Joyce Carol Oates - Blondynka

Joyce Carol Oates BLONDYNKA Powieśě Hlonl\nki to zbeletryzowany portret Marilyn Monroe, intymny i bezlitosny jak żaden inny: portret dziecka, kobiety, dziewczyny, gwiazdy, nad którě zawisśo fatum. Wybitna amerykaśska pisarka Joyce Carol Oates opowiada w swojej powieści o wrażliwej, utalentowanej Normie Jeane. która nieustannie przedefiniowuje swojě tożsamośě, bez. przerwy zmaga siě z okrutnym losem, wciěż poszukuje miśości: u enigmatycznej matki. nieznanego ojca, licznych kochanków. Jako Marilyn Munroe jest uwielbianě przez caśy świat gwiazdě, ale co siě tak naprawdě dzieje w gśěbi jej duszy? W swojej naj..imtymniejszej ksiěżce Oates z sympatii) bada życie wewnětrzne kobiety, której przeznaczeniem byśo staě siě najwiěkszělegendě Hollywood i najsśynniejszym symbolem seksu XX wieku. Autorka portretuje także měżczyzn jej życia Kks-Sportowca. Dramaturga, Prezydenta, Ciemnowśosego Ksiěcia. Klonii\nk(i to doskonaśy, poruszajěcy obraz kultury zahipnotyzowanej przez wśasne mity, a także niepewnej rzeczywistości kruchych żywotów, które kultura ta pochwyciśa w swój drapieżny uścisk. OD AUTORKI Blondynka jest radykalnie przedestylowanym "życiem" w formie utworu powieściowego i, mimo caśej jej obszerności, zasadě przybliżenia jest w niej synekdocha. Blondynka nie zawiera zatem opisu licznych rodzin zastěpczych, w których Norma Jeane przebywaśa, lecz tylko jednej, i to fikcyjnej; zamiast licznych kochanków, kryzysów zdrowotnych, aborcji, prób samobójstwa, a także wystěpów ekranowych, przedstawia kilka wybranych, symbolicznych. Marilyn Monroe rzeczywiście prowadziśa coś w rodzaju dziennika, pisaśa wiersze czy też fragmenty wierszy. Spośród nich tylko dwa wersy znalazśy siě w ostatnim rozdziale ("Pomocy, pomocy! "); inne wiersze zostaśy wymyślone. Pewne wypowiedzi w rozdziale "Marilyn Monroe dzieśa zebrane" pochodzě z wywiadów, inne zaś sě fikcyjne; pod koniec wspomnianego rozdziaśu znalazś siě cytat zaczerpniěty z konkluzji O powstawaniu gatunków Charlesa Darwina. Faktów z biografii Marilyn Monroe należy szukaě nie w Blondynce - która nie powstaśa jako dokument historyczny - tylko w literaturze przedmiotu. (Autorka korzystaśa z takich prac jak Legend: The Life and Death of Marilyn Monroe Freda Guilesa, 1985; Bogini. Tajemnice życia i śmierci Marilyn Monroe Anthonyego Summersa, 1986; Marilyn Monroe: A Life oftbe Actress Carla E. Rollysona juniora, 1986. Bardziej subiektywne ksiěżki o Monroe jako postaci mitycznej to Marilyn MonroeGrahama McCanna, 1987, oraz Marilyn Normana Mailera, 1973.) Co do informacji na temat amerykaśskiej polityki, zwśaszcza zwiězanej z Hollywood lat czterdziestych i piěědziesiětych, najbardziej pomocna okazaśa siě praca Naming Names Yictora Navaskyego. Spośród cytowanych ksiěżek traktujěcych o aktorstwie The Thinking Body Mabel Todd, O technice aktora Michaiśa Czechowa, Praca aktora nad sobě i Moje życie w sztuce K.onstimtmn Stanisśawskiego to dzieśa prawdziwe, natomiast do zmyślonych należě Z życia aktora oraz Paradoks aktorstwa. Podobnie zmyślona jest Ksiěga amerykaśskiego patrioty. Fragment z zakośczenia Wehikuśu czasu H. G. Wellsa zostaś zacytowany dwukrotnie, w rozdziaśach "Koliber" i "Odeszli wszyscy do jasnego świata". Fragmenty poezji Emily Dickinson pojawiśy siě w rozdziaśach zatytuśowanych "Kěpiel", "Sierota" i "Pora wyjśě za měż".

Urywek pracy świat jako wola i przedstawienie Arthura Schopenhauera znalazś siě w "śmierci Rumpelstiltzkina". Wyjětek z Kultury jako źródśa cierpieś Zygmunta Freuda sparafrazowano w "Snajperze". Ustěpy z Myśli Blaisea Pascala wykorzystano w "Roslyn 196l". Fragmenty tej powieści ukazaśy siě - w rozmaitych wersjach - w "Play boyu", "Conjunctions", "Yale Review", "Ellery Queen Mystery Magazine", "Michigan Quarterly Review" i "TriQuarterly". Dziěkujě redaktorom tych magazynów. Daniel Halpern, Jane Shapiro i C. K. Williams zasśugujě na moje szczególne podziěkowania. Na scenie, w krěgu światśa i pośród mroku, odnosisz wrażenie, że jesteś caśkowicie sam (...).Jest to tak zwana samotnośě wśród publiczności (...). Podczas przedstawienia, przed widowniě zśożoně z tysiěcy, zawsze możesz siě schowaě w tym krěgu jak ślimak w muszli (...). I zabraě go ze sobě, gdziekolwiek siě udasz. Konstantin Stanisśawski, Praca aktora nad sobě Sfera gry aktorskiej jest świětym miejscem (..,), gdzie aktor nie może umrzeě. Michael Goldman, The Actors Freedom Geniusz nie jest darem losu, tylko drogě, jakě osoba znajduje w rozpaczliwej sytuacji. Jean Paul Sartre . PROLOG 3 sierpnia 1962 . PRZESYŁKA SPECJALNA Przybyśa śmierě, pědzěc wzdśuż bulwaru w gasněcym sepiowym świetle. Przybyśa śmierě mkněca niczym w kreskówkach dla dzieci na ciěżkim, pozbawionym ozdób rowerze posśaśca. Przybyśa śmierě nieomylna. śmierě, której nie da siě nic wyperswadowaě. śmierě, której siě spieszy. śmierě naciskajěca z pasjě na pedaśy. śmierě wiozěca paczkě oznaczoně OSTROŻNIE PRZESYŁKA SPECJALNA w solidnym koszyku tuż za siodeśkiem. śmierě lawirujěca śmiaśo miědzy ludźmi i różnymi pojazdami przy skrzyżowaniu Wilshire i La Brea, gdzie - z powodu remontu ulicy - dwa pasy ruchu biegněce w kierunku zachodnim przechodziśy w jeden. śmierě jakże chyża! śmierě grajěca na nosie tym kierowcom w średnim wieku, którzy nie mogli siě powstrzymaě przed użyciem klaksonu. śmierě roześmiana: Pieprz siě, facet! I ty też. Przemykajěca jak Królik Bugs obok bśyszczěcych masek drogich, nowych samochodów. Przybyśa śmierě nieczuśa na przesycone dymem, zepsute powietrze Los Angeles. Na ciepśe, radioaktywne powietrze pośudniowej Kalifornii, gdzie przyszśa na świat. Zgadza siě, ujrzaśam śmierě. śniśam o śmierci poprzedniej nocy. śniśam o niej od dawna. I wcale siě nie baśam. Przybyśa śmierě jakże rzeczowa. śmierě pochylona nad brězowě od plamek rdzy kierownicě niezgrabnego, lecz solidnego roweru. Przybyśa śmierě ubrana w baweśnianě koszulkě z napisem Cal Tech, w wypranych, ale nie uprasowanych spodenkach koloru khaki, w trampkach, bez skarpetek. śmierě z umiěśnionymi śydkami i nogami porośniětymi ciemnymi wśosami. śmierě o wygiětym krěgosśupie z rzědem zaokrěglonych krěgów.

śmierě o pryszczatej twarzy niedorostka. śmierě o dzielnym sercu, bezlitośnie oślepiana promieniami sśośca, które odbijaśy siě od szyb samochodów i chromowanych powierzchni niczym od buśatów. Coraz wiěcej klaksonów odzywaśo siě za plecami nonszalanckiej śmierci. śmierci ostrzyżonej na jeża. śmierci żujěcej gumě. śmierci niezwykle oddanej żmudnej pracy - piěě dni w tygodniu plus za dopśatě soboty i niedziele. "Hollywoodzkie Usśugi Kurierskie". śmierě osobiście dorěczajěca przesyśki specjalne. śmierě przybyśa do Brentwood nieoczekiwanie! Przybyśa, mkněc po wěskich i -jak to w sierpniu - opustoszaśych willowych uliczkach. Przybyśa do Brentwood, do próżności pracowicie wypielěgnowanych rezydencji, które mija, pedaśujěc: z animuszem i jednostajnie. Alta Vista, Campo,Jacumba, Brideman, Los Olivos. Aż do Fifth Helena Drive, ślepej, martwej uliczki. Drzewa palmowe, bugenwilla, czerwone róże. Zapach gnijěcych kwiatów. Zapach schněcej w sśoścu trawy. Ogrody otoczone murami, wistaria. Okrěżne podjazdy. Okna szczelnie zasśoniěte storami przed sśoścem. śmierě z podarunkiem w paczce bez adresu zwrotnego. "MM" ZAMIESZKAŁA 12305 FIFTH HELENA DRIVE BRENTWOOD, KALIFORNIA USA PLANETA ZIEMIA Na Fifth Helena śmierě zaczěśa pedaśowaě wolniej, sprawdzajěc numery domów. śmierci nie zdziwiśa wcale nietypowo zaadresowana paczka. Bardzo dziwny prezent wewnětrz bśyszczěcej, cukierkowej bibuśki, która wyglědaśa na używaně. Z biaśě satynowě kokardě przyklejoně przezroczystě taśmě. Paczka o wymiarach osiem na dziesiěě cali. Ważěca zaledwie kilka uncji. Pusta? Wypeśniona papierem? Nie. Gdyby niě potrzěsněě, okazaśoby siě, że w środku coś jednak jest. Jakiś miěkki przedmiot, może z materiaśu. śmierě przybyśa wczesnym popośudniem trzeciego sierpnia 1962 roku. śmierě zadzwoniśa do drzwi przy 12505 Fifth Helena Drive. śmierě otarśa spocone czośo baseballowě czapeczkě. śmierě żuśa gumě szybko i niecierpliwie. Nie sśyszaśa odgśosu kroków. Nie mogśa zostawiě tej cholernej paczuszki na stopniu schodów, musiaśa zdobyě pokwitowanie. Sśyszaśa jedynie buczenie wmontowanej w okno klimatyzacji. A może radia? To byś maśy domek w hiszpaśskim stylu, parterowa "hacjenda". O ścianach, które wyglědaśy, jakby je wzniesiono z cegśy suszonej na sśoścu, o dachu z jaskrawopomaraśczowej dachówki, z zasśoniětymi oknami. Skurczony, maśy niczym domek dla lalek, nic szczególnego jak na tě dzielnicě. śmierě za dzwoniśa po raz drugi, naciskajěc mocno przycisk dzwonka. Tym razem drzwi otworzyśy siě. Przyjěśam podarunek z rěk śmierci. Pomyślaśam, że wiem, co to jest. Kto mi to przesśaś. Na widok adresu na paczuszce roześmiaśam siě i bez wahania podpisaśam potwierdzenie odbioru.

DZIECKO 1932-1938 . POCAŁUNEK Ten film oglědaśam przez caśe życie, choě nigdy do kośca. Mogśaby niemal rzec: Ten film jest moim życiem! Miaśa dwa, może trzy lata, gdy Matka zabraśa jě tam po raz pierwszy. To jej najwcześniejsze wspomnienie, i jakże ekscytujěce! Graumans Egyptian Theatre przy Hollywood Boulevard. Wiele lat wcześniej, nim mogśa pojěě chociażby najbardziej podstawowe zasady, jakimi siě rzědzi opowieśě filmowa. Chśoněśa jak zaczarowana ruch, bezustanne falowanie pśynnego ruchu na olbrzymim ekranie nad gśowě. Jeszcze nie mogśa pomyśleě: To jest ten sam wszechświat, w którym odbywa siě projekcja niezliczonych i niemożliwych do nazwania form życia. Ileż to razy w latach straconego dzieciśstwa i w latach dojrzewania bědzie wracaśa do tego filmu z těsknotě, rozpoznajěc go od razu, mimo rozmaitości tytuśów i wielości aktorów. Zawsze bowiem pojawiaśa siě w nim Jasnowśosa Ksiěżniczka. I zawsze zjawiaś siě Ciemnowśosy Ksiěżě. Splot okoliczności popychaś ich ku sobie i rozśěczaś, znowu zbliżaś i ponownie rozśěczaś, póki - gdy film zbliżaś siě do kośca, a muzyka osiě gaśa punkt kulminacyjny - nie padli sobie namiětnie w ramiona. Co jednak nie zawsze byśo równoznaczne ze szczěśliwym zakośczeniem. Zakośczenie bywaśo niewiadomě. Zdarzaśo siě, że jedno klěkaśo przy śożu drugiego i pocaśunek kochanków zwiastowaś śmierě. Nawet jeśli on (lub ona) przeżywaś śmierě ukochanej (ukochanego), czśowiek wiedziaś już, że życie przestaśo mieě jakikolwiek sens. Bo tylko film nadaje życiu znaczenie. I nie istnieje opowieśě filmowa bez zaciemnionej sali kinowej. Ależ to denerwujěce, nigdy nie obejrzeě zakośczenia! Gdyż zawsze coś przeszkadzaśo, ukśadaśo siě nie tak. A to powstawaśo jakieś zamieszanie i zapalano światśa; a to odzywaś siě alarm przeciwpożarowy (bez żadnego ognia? czy może byś ogieś? pewnego razu wydawaśo siě jej, że czuje zapach dymu) i wszystkich proszono do wyjścia; kiedy indziej sama byśa już spóźniona na spotkanie i musiaśa wyjśě; albo zasypiaśa w fotelu i traciśa zakośczenie, budziśa siě oślepiona jaskrawymi światśami, wokóś zaś nieznajomi podnosili siě i kierowali do drzwi. Już koniec? Jak to możliwe? Nawet jako dojrzaśa kobieta wciěż poszukiwaśa tego filmu. Wchodziśa ukradkiem do kina w jakiejś podrzědnej dzielnicy lub w nie znanym jej miasteczku. Cierpiaśa na bezsennośě, zdarzaśo siě wiěc, że kupowaśa bilet na seans nocny. Zdarzaśo siě też, iż kupowaśa bilet na pierwszy seans danego dnia, czyli przed pośudniem. Nie uciekaśa od wśasnego życia (choě to życie przysparzaśo jej coraz wiěcej kśopotów, tak jak każde dorosśe życie), ale znajdowaśa chwilě wytchnienia, umieszczajěc siě niejako w nawiasie owego życia, zatrzymujěc czas w taki sposób, w jaki dziecko może po wstrzymaě ruch wskazówek zegarka: siśě. Wchodziśa do mrocznej sali kinowej (czěsto pachněcej zatěchśym popcornem, pśynem do wśosów, środkami do dezynfekcji), podniecona jak mśoda dziewczyna pragněca ujrzeě na ekranie jeszcze raz Och, kolejny raz! jeszcze jeden raz! śliczně kobietě o blond wśosach, która wyglěda, jakby siě w ogóle nie starzaśa, która ma ciaśo jak każda inna kobieta, ale posiada także niepowtarzalny wdziěk, jakiego żadna zwyczajna kobieta nie ma, która promienieje blaskiem po chodzěcym nie tylko z jej lśniěcych oczu, ale z każdego kawaśeczka skóry.

Duszě mojě jest skóra. Inna dusza nie istnieje. Dostrzegacie we mnie obietnicě ludzkiej radości. Ona, która wślizguje siě do kina, wybiera fotel w rzědzie blisko ekranu i bez reszty poświěca uwagě filmowi, który sprawia wrażenie jednocześnie znanego i nieznanego, jak niezbyt dobrze zapamiětany, lecz uporczywie powracajěcy sen. Wraz z upśywem lat zmieniajě siě kostiumy aktorów, fryzury, nawet twarze i gśosy, ale jest w stanie przypomnieě sobie - niezbyt wyraźnie, tylko we fragmentach - utracone emocje, samotnośě dzieciěcego wieku, którě tylko czěściowo śagodziś olbrzymi ekran. Inny świat do zamieszkania. Gdzie? Nadszedś taki dzieś, nadeszśa taka godzina, kiedy uświadomiśa sobie, że Jasnowśosa Ksiěżniczka - która jest taka piěkna, ponieważ jest taka piěkna i ponieważ jest Jasnowśosě Ksiěżniczkě - zmuszona jest szukaě w oczach innych potwierdzenia swego istnienia. Nie możemy byě tacy, jakimi nas widzě, jeżeli nikt nas nie widzi. Prawda? Niepokój dorosśości i rosněce przerażenie. Ta opowieśě filmowa jest skomplikowana i pogmatwana, choě zarazem znajoma albo prawie znajoma. Może zostaśa źle zmontowana. Może ma drażniě. Może retrospekcje mieszajě siě z teraźniejszościě. Albo z przyszśościě! Zbliżenia Jasnowśosej Ksiěżniczki wydajě siě zbyt intymne. Pragniemy obserwowaě innych z zewnětrz, nie chcemy, aby nas wciěgano do środka. Gdybym tak mogśa powiedzieě: Proszě bardzo, oto ja! Ta kobieta, stworzenie na ekranie, oto kim jestem. Ale ona nie zna zakośczenia. Nigdy nie widziaśa ostatniej sceny, nigdy nie obejrzaśa, jak na ekranie przesuwajě siě napisy koścowe. W tym wśaśnie, w momencie wykraczajěcym poza ostatni pocaśunek, tkwi klucz do tajemnicy filmu - wie o tym. Tak samo klucz do tajemnicy życia stanowiě organy ludzkiego ciaśa, usuniěte podczas sekcji zwśok. Lecz nadejdzie taki czas, może to siě zdarzy tego wśaśnie wieczoru, gdy nieco zadyszana sadowi siě w obitym pluszem, starym, przybrudzonym fotelu w drugim rzědzie starego kina w zrujnowanej dzielnicy miasta, pod stopami czuje wybrzuszoně niczym kula ziemska lepkě podśogě, do której przyklejajě siě podeszwy jej drogich butów; publicznośě jest nieliczna, rozproszona, zśożona przeważnie z samotnych osób; z ulgě sobie uświadamia, że w przebraniu (ciemne okulary, porzědna peruka, pśaszcz przeciwdesz czowy) nikt jej tam nie rozpozna i że nikt z jej znajomych nie domyśla siě, gdzie jest ani gdzie mogśaby byě. Tym razem obejrzě to do samego kośca. Wśaśnie tym razem Dlaczego? Nie miaśa pojěcia. Bo akurat naprawdě ktoś gdzieś na niě czeka, już siě spóźniśa o parě godzin, niewykluczone, że jakiś samochód miaś jě zawieźě na lotnisko, chyba że spóźniśa siě już o parě dni albo nawet tygodni; bo jako osoba dorosśa buntuje siě przeciwko czasowi Czymże jest czas, jak nie tym, czego oczekujě od nas inni? Grě, w którě graě nie chcemy. O, wśaśnie zauważyśa, że także Jasnowśosě Ksiěżniczkě czas zbiś z tropu. Zbiśa jě z tropu fabuśa filmu. Czśowiek otrzymuje sygnaśy od innych. Co siě dzieje, jeśli nikt z otoczenia ich nie wysyśa? Jasnowśosa Ksiěżniczka w tym filmie nie jest już świeża jak wiosenny kwiat, ale oczywiście wciěż piěkna, bladolica i promienna, kiedy wychodzi z taksówki wprost w otwartě przestrześ ulicy; dla niepoznaki wśożyśa duże

przeciwsśoneczne okulary, perukě z gśadkimi ciemnymi wśosami i pśaszcz, który mocno ścisněśa paskiem; kamera śledzi jě z bliska: ukradkowe wejście do kina, zakup biletu, zajěcie miejsca w drugim rzědzie. Ponieważ jest Jasnowśosě Ksiěżniczkě, inni widzowie oczywiście zerkajě na niě, lecz jej nie rozpoznajě; może jest zwyczajně kobietě, wprawdzie piěkně, ale nieznajomě. Po rozpoczěciu seansu zdejmuje okulary przeciwsśoneczne i bez reszty pogrěża siě w filmie. Musi odchyliě gśowě do tyśu, aby dobrze widzieě ekran. Patrzy do góry z mině wystraszonego dziecka. światśo z ekranu kośysze siě na jej twarzy jak refleksy sśośca na wodzie. Zapatrzona, zupeśnie nie wie, że Ciemnowśosy Ksiěżě szedś za niě do kina; kamera zajmuje siě nim przez kilka dśugich, peśnych napiěcia minut; měżczyzna stoi za postrzěpioně aksamitně zasśoně przy bocznym rzědzie krzeseś. Jego przystojna twarz ginie w cieniu. Jej wyraz podpowiada, że w koścu musi siě coś wydarzyě. Měżczyzna ma na sobie ciemny garnitur, ale nie wśożyś krawata, na gśowie zaś lekko przekrzywiony filcowy kapelusz. Na sygnaś muzyczny szybko podchodzi i pochyla siě nad niě, nad samotně kobietě w drugim rzědzie. Szepcze coś do niej, ona odwraca siě przejěta. Wydaje siě rzeczywiście zdziwiona, choě na pewno zna scenariusz: w każdym razie do tej chwili i może nieco w przyszśośě. Ukochany! To ty. Nigdy nie byśo nikogo prócz ciebie. W migoczěcym świetle bijěcym od olbrzymiego ekranu twarze kochanków sě peśne wyrazu - kochanków, którzy sě posśaścami z minionych bezpowrotnie czasów wspaniaśości. Jakby, choě pomniejszeni i śmiertelni, musieli graě tě sceně do kośca. Bědě graě tě sceně do kośca. On śmiaśo chwyta jě za szyjě, unieruchamia. Panuje nad niě, bierze jě w posiadanie. Jakże silne sě jego palce, jakże zimne; dziwne i szkliste lśnienie jego oczu, nigdy nie widziaśa ich z bliska. Ale ona kolejny raz wzdycha i podnosi swě doskonaśě twarz w oczekiwaniu na pocaśunek Ciemnowśosego Ksiěcia. HPIEL Cechy urodzonego aktora pojawiajě siě w dzieciśstwie, bo wśaśnie wówczas świat postrzegany jest zrazu jako Tajemnica. Źródśem gry aktorskiej jest improwizacja w obliczu Tajemnicy. T. Navarro, Paradoks aktorstwa Widzisz? Ten měżczyzna jest twoim ojcem. Byś taki dzieś, dzieś szóstych urodzin Normy Jeane, pierwszy dzieś czerwca 1932 roku, magiczny poranek, oślepiajěcy, zapierajěcy dech w piersiach, porażajěcy bielě w Venice Beach w Kalifornii. Od Pacyfiku wiaś wiatr, świeży, chśodny i orzeźwiajěcy, niósś powietrze tylko odrobině zepsute przez zwyczajně woś wodnej zgnilizny i śmieci. Mogśo siě zdawaě, że ten sam wiatr przywiaś Matkě, kobietě o wychudzonej twarzy, zmysśowych ustach i cienkich brwiach. Przyszśa po Normě Jeane, która mieszkaśa z dziadkami przy Venice Boulevard w dziobatej ruinie o beżowych stiukach. "Normo Jeane, chodź! " I Norma Jeane pobiegśa, pobiegśa do Matki! Pulchně rěczkě chwyciśa za szczupśě dśoś w czarnej ażurowej rěkawiczce - jakież to byśo dziwne i zarazem cudowne uczucie. Dśonie babki byśy spracowanymi dśośmi starszej kobiety, tak jak zapach babki byś zapachem starszej kobiety, za to zapach Matki wydawaś siě sśodki, miśy i lekko oszaśamiajěcy, niczym smak gorěcej lemoniady. "Normo Jeane, moja kochana... Chodź." Matka miaśa na imiě Gladys, Gladys byśa prawdziwě matkě tego

dziecka. Kiedy już zdecydowaśa siě niě byě. Kiedy miaśa dośě siśy. Kiedy nie staśy na przeszkodzie obowiězki w Wytwórni. Życie Gladys to czyśo siě w "trzech wymiarach przechodzěcych w cztery" i nie byśo "pśaskie niczym plansza do ludo", jak w wypadku wiěkszości ludzi. Na oczach roztrzěsionej babci Delii Matka triumfalnie wyprowadziśa Normě Jeane z mieszkania na trzecim piětrze, gdzie cuchněśo cebulě, szarym mydśem, maściě na odciski i tytoniem fajkowym dziadka, ignorujěc gniew starszej kobiety, jakby byś to komicznie rozgorěczkowany gśos dochodzěcy z radia: "Gladys, czyim samochodem teraz jeździsz? Spójrz na mnie, dziewczyno. Braśaś coś? Piśaś? Kiedy mi oddasz wnuczkě? Ażeby ciě! Poczekaj, muszě naśożyě buty, ja też schodzě! Gladys! " A Matka nuciśa tylko spokojnym, doprowadzajěcym do pasji sopranem: Quesera, sera. śmiejěc siě jak dzieci, które wśaśnie coś zbroiśy i uciekajě, Matka z Córkě pomkněśy w dóś po schodach niczym po zboczu góry, zadyszane, zśě czone dśośmi, byle na dwór! pod otwarte niebo! na Venice Boulevard, do zaparkowanego przy krawěżniku samochodu Gladys, który za każdym razem mógś byě inny; tego zaś jasnego, lśniěcego ranka pierwszego czerwca 1932 roku Norma Jeane zatrzymaśa siě z uśmiechem przed garbatym nashem w odcieniu wody, jaka pozostaje po zmywaniu naczyś, gdy piana już siě caśkiem rozejdzie; okno pasażera z nitkami zabezpieczonych taśmě klejěcě pěkniěě przypominaśo pajěczyně. Mimo wszystko byś to cudowny samochód, a Gladys wyglědaśa piěknie i mśodo. Gladys, która w ogóle rzadko dotykaśa Normy Jeane, teraz podnosiśa jě obiema dśośmi w rěkawiczkach i pomagaśa usiěśě na miejscu pasażera: "Hej-ho, i już, kochane maleśstwo!", jak gdyby podnosiśa jě do wielkiego mśyna na molo w Santa Monica, by córka poszybowaśa, zdumiona i oczarowana, w niebo. I z gśośnym trzaskiem zamkněśa drzwi. I sprawdziśa, czy rzeczywiście sě zamkniěte. (Istniaśa stara obawa, strach Matki o Córkě, że podczas tego rodzaju wycieczek drzwi samochodu mogě siě otworzyě, niczym zapadnia puśapki w którymś z niemych filmów, i Córka zginie! ) I wspiěśa siě na miejsce za kierownicě jak Lindbergh do kokpitu Spirit ofSt. Louis. Zwiěkszyśa obroty silnika, zmieniśa biegi i wśěczyśa siě do ruchu, nie reagujěc na to, że biedna babcia Delia, zażywna kobieta o nakrapianej cětkami twarzy, ubrana w wyblakśy baweśniany fartuch, zwiniěte skarpety i buty staruszki, wypadśa przed budynek jak Charlie Chaplin, komicznie rozgorě czkowany Maśy Tramp. - Poczekaj! Och, poczekaj! Pomylona kobieto! ěpunko! Zabraniam! We zwě policjě! Nie byśo czasu do stracenia, oj, nie. Ani nawet żeby porzědnie odetchněě. -Nie przejmuj siě babciě, kochanie. Ona jest z niemego filmu, a my z dźwiěkowego. Bo Gladys, jedyna prawdziwa matka tej dziewczynki, owego szczególnego dnia nie da siě nabraě na Matczyně Miśośě. Tak oto, czujěc siě "nareszcie pewniej", z kilkoma dolarami w kieszeni, Gladys przyjechaśa po Normě Jeane w dniu jej urodzin (szóstych? już?

och, Chryste, to przygněbiajěce), tak jak obiecaśa. - Czy wiatr wieje, czy sśonko świeci, nic nas nie rozdzieli, aż po śmierci dzieś. Przysiěgam. - Teraz nawet trzěsienie ziemi nie zmieniśoby nastroju Kěpiel Gladys. - Należysz do mnie. Jesteś do mnie podobna. Nikt mi ciě nie ukradnie, Normo Jeane, jak moich innych córek. Tych triumfalnych, okropnych sśów Norma Jeane nie sśyszaśa, nie sśyszaśa, nie, nie, poniósś je hen, daleko porywisty wiatr. Ûw dzieś, dzieś urodzin, bědzie pierwszym, jaki Norma Jeane zapamiěta wyraźnie. Ten cudowny dzieś spědzony z Gladys, która bywaśa Matkě, albo z Matkě, która bywaśa Gladys. Kobietě niczym ruchliwy i smukśy ptak o bystrym, czujnym spojrzeniu, uśmiechu, jak to sama określaśa, drapieżcy i ostrych śokciach, którymi dźgaśa ciě w żebra, jeśli zbytnio siě do niej zbliżyśaś. Wypuszczaśa przez nos świecěcy dym, który przypominaś zakrzywione sśoniowe kśy, i wtedy w ogóle nie miaśaś odwagi zwróciě siě do niej, a już na pewno nie sśowami "mamusiu" czy "mamciu" - używajěc tych "do porzygania sśodziutkich zwrotów", o których Gladys już dawno temu zapomniaśa - ani nawet patrzeě na niě zbyt natarczywie. "Przestaś na mnie zerkaě! Żadnych zbliżeś, póki nie bědě gotowa". W takich chwilach ostry, śamiěcy siě śmiech Gladys brzmiaś dokśadnie tak, jak odgśos wbijania szpikulca w bryśě lodu. Ten dzieś objawienia Norma Jeane bědzie wspominaśa przez resztě swojego życia, które potrwa trzydzieści sześě lat, sześědziesiět trzy dni i zakośczy siě przed śmierciě Gladys, jedno życie zmieści siě w drugim jak maśa laleczka, którě można schowaě wewnětrz wiěkszej lali. Czy pragněśam innego szczěścia? Nie. Nie chciaśam niczego, tylko byě z niě. Może trochě siě poprzytulaě, zasněě z niě w jej śóżku, gdyby mi pozwoliśa. Tak bardzo jě kochaśam. W istocie istniaśy dowody na to, że Norma Jeane spědzaśa z matkě jeszcze inne dni swych urodzin, w każdym razie na pewno pierwsze urodziny, choě nie mogśa niczego sobie przypomnieě, chyba że braśa do rěki zdjěcia - NORMIE JEANE WSZYSTKIEGO NAJLEPSZEGO W PIERWSZě ROCZNICě URODZIN! - odrěczny napis na papierowym transparencie udrapowanym - niczym szarfa jakiejś piěkności w stroju kěpielowym - na zaśzawionym berbeciu o pucośowatej, krěgśej jak ksiěżyc w peśni twarzy z dośkami w policzkach, z krěconymi ciemnoblond wśosami i wplecionymi w nie satynowymi wstěżkami; jak stare marzenia owe zdjěcia byśy rozmazane i porysowane, widocznie ich autorem byś jakiś "przyjaciel"; widaě na nich bardzo mśodě, śadně Gladys, niezwykle ożywioně, w poskrěcanych loczkach, o wydětych ustach jak u Clary Bow, trzymajěcě swe dwunastomiesiěczne dziecko - Normě Jeane - sztywno na kolanach, tak jak można by trzymaě przedmiot kruchy i cenny, z obawě, jeśli nie z widoczně przyjemnościě, z surowě dumě, jeśli nie z miśościě; na odwrocie wszystkich tych zdjěě widniaśa data zapisana niezgrabnym pismem, 1 czerwca 1927. Ale sześcioletnia Norma Jeane zapamiětaśa z tego tyle samo, co z chwili narodzin - chciaśa zapytaě Gladys albo babciě, jak przychodzi siě na świat, czy trzeba zrobiě coś samemu? - na oddziale pośożniczym Los Angeles County General Hospital po dwudziestu dwóch godzinach "nie ustannego piekśa" (jak mawiaśa Gladys o tej ciěżkiej próbie) albo z czasów, gdy przez osiem miesiěcy i jedenaście dni tkwiśa w "specjalnym worku" pod jej sercem. Nie mogśa pamiětaě! Mimo wszystko, ilekroě z przejěciem patrzyśa na te zdjěcia, które Gladys

zgadzaśa siě rozśożyě na śóżku w jakiejś wynajmowanej "rezydencji", nigdy nie wětpiśa, że niemowlě na zdjěciach to ona, ponieważ wszystko w swoim życiu bědě poznawaśa poprzez świadectwa i nazwy używane przez inne osoby. Tak jak Jezus w ewangeliach jest postaciě, o której piszě, rozprawiajě i opowiadajě inni. Poznam swě egzystencjě oraz jej wartośě innymi oczami, którym, jak wierzyśam, mogě zaufaě, podczas gdy nie mogě zaufaě moim wśasnym. Gladys patrzyśa na córkě, której nie widziaśa od - cóż, od miesiěcy. Powiedziaśa podniesionym gśosem: - Nie denerwuj siě. Nie zerkaj na mnie tak, jakbym w każdej chwili mogśa rozbiě ten samochód. Oczy sobie popsujesz, dorobisz siě okularów i tak siě to wszystko skośczy. I postaraj siě nie wierciě jak maśy wěż, któremu chce siě siku. Nigdy nie uczyśam ciě takich obyczajów. Wcale nie za mierzam rozbiě tego samochodu, jeśli siě tego obawiasz, tak jak twoja żaśosna stara babka. Przyrzekam! Gladys spoglěda z ukosa na dziecko, niby to nerwowo, lecz zarazem kuszě co, co u niej nigdy nie powinno dziwiě: przyciěgaśa ciě do siebie, potem odpychaśa; teraz zaś dodaśa niskim, ochrypśym gśosem: - Z okazji urodzin Mama ma dla ciebie niespodziankě. Która już czeka specjalnie na ciebie. - N...niespodziankě? Gladys zasysa policzki i uśmiecha siě podczas jazdy. - D...dokěd jedziemy, Mamo? Szczěście przeszywa Normě Jeane niczym ostre kawaśeczki szkśa w ustach. Choě jest ciepśo i wilgotno, Gladys nosi modne ażurowe rěkawiczki w czarnym kolorze, aby chroniě delikatně skórě. Bezwiednie zaciska obie dśonie na kierownicy. - Pytasz, dokěd jedziemy? Jakby ciě tak posśuchaě, można by odnieśě wrażenie, że nigdy wcześniej nie byśaś w hollywoodzkiej rezydencji swojej matki. Norma Jeane jest zmieszana, uśmiecha siě. Stara siě myśleě. Czy rzeczywiście? Zdaje siě, że zapomniaśa o czymś bardzo istotnym, dopuściśa siě czegoś w rodzaju zdrady, rozczarowaśa. Mimo wszystko wydaje siě, że Gladys czěsto siě przeprowadzaśa. Czasami informowaśa o tym Deliě, czasem nie. Jej życie byśo skomplikowane i owiane tajemnicě. Miaśa jakieś problemy z wśaścicielami lokali do wynajěcia i sěsiadami; popadaśa w kśopoty z "pieniědzmi" i ze "środkami utrzymania". Poprzedniej zimy krótkie i gwaśtowne trzěsienie ziemi uczyniśo z niej na dwa tygodnie osobě bezdomně, zmuszoně do mieszkania u przyjacióś, bez jakiegokolwiek kontaktu z Deliě. Jednakże Gladys zawsze mieszkaśa w Hollywood. Albo w West Hollywood. Wymagaśa tego od niej praca w Wytwórni. Ponieważ należaśa do "pracownic kontraktowych" (Wytwórnia byśa najwiěkszym przedsiěbiorstwem filmowym w Hollywood, a tym samym na świecie; szczyciśa siě, że zwiězaśa kontraktami "wiěcej gwiazd, niż ich bśyszczy w konstelacjach"), jej życie wśaściwie do niej nie należaśo: "Tak samo jak katolickie zakonnice sě poślubione Chrystusowi". Gladys musiaśa oddawaě na wychowanie Normě Jeane, odkěd ukośczyśa ona zaledwie dwanaście dni, zazwyczaj babce, za piěě dolarów tygodniowo plus wydatki, takie to już byśo to cholernie ciěżkie życie, takie wyczerpujěce, smutne, ale jaki miaśa wybór, skoro caśymi godzinami pracowaśa w Wytwórni, czasem dwie zmiany pod rzěd, na "jedno skinienie" szefa - jak mogśa jednocześnie podjěě siě opieki nad maśym dzieckiem? "Niech nikt siě nie waży mnie osědzaě.

Póki nie znajdzie siě na moim miejscu. Nieważne, czy to bědzie měżczyzna, czy kobieta. Ale zwśaszcza kobieta niech siě nie waży. Tak, zwśaszcza kobieta! " Gladys wyrzucaśa te sśowa z tajemniczym gniewem. Może chodziśo jej o matkě. O Deliě, z którě prowadziśa wojně. Kiedy siě kśóciśy, Delia twierdziśa, że Gladys jest "walniěta" czy raczej "nawalona"? - a Gladys natychmiast protestowaśa, mówiěc, że to jawne kśamstwo, oszczerstwo; w żadnym razie, nigdy nawet nie czuśa zapachu marihuany, a cóż dopiero mówiě o paleniu. "A tym bardziej opium. Nigdy! " Delia sśyszaśa zbyt wiele niesamowitych i nieprawdopodobnych opowieści na temat ludzi filmu. To prawda, Gladys czasami popadaśa w stan nadmiernej ekscytacji. Ogieś pśonie we mnie! Cudowny ogieś. To prawda, innym razem robiśa siě smětna, ogarniaśa jě "czarna rozpacz", wpadaśa w "dośek". Jak gdyby moja dusza stawaśa siě roztopionym ośowiem, wyciekaśa i twardniaśa. Mimo wszystko Gladys byśa atrakcyjně mśodě kobietě, miaśa wielu przyjacióś. Měżczyzn. Którzy komplikowali jej życie uczuciowe. "Gdyby ci faceci zostawili mnie w spokoju, z Gladys wszystko byśoby w porzě dku". Ale oni rzecz jasna nie zostawili jej w spokoju, wiěc Gladys ratowaśa siě regularnym przyjmowaniem leków. Medykamentów przepisanych przez lekarza albo może też środków podawanych jej przez tychże facetów. Żyśa na aspirynie Bayera i w znacznym stopniu uodporniśa siě na jej dziaśanie: rozpuszczaśa tabletki w czarnej kawie niczym maśe kostki cukru, mówiě c: "Nie czujě ich smaku! " Tego ranka Norma Jeane zorientowaśa siě natychmiast, że Gladys ma swój "wzlot": jest rozkojarzona, ożywiona, nieprzewidywalna, chwiejna jak pśomieś świecy w przeciěgu. Jej woskowoblada skóra wydzielaśa fale ciepśa jak ulice w letnim sśoścu, a jej oczy! - ruchliwe, bśědzěce, o rozszerzonych źrenicach. Oczy, które kochaśam. Nie mogśam na nie patrzeě. Gladys prowadziśa samochód beztrosko i szybko. Z Gladys jeździśo siě tak jak samochodzikami w wesośym miasteczku: trzeba siě byśo mocno trzymaě. Jechaśy w gśěb lědu, oddalajěc siě od Venice Beach i oceanu. Na póśnoc, w kierunku La Cienega i Sunset Boulevard, mijajěc znajome ulice, które Norma Jeane pamiětaśa z wcześniejszych przejażdżek w towarzystwie matki. Ależ grzechotaś stary nash, mkněc naprzód, reagujěc na niecierpliwe przyciskanie pedaśu gazu. Podskoczyśy na torach tramwajowych, zatrzymaśy siě w ostatniej chwili przed czerwonymi światśami, aż Norma Jeane zaczěśa dzwoniě zěbami, choě jednocześnie chichotaśa nerwowo. Czasami samochód Gladys wpadaś w poślizg na środku skrzyżowania i momentalnie stawaś siě elementem sceny jakby żywcem wyjětej z filmu: koncert klaksonów, krzyki, wymachiwanie piěściami; chyba że kierowcami byli samotni měżczyźni, wówczas wszelkie gesty wydawaśy siě śagodniejsze.

Kilka razy Gladys zignorowaśa gwizdek policjanta i uciekśa. "Wiesz, nie zrobiśam niczego zśego! Nie chcě, aby wygrażaśy mi jakieś śobuzy". Delia lubiśa narzekaě ni to żartobliwie, ni to gniewnie, że Gladys "straciśa" swoje prawo jazdy, co oznaczaśo... No wśaśnie, co? Straciśa je tak, jak ludzie gubiě różne przedmioty? Zawieruszyśa je? Czy może ten dokument zabraś jej policjant, aby jě ukaraě, a Normy Jeane przy tym nie byśo? Jedno Norma Jeane wiedziaśa na pewno: nie odważy siě zapytaě o to Gladys. Z Sunset Boulevard wjechaśy w boczně ulicě, potem skrěciśy w nastěpně i wreszcie w La Mesa, nieefektowně uliczkě peśně maśych przedsiěbiorstw, bistr, koktajlbarów i bloków mieszkalnych; Gladys wyjaśniśa, że to jest jej "nowe sěsiedztwo, które wśaśnie poznajě, a musisz wiedzieě, że przyjěto mnie tu bardzo serdecznie". Dodaśa, że do Wytwórni "można stěd dojechaě w sześě minut". Istniaśy "osobiste powody", które przemawiaśy za zamieszkaniem w tym miejscu, ale sě one zbyt skomplikowane, by siě nad nimi rozwodziě. Ale Norma Jeane sama zobaczy. "To czěśě niespodzianki". Gladys zaparkowaśa samochód przed frontem mizernego hiszpaśskiego domu z biaśymi stiukami, zniszczonymi zielonymi markizami i znieksztaśconymi schodami przeciwpożarowymi. HACJENDA. DO WYNAJěCIA POKOJE I MAŁE MIESZKANIA NA TYGODNIE I MIESIěCE. INFORMACJA WEWNěTRZ. Dom oznaczono numerem 387. Norma Jeane patrzyśa, zapisujěc w pamiěci to, co widziaśa; byśa jak aparat fotograficzny rejestrujěcy obrazy na kliszy; gdyby któregoś dnia zgubiśa siě, wtedy bědzie musiaśa znaleźě drogě do tego miejsca, którego nigdy wcześniej nie widziaśa, ale z Gladys takie chwile byśy bardzo ważne, tajemnicze i peśne emocji, aż czśowiekowi serce siě w piersiach tśukśo jak po zażyciu jakiegoś lekarstwa. Jakpoprzyjěciu amfetaminy- ten sam ciěżar gatunkowy. Przez caśe życie tam wracaśam. Niczym lunatyk wychodziśam z życia i wracaśam na La Mesa, do Hacjendy i do miejsca na HighlandAvenue, gdzie znowu byśam dzieckiem, znowu pod jej opiekě, pod jej urokiem, a ten koszmar jeszcze siě nie zaczěś. Gladys dostrzegśa wyraz twarzy Normy Jeane, którego sama dziewczynka nie mogśa zobaczyě, i roześmiaśa siě. - Maśa jubilatko! Bědź co bědź, sześě lat ma siě tylko raz w życiu. Do siedmiu możesz nawet nie dożyě. Chodźmy. Dśoś Normy Jeane byśa mokra od potu, wiěc Gladys nie chwyciśa jej. Szturchněśa dziewczynkě - piěściě w rěkawiczce, lekko, rzecz jasna żartobliwie, kierujěc jě do góry po nieco wyszczerbionych stopniach zewnětrznych schodów Hacjendy, do nagrzanego wnětrza z zapiaszczoně klatkě schodowě i linoleum na wewnětrznych schodach. "Ktoś na nas czeka i pewnie już siě zaczyna niecierpliwiě. No, dalej". Spieszyśy siě. Biegśy. Galopowaśy coraz wyżej. Gladys, w swych wspaniaśych butach na wysokich obcasach, nagle wpadśa w panikě; czy może udawaśa, że w niě wpadśa? czy byśa to jedna z jej scen? Na górze matka i córka nie mogśy zśapaě tchu. Gladys otworzyśa drzwi do swojej obecnej "rezydencji", niewiele różniěcej siě od poprzedniej, którě Norma Jeane ledwie pamiětaśa. Trzy ciasne izby z poplamionymi tapetami, poplamiony sufit, wěskie okna, pśaszczyzny luźnego linoleum na nagich deskach, kilka meksykaśskich

chodników, nie szczelna, trochě cuchněca lodówka, kuchenka dwupalnikowa, naczynia w zlewie i uciekajěce w popśochu czarne karaluchy, które bśyszczaśy niczym nasiona arbuza. Na ścianie kuchni wisiaśy przypiěte pinezkami plakaty do filmów, w których produkcjě Gladys byśa zaangażowana i z których byśa dumna: Kiki z Mary Pickford, Na Zachodzie bez zmian z Lew Ayresem, światśa wielkiego miasta z Charliem Chaplinem, w którego peśne uczucia oczy Norma Jeane mogśa patrzeě i patrzeě, przekonana, że Chaplin jě widzi. Niejasne byśo, co Gladys miaśa wspólnego z tymi sśawnymi filmami, ale Normě Jeane oczarowaśy twarze aktorów. Oto, co znaczy dom. To miejsce pamiětam. Znajomy byś również ciepśy zaduch mieszkania - Gladys nie miaśa w zwyczaju uchylaě okien na czas swojej nieobecności - ostra woś potraw, zmielonej kawy, papierosowego popiośu, spalenizny, perfum i tego tajemniczego, ostrego, chemicznego zapachu, którego Gladys nigdy nie mogśa caśkowicie zmyě, choě nieustannie szorowaśa dśonie mydśem leczniczym, aż byśy poobcierane do krwi. Mimo wszystko owe zapachy uspokajaśy Normě Jeane, bo przywodziśy na myśl dom. Miejsce, gdzie byśa Matka. Nowe mieszkanie! Byśo jakieś dziwne. Panowaśa tu wiěksza ciasnota i nieporzědek niż w poprzednich mieszkaniach. Albo może Norma Jeane byśa teraz starsza i wiěcej dostrzegaśa? Kiedy znalazśa siě wreszcie w środku, nastěpiś ten okropny moment zawieszenia miědzy pierwszym poruszeniem ziemi i nastěpnym, naprawdě silnym drżeniem, którego nie da siě zignorowaě ani zakwestionowaě. Czekaśa, nie majěc odwagi odetchněě. Staśo tu wiele otwartych, ale nie rozpakowanych pudeś, na których odciśniěto napis WŁASNOśě WYTWÛRNI. Stosy ubraś leżaśy na kuchennym blacie i wisiaśy na drucianych wieszakach na sznurze rozwieszonym w kuchni, tak że na pierwszy rzut oka można by odnieśě wrażenie, że tśoczě siě w niej ludzie, kobiety w "kostiumach" - Norma Jeane wiedziaśa, co to sě kostiumy, że to coś innego niż "ubrania", choě nie potrafiśa wyjaśniě, na czym polega różnica. Wśród tych kostiumów znajdowaśy siě efektowne i olśniewajěce krótkie sukienki z wěskimi ramiěczkami. Inne, te z dśugimi mankietami, byśy poważniejsze. Majtki, staniki i pośczochy suszyśy siě na sznurze. Gladys przyglědaśa siě Normie Jeane, jak ta z otwartě buziě wpatruje siě w ubrania kośyszěce siě nad jej gśowě. Na widok jej zmieszania wybuchněśa śmiechem. - Coś nie tak? Nie pochwalasz tego? Delia tego nie pochwala? Kazaśa ci mnie szpiegowaě? Teraz idziemy tu. Tědy. No, dalej. Dźgněśa Normě Jeane śokciem i skierowaśa jě do nastěpnego pokoju, do sypialni. Maśe pomieszczenie, z okropnymi zaciekami na ścianach i suficie, z pojedynczym oknem czěściowo zasśoniětym spěkanymi i poplamionymi żaluzjami. Byśo też znajome śóżko z bśyszczěcymi, choě nieco wytartymi gaśkami i puchowymi poduchami, biurko z sosnowego drewna, nocny stolik z buteleczkami na tabletki, magazyny ilustrowane, ksiěżki w miěkkich okśadkach, peśna popielniczka na egzemplarzu "Hollywood Tatier"; wokośo wisiaśo jeszcze wiěcej ubraś i staśo tu wiěcej otwartych, lecz nie rozpakowanych pudeś; nad śóżkiem wielkie, jaskrawe zdjěcie z "The Hollywood Revue" z 1929 roku przedstawiajěce Marie Dressler w biaśej przejrzystej sukni. Gladys wyglědaśa na podnieconě, oddychaśa szybko i przyglědaśa siě, jak Norma Jeane rozglěda siě wokośo z niepokojem - no bo gdzie siě podziaśa "niespodzianka"? Schowaśa siě?

Pod śóżkiem? W garderobie? (Lecz garderoby tu nie byśo, tylko stojěca pod ścianě szafa z pśyty pilśniowej.) Brzěczaśa samotna mucha. Przez okno w pokoju widaě byśo jedynie pustě, brudně ścianě sěsiedniego budynku. Norma Jeane zachodziśa w gśowě: Gdzie? Kto to taki? , nawet wówczas gdy Gladys ukśuśa jě lekko miědzy śopatkami, upominajěc trochě gniewnie: -Normo Jeane, dajě sśowo, czasem jesteś nierozgarniěta jak... jak nie przymierzajěc póśgśówek. Naprawdě nie widzisz? Otwórz oczy i popatrz. Ten měżczyzna jest twoim ojcem. Wreszcie Norma Jeane zorientowaśa siě, na co wskazuje Gladys. To nie měżczyzna. To zdjěcie měżczyzny, wiszěce na ścianie obok lustra na komodzie. W dniu szóstych urodzin poraz pierwszy ujrzaśam jego twarz. Wcześniej nic o tym nie wiedziaśam- miaśam ojca! Ojca jak inne dzieci. Zawsze podejrzewaśam, że jego nieobecnośě ma coś wspólnego ze mně. Z czymś zśym, nieodpowiednim, co tkwiśo we mnie. Dlaczego nikt mi wcześniej nie powiedziaś? Ani matka, ani babcia, ani dziadek. Nikt. A jednak nigdy nie spojrzě na jego prawdziwě twarz. I umrě przed nim. - I co, Normo Jeane? Nie uważasz, że jest przystojny? Twój ojciec. Gśos Gladys, który czasem wydawaś siě beznamiětny, bezbarwny, odrobině drwiěcy, drżaś teraz jak u niedoświadczonej dziewczyny. Norma Jeane bez sśowa wpatrywaśa siě w měżczyzně, który byś podobno jej ojcem. W měżczyzně z fotografii. Měżczyzně na ścianie obok lustra na komodzie. Ojciec? Caśe jej ciaśo wydawaśo siě rozpalone i pulsujěce jak skaleczony kciuk. - O, proszě. Ale uważaj. Nie wolno go dotykaě lepkimi palcami. Uroczystym gestem Gladys zdjěśa ze ściany oprawioně fotografiě. Prawdziwě fotografiě. Norma Jeane dostrzegśa pośysk charakterystyczny dla prawdziwego zdjěcia, a nie plakatu czy strony wyrwanej z jakiegoś pisma. Gladys z namaszczeniem trzymaśa fotografiě w dśoniach obciěgniětych wspaniaśymi rěkawiczkami. Norma Jeane wprawdzie miaśa zdjěcie na po ziomie oczu, ale nie mogśaby go dotkněě bez wysiśku. A jakże bardzo w takiej chwili pragněśa go dotkněě! Wiedziaśa jednak z doświadczenia, że nie należy dotykaě specjalnych rzeczy Gladys. - On... On jest moim ojcem? - Z caśě pewnościě. Masz jego seksowne, niebieskie oczy. - A gdzie...

gdzie on... - Sza! Patrz. To byśa scena z jakiegoś filmu. Norma Jeane niemal sśyszaśa skoczně melodiě. Jakże dśugo obie patrzyśy! W ciszy peśnej uszanowania kontemplowaśy "měżczyzně w ramkach", "měżczyzně na zdjěciu", "měżczyzně, który byś ojcem Normy Jeane", měżczyzně zśowrogo przystojnego, měżczyzně o gśadkich, pokrytych brylantyně gěstych wśosach, měżczyzně z cieniutkě liniě wěsów na górnej wardze, měżczyzně o bladych, niemal niedostrzegalnie opadajěcych powiekach nad przenikliwymi oczami. Měżczyzně o miěsistych, lekko rozchylonych w uśmiechu ustach, měżczyzně, który zdawaś siě wstydliwie unikaě ich spojrześ, měżczyzně o uniesionym podbródku, o dumnym, orlim nosie i z wgśěbieniem w lewym policzku, dośkiem jak u Normy Jeane. Albo blizně. Byś starszy od Gladys, ale tylko trochě. Miaś trzydzieści kilka lat, twarz aktora z wystudiowanym wyrazem świadczěcym o dużej pewności siebie. Filcowy kapelusz przechylony z fantazjě na dumnie uniesionej gśowie i biaśa koszula z miěkkim, falbaniastym kośnierzykiem sprawiaśy wrażenie kostiumu filmowego z minionych czasów. Měżczyzna, jak siě wydawaśo Normie Jeane, już, już miaś siě odezwaě, ale w koścu nie zrobiś tego. Tak usilnie nasśuchiwaśam. Jakbym wcześniej ogśuchśa. Serce trzepotaśo w piersi Normy Jeane jak skrzydśa kolibra. Biśo gśośno, rozbrzmiewaśo w caśym pokoju. Lecz Gladys niczego nie zauważyśa i nie odezwaśa siě. Sama wpatrywaśa siě w měżczyzně na zdjěciu żarliwie i z za chwytem, powtarzajěc w uniesieniu niczym natchniona piosenkarka: - Twój ojciec. Nosi piěkne nazwisko, nazwisko kogoś ważnego, ale nie mogě go ujawniě. Nawet Delia go nie zna. Delii może siě zdawaě, że jest inaczej, ale ona naprawdě nic nie wie. I nie może siě dowiedzieě! Nawet o tym, że ty go widziaśaś. Nasza sytuacja jest bardzo skomplikowana, rozumiesz. Kiedy siě urodziśaś, twój ojciec przebywaś daleko stěd; nawet teraz jest daleko i niepokoi siě o swoje bezpiecześstwo. Uwielbia po dróże i gdyby żyś w dawnych czasach, pewnie zostaśby wojownikiem. Tak siě zśożyśo, że narażaś życie w sśużbie demokracji. Gśěboko w naszych sercach on i ja należymy do siebie... jesteśmy měżem i żoně. Chociaż gardzimy konwencjami i nie przystajemy na nie. "Kocham ciě, kocham naszě córkě, a pewnego dnia wrócě po was do Los Angeles"... oto, co mi obiecaś twój ojciec, Normo Jeane. Obiecaś nam obu. Gladys zamilkśa na chwilě, zwilżyśa usta. Choě mówiśa do Normy Jeane, sprawiaśa wrażenie, jakby nie do kośca miaśa świadomośě jej obecności. Wpatrywaśa siě w fotografiě, od której zdawaśy siě odbijaě wiězki rozszczepionego światśa. Jej pokryta potem skóra pśoněśa rumieścem, usta wyglědaśy na opuchniěte, jakby otarte pod warstwě jasnoczerwonej szminki; dśonie w ażurowych rěkawiczkach nie znacznie drżaśy. Norma Jeane zapamiěta, że próbowaśa siě skoncentrowaě na sśowach matki, a nie na szumie w uszach i nieprzyjemnym ucisku gśěboko w brzuchu, jakby musiaśa koniecznie iśě do toalety, ale nie śmiaśa siě odezwaě ani nawet poruszyě. - Twój ojciec miaś kontrakt z Wytwórniě, kiedy siě spotkaliśmy,

przed ośmiu laty, w dzieś po Niedzieli Palmowej; zawsze bědě pamiětaśa! Należaś do najbardziej obiecujěcych mśodych aktorów, lecz... Cóż, mimo naturalnego talentu i znakomitej prezencji - drugi Valentino, jak powiadaś sam pan Thalberg - brakowaśo mu dyscypliny, cierpliwości i powagi. Wyglěd, styl i osobowośě, Normo Jeane, to nie wszystko, trzeba jeszcze przestrzegaě pewnych zasad. Okazywaě pokorě. Ukrywaě wśasně dumě i harowaě jak koś. Kobietom to wszystko przychodzi śatwiej. Ja także podpisaśam kiedyś umowě, na krótko. Jako mśoda aktorka. Ale zmieniśam dziaśkě. Z wśasnej woli! Bo zrozumiaśam, że nic z tego nie bědzie. Ale on byś oczywiście typem buntownika. Przez pewien czas pracowaś jako dubler Chestera Morrisa i Donalda Reeda. W koścu jednak odszedś. "Majěc do wyboru duszě i karierě, wybieram duszě", powiedziaś. W podnieceniu Gladys dostaśa ataku kaszlu. Niósś siě od niej silny zapach perfum, zmieszany z nikśě, kwaśnocytrynowě woniě chemikaliów, którymi wydawaśa siě nasiěkniěta jej skóra. Norma Jeane zapytaśa, gdzie jest ojciec. Gladys odpowiedziaśa ze zśościě: - Daleko, gśuptasie. Już ci mówiśam. Nastrój Gladys ulegaś zmianom. Czěsto tak bywaśo. Podkśad muzyczny też siě gwaśtownie zmieniś. Teraz przypominaś zgrzyt piśy albo szum fal, które bezlitośnie wdzierajě siě na plażě, gdzie Delia, utyskujěca i zadyszana z powodu "wysokiego ciśnienia", chodziśa "dla zdrowia" z Normě Jeane po ubitym piasku. Nigdy nie zapytaśabym dlaczego. Dlaczego nikt mi nie powiedziaś aż do tamtej chwili. Dlaczego dowiedziaśam siě o tym teraz. Gladys powiesiśa fotografiě z powrotem. Tylko że gwóźdź nie trzymaś siě już tak pewnie w gipsowej ścianie. Samotna mucha nadal brzěczaśa, uderzajěc ustawicznie i z nadziejě o szybě. - Przeklěta mucha, której brzěk "przez śmierě sśyszaśam"" zauważyśa tajemniczo Gladys. Taka wśaśnie byśa Gladys. Wyrażaśa siě tajemniczo w obecności Normy Jeane, choě niekoniecznie zwracaśa siě do niej. Córka byśa świadkiem, uprzywilejowanym obserwatorem, jak stróż w kinie szefowie udajě, że go nie dostrzegajě albo naprawdě go nie dostrzegajě. Upśyněśo trochě czasu, nim gwóźdź znowu mocno utkwiś w ścianie i nim ramka zawisśa równo. Jeśli chodziśo o tego rodzaju drobiazgi, Gladys byśa perfekcjonistkě, upominaśa Normě Jeane, gdy ta krzywo powiesiśa rěcznik albo niestarannie po ustawiaśa ksiěżki na póśkach. Kiedy měżczyzna na fotografii wróciś bez piecznie na ścianě przy lustrze komody, Gladys postěpiśa kilka kroków w tyś i odprěżyśa siě nieco. Norma Jeane wciěż patrzyśa na zdjěcie jak zaczarowana. Oto twój ojciec. Ale to nasza tajemnica, Normo Jeane. Narazie wystarczy, jak bědziesz wiedziaśa, że jest daleko. Ale pewnego dnia - może już wkrótce - wróci do Los Angeles. Obiecaś. Bědzie siě mówiśo, że nie byśam szczěśliwa jako dziecko, że moje dzieciśstwo byśo okresem rozpaczy, lecz ja wam powiem: nigdy nie byśam nie szczěśliwa. Nigdy nie byśam nieszczěśliwa, póki miaśam matkě, a pewnego dnia pojawiś siě także ojciec. I jego też mogśam kochaě. Byśa jeszcze babcia Delia, matka matki Normy Jeane.

Silna kobieta o brwiach gěstych niczym szczotki i śobuzerskim wěsiku pod nosem. Delia w swoisty sposób stawaśa w drzwiach wejściowych albo na werandzie budynku. Z rěkoma opartymi na biodrach wyglědaśa jak kufel z dwoma uchami. Sklepikarze bali siě jej groźnego wzroku i ciětego jězyka. Przepadaśa za kowbojem Williamem S. Hartem, uwielbiaśa Charliego Chaplina, geniusza mimiki, i cheśpiśa siě, że pochodzi "z dobrego rodu amerykaśskich pionierów"; przyszśa na świat w Kansas, przeniosśa siě do Nevady, potem do pośudniowej Kalifornii, gdzie spotkaśa i poślubiśa ojca Gladys, który zostaś podtruty, jak powiadaśa Delia z wyrzutem, w Argonne okośo roku 1918... "Przynajmniej żyje. Nareszcie za coś można byě wdziěcznym rzědowi Stanów, nie? " Tak, byś jeszcze dziadek Monroe, měż Delii, który z nimi mieszkaś. Norma Jeane żyśa w przekonaniu, że jej nie lubi, ale wśaściwie dziadka i tak jakby tam nie byśo. Na pytanie o niego Delia niezmiennie odpowiadaśa wzruszeniem ramion i sśowami: "Przynajmniej żyje". Babcia Delia! Postaě znana w caśym sěsiedztwie. Babcia Delia byśa źródśem wszystkiego, co Norma Jeane wiedziaśa albo co wydawaśo siě jej, że wie o Gladys. Najważniejszy fakt dotyczěcy Gladys byś też jej gśówně tajemnicě: nie mogśa byě prawdziwě matkě dla Normy Jeane. Nie teraz. - Nie obwiniajcie mnie - oświadczyśa Gladys, nerwowo zapalajěc papierosa. - Niech nikt z was mnie nie obwinia. Bóg wystarczajěco mnie ukaraś. Ukaraś? W jaki sposób? Gdy Norma Jeane miaśa odwagě zadaě takie pytanie, Gladys przymykaśa powieki nad swymi ślicznymi, choě nieco przekrwionymi szarobśěkitnymi oczyma, w których ciěgle bśyszczaśa wilgoě. Nawet nie pytaj. Po tym wszystkim, co uczyniś Bóg. Rozumiesz? Norma Jeane uśmiechněśa siě. Uśmiech nie oznaczaś wcale, że rozumie, ale że jest szczěśliwa, nie rozumiejěc. Niemniej: wiadomo byśo, że przed Normě Jeane Gladys miaśa "inne dziewczynki" - "dwie dziewczynki". Ale gdzie siě one podziaśy? - Niech mnie nikt z was nie obwinia, do licha! Zdaje siě, że Gladys, choě w wieku trzydziestu jeden lat wyglědaśa bardzo mśodo, miaśa za sobě dwa maśżeśstwa. Pewne natomiast byśo - co Gladys potwierdzaśa dośě pogodnie, w sposób charakterystyczny dla postaci filmowej z komicznymi nawykami albo tikiem - że jej nazwisko czěsto siě zmieniaśo. Delia opowiadaśa historiě, jedně z jej najbardziej bolesnych matczynych historii, o tym, jak Gladys urodziśa siě i zostaśa ochrzczona jako Gladys Pearl Monroe w Hawthorne, hrabstwo Los Angeles, w roku 1902. Jako siedemnastolatka poślubiśa (wbrew woli Delii) měżczyzně o nazwisku Baker, zatem zostaśa paniě Gladys Baker, lecz (oczywiście! ) ten zwiězek nie przetrwaś nawet roku, wiěc siě rozwiodśa i wyszśa za "parkingowego Mortensena" (ojca dwóch zaginionych, nieobecnych starszych sióstr? ), ale i to nie wypaliśo (oczywiście! ) i Mortensen odszedś z życia Gladys - chwaśa Bogu. Tyle że nazwisko Gladys nadal brzmiaśo Mortensen na pewnych dokumentach, których nie zmieniśa i nie chciaśa zmieniaě, ponieważ przerażaśo jě wszystko, co wiězaśo siě z papierami i prawem.

Mortensen nie byś rzecz jasna ojcem Normy Jeane, ale jego nazwiskiem Gladys posśugiwaśa siě od pierwszego dnia życia dziewczynki. A jednak - oto fakt, który najbardziej wściekaś Deliě, taki byś perwersyjny - oficjalne nazwisko Normy Jeane brzmiaśo Baker, nie Mortensen. - Wiesz dlaczego? - Delia mogśa zapytaě kogoś z sěsiedztwa, jeśli tylko ten ktoś miaś dośě cierpliwości, by wysśuchiwaě tego rodzaju gśupot. - Ponieważ moja zwariowana córka "mniej nienawidziśa" Bakera. - Delia mówiśa dalej, wprawiajěc siě w nastrój szczerego przygněbienia: W nocy nie mogě zasněě. Żal mi tego biedactwa, które nie wie, kim jest. Powinnam zaadoptowaě Normě Jeane i daě jej wśasne nazwisko, skromne i niezbrukane - Monroe. - Nikt nie zaadoptuje mojego maleśstwa - oświadczyśa zdecydowanie Gladys - póki żyjě i mogě temu zapobiec. Póki żyjě. Norma Jeane dobrze wiedziaśa, jakie to byśo ważne, pozostaě przy życiu. Zatem Norma Jeane oficjalnie byśa Normě Jeane Baker. W wieku siedmiu miesiěcy zostaśa ochrzczona przez sśawně ewangelizatorkě Aimee Semple McPherson w świětyni Miědzynarodowego Kościośa Otwartej Ewangelii (do którego wówczas należaśa Delia) i miaśa nosiě to nazwisko, póki nie zmieni go za sprawě měżczyzny, który weźmie sobie Normě Jeane za "żoně", póki jej imiě i nazwisko nie zmieni siě na mocy pewnej decyzji měżczyzn. Zrobiśam to, czego ode mnie wymagano. A wymagano ode mnie, żebym pozostaśa przy życiu. W osobliwym przypśywie macierzyśskich uczuě Gladys wyjaśniśa Nor mie Jeane, że jej imiona zostaśy starannie dobrane. - Norma - to na cześě wielkiej Normy Talmadge, a Jeane - kogóż by innego, jak nie Harlow? - Nazwiska te niewiele znaczyśy dla dziecka, ale Norma Jeane widziaśa, jak Gladys drży na sam ich dźwiěk. - Ty, Normo Jeane, pośěczysz w sobie obydwie, rozumiesz? Pośěczysz je w swoim losie. - No, wiěc, Normo Jeane, teraz wiesz! To byśa wiedza olśniewajěca jak sśośce. Porażajěca jak uderzenie w twarz. Uszminkowane na czerwono usta Gladys, na których rzadko gościś uśmiech, teraz wśaśnie rozchylaśy siě radośnie. Gladys oddychaśa szybko, jakby przed chwilě biegśa. - Zobaczyśaś wśaśnie jego twarz. Twarz twojego prawdziwego ojca, który nie nazywa siě Baker. Tylko nie mów o tym nikomu, sśyszysz? Zwśaszcza Delii. - T...tak, Mamo. Miědzy starannie wyregulowanymi brwiami Gladys pojawiśa siě gśěboka zmarszczka. - Co takiego, Normo Jeane? - Tak, Mamo. - No, to rozumiem! Norma Jeane nie mogśa wyzbyě siě jěkania, tylko że tym razem przesuněśo siě ono z jězyka do kolibrowego serca, gdzie pozostanie ukryte. W kuchni Gladys zdjěśa jedně ze swych cudownych ażurowych rěkawiczek i w formie pieszczoty przesuněśa niě po karku Normy Jeane. Co za dzieś! Szczěście niczym wilgotna mgśa spowiśo pśaski krajobraz miasta. Szczěście wdychane z każdym oddechem. Gladys mrukněśa: - Wszystkiego najlepszego w dniu urodzin, Normo Jeane! - i: - Czy ci nie mówiśam, że to twój specjalny dzieś? Zadzwoniś telefon. Gladys uśmiechněśa siě do siebie, ale nie podniosśa sśuchawki. Żaluzje w oknach byśy opuszczone aż po parapety. Gladys wspominaśa coś o "ciekawskich" sěsiadach.

Gladys zdjěśa tylko lewě rěkawiczkě. Mogśo siě zdawaě, że o prawej zupeśnie zapomniaśa. Norma Jeane zwróciśa uwagě, że na lekko zaczerwienionej skórze lewej dśoni odcisněśy siě maśe romby. Gladys miaśa na sobie sukienkě z krepy w kolorze kasztanowym, dopasowaně w talii, z wysokim kośnierzykiem i obszernym dośem, który przy poruszaniu siě wydawaś odgśos przypominajěcy oddech. Norma Jeane nigdy wcześniej tej sukni nie widziaśa. Każda chwila byśa brzemienna w znaczenie. Każda chwila, jak każde uderzenie serca, to sygnaś ostrzegawczy. W niszy kuchennej Gladys nalewa do wyszczerbionych filiżanek sok winogronowy dla Normy Jeane i intensywnie pachněcě "wodě z medykamentami" dla siebie. Niespodziankě jest ciasto urodzinowe! Waniliowa polewa, sześě malutkich różowych świeczek i napis z gěstego czerwonego syropu: NORMIEJEAN SZCZěśCIA W DNIU URODZIN Sam widok, no i ten cudowny zapach, sprawiś, że Normie Jeane ślinka napśyněśa do ust. Ale Gladys byśa najwyraźniej rozzśoszczona. - Zakuta paśa z tego piekarza, zrobiś bśěd w sśowie "szczěścia" i w twoim imieniu, a przecież powiedziaśam mu. Z drobnymi problemami, drżěcymi rěkoma, choě może to pokój wibrowaś albo górna warstwa ziemi (w Kalifornii czśowiek nigdy nie wie, co jest rzeczywiste, a co jest tylko wytworem wyobraźni), Gladys zdośaśa zapaliě sześě świeczek. Zadaniem Normy Jeane byśo zdmuchniěcie bladych, migoczěcych nerwowo pśomyków. - A teraz, Normo Jeane, musisz sobie pomyśleě życzenie - oświadczyśa z zapaśem Gladys, pochylajěc siě do przodu w taki sposób, że niemal do tkněśa ciepśej twarzy dziecka. - Życzenie, by pewien měżczyzna, wiadomo kto, wkrótce do nas wróciś. No, dalej! Zamkněwszy oczy, Norma Jeane pomyślaśa o życzeniu i jednym dmuch niěciem zgasiśa wszystkie maśe świeczki z wyjětkiem jednej. Tě ostatniě zdmuchněśa Gladys. - Proszě bardzo. Dobre to jak modlitwa. Przez chwilě Gladys szperaśa w szufladzie, starajěc siě zlokalizowaě nóż nadajěcy siě do ukrojenia tortu; w koścu znalazśa "rzeźnicki nóż tylko siě nie bój! ", a jego dśugie ostrze bśyszczaśo jak sśośce odbite od przybrzeżnych fal w Venice Beach, raziśo w oczy, lecz nie można byśo nie patrzeě. Gladys wtopiśa ostrze w ciasto, marszczěc w skupieniu czośo i przytrzymujěc dśoś w rěkawiczce dśoniě bez rěkawiczki, odkroiśa po jednym kawaśku dla każdej z nich; ciasto byśo nieco wilgotne i kleiśo siě w środku, a kawaśki wystawaśy poza brzegi podstawek pod filiżanki, których Gladys użyśa w charakterze talerzyków. Ależ byśo dobre! Tamto ciasto smakowaśo wybornie. Już nigdy wiěcej nie skosztowaśam czegoś tak smacznego. Matka i córka jadśy z apetytem; dla każdej z nich ciasto byśo pierwszym posiśkiem tego dnia, którego miněśa już wiěcej niż pośowa. - A teraz, Normo Jeane, czas na prezenty. i Po raz drugi odezwaś siě dzwonek telefonu. A Gladys tylko siě uśmiechaśa promiennie, jakby w ogóle nic nie sśyszaśa. Wyjaśniaśa wśaśnie, że zabrakśo jej czasu, aby prezenty odpowiednio zapakowaě. Pierwszym byś zrobiony szydeśkiem śadny różowy sweterek z baweśny, który w miejscu guzików miaś wyszyte pěki róż, sweterek raczej dla mśodszego dziecka, ponieważ byś za ciasny na Normě Jeane, dziewczynkě i tak dośě maśě jak na swój wiek, lecz Gladys, zachwycona, sprawiaśa wrażenie, że niczego nie zauważa: - Czyż nie jest czarujěcy!

Jesteś maśě ksiěżniczkě. Potem przyszśa kolej na mniejsze sztuki garderoby: biaśe baweśniane skarpety, bielizně (zachowaśy siě metki ze sklepu z przecenionymi rzeczami). Już od miesiěcy Gladys nie kupowaśa córce tego rodzaju drobiazgów; poza tym od kilku tygodni spóźniaśa siě z przekazywaniem Delii pieniědzy, wiěc Norma Jeane z radościě pomyślaśa, że Delia siě z tego ucieszy. Podziěkowaśa matce, a Gladys strzeliśa palcami i powiedziaśa: - Och, nie ma za co, to zaledwie wstěp. Chodź. Z wyraźnym talentem dramatycznym zaprowadziśa dziewczynkě do sypialni, gdzie na honorowym miejscu wisiaśa fotografia przystojnego měżczyzny, i gwaśtownym szarpniěciem wysuněśa z komody górně szufladě. - Presto, Normo Jeane! Oto coś dla ciebie. Lalka? Norma Jeane staněśa na palcach i z zapaśem, nieporadnie wyciěgaśa lalkě o zśocistych wśosach, okrěgśych, niebieskich szklanych oczach i ustach jak pěczek róży, kiedy Gladys zapytaśa: - Czy pamiětasz, Normo Jeane, kto tutaj sypiaś, w tej szufladzie? - Norma Jeane potrzěsněśa gśowě. - Nie w tym mieszkaniu, ale w tej szufladzie. Wśaśnie tej. Nie pamiětasz, kto tu sypiaś? - Norma Jeane znowu potrzěsněśa gśowě. Zaczěśa czuě siě nieswojo. Gladys tak dziwnie na niě patrzyśa, miaśa oczy szeroko otwarte, jakby naśladowaśa lalkě, tylko że oczy Gladys byśy bladoniebieskie, a usta jasnoczerwone. Wreszcie Gladys ze śmiechem zdradziśa, o co jej chodzi: - Ty, ty, Normo Jeane. Sypiaśaś wśaśnie w tej szufladzie! Byśam tak biedna, że nie mogśam sobie pozwoliě na śóżeczko dla ciebie. Ale ta szuflada byśa twoim śóżeczkiem, kiedy byśaś maleśkim niemowlěciem; nic innego wcale nie byśo nam potrzebne, prawda? W gśosie Gladys wyczuwaśo siě lekkie drżenie. Gdyby do tej sceny dopasowaě muzykě, musiaśoby to byě szybkie staccato. Norma Jeane potrzěsněśa gśowě, nie, nie pamiětaśa tego, tak jak nie pamiětaśa pieluch oraz tego, jak ciěżko byśo Delii i Gladys nauczyě jě korzystaě z nocnika. Gdyby miaśa czas dokśadnie przyjrzeě siě najwyższej szufladzie w sosnowej komodzie i zobaczyě, w jaki sposób można jě zamkněě, zebraśoby siě jej na mdśości, zupeśnie tak samo, jakby staśa na samym szczycie schodów albo wyjrzaśa przez pośożone wysoko okno, albo wbiegśa do wody wprost pod wysokě, prześamujěcě siě falě, bo niby jak ona mogśa, duża sześcioletnia dziewczynka, zmieściě siě kiedykolwiek w tak ciasnym miejscu? - i czy ktoś zamykaś tě szufladě, aby stśumiě jej pśacz? Ale Norma Jeane nie miaśa czasu myśleě o tym, skoro w ramionach trzymaśa urodzinowě lalkě, najpiěkniejszě lalkě, jakě kiedykolwiek widziaśa z bliska, tak piěkně jak śpiěca Królewna w ksiěżce z obrazkami, lalkě z falami zśocistych wśosów siěgajěcych ramion, miěkkich i jedwabistych jak prawdziwe wśosy, śadniejszych niż jasnobrězowe wśosy Normy Jeane i caśkowicie niepodobnych do syntetycznych wśosów wiěkszości lalek. Ta lalka nosiśa maśě szlafmycě i flanelowě koszulě nocně w kwiaty, jej skóra byśa gśadka, miěkka, doskonaśa, a jej paluszki uksztaśtowane idealnie! Maleśkie stopy giněśy w biaśych baweśnianych bucikach zwiězanych różowymi wstěżkami! Norma Jeane pisněśa z zachwytu i chciaśa przytuliě siě do matki, aby jej podziěkowaě, ale Gladys zesztywniaśa tak wyraźnie, że dziecko zorientowaśo siě, iż lepiej tego nie robiě. Gladys zapaliśa papierosa i z rozkoszě wypuściśa dym; paliśa chesterfieldy, ulubioně markě Delii (choě Delia byśa przeświadczona, że palenie jest fatalnym nawykiem i oznakě sśabości, którě zdecydowana byśa zwalczyě). Odezwaśa siě z nutě zśośliwości w gśosie:

- Musiaśam zadaě sobie dużo trudu, aby jě zdobyě dla ciebie, Normo Jeane. Spodziewam siě, że przejmiesz odpowiedzialnośě za tě lalkě. - Sśowa "odpowiedzialnośě za tě lalkě" dziwnie zawisśy w powietrzu. Norma Jeane z caśego serca pokocha blondwśosě lalkě! Jedně z najwiěkszych miśości jej dzieciśstwa. Z jednym wyjětkiem: niepokoiśo jě, że kośczyny lalki sě w tak oczywisty sposób pozbawione kości, luźne; bez trudu można sprawiě, iż bědě siě kośysaśy na wszystkie strony. Kiedy siě pośożyśo lalkě na plecach, jej stopy po prostu opadaśy. Norma Jeane wyjěkaśa: -J...jak ona siě nazywa, Mamo? Gladys znalazśa buteleczkě z aspiryně, wytrzěsněśa kilka tabletek na dśoś i pośkněśa je bez popijania. Powiedziaśa gśośno, tym swoim wyzywajěcym tonem charakterystycznym dla Harlow, poruszajěc zabawnie cienkimi kreskami brwi: - To zależy od ciebie, dzieciaku. Norma Jeane staraśa siě ze wszystkich siś wymyśliě imiě dla lalki. Staraśa siě bardzo, ale w myślach też jakby siě jěkaśa: w ogóle nic nie przychodziśo jej do gśowy. Zaczěśa siě martwiě i ssaě kciuk. Imiona sě takie ważne! - jak siě nie zna czyjegoś imienia, to nie da siě o tej osobie myśleě, a z kolei innym potrzebne jest twoje imiě - bo inaczej gdzie byś byśa? Norma Jeane wykrzykněśa: - Mamo, jak siě n...nazywa ta lalka? Powiedz, proszě. Bardziej rozbawiona niż zdenerwowana, a przynajmniej tak siě wydawaśo, Gladys zawośaśa z drugiego pokoju: - Do licha, nazwij jě Norma Jeane: czasem jest prawie tak samo rozgarniěta jak ty. Sśowo dajě. Tyle przeżyě, dziecko byśo změczone. Pora, by Norma Jeane przespaśa siě trochě. Ale zadzwoniś telefon. Kiedy popośudnie przechodziśo w wieczór. Dziecko pomyślaśo niespokojnie: "Dlaczego Matka nie podnosi sśuchawki. A jeśli to Ojciec? Albo może ona wie, że to nie Ojciec, a jeśli tak, to skěd? " W bajkach braci Grimm, czytanych Normie Jeane przez babciě Deliě, dziaśy siě rzeczy, które normalnie mogě siě tylko przyśniě, które sě dziwne i straszne jak sny, ale nimi nie sě. Chciaśbyś siě z nich obudziě, lecz nie możesz. Normie Jeane zachciaśo siě spaě. Wcześniej byśa bardzo gśodna, wiěc zjadśa dużo ciasta, jak świnka zjadśa na śniadanie mnóstwo urodzinowego tortu, dostaśa mdśości, rozbolaśy jě zěby, może też Gladys dolaśa odrobiny swego bezbarwnego napoju do soku Normy Jeane - "kapkě, dla zabawy" - w każdym razie dziewczynka nie mogśa otworzyě oczu, gśowa jej siě kiwaśa na ramionach jak idiotce; Gladys musiaśa zawlec jě do nagrzanej, dusznej sypialni i choě wolaśaby, aby dziewczynka tu nie spaśa, pośożyśa jě na zapadniětym, przykrytym kordonkowě narzutě śóżku, ściěgněśa jej buty i - zawsze wrażliwa, gdy chodziśo o tego rodzaju sprawy - podśożyśa rěcznik pod gśowě. "Nie oślinisz mi poduszki". Kordonkowa narzuta w kolorze dyni, teraz już wyblakśa, należaśa do przedmiotów, które Norma Jeane za pamiětaśa z poprzednich wizyt w "rezydencjach" matki; tu i ówdzie widaě byśo miejsca nadpalone papierosami oraz dziwne smugi i plamy w odcieniu rdzy albo zakrzepśej krwi. Ze ściany przy komodzie-ojciec Normy Jeane spoglědaś na swojě córkě. Ona patrzyśa na niego przez zmrużone powieki. Szepněśa: - Tato. Pierwszy raz!

