho-wie sprowadzili ją z lektyki, i swój własny okrzyk: „Paul, och, Paul!", kiedy brama zamknęła się za nimi. Drgnęły, słysząc nagły ruch, a potem trzepot gołębi, które przysiadły na pochyłym dachu nad nimi. - Annetto? - Co? - Myślisz, że je zapomnimy? To znaczy, nasze imiona. Pytałam kiedyś Gulbahar i powiedziała, że nie pamięta, jak się naprawdę nazywa. - Ale kiedy ją tu przywieźli, miała tylko sześć lat. My nie zapomnimy. Będziemy wszystko pamiętać. Annetta zmrużyła oczy. - Jak mogłybyśmy zapomnieć? - Chcesz to pamiętać, prawda? - Oczywiście! - Chwila ciszy. - Ale jesteśmy teraz tutaj i musimy sobie radzić. Wiesz, Celio, może byłoby lepiej, gdybyśmy... - Annetta nagle zesztywniała. - Cii! - Nic nie słyszę. 68

- Gulbahar idzie. - Obserwuję ją, ona tak robi. - Głos Annetty przypominał oddech. - Nieważne, posłuchaj mnie. Niezależnie od tego, co robisz, staraj się za dużo nie mówić. Ona wykorzysta przeciwko tobie każde twoje słowo, capitol Naprawdę wszystko. Ale nie lubi też, jak się unika odpowiedzi. I niezależnie od tego, co robisz, nie udawaj głupiej. - Spojrzała szybko w stronę drzwi i z powrotem na Celię. Ta stała obok w śmiertelnym bezruchu, a serce jej biło niczym przerażonemu ptakowi. - Pamiętaj, coś się stało... - Co takiego? - Celia zwróciła się ku niej zaalarmowana. -1 skąd, skąd o tym wiesz? - Nie... nie wiem tego na pewno. Mam przeczucie. - Annetta przycisnęła brzuch dłonią. - Pamiętaj tylko o tym, co ci powiedziałam. Nic więcej nie mogę zrobić. A teraz - idź! Celia oczywiście spotykała się z matką sułtana już wiele razy wcześniej po tym, jak obie z Annettą znalazły się w domu szczęśliwości. Życie w pałacu dostarczało ku łemu wielu okazji: przyjęcia i tańce dla sułtana, pikniki w pałacowych ogrodach i wyprawy łodzią po Bosforze. I kiedy grała muzyka, a głosy kobiet niosły się w pachnącym różami powietrzu, gdy zabierano je, by popatrzyły na delfiny bawiące się w morzu Marmara, albo kiedy księżyc lśnił na wodach Bosforu, a małe łódki z kobietami niczym świetliki płynęły za barką sułtana, który korzystał z barki Sahfiye z rufą wyłożoną drogimi kamieniami, kością słoniową, macicą perłową, zębami morskich stworzeń i złotem. W takich chwilach Celii czasami wydawało się, że Sahfiye jest matką ich wszystkich. Były to chwile szczęścia, gdy kobiety z pałacu czuły się obdarzone prawdziwą łaską jak nikt inny w imperium. Nikt wówczas nie czekał, nie patrzył, nie szpiegował. Zapominano o formalnościach i etykiecie. Celia nie pamiętała też o bólu i strachu oraz tym dziwnym uczuciu z lewej strony ciała, które teraz niemal stale jej towarzyszyło. 61

Kobiety spotykały matkę sułtana przy różnych okazjach, czasami nawet codziennie, ale tylko nielicznym pozwalano przebywać w jej prywatnych pomieszczeniach. Mogły tam wejść cztery osobiste służące Sahfiye, które sama wybrała: zarządczyni haremu, prawa ręka matki sułtana, osoba obdarzona największą władzą poza samą Sahfiye, zarządczyni pralni i spiżarni i służąca od ceremonii parzenia kawy i ablucji, a także paru innych dygnitarzy, odpowiedzialnych za życie w części pałacu przeznaczonej dla kobiet: skarbnik, skryba i główna niema fryzjerka. Teraz, kiedy Gulbahar zaprowadziła ją przed oblicze matki sułtana, Celia stała tak, jak ją nauczono, ze wzrokiem utkwionym w podłogę, nie ważąc się go podnieść. Gulbahar się wycofała, chociaż Celia ani jej nie widziała, ani nie słyszała. Stała długo w ciszy, która otaczała ją w komnacie Sahfiye, pod kopułą dającą chłodne zielone i złote światło. - Możesz podnieść wzrok. Więc mówiono prawdę. Ten głos był lekki i niski, jednocześnie wypełniony złocistością i tajemnicą, jak mówiono: głos anioła. - Podejdź bliżej, cariye. - Na uniesionej dłoni zalśnił zielono szmaragd. - Podejdź, niewolnico, niech cię obejrzę. Celia zrobiła trzy kroki w stronę tego głosu. Wyprostowana postać, mniejsza, niż można by się spodziewać, siedziała przy oknie w futrze, które opadało luźno z jej ramion. We włosy wpleciono jej malutkie perełki, zwisające nad jej ramieniem jak sploty rusałki. - Jak cię nazywają? - Kaya... wasza wysokość. Onieśmielona Celia odważyła się na nią spojrzeć. Ku swemu zaskoczeniu dostrzegła uśmiech na twarzy Sahfiye. Futro się poruszyło i zobaczyła kota zwiniętego na jej podołku. Miał białą sierść, jedno oko niebieskie, a drugie zielone. - Aha. - Zielony szmaragd znowu zalśnił w słońcu. - Więc usiądź, Kayo. Usiądź ze mną na chwilę. Wskazała poduszki na tapczanie tuż obok niej. - Ma na imię Kotka. Lubisz 70

koty? Dał mi ją mój syn. Imię nie jest zbyt oryginalne, ale tak ją nazwali eunuchowie i jakoś to do niej pasuje. - Mówiła uprzejmie, niemal z uśmiechem. - Widzisz jej oczy? - Kot, wiedząc, że o nim mowa, utkwił w Celii swoje niezwykłe ślepia. - Te koty pochodzą z Van, z północy naszego imperium, tam gdzie rozciągają się góry Kaukazu. Są piękne, nieprawdaż? - Tak. - Celia skinęła sztywno głową. A potem przypomniała sobie radę Annetty i dodała odważnie: Zawsze lubiłam koty. - O, naprawdę? - Sahfiye powiedziała to takim tonem, jakby ta wiadomość bardzo ją ucieszyła. - Mamy więc coś wspólnego. - Potarła palcem z klejnotem czułe miejsce pod brodą zwierzęcia. - Powiedz zatem, signorina Kaya, skąd pochodzisz? De dove słae? - Zaśmiała się nagle rozradowana. - Jak słyszysz, mówię językiem, którego używają w Wenecji. Dziwi cię to? Jesteś z Wenecji, prawda? - Nie... A raczej tak, wasza wysokość - odparła Celia, starając się jej nie rozczarować. - To znaczy, jeździłam tam często z moim ojcem. Był kupcem. Handlował z Wenecją, zanim... zanim umarł. - Poverina - powiedziała ze współczuciem Sahfiye. - Pochodzę z Anglii. To Annetta jest z Wenecji. - Celia miała nadzieję, że nie zaczęła bełkotać. - Byłyśmy na tym samym statku, zanim... - Celia zawahała się, nie wiedząc, jak nazwać tę brutalną, krwawą napaść, której obrazy wciąż powracały do niej we śnie. - To znaczy - poprawiła się - zanim nas tu sprowadzono. Do domu szczęśliwości. - Annetta? Chodzi ci o Ayshę, twoją ciemnowłosą przyjaciółkę. Celia skinęła głową. Zaczęła się powoli odprężać i oparła się wygodniej o poduszki. - O ile wiem, twoja przyjaciółka urodziła się w Ragusie. Stamtąd pochodzi jej matka - powiedziała Sahfiye. - Więc wiedziałaś o tym? - Ależ oczywiście. - Kot, który spoczywał na podołku matki sułtana, ziewnął nagle, pokazując białe i ostre jak 63

szpilki zęby. - Wiem prawie wszystko o swoich służących, ale twoja przyjaciółka ci pewnie o tym powiedziała? - Nie... - Celia skinęła głową i się zarumieniła. - Tak, wasza wysokość. - Mówisz prawdę, to bardzo dobrze. Ayshe to sprytna dziewczyna. Dużo widzi, ale ma na tyle rozumu, by o tym nie mówić. Przynajmniej przeważnie. Może daleko zajść. Ale nie tylko dlatego wybrałam ją na moją cariye. A wiesz, dlaczego ją wybrałam? Celia potrząsnęła głową. - Ponieważ pochodzi z miasta, położonego niedaleko od miejsca, gdzie sama się urodziłam: wioski Rezi w górach Albanii. Ragusa też kiedyś należała do Wenecjan, nasze góry leżą na terenach sułtana, ale tak blisko granicy, że wiele osób wciąż mówi po włosku. Rozumiesz? Sahfiye obróciła się i spojrzała przez okno w stronę szarych wód Złotego Rogu, otoczonych teraz słońcem - Góry - westchnęła lekko. - Kiedy byłam w twoim wieku, bardzo za nimi tęskniłam. Powiem ci coś, cariye, czuję się czasami samotna. Czy to cię nie dziwi? Tak, nawet otoczona tym wszystkim. - Dłoń z klejnotami zatoczyła pełen wdzięku łuk. - Mój pan, stary sułtan, nie żyje. Nasze towarzyszki z Manisy, gdzie mieszkaliśmy przed przeprowadzeniem się do Konstantynopola, też prawie wszystkie pomarły. Obróciła się w stronę oszołomionej dziewczyny. - Przybyłyśmy tu jako niewolnice. Wszystkie. Niewolnice sułtana. Zrezygnowałyśmy ze wszystkiego, nawet naszych imion. Dziwne, nie sądzisz, że żadna z nas nie urodziła się w imperium osmańskim czy choćby jako muzułman-ka. Żadna z nas. Nie łączy nas nic poza przywilejem bycia kobietami sułtana. A nie zapominaj, cariye, że nie ma większego zaszczytu. - Sahfiye pozwoliła sobie na chwilę przerwy. Zgodziłam się tu przybyć jeszcze w dzieciństwie. Wybrałam to życie z własnej woli, tak jak wiele z nas. Ale musisz już o tym wiedzieć, wszyscy o tym mówią, prawda? Wszystkie kobiety w haremie mają coś do powiedzenia. Tak 64

jak ty, pouerina. Ty też masz swoją historię i opowiesz mi ją któregoś dnia. Sahfiye zrobiła jeszcze dłuższą przerwę, żeby wszystkie te informacje dotarły do Celii. Zmrużyła lekko oczy i spojrzała na angielski statek handlowy, przycumowany do przeciwległego nadbrzeża. Jego czerwone i białe flagi powiewały na popołudniowym wietrze. „Hektor". Wspaniały statek, na razie największy w zatoce, wiec Anglicy uznali go pewnie za symbol wielkości swego kraju. Pamiętała szum, jaki powstał, kiedy parę dni wcześniej wpłynął oficjalnie na wody Złotego Rogu. Przypomniała sobie Anglika, który wręczał jej dary od swojej królowej. Niepokojąca postać. Cały ubrany na czarno. Jasna skóra, twarde oczy. Sama nie wiedziała, dlaczego zachowała go w pamięci. Czy to możliwe - pomyślała nagle - że to on przysłał cukrowy statek, który znalazła w pokoju Małego Słowika? Byłoby zupełnie zrozumiałe i oczywiste, że chcą zwrócić na siebie uwagę i wygrać z konkurencją. Na burcie statku widniała jakaś nazwa. Ale nie „Hektor"... Znowu obróciła się do Celii i posłała jej promienny uśmiech. - Każda z nas ma coś, co przypomina jej, kim kiedyś była. W moim przypadku są to góry. Góry Rezi, gdzie się urodziłam. A co ty masz? Podejdź tutaj. - Skinęła na Celię. -Wyjrzyj przez okno i powiedz, co widzisz. Celia spojrzała w dół. - Widzę wodę. - Co jeszcze? - Wierzchołki drzew w ogrodowym pałacu - dodała, widząc, że Sahfiye bacznie ją obserwuje. - Chmury? Przerwa. - A statki? - Statki? Tak, są też statki. Matka sułtana umilkła, obracając w dłoni pasmo swoich ozdobionych perłami włosów. - Kiedy byłam młoda, często oglądałam statki na Bosforze - rzekła po chwili. - Zastanawiałam się, który pochodzi 73

z mojego kraju. I czy któryś mnie tam jeszcze kiedyś zawiezie. Ale nawet jako dziecko byłam mądra. Wiedziałam, że nawet gdybym mogła, nigdy bym tam nie wróciła. - Sahfiye wyrwała się nagle ze swej zadumy. - Chodź jednak. Nie wezwałam cię tu, by udzielać lekcji historii. Znudzony kot zeskoczył z podołka Sahfiye i zaczął niecierpliwie potrząsać łapą. Zadzwonił mały dzwoneczek, który miał zawiązany wokół szyi na złotym łańcuszku. - Masz rację, Kotko. Idź już sobie. - Sahfiye zaczęła żartobliwie przepędzać kota. Następnie obróciła się do Celii z półuśmiechem. - Jakby Kotka kiedykolwiek mnie posłuchała. Ba, nawet sam sułtan nie może jej wydawać rozkazów. Właśnie dlatego tak bardzo je lubimy, nieprawdaż, cariye? - Tak, wasza wysokość. - Celia nabrała odwagi i wyciągnęła palce w stronę kota, by mógł je powąchać. - Proszę, polubił cię. O nie, woli ciebie. Chce teraz usiąść na twoich kolanach. Kot usiadł koło Celii i pozwolił, by przeciągnęła palcami po jego futerku. Wyczuła jego kości i małą klatkę piersiową, zadziwiająco kruchą pod gęstym futrem. - Jest jeszcze ktoś, kto powinien woleć ciebie, cariye -Sahfiye niemal pieściła ją swoim głosem. - Ktoś, kto, jak sądzę, bardzo cię polubi. Ale wczorajszej nocy nie odegrałaś zbyt dobrze swojej roli, prawda? Celię zaskoczyła gwałtowność tego pytania. Spojrzała na Sahfiye, spłoniła się i spojrzała znowu w dół. - To... On... Nie zostałam... Jakiego słowa mogłaby użyć? Jak mogłaby nazwać akt, który w końcu nie nastąpił? - Nie zostałam zaszczycona dziś w nocy. - Cii. Nie sprowadziłam cię tu po to, by cię krytykować. Czyż nie jestem twoją przyjaciółką? Och, ty drżysz. Spokojnie, niemądra Kayo, podaj mi dłoń. - Wzięła jej nadgarstek i roześmiała się złociście. - Cóż ci naopowiadały? Nie jestem wcale taka straszna. - Celia poczuła, jak delikatne palce pieszczą lekko wnętrze jej dłoni. - Nie byłoby zbyt mądrze z mojej strony krytykować tę, która może zostać następną 66

konkubiną sułtana, a któregoś dnia może nawet jego faworytą, jego haseki. Jak sądzisz? Celia uśmiechnęła się z trudem. - Tak jest lepiej. Teraz opowiesz mi o wszystkim. Ale najpierw, mała Kayo - zacisnęła dłoń wokół palców Celii -wyjaw mi swoje prawdziwe imię. To, które dał ci twój ojciec. - Wołano ria mnie Celia, wasza wysokość. - Celia nie miała pojęcia, dlaczego na dźwięk tych słów na twarzy Sahfiye pojawił się cień. - Nazywałam się Celia Lamprey.

ROZDZIAŁ ÓSMY Stambuł współcześnie Elizabeth obudziła się tak spokojnie, że przez chwilę nie wiedziała nawet, czy w ogóle spała. Zegarek wskazywał dziesiątą. Spała trzy godziny. Ubrała się i zeszła na dół, gdzie wciąż można było dostać śniadanie w małej, pozbawionej okien salce w suterenie. Nikogo tam nie było, więc sama nałożyła sobie jajka na twardo, oliwki, ogórki i pomidory, wzięła też bułki i różową, kleistą konfiturę, która wyglądała na domowy wyrób z płatków różanych. Kiedy wracała do pokoju, dostrzegła starą kobietę, siedzącą w holu, która ustawiła swoje krzesło dziwny sprzęt, który wyglądał tak, jakby go zrobiono ze sznurków - w strategicznym miejscu między dwiema dużymi palmami w mosiężnych donicach a wejściem na schody. Cała była ubrana na czarno. - Przepraszam - Elizabeth podeszła do niej - wiem, że zabrzmi to dziwnie, ale czy może mi pani powiedzieć, jak się nazywa ten hotel? Kobieta, która czytała turecką gazetę, spojrzała na nią znad oprawek rogowych okularów. Mimo wytartego stroju, miała w uszach piękne złote kolczyki o bizantyjskich kształtach. - Hotel, moja droga? To nie jest hotel. - Nie? 68

W głosie Elizabeth zabrzmiał chyba strach, bo kobieta posłała jej pełen rozbawienia uśmiech. - Nie bój się. Proszę... - Wskazała drugie sznurowe krzesło obok. Elizabeth była tak zaskoczona, że usiadła. - Dobrze spałaś? - Tak. - Wbiła w nią wzrok. - Dziękuję. - Bardzo się cieszę. Wyspałaś się, zjadłaś, a za chwilę powiesz mi, jakie masz plany. Ale najpierw napij się ze mną herbaty. Czy piłaś kiedyś naszą herbatę jabłkową? - Nie... - Elizabeth nagle zdała sobie sprawę z tego, że takie wgapianie się w kogoś jest niegrzeczne, wiec spróbowała zerknąć w bok. - Nie? Więc musisz się jej napić. Tak swoją drogą, nazywam się Haddba. Miło mi cię poznać. - Mnie też bardzo miło. - Elizabeth potrząsnęła wyciągniętą dłoń. - Przepraszam, ale jeśli to nie jest hotel... - Chwileczkę... Rashid! Po chwili pojawił się mniej więcej dziesięcioletni chłopiec, którego posłała po herbatę. - Teraz - Haddba zmierzyła ją wzrokiem. Elizabeth zauważyła, że jej oczy mają piękny kształt i wyglądają jak łzy, a powieki, które przypominały płatki gardenii, opadały ciężko, przez co wyglądała na śpiącą, czemu przeczyły przeszywające czarne źrenice - muszę wyjaśnić, że jest to pensjonat, a nie hotel. - Ach, rozumiem - rzekła z ulgą Elizabeth. - Dlatego nie ma nazwy? - Tutaj w Beyoglu wszyscy wiedzą, że mieścimy się pod numerem sto pięćdziesiątym dziewiątym. Kobieta podała nazwę ulicy. - Możesz podać ten adres rodzinie i znajomym. -Jej angielszczyzna, chociaż poprawna, przypominała język z początku dwudziestego wieku. - Nasi goście zatrzymują się u nas zwykle na dłużej, parę tygodni, czasami nawet miesięcy. - Zamrugała powiekami bardzo wolno. -Nie chcemy, żeby nas opisali w jakimś przewodniku. - Zastanawiam się, skąd taksówkarz znał ten adres. 77

- Ale planujesz dłuższy pobyt. - To było stwierdzenie, nie pytanie. - Cóż, tak. - Elizabeth zmarszczyła brwi. - Jednak nie pamiętam, żebym mówiła to taksówkarzowi. - Było późno. - Haddba przesadnym gestem zdjęła jakiś biały puszek z rękawa swego swetra. -1 z pewnością zwrócił uwagę na to, że masz dużą walizkę. - Zaśmiała się, a złote kolczyki zatańczyły w powietrzu.

ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY Konstantynopol, 31 sierpnia 1599 roku Dzień i noc Pomijając samą matkę sułtana, żadna z ważniejszych kobiet w pałacu nie była obecna w domu szczęśliwości tego dnia, kiedy Celię zabrano do sułtana; było to nietypowe i oznaczało, że rytualnych ablucji, a także napachniania ciała, wyboru sukni i klejnotów dla nowej konkubiny musiała dokonać podłaziebna, cariye Lala. Nikt nie pamiętał, kiedy Lala pojawiła się w domu szczęśliwości. Inne cariye opowiadały, że przybyła tam jako dziewczyna jeszcze przed Sahfiye i jako jedna z nielicznych służyła dawnej matce sułtana, Nurbanu, i jej potężnej za-rządczyni Janfredzie Khatun. Po śmierci sułtana Murada niemal wszyscy strażnicy oraz jego kobiety i córki przeprowadzili się zgodnie ze zwyczajem do starego pałacu, Eski Saray. - Nazywają go „Pałac Łez" - powtarzała cariye Lala, kiedy pytała ją o niego któraś z ciekawych młodszych kobiet. - Pamiętam dzień, kiedy wszyscy tam wyjechali. Jak bardzo płakałyśmy. Mała księżniczka zabita, wszyscy zabici, żeby nowy sułtan był bezpieczny. - Jej kaprawe oczy zachodziły łzami. - Niekiedy były to jeszcze dzieci. Myślałyśmy, że wypłaczemy sobie oczy. Przygięta wiekiem, postarzała cariye Lala nawet w młodości nie była na tyle ładna, by zwrócić na siebie uwagę sułtana. Po tym, jak sprzedano ją do pałacu, uczono ją różnych 71

rzeczy, jak zwykle w przypadku kobiet z haremu, aż w końcu dostała się pod opiekę łaziebnej, która przez kolejne lata była jej przełożoną. Zawsze brakowało jej sprytu lub ambicji - tak przynajmniej zakładano - by dotrzeć na szczyt pałacowej hierarchii, stała się jednak ważną postacią, ostatnim symbolem dawnych czasów, ekspertem, jeśli idzie o pałacową etykietę i zwyczaje. - Ale nie jest to jedyny rodzaj etykiety, której zasady opanowała - powiedziała kiedyś pierwsza służąca nowym niewolnicom, Ayshe i Kayi. - Mówią, że zna wszystkie sztuczki - zgodziła się druga służąca. Ale pozostałe tylko na nią patrzyły i chichotały. - Więc musisz ją przekupić, by ci powiedziała - rzekła zdecydowanym tonem Annetta tego ranka, kiedy Celia po raz pierwszy dowiedziała się, że jest gózde. - Przekupić? - spytała z rozbawieniem Celia. - Dać jej pieniądze, niemądra. Zostało ci przecież trochę. - Tak, oczywiście. - Celia pokazała jej sakiewkę. - Sto pięćdziesiąt asperów! Świetnie! - Annetta szybko przeliczyła pieniądze. - Ja mam jeszcze sto. A nie mówiłam, że nie ma sensu wydawać na ozdóbki, jak robią to inne dziewczyny. Od tego mamy nasze codzienne pensje. Proszę, weź moje. - Ależ Annetto, nie mogę... - Nie spieraj się, tylko bierz pieniądze. - Ale to aż dwieście pięćdziesiąt asperów! - Zapewne Lala zarabia tyle w ciągu tygodnia - rzekła przenikliwie Annetta. - Niewiele jak za doświadczenia całego życia. A w każdym razie mam nadzieję, że będzie to ważne! Pamiętam wiersz, który recytowała moja matka, to znaczy zanim jeszcze oddała mnie do zakonu: Cosi dolce e gusteoole divento/Quando mi trovo in letto... - zacytowała z prześmiewczą miną. - „Jaka słodka jestem i ponętna, gdy po raz pierwszy kładę się do łóżka z Tym, który mnie ko80

cha. Nasza rozkosz przewyższa wszelkie zmysłowe doznania". Musisz tylko dowiedzieć się, jak zostać słodką i ponętną, to wszystko. Biedna Celio! Celia zgięła się, trzymając dłonie na żebrach, i jęknęła cicho. - Czy nie mogłabyś zająć mojego miejsca? - Niby dlaczego? - spytała cierpko. - Czy dlatego, że się wychowałam w burdelu? Santa Madonna, wolałabym nie. - Ale ty... znasz się na tych sprawach. - Nie, droga Celio - odparła lekko Annetta. - Nie, nie. - Znasz się. Wiesz o tylu rzeczach. - Celia wzruszyła z rezygnacją ramionami. - A ja nie mam o tym bladego pojęcia. - Cii! Oszalałaś! - Annetta uszczypnęła ją mocno w ramię. -Oj! - Nic nie widzisz? Nie zauważyłaś, jak wszyscy na ciebie patrzą, od kiedy zostałaś gózdel Oszczędź nam swoich panieńskich rumieńców. - Annetta niemal krzyknęła jej do ucha. - Jesteś naszą jedyną szansą. Być może już nigdy nie będziemy miały drugiej. Eskorta przyszła po Celię nieco później i bez żadnej pompy zaprowadziła ją do prywatnego hammamu matki sułtana. Tam właśnie czekała na nią cariye Lala. - Rozbierz się, rozbierz się, nie masz się czego wstydzić. -Cariye Lala spojrzała na Celię, która zauważyła, że jej źrenice wciąż są zadziwiająco błękitne, a gałki bardzo białe. Jej służąca, bardzo młoda, najwyżej dwunastoletnia czarna dziewczyna, pomogła Celii zdjąć suknię wierzchnią, a potem spodnią. Wydawała się tak oszołomiona, że omal nie podnosiła głowy, a tym bardziej oczu, nie mówiąc już o patrzeniu. Jej dłonie, różowe wewnątrz, przypominały kończyny jakiegoś stworzonka uwięzionego w klatce, kiedy dziewczyna próbowała rozpiąć rząd malutkich perłowych guziczków z przodu sukni Celii. Ciekawe, skąd pochodzisz? - zastanawiała się w duchu Celia. Czy jesteś szczęśliwa, że tu trafiłaś, jak twierdzi wiele kobiet z haremu, czy może tak jak ja wolałabyś być w do73

mu? Poczuła, jak wypełnia ją uczucie litości dla dziewczyny. Próbowała się do niej uśmiechnąć, ale tamta jeszcze bardziej się spłoszyła. Muszę wydawać jej się znacznie ważniejsza, zrozumiała nagle Celia. Nowa konkubina sułtana! W każdym razie nie jest to pewne, przyszło jej nagle do głowy. Przecież nie wybrał mnie sam, tylko jestem podarkiem od jego matki. Gdyby wybrała Annettę, byłoby znacznie lepiej. Annetta jest sprytna i szybka niczym małpka. Doskonale wiedziałaby, jak odegrać swoją rolę. Ale dla mnie jest to tak dziwne, że aż nierealne. Cariye Lala wzięła Celię za rękę i pomogła jej włożyć wysokie, drewniane chodaki z bokami wyłożonymi macicą perłową. Następnie przeprowadziła ją z komnaty, gdzie się rozbierano, do drugiego pomieszczenia. Było w nim cieplej i prawie ciemno, skąpe światło dawał niewielki stojący w kącie piecyk, w którym palił się ogień. W powietrzu wisiała para o lekkim zapachu eukaliptusa, przypominająca smugi chmur. W trzech ścianach znajdowały się marmurowe nisze, z których spływała woda, napełniając pokój łagodnym szumem. - Połóż się tam. Cariye Lala wskazała ośmiokątny blok z marmuru ustawiony na środku pokoju. Tuż nad nim w suficie znajdowała się niewielka kopuła, z otworami po bokach, by wpuścić naturalne światło. Celia przeszła ostrożnie przez pokój, stukając o podłogę chodakami, do których nie była przyzwyczajona. Chociaż była teraz dziesięć centymetrów wyższa niż normalnie, to nagość sprawiała, że czuła się mniejsza. Zawahała się po raz pierwszy. Zamiast się położyć, przysiadła niepewnie na marmurze i poczuła zimno na pośladkach. Wyciągnęła niepewnie sakiewkę, którą dostała od Annetty, w stronę pod-łaziebnej. - Cariye? Serce biło jej teraz szybciej. Nie może dłużej zwlekać. Sakiewka wydała jej się nagle zbyt ciężka i ryzykowna. Co bę82

dzie, jeśli cariye Lala jej nie zrozumie? Jak zdoła jej wyjaśnić, co pragnie otrzymać za swoich dwieście pięćdziesiąt asperów, które dla Celii, chociaż mianowanej na gózde, wciąż znajdującej się na samym dole hierarchii służących, stanowiło prawdziwą fortunę? Sama myśl o tym wywołała u niej rumieńce wstydu. Pomyślała o Annetcie i pożałowała, że nie ma jej odwagi. - Lalo? Ale cariye Lala zajęła się już tonikami i kremami depila-cyjnymi, bezcennymi flakonikami olejku różanego, balsamu z Mekki, a także słojami z miodowymi wonnościami, które stały przed nią w jednym rzędzie jak na wystawie w aptece. Śpiewała przy tym w czasie pracy, a jej głos, zadziwiająco jasny i czysty, odbijał się od marmurowych ścian. Celia poczuła, że zaschło jej w ustach, na czole pojawiły się drobne perełki potu. Zrozpaczona wstała, chwiejąc się na swoich sabotach. - To dla ciebie, cariye Lala. - Dotknęła ostrożnie jej ramienia. Kobieta wzięła bez słowa sakiewkę, która nagle zniknęła, rozpłynęła się w powietrzu. Celia zamrugała oczami. Czyżby podłaziebna ukryła ją w fałdach swojej sukni? Ale gdzie? Dwieście pięćdziesiąt asperów! Celia starała się nie myśleć o tym, co powie o tym Annetta. Cała transakcja dokonała się tak szybko, że można było wątpić w to, czy w ogóle miała miejsce. Celia znowu zamrugała, nie bardzo wiedząc, co dalej, ale cariye Lala odprowadziła ją do marmurowego bloku. W małym pomieszczeniu zrobiło się bardzo gorąco. Celia poczuła dreszcze, wyobrażając sobie niewidoczne dłonie, które pod podłogą wrzucały do paleniska gargantuiczne polana, przywożone tutaj specjalnie na należących do sułtana barkach z dalekich puszcz znad Morza Czarnego. Kobiety często widziały z pałacowego ogrodu, jak łodzie z nimi przepływały przez Bosfor. Przy myciu można się było porządnie samemu zamoczyć. Dlatego Cariye Lala też rozebrała się niemal do naga. Zawiązała sobie przepaskę wokół bioder, ale jej piersi koły75

sały się w takt kolejnych ruchów. Sutki miała długie, zeschnięte, przypominające w kolorze i dotyku suszone śliwki. Czasami uderzała nimi w plecy lub nogi Celii, leżącej na brzuchu na marmurowym bloku. Co dalej? - dręczyła się pytaniami biedna Celia. Co mam teraz zrobić? Czy mam coś jej powiedzieć, czy raczej siedzieć cicho? Marmur parzył teraz przy dotknięciu i odczuwała to szczególnie boleśnie na policzku i szyi. Jak na kobietę, która wydawała się tak krucha, cariye Lala pełna była zaskakującej energii. Chwyciła Celię za ramię i zabrała się do pracy. Gdy ją myła, służąca podawała jej dzbany z wodą: najpierw gorącą, potem bardzo zimną. Cariye Lala polewała i szorowała. Na dłoni miała grubą, jutową rękawicę, którą nacierała całe ciało Celii. Jej cera była tak jasna, że pod wpływem tych zabiegów nabrała najpierw różowego, a potem czerwonego odcienia. Celia jęknęła lekko. Próbowała się wyswobodzić, ale cariye Lala trzymała ją mocno: Robiła to przy tym bez większego wysiłku niczym zawodowy zapaśnik. Celia szarpała się przez moment, ale po chwili leżała już spokojnie. Po przewróceniu Celii na plecy stara kobieta z nową energią zabrała się do swych obowiązków. Wyglądało na to, że nie zaniedbała żadnej części jej ciała: wrażliwych piersi i brzucha, a także podeszew i wysklepienia jej małych stopek. Cariye Lala nie pamiętała o wstydzie. Celia wzdrygnęła się i oblała rumieńcem, gdy poczuła, jak jej dłonie rozchylają pośladki i penetrują różowe fałdy przy udach. Służąca przyniosła teraz dzban pełen gliny, która, jak dowiedziała się Celia, nazywała się ot. Od momentu przybycia do domu szczęśliwości przyzwyczaiła się do ciągłych kąpieli, których wymagała nowa religia. Zwykle odbywały się one na dziedzińcu cariye w pełnych głośnych i roz-plotkowanych kobiet łaźniach. Ta czynność wydałaby się z pewnością dziwna, jeśli nie opresyjna, jej mniej dbającym o czystość przyjaciółkom z Anglii i Włoch, które kąpały się rzadko albo wcale. Jednak Celia po przybyciu do pałacu 84

stwierdziła, że lubi te długie kąpiele w pachnącej wodzie, zwłaszcza że mogły wówczas z Annettą i innymi dziewczętami wymieniać uwagi, wiedząc, że nikt ich nie będzie śledził i usiłował uciszać. Regulamin łaźni wymagał korzystania z ot, chociaż Celia myślała o tym z przerażeniem i obrzydzeniem. Cariye Lala wzięła drewnianą, płaską łyżkę i nabrała ze słoja trochę gliny, a następnie zaczęła ją wcierać tu i tam w ciało Celii. Glina ot, lepka na początku, wcale nie wydawała się nieprzyjemna - była gładka, pachnąca i ciepła. Celia leżała na plecach, próbowała oddychać wolno i spokojnie, co doradziła jej Gulbahar po jej pierwszym razie, gdy Celia nie rozumiała celu zabiegu i sprowadziła na siebie wstyd i niełaskę, kiedy uderzyła główną kąpielową w twarz. Nie na wiele się to jednak zdało. Poczuła ostry ból waginy, jakby naznaczono ją rozżarzonym żelazem. Krzyknęła więc głośno i usiadła. - Daj spokój, dziecko! Po co te krzyki? - Cariye Lala była niezłomna. - Tak już musi być. Popatrz, jaką masz teraz gładką skórę. Celia spojrzała w dół i dostrzegła na swym pękniętym ciele malutkie krople krwi, przypominające te, jakie powstają po ukłuciach. A tam, gdzie jeszcze parę minut temu miała między nogami kępę włosów, znajdował się brzoskwiniowy pączek niczym u małej dziewczynki. Patrzyła na to z pełnym fascynacji przerażeniem. Ale cariye Lala jeszcze nie skończyła. Pchnęła raz jeszcze Celię tak, by położyła się na bloku, a sama zaczęła złotą pę-setą wyrywać jej wszystkie zbędne włoski, które pozostały po ot. Służąca trzymała świecę tak blisko, że Celia obawiała się, iż za chwilę poparzy jej ciało woskiem. Jednak nawet przy blasku świecy podłaziebna musiała pochylać się tak nisko, że Celia czuła jej oddech i łaskotanie włosów na swojej wciąż obolałej skórze. Trudno jej było powiedzieć, jak długo znajdowała się w rękach cariye Lali. Kiedy wreszcie podłaziebna upewniła się, że na ciele podopiecznej nie pozostał żaden zbędny 77

włosek, pozwoliła jej wreszcie usiąść. Celia była wykąpana, wydepilowana, natarta ziołami i pachnidłami, a jej jasna skóra lśniła nieziemsko w perłowym półmroku hammamu. Paznokcie miała wypolerowane. Włosy wysuszone i ułożone tak, że lśniły niczym spatynowane słońce, ozdobiono sznurami pereł. Perły wielkości orzechów laskowych lśniły w jej uszach i owijały wiotką szyję. Celia nie wiedziała, czy to z powodu gorąca, które panowało w łaźni, czy mirry, którą służąca podkładała co jakiś czas do piecyka, ale powoli zaczęła się odprężać. Zabiegi cariye Lali mogły się czasami wydawać brutalne, ale stara pod-łaziebna nie chciała jej zrobić nić złego w przeciwieństwie do niektórych przełożonych, które używały pęsety przy najmniejszym wykroczeniu. Celia poczuła coś w rodzaju zobojętnienia na to, co się z nią stanie. Wolne, ale rzeczowe działania cariye Lali przyniosły dobry efekt. Czasami można było odpocząć, po prostu nie myśląc. Dlatego poddała się zabiegowi różowienia sutków jedynie z niewielkim uczuciem niechęci, które nie minęło, kiedy cariye Lala wsunęła dłoń między jej uda. Palcem rozchyliła z wprawą płatki jej waginy, a następnie wepchnęła go głębiej. Celia skoczyła z krzykiem na równe nogi, jakby ją ktoś ugryzł. Naczynie z ot, które miały pod nogami, potoczyło się po podłodze i rozbiło o ścianę. - Odejdź ode mnie! Zaczęła się cofać do odległego kąta i po chwili znalazła się w ciemnej alkowie, trzecim pomieszczeniu w amfiladzie w hammamie matki sułtana. Poza cieniem nie miała tu niczego, czym mogłaby zakryć swoją nagość. Gdzieś nad głową usłyszała odgłos spływającej wody. Celia przykucnęła, opierając plecy o ścianę. Poczuła na wnętrzu uda strumyk jakiegoś ciepłego płynu. Cariye Lala nie próbowała iść za nią. Celia widziała, jak się śmieje i potrząsa głową. Następnie obróciła się do służącej i zaczęła jej wydawać polecenia przyjętym wśród służby pałacowej językiem migowym. 86

- Możesz już wyjść. - Mała cariye Lala stała przez moment z rękami na biodrach w przejściu. - Nie bój się. Celia, która wciąż znajdowała się w ciemności, miała takie wrażenie, że serce wyskoczy jej zaraz z piersi. Ale głos starej brzmiał łagodnie. - Popatrz, niemądra, co to było. - Wyciągnęła w jej stronę malutką szkatułkę z cedru ozdobioną złotymi figurkami. -Perfumy. - Powąchała zawartość pudełka. - Przysłała je sama matka sułtana. - Idź sobie! - Celia poczuła, że zaczynają ją boleć oczy. - C!C! - cariye Lala cmoknęła z niezadowolenia. - Właśnie tego chciałaś, prawda? - Przekrzywiła głowę, a oczy zalśniły jej jak u kosa. - Posłuchaj, dla ciebie użyję tylko tego palca. Wyciągnęła ręce i Celia zobaczyła, że ma długie, wyokrąglone paznokcie. Tylko lekko zakrzywiony palec wskazujący prawej ręki był gładki, bez wystającego szponu. - Można powiedzieć, że masz szczęście, bo inne łaziebne nie zawsze ścinają swoje paznokcie. Celia dała się w końcu wywabić z sąsiedniego pomieszczenia. Nie miała siły na walkę. Nałożono jej batystową halkę, tak cienką, że niemal przezroczystą. Cariye Lala wciąż coś mówiła, czasami do siebie, a czasami do Celii, jednocześnie ją strofując i uspokajając. - Robi się wokół tego tyle hałasu, ale tak naprawdę nie ma się czego obawiać. Przecież jest tylko mężczyzną. I popatrz, jaką masz piękną skórę, białą jak mleko, bez najmniejszej skazy. Tak jak mówili. Rozkosz, jaka rozkosz cię czeka. Ale nie musimy się tego obawiać, o nie, to wcale nie jest dobre. Przez jakiś czas nie próbowała dotykać Celii. Wyjęła za to spośród słoików dwie kolejne szkatułki - jedną srebrną, a drugą złotą. Zaniosła je na miejsce, gdzie rozproszone światło wydawało się najjaśniejsze, a następnie otworzyła je i zaczęła się uważnie przyglądać ich zawartości. - Hmm, hmm... Gorące czy ciepłe? - Celia usłyszała, jak mruczy pod nosem. Patrzyła na cariye Lalę, która trzymała 79

obie szkatułki na jednej dłoni, a następnie rozczapierzyła palce drugiej i przesuwała nimi nad szkatułkami, jakby szukała wody. - Ciepłe? Czy gorące? - Spojrzała z namysłem na Celię. - Nie żeby swędziało - potrząsnęła głową i powiedziała niemal bezgłośnie: - Jeszcze nie. Wyjęła ze złotej szkatułki coś, co wyglądało jak kolorowy paciorek, i podała to Celii. - Zjedz to. Była to mała, pokryta złotem pastylka. Celia połknęła ją posłusznie. Służąca znowu weszła do pomieszczenia i przyniosła filiżankę czegoś gorącego do picia i tacę z owocami. Cariye Lala wzięła od niej te rzeczy, a następnie dała znak, by odeszła. Wybrała owoc, długą, wąską gruszkę, a potem usiadła przy Celii. - Teraz, moja mała - Lala pogłaskała ją po ramieniu - nie będziesz się już bała? - Było to po części pytanie, a po części pouczenie. - Nie będę, cariye - odparła Celia. Ale nawet przy tych słowach poczuła mocniejsze bicie serca. - Nie przejmuj się, masz jeszcze czas. Lala wyciągnęła w jej stronę gruszkę, jakby proponowała, by ją zjadła. Celia potrząsnęła głową; robiło jej się niedobrze na myśl o jedzeniu. Ale potem zauważyła, że stara sama zaczęła jeść gruszkę. - Teraz patrz. - Chwyciła dłonią mocno grubszą część gruszki. - Widzisz, najpierw go tak trzymasz. Pamiętaj, żeby położyć kciuk w ten sposób. - Zaczęła zataczać kciukiem małe kółka po zielonej, cętkowanej skórce u podstawy gruszki. Celia spojrzała najpierw na gruszkę, potem na cariye Lalę, a następnie znowu na gruszkę. Stara podniosła gruszkę do ust, jakby miała zamiar ją ugryźć, ale zamiast włożyć ją do ust, zaczęła wykonywać językiem te same koliste ruchy. Celia poczuła kłujące ciepło pod świeżo wygolonymi pachami, które wkrótce zalało jej ramiona, szyję i policzki. Lala, wciąż liżąc gruszkę, wsadziła ją nieco głębiej do ust, a potem wyciągnęła, na jej górnej wardze zalśniła odrobina śliny. 80

Celia chciała spojrzeć gdzieś w bok, ale nie mogła. Na zewnątrz hammamu ktoś, być może służąca, zakręcił wodę i wewnątrz panowała całkowita cisza. Stary, różowy język cariye Lala poruszał się w górę i w dół, w górę i w dół. A potem jej pomarszczone wargi rozsunęły się i wepchnęła sobie gruszkę głębiej do ust. W ustach Celii narastał przepełniony śmiechem krzyk, który umarł, zanim jeszcze zdążył się urodzić. Jednocześnie zauważyła, że coś dziwnego dzieje się z jej ciałem. Poczuła ciepło, inne od tego, które przyniosło jej wstyd, zżerający ją parę chwil wcześniej. Było ono pełne znużenia i fizycznego odprężenia. Westchnęła lekko i opuściła ramiona. Rozwinęła zaciśnięte w pięści dłonie. Jej serce uspokoiło się. Pokaz cariye Lali jeszcze się nie skończył, ale teraz Celia stwierdziła, że jakimś cudem nie boi się już patrzeć. Mięśnie twarzy, które pozostawały w napiętym uśmiechu, nagle się rozluźniły. Opanowało ją poczucie lekkości i wiary we własne siły, a jednocześnie miała takie uczucie, jakby ktoś owijał wokół niej aksamit. Chociaż nie zdawała sobie z tego sprawy, zaczęło właśnie działać opium, które dostała od cariye Lali. Teraz wzbiła się w powietrze, trzepotała skrzydłami niczym ptak w klatce gdzieś pod kopułą z otworami. W tym momencie rozległo się łomotanie - odgłos kijów, uderzających w drzwi. - Czekają na ciebie - powiedziała cariye Lala i osuszyła spokojnie wargi brzegiem płótna. - Chodź, już czas. Celia wstała, nie czując swego ciężaru. Służąca, która ponownie się pojawiła, pomogła jej włożyć długą do ziemi, pozbawioną rękawów suknię z lekkiego, pikowanego jedwabiu. Cariye Lala wzięła kadzielnicę z żarzącymi się węglami i obie odymiły Celię dokładnie: między fałdami sukni, jej batystową koszulkę, włosy i między nogami. Celia stała bez ruchu i patrzyła w sennym rozmarzeniu -miała przy tym wrażenie, że poza cariye Lalą i służącą może też widzieć siebie. Późne popołudniowe promienie prze-kradły się przez otwory w kopule i przebiły opary. Jej ruchy stały się wolne i pełne rozmarzenia. Już wcześniej wyjaśnio89

no jej, że eskorta eunuchów zaprowadzi ją do pokojów sułtana, ale nawet ta myśl nie spowodowała przyspieszonego bicia serca i wysychania ust. Podniosła tylko rękę, żeby obejrzeć małe złote pierścionki, które cariye Lala włożyła jej na palce. Pomyślała o Paulu. Co by sobie pomyślał, gdyby ją teraz zobaczył? Uśmiechnęła się do palców, które wydawały się już do niej nie należeć. Falowały przed nią jak białe i różowe liście morskich anemonów. - Kadin. - Celia zdała sobie nagle sprawę z tego, że czarna służąca próbuje coś do niej powiedzieć. W obu rękach trzymała napój, który przyniosła tu wcześniej, stojący do tej pory na tacy. Ale Celia nie miała ochoty na jedzenie czy picie. - Nie. - Potrząsnęła głową. - Tak, pani, tak. - Dziewczyna po raz pierwszy odważyła się na nią spojrzeć. Miała małą twarz z ostrymi rysami, ale jej oczy wydawały się dzikie i bez przerwy strzelała nimi w stronę cariye Lali, która stała odwrócona do niej plecami i zbierała swoje szkatułki. Mimo działania narkotyków Celia zauważyła strach w głosie dziewczyny, wyczuła jego zapach. - Proszę, wypij, kadin - powiedziała dziewczyna drżącym głosem. Celia uniosła wolno niewielką miseczkę do ust. Płyn wystygł i bez problemu wypiła go trzema łykami. Zauważyła, że dawał dziwny gorzki posmak, podobnie jak złote pastylki cariye Lali. Celia wyszła z hammamu, a za nią cariye Lala i służąca. Następnie przeszły przez dziedziniec matki sułtana. Celia zawahała się przy bramie, a potem - po raz pierwszy, od kiedy ją tu sprowadzono przestąpiła próg domu szczęśliwości. W uszach rozbrzmiewała pojedyncza, fałszywa nuta wolności. Nie była wolna. Wraz z czterema innymi eunuchami czekał na nią główny czarny eunuch, Hassan Aga, którego los był już niemal przypieczętowany, podobnie jak los Celii, chociaż on o tym jeszcze nie wiedział. Mieli ją odprowadzić w piątkę do pokojów sułtana. 90

Eunuchowie - Celia nie potrafiła o nich myśleć bez obrzydzenia. Nawet po paru miesiącach pobytu w haremie nie przywykła do tych rozlazłych postaci z wielkimi brzuchami i przyprawiającymi o dreszcze wysokimi głosami. Przypomniała sobie, że wraz z ojcem na Piazza San Marco w Wenecji widziała kiedyś eunucha. Był on członkiem delegacji kupieckiej od Wielkiego Turka. Był biały, chociaż nosił bufiaste stroje, podobnie jak jego towarzysze, i na dzień lub dwa stał się cudem w mieście cudów, mogącym śmiało rywalizować z cygańskimi sztukmistrzami, sunnickimi atletami, a nawet cudownym mówiącym wizerunkiem Madonny umieszczonym nad drzwiami kościoła świętego Bernarda, które stanowiły największe atrakcje Wenecji tego lata. Była wtedy tak małą dziewczynką, że ojciec bez trudu mógł ją sobie posadzić na ramieniu. - Popatrz, to kastrat, mężczyzna bez jąder - powiedział jej wtedy, chociaż niewiele z tego rozumiała. Pamiętała drapiącą gładkość brody ojca, kiedy objęła go za szyję, a także fascynujący widok tej dziwnej, bezwłosej postaci, której łagodną, kobiecą twarz widziała pod zwojami turbanu. Jednak eunuchowie, którzy pimowali domu szczęśliwości, wcale nie byli łagodni. Od początku wydawali się Celii stworzeniami z innego świata. Mieli ciężkie ciała, nabiegłe krwią oczy i tak czarną skórę, jakby wyssano z niej wszelkie światło. Poruszali się bezgłośnie na swoich wielkich stopach korytarzami otaczającymi siedzibę kobiet, prawie tak nierealni, a przez to wcale nie mniej straszni, jak przyczajone w ciemnościach efris, o których opowiadały czarne służące. Oczywiście Annetta, która na początku ich pobytu w pałacu pracowała w kwaterze eunuchów, nie dzieliła jej obaw. - Mężczyźni bez coglionesl - mówiła, trzymając rękę na biodrze. - W dodatku z takimi imionami? Hiacynt, Nagietek, Różyczka i nie wiem, co jeszcze. Fe! Czemu miałybyśmy się ich bać? Ale nawet ona bała się Hassana Agi. - Wygląda jak tańczący niedźwiedź, którego widziałam kiedyś w Ragusie - szepnęła do Celii pierwszy raz po tym, 83

jak go zobaczyły. -1 te policzki! Jak dwie wielkie porcje le-guminy. Moja dawna matka przełożona miała więcej włosów na brodzie niż on na całym ciele. I te małe czerwone oczka. Santa Madonna, dobrze go wybrali! Jest brzydki niczym nosorożec papieża. Ale kiedy na nią spojrzał - a to wystarczyło, by inne ca-riye zemdlały z wrażenia - Annetta szybko umilkła i spuściła oczy. Jednak w tej chwili Celia się nie bała. Hassan Aga popatrzył na nią bez słowa, a potem obrócił się na pięcie i ruszył przed nią, prowadząc ją mrocznym korytarzem. Zrobiło się już ciemno i pozostali eunuchowie nieśli w dłoniach pochodnie. Celia patrzyła, jak główny czarny eunuch znika, jego biały kapelusz oznaczający urząd płynął przed nią w ciemności niczym statek widmo. Jak na kogoś tak grubego Hassan Aga był bardzo zwinny. Otoczona czterema niższymi rangą eunuchami Celia również ruszyła korytarzem przed siebie. W tej chwili nie czuła nóg. Miała za to wrażenie, że płynie czy wręcz frunie w powietrzu, a jej złote pantofle nie dotykają podłogi. Ciało wypełniła rozkoszna ociężałość. Celia dotknęła szyi, wyczuła naszyjnik z wielkich pereł i się uśmiechnęła. Było tak cicho, że słyszała, jak jej suknia szeleści o kamienie. Wszystko przypominało sen i naprawdę nie miała powodów do obaw. Postać Hassana Agi rozmazała się jej przed oczami, ale potem znowu zobaczyła go wyraźnie. Jeden z eunuchów położył dłoń na jej ramieniu, by ją podtrzymać, ale odsunęła się od niego ze wstrętem. Korytarz przed nią wydawał się nie mieć końca. Dziwne, bezkształtne cienie, czarne i pomarańczowe, pojawiły się na kamiennych ścianach. To była jej noc poślubna, prawda? Czy prowadzą ją do Paula? Na myśl 0 nim serce podskoczyło jej w piersi. Jednak czuła się tak, jakby miała powieki z ołowiu. - Podtrzymajcie ją! Przecież widzicie, że ledwo stoi na nogach. Poczuła dłonie, które złapały ją z obu stron pod łokcie, i tym razem się nie opierała. 92

A potem poczuła, że ktoś ją niesie do przepastnej i pustej sypialni sułtana. Nie pamiętała, jak się tam dostała, przypominała sobie jedynie Hassana Agę i wałki na jego grubej szyi lśniącej od potu, a także to, że ułożył ją na środku wielkiego tapczanu, który znajdował się w rogu pomieszczenia, ze zdobionym lśniącymi klejnotami baldachimem z czterema kręconymi niczym cukrowe pałeczki słupami. Paul? Nie, przypomniała sobie, że nie przyprowadzono jej tu do Paula. Przed oczami miała olbrzymią kopułę, przypominającą tę z bazyliki. - Co jej zrobiłaś? Celia miała wrażenie, że bierze udział w czymś bardzo dziwnym. W pomieszczeniach sułtana w ogóle nie wolno było mówić, a tu nagle usłyszała wysoki szept samego Hassana Agi, który zachowywał się niczym mały chłopiec. Nie przypominał w tej chwili zarządcy domu szczęśliwości. A głos cariye Lali był ostry i dziki. - Nic jej nie zrobiłam! - Jej palce, tak zręczne w hamma-mie, teraz męczyły się z kolejnymi guzikami sukni Celii. -Musiała skądś dostać więcej opium. Ktoś musiał jej dać podwójną dawkę... - Kto taki? - odezwał się powtórnie Hassan Aga. - A jak sądzisz? - rzuciła. - Kto to mógł być? Głowa Celii opadła na pierś. Gdzieś obok dał się słyszeć cichy jęk. Starała się spojrzeć w tamtą stronę, ale oczy jej się odwracały i zaczęła osuwać się w otchłań snu. Ręce, dużo rąk zaczęło ją rozbierać. Nie protestowała. Miała wrażenie, że jej ciało jest słabe niczym ciało dziecka. Zdjęli z niej suknię, ale zostawili białą koszulę z batystu, która okrywała ramiona i piersi. Jęk się przybliżył. - Pomóżcie jej, dobrze? I znowu ten głos jak dźwięk fletu, głos, który dochodził z bliska. Celia poczuła teraz wokół siebie więcej rąk, tym razem małych, które latały wokół niej niczym motyle i podsuwały jej poduszki oraz okrywały narzutami aż po talię. Zobaczyła nad sobą lśniącą i zapłakaną twarz młodej służącej, która po chwili zniknęła. Dziewczyna niemal stykała się po85

liczkiem z Hassanem Agą. Celia zrozumiała, że to właśnie dziewczyna wydaje ten zwierzęcy, pełen przerażenia jęk. Ponownie pogrążyła się w ciemności. Była teraz w domu w Anglii. Przy oknie siedziała jej matka. Szyła ubrana w swoją czerwoną suknię. Była odwrócona plecami do Celii, więc ta nie widziała jej twarzy, jedynie włosy, brązowe i lśniące niczym futerko wydry, ujęte u podstawy szyi w złotą siatkę. Popołudniowe słońce zaglądało do środka przez szyby w kształcie diamentów. Celia próbowała ją zawołać, próbowała biec, ale okazało się, że nie może. Nie mogła wydobyć głosu, a nogi nie mogły się nawet ruszyć, jakby zapadły się w ruchomych piaskach. Kiedy się ponownie obudziła, leżała wyciągnięta na brzuchu na tapczanie. Od strony odległej ściany dobiegało chlapanie wody, tam we wgłębieniu znajdowała się fontanna, ale poza tym w pokoju panowała cisza. Między poduszkami i wałkami dostrzegła tygrysią skórę, której ciemne pasy lśniły w świetle świecy. Wyciągnęła rękę, by ją pogładzić, i wtedy dostrzegła niewielki ruch - brzeg męskiej sukni. Leżała przez jakiś czas nieruchomo z zamkniętymi oczami. Mimo że w ustach miała sucho i czuła gorycz na języku, rozkoszne znużenie paraliżowało jej ruchy. Otworzyła ostrożnie jedno oko. Brzeg sukni znajdował się w tym samym miejscu, ale nie zauważyła stóp, które by spod niego wystawały. Musi stać odwrócony do niej plecami. Suknia znowu się poruszyła i Celia usłyszała delikatny brzęk porcelany ktoś odstawił filiżankę na spodeczek, a potem cicho zakaszlał. Znowu zamknęła z rozmarzeniem oczy. Jej ciało pływało na jedwabnych narzutach, jakby to było ciepłe morze. - Obudzisz się w końcu, śpiochu? Celia z trudem wynurzyła się na powierzchnię. Jakoś udało jej się klęknąć na tapczanie. Ręce miała skrzyżowane 94

na piersiach, a głowę opuściła tak nisko, że w ogóle nie widziała mężczyzny, który się teraz do niej zbliżał. - Nie bój się. - Stał teraz przed nią - Jesteś Ayshe, prawda? Celia pomyślała o Annetcie, przypomniała sobie, jak trwały w uścisku do momentu, kiedy statek zaczął tonąć. „Przetrwałyśmy to, więc przetrwamy wszystko inne" - powiedziała jej wtedy Annetta. - Nie, wasza wysokość - powiedziała z wysiłkiem Celia. -Kaya. - Jej głos był stłumiony. - Więc Kaya. Siedział teraz obok niej. Wyciągnął rękę i zsunął koszulkę z jej ramienia. Zobaczyła jego rękę - skóra była jasna, lekko piegowata, paznokcie tak wypolerowane, że lśniły jak księżyce. Na kciuku nosił oszlifowany jadeit. Czy oczekiwał, że na niego spojrzy? Nie wiedziała i nie miało to w tej chwili znaczenia. Zaczął gładzić jej ramię i dostrzegła, że rozsunęła mu się suknia, pod którą był nagi, stał tak blisko, że czuła teraz jego zapach. Był duży. Czuła piżmową woń jego sukni, która wraz z perfumami mieszała się z innym wyraźnie męskim zapachem: potu, pach oraz krocza. - Jaka jesteś piękna i jasna... - Przeciągnął delikatnie palcem po jej szyi i karku, aż zadrżała. - Mogę na ciebie popatrzeć? Minęła chwila, zanim Celia zrozumiała, o co ją prosi. Wciąż klęcząc, uniosła ramiona, by ściągnąć koszulę. Mimo że noc była ciepła, odniosła wrażenie, że w sypialni zrobiło się zimno. Zadrżała, ale zachowała spokój. Była całkowicie uległa. Czy będzie bolało? - zastanawiała się. Popatrz - zwróciła się w myślach do Annetty. Wcale się nie boję. Wcale. - Połóż się - zwrócił się do niej łagodnie. Celia położyła się z lekkim westchnieniem na różnokolorowych poduszkach. Jej członki wydawały się miękkie, ciepłe i dziwnie pozbawione kości. Kiedy rozsunął jej nogi, odwróciła głowę, żeby nie patrzeć. Ale było to jednak bardzo przyjemne, a jego dotyk był tak łagodny, że nie starała się 87

cofnąć, nawet kiedy dotknął delikatnej skóry między udami. Wszystkie doznania stały się bardziej wyraziste: czuła skórę tygrysa przy policzku, ciężar klejnotów na szyi i w uszach. To, że miała na sobie klejnoty, powodowało, że była jeszcze bardziej naga, ale mimo to nie czuła wstydu. Poczuła, jak bierze w dłoń jedną jej pierś i pociąga i ssie sutek, aż ten zrobił się twardy. Wygięła ciało w łuk, pogrążając się jeszcze bardziej w poduszkach. Celia nie miała pojęcia, jak długo tak leżała. W chwilach, kiedy znajdowała się w transie, niemal zapominała, gdzie się znajduje. Nie wyglądało na to, by sułtan chciał ją całować, więc wciąż odwracała głowę. Na składanym stoliku, który stał na środku sypialni, znajdowała się taca z owocami i kwiatami, a także butelką jakiegoś chłodzącego napoju, wody lub sorbetu z lodem. Tuż obok stał dziwny przedmiot, na który zwróciła uwagę. To był statek. Miniatura statku. W dodatku miał wygląd i rozmiary statku kupieckiego. Celia zamrugała oczami. Widziała model statku ojca. Wyglądał tak, jakby zrobiono go z jakiegoś kruchego materiału w kolorze karmelu. Ależ to jest wyrób ze skarmelizowanego cukru! Taki jak te, które robił John Carew! To niemożliwe! Co taki statek mógłby robić w sypialni sułtana? Był to oczywiście sen. Ale maleńki statek wydawał się tak rzeczywisty, że przez chwilę miała wrażenie, jakby wiatr wydymał jego żagle, a proporzec łopotał swobodnie, nie więksi zaś od jej małego palca marynarze uwijali się na pokładzie. Poczuła taki ból, że niemal krzyknęła. I nagle usłyszała jakieś zamieszanie na zewnątrz: głośne dobijanie się do drzwi, stukot pantofelków zbliżającej się kobiety. Tuż za nią wbiegła czwórka eunuchów, tych samych, którzy wcześniej towarzyszyli Celii. - Co się dzieje, Gulay? - Sułtan usiadł. - Panie... lwie... - Dziewczyna, w której Celia rozpoznała haseki, faworytę sułtana, klęczała u jego stóp, całowała je i wycierała swoimi długimi, ciemnymi włosami. - Nie pozwól, by mi cię zabrała. 88

- Gulay! - Próbował ją podnieść, ale przywarła, płacząc, do jego stóp. - Przecież to nie ma sensu. Nie odpowiedziała, tylko potrząsała co jakiś czas głową. - Zabierzcie tę dziewczynę. - Sułtan wykonał gest w stronę eunuchów. - Zabierzcie to wszystko i wyjdźcie. Wzięli więc, kłaniając się nisko, Celię i wyprowadzili ją z sypialni.

ROZDZIAŁ DZIESIĄTY Stambuł współcześnie Elizabeth musiała zaczekać parę dni, aż władze uniwersytetu rozpatrzą jej podanie o przyznanie karty czytelniczej. W tym czasie starała się - na zmianę - spać jak najwięcej i nie myśleć o Mariusie. Ale ani jedno, ani drugie jej nie wychodziło. Noce miała niespokojne. Czasami śniło jej się, że znowu odzyskała Mariusa, czasami, że go straciła, i budziła się rano z uczuciem takiej pustki w sercu, że sama nie wiedziała, jak długo zdoła ją wytrzymać. Zrobiło się zimno i nie miała ochoty wychodzić. Cierpienie całkowicie pozbawiło ją chęci na bodaj najbardziej podstawowe zwiedzanie. Za to częściej siadywała w holu z Haddbą. Jej towarzystwo wpływało na nią kojąco. Hadd-ba zaakceptowała to, że Elizabeth chce sobie po prostu posiedzieć, i nie zadawała pytań. Nie rozmawiały zbyt wiele. Za to Rashid często podawał im herbatę. Przynosił ją na tacy w dwóch małych szklanych filiżankach, które przypominały fiolki z perfumami. Herbata była bardzo słodka, wyczuwało się w niej raczej cukier, a nie jabłka. - Jeśli będziesz czegoś potrzebowała, choćby gazety czy papierosów, poślij po to Rashida - mówiła jej Haddba. Tyle że jutro już mnie tutaj nie będzie, myślała Elizabeth, ale jakoś się nie wyprowadzała. 98

Najdroższa Eve, to, że piszę do Ciebie list, jest może dziwne, ale z pewnością w duchu tego miejsca, które niewiele się zmieniło w ciągu pięćdziesięciu lat i wciąż nie ma połączenia z Internetem. (Zapewne ten papier też odleżał swoje w szufladzie. Widzisz stary adres na telegramy na dole? Ciekawe, kiedy ostatnio ktoś wysyłał jakiś telegram?!). Elizabeth siedziała na kanapie, zdjęła buty i podwinęła pod siebie nogi, żeby je rozgrzać. Ssała końcówkę pióra. „Jest zimno i szaro..." - napisała po chwili, ale wewnętrzny głos powtarzał: To ja jestem zimna i szara. Chcę wrócić do domu. I tylko duma trzyma mnie w tym miejscu. Zerknęła na swoją komórkę, by sprawdzić, czy nie ma nowych wiadomości. „A Marius nie napisał do mnie żadnego, choćby krótkiego, SMS-a, od kiedy tu przyjechałam... Nie. Nie. Nie!". Wymazała informacje dotyczące pogody i rozejrzała się po pokoju w poszukiwaniu innego tematu. Och, nie wiem, czy Ci pisałam - zaczęła z poruszeniem, którego nie czuła. Okazuje się, że to wcale nie jest hotel, tylko pensjonat. Mieszka tu reżyser filmowy, który wynajął pokój - podobnie jak ja - na trzy miesiące, profesor z Francji, na ten sam okres, i paru podejrzanie wyglądających Rosjan, którzy moim zdaniem zajmują się handlem żywym towarem. A, i jakaś tajemnicza Amerykanka, która nosi korale z bursztynu i turban i wygląda tak, jakby przeczytała zbyt wiele powieści Agathy Christie... Usłyszała ciche odgłosy, dobiegające z drugiego końca pokoju. Kiedy uniosła głowę, okazało się, że nie jest sama. Dołączył do niej jakiś mężczyzna i zajął się lekturą przyniesionej przez Rashida gazety. Pozostali goście to głównie Turcy, jeśli w ogóle można ich uznać za gości. Nie wygląda na to, by tu mieszkali. Przychodzą jedynie, by napić się herbaty z właścicielką, Haddbą, jeśli 91

jest w domu, lub też posiedzieć tu, rozwiązując krzyżówki i grając w warcaby. Znowu uniosła wzrok. Turek wciąż siedział na swoim miejscu, czytając gazetę. Szelest pisma wypełniał ciche pomieszczenie. Z innymi mieszkańcami domu spotykam się codziennie przy śniadaniu i czasami w saloniku, który wygląda naprawdę niezwykle. Pełno tu roślin, mosiężnych doniczek i okazałych mebli w stylu edwardiańskim. Jest tu też stary gramofon, podobny do tego, jaki mieli moi rodzice (aż dziwne, że to teraz prawie zabytek). Można na nim układać stare płyty, jedna na drugą, i godzinami słuchać przerywanej trzaskami muzyki. Co jakiś czas jedna z płyt się zacina, a wtedy wszyscy zaczynają obserwować pozostałych, by sprawdzić, kto się nią zajmie... Jak tylko znajdę czas, rozejrzę się za jakimś innym miejscem... Nieco później zwabiona wodnistym słońcem Elizabeth wybrała się na spacer. W ręku w kieszeni płaszcza trzymała niczym talizman swój gładki telefon. Wciąż nie miała żadnych wiadomości. Przechodziła przez wąskie ulice z ich niezliczonymi małymi pasajs, gdzie siedzieli mężczyźni o inteligentnym wyglądzie w kapeluszach filcowych i grali w domino albo czytali gazety, mijała widma dawnych ambasad przy Istikal Caddesi, głównej ulicy, a także restauracyjki i budki z jedzeniem. Przy innej okazji zapewne cieszyłaby ją normalność tego wszystkiego. Teraz jednak pochyliła tylko głowę, chroniąc się przed zimnymi podmuchami wiatru, i szła przed siebie. Mimo że był dopiero listopad, czuła śnieg, a powietrze wydawało się szorstkie i chropawe. Wszystko jest szare, ja jestem szara, pomyślała ponownie, wlokąc się apatycznie przez most Galata. Przy balustradach stali mężczyźni z wędkami. Za nimi, po drugiej strome, widziała minarety świątyń, których dziwne, przycupnięte 92

kopuły wydawały się podejrzane i lśniły nad horyzontem jak niezwykłe insekty. Elizabeth zatrzymała się przy dokach Karakóy, po drugiej stronie mostu. Przez chwilę stała, wahając się, na schodach Yeni Cammi, „nowego" meczetu, zbudowanego przez matkę sułtana w XVI wieku, ale nie znalazła w sobie dość siły, by wejść do środka. Przeszła za to do miejsca, gdzie cumowały promy. Oto Konstantynopol, powiedziała sobie w duchu. Mam przed sobą Złoty Róg, wodny dopływ, który oddziela miasto od Galaty. Elizabeth zadrżała. Niewiele ma wspólnego ze złotem, pomyślała, patrząc na wodę. Była ciemna, niemal czarna, i lśniła oleiście. Na brzegu sprzedawcy z piecykami na węgiel drzewny sprzedawali pieczone kasztany, inni nosili tace z przekąskami, okrągłe kromki pokryte sezamem, pistacjami i dziwnymi bulwami, które okazały się suszonymi małżami. Elizabeth kupiła torebkę orzeszków pistacjowych dla Ra-shida i kanapkę z rybą dla siebie. Stała, jedząc kanapkę i spoglądając nad wodami. Szukała miejsca, z którego przyszła, a także domu Haddby, ale odległość była na tyle duża, że dostrzegła jedynie wieżę Galata, a pod nią zwój drutów telegraficznych, billboardów i budynków, które połyskiwały żółto i różowo, biegnąc aż do nabrzeża. Dym z pieczonych kasztanów wirował w powietrzu. Elizabeth spojrzała dalej. Tam były kiedyś winnice Pera, to właśnie w tym miejscu mieszkał Paul Pindar. Próbowała sobie wyobrazić te dzielnice po drugiej stronie Złotego Rogu, gdzie stały domy kupców zamorskich z magazynami pełnymi materiałów o pięknych nazwach: batyst i lśniąca wełna, adamaszek i koronki, muślin i tafta czy batik. Handel z imperium osmańskim rozpoczęła Gandawa, a potem Wenecja, za którą poszli Francuzi. Anglicy pojawili się na tym rynku stosunkowo późno, ale walczyli ze świeżą siłą o swoje miejsce. Popsuli przy tym plany swoich poprzedników, pomyślała z uśmiechem Elizabeth. Czy tak właśnie ich postrzegano? Jako nuworyszy, którzy przepy101

chają się łokciami? Spróbowała ich sobie wyobrazić: drobnych handlarzy z miasta, wbitych w kubraki i pończochy. Nagle poczuła, że jej telefon zaczął wibrować. Wyciągnęła go z kieszeni tak szybko, że omal nie upuściła na chodnik. Marius, mój Marius... Ale to nie był Marius. - Cześć, Elizabeth - usłyszała kobiecy głos. - To ja, Berin. - Berin! - Elizabeth próbowała nie zdradzać swojego rozczarowania. - Mam dla ciebie dobrą wiadomość. W każdym razie dzwonię z nadzieją, że będziesz zadowolona. - Masz moją kartę czytelniczą? - Jeszcze nie, ale nie przejmuj się. To już niedługo. Mam coś innego. Pamiętasz, mówiłam ci, że zajmuję się tłumaczeniami dla angielskiej ekipy, która kręci film w Stambule? - Tak, pamiętam. - Rozmawiałam z asystentką reżysera. Opowiedziałam jej o twojej pracy i bardzo ją to zainteresowało. Powiedziała, że możesz przyjść w poniedziałek na plan. To miejsce jest zwykle zamknięte w te dni, ale dostali specjalne pozwolenie, by móc filmować wnętrze haremu. Po prostu jako jedna z osób zajmujących się badaniami na potrzeby filmu będziesz się tam mogła rozejrzeć. - Świetnie, Berin. - Zwykle możesz tam wejść tylko wtedy, kiedy masz bilet, a całe zwiedzanie trwa zaledwie piętnaście minut. W dodatku cały czas masz na karku strażnika. Ktoś tam na górze... Berin wciąż mówiła, kiedy zatrąbił jeden z promów. - Tak, Berin? - Mówiłam, że ktoś tam na górze musi cię lubić. - Dzięki, Berin. - Elizabeth uśmiechnęła się blado. - Bardzo się z tego cieszę.

