Historia Swiata (71) Napoleon III

HISTORIA SWIATA

71

Napoleon III WAZNIEJSZE DATY 1815 Kleska Napoleona I pod Waterloo; restauracja dynastii Burbonów 1830 Obalenie Karola X; Ludwik Filip zostaje królem 1848 Proklamowanie II Republiki; stlumienie powstania robotników paryskich, Ludwik Napoleon zostaje prezydentem 1851 Przewrót 2 grudnia 1852 Ludwik Napoleon koronuje sie na cesarza - poczatek II Cesarstwa .•. W grudniu 1848 roku odbyly sie pierwsze i jedyne wybory prezydenckie w II Republice. Znaczna wiekszoscia glosów wygral Karol Ludwik Napoleon Bonaparte, wnuk Napoleona I.

.••• Napoleon I i "la bel/e France" wskazuja Ludwikowi Napoleonowi droge na tym plakacie wyborczym z 1848 roku. Bonapartyzm byl silnym nurtem politycznym po 1815 roku.

Dziedziczac czesc chwaly swego slynnego stryja, Karol Ludwik Napoleon Bonaparte potrafil wykorzystac niestabilna sytuacje polityczna Francji do tego, by koronowac sie na cesarza. Jego dyktatorskie rzady byly okresem rozwoju kraju,jednak ostatecznie zakonczyly sie katastrofa.

Po

dynastia Burbonów, w osobie Ludwika ostatecznej klesce w 1815 XVIII, powrócila doNapoleona wladzy. Jednak nieroku, bylo mowy o calkowitym powrocie do monarchii absolutnej, obalonej w wyniku rewolucji 1789 roku. Wladza króla, chociaz dalej znaczna, ograniczona byla konstytucja i postanowieniami parlamentu. Kiedy wiec nastepca Ludwika, Karol X, próbowal przywrócic porzadek przedrewolucyjny, zakonczylo sie to rewolucja lipcowa 1830 roku.

Mieszczanski król Jednak próby utworzenia republiki nie powiodly sie, a na tronie zasiadl nalezacy do orleanskiej linii Burbonów Ludwik Filip. Byl on przyzwoitym, chociaz malo blyskotliwym wladca, znajdujacym sie pod wplywem wielkiej burzuazji finansowej,jednak jego polityka zagraniczna i gleboka recesja doprowadzily w koncu do wybuchu rewolucji lutowej 1848 roku i upadku stworzonej przez Ludwika tak zwanej Monarchii Lipcowej.

Tym razem proklamowana zostala republika, jednak problemy zwiazane z bezrobociem i nedza klasy robotniczej staly sie przyczyna kolejnych konfliktów. Pod presja lewicy utworzono tak zwane warsztaty narodowe, majace zapewnic wieksza ilosc miejsc pracy. Wkrótce jednak zostaly one zlikwidowane, co stalo sie przyczyna rewolty paryskich robotników, która zostala krwawo stlumiona przez sily rzadowe. Powstalo szereg obozów politycznych - monarchisci podzielili sie na legitymistów (popierajacych starsza linie Burbonów) oraz zwolenników linii orleanskiej, natomiast republikanie na lewice i prawice. W sile roslo takze jeszcze jedno stronnictwo, z programem inspirowanym wspomnieniami potegi i swietnosci napoleonskiego imperium, którego atrakcyjnosc wydawala sie wzrastac w miare uplywajacego czasu. Te fale powszechnej nostalgii wykorzystal bratanek Napoleona, Karol Ludwik Napoleon Bonaparte (1808-73), który juz dwa razy wczesniej bezskutecznie usilowal siegnac po wladze w drodze zamachu stanu. Po raz pierwszy usilowal dokonac przewrotu w Strasburgu w roku 1836, co skonczylo sie jego wydaleniem do Stanów Zjednoczonych, potem w roku 1840, za co zostal osadzony w twierdzy z dozywotnim wyrokiem. Zbiegl jednak, znalazl schronienie w Londynie i po powrocie do Paryza, stanal do wyborów. W grudniu 1848 roku zostal prezydentem.