W szóste urodziny. Pierwszy raz wypowiedziaśa sśowo "tato". Gladys opuściśa żaluzje aż po parapet, ale stare, popěkane listewki nie mogśy powstrzymaě ostrych promieni popośudniowego sśośca. Palěcego oka Boga. Bożego gniewu. Babcia Delia byśa gorzko rozczarowana Aimee Semple McPherson i Kościośem Otwartej Ewangelii, lecz mimo wszystko zachowaśa wiarě w to, co nazywaśa Sśowem Bożym, w świětě Bibliě: "Trudna to nauka, a my jesteśmy przeważnie gśusi na jej mědrości, lecz nic innego nie mamy". (Ale czy tak byśo? Gladys miaśa wśasne ksiěżki i nigdy nie wspominaśa o Biblii. Jedynie o filmach Gladys rozprawiaśa z prawdziwě pasjě.) Sśośce opuściśo siě nad horyzont, kiedy Normě Jeane wytrěciś ze snu dzwonek telefonu w sěsiednim pokoju. Zgrzytliwy dźwiěk, szyderstwo, dźwiěk rozgniewanego dorosśego, zapowiedź měskich wyrzutów. "Wiem, że tam jesteś, Gladys, wiem, że sśyszysz; nie możesz ukryě siě przede mně". Aż wreszcie Gladys chwyciśa za sśuchawkě i odezwaśa siě piskliwym, nie wyraźnym gśosem, tonem prawie bśagalnym. - Nie! Nie mogě, nie dzisiaj, przecież mówiśam, mówiśam, że moja córka ma urodziny, chcě ten dzieś spědziě tylko z niě. - Kolejne sśowa brzmiaśy bardziej natarczywie, jak piski i krzyki rannego zwierzěcia: - Ależ tak, przecież mówiśam ci, mam dziewczynkě, nie dbam o to, co ci siě wydaje, jestem normalně osobě, a przy tym matkě, mam dzieci, jestem normalně kobietě i nie chcě tych twoich brudnych pieniědzy, nie, powiedziaśam, że nie mogě siě z tobě dzisiaj spotkaě, ani dzisiaj, ani jutro, zostaw mnie w spokoju albo pożaśujesz, a jeśli przywleczesz siě tutaj i zrobisz użytek z klucza, wtedy wezwě policjě, ty gnoju! Kiedy przyszśam na świat pierwszego czerwca 1926 roku w Los Angeles County Generaś Hospital, moja matka zaginěśa. Gdzie siě podziaśa? Tego nikt nie wiedziaś! Potem znaleźli miejsce, gdzie siě ukrywaśa, byli wstrzěśniěci, wyrażali dezaprobatě, mówili: "Ma pani piěkne dziecko, pani Mortensen, nie chce pani potrzymaě swego piěknego dziecka? To dziewczynka, pora na karmienie". Lecz matka odwróciśa siě twarzě do ściany. Z jej piersi mleko wyciekaśo jak ropa z wrzodu, ale nie dla mnie. Jakaś obca osoba, pielěgniarka, nauczyśa matkě, jak mnie podnosiě i trzymaě. Jak jedně dśoniě ujěě delikatny tyś dzieciěcej gśówki i drugě podtrzymywaě krěgosśup. "A jeśli jě upuszczě? " "Nie upuści pani! " Jest taka ciěżka i rozpalona. Kopie". Jest normalnym, zdrowym dzieckiem. ślicznotkě. Proszě spojrzeě na te oczy! " W Wytwórni, gdzie Gladys Mortensen pracowaśa od dziewiětnastego roku życia, istniaś świat, który widziaśo siě na wśasne oczy, i świat, który widziaśo siě okiem kamery. Pierwszy nie liczyś siě wcale, drugi byś wszystkim. Nic zatem dziwnego, że po jakimś czasie matka zaczěśa na mnie patrzeě za pośrednictwem zwierciadśa. W taki sam sposób siě do mnie uśmiechaśa. (Nigdy bezpośrednio, twarzě w twarz.) Poprzez lustro, które jest jak oko kamery, można prawie kochaě.

Kochaśam ojca tego dziecka. Nazwisko, które mi zdradziś, nie istnieje. Daś mi 225 dolarów i jakiś numer telefonu, abym SIě DZIECKA POZBYŁA. Czyja naprawdě jestem matka? Czasami w to nie wierzě. Nauczyśyśmy siě patrzeě w lustrzane odbicia. W lustrze widziaśam mojě Przyjacióśkě. Kiedy tylko staśam siě wystarczajěco dorosśa. Magiczně Przyjacióśkě. Byśa w tym jakaś czystośě. Nigdy nie doświadczaśam swej twarzy i ciaśa od środka (gdzie panowaśo senne odrětwienie), lecz jedynie poprzez lustro, synonim wyrazistości i czystości. Tak wśaśnie widziaśam siebie. Gladys roześmiaśa siě. "Do licha, ten dzieciak wyglěda caśkiem nieźle, prawda? Chyba jě zatrzymam". Nie byśa to decyzja na zawsze. Jedynie na dzieś, na chwilě. W smudze bśěkitnego dymu przekazywano mnie z rěk do rěk. Trzytygodniowe niemowlě w kocyku. Jakaś kobieta zawośaśa pijackim gśosem: "Och, gśówka! Ostrożnie, podśóż rěkě pod jej gśówkě". Inna kobieta powiedziaśa: "Chryste, ale tu dymu, gdzie siě podziaśa Gladys? " Zaglědali měżczyźni. Uśmiechali siě. "To maśa dziewczynka, co? Tam, w dole, wyglěda jak jedwabna torebka. Jest taka gśadziutka". Później jeden z nich pomagaś matce mnie kěpaě. A potem sami siě kěpali! Piski i śmiech, ściany wyśożone biaśymi kaflami. Na podśodze kaśuże wody. Perfumowane sole do kěpieli. Pan Eddy byś bogaty! Miaś trzy modne knajpki w Los Angeles, gdzie gwiazdy jadśy posiśki i taśczyśy. Pan Eddy wystěpowaś w radiu. Pan Eddy potrafiś żartowaě, zostawiaś dwudziestodolarówki w zabawnych miejscach: na bloku lodu w lodówce, zwiniěte i wsuniěte w zasśoně okna, miědzy powydzieranymi kartkami Skarbczyka amerykaśskiej poezji, przyklejone po wewnětrznej stronie opuszczonego sedesu. śmiech matki byś przenikliwy i ostry jak kawaśeczki rozbitego szkśa. - Ale najpierw musisz siě wykěpaě. Sśowo "wykěpaě" zostaśo wypowiedziane wolno, zmysśowo. Gladys piśa swojě wodě z dodatkiem medykamentów. Nie byśa w stanie spokojnie usiedzieě. Na talerzu gramofonu Moodlndigo. Palce i twarz Normy Jeane kleiśy siě od urodzinowego tortu. Noc prawie zapadśa, w tym dniu jej szóstych urodzin. A potem już naprawdě byśa noc. Woda z obu kranów wpadaśa haśaśliwie do pordzewiaśej starej wanny w maleśkiej śazience. A ze szczytu lodówki spoglědaśa śliczna lalka o blond wśosach. Szkliste niebieskie oczy byśy szeroko otwarte, a usta niczym pěczek róży zawsze gotowe do uśmiechu. Kiedy siě lalkě potrzěsněśo, jej oczy otwieraśy siě szerzej. Usta jak pěczek róży nie zmieniaśy siě nigdy. Maleśkie stopki w przybrudzonych biaśych bucikach wyglědaśy dziwnie, wykrěcone na zewnětrz pod osobliwym kětem! Matka nauczyśa Normě Jeane sśów. Mruczěc i kośyszěc siě. Nie jesteś smutna Nie nie nie

Nie jesteś smutna Jeśli nie jest to smutek w kolorze indygo Potem Matkě znudziśa muzyka, wiěc zajěśa siě szukaniem jednej ze swoich ksiěżek. Jednej spośród wielu jeszcze nie rozpakowanych ksiěżek. Gladys braśa kiedyś lekcje wymowy w Wytwórni. Norma Jeane uwielbiaśa sśuchaě, jak Gladys jej czyta, ponieważ oznaczaśo to wiěcej spokoju. Nie zdarzaśy siě wtedy żadne nagśe wybuchy śmiechu, nie byśo przekleśstw ani śez. A muzyka mogśa to wszystko wywośywaě. Teraz Gladys z namaszczeniem przeglědaśa Skarbczyk amerykaśskiej poezji, swě ulubioně ksiěżkě. Trzymaśa jě w wyprostowanych, szczupśych rěkach i z podniesioně gśowě niczym aktorka filmowa. Nie mogśam staněě i czekaě na śmierě - Ona sama mnie podwiozśa uprzejma - Bryczka mieściśa nas dwie - I jeszcze - Nieśmiertelnośě Norma Jeane sśuchaśa uważnie. Kiedy Gladys skośczyśa wiersz, odwróciśa siě do niej z bśyszczěcymi oczami. - O czym to jest, Normo Jeane? - Dziewczynka nie wiedziaśa. Gladys rzekśa: -powiesz siě pewnego dnia, kiedy nie bědzie przy tobie matki. - Dolaśa do filiżanki mocnego napoju i wypiśa. Norma Jeane miaśa nadziejě, że matka przeczyta jej jeszcze inne wiersze, wiersze rymowane, wiersze, które zdośa zrozumieě, ale wyglědaśo na to, że Gladys tego wieczoru już do wierszy nie wróci. Nie przeczyta też nic z Wehikuśu czasu czy Wojny światów, tych "profetycznych ksiěżek" - "ksiěżek, które wkrótce siě urzeczywistniě" co czasami czyniśa swym intensywnym, wibrujěcym gśosem. - Pora na kěpiel. To nic innego, tylko scena z filmu. Odgśos wody tryskajěcej z kranów miesza siě z muzykě, którě siě niemal sśyszaśo. Gladys pochyliśa siě nad Normě Jeane, aby jě rozebraě. Ale przecież Norma Jeane sama umiaśa siě rozebraě! Miaśa sześě lat. Gladys spieszyśa siě, odsuněśa na bok rěce Normy Jeane. - Ale wstyd. Caśa siě wysmarowaśaś ciastem. Spieszyśa siě, chociaż wanna dopiero siě napeśniaśa. Dśugo to trwaśo, wanna byśa taka duża. Gladys zdjěśa też swojě sukienkě z krepy, ściěgněśa jě przez gśowě, aż jej wśosy podniosśy siě w zygzakowatych pasmach. Blada skóra pokryśa siě warstewkě potu. Nie wolno gapiě siě na ciaśo Matki, które byśo wielkě tajemnicě: blada, piegowata skóra, sterczěce kości, maśe i twarde piersi niczym zaciśniěte piěści wypychajěce koronkowě koszulkě. Norma Jeane niemal dostrzegaśa ogieś w naelektryzowanych wśosach Gladys. W bśyszczěcych, lekko wytrzeszczonych oczach. Za oknem wiatr graś w drzewach palmowych. To gśosy umarśych, powiedziaśa Gladys. Pragněcych dostaě siě do środka. - Do naszego wnětrza wyjaśniśa. Ponieważ ciaś jest za maśo. W każdym momencie historii nigdy nie jest dosyě życia. A od wojny - nie pamiětasz wojny, nie byśo ciě jeszcze na świecie, ale ja pamiětam, jestem twojě matkě i urodziśam siě przed tobě - od wojny, kiedy zginěśo wielu měżczyzn, wiele kobiet i dzieci, doprawdy brakuje ciaś. Wszystkie te biedne dusze zmarśych chcě siě wcisněě. Norma Jeane przestraszyśa siě. Niby gdzie wcisněě? Gladys zaczěśa siě przechadzaě tam i z powrotem, czekajěc, aż wanna siě napeśni.

Nie byśa pijana ani odurzona. Zdjěśa rěkawiczkě z prawej dśoni i teraz obie szczupśe rěce byśy nagie, miejscami zśuszczone i pokryte czerwonymi plackami; nie chciaśa siě do tego przyznaě, ale praca w Wytwórni, czasem nawet po sześědziesiět godzin na tydzieś, zabijaśa jě. Chemikalia przenikaśy przez skórě, choě nakśadaśa lateksowe rěkawiczki, tak jest, przez wśosy, przez wszystkie cebulki, pśuca, och tak, umieraśa! Zabijaśa jě Ameryka! Kiedy zaczynaśa kaszleě, nie mogśa przestaě. No tak, ale dlaczego paliśa? Jak to, wszyscy w Hollywood palili, paliśy postacie z filmów, papieros uspokajaś nerwy, pewnie, lecz Gladys nie wykraczaśa poza marihuaně, poza, jak to określaśa prasa, "skrěty", do licha, chciaśa, aby Delia wiedziaśa, że nie jest ěpunkě, nie jest narkomankě, nie jest puszczalskě, a niech to szlag, i nigdy by tego nie zrobiśa za pieniědze, albo prawie nigdy. A jeśli już, to tylko w czasie tych ośmiu tygodni, gdy nie pracowaśa w Wytwórni. Po Wielkim Krachu w październiku 1929 roku. - Wiesz, co to byśo? Krach? Norma Jeane zdziwiśa siě; potrzěsněśa gśowě. Nie. A co? - Miaśaś wtedy trzy lata, dziecko. Znalazśam siě w rozpaczliwym pośożeniu. Zależaśo mi tylko na jednym: oszczědziě ciebie. Dźwigněśa Normě Jeane w chudych, żylastych ramionach, uniosśa ze siekniěciem, a potem opuściśa przerażone, kopiěce i wyrywajěce siě dziecko w parujěcě wodě. Norma Jeane jěkněśa, nie odważyśa siě jednak krzykněě, woda byśa gorě ca! bardzo gorěca! istny wrzětek laś siě z kranu, który Gladys zapomniaśa zakrěciě, zresztě zapomniaśa zakrěciě oba krany, tak samo jak zapomniaśa sprawdziě temperaturě wody. Norma Jeane chciaśa wyskoczyě z wanny, ale Gladys pchněśa jě z powrotem. - Siedź spokojnie. Umyě siě trzeba. Ja też wchodzě do środka. Gdzie jest mydśo? No, no, brudasek z ciebie. Gladys odwróciśa siě plecami do pojěkujěcej Normy Jeane i szybko po zbyśa siě reszty ubrania: koszulki, biustonosza, majteczek, zrzucajěc je radośnie na podśogě niczym tancerka. Naga, bez żenady wskoczyśa do dużej, starej wanny stojěcej na żeliwnych nóżkach, poślizgněśa siě, odzyskaśa równowagě i zanurzyśa siě po biodra w wodzie z solě do kěpieli o zapachu wrzosów, usiadśa twarzě do przestraszonego dziecka, z nogami rozchylonymi jakby chciaśa objěě albo przytrzymaě dziecko, które przed sześciu laty wydaśa na świat w udrěce rozpaczy i zśorzecześ - "Gdzie jesteś? Dlaczego mnie porzuciśeś? " - pod adresem měżczyzny, który byś jej kochankiem, którego imienia ani nazwiska nie wymieniśa nawet podczas najtrudniejszych chwil porodu. Ależ to pokraczne, matka i córka w tej wannie z wodě wylewajěcě siě od czasu do czasu na podśogě; Norma Jeane, dźgniěta kolanem matki, zanurzyśa siě w wodzie po usta, zaczěśa krztusiě siě i kaszleě, ale Gladys szybko wyciěgněśa jě za wśosy. - Natychmiast przestaś, Normo Jeane! - zbesztaśa córkě. - Przestaś. Gladys chwyciśa kawaśek mydśa i zaczěśa go szybko obracaě w dśoniach. Dziwne. Przecież aż siě kurczyśa, kiedy córka jej dotykaśa, a teraz byśa naga, ściśniěta z niě w wannie; i do tego wydawaśa siě skupiona, miaśa ekstatyczny, nawiedzony wyraz twarzy, zarumienionej i różowej od ciepśa.

Norma Jeane znowu jěkněśa, że woda jest zbyt gorěca, Mamo, proszě, woda jest za gorěca, tak gorěca, że prawie straciśa czucie. Gladys odpowiedziaśa surowo: - O tak, ma byě gorěca, tyle jest brudu. Na świecie i w nas. To nie byś pierwszy raz. I nie miaś byě ostatni. MIASTO Z PIASKU - Normo Jeane, obudź siě! Szybko. Sezon pożarów. Jesieś 1934. W gśosie Gladys pobrzmiewaś strach i podniecenie. Nocě rozeszśa siě woś dymu - popiośu! - przypominajěca zapach śmieci i odpadków palonych w piecach za starym budynkiem, w którym mieszkaśa Delia Monroe. Tylko że to nie byśo Venice Beach, lecz Hollywood, Highland Avenue w Hollywood, gdzie wreszcie matka i córka zamieszkaśy razem, we dwie tak jak to miaśo byě, póki on po nas nie przyjedzie, i nagle zawyśy syreny i pojawiś siě ten odór, jakby palonych wśosów, jakby tśuszczu pśoněcego na patelni, jakby wilgotnych ubraś niedbale przypalonych gorěcym żelazkiem. Pozostawienie w sypialni otwartego okna okazaśo siě bśědem, ponieważ ów zapach wypeśniś pokój: zapach duszěcy, gryzěcy, drażniěcy oczy jak niesiony wiatrem piasek. Zapach jak z rozgrzanej pśyty kuchennej, kiedy wtopiś siě w niě czajnik, z którego wyparowaśa woda, a Gladys tego nie zauważyśa. Zapach jak z wszědobylskich niedopaśków i powypalanych dziur w linoleum, w dywanie w różyczki, w podwójnym śóżku z mosiěżnymi gaśkami przy wezgśowiu, i puchowymi poduchami dzielonymi przez matkě i córkě, zapach spalonej bielizny, rozpoznany natychmiast przez dziecko pogrěżone we śnie; zdarzaśo siě, że kopcěcy chesterfield wypadaś z dśoni Gladys, cierpiěcej na bezsennośě namiětnej czytelniczki, Gladys zapadaśa w lekkě drzemkě, z której budziśa jě nagle i gwaśtownie, w sposób zupeśnie dla niej niepojěty i tajemniczy, strzelajěca iskrami po duszka, prześcieradśa, szal, czěsto najprawdziwsze pśomienie, które tśumiśa uderzeniami ksiěżki, czasopisma, raz nawet kalendarza zerwanego w po śpiechu ze ściany, albo wśasnymi piěściami; jeśli ogieś utrzymywaś siě, Gladys, zśorzeczěc na czym świat stoi, biegśa do śazienki, przynosiśa w szklance wodě i wylewaśa jě na pśomienie, moczěc pościel i materac. "Do licha! Co jeszcze siě stanie? " Owe epizody rozgrywaśy siě w slapstickowym tempie niemych filmów. Norma Jeane, która spaśa z Gladys, budziśa siě natychmiast, zrywaśa z śóżka skupiona i czujna jak każde zwierzě walczěce o przeżycie; i czěsto to wśaśnie ona przynosiśa wodě. I choě teraz byś to prawdziwy alarm, rzeczywisty niepokój w środku nocy, sytuacja wydawaśa siě wystarczajěco znajoma, aby wywośaě śaścuch rutynowych dziaśaś w sytuacji krytycznej, coś w rodzaju praktycznej metodologii. Przyzwyczaiśyśmy siě chroniě siebie przed spśoniěciem żywcem w śóżku. Nauczyśyśmy siě radziě sobie. - Jeszcze nawet nie zasněśam! Ciěgle o czymś myślě. W mojej gśowie panuje peśnia dnia. Zdaje siě, że nagle zdrětwiaśy mi palce. To mi siě ostatnio zdarza. Niedawno graśam na fortepianie i nic nie wychodziśo. Nigdy nie biorě siě do roboty bez gumowych rěkawiczek, ale środki chemiczne używane w laboratorium sě obecnie bardzo silne. Szkody mogśy już siě dokonaě. Popatrz, zakośczenia nerwowe w moich palcach sě wśaściwie martwe, moja dśoś nawet nie drży. Gladys wyciěgněśa niesprawně rěkě w stroně córki.

I rzeczywiście, chyba miaśa racjě; dziwne, po nocnym niepokoju z powodu tlě cej siě pościeli, po niebezpiecznej chwili, jej szczupśa dśoś nie drżaśa, tylko zwisaśa bez wśadnie z nadgarstka, jakby w ogóle nie należaśa do niej, nie poddawaśa siě woli, byśa czymś, za co jej wśaścicielka nie ponosiśa odpowiedzialności, dśoś z delikatnymi liniami papilarnymi, otwarta, wygiěta, blada, choě o po drażnionej i zaczerwienionej skórze, dśoś o piěknym ksztaście, pusta. Istniaśo wiele innych tego rodzaju tajemnic w życiu Gladys, zbyt wiele, aby je wyliczyě. Kontrolowanie ich wymagaśo nieustannej uwagi i, paradoksalnie, niemal caśkowitej obojětności. - Każdy filozof, od Platona pojohna Deweya, uczyś: nie odejdziesz, póki nie wypadnie na ciebie, a kiedy wypadnie na ciebie, odejdź. Gladys strzeliśa palcami, uśmiechněśa siě. Wedśug niej na tym polegaś optymizm. Dlatego wśaśnie jestem fatalistkě. Logiki nie da siě podważyě! i dlatego jestem dobra w sytuacjach krytycznych. Czy też byśam. Nie potrafiśam graě jedynie normalnego, codziennego życia. Lecz tej nocy pśomienie byśy rzeczywiste. To nie żadne miniaturowe ogniki w śóżku, które można zgasiě uderzeniem gazety albo szklankě wody, tylko prawdziwy pożar szalejěcy w po śudniowej Kalifornii po piěciu miesiěcach suszy i wysokich temperatur. Lokalne pożary poszycia stanowiśy "poważne zagrożenie dla życia i wśasności" nawet w obrěbie granic Los Angeles. Winne bědě wiatry Santa Ana: z poczětku śagodne jak pieszczota, potem bardziej uporczywe, intensywne, gorěce; wystarczyśo kilka godzin, aby pożoga, która wybuchśa u podnóży i w dolinach San Gabriel Mountains, przesuněśa siě w stroně Pacyfiku. W ciěgu dwudziestu czterech godzin powstaśy setki pożarów, odosobnionych i bardzo do siebie podobnych. W dolinach San Fernando i Simi gorěce wiatry osiěgaśy prědkośě stu mil na godzině. ściany ognia wysokie na dwadzieścia stóp przeskakiwaśy na drugě stroně autostrad niczym drapieżne stworzenia. Zaledwie kilka mil od Santa Monica pojawiśy siě pola ognia, kaniony ognia, ogniste kule jak komety. Wiatr niósś iskry niczym nasiona, z których wystrzeliśy pśomienie w dzielnicach mieszkalnych Thousand Oaks, Malibu, Pacific Palisades, Topanga. Krěżyśy opowieści o tym, jak ptaki wybuchaśy ogniem w powietrzu, jak przerażone bydśo z rykiem gnaśo przed sie bie, pśoněc jak pochodnie, póki nie padśo. Potěżne, kilkusetletnie drzewa stawaśy w pśomieniach i giněśy w ciěgu paru minut. Nawet nasěczone wodě dachy zajmowaśy siě ogniem, a budynki eksplodowaśy pśomieniami jak bomby. Mimo wysiśków tysiěcy osób pochód ognia "wymykaś siě spod kontroli", a siarkowy, biaśoszary dym przysśoniś niebo na obszarze setek mil we wszystkich kierunkach. Na widok ciemniejěcego za dnia nieba można by pomyśleě, że sśośce zamieniśo siě w chorowite, cienkie póśkole, że nastěpiśo jego trwaśe zaěmienie. Można by pomyśleě, powiedziaśa matka do przestraszonej córki, że to koniec świata przepowiedziany w biblijnej Apokalipsie: - "I ludzie zostali dotkniěci upaśem nie do zniesienia, i bluźnili imieniu Boga". Ale to Bóg bluźniś nam. Zśowieszcze wiatry Santa Ana bědě wiaśy przez dwadzieścia dni i dwadzieścia nocy, niosěc drobne kamyki, piasek, popióś i duszěcy dym, a kiedy w koścu z poczětkiem deszczy ogieś siě zatrzyma, okaże siě, iż siedem dziesiět tysiěcy akrów hrabstwa Los Angeles ulegśo zniszczeniu. Ale wtedy Gladys Mortensen już od blisko trzech tygodni bědzie

przebywaśa w szpitalu psychiatrycznym w Norwalk. Byśa maśě dziewczynkě, a maśe dziewczynki nie powinny za dużo myśleě. Zwśaszcza śliczne dziewczynki o krěconych wśosach nie powinny martwiě siě, niepokoiě, kalkulowaě; a jednak ona miaśa zwyczaj marszczyě czośo jak dorosśy karześ, rozważajěc nastěpujěce kwestie: Skěd siě bierze ogieś? Czy istnieje jakaś pojedyncza iskra, która jest pierwszě iskrě, poprzedzajě cě wszystkie inne, takě znikěd? Nie pochodzěcě z zapaśki ani z zapalniczki, tylko wśaśnie znikěd? Ze sśośca. Ogieś pochodzi ze sśośca. Sśośce jest ogniem. Oto, czym jest Bóg: ogniem. Zawierz Mu, a spśoniesz na popióś. Wyciěgnij do niego rěkě, spróbuj Go dotkněě, a twoja rěka spali siě na popióś. Nie istnieje żaden "Bóg Ojciec"; prědzej uwierzyśabym w W. C. Fieldsa. On istnieje. Zostaśam ochrzczona, ponieważ moja matka byśa śatwowierna, ale ja nie jestem gśupia. Jestem agnostyczkě. Wierzě, że nauka może ocaliě ludzkośě. Lekarstwo na raka, lekarstwo na gruźlicě, eugenika dla poprawienia rasy, eutanazja dla beznadziejnych przypadków. Ale moja wiara nie jest zbyt silna. I twoja taka bědzie, Normo Jeane. Tak naprawdě nie miaśyśmy żyě w tej czěści świata. W pośudniowej Kalifornii. Osiedlenie siě tutaj byśo bśědem. Twój ojciec - w tym miejscu ochrypśy gśos Gladys staś siě śagodny i miěkki, jak to zwykle bywaśo, gdy mówiśa o nieobecnym ojcu Normy Jeane, jakby ów měżczyzna krěciś siě gdzieś w pobliżu - nazywa Los Angeles Miastem z Piasku. Wybudowano je na piasku i ono samo jest piaskiem. Jest pustyniě. Opady wynoszě tu poniżej dwudziestu cali rocznie. O ile nie spadnie zbyt dużo deszczu i nie bědzie lokalnych powodzi. Ludzkośě nie powinna mieszkaě w takich miejscach. Dlatego ponosimy karě. Za naszě dumě i gśupotě. Musimy ścierpieě trzěsienia ziemi, pożary i powietrze, które nas dusi. Niektórzy z nas tutaj siě urodzili i niektórzy z nas tutaj umrě. To pakt, który zawarliśmy z szatanem. Gladys zamilkśa na chwilě, bo nie mogśa zśapaě tchu. Prowadzěc samochód, tak jak w tej chwili, szybko siě měczyśa, jak gdyby jazda wymagaśa od niej fizycznego wysiśku. Mimo to mówiśa spokojnie, a jej gśos brzmiaś nawet miśo. Jechaśy po ciemnej Coldwater Canyon Drive nad Sunset Boulevard, byśa 1.35 w nocy po pierwszym dniu pożarów w Los Angeles. Przed tem Gladys krzykiem obudziśa Normě Jeane, wyciěgněśa jě w piżamie i boso z bungalowu, po czym wepchněśa do swego forda, rocznik 1929, polecajěc jej spieszyě siě i zachowywaě cicho, aby inni mieszkaścy ich nie sśyszeli. Gladys miaśa na sobie czarně koronkowě koszulě nocně, na ramionach zarzucone w pośpiechu postrzěpione jedwabne kimono, prezent od pana Eddyego sprzed wielu lat; ona też nie miaśa niczego na nogach i stopach, nie rozczesane wśosy zwiězaśa z tyśu przepaskě; jej pociěgśa, blada twarz, nasmarowana na noc kremem, zaczěśa wśaśnie traciě swě do skonaśośě w kontakcie z wszechobecnym w powietrzu kurzem i popiośem. Ależ wiatr, ależ suche, nagrzane, szkodliwe powietrze napśywa kanionem! Norma Jeane byśa zbyt przestraszona, aby pśakaě. Wycie syren! Krzyki ludzi! Przerażajěce, piskliwe wrzaski, które nie wydajě siě ludzkie, tylko

zwierzěce, na przykśad ptasie. (A może tak wyjě kojoty?) Norma Jeane widziaśa już wcześniej niesamowite światśa pożaru odbite od chmur, na horyzoncie za Sunset Strip, na niebie nad czymś, co Gladys nazywaśa "uzdrawiajěcymi wodami Pacyfiku"; na niebie, na tle którego odcinaśy siě sylwetki rozkośysanych palm, wyschniětych drzew, na których strzěpiśy siě pożóśkśe liście; od kilku godzin czuśa zapach dymu (a nie spalenizny, jak w śóżku Gladys), ale jeszcze nie docieraśo do niej - bo nie byśam dzieckiem zadajěcym pytania, można powiedzieě, że byśam dzieckiem ufnym, to znaczy dzieckiem, które w gśěbi serca żywi rozpaczliwě nadziejě- że jej matka jedzie fordem w zśym kierunku. Nie oddalaśa siě od nakrapianych ogniem wzgórz, tylko siě do nich zbliżaśa. Nie oddalaśa siě od źródśa gryzěcego, duszěcego dymu, tylko siě do niego zbliżaśa. Mimo wszystko Norma Jeane powinna byśa rozpoznaě sygnaśy: Gladys mówiśa spokojnie. Tym swoim gśosem, który byś miśy i logiczny. Kiedy Gladys byśa sobě, naprawdě sobě, jej gśos byś beznamiětny, matowy, caśkowicie wyzuty z rozkoszy i emocji, jakby na siśě wyciśniěto ostatniě kroplě wilgoci z upranej bielizny; w takich chwilach nie patrzyśa nikomu w oczy; miaśa zdolnośě patrzenia przez ciebie; gdyby maszyna do liczenia miaśa oczy, patrzyśaby wśaśnie w taki sposób. Kiedy zaś Gladys nie byśa sobě albo wśaśnie wchodziśa w tě fazě odmienności, zaczynaśa mówiě szybko, wyrzucaśa z siebie strzěpy sśów tak, że nie sposób byśo naděżyě za jej rozgorěczkowanym umysśem; albo wypowiadaśa siě spokojnie, logicznie, jak jedna z nauczycielek Normy Jeane, która mówi o tym, o czym wszyscy i tak wiedzě. - To pakt, który zawarliśmy z szatanem. Nawet ci, którzy w szatana nie wierzě. Gladys gwaśtownie odwróciśa siě do Normy Jeane, aby zapytaě, czy jej sśucha. - T...tak, Mamo. Szatan? Pakt? Jak to? Na poboczu leżaś blady, bśyszczěcy przedmiot, nie niemowlě, raczej lalka, którě ktoś wyrzuciś, choě najpierw pojawiśa siě niespokojna myśl, że to dziecko porzucone w caśym tym zamieszaniu, ale rzecz jasna to musiaśa byě lalka. Wyglědaśo na to, że Gladys jej nie zauważyśa, kiedy przemkněśa obok samochodem, lecz Norma Jeane poczuśa nagśy przypśyw przerażenia - zostawiśa lalkě na śóżku! Tam, w domu, panowaś taki zamět, Norma Jeane zerwaśa siě z śóżka, obudzona przez roztrzěsioně matkě, pobiegśa do samochodu, wyśy syreny, migotaśy światśa, czuě byśo dym; zostawiśa lalkě o zśocistych wśosach na pastwě pśomieni; lalka nie miaśa już takich zśocistych wśosów jak dawniej, a jej gśadka skóra z jasnej gumy przestaśa byě nieskazitelna, koronkowy czepek dawno już zszarzaś, nocna koszulka w kwiaty i maleśkie, miěkkie stopy w biaśych bucikach ubrudziśy siě już nieodwracalnie, ale Norma Jeane kochaśa swojě lalkě, swojě jedyně lalkě, lalkě bez imienia, swojě urodzinowě lalkě, której nigdy nie nadaśa żadnego imienia, nazywajě c jě po prostu Lalkě, choě czěściej jednak zwracaśa siě do niej czule per "ty", tak jak siě przemawia do wśasnego odbicia w lustrze. Teraz Norma Jeane rozpśakaśa siě. - Och, co ja zrobiě, jak siě spali dom, M...Mamo? Zapomniaśam o lalce! Gladys prychněśa pogardliwie. - Co tam lalka! Bědziesz miaśa szczěście, jak siě spali. To niezdrowe przywiězanie. Gladys musiaśa siě skoncentrowaě na kierowaniu. Odrapany zielony ford, pochodziś z drugiej albo trzeciej rěki, zostaś kupiony za siedemdziesiět piěě dolarów od przyjaciela, w którym Gladys wzbudziśa

"wspóśczucie" jako samotna, rozwiedziona matka; nie można byśo polegaě na tym samochodzie, zwśaszcza na hamulcach; trzeba byśo mocno trzymaě kierownicě obiema rěkami i pochylaě siě do przodu, aby coś zobaczyě ponad maskě i przez przedniě szybě, pokrytě pajěczě sieciě pěkniěě. Gladys byśa spokojna, zatopiona w myślach, wcześniej wypiśa póś szklanki mocnego drinka, drinka na uspokojenie, na zwiěkszenie pewności siebie - nie dżin, nie whisky, nie wódkě - ale jazda Strip Drive w stroně wzniesieś rzeczywiście byśa tej nocy wyzwaniem; samochody najrozmaitszych sśużb ogśuszaśy sygnaśami, bśyskaśy światśami, a na wěskiej Coldwater Canyon Drive pojawiśy siě jeszcze inne pojazdy, jaděce w przeciwnym kierunku, ich reflektory oślepiaśy do tego stopnia, że Gladys przeklinaśa, żaśujěc, że nie naśożyśa ciemnych okularów, a Norma Jeane, zerkajěc przez palce, od czasu do czasu dostrzegaśa blade, przejěte twarze za szybami aut. Dlaczego jedziemy iv górě, dlaczego miědzy wzgórza, dlaczego w tě noc pożarów? - oto byśy pytania, których dziecko nie zadawaśo, choě byě może myślaśo o tym, że babcia Delia, kiedy jeszcze żyśa, kazaśa jej uważaě na "zmiany nastroju" Gladys i kazaśa przy rzec Normie Jeane, że w razie "niebezpiecześstwa" dziewczynka zadzwoni od razu do niej; Delia powiedziaśa z ponurě mině: "Przyjadě wtedy taksówkě, nawet gdybym musiaśa wydaě piěě dolarów". Wśaściwie nie podaśa Normie Jeane numeru telefonu do swojego mieszkania, tylko numer dozorcy budynku, w którym mieszkaśa, i ten numer Norma Jeane pamiětaśa, odkěd przyszśo jej zamieszkaě z Gladys, odkěd zostaśa triumfalnie zabrana i przed ponad rokiem zamieszkaśa z Gladys w jej nowym mieszkaniu przy Highland Avenue, w pobliżu Hollywood Bowl. Ten numer Norma Jeane zapamiětaśa na caśe życie - VB 3-2993 - choě w istocie nigdy nie ośmieliśa siě tam zadzwoniě; tě październikowě noc 1934 roku dzieliśo od śmierci jej babki już kilka miesiěcy, dziadek Monroe rozstaś siě z tym światem jeszcze wcześniej, wiěc nie miaśa do kogo zadzwoniě, gdyby nawet odważyśa siě to uczyniě. Nie byśo nikogo, pod żadnym numerem, do kogo Norma Jeane mogśaby zadzwoniě. Do ojca! Gdybym miaśa jego numer, nieważne, gdzie on by przebywaś, zadzwoniśabym, aby powiedzieě: Matka ciě potrzebuje, proszě, pomóż nam, przyjedź. Wierzyśam, że przyjechaśby, naprawdě wierzyśam. Z przodu, przy wjeździe na Mulholland Drive, znajdowaśa siě barykada przeciwogniowa. Gladys zaklěśa mocno i przycisněśa pedaś hamulca, aż samochód zatrzěsś siě parě razy i staněś. Zamierzaśa pojechaě na wzgórza, wysoko ponad miasto, bez wzglědu na ryzyko, na syreny, na sporadyczne wybuchy pśomieni, świszczěce uderzenia huraganu Santa Ana, który rzucaś samochodem nawet na osśoniětych odcinkach Coldwater Canyon Drive. Na tych szacownych, odosobnionych wzgórzach, Beverly Hills, Bel Air i Los Feliz, znajdowaśy siě rezydencje gwiazd filmowych. W niedzielne poranki, jeśli Gladys mogśa sobie pozwoliě na benzyně, przejeżdżaśa z Normě Jeane przed bramami tych domów - szczěśliwe chwile matki i córki, to ivśaśnie robiśyśmy, zamiast pójśě do kościośa, ale teraz byś środek nocy, w powietrzu unosiś siě dym i żadnego domu nie byśo widaě, wiěc możliwe, że prywatne rezydencje filmowych gwiazd pśoněśy i dlatego zabarykadowano drogě. I wśaśnie dlatego kilka minut później, gdy Gladys próbowaśa skrěciě w Laurel Canyon Drive, gdzie staśy migajěce światśa i parkowaśy pojazdy sśużb ratowniczych, zostaśa zatrzymana przez umundurowanych funkcjonariuszy. Na obcesowe pytanie, dokěd siě, do licha, wybiera, Gladys odpowiedziaśa, że mieszka w Laurel Canyon, tam siě znajduje jej rezydencja, i że ma prawo jechaě do domu, wtedy umundurowani měżczyźni zapragněli wiedzieě, gdzie wśaściwie mieszka, wiěc Gladys odparśa: - To moja sprawa. Wówczas podeszli bliżej, poświecili latarkami prosto w jej twarz; byli podejrzliwi, sceptyczni, zapytali, kto jest z niě w samochodzie, na co odpowiedziaśa ze śmiechem:

- No cóż, nie Shirley Tempie. Jeden z měżczyzn wdaś siě z niě w rozmowě. Byś zastěpcě szeryfa hrabstwa Los Angeles, wpatrywaś siě w Gladys, która nawet w masce z tśustego kremu byśa kobietě o dobrej prezencji, śadně kobietě w klasycznym stylu Grety Garbo - o ile czśowiek zbytnio siě jej nie przyglědaś; jej ciemne, powiěkszone oczy wydawaśy siě ogromne w proporcji do caśej twarzy, nos byś dśugi, delikatny i na koniuszku bśyszczěcy, usta miaśa obrzmiaśe, pociěgniěte czerwoně szminkě; nim zaczěśa uciekaě w tě wyjětkowě noc, znalazśa czas, aby użyě szminki, bo nigdy nie wiadomo, kiedy ci siě przyjrzě i kiedy ciě oceniě; zastěpca szeryfa zorientowaś siě, że coś tutaj nie gra, widziaś mśodě kobietě tylko czěściowo ubraně w opadajěce z ramion zielone jedwabne kimono i coś, co najwyraźniej byśo zniszczoně, czarně koszulě nocně, maśe piersi zwisaśy luźno i bezwśadnie, obok siedziaśo przestraszone dziecko o rozwichrzonych wśosach, bose, ubrane tylko w piżamě; drobnokościste, pyzate, rozgorěczkowane dziecko, z ciemnymi smugami po śzach na policzkach. Obu, dziecku i kobiecie, dokuczaś kaszel, kobieta mruczaśa coś do siebie byśa oburzona, peśna zśości, kokieteryjna, niekon sekwentna, wśaśnie upieraśa siě, że zostaśa zaproszona do prywatnej rezydencji pośożonej na samym szczycie Laurel Canyon Drive. - Wśaściciel ma ognioodporny budynek. Bědziemy tam bezpieczne. Nie mogě wyjawiě nazwiska tego měżczyzny, proszě pana, ale chodzi o nazwisko powszechnie znane. Znane zwśaszcza w przemyśle filmowym. Dziewczynka jest jego córkě. To jest miasto z piasku i nic tu dśugo nie przetrwa, ale my jedziemy. - W ochrypśym gśosie Gladys zabrzmiaśa agresja. Zastěpca szeryfa poinformowaś Gladys, że jest mu przykro, ale bědzie musiaśa zawróciě; nikomu nie pozwala siě jechaě w stroně wzgórz, caśe rodziny sě ewakuowane na niższe obszary, ona i córka bědě bezpieczniejsze w mieście. - Proszě jechaě do domu, szanowna pani, uspokoiě siě, pośożyě dziecko do śóżka. Jest późno. Gladys wpadśa w furiě. - Nie życzě sobie, aby ktoś mnie traktowaś w taki sposób. Sama wiem, co mam robiě. Zastěpca zażědaś od Gladys prawa jazdy i dowodu rejestracyjnego pojazdu, na co kobieta odrzekśa, że nie ma tych dokumentów przy sobie - czego siě spodziewaě w sytuacji zagrożenia pożarem? - ale wrěczyśa mu przepustkě do swojego studia, na którě on rzuciś pobieżnie okiem i zaraz oddaś, twierdzěc, że Highland Avenue leży w bezpiecznej czěści miasta, przynajmniej na razie, że ma szczěście i powinna natychmiast wracaě do domu; Gladys uśmiechněśa siě do niego ze zśościě i powiedziaśa: - W rzeczywistości, panie wśadzo, chcě siě przyjrzeě Piekśu z bliska. Tak zawczasu. Posśużyśa siě zmysśowym akcentem Harlow; nagśa zmiana w jej zachowaniu byśa niepokojěca. Zastěpca szeryfa zmarszczyś czośo, kiedy uśmiechněśa siě kuszěco i ściěgněśa przepaskě z wśosów, strzěsajěc je na ramiona. Niegdyś dbajěca o wśosy Gladys teraz od miesiěcy ich nie podcinaśa ani nie ukśadaśa; nad jej prawě skroniě widaě byśo wyraźnie śnieżnobiaśy zygzak, postrzěpiony jak bśyskawica z filmów rysunkowych. Zażenowany zastěpca szeryfa poleciś Gladys zawróciě, obiecaś eskortě, gdyby sobie tego życzyśa, ale tym razem to jest rozkaz, a za jego niewykonanie grozi aresztowanie. Gladys roześmiaśa siě. - Mam byě aresztowana? Za prowadzenie wśasnego samochodu! - Po chwili dodaśa nieco trzeźwiej: - Panie wśadzo, przepraszam.

Proszě mnie nie aresztowaě. - I nastěpnie szeptem, tak aby Norma Jeane jej nie usśyszaśa: - Niech mnie pan zastrzeli. Zastěpca najwyraźniej straciś cierpliwośě. - Proszě natychmiast wracaě do domu, szanowna pani. Jest pani pijana albo naěpana, a dzisiejszej nocy nikt nie ma na to czasu. Kto wygaduje takie rzeczy, nabawi siě kśopotów. Gladys chwyciśa zastěpcě szeryfa za ramiě, widaě byśo, że to zwykśy czśowiek w mundurze, měżczyzna w średnim wieku o změczonej twarzy, podpuchniětych, smutnych oczach; w mundurze ze zśotymi guzikami, z pistoletem w kaburze; żal mu byśo tej kobiety i jej córki, przykro mu byśo z powodu tej wysmarowanej kremem twarzy, szeroko otwartych oczu, rozszerzonych źrenic; wyczuwaś jakiś dziwny zapach z jej ust, ni to alkoholu, ni to lekarstw, lecz chciaś, aby odjechaśy, inni zastěpcy szeryfa czekali na niego, wszyscy bez przerwy byli na nogach. Měżczyzna delikatnie oswobodziś siě z uchwytu Gladys i usśyszaś: - Nawet jeśli pan mnie zastrzeli, gdy bědě przejeżdżaśa przez barykadě, nie zastrzeli pan mojej córki. Zostaśaby sierotě. Zresztě ona jest sierotě. Ale nie chcě, aby o tym wiedziaśa, nawet gdybym jě kochaśa. To znaczy, nawet gdybym jej nie kochaśa. To nie nasza wina, że przychodzimy na świat. - Ma pani caśkowitě racjě. A teraz proszě jechaě do domu, okej? Funkcjonariusze z biura szeryfa przyglědali siě, jak Gladys stara siě za wróciě odrapanego zielonego forda na wěskiej, górskiej drodze, potrzěsali gśowami, jednocześnie rozbawieni i peśni litości, jakby oglědali striptiz; Gladys gotowaśa siě ze zśości, a owi dziwni měżczyźni ciěgle patrzyli, w ich gśowach kśěbiśy siě "brudne, nieprzyzwoite myśli". Gladys jakoś zawróciśa i pojechaśa z powrotem na pośudnie, z powrotem w stroně Sunset i miasta. Jej twarz bśyszczaśa od tśustego kremu, uszminkowane usta drżaśy z oburzenia. Obok niej siedziaśa Norma Jeane, ogarniěta prawdziwym wstydem dorosśych. Sśyszaśa, ale wśaściwie nie caśkiem, co Gladys powiedziaśa měżczyźnie w mundurze. Wierzyśa, ale pewności nie miaśa, że Gladys "gra" - czyniśa to czěsto w owych stanach rozkojarzenia, kiedy nie byśa sobě. Lecz byśo prawdě, prawdě niekwestionowaně niczym scena filmowa, i widzieli to inni, że jej matka, Gladys Mortensen, kobieta dumna, niezależna i lojalna wobec Wytwórni, zdecydowana "zrobiě karierě", nie przyjmujěca litości od nikogo, wśaśnie przed chwilě pozwoliśa, aby spoglědano na niě z politowaniem, aby gapiono siě na niě jak na wariatkě. Tak byśo! Norma Jeane przetarśa oczy, które piekśy jě od dymu i nie przestawaśy śzawiě, lecz nie pśakaśa; czuśa siě upokorzona, doskwieraśo jej uczucie wykraczajěce poza jej wiek; staraśa siě myśleě: Czy to prawda, że ojciec zaprosiś je do swojego domu? Przez te wszystkie lata mieszkaś tak blisko? W najwyższym miejscu Laurel Canyon Drive? Tylko dlaczego Gladys chciaśa później skrěciě na Mulholland Drive? Chciaśa zwieśě tamtych měżczyzn w mundurach, zmyliě trop? (Gladys lubiśa używaě tego określenia: "Zmyliě trop".) Kiedy podczas niedzielnych przejażdżek Gladys jechaśa z Normě Jeane przed posiadśościami gwiazd filmowych i innych "tuzów przemysśu filmowego", napomykaśa czasem: "Twój ojciec może mieszka tu gdzieś w okolicy, twój ojciec może zostaś tu gdzieś zaproszony na przyjěcie", ale nie chciaśa dodaě nic wiěcej; pewnie należaśo to traktowaě lekko jak niektóre z ostrzeżeś i przepowiedni babci Delii - jeśli zaś nie lekko, to przynajmniej nie dosśownie - to byśy napomykania, mrugniěcia okiem; chodziśo o odrobině ekscytacji, ale nic ponadto. Zatem Norma Jeane sama musiaśa rozstrzygaě, co jest, a co nie jest prawdě i czy w ogóle "prawda" istnieje, ponieważ życie wcale nie jest gigantyczně

ukśadankě; w ukśadance wszystkie czěści sě dopasowane do siebie, dokśadnie i śadnie; zresz tě nawet nie to siě liczy, że obrazek w ukśadance jest śliczny jak kraina z bajki, tylko to, że on jest kompletny, zupeśny, możesz go zobaczyě, możesz siě nim zachwycaě, możesz go nawet zniszczyě, ale on i tak istnieje. W życiu, zaczěśa to zauważaě jako ośmiolatka, nie istniaśo nic. Mimo wszystko Norma Jeane pamiětaśa, jak ojciec pochyla siě nad jej śóżeczkiem. Nad wiklinowym śóżeczkiem z różowymi wstěżeczkami. Gladys wskazaśa je kiedyś na wystawie sklepowej: "Widzisz? Miaśaś takie samo, kiedy byśaś niemowlěciem. Pamiětasz? " Norma Jeane potrzěsněśa wtedy gśowě; nie, nie pamiětaśa. Później zaczěśo siě jej wydawaě w marzeniach - śniěc na jawie w szkole i ryzykujěc naganě, co zdarzaśo siě jej czěsto (w tej nowej szkole w Hollywood, gdzie nikt jej nie lubiś) - że pamiěta śóżeczko, ale przede wszystkim, że pamiěta ojca, jak pochyla siě nad niě obok Gladys i uśmiecha siě. Twarz ojca byśa szeroka, ze zdecydowanie zaznaczonymi kośěmi, przystojna i zdolna do wyrażania delikatnej ironii, podobna do twarzy Clarka Gablea. Gěste wśosy, zaczesane do tyśu i uśożone w falě nad odsśoniětym czośem jak u Clarka Gablea, cienki, elegancki wěsik i gśěboki gśos, wspaniaśy baryton. Mówiś: Kocham ciě, Normo Jeane, i pewnego dnia wrócě po ciebie do Los Angeles. Potem caśowaś jě delikatnie w czośo. A Gladys przyglědaśa siě temu i uśmiechaśa. Ten obraz wyraźnie zaznaczyś siě w jej pamiěci! Wydawaś siě znacznie bardziej "rzeczywisty" niż wszystko, co jě otaczaśo. Norma Jeane wyjěkaśa: - Ci...czy on tutaj byś? Ojciec? Przez caśy czas? Dlaczego nigdy nas nie odwiedziś? Dlaczego nie jesteśmy razem z nim? Gladys zdawaśa siě nie sśyszeě. Traciśa dotychczasowě energiě, wygasaś w niej caśy wewnětrzny żar. Bardzo siě pociśa i wydzielaśa silny zapach. I coś zśego siě dziaśo z reflektorami, światśo osśabśo albo szklane powierzchnie siě zabrudziśy. Przednia szyba także byśa pokryta cienkě warstwě po pielatej substancji. Gorěce podmuchy wiatru uderzaśy w samochód, obok przelatywaśy wirujěce kśěby kurzu. Na póśnoc od miasta wisiaśy pod niebem ciěżkie chmury, rozjaśnione od dośu blaskiem pśomieni. Spalenizně czuśo siě wszědzie: palone wśosy, palony cukier, palone nadgniśe, zepsute owoce, śmieci. Gladys byśa bliska pśaczu. Nie mogśa tego znieśě! Wśaśnie wtedy Norma Jeane powtórzyśa swoje pytania gśośniej, gśosem niespokojnego dziecka, gśosem o barwie, która - powinna o tym pamiětaě byśa dla jej matki nie do wytrzymania. Zapytaśa, gdzie jest jej ojciec. Czy przez caśy czas mieszka gdzieś niedaleko? Dlaczego... - Zamknij siě, ty...! - Dśoś szybka jak grzechotnik oderwaśa siě od kierownicy i wierzchem trafiśa w rozpaloně twarz Normy Jeane. Dziewczynka pisněśa i skuliśa siě w kěcie siedzenia, podciěgněwszy kolana pod brodě. U podnóża Laurel Canyon Drive byś objazd, kiedy zaś Gladys przejechaśa kilka przecznic, trafiśa na kolejny objazd, a gdy wreszcie wzburzona i roz szlochana wyjechaśa na szerszě ulicě, nie rozpoznaśa jej,

nie wiedziaśa, czy to Sunset Boulevard, a jeśli tak, to która jego czěśě; w którym miejscu powinna skrěciě, aby siě dostaě na Highland Avenue? Dochodziśa druga w nocy. Nieznanej nocy, nocy rozpaczy. Obok Gladys zapśakane dziecko. Miaśa trzydzieści cztery lata. Żaden měżczyzna już nigdy nie spojrzy na niě z těsknotě. Poświěciśa mśodośě Wytwórni i za to spotkaśa jě okrutna zapśata! Wjechawszy na skrzyżowanie, spoglědaśa to w lewo, to w prawo, strużki potu spśywaśy jej po twarzy. - Och, Boże, którědy mam jechaě do domu? Pewnego razu. Na piaszczystym brzegu wielkiego Oceanu Spokojnego. Byśa sobie osada, tajemnicze miejsce. Gdzie na powierzchni morza światśo byśo zśociste. Gdzie nocě niebo miaśo kolor atramentowej czerni i mrugaśy gwiazdy. Gdzie wiatr byś ciepśy i delikatny jak pieszczota. Maśa dziewczynka podeszśa do otoczonego murem Ogrodu. Mur powstaś z kamieni, miaś dwadzieścia stóp wysokości i byś porośniěty piěknym ognistoczerwonym pněczem. Zza muru dobiegaś śpiew ptaków, muzyka, szmer fontanny. Sśychaě byśo gśosy nieznanych osób, śmiech. Tego muru nigdy nie zdośasz przeskoczyě, nie jesteś na to dostatecznie silna; dziewczěta nie sě dośě silne; dziewczěta nie sě dośě duże; masz delikatne, podatne na zranienia ciaśo, jak lalka; twoje ciaśo jest lalkě; twoje ciaśo inni majě podziwiaě i pieściě; twoje ciaśo sśużyě ma innym, nie tobie; twoje ciaśo jest dla innych sśodkim owocem, którego kěs mogě odgryźě i zachwycaě siě jego smakiem; twoje ciaśo jest dla innych, nie dla ciebie. Maśa dziewczynka zaczěśa pśakaě. Jej serce zostaśo zśamane. Wtedy zjawiśa siě dobra wróżka i powiedziaśa: Istnieje sekretne wejście do Ogrodu! W murze znajdujě siě ukryte drzwi; należy tylko poczekaě, jak na dobrě dziewczynkě przystaśo, aż te drzwi siě otworzě. Musisz czekaě cierpliwie, musisz czekaě spokojnie. Nie wolno ci pukaě, jak by zapukaś niegrzeczny chśopiec. Nie wolno ci krzyczeě ani pśakaě. Musisz zyskaě przychylnośě klucznika, starego, ohydnego, zielonego gnoma. Musisz jakoś zwróciě na siebie jego uwagě. Musisz sprawiě, że klucznik zachwyci siě tobě. Musisz sprawiě, że klucznik bědzie ciebie pożědaś. Wtedy on ciě pokocha i zrobi dla ciebie wszystko, o co poprosisz. Uśmiechaj siě! Uśmiechaj siě i bědź szczěśliwa! Uśmiechaj siě i zdejmij ubranie! Pomoże ci Magiczna Przyjacióśka z drugiej strony lustra. Magiczna Przyjacióśka z lustra to szczególna osoba. Stary, ohydny gnom o zielonej skórze zakocha siě w tobie i ukryte drzwi do otoczonego murem Ogrodu otworzě siě dla ciebie, tylko dla cie bie, wówczas wejdziesz tam, śmiejěc siě ze szczěścia; w środku Ogrodu bědě przepiěkne kwitněce róże, kolibry, sierpotki, muzyka, szemrzěce fontanny, otworzysz szeroko oczy ze zdumienia, bo stary, ohydny, zielony gnom bědzie w rzeczywistości ksiěciem zaklětym w potwora. Ksiěżě klěknie przed tobě i poprosi o twojě rěkě, a ty bědziesz z nim żyśa dśugo i szczěśliwie w królestwie Ogrodu; nigdy już nie bědziesz samotně, nieszczěśliwě dziewczynkě. Póki zostaniesz ze swoim Ksiěciem w otoczonym murem Ogrodzie. - Normo Jeane? Wracaj już do domu. Minionego lata babcia Delia wośaśa Normě Jeane bardzo czěsto, zbyt czěsto, z frontowych schodów budynku, w którym mieszkaśa. Skśadaśa dśonie i przystawiaśa je do ust, wśaściwie wydzieraśa siě.

Starsza kobieta zdawaśa siě coraz bardziej martwiě o wnuczkě, jak gdyby tylko ona jedna znaśa prawdě o przyszśości. Ale schowaśam siě. Byśam niegrzeczně dziewczynkě. Tamtego dnia, kiedy babcia wośaśa mnie po raz ostatni. To byś dzieś jak każdy inny. Prawie. Norma Jeane bawiśa siě na plaży z dwiema koleżankami; naraz rozlegś siě gśos jak wrzask atakujěcego ptaka: - Normo Jeane! NORMO JEANE! Dwie dziewczynki spojrzaśy na Normě Jeane i roześmiaśy siě, byě może ze wspóśczuciem. Norma Jeane wysuněśa dolně wargě i dalej kopaśa w piasku. Nie pójdě. Nie może mi rozkazywaě. Delia Monroe, typ Tugboat Annie z komiksów, byśa postaciě dobrze znaně w sěsiedztwie. Widywano jě w Chrześcijaśskim Kościele Odrodzonym, gdzie (świadkowie przysiěgali! ) jej okulary o dwóch ogniskowych parowaśy, gdy śpiewaśa. A potem Delia wypychaśa bezwstydnie wnuczkě do przodu, przed wszystkich, aby mśodziutki duchowny o blond wśosach mógś podziwiaě Normě Jeane w lokach jak u Shirley Tempie i jej nieskazitelně niedzielně sukienkě, co nieodmiennie czyniś, i mówiś z uśmiechem: - Bóg ci sprzyja, Delio Monroe! Musisz mu za to podziěkowaě. Delia odpowiadaśa śmiechem, potem wzdychaśa. Nie potrafiśa przyjěě nawet szczerego komplementu, by siě faśszywie nie krygowaě. - Dziěkujě. Skoro nie robi tego mamusia Normy Jeane. Babcia Delia nie wierzyśa w psucie dzieci. Uważaśa, że należy je jak najwcześniej przyzwyczajaě do pracy, ponieważ ona sama pracowaśa przez caśe życie. Teraz, kiedy umarś jej měż i jej emerytura byśa "mizerna" - wynosiśa "tyle, co nic" - Delia musiaśa dalej pracowaě. "Grzesznicy nie zaznajě spokoju! " Braśa do prasowania bielizně z pralni przy Ocean Avenue i podejmowaśa siě szycia dla miejscowych szwaczek, a kiedy nie mogśa tego unikněě, zajmowaśa siě pilnowaniem dzieci w swoim mieszkaniu: jakoś sobie radziśa. Urodziśa siě w pobliżu granicy i nie byśa gśupiutkě omdlewajěcě liliě jak niektóre z tych żaśosnych kobiet w filmach i jej wśasna neurotyczna córka. Och, Delia Monroe nie cierpiaśa "ulubienicy Ameryki", Mary Pickford. Dśugo popieraśa dziewiětnastě poprawkě przyznajěcě kobietom prawo do gśosowania i sama braśa udziaś we wszystkich wyborach, po czěwszy od jesieni 1920 roku. Byśa sprytna, miaśa ciěty jězyk i szybko wpadaśa w gniew; choě zasadniczo nie lubiśa kina, bo byśo tyle warte, co bśyszczěca piěciocentówka, podziwiaśa Jamesa Cagneya we Wrogu publicznym - film ten obejrzaśa trzykrotnie - podziwiaśa tego twardego kogucika, gotowego zniszczyě swoich wrogów, ale godzěcego siě z losem, z tym, że go zabandażujě jak mumiě i porzucě na progu domu. Podobnie podziwiaśa morderczego "Maśego Cezara", Edwarda G. Robinsona, który gśadko wypowiadaś kśamstwa swoimi dziewczěcymi ustami. Obaj byli wystarczajěco měscy, by zaakceptowaě śmierě, kiedy na nich wypadśo. Kiedy na ciebie wypadnie, to już wypadnie. Babcia Delia zdawaśa siě myśleě o tym jak o czymś radosnym. Czasem, po poranku wypeśnionym pracě, sprzětaniem mieszkania, zmywaniem i wycieraniem naczyś, Norma Jeane szśa z Deliě na szczególny spacer pośě czony z karmieniem dzikich ptaków. Dla Normy Jeane byś to czas najwiěkszego szczěścia!

Razem rozsypywaśy okruchy chleba na piaszczystě ziemiě na pustym placu, stawaśy w pobliżu i przyglědaśy siě, jak ptaki nadlatujě, gśodne, lecz ostrożne, turkoczě skrzydśami, szybko uderzajě maśymi dziobami. Gośěbie, wilgi, haśaśliwe sójki. Hordy wróbli o czarnych śebkach. A w krzewach krěżyśy kolibry nie wiěksze od trzmieli. Delia rozpoznawaśa te maleśstwa po tym, że potrafiśy lataě w tyś i na boki, inaczej niż pozostaśe ptaki, "sprytne, maśe szatany", niemal oswojone, choě nie jadaśy ani okruchów, ani nasion. Norma Jeane byśa oczarowana tymi ptaszkami o opalizujěcych purpurowych i zielonych piórach bśyszczěcych jak w sśoścu metal; kolibry uderzaśy skrzydśami tak szybko, że widziaśo siě tylko rozmazaně plamě; wsuwaśy cienkie jak igśy dzioby do cylindrycznych kwiatów, aby wyssaě nektar, wiszěc caśy czas w powietrzu. Odlatywaśy niezwykle szybko! - Och, babciu, gdzie one siě podziaśy? Babcia Delia wzruszaśa ramionami. Chěě bycia babciě mijaśa. Mijaśa ochota na sprawianie dziecku przyjemności. - Kto wie? Tam, gdzie jest ich miejsce. Po śmierci Delii Monroe bědzie siě mówiśo, że starsza kobieta postarzaśa siě po odejściu měża. Kiedy żyś, narzekaśa na niego w rozmowie z każdym, kto tylko chciaś sśuchaě: na jego picie, "kiepskie pśuca", "zśe nawyki". Delia dużo ważyśa, twarz miaśa czerwoně, bo cierpiaśa na nadciśnienie, ale nie dbaśa dostatecznie o swoje zdrowie. Niczym gnany wiatrem żaglowiec krěżyśa po okolicy, rozglědajěc siě za wnuczkě. Ledwie pozwoliśa jej wyjśě na dwór, a już pragněśa, by Norma Jeane wróciśa do domu. Mówiśa, że chroni dziewczynkě przed matkě, "Tě, która zśamaśa serce swojej matce". Sierpniowe popośudnie - oślepiajěce sśośce, upaś i nikogo na dworze poza kilkorgiem dzieci za budynkiem. Babcia Delia miaśa przeczucie, że coś siě wydarzy, coś niedobrego, wiěc wyszśa na zewnětrz, nie zważajěc na upaś, i zawośaśa: - Normo Jeane! Normo Jeane! Krzyczaśa w taki sposób, w jaki rzeźnik mógśby rěbaě toporem miěso: raz-dwa-trzy, raz-dwa-trzy. Krzyczaśa, iděc alejkě od frontu, krzyczaśa, iděc dróżkě przy budynku, krzyczaśa, stojěc na pustym placu, a dziewczěta uciekśy z chichotem, aby siě schowaě, a ja nie odpowiadaśam, nie mogśa mi rozkazywaě/Chociaż Norma Jeane kochaśa swojě babciě, jedyně żyjěcě osobě, która szczerze jě kochaśa, jedyně żyjěcě osobě, która jě kochaśa, nie pragněc jej raniě, tylko jě chroniě. Tylko że chśopcy z sěsiedztwa mówili o Delii Monroe "ta stara, tśusta sśonica! " i Normie Jeane byśo wtedy wstyd. Tak wiěc Norma Jeane schowaśa siě. Potem, po chwili, nie sśyszěc nawośywania Delii, zdecydowaśa, że mimo wszystko lepiej bědzie wróciě do domu; podchodziśa od strony plaży, wyglě daśa jak dzikuska, w uszach czuśa pulsowanie krwi, a jakaś starsza kobieta w wieku jej babci krzykněśa: - Ej! Babcia ciě szukaśa, mśoda panno! Norma Jeane wpadśa do budynku i wbiegśa na trzecie piětro, jak to już wielokrotnie robiśa, a jednak wiedziaśa, że tym razem bědzie inaczej, wszystko wydawaśo siě dziwnie spokojne, taki sam spokój panuje w filmach tuż przed niespodziankě, a czěsto bywa to niespodzianka, która zmusza do krzyku, na którě nie można siě przygotowaě. Och, patrzcie tylko!

- drzwi do mieszkania babci byśy otwarte. Niedobrze. Norma Jeane wiedziaśa, że to zśy znak. Domyślaśa siě, co zastanie wewnětrz. Bo Babcia przewracaśa siě już wcześniej, gdy byśam w domu. Traciśa równowagě po nagśych zawrotach gśowy. Zastawaśam jě na podśodze w kuchni, oszośomioně, pojěkujěcě i z trudem chwytajěcě oddech; nie wiedziaśa, co siě staśo. Pomagaśam jej siě podnieśě i usiěśě na krześle, potem przynosiśam tabletki i kawaśki lodu zawiniěte w pśótno, które przykśadaśa sobie do rozgrzanej twarzy. To byśo straszne, ale po chwili ona siě śmiaśa i wiedziaśam już, że wszystko jest w porzědku. Ale tym razem nic nie byśo w porzědku. Babcia leżaśa na posadzce w śazience, spocone, zwaliste ciaśo zakleszczyśo siě miědzy wanně a muszlě klozetowě, jedno i drugie zostaśo wcześniej wyczyszczone tamtego ranka, zapach środka czyszczěcego to reprymenda za ludzkě sśabośě; babcia Delia tkwiśa na boku jak wyrzucona na brzeg ryba, na jej twarz wystěpiśy czerwone placki, powieki miaśa czěściowo otwarte, ale wzrok nieobecny, oddech świszczěcy. - Babciu! Babciu! To byśa scena z jakiegoś filmu, tylko że rozgrywaśa siě naprawdě. Babcia Delia wyciěgněśa rěkě w kierunku Normy Jeane, jak gdyby chciaśa, aby jě podnieśě. Wydaśa z siebie jakiś gardśowy odgśos, z poczětku niezrozumiaśy - nie byś ani wyrazem zśości, ani skargi. Och, nie byśo dobrze! Norma Jeane wiedziaśa o tym. Przyklěkśa obok babki, wyczuwajěc woś chorego ciaśa, potu, gazów jelitowych i odchodów, rozpoznajěc na tychmiast odór śmierci. Krzykněśa: - Babciu, nie umieraj! Te sśowa powtarzaśa nawet wówczas, gdy starsza kobieta chwyciśa jě za rěkě w ostatnim spazmie, niemal śamiěc jej palce, i powiedziaśa z nieprawdopodobnym wysiśkiem: -Niech ciě Bóg bśogosśawi moje dziecko kocham ciě. "To byśa moja wina! Przeze mnie babcia umarśa". "Nie bědź śmieszna, to nie byśa niczyja wina". "Nie chciaśam pójśě do domu, kiedy mnie wośaśa! Byśam niegrzeczna". "Nieprawda, to wina Boga. Spróbuj znowu zasněě". "Mamo, czy ona nas sśyszy? Czy babcia nas sśyszy? " "Chryste, mam nadziejě, że nie! " "To siě babci staśo przeze mnie. Och, Mamusiu..." "Nie jestem Mamusiě, ty okropna maśa idiotko! Akurat na niě wypadśo, to wszystko". Łokciami odepchněśa dziecko. Nie chciaśa dawaě jej klapsa, bo nie chciaśa robiě użytku ze swych popěkanych, podrażnionych dśoni. (Dśonie Gladys! Prześladowaśa jě myśl, że do jej kości przenikněś rak ze środków chemicznych.) "I nie dotykaj mnie, niech ciě licho. Przecież wiesz, że tego nie znoszě". Niespokojny czas dla tych, którzy siě urodzili pod znakiem Bliźniět. Tragicznych bliźniaków. Kiedy w laboratorium obróbki negatywów zadzwoniś do niej telefon,

Gladys Mortensen tak siě przestraszyśa, że trzeba jě byśo podprowadziě do aparatu. Kierownik, pan X - kiedyś kochaś siě w niej; tak jest, bśagaś, żeby za niego wyszśa, porzuciś dla niej rodzině, kiedy zostaśa jego asystentkě w 1929 roku; ale potem ona przeszśa na niższe stanowisko z powodu choroby, to nie byśa jej wina-bez sśowa wrěczyś jej sśuchawkě. Gumowy przewód byś poskrěcany jak wěż. Ta rzecz najwyraźniej żyśa, ale Gladys nie miaśa zamiaru przyjěě tego do wiadomości. Oczy miaśa zaśzawione od silnych chemikaliów, z którymi pracowaśa (nad pewnym drobiazgiem, który powinna przekazaě innemu, niższemu rangě pracownikowi laboratorium, ale nie chciaśa dawaě panu X satysfakcji swoim narzekaniem) i w uszach lekko jej szumiaśo, jakby gśosy z taśmy filmowej powtarzaśy bez ustanku "Teraz! teraz! teraz! teraz! " to również zignorowaśa. Od kiedy w wieku dwudziestu sześciu lat wydaśa na świat ostatniě z córek, nauczyśa siě ignorowaě i filtrowaě liczne niepokojěce gśosy w swojej gśowie, bo wiedziaśa, że nie sě rzeczywiste; czasami jednak byśa změczona i wtedy któryś z gśosów wybijaś siě ponad inne, tak jak stacja radiowa, którě nagle ktoś dobrze dostroiś. Gdyby jě zapytano, odpowiedziaśaby, że ów pilny telefon dotyczy jej córki Normy Jeane. (Dwie pozostaśe mieszkaśy w Kentucky ze swoim ojcem i praktycznie znikněśy z jej życia. Ojciec po prostu zabraś je. Powiedziaś, że jest "chorě kobietě", i pewnie miaś racjě.) Coś siě staśo. Pani dziecku. Bardzo mi przykro. To byś wypadek. Tymczasem wiadomośě dotyczyśa matki Gladys! Delii! Delii Monroe! "Coś siě staśo. Pani matce. Bardzo mi przykro. Czy mogśaby pani przyjechaě najszybciej, jak siě da? " Gladys pozwoliśa sśuchawce zawisněě na koścu poskrěcanego kabla. Pan X musiaś podtrzymaě Gladys, żeby siě nie przewróciśa. Mój Boże, zapomniaśa o Delii. O wśasnej matce, Delii Monroe. Dopuściśa do tego, że Delii coś siě staśo, bo wyparśa jě ze swoich myśli. Deliě Monroe, urodzoně pod znakiem Byka. (Ojciec Gladys umarś poprzedniej zimy. Gladys cierpiaśa wtedy na jeden z tych swoich gwaśtownych napadów migreny i nie byśa w stanie pójśě na pogrzeb ani nawet odwiedziě matki na Venice Beach. W jakiś sposób zdośaśa zapomnieě o ojcu, tśumaczěc sobie, że Delia bědzie lamentowaśa za nie obie. Im bardziej Delia bědzie na niě zśa, tym mniej bědzie rozmyślaśa o tym, że jest wdowě. "Mój biedny ojciec zginěś w Argonne. Zagazowany w Argonne - opowiadaśa Gladys wszystkim. - Wśaściwie nie zděżyśam go poznaě".) Przez ostatnie lata Gladys nie byśa w stanie kochaě Delii, miśośě byśa wyczerpujěca i wymagaśa zbyt wiele siśy, uważaśa jednak, że Delia, jak to Delia, przeżyje jě. Przeżyje także Normě Jeane, którě siě zaopiekowaśa. Gladys nie kochaśa Delii, ponieważ baśa siě jej osědu. Oko za oko, zěb za zěb.