ROZDZIAŁ JEDENASTY Konstantynopol, 1 września 1599 roku Ranek Dom astronoma Jamala al-Andalusa stał przy końcu wąskiej uliczki, ciągnącej się do szczytu stromo wznoszących się alej, które biegły od wieży Galata aż do magazynów kupieckich przy nabrzeżu. Pindar i Carew udali się tam w asyście dwóch janczarów. Było jeszcze wcześnie i na drodze z rzadka pojawiali się jacyś ludzie. Domy chyliły się ku sobie dachami pokrytymi brązowym nalotem. Na kratach między nimi rosła winorośl, rzucając upstrzone światłem cienie na drogę. - Więc kim jest ten astronom? - zapytał w trakcie marszu Carew. - Jamal? Znam go, od kiedy pierwszy raz przybyłem do Konstantynopola. Wiesz, jak długo tu siedziałem, kiedy Szacowna Kompania zastanawiała się, jakie dary wysłać nowemu sułtanowi. Słyszałem już wcześniej o Jamalu al--Andalusie, który był ongiś protegowanym astronoma Takiuddina. Odnalazłem go i poprosiłem, by nauczył mnie astronomii. - Takiuddina? - Jego mistrz już nie żyje, ale w swoim czasie był bardzo znany. Wybudował słynne obserwatorium w Konstantynopolu za czasów dawnego sułtana, Murada EL Jamal był jednym z jego uczniów, powiadają, że najzdolniejszym ze wszystkich. 95

- Czy do tego obserwatorium idziemy? - Niezupełnie. Jest to w pewnym sensie obserwatorium, ale już nie Takiuddina. Tamto zostało zniszczone dawno temu. - Co się z nim stało? - Jeden z religijnych przywódców zdołał przekonać sułtana, że mieszanie się w sprawy natury jest wbrew woli bożej. Wysłano więc oddział żołnierzy, którzy zniszczyli całe obserwatorium. Książki, instrumenty, dosłownie wszystko. -Paul potrząsnął głową. - Podobno instrumenty Takiuddina przewyższały wszystkie inne. Były lepsze od tych, które miał Tycho Brahe w Uraniborgu. Dotarli w końcu do domu, który wyglądał jak mała wieża. Jeden z janczarów zapukał do drzwi kijem. - W porządku - powiedział Carew, rozglądając się dookoła - ale czym on się tutaj zajmuje? Przecież przyszliśmy po to, by nam pomógł. - Jamal chodzi do szkoły pałacowej, gdzie uczy małe książęta arytmetyki. - Nie wiesz, jak często to robi? - Nie jestem pewien. Wystarczy. Podobno jest w stanie dowiedzieć się wszystkiego, byle tylko wiedział, czego szukać. - I myślisz, że rzeczywiście spełni twoją prośbę? - spytał, nie kryjąc sceptycyzmu, Carew. - Niby dlaczego? I czy może się czuć bezpiecznie, szpiegując na rzecz cudzoziemca, w dodatku chrześcijanina? - Nie chcę go prosić, żeby szpiegował, tylko żeby się czegoś dowiedział. - Wiechciowi bardzo by się to spodobało. - Wiecheć nigdy się o tym nie dowie. Do środka zaprosił ich służący Jamala, na oko dwunastoletni chłopiec. Carew został z janczarami, a tymczasem Pindar, ze względu na swoją rangę, czekał w przedpokoju. Po chwili wyszedł do niego niewysoki człowiek w średnim wieku. Miał na sobie długą, śnieżnobiałą szatę. 96

- Paul, przyjacielu! - Jamal! Uściskali się serdecznie. - Przyszliśmy wcześnie. Czy nie spałeś? - Nie, nie. Przecież wiesz, że nigdy nie śpię. Najważniejsze, że tu jesteś. Nie widziałem cię już od tygodni. Myślałem, że o mnie zapomniałeś. - Zapomnieć o tobie? Wiesz, że to niemożliwe. - Byłeś zajęty sprawami ambasady. - To prawda. Statek naszej kompanii, „Hektor", przypłynął wreszcie dwa tygodnie temu. - Tak, przyjacielu. Trudno było tego nie zauważyć. -Oczy astronoma zalśniły. - Wszyscy mówią o tym statku. Podobno przywiózł wspaniałe dary dla sułtana i jego matki, niech zawsze będzie błogosławiona. Angielski powóz dla matki sułtana, a dla samego sułtana mechaniczny zegar, który gra melodie. Czy to prawda? - Kompania chce podarować sułtanowi mechanizm grający, ale zawiera on też zegar, anioły, które grają na trąbkach, i krzak pełen śpiewających ptaków i sam nie wiem, co jeszcze. Tyle automatów, ile zdołał wymyślić nasz pomysłowy organmistrz. Jest to najwspanialsze urządzenie, jakie dostał sułtan, a raczej takie będzie, kiedy nareperują je nasi ludzie. Niestety, sześć miesięcy w ładowni „Hektora" zrobiło swoje. Ale zapewniam cię, że warto poczekać. - Pindar uśmiechnął się. - Jak więc widzisz, plotki są prawdziwe. - Plotki i prawda? Dobrze bym się zastanowił, zanim użyłbym obu tych słów w duecie. W każdym razie chciałbym ci pogratulować. - Astronom skłonił się lekko. - No i nareszcie wasz ambasador będzie mógł przedstawić listy uwierzytelniające - dodał. - Widzisz, jestem w dodatku pałacowym szpiegiem! Wiem wszystko. - Zauważył Carewa, który stał poza poczekalnią. - Ale kim jest twój przyjaciel? Przyprowadziłeś mi gościa. Zaproś go do środka. - Wziąłem ze sobą Johna Carewa. - Tego sławnego Carewa? Tego, który zawsze ma kłopoty? Komu się teraz naraził? 105

- Kucharzowi mojego nieocenionego ambasadora. Ale to długa historia. Nie powinieneś się nim przejmować. Jego maniery są czasem, jak to powiedzieć... zbyt szorstkie. Służył długo u mojego ojca, a teraz wziąłem go ze sobą, ale prawdę mówiąc, jest mi bardziej bratem niż służącym. - Więc dla mnie też będzie bratem. Pindar skinął na Carewa. - Jamal pyta, czy to ty masz zawsze kłopoty, John. Co mam mu powiedzieć? - Powiedz, że opłynąłem pół świata w cieknącej łajbie, żeby służyć memu panu. - Carew spojrzał na astronoma równie spokojnym wzrokiem jak on na niego. - Powiedz, że tyle razy wybawiłem cię z kłopotów, ile razy sam w nich byłem. Powiedz, żeby pilnował własnych... - Witaj, Johnie Carew. Al-Salam alaykum - powiedział astronom, przykładając prawą rękę do serca. - Witaj, Jamalu al-Andalusie. Wa alaykum al-Salam. - Carew przywitał się zgodnie ze zwyczajem, a następnie odwrócił się w stronę Paula. - Z tego, co mówiłeś, wynikało, że jest starszy. - Przykro mi, że cię rozczarowałem - Jamal skłonił się lekko i uśmiechnął promiennie. - Ty z kolei jesteś taki, jak mówił mi Paul - dodał z wdziękiem. - Bardzo przepraszam, Jamalu, za złe maniery mojego służącego - rzekł Paul. - Jamal al-Andalus jest znanym uczonym i bardzo mądrym człowiekiem. Mądrzejszym, niżby na to wskazywał jego wiek. Na tyle mądrym, by nie przejmować się takim głupkiem jak ty, John. - Wiesz, że mój pan mówi czasami jak jego ojciec? - Carew zwrócił się z uśmiechem do astronoma. Jamal al-Andalus patrzył to na jednego, to na drugiego. Jego zadziwiająco ciemne i pełne życia oczy zalśniły rozbawieniem. - Spokojnie, panowie. Zapraszam na poczęstunek. Poprowadził ich na pierwsze piętro, do kolejnej poczekalni, gdzie znajdował się podest z poduszkami i oknem wychodzącym na ulicę. Nad dachami ledwo widać było 98

lśniące wody Bosforu. Ten sam służący, który wpuścił ich do środka, przyniósł teraz na tacy dzbanek i kilka malutkich filiżanek. - To jest kahveh, arabski napój z Jemenu. Czy chcesz go spróbować, Johnie Carew? Paul zdążył go już bardzo polubić. Carew napił się odrobinę aromatycznego płynu, który wydawał się jednocześnie gorzki i słodki. - Ma on wiele ciekawych właściwości - dodał Jamal i wypił do końca swoją filiżankę. - Pomaga mi na przykład, kiedy nie chcę zasnąć w nocy. Mogę wtedy dłużej pracować. - Obrócił się do Pindara. - Ale przyszedłeś zbyt wcześnie, przyjacielu, by patrzeć na gwiazdy. - Nie po to tu przybyłem. Przyniosłem prezent, który jest świadectwem mego podziwu. Carew przywiózł mi to na „Hektorze". - Pindar wziął mały, oprawny w skórę tom i podał go astronomowi. - De revolutionibus orbium coelestium libń sex, „Sześć ksiąg o obrotach sfer niebieskich". - Ach, wasz Mikołaj Kopernik. - Astronom uśmiechnął się. - Mój mistrz, Takiuddin, pokój jego duchowi, często mi o nim opowiadał. Jestem wam niezmiernie wdzięczny. Zniszczyli wszystkie moje księgi, wiecie. Prawie wszystkie. - Nie musisz mi dziękować po tym, czego mnie nauczyłeś - rzekł Pindar. - Księgi są drogie - powiedział z żalem Carew. - Ale pan sekretarz jest bogaty. Powiadają, że handel z Wenecją sprawił, że jest bogatszy od naszego ambasadora. - Spojrzał na Pindara i nagle poweselał. Może sobie na nie pozwolić. - Piękna rzecz. - Jamal oglądał księgę, gładząc jej skórzaną oprawę. Otworzył ostrożnie i spojrzał na stronę tytułową. - Oczywiście po łacinie. - Dałem ją do oprawy w Londynie. Wiedziałem, że wolisz mieć oryginalny tekst - powiedział Pindar. Ale w ambasadzie pracuje jako skryba hiszpański Żyd i poprosiłem, żeby ją dla ciebie przetłumaczył dodał. - Mendoza? Tak, znam go. - Jamal skinął głową. - Na 107

pewno dobrze wywiązał się z tego zadania. Ten Kopernik wciąż budzi kontrowersje w waszym kraju, prawda? - Ludzie Kościoła z pewnością go nie kochają. Oczywiście nie żyje już od wielu lat, a jego odkrycia dopiero od niedawna znalazły wsparcie. Niektórzy mówią, że jest to układ heliocentryczny - rzekł Pindar - a inni, że herezja. - Och, wy Europejczycy jesteście tak przywiązani do własnego sposobu myślenia! - Jamal uśmiechnął się. - Kiedy byłem chłopcem, mówiono mi, że księżyc to ser pleśniowy - powiedział wesoło Carew. - Ale bym się o to nie założył. - W naszej tradycji nie ma tego rodzaju sprzeczności. -Jamal z namysłem obracał strony książki. - Koran mówi po prostu: „On jest Tym, który uczynił słońce jasnością, a księżyc światłem; i który wyznaczył dla niego fazy, abyście znali liczbę lat i rachunek. Bóg stworzył to niewątpliwie w całej prawdzie, rozdzielając znaki dla ludzi, którzy wiedzą". -Z zamkniętymi oczami zaczął powtarzać surę: „Zaprawdę, w kolejnej zmianie nocy i dnia, jak i w tym, co stworzył Bóg w niebiosach i na ziemi, są znaki dla ludzi bogobojnych!"*. -Jamal odłożył książkę. - Znaczy to tyle, że należy uważnie badać ruchy gwiazd i planet, by móc odkryć prawdziwą naturę wszechświata. - Nie to jednak mówił ulana, kiedy niszczono twoje obserwatorium. - Tak, prawda. Ale to było dawno temu. - Astronom westchnął. - Wierzę, że dobrze służymy Bogu. Wstał też zaraz, jakby pragnął zakończyć rozmowę. - Czy chcecie zobaczyć moje obserwatorium? Nie jest zbyt wielkie, ale mam tam parę instrumentów, które mogą cię zainteresować, Paul. Astronom przeprowadził ich przez zasłonę do prawej części domu, gdzie wcześniej siedzieli, a następnie weszli po wąskich, kręconych schodach. Na ich szczycie znajdo* Koran, sura X, werset 5 i 6, z arabskiego przełożył Józef Bielawski, PIW, Warszawa 1986. 108

wał się mały ośmiokątny pokój. Okna z żaluzjami, które można było niezależnie otwierać i zamykać, wychodziły na wszystkie strony. - Widzicie, mogę tu odnaleźć wschodzący księżyc - wyjaśnił Jamal. - Wieża nie jest wysoka, ale roztacza się z niej doskonały widok i to nie tylko na niebo. Pindar wychylił się przez okno i dostrzegł dachy domów z Galaty; pokryte szarym nalotem gonty lśniły w świetle słońca. Dobiegł do niego nikły okrzyk woziwody, zobaczył też dwie kobiety, przechodzące błotnistą alejką. Twarze miały niemal całkowicie zasłonięte, tak że widać było tylko szparę na oczy. Pindar cofnął się, podziwiając, jak zwykle przy okazji takich wizyt, proste piękno tego pokoju. Pod każdym oknem znajdowały się nisze, w których Jamal trzymał swoje instrumenty. Paul podszedł i zaczął je brać po kolei do rąk. - To jest astrolabium. - Pokazał Carewowi mosiężne koło pokryte siecią linii z nałożonymi na nie mniejszymi kółkami, na których wygrawerowano pracowicie arabskie liczebniki. Jamal wziął od niego instrument. - Astronomowie korzystają z niego na różne sposoby -wyjaśnił - ale głównie po to, by czytać z gwiazd. Przyłożył zawieszony w dwóch palcach instrument do oka. - Na podstawie ich pozycji można określić czas, a także na podstawie czasu ich pozycję. Jamal wziął inny instrument, mniejszą mosiężną tabliczkę z podobnymi napisami. - Oto kwadrant. Przypomina astrolabium, ale ma postać ćwiartki. Korzystamy z niego, by określić godziny modlitwy. Popatrzcie - wskazał arabskie napisy - tu jest szerokość geograficzna Kairu, tu Damaszku, a tu Sewilli, z której przybyła moja rodzina. Podał przyrząd Carewowi, który ujął go między dwa palce. - Teraz wiem, dlaczego Paul tu ciągle przychodzi. Instrumenty. On też za nimi szaleje. Widzę, że zebrałeś tu naprawdę sporą kolekcję. 101

Carew wziął inne urządzenie, mniej więcej tej samej wielkości co astrolabium, i zaczął się mu przyglądać. - To zegar słoneczny do określania wysokości - wyjaśnił Jamal. - Charolus Whitwell Sculptis - przeczytał Carew. - No cóż, znam Charliego Whitwella, to kartograf, który ma sklep przy St Clements. Gdybym dostał pensa za każdego funta, którego Pindar tam wydał, byłbym teraz bogaty. Raz jeszcze przyjrzał się zegarowi. Na jego brzegach wygrawerowano znaki zodiaku w otoczeniu zwojów liter i kwiatów. - Widzę, że też ci się podobają - rzekł Jamal. - Masz rację, początkowo zbliżyła nas z Paulem miłość do tych instrumentów. Wiele zresztą pochodzi od niego. Przysyłał mi je, głównie z Europy, jak sam zauważyłeś, niektóre również z Londynu, prawdę mówiąc, te są najlepsze. - To Jamal nauczył mnie korzystania z kompendium -powiedział Pindar. - Zwłaszcza nocnego. Zawsze miałem z tym kłopoty. - I potrafisz teraz odczytać z gwiazd czas jak prawdziwy astronom. - Jamal znowu zwrócił się do Carewa: - To podstawowe instrumenty, z którymi pracuję. Ale popatrz, mam tutaj inne rzeczy. Wskazał niewielką mosiężną szkatułkę, zawierającą magnetyt, cyrkiel i dwa globusy z brązu, a także miniaturową sferę armilarną. - Nie widziałem tego wcześniej - powiedział Pindar, wziął do rąk okrągłą szkatułkę i wyciągnął ją w stronę Ja-mala. - Ach tak, chciałem ci to pokazać. To wskaźnik ąuibla. -Znowu zwrócił się do Carewa. - Można dzięki niemu określić, gdzie znajduje się Mekka. Jest w tym kompas i popatrzcie - otworzył szkatułkę, by pokazać napisy na wewnętrznej stronie jej wieka - mam tu listę miejsc, jak również wskazówki dotyczące długości i szerokości, na której znajduje się Mekka. - Znowu zwrócił się do Pindara. - Piękna rzecz, prawda? 110

W tym momencie ktoś zapukał do drzwi na dole. Po chwili do obserwatorium wszedł chłopiec i szepnął coś na ucho swemu panu. - Przepraszam na chwilę, panowie - powiedział Jamal. -Mam innego gościa, lecz to nie powinno potrwać zbyt długo. Kiedy odszedł, Carew spojrzał na Pindara. - Bardzo ładnie, ale kiedy go o to poprosisz? - Wszystko w swoim czasie. W takich sprawach nie wolno się spieszyć. - Dobrze, mam jednak nadzieję, że wiesz, co robisz. Carew wziął jedno z astrolabiów. Przyłożył je sobie do oka i ustawił alidadę, patrząc przez mały otworek jak Jamal. Na stole leżały pergaminy pokryte dziwnymi liczbami i symbolami, a także różne wycinki, linijki i pióra do rysowania, pędzelki do kaligrafowania, buteleczki z atramentem, arkusze złotej folii, miseczki z wymieszanymi minerałami w czerwonym, niebieskim i zielonym kolorze. - Ten Jamal to prawdziwy czarodziej - zauważył Carew, przyglądając się uważnie temu wszystkiemu. Jesteś pewny, że naucza jedynie matematyki? - Wziął jedną z miseczek, by powąchać jej zawartość. Widzisz, wciąż nie wiem, dlaczego miałby chcieć nam pomóc. - Odstawił miseczkę i podniósł pergamin, na którym znajdowała się tabela z liczbami, i zaczął się jej przyglądać tak, jakby usiłował zrozumieć, o co w niej chodzi. - To efemerydy. Jamal nazywa je zijn - wyjaśnił Pindar. -Tabele, które służą astronomom do określania ruchu gwiazd. Lepiej je odłożę, zanim je uszkodzisz. Jednak Carew nie dał się zbić z tropu. - Nie odpowiedziałeś na moje pytanie. Czy jest twoim wywiadowcą? Nadałeś mu może jakiś kryptonim, choćby Sułtan albo Wielki Wezyr, tak by Wiecheć mógł o nim pisać w listach? - Niezupełnie. - Pindar spojrzał na niego z uznaniem. -Chyba już ci odpowiedziałem. Znam Jamala od czasów pierwszego pobytu w Konstantynopolu. Zawarliśmy układ -on nauczał mnie astronomii... 103

- ...a ty w zamian dostarczałeś mu nowe instrumenty. - Twoja inteligencja jest tak ostra, Carew, że któregoś dnia się nią skaleczysz. - Daj spokój, Paul. Pamiętasz, byłem z tobą, kiedy kupowałeś zegar słoneczny u Whitwella. Wiem też doskonale, że z pewnością kosztował więcej niż lekcja astronomii. - To była uczciwa wymiana. Quid pro quo. - Niech ci się nie wydaje, że możesz mnie zbyć łaciną. Pachnie mi to wywiadem. - Kiedy poznasz lepiej Jamala, sam zrozumiesz. Powiedzmy, że to było... porozumienie duchowe. W każdym wypadku sądzę, że to ja zyskałem na tej znajomości. - Jak pan uważa, panie sekretarzu. - Carew wziął kolejne astrolabium i przełożył palec przez kółko na górze, sprawdzając wagę instrumentu. - Ale to są bardzo drogie prezenty. - Nie wszystkie te rzeczy to prezenty. Dałem mu zegar Whitwella i jedno z astrolabiów, ale za pozostałe sam zapłacił. Carew rozejrzał się po skromnie urządzonym pomieszczeniu. - Więc rzeczywiście musi być czarodziejem. - Jamal? - zaśmiał się Pindar. - Nie sądzę. Carew posłał mu bystre spojrzenie. - Ale mimo wszystko nam pomoże? W tym momencie wrócił Jamal wraz ze służącym. Był gotowy do wyjścia - miał na sobie suknię podróżną, nałożoną na domowe ubranie. - Przykro mi, przyjaciele - spojrzał na nich przepraszająco - ale muszę wyjść. Zdarzyło się coś... niespodziewanego. - Nagle odnieśli wrażenie, że jest zmęczony. - Zostańcie jednak, proszę. Możecie wszystko oglądać. Zajmie się wami mój - położył czule dłoń na głowie dziecka - mój chłopiec. Miał już wyjść, ale obrócił się jeszcze na chwilę w ich stronę. 112

- Nic ci nie jest, Paul? - Nic zupełnie. Dlaczego pytasz? - Wydajesz się... niespokojny. Ale widzę, że się myliłem. -Po tych słowach uśmiechnął się i wyszedł. Kiedy zostali sami, w pokoju zapanowała cisza. - A widzisz, mówiłem. - Nie przejmuj się, wróci. Pindar podszedł do okna i zaczął patrzeć na dachy domów. W uliczce na dole zauważył Jamala, który właśnie wychodził z domu. Obok szła kobieta w czarnej sukni bez kwefu, w jakiej chodziły Żydówki. - Zaraz, znam skądś tę kobietę. - Carew, który podszedł do okna, też wyjrzał na zewnątrz. - Oczywiście. Wszyscy ją znają - rzekł Pindar. - To ta Malchi? - Tak, Esperanza Malchi. - Pindar cofnął się od okna, by nikt nie mógł go dostrzec. - To kira matki sułtana. Jest kimś w rodzaju agentki i posłańca. Mamy więc kogoś, kto ma dostęp do haremu... - Potarł z namysłem brodę. - Była z matką sułtana, kiedy zaniosłem jej prezent od królowej. - Jak sądzisz, czego chce od Jamala? Pindar nie odpowiedział. Patrzył na Żydówkę, która wyprzedzała Jamala, przechodząc ulicą dziwnym, falującym krokiem. Przyszło mu do głowy, że zachowuje się jak osoba przyzwyczajona do tego, że ją śledzą. Pindar wyjął z kieszeni swoje kompendium i zważył je nerwowo w dłoni. Za sobą usłyszał głos Carewa: - A jeśli Jamal potwierdzi, że Celia rzeczywiście tam się znajduje? Co chcesz wtedy zrobić? - Jeśli żyje? - Pindar podniósł drżącą dłonią kompendium do ust. - Wtedy oczywiście ją stamtąd wydostaniemy. - Przeczuwałem, że tak powiesz. - Carew obserwował Esperanzę i Jamala, aż w końcu zniknęli z pola widzenia. -To będzie bardziej interesujące, niż przypuszczałem - dodał z satysfakcją. 105

Ten sam ranek, nieco później Hassana Agę obudziły głosy. - Czy mówi? Co powiedział? Od razu zrozumiał, że to Sahfiye. Co mogła robić w tym ciemnym miejscu? Ale zanim do tego doszedł, zdarzyło się coś, co jeszcze bardziej go zdziwiło. Usłyszał głos mężczyzny. Mężczyzna w haremie? To było nie do pomyślenia... - Nie wiem... słowa są niewyraźne. - Poczuł, że pochyla się nad nim druga postać. - Jakieś senne majaczenia. Halucynacje. To zrozumiałe w tych okolicznościach. - Więc żyje - odezwała się ponownie Sahfiye. - Czy nas słyszy? - Trudno powiedzieć. Ma tylko sparaliżowane ciało. Ale jego dusza... - Mężczyzna umieścił palce tuż pod nozdrzami Hassana Agi, chcąc wyczuć oddech. - Tak - potwierdził - jego dusza żyje. - Czy można coś dla niego zrobić? Mężczyzna zawahał się. - Nie jestem lekarzem... - Wiem - przerwała mu zniecierpliwiona. - Kazałam cię tu sprowadzić, bo dysponujesz... mocami. Chcę wiedzieć, czy przeżyje. Pragnę znać jego los. - Nie mogę odpowiedzieć na to pytanie bez przygotowania odpowiednich tabel, a to zajmie trochę czasu. Może jednak... - urwał na chwilę, a potem dodał delikatnie: -Gdybym mógł go zbadać... - Rób wszystko, co jest konieczne, i niczego się nie bój. Rozumiesz, niczego. Wiesz, że zawsze masz moje błogosławieństwo. Hassan Aga usłyszał odgłos zapalanej lampy. Ktoś wciągnął nagle powietrze. - W imię Boga litościwego, dobrego - mężczyzna wyrzucił z siebie cicho słowa bestnele. - Kto mógł zrobić coś takiego? - Czy to trucizna? - spytała Sahfiye spoza kręgu światła, które teraz zalewało pomieszczenie. Jej postać w welonie rzucała długie cienie na ścianę. 114

- Tak, trucizna - głos mężczyzny wydawał się zamierać w gardle. - Bez najmniejszego wątpienia. Suche, ciepłe dłonie zaczęły się przesuwać wzdłuż bezwłosej kiedyś gładkiej twarzy i górnej części ciała Hassana Agi. Delikatny zapach drzewa sandałowego. - Zmiany organiczne skóry. Widzisz, pani, wszędzie zmiany skóry. Biedak. - Poczuł delikatny nacisk z boku głowy. - W dodatku krwawił z uszu - znowu to głębokie westchnienie - i z oczu. Kto mógł zrobić coś równie potwornego? Sprawić komuś tyle cierpienia... - Nieważne. Czy przeżyje? Mężczyzna przesuwał dłonie, ugniatając delikatnie monstrualnie wzdęty brzuch Hassana Agi. - Organy wewnętrzne napuchły, tak że są parę razy większe niż normalnie. -Wziął nadgarstek Hassana Agi i trzymał go długo w dłoni. -Ale, jakimś cudem, tętno ma normalne. - Powiedz, czy przeżyje - powtórzyła jeszcze bardziej niecierpliwie. - Główny czarny eunuch ma w sobie siłę wielu mężczyzn. - Tamten ponownie przysiadł na piętach. Możliwe, że przy odpowiedniej opiece przeżyje. - Więc musisz mu pomóc. Twoje moce... - Obawiam się, pani, że moje moce, jak je nazywasz, nie na wiele tu się teraz zdadzą. Jak widzisz, najgorsze już się stało. - Mężczyzna rozejrzał się po wilgotnym, pozbawionym okna pokoju. - Potrzebuje teraz odpowiedniej opieki. Nie może tu zostać. Musi mieć światło, powietrze... - I będzie to miał - rzekła krótko Sahfiye. - Nawet ja nie mogę trzymać bez końca w ukryciu głównego czarnego eunucha. Chciałam jednak, żebyś go najpierw zobaczył. Potrzebuje czegoś jeszcze. Przygotuj mu talizman, który go będzie chronił. Najmocniejszy, jak to tylko możliwe. Przysięgam też, że jeśli przeżyje, to zostaniesz wynagrodzony, sowicie wynagrodzony. Byłam chyba dostatecznie hojna do tej pory, prawda? Mężczyzna przez chwilę milczał. Następnie skłonił głowę i rzekł: 107

- Zrobię, o co prosisz, pani, ale muszę się najpierw dowiedzieć, kim są jego wrogowie. I skąd wiesz, pani, że znowu nie spróbują go otruć? - Nie musisz się tego obawiać. - Matka sułtana wyszła z cienia w krąg światła. - Jesteś pod moją opieką. - Wiesz, pani, że nie obawiam się o siebie - powiedział mężczyzna. Mówił tak cicho, że jego głos był ledwie słyszalny. - Czy wiesz, kto to zrobił, najjaśniejsza pani? Musisz mi powiedzieć. Przez dłuższą chwilę w pomieszczeniu panowała cisza. - Wiem. - Więc musisz zdradzić mi ich imiona. Bez nich talizman nie będzie miał mocy. Hassan Aga skupił się, by usłyszeć odpowiedź Sahfiye, lecz usłyszał tylko dudnienie krwi w uszach. Obudził się później, dużo później. Poczuł nacisk na pęcherz i zrozumiał, że musi oddać mocz. Musieli mu dać coś do picia, by uzupełnić płyny w organizmie. Nacisk się zwiększył, ale wiedział, że nie może oddać moczu bez swojej rurki. Położył dłoń na głowie, ale nie miał na niej czapki, która oznaczała jego funkcję. Zebrał wszystkie siły i przewrócił się na bok. Wysiłek sprawił, że serce zaczęło mu walić jak młotem. Sięgnął teraz na oślep i zaczął przesuwać dłonią po kamiennej podłodze - niczego jednak nie znalazł. Na czole i mięsistych fałdach na karku pojawiły się kropelki potu. Chcieli go otruć. Jego umysł pracował już zupełnie sprawnie. Chcieli go zabić, ale im się nie udało. Wiedział coś, czego oni nie mogli wiedzieć - że Hassan Aga ma w sobie siłę dziesięciu mężczyzn. Ale bez rurki, bez możliwości oddania moczu nie ocali go nawet siła stu mężczyzn. Hassan Aga, Mały Słowik, leżał na materacu z trawy, a nabrzmiały pęcherz bolał coraz mocniej. Jego oczy zaczęły się powoli zamykać, ale właśnie wtedy dostrzegł linię światła, która docierała do pokoju. Były tu więc drzwi. Jego 108

umysł znowu wypuścił się w podróż. Przypomniał sobie, jak zakopali go w dziurze i jak dziewczynka przynosiła mu kawałek dyni, by uśmierzyć pragnienie. Lily. Biedna Lily. Byli wtedy dziećmi. Zebrał wszystkie siły i znowu przekręcił się na bok. Tym razem stwierdził, że uda mu się przyklęknąć. Czekał w tej pozycji, aż przestanie mu łomotać serce. Powróciło do niego niezwykłe w swej wyrazistości wspomnienie, jak Lily siadywała obok i jak razem obserwowali niebo, które zmieniało się w czasie kolejnych pustynnych nocy. Poczuł ukłucie w sercu, coś, czego nie potrafił nazwać. Czy mógł to być żal? Hassan Aga wstał i ruszył ku światłu.

ROZDZIAŁ DWUNASTY Konstantynopol, 2 września 1599 roku Ranek - Annetta! - Cełia. - Wróciłaś. - Jak widzisz. - Zastanawiałam się... gdzie?... - Cii! - Annetta położyła palec na ustach. Dwa wilgotne pasemka włosów przywarły do jej szyi. - Ona cię usłyszy. Wskazała brodą zarządczynię dziewczyn, Macedonkę ze skwaszoną miną i wielkim nosem, która sprawdzała dziedziniec przed łaźnią cariye. Miała w dłoni leszczynowy kij, z którego chętnie korzystała, gdy któreś dziewczęta za dużo gadały. - Coś się stało - szepnęła Celia, klękając koło przyjaciółki przy jednym z kamiennych basenów. - Co takiego? - Sama nie wiem. Miałam nadzieję, że ty mi powiesz. Przecież mówiłaś wczoraj, że masz przeczucia. Dziś rano powstało jakieś zamieszanie. Ludzie krzyczeli. Nic nie słyszałaś? - Rzeczywiście krzyczeli? Obie były dostatecznie długo w domu szczęśliwości, by zrozumieć, jak ważne jest choćby podniesienie głosu w kwaterze matki sułtana, gdzie zwykle panowała klasztor118

na cisza. Grupa zarządczyń stała na dziedzińcu i rozmawiała przyciszonym głosem. Z pokojów na górze słychać było odgłosy biegania, a potem usłyszały echo stłumionych rozmów. - Prawdę mówiąc, rzeczywiście coś wiem. - Annetta rzuciła szybkie spojrzenie w stronę zarządczyni, która właśnie wydawała jakieś polecenia jednej ze swoich służących. -Ale musisz przysiąc, że nikomu nic nie powiesz. - Zadrżała ze strachu. - Zdarzało się, że wsadzali cariye do worka i je topili za mniejsze przewinienia. - O czym ty mówisz? - Celia rozejrzała się niepewnie. - Po prostu go znaleźli. - Kogo? - Jego. Głównego czarnego eunucha. Celia popatrzyła w osłupieniu na Annettę. Nagle stanęła jej przed oczami przerażająca postać w długiej, białej czapie, która drobiła w absurdalny sposób kroczki, poruszając się niemal truchtem korytarzem. Pamiętała lśnienie czarnej skóry, zmarszczki, które pojawiły się na tłustym ciele u nasady szyi. - Czyżby zaginął? - zapytała ostrożnie. - Nic nie wiesz, głupia? - Annetta spojrzała na nią z oburzeniem, ale przynajmniej oszczędziła dalszych wymówek. -Najpierw mówili, że udał się do Endire, by załatwiać sprawy matki sułtana. To było wczoraj. Potem jeden ze strażników głównego ogrodnika znalazł go w alejce. Nikt nie wiedział, jak mógł się tam dostać. - Przysunęła usta bliżej ucha Celii. -Skłoniłam Hiacynta, by mi wszystko powiedział, wiesz, tego eunucha, który kocha się w Fatmie, pierwszej służącej matki sułtana. Podobno Hassan Aga jest potwornie zdeformowany... ktoś go otruł - to słowo niemal uwięzło jej w gardle. -Jeszcze nie wiadomo, czy przeżyje! Ku zaskoczeniu Celii w oczach Annetty pojawiły się łzy. Macedonkę zastąpiła jedna z jej podwładnych, Gruzinka, która teraz się do nich zbliżała. Jej chodaki zaklekotały o marmurową podłogę. - Dosyć już tego, cariye. - Uderzyła wierzbową witką 111

0 brzeg basenu, ale bez takiej złośliwości jak jej zwierzch-niczka, która lubiła się zakraść, a następnie ciąć gałęzią po rękach aż do krwi. - Matka sułtana rozkazuje, byście jak najszybciej poszły do swoich pokojów. Inne dziewczyny zaczęły natychmiast wstawać i wychodzić z pokoju kąpielowego. Celia zauważyła, że dają sobie znaki, co było dosyć powszechnie przyjętym zwyczajem w pałacu, gdzie obowiązywała ścisła reguła milczenia. Celia wstała, osłaniając Annettę najlepiej jak mogła. Mina Gruzinki wskazywała, że ją poznała, i Celia po raz pierwszy poczuła, że dysponuje jakąś władzą. Chociaż oficjalnie nie była nową konkubiną sułtana, to jednak traktowano ją jak gozde. Dlatego warto było, przynajmniej na razie, nagiąć przepisy. Ta świadomość spowodowała, że poczuła się silna. - Pani... - pochyliła nisko głowę, zadowolona po raz pierwszy, że nauczyła się obowiązujących w haremie manier. - Nie czuję się... Nie czuję się zbyt dobrze. Tak. - Położyła dłoń na brzuchu, a potem rzekła na tyle pewnie, na ile mogła: - Poprosiłam Ayshe, służącą matki sułtana, by odprowadziła mnie do mojej izby. - Cóż... - Strażniczka cofnęła się i spojrzała na nie z powątpiewaniem. Widząc, że się waha, Celia chwyciła ramię Annetty. - Jej wysokość matka sułtana poleca w takich sytuacjach zimny kompres. - Annetta poprowadziła Celię do drzwi, zanim tamta zdążyła zaprotestować. - Zaraz się tym zajmę. - Zimny kompres! Przecież trzymałam dłoń na żołądku, a nie na głowie. Jak ci się wydaje, co sobie pomyślała? - Na szczęście nie musimy się tym przejmować. Nie dałyśmy jej czasu na myślenie. - Annetta potrząsnęła głową 1 zaśmiała się lekko. - No cóż, więc tutaj mieszkają nowe cu-lo sułtana. - Rozejrzała się po niewielkiej izbie, gdzie zgodnie ze zwyczajem przeniesiono Celię. Annetta przeciągnęła dłonią po chłodnych zielonych płytkach, a potem spojrzała 120

na kratę nad drzwiami, wychodzącą na dziedziniec komnat matki sułtana. - Cóż, wszystko stąd widzisz - zauważyła. - I wszyscy mogą mnie widzieć. - A czego się spodziewałaś? Chociaż Annetta wciąż była trochę blada, to zdołała już dojść do siebie. Celia zauważyła, jak omiata wzrokiem cały pokój, zwracając uwagę na jedwabne poduszki, bogato zdobione nisze i wykładane macicą perłową drzwi. W otwartej skrzyni leżała batystowa koszula, którą jej włożono przed pójściem do sułtana, i lamowany sobolami płaszcz, którym owinięto ją później. Izba była bardzo mała i poza tymi paroma rzeczami pusta, ale Celia wiedziała, że normalnie aż sześć cariye dzieliło niewiele większą przestrzeń. Annetta nie należała do osób, które tracą czas na zazdrość. Już otwierała drzwi prowadzące na dziedziniec, chcąc sprawdzić, jak się sprawują. Zawiasy zaskrzypiały. - Hm, mogłam się domyślić. Ona zawsze wszystkiego dopilnuje. - Jak sądzisz, długo mnie tu potrzymają? - Czy chciał cię widzieć ponownie? Czy zabrał ci cenne dziewictwo, co zapisano w wielkiej księdze? - Jeszcze nie - odparła Celia, nie wiedząc, czy czuje większą ulgę, czy wstyd z powodu samego wyznania. - Więc nie wiadomo. - Annetta wzruszyła ramionami. -Może dzień, może tydzień. - Jej mina wskazywała na udawaną obojętność. Potem nonszalancję. - Czy coś ci dał? - Tylko te kolczyki. - Celia wzięła niewielką szkatułkę z niszy. - Są ze złota i pereł. Można wziąć to wszystko, co zostawi. Proszę. - Wyciągnęła obie ręce do Annetty. - Są dla ciebie. To za cariye Lalę, pamiętasz? - Zdaje się, że niewiele ci to pomogło! - Annetta przycupnęła na podłodze i wyciągnęła kolczyki do światła. Jej ciemne oczy zalśniły. Następnie włożyła jedną z pereł między zęby, by ją wypróbować. Słodkowodne - dodała oskarży-cielskim tonem, jakby Celia powiedziała coś innego. - Nie tak 113

dobre jak te morskie, ale są prawie tak wielkie jak gołębie jaja. - Rzuciła je bez zainteresowania na łóżko. Posłuchaj mojej rady i następnym razem poproś o szmaragdy. Celia włożyła kolczyki ostrożnie do szkatułki. Przez chwilę milczała. - Wcale tego nie chciałam, Annetto - powiedziała w końcu. - Naprawdę wolałabym, żebyś była na moim miejscu. - Młoda culo dla starego grubasa? - Annetta skrzywiła się. - Nie, dziękuję. Zdaje się, że mnie nie rozumiesz. Dorastałam w burdelu i mam tego dosyć. Bo ten harem jest właśnie burdelem z jednym starym i grubym klientem. W dodatku wszyscy uważają za honor to, jeśli którąś z nas wybierze. O, Madonnal - Obróciła się do Celii w przypływie nagłej wściekłości. - Zrobili na mnie kiepski interes. Czy zastanawiałaś się kiedyś, dlaczego skończyłam w zakonie? Matka próbowała mnie sprzedać kiedyś jednemu staruchowi i ugryzłam go tak mocno, że przysięgam: już nigdy nie dotknie żadnej culo. Miałam wtedy dziesięć lat, byłam dzieckiem. Jeśli kiedyś zechcą mnie oddać temu kogutowi - skinęła głową w stronę pokojów sułtana - możesz być pewna, że zrobię to samo. - Dosyć tego! - Na policzkach Celii pojawiły się rumieńce. - Zginiemy kiedyś z powodu twojego niewyparzonego języka. - Wiem, wiem, bardzo przepraszam. - Annetta zaczęła gwałtownie krążyć po izbie. - Czujesz, że dzieje się tu dzisiaj coś dziwnego? Uchyliła drzwi na dziedziniec i przywarła do szpary, ale było tam pusto. Znowu odwróciła się do Celii, skubiąc nerwowo szyję. - Dlaczego wszędzie jest tak cicho? Myślałam, że słyszałaś jakieś krzyki? - To prawda. Wcześnie rano. Dobiegały z pokoju haseki. - Z pokoju Gulay haseki? - Tak, drzwi do jej pokoju znajdują się naprzeciwko moich. - Wskazała przeciwległy kraniec dziedzińca. O tam. - Tak? - Annetta zamarła z okiem przy szczelinie 114

w drzwiach. - Nad tym pokojem jest kopuła, wiec musi tam być jeszcze jedno piętro... - Wyciągnęła szyję, próbując dostrzec coś jeszcze. - Bardzo sprytne - są tam przynajmniej trzy wyjścia. Jej pokój musi mieć też połączenie z hamma-mem matki sułtana... - To prawda. - Celia stanęła tuż za nią. - Nocami widzę stąd gwiazdy - dodała. - Przypominam sobie, jak byłam z Paulem na statku ojca. Paul zna wszystkie gwiazdy. - Musisz zapomnieć o gwiazdach, niemądra - mruknęła Annetta. - O wszystkim, co się wiąże z przeszłością. - Nie mogę. - Musisz. - Ale jak? Nie potrafię - powiedziała zmarkotniała Celia. - Bez przeszłości jestem nikim. - Nieprawda, głupia - zaprotestowała Annetta. - Będziesz osobą z przyszłością. - Nic nie rozumiesz. - Annetta usiadła, trzymając się za brzuch. - Wciąż o nim śnię... Raz mi się nawet wydawało, że widziałam Paula i ich wszystkich - dodała smutno, przypomniawszy sobie statek z cukru i małe figurki na pokładzie, nagle pewna, że nie mogły być rzeczywiste. - W takim wypadku lepiej, żebyś w ogóle nie spała. -Annetta obróciła się do niej z zaciętą miną. - Ile razy mam ci powtarzać? Przeszłość nie jest dla ciebie, capito? Te marzenia nic ci nie dadzą. Celia popatrzyła na nią z namysłem. Zastanawiała się nad tym, jak trzymała się przyjaciółki przez pierwsze dni i tygodnie niewoli. Osmańscy korsarze powiedzieli, że ma diabelski temperament, i zastanawiali się, czy nie wyrzucić jej za burtę, jak to zrobili z dwiema innymi zakonnicami, które były zbyt stare, by można je było sprzedać na targu niewolników w Konstantynopolu. Jednak to właśnie dzięki temperamentowi Annetty, jej diabelskiemu temperamentowi i inteligencji, udało im się przetrwać. Przyjaciółka zawsze wiedziała, co trzeba zrobić - kiedy walczyć, a kiedy się ugiąć, kiedy zwrócić na siebie uwagę, a kiedy wtopić się w tło. Potrafiła tak rozegrać sytuacje, by ich przeciwnicy 123

ze sobą walczyli. Dotyczyło to również handlarki niewolników, z której domu sprzedano je prawie dwa lata później do pałacu sułtana jako podarunek od faworyty dla jego matki. „Ciemna i jasna razem, pani". Celia pamiętała, jak Annet-ta objęła ją w talii i przycisnęła policzek do jej policzka. „Popatrz, możemy być bliźniaczkami". To ona wbrew wszystkiemu zdołała sprawić, że zostały razem. Ale teraz, kiedy na nią patrzyła, poczuła niepokój. Nigdy nie widziała, by Annetta była tak podenerwowana. Przypomniała sobie, że nawet płakała na wieść o tym, co się stało z głównym czarnym eunuchem. Nigdy wcześniej nie widziała jej łez. Cóż by się stało, gdyby Hassan Aga umarł? Niemal wszystkie cariye się go bały. Kto w haremie by go opłakiwał? Annetta z całą pewnością nie miała ku temu powodów. - Czy ją w ogóle widujesz? Mam na myśli haseki? - Annetta wciąż wyglądała na zewnątrz. - Gulay haseki? Cóż, przenieśli mnie tu dopiero dwa dni temu, więc nie, nie widziałam jej jeszcze. W każdym razie nie tutaj. Ale pewnie w końcu ją zobaczę, kiedy sułtan po nas... po nią pośle. Zwierzchniczka dziewcząt musi ją przeprowadzić przez dziedziniec i przekazać eunuchom. - Celia wzruszyła ramionami. - Zwykle siedzi w swoim pokoju. Nie powinnyśmy nigdzie wychodzić. Nie ma tu nic innego do roboty. Na dziedzińcu panowała nienaturalna cisza. Nawet Celia zaczęła to teraz odczuwać. Para siedzących na dachu gołębic głośno się nawoływała, a ich gruchanie przerwało wszechobecną ciszę. Annetta zadrżała nagle i pobladła. - Podobno nie czuje się zbyt dobrze. To znaczy haseki. - Tak mówią? - spytała smutno Celia. - Bardzo dużo tutaj plotkują. - Przypomniała sobie oświetlony świecami pokój i Gulay, która płakała u jego stóp. Pokręciła wolno głową. - Wiem tyle, że sułtan ją kocha. - Kocha? A co on wie o miłości? - spytała z obrzydzeniem Annetta. - Co ktokolwiek tutaj może o niej wiedzieć? 124

Nie sądzisz chyba, że dają mu ciebie, żeby się w tobie zakochał, chociaż jesteś taka ponętna? - Nie, nie jestem tak głupia - odparła z westchnieniem Celia. Do ciemnego pokoju przez szparę w drzwiach wpadło słoneczne światło, rozcinając go na dwie części. Dotarło ono do Celii, która siedziała na brzegu tapczanu. Wyciągnęła do niego rękę, patrząc na jasną skórę i malutkie, rudawe włoski. - Ale sama byłam kiedyś zakochana. - Zakochana? Mówię ci, że nie ma niczego takiego jak miłość. - Jest - upierała się Celia. Annetta spojrzała w jej stronę. - Pewnie wydaje ci się, że kochałaś tego swojego kupca, prawda? Celia nie zareagowała na ukrytą w głosie drwinę. - To tata chciał, żebyśmy się pobrali. - Miałaś szczęście, głupia, większość ojców w takich sytuacjach nie zwraca uwagi na uczucia córek. Więc dlaczego nie wyszłaś za niego za mąż? - Wiesz dlaczego - odparła Celia. - Mieliśmy się pobrać w Anglii, dokąd płynęłam z Wenecji... Dalej wiesz. - Lepiej, że się nie pobraliście - rzekła twardo Annetta. -Inaczej mogliby cię wyrzucić za burtę razem z tamtymi zakonnicami. - A potem zapewne uznała, że posunęła się za daleko, i dodała cieplej: Cóż, opowiedz mi więc o nim, chociaż dużo już słyszałam. - Położyła dłoń na biodrze. - Tylko nie opowiadaj sentymentalnych głupot. To kupiec, nie? - Przyjaciel mojego ojca. - Więc w dodatku stary? Fe! - Annetta zmarszczyła z niesmakiem nosek. - Ale mówiłaś, że bogaty? dodała z nadzieją. - Mówię ci, nigdy nie wyszłabym za biedaka. - Nie, nie, wcale nie był stary - rzekła Celia. - Ale bogaty? - I mądry, prawdziwy uczony. I miły. I mnie kochał, dodała w myśli, czując, że serce zabiło jej mocniej. Kochał mnie, a ja od samego początku też go kochałam. Przypomniała sobie, jak spotkali się w ogrodzie Par117

visha w Bishopsgate. Było to w przededniu jej wyjazdu do Wenecji, dwa lata przed katastrofą statku. Nie poznał jej, tak bardzo urosła. - Nie wiesz, kim jestem, Paul? - Zaśmiała się, dygnąwszy przed nim. - Celia? Celia Lamprey? - spytał, marszcząc czoło w słońcu. - No proszę, teraz dopiero czuję, że dawno mnie tu nie było. - Odsunął się na długość ramienia, by lepiej się jej przyjrzeć. - No proszę... - powtórzył, pożerając ją wzrokiem, a potem urwał, jakby nie wiedział, co powiedzieć. - Idziemy? - spytała w końcu z nadzieją, że nie zauważy, iż nie ma na to ochoty. - Cóż - zaczął z namysłem - twój ojciec wciąż rozmawia z Parvishem. - Paul obejrzał się w stronę domu, a potem podał jej ramię. - Mam nadzieję, że nie stałaś się aż tak wielką damą, by odmówić zwykłej przechadzki. Celia pamiętała intensywnie niebieski kolor rabatek z lawendą, srebrnozielone, splecione liście grabów w otoczonym murem ogrodzie. I to, że Paul patrzył na nią tak, jakby widział ją po raz pierwszy. O czym rozmawiali? O Wenecji, jego podróżach, szkatułce z osobliwościami Parvisha... Chciał pokazać jej te rzeczy - pamiętała, że był tam róg jednorożca i lok syreny - ale mieli sobie zbyt wiele do powiedzenia, by się tym zająć... Celia ocknęła się z zamyślenia. Annetta wciąż stała przy drzwiach. - Mądry i bogaty kupiec to już coś - powiedziała. - W dodatku niestary! O, Madonna, nic dziwnego, że wciąż wierzysz w miłość. Też bym wierzyła, gdybym poznała taki ideał. Tylko mi nie mów, że był również przystojny. - Oczy Annetty zalśniły. - Czy miał ładne nogi? Wiesz, czasami myślałam, że mogłabym wyjść za takiego, który ma ładne nogi. Celia pozbierała się z wysiłkiem. - Tak, miał ładne nogi - odparła z uśmiechem. - I czy mówił ci miłe rzeczy? Nie, nie odpowiadaj, widzę po twojej minie, że tak. - Potrząsnęła ze współczuciem głową. - Moja biedna. 126

Celia przez chwilę milczała. - Musiał wyjechać parę tygodni przed naszą podróżą -odezwała się w końcu. - Prawdę mówiąc, zdaje się, że przypłynął właśnie tutaj, do Konstantynopola. Do ambasady. Miał do nas dołączyć w drodze powrotnej. - Przypłynął tutaj? - Coś w głosie Annetty sprawiło, że Celia uniosła głowę. - Nie mówiłaś mi o tym wcześniej. Do Konstantynopola? Jesteś tego pewna? - Tak, ale to przecież było dawno temu. Minęły co najmniej dwa lata. Poza tym przypłynął na krótko i pewnie wrócił do Wenecji. Dlaczego pytasz? - Nie, nic. - Coś nagle przyszło Annetcie do głowy. -Celio? - Co znowu? - Czy uważa, że nie żyjesz? - Czy uważa, że nie żyję? - Celia omal się nie zaśmiała. -Ale przecież ja żyję, jakbyś nie zauważyła. Jak możesz! Chodzi ci o to, czy słyszał o katastrofie statku. Myślę, że tak - dodała sucho. - Połowa towarów należała do niego. - Ale co z nami, głupia? - Oczy Annetty zalśniły. - Czy ktokolwiek wie, co tak naprawdę się z nami stało? - Przez jakiś czas myślałam tylko o tym. - Celia spojrzała na nią smutno. - Sama mnie z tego wyleczyłaś, pamiętasz? Nie ma co wspominać, powiedziałaś. Jeśli mamy to przetrwać, nie możemy oglądać się za siebie. - Tak, tak, oczywiście masz rację. I znowu ten nerwowy gest - skubanie szyi. - O co chodzi, Annetto? - Celia spojrzała na nią ciekawie. - Wydajesz się dziś taka dziwna. - Próbowała ją objąć, ale przyjaciółka odsunęła się od niej. - Wiesz, chciałam ci coś powiedzieć... ale nie wiem, jak to zrobić... - z trudem dobierała słowa i mówiła jakby do siebie. - Ale nie, nie teraz. Przepraszam, ale już jest za późno, za późno... A potem nagle urwała i odsunęła się od drzwi, cała stężała. - Uważaj, ktoś idzie. 119

Od bramy, która łączyła dziedziniec matki sułtana z kwaterami eunuchów, nadchodziła jakaś kobieta. Twarz miała nieosłoniętą, ale poza tym była ubrana do wyjścia. Była niska i pełna, a na suknię narzuciła czarny płaszcz. - Esperanza! - szepnęła Annetta. - Esperanza Malchi. W pałacu pracowało wiele fara, kobiet, które spełniały drobne posługi, i ze względu na to, że nie były muzułman-kami, głównie Żydówkami, mogły bez przeszkód krążyć między haremem a miastem, jednak wszyscy wiedzieli, że Esperanza Malchi pracuje tylko dla Sahfiye. - Nie lubię jej. Ma w kieszeni wszystkich eunuchów i nikt nie wie, co tak naprawdę robi - rzekła Annetta, marszcząc brwi. -1 moim zdaniem lepiej tego nie wiedzieć. Kobieta szła wolno przez dziedziniec. W jednej ręce trzymała zakończoną srebrną rączką laskę. W trakcie marszu kołysała się lekko na boki. - Popatrz na tę starą wiedźmę - warknęła Annetta. -Pewnie ma haluksy. Wszystkie je mają. Zauważyłaś, że wszystkie tutejsze staruchy chodzą tak jak gęsi, które muszą stąpać po jajkach? Celia poczuła, że strach chwyta ją za gardło, chociaż nie miała pojęcia dlaczego. - Bądź cicho, bo cię usłyszy! Kobieta zatrzymała się na środku dziedzińca i rozejrzała się dookoła, a potem chyba zadowolona, że nikt jej nie widzi, pomknęła z zadziwiającą szybkością w stronę drzwi do izby Celii. Obie cofnęły się instynktownie do cienia. Annetta przytuliła się do ściany, natomiast Celia przyczaiła się w dziwnej pozycji za drzwiami. Na zewnątrz rozległ się szmer, a potem nastąpiła cisza. Celia zamknęła oczy. Nic. Kobieta trzymała zapewne dłoń na otwartych drzwiach. W końcu rozległo się ciche skrzypnięcie. Drzwi przesunęły się powoli jeszcze parę centymetrów, a potem zamarły. Celia czuła, jak krew tętni jej w głowie. Miała wrażenie, że się dusi. W końcu nie mogła już tego znieść. Znowu otworzyła oczy i niemal krzyknęła. 128

Przez kratę patrzyło na nią czyjeś oko. Przerażona odwzajemniła spojrzenie. Serce biło tak mocno, że kobieta z pewnością to usłyszała. A jednak rozum podpowiadał jej: przecież to szaleństwo! Dlaczego się chowamy? Przecież mamy prawo tu być. Muszę otworzyć drzwi i się z nią rozmówić, pomyślała Celia. A jednak nie mogła tego zrobić. Instynkt podpowiadał jej, by trwała w bezruchu. Tak się jednak nie stało. Czuła, że powoli miękną jej kolana. I właśnie w tym momencie, najwyraźniej zadowolona z tego, co zobaczyła, Esperanza się wycofała. Wcześniej jednak przymknęła drzwi tak, że znajdowały się dokładnie w tym samym miejscu, co poprzednio, a potem ruszyła kołyszącym się krokiem na drugą stronę dziedzińca. Zatrzymała się ponownie przed pokojem haseki i nie rozglądając się, zaskrobała lekko do drzwi. Te otworzyły się natychmiast. Celia zauważyła, że z fałdów swojej wydętej sukni Esperanza wyjęła spory pakunek, który przejęła jakaś niewidoczna dłoń. Drzwi zamknęły się równie cicho, jak się otworzyły. Esperanza Malchi ruszyła w dalszą drogę, postukując laską o kamienie. Przez parę minut po jej zniknięciu w pokoju panowała cisza. Następnie Annetta zaczęła się śmiać. - O Boże, ale masz minę! Wyglądasz tak, jakbyś zobaczyła ducha. - Patrzyła na mnie - drżąca Celia opadła na podłogę. -Przysięgam, że patrzyła wprost na mnie. - Wyglądałaś bardzo zabawnie! - Annetta rozparła się na tapczanie i włożyła pięść w usta. - Myślisz, że mnie widziała? - Jasne, że nie. Na dworze jest tak jasno, że z pewnością nie mogła niczego zobaczyć. Dla niej było tu ciemno jak w grobowcu. - Ale była ode mnie tylko tyle... - Celia wyciągnęła dwa palce i stwierdziła, że ręka wciąż jej się trzęsie. - Twoja... mina! Annetta wpadła w rodzaj histerii. Przewracała się z boku 121

na bok, uderzając w tapczan złotym czepkiem, który miała przypięty z tyłu głowy. - Przestań! Proszę, przestań... - Celia potrząsnęła jej ramieniem. - Przerażasz mnie. - ...nie mogę. - Musisz. - Nagle coś jej przyszło do głowy. - Poza tym powinnaś już iść. Czy matka sułtana nie będzie się zastanawiać, gdzie się podziewasz? - Nie. Odesłała nas wszystkie na parę godzin. Zwykle tak robi, kiedy przychodzi ta Malchi. Jednak wystarczyło wspomnieć matkę sułtana, a Annetta natychmiast doszła do siebie. Usiadła i potarła oczy, a potem wróciła do swego dawnego rzeczowego tonu: - O, Madonna, ale jestem głodna. Zjadłabym konia z kopytami. - Głodna? - Celia popatrzyła na nią ze zdziwieniem. Na myśl o jedzeniu zrobiło jej się niedobrze. Ale Annetta porządkowała włosy i przypinała mocniej czepek, jakby nic tu przed chwilą nie zaszło, jakby wyparowało z niej całe napięcie. - W zakonie zawsze mówili, że za dużo się śmieję i za dużo jem - podjęła radosnym tonem, a potem nagle urwała. - Co to takiego? - O co ci chodzi? - To! Popatrz na próg. Celia wstała, by to zrobić. - Dziwne. - Dlaczego? - To wygląda jak... jak piasek - odparła. - Niebieski i biały piasek. Układa się we wzór. - Przyjrzała mu się uważniej. - Coś w rodzaju oka. - Oka? - Annetta zeskoczyła z łóżka i wykonała taki ruch, jakby chciała ją odciągnąć od progu. - Nie dotykaj tego! - Nie bądź głupia. I tak bym tego nie dotknęła. Jednak wciąż nie stała zbyt pewnie i w którymś momencie straciła równowagę i pchnęła Annettę. Ta stanęła na piasku. Przez chwilę milczały niepewnie. 122

- Co ja narobiłam! - zmartwiona Annetta spojrzała pod nogi. - Nie, nic. Chodź do środka. Celia starała się mówić do niej najłagodniej jak mogła, a jednocześnie wciągnęła ją do izby i zatrzasnęła drzwi. Przez chwilę patrzyły na siebie. - Cóż, wiemy teraz coś nowego na temat Esperanzy Malchi. - Pobladła Annetta patrzyła na nią z głębi cienia. -Klnę się na wszystkie świętości, że ta kobieta to czarownica.

ROZDZIAŁ TRZYNASTY Konstantynopol, 2 września 1599 roku Południe - Gdzie go znaleźli? - Przy północnej altanie, wasza wysokość. W obrębie pałacowych murów. Sahfiye przyjrzała się wzdętemu ciału Hassana Agi, które leżało rozciągnięte przed nią na poduszkach. - Co trzyma w dłoni? - Rurkę z trzciny, wasza wysokość. - Eunuch spuścił oczy. - Potrzebował jej, żeby opróżnić... - Wiem, do czego jej potrzebował - przerwała mu zniecierpliwiona Sahfiye. - Czy jest tu medyk? - Tak, wasza wysokość. Czeka w kwaterze paziów. Czy mam go zawołać? - Jak najszybciej. Na jej sygnał eunuchowie ustawili przed nią stołek, dwaj inni przynieśli parawan, za którym miała siedzieć w czasie badań. Matka sułtana usiadła i rozejrzała się dookoła. Nie udało im się jeszcze przenieść Hassana Agi do głównej sali szpitalnej i umieścili go w dużej sali tuż przy wejściu do haremu. Nie docierało tu słońce, a w wyłożonym płytkami wnętrzu było zupełnie pusto. Tak rzadko pojawiała się w tej części haremu, że niemal czuła obecność eunuchów, którzy zbici w grupkę na korytarzu zastanawiali się nad wydarzeniami ostatnich godzin. Sama myśl o tym, że tam są i z ot132

wartymi ustami przekazują coś sobie językiem migowym, sprawiła, że wpadła we wściekłość. Jacy z nich głupcy! Wydaje im się, że ich nie słyszę, kiedy tak rozmawiają przy pomocy rąk, pomyślała, kiedy ogłusza mnie sama ich obecność, sam ich strach. Wszyscy są głupi. Moje służące są dużo od nich mądrzejsze. Tylko Hassan Aga jest inny. Co sobie myślał, kiedy wyszedł z ukrycia? Czy nie ufał jej i wydawało mu się, że nie jest bezpieczny? Cóż, niezależnie od tego, czy jej się to podobało, czy nie, cała sprawa się już wydała. Poza tym i tak nie udałoby się utrzymywać tego w sekrecie. Miała jednak czas na to, by coś zaplanować, wykonać jakiś manewr. Sahfiye spojrzała ponownie na cierpiącego. Znaleziono go w ogrodzie... cóż, domyślam się, kogo szukałeś. Powróciło do niej to dziwne uczucie - podniecenie, a może strach? - i zadrżała. Z całą pewnośdą jej nie zdradzi? Nie teraz, nie po tylu latach. Na jej znak wprowadzono medyka. Znacznie różnił się od poprzedniego: był to biały eunuch z pałacowej szkoły. Sahfiye patrzyła na niego, jak przechodził obok. Jego twarz miała zielonobiały nieziemski kolor, w czym przypominał pająka ze starego ogrodu. Skłonił się z namaszczeniem "w stronę parawanu, a następnie podszedł do zaimprowizowanego łóżka, na którym spoczywał Hassan Aga. Grupa starszych czarnych eunuchów odsunęła się, by zrobić mu miejsce. Medyk w zupełnej ciszy pochylił się do klatki piersiowej Hassana Agi, a jednocześnie dotknął ostrożnie dwoma palcami jego szyi, by wyczuć puls. - W imieniu miłosiernego i Boga - powiedział drżącym, wysokim głosem - on żyje! Wszyscy odetchnęli i przypominało to powiew wiatru w suchych jesiennych liściach. Zachęcony tym medyk wziął rękę Hassana Agi i zaczął uważnie oglądać jego dłoń. Paznokcie pacjenta były grube, zakrzywione i pożółkły niczym kość słoniowa. Przez dłuższy czas w pokoju panowała cisza. Eunuchowie stali nieruchomo, co było wynikiem wieloletniej dyscypliny. W końcu odezwał się jeden z nich: 125

- Powiedz, co stało się z naszym szefem? Był to najmłodszy ze starszych eunuchów; wyższy i szerszy w ramionach niż pozostali, mówił cienkim dziewczęcym głosikiem, który nie pasował do jego wyglądu. Zachęceni jego odwagą zaraz odezwali się inni: - Tak, powiedz, powiedz nam. W pokoju zapanowało poruszenie, jakby czar nagle prysł. Matka sułtana zauważyła zza swego parawanu kiwające się białe czapy. - Czy go otruto? Sahfiye dostrzegła przez kratę, że to ponownie Hiacynt zadał pytanie. - Ooch, nie!... - Znowu usłyszała to westchnienie. - Tylko nie trucizna! Niektórzy z młodszych eunuchów, stojących cicho na korytarzu, zaczęli się wpychać do środka. - Kto mógł to zrobić, kto? - Ich wysokie głosy rozbrzmiewały w pomieszczeniu, budząc niepokój. - Cisza! - odezwał się jeden ze starszych eunuchów, strażnik bramy. - Niech zbada go medyk. Odsuńcie się! Ale jeśli nawet go usłyszeli, nie zwrócili uwagi na te słowa, tłocząc się, by zobaczyć swego szefa. Medyk wyciągnął dłoń, by umilkli, i uniósł suknię Hassana Agi. Zaraz jednak ją opuścił, tak był wstrząśnięty. Jednak potworny smród jak z kostnicy, smród ropy i gnijącego ciała wypełnił pomieszczenie. - Ooch... on umiera. - Gnije, gnije od stóp. Eunuchowie zaczęli jęczeć cienkim głosem. - Ktokolwiek to zrobił, będzie musiał za to zapłacić. Zostaną z niego tylko zęby i kłaki. - Zaczekajcie! - powiedział Hiacynt, który klęczał przy pacjencie. - Popatrzcie, on się rusza! Mówił prawdę. Wzdęte ciało zaczęło się unosić. Wargi Hassana Agi poruszyły się bezgłośnie. - Na Allacha, on mówi! - odezwał się strażnik bramy. -Co chce powiedzieć? 126

Hiacynt pochylił się i przyłożył ucho do ust Hassana Agi. - Głos jest zbyt słaby. Nie słyszę. Hassan Aga znowu poruszył ustami, a na jego czole pojawiły się krople potu. - Mówi... mówi... - Hiacynt zmarszczył czoło, próbując dosłyszeć słowa. Następnie wstał z dziwnym wyrazem twarzy. - Mówi, że to był statek z cukru przysłany przez Anglików. Trucizna była w tym statku. Niecałą milę dalej Paul Pindar, sekretarz angielskiej ambasady, stał na pokładzie „Hektora". Od czasu przerwanej wizyty u Jamala al-Andalusa minął już cały dzień, ale nie miał okazji, by do niego wrócić. Zaprzątały go sprawy służbowe - przygotowania do wręczenia spóźnionego daru od królowej dla sułtana i z dawna oczekiwane wręczenie listów uwierzytelniających. Wiele wskazywało na to, że dzisiaj również nie znajdzie czasu na wizytę. Rano dostał informację od jednego z najważniejszych urzędników z pałacu, dowódcy janczarów Agi, że pragnie on osobiście dokonać inspekcji statku i ambasador zarządził, że wszyscy mają go tu powitać. Obecnie, mimo przygotowań do przyjęcia dowódcy janczarów, Paul stał samotnie, wsłuchiwał się w znajome skrzypienie i trzaski drewna, czując narastające kołysanie pokładu. Palące słońce oświetlało granatowe wody Złotego Rogu, na którym panował zwykły południowy ruch. Pływały po nim rybackie łodzie, niewielkie szybkie skify i barki, którymi podróżowali urzędnicy z pałacu, a także nieporęczne tratwy, które sunęły po Bosforze, wioząc zapasy drewna, futer i lodu znad Morza Czarnego. Przy nabrzeżu Galaty stało na kotwicy jakieś dwanaście żaglowców. Osmański okręt wojenny płynął w stronę sułtańskiej stoczni. Jeśli Pindar nawet to dostrzegał, to tego nie okazywał. Stał ze wzrokiem wbitym w złote dachy i minarety pałacu. Czy to możliwe, że Carew jednak się nie pomylił i rzeczy135

wiście widział wtedy Celię? Wytężał wzrok, patrząc w stronę znajomych zabudowań: wieży sprawiedliwości i długiego rzędu kuchennych kominów. W oddali, gdzieś nad koronami cyprysów zobaczył blask słońca odbitego w zamykanym właśnie oknie. Czy to może ona? - pomyślał niespokojnie. Czy może patrzy na nich z jakiegoś odległego pokoju? W czasie swojej kupieckiej praktyki zdarzało mu się sjłyszeć dużo dziwniejsze historie - opowieści o uczciwych Anglikach, którzy stali się muzułmanami i świetnie teraz funkcjonowali we wschodnich krajach. O ile dobrze wiedział, kilku z nich znajdowało się w tej chwili w pałacu sułtana. Ale Celia? Wszyscy mówili, że Celia Lamprey utdnęła wraz z ojcem i innymi członkami załogi w czasie katastrofy statku. Przypomniał sobie, jak podczas podróży do Wenecji uwielbiał przyglądać się, jak siada na dziobie łodzi i patrzy w morze, tak łagodna i zupełnie pozbawiona strachu. Pamiętał, jak znajdował pretekst, by usiąść przy niej, i to jak rozmawiali godzinami. Jej jasna skóra i złote włosy zachwycały zarówno Paula, jak i wszystkich mężczyzn na statku. Jego Celia stała się pokarmem dla ryb i spoczęła na dnie Morza Śródziemnego. Paul zadrżał. Czy to możliwe, by rzeczywiście zmartwychwstała? Czasami nawiedzała go w snach i wołała do niego niczym syrena, a długie jasne włosy owinięte wokół szyi wciągały ją w głąb zielonej otchłani. A jeśli to prawda? Jeśli Carew rzeczywiście ją widział w ogrodzie sułtana, to co dalej? Pindar wciąż o tym myślał i nie mógł spać ani jeść z tego powodu. - O czym tak rozmyślasz, Pindar? - Podszedł do niego Thomas Glover, wielki, rudowłosy mężczyzna, który również był sekretarzem w ambasadzie. - Witaj, Glover. Pindar z trudem obrócił się, by go powitać. Towarzyszyli mu trzej inni pracownicy ambasady: bracia Aldridge'owie, William i Jonas, konsulowie na Chios i Patmos, oraz John Sanderson, jeden z kupców Kompanii Lewantyńskiej, który był również skarbnikiem ambasady. Wszyscy ubrali się jak 136

na wielkie święto. Ich stroje, w porównaniu z czarnym Pin-dara, wyglądały bardzo egzotycznie. - No co tam, mam nadzieję, że nie pogrążyłeś się znowu w czarnych myślach? Daj spokój, Paul, przecież wiesz, że Turcy nie lubią smutnych ludzi - rzucił Glover. - Mówisz, jakby można być przy was smutnym. - Pindar przywołał uśmiech na twarz. - Wiesz, Thomas, bije od ciebie blask jak od komety. A to co? Nowe rękawy? - Dotknął pięknie porozcinanych i zdobionych rękawów ze szkarłatnego jedwabiu, przywiązanych do wyszywanego kubraka z jasnego zamszu najlepszej jakości. - Masz tyle klejnotów co żona sułtana. Obawiam się, że to może być zabronione. - Wiedziałem, że ci się spodobają. - Thomas Glover uśmiechnął się do niego, a słońce odbiło się w ciężkich złotych obręczach, które miał w uszach. Na czarnym kapeluszu z wysokim rondem lśniły dwa rżnięte ametysty. Na palcach miał pierścienie z topazem, granatem i kamieniem księżycowym. - Cóż więc nowego, panowie? - Prawdę mówiąc, mamy świetne wiadomości. Podobno sam sułtan ma dziś przypłynąć na inspekcję „Hektora". - Cóż, ambasador Francji będzie się skręcał z zazdrości. -Paul poczuł, że humor zaczyna mu się poprawiać. - I to nie tylko de Breve, ale również Bailo z Wenecji -dodał Jonas, drugi z braci Aldridge. - Przecież doskonale wiemy, jak ważna jest dla nich etykieta. Obaj bracia byli niemal tak bogato odziani jak Glover. Jednak zamiast klejnotami, przyozdobili swoje kapelusze mieniącymi się tęczowo ptasimi piórami. - To prawda - przytaknął Pindar. - A ty co sądzisz, Glover? Przecież znasz pałacowe zwyczaje lepiej niż my wszyscy. Czy Wielki Turek rzeczywiście tu przypłynie? - Trudno powiedzieć, ale moim zdaniem to prawdopodobne. - Thomas Glover skubał lśniącymi od biżuterii palcami swoją brodę. - Uważasz, że to ważne, czy sam sułtan przypłynie na 129

inspekcję? - spytał Pindara najstarszy z ich grupy, John Sanderson. - Czy to ważne? - Pindar oparł się o balustradę. - Myślisz za bardzo po kupiecku, John. Tu nie chodzi o rodzynki, sukno czy cynę, przynajmniej na razie. Ambasada powinna się przede wszystkim interesować grą, zdobywaniem prestiżu. Muszą nas zauważać. A sułtan już nas zauważył. Przebiliśmy wszystkich naszym „Hektorem". De Breve i inni mogą kpić, że jesteśmy tylko kupcami, ale bez problemów dopasowaliśmy się do reguł gry. W dodatku pokonaliśmy ich wszystkich. - Paul ma rację - dodał Thomas Glover. - Oczy wszystkich są skierowane na „Hektora", to znaczy na nas. O ile wiem, na tych wodach nie pojawił się jeszcze równie wspaniały statek. - Taki, który miałby więcej niż trzysta ton wyporności? Nie sądzę - powiedział z dumą William Aldridge. - A jeśli mamy stać się sojusznikami w walce z Hiszpanią, „Hektor" stanowi wspaniały symbol potęgi królowej i Anglii - dodał Glover. - Wybaczcie, panowie. Paul, chciałbym zamienić z tobą parę słów na osobności. Obrócił się do Pindara i odciągnął go na bok, a potem zaczęli szybką naradę. - Niezależnie od tego, czy sułtan przypłynie, Paul, nie możemy stracić przewagi, którą mamy nad rywalami. - Też tak uważam. De Breve i Bailo zrobią wszystko, by nie dopuścić do wolnej wymiany handlowej między Anglią a imperium. - Co znaczy tyle, że ambasador powinien jak najszybciej przedstawić listy uwierzytelniające. Inaczej sułtan i wielki wezyr nie zechcą z nami negocjować. Masz wieści od Dallama? - Niemal już skończył naprawę zegara, a w każdym razie tak twierdzi. - Więc trzeba mu wyraźnie powiedzieć, że to sprawa wielkiej wagi i powinien się pospieszyć. Najlepiej dzisiaj albo jutro. Ambasador musi przekazać ten prezent w tym samym dniu, kiedy przedstawi listy uwierzytelniające. 138

- Sam się tym zajmę i pogadam z Dallamem - powiedział Pindar. - I jeszcze jedno, Thomas. Do tego czasu musimy zadbać o to, by sir Henry jak najmniej się pokazywał... - Chodzi ci o to, że im mniej zdoła napsuć, tym lepiej? -rzucił bez ogródek Glover. - W pełni się z tobą zgadzam... a tak swoją drogą, prawie zapomniałem. Sir Henry chce się z tobą widzieć. Czeka na dole w kajucie kapitana Parsona. Chodzi o matkę sułtana. - Matkę sułtana? - Tak - Glover spojrzał na niego ciekawie - zdaje się, że chce cię znowu zaprosić do pałacu. - Carew? - Ambasador Henry Lello zrobił taką minę, jakby jadł cytrynę. - Nie sądzę, by musiał ci towarzyszyć, Pindar. To zupełnie niepotrzebne. - Nie, sir, oczywiście. Pindar rozmawiał z ambasadorem w malutkiej kapitańskiej kajucie na rufie statku. Sir Henry skubał brodę, co zdarzało mu się, jak zauważył Pindar, gdy był zdenerwowany lub czymś zmartwiony. - Niespotykana sprawa. - Tak, sir, będzie najlepiej, jeśli pojadę tam w sekrecie. - Co? - Sprawa jest rzeczywiście niezwykła. Tak jak pan powiedział. - Pindar skinął z szacunkiem głową. Najlepiej załatwić ją po cichu. Urwał na chwilę, by Lello mógł to przemyśleć. - Przecież ambasador Francji nie będzie zadowolony, jeśli się dowie, że matka sułtana chce się widzieć z kimś z naszej ambasady. Ziarno padło na podatną glebę. - De Breve? - Lello zmrużył oczy. - Jasne, że nie. - Nagle się rozpromienił. - Więc mówisz, żeby załatwić całą sprawę po cichu, Pindar? Nie jestem pewny, czy to dobry pomysł. Może zrobić z tego większe... wydarzenie... Jak uważasz? 131

- I ryzykować, że de Breve się wścieknie? - Pindar potrząsnął głową. - Nie mówiąc już o Bailo. Przecież wie pan, że Wenecjanie uważają, iż cieszą się specjalnymi względami dworu. Nasi informatorzy donieśli, że prawie codziennie wysyłają prezenty matce sułtana i jej kobietom, myśląc, że mają przez to większy wpływ na sułtana. De Breve może uznać, że próbujemy tego samego... - Ależ o to chodzi! On powinien tak myśleć. Pindar udał, że właśnie to do niego dotarło. - No tak! - powiedział. - De Breve pomyśli, że jest to tylko pańska strategia, i może nie zwrócić uwagi na to, o co naprawdę nam chodzi. O zdobycie łaski wezyra i odnowienie umowy między naszymi państwami. - Skłonił się lekko, pewny, że ambasador nie dostrzeże w tym ironii. -Doskonały pomysł! Gratuluję, sir. - Hm, hm. - Lello zarżał cicho, co jak Pindar wiedział, oznaczało, że się śmieje. Nie zdarzało mu się to zbyt często. -W dodatku nic nas nie będzie kosztować. Nie będziemy musieli dawać wezyrowi łapówki! - Stwierdzenie godne prawdziwego dyplomaty. - Pindar też się zaśmiał. - Nie na darmo mianowano pana ambasadorem jej królewskiej mości. - Tylko uważaj, Pindar. - Sir Henry zmarszczył brwi na wzmiankę o królowej. - Jej wysokość jest uosobieniem hojności. Chciała tylko, by Kompania zapłaciła sama za swoje dary dla sułtana, zresztą moim zdaniem zupełnie słusznie. A także pokryła koszty prowadzenia całej ambasady, mój stary, pomyślał Pindar, z czego część należało obecnie odzyskać od stowarzyszenia kupców londyńskich, jeszcze bardziej skąpych niż sama królowa. Jeśli zresztą całe przedsięwzięcie spełznie na niczym, kupcy zechcą, żebyśmy my sami za wszystko zapłacili. - I cóż tam, Henry, kochanie? Co nie będzie nic kosztować? Pani Lello, żona ambasadora, weszła bez zapowiedzi do niewielkiej kajuty. Była dosyć tęga i miała na sobie olbrzymią plisowaną kryzę, na której spoczywała niepewnie, jak132

by pozbawiona szyi, niewielka głowa. Przypominała (jak lubił powtarzać Carew) świńską głowę na półmisku. Gdy pani Lello dostrzegła Pindara, zrobiła wielkie oczy, a usta rozszerzyły jej się w mimowolnym uśmiechu. - O proszę, pan sekretarz. Dzień dobry. - Pani. - Pindar usunął się, na ile było to możliwe na tak niewielkiej przestrzeni. - I jakie masz wieści, panie? - zwróciła się do męża. Każdy szybszy ruch powodował, że traciła oddech, teraz usiadła, ciężko dysząc, i trzymała krynolinę opartą o biodra. - Co nic nas nie będzie kosztować? - Matka sułtana ponownie chce widzieć Pindara. - Och! - Oczy pani Lello znowu się rozszerzyły. - Osobiście po niego posłała - dodał sir Henry. - Proszę! - Pani Lello wyjęła batystową chusteczkę, którą trzymała w rękawie, i otarła czoło. - Proszę! - Jak widzisz, Pindar, moją żonę dosłownie zamurowało. - Bardzo żałuję, pani. Czy tak kiepski ze mnie posłaniec? - Pindar obrócił się z uśmiechem w jej stronę. - Ależ nie, panie sekretarzu! - Fałdy ciała, które zebrały się na kryzie pani Lello, zadrżały niczym różowa galareta. -Ale to już drugi raz w ciągu paru dni. Czyż to nie dziwne? Pan Glover mówił mi, że francuscy posłowie muszą często czekać po parę tygodni, zanim sułtan ich przyjmie, i że prawie nikt nie widuje jego matki. - O to właśnie chodzi! To oznaka wielkiej łaski - powiedział ambasador, zacierając ręce. Był wysoki, chudy, niezbyt przystojny i rzeczywiście zasługiwał na przydomek: „Wiecheć". Palce miał długie i blade niczym dziwne, pozbawione słońca korzenie. - Właśnie mówiliśmy z Pindarem o tym - zwrócił się do żony, pochyliwszy się w jej stronę -że na pewno nie spodoba się to ambasadorowi Francji. - No proszę... - Pani Lello przeniosła wzrok z jednego z nich na drugiego. - Wygląda na to, że prezent, który królowa przysłała matce sułtana... - ...chodzi ci o powóz, który przekazał pan Pindar? 141

- Tak, powóz. - Lello ponownie zatarł ręce, a jego palce zaszeleściły sucho. - Jest nim po prostu zachwycona. Słyszałem, że już nim jeździła. Podobno towarzyszył jej sam sułtan. I teraz chce raz jeszcze widzieć się z Pindarem. Z pewnością po to, by przekazać podziękowania królowej. - I poprosiła, by to właśnie on do niej przyszedł, pewnie by jemu też podziękować. Cóż, Paul. - Pani Lello rozpromieniła się tak, że jej oczy niemal zniknęły w miękkich fałdach skóry. - To wspaniała wiadomość. Miejmy nadzieję, że te organy... kiedy Dallam je naprawi - pociągnęła z powątpiewaniem nosem - znajdą podobne uznanie w oczach sułtana. Musisz więc, mężu, znaleźć godną osobę, która mogłaby towarzyszyć panu sekretarzowi. Nie możemy sobie pozwolić, by de Breve i Bailly czynili jakieś uwagi. Zniżyła głos i pochyliła się w stronę Pindara. - Słyszałam, że lekceważą mojego męża i mówią, że jest tylko kupcem. - Bail-o, kochanie. Ambasador Wenecji nazywa się Bail-o. Ale pani Lello nie słuchała męża. - Może powinni się z nim wybrać konsul Aldridge i sekretarz Glover, jak myślisz? - Nie tak szybko, kochanie - przerwał sir Henry i obejrzał się w stronę Pindara, który zrozumiał, o co mu chodzi. - Jak wiesz, pani, panowie sekretarz i konsul są potrzebni na statku. Inspekcja statku jest znacznie ważniejsza. - Więc musimy znaleźć kogoś, kto nie jest tu potrzebny, kogoś mniej ważnego. Zaraz, może woźnica Ned Hall? Nie, zbyt wielki z niego kmiotek. A może pastor May? Nie, jest zbyt nieśmiały. - Pani Lello urwała, jakby nagle spłynęło na nią natchnienie. - Dobry Boże, no tak... Carew! Ten kucharz. To właśnie on powinien pójść z panem sekretarzem, prawda, kochanie? - Uśmiechnęła się, aż na jej twarzy pokazały się dołeczki, i uniosła głowę, by pogładzić swoje trefione włosy, ale przeszkodziła jej kryza. - Zdaje się, że ma liberię, prawda? Dysponuje też odpowiednią prezencją, chociaż wygląda dziwacznie, bo stosuje się do weneckiej mody. Zawsze powtarzam, że nie ma to jak dobre angielskie ubrania, prawda, sir Henry? Sir Henry?... 134

Próbowała spojrzeć na męża, walcząc z kryzą, ale ten już wyszedł z kajuty. - Zdaje się, że poszedł, by porozmawiać ze swoimi ludźmi - rzekła niezrażona. - Słyszałam, że sam Wielki Turek ma przybyć na inspekcję „Hektora". My też powinniśmy pójść na górę, by złożyć mu wyrazy szacunku. Zaczęła się podnosić i Paul wziął ją pod ramię, by pomóc. - Cóż - westchnęła, oddychając ciężko z powodu wysiłku - nadszedł wreszcie wielki dzień. Poza tym cieszę się, że mogę być na statku. Zawsze się tu dobrze czujemy. - Zebrała swoją suknię, pachnącą mocno kamforą, która miała ją konserwować w czasie długich morskich podróży. - Prawdę mówiąc, wolę tu mieszkać niż w pełnym przeciągów domu z tymi okropnymi janczarami. Rozejrzała się po kajucie i westchnęła z nostalgią. - Jest tu miejsce na wszystko i wszystko jest na swoim miejscu. Tak zawsze mówiliśmy. Dużo podróżowałam z sir Henrym zaraz po ślubie, a potem, kiedy moje dzieci odeszły, także. - Wyjrzała przez okno kajuty. - Cóż... - pogładziła Paula delikatnie po ramieniu - nie ma co myśleć o przeszłości. Wiem, że rozumiesz to lepiej niż kto inny. - Pozwól, pani, że pomogę ci wejść na schody. - Paul wyciągnął ku niej dłoń. - Czeka na nas twój mąż. - Dziękuję. - Chwyciła wyciągnięte ramię. - Ma pan piękny strój, tyle że czarny. - Dotknęła jego płaszcza. - Wygląda pan jak wenecki arystokrata. - Uśmiechnęła się do niego uprzejmie. - Ale mogę to wybaczyć, Paul. Nie pozwolę, by dręczyli cię z powodu smutnych kolorów. Sir Henry miał porozmawiać z tobą na ten temat, bo podobno Turcy tego nie lubią, ale powiedziałam, żeby dał ci spokój. Przecież straciłeś ukochaną. - Popatrzyła na niego bladoniebie-skimi oczami, przypominającymi horyzont. - Powiedziałam, żeby dał ci spokój. - Idziemy na górę, pani? - Jestem pewna, że z pańską pomocą nie będę z tym miała trudności. - Wzięła go mocniej za ramię. Chciałam ci pokazać moją nową suknię. Jak określiłbyś jej kolor? 143

- Mówimy, że to kolor Drake'a - odparł Pindar, prowadząc ją po drewnianych stopniach. - Albo też barwa smoczej krwi. - Tak, wymyślają teraz dziwne nazwy: „kobiecy rumieniec", „płowobrązowy" czy „papuzioniebieski". Bóg wie, że od dawna interesuję się materiałami, ale teraz nie mogę za tym nadążyć. - Lady Lello przez chwilę mocowała się z kryzą, która nie chciała przejść przez wąski otwór. - A co powiesz na pimpillo? Ładna nazwa, prawda? Pim-pillo. - Jej głos przycichł trochę i stopił się z podmuchami wiatru. - To podobno taki czerwonożółty. Pytałam Carewa o kolor jego nowego płaszcza - obróciła się, oddychając ciężko, w stronę Pindara - i wiesz, co powiedział? - Nie. - Że to kolor gęsich odchodów. I co dalej? - Zaiste, co dalej? - powtórzył cicho Pindar. - Podobno przypomina kolor „hiszpańskiego truposza". Czy nie wydaje ci się, że ze mnie żartował? - Sam będzie hiszpańskim truposzem, jeśli tak było w istocie - odparł Pindar, starając się zachować całą powagę. Na pokładzie zapanował nagły ruch. - Padyszach! - Patrzcie, sam Wielki Turek. - Oto Grand Signorl Pindar przeprosił panią Lello i podszedł do kupców, wśród których znajdował się Thomas Glover. - To on, Paul, on sam. - Glover posunął się trochę. - Na Boga! Patrzcie, panowie, padyszach. Pindar spojrzał we wskazanym kierunku i zobaczył barkę sułtana, która wypłynęła z pałacowej części przystani. Wszyscy na statku, załoga, kupcy i nawet pani Lello w swojej odświętnej sukni, ucichli, patrząc na zbliżającą się barkę. W tej ciszy dotarł do nich po wodzie dziwny dźwięk, przypominający szczekanie psów. - Posłuchajcie! - powiedział Glover. - To wioślarze, którzy szczekają jak psy. Podobno robią tak, by nie słyszeć tego, co może powiedzieć sułtan. 136

Barka niemal zrównała się z „Hektorem". Paul dostrzegł teraz dwudziestu wioślarzy w czerwonych czapkach i białych koszulach. Na końcu barki znajdowało się pomalowane na czerwono i złoto miejsce, gdzie podróżował osłonięty sułtan. Niepokojące dźwięki szczekania: „hau, hau, hau", wciąż narastały. Za tą barką płynęła inna, mniej zdobiona, w której Pindar zobaczył dworskich urzędników, karłów i niemowy. Ubrani byli w piękne jedwabne szaty. Wszyscy nosili zakrzywione szable, niektórzy mieli też psy myśliwskie, przystrojone równie pysznie jak ich właściciele, w fioletowe kubraki ze złotymi i srebrnymi nićmi. Barki płynęły szybko i okrążyły raz „Hektora", a potem odpłynęły tak szybko, jak się pojawiły. Kupcy na pokładzie zaczęli klepać się po plecach i rozmawiać. Tylko Pindar nie podzielał ich entuzjazmu. Poczuł się nagle wyczerpany, jakby zajmowanie się sir Henrym czy nawet rozmowa z Gloverem stanowiły rolę, którą musiał odegrać na scenie. Teraz przeciągnął dłonią po twarzy. Od czasu pierwszej rozmowy z Carewem na temat Celii zdarzało się, iż miał wrażenie, że zwariuje. Najpierw po prostu w to nie uwierzył, potem wpadł we wściekłość, ale kiedy doszedł do siebie, zrozumiał, że Carew by nie skłamał. Powoli zaczął dopuszczać do siebie myśl, że Celia żyje, a następnie uwierzył w niemożliwe. Celia żyła! Jego Celia mieszkała gdzieś tutaj, oddychała, chodziła po pałacowym ogrodzie... Uniesienie przeszło w rozpacz. Celia żyła, ale w miejscu, z którego nie mógł jej uwolnić. A może jednak? Kiedy byli w domu Jama-la, odzyskał nadzieję, że tak się stanie. W nocy leżał, wpatrując się w ciemność. Nie mógł zasnąć i wciąż walczył ze swymi myślami. Spędziła dwa lata w niewoli u Turków. Co jej zrobili? Starał się sobie tego nie wyobrażać, ale było to niemożliwe. Z panem niewolników, sułtanem? Z eunuchami? Miał wrażenie, że głowa mu za chwilę eksploduje. Nagle ponownie zauważył ruch na pałacowym nabrzeżu -w ich stronę płynęła inna barka. Była mniejsza niż łódź sułtana, ale piękniej ozdobiona. Osłoniętą kabinę na rufie 145

wyłożono kością słoniową i hebanem; w słońcu lśniły drogie kamienie, macica perłowa i złota folia. Tym razem wioślarze pracowali w ciszy. Łódź płynęła w stronę statku, a krople spadające z wioseł tworzyły lśniące łuki w powietrzu. Następnie barka zatrzymała się jakiś metr od „Hektora". Pindar zrobił daszek z dłoni i spojrzał w stronę zasłoniętej kajuty. Zaraz też się domyślił, że Sahfiye również przypłynęła na inspekcję. Nie trwało to długo. Musiała dać sygnał i wioślarze znowu rozpoczęli swoją równomierną pracę. Nie odpłynęli jednak do hangaru sułtana, ale w przeciwnym kierunku, w stronę zielonych wód i ocienionego drzewami stromego brzegu Bosforu. Pindar znowu stał sam i intensywnie myślał. Czego mogła chcieć matka sułtana? Ambasadorowi wystarczyło proste wyjaśnienie, że było to kolejne podziękowanie za dar królowej, który Paul dostarczył do pałacu, ale on sam nie był tego taki pewny. Nie po raz pierwszy przypomniał sobie ten niezwykły dzień, jaki przeżył w Konstantynopolu. Przyniesiono wtedy matkę sułtana w osłoniętym palankinie, otoczonym przez czarnych eunuchów i strzeżonym przez oddział halabardników, na dziedziniec, gdzie stał powóz. Pindar oczywiście jej nie widział - pałacowa etykieta zakazywała nawet patrzenia na osłony - wyczuwał jednak w inny sposób, że ma do czynienia z niezwykle potężną i cudowną kobietą. Wystarczył już jej głos. - Venite, Inghilesi. Podejdź, Angliku. Pamiętał, że kiedy usłyszał go po raz pierwszy, podniosły się włoski na jego szyi. Szpiedzy Kompanii twierdzili, że matka sułtana jest dosyć stara i ma co najmniej pięćdziesiąt lat. Jednak ten głos należał do wciąż młodej kobiety. - Podejdź bliżej, Angliku - powtórzyła. A kiedy zauważyła, że patrzy na eunuchów, którzy trzymali dłonie na rękojeściach swoich bułatów, zaśmiała się. - No jato paura. Nie bój się. Podszedł więc do palankinu i zaczęli rozmowę. Ile trwała? Paul nie był w stanie powiedzieć. Pamiętał tylko zapach 138

jej perfum, przypominający ogród nocą, a kiedy się poruszała, odległe lśnienie klejnotów. Widok barki matki sułtana oczyścił jego umysł. Pindar odsunął od siebie inne myśli, starając się skoncentrować na tym, co miał przed sobą. Jakimś cudem zyskał drugą okazję, by wejść do pałacu, w dodatku z Carewem, jakby sam Bóg wysłuchał jego modlitwy. Carew stanowił czasami obciążenie, ale dysponował cechami, których nie domyślali się jego krytycy. Miał oczy, które potrafiły wszystko dostrzec, nerwy ze stali, a także refleks, pozwalający mu radzić sobie w bardzo trudnych sytuacjach, a który Pindar uważał za niemal diabelski. Pindar bardzo chciał go wziąć z sobą, oczywiście pod warunkiem, że uda się go najpierw znaleźć. Klnąc pod nosem, szukał go na pokładzie „Hektora". Gdzie mógł się podziać akurat wtedy, kiedy go potrzebował? Jak zwykle nie słuchał poleceń. Nagle przypomniał sobie, że nie widział Carewa przez cały dzień. Sprawdził na pokładach, a nawet na masztach, ale na próżno. Zauważył za to jeszcze jedną łódź, która zbliżała się do „Hektora". Nie była to królewska barka, ale mały skif, którym ktoś pospiesznie płynął od brzegu Galaty. Pindar patrzył w tamtym kierunku. Wiosłowali dwaj janczarzy, którym od wysiłku zsunęły się nakrycia głowy. Robili to tak pospiesznie, że dwukrotnie omal się nie zderzyli z innymi łodziami. Kiedy skif do nich podpłynął, Pindar zobaczył innych pracowników ambasady: wielebnego Maya, dwóch kupców, którzy niedawno przybyli z Aleppo, pana Sharpa i pana Lambetha. Po chwili dostrzegł jeszcze Johna Hangera, ucznia Johna Sandersona, a także woźnicę, Neda Halla, którzy również wiosłowali. - Mogą się spieszyć, ale i tak nie zdążyli na inspekcję Wielkiego Turka. - Thomas Glover stanął obok Pindara i położył ręce na biodrach. - Nie - Pindar wytężył wzrok - coś się stało. Popatrz. Dwaj kupcy zaczęli machać rękami, kiedy zauważyli, że patrzą w ich stronę. Pastor wstał i wyglądało na to, że coś 147

krzyczy w ich stronę przez złożone wokół ust dłonie. Jednak wiatr poniósł gdzieś jego słowa. - Co za głupiec... - rzekł zniecierpliwiony Glover. - Wcale mi się to nie podoba. - Mnie też. W końcu skif podpłynął do „Hektora". Kiedy znaleźli się w zasięgu ich głosu, nowo przybyli nie bardzo wiedzieli, od czego zacząć. - Jakie wieści przywozicie, panowie? - zawołał Paul. Jeden z kupców z Aleppo, Lambeth, podniósł się niepewnie. - Chodzi o pańskiego Carewa, panie sekretarzu. - Co się stało? - Paul poczuł, że robi mu się sucho w ustach. - Przyszli janczarzy, żeby go aresztować. - Wstrętny pies - Pindar poczuł na ramieniu dłoń Glove-ra - sprowadzi śmierć na nas wszystkich. - A potem: - Dlaczego? Co takiego zrobił? - Nie wiemy. Nie chcieli powiedzieć. Pindar chwycił się balustrady. - Gdzie go zabrali? - Zabrali? - Lambeth zdjął nakrycie głowy i otarł pot z czoła. - Nie, nigdzie nie zabrali. Nie było go w ambasadzie. Przypłynęliśmy, żeby go ostrzec. Myśleliśmy, że jest z wami. Glover spojrzał na Pindara. - Ico? - Nie ma go tutaj - odparł ponuro Paul. - Ale chyba wiem, gdzie go mogę znaleźć.