Przewrót W ciagu nastepnych trzech lat udalo mu sie, w wyniku politycznych zabiegów, skupic w swoich rekach niemal dyktatorska wladze, jednak nie powiodla sie jego próba przekonania parlamentu do zmiany konstytucji tak, by mógl pozostac prezydentem pomimo konczacej sie kadencji. Dlatego

1854·56 Wojna krymska 1859 Wojna francusko-austriacka we Wloszech 1863 Francuska interwencja w Meksyku, osadzenie na tronie meksykanskim arcyksiecia Maksymiliana 1867 Egzekucja Maksymiliana 1870 Wybuch wojny francusko-pruskiej; Napoleon III wziety do niewoli; koniec II Cesarstwa i poczatek III Republiki 1871 Porazka Francji, utrata Alzacji i Lotaryngii, stlumienie komuny paryskiej przez oddzialy rzadowe

2 grudnia 1851 roku dokonal przewrotu , aresztujac swoich przeciwników. Wszelka opozycja zostala bezwzglednie stlumiona, a Ludwik Napoleon ustanowil nowa konstytucje, dajaca mu kolejne dziesiec lat prezydentury. Oczywistym jednak bylo, ze tylko kwestia czasu pozostaje sprawa przywrócenia cesarstwa. Zachowujac pozory demokracji, przeprowadzono referendum dotyczace zmiany ustroju. Nastepnie, utrzymujac, ze jest nastepca syna Napoleona I, Napoleona II zwanego Orlatkiem, Ludwik Napoleon koronowal sie na cesarza jako Napoleon III. Za granica wrogosc wobec Napoleona III, jako niebezpiecznego karierowicza, szybko oslabla. Francja wspólnie z Anglia brala udzial w wojnie krymskiej przeciwko Rosji, a Napoleon przewodzil konferencji pokojowej w Paryzu. Kolejnym przedsiewzieciem cesarza byla kampania na rzecz wyzwolenia Wloch, podjeta wspólnie z Królestwem Sardynii. Napoleon zdawal sie zywic szczera sympatie do dazacych do zjednoczenia swego kraju Wlochów, poza tym chcial powtórzyc wyczyn swego stryja, wypedzajac z Pólwyspu Apeninskiego Austriaków. Wojna 1859 roku zakonczyla sie sukcesem, jako ze Austria utra-

219

NAPOLEON III

71

DEPART DE. S.M.L'EMPEREUR,

...••.

--

DE, PARIS POlJR L'ITALIE.

'

,

"3

cila wiekszosc swoich terytoriów we Wloszech, które szybko potem przeksztalcily sie w niepodlegle królestwo.

Koniec dobrej passy W latach szescdziesiatych XIX wieku Napoleon zaczal sprawiac wrazenie, jakby opuscila go polityczna intuicja. Przykladem tego moglo byc narzucenie Meksykowi, po francuskiej interwencji w tym kraju, cesarza w osobie arcyksiecia austriackiego Maksymiliana. Po wycofaniu francuskiego korpusu ekspedycyjnego, które nastapilo pod naciskiem wojsk meksykanskich popieranych przez Amerykanów, Maksymilian zostal ujety, skazany i rozstrzelany. Nadwyrezylo to w znacznym stopniu reputacje Napoleona. W samej Francji cesarz stopniowo tracil calkowita kontrole nad zyciem politycznym. Wiecej uprawnien przypadlo parlamentowi, pozwolono na wieksza aktywnosc polityczna, zniesiona zostala cenzura prasy. W roku 1870 cesarstwo bylo coraz blizsze przeksztalcenia w monarchie konstytucyjna, co zapewne wydluzyloby okres rzadów Napoleona. Wtedy jednak nastapila katastrofa. Chociaz gwaltowny wzrost potegi Prus niepokoil Napoleona, to jednak nie podjal on zadnych zdecydowanych kroków, by sie mu przeciwstawic. W 1870 roku dyplomatyczny incydent, sprowo-

220

~

•. Napoleon III wyrusza do Wloch. Cesarz wydawal sie darzyc szczera sympatia niepodleglosciowe dazenia Wlochów, a w kazdym razie popieral .ich walke przeciwko monarchii austriackiej, pragnac pozbawic Habsburgów wplywów na Pólwyspie Apeninskim.

~ o .g

ro

o

kowany przez pruskiego premiera Otto Bismarcka doprowadzil do wojny. Niespodziewanie, armia francuska ponosila porazke za porazka. Sam Napoleon wraz ze swoja ogromna, lOO-tysieczna armia dostal sie do niewoli, w bitwie pod Sedanem we wrzesniu roku 1870. Francja zostala upokorzona, stracila na rzecz nowo powstalego Cesarstwa Niemieckiego Alzacje i Lotaryngie. II Cesarstwo upadlo i proklamowano III Republike. Cesarz wraz z rodzina udal sie na wygnanie do Wielkiej Bry-

•. Wyburzenie czesci starego Paryza w celu zrobienia miejsca pod bulwary zaprojektowane i wybudowane przez Georgesa Haussmanna. Za czasów Napoleona III Paryz stal sie pierwsza nowoczesna metropolia na swiecie. tanii, gdzie w 1873 roku zmarl. Bonapartysci dzialali jeszcze we Francji przez jakis czas, jednak popierana przez nich dynastia nigdy nie miala juz powrócic do wladzy.

Historia swiata 56 - REWOLUCJA FRANCUSKA

Historia swiata 57 - NAPOLEON

I