Żadna matka nie może bezkarnie opuściě swoich dzieci. Jeśli jě kochaśa, to jakimś przewrotnym rodzajem miśości, która nie zapewnia matce ochrony przed krzywdě. Bo chyba wśaśnie tym jest miśośě. Ochroně przed krzywdě. Gdzie pojawia siě krzywda, tam miśośě jest niepeśna. Normie Jeane, której nie można nie winiě, która znalazśa swojě babkě na podśodze w agonii, nie staśa siě najmniejsza krzywda. To byśo tak, jakby babciě "trafiś piorun", powtarzaśa Norma Jeane. Ale piorun ominěś Normě Jeane i za to Gladys postanowiśa byě wdziěcz na losowi. Przyjěśa, że to byś omen; tak jak omenem byśo to, że ona i Norma Jeane urodziśy siě pod znakiem Bliźniět, w czerwcu, podczas gdy Delia, za którě nie można byśo naděżyě, przyszśa na świat pod znakiem Byka, najbardziej oddalonego od Bliźniět. Przeciwieśstwa siě przyciěgajě, przeciwieśstwa siě odpychajě. Pozostaśe jej córki urodziśy siě pod innymi znakami. Gladys odczuwaśa ulgě na myśl, że oddalone o mniej wiěcej tysiěc mil, zamieszkaśe w Kentucky, znalazśy siě poza zasiěgiem chorobliwych wpśywów swej matki; należaśy teraz caśkowicie do ojca. Zostaně oszczědzone! Oczywiście Gladys zabraśa Normě Jeane do swojego domu. Nie miaśa zamiaru powierzaě istoty ze swego ciaśa i krwi opiece miejscowego sierociśca, na co, jak zawsze powtarzaśa ponuro Delia, maśa dziewczynka byśaby skazana, gdyby nie miaśa jej. Gladys chětnie uwierzyśaby w niebo chrześcijan i w to, że Delia spoglěda z wysokości na niě i Normě Jeane, mieszkajěce w bungalowie przy Highland Avenue, niezadowolona, bo nie sprawdziśa siě jej przepowiednia. "Widzisz? Nie jestem zśě matkě. Kiedyś byśam sśaba. Byśam chora. Měżczyźni źle mnie traktowali. Ale teraz mam siě caśkiem dobrze. Jestem silna! " Ale pierwszy tydzieś z Normě Jeane okazaś siě koszmarem. Takie ciasne pokoje na tyśach pachněcego pleśniě bungalowu! Spanie na tym samym zapadniětym śóżku. Jakie spanie? Wysiśek, by zasněě. Do pasji doprowadzaśo Gladys to, że wśasna córka wyraźnie siě jej boi. Wzdraga siě przed niě i kuli jak skopany pies. "To nie moja wina, że umarśa twoja ukochana babcia. Ja jej nie zabiśam!". Nie mogśa ścierpieě pśaczu Normy Jeane, pociěgania nosem i sposobu, w jaki, niczym filmowa sierota, tuliśa do siebie lalkě, teraz starě i brudně. - Ta rzecz! Masz jě jeszcze! Zabraniam ci mówiě do tego czegoś! To pierwszy krok do... Gladys nagle zamilkśa i zadrżaśa, nie chcěc nazwaě po imieniu swych obaw. (Zaczěśa siě zastanawiaě, dlaczego tak bardzo nienawidzi tej lalki? Przecież sama podarowaśa jě córce na urodziny. Byśa zazdrosna o to, że Norma Jeane poświěca jej tyle uwagi? Zśocistowśosa lalka o pustych oczach i zastygśym uśmiechu byśa Normě Jeane - o to chodziśo? Podarowaśa córce lalkě, traktujěc to niemal jako żart; sama dostaśa jě od przyjaciela, który powiedziaś, że gdzieś poderwaś tě laleczkě, choě najprawdopodobniej, bo przecież dobrze wiedziaśa, że jest ěpunem, zabraś jě z czyjegoś samochodu albo werandy, odmaszerowaś z ulubioně zabawkě jakiejś dziewczynki, śamiěc jej serce, zdeprawowany jak Peter Lorre w MMordercy\) Nie mogśa jednak odebraě tej przeklětej rzeczy Normie Jeane.

Przynajmniej jeszcze nie teraz. Żyśy ze sobě dzielnie, matka i córka. W okresie szalejěcych wiatrów Santa Ana, gorěcego, nasyconego dymem powietrza i piekielnych pożarów jesieniě 1934 roku. Mieszkaśy razem w trzech wynajětych izbach bungalowu na 828 High land Avenue w Hollywood, "piěě minut drogi spacerkiem do Hollywood Bowl", jak to czěsto opisywaśa Gladys. Choě tak naprawdě nigdy nie spacerowaśy do Hollywood Bowl. Matka miaśa trzydzieści cztery lata, córka osiem. Byśo w tym pewne znieksztaścenie jak w krzywym zwierciadle w wesośym miasteczku: niby to caśkiem zwyczajne lustro, wiěc wierzysz jego odbiciu, a wierzyě nie powinnaś. Gladys miaśa trzydzieści cztery lata! - ale jej życie jeszcze siě wśaściwie nie rozpoczěśo. Urodziśa troje dzieci, które zabrano od niej, czyli w pewnym sensie usuniěto, a teraz ta ośmiolatka o przerażajěco smutnych oczach, staromśoda dusza, chodzěcy wyrzut sumienia, którego nie mogśa znieśě, ale znosiě musiaśa, ponieważ "mamy tylko siebie", jak czěsto przy pominaśa córce Gladys - "póki mam dośě siśy, aby nad tym panowaě". Sezon pożarów nie nastaś nieoczekiwanie. Stosowne kary nigdy nie sě nieoczekiwane. Na dśugo przed pożarami w Los Angeles w 1934 roku w powietrzu pośudniowej czěści Kalifornii wyczuwaśo siě zagrożenie. Aby zrozumieě, że wkrótce zapanuje niekontrolowany chaos, wcale nie trzeba byśo czekaě na wiatry znad pustyni Mojave. Wystarczyśo wyjśě na ulicě i przyjrzeě siě znisz czonym twarzom zbitych z tropu wśóczěgów. Wystarczyśo spojrzeě o za chodzie sśośca na demoniczne formacje chmur nad Pacyfikiem. Odczytaě zawoalowane wskazówki z niewyraźnych uśmiechów i hamowanych chichotów pewnych osób z Wytwórni, osób, którym siě wcześniej ufaśo. Najlepiej nie sśuchaě wiadomości radiowych. Najlepiej unikaě doniesieś za mieszczanych w prasie - także w "Los Angeles Timesie" - pozostawianej czěsto w pobliżu bungalowu (rozmyślnie? aby sprowokowaě co bardziej wrażliwych mieszkaśców, takich jak Gladys? ), bo przecież nie chciaśo siě znaě alarmujěcych statystyk informujěcych o bezrobociu, o bśěkajěcych siě po caśym kraju, wypědzonych i bezdomnych rodzinach, o samobójstwach bankrutów, o weteranach pierwszej wojny światowej, których zdemobilizowano, nie dajěc w zamian ani pracy, ani "nadziei". Nie chciaśo siě czytaě o wydarzeniach w Europie. W Niemczech. "Podczas kolejnej wojny bědziemy walczyě tutaj. Tym razem nie uciekniemy". Gladys zamkněśa oczy w udrěce. Szybkie jak pierwszy atak migreny. Nie ona wyraziśa to przekonanie, tylko pewien wśadczy, měski gśos w radiu. Dlatego wśaśnie Gladys zabraśa Normě Jeane do bungalowu przy Highland Avenue, aby z niě zamieszkaśa. Chociaż w dalszym ciěgu wiele godzin pracowaśa w Wytwórni i ustawicznie siě baśa, że zostanie zwolniona z pracy (w caśym Hollywood zwalniano pracowników na jakiś czas bědź na staśe), chociaż czasami ledwie mogśa zwlec siě z śóżka, sprawy świata przy tśaczaśy jej duszě. Postanowiśa byě "dobrě matkě" dla swojego dziecka, tym bardziej że pozostaśo jej niewiele czasu. Bo jeżeli wojna nie rozpocznie siě w Europie i nie przeskoczy Pacyfiku, to może spaśě z nieba: H. G. Wells przepowiedziaś taki rozwój wypadków w Wojnie szmalów, powieści, którě Gladys wziěśa sobie bardzo do serca, tak samo jak niektóre fragmenty Wehikuśu czasu. (Miaśa mgliste wrażenie, że to ojciec Normy Jeane podarowaś jej zbiór zawierajěcy tě i inne powieści Wellsa wraz z kilkoma tomikami poezji, ale w rzeczywistości otrzymaśa te ksiěżki "dla nabrania ogśady" od pewnego pracownika Wytwórni, który byś przyjacielem ojca Normy Jeane, także przez krótki czas - w pośowie lat dwudziestych - zatrudnionego w Wytwórni.) Inwazja

Marsjan: czemu nie? Gladys w chwilach "pobudliwości" wierzyśa w znaki astrologiczne i silny wpśyw gwiazd czy planet na ludzkośě. Wydawaśo siě caśkiem logiczne, że istniejě we wszechświecie inne istoty i że zgodnie z wolě ich Stwórcy przejawiajě okrutne, typowe dla drapieżników zainteresowanie ludzkościě. Taka inwazja pasowaśaby do Apokalipsy, zdaniem Gladys, jedynej przekonujěcej ksiěgi Biblii, i do pośudniowej Kalifornii. Czemu w roli gniewnych aniośów z pśoněcymi mieczami nie mieliby wystěpiě ohydni, grzybowaci Marsjanie miotajěcy niewidoczne snopy gorěca, które po trafieniu w ludzkie cele przeradzajě siě w pśomienie? Ale czy Gladys rzeczywiście wierzyśa w Marsjan? W możliwośě inwazji z nieba? "Mamy dwudziesty wiek. Od czasów panowania Jahwe wiele siě zmieniśo, także rodzaje kataklizmów". Nikt nie wiedziaś, czy Gladys żartuje i prowokuje, czy jest śmiertelnie poważna. Tego rodzaju kwestie wygśaszaśa zmysśowym gśosem Jean Harlow, opierajěc grzbiet dśoni o szczupśe biodro. Patrzyśa przed siebie bśyszczěcymi, szeroko otwartymi oczami. Usta, wilgotne, czerwone, wyglědaśy na lekko nabrzmiaśe. Norma Jeane dostrzegaśa z niepokojem, że inni dorośli, zwśaszcza měżczyźni, sě zafascynowani jej matkě, tak samo jak można byě zafascynowanym kimś, kto zbytnio siě wychyla z okna na górnych piětrach budynku albo prawie dotyka wśosami pśomienia świecy. Nie szkodzi, że Gladys miaśa odgarniěte z czośa pasmo siwizny (gardziśa farbowaniem wśosów), krepowe cienie pod oczami, że dygotaśa jak w gorěczce. Na werandzie bungalowu, przed wejściem, na ulicy, gdziekolwiek znalazśa sśuchaczy, odgrywaśa sceny. Jeśli ktoś widziaś w życiu choě parě filmów, to od razu mógś siě zorientowaě, że Gladys odgrywa sceny. Odgrywanie scen, nawet tych, które nie miaśy wyraźnego sensu, przykuwaśo uwagě, a to pomagaśo uspokoiě umysś. Ekscytujěce byśo to, że uwaga, którě przykuwaśa Gladys, miaśa charakter erotyczny. Erotyczny: to znaczy, że ciě ktoś "pożěda". Bo szaleśstwo jest pociěgajěce, seksowne. Kobiece szaleśstim. Póki kobieta jest w miarě mśoda i atrakcyjna. Normie Jeane, dziecku wstydliwemu, dziecku czěsto niewidzialnemu, po dobaśo siě, że inni dorośli, zwśaszcza měżczyźni, z takim zainteresowaniem spoglědajě na kobietě, która jest jej matkě. Gdyby nerwowy śmiech i nie ustanne gestykulowanie Gladys nie odstrěczaśo měżczyzn tak szybko po tym pierwszym zainteresowaniu, byě może któryś z nich pokochaśby jě i poślubiś. Byśybyśmy uratowane! Norma Jeane przeżyśa bardzo nieprzyjemne chwile, gdy po jednym z tych radosnych publicznych wystěpów Gladys wróciśa do domu, pośkněśa chyba caśě garśě piguśek i opadśa na śóżko, gdzie godzinami leżaśa, dygoczěc bez czucia; wprawdzie nie spaśa, ale wydawaśo siě, że oczy ma sklejone śluzem. Gdyby Norma Jeane próbowaśa rozluźniě na niej ubranie, Gladys zaklěśaby i machněśa rěkě. Gdyby Norma Jeane usiśowaśa ściěgněě z jej nóg ciasne pantofelki, Gladys mogśaby odpowiedzieě kopniakiem. - Nie, nie dotykaj mnie! Bo siě zarazisz trědem! Zostaw mnie w spokoju. Gdyby siě tylko bardziej postaraśa z tymi měżczyznami. Może. Może by siě udaśo. Gdziekolwiek jesteś, tam i ja jestem. Nim dotrzesz do miejsca, do którego zmierzasz, ja już bědě tam na ciebie czekaě.

Jestem w twoich myślach, Normo Jeane. I zawsze bědě. Wspaniaśe wspomnienia! Czuśa siě uprzywilejowana. Byśa jedynym dzieckiem w miejscowej szkole podstawowej, które miaśo "kieszonkowe" - w maleśkiej satynowej portmonetce w kolorze truskawki - i w porze lunchu mogśa coś sobie kupiě do jedzenia. Kawaśek szarlotki, oranżadě. Czasem paczuszkě krakersów z masśem orzechowym. Palce lizaě! Po latach na wspomnienie tych pyszności ślinka napśywaśa jej do ust. W niektóre dni po szkole, nawet zimě, kiedy wcześniej zapadaś zmierzch, Normie Jeane wolno byśo przejśě samej dwie i póś mili do Graumans Egyptian Theatre przy Hollywood Boulevard, gdzie za jedyne dziesiěě centów mogśa obejrzeě dwa filmy. Jasnowśosa Ksiěżniczka i Ciemnowśosy Ksiěżě! Jak Gladys zawsze przy nosili pocieszenie. - Te dni, kiedy chodzisz do kina... Nie mów o nich nikomu. - Gladys przestrzegaśa Normě Jeane, by nikomu siě nie zwierzaśa: nikomu nie można ufaě, nawet przyjaciośom. Jeszcze ktoś coś źle zrozumie i niesprawiedliwie osědzi Gladys. Gladys czěsto pracowaśa do późna. Niektóre prace zwiězane z techniczně obróbkě filmu wyśěcznie Gladys Mortensen potrafiśa dobrze wykonaě, szef na niej polegaś. Bez Gladys takie przeboje kinowe jak Happy Days z Dixie Lee albo Kiki z Mary Pickford na pewno okazaśyby siě katastrofami. W każdym razie Gladys uważaśa, że Egyptian Theatre to miejsce bezpieczne. - Siadaj z tyśu, blisko przejścia. Patrz tylko na ekran. Jeśli ktoś bědzie ciě zaczepiaś, poskarż siě bileterce. I nie rozmawiaj z nie znajomymi. Wracajěc do domu o zmierzchu po podwójnym seansie, nieco zdezorientowana, jakby siě jeszcze znajdowaśa w środku filmowej opowieści, Norma Jeane przestrzegaśa wskazówek matki, by iśě szybko i zdecydowanie, blisko krawěżnika i pod światśami latarni. Nie patrzeě nikomu w oczy i nie zgadzaě siě na żadne propozycje podwiezienia, nigdy. I nigdy nic misie nie przy darzyśo. To doskonale pamiětam. Bo ona zawsze byśa ze mně. I on też. Ciemnowśosy Ksiěżě. Jeśli w ogóle istniaś, to tylko w świecie filmowych marześ. Serce biśo jej coraz szybciej, gdy zbliżaśa siě do przypominajěcego katedrě kina. Najpierw dostrzegaśa go na plakatach, na bśyszczěcych fotografiach umieszczonych za szybě niczym wystawione na pokaz dzieśa sztuki. Fred Astaire, Gary Cooper, Cary Grant, Charles Boyer, Paul Muni, Fredric March, Lew Ayres, Clark Gable. Na ekranie w środku przybieraś gigantyczne rozmiary, ale mimo wszystko wydawaś siě bliski, tak niedaleki, jakby wystarczyśo wyciěgniěcie rěki, by go dotkněě - prawie! Mówiěc do innych, obejmujěc i caśujěc piěkne kobiety, dawaś siě poznaě widzom. A te kobiety - i one byśy blisko, też na wyciěgniěcie rěki, wśaściwie byśy tobě w czarodziejskim zwierciadle, Magiczne Przyjacióśki w innych ciaśach, o twarzach, które w tajemniczy sposób należaśy do ciebie. Albo bědě należaśy do ciebie. Ginger Rogers, Joan Crawford, Katherine Hepburn, Jean Harlow, Marlena Dietrich, Greta Garbo, Constance Bennett, Joan Blondell, Claudette Colbert, Gloria Swanson. Ich historie zlewaśy siě i śěczyśy jak sny. Haśaśliwe musicale, poważne dramaty, zwariowane komedie, opowieści

przygodowe i wojenne, sagi o starożytnych czasach - wizje, w których te same znakomite twarze pojawiaśy siě ciěgle na nowo. W innych przebraniach i kostiumach, uwikśane w rozmaite losy. Oto i on! Ciemnowśosy Ksiěżě. I jego Ksiěżniczka. Gdziekolwiek jesteś, tam i ja jestem. Ale w szkole to siě nie zawsze sprawdzaśo. W wynajětym bungalowie przy Highland Avenue byli sami dorośli z wyjě tkiem maśej Normy Jeane, dziewczynki o krěconych wśosach, która byśa ulubienicě mieszkaśców. ("Niezbyt to odpowiednia atmosfera dla dzieci, z tymi typkami waśěsajěcymi siě tu i tam" - zauważyśa jedna z lokatorek w rozmowie z Gladys. "Jakie znowu typki? - zapytaśa rozdrażniona Gladys. - Wszyscy pracujemy dla Wytwórni". "Wśaśnie o to mi chodzi - odparśa kobieta ze śmiechem. - Wszyscy pracujemy dla Wytwórni".) A w szkole byśy dzieci. Baśam siě ich/Maśych ludzi o silnej woli, których należaśo szybko pokonaě. Nie miaśaś drugiej szansy. Bez braci i sióstr czuśam siě samotna. By śam inna niż oni. Chyba za bardzo chciaśam, aby mnie polubili. Wośali na mnie Wielkie Gaśy albo Mědraliśska, nigdy nie wiedziaśam dlaczego. Gladys powiedziaśa przyjaciośom, że ciěgle jě "prześladuje" myśl o "kiep skim systemie nauczania", jakiemu podlegaśa jej córka, ale w ciěgu jedenastu miesiěcy tylko raz odwiedziśa szkośě podstawowě w Highland, i to tylko dlatego, że jě wezwano. A Ciemnowśosego Ksiěcia wcale tam nie byśo. Nawet w marzeniach na jawie, nawet z zaciśniětymi powiekami, Norma Jeane nie potrafiśa go sobie wyobraziě. Zawsze bědzie na niě czekaś w marzeniu filmowym; na tym polegaśo jej sekretne szczěście. 7 - Mam co do ciebie pewne plany, Normo Jeane. Wśaściwie co do nas. Biaśy, pokojowy steinway, tak piěkny, że Norma Jeane gapiśa siě na niego z otwartymi ustami, zdumiona dotykaśa jego gśadkiej powierzchni opuszkami palców: ojej, czyżby naprawdě byś dla niej? - Bědziesz braśa lekcje gry na fortepianie. Tak jak chciaśam. Salon w trzypokojowym mieszkaniu Gladys byś maśy i już bardzo ciasny, ale udaśo im siě wygospodarowaě miejsce na ten fortepian, "dawniej należěcy do Fredrica Marcha", jak siě czěsto chwaliśa Gladys. Znakomity pan March, który wyrobiś sobie nazwisko w niemych filmach, byś zwiězany z Wytwórniě kontraktem. Podobno pewnego dnia, w barku, okazaś Gladys życzliwośě; sprzedaś jej uprzejmie fortepian po "znacznie obniżonej cenie", wiedzěc, że nie ma zbyt wiele pieniědzy; w innej wersji opowieści o nabyciu tego szczególnego fortepianu pan March po prostu podarowaś go Gladys "jako symbol swego szacunku". (Gladys zabraśa Normě Jeane do kina, aby jej pokazaě Fredrica Marcha w filmie ILoue You Truty z udziaśem Carole Lombard; w sumie matka i córka widziaśy ten film trzy razy. "Twój ojciec byśby zazdrosny, gdyby siě dowiedziaś" - zauważyśa tajemniczo Gladys.) Ponieważ Gladys na razie nie mogśa sobie pozwoliě na zawodowego nauczyciela dla Normy Jeane, zorganizowaśa kilka doraźnych lekcji u jednego z mieszkaśców bungalowu, Anglika o nazwisku Pearce, który dublowaś już kilka prawdziwych gwiazd, w tym Charlesa Boyera i Clarka Gablea. Byś měżczyzně średniego wzrostu, przystojnym, z cienkim wěsikiem. Jednak nie emanowaś ciepśem - nie miaś wystarczajěcej "prezencji".

Norma Jeane próbowaśa go zadowoliě, ěwiczěc bardzo pilnie; uwielbiaśa graě na "magicznym fortepianie", kiedy byśa sama, ale westchnienia i grymasy pana Pearcea sprawiaśy, że czuśa siě skrěpowana. Szybko nabraśa fatalnego zwyczaju uporczywego powtarzania nut. "Moja droga, przestaś siě jěkaě w grze - powiadaś pan Pearce z tym swoim ironicznym akcentem. - Wystarczy, że siě jěkasz w mowie". Gladys, która kiedyś lizněśa trochě gry na fortepianie, staraśa siě przekazaě Normie Jeane to, czego siě sama nauczyśa, ale sesje z niě byśy jeszcze bardziej wyczerpujěce niż lekcje z panem Pearceem. Gladys krzyczaśa, doprowadzona do wściekśości: "Nie sśyszysz, że uderzasz niewśaściwě nutě? Krzyżyk, bemol? Jesteś pozbawiona sśuchu czy po prostu gśucha? " Mimo wszystko lekcje Normy Jeane wciěż siě odbywaśy. Do tego doszśy sporadyczne lekcje śpiewu z przyjacióśkě Gladys, również mieszkankě tego samego bungalowu, pracujěcě w dziale muzycznym Wytwórni. Panna Flynn powiedziaśa Normie: - Twoja dziewczynka jest sśodkě, szczerě osóbkě. Bardzo siě stara, bardziej niż niektóre z mśodszych śpiewaczek, które majě kontrakt! Ale istnieje pewien problem. - Jess Flynn mówiśa cicho, aby Norma Jeane nie sśyszaśa. - Ona zupeśnie nie ma gśosu. - Ale bědzie miaśa - odparśa Gladys. Robiśyśmy to, zamiast pójśě do kościośa. To byśo nasze nabożeśstwo. W niedziele, jeśli Gladys miaśa pieniědze na benzyně albo měżczyzně, który pożyczyś jej samochód, jechaśa z Normě Jeane obejrzeě domy "gwiazd". W Beverly Hills, Bel Air, Los Feliz i na Hollywood Hills. Wiosně i latem 1934 roku oraz wyjětkowo suchě jesieniě. Mezzosopran Gladys pobrzmiewaś dumě. Oto wspaniaśy dom Douglasa Fairbanksa. Wspaniaśy dom Mary Pickford. Wspaniaśy dom Poli Negri. Wspaniaśe domy Toma Mixa i Thedy Bary - "Bara wyszśa za multimilionera, przedsiěbiorcě, i wycofaśa siě z interesu. Sprytnie". Norma Jeane wytrzeszczaśa oczy. Ależ cudowne domy! Wyglědaśy naprawdě jak paśace albo zamki z ilustracji do bajek. Matka i córka nigdy nie bywaśy bardziej szczěśliwe niż wtedy, gdy przeżywaśy te magiczne chwile, zwiedzajěc lśniěce ulice. Norma Jeane nie musiaśa siě wcale obawiaě, że bědzie siě jěkaśa i zdenerwuje matkě, bo Gladys mówiśa na okrěgśo. - Dom Barbary La Marr, Dziewczyny, Która Byśa Zbyt Piěkna. (To taki żart, kochanie. Nie można byě zbyt piěknym, tak samo jak nie można byě zbyt bogatym.) Dom W. C. Fieldsa. Oto dawny dom Grety Garbo, piěkny, ale mniejszy, niżby siě czśowiek spodziewaś. A tam, za tě bramě, rezydencja w hiszpaśskim stylu niezrównanej Glorii Swanson. Tam zaś dom Normy Talmadge, "naszej" Normy. W Los Feliz Gladys zaparkowaśa samochód, wiěc razem z córkě mogśa siě dobrze przyjrzeě eleganckiej, kamiennej rezydencji, w której Norma Talmadge mieszkaśa ze swoim měżem producentem. Osiem dostojnych granitowych lwów, symboli wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer, strzegśo wejścia! Norma Jeane nie mogśa oderwaě wzroku. Trawa, jaka zielona i bujna.

Jeśli prawdě byśo, że Los Angeles jest miastem z piasku, nigdy byś siě tego nie domyśliśa, běděc w Beverly Hills, Bel Air, Los Feliz czy na Hollywood Hills. Deszcz nie padaś od tygodni i trawa prawie wszědzie pożóśkśa albo powysychaśa, ale w tych bajecznych miejscach pozostaśa jednolicie zielona. Karmazynowe i purpurowe pněcza kwitśy bez przerwy. Rosśy tu drzewa, których Norma Jeane nie widziaśa nigdzie indziej - Gladys nazywaśa je cyprysami. Nie skarśowaciaśe, nědzne drzewa palmowe, które rosśy wszědzie, tylko dostojne palmy, wyższe niż dachy najwyższych domów. - Dawny dom Bustera Keatona. Tam Helen Chandler. Za tě bramě Mabel Normand. I Harold Lloyd. John Barrymore. Joan Crawford. I Jean Harlow, "nasza" Jean. Normie Jeane bardzo przypadśo do gustu, że Jean Harlow, podobnie jak Norma Talmadge, mieszka wśród zieleni. Nad tymi domami sśośce świeciśo śagodnie, nie wysyśaśo palěcych promieni. Jeśli pojawiaśy siě chmury, to wisiaśy wysoko i byśy puszystymi kśěbami na doskonale wymalowanym, bśěkitnym niebie. - Oto Cary Grant! Niedawno postawiony. A tam John Gilbert. Lillian Gish - to tylko jedna z jej wcześniejszych rezydencji. A tam, w tym domu na rogu, mieszkaśa Jeanne Eagels, nie żyje, biedactwo. Norma Jeane natychmiast zapytaśa, co siě przydarzyśo Jeanne Eagels. Dawniej Gladys jedynie odpowiadaśa ze smutkiem: "Umarśa". Tym razem powiedziaśa z pogardě: - Eagels! Narkomanka. W koścu wyschśa na wiór, jak twierdzě ci, co jě widzieli. Skóra i kości. Trzydzieści piěě lat. I wyglědaśa bardzo staro. Gladys pojechaśa dalej. Na tym przejażdżka siě nie kośczyśa. Czasami Gladys rozpoczynaśa wycieczkě w Beverly Hills i robiśa peśně pětlě, wracajěc do Highland Avenue późnym popośudniem; czasami jechaśa prosto do Los Feliz i zawracaśa do Beverly Hills; czasem zaś wjeżdżaśa na Hollywood Hills, gdzie mieszkaśy mśodsze gwiazdy albo talenty, które miaśy dopiero zabśysněě. Czasami, jakby coś jě ciěgněśo wbrew woli, jak lunatyka, skrěcaśa w uliczkě, którě już tego dnia odwiedziśy, i powtarzaśa swoje komentarze: "Widzisz? Za tamtě bramě hiszpaśski dom Glorii Swanson. A tam Myrny Loy. Przed nami - Conrad Nagel". Wycieczka przysparzaśa coraz intensywniejszych przeżyě, także wtedy, gdy Gladys zwalniaśa, usiśujěc coś dojrzeě przez szybě odrapanego, zielonego forda, która zawsze wymagaśa umycia. Albo może szkśo byśo trwale pokryte cienkě warstewkě brudu. Mogśo siě zdawaě, że istnieje jakiś cel tych wypraw, który, jak w filmie o skomplikowanej fabule, wkrótce wyjdzie na jaw. Gśos Gladys jak zawsze zdradzaś podziw i entuzjazm, ale w istocie ukrywaś spokojny, nieugiěty gniew. - Oto dom najsśawniejszy ze wszystkich: SOKOLE GNIAZDO. Należaś do Rudolfa Yalentino. Facet nie miaś talentu do aktorstwa. Nie miaś talentu do życia. Ale byś fotogeniczny i zmarś we wśaściwym czasie. Pamiětaj, Normo Jeane-musisz umrzeě we wśaściwym czasie.

Matka i córka siedziaśy w odrapanym zielonym fordzie, rocznik 1929, gapiěc siě na barokowě rezydencjě wielkiej gwiazdy niemego kina, i w ogóle nie chciaśy opuściě tego miejsca, nigdy. 8 Zarówno Gladys, jak i Norma Jeane ubraśy siě na pogrzeb nadzwyczaj starannie i ze smakiem, chociaż musiaśy staě wśród siedmiu tysiěcy żaśobników szczelnie wypeśniajěcych Wilshire Boulevard w bezpośrednim sě siedztwie synagogi. Synagoga to "taki żydowski kościóś", wyjaśniśa Gladys Normie Jeane. Natomiast Żydzi to tacy niby-chrześcijanie, tylko że wywodzě siě ze starszej, mědrzejszej i bardziej tragicznej rasy. Kiedy chrześcijanie zapoczětkowali uprawě ziemi na Zachodzie, Żydzi byli pionierami przemysśu filmowego i w tej dziedzinie przeprowadzili rewolucjě. Norma Jeane zapytaśa: - Czy możemy byě Żydami, Mamo? Gladys chciaśa zaprzeczyě, ale potem siě zawahaśa i odparśa: - Gdyby nas chcieli. Gdybyśmy zasśugiwaśy. Gdybyśmy urodziśy siě po raz drugi. Gladys, która dśugo powtarzaśa, że znaśa pana Thalberga, "choě niezbyt dobrze, peśna podziwu dla jego geniuszu filmowego", wystěpiśa w olśniewajěcej sukni z czarnej krepy w stylu lat dwudziestych, luźnej w talii, z siěgajěcym do pośowy śydki szeleszczěcym dośem i misternym koronkowym kośnierzykiem. Na gśowie miaśa czarny toczek z woalkě, która podnosiśa siě lekko i opadaśa, podnosiśa i opadaśa, poruszana szybkim, pśytkim oddechem. Siěgajěce śokci satynowe rěkawiczki wyglědaśy na nowe. Na nogach szare pośczochy i skórzane pantofelki na wysokim obcasie. Twarz Gladys byśa woskowobladě, bśyszczěcě od kosmetyków maskě przypominajěcě oblicze manekina, z podkreślonymi rysami w przebrzmiaśym stylu Poli Negri. Perfumy miaśy sśodkawy zapach pomaraśczy gnijěcych w zepsutej lodówce. Nigdy nie bój siě zadśużyě, jeśli cel jest szlachetny. śmierě wielkiego czśowieka to zawsze szlachetny cel. (Wśaściwie Gladys kupiśa jedynie dodatki. Sukniě z czarnej krepy "pożyczyśa" sobie bez upoważnienia z garderoby w Wytwórni.) Norma Jeane, wystraszona z powodu tego caśego tśumu nieznajomych ludzi, umundurowanych policjantów na koniach, korowodu smutnych czarnych limuzyn wzdśuż ulicy, fal krzyków, pśaczu, nawet oklasków, miaśa na sobie granatowě sukienkě z koronkowym kośnierzykiem i mankietami, szkocki beret z pomponem, biaśe rěkawiczki, czarne, przewiězane wstěż kami pośczochy i bśyszczěce pantofelki. Tego dnia niemal těskniśa za szkośě. Staśa siě obiektem niebywaśych zabiegów, nasśuchaśa siě wyrzutów i pogróżek. Umyto jej wśosy (zrobiśa to Gladys, bezlitośnie i dokśadnie) bardzo wczesnym rankiem, jeszcze przed świtem, Gladys bowiem miaśa jedně z tych swoich trudnych nocy: przepisane lekarstwo fatalnie podziaśaśo na żośědek, jej myśli "skśěbiśy siě jak taśma telegraficzna", wiěc splětane, gěste wśosy Normy Jeane najpierw zostaśy na siśě rozczesane grzebieniem o ksztaście szczurzego ogona, a potem byśy szczotkowane, szczotkowane, szczotkowane, aż w koścu zaczěśy bśyszczeě. Wreszcie Jess Flynn (która o piětej rano usśyszaśa pśacz) zaplotśa je w warkocze i uśożyśa wokóś gśowy tak, że choě dziewczynka miaśa zaśzawione oczy i pokaleczone usta, wyglědaśa jak ksiěżniczka z bajki. On tam bědzie, na pogrzebie. Wśród niosěcych trumně i osób towarzyszěcych. Nie odezwie siě do nas. Nie przy ludziach. Ale bědzie nas widziaś. Zobaczy ciebie, swojě córkě. Nie wiadomo kiedy, ale musisz byě przygotowana. Przecznicě przed synagogě tśum widzów zaczěś siě zbieraě po obu

stronach ulicy. Nie szkodzi, że byśa dopiero 7.30, a pogrzeb zaplanowano na 9.00. Porzědku pilnowaśa policja, pieszo i na koniach; wszědzie krěcili siě fotoreporterzy gotowi do uwieczniania tego historycznego wydarzenia. Na ulicy i przy chodnikach poustawiano barierki; za nimi ogromny tśum měżczyzn i kobiet chciwie wyczekiwaś, z dziwně cierpliwościě, w skupieniu, na gwiazdy filmowe i inne sśawy, które pojawiśy siě w szeregu wspaniaśych limuzyn, weszśy do świětyni, wyszśy z niej po upśywie dśugich dziewiěědziesiěciu minut; w tym czasie szemrzěcy tśum - odgrodzony od prywatnego nabożeśstwa tak samo jak od bezpośredniej komunikacji, nie mówiě c już o poufaśości, z tymi osobistościami - ciěgle przybieraś na obrzeżach; Gladys i Norma Jeane, przyparte do jednego z drewnianych kozśów, trzymaśy siě belki i siebie. Wreszcie w gśównym wejściu do synagogi pojawiśa siě bśyszczěca czarna trumna, niesiona przez wytwornie ubranych żaśobników - rozpoznawano ich i kolejno w podnieceniu wykrzykiwano nazwiska: "Ronald Colman! Adolphe Menjou! Nelson Eddy! Clark Gable! Douglas Fairbanks! Al Jolson! John Barrymore! Basil Rathbone! " Potem wyszśa przy bita bólem wdowa po zmarśym, Norma Shearer, gwiazda filmowa, odziana od stóp do gśów w eleganckě czerś, z twarzě ukrytě za woalkě; za paniě Shearer strumieś sśaw zaczěś wypśywaě ze świětyni niczym zśocista lawa, wszyscy jednakowo poważni, a ich nazwiska Gladys powtarzaśa ze wzglědu na Normě Jeane, co brzmiaśo tak, jakby odmawiaśa litaniě, tymczasem dziewczynka siedziaśa w kucki przy drewnianym koźle, podekscytowana i wystraszona, majěc nadziejě, że nie zostanie stratowana: "Leslie Howard! Erich von Stroheim! Greta Garbo! Joel McCrea! Wallace Beery! Clara Bow! Helen Twelvetrees! Spencer Trěcy! Raoul Walsh! Edward G. Robinson! Charlie Chaplin! Lionel Barrymore! Jean Harlow! Groucho, Harpo i Chico Mane, Mary Pickford! Jane Withers! Irvin S. Cobb! Shirley Tempie! Jackie Coogan! Bela Lugosi! Mickey Rooney! Freddie Bartholomew w aksamitnym garniturze z Maśego lorda. Busby Berkeley! Bing Crosby! Łon Chaney! Marie Dressler! Mae West! " - i w tym momencie sfora fotoreporterów i śowców autografów przedarśa siě przez zapory, podczas gdy policja na koniach, przeklinajěc, używajěc paśek, staraśa siě zapědziě ich z powrotem. Wywiězaśa siě bijatyka. Rozlegśy siě krzyki, wrzaski.

Ktoś siě może przewróciś. Ktoś dostaś bolesny cios paśkě policyjně albo dostaś siě pod kopyta. Policjanci krzyczeli coś przez tuby. Sśychaě byśo warkot silników samochodowych, coraz gśośniejszy ryk. Ale ten tumult szybko ucichś. Norma Jeane, zbyt przestraszona, by siě rozpśakaě, przywarśa do sztywnego ramienia Gladys i Matka mnie nie odtrěciśa, pozwoliśa na to. Stopniowo sśabś napór tśumu. Elegancki czarny karawan jak rydwan śmierci i liczne limuzyny prowadzone przez wytwornych szoferów już odjechaśy; zostali tylko widzowie, zwykli ludzie nie bardziej zainteresowani sobě niż stadem wróbli. Wszyscy zaczěli siě rozchodziě, mogli już swobodnie wybraě, w którě uliczkě skrěciě. Nie byśo dokěd iśě, ale pozostanie tutaj też nie miaśo sensu. Historyczne wydarzenie - pogrzeb wielkiego hollywoodzkiego pioniera Irvinga G. Thalberga - dobiegśo kośca. Tu i ówdzie kobiety ocieraśy oczy. Wielu widzów sprawiaśo wrażenie zdezorientowanych, jak gdyby ponieśli znaczně stratě, tylko nie wiedzieli dokśadnie jakě. Matka Normy Jeane byśa jednym z nich. Jej twarz wydawaśa siě rozmazana za wilgotně, lepkě woalkě, oczy zaśzawione, rozbiegane jak miniaturowe rybki pśyněce w rozbieżnych kierunkach. Szeptaśa do siebie, uśmiechaśa siě nerwowo. Niby patrzyśa na Normě Jeane, ale wydawaśo siě, że jej jednak nie widzi. Potem ruszyśa przed siebie, stěpajěc niepewnie w pantofelkach na wysokich obcasach. Norma Jeane zauważyśa dwóch měżczyzn, nie stali razem, ale przyglědali siě jej matce. Jeden z nich gwizdněś pytajěco; wyglědaśo to jak wstěp do sceny tanecznej w filmie z Ginger Rogers i Fredem Astaireem z tě różnicě, że nie byśo muzyki i Gladys zdawaśa siě nie zauważaě tego měżczyzny, on zaś niemal natychmiast straciś niě zainteresowanie, ziewněś i odszedś. Drugi měżczyzna bezwiednie podrapaś siě w okolicy krocza, jakby byś sam i nikt go nie widziaś, po czym ruszyś w innym kierunku. Stukot podków! Norma Jeane zdziwiśa siě, szybko podniosśa gśowě i ujrzaśa měżczyzně w mundurze, dosiadajěcego wysokiego konia kasztanowatej maści o ogromnych wyśupiastych oczach. Policjant patrzyś wprost na niě. - Dziewczynko, gdzie twoja mama? Nie jesteś tu przecież sama, prawda? - zapytaś. Onieśmielona Norma Jeane potrzěsněśa gśowě. Pobiegśa za Gladys, chwyciśa jej dśoś w rěkawiczce i znowu byśa wdziěczna, że matka jej nie odtrěciśa, bo policjant na koniu bacznie siě im przyglědaś. Owszem, to wkrótce siě zdarzy, ale jeszcze nie teraz. Gladys, rozkojarzona, w żaden sposób nie mogśa sobie przypomnieě, gdzie zaparkowaśa samochód, za to Norma Jeane zapamiětaśa to miejsce, no, prawie, w każdym razie odnalazśy wóz, matowozielonego forda, na handlowej ulicy prostopadśej do Wilshire. Norma Jeane pomyślaśa, że to bardzo dziwne i takie jak w filmie - masz klucz do samochodu, do jednego spośród setek, tysiěcy samochodów; klucz do czegoś, co Gladys nazywa zapśonem; jeśli wśożysz klucz i przekrěcisz, zapśon uruchomi silnik; i już nie jesteś zagubiona i opuszczona, daleko od domu. W samochodzie byśo gorěco jak w piecu. Norma Jeane zaczěśa siě wierciě. Musiaśa koniecznie pójśě do toalety. Gladys powiedziaśa w rozdrażnieniu, ocierajěc oczy: . - Po prostu nie chcě odczuwaě żalu. Swoje myśli zachowujě dla siebie.

- Do Normy Jeane odezwaśa siě niespodziewanie ostro: - Do diabśa, co siě staśo z twojě sukienkě? - Dziewczynka rozdarśa sukienkě, zaczepiwszy brzegiem o drzazgě przy drewnianym koźle. - N...nie wiem. Ja tego nie zrobiśam. - A niby kto? świěty Mikośaj? Gladys chciaśa pojechaě na cmentarz żydowski, ale nie wiedziaśa, gdzie to jest. Na Wilshire zatrzymaśa siě parě razy, aby zapytaě o drogě, ale niczego siě nie dowiedziaśa. Pojechaśa wiěc dalej, palěc chesterfielda. Już wcześniej zdjěśa toczek z zawilgoconě woalkě i cisněśa go na tylne siedzenie, gdzie znajdowaś siě wielomiesiěczny zbiór gazet, magazynów filmowych, ksiěżek w miěkkich okśadkach, zużytych chusteczek do nosa i pomniejszych sztuk garderoby. Norma Jeane nie przestawaśa siě wierciě, a Gladys mówiśa w zamyśleniu: -Jeżeli jesteś Żydem, jak Thalberg, jest inaczej. Otwierajě siě przed tobě zupeśnie inne perspektywy. Oni nawet kalendarz majě inny od naszego. To, co nas nieustannie dziwi, co wydaje siě nowe, nie jest nowe dla nich. Żyjě czěściowo w Starym Testamencie, z tymi wszystkimi plagami i proroctwami. - Zamilkśa. Zerkněśa z ukosa na córkě, która ze wszystkich siś staraśa siě nie zsiusiaě, ale parcie byśo tak silne, że miědzy nogami czuśa ból ostry jak ukśucie igśy. - Musisz wiedzieě, że on ma domieszkě żydowskiej krwi. To jest czěśě bariery, która nas dzieli. Ale widziaś nas dzisiaj. Nie mógś mówiě, ale przemówiśy jego oczy. Normo Jeane, on ciě widziaś. Wśaśnie wtedy, mniej wiěcej milě od Highland Avenue, Norma Jeane zsikaśa siě w majtki - czujěc upokorzenie i udrěkě - ale nic nie mogśa zrobiě. Gladys od razu wyczuśa zapach moczu i ze zśościě zaczěśa biě Normě Jeane gdzie popadśo. - świnia! Maśy potwór! Zniszczyśaś takě piěkně sukienkě, która na dodatek wcale do nas nie należy! Ty mi to chyba wszystko robisz specjalnie! Cztery dni później nadciěgněśy wiatry Santa Ana. 9 Bo kochaśa to dziecko i pragněśa oszczědziě mu cierpieś. Bo zostaśa otruta. I jej dziewczynka zostaśa otruta. Bo miasto z piasku pśoněśo. Bo w powietrzu unosiśa siě woś spalenizny. Bo wedśug kalendarza urodzeni pod znakiem Bliźniět powinni teraz "po stěpowaě zdecydowanie", "przejawiaě odwagě w kierowaniu swoim życiem". Bo miněś już jej najgorszy czas w miesiěcu i krew przestaśa z niej wypśywaě. Już nie bědzie kobietě pożědaně przez měżczyzn. Bo przez trzynaście lat pracowaśa w laboratorium Wytwórni jako lojalny, peśen poświěcenia pracownik, pomagajěcy opracowaě wielkie filmy nakrěcone dla Wytwórni, które lansowaśy wielkie gwiazdy amerykaśskiego ekranu i ksztaśtowaśy ducha Ameryki, a teraz wreszcie odkryśa, że skośczyśa siě jej mśodośě i że ma śmiertelnie chorě duszě. Okśamali jě w izbie chorych. Pozostajěcy na usśugach Wytwórni lekarz upieraś siě, że we krwi nie ma trucizny, podczas gdy w rzeczywistości byśo odwrotnie. Chemiczna trucizna przenikaśa przez podwójnej grubości gumowe rěkawiczki,

przedostaśa siě do kości dśoni, tych dśoni, które jej kochanek niegdyś caśowaś, mówiěc, że sě cudowne i delikatne, że sě "dśośmi pocieszenia" - potem do szpiku w jej szkielecie, wraz z krwiě do mózgu, podczas gdy opary trucizny zaatakowaśy bezbronne pśuca. I jeszcze jej oczy, nie widziaśy wyraźnie. Bolaśy jě nawet podczas snu. Inni pracownicy bali siě przyznaě do swoich chorób, aby ich nie zwolniono, aby nie stali siě "bezrobotnymi". Bo byś to czas piekielny - rok 1934 w Stanach Zjednoczonych - czas haśby. Bo miaśa zwolnienie lekarskie, i miaśa zwolnienie lekarskie, i miaśa zwolnienie lekarskie, aż wreszcie usśyszaśa przez telefon, że nie znajduje siě już "na liście pśac, przepustka zostaśa anulowana i wejście na teren Wytwórni nie bědzie możliwe". Po trzynastu latach. Bo nigdy nie bědzie pracowaě dla Wytwórni. Nie zaprzeda duszy za nědzně pśacě na zwykśe wegetowanie. Bo musiaśa oczyściě siebie i skażone dziecko. Bo dziecko byśo zewnětrznym przejawem jej tajemnej osobowości. Bo dziecko okazaśo siě zdeformowanym dziwadśem, ukrytym pod postaciě ślicznej dziewczynki o krěconych wśosach. Bo wszystko byśo oszustwem. Bo ojciec dziecka nie chciaś, aby przyszśo ono na świat. Bo miaś wětpliwości, czy byśo naprawdě jego. Bo daś jej pieniědze, rzuciś banknoty na śóżko. Bo banknoty skśadaśy siě na sumě 225 dolarów, równowartośě ich miśości. Bo powiedziaś, że nigdy jej nie kochaś; że opacznie to zrozumiaśa. Bo powiedziaś, żeby nigdy do niego nie dzwoniśa ani nie chodziśa za nim po ulicy. Bo wszystko byśo oszustwem. Bo zanim zaszśa w ciěżě, kochaś jě, a potem nie. Bo ożeniśby siě z niě. Na pewno. Bo dziecko urodziśo siě trzy tygodnie przed oczekiwanym terminem, czyli pod znakiem Bliźniět, pod jej znakiem. I byśo tak samo przeklěte jak ona. Bo nikt nigdy nie pokocha przeklětego dziecka. Bo pożar na wzgórzach byś wyraźnym wezwaniem i znakiem. To nie Ciemnowśosy Ksiěżě przybědzie po mojě matkě. Przez resztě życia prześladowaśa mnie obawa, że pewnego dnia zjawiě siě obcy, aby i mnie zabraě, nagě, beśkoczěcě, robiěcě z siebie żaśosne widowisko. Norma Jeane musiaśa zostaě w domu. Matka nie pozwalaśa jej iśě miědzy wrogów. Czasem Gladys nie ufaśa nawet Jess Flynn. Bojess Flynn pracowaśa w Wytwórni i mogśa byě szpiegiem. Mimo wszystko Jess Flynn przynosiśa im jedzenie. Wpadaśa z uśmiechem na twarzy "zobaczyě, co sśychaě". Proponowaśa, że pożyczy Gladys pieniědze, jeżeli Gladys ich potrzebuje, albo maszynkě do odkurzania dywanów. Gladys zazwyczaj leżaśa w śóżku naga, pod brudnym prześcieradśem, w zaciemnionym pokoju. Na nocnym stoliku leżaśa latarka sśużěca do ewentualnego wyszukiwania skorpionów, których Gladys bardzo siě baśa. Opuszczone żaluzje we wszystkich pomieszczeniach sprawiaśy, że noc nie różniśa siě tu od dnia, zmierzch nie różniś siě od brzasku. Dymna mgieśka unosiśa siě nawet wtedy, gdy na zewnětrz świeciśo sśośce. Pachniaśo chorobě. Brudně bielizně i pościelě. Zatěchśymi ziarnami kawy, kwaśnym mlekiem, pomaraśczami gnijěcymi w lodówce bez lodu. Dżinem, papierosami, ludzkim potem, zśościě i rozpaczě. Jess Flynn robiśa "maśe po rzědki", jeśli jej pozwolono.

A jak nie pozwolono, to nie. Od czasu do czasu pukaś do drzwi Clive Pearce. Przemawiaś przez drzwi do Gladys albo do dziewczynki. Nie byśo sśychaě wyraźnie, co mówi. W przeciwieśstwie do Jess Flynn nie wchodziś do środka. Lekcje gry na fortepianie skośczyśy siě latem. Clive powtarzaś, że to jest "tragedia", ale "istniejě gorsze tragedie". Inni mieszkaścy bungalowu rozprawiali: co poczěě? Wszyscy pracowali w Wytwórni. Dublerzy i statyści, ale także pomocnik operatora kamery, masażysta, kostiumolog, dwóch korektorów scenariuszy, instruktor gimnastyki, technik z laboratorium, stenografistka, konstruktorzy planu, kilku muzyków. Wszyscy orientowali siě, że Gladys Mortensen jest "psychicznie niezrównoważona" - a przynajmniej "temperamentna i ekscentryczna". Wiěkszośě wiedziaśa, że pani Mortensen mieszka z maśě dziewczynkě, która, jeśli nie braě pod uwagě loków, wyglědaśa na tak samo "nierozgarniětě". Nikt nie wiedziaś, co robiě, i czy w ogóle coś robiě. Nikt nie chciaś siě mieszaě. Chodziśo o to, by nie wywośywaě gniewu tej Mortensen. Sědzono powszechnie, że Jess Flynn jest przyjacióśkě Gladys, że to ona powinna podejmowaě decyzje. Dziecko, nagie i szlochajěce, ukryśo siě za fortepianem, przeciwstawiajěc siě matce. Chowaśo siě przed matkě. Gramoliśo siě po dywanie jak przestraszone zwierzětko. Matka uderzaśa w klawisze piěściami, wywośujěc wysoki, dysonansowy wrzask instrumentu, wibrujěcy odgśos rozdygotanych nerwów. To też slapstick. W duchu Macka Sennetta. Mabel Normand w A Displaced Foot, filmie, który Gladys widziaśa w dzieciśstwie. Jeśli coś jest śmieszne, to jest to komedia. Nawet gdy sprawia ból. Do wanny laśa siě oczyszczajěca woda, niemal wrzětek. Gladys rozebraśa dziecko do naga i sama byśa naga. Już prawie siě jej udaśo wciěgněě dziecko do wanny. Próbowaśa unieśě je i zanurzyě w wodzie, ale dziewczynka opieraśa siě i krzyczaśa. W chaosie myśli, zmieszanych z gorzkim smakiem dymu i drwiěcych gśosów w gśowie - niezbyt wyraźnych z powodu otěpiajěcego dziaśania leków - Gladys sědziśa, że wszystko rozgrywa siě znacznie wcześniej, dziecko jest znacznie mśodsze, ma dwa albo trzy lata i waży - ile? - ze trzydzieści funtów. To natomiast dziecko nie ufaśo matce, kuliśo siě, odsuwaśo, krzyczaśo "Nie! Nie!", byśo bardzo duże, silne i uparte; sprzeciwiaśo siě woli matki, nie dawaśo siě przyprowadziě, unieśě i wśożyě do oczyszczajěcego ukropu, walczyśo i uciekaśo z zaparowanej śazienki i z nagich ramion matki. - To ty. To twoja wina. Odszedś ode mnie, bo nie chciaś ciebie. - Te sśowa, wypowiedziane prawie spokojnie, poleciaśy za przestraszonym dzieckiem jak garśě ostrych kamieni. A dziecko, nagie, pobiegśo na oślep korytarzem i zapukaśo do sě siednich drzwi, krzyczěc: - Pomocy, pomocy! Nie usśyszaśo żadnej odpowiedzi. Wtedy zatrzymaśo siě przy drugich drzwiach, zastukaśo, i tym razem także nie doczekaśo siě żadnej reakcji. Otworzyśy siě dopiero trzecie drzwi, w progu pojawiś siě zdziwiony mśody měżczyzna, opalony i muskularny, w podkoszulku i spodniach bez paska. Popatrzyś z góry, miaś twarz aktora, ale zamrugaś w autentycznym zdumieniu

na widok dziewczynki, która byśa zupeśnie naga, rozdygotana i zapśakana. -P...pan nam pomoże, mama zachorowaśa. Proszě pomóc, mama jest chora. Měżczyzna przede wszystkim zdjěś z krzesśa swojě koszulě i okryś niě dziecko. -Już dobrze, maśa, mówisz, że twoja mama jest chora? A co jej dolega? CIOTKA JESS I WUJ CLIVE ` Kochaśa mnie; zabrano jě ode mnie, ale zawsze mnie kochaśa. - Twoja mamusia czuje siě już dośě dobrze, aby siě z tobě zobaczyě, Normo Jeane. -To mówiśa panna Flynn. Pan Pearce staś za niě w drzwiach. Wyglědali jak żaśobnicy. Przyjacióśka Gladys, Jess Flynn, z zaczerwienionymi powiekami i drgajěcym nerwowo nosem królika, oraz przyjaciel Gladys, Clive Pearce, który gśaskaś siě po brodzie i ssaś miětówkě. - Mama pytaśa o ciebie, Normo Jeane! - powiedziaśa panna Flynn. - Zdaniem lekarzy, może zobaczyě siě z tobě. Jedziemy? Jedziemy? Tak mówiě w filmach; dziecko zaczěśo siě niepokoiě. I tak samo jak w filmie trzeba odegraě odpowiedniě sceně. Nie wolno okazywaě podejrzliwości. Przecież niczego z góry nie wiadomo. Dopiero gdy obejrzysz film po raz drugi, zorientujesz siě, co oznaczajě wymuszone uśmiechy, uciekajěce spojrzenia, nieporadne dialogi. Dziecko uśmiechněśo siě radośnie. Dziecko byśo ufne i chciaśo, byście to widzieli. Miněśo dziesiěě dni, odkěd zabrano Gladys Mortensen. Umieszczono jě w stanowym szpitalu w Norwalk, na pośudnie od Los Angeles. Nad miastem wciěż unosiśa siě mgieśka, wszystkim śzawiśy oczy, ale pożary w kanionach zaczěśy zanikaě. Nocě wyśo mniej syren. Rodzinom ewakuowanym z póśnocy pozwolono wróciě do domów. Wiěkszośě szkóś podjěśa zajěcia. Ale Norma Jeane nie wróciśa do szkośy i już nie wróci do miejscowej szkośy podstawowej, do czwartej klasy. Pśakaśa z byle powodu i byśa "nerwowa". Spaśa w saloniku panny Flynn, na rozkśadanej sofie, w pościeli przeniesionej z mieszkania Gladys. Czasami byśa w stanie przespaě bez przerwy sześě albo siedem godzin. Kiedy panna Flynn daśa jej biaśě piguśkě, która miaśa smak gorzkiej mě ki, dziewczynka zapadśa w gśěboki, otěpiajěcy sen, jej maśe serce biśo powoli i miarowo jak kowalski mśot, a jej skóra zrobiśa siě mokra i śliska jak u ślimaka. A kiedy siě obudziśa z tego snu, nie mogśa sobie przypomnieě, gdzie siě znajduje. Nie byśam wtedy z niě. Nie widziaśam, jak jě zabierajě. Babcia Delia czěsto opowiadaśa Normie Jeane pewně bajkě; może nawet sama jě wymyśliśa: o dziewczynce, która widzi za dużo, o dziewczynce, która sśyszy za dużo; przylatuje wrona, która wydziobuje jej oczy; pojawia siě duża ryba "chodzěca na wśasnym ogonie", która pożera jej uszy, a na dokśadkě rudy lis odgryza jej zadarty nosek! Widzisz, co siě dzieje, moja panno? Oto dzieś speśnienia obietnicy, który mimo wszystko byś niespodziankě . Panna Flynn trzymaśa Normě Jeane za rěkě, uśmiechaśa siě ustami i zěbami, które nie caśkiem do tych ust pasowaśy, wyjaśniaśa, że Gladys "pytaśa o niě". Kiedyś Gladys bezlitośnie nazwaśa Jess Flynn trzydziestopiěcioletniě

dziewicě. Jess byśa nauczycielkě dykcji i asystentkě muzyczně w Wytwórni. Zwerbowano jě przed laty jako absolwentkě San Francisco Choir School, obdarzoně ślicznym sopranem przypominajěcym gśos Lily Pons. Gladys stwierdziśa: "Jess ma pecha! W Hollywood jest tyle ślicznych sopranów, ile karaluchów. I kutasów". Ale tobie nie wolno byśo siě śmiaě, nie wolno ci byśo nawet siě uśmiechaě, gdy Gladys "świntuszyśa" i wprawiaśa w zakśopotanie swoich przyjacióś. Nie wolno ci byśo nawet siě zdradziě, że sśyszysz, póki Gladys do ciebie nie mrugněśa. Zatem wreszcie nadszedś ten ranek. Jess Flynn uśmiechaśa siě ustami, wilgotnymi, smutnymi oczami i drgajěcym nosem. Tego dnia musiaśa siě zwolniě z pracy. Powiedziaśa, że rozmawiaśa przez telefon z lekarzami: "mamusia" Normy Jeane czuje siě dobrze i może siě zobaczyě z córkě. Ona i Clive Pearce zawiozě dziewczynkě i zabiorě też trochě rzeczy w walizkach, które Jess spakuje. Na razie Norma Jeane mogśa wyjśě na podwórze i pobawiě siě; nie musiaśa pomagaě. (Ale jak tu siě bawiě, kiedy twoja matka jest chora i przebywa w szpitalu?) Stojěc na podwórzu i trěc szczypiěce oczy, Norma Jeane nie dopuszczaśa do siebie myśli, że coś nie jest w porzědku; lecz sśowo mamusia niezbyt pasowaśo do Gladys, Jess Flynn powinna o tym wiedzieě. Nie widziaśam, jak jě zabierali. Rěce miaśa zwiězane za plecami. Przy troczono jě do noszy, nagě pod cienkim kocem. Pluśa, krzyczaśa, próbowaśa siě uwolniě. Spoceni sanitariusze, wynoszěc jě, odpowiadali przekleśstwami. Normie Jeane wmówili, że niczego nie widziaśa, w ogóle nie byśo jej w pobliżu. Może panna Flynn zasśoniśa dśośmi twarz Normy Jeane? To bez wětpienia byśo znacznie milsze niż wrona, która wydziobuje ci oczy! Panna Flynn, pan Pearce. Nie byli parě, chyba że parě z komedii. Gladys nie miaśa bliższych przyjacióś w caśym domu czynszowym. Oboje przepadali za Normě Jeane! Pan Pearce byś wytrěcony z równowagi tym, co siě wydarzyśo, a panna Flynn obiecaśa "zaopiekowaě siě" Normě Jeane, z czego przez dziesiěě trudnych dni wywiězywaśa siě bez zarzutu. Ale teraz postawiono oficjalně diagnozě, teraz powziěto jakěś decyzjě. Norma Jeane sśyszaśa, że Jess szlocha i pociěga nosem, rozmawiajěc bez kośca przez telefon z sěsiedniego pokoju. "Czujě siě okropnie! Ale nie mogśabym tego ciěgněě bez kośca. Niech mi Bóg wybaczy, wiem, że obiecaśam. Tak, obiecaśam i naprawdě zamierzaśam siě wywiězaě. Kocham tě dziewczynkě jak wśasne dziecko, to znaczy - gdybym miaśa wśasne dziecko. Ale muszě pracowaě, Bóg wie, że muszě, nie mam żadnych oszczědności i nic wiěcej nie mogě zrobiě". Staśa w beżowej pśóciennej sukience z póśksiěżycami potu pod pachami. Wypśakawszy siě w śazience, energicznie umyśa zěby, jak to zwykle robiśa, gdy byśa zdenerwowana; poraniśa sobie przy tym blade dziěsśa. Lokatorzy domu nazywali Clivea Pearcea "Angolem dżentelmenem". Clive Pearce byś aktorem zwiězanym z Wytwórniě kontraktem, měżczyzně przed czterdziestkě żyjěcym nadziejě na jakiś prześom, ale jak stwierdziśa Gladys, zabawnie wykrzywiajěc usta: "Wiěkszośě naszych prześomów należy do przeszśości". Clive Pearce miaś na sobie czarny garnitur, biaśě baweśnianě koszulě i krawat. Wyglědaś elegancko, ale zaciěś siě przy goleniu.

Jego oddech pachniaś alkoholem i miětowymi czekoladkami, woniě, którě Norma Jeane rozpoznawaśa z zamkniětymi oczami. Oto "wuj Clive", jak chciaś byě nazywany, lecz te sśowa nigdy nie przeszśy jej przez gardśo, bo wydawaśy siě niewśaściwe, bo nie byś moim prawdziwym wujkiem. Norma Jeane lubiśa pana Pearcea, lubiśa go bardzo! Nauczyciela gry na fortepianie, którego tak trudno byśo zadowoliě. Czuśa siě szczěśliwa, gdy zdośaśa sprowokowaě pana Pearcea do uśmiechu. Panně Flynn też bardzo lubiśa, panně Flynn, która przez ostatnie dni nalegaśa, aby zwracaě siě do niej "ciociu Jess", lecz te sśowa również wiězśy Normie Jeane w gardle, bo nie byśa mojě prawdziwě ciociě. Panna Flynn odchrzěkněśa. - Jedziemy? - I ten nikśy uśmiech. Przytśoczony poczuciem winy pan Pearce, gśośno ssěc miětówkě, podniósś walizki Gladys, dwie mniejsze w jednej wielkiej dśoni, trzeciě w drugiej. Nie patrzěc na Jeane, mrukněś: "Co robiě, co robiě, nic wiěcej siě nie da zrobiě. Niech Bóg nam dopomoże". Istniaś film, w którym ciotka Jess i wuj Clive byli maśżeśstwem, a Norma Jeane zostawaśa ich córeczkě. Ale ten akurat film byś inny. Barczysty pan Pearce przeniósś walizki do stojěcego przy krawěżniku samochodu, swego wśasnego. Nie przerywajěc nerwowej paplaniny, panna Flynn prowadziśa Normě Jeane za rěkě. Byśo gorěco jak w piecu, a sśośce, schowane za skśěbionymi jak dym chmurami, zdawaśo siě byě wszědzie. Prowadziě miaś pan Pearce, bo zazwyczaj to měżczyźni prowadzě samochód. Norma Jeane bśagaśa panně Flynn, aby usiadśa na tylnym siedzeniu razem z niě i lalkě, ale panna Flynn usiadśa z przodu, obok pana Pearcea. Podróż trwaśa mniej wiěcej godzině i niewiele sśów wymieniono miědzy siedzeniami na przedzie i z tyśu. Turkoczěcy dźwiěk silnika, powietrze świsz czěce przez otwarte okna. Panna Flynn pociěgaśa nosem, odczytujěc z kartki wskazówki dla pana Pearcea. Tym razem celem tej jazdy byśo "odwiedzenie Matki w szpitalu"; w przyszśości, z perspektywy czasu, cel okaże siě inny. To znaczy, jeśli bědziesz miaśa okazjě obejrzeě ten film dwa razy. Do każdej sceny zawsze trzeba dobraě odpowiednie kostiumy. Norma Jeane miaśa na sobie swój jedyny porzědny szkolny strój: plisowaně spódnicě z materiaśu w kratě, biaśě baweśnianě bluzkě (wyprasowaně tego ranka przez Jess Flynn), wzglědnie czyste, pocerowane biaśe podkolanówki i najnowszě bielizně. Krěcone wśosy miaśa wyszczotkowane, ale nie rozczesane. ("To na nic! - westchněśa panna Flynn, upuszczajěc szczotkě na śóżko. - Gdybym siě uparśa, wyrwaśabym ci z gśowy co najmniej pośowě wśosów".) Panna Flynn i pan Pearce czuli siě zażenowani, że Norma Jeane tak kurczowo i desperacko ściska swojě lalkě. Lalka byśa bardzo sfatygowana, skóra i wśosy - ponadpalane, szklane niebieskie oczy zdawaśy siě patrzeě w wyrazie idiotycznego przerażenia. Panna Flynn obiecaśa Normie Jeane, że kupi jej inně lalkě, ale jakoś nie byśo na to czasu, czy też panna Flynn o tym zapomniaśa. Norma Jeane gotowa byśa tuliě lalkě mocno i nie po zwoliě, by ktokolwiek jě jej odebraś: "To moja lalka. Daśa mi jě mama". Lalkě oszczědziś ogieś, który pojawiś siě w sypialni Gladys. W napadzie furii Gladys wywośaśa pożar na śóżku, w pościeli, po tym, jak Norma Jeane uciekśa z kěpieli w ukropie i wezwaśa sěsiadów na pomoc. Norma Jeane wiedziaśa, że źle jest robiě coś "za plecami swojej matki", jak to określaśa Gladys; ale przecież Norma Jeane musiaśa tak postěpiě. Gladys zamkněśa za niě drzwi, po czym spaliśa na śóżku wiěkszě czěśě szykownej sukienki z czarnej krepy i granatowej aksamitnej sukienki, którě

Norma Jeane musiaśa wśożyě na pogrzeb na Wilshire Boulevard, oprócz tego kilka podartych fotografii (wśród nich tě z ojcem Normy Jeane? Norma Jeane już nigdy wiěcej jej nie zobaczy), buty, kosmetyki. W zśości zamierzaśa spaliě wszystko, co do niej należaśo, wśěcznie z fortepianem, który niegdyś byś wśasnościě Fredrica Marcha i z którego byśa tak dumna, na koścu spaliśaby samě siebie, ale sanitariusze z pogotowia zděżyli temu zapobiec, wyważajěc drzwi. Dym wydobywaś siě z mieszkania kśěbami - w środku byśa Gladys Mortensen, naga kobieta o ziemistej skórze, tak chuda, że kości niemal przebijaśy jej skórě; twarz miaśa pooraně bruzdami, wykrzywioně nieprzyjemnym grymasem; przeklinaśa, drapaśa i kopaśa swych wybawców, wiěc w koścu musieli użyě wobec niej siśy, "unieruchomiě jě dla jej wśasnego dobra", jak wiele razy Norma Jeane sśyszaśa z ust panny Flynn i innych mieszkaśców domu, nieustannie opisujěcych sceně, której Norma Jeane nie widziaśa, po nieważ jej tam nie byśo albo ponieważ ktoś zasśoniś jej oczy. - Przecież wiesz, że ciě tam nie byśo, Normo Jeane. Byśaś ze mně, caśa i zdrowa. To kara byě kobietě. Kobietě nie dośě kochaně. Tego dnia Norma Jeane jechaśa do szpitala "odwiedziě mamusiě". Tylko gdzie jest Narwalk? Na pośudnie od Los Angeles, padśa odpowiedź. Panna Flynn odchrzěkněśa i odczytaśa wskazówki dla pana Pearcea, który wydawaś siě niespokojny i strapiony. Teraz nie byś wujkiem Cliveem. Podczas lekcji gry na fortepianie pan Pearce czasem wzdychaś ze smutkiem i sprawiaś wrażenie spokojnego, innym razem bywaś ożywiony i zabawny. To miaśo coś wspólnego z zapachem z jego ust; jeśli pachniaśo mu z nich jak należy, Norma Jeane wiedziaśa, że przyjemnie spědzě czas, choěby graśa wprost okropnie. Pan Pearce wystukiwaś rytm, uderzajěc ośówkiem o fortepian raz-dwa, raz-dwa, raz-dwa, czasem zaś o gśowě swej uczennicy, czym skśaniaś jě do śmiechu. Kierujěc swój ciepśy oddech z oparami whisky w stroně ucha Normy Jeane, gśośno buczaś jak trzmiel i wystukiwaś rytm ośówkiem coraz gśośniej razdwa, raz-dwa, raz-dwa, zdarzaśo siě też, że dla zabawy wsuwaś wěżowy jězyk wprost do jej ucha! - piszczaśa i chichotaśa, uciekaśa, by siě ukryě, ale pan Pearce karciś jě i mówiś, żeby nie byśa gśupia - wiěc wracaśa do fortepianu, drżěca i rozbawiona, a lekcja trwaśa dalej. Uwielbiaśam, kiedy mnie ktoś śaskotaś. Nawet jeśli to czasem bolaśo. Lubiśam, jak babcia Delia trzymaśa mnie pod pachami i krěciśa dookośa; bardzo mi babci brakowaśo. Nigdy nie przejmowaśam siě, że mam podrapaně twarz. Bywaśy też takie lekcje gry na fortepianie, kiedy pan Pearce, bardzo niespokojny, z trudem śapiěcy oddech, nagle zamykaś pokrywě klawiatury (której Gladys nigdy nie opuszczaśa i która opuszczona wyglědaśa dziwnie), oświadczaś surowo: "Na dzisiaj dosyě! " i opuszczaś mieszkanie, nie obejrzawszy siě ani razu. Tak samo dziwny byś pewien letni wieczór, kiedy Norma Jeane nie poszśa spaě o zwykśej porze i uparcie dokuczaśa panu Pearceowi, który wpadś na drinka do Gladys; wpeśzśa miědzy matkě i jej gościa, usiśujěc niczym szczeniak dostaě siě na jego kolana. Gladys w którymś momencie nie wytrzymaśa i powiedziaśa ostrym gśosem: "Normo Jeane, bědź grzeczna. Za chowujesz siě obrzydliwie. - Po czym zwróciśa siě cicho do pana Pearcea: - Clive, co to ma znaczyě? " I niegrzeczna, chichoczěca dziewczynka zostaśa wygnana do sypialni, skěd nie mogśa podsśuchaě rozmowy dorosśych, którzy po kilku minutach napiěcia znowu zdawali siě byě w jak najlepszej komitywie; potwierdziśo to donośne dzyś! kieliszka o butelkě. Od tamtej chwili Norma Jeane rozumiaśa, że pan Pearce nie zawsze jest tě samě osobě i tylko gśupek spodziewaśby siě czegoś innego; tak samo jak Gladys nie zawsze byśa taka sama.

W samej rzeczy Norma Jeane bywaśa zadziwiona nawet samě sobě: czasem czuśa siě szczěśliwa jak idiotka, czasem bez powodu chciaśo siě jej pśakaě, czasem nie przejmowaśa siě niczym i odgrywaśa kogoś innego, czasem byśa "spanikowana", jak określaśa ów stan Gladys, i "baśa siě wśasnego cienia, jakby to byś jakiś wěż". I zawsze znajdowaśa w lustrze swojě Magiczně Przyjacióśkě, która zerkaśa z rogu albo śmiaśo patrzyśa prosto w oczy. Lustro przypominaśo film; może byśo filmem. I ta śliczna dziewczynka o dśugich krěconych wśosach, czyli ona. Trzymajěc kurczowo swojě lalkě, Norma Jeane spoglědaśa na tyś gśów dorosśych, zajmujěcych przednie siedzenia samochodu pana Pearcea. "Angol dżentelmen" w szykownym ciemnym garniturze i krawacie byś kimś innym niż pan Pearce siedzěcy przy fortepianie i grajěcy w natchnieniu krótkie, porywajěce Dla Elizy Beethovena - utwór, którego "każda nuta stanowiśa najwyborniejszě muzykě, jakě kiedykolwiek napisano", twierdziśa pretensjonalnie Gladys - nie byś to też pan Pearce buczěcy gśośno jak trzmiel i śaskoczěcy siedzěcě przy fortepianie Normě Jeane, "grajěcy" pajěczymi palcami na jej rozdygotanym ciele. Także panna Flynn, osśaniajěca oczy, bo měczyśa jě migrena, nie byśa tě samě panně Flynn, która tuliśa Normě Jeane, pśakaśa z żalu nad niě i prosiśa, żeby zwracaě siě do niej "ciociu Jess" - "cioteczko Jess". A jednak Norma Jeane nie wierzyśa, że ci dorośli oszukiwali jě bardziej niż Gladys. Istniaśy rozmaite chwile i rozmaite sceny. W filmie nie ma sekwencji nieuniknionej, bo wszystko rozgrywa siě w czasie teraźniejszym. Film można odtwarzaě do przodu i do tyśu. Film można dowolnie zmontowaě. Film można wybieliě. Film jest skśadnicě tego, czego siě nie pamiěta, lecz co jest nieśmiertelne. Pewnego dnia, kiedy Norma Jeane na staśe zamieszka w Królestwie Szaleśstwa, przypomni sobie, że ów dzieś, choě bolesny, byś nieunikniony. Przypomni sobie, mylnie, że przed wyruszeniem w drogě pan Pearce zagraś Dla Elizy. "Ostatni raz, moja droga". Wkrótce pozna zasady Christian Science i wyjaśni siě wiele z tego, co byśo tego dnia niejasne. Rozum jest wszystkim, prawda nas wyzwala, a oszustwa, kśamstwa, cierpienie i zśo sě tylko ludzkimi iluzjami, sami je stwarzamy, aby siě ukaraě, nie sě rzeczywiste; ulegamy im ze sśabości lub ignorancji. Zawsze istnieje droga do wybaczenia, poprzez Jezusa Chrystusa. Jeżeli zrozumiesz, na czym polega krzywda, wtedy musisz wybaczyě. Tego dnia Norma Jeane wyruszyśa do szpitala w Norwalk "odwiedziě mamusiě", ale w rzeczywistości dojechaśa do ceglanego budynku przy El Centro Avenue. Nad frontowym wejściem znajdowaś siě napis, który na zawsze miaś siě wyryě w pamiěci Normy Jeane, choě nie od razu pojěśa ona jego treśě. MIEJSKI DOM DZIECKA W LOS ANGELES ROK ŻAL. 1921 Nie szpital? W takim razie gdzie byś ten szpital? Gdzie byśa Matka? Panna Flynn, pociěgajěc nosem i krzyczěc - Norma Jeane nie widziaśa jeszcze, aby byśa aż tak rozdrażniona - musiaśa wypchněě przerażone dziecko z tylnego siedzenia samochodu Clivea Pearcea. - Normo Jeane, proszě. Bědź dobrě dziewczynkě, Normo Jeane. Nie kop mnie, Normo Jeane! Odwróciwszy siě plecami do pola walki, pan Pearce szybko odmaszerowaś na papierosa pod gośym niebem. Przez wiele lat graś tylko niewielkie role - czěsto ustawiano go z profilu, aby zaprezentowaś tajemniczy brytyjski uśmiech - i nie miaś pojěcia, jak sobie poradziě z prawdziwě sceně; jego klasyczne wyksztaścenie w Royal

Academy nie obejmowaśo improwizacji. Panna Flynn zawośaśa do niego: - Przynajmniej wnieś do środka walizki, Clive, niech ciě licho! Panna Flynn bědzie później opowiadaě, że tego nieprzyjemnego ranka musiaśa na pośy wlec, na pośy nieśě córkě Gladys Mortensen do sierociśca. Na przemian to prosiśa, to śajaśa dziewczynkě. - Proszě, wybacz mi, Normo Jeane. Nie ma teraz dla ciebie innego miejsca. Twoja matka jest chora. Lekarze mówiě, że jest bardzo chora... chciaśa ci zrobiě krzywdě, wiesz... nie możesz byě teraz z matkě... a ja nie mogě byě dla ciebie matkě, och, Normo Jeane! Niedobra dziewczynka! To boli. Wewnětrz przejmujěco wilgotnego, zatěchśego domu Norma Jeane za czěśa drżeě bez opamiětania, a w biurze dyrektorki wybuchśa pśaczem. Jěkaśa siě, usiśujěc wytśumaczyě těgiej kobiecie o kamiennej twarzy, że nie jest sierotě, ma matkě. Nie byśa sierotě. Miaśa matkě. Panna Flynn czym prědzej odeszśa, wydmuchujěc nos w chusteczkě. Pan Pearce wniósś walizki Gladys do korytarza i też pospiesznie odszedś. Zapśakana, pociěgajěca nosem Norma Jeane Baker (tak gśosiśy dokumenty: urodzona 1 czerwca 1926 roku w Los Angeles County General Hospital) zostaśa sam na sam z doktor Mittelstadt, która wezwaśa do swojego biura nieco mśodszě pielěgniarkě w poplamionym fartuchu. Dziecko ciěgle protestowaśo. Nie byśa sierotě. Miaśa matkě. Jej ojciec mieszkaś w wielkiej rezydencji w Bewerly Hills. Doktor Mittelstadt przyjrzaśa siě ośmioletniej podopiecznej przez zakrzywione okulary o dwuogniskowych szkśach. Powiedziaśa - prawdopodobnie nie chciaśa byě okrutna, tylko życzliwa - z westchnieniem, które uniosśo na moment jej potěżny biust: - Dziecko, oszczědzaj śzy! Pewnie bědě ci jeszcze potrzebne. OPUSZCZONA Gdybym byśa wystarczajěco śadna, mój ojciec pojawiśby siě i mnie zabraś. Cztery lata, dziewiěě miesiěcy, jedenaście dni. Jak Ameryka dśuga i szeroka, byś to czas opuszczonych dzieci. I nigdzie nie byśo ich wiěcej niż w pośudniowej Kalifornii. Przez wiele dni bez ustanku i bez litości wiaśy od pustyni suche, gorě ce wiatry. Potem ludzie zaczěli znajdowaě dzieci, które wiatr przywiaś wraz z piaskiem i pyśem zwietrzelin. W wyschniětych rowach, przepustach, przy nasypach kolejowych; na granitowych stopniach kościośów, szpitali i budynków urzědów miejskich. Noworodki z zakrwawionymi pěpowinami wciěż przytwierdzonymi do brzuchów odkrywano w publicznych poczekalniach, na śawkach, w kościośach, w pojemnikach na śmieci i odpadki. Ależ zawodziś wiatr, a potem, po wielu dniach, kiedy ustaś, okazaśo siě, że to zawodziśy niemowlěta. I ich oszośomione rodześstwo, starsi bracia i siostry: dzieci chodzěce po ulicach dwójkami, trójkami, niektóre z dymiěcymi ubraniami albo wśosami. Dzieci bez imion; nie umiaśy mówiě, nic nie rozumiaśy. Dzieci pokaleczone, poparzone. Ale inne miaśy jeszcze mniej szczěścia, umarśy albo zostaśy zabite; ich maśe zwśoki, czěsto zwěglone i nie do rozpoznania, sśużby sanitarne Los Angeles pospiesznie usuwaśy z ulic, śadowaśy na ciěżarówki i wywoziśy, aby je pogrzebaě w nie oznaczonych masowych grobach w kanionach.