ROZDZIAŁ CZTERNASTY Konstantynopol, 2 września 1599 roku Popołudnie Drzwi do domu Jamala al-Andalusa otworzył mu ten sam służący co wczoraj. Na początku nie bardzo chciał go zaanonsować, ale w końcu Pindar przekonał chłopca, by to zrobił, a sam wszedł do środka i zaraz z przykrością stwierdził, że jego niezapowiedziane przybycie wywołało spore zamieszanie. W przedpokoju, gdzie zwykle czekał na wizytę, panował spory ruch i słyszał jakieś dźwięki, w tym głos Jamala i trzaskanie gwałtownie zamykanych drzwi, a także kroki na schodach. Gdy czekał, docierała do niego z góry rozmowa mężczyzny, zapewne Jamala, a także jakiejś kobiety. Zażarcie o czymś cicho dyskutowali. Po paru minutach Jamal zszedł na dół. Wyglądał na wyjątkowo zmęczonego. Pindar nie wiedział, czy mu się wydawało, czy też rzeczywiście zobaczył w pokoju czarną kobiecą suknię. Zauważył jednak, że astronom zamknął dokładnie drzwi. - Mogę poczekać, jeśli masz inne sprawy. - Nie, nie, przyjacielu. To nic ważnego. - Jak zwykle grzeczny Jamal machnął ręką. - Prawdę mówiąc, chciałem z tobą o czymś porozmawiać. Idź do wieży - dodał. - Zaraz tam przyjdę. Nikt tam nas nie będzie słyszał. - Chodzi o Carewa - zaczął Pindar, kiedy Jamal przyszedł do niego po upływie kolejnych paru minut. Gdzieś 141

zniknął, a ja nie mam pojęcia dlaczego. Pomyślałem, że może wiesz... Jamal położył dłoń na ramieniu Pindara. - Nic mu nie grozi. Przez chwilę milczał porażony i tylko patrzył na Jamala. - Ale gdzie jest? - spytał w końcu. - Lepiej będzie, jeśli ci tego nie powiem. Przynajmniej na razie. - O czym ty mówisz? - Wyczerpany przeciągnął dłonią po włosach. - Muszę go znaleźć. W ambasadzie byli janczarzy, chcieli go aresztować. - Wiem. - ...muszę więc go uprzedzić, zanim... - Pindar urwał. -Wiesz o janczarach? - Usiądź, proszę. - Dziękuję, nie mam ochoty. - Pindar poczuł nagle, że jest zły na tego pełnego spokoju mężczyznę w białych szatach, który stał przed nim. - Wybacz, Jamalu, ale nie mam czasu na grzeczności. Na miłość boską, powiedz mi, co się stało? Jeśli Jamala zdziwił ten ton, wcale tego nie okazał. - Otruto kogoś w pałacu i podejrzenie padło na Carewa. Po tych słowach Pindar poczuł, że zrobiło mu się niedobrze. - I mówisz, że jest bezpieczny? - Ukryto go w bezpiecznym miejscu do czasu, aż cała sprawa się wyjaśni. - Ale gdzie konkretnie? Co to za miejsce? - Wspomniałem już, że nie mogę ci powiedzieć. Pindar milczał przez chwilę niepewnie. - Kogo otruto? - Hassana Agę, głównego czarnego eunucha. - Rozumiem. - Paul przeciągnął dłonią po twarzy. - Znaleziono go wczoraj w pałacowym ogrodzie. Nikt nie wie, jak się tam dostał ani co mu się stało. - Nie żyje?

- Nie, wciąż żyje. Ale jest w bardzo złym stanie. - Ale co to ma wspólnego z Carewem? 143

Jamal wstrzymał się chwilę z odpowiedzią. Wziął ze stołu polerowane szkło i zważył je ostrożnie w dłoni. - Czy John zrobił coś ze skarmelizowanego cukru, chodzi mi głównie o statek? Mówiłeś kiedyś, że świetnie się na tym zna. - Tak, Carew jest mistrzem, jeśli idzie o tego rodzaju cukiernicze wyroby. - Paul poczuł, że robi mu się zimno; czuł też mrowienie na karku. - Tylko nie mów - ujął w dłonie głowę - nie mów, że oskarżają Carewa o to, że główny czarny eunuch otruł się jego statkiem. - Biedny John - Jamal spojrzał na niego niemal przepraszająco - zdaje się, że przytrafiają mu się różnego rodzaju nieszczęścia, prawda? - No tak. - Paul w wyobraźni dusił Carewa, niemal widział, że oczy kucharza wyszły na wierzch. Lecz nagle uderzyła go pewna myśl. - Przecież to nie ma sensu! Po co Carew miałby zatruwać statek? Wcale nie chcemy otruć sułtana, tylko zjednać sobie jego sympatię! Nie, nie, założę się, że to albo Bailo, albo de Breve. Możliwe nawet, że obaj za tym stoją. - Ambasadorowie Wenecji i Francji. - Jamal uniósł brwi. -Wykluczone. - Nie udawaj zaskoczenia. Przecież od samego początku intrygują przeciwko nam i nie chcą, żebyśmy odnowili umowy handlowe z pałacem... - Zaraz, Paul, nie bądź tak szybki. - Jamal wyciągnął w górę obie dłonie. - W tej chwili mam wrażenie, że nikt nie wie, co myśleć o tej sprawie. Hassan Aga nie jest w stanie opowiedzieć dokładnie o całym zdarzeniu. Prawdę mówiąc, wspomniał tylko o „angielskim statku", jak go nazywają. - Tylko o nim? - Właśnie. - Skąd wiesz? - Byłem tam dzisiaj rano, kiedy go znaleziono. Często korzystam z pomieszczenia w kwaterze eunuchów, by uczyć książęta. Hassan Aga chodził w malignie po ogrodzie. Nikt nie wie, jak się tam dostał i dlaczego właśnie tam po151

szedł. To było straszne wydarzenie. Mówię ci, trudno było nie zorientować się, co się tam dzieje. - Czy powiesz mi, gdzie jest John? - Nie mogę. Zresztą sam nie wiem. - Jamal wzruszył ramionami. - Powiedziano mi tylko, że jest bezpieczny. - Ale skąd się dowiedzieli, że powinni szukać Carewa? -spytał zdziwiony Paul. - Przecież sam dostarczył ten statek. Rozpoznał go jeden z halabardników z haremu. Wygląda na to, że był tam wcześniej w jakiejś sprawie. - Ale przecież dla ludzi z pałacu jest on tylko sługą. -Paul usiadł ciężko. - Dlaczego go szukają? Dlaczego nie zajęli się ambasadorem? Czy choćby mną? Carew nie jest pracownikiem ambasady, tylko moim sługą - powtórzył. Jamal nie odpowiedział. - Dlaczego właśnie Carew? - powtórzył Paul. - Przecież to nie ma sensu. - Myślę, że już odpowiedziałeś na to pytanie, przyjacielu. Ponieważ nie jest ważny. Ludzie z pałacu nie chcą skandalu związanego z waszą ambasadą. Tak mi się przynajmniej wydaje. Jednak do czasu kiedy Hassan Aga zacznie sam mówić, trzeba coś robić. - Zerknął w stronę Pindara. -Powiedzmy, że ze względów wewnętrznych. Paul przeszedł na drugą stronę ośmiokątnego pokoju. Zza żaluzji jednego z okien poczuł wiejącą bryzę. Rozejrzał się dookoła. Wszystko wyglądało tak samo jak wtedy, kiedy cztery lata wcześniej poznał Jamala. Pomieszczenie było surowe i miało zwykłe pobielone ściany, które Europejczykowi bardziej przypominały mnisią celę niż pracownię astronoma. Znajdowały się tu instrumenty, które pokazywał im wczoraj Jamal: kwadrant, zbiór astrolabiów i zegarów słonecznych, a także aibla. A jednak Paul odnosił wrażenie, że... coś się zmieniło. Zniknęły gdzieś farby i pojemniki ze złotą folią, pergaminy i pióra, którymi astronom zapisywał swoje obserwacje. Jeszcze wczoraj znajdowały się one na jego biurku. Ich miejsce zajęły kawałki szkła, podobne kształtem i wielkością do tego, który Jamal wciąż trzymał w dło145

ni. Niektóre były płaskie i zaokrąglone, niczym wielkie monety, inne niemal sferyczne, niczym kryształowe kule. W innych okolicznościach Paul natychmiast by się nimi zainteresował. Brałby szkła do ręki i oglądał je, pytając Jamala o to, gdzie je zrobiono i do czego służą. Teraz niemal nie zwracał na nie uwagi. Zauważył natomiast, że astronom obserwuje go z drugiego końca pokoju. Twarz Jamala zasłaniał cień. Jego biała suknia opadała fałdami ku ziemi niczym strój alchemika. Paul odniósł wrażenie, że już nie żartuje. Nagle wydał mu się wyższy i poważniejszy niż zwykle. Czuł, że kręci mu się w głowie. Znowu zrobiło mu się niedobrze, ale tym razem to odczucie było jeszcze silniejsze. Nadeszła chwila, na którą czekał. Jeśli chciał poprosić Jamala o pomoc, to nie mógłby znaleźć ku temu lepszej okazji - a jednak trudno było mu się odezwać choć słowem. Sprawa zrobiła się bardzo poważna - chodziło zarówno o Celię, jak i, teraz, o Carewa - zaczęło mu brakować odwagi. Może jednak Carew miał rację - dlaczego Jamal miałby mu pomagać? Paul odniósł nagle wrażenie, że astrolog wie znacznie więcej, niż był mu skłonny powiedzieć. Paul włożył rękę do kieszeni i wziął w dłoń swoje gładkie kompendium. Widział, że Jamal obserwuje go ze swego miejsca, i poczuł mrowienie wzdłuż kręgosłupa. - Wiem, że masz wiele pytań - odezwał się Jamal. - Może mógłbym na część z nich odpowiedzieć? - Naprawdę? - Oczywiście. Pytałeś na przykład o to, dlaczego Carew. - Nie - Paul spojrzał mu prosto w oczy - dlaczego ty? Ręką, którą trzymał w kieszeni, wyczuł zatrzask kompendium - otworzył je i zamknął, otworzył i zamknął. - Dlaczego ja? - Nagle okazuje się, że jesteś wtajemniczony w sprawy pałacu. Ku jego zaskoczeniu Jamal odrzucił do tyłu głowę i się zaśmiał. 153

- A ja sądziłem, że o to właśnie ci chodzi. - Jego oczy błysnęły jak kiedyś. - Że potrzebujesz kogoś, kto by znał pałac. - Wiesz to od Carewa? - Oczywiście. Właśnie tó mi powiedział dziś rano. Paul zaczął znowu w wyobraźni dusić swego sługę, potrząsał przy tym jego głową tak, że aż dzwoniły mu zęby. - Co jeszcze powiedział? - Tylko to, że pragniesz ze mną znowu pilnie porozmawiać w jakiejś sprawie. Nie chciał powiedzieć nic więcej. A mnie bardzo ciekawi, co to za sprawa. - W tej chwili nie jest to ważne. - Naprawdę? - Jamal stanął tuż przed nim. - Dlaczego zachowujesz się tak dziwnie? Popatrz, jak wyglądasz, ubranie i włosy w nieładzie. Przecież nie chodzi ci o Carewa, prawda? Zanim Paul zdążył go powstrzymać, Jamal chwycił go za nadgarstek. Pociągnął dłoń, w której Paul trzymał kompendium. - Jesteś chory? - Nie, oczywiście, że nie... - Ale serce bije ci szybciej. - Jamal spojrzał na niego, wciąż trzymając w dłoni jego nadgarstek. - Masz rozszerzone źrenice, a skórę zimną i lepką od potu. - Potrząsnął ze zdziwieniem głową. - Wyglądasz tak, przykro mi to powiedzieć, jakbyś zobaczył ducha. Usłyszeli trzask zamka i kompendium otworzyło się w wyciągniętej dłoni Paula. - Właśnie o to chodzi. - Paul usłyszał własne słowa. -Wydaje mi się, że widziałem ducha.

ROZDZIAŁ PIĘTNASTY Stambuł współcześnie Elizabeth przyszła do pałacu Topkapi w poniedziałek rano. Miała spotkać się z Berin przy bramie prowadzącej na drugi dziedziniec. W pałacu nie było turystów. Dwaj naburmuszeni strażnicy przy wejściu wzięli od niej paszport i sprawdziwszy bardzo dokładnie jej nazwisko na liście, oddali go z wyraźną niechęcią i pozwolili przejść dalej. Berin, czterdziestoparoletnia, miła Turczynka w ładnym czarnym płaszczu i szalu, czekała na nią po drugiej stronie. - To jest Suzie - przedstawiła jej asystentkę producenta filmu. Uścisnęły dłonie. Suzie miała na sobie czarne dżinsy i skórzaną kurtkę rowerową. Przy pasku wisiało walkie-talkie, które zaczęło hałasować. - Bardzo dziękuję, to dla mnie naprawdę dużo znaczy -powiedziała Elizabeth. - Uznałam, że twoje badania są naprawdę interesujące -odparła Suzie. - Gdyby ktoś pytał, mów, że zajmujesz się zbieraniem materiałów, co zresztą jest zgodne z prawdą. -Uśmiechnęła się do niej. - Chodzi o to, że nie należysz do ekipy filmowej. - Berin opowiedziała mi o twojej pracy - dodała, gdy przechodziły przez ogród, w którym rosła trawa i cyprysy. Płatki paru późno kwitnących róż drżały na chłodnym wie148

trze. - i o tym, że twoim zdaniem w haremie mieszkała kiedyś niewolnica z Anglii. - Tak, jestem tego niemal pewna. Nazywała się Celia Lamprey. - Elizabeth opowiedziała jej o liście, który znalazła. - Była córką kapitana statku, który rozbił się na Adriatyku pod koniec lat dziewięćdziesiątych szesnastego wieku. Wzięto ją do niewoli. Z fragmentów listu, które ocalały, wynikało, że trafiła właśnie do haremu. - I kim była? Żoną, konkubiną czy służącą? - Trudno mi w tej chwili powiedzieć. Z listu wynikało, że była cariye, co po turecku oznacza niewolnicę. W pałacowym języku oznaczało to kobiety najniższego rzędu, ale ponieważ wszystkie były niewolnicami, pomijając oczywiście córki sułtana i jego matkę, które stałyby się natychmiast wolne po śmierci swego pana, niewiele to znaczyło. Moim zdaniem sprzedano ją do pałacu, by stała się konkubiną. Sułtan nigdy się nie żenił, chociaż zdarzały się wyjątki. Jedną z najdziwniejszych spraw imperium osmańskiego było to, że kobiety pochodziły tam z różnych krajów: Gruzji, Cyrkazji, Armenii, różnych części Bałkanów, nawet Albanii. Ale nigdy z samej Turcji. - Zdaje się, że na początku dziewiętnastego wieku była jakaś Francuzka - powiedziała Suzie. - Zaraz, jak się nazywała? - Chodzi ci pewnie o Aimee Dubucq de Rivery - odparła Elizabeth. - Kuzynkę Józefiny Bonaparte. Tak, ale do teraz nie było tu śladu Angielki. Dotarły do wejścia do haremu. Obok znajdowało się sporo sprzętu filmowego: zwoje kabli, a także wielkie czarne i srebrne skrzynie, ale nikt się nie kręcił w pobliżu. Pod ich nogami zawirowało opakowanie po chrupkach. W okienku kasy widniał ręcznie wypisany wczorajszy napis: „Ostatnia grupa 15.10". Elizabeth przeszła za Suzie przez jedną z niepilnowa-nych w tej chwili bramek. Berin ruszyła za nimi. - Zapominacie, że nie tylko kobiety trafiały do niewoli -zauważyła Berin. - Całe imperium opierało się na niewolnictwie. Ale nie było ono takie, jak się nam obecnie wydaje. 156

Nie nosiło charakteru napiętnowania. Poza tym system nie należał wtedy do szczególnie okrutnych, w każdym razie nie było tam jak na plantacjach. Stanowił raczej odskocznię do dalszej kariery. Uśmiechnęła się. - Większość wielkich wezyrów zaczynała jako niewolnicy. - Myślisz, że tak właśnie myślały te kobiety? - spytała sceptycznie Suzie. - Wątpię. - Nie bądź taka pewna swego - powiedziała cicho, lecz z uporem, Berin. - Moim zdaniem tak właśnie myślała większość z nich. Być może nawet wasza Celia Lamprey. -Położyła dłoń na ramieniu Elizabeth. Nie odrzucaj tak łatwo tej hipotezy. Wielu mężczyznom z Europy świetnie powodziło się na służbie u sułtana, więc czemu nie kobiecie? Znalazły się przed olbrzymimi drewnianymi drzwiami, nabijanymi mosiężnymi ćwiekami. Nad nimi znajdowały się pozłacane arabskie litery. Elizabeth spojrzała na nie i zadrżała. Co myślała sobie Celia Lamprey, kiedy przeszła przez te drzwi po raz pierwszy? Czy harem stał się dla niej niebem czy piekłem? I czy to w ogóle możliwe, by zrozumieć przeszłość? - Prawda jest taka, że nikt nigdy nie dowiedział się, kim w rzeczywistości były te kobiety. - Berin postawiła kołnierz płaszcza, jakby jej też nagle zrobiło się zimno. - I to się zapewne bardzo nie zmieni. Z setek, które przeszły przez te drzwi, znamy nazwiska tylko paru, pomijając już inne szczegóły. Zresztą to właśnie oznacza nazwa: „harem" - „zakazany". Nie powinnyśmy tego wiedzieć. - Uśmiechnęła się prowokacyjnie do Elizabeth. - Mam jednak nadzieję, że ją znajdziesz, tę swoją Celię Lamprey. No - ona także spojrzała na wielkie drzwi - wchodzimy? Elizabeth przede wszystkim zwróciła uwagę na panujący w środku półmrok. Zostawiła Berin, Suzie i resztę zajętej sprzętem ekipy filmowej w wielkiej sali sułtana i zaczęła się sama rozglądać. Na początku chodził za nią jeden ze strażników, ale szybko się znudził i wrócił do stróżówki, gdzie 150

mógł w spokoju przeczytać gazetę. Elizabeth chodziła sobie teraz, gdzie chciała. Z holu przy wejściu, pomieszczeniu kredensowym z kopułą, przeszła wolno korytarzem eunuchów. Nie było tu mebli, tylko parę okien, pokoiki przypominały klitki. Kręte ściany były wyłożone niezwykle starymi i pięknymi płytkami z Izniku, które opalizowały zielono w półmroku. Na końcu korytarza znajdował się westybul z białą kopułą, od którego pod kątem odchodziły trzy inne korytarze. Elizabeth spojrzała na mapę i odczytała ich nazwy. Pierwszy, który biegł do kwatery sułtana, oznaczono jako złotą drogę, właśnie nim prowadzono do pana tego pałacu konkubiny. Drugi, ciągnący się do serca haremu, opisano prozaicznie jako korytarz kuchenny, trzeci zaś, który wychodził z haremu na najbardziej wewnętrzny dziedziniec, ogrodzono linami. Znak mówił: „Dziedziniec cariye". Elizabeth rozejrzała się dookoła. Nigdzie nie dostrzegła strażników, więc przeszła ostrożnie przez liny. Z dziedzińca można się było dostać do wielu pokoi, ale większość z nich była zamknięta na głucho. Przez szczelinę w jednych drzwiach dostrzegła marmurowe pozostałości starej łaźni. Znajdujące się za dziedzińcem pokoje były puste, a ściany popękane i poplamione. Czuć było stęchliznę, a wokół unosiła się aura dawnych czasów, której nie były w stanie rozproszyć nawet bezczelne spojrzenia współczesnych zwiedzających. Naprzeciwko pokoju kąpielowego znalazła schody, które prowadziły stromo w dół do czegoś w rodzaju sypialni, a stamtąd do ogrodu. Jednak w tych pokojach, tak małych, że mogły należeć tylko do najniższej służby, deski były do tego stopnia przegniłe, że Elizabet omal jednej z nich nie złamała. Wróciła więc na dziedziniec i okazało się, że stoi przed wejściem do apartamentu królowej matki. Składały się na niego kolejne pokoje w amfiladzie, wciąż zaskakująco małe, ale ozdobione podobnie jak korytarz eunuchów turkusowymi, niebieskimi, zielonymi i białymi płytkami i podobnie niepokojąco opalizującymi. Elizabeth przyszło do głowy, że 151

mógł tu nadejść strażnik, ale okazało się, że nie miała racji. Nasłuchiwała przez chwilę, lecz wokół panowała cisza. Kiedy upewniła się, że jest zupełnie sama, usiadła na tapczanie przy oknie i czekała. Zamknęła oczy i próbowała się skoncentrować, ale bezskutecznie. Nic nawiązała żadnego kontaktu. Przesunęła dłonią po płytkach, dotykając wzorów pawich piór, goździków i tulipanów - ale nic nie czuła. Wstała i zaczęła dokładnie przeszukiwać pokój, ale wszędzie było tak samo. Nawet kiedy odkryła parę połączonych ze sobą ukrytych przejść za pokojem matki sułtana, nie poczuła się bardziej związana z tym miejscem. Te pokoje są po prostu puste, pomyślała. A potem niemal się roześmiała. A czego powinnam się spodziewać? Miała już wyjść z apartamentu matki sułtana, kiedy dostrzegła przy wejściu niewielkie zamknięte drzwi. Położyła na nich dłoń, myśląc, że nie ustąpią tak jak pozostałe, ale ku jej zaskoczeniu drzwi otworzyły się niemal same i stanęła na progu jeszcze jednego pustego pomieszczenia. Pokój był dosyć duży, jak do tej pory największy w haremie, pomijając apartament matki sułtana, z którym był połączony, ale, o ile dobrze widziała, nie stanowił jego części. Przez chwilę stała, wahając się, a potem zrobiła dwa szybkie kroki i weszła do środka. Jeszcze silniejszy zapach stęchlizny. Z otworów w kopule dochodziło do niej słabe zimowe światło. Na podłodze leżały dywany z postrzępionymi, gnijącymi brzegami. Dalej znajdowały się kolejne drzwi i dziedziniec, którego wcześniej nie widziała. To pomieszczenie wypełniał oddech przeszłości, przypominający odległy szum morza. Elizabeth stała przez chwilę nieruchomo. Ostrożna. Nagle ostrożna. Tym razem nie oddychała, tylko nasłuchiwała. Słuchasz? Ale czego słuchasz? W pustym haremie nie słychać było żadnego dźwięku, żadnych kroków. Elizabeth przeszła ostrożnie w głąb pokoju, a potem stanęła, czując się tu jak intruz. Serce waliło jej w piersi. Wciąż cisza. Czubkiem buta uniosła róg jednego z dywanów. Pod spodem znajdowały się kawałki gnijącej maty z rafii. Ten dy159

wan zajmował prawie cały środek pokoju. Kiedy przyjrzała mu się bliżej, zauważyła, że wciąż leżą na nim stare kapy i poduszki. Odniosła wrażenie, że znajdują się dokładnie tam, gdzie zostawili je ostatni użytkownicy. Czyjej się tylko wydawało, czy też rzeczywiście widziała odcisk kobiecego ciała? Nie bądź głupia! Elizabeth aż się wstrząsnęła i nagle stwierdziła, że cała drży. Przypomniała sobie widzianą kiedyś starą czarno-białą fotografię, którą zrobiono po oficjalnym zniesieniu niewolnictwa i rozwiązaniu haremu w 1924 roku. Było na niej sześć dawnych konkubin sułtana, o które niestety nie upomnieli się ich krewni. Podpis głosił, że miały się one „pokazać" w Wiedniu. Ich twarze były nagie, kobiety patrzyły bladymi oczami spod czarnych okryć. Nie były ciekawe, może nawet w złym humorze, i patrzyły w stronę aparatu bardziej jak nowicjuszki z zakonu, a nie piękne odaliski, jak je sobie wyobrażali ludzie Zachodu. Elizabeth rozejrzała się dookołą. W tym pomieszczeniu też wyłożono ściany zielonymi i niebieskimi płytkami. Gdzieniegdzie stały szafki z wiszącymi na zawiasach drzwiczkami, a także znajdowały się małe alkowy, gdzie można było przechowywać różne rzeczy. Nagle kącikiem oka uchwyciła jakiś ruch. Obróciła się zdziwiona, ale były to tylko dwa gołębie, które zerwały się do lotu na dziedzińcu. Ich skrzydła przecinały chłodne powietrze. Elizabeth spojrzała ponownie na wnętrze pomieszczenia. Usiadła ostrożnie na brzegu tapczanu i otworzyła notatnik, ale jakoś nie mogła się skoncentrować. Być może jej zdenerwowanie wywołała ta atmosfera, panująca w pokoju, poczucie, że narusza czyjąś osobistą przestrzeń. Mimo zimna miała spocone dłonie i pióro wyślizgiwało się jej z palców. W alkowie za tapczanem dostrzegła niebieski połysk. Elizabeth pochyliła się i podniosła ostrożnie lśniący przedmiot. Trzymała w dłoni niewielki kawałek niebieskobiałego szkła. I wtedy to usłyszała. Nie odgłos skrzydeł gołębi, ale śmiech i kroki kobiety, która wybiegła w lekkich pantoflach zza zamkniętych drzwi.

ROZDZIAŁ SZESNASTY Konstantynopol, 2 września 1599 roku Popołudnie - Chciałaś mnie widzieć, najjaśniejsza pani. - Czy załatwiłaś tę sprawę? - Tak jak kazałaś. W cieniu stała Żydówka Esperanza Malchi, kira matki sułtana. Jej oczy były już słabe, raczej wyczuwała, niż widziała, cień Sahfiye, leżącej w ciemności. W tym najlepiej strzeżonym schronieniu nie było okien, należało ono do najbardziej osobistych pomieszczeń matki sułtana. Nawet w czasie letnich upałów było tu chłodno dzięki grubym ścianom i płytkom z ich niebieskimi i mlecznozielonymi arabeskami, przypominającymi wodorosty w podwodnych grotach. Na środku znajdowały się kawałki słodko pachnącej żywicy, palonej w niewielkim piecyku. - Więc dostarczyłaś paczkę haseki? - Postać poruszyła się w ciemności. - Była tam cariye Lala. Przekazałam ją, jak kazałaś, pani -Żydówka zwróciła się do cienia. Zawahała się, a potem dodała: - Nie podoba mi się to, najjaśniejsza pani. Cariye Lala często - urwała, świadoma, że musi starannie dobierać słowa - zapomina teraz o różnych sprawach. Skąd pewność, że schowa ją jak należy? Sahfiye milczała przez chwilę. - Można jej zaufać, tyle powinno ci wystarczyć. Ukryje 154

paczkę w pokoju haseki aż do chwili, kiedy będziemy jej potrzebować. - W jej pięknym głosie dało się wyczuć lekki uśmiech. - Kiedy ją znajdą, Gulay haseki będzie w to całkowicie wplątana. Nawet sułtan nie zdoła jej ocalić. - Medyk nie był z tego zadowolony. - Esperanza poruszyła się niespokojnie. - Nie sądzę, by dał się na to raz jeszcze namówić. Sahfiye ponownie umilkła, zastanawiając się nad tym, co usłyszała. - Nie powiem, żebym była tym zaskoczona. - Westchnęła. - Ale przecież robił wcześniej takie rzeczy. - To było dawno temu - odparła Esperanza. - Powiedziałam mu, że być może nie będziemy tego potrzebować. Być może zadziała drugi plan. - To prawda. - Sahfiye skinęła głową. - Trzeba... odsunąć haseki. Wszystko mi jedno, jak to zrobimy. Ma za duży wpływ na sułtana, który nie chce nawet spojrzeć na inne ca-riye. Nie jest to dobre i trzeba mu pomóc. Dla naszego wspólnego dobra. Okopcona żywica zabłysła na chwilę ogniem. Płomień oświetlił brylanty na opasce, a także w uszach i na gorsecie Sahfiye. Królewski okup. Na palcu matki sułtana zamrugał niczym zielone oko szmaragd Nurbanu. - A inne sprawy? - odważyła się zapytać Esperanza. Aksamitna postać poruszyła się lekko. - Na pewno słyszałaś, że go znaleźli. Chodził po ogrodzie. - Niemożliwe! - Kira matki sułtana załamała ręce. - Był przecież niemal martwy. - Tak? - W głosie Sahfiye znowu dało się wyczuć lekki uśmiech. - Nie znasz Hassana Agi. Mały Słowik może i nie jest mężczyzną, ale ma siłę dziesięciu. - Ale jak się stamtąd wydostał? Przecież był w celi tuż pod nami. Mógł stamtąd wyjść jedynie przez ten pokój... - Jest inne wyjście. Pełno ich w haremie. Ale nie powinnaś o tym wiedzieć, Malchi. Esperanza pochyliła posłusznie głowę. - Mówią, że to z powodu angielskiego statku. 162

- Kto to mówi? - Myślałam, że sam Hassan Aga powiedział... - Nic podobnego. - Sahfiye parsknęła śmiechem. - Powiedział to Hiacynt, bo sama mu tak kazałam. - Ale dlaczego? - spytała zdziwiona Esperanza. - Dlaczego? - Sahfiye przyjrzała się jej uważnie. - Zawsze zapominam, Malchi, że wiesz o nas tak dużo, ale nigdy z nami nie żyłaś. - Wzruszyła ramionami. - Możesz to uznać za myśliwską sztuczkę, jeśli chcesz. - Dostrzegła bezbrzeżne zdumienie na twarzy Esperanzy. - Jeśli zwierzyna poczuje się bezpieczna, zrobi się mniej ostrożna - wyjaśniła wolno, jakby mówiła do dziecka. - Widzisz, jeśli prawdziwi sprawcy uznają, że wierzymy w tę historię o cukrowym statku, wreszcie sami się zdradzą. W ten sposób uda się ich wywabić z ukrycia. - A kiedy Mały Słowik dojdzie do siebie? - Nie zdradzi nas, bo takie były zasady. Wszyscy na nie przystaliśmy. Matka sułtana dała znak i Esperanza zaczęła się zbierać do odejścia. Zawahała się jeszcze przy drzwiach. - Mam jeszcze jedną sprawę, najjaśniejsza pani. - Więc powiedz, o co chodzi. - O tę twoją nową dziewczynę, pani. Tę, którą nazywali Annetta. - Ayshe? - Tak. - Była w pokoju nowej konkubiny sułtana. Sahfiye zastanawiała się nad tym przez chwilę. - Widziały cię? - Tak. Ale wydawało im się, że ja ich nie widziałam. - Schowały się przed tobą? - Tak. Czy to możliwe, żeby coś wiedziała? - Ayshe? - Sahfiye wolno owinęła ramiona futrem. -Nie, nie sądzę. - Jeszcze jeden kawałek żywicy poruszył się w piecyku. Syknął i na chwilę oświetlił swoim płomieniem pokój. - Chodzi o tę druga dziewczynę, Kayę. Celię. Na nią musimy uważać. 156

Kiedy Esperanza wyszła, Sahfiye ponownie ułożyła się na poduszkach, otaczając się samotnością niczym bogato zdobionym płaszczem. Nieczęsto zdarzały jej się takie chwile. Większość kobiet, które znała, zachowała jedynie mgliste wspomnienie tego, kim były i skąd przybyły do haremu. Jednak ona, matka sułtana, Matka Cienia Boga Na Ziemi, doskonale pamiętała swoje poprzednie życie: ostre szczyty albańskich gór, kolor nieba, błękitnego jak goryczki, okrutne, ostre skały pod swoimi stopami. Jej ojciec, Petko, podobnie jak większość mężczyzn na tych ziemiach, mieszkał w wiosce jedynie w zimie. W lecie szedł z innymi mężczyznami w góry, gdzie obozowali w jaskiniach lub na otwartym powietrzu, zarabiali jak popadło. Zabierali ze sobą jedynie swoje psy i lutnie. Sahfiye pamiętała, że wyglądali dziwnie i że już wtedy wydawali jej się barbarzyńcami: mieli tatuaże na szerokich policzkach i przedramionach, a ich przykrycia z owczej skóry sięgały aż do kostek. Kobiety zostawały w wioskach i wydawały się bardziej radosne bez mężczyzn. Ojciec Sahfiye kupił jej matkę, która była prawdziwą pięknością o jasnej cerze i pochodziła ze Scutari z wybrzeża Dalmacji, za dziesięć owiec. Miała wtedy dwanaście lat i nigdy wcześniej nie była w górach. Chociaż mówiło się, że Albańczycy nie interesują się swoimi kobietami i wolą towarzystwo mężczyzn z klanów, urodziła w ciągu kolejnych ośmiu lat ośmioro dzieci, z których wszystkie - poza Sahfiye i jej bratem Mihalem umarły. Ostre górskie słońce szybko wyssało urodę z policzków jej matki, a piersi i brzuch stały się obwisłe jak u staruchy. W wieku trzydziestu lat była już bardzo zniszczona. Mąż często ją bił, a raz uderzył tak mocno w twarz, że wybił jej dwa zęby i wywichnął szczękę. Rzadko się później odzywała, czasami tylko szeptała córce kołysanki i historie, których nauczyła się od swojej babki, która pochodziła z Wenecji, a także fragmenty piosenek w weneckim dialekcie, języku 157

ich panów, o którym myślała, że go zapomniała, a który nagle pojawił się w jej głowie. Sahfiye miała taką cerę jak matka, ale wyróżniała się siłą i zręcznością. Uparta i odważna, zawsze była ulubionym dzieckiem ojca. Jej brat, płaczliwy, chorowity chłopiec, który od początku kulał, zawsze cofał się, kiedy ojciec się pojawiał, zabierał więc w góry swoją małą córkę. Chodziła wszędzie z ojcem i była jego maskotką. W lecie, kiedy zabierał ją na hale z innymi mężczyznami, nosiła skórzane nogawice i owcze błamy na ramieniu, tak jak chłopcy. Od ojca nauczyła się, jak łapać i oprawiać zające, jak rozniecać ogień, a nawet jak przygotowywać strzały do swego małego łuku. Nauczyła się skakać po skałach jak górska kozica, umiała kryć się w czasie polowań, leżąc koło przykucniętego za skałami lub ukrytego za kupą liści ojca. Była z tego tak dumna, że prędzej ucięłaby sobie język, niż się poskarżyła. Nie przejmowała się cierniami, które wbijały się w jej bose stopy, czy tym, że język przysychał jej do podniebienia, bo tak chciało jej się pić, a także twardym posłaniem w jaskini. To były myśliwskie sztuczki, jak mówił jej ojciec, a także, co zrozumiała wiele lat później, jej pierwsza lekcja przetrwania. Miała dwanaście lat, kiedy do jej wioski przybyli poborcy, dziwni ludzie wysłani przez osmańskich zleceniodawców. Jeździli na koniach z dzwoniącą uprzężą, a ich juki, turbany i jedwabne koszule były tak piękne, że Sahfiye i jej brat wpatrywali się w nie z otwartymi ustami. Rezi było małą wioską, więc danina składała się z jednego chłopca od jednej chrześcijańskiej rodziny, żyjącej w imperium sułtana. - Czy zabiorą też Mihala? - spytała Sahfiye, patrząc beznamiętnie na brata. - Mihala? A po co? Chłopak musi być albo sprytny, albo silny, by móc służyć sułtanowi - odparł kwaśno ojciec. - Poza tym nigdy nie zabierają jedynego syna w rodzinie. Sahfiye stała na przedzie małej grupy wieśniaków i patrzyła na zabranych przez poborców chłopców w wieku od siedmiu do dziesięciu lat, którzy właśnie mieli odjechać. 165

Nowi niewolnicy mieli na głowach proste wianki z polnych kwiatów. Ich rodziny wydawały się raczej cieszyć z takiej zmiany ich losu. Kiedy orszak ruszył, paru wieśniaków zaczęło biec obok, uderzając w bębny. Inni powłazili na pobliskie drzewa i rzucali płatki kwiatów pod końskie kopyta. Poborcy wystrzelili na wiwat z muszkietów i jechali w chmurze dymu. W tym czasie chłopcy patrzyli obojętnie na niewielką grupkę rodaków. Wydali jej się teraz wyżsi i starsi, świadomi tego, że te pierwsze kroki w dół doliny prowadzą do zupełnie innego życia niż to, które wiedli do tej pory. I że nigdy już tu nie wrócą. Sahfiye pociągnęła ojca za rękaw. - Jeśli nie chcą Mihala, to niech wezmą mnie. - Ciebie? - Zaśmiał się. - Przecież jesteś tylko dziewczyną. Dlaczego mieliby cię zabrać? Starzec, który stał za nimi, potarł policzek, ale oczy miał jasne. - Są teraz kul, niewolnikami sułtana. - Ale jakimi niewolnikami! - włączyli się inni. - Nasi synowie będą rządzili państwem osmańskim. Staną się żołnierzami i janczarami... - Zostaną paszami... - Mój wnuk będzie wielkim wezyrem. Wieśniacy wrócili do swoich chat, wciąż prowadząc rozmowę. Tylko Sahfiye została na swoim miejscu i patrzyła za chłopcami, którzy przypominali teraz jedynie maleńkie punkty. Strzemiona jeźdźców pobłyskiwały srebrem w słońcu. - Nie przejmuj się, moja mała, z dziewczynami, które trafiają do niewoli, jest zupełnie inaczej. - Ojciec znowu się zaśmiał i szczypnął ją w policzek. - Znajdziemy ci wkrótce odpowiedniego męża tu, w wiosce. Męża! Słysząc to słowo, poczuła twardy, ostry ciężar w piersi. *** 159 - Słyszałaś, siostro, znaleźli ci męża.

Mihal położył się na materacu, który służył im obojgu, i przykrył się tłustą narzutą. - Kto to taki? - Todor. - Todor? Przyjaciel ojca? - Daje za ciebie dwadzieścia owiec. Sahfiye wiedziała, że Mihal mówi prawdę. Nigdy nie byli sobie zbyt bliscy, ale jednak wiele ich łączyło. Mihal, którego uschnięta noga nie pozwalała na to, by stał się myśliwym czy banditto, jak inni ludzie z wioski, miał jednak cechy, które podziwiała: potrafił słuchać i patrzeć, a także poruszać się po okolicy tak, że nikt go nie widział. Wydawało się, że nie zazdrości jej z powodu ojca, a ona uważała za użyteczne to wszystko, czego się od niego dowiadywała. Przez szparę w ścianie widziała sylwetki innych domów, skąpanych w księżycowej poświacie. W górach wilk zaczął wyć do księżyca. Po chwili powiedziała cicho: - Ale Todor jest stary. - Jednak wciąż potrafi to robić. - Zachichotał Mihal i tryknął biodrami jej uda. - Dosiądzie cię jak stary byk. Sahfiye dźgnęła go najmocniej, jak potrafiła, łokciem w wystające żebra. - Odsuń się. Jesteś obrzydliwy. - Nie tak jak Todor. - Mihal znowu zachichotał, tym razem głośniej, i smark wypłynął mu z nosa. Wytarł go rogiem cienkiej narzuty. - Słyszałem, jak się chwalił. Młoda żona zawsze dobrze robi staremu mężczyźnie. Sahfiye czuła na szyi jego zatęchły oddech. Jeśli chłopak tak cuchnął, to o wiele gorszy będzie zapach starego mężczyzny. - Złaź ze mnie! - Wyrwała mu się, ciągnąc za sobą przykrycie. A potem dodała, starając się ukryć resztki nadziei: -Poza tym na pewno to zmyśliłeś. Wiedziała jednak, że nie ma racji. Mihal nigdy nie kłamał. Nie musiał. - A poza tym nie będziesz mogła chodzić w góry, bo Todor cię nie puści. 167

Milczała przez chwilę. Poczuła tak wielki strach, że nie mogła oddychać. - Nasz ojciec na to nie pozwoli... - Tak myślisz? - Mihal urwał na moment. Zostawił na koniec najgorszą wiadomość. - Nie widzisz, głupia, że to jego pomysł? Przecież nie możesz byś zawsze jego ukochaną córeczką. Ojciec na początku nie chciał uwierzyć, że go nie posłucha. Pobił ją później, a kiedy to nie pomogło, zamknął w szopie dla owiec. Przez sześć dni nie dawali jej żadnego jedzenia, tylko wodę, aż w końcu była tak głodna, że zdrapywała mchy i porosty z kamieni, a następnie wysysała je spod paznokci. Szopa była zbyt niska, by mogła w niej stanąć, a smród, który czuła od siebie, sprawiał, że chciało jej się wymiotować, wciąż jednak nie chciała się zgodzić na ślub. Na początku zdziwiła ją potęga własnego umysłu. Jednak po paru dniach zorientowała się, że jeśli pragnie się czegoś naprawdę mocno, nie tak trudno to osiągnąć. - Wolę umrzeć niż dać się sprzedać jak owca! - krzyknęła, gdy przyszli, żeby z nią porozmawiać. Kiedy zaczęły się głodowe wizje, wydawało jej się, że widzi babkę swojej matki. Czasami była ubrana jak wenecka dama i miała naszyjnik z pereł, a czasami niebieski strój, jak Madonna w kościele w Scutari, o której kiedyś opowiadała jej matka. Prawie zawsze jechała w słońcu, a jej strzemiona połyskiwały srebrem. Kiedy w końcu uwolnili ją siódmego dnia, musieli ją zanieść do domu. Oczywiście to Mihal powiedział jej, co dalej. - Skoro nie chcesz wyjść za mąż - rzekł, wzruszywszy ramionami - muszą cię sprzedać. Zrozumiała wtedy, że wygrała. Dwa tygodnie później sprzedano ją Esther Nasi, Żydówce ze Scutari. Esther prowadziła interesy we własnym domu, 161

eleganckiej posiadłości zbudowanej w stylu osmańskim. Po jednej jego stronie znajdowało się jezioro, a po drugiej dawna wenecka forteca. Krążyły plotki, że sama była kiedyś niewolnicą i konkubiną bogatego zarządcy z Bałkanów, i mimo pokaźnej tuszy wyglądała i zachowywała się jak bizantyjska księżniczka. Wcale nie była zaskoczona, kiedy przyprowadzono do niej Sahfiye. Rodziny bardzo często sprzedawały ładne dziewczynki, licząc na to, że znajdą bezpieczne schronienie w haremie bogacza. Prawdę mówiąc, to one same tego chciały i brały swój los w swoje ręce. Jednak w przypadku tej grupy trudno było zgadnąć, jak jest naprawdę. - Po co mi ją tu wprowadziliście? Przecież to tylko skóra i kości. - Żydówka skubnęła jej ramię tuż pod barkiem, a potem wnętrze jej uda. - Co z nią zrobiliście? Wygląda na zagłodzoną. - Wkrótce nabierze ciała - powiedział niepewnie ojciec, tatuaż na jego twarzy wskazywał, że pochodzi z gór. Przestąpił z nogi na nogę. Esther Nasi zauważyła, że dziewczynka zerknęła w jego stronę, a potem przeniosła spojrzenie na nią, ale niczego nie zdołała wyczytać z jej oczu. - Prawdę mówiąc, nie jestem tego taka pewna... Słońce oświetliło płaszczyzny i ostre rysy wygłodzonej dziewczynki. Esther pomyślała, że coś w niej jest, nie miała co do tego wątpliwości. W przeciwieństwie do innych dziewczynek, które się tu pojawiały, nie kuliła się i śmiało rozglądała się dookoła po bogatym wnętrzu, w którym znajdowały się drogie dywany, mlecznozielone i niebieskie płytki z Izniku, marmurowe podłogi i rzeźbione okna. Jednak Esther powtórzyła sobie w duchu, że liczy się przede wszystkim ciało. Jej skóra była spalona i prawdopodobnie bezpowrotnie zniszczona przez górskie słońce. To wszystko było bardzo męczące. Esther westchnęła i przewróciła swoimi czarnymi oczami tak, że zobaczyli bardzo białe gałki oczne. Być może jest już za stara, by prowadzić interesy. - Dobrze, obejrzę ją, ale szybko. Mam mało czasu. 169

Kobieta chwyciła mocno ramię Sahfiye, odwróciła je i przeciągnęła palcem po wewnętrznej stronie. Tam, gdzie nie dotarło słońce, skóra była biała i sprężysta, spodobały jej się również duże powieki dziewczynki. Zauważyła, że ma też pięknie ukształtowaną twarz. Włożyła szybko palce do jej ust, sprawdzając, czy ma wszystkie zęby i czy są wystarczająco białe. Sahfiye na zawsze zapamiętała słodki smak jej palców. - Czy nie chrapie? Czy jej oddech nie jest zepsuty? Czy kiedykolwiek była z mężczyzną? - Równie dobrze mogłaby mówić o jakimś zwierzęciu. - Bratem, wujem? Może z tobą? - spytała jej ojca. - Nie, signora. - Nie wiecie, jak często to się zdarza. - Esther pociągnęła nosem. - Cóż, wkrótce to sprawdzę. Naprawdę. Nie zajmuję się handlem używanym towarem. Klasnęła w dłonie i na jej nadgarstki opadły cienkie, złote bransolety, królewski okup. - Przejdź się - rozkazała. Sahfiye przeszła wolno do okna i z powrotem. - Włóż je. - Podała Sahfiye saboty, które miały kilkunastocentymetrowe podeszwy i były zdobione kwiatami z kości słoniowej. - Zobaczymy, jak sobie poradzisz. Sahfiye znowu się przeszła, tym razem mniej pewnie, chwiejąc się z powodu nadmiernej wysokości. Saboty zaklekotały o podłogę. - Kiepsko. - Esther mlasnęła głośno. - Naprawdę kiepsko. Nie dosyć, że chuda, to jeszcze niezdarna dodała smętnie. - Po co tu przyszliście? Tracicie tylko czas. Trzej mężczyźni odwrócili się do wyjścia, ale dziewczynka nie ruszyła się z miejsca. Stała spokojnie przed Esther Nasi. - Umiem śpiewać i mówię po wenecku - odezwała się po raz pierwszy przy Esther. - Matka mnie nauczyła. Brwi Esther, pomalowane w stylu osmańskim w jedną linię, uniosły się i Żydówka spojrzała na nią ciekawie. - Naprawdę? Sahfiye zwróciła jej saboty. 163

- I szybko nauczę się w nich chodzić. Esther przez chwilę milczała. Potem spojrzała na nią przenikliwie. - Zaśpiewaj coś. Więc Sahfiye zaśpiewała jej jedną z kołysanek, których nauczyła się od matki. Jej głos nie był silny, ale niski i czysty -takiego głosu się nie zapominało. Nie wiedziała jeszcze o tym, ale to właśnie on miał odmienić na zawsze jej życie. Kiedy zaczynała prowadzić interesy, wiele osób mówiło, że dom Esther Nasi znajduje się za daleko od wielkich ośrodków handlu niewolnikami w Konstantynopolu i Aleksandrii. Jednak Esther miała głowę do interesów i wiedziała, o co jej chodzi, a i posiadłość w Scutari na brzegu jeziora stała się wkrótce znana i zaczęła funkcjonować jako przystanek pośredni. Ci kupcy, którzy nie decydowali się na ciężką wyprawę morską aż do Konstantynopola, zostawiali u niej najlepszy towar, za który dobrze płaciła, doskonale wiedząc, że już wkrótce te dziewczyny z gór i głupie córki rybaków będą warte pięćdziesiąt razy więcej w bedeste-nach osmańskiego imperium. Zaraz też co sprytniejsi kupcy ze stolicy, specjalizujący się w dostarczaniu najlepszych niewolników i konkubin do królewskich haremów, zorientowali się, że warto odwiedzać Scutari, i przyjeżdżali do niej raz lub dwa razy w roku, wiedząc, że mogą nabyć za pół ceny dziewczyny, nad którymi pracowała Esther. Sahfiye spędziła rok u Esther Nasi. W tym czasie przez dom przewinęło się kilkanaście innych dziewcząt, w wieku od sześciu do trzynastu lat, które Esther przehandlowała, jak to robiła już od dziesięcioleci, korzystając z siatki pośredników, operujących na wonnych, porośniętych sosnami wybrzeżach Adriatyku. Wiele z nich było Albankami jak Sahfiye, inne pochodziły z bałkańskiego interioru. Sprzedali je rodzice w nadziei na poprawę ich losu albo też padły łupem korsarzy z Uskoku lub imperium osmańskiego. Były tam też dwie Greczyn171

ki, Serbka, dwie małe siostry z Wenecji, a także biedna dziewczyna z Cyrkazji, w której przypadku trudno było powiedzieć, jak to się stało, że trafiła tu, tak daleko od domu. Sahfiye obserwowała wszystko i czekała. Nie starała się zaprzyjaźnić z innymi dziewczętami, które uważały, że zadziera nosa. Skupiła się raczej na tym, czego mogła się nauczyć od Esther Nasi. Udoskonaliła nie tylko swój śpiew, ale też nauczyła się akompaniować sobie na lutni. Nauczyła się, jak chodzić, jeść, wchodzić i wychodzić z pomieszczenia, jak szyć i wyszywać. Poznała maniery i dworską etykietę obowiązującą na osmańskim dworze; dowiedziała się, jak nalewać kawę i podawać sorbet, jak stać godzinami za swoją panią z rękami założonymi do tyłu. Dzięki specjalnej mlecznej diecie, którą zaaplikowała jej Esther, jej ciało, przywykłe do fizycznego wysiłku, zaokrągliło się, a piersi, przypominające wcześniej niedojrzałe figi, nagle nabrzmiały. Przez sześć miesięcy nie mogła wychodzić na zewnątrz i dzięki zabiegom Esther skóra na twarzy i dłoniach stała się tak jasna i gładka jak u małego dziecka, a policzki i ramiona stały się pełne i różowe. Parę miesięcy po tym, jak znalazła się u Esther Nasi, w posiadłości zapanował ruch, który zwiastował przybycie handlarza. Pół godziny później Esther przyszła sama do kwatery dziewcząt. - Ty, ty i ty. - Wskazała rozkazująco Serbkę i dwie starsze Albanki. - Chodźcie ze mną. Jedna będzie nalewała kawę, a dwie pozostałe przyniosą naczynie i serwetkę do umycia rąk. A potem staniecie za mną i będziecie czekać na dalsze polecenia. Przygotujcie się, tylko szybko. - Zaklaskała w dłonie. - A ty - nagle obróciła się w stronę Sahfiye i spojrzała na nią ostro - ty pójdziesz ze mną. - Czy nie powinnam się przebrać? - Nie ma takiej potrzeby. Sahfiye przeszła za nią do małego pokoju, który przylegał do salonu na pierwszym piętrze, gdzie Esther prezentowała dziewczyny nabywcom. Od salonu oddzielał go parawan, zza którego mogła patrzeć, sama pozostając niezauważona. 172

- Usiądź tu, a kiedy dam ci znak, zaczniesz śpiewać. Ale niezależnie od tego, co usłyszysz, nie możesz wyjść zza parawanu, nie możesz się pokazać. Rozumiesz? - Tak, signora. Sahfiye widziała zza parawanu kupca, który spoczywał na poduszkach Esther. Był to niski, żylasty mężczyzna o osmaganej wiatrem twarzy, ale zauważyła, że jego płaszcz jest oblamowany bardzo drogim futrem. - Słyszałem, że masz dla mnie coś wyjątkowego - powiedział kupiec. - To prawda. Esther uniosła dłoń i skinęła na Serbkę, która zaśpiewała dwie piosenki, akompaniując sobie na lutni. - Bardzo ładnie - zauważył bez entuzjazmu kupiec, kiedy skończyła. - Gratuluję, signora. Ale czy jesteś pewna, że to wszystko? - Rozejrzał się po pokoju, a jego wzrok spoczął na dwóch innych dziewczętach, stojących posłusznie za swoją panią. - Cóż... - Esther sprawiała takie wrażenie, jakby się wahała. - Ponieważ chodzi o ciebie, Yusuhe Beyu dodała z przesadną grzecznością - to mam coś, co może cię zainteresować. Strzeliła palcami i Sahfiye zaczęła śpiewać, jak jej polecono. Gdy skończyła, w pokoju zapanowała długa cisza. Kiedy kupiec w końcu się odezwał, przeszedł od razu do rzeczy. - Czy mogę ją zobaczyć? Esther Nasi uśmiechnęła się do niego, wypiła trochę kawy i odstawiła miniaturową filiżankę na spodeczek. Złote bransolety zaszemrały cicho na jej nadgarstkach. - Nie. Mężczyzna był wyraźnie zaskoczony. - Dlaczego? - Ponieważ nie jest na sprzedaż. - Nie jest na sprzedaż? - Mam swoje powody. - Czy ma jakiś defekt? Zajęczą wargę albo znamię? 166

- Moja dziewczyna? Defekt? - Esther uśmiechnęła się z zadowoleniem i nadgryzła swój ulubiony deser z płatkami różanymi. - Myślałam, że bardziej mnie cenisz. - Więc jest za stara? - Cha! Cha! - Esther zebrała ustami biały cukier, który miała na palcach. Jednocześnie strzeliła w jego stronę oczami. - Chcę ją przynajmniej zobaczyć. - Nie. Esther odmawiała mu, niezależnie od tego, jakich argumentów używał. Nie pozwalała nawet, by Sahfiye zaśpiewała ponownie, wciąż utrzymując, że nie jest na sprzedaż. Po tym zdarzeniu ta sama historia powtarzała się z kolejnymi kupcami. Kazała pozostać Sahfiye za parawanem, by ci mogli ją słyszeć, ale nie widzieć, i wciąż twierdziła, że nie jest na sprzedaż. Wraz z tym, jak pojawiały się różne domysły, rosła jej sława. Wokół krążyły plotki, że Sahfiye jest wenecką księżniczką, nieślubnym dzieckiem papieża, a nawet córką Esther Nasi. Minęło kolejnych sześć miesięcy i Yusuf Bey przybył z letnią wizytą. Esther Nasi była teraz jeszcze grubsza, a jej niegdyś onyksowe loki przyprószyła siwizna. - Więc, signora Esther efendi, czy możesz mi ją już sprzedać? Esther usiadła wygodnie na tapczanie, podgryzając miodowe ciasto. - Jeszcze nie. Kupiec przyglądał się jej przez jakiś czas w milczeniu. - Pozwolę sobie zauważyć - powiedział po chwili - że urządziłaś to tak sprytnie, iż teraz każdy z nas gotów jest zapłacić za nią w ciemno pewnie dziesięć razy więcej, niż sama za nią dałaś. Cieszysz się prawdziwą sławą wśród kupców, signora. Ale czy nie wydaje ci się, że ta gra może nas w końcu znudzić? Esther wydawała się tym nie przejmować i wybrała sobie kolejne ciastko. - Uwierz mi, że wiem, co robię. - Zlizała okruchy z palców. - Zobaczysz, że warto było poczekać. 167

- Więc jednak ją sprzedasz? Esther patrzyła na niego przez chwilę badawczo. - Być może. Co możesz ofiarować w zamian? - Młodego księcia z Manisy. - Co o nim wiesz? - Sułtan Sulejman się starzeje i pewnie już długo nie pożyje. Jego syn i dziedzic Selim jest ponoć pijakiem, ale ma on syna, który bardziej przypomina monarchę. Mimo że wnuk Sulejmana wciąż jest bardzo młody, mianowano go niedawno zarządcą Manisy. W Konstantynopolu uważa się to nie tylko za wielki zaszczyt, ale też znak, że książę Mu-rad zostanie następcą Sulejmana. Murad wciąż jest młody, ale ma własną posiadłość w Manisie. Jego kuzynka, księżniczka Humaszah, posłała do mnie swoją kirę z prośbą, bym znalazł odpowiednie niewolnice, konkubiny najwyższej jakości, które mogłaby mu ofiarować w prezencie. -Urwał na chwilę. - Jestem pewny, że księżna byłaby mi wdzięczna za taką dziewczynę. - Wypił odrobinę kawy. -Ile ma lat? - Trzynaście. - Książę ma szesnaście. Esther Nasi zastanawiała się nad propozycją Yusufa Beya jego zdaniem zdecydowanie zbyt długo. - Muszę przyznać, że dziewczyna się niecierpliwi - rzekła w końcu. - Poza tym chyba niewiele więcej potrafię ją nauczyć. - Skończyła nauki? - Pół roku temu. - I nauczyłaś ją wszystkiego? - Wie, jak zadowolić mężczyznę, jeśli o to ci chodzi. -Esther machnęła ręką. - Sama ją nauczyłam. Wy, kupcy, wyobrażacie sobie, jeśli mogę zauważyć, te rzeczy zbyt dosadnie. - Czy jest piękna? - Piękna? Och, mój przyjacielu - pochyliła się w jego stronę i Yusuf Bey zobaczył dwie łzy lśniące i wielkie jak perły, które spłynęły po jej policzkach - niczym czarodziejka. 175

Esther sprzedała Sahfiye - jak się spodziewała - Yusufowi Beyowi za trzysta dukatów i przewyższało to znacznie kwotę, którą za nią zapłaciła. W Konstantynopolu Yusuf Bey sprzedał ją za dziesięciokrotnie wyższą cenę księżniczce Humaszah, która uznała, że dobrze wydała pieniądze. Jeśli idzie o Sahfiye, to odbyła podróż do Konstantynopola, a potem do Manisy, gdzie podarowano ją szesnastoletniemu przyszłemu sułtanowi. Towarzyszyło jej dwoje innych niewolników, najlepszych z tych, na jakich mogła sobie pozwolić księżniczka. Dziewczyna w jej wieku, którą Sahfiye nazywała cariye Mirihma. I czarny eunuch o imieniu Hassan. - Ale księżniczka nadała wam inne imiona. - Sahfiye pamiętała, że tak właśnie powiedział im kupiec. Od tej pory będziecie Słowikami. Słowikami z Manisy.

ROZDZIAŁ SIEDEMNASTY Konstantynopol, 2 września 1599 roku Późne popołudnie Tego samego dnia po południu ktoś zastukał do drzwi Ce-lii. W progu stanęła elegancko ubrana czarna dziewczyna ze złotymi obręczami wokół szyi i kostek. Na widok Celii uśmiechnęła się i dała jej znak, by za nią poszła. Kiedy Ce-lia zapytała, gdzie idą i kto ją przysłał, Murzynka tylko potrząsnęła głową. Przeszły przez dziedziniec, a także pomieszczenia okalające pokoje kąpielowe matki sułtana, jak również parę zupełnie nowych dla niej korytarzy. Po jakimś czasie dotarły do niewielkich drzwiczek w ścianie. Dziewczyna otworzyła je, a Celia zauważyła za nimi schody. Mimo że minęły parę osób, w większości sługi, ale też paru ważniejszych urzędników, nikt nie zdziwił się na ich widok. Nikt też nie zatrzymywał czarnej dziewczyny i nie pytał, gdzie idzie. Wszyscy kłaniali się Celii z szacunkiem i pozwalali im przejść, spuszczając przy tym oczy. Kiedy znalazły się na dole, przeszły przez kolejne drzwi, które prowadziły do ogrodu. Dziewczyna ruszyła ścieżką przez kolejne tarasy, a potem skręciła ostro w prawo, tuż pod ogrodowe mury. W końcu dotarły do niewielkiej polanki. - Och! - Celia nagle zrozumiała, gdzie się znajdują. Na środku polanki stał marmurowy pawilon. Tuż pod nim rozpościerał się Konstantynopol, a po jego drugiej stronie 170

otwierał się widok na niebieskie morze, które przypominało odległe marzenie. Murzynka po raz pierwszy dała znak Celii w cichym pałacowym języku. Oznaczał on, że dalej powinna iść sama. Dokąd? - spytała ją Celia w ten sam sposób, ale tamta uśmiechnęła się tylko do niej nieśmiało, a potem odwróciła się i szybko odeszła. Celia rozejrzała się dookoła. W ogrodzie było tak cicho, że początkowo wydawało się jej, że jest sama. Mały pawilon ze złotymi literami lśnił w słońcu. Gdzieś dalej, między cyprysami, woda wpadała z pluskiem do marmurowego basenu. A potem zauważyła niewielki ruch i zrozumiała, że jednak nie jest sama. Ktoś siedział w pawilonie, odwrócony tyłem do Celii, zapatrzony na wodę! Ostatnia osoba, której Celia by się spodziewała. - Jestem zaszczycona, że przyszłaś tak szybko, kadin. - Haseki - Celia skłoniła się bardzo nisko przed niewielką postacią, która znajdowała się w pawilonie cały zaszczyt po mojej stronie. Gulay haseki wyciągnęła dłoń do Celii. - Przepraszam, że nie wstaję, ale nie znaczy to, iż chcę cię urazić. Widzisz - wskazała swoje nogi - nie mam dzisiaj zbyt wiele siły. Haseki, faworyta sułtana, miała na sobie jasnoniebieską suknię z delikatnym motywem papirusów i kwiatów. Do włosów przypięła sobie niewielki czepek z niemal przezroczystym złotym welonem. Celia zauważyła pod jego brzeżkiem malutkie zdobione srebrną i złotą nicią pantofelki. Haseki miała na palcach i szyi wiele klejnotów, które wskazywały, że jest drugą co do ważności po matce sułtana kobietą w haremie. Ale kiedy się uśmiechnęła, wydała się niemal tak nieśmiała jak jej służąca. - Więc mówili prawdę... - rzuciła Celia, zanim zdołała się powstrzymać. 171

- A co takiego mówili? - Że nie czujesz się dobrze, pani. - Celia zawstydziła się swoich niezręcznych słów. - Przepraszam, pani, nie chciałam cię urazić. - Tak, wiem. - Głos haseki był cichy i niski. - Zawsze jest tak samo, prawda? Wszędzie plotki, podejrzenia, szepty... -Spojrzała w stronę morza, po którym pływały łódki, przypominające dziecięce zabawki. - Ale teraz przynajmniej to prawda. Cieszę się, że mam to za sobą. - Czy... czy gdzieś się wybierasz? - spytała Celia. Haseki spojrzała na nią jasnymi oczami. - Tak, kadin, w pewnym sensie. Prosiłam, żeby odesłali mnie do Eski Saraju, starego pałacu. W końcu i tak wszystkie tam trafimy po śmierci sułtana. Chociaż Celia często widywała Gulay haseki, to jednak zawsze w czasie oficjalnych spotkań. Była wtedy dla niej tylko odległą, przystrojoną w klejnoty postacią, towarzyszącą sułtanowi. Kobiety w haremie często o niej mówiły. Teraz po raz pierwszy mogła jej się przyjrzeć z bliska. Chociaż była starsza, niż się spodziewała, i bardzo szczupła, wciąż miała piękną, jasną cerę. Mimo że mówiło się, iż w haremie jest wiele pięknych dziewcząt, Celia dostrzegła, że ma delikatną i miłą twarz, co trudno było zauważyć z większej odległości. W samej jej obecności było coś uspokajającego. Miała oczy jednocześnie ciemne i niebieskie i Celia pomyślała, że jest to właśnie kolor morskiej głębi. Po chwili, jakby otrząsała się z marzeń, dała Celii znak, by usiadła. - Kadin - zaczęła - bo tak właśnie powinnyśmy cię teraz nazywać, nieprawdaż? Nie bawmy się teraz w formalności, bo nie ma na to czasu. Posłałam po ciebie, pani, bo chciałam ci coś powiedzieć. Celia rozejrzała się instynktownie dookoła, by sprawdzić, czy nie ma kogoś w pobliżu. - Nie przejmuj się. - Haseki zauważyła to spojrzenie. -Zadbałam o to, by nikt nas nie mógł słyszeć. Chciałam, byś wiedziała, że nie mam do ciebie pretensji. 179

- Ależ proszę, haseki... - zaczęła Celia, ale zanim zdążyła dokończyć, faworyta położyła palec na jej ustach. - Cii, obie wiemy, o co mi chodzi. - Ale ja nie chcę... Nigdy nie chciałam... - Nie chodzi o to, czego ty chcesz, ale o jej wolę. Obie to wiemy. Próbowałam z nią walczyć, ale nic z tego nie wyszło. Nastawiła wszystkich przeciwko mnie i zrobi to samo z tobą... Nie, nie, proszę, wysłuchaj tego, co mam ci do powiedzenia - dodała, kiedy zauważyła, że Celia chce zaprotestować. - Żadna z nas nie może zostać dłużej przy sułtanie, skoro ona jest jego matką. Taki mój los i muszę go przyjąć. Poza tym spójrz na mnie. - Zerknęła na swoje ciało. - Zrobiłam się tak chuda. Po co sułtanowi sama skóra i kości? W dodatku - posłała Celii krótkie spojrzenie - nie chcę skończyć jak Handan. - Handan? - Z pewnością słyszałaś o Handan? - Nie, haseki. - Była przede mną główną faworytą sułtana. Miał też inne, ale ona stała się dla niego kimś więcej - jego towarzyszką. Tak jak ja. Sułtan, padyszach - urwała i ponownie spojrzała na horyzont, jakby ciężko jej było o tym mówić - jest czasami bardzo samotny. Musisz o tym pamiętać. - I co się z nią stało? - Ma syna, księcia Ahmeda, który wciąż mieszka w pałacu z innymi książętami, ale nikt teraz nie widuje Handan, tej, która stała tak wysoko w naszej hierarchii. - Gulay spojrzała smutno na morze. - Mówią, że przesiaduje w swoim pokoju. Że straciła chęć do życia. - Ale dlaczego? Haseki znowu spojrzała na nią. Wyraz jej twarzy zmienił się na chwilę. - Jak masz na imię, kadin? - Kaya. - Nie, pani, znam to imię! Chodzi o twoje prawdziwe imię. To, które nosiłaś, zanim się tu dostałaś. - Brzmiało... brzmi Celia. 173

- Więc, Celio - haseki wzięła jej dłoń - zapominam, że jesteś tu krócej niż my wszystkie. Matka sułtana znienawidziła Handan, ponieważ ta stała się zbyt potężna. Była nie tylko faworytą, ale też dała sułtanowi syna. Chłopca, który mógł zostać - co jest wciąż możliwe - następnym sułtanem. -Pogładziła delikatnie dłoń Celii. - Wynagrodzenie Handan stało się więc z tego podwójnego tytułu niezwykle wysokie, jedynie nieco mniejsze od uposażenia matki sułtana. Sułtan dawał jej też wiele prezentów: klejnoty i złoto. Handan zaczęła szybko dostrzegać, jaką ma olbrzymią władzę. Stała się więc potężna, ale nie była zbyt mądra. Z powodu swego bogactwa mogła dawać wiele prezentów, ale nie zważała na to, kto to widzi. Wiele kobiet w haremie, nawet tych ważniejszych, wiernych matce sułtana, zaczęło jej nadskakiwać. Można się było domyślić, że liczą na to, iż to ona zostanie następczynią Sahfiye. Zresztą wkrótce stało się jasne, że Handan myślała podobnie. Zaczęła więc zyskiwać własne stronnictwo na dworze. - Gulay zerknęła przez ramię w stronę pałacu, jakby ten temat wciąż ją niepokoił. - Nie muszę ci mówić, pani, co to może oznaczać. Sytuacja stała się bardzo niebezpieczna. - Dla Sahfiye? - Dla matki sułtana? - Haseki zaśmiała się i uścisnęła jej dłoń. Małe złote kółka przyszyte do jej czepka zadzwoniły na wietrze. - Nie, pani, nie dla matki sułtana. Oczywiście dla Handan. Sahfiye nie przejmuje się tym, kto sypia z jej synem, ale nigdy nie odda władzy. Podobno kiedy sama była haseki, walczyła o wszystko z matką sułtana, Nurbanu. Ale powiadają, że to ona ma w ręku wszystkie atuty. - Haseki spuściła oczy. Celia odezwała się po krótkiej przerwie: - Ale ty też masz syna, haseki. - To prawda. Ma on równe prawo do tego, by zostać sułtanem. Muszę zrobić wszystko, by go chronić. Widziałam, co zrobili Handan... - Pochyliła się, aż jej usta znalazły się tuż przy ustach Celii. Czuła ona teraz zapach jaśminu i mirry, którym pachniała skóra i włosy haseki. - Pamiętaj, kadin, 181

nawet jeśli zostaniesz faworytą, nie będziesz mogła się przed nimi chronić. - O kim mówisz? - Celia położyła dłoń na brzuchu, znowu poczuła znajomy ból. - Matka sułtana wszędzie ma swoich szpiegów, również poza pałacem, w zupełnie nieoczekiwanych miejscach. Całe życie poświęciła na to, by rozwinąć tę siatkę. Są to ludzie, którzy wszystko dla niej zrobią. Jak ta stara Żydówka, jej fara... - Chodzi ci o Esperanzę Malchi? - Właśnie. Znasz ją? - Przyszła dziś rano do mego pokoju. - Celia poruszyła się niespokojnie na poduszce. - Nie sądzę, by mnie zauważyła. Czy powinna powiedzieć haseki o tym, co się zdarzyło? Z pewnością była ostatnią osobą w haremie skłonną jej pomóc, a jednak wydawała się tak szczera, tak słaba... Z całą pewnością mogła jej zaufać. W końcu odezwała się sama Gulay. - I zostawiła kolorowy piasek? - Tak - szepnęła Celia, wpatrując się w nią intensywnie. -Skąd to wiesz, pani? Co to znaczy? - Nie przejmuj się. To nic złego, przynajmniej na razie. - Na razie? - powtórzyła Celia z bijącym sercem. - Była też ze mną moja przyjaciółka, Annetta. Uważa, że to jakieś czary. - Czary! - wykrzyknęła haseki, a potem uśmiechnęła się wdzięcznie. - Wiem, że wygląda jak czarownica, ale nie, to nie były czary. Być może talizman, który ma cię chronić przed złymi oczami. Popatrz, taki jak ten. - Uniosła dłoń i pokazała jej srebrną bransoletę z kilkoma kółkami z niebieskiego szkła. - Nosimy je, by przynosiły nam szczęście. I nas chroniły. Nie rozumiesz, że cię potrzebują, przynajmniej na razie... Malchi służy matce sułtana i nie zrobi niczego, by cię skrzywdzić. Jedno jest pewne. - Znowu przyjrzała się jej uważnie. - Musisz bardzo uważać, bo zaczęły cię obserwować. Haseki oparła się ponownie o swoje poduszki, jakby wyczerpana rozmową. 175

- Czy to właśnie chciałaś mi powiedzieć? Gulay potrząsnęła głową. - Nie musisz obawiać się Esperanzy - zaczęła mówić szybciej. - Inni są znacznie bardziej niebezpieczni. Handan też to wiedziała. Czy słyszałaś kiedyś o Słowikach? Celia pokręciła głową. - Słowiki z Manisy, troje niewolników o pięknych głosach, podarowanych staremu sułtanowi Muradowi przez jego kuzynkę, księżniczkę Hamaszah. Były kiedyś sławne. Jedna niewolnica została jego haseki... - Matka sułtana. - Drugi ze Słowików został głównym czarnym eunuchem. - Hassan Aga? Ale podobno ma umrzeć... - A trzeci... - Haseki pochyliła się w jej stronę, jakby chciała coś szepnąć do jej ucha, ale nagle cofnęła się przestraszona. - Co to takiego? - Obejrzała się za siebie. Celia zaczęła nasłuchiwać, ale docierały do niej jedynie głosy robotników z odległej części ogrodu i odgłosy uderzeń młotów, które rozwiewała popołudniowa bryza. - Nie, nic. To robotnicy. - Nie, popatrz, nadchodzą. - Gulay wzięła wachlarz i zaczęła się wachlować, ukrywając za nim twarz. Moje sługi... wracają. - Nagle zrobiła się bardzo nerwowa i zaczęła wygładzać suknię drżącymi palcami. Myślałam, że będziemy miały więcej czasu - szepnęła zza wachlarza. - Matka sułtana nie pozwala im zostawiać mnie na dłużej samej. Celia zauważyła, że służące haseki rzeczywiście się do nich zbliżały. Niosły tacę z piramidkami owoców i sorbet w czarkach. Ustawiły to wszystko na niskim stoliku w pawilonie. Chociaż usługiwały haseki z należytym szacunkiem, Celia zauważyła, że atmosfera jest napięta. Zwłaszcza jedna ze służących spoglądała na Gulay z wyrazem twarzy, który wydał się Celii nieodgadniony. Ponieważ haseki nalegała, dziewczyny z wyraźną niechęcią obsłużyły najpierw Celię. Haseki jadła po niej, zresztą bardzo mało i tylko te rzeczy, których Celia spróbowała wcześniej. 183

Obecność służących udaremniła dalszą rozmowę. Siedziały więc w milczeniu, a służące krążyły wokół. Cienie w ogrodzie zaczęły się wydłużać i zarys kształtów cyprysów nasunął się na pawilon. Celia patrzyła na siedzącą obok kobietę i nagle dotarło do niej, czego obawiała się matka sułtana. Pod tą łagodną powłoką było coś jeszcze, coś, co mimo obaw Celii spowodowało, że serce zaczęło w niej rosnąć. Co jakiś czas dostrzegała, że z twarzy haseki znikał wyraz łagodności czy zawstydzenia, a zastępowała go inteligencja. Jeśli ma być moją przewodniczką i przyjaciółką, to może uda mi się przetrwać. Jednak wzrok służących sprawiał, że nie czuły się swobodnie. Zaraz też haseki dała znak, że może odejść. - Do następnego spotkania, Kayo kadin - powiedziała. -Wiele mamy jeszcze do omówienia. - Wymieniły porozumiewawcze spojrzenia. Kiedy służba wycofała się, Celia postanowiła skorzystać z okazji. - Ale dlaczego właśnie mnie obserwują, haseki? - spytała, jak jej się zdawało, ledwo słyszalnym głosem. Zupełnie tego nie rozumiem. - Oczywiście z powodu tego statku z cukru - usłyszała odpowiedź. - Nie słyszałaś? To Anglicy go przysłali. W oddali Celia dostrzegła połyskujące srebrem wody morza Marmara. - Spytaj swoją przyjaciółkę Annettę. Ona wie - dodała haseki. - Była tu w pawilonie wraz z matką sułtana w dniu, kiedy go przysłano dwa tygodnie temu. - Angielski statek? - Tak, z ich ambasady. Ten, który przywiózł prezent dla sułtana. Ten, który czekał tu przez ostatnie cztery lata. Posłuchaj! - I znowu dotarły do nich jeszcze słabe odgłosy dudnienia. - Są teraz przy bramie. - Bramie? - Oczywiście. Ustawiają prezent przy bramie do pta-szarni. 177