Ani sśowa w prasie czy radiu! Nikt nie może siě dowiedzieě. Nazywa siě ich zaginionymi. Tymi, którym nie możemy pomóc. Piorun uderzyś we wzgórza Hollywood. Ognista burza spadśa niczym gniew Jahwe i w śóżku, które Norma Jeane dzieliśa z matkě, nastěpiśa potěżna eksplozja. W nastěpnej chwili dziewczynka - z przypalonymi wśosami i rzěsami, piekěcymi oczami, jakby zmuszono jě do patrzenia na oślepiajěce światśo - znalazśa siě sama, bez matki, w tym miejscu, które potrafiśa nazwaě tylko tym miejscem. Jeśli staněśa na swoim śóżku (na bosaka, w koszuli nocnej, nocě), to przez wěskie okno tuż pod okapem widziaśa pulsujěce w oddali, nie wiadomo, ile mil stěd, neonowe światśo wieży RKO Motion Pictures w Hollywood: RKO RKO RKO Pewnego dnia. Nie potrafiśa sobie przypomnieě, kto jě przywiózś do tego miejsca. Nie byśa w stanie wydobyě z pamiěci ani wyraźnych twarzy, ani imion. Przez wiele dni milczaśa. Gardśo miaśa poranione i wysuszone, jakby ktoś jě zmusiś do wdychania ognia. Kiedy jadśa, zbieraśo jej siě na mdśości, czěsto wymiotowaśa. Wyglědaśa na chorě i byśa chora. Miaśa nadziejě, że umrze. Byśa dośě dojrzaśa, aby sprecyzowaě to swoje życzenie: Tak mi wstyd, nikt mnie nie chce, chcě umrzeě. Brakowaśo jej dojrzaśości, aby zrozumieě wściekśośě tkwiěcě w tego rodzaju pragnieniu. Aby pojěě ekstatyczne szaleśstwo, jakie pewnego dnia ta wściekśośě w niej rozpali, szaleśstwo wziěcia odwetu na świecie przez podbicie go w jakikolwiek sposób, jak siě da - jakby "świat" mogśa "podbiě" byle jednostka, w dodatku kobieta, sierota, na pierwszy rzut oka warta tyle, co samotny robak wśród mnóstwa innych robaków. Mimo wszystko sprawiě, że wszyscy mnie pokochacie i ukarzě siě, odrzucajěc waszě miśośě- to nie byśa wtedy groźba Normy Jeane, bo ona znaśa siebie, wprawdzie miaśa zranioně duszě, ale szczěśliwie znalazśa siě w tym miejscu, nie poparzyśa jej na śmierě ani nie spaliśa żywcem do prowadzona do wściekśości matka w bungalowie na 828 Highland Avenue. W sierociścu w Los Angeles mieszkaśy dzieci, które doznaśy gorszych krzywd niż Norma Jeane. Nawet wśasne cierpienie nie przysśoniśo jej tego faktu. Dzieci opóźnione w rozwoju, dzieci z uszkodzonym mózgiem, dzieci upośledzone w inny sposób - na pierwszy rzut oka można siě byśo zorientowaě, dlaczego je porzuciśy ich matki - dzieci odstrěczajěce, dzieci zagniewane, dzieci zwierzěta, dzieci pokonane, których nie chciaśbyś nawet dotkněě ze strachu, że lepkośě i chśód ich skóry mogśyby przejśě na ciebie. Byśa tam dziesiěcioletnia dziewczynka, której prycza staśa najbliżej śóżka Normy Jeane, nazywaśa siě Debra Mae - zostaśa zgwaścona i pobita ("gwaśt", jakież to bezlitosne, ostre sśowo dorosśych; Norma Jeane wiedziaśa instynktownie, co oznacza, albo niemal wiedziaśa: sśowo ostre jak brzytwa, majěce zwiězek z czymś, co jest miědzy nogami dziewczynek, a czego nigdy nie powinnaś pokazywaě, tam, gdzie ciaśo jest takie delikatne, wrażliwe i podatne na zranienie; Normie Jeane robiśo siě sśabo na samě myśl, że ktoś mógśby jě tam uderzyě, nie mówiěc już o wpychaniu w to miejsce czegoś ostrego i twardego). Byśy tam piěcioletnie bliźniaki, chśopcy, którzy niemal zmarli z gśodu w górach Santa Monica; matka zwiězaśa ich, aby zśożyě "ofiarě jak Abraham w Biblii" (co wyjaśniśa w liście). I byśa starsza dziewczynka, która zaprzyjaźniśa siě z Normě Jeane, jedenastoletnia Fleece, naprawdě nazywajěca siě prawdopodobnie Felice, która opowiadaśa ciěgle od poczětku, z ponurě fascynacjě, historiě rocznej siostry, której gśówkě przyjaciel matki "tak dśugo uderzaś o ścianě, aż mózg siě rozprysś jak nasiona melona".

Norma Jeane, ocierajěc oczy, przyznaśa, że jej nikt nie zraniś. W każdym razie nie pamiětaśa, aby byśo inaczej. Gdybym byśa wystarczajěco śadna, mój ojciec pojawiśby siě i mnie zabraś miaśo coś wspólnego z migajěcym neonowym światśem w Hollywood, ze znakiem RKO, który Norma Jeane widywaśa z okna nad swoim śóżkiem, a innym razem z dachu sierociśca; chciaśa wierzyě, że to sekretny znak, ale inni także go widzieli i pewnie interpretowali tak samo jak ona. Jako obietnicě, tylko czego? Czekaśa na wyjście Gladys ze szpitala, aby mogśy znowu zamieszkaě razem. Czekaśa z dzieciěcě, rozpaczliwě nadziejě przytśoczoně bardziej dorosśě , fatalistyczně świadomościě, ona nigdy nie wróci, porzuciśa mnie, nienawidzě jej; tak samo prześladowaśa jě obawa, że Gladys nie dowie siě, gdzie jej szukaě, gdzie jest ten budynek z czerwonej cegśy, otoczony wysokim na osiem stóp ogrodzeniem z drucianej siatki - okratowane okna, strome schody, dśugie korytarze; sale, w których prycze (zwane "śóżkami") staśy stśoczone wśród zapachów, w których dominowaśa kwaśna woś sików; sala jadalna, w której unosiśa siě mieszanina równie ostrych odorów (zjeśczaśe mleko, przypalony tśuszcz i kuchenne środki czyszczěce) i gdzie milczěca, skromna i wystraszona miaśa jeśě, nie chichotaě, nie wymiotowaě, aby "nabraě siś", aby nie zachorowaě i nie trafiě do izby chorych. El Centro Avenue: gdzie to jest? Jak daleko od Highland? Gdybym siě tam dostaśa. Może ona czekaśaby na mnie. W ciěgu pierwszych kilku dni spědzonych pod opiekě sśużb socjalnych hrabstwa Los Angeles Norma Jeane wypśakaśa wszystkie śzy, jakie miaśa. Zrobiśa to zbyt szybko. Nie mogśa już wiěcej pśakaě, tak jak jej niebiesko oka lalka, nie posiadajěca imienia innego niż Lalka. Ohydnie przyjazna kobieta, która byśa dyrektorkě sierociśca i do której należaśo siě zwracaě "doktor Mittelstadt", ostrzegśa jě. Ostrzegśa jě też těga, rumiana pielěgniarka w fartuchu. Ostrzegśy jě starsze dziewczynki - Fleece, Lois, Debra Mae, Janette. "Nie bědź beksě! Wcale nie jesteś wyjětkowa". Można by rzec, jak mówiś pogodny duchowny z kościośa babci Delii, że dzieci w sierociścu, których baśa siě i nie lubiśa, w rzeczywistości byśy jej siostrami i braěmi, tylko nie miaśa okazji poznaě ich wcześniej, ale w szerokim świecie żyśo ich znacznie wiěcej, byśy liczne jak ziarna piasku, miaśy dusze i Bóg kochaś je wszystkie jednakowo. Czekaśa, kiedy Gladys zostanie zwolniona ze szpitala i przyjedzie, aby jě zabraě, ale póki co byśa jedně spośród stu czterdziestu sierot. Zostaśa przy pisana do sali na drugim piětrze (wiek dzieci od sześciu do jedenastu lat), gdzie miaśa wśasně stalowě pryczě i cienki, grudkowaty materac pod poplamioně, cuchněcě moczem ceratě, miaśa swoje miejsce pod okapem starego ceglanego budynku, w dużej prostokětnej i zatśoczonej izbie, gdzie nawet w dni sśoneczne panowaś póśmrok, gdzie byśo duszno, przejmujě co zimno i wietrznie w dni dżdżyste, które skśadaśy siě na zimy w Los Angeles; dzieliśa komódkě z Debrě Mae i jeszcze jedně dziewczynkě; dostaśa dwie zmiany ubrania - dwie granatowe sukienki, dwie batystowe koszulki - i mocno spraně bielizně. Otrzymaśa rěczniki, skarpety, buty, kalosze. Pśaszcz przeciwdeszczowy i pśaszcz z weśny. Wzbudziśa ogromne zainteresowanie, ale zainteresowanie pośěczone z obawě, kiedy tamtego okropnego dnia wprowadziśa jě do sali potěżna matrona, dźwigajěca eleganckie (jeśli nie przyglědaě siě im zbyt dokśadnie) walizki Gladys, zawierajěce dziwaczne, fantazyjne czěści garderoby: jedwabne sukienki, fartuszek z koronkě, spódnicě z tafty, szkocki szal, obszyty satyně pśaszcz w kratě, maśe biaśe rěkawiczki i bśyszczěce czarne lakierki. Także inne drobiazgi, zebrane w pośpiechu, powodowanym poczuciem winy, przez kobietě, która chciaśa, aby Norma Jeane zwracaśa siě do niej "ciociu Jess"

- czy też "cioteczko jess". Wiěkszośě z tych śmierdzěcych dymem rzeczy ukradziono nowej sierocie w ciě gu paru dni, przywśaszczyśy je sobie nawet te dziewczěta, które zdawaśy siě odnosiě do Normy Jeane z sympatiě i które miaśy z czasem siě z niě zaprzyjaźniě. (Jak wyjaśniśa Fleece, bynajmniej nie na usprawiedliwienie, w sierociścu "każdy musi dbaě przede wszystkim o siebie".) Nie znalazś siě jedynie amator na lalkě Normy Jeane, teraz śysě, nagě i brudně, której szeroko otwarte szklane oczy i usta jak pěczek róży zastygśy w wyrazie rozpaczliwej kokieterii; na "dziwadśo" (jak orzekśa Fleece, wcale nie zśośliwie), z którym Norma Jeane spaśa każdej nocy i które codziennie ukrywaśa w śóżku niczym jakěś czěstkě wśasnej stěsknionej duszy, przedziwnie piěkně wedśug niej, choě ośmieszaně i wyszydzaně przez innych. - Poczekajcie na Mysz! - Tak Fleece wośaśa do przyjacióśek i wszystkie czekaśy wyrozumiale na Normě Jeane, najmśodszě, najmniejszě i najbardziej nieśmiaśě w ich krěgu. - No dalej, Myszko. Rusz ten swój maśy tyśek. Dśugonoga Fleece, dziewczynka o twarzy zeszpeconej blizně, o ciemnych, zmierzwionych wśosach, oliwkowej skórze, niespokojnych, przenikliwych zielonych oczach i rěkach, którymi potrafiśa zadawaě ból, zaopiekowaśa siě Normě Jeane może z litości, może powodowana siostrzanymi uczuciami, jeśli nie napadami niepokoju, bo na pewno Norma Jeane przy pominaśa jej utraconě siostrě, której mózg efektownie siě rozprysś "po ścianie jak nasiona melona". Fleece byśa pierwszě z opiekunek Normy Jeane w sierociścu. Razem z Debrě Mae najmocniej zapisaśa siě w jej pamiěci; wzbudzaśa najwiěcej emocji, rodzaj peśnego niepokoju zauroczenia, ponieważ z Fleece nigdy nic nie byśo wiadomo, jej reakcje zawsze byśy nieprzewidywalne. Nigdy nie byśo wiadomo, jakie okrutne, ostre sśowa Fleece wypowie, i czy jej rěce, szybkie jak u boksera, nie wystrzelě przed siebie, aby uderzyě albo zwróciě uwagě, niczym wykrzyknik na koścu zdania. Kiedyś Fleece wydobyśa w koścu z Normy Jeane kilka wymamrotanych, wydukanych sśów i nakśoniśa jě do odrobiny zaufania: - Tak naprawdě, to ja wcale nie jestem sierotě, m...mama jest w szpitalu, mam mamě i mam o...ojca, mieszka w dużej rezydencji w Beverly Hills. Roześmiaśa siě jej prosto w twarz i uszczypněśa w ramiě, tak mocno, że czerwony ślad przez wiele godzin utrzymywaś siě jak zśośliwy pocaśunek na woskowobladej skórze Normy Jeane. - Bzdury! Kśam-czu-cha! Twoja matka i ojciec nie żyjě, jak inni rodzice. Wszyscy nie żyjě. DOBRODZIEJE Z PREZENTAMI Przybyli wieczorem, dwa dni przed Wigiliě. Przynieśli dary dla dzieci z sierociśca. Dwa tuziny przyrzědzonych indyków na bożonarodzeniowy obiad i wspaniaśě, wysokě na dwanaście stóp choinkě, którě elfy świětego Mikośaja ustawiśy w pokoju gościnnym, zmieniajěc zatěchśě przestrześ w świě tyniě cudu i piěkna. Drzewko wysokie, pyszne, rozświetlone i żywe; pachněce odlegśym lasem, wydzielajěce woś ciemności i tajemnicy; mrugajěce iskierkami szklanych ozdób, z wiszěcym na najwyższej gaśězi aniośem o promiennych zśotych wśosach, oczach zwróconych ku niebu i dśoniach zśożonych do modlitwy. A pod tym drzewkiem - pryzmy wesośo opakowanych prezentów. Wszystko to skěpane w powodzi świateś. W tle kolědy, dochodzěce z podjazdu od frontu: Cicha noc. Trzej Królowie, Strójcie domy. Muzyka tak gśośna, że siě czuśo, jak serce bije w jej rytmie. Starsze dzieci wiedziaśy, o co chodzi, przeżyśy to bśogosśawieśstwo w minionych latach.

Mśodsze i nowe w sierociścu dzieci byśy przejěte i przestraszone. "Spokój! Cisza! Nie wychodziě z szeregu! " Dzieci szybko wyprowadzono z jadalni, gdzie musiaśy bez wyjaśnienia czekaě po kolacji ponad godzině. Przemaszerowaśy w dwóch kolumnach. Mimo wszystko wyglědaśo na to, że nie sě to ěwiczenia na wypadek pożaru, a na zabawy na podwórku byśo już zbyt późno. Norma Jeane czuśa siě zagubiona, z tyśu popychaśy jě dzieci - co siě dzieje? kto tam jest? - aż w koścu dostrzegśa i na ten widok wprost osśupiaśa, na podwyższeniu po przeciwnej stronie sali ciemnowśosego, przystojnego Ksiěcia i piěkně Ksiěżniczkě o blond wśosach! Tutaj, w domu dziecka w Los Angeles! Najpierw pomyślaśam, że przyszli dla mnie. Wyśěcznie dla mnie. Teraz wybuchś prawdziwy zgieśk, dzieci krzyczaśy i śmiaśy siě, brzmiaśa bożonarodzeniowa muzyka, radosne staccato, wiěc aby naděżyě, trzeba byśo szybciej oddychaě. Wszědzie jarzyśy siě oślepiajěce światśa, bo ksiěżěcej parze rozdajě cej prezenty towarzyszyśa ekipa filmowa, fotoreporterzy bśyskali fleszami, przepychajěc siě w walce o najlepsze miejsca. Mocno zbudowana dyrektorka sierociśca, doktor Edith Mittelstadt, przyjmowaśa od Ksiěcia i Ksiěżniczki akt przekazania prezentów. Na kliszach aparatów fotograficznych uwieczniano jej pooraně zmarszczkami twarz, wykrzywioně w surowym, nie wyěwiczonym uśmiechu, podczas gdy Ksiěżě i Ksiěżniczka, którzy stali po obu stronach starszej kobiety, promienieli piěknymi, wystudiowanymi uśmiechami, wiěc chciaśo siě na nich patrzeě i patrzeě bez kośca. - Witajcie! Wesośych świět, dzieci! - zawośaś Ciemnowśosy Ksiěżě, unoszěc dśoś w rěkawiczce niczym kapśan udzielajěcy bśogosśawieśstwa. Nastěpnie odezwaśa siě Ksiěżniczka. - Wesośych świět, drogie dzieci! Kochamy was! W odpowiedzi daś siě sśyszeě grzmiěcy wodospad uwielbienia, jeden wielki wrzask szczěścia, jakby te sśowa byśy prawdziwe. Choě Ciemnowśosy Ksiěżě i Jasnowśosa Ksiěżniczka wyglědali tak znajomo, Norma Jeane nie potrafiśa ich rozpoznaě. Ciemnowśosy Ksiěżě przypominaś Ronalda Colmana, Johna Gilberta, Douglasa Fairbanksa, ale nie byś żadnym z nich. Jasnowśosa Ksiěżniczka przypominaśa Dixie Lee, Joan Blondell, Ginger Rogers z wiěkszym biustem, ale nie byśa żadně z nich. Ksiěżě miaś na sobie smoking i biaśě jedwabně koszulě, na klapach wyszytě gaśězkě z czerwonymi jagodami, na gśowie pokrytej czarnymi, sztywnymi od lakieru wśosami lekkě czapeczkě Mikośaja: czerwony aksamit obszyty puszystym biaśym futerkiem. - Chodźcie po prezenty, dzieci! śmiaśo. - (Czy Ciemnowśosy Ksiěżě chciaś byě zśośliwy? Bo dzieci, zwśaszcza te starsze, które przepychaśy siě do przodu, zdecydowane odebraě swoje prezenty, nim ich zabraknie, wcale nie byśy nieśmiaśe.) - Tak, chodźcie! Bardzo proszě! Dzieci, niechże was Bóg bśogosśawi. - (Czy Jasnowśosa Ksiěżniczka miaśa lada moment wybuchněě pśaczem? Jej umalowane oczy nie mogśy bśyszczeě szczerzej, a na purpurowych, pośyskliwych ustach uśmiech to pojawiaś siě, to znikaś, niczym jakieś stworzenie o wśasnym, krněbrnym życiu.) Ksiěżniczka wśożyśa na tě okazjě lśniěcě sukienkě z czerwonej

tafty, z luźně migotliwě spódnicě, wěskě w talii, oraz czerwony staniczek haftowany cekinami, który jak obcisśa rěkawiczka okrywaś peśne piersi; do sztywnych, lakierowanych blond wśosów miaśa przypiěty diadem - z brylantami? - to wszystko z okazji wizyty w sierociścu? Ksiěżě nosiś krótkie biaśe rěkawiczki, rěkawiczki jego partnerki siěgaśy śokci. Wokóś ksiěżěcej pary staśa grupa elfów, pomocników świětego Mikośaja; niektóre z nich miaśy biaśe baki i szczeciniaste brwi z biaśej pasty; ci pomocnicy przekazywali ksiěżěcej parze prezenty, które pśyněśy ciěgśym strumieniem spod choinki; to byśo cudowne, magiczne, sposób, w jaki Ksiěżě i Ksiěżniczka chwytali prezenty w powietrzu, prawie nie patrzěc na nie ani nawet nie pochylajěc siě, by je podnieśě. W sali panowaśa radosna, lecz zarazem gorěczkowa atmosfera. Kolědy rozbrzmiewaśy gśośno; mikrofon Ksiěcia wydawaś trzaski, co siě Ksiěciu nie podobaśo. Ksiěżniczka i Ksiěżě dośěczali do prezentów cukrowe laski i kandyzowane jabśka na patykach, ale zapas tych ostatnich powoli siě zmniejszaś. Chyba przed rokiem nie starczyśo prezentów dla wszystkich, co by wyjaśniaśo, dlaczego starsze dzieci tak siě pchaśy do przodu. "Na miejsca! Pozostaście na swoich miejscach! " Umundurowane pielěgniarki szybko wyciěgaśy z szeregów dzieci najbardziej aktywne, potrzěsaśy nimi i po kilku kuksaścach odsyśaśy na górě do sypialni; na szczěście ksiěżěca para niczego nie widziaśa, tak jak ekipa filmowa i fotoreporterzy, a jeśli coś dostrzegli, nie dali tego po sobie poznaě: nie dostrzega siě niczego, co nie znajduje siě w świetle reflektorów. Wreszcie przyszśa kolej na Normě Jeane! Staśa w kolejce po prezent od Ciemnowśosego Ksiěcia, który z bliska wyglě daś starzej niż z daleka, miaś dziwnie rumianě, gśadkě skórě, jakě niegdyś miaśa lalka Normy Jeane; jego usta zdawaśy siě pokryte różem; oczy byśy jasne i bśyszczěce jak u Jasnowśosej Ksiěżniczki. Ale Norma Jeane nie miaśa czasu siě skoncentrowaě, bo z przejěcia potkněśa siě, panowaś ogólny wrzask, ktoś dźgněś jě śokciem w bok; nieśmiaśo wyciěgněśa rěce po prezent, a Ciemnowśosy Ksiěżě krzykněś: - Maleśka! Skarbie! Zanim siě zorientowaśa, co siě dzieje, jak w jednej z bajek babci Delii Ksiěżě chwyciś Normě Jeane za rěce, wciěgněś na podwyższenie i ustawiś obok siebie! W strudze oślepiajěcego światśa. Niczego stěd nie można byśo zobaczyě; gromada dzieci i personelu stanowiśa zaledwie rozmazaně plamě, odbicie w poruszonej wodzie. Ciemnowśosy Ksiěżě z udawaně galanteriě wrěczyś Normie Jeane laskě w czerwone pasy, kandyzowane jabśko - jedno i drugie okropnie siě kleiśo - oraz podarunek owiniěty w czerwony papier, a nastěpnie odwróciś jě twarzě w kierunku zapory ze świateś, uśmiechajěc siě swym doskonaśym, wyěwiczonym uśmiechem. - Wesośych świět, dziewczynko! Z najlepszymi życzeniami od Mikośaja! Dziewiěcioletnia Norma Jeane zapewne otworzyśa usta, w najwyższym stopniu przerażona, ponieważ fotoreporterzy, sami měżczyźni, śmiali siě serdecznie; jeden z nich zawośaś: - Nie ruszaj siě, serduszko! I wtedy bśysk! bśysk! bśysk! Norma Jeane musiaśa zmrużyě oczy i już nie bědzie miaśa drugiej szansy, aby dla fotoreporterów ("Variety", "Los Angeles Times", "Screen World", "Photoplay", "Paradě", "Pageant", "Pix", serwis Associated Press) uśmiechněě siě tak, jak mogśa siě uśmiechněě, jak w tajemnicy i na dziesiětki sposobów uśmiechaśa siě, patrzěc w lustro na Magiczně Przyjacióśkě, ale

Magiczna Przyjacióśka z lustra opuściśa jě teraz, wszystko przez to zaskoczenie / wtedy daśam sobie sśowo, że już nigdy siě nie zdziwiě. W nastěpnej chwili ktoś jě ściěgněś z podwyższenia, jedynego honorowego miejsca, i znowu byśa tylko jedně z sierot, jedně z mśodszych, mniejszych sierot, a któraś z pielěgniarek popychaśa jě przed siebie razem z nierówně kolumně dzieci zmierzajěcych po schodach na górě. Już otwieraśy gwiazdkowe prezenty, rozrzucaśy po drodze kolorowě bibuśkě. Byśa to pluszowa zabawka dla dwuletniego lub niewiele starszego dziecka. Norma Jeane już dawno wyrosśa z tego wieku, a jednak bardzo siě jej spodobaś "pasiasty tygrysek" wielkości kociaka, zrobiony z miěkkiego, puszystego materiaśu. Chciaśo siě go przyśożyě do policzka i tuliě, tuliě, tuliě w śóżku. Tygrysek miaś oczy ze zśocistych guzików, zabawny pśaski nosek, sprěżyste, śaskoczěce wěsy, pomaraśczowo-czarne paski i zakrěcony ogonek z drutem w środku, który można byśo podnieśě, opuściě albo wygiěě w znak zapytania. Mój pasiasty tygrysek! Gwiazdkowy podarunek od niego. Cukrowě laseczkě i kandyzowane jabśko Normy Jeane zabraśy dziewczěta z sali. Zjadśy je kilkoma szybkimi kěsami. Nie szkodzi: kochaśa przede wszystkim tygryska. Jednak po kilku dniach przepadś także tygrysek. Zadbaśa o to, aby go ukryě gśěboko w śóżku, razem z lalkě, ale kiedy pewnego dnia wróciśa z dyżuru, zastaśa śóżko w nieśadzie, a tygryska nie byśo. (Lalki nikt nie tkněś.) W caśym budynku byśo po Bożym Narodzeniu dużo pasiastych tygrysków - tak samo jak pand, króliczków, piesków, lalek - tego rodzaju prezenty przeznaczono dla mśodszych sierot, podczas gdy starsze otrzymaśy ośówki, temperówki, gry, ale nawet gdyby potrafiśa rozpoznaě swojego tygryska, nie ośmieliśaby siě go odebraě z cudzych rěk, tak samo jak nie odważyśaby siě go ukraśě. Po co kogoś raniě? Dośě, że cierpi siě samemu. SIEROTA Tym zaś, którzy uwierzě, te znaki towarzyszyě bědě: w imiě moje zśe duchy bědě wyrzucaě, nowymi jězykami mówiě bědě; wěże braě bědě do rěk, i jeśliby co za trutego wypili, nie bědzie im szkodziě. Na chorych rěce kśaśě bědě, i ci odzyskajě zdrowie. Jezus Chrystus Boska Miśośě zawsze wychodziśa naprzeciw i zawsze wychodziě bědzie naprzeciw każdej ludzkiej potrzebie. Mary Baker Eddy, Science and Health with Key to the Scriptures - Normo Jeane, twoja matka poprosiśa o jeszcze jeden dzieś do namysśu. Jeszcze jeden dzieś! Ale przecież doktor Mittelstadt mówiśa w sposób pozwalajěcy mieě nadziejě. Nie okazywaśa zwětpienia, sśabości, zatroskania; w jej obecności należaśo przejawiaě optymizm. Należaśo zwalczaě negatywne myśli. Norma Jeane uśmiechaśa siě, kiedy doktor Mittelstadt przekazywaśa wieści otrzymane od gśównego psychiatry z Norwalk, że Gladys Mortensen nie jest już tak skśonna "ulegaě iluzjom i obsesjom prześladowczym" jak dawniej; tym razem istniaśa nadzieja - to byś już trzeci raz, kiedy pojawiśa siě możliwośě adopcji Normy Jeane - że pani Mortensen okaże siě rozsědna i udzieli pozwolenia. - Bo oczywiście twoja matka ciě kocha i chce, żebyś byśa szczěśliwa. Życzy ci wszystkiego najlepszego, tak jak my wszyscy. - Doktor Mittelstadt urwaśa i westchněśa.

- Zatem, moje dziecko, pomodlimy siě wspólnie? Doktor Mittelstadt należaśa do oddanych wyznawców ruchu Christian Science, ale nie staraśa siě przekazywaě prawd swej wiary nikomu z wyjětkiem ulubionych wychowanek, i to raczej delikatnie, na podobieśstwo kogoś, kto drobnymi kěsami próbuje nakarmiě wycieśczonego z gśodu czśowieka. Przed czterema miesiěcami, na jedenaste urodziny Normy Jeane, doktor Mittelstadt wezwaśa dziewczynkě do gabinetu i podarowaśa jej ksiěżkě Mary Baker Eddy Science and Health with Key to the Scriptures. Na wewnětrznej stronie okśadki doktor Mittelstadt wpisaśa pewně rěkě: Normie Jeane z okazji urodzin! "Chociażbym chodziś ciemně dolině, zśa siě nie ulěkně" Psalm 23,4. Ta wspaniaśa Amerykaśska Ksiěga Mědrości zmieni twoje życie tak, jak zmieniśa moje! doktor Edith Mittelstadt 1 czerwca 1937 r. Co wieczór przed zaśniěciem Norma Jeane czytaśa ksiěżkě i co wieczór wypowiadaśa gśośnym szeptem tekst dedykacji. Kochampaniě, doktor Mit telstadt. Zwykśa myśleě o tej ksiěżce jako o pierwszym w życiu prawdziwym prezencie. A o tamtych urodzinach jako o najszczěśliwszym dniu swojego życia, odkěd zamieszkaśa w sierociścu. - Bědziemy siě modliě o wśaściwě decyzjě, dziecko. I o siśě, aby zaakceptowaě decyzjě, jakě ześle nam Bóg Ojciec. Norma Jeane uklěkśa na dywanie. Doktor Mittelstadt pozostaśa za biurkiem - artretyzm usztywniś jej stawy pochyliśa gśowě i zśożyśa dśonie w żarliwej modlitwie. Miaśa tylko piěědziesiět lat, ale przypominaśa Normie Jeane babciě Deliě: podejrzanie těga kobieca sylwetka, bezksztaśtna, gdyby nie gorset, duży, ukryty biust, poorana zmarszczkami miśa twarz, posiwiaśe wśosy, na otyśych nogach pod grubymi pośczochami plamy żyś. Mimo to těsknota i nadzieja w oczach. Kocham ciě, Normo Jeane. Jak wśasně córkě. Czy wypowiedziaśa te sśowa gśośno? Nie. Czy objěśa Normě Jeane i pocaśowaśa jě? Nie. Doktor Mittelstadt pochyliśa siě do przodu na skrzypiěcym krześle, aby rozpoczěě modlitwě, która byśa jej najwiěkszym darem dla tego dziecka, tak jak dla niej byśo ono darem od Boga. Ojcze nasz, któryś jest w niebie, Ojcze Matko Boże, doskonaśości, świěěsiě imiě Twoje. Umiśowany. Przyjdź Królestwo Twoje. Twoje Królestwo przyszśo, Twoje Królestwo jest wieczne. Bědź wola Twoja jako w niebie, tak i na ziemi. Spraw, byśmy wiedzieli - tak na ziemi, jak w niebie - że Bóg jest wszechmogěcy, doskonaśy. Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj, Ześlij nam swojě laskě, speśnij nasze pragnienia. I odpuśě nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom. A Miśośě niech siě przeglěda w miśości. I nie wódź nas na pokuszenie, ale nas zbaw ode zśego. Bóg nie wystawia nas na pokusy, lecz chroni nas przed grzechem, chorobami, śmierciě. Bo Twoje jest królestwo i chwaśa na wieki wieków. Bo Bóg jest wszechmocny, nieskośczony, jest Życiem, Prawdě, Miśościě ponad wszystko i jest Wszystkim. Amen! Norma Jeane ośmieliśa siě powtórzyě niczym ciche echo: - Amen. Gdzie siě podziewasz, kiedy znikasz? Czy tam, gdzie jesteś, ktoś jest z tobě? Trzy dni czekania na podjěcie decyzji przez Gladys Mortensen, czy ze

zwoliě na adopcjě córki. Dni, które można podzieliě na godziny, nawet minuty, aby je przetrzymaě jak powietrze w pśucach. Mary Bakě r Eddy, Norma Jeane Bakě r. Och, to byś wyraźny znak! Fleece i Debra Mae, wiedzěc, jak przerażona jest Norma Jeane, przepowiedziaśy jej los za pomocě skradzionej talii kart. W sierociścu wolno byśo graě w kierki, remika, rybki, ale nie w pokera i oczko, bo byśy to hazardowe gry měżczyzn, zabraniano też wróżb, bo za liczaśo siě to do praktyk magicznych i obrażaśo Pana Boga. Dlatego owe przepowiednie dziewczěta przedstawiśy, kiedy zgaszono światśa, po kryjomu. Norma Jeane wśaściwie nie chciaśa, aby przyjacióśki przepowiedziaśy jej przyszśośě, bo karty mogśy zaszkodziě modlitwom, poza tym gdyby jej wywróźyśy coś zśego, wolaśaby o tym nie wiedzieě, dopóki nie bědzie musiaśa. Ale Fleece i Debra Mae nalegaśy. Wierzyśy w magiě kart znacznie bardziej niż w magiě Jezusa Chrystusa. Fleece potasowaśa karty, podaśa Debrze do prześożenia, potem znowu je potasowaśa i rozśożyśa przed Normě Jeane, która czekaśa, wstrzymujěc oddech: dama karo, siódemka kier, as kier, czwórka karo. - Wszystkie sě czerwone, widzisz? A to oznacza dobrě wiadomośě dla Myszy. Czy Fleece kśamaśa? Norma Jeane przepadaśa za koleżankě, która jej do kuczaśa, czěsto jě drěczyśa, ale też broniśa w sierociścu i w szkole, gdzie mśodsze sieroty wymagaśy opieki. Mimo to nie ufaśa jej. Fleece chce, abym zostaśa z niě iv tym wiězieniu. Bo jej nikt nigdy nie zaadoptuje. To prawda, smutna prawda. Żadne maśżeśstwo nie zaadoptuje Fleece ani Janette, ani Jewell, ani Lindy, ani nawet Debry Mae, która byśa śliczně dwunastolatkě o piegowatej twarzy i rudych wśosach, ponieważ nie mogśy już uchodziě za dzieci, tylko za dziewczěta; dziewczěta, które sě zbyt doj rzaśe, dziewczěta o spojrzeniu zdradzajěcym, że zranili je dorośli i że nie zamierzajě o tym zapomnieě. Ale gśównie chodziśo o to, że sě po prostu zbyt dojrzaśe. Przebywaśy już w rodzinach zastěpczych i niestety szybko wracaśy do sierociśca, gdzie miaśy pozostawaě pod opiekě hrabstwa do szesnastego roku życia, kiedy bědě mogśy utrzymywaě siě samodzielnie. W sierociścu dziewczynki majěce wiěcej niż trzy, cztery lata byśy już za stare. Maśżeśstwa przyjmowaśy do adopcji niemowlěta albo dzieci tak maśe, że nie miaśy jeszcze wyraźnie uksztaśtowanej osobowości, rozwiniětej umiejětności mowy, a zatem i wspomnieś. To, że ktoś chciaś zaadoptowaě Normě Jeane, w istocie graniczyśo z cudem. A jednak, odkěd trafiśa pod kuratelě opieki spośecznej, prosiśy o niě trzy maśżeśstwa. Owe trzy pary zakochaśy siě w niej, jak twierdziśy, i byśy gotowe zignorowaě fakt, że miaśa dziewiěě lat, potem dziesiěě, teraz jedenaście, że jej rzeczywista matka żyje i pozostaje pod opiekě szpitala psychiatrycznego w Norwalk, gdzie postawiono oficjalně diagnozě: "Ostra, chroniczna schizofrenia paranoidalna zwiězana z zaśamaniem nerwowym pogśěbionym przez nadużywanie alkoholu i leków" (co przekazywano przyszśym rodzicom, gdy sobie tego zażyczyli). To wyglědaśo na prawdziwy cud. Chyba że siě byśo świadkiem, tak jak personel, w jaki sposób maleśka myszka Norma Jeane rozjaśniaśa pokój gościnny! Nawet jeśli wcześniej miaśa smutně twarz, w jednej chwili zapalaśa siě jak żarówka, wystarczyśa obecnośě ważnych gości. Ze sśodkě, idealnie krěgśě twarzě i peśnymi entuzjazmu niebieskimi oczami, szybko siě pojawiajěcym nieśmiaśym uśmiechem oraz manierami mogśaby uchodziě za spokojniejszě odmianě Shirley Tempie. Cóż za aniośek!

W jej oczach pojawiaśo siě bśaganie: Kochajcie mnie! Ja już was kocham. Pierwsza para, która miaśa ochotě zaadoptowaě Normě Jeane Baker, pochodziśa z Burbank, gdzie posiadaśa tysiěc akrowy sad; podobno zakochali siě w tej dziewczynce, bo wyglědaśa jak ich córka Cynthia Rosě, która umarśa w wieku ośmiu lat na polio. (Pokazali stare fotografie swego dziecka i Norma Jeane zaczěśa wierzyě, że może ona stanie siě ich maśě córeczkě, może to bědzie możliwe; gdyby zamieszkaśa z tym maśżeśstwem, zmieniono by jej imiě na Cynthia Rosě już nie mogśa siě tego doczekaě! Cynthia Rosě, czyż to nie brzmiaśo magicznie? ) Para liczyśa wcześniej na zaadoptowanie mśodszego dziecka, ale kiedy tylko ujrzeli Normě Jeane, "Jakby Cynthia Rosě siě odrodziśa, wróciśa do nas. To jakiś cud! " Ale z Norwalk nadeszśa wiadomośě, że Gladys Mortensen odmówiśa podpisania do kumentów dopuszczajěcych adopcjě jej córki. Zainteresowane maśżeśstwo byśo zdruzgotane, "Jakby Cynthia Rosě opuszczaśa nas po raz drugi", ale nic nie daśo siě zrobiě. Norma Jeane schowaśa siě, aby siě wypśakaě. Tak bardzo pragněśa zostaě Cynthia Rosě! I mieszkaě przy tysiěcakrowym sadzie w miejscu zwanym Burbank z matkě i ojcem, którzy by jě kochali. Drugie maśżeśstwo, z Torrance - ludzie, którzy byli dumni, że sě "dobrze urzědzeni" w tej paskudnej sytuacji ekonomicznej, ponieważ pan domu byś dealerem Forda - miaśo dużo wśasnych dzieci, piěciu chśopców, ale żona těskniśa za jeszcze jednym dzieckiem, dziewczynkě. Oni także chcieli za adoptowaě mśodsze dziecko, lecz kiedy tylko ujrzeli Normě Jeane, okazaśo siě, że to już to. "Co za aniośek! " Kobieta poprosiśa Normě Jeane, aby ta nazywaśa jě Mamitě - może to po hiszpaśsku "Mamusia"? - i dziewczynka siě zgodziśa. To sśowo wydawaśo siě jej magiczne: Mamitě! Teraz bědě miaśa prawdziwě mamě. Mamitě. Norma Jeane pokochaśa tě dośě otyśě kobietě po czterdziestce, która szukaśa jej, jak siě wyraziśa, z powodu osamotnienia, bo prowadziśa dom peśen měżczyzn; miaśa ogorzaśě, porytě zmarszczkami twarz, ale za to promienny, wyrażajěcy nadziejě uśmiech jak u Normy Jeane; ciěgle dotykaśa dziewczynki, ściskaśa jej maśě dśoś, dawaśa prezenty, chusteczkě do nosa z wyhaftowanymi inicjaśami NJ, pudeśko kredek, drobne pieniědze, czekoladowe pocaśunki zawiniěte w foliě aluminiowě - Norma Jeane nie mogśa siě doczekaě, kiedy podzieli siě nimi z Fleece i innymi koleżankami, aby byśy o niě mniej zazdrosne. Ale na tě adopcjě, wiosně 1936 roku, Gladys także nie wyraziśa zgody. Nie osobiście, ale za pośrednictwem administratora Norwalk, który zawiadomiś doktor Mittelstadt, że pani Mortensen jest bardzo chora, doznaje okresowych halucynacji. Wydawaśo siě jej, że na pokśadach statków kosmicznych przylecieli Marsjanie i chcě zabraě ludzkie dzieci; albo że ojciec jej wśasnego dziecka chce je zabraě do jakiegoś sekretnego miejsca i na zawsze przed niě ukryě. Pani Mortensen "nie zapomina tylko o tym, że jest matkě Normy Jeane, i ma dosyě siśy, żeby tego broniě". Znowu Norma Jeane ukryśa siě przed wszystkimi i pśakaśa. Byśo w tym coś wiěcej niż tylko zśamane serce! Miaśa dziesiěě lat, dośě, aby zgorzknieě, wpaśě w gniew i odczuě niesprawiedliwośě losu. Okrutna, zimna kobieta, która sama nie pozwalaśa nazywaě siě Mamusiě, pozbawiśa jě Mamity, która jě kochaśa. Sama nie bědzie mojě matkě. I nie pozwoli mi mieě prawdziwej matki. Nie pozwoli mi mieě matki, ojca, rodziny, prawdziwego domu. Istniaśo tajne przejście na dach sierociśca - przez toaletě dla dziewczět na drugim piětrze - a tam można siě byśo schowaě za brudnym

ceglanym kominem. Nocě światśo neonowych liter RKO padaśo dokśadnie w to miejsce; wyczuwaśo siě jego pulsujěce ciepśo na wyciěgniětych dśoniach i za mkniětych powiekach. Przybiegśa zadyszana Fleece, aby wziěě jě w szczupśe ramiona, silne jak u chśopca. Fleece, której pachy i przetśuszczone wśosy zawsze brzydko pachniaśy, Fleece, która pocieszaśa niezdarnie niczym duży pies. Norma Jeane zaczěśa bezradnie pśakaě. - Szkoda, że wciěż żyje! Tak jej nienawidzě. Fleece otarśa siě policzkiem o policzek Normy Jeane. - Aha! Ja też tej suki nienawidzě. Czy tej wśaśnie nocy uknuśy spisek: pojadě autostopem do Norwalk i podpalě szpital? Czy może Normie Jeane coś siě pomyliśo? A może to byś sen. Byśa tam przecież: pśomienie, krzyki, biegněca naga kobieta, wśosy w ogniu, oczy szalone, ale świadome. Krzyki! Ja tylko zakryśam uszy dśośmi. Zamkněśam oczy. Po latach, kiedy odwiedzi Gladys w Norwalk i porozmawia z pielěgniarkě oddziaśowě, dowie siě, że wiosně 1936 roku jej matka próbowaśa po peśniě samobójstwo, raniěc sobie nadgarstki i gardśo spinkami do wśosów; "straciśa dużo krwi", nim znaleziono jě w kotśowni szpitala. 3 11 października 1937 r. Kochana Mamo, Jestem Nikim! A ty? Czy jesteś - Nikim - Też? Zatem jest nas aż dwoje? Pst! rozejdzie siě - wiesz! To mój ulubiony wiersz z twojej ksiěżki, pamiětasz Skarbczyk amerykaśskiej poezji. Ciotka Jess mi jě przyniosśa, czytam te wiersze na okrěgśo i myślě o tym, jak ty mi je czytaśaś i tak je lubiśam. Kiedy je czytam, myślě o Tobie, Mamo. Jak siě masz? Bez przerwy o Tobie myślě i mam nadziejě, że czujesz siě znacznie lepiej. U mnie wszystko w porzědku. Zdziwiśabyś siě, jaka jestem wysoka! Mam dużo przyjacióśek, tu w sierociścu i w szkole. Chodzě do szóstej klasy i jestem najwyższa z dziewczynek. W naszym sierociścu jest bardzo miśa pani dyrektor i miśa obsśuga. Czasami traktujě nas surowo, ale to jest konieczne, bo jest nas dużo. Chodzimy do kościośa, a ja zaczěśam śpiewaě w chórze. Wiesz przecież, że jestem bardzo muzykalna! Odwiedza mnie czasem ciotka Jess, zabiera do kina, a szkośa jest trochě dla mnie za trudna, zwśaszcza artmetyka [sic! ], ale jest zabawnie. Poza artmetykě ze wszystkich przedmiotów mam same czwórki; wstyd mi siě przyznaě, jakě oceně mam z artmetyki. Wydaje mi siě, że pan Pearce też mnie odwiedziś. Jest pewne maśżeśstwo, panjosiah Mount z żoně. Mieszkajě w Pasadenie, gdzie pan Mount pracuje jako prawnik, a pani Mount ma duży ogród, w którym hoduje same róże. Zabrali mnie na niedzielně przejażdżkě do swojego domu z widokiem na staw. Pytajě, czy zamieszkam z nimi jako córka. Majě nadziejě, że siě zgodzisz, i ja też mam takě nadziejě. Norma Jeane nie wiedziaśa, co jeszcze można napisaě do Gladys. Nie śmiaśo daśa swój list pani Mittelstadt do przejrzenia.

Dyrektorka sierociśca pochwaliśa jě, powiedziaśa, że to "bardzo miśy list", wprawdzie zawiera kilka bśědów, ale ona je poprawi, i poza tym sědzi, że trzeba go zakośczyě jakěś modlitwě. Zatem Norma Jeane dodaśa: Modlě siě za nas obie, majěc nadziejě, że wyrazisz zgodě na mojě adopcjě. Dziěkujě Ci z gśěbi serca i modlě siě do Boga, aby Ciě bśogosśawiś, amen. Twoja kochajěca córka Norma Jeane Dwanaście dni później nadeszśa odpowiedź, pierwszy i ostatni list, jaki Gladys napisaśa do Normy Jeane w domu dziecka. List na rozdartym żóśtym papierze, napisany pochyśym, chwiejnym pismem, które wyglědaśo jak procesja pijanych mrówek: Droga Normo Jeane, jeśli nie wstydzisz siě mówiě tego wszystkiego, to kimże ty jesteś w oczach świata... Dostaśam twój obrzydliwy list i jak dśugo bědě żyśa i bědě w stanie walczyě, nie pozwolě, aby moja córka zostaśa "adoptowana" - przecież ma MATKě, która żyje, wyzdrowieje i nabierze dośě siś, aby jě wziěě do domu. Proszě, nie obrażaj mnie tymi pytaniami, bo one raniě i sě okropne. Nie potrzebujě twojego zasranego Boga ani jego bśogosśawieśstw czy klětw. W nosie go mam! O ile wiem, mam jeszcze nos! Wynajmě Prawnika, aby dbaś o moje interesy, wiěc możesz byě pewna, że do śmierci zachowam to, co do mnie należy. Twoja kochajěca matka WIESZ KTÛRA KLěTWA - Popatrz na pupě tej maśej blondyneczki! Usśyszaśa, zarumieniśa siě oburzona i ostentacyjnie "nie usśyszaśa". Wracaśa ze szkośy do domu na El Centro Avenue. W biaśej bluzce, niebieskim fartuszku (który nagle staś siě obcisśy na wysokości biustu i bioder) i biaśych skarpetkach do kostek. Dwunastolatka. Ale w sercu zaledwie ośmio albo dziewiěciolatka, jakby rzeczywisty rozwój zatrzymaś siě w chwili, kiedy musiaśa uciekaě z sypialni Gladys, biec nago i prosiě o pomoc nieznajomych. Uciekajěc przed parě, ukropem i pśoněcym śóżkiem, które miaśo siě staě jej stosem pogrzebowym. Wstyd, wstyd. Wreszcie nadszedś ten dzieś. Drugi tydzieś września, kiedy wśaśnie za czěśa siódmě klasě. Nie byśa caśkiem nieprzygotowana, ale wciěż nie do wierzaśa. Czyż nie sśyszaśa rozmów starszych dziewczět i ordynarnych żartów chśopców? Czyż nie wzbudzaś w niej wstrětu, nie fascynowaś widok poplamionych krwiě "podpasek", owiniětych albo nie owiniětych papierem toaletowym, w pojemnikach na śmieci w toaletach dla dziewczět? Czy nie zbieraśo siě jej na mdśości, kiedy wynosiśa śmieci w sierociścu i czuśa zapach stěchśej krwi? Klětwa krwi, powtarzaśa Fleece z gśupim uśmiechem, przed którě nie możesz uciec. Jednak w gśěbi serca Norma Jeane czuśa radośě, bo o czymś wiedziaśa. Przecież można uciec. Istnieje na to pewien sposób! Ani w domu dziecka, ani w szkole (bo miaśa przyjacióś także wśród dzieci posiadajěcych rodziny i "prawdziwe" domy) Norma Jeane nie mówiśa o drodze Christian Science, o mědrościach, jakie odkryśa przed niě Edith Mittelstadt. Że Bóg jest Rozumem, Rozum jest wszystkim, zwykśa "materia" nie istnieje. Że Bóg uzdrawia nas za pośrednictwem Jezusa Chrystusa. Jeśli siě tylko bezgranicznie w Niego wierzy. Jednakże tego dnia w środku września poczuśa dziwny, těpy ból w dole

brzucha, akurat na lekcji gimnastyki, kiedy w koszulce i niebieskich spodenkach graśa w siatkówkě - Norma Jeane należaśa do wiěkszych dziewczět wśród siódmoklasistek, dobrze sobie radziśa ze sportem, chociaż czasem z powodu nadmiernej nieśmiaśości byśa trochě niepewna i nieporadna, psuśa piśki i inne dziewczěta traciśy cierpliwośě: nie można byśo polegaě na Normie Jeane, ale jakże ona siě staraśa, aby zmieniě tě opiniě o sobie, z jakěż determinacjě o to zabiegaśa - w każdym razie tego popośudnia w wilgotnym zaduchu sali gimnastycznej zrezygnowaśa z gry, kiedy jakaś gorěca ciecz zaczěśa wsiěkaě w jej majteczki; nagle rozbolaśa jě gśowa i później, przebierajěc siě w szatni, postanowiśa to za wszelkě ceně zignorowaě; byśa wstrzěśniěta, upokorzona; nie, to siě nie dziaśo naprawdě. - Normo Jeane, co siě staśo? - Sśucham? Nic takiego. - Wyglědasz, jakbyś... - Dziewczyna usiśowaśa siě uśmiechněě, okazaě wspóśczucie, ale mimo wszystko jej próby wydawaśy siě wymuszone, sztuczne. -Jakbyś byśa chora. - Nic mi nie jest, może tobie coś dolega? Wyszśa z szatni, trzěsěc siě z oburzenia. Wstyd, wstyd! Ale w Bogu wstyd nie istnieje. Do domu wracaśa w pośpiechu, unikajěc przyjacióśek. Zazwyczaj szśa w grupce dziewczět z Fleece i Debrě Mae, dzisiaj jednak byśa sama, stawiaśa szybkie kroczki, ściskajěc uda, kośyszěc siě jak kaczka, czuśa w kroczu wilgoě, ale wydawaśo siě, że krwawienie w dole brzucha ustaśo, powstrzymaśa je siśa woli, nie zamierzaśa siě poddaě.Wzrok miaśa wbity w chodnik, "nie sśyszaśa" gwizdów i okrzyków chśopców, ze szkośy średniej i starszych, dwudziestolatków, krěżěcych po El Centro Avenue. "Normo Jeane, tak siě nazywasz, prawda, kochanie? Hej, Normo Jeane! " Szczerze żaśowaśa, że fartuszek staś siě tak obcisśy. Przysiěgaśa sobie, że straci na wadze. Piěě funtów! Nigdy nie bědzie tak gruba jak niektóre dziewczěta z jej klasy, nigdy tak ciěżka jak doktor Mittelstadt, ale dato nie jest prawdziwe. Normo Jeane. Materia nie jest Rozumem, jedynym Rozumem jest Bóg. Kiedy doktor Mittelstadt szczegóśowo wyjaśniśa tě prawdě, Norma Jeane zrozumiaśa wszystko. Kiedy czytaśa ksiěżkě pani Eddy, zwśaszcza rozdziaś pod tytuśem "Modlitwa", rozumiaśa jě czěściowo. Ale kiedy byśa sama, jej myśli mieszaśy siě jak porozrzucane na podśodze elementy ukśadanki. Niby istniaś w tym porzědek, ale jak go znaleźě? Teraz, tego popośudnia, myśli w jej gśowie najbardziej przypominaśy deszcz drobnego szkśa. To, co zwyczajni, prości ludzie nazywajě bólem gśowy, jest niczym wiěcej niż iluzjě, sśabościě; zanim jednak Norma Jeane przeszśa dziewiěě przecznic dzielěcych Hurst Junior High School od sierociśca, dopadś jě tak ostry ból gśowy, że niemal nic nie widziaśa. Potrzebowaśa aspiryny. Jednej jedynej tabletki aspiryny. Jeśli zachorowaśaś, pielěgniarka z izby chorych rutynowo podawaśa ci aspiryně. No, kiedy dziewczěta miaśy te swoje "okresy". Tylko że Norma Jeane powiedziaśa sobie, że siě nie podda. To byś sprawdzian jej wiary, próba. Bo czyż Jezus Chrystus nie powiedziaś: Albowiem wie Ojciec wasz, czego wam potrzeba, zanim Go poprosicie Przypominaśa sobie z odrazě, jak matka rozdrabniaśa aspiryně, aby jě dodaě do soku owocowego, kiedy Norma Jeane byśa zupeśnie maśě dziewczynkě. I ze zwyczajnej butelki bez żadnej naklejki dolewaśa śyżeczkě lub dwie "wody leczniczej", zapewne wódki, do szklanki Normy Jeane, która miaśa trzy

lata - albo mniej! - i byśa zbyt maśa, aby broniě siě przed tego rodzaju trucizně. Przed narkotykami, alkoholem. Zgodnie z zasadami Christian Science, należaśo odrzuciě wszystkie nieczyste obyczaje. Pewnego dnia Norma Jeane potěpi Gladys za wszystkie te okrutne praktyki przeciwko nieświadomemu niczego dziecku. Chciaśa mnie otruě, tak jak otruśa siebie. Nigdy nie bědě braśa narkotyków ani nie bědě piśa alkoholu. Przy kolacji byśa niemal bliska omdlenia z gśodu, lecz zbieraśo siě jej na mdśości, kiedy próbowaśa jeśě; makaron z zakrzepśym serem, spalone resztki zeskrobane z patelni; zmusiśa siě jedynie do biaśego, niedopieczonego chleba, który powoli żuśa i prześykaśa. Sprzětajěc ze stośu, upuściśaby na podśogě tacě z naczyniami i sztuěcami, gdyby jakaś dziewczyna nie podbiegśa i nie podtrzymaśa jej. A potem w dusznej kuchni jeszcze to czyszczenie garnków i zatśuszczonych patelni pod surowym nadzorem kucharki - obowiězek najbardziej odstrěczajěcy ze wszystkich, obrzydliwy jak sprzětanie toalet. Za dziesiěě centów tygodniowo. Wstyd, wstyd/Lecz zatriumfujesz nad wstydem. Kiedy wreszcie odejdzie z sierociśca, aby zamieszkaě z rodzině zastěpczě w Van Nuys, w listopadzie tegoż 1938 roku, bědzie miaśa na swoim "koncie" dwadzieścia dolarów i sześědziesiět centów. Edith Mittelstadt na pożegnanie podwoi tě sumě. - Wspominaj nas dobrze, Normo Jeane. Bywaśo różnie, raz tak, raz owak. Pewnego dnia spisze swoje wspomnienia z sierociśca. Swej dumy nie sprzeda tak tanio. Wśaściwie w ogóle nie miaśam dumy! Ani wstydu! Byśam wdziěczna za każde miśe sśowo i spojrzenie faceta. Moje mśode ciaśo wydawaśo siě tak dziwne i obce jak cebulka zakopana w ziemi, która powiěksza siě, aby wystrzeliě na powierzchniě. pewno byśa w peśni świadoma wspaniale przy bierajěcych piersi i powiěkszania siě obwodu ud, biustu i "pupy" - jak określano z przymrużeniem oka i aprobatě tě czěśě kobiecej anatomii. "Ale urocza pupa. Spójrz na tě uroczě pupě. Och, dziecino, dziecino! Kto to? Maśolata. Można przez niě trafiě do pudśa". Baśa siě tych cielesnych przemian, bo gdyby Gladys siě dowiedziaśa, odniosśaby siě do tego z pogardě; Gladys, która sama byśa szczupśa i wiotka, Gladys, która najbardziej podziwiaśa delikatne sylwetki "kobiecych" gwiazd filmowych, takich jak Norma Talmadge, Greta Garbo, mśoda Joan Crawford i Gloria Swanson, a nie krěgśe, pucośowate kobiety jak Mae West, Mae Murray, Margaret Dumont. Po nieważ bardzo dśugo Normy Jeane nie widziaśa, na pewno nie spodobaśa by siě jej figura córki. Norma Jeane nie zastanawiaśa siě, jak wyglěda Gladys po latach przymusowego pobytu w szpitalu. Po liście z odmowě podpisania zgody na adopcjě Gladys nie napisaśa już nic wiěcej. Norma Jeane też do niej nie pisaśa, wysyśaśa jedynie kartki na świěta i urodziny. (Oczywiście niczego nie dostaśa w zamian! Ale jak na uczaś Chrystus, lepiej dawaě, niż braě.) Norma Jeane, zazwyczaj spokojna i śagodna, zaskoczyśa Edith Mittel stadt śzami wściekśości. Dlaczego jej okropnej matce, jej chorej matce, jej okropnej chorej szalonej matce wolno niszczyě jej życie? Dlaczego prawo jest takie niemědre i uzależnia jej losy od kobiety umieszczonej w szpitalu dla psychicznie chorych, którego najprawdopodobniej

nigdy nie opuści? To nie jest w porzědku, to niesprawiedliwe, i to tylko dlatego, że Gladys byśa zazdrosna o paśstwa Mount i nienawidziśa jej. - Tyle siě modliśam - szlochaśa Norma Jeane. - Zrobiśam tak, jak mi pani kazaśa, modliśam siě i modliśam. Doktor Mittelstadt odpowiedziaśa surowo, jakby przemawiaśa do innej wychowanki sierociśca. Skarciśa Normě Jeane za "ślepe, egoistyczne" uleganie emocjom; za niezrozumienie, że zgodnie ze sśowami pani Eddy, modlitwa nie może zmieniě Nauki istnienia, lecz jedynie sprawiě, że bědziemy żyli w lepszej z niě harmonii. W gśěbi Norma Jeane byśa wściekśa: czemu wiěc sśużyśa modlitwa? - Wiem, że jesteś rozczarowana, Normo Jeane, i bardzo zraniona - po wiedziaśa z westchnieniem Edith Mittelstadt. - Sama jestem rozczarowana. Paśstwo Mount sě dobrymi ludźmi, dobrymi chrześcijanami, choě nie wyznawcami Christian Science, i przepadajě za tobě. Ale rozumiesz, twoja matka nadal nie myśli jasno. Najwyraźniej jest tym "nowoczesnym" typem, "neurotyczkě", kobietě chorě, bo doprowadza siě do choroby z powodu negatywnych myśli. Ty możesz odrzucaě takie myśli i w każdej sekundzie swego cennego życia dziěkowaě Bogu za to, że jesteś. Nie potrzebowaśa tego zasranego Boga, jego bśogosśawieśstw czy klětw. Ale tarśa oczy jak dziecko pod wpśywem emocji, potakiwaśa, gdy doktor Mittelstadt mówiśa z przekonaniem. Tak! Zgadza siě. Zdecydowany, choě ciepśy gśos dyrektorki. Badawcze spojrzenie. Dusza bśyszczěca w jej oczach. Ledwo można byśo zauważyě, że starsza kobieta ma zwiotczaśě i pooraně zmarszczkami twarz; jednakże z bliska widaě byśo wětrobowe plamy na sflaczaśej skórze rěk, których doktor Mittelstadt nie próbowaśa ukrywaě ani pod mankietami, ani pod pudrem, jak to czyniśy powodowane próżnościě inne kobiety; sztywne wśoski sterczaśy z jej po liczka. Filmowymi oczami Norma Jeane dostrzegśa te jaskrawe niedoskonaśości. W filmowej logice estetyka ma moc etyki: bycie mniej niż piěkně jest żaśosne, ale dobrowolne bycie mniej niż piěkně jest niemoralne. Patrzěc na doktor Mittelstadt, Gladys by siě wzdrygněśa. Gladys szydziśaby za jej plecami, a byśy to bardzo szerokie plecy pod granatowě serźě. Ale Norma Jeane podziwiaśa doktor Mittelstadt. Ona jest silna. Nie obchodzi jej, co myślě inni ludzie. Dlaczego miaśoby jě to obchodziě Doktor Mittelstadt mówiśa: - Mnie także wprowadzono w bśěd. Personel w Norwalk i mnie oszukaś. Byě może nie jest to niczyja wina. Tak czy inaczej, Normo Jeane, mogě ciě oddaě na wychowanie do jakiejś porzě dnej rodziny; do tego wcale nam nie jest potrzebna zgoda twojej matki. Znajdě ci dom wyznawców Christian Science, obiecujě, moja droga. Nieważne, jaki dom. Jakikolwiek. Norma Jeane mrukněśa cicho: - Dziěkujě, pani Mittelstadt. Wytarśa zaczerwienione oczy chusteczkě, którě kobieta jej podaśa. Mogśo siě zdawaě, że fizycznie zmalaśa; znowu byśa potulna, powróciś jej dzieciěcy gśos i dzieciěca postawa. -Jeszcze w tym roku - dodaśa doktor Mittelstadt - przed świětami Bożego Narodzenia. Z Bożě pomocě, Normo Jeane! Obiecujě. Pocieszaśa siě przekonaniem, że to nie może byě przypadek, iż drugie imiě Mary Baker Eddy brzmi Baker, tak jak nazwisko Normy Jeane.

W szkolnej encyklopedii Norma Jeane znalazśa hasśo MARY BAKER EDDY i dowiedziaśa siě, że zaśożycielka kongregacji Christian Science urodziśa siě w 1821 roku, umarśa w 1910. Nie w Kalifornii, ale to nie miaśo znaczenia: ludzie ciěgle przemierzali kontynent pociěgiem albo samolotem. Baker, pierwszy měż Gladys, opuściś jě, i wydawaśo siě możliwe prawdopodobne? - że należaś do krewnych pani Eddy, bo dlaczego pani Eddy nosiśaby imiě "Baker", gdyby nie byśa pod jakimś wzglědem "Bakerem"? W boskim wszechświecie, jak w każdej ukśadance, nie zdarzajě siě przy padki. Moja babcia nazywaśa siě Mary Baker Eddy. To znaczy moja przyrodnia babcia. Ponieważ moja matka wyszśa za syna pani Eddy. Nie byś moim prawdziwym "ojcem", ale mnie adoptowaś. Mary Baker Eddy byśa matkě mojego ojczyma i teściowě mojej matki, która jednak nie znaśa pani Eddy. To znaczy osobiście. Ja nie poznaśam pani Eddy, która zaśożyśa kościóś Christian Science. Umarśa w 1910 roku. Ja siě urodziśam 1 czerwca 1926 roku. Tyle wiem. Kurczyśa siě pod spojrzeniami starszych chśopców. Tyle spojrześ! Zawsze wyczekujěcych. Teraz chodzenie do szkośy zupeśnie nie przypominaśo tego, co siě dziaśo w szóstej klasie. Norma Jeane kryśa siě w gromadzie innych dziewczět. To byśo jedyne wyjście. Chodziśa w fartuszku ciasno opinajěcym biust i biodra. Krěciśa biodrami tak, że spódnica podwijaśa siě do góry. A jeśli byśo widaě halkě? Halkě trzeba byśo wkśadaě, a ramiěczka skrěcaśy siě i brudziśy. Pod pachami trzeba byśo siě myě dwa razy dziennie. Czasem i to nie wystarczaśo. W szkole dzieci ciěgle siě śmiaśy, że sieroty śmierdzě! Widok żartownisia zatykajěcego nos niezmiennie wywośywaś śmiech. śmiaśy siě nawet dzieci z sierociśca. Te, które wiedziaśy, że ich akurat to nie dotyczy. Paskudne dowcipy o dziewczětach. Ich specyficzna woś. Klětwa. Klětwa krwi. Nie chciaśa o tym myśleě, nikt nie mógś jej do tego zmusiě. Od dawna myślaśa o zmianie fartuszka na wiěkszy rozmiar, ale odkśadaśa ten moment z tygodnia na tydzieś; nie chciaśa siě narażaě na niewybredne uwagi ze strony intendentki. "Bědziesz dużě dziewczynkě, nie? To cecha rodzinna, mogě siě zaśożyě". Po "podpaski" chodziśo siě do pielěgniarki. Chodziśy do niej wszystkie starsze dziewczěta. Ale Norma Jeane nie zamierzaśa tam iśě. Tak samo nie bědzie prosiśa o aspiryně. Tego rodzaju środki w jej wypadku nie znajdowaśy zastosowania. Jedno wiem: byśem niewidomy, a teraz widzě. Te sśowa z Nowego Testamentu, z Ewangelii wedśug św. Jana, Norma Jeane czěsto powtarzaśa sobie szeptem. W zaciszu swego gabinetu doktor Mittelstadt po raz pierwszy przeczytaśa jej fragment o tym, jak Jezus uzdrowiś niewidomego - co wydawaśo siě niezwykle proste. Jezus spluněś na ziemiě, uczyniś bśoto ze śliny i naśożyś je na oczy niewidomego, a tamten przejrzaś.

Proste. Jeśli siě tylko wierzy. Bóg jest Rozumem. Sam Rozum uzdrawia. Jeśli wierzysz, możesz uzyskaě wszystko. Niemniej - nigdy o tym nie powie doktor Mittelstadt ani nawet przyjacióśkom - istniaśo pewne marzenie na jawie, hośubione przez niě marzenie odtwarzane nieustannie w jej gśowie jak film, który nigdy siě nie kośczy. Drze na sobie ubranie, żeby wszyscy jě zobaczyli. W kościele, w jadalni, w szkole, na El Centro Avenue wśród ulicznego haśasu. Spójrzcie na mnie, spójrzcie na mnie, spójrzcie na mnie! Jej Magiczna Przyjacióśka nie baśa siě. Baśa siě tylko Norma Jeane. Jej Przyjacióśka z Lustra wirowaśa nago, taśczyśa hula, krěcěc biodrami i poruszajěc piersiami, uśmiechaśa siě uśmiechaśa uśmiechaśa, radowaśa na gościě w obliczu Boga, jak wěż triumfujěcy w zygzakowatej, bśyszczěcej skórze. Bo wtedy byśabym mniej samotna. Nawet jeślibyście wszyscy mnie znienawidzili. Nie moglibyście patrzeě na nikogo prócz MNIE. - Hej, spójrzcie na Mysz. Jaka ślicznotka! Jedna z dziewczět znalazśa pudeśko z pudrem w kolorze brzoskwini i z okropnie brudnym puszkiem. Inna znalazśa jasnoróżowě szminkě. Tego rodzaju cenne drobiazgi "znajdowano" w szkole albo u Woolwortha, to jest tam, gdzie chciaś przypadek. Używanie kosmetyków przez dziewczěta po niżej szesnastego roku życia byśo w sierociścu zabronione, ale te dziewczěta ukryśy siě, aby naśożyě puder na swoje wyszorowane, bśyszczěce twarze i pomalowaě usta szminkě. Norma Jeane przeglědaśa siě w malutkim, po szarzaśym lusterku. Odczuwaśa wyrzuty sumienia, albo może ekscytacjě, ukśucia ostre jak ból miědzy nogami. Nie o to chodziśo, że jako jedyna miaśa śliczně twarz, ale o to, że jej twarz byśa śliczna. Dziewczěta żartowaśy z niej, a ona pśoněśa rumieścem, bo nie cierpiaśa, gdy ktoś z niej żartowaś. To znaczy uwielbiaśa, kiedy z niej żartowano, tym razem jednak byśo to coś nowego, coś strasznego, choě nie wiedziaśa do kśadnie co. Powiedziaśa, zdumiewajěc koleżanki, które nigdy nie podejrzewaśy, że Mysz może siě zśościě: - Obrzydliwe. Nie znoszě tego, tyle w tym faśszu. Nie ścierpiě tego smaku. Odepchněśa puderniczkě i zaczěśa ścieraě z ust koralowy kolor. Ale woskowy, sśodkawy smak utrzymywaś siě dśugo, do późnej nocy. Modliśa siě, modliśa, modliśa, modliśa. Aby ból pod oczami i miědzy nogami ustěpiś. Aby krwawienie (jeśli to byśo krwawienie) ustaśo. Nie chciaśa siě pośożyě do śóżka, bo jeszcze nie nadeszśa pora snu, bo to by oznaczaśo poddanie siě. Bo dziewczěta wszystkiego by siě domyśliśy. Bo potraktowaśyby jě jako jedně z nich. A ona nie byśa jedně z nich. Bo miaśa swojě wiarě, a ta wiara byśa wszystkim, co miaśa. Ponieważ musiaśa odrobiě pracě domowě. Sporo jej zadano! A ona byśa uczennicě niezbyt lotně. Uśmiechaśa siě z obawě nawet wówczas, kiedy byśa sama i nie byśo w pobliżu nauczycielki, aby jě uspokoiě. Byśa w siódmej klasie. Zabraśa siě do odrabiania rachunków. Na pracě domowě skśadaś siě kśěbek supśów do rozplatania.

Kiedy udaśo ci siě rozwiězaě jeden, trafiaśaś na nastěpny, potem jeszcze na kolejny. Każdy problem wydawaś siě trudniejszy od poprzedniego. "Niech to szlag". Gladys radziśa sobie z wězśami w ten sposób, że je rozrywaśa albo chwytaśa za nożyczki i ciach! ciach! i przecinaśa sznurek. Tak samo postěpowaśa przy czesaniu wśosów swojej córeczki, niech to szlag, czasem dużo prościej po prostu wziěě nożyczki i uciěě co trzeba. Do dziewiětej i wyśěczenia świateś zostaśo tylko dwadzieścia minut! Och, jakże siě baśa. Po umyciu w kuchni tych zatśuszczonych garów schowaśa siě w toalecie i bez patrzenia napchaśa sobie do majtek papieru toaletowego. Ale teraz papier przesiěkněś czymś - nie chciaśa myśleě, że to krew. Wśożyě sobie palec do środka, o nie, nigdy by tego nie zrobiśa! To wstrětne. Fleece, beztroska, efekciarska, nieznośna Fleece potrafiśa przystaněě na klatce schodowej, gdy zbiegaś z góry tabun chśopców, odwróciě siě do kě ta, wsuněě palec pod spódnicě i do majtek. - "Hej, Abbott! " - Sprawdzaśa, czy zaczěś siě u niej okres. Podnosiśa do góry palec pośyskujěcy na czerwono, aby mogśy to widzieě inne dziewczěta. Niektóre z nich śmiaśy siě, inne wyglědaśy na oburzone. Norma Jeane zamykaśa oczy, bliska omdlenia. Aleja nie jestem Fleece. Nie jestem jedně z was. Norma Jeane czěsto w sekrecie przemykaśa siě do toalety w środku nocy. Dziewczěta spaśy w swojej sali. To byśo ekscytujěce, nie spaě o tej porze. Nie spaě i pozostawaě w samotności. Przed laty i Gladys grasowaśa w nocy niczym duża kotka, bo nie mogśa albo nie chciaśa spaě. Papieros w dśoni, może drink, czěsto sśuchawka telefonu. To byśa jakaś scena filmowa, przefiltrowana przez baweśnianě kośderkě dzieciěcego snu. "Cześě, siě masz. Myślisz o mnie? Tak, pewnie. Tak? Chcesz coś z tym zrobiě? Aha. Gdzie jest ochota, tam sposób siě znajdzie. Ale z Dzieckiem bědzie nas troje, jeśli wiesz, co mam na myśli". Wystarczyśo, że Norma Jeane upewniśa siě, że jest sama, a obskurna, cuchně ca toaleta stawaśa siě miejscem ekscytujěcych doznaś, jak sala kinowa, nim zgasně światśa, kurtyna rozsunie siě na boki i rozpocznie siě film. Zdejmowaśa koszulě nocně, tak jak zdejmuje siě w filmach czepki, pśaszcze i obcisśě odzież, subtelna muzyka pulsowaśa w tle i pojawiaśa siě Magiczna Przyjacióśka, jakby ukrywaśa siě pod śachami i tylko czekaśa, aby siě odsśoniě. Ta dziewczyna, która byśa Normě Jeane, a jednocześnie niě nie byśa, tylko nieznajomě. Dziewczyna znacznie bardziej osobliwa od tej, którě Norma Jeane kiedykolwiek mogśaby byě. Dawniej miaśa szczupśe ramiona, piersi maśe i pśaskie jak u chśopca, teraz "zaokrěgliśa siě", jak mówiono z aprobatě, twarde, maśe piersi po wiěkszaśy siě stopniowo, stawaśy bardziej sprěżyste, a kremowoblada skóra robiśa siě przedziwnie miěkka. Norma Jeane braśa piersi w dśonie, wpatrywaśa siě i zachwycaśa: jakie to dziwne, sutki i lekko brězowy krěżek dookośa; sposób, w jaki sutki twardniaśy - niczym gěsia skórka; jakie osobliwe byśo to, że chśopcy także mieli sutki; nie piersi, ale sutki (których nigdy nie użyjě, bo tylko kobiety karmiě dzieci); Norma Jeane dobrze wiedziaśa (zbyt wiele razy jě

zmuszano do patrzenia! ), że chśopcy majě miědzy nogami penisy - zwane "interesami", "kutasami", "chujami" - oplecione żyśkami maśe kieśbaski, dlatego wśaśnie byli chśopcami i dlatego byli ważni, pod czas gdy dziewczěta nie mogśy byě ważne; i czy nie zmuszano jej do patrzenia (ale to byśo jakieś niewyraźne wspomnienie, nie mogśa mu ufaě) na grube, obrzmiaśe "interesy" dorosśych měżczyzn, którzy dawno temu zaliczali siě do przyjacióś Gladys? Chcesz tego dotkněě, maleśka? To nie ugryzie. - Norma Jeane? Cześě. Debra Mae dźgněśa jě śokciem w żebra, gdy Norma Jeane kuliśa siě nad odrapanym blatem stośu, oddychajěc z trudem. Może straciśa przytomnośě, ale tylko na chwilě. Przez ten ból, którego nie czuśa, przez upśyw krwi, która nie byśa jej. Z wysiśkiem odepchněśa rěkě dziewczyny, ale Debra Mae powiedziaśa ostro: - Oszalaśaś? Przecież leci ci krew, nie wiesz o tym? Wszystko na tym krześle. Jezu! Rumieniěc siě ze wstydu, Norma Jeane podniosśa siě. Zeszyt do rachunków spadś na podśogě. - Odejdź. Zostaw mnie w spokoju. - Sśuchaj, to wszystko dzieje siě naprawdě - mówiśa Debra Mae. - Masz prawdziwe skurcze. Prawdziwy okres. Ta krew jest prawdziwa. Norma Jeane niepewnie wyszśa z pokoju nauki. Sśabo widziaśa, przed oczami lataśy jej plamki. Wilgotna strużka pśyněśa po wewnětrznej stronie nogi. Dziewczyna modliśa siě, przygryzaśa dolně wargě i byśa zdecydowana siě nie poddawaě. Nie daě siě dotkněě, uciekaě od litości. Za sobě sśyszaśa gśosy. Schowaśa siě na klatce schodowej, w toalecie. Kiedy nikt nie widziaś, wyszśa przez okno. Na czworakach wspiěśa siě na sam szczyt dachu. Nocne niebo przysśoniěte grzbietami chmur, za nimi blada ěwiartka ksiěżyca, świeże, chśodne powietrze, a kilka mil dalej migajěce światśa RKO. Rozum to jedyna Prawda. Bóg jest Rozumem. Bóg jest Miśościě. Boska Miśośě zawsze wychodziśa naprzeciw i zawsze bědzie wychodziě naprzeciw każdej ludzkiej potrzebie. Czy ktoś jě wośaś? Nie sśyszaśa. Przepeśniaśa jě radośě i pewnośě. Byśa silna, a bědzie silniejsza. Wiedziaśa, że ma dośě siśy, aby wytrzymaě caśy ból i strach. Wiedziaśa, że pozostaje w stanie śaski, że ma serce peśne Boskiej Miśości. Pulsujěcy ból w jej ciele stawaś siě odlegśy, jakby cierpiaśa inna, sśabsza dziewczyna. Wychodziśa z tego wysiśkiem woli. Wspinaśa siě ponad stromy dach i pod niebo, gdzie chmury przypominaśy schody, schody prowadzěce do góry, obrysowane światśem sśośca, które giněśo przy samym horyzoncie. Jeden faśszywy krok, chwila zwětpienia, i mogśa spaśě na ziemiě bez wśadnie jak pośamana lalka, ale to siě nie zdarzy, to zależaśo od mojej woli. wiěc do tego nie doszśo. Przewidywaśa, że od tej chwili bědzie sama kierowaśa wśasnym życiem, póki Boskiej Miśości nie zabraknie w jej sercu.

Do Bożego Narodzenia, miaśa to obiecane. Gdzie jest nowy dom Normy Jeane? DZIEWCZYNA 1942-1947 . REKIN

Nim przypśyněś rekin, w ciszy ciemnozielonej wody pojawiś siě najpierw jego cieś. Rekin ślizgaś siě w ciemnozielonej wodzie. Pewnie byśam pod wodě i pod falami, choě nie pśyněśam, oczy miaśam otwarte, piekśy mnie od soli - byśam w tamtych czasach caśkiem dobrě pśywaczkě, moi chśopcy zabierali mnie na Tobanga Beach, do Will Rogers, Las Tunas, Redondo, ale najbardziej lubiśam Santa Monica i Venice Beach, "plaże peśne miěśni", po których krěcili siě przystojni kulturyści i amatorzy surfingu - gapiśam siě na niego, tego rekina, na ksztaśt gotowego do ataku rekina pśyněcego w ciemności, z którego to powodu nie mogśam określiě ani jego rozmiarów, ani nawet tego, czym wśaściwie jest. Rekin atakuje w najmniej oczekiwanym momencie. Bóg wyposażyś go w olbrzymie szczěki i rzědy przypominajěcych pśomienie, ostrych jak brzytwy zěbów. i Kiedyś widzieliśmy rekina zawieszonego na molo w Hermosa, wciěż żywego i broczěcego krwiě. Mój narzeczony i ja. Wśaśnie siě zarěczyliśmy, miaśam piětnaście lat, byśam mśodě dziewczyně. Boże, jaka byśam szczěśliwa! No tak, ale jej matka... wiesz, że jest v Norwalk. Nie żeniě siě z matkě, żeniě siě z Normě Jeane. To dobra dziewczyna. Taka siě wydaje. Ale w tak mśodym wieku prawda nie zawsze wychodzi na jaw. Jaka prawda? To, co siě może staě później. Z niě. Nie sśyszaśam! Nie sśuchaśam. Byśam w siódmym niebie: zarěczona jako piětnastolatka, zazdrościśy mi wszystkie dziewczěta, jakie znaśam. Wyszśam za měż zaraz po swoich szesnastych urodzinach, zamiast wracaě do szkośy i na dwa kolejne lata. Stany Zjednoczone braśy udziaś w wojnie, wiěc przyszśośě, jak w Wojnie światów, nie byśa pewna. PORA WYJśě ZA MěŻ - Normo Jeane, wiesz, co sobie myślě? Nadeszśa pora, abyś wyszśa za měż. Te radosne, zaskakujěce sśowa pojawiśy siě niespodziewanie, niczym piosenka zaraz po wśěczeniu radia. Wśaściwie nie zamierzaśa ich wypowiedzieě. Nie należaśa do kobiet, które planujě wypowiedzi. O tym, co zamierzaśa powiedzieě, dowiadywaśa siě dopiero wtedy, gdy usśyszaśa swój gśos. Prawie nigdy nie żaśowaśa tego, co powiedziaśa, ponieważ zawsze mówiśa to, co chciaśa powiedzieě. Jakżeby inaczej! Skoro coś powiedziaśa, to po wiedziaśa - otwierajěc zabezpieczone siatkě drzwi wychodzěce na podwórze, gdzie ustawiśy deskě do prasowania i gdzie Norma Jeane od dśuższego czasu prasowaśa. Wiěkszośě bielizny ubyśa z koszyka - koszule Warrena zawisśy na drucianych wieszakach nad jej gśowě. Uśmiechněśa siě do Elsie, nie usśyszaśa dokśadnie jej sśów albo jeśli je usśyszaśa, to one do niej nie dotarśy, jeśli zaś dotarśy, to

przypuszczaśa, że chodzi o jeden z żartów Elsie. Norma Jeane w krótkich spodenkach, w koszulce w kropki odsśaniajěcej górně czěśě jej peśnych piersi, bosa, z bśyszczěcě warstewkě potu na skórze, blond puszkiem na nogach, gěstszymi kěpkami pod pachami i silnie poskrěcanymi wśosami w przybrudzonym kolorze blond, zwiězanymi z tyśu gśowy jakěś starě chustkě Elsie. Ta dziewczyna miaśa cudownie pogodne usposobienie, inaczej niż inne dzieci, które nawet gdy siě do nich podchodziśo ze stanowczym uśmiechem na twarzy wytrzeszczaśy oczy i kuliśy siě, jakby siě spodziewaśy kary cielesnej. Tak jest, zdarzaśy siě takie dzieci, przeważnie mśodsze, zarówno chśopcy, jak i dziewczěta, które natychmiast moczyśy siě, gdy podeszśo siě do nich znienacka. Norma Jeane nie byśa taka. W ogóle nie przypominaśa żadnego dziecka, które kiedykolwiek wziěli pod swój dach. Na tym polegaś problem. Norma Jeane byśa kimś zupeśnie wyjětkowym. Od osiemnastu miesiěcy mieszkaśa u nich, w pokoju na poddaszu, który dzieliśa z kuzynkě Warrena, pracownicě Radio Pianě Aircraft. Polubili jě od samego poczětku. Można byśo niemal powiedzieě, byě może z przesadě, że jě kochali. Taka byśa inna od typowych dzieci oddawanych im pod opiekě. Spokojna, choě uważna. Uśmiechaśa siě chětnie, śmiaśa siě z żartów (a żartów byśo w domu Pirigów co niemiara, och, nie ma co!) i nigdy nie zaniedbywaśa swoich obowiězków, czasami pomagaśa siě z nich wywiězaě też innym dzieciom. Utrzymywaśa we wzorowym porzědku swojě pośowě pokoju na poddaszu, śóżko ścieliśa tak, jak siě tego nauczyśa w sierociścu. Skromnie spuszczaśa oczy, by przed posiśkami odmówiě modlitwě, jeżeli nikt tego wcześniej nie zrobiś. Liz, kuzynka Warrena, śmiaśa siě z niej, po wiadajěc, że ciěgle jě widzi klěczěcě przy śóżku i zatopioně w modlitwie, można by pomyśleě, że to, o co dziewczyna siě modli, jeszcze siě nie speśniśo. Lecz Elsie nigdy siě nie śmiaśa z Normy Jeane. Dziewczyna byśa taka strachliwa, nieważne, czy chodziśo o mysz, która wpadśa w puśapkě w kuchni i popeśzśa po podśodze, czy o karalucha, którego Warren zmiażdżyś podeszwě buta, czy o muchě, którě Elsie rozgniotśa packě. Wyglědaśa wtedy, jakby nastěpiś koniec świata. Gdy rozmawiano o czyimś cierpieniu (na przykśad o jakichś szczegóśach wydarześ wojennych, ludziach grzebanych żywcem podczas marszu śmierci po bitwie na Korrehidor), natychmiast wybiegaśa z pokoju. Kiedy pomagaśa Elsie skubaě i patroszyě kurczaki, byśa bliska omdlenia lecz Elsie wcale siě z niej nie śmiaśa. Bo to Elsie bardzo zależaśo na córce, a Warren nigdy by siě nie daś przekonaě do opieki nad cudzymi dzieěmi, gdyby nie dostawaśo siě za to pieniědzy do rěki. Warren należaś do měżczyzn, którzy pragněli albo dzieci wśasnych, albo żadnych, ale nawet on nie mógś rzec o Normie Jeane niczego zśego. Jak wiěc jej to teraz powiedzieě? Szybko i zdecydowanie, tak jak ukrěca siě gśowě kotu. Bóg jeden wie, że trzeba to zrobiě. - Taaa... Wśaśnie sobie pomyślaśam. Nadeszśa pora, abyś wyszśa za měż. - Sśucham, ciociu Elsie? Co takiego? Ktoś siě wydzieraś z maśego plastikowego radia ustawionego na porěczy, brzmiaś jak ten, no, jak mu tam, Caruso. Elsie zrobiśa coś, czego nie robiśa nigdy: wyśěczyśa radio. - Myślaśaś już o tym? O wyjściu za měż? W czerwcu skośczysz szesnaście lat.

Norma Jeane uśmiechaśa siě do Elsie zmieszana, żelazko trzymaśa podniesione. Nawet zaskoczona pamiětaśa, że nie można zostawiě gorěcego żelazka na desce do prasowania. - Sama byśam mniej wiěcej w tym wieku, kiedy wyszśam za měż. Wówczas też istniaśy pewne wyjětkowe okoliczności. - W...wyjśě za měż - wyjěkaśa Norma Jeane. -Ja? - Ano pewnie - roześmiaśa siě Elsie. - Toě przecież nie ja. Nie rozmawiamy o mnie. - Ale ja nie mam staśego chśopca. jafc.-... - Masz aż nazbyt wielu chśopców. - Tylko nie staśych. Nie jestem z...zakochana. - Zakochana? - Elsie znowu siě roześmiaśa. - Możesz siě zakochaě w każdej chwili. W twoim wieku wcale o to nietrudno. - To sě żarty, prawda? Ciociu Elsie? Żartujesz? Elsie zmarszczyśa czośo. Nerwowo siěgněśa do kieszeni po papierosa. Nie miaśa na sobie pośczoch; na bladej skórze nóg, dośě grubych przy kolanach, ale niżej wciěż ksztaśtnych, widaě byśo plamy żyś; nagie stopy toněśy w kapciach. Niezbyt czystě domowě sukienkě, uszytě z taniej baweśny, zapinaśo siě z przodu, przy guzikach materiaś byś mocno napiěty. Pociśa siě obficie, a spod jej pach rozchodziśa siě niezbyt miśa woś. Nie byśa przyzwyczajona, aby ktokolwiek w tym domu kwestionowaś jej sśowa, chyba że byś to Warren Pirig, wiěc teraz jej palce drgaśy nerwowo. A co byś zrobiśa, gdybym ciě trzasněśa w twarz, ty maśa, przebiegśa, tak niewinnie wyglědajěca suko? Naraz pojawiś siě w niej ogrom zśości. Chociaż wiedziaśa, oczywiście, wiedziaśa, że Normy Jeane nie należy winiě. Elsie wiedziaśa, kogo winiě - swego měża, ale nawet ten sukinsyn też byś winny jedynie w pośowie. W to przynajmniej wierzyśa. Wyrobiśa swój sěd na podstawie tego, co widziaśa. Ale może nie widziaśa wszystkiego? A oto, co widziaśa, co dostrzegaśa przez miesiěce, póki nie mogśa już dśużej na to patrzeě, nie tracěc godności: Warren wodziś oczami za dziewczyně. A Warren Pirig nigdy nie należaś do obserwatorów. Kiedy do ciebie mówiś, uciekaś wzrokiem w bok, jakbyś nie byśa warta spojrzenia, bo przecież widziaś ciě już przedtem i wiedziaś, kim jesteś. Nawet w towarzystwie przyjacióś od butelki, których lubiś i poważaś, najczěściej gapiś siě gdzie indziej, jakby nie byśo tam na co patrzeě, to znaczy na co warto by patrzeě. A mówimy o czśowieku, który podczas sśużby wojskowej na Filipinach uczestniczyś w amatorskich walkach bokserskich i od tamtej pory niedowidziaś na lewe oko, za to na prawe widziaś doskonale, wiěc nie chciaś nosiě okularów, twierdzěc, że "przeszkadzajě". Aby oddaě sprawiedliwośě Warrenowi, trzeba koniecznie dodaě, że na siebie także nie patrzyś, w każdym razie niezbyt uważnie. Za bardzo siě śpieszyś, żeby siě na czas ogoliě albo zmieniaě koszule, wiěc Elsie je wykradaśa i zabieraśa do pralni, skěd już nie mógś ich wyśowiě. Jako sprzedawca - nie szkodzi, że handlowaś tylko zśomem, używanymi oponami i samochodami - zadziwiajěco maśo dbaś o to, by wywieraě dobre wrażenie na klientach.

Warren wyglědaś doskonale, kiedy byś mśody, szczupśy i umundurowany, kiedy siedemnastoletnia Elsie po raz pierwszy zatrzymaśa na nim wzrok w San Fernando, ale teraz nie byś mśody, szczupśy i już od dawna nie nosiś munduru. Może joe Louis albo prezydent Roosevelt skupiliby na sobie uwagě Warrena Piriga, gdyby przed nim staněli. Ale na pewno żadna tam zwykśa osoba ani tym bardziej piětnastoletnie dziecko. Elsie widziaśa, jak oczy tego měżczyzny, poruszajě siě za dziewczyně niczym kulki w śożysku. Warren patrzyś na Normě Jeane tak, jak nie patrzyś nigdy na żadnego osieroconego dzieciaka z wyjětkiem sytuacji, gdy któryś sprawiaś kśopot lub wydawaśo siě, że zamierza kśopotu narobiě. Ale z Nor mě Jeane byśo inaczej. On patrzyś na niě. Lecz nie przy posiśkach. Elsie zwróciśa na to uwagě. Czy robiś to świadomie? W tych jedynych chwilach, kiedy wszyscy siedzieli razem, zwróceni do siebie twarzami. Warren byś potěżnym měżczyzně, uwielbiaś jeśě i po wtarzaś ciěgle, że podczas posiśków należy wśaśnie jeśě, nie gadaě. Norma Jeane zachowywaśa siě spokojnie, chichotaśa, kiedy Elsie żartowaśa, ale sama nigdy wiele nie mówiśa. Miaśa maniery maśej damy, których wyuczyśa siě w sierociścu - zdaniem Elsie w domu Pirigów byśy one nieco komiczne - zatem siedziaśa raczej skromnie, nie zwracajěc na siebie uwagi, chociaż jadśa wiěcej niż ktokolwiek z wyjětkiem Warrena. No wiěc w takich chwilach bliskości Warren zdawaś siě w ogóle nie patrzeě na Normě Jeane, tak samo jak nie patrzyś na nikogo, czěsto czytaś gazetě, którě zwijaś w wěski pasek; to nie byśa opryskliwośě, tylko po prostu jego sposób bycia. Przy innych okazjach - nieważne, czy Elsie byśa blisko - Warren wodziś wzrokiem za tě dziewczyně, jakby sam nie wiedziaś, co robi, i wśaśnie ta jego bezsilnośě, rodzaj jakiegoś gśěbokiego zamyślenia widocznego w wyrazie twarzy - twarzy potśuczonej, twarzy niczym górzysty teren na mapie tak jest, ta bezsilnośě niepokoiśa Elsie do tego stopnia, iż przyśapywaśa siě ona na rozmyślaniu nad tym, kiedy nawet nie uświadamiaśa sobie, że o czymś w ogóle myśli; Elsie nie należaśa do ludzi rozmyślajěcych wprawdzie istnieli krewni, z którymi walczyśa od dwudziestu lat, i dawne przyjacióśki, które zabiśaby od razu na ulicy, ale mimo wszystko prawdě byśo, że nigdy nie rozmyślaśa o żadnej z tych osób; po prostu w ogóle o nich nie myślaśa. Teraz jednak istniaśo bliżej nieokreślone miejsce w jej mózgu, które zajěli jej měż i ta dziewczyna, co siě jej bardzo nie podobaśo, gdyż Elsie Pirig nie byśa także typem zazdrośnicy ani teraz, ani wcześniej, na to miaśa w sobie zbyt wiele dumy, a tu raptem zorientowaśa siě, że przeszukuje rzeczy dziewczyny w pokoju na poddaszu, już teraz - w kwietniu - nagrzanym jak piekarnik, przy wtórze os krěżěcych pod okapem, ale nie znalazśa nic prócz dziennika Normy Jeane w okśadce z czerwonej skóry, tego samego, który dziewczyna sama zděżyśa jej pokazaě, dumna z tego prezentu otrzymanego od dyrektorki sierociśca; Elsie przewertowaśa dziennik drżěcymi dśośmi (Elsie Pirig drżaśy dśonie - to byśo do niej zupeśnie niepodobne!) ze strachu, że zobaczy coś, czego nie chciaśa zobaczyě, lecz nie odkryśa niczego szczególnie interesujěcego, w każdym razie niczego, co mogśoby daě jej do myślenia. Byśy tam jakieś wiersze, prawdopodobnie przepisane z ksiěżek albo podrěczników szkolnych starannym pismem Normy Jeane: Byś sobie ptak, co siě wzbiś tak wysoko, Że "To jest niebo" już nie mógś rzec. I byśa ryba w morzu tak gśěboko, Że powiedzieě nie mogśa: "Mam dokěd zbiec". Jeśli ślepiec widzieě może, To co mogě ja, niebożě? Ten bardzo siě Elsie podobaś, ale nie mogśa zrozumieě innych, zwśaszcza gdy siě nie rymowaśy, bo przecież wiersze powinny siě rymowaě. Nie mogśam staněě i czekaě na śmierě - Ona sama mnie podwiozśa -

uprzejma - Bryczka mieściśa nas dwie - I jeszcze - Nieśmiertelnośě Jeszcze mniej zrozumiaśe byśy modlitwy Christian Science, Elsie domyśliśa siě, że to wśaśnie one. Biedny dzieciak chyba naprawdě wierzyś w to wszystko, co przepisaś, jedně modlitwě na stroně: Ojcze w Niebiesiech Pozwól mi pośěczyě siě z Twě doskonaśě istotě Z tym, co jest Wiecznościě - Duchowościě - Harmoniě Niechaj Boska Miśośě zśu siě opiera Bo Boska Miśośě jest Wieczna Pomóż mi kochaě jak Ty kochasz Nie istnieje BÛL Nie istnieje CHOROBA Nie istnieje śMIERě Nie istnieje SMUTEK Istnieje tylko BOSKA MIŁOśě NA WIEKI Jak można byśo to zrozumieě, a tym bardziej w to wierzyě? Może psychicznie chora matka Normy Jeane byśa wyznawczyniě Christian Science i stěd dziewczynka zaczerpněśa to wszystko. Należaśo siě zastanowiě, czy tego rodzaju bzdury nie zepchněśy biednej kobiety w przepaśě. Albo czy stojěc nad przepaściě, nie siěga siě po nie, aby ocaliě życie. Elsie odwróciśa nastěpně stroně i przeczytaśa: Ojcze w Niebiesiech Dziěkujě Ci za nowě Rodzině! Dziěkujě za ciociě Elsie, którě tak bardzo kocham! Dziěkujě za pana Piriga, który jest dla mnie miśy! Dziěkujě za nowy Dom! Dziěkujě za nowě szkośě! Dziěkujě za nowych przyjacióś! Dziěkujě za nowe życie! Pomóż mojej Matce powróciě do zdrowia Niechaj zawsze bědzie w krěgu Wiecznego światśa Przez wszystkie dni swego życia I pomóż Matce mnie Kochaě Tak, aby nie chciaśa mnie zraniě! Dziěki Ci Ojcze w Niebiesiech AMEN. Elsie szybko zamkněśa dziennik i schowaśa go do szuflady na bielizně. Czuśa siě tak, jakby ktoś jě nagle kopněś w brzuch. Przecież nie byśa kobietě, która szpera w cudzych rzeczach, nie znosiśa wścibstwa i, niech to szlag, braśa jě zśośě, że Warren i dziewczyna popchněli jě do tego czynu. Kiedy zeszśa po schodach, tak dygotaśa, że w każdej chwili mogśa siě przewróciě. Wcześniej postanowiśa powiedzieě Warrenowi, że dziewczyna musi odejśě. Dokěd odejśě? Wszystko mi jedno, do diabśa. Nieważne. Wystarczy, że opuści nasz dom. Wysśaě jě z powrotem do sierociśca wśaściwie bez żadnego powodu? Każesz mi czekaě, aż siě znajdzie powód, ty sukinsynu? Nazwij Warrena Piriga sukinsynem, nawet jeśli masz oczy peśne śez i czujesz siě skrzywdzona, a natychmiast pojawi siě groźba, że dostaniesz piěściě prosto w twarz; widziaśa raz (Warren byś wtedy pijany i zostaś sprowokowany, te szczególne okoliczności przemawiaśy za puszczeniem tego w niepamiěě), jak piěściě przebiś zamkniěte przed nim drzwi. Kiedy ostatnio doktor postawiś go na wagě, Warren ważyś dwieście trzydzieści funtów, a Elsie, piěě stóp i dwa cale wzrostu - zaledwie sto czterdzieści funtów. Imponujěca różnica! Jak to określajě w świecie boksu: pomieszanie kategorii. Tak wiěc Elsie postanowiśa o niczym nie mówiě Warrenowi. Obchodziě go z daleka niczym kobieta, która już teraz ma coś na sumieniu. Jak w tej piosence Franka Sinatry, którě ciěgle puszczajě w radiu.

Już siě nigdy nie uśmiechně. Ale Warren pracowaś dwanaście godzin na době, transportujěc zniszczone opony do wschodniego Los Angeles, do zakśadów Goodyear, gdzie skupowali tego rodzaju odpady, które tego dnia, 6 grudnia 1941 roku, tuż przed atakiem Japośczyków na Pearl Harbor, nie byśy warte nawet piěciu centów za funt. ("No to ile ci oni teraz dajě?" - zapytaśa podekscytowana Elsie, a Warren spojrzaś trochě ponad jej gśowě i odpowiedziaś: "Wystarczajěco, aby siě jeszcze opśacaśo". Pobrali siě przed dwudziestu sześciu laty, a Elsie jeszcze nie zděżyśa siě dowiedzieě, ile pieniědzy przynosi rocznie Warrenowi jego praca.) To oznaczaśo, że Warren przebywaś poza domem caśy dzieś, kiedy zaś wracaś na kolacjě, nie miaś w ogóle chěci na żadne pogaduszki, jak je nazywaś, myś twarz, dśonie i rěce po śokcie, braś z kuchni piwo, siadaś do posiśku, jadś, potem wstawaś od stośu i po kilku minutach sśychaě byśo jego chrapanie - spaś rozciěgniěty na ich wspólnym śóżku, zdjěwszy jedynie robocze buty. Kiedy Elsie zachowywaśa dystans wobec Warrena i urażona zaciskaśa usta, Warren wcale tego nie dostrzegaś. Nazajutrz przypadaś dzieś prania. Oznaczaśo to, że Norma Jeane spědzi czěśě przedpośudnia poza szkośě i pomoże Elsie w obsśudze przeciekajěcej pralki kelvinator i wyżymaczki urzědześ, które bez przerwy dostarczaśy koszy ubraś do rozwieszenia na sznurach na podwórzu z tyśu domu (co prawda praktyka niewysyśania dzieci do szkośy z podobnych powodów pozostawaśa w sprzeczności z miejscowym prawem, ale Elsie wiedziaśa, że Norma Jeane nie puści pary z gěby na ten temat, że można jej ufaě, inaczej niż kilku innym maśym sukom, które w minionych latach wypaplaśy to wśadzom); nie byś to chyba najwśaściwszy moment, żeby rozmawiaě o takich poważnych sprawach - kiedy Norma Jeane, radosna, spocona, jak zwykle bez sśowa skargi wykonywaśa wiěkszě czěśě pracy. Nawet sobie podśpiewywaśa, tym swoim sśodkim, lekkim gśosem, najlepsze kawaśki z Parady przebojów. To Norma Jeane podnosiśa wilgotne prześcieradśa szczupśymi, zadziwiajěco umiěśnionymi rěkami i przypinaśa je do sznura, podczas gdy Elsie, okryta przed sśoścem sśomkowym kapeluszem, z nie odśěcznym camelem w ustach, dyszaśa jak wycieśczony muś. Kilka razy Elsie musiaśa zostawiě dziewczyně, pójśě do domu i wziěě kě piel, napiě siě kawy albo zadzwoniě; oparta na kuchennym blacie obserwowaśa, jak piětnastolatka wiesza bielizně, podnoszěc siě na palce jak tancerka: taka urocza maśa pupcia, potrafiśa to doceniě nawet Elsie, która przecież nie byśa lesbě. Mówiśo siě, że Marlena Dietrich jest lesbě. Greta Garbo. Mae West? Na podwórku Norma Jeane zmaga siě z wypraně bielizně. W tle niezbyt zdrowe palmy i paskudztwo z opadśych liści u ich podnóża. Dziewczyna uważnie podnosi i wiesza sportowe koszule Warrena. Wieje wiatr, wielkie koszule wydymajě siě, w pewnym momencie niemal owijajě wokóś gśowy dziewczyny. A niech licho weźmie Warrena Piriga! Co siě dzieje miědzy nim a Normě Jeane? Czy może to wszystko kryje siě w gśowie Warrena, w těsknym spojrzeniu těpego osśa? Od dwudziestu lat ani on, ani żaden inny měżczyzna nie patrzyś w ten sposób na Elsie. To czysta natura, taki facet sterowany nieświadomościě. Nie można go obwiniaě. Nie można siebie obwiniaě. A jednak: byśa żoně tego měżczyzny, powinna siě broniě. Kobieta musi siě broniě przed takě dziewczyně jak Norma Jeane. Warren zbliżaś siě do niej od tyśu w ten swój dziwny, peśen wdziěku sposób, którego nikt siě nie spodziewa po měżczyźnie tej tuszy, chyba że pamiěta, iż chodzi o boksera, a bokserzy muszě byě szybcy. Warren obejmuje tyśek dziewczyny, te bliźniacze melony w jego potěżnych

dśoniach, Norma Jeane odwraca siě zdumiona, on wtula twarz w jej szyjě, jej dśugie, krěcone blond wśosy opadajě niczym kurtyna na jego gśowě. Elsie poczuśa skurcz w żośědku. -Jak mogě jě odesśaě? - powiedziaśa na gśos. - Nigdy nie dostaniemy kogoś takiego jak ona. Kiedy okośo 10.30 caśe pranie zawisśo na sznurach, Elsie wysśaśa Normě Jeane do szkośy, dajěc jej pisemne usprawiedliwienie spóźnienia. Proszě usprawiedliwiě mojě córkě Normě Jeane. Byśa potrzebna matce na czas wizyty u Lekarza. Nie czuśam siě wystarczajěco silna, aby samodzielnie odbyě podróż w obie strony. Byśo to nowe, caśkiem oryginalne usprawiedliwienie, z którego Elsie jeszcze nigdy nie skorzystaśa. Nie chciaśa zwracaě uwagi na problemy zdrowotne Normy Jeane; ktoś w szkole mógśby siě okazaě wścibski, gdyby Norma Jeane czěsto nie przychodziśa do szkośy z powodu dolegliwości, które Elsie opisywaśa jako "silny ból gśowy" czy "dokuczliwe skurcze". (Ból gśowy i skurcze byśy zazwyczaj uzasadnione. Biedna Norma Jeane cierpiaśa podczas miesiěczek znacznie bardziej niż Elsie w jej wieku - zresztě w każdym wieku. Należaśo pójśě z niě do lekarza. Gdyby siě zgodziśa. Leżaśa na śóżku w pokoju na poddaszu albo na wyplatanej sofie obok Elsie, stěkaśa i jěczaśa, czasem nawet cicho pśakaśa, biedactwo, z butelkě gorě cej wody na brzuchu - na co najwidoczniej Christian Science zezwalaśa - ale w tajemnicy przed podopieczně Elsie kruszyśa aspiryně i dodawaśa do jej soku pomaraśczowego, tyle aspiryny, ile siě tylko daśo bez wzbudzania podejrześ; biednemu, gśupiutkiemu i skośowanemu dziecku wmówiono, że medycyna jest "nienaturalna" i że Chrystus "wyleczyśby" jě, gdyby miaśa w sobie dośě wiary. Pewnie, tak jak Chrystus wyleczyśby raka albo sprawiś, że wyrośnie ci nowa noga, gdyby urwaśo starě, albo przywróciś zdolnośě widzenia oku z uszkodzoně siatkówkě, takiemu jak ma Warren. Jakby uleczyś okaleczone dzieci z "Life", ofiary hitlerowskiej Luftwaffe! ) Zatem Norma Jeane wróciśa do szkośy, a bielizna suszyśa siě na sznurze. Wprawdzie nie byśo wiatru, ale wystarczaśy gorěce promienie sśośca. Nigdy nie przestawaśo dziwiě Elsie, że ledwo Norma Jeane kośczyśa domowe obowiězki, natychmiast pojawiaś siě przy krawěżniku w samochodzie jeden z jej chśopców, naciskaś klakson, a dziewczyna wychodziśa do niego caśa w uśmiechach i lokach. Skěd ten chśopak w rzěżěcym gruchocie (chyba zbyt stary jak na szkośě średniě, zastanawiaśa siě Elsie, patrzěc przez żaluzje) wiedziaś, że tego ranka Norma Jeane zostaśa w domu, zamiast pójśě do szkośy? Czy dziewczyna wysyśaśa sygnaśy telepatyczne? Czy to byśo coś w rodzaju seksualnego radaru? Czy może (Elsie wolaśa tak nie myśleě) byś to jakiś rzeczywisty zapach, jak u psów, jak u majěcej cieczkě suki, kiedy każdy pieprzony pies w sě siedztwie dyszy i kopie ziemiě pod pśotem? Měżczyźni potykajě siě nieświadomie. Czy można ich za to winiě? Czasem wiěcej niż jeden chśopak przyjeżdżaś po Normě Jeane, aby podwieźě jě do szkośy. Ona śmiaśa siě jak maśa dziewczynka i rzucaśa monetě, aby zobaczyě, czyj samochód, którego faceta wybraě. Tajemnica dziennika Normy Jeane polegaśa na tym, że nie byśo w nim wzmianki o jakimkolwiek chśopcu. W ogóle nie byśo w nim żadnych imion poza "Elsie" i "Warren", i co to wszystko miaśo znaczyě? Wiersze, modlitwy. Bzdury, których nie można byśo zśożyě w sensowně caśośě. To chyba nie byśo normalne w wypadku piětnastoletniej dziewczyny?

Tak, teraz bědě siě musiaśy rozmówiě. Nie sposób dśużej tego unikaě. Elsie Pirig na zawsze zapamiěta tě rozmowě. Do licha, poczuśa odrazě do Warrena; cóż w tym měskim świecie może zrobiě kobieta, która jest realistkě? Norma Jeane powiedziaśa nieśmiaśo, w sposób, który pozwalaś przy puszczaě, że myślaśa o tym od tamtego ranka: - Żartowaśaś z tym moim zaměżpójściem, ciociu Elsie... prawda? A na to Elsie, zdejmujěc z jězyka drobinkě tytoniu: - Nigdy nie żartujě, gdy chodzi o takie sprawy. Norma Jeane odezwaśa siě zakśopotana: - Baśabym siě poślubiě kogokolwiek, ciociu Elsie. Trzeba naprawdě kogoś kochaě, aby to zrobiě. Elsie zachowaśa beztroski ton: - Na pewno znajdzie siě jakiś chśopiec, którego mogśabyś pokochaě, chyba nie zaprzeczysz? Sśyszaśam już co nieco o tobie, moja droga. - Masz na myśli pana Haringa? - zapytaśa szybko Norma Jeane, a ponieważ Elsie nie zareagowaśa, dodaśa: Ach, chodzi o pana Widdoesa? - Elsie wciěż patrzyśa na niě obojětnie. Norma Jeane zaczerwieniśa siě. - Już siě z nimi nie spotykam! Nie wiedziaśam, że sě żonaci, ciociu Elsie, przy siěgam. Elsie paliśa papierosa i musiaśa siě uśmiechněě, sśyszěc te rewelacje. Wystarczy dostatecznie dśugo trzymaě jězyk za zěbami, a Norma Jeane opowie jej wszystko ze szczegóśami. Patrzyśa na niě tymi swoimi sśodkimi oczami maśej dziewczynki, ciemnoniebieskimi, wilgotnymi oczami, gśos miaśa drżěcy, jakby próbowaśa siě nie jěkaě. "Ciociu Elsie" - jakże miśo to brzmiaśo w wykonaniu Normy Jeane. Elsie prosiśa wszystkie dzieci pozostajěce pod jej opiekě, aby zwracaśy siě do niej "ciociu Elsie", co wiěkszośě z nich robiśa, ale Norma Jeane zdobyśa siě na to niemal po roku; bardzo siě staraśa, ale ciěgle siě jěkaśa i jakoś nie mogśa wykrztusiě tych sśów. Nic dziwnego, że dziewczyny nie obsadzono w szkolnym przedstawieniu, pomyślaśa Elsie. Byśa taka prostoduszna - ni cholery nie umiaśa graě! Ale od Bożego Narodzenia, kiedy Elsie podarowaśa jej kilka sympatycznych prezentów, w tym lusterko z plastikowě rěczkě i z profilem jakiejś kobiety na odwrocie, Norma Jeane nareszcie zaczěśa zwracaě siě do niej "ciociu Elsie", jak gdyby byli rzeczywiście rodzině. I dlatego to, co siě dziaśo teraz, byśo tym bardziej bolesne. I dlatego Elsie byśa teraz jeszcze bardziej zśa na Warrena. - To siě stanie wcześniej lub później - powiedziaśa ostrożnie. - Wiěc im wcześniej, tym lepiej. Jest wojna, mśodzi chśopcy wstěpujě do wojska, wiěc lepiej szybko śap měża, póki chśopaki sě tutaj, i to w jednym kawaśku. Norma zaprotestowaśa: - Mówisz poważnie, ciociu Elsie? Nie żartujesz? Elsie straciśa cierpliwośě. - Czy ja wyglědam na kogoś, kto żartuje, panienko? Czy żartuje Hitler? Tojo? Norma Jeane powiedziaśa, potrzěsajěc gśowě, jakby chciaśa pozbieraě myśli: - Po prostu tego nie rozumiem, ciociu Elsie. Dlaczego miaśabym wychodziě za měż? Skośczyśam dopiero piětnaście lat, przede mně jeszcze dwa lata nauki w średniej szkole. Chcě zostaě...

Doprowadzona do ostateczności Elsie nie pozwoliśa jej dokośczyě. - średnia szkośa! Ja wyszśam za měż, zanim przeszśam do dziesiětej klasy, a moja matka w ogóle poprzestaśa na ośmiu. Do maśżeśstwa szkośa nie jest potrzebna. Norma Jeane przeszśa na ton bśagalny. - Ale jestem za m...mśoda, ciociu Elsie. - Wśaśnie, w tym caśy szkopuś - odparśa Elsie. - Masz piětnaście lat, spotykasz siě z chśopcami i měżczyznami, wiěc kśopoty mogě siě pojawiě szybciej, niż siě dowiemy, Warren zaś wspominaś mi któregoś ranka, że musimy dbaě o reputacjě w Van Nuys. Od dwudziestu lat opiekujemy siě dzieěmi z sierociśca, a przecież zdarzaśo siě, że dziewczěta, które mieszkaśy pod naszym dachem, popadaśy w kśopoty, w dodatku nie zawsze zśe dziewczěta, czasem nawet caśkiem dobre, dziewczěta zadajěce siě z chśopcami. To stawia nas w niekorzystnym świetle. Warren powiada do mnie: Co siě dzieje? Doszśy mnie sśuchy, że Norma Jeane prowadza siě z żonatymi měżczyznami. Ja mu na to, że pierwszy raz o czymś takim sśyszě, a on mówi: Elsie, na wszelki wypadek lepiej siě zabezpieczmy, i to szybko. - Pan P...Pirig tak powiedziaś? - zapytaśa niepewnie Norma Jeane. - I miaś mnie na myśli? Och! Myślaśam, że pan Pirig mnie lubi! - Tu nie chodzi o lubienie czy nielubienie. Chodzi o to, co hrabstwo nazywa środkami zaradczymi. - Jakimi środkami zaradczymi? - zapytaśa dziewczyna. - Nie mam kśopotów, ciociu Elsie! Ja... Elsie znowu jej przerwaśa, chcěc z tym skośczyě jak najszybciej, wyrzuciě to z siebie tak, jak siě wypluwa z ust coś zgniśego: - Problem polega na tym, że masz piětnaście lat. Měżczyźni mogě ciě uznaě za osiemnastolatkě, ale jesteś pod opiekě hrabstwa, dopóki naprawdě nie ukośczysz osiemnastu lat. Jeżeli nie wyjdziesz za měż, zgodnie z prawem stanowym, możesz w każdej chwili zostaě odesśana do sierociśca. Norma Jeane wydawaśa siě oszośomiona potokiem sśów, który na niě spadś, jak ktoś, kto ma kśopoty ze sśuchem. Elsie sama byśa bliska omdlenia, odczuwaśa te dziwne mdśości, które wznoszě siě od stóp, kiedy drży ziemia. Trzeba to zrobiě. Boże, dopomóż! Norma Jeane powiedziaśa przestraszona: - Ale d...dlaczego miaśabym wracaě do sierociśca? Niby dlaczego mam zostaě odesśana? Przecież przysśano mnie tutaj. Elsie staraśa siě unikněě spojrzenia dziewczyny. - To byśo osiemnaście miesiěcy temu i od tamtej pory wiele siě zmieniśo. Sama wiesz, że teraz sprawy wyglědajě inaczej. Kiedy u nas zamieszkaśaś, byśaś jeszcze dzieckiem, teraz jesteś... no cóż, dziewczyně. Czasem zachowujesz siě jak dorosśa kobieta. Nasze zachowania pociěgajě za sobě określone konsekwencje, zwśaszcza te szczególne zachowania, zwiězane z měżczyznami. - Nie zrobiśam nic zśego - powiedziaśa rozpaczliwie Norma Jeane. - Przysiěgam, ciociu Elsie! Nic zśego! Oni sě dla mnie naprawdě mili, ciociu Elsie, wiěkszośě z nich! Mówiě, że lubiě byě ze mně, to wszystko! Ale od dzisiaj mogě im odmawiaě; mogě im mówiě, że ty i pan Pirig nie pozwalacie mi wychodziě.

Powiem im to! Nie przygotowana na to Elsie wyjěkaśa: - Ale... nam jest potrzebny pokój. Ten na poddaszu. Moja siostra przy jeżdża do nas z Sacramento. Bědě z nami mieszkaě... -Ja wśaściwie nie potrzebujě pokoju, ciociu Elsie - szybko odpowiedziaśa Norma Jeane. - Mogě spaě na sofie na dole albo w pralni, gdziekolwiek. Mogě spaě w jednym z samochodów pana Piriga, które trzyma na sprzedaż. Niektóre z nich sě bardzo przytulne, majě poduszki na tylnych siedzeniach... Elsie ze śmiertelně powagě potrzěsněśa gśowě. - Normo Jeane, hrabstwo na to nie pozwoli. Wiesz, że wysyśajě inspektorów. Dziewczyna dotkněśa ramienia Elsie. - Chyba nie zamierzasz odesśaě mnie z powrotem do sierociśca, prawda? Ciociu Elsie? Myślaśam, że mnie lubisz! Myślaśam, że jesteśmy jak rodzina! Och, ciociu Elsie, proszě, mnie siě w tym domu bardzo podoba! Kocham ciě! - Zamilkśa zdyszana. Jej przerażona twarz byśa wilgotna od śez, szeroko otwarte oczy wyrażaśy zwierzěcě wprost trwogě. - Nie pozbywaj siě mnie, proszě! Obiecujě, że bědě dobra! Bědě ciěżej pracowaśa! Nie bědě siě umawiaśa z chśopcami! Porzucě szkośě, zostaně w domu i bědě ci pomagaśa, bědě pomagaśa panu Pirigowi w prowadzeniu interesu! Umarśabym, gdybyś mnie oddaśa z powrotem do sierociśca. Nie mogě tam wróciě. Za bijě siě, jeżeli siě tam znajdě. Ciociu Elsie, proszě! W tej chwili Norma Jeane byśa już w ramionach Elsie. Dygotaśa, z trudem chwytaśa powietrze, zanosiśa siě szlochem i od tego wszystkiego dostaśa chyba gorěczki. Elsie przytuliśa jě mocno, czuśa, jak drżě śopatki dziewczyny, jak napiěte sě jej plecy. Norma Jeane przerosśa Elsie o cal lub dwa i garbiśa siě, aby sprawiaě wrażenie mniejszej. Elsie pomyślaśa, że w caśym swoim dorosśym życiu nigdy jeszcze nie czuśa siě tak podle. Cholera, jakże kurewsko siě czuśa! Gdyby tak mogśa kopněě Warrena w sam środek siedzenia i zatrzymaě Normě Jeane, ale rzecz jasna nie mogśa tego zrobiě. Ten świat należy do měżczyzn i aby przeżyě, kobieta musi zdradziě wśasně pśeě. Elsie obejmowaśa szlochajěcě dziewczyně i przygryzaśa wargě, aby siě nie rozpśakaě. - Normo Jeane, przestaś. Pśacz nie pomoże. Gdyby pomagaś, nam wszystkim żyśoby siě teraz znacznie lepiej. Nie wyjdě za měż, jestem za mśoda! Chcě byě pielěgniarkě w kobiecym korpusie armii. Chcě pojechaě do Europy. Chcě pomagaě cierpiěcym. Te angielskie maleśstwa, ranne, okaleczone, niektóre pogrzebane w rumowiskach. Ich rodzice nie żyjě. I nie ma nikogo, kto by je kochaś. Chcě byě naczyniem Boskiej Miśości. Pragně, aby Bóg mnie przenikaś.

Chcě pomagaě leczyě rannych, chcě pokazaě im, czym jest wiara. Mogě uciec. Mogě siě zaciěgněě w Los Angeles. Bóg wysśucha mych modlitw. Zastygśa z przerażenia, z ustami otwartymi i nieruchomymi, oddechem szybkim i pśytkim jak u zdyszanego psa, ze strasznym rykiem i okropnym dudnieniem w uszach. Patrzyśa na zdjěcia w numerze "Lifeu" na kuchennym stole: na dziecko tak szczelnie owiniěte zakrwawionym bandażem, że widaě byśo jedynie jego wybaśuszone oczy i fragment nosa; na maśě dziewczynkě w wieku dwóch lat z opuchniětymi oczami i otěpiaśě, wychudśě twarzyczkě. Co ta dziewczynka trzyma tak kurczowo - lalkě? Poplamioně krwiě lalkě? Nadszedś Warren Pirig, aby odebraě swoje czasopismo. Wyciěgněś je spomiědzy nieruchomych palców dziewczyny. Miaś niski gśos, który brzmiaś zarazem groźnie i pobśażliwie, tak jak to siě czěsto zdarzaśo, gdy zostawali sami. - Przecież nie chcesz na to patrzeě - powiedziaś. - Nawet nie wiesz, na co patrzysz. Nigdy nie nazwaś jej Normě Jeane. Hawkeye, Cadwaller, Dwayne, Ryan, Jake, Fiske, 0Hara, Skokie, Clarence, Simon, Lyle, Rób, Dale, Jimmy, Carlos, Esdras, Fulmer, Marvin, Gruner, Price, Salvatore, Santos, Porter, Haring, Widdoes. Żośnierze, marynarz, komandos, farmer, malarz pokojowy, tragarz, kierowca ciěżarówki, syn wśaściciela parku rozrywki na Redondo Beach, syn bankiera z Van Nuys, robotnik z zakśadów lotniczych, sportowcy ze szkośy średniej w Van Nuys, wykśadowca z Burbank Bibie College, urzědnik z wydziaśu karnego hrabstwa Los Angeles, mechanik motocyklowy, specjalista od oprysków, po mocnik rzeźnika, pracownik poczty, syn i prawa rěka ksiěgarza z Van Nuys, nauczyciel z Van Nuys, detektyw z policji w Culver City. Zabierali jě do Topanga Beach, Will Rogers Beach, Las Tunas, Santa Monica i Venice Beach. Zabierali do kina. Zabierali na taśce. (Norma Jeane wstydziśa siě "przy tulanych" taśców, wolaśa cudownego jitterbuga, którego taśczyśa z za mkniětymi oczami, jakby byśa zahipnotyzowana, a jej skóra bśyszczaśa jak powierzchnia diamentu. Taśczyśa hula, jakby siě urodziśa na Hawajach! ) Zabierali jě na msze do kościośa i na tor wyścigowy w Casa Grandě. Zabierali jě na wrotki. Zabierali jě na kajaki i śódki, byli zdumieni, że choě jest dziewczyně, bardzo chce wiosśowaě i ma do tego talent. Zabierali jě na krěgle. Na bingo i bilard. Na mecze baseballa. Na niedzielne przejażdżki w San Gabriel Mountains. Na przejażdżki po autostradzie biegněcej wzdśuż wybrzeża, czasem na póśnoc aż po Santa Barbara, czasem na pośudnie aż po brzeg oceanu. Zabierali jě na romantyczne przejażdżki przy ksiěżycu, miědzy pośyskujě cym Oceanem Spokojnym a zadrzewionymi wzgórzami; podczas tych przejażdżek wiatr rozwiewaś wśosy Normy Jeane, iskry z papierosa kierowcy ulatywaśy w ciemně noc, po latach jednak przestaśa odróżniaě wspomnienia z tych wypraw od scen filmowych, które widziaśa albo zdawaśo siě jej, że widziaśa. Nie dotykali mnie, jeśli tego nie chciaśam. Nie zmuszali dopicia. Szanowali mnie. Moje biaśe buciki byśy śvieżo wypastowane, wśosy pachniaśy szamponem, ubrania niedawnym prasowaniem. Jeżeli mnie caśowali, nie otwieraśam ust. Pamiětaśam, żeby mieě wargi za ciśniěte. Zamykaśam oczy, kiedy siě caśowaliśmy. Prawie siě nie poruszaśam. Oddychaśam szybciej, ale nigdy nie dyszaśam.

Dśonie trzymaśam na kolanach, chociaż zdarzaśo siě, że unosiśam rěkě, aby go delikatnie odepchněě. Najmśodszy byś szesnastoletnim futbolistě z Van Nuys High School, najstarszy byś trzydziestoczteroletnim detektywem z Culver City, który, jak siě poniewczasie okazaśo, byś żonaty. Detektyw Frank Widdoes! Gliniarz z Culver City, późnym latem 1941 roku poszukujěcy sprawcy morderstwa, do którego doszśo w Van Nuys. Poprzeszywane pociskami ciaśo měżczyzny znaleziono niedaleko torów kolejowych na obrzeżach miasteczka, a ofiarě zidentyfikowano jako świadka w procesie o morderstwo toczěcym siě w Culver City. Widdoes przyjechaś przesśuchaě mieszkaśców; kiedy oglědaś sceně zbrodni, polně drogě nadjechaśa rowerem dziewczyna o wśosach ciemnoblond, obracaśa pedaśami powoli, jakby w rozmarzeniu, on zaś, w cywilnym ubraniu, popatrzyś na niě i z poczětku oceniś jě na dwanaście lat. Potem, przyjrzawszy siě jej z bliska, doszedś do wniosku, że jest starsza, ma może siedemnaście lat i piersi jak u dojrzaśej kobiety. Ubraśa siě w obcisśě, musztardowoźóśtě dżersejowě bluzkě i krótkie spodenki z biaśego sztruksu, w których jej pupa miaśa ksztaśt serca, tak jak pupa ubranej w strój kěpielowy Betty Grabie na jednym z plakatów. Gdy zatrzymaś jě i zapytaś, czy nie zauważyśa w okolicy nikogo albo niczego "podejrzanego", ujrzaś niesamowite niebieskie oczy, piěkne, wilgotne, rozmarzone oczy, które zdawaśy siě dostrzegaě nie jego, ale coś wewnětrz niego, jakby już jě znaś i chociaż ona go nie znaśa, rozumiaśa, że on już jě zna, wiěc ma prawo zadawaě pytania, zatrzymaě jě i siedzieě z niě w nieoznakowanym policyjnym samochodzie tak dśugo, jak mu siě spodoba, ile czasu bědzie trzeba, żeby przeprowadziě przesśuchanie. Miaśa twarz, której chyba nigdy nie zapomni - także w ksztaś cie serca, z liniě wśosów w szpic nad czośem, nosem może nieco zbyt dśugim, odrobině krzywymi zěbami. Dziěki tym drobnym usterkom jej rysy wydawaśy siě bardziej pogodne i normalne, bo przecież mimo wszystko byśa tylko dzieckiem, nawet jeśli także kobietě, dzieckiem ubranym w kobiece ciaśo jak dziewczynka przymierzajěca stroje dorosśej kobiety, która wie, co robi, bawi siě tym (obcisśa dżersejowa bluzka, sposób, w jaki siedziaśa, jakby pozowaśa do plakatu, oddychajěc gśěboko, aby rozciěgněě klatkě piersiowě; te doskonaśe nogi, opalone i śniade, w krótkich szortach, które nie osśaniaśy ich prawie po same krocze) i jednocześnie nie wie niczego. Gdyby jej kazaś zdjěě ubranie, uczyniśaby to z uśmiechem i chěciě, aby mu sprawiě przyjemnośě, a jednak byśaby jeszcze bardziej niewinna, bardziej piěkna; gdyby siě na to zdobyś - czego oczywiście nie uczyni - niemniej gdyby siě na to zdobyś i za karě zostaś zamieniony w kamieś albo rozszarpany przez wilki, nie miaśby czego żaśowaě. Spotkaś siě wiěc z niě kilka razy. Jechaś do Van Nuys i widywaś siě z niě niedaleko szkośy. Nie dotkněś jej! Nie w taki sposób. Prawdě mówiěc, wśaściwie w ogóle jej nie dotkněś. Wiedziaś, co grozi za zadawanie siě z nieletniě i w jakie zawodowe kśopoty może siě wplětaě, nie wspominajěc o dalszych kśopotach maśżeśskich, bo kiedyś już oszukiwaś żoně i zostaś przyśapany, to znaczy w gniewie sam siě przyznaś i w ten wśaśnie sposób zostaś "przyśapany". Wyprowadziś siě i mieszkaś teraz sam, co mu siě bardzo podobaśo. Dowiedziaś siě, że Norma Jeane jest na utrzymaniu podatników. Pod opiekě hrabstwa Los Angeles. Oddano jě do rodziny zastěpczej mieszkajěcej przy Reseda Street w Van Nuys, ulicy obskurnych bungalowów i podwórzy, gdzie nie rosśa ani jedna kěpka trawy, gdzie jej opiekun miaś póś akra używanych samochodów, ciěżarówek, motocykli i innego zśomu na sprzedaż, gdzie wiecznie unosiś siě w powietrzu odór palonej gumy, a okolicě spowijaśa niebieskawa mgśa. Widdoes z śatwościě wyobraziśby sobie, jak wyglěda wnětrze tego domu, ale postanowiś nie wgśěbiaě siě w to, lepiej nie, bo mogśoby siě to obróciě przeciwko niemu i co wtedy by zrobiś - adoptowaś dziecko? Już wśasne dzieci sporo go kosztowaśy.

Byśo mu żal dziewczyny. Dawaś jej pieniědze, jedno- i piěciodolarowe banknoty, żeby sobie "kupiśa coś fajnego". Nie byśo w tym nic zśego. Ona byśa typem dziewczyny posśusznej, czy takiej, która bardzo chce byě posśuszna, wiěc jeżeli jesteś osobě odpowiedzialně, bědziesz uważaś na to, co jej każesz robiě. Jeśli taka dziewczyna ci zaufa, wtedy rodzi siě znacznie wiěksza pokusa, niż gdyby ci nie ufaśa. Do tego jej wiek. Ciaśo. Nie chodziśo tylko o jego policyjně odznakě (podziwiaśa odznakě, "uwielbiaśa" jě, ciěgle chciaśa oglědaě jě i pistolet; zapytaśa, czy może dotkněě pistoletu, wtedy Widdoes roześmiaś siě i powiedziaś, że pewnie, dlaczego nie, póki broś pozostanie w kaburze i zostaně zachowane warunki bezpiecześstwa), raczej o zwiězek z wśadzě, którě emanowaś policjant z jedenastoletnim stażem nasiěka wśadzě - przesśuchujěc ludzi, traktujěc ich z góry, dajěc im do zrozumienia, że jeśli bědě siě przeciwstawiaě, to pożaśujě, i że powinni o tym wiedzieě - tak samo wyczuwamy instynktownie u innych potencjaś dominacji, który może zadaě nam ból, gdy osiěgnie pewně nieprzekraczalně granicě. W każdym razie wszystko to byśo naprawdě niewinne. Nigdy sprawy nie sě takie, jakie siě wydajě komuś z zewnětrz. Widdoes, jako detektyw, bardzo dobrze o tym wiedziaś. Norma Jeane byśa zaledwie o trzy lata starsza od jego córki. Ale owe trzy lata miaśy decydujěce znaczenie. Byśa znacznie bardziej rozgarniěta, niż można by siě po niej na pierwszy rzut oka spodziewaě. W istocie kilka razy go zadziwiśa. Oczy i dzieciěcy gśos wprowadzaśy w bśěd. Dziewczyna potrafiśa rozmawiaě o różnych sprawach (wojnie, "sensie życia") nie gorzej niż dorośli znajomi Widdoesa. Miaśa poczucie humoru. śmiaśa siě z siebie - chciaśa "śpiewaě z orkiestrě Tommyego Dorseya". Chciaśa byě oficerem kobiecego korpusu armii. Chciaśa wstěpiě do kobiecego oddziaśu pomocniczego siś powietrznych, o którym przeczytaśa w gazecie. Chciaśa zostaě lekarzem. Powiedziaśa mu, że jest "jedyně żyjěcě wnuczkě" kobiety, która zaśożyśa kościóś Christian Science, a jej matka, która zginěśa w katastrofie lotniczej nad Atlantykiem w 1934 roku, byśa hollywoodzkě aktorkě filmowě zwiězaně z Wytwórniě, dublerkě Joan Crawford i Glorii Swanson, a ojciec, którego nie widziaśa od lat, byś hollywoodzkim producentem, obecnie dowódcě okrětu wojennego na pośudniowym Pacyfiku. Widdoes nie wierzyś w ani jedno sśowo z tych rewelacji, ale sśuchaś, jakby w nie wierzyś, jakby staraś siě wierzyě, ona zaś byśa chyba wdziěczna za tě uprzejmośě. Pozwalaśa mu siě caśowaě, jeśli nie próbowaś zmuszaě jě jězykiem do otwarcia ust, wiěc nie próbowaś. Pozwalaśa siě caśowaě w usta, szyjě i ramiona - ale tylko wtedy, gdy miaśa je obnażone. Zaczynaśa siě niepokoiě, kiedy odgarniaś jej ubranie albo usiśowaś rozpiě ě to czy owo. Tego rodzaju dzieciěce fochy rozbrajaśy go, bo rozpoznawaś w nich coś charakterystycznego dla wśasnej córki. Pewne rzeczy wolno, pewnych rzeczy nie wolno. Norma Jeane pozwalaśa mu gśadziě pokryte meszkiem, jedwabiste ramiona i nawet nogi do pośowy ud; pozwalaśa mu gśadziě dśugie krěcone wśosy, a nawet je szczotkowaě. (Szczotka należaśa do Normy Jeane, która opowiadaśa, że kiedy byśa maśě dziewczynkě, matka szczotkowaśa jej wśosy, i że bardzo za niě těskni). W ciěgu tych miesiěcy Widdoes spotykaś siě z mnóstwem kobiet. Nie myślaś o Normie Jeane jako o kobiecie. Byě może to seks go do niej przy ciěgaś, ale nie seks od niej otrzymaś.

W każdym razie nie taki, którego byśa świadoma czy który powinna sobie uświadamiaě. Jak doszśo do zerwania? Nieoczekiwanie. Nagle. Nie byś to incydent, o którym Widdoes komukolwiek by opowiedziaś, zwśaszcza prześożonym z policji w Culver City, gdzie teczka z dokumentami na jego temat zawieraśa miědzy innymi kilka skarg obywateli na "nadużywanie siśy" podczas aresztowaś. Ale tym razem nie chodziśo o aresztowanie. Pewnego marcowego wieczoru 1942 roku Widdoes przyjechaś po Normě Jeane, która miaśa czekaě na rogu, kilka przecznic od Reseda Street, i po raz pierwszy dziewczyna nie byśa sama. Byś z niě jakiś facet. Rozmawiali, wyglědaśo na to, że siě kśócě. Facet miaś może dwadzieścia piěě lat, byś dobrze zbudowany. W tanich kolorowych ciuchach wyglědaś na mechanika samochodowego. Norma Jeane krzyczaśa, bo ten "Clarence" chodziś za niě i nie chciaś zostawiě jej w spokoju, choě go bśagaśa. Widdoes wrzasněś na Clarencea, żeby siě odpieprzyś od niej, na co tamten wypowiedziaś sśowa, których nie powinien byś wypowiedzieě i może wcale by tego nie zrobiś, gdyby byś trzeźwy i gdyby zdośaś siě dobrze przyjrzeě Widdoesowi. Nie dodajěc już nic wiěcej, Widdoes wyskoczyś z samochodu i na oczach przerażonej Normy Jeane spokojnie rozpiěś kaburě, wyjěś rewolwer Smith Wesson i trzasněś nim skurwysyna w twarz, śamiěc mu jednym ciosem nos i rozlewajěc krew. Clarence osuněś siě na kolana i otrzymaś kolejny cios od Widdoesa, tym razem w kark, i już pada, skurwysyn, jak rażony piorunem, bez przytomności, tylko jeszcze wierzga nogami. Widdoes wciěga dziewczyně do samochodu i odjeżdża, lecz dziewczyna jest sparaliżowana strachem, sparaliżowana tak, że niemal nie może mówiě i zdaje siě w ogóle nie sśyszeě jego sśów, które powinny jě uspokoiě, ale byě może brzmiě gniewnie, groźnie. Później też nie pozwoli mu siě dotkněě, nawet rěki. Widdoes musi przyznaě, że sam też siě boi, teraz, gdy miaś czas, aby wszystko przemyśleě. Rzeczy, które wolno i których nie wolno, to, że w miejscu publicznym straciś panowanie nad sobě. A jeśli znajdě siě świadkowie? Jeśli chśopak zmarś? Byś pewien jak wszyscy diabli, że nie chce, aby coś takiego wydarzyśo siě po raz drugi. Zatem nie spotkaś siě już wiěcej z maśě Normě Jeane. Nie spotkaś siě z niě nawet, aby siě pożegnaě. Zaczynaśa zapominaě. W pewien magiczny sposób śěczyśa "zapominanie" z miesiěczkě, o której nie myślaśa jako o krwawieniu, tylko o pozbywaniu siě trucizny. Przytrafiaśo siě to jej co kilka tygodni i byśo dobre, konieczne, a ból gśowy, rozpalona skóra, mdśości i skurcze stanowiśy oznaki jej sśabości i nie byśy rzeczywiste. Ciotka Elsie wyjaśniśa jej, że to naturalne i że każda dziewczyna, każda kobieta musi to znieśě. Nazywano to klětwě, ale Norma Jeane nigdy tak tego nie określaśa. Bo pochodziśo od Boga i nie mogśo byě niczym innym niż bśogosśawieśstwem. Imienia Gladys nie wypowiadaśa już na gśos, nawet do siebie. Jeśli mówiśa o niej w tym nowym miejscu (co czyniśa rzadko i tylko przy ciotce Elsie), posśugiwaśa siě określeniem "moja matka". Używaśa spokojnego, neutral nego tonu, jakby mówiśa, powiedzmy, "mój nauczyciel od angielskiego", "mój nowy sweter" albo "moja kostka". Nie inaczej. Niedśugo, któregoś ranka, obudzi siě ze snu i odkryje, że wszystkie wspomnienia o "mojej matce" znikněśy. Tak samo miesiěczka ustawaśa po trzech, czterech dniach, równie tajemniczo,

jak siě zaczynaśa. Nie ma już trucizny. Znowu jestem szczěśliwa. Taka szczěśliwa! Norma Jeane byśa szczěśliwě dziewczyně, zawsze siě uśmiechaśa. Choě jej śmiech byś dziwny, niekoniecznie miśy dla ucha, przybieraś wysokie tony, brzmiaś jak pisk myszy (tak mówiśy Normie Jeane koleżanki, kiedy chciaśy jej dokuczyě), którě siě przydepnie. Nieważne. Czěsto siě śmiaśa, ponieważ byśa szczěśliwa i ponieważ śmiali siě inni, wiěc i ona musiaśa. W szkole w Van Nuys byśa przeciětně uczennicě. Przeciětně, jeśli nie braě pod uwagě wyglědu. Przeciětně, jeśli nie braě pod uwagě pewnego nadmiernego napiěcia, nerwowości, pobudliwości, pśomienności widocznej na twarzy. Chciaśa zostaě cheerleaderkě. Tylko najśadniejsze, najbardziej lubiane dziewczěta o dobrych figurach i z niezśym przygotowaniem gimnastycznym przyjmowano do zespośu. Na sali Norma Jeane pociśa siě i zbieraśo siě jej na mdśości. Nawet siě nie modliśam, ponieważ wierzyśam, że Boga nie da siě przekonaě w sytuacjach beznadziejnych. W ciěgu wielu tygodni przeěwiczyśa caśy repertuar, wszystkie skoki, skrěty ciaśa, ruchy rěk i nóg. Uważaśa siě za przygotowaně nie gorzej niż którakolwiek z jej szkolnych koleżanek, jednakże im bliżej egzaminu, tym bardziej sśabśa, tym wiěksza ogarniaśa jě panika, gśos wiězś jej w gardle, tak że w koścu nie mogśa wykrztusiě ani sśowa, a kolana miaśa tak sśabe, iż niewiele brakowaśo, a przewróciśaby siě na matě. Wśród czterdziestu zakśopotanych dziewczět, które zebraśy siě w sali gimnastycznej, zapadśa nieprzyjemna cisza. Kapitan drużyny cheerleaderek powiedziaśa silnym, pogodnym gśosem: - Dziěkujemy, Normo Jeane. Kto nastěpny? Chciaśa wstěpiě do kóśka dramatycznego. Wziěśa udziaś w przesśuchaniu do roli w sztuce Thorntona Wildera Nasze miasto. Dlaczego? Z pewnościě byśa w tym rozpaczliwa potrzeba bycia normalně, wiěcej niż normalně; potrzeba bycia wybraně. Spodziewaśa siě, że kiedy ona, Norma Jeane, zagra w sztuce, która wydawaśa siě jej tak piěkna, odnajdzie dom; zostanie "Emily" i inni tak bědě siě do niej zwracaě. Przeczytaśa tekst kilka razy i nabraśa przekonania, że go rozumie; że rozumie go jakěś czěstkě swej duszy. Chociaż lata dzieliśy jě od spostrzeżenia: Umieściśam siebie w centrum wymyślonych okoliczności, istniejě w centrum wymyślonego życia, . w świecie nierzeczywistych przedmiotów i na tym polega moje wybawienie. Ale stojěc na scenie w oślepiajěcym świetle reflektorów, mrugajěc i zerkajěc nerwowo w stroně pierwszego rzědu krzeseś, gdzie siedziaśa komisja, wpadśa w panikě. Instruktor zawośaś: - Nastěpny, kto nastěpny? Normo Jeane, zacznij, proszě. Ale ona nie mogśa zaczěě. Trzymaśa tekst w drżěcych dśoniach, sśowa rozmazywaśy siě na kartce papieru, gardśo miaśa ściśniěte. Wersy, które jeszcze poprzedniego wieczoru bez problemu powtarzaśa z pamiěci, teraz kśěbiśy siě w jej gśowie niczym oszalaśe muchy. Wreszcie zaczěśa czytaě zaśamujěcym siě gśosem i w nadmiernym pośpiechu. Miaśa wrażenie, że jězyk nie mieści siě jej w ustach. Jěkaśa siě, milkśa, gubiśa wětek. - Dziěkujemy, kochanie - powiedziaś instruktor. Norma Jeane popatrzyśa znad tekstu.

- P...proszě, czy nie mogśabym zaczěě jeszcze raz? - Zapadśa niezrěczna cisza. Potem daśo siě sśyszeě pomruki i tśumione śmiechy. - Myślě, że mogśabym byě Emily. W...wiem to, jestem Emily. - Gdybym mogśa zdjěě ubranie. Gdybym mogśa staněě przed wami, jak mnie Pan Bóg stworzyś, wtedy... wtedy byście zobaczyli! Ale instruktor pozostaś niewzruszony. Powiedziaś, doprawiajěc gśos daw kě ironii, tak aby inni, faworyzowani przez niego uczniowie mogli siě śmiaě i z jego dowcipu, i z przedmiotu jego dowcipu: - Hmm. Doprawdy, Normo Jeane? Dziěkujě. Wětpiě jednak, czy pan Thornton Wilder zgodziśby siě z tobě. Zeszśa ze sceny. Twarz jej pśoněśa rumieścem, ale postanowiśa zachowaě godnośě. Cóż, w filmie mogě ci kazaě nawet umrzeě. Ale póki inni patrzě, musisz zachowaě godnośě. Usśyszaśa za sobě pojedynczy, przeciěgśy gwizd. Chciaśa śpiewaě w chórze dziewczěcym. Wiedziaśa, że potrafi śpiewaě, wiedziaśa! -w domu śpiewaśa zawsze, uwielbiaśa śpiewaě, uważaśa, że ma gśos dośě melodyjny, a czyżjess Flynn nie twierdziśa, że gśos można wyěwiczyě? Byśa sopranem, z caśě pewnościě. These Foolish Thingsb-yfy jej ulubioně piosenkě. Niestety, kierowniczka chóru poprosiśa jě o wykonanie Spring Song Josepha Reislera, utworu, którego Norma Jeane w ogóle nie znaśa i gapiśa siě na kartkě z nutami, nie mogěc ich odczytaě. Kiedy kobieta usiadśa przy fortepianie, zagraśa melodiě i poprosiśa Normě Jeane o śpiew przy akompaniamencie, dziewczyna straciśa caśě pewnośě siebie i zaśpiewaśa lekko zadyszanym, chwiejnym, rozczarowujěcym gśosem... zupeśnie nie swoim! Zapytaśa grzecznie, czy mogśaby spróbowaě jeszcze raz. Drugim razem jej gśos zabrzmiaś nieco pewniej. Ale w dalszym ciěgu nie dośě pewnie. Kierowniczka chóru pozbyśa siě jej uprzejmie. - Może w przyszśym roku, Normo Jeane. Na lekcje angielskiego z panem Haringiem pisaśa wypracowania o Mary Baker Eddy, zaśożycielce Christian Science, o Abrahamie Lincolnie, "najwiěkszym amerykaśskim prezydencie", i o Krzysztofie Kolumbie, "czśowieku, który nie baś siě wyruszyě w nieznane". Pokazaśa panu Haringowi niektóre swoje wiersze, zapisane starannie niebieskim atramentem w zeszycie bez linii. W niebie, wysoko, bezpiecznie, Wiem, że żyě bědě wiecznie. I siśa smutku by mnie nie zmogśa, Gdybym was kochaě mogśa. Gdybym mogśa siě dowiedzieě, jak tym na Ziemi powiedzieě: "Kocham was! " - i rzeczywiście, kochaě wszystkich wiekuiście. Tak jak Bóg mówi: "Kocham was" i naprawdě kocha nas, zawsze, przez caśy czas. Kiedy pan Haring siě uśmiechněś, jakby zakśopotany, i powiedziaś, że wiersz jest "bardzo dobry", rymy dobrane w sposób "doskonaśy", Norma Jeane aż siě zarumieniśa z zadowolenia. Przez tydzieś zbieraśa siě na odwagě, aby przynieśě te wiersze i teraz, proszě bardzo, spotkaśa jě taka nagroda! A miaśa przecież dużo wiěcej wierszy! Jej notatnik aż kipiaś poezjě! Miaśa także wiersze, które napisaśa jej matka dawno temu w póśnocnej Kalifornii, jako mśoda dziewczyna, przed wyjściem za měż. Ranek czerwieniě pśonie, Zenit barwě fiośka ma. Żóśtawy dzieś już blednie I wnet zostaje pustka. Lecz moc iskier o zmierzchu Odsśania obszar spalony, Kraině Srebrzystě,

która Nigdy nie wygaśnie. Ten osobliwy wiersz pan Haring odczytaś kilka razy ze zmarszczonymi brwiami. Och, może zrobiśa bśěd, pokazujěc go? Serce zaczěśo jej biě jak u wystraszonego królika. Pan Haring należaś do surowych, dbajěcych o dyscyplině nauczycieli, choě skośczyś zaledwie dwadzieścia dziewiěě lat; byś szczupśy, ale żylasty, miaś proste, jasne wśosy w kolorze piasku, nieco już przerzedzone; lekko utykaś z powodu wypadku w dzieciśstwie - mśody měż, utrzymujěcy rodzině z pensji nauczyciela w publicznej szkole. Wyglědaś jak sśabszy, mniej sympatyczny Henry Ponda z Gron gniewu. W klasie nie zawsze prezentowaś pogodne usposobienie, czasem pozwalaś sobie na sarkazm. Nigdy nie wiedziaśaś, jak pan Haring może siě zachowaě, jakie dziwne rzeczy może powiedzieě, ale zawsze miaśaś nadziejě, że siě do ciebie przynajmniej uśmiechnie. Pan Haring zazwyczaj uśmiechaś siě do Normy Jeane, która byśa spokojně, wstydliwě dziewczyně o uderzajěcej urodzie, dziewczyně, która nosiśa swetry o numer lub dwa za maśe i której zachowanie byśo bezwiednie prowokacyjne - w każdym razie pan Haring za takie je uważaś. Piětnastoletnia seksbomba zdaje siě o tym nawet nie wiedzieě. A te jej oczy! Wiersz matki Normy Jeane nie wydaś siě panu Haringowi "dokośczony", pominěwszy nawet brak tytuśu. Pan Haring zademonstrowaś kawaśkiem kredy na tablicy (rzecz caśa odbyśa siě po lekcjach - Norma Jeane przyszśa po poradě), że "ukśad rymów" jest niewśaściwy. Sśowa "pśonie" i "blednie" powinny tworzyě rym A, ale jak Norma Jeane widzi, wcale siě nie rymujě. Rym B ("ma", "pustka") jest także fatalny. W drugiej zwrotce w ogóle nie ma rymów ("zmierzchu" - "która", "spalony" "wygaśnie"). Poezja to mimo wszystko rodzaj muzyki, melodii, coś, co sśyszysz, a nie co widzisz. A czym ma byě owa "Kraina Srebrzysta"? Nigdy o takim miejscu nie sśyszaś i w ogóle wětpiś w jego istnienie. "Zamět i nieśmiaśośě", oto typowe cechy poezji kobiecej. Zdecydowanej poezji potrzeba zdecydowanych rymów, inaczej poetycki sens utworu nigdy nie zostanie odkryty. - Czytelnik wzrusza ramionami i mówi: Też coś. Sam bym to lepiej napisaś. Norma Jeane roześmiaśa siě, ponieważ roześmiaś siě pan Haring. Bardzo jej byśo wstyd za bśědy w wierszach matki (chociaż uparcie bědzie trwaśa w przekonaniu, że to piěkna, dziwna, tajemnicza poezja); ale musiaśa przyznaě, że sama nie wie, co znaczy "Kraina Srebrzysta". Na usprawiedliwienie powiedziaśa nauczycielowi, że jej matka nie ukośczyśa collegeu. - Mama wyszśa za měż, kiedy miaśa tylko dziewiětnaście lat. Tak na prawdě chciaśa zostaě poetkě. Chciaśa byě nauczycielem, tak jak pan, panie Haring. Tym go ujěśa. Ta dziewczyna byśa naprawdě sśodka! Trzymaś siě od niej na szerokośě biurka. Coś w drěżěcym gśosie Normy Jeane skśoniśo go do zadania pytania: - Gdzie jest teraz twoja matka, Normo Jeane? Nie mieszkasz z niě? Potrzěsněśa w milczeniu gśowě. Jej oczy wypeśniśy siě śzami, mśoda twarz stěżaśa, jakby za chwilě miaśy siě na niej pojawiě oznaki zaśamania. Wśaśnie w tym momencie Haring przypomniaś sobie, że ta dziewczyna jest pod kuratelě hrabstwa. Mieszka u Pirigów. Pirigów! Uczyś już wielu podopiecznych tej rodziny.

Byś szczerze zdumiony: Norma Jeane byśa schludna, zdrowa i inteligentna. Jej ciemnoblond wśosy nie byśy tśuste, ubranie wyglědaśo na porzědne i czyste, choě raczej przyciěgaśo wzrok: tani obcisśy sweter, pod którym rysowaśy siě zdumiewajěce duże piersi, oraz tania szara spódnica z serźy, która podkreślaśa ksztaśt pośladków i zarys linii miědzy nimi. Gdyby tylko miaś odwagě tam spojrzeě. Nie spojrzaś i wcale nie zamierzaś spojrzeě. On i jego změczona mśoda żona mieli czteroletniě córkě i ośmiomiesiěcznego chśopca, i ten fakt, jaskrawy i bezlitosny jak pustynne sśośce, krěżyś przed jego nabiegśymi krwiě oczami. Mimo to powiedziaś szybko: - W porzědku, Normo Jeane. Przynieś mi te wiersze, twoje i twojej matki. Z wielkě chěciě je przeczytam. Na tym polega moja praca. I w taki wśaśnie sposób doszśo do tego, że zimě 1941 roku Sidney Haring, ulubiony nauczyciel Normy Jeane, zaczěś siě z niě spotykaě po lekcjach raz albo dwa razy w tygodniu. Spědzali czas na bezustannych rozmowach - och, o czym? - o powieściach i wierszach, które dawaś jej do przeczytania: Wichrowe wzgórza Emily Bronte, Dziwne losy Jane Eyre Chaśotte Bronte, Ziemiě bśogosśawiona Pearl Buck, cienkie tomiki poetyckie Elizabeth Barrett Browning, Sary Teasdale, Edny St. Vincent Millay i swego ukochanego Roberta Browninga. W dalszym ciěgu "krytykowaś" niedojrzaśe wiersze swej uczennicy. (Już nigdy nie przyniosśa poezji matki - na caśe szczěście.) Pewnego zimowego popośudnia Norma Jeane nagle siě zorientowaśa, że już dawno powinna wyruszyě do domu, bo miaśa w czymś po móc pani Pirig, wiěc Haring zaproponowaś, że jě podwiezie. Od tej pory, ilekroě Norma Jeane wpadaśa do jego gabinetu, on odwoziś jě do domu pośożonego w odlegśości póśtorej mili od szkośy. W ten sposób mogli ze sobě dśużej rozmawiaě. Nie przekroczyli granic niewinności, zapewniś pan Haring. W najmniejszym stopniu. Dziewczyna byśa jego uczennicě, on jej nauczycielem. Nie dotkněś jej ani razu. Kiedy otwieraś przed niě drzwi samochodu, czasem może jego dśoś stykaśa siě przelotnie z jej dśoniě, czasem może ocieraś siě o jej dśugie wśosy. Może bezwiednie wdychaś jej zapach. Może wpatrywaś siě w niě nieco zbyt těsknie, czasem zaś, mówiěc do niej z ożywieniem, gubiś wětek, jěkaś siě i powtarzaś. Wolaśby siě do tego nie przyznaě, że zabieraś do wyczerpujěcej, nerwowej atmosfery domu, w którym odgrywaś rolě měża i ojca, żywe wspomnienie uśmiechniětej dzieciěcej twarzy dziewczyny, obietnic jej mśodego ciaśa, niepokojěcego spojrzenia szklistych nie bieskich oczu, które wydawaśo siě trochě rozkojarzone, jakby zachěcaśo go do wejścia do środka. Żyjě w twoich marzeniach, prawda? Chodź, zamieszkaj w moich. Mimo wszystko nic, co dziewczyna powiedziaśa w ciěgu kilku miesiěcy trwania ich "przyjaźni", nie stanowiśo zachěty do flirtu ani wystěpku. Można byśo odnieśě wrażenie, że rzeczywiście chce rozmawiaě jedynie o ksiěżkach, które Haring jej pożyczaś, i o jej wierszach, które zdawaś siě szczerze uważaě za obiecujěce. Jeśli wiersze traktowaśy o miśości i ich adresatem byś tajemniczy "on", Haring nie miaś powodów przypuszczaě, że chodziśo o niego, o Sidneya Haringa. Tylko raz Norma Jeane zadziwiśa swego nauczyciela, wtedy mianowicie, kiedy oboje zeszli na inny temat. Haringowi zdarzyśo siě stwierdziě, że nie ufa Rooseveltowi, że wiadomości wojenne sě faśszowane i że z zasady w ogóle nie ufa politykom. Niespodziewanie dziewczyna rozgniewaśa siě, twierdzěc, że nie, nie ma racji, prezydent Roosevelt jest inny. - Tak? A skěd wiesz, że Roosevelt jest "inny"?

- zapytaś rozbawiony Haring. - Nie znasz go przecież osobiście, prawda? - Oczywiście, że nie, ale wierzě mu. Znam jego gśos z radia. -Ja też znam jego gśos z radia i uważam, że siě mnie oszukuje. Wszystko, co sśyszysz w radiu czy widzisz w kinie, zostaśo napisane, wyreżyserowane i odegrane dla publiczności. Nie ma w tym niczego spontanicznego i byě nie może. Mamy wrażenie, że te wszystkie wypowiedzi sě szczere, lecz to nieprawda. To niemożliwe. - Prezydent Roosevelt jest wielkim czśowiekiem! - oświadczyśa z zapaśem Norma Jeane. - Tak wielkim jak Abraham Lincoln. - Skěd to wiesz? - W...wierzě w niego. Haring roześmiaś siě. - Chcesz znaě mojě definicjě wiary, Normo Jeane? To byě przekonanym o czymś, o czym wiadomo, że nie jest prawdě. Norma Jeane zmarszczyśa brwi. - Nie zgadzam siě! Wierzysz w coś, kiedy wiesz, że to jest prawdě, chociaż nie możesz tego dowieśě. - Ale co ty wiesz o Roosevelcie? Tylko to, co przeczytaśaś w gazetach i usśyszaśaś w radiu. Mogě siě zaśożyě, że nie wiesz, że ten czśowiek jest kalekě. - Co takiego? - Kalekě. Podobno chorowaś kiedyś na polio. Ma bezwśadne nogi. Jeździ na wózku inwalidzkim. Zwróě uwagě, na fotografiach widaě go tylko od pasa w górě. - Och, nieprawda! - Tak siě zśożyśo, że wiem o tym z wiarygodnego źródśa. Mój wuj pracuje w Waszyngtonie. Naprawdě. - Nie wierzě w to. - W takim razie - roześmiaś siě Haring - nie wierz. Rooseveltowi i tak jest wszystko jedno, w co Norma Jeane, zamieszkaśa w Van Nuys w Kaliforni, wierzy, a w co nie wierzy. Siedzieli w samochodzie Haringa przy polnej drodze na obrzeżach miasta, piěě minut jazdy od nědznego domostwa Pirigów na Reseda Street. W pobliżu przebiegaśy tory kolejowe, a dalej majaczyśo podnóże Verdugo Mountains. Pobudzona kśótniě Norma Jeane po raz pierwszy zdawaśa siě naprawdě go widzieě. Oddychaśa szybko, patrzyśa mu prosto w oczy, a impuls, żeby jě objěě, uspokoiě, przyciěgněě do siebie i przytrzymaě, byś niemal nie do odparcia. Miaśa szeroko otwarte oczy, kiedy szepněśa: - Nienawidzě pana, panie Haring. Nie lubiě pana ani trochě. Haring roześmiaś siě i przekrěciś kluczyk w stacyjce, Po odwiezieniu Normy Jeane do domu odkryje, że okropnie siě spociś; podkoszulek miaś mokry, gśowě rozpaloně. Penis mu pulsowaś jak zaciśniěta ze zśości piěśě. Ale jej nie dotkněśem. Mogśem dotkněě, ale nie zrobiśem tego. Kiedy siě spotkajě nastěpnym razem, wybuch emocji pójdzie w niepamiěě. Oczywiście żadne z nich nie wspomni o nim ani sśowem. Ich rozmowy bědě siě ograniczaśy do ksiěżek, poezji. Dziewczyna byśa jego uczennicě; on byś jej nauczycielem. Nigdy wiěcej nie bědě rozmawiaě ze sobě w taki sposób, i bardzo dobrze, pomyślaś Haring; nie zakochaś siě w tej piětnastoletniej dziewczynie, ale nie byśo też powodu, aby podejmowaě ryzyko.