- Wiedziałaś! - Tak. - Wiedziałaś! I nie powiedziałaś mi ani słowa? - Wiesz, dlaczego tego nie zrobiłam. Annetta stała przed Celią na dziedzińcu faworyt. Teraz, kiedy Celia została kadin, nie mogła siedzieć w jej obecności, chyba że Celia by na to pozwoliła, ale w tej chwili była na nią za bardzo zła. Zaczęło zmierzchać. W gasnącym świetle zauważyła, że Annetta nie wygląda zbyt dobrze: jej skóra wydawała się tłusta jak zjełczały ser. - Pamiętasz, ustaliłyśmy, że nie będziemy wracać do przeszłości. Proszę, pozwól mi usiąść. - Nie, wolę, żebyś stała. Na twarzy Annetty pojawiło się zaskoczenie, ale nie ruszyła się ze swego miejsca. - Co by ci to dało? - Po tym wszystkim, co ci powiedziałam? - Celia miała pobielałe wargi i w gniewie niemal zapomniała o strachu. - Nie wydaje ci się, że sama powinnam była to osądzić? Annetta spuściła oczy i nie odpowiedziała. - Dwa tygodnie temu przybył tu angielski statek. Statek ambasady. Mógł na nim być Paul. Może nawet jest teraz w Konstantynopolu. Nie rozumiesz, ile to zmienia? Annetta popatrzyła na nią chmurnym wzrokiem. - Nie rozumiesz, że to niczego nie zmienia? - powiedziała wolno, niemal z wysiłkiem. - Ustaliłyśmy, pamiętasz? Żadnych powrotów do przeszłości. Gniew sprawił, że Celia zrobiła się odważna. - Zawsze mi to powtarzałaś, ale nie pamiętam, bym się z tobą zgodziła. Ale nawet gdyby tak się stało, ten statek zmienia wszystko. Naprawdę. - Nie bądź głupia. Nie rozumiesz, że jeśli ktoś się o nim dowie, będziemy skończone? - Annetta przybrała błagalny ton. - Stąd nie ma ucieczki. Jesteś naszą szansą na przetrwa185

nie - być może jedyną, jaką mamy. Mogłabyś zostać jedną z konkubin sułtana, może nawet haseki... - Wcale o mnie nie myślisz, prawda? Chodzi ci tylko o to, by uratować własną skórę. - Dobrze, przyznaję, jeśli ci na tym zależy. - Annetta uniosła dłoń do gardła, jakby chciała rozpiąć jakieś guziki. -To jasne, że nasze gwiazdy są połączone. Ale czy już zapomniałaś, że ja też ci pomogłam? Lepiej we dwie niż w pojedynkę. Ile razy... och, nieważne! - Potrząsnęła ze zmęczeniem głową. - Czy zastanawiałaś się, dlaczego haseki powiedziała ci to wszystko? - Spojrzała na nią pytająco. - Dlaczego próbuje nas rozdzielić? - Co za głupoty - rzuciła ostro Celia. - Ty sama to zrobiłaś. Po prostu chciała mi pomóc. Ona nie wie, jakie to ma znaczenie, bo i skąd miałaby wiedzieć? - Jak uważasz. Ale moim zdaniem nie powinnaś zdradzać, co cię łączy z tym statkiem. - Wzruszyła ciężko ramionami. - Nie po tym, co stało się z Hassanem Agą. - Sama się tego domyśliłam, dziękuję - rzekła z goryczą Celia. - Posłuchaj, chciałam cię chronić. To wszystko. Chociaż wieczór był chłodny, Celia zauważyła, że Annetta zaczęła się pocić. Na brwiach i górnej wardze pojawiły się małe kropelki. - Proszę, głupia, muszę usiąść - zachwiała się lekko. - Siadaj. - Celia złagodniała lekko i dała jej znak. - Ale nie nazywaj mnie głupią. Annetta usiadła, przyciskając dłoń do piersi. Celia przyjrzała jej się bliżej. - Źle się czujesz. Nie było to pytanie, ale stwierdzenie. - Coś mnie tu boli od dzisiejszego ranka. - Annetta przycisnęła dłoń do żeber. - Mnie też - powiedziała bez współczucia Celia. - Może to zwykła niestrawność. - Niestrawność! - jęknęła Annetta. - To ta wiedźma Mal-chi! To ona rzuciła na nas urok. 179

- Nie jest wiedźmą - odparła spokojnie Celia. - Ten piasek to talizman. Annetta spojrzała na nią z powątpiewaniem. - Kto ci to powiedział? - Haseki. - Znowu ona? - spytała cierpko Annetta. - Nie zastanawiałaś się, dlaczego tak nagle obdarzyła cię swoimi łaskami? - Nie zrozumiesz tego. Siedziały w milczeniu, złe na siebie. Zrobiło się niemal ciemno. Niewielkie grupki wesołych lub cichych dziewcząt wracały do środka. Ich sylwetki przypominały czarne papierowe wycinanki, które Celia widywała w dni świąteczne na londyńskich targach. W tej chwili na ogrodowych rabatkach można było dojrzeć jedynie białe róże, które wyglądały jak nafosforowane. Nad ich głowami nietoperze leciały w dół w obumierającym świetle. Wkrótce powinny wrócić do środka, ale zostało im jeszcze trochę czasu. Celia rozładowała już swój gniew. Jego miejsce ponownie zajęło straszne pytanie: czy Paul uważa, że nie żyję? Ale przecież ja nie umarłam. Wciąż żyję. A gdyby wiedział, że tak jest, to czy wciąż by mnie kochał? Gdyby wiedział, że tu jestem, czy próbowałby mnie odnaleźć? - Jeśli tu jest, muszę się z nim jakoś skontaktować - rzekła wolno do Annetty. - Rozumiesz, prawda? Jednak Annetta nie odpowiedziała. Celia spojrzała w jej stronę i podskoczyła przerażona. - Szybko, szybko! Chodźcie tu szybko! - ruszyła pospiesznie w stronę pałacu, z którego niemal natychmiast wyszła grupa starszych kobiet. Drogę oświetlały im służące z pochodniami. Celia podbiegła do nich, zapominając o obowiązujących zasadach. - To Annetta... znaczy Ayshe. Źle się czuje. Pomóżcie jej... Niewielki pochód natychmiast się zatrzymał. Na jego czele znajdowały się dwie z najważniejszych kobiet w haremie: zarządzająca sukniami i główna łaziebna. Mimo próśb 187

Celii nie zwracały uwagi na jej słowa i nawet nie spojrzały w stronę Annetty. - Witaj, Kayo kadin, ty, która jesteś gózde - zaintonowały. Kobiety pokłoniły jej się tak nisko, że rękawy ich sukni wlokły się za nimi po ziemi. - Sułtan, najwspanialszy padyszach, Cień Boga Na Ziemi, znów spotka cię dziś w nocy. ROZDZIAŁ OSIEMNASTY Stambuł współcześnie Elizabeth wyszła z pałacu dopiero wczesnym popołudniem. Bez problemu znalazła taksówkę za pierwszym dziedzińcem i podała taksówkarzowi adres pensjonatu Haddby. Jednak kiedy przejeżdżali przez most Galata, zrozumiała, że jest jeszcze zbyt podenerwowana, by wracać do siebie. Pod wpływem nagłego impulsu pochyliła się w stronę taksówkarza. - Czy może mnie pan zawieźć do Yildiz? - spytała go po angielsku. - Do parku Yildiz? Przypomniała sobie, że parę dni wcześniej Haddba wspomniała o małej kawiarni w parku, który wychodził na Bosfor. Był to niewielki pawilon zwany Malta Kiosk, gdzie mieszkańcy Stambułu zaglądali na herbatę w niedzielne popołudnia. Elizabeth czuła się wtedy jednak zbyt sennie i było jej zimno, więc nie skorzystała z tej sugestii. Jazda zajęła więcej czasu, niż się spodziewała, i kiedy dotarła do Yildiz, chmury na niebie się rozproszyły i wyjrzało zza nich słońce. Taksówkarz wysadził ją przy ogrodzeniu parku u stóp wzgórza. Resztę drogi miała odbyć pieszo. Park wyglądał bardziej jak las niż miejsce w środku metropolii. Olbrzymie drzewa z resztkami żółtych liści, które przypominały złote gwinee, rozciągały się po obu stronach kolejnych przesiek. Elizabeth szła szybko drogą, ciesząc się 181

słodkim, wilgotnym zapachem drzew. W gałęziach krzyczały kawki. Poczuła nagle dziwną energię, wywołaną być może widokiem pogodnego nieba, a może ciepłem słońca, które ogrzewało jej policzki. Odniosła wrażenie, że po dniach goryczy i letargu coś w niej w końcu zaczęło topnieć. Pawilon okazał się otoczonym drzewami dziewiętnastowiecznym barokowym budynkiem. Elizabeth zamówiła kawę i bakla-vę, znalazła stolik na tarasie z marmurowymi pergolami w kształcie półkoli. Wychodził na park i znajdujący się w dole Bosfor. Parę zwiędłych liści opadło na kamienne płyty. Nawet w świetle słońca pawilon wyglądał na smutny i opuszczony. Wczoraj bardziej wpasowałby się w jej nastrój, ale po dzisiejszej wizycie w pałacu i pokojach w haremie poczuła się inaczej. Kiedy tak piła kawę, poczuła przypływ optymizmu. Uwierzyła, że znajdzie brakujący fragment listu, jeśli nie tutaj, to w Anglii. Dowie się, co naprawdę stało się z Celią Lamprey. Chciała teraz podzielić się z kimś swoimi wrażeniami z haremu, ale nie miała komu o nich opowiedzieć. Może powinna zadzwonić do Eve? Lepiej zaczekać, aż będzie mogła skorzystać z aparatu w swoim pokoju, bo już teraz jej rachunek za komórkę musi być bardzo wysoki. Może porozmawiać z Haddbą? Nie, jeszcze nie chciała wychodzić z kawiarni. Opowie jej o tym później. Na taras, gdzie do niedawna była sama, wyszła jakaś para Turków. Usiedli nieco dalej, na jego końcu. Elizabeth w nagłym odruchu buntu zaczęła się zastanawiać, co powiedzieliby ci ludzie, gdyby do nich podeszła i zaczęła opowiadać tę niekompletną historię młodej niewolnicy. Nie, lepiej nie. Elizabeth odchyliła głowę do tyłu i uśmiechnąwszy się do siebie, wystawiła twarz do słońca. Gdy tak siedziała z zamkniętymi oczami, pomyślała, że zobaczy Celię Lamprey, ale nagle przed oczami stanął jej opuszczony pokój w haremie. Widziała gnijącą rafię pod dywanem, narzuty na tapczanie, które wyglądały tak, jakby ktoś na nich niedawno spał. Elizabeth włożyła dłoń do kieszeni. Zalśnił na niej odłamek niebieskobiałego szkła. Berin powiedziała jej, że jest to 182

talizman przeciwko złym oczom. Miał odpędzać zło i duchy, przebywające w haremie. Wszędzie ich pełno w Stambule, czyżby ich jeszcze nie zauważyła? - Czy powinnam go komuś pokazać? - spytała Elizabeth. - Jasne, że nie - odparła Berin. - Możesz go zatrzymać. To tania pamiątka, którą można kupić na bazarze. Wszędzie ich pełno. Pewnie któryś ze strażników go zgubił. - Spojrzała ze zdziwieniem na Elizabeth. Nic ci nie jest? - Dlaczego pytasz? - Wyglądasz jakoś blado. - To nic takiego. - Elizabeth zacisnęła palce na szkiełku. -Nic mi nie jest. Teraz włożyła talizman ostrożnie znowu do kieszeni. Wyjęła z torebki notatnik i pióro i zaczęła spisywać to, co jej przyszło do głowy: myśli, pytania, to wszystko, co nie dawało jej spokoju. Kolejne słowa opadały bezładnie na papier. U góry napisała: „Celia Lamprey. Paul Pindar. Rozbicie statku. 1599 rok". Dzieli mnie od nich czterysta lat, pomyślała. Chociaż równie dobrze mogłyby to być cztery tysiące. „A wtedy kapitan Turków sam ją związał i w nagłym gniewie na jej oczach uderzył jej ojca w bok...". Dłoń Elizabeth przemknęła po stronie „...i pchnął go w stronę drzwi, a następnie go przeciął...". Przerwała pisanie i odłożyła pióro. A potem znowu je wzięła i zaczęła mazać wokół „p" w słowie „przeciął". Była to więc podwójna trauma. Nie tylko wzięto ją do niewoli w przeddzień ślubu, to jeszcze widziała, jak zamordowano jej ojca. Patrzyła niewicłzącym wzrokiem na kartkę. A co z Paulem Pindarem? Czy jego też kochała? Czy opłakiwała straconą miłość podobnie jak ja?... Elizabeth odrzuciła tę myśl, próbując wrócić na bezpieczny teren. Pozostawało jeszcze pytanie, jak to się stało, że historia Ce-lii zachowała się do naszych czasów? Spróbowała się skupić. Czy możliwe, że przetrwała, by opowiedzieć swoją historię? Że znowu spotkała się z Pindarem, być może nawet wyszła za niego za mąż, pojechała z nim do Aleppo i miała dzieci?... 191

Narodowy Słownik Biograficzny, w którym znajdowało się sporo wiadomości o Paulu Pindarze, milczał na temat jego żony, ale to jeszcze niczego nie dowodziło. Oczywiście nic nie znalazła pod hasłem „Lamprey". Nie zmieniało to jednak faktu, że ktoś znał historię Celii Lamprey, i to na tyle dobrze, by ją spisać. Wciąż mazała po kartce, przecinając linie dziewiątek w dacie. Był to ten sam rok, kiedy organmistrz Thomas Dal-lam przedstawił sułtanowi swoje cudowne urządzenie. Cóż, przynajmniej jego historia przetrwała do naszych czasów. Elizabeth bez trudu odnalazła ten fragment u Hakluyta. Wyjęła teraz lekko zniszczoną kopię strony z jego pamiętnika. Można w nim znaleźć „Opis urządzenia dostarczonego Wielkiemu Panu i Innych Dziwnych Zdarzeń". Dallam opisuje w nim swoją podróż do Konstantynopola na „Hektorze", statku Kompanii Lewantyńskiej, i to, jak po sześciomiesięcznej podróży okazało się, że cudowny dar jest na pół przegniły, jak również swoją pracę w pałacu, gdzie go odbudowywał ze swymi ludźmi. Mówi też o swojej coraz większej przyjaźni ze strażnikami i o tym, jak pewnego dnia, gdy sułtan przebywał w letnim pałacu, jeden z nich pozwolił mu zajrzeć do części przeznaczonej dla kobiet: Po tym, jak pokazał mi wiele innych ciekawych rzeczy, powiedział, bym przeszedł przez mały dziedziniec, i wskazał mi kratę w murze, ale pokazał, że sam nie może się do niej zbliżyć. Kiedy podszedłem do kraty, okazało się, że mur jest bardzo gruby, a kraty znajdują się po jego obu stronach i są bardzo mocne; ale dostrzegłem przez nie trzydzieści konkubin Wielkiego Pana, które bawiły się piłką na innym dziedzińcu. Pomyślałem najpierw, że są to młodzi mężczyźni, ale kiedy dostrzegłem ich długie włosy zdobione perłami, a także inne nieomylne znaki, zrozumiałem, że są to kobiety, w dodatku bardzo ładne... i ten widok sprawił mi wielką przyjemność. Stałem tak długo, patrząc na nie, że strażnik, który mi je pokazał, zaczął się bardzo złościć. Krzywił się i tupał nogami, żebym przestał patrzeć, co uczyniłem bardzo niechętnie, gdyż ten widok sprawił mi wielką radość. 184

A potem poszedłem z tym strażnikiem do pałacu, gdzie zostawiliśmy dragomana, czyli tłumacza, któremu powiedziałem, że widziałem trzydzieści konkubin Wielkiego Pana, a ten poradził mi, bym nigdy o tym nie mówił, gdyż taka wiadomość oznaczałaby pewną śmierć mojego strażnika. On sam nie odważył się na nie spojrzeć. Chociaż patrzyłem na nie długo, one mnie nie widziały i żadna nie spojrzała w tym czasie w stronę kraty. Gdyby mnie zobaczyły, podeszłyby bliżej i dziwiły się równie mocno jak ja, skąd tam się wziąłem. Elizabeth odłożyła kartkę i starała się pozbierać myśli. Wszyscy zawsze zakładali, że nie można było nawiązać żadnego kontaktu z niewolnicami sułtana. Jednak pamiętnik Dallama dowodził, że część pałacu przeznaczona dla kobiet była bardziej dostępna, niż sądzili cudzoziemcy. Informacja na ten temat oznaczałaby pewną śmierć Dallama i strażnika, a jednak pokusa, by podzielić się tą informacją z innymi Anglikami, była bardzo silna. Komu o tym powiedział? Elizabeth znowu wystawiła twarz do słońca i przycisnęła palcami powieki. Oczami duszy zobaczyła wyłożone płytkami korytarze haremu. Pokój, w którym odnalazła talizman. Dlaczego ją tak zaintrygował? Dorysowała pieczołowicie kilka kolejnych kółek i linii do swoich gryzmołów. Wiem, to powinno być smutne miejsce, pomyślała. A jednak takie nie było. Słyszałam tupot. I śmiech. Rozparła się na krześle i odepchnąwszy notes, wyciągnęła dłonie nad głowę. Jej myśli wciąż były poplątane, ale nagle przestało to być ważne. Trzeba żyć z tym bałaganem - kto to powiedział? Tak właśnie zaczynały się wszelkie badawcze projekty. A w stosunku do tego miała dobre przeczucia. Już wkrótce wszystko zacznie się wyjaśniać, gdy tylko dotrze do kolejnych faktów. Marius zawsze potępiał jej metody - jeśli w ogóle można je było uznać za metody - jako zbyt bałaga-niarskie, zbyt emocjonalne, ale co z tego, pomyślała teraz, wzruszając niezauważalnie ramionami, co? Na tarasie wciąż było ciepło i Elizabeth nie spieszyła się z odejściem. Wypiła kawę, ale miała jeszcze baklavę, którą 193

zaczęła teraz jeść, odłamując ostrożnie małe kawałki i zlizując okruchy z palców. Sama nie wiedziała, dlaczego się odwróciła, ale kiedy zobaczyła parę na końcu tarasu, coś, jakiś bezruch, który panował przy tamtym stoliku, powiedziało jej, że obserwują ją od pewnego czasu i że dlatego zdecydowała się na ten odruch. Tyle że nie było tam już kobiety, tylko samotny mężczyzna. Ich oczy spotkały się na chwilę, a potem Elizabeth odwróciła się, by nie zorientował się, iż na niego patrzy. On jednak oczywiście to dostrzegł. Poczuła się głupio i siedziała tak, gapiąc się w przestrzeń. Sądziła, że jest tu sama, że zyskała mnóstwo energii dzięki słońcu i samotności, jednak teraz czar związany z pobytem w kawiarni prysł. Zdecydowała, że czas wracać. Jednak z jakiegoś powodu nie wstała od stolika. Czekała, bojąc się trochę, że nieznajomy ją zaczepi. On jednak nie ruszył się ze swego miejsca. Po co mam iść? - pomyślała. Został mi jeszcze kawałek baklavy. Zjadła go wolno. Miodowe okruchy przylgnęły do jej warg. Może powinnam skorzystać z łyżeczki? zastanawiała się, ale jakoś palce wydały jej się wygodniejsze do tego celu. Przeciągnęła kciukiem po dolnej wardze, a potem oblizała swoje palce, ssąc je powoli i dokładnie. Wiedziała, że nieznajomy wciąż na nią patrzy. Co ty robisz? - pytała siebie w duchu. Nie przestała jednak, nie dlatego, że mogła go zignorować, ale ze względu na to, że jego wzrok nie był natarczywy. Mężczyzna po prostu siedział i patrzył z... Właśnie, jak? Szukała odpowiedniego słowa. Uznaniem? Tak, czymś takim, co stanowiło balsam na jej poranioną duszę. Słońce po zimnych, deszczowych dniach. „Ależ to śmieszne - usłyszała szept w swojej głowie - przecież jest zupełnie obcy". Ale inna jej część odpowiadała: „A czy to nie wszystko jedno? I tak nigdy go już nie spotkam". Przez długą, nierealną chwilę wiedziała, że on wie, że ona wie, że ją obserwuje. A potem nagle stwierdziła, że ma tego dość. Dojadła baklavę i nie oglądając się za siebie, wzięła torebkę i ruszyła w dół wzgórza.

ROZDZIAŁ DZIEWIĘTNASTY Konstantynopol, 2 września 1599 roku Noc Kiedy Celia szykowała się na przyjęcie sułtana, nie miała ca-riye Lali, która mogłaby jej pomóc, narkotyku, który przytępiłby umysł i pozwolił zapomnieć o kuszącym ciele, wystawionym na pokaz niczym któryś z wyrobów cukierniczych Carewa. Czy mogło jej dodać otuchy to, że nie była sama? Jak poprzednio zaprowadzono ją uroczyście do komnaty sułtana. Tyle że tym razem była z nią inna gózde. Obie z wy-pachnionymi dziewiczymi piersiami i udami przeszły w asyście przez dziedziniec matki sułtana, by dołączyć do czekających eunuchów. Celia udała się złotym korytarzem do komnaty sułtana, ale tam czekała na nią jeszcze jedna niespodzianka. Tym razem eunuchowie nie zatrzymali się w komnacie, ale przeprowadzili je do przedpokoju, który wychodził, jak jej się zdawało, na prywatny dziedziniec sułtana. Dwóch z nich zajęło się niskim stołem albo podwyższeniem, które postawili na środku pokoju, a potem przykryli dokładnie dywanem. Na czele pochodu szedł zastępca głównego czarnego eunucha, Suleyman Aga. Celia niewiele poprzednio widziała i mało zapamiętała, teraz jednak miała wyostrzone zmysły. Suleyman Aga, ze swoją zniekształconą twarzą i wielkim brzuchem, nawet według norm obowiązujących w pałacu 187

stanowił groteskową postać. Kiedy zdjął jej koszulę, zobaczyła, jak patrzy na jej piersi, poczuła, jak dotyka swoją miękką, wilgotną dłonią ramion. Miał jednocześnie nabrzmiałe i zapadnięte, zupełnie pozbawione włosów policzki, usta wisiały luźno, ukazując nienaturalnie różowe dziąsła i język. Stał teraz tak blisko, że czuła jego zapach -kwaśny odór starego ciała i woń mięsa, które jadł na kolację. Celia czuła narastającą w ustach gorycz. Ustawiono je razem na podwyższeniu, a następnie Suley-man Aga polecił, by się nie ruszały, i wyszedł z innymi eunuchami. Zostały same. Celia nie poznała na początku nagiej, siedzącej tuż obok dziewczyny. Była szczupła, nawet chuda w porównaniu z Celią, miała ostro zakończoną twarz z wysokimi kośćmi policzkowymi i zapewne pochodziła z Cyrkazji. Celia zauważyła ze zdziwieniem, że wcale nie jest piękna. Miała pospolitą twarz, szorstką i bladą skórę, jak roślina rosnąca w piwnicy albo gdzieś pod kamieniem. Jednak najdziwniejsze wydały się jej oczy dziewczyny. Były ja-snobrązowe, niemal złote, obwiedzione piaskowymi rzęsami. Kiedy poczuła na sobie wzrok Celii, zmrużyła je podejrzliwie. - Co tak patrzysz? - zapytała takim tonem, że Celia poczuła się, jakby ją uderzono w twarz. A potem sobie przypomniała. - Czekaj, wiem, gdzie cię już widziałam - powiedziała. - Tego popołudnia u haseki. Jesteś służącą Gulay haseki. Tą, która przyniosła nam owoce. Jak mogła zapomnieć tę twarz? W tej dziewczynie było coś nieokiełznanego, niemal dzikiego, co powodowało, że nawet wtedy się jej bała. - Cóż, nie jestem już jej służącą. - Chcesz powiedzieć, że nie jesteś już służącą haseki sułtana - poprawiła ją chłodno Celia. Dziewczyna przez dłuższy czas patrzyła na nią bezczelnie. Następnie wzruszyła ramionami. - To idiotka - mruknęła tylko. 188

Celia była przez chwilę zbyt zdziwiona, by się odezwać. W haremie obowiązywały ścisłe zasady dotyczące zachowania i języka i chociaż przebywała tu od niedawna, musiała uznać takie zachowanie za poważne naruszenie etykiety. Pomimo że wieczór wydawał się początkowo dosyć ciepły, teraz w małym przedpokoju zrobiło się chłodniej, niemal zimno. Poczuła, jak drży. Spojrzała w stronę komnaty sułtana, ale nic się w niej nie zmieniło: w ciszy paliły się świece, rzucając cienie na sufit. - Wyglądasz inaczej - Celia znowu zwróciła się do dziewczyny. - Oo? - rzuciła z sarkazmem tamta. - Ty też. Tym razem nawet nie zerknęła na Celię, tylko wyprężyła się, nie czując skrępowania z powodu swojej nagości. - Jak się nazywasz? - Wkrótce się dowiesz. - Jestem Kaya, dla ciebie Kaya kadin - powiedziała Celia, nie spuszczając oczu z dziewczyny. A potem spytała ciekawie: - Ile masz lat? Trzynaście? Czternaście? - Skąd mam wiedzieć? - Tamta wzruszyła ramionami. -Jestem młodsza od haseki. Ale ona jest już stara, ma ponad dwadzieścia lat. Jestem też młodsza od ciebie. Właśnie to lubi, prawda? Młode ciało. - Możliwe - odparła Celia, patrząc na nią z namysłem. -A może jednak nie. Objęła się ramionami, próbując się rozgrzać. Czuła ukłucia zimna na pośladkach i udach. - Dlaczego tu tak zimno? - Uderzyła dłońmi w swoje po-siniałe ramiona. - To znaczy, że tego nie zauważyłaś? - Dziewczyna wyprężała ciało w kolejnych ruchach, tam i z powrotem, niczym akrobatka przed wykonaniem salta. - Czego? - Na czym siedzimy. Celia położyła dłoń na dywanie, by wyczuć to, co się pod nim znajdowało, ale szybko cofnęła palce, jakby się sparzyła. 197

- Lód! O Boże, siedzimy na lodzie. Dziewczyna uśmiechnęła się po raz pierwszy, widząc jej minę. - Więc jednak nie wiedziałaś, Kayo kadin - rzekła z przekąsem. - Może nie jestem taka ładna jak ty, ale przecież sułtan nie będzie patrzył na moją twarz. - Po raz pierwszy spojrzała na nią z otwartą wrogością. - Popatrz na moją skórę, jest zupełnie jasna - syknęła w stronę Celii. - Im zimniej, tym jaśniejsza. Taka, jaką lubi. No jasne, pomyślała Celia, jak mogłam tego nie zauważyć? Skóra dziewczyny lśniła teraz jasnoniebiesko w świetle świec. Celia spojrzała na swoje nagie ciało. Było jej zimno i skóra zrobiła się niemal przezroczysta. Dostrzegła niebieskie żyły obok piersi i wzdłuż ud aż do stóp. No jasne! - Dlatego mnie wybrano - rzekła głośno - jak haseki. - Och, tak, matka sułtana wypróbowała cię, ale do niczego się nie nadawałaś. Słyszałyśmy o opium. Dziewczyna zaśmiała się szorstko. - Skąd o tym wiesz? Tamta wzruszyła ramionami. - Wszystkie wiemy i tyle. - Wszystkie? Nie wydaje mi się. - Celia spojrzała jej spokojnie w oczy. Stwierdziła, że być może z powodu zimna myśli teraz bardzo jasno. - Wydaje mi się, że chodzi tylko o ciebie. Wiesz coś, czego nie powinnaś wiedzieć. Kolejny wybuch śmiechu, któremu tym razem towarzyszyło jednak mrugnięcie oczu. - Skąd pomysł, że nie powinnam? - Skąd służąca ma wiedzieć o takich rzeczach? Powiedz mi, o co chodzi, cariye - rzuciła ostro Celia. - Musisz się sama domyślić. - Nie przejmuj się, na pewno tak się stanie. - Celia spojrzała na swoje dłonie. Drżały, ale bardziej z gniewu niż z zimna. - Zimno ci, Kayo kadin. - Tak, ale tobie zimniej. Zauważyła z zadowoleniem, że dziewczyna ma niemal 190

niebieskie wargi. Przestała się prężyć i przycisnęła kolana do piersi. Czyniła wielkie wysiłki, by nie zacząć drżeć. - Ale sułtan zaraz przyjdzie, a wtedy wybierze właśnie mnie - odparła dziewczyna. - Skąd ta pewność? - spytała, a następnie zacisnęła zęby, by nie zacząć nimi szczękać. - Bo wiem, co mam robić. Widziałam go z tą głupią Gu-lay. - Posłała jej triumfalne spojrzenie. - Posłuchaj, są już przy drzwiach. Następnie na oczach Celii rozsunęła bezwstydnie nogi, ukazując wargi starannie wygolonej waginy, i włożyła palce do jej środka. Wyjęła stamtąd wolno niewielki przedmiot. Był on okrągły i czarny, przypominał pastylki opium, które Celia dostała wcześniej. - Co to takiego? - Zaraz zobaczysz - ponownie zaśmiała się szorstko. -Nie tylko ty wiesz, jak zasięgnąć rady cariye Lali. Dziewczyna nie połknęła pastylki, ale umieściła ją ostrożnie pod językiem. Następnie znowu wepchnęła dwa środkowe palce do waginy i posmarowała wydzieliną swoje usta i skórę za uszami. Cały czas obserwowała z uśmieszkiem Celię. - Mężczyźni są obrzydliwi, nie uważasz? - dodała tylko. Kiedy sułtan wszedł w końcu do pomieszczenia, zeszły wreszcie z lodowego podwyższenia i padły przed nim na twarz. Celia przypomniała sobie potem, że jej członki wydawały się zesztywniałe i poruszała się wolno. Poczuła mrowienie palców u rąk i nóg, kiedy krew zaczęła w nich szybciej płynąć. Nie odważyła się na niego spojrzeć i dlatego raczej słyszała, niż widziała, że nie jest z niej zadowolony. - Co to takiego? Wcale o was nie prosiłem. Po tych słowach nastąpiła niezręczna cisza. Następnie: - Gdzie jest Gulay? Znowu cisza, po której Celia usłyszała głos dziewczyny: 199

- Gulay haseki jest niedysponowana, najjaśniejszy panie. Prosi pokornie o wybaczenie. Twoja matka, panie, która myśli nieustająco o twoich uciechach i wypoczynku, przysłała nas w zamian. Celia czuła, że twarda podłoga wpija się w jej czoło i ramiona. Sułtan nie dał znaku, że mogą wstać, więc pozostała na swoim miejscu, z pośladkami w powietrzu. Minęło sporo czasu. Kącikiem oka dostrzegła uszkodzoną płytkę tuż pod swoim nosem. Patrzyła na nią, jak jej się zdawało, bardzo długo. Następnie, kiedy nic się w dalszym ciągu nie działo, uniosła lekko głowę. Zauważyła, że dziewczyna wstała bez zezwolenia i klęczała teraz przed sułtanem. Osłoniła prawą ręką lewą pierś, jakby chciała ukryć swoją nagość - był to jednocześnie poddańczy i zachęcający gest. Mimo że szczupła, miała spore piersi, a szerokie, płaskie sutki nie zesztywniały jej z powodu zimna. Sułtan w dalszym ciągu milczał, ale Celia zauważyła, że zrobił krok w jej stronę. Kiedy to nastąpiło, dziewczyna rozchyliła lekko usta. - Ach. Było to tylko westchnienie. Pochyliła się w jego stronę, jakby miała trudności z utrzymaniem się na nogach, a potem cofnęła się zawstydzona. Zatrzepotała rzęsami. - Czy cię znam? - Kiedy sułtan przemówił, Celia zdziwiła się, że po tak długim czasie znów słyszy męski głos. - Jesteś Hanza, prawda? Mała Hanza... Dziewczyna nie odpowiedziała, ale Celia zauważyła, że jej dziwne oczy lśnią jak ciemne złoto w blasku świec. Jak on może na ciebie patrzeć? Przecież jesteś tak brzydka? - myślała tylko. Ale właśnie wtedy sułtan wykonał kolejny krok w stronę dziewczyny. - Haa... - Dziewczyna odetchnęła głęboko i Celia dostrzegła, że przeciągnęła językiem po wargach, a one zalśniły wilgocią w świetle świec. W pokoju zapanował bezruch. Celia słyszała tylko oddech dziewczyny i bicie swego serca. Wciąż leżała na podłodze i z trudem mogła oddychać, ale ponieważ sułtan się do niej nie zwrócił, nie odważyła się 192

usiąść, tylko ostrożnie przekrzywiła głowę na bok. Widziała teraz lepiej Hanzę i to, jak prezentowała przed sułtanem swoje ciało, to samo, które wydawało jej się tak drobne i wychudzone. Wyglądało ono teraz niczym rozwijający się pąk, a jej skóra, wciąż na pół niebieska z zimna, lśniła niczym białe róże w ogrodzie o zmierzchu. Jeśli nawet było jej zimno, wcale tego nie okazywała. Sułtan patrzył na nią, a ona w końcu odważyła się spojrzeć na niego. Ich oczy się spotkały. - Ach... - Odwróciła głowę z cichym jękiem, jakby ją uderzono. - Nie bój się - powiedział. Jednak Celia zauważyła, że spodobało mu się zachowanie dziewczyny. Stał teraz przy Hanzie z rozwiązaną, otwartą szatą. Im bardziej się w nią wpatrywał, tym bardziej ta próbowała się wycofać, zwracając się najpierw w lewo, a potem w prawo niczym nadziany na szpilkę owad. - Niech na ciebie popatrzę. Hanza znowu odsunęła się lekko w bok, jakby chciała ukryć swoją nagość, a przy okazji ukazała mu swoje cudownie białe ramię, a także śnieżną szyję. Jak tancerka, pomyślała Celia, albo suka, która poddaje się psu. Zamknęła oczy, rozdarta między fascynacją a strachem, a potem szybko je otworzyła. Co ma teraz robić? Czy powinna tu zostać, czy może wyjść? Zauważyła, jak wziął Hanzę za rękę i odsłonił jej pierś. Dziewczyna próbowała go powstrzymać, machając rękami i próbując drapać, ale on złapał ją mocno za nadgarstek, przyciągnął do siebie i dotknął wilgotnym palcem koniuszek jej piersi. Hanza poddała mu się z westchnieniem i ułożyła głowę na jego piersi. Pochylił się, by ucałować jej szyję, zawahał się i powąchał jej ucho. - Chodź do komnaty - rzekł nabrzmiałym z emocji głosem. - Ty też, śpiochu. - Wykonał gest w stronę Celii. -Przykryj się, bo zmarzniesz. Więc jednak ją pamiętał. Poczuła, jak dotyka lekko jej policzka; skóra jego palców była bardzo gładka i pachniała mirrą. 201

Łoże wyglądało dokładnie tak, jak pamiętała. Składały się na nie tapczan z baldachimem i zasłonami, pokrywały je haftowane srebrem i złotem narzuty z adamaszku i aksamitu. Widniały na nich tulipany, a wiele było oblamowanych futrem. Lśniły różnymi kolorami niczym pancerze owadów. Pozostała część pokoju, łącznie z dużą kopułą, pozostawała pogrążona w mroku. Celia przykryła się jedną z futrzanych narzut i przyklękła przy końcu łóżka. Hanza bez pytania ulokowała się na jego środku. Ona też wzięła jedną z narzut, naciągnęła ją na ramiona i zaczęła ocierać się policzkiem o futro. Wyglądała na zupełnie odprężoną, jakby niczego się nie bała. - Jesteś gotowa, Hanzo? Sułtan klęczał przed nią teraz na łóżku. Dziewczyna naciągnęła mocniej narzutę na ramiona i spojrzała na niego, mrużąc oczy. A następnie pokręciła wolno głową. - Nie, panie. - Masz odwagę powiedzieć „nie" sułtanowi? - Ku zaskoczeniu Celii znowu się roześmiał, jakby ta odpowiedź bardzo go ucieszyła. Niecierpliwym ruchem zrzucił suknię ze swoich ramion. - Zaraz zobaczymy. - Wykonał ruch w jej stronę, ale ona się znowu cofnęła. Rzucił się na nią, a kiedy chciała mu się wymknąć, złapał ją za kostkę i przyciągnął brutalnie do siebie. - Nie tak szybko. Usłyszała, jak dyszy z wysiłku. Takie dźwięki wydawał otyły mężczyzna albo dzika świnia, która szukała trufli. Patrzyła, jak z wysiłkiem przewraca Hanzę na plecy, przyciskając jej ramię do łóżka. Walczyła drugą ręką i zadrapała mu twarz, zanim unieruchomił jej drugie ramię. Nie mogąc protestować, wygięła ciało w łuk, a następnie leżała nieruchomo. Oboje teraz dyszeli, a kiedy pochylił się, by na nią spojrzeć, Celia zauważyła, jak znieruchomiał nad jej szyją i ustami, na których wyschło pachnidło jej intymnych wydzielin. - Dali ci coś? Potrząsnęła głową. 194

- Dali? - Celia patrzyła, jak przesuwa palcem po jej gardle. Hanza nie odpowiedziała, tylko uniosła się lekko i polizała jego wargi językiem. Ponownie się zaśmiał. - Czy jesteś gotowa? - spytał niskim głosem. - Nie będzie bolało... prawie wcale. - Nie... - Hanza po raz ostatni okazała nieposłuszeństwo i próbowała się wyrwać, ale sułtan był dla niej zbyt silny. Z westchnieniem przesunęła się w jego stronę. Celia zebrała siły, czując, jak żołądek jej się kurczy na myśl o tym, co miało nastąpić. - Więc może wezmę tę. - Wskazał Celię, która wciąż klęczała przy łóżku. - Nie, panie. - Znowu pokręciła głową. Celia zastanawiała się, czy w jej głosie słychać było szloch czy śmiech. -Weź mnie - dodała. Następnie uniosła jego rękę i skierowała między swoje uda, prowadząc do waginy. Zaczął ją pieścić, a ona jęczała i poruszała biodrami. Wszedł w nią z głośnym chrząknięciem. Zaraz też skończył. Celia usłyszała krzyk Hanzy i sułtan po chwili z niej zlazł. Włożył swoją suknię. - Zaczekajcie tutaj - powiedział - eunuchowie zaraz odprowadzą was do kwater. - Pogładził Hanzę po ramieniu, prawie na nią nie patrząc. - Zadowoliłaś mnie, Hanzo, i Aga zapisze twoje imię w książce. Potem wyszedł, nie oglądając się za siebie. Celia wciąż klęczała przy końcu łóżka. Przez chwilę w komnacie panowała całkowita cisza. Następnie Hanza obróciła się w jej stronę. - Nie złożysz mi gratulacji? - Przycisnęła kolana do piersi. - Teraz ty musisz mnie nazywać kadin. - Gratuluję, Hanzo kadin. - Urwała na chwilę, a potem dodała wolno: - Czy w ogóle nie masz wstydu? - Wstydu? A po co mi wstyd? - Jej oczy zrobiły się wielkie w blasku świec. Nagle wydała jej się bardzo młoda - ma203

łe, blade dziecko na wielkim łóżku. - Wybrał mnie, więc już nigdy nie będziesz haseki. - Sułtan ma wiele faworyt, ale tylko jedną haseki. A jak wiesz, to stanowisko jest już zajęte - powiedziała ostrożnie, jakby tłumaczyła coś dziecku. Hanza uśmiechnęła się do niej dziko. - Nie na długo. - Co chcesz przez to powiedzieć? - Sama się wkrótce dowiesz. Wygrzebała się z łóżka i podeszła do tacy, na której znajdowały się miodowe ciastka. Nie wyglądała na zawstydzoną swoją nagością. - Nie jesteś głodna? - Włożyła ciastko do ust i zaczęła zlizywać z warg słodki syrop. - Nazywają je „sutki". - Zachichotała. - Proszę, spróbuj. Celia nie zwróciła uwagi na propozycję. - Kto cię tego nauczył? - Czego? - Tego wszystkiego. Jak... jak zadowolić sułtana. - Mówiłam ci, że to widziałam. - Hanza oblizała palce. - Nie wierzę ci. Takich rzeczy nie można nauczyć się, tylko patrząc. - Chodzi ci o te wszystkie „haa" i „ach"? - Hanza z chichotem przedrzeźniała swoje westchnienia. Kręciła się teraz na paluszkach po komnacie, podniecona tym, co się stało. -Dobrze, więc ci powiem, Kayo kadin rzuciła przez ramię. -Handlarka niewolnikami w Ragusie. - W Ragusie? - Tak. Skąd to zdziwienie? Matka sułtana lubi dziewczyny z Ragusy. Celia popatrzyła na nią w ciszy. - Oczywiście pomogła mi też trochę cariye Lala. - Hanza przestała się kręcić i wzięła kolejne ciastko. Na jej bladych policzkach pojawiły się małe rumieńce. - To ją przede wszystkim nagrodzę, kiedy zostanę haseki. Celia poczuła się nagle bardzo zmęczona. - Więc właśnie to ci powiedziała, prawda? 196

- Cariye Lala nic mi nie powiedziała. Dała mi po prostu odpowiedni środek, tak jak tobie - zachichotała. Mówiła, że będzie mnie swę... - Nie chodzi mi o cariye Lalę - przerwała jej Celia - tylko o matkę sułtana. Czy to właśnie ci powiedziała? Że zostaniesz następną haseki? - Nie mam pojęcia, o czym mówisz. - Wydaje mi się, że wiesz... - zaczęła Celia, a potem nagle coś przyszło jej do głowy. - Za chwilę przyjdą tu eunu-chowie. Powiedzieli ci, co robić? To znaczy z krwią. - Krwią? - Tak, krwią. Wiesz, po pierwszym razie powinna pojawić się krew. Musisz im ją pokazać. Czy Hassan Aga nie mówił ci o tym? Ach, przecież teraz go nie ma. - Celia zakryła usta dłonią. - Nie chcesz chyba powiedzieć, że o tym zapomnieli. W komnacie zapanowało niezręczne milczenie. - Krew? - powtórzyła cichutko Hanza. Znowu cisza. - Nie ma krwi, prawda? - Tak. Zachowanie dziewczyny, która przed chwilą tryskała energią, zmieniło się diametralnie. - Co mam robić, kadin? - Przysiadła na skraju łóżka niczym wystraszony wróbelek i spojrzała na Celię. Co oni ze mną zrobią? Pomóż mi, kadin. - Padła na kolana. - Proszę! Celia myślała intensywnie. - Szybko, przynieś mi kawałek materiału. - Sięgnęła po lnianą, wyszywaną serwetkę Hanzy, która leżała na łóżku. -Teraz się musisz skaleczyć. Popatrz, tym... Na podłodze leżał porzucony pas sułtana z przytroczonym doń sztyletem. Jego zakrzywioną pochwę ozdobiono szczerym złotem i brylantami, a uchwyt sztyletu powstał z trzech dużych szmaragdów. Celia wyjęła sztylet i sprawdziła ostrożnie, czy jest dostatecznie ostry. Chociaż używano go tylko na uroczystości, nadawał się do tego celu. - Możesz z niego skorzystać. - Celia podała sztylet dziewczynie. 205

Jednak Hanza od razu się cofnęła. - Nie mogę. - Nie bądź niemądra. - Proszę, ty to zrób. - Spojrzała na nią przerażona. - J a ? - Tak. Nie widzisz, że nie zdołam ukryć skaleczenia? -Zaczęła płakać. - Zaraz je zauważą. Dowiedzą się, co zrobiłam. - Nagle usłyszały kroki za drzwiami. - Błagam... Nigdy nie zapomnę tego, że mi pomogłaś. Nigdy! Brakowało czasu na myślenie. Celia wzięła sztylet i dotknęła ostrzem nadgarstka. - Nie, nie tutaj. Pod pachą - ponaglała Hanza. - Tam będzie mniej widać. Celia uniosła ramię i ponownie przyłożyła ostrze do skóry. Następnie zastygła w tej pozycji. - Podaj przynajmniej jeden powód, dla którego miałabym cię chronić, Hanzo? - Błagam! Nigdy nie zapomnę tego, że mi pomogłaś. Obiecuję... - Hanza przewróciła ze strachu oczami. Nic nie rozumiesz, utną mi stopy i dłonie, wydłubią oczy, a potem włożą do worka i wrzucą do Bosforu... - To prawda. - Celia dotknęła końcem palca ostrza sztyletu. Czemu miałaby pomóc Hanzie? Czy doświadczenia ostatnich paru dni niczego jej nie nauczyły? Doskonale wiedziała, że Hanza skorzystałaby z pierwszej okazji, by się jej pozbyć. Dziewczyna wyczuła to wahanie i sięgnęła po sztylet, ale Celia uniosła go w górę. - Daj mi go! - rzuciła z płaczem Hanza. - Powiem ci o opium... - To za mało. - Eunuchowie byli już przy drzwiach. - Jak powiedziałaś, mogę się sama wszystkiego domyślić... - Zanim jednak skończyła to zdanie, Hanza powiedziała coś takiego, że Celia gwałtownie urwała. - Co powiedziałaś? - Brama do ptaszarni. Powiedziałam, że zdobędę dla ciebie klucz otwierający bramę do ptaszarni. 198

Popatrzyły na siebie tak, jakby widziały się po raz pierwszy. Nie było czasu na pytania. Celia słyszała narastający szum krwi w uszach. - Przyrzeknij! Na brwiach Hanzy pojawiły się krople potu. - Na moje życie! Nastąpiła chwila przerwy, a następnie drzwi do komnaty sułtana otworzyły się ze skrzypieniem na oścież. Celia przecięła skórę. Dziewczyna wyciągnęła serwetkę i obie patrzyły na trzy krople krwi, które spadły na biały materiał.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY Konstantynopol, 3 września 1599 roku Ranek - Wciąż nie mogę uwierzyć, że wiedziałaś o ich obecności. - Wiedziałam. - Cały czas! I że ludzie z ambasady wciąż tu są! - Czy mi się wydaje, czy już odbywałyśmy podobną rozmowę? Przecież cię przeprosiłam. Annetta leżała na rozłożonym na podłodze materacu w dormitorium, które dzieliła z dwunastoma innymi kislar. Chociaż mówiła już w miarę normalnie, to wciąż była blada i nie wstawała. Celia uklękła obok na twardych deskach. - Wiedziałaś nie tylko o tym, że przypłynął tu statek Kompanii Lewantyńskiej z darem dla sułtana, lecz również o tym, że przysłano tu jego cukrowy model. - By nie budzić ciekawości służących, czekających na nią na korytarzu, Celia mówiła bardzo cicho. -1 że podobno właśnie tym modelem statku otruł się Hassan Aga. - Czemu mnie wciąż tym dręczysz? - spytała słabym głosem Annetta. - Parę razy próbowałam ci nawet powiedzieć. Naprawdę chciałam to zrobić. Myślałam, że będzie lepiej, jeśli... - Jeśli nic nie będę wiedziała? - Tak, głupia. Znacznie lepiej - syknęła Annetta. - Popatrz, co się z tobą dzieje. 208

- Ale teraz już wiem. - Celia przysiadła na piętach. - Rozumiesz, co to znaczy, prawda? - Lepiej tego nie mów. - To znaczy, że Paul też może tu być. - Nawet o tym nie myśl. - Nie mogę. - Celia ukryła twarz w dłoniach, gdyż nie dostrzegła współczucia na twarzy przyjaciółki. Jak miałabym to zrobić? Widzę go wszędzie, na jawie i we śnie, jest tuż obok mnie. - Przycisnęła chłodne palce do gorących powiek. - Mówisz, że cię dręczę, ale czy nie widzisz, że sama jestem bardziej udręczona? - Celia przycisnęła dłoń do brzucha, bo ból znacznie się nasilił. - Zaledwie wczoraj pytałaś mnie, czy myśli, że nie żyję. A ja się śmiałam, bo to pytanie wydało mi się takie dziwne. Ale teraz myślę tylko o tym, jak dać mu znak, że jednak żyję. Jestem tutaj i żyję. Muszę to jakoś zrobić, Annetto... - Wiem, co ci chodzi po głowie. Celia potrząsnęła głową. - Nie, nie wiesz. - Wydaje ci się, że gdyby o tobie wiedział, toby cię stąd uwolnił. Celia nie odpowiedziała jej od razu. Spojrzała nerwowo w stronę drzwi. A potem zaczęła wyrzucać z siebie gwałtownie kolejne słowa: - Prawdę mówiąc, wydaje mi się, że jest sposób... - Nie! - przerwała jej wściekle Annetta. - Nie chcę tego słuchać. - Zatkała uszy. - Chcesz, żeby utopili nas obie? - Gdybym tylko mogła się z nim spotkać, Annetto. - Celia popatrzyła na nią nieszczęśliwym wzrokiem. Tylko o to proszę. Mój ojciec nie żyje. Już nigdy go nie zobaczę. Ale gdybym mogła spotkać się z Paulem, to zniosłabym takie życie. Zniosłabym to wszystko. Rozejrzała się po pokoju, który kiedyś dzieliła z Annettą. Było to pozbawione okien pomieszczenie na drugim piętrze najnowszych zabudowań haremów, położone tuż koło dziedzińca blisko łaźni. Mimo że znajdowały się tu jedynie malowane kredensy, w których w czasie dnia przechowy201

wano materace i narzuty dziewcząt, to jednak czuć w nim było miły, znajomy zapach świeżego drewna. - Lepiej przygotuj się na to, że niedługo do ciebie dołączę - powiedziała z westchnieniem. - Biedna Celia. - Annetta położyła dłoń na poduszce. Wyglądała bardzo blado. - Och, nie przejmuj się mną. Naprawdę wolę być tu z tobą. Za bardzo mnie obserwują i obsługują, nie masz pojęcia, co to znaczy. - Celii ścisnęło się gardło. - Czuję się tak, jakby wyssali ze mnie całą energię. Nawet tutaj przysłali ze mną trzy służące. - Znowu się rozejrzała. Z korytarza dobiegały do nich odgłosy rozmowy. - Nigdy nie zostaję sama. O wszystkim, co robię, nawet o najdrobniejszych rzeczach, donoszą matce sułtana - szepnęła, trzymając się za bok. - Nawet teraz mnie szpiegują. Annetta zmarszczyła brwi. - Kto cię szpieguje? Dlaczego tak myślisz? - Szpiedzy matki sułtana. Wiem o nich od haseki. Nazywają się Słowiki. - Słowiki? Co za bzdura. Po prostu chce cię przestraszyć. - Annetta położyła słabnącą dłoń na ramieniu przyjaciółki. - Co ona z tobą zrobiła? Nigdy wcześniej się tak nie zachowywałaś. - Nie, nie. - Celia potrząsnęła głową, aż kolczyki zatańczyły w powietrzu. - Zrozum, ona pragnie mi pomóc. -Zamrugała parę razy oczami. - Jeśli chcesz wiedzieć, to tak naprawdę boję się Hanzy. - Kto to taki? - Hanza była jedną ze służących haseki - odparła Celia. -Ale wczoraj została jedną z konkubin sułtana. - Chcesz powiedzieć, że... - Annetta spojrzała na nią z zainteresowaniem i spróbowała usiąść. - Z wami dwiema? - Byłyśmy tam obie, ale robił to tylko z nią. - Och, głupia! - Po tych słowach nastąpiła pełna współczucia przerwa. - Bardzo mi przykro. - Nie przejmuj się. Pamiętasz, co sama mówiłaś: „młoda 202

culo dla starego grubasa"? Właśnie tak to wyglądało. Wiem, bo musiałam patrzeć. - Patrzyłaś? - Annetta wybuchnęła śmiechem. - Przepraszam. - Zakryła usta dłonią. - Jaka jest ta Hanza? - Nie śmiej się. Jest zła i stanowi całkowite przeciwieństwo haseki. Ale na szczęście nie jest tak sprytna, jak jej się wydaje. Celia opowiedziała jej o krwi i serwetce. - Madonna] - Annetta popatrzyła na nią z bezbrzeżnym zdziwieniem. - Skąd, na miłość boską, o tym wiedziałaś? - Sama do tego doszłam. - Kiedy dostrzegła minę Annet-ty, pozwoliła sobie na chłodny uśmiech. - Nie patrz na mnie w ten sposób. Haseki powiedziała coś, nad czym musiałam się zastanowić - jesteśmy tutaj w samym centrum wydarzeń, ale nikt nam niczego nie mówi. Jesteśmy tylko zwykłymi kislar. Otaczają nas szepty i domysły, plotki z tej lub tamtej strony, zwykle zresztą fałszywe. A im wyżej się wspinasz, tym jest gorzej. Po jakimś czasie w ogóle nie wiesz, co myśleć. Dlatego stwierdziłam, że sama muszę się wszystkiego dowiedzieć. Ty zawsze byłaś w tym dobra, ale nie ja. Mam takie wrażenie, jakbym śniła przez te wszystkie ostatnie miesiące. - Znowu przycisnęła palcami znużone powieki. - Boże, jaka jestem zmęczona. - Co takiego powiedziała ci Hanza? Musiało to być coś ważnego, skoro zdecydowałaś się ocalić jej nędzną skórę. - Tak. - Celia ponownie przysiadła na piętach. - Czy potrafisz dochować tajemnicy? - Wiesz, że tak. - Nie chodzi o to, co powiedziała. - Więc o co? Masz taką minę, że zaczynam się denerwować. - Dała mi to. - Celia wyjęła z kieszeni klucz. Annetta poruszyła się niespokojnie na swoim miejscu. - Do czego służy? - To klucz od bramy do ptaszarni, jednej ze starych bram, prowadzących z haremu na trzeci dziedziniec. Prawie się z niej teraz nie korzysta. Haseki powiedziała mi, że kupcy z Anglii właśnie za nią naprawiają swój prezent dla 211

sułtana. Sama słyszałam, jak tam pracują. Nie rozumiesz, gdyby mi się udało... - Skąd o tym wszystkim wiedziała? - Annetta ponownie jej przerwała. - Haseki? - Nie, nie haseki. Oczywiście Hanza. Czy zastanawiałaś się, skąd Hanza mogła wiedzieć, że zainteresujesz się tą bramą? - Nie mam pojęcia. Pewnie podsłuchała, jak Gulay mówiła mi o kupcach z Anglii. - Celia wzruszyła ramionami. -Nie wiem i wszystko mi jedno. - A nie powinno. - Czoło Annetty było mokre od potu. -To znaczy, że mają na ciebie, na nas... oko. Celia popatrzyła na nią ze zdziwieniem. - Dlaczego? - Prawdopodobnie domyślili się, co łączy cię z cukrowym statkiem. - Bzdury. Gdyby ktoś coś podejrzewał, na pewno by mnie o to zapytał. - Nie rozumiesz, że tutaj wszystko odbywa się inaczej? -Oczy Annetty były puste i zapadnięte. - Że oni obserwują i czekają. - Spojrzała nerwowo w kierunku drzwi. - Na co? - Aż popełnisz... popełnimy błąd. - Wszystko mi jedno! - rzekła Celia, zapominając o ostrożności. - Mam jedyną szansę w życiu. Nie rozumiesz? - Łzy napłynęły jej do oczu. - Nie rozumiesz, są tutaj codziennie. Tyle że po drugiej stronie bramy! - Nie! - rzuciła ostro Annetta. - Nie możesz tego zrobić! - Czemu nie? - Nie możesz i tyle. Bardzo cię proszę. Zobaczysz, że nas zabiją! Nie możesz pozwolić, by skojarzono cię z kupcami z Anglii. Przez dłuższy czas tylko patrzyły na siebie. Celia poczuła strach. - Co się z tobą dzieje, Annetto? - spytała zmienionym głosem. 204

- Źle się czuję - powiedziała piskliwie Annetta. Obróciła się na bok i zamknęła oczy. - To przez tę czarownicę... Wiem, że to ona popatrzyła na mnie diabelskim okiem. - Nie bądź głupia, przecież wiesz, że to nieprawda. - Celia potrząsnęła ją niecierpliwie za ramię. - Po prostu cię nastraszyła. Jeśli dalej będziesz się tak zachowywać, to naprawdę zachorujesz. - Czy nie widzisz, że już jestem chora? - W kącikach ust Annetty pojawiła się piana. Być może miała rację. Jej skóra poszarzała i lśniła od potu. Patrząc na nią, Celia przypomniała sobie coś, co dopiero teraz udało jej się nazwać. - Widziałam cię już w takim stanie, Annetto. Zaraz po tym, jak znaleziono głównego czarnego eunucha powiedziała. - Płakałaś wtedy, a ja nie wiedziałam, co się z tobą dzieje. Nie jesteś chora, Annetto, tylko przerażona. - Nie! - Czego się boisz? - Nie mogę ci powiedzieć. - Proszę - rzekła błagalnym tonem Celia. - Musisz to zrobić. - Nie mogę, bo mnie za to znienawidzisz! - Nie bądź głupia. Zostało nam mało czasu. Zaraz po mnie przyjdą. - Przepraszam! To moja wina. - Z jej oczu popłynęły łzy. - Poza tym ta kobieta miała zły wzrok. Nic nie rozumiesz... Teraz chcą mnie ukarać! - Rzeczywiście, nic nie rozumiem. - Celia potrząsnęła mocniej głową. - Za co mają cię karać? Przecież to mnie śledzą. Czemu ktoś miałby ci zrobić coś złego? - Bo ja tam byłam! Dwa gołębie, które dziobały coś na dziedzińcu, poderwały się do lotu. Ich skrzydła rozdarły stojące powietrze. - Byłaś tam? - Tak, w pomieszczeniu, w którym otruto głównego czarnego eunucha - odparła ledwo słyszalnym szeptem. - Nikt mnie nie zauważył. Wszyscy myśleli, że to 213

kot. Oni nie widzieli, ale on tak - z trudem przełknęła ślinę. Celia poczuła, że kręci jej się w głowie. Więc to dlatego Annetta była tak zmartwiona, kiedy znaleziono Hassana Agę. Miało to przynajmniej jakiś sens. Ale co tam, na miłość boską, robiła? Choroba Annetty nie brała się z jej ciała, ale umysłu. Tak bardzo się bała, że wydawała się niespełna rozumu. - Więc Hassan Aga wie, że tam byłaś. Jesteś tego pewna? - Tak mi się wydaje. Miałam wrażenie, że nie żyje, ale potem... potem się poruszył. A teraz żyje. Och, Celio - zaczęła mocniej szlochać - jeśli mnie tam widział, uzna, że miałam z tym coś wspólnego. Przestała płakać i skierowała na przyjaciółkę oczy, w których płonął ogień. - Oni wiedzą, że przybyłyśmy tu razem. - A co to ma wspólnego z tą sprawą? - spytała zdziwiona Celia. - To kolejna rzecz, którą powinnam była ci powiedzieć. Ten statek z cukru wcale nie był modelem statku handlowego. To był okręt twojego ojca, głupia. Wyglądał dokładnie tak jak „Celia".

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY PIERWSZY Stambuł współcześnie Ranek był zimny i szary. Elizabeth obudziła się wypoczęta i ze zdziwieniem stwierdziła, że przespała całą noc. Połówka tabletki nasennej leżała nietknięta na stoliku. Było jej ciepło i wygodnie. Leżała z głową na poduszce i patrzyła na niebo. Coś się zmieniło. Sięgnęła sennym ruchem po komórkę, by ją włączyć i sprawdzić, czy ma jakieś wiadomości. Jak zwykle żadna z nich nie pochodziła od Mariusa. Dostała tylko krótki SMS od Eve, który przyjaciółka musiała wysłać poprzedniego wieczoru: „Spij dobrze, moja droga, poga jutro XX". Marius nie dzwonił i w ogóle o niej nie myślał, nie prosił, by zmieniła zdanie. Jednak dziś rano przygnębienie, które zwykle czuła, z jakichś powodów ustąpiło. Nagle dotarło do niej, że nie śnił jej się Marius, ale spotkany poprzedniego dnia Turek. Jego wspomnienie zabarwiło jej myśli delikatnym erotyzmem. Tego ranka zeszła na śniadanie jako ostatnia. Inni goście, stara Amerykanka w turbanie, profesor, reżyser filmowy, kończyli już posiłek, kiedy pojawiła się w jadalni. Wzięła kawę i bułkę z dżemem z róży i przeszła na górę, by usiąść w saloniku pod palmą. Stary gramofon rozbrzmiewał rosyj207

skimi marszami. Elizabeth wyjęła z torebki papier i pióro, jedząc, zaczęła pisać kolejny list do Eve. Kochana Eve, przepraszam za moje ostatnie ponure wynurzenia. Masz rację, że jestem prawdopodobnie ostatnią osobą, która pisuje listy, ale muszę w ten sposób z kimś porozmawiać. A kto inny będzie chciał słuchać moich jęków na temat Mariusa? Tak przynajmniej jest taniej, niż gdybym zdecydowała się na terapię. (Poza tym, kto wie, może kiedyś podziękuje nam za to jakiś student albo doktorant. A w każdym razie będzie mi za to wdzięczny. Podobno e-maile nigdy nie przepadają, ale jakoś trudno mi w to uwierzyć. Gdzie wobec tego wędrują? Kto je przechowuje? Na mikroprocesorach czy może po prostu krążą gdzieś w cyberprzestrzeni? Przecież sama wiem najlepiej, jak trudno jest odnaleźć zwykły list, nie mówiąc już o informacji wielkości nanobita). Wracając do tematu Celii Lamprey, jak do tej pory niczego nie udało mi się znaleźć. Mam już kartę biblioteczną w Uniwersytecie Bosforskim, ale czekam na wydanie pozwolenia na badania w archiwach państwowych. Pomyśl, jak bardzo pomogłoby mi to, gdyby Celia Lamprey napisała kilka listów... Elizabeth zlizała resztki dżemu z róży z palców lewej dłoni i odwróciła kartkę na drugą stronę. O czym powinna napisać Eve? O ranku, który spędziła w labiryncie haremu, o „Innych Dziwnych Zdarzeniach" Thomasa Dallama? Czy może o tym, co zaobserwowała w kawiarni? Przez moment trzymała niepewnie dłoń nad kartką. Goście pensjonatu wydają mi się coraz bardziej dziwni. Okazało się, że ci Rosjanie, którzy wyglądają jak handlarze niewolników, to śpiewacy operowi, których zaprosiła na swój kongres Turecka Partia Komunistyczna. Amerykanka w turbanie, która przypomina Angelę Lansbury, jest pisarką, a w każdym razie tak utrzymuje. Powiedziała mi to Haddba, właścicielka pensjonatu. Zresztą ona sama jest tu najdziw208

niejsza - zawsze ubiera się na czarno i ma twarz zakonnicy, ale jednocześnie przypomina, madame w paryskim burdelu (wykapana Brassai, na pewno by ci się spodobała). To właśnie ona z jakichś powodów wzięła mnie pod swoje skrzydła. Być może chce mnie sprzedać handlarzom niewolników... Już sobie wyobrażała SMS z odpowiedzią od Eve: „Chyba żart, jesteśmy na to za stare, ha, ha". Elizabeth uśmiechnęła się do siebie. Za stara w wieku dwudziestu ośmiu lat... Więc ile trzeba mieć? Niektóre z tych dziewczyn miały trzynaście lub czternaście. Celia Lamprey była zapewne starsza, skoro wcześniej się zaręczyła i miała wyjść za mąż, ale inne... To były prawie dzieci. Czy Berin miała rację i czy rzeczywiście szły dobrowolnie do niewoli? Co mogły wiedzieć o miłości i seksie? Ale przecież właśnie o to chodziło. Miały nic nie wiedzieć, nie mieć własnych pragnień i potrzeb i zachowywać się tak, jak chcieli inni. Wydawało się to niemal kojące... Elizabeth pomyślała o Mariusie i westchnęła. Stary gramofon zaskrzypiał i zatrzymał się, w pomieszczeniu zapanowała cisza. Elizabeth wciąż myślała o różnych sprawach. Czekała na to, że brzuch zacznie ją znowu boleć ze strachu, ale ku jej zaskoczeniu nic takiego się nie stało. A poza tym w nocy nie śnił się jej Marius, tylko ten drugi mężczyzna, nieznajomy. Dziwiło ją, że kiedy próbowała sobie przypomnieć ten sen, rozwiewał się niczym obłoczek dymu. Pozostawało tylko delikatne poczucie... czego? Ciepła. Nie. Niepokoju. - Elizabeth - usłyszała głos Haddby - widzę, że nie idziesz dziś do biblioteki. Mogę usiąść? Zajęła miejsce obok, nie czekając na odpowiedź, i włożyła swoimi długimi palcami papierosa do lufki. - Wyślę zaraz chłopaka po kawę. Pstryknęła na Rashida i powiedziała do niego coś po tu-recku. Spojrzała na nią ponownie swymi pięknymi oczami w czarnej obwódce. 217

- Straszna pogoda. - Zadrżała i okryła się szczelniej haftowaną złotem pashima. - Powinnaś się wybrać dzisiaj do hammamu. - Myślałam o tym, żeby zająć się swoimi notatkami... -zaczęła Elizabeth, a potem zauważyła, że oczy Haddby zalśniły determinacją. - Nie, Elizabeth. - Haddba wymawiała jej imię z naciskiem na „li". Uderzyła dwukrotnie lufką w poręcz krzesła i z papierosa posypał się popiół, zostawiając ślady na podłodze. - Musisz dbać o siebie. Dlaczego tego nie robisz? Zawsze jesteś taka melancholijna. - Popatrzyła na nią z zaciekawieniem. W tym momencie pojawił się chłopak z kawą. Haddba wzięła od niego kawę tak, jakby przyjęła należną jej daninę. - Bardzo dziękuję, ale... mam mnóstwo pracy - zaczęła się usprawiedliwiać. - Ależ E-lii-zabeth, nie odmawiaj. To budynek Sinana. Tak piękny, że musisz go zobaczyć. - Malutka niczym naparstek filiżanka zadzwoniła o spodeczek. - Rashid cię tam zaprowadzi - dodała na koniec. Pojechała z chłopcem autobusem przez most Galata do dzielnicy Sultanahmet, a następnie tramwajem do Spalonej Kolumny koło Wielkiego Bazaru. Kiedy wysiedli, Rashid wskazał wyglądający na anonimowy budynek obwieszony kablami telefonicznymi i reklamami sklepów. - To tu? - spytała z powątpiewaniem Elizabeth. - Evet... tak - chłopiec skinął głową - hammam. - Posłał jej promienny uśmiech. Do łaźni prowadziły dwa wejścia: większe po lewej stronie dla mężczyzn i mniejsze, po prawej, dla kobiet. Zaprowadzono ją do wąskiej przebieralni, gdzie dostała szafkę z dwoma podniszczonymi niebieskimi ręcznikami i poplamionymi klapkami. Nie wyglądało to obiecująco. Przebierało się tu kilka kobiet w długich spódnicach z włosami zawiązanymi wysoko kolorowymi chustami. Nie zwracały 210

uwagi na Elizabeth i kilka turystek, rozchełstanych studentek w dżinsach i brzydkich szarych sztormiakach, tylko siedziały i rozprawiały o czymś ze swadą. Panowała tu atmosfera radosnego niechlujstwa, w powietrzu czuć było pleśń. Elizabeth aż zaparło dech z wrażenia, kiedy weszła do następnego, pięknego pomieszczenia. Tuż nad nią znajdowała się olbrzymia kopuła, wspierana przez cztery mniejsze, pod nimi po dwunastu stronach usytuowano marmurowe nisze z fontannami w kształcie muszli. Pomieszczenie dawało wrażenie przestrzeni, cudownej w swojej prostocie. Elizabeth szła ostrożnie z ręcznikiem owiniętym wokół bioder. Środek sali zajmowała wielka marmurowa płyta, na której leżały na brzuchu cztery kobiety. Światło było rozproszone i przesycone perełkami pary. Elizabeth nie widziała ich twarzy, tylko ciała. Tylko jedna wciąż miała ręcznik owinięty wokół bioder. Leżały bez ruchu, niektóre rozmawiały przyciszonym głosem. Elizabeth przysiadła na płycie, ale natychmiast podskoczyła - była gorąca i niemal parzyła. Zdjęła ręcznik i ułożyła się na nim szybko. Po hałasie, który panował na zewnątrz, tutejsza cisza działała kojąco. Niektóre z kobiet - była pewna, że to, jak ona, Europejki - rozmawiały cicho. Weszło jeszcze parę osób, Niemek lub Holenderek, które widziała w przebieralni. Dziewczyny zachichotały, starając się okryć skąpymi ręcznikami, ale wkrótce stały się ociężałe podobnie jak cała reszta. Jakie są piękne, pomyślała nagle Elizabeth. Te kobiety są naprawdę piękne. W przebieralni wydawały się nijakie, a ich ciała okrywały workowate dżinsy i swetry. Nikt nie obejrzałby się za nimi na ulicy, ale nagość zupełnie je odmieniła. Ciemnowłosa dziewczyna, która stała tuż za nią w kolejce, położyła się teraz obok. W przebieralni wydawała się niska i przysadzista, a tłuste włosy miała związane w kucyk tuż nad karkiem. Teraz, gdy tak leżała w kłębach pary 219

z włosami na ramionach, wyglądała zupełnie inaczej. Elizabeth zwróciła uwagę na jej wspaniałą, czystą skórę i podniecającą wypukłość pośladków. Nie chcąc jej zawstydzić, przekręciła głowę w drugą stronę. W tej chwili w hammamie znajdowało się około dwudziestu kobiet. Kiedy tak leżała, zaczęła zwracać uwagę na inne szczegóły: symetrię łopatek, sterczące w górę piersi, pięknie wysklepione plecy, wąskie stopy. O Boże, chyba powinnam dać spokój! Elizabeth zaśmiała się sama z siebie i przewróciwszy się na plecy, spojrzała na kopułę. Znajdowały się w niej otwory w kształcie słońca i księżyca, przez które, nawet w taki dzień jak dzisiejszy, wpadało światło. Poczuła wszechogarniającą błogość. Hadd-ba mówiła, że to dzieło Sinana? Zamknęła oczy, starając się przypomnieć sobie fakty historyczne, ale powrócił do niej obraz nieznajomego z kawiarni. Niemal rozzłoszczona otworzyła oczy, by odepchnąć tę myśl. Nie bądź śmieszna, wcale nie jest w twoim typie. Przypomniała go sobie, był duży, nie gruby, ale porządnie zbudowany. Mężczyzna, którego nie można było nie zauważyć. I nagle w jej głowie pojawiła się inna myśl: a gdyby mógł mnie teraz zobaczyć? Poczuła tak mocne erotyczne napięcie, że z trudem złapała oddech. Podeszła do niej jedna z Cyganek, potrząsnęła za ramię i w milczeniu poprowadziła do jednego z basenów w kształcie muszli. Elizabeth szła za nią posłusznie z płonącymi policzkami. Kobieta pokazała jej, że ma usiąść na stopniu przy basenie. Najpierw polała ją szczodrze wodą, a potem zaczęła gwałtownie szorować grubą rękawicą. Pracowała szybko, trąc mocno skórę. Wzięła ręce Elizabeth i przytrzymała nad głową, myjąc jej pachy, boki piersi i brzuch. Kiedy Elizabeth próbowała pomóc, odepchnęła jej ręce i potrząsnęła głową, jakby zagniewana. Zdecydowała się więc poddać bez protestów całej procedurze, co wyraźnie ucieszyło kobietę. A gdyby mógł mnie teraz zobaczyć? Tym razem nie odepchnęła tak gwałtownie tej przyjemnej myśli. Wyobraziła so212

bie jego oczy, to erotyczne napięcie... I znowu, zmieszana, poczuła przypływ pożądania. Mój Boże, co we mnie wstąpiło? Niemal się zaśmiała, myśląc o lubieżnej stronie swojej natury. Kobieta zaczęła teraz myć jej włosy. Woda spływała po nich lśniącymi kaskadami. Płynęła po oczach, wpadała do uszu i powodowała, że jej ciemne włosy przylegały do ciała. Poczuła palce kobiety na głowie, a potem tak gwałtowne pociągnięcie do tyłu, że się skrzywiła. Po głowie przesuwały się jakby ostre gwoździe i było to niemal bolesne. A potem kobieta polała jej głowę jeszcze parę razy i kąpiel była skończona. Cała drżąca wróciła do przebieralni.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY DRUGI Konstantynopol, 3 września 1599 roku Wieczór Główny czarny eunuch, Hassan Aga, przeżył. Ta wieść rozniosła się po całym domu szczęśliwości. Pałacowi medycy -nie tylko biały eunuch z pałacowej szkoły, ale też Moses Hamon, osobisty medyk sułtana - ogłosili, że nic już nie zagraża jego życiu. Jedni mówili o cudzie, inni o snach, jakie miała matka sułtana przed jego wyzdrowieniem, i o koszu-li-talizmanie, jaką kazała dla niego uszyć. Wszyscy zgadzali się co do tego, że jest to niezwykły przyodziewek, pokryty nie tylko wersetami z Koranu, lecz również dziwnymi liczbami i symbolami z czystego złota. Sługi Celii doniosły, że w wielkiej komnacie odbędą się uroczystości z tej okazji. Miała tam wystąpić trupa złożona z akrobatek, Cyganek z Salonik, jak powiadali eunuchowie. Przybyły one niedawno do miasta i wkrótce stały się atrakcją w małych i wielkich haremach, położonych wzdłuż Bosforu i Złotego Rogu. Sama matka sułtana zaprosiła je do pałacu. Tego wieczoru, kiedy Celia zmierzała do wielkiej sali, oddzielającej kwatery kobiet od sypialni sułtana, natychmiast udało jej się wyczuć atmosferę, jaka panowała w haremie. Coś się tu zmieniło. Złe przeczucia, które przesycały komnaty i krużganki, gdzieś się ulotniły. Wyczuwało się za to nową energię i lekkość. Gdybym ja też mogła tak się poczuć, myślała Celia. Szła, nie rozglądając się na boki, a za nią 222

podążały służące. Jednak chociaż spuszczała skromnie wzrok, w jej sercu i umyśle płonął ogień. Zyskała pewność, że Paul jest w Konstantynopolu. Kto inny niż Carew mógłby zrobić cukrowy model „Celii"? A jeśli Carew znajdował się w Konstantynopolu, to Paul nie mógł być daleko. Dlaczego? zastanawiała się nieustannie. Co to może znaczyć? Czy to jakiś znak? Czy chcieli jej w ten sposób dać do zrozumienia, że domyślają się, iż się tu znajduje? Natychmiast odrzuciła tę myśl. Nie mogli przecież tego wiedzieć. Paul uważał, że zginęła. Zatonęła wraz ze statkiem. Celia wiedziała, że niezależnie od tego, co sądziła Annet-ta, musiała dać znak, że żyje i znajduje się w haremie. Czuła zawieszony na szyi i ukryty pod ubraniem klucz od bramy do ptaszarni. Na myśl o tym, co musi zrobić, poczuła tak mocne ukłucie w boku, że westchnęła i omal nie oparła się o ścianę. - Ostrożnie, Kayo kadin. - Jedna z kobiet ją przytrzymała. - To nic takiego, tylko pantofelek. Celia szybko się pozbierała. Wiedziała doskonale, że nie może okazywać tego, co myśli i czuje. Może ją zdradzić jedno nieostrożne słowo czy nawet spojrzenie. Cały czas cię obserwują. Teraz już to wiedziała. Dotarły do wielkiej sali. Ponieważ nie dostała żadnego oficjalnego zawiadomienia, by coś miało się zmienić w jej statusie, Celia zajęła miejsce na długim, wyłożonym poduszkami podwyższeniu, stojącym obok tapczanu matki sułtana po lewej stronie Komnaty. Było to miejsce przeznaczone dla najznamienitszych kobiet w haremie. Obok niej siedziały cztery osobiste służące matki sułtana: Gulbahar, Turhan, Fatma i dziewczyna, której imienia nie znała, a która zastępowała Annettę w czasie choroby. W pobliżu znajdowały się miejsca dla innych dostojniczek, które zajmowały je według ustalonego porządku. Przy matce sułtana usiadła zarządczyni haremu, następnie zwierzchniczka dziewcząt, główna łaziebna, zaparzająca kawę i główna fryzjerka. Po drugiej stronie tapczanu zajęły miejsca dzieci sułtana: księżniczki, a także pa215

ru książąt, na tyle małych, by wciąż mieszkać w kwaterze kobiet. Na uroczystości przybyła też córka Sahfiye, księżniczka Fatma, wraz ze swoimi dziećmi i niewolnikami. Po obu stronach sali zapalono srebrne kadzielnice i pomieszczenie wypełnił słodki zapach. W czterech rogach ustawiono wazony ze świeżymi kwiatami: różami, tulipanami, a także gałązkami pomarańczy i jaśminu. W marmurowych niszach szumiały fontanny. Obok tapczanu matki sułtana znajdowała się mała sadzawka, a na jej powierzchni unosiły się płatki róży piżmowej oraz pływające na malutkich statkach świeczki. Ich płomienie odbijały się w jasnozielonej wodzie. Do sali weszły teraz nadzorowane przez zwierzchniczkę dziewcząt i jej zastępczynię młodsze dziewczyny, a także zwykłe kislar, które ustawiły się w rzędach naprzeciwko matki sułtana, po drugiej stronie sali. W czasie świąt nie egzekwowano ścisłych przepisów dotyczących ciszy, która musiała bezwzględnie panować w haremie. Nieprzyzwyczajone do brzmienia swoich własnych głosów (które, jak powtarzała Annetta, rzadziej można było usłyszeć w haremie niż mężczyzn, którzy wciąż mieli cogliones) kobiety zachowywały się, jakby były pod wpływem narkotyków. Na policzkach pojawiły się rumieńce podniecenia. Wszystkie rozmawiały z sąsiadkami. I wszystkie, nawet najmłodsze, ośmio- lub dziewięcioletnie, miały na sobie najlepsze stroje. Układające się w koła, pasy lub półksiężyce jedwabie, brokat wyszywany złotymi bądź srebrnymi nićmi, cięty aksamit z tulipanami i kaskadami liści, lśniącymi w blasku świec. Szarfy i czepki oraz welony ze złotej gazy, przypięte egretami lub drogimi kamieniami, niebieskimi i żółtymi topazami, czerwonymi granatami i krwawnikami, zielonymi malachitami, jadeitami i szmaragdami, opalami i księżycowymi kamieniami, a także sznury pereł, które czyniły karnację delikatniejszą i cieplejszą. Celia zauważyła, że wszystkie, nawet cariye Lala, najmniej znacząca i najstarsza z nich, która przysiadła tuż przed nią na stopniu podwyższenia, miały jakieś klejnoty. 216