Mógśby straciě pracě, zniszczyě i tak nadszarpniěte wiězy rodzinne, no i miaś też swojě godnośě. A gdybym jej dotkněś. Co wtedy? To jemu poświěciśa swoje wiersze, nieprawdaż? Sidney Haring byś ich adresatem - czyż mogśo byě inaczej? Pod koniec maja, nie wiadomo dlaczego, nagle i z tajemniczych powodów Norma Jeane przestaśa przychodziě do Van Nuys High School. Na trzy tygodnie przed ukośczeniem dziesiětej klasy. Ulubiony nauczyciel nie otrzymaś od niej żadnej wiadomości. Pewnego dnia po prostu nie przyszśa na lekcjě angielskiego, a nastěpnego ranka ktoś z biura dyrektora poinformowaś go, że dziewczyna oficjalnie zrezygnowaśa ze szkośy "z przyczyn osobistych". Haring byś oszośomiony, lecz nie miaś odwagi tego okazaě. Co jej siě staśo? Dlaczego zrezygnowaśa ze szkośy wśaśnie w tym czasie? I nic mu o tym nie powiedziaśa? Kilka razy podnosiś sśuchawkě telefonu, aby zadzwoniě do Pirigów i poprosiě dziewczyně, lecz ostatecznie nie zdobyś siě na to. Nie mieszaj siě w to. Zachowaj dystans. Chyba że jě kochasz. Kochasz jě? Aż któregoś popośudnia nie wytrzymaś. Zaprzětniěty myślami o nieobecnej już w jego życiu dziewczynie, pojechaś na Reseda Street, majěc nadziejě, że jě chociażby przelotnie zobaczy, natknie siě na jakiś jej ślad. Gapiś siě na obity deskami bungalow, który wymagaś natychmiastowego remontu, na pozbawione trawy podwórze, na drażniěce wzrok zśomowisko na tyśach; czuś swěd palonych śmieci. Jakie dzieci, można by siě zastanawiaě, da siě "otoczyě opiekě" w takim domu? W jaskrawym świetle sśośca dom Pirigów byś wyzywajěcy w swojej brzydocie, a odpadajěca pśatami szara farba i butwiejěcy dach wydawaśy siě Haringowi w jakiś sposób znaczěce, byśy oznakě zdegenerowanego świata, w którym zrzě dzeniem losu znalazśa siě ta niewinna dziewczyna i z którego nie mogśa siě wyrwaě, chyba że dziěki bohaterskiej interwencji kogoś takiego jak on. Normo jeane? Przybyśem po ciebie, przybyśem ciě ocaliě. Wśaśnie wtedy z garażu z boku domu wyszedś Warren Pirig i ruszyś w stroně stojěcej na podjeździe furgonetki. Haring przycisněś pedaś gazu i szybko odjechaś. Takie to byśo śatwe jak przebicie gśowě tafli szkśa. Ale tego popośudnia wypiśa już dwa piwa, a teraz jeszcze sěczyśa trzecie. Powiedziaśa: - Ona musi stěd odejśě. - Norma Jeane? Dlaczego? Elsie nie odpowiedziaśa od razu. Paliśa papierosa, który miaś gorzkawy, kojěcy smak. - Matka jě zabiera? Tak? - zapytaś Warren. Nie patrzyli na siebie. Nie patrzyli nawet w swojě stroně. Elsie domyśliśa siě, że Warren zamkněś zdrowe oko, aby na niě nie patrzeě, a na lewe i tak niemal nie widziaś. Siedziaśa na krześle przy kuchennym stole z papierosami i butelkě letniego piwa, z którego zdrapaśa wiěkszě czěśě nalepki Twelve Horse. Warren, który wśaśnie wszedś do domu, staś w roboczych butach. W takich sytuacjach měżczyzna może siě staě rzeczywiście groźny, jak zresz tě każdy olbrzymi facet, który znajdzie siě w miejscu ciasnym, przegrzanym i pachněcym kobietě.

Warren zdjěś brudně koszulě, cisněś jě na krzesśo i pozostaś w cienkim baweśnianym podkoszulku. Buchněśo od niego falě gorěca, w powietrzu rozszedś siě silny zapach potu. Pirig świnia. Dawno temu byli ze sobě bardzo blisko, lubili siě bawiě jak dzieci. Warren przemieniaś siě w Piriga świniě, który uwielbiaś ryě, grzebaě, miotaě siě, chrzěkaě i kwiczeě. Jego otśuszczone boki w objěciach mśodej żony byśy jak tusze surowego miěsa. Oj! Oj! Oj! Oj! Warren! Jezu Chryste! Od tamtych czasów upśyněśo wiele lat, Elsie wolaśa nie pamiětaě ile. Jej měż stawaś siě coraz wiěkszym měżczyzně: przybieraś w ramionach, tuśowiu. Duży brzuch, olbrzymia gśowa. Kěpki siwiejěcych czarnych wśosów wszědzie, gdzie spojrzaśaś. Nawet na górnej czěści pleców, po bokach, na grzbietach dużych, zniszczonych dśoni. Elsie otarśa oczy, co w ostatniej chwili przeobraziśo siě w niedbaśy gest pocierania nosa. Warren oświadczyś: - Myślaśem, że jej matka to świruska. Polepszyśo siě jej? Od kiedy? -Nie. - Co: nie? - Nie chodzi o jej matkě. - To o co? Elsie zastanawiaśa siě, jak to powiedzieě. Nie należaśa do kobiet, które dobierajě sśowa, tym razem jednak przygotowaśa siě. Powtarzaśa je sobie tyle razy, że teraz wydawaśy siě jej puste i sztuczne. - Norma Jeane musi odejśě. Nim coś siě stanie. - Co, do diabśa? Co ma siě staě? Rozmowa nie ukśadaśa siě po jej myśli. Staś nad niě taki olbrzymi. Jego owśosione ciaśo sprawiaśo wrażenie zbyt dużego na tě kuchniě. Elsie siěgněśa po papierosa. Ty sukinsynu. To twoja wina. Tego popośudnia poszśa do miasta i naśożyśa na policzki trochě różu, wpiěśa we wśosy ozdobny grzebieś, ale jak potem popatrzyśa w lustro, okazaśo siě, że wyglěda na změczoně, jej skóra miaśa niezdrowy żóśtawy odcieś. A teraz Warren patrzyś na niě z boku; Jezu, nie cierpiaśa, kiedy ktoś widziaś jě z profilu, spoglědaś na tśusty podbródek i nos przypominajěcy świśski ryjek. - Zadaje siě z chśopcami. I ze starszymi facetami. Ma ich zbyt wielu. - Ze starszymi facetami? Z kim? Elsie wzruszyśa ramionami. Chciaśa, aby Warren sědziś, że jest po jego stronie. - Nie znam nazwisk, kochanie. Z takimi facetami, co to do domu nie wchodzě. - Może powinnaś zapytaě o nazwiska - powiedziaś gniewnie Warren. - A może ja powinienem to zrobiě. Gdzie ona jest? - Nie w domu.

- No to gdzie? Elsie nie miaśa odwagi spojrzeě na twarz měża. Na przekrwione oko. - Gdzieś pojechaśa. Skěd ci faceci majě benzyně, nie mam pojěcia. Warren wypuściś powietrze przez usta. - Dziewczyna w jej wieku - powiedziaś, wolno jak měżczyzna w pědzěcym samochodzie, który zjeżdża z drogi - powinna mieě chśopców; to chyba naturalne. - Norma Jeane ma ich zbyt wielu. I jest za bardzo ufna. - Niby jak: za bardzo ufna? -Jest zbyt miśa. Elsie przez moment milczaśa, aby to ostatnie stwierdzenie do niego do tarśo. Jeśli on zrobiś coś Normie Jeane, kiedy byli sami, to tylko dlatego, że Norma Jeane byśa zbyt miśa, zbyt sśodka, zbyt spokojna i zbyt posśuszna, aby odepchněě Warrena. - Sśuchaj, ona chyba nie wpadśa w tarapaty, co? -Jeszcze nie. Przynajmniej nic o tym nie wiem. A jednak Elsie wiedziaśa, że Norma Jeane miaśa ostatni okres zaledwie przed tygodniem. Bolesne skurcze, pulsujěcy ból gśowy. Biedaczka krwawiśa jak zarżniěta świnia. Byśa śmiertelnie wystraszona, choě nie chciaśa siě do tego przyznaě; modliśa siě do Jezusa Chrystusa Uzdrowiciela. -Jeszcze nie. Co to, do diabśa, ma znaczyě? - Warren, musimy myśleě o naszej reputacji. Reputacji Pirigów. - Jakby musiaśa mu przypominaě jego wśasne nazwisko. - Nie możemy ryzykowaě. - Reputacji? Niby dlaczego? - Chodzi o hrabstwo. O opiekě spośeczně. - A co, wěszyli tu? Zadawali pytania? Kiedy? - Miaśam kilka telefonów. - Telefonów? Od kogo? Elsie denerwowaśa siě coraz bardziej. Strzepněśa popióś z papierosa do popielniczki w kolorze kitu. Naprawdě odebraśa kilka telefonów, ale nie od wśadz okrěgu. I zaczynaśa siě martwiě, czy przypadkiem Warren nie potrafi czytaě w jej myślach. Warren utrzymywaś, że znakomity bokser, taki jak Henry Armstrong, którego walkě widziaś kiedyś w Los Angeles, potrafi czytaě w myślach przeciwnika; Armstrong naprawdě wiedziaś, co jego przeciwnik zamierza zrobiě, albo bědzie staraś siě zrobiě, zanim tamten siě na to zdecydowaś. Elsie dostrzegśa owo przenikliwe, przebiegśe spojrzenie zdrowego oka Warrena Piriga, które - jeśli naprawdě już spoczěśo na tobie - mogśo ci uświadomiě, że jesteś w poważnym niebezpiecześstwie. Staś nad niě, bardzo blisko. Potěżne cielsko. Gryzěca woś potu. I rěce. Piěści. Doskonale pamiětaśa - wystarczyśo, że zamkněśa oczy - potěżny cios, jaki kiedyś spadś na jej prawy policzek. Jej twarz spuchśa i wykrzywiśa siě. Warto o tym pomyśleě.

Zastanowiě siě. Czśowiek nigdy nie jest do tego stopnia samotny. Innym razem uderzyś jě w brzuch. Zarzygaśa wtedy caśě podśogě. Dzieci, które mieszkaśy wtedy z nimi (już ich tu nie byśo), zmykaśy jak wszyscy diabli na podwórze, śmiejěc siě przy tym. Oczywiście Warren uważaś, że wśaściwie nigdy Elsie mocno nie uderzyś. Gdybym chciaś ci zrobiě krzywdě, to bym to zrobiś. Ale nie chciaśem. Swojě drogě musiaśa przyznaě, że sama siě o to prosiśa. Mówiśa przenikliwym, piskliwym gśosem, którego Warren nie znosiś, a kiedy wśaśnie siě zbieraś, by jej odpowiedzieě, ona ruszyśa do wyjścia z pokoju, co także siě Warrenowi nie spodobaśo. Za to później, no, nie od razu, ale może nastěpnego dnia, nastěpnej nocy, byś naprawdě kochany. Nie przeprosiś, ale staraś siě jej wszystko wynagrodziě. Dśośmi, ustami. Zwśaszcza ustami. Nie mówiś wiele, no bo co można mówiě w takich sytuacjach? Nigdy nie powiedziaś, że jě kocha. Ale ona wiedziaśa - miaśa wrażenie, że wie. Kocham ciě powiedziaśa ta dziewczyna. Te jej wilgotne, przestraszone oczy. Och, ciociu Elsie, kocham ciě. Nie odsyśaj mnie. Elsie powiedziaśa ostrożnie: - Po prostu musimy myśleě o przyszśości, kochanie. W przeszśości po peśnialiśmy bśědy. - Bzdury. - To znaczy, zostaśy popeśnione bśědy. W przeszśości. - Pieprzyě przeszśośě. Teraz jest teraz. - Znasz mśode dziewczěta - powiedziaśa Elsie bśagalnym tonem. - Różne rzeczy im siě przydarzajě. Warren podszedś do lodówki, otworzyś jě zdecydowanym szarpniěciem, wyjěś piwo, energicznie zamkněś drzwiczki i pociěgněś těgi śyk z butelki. Pochyliś siě nad blatem kuchennym obok brudnego zlewu i dśubaś w materiale uszczelniajěcym dużym, brudnym kciukiem, który sobie przed laty skaleczyś. Uszczelnienie, choě sam je zaśożyś ostatniej zimy, niech to licho, wcale siě nie trzymaśo. I te maleśkie mrówki w szparach. Warren powiedziaś z trudem, niczym czśowiek przymierzajěcy ubranie, które nie pasuje: - Nie bědzie jej śatwo. Ona nas lubi. Elsie nie mogśa siě powstrzymaě. Dodaśa: - Kocha nas. - Cholera. - Sam dobrze wiesz, co siě staśo ostatnim razem. Elsie zaczěśa szybko mówiě o Lucille, dziewczynie, która mieszkaśa w pokoju na poddaszu, poszśa do szkośy średniej i wpadśa w "tarapaty", majěc zaledwie piětnaście lat, a w dodatku nawet nie miaśa pewności, kto jest ojcem. Jak gdyby tamta Lucille byśa pod jakimś wzglědem podobna do Normy Jeane. Warren nie sśuchaś, zaprzětniěty wśasnymi myślami. Elsie też prawie nie sśuchaśa. Ale takě wśaśnie przemowě uznaśa za wskazaně w tym momencie. Kiedy Elsie skośczyśa, odezwaś siě Warren. - Chcesz odesśaě tego biednego dzieciaka z powrotem do... do sierociśca? - Nie.

- Elsie uśmiechněśa siě. Po raz pierwszy od kilku dni uśmiechněśa siě szczerze. Nadeszśa chwila, aby wyśożyě na stóś kartě, którě zachowaśa sobie na koniec, kartě najsilniejszě. - Chcě wydaě tě dziewczyně za měż. Zniknie stěd i bědzie bezpieczna. Drgněśa, kiedy Warren nagle odwróciś siě od niej bez sśowa i wyszedś z domu, trzaskajěc drzwiami. Po chwili usśyszaśa, że na podjeździe zaczyna pracowaě silnik furgonetki. Wróciś późno, trochě po póśnocy. Elsie już spaśa, tak jak pozostali mieszkaścy domu. Z lekkiego snu obudziś jě odgśos ciěżkich kroków, odsuwanych drzwi do sypialni, gśośny, chrapliwy oddech i zapach alkoholu. W sypialni panowaśy niemal nieprzeniknione ciemności; Elsie myślaśa, że mě ż szuka po omacku wśěcznika na ścianie, ale on nie szukaś wśěcznika, wiěc zanim zděżyśa siě wychyliě, aby wśěczyě lampkě przy śóżku, byśo już za późno. Znalazś siě na niej. Nie powiedziaś nic na powitanie, nawet siě nie odezwaś. Gorěcy, ciěżki, obrzmiaśy, bo bardzo jej pragněś - albo w ogóle kobiety stěkaś, manipulujěc przy niej, starajěc siě zadrzeě jej nocně koszulě ze sztucznego jedwabiu, ona zaś byśa tak zdumiona, że nawet nie pomyślaśa o obronie (bo przecież byśa żoně tego měżczyzny) ani o tym, by uśożyě siě w tym obskurnym śóżku tak, aby mu uśatwiě zadanie. Nie kochali siě - jak dśugo? - od miesiěcy; wśaściwie nie używaśa określenia "kochaě siě", raczej "robiě to"; zawsze panowaśa miědzy nimi dziwna sśowna wstydliwośě, choě jako mśody źonkoś Warren byś seksualnie wymagajěcy, nienasycony i peśen uznania. Elsie również byśa maśomówna, żartowaśa i przekomarzaśa siě raczej nieporadnie. Trudno im byśo wykrztusiě "kocham", powiedzieě "kocham ciě". To dziwne, myślaśa, istniejě rzeczy, które robisz codziennie przez caśe życie, takie jak chodzenie do śazienki, dśubanie w nosie, drapanie siě, dotykanie siebie i innych ludzi (jeśli masz ludzi, których możesz dotykaě), a mimo to nie rozmawiasz o nich, nie ma na nie odpowiednich sśów. Jak choěby to, co Warren robiś z niě teraz, jak to nazwaě: naruszenie nietykalności cielesnej, naruszenie nietykalności cielesnej na tle seksualnym, z tym że byśa żoně tego měżczyzny, wiěc niby wszystko byśo w porzědku, no i wcześniej sprowokowaśa go, sśusznie zatem dostaśa za swoje, prawda? Przed wejściem do śóżka Warren rozpiěś spodnie i zrzuciś je ruchami nóg, ale miaś na sobie cuchněcy podkoszulek. Elsie miaśa wciěż wrażenie, że siě udusi w szorstkich wśosach porastajě cych jego ciaśo, że zostanie zmiażdżona. Nigdy nie byś taki ciěżki i nigdy tak na niě nie napieraś, z takě furiě. Grubym, pěkatym i sterczěcym penisem trafiaś jě na oślep w brzuch. Rozsuněś kolanami jej sflaczaśe uda i chwyciś czśonek, aby wsuněě go w niě; tak samo - tě sceně widziaśa wiele razy - atakowaś wrak samochodu drě giem, czerpiěc przyjemnośě z pokonywania oporu. Elsie próbowaśa protestowaě: - Och, Jezu, Warren... Och, poczekaj... Zamilkśa, Warren zacisněś przedramieniem jej szczěki, uciskaś jej gardśo. Rozpaczliwie staraśa siě uwolniě, bo co bědzie, jeżeli w pijackiej nieświadomości jě udusi, zmiażdży tchawicě albo kark? Chwyciwszy jě za nadgarstki i rozciěgněwszy na boki jej ruchliwe ramiona, jakby chciaś jě ukrzyżowaě, przybiě gwoździami do śóżka, uderzaś z furiě, metodycznie, i wreszcie zobaczyśa w ciemności, jak jego spoconě twarz znieksztaśca grymas, jak usta cofajě siě znad zěbów; to mu siě czěsto zdarzaśo, gdy jěczaś w nocy, ożywiajěc we śnie walki mśodości, kiedy dostawaś těgie baty, ale też tśukś innych měżczyzn. Rozdaśem swojě czěśě cierpienia. Czy byśa to jakaś od miana szczěścia, měskiego szczěścia, wiedzieě, że

Rozdaśem swojě czěśě cierpienia, wypowiadaě coś takiego bez dumy w gśosie, zwyczajnie, rzeczowo? Elsie spróbowaśa uśożyě siě w pozycji, która osśabi siśě ataku Warrena, lecz on byś zbyt silny i zbyt sprytny. Zabije mnie, jeśli mu siě uda. Zerżnie mnie na śmierě. Nie Normě Jeane. Musiaśa wytrzymaě, nie mogśa pśakaě, wośaě o pomoc ani śkaě, choě z trudem chwytaśa powietrze, a ślina i śzy spśywaśy z jej twarzy też wykrzywionej grymasem. Miědzy nogami, byśa pewna, miaśa jedně krwawě raně. Nigdy Warren nie byś taki wielki, żědny krwi, demoniczny. Bum! bum! bum\ Biedna Elsie uderzaśa gśowě w drewniany bok śóżka, które należaśo do nich od pierwszego dnia maśżeśskiego życia, śóżko dudniśo o ścianě, a ściana wibrowaśa i drżaśa, jakby siě trzěsśa ziemia. Z przerażeniem myślaśa, że pěknie jej szyja, ale to siě nie staśo. - I co, nie mówiśam, maleśka? To nasz szczěśliwy wieczór. Jakby z góry znaśa sśodko-gorzkě prawdě, że to bědzie ich ostatni wspólny filmowy wieczór. Elsie zabraśa Normě Jeane do miasteczka na nocny seans w Sepulveda Theater, gdzie wyświetlano Stage Door Canteen i Caughtin the Draftom zwiastun nowego filmu z Hedy Lamarr. Po ostatniej projekcji odbyśo siě losowanie nagród. Ależ okrzyk wydaśa Elsie Pirig, kiedy podano numer drugiej nagrody i okazaśo siě, że bilet z tym numerem należy do Normy Jeane. - Tutaj! Jesteśmy tutaj! To my mamy ten numer! To bilet mojej córki! Idziemy! Niebywaśy okrzyk radości kobiety, która w swoim życiu nigdy niczego nie wygraśa. Elsie byśa tak bardzo podekscytowana, zachowywaśa siě tak dziecinnie, że publicznośě śmiaśa siě z niej pobśażliwie i biśa brawo, daśo siě także sśyszeě kilka przeciěgśych gwizdów skierowanych pod adresem córki, kiedy obie zmierzaśy w stroně sceny wraz z innymi laureatami. -Jaka szkoda, że Warren nie może tego zobaczyě - szepněśa Normie Jeane do ucha. Miaśa na sobie śadně granatowě sukienkě w biaśe kropki z powiěkszonymi ramionami i ostatniě dobrě parě pośczoch, róż na policzkach i policzki caśe w pśomieniach. Tajemnicze siśce i prěgi pod brodě zdośaśa ukryě lub prawie ukryě pod warstwě pudru. Norma Jeane o krěconych ciemnoblond wśosach zwiězanych z tyśu chustkě, ubrana w szkolně plisowaně spódnicě i czerwony sweter ze sznurem szklanych paciorków, byśa najmśodszě osobě na scenie i osobě, w którě publicznośě wpatrywaśa siě w najwiěkszym skupieniu. Nie miaśa na policzkach różu, a jej bardzo czerwone usta pasowaśy do swetra. Paznokcie też miaśa intensywnie czerwone. Choě serce biśo jej tak szaleśczo, jakby jakiś ptak uwiězś w jej klatce piersiowej, zdośaśa staněě prosto i pewnie, podczas gdy inni, w tym Elsie, kulili siě nieśmiaśo, nerwowo dotykali wśosów, twarzy, zasśaniali dśośmi usta. Norma Jeane przechyliśa lekko gśowě i uśmiechaśa siě, jakby wejście na sceně kina w weekendowy wieczór, aby wymieniě uścisk dśoni z kierownikiem měżczyzně w średnim wieku - i przyjěě od niego nagrodě, byśo dla niej najnaturalniejszě rzeczě pod sśoścem. W sierociścu byśa przed laty przestraszoně maśě dziewczynkě, którě wciě gněś na podwyższenie Ciemnowśosy Ksiěżě o dśoniach w biaśych rěkawiczkach, a ona jak gśupia, gapiśa siě oślepiona w stroně publiczności.

Teraz nie ulegśa pokusie, aby popatrzeě w jej kierunku, wiedzěc, że sě tam twarze, które by rozpoznaśa, osoby, które jě znajě, niektóre z Van Nuys High School. Niech sobie na mnie patrzě, niech patrzě. Norma Jeane równie dobrze jak zmysśowa Hedy Lamarr rzuci filmowy czar i nagrodzi tych, których rola sprowadza siě do patrzenia na niě. Elsie i Norma Jeane dostaśy wreszcie swojě nagrodě: komplet plastikowych talerzy w lilie, obiadowych i deserowych, po sześě każdego rodzaju. Piětka laureatów - same kobiety oprócz pyzatego starszego měżczyzny w zniszczonym kapeluszu wojskowym - zostaśa nagrodzona gromkimi brawami. Elsie rzuciśa siě Normie w ramiona i prawie wybuchněśa pśaczem, taka byśa szczěśliwa. - To nie tylko plastikowe talerze! To znak. Elsie nie powiedziaśa tego Normie Jeane, ale chśopiec, którego chciaśa jej przedstawiě, dwudziestojednoletni syn jej przyjacióśki z Mission Hills, miaś byě tego wieczoru wśród publiczności. Plan polegaś na tym, że chśopak miaś siě przyjrzeě Normie z dyskretnego dystansu i zastanowiě, czy chciaś by siě z niě umówiě na randkě. Różnica wieku, jedyne sześě lat, u dorosśych nie miaśaby najmniejszego znaczenia - w istocie na korzyśě dziewczyny przemawiaś fakt, że jest o sześě lat mśodsza - ale w wieku chśopca, powiedziaśa Elsie jego matka, sześě lat to różnica niemal zbyt duża. - Daj mojej dziewczynie szansě. Choě rzuě na niě okiem - bśagaśa Elsie. Nie miaśa wětpliwości, że jeśli chśopak jest wśród publiczności, ulegnie urokowi Normy Jeane, piěknej na scenie jak królowa. Zatem byśby to także znak dla niego. Ta dziewczyna przynosi szczěście! Po wyjściu z kina Elsie i Norma Jeane zatrzymaśy siě pod zieloně markizě. Elsie spodziewaśa siě, że jej przyjacióśka z synem podejdě do nich. Ale tak siě nie staśo. (Elsie ich nie widziaśa. Niech to szlag, jeśli nie przyszli! ) Może zbyt wielu ludzi krěciśo siě obok, czekajěc na sposobnośě rozmowy. Niektórzy należeli do grona znajomych i sěsiadów, ale wiěkszośě stanowili ludzie obcy. - Wszyscy kochajě zwyciězców, no nie? - Elsie trěciśa Normě Jeane śokciem. Napiěcie stopniowo opadaśo. W foyer wygaszono światśa. Bessie Glazer i jej syn Bucky nie pokazali siě. Co to miaśo znaczyě? Elsie byśa zbyt uradowana, aby o tym rozmyślaě. Pojechaśa z Normě Jeane w stroně Roseda Street, wiozěc plastikowe naczynia na tylnym siedzeniu samochodu Warrena, pontiaca z 1939 roku. - Odkśadamy to na później, kochanie. A dzisiaj porozmawiamy, sama wiesz o czym. Norma Jeane powiedziaśa spokojnym, zrezygnowanym gśosem: - Ciociu, tak bardzo siě bojě. - Czego? Maśżeśstwa? - Elsie roześmiaśa siě. - Wiěkszośě dziewczět w twoim wieku raczej siě boi, że nie wyjdzie za mě ż. Norma nic nie odpowiedziaśa. Zaczěśa przygryzaě paznokieě u kciuka. Elsie wiedziaśa, że dziewczyna bardzo chce wstěpiě do kobiecego korpusu piechoty czy też wziěě udziaś w szkoleniu dla pielěgniarek w Los Angeles, ale byśa na to jeszcze zbyt mśoda. Nie, nigdzie nie pojedzie, tylko tam, dokěd zamierzaśa skierowaě jě Elsie. - Posśuchaj, maleśka.

Coś mi siě zdaje, że przesadzasz. Chyba widziaśaś już u jakiegoś chśopca - albo měżczyzny - to ich narzědzie, prawda? Elsie byśa ordynarna i bezceremonialna. Norma Jeane roześmiaśa siě za skoczona. Skiněśa gśowě, prawie niedostrzegalnie. - Wiesz, że to siě powiěksza. Wiesz, prawda? Norma Jeane znowu skiněśa gśowě. - To siě dzieje, kiedy na ciebie patrzě. Wtedy chcě... wiesz... kochaě siě z tobě. Norma Jeane powiedziaśa naiwnie: - Tak naprawdě nigdy siě temu nie przyjrzaśam, ciociu Elsie. Chśopcy w sierociścu czěsto nam to pokazywali, bo chyba chcieli nas przestraszyě. I tutaj, w Van Nuys, na randkach. Chcieli chyba, abym tego dotkněśa. - Kto chciaś? Norma Jeane potrzěsněśa gśowě. Nie wykrětnie, tylko w wyrazie szczerego zażenowania. - Nie jestem pewna. To znaczy, oni mi siě mylě. W każdym razie wiěcej niż jeden. Podczas różnych randek. Jeśli któryś mnie jeszcze nie zna, przeprasza i prosi, abym mu daśa kolejně szansě, i ja siě zawsze zgadzam, a nastěpnym razem zachowuje siě już przyzwoicie. Wiěkszośě facetów po trafi siě porzědnie zachowaě, jeśli tego chcesz. To jak ten film z Claudeem Rainsem i Laně Tumer: Nie zapomně. Elsie mrukněśa: -Jeśli ciě szanujě. Norma Jeane powiedziaśa z powagě: - Ci, którzy chcieli, abym dotykaśa ich... interesów... Wcale nie myślaśam, że sě wstrětni albo że zwariowali, bo przecież rozumiem, chśopcy już tacy sě, tacy siě urodzili. Ale zawsze chwytaś mnie jakiś strach, stawaśam siě pśochliwa i zaczynaśam chichotaě, tak jak to robiě, kiedy ktoś mnie śaskocze! - Norma Jeane zachichotaśa nienaturalnie. Siedziaśa na samej krawědzi przedniego siedzenia jak na skorupkach po jajkach. - Pewnego razu, byśo to na plaży w Las Tunas, byśam w samochodzie jednego takiego faceta, wyskoczyśam i pobiegśam do samochodu innego měżczyzny, który zatrzymaś siě tam ze swojě dziewczyně - wszyscyśmy siě znali, bo razem siě tam wybraliśmy - i poprosiśam ich, żeby mnie wpuścili i odwieźli do Van Nuys, a facet, z którym siě umówiśam na tě randkě, jechaś tuż za nami i staraś siě trafiě zderzakiem w nasz samochód! Narobiśam chyba wiěcej zamieszania, niż zamierzaśam. Elsie uśmiechněśa siě. Bardzo siě jej podobaśo, że z powodu tej nastoletniej seksbomby te napalone sukinsyny aż siě skrěcajě. - Dziewczyno! Jesteś niemożliwa. Kiedy to byśo? - W ostatniě sobotě. - W ostatniě sobotě! - Elsie zachichotaśa. - Czyli chciaś, abyś tego do tkněśa, hě? Sprytna dziewczyna nie zgodzi siě na to, bo to prowadzi do nastěpnego etapu. - Elsie zamilkśa znaczěco, ale Norma Jeane nie zapytaśa o nastěpny etap. - Nazywa siě to "penis", i jak pewnie wiesz, sśuży do robienia dzieci. To taki wěż, z którego tryska nasienie. Norma Jeane nagle zachichotaśa.

Także Elsie siě roześmiaśa. Cóż, jeśli siě mówi o hydraulice, temat wydaje siě krótki. W innym ujěciu jest tego tak dużo, że czśowiek czuje siě zbyt sparaliżowany, aby chociaż zaczěě. Elsie od lat musiaśa uświadamiaě dziewczěta, które powierzono jej opiece (chśopców nie uświadamiaśa, zakśadajěc, że o wszystkim dowiedzieli siě już wcześniej), i za każdym razem nie kośczyśa wykśadu. Niektóre dziewczěta wyglědaśy na wstrzěśniěte i przestraszone; niektóre zaczynaśy histerycznie chichotaě; niektóre patrzyśy na Elsie z niedowierzaniem. Inne by waśy jedynie zażenowane, bo o seksie wiedziaśy już znacznie wiěcej, niż chciaśy wiedzieě. Jedna z dziewczět, którě, jak siě później okazaśo, zgwaściś jej wśasny ojciec i stryjowie, pchněśa Elsie i rzuciśa jej prosto w twarz: - Zamknij siě, ty stara nietoperzyco! Jako dociekliwa, bystra piětnastolatka Norma Jeane z pewnościě wiedziaśa wiele o seksie. Nawet Christian Science musiaśa przyznaě, że coś takiego istnieje. Elsie byśa za bardzo zdenerwowana, za bardzo przestraszona, aby jechaě bezpośrednio do domu, dlatego przejechaśa Reseda Street i ruszyśa w stroně granic miasteczka. Warren najprawdopodobniej jeszcze nie wróciś do domu, a kiedy Warrena nie ma w domu, wtedy czekasz na niego, nie wiedzěc zupeśnie, w jakim bědzie nastroju. Norma Jeane ożywiśa siě jak maśa dziewczynka, oczekujěc na ciěg dalszy. Kiedyś opowiedziaśa Elsie, że zanim jej matka zachorowaśa, zabieraśa jě na dśugie, fantastyczne wycieczki, po których pozostaśy jej najszczěśliwsze wspomnienia. Elsie mówiśa dalej: - Kiedy wyjdziesz za měż, Normo Jeane, i można bědzie to robiě, poczujesz siě zupeśnie inaczej. Měż ci wszystko pokaże. - Na chwilě zamilkśa, niezdolna siě powstrzymaě. - Sama go wybraśam, to miśy chśopak, miaś wiele dziewczět, no i jest chrześcijaninem. - W...wybraśaś go, ciociu Elsie? Kto to taki? - Wkrótce go zobaczysz. Partia pewna na sto procent. Jak powiedziaśam, to normalny, zdrowy dzieciak, dobry sportowiec. Taki, co zna siě na rzeczy. - Elsie urwaśa, ale znowu nie mogśa siě powstrzymaě. - Warren też znaś siě na rzeczy. Albo myślaś, że siě zna. Och, ci chśopcy, chśopcy. - Energicznie potrzěsněśa gśowě. Norma Jeane zobaczyśa siniaki na podbródku Elsie. Elsie poprosiśa jě o pomoc w ukryciu tej skazy, utrzymujěc, że w środku nocy wpadśa na drzwi do śazienki. Norma Jeane mrukněśa wtedy: . - Och, ciociu Elsie. To paskudnie. I nie dodaśa nic wiěcej. Jakby cholernie dobrze wiedziaśa, od czego sě te siniaki. I dlaczego Elsie porusza siě po domu sztywno, jakby ktoś jej wsadziś w tyśek kij od szczotki. Jak gdyby wiedziaśa, obdarzona kobiecě mědrościě, że nie należy o tym mówiě. Przez ostatnie dni Warren unikaś spoglědania w kierunku Normy Jeane. Jeśli musiaś przebywaě z niě w jednym pomieszczeniu, odwracaś siě do niej niewidzěcym okiem. Wyglědaś na urażonego, kiedy dziewczyna z konieczności zwracaśa siě do niego, ale nawet wtedy nie patrzyś wprost na niě, co musiaśo jě raniě i dziwiě.

Do późna pozostawaś poza domem i ostatni posiśek zjadaś w jednej z tawern albo obchodziś siě bez niego. Elsie mówiśa: - Może nie byśoby źle, gdybyś w noc poślubně wypiśa sobie trochě dla kurażu. Nie o to chodzi, żebyś siě upiśa, masz byě tylko lekko wciěta, na przykśad po szampanie. Zazwyczaj měżczyzna leży na kobiecie i wpycha w niě swój interes, a ona już jest do tego przygotowana albo przynajmniej powinna byě. Wtedy nie boli. Norma Jeane zadygotaśa. Spojrzaśa z ukosa na Elsie, jakby nie dowierzaśa. - Nie boli? - Nie zawsze boli. - Och, ciociu Elsie! Wszyscy mówiě, że boli. Elsie ustěpiśa: - No, może trochě boli. Na poczětku. - Ale przecież dziewczyna krwawi, prawda? - Dziewica może krwawiě. - Wiěc jednak to boli. Elsie westchněśa. - Zdaje siě, że jesteś dziewicě, co? Norma Jeane z powagě skiněśa gśowě. Elsie powiedziaśa z zakśopotaniem: - No cóż? Měż ciě w pewien sposób przygotuje. Tam na dole. Zrobisz siě wilgotna i gotowa na jego przyjěcie. Nigdy ci siě to nie zdarzyśo? - Co? - Gśos Normy Jeane zadrżaś. - Mieě ochotě. "Kochaě siě". Norma rozważyśa tě kwestiě. - Chcě, żeby mnie caśowali, i uwielbiam siě przytulaě. Tak jak z lalkě. Tyle że ja jestem lalkě. - Zachichotaśa, jak to ona, wysokim, przenikliwym, piskliwym gśosem. - Kiedy zamykam oczy, nawet nie wiem, kto to jest. Który z nich. - Normo Jeane, co ty wygadujesz? - A co? Jeśli to tylko caśowanie i przytulanie. Czy to takie ważne, z którym facetem akurat jestem? Elsie potrzěsněśa gśowě, odrobině zaszokowana. Czy to takie ważne? Niech jě diabli, jeśli wiedziaśa. Warren na pewno by jě zamordowaś. Wystarczyśby pocaśunek z innym měżczyzně, o romansie zaś w ogóle nie ma co wspominaě. Oczywiście on bywaś niewierny, wiele razy, ona okropnie cierpiaśa i dawaśa mu do zrozumienia, co o nim myśli, okazywaśa zazdrośě, laśa śzy, on wypieraś siě wszystkiego, ale najwidoczniej podobaśa mu siě reakcja żony. Wszystko to stanowi z pewnościě czěśě maśżeśskiego rytuaśu. W każdym razie póki czśowiek jest mśody. Elsie powiedziaśa, udajěc oburzenie: - Wszyscy oczekujě, że bědziesz wierna jednemu měżczyźnie. "W szczěściu, w chorobie, póki śmierě nas nie rozśěczy". To sprawa religii, jak mi siě zdaje. Chcě byě pewni, że jeśli rodzisz dzieciaki, to pochodzě one od twojego měża, a nie kogoś innego. Weźmiesz chrześcijaśski ślub, już ja o to zadbam.

Norma Jeane przygryzśa koniuszek kciuka. Elsie, podczas dośě szybkiej jazdy, wyciěgněśa rěkě i lekko klepněśa jě w dśoś. Norma Jeane natychmiast opuściśa dśonie na uda i mocno je ze sobě zśě czyśa. - Och, ciociu Elsie! Tak mi przykro. Chyba siě... wystraszyśam. - Wiem, kochanie. Ale na pewno jakoś przez to przejdziesz. - A co siě stanie, jeśli bědě miaśa dziecko? - No cóż. Na to trzeba bědzie trochě poczekaě. - Wcale nie, jeśli wyjdě za měż w przyszśym miesiěcu! Może siě zdarzyě, że urodzě dziecko jeszcze w tym roku. Dziewczyna miaśa racjě, ale Elsie nie chciaśa jeszcze o tym myśleě. - Mogśabyś go poprosiě, żeby siě zabezpieczaś. Wiesz, o czym mówiě, o tych gumowych drobiazgach. Norma Jeane zmarszczyśa nos. - O tych, co wyglědajě jak baloniki? - Sě okropne - przyznaśa Elsie - ale to drugie jest jeszcze gorsze. Twój měż może zaciěgnie siě do piechoty, marynarki albo jeszcze gdzie indziej, może nawet już siě zaciěgněś, i nie bědzie chciaś, abyś zaszśa w ciěżě wcześniej, niż ty zechcesz. A jeśli popśynie gdzieś daleko, bědziesz bezpieczna. Norma Jeane rozpromieniśa siě. - Mógśby popśyněě? Tak. Walczyśby na wojnie. - Jak wszyscy měżczyźni. - Ojej, ja bym chciaśa tak popśyněě! Szkoda, że nie jestem měżczyzně. Elsie musiaśa siě roześmiaě. Norma Jeane, dziewczyna z takim wyglědem, o tak ślicznej twarzy i sposobie bycia dziecka, dziewczyna, którě tak śatwo można byśo zraniě, ta dziewczyna żaśuje, że nie jest měżczyzně! Czy nie pragniemy tego wszystkie? Ale nie ma tak dobrze. Trzeba graě kartami, które ci przypadśy! Elsie dojechaśa do ślepego kraśca niewybrukowanej uliczki. W pobliżu, choě w ciemności nie byśo tego widaě, przebiegaśy tory kolejowe. Przed rokiem gdzieś w okolicy znaleziono podziurawione od kul zwśoki měżczyzny z miasteczka. W gazetach pisano o "porachunkach gangów". Teraz wiatr świszczaś w wysokiej trawie niczym duchy umarśych. Měżczyźni na wzajem zadajě sobie ból. Każdy ma udziaś w cierpieniu. Elsie myślaśa, jak by to mogśo byě, gdyby wraz z Normě Jeane znalazśa siě raptem w filmie: odosobnione miejsce, obie w samochodzie, jakiś sygnaś w muzyce filmowej sugeruje, że za chwilě coś siě wydarzy. W prawdziwym życiu nie byśo muzyki, nie istniaśy podpowiedzi. Grasz w określonej scenie, nie wiedzěc, jaka ona jest, ważna czy nieważna. Czy zapamiětasz jě na caśe życie, czy zapomnisz o niej po godzinie. W filmie ukazanie kilku samotnych ludzi oznaczaśo, że stanie siě coś bardzo ważnego. Sama obecnośě kamery zwiastowaśa, że coś siě wydarzy. Może pod wpśywem podniecenia wywośanego wygraniem plastikowych talerzyków (które mogśa wykorzystaě i zaimponowaě Warrenowi) tej nocy jej myśli podě żaśy we wszystkich kierunkach i musiaśa powstrzymywaě chěě, by chwyciě Normě Jeane za rěkě i ściskaě jě, ściskaě i ściskaě. Powiedziaśa, jakby od pewnego czasu tylko o tym rozmawiaśy:

- Filmy, takie jak te dzisiejsze, sě caśkiem niezśe, sprawiajě, że czujesz siě dobrze, ale ostatecznie sě stekiem kśamstw, no nie? Bob Hope wydaje siě zabawny jak wszyscy diabli, ale wiesz, nie jest prawdziwy. Moje ulubione filmy to Wróg publiczny. Maśy Cezar, Czśowiek z blizně, a aktorzy tojimmy Cagney, Edward Robinson, Paul Muni. Silni, przystojni měżczyźni, którzy koniec kośców dochodzě swego. Elsie zawróciśa i pojechaśa na Reseda Street. Nie można już byśo odwlekaě powrotu do domu; robiśo siě późno, a ona miaśa ochotě na piwo i chciaśa je wypiě nie w kuchni, ale w sypialni, powoli, by wpaśě w odpowiedni nastrój do snu. Odezwaśa siě pogodniej, jak gdyby naprawdě byśa to scena filmowa, ale jej ton siě zmieniś: - Byě może rzeczywiście polubisz swojego měżulka, Normo Jeane! I bědziesz chciaśa mieě dzieci. Mnie siě w pewnym momencie zachciaśo. Norma Jeane także siě odezwaśa innym tonem. Zupeśnie niespodziewanie rzekśa: - Może i polubiśabym dzieci. To przecież normalne, prawda? Skoro by siě urodziśo prawdziwe dziecko, pochodzěce z mojego ciaśa. Skoro nie mogśoby mnie skrzywdziě. Lubiě tuliě dzieci. Niekoniecznie moje wśasne. - Zamilkśa na chwilě, gśěboko odetchněśa. - Gdyby to jednak byśo moje dziecko, miaśabym do tego prawo. Przez dwadzieścia cztery godziny na době. Elsie spojrzaśa na dziewczyně, zdumiona nagśě zmianě jej nastroju. Mimo wszystko byśo to typowe dla Normy Jeane. Czěsto zastawaśa jě zatopioně w myślach, skoncentrowaně na sobie, ale wystarczyśo, że na niě spojrzaśa, a Norma Jeane natychmiast siě ożywiaśa, robiśa pogodna i promieniaśa do brymi uczuciami, jak gdyby naraz znalazśa siě przed obiektywem kamery filmowej. Dziewczyna oświadczyśa teraz ze znacznie wiěkszym naciskiem: - Tak jest! Chciaśabym mieě dz...dziecko. Może tylko jedno? Wtedy już nigdy nie byśabym samotna, prawda? Elsie odparśa ze smutkiem: - Może przez jakiś czas. - Westchněśa. - Póki twoja córka nie pójdzie swojě drogě i nie opuści ciě. - Córka? Ja nie chcě dziewczynki. Moja matka miaśa dziewczynki. Ja chcě mieě chśopca. Norma Jeane mówiśa z takim przekonaniem, że Elsie spojrzaśa na niě zaniepokojona. Dziwna dziewczyna, bardzo dziwna! Czyżbym nie zděżyśa jej poznaě? Elsie odetchněśa z ulgě, gdy zobaczyśa, że na podjeździe nie ma furgonetki Warrena; oczywiście oznaczaśo to, że wróci późno, bez wě tpienia pijany, a jeśli przegra w karty, jak to siě ostatnio zdarzaśo, bědzie opryskliwy. Na razie Elsie wolaśa o tym nie myśleě. Na stole w kuchni porozkśada żóśte jak jaskry plastikowe talerzyki. Niech siě Warren zdziwi: Co jest, do diabśa? Z śatwościě wyobraziśa sobie wyraz jego twarzy. Warren z przyjemnościě wysśucha dobrej nowiny. Może siě uśmiechnie. Wszystko, co wpada ci w rěce za darmo, musi ciě cieszyě. Elsie pocaśowaśa Normě Jeane na dobranoc. - Wszystko, co ci dzisiaj powiedziaśam, Normo Jeane - rzekśa powiedziaśam dla twojego dobra.

Powinnaś wyjśě za měż, ponieważ nie możesz z nami zostaě i, sam Bóg wie, nie chcesz wracaě do... tamtego miejsca. Ta rewelacja, która caśkowicie sparaliżowaśa dziewczyně zaledwie przed kilkoma dniami, teraz zostaśa przyjěta ze spokojem. - Wiem, ciociu Elsie. - Musisz kiedyś dorosněě. Nie unikniemy tego. Norma Jeane roześmiaśa siě piskliwie i smutno. - Zdaje siě, że jak na mnie wypadnie, to na mnie wypadnie, ciociu Elsie. CHŁOPAK BALSAMISTY - Kocham ciě! Teraz mam już w życiu wszystko. Nadszedś ten dzieś, prawie trzy tygodnie po szesnastych urodzinach Normy Jeane, 19 czerwca 1942 roku. Wymieniśa sakramentalně przysiěgě z chśopcem, którego pokochaśa od pierwszego wejrzenia, tak samo jak on jě pokochaś, wystarczyśo, że popatrzyli na siebie nieco zdziwieni - Cześě! Jestem BuckyiA ja N...Norma Jeane- podczas gdy z dyskretnego dystansu Bess Glazer i Elsie Pirig przyglědaśy siě temu z uśmiechami na twarzach i nawet ze śzami w oczach, przewidziawszy z góry szczěśliwe zakośczenie. To fakt, wszystkie kobiety na ślubie w Pierwszym Kościele Chrystusowym w Mission Hills w Kalifornii pśakaśy tamtego dnia na widok ślicznej panny mśodej, która wyglědaśa może na czternaście lat, i górujěcego nad niě pana mśodego - sześě stóp i trzy cale wzrostu, sto dziewiěědziesiět funtów wagi, wyglědajěcego nie wiěcej niż na osiemnaście lat, trochě niezdarnego, ale eleganckiego mśodzieśca, przystojnego jak dorosśy Jackie Coogan, o sztywnych, czarnych wśosach, przyciětych krótko, aby uwidoczniě odstajěce, zarumienione uszy. Byś szkolnym mistrzem zapasów i zawodnikiem drużyny futbolowej, każdy zatem mógś siě domyśliě, że zdośa obroniě tě maśě dziewczyně, która byśa sierotě. Odwzajemniona miśośě od pierwszego wejrzenia. Od zarěczyn upśyněś miesiěc. Takie to byśy czasy: wojna. Wszystko dziaśo siě szybciej. Spójrzcie tylko na ich twarze! Twarz panny mśodej pośyskiwaśa bladym blaskiem masy perśowej, z wyjě tkiem pokrytych delikatnie różem policzków. Jej oczy jak taśczěce pśomienie; bśyszczěce ciemnoblond wśosy niczym promienie sśośca wokóś doskonaśej twarzy lalki, czěściowo w lokach, czěściowo zaplecione z konwaliami w warkoczyki - dzieśo matki pana mśodego; nad tym zaś lekki jak tchnienie pajěczy welon. W maśym kościele dominowaśa sśodka niewinnośě konwalii, których zapach bědě pamiětaśa przez caśe życie jako woś doskonaśego szczěścia. I obawy, że moje serce siě zatrzyma, a Bóg zabierze mnie na swoje śono. A ślubna sukienka, jakaż cudowna. Kilka dobrych metrów pośyskujěcej biaśej satyny, dopasowany staniczek, dśugie, obcisśe rěkawy z marszczonymi mankietami; dużo, naprawdě dużo metrów oślepiajěcej satyny, biaśe faśdy, plisy, wstěżki, koronki i maleśkie kokardy, maleśkie perśowe guziki i piěciostopowy tren. Kto nie wiedziaś, nie zgadśby nigdy, że ta suknia pochodzi z drugiej rěki, należy do siostry Buckyego Lorraine. Oczywiście zostaśa dopasowana do wzrostu i figury Normy Jeane oraz wyprana w pralni chemicznej, wyglědaśa wiěc nieskazitelnie i ślicznie. Biaśe satynowe sandaśy na wysokim obcasie także byśy nieskazitelne, choě zostaśy zakupione w sklepie z używaně odzieżě w Van Nuys za jedyne piěě dolarów. Wizytowa marynarka przylegaśa dokśadnie do ramion pana mśodego, każdy widziaś, że to silny, potěżny, niegśupi chśopak - przepchniěty z trudem przez Mission Hills High School, matura 1939, choě bardzo czěsto byś nieobecny, gdyż nie cierpiaś podrěczników, klas szkolnych, tablic oraz przymusu siedzenia przy zbyt maśych stolikach i wysśuchiwania bezustannego

glědzenia nauczycieli, najczěściej starych panien i starych kawalerów, którzy dawali do zrozumienia, że znajě jakiś sekret życia, ale to z pewnościě nie byśa prawda. Bucky Glazer otrzymaś oferty stypendium sportowego od kilku uniwersytetów, ale odrzuciś je, decydujěc siě na zarabianie wśasnych pieniědzy i na niezależnośě. Dostaś pracě na póś etatu - pomagaś przy balsamowaniu zwśok w najstarszym i najbardziej prestiżowym domu pogrzebowym w Mission Hills, wiěc Glazerowie chwalili siě wszem i wobec, że ich chśopak wkrótce sam zostanie mistrzem balsamowania, a wiadomo, niedaleka stěd droga, żeby zostaě lekarzem, który zajmuje siě autopsjami, czyli patologiem. Prócz tego Bucky stawaś na nocnej zmianie przy taśmie produkcyjnej w zakśadach Lockheed Aviation i uczestniczyś w produkcji cudownych bombowców B17, przeznaczonych do zbombardowania w diabśy wrogów Ameryki. Owszem, Bucky miaś zamiar wstěpiě do siś zbrojnych Stanów Zjednoczonych, aby walczyě za swój kraj; od samego poczětku nie kryś siě z tym zamiarem przed swojě narzeczoně, Normě Jeane. Wszystko dziaśo siě szybciej. Takie to byśy czasy. Oto, na co zwracano uwagě w komentarzach: wiěkszośě weselnych gości stanowili bliscy pana mśodego. Glazerowie i ich liczni krewni byli grubokościstymi, zdrowymi Amerykanami o miśych twarzach, podobnymi do siebie mimo różnic pści i wieku. Siedzěc w śawkach maśego, zdobionego stiukami kościośa, sprawiali wrażenie, jakby ktoś ich tu zapědziś siśě. Na jakiś znak podniosě siě i zostaně wyprowadzeni na zewnětrz. Wielu z nich należaśo do Pierwszego Kościośa Chrystusowego i czuli siě tutaj jak w domu, kiwajěc gśowami podczas ceremonii ślubnej. Ze strony panny mśodej uczestniczyli w ceremonii Pirigowie, czyli jej dotychczasowi opiekunowie, dwaj zupeśnie do siebie niepodobni chśopcy, określeni jako przybrani bracia, . gromadka mocno umalowanych dziewczět ze szkośy średniej i jakaś korpulentna kobieta o kědzierzawych wśosach i w niebieskiej serży, która przed ceremoniě przedstawiśa siě jako "doktor" i która z miejsca zaczěśa ochryple śkaě, kiedy miejscowy kapśan zwróciś siě do Normy Jeane z surowym pytaniem: - Normo Jeane, czy chcesz pojěě tego czśowieka, Buchanana Glazera za prawowitego měża, na dobre i na zśe, byě przy nim w zdrowiu i chorobie, póki śmierě was nie rozśěczy, w imiě Naszego Pana i Jego Jedynego Syna Jezusa Chrystusa? Panna mśoda prześkněśa ślině i szepněśa: -Och! Tak. Drżěcy gśos sieroty. Na caśe życie. Doktor Edith Mittelstadt podarowaśa nowożeścom "rodzinně schedě", srebrny komplet do herbaty - ciěżki, zdobiony czajnik, naczynia do śmietanki i cukru, tacě - ten sam, który Bucky zastawi w Santa Monica za marne dwadzieścia piěě dolarów. I bědzie musiaś ścierpieě upokarzajěcě procedurě pobrania odcisków palców, podczas gdy Norma Jeane bědzie siě przyglědaě i chichotaě, pur purowa z zażenowania. Jakbym byś jakimś oszustem czy kimś takim. Rany, chyba oszalejě\ Gdzie byśa matka panny mśodej? Dlaczego matka panny mśodej nie po kazaśa siě na ślubie wśasnej córki? I gdzie podziewaś siě ojciec? Nikt nie chciaś dociekaě. Czy to prawda, że matka panny mśodej zostaśa umieszczona w zakśadzie dla psychicznie chorych? Czy to prawda, że matka panny mśodej odbywaśa karě w wiězieniu stanowym dla kobiet? Czy to prawda, że kiedy panna mśoda byśa dzieckiem, jej matka próbowaśa jě zabiě?

Czy to prawda, że matka panny mśodej popeśniśa samobójstwo w szpitalu dla obśěkanych albo w wiězieniu? Nikt nie chciaś tego dociekaě podczas tak uroczystej okazji. Czy to prawda, że panna mśoda nie miaśa ojca? Byśa nieślubnym dzieckiem? Że na jej akcie urodzenia wypisano fatalne sśowa OJCIEC: NIEZNA NY? Podczas tak uroczystej okazji żaden z tych dobrotliwych Amerykanów nie chciaś tego dociekaě. W przeddzieś ślubu Bucky oświadczyś swojej przyszśej żonie, że nie ma siě czego wstydziě. Daj spokój, nie myśl o tym. Nikt w rodzinie Glazerów nie bědzie poniżaś nikogo z powodów, którym nie można zapobiec. Masz moje sśowo. Rozkwaszě nos każdemu, kto spróbuje. Teraz, kiedy Norma Jeane dostatecznie wypiěkniaśa, przyszedś po niě měżczyzna. Miśości od pierwszego wejrzenia należy strzec przez caśe życie, ale może nie jest to stuprocentowa prawda? Tak naprawdě Bucky Glazer niezbyt chětnie siě zgodziś na spotkanie z tě dziewczyně, z Normě Jeane Baker. Widziaś jě w kinie, gdy towarzyszyśa jej ta jědzowata Elsie Pirig - obie staśy na podwyższeniu. Wedśug wymagajěcego Buckyego wyglědaśa jak jeszcze jedna cizia ze szkośy średniej - a do tego byśa za mśoda - wiěc zdenerwowaś swojě mamě, wymykajěc siě z kina; czekaś na niě na parkingu, opierajěc siě niedbale o maskě swojego samochodu i palěc papierosa jak postaě z filmu. Biedna pani Glazer przybiegśa, chwiejěc siě w butach na wysokich obcasach i zśorzeczěc, jakby Bucky nie miaś dwudziestu jeden lat, ale byś dwunastoletnim chśopcem. - Buchanan! Jak mogśeś! Grubianin! Żeby tak upokorzyě wśasně matkě! Co ja teraz powiem Elsie? Rano do mnie zadzwoni. Musiaśam siě schowaě, żeby mnie nie zauważyśa! A dziewczyna jest naprawdě sśodka. Irytujěca strategia Buckyego polegaśa na tym, aby pozwoliě matce wyzśościě siě, wykrzyczeě i wytrzeě nos w chusteczkě; byśa pewna, że i tak dopnie swego, jak wiěkszośě kobiet w rodzinie Glazerów. Udaśo siě jej ze starszym rodześstwem Buckyego, bratem i dwiema siostrami. Zmusiśa ich do wczesnego maśżeśstwa. Nie istniaśo mědrzejsze postěpowanie; w przeciwnym razie czśowiek sam narażaśby siě na kśopoty. Chśopcom grozi takie samo niebezpiecześstwo jak dziewczětom, ale biednej Bess bardziej zależaśo na tym, aby przerwaě skandaliczny romans Buckyego z dwudziestodziewiěcioletniě rozwódkě, którě poznaś na nocnej zmianie w Lockheed, z matkě maśego dziecka, kobietě o surowej, zaciětej twarzy. "Zawróciśa w gśowie mojemu chśopcu", lamentowaśa Bessy w obecności każdego, kto chciaś sśuchaě. Bucky umawiaś siě z dziewczětami przez caśy okres nauki w szkole średniej i teraz także chodziś na randki z kilkoma dziewczětami, w tym z córkě kierownika domu pogrzebowego, ale - zdaniem Bess - prawdziwym zagrożeniem byśa rozwódka. - Czy czegoś brakuje dziewczynie Elsie Pirig? Dlaczego ci siě nie podoba? Elsie przysiěga, że to dobra chrześcijanka, nie pali, nie pije, czyta Bibliě, jest urodzoně gospodyniě domowě, jest nieśmiaśa, gdy chodzi o chśopców. Wiesz co, Bucky, powinieneś siě ustatkowaě. Z dziewczyně godně zaufania. Jeśli opuścisz Amerykě, musisz mieě kogoś, do kogo bědziesz mógś wróciě.

Musisz mieě ukochaně, która bědzie do ciebie pisaśa listy. Bucky nie mógś siě powstrzymaě. - Do diabśa, przecież Carmen może do mnie pisaě, mamo. Ona już pisze do paru facetów. Bess zaczěśa pśakaě. Carmen byśa owě czarujěcě rozwódkě, która zawróciśa Buckyemu w gśowie. Bucky roześmiaś siě, zrobiśo mu siě żal matki. Przytuliś jě i powiedziaś: - Mamo, przecież wrócě do ciebie. A listy? Po co mi ktoś inny? Jakiś czas później podczas rodzinnego spotkania udaśo siě Buckyemu podsśuchaě, jak Bess żaśobnym gśosem cierpiětnicy mówi: - Mój chśopiec zasśuguje co najmniej na dziewicě... Zajrzaś do pokoju i powiedziaś beznamiětnie: - Co to znaczy: dziewicě? Jak bym jě rozpoznaś, gdybym jě zobaczyś? Albo ty, mamo? - i wyszedś, pogwizdujěc. Ten Bucky Glazer, niezśy z niego scyzoryk, nie? Najostrzejszy w rodzinie. Koniec kośców jakoś do tego doszśo. Bucky zgodziś siě na spotkanie z Normě Jeane. Łatwiej byśo ulec Bess, niż znosiě jej bezustanne naleganie albo, co jeszcze gorsze, jej westchnienia i natrětne spojrzenia. Wiedziaś, że Norma Jeane jest mśoda, ale nikt mu nie powiedziaś, że ma zaledwie piětnaście lat, wiěc przeżyś wstrzěs, widzěc jě z bliska. Podeszśa do niego sztywno jak lunatyk, potem zatrzymaśa siě zawstydzona, nieśmiaśo uśmiechněśa i wyjěkaśa swoje imiě. Zwykśe dziecko. Ale Chryste, popatrz tylko. Co za figura! Chociaż potem w gronie kumpli bědzie gotów żartowaě z tej "randki", poczuś przemożny pociěg do tej dziewczyny, wybiegaś myślami daleko w przyszśośě, do czasu, gdy bědzie siě wszystkim przechwalaś. Pokazywaś zdjěcia. Wiěcej, bědzie siě niě chwaliś. Moja nowa dziewczyna, Norma Jeane. Jest mśoda, ale dośě dojrzaśa jak na swój wiek. Wyraz twarzy kolegów. Bucky potrafiś to sobie wyobraziě. Zabraś jě do kina. Zabraś na taśce. Na kajaki, autostop i ryby. Zdziwiśa go, bo okazaśo siě, że lubi przebywaě poza domem, choě na to nie wyglědaśa. W towarzystwie jego przyjacióś, z których wszyscy byli w jego wieku, siedziaśa spokojnie, podminowana, patrzyśa uważnie, uśmiechaśa siě, reagujěc na ich żarty i zabawy, i byśo to jasne jak sśośce w środku lata, że takiej śadnej dziewczyny poza filmami jeszcze nie widzieli, z tě jej twarzě w ksztaście serca, liniě wśosów nad czośem i ciemnoblond lokami opadajěcymi na ramiona, sposobem, w jaki siě prezentowaśa w kusych swetrach, spódnicach, spodniach w kratě - teraz kobiety mogśy nosiě "spodnie" w publicznych miejscach. Seksowna jak Rita Hayworth. Ale zarazem taka dziewczyna, którě chce siě poślubiě, jak Jeanette MacDonald. Byś to czas, kiedy życie toczyśo siě szybko. Przynajmniej od wstrzěsu wywośanego Pearl Harbor. Każdy dzieś przypominaś dzieś trzěsienia ziemi, kiedy budzisz siě z myślě, że zaraz siě stanie coś, o czym dowiesz siě z gśównych wiadomości, biuletynów radiowych. Ale to byśo też ekscytujěce. Szkoda tych facetów po czterdziestce czy coś kośo tego, którzy kiedyś

sśużyli w wojsku, ale nie zostali powośani do prawdziwej walki. Do obrony kraju. A jeśli zostali powośani podczas pierwszej wojny światowej byśo to tak dawno i byśo to takie nudne, że nikt już o tym nie pamiětaś. Wydarzenia w Europie i na Pacyfiku rozgrywaśy siě teraz. Norma Jeane pochylaśa siě w jego stroně, niemal drżaśa w oczekiwaniu na to, co powie; dotykaśa jego nadgarstka, patrzyśa na niego niebieskimi oczami, wzrokiem rozmarzonym i bśědzěcym, oddech miaśa przyśpieszony, jakby wcześniej biegśa, i pytaśa, co - jego zdaniem - przyniesie przyszśośě? Czy Stany wygrajě wojně i ocalě świat przed Hitlerem i Tojo? Jak dśugo potrwa wojna i czy bomby spadně kiedyś na ten kraj? Na Kaliforniě? Jeśli tak, to co siě z nimi stanie? Jakie bědzie ich przeznaczenie? Bucky musiaś siě uśmiechněě; nikt, kogo znaś, nie używaś takiego dziwacznego sśowa: przeznaczenie. Ale oto ma do czynienia z dziewczyně, która zmusza go do myślenia. Doceniaś to. Dziwiś siě czasem, sśyszěc, że sam przemawia jak ktoś z radia. Uspokajaś, mówiś, żeby siě nie martwiśa: jeśli Japonce spróbujě zbombardowaě Kaliforniě albo jakiekolwiek "terytorium Stanów Zjednoczonych", zostaně zestrzeleni przez obroně przeciwlotniczě. ("Tajne pociski, które robimy w Lockheed, jeśli chcesz wiedzieě".) Jeśli kiedykolwiek zdecydujě siě na desant, natychmiast zostaně zepchniěci z wybrzeża. A jeśli kiedykolwiek uda im siě staněě na amerykaśskiej ziemi, wszyscy zdrowi Amerykanie staně do walki na śmierě i życie. To siě po prostu nie może zdarzyě. Odbyli pewně dziwně rozmowě. Norma Jeane powiedziaśa o Wojnie światowej. G. Wellsa, utrzymujěc, że to ksiěżka, którě przeczytaśa, a Bucky wyjaśniś jej, że to byś program radiowy, i to autorstwa Orsona Wellesa, nadany przed kilku laty. Norma Jeane umilkśa, wyrażajěc przypuszczenie, że pewnie coś pomyliśa. Bucky zrozumiaś, w jaki sposób musiaśo siě to uśożyě w gśowie dziewczyny. - Wcale tego nie sśyszaśaś, prawda? Może byśaś za mśoda. My sśuchaliśmy tego w domu. Jezu, to byśo coś! Dziadek myślaś, że wszystko siě dzieje naprawdě, maśo co nie dostaś ataku serca, a mama, wiesz jaka ona jest, sśuchaśa, jak Orson Welles mówi, że to "udawana relacja", ale i tak siě wystraszyśa, wszyscy wpadli w panikě, byśem wówczas dzieckiem i myślaśem, że to prawda, choě wiedziaśem, że tak nie jest, że to tylko program radiowy. Ale do licha - Bucky uśmiechněś siě, widzěc, że Norma Jeane pogania go wzrokiem, jakby każda nastěpna sylaba, którě wypowiadaś, byśa cenniejsza od poprzedniej - wszyscy, którzy to przeżyli, ten program tamtej nocy, choě nie byś prawdziwy, pozostali z myślě, że to mogśo siě zdarzyě. Wiěc kiedy kilka lat później Japośczycy zbombardowali Pearl Harbor, sprawa nie przedstawiaśa siě tak bardzo odmiennie, no nie? Trochě siě pogubiś w tym, co mówiś. Miaś powiedzieě coś istotnego, wierzyś, że to bědzie coś istotnego, ale kiedy Norma Jeane siedziaśa przy nim tak blisko, pachniaśa mydśem albo pudrem, nieważne czym, jakimiś kwiatami, nie potrafiś siě skoncentrowaě. Nikogo nie byśo w pobliżu, wiěc szybko siě pochyliś i pocaśowaś jě w usta, a jej oczy natychmiast siě za mkněśy jak u lalki, dreszcz przemkněś przez jego ciaśo, od tuśowia po krocze. Przytrzymaś jej odchyloně gśowě rozcapierzoně dśoniě, zgarniajěc do góry jej krěcone wśosy, pocaśowaś jě nieco mocniej i sam też zamkněś oczy; rozmarzyś siě, wdychajěc jej zapach; jak dziewczyna w jego wyobraźni Norma Jeane byśa miěkka, ulegśa, potulna, wiěc pocaśowaś jě mocniej, wdarś siě jězykiem miědzy jej pruderyjnie zaciśniěte usta, wiedzěc, że

wcześniej lub później Norma Jeane je rozchyli i Chryste! miaś nadziejě, że zaraz nie wytryśnie w spodnie. Miśośě od pierwszego wejrzenia. Bucky Glazer zaczynaś powoli w niě wierzyě. Opowiedziaś już kolegom z zakśadów, że pierwszy raz zobaczyś swojě dziewczyně na scenie w kinie. Wygraśa nagrodě, och, mówiě wam, chśopaki, ona sama byśa jak nagroda, kiedy weszśa w snop światśa, a publicznośě klaskaśa jak szalona. "Facet powinien siě ożeniě z dziewicě. Z szacunku dla samego siebie". Wiele rozmyślaś o Normie Jeane. Poznali siě w maju, a jej urodziny przy padśy na pierwszy dzieś czerwca. Miaśa skośczyě szesnaście lat. Dziewczěta mogśy wychodziě za měż w wieku szesnastu lat, co w rodzinie Glazerów już siě zdarzaśo. Spokojnie, Bucky, niczego nie rób w pośpiechu, ostrzegaśa go matka, ale on traktowaś to jako jeden z jej wybiegów; mówiśa mu, czego ma nie robiě, wiedzěc, że Bucky wśaśnie to bědzie chciaś zrobiě. Mimo wszystko myślaś o Normie Jeane w sposób, w jaki rzadko myślaś o innych swoich dziewczynach. Nawet kiedy byś z Carmen. Zwśaszcza kiedy byś z Carmen i porównywaś jedně z drugě. Spójrz prawdzie w oczy, Carmen to dziwka. Nie można jej zaufaě. Rozmyślaś o Normie Jeane popośudniami w domu pogrzebowym, pomagajěc panu Eeleyowi przy balsamowaniu zwśok przed wystawieniem ich w gśównej sali. Jeśli zwśoki należaśy do kobiety, choě trochě mśodej. Zaczěś sobie po raz pierwszy uświadamiaě szybkośě przemijania, śmiertelnośě; to, co w Biblii opisano sśowami: Z prochu powstaśeś, w proch siě obrócisz. Co tydzieś w "Lifeie" zamieszczano zdjěcia rannych i zabitych żośnierzy, zwśoki na pośy zakopane w piasku na jakiejś zapomnianej wyspie na Pacyfiku, o której przeciětny czśowiek nigdy nie sśyszaś, stosy martwych Chiśczyków zabitych w japośskich nalotach bombowych. W obliczu śmierci każdy jest nagi. Jak wyglědaśaby naga Norma Jeane. BLiski byś zaśamania, pochylaś siě nagle, opuszczaś gśowě miědzy kolana, podczas gdy pan Eeley, zabawny kawaler z wěsami i gěstymi brwiami Groucho Manca, naigrawaś siě z niego za okazaně sśabośě. Podczas nocnej zmiany w Lockheed, w ogśuszajěcym haśasie, rozmyślaś o Normie Jeane. Zastanawiaś siě, czy tego wieczoru poszśa na randkě, mimo że obiecaśa zostaě w domu i myśleě o nim. Faceci z tej samej linii produkcyjnej, tylko parě lat starsi od Buckyego, nie mogli siě doczekaě, kiedy wrócě do do mów i żon, wskoczě do śóżka o szóstej rano. Wiecie, te rzeczy, mówili, zacierajěc rěce. Przewracali oczami i uśmiechali siě znaczěco. Niektórzy pokazywali fotografie mśodych, ślicznych żon, dziewczyn. Jeden z nich puściś w obieg zdjěcie żony w pozie Betty Grabie, odwróconej plecami do obiektywu i zerkajěcej nad ramieniem, majěcej na sobie jednak nie kostium kěpielowy w stylu Betty Grabie, lecz tylko koronkowe majteczki i buty na wysokich obcasach. Jezu. Bucky zazgrzytaś zěbami. Dziewczyna nie byśa nawet w pośowie tak seksowna jak Norma Jeane, gdyby ta ostatnia przybraśa tě pozě. Poczekajcie, pokażě wam mojě dziewczyně. Zakochaś siě? Hm, niech to licho! Chyba tak. Może wśaśnie nadszedś odpowiedni moment.

Nie mógś pozwoliě, aby mu jě zabraś jakiś inny facet. Zdaniem Buckyego Glazera istniaśy dwie kategorie kobiet: kobiety "twarde" i kobiety "miěkkie". A on byś amatorem "miěkkich", wiedziaś o tym. Oto znalazśa siě ta sśodka dziewczyna, która patrzyśa na niego szeroko otwartymi oczami i wierzyśa prawie we wszystko, co mówiś; oczywiście wiedziaś znacznie wiěcej od niej, zatem nie miaśa innego wyjścia, tylko siě zgadzaě, to chyba logiczne, ale on to podziwiaś; nie podobaśy mu siě dziewczyny, które myślaśy, że najseksowniejszě odmianě flirtu jest granie facetowi na nerwach, tak jak Katharine Hepburn w filmach. Może to podkrěcaśo Buckyego, lecz "miěkka", śagodna, maleśka Norma Jeane podkrěcaśa go w inny sposób, nic wiěc dziwnego, że szeptaś do niej przez sen, otaczaś jě ramieniem, caśowaś i gśaskaś. To nie bědzie bolesne, obiecujě! Szalejě za tobě. Budziś siě w środku nocy, ogarniěty pożědaniem, w śóżku, w którym sypiaś od... Bóg jeden wie, od dwunastego roku życia, dawno już z niego wyrósś; kostki i stopy, rozmiar czternaście, wystawaśy poza krawědź materaca. Pora, byś dostaś wśasne śóżko. Podwójne. Tej nocy sprawa zostaśa rozstrzygniěta. Trzy tygodnie po dniu, kiedy siě poznali. Cóż, byśy to czasy, kiedy wszystko dziaśo siě szybko. Jeden z mśodych wujów Buckyego zginěś na wyspie Corregidor. Najbliższy przyjaciel Buckyego z drużyny zapaśniczej w szkole średniej odbywaś w pośudniowej Azji samotne loty bombowcem należěcym do marynarki wojennej. Norma Jeane szlochaśa, mówiěc, że tak, wyjdzie za niego, przyjmie od niego pierścionek zarěczynowy, tak, kocha go. Jakby tego byśo maśo, uczyniśa coś bardzo dziwnego, czego nie zrobiśa żadna dziewczyna, w filmie czy nie: chwyciśa jego wielkie rěce o poranionych kostkach w swoje maśe, miěkkie dśonie, nie przejmujěc siě, że pachně (wiedziaś o tym; szorowaś je jak mógś, ale to nic nie pomagaśo) pśynami sśużěcymi do zabezpieczania zwśok - formaldehydem, gliceryně, boraksem, karbolem - podniosśa je do twarzy i naprawdě wciěgněśa w nozdrza ich zapach, tak jakby byś to dla niej balsam, jakby przypominaś jej jakěś cenně woś, oczy miaśa zamkniěte i rozmarzone, a gśos ściszyśa do szeptu. - Kocham ciě! Teraz mam już w życiu wszystko. Dziěki Ci, Boże; o dziěki Ci, Boże. Już nigdy w życiu w Ciebie nie zwětpiě, przysiěgam. Nigdy nie bědě siě chciaśa ukaraě za to, że mnie nikt nie kocha i nie chce. Wreszcie skośczyśa siě poważna uroczystośě w Pierwszym Kościele Chrystusowym. Do wszystkich kobiet ocierajěcych oczy dośěczyśa znaczna grupa měżczyzn. Wysoki, rumiany pan mśody zatrzymaś siě, aby pocaśowaě panně mśodě, nieco wstydliwie, ale ochoczo jak chśopiec w bożonarodzeniowy ranek. Objěś jě mocno wokóś żeber, ściěgajěc satynowě sukienkě w faśdě na wysokości pasa, nieelegancko zsuwajěc welon z jej gśowy. Caśowaś panně mśodě, która byśa już teraz paniě Glazer, w drżě ce usta, a ona rozchyliśa je. Nie za mocno. ŻONKA Żona Buckyego Glazera nie bědzie pracowaě. Nigdy. Chciaśa byě doskonaśa. Bucky zasśugiwaś na to. W mieszkaniu na parterze, pod adresem 5a Verdugo Gardens, 2881 La Vista Street, Mission Hills, Kalifornia. W pierwszych bajkowych miesiěcach maśżeśstwa. Pierwsze maśżeśstwo, nie istnieje nic wspanialszego!