Kiedy Celia po raz pierwszy zobaczyła te wszystkie kobiety, była tak oszołomiona, że tylko siedziała i patrzyła. Teraz niemal nie zwracała na to uwagi. Czy może obserwuje ją ktoś szczególny? Przebiegła wzrokiem po zgromadzonych. Macedonka z łaźni, jej pomocnica, Gruzinka. Wielka niema główna fryzjerka, z twarzą równie długą co szeroką i wielkimi zębami, które lśniły biało niczym nagrobki. W pomieszczeniu zapanowało lekkie poruszenie, kiedy eunu-chowie wnieśli leżącego na posłaniu głównego czarnego eunucha, Hassana Agę. Na widok jego olbrzymiego ciała, które nie straciło nic ze swojej objętości z powodu ostatnich wydarzeń, serce Celii skoczyło w piersi. Skąd Hanza wzięła klucz, który teraz wisiał na jej szyi? Za bardzo się bała, by o to spytać... Celia czuła, że jej ciało płonie teraz niczym rozgrzany do czerwoności węgielek. Kiedy Gulbahar położyła dłoń na jej ramieniu, podskoczyła, jakby ją uderzono. - Myślisz, że przyjdzie? - szepnęła jej do ucha. - Kto? - spytała Celia. - Oczywiście Gulay. Gulbahar wskazała złoty baldachim na końcu sali. Stał pod nim tron, na którym miał siedzieć sułtan, a na stopniu pod nim ułożono poduszkę - honorowe miejsce haseki. - Dlaczego miałaby nie przyjść? - odparła Celia. - Podobno zastąpiła ją Hanza. - Gulbahar spojrzała na nią pytająco. - Co? Tak szybko? - spytała ponuro Celia. - Znowu ją wezwał, wiesz, dziś po południu. - Rozumiem. - Celia rozejrzała się, ale nie dostrzegła Hanzy. - Gdzie ona jest? Ale zanim zdołały coś jeszcze powiedzieć, otwarto wielkie drzwi od strony komnat sułtana i wszyscy w sali zamilkli. Do sali weszła Gulay haseki w towarzystwie Suleymana Agi i trzech innych eunuchów. Była ubrana w suknię z błękitnego aksamitu ze srebrnymi obręczami, pod którą miała gorset i spodnie ze złotego materiału. Na czepku, gorsecie, a nawet szarfie znajdowały się brylanty. Celia w życiu nie 225

widziała aż tylu klejnotów. Haseki przeszła w ciszy bardzo wolno przez drzwi i przecięła salę, by zająć miejsce pod złotym baldachimem. Obróciła się twarzą w stronę wypełnionego kobietami pomieszczenia, a następnie ostrożnie usiadła na poduszce. Kobiety jakby odetchnęły z ulgą i znowu zaczęły ze sobą rozmawiać. Celia rozejrzała się po podekscytowanych twarzach, a potem znowu zerknęła na Gulay. Ale jeśli ta ją zobaczyła, to nie zdradziła się nawet najmniejszym gestem. Haseki miała rację: szepty, plotki, podejrzenia. Żywimy się tym, bo nie mamy niczego innego, pomyślała Celia. Wcześniej w sali panowała atmosfera oczekiwania, przypominająca chwile przed rozpoczęciem sztuki w Curtain czy nawet nowym teatrze Rose, gdzie zabierał ją czasem ojciec. Ale to - Celia zadrżała, patrząc na wyglądającą jak manekin sylwetkę pod złotym baldachimem - to przypominało bardziej walki niedźwiedzi niż teatr. Coś nagle przyszło jej do głowy i obróciła się w stronę Gulbahar. - Gdzie siedzi dawna faworyta sułtana? Chyba nigdy jej nie widziałam. - Chodzi ci o Handan kadinl Matkę księcia Ahmeda? - Tak, zdaje się, że ma na imię Handan. - Nigdy tu nie przychodzi. - Gulbahar wzruszyła ramionami. - Nie teraz. Chyba nie widuje jej nikt poza matką sułtana. Gdzieś spoza zasięgu jej wzroku dobiegły odgłosy rozgrzewki akrobatek: odległe dudnienie bębna i cienkie głosy piszczałek. W tym momencie w sali zaległa jeszcze większa cisza niż poprzednio. Wszyscy wstali. Kiedy otwarto drzwi po przeciwległych stronach sali, nikt nie ważył się nawet mruknąć. Od strony haremu wkroczyła do sali Sahfiye, a od drugiej sam sułtan. Spotkali się pośrodku sali, sułtan pozdrowił matkę, a następnie zajęli swoje miejsca. Właśnie wtedy Celia zauważyła Hanzę. Wśliznęła się niemal niezauważona za matką sułtana i zajęła miejsce obok niej. Na cienkiej szyi miała naszyjnik z klejnotami, 226

a w uszach lśniące brylantami kolczyki w kształcie gruszek. Celia domyśliła się, że było to wynagrodzenie za popołudniowe wysiłki. Klejnoty wyglądały dziwnie, niemal tandetnie przy malutkiej twarzyczce Hanzy, jakby kupiono je na bazarze. Dziewczyna patrzyła tak jadowicie, że pozdrowienie zamarło Celii w ustach. Kiedy już wszyscy zajęli miejsca, rozległ się werbel i rozpoczęto przedstawienie. Najpierw wyszły muzykantki, które usadowiły się na macie - jedna z nich uderzyła w cymbały, inna potrząsnęła tamburynem, jeszcze inna grała na fujarce, a kolejna na dwóch bębenkach. Tuż za nimi pojawiły się, pokrzykując i skacząc, akrobatki. Były to dziwne, barbarzyńskie stworzenia o ciemnej skórze i lśniących czarnych włosach, opadających im na ramiona. Nosiły krótkie, pasowane kolorowe kubraki, które odsłaniały ramiona i barki, a także oryginalne spodnie z doskonałej bawełny, luźne wokół pośladków i ud, ale zwężane od kolan w dół. Niektóre chodziły na rękach, inne robiły mostki do tyłu i poruszały się w ten sposób niczym kraby, jeszcze inne robiły gwiazdy. Najmłodsze z nich miały jakieś sześć, siedem lat. Najstarsza, która sprawowała pieczę nad trupą, była przysadzista z wielkim biustem, a na głowie nosiła czerwoną ban-danę. Na sygnał bębna wyprężyła ramiona, a pozostałe kobiety wskoczyły na nią, tworząc piramidę. Było ich sześć. Z kolei odezwały się cymbały i kobieta w czerwonej banda-nie zdołała jakoś zrobić trzy kroki na drżących nogach. I znowu bęben, tym razem dwie najmłodsze dziewczynki zaczęły się wspinać niczym małpki po tym drzewie z ludzi. Kiedy ponownie zabrzmiały cymbały, kobiety wyciągnęły ręce, a ich przywódczyni postąpiła jeszcze trzy kroki w stronę sułtana. Skóra lśniła jej od potu, żyły na grubej szyi wyszły na wierzch, ale zdołała utrzymać się na nogach. Na kolejny sygnał bębna kobiety zaczęły zeskakiwać z niej bez wysiłku i choćby jednego dźwięku na dywan, jakby były opadającymi różanymi płatkami. Dwie małe dziewczynki wyjęły nie wiadomo skąd dwie czerwone róże, które złożyły u stóp sułtana. 219

Wieczór zaczął się rozkręcać. Po popisach akrobatycznych nastąpiły występy linoskoczków, żonglerów i kobiet z gumy. Wszystkie kobiety w sali były oczarowane spektaklem. Nawet Hassan Aga patrzył na to z otwartymi ustami, nie ruszając się na swym posłaniu. Tylko Celia nie mogła się skoncentrować. Z powodu tak wielkiej liczby osób i palących się świec w sali panował zaduch i miała wrażenie, że za chwilę się udusi. Nie odważyła się jednak wstać, nie chciała zwrócić na siebie powszechnej uwagi. Bała się, że takie naruszenie przepisów odsłoni jej wewnętrzne udręki. Położyła dłoń na piersi, chcąc wyczuć klucz. Zmuszała się do tego, by odgrywać anonimową cariye, którą była zaledwie parę dni wcześniej. To już niedługo, kochanie, już niedługo, starała się gorączkowo przywołać z pamięci głos Paula. Poza nią w sali znajdowała się jeszcze jedna osoba, która nie interesowała się pokazami akrobatów. Hanza wpatrywała się jedynie w sułtana. Przynajmniej tak wydawało się Celii na początku, bo kiedy przyjrzała się jej dobrze, stwierdziła, że Hanza patrzy na kogoś innego. Na haseki. Hanza wpatrywała się w Gulay tak intensywnie, że Celia była zdziwiona, iż haseki nie czuje na sobie siły tego dziwnego wyblakłego spojrzenia. A jeśli nawet tę siłę wyczuwała, to nie dała tego po sobie poznać. Gulay oglądała przedstawienie z równą uwagą jak pozostali, a w każdym razie tak to wyglądało. Po jakimś czasie Celia zauważyła, że Hanza co jakiś czas zerka w stronę matki sułtana, a potem odwraca od niej wzrok, jakby kogoś szukała. - Dobrze wygląda, nie wydaje ci się? - Celia nie mogła się oprzeć pokusie, by nie szepnąć do Hanzy. Chodzi mi o haseki. - Co ona tam robi? - Hanza prychnęła niczym kotka. Coś ją dręczyło: wściekłość? rozczarowanie? Trudno było powiedzieć. - A gdzie miałaby być? - Celia cieszyła się z jej zmieszania. Miała teraz klucz. Hanza nie mogła jej tknąć. Myślisz, że to ty powinnaś tam siedzieć? Jeśli tak, to jesteś głupia, a może jeszcze gorzej. 228

Jednak Hanza nie odpowiedziała. Siłaczka w bandanie wyszła teraz sama przed publiczność. Przed sobą miała różne przedmioty: duży garnek w rodzaju tych, w jakich przechowywano olej, drewniane belki, rząd kul armatnich różnej wielkości, niektóre z nich na łańcuchach. Kobieta zawiązała sobie skórzane paski wokół nadgarstków, a następnie uprząż również ze skóry wokół talii, i zaczęła żonglować belkami, utrzymując je po kolei w równowadze na czole, brodzie i nawet zębach. Sułtan pochylił się w stronę haseki, by jej coś powiedzieć, a ona obróciła się do niego z uśmiechem. Jak może to znosić? - zastanawiała się Celia. Z tej odległości sułtan wydawał się zupełnie zwyczajny z plamami na skórze, dużym brzuchem i długą jasną brodą. Pomijając oczywiście klejnoty i drogie szaty. Celia poczuła, jak Hanza zadrżała. Siłaczka żonglowała teraz dwiema kulami armatnimi, które podrzucała poznaczonymi odciskami dłońmi. Kropelki potu z jej czoła rozpryskiwały się w powietrzu - Celia widziała, jak lśnią w blasku świec. Sułtan ponownie zwrócił się do haseki. Tym razem ofiarował jej jedną z czerwonych róż, złożoną przez akrobatki u jego stóp. Drugą posłał swojej matce. Celia czekała na reakcję Hanzy, ale ta nie nastąpiła. Dopiero po chwili zorientowała się, że miejsce obok niej jest puste. Hanza odeszła. - Dokąd poszła? - spytała na migi Gulbahar. - Hanza? Nie wiem - odparła szeptem kobieta. - Wyszła parę minut temu. I dobrze. Mam tylko nadzieję, że matka sułtana tego nie widziała i że jej nie ukarze. Celia uniosła dłoń do gardła. Prawie nie mogła oddychać. - Nic ci nie jest, kadin? - Gulbahar położyła dłoń na jej ramieniu. - Dziwnie wyglądasz. - Nic mi nie jest. Trochę tu... gorąco, to wszystko. - Celia próbowała wyrównać oddech. A potem, zanim zdołała się powstrzymać, powiedziała: - Mam co do niej złe przeczucia, Gulbahar. - Tej małej żmijki? - Gulbahar wydęła wargi. - Nie 221

przejmuj się, jeśli o nią chodzi, to wszystkie mamy złe przeczucia. - To coś więcej niż przeczucie. - Celia rozejrzała się dookoła, chcąc sprawdzić, którędy Hanza mogła wyjść. - Ona planuje coś złego. Wiem o tym. - A co ona może zrobić? - Kobieta tylko wzruszyła ramionami. - Moim zdaniem będzie miała kłopoty, bo wyszła bez pozwolenia. Potwornie boi się Sahfiye, wiem, bo widziałam je razem. - Gulbahar zaśmiała się sucho. - Wyglądały jak królik i wąż. Nie przejmuj się, nie odważy się zrobić nic złego. Lepiej obejrzyj akrobatów, Kayo. Tak, oczywiście matka sułtana. To ona musi trzymać w ręku wszystkie wątki tej sprawy. Ktoś musiał przecież przekonać Hanzę, że bez problemu zdoła zastąpić haseki, co normalnie nikomu nie przyszłoby nawet do głowy. Kto inny miałby tyle siły przekonywania? Sama powinnam to wiedzieć najlepiej, pomyślała Celia. Przecież parę dni wcześniej próbowała tego samego w moim przypadku. Zerknęła w stronę Sahfiye, ponownie zaskoczona jej malutką sylwetką. Sahfiye siedziała na tapczanie, oparta o poduszki, z jedną stopą schowaną i brodą opartą o delikatny nadgarstek. Miała na sobie suknię z pięknego czerwonego adamaszku, ze zdobioną złotem górą, a także wiele klejnotów. We włosy wpleciono jej złote łańcuszki z nawleczonymi perłami. Była olśniewająca i niebezpieczna. Hanza nie miała przy niej żadnych szans. Sahfiye trzymała w dłoni różę, którą posłał jej sułtan - różę piżmową tak ciemnoczerwoną, że wydawała się prawie czarna. Jak wszyscy obserwowała występy akrobatów, co jakiś czas zwracała się z uwagą do córki, księżniczki Fatmy, która siedziała obok. Od czasu do czasu pochylała się, by powąchać różę. Miała odprężoną minę, ale było w niej coś, co wskazywało na - Celia szukała odpowiedniego słowa -koncentrację? uwagę? Wciąż nas obserwuje, pomyślała. Nas wszystkie, nawet w tej chwili. Co takiego powiedziała Annetta? Tutaj tylko patrzą i czekają, i to wszystko. Celia zrozumiała, że Sahfiye spodziewała się, iż Hanza wyjdzie. 230

Siłaczka skończyła swój występ, a jej miejsce zajęła inna kobieta z trupy, której Celia wcześniej nie widziała. Miała poważną minę i twarz pobieloną kredą niczym Pierrot. W przeciwieństwie do pozostałych nie miała na sobie spodni, ale dziwną suknię z intensywnie kolorowych, tworzących wiele warstw pasków materiału. Na każdym z nich znajdowały się srebrne cekiny. Kiedy szła, wyglądało to tak, jakby sunęła po podłodze. Na dworze zrobiło się zupełnie ciemno i zapalono lampy. Atmosferę odprężenia, towarzyszącą przedstawieniu, zastąpiło teraz wyraźne oczekiwanie. Kobieta o białej twarzy krążyła wokół pokoju. Jej suknia lśniła tak, jakby zrobiono ją z lodu. A kiedy tak szła, tuż za nią pojawiały się różne przedmioty: pióra, kwiaty, owoce - granaty, figi i jabłka -które wypadały z fałdów jej sukni, zza jej uszu i z rękawów. Kobieta wzięła haftowane chusteczki od służących matki sułtana i zaczęła je wciskać jedną po drugiej do swojej zaciśniętej pięści, a następnie wyciągnęła je magicznie powiązane ze sobą, tworzące kolorową, jedwabną tęczę. Za uchem jednej z małych księżniczek znalazła dwa jajka, które następnie rzuciła w powietrze, gdzie zniknęły, a potem znalazły się na kolanach najmłodszego dziecka, ale jako dwa cicho piszczące kurczaczki. Kobieta skłoniła się przed sułtanem, a następnie przeniosła wzrok na Gulay haseki, siedzącą obok niego na poduszce. Sułtan wyraził gestem zgodę, haseki wstała i wyszła na środek pokoju. Orkiestra, która przez jakiś czas w ogóle nie grała, teraz zagrzmiała muzyką. Rozległy się werble i wszyscy zobaczyli, jak otwierają się drzwi od tej strony haremu, która należała do matki sułtana. Wszyscy zwrócili się ku nim w oczekiwaniu, ale to chyba nie była część przedstawienia, gdyż wbiegła przez nie jedynie Hanza. Miała przekrzywiony czepek i twarz białą jak ściana. W rękach trzymała jakąś paczkę. - Widzicie! - Wyciągnęła ją w drżących rękach. - To Gulay hasekil To ona to zrobiła! Cała sala zamarła. Haseki pobladła, ale wciąż stała bez ru223

chu obok kobiety z białą od kredy twarzą. Celia zauważyła, jak sięgnęła po bransoletkę z niebieskiego szkła, jakby ten talizman mógł ją obronić przed tym, co się działo. Sahfiye siedziała teraz prosto, ale nawet ona się nie poruszyła. Kiedy Hanza zorientowała się, że wszyscy na nią patrzą, nagle wpadła w panikę. Potrząsnęła paczką i coś z niej wypadło na podłogę. Uniosła do góry kawałek papieru ze znakami i liczbami zapisanymi niebieskim i złotym atramentem. - Widzicie! To horoskop. Ja go znalazłam. Był ukryty w jej pokoju. Nikt się nie odezwał. - Chcecie wiedzieć, czyj to horoskop? Jego. - Wskazała Hassana Agę. - Głównego czarnego eunucha. To czary, diabelska robota! Haseki chciała wiedzieć, kiedy umrze... - Nienaturalnie ostry głos Hanzy przebiegał przez milczącą salę. W kącikach jej ust pojawiła się ślina. - Nie rozumiecie? To właśnie ona próbowała go zabić! A potem jakby znikąd odezwał się tupot nóg, a także zgrzytanie metalu o kamień. Nadbiegli eunuchowie z obnażonymi mieczami. Ale po kogo biegli: po Hanzę czy po Gu-lay? W sali powstał zgiełk. Wszyscy krzyczeli na wszystkich, dzieci i część najmłodszych kislar płakała i zawodziła. Celia zauważyła, jak w centrum tego chaosu Hanza upadła na podłogę. Na początku wydawało jej się, że po prostu zemdlała, ale potem okazało się, że ma jakiś atak. Jej wargi zrobiły się niebieskie, a oczy miała wywrócone, tak że widać było jedynie białka, a chudym ciałem wstrząsały kolejne drgawki. Nawet najważniejsze nadzorczynie, tak zwykle ostrożne, zerwały się na równe nogi. - Patrzcie! Patrzcie na nią! - odezwały się głosy. - Demon ją opętał! Główna niema fryzjerka, olbrzymia Murzynka, szersza i wyższa od sułtańskich halabardników, wrzeszczała i pokazywała coś palcem, głos wydobywał się z pozbawionych języka ust. Wszyscy coś krzyczeli, gdzieś biegli, coś wskazywali i pokój zatańczył przed oczyma Celii olbrzymim kołem z futer i jedwabi. 224

Sułtana natychmiast otoczyli najwięksi rangą eunuchowie, a następnie wyprowadzili go z sali. Inni otoczyli Hanzę, unieśli ją w górę, jakby chcieli wynieść miotającą się dziewczynę z pomieszczenia, ale z trudem ją utrzymywali, a parę razy i tak wyśliznęła im się z rąk i upadła na podłogę. Jej głowa uderzyła o płytki z nieprzyjemnym trzaskiem. W kącikach ust obok śliny pojawiła się krew. Panika była zaraźliwa. Celia również jej uległa. Zarząd-czyni haremu wołała, by się uspokoiły, ale nikt jej nie słyszał w tym hałasie. Celia chciała uciekać, ale nie mogła. Nie biegnij, zacznij myśleć, usłyszała wewnętrzny głos. I nagle się uspokoiła. Stała spokojnie w napierającej ciżbie kobiet i zauważyła, że w sali są jeszcze dwie takie osoby. Haseki wciąż trwała koło presudigitatorki. Obserwował ją uważnie ze swego posłania nieruchomy, olbrzymi Hassan Aga, w drugim zaś końcu siedziała całkowicie spokojna Sahfiye. Tuż obok niej stanęło dwóch zaufanych niemych eunuchów. Kiedy upewniła się, że haseki na nią patrzy, Sahfiye uniosła różę, którą wciąż miała w dłoni, i przełamała ją gwałtownie na pół. W tym momencie eunuchowie podeszli szybko do Gulay i złapali ją za ramiona. Nie krzyczała i nie walczyła, ale zanim zdążyli ją zabrać, Celia zobaczyła, jak szarpnęła gwałtownie swój nadgarstek. Jakiś lśniący, niebieski przedmiot przeleciał przez salę w stronę Celii. Była to bransoletka-talizman. Celia widziała, jak zatoczyła łuk w powietrzu. Wyciągnęła dłoń, by ją złapać, ale bransoletka upadła tuż obok na skraju sukni cariye Lali. Pochyliła się, by ją podnieść, ale cariye Lala była szybsza. Starucha pochyliła się z zadziwiającą zręcznością i podniosła przedmiot. - Cariyel - rzekła ostro Celia. - To dla mnie. W wypłowiałych niebieskich oczach zarządczyni pojawiło się zdziwienie. Celia przypomniała sobie wieczór w hammamie matki sułtana: dotyk chłodnego marmuru na udach, zapach ot, usta cariye na gruszce. Pamiętała też ukłucie, jakie doznała, kiedy Lala wepchnęła palec w jej waginę. Był to ten sam palec, na którym wisiała teraz bransoletka. 233

- Proszę... o bransoletkę. - Celia wyprostowała się. Ale cariye Lala nie wykonała żadnego gestu. Stała tylko i patrzyła na Celię. Głowę miała przekrzywioną, a jej jasne oczy lśniły jeszcze jaśniej. Celia pomyślała, że wygląda w swojej odświętnej sukni jak stara papuga. - Bransoletka - powtórzyła stanowczo Celia. - Proszę, cariye. Wyciągnęła rękę. Jednak Lala nie chciała oddać skarbu. A potem bez ostrzeżenia, jakby znudziła ją ta dziecinna gra albo też zadowoliło ją to, co zdołała osiągnąć, wyciągnęła rękę i rzuciła przedmiot na dłoń Celii. Palce Celii zacisnęły się wreszcie na bransoletce. Kiedy się rozejrzała, haseki nie było już w pomieszczeniu. Nikt nie widzi worków, które rzuca się w nocy w atramentowe wody Bosforu. Zawsze jednak słychać strzały, które oznaczają -odejście jednej z kobiet haremu. Usłyszał je Paul Pindar, stojący na pokładzie „Hektora". Usłyszała je Celia Lamprey, która leżała na swoim posłaniu. A na swym łóżku, wciąż ubrany w koszulę z talizmanami, poruszył się Mały Słowik. Jego oczy przypominały dwie czarne szparki.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY TRZECI Stambuł współcześnie Elizabeth rozpoczęła na dobre badania na Uniwersytecie Bosforskim. Dojeżdżała tam autobusem. Przez parę pierwszych dni Haddba nalegała, by towarzyszył jej Rashid, ale wkrótce sama dobrze poznała drogę. Polubiła te podróże. Do tej pory czuła się jak duch w starożytnym mieście, ale autobus sprawił, że nagle się zmaterializowała i zaczęła czuć się częścią Stambułu, niezależnie od tego, jak długo miała tu zostać. Z przyjemnością jeździła z innymi ludźmi trzęsącym się wozem. Wracała wieczorem tą samą trasą. Poznała lepiej miasto i co jakiś czas zatrzymywała się tu czy tam, w jakiejś położonej nad Bosforem wiosce: w słynnej z wody Ermigan, by napić się herbaty czy kupić jakieś wypieki dla Haddby w jej ulubionym sklepie Citir Pastahane. W Ortakoy, by zajrzeć do jednej z kafejek usytuowanych przy placu, do których często zaglądali studenci, by zjeść mezes, czosnkowy jogurt z miętą i koprem, i popatrzeć na to, co dzieje się dookoła. Były to długie, samotne dni, ale nie czuła się osamotniona. Późna jesień przeszła w zimę, a melancholia, która spowijała miasto, bardzo jej odpowiadała. W czasie długich, ciemnych wieczorów grywała z Haddbą w karty, w stare gry, takie jak kribidż czy remik, i pisała listy do Eve. Uspokajało ją to, że nie musiała z nikim rozmawiać. 227

Przez pierwsze tygodnie pracowała bardzo wolno. Chociaż nie znalazła żadnych materiałów archiwalnych, okazało się, że dokonała paru ważnych odkryć. Któregoś dnia znalazła książkę na temat Kompanii Le-wantyńskiej i kiedy otworzyła ją na chybił trafił, odnalazła portret Paula Pindara. Nie było tam daty ani opisu, jedynie trzy słowa: sir Paul Pindar. Najpierw stwierdziła, że cały składa się z czerni: miał czarne, inteligentne i ciekawe oczy, czarne, krótko ścięte włosy oraz przystrzyżoną w szpic brodę bez najmniejszego śladu siwizny. Pomijając małą białą kryzę, ubrany był na czarno. Kiedy dobrze mu się przyjrzała, stwierdziła, że nie jest młody, ale wciąż szczupły, bez śladów tego, co daje bogactwo i dogadzanie sobie. Od całej postaci emanowały niepokój i energia. Doskonale pasował więc do obrazu kupca--poszukiwacza przygód. W jednej, wyciągniętej w stronę widza dłoni trzymał przedmiot, którego Elizabeth nie mogła wyraźnie opisać. Zapaliła lampkę przy biurku, ale książka była stara, wydana w latach sześćdziesiątych dwudziestego wieku, a reprodukcja nie należała do najlepszych i nic więcej nie udało się dostrzec. Zrobiła ksero tego portretu. Kiedy wróciła wieczorem do domu, położyła go na stole obok przepisanej ręcznie historii Celii Lamprey i kopii z dziennika Thomasa Dallama. Wzięła dziennik i przeczytała raz jeszcze: ...powiedział, bym przeszedł przez mały dziedziniec, i wskazał mi kratę w murze, ale pokazał, że sam nie może się do niej zbliżyć. Kiedy podszedłem do kraty, okazało się, że mur jest bardzo gruby, a kraty znajdują się po jego obu stronach i są bardzo mocne; ale dostrzegłem przez nie trzydzieści konkubin Wielkiego Pana, które bawiły się piłką na innym dziedzińcu. Pomyślałem najpierw, że są to młodzi mężczyźni, ale kiedy dostrzegłem ich długie włosy zdobione perłami, a także inne nieomylne znaki, zrozumiałem, że są to kobiety, w dodatku bardzo ładne... i ten widok sprawił mi wielką przyjemność. 228

Ponownie ułożyła starannie kartki na stoliku. Kto jeszcze wiedział o kracie w murze? Jeśli tak było w przypadku zwykłego strażnika, który jednak nie odważył się do niej zbliżyć, takich osób musiało być więcej. A poza tym, jak zauważył Thomas Dallam, gdyby dał znak, kobiety również by go dostrzegły. „Gdyby mnie zobaczyły, podeszłyby bliżej i dziwiły się równie mocno jak ja, skąd tam się wziąłem". Czytając te słowa, pomyślała o pustych pokojach i korytarzach w haremie i przyciemnionym niebieskozielonym świetle. O śmiechu, który wydał jej się początkowo dziwny, i odgłosach stóp. Nic z tego, pomyślała, zasłaniając oczy dłonią, powinnam trzymać się faktów. Wiem, muszę zapytać Eve, co o tym sądzi. I nagle, jakby w odpowiedzi na swoje myśli, usłyszała sygnał komórki. Ale SMS nie pochodził od Eve. Była to wiadomość od Mariusa. Elizabeth patrzyła na nią niemal bez drżenia serca, niczym wygłodniały człowiek, który dostał kawałek chleba zbyt twardy, by mógł go ugryźć: „Gdzie jesteś, śliczności?". Beztroski - powiedziała. Jak to możliwe, że ten tekst jest taki beztroski? Jednak w przypadku Mariusa wydawało się to zupełnie naturalne. Gdzie jestem? Zaraz ci powiem, gdzie jestem i co robiłam, do cholery, pomyślała. Jednak po namyśle tylko skasowała wiadomość i przez parę minut czuła się jak w euforii, a potem przez następne pół godziny płakała, jakby miała złamane serce. Listopad zamienił się w grudzień. Dni mijały, a ich monotonię zakłócały jedynie polecenia Haddby, kryjące się pod pozorem sugestii, by Elizabeth poszła do tej lub tamtej restauracji lub kawiarni, na egipski rynek przypraw, by kupić rumianek do tissanes, do tego sklepu, gdzie musi wypić szklaneczkę boza, zimowego napitku przygotowywanego przez janczarów, i gdzie może też zobaczyć w specjalnej szafce szklankę, której używał Ataturk. Jednak przez większą część dnia Elizabeth była tak po237

grążona w pracy, że nie miała czasu ani siły, by myśleć o Anglii. Te sny, które zdołała zapamiętać, nie dotyczyły Mariusa czy mężczyzny z kawiarni, ale morza, katastrofy statku Celii Lamprey i miłości Paula Pindara. Któregoś ranka, kiedy szła na śniadanie, usłyszała za sobą znajomy śpiewny głos: - E-lii-zabeth? - Haddba! Dzień dobry. - Mam dziś dla ciebie coś bardzo miłego. - Haddba ubrana była w tę samą sukienkę co zawsze, jej złote kolczyki połyskiwały w przyćmionym świetle prowadzącego do holu korytarza. - To znaczy, jeśli nie będziesz za bardzo zajęta. Spojrzała przenikliwie na swoją podopieczną. Elizabeth, która zajmowała się ostatnio głównie problemami handlu w epoce elżbietańskiej, uśmiechnęła się niedostrzegalnie. Wyglądało na to, że Haddba preferowała leseferyzm w stosunku do pracy i życia w ogóle. - No dobrze, powiedz, co tam masz? - Cóż, myślałam już o tym od jakiegoś czasu. Moim zdaniem najwyższy czas, żebyś wybrała się na wycieczkę po Bosforze. Wiesz, łodzią. - Łodzią? I to dzisiaj? Elizabeth miała nadzieję, że jej mina nie zdradza tego, jak bardzo jest zaniepokojona. - Jasne, że dzisiaj. Za dużo pracujesz. Jesteś taka blada. -Uszczypnęła ją w policzek. - Wy młodzi nie wiecie, jak trzeba dbać o siebie. Świeże powietrze doskonale zrobi ci na cerę... - Z kolei pogładziła ją po policzku. - Czy dostanę się nią na uniwersytet? - Uniwersytet? - Haddba powtórzyła to słowo tak, jakby to był jakiś nonsens. - Wiesz, nie wszystkiego można dowiedzieć się z książek. Nie, nie, poprosiłam bratanka, by zabrał cię do swojego yali. Jednego z letnich domków nad Bosforem. Mam nadzieję, że ci się spodoba. 230

- Yali? - powtórzyła Elizabeth. W grudniu? - Nie wiedziałam, że masz bratanka. - Nie poznałaś Mehmeta? - spytała Haddba z bezbrzeżnym zdumieniem. - Cóż... - Wskazała nieokreślonym gestem salonik. - Właśnie tu jest. Elizabeth zauważyła stojącego w przejściu mężczyznę, który podszedł teraz, by się z nimi przywitać. O mój Boże! -pomyślała. Tylko nie on! - Mehmet, poznaj moją przyjaciółkę, Elizabeth. Elizabeth, to jest Mehmet. Uścisnęli sobie dłonie. - Dziwię się, że nie poznaliście się wcześniej. - Haddba spojrzała niewinnie na jedno, a potem na drugie. Dobrze, idźcie do saloniku. Muszę poszukać Rashida. Usiedli naprzeciwko siebie na twardych kanapach z końskiego włosia. Nikt nie grał rosyjskich marszów i w ogóle nikogo tu nie było. Milczeli przez jakiś czas. - Jest pan bratankiem Haddby? - spytała wreszcie Elizabeth i aż się skurczyła na myśl o tym, jak banalne jest to pytanie. - Prawdę mówiąc, nie jest to odpowiednie słowo. Tak naprawdę nie jestem jej bratankiem. - Uśmiechnął się. -W każdym razie nie w potocznym rozumieniu tego słowa. -Zauważyła, że mówi bardzo poprawną angielszczyzną z lekkim francuskim akcentem, co wydało jej się zaskakujące. - Mój wuj był jej przyjacielem. - Wypowiedział ostrożnie ostatnie słowo. - Zdaje się, że bardzo dobrym. Zostawił jej ten dom po swojej śmierci. - Och. Znowu zamilkli. Elizabeth zastanawiała się, co powiedzieć, ale nic jej jakoś nie przychodziło do głowy. Czy mnie poznał? - krążyło jej tylko po głowie. - Zdaje się, że spotkaliśmy się już wcześniej. - Mehmet pierwszy przerwał ciszę. - Mm? - Cóż, może nie było to dokładnie spotkanie. Przyszedłem tu któregoś wieczoru, by przeczytać gazetę, a pani coś 239

robiła. Chyba pisała pani list. Zmieniła pani płytę na gramofonie. - Rzeczywiście! - Elizabeth omal się nie roześmiała. -Tak, tak, teraz pamiętam. A więc nie chodziło mu o kawiarnię! Dzięki Bogu! Nagle poczuła wielką ulgę. Do saloniku wszedł Rashid z dwiema filiżankami kawy na tacy. - Czy mamy czekać na Haddbę? - spytała Elizabeth, próbując zajrzeć do holu. Zdawała sobie sprawę z tego, że siedzi bardzo sztywno na wielkiej kanapie. - Gdzie ona mogła się podziać? - Zdaje się, że uznała, że będzie... de trop - rzekł mężczyzna. A potem popatrzył na Rashida, który podawał im kawę. - Chyba jest w pani zakochany. - Aa... nie - rzuciła Elizabeth. Mężczyzna zaczął drażnić się z chłopcem, mówiąc coś po turecku, ale wyciągnęła dłoń, by go uciszyć. - Proszę go nie zawstydzać. Jest bardzo miły i ciężko pracuje. Czasami mu coś przyniosę, to wszystko. - Lubi pani dzieci? Gdyby to pytanie zadał ktoś inny, uznałaby je za protekcjonalne. - Tak - odparła poważnie. - Chyba zawsze je lubiłam. - Więc pewnie dlatego one też panią lubią. W saloniku ponownie zapadła cisza. Elizabeth znowu obejrzała się za siebie, ale nie dostrzegła żadnego ruchu w holu. Co się dzieje z Haddbą? I to właśnie teraz, kiedy tak bardzo jej potrzebuje? Zauważyła, że Mehmet patrzy na nią, ale szybko odwrócił wzrok zaraz po tym, jak ich spojrzenia się spotkały. - Haddba to wspaniała kobieta. - Z całą pewnością. - Ale dzisiaj zachowuje się bardziej jak burdelmama, a nie zakonnica, pomyślała cierpko Elizabeth. O co jej może chodzić? Kiedy już zdołała się trochę pozbierać, stwierdziła, że Mehmet jest od niej nieco starszy, chyba po czterdziestce, dobrze zbudowany, ale nie gruby. Z profilu wyglądał jak 232

postać z perskiej miniatury. Nie był przystojny, ale... szukała odpowiedniego słowa... soignee. A w dodatku czarujący. - Zna ją więc pan dobrze? - Nie - zaśmiał się. - Nie sądzę, by ktokolwiek mógł ją znać dobrze... - Pochylił się konfidencjonalnie w jej stronę. -Nikt pani nie powiedział? Haddba jest jedną z wielkich tajemnic Stambułu. - Jaka szkoda, myślałam, że będę pana mogła dokładnie o nią wypytać. - Ależ może pani. Niech mnie pani na przykład zapyta, czy jest Turczynką. - No dobrze - Elizabeth spojrzała na niego - czy jest Turczynką? - Nie, chociaż mówi po turecku lepiej ode mnie. Nie językiem potocznym, ale językiem dawnego imperium, bardzo dworskim i wyszukanym. - Naprawdę? - Tak. - Wytrzymał jej wzrok. Kiedy się uśmiechał, w kącikach oczu pojawiały się zmarszczki. - Jedyna znana mi osoba, mówiąca podobnie, to przyjaciółka mojej babki, która spędziła młode lata w haremie sułtana. - Ale Haddba z pewnością nie jest tak stara, prawda? - Tak się pani wydaje? - Zerknął na nią ciekawie. - Nie, ma pani rację. Raczej nie. Mimo to ktoś ją musiał nauczyć takiego języka. - Skoro więc nie jest Turczynką... - Mój wuj twierdził, że jest Żydówką, która pochodzi z Armenii, ale ona temu zaprzecza. Inni uważają, że pochodzi z Persji lub nawet z Grecji. - A co pan o tym myśli? - Moja ulubiona teoria to ta, że jest córką rosyjskiego tancerza. Jedną z trzech egzotycznych sióstr, które przybyły do Stambułu w latach trzydziestych. - Znowu się do niej uśmiechnął i wzruszył ramionami. Ale kto to może tak naprawdę wiedzieć? - Czy nikt jej o to po prostu nie spytał? Uniósł lekko brwi. 241

- Spróbowałaby pani? Wymienili pełne zrozumienia spojrzenia. Ma rację, pomyślała Elizabeth. Uznałaby to pewnie za impertynencję. Ciekawe, że potrafi to dostrzec... - Może zapyta mnie pani o coś jeszcze. Coś w jego zachowaniu sprawiło, że się odprężyła. - Nie, raczej nie - usiadła swobodniej, opierając głowę o twardy tył kanapy - ale mam przeczucie, że i tak mi pan to powie. - Niech mnie pani spyta o jej biżuterię. - Biżuterię? - A, widzi pani, miałem przeczucie, że może to panią zainteresować. - Dobrze, niech mi pan opowie o tej biżuterii. - Elizabeth poczuła, że wbrew niej samej ta rozmowa coraz bardziej zaczyna ją bawić. - Z pewnością ją pani widziała. - Zauważyłam, że ma wspaniałe kolczyki. - To prawdziwe zabytki. - Naprawdę? - Tak. - Odpowiedział zupełnie poważnie. - Całą jej biżuterię można pokazywać w muzeum: naszyjniki, bransoletki, kolczyki. To wspaniałe rzeczy. Przechowuje je w blaszanym pudełku pod łóżkiem. - Pod łóżkiem? I nie boi się, że ktoś je ukradnie? - Haddbie? Nikt nie odważyłby się tego zrobić. - A skąd wzięła te wszystkie precjoza? Klejnoty? - Och, to zupełnie inna sprawa. Niektórzy mówią, że stary król Faruk z Egiptu... - Rozczapierzył palce. Ale nikt tak naprawdę tego nie wie. W każdym razie lubię tajemnice - rzekł, wstając. - A pani? Elizabeth patrzyła, jak zbiera swoje rzeczy. - Idzie pan gdzieś? - spytała i dopiero po chwili zrozumiała, że w jej głosie można było usłyszeć rozczarowanie.

- Przepraszam, ale zająłem pani już zbyt wiele czasu. - Nie, wcale nie. - Widzi pani, Haddba powiedziała mi, że mam panią za235

brać na wycieczkę na Bosfor. Wie pani, że lubi robić takie niespodzianki - wskazał jej laptopa i walizkę ale to chyba nie jest najlepszy dzień na takie wyprawy. - Nie, nie. - Chciała pani dziś jechać na uniwersytet, prawda? - T... tak. - Nie wiedziała, co jeszcze mogłaby powiedzieć. - Więc popełniłbym nietakt. Może innym razem? - Tak, bardzo chętnie. Znowu zamilkli, wyciągnęła więc dłoń w jego stronę, by przerwać ciszę, ale on, zamiast ją uścisnąć, podniósł szybko do ust. - Do widzenia. - Do widzenia. Elizabeth obserwowała przez okno idącego chodnikiem wyprostowanego Mehmeta. Usłyszała sygnał otwierającego się automatycznie samochodu i zobaczyła, że wsiadł do stojącego na rogu ulicy białego mercedesa. Nie odwrócił się, ale miała dziwne wrażenie, że wie, iż go obserwuje; być może nawet oczekiwał, że za nim pójdzie. Dlaczego tego nie zrobiła? Co ją powstrzymało? Dzień stracił dla niej nagle swój czar. - Cóż, Elizabeth - usłyszała głos Haddby obok. Weszła cicho do pokoju i teraz też patrzyła na odjeżdżający samochód. - Widzę, że chcesz, żeby poczekał. - Przepraszam. - Obróciła się w jej stronę, ale ku jej zaskoczeniu Haddba miała zadowoloną minę. Jej oczy zalśniły wewnętrznym światłem. - W porządku, moja droga. - Pogładziła ją z satysfakcją po policzku. - Mądra z ciebie dziewczyna. Zaśmiała się cicho. -Nie powiesz mi, że nauczyli cię tego na uniwersytecie.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY CZWARTY Konstantynopol, 3 września 1599 roku Noc Celia obudziła się z krzykiem. Początkowo nie wiedziała, co wyrwało ją ze snu. Kiedy zdała sobie sprawę z tego, że były to działa, oznajmiające odejście Gulay haseki, wpadła w takie przerażenie, jakie wcześniej odczuwała tylko raz w życiu. W ułamku sekundy między snem a jawą ujrzała raz jeszcze groźne fale, które rozbijały się o skałę, i drewniany pokład, usłyszała straszne trzeszczenie masztu, poczuła ciężar przesiąkniętej wodą sukni i dostrzegła oczy, które oślepiały wiatr i sól, błysk opuszczanego ostrza, zakrwawionego ojca na pokładzie tonącego statku. Z trudem chwyciła powietrze i usiadła na łóżku. Czuła, że jej skóra jest zimna i lepka pod ciepłym przykryciem. W pokoju było tak ciemno, że nie widziała nawet własnych dłoni, kiedy podniosła je do twarzy. Wszystkie pokoje kislar były pozbawione wychodzących na zewnątrz okien. Czy to właśnie oznaczała ślepota? Przez moment wydawało jej się, że słyszy kroki - co wskazywałoby, że jakiś intruz penetruje wnętrze komnaty - i dopiero po chwili zrozumiała, że jest to bicie jej serca. Oczy powoli oswajały się z ciemnością i zaczęła dostrzegać pobliskie kształty. Pod ścianą spały skulone na podłodze dwie służące. W niszy za nią wciąż paliła się malutka świeczka, a jej płomyk przypominał niebieskiego świetlika. 244

Celia sięgnęła w głąb niszy i wyjęła bransoletkę haseki. Następnie położyła się na poduszkach, żeby się nad wszystkim zastanowić. Kto tak naprawdę zdradził haseki? Hanza była ambitna, ale za mało doświadczona, by mogła to wszystko sama wymyślić. Celia przypomniała sobie, że Gulay chciała jej powiedzieć, kim jest trzeci ze Słowików. Czy mogło chodzić właśnie o to? Niestety, nie może mi już tego powiedzieć, pomyślała ze smutkiem. Po tym, jak eunuchowie zabrali Hanzę i Gulay, matka sułtana i zarządczyni szybko zaprowadziły porządek. Ażeby uspokoić kislar, narzucono wszystkim regułę ścisłego milczenia aż do końca wieczoru. Nikt nie wiedział, co stało się z Hanzą, ale niepewne, pobladłe twarze wskazywały, że wszyscy domyślają się losu Gulay haseki. Powiadają, że jest los gorszy od śmierci. Celia nie chciała 0 tym myśleć, ale wyobrażała sobie, jak to jest, kiedy zaszywają ją w worku, kiedy podnoszą, i własne krzyki, błagania: „Nie, nie, zabijcie mnie najpierw. Wszystko, tylko nie to!", szał drapania, gryzienia, a potem huk wody, która zaczyna wdzierać się do worka, zalewając oczy, uszy, eksplodując w gardle i nosie. A potem chłód, chłód, chłód. Panika zaczęła narastać jej w gardle. Z trudem złapała oddech, zerwała się z łóżka i podbiegła do drzwi, drżąc 1 wciągając łapczywie do płuc świeże powietrze. Po chwili uspokoiła się, czując wokół przesycone zapachami powiewy, a pod nogami stabilny grunt. Dotknęła dłonią gardła, starając się uspokoić oddech, i wyczuła klucz do ptaszarni, który wciąż miała zawieszony na szyi. To byłoby czyste szaleństwo... Celia zrobiła parę kroków przez dziedziniec. Jak tu cicho. Żaden dźwięk nie zakłócał ciszy. Księżyc świecił tak jasno, że widziała swoją czerwoną suknię. Nikt jej nie widział, nikt nie słyszał. Trzymała już klucz w dłoni... Ale nie, nie mogła. Obserwują. Obserwują ją i czekają. Przypomniała sobie słowa Annetty. Przyjaciółka miała rację, niezależnie od tego, kto ją obserwował. Słowiki? Nie 238

miała pojęcia. Zaraziła się strachem Annetty i haseki. Niezależnie od tego, co robiła, czuła na sobie czyjeś oczy, nawet teraz, w tej chwili. Próba otwarcia bramy do ptaszarni - i to po co? - byłaby gorsza niż szaleństwo, bo oznaczałaby śmierć. Na myśl o tym znowu poczuła, że brakuje jej oddechu, ale nagle zdała sobie sprawę, że nie boi się już wizji worka. Znowu dotknęła gardła. To miejsce, to życie było gorsze od utonięcia. Powoli zaczęła w niej narastać przypominająca szaleństwo desperacja. I zanim zdążyła się zastanowić, zaczęła biec. Później nie pamiętała, jak zdołała dotrzeć do bramy ptaszarni. Nie oglądała się za siebie, tylko biegła szybko w ciszy korytarzami i krużgankami, w dół po schodach i ścieżkami do tej części haremu, w której znajdował się ogród, gdzie kiedy dwór przebywał w letnim pałacu, a ją uznano za gózde, pozwolono jej oglądać bawiące się piłką nowe cariye. Biegła bez przerwy aż do najodleglejszej części muru, a tam, zgodnie ze słowami Hanzy, odnalazła między krzewami mirtu rosnącego w zdobionych donicach kratę, stanowiącą fragment dawnej bramy, obecnie zupełnie zasłoniętej bluszczem. Krata była tak mała i zakryta przez roślinność, że gdyby nie wiedziała, gdzie szukać, nigdy by jej nie odnalazła. Celia włożyła klucz do zamka i drzwi otworzyły się bezszelestnie do wewnątrz. Na początku stała na progu, jak ptak wypuszczony z klatki, który zapomniał, że umie latać. Nie wiedziała, co dalej. Obróciła się, nasłuchując uważnie, ale w osrebrzonych światłem księżyca murach panowały bezruch i cisza. Nawet wiatr ustał. A potem dostrzegła dar Anglików ustawiony po drugiej stronie bramy. Był on znacznie większy, niż to sobie wyobrażała - olbrzymia skrzynia trzy razy wyższa od niej, stojąca jakieś trzydzieści metrów dalej. Podeszła do niej, czując się jak we śnie. Celia obejrzała dokładnie dziwny przedmiot. Dolna 239

część miała klawiaturę zrobioną z kości słoniowej i hebanu, jak w szpinecie. Gdzieniegdzie wciśnięto karteczki, jakby klawisze przyklejono zupełnie niedawno. Tuż nad nimi znajdowały się piszczałki organów, ustawione od najmniejszej do największej. Na środku tego dziwnego urządzenia wbudowany był zegar, który pokazywał godzinę, a po jego bokach unosiły się dwa anioły ze srebrnymi trąbkami, wygrywające bezgłośną fanfarę. Na szczycie widać było coś w rodzaju krzewu z drutów, a w jego gałęziach siedziały przeróżne ptaki z otwartymi dziobami, tak jakby właśnie rozpoczęły śpiewy. Ich zastygłe w księżycowej poświacie paciorkowe oczka wydawały się śledzić każdy ruch Celii, która obchodziła zegar dookoła, podziwiając kunszt i umiejętności organmistrza. Och, Paul! Celia dotknęła dłonią policzka. To prawdziwe cudo! Czy masz z tym coś wspólnego? Od razu poczuła, że ma łzy w oczach, ale kiedy podniosła drugą dłoń do ust, zrozumiała, że jednocześnie się uśmiecha. No tak, przecież mogę się domyślić. Położyła drżące w udręce dłonie na klawiszach i wyczuła ich gładką powierzchnię. O Boże, Paul, mój ukochany! Śmiała się i jednocześnie płakała. To urządzenie pełne osobliwości. Założę się, że to był twój pomysł. Celia oparła czoło o drewniane pudło, a potem dotknęła go zapłakanymi policzkami, wyciągając dłonie najwyżej, jak tylko mogła, jakby chciała się wtopić w drewno, wyczuć każdy jego słój i sęk. Pieściła je, wciągając w nozdrza świeży zapach. I wtedy usłyszała jakiś dźwięk. Zamarła. Był to lekki trzask, który dobiegł spod jej stóp. Pochyliła się i wyczuła coś małego i twardego - kawałek ciesielskiego ołówka. Wyrwała jedną z kartek znajdujących się między klawiszami i zastygła z ołówkiem w dłoni. Muszę napisać coś, co nas nigdy nie zdradzi - poczuła, jak strach szarpie jej wnętrzności - nie słowa, ale coś - tak! - coś, co stanowiło jej własny znak. Narysowała szybko trzy linie. A potem zaczęła uciekać, najpierw przez bramę do ptaszarni, ogród, w górę po schodach i dalej pustymi korytarzami haremu, chyża i cicha jak wiatr. 247

Kiedy dotarła na swój dziedziniec, zdziwiło ją, jak łatwe było to całe przedsięwzięcie. I na tyle się zdały ostrzeżenia Annetty - przeszła przez bramę do ptaszarni i nikt jej nie widział! Nikt nie dowiedział się o tym, co się stało! Cienie na dziedzińcu prawie się nie poruszyły - cała eskapada musiała trwać nie więcej niż dziesięć minut. Upojona swoim sukcesem, nie chciała od razu wracać do pokoju. Ciekawość zaprowadziła ją teraz do drzwi apartamentu Gulay haseki. To było coś, czego wcześniej nie odważyłaby się zrobić. Połowa odrzwi wisiała na urwanym zawiasie. Zajrzała ostrożnie do środka. Pokój prezentował się żałośnie, jak miejsce, które opuszczono w pośpiechu: na podłodze leżała stłuczona filiżanka i zgnieciona wyszywana chusteczka, a także martwa mucha. Wyczuła coś pod bosą stopą i schyliła się, by to podnieść. Od razu rozpoznała ten przedmiot i poczuła, jak coś chwyciło ją za gardło. Był to mały pantofelek wyszywany srebrnymi i złotymi nićmi. Zaczęła się już wycofywać do swojego pokoju, kiedy uniosła wzrok i dostrzegła kącikiem oka jakiś ruch. Zamarła. A potem znowu to zobaczyła - płomień lampy, który pojawił się na dachu tuż nad wejściem. Wyglądało na to, że ktoś jednak jest w apartamencie haseki. Celia zawahała się. Czy nie podjęła już zbyt wielkiego ryzyka? Nie - to, na co się zdecydowała, pokazało jej, jak łatwo może poruszać się niezauważona po pałacu, jeśli tylko zdobędzie się na odwagę. Kolejnych parę minut nie zmieni sytuacji. Zakradła się do swego pokoju i stwierdziła, że zgodnie z przypuszczeniami jej służące spały głęboko. Zawróciła do pustego apartamentu. Kiedy przeszła przez próg, rozejrzała się uważnie. Nic jednak nie zauważyła - było tu cicho jak w grobie. A potem przypomniała sobie rozmowę, jaką odbyła z Annettą w tym samym dniu, w którym znaleziono głównego czarnego eunucha, kiedy to Esperanza Malchi zostawiła kolorowy pia241

sek przed jej drzwiami. Co takiego udało się zauważyć jej przyjaciółce? Co powiedziała? „Bardzo sprytnie - niemal słyszała głos Annetty. - Są tam przynajmniej trzy wyjścia. Jej pokój musi mieć też połączenie z hammamem matki sułtana". Annetta spostrzegła, że apartament haseki jest inny, niż im się wydawało - że pokoje znajdują się na dwóch poziomach i musi do nich prowadzić kilka wejść. Celia rozejrzała się dookoła, tym razem jeszcze uważniej. Niemal natychmiast zauważyła drzwi, które znajdowały się naprzeciwko. To właśnie one musiały prowadzić do ham-mamu Sahhye. Nie mogła jednak dostrzec choćby śladu innych przejść ani też sposobu, by się dostać na górę. Tylko drewniane kredensy. Celia podeszła do jednego z nich i zajrzała do środka. Nic. Znajdował się w nim jedynie zwinięty materac. Potem sprawdziła drugi. Nie otwierał się tak łatwo jak pierwszy, ale w końcu sforsowała drzwiczki. Nic - ten również był pusty. Więc jednak Annetta się myliła. Jeśli nawet na górze znajdowało się inne pomieszczenie, nie można się było do niego stąd dostać. Celia zadrżała. Zrobiło jej się zimno i poczuła się zmęczona, jednak kiedy już miała wyjść, usłyszała cichy, ale wyraźny odgłos stąpania na wyższym poziomie. Dochodził z miejsca znajdującego się nad pierwszym kredensem. Celia podbiegła do niego i ponownie zajrzała do wnętrza, tym razem jednak bardziej uważnie. Wyjęła z niego zwinięty materac. Właśnie za nim ukrywały się kolejne drzwi. Otworzyła je i spojrzała na schody, które się tam znajdowały. Były wąskie, a przejście tak niskie, że niemal uderzała głową o krokwie. Żałowała, że nie wzięła ze sobą świecy. Na szczęście szczyt schodów oświetlały zabłąkane księżycowe promienie. Celia wspięła się na schody i znalazła się w okrągłym pokoju - była to koślawa mansarda w kształcie kopuły. Zrozumiała, że to właśnie ją pokazywała Annetta, kiedy mówiła o dachu apartamentu haseki. Celia była pewna, że właśnie tutaj widziała światełko. 249

Rozejrzała się dookoła, ale w niewielkiej przestrzeni dostrzegła tylko kilka pajęczyn. Od podłogi dobiegał zatęchły zapach gnijącej rafii. Nikt tu nie mieszka, pomyślała. Ktoś najwyżej używa tego pokoju jako punktu obserwacyjnego. U podstawy kopuły znajdowały się otwory i to właśnie przez nie wpadało światło księżyca. Celia przyłożyła oko do jednego z nich i zobaczyła, że rozciąga się stąd doskonały widok na dziedziniec. Widać było nie tylko osoby znajdujące się na dziedzińcu, ale też tych wszystkich, którzy wchodzili i wychodzili z obu mieszkań. I właśnie wtedy odkryła kolejne drzwi, które znajdowały się tuż przy podłodze. Na początku odniosła wrażenie, że jest to kredens, ale kiedy pochyliła się, by je otworzyć, stwierdziła, że prowadzą do kolejnego korytarza. Właśnie tam dostrzegła zanikające powoli światełko lampki. Znowu zaczęła się przeciskać przez wąski korytarz, który wydawał się starszy i gorzej wykończony niż pozostała część haremu. Przypomniała sobie, jak ktoś mówił, że to miejsce gruntownie przebudowano przed wprowadzeniem się nowego sułtana. Być może korytarz stanowił część dawnej konstrukcji, którą zabudowano, zamiast ją rozebrać. Przesuwała się zgięta niemal we dwoje, wyczuwając drogę końcami palców. Korytarz skręcał to w lewo, to w prawo, to się wznosił, to znowu opadał, raz o stopień, to znowu o parę stopni, aż w końcu była zupełnie zdezorientowana. Najpierw pomyślała, że znajduje się nad hammamem matki sułtana, aż przyszło jej do głowy, że ten górny korytarz biegnie podobnie jak dolny, który, jak wiedziała, prowadził od wejścia do apartamentu Sahfiye aż do dziedzińca cariye. Potem nagle skręciła i znalazła się przed rozwidleniem korytarzy. Z jednej strony miała drogę prowadzącą na lewo w dół. Natomiast korytarz, który prowadził ostro w prawo, był tak wąski, że Celia początkowo wątpiła, by ktokolwiek zdołał się przez niego przecisnąć. Zwłaszcza jeśli taka osoba miałaby ze sobą lampę. Było tu bardzo ciemno. Światło księżyca sączące się przez otwory w kopule zostało daleko za nią. Zaczęła się przecis243

kać na czworakach w dół i otarła sobie skórę na szyi. Nic z tego - będzie musiała wrócić. Czyżby jej się tylko wydawało, że widziała tu światło? Przypomniała sobie historie o bladych i wymizerowanych efrytach i złych duchach, które podobno nawiedzały pałac w nocy. Niektórzy mówili, że są to duchy cariye, odtrąconych faworyt ze złamanym sercem albo tych, które wrzucono w ciemne wody Bosforu. Nie, nie, nie mogę o tym teraz myśleć. Celia próbowała zachować spokój. Przestrzeń po lewej stronie wydawała jej się ciemna jak noc, ale kiedy spojrzała w prawo i wytężyła wzrok, dostrzegła coś mniej smolistego - szarawy płomyk światła. Wzięła głęboki oddech i ruszyła za światłem. Jej bose stopy szeleściły o śmieci, które zebrały się w korytarzu. Czuła zapach przegniłego drewna, a także czegoś jednocześnie zjełczałego i kwaśnego. Odchody ptaków? Martwa mysz lub szczur? Starała się nie myśleć o tym, na co następowała bosymi stopami. Korytarz stał się jeszcze węższy i Celia stwierdziła po chwili, że ledwie może się w nim poruszać. Z trudem torowała sobie drogę. Czy tak właśnie czuła się zamknięta w worku Gulay haseki? Strach coraz mocniej ściskał ją za gardło. Właśnie wtedy zobaczyła dziurę w ścianie. Znajdowała się dokładnie na poziomie jej oczu, ale była tak mała, że gdyby nie ciasnota korytarza, zapewne by jej nie zauważyła. To z niej pochodziło to szarawe światło. Nie bardzo wiedziała, gdzie się znajduje, ale domyślała się, że można stąd obserwować dziedziniec cariye. Przyłożyła więc oko do dziury i wyjrzała na zewnątrz. Początkowo światło stamtąd płynące tak oślepiało, że nic nie widziała. Jej oko dostosowało się do niego powoli, a gdy zrozumiała, na co patrzy, odsunęła się gwałtownie od otworu. Dobry Boże! Nawet gdyby znalazła się w sypialni sułtana, nie byłaby aż tak zszokowana. Widziała stąd samo serce haremu. Miała przed sobą apartamenty matki sułtana. Otwór wywiercono zapewne w jednej z płytek, ale na tyle wysoko, że był niemal niewidoczny z zewnątrz, nawet 251

dla tego, kto wiedział, gdzie się znajduje. Tym lepiej, bo kara za podglądanie Sahfiye musiała być straszna. Celia aż zadrżała na tę myśl. Komnata wyglądała tak, jak ją zapamiętała. Ciemnoniebieskie, turkusowe i białe płytki na ścianach powodowały, że była pogrążona w dziwnej zielonej poświacie, przypominającej podwodne królestwo. Chociaż nikogo w niej nie było, w kominku płonął ogień. Celia widziała przez otwór miejsce przy oknie, gdzie siedziała rankiem z matką sułtana (czy to możliwe, że to się zdarzyło zaledwie trzy dni temu?) i patrzyła na zacumowane w zatoce Złotego Rogu łodzie. Rozmawiała z nią wtedy tak, jakby ją znała od dziecka. Przypomniała sobie teraz słowa Annetty: „Niezależnie od tego, co zrobisz, staraj się za dużo nie mówić. Ona wykorzysta przeciwko tobie każde twoje słowo, capito?". Ale w czasie rozmowy zapomniała o ostrzeżeniach przyjaciółki. Co takiego jej powiedziała? Nagle to sobie przypomniała. Rozmawiałyśmy o statkach. Spytała, czy coś przypomina mi dawne życie. I pokazała statki w zatoce. Zatem Sahfiye również wiedziała o angielskim statku. Nawet teraz w nocy okiennice były otwarte. Oblamowana futrem narzuta leżała między poduszkami, jakby ktoś jeszcze przed chwilą był nią przykryty i patrzył na ogród w świetle księżyca. Czy ona nigdy nie śpi? - zaczęła się zastanawiać. Obserwują i czekają, jak powiedziała Annetta. Miała rację. Co musiała zrobić Sahfiye, żeby stać się matką sułtana? Czy nigdy nie mogła odpocząć, przestać uważać? Celia nie mogła otrząsnąć się z wrażenia, że scena, którą przed sobą miała, jest przesycona czymś w rodzaju melancholii. I nagle dostrzegła jakiś ruch. Gdyby nie to, że było jej bardzo ciasno, cofnęłaby się instynktownie od otworu. Ponieważ tego nie zrobiła, zauważyła, że poruszyła się narzuta. Kot! Celia patrzyła na zwierzę, które podniosło się ze swego miejsca. Ty wstrętny kocie, tak mnie przestraszyłeś! Kot zaczął lizać łapy, a potem podniósł głowę i zaczął nasłuchiwać. Dopiero wtedy dotarły do niej jakieś odgłosy. 245

Zamknęła oczy, by móc lepiej słyszeć. No tak, odgłosy były teraz wyraźniejsze. Jakby ktoś płakał. Szlochanie nie dochodziło z pokoju Sahfiye, ale z końca korytarza. Celia odsunęła się od otworu i szybko przeszła do jego wylotu, gdzie kawałek materiału tworzył zaimprowizowaną kotarę. Odsunęła ją ostrożnie i weszła do czegoś, co przypominało kredens, bardzo wysoki kredens, w którym mogła stać swobodnie wyprostowana. Miał drewniane boki, a na górze znajdował się ornament. Teraz słyszała już płacz bardzo wyraźnie. Celia stanęła na palcach i zajrzała przez otwory do pokoju. W kredensie było tak ciasno, że nie mogła się swobodnie poruszać i oddychać. Bała się, że lada chwila ktoś ją usłyszy. Chciała już zawrócić, kiedy płacz się nasilił. Były w nim taki smutek i poczucie samotności, że w jej oczach pojawiły się łzy. Celia zawahała się. Ty idiotko, powiedziała do siebie w duchu, przecież nie wiesz, kto to może być. Wracaj, bo inaczej narazisz się na poważne niebezpieczeństwo. Jednak ponownie stanęła na palcach i zajrzała do środka pomieszczenia. Paliła się tam tylko jedna lampa. Pokój był duży i musiał należeć do kogoś wyższego rangą. Płytki na ścianach były niemal równie piękne jak w komnatach Sahfiye i widać było na nich wzory tulipanów i goździków. Na wieszaku na ścianie wisiał oblamowany futrem kaftan z żółtego jedwabiu. Na poduszkach leżały futra i brokat. Naprzeciwko kredensu znajdowała się alkowa, w rodzaju tych, w których zwykle się spało. Właśnie stamtąd dobiegało do niej szlochanie. Ktoś tak nieszczęśliwy nie może być niebezpieczny, pomyślała Celia. Pchnęła drzwi kredensu i weszła do środka. Płacz natychmiast ustał. Jakaś ciemna postać uniosła się na łokciu. Przez moment milczała, a potem zapytała szeptem: - Czy jesteś duchem? Głos był niski i delikatny i Celia go nie rozpoznała. - Nie - odparła szeptem. - Nazywam się Kaya kadin. Kobieta siedziała teraz na posłaniu, ale Celia widziała tylko jej sylwetkę. 253

- Czy coś mi przyniosłaś? - Jej głos znowu zadrżał, jakby za chwilę miała się rozpłakać. - Nie. - Celia zrobiła kolejny krok do przodu. - Ale obiecuję, że nie zrobię ci nic złego. Było tu ciepło, ale w powietrzu unosił się gryzący zapach, jakby coś się paliło. - Powiedzieli, że coś mi przyniosą, ale nikt nie przyszedł... - Smętny głos powoli zanikał. Kiedy kobieta przykryła się narzutą, Celia zobaczyła cień jej chudego ramienia. - Tak mi zimno - zadrżała. - Tutaj zawsze jest zimno. Dołóż węgla do piecyka, kadin. - Jak sobie życzysz. - Celia podeszła do małego piecyka, który stał przed alkową. Zastanawiała się, co takiego mogło wywołać ten gryzący zapach. - Ale tu nie jest zimno... Raczej gorąco jak w hammamie. Celia podrzuciła węgla do ognia. Kobieta cofnęła się w głąb cienia. - Naprawdę nie jesteś duchem? - spytała, wciąż szepcząc. - Oczywiście, że nie - powiedziała łagodnie jak do dziecka. - Złe duchy są tylko w snach. - Och, nie, nie, nie. Widziałam je! - Kobieta poruszyła się tak gwałtownie, że Celia drgnęła. - Niech cię zobaczę. Chcę zobaczyć twoją twarz. - Dobrze. - Celia podniosła lampę z podłogi i uniosła ją w górę. Promyk światła rozproszył mroki alkowy. Był on nikły, ale tyle jej wystarczyło. Patrzyła na nią kobieta o pustych oczach i ciele zagłodzonego dziecka. Kiedy poczuła na sobie światło, uniosła ramię, jakby się chciała zasłonić. Zaraz jednak je opuściła i Celia zauważyła, że jej twarz jest maską z kolorowych kamieni, przyklejonych do skóry. Kobieta miała opuszczone luźno włosy tak lśniące i czarne, że wydawały się niemal granatowe, czarne oczy z obwódką z proszku antymonowego błyszczały między szlachetnymi kamieniami. Dawało to nieziemski, niezwykły efekt - jakby miała przed sobą bizantyjską księżniczkę, która powstała z grobu. - Co oni ci zrobili? - Celia opadła obok niej na kolana. 247

- O co ci chodzi? Nic mi nie zrobili - powiedziała żałośnie kobieta. Pogładziła swój policzek z pewnym zaskoczeniem, jakby zapomniała o drogich kamieniach. - Powiedzieli, że się podrapałam. Nie wiem... Nie pamiętam. Ale teraz nie lubię na siebie patrzeć, więc się zakrywam. Znowu zaczęła się drapać, tym razem w ramię, gdzie Celia zauważyła teraz otwartą rankę. - Uważaj, przecież się kaleczysz. - Złapała ją za ramię, które prawie nic nie ważyło i przypominało wyschniętą kość. Celia zastanawiała się, ile może mieć lat. Trzydzieści? Czterdzieści? Sto? Trudno było zgadnąć. - Czy coś mi przyniosłaś? - Popatrzyła na nią z niepokojem swoimi czarnymi oczami. - Znowu są tu pająki, zupełnie mnie oblazły, kadin. - TL cichym okrzykiem przeciągnęła palcami po włosach, a potem po narzucie. - Zabierz je! Zabierz je stąd! - Spokojnie, nic tu nie ma - rzekła uspokajająco Celia i spróbowała wziąć jej dłoń, którą tamta wyszarpnęła. - Nie ma pająków? - Nie, nie ma. - Celia pochyliła się w jej stronę. - Czy możesz mi powiedzieć, jak się nazywasz? - spytała, unosząc jej kruchą dłoń. - Kim jesteś? - Kim jestem? - Kobieta spojrzała na nią z politowaniem. Jej otoczone błyszczącymi kamieniami oczy były wodniste jak u staruchy. - Wszyscy wiedzą, kim jestem. - Oczywiście. - Celia uśmiechnęła się do niej. - Jesteś faworytą sułtana, prawda? - spytała łagodnie. Nazywasz się Handan. Handan kadin. Brzmienie jej imienia wywołało nową falę drapania. Kiedy skończyła, wyczerpana legła na poduszkach. Celia rozejrzała się niepewnie dookoła, nagle dotarło do niej, na jak długo wyszła. - Muszę już chyba wracać - szepnęła. Ale kiedy obróciła się do wyjścia, Handan złapała rąbek jej sukni. - Skąd wiedziałaś, że tu jestem? - Powiedziała mi o tobie Gulay haseki. 255

- Gulay haseki? - spytała takim tonem, jakby nie znała tego imienia. - Tak... - Celia zawahała się, czy powiedzieć jej o losie Gulay, ale szybko z tego zrezygnowała. Poza tym zakuta w klejnoty Handan niewiele zapewne wiedziała o tym, co dzieje się w haremie, i z pewnością wcale jej to nie obchodziło. A potem Celii przyszło coś jeszcze do głowy i przysiadła na brzegu posłania. Gulay haseki powiedziała mi też coś jeszcze, a w każdym razie chciała mi powiedzieć. Ty też możesz o tym wiedzieć, kadin. O Słowikach z Manisy. Celia od razu zauważyła zmianę w jej zachowaniu. Handan spojrzała na nią podejrzliwie. - Wszyscy wiedzą o Słowikach z Manisy... - Jej głos powoli cichł. Wzrok powędrował w stronę muchy, która łaziła wzdłuż drewnianej listwy. - Mówiłaś, kadin... - Celia potrząsnęła ją za ramię z nadzieją, że ta zdoła się skoncentrować. - Troje niewolników podarowanych sułtanowi przez jego kuzynkę Humaszah. Wybrano ich dlatego, że wszyscy pięknie śpiewali. - Kim byli? Jak się nazywali? Ale Handan znowu gdzieś odpłynęła. Cofnęła się do cienia, wciąż obserwując muchę, która pełzła w jej stronę. - Proszę... przypomnij sobie, kim byli. - Wszyscy to wiedzą: Sahfiye i Hassan Aga. - A trzecia osoba? - To była niewolnica, cariye Mirihmah. - Cariye Mirihmah? Kto to taki? Nigdy o niej nie słyszałam. - Umarła. Matka sułtana bardzo ją kochała, podobno za bardzo. Kochała ją jak siostrę. Mówili, że wszystko by dla niej zrobiła. Ale ją zabili. Włożyli do worka i utopili. W każdym razie tak mówili. Ale ja nikomu nie powiem. - Pochyliła się w stronę Celii. - Nikomu nie powiem tego, co wiem. Przez moment w pokoju panowała cisza. Potem Celia zapytała ostrożnie: - Czy mam więc zapytać Gulay haseki! 249

- A ona to wie? - spytała ze zdziwieniem Handan. Celia skinęła głową. - Zna ich sekret? Że cariye Mirihmah wciąż jest w pałacu? - Tak, kadin. - Celia ponownie skinęła głową, ale tym razem zdecydowanie wolniej. - Wydaje mi się, że właśnie to wiedziała. Sahfiye, matka sułtana, Cienia Boga Na Ziemi, usiadła przy otwartym oknie tam gdzie poprzednio. Narzuciła obszyty sobolami szal na ramiona i zawołała Kotkę, która siedziała na drugim końcu tapczanu, oblizując łapy. Był środek nocy. Podwinęła pod siebie jedną stopę i zdjęła ciężkie kolczyki z górskich kryształów. Roztarła obolałe płatki uszu i westchnęła głęboko, a następnie wciągnęła do płuc zapach ogrodu i chłodnej nocy. W dole leżało śpiące miasto, które wyglądało najpiękniej właśnie w nocy. Widziała znajome kształty łodzi i galer, jednostki kupców u nadbrzeża, czarną sylwetkę wieży Galata, a dalej posiadłości i winnice zagranicznych posłańców. Wciąż powracała do niej myśl o Angliku. Podobał się jej sposób, w jaki poprowadził rozmowę, i jego uprzejmość, a poza tym coś jeszcze, co trudno było nazwać. Dotyczyło to sposobu, w jaki stał. Jego wąskich, męskich bioder. Czy nie za bardzo się pospieszyła, posyłając po niego ponownie? Myśl o nim napełniała ją niepokojem. W ciągu tych wszystkich lat, gdy była matką sułtana, nigdy nie popełniła błędu. A czas nie był odpowiedni na to, by zaczynać. Widziała, jak przyglądał się kratce jej parawanu... Sobole zaczęły jej ciążyć, jakby były z ołowiu. Matka sułtana przeciągnęła się z westchnieniem na poduszkach. Nie mogła zaprzeczyć, że miała teraz więcej problemów ze spamem. Nie przejmowała się tym jednak. Gdy była jeszcze bardzo młoda, wyćwiczyła się w sztuce czuwania, co dawało jej przewagę nad innymi, gdyż mogła dokładnie wszystko przemyśleć i zawsze wyprzedzić ruchy przeciwników. I kiedy po ponad dwudziestu latach tak ol257

brzymiej wewnętrznej dyscypliny została w końcu tą, którą zawsze chciała być - matką sułtana, najpotężniejszą kobietą w całym osmańskim imperium - okazało się, że dawne nawyki nadal dobrze jej służą. Samotność uspokajała ją bardziej niż sen. Bycie samą w domu szczęśliwości było rzadsze niż awanse sułtana i nawet teraz nie zawsze mogła sobie pozwolić na ten luksus. Pamiętała Greczynkę Nurbanu i to, jak kiedyś karciła ją surowo za to, że szukała odosobnienia. W przypadku normalnych cariye, które żyły niczym kury w kurniku, samotność była czymś niewyobrażalnym, ale w przypadku konkubin sułtana uważano ją za coś nieprzystojnego. Jeśli chodziło o Sahfiye, która była wówczas haseki, drugą co do rangi kobietą w haremie, musiała mieć zawsze pod ręką służące. Gdyby to zależało od Nurbanu, służące obserwowałyby ją nawet w czasie snu. Sahfiye uśmiechnęła się do siebie. Gdybyś mogła mnie teraz zobaczyć, Nurbanu, pomyślała i wyciągnęła dłoń przed siebie, by dostrzec na niej błysk szmaragdu Greczynki. Pierścień miał z jednej strony zatrzask, a w środku było miejsce na kulkę opium, tą samą, która znajdowała się w nim ponad piętnaście lat temu, w dniu, w którym sama zdjęła go z jeszcze ciepłego palca Nurbanu. O tak, pani, Sahfiye ponownie uśmiechnęła się do siebie, znam teraz wszystkie twoje sekrety. Lekki odgłos, zduszony, ale wyraźny, sprawił, że uniosła głowę. Natychmiast się zmobilizowała i wyprostowała instynktownie, a potem zaczęła uważnie rozglądać się po komnacie. Niczego jednak nie zauważyła. Płytki na ścianach wydały jej się rozmazane, ale wynikało to z ciemności i cieni, które się na nich kładły. Zamknęła oczy i wciągnęła głęboko powietrze, starając się rozpoznać pokój swoim szóstym zmysłem: uszami, nosem, nawet skórą. Dawnymi czasy cariye Mirihmah mówiła, że jest to jej ulubiona sztuczka myśliwska, której nauczyła się od ojca. Ten sposób rozpoznania terenu nigdy jej nie zawiódł. Udawało jej się wytropić najmniejszy oddech, cień, który wpadał przez szparę w drzwiach, zapach strachu - wyczuwała to wszystko. 251

Ale tym razem nie wyczuła niczego. Tylko Kotkę. Sahfiye znowu ułożyła się na poduszkach. Nawet w najgorszych momentach życia - w dniu, kiedy Murad w końcu wybrał sobie młodszą konkubinę, w dniu, kiedy przyszli po cariye Mirihmah - nie kusiło jej, by wziąć pozłacaną pigułkę, jak to robiło wiele innych kobiet w haremie. Choćby Handan, biedna głupia Handan, która pozwoliła innej zająć swoje miejsce i zrezygnowała z wszystkiego dla tej kulki. Sahfiye zamknęła pierścień. Miała przecież inne marzenia i przyjemności. Nawet teraz. Wyjęła spod jednej z poduszek małe, oprawne w kość słoniową, zdobione szmaragdami i rubinami lusterko i zaczęła przyglądać się uważnie swej twarzy w litościwym półcieniu. Czy naprawdę się zestarzała? W ciemności wcale nie wyglądała staro. Nie miała jeszcze pięćdziesięciu lat. Esther Nasi dobrze ją wszystkiego wyuczyła. Gdyby chciała być do końca szczera, musiałaby przyznać, że na dłoniach i szyi pojawiły się zgrubienia, ale nie zamierzała się nad tym zastanawiać w tej chwili. Wciąż miała jasną, czystą cerę, w dodatku tak ładną, że przypominała barwę płatków gardenii. Tak w każdym razie mówił Murad, gdy razem leżeli. Nie potrzebowała wtedy luster, bo to on był jej lustrem. Była wtedy jego haseki i odbiciem jego oczu. Pamiętała, że kiedy nosiła jego dziecko i nie mógł jej nawet obejmować, i tak wzywał ją do siebie w czasie kolejnych nocy. Mógł mieć wtedy inne konkubiny, z pewnością tego oczekiwali, ale on, ku zdziwieniu wszystkich, odmawiał. Oboje byli wtedy prawie dziećmi. On miał dziewiętnaście lat, a Sahfiye szesnaście, kiedy urodziła mu pierwsze dziecko. Prosił, by położyła się przy nim, byle tylko była blisko. Rozbierał ją, a potem wkładał jej tylko biżuterię. Sahfiye leżała nieruchomo i cicho, bo wiedziała, że to lubił, a on pieścił jej piersi i wnętrze ud. Pamiętała, jak patrzył na nią zadziwiony, kiedy dziecko obróciło się w jej brzuchu, i jak kładła się na boku, kiedy ciąża, a także dotyk pościeli zaczęły jej już doskwierać, bo w zimie w Manisie było bardzo chłodno. Pamiętała ukłucia futra w kark i delikatną skórę swoich obrzmiałych piersi i to, 252

jak Murad pożerał ją wzrokiem, aż w końcu zaczynała płonąć i błagała, by ją kochał. Murad, mój lew. Zaczęła wolno rozplatać warkocze i tresy, które z takim trudem zaplotły jej służące, aż w końcu włosy opadły aż za talię. Rozwiązała ciężką opaskę i przesunęła palcami po spódnicy, aż do delikatnej skóry swoich ud. W rozmarzeniu przesunęła dłoń wyżej. Tam, gdzie jako haseki miała gładką skórę, teraz rosły włosy. Spoczęła miękko między poduszkami. Później spłynął na nią spokój, ale też coś jeszcze, jakiś niepokojący okruch pamięci, niczym odległa chmura na horyzoncie albo echo dziecięcej piosenki. Nieczęsto myślała teraz o Muradzie. Bardzo długo ją kochał. Przez ponad dziesięć lat w Manisie, a potem niemal tyle samo w Konstantynopolu, był jej wierny, niezależnie od zakusów innych. Na dworze mówiono, że nie przystoi, by sułtan sypiał tylko z jedną konkubiną, choćby zajmowała ona oficjalne stanowisko haseki. Jego matka Nurbanu i siostra Humaszah przeszukały całe imperium, byle tylko ofiarować mu najpiękniejsze niewolnice. Przypomniała sobie nawet z rozbawieniem, że wysłały specjalnych emisariuszy do Esther Nasi, która wciąż żyła i handlowała w Scutari mimo poważnego wieku (i olbrzymiej tuszy, niepozwalającej jej chodzić, jak donieśli informatorzy Sahfiye, którzy powiedzieli również, że jest bogata jak pasza). Sahfiye przez długi czas wytrzymywała ataki. Najpierw do obrony wystarczała jej uroda, ale potem musiała też korzystać z pomocy Małego Słowika i cariye Mirihmah. Dlatego, że od razu na początku w Manisie zawarli ze sobą przymierze. Poprzysięgli, że zawsze będą sobie pomagać. Dotrzymali też słowa. Jeśli jednemu z nich powodziło się lepiej, znaczyło to, że wszyscy na tym korzystają. To dzięki niej Mały Słowik stał się Hassanem Agą, głównym czarnym eunuchem, a cariye Mirihmah - Sahfiye nie mogła myśleć 253

o niej inaczej - stała się jeszcze w starym haremie ważną za-rządczynią, ustępującą jedynie głównej zarządczyni haremu, Janfredzie Khatun. Mały Słowik i cariye Mirihmah byli jej pierwszymi ważnymi sojusznikami, ale potem Sahfiye poświęciła całe życie na to, by stworzyć ich siatkę. Była łowczynią i polegała na zaskoczeniu i przebraniu. Często tylko ona wiedziała, kim są jej ludzie: niemowami, eunuchami, a przede wszystkim niewolnicami z haremu, które wykupywała po wysokich cenach, a następnie po paru latach służby wyzwalała, by wydać korzystnie za mąż za wdzięcznego paszę czy wezyra. Wiedziała jednak, że tylko Słowiki zrobią wszystko, o co poprosi, i będą jej do końca wierne. Wiedziała, że będą kłamać, szpiegować, przekonywać, kraść - być może nawet zabijać. Znaczyło to tyle, że mogła na nie zawsze liczyć. Tak też było, kiedy przestała interesować sułtana. To Mały Słowik znalazł jej lekarza. A kiedy odkryto, co ten zrobił, to cariye Mirihmah - bo któż by inny? - wzięła na siebie winę. Znowu dobiegł do niej jakiś dźwięk, jeszcze cichszy niż poprzedni. Brzmiał tak, jakby jakaś mysz poruszyła się pod deskami. Sahfiye spojrzała na ocieniony sufit i się uśmiechnęła. Bardzo dobrze, moja mała zwodnico. Najwyższy czas rozwiązać tę sprawę.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY PIĄTY Stambuł współcześnie Elizabeth miała popłynąć z Mehmetem łodzią w sobotę w połowie grudnia. Zgodnie z zaleceniem Haddby pojechała wcześnie rano taksówką do niewielkiego doku, położonego koło mostu Galata. Właśnie tam umówiła się z Mehmetem. Zadzwoniła na komórkę, której numer dostała od Haddby, i stała, drżąc, w doku, czekając, aż się pojawi. - Elizabeth. Był wyższy, niż pamiętała. - Cześć. Bez wstępów zaczęli mówić sobie na ty. Spodziewała się, że ucałuje jej dłoń, ale tego nie zrobił. - Wygląda na to, że wybraliśmy dobry dzień na wycieczkę. Przypomniała sobie, jak bardzo lubi jego głos. - Haddba kazała mi to wziąć. - Wyciągnęła koszyk w jego stronę. - Piknik? Och, ta Haddba. Myśli o wszystkim. Pozwól... -Wziął od niej koszyk. - Nie przeszkadza ci, że musiałaś wstać tak wcześnie w sobotę rano? - Nie, to całkiem miłe. - Ja też tak uważam. - Uśmiechnął się do niej przez ramię. - Mój wuj powiadał, że ten, kto wstaje wcześniej, najlepiej korzysta z dnia. 262