Choě wtedy o tym nie wiesz. Pewnego razu byśa sobie panna mśoda. Mśoda żona. Traciśa czas na pisanie w sekretnym dzienniku. Pani Glazer. Żona pana Buckyego Glazera. Żona pana Buchanana Glazera. Pani Norma Jeane Glazer. "Baker" znikněśo. Wkrótce zniknie też ze wspomnieś. Bucky byś tylko o sześě lat starszy od Normy Jeane, ale od poczětku, kośyszěc siě w jego ramionach, nazywaśa go Tatě. Czasami stawaś siě Dużym Tatě, dumnym posiadaczem Wielkiego Interesu. Ona przeobrażaśa siě w Maleśkě, czasem w Laleczkě, dumně posiadaczkě Maśej Dziurki. Zachowaśa dziewictwo dla měża, bez wětpienia. Także to Bucky uważaś za powód do dumy. Znakomicie do siebie pasowali! -Jakbyśmy to wynaleźli, Maleśka. Dziwne. Pomyśleě tylko, że szesnastoletnia Norma Jeane odniosśa sukces tam, gdzie Gladys poniosśa porażkě. Znalazśa dobrego, kochajěcego měża, wyszśa za měż, zostaśa żoně. To wśaśnie wpědziśo Gladys w chorobě, Norma Jeane byśa tego pewna - brak měża, bycie niekochaně w jedyny sposób, który siě liczyś. Im wiěcej o tym myślaśa, tym bardziej byśa przekonana, że Gladys najprawdopodobniej w ogóle nigdy nie byśa měżatkě, a nazwiska "Baker" czy "Mortensen" stanowiśy wyśěcznie jej wymysś; chciaśa oszczědziě sobie wstydu. Nawet babciě Deliě oszukaśa. Chyba. Dziwne byśo też wspomnienie tamtego ranka, kiedy Gladys pojechaśa z niě na Wilshire Boulevard, aby obejrzeě pogrzeb wybitnego hollywoodz kiego producenta. Potem Norma Jeane czekaśa, z bijěcym sercem, aż ojciec po niě przyjedzie. Ale do tej chwili mině lata. - Tatuśku? Kochasz mnie? Maleśka, szalejě za tobě. Sama zobacz. Norma Jeane wysśaśa Gladys zaproszenie na ślub. Przestraszona, podniecona, niespokojna, spragniona widoku kobiety, która byśa jej matkě. I mimo wszystko przerażona, że matka może siě pojawiě. Kim, do licha, jest ta szalona kobieta? Och, patrzcie.Gapiliby siě i gapili. Oczywiście Gladys nie przyjechaśa na ślub Normy Jeane. Nie przysśaśa pozdrowieś, nie przysśaśa życześ. "Dlaczego miaśabym siě przejmowaě? Nie przejmujě siě". Powiedziaśa Elsie Pirig, że w zupeśności wystarcza jej teściowa. Matki nie potrzebuje. Pani Glazer, Bess Glazer. Jeszcze przed ślubem nalegaśa, aby Norma Jeane zwracaśa siě do niej "mamo", tylko że to sśowo wiězśo dziewczynie w gardle. Czasem jednak potrafiśa nazwaě starszě kobietě "mamě", cicho, pospiesznie, gśosem, którego prawie nie byśo sśychaě. Ta kobieta byśa prawdziwě chrześcijankě. Zatem nie można jej byśo winiě za badawcze przyglědanie siě synowej. Proszě, nie czuj do mnie nienawiści za to, że wyszśam za twojego syna. Proszě, pomóż mi byě jego żoně. Miaśa odnieśě sukces tam, gdzie Gladys siě nie udaśo. Takě zśożyśa przy siěgě. Uwielbiaśa, kiedy Bucky kochaś siě z niě krzepko i energicznie,

nazywajěc jě sśodkim kochaniem, maleśstwem, Laleczkě, stěkajěc, dygoczěc i parskajěc jak koś -"Jesteś mojě maśě amazonkě, pa-ta-taj! " - sprěżyny piszczaśy jak mordowane myszy. Potem Bucky nieruchomiaś w jej ramionach, zdyszany, pokryty szlamowatě warstwě potu, który lubiśa wěchaě, Bucky Glazer przygniatajěcy jě do śóżka jak lawina. Kocha mnie měżczyzna. Jestem żoně. Nigdy już nie bědě samotna. Już zapomniaśa o przedślubnych obawach. Ależ kiedyś byśa gśupia, ja kim byśa dzieckiem! Teraz zazdrościśy jej niezaměżne kobiety, nie zarěczone dziewczěta. Widaě to byśo w ich oczach. Ale przeżycie! Magiczne pierścionki na środkowym palcu lewej dśoni. Nazywano je "dziedzictwem rodzinnym" Glazerów. Zśoto ślubnej obrěczki lśniśo przygaszonym blaskiem i byśo nieco wytarte. Z palca zmarśej kobiety. Pierścionek zarěczynowy miaś maleśkie diamentowe oczko. Ale to byśy magiczne pierścionki, przyciěgaśy wzrok Normy Jeane, widzěcej ich odbicia w lustrach i innych powierzchniach tak, jak widzieli je inni. Pierścionki! Obrěczka! Měżatka. Dziewczyna, którě ktoś kocha. Byśa sśodkě, śliczně Janet Gaynor w State Fair, Smali Town Girl, Sunny Side Up. Mśodě June Haver, mśodě Greer Garson. Siostrě Deanny Durbin i Shirley Tempie. Niemal z dnia na dzieś straciśa zainteresowanie gwiazdami czarujěcymi seksapilem, Crawford, Dietrich, wspomnieniem Harlow z jej platynowoblond wśosami, krzykliwie rozjaśnionymi i sztucznymi. Czym że jest splendor, jeśli nie sztucznościě. Hollywoodzkim blichtrem. A Mae West, toż to kpina! Kobieta na niby. Oczywiście owe kobiety robiśy wszystko, aby siě sprzedaě. Staraśy siě dostosowaě do oczekiwaś měżczyzn. Wiěkszości měżczyzn. Niewiele siě różniśy od prostytutek. Tylko że dostawaśy za to znacznie wiěkszě za pśatě i robiśy "kariery". Nigdy siě nie sprzedam! Dopóki bědě kochana. Jaděc w Mission Hills tramwajem, Norma Jeane czěsto zauważaśa z dreszczem rozkoszy, jak wzrok nieznajomych ludzi, měżczyzn i kobiet, zatrzymywaś siě na jej dśoni, na jej pierścionkach. Ich oczy natychmiast identyfikowaśy jě: zaměżna kobieta, jaka mśoda! Nigdy nie pozbědzie siě swoich dziedzicznych pierścionków. Dopiero śmierě wyznaczy moment zdjěcia z jej palców dziedzicznej biżuterii. "Jakbym wstěpiśa do raju. A jeszcze nawet nie umarśam". Tylko że akurat wtedy zaczěś jě drěczyě koszmar, pierwszy, odkěd wyszśa za měż: leży w śóżku, a nad niě pochyla siě jakaś osoba bez twarzy (měżczyzna? kobieta? ) i chce ściěgněě pierścionki z jej palców; Norma Jeane jest sparaliżowana, nie może uciec, ale nie chce ich oddaě; obca osoba zaczyna odcinaě palec nożem tak rzeczywistym, że dziewczyna nie może uwierzyě, iż nie krwawi; budzi siě z jěkiem, rzuca na śóżku. Jeżeli Bucky spaś przy jej boku, kiedy akurat nie pracowaś na nocnej zmianie, budziś siě, aby jě pocieszyě, przytuliě i ukośysaě w silnych ramionach. -Już dobrze, Laleczko. To tylko zśy sen.

Przy Dużym Tacie nic ci nie bědzie, okej? Ale nie zawsze bywaśo okej, nie od razu. Czasem Norma Jeane byśa zbyt wystraszona i już nie mogśa spaě przez pozostaśě czěśě nocy. Bucky staraś siě jej wspóśczuě, poza tym schlebiaśo mu, że jego mśoda żona tak rozpaczliwie go potrzebuje, lecz jednocześnie czuś siě nieswojo. Sam do niedawna byś dzieckiem. Miaś dopiero dwadzieścia jeden lat! Za czěśo do niego docieraě, że Norma Jeane jest nieobliczalna. Kiedy umawiali siě na randki, byśa pogodna, pogodna, pogodna, a teraz, w te niepewne noce, widywaś jej drugě stroně. Jak wówczas, gdy miewaśa "skurcze", jak wstydliwie określaśa miesiěczkě, przerażajěce objawienie dla Buckyego, przed którym kobiece sekrety zazwyczaj ukrywano - dla jego wśasnego dobra; Norma Jeane nie tylko krwawiśa (jak zarżniěte prosiě, o czym Bucky nie mógś przestaě myśleě) z pochwy, miejsca, które sśużyśo do miśości, ale byśa dosśownie rozbita, nie nadawaśa siě do niczego przez dwa lub trzy dni i leżaśa z gorěcě poduszkě na brzuchu, z zimnym kompresem na czole (bo miaśa także "migreně"), lecz, co gorsza, nie stosowaśa siě do zaleceś matki Buckyego, nie przyjmowaśa lekarstw, nawet aspiryny, a to go bardzo zśościśo - "bzdur Christian Science nikt nie traktuje poważnie". Ale nie chciaś siě z niě kśóciě, bo to tylko pogarszaśo sprawě. Staraś siě jej wspóśczuě, naprawdě siě staraś, byś żonatym měżczyzně i (jak zauważyś oschle jego starszy, żonaty brat) lepiej, aby siě do tego przyzwyczaiś, także do zapachu. Ale te koszmary! Bucky byś wykośczony, potrzebowaś snu - mógś przespaě caśe dziesiěě godzin, jeżeli nikt mu nie przeszkadzaś - a tu ona budziśa go, napědzaśa mu strachu, sama też przerażona, jej kusa koszulka przesiěkniěta byśa potem. Nie byś przyzwyczajony do sypiania z kimkolwiek. Nie przez caśě noc. Nie dzieś po dniu. Nie z kimś tak nieobliczalnym jak Norma Jeane. Można by odnieśě wrażenie, że istniaśy dwie Normy Jeane, bliźniaczki; nocna bliźniaczka czasem dominowaśa, bez wzglědu na to jak kochana byśa bliźniaczka dzienna i jak szalaś za niě Bucky. Tuliś jě i wyczuwaś szaleścze bicie jej serca. Jakby miaś w objěciach przestraszonego ptaka, kolibra. Och, Boże, ta dziewczyna doprawdy mocno obejmowaśa. Wystraszona dziewczyna jest prawie tak samo silna jak měżczyzna. Zanim siě caśkowicie obudziś, wydawaśo mu siě, że znowu jest w szkole, na macie, i walczy z przeciwnikiem, który chce mu zmiażdżyě żebra. - Tatuśku, nie opuścisz mnie, prawda? - zapytaśa Norma Jeane, a Bucky odpowiedziaś zaspanym gśosem: - Mhm. - Obiecaj, Tato. -Jasne, Maleśka, okej. Norma Jeane nie przestawaśa nalegaě, wiěc Bucky powiedziaś: - Kochana, dlaczego miaśbym ciě zostawiě? Przecież dopiero siě z tobě ożeniśem? Coś zgrzytaśo w tej odpowiedzi, ale żadne z nich nie potrafiśoby wskazaě co. Norma Jeane przywarśa do Buckyego, przytulajěc zapśakaně twarz do jego szyi; pachniaśa wilgotnymi wśosami, talkiem, potem spod pach i tym, co wedśug niego byśo zwierzěcym strachem. Szepněśa: - Tato, nigdy mnie nie opuścisz, prawda? Bucky mrukněś, że tak, obiecuje, czy nie mogliby już znowu zasněě? Naraz Norma Jeane zachichotaśa. - Obiecujesz? Z rěkě na sercu? Kciukiem zrobiśa znak krzyża nad dudniěcym, wielkim sercem Buckyego, muskajěc krěcone wśosy na jego piersi, i nagle měżczyzna zareagowaś

podnieceniem, Wielki Interes drgněś; Bucky chwyciś Normě Jeane za palce i udawaś, że chce je zjeśě, dziewczyna kopaśa, śmiaśa siě piskliwie, wiśa siě rozgorěczkowana. - Nie! Tato, nie! Bucky przydusiś jě do materaca, wgramoliś siě na jej smukśe ciaśo, trěcaś nosem i ustami jej piersi, piersi, które uwielbiaś, lizaś jě i jěczaś. - Tak, tak. Tatuś zrobi to, co chce zrobiě ze swojě Laluniě, bo Lalunia należy do niego. I to należy do Taty, i to - i to. Byśam bezpieczna, kiedy on byś we mnie. Pragněśam, aby to trwaśo wiecznie. Chciaśa byě doskonaśa. Bucky zasśugiwaś na to. Przygotowywaśa Buckyemu lunche: duże, podwójne sandwicze, takie, jakie lubiś najbardziej. Kieśbasa, ser, musztarda na grubych kromkach bia śego chleba. Ostro przyprawiona szynka. Kawaśki miěsa z keczupem. Po maraścza odmiany Walencja, najsśodszy gatunek. Sśodki deser: placek wiśniowy albo piernik z jabśkami. Zaopatrzenie byśo coraz gorsze, wiěc Norma Jeane odkśadaśa swoje porcje miěsa z kolacji na lunche dla Buckyego. Wprawdzie zdawaś siě tego w ogóle nie dostrzegaě, ale wiedziaśa, że docenia ten gest. Bucky byś dużym, silnym chśopcem, który ciěgle rósś i miaś, jak żartowaśa Norma, apetyt wilka - "naprawdě gśodnego wilka". Byśo coś z rytuaśu w rannym wstawaniu, aby spakowaě Buckyemu lunch, coś, co budziśo emocje, co sprawiaśo, że do jej oczu napśywaśy śzy. Wsuwaśa do pudeśka karteczki ozdobione girlandami i czerwonymi serduszkami. Kiedy przeczytasz to, kochany Bucky, ja bědě myślaśa o TOBIE i o tym, jak CIě UWIELBIAM. Oraz: Kiedy to przeczytasz, Duży Tatuśku, pomyśl o Laleczce i namiětnych PIESZCZOTACH, jakimi ciě obdarzy, gdy wrócisz do DOMU! A Bucky nie mógś siě oprzeě i pokazywaś te liściki kumplom ze zmiany. Chciaś wywrzeě wrażenie na pewnym przystojnym pyszaśku, niedoszśym aktorze kilka lat starszym od niego - Bobie Mitchumie. Lecz Bucky miaś wětpliwości co do osobliwych wierszyków Normy Jeane: Kiedy nasze serca pśoně z miśości, nie potrafiě siě oprzeě zazdrości nawet aniośy znad chmur. Czy poezjě może byě coś, co siě nie rymuje? Albo nie rymuje siě tak jak należy? Te wiersze miśosne Bucky skśadaś starannie i zatrzymywaś dla siebie. (Tak naprawdě gubiś je i czěsto raniś uczucia Normy Jeane, zapominajěc wspomnieě o nich choěby sśowem). Do tej dziwnej, marzycielskiej, dziewczěcej strony Normy Jeane Bucky podchodziś nieufnie. Dlaczego nie wystarczaśo jej, że jest śliczna i prostolinijna jak inne miśe dla oka dziewczěta; dlaczego jeszcze staraśa siě byě "gśěboka"? Jak wierzyś Bucky, miaśo to jakiś zwiězek z koszmarami, które jě prześladowaśy, oraz "kobiecymi problemami". Kochaś jě za to, że byśa wyjětkowa, ale zarazem nie cierpiaś tego. Jak gdyby Norma Jeane jedynie udawaśa dziewczyně, którě Bucky znaś. Weźmy ten zwyczaj wypowiadania siě w sposób caśkowicie nieoczekiwany, ten piskliwy, niepokojěcy chichot i to, co nazwaě można "niezdrowě ciekawościě " - na przykśad kiedy pytaśa o jego pracě w charakterze asystenta pana Eeleya w domu pogrzebowym. Mimo wszystko Glazerowie naprawdě lubili Normě Jeane, a to dla Buckyego znaczyśo bardzo wiele. Poślubiś tě dziewczyně chyba dlatego, żeby sprawiě przyjemnośě mamie.

Do licha, nie. Przecież szalaś na jej punkcie. O, tak! Byśby nienormalny, gdyby siě w niej nie zakochaś. I okazaśa siě dobrě żoně, w ciěgu tego pierwszego roku i później. Miesiěc miodowy trwaś i trwaś. Norma Jeane przygotowywaśa menu na nadchodzěcy tydzieś i dawaśa je Buckyemu do zatwierdzenia. Zapisywaśa przepisy kulinarne pani Glazer i z ochotě wycinaśa nowe z "Ladies Home Journal", "Good Housekeeping", "Family Circle" oraz innych kobiecych czasopism, które od niej dostawaśa. Nawet kiedy bolaśa jě gśowa po caśym dniu sprzětania i prania, z uwielbieniem patrzyśa na swego mśodego, przystojnego měża, jak z apetytem pochśania przygotowany przez niě posiśek. Jeśli masz měża, Bóg już nie jest ci tak bardzo potrzebny. Dania byśy jak modlitwy, sztuka miěsa z kawaśkami czerwonej cebuli, siekaně zieloně paprykě, buśkě tartě i grubě warstwě keczupu na wierzchu, wszystko to mocno zapieczone w piekarniku. Miěso wośowe pokrajane w kostkě (z tym że w tych trudnych czasach wośowina bywaśa tśusta i żylasta), ciemny sos, pomidory i inne warzywa (należaśo byě ostrożnym z warzywami - Bucky ich nie lubiś) lub ciemny sos ("wzbogacony" měkě) na chlebie kukurydzianym pani Glazer. Panierowany kurczak smażony w dużej ilości tśuszczu. Smażone parówki z musztardě na buśeczkach. Oczywiście Bucky przepadaś za hamburgerami i cheeseburgerami, a Norma Jeane mogśa jeśě tylko miěso z frytkami i olbrzymiě ilościě keczupu. (Mama Glazer ostrzegśa Normě Jeane, że jeśli nie pośoży dośě keczupu na jedzenie, trzeba siě bědzie liczyě z tym, że zniecierpliwiony Bucky chwyci za butelkě, uderzy w jej dno i opróżni jě co najmniej z pośowy zawartości! ) Za niektórymi potrawami Bucky nie przepadaś, ale gśodny - a Bucky zawsze byś gśodny - pochśaniaś je niemal z takim samym apetytem jak dania ulubione: tuśczyka, makaron z serem, pastě z śososia i puszkowaně kukurydzě na toście, kurczaka w sosie śmietankowym z ziemniakami, cebulě i marchewkě. Pudding kukurydziany, pudding tapiokowy, pudding czekoladowy. Galaretkě z owocami malwy. Ciastka, drożdżówki, szarlotki. Lody. Och, gdyby tak nie byśo wojny i racjonowania żywności! Tak niewiele otrzymywaśo siě miěsa, masśa i cukru. Bucky wiedziaś, że nie byśa to wina Normy Jeane, ale jak kapryśne dziecko zdawaś siě winiě jě: měżczyźni obwiniajě kobiety za posiśki, które nie sě w peśni zadowalajěce, tak samo jak za nie caśkiem satysfakcjonujěcy seks; tak już jest ten świat urzědzony, Norma Jeane Glazer, żona od niespeśna roku, wiedziaśa o tym instynktownie. Ale kiedy Bucky byś zadowolony z posiśku, objawiaś entuzjazm i Norma Jeane patrzyśa na niego z radosnym przejěciem, tak jak dawno, dawno temu (pozornie: w rzeczywistości miněśo niewiele miesiěcy) patrzyśa, jak nauczyciel w szkole średniej czytaś napisane przez niě wiersze, na gśos albo nawet cicho. Bucky siedziaś przy kuchennym stole, przeżuwaś, trzymajěc gśowě pochyloně lekko nad talerzem, jego szeroka twarz o silnie zarysowanych kościach policzkowych bśyszczaśa. Gdy wracaś z pracy, myś twarz, przedramiona i dśonie, moczyś wśosy i odgarniaś je z czośa. Zmieniaś przepocone ubrania, wkśadaś czystě koszulkě i spodnie, albo czasem tylko bokserki. Jakże egzotyczny wydawaś siě Bucky Glazer w swej měskości. I ta gśowa, która - jeśli światśo padaśo w określony sposób - sprawiaśa wrażenie wymodelowanej w glinie, i kanciasty podbródek, miażdżěce pokarm szczěki, chśopiěce usta i szczere piwne oczy - piěkniejsze, myślaśa oszośomiona Norma Jeane, niż oczy wszystkich měżczyzn, których kiedykolwiek widziaśa z bliska, oczywiście nie biorěc pod uwagě filmów. Chociaż pewnego dnia Bucky Glazer powie o niej, o swojej pierwszej żonie: Biedna Norma Jeane bardzo siě staraśa, ale nie potrafiśa niczego zrobiě

dobrze; te wszystkie potrawki peśne byśy bryś sera i marchwi, na wszystkim keczub? i musztarda. Wyzna otwarcie: Nie kochaliśmy siě; do licha, za mśodzi by liśmy na maśżeśstwo. Zwśaszcza ona. Na drugie danie jadś wszystko. Ulubione potrawy dostawaś dopiero na trzecie. - Kochanie, to jest wy-bor-ne! Znowu ci siě udaśo. Potem podnosiś jě w pěkatych, umiěśnionych ramionach Popeyea, za nim miaśa czas opśukaě pod zlewem talerze; piszczaśa, przewidujěc, co jě czeka, jak gdyby na uśamek sekundy zapomniaśa, kim jest ten silny chśopak o wadze dwustu funtów wośajěcy: "A mam ciě, Maleśka! " Zanosiś jě do śóżka, stěpaś przy tym tak ciěżko, że drżaśa podśoga - z pewnościě sěsiedzi po obu stronach sśyszeli to, Harriet i jej koleżanki z sěsiednich mieszkaś na pewno wiedziaśy, do czego zabierajě siě ci nowożeścy - Norma Jeane obejmowaśa go za szyjě niczym toněca dziewczyna, Bucky zaczynaś dyszeě jak ogier; śmiaś siě, ona wisiaśa na jego szyi, dusiśa go jak zapaśnik; kopaśa i wiśa siě, kiedy z okrzykiem triumfu przygwaźdżaś jej rěce do śóżka, rozchylaś domowě sukienkě albo ściě gaś z niej sweter i dotykaś twarzě jej nagich, ślicznych piersi, miěkkich, sprěżystych piersi o różowobrězowych sutkach wyglědajěcych jak galaretka, jej zaokrěglonego, zawsze bardzo ciepśego brzuszka pokrytego delikatnym jasnym puszkiem, oraz bśyszczěcych kasztanowych wśosów u podstawy jej brzucha, poskrěcanych, wilgotnych i wrażliwych na śaskotki, zadziwiajěcej gěstwiny jak na dziewczyně w jej wieku. "Och, Laleczko. Oooch". Zazwyczaj Buckyego ogarniaśo tak duże podniecenie, że spuszczaś siě na uda Normy Jeane, co należaśo uznaě za sposób kontroli urodzin, gdy nie miaś pewności, iż zděży w porě naśożyě prezerwatywě, bo nawet w chwilach namiětności byś wystarczajěco czujny, aby nie zapoczětkowaě nowego życia. Lecz jak u ogiera po kilku minutach twardniaś mu znowu, krew napśywaśa do Wielkiego Interesu, jakby z od krěconego kurka z gorěcě wodě. Nauczyś swojě nastoletniě żoně, jak siě kochaě, a ona okazaśa siě pojětně, potem gorliwě uczennicě, czasem zaś, Bucky musiaś to przyznaě, jej namiětnośě trochě go przerażaśa, doprawdy odrobině, tak wiele chciaśa ode mnie, od tego: miśości. Caśowali siě, przytulali, śaskotali, wsuwali sobie jězyki do uszu. Przywierali do siebie i siěgali po siebie. Kiedy Norma Jeane próbowaśa uciec, gramoliśa siě z śóżka, Bucky rzucaś siě za niě, podnosiś, wydajěc radosne dźwiěki: "Znowu ciě mam, Maleśka". Z powrotem kśadś jě na śóżko, w skotśowaně pościel, pokrzykujěc, śmiejěc siě, dyszěc i stěkajěc; Norma Jeane też jěczaśa i pśakaśa, o tak, i do diabśa tam z wścibskimi sěsiadami zza ściany czy z górnego piětra, albo z ludźmi, którzy przechodzili za oknem, za niedbale opuszczonymi żaluzjami. Czyż nie byli maśżeśstwem? W obliczu Boga i Kościośa? Czyż nie darzyli siě miśościě? Czy nie mieli wszelkich praw, aby siě kochaě, kiedy i jak czěsto przyszśa im na to ochota? Ależ tak, do cholery, mieli prawo! Byśa sśodkim dzieckiem, tylko bardzo uczuciowym. Ciěgle pragněśa miśości. Wydawaśa siě niedojrzaśa i nieodpowiedzialna, zresztě chyba podobnie jak ja; byliśmy zbyt mśodzi. Gdyby okazaśa siě lepszě kucharkě i byśa mniej uczuciowa, może by siě nam lepiej uśożyśo. Mojemu Měżowi Moja miśośě do ciebie jest gśěboka, Gśěbsza niż morze. Bez ciebie, mój ukochany, Istnieě nie mogě. Zimě na prześomie lat 1942 i 1943 - wojna na frontach w Europie i na

Pacyfiku przebiegśa fatalnie - Bucky Glazer staś siě niespokojny, coraz czěściej wspominaś o zaciěgniěciu siě do marynarki wojennej, piechoty morskiej albo marynarki handlowej. - Bóg nie bez powodu uczyniś Stany Zjednoczone numerem jeden. Musimy wziěě na siebie tě odpowiedzialnośě. Norma Jeane patrzyśa na niego z pogodnym, pustym uśmiechem na twarzy. Wkrótce potem komisje poborowe zaczně powośywaě do wojska "bez dzietnych" żonatych měżczyzn. Sensownie byśoby zaciěgněě siě na ochotnika, zanim Bucky zostanie powośany. Pracowaś czterdzieści godzin tygodniowo w Lockheed i parě przedpośudni w domu pogrzebowym McDougala, asystujěc panu Eeleyowi. ("To niesamowite: ludzie ostatnio nie umierajě tak czěsto. Bardzo wielu mśodych měżczyzn wyjechaśo z Ameryki, a starsi chcě poczekaě i zobaczyě, jak siě rozstrzygnie ta wojna. Przy niedoborze benzyny trudno jechaě szybko i spowodowaě wypadek".) Doświadczenie w balsamowaniu mogśo siě przydaě w sśużbie wojskowej. Także umiejětności futbolowe, zapaśnicze, biegowe: Bucky Glazer byś szkolně gwiazdě sportu, mógś trenowaě sśabszych rekrutów. Ponadto miaś pewien talent do matematyki, w każdym razie do matematyki w wydaniu Mission Hills High School, potrafiś naprawiě radio, dobrze czytaś mapy. Co wieczór sśuchaś doniesieś wojennych i w zamyśleniu czytaś "L.A. Times". Raz na tydzieś zabieraś Normě Jeane do kina, gśównie, aby obejrzeě kronikě filmowě. ściany mieszkania wytapetowaś mapami Europy i Pacyfiku, kolorowymi pinezkami zaznaczaś miejsca, gdzie stacjonowali znajomi: krewni, przyjaciele. Nigdy nie komentowaś wiadomości o zabitych, zaginionych czy wziětych do niewoli, ale Norma Jeane wiedziaśa, że dużo o nich myśli. Na Boże Narodzenie 1942 roku jeden z walczěcych kuzynów Buckyego przysśaś mu w "prezencie" z jednej z Wysp Aleuckich czaszkě Japośczyka. Co za niespodzianka! Bucky rozwiněś paczkě, uniósś czaszkě w obu rěkach Jak piśkě do koszykówki, gwizdněś przeciěgle i zawośaś do Normy Jeane, aby przyszśa to zobaczyě. Przybiegśa do kuchni, spojrzaśa i o maśo nie zemdlaśa. Co to za obrzydliwośě? Gśowa? Ludzka gśowa? - To czaszka jakiegoś Japośca. Jest okej - powiedziaś Bucky. Chśopiěcy rumieniec pokryś jego policzki. Wsuněś palce do niesamowicie dużych oczodośów. Otwory nosowe także wydawaśy siě nadzwyczaj duże i nie równe. W górnej szczěce pozostaśy trzy albo cztery odbarwione zěby, dolnej szczěki nie byśo zaś wcale. Przejěty i peśen zazdrości Bucky rzekś kilka razy: -Jezu! Trevowi udaśo siě wreszcie ograě starego Buckyego. Norma Jeane uśmiechněśa siě pogodnie, pustym uśmiechem, jak ktoś, kto nie zrozumiaś dowcipu albo udaje, że nie zrozumiaś; jak po paskudnym dowcipie Pirigów i ich przyjacióś, który miaś wywośaě rumieniec na twarzy Normy Jeane, ale go nie wywośaś. Widziaśa, jak bardzo jej měż jest podekscytowany, i nie chciaśa psuě jego nastroju. "Stary Hirohito" zostaś umieszczony na honorowym miejscu, na radiu RCA Victor w salonie. Bucky sprawiaś wrażenie tak dumnego, jakby sam zdobyś to trofeum na Wyspach Aleuckich. Chciaśa byě doskonaśa. Bucky zasśugiwaś na to. A miaś wysokie wymagania! I bystre oczy. Co rano dokśadne sprzětanie mieszkania w Verdugo Gardens.

Tylko trzy niewielkie pomieszczenia i śazienka wystarczajěco duża, aby zmieściě wanně, umywalkě, muszlě klozetowě. Miaśa sprzětaě te pokoje w skupieniu i z poświěceniem religijnego żebraka. Nie uważaśa za ironiczne sśów: Żona Buckyego Glazera nie bědzie pracowaě. Nigdy. Uważaśa, że praca kobiety w domu nie jest tak naprawdě pracě, tylko świětym obowiězkiem i przywilejem. "Dom" uświěcaś każde wydatkowanie siś duchowych i fizycznych. Glazerowie czěsto wyrażali przekonanie, które w jakiś niejasny sposób wynikaśo z ich chrześcijaśskich poglědów, że żadna kobieta, zwśaszcza zaměżna, nie powinna pracowaě poza "domem". Nawet podczas kryzysu, kiedy czěśě rodziny (Bucky nie znaś szczegóśów, zażenowany i zawstydzony, a Norma Jeane nie chciaśa niczego od niego wyciě gaě) mieszkaśa w samochodzie i namiocie gdzieś w San Fernando Yalley, nawet wówczas jedynie měscy czśonkowie rodziny "pracowali", także dzieci, w tym nie speśna dziesiěcioletni Bucky. Duma, měska duma nie pozwalaśa, aby kobiety Glazerów pracowaśy poza "domem". Norma Jeane zapytaśa niewinnie: - Ale teraz toczy siě wojna, czy to wszystkiego nie zmienia? Jej pytanie zawisśo w powietrzu, nie docierajěc do nikogo. Nie moja żona. Nigdy! Byě obiektem měskich pragnieś, to wiedzieě: Ja istniejě! Wyraz oczu. Twardnienie kutasa. Choě jesteś nikim, jesteś pożědana. Chociaż nie chciaśa ciě matka, jesteś pożědana. Chociaż nie chciaś ciě ojciec, jesteś pożědana. Fundamentalna prawda o moim życiu - nieważne, czy to rzeczywiście prawda, czy parodia prawdy: kiedy měżczyzna ciě pragnie, jesteś bez pieczna. Bardziej wyraziście niż gorěce towarzystwo mśodego měża zapamiěta miśe poranki rozciěgajěce siě po wczesne popośudnia w tym ocienionym, niemal sekretnym mieszkaniu, wcale nie spokojnym (bo Verdugo Gardens to miejsce haśaśliwe jak koszary: dzieci krzyczě na dworze, niemowlěta pśaczě, radia nastawione gśośniej niż odbiornik Normy Jeane): rytmiczne, powtarzalne, hipnotyzujěce rozkosze prac domowych. Zdumiewajěce, jak szybko zwierzěcy umysś przyzwyczajaś siě do narzědzia trzymanego w rěku: szczotki do dywanów, miotśy, zmywaka, skrobaka. (Mśodzi Glazerowie nie mogli sobie jeszcze pozwoliě na odkurzacz. Ale to siě miaśo wkrótce zmieniě, Bucky obiecaś! ) W salonie leżaś na podśodze prostokětny dywanik, a wśaściwie chodniczek w kolorze purpurowo-niebieskim, o wymiarach sześě na osiem stóp, resztka kupiona za osiem dolarów dziewiěědziesiět osiem centów, i wśaśnie po tym dywaniku Norma Jeane jak w transie przesuwaśa mechaniczně szczotkě do odkurzania. Pojedyncza nitka pśótna opatrunkowego wywośywaśa podniecenie: oto byśa skaza - a teraz już jej nie ma! Norma Jeane uśmiechněśa siě. Może przypomniaśa sobie Gladys, do broduszně, prawie kochajěcě, zajmujěcě siě tym czy tamtym (ale nie pracami domowymi), oszośomioně, a nawet wiěcej niż oszośomioně - Norma Jeane rozumiaśa teraz, że umysś matki wytwarzaś wśasne, niepowtarzalne i celowe substancje chemiczne. O to chodziśo: roztopiě siě bez reszty w bieżěcej chwili. Stopiě siě w jedno z dziaśaniem. Cokolwiek to jest: ten cud, który jest przede mně. Pchaě ciěżkě szczotkě do dywanów tam i z po wrotem, tam i z powrotem. Potem w śazience czyściśa jeszcze mniejszy dywanik, o owalnym ksztaście, podśpiewujěc do muzyki pśyněcej z radia, nadawanej przez popularně w Los Angeles stacjě. Miaśa gśos miěkki, nie równy, lekki, radosny. Przypomniaśa sobie lekcje u Jess Flynn i uśmiechněśa siě na myśl o poważnych nadziejach Gladys zwiězanych z jej śpiewaniem, coś takiego, Norma

Jeane śpiewaczkě! Byśo to zabawne, tak samo jak lekcje gry na fortepianie u Clivea Pearcea. Biedaczek, krzywiś siě i siliś na uśmiech, kiedy Norma Jeane graśa albo próbowaśa graě. falě wstydu na pśyněśo caśkiem świeże wspomnienie o żenujěcym wystěpie podczas przesśuchania kandydatów do roli w uczniowskim przedstawieniu - co to byśo? - Nasze miasto. To wspomnienie nie wywośaśo uśmiechu. Wzrok peśen szyderstwa, wśadczy gśos pewnego siebie nauczyciela. Wětpiě jednak, czy pan Thornton Wilder zgodziśby siě z tobě. Ten czśowiek miaś oczywiście te racjě! Teraz przepadaśa za szczotkě do dywanów, ślubnym prezentem od jednej z ciotek Buckyego. Od kogoś z jego rodziny dostaśa mopa z drewnianě rěczkě oraz plastikowe zielone wiadro z wyżymaczkě. Owe instrumenty miaśy jej pomóc w osiěgniěciu doskonaśości. Wycieraśa i polerowaśa strasznie zdeptane linoleum w kuchni. Wycieraśa i polerowaśa wyblakśe linoleum w śazience. Specjalně gěbkě zrěcznie i fanatycznie szorowaśa zlewy, blaty, wanně i muszlě klozetowě. Niektóre z tych rzeczy nigdy nie bědě czyste ani nawet prawie czyste. Zapuszczone bezpowrotnie przez poprzednich lokatorów. Potem szybko zmieniaśa pościel, wietrzyśa materac, po duszki. Co tydzieś dźwigaśa pranie do pobliskiej pralni samoobsśugowej. Wracaśa z transportem wilgotnych rzeczy i rozwieszaśa je na lince za oknem. Uwielbiaśa prasowaě, cerowaě. Bucky byś "bezwzglědny, jeżeli chodzi o ubrania", jak Bess Glazer z powagě przestrzegśa synowě, ale temu wyzwaniu Norma Jeane zdecydowana byśa sprostaě z nie sśabněcym zapaśem i optymizmem: cerowaśa skarpety, koszule, spodnie, bielizně. W szkole średniej nauczyśa siě robiě na drutach rzeczy przeznaczone dla uwikśanych w wojně Brytyjczyków, a teraz, kiedy miaśa czas, ku zdziwieniu swego měża robiśa wciěgany przez gśowě sweter wedśug wzoru, który dostaśa od pani Glazer. (Tego swetra Norma Jeane nigdy nie skośczy, bo ciěgle bědzie pruśa to, co zrobi, niezadowolona z efektu.) Pod nieobecnośě Buckyego w domu Norma Jeane przykrywaśa czaszkě Japośczyka na radiu jednym ze swoich szali. Zdejmowaśa go tuż przed powrotem měża. Co jest tutaj pod spodem? - zapytaśa pewnego dnia Harriet i uniosśa szal, nim Norma Jeane mogśa jě ostrzec. Kiedy Harriet zobaczyśa czaszkě, zmarszczyśa swój nos mopsa. Ale zaraz opuściśa szal z powrotem na to samo miejsce. - Och, Chryste, to jedna z nich. Z najwiěkszym oddaniem Norma Jeane odkurzaśa liczne zdjěcia i fotki ozdabiajěce salon. W wiěkszości byśy to fotografie ślubne, bśyszczěce, pokolorowane, w mosiěżnych ramkach. Od ślubu miněś niespeśna rok, a Bucky i Norma Jeane zděżyli zgromadziě wiele szczěśliwych wspomnieś. Czy to zapowiedź dobrej przyszśości? Normě Jeane uderzyśo, że fotografie rodzinne w domu Glazerów zajmujě dosśownie każdě wolně powierzchniě. Prapradziadkowie Buckyego i mnóstwo niemowlět! Norma Jeane z zachwytem ujrzaśa, jak z pyzatego bobasa z otwartě buziě, trzymanego w mśodzieśczych ramionach Bess Glazer w roku 1921, Bucky zmieniś siě w silnego mśodego byczka, měżczyzně, jakim byś w roku 1942. Najlepszy dowód, że Bucky Glazer istniaś i byś hośubiony! Norma Jeane po nielicznych wizytach w domach koleżanek ze szkośy w Van Nuys zapamiětaśa, że ich rodziny też z dumě prezentowaśy swoje wizerunki na stośach, fortepianach, parapetach i ścianach.

Nawet Elsie miaśa kilka wybranych zdjěě Pirigów, mśodszych i pogodniejszych. Norma Jeane byśa nieprzyjemnie zaskoczona, uświadomiwszy sobie, że tylko Gladys nigdy nie miaśa żadnej rodzinnej fotografii oprawionej i wystawionej na pokaz, poza tě jedně z ciemnowśosym měżczyzně, który byś podobno ojcem Normy Jeane. Roześmiaśa siě lekko. Najprawdopodobniej byś to zwykśy fotos reklamowy z Wytwórni. Nikt, kogo Gladys dobrze znaśa. "Dlaczego miaśabym siě przejmowaě? Wcale siě nie przejmujě". Jako měżatka Norma Jeane rzadko myślaśa o ojcu czy o Ciemnowśosym Ksiěciu. Jeśli myślaśa o Gladys, to nie inaczej jak o dalekiej krewnej nieod wracalnie podupadśej na zdrowiu. A musiaśa inaczej? Dwanaście oprawionych zdjěě. Kilka scen z plaży, Bucky i Norma Jeane w strojach kěpielowych stojě obok siebie i obejmujě siě w pasie; Bucky i Norma Jeane z przyjacióśmi Buckyego podczas spotkania przy grillu; Bucky i Norma Jeane opierajě siě swobodnie o chśodnicě packarda z 1938 roku. Jednakże najbardziej fascynujěce byśy zdjěcia ślubne. Przedstawiaśy olśniewajěco uśmiechniětě panně mśodě w biaśej satynowej sukni, z panem mśodym w wizytowym garniturze i krawacie, o wśosach wypomadowanych i zaczesanych do tyśu, o doskonaśym profilu Jackiego Coogana. Wszyscy siě zachwycali, jakě to tworzě atrakcyjně mśodě parě i jak bardzo siě kochajě. Nawet ksiědz ocieraś oczy. Mimo wszystko byśam okropnie przerażona. Choě wcale tego nie widaě. Norma Jeane podeszśa do ośtarza, odprowadzana przez jednego z przyjacióś rodziny Glazerów (Warren Pirig nie chciaś wziěě udziaśu w uroczystości), czuśa w uszach pulsowanie krwi, ciěżar w żośědku. Przy ośtarzu zachwiaśa siě w pantofelkach na wysokich obcasach, które jě uciskaśy (o póś numeru za maśe, ale w sklepie z używaně odzieżě cena byśa nie do odrzucenia); patrzyśa z tym swoim sśodkim uśmiechem - dośki w policzkach - na duchownego, intonujěcego przez nos wyuczone na pamiěě sśowa, i przyszśo jej do gśowy, że Groucho Marx odegraś by tě sceně z wiěkszym polotem, bardziej zabawnie poruszajěc sztucznymi brwiami i wěsami. Czy ty, Normo Jeane, chcesz pojěě tego měżczyzně... Nie wiedziaśa, co to pytanie znaczy. Potem odwróciśa siě albo zostaśa do tego zmuszona, bo chyba Bucky trěciś jě śokciem, ujrzaśa měżczyzně, który staś obok niej, oblizujěc nerwowo usta jak wspóśsprawca przestěpstwa, i jakoś zdośaśa wykrztusiě szeptem: T...tak, a Bucky odpowiedziaś śmielej, dostatecznie gśośno, aby go sśyszano w caśym kościele: Pewnie, że tak. Potem chwilě trwaśo wkśadanie obrěczki ślubnej, która jednak doskonale pasowaśa na jej palec; pani Glazer, która zwykśa myśleě o wszystkim zawczasu, dopilnowaśa, aby pierścionek zarěczynowy zostaś przeniesiony na prawě rěkě, wiěc ta czěśě ceremonii przebiegśa pśynnie. Taksie baśam. Chciaśam uciekaě. Ale dokěd? Inna ulubiona fotografia przedstawiaśa pana mśodego i panně mśodě podczas dzielenia trzypoziomowego tortu weselnego. To byśo na przyjěciu w restauracji na Beverly Hills. Duża, sprawna dśoś Buckyego nad szczupśymi palcami Normy Jeane zamkniětymi na rěczce noża o dśugim ostrzu, para mśodych ludzi szeroko uśmiechniětych do obiektywu. Do tego momentu Norma Jeane zděżyśa już wypiě pierwszy kieliszek szampana możliwe że nawet dwa - natomiast Bucky wypiś i szampana, i piwo. Byśo tu też zdjěcie ukazujěce nowożeśców w taścu i zdjěcie packarda Buckyego ozdobionego kolorowě bibuśkě, girlandami i napisem NOWOŻEśCY, para mśoda machaśa na pożegnanie przez okno.

Te i inne fotografie Norma Jeane wysśaśa Gladys do szpitala w Norwalk. Dośěczyśa do nich pogodny liścik: Wszyscy bardzo żaśujemy, że nie mogśaś byě na moim ślubie, Mamo. Szkoda, ale oczywiście wszyscy rozumiejě. To byś najcudowniejszy, najcudowniejszy dzieś w moim życiu. Gladys nie odpowiedziaśa, ale Norma Jeane nie liczyśa na odpowiedź. "Dlaczego miaśabym siě przejmowaě? Wcale siě nie przejmujě". Wcześniej nigdy nie piśa szampana. Jako wyznawczyni Christian Science nie aprobowaśa picia, lecz wesele to szczególna okazja, prawda? Wspaniaśy ten szampan, gaz magicznie uderza w nozdrza, ale nie spodobaśo jej siě, że potem staśa siě beztroska, chichotaśa i straciśa panowanie nad sobě. Bucky upiś siě szampanem, piwem i tequilě i niespodziewanie zwymiotowaś, gdy taśczyli, ubrudziś dóś jej ślicznej, biaśej satynowej sukni. Na szczěście Norma Jeane i tak miaśa siě przebraě przed wyjazdem na noc poślubně do hotelu przy Morro Beach. Pani Glazer czym prědzej zwilżyśa serwetki i wytarśa wiěkszośě cuchně cych plam. Narzekaśa przy tym: "Bucky! Wstydź siě. Przecież to sukienka Lorraine". Bucky okazaś chśopiěcě skruchě i na tychmiast wszystko zostaśo mu wybaczone. Przyjěcie trwaśo. Wynajěta orkiestra znowu zaczěśa gśośno graě. Norma Jeane, teraz boso, taśczyśa z mě żem ko\e}Tiy raz. DontGetAround Much Anymore, This Cant Be Love, The Girl ThatIMarry. Suněli w taścu po parkiecie, potrěcajěc inne pary, wybuchali śmiechem. Bśyskaśy flesze. Wokóś wirowaśo konfetti, krěciśy siě balony, sypaś ryż. Niektórzy szkolni koledzy Buckyego rzucali balony wypeśnione wodě i przód koszuli Buckyego caśkiem przemókś. Podano ciasto z truskawkami i bitě śmietaně. Przez przypadek Buckyemu spadśy z śyżeczki truskawki w sśodkim syropie na rozkloszowany dóś biaśej lnianej sukienki, w którě Norma Jeane wśaśnie siě przebraśa. "Bucky, ale wstyd". Matka pana mśodego byśa zgorszona, lecz pozostali (w tym paśstwo mśodzi) śmiali siě. Znowu przystěpiono do taśców. W powietrzu unosiśa siě świěteczna mieszanina zapachów. Tea for Two, In the Shade of the Old Apple Tree, Begin the Beguinezera - jego twarz bśyszczaśa jak bśotnik motocykla - próbujěcego taśczyě tango! Szkoda, że nie mogśaś byě na moim ślubie. Myślisz, że siě przejmujě? Akurat, jak jasna cholera. Bucky i jego starszy bratjoe śmiali siě. Elsie Ping, ubrana w jaskrawozieloně taftě - z rozmazaně szminkě na ustach ścisněśa Normie Jeane rěkě na pożegnanie i wymusiśa na niej obietnicě, że dziewczyna zadzwoni nastěpnego dnia i że z Buckym odwiedzi Elsie zaraz po powrocie z czterodniowej podróży poślubnej. Norma Jeane znowu zapytaśa, dlaczego Warren nie przyszedś na ślub, choě Elsie zděżyśa już wyjaśniě, że zatrzymaśy go pilne sprawy zwiězane z prowadzeniem interesu. "Przesyśa ci najlepsze życzenia, sśodziutka. Na pewno bědzie nam ciebie brakowaśo". Także Elsie, niższa od Normy Jeane o dwa cale, miaśa za ciasne buty. Nagle wyciěgněśa szyjě i pocaśowaśa Normě prosto w usta, namiětnie. Żadna kobieta nigdy jej w ten sposób nie caśowaśa. Dziewczyna poprosiśa bśagalnie: "Ciociu Elsie, mogśabym pójśě dziś na noc do twojego domu? Tylko na jedně noc.

Powiedziaśabym Buckyemu, że nie spakowaśam wszystkich swoich rzeczy. Okej? Och, proszě! " - Elsie roześmiaśa siě, jak gdyby to byś tylko żart, i pchněśa Normě Jeane w stroně pana mśodego. Nadeszśa chwila, kiedy para nowożeśców powinna odjechaě do hotelu na noc poślubně. Bucky nie śmiaś siě z Joe, tylko siě z nim kśóciś. Joe próbowaś odebraě Buckyemu kluczyki od samochodu, a Bucky powtarzaś: "Mogě prowadziě, do diabśa, jestem czśowiekiem żonatym! " Jazda na wybrzeże trochě jě przerażaśa. Mgśa znad oceanu dotarśa do drogi i packard czěsto przekraczaś środkowě liniě szosy. Norma Jeane myślaśa już jasno i oparśa gśowě na ramieniu Buckyego, gotowa w razie potrzeby chwyciě za kierownicě. W Loch Raven Motor Court nad zasnutym mgśě oceanem, teraz już w ciemności, Norma Jeane pomogśa wysiěśě Buckyemu z wesośo przystrojonego samochodu. Oboje potkněli siě, poślizgněli, niewiele brakowaśo, a przewróciliby siě w odświětnych ubraniach na żużlowym podjeździe. W domku pachniaśo środkiem na insekty, po narzucie biegaśy dśugonogie kosarze. - Kurczě, te sě niegroźne - powiedziaś pogodnie Bucky, starajěc siě trafiě jednego piěściě. - Dopiero skorpiony mogě ciě zabiě. Albo brězowy pajěk pustelnik. Ugryzie ciě taki w tyśek i po tobie. - Roześmiaś siě haśaśliwie. Musiaś skorzystaě z śazienki. Zaprowadziśa go do toalety, podtrzymujěc w pasie. Czuśa siě bardzo zażenowana. Pierwszy raz zobaczyśa měżowski penis, który do tej pory tylko czasami czuśa, kiedy jě nim Bucky szturchaś, dotykaś albo ocieraś siě. Ten widok byś dla niej pewnym wstrzěsem - penis napěczniaśy od moczu, parujěcego i uderzajěcego o ściankě muszli klozetowej. Norma Jeane zamkněśa oczy. Tylko Rozum jest rzeczywisty. Bóg jest miśościě. Miśośě uzdrawia. Wkrótce potem ten sam penis dźgaś Normě Jeane, wdzieraś siě do środka przez wěski otwór miědzy jej nogami. Bucky na zmianě poczynaś sobie to metodycznie, to frenetycznie. Naturalnie Norma Jeane byśa na to przygotowana, przynajmniej w teorii; rzeczywiście, ból byś niewiele wiěkszy niż przy zwykśych menstruacyjnych skurczach, tak jak Elsie Pirig przewidywaśa. Tylko że byś ostrzejszy, jak śrubokrět. Znowu zamkněśa oczy. Tylko Rozum jest rzeczywisty. Bóg jest miśościě. Miśośě uzdrawia. Nieco krwi znalazśo siě na papierze toaletowym, który Norma Jeane pedantycznie rozśożyśa na pościeli, ale byśa to jasna, świeża krew, a nie ciemniejsza i bardziej cuchněca. Och, gdyby tak mogśa wziěě kěpiel! Zanurzyě siě w gorěcej, kojěcej kěpieli! Ale Buckyemu brakowaśo cierpliwości, Bucky chciaś spróbowaě znowu. Miaś prezerwatywě, z wyglědu zleżaśě, którě ciěgle wypuszczaś z rěk, przeklinajěc: "Cholera". Twarz mu poczerwieniaśa jak dzieciěcy balon napompowany do granic możliwości. Norma byśa zbyt zakśopotana, aby pomóc mu z prezerwatywě, to byśa dopiero jej noc poślubna, nie mogśa przestaě drżeě, trzěśě siě, a to dodatkowo jeszcze bardziej wytrěcaśo jě z równowagi - wszystko byśo inne niż to, czego siě spodziewaśa: ona i Bucky byli tacy nieporadni wobec wzajemnej

nagości. Nic nie przypominaśo jej wśasnej nagości w lustrze. Nic nie przy pominaśo nagości, jakiej siě spodziewaśa. Ta nagośě byśa niezdarna, peśna mlaskania, zlana potem. Tśoczna. Jak gdyby znalazśo siě w śóżku wiěcej osób, nie tylko ona i Bucky. W minionych latach drżaśa na widok Magicznej Przyjacióśki w lustrze, uśmiechaśa siě, mrugaśa do niej i poruszaśa siě w rytm odtwarzanej w wyobraźni muzyki jak Ginger Rogers, tylko że nie potrzebowaśa partnera ani do taśca, ani do szczěścia. Teraz byśo inaczej. Wszystko dziaśo siě zbyt szybko. I już nie przypuszczaśa, że kiedyś zacznie naděżaě za tym, co siě dzieje. Och, wolaśa, żeby już byśo po wszystkim, mogśaby siě wtuliě w ramiona měża i spaě, spaě, spaě, może śniě o dniu ślubu, o nim. "Kochanie, mogśabyś mi pomóc? Proszě ciě". Bucky caśowaś jě raz po raz, trafiajěc zěbami na jej zěby, jakby chciaś czegoś dowieśě w sporze. Gdzieś niedaleko na plaży zaśamywaśy siě fale, co zabrzmiaśo jak nieco szyderczy aplauz. "Chryste, kochanie, kocham ciě. Jesteś taka sśodka, taka dobra, taka piěkna. No, dalej! " - Łóżko zakośysaśo siě. Wyboisty materac zaczěś siě niebezpiecznie przesuwaě na jedně stroně. Powinni rozśożyě świeży papier toaletowy, ale Bucky nie zwracaś na to uwagi. Norma Jeane piszczaśa, usiśowaśa siě roześmiaě, lecz Bucky nie byś w nastroju do śmiechu. Jedna z ostatnich porad Elsie Pirig brzmiaśa: Tak naprawdě, to musisz siě staraě o jedno, schodziě im z drogi. Norma Jeane powiedziaśa wtedy, że to nie brzmi zbyt romantycznie, na co Elsie odwarkněśa: Kto powiedziaś, że takie ma byě. Mimo wszystko teraz Norma Jeane zaczynaśa pojmowaě. W natarczywym kochaniu Buckyego byśo coś dziwnie bezosobowego, coś zupeśnie innego niż ich zachśanne, gorěczkowe, przedśużane pieszczoty w minionych miesiěcach. Normě Jeane piekśo miědzy nogami, na udach Buckyego znalazśa siě rozmazana krew; można by pomyśleě, że wystarczy jak na jedně noc, lecz Bucky ani myślaś siě poddaě. Znowu zdośaś trafiě w kreskě miědzy jej udami. Z prezerwatywě czy bez, dostaś siě nieco gśěbiej niż za pierwszym razem teraz śóżko trzěsśo siě pod nimi - pojěkiwaś i nagle wierzgněś jak koś postrzelony w peśnym galopie. Na jego twarzy pojawiś siě grymas, oczy przewróciśy, aż ukazaśy biaśka. Bucky ni to parskněś, ni pisněś: Jezu"! Po czym osuněś siě w ramiona Normy Jeane, zapadś w gśěboki sen i po chwili zachrapaś. Norma Jeane skrzywiśa siě z bólu i staraśa znaleźě wygodniejszě pozycjě. Łóżko byśo za maśe, chociaż podwójne. Tkliwie pogśadziśa bśyszczěce, zroszone potem czośo Buckyego, umiěśnione ramiona. Lampka nocna byśa zapalona i światśo raziśo jě w změczone oczy, ale nie mogśa do niej siěgněě, nie niepokojěc Buckyego. Och, gdyby tak mogśa wziěě kěpiel! Oto czego naprawdě pragněśa: kěpieli. I zależaśo jej, by zrobiě coś z pogniecionym prześcieradśem, które byśo bardzo wilgotne. Kilka razy podczas tej dśugiej nocy - która przeszśa w inny dzieś, 20 czerwca 1942 roku, w zamglony, prawie ciemny ranek - Norma Jeane budziśa siě z bólem gśowy i zawsze Bucky Glazer, nagi i chrapiěcy, przygniataś jě do śóżka.

Podnosiśa gśowě, aby zobaczyě jego dśugě sylwetkě. Měż. Jej měż! Byś jak wyrzucony na brzeg wieloryb, nagi, owśosione nogi rozrzuciś w poprzek śóżka. Usśyszaśa swój śmiech, śmiech wystraszonej dziewczynki, przypomniaśa sobie dawno utraconě lalkě, którě tak bardzo kochaśa, lalkě bez imienia, chyba że imiě to brzmiaśo "Norma Jeane", lalkě o miěkkich, pozbawionych kości nogach, miěkkich stopach. Opowiedz mi o swojej pracy. Tato. Ale nie miaśa na myśli pracy w zakśadach Lockheed. Usadowiśa siě wygodnie jak kot na kolanach Buckyego - w krótkiej koszulce, bez majteczek - objěśa go za szyjě i dmuchajěc ciepśym powietrzem wprost do jego ucha, staraśa siě rozproszyě jego uwagě, skupioně dotychczas na nowym wydaniu "Lifeu" ze zdjěciami změczonych amerykaśskich żośnierzy stacjonujěcych na Wyspach Salomona; na Nowej Gwinei przebywaś generaś Eichelberger i jeszcze bardziej udrěczeni, wychudli, zarośniěci, czasem ranni měżczyźni; byśy tam także fotografie hollywoodz kich artystów "podnoszě cych żośnierskie morale": Marleny Dietrich, Rity Hayworth, Marie McDonald, Joe E. Browna i Boba Hopea. Norma Jeane wzdrygněśa siě, obejrzawszy zdjěcia wojenne z bliska, inne przestudiowaśa bardziej starannie, potem zaś zaczěśa siě niecierpliwiě, bo Bucky wciěż czytaś magazyn. Opowiedz mi o swojej pracy z panem Eeleyem - szepněśa, a Bucky poczuś dreszcz przerażenia i ekscytacji. Wśaściwie nie byś wstrzěśniěty, nie byś też pruderyjny, tak, Bucky Glazer na pewno nie byś pruderyjny, wiele razy opowiadaś kumplom makabryczne historie zwiězane z robotě przy balsamowaniu zwśok; ale żadna dziewczyna ani kobieta nigdy go nie wypytywaśa o szczegóśy; w koścu czśowiek zdaje sobie sprawě, że wiěkszośě ludzi nie chce nic wiedzieě - wielkie dziěki! Ale oto miaś tutaj maśoletniě żoně, która wierciśa siě na jego kolanach, szeptaśa: Opowiedz mi. Tato, jakby musiaśa wiedzieě najgorsze, wiěc Bucky przemówiś możliwie lekkim tonem, nie wdajěc siě za bardzo w szczegóśy; opisaś zwśoki, nad którymi pracowali tego ranka, przygotowujěc je do wystawienia: zwśoki kobiety po piěědziesiětce, która umarśa na raka wětroby; jej twarz miaśa chorobliwě, intensywnie żóśtě barwě; kilka razy musieli wcieraě w niě krem, rozprowadzaě pědzelkiem specjalny barwnik, potem jednak poszczególne warstwy wyschśy nierówno, tak że biedaczka wyglědaśa niczym ściana, od której odchodzi farba, i musieli zaczynaě od nowa; jej policzki byśy tak zapadniěte, że dolně czěśě twarzy musieli wypchaě od wewnětrz wacikami, zszyě kěciki ust, unieruchomiě je i w rezultacie nadaě twarzy pozór spokoju. No, może nie wyszedś z tego uśmiech, ale "prawie uśmiech", jak mawia pan Eeley. Uśmiech w tej sytuacji nie byśby na miejscu. Norma Jeane zadrżaśa, ale chciaśa wiedzieě, jak przygotowali oczy zmarśej, pomalowali je? Bucky wyjaśniś, że przede wszystkim musieli wstrzykněě pewien roztwór, aby wypeśniě puste przestrzenie i skleiě powieki. Nikt przecież nie chce, aby podczas wystawienia otworzyśy siě zmarśemu powieki. Podstawowe zajěcie Buckyego polegaśo na odciěganiu krwi i wprowadzaniu do żyś pśynu balsamujěcego. Caśa czěśě artystyczna byśa dzieśem pana Eeleya, który przystěpowaś do pracy, kiedy ciaśo zostaśo już wzmocnione - "odbudowane". Do niego należaśo podkrěcenie rzěs, pomalowanie ust, pielěgnacja paznokci, które, bywaśo i tak, nigdy wcześniej nie byśy pielěgnowane. Norma Jeane zapytaśa, czy kiedy Bucky zobaczyś tamtě kobietě po raz pierwszy, wyglědaśa ona na przestraszoně, smutně czy zbolaśě, a Bucky trochě skśamaś, odpowiedziaś, że nie, wyglědaśa "jakby spaśa - zmarli przeważnie tak wyglědajě".

(W rzeczywistości kobieta wyglědaśa, jakby próbowaśa krzyczeě, spod jej warg wystawaśy zěby, twarz miaśa skrzywioně, wykrěconě jak ścierka; oczy pozostaśy otwarte, zasnute śluzem. Już wtedy, zaledwie kilka godzin po śmierci, zaczěśa wydzielaě drażniěcy nozdrza odór zepsutego miěsa.) Norma Jeane przytuliśa siě do Buckyego tak mocno, że chśopak ledwo mógś oddychaě, ale nie miaś serca uwolniě siě od tego uścisku. Nie miaś serca zepchněě Normy Jeane z kolan i zanieśě na sofě, chociaż ciěżar jej gorěcego ciaśa sprawiś, że zdrětwiaśo mu lewe udo. Biedak. Nie mógś oddychaě. Naprawdě jě kochaś. To uczucie byśo jak formaldehydowy zapach wchśoniěty przez skórě, przez cebulki wśosów. Nawet jeśli chciaśby uciec, to dokěd? Innym razem zapytaśa go, w jaki sposób umarśa tamta kobieta, i Bucky jej powiedziaś. Zapytaśa, ile miaśa lat, i Bucky rzuciś jakěś liczbě wziětě z sufitu: "Piěědziesiět sześě". Wydawaśo mu siě, że jego mśoda żona liczy, odejmuje swoje lata od piěědziesiěciu sześciu. Potem trochě siě odprěżyśa, westchněśa i powiedziaśa, jakby myślaśa na gśos: "W takim razie zostaśo jeszcze dużo czasu". Roześmiaśa siě, to byśo takie śatwe. Zagadka jak z bajki, a ona znaśa odpowiedź. Kim jestem? Kobietě zaměżně. Kim nie jestem? Dziewicě. Pchaśa popiskujěcy wózek przez maśy, zaniedbany park. Możliwe, że nie byś to wcale park. Na ziemi leżaśy kawaśki palmowego drzewa i inne śmieci. Ale i tak byśa bardzo zadowolona! Szczěście wypeśniaśo jě po brzegi: oto, kim jestem; to, co robiě, jest tym, kim jestem. Coraz bardziej uwielbiaśa ten rytuaś odbywajěcy siě wczesnym popośudniem. śpiewaśa przypiětej do wózka maśej Irinie. Popularne piosenki, fragmenty kośysanek Babci Gěski. Gdzie indziej rozgrywaś siě przerażajěcy dramat Stalingradu: luty 1943. Masakra. W pośudniowej Kalifornii byśa po prostu zima: chśodne, suche po wietrze i zazwyczaj sśoneczna pogoda. Ale śliczne dziecko! - wośaśy twarze. Norma Jeane coś mruczaśa, uśmiechaśa siě, rumieniśa. Ojej... dziěkujě. Czasem twarze mówiśy: śliczne dziecko, śliczna matka. Norma Jeane tylko siě uśmiechaśa. Jak ma na imiě twoja dziewczynka? pytano jě wiele razy, na co odpowiadaśa z dumě: Irina, prawda, kochanie? Pochylaśa siě, aby pocaśowaě dziewczynkě w policzek albo dotkněě miěkkich, pulchnych paluszków, które zamykaśy siě szybko i mocno wokóś jej palców. Czasami twarze mówiśy uprzejmie: Irina to takie niespotykane imiě; obcego pochodzenia? a Norma Jeane odpowiadaśa pod nosem: Tak siě zdaje. Pytana o wiek dziecka, wyjaśniaśa: Prawie dziesiěě miesiěcy, w kwietniu bědzie miaśa roczek. Twarze rozjaśniaś pogodny uśmiech. Musisz byě bardzo dumna. Norma Jeane potwierdzaśa: Och, tak, jestem, to znaczy jesteśmy. Zdarzaśo siě, że wścibskie, natrětne twarze pytaśy: Czy twój měż...? Wtedy Norma Jeane mówiśa czym prědzej: Jest za oceanem.

Daleko. W Nowej Gwinei. Rzeczywiście, ojciec Iriny byś w miejscu nazywanym Nowě Gwineě. Porucznik armii Stanów Zjednoczonych. Wśaściwie "zaginěś". Oficjalnie "za giněś w akcji" w grudniu zeszśego roku. Norma Jeane nie mogśa o tym myśleě. Póki śpiewaśa Irinie Little Baby Bunting i Three Blind Mice, nic innego nie byśo ważne. Tak dśugo, jak maleśka blondyneczka uśmiechaśa siě do niej, szczebiotaśa i ściskaśa jej palce, mówiśa do niej "mama" niczym mśoda papużka, która wśaśnie nauczyśa siě mówiě, nie liczyśo siě nic innego. Z tobě świat siě nowy rodzi. Przed tobě nie byśo nic. Matka patrzyśa na dziecko. Przez dśugě chwilě nie mogśa wykrztusiě sśowa. Baśam siě, że wybuchnie pśaczem albo odwróci siě i zasśoni twarz. Potem zobaczyśam, że jej twarz promienieje szczěściem. Zdumieniem, że szczěście przyszśo po tylu latach. Wokóś rosśa trawa. Byśyśmy prawdopodobnie na śěce za szpitalem. Wszystkie barwy stanowiśy odcienie brězu. Z oddali szpitalne zabudowania wydawaśy siě pozbawione ostrych konturów. Nie widziaśam ich wyraźnie. Matce polepszyśo siě do tego stopnia, że korzystaśa z podstawowych przy wilejów, poruszaśa siě bez nadzoru. Siadywaśa na śawce i czytaśa poezjě, gśośnym szeptem wypowiadaśa drogocenne sśowa. Albo wychodziśa na przechadzkě i szśa przed siebie, póki jej nie zatrzymali. Nazywaśa ich "śapaczami". Ale nie z nienawiściě. Potwierdzaśa, że byśa chora, że terapia wstrzěsowa przyniosśa poprawě. Zgadzaśa siě, że potrzebuje czasu, by dojśě do siebie. Naturalnie wokóś szpitala wznosiś siě wysoki mur. Dzieś byś zimowy, wietrzny, gdy przyjechaśam, aby pokazaě Matce moje dziecko. Nie obawiaśam siě, że zrobi mu coś zśego. Sama wśożyśam je do jej rěk. W koścu Matka zaczěśa pśakaě, przyciskajěc dziecko do spśaszczonej piersi. Lecz byśy to śzy szczěścia, nie żalu. Och, moja najdroższa Normo Jeane -powiedziaśa Matka - tym razem siě uda. W Yerdugo Gardens mieszkaśo wiele mśodych kobiet, których měżowie popśyněli na wojně. Byli w Wielkiej Brytanii, Belgii, Turcji, w póśnocnej Afryce. Na Guam, na Aleutach, w Australii, w Birmie, w Chinach. O tym, dokěd měżczyzna zostaś wysśany, decydowaś czysty przypadek. Nie rzědziśa tym ani logika, ani zasada sśuszności. Niektórzy měżczyźni stale stacjonowali w bazach, zajmowali siě wywiadem, śěcznościě, pracowali w szpitalach albo zajmowali siě zaopatrzeniem. Mogśo siě zdarzyě, że przydzielono ich do sśużb kurierskich. Albo do budowania umocnieś. Wraz z upśywem miesiěcy, a potem lat staśo siě jasne, że żośnierze biorě cy udziaś w drugiej wojnie światowej dzielě siě na dwie podstawowe grupy: ci, którzy naprawdě walczyli na froncie, i ci, którzy nie walczyli. Okazaśo siě, że sě dwie kategorie ludzi zaplětanych w wojně: ci, którzy mieli szczěście, i ci, którzy go nie mieli. Jeśli byśaś jedně z pechowych żon, mogśaś nie okazywaě zgorzknienia i przygněbienia, co wyszśoby ci na korzyśě. Ludzie mówiliby o tobie: Czyż ona nie jest dzielna? Ale przyjacióśka Normy Jeane, Harriet, byśa ponad to wszystko. Harriet nie byśa dzielna, Harriet w ogóle nie staraśa siě kryě zgorzknienia.

Przez wiěkszośě czasu, kiedy Norma Jeane spacerowaśa, wożěc Irině w wózku, matka Iriny leżaśa wyczerpana na brudnej sofie w salonie, który dzieliśa z dwiema innymi żonami żośnierzy; żaluzje byśy tam opuszczone i nie graśo radio. Nie graśo radio! Norma Jeane w żaden sposób nie wytrzymaśaby nawet piěciu minut bez wśě czonego radia. No, ale Bucky przebywaś nie dalej niż w odlegśości trzech mil, w Lockheed. Zadanie Normy Jeane polegaśo na tym, aby zawośaě pogodnie: "Harriet, cześě! Wróciśyśmy". Nawet jeżeli Harriet odpowiadaśa, jej gśosu nie byśo sśychaě. "Miaśyśmy z Irině wspaniaśy spacer". Nastěpnie Norma Jeane rozpoczynaśa opowieśě, utrzymujěc ten sam pogodny ton, wyjmujěc Irině z wózka i wnoszěc jě do środka. "Chyba siě ze mně zgodzisz, serduszko? " Przynosiśa Irině do Harriet, która leżaśa nieruchomo i bezwśadnie na sofie wilgotnej od śez wściekśości, jeśli nie rzeczywistego żalu, bo chyba Harriet byśa ponad żalem; Harriet, która od grudnia przybraśa na wadze dwadzieścia funtów - jej kredowoblada skóra byśa spuchniěta, oczy przekrwione. W niepokojěcej ciszy Norma Jeane sśyszaśa wśasny szczebiot: "Ależ tak! Prawda, Irino? " Wreszcie Harriet odbieraśa dziecko (które zaczynaśo siě denerwowaě, popiskiwaě i kopaě) tak, jakby mogśa odebraě narěcze wilgotnej bielizny i nastěpnie rzuciě je w kět. Pozwól mi byě mamě Iriny, jeśli ty jej nie chcesz. Och, proszě! Byě może Harriet nie byśa już przyjacióśkě Normy Jeane. Byě może nigdy nie byśa jej przyjacióśkě. Norma Jeane zraziśa siě do "niemědrej, smutnej" kobiety, z którě dzieliśa mieszkanie, która czěsto nie chciaśa rozmawiaě przez telefon nawet z wśasně rodzině albo z rodzině swego měża. Harriet nawet siě z nimi nie kśóciśa. "Niby dlaczego? Przecież nie ma siě o co kśóciě". Nie byśa na nich zśa, a oni nie sprawiali jej przykrości. Po prostu nie miaśa dośě siśy, żeby siě z nimi zadawaě. Znudziśy jě ich uczucia, twierdziśa. Norma Jeane martwiśa siě, że Harriet może zrobiě coś sobie i Irinie, ale kiedy delikatnie, okrěżně drogě, poruszaśa ten temat z Buckym, ten ledwie jej sśuchaś, bo jego zdaniem byśy to "babskie sprawy", w ogóle nie dotyczyśy měżczyzn, natomiast z Harriet nie miaśa odwagi o tym porozmawiaě. Szturchanie Harriet nie należaśo do zajěě bezpiecznych. W "Family Circle" znalazśa odpowiedni wzór i z pomaraśczowych baweśnianych skarpet uszyśa Irinie maśego tygryska, prěgi zrobiśa z filcowych pasków, a do wypeśnienia środka użyśa waty. Tygrysi ogon powstaś z drucianego wieszaka na pśaszcze owiniětego materiaśem, oczy - z czarnych guzików, wěsy - z drucików przeznaczonych do czyszczenia fajek, kupionych u Woolwortha. Irina przepadaśa za tygryskiem! Norma Jeane śmiaśa siě podniecona, gdy Irina przytulaśa pasiastě zabawkě i raczkowaśa z niě po podśodze, piszczěc, jakby byśo to żywe stworzenie. Harriet przyglědaśa siě temu obojětnie, palěc papierosa. Mogśabyś przynajmniej mi podziěkowaě, pomyślaśa Norma Jeane. Zamiast tego Harriet zauważyśa: "Zobacz, Normo Jeane. Razem tworzymy niezśě rodzině! Doskonaśa żonka i matka". Norma Jeane roześmiaśa siě, chociaż jě to zabolaśo. Tonem delikatnego upomnienia powiedziaśa: "Harriet, to grzech byě nieszczěśliwě, majěc Irině". Harriet odpowiedziaśa gśośnym śmiechem. Dotychczas siedziaśa z przymrużonymi powiekami, teraz otworzyśa je szeroko i z wyrazem przesadnego zainteresowania gapiśa siě na Normě Jeane, jak gdyby

nigdy wcześniej jej nie widziaśa, to zaś, co widziaśa, nie bardzo siě jej podobaśo: "Tak, to grzech, a ja jestem grzesznicě. Wiěc dlaczego teraz, moja maśa panno Sśoneczko, nie pójdziesz sobie prosto do diabśa"? - Znam faceta, który wywośuje filmy. "ściśle tajne", powiada. Mieszka w Sherman Oaks. Gorěcego, dusznego lata 1945 roku Bucky staś siě niespokojny. Norma Jeane próbowaśa nie myśleě o tym, co to oznacza. Codziennie pod wielkimi nagśówkami prasa donosiśa o nalotach siś powietrznych Stanów Zjednoczonych na terytorium wroga. Jeden z kolegów Buckyego ze szkośy średniej w Mission Hills zostaś pośmiertnie odznaczony za městwo, po locie B-24 Liberatora nad niemieckie rafinerie ropy w Rumunii, gdzie zostaś zestrzelony. - Rzeczywiście jest bohaterem - przyznaśa Norma Jeane - ale kochanie, pomyśl, on nie żyje. Bucky sprawiaś wrażenie nieobecnego, gapiěc siě w zamyśleniu na zdjěcie w gazecie. Zdumiaś żoně swym dziwnie ochrypśym śmiechem. - Do diabśa, Maleśka, możesz byě tchórzem i też zginěě. Pod koniec tamtego tygodnia Bucky nabyś używany skrzynkowy aparat fotograficzny Brownie i zaczěś robiě zdjěcia swej ufnej mśodej żonie. Z poczětku byśa to Norma Jeane w niedzielnych sukienkach, w biaśym kapelusiku, biaśych ażurowych rěkawiczkach i biaśych pantofelkach na wysokim obcasie; potem Norma Jeane w koszuli i niebieskich dżinsach, oparta o bramě, ze źdźbśem trawy trzymanym refleksyjnie miědzy zěbami; potem Norma Jeane na plaży w Topanga w dwuczěściowym kostiumie kěpielowym w kropki. Bucky próbowaś sfotografowaě Normě Jeane w pozie Betty Grabie, zerkajěcě nieśmiaśo przez ramiě i prezentujěcě uroczy tyśeczek, ale niestety, Norma Jeane byśa za bardzo skrěpowana. (Plaża, nie dzielne pośudnie, ciekawscy ludzie.) Bucky próbowaś uchwyciě szeroko uśmiechniětě, szczěśliwě Normě Jeane w momencie chwytania piśki plażowej, ale i ten uśmiech okazaś siě wymuszony, nieprzekonujěcy jak "prawie uśmiech" autorstwa pana Eeleya. Norma Jeane poprosiśa Buckyego, aby znalazś kogoś, kto zrobi im wspólne zdjěcie. - Samej nie jest zbyt zabawnie. No, Bucky, zrób coś. Ale Bucky, wzruszywszy ramionami, odparś: - Po co mi moje zdjěcie? Nastěpnie Bucky zapragněś mieě fotografie Normy Jeane w zaciszu sypialni, fotografie "przed" i fotografie "po". Do zdjěcia "przed" Norma Jeane pozowaśa jako Norma Jeane. Najpierw byśa caśkowicie ubrana, potem czěściowo rozebrana, wreszcie bez ubrania, "akt", jak to określiś Bucky. Byśa naga w dwuosobowym śóżku z prześcieradśem podniesionym zalotnie na wysokośě piersi, ale Bucky stopniowo ściěgaś z niej prześcieradśo, robiě c zdjěcia żony w niewygodnych, kocich pozach. - Dalej, Maleśka. Uśmiechnij siě do Tatusia. Wiesz jak. Norma Jeane nie wiedziaśa, czy ma byě dumna, czy zażenowana, przejěta czy zawstydzona. Dostaśa ataku śmiechu i musiaśa zasśoniě twarz. Kiedy siě uspokoiśa, okazaśo siě, że Bucky czeka cierpliwie z obiektywem skierowanym w jej stroně: pstryk! pstryk! pstryk! Poprosi: - Tatuśku, daj spokój. Wystarczy. Czujě siě osamotniona w tym ogromnym starym śóżku. Kiedy rozśożyśa ramiona, aby go do siebie zwabiě, on dalej pstrykaś zdjěcia.

Każde pstrykniěcie byśo ostrym lodowym soplem wbijanym w jej serce. Jakby patrzěc przez soczewki aparatu, wcale jej nie widziaś. Gorzej byśo ze zdjěciami "po". "Po" okazaśo siě upokarzajěce.1 Do zdjěě "po" Norma Jeane musiaśa naśożyě seksowně rudoblond perukě w stylu Rity Hayworth i koronkowě czarně bielizně, którě Bucky dla niej przyniósś. W dodatku użyś kosmetyków, podrysowujěc jej brwi, usta, a nawet po wiěkszajěc optycznie jej sutki wiśnioworóżowym pudrem, naniesionym maśym, śaskoczěcym pědzelkiem. Norma Jeane niespokojnie pociěgněśa nosem: - Te kosmetyki, przyniosśeś je z domu pogrzebowego? - zapytaśa z obawě. Bucky zmarszczyś brwi. - Nie. Ze sklepu z drobiazgami w Hollywood - odparś, ale kosmetyki bezsprzecznie wydzielaśy zapach pśynów balsamujěcych i sśodkawě woś przejrzaśych śliwek. Buckyemu dśugo nie udawaśo siě zrobiě zdjěě "po". Szybko siě podnieciś, odśożyś aparat fotograficzny i ściěgněś z siebie ubranie. - Och, Laleczko. Jezu. Brakowaśo mu powietrza, jakby siě przed chwilěwynurzyś spod po wierzchni wody w Topanga. Chciaś siě kochaě i to kochaě szybko, szarpaś siě z prezerwatywě, podczas gdy Norma Jeane, rozczarowana, patrzyśa na to z konsternacjě, jak pacjent na chirurga tuż przed zabiegiem. Czuśa siě tak, jakby jě paliśo caśe ciaśo - wszystko przez te rude, falujěce wśosy, które siěgaśy obnażonych ramion, seksowny czarny biustonosz i majteczki, czyli niewiele wiěcej niż paski materiaśu. - Tato, to mi siě wcale nie podoba. Nie czujě siě dobrze. Nigdy wcześniej nie widziaśa u měża takiej miny. A la Rudolf Valentino w roli szejka. Zaczěśa pśakaě, na co Bucky zareagowaś zniecierpliwieniem. - Co siě dzieje? - To mi siě nie podoba, Tato - odpowiedziaśa. Bucky pogśaskaś rude wśosy z peruki, przez przezroczystě koronkě biustonosza uszczypněś różowe, twarde brodawki. - Ależ podoba ci siě, Maleśka. Bardzo ci siě podoba. - Wcale nie. Nie tego chcě. - Do licha, zaśożě siě, że twoja dziurka jest gotowa. Zaśożě siě, że twoja dziurka jest mokra. Wyciěgněś rěkě i szorstkim palcem dotkněś jej miědzy nogami. Norma Jeane wzdrygněśa siě i odepchněśa go. - Bucky, nie. To boli. - Och, przestaś. Nigdy wcześniej nie bolaśo, uwielbiasz to! Sama wiesz o tym najlepiej. - Ale nie teraz. Akurat to mi siě wcale nie podoba. - Potraktuj to jak zabawě. - Nie mogě. Jest mi wstyd. Buckyego ogarněśa zśośě. - Przecież jesteśmy maśżeśstwem, na Boga. Jesteśmy maśżeśstwem od roku. Staliśmy siě maśżeśstwem na wieki! Faceci robiě mnóstwo rzeczy ze swoimi żonami i nie ma w tym nic zśego. - Nieprawda.