Jego łódź miała z przodu niewielką kabinę. Popłynęli od razu przez Złoty Róg do wejścia do Bosforu. O tej porze na wodzie panował mały ruch. Dzień był zimny, ale pogodny, na błękitnym niebie widać było różowe i złote obłoczki. Elizabeth zauważyła cumujące na morzu Marmara tankowce, niezgrabne, pomalowane na czarno i czerwono behemoty. Mehmet spojrzał w tamtą stronę. - Podobają ci się? - Są zadziwiające. Jej entuzjazm wyraźnie go rozbawił. - Żartujesz ze mnie? - spytała, ale stwierdziła, że wcale jej to nie przeszkadza. Marius też się z niej nabijał i czuła się kiepsko z tego powodu. Teraz jednak ogarnęło ją podniecenie, co wydało jej się dziwne. - Cóż, większość ludzi woli oglądać żaglowce, choćby pełne gracji slupy, czy wielkie liniowce. Ale nie... jak je nazwiesz? - Spojrzał na nią tak, jakby się z nią drażnił. - Stare brzydkie tankowce. - Przyjrzyj się im lepiej - rzuciła. - Są naprawdę cudowne. Takie wielkie, a jednak... unoszą się na wodzie. Są lekkie niczym chmury. - Czekają głównie na to, by przepłynąć Bosforem na Morze Czarne. Kanał jest naprawdę wąski. Dawniej, kiedy więcej osób żyło w domach na wodzie, zdarzało się, że rodziny budziły się i miały pół tankowca w mieszkaniu. Zawiózł ją najpierw na zachodni brzeg Bosforu, minęli pałace i małe doki, a także port w Bebek z eleganckimi jachtami i liniowcami. Na wodzie ucichł trochę hałas miasta. Elizabeth widziała ławice liliowych meduz, unoszących się niczym przezroczyste włosy syren na wodzie. Czuła się bardzo swobodnie w jego towarzystwie. Mogli rozmawiać albo milczeć - nie sprawiało to różnicy. - Jesteś bardzo zamyślona - powiedział po chwili. - Próbuję sobie wyobrazić, jak to wszystko wyglądało wcześniej... - To znaczy kiedy? Przed tym, jak wprowadzono samochody, które zablokowały miasto? 256

- Nie, nie, jeszcze wcześniej - odparła. - Chodzi mi 0 szesnasty wiek. Opowiedziała mu historię Celii i Paula, chociaż wcale nie miała takiego zamiaru. Powiedziała mu o kupcach z Kompanii Lewantyńskiej i o ich wspaniałym darze dla sułtana, mechanicznych organach z ich astronomicznymi zegarami i grającymi aniołami oraz śpiewającymi kosami; opowiedziała o katastrofie statku i brakującym fragmencie historii. - Przede wszystkim z tego powodu przyjechałam do Stambułu. Chcę spróbować odnaleźć ten brakujący fragment. Mehmet słuchał uważnie i nie przerywał. - Cóż, nie przypuszczałem, że badania naukowe mogą być tak ciekawe - powiedział. - Przypominają pracę detektywa. - Czasami też mam takie wrażenie - potwierdziła Elizabeth. - Pewnie dlatego tak to uwielbiam, chociaż wiem, że Haddba uważa przesiadywanie w bibliotece za szaleństwo. Podmuch wiatru poruszył drzwiami do kabiny. Elizabeth zadrżała i jeszcze mocniej owinęła się kurtką. Nie mówiła o innych powodach swego wyjazdu z Anglii. Nad wzgórzami, po wschodniej stronie Bosforu, wstało w końcu blade, zimowe słońce. Na dachach domów zalśniło światło, które sprawiło, że szare wody rozbłysły niebiesko. - I jak? Znalazłaś coś ciekawego? - Jak do tej pory nic na temat Celii. Złożyłam podanie o możliwość skorzystania z archiwów państwowych, ale tamtejsze władze ciągle żądają nowych dokumentów, jakichś listów polecających od mojego promotora i różnych innych - odrzekła. - W archiwach zawsze jest tak samo. Ich władze chcą, żeby dokładnie wyjaśnić, jakich papierów się szuka - westchnęła lekko - a przecież nie można tego zrobić, jeśli się samemu tego wszystkiego nie sprawdzi. - To bardzo bizantyjskie. - Spojrzał na nią z boku. - Więc ta twoja niewolnica pozostaje zagadką? - Na razie tak, ale mam przeczucie... - Obróciła się w jego stronę. 264

- Jakie przeczucie? - Chodzi o to, że im więcej o tym myślę, tym częściej dochodzę do wniosku, że jednak udało jej się uciec. Że musiała to zrobić. - Elizabeth zauważyła, że położyła dłoń na brzuchu w geście obronnym. - Inaczej nikt by nie mógł spisać jej historii. - Dlaczego miałaby uciec? - spytał Mehmet. - A nie wydaje ci się, że może być jakieś prostsze wyjaśnienie? Wiele osób zakłada, że niewolnictwo było na całe życie, ale z tego, co wiem ze szkoły, rzadko się tak naprawdę zdarzało. Cały czas wyzwalano niewolników, i to z najrozmaitszych powodów. - Nawet z sułtańskiego haremu? - Zwłaszcza z niego. Jeśli jakaś kobieta nie spodobała się sułtanowi, po paru latach dostawała posag i wychodziła za mąż za jakiegoś wysokiego rangą urzędnika. Dotyczyło to zwłaszcza niewolnic matki sułtana. Poczytywano jej to za wielką łaskę. Te niewolnice cieszyły się dużym wzięciem z powodu przeszkolenia, które przeszły, i kontaktów z pałacem. Bardzo możliwe, że tak również stało się z Celią Lamprey. - Cóż, może masz rację. Elizabeth pomyślała o dziwnej atmosferze, którą wyczuła parę dni wcześniej. Dotyczyło to nie tylko apartamentu matki sułtana z podwójnymi ścianami i tajemnymi przejściami ukrytymi w drewnie, lecz również małych, klaustrofo-bicznych pokoików żwykłych cariye, tworzących pozbawiony okien labirynt. Była pewna, że Celia musiała w którymś momencie opuścić pałac, ale wyjaśnienie Mehmeta wydało jej się... cóż, zbyt proste. - A jeśli odeszła z pałacu, to co się z nią stało? - spytał jeszcze. - Właśnie to próbuję ustalić. - Myślisz, że odnalazła swojego kupca? - Tak właśnie chciałabym myśleć. - Zatem jesteś nie tylko detektywem, ale też romantyczką. - Ponownie się uśmiechnął. - Cóż, jeśli naprawdę chcesz wiedzieć, jak Stambuł wglądał w szesnastym wie258

ku - obrócił się i wskazał Bosfor od strony, z której przypłynęli - masz tu coś dla siebie. Elizabeth zobaczyła na horyzoncie budynki starego miasta. Słońce już wstało i unosiło się nad nim coś w rodzaju złotej mgły. Szare mury spływały ku zielonym i czarnym parkom, złote kopuły i minarety, spiczaste czubki cyprysów celowały w wyblakłe, zimowe niebo. Dziwne załamanie światła powodowało, że całe miasto wydawało się wynurzać z wody, jak cytadela wyczarowana przez dżinny. Koło południa dotarli do Andalou Hisari, ostatniej wioski na azjatyckim brzegu przed tym, jak Bosfor rozlewał się, tworząc Morze Czarne. Na wybrzeżu rosło dużo drzew. W ich konarach przechowały się resztki porannej mgły. Ze skał jacyś mężczyźni łowili ryby. Zacumowali w niewielkiej zatoce. Woda była spokojna i mało przejrzysta, odbijała jedynie zieleń pobliskich drzew. - Chodź - powiedział. - Zabieram cię na lunch. Może uda nam się zobaczyć delfiny. - A co z koszykiem Haddby? - Piknik w grudniu? To nie najlepszy pomysł. - Zaśmiał się i wyciągnął do niej rękę. - Nie przejmuj się, Haddba nie będzie miała pretensji. Znał restaurację rybną, stojącą tuż nad wodą. Mimo że sezon turystyczny już minął, była otwarta. Pełen szacunku kelner zaprowadził ich do stolika z widokiem na zatokę. Czekali na swoje zamówienie, rozmawiając, obserwując łodzie rybackie i wielkie mewy, unoszące się niczym spławiki na wodzie. Opowiedział jej o swojej rodzinie: miał ojca Turka, matkę Francuzkę i czterech braci, a ona mu o swojej: rodzicach z wioski w Oxfordshire, żadnego rodzeństwa, jeśli nie liczyć Eve - siostry, której nigdy nie miała. Tak bardzo skoncentrowali się na sobie, że rozmowa wydawała się przebiegać niczym stenogram. - Masz kogoś? - spytał. - Chodzi mi o Anglię. 266

- Miałam. - Elizabeth obserwowała klucz kormoranów, przelatujących nad wodą. - Już nie. Dalsze wyjaśnienia wydawały się zbędne. Nagle przypomniała sobie Mariusa, o którym, jak nagle zdała sobie sprawę, nie pomyślała przez cały dzień. Przez chwilę niemal widziała go na przeciwległym brzegu, niewielkiego inkuba, który machał do niej ręką i robił się coraz mniejszy i mniejszy, aż w końcu zniknął w chmurce dymu. Obróciła się z uśmiechem do Mehmeta. - A ty? - Tak samo - odparł. - Albo coś w tym rodzaju. By skrócić czekanie, zamówił tacę świeżych migdałów. Patrzyła na niego uważnie, kiedy rozmawiał z kelnerem. Był nie tyle przystojny, co wyrazisty i jasno określony. - Co lubisz do picia? - spytał. - Zaczekaj, niech pomyślę o tobie... Ty lubisz najbardziej... sok ananasowy. - Sok ananasowy? Nie wygłupiaj się! - Więc co? - Wódkę. Oczywiście grey goose. A ty? - Nigdy nie zgadniesz. - Założymy się? Elizabeth potrząsnęła głową. - Dam ci milion funtów, jeśli zgadniesz. - Szampana. - Szampana? Cóż, muszę przyznać, że jesteś blisko, ale to nie to. Rozmowa skrzyła się złotem i nabierała tempa. - Więc co to takiego? - Herbatę z termosu. - Herbatę z termosu? - zaśmiał się. - Cóż, możesz zatrzymać ten milion. Ale - pochylił się w jej stronę założę się, że zgadnę, jaką potrawę lubisz najbardziej. - Zmrużył oczy, gdy tak na nią patrzył. - Aa? - Uśmiechnęła się do niego i wytrzymała jego spojrzenie, chociaż nagle poczuła się tak podniecona, że pomyślała, że za chwilę zemdleje. 260

- Baklava - powiedział, patrząc na jej usta. - Oddałbym wszystko, by raz jeszcze zobaczyć, jak jesz baklavę. Pojawiło się ich zamówienie, ale Elizabeth niewiele jadła. Nie dlatego, że nie była głodna, ale nie chciała, by Mehmet domyślił się, w jakim jest stanie. Natychmiast odsunęła od siebie myśl o baklavie i udawała, że nie zrozumiała, o co mu chodzi. Bała się jednak przed nim zdradzić. Nagle stała się niezręczna. Wiedziała, że gdy tylko podnosi widelec, zaczyna jej się trząść ręka. Bała się, że wyleje wodę ze szklanki. Więc jednak ją poznał. Zresztą cały czas się tego domyślała, chociaż bała się do tego przed sobą przyznać. Rozmowa wyglądała z pozoru jak poprzednio, ale zmienił się nastrój. Zniknęła gdzieś cała jej swoboda. Powietrze między nimi wydawało się naładowane elektrycznością, ale Elizabeth bała się nawet o tym myśleć. Nie jestem na to gotowa, powtarzała sobie w duchu. Mehmet zauważył jej nieufność i zaczął ją traktować z bezosobową, lecz pełną ciepła grzecznością. - Zimno ci, Elizabeth. - To nie było pytanie, tylko stwierdzenie. - Nic mi nie jest - odparła, chociaż wiedziała, że cała drży. - Przyniosę ci wina. - Nie, nie trzeba... - Moim zdaniem powinnaś się napić. Wykonał jakiś gest i po chwili już mieli wino na stoliku. Zauważyła, że znowu patrzy na jej usta, kiedy podniosła do nich kieliszek. Sprawia, że czuję się jak królowa, a jednocześnie ktoś... zupełnie inny, pomyślała. Z wysiłkiem powstrzymała się od drżenia. Kiedy pochylił się w jej stronę i dotknął jej ust, mogła się tylko powstrzymać, by się gwałtownie nie cofnąć, jakby w obawie przed ciosem. - Masz włos na wargach. - Jego palce otarły się o jej usta. - Włos, to wszystko. Miejsce, którego dotknął, wydało jej się ciepłe. - Elizabeth... - zaczął. - Ja nie... nie mogę... - zaczęła. 261

Nagle zadzwonił jego telefon. Spojrzeli na aparat blackberry, leżący między nimi na stoliku. - Jak myślisz, powinienem odebrać? - spytał. Elizabeth przeciągnęła dłonią po policzku. - Pewnie tak. Wcisnął guzik. - Evet? - Usłyszała, jak mówi po turecku, ale zaraz przeszedł na angielski: - Tak, oczywiście. Chwileczkę. Dopiero po chwili zrozumiała, że wyciągnął telefon w jej stronę. - Do ciebie... - Oczy mu się śmiały. - Do mnie? - Elizabeth wzięła aparat. - Halo, ach... ty... Tak, wciąż w Stambule, ale skąd?... Tak, rozumiem... To bardzo miło z twojej strony... Naprawdę?... To wspaniała wiadomość... Natychmiast to obejrzę... Tak, bardzo dziękuję. Spojrzeli na siebie, kiedy się rozłączyła. - Niech zgadnę... Oboje się roześmieli. - Dostała numer od Haddby. - To ta Eve, twoja przyjaciółka? - Nie, moja promotorka z Oksfordu, doktor Alis. Kiedy nie mogła się ze mną połączyć bezpośrednio, zadzwoniła do pensjonatu i Haddba dała jej twój numer. Elizabeth oddała mu telefon, a on chwycił jej nadgarstek i przez chwilę przytrzymał. Tym razem nie próbowała się wycofać. - Zostawiła ci jakąś wiadomość? - Tak. - Spojrzała na jego dłoń. -1 to bardzo dobrą. Udało jej się odnaleźć portret Paula Pindara. Pamiętasz, mówiłam, że natknęłam się na jego reprodukcję. - Tak, pamiętam. Elizabeth, nie podnosząc wzroku, przekręciła wolno dłoń, aż jej wnętrze znalazło się między jego palcami. - Reprodukcja była na tyle kiepska, że niewiele byłam w stanie na niej zobaczyć. Patrzyła, jak przeciąga kciukiem po delikatnej skórze jej nadgarstka. 269

- Może teraz... - urwała. - W każdym razie mam wszystko w e-mailu. - Chcesz skorzystać z tego? - spytał, wskazując aparat. - Nie, to może poczekać. - Potrząsnęła głową. Nagle zamilkli. Spojrzała na niego i zauważyła, że się uśmiecha, i nagle znowu wypłynęli na czyste wody. - Może coś powiesz? - rzucił. Być może wino dodało jej odwagi. Pochyliła się w jego stronę i powiedziała: - Próbujesz mnie uwieść. - Naprawdę? - Wziął obie jej ręce w swoje, pocałował wolno jej nadgarstki, a następnie wnętrza dłoni. - A ja myślałem, że jest odwrotnie.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY SZÓSTY Konstantynopol, 4 września 1599 roku Swit Zaledwie zaczęło świtać, kiedy Paul wyruszył na wyznaczoną audiencję. Dostał informację od urzędników z pałacu, że na nabrzeżu będzie na niego oczekiwać łódź Sahfiye, ale kiedy przypłynęła, okazało się, że jest to mała caique z sześcioma wioślarzami i że nie może nią płynąć wraz ze swoją świtą. Wsiadł więc sam do łodzi, czując na sobie wzrok mężczyzn w liberiach, którzy zostali na brzegu. Był tam wielebny May, pan Sharpe i pan Lambeth, uczeń Johna Sandersona, John Hanger, a także woźnica Ned Hall. Wszyscy oni odwrócili się w końcu i ruszyli między winnice Pery. Wioślarze pracowali w ciszy, ale nie płynęli przez Złoty Róg do pałacu, jak się spodziewał, lecz w przeciwnym kierunku, w górę Bosforu. Po półgodzinie zostawili za sobą siedem wzgórz miasta. Płynęli szybko wraz z prądem wzdłuż europejskiego wybrzeża. Na przeciwległym, wschodnim wybrzeżu Paul widział minarety i dachy Uskudaru, wioski, w której sułtan kupował i sprzedawał swoje konie. Było tam wiele zabudowań, a ich ogrody rozpościerały się wzdłuż morza. Paul wiedział, że matka sułtana miała tu kilka letnich pałaców, więc być może płynęli do jednego z nich. Jednak mała caique wcale nie zamierzała przeciąć Bosforu w tym miejscu, a ani kapitan, ani jego strażnik, je264

den z pałacowych eunuchów, nie odpowiadali na jego pytania. Wkrótce stracili z oczu ludzkie siedziby. Po kolejnej pracowitej półgodzinie łódź przepłynęła na azjatyckie nabrzeże i posuwała się dalej wśród cienistych drzew. Woda była tu spokojna i odbijała szkliście zieleń drzew. Kiedy Paul przeciągnął po niej ręką, wyczuł zapach rzeki. Drzewa: kasztan, migdałowiec i jesion, były obwiedzione złotą poświatą. W piniach siedziało stadko czapli, skurczonych i szarych niczym starcy; obok przeleciały nisko nad wodą kormorany. Paul zauważył dom na palach, stojący nad wodą, paru mężczyzn łowiło ryby ze skał. Wokół panowała chłodna, wypływająca z lasu pełna grozy cisza. Zadrżał. Chociaż wrzesień dopiero się zaczął i dni wciąż były ciepłe, dostał oblamowane sobolami okrycie, a także czereśnie i granaty, ułożone w małym koszyku na haftowanej serwetce. Naciągnął okrycie mocniej na ramiona. - Długo jeszcze? Niemy eunuch wydał jakiś odgłos, a potem wysunął brodę do przodu. Paul obrócił się, żeby spojrzeć w tamtą stronę. Dotarli do niewielkiej zatoki, gdzie znajdował się różowy budynek, sprawiający wrażenie, że sunie w ich stronę. Kiedy Paul zszedł z łodzi, powitało go dwóch kolejnych eunuchów, którzy przeprowadzili go do zadbanego ogrodu, znajdującego się tuż nad brzegiem. Marmurowe kanały wypełnione wodą biegły między pomarańczowymi i cytrynowymi drzewkami, pinie i platany rzucały cienie na rabatki z różami. Były tam sadzawki i stawy, w których pływało leniwie parę tłustych karpi. W samym środku ogrodu, w cieniu judaszowca stał pawilon. Paul widział już te budowle, przypominające altany w Anglii, ale ten był o tyle wyjątkowy, że nie zbudowano go z płytek, lecz w całości ze szkła. Paul obejrzał go dokładnie i stwierdził, że osoba, która znajdowała się w środku, mogła doskonale widzieć cały ogród, jednak pozostawała niewidoczna dla osób postronnych. Czekał, ale nic się nie działo i nikt po niego nie przyszedł. 265

Był zupełnie sam w ogrodzie. Obaj eunuchowie gdzieś zniknęli. Nagle kącikiem oka zauważył niewielki ruch, drżenie czegoś zielonego, ale kiedy obrócił się w tamtą stronę, niczego nie dostrzegł i znów był tu samotny jak poprzednio. Tyle że nie na długo. Ścieżką nadchodził wielki, biały kot z płonącymi oczami - jednym zielonym, a jednym niebieskim. - Cześć, kotku. Kiedy pochylił się, by go pogłaskać, zwierzę okręciło się pogardliwie wokół jego nóg i po chwili przeszło dalej. Paul patrzył, jak kot wędruje w stronę wody, potem przysiada niczym sfinks tyłem do niego i spogląda gdzieś w przestrzeń. - Podoba ci się mój kot, Paulu Pindarze Ago? - Głos, ten niewyobrażalnie piękny głos, dobiegł do niego z wnętrza pawilonu. Paul oparł się pokusie, by się obrócić. Zdjął tylko kapelusz i stanął spokojnie z głową opuszczoną na pierś. - Och, jaki grzeczny Anglik. - Zaśmiała się tak, jak pamiętał. - Sta bene. Ale możesz się odwrócić. Kiedy się odwrócił, stwierdził, że Sahfiye rzeczywiście siedzi w pawilonie, chociaż nie miał pojęcia, jak to się stało, że dotarła tam zupełnie niezauważona. W przejściu znajdował się pleciony parawan, który osłaniał ją przed jego wzrokiem. - Podejdź, nie obawiaj się niczego. Jak widzisz, jesteśmy tu sami. Paul podszedł do pawilonu ze spuszczonym wzrokiem. - Więc znowu się spotykamy, Paulu Pindarze Ago. -Zrobiła przerwę. - Przykro mi, że na mojej łódeczce nie było miejsca dla twoich towarzyszy, ale z pewnością zgodzisz się ze mną, że tak jest lepiej. - To dla mnie wielki zaszczyt, wasza wysokość. Skłonił się nisko cieniowi, który znajdował się za parawanem. - Tak? - Wydawała się rozbawiona. - Jestem jednak pewna, że ambasador miał nadzieję na trochę więcej... jak to nazwać? Pompy? - Nasz ambasador zdaje sobie sprawę z łask, jakich doświadczamy od ciebie, najjaśniejsza pani - rzekł Paul. - Pro273

sił, bym przekazał, że gotów jest, jak my wszyscy, służyć ci według najlepszych wzorów. - Dobrze powiedziane, Paulu Pindarze Ago. Przede wszystkim interesy. To dobrze o tobie świadczy. Wszyscy wiemy, że chcecie odnowić umowy handlowe, i moim zdaniem nie powinno z tym być problemów, mimo że de Breve jest bardzo hojny wobec wielkiego wezyra. Sama mu powiedziałam, że handel służy nam wszystkim. Nasze wielkie miasto zawsze zależało od kupców. Poza tym Francja i Wenecja nie mogą oczekiwać, że same zajmą się całym handlem, prawda? Słyszałam, że Holendrzy bardzo chcieliby handlować pod patronatem Anglii - dodała. - To jednak nie jest najważniejsze. Chodzi o to, że mamy być teraz sojusznikami, prawda? Wasz wspaniały statek... jakże się nazywa? - „Hektor", wasza wysokość. - A, tak, „Hektor"... - następna przerwa. - „Hektor"... dobry wybór - dodała z namysłem. - Całe miasto o nim mówi. Tylko naprawdę potężny monarcha mógł przysłać taki statek. A szczęśliwie tak się składa, że mamy też wspólnego wroga - Hiszpanię. Możemy się sobie bardzo przydać, prawda? Nawet Hiszpanie mogą przestraszyć się naszych dwóch krajów. - Nasza królowa pragnie przede wszystkim przyjaźni ze wspaniałym osmańskim imperium. - Ładnie powiedziane, Paulu Pindarze Ago. Paul ponownie się nisko pokłonił, a kiedy to zrobił, zauważył niewielką białą stopę pod parawanem. Natychmiast spojrzał w bok. - Ale tak naprawdę nie zaprosiłam cię tu po to, by o tym rozmawiać. Powiedz, czy wiesz, gdzie się znajdujesz? - W twoim letnim pałacu, pani? Palce u stopy, ozdobione klejnotami, poruszyły się, jakby ktoś je łaskotał. - To małe miejsce miałoby być moim letnim pałacem? Rozejrzyj się dookoła, chyba tak nie myślisz? Paul rozejrzał się i stwierdził, że mały drewniany budynek, który zauważył z łodzi, jest tak naprawdę domkiem 274

strażniczym. Chociaż nie dotarło to do niego na początku, znajdował się w jednym z ogrodów służących uciechom, położonym z daleka od dworu i jego etykiety. - To prawda, pani, że nie ma tu pałacu, ale samo miejsce jest naprawdę piękne - rzekł w końcu. - Ogród godny prawdziwej królowej. - Nie, nie królowej, Paulu Pindarze - poprawiła go. - To ogród haseki, faworyty sułtana. Stary sułtan, mój pan, sułtan Murad, dał mi go w prezencie wiele lat temu. Przyjeżdżaliśmy tu razem, by spacerować nad wodą i oglądać łodzie. W lecie, gdy noce są ciepłe, tu właśnie obserwowaliśmy wschody księżyca. Kazaliśmy wieszać światła na gałęziach, by odbijały się w wodzie niczym gwiazdy. W oddali na brzegu ogrodu zalśniły w słońcu wody Bosforu. Paul zauważył, że biały kot wącha z namysłem wodę w jednej z sadzawek. Pływał w niej leniwie złoty karp, zupełnie nie zdając sobie sprawy z jego obecności. - Przez całe życie, czyli od chwili, kiedy mój pan przeniósł się z Manisy - ciągnęła - obserwowałam stąd statki kupieckie, które wpływały i wypływały z zatoki. Zastanawiałam się, czy któryś z nich nie płynie do mego kraju, co jest niebezpieczne w przypadku niewolnicy - cudowny głos pieścił jego uszy. - A później, dużo później, coś się wydarzyło. Na jakiś czas utraciłam łaski sułtana i ten ogród stał się moim schronieniem. Było to jedyne miejsce, gdzie mogłam czasem być sama. Aż w końcu stara matka sułtana, Nurbanu, przerwała te wyjazdy. - Sahfiye westchnęła smutno. - Powiedziała, że haseki nie przystoi odbywanie takich samotnych wycieczek. Muszę mieć służące, podręczne towarzyszki. Zabroniono mi bywać tu samej. Słońce, które wstało znad azjatyckich wzgórz, wypełniło teraz ogród swoim światłem. Paul zauważył, że postać za parawanem zaczęła się wolno wachlować. Paul wytężał wzrok, by dojrzeć choć kontury twarzy. Czy jakikolwiek mężczyzna zdołałby się oprzeć pokusie dopasowania twarzy do tego cudownego głosu? Jej stopa wciąż znajdowała się pod parawanem. Z trudem oderwał od niej oczy. 268

- Czy wiesz, dlaczego cię tu sprowadziłam, Angliku? - Nie, pani. - Po części dlatego, że chciałam ci podziękować za dary od królowej. Jak również by ci powiedzieć, że uwolniono tego kucharza, twego służącego. Było to godne pożałowania nieporozumienie. Właśnie to przekażesz swojemu ambasadorowi. - Zauważył, że cienista sylwetka poruszyła się nieznacznie za parawanem. - Lecz również dlatego... - znowu westchnęła, ale teraz wydawało mu się, że z przyjemnością - powiedzmy, dlatego, że mogę. Powietrze zastygło w ogrodzie. Paul czuł, jak słońce grzeje mocno jego odsłoniętą głowę. Niezależnie od tego, o co jej chodziło, nie spieszyła się, by to wyjawić, a on wcale nie chciał tego natychmiast usłyszeć. Pomyślał, że mógłby zostać na zawsze w tym miejscu. - Lubisz więc ogrody, Paulu Pindarze Ago? - powiedziała po chwili. - Tak, bardzo. Gdy byłem czeladnikiem, mój mistrz, nazywał się Parvish, dużo mi na ich temat mówił. To jedna z wielu rzeczy, które mu zawdzięczam. - Tak? I czego jeszcze cię nauczył? - Mówił mi o mapach, o matematyce, sztuce nawigacji. Był oczywiście kupcem, ale też dobrym astronomem. I uczonym. Mam wrażenie, że wszystko go ciekawiło. Zbierał różnego rodzaju instrumenty: te do nawigacji, głównie kompasy, astrolabia, ale lubił też różne osobliwości - zegary i zegarki, nawet dziecięce zabawki, jeśli kryły w sobie jakiś sekretny mechanizm. Byłem dzieckiem, kiedy poszedłem do niego na naukę, i dzięki niemu również zacząłem się tym wszystkim interesować. Zauważył, że podbicie jej stopy jest wysokie i białe, a paznokcie wypolerowane tak, że aż lśnią. Na jednej kostce znajdował się niewielki czarny tatuaż. - Więc jesteś też uczonym? Paul uśmiechnął się. - Nie, normalnie i po prostu kupcem, pani. I dziękuję za to Bogu. 276

- Twoje życie wcale nie jest normalne czy proste. Wy, angielscy kupcy, możecie zostać niedługo królami mórz i w dodatku wielkimi bogaczami. Świat staje się dla was coraz mniejszy. Nawet w tej chwili twoja Kompania planuje nowe trasy na wyspy z przyprawami, a nawet do Indii. Nie boicie się ryzyka i bardzo mi się to podoba. - Wydawała się rozbawiona. - Dziwi cię, że wiem o tym wszystkim? Nie powinno. Mamy wyszkolonych wywiadowców, Paulu Pindarze Ago. Wiemy, że królowa słucha was i działa w waszym cieniu. Nawet ambasadorów wybiera z waszego grona, co, jak słyszałam, Francuzi uważają za skandal - urwała zamyślona - chociaż tak naprawdę świadczy to o szacunku, jakim was darzy. Gdybym była młodym mężczyzną, który dopiero rozpoczyna życie, być może wybrałabym właśnie taką ścieżkę ścieżkę wolności, przygód, bogactwa... - Usłyszał szelest jedwabiu, gdy pochyliła się ponownie w stronę kratki. - Pracuj dla nas, Paulu Pindarze Ago. Sułtan zawsze cenił ludzi honoru, inteligentnych i ambitnych jak ty. Możesz stać się częścią największego imperium na ziemi. Znajdziemy ci ładny dom, wielu niewolników, piękne żony. - Znowu urwała. -Zwłaszcza piękne żony. Paul próbował odpowiedzieć, ale nagle stwierdził, że nie może tego zrobić. Włożył dłoń do kieszeni i wyczuł kompendium, znajomą gładkość metalu między palcami. - Nic nie mówisz, Paulu Pindarze Ago. - Wyczuł rozczarowanie w jej głosie. - Wyglądasz na zaniepokojonego. Kiedy wciąż nie odpowiadał, Sahfiye odezwała się ponownie. - Ale może masz już żonę i rodzinę, która czeka na twój powrót? Nagle wpadła mu do głowy dzika myśl. Masz teraz szansę, wykorzystaj ją! Pokaż jej, pokaż jej portret Celii! Kompendium paliło mu dłoń. - Miałem kiedyś kobietę, najjaśniejsza pani - usłyszał swój odległy głos. - Była mi bardzo, bardzo droga. - Była twoją żoną? - Mieliśmy się pobrać, ale nie... - Serce mu waliło. Przed 270

oczami duszy miał Celię: jej skórę, oczy, złote włosy. Kolory w ogrodzie wydawały się drżeć i rozpraszać przed jego oczami. - Była córką wspólnika Parvisha, Toma Lampreya, jeszcze za czasów dawnej Kompanii Weneckiej. Lamprey był kapitanem statku, człowiekiem odważnym i honorowym. Zanim sam dołączyłem do Kompanii Lewantyńskiej jako kupiec, przez wiele lat pracowałem dla Parvisha jako faktor w Wenecji. Właśnie wtedy dobrze poznałem Toma. Naprawdę chciał, żebym poślubił jego córkę.. - On chciał, a ty? - Och, ja też bardzo tego pragnąłem. Był to pod każdym względem doskonały związek... Pokaż jej to. - Więc ona go nie chciała? Nie mogę. Nie mogę ryzykować. - Wydaje mi się, że mnie kochała. I to bardzo. - Zmusił się, by dodać: - Podobnie jak ja ją, jeśli to w ogóle możliwe. Ale niestety... zginęła. - Zginęła? - Tak. - W jaki sposób? Nie będziesz miał kolejnej szansy! - Kompania chciała, bym towarzyszył sir Henry'emu w drodze do Konstantynopola. Jak wiesz, pani, nasza misja zajęła nam więcej czasu, niż początkowo zakładaliśmy. -Paul zawahał się. - Dwa lata temu moja narzeczona popłynęła do Anglii na statku swego ojca. Była to ostatnia jednostka, która płynęła przed zimowymi sztormami. Spóźnili się jednak, trafili na wielką burzę i statek wraz ze wszystkimi zatonął. Podobno gdzieś u wybrzeży Dalmacji. Otworzył kciukiem zatrzask. - Jak się nazywała? - Celia, pani - odparł. Wyjął dłoń z kieszeni. - Nazywała się Celia Lamprey. W ogrodzie panowała cisza. Słychać było tylko szum wody w marmurowych kanałach. W przybrzeżnych krzakach nie odzywały się nawet ptaki. 271

Po chwili przerwy Sahfiye odezwała się ponownie. - Nurbanu, która była matką sułtana, kiedy przyjechałam do Konstantynopola, nauczyła mnie wszystkiego, co umiem - rzekła. - Była doskonałą nauczycielką. Jak twój pan, który jak się nazywał? - Parvish. - Właśnie, była jak twój Parvish. Nigdy nie zapomina się tych pierwszych lekcji, chyba się ze mną zgodzisz. Chociaż moje były zapewne inne niż twoje. - Nurbanu nie znała się na mapach i matematyce, ale wiedziała wiele o świecie. Czy to cię dziwi? Wam, mężczyznom wydaje się, że ponieważ jesteśmy zamknięte w haremie, nie wiemy nic o tym, co dzieje się na zewnątrz. Jednak prawda jest zupełnie inna. Nurbanu nauczyła mnie, że tylko dwie rzeczy są cenniejsze od miłości: władza i lojalność. Nigdy nie dziel się władzą. Właśnie tego mnie nauczyła. A u swej służby doceniaj przede wszystkim lojalność. Znowu zrobiła przerwę, nieco dłuższą niż poprzednio. - Dawno tu nie byłam, Paulu Pindarze Ago - podjęła po chwili, a Paul zauważył, że w jej głosie zabrzmiały melancholijne nutki. - Zawsze lubiłam róże, które tu rosły, zwłaszcza damasceńskie. Sułtan sprowadził je dla mnie aż z Persji. Wyobraź sobie, karawany przewiozły je przez pustynię, zapakowane w lód. Powiedział, że kosztowały więcej niż szmaragdy. Nie sądzę, by Nurbanu o tym wiedziała. - Mogę zerwać jedną dla ciebie, pani? - Co? Tak... tak, zerwij jedną. Paul zerwał jedną półotwartą różę. Wyciągnął ją przed siebie i zobaczył, jak cienista postać za parawanem pochyliła się w jego stronę. - Radzę ci, Paulu Pindarze Ago, żebyś wracał do domu, do Anglii. Jak długo będziecie lojalni, będziecie mieli swoje umowy handlowe. - Znajdowała się teraz bardzo blisko niego. Mimo parawanu widział lśnienie jej wyszywanej klejnotami sukni, jej włosy; mógł sobie nawet wyobrazić, że czuje jej słodki oddech. - Zatrzymaj jednak moją różę, tak będzie sprawiedliwie. Bo ja wzięłam coś, co należy do ciebie. 279

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY SIÓDMY Konstantynopol, 4 września 1599 roku Dzień Kiedy Paul Pindar wrócił nieco później do ambasady, panował tam zamęt. Zarówno miejscowi służący, jak i ci należący do osmańskich dygnitarzy tłoczyli się przy wejściu, strzeżonym obecnie przez oddział janczarów w długich, białych czapach z drżącymi na wietrze piórami. Dwa konie bogato ozdobione czerwonymi i niebieskimi pledami z drogimi kamieniami na uprzężach przestępowały z nogi na nogę. Na dziedzińcu natknął się na Thomasa Glovera. - Najwyższy czas. - Glover naciągał na głowę olbrzymi kapelusz z piórem. - Mieliśmy już ruszyć na poszukiwania. - Co to takiego? - spytał Paul, wskazując konie. - Komitet powitalny? - To ludzie wielkiego wezyra. Są teraz u sir Henry7ego. Paul spojrzał na niego ze zdziwieniem. - I zostawiłeś go z nimi samego? - To tylko kurtuazyjna wizyta. Powiedziano mi, że nie będą rozmawiać o interesach, więc nie może się stać nic złego. - Nie byłbym tego taki pewny. - Nie przejmuj się, już tam idę. - Sytuacja się klaruje? - Można tak powiedzieć. - Glover uśmiechnął się lekko. - Miałem powiadomić sir Henry'ego, jak się pojawisz. Mam dobre wieści. Dallam skończył naprawę i właśnie do273

staliśmy wiadomość, że Lello może w końcu przedstawić listy uwierzytelniające. Muszę się spieszyć, zanim zrobi coś głupiego. - Potrząsnął rękawami, rozciętymi tak, by widać było jasnowiśniowe jedwabne lamowanie. - Jak wyglądam? - Za mało cekinów, jak na mój gust. - Paul posłał mu zmęczony uśmiech. - Ale i tak bardzo ładnie - dodał, podchodząc z nim do schodów. - A jak tam matka sułtana? - zaczął Glover, ale przystanął i spojrzał z zaciekawieniem na Paula. - Co się stało? Wyglądasz na wyczerpanego. - Nic takiego, po prostu mam morską chorobę. Te eunuchy nie potrafią równo wiosłować, chociaż dostają tak dużo piastrów ze skarbca sułtana. - Paul spróbował się jeszcze raz uśmiechnąć i położył dłoń na ramieniu Glovera. - Czy jesteś gotów na kolejne dobre wiadomości? Dostaniemy nasze dokumenty handlowe, Thomas. Powiem ci wszystko później. Idź już, nie można zostawiać sir Henry7ego samego z tymi ludźmi. Thomas ruszył po schodach. - Jak sądzisz, które młyny mielą wolniej, te boże czy wielkiego wezyra? - zawołał za nim Paul. - Proszę o następne pytanie. - Thomas Glover zatrzymał się na schodach. - Ach, jeszcze jedna dobra informacja, jeśli można tak powiedzieć - rzucił w stronę Paula. - Znowu pojawił się tu ten Carew, bezczelny jak zwykle. Okazuje się, że zaszła jakaś pomyłka. Zdaje się, że janczarzy szukali niewłaściwej osoby albo coś w tym rodzaju. Trudno mi się już w tym połapać. - Wzruszył ramionami. - Ale to nic nowego. Moim zdaniem mogliby go zakuć na jakiś czas, tylko dobrze by mu to zrobiło. No, ale wrócił... Po tych słowach Glover ruszył do pokoju przyjęć. Paul ponownie odnalazł Carewa, siedzącego na murku okalającym ogród. - Więc w końcu cię wypuścili? 281

- Witam, panie sekretarzu. - Gdzie byłeś? W Siedmiu Wieżach? - Nie, w piwnicy twego przyjaciela Jamala. Z powodu paczki, którą posłałem do więzienia - odparł Carew, nawet na niego nie patrząc. W dłoni trzymał cytrynę, którą wydawał się dokładnie oglądać. Za burzą włosów widać było jak zwykle naburmuszoną twarz. - Cóż, przynajmniej mogę być wdzięczny za to, że tym razem włożyłeś koszulę. - Paul usiadł obok niego. - Czy nie powinieneś zająć się jakąś pracą? Carew wyjął jeden z paru noży, które miał w pochwach u pasa, i delikatnie naciął cytrynę. - Zlituj się nade mną. Przecież jestem skazany. - Byłeś wczoraj. Carew chrząknął. - Zdaje się, że w końcu zszyli palec Cuthbertowi - rzekł ponuro. - A mnie wreszcie wpuszczą do kuchni, żebym zrobił deser z bitej śmietany dla lady Lello. Jakby nie miała jej już dosyć. - Zaczął w skupieniu obierać dookoła cytrynę, tak że jej skórka tworzyła doskonałą spiralę. - Nie śmiej się - oczy mu zalśniły już wolę łapać szczury w piwnicy Jamala. - A ja znam parę osób, które chętnie by cię tam zamknęły - stwierdził Paul. Kiedy Carew nie zareagował, dodał jeszcze: - Więc Lello zwrócił ci noże? - Jak widzisz. - Carew trzymał skórkę na ostrzu. Na jego dłoniach widać było blizny po cięciach i oparzeniach. - Kiedy Jamal cię wypuścił? - Dzisiaj, wczesnym rankiem. - Powiedział, dlaczego to robi? - Dostał wiadomość od tej staruchy, wiesz, tej ubranej na czarno, Esperanzy Malchi. Zdaje się, że ma taki zwyczaj. - Carew zmrużył oczy, patrząc w słońce. Blizna na jego twarzy wydawała się bardzo biała na tle opalenizny. -Jest posłanką matki sułtana. Jak podejrzewałeś, mają dobre informacje. - Obrócił się do Paula. - Czy wiesz, że Jamal robi tablice astrologiczne dla kogoś w pałacu? 275

- Nie, ale to ma sens. W końcu jest astrologiem. - Cóż, zastanawiam się, czy na tym się kończy - mruknął Carew. - Znaleźli chyba tego, kto naprawdę otruł głównego czarnego eunucha, dlatego mnie puścili. Jakąś kobietę z haremu. Słyszałeś działa dziś w nocy? Jamal mi powiedział, że to sygnał. - Wytarł z namysłem ostrze noża w rękaw. - Wrzucili biedaczkę w worku do Bosforu. - Tak, słyszałem działa. - Paul spojrzał na skrzące się niewinnie w słońcu wody Złotego Rogu. - Miałeś rację, jeśli idzie o Celię. Jest w pałacu. Carew spojrzał na niego ciekawie. - Skąd wiesz? - Powiedziała mi matka sułtana. - Co?! - Oczywiście nie otwarcie. Jest na to za sprytna. - Więc skąd ta pewność? - Cóż, to bardzo dziwne, ale mam wrażenie, że właśnie z tego powodu chciała się ze mną widzieć - rzekł Paul, marszcząc brwi. - Mam powiedzieć Wiechciowi, że chodzi o dary ambasady i że posłała po mnie, bo znam wenecki. Tak mają myśleć wszyscy, również jej ludzie. Jednak chodziło o coś innego. - Nie zawieźli mnie do jej letniego pałacu, ale małej altanki przy azjatyckim nabrzeżu. Powiedziała mi, że dostała ją od starego sułtana, jeszcze kiedy była jego faworytą. Ogród nad wodą. - Paul przypomniał sobie jego kolory, drżenie światła i białą stopę, wysklepioną jak u tancerki. - To jedno z najpiękniejszych miejsc, w jakich byłem, John. Prawdziwe marzenie. - I co powiedziała? - Chodzi o to, że prawie nic. Mówiła... rozmawialiśmy o różnych rzeczach. O ogrodach. O kupieckim życiu. O Parvishu i jego szkatułce z osobliwościami. - Natychmiast tknęła go absurdalność tych słów. - A potem powiedziała chyba: „Wzięłam coś, co należy do ciebie". - Paul sięgnął do torby, którą miał przy boku. - I popatrz, co mi dała. Carew wziął od niego statek ze skarmelizowanego cukru. 283

Patrzył na niego przez chwilę z rozczarowaniem, a potem oddał go Paulowi. - Zabierz to. Z powodu tego statku spędziłem dwa dni w piwnicy pełnej robactwa. Paul wziął cukrowy statek i uniósł go do słońca, aż promienie zagrały na linach i maleńkich figurkach na pokładzie. - Tym razem przeszedłeś sam siebie - powiedział. - To naprawdę jest „Celia" Lampreya, aż po najdrobniejsze szczegóły. - Postawił ostrożnie statek. - Wypisałeś nawet jego nazwę na burcie. - Czy umie czytać po angielsku? - Mało prawdopodobne. Ale jest tam niewątpliwie wiele osób, które to potrafią. - Na pewno nie powiązała tego z Celią. Dlaczego w ogóle miałaby skojarzyć jej imię z nazwą statku? - Zapominasz o jednym - rzekł sucho Paul. - Ten twój statek wywołał skandal w haremie. Główny czarny eunuch omal nie umarł. Sprawę wyciszono, i to bardzo sprawnie, ale wiemy, że przez jakiś czas uważano, że to właśnie twój deser był zatruty. - Ponownie włożył statek do torby. - Niewiele rzeczy uchodzi jej uwagi. Założę się, że wie o całej sprawie więcej niż my, John. - W oczach Pindara pojawiło się zmęczenie. - Myślę, że nas przejrzała. - Jesteś pewny? - Prawie całkowicie. - Paul pociągnął za troczek przy ramieniu i wyciągnął jeden z rękawów. Miał wymizerowaną twarz, pod jego oczami pojawiły się cienie. - I jak sądzisz, co zrobi? - Gdyby chciała coś zrobić, już byśmy się o tym przekonali. - Myślisz, że komuś o tym powiedziała? - Gdyby ktoś na dworze wiedział o tym, że któraś z kobiet sułtana zamieszana jest w skandal, bylibyśmy już martwi. - Więc może to było tylko ostrzeżenie. - Może. - Paul przeciągnął dłonią przez włosy. - Nie wiem dlaczego, ale wydaje mi się, że chodzi o coś innego... coś poważniejszego. 284

Obaj przez chwilę milczeli. Paul widział na dole łodzie i barki płynące przez Złoty Róg. Jakiś żeglarz z „Hektora" wspiął się wysoko po linach. Słońce powoli zaczęło się chylić za złote dachy pałacu sułtana. - Chce, żebyśmy stąd odpłynęli, John. Za dwa dni na Hektorze". Carew, który bawił się nożem, skinął w milczeniu głową. - A ja mam powiedzieć o tym innym. - Co, Wiechciowi? - Carew spojrzał na niego z niesmakiem. - Zwariowałeś? Nie, chodziło mi o Glovera i innych. Głównie o Thomasa, bo jest tutaj najdłużej i napracował się więcej niż my wszyscy. Wygląda na to, że Dallam wreszcie skończył naprawę organów, i dowiedzieliśmy się właśnie, że Lello może przedstawić listy uwierzytelniające. A kiedy będzie już po wszystkim, odpłyniemy stąd „Hektorem". - Skoro tak uważasz. - I nie będziemy próbowali skontaktować się z Celią? - Skoro uważasz, że nie powinienem. - Dzięki Bogu, Jamal odmówił pomocy, kiedy... - Rzeczywiście dziękuję za to dniem i nocą... - Celia nie wie, że tu jesteśmy, więc nie będzie cierpiała. - Racja. Znowu zamilkli. W ciszę wdarł się głos muezina, nawołującego wiernych do wieczornej modlitwy. - O mały włos jej tego nie powiedziałem, John. - Komu? - Matce sułtana. - Do licha, Paul! I jeszcze mówisz, że to ja ryzykuję! - Chciałem jej pokazać portret Celii. Jej obraz znowu stanął mu przed oczami. Nie tej Celii, której portret miał w kompendium, ale Celii-rusałki, unoszącej się w wodzie z zielonozłotymi włosami. A teraz zastanawiam się, dlaczego tego nie zrobiłem, pomyślał z bólem. Miałem szansę i z niej nie skorzystałem. Powinienem zdać się na jej łaskę, poprosić, żeby się nade mną zlitowała. 278

Paul wcisnął pięści w oczy, tęcza barw eksplodowała w jego głowie. To jedyna osoba, która mogła mi powiedzieć, jak jest naprawdę. Czasami wydaje mi się, że lepiej byłoby wiedzieć i umrzeć, niż tak żyć. - Czy to możliwe, żeby zmartwychwstała, John? - zwrócił się do Carewa. - Powiedz mi, że to nie sen. - To nie sen - powtórzył Carew. W tym momencie pojawiła się znajoma postać w roboczym ubraniu. Był to Dallam, który na ich widok jeszcze przyspieszył kroku. - No i co tam nowego, Thomas? - Paul zeskoczył z murku. - Należą ci się gratulacje. Podobno prezent dla sułtana jest już gotowy. - Tak. Dallam nie należał do ludzi zbyt wymownych. Stał teraz, mnąc w rękach kapelusz. - O co chodzi, Tom? - Cóż, panie, to pewnie nic takiego, ale... - Ale? - Chodzi o tę sprawę, o której mówiliśmy wcześniej. - No, wyduś to w końcu. Dallam spojrzał na Paula, a potem na Carewa i potem znowu na Paula, jakby zastanawiał się, od czego zacząć. - Mój Boże, powiedz przynajmniej jedno słowo... - Znalazłem to - rzekł otwarcie Dallam. Z kieszeni surduta wyjął kawałek papieru. - Nie wiem, co to takiego, ale stwierdziłem, że powinien pan zobaczyć. Paul wziął od niego kartkę. - Ciekawe. - Carew zerknął mu przez ramię. - To chyba jakiś rysunek... - Kiedy to znalazłeś? - spytał blady jak ściana Paul. - Dzisiaj rano, kiedy miałem po raz ostatni sprawdzić organy - odparł Dallam. - Ktoś chyba zostawił ją tam w nocy. - Jesteś pewny? - Oczywiście. Zawsze wszystko sam sprawdzam, żeby nie zostały tam nasze narzędzia. - Gdzie to było? 279

- W organach. Ktoś zwinął kartkę i włożył do trąbki jednego z aniołów. Nie można było tego przegapić. - Jesteś pewny, że to nie był nikt z twoich ludzi, choćby Bucket czy Watson? - Zupełnie pewny, panie. - Co jest na tym obrazku? - Carew wciąż zaglądał mu przez ramię. - Wygląda jak robak... Nie, może węgorz. Węgorz z płetwami. - Świetnie, Carew. Co za inteligencja! - Paul próbował opanować drżenie rąk. - To minóg1, głupku. To rysunek minoga.

1 Gra słów: minóg morski - ang. lamprey.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY ÓSMY Konstantynopol, 4 września 1599 roku Noc Jamal al-Andalus pracował do późna w nocy w swoim obserwatorium w Galacie. Jak to miał w zwyczaju, siedział w najwyższym pomieszczeniu wieży. Jego pokój znajdował się nad obserwatorium, gdzie trzymał większość instrumentów i książek, gdzie przyjmował gości i wędrownych uczonych, którzy czasami do niego zaglądali. Było to jego sekretne laboratorium, którego nikt nie widział, nawet służba. Siedział na podłodze ze skrzyżowanymi nogami przed szerokim, niskim stołem i zapisywał coś w swojej książce. Przed nim leżała duża mapa nocnego nieba przyciśnięta na rogach kamieniami i tablice astronomiczne. Od wielu godzin słychać było tu jedynie drapanie pióra o welin. Co jakiś czas zerkał wyczekująco w stronę schodów, ale nikt się na nich nie pojawił. Gdyby ktoś mógł go w tej chwili zobaczyć, zauważyłby, że jego twarz wygląda inaczej niż zwykle. Czy był dużo młodszy, czy starszy, niż wskazywałyby na to jego rzekome lata? Trudno by było odpowiedzieć na to pytanie. W czasie odpoczynku jego twarz traciła ożywienie, które prezentował w towarzystwie, i pojawiał się na niej wyraz skupienia. Bo właśnie w tym pomieszczeniu toczyło się prawdziwe życie Jamala - życie umysłu, tak głębokie, że kiedy wreszcie 288

się z niego wynurzał, patrzył wokoło niewidzącymi oczami człowieka, który biesiadował z aniołami. Stół, przy którym pracował, był równie czysty i wolny od zbędnych rzeczy jak liczby, którymi zajmował się tej nocy. Jednak druga część tego sekretnego pomieszczenia wyglądała zupełnie inaczej i przypominała bardziej pracownię artysty niż laboratorium astronomiczne. Znajdowały się tam tłuczki i moździerze, a także różnego rodzaju zlewki, lejki i sitka; plamy z czarnego atramentu, kawałki muślinu przykryte złotą folią, szklane flakoniki z czerwonym, zielonym i niebieskim proszkiem, utartym z różnego rodzaju materiałów: lapis-lazuli, malachitu, cynobru, minii i bieli ołowianej, siarczanu żelazawego, hematytu, ałunu, grynszpanu i gipsu. A także sporo pędzelków, linijek i piór, poukładanych w równe rządki. Dalej, na podłodze, widać było rozpoczętą pracę. Leżała tam długa koszula, rozpinana od szyi w dół niczym kaftan. Jedna jej strona wciąż była czysta, drugą zaś zapełniono talizmanicznymi liczbami, tak małymi, że wyglądały niczym praca dżinnów. Jamal zdjął z oczu binokle i potarł nasadę nosa. Umieścił je ostrożnie w drewnianym pudełku i wziął ze stołu dwa dziwnie wyglądające instrumenty. Następnie odciągnął zasłonę za swoimi plecami i otworzył drzwi do tajnego przejścia, prowadzącego na dach. Noc była naprawdę piękna. Na niebie nie widać było żadnych chmur, w powietrzu panował bezruch i świecił księżyc w pełni. Jamal wyjął z kieszeni astrolabium i zaczął je składać wprawnymi ruchami, wciskając dwa metalowe dyski do okrągłej zewnętrznej powłoki. Najpierw tympan, który pokazywał dokładną szerokość geograficzną i współrzędne Konstantynopola, a potem mapę gwiezdną, pokrytą rete, metalowymi zakrętasami. Druga część rete składała się z mniejszego koła, ekliptyki, z zaznaczonymi dwunastoma znakami zodiaku. Kiedy astrolabium było już złożone, Jamal spojrzał na niebo, doświadczając tego samego zachwytu co zwykle, gdy tu przychodził. Nad nim na firmamencie płonęły gwiazdy. Niektóre, jaśniejsze od innych, mrugały 282

do niego nieziemskim światłem: Aldebaran, Betelgeza, Mar-kab, Alioth, Wega. Czasami myślał, że ich nazwy to inkan-tacje równie potężne jak poezja. Z której z was mam dzisiaj skorzystać, siostry, pomyślał. Daleko na horyzoncie zobaczył Wielkiego Psa z jego najjaśniejszą gwiazdą. Och, tu jesteś, Syriuszu, mój przyjacielu, doskonale się nadasz. Podniósł wprawnie astrolabium do oka za metalowe kółko i ustawił wskaźnik alidade tak, że dziurka jednego końca znalazła się na poziomie jego oka. A kiedy zobaczył Syriusza w dziurce, przytrzymał całość mocno i dostosował do niego rete, obracając je delikatnie dookoła, aż jeden ze wskaźników, ten, który odpowiadał Syriuszowi, znalazł się z nim na jednej linii. Odłożył astrolabium i zaczął odczytywać wynik, kiedy usłyszał za sobą głos. - Nie trzeba, Jamalu. Jest siódma godzina po zachodzie słońca, tak jak sobie życzyłeś. Jamal nie spojrzał na mówiącego, tylko rzekł z lekkim uśmiechem: - Ustalanie godziny według gwiazd to przyjemność, której nie dzielę z wieloma ludźmi. - Nawet pełnych godzin? Astronom obrócił się i powiedział łagodnie: - To nie ja uczyniłem je pełnymi, przyjacielu. W cieniu stała ciemna postać. - Al-salam alaykum, Jamalu al-Andalusie. Jamal położył dłoń na sercu i skłonił się gościowi. - Wa alaykum, al-Salam, Angliku. Zaczynałem już myśleć, że nie przyjdziesz. Dawno nie obserwowaliśmy razem gwiazd. - Masz rację, zbyt dawno. - Paul wyszedł z cienia. - Masz bardzo poważną minę, Paul. Czyżby ktoś cię zatrzymał, gdy tu szedłeś? Mam nadzieję, że mój przyjaciel John Carew nie ma znowu kłopotów? - Ciemne oczy Jama-la zalśniły lekko. - Nie, nic mu nie jest. Przynajmniej na razie. - Paul stał, mrugając w świetle księżyca. - Musisz mi wybaczyć, Jamalu, że nie podziękowałem jeszcze za wszystko, co dla 290

niego zrobiłeś. I dla mnie. Prawdę mówiąc, dla nas wszystkich. - Niestety, nie tyle, ile było trzeba. Chodzi o tę dziewczynę, Paul... Obawiam się, że kiedy przyszedłeś tu ostatnio, byłeś na mnie zły. Nie zgodziłem się spełnić twojej prośby i bardzo mi z tego powodu przykro... - Niepotrzebnie - Paul uniósł dłoń. - Nie powinienem był cię o to prosić. Zamilkli i patrzyli przez chwilę na nocne niebo. - A Carew? - rzekł w końcu Jamal. - Wszystko u niego w porządku? - Tak, dziękuję. - Mam nadzieję, że pobyt w piwnicy nie wpłynął na niego źle? - Oczywiście. - A twój ambasador, sir Henry Lello? Nie przestraszył się janczarów w swojej rezydencji? - Udało nam się to przed nim ukryć, aż do momentu, kiedy uwolniłeś Carewa. Nic się więc tak naprawdę nie stało. Zdaje się, że wielki wezyr wspomniał o tym dziś rano i przeprosił za pomyłkę, więc ambasada tylko na tym zyskała. Organy są już gotowe i w końcu będzie można je zaprezentować sułtanowi. I to już jutro. - Więc sir Henry otrzyma listy uwierzytelniające? - Tak. - Wszystko zatem w porządku? - Tak, jeśli idzie o tę sprawę - powiedział Paul i rozejrzał się po tarasie. - Wspomniałeś, że chcesz mi coś pokazać? - Tak, to coś, nad czym pracowałem przez ostatnie miesiące. Chciałem, żebyś pierwszy to zobaczył. Wyciągnął w jego stronę walec o długości trochę ponad pół metra, zrobiony ze skóry i zwężający się ku jednemu końcowi. - Więc to ta rzecz? - Paul spojrzał surowo na przedmiot. -Jak nazywasz tę zabawkę? - Wziął walec od Jamala. - Ach, więc już to widziałeś? - Jamal patrzył ciekawie na Paula. 284

- Tak, zdaje się, że wśród rzeczy druciarza - rzekł z rozbawieniem Paul. - I w warsztacie pana Pearla w Bishopsgate, gdzie Parvish kupował binokle. Uniósł instrument i obejrzał go z obu stron - składały się nań nie dwa, ale trzy pokryte szagrynem walce. - Zabawka młodocianych szpiegów? Bardzo ładna, ale... myślałem, że odkryłeś co najmniej kamień filozoficzny. - A po co mi kamień filozoficzny? Mówisz głupstwa -rzucił Jamal i odebrał mu instrument. - Prawdę mówiąc, to właśnie dzięki soczewkom w binoklach wpadłem na ten pomysł. Zapewniam cię jednak, że nie jest to zabawka. Być może ten instrument nie wygląda zbyt ładnie, ale to dopiero prototyp. Później będzie go można upiększyć. Cały geniusz polega na zastosowaniu dwóch zwykłych soczewek, tu i tu. Wskazał dwa grube szkła, znajdujące się na końcach przyrządu. - Ta tutaj to słaba soczewka wklęsła, a druga to silna soczewka wypukła. Nie ma w nich nic szczególnego. Ale jeśli się je połączy w ten sposób i przystawi wklęsłą do oka... - Przyłożył węższy koniec lunety do oka, a szerszy skierował na niebo. - Cóż, zresztą zaprosiłem cię po to, żebyś sam zobaczył. Uważaj, jest dosyć ciężka, możesz ją na tym położyć przysunął drewniany stojak i pomógł Paulowi ułożyć na nim lunetę. - No, zobacz, Paul. Odsunął się trochę, a Paul przyłożył oko do lunety. - Nic nie widzę - powiedział po chwili. - Tylko ciemność. - Cierpliwości. - Jamal podszedł i obrócił walec tak, by móc stanąć za instrumentem. - Twoje oczy potrzebują czasu, by się do niego przyzwyczaić. Będzie ci łatwiej, jeśli zdecydujesz, na co chcesz popatrzeć. - Może na księżyc? Jest wystarczająco duży. - Nie. Chcę, żebyś popatrzył na coś innego. - Jamal obrócił cylinder tak, że wskazywał mleczne światło, skrzące się na niebie. Paul znowu spojrzał w instrument. Patrzył długo w całkowitej ciszy. W końcu obrócił się do Jamala z wyrazem olbrzymiego zdziwienia na twarzy. - Jamalu, widzę tysiące... nie, miliony gwiazd. 292

- Tak, wiele milionów, Paul. Znacznie więcej, niż myśleliśmy, że istnieje. - To niewiarygodne. - Mój instrument wszystko przybliża. Dzięki szklanym soczewkom. Wpadłem na to, kiedy sam zacząłem nosić binokle, a w dodatku pomogła mi praca Ibn al-Haythama z optyki: Kitab al-Manazir - rzekł Jamal i zrobił skromną minę. - Soczewki nie mają wystarczającej mocy, kiedy używasz ich oddzielnie, ale jeśli je połączysz, możesz zobaczyć to, co sam przed chwilą widziałeś. - To niezwykłe. - Paul znowu przyłożył oko do lunety. -Naprawdę niezwykłe. Jak wielkie jest powiększenie? - Prawdopodobnie dwudziestokrotne. - Jamal wzruszył ramionami. - Być może trochę większe. - Więc ta świecąca mgła, którą widzimy na niebie, składa się tak naprawdę z gwiazd - powtórzył Paul. - Z milionów gwiazd. Nie do wiary. - Widziałem rzeczy, które też uznałbyś za niewiarygodne. - Księżyc? - Oczywiście. I Wenus. Dzięki temu instrumentowi udało mi się ustalić, że Wenus ma różne fazy, podobnie jak Księżyc. Mogę ci je pokazać. Paul odsunął się od instrumentu, pocierając oczy dłonią. Podszedł do balustrady, oparł się o nią i spojrzał na gwiezdny firmament. - Wydaje mi się, że ten wasz heretycki uczony miał rację, przedstawiając model wszechświata. - Mikołaj Kopernik? - Tak. - Jamal uśmiechnął się. - To, co ci pokazałem, dowodzi, że wszechświat jest nieskończenie większy, niż komukolwiek się wydawało. - I że to nie niebo się porusza. Ale my. - Paul obrócił się w stronę Jamala. - Czemu nie? Co więcej, wydaje mi się, że można to udowodnić dzięki mojemu instrumentowi. Astronom uśmiechnął się do niego szelmowsko. - Wam, chrześcijanom, trudno odzwyczaić się od waszego myślenia. 286

Jamal podszedł do Paula i przez moment razem patrzyli na rozgwieżdżone niebo. - Kiedy wiele lat temu zostałem astronomem - rzekł po chwili Jamal - miałem sporządzać mapy nieba i stałych gwiazd. Moje zadanie polegało na tym, by przewidywać ruchy Słońca, Księżyca i planet, a także pewne zdarzenia astronomiczne, takie jak zaćmienia, opozycje, koniunkcje, przesilenia, zrównania dnia z nocą i tym podobne. Jednak nie miałem się zajmować tym, dlaczego następują. Zdarzały się, ale ja nie powinienem był szukać ich przyczyn. Ale teraz - wskazał swój przyrząd - przestało mi już to wystarczać. Muszę zbadać przyczyny tego, co się dzieje. - Ja... ja również muszę zbadać przyczyny tego, co się dzieje, Jamalu - rzekł Paul. - Sięgnąłem dziś prawdopodobnie wzrokiem dalej niż jakikolwiek Anglik przede mną, ale... muszę być z tobą szczery, mam tu, przed sobą, rzeczy, które nie są dla mnie do końca jasne. Muszę to wyjaśnić, zanim stąd wyjadę. Mam nadzieję, że mnie rozumiesz. - Zanim wyjedziesz? - To ona chce, żebym wyjechał. Matka sułtana. Mamy stąd odpłynąć z Carewem pojutrze na „Hektorze". Jamal spojrzał na niego z żalem. - Będzie mi ciebie brakować, Paulu Pindarze Ago. Bardziej, niż potrafię to wyrazić. - Ale cóż, nie jesteś zaskoczony? Nie zadajesz pytań? Nie spytasz, dlaczego mam to zrobić? - Chyba obaj znamy odpowiedź na to pytanie, prawda? Przy tych słowach Jamal założył kaptur, tak że jego twarz zniknęła w cieniu. Paul odniósł wrażenie, że nagle stał się wyższy i chudszy. - Co się stało, Paul? - Jamal zrobił krok w jego stronę. -Tak dziwnie na mnie patrzysz. - Naprawdę? - Paul cofnął się instynktownie. - Być może właśnie tego muszę się dowiedzieć. O co w tym wszystkim chodzi? Kim jesteś, Jamalu? - Nie bądź niemądry, przecież wiesz, kim jestem. Nazywam się Jamal al-Andalus i jestem astronomem. 287

- I to wszystko? - Nie wiedziałem, że interesujesz się też metafizyką -rzekł z przekąsem astronom. - Przyszedłem do ciebie po pomoc, bo wiedziałem, że możesz chodzić do pałacu. Nie wiedzieliśmy tylko, że wtedy, kiedy zechcesz. Ta kobieta, która po ciebie przyszła, Esperanza Malchi... - Ach, więc dowiedziałeś się, kim jest. Zastanawiałem się, czy ci się to uda. - To Carew na to wpadł. Ma dar obserwacji. Ta Malchi jest jedną z najbardziej zaufanych służących matki sułtana. Moi informatorzy donieśli mi, że wszyscy się jej boją. Ale ty jesteś z nią w jak najlepszej komitywie... - Twoi informatorzy... - Wiedziałeś o głównym czarnym eunuchu i o statku Carewa - ciągnął Paul. - Ukryłeś tutaj mojego służącego, a potem wypuściłeś, gdy tylko znaleziono prawdziwego winowajcę, a wszystko to bez hałasu, bez niczego, co mogłoby zburzyć panujący w pałacu spokój. I to zanim jeszcze wielki wezyr zorientował się, co się stało. - Paul urwał na chwilę. - Jak ci się to udaje? - Cóż, muszę wyznać, że jestem dumny, iż wszystko poszło tak gładko... - A potem to. - Paul wskazał przyrząd do obserwacji gwiazd. - Do licha, Carew miał rację. Masz tutaj prawdziwy zbiór niezwykłości. Najbardziej precyzyjne instrumenty, jakie widziałem: astrolabia, globusy, mapy, książki. Skąd je wziąłeś? - Być może powinieneś o to spytać swoich informatorów. - Jamal przestał się uśmiechać. - Najpierw mnie szpiegujesz, a potem masz czelność prosić, żebym to ja szpiegował dla ciebie. - Nie chodziło mi o szpiegowanie. Potrzebowałem informacji... - Co za różnica? - Oczywiście, że jest różnica. - Nikt w pałacu by jej nie dostrzegł. Wy, cudzoziemcy, jesteście wszyscy jak dzieci. Chcecie wiedzieć o rzeczach, 295

które są haram. Czy sądzisz, że ty pierwszy poprosiłeś mnie o taką przysługę? - Bardzo mi przykro, ale Bóg mi świadkiem, że mam ku temu powody. Chyba to rozumiesz? - Paul przeciągnął dłonią po włosach. - Przecież chodzi o Celię, moją ukochaną. -W jego głosie zabrzmiały rozpaczliwe nuty. - O kobietę, która miała zostać moją żoną. A ja cały czas myślałem, że nie żyje, Jamalu. A teraz okazuje się, że nie tylko żyje, ale jest tutaj, w Konstantynopolu. Tuż obok. - Paul oparł głowę na dłoniach. - A ja nie zrobiłem nic, żeby jej pomóc! - A jeśli Carew się pomylił? - Nie pomylił się. - Paul wyciągnął w jego stronę kawałek papieru. - Popatrz. - Co to takiego? - To minóg, ryba podobna do węgorza. Ale jednocześnie zabawa słowami, bo minóg to po angielsku lamprey - jej nazwisko. Dallam znalazł to w swoich organach. Jamal zwrócił mu kartkę bez słowa. - I co? Nic mi nie powiesz? Jestem pewny, że Celia wie, iż tu jestem... - Wciąż nie rozumiesz sytuacji, prawda? Kwatera kobiet w jakimkolwiek domu, nie mówiąc już o pałacu sułtana, to haram - Jamal powtórzył to słowo wolno, jakby tłumaczył coś dziecku. - Znaczy to tyle, że wstęp tam jest zakazany, całkowicie zakazany dla innych mężczyzn. Nie chodzi tylko o patrzenie, ale też słowa czy nawet myśli. Jeśli twoja Celia rzeczywiście, jak mówisz, jest w domu szczęśliwości, należy do sułtana i nie powinna w ogóle dla ciebie istnieć. Niezależnie od tego, kim była wcześniej, jest teraz jego niewolnicą. I nic tego nie zmieni, chyba że jakiś cud. Jamal westchnął. - Myślałem, że jesteś inny, Paul. - Popatrzył na pokryte szagrynem tuleje. - Myślałem, że przychodzisz tu, bo interesuje cię moja praca. - Przecież doskonale wiesz, że tak było - powiedział Paul z udręczoną miną. 296

- Tak. - Głos Jamala zabrzmiał teraz łagodniej. - Masz rację. Wejrzałem w głąb mego serca i zrozumiałem, że jesteś uczciwym człowiekiem. Nawet kiedy wiedziałem, że sprawy między nami... jak to powiedzieć? Nie są naprawdę takie, jak mi się wydają. - Myślałem, że cię znam. - Paul potarł pięścią czoło. -Ale dzisiaj mam wrażenie, że jesteś zupełnie obcy. - To raczej ty wydajesz mi się obcy. - Jamal spojrzał na niego z żalem. - Czasami zapominam, że jesteś tylko cudzoziemcem. Musisz powiedzieć mi w zaufaniu, o co ci chodzi. Ale najpierw zapraszam cię na dół. - Jamal położył dłoń na jego ramieniu. - Noc zrobiła się zimna i pewnie zmarzłeś. Jamal zaprowadził go do swego laboratorium. W kąciku stał piecyk, w którym buzował ogień, i było ciepło. W pokoju pojawił się jeden ze służących z niewielkimi szklaneczkami gorącej miętowej herbaty. - Musisz się rozgrzać - rzekł Jamal. - Zajmij się herbatą, a ja w tym czasie coś ci opowiem. Coś, co powinno wyjaśnić, dlaczego pomogłem Carewowi. Kiedy byłem dziesięcioletnim chłopcem - zaczął swoją opowieść - zostałem uczniem kaligrafa, jednego z pałacowych skrybów. Byłem zdolnym dzieckiem i szybko wyuczyłem się tego zajęcia, i to dobrze, ale nigdy mi ono nie wystarczało. Miałem w sobie jakąś potrzebę, coś, co domagało się więcej od życia niż przepisywanie słów napisanych przez innych, nawet jeśli były to słowa ze świętego Koranu. Obok pracowni mego mistrza w pałacu znajdowała się pracownia innego rzemieślnika, który zajmował się wyrobem różnego rodzaju zegarów i innych instrumentów dla sułtana. Fascynowały mnie rzeczy, które widziałem w jego pracowni, nie tylko dlatego, że były piękne, ale również ze względu na swoje przeznaczenie. Spędzałem u tamtego mistrza cały swój wolny czas i uczyłem się wszystkiego, co zechciał mi w swej łaskawości wyjawić, w tym podstaw arytmetyki i geometrii. Dziwiło to innych mistrzów i bardzo martwiło mego kaligrafa. Na szczęście był on dla mnie niemal tak do290

bry jak ojciec i kiedy zorientował się, że nie zdoła wybić mi z głowy tych zainteresowań i że mam prawdziwe zdolności matematyczne, udało mu się jakoś załatwić, że przyjęto mnie do pałacowej szkoły. Byłem w niej bardzo szczęśliwy. W końcu zyskałem przekonanie, że robię to, do czego Bóg mnie powołał. Wkrótce stało się jasne, że mam niezwykłe zdolności. W ciągu paru lat posiadłem całą wiedzę matematyczną, którą mogli mi przekazać moi nauczyciele. Nie poprzestałem na tym jednak, tylko uczyłem się dalej sam, kiedy było to możliwe. Interesowały mnie tylko liczby wraz z ich pięknem i jasnością. W świecie chrześcijańskim uważacie, że planety, poruszając się, tworzą muzykę sfer, ale wiesz, Paul, przekonałem się, że to liczby stanowią język wszechświata. - Jamal popatrzył na niego z uśmiechem. - Większość chłopców w moim wieku interesowała się przede wszystkim łucznic-twem i końmi, a ja zajmowałem się problemami z Euklidesa! Kiedy miałem trzynaście lat, umarł sułtan Selim i władzę przejął ojciec obecnego sułtana, sułtan Murad. Sprowadził tu ze sobą swego starego nauczyciela i uczonego, Hoję Sa'd al Dina, który się mną zainteresował. Dzięki szczęśliwemu zrządzeniu losu był on też przyjacielem naczelnego astronoma, Takiuddina. Pragnął, by w Konstantynopolu wybudowano nowe obserwatorium astronomiczne. Dostępne tablice astronomiczne stały się już nieaktualne i chciał stworzyć nowe, opierając się na współczesnych obserwacjach nieba. Kiedy zwrócił się z tą prośbą do sułtana i jego dywanu, rady wezyrów, Hoja Sa'd al Din należał do największych zwolenników tego projektu. Takiuddin zaczął budowę swojego obserwatorium niedaleko stąd, w dzielnicy Tophane Galaty, i kiedy po dwóch latach było gotowe, przyjął mnie tam jako jednego z głównych pomocników. Cóż, wiesz, co się potem stało - rzekł z westchnieniem Jamal. - W tym samym tysiąc pięćset siedemdziesiątym siódmym roku na niebie pojawiła się wielka kometa. Takiuddin przygotował przepowiednię dla sułtana. Powiedział mu, że kometa zwiastuje dobre wieści i że armie osmańskie poko298

nają Persję. Miał oczywiście rację. Pokonaliśmy Persów, ale jednocześnie armie osmańskie bardzo ucierpiały w tych wojnach. Co więcej, w naszym mieście pojawiła się wtedy zaraza i zmarło wielu dostojników, i to jeden po drugim. Nie były to pomyślne wieści, zapowiedziane przez mego mistrza. Mój dawny pan, Hoja Sa'd al Din, i jego sojusznik wielki wezyr Soąullu Mehmet Pasha spotkali się z opozycją w pałacu. Jednym z ich wrogów był szejk al Islam, główny autorytet z dziedziny prawa islamicznego w Konstantynopolu. To on przekonał sułtana, że obserwatorium stanowi źródło wszelkiego zła. Jego zdaniem wydzieranie naturze jej tajemnic przynosi jedynie nieszczęścia. Stwierdził, że imperia, które wybudowały obserwatoria, szybko upadały. Sułtan nie chciał go na początku słuchać, gdyż bardzo szanował naukę, ale po paru latach szejk i jego frakcja zwyciężyli. Wysłano ludzi, by zburzyli obserwatorium, no i wiesz, co się stało - rzekł ponuro Jamal. - Wdarli się tam bez ostrzeżenia. Zniszczyli wieżę widokową, wszystkie instrumenty, bibliotekę, bezcenne tablice. Strata nie do powetowania. Co gorsza, rozproszono cały nasz zespół. Popadliśmy w niełaskę. Gdzie mieliśmy się udać? Co mieliśmy robić? Zniszczono cenne owoce naszej pracy. Większość pomocników miała rodziny, do których mogła wrócić, ale ja nie. Przeprowadziłem się więc tutaj, do tej wieży. To miejsce, otoczone wówczas polami, nazywano małym obserwatorium i stanowiło ono nieco oddaloną od reszty zabudowań część większego kompleksu. Ten również zniszczyli żołnierze sułtana, ale w mniejszym stopniu niż obserwatorium. Mogłem więc na jego miejscu zbudować sobie schronienie. Właśnie stamtąd uratowałem część książek i mniejszych instrumentów. Kiedy ludzie z miasta dowiedzieli się, że jeden z astronomów mieszka tu jak pustelnik, zaczęli do mnie przychodzić. Najpierw bardzo ostrożnie. Byli to prości ludzie, którzy mieli tylko podstawowe wyobrażenie o astronomii. Najpierw prosili mnie o drobiazgi - żebym wyjaśnił ich sny al292

bo sporządził horoskop dla nowo narodzonego dziecka lub też ustalił pomyślną datę ślubu czy obrzezania. Z czasem jednak zacząłem się też zajmować poważniejszymi sprawami. Ludzie prosili mnie o amulety i talizmany, które chroniły przed złym okiem, chorobą i tego rodzaju rzeczami. Czasami też... o coś poważniejszego. - Chodzi ci o czary? - Tak to nazywacie? - Jamal spojrzał ciekawie na Paula. -Cóż, nie było to raczej nic szkodliwego. Czasami parę wersetów z Koranu zawiniętych w materiał. Pamiętaj, że wyćwiczyłem się też w kaligrafii. Jak mówiłem, były to głównie nieszkodliwe rzeczy. - A potem? - Potem odwiedził mnie ktoś, kto zmienił całe moje życie. Czarny eunuch z pałacu. Nazywał się Hassan Aga. - Główny czarny eunuch? - Właśnie. Chociaż przed dwudziestu laty nie był jeszcze głównym czarnym eunuchem. - Poprosił cię o horoskop. - Niezupełnie. Powiedział, że pewna dama potrzebuje moich porad i że cała sprawa powinna być zachowana w największej tajemnicy. Jeśli zdołam jej pomóc, otrzymam niewyobrażalną nagrodę. Ale jeśli zdradzę choć słówkiem, o co chodzi, to mnie owałaszy jak inni jego - dodał z ponurym uśmiechem. - Pomogłeś jej? - Nie, odmówiłem. Ktoś mądry nie odmówiłby prośbie z pałacu, ale ja to zrobiłem. Ta prośba tak mnie przeraziła, że nie byłem w stanie jej spełnić, nawet gdybym to potrafił, w co wątpiłem. Ale oni nie ustawali w swoich wysiłkach. Powiedzieli, że mogę odbudować wieżę i że dostarczą mi nowych instrumentów i książek. Mogłem znowu stać się niezależnym uczonym i zająć się tym, co mnie interesowało, ale pod ich patronatem. - Ta dama miała dużą władzę. - O tak. - Czego chciała? 293

- Bym rzucił urok na sułtana. Tak, by nie mógł spółko-wać z żadną inną kobietą poza nią. - Miałeś go uczynić impotentem? - Właśnie. - Kim była? - Wówczas haseki, faworytą sułtana. Znasz ją jako Sahfiye. Paul wytrzeszczył oczy. - Czy ten urok zadziałał? - spytał po jakimś czasie. - Ha! - Jamal zaśmiał się gardłowo. - Mój talizman? Jasne, że zadziałał. - Potem spoważniał. Przynajmniej na jakiś czas. Sułtan Murad był wierny Sahfiye przez dwadzieścia lat. Prawdę mówiąc, wywołał w ten sposób coś w rodzaju skandalu. Wszyscy wiedzieli, że nie chce nawet spojrzeć na inne konkubiny i miał dzieci tylko z Sahfiye. To się jednak zmieniło, kiedy powrócił do Konstantynopola jako sułtan. Przede wszystkim była tu jego matka, Nurbanu, która znienawidziła Sahfiye za to, że zyskała taką władzę nad jej synem. To ona próbowała przekonać Murada, by skorzystał z usług innych konkubin. Wraz ze swoją córką, Humaszah, szukała najpiękniejszych niewolnic w imperium, ale bezskutecznie. Mimo że Sahfiye nie była już młoda, sułtan widział tylko ją. - Jamal wypił łyk ze szklaneczki, którą następnie odstawił ostrożnie na stół. - Jednak pewnego dnia - podjął swoją opowieść udało im się kogoś znaleźć. Nawet dwie niewolnice, piękne niczym anioły. Sahfiye wiedziała, że poniosła porażkę, gdy tylko je zobaczyła. Właśnie wtedy po mnie posłała. Jamal znowu napił się miętowej herbaty. - Talizman, który jej sporządziłem, działał bardzo długo. Sułtan nie był w stanie spojrzeć na inną kobietę. W końcu jednak go znaleźli. - Talizman? Jamal skinął głową. - Jedna ze służących przyznała się, że to jej sprawka, i wrzucono ją za to do Bosforu. - A co się stało z Sahfiye? - Sama zajęła się wyszukiwaniem coraz to piękniejszych 301

dziewcząt dla sułtana, z którymi spłodził przed śmiercią dziewiętnaścioro dzieci. - Ale on wciąż kochał tylko ją? - Tak przypuszczam. - Więc w ten sposób zyskałeś tę wieżę, a także wszystkie instrumenty i książki. - Tak, Sahfiye dotrzymała słowa. Była dla mnie bardzo hojna. - I wciąż dla niej pracujesz. - Tak, czasami. - Jamal skinął wolno głową. - Ale przed tą sprawą z Hassanem Agą przez wiele lat po mnie nie posyłała, chociaż często chodzę do pałacu, by uczyć dzieci. Sahfiye wiedziała, że Carew nie był odpowiedzialny za to, co się stało, więc poprosiła mnie, bym go ukrył. To wszystko. Powinieneś wiedzieć, Paul, że korzysta z usług wielu ludzi. Uważa mnie za swego lekarza. Po tym, co się stało, miałem pomóc Hassanowi Adze. Niechętnie się tego podjąłem. -Potrząsnął głową. - Miał w sobie tyle trucizny, że nie mogłem nic zrobić. Myślę, że to wiedziała. Przeżył tylko dzięki pomocy Boga. No i... - Czemu jeszcze? - Kto to wie? - Jamal wzruszył ramionami. - Musi mieć jakiś ważny cel w życiu. Ale jest przecież eunuchem, więc kto może zgadnąć, co to takiego. Kiedy Jamal skończył swoją historię, Paul siedział przez chwilę w ciszy i patrzył na swoje ręce. Poczuł się nagle tak słaby, że nie mógł mówić i z trudem myślał. - A co ze mną, Jamalu? - spytał, zamknąwszy oczy i oparłszy głowę o ścianę. Czuł w ustach gorzki smak porażki. - Czy nie mogę mieć ważnego celu w życiu? - Masz po co żyć, Paul. - Jamal spojrzał na niego ze współczuciem. - Ale dam ci jedną radę. Wracaj do domu. Sahfiye dała ci szansę, ale to się już nie powtórzy. Świtało już, kiedy się w końcu pożegnali. - Do następnego spotkania, Paulu Pindarze Ago. 295

- Do następnego. Uściskali się. - Jamalu? - Tak, przyjacielu? - Czy mogę cię prosić o ostatnią przysługę? - Tak, oczywiście. - Jamal uśmiechnął się. - O co chodzi? - Oto moje kompendium. - Tak, widzę. Jamal spojrzał na kompendium, które Paul włożył mu w dłoń. - Przekaż Celii. Paul miał wrażenie, że Jamal patrzy w milczeniu na kompendium długo, bardzo długo. - To nie spojrzenie, ani słowo, ani też myśl - dodał Paul. -Ale ona zrozumie. Przynajmniej będzie wiedziała, że próbowałem. - Dobrze. - Jamal schował kompendium. - Jak ci mówiłem, nie ma nikogo, kto mógłby ci pomóc, z wyjątkiem... jednej osoby.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY DZIEWIĄTY Stambuł współcześnie Dopiero następnego ranka po wycieczce z Mehmetem Elizabeth zdołała otworzyć e-mail od swojej opiekunki, doktor Alis. Droga Elizabeth, bardzo się cieszę, że układa Ci się praca w Stambule. Mam dla Ciebie dobrą wiadomość, władze wydziału przyznały Ci urlop naukowy. Później porozmawiamy o tym, co to znaczy, a na razie przesyłam Ci portret Paula Pindara. Mam nadzieję, że wyraźniejszy od tego, który udało Ci się znaleźć... Elizabeth nie doczytała maila do końca, tylko kliknęła na załącznik. Po chwili zobaczyła informację: „Pojawił się czasowy problem z dostępem do tej strony, proszę kliknąć przycisk »odśwież« albo spróbować później". Kliknęła więc na „odśwież", obraz na chwilę zawirował, ale wrócił do poprzedniego stanu. Cholera! Zajrzała więc znowu do maila, aż odnalazła miejsce, gdzie skończyła czytać: ...który udało Ci się znaleźć. Gdyby Cię to zainteresowało, to Pindar trzyma w dłoni na poły matematyczny, a na poły astronomiczny przyrząd, zwany kompendium. Jeśli przyjrzysz mu się uważnie, zauważysz, że składa się z wielu róż304

nych części: nocnej, kompasu magnetycznego, tablicy szerokości geograficznych i wskaźnika równonocy. Wszystko to można było przechowywać w niewielkim mosiężnym pojemniku w kieszeni (podobnie jak współczesny zegarek-cebulę), ale Pindar trzyma ten przyrząd otwarty. Co więcej, wydaje się, że ma on jeszcze jedną ukrytą część na samym spodzie, być może służy ona do przechowywania czegoś do rysowania. Musisz zastanowić się, dlaczego zdecydował się na portret z kompendium. Co ono oznacza. Elżbietanie uwielbiali symbole i różnego rodzaju zagadki. Być może nie bez znaczenia jest też data, widoczna w prawym dolnym rogu. Więc jest też data? Do diabła z tym komputerem! Elizabeth ponownie spróbowała kliknąć na załącznik, ale znowu pojawiła się ta sama wiadomość: „Pojawił się czasowy problem z dostępem do tej strony, proszę kliknąć przycisk »od-śwież« albo spróbować później". Dlaczego zawsze się tak dzieje w tych internetowych kafejkach? Nie mogła nic zrobić, musiała zaczekać do poniedziałku, kiedy będzie mogła skorzystać z komputera na uniwersytecie. Gdy wróciła do siebie, czekała tam na nią urzędowo wyglądająca brązowa koperta. List wysłano ze Stambułu i był adresowany do Bayan Elizabeth Staveley. Nieco później zadzwoniła do Eve. - Wiesz co, dostałam w końcu zgodę na badania w archiwum. - Najwyższy czas! Co u ciebie? Elizabeth opowiedziała jej o portrecie Paula Pindara z kompendium i o dzienniku Thomasa Dallama. - To dziwne, ale wiesz, o czym myślałam? - Tak? - O domu Pindara. Pamiętasz, mówiłam ci o nim wcześniej? - Mm, jak przez mgłę - mruknęła Eve. - Zdaje się, że był bardzo duży. 298

- Jest też coś jeszcze. Posłuchaj, zaraz ci coś przeczytam. Siedziałam wczoraj w guglu i właśnie to znalazłam. - Elizabeth wyjęła notatnik. - „Jeden ze wspaniałych przykładów architektury drewnianej w Londynie, zbudowany około tysiąc sześćsetnego roku przez bogatego kupca, Paula Pindara" przeczytała. - Wygląda na to, że ta budowla była bardzo sławna. „Dwupiętrowy budynek miał fasadę z rzeźbionego dębu z bogatymi zdobieniami w dolnych częściach wykuszów na pierwszym i drugim piętrze. Nad nimi znajdowały się okna skomponowane z wielu szklanych tafli". - Czy wciąż tam stoi? - Nie, w tysiąc siedemset osiemdziesiątym siódmym roku przerobiono go na pub, a potem rozebrano w tysiąc osiemset dziewięćdziesiątym, by rozbudować stację metra przy Liverpool Street. Jednak fasadę można obejrzeć w Victoria and Albert Museum. Jeszcze to sprawdzę. - Dobrze, dobrze, wiem, o co chodzi - rzekła wyczerpana Eve. - Ale nie rozumiem, co to ma wspólnego z Celią Lamprey. - Nic. W każdym razie nie bezpośrednio - odparła Elizabeth. - Szukałam obrazów, przedstawiających dom Pindara, i, o dziwo, trochę się zachowało. Ktoś przygotował nawet stronę zatytułowaną „Stary Londyn Smitha z 1791 roku" i, bingo, jest tam nie tylko dom, lecz również domek stojący w dawnym parku, który otaczał posiadłość. Zresztą ten park wciąż tam był w miejscu o nazwie Half-Moon Alley. „Osoby, które wciąż żyją - przeczytała Elizabeth - pamiętają nie tylko drzewa morwowe, ale inne pozostałości pobliskiego parku". - Więc miał wielki dom z parkiem. Bishopsgate znajdowało się wtedy tuż za starymi miejskimi murami, a pod koniec szesnastego wieku wokoło pełno było pól i pastwisk. - Nie rozumiesz? Ten dom wybudowano w tysiąc sześć-setnym roku, zaledwie rok po przekazaniu organów sułtanowi. Wiemy, że Pindar przebywał w Konstantynopolu co najmniej do tysiąc pięćset dziewięćdziesiątego dziewiątego roku, ponieważ Dallam wspomina o nim w swoim dzienniku. Był jednym z dwóch sekretarzy, towarzyszących amba299

sadorowi przy przekazywaniu listów uwierzytelniających. Chodzi jednak o to, że zbudował wielki dom, dorównujący posiadłościom Thomasa Greshama i innych wielkich londyńskich bogaczy. Gdyby był sam, bez rodziny, po co potrzebowałby czegoś tak dużego? - Ee, może dlatego, że był bogaty? - rzuciła Eve. - Sama to powiedziałaś. Pindar był przecież kupcem i bankierem -co miał robić z pieniędzmi? Wydawało mi się, że elżbietanie robili wiele rzeczy na pokaz i byli bardzo ekstrawaganccy. - Ale Pindar taki nie był. - Elizabeth przypomniała sobie portret mężczyzny w czarnym kubraku. Mówisz o nim jak o nuworyszu, a on był przecież dżentelmenem i uczonym. - Równie dobrze mógł być homoseksualistą - zauważyła Eve. - Och, wszystkie te twoje założenia mogą się okazać nic niewarte! - Nie wydaje mi się - powiedziała Elizabeth. - Taki dom buduje się z myślą o przyszłości, o dzieciach. Tak, by przechodził z pokolenia na pokolenie. - A nie myślałaś o tym, że mógł się ożenić z kimś innym? - Jasne, że myślałam. - Elizabeth przycisnęła powieki palcami wolnej dłoni. - Zastanawiałam się nad wszystkimi możliwościami. Ale nie, kochał tylko Celię. Dlatego jestem pewna, że udało jej się uciec z haremu. Elizabeth wyjrzała przez okno na Złoty Róg i dalej, na pałac. Rozciągał się stąd wspaniały widok na stary Konstantynopol - ten sam, który podziwiali kupcy z Kompanii Lewan-tyńskiej ze swoich domów w Galacie. Dziwne, że prawie nie zwróciła na to uwagi po przyjeździe. Po paru tygodniach pokój tak jej spowszedniał, że prawie nie zwracała nań uwagi, ale teraz, na chwilę, przypomniała sobie swoje pierwsze wrażenia: nagie, wklęsłe deski, podwójne łóżka z czystą i ułożoną porządnie niczym na statku pościelą. Eve znowu coś do niej mówiła. - Przepraszam, co takiego? - Powiedziałam, że łatwo tak myśleć, ale nie masz na to żadnych dowodów. - Przyjaciółka położyła nacisk na dwa ostatnie słowa. 307

- Nie musisz do mnie mówić tak, jakbym była kompletną idiotką. Nie potrafię wyjaśnić, dlaczego tak jest, ale po prostu to wiem - burknęła Elizabeth. - I nie potrzebuję na to żadnych dowodów. Powiedziała to, zanim zdołała pomyśleć. Po drugiej stronie na chwilę zapanowała cisza. - Do rozprawy doktorskiej? - spytała cierpko Eve. -Obawiam się, że jednak potrzebujesz. - Chodzi mi o to, że... - Elizabeth westchnęła ciężko. -Do licha, właśnie, o co mi chodzi? - powiedziała na poły do siebie. - Czy miałaś kiedyś... czy miałaś kiedyś wrażenie, że przeszłość do ciebie mówi? Na drugim końcu linii ponownie zapanowała cisza. - Nie w taki sposób, jaki demonstrujesz - wymamrotała w końcu Eve. Elizabeth zamilkła. - Wygląda na to, że jesteś zmęczona - zauważyła w końcu Eve. - To prawda... - Elizabeth znowu potarła oczy. - Nie śpię ostatnio zbyt dobrze. I znowu cisza. - Masz coś jeszcze? Chyba Marius nie próbował się z tobą kontaktować, co? - spytała po chwili Eve. Słyszałam, że parę razy dzwonił na uczelnię. - Marius? - Elizabeth omal się nie roześmiała. - Nie. Nagle przed oczami stanął jej nie Marius, ale Mehmet. Koniec z Mariusem. Czy to naprawdę możliwe? - No to już coś. W słuchawce znowu zapanowała niezręczna cisza. - Cóż, będę już kończyć. - Dobra. - Na razie. - Cześć. Elizabeth położyła się na łóżku i spojrzała w sufit. Co się z nią dzieje? Nigdy wcześniej nie rozmawiała w ten sposób z Eve. Mogła jej powiedzieć o Mehmecie, ale tego nie zrobiła - ciekawe dlaczego? A przecież zawsze wszystkim się 301

z nią dzieliła. Przewróciła się na bok, wzięła komórkę z szafki i zaczęła przeglądać zrobione poprzedniego dnia zdjęcia, jego profil, wyrazisty nos. Czegóż by nie dała, by móc się z nim teraz spotkać i usłyszeć jego głos. Jednak Mehmet wyjechał do Ankary w sprawach służbowych. Miało go nie być całe dwa dni. Wyłączyła telefon i znowu się położyła. Gdzieś z oddali, z ciemności panujących za oknem, dobiegał do niej głos muezina, wzywającego wiernych do modlitwy. Elizabeth zamknęła oczy. To prawda, że jest zmęczona. Prawie nie spała w nocy, myśląc o Mehmecie. A jeśli nawet zasypiała, to płytko i na krótko. Czasami przenosiła się do hammamu i do tego ranka, kiedy wyobrażała sobie, że na nią patrzy. Przypominała sobie też tę chwilę, kiedy wziął ją w restauracji za rękę i czuła dotknięcie jego kciuka na delikatnej skórze nadgarstka. W drodze powrotnej stali blisko siebie, ale ich ciała się nie stykały, czuła jednak na szyi jego oddech. - Wszystko w porządku? - Tak. - Znowu drżysz? - Nie, nie... - Jesteś pewna? - Sięgnął po kosmyk włosów i zatknął go jej za ucho. - Tak, oczywiście. - Chciałbym ci coś jeszcze pokazać. - Wskazał rząd okazałych domów, stojących nad wodą przy końcu zatoki. - To są właśnie yali, o których ci mówiłem. Spójrz na ten. - Wskazał wielki drewniany dom, pomalowany na rdzawobrązowy kolor. - Haddba chciała, żebym ci go zaprezentował. - Piękny - powiedziała Elizabeth. - Do kogo należy? - Do mojej rodziny - odparł Mehmet. - Do jednej z moich ciotecznych babek, najmłodszej siostry mojej babki, która wciąż tu mieszka, chociaż wyjechała na zimę do Europy. -Przyjrzał się jej uważnie. Przywiozę cię tu kiedyś, jeśli zechcesz. Milczeli przez chwilę. Wiszące nisko nad horyzontem 309

słońce ukryło się teraz za chmurami. Tuż obok, nad wodą, przeleciało stadko kormoranów. - Boisz się? - spytał. - Nie - odparła. - To dobrze. - Obrócił się do niej. - Wiesz przecież, że nie masz się czego bać, prawda? - Tak - skinęła głową - wiem. Spała więc niespokojnie, wciąż o nim myśląc. Zdarzało się, że nie wiedziała nawet, czy śpi, czy czuwa. W którymś momencie odniosła wrażenie, że ktoś otworzył drzwi do jej pokoju i przebiegł po drewnianej podłodze. Usiadła z krzykiem na łóżku. Nad nią stał cień młodej kobiety z potarganymi włosami i naszyjnikiem z pereł. Usłyszała czyjś głos - czyżby własny? Celia?! Była jednak sama w pokoju.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY Konstantynopol, 5 września 1599 roku Ranek Dopiero dwa dni po tym, jak odnalazła Handan, Celia miała okazję porozmawiać z Annettą. Przyjaciółka była sama i siedziała wsparta na poduszkach. Chociaż wciąż wyglądała blado, ubrała się i uczesała starannie włosy. - Lepiej wyglądasz - zauważyła. - Ale ty wyglądasz strasznie. - Annetta spojrzała na nią krytycznie, a potem zerknęła przez jej ramię w stronę korytarza. - Gdzie się podziały twoje służące? Celia spuściła wzrok. - Zarządczyni haremu powiedziała, że ich potrzebuje. - Czy to znaczy, że nie jesteś już gozde? - spytała, nie przebierając w słowach, Annetta. - Na to wygląda. - Celia pomyślała o sułtanie, o jego ciężkim, bladym ciele, koziej bródce i wiszącym podbródku. Przypomniała sobie małą Hanzę, unoszącą się na nim, i dziwne, przypominające czkawkę dźwięki, które wydawała. Brzmiało to tak, jakby dziecko powstrzymywało się od płaczu. - Wszystko mi jedno, co powiesz - chwyciła nagle Annettę za rękę - ale wcale tego nie żałuję. - W porządku, głupia. - Pewnie niedługo tu do ciebie wrócę. - Celia rozejrzała się po niewielkim dormitorium, które Annetta dzieliła z pięcioma innymi cariye. - Tego również nie żałuję. 304

- Będziemy trzymać się razem. - Annetta ponownie ścisnęła jej dłoń. - Teraz bardziej niż kiedykolwiek. Niezależnie od tego, co się stanie. - Tak, koniecznie. - Celia spojrzała na przyjaciółkę. -Dlatego musisz mi powiedzieć, co naprawdę się stało tej nocy, kiedy Hassan... - Madonna, znowu to! - Annetta położyła się na poduszkach, a ślady uśmiechu zniknęły szybko z jej twarzy. - Czy nie możesz o tym po prostu zapomnieć? ' - Zapomnieć? Przecież obiecałaś, że mi powiesz! Że nie będzie już między nami więcej tajemnic. Pamiętasz? Czy myślisz, że to mi tak po prostu przejdzie? W żadnym wypadku. Jeśli Hassan Aga rzeczywiście cię tam widział, masz równie poważny problem jak ja - Celia zniżyła głos do szeptu. - Cii! Co to takiego? - Co? Nic nie słyszę. - Zaczekaj chwilę. - Celia podbiegła do drzwi i wyjrzała na obie strony korytarza, a potem na dziedziniec cariye. Nikogo tam nie dostrzegła. Wróciła do Annetty z pobladłą twarzą. - Jestem pewna, że przeszukali moje rzeczy. Gdziekolwiek pójdę, czuję, że mnie obserwują i podsłuchują. Bez przerwy. Nawet ci, którym wydawało mi się, że mogę ufać -Gulbahar... Hiacynt... dosłownie wszyscy. Nie masz pojęcia, jak to jest. Nie wiem już, kto jest kim. - Dlaczego? Z powodu tego cukrowego statku? Przecież udowodniono, że nie miał nic wspólnego z otruciem... - Naprawdę? Nie byłabym tego taka pewna. Wciąż o tym myślę. A jeśli dowiedzieli się o Paulu i on też jest w niebezpieczeństwie? - Celia przycisnęła dłoń do boku, w którym czuła teraz świdrujący ból. Annetto, to jeszcze nie koniec! Na tym statku było moje imię! - Nagle poczuła, że zaczyna jej brakować oddechu. - Posłuchaj, mamy mało czasu. Powiedz mi, co wtedy widziałaś. Na pewno tego nie zapomnę. - Moim zdaniem zapomnieć to nasza jedyna szansa. Bo wszystko się jakoś ułoży, chyba że ktoś znowu zacznie grzebać w tej sprawie - burknęła Annetta i spojrzała na nią 312

ze złością. - Tak naprawdę nic się nie zdarzyło - dodała zaraz. - Wiedzą już, że zrobiła to Hanza albo haseki, albo obie. Przykro mi z powodu tego, co się stało - mruknęła niechętnie. - Wiem, że ją lubiłaś, to znaczy haseki. Ale gdyby Hassan Aga mnie tam zauważył, już by coś na ten temat powiedział. Myślisz, że sobie tego nie przemyślałam? Nikt już nie będzie wracał do tej sprawy, więc może my też o niej zapomnimy? - Nie mówiłabyś tak, gdybyś tam była. To naprawdę coś strasznego, Annetto. Byłam przy tym, jak je zabrano. - Celia wyciągnęła rękę w jej stronę. Bransoletka haseki z niebieskich i czarnych szkiełek połyskiwała mrocznie na jej nadgarstku. - Ktoś próbował otruć głównego czarnego eunucha i z tego powodu zabito dwie kobiety. Wsadzono je do worków i utopiono w Bosforze. Wyobraź sobie... - Zaczęła dotykać szkiełek, wyczuwając pod palcami ich gładką powierzchnię. - To, że Hassan Aga nic o tobie nie powiedział, może być dobrym znakiem. Może w ogóle cię nie zobaczył. Ale może też znaczyć, że czeka na odpowiedni moment. Przecież właśnie na tym polega życie tutaj, zapomniałaś? Obserwują i czekają. Sama mnie tego nauczyłaś. Annetta przekręciła się i leżała teraz tyłem do Celii, starając się jej nie słuchać. - Haseki próbowała mi coś powiedzieć, ale nie udało jej się skończyć. - Celia zaczęła potrząsać ramieniem przyjaciółki. - Wydaje ci się, że to Esperanza Malchi rzuciła na ciebie zły urok, ale moim zdaniem nie miała z tym nic wspólnego. Chodzi tu jeszcze o kogoś innego, tyle wiem od haseki. Kogoś znacznie bardziej niebezpiecznego. - Więc tym bardziej powinnaś dać spokój całej sprawie -rzuciła Annetta, wciąż odwrócona w stronę ściany. - Nie mogę. Nie teraz. Milczały przez dłuższy czas. - Zrobiłaś to, prawda? - Annetta w końcu obróciła się w jej stronę. - Co takiego? - Nie udawaj niewinnej. Byłaś przy bramie do ptaszarni. 306

Celia zamrugała oczami. Nie było sensu się tego wypierać, w każdym razie nie przed Annettą. - Nikt mnie nie widział. - Tak ci się wydaje? - Annetta w rozpaczy zamknęła oczy. - Nie mogę uwierzyć, że tak mówisz. - Więc może powinnam ci powiedzieć coś jeszcze. Szybko opowiedziała jej o Handan i o swoim odkryciu sprzed dwóch dni. Annetta wysłuchała jej w całkowitej ciszy. Kiedy się w końcu odezwała, z jej ust wydobył się gniewny syk. - Co cię napadło? Santa Madonna, to nie o mnie powinnaś się teraz martwić, ale o siebie. - Cii! - Celia obejrzała się za siebie i położyła palec na wargach. - Pomyśl przez chwilę. Czy słyszałaś kiedyś o cariye Mirihmah? - Słyszałam, że na głównego czarnego eunucha mówią Mały Słowik, ale o cariye Mirihmah? Nie. Annetta potrząsnęła głową. - W ogóle nie słyszałam tego imienia. - Jeśli się dowiemy, kto to taki, znajdziemy klucz do całej tajemnicy. - Tak myślisz? - Mhm, wszystko stanie się jasne. Kto próbował otruć głównego czarnego eunucha i kto stoi za śmiercią Gulay haseki - rzekła niecierpliwie Celia. -1 dlaczego w całą sprawę był zamieszany cukrowy statek z moim imieniem. Te wszystkie sprawy się ze sobą wiążą. Haseki próbowała mi to powiedzieć, ale nie zdołała. - Ale przecież znaleziono winowajczynię. To była ona! -Annetta zaczęła niemal zawodzić. - A co z horoskopem znalezionym przez Hanzę? - Nigdy nie wierzyłam w ten horoskop, a ty? I czy ktokolwiek w to wierzy? Ktoś mógł go tam podrzucić. Tylko nie wiem, kto. Gulay wiedziała, że coś takiego może się zdarzyć. Nawet mnie uprzedzała. Doskonale zdawała sobie sprawę z tego, że ma wrogów. Na tyle potężnych, że zmusili ją, by przestała być haseki. - Ach, więc właśnie to ci powiedziała? - Annetta posłała 314

jej omdlewające spojrzenie. - Czy o czymś nie zapomniałaś? Gulay miała syna, który mógł zostać kolejnym sułtanem, a wówczas ona stałaby się matką sułtana. Trudno o wyższą stawkę. Kiedy obecny sułtan wstąpił na tron, zamordowano jego dziewiętnastu braci. Nie pamiętasz historii cariye Lali? A Gulay wiedziała, że taki sam los czeka jej syna, jeżeli nie wygra. To wciąż może się stać - dodała ponuro. - Wcale temu nie przeczę. Ale nadal wydaje mi się, że stanowiło to część jej planu. - A nie wydaje ci się, że mogła chcieć, byś tak myślała? Ze powiedziała ci o Słowikach z jakichś ukrytych powodów? - Annetta zadrżała i przykryła się narzutą. - Im dłużej o tym myślę, tym mniej mi się to podoba. - Mylisz się - rzekła Celia. - Musisz mi zaufać w tej sprawie. A teraz proszę, powiedz, co widziałaś. - Dobrze, powiem. - Annetta westchnęła i zamknęła oczy. - Tamtej nocy, tej samej, kiedy zaprowadzono cię po raz pierwszy do sułtana, nie mogłam zasnąć - zaczęła. -Wciąż o tobie myślałam. Zastanawiałam się, czy jesteś... bezpieczna. Myślałam - Annetta uśmiechnęła się do niej blado - jakimi sztuczkami uraczyła cię cariye Lala i czy warto było za nie zapłacić. - Oczy Annetty zalśniły. - Wiele od tego zależało. Wiedziałam, że jest to nasza droga do sukcesu. Pojawia się tu mnóstwo dziewcząt i na większość z nich nikt nawet nie spojrzy. Ale ty jesteś piękna i dobrze wychowana. Zachowujesz się jak arystokratka. Wiedziałam, że cię zauważą. A ja? Popatrz tylko, chudzielec z ciemnymi włosami. Zakonnice zawsze mi to powtarzały. Nikt na mnie nie spojrzy, nie mówiąc o sułtanie. Ale jestem inteligentna i we dwie, we dwie mogłyśmy sobie poradzić. Więc, jak mówiłam, nie mogłam zasnąć. Jak pamiętasz, było nas tutaj wtedy tylko kilka. Poza nowicjuszkami większość kobiet przebywała w letnim pałacu matki sułtana. Zeszłam do łaźni po wodę. Było tak cicho, że kiedy zobaczyłam swój cień, pomyślałam, że tak właśnie musi się czuć duch. I właśnie wtedy usłyszałam hałas. Odgłosy rozmowy, która dochodziła z kwatery matki sułtana. Zaczęłam się zastana308

wiać, czy może to mieć związek z tobą, i podeszłam do drzwi, łączących dziedziniec cariye z przedpokojami, żeby móc ją lepiej słyszeć. I właśnie kiedy tam dotarłam, drzwi otworzyły się gwałtownie i wyszła stamtąd cariye Lala. Trzymała w rękach statek z cukru. Obie niemal wyskoczyłyśmy ze skóry i na szczęście nie krzyknęłyśmy. Przez chwilę myślałam, że wyśle mnie do zarządczyni haremu, ale ona podała mi statek z cukru i powiedziała, że kazano jej go zanieść do pokoju głównego czarnego eunucha, ale równie dobrze może mi to polecić. - Więc tak się tam dostałaś? To ty go zaniosłaś. Mój Boże, Annetto! - Celia spojrzała na przyjaciółkę. Więc teraz są dwie osoby, które wiedzą, gdzie byłaś tamtej nocy? - Och, wszyscy wiedzą, że cariye Lala nie jest niebezpieczna. - Annetta mlasnęła zniecierpliwiona. Chodzi raczej o to, kto ją tam wysłał. - Tak, tak, ale wszystko po kolei. - Celia przeciągnęła gorączkowo palcami po oczach. - Powiedz najpierw, co się stało, kiedy dotarłaś do pokoju Hassana Agi. - O dziwo, nikogo tam nie było - odparła Annetta. - Postawiłam statek na tacy obok tapczanu, ale najpierw mu się dobrze przyjrzałam. Bardzo przepraszam, wiem, że powinnam była ci o nim powiedzieć. - Spojrzała na Celię i przełknęła ślinę. - W każdym razie postawiłam statek na tacy i nie wiedziałam, co dalej. Może powinnam zaczekać na Hassana Agę i powiedzieć mu, co przyniosłam, ale wciąż go nie było. - Spojrzała na Celię. - Pomyślałam więc, że mam okazję rozejrzeć się po jego pokoju... - Co takiego?! - Teraz z kolei Celia zrobiła przerażoną minę. - Po pokoju Hassana Agi? - Właśnie. - Annetta zniżyła głos i pochyliła się lekko w stronę przyjaciółki. - W każdym razie coś znalazłam. Czy raczej usłyszałam... głos kota. - Kota? A co w tym dziwnego? W pałacu jest pełno kotów. - Ale ten głos dochodził z wnętrza ściany. Słuchałam i słuchałam i w końcu doszłam do wniosku, że dobiega zza płytek, które znajdują się naprzeciwko tapczanu. Głos sta316

wał się coraz donośniej szy, więc zaczęłam dotykać płytek i w końcu znalazłam coś w rodzaju zamknięcia. Pociągnęłam za nie i wtedy otworzyła się przede mną duża część ściany. - Tajne przejście! I to kolejne! - Tak. Wewnątrz znajdował się całkiem spory kredens, w którym łatwo mógł się schować nawet tłusty eunuch. Był tam też kot. - Biedactwo! - Ale nie jakiś tam zwykły kot. Wyobraź sobie, że był to wielki biały kot matki sułtana. Wiesz, ten ze strasznymi oczami. - Tak, oczywiście - rzekła zadziwiona Celia. - Ale co tam robił? - Właśnie do tego dochodzę. Kiedy otworzyłam drzwiczki, kot wyskoczył z kredensu, i to tak szybko, że omal mnie nie przewrócił. A wtedy zobaczyłam, że z tyłu kredensu są jeszcze jedne drzwiczki. - Chyba wiem, co chcesz powiedzieć... - Właśnie! Za tymi drzwiczkami znalazłam tajemne schodki, takie jak odkryłaś w pokoju haseki. - Więc dlatego tak bardzo interesowały cię różne wejścia do jej pokoju. Myślisz, że te pomieszczenia są ze sobą połączone? - Oczywiście. W ten sposób jej kot dostał się do kredensu. Musiał znaleźć wejście od strony komnaty Sahfiye, a potem był już w pułapce. W każdym razie siedziałam wciąż w kredensie, kiedy usłyszałam głosy na zewnątrz. - Annetta spojrzała niepewnie na Celię. - Cóż miałam robić? Zabrakło mi czasu, by stamtąd wyjść. Mogłam tylko zamknąć za sobą przejście, zanim Hassan Aga wszedł do środka. Celia patrzyła na nią ze zdziwieniem. - Wiem, wiem, nie patrz na mnie w ten sposób. Wiem, że było to głupie, ale może nie aż tak, jak się wydaje. Stary nosorożec nie był sam. Nie, była z nim dziewczyna. Pomocnica cariye Lali z łaźni matki sułtana. Widziałam ich oboje wyraźnie przez dziurę w ścianie. 310

- Ta z warkoczem? Pamiętam ją - rzekła ostro Celia. -Pomagała mi tej nocy w przygotowaniach, ale potem już jej nie widziałam. - To dlatego, że nie żyje. - Nie żyje? - powtórzyła Celia. - Ona też? - Tak. - Ale jak? - Ta niewinnie wyglądająca dziewczyna okazała się własną culo głównego czarnego eunucha. - Niemożliwe! Annetta zaśmiała się drwiąco na widok przerażonej miny Annetty. - Myślisz, że skoro te eunuchy nie mają jąder i nie mogą naprawdę spółkować - wykonała wymowny gest palcami. -to nie mają już żadnych potrzeb? Albo że - przechyliła głowę na bok - nie potrafią zaspokoić kobiety w inny sposób? Cóż, to, co zobaczyłam, świadczy, że jest wręcz przeciwnie. - Zmarszczyła z obrzydzeniem nosek. - To były najbardziej nienaturalne, zwierzęce rzeczy, jakie kiedykolwiek widziałam. - Nieprawda. - Cóż - Annetta wzruszyła nonszalancko ramionami -mówiłam ci już, że jeden burdel przypomina wszystkie inne. Nie chodzi jednak o to, co jej robił albo kazał robić sobie, ale o to podlizywanie się, przymilanie, płaszczenie... Fe! Wiesz, mam wrażenie, że ten głupiec rzeczywiście coś do niej czuł. Cały czas mówił: „Mój mały faunie, mój kwiatuszku, rozbierz się dla mnie, mój ptaszku, pozwól zobaczyć się nagą, niech ucałuję twoje stopki, pozwól possać koniuszki piersi, są takie miękkie, tak słodkie, jak delikatne pączki kwiatów". - Annetta marszczyła się, naśladując dziwny falset eunucha. - Całe to przymilanie się, fuj! Ten obrzydliwy hipopotam wciąż ja obłapiał. Miałam ochotę wyskoczyć z kredensu i dać mu w tłustą mordę. Celia, która wyglądała na osłabioną, wciąż patrzyła na nią w milczeniu. - Ale, jak widzisz, nie zrobiłam tego. 318

- Widzę. - A potem zauważyłam, że ta dziewczyna wzięła coś ze statku. - Chodzi ci o to, że ułamała kawałek skarmelizowanego cukru? - Nie. - Annetta zmarszczyła brwi. - Wydaje mi się, że coś kryło się w jego wnętrzu. Jestem tego pewna. Nie widziałam tego, bo było ciemno, a poza tym nie miałam pojęcia, czego się spodziewać. Ale ona musiała wiedzieć, że tam to będzie, bo od razu to znalazła i włożyła sobie do ust. - A on nie zauważył, że to zrobiła? - Nie. Odwrócił się, żeby podać jej szal, a ona czekała na tę chwilę. - I co dalej? - Kiedy już owinął jej ramiona szalem, a bardzo chciał, żeby jej było ciepło... wyobrażasz sobie, główny czarny eunuch, który zachowuje się jak służący? No więc wtedy usiłował pocałować ją w usta. Początkowo nie chciała, by to zrobił. Widziałam, że odwracała głowę, ale on nalegał. Pchnął ją na tapczan i przytrzymał tak, że nie mogła się ruszać. Słyszałam -a było to obrzydliwe - odgłosy jego pocałunków. Ssał jej usta i lizał niczym pies. - Aż zadrżała z obrzydzenia. - Nie mogłam już na to patrzeć, więc tylko siedziałam w kredensie z zamkniętymi oczami. Niedługo potem zorientowałam się, że dzieje się coś złego. Pierwsza krzyknęła dziewczyna. Jej okrzyk był pełen bólu, więc pomyślałam, że coś jej zrobił, wszedł w nią palcami czy nawet sztucznym fallusem. Och, uwierz -dodała, widząc przerażony wzrok Celii - widziałam już gorsze rzeczy. Ale potem on też krzyknął. A później usłyszałam inne odgłosy i poczułam smród. Och, nie masz pojęcia, co tam się działo. - Annetta pobladła. - Wszędzie wymiociny i ich odchody, przeraźliwy odór! Ale to się zaraz skończyło. Dziewczyna zginęła w ciągu paru minut. - Więc myślisz, że wzięła truciznę do ust? - spytała Celia. - A kiedy ją pocałował, sam też się zatruł? - Nie, nie - zaprotestowała gwałtownie Annetta. - Założę się o tysiąc dukatów, że nie wiedziała, co bierze do ust, 312

i że wcale nie chciała otruć eunucha. Być może wydawało jej się, że to jakaś miłosna mikstura... - Z pewnością miała dostęp do wielu rzeczy. Cariye Lala ma u siebie prawdziwą aptekę. Mogła bez trudu coś stamtąd wziąć, kiedy nikt nie patrzył. - Ale dlaczego miałaby to chować w statku? Poza tym nie mogła przecież wiedzieć, że postawię go na tacy... o Boże! - Annetta ukryła twarz w dłoniach. - Od tego wszystkiego aż kręci mi się w głowie. Nie, nie, to wszystko nie tak. Poza tym dlaczego miałaby ugryźć rękę, która ją karmiła. To, że była kochanką głównego czarnego eunucha, dawało jej olbrzymią władzę, chociaż sama myśl o karesach z tym nosorożcem wydaje nam się odpychająca. Władzę niemal równą tej, jaką miała haseki. Nie, została wykorzystana. Jestem pewna, że nie wiedziała, co tak naprawdę robi. Nie ma wątpliwości, że ktoś się za tym kryje. - Ktoś, kto wiedział, że odwiedzi go tej nocy. - Być może nawet ktoś, kto specjalnie ją tam wysłał, nie wiadomo. - Annetta wzruszyła ramionami. - Ale czekaj, zaraz ci powiem, co było potem. - Przełknęła nerwowo ślinę na to wspomnienie. - Możesz sobie wyobrazić, że byłam tak przerażona, iż prawie nie mogłam się ruszać. Gdyby ktoś mnie tam znalazł, na pewno by pomyślał, że miałam z tym coś wspólnego. W końcu po czasie, który wydawał mi się wiecznością, pozbierałam się na tyle, żeby stamtąd wyjść. Byłam pewna, że oboje nie żyją. Otworzyłam drzwi i właśnie przechodziłam przez pokój, kiedy usłyszałam kolejne głosy. Znowu ktoś nadchodził. Wróciłam więc do kredensu -cóż innego mogłam zrobić? Wyobraź sobie, że w pokoju pojawiła się sama matka sułtana w towarzystwie Gulbahar, a także Esperanza Malchi. - Matka sułtana? Więc wiedziała o tym wszystkim. Nikt jednak nie podniósł wrzawy. Skąd, do licha, się o tym dowiedziała? - Nie mam pojęcia, ale ktoś musiał im o tym powiedzieć. - Annetta potrząsnęła głową. - Na początku stały tylko na progu, jakby bały się wejść do środka. Ale i tak by313

ły na tyle blisko, że słyszałam, jak rozmawiają, każde ich słowo. Byłam pewna, że mnie znajdą. Raz nawet wydałam jakiś dźwięk, ale na szczęście pomyślały, że to kot... - I co zrobiły? - spytała Celia z pobladłą twarzą. - Matka sułtana spytała: „Nie żyje?". Esperanza weszła do pokoju, by się rozejrzeć. Powiedziała: „Ta dziewczyna? Tak". A potem zaczęła się uważnie przyglądać Hassanowi Adze i przyłożyła mu lusterko do nosa. I kiedy okazało się, że jeszcze nie umarł, zaproponowała, by wezwać medyka, ale Sahfiye odparła: „Żadnych medyków. Jeszcze nie". - Nie chciała go ratować. - Nie, nie do końca. Zachowywała się, jakby... - Annetta zmarszczyła brwi, starając się to sobie przypomnieć. - ...jakby miała jakieś inne plany. Jakby spodziewała się, że coś takiego może nastąpić. Celia milczała przez chwilę. - Myślisz, że to ona ich zabiła? - spytała w końcu szeptem. - Matka sułtana? - Cóż, mogła to zrobić, tylko po co? - odparła Annetta. -Główny czarny eunuch jest jednym z jej największych sprzymierzeńców. Zawsze może na niego liczyć. A poza tym gdyby to zrobiła, czy sądzisz, że od razu przybiegłaby do jego pokoju? Nie, raczej trzymałaby się od niego z daleka. - Annetta raz jeszcze potrząsnęła głową. - Nie, mam wrażenie, że matka sułtana przyszła tam, bo pragnęła temu zapobiec. - Chcesz powiedzieć, że wiedziała, co się stanie? - W każdym razie wiedziała, że coś się stanie. - I cały czas chroniła tego, kto to zrobił. - Cóż, jestem przekonana, że wie, czyja to wina. - Annetta skinęła głową. - Znam ją lepiej niż ty. Jak sądzisz, dlaczego nie przeprowadzono prawdziwego śledztwa? - Przecież to oczywiste - powiedziała Celia, wstając. - Tak ci się wydaje? - Oczywiście. Kogo poza sułtanem chciałaby jeszcze chronić? To jasne, że trzeciego Słowika. Cóż, Mały Słowik na pewno nie otruł się na własne życzenie, więc była to... 321

- Cariye Mirihmah? - Właśnie. Ta, która podobno nie żyje. Jest tylko jedna osoba, która może nam ją wskazać - dodała Celia. - Kto taki? - Handan. Będę musiała znów ją odwiedzić. - To szaleństwo! - Annetta złapała ją za ramię. - Daj spokój. Na pewno cię złapią, a jeśli nawet nie, Handan nie jest przy zdrowych zmysłach. Skąd możesz wiedzieć, że to, co ci powie, to prawda? Moim zdaniem to zły pomysł. - Ale powiedziała mi o cariye Mirihmah, prawda? - Tak, ale... - Więc może powie więcej. Poza tym nie wydaje mi się, żeby była szalona. Jest osłabiona z powodu opium, ale to nie choroba. Na dziedzińcu pod nimi odezwały się jakieś głosy. Celia ponownie wstała, ale Annetta złapała ją jeszcze za ramię. - Błagam, nie idź tam. - Muszę. - Pochyliła się i pocałowała ją w policzek. Wyszła z pokoju, zanim Annetta zdołała przestraszyć ją na tyle, by zmieniła zdanie. Celia zeszła po wąskich, drewnianych schodach na dziedziniec cariye. Przechodziły tamtędy dwie czarne służące z miotłami z liści palmowych. Na widok Celii zaraz się wycofały, mamrocząc pełne szacunku pozdrowienia. Na jednym z dachów zatrzepotał gołąb. Dźwięk ten przypominał odgłos wystrzału w sennym powietrzu. Celia nagle przypomniała sobie ranek, kiedy Annetta przyszła po nią, by zaprowadzić ją do Sahfiye. Czy to możliwe, że od tego zdarzenia nie minął nawet tydzień? Z trudem rozpoznawała tę Celię, Kayę kadin, tę, która miała zostać gózde. Jedna ze służących wypuściła miotłę, która zastukotała na bruku, i Celia po raz pierwszy przyjrzała się obu kobietom. Czy to one wtedy zamiatały dziedziniec? Pamiętała, że Annetta odezwała się wówczas do nich ostro, ale poza tym miała w głowie pustkę. Nawet w domu szczęśliwości, gdzie 322

żyło się w takim ścisku, wszystkie służące wydawały się jednakowe. Czy tak właśnie udało się umknąć sprawiedliwości cariye Mirihmah? Czy przebrała się za służącą, by nikt nie mógł jej poznać? Pod wpływem impulsu obróciła się nagle do obu kobiet. Kiedy to zobaczyły, pochyliły z szacunkiem głowy. - Kadittl - Celia już chciała odejść, kiedy nagle zdała sobie sprawę, że jedna z nich zwróciła się do niej: Pani! Nosiła cienki złoty łańcuszek na kostce. Druga, której przerzedzone włosy posiwiały mocniej niż jej towarzyszki, miała niewielki opatrunek na oku. Pierwsza ze starszych kobiet, ta z łańcuszkiem, wzięła drugą za rękę i obie podeszły wolno do Celii. - Proszę, pani... Teraz, kiedy zwróciły na siebie uwagę, nie bardzo wiedziały, co dalej. - Czy czegoś chcecie, cariye? - Celia popatrzyła na nie ze zdziwieniem. - Jak się nazywasz? - spytała tę ze złotym łańcuszkiem. - Cariye Tusa. - A ty? - zwróciła się do drugiej. - Cariye Tata, pani. Patrzyły na nią, wciąż trzymając się za ręce. Są nieporadne jak dzieci, pomyślała Celia, a potem coś nagle przyszło jej do głowy. - Jesteście siostrami, prawda? Bliźniaczkami. - Tak, kadin. - Cariye Tusa położyła dłoń na ramieniu towarzyszki, jakby chciała ją chronić. Druga kobieta, ta z uszkodzonym okiem, spojrzała wprost na Celię tak, jakby chciała ją przewiercić wzrokiem. Celia obróciła się i zerknęła przez ramię, by sprawdzić, czy nikt ich nie obserwuje. Dziedziniec był pusty. - Ty - powiedziała, wskazując drugą kobietę. - Cariye Tata. Czy wiesz, kim jestem? Kobieta spojrzała na Celię swoim zdrowym okiem. Rogówkę miała niebieską niczym bławatek. Jej siostra, cariye Tusa, chciała za nią odpowiedzieć, ale Celia ją powstrzymała. 316

- Pozwól jej odpowiedzieć. - Ja... ja... - cariye Tata potrząsała ze zmieszaniem siwą głową. Wciąż patrzyła w przestrzeń nad ramieniem Celii, ale jej wzrok był pusty, jakby była tak stara, że mogła widzieć jedynie duchy, unoszące się nad dziedzińcem. - Jesteś jedną z kadin - odparła w końcu. - Tak, właśnie. Wiem, jak mam cię nazywać. Kadin... - Zaczęła jej się coraz szybciej kłaniać. - Właśnie tak muszę cię nazywać, pani. Proszę. - Proszę, Kayo kadin. - Stare oczy cariye Tusy wypełniły się łzami. - Moja siostra nie chce cię obrazić. - Och, to ty musisz mi wybaczyć, cariye - powiedziała Celia łagodniejszym tonem. - Nie zauważyłam... nie wiedziałam - poprawiła się - że twoja siostra jest niewidoma. W tej chwili Celia nagle zobaczyła je takimi, jakie musiały kiedyś być: obie ciemnoskóre i niebieskookie, podobne do siebie jak dwie perły. Każdy ma swoją historię - a jaka jest ich? - zaczęła się zastanawiać. He miały lat, kiedy je tu sprzedano? Sześć, siedem? Jak bardzo musiały do siebie lgnąć, przerażone, wyrwane z domowych pieleszy. Przecież wciąż są razem, chociaż zestarzały się i posiwiały w służbie sułtana. Kiedy o tym myślała, cariye Tusa wyciągnęła w jej stronę dłoń, w której coś zalśniło mosiężnym blaskiem, jakiś przedmiot, który przed chwilą wyjęła z kieszeni. - To dla ciebie, Kayo kadin. - Jej starcza dłoń zacisnęła się na dłoni Celii, która wyczuła coś gładkiego i okrągłego. - Po to tu przyszłyśmy. Dostałyśmy to od pewnej kira. Celia otworzyła dłoń. Mosiężne kompendium Paula zalśniło w słońcu. - Co się stało? - Cariye Tusa przytrzymała ją za ramię. -Źle się czujesz, kadin? Celia nie odpowiedziała. Nacisnęła ukryty zamek na spodzie i kompendium otworzyło się, ukazując jej własny portret. Jak czas, godziny biegną skrycie, Tak mija bezpowrotnie życie, Nie złapiesz go, czas mija co dzień, Więc nie trać żadnej z życia godzin. 317

I właśnie wtedy, zanim zdołała pomyśleć, co robi, usiadła na schodku łaźni i zapłakała. Płakała i płakała nigdy nie przypuszczałaby, że ma w sobie tyle łez. Płakała z powodu cariye Taty i cariye Tusy, których wcześniej nie znała, z powodu Gulay haseki, utopionej w Bosforze. Ale przede wszystkim było jej żal siebie, gdyż przeżyła katastrofę statku i śmierć marynarzy, którzy nie mieli tego szczęścia; płakała z powodu zabitego ojca i utraconej miłości, tym bardziej utraconej, że odnalezionej po latach.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY PIERWSZY Stambuł współcześnie Ranek po swoim śnie o Celii Elizabeth spędziła w pokoju i poświęciła go przede wszystkim na lekturę. Kiedy zeszła późnym popołudniem na dół z nadzieją, że uda jej się wysłać Rashida po kanapkę, stwierdziła ze zdziwieniem, że czeka tam na nią Haddba. - No, jesteś, Elizabeth... Dzwoniłam przed chwilą do twego pokoju. Tak się cieszę, że cię złapałam. Haddba skinęła głową w stronę klitki pod schodami. - Masz gościa, moja droga. - Czyżby Mehmet wrócił? - Elizabeth poczuła, jak serce zabiło jej mocniej. Już chciała pobiec do salonu, ale Haddba położyła dłoń na jej ramieniu. - Nie, moja droga, nie Mehmet... - zanim zdążyła skończyć, Elizabeth usłyszała za sobą znajomy głos. - Cześć, Elizabeth. Odwróciła się. Taki sam jak zwykle. Wytarte dżinsy, skórzana kurtka, wzrok, który wabił ją do łóżka. I poczuła wbrew sobie, że go pragnie. - Marius? - Cześć, moje śliczności. - Co tutaj robisz? - Co za głupie pytanie. - Jak mnie znalazłeś? - Jeszcze gorsze. Czy uśmiechnęła się do niego tylko dlatego, że była zdenerwowana? 326

- Przyjechałem, żeby cię odnaleźć - powiedział miękko, niemal pieszczotliwie. W przeszłości była gotowa na każde upokorzenie, byle tylko usłyszeć ten głos. - Przepraszam, Marius, ale nie... Jednak zanim zdążyła zaprotestować, Marius objął ją i pocałował w usta. - Uciekłaś ode mnie - szepnął. - Przestań! - Próbowała się wyrwać i poczuła, jak uderza biodrem o jego biodro. „Co w nim takiego jest?" - usłyszała często powtarzane słowa Eve. „Tak naprawdę wcale cię nie chce, ale nie potrafi cię też zostawić". - Jak udało ci się mnie znaleźć? - Spojrzała na niego i lekko zadrżała. Czy był to strach, czy podniecenie? Jego zmierzwione jak zwykle włosy były teraz dłuższe i opadały na kołnierz kurtki. Stał tak blisko, że czuła znajomy zapach: jego włosów i skóry, papierosów, a także brudnej pościeli, jak również całkiem miły kwaśny zapach skórzanej kurtki. - Tęskniłem za tobą, kochanie... - powiedział. Otwarcie. Nie dbając o jej pytania. Elizabeth stwierdziła nagle, że go obejmuje, że dotyka jego włosów. I na co jej się zdało tych sześć tygodni zapominania? Może pójdziemy do ciebie? Musimy pogadać. - Poczuła, jak przeciągnął lekko dłonią po jej plecach. Próbowałem przekonać dozorczynię, żeby pozwoliła mi tam wejść - mruknął jej do ucha - ale była nieprzejednana. Co to za starucha? Elizabeth nagle przypomniała sobie o Haddbie, która stała nieopodal, nie ruszając się z miejsca. „Igra z twoimi uczuciami". Wystraszona obróciła się do Haddby. - Co mówiłaś? - Nic. - Haddba wciąż nie ruszyła się z miejsca. Po jej minie widać było, że Marius zachowuje się nieodpowiednio, i podziałało to na Elizabeth jak kubeł zimnej wody. Zawstydzona odsunęła się od Mariusa. 320

- Przepraszam... Haddbo, to jest Marius. Marius, to moja gospodyni, Haddba. Marius wyciągnął dłoń w jej stronę, ale Haddba nie kryła tego, że nie ma zamiaru jej uścisnąć. Szmaragdy jej kolczyków lśniły w półmroku niczym kocie oczy. Patrzyła na niego. I to tak, że mogła każdego wyprowadzić z równowagi. - Żegnam pana - powiedziała nieznoszącym sprzeciwu tonem. Kiedy znaleźli się na zewnątrz, nawet Marius wydawał się poruszony. - Boże, co za stara wiedźma. - Ku uldze, ale i żalowi, Elizabeth nie objął jej ponownie, tylko wbił ręce w kieszenie kurtki i ruszył przed nią chodnikiem. - Czy pozwalasz jej, żeby tak tobą rządziła? Ależ tak. Jasne, że tak. - Nie mów o niej w ten sposób. To moja przyjaciółka. - Dozorczyni z hotelu? - Nie jest dozorczynią. - Musiała niemal biec, by za nim nadążyć. Na zewnątrz było tak zimno, że zaczęły ją boleć zęby. - Naprawdę? - rzucił kwaśno. - Ale tak właśnie wygląda. Elizabeth stłumiła uśmiech. Rzadko się zdarzało, by Marius nie zdołał oczarować kobiety, młode, stare, w średnim wieku -wszystkie mu ulegały. Nic dziwnego, że jest rozdrażniony. Przez jakiś czas szli razem w milczeniu, wspinali się wąską, stromą uliczką, która prowadziła w stronę Istiklal Caddesi. Zapadał zmierzch. Na niebie pełno było groźnych purpurowych chmur. Chude koty kryły się w przejściach. Minęli bufę, niewielkie sklepiki, w których Rashid kupował herbatę i gazety, zakłady fryzjerskie i restauracje, a także mężczyznę, który sprzedawał pieczone kasztany na rogu ulicy. Elizabeth pomyślała, jak bardzo oswoiła się z tym wszystkim w ciągu zaledwie paru tygodni. Na rogu stał zrujnowany dom z zabitym deskami wejściem. Marius zatrzymał się i przyciągnął ją gwałtownie do siebie, tak że znaleźli się w niszy tuż przy wejściu. Jego wargi znalazły się tuż obok jej ust. 328

- Jak mam cię pocałować? Przyciągnął ją do siebie za poły płaszcza. „Nie!" - słyszała głos w swojej głowie, ale nie na wiele się to zdało. Czuła jego oddech na szyi i we włosach. Zamknęła z westchnieniem oczy i przechyliła ku niemu głowę. Przyjechał tu do mnie, myślała tylko. Ileż to razy o tym marzyłam? Sprzedałabym kiedyś za to duszę. Ale kiedy ją pocałował, poczuła jego zimny język na wargach. - Boże, strasznie tutaj zimno. - W końcu się od niej odsunął. - Możemy gdzieś pójść? - Tak, znam takie miejsce. Zabrała go do swojej ulubionej kafejki w Istiklal Caddesi. Było już ciemno i tak zimno, że Elizabeth wyczuwała w powietrzu śnieg. Szła teraz pierwsza, najpierw uliczką, gdzie sprzedawano instrumenty muzyczne, minęła cmentarz tańczących derwiszów, z poprzecinanymi światłem księżyca kamiennymi tablicami. - Gdzie jesteśmy? - Marius szedł za nią wąskimi uliczkami. - W Beyoglu, nazywanym niegdyś Perą. Właśnie tutaj mieszkali kiedyś cudzoziemcy. Przeszła skrótem przez wąski pasajs. Wychodził na coś w rodzaju placyku, gdzie stare kobiety piły herbatę i grały w domino w świetle ulicznych lamp z lat trzydziestych. Uniosły wzrok na widok Elizabeth. Marius zawahał się. - Jesteś pewna, że to bezpieczne miejsce? - Bezpieczne? - Elizabeth odwróciła się do niego ze śmiechem. Czy to jej wyobraźnia, czy nagle się zmienił? Stał się mniejszy, mniej dominujący. - Zależy, co przez to rozumiesz. W środku kafejki było ciepło. Paliły się mosiężne lampy, które przywodziły na myśl wiedeńskie kawiarnie. Ściany zdobiły panele ze szkła i mahoniu. Elizabeth zamówiła herbatę i ciasto. Kiedy kelnerka się oddaliła, zauważyła, że Marius na nią patrzy. - Wyglądasz inaczej - rzekł w końcu. Porzucił zalotny ton i mówił tak, jakby głośno myślał. - Bardzo pięknie, Elizabeth. Naprawdę pięknie. - Odniosła dziwne wrażenie, że widzi ją po raz pierwszy. 322

- Dziękuję - odparła po prostu. - Naprawdę tak uważam. Zwykle to ona pierwsza chciała zapełnić ciszę, ale teraz wolała pozwolić mu mówić. - Nie odpowiadałaś na moje SMS-y - dodał po chwili. - To prawda. Znowu cisza. Marius wziął leżącą na stoliku łyżeczkę i uderzał nią o dłoń. Mój Boże, to niemożliwe! pomyślała Elizabeth. On jest zdenerwowany. - Tęskniłem za tobą, złotko. - Naprawdę? Mówił tak, jakby w to wierzył. - Tak. Jakie to dziwne, pomyślała tylko. Jakie to dziwne, że siedzę tu z Mariusem. Prowadziła rozmowę, ale miała wrażenie, że ona jej nie dotyczy. Po tym, jak minął szok po spotkaniu, mogła patrzeć na niego bez większych emocji. Przystojny, nieogolony, miał w sobie coś obleśnego, niczym dozorca z wesołego miasteczka. - Czego chcesz, Marius? - spytała lekko zaciekawiona. -Co się stało z tą blondynkę? - spytała bez emocji: a kiedyś byłoby inaczej. - Ta?... Nic dla mnie nie znaczyła. - Tak, tak. Na pewno. - Elizabeth odstawiła filiżankę. Ręka jej nie drżała. - Więc dlaczego tu przyjechałeś? - Usłyszała swój spokojny głos. - Przyjechałem, żeby cię zabrać ze sobą. „Igra twoimi uczuciami". Usłyszała ten głos całkiem wyraźnie. Rozejrzała się dokoła, spodziewając się zobaczyć kogoś tuż obok. Skąd biorą się te słowa? Kiedy była w Oksfordzie, myślała, że pochodzą od Eve. Potem od Haddby. Jednak tym razem miejsce obok było puste. Zauważyła za to po drugiej stronie kafejki młodą kobietę w marynarskim płaszczu z długimi ciemnymi włosami, opadającymi jej na ramiona. Uderzał spokój, emanujący 323

od tej postaci, po chwili zrozumiała, że patrzy na własne odbicie. - Dlaczego się śmiejesz? - spytał Marius. - Przecież powiedziałem, że chcę cię zabrać do domu powtórzył te słowa, gdyż wydawało mu się, że go nie usłyszała. - Chcesz powiedzieć, że przyjechałeś tu, żeby mnie uratować? - Można tak powiedzieć. - Wyglądał na zdziwionego. -Nie rozumiem, co w tym śmiesznego. - Przepraszam. - Elizabeth przetarła oczy. - Masz rację, to wcale nie jest śmieszne. Wręcz przeciwnie... nawet smutne. Usłyszała sygnał nowego SMS-a. Wyjęła telefon z torebki i spojrzała na ekran, a potem bez słowa odłożyła go z powrotem. Milczeli przez chwilę. - Poznałaś kogoś - powiedział w końcu Marius. Kiedy ponownie na niego spojrzała, doznała dziwnego, przyprawiającego o zawrót głowy wrażenia, jakby ulatywała w górę. - Tak, dobrze to ująłeś, poznałam. - Popatrzyła na niego, przekrzywiając głowę. - Ale to nie dlatego. - Nie dlatego? - Nie dlatego musisz wracać beze mnie. Wstała, a następnie pochyliła się i pocałowała go lekko w policzek. Patrzył, jak zbiera swoje rzeczy. - Mam nadzieję, że wiesz, co robisz/Elizabeth? - zawołał za nią. - Czy będziesz bezpieczna? - Bezpieczna? - Zatrzymała się przy drzwiach. - Nie, lepiej. Znacznie lepiej. - Obróciła się do niego. Szła w powietrzu. - Będę wolna.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY DRUGI Konstantynopol, 5 września 1599 roku Ranek Dwie stare niewolnice pozwoliły się Celii wypłakać. Zdołały jakoś odciągnąć ją z dziedzińca do łaźni, a następnie ukryły za jednym z marmurowych basenów, tak by nie mogły jej zobaczyć inne kobiety, a zwłaszcza te wyższe rangą, które co jakiś czas pojawiały się na dziedzińcu. Nic nie mówiły, tylko na zmianę gładziły ją po głowie i wydawały jakieś niezrozumiałe dźwięki. W końcu Celia wypłakała niemal wszystkie łzy. Siedziała na marmurowej podłodze między basenami i pozwoliła kobietom, by wytarły jej twarz i przyłożyły szmatki zmoczone zimną wodą do zapuchniętych oczu. Po chwili oddech wyrównał się, ale jednocześnie poczuła tak wielkie zmęczenie, że najchętniej położyłaby się na marmurowej podłodze i zasnęła. - Nie mogę tu zostać - powiedziała bardziej do siebie niż do obu kobiet. I nagle zamiast zmęczenia poczuła potworny strach na myśl o tym, co będzie musiała zrobić. Spojrzała na zdobione kanelurą baseny ze złotymi kranami w kształcie delfinów i spróbowała pozbierać myśli. Kiedy ostatnio przyszła się tu umyć, była z nią Annetta i inne służące matki sułtana. Czego dotyczyła wtedy rozmowa? Celia znowu popatrzyła na dwie stare kobiety i nagle opanował ją niepokój. Wzięła cariye Tusę za rękę. 332

- Ile masz lat, cariye? - spytała. - Nie wiem, Kayo kadin - wzruszyła ramionami. - Dużo -dodała po prostu. Nagle owładnęła nią pewna myśl, a może wspomnienie. - Czy pamiętasz starego sułtana? - Obie go pamiętamy. - Byłyśmy tutaj przed wszystkimi innymi - dodała jej siostra, która uśmiechnięta kiwała z dumą głową. Wszystkie inne odesłano do Pałacu Łez, ale nie nas. To dlatego, że byłyśmy służącymi zarządczyni haremu, Janfredy Khatun. To imię: Janfreda Khatun. Więc jednak wspomnienie. Z pewnością wspomnienie. - To prawda, wszystkie stąd odeszły. Wszyscy stąd odeszli. Wszyscy. Nawet mali książęta. Cała dziewiętnastka. Zabici. Wszyscy zabici. Tak bardzo płakałyśmy z tego powodu. Gdzie wcześniej słyszała te słowa? Serce podskoczyło w piersi Celii. I te oczy - może nie tak niebieskie, ale... mleczne. Gdzie wcześniej widziała te oczy? - Więc może wy, które jesteście tu od tak dawna, pomożecie mi kogoś odnaleźć. - Uśmiechnęła się do nich zachęcająco. Mówiła wolno, bojąc się, że inaczej zacznie jej drżeć głos. Usta miała zupełnie suche. Czy wiecie... czy znacie... cariye Mirihmah? Cariye Tusa potrząsnęła głową. - O nie, dawno stąd odeszła. Nie wiedziałaś o tym? - Co mówisz, siostro? - Niewidzące oczy cariye Taty rozszerzyły się ze zdziwienia. - Cały czas ją słyszę. Cariye Tusa obróciła się w jej stronę. - Słyszysz ją, siostro? - spytała zdumiona. - Nigdy mi o tym nie mówiłaś. - Bo nigdy nie pytałaś - odparła niewinnie cariye Tata. -Wróciła, właśnie tu, do łaźni. - Jesteś pewna? - Celia poczuła, że łzy znowu nabiegły jej do oczu. - Jesteś pewna, że to cariye Mirihmah? - Och, już jej tak nie nazywają, kadin. Dali jej dawne imię, sama nie wiem dlaczego. Mówią na nią Lily, a w każ326

dym razie tak mówi Hassan Aga. Lily. Takie ładne imię. Tyle że my wszyscy mamy na nią mówić Lala. Stara kobieta uśmiechnęła się do niej promiennie. - Właśnie tak mamy ją nazywać, cariye Lala. Celia pobiegła na dziedziniec matki sułtana. Dawny apartament haseki wyglądał dokładnie tak jak poprzedniej nocy. Na podłodze leżała potłuczona filiżanka, a także jeden, wyszywany koralikami pantofelek. Bez trudu odnalazła przejście w kredensie i wąskie schody, wiodące do tajnych drzwi. Na górze trafiła do następnych drzwi. Przeszła szybko do korytarza, gdzie minęła rozwidlenie, a także wizjer, który wychodził na apartament matki sułtana, i w końcu dotarła do kolejnego kredensu prowadzącego do pokoju Handan. Podobnie jak poprzednio było tam bardzo ciepło i duszno. Pomijając bogato zdobione meble, brokaty, wyszywane draperie i oblamowane futrem stroje na wieszakach, wewnątrz panowała atmosfera przemijania i rozkładu. W jednym kącie znajdowała się komódka z drewna sandałowego. Stała na niej waza z suchymi kwiatami i złota szkatułka, zdobiona górskim kryształem i rubinami, wypełniona różnego rodzaju klejnotami. Przeważały brylanty, była także egreta zrobiona z wielkiego szmaragdu, a wszystko pokrywał kurz - puste bogactwa odrzuconej konkubiny. Na odgłos jej kroków coś poruszyło się na łóżku. - Nie obawiaj się, Handan! - Celia podeszła do łóżka i przyklękła obok. - To ja, Kaya. Wątła postać pod przykryciem wydała coś w rodzaju cichego westchnienia. - Chyba wiem, kim jest teraz cariye Mirihmah - szepnęła. - Ale musisz mi powiedzieć, czy to prawda? Patrzyły na nią obwiedzione proszkiem antymonowym oczy uwięzione w masce z klejnotów. Były otwarte, ale tak szkliste, że Celia pomyślała, że Handan nie jest przytomna. 334

- Proszę, Handan! Czy mnie słyszysz? - spytała cicho Celia. Potrząsnęła nią za wymizerowany bark, a wówczas zsunęła się narzuta. Uderzył ją straszny smród, jednocześnie słodki i zjełczały, jak gniazdo starych myszy. Był tak mocny, że Celia prawie zaniemówiła. - Chyba cię nie słyszy, kadin. Celia odwróciła się tak szybko, że o mało nie przewróciła piecyka. - Ale nie przejmuj się - odezwał się ponownie znajomy głos. - Nie jest przebudzona, ale też nie śpi. Handan robi to, co jej najlepiej wychodzi. Marzy. Ma mnóstwo pięknych marzeń. Może nie będziemy jej w tym przeszkadzać? - To ty?! Przecież wszyscy myśleliśmy, że... - Nie żyję? - Gulay haseki weszła do pokoju. - Jak widzisz, jednak żyję. - Uśmiechnęła się. W dłoni trzymała ozdobiony klejnotami pantofelek. - Zobacz, znalazłam swój but. - Zaśmiała się czarująco. Biedactwo, wyglądasz tak, jakbyś miała za chwilę zemdleć! Bardzo mi przykro, jeśli cię przestraszyłam. Chcesz mnie dotknąć? - Uniosła zachęcająco dłoń. - Możesz sprawdzić, że nie jestem duchem. - Och tak! - Celia pospieszyła do Gulay i ucałowała jej dłoń. - Bogu dzięki, Bogu dzięki. - Całowała jej palce, a następnie przycisnęła do swego policzka dłoń, która wydała jej się chłodna. - Myślałam, że... Łzy popłynęły jej po twarzy. - Myślałam... - Wiem, co myślałaś. Wiedziałam też, że będą mnie oskarżać o otrucie Hassana Agi. Chcieli skorzystać z okazji. Matka sułtana kazała sporządzić horoskop, który przewidywał śmierć Małego Słowika, a następnie umieścić go w moim pokoju. Na szczęście znalazłam go i zdołałam zamienić, więc kiedy chcieli go odczytać wtedy w wielkiej komnacie, znaleźli jedynie przepis na zupę. - Zachichotała. Wyobraź sobie ich miny. Wyobraź sobie jej minę. - Cofnęła dłoń. -Zupełnie im to nie wyszło, nie wydaje ci się? Sahfiye najwyraźniej straciła formę. - Więc to jednak sprawka Sahfiye. - Celia poczuła, że coś dławi ją w gardle. - Wiedziałam, że to nie ty. A co z Hanzą? 328

- Nie musisz się nią przejmować. - Gulay ponownie się zaśmiała. - Na pewno nie zmartwychwstanie. Celia patrzyła na Gulay, jak podchodziła do tapczanu Handan. Poruszała się, kołysząc przesadnie biodrami. Jej brokatowa suknia zaszeleściła lekko w ciszy, jaka panowała w komnacie. Usiadła na tapczanie i wzięła rękę Handan, starając się wyczuć puls. Popatrzyła z namysłem na Celię, przekrzywiwszy lekko głowę. Jej twarz wyglądała jak dawniej: mleczna cera, ciemne włosy i niebieskie niczym zimowe niebo oczy. W uszach i na opasce lśniły brylanty, sprawiała wrażenie, jakby powlókł ją szron. - Hanza - powiedziała cicho, jakby do siebie, haseki. - Tej idiotce zaczęło się wydawać nie wiadomo co. Wiesz o tym równie dobrze jak ja. Celia otworzyła usta, żeby coś powiedzieć, a potem ponownie je zamknęła. - Powinnaś podziękować losowi za to, że nie ty zostałaś posłanką - dodała Gulay. - Na początku nie wiedziałam, którą z was wybierze. Ale potem stało się jasne, że jednak Hanzę. Takimi ambitnymi dziewczynami najłatwiej jest manipulować. Sama się o tym przekonałam, i to już dawno. Nagle zaległa między nimi cisza. Była tak ogłuszająca jak krzyk wiedźmy i Celia chciała zatkać sobie uszy. - Ale co z twoim apartamentem? Przecież wszystko z niego zabrali - powiedziała w końcu. - Czy wciąż chcesz się przeprowadzić do starego pałacu? Gulay zaśmiała się wyraźnie rozbawiona. - Naprawdę sądzisz, że byłabym gotowa to zrobić? Usunąć się i zostawić jej pole do działania? Zacisnęła ze złością usta. - Jeśli tak, to jesteś głupsza, niż mi się wydawało. Nie, po prostu przeprowadzam się do nowego apartamentu. Przez ostatnie dwa dni byłam z sułtanem w jego letnim pałacu. Po tym incydencie doszliśmy do wniosku, że tak będzie najlepiej. W tym starym zrobiło się ostatnio zbyt... wietrznie. - Więc uważasz, że to był tylko incydent? 336

Wycieńczona Handan poruszyła się na swoim miejscu. Spod narzuty dobiegło do nich coś, co przypominało miauczenie kota. Gulay z obrzydzeniem wypuściła jej rękę. - Fe! Co za smród. - Czy nie rozumiesz, że jest chora? - Celia cała drżała. -Nie mogę uwierzyć, że Sahfiye jej to zrobiła. - Hm... - Gulay haseki przekrzywiła z namysłem głowę -niezupełnie Sahfiye. - Co chcesz przez to powiedzieć? Więc kto to zrobił? - Oczywiście, że ja. - Gulay spojrzała na nią swoimi niebieskimi oczami. - Uważam, że była to z mojej strony duża uprzejmość. Po urodzeniu księcia Ahmeda miała pewne problemy, wiesz, kobiece sprawy. Naprawdę zachorowała. Dawali jej opium, żeby uśmierzyć ból. Cóż, miewamy drobne słabości. Próbowali wszystkiego, żeby przestała je brać. Sahfiye zamknęła ją nawet w tym pokoju, ale - westchnęła -przyjaciołom Handan zawsze udawało się jakoś jej pomóc. Od tego są przyjaciele. - Wbiła wzrok w Celię. - Ja też ci pomogłam. - Pomogłaś? - Oczywiście. Jak tylko zostałaś gózde, pomyślałam sobie, że muszę to zrobić. Dlatego posłałam do ciebie służącą z napojem. - Och! - Celia dotknęła swoich rozpalonych policzków. -A ja myślałam, że to cariye Lala dała mi za dużo opium. Gulay ponownie się zaśmiała, tym razem z niedowierzaniem. - Przykro mi, ale musiałam to zrobić. - Wzruszyła ramionami. - Naprawdę zaczęłam się obawiać, że możesz mu się spodobać. - Ale się nie spodobałam - rzekła głucho Celia. - Wybrał Hanzę. - Tak, tę chudą Bośniaczkę. - Gulay bawiła się swoimi pierścieniami. - Było, minęło. Widziałam wiele takich dziewczyn i zapewniam cię, że długo by się tutaj nie utrzymała. Wystarczy parę razy - Gulay wykonała kilka znaczących ruchów palcami - i wracają do swoich klitek. Wiedzia330

łam, że nie muszę się nią przejmować. - Znowu zwróciła swoje niebieskie oczy na Celię. - Sułtan lubi kobiety delikatne, łagodne. - Ułożyła się na poduszkach tak, by Celia mog-ła podziwiać jej piękne, białe piersi, widoczne pod koszulą. - Delikatne ciało... - Jej spojrzenie stało się niemal lubieżne. - Na miłość boską, nie patrz tak na mnie. Wszystkie robimy, co w naszej mocy, by ocalić własną skórę. Każda troszczy się przede wszystkim o siebie. Nawet twoja przyjaciółka Annetta. - Nie, Annetta myśli też o mnie! - Tak ci się wydaje? To bardzo miłe z twojej strony. -Gulay ponownie wzruszyła ramionami. - Ale zapewniam cię, że tak nie jest. Ty też będziesz się troszczyć przede wszystkim o siebie. - To znaczy? - Pomożesz mi zniszczyć Słowiki z Manisy. Znowu te Słowiki? Dlaczego wszyscy wciąż o nich mówią? - A dlaczego to takie ważne? - Ponieważ jeśli zniszczę Słowiki, zniszczę też ją. - Kogo? - A jak sądzisz? - powiedziała zniecierpliwiona Gulay. -Oczywiście Sahfiye. - Westchnęła, jakby miała do czynienia z wyjątkowo mało rozgarniętym dzieckiem. - Dobrze, widzę, że muszę ci wszystko wyjaśnić. Chociaż i tak bardzo mi już pomogłaś. Bardziej, niż się spodziewałam. - Więc Annetta miała jednak rację - rzekła wolno Celia. -Chciałaś mnie wykorzystać. Też nie wiedziałaś, kim jest cariye Mirihmah, więc ja miałam pomóc to ustalić. - A co byś zrobiła na moim miejscu? - Gulay ponownie zaśmiała się tak, jakby chciała się z nią drażnić. Przecież nie mogłam sama chodzić i zadawać tylu dziwnych pytań. Widziałaś, że Sahfiye mnie śledzi. Musiałam znaleźć kogoś, kto nie zna jeszcze dobrze życia w haremie, kogoś nieco starszego niż większość cariye, a jednocześnie z możliwością poruszania się po pałacu. Kogoś, kto podgrzałby trochę atmosferę... 338

- Ale przecież nie miałam powodów, by dowiedzieć się prawdy o cariye Mirihmah - rzuciła Celia. Nawet nie wiedziałam, kogo szukam, aż do... - Aż do? - Oczy Gulay stały się niemal czarne w mdłym świetle pokoju. - Aż do sprawy z tym statkiem z cukru. - Celia usiadła na łóżku. Czuła, że nogi odmawiają jej posłuszeństwa i robi się jej gorąco, a w głowie zaczyna się kręcić. - To było sprytne z mojej strony, co? Dzięki mnie dowiedziałaś się o ludziach z ambasady i o tym, że to właśnie oni przysłali statek. - Ten, w którym znalazła się trucizna, którą otruł się Hassan Aga. - Zwany też Małym Słowikiem. Celia ponownie zamilkła. Haseki wstała i podeszła do piecyka. Wzięła trochę żywicy z czarki, skruszyła ją w palcach i sypnęła na węgle. Okruchy natychmiast się zapaliły, a ich słodki zapach zaczął się przebijać przez fetor, panujący w pokoju. - Mylisz się, sądząc, że nie wiedziałam, kim stała się cariye Mirihmah. Od dłuższego czasu podejrzewałam, że cariye Lala musi być trzecim Słowikiem, ale nie potrafiłam tego udowodnić, no i nie miałam co do tego pewności. Mało znacząca służąca z łaźni miała być sprzymierzona z matką sułtana i głównym czarnym eunuchem? Nie sądziłam, że to możliwe. Zaczęłam ją więc obserwować. I to bardzo uważnie. Spotykała się rzadko z Sahfiye i nigdy żadna z nich nie dała odczuć, że mogą się bliżej znać. Jednak inaczej było w przypadku Hassana Agi. Nie pilnowali się tak bardzo, zwłaszcza w nocy. Po pierwsze, bardzo często widywałam ich razem. Cariye Lala przychodziła, kiedy wraz z innymi strażnikami miał mnie odprowadzić do sułtana. Na początku zauważyłam, że wymieniają spojrzenia, ale z biegiem miesięcy zaczęłam też dostrzegać inne rzeczy: wyraźne gesty, których nie zauważyłby nikt, kto nie obserwowałby ich bardzo uważnie, uśmiechy, wymieniane szep332

tem uwagi, dotknięcia. Tak więc od jakiegoś czasu podejrzewałam, że to ona jest trzecim Słowikiem. Wciąż jednak nie miałam żadnych dowodów. - Ale dlaczego utrzymywali to w takiej tajemnicy? - Ponieważ cariye Mirihmah miała umrzeć - odparła haseki. - Umrzeć? - Tak jak Hanza. W worku w Bosforze. - Co takiego zrobiła? - To było wiele lat temu, za czasów starego sułtana. Wyciszono całą sprawę, gdyż była w nią zamieszana Sahfiye, ale po pałacu krążyło wiele plotek. Usłyszałam je po raz pierwszy od starego eunucha, w czasach, kiedy sama żyłam w Manisie. Podobno stara matka sułtana spiskowała przeciwko Sahfiye i próbowała skusić sułtana nowymi konkubinami. Sahfiye przestraszyła się, że straci wpływy i że ten znajdzie sobie nową faworytę albo, co gorsza, uzna jej syna za prawowitego następcę. Podobno rzuciła urok na sułtana, by nie mógł kochać się z inną kobietą. Ale pewnego dnia znaleziono na to dowody. Być może wydała ją jej własna służąca, kto wie? Niezależnie od tego, co się stało, cariye Mirihmah wzięła na siebie całą winę. Skazano ją na śmierć, ale -Gulay wzruszyła ramionami - jednak nie umarła. - Jak to się stało? - Nie wiem. Pewnie przekupili strażników i gdzieś ją ukryli, aż do śmierci starego sułtana. Wszystkie kobiety wysłano wtedy do Eski Saray, starego pałacu, pomijając oczywiście Sahfiye, która została matką sułtana i zajęła miejsce w pałacu syna. Zostały tu jeszcze cariye Tata i cariye Tusa, pomyślała Ce-lia, ale nie powiedziała tego głośno. - W nowym haremie sułtana Mehmeda nikt jej nie znał -ciągnęła Gulay. - Nikt nie mógł jej rozpoznać. Więc znowu sprowadzono ją do pałacu, tyle że pod zmienionym imieniem. - Ale jakie to ma teraz znaczenie? - Gulay dorzuciła żywicy do płonących węgli, w jednej chwili zasyczały i buchnęły dymem. - Potrzebowałam lat; obserwowałam i czeka340

łam, bez przerwy uśmiechałam się i uśmiechałam, jakby w ogóle mnie to nie obchodziło. W końcu znalazłam ich słaby punkt. Tak jak znalazłam jej słaby punkt... - Wsunęła dłoń we włosy Handan i szybko uniosła jej głowę. Patrzyły na nią pełne smutku, puste oczy. Odbijał się w nich tylko ogień z piecyka. - Powiedz, haseki - Celia znowu zwróciła się do niej oficjalnie, kiedy wreszcie zdołała przemówić dlaczego chcesz wyrządzić krzywdę cariye Lali? Przecież jest już bardzo stara. - Nie chodzi mi o nią, głupia, tylko o Sahfiye. Nie rozumiesz? Jeśli okaże się, że specjalnie sprzeciwiła się sułtań-skiemu nakazowi, jej syn na pewno się od niej odwróci i Sahfiye popadnie w niełaskę. - Myślisz, że potępi własną matkę? - spytała z niedowierzaniem Celia. - Podobno nie jest w stanie podjąć żadnej decyzji bez jej rady. - Sułtan jest gruby, słaby i znużony próżnowaniem - powiedziała kwaśno Gulay. - To prawda, że potrzebował jej, kiedy został sułtanem. Czy sądzisz jednak, że podoba mu się, iż Sahfiye do wszystkiego się miesza? Stara się wpłynąć na wszystkie jego postanowienia, ona decyduje, które zagraniczne ambasady ma obdarzyć swoimi łaskami i kogo mianować wezyrem. Ma nawet tajemne przejście do jego komnaty, by przysłuchiwać się naradom. Chciała wręcz zapobiec temu, bym została jego haseki, bo z jakichś powodów wydawało jej się, że trudniej mnie będzie kontrolować niż tę tutaj. - Wskazała Handan. -1 to był jej największy błąd. Więc o to chodzi, pomyślała Celia. Poczuła krople potu, które wystąpiły jej na czoło. W czasie rozmowy Gulay używała tego samego łagodnego tonu, co wcześniej w ogrodowej altanie. Ale kiedy obróciła się w jej stronę, na twarzy ponownie pojawił się wyraz inteligencji i tak przerażającej koncentracji woli, że Celia spuściła wzrok, jakby się sparzyła. - Nic mnie nie powstrzyma. Mój syn musi zostać następnym sułtanem. - A ty zostaniesz następną matką sułtana. 334

- A ja zostanę matką sułtana. Przez parę chwil w pokoju panowała niczym niezmącona cisza. - Widzisz więc, Kayo, że gram o wysoką stawkę i że mam wiele do stracenia. - Poprawiła przykrycie głowy palcami, na których lśniły pierścienie. - Jeśli przegram, nie tylko odeślą mnie do starego pałacu, ale też zapewne zabiją mojego syna. Uduszą go cięciwą łuku, jak pozostałych. -Cień przemknął po jej twarzy. - Byłam tam. Widziałam to, co się stało. Dziewiętnaście małych trumien, szlochające kobiety powiedziała nieswoim głosem. - Nie masz pojęcia, co się działo, Kayo kadin. Po prostu nie masz pojęcia. Handan poruszyła się pod narzutą. - Sułtan ma już dosyć tego, że matka się do wszystkiego miesza. Groził, że odeśle ją do starego pałacu, a teraz zyska ku temu pretekst. - A pozostała dwójka? - Będą bez niej bezsilni. Sahfiye być może weźmie ze sobą Hassana Agę, ale cariye Lala nie uniknie tym razem Bosforu. - Ale jest przecież stara - powtórzyła łagodnie Celia. - Dlaczego miałaby teraz wziąć na siebie winę za coś, czego nie zrobiła? - Tym razem coś jednak zrobiła. Nie rozumiesz, że to ona otruła głównego czarnego eunucha? Nie, nieprawda, chciała krzyczeć Celia. Powiedziała jednak najspokojniej jak tylko mogła: - Wydawało mi się, że Hassan Aga jest jej przyjacielem. - Myślę, że kimś więcej - zaśmiała się Gulay. - Wyczuwam takie sprawy. Czy nie mówiłam ci o porozumiewawczych spojrzeniach? Przypadkowych niewinnych dotknięciach, skradzionych pocałunkach? - Gulay wstała i podeszła do komody. Wzięła zakurzone kolczyki z brylantami i przyłożyła je do uszu. - Niektórzy z nich potrafią być bardzo namiętni, słyszałam, że to uczucie może trwać przez całe życie. - Rzuciła kolczyki na komodę. - Dlatego właśnie uważałam, że coś zrobi, może nawet coś strasznego - dobierała starannie słowa - jeśli odkryje, że ma inną. 342

- Co chcesz przez to powiedzieć? - Chciałam ją wywabić z kryjówki - odparła nagle ostro. - Tak, by się zupełnie odsłoniła. - Wzięła egretę ze szmaragdem i dotknęła bezwiednie szpilki palcem. - Kazałam więc jednej z moich służących, by go uwiodła. Znalazłam ku temu doskonałą okazję. Przypadkiem była to ta sama noc, kiedy sułtan wybrał cię na konkubinę, co uczynił zresztą z poduszczenia Sahfiye. Jak pamiętasz, jeśli cokolwiek pamiętasz, w haremie prawie nikogo wtedy nie było. Większość kobiet i eunuchów znajdowało się wciąż w letnim pałacu. Kiedy w końcu się ciebie pozbyłam... odpoczywaliśmy przez chwilę z sułtanem, a gdy zasnął, posłałam jednego ze strażników po cariye Lalę. Dałam jej statek z cukru, ten, który stał przy łożu sułtana i który po tej nocy należał do mnie, i kazałam go zanieść do pokoju głównego czarnego eunucha. - Gulay uśmiechnęła się. -1 przeprosić, że go niepokoję. - Wiedziałaś więc, że zastanie tam twoją służącą? - Tak. Gulay rzuciła egretę ze szmaragdem na tapczan, gdzie wciąż spała Handan. - I... zastała? - spytała Celia, czując, że strużka potu cieknie jej po brzuchu. Miała nadzieję, że jej głos brzmi naturalnie. - Ależ oczywiście. Przecież wiesz, co się stało - otruła ich dwoje. Kto inny mógł pragnąć ich śmierci? - Ale... - zaczęła Celia, wstając, jednak dalsze słowa nie przeszły jej przez gardło. W duchocie pokoju coraz bardziej zaczęło jej się kręcić w głowie. - On w końcu nie umarł - dokończyła Gulay. - Musimy być cierpliwe, ty i ja. - Ty i ja? - Oczywiście. Musisz się nauczyć tego, że nic nigdy nie wychodzi tak, jak to sobie zaplanujesz. Wydawało się, że haseki mówi do siebie. - Oczywiście Sahfiye wyciszyła skandal, ale nawet ona nie może jej wiecznie chronić. - Ale cariye Lala... - Celia zaczęła raz jeszcze. 336

- Tak, cariye Lala. - Oczy Gulay płonęły. - Cariye Lala czy cariye Mirihmah, niezależnie od tego, jak nazywa się ta stara wiedźma, Sahfiye musi ją naprawdę kochać - wyrzucała z siebie kolejne słowa. - To, że ją ocaliła, było prawdopodobnie jej jedynym błędem. - Na jej twarzy pojawiły się rumieńce. - Dlatego w końcu znalazłam sposobność, by odsłonić te machinacje. A ty mi w tym pomożesz. Zniszczę ją. Złamię jej potęgę i jej serce! - Ale cariye Lala tego nie zrobiła. - Co? - Cariye Lala tego nie zrobiła - niemal krzyknęła Celia. -To nie ona otruła głównego czarnego eunucha, tylko ty! Twarz Gulay wykrzywił grymas wściekłości. Jej oczy zwęziły się w szparki. - Zwariowałaś. - Nie, wcale nie. W pokoju zaległa pełna napięcia cisza. - Mogę to udowodnić. - Nie wierzę ci. - To nie ona zaniosła statek do pokoju Hassana Agi, tylko ktoś inny. Celia cofnęła się, ale haseki była szybka. Natychmiast chwyciła ją za nadgarstek. - Kto to zrobił? - Chyba naprawdę bym zwariowała, gdybym ci to powiedziała. - Poczuła, jak paznokcie haseki wbijają się w jej ciało. - W każdym razie widziała, że dziewczyna wzięła coś z tacy i włożyła do ust. Nie była to żadna część statku. - Wiemy więc przynajmniej, że to była ona. - Ty dałaś to tej dziewczynie, prawda? Powiedziałaś, że dajesz jej afrodyzjak, chociaż to była trucizna. - Mów, kto zaniósł statek, bo inaczej ciebie też zabiję. Celia czuła, że nadgarstek pali ją żywym ogniem. - Umarła straszną śmiercią, a Hassan Aga przeżył tylko cudem. Właśnie tak chciałaś „wywabić" cariye Lalę, prawda? Chciałaś, by zobaczyła, jak umiera. Straszliwy skowyt wypełnił pomieszczenie. Celia zauwa337

żyła kątem oka zielony błysk i niewielką postać, małego inkuba, który rzucił się w ich stronę. Kolejny błysk. Gulay puściła nadgarstek Celii i z okrzykiem bólu chwyciła się za gardło. Szpilka egrety ze szmaragdem tkwiła w jej szyi. - Ta suka... Popatrz, co zrobiła. Zaatakowała wściekle Handan, która upadła na łóżko niczym zabita mucha. Czarna jak smoła krew zaczęła płynąć stróżką po jej szyi. - Zapłacisz za to! Haseki cofnęła się i uniosła dłoń, by uderzyć skuloną Handan, i nagle zamarła. Przez chwilę stała jak skamieniała z otwartymi ustami, a następnie padła na kolana i dotknęła twarzą zakurzonej podłogi. - Za późno na to, Gulay - rozległ się znajomy głos. Tuż za nimi, gdzie wisiały stroje Handan, cicho otworzyły się ukryte drzwi. - Obawiam się, że teraz ty będziesz musiała za wszystko zapłacić - powiedziała stojąca na progu Sahfiye.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY TRZECI Konstantynopol, 6 września 1599 roku Ranek Sahfiye, matka sułtana, matka Cienia Boga Na Ziemi, siedziała w pawilonie w pałacowym ogrodzie i patrzyła w dół, na miejsce, gdzie Bosfor łączy się ze Złotym Rogiem. Wiatr sprawił, że na powierzchni wody pojawiły się małe, spienione fale, a woda zmieniła kolor z turkusowej na fioletową i perłową. Kiedy powiewał w jej stronę, słychać było dalekie odgłosy pracujących cieśli. - Ponoć będziemy mogli dziś obejrzeć dar angielskiej ambasady dla sułtana - rzekła do swojej towarzyszki. - Słyszysz robotników, Kayo kadin? Celia skinęła głową. Ona też słyszała hałas przy bramie do ptaszarni. - Podobno są to organy, które potrafią same grać, a także zegar ze słońcem i księżycem oraz aniołami, które dmą w trąby, prawdziwe cudo. - Czy spodoba się sułtanowi? - O tak, sułtan bardzo lubi zegary. - Czy wobec tego angielska ambasada zyska jego przychylność? - Chodzi ci o to, czy uzyskają dokumenty, które pozwalają na wolny handel z naszymi ziemiami? Oparta na poduszkach Sahfiye westchnęła lekko. - Francuzi zawsze mieli do tego prawo i nie poddadzą się tak łatwo. Podobno 346

ambasador Francji podarował wielkiemu wezyrowi sześć tysięcy cekinów, byle tylko sprzeciwił się prośbom Anglików... - Zrobiła krótką przerwę. - Nie przejmowałabym się tym jednak tak bardzo. Ci kupcy z Anglii są, jak zauważyłam, bardzo sprytni. - Sahfiye wzięła karmazynową damasceńską różę, która leżała na tacy z owocami i słodyczami obok, i powąchała ją lekko. - Poza tym mają też przyjaciół. Przez parę chwil podziwiały rozciągający się niżej widok, wodę i cyprysy. Wokół pawilonu rosły jaśminy, rozsiewające słodki aromat. Celia wciągnęła do płuc świeże powietrze przesycone zapachami morza i kwiatów i na chwilę nawet uwierzyła, że życie w domu szczęśliwości wypełniają spokój i piękno, i naprawdę nie ma się czego tutaj obawiać. Spojrzała na matkę sułtana, jej mlecznobiałą cerę kurtyzany, prawie nietkniętą przez czas; na turkusy i złoto, które dostała od sułtana. Jednak mimo bogactwa jest w niej też jakaś prostota, pomyślała Celia. Ten spokój, kiedy tak siedzi, zwrócona profilem w stronę horyzontu. Zawsze patrzy, zawsze czeka - tylko na co? Celia spojrzała na swoje ręce, zastanawiając się, jak zacząć. Czy zgodnie z etykietą może zadawać pytania? Czy właśnie po to ją tutaj poproszono? Od czasu zdarzenia w pokoju Handan nikt nie mówił nic na temat losów wszystkich tych osób, które miały w nim swój udział. - Najjaśniejsza pani? - powiedziała, zanim zdołała się powstrzymać. - Tak, Kayo kadin? Celia wzięła głęboki oddech. - Co się stanie z Handan? I z Gulay haseki? - Handan powinna w końcu dojść do siebie, jestem tego pewna. Nawet ja przez dłuższy czas nie wiedziałam, co się z nią dzieje. A potem zaczęliśmy podejrzewać, że to Gulay przynosi jej dodatkowe porcje opium i dlatego jest taka chora. Właśnie wtedy przeniosłam Handan do pokoju nad swoim apartamentem. Było to najbezpieczniejsze miejsce, jakie znałam, ale Gulay i tak znalazła do niego drogę starym korytarzem, zamkniętym od czasów starego sułtana. 340

- Co się z nią stanie? - Z Gulay? Zostanie odesłana do starego pałacu, gdzie nie będzie już mogła nikomu szkodzić. - I przestanie być haseki? - Oczywiście. - Sahfiye zaśmiała się krótko. - Z całą pewnością nie będzie już haseki. Sułtan zdecydował się pójść za moją radą i nie wybierać haseki. Gulay i tak ma szczęście, że ujdzie z życiem po tym, co zrobiła. Celia obejrzała się za siebie w stronę altanki z marmurowymi ścianami. To właśnie tam spotkała się z Gulay. - Wierzyłam we wszystko, co mi mówiła. - Potrząsnęła z niedowierzaniem głową. - We wszystko. - Nie musisz robić sobie wyrzutów. Wiele osób jej uwierzyło. - Skąd wiedziałaś, pani, że Gulay dowiedziała się o Słowikach z Manisy? - O dziwo ty sama mi to powiedziałaś. Pamiętasz, w tym samym dniu, kiedy Gulay po ciebie posłała, zaczęła też wspominać o Słowikach. Nie rób takiej zdziwionej miny, Hanza mi o tym doniosła. - Pamiętam, że przyniosła nam wtedy owoce... - Hanza miała bardzo dobry słuch - rzekła sucho Sahfiye. - Oczywiście nie wiedziała, co to wszystko znaczy, ale Gulay popełniła wtedy bardzo poważny błąd. - Więc wysłałaś Hanzę, żeby... - Celia szukała odpowiedniego słowa - obserwowała Gulay. - Nie, żeby obserwowała ciebie. - Mnie? - Czy o czymś nie zapomniałaś? Przecież dostałam was obie z Annettą od Gulay. Od początku byłyście niezwykłe. Większość kislar przybywa tutaj w bardzo młodym wieku. Ja sama miałam zaledwie trzynaście lat, gdy mnie sprzedano. Zawsze zastanawiałam się, o co tak naprawdę chodziło Gulay. Do czego chciała was wykorzystać. W końcu się jednak domyśliłam, bo nie było to takie trudne. Kiedy mężczyźni wyruszają w góry na polowanie, wykorzystują jedno zwierzę, by zwabić inne... 348

- Więc byłam tylko przynętą? - Tak, mniej więcej. - Matka sułtana uśmiechnęła się do niej promiennie. - Ale czy ma to teraz jakieś znaczenie? Ta sprawa jest już zamknięta. Popadła w zamyślenie, wciąż trzymając różę w dłoni. Patrzyła na horyzont po azjatyckiej stronie Bosforu. - Jeśli się zastanawiasz, czego wypatruję, to szukam gór - odezwała się po chwili, czytając w myślach Celii. -Przestałam ich szukać już dawno temu. Chyba że to nazwiesz górą! - wykrzyknęła nagle. Popatrz! Na tarasie pod nimi pojawiły się dwie sylwetki, które przechodziły wolno między drzewami. Mimo że główny czarny eunuch zatrzymywał się co jakiś czas i nie poruszał się zbyt pewnie, to jednak parł do przodu. Obok widać było niewielką kobiecą postać w prostym stroju służącej. - Moje Słowiki. Tak właśnie nas nazywano, kiedy zostaliśmy niewolnikami. - Sahfiye zamknęła oczy i dotknęła różą swego policzka. - Och, wydaje się, że to było tak dawno. Wiesz, pięknie wtedy śpiewaliśmy... - jej głos rozpłynął się w powietrzu. Smutek, który wychwyciła w jej tonie, sprawił, że Celia nabrała odwagi. - A co z cariye Lalą? Czy jest bezpieczna? - Rozmawiałam o niej z sułtanem - odparła tylko Sahfiye. Celia zrozumiała, że nie powinna zadawać więcej pytań, więc zamilkła. - Widzisz, jest szczęśliwa - rzekła Sahfiye. - Zawsze nazywał ją mała Lily. Moja mała Mirihmah. Może wydawać ci się stara, ale dla mnie zawsze będzie małą Mirihmah. Była taka malutka, tak przerażona. Przestraszone dziecko. Powiedziałam, że zawsze będę się nią opiekować, że nauczę ją wszystkich myśliwskich sztuczek. Ale koniec końców to ona mnie ocaliła. Wzrok Celii powędrował za spojrzeniem matki sułtana. Obie postaci przystanęły. Nie rozmawiały, ale stały blisko siebie i patrzyły na otwarte morze, na statki, które z tej odległości wyglądały, jakby zrobiono je z papieru. 342

- Czy to prawda, że go kochała? - spytała Celia, zanim zdołała się powstrzymać. - Kochała? - Na twarzy Sahfiye pojawiło się zdziwienie. -A co miłość ma z tym wspólnego? Miłość to coś, czym zajmują się poeci, głuptasie. W naszym przypadku chodziło o przetrwanie. Mirihmah ocaliła Hassana Agę, a w każdym razie zawsze mu się tak wydawało. - Kiedy? - Dawno temu, na pustyni. - Na pustyni? - Tak. Po tym, jak go wykastrowali. Dawno temu. Sahfiye urwała kilka płatków róży i rzuciła je na wiatr. - Jego Lily. Jego Lala. Jego Li. A ja? Co ze mną? Celia poruszyła się na swoim miejscu. Z całą pewnością powie, co się ze mną stanie. Sahfiye jednak milczała. Pod nimi łodzie krążyły od jednego do drugiego brzegu Złotego Rogu. Walenie młotów przy bramie do ptaszarni umilkło. Popołudniowy ogród wypełniła cisza. Celia nie mogła jej już znieść. - Te dokumenty handlowe... - zaczęła. - Tak? - Podobno nie dotyczą tylko handlu. - Oo? - Podobno zgodnie z ich postanowieniami imperium osmańskie ma uwolnić tych Anglików, którzy trafili do niewoli, pod warunkiem że strona angielska zapłaci okup w wysokości ich ceny. Czy to prawda? - Tak, tak było. Ale musisz pamiętać, że porozumienie nie obowiązywało od czterech lat, od śmierci starego sułtana. I że jeszcze go nie odnowiono. Celia widziała niewielkie postaci na masztach „Hektora", który był tak wielki, że inne statki wyglądały przy nim jak zabawki. Samotny żeglarz stał na bocianim gnieździe. - Jak widzę, Anglicy przygotowują się do odpłynięcia. - Tak słyszałam - zaczęła Celia, ale zaraz urwała. - Przepraszam... - Położyła dłoń na gardle. Nie mogła oddychać. Nie mogła przełknąć śliny. - Przepraszam, najjaśniejsza pani... 343

- Daj spokój, nie przepraszaj. Wszystko będzie dobrze, Kayo kadin. Musi się tak stać. - Z tymi słowami Sahfiye położyła dłoń na śpiącym na poduszce białym kocie i zanurzyła palce w jego futrze. - Kiedy spotkałyśmy się po raz pierwszy, powiedziałam ci, że pewnego dnia opowiesz mi swoją historię. Właśnie przyszedł na to czas. Czy to zrobisz? Czy mi zaufasz? Celia uniosła zapłakane oczy i ku swemu zaskoczeniu zauważyła, że w oczach Sahfiye też pojawiły się łzy. Patrzyły na siebie przez dłuższy czas. - Tak - powiedziała w końcu Celia - zaufam.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY CZWARTY Stambuł współcześnie Kiedy Elizabeth wyszła, zostawiając Mariusa w kafejce, w powietrzu pojawiły się pierwsze płatki śniegu. Biały dywan przykrył wkrótce całe miasto. Zrobiło się bardzo zimno. Po drugiej stronie mostu Galata widniały cienie kopuł i wież starego miasta, odbijających się w wodzie. Powietrze było czyste i tak zimne, że z trudem oddychała. Jak poprzednio spotkała się z Mehmetem koło portu. - Pomyślałem, że ci się to przyda - powiedział, kładąc coś na jej ramionach. Było miękkie, ale tak ciężkie jakby zrobione z ołowiu. Aż krzyknęła, kiedy poczuła ten ciężar. - Co to takiego? - Sobole. - Dostrzegł wyraz jej twarzy i uniósł dłoń w przepraszającym geście. - Wiem, co powiesz. Nie przejmuj się, po prostu traktuj to jak zabytek. Co jest zresztą zgodne z prawdą, bo używała ich moja babka. To dosyć praktyczny zabytek. Na pewno ci się przyda w taką pogodę. Wziął jej dłoń i uniósł szybko do ust. - Wyglądasz jak królowa - powiedział, wciąż trzymając ją za rękę. Przyciągnął ją bliżej i tym razem ucałował wnętrze jej dłoni. - Czuję się jak królowa - zauważyła. Popatrzyli na siebie z uśmiechem. 352

Ruszyli przed siebie. Wody Bosforu przypominały srebrny atrament. Mimo że wieczorem panował na nich mały ruch, co jakiś czas mijały ich przypominające świetliki łódki. - Kiedy wróciłeś? - Dzisiaj po południu. - Wciąż trzymał ją za rękę. - Nie wiem, czy powinienem był wysyłać ten SMS. Haddba mówiła, że masz gościa... - Rozejrzał się dookoła. - Haddba? Mogłam się domyślić, że maczała w tym palce. - Elizabeth nie zdołała powstrzymać śmiechu. Prawdę mówiąc, zrobiłeś to w doskonałym momencie. - Zawahała się. - Tak, rzeczywiście miałam gościa, ale... - zastanawiała się, co powiedzieć o niespodziewanym przyjeździe Mariusa. - W porządku, nie musisz się tłumaczyć. - Jednak chcę to zrobić. Wolę nie myśleć o tym, co usłyszałeś od Haddby... Przypomniała sobie prawie ze wstydem, jak Marius próbował ją pocałować i zabrać do pokoju na górze i jak była bliska, by na to pozwolić. I o tym, jak szedł za nią niczym pies. - Nie przejmuj się, Haddbę trudno wyprowadzić z równowagi. Po prostu sądzi, że ten człowiek się dla ciebie nie nadaje, to wszystko. - Ma rację. Chociaż nie wiem, dlaczego tak jej się wydaje. Przecież zaledwie o nim wspominałam. - Haddba to... jak wy mówicie? Sorciere. Zawsze tak uważałem. - Czarodziejka? - Tak, jeśli idzie o sprawy sercowe. Oczywiście żartuję. Ale ma jakiś szósty zmysł, jeśli o to chodzi. Coś, co trudno wyjaśnić. - Uśmiechnął się do niej. - W końcu to dzięki niej się poznaliśmy. Opanowało ją uczucie, które trudno było określić. Jakaś lekkość i jasność widzenia. - Więc połączą nas „sprawy sercowe", jak to określiłeś? -Gdyby skierowała te słowa do kogoś innego, zabrzmiałoby to nienaturalnie, może zbyt żartobliwie. Mimo futra Elizabeth poczuła, że drży, ale tym razem nie z powodu zimna. 346

- O tak, niewątpliwie - odparł. Stali bardzo blisko siebie, jak kiedyś, ale się nie dotykali. Pragnęła go tak bardzo, że niemal omdlewała. - Myślę, że już nas połączyły. - Obrócił się w jej stronę. -Prawda, moja cudowna Elizabeth? Nie powiedział, że płyną do yali, drewnianego domu nad Bosforem, który pokazał jej wcześniej, ale i tak to wiedziała. Kiedy tam dotarli, jakiś człowiek pomógł jej przejść na pomost i zajął się łodzią. Za domem wiał wiatr, potrząsając ośnieżonymi koronami drzew. Elizabeth szła wolno po oblodzonej ziemi i weszła za Mehmetem do czegoś w rodzaju przedpokoju. W domu paliły się światła, było ciepło i przytulnie, zwłaszcza po podróży, i nie było nikogo poza służącym, który już się więcej nie pojawił. - Zaczekasz na mnie? Tylko chwilę. - Mehmet pocałował ją w usta. - Muszę coś zrobić. - Tak, zaczekam - odrzekła, ale żadne z nich nie ruszyło się z miejsca. Pochylił się, by znowu ją pocałować. Poczuła jego smak i zapach, a jakaś słodycz ogarnęła całe jej ciało. - To nie zajmie dużo czasu. - Dobrze. - Obiecuję. - Naprawdę? - Tak, naprawdę. Wciąż ją całował. Nie tylko usta, ale włosy, szyję. - Jesteś pewny? Przytuliła się do niego. - Tak, całkowicie. - Dotknął delikatnie jej policzka. - Mehmet? - Tak? - Patrzył na jej usta. - Nie, nic... Zamknęła oczy i poczuła jego palce na wargach, a potem między nimi. - Jesteś pewna, że nie masz nic przeciwko temu, że cię tu 347

przywiozłem? Mogę poczekać. - Spojrzał na nią tak, że serce podskoczyło jej w piersi. - Jestem pewna. Idź już. - W końcu się od niego odsunęła. - Zaczekam. Poszła na górę, jak jej polecił, znalazła galerię, długi i wąski salon, który zajmował całą długość domu. Na środku znajdowało się podwyższenie z wnęką, okna galerii wychodziły w stronę morza. Pokryte aksamitem i jedwabiem oraz mocno zdobione brokatem poduszki ułożono tak, że osoby, które tu siedziały, miały wrażenie, że unoszą się nad powierzchnią wody. Na środku ustawionego przy ścianie tapczanu spoczywał wielki czarny kot. - Cześć, kiciu. - Elizabeth zrzuciła z ramion sobolowe futro. Podeszła do kota, przysiadła obok i zaczęła go drapać pod brodą. Zwierzę nie zwracało na nią uwagi i leżało z zamkniętymi oczami. Tylko drgania końca ogona wskazywały, że ją zauważył. Za oknem widać było światła miasta po europejskiej stronie zatoki. Elizabeth obserwowała niewielki statek wycieczkowy, który wyglądał niczym świetlik na atramentowej wodzie. - Gdybym miała taki dom, nigdy bym z niego nie wyjechała - powiedziała na poły do siebie, a na poły do kota. - Skąd byś nigdy nie wyjechała? - spytał Mehmet, który właśnie pojawił się na górze. - Z takiego domu. - Podoba ci się? - I to bardzo. - Cieszę się. W czasach imperium osmańskiego budowano drewniane yali tuż nad wodą i korzystali z nich w lecie, bo dawały one chłód. - Usiadł przy niej. - Ale często zdarzały się w nich pożary. To z powodu łatwopalnego drewna. Dlatego wiele osób przestało z nich korzystać i domy po prostu zgniły. Ale teraz znowu robią się modne. Spojrzeli w stronę miasta, które mrugało światłami na przeciwległym brzegu. - W zimie też jest tu pięknie, prawda? - Och, tak. Cudownie - odparła Elizabeth. 355

Urwali na chwilę. - Widzę, że znalazłaś Milosh. - Patrzył, jak drapie kota. - Tak ją nazywasz? Znowu przerwa. - To anioł stąpa po czyimś grobie. - Spojrzała w jego stronę. - Tak mówimy, kiedy zalega taka cisza. - Lubisz zadumę? - Nie... cóż, chyba tak - odparła. - Inna sprawa, że miałam dziwny, naprawdę dziwny dzień. Zresztą wiesz. A teraz to... Pomyślała z lekkim żalem o tym, ile innych kobiet przywoził do tego domu, który był jakby stworzony do tego, by je tu uwodzić. - A teraz? - A teraz jest jeszcze dziwniej. - Mam wrażenie, że chcesz mi zadać parę pytań - oznajmił, jakby czytał w jej myślach. - Możesz pytać o wszystko. - Tak, wiem - powiedziała i nagle zdała sobie sprawę z tego, że inaczej niż w przypadku Mariusa tak jest w istocie. Przyciągnął ją do siebie i pocałował w szyję. - Chciałam cię zapytać, ile kobiet tu przywoziłeś - powiedziała, zdziwiona własną odwagą. Rozejrzała się po czarującym pokoju. - Ale nie wiem, czy chcę znać odpowiedź. - Prawdę mówiąc, była tu tylko jedna - odparł. Rozwiązał włosy Elizabeth, które opadły ciemną falą na ramiona. - Ostatnio? - Nie. Dawno temu. - Zajął się zdejmowaniem jej butów. - To znaczy, że z nią już koniec? - Nasz romans się skończył, jeśli o to ci chodzi. - Uśmiechnął się do niej. - Wyszła za innego, ale wciąż jesteśmy przyjaciółmi.

- Rozumiem - powiedziała. Próbowała sobie wyobrazić, co znaczy być przyjaciółką Mariusa, ale nie była w stanie. - Wydajesz się zdziwiona. - Nie. - Patrzyła, jak rozpina jej bluzkę, a potem rozkłada dla nich futro na poduszkach. 350

- My też zostaniemy przyjaciółmi? - spytała, kładąc się naga i patrząc, jak Mehmet zaczyna się rozbierać. Dobrymi przyjaciółmi? Myślę jednak, że czymś więcej. Czymś niezwykłym. Czy to miłość? - przeraziła się nagle. - Dlaczego myślisz o końcu, kiedy dopiero zaczynamy? -Pocałował jej nagie ramię. - Zostańmy najpierw kochankami. - Zaśmiał się. Ona też się zaśmiała i położyła się na nim, przytrzymując ramiona Mehmeta nad jego głową. I znowu poczuła się lekka i miała wrażenie, że wszystko widzi z niezwykłą jasnością. Przyszło jej do głowy, że może jest po prostu szczęśliwa. Popatrzyła na niego z podziwem i powiedziała: - Racja.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY PIĄTY Stambuł współcześnie Elizabeth czekała na trzecim dziedzińcu pałacu Topkapi przed biurem dyrektora, by móc wreszcie zająć się przeglądaniem pałacowych archiwów. - Pani Elizabeth Staveley? - Mężczyzna w nieskazitelnym brązowym garniturze i białej koszuli otworzył jej drzwi. - Tak. - Nazywam się Ara Metin i jestem jednym z asystentów dyrektora. Proszę wejść. Elizabeth weszła do środka. - Proszę spocząć. - Mężczyzna wskazał krzesło po drugiej stronie biurka. - O ile dobrze pamiętam, prosiła pani o dostęp do naszego archiwum. - Tak, właśnie. Zauważyła, że ma przed sobą jej papiery: podanie i rekomendacje doktor Alis. - Mam tutaj informację, że interesuje panią angielska misja z tysiąc pięćset dziewięćdziesiątego dziewiątego roku z czasów sułtana Mehmeda III. - Zerknął na podanie. -Chce pani też zobaczyć organy podarowane sułtanowi przez angielskich kupców. - Tak. - A dlaczego? - Spojrzał na nią łagodnie zza swoich okularów. 358

- Potrzebuję tego do mojej pracy doktorskiej. - Pisze pani o misji kupieckiej do Konstantynopola - naciskał delikatnie. - Tak. Dlaczego czuję się jak oszustka? Elizabeth poruszyła się niespokojnie na krześle. Pamiętała radę doktor Alis - najważniejsze to włożyć stopę między drzwi. Jeśli nie wiesz, czego szukasz, poproś o coś, co na pewno mają w archiwum, a potem już pójdzie. - Moje gratulacje. - Uśmiechnął się do niej uprzejmie. -Więc będzie miała pani tytuł doktora? Doktor Staveley. - Sporo mi jeszcze do tego brakuje, ale mam nadzieję, że kiedyś tak się stanie. - Elizabeth zastanawiała się, co jeszcze może powiedzieć. - Bardzo dziękuję, że mógł się pan ze mną tak szybko spotkać. - Mam tu informację, że wkrótce wyjeżdża pani ze Stambułu, czy to prawda? - Tak, jadę do domu na święta. - Wobec tego musimy panią szybko obsłużyć. - Uśmiechnął się. - Zwłaszcza że to pani drugie podanie. Pierwsze... zaraz sprawdzę... - zaczął przeglądać papiery. - Szukałam informacji na temat pewnej młodej Angielki -wyjaśniła Elizabeth. - Celii Lamprey. Była chyba niewolnicą sułtana Mehmeda mniej więcej w tym samym czasie, kiedy pojawili się tu przedstawiciele misji. - Ale bez powodzenia? - Bez. - Nic dziwnego. Pomijając najważniejsze kobiety z haremu, matkę sułtana, zarządczynie, czasami jakieś konkubiny, nie mamy na ich temat żadnych informacji. Nie znamy nawet imion tych niewolnic, które i tak zmieniano na arabskie, prawdopodobnie zanim tu jeszcze przybyły. Ale przecież wie pani o tym, prawda? - znowu spojrzał na nią znad okularów i potrząsnął głową. - Dlaczego ludzie z Zachodu mają taką obsesję na punkcie haremu? - powiedział na poły do siebie. A potem dodał szybko, jakby zawstydzony tym, co powiedział: - Zaraz zobaczymy, czy tym razem będę mógł pani pomóc. 353

Wziął kolejną kartkę, znajdującą się pod podaniem Elizabeth, i przeczytał ją uważnie. - Cóż, bardzo mi przykro. - Kiedy na nią spojrzał, w jego oczach pojawił się wyraz żalu. - Naprawdę bardzo mi przykro, ale obawiam się, że tym razem również musimy pani odmówić. - Niemożliwe. Przecież musicie państwo mieć coś na ten temat? - Ta informacja pochodzi od jednej z moich współpracowniczek. - Uniósł kartkę, którą dopięto do podania Elizabeth. - Rzeczywiście istnieje oficjalny opis przebiegu prezentacji. - Przebiegł oczami po kartce. - Ale zawiera tylko spis kolejnych przedmiotów. Innymi słowy, nic wielkiego, chociaż oczywiście będzie go pani mogła zobaczyć, jeśli wyrazi pani takie życzenie. Natomiast organy zniszczono, i to, zdaje się, dawno temu. - Jak dawno? - Bardzo dawno. - Uśmiechnął się. - W czasach sułtana Ahmeda, syna Mehmeda III. Zdaje się, że w przeciwieństwie do ojca był bardzo religijny i wierzył, że organy pochodzące od angielskiej królowej były... jak to się mówi? Ich ornamentem były ludzkie postaci, czego islam zakazuje... Elizabeth pomyślała o aniołach z trąbami i krzewach ze śpiewającymi ptakami. - Były zatem świętokradcze? - Tak, właśnie, świętokradcze. - Więc je zniszczono? - Niestety, tak. Nie pozostał żaden ślad po darze kupców. - Wyglądał na prawdziwie zmartwionego tym, że nie może jej pomóc. - Rozumiem. - Elizabeth wstała ze swego miejsca. - Bardzo panu dziękuję. - Mam tu coś jeszcze, pani Staveley. - Co takiego? - Koleżanka uznała, że może to panią zainteresować. - Oo? - Elizabeth odwróciła się i zobaczyła, że trzyma 354

w dłoni niewielki przedmiot, który skrywała torebka z wypłowiałego aksamitu. - Co to takiego? - Z pałacowych zapisków wynika, że ta rzecz należała do kogoś z angielskiej misji. Trudno powiedzieć, jak dostała się do pałacu. Ale wiadomo, że nastąpiło to w tysiąc pięćset dziewięćdziesiątym dziewiątym roku według europejskiego kalendarza. Elizabeth wzięła od niego ten przedmiot. Przez aksamit wyczuła, że jest dosyć ciężki i zrobiony z metalu. Był okrągły i gładki, przypominający staroświecki zegarek-cebulę. Elizabeth pociągnęła za sznurki torebki zdrętwiałymi palcami i położyła przedmiot na swojej dłoni. Był mniejszy, niż się spodziewała, i wyglądał na bardzo stary. Jego mosiężną powłokę zdobiły delikatne wzory z kwiatów i liści, a jego blask był nikły i zaśniedziały. - Proszę to otworzyć. Koleżanka uważa, że to jakiś przyrząd astronomiczny - powiedział Ara Metin. Elizabeth zwolniła kciukiem zatrzask u jego podstawy. Przyrząd otworzył się tak lekko, jakby stworzono go specjalnie po to, by ukazywał swoje wnętrze. Oglądała go w całkowitej ciszy. - To jest kompendium - powiedziała, zniżywszy głos. - Więc widziała pani już coś takiego? - spytał zdziwiony. - Tylko na obrazie. Na pewnym portrecie. Przez następnych parę chwil podziwiała robotę rzemieślnika. - To jest kwadrant - rzekła, wskazując tył wewnętrznej części. - Kompas magnetyczny. Zegar równonocy. Na wewnętrznej części przykrywki... widzi pan te napisy?... można znaleźć szerokości geograficzne miast z Europy i Lewantu. Elizabeth uniosła kompendium tak, że miała je na wysokości oczu. Z całą pewnością na dnie znajdowały się jeszcze dwie przykrywki z zawiasami w kształcie prawej i lewej ręki. - Natomiast jeśli się nie mylę, to dno... - Spojrzała na mężczyznę. - Mogę? Skinął głową, a ona delikatnie zwolniła zamki i otworzyła ukrytą część kompendium. 361

W środku znalazła miniaturkę kobiety o jasnej cerze i ciemnych oczach. Miała rudozłote włosy, a także naszyjnik i kolczyki z perłami. Na jednym ramieniu miała zarzucony jakiś strój, być może futro, a drugie ramię było nagie i białe, prawie tak niebieskie jak śnieg w zimie. W dłoni trzymała tylko jeden kwiat czerwony goździk. Celia? Elizabeth odniosła wrażenie, że patrzą na siebie poprzez wieki. Czy to ty, Celio? - Zadziwiające - usłyszała obok głos Ary Metina. - Czy wiedziała pani o tym portrecie? Elizabeth potrząsnęła głową. Czterysta lat, pomyślała tylko. Czterysta lat w ciemności. - Czy mogłabym skorzystać z pańskiego komputera? -Wskazała stojący na biurku laptop. - Cóż... - zawahał się, ale Elizabeth nalegała. - Bardzo proszę. To zajmie tylko chwilę. - To komputer dyrektora i nie wiem... - Czy ma połączenie z Internetem? - Tak, mamy tu połączenie bezprzewodowe... Elizabeth już się logowała do swojej skrzynki mailowej. Znalazła w niej nową wiadomość z załącznikiem. Och, dzięki, doktor Alis! Nie przeczytała wiadomości od promotorki, tylko od razu kliknęła na załącznik i tym razem portret Paula Pindara pojawił się natychmiast na ekranie. - O to chodzi! - Elizabeth wskazała ekran. - Niech pan popatrzy. Widzi pan, co on trzyma w ręku? Mężczyzna zajrzał jej przez ramię. - Wygląda na ten sam przedmiot. - Nie tylko wygląda... To jest ten sam przedmiot! - rzekła radośnie Elizabeth. - Pozostaje pytanie, co tutaj, do licha, robi?! Czy mógł to być jeden z darów ambasady dla sułtana? - Nie. - Potrząsnął głową. - Inaczej byłby wyszczególniony na liście, tego jestem zupełnie pewien. Kim był ten człowiek? - To kupiec. Nazywał się Paul Pindar, był sekretarzem ambasady i pracownikiem Kompanii Lewantyńskiej, która ofiarowała sułtanowi organy. Wydaje mi się, że to jego kompendium. Niech pan spojrzy, tu jest napis po łacinie, 362

którego nie widziałam, kiedy patrzyłam na portret. - Przeczytała głośno: - Ubi iaces dimidium, iacet pectoris mei. - Może to pani przetłumaczyć? - Tak, chyba tak. - Elizabeth przez chwilę wpatrywała się w ekran. - To znaczy coś w rodzaju: tam, gdzie jest moja druga połowa, jest też moje serce. - A co to znaczy? - Nie jestem pewna - odparła wolno. - Chyba że... -Wzięła kompendium i uważnie przyjrzała się miniaturze. -Tak, to jest to! Niech pan spojrzy! - Przystawiła miniaturę do ekranu i nagle się roześmiała. Nie do wiary, że tego nie zauważyłam. Portrety tworzą parę! - Naprawdę pani tak uważa? - spytał, patrząc na nią sceptycznie. - Niech pan zwróci uwagę na ustawienia. Tutaj ta dziewczyna patrzy w prawo i trzyma goździk w lewej ręce. A on patrzy w lewo i trzyma kompendium w prawej ręce. Nie zwróciłam na to wcześniej uwagi, bo miałam złą reprodukcję, ale portret Pindara również musi być miniaturą. Nic dziwnego, że był tak ziarnisty. Zapewne parę razy go powiększono, żeby pasował na stronę. - Jej umysł pracował na pełnych obrotach. - Jak pan myśli, czy to mogą być portrety zaręczynowe? - Czy wiadomo, kiedy je namalowano? - Ma pan rację. Muszą być daty. Pamiętam, że doktor Alis o tym wspomniała. - Elizabeth znowu usiadła przed komputerem. - Mogę to powiększyć? O tak, widzę. - Kiedy na ekranie pojawiły się cyfry, Elizabeth dosłownie zamurowało. - Ależ to niemożliwe! Na ekranie były słabo widoczne, ale wyraźne cyfry: 1601. - Więc może nie są to jednak portrety zaręczynowe. -Mężczyzna wzruszył ramionami. - Portret kobiety musiał powstać jeszcze przed tysiąc pięćset dziewięćdziesiątym dziewiątym rokiem. - Wskazał ekran. Więc ten z kupcem namalowano co najmniej rok później, zapewne jeszcze później. 357

- Ale jak to możliwe? - Elizabeth wzięła do ręki torebkę z aksamitu i zaczęła gładzić jej powierzchnię. Mówi pan, że to kompendium jest tutaj od tysiąc pięćset dziewięćdziesiątego dziewiątego roku, przecież on trzyma je w tysiąc sześćset pierwszym... - urwała na chwilę. - Więc to jednak nie może być to samo kompendium, prawda? Ciekawe, jak bardzo można je powiększyć... - Nastawiła zoom na sam przyrząd. - Niech pan popatrzy. - Wskazała ukrytą część. - Przy takim powiększeniu widać również tę schowaną część. Ale w środku nie ma miniatury. Wygląda na to, że jednak się pomyliłam. - Odsunęła krzesło od biurka i wstała. - Nic pani nie jest? Ara Metin, który wciąż stał obok, zobaczył, że pobladła. - Nie, nic. - Wygląda pani tak, jakby miała pani za chwilę zasłabnąć. Proszę usiąść. - Wziął ją pod ramię. - Nie, dziękuję. - Może wody. Wydawało się, że Elizabeth go nie słyszy. - Tam, gdzie jest moja druga połowa, jest też moje serce -powiedziała głośno. - Nie rozumie pan? To bardzo proste, prawdę mówiąc, trzeba to traktować dosłownie. - Spojrzała na niego. - To rodzaj gry czy może zagadki. To jest druga połowa, ale nie tylko obu portretów. Znaczy to tyle, że ona była jego drugą połową. - Spojrzała na portret, spokojne oczy dziewczyny i gładką karnację. - Drugą połową jego serca, jego duszą. Ona jest tutaj. Dosłownie w tym miejscu. Więc on wiedział, cały czas wiedział, że Celia się tutaj znajduje. Czy Paul Pindar, podobnie jak Thomas Dallam, zajrzał przez kratę w murze i ją zobaczył? Elizabeth poczuła, jak dreszcz przebiegł jej wzdłuż kręgosłupa. A Celia? Cały czas wyobrażała sobie, jak się śmieje i biegnie do niego przez wyludniony dziedziniec. Jednak wyglądało na to, że tak się nie stało. Wiedział wszystko i ją tu zostawił. - Nie rozumiem, skąd przypuszczenia... - zaczął Ara Metin. - Ale ja rozumiem - przerwała mu pewnie Elizabeth. 358

Do tej pory tylko zgadywałam. Bardziej przeczuwałam, niż wiedziałam. Jednak teraz mam dowód. Uśmiechnęła się do niego blado. - Niech pan spojrzy. - Wskazała kompendium na portrecie, w miejscu, gdzie powinna się znajdować miniatura. - Nie ma tu portretu, bo nie namalowano go do tego kompendium. Bo oryginał znalazł się tu, w pałacu. Pewnie nigdy nie dojdziemy do tego, jak to się stało. Ale coś jednak znajduje się na jego miejscu. - Widzę tylko jakiś rysunek na obudowie. - Ara Metin ponownie spojrzał przez jej ramię. - To jakaś ryba, chyba węgorz. - Elżbietanie nazywali te ryby lamprey. - Przycisnęła kompendium do piersi. - A to jest Celia Lamprey, ta dziewczyna, o której panu mówiłam. - Skonsternowany Ara Metin dostrzegł, że zaczęła płakać. - Ten portret nie ma nic wspólnego z zaręczynami. To pomnik. Pomnik dla kogoś, kto już nie żył.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY SZÓSTY Konstantynopol, 6 września 1599 roku Wieczór - Celia! - Annetta! - Wróciłaś! Annetta uściskała serdecznie przyjaciółkę, którą spotkała na dziedzińcu matki sułtana. - Co się stało? Dlaczego tak drżysz? - zaśmiała się Celia. - Myślałam... kiedy po ciebie posłali... Zresztą nieważne, co myślałam. - Annetta znowu ją uściskała, tym razem jeszcze mocniej. - Co ci powiedziała? Po co po ciebie posłała? Nie mogę uwierzyć... - spojrzała na Celię i dotknęła delikatnie jej policzka - ale nie, wciąż żyjesz. Musisz mi wszystko opowiedzieć. Rozejrzała się szybko dookoła. - Ale nie tutaj, chodź. Annetta zaciągnęła Celię do jej dawnego pokoju. Od razu zauważyła, że jest pusty. Zabrano stąd ubrania Celii i jej skromny dobytek. Pokój wyglądał tak, jakby już czekał na następną mieszkankę. - Więc jednak cię przeniesiono. Dokąd? - Sama nie wiem... - Skonfundowana Celia rozejrzała się po pustym pokoju. - Nic mi jeszcze nie powiedzieli. - Podbiegła do niszy, która znajdowała się nad łóżkiem, i sięgnęła w jej głąb. - Ale przynajmniej nie znaleźli tego. Wyjęła z kryjówki bransoletkę haseki i jeszcze jedną rzecz, coś małego, co ukryła w dłoni. 366

- Nie będę już tego potrzebować. - Celia spojrzała na bransoletkę, a następnie wrzuciła ją do niszy. Powinnam była cię posłuchać. Miałaś rację co do Gulay. Kiedy rzuciła ją wtedy w wielkiej sali, wcale nie celowała we mnie. Chciała uderzyć cariye Lalę - to miała być chyba wskazówka. Miałam zacząć o nią pytać, podgrzać atmosferę. Wywabić ją z kryjówki, jak sama powiedziała, i w ten sposób zwrócić uwagę na Sahfiye. To była dla niej tylko gra - dodała. - Och, ale była sprytna, to mogę zaręczyć. Prawie równa Sahfiye - stwierdziła Annetta. - Ale nie całkiem. Wzrok Annetty powędrował za spojrzeniem Celii, która po raz ostatni rozglądała się po pomieszczeniu. Nie wyglądała na smutną czy zaniepokojoną, raczej dziwnie podnieconą czymś, o czym wiedziała. - Bardzo tu cicho, nie wydaje ci się? - Celia podeszła do drzwi i wyjrzała na zewnątrz. Zadrżała lekko. Pamiętasz, jak byłyśmy tu ostatnio? - zaśmiała się. - Kiedy Esperanza Malchi tak bardzo nas przestraszyła? - Pamiętam. - A teraz wszyscy poszli oglądać prezent od Anglików, cudowne organy, które same grają. Wiedziałaś o nich? -spytała Celia, mówiąc zbyt szybko. - Dzisiaj po południu zaprezentowali je sułtanowi. - Chyba nie chcesz tam iść? - Nie. - Celia skrzywiła się lekko i dotknęła swego boku, gdzie czuła teraz stały ból. - Opowiedz mi o spotkaniu z matką sułtana. - Och, była bardzo uprzejma, wiesz, jaka jest... - Celia zaczęła ponownie chodzić po pokoju. Wyglądała na zdenerwowaną, a nawet tak, jakby miała gorączkę. - Czy wiem? - Pierwsze podejrzenie zaczęło kiełkować w umyśle Annetty. - Co ci powiedziała? - Nic. - Celia nie patrzyła jej w oczy. - Więc co ty jej powiedziałaś? - No, nic. - Wydajesz się... jakaś inna. - Naprawdę? 361

- Tak. Celia zarumieniła się pod bacznym wzrokiem przyjaciółki. - Celio? Nie odpowiedziała. - Och, głupia. - Annetta usiadła ciężko na tapczanie. -I nie powiedzieli ci, gdzie masz iść? Po tym, jak przestałaś być gózde? - Mam tu czekać... - Na co? - Na zmierzch. W pokoju na dłuższy czas zaległa cisza. - Na zmierzch? A co dalej? Celia znowu nie odpowiedziała. Patrzyła na przedmiot, który wzięła z niszy, coś okrągłego i zrobionego z metalu. - Co się stanie o zmierzchu? - Annetta nie ustępowała. Celia obróciła ku niej rozświetloną twarz. - Brama do ptaszarni. Powiedziała, że mogę się tam z nim spotkać po raz ostatni. - To ona ci tak powiedziała? - spytała Annetta. Ale Celia sprawiała takie wrażenie, jakby jej nie słyszała. - Gdybym mogła zobaczyć się z nim po raz ostatni. Zobaczyć jego twarz, usłyszeć głos, wtedy myślę, że mogłabym być szczęśliwa. - Uniosła wzrok. - Wiem, że tu jest. Popatrz, co mi przysłał. - Przycisnęła zamek i kompendium otworzyło się na jej dłoni. - Ależ to ty. - Annetta popatrzyła ze zdziwieniem na miniaturę. - To byłam ja. Kiedyś, dawno temu. - Celia ze smutkiem spuściła wzrok. - Ale jeszcze to pamiętam, Annetto. - Próbowała złapać oddech. - Straciłam to... zupełnie. - Ale ta brama do ptaszarni... - Powiedziała, że mogę tam pójść. - Wiesz, że to pułapka.

- Muszę tam pójść, chyba mnie rozumiesz. Dam wszystko, wszystko, żeby jeszcze choć raz się z nim spotkać. To ostatnia szansa, muszę z niej skorzystać. - Nie wolno ci! - powiedziała rozgorączkowana Annet363

ta. - To pułapka. Ona chce wypróbować twoją lojalność. Jeśli tam pójdziesz, przegrasz... - Już tam byłam, Annetto. Przeszłam przez bramę. Kiedy poszłam tam w nocy, stanęłam w progu i na chwilę niemal przypomniałam sobie, co oznacza wolność. - Celia rozejrzała się po pozbawionym okien pokoju, jej jasne oczy płonęły z rozgorączkowania. - Nie mogę tak dalej, Annetto. Po prostu... nie mogę. - Nie idź tam. Pomogę ci. Jak zawsze. - Nie. - Nie idź... Nie zostawiaj mnie samej... - Annetta zaczęła płakać. - Jeśli tam dzisiaj pójdziesz, to już nie wrócisz. Wiesz to równie dobrze jak ja! Jednak Celia jej nie odpowiedziała. Objęła tylko przyjaciółkę, ucałowała ją i zaczęła gładzić jej ciemne włosy. - Oczywiście, że wrócę. Po prostu zobaczę się z nim po raz ostatni. Tak powiedziała Sahfiye. - Zaczęła delikatnie kołysać Annettę. -1 która z nas jest głupia? Po chwili wstała, podeszła do drzwi i spojrzała przez szparę na niebo. - Już czas? Popołudniowe niebo zabarwiło się na różowo. - Nie, jeszcze nie. - Cofnęła się i usiadła przy Annetcie. Zdjęła klucz z szyi i trzymała go w dłoni. Siedziały tuż koło siebie objęte i obserwowały niebo. W końcu Celia ponownie wstała. W pokoju zrobiło się ciemno. - Już czas? Celia nie odpowiedziała. Podeszła do drzwi i raz jeszcze wyjrzała na zewnątrz. Różowa poświata pociemniała, nad jej głową przeleciał nietoperz. Wróciła do pokoju. Ból, który czuła, teraz zniknął. - Kocham cię, Annetto - szepnęła i ucałowała ją w policzek. Wyjęła z kieszeni kawałek papieru. - Co to takiego? - To dla Paula. - Celia złożyła kartkę i wcisnęła jej w rękę. - Gdyby coś... - zaczęła. - Gdybym nie... dasz mu 369

to? Obiecaj, obiecaj, że znajdziesz sposób, by mu to przekazać. Annetta spojrzała na kartkę, którą teraz trzymała w dłoni. - Więc już czas? - spytała tylko. - Nie mogę w to uwierzyć, po prostu nie mogę w to uwierzyć. Znowu go zobaczę, Annetto! Ciesz się razem ze mną. - Stanęła rozradowana przy drzwiach. - Obiecaj, że to zrobisz. - Ale pamiętaj, że masz wrócić - powiedziała Annetta, próbując się uśmiechnąć. - Obiecaj jednak. - Obiecuję. - A jeśli złamiesz obietnicę... to będę cię straszyć po nocach - rzekła Celia. Po tych słowach wyszła. Biegła i śmiała się, biegła i śmiała się bezgłośnie. Przemknęła w swoich pantofelkach przez dziedziniec, wprost do bramy do ptaszarni.

EPILOG Oksford współcześnie Elizabeth spotkała się z doktor Alis na schodach prowadzących do Biblioteki Orientalnej pewnego zimnego styczniowego ranka, na samym początku semestru. Na ziemi widać było ślady po roztopionym śniegu i nawet złote schody Sheldonian Theatre wyglądały szaro w półmroku poranka. - Cóż, naprawdę świetnie wyglądasz. - Susan Alis, niska, energiczna kobieta po sześćdziesiątce, ucałowała Elizabeth w policzek. - Stambuł najwyraźniej dobrze ci służy. - Rozstałam się z Mariusem, jeśli o to ci chodzi. - Elizabeth nie mogła powstrzymać uśmiechu. - Ha! - wykrzyknęła triumfalnie doktor Alis. - Domyśliłam się - dodała łagodniej, przyciągnąwszy raz jeszcze Elizabeth, by ją ponownie ucałować. Jej policzki pachniały lekko staropanieńskim pudrem. - Ale chyba cieszysz się, że wróciłaś? - Cóż, na coś takiego nie mogłam po prostu nie przyjechać. - Chodzi ci o ekspertyzę manuskryptów? Wygląda na to, że będą musieli w końcu wszystko odszczekać. „Nieciekawy materiał" - tak właśnie powiedzieli. Ale wiesz, zawsze to powtarzają, zwłaszcza jeśli chodzi o pracę kobiety. - Jej małe oczka zalśniły. Gdzieś z bliska dobiegły do nich przytłumione uderzenia zegara, który wybił pełną godzinę. Obok przejechała nie366

wielka grupka studentów, światła ich rowerów przeszywały zimne powietrze. - To chyba dziewiąta - powiedziała doktor Alis, przestę-pując z nogi na nogę, by się rozgrzać. Mimo palących się świateł w Bibliotece Orientalnej było bardzo ciemno. Elizabeth szła za swoją promotorką po linoleum czytelni. Wyglądała ciągle jak przed laty: stosunkowo niewielkie, funkcjonalne pomieszczenie z długimi, pustymi stołami z drewna i otwartymi półkami z księgozbiorem, a także szafki z pożółkłymi ze starości kartami książek. Na ścianie między oknami wisiał portret sir Gore'a Ousleya, który ze swoim długim nosem wyglądał na mola książkowego. Na wózku leżało już dwadzieścia oprawnych w skórę tomów pisanych po arabsku i syryjsku - spuścizna Pindara. Elizabeth brała jeden po drugim i otwierała na chybił trafił, podziwiając piękno liter. Gdzieś przy stanowisku bibliotekarki przenikliwie zadzwonił telefon. - Więc to są manuskrypty Pindara. - Doktor Alis stanęła koło Elizabeth. - Paul Pindar był przyjacielem Thomasa Bodleya. Zapewne prosił go o książki i oto rezultaty. - Kiedy trafiły do biblioteki? - W tysiąc sześćset jedenastym roku, chociaż same książki mogą być znacznie starsze. - Więc bardzo wcześnie. - Doktor Alis wzięła jeden z tomów i zerknęła na jego wewnętrzną tylną okładkę. - Spójrz na numery katalogowe, mieszczą się w pierwszym tysiącu książek Bodleya. Wiemy, czego dotyczą? - Głównie astronomii i medycyny. Mam tutaj informacje o ich treści ze starego łacińskiego katalogu. Elizabeth sięgnęła do torebki, żeby wyjąć notes. - Jak na kupca to dosyć ezoteryczne tematy, nie wydaje ci się? - Może - rzekła z namysłem Elizabeth. - Ale Paul Pindar był wyjątkowym człowiekiem, nie tylko kupcem i podróżnikiem, ale też uczonym. 372

- Bardzo interesujący mężczyzna - zaśmiała się nadspodziewanie szorstko doktor Alis. - Możesz mi dać jego telefon? Sięgnęła do torebki, z której wyjęła okulary z nowoczesnymi, podłużnymi soczewkami. - Zdaje się, że lubił też gadżety - dodała. - Pamiętam jego piękne kompendium. Elżbietanie uwielbiali takie rzeczy, a także zagadki. A kompendium to taki właśnie wysublimowany gadżet. Można było określać z jego pomocą czas, i to nie tylko w dzień, ale i w nocy, według gwiazd, odnaleźć drogę dzięki kompasowi, zmierzyć wysokość budynków... Miało mnóstwo różnych zastosowań. Ciekawe, co dzisiaj by sobie kupił? Nie jakąś tam zwykłą komórkę, ale taką blackberry albo iPhone. - Nie sądzę więc też, by zadowoliła go normalna książka... - Nie, nie, musiałyby być elektroniczne. - I pewnie nie utrzymywałby korespondencji z kierownikiem biblioteki. - Co? Teraz, kiedy mamy tych fascynujących profesorów dostępnych w cyberprzestrzeni w Oksfordzkim Instytucie Internetowym? Jasne, że nie. Elizabeth zaśmiała się. Wszyscy wiedzieli, że doktor Alis uwielbia nowe technologie, a ona z kolei lubiła żartować, że większość jej kolegów nie potrafi obsługiwać zwykłego wideo. - Popatrz, to manuskrypt, w którym znalazłaś fragment listu. Elizabeth w podnieceniu wzięła książkę z wózka. Była mniejsza, niż pamiętała. Bodley Or. 10. Sprawdziła numer katalogowy w swoim notatniku. - Tak, to właśnie Opus astronomicus quaorum prima de sphaera planetarium. Książkę oprawiono w skórę znacznie później i kiedy Elizabeth ją otworzyła, poczuła delikatny zapach pieprzu, ten sam, którym pachniały dawne kuferki marynarzy. Przyjrzała się uważnie pochyłym czarnym i czerwonym literom; 368

jednym palcem przewracała strony, wyczuwając ich szorstkie grube rogi. One też, pomyślała. Czterysta lat - te słowa powróciły teraz do niej. Czterysta lat w ciemności. - Wiesz, to zadziwiające, że wciąż mamy katalog po łacinie - powiedziała doktor Alis, przerywając jej zamyślenie. - To nic takiego, pewnie wkrótce będą dostępne w Internecie - rzuciła Elizabeth. - Ale to już nie będzie to samo, prawda? - To znaczy? - Doktor Alis spojrzała na nią uważnie. - Cóż, pamiętam, jak się czułam, kiedy znalazłam ten list. Jak się czułam, biorąc kompendium Paula Pindara do ręki. I jak się czuję, patrząc na te strony... - Elizabeth zerknęła na książkę. - Moja droga, jesteś beznadziejną romantyczką. - Naprawdę? - Ponownie spojrzała na swoją promotor-kę. - Nie mam takiego wrażenia. Wydaje mi się... szukała odpowiedniego słowa - że to jest bardziej ludzkie. Stworzono je setki lat temu i w jakiś dziwny sposób zawierają w sobie przeszłość, historie ludzi, do których należały. Tej strony, którą teraz dotykam, dotykał kiedyś jakiś nieznany astronom, który pisał po syryjsku... - Wzruszyła ramionami. - Jak sądzisz, kim był? Pewnie już się tego nie dowiemy, jak również tego, skąd ją wzięli kupcy z Kompanii Lewantyńskiej. - Masz rację. Naprawdę się z tobą zgadzam. Ale wiem również, jak niejednoznaczne potrafią być takie rzeczy. I dlatego zawsze musimy uważać, by nie wyczytać z nich zbyt wiele. - Doktor Alis wzięła od niej książkę i przyjrzała się stronie, którą miała przed sobą. - Cóż, wiemy, że miał piękny charakter pisma dodała w zamyśleniu, patrząc na czarny i czerwony atrament. -1 że świetnie dobierał kolor. Mogę ci też powiedzieć coś jeszcze, niezależnie od informacji z katalogu możemy przyjąć, że to nie jest książka naukowa, ale raczej jego notatnik. Popatrz, niektóre strony wciąż są puste. - To prawda. Elizabeth zwróciła teraz uwagę na puste strony i na tabele, niektóre jeszcze niewypełnione, inne pełne dziwnych fi374

gur i symboli, których znaczenia nie była w stanie się domyślić. Pismo urywało się gwałtownie, jakby skrybie przerwano pracę. - Doktor Alis? - Usłyszały głos gdzieś z tyłu. - Tak, Susan Alis. A pan jest pewnie specjalistą od manuskryptów? - Richard Omar. - Młody człowiek uścisnął ich dłonie. -Czy to pani znalazła ten list? - Nie, niestety, bardzo tego żałuję. To moja doktorantka, Elizabeth, Elizabeth Staveley. - Ach tak. - Obrócił się w stronę Elizabeth. - Więc pewnie chętnie znowu go pani obejrzy. Wyjął z teczki zapieczętowany, plastikowy folder. Elizabeth zauważyła fragment listu ze znakami wodnymi. - Doskonale, więc ma pan oryginał. Nie wiedziałam... -serce podskoczyło jej w piersi nie wiadomo czemu. - Mogę? - Oczywiście - odparł i wręczył jej folder. - Może go pani otworzyć. Elizabeth wyjęła ostrożnie kartkę i przyłożyła ją do nosa. - Och... - Czy coś się stało? - W ogóle nie pachnie. - To oczywiste, przecież poddano ją badaniom. Tak jest bezpieczniej. - Uśmiechnął się, ukazując białe zęby, które kontrastowały z ciemną karnacją. - A czym pachniał? - zapytał zdziwiony. - Nie, nic takiego. - Elizabeth poczuła się głupio. - Po prostu starym papierem. Położyła ostrożnie kartkę na stole - cienką, w kolorze starej herbaty z wciąż widocznym znakiem wodnym. Kochany przyjacielu, otrzymałam Twój list itd. Pragniesz poznać historię nieszczęsnej podróży i rozbicia się statku „Celia" oraz tragiczną historię Celii Lamprey... Elizabeth przebiegła szybko wzrokiem po znajomych słowach. 370

„Celia" wypłynęła z Wenecji siedemnastego przy pomyślnych wiatrach z ładunkiem... Najpierw powiał z północy mocny wiatr... Chroniąc najmłodszą zakonnicę, a także jego córkę, Celię... psami, parszywymi, zapchlonymi kundlami... jego córka krzyknęła, żeby przestali, żeby wzięli ją, ale oszczędzili jej biednego ojca... pobladła i padła na kolana. Elizabeth zamknęła w milczeniu folder. - Wie pani, kim była? Richard Omar wyjął z teczki laptopa i postawił go na jednym ze stołów. - Nazywała się Celia Lamprey. - Elizabeth odłożyła folder. - Była córką kapitana statku. - Och, sam to wiem. - Zrobił pełną rozbawienia minę. -Też czytałem ten list. Chodzi mi o to, czy wie pani o niej coś więcej. Zdaje się, że prowadziła pani badania na jej temat. Zawsze lubię znać zakończenie historii, a pani? - Spojrzał na nią, jakby się z nią drażnił. - Czy odzyskała swego chłopaka? - Skąd przypuszczenie, że miała jakiegoś chłopaka? - Zawsze jest jakiś chłopak. - Zmarszczył brwi, podłączając kable i wkładając wtyczkę do kontaktu. Chodzi o to, że przeżyła katastrofę statku, ale czy została uratowana? - Dobre pytanie. - Elizabeth popatrzyła na niego z namysłem. - Bardzo długo wydawało mi się, że musiała uciec z niewoli, jakoś wydostać się z haremu. Bo skąd znalibyśmy jej historię, jeśli sama jej nie napisała? Tyle w niej przecież szczegółów, choćby na temat przesiąkniętej wodą sukni, która była ciężka jak ołów. Myśli pan, że mężczyzna zwróciłby na to uwagę? - Nie, chyba nie. - Dlatego tak właśnie myślałam na początku. Jednak teraz nie jestem tego pewna. Prawdę mówiąc, wydaje mi się, że została w haremie. Jak pan to ujął, nie odzyskała swego chłopaka. - Kto wobec tego napisał tę historię? - I dlaczego to zrobił? Właśnie to próbuję ustalić. 371

- Muszę powiedzieć, że ten list wygląda jak opowieść naocznego świadka - dodała doktor Alis. - W takim razie nie mogła napisać go Celia, ale ktoś inny, kto był wówczas na pokładzie - stwierdził Richard Omar. - To chyba oczywiste, że musiała to być jedna z zakonnic, prawda? - Jedna z zakonnic? - zaśmiała się doktor Alis. - Mówię poważnie. - Nie wydaje się możliwe, żeby uratował je ktoś z pirackiego statku. Pewnie wszystkie biedactwa wyrzucono za burtę i tyle. - Skąd przypuszczenie, że wszystkie były stare? O ile dobrze pamiętam, przynajmniej jedna była młoda. - Racja, ja też się nad tym zastanawiałam - wtrąciła Elizabeth. - Ale jeśli nawet jedną z nich wzięto do niewoli, jak Celię, to i tak z pewnością trafiła w jakieś inne miejsce. W tym fragmencie, który mamy, jest mowa o całej historii. Jak to możliwe, by znała ją któraś z zakonnic? - Cóż - mężczyzna wzruszył ramionami, jakby nagle przestało go to interesować - to pani jest historykiem. - Co może nam pan powiedzieć o tym manuskrypcie? -spytała rzeczowo doktor Alis. - Muszę powiedzieć, że jestem zaskoczona. Zwykle trudno czymś was zaciekawić. - Ma pani rację, na początku nie wydawało mi się to szczególnie interesujące. Zwykle pracuję z welinem, jeśli zaś chodzi o manuskrypty, to na znacznie starszych. Jednak tak się szczęśliwie złożyło, że kolega, który zajmuje się wcześniejszymi zdarzeniami, poszedł na urlop i ten list trafił do mnie. Zaintrygowała mnie przede wszystkim historia białej Angielki, która trafiła na dwór Wielkiego Turka. Nie wiedziałem nawet, że były wówczas białe niewolnice. - Obrócił się do Elizabeth. -A potem zobaczyłem coś, co ma znaczenie zwłaszcza po tym, co przed chwilą usłyszałem. Chyba powinna to pani sama zobaczyć. Wtedy łatwiej mi będzie wszystko wytłumaczyć. Wpisał coś do komputera. - Robimy obecnie cyfrowe zdjęcia manuskryptów. Sprawa jest prosta. Oto te zdjęcia. 377

Na ekranie pojawił się fragment listu. - Zapisany wprawną, sekretarską ręką. - Doktor Alis popatrzyła na ekran. - Łatwy do odcyfrowania. Mógłby to zrobić któryś ze studentów. Co jeszcze ma pan do powiedzenia na jego temat? - Cóż, papier pochodzi niemal z całą pewnością z imperium osmańskiego, chociaż o dziwo nosi ślady pieczęci. Zapewne znajdowała się ona na zewnętrznej stronie, która się nie zachowała. Natomiast pieczęć jest włoska, a dokładnie wenecka. - Ach, więc stąd przypuszczenia dotyczące zakonnicy. -Elizabeth zwróciła się do doktor Alis. Pamiętasz, to były kobiety z zakonu świętej Klary z Wenecji. - Dobrze. Co jeszcze? - Cóż, przede wszystkim uderzyło mnie to, że duża część strony nie jest zapisana. I ma szerokie marginesy. - Wskazał oryginał listu. - Ale przede wszystkim zwróciłem uwagę na jego rewers. Przywołał na ekran drugą stronę listu. - Jak panie widzicie, jest zupełnie pusta. - I co z tego? - W szesnastym wieku papier był bardzo cenny. Zbyt cenny, by zostawiać tyle niezapisanego miejsca. Jak mówiłem, pracuję głównie na papierze welinowym i ewentualnie znacznie starszym. Welin był tak cenny, że średniowieczni mnisi opracowali technikę mycia i skrobania go tak, by był przystosowany do ponownego użycia. Mogli w ten sposób zapisać nowy tekst na starym. - Chodzi panu o palimpsest? - spytała doktor Alis. - Właśnie o palimpsest. Mamy teraz nową technikę, prześwietlenie fluorescencyjne rentgenem, która pozwala zajrzeć pod nowe pismo i odczytać dawny tekst oryginału. - Chce pan powiedzieć, że zastosował ją pan w tym wypadku? - Oczy doktor Alis rozjaśniły się wewnętrznym światłem. - Nie, nie, ale pozwoliło mi to wpaść na pewien pomysł. Skorzystałem tu tylko z prostego programu komputerowe378

go, podobnego do dawnego Photoshopa. - Urwał na chwilę. - Mógłby to zrobić któryś ze studentów. - Przepraszam, nie powinnam tego mówić - rzekła z powagą doktor Alis. - A teraz niech pan przejdzie do rzeczy, bo umieramy z ciekawości. - Cóż, jak wspomniałem, interesowały mnie przede wszystkim niezapisane części listu i w końcu stwierdziłem, że być może wcale nie są puste. Jak panie widzicie, atrament świetnie się zachował, ale jeśli zapisano tu coś jeszcze, na przykład ołówkiem... - Chce pan powiedzieć, że ta część listu mogła się zatrzeć? - Oczywiście. Co prawda ołówek z czasem się wyciera, ale zostają po nim ślady, coś w rodzaju rowków. Właśnie z czymś takim mam do czynienia w przypadku welinu. Dosyć łatwo to sprawdzić, wystarczy poddać papier działaniu fal świetlnych o różnej długości i zobaczyć, czy coś się pokaże. Promienie ultrafioletowe niczego nie wykazały, ale potem sprawdziłem podczerwień... - Urwał niczym magik, który ma za chwilę wyciągnąć królika z kapelusza. - I? Kliknął w klawiaturę. - Uzyskałem to. Na ekranie pokazało się coś, co wyglądało jak kiepski negatyw fotografii - jak białe pismo na czarnym tle. Elizabeth pochyliła się nad nim. - Nic nie widzę. - Nie na tej stronie. Ale proszę spojrzeć na rewers. Zmienił stronę i nagle na pustej kartce pojawiło się pismo. Było ono słabo widoczne, niemal pajęcze, a malutkie litery z trudem dawały się odczytać. Lśniły nieziemskim błękitem, jakby wypisano je ektoplazmą. Przez dłuższą chwilę patrzyli w milczeniu na ekran. - Do licha - mruknęła w końcu doktor Alis - co tam jest napisane? - Sama nie wiem... litery są zbyt małe, żeby je przeczytać. - Elizabeth spojrzała na Richarda Omara. Może je pan powiększyć? 374

Skinął w milczeniu głową. - O Boże! - Elizabeth poczuła, że ma łzy w oczach. - Co, co to jest? - To... to wygląda jak wiersz. - Przeczytaj go - doktor Alis zwróciła się do Elizabeth. Zaczęła więc czytać: DO UKOCHANEGO, POŻEGNANIE Kiedy spotkałam cię przy bramie Ja sama w niewolniczym stanie, Wiedziałam wtedy, rzewnie płacząc, Że już cię nigdy nie zobaczę! I dumam, gdzie ty teraz jesteś Z myślą ponurą, martwym sercem, Czy jeszcze kiedyś tak się zdarzy - O tym me serce teraz marzy -By dola zła się odwróciła, Serce z miłością połączyła. Lecz otoczona nocy mrokiem, Gdy księżyc skrył się przed mym okiem, Widząc meczetów dziwne cienie Na niebie ciemnym nieskończenie, Słyszę, w pościeli leżąc, prawdę: Straciłam cię i już nie znajdę! 0 ukochany! Wspomnij na mnie, Kiedy się wreszcie w Anglii znajdziesz, Gdzie słońce barwi drzewa, liście - Ogród, gdzie razem chodziliśmy, Gdzie czas i świat należał do nas i radość sączył w nasze łona. Wspomnij, że gdzieś przy obcej wodzie Bosforu cię wspominam co dzień. 380

Pod obcym niebem, w obcym kraju Wspomnienia zasnąć mi nie dają, Serce mam martwe, mój czas mija, A żal powoli mnie zabija. Ostry dźwięk telefonu przy stanowisku bibliotekarki przerwał w końcu ciszę, która zaległa w bibliotece. Doktor Alis odezwała się pierwsza. - Cóż - zwróciła się do Richarda Omara - moje gratulacje. Cofam wszystko, co powiedziałam. To niezwykłe znalezisko, naprawdę niezwykłe. Richard skłonił się w podzięce. - Wiem, że nie jest to brakująca część historii - zwrócił się do Elizabeth. - Ale wygląda na to, że pani wnioski były słuszne. Nie sądzę, by odzyskała swego chłopaka. - Wiedział to pan już wcześniej. - Jeśli założymy, że to Celia Lamprey napisała ten wiersz. Myśli pani, że tak było? - O tak - odparła Elizabeth. - Jestem tego pewna. Chociaż nie sądzę, by dało się to udowodnić. Myślę o tym, co powiedziałaś wcześniej. - Zwróciła się do doktor Alis. -O tym, jak niejednoznaczna jest nasza wiedza na temat przeszłości. Czasami wydaje nam się, że wiemy dostatecznie dużo - uniosła kciuk i palec wskazujący - by postawić sobie pytanie, czego tak naprawdę nie wiemy. Spojrzała ponownie na ekran. „Kiedy spotkałam cię przy bramie...". Jakiej bramie? Czy chodziło jej o okienko z kratą, o którym pisał Dallam? Nie, gdyby chodziło o kratę, na pewno by to napisała... Elizabeth przeciągnęła niecierpliwie dłonią po włosach. - Wygląda na to, że widziała się z nim po raz ostatni, a przynajmniej miała taką nadzieję. Ale co tak naprawdę się stało? Nie sądzę, by udało nam się rozwiązać tę zagadkę. - Ktoś to jednak wiedział. - Doktor Alis wzięła w zamyśleniu oryginał listu. - Osoba, która napisała ten wiersz, a być może była to rzeczywiście Celia Lamprey, musiała wiedzieć, że nigdy się nie uwolni. Jednak może ktoś inny opu376

ścił harem, może po wielu latach... jakaś inna konkubina. Ktoś, kto znał jej historię i tak bardzo kochał Celię, że postanowił ją zapisać i wysłać do Paula Pindara. Jej „Kochająca przyjaciółka" - jak kiedyś podpisywano się w listach. - Być może pan Omar ma rację, że była to jedna z zakonnic. - Chodzi ci o to, że mogły razem przeżyć katastrofę statku? - spytała doktor Alis. - Cóż, to prawdopodobne. Ale musiał je wobec tego kupić ten sam handlarz, a potem sprzedać w tym samym czasie do seraju. Jak myślisz, czy to możliwe? - Masz rację - rzekła z westchnieniem Elizabeth. - Jednak czy tak się nie dzieje w życiu? - spytał Richard Omar, pakując laptopa. - Czy nie rządzą nim przypadki? Zbiegi okoliczności? Cały czas słyszy się o czymś zupełnie nieprawdopodobnym. - Zamknął zamek błyskawiczny swojej torby. - Tak swoją drogą, jakie miała pani szanse na znalezienie tego fragmentu? Albo ja na odkrycie tego, co znajduje się po jego drugiej stronie? Proszę pomyśleć, że gdyby dokonała pani tego odkrycia rok lub dwa lata wcześniej, nigdy nie poznalibyśmy tego wiersza. Nie było wtedy jeszcze odpowiedniej technologii. Zaczęli się zbierać do wyjścia. Elizabeth wzięła po raz ostatni list do ręki. - Czekała więc cierpliwie na okazję. Na odpowiedni moment. - Co chce pani przez to powiedzieć? - Richard Omar zakładał właśnie kurtkę i szalik. - Celia. Wiem, że uznasz to za wymysł - spojrzała na doktor Alis - ale cały czas miałam dziwne uczucie, że to ona mnie znalazła, a nie odwrotnie. Sama nie wiem, dlaczego. -Zwróciła folder Omarowi. - Wiem, że to głupie. Proszę, nie będę już potrzebowała tego listu. Pożegnały się z Richardem Omarem na schodach biblioteki. Kiedy odszedł, Susan Alis wciągnęła w nozdrza powietrze. - Cóż, mamy mimo wszystko piękny dzień. 377

Tak było w istocie. Niebo zrobiło się błękitne, a promienie słońca odbijały się w śniegu. - I co dalej? - Doktor Alis spojrzała na nią z boku. - Chodzi ci o to, czy wracam do Stambułu? - zaśmiała się Elizabeth. - Tak, oczywiście. - Chodziło mi o to, co chcesz teraz zrobić? - Mam się spotkać z Eve, ale nieco później. - Wzięła ją pod rękę. - Mogę cię odprowadzić na uniwerek? - Jak najbardziej. Przez chwilę szły w milczeniu. - Wiesz, wciąż myślę o tym, co się z nią stało, co się z nią w końcu stało - rzekła w zamyśleniu Elizabeth. -1 właśnie przyszło mi do głowy, że być może istnieje zakończenie historii Celii Lamprey. Mamy przecież fragment listu, kompendium i teraz wiersz. Możemy razem zająć się tą sprawą... - ...po czterystu latach w ciemności. - Co? - Elizabeth zaśmiała się wystraszona. - Co takiego? - Powiedziałam: „po czterystu latach w ciemności". - Tak właśnie mi się wydawało. Przystanęły i popatrzyły na siebie. - To dziwne. - Doktor Alis przekrzywiła niepewnie głowę, jakby czegoś nasłuchiwała. - Sama nie wiem, dlaczego to powiedziałam.