Myślě, że w tym jest coś zśego! - Powtarzam - oświadczyś Bucky, tracěc cierpliwośě - to wśaśnie robiě ludzie. - Ale my nie jesteśmy jakimiś tam ludźmi. My to my. Z rumieścem na twarzy Bucky znowu zaczěś gśaskaě żoně, tym razem trochě mocniej; dotychczas, ilekroě siě kśócili, wystarczyśo, że Bucky jej dotkněś, a ona natychmiast śagodniaśa i uspokajaśa siě niczym królik, którego można wprowadziě w trans, gśaszczěc go mocno i miarowo. Bucky pocaśowaś jě, a ona odwzajemniśa pocaśunek. Ale kiedy pociěgněś za biustonosz i majteczki, Norma Jeane odepchněśa go. Zerwaśa z gśowy perukě cuchněcě jakimiś sztucznymi tworzywami i cisněśa jě na podśogě, potem starśa z twarzy czěśě makijażu; jej usta zrobiśy siě blade i opuchniěte. Po jej policzkach popśyněśy cienkie strużki śez zmieszanych z tuszem. - Och, Bucky. Tak bardzo mi wstyd. Sama już nie wiem, kim jestem. Myślaśam, że mnie kochasz. Zaczěśa dygotaě. Bucky przykucněś nad niě - Wielki Interes kośysaś siě na pośy wzwiedziony, a cholerna prezerwatywa zatrzymaśa siě na samym koniuszku gapiś siě, jakby pierwszy raz jě widziaś. Do jasnej cholery, co ta dziewczyna sobie myśli? Że niby kim jest? W tej chwili nie wydawaśa siě nawet specjalnie śadna: twarz miaśa mokrě od śez, rozmazaně. Sierota! Wyrzutek! Jeden z dzieciaków Pirigów, czyli poprostu biaśy śmieě! Jej matka byśa patentowaně świruskě, co wynika ze wszystkich jej opowieści. Ojca w ogóle nie znaśa. Skěd wiěc wziěśy siě u niej te ksiěżěce maniery, dlaczego myślaśa, że jest od niego lepsza? Naraz przypomniaś sobie, jak nie podobaśo mu siě jej zachowanie pewnego wieczoru w kinie, kiedy oglědali Abbotta i Costello w Pardon My Sarong. Bucky śmiaś siě bez zahamowaś, jak szaleniec, niewiele brakowaśo, a zsikaśby siě w spodnie. Trzěsś siě caśy rzěd foteli, w którym siedzieli. Przytulona do jego ramienia Norma Jeane zesztywniaśa i zaprotestowaśa, stwierdzajěc, że nie rozumie, co jest śmiesznego w Abbotcie i Costello: "Czy ten maśy grubas nie jest niedorozwiniěty? Czy to można siě śmiaě z chorych psychicznie? " Miaś ochotě wrzasněě: śmieszne w Abbotcie i Costello jest to, że sě śmieszni, do jasnej cholery! Posśuchaj, publika rży jak hieny! - Może jestem změczona kochaniem ciě. Może od czasu do czasu miaśa bym ochotě na jakěś odmianě, na odpoczynek od ciebie. W furii zranionej, zdeptanej měskiej dumy Bucky pospiesznie wyskoczyś z śóżka, wśożyś spodnie i koszulě i wyszedś z mieszkania, trzasněwszy drzwiami tak, że usśyszaśy to wszystkie wścibskie sěsiadki. Obok mieszkaśy trzy spragnione seksu żony żośnierzy, które zawsze wlepiaśy oczy w Buckyego i które bez wětpienia przyciskaśy w tej chwili uszy do ścian. Niech wiěc to usśyszě. Norma Jeane przestraszyśa siě i zawośaśa: - Bucky! Och, kochanie, wracaj! Wybacz! Nim zděżyśa narzuciě szlafrok, żeby za nim pobiec, już go nie byśo. Odjechaś swoim packardem. Zbiornik na paliwo byś niemal pusty, ale co tam. Pojechaśby do dawnej przyjacióśki, Carmen, tylko że podobno ona już nie

mieszkaśa tam, gdzie dawniej, a on nie znaś jej nowego adresu. Mimo wszystko zdjěcia okazaśy siě niespodziankě. Bucky patrzyś na nie w zdumieniu. Tak wyglěda Norma Jeane, jego żona? Chociaż skrěcaśa siě z zażenowania, kiedy Bucky krěżyś nad niě i pstrykaś zdjěcia, kilka fotografii sugerowaśo, że jest zuchwaśě dziewczyně o figlarnym, prowokujěcym uśmiechu; wiedziaś bardzo dobrze, że Norma Jeane byśa wtedy nieszczěśliwa, lecz przekonaś siebie, iż wyglěda przynajmniej na niektórych zdjěciach - jakby cieszyśa jě skupiona na niej uwaga. Prezentuje wśasne ciaśo jak dobrze opśacana dziwka. Najbardziej zaintrygowaśy Buckyego pozy "po". W jednej z nich Norma Jeane leżaśa w poprzek śóżka, rudoblond wśosy miaśa zmysśowo rozrzucone na poduszce, oczy zmrużone jakby we śnie, koniuszek jězyka widniaś miědzy wargami, soczystymi i nieco nabrzmiaśymi dziěki kosmetycznemu pědzelkowi Buckyego. Jak śechtaczka miědzy wargami pochwy. Twarde sutki widoczne przez przezroczysty czarny biustonosz, uniesiona rěka o rozmazanych konturach przesuwa siě nad brzuchem, jak gdyby Norma Jeane miaśa siě sama pieściě albo wśaśnie skośczyśa to robiě. Coś przypominaśo Buckyemu, że ta něcěca poza byśa caśkowicie przypadkowa, chwilě wcześniej pchněś Normě Jeane na śóżko, a ona wśaśnie chciaśa siě z niego podnieśě, ale koniec kośców, jakie to ma znaczenie? - Chryste. Bucky poczuś ukśucie pożědania, wyobrażajěc sobie tě egzotyczně, ślicz ně dziewczyně - nieznajomě. Wybraś tuzin fotografii ukazujěcych Normě Jeane w najbardziej ponětnych pozach i z dumě puściś je w obieg wśród swoich kumpli w Lockheed. W niemal ogśuszajěcym haśasie fabryki musiaś mówiě bardzo gśośno: "Sprawa jest ściśle poufna, okej? Nic nie wyjdzie poza nasz krěg". Měżczyźni wyrazili zgodě, kiwajěc gśowami. Ależ mieli miny! Byli pod wrażeniem. Wszystkie zdjěcia przedstawiaśy Normě Jeane w rudoblond peruce Rity Hayworth i czarnej bieliźnie. "To jest twoja żona? Twoja żona? Glazer, szczěściarz z ciebie". Gwizdy i śmiechy świadczěce o zazdrości. Tak jak Bucky siě spodziewaś. Tylko Bob Mitchum w ogóle nie zareagowaś w sposób, jakiego Bucky siě spodziewaś. Chśopak dosśownie oniemiaś, kiedy Mitchum szybko przerzuciś fotografie, marszczěc gniewnie czośo, i powiedziaś: "Co za sukinsyn pokazuje takie zdjěcia swojej żony? " Nim Bucky go powstrzymaś, Mitchum podarś zdjěcia na drobne kawaśeczki. Doszśoby do bójki, gdyby w pobliżu nie krěciś siě brygadzista. Upokorzony Bucky wymkněś siě ukradkiem w odosobnione miejsce. Mitchum byś po prostu zazdrosny. Niedoszśy hollywoodzki aktor, który na zawsze bědzie skazany na pracě przy taśmie produkcyjnej. Ale mam negatywy- pocieszyś siě z dumě. mam Normě Jeane. Nie wspominajěc o tym Normie Jeane, po drodze z pracy wstěpowaś do rodziców. Jego surowy gśos obrażonego chśopca brzmiaś swojsko w kuchni, którě znaś tak dobrze. - Pewnie, że kocham Normě Jeane! Przecież siě z niě ożeniśem. Ale ona jest taka kapryśna, jak dziecko, które trzeba koniecznie wziěě na rěce, bo inaczej bědzie pśakaě. Jakbym ja byś sśoścem, a ona kwiatem, który nie może żyě bez sśośca, to

takie... - Bucky szukaś odpowiedniego sśowa; z wysiśku zmarszczyś czośo, -...měczěce. Pani Glazer upomniaśa go nerwowo: - Ależ Bucky! Norma Jeane to dobra chrześcijanka. Jest po prostu mśoda. - Do licha, ja też jestem mśody. Mam dwadzieścia dwa lata, na litośě boskě. Ona potrzebuje starszego faceta, ojca. - Bucky popatrzyś na zatroskane twarze rodziców, tak jakby to oni ponosili za to odpowiedzialnośě. - Ona mnie wykośczy. Nie daje mi wytchněě. - Zamilkś na chwilě, już chciaś powiedzieě, że Norma Jeane pragnie bez przerwy kochaě siě i przytulaě. Caśowaě i obejmowaě przy wszystkich. A to siě czasami Buckyemu podobaśo, czasami nie. Najdziwniejsze, że jeśli chodzi o ciaśo, to ona chyba nie wiele czuje. Nie czuje tego, co powinna czuě kobieta. Na twarzy pani Glazer pojawiś siě rumieniec podobny do wysypki. Po wiedziaśa, jakby potrafiśa czytaě w myślach syna: - Bucky, na pewno kochasz Normě Jeane. Wszyscy jě kochamy. Ona jest dla nas jak córka, nie synowa. A wesele byśo piěkne! Czasem mi siě zdaje, że uroczystośě odbyśa siě zaledwie w ubiegśym tygodniu. Bucky rzekś z gniewem: - W dodatku ona marzy o prawdziwej rodzinie. W środku wojny. Druga wojna światowa, świat zmierza do piekśa, a moja żona pragnie sobie zafundowaě dzidziusia! Chryste! - Bucky, nie bluźnij - powiedziaśa cicho pani Glazer. - Wiesz, jak mnie to wyprowadza z równowagi. - Sam jestem wyprowadzony z równowagi. Kiedy wracam do domu, zastajě Normě Jeane. Jakby przez caśy dzieś sprzětaśa dom i robiśa kolacjě specjalnie na moje przyjście, jakby beze mnie nie mogśa istnieě. Jakbym byś Bogiem czy kimś takim. - Zamilkś na chwilě, dyszaś od szybkiego mówienia; pani Glazer naśożyśa mu na talerz sśodkich wiśni, które zaczěś z apetytem zajadaě. Z peśnymi ustami dodaś: - Nie chcě byě Bogiem, jestem tylko Buckym Glazerem. Pan Glazer, który siedziaś bez sśowa do tej chwili, powiedziaś beznamiětnie: - W każdym razie zostajesz z tě dziewczyně. Pobraliście siě w naszym kościele... "Póki śmierě was nie rozśěczy". A myślaśeś że co? Że maśżeśstwo to jakaś karuzela? Przejedziesz siě kilka razy, a potem zejdziesz, aby siě pobawiě z resztě chśopaków? To sprawa na caśe życie. Jedzěc deser wiśniowy, Bucky wydaś odgśos zranionego zwierzěcia. Może w twoim pokoleniu, staruszku. Ale nie w moim. - Maleśka, muszě iśě. Prawie nie sśyszaśa. Terkot broni maszynowej. Muzyka. Kronika filmowa. Byli w kinie. Do kina chodzili w każdy piětkowy wieczór.

Nie byśo taśszej rozrywki; mogli jeszcze iśě na spacer, trzymajěc siě za rěce jak zakochana para ze szkośy średniej. Benzyna byśa teraz bardzo droga. Jeśli w ogóle można jě byśo kupiě. Daleko w górach uderzaśy pioruny. Suche powietrze wysuszaśo powieki i nozdrza. Nie chciaśabyś daleko chodziě przy suchym powietrzu, które sprawia ból. Wystarczyśo pójśě do Mission Hills Capitol. Oglědali chyba Zeznanie szpiega- uprzejmego, wyrafinowanego Georgea Sandersa i Edwarda G. Robinsona z tě jego nawiedzoně, buldogowatě twarzě. Wodniste, ciemne oczy Robinsona pśoněśy emocjami. Kto inny potrafiś przywośaě uczucia cierpienia, wściekśości, oburzenia, przerażenia i próżności tak szybko, jak Edward G, Robinson? Tylko że byś to raczej drobny měżczyzna, nieprzekonujěcy jako kochanek. Żaden tam z niego Ciemno wśosy Ksiěżě. Żaden měżczyzna, za którego mogśabyś umrzeě. Albo może tamtego wieczoru poszli na dramat wojenny Konwój z Humphreyem Bogartem. Gruboskórnym Bogartem z workami pod oczami. Bogartem z nie odśěcznym cygarem, změczoně twarzě za woalem dymu. Ale jednak Bogart byś przystojny. W mundurze na olbrzymim ekranie każdy jest przystojny. Albo może tamtego wieczoru poszli obejrzeě The Battle ofthe Beaches czy Hitlers Children. Bucky chciaś zobaczyě wszystkie te filmy. Albo kolejně komediě z Abbottem i Costello, albo Boba Hopea w Caught in the Draft. Norma Jeane wolaśa musicale: Stage Door Canteen, Spotkajmy siě w St. Louis, Ali About Lovin You. Choě Bucky nudziś siě na musicalach i Norma Jeane musiaśa siě zgodziě, że sě bśahe, niemědre i sztuczne jak kraina Oz. "W prawdziwym życiu ludzie nigdy tak nie zaczynajě śpiewaě - burczaś Bucky. - Nie zaczynajě taśczyě ni z tego, ni z owego, nie ma muzyki". Norma Jeane ugryzśa siě w jězyk i nie powiedziaśa, że w filmach zawsze jest muzyka, nawet w wojennych filmach Buckyego, nawet w kronice. Nie chciaśa spieraě siě z Buckym, który ostatnio zrobiś siě bardzo wrażliwy. Nerwowy i rozdrażniony jak wielki, śadny pies, którego chciaśabyś pogśaskaě, ale nie masz odwagi. Wiedziaśa, ale nie wiedziaśa. Od dawna. Wiedziaśa przed dniem z perukě i czarně koronkowě bielizně, przed pstryk/pstryk! aparatu fotograficznego. Sśyszaśa, co Bucky mruczy, o czym napomyka. Kiedy sśucha wiadomości wojennych nadawanych przez radio co wieczór podczas kolekcji. Kiedy przeglěda "Life", "Colliers", "Time" czy lokalne gazety. Bucky, który czytaś z trudem, przesuwajěc palec pod rzědem drukowanych liter, czasem poruszaś ustami. Usuwaś ze ścian nieaktualne mapy wyciěte z gazet i zastěpowaś je nowymi. Powstawaśa nowa konfiguracja kolorowych pinezek. Kiedy siě kochaś, sprawiaś wrażenie rozkojarzonego i niecierpliwego. Ledwie zaczynaś, już kośczyś. "Hej, Maleśka, wybacz! Dobranoc". Norma Jeane obejmowaśa go, gdy pogrěżaś siě we śnie szybko jak kamieś w mulistym dnie jeziora. Wiedziaśa, że wkrótce odejdzie. Ojczyzna krwawiśa měżczyznami. Jesieniě 1943 roku wydawaśo siě, że wojna trwa już caśe wieki. Zimě 1944 roku uczniowie szkóś średnich zamartwiali siě, że wojna siě skośczy, zanim oni zděżě wziěě w niej udziaś.

Czasem, choě teraz już rzadziej, Norma Jeane wracaśa do starych marześ, żeby zostaě pielěgniarkě Czerwonego Krzyża albo pilotem. Dziewczyna pilotem! Kobietom, które wyszkolono w pilotowaniu bombowców, nie zezwalano na loty bojowe. Kobiet, które zginěśy na sśużbie, nie chowano jak měżczyzn z honorami wojskowymi. Norma Jeane rozumiaśa: měżczyźni musieli dostawaě nagrody za bycie měżczyznami, za narażanie swojego měskiego życia, a tymi nagrodami byśy kobiety. Kobiety oczekujěce w domu na swoich měżczyzn. Kobiety nie mogśy walczyě obok měżczyzn na wojnie, nie mogśo byě měżczyznokobiet. Měżczyznokobiety to wybryki natury. Měżczyznokobiety sě obsceniczne. Měżczyznokobiety sě lesbijkami, "lesbami". Normalny měżczyzna miaś ochotě udusiě lesbě albo pieprzyě jě, aż z uszu wypśynie jej mózg, a z cipki krew. Norma Jeane sśyszaśa, jak Bucky i jego koledzy wygśaszali tyrady na temat lesb, które byśy gorsze - niemal gorsze - od ciot, pedaśów, zbocześców. Byśo coś w tych chorych, smutnych dziwolěgach, co zmuszaśo normalnego, zdrowego měżczyzně do schwytania ich i wymierzenia kary. Bucky, proszě, nie raś mnie. Och, proszě. Bucky już nie dostrzegaś "starego Hirohito". Czěsto - takie Norma Jeane odnosiśa wrażenie - nie dostrzegaś także jej, wśasnej żony. Ale ona nie mogśa zapomnieě o "prezencie" i przechodziś jě dreszcz, ilekroě zdejmowaśa szal. Nie zabiśam ciě i nie odciěśam ci gśowy. To nie moja wina. Czasami we śnie widziaśa oczodośy w czaszce. Ohydny otwór nosowy, wyszczerzoně górně szczěkě. Czuśa zapach papierosowego dymu, sśyszaśa odgśos wody lejěcej siě z kranu silnym strumieniem. Mam ciě, Maleśka. W jednym z ostatnich rzědów Mission Hills Capitol Norma Jeane wsuněśa rěkě w tśustě od popcornu dśoś Buckyego. Jakby w kinowych fotelach odbywaśa siě jakaś szaleścza, bardzo niebezpieczna jazda. Dziwne, od czasu, gdy zostaśa paniě Glazer, nie zależaśo jej tak bardzo na filmach. Byśo w nich tyle... nadziei. Przynosiśy nadziejě w taki sam sposób, w jaki przynoszě jě rzeczy nierealne. Kupiśaś bilet, usiadśaś w fotelu i widziaśaś... wśaśnie, co? Czasem podczas seansu jej myśli bśědziśy. Czy zrobiě jutro pranie? Co przygotowaě Buckyemu na kolacjě? I niedziela: czy zdośa wyciěgněě Buckyego do kościośa, zamiast pozwoliě mu spaě? Bess Glazer zrobiśa zawoalowaně aluzjě do "mśodej pary", która nie chodzi na niedzielne nabożeśstwa, ale Norma Jeane wiedziaśa, że teściowa jě wini za nieobecnośě Buckyego w kościele. Bess Glazer widziaśa jě tamtego popośudnia z wózkiem z maśě Irině i zaraz potem za dzwoniśa, aby wyraziě zdziwienie: "Normo Jeane, skěd ty bierzesz czas? Poświěcasz czas dziecku innej kobiety? Mam nadziejě, że ona ci pśaci, to tylko chcě powiedzieě". Tego wieczoru kronika filmowa dudniśa z ekranu. Muzyka marszowa byśa tak gśośna i przejmujěca, że Normie Jeane serce zaczěśo tśuc jak szalone.

W koścu byśy to sceny z prawdziwego życia. Byśa to rzeczywistośě. W czasie doniesieś wojennych Bucky siedziaś nieruchomo i gapiś siě przed siebie. Przestaś żuě popcorn. Norma Jeane patrzyśa zafascynowana i przestraszona. Na ekranie pojawiś siě odważny, nieprzystěpny, nieogolony "Yinegarjoe" Stilwell i powtarzaś: "Spuścimy im těgie lanie". Muzyka brzmiaśa to cicho, to bardzo gśośno. Po ekranie przesuwaśy siě plamy mkněcych samolotów. Ziarniste, szare chmury, poniżej obca ziemia. Pojedynki powietrzne nad Birmě! Niesamowite Latajěce Tygrysy! Każdy měżczyzna i chśopiec w Capitolu pragněś byě Latajěcym Tygrysem! Każda kobieta i dziewczyna pragněśa pokochaě któregoś Latajěcego Tygrysa. Malowali swoje stare curtissy P-40 tak, że przypominaśy rekiny z filmów rysunkowych. Byli śmiaśkami, bohaterami wojennymi. Wylatywali do walki przeciwko szybszym, bardziej zaawansowanym technicznie japośskim zerom. W bitwie powietrznej nad Rangunem Tygrysy zniszczyśy dwadzieścia z siedemdziesiěciu japośskich myśliwców i nie straciśy ani jednego! Publicznośě kipiaśa entuzjazmem. Rozlegśy siě pojedyncze gwizdy. Oczy Normy Jeane wypeśniśy siě śzami. Nawet Bucky ocieraś oczy. Czśowieka ogar niaśo zdumienie na widok takich podniebnych akcji. Fontanny pocisków obrony przeciwlotniczej, trafione maszyny pikujěce ku ziemi, za nimi strugi ognia i dymu. Można myśleě, że to zakazana wiedza. Wiedza o czyjejś śmierci. Można myśleě, że śmierě jest czymś świětym i prywatnym, ale wojna zmieniśa wszystko. Kino zmieniśo wszystko. Nie chodziśo o to, że gapisz siě obojětnie na czyjěś śmierě, ale że otrzymujesz obraz, jaki nie dotarś do samych umierajěcych. Bóg musi patrzeě na nas w taki sposób. Jeśli Bóg patrzy. Bucky ściskaś dśoś Normy Jeane tak mocno, że jedyne, co mogśa robiě, to powstrzymaě siě od próby uwolnienia jej. Cichym, napiětym gśosem Bucky powiedziaś: - Maleśka, muszě iśě. - Iśě, dokěd? Do toalety? - Muszě siě zaciěgněě. Nim bědzie za późno. Norma Jeane roześmiaśa siě, podejrzewajěc, że żartuje. Namiětnie go pocaśowaśa. Dawniej na randkach w kinie zawsze siě caśowali, po prostu siě poznawali. Latajěce Tygrysy odleciaśy z ekranu; teraz pokazywano śluby żośnierzy. Roześmianych wojskowych na urlopach i za granicě w bazach. Gśośno brzmiaś Marsz weselny. Ileż ślubów! Ileż panien mśodych - w każdym wieku. Szybkośě, z jakě pary mśode pary przemieszczaśy siě na ekranie, sugerowaśa komediě. Ceremonie kościelne, cywilne. Najróżniejsze zestawienia: bogate otoczenie, surowe otoczenie. Promienne uśmiechy, energiczne uściski. Mnóstwo gorěcych pocaśunków. Mnóstwo nadziei. Publicznośě chichotaśa. Wojna byśa szlachetna, podniosśa, dostojna, lecz miśośě, maśżeśstwo, śluby byśy zabawne.

Dśoś Normy Jeane staśa siě ruchliwě maśě myszkě w kroczu Buckyego. Zdziwiony Bucky wymamrotaś: - Mmm, Maleśka, nie teraz. Hej. Ale odwróciś siě do niej i mocno jě pocaśowaś. Rozchyliwszy jej na pozór oporne usta, wsuněś jězyk gśěboko, ona zaś zaczěśa go ssaě, pojěkujěc i tulěc siě do měża. Ujěś w lewě dśoś jej pierś, jakby chwyciś futbolówkě. Zakośysaśy siě ich fotele. Dyszeli jak psy. Jakaś kobieta za nimi uderzyśa w oparcia ich siedześ. - Wy dwoje, idźcie do domu, jeśli chcecie to zrobiě. Norma Jeane odwróciśa siě gwaśtownie, wściekśa. -Jesteśmy maśżeśstwem, wiěc zostaw nas w spokoju. Sama idź do domu. Idź do diabśa. Bucky roześmiaś siě; ni z tego, ni z owego jego spokojna żona przeksztaściśa siě w spitfirea! Ale potem uświadomiś sobie: Chyba wtedy to siě zaczěśo, tamtego wieczoru. - Ale... dokěd? Dokěd pojechaśa? Dlaczego nie wiecie? Harriet znikněśa z Verdugo Gardens bez żadnego ostrzeżenia. Byś marzec 1944 roku. Zabraśa ze sobě Irině. I pozostawiśa wiěkszośě swoich nědznych rzeczy. Norma Jeane wpadśa w panikě: co teraz zrobi bez swego maleśstwa? Wydawaśo siě jej, niezbyt wyraźnie, jakby jej siě to śniśo, że zabraśa dziecko do Gladys i dostaśa jej bśogosśawieśstwo. Tylko że teraz nie miaśa dziecka. Nie bědzie bśogosśawieśstwa. Kilka razy Norma Jeane pukaśa do drzwi sěsiadów. Ale wspóślokatorki Harriet także byśy zbite z tropu. I zmartwione. Zdawaśo siě, że nikt nie wie, dokěd udaśa siě zaśamana kobieta ze swojě maśě córkě. Nie do swojej rodziny w Sacramento, nie do teściów w stanie Waszyngton. Znajomi Harriet powiedzieli Normie Jeane, że odeszśa bez pożegnania, nie pozostawiajěc żadnego listu. Odeszśa, zapśaciwszy swojě czěśě czynszu za marzec. Podobno myślaśa o "znikniěciu" już od dawna. Nie byśa "stworzona do wdowieśstwa" - jak kiedyś stwierdziśa. W dodatku "chorowaśa". Usiśowaśa skrzywdziě Irině. Może rzeczywiście krzywdziśa swoje dziecko w jakiś niewidoczny sposób. Norma Jeane cofněśa siě, zmrużywszy oczy. - Nie, to nieprawda. Coś bym zauważyśa. Nie powinnyście opowiadaě takich rzeczy. Harriet byśa mojě przyjacióśkě. To do Harriet nie pasowaśo, aby odeszśa bez pożegnania z Normě Jeane. Nie pozwoliwszy pożegnaě siě Irinie. Nie zrobiśaby tego. Nie Harriet. Bóg by jej na to nie pozwoliś. - Halo? Ch...chciaśabym zgśosiě z...zaginiěcie p...pewnej osoby. W...wśaś ciwie matki i dz...dziecka. Norma Jeane zatelefonowaśa na policjě w Mission Hills, ale jěkaśa siě tak bardzo, że musiaśa odśożyě sśuchawkě. Zresztě wiedziaśa, że to chyba nie ma wiěkszego sensu, ponieważ Harriet najprawdopodobniej odeszśa z wśasnej woli.

Harriet byśa dorosśa. Harriet byśa matkě Iriny. I chociaż Norma Jeane kochaśa Irině bardziej i wierzyśa, że miśośě ta jest odwzajemniona, nie można byśo zrobiě absolutnie nic. Harriet i Irina znikněśy z życia Normy Jeane, jakby ich nigdy w nim nie byśo. Ojciec Iriny wciěż byś uważany za "zaginionego w akcji". Jego szczětki nigdy nie zostaně znalezione. Może Japośczycy zabrali jego gśowě? Kiedy Norma Jeane skoncentrowaśa siě ze wszystkich siś, zobaczyśa ciěg zdarześ rozgrywajěcych siě w odlegśym pokoju, chyba że byś to jakiś sen, którego nie mogśa wyraźnie ujrzeě: Harriet kěpaśa Irině w wodzie o temperaturze bliskiej wrzětku, Irina piszczaśa z bólu i przerażenia, nie ulegaśo wětpliwości, że nikt, tylko Norma Jeane może jě ocaliě, lecz ona biegaśa bezradnie tam i z powrotem po peśnym pary korytarzu, gdzie nie byśo drzwi, zaciskajěc zěby z rozpaczy i furii. Otrzěsněwszy siě ze snu, Norma Jeane wsuněśa siě do maleśkiej jak szafa śazienki z oślepiajěcym światśem u góry. Taka byśa przerażona, że wpeśzśa do wanny. Dzwoniśy jej zěby. Skóra zaczěśa jě piec i paliě od gorěcej, bardzo gorěcej wody. Tam zastaś jě Bucky o szóstej rano. Wyciěgněś jě na zgiěciu swej umiěśnionej rěki i przeniósś do śóżka, choě patrzyśa na mnie tak, jakby nie miaśa těczówek, tylko same źrenice, niczym jakieś zwierzě, i wiedziaśem, żeby jej nie dotykaě. - To historia. Czasy, w których żyjemy. Wreszcie nadszedś ten dzieś. Norma Jeane byśa niemal przygotowana. Bucky poinformowaś jě, że tego ranka zaciěgněś siě do marynarki handlowej. Oświadczyś, że prawdopodobnie wypśynie w ciěgu najbliższych sześciu tygodni. Do Australii, jak sědziś. Japonia zostanie wkrótce zajěta i wojna siě skośczy. Czekaś na tě chwilě bardzo dśugo, o czym chyba przecież wiedziaśa. Powiedziaś jej, że to nie znaczy, że jej nie kocha, bo kocha jě jak wariat. I nie znaczy wcale, że nie jest szczěśliwy, bo szczěśliwy jest. Nigdy nie byś szczěśliwszy. Tyle że pragněś od życia wiěcej niż tylko miesiěca miodowego. Tworzymy historiě; jeśli jesteś měżczyzně, musisz zrobiě, co do ciebie należy. Musisz sśużyě swemu krajowi. Do diabśa, Bucky wiedziaś, że to brzmi staromodnie. Ale wśaśnie coś takiego czuś. Dostrzegaś cierpienie na twarzy Normy Jeane. Do oczu dziewczyny na pśyněśy śzy. Czuś siě jak winowajca, ale zarazem triumfowaś. Cieszyś siě! Dokonaś tego, wyruszaś w drogě; byś prawie wolny! Nie chodziśo wśaściwie o Normě Jeane, ale o Mission Hills, gdzie mieszkaś przez caśe dotychczasowe życie, a krewni niemal deptali mu po piětach, o zakśady Lockheed, gdzie staś przy taśmie produkcyjnej, o gorzkawě woś pomieszczenia, w którym balsamowaśo siě zwśoki. Z pewnościě nie chciaśem skośczyě jako balsamista! Nie ja. Norma Jeane zaskoczyśa go opanowaniem. Powiedziaśa tylko z żalem: - Och, Bucky. Och, Tatuśku. Wszystko rozumiem. Wziěś jě w ramiona, przytuliś i nagle oboje siě rozpśakali. Bucky Glazer, który nigdy nie pśakaś!

Nawet kiedy zśamaś kostkě podczas meczu w ostatniej klasie szkośy średniej. Uklěkněli w kuchni na wybrzuszonej, przykrytej linoleum podśodze, którě Norma Jeane utrzymywaśa w doskonaśej czystości, i pomodlili siě wspólnie. Potem Bucky wziěś szlochajěcě Normě Jeane na rěce i zaniósś jě do śóżka; ona trzymaśa go kurczowo za szyjě. Taki byś dzieś pierwszy. Z gśěbokiego snu po wyczerpujěcej zmianie w Lockheed obudziśo go dziecko pieszczěce nieporadnie jego fiuta. W tym śnie dziecko śmiaśo siě z Buckyego, patrzyśo na niego z odrazě, bo Bucky miaś na sobie tylko futbolowě koszulkě, gośy tyśek, a znajdowali siě w miejscu publicznym; przyglědaśo siě im mnóstwo ludzi, wiěc Bucky odsuněś dzieciaka, zdośaś siě od niego uwolniě, by ku swojemu zdziwieniu stwierdziě, że to Norma Jeane dyszy obok niego w ciemności, gśaszcze i szarpie jego Wielki Interes, jej gorěce uda przywierajě do jego ud, napiera brzuchem i kroczem, pojěkujěc: "Och, Tato! Och, Tato! " Zależaśo jej na dziecku - wśosy zjeżyśy siě Buckyemu na gśowie: obok niego znajdowaśa siě naga, jěczěca kobieta skoncentrowana wyśěcznie na jednym pragnieniu, ucieleśnione pożědanie, silne i bezlitosne jak siśa pchajěca go ku prawdopodobnej śmierci w niewyobrażalnie ciemnych wodach tego, czego sam nie umiaś nazwaě inaczej niż historiě. Bucky brutalnie odepchněś Normě Jeane, powiedziaś, aby zostawiśa go w spokoju, pozwoliśa spaě, na litośě boskě, przecież musiaś wstaě o szóstej. Norma Jeane zdawaśa siě nie sśyszeě. Przywieraśa do niego, caśowaśa go jak szalona; odtrěciś jě jak zwierzě w rui, nagie, odstrěczajěce zwierzě w rui. Jego sterczěcy podczas snu kutas zděżyś zwiědněě; Bucky osśoniś krocze, zsuněś nogi z śóżka i zapaliś lampkě: 4.40. Jeszcze raz przeklěś żoně. światśo wydobyśo z mroku jej skuloně sylwetkě; lewa pierś wystajěca z koszulki nocnej, twarz zarumieniona, źrenice rozszerzone tak samo jak poprzedniej nocy. Dyszaśa. Jak gdyby ukazywaśa swojě nocně osobowośě. Bliźniaczkě, której nie powinienem w ogóle widzieě. Której ona nie widziaśa, o której nic nie wiedziaśa. Byś otěpiaśy, rozdygotany, lecz zdośaś powiedzieě niemal rozsědnie: - Cholera, Norma Jeane! Myślaśem, że przerobiliśmy to już wczoraj. Podjěśem decyzjě. Wypśywam. - Tato, nie! - krzykněśa Norma Jeane. - Nie możesz mnie zostawiě. Umrě, jeśli mnie zostawisz. - Masz takie same szansě na śmierě jak każdy inny - oświadczyś Bucky, wycierajěc twarz w prześcieradśo. - Uspokój siě, wszystko bědzie okej. - Ale Norma Jeane nie sśuchaśa. Tuliśa siě do niego, jěczaśa, jej piersi napieraśy na jego spocony tors. Bucky zadygotaś z obrzydzenia. Nigdy nie przepadaś za agresywnymi, uwielbiajěcymi seks kobietami, nigdy takiej nie poślubiś; sědziś, że żeni siě z tě sśodkě, nieśmiaśě dziewicě. - Tylko spójrz na siebie. Norma Jeane próbowaśa dosiěśě go okrakiem, uderzyśa udami o jego uda; zdawaśa siě niczego nie sśyszeě, a jeśli coś sśyszaśa, ignorowaśa to, wierciśa siě, krěciśa, odstrěczajěc měża jeszcze bardziej. Krzykněś prosto w jej twarz: - Przestaś! Przestaś! Ty żaśosna, chora krowo!

Norma Jeane uciekśa do kuchni; sśyszaś jej szloch, śoskot różnych przedmiotów; Chryste, nie miaś wyboru, musiaś pójśě za niě i zapaliě światśo; staśa tam z nożem w dśoni jak obśěkana dziewczyna z jakiegoś melodramatu, tylko że wcale nie wyglědaśa na postaě z filmu; nożem kaleczyśa siě poniżej śokcia, czego też nie można by zobaczyě na żadnym filmie. Bucky podbiegś, teraz caśkowicie przebudzony, i wyrwaś jej nóż z dśoni. - Co ty robisz? Chryste! Nie żartowaśa: zraniśa siě, rěka krwawiśa, powstaśa jaskrawoczerwona bransoletka z krwi. Zadziwiajěce, Bucky zapamiěta to jako najbardziej wstrzěsajěce wydarzenie swego cywilnego życia, życia amerykaśskiego chśopaka, niewinnego i pozornie nieskalanego. Bucky zatamowaś krwotok kuchenně ściereczkě. Zaprowadziś Normě Jeane do śazienki, delikatnie obmyś pśytkie, piekěce rany, które byśy nie spodziankě dla kogoś, kto przywykś do lodowatych zwśok, bo z tych nie ciekśa krew, choěby nie wiem jak je przebijaě, dźgaě albo kroiě; uspokoiś Normě Jeane tak, jakby mógś uspokoiě maśe, wystraszone dziecko; Norma Jeane pochlipywaśa cichutko, emocje opadśy; oparśa siě o Buckyego i za mruczaśa: - Och, Tato, Tato, kocham ciě. Przepraszam. Już zawsze bědě grzeczna. Tato, obiecujě, kochasz mnie? Kochasz? Bucky pocaśowaś jě i mrukněś w odpowiedzi: - Pewnie, że kocham, Maleśka. Przecież o tym wiesz. Ożeniśem siě z tobě, tak czy nie? Posmarowaś ranki jodyně i obwiězaś jej rěkě bandażem. Potem ostrożnie poprowadziś jě do wspólnego śóżka ze wzburzoně pościelě i pogniecionymi poduszkami, gdzie trzymaś jě w ramionach, tuliś i koiś, aż stopniowo, jak wyczerpane dziecko, przestaśa szlochaě i zapadśa w sen, Bucky zaś leżaś z otwartymi oczami, bo nie dawaśy mu zasněě skośatane nerwy, zarazem jednak odczuwaś coś w rodzaju radosnego niepokoju; wreszcie zrobiśa siě szósta, należaśo wyjśě z śóżka i zostawiě w nim Normě Jeane... która bědzie spaśa z otwartymi ustami, oddychajěc ze świstem jak czśowiek w śpiěczce, co za ulga dla Buckyego! co za ulga, wziěě prysznic i zmyě z siebie jej zapach, jej pot! umyě siě, ogoliě i wyruszyě w orzeźwiajěcě szarośě wczesnego poranka, do przystani statków handlowych na Catalinie, gdzie miaś podjěě obowiězki w świecie takich měżczyzn jak on. I to byś poczětek dnia drugiego. - Bucky, kochany... do widzenia! Pewnego spokojnego dnia pod koniec kwietnia Glazerowie i Norma Jeane odprowadzili Buckyego na frachtowiec Liberty pśyněcy do Australii. Szczegóśowe warunki pierwszego przydziaśu Buckyego byśy tajne, wiěc nie byśo jeszcze wiadomo, kiedy mśodzieniec wróci na pierwszy urlop do Stanów. Najwcześniej za osiem miesiěcy. Mówiśo siě o inwazji na Japoniě. Teraz Norma Jeane bědzie mogśa zawiesiě w oknie niebieskě gwiazdě, jak inne żony i matki měżczyzn sśużěcych ojczyźnie. Uśmiechněśa siě i byśa dzielna. Wyglědaśa "bardzo sśodko i bardzo śadnie" w niebieskiej baweśnianej koszuli, w biaśych pantofelkach na wysokich obcasach, z biaśě gardeniě w lokach. Tulěc Normě Jeane do siebie - śzy pśyněśy po jego policzkach - Bucky wdychaś sśodkě woś kwiatów, by potem wspominaě jě na pokśadzie frachtowca wśród kolegów jako zapach Normy Jeane. Historia.

Nie ominěśa nas. Nikt nie jest winny. Tego ranka nie Norma Jeane, ale pani Glazer byśa najbardziej przejěta, pośykaśa śzy i szlochaśa w samochodzie, który pan Glazer prowadziś z Mission Hills na prom do Cataliny. Norma Jeane siedziaśa w ścisku z tyśu miědzy starszym bratem Buckyego, Joe, a jego mśodszě siostrě Lorraine. Sśowa wypowiadane przez Glazerów krěżyśy dookośa jak komary. Od Normy Jeane, odrětwiaśej, sśabo uśmiechniětej, nie wymagano, aby sśuchaśa wszystkiego, co Glazerowie mówiě, i aby sama siě odzywaśa. Byśa sśodka, ale przypominaśa manekin. Gdyby nie jej wyglěd, nikt by nie zauważyś, że tam jest. Norma Jeane sědziśa, że w normalnej rodzinie rzadko siě zdarza taki brak komunikacji jak miědzy niě a Glazerami. Myślaśa spokojnie, że nigdy nie należaśa do prawdziwej rodziny i okazywaśo siě wśaśnie, że nie należy do Glazerów, choě tamci zachowywali pozory uprzejmości, ona zaś siliśa siě na wzajemnośě. Glazerowie bez przerwy powtarzali w jej obecności, że jest "dzielna", "dojrzaśa", że "dobra z niej żona dla Buckyego". Byě może dowiedzieli siě od Buckyego o jej niedawnych emocjonalnych wybuchach, nazywanych przez niego kobiecě histeriě. Ale jako obserwatorzy, przyglědajěcy siě uważnie świadkowie, Glazerowie musieli jě zaaprobowaě. Ta dziewczyna szybko dorosśa! Zresztě dorośli oboje: ona i Bucky. Na pożegnanie Bucky Glazer wystěpiś w mundurze marynarza statku handlowego; z wśosami przystrzyżonymi brutalnie krótko jego chśopiěca twarz wyglědaśa na chorobliwie wychudśě, w bśyszczěcych oczach pojawiśa siě ekscytacja i strach. Pozacinaś siě przy goleniu. Na obozie przygotowawczym przebywaś niedśugo, ale już wydawaś siě starszy, inny. Nieśmiaśo objěś szlochajěcě matkě, siostry, ojca, brata, ale przede wszystkim uściskaś Normě Jeane. Mamrotaś niemal w udrěce: - Kocham ciě, Maleśka. Pisz do mnie codziennie, dobrze? Maleśka, bědě za tobě těskniś. - Do ucha szeptaś jej jak w gorěczce: - Mój Wielki Interes bědzie těskniś za twojě Maśě Dziurkě, bez dwóch zdaś! - Norma Jeane wydaśa z siebie odgśos przypominajěcy chichot. Och, a jeśli inni podsśuchujě? Bucky mówiś, że po wojnie, kiedy wróci do domu, zostaně prawdziwě rodzině . - Tyle dzieciaków, ile zechcesz. Ty jesteś szefem, Normo Jeane, ty zdecydujesz. Zaczěś jě caśowaě, cmok, cmok, jak mógśby caśowaě wystraszony chśopiec. Glazerowie odeszli na bok, pozwalajěc mśodej parze na odrobině prywatności, bo ileż prywatności mogli mieě na cataliśskiej przystani tego cudownego, spokojnego ranka w kwietniu 1944 roku, gdy frachtowiec Z/ feeria przygotowywano do dalekiego rejsu w wielkim konwoju do Australii. Norma Jeane myślaśa, że na szczěście marynarka handlowa nie jest czěściě morskich siś zbrojnych Stanów Zjednoczonych, jak najprawdopodobniej uważaśa wiěkszośě ludzi. Frachtowiec Liberty nie byś okrětem wojennym i nie miaś na pokśadzie bombowców, Bucky nie bědzie miaś broni, nigdy nie wyślě go "na akcjě" ani "do walki". To, co siě przydarzyśo měżowi Harriet oraz wielu innym měżom, jemu nie mogśo siě przydarzyě. Jakby Norma Jeane nie zdawaśa sobie sprawy, że statki cywilne byśy ustawicznie atakowane przez śodzie podwodne i samoloty wroga. Wszystkim, którzy zahaczali o ten temat, powtarzaśa: "Mój měż nie jest uzbrojony. Marynarka handlowa zajmuje siě tylko transportem zaopatrzenia".

W drodze powrotnej do Mission Hills pani Glazer siedziaśa z tyśu przy Lorraine i Normie Jeane. Zdjěśa kapelusz, rěkawiczki i chwyciśa Normě Jeane za lodowate palce, rozumiejěc, że jej synowa przeżywa szok; przestaśa pśakaě, ale gśos miaśa jeszcze zachrypniěty od natśoku emocji. - Możesz siě wprowadziě do nas, moja droga. Jesteś teraz naszě córkě. WOJNA

- Nie jestem niczyjě córkě. Skośczyśam z tym. Nie przeprowadziśa siě do Mission Hills do Glazerów. Nie pozostaśa w Verdugo Gardens. W tydzieś po wypśyniěciu Libertyi Buckym na pokśadzie znalazśa pracě przy taśmie produkcyjnej w Radio Pianě Aircraft, piětnaście mil na wschód od Burbank. Wynajěśa umeblowany pokój w domu czynszowym niedaleko linii tramwajowej i mieszkaśa samotnie aż do dnia osiemnastych urodzin, kiedy przyszśa jej do gśowy pewna myśl. Leżaśa wtedy wyczerpana, zapadajěc w pozbawiony wszelkich obrazów sen. Norma Jeane Baker nie jest już pod kuratelě hrabstwa Los Angeles. Dzieś później ta sama myśl powróciśa z wiěkszě mocě, jak cicha bśyskawica rozświetlajěca ciemne, burzowe niebo nad San Gabriel Mountains, Czy po to wyszśam za Buckyego Glazera? W zakśadach lotniczych przy grzmiěcym tumulcie maszynerii zaczěśa tśumaczyě sobie, dlaczego zarěczyśa siě jako piětnastolatka i zrezygnowaśa ze szkośy, aby wyjśě za měż w wieku lat szesnastu. Dlaczego z przerażeniem i radościě żyśa teraz sama po raz pierwszy w swym osiemnastoletnim życiu, dostrzegajěc, że wszystko dopiero siě zaczyna. I wiedziaśa, że staśo siě tak dziěki Wojnie. Jeśli Zśo nie istnieje, to jednak istnieje Wojna Wojna nie jest Zśem? Zśo nie jest Wojně? Nadszedś dzieś w Radio Pianě, kiedy Norma Jeane, która nieczěsto czy taśa gazety, bo byśa przesědna, podsśuchaśa, jak podczas drugiego śniadania dwie pracownice rozmawiaśy o pewnym zdarzeniu opisanym w numerze "L.A. Timesa", o wiadomości z pierwszej strony, zapisanej mniejszymi literami niż doniesienia wojenne, zilustrowanej fotografiě ekstatycznie roześmianej kobiety w bieli; nagle zatrzymaśa siě i spojrzaśa na gazetě, którě trzymaśa jednak z kobiet; musiaśa wyglědaě na poruszoně, ponieważ kobiety zapytaśy, co siě staśo, a ona wyjěkaśa niewyraźnie, że nic. Kobiety patrzyśy na niě uważnie, przeszywaśy jě wzrokiem ostrym jak sople lodu, nie podobaśa im siě ta zaměżna, na pozór bardzo tajemnicza dziewczyna, której wstydliwośě poczytywano za niedostěpnośě, przywiězywanie wagi do wyglědu wśosów, makijażu, ubioru - za próżnośě, a jej nie sśabněcy zapaś, aby nie zawieśě w pracy, za chěě przypodobania siě brygadziście; Norma Jeane czym prědzej wycofaśa siě zmieszana i zakśopotana, wiedzěc, że kobiety bědě siě bezlitośnie śmiaśy, zaczně naśladowaě jej gśos maśej dziewczynki; później tego samego wieczoru kupiśa egzemplarz "Timesa" i przeczytaśa, przerażona i zafascynowana... EWANGELIZATORKA McPHERSON NIE ŻYJE KORONEK STWIERDZA PRZEDAWKOWANIE NARKOTYKÛW Aimee Semple McPherson nie żyje! Zaśożycielka Miědzynarodowego Kościośa Otwartej Ewangelii w Los Angeles, dokěd przed osiemnastu laty babcia Delia zabraśa maleśkě Normě Jeane, by jě ochrzciě. Aimee Semple McPherson, która już dawno zostaśa zdemaskowana i upokorzona jako oszustka, bo jej majětek iděcy w miliony dolarów zostaś zbudowany na zakśamaniu i przekupstwie. Aimee Semple McPherson, której nazwisko cieszyśo siě teraz zśě sśawě, dawniej darzona szacunkiem i uwielbieniem jako jedna z najsśawniejszych kobiet w Ameryce. Aimee Semple McPherson samobójczyniě! Normie Jeane zaschśo w gardle z wrażenia.

Staśa na przystanku tramwajowym, nie mogěc siě skoncentrowaě na artykule. Nie myślaśam wcale, że to coś oznacza, że kobieta, która mnie ochrzciśa, pozbawiśa siě życia. Że chrześcijaśska wiara może mieě wartośě sztuki bielizny, którě siě pospiesznie wkśada, aby jě w pośpiechu zdjěě i porzuciě. -Jesteś przecież żoně Buckyego. Nie możesz mieszkaě sama. Glazerowie byli wstrzěśniěci. Wyrażali surowě dezaprobatě i zśośě. Norma Jeane zamkněśa oczy, widzěc w wyobraźni szereg hipnotycznych dni w maśej kuchni teściowej, wśród bśyszczěcych utensyliów, na nieskazitelnie czystej podśodze wyśożonej linoleum, w kuchni intensywnie pachněcej stojě cymi na ogniu potrawkami i zupami, pieczonym miěsem, pieczonym chlebem i ciastkami. Sśyszaśa pocieszajěcy szelest gśosu starszej kobiety: "Normo Jeane, kochanie, czy mogśabyś mi z tym pomóc? " Cebule do posiekania, formy do posmarowania tśuszczem. Stosy brudnych naczyś do wyszorowania, opśukania i osuszenia. Zamkněśa oczy i zobaczyśa uśmiechniětě dziewczyně podczas zmywania naczyś, jej rěce po śokcie zanurzone w pienistej kěpieli. Dziewczyně o zastygśej w uśmiechu twarzy, która przesuwa mechaniczně szczotkě po dywanach w salonie i pokoju stośowym, wkśada kosze brudnej bielizny do pralki ustawionej w cuchněcej wilgociě piwnicy, pomaga pani Glazer rozwiesiě bielizně na sznurze, zdjěě wyschniětě ze sznura, wyprasowaě jě , zśożyě, poukśadaě w szufladach, szafach, na póśkach. Dziewczyně w śadnie wykrochmalonej sukience, kapeluszu, biaśych rěkawiczkach i pantofelkach na wysokim obcasie, bez jedwabnych pośczoch, ale ze "szwami" starannie wyrysowanymi kredkě do brwi, udajěcymi prawdziwe szwy w tych czasach wojennego niedostatku. Wchodzili do Kościośa Chrystusowego z teściami, tak dużo ich byśo. Glazerowie. Czy to...? Tak, żona mśodszego syna. Mieszka z nimi, bo ich syn wyjechaś. "Ale nie jestem waszě córkě. Teraz nie jestem niczyjě córkě". Dalej nosiśa pierścionki Glazerów. Najszczerzej pragněśa dochowaě wierności měżowi. Ty żaśosna, chora krowo! Tylko że mieszkajěc samotnie w umeblowanym pokoju w Burbank, nawet w ciasnym, obskurnym mieszkaniu, dzielěc śazienkě z dwoma lokatorami, mieszkajěc samotnie w tym miejscu nowym i dziwnym, gdzie nikt jej nie znaś, czasami w przypśywie szczěścia gśośno siě śmiaśa. Byśa wolna! Byśa sama! Po raz pierwszy w życiu byśa naprawdě sama. Nie sierota, nie dziecko, które wymaga opieki. Nie córka, nie synowa, nie żona. Byśo jej z tym wspaniale. Czuśa siě jak zśodziejka. Jako pracujěca kobieta zyskaśa samodzielnośě. Przynosiśa do domu czek na tygodniowě pensjě, za mieniaśa go na gotówkě w banku jak każdy dorosśy czśowiek. Nim znalazśa pracě w Radio Pianě Aircraft, szukaśa jej w innych maśych zakśadach, gdzie nie dziaśaśy zwiězki zawodowe, ale nie przyjěto jej ze wzglědu na brak doświadczenia, na zbyt mśody wiek, nawet w Radio Pianě najpierw jě od rzucono, ale ona powtarzaśa: "Proszě daě mi szansě! Proszě". Byśa przerażona, serce waliśo jej jak mśotem, ale uparcie nalegaśa, staněśa wyprostowana na czubkach palców i prezentowaśa swe zdrowe, mśode ciaśo. "W...wiem, że dam radě, jestem silna i wcale siě nie měczě. Wcale! " No i zatrudnili jě, a wszystko siě sprawdziśo: szybko nauczyśa siě

mechaniki pracy przy taśmie produkcyjnej, ruchów robota, które bardzo przypominaśy rutynowe zajěcia domowe, tyle że tu przebywaśa w haśaśliwym, zewnětrznym świecie obcych ludzi, w świecie, w którym jeśli ciěżko pracujesz, zostaniesz zauważona jako bardziej sprawna, bardziej inteligentna i dlatego bardziej wartościowa niż wspóśpracownice; dostrzeże to najpierw badawcze oko brygadzisty, potem szefa zakśadu, nastěpnie wyższych kierowników, znanych tylko z nazwiska, ale tych nazwisk nikt z pracowników na linii produkcyjnej, takich jak Norma Jeane, nigdy nie wymieniaś. Po powrocie do domu tramwajem po ośmiogodzinnej zmianie, choě powśóczyśa nogami ze změczenia, niczym zachśanne dziecko liczyśa w gśowie pieniědze, które zarobiśa - mniej niż siedem dolarów, odliczywszy podatek i ubezpieczenie spośeczne, ale te pieniědze należaśy do niej, mogśa je wydaě albo zaoszczědziě - jeśli mogśa. Wracaśa wiěc do domu, gdzie nikt na niě nie czekaś poza Magiczně Przyjacióśkě w lustrze i lekkim bólem gśowy; gśodna, nie musiaśa jednak przygotowywaě fury żarcia dla gśodnego jak wilk měża, wystarczyśo na ogóś podgrzaě zupě Campbella z puszki; jakże pyszna byśa ta gorěca zupa, kawaśek biaśego chleba z dżemem, banan albo pomaraścza, szklanka mleka. Wreszcie padaśa na śóżko, a wśaściwie na wěskě pryczě z materacem o grubości cala, na pojedyncze, znowu dziewczěce śóżko. Miaśa na dziejě, że bědzie za bardzo změczona, aby śniě, i czěsto tak byśo, albo tak siě jej zdawaśo, niemniej czasem stropiona wědrowaśa zadziwiajěco dśugimi, obcymi korytarzami sierociśca, by nagle ni stěd, ni zowěd znaleźě siě na huśtawce na jakimś piaszczystym placu, którego byśa o tym przekonana - zupeśnie nie pamiětaśa, i w tym śnie czuśa czyjě ś obecnośě daleko po drugiej stronie ogrodzenia z drutu kolczastego; czyżby to byś on? Ciemno wśosy Ksiěżě przybywaś po niě? Nie widziaśa go, nie uświadamiaśa sobie jego obecności; potem, ubrana tylko w majteczki, wědrowaśa po La Mesa, szukajěc budynku, w którym mieszkaśa z Matkě, lecz nie mogśa go znaleźě, przypomnieě sobie magicznego sśowa, dziěki któremu by go odnalazśa: HACJENDA. Byśa dzieckiem w fazie "Pewnego razu żyś sobie". Byśa Normě Jeane szukajěcě matki, A jednak wśaściwie nie byśa dzieckiem, tylko zaměżně kobietě. Sekretne miejsce miědzy jej nogami zostaśo wynajěte, skrwawione i zawśaszczone przez Ciemnowśosego Ksiěcia. Miaśam zśamane serce. Pśakaśam i pśakaśam. Kiedy odszedś, zaczěśam rozmyślaě, jakie sobie zadaě rany, żeby siě ukaraě. Pociěta rěka szybko siě zagoiśa, taka byśam zdrowa. Mieszkajěc samotnie, odkryśa, że nie ma po trzeby zmieniaě rěcznika czěściej niż raz na tydzieś albo rzadziej. Nie ma potrzeby zmieniaě prześcieradeś czěściej niż raz na tydzieś albo rzadziej. Nie byśo peśnego wigoru, spoconego mśodego měża, który to wszystko brudziś, a Norma Jeane skrupulatnie zachowywaśa czystośě, myjěc siě i kě piěc tak czěsto, jak tylko mogśa. Systematycznie praśa koszulkě nocně, bielizně i baweśniane rajstopy. Nie miaśa dywanu w pokoju, dlatego mechaniczny odkurzacz nie byś jej potrzebny; raz na tydzieś pożyczaśa od wśaścicielki domu miotśě i zawsze na czas jě zwracaśa. Nie miaśa piekarnika ani pieca, nie musiaśa zatem niczego czyściě. Niewiele powierzchni, poza parapetami, zatrzymywaśo kurz, wiěc nie miaśa kśopotu z odkurzaniem. (śmiaśa siě na wspomnienie "starego Hirohita". Uciekśa od niego! ) Kiedy opuszczaśa mieszkanie w Verdugo Gardens, wiěkszośě przedmiotów należěcych do wspólnego gospodarstwa domowego zostawiśa Glazerom; wierzyśa, że przechowajě je do powrotu Buckyego. Ale wiedziaśa też, że Bucky nigdy nie wróci. W każdym razie nie do niej.

Jeśli mnie kochasz, nigdy mnie nie opuścisz Jeśli mnie opuścisz, nigdy mnie nie kochaśeś Gdyby ludzie nie umierali i nie odnosili ran, a świat nie wypeśniaś siě dymiěcymi zgliszczami, Norma Jeane jeszcze bardziej lubiśaby wojně. Woj na byśa pewna, niezawodna jak gśód czy sen. Nie dawaśa o sobie zapomnieě. Mogśaś o niej rozmawiaě z nieznajomym. Wojna wypeśniaśa program radiowy, który trwaś bez kośca. Wojna byśa koszmarem, który śniś siě wszystkim. Podczas wojny nigdy nie jesteś samotna. Od 7 grudnia 1941 roku, kiedy Japośczycy zbombardowali Pearl Harbor, przez caśe lata samotnośě nie istniaśa. W tramwaju, na ulicy, w sklepach, pracy, w do wolnym czasie mogśaś zapytaě z obawě, entuzjazmem albo rzeczowo: "I jak, staśo siě coś dzisiaj? ", ponieważ zawsze coś już siě staśo lub miaśo siě staě. Ustawicznie toczyśy siě bitwy w Europie i w rejonie Pacyfiku. Wieści byśy i dobre, i zśe. Z obcymi ludźmi dzieliśaś radośě, smutek, nie pokój. Obce osoby wspólnie pśakaśy. Wszyscy sśuchali. Każdy czśowiek miaś jakieś zdanie. Po zmroku, jak w zbliżajěcym siě koszmarze, świat ciemniaś. Norma Jeane uważaśa tě porě za magiczně. Reflektory samochodów byśy zasśoniěte, przez okna nie mogśo przebijaě światśo, neony musiaśy byě pogaszone. Przenikliwie brzmiaśy syreny alarmowe. Syreny faśszywych alarmów. Krěżyśy pogśoski o rychśej inwazji. Brakowaśo żywności i innych towarów - wszyscy na to narzekali. Pojawiśy siě pogśoski o czarnym rynku. Norma Jeane w roboczym ubraniu, spodniach, koszuli, swetrze, z wśosami ściě gniětymi do tyśu i starannie zwiězanymi tasiemkě, rozmawiaśa bez trudu z nieznajomymi. Dawniej, w obecności Glazerów, bywaśa żaśośnie nieśmiaśa i skśonna do jěkania siě, co zdarzaśo siě także z Buckym, jeśli akurat nie byś w najlepszym humorze; teraz jednak rzadko jěkaśa siě w rozmowach z przyjaźnie nastawionymi nieznajomymi, a wiěkszośě z nich byśa przyjazna. Zwśaszcza měżczyźni. Norma Jeane dostrzegaśa, że ich przyciěga, nawet tych, którzy mogliby byě jej dziadkami; rozpoznawaśa intensywne, gorěce spojrzenia sygnalizujěce pożědanie i to jě podnosiśo na duchu. Jeśli przebywaśa w miejscach publicznych. Bo kiedy pytali, czy poszśaby na obiad? do kina? spokojnie pokazywaśa obrěczkě. Jeśli pytali jě o měża, odpowiadaśa, też spokojnie: Jest za granicě. W Australii". Czasem sśyszaśa siebie, jak mówi, że "zaginěś w akcji" w Nowej Gwinei, czasem - że "polegś w walce" na Iwo Jima. Najczěściej jednak nieznajomi pragněli rozmawiaě o tym, w jaki sposób wojna wpśyněśa na ich życie. "Żeby ta cholerna wojna wreszcie siě skośczyśa" - mawiali z goryczě. Natomiast Norma Jeane myślaśa: Żeby ta wojna trwaśa bez kośca. Dostaśa pracě w Radio Pianě przede wszystkim dlatego, że brakowaśo měżczyzn. Z powodu wojny pojawiśy siě kobiety kierowcy ciěżarówek, kobiety odbiorcy śmieci, kobiety operatorzy dźwigów, a nawet dekarze, malarze i stróże. Kobiety w mundurach widaě byśo wszědzie. Norma Jeane wyliczyśa, że w Radio Pianě na jednego měżczyzně przypada osiem, dziewiěě kobiet, jeśli rzecz jasna nie liczyě pracowników szczebla kierowniczego, gdzie kobiet w ogóle nie byśo. Zawdziěczaśa pracě wojnie i wojnie zawdziěczaśa wolnośě. A także tygodniowě pensjě, a po trzech miesiěcach pracy w Radio Pianě awans

i podwyżkě w wysokości dwudziestu piěciu centów za godzině. Okazaśo siě, że ma tak niezwykśe umiejětności przy taśmie produkcyjnej, że wyznaczono jě do bardziej wymagajěcej pracy, która polegaśa na powlekaniu kadśubów samolotów warstwě plastiku. Silna woś wywośywaśa u niej mdśości. Uderzaśa do mózgu. Powstawaśy w nim běbelki podobne do maleśkich běbelków szampana. Krew odpśywaśa z twarzy Normy Jeane, wzrok chwilowo zawodziś. "Wyjdź lepiej na świeże powietrze" - mówiś do niej brygadzista, ale Norma Jeane czym prědzej odpowiadaśa: "Nie mam czasu! Nie mam czasu! - chichoczěc i trěc oczy. - Nie mam czasu". Miaśa kśopoty z jězykiem, który jakby siě nie mieściś jej w ustach. Baśa siě, że może zawieśě na nowym stanowisku i zostanie odesśana do taśmy albo zwolniona i odesśana do domu. Ponieważ nie miaśa domu. Ponieważ měż jě porzuciś. Ty żaśosna, gśupia krowo. Nie miaśa odwagi przyznaě siě do sśabości, wmawiaśa sobie, że nie zawiedzie. W koścu tak siě zdarzyśo, że brygadzista wziěś jě za ramiě i wyprowadziś z komory lakierniczej, Norma Jeane odetchněśa świeżym powietrzem przy otwartym oknie, ale prawie natychmiast wróciśa do pracy, twierdzěc, że już wszystko jest w porzědku. Jej dśonie poruszaśy siě zwinnie, jakby sterowaśa nimi ich wśasna inteligencja, która wzrastaśa w miarě upśywu godzin, dni, tygodni, podczas gdy Norma Jeane stopniowo uodparniaśa siě na dziaśanie mieszanki chemicznej. Jak jej powiedziano: "Czasem prawie nie czuje siě smrodu". (Chociaż, wiedziaśa o tym, pachniaśy jej wśosy i ubiór. Musiaśa wiěc byě nadzwyczaj skrupulatna, starannie praě i wietrzyě ubrania.) Wolaśa nie myśleě, że opary przenikajě przez jej skórě, przez nos, dostajě siě do pśuc, do mózgu. Byśa dumna z tego, że awansowaśa tak szybko, otrzymaśa podwyżkě, miaśa nadziejě, że znowu awansuje i otrzyma kolejně podwyżkě. Wzbudziśa podziw brygadzisty jako wytrwaśy pracownik, poważna mśoda kobieta, której można powierzyě poważně pracě. Byśa dziewczěca, ale nie za chowywaśa siě jak dziewczyna. Nie w Radio Pianě! Budowaśa bombowce, które miaśy polecieě nad terytorium wroga. Postrzegaśa pracě w fabryce jak rodzaj wyścigu, w którym braśa udziaś, a w szkole średniej zaliczaśa siě do najszybszych biegaczek, zdobyśa medal, z którego byśa dumna, chociaż kiedy wysśaśa ten medal do Gladys w Norwalk, nie otrzymaśa żadnej odpowiedzi. (W którymś ze snów widziaśa swój medal przypiěty do kośnierzyka zielonego szpitalnego kaftana Gladys. Czy to możliwe, żeby ten sen odpowiadaś prawdzie? Nie podda siě i nigdy siě nie poddaśa.) Tego listopadowego przedpośudnia, rozpylajěc lakier i walczěc z zawrotami gśowy, przestraszyśa siě, że zbliża siě przedwczesny okres, bo teraz, aby utrzymaě pracě, musiaśa pośykaě tyle tabletek aspiryny, na ile starczyśo jej odwagi, wiedzěc jednocześnie, że postěpuje niewśaściwie, że nie wyzdrowieje, jeżeli ulega takiej sśabości, a potem i tak ze wstydem bědzie musiaśa wziěě jeden lub dwa dni wolnego. Tego listopadowego przedpośudnia, rozpylajěc lakier, postanowiśa, że siě nie rozchoruje, nie zemdleje, choě maleśkie běbelki w mózgu rozpraszaśy jě bardziej niż zwykle, i nagle uśmiechněśa siě do oszaśamiajěcej, ponětnej przyszśości. Ciemnowśosy Ksiěżě w wizytowym czarnym stroju i Norma Jeane - Ja snowśosa Ksiěżniczka w dśugiej biaśej sukni z jakiegoś mieniěcego siě materiaśu. Szli, trzymajěc siě za rěce, po plaży o zachodzie sśośca. Wśosy Normy Jeane rozwiewaś wiatr. Byśy to platynowe wśosy Jean Harlow, która, jak po wiadano, umarśa, bo jej

matka, wyznawczyni Christian Science, odmówiśa wezwania lekarza do śmiertelnie chorej dwudziestosześcioletniej córki, ale Norma Jeane miaśa wiěcej rozumu w gśowie, bo czśowiek umiera jedynie z powodu wśasnej sśabości, a ona nie zamierzaśa byě sśaba. Ciemnowśosy Ksiěżě przystaněś, aby zarzuciě jej na ramiona swojě marynarkě. Pocaśowaś jě delikatnie w usta. Zabrzmiaśa muzyka, romantyczna muzyka taneczna. Ciemnowśosy Ksiěżě i Norma Jeane zaczěli taśczyě, wkrótce jednak Norma zdumiaśa swego kochanka. Zrzuciśa pantofelki i jej nagie stopy zapadśy siě w wilgotny piasek- ależ cudowne odczucie, taśczyě, kiedy fala zatamuje siě i rozlewa wokóś twoich nóg! Ciemnowśosy Ksiěżě gapiś siě na niě zdziwiony: byśa piěkniejsza od wszystkich kobiet, które zděżyś poznaě; umkněśa mu, choě na niě patrzyś, uniosśa ramiona, które staśy siě skrzydśami, po czym przeksztaściśa siě w piěknego biaśopiórego ptaka, wznosiśa siě wyżej, wyżej i wyżej, aż Ciemnowśosy Ksiěżě staś siě zaledwie figurkě na plaży wśród spienionych fal, wpatrzoně w niě z oddali z poczuciem straty. Zmrużywszy oczy, Norma Jeane podniosśa wzrok z dśoni w rěkawiczkach, zaciśniětych na karnistrze z lakierem, i ujrzaśa jakiegoś měżczyzně, który przyglědaś siě jej od drzwi. Byś to Ciemnowśosy Ksiěżě z aparatem fotograficznym. śLICZNOTKA Z OKŁADKI, 1945 Twoje życie poza sceně nie jest przypadkowe. Określimy je jako nieuchronne. Z życia aktora Przez pierwszy rok cudów - uderzajěcych w niě jak w dzieciśstwie bez litosna i ostra fala na plaży w Santa Monica - bědzie sśyszaśa ten gśos, miarowy jak metronom. Gdziekolwiek jesteś, tam i ja jestem. Nim dotrzesz do miejsca, do którego zmierzasz, ja już tam bědě na ciebie czekaě. Ależ Glazer miaś mině! Kumple na Liberty bědě sobie kpili z niego bez kośca. To byśo tak: przerzucaś strony numeru "Stars Stripes" z grudnia 1944 roku, z tě swojě naděsaně, znudzoně mině, aż odwróciwszy którěś ze stron, wybaśuszyś oczy, a szczěka dosśownie mu opadśa. Cokolwiek to byśo, wywarśo na nim piorunujěce wrażenie. Potem odezwaś siě ochrypśym gśosem: "Chryste. To przecież moja żona! - Odebrano mu czasopismo. Wszyscy wlepili wzrok w MŁODE ROBOTNICE BRONIěCE KRAJU NA FRONCIE WEWNěTRZNYM i na caśostronicowe zdjěcie dziewczyny o najsśodszej twarzy, jakě kiedykolwiek widzieli. Na ciemne loki schodzěce spiralami na ramiona, śliczne, těskne oczy i wilgotne usta uśożone w skromny, peśen nadziei uśmiech, na drelichowy kombinezon dośě napiěty na sporych, mśodych piersiach i zachwycajěcych biodrach. Dziewczyna nieporadnie jak dziecko trzymaśa w obu rěkach kanister, jak gdyby chciaśa pokryě sprayem kamerě. Norma Jeane pracuje dziewiěě godzin dziennie w Radio Pianě Aircraft w Burbank w stanie Kalifornia. Jest dumna ze swojego udziaśu w wojennym wysiśku: "Praca nie jest lekka, ale uwielbiam jě! " Powyżej Norma Jeane przy kadśubie samolotu w lakierni. Po lewej Norma Jeane rozmyśla o měżu, marynarzu floty handlowej, rekrucie Buchananie Glaserze, przebywajěcym obecnie na wodach pośudniowego Pacyfiku. Dokuczali chśopakowi, kpili: w gazecie napisano Glaser, nie Glazer: skěd pewnośě, że dziewczyna jest jego żoně? Walczě o czasopismo, wyrywajě je sobie z rěk.

Wściekśy Glazer gotowy jest biě siě ze wszystkimi, ma szeroko otwarte oczy... "Skurwysyny! Przestaście! Dawaě mi to! To moje! " W marcu 1945 roku na lekcji angielskiego w Van Nuys High School pan Sidney Haring odebraś najnowsze wydanie "Pageanta" grupce chichoczěcych chśopców i rzuciś magazyn niedbale na swoje biurko, nie spojrzawszy na niego nawet przelotnie. Dopiero później tego samego dnia Haring przestudiowaś czasopismo na osobności. Przerzucaś stronice do miejsca, które chśopcy - nie miaś co do tego żadnych wětpliwości - na pewno zaznaczyli. Naraz poprawiś okulary, aby siě lepiej przyjrzeě - Norma Jeane! Rozpoznaś jě od razu, pomimo jej prowokujěcej pozy i mocnego makijażu, gśowy przechylonej, ust pomalowanych ciemně szminkě i lekko rozchylonych w uśmiechu - jakby trochě wypiśa i rozmarzyśa siě - oczu przymkniětych w niedorzecznej ekstazie. Miaśa na sobie coś, co wyglědaśo na niemal przezroczystě, obszytě koronkě koszulkě nocně, która siěgaśa do pośowy uda, buty na wysokim obcasie, a pod dziwnie spiczastymi piersiami trzymaśa gśupawo uśmiechniětě pluszowě pandě: Potrzebujesz ciepśej przytulanki na chśodne zimowe noce? Haring zaczěś oddychaě przez usta. Nie widziaś wyraźnie, oczy mu wilgotniaśy. "Norma Jeane Mój Boże". Nie mógś siě na patrzyě. Poczuś przypśyw wstydu. Wiedziaś, że to jego wina. Mógś jě ocaliě. Jak? Powinien chociaż spróbowaě. Bardziej spróbowaě. Coś przecież mógś zrobiě. Co? Zaprotestowaě przeciwko tak wczesnemu maśżeśstwu? Może dziewczyna byśa w ciěży. Może musiaśa wziěě ślub. Sam powinien siě z niě ożeniě? Byś już żonaty. Norma Jeane miaśa wtedy piětnaście lat, trzeba byśo zachowaě dystans. Postěpiś najrozsědniej. Zrobiś mědrze. Nawet okaleczenie siě byśo rozsědnym posuniěciem: unikněś poboru. Miaś maśe dzieci, żoně. Kochaś swojě rodzině. Utrzymywaś jě. A w jego klasach co roku uczyśy siě dziewczěta. Sieroty pozostajěce pod opiekě rodzin zastěpczych. Dziewczěta źle traktowane. Dziewczěta o těsknych oczach. Dziewczěta oczekujěce od pana Haringa wskazówek. Akceptacji. Miśości. Nic na to nie możesz poradziě, jeśli jesteś nauczycielem w szkole średniej, měżczyzně, měżczyzně wzglědnie mśodym. Wojna sprawiśa, że wszystko przeżywaśo siě bardziej intensywnie. Wojna byśa dzikim erotycznym snem. Jeśli byśeś měżczyzně. Jeśli postrzegano ciě jako měżczyzně. Przecież nie mógś po móc wszystkim. Straciśby pracě. Norma Jeane byśa przybranym dzieckiem. Taki już byś jej podśy los.

Miaśa chorě matkě... nie pamiětaś dokśadnie na co. Ojciec... wśaśnie, co z ojcem? Nie żyś. No i co można poradziě? Nic. To, co uczyniś, czyli nic, byśo wszystkim, co mógś uczyniě. Chroś siebie. Nigdy ich nie dotykaj. Nie byś dumny ze swego zachowania, lecz nie miaś powodu, aby siě wstydziě. Niby dlaczego miaśby siě wstydziě? Wiěc siě nie wstydziś. Jednak nie bez poczucia winy zerkněś na drzwi do swojej klasy (lekcje siě skośczyśy, ale mogśo siě zdarzyě, że jakiemuś uczniowi przyszśo do gśowy zajrzeě przez szybě w drzwiach), wydarś stroně i pozbyś siě egzemplarza "Pageanta", wsuwajěc go do używanej szarej koperty (aby dozorca nie zwróciś uwagi) i wrzucajěc do kosza. Potrzebujesz ciepśej przytulanki na chśodne zimowe noce? Haring nie zadaś sobie trudu zśożenia caśostronicowego zdjěcia swej dawnej uczennicy, wsuněś je tylko do teczki przechowywanej na dnie najniższej szuflady, miědzy kilka kartek z wierszami, które ta dziewczyna napisaśa specjalnie dla niego. I siśa smutku by mnie nie zmogśa, Gdybym was kochaě mogśa. W lutym tego samego roku detektyw Frank Widdoes z wydziaśu policji w Culver City przeszukiwaś brudně jak chlew przyczepě mieszkalně pewnego podejrzanego o morderstwo czśowieka, a wśaściwie podejrzanego w sensacyjnej sprawie gwaśtu-morderstwa, gwaśtu-okaleczenia-morderstwa, gwaśtu-okaleczeniamorderstwa-rozczśonkowania. Widdoes i jego koledzy doskonale wiedzieli, że schwytali wśaściwego czśowieka, sukinsyn byś winny jak jasna cholera; teraz potrzebowali tylko namacalnych dowodów śěczěcych go z martwě dziewczyně (przez kilka dni nikt jej nie widziaś, potem zostaśa znaleziona w kilku kawaśkach na wysypisku śmieci w Culver City; mieszkaśa w Hollywood, pracowaśa jako dublerka Susan Hayward w pewnej wytwórni filmowej, ale ostatnio zostaśa zwolniona, w jakiś sposób zetkněśa siě z tym psycholem i to byś jej koniec). Widdoes zatykaś nos jedně rěkě, drugě zdejmowaś ze stosu czasopisma z dziewczynkami. Za uważyś jě zupeśnie przypadkowo, kiedy "Pix" otworzyś siě na jakiejś stronie: Jezu Chryste! To ona". Widdoes zaliczaś siě do tych legendarnych detektywów, którzy nigdy nie zapominajě twarzy ujrzanych choě raz na ekranie kina i którzy nigdy nie zapominajě nazwisk. "Norma Jeane... jak jej tam byśo? Baker". Dziewczyna miaśa na sobie obcisśy jednoczěściowy kostium kěpielowy, który wśaściwie niczego nie zakrywaś, zarazem jednak pozostawiaś dostatecznie wiele miejsca dla wyobraźni, i na nogach, zupeśnie bezsensownie, pantofelki na wysokich obcasach. Jedno zdjěcie przedstawiaśo jě z przodu, na drugim wystěpiśa w pozie Betty Grabie: dziewczyna zerka nieśmiaśo przez ramiě na widza, trzyma dśonie na biodrach, po rozumiewawczo mruży oczy. Kokardki zdobiśy strój kěpielowy i wśosy - ciemně masě loków w odcieniu szelaku - twarz dziewczyny zaś, jeszcze dziecinna, zastygśa pod makijażem grubym jak skorupa. Na pierwszej fotografii Norma Jeane trzymaśa piśkě plażowě i prowokujěco wyciěgaśa jě w stroně czytelnika, wykrzywiajěc twarz w sztucznym uśmiechu, skśadajěc usta do pocaśunku. Jakie jest najlepsze lekarstwo na zimove smutki? Nasza Miss Lutego na pewno zna odpowiedź. Widdoes poczuś těpy ból w sercu, jakby je przeszyśa - nie ostra kula, ale kartonowa przybitka od pocisku.

Partner zapytaś go, co znalazś, a Widdoes odrzekś gniewnie: - A niby co ja twoim zdaniem mogě tu znaleźě? W sraczu możesz znaleźě tylko gówno. Egzemplarz "Pixa" dyskretnie zrolowaś i wsuněś do kieszeni pśaszcza. Niedśugo później w swoim biurze na kóśkach, z tyśu dymiěcej rupieciarni na Reseda, siedziaś Warren Pirig - papieros szybko paliś siě w jego ustach - i gapiś siě na bśyszczěcě okśadkě nowego "Swanka ". A na okśadce! "Norma Jeane? Chryste". Toż to jego dziewczyna. Ta sama, której swego czasu po niechaś i której nie dotkněś ani razu. Ta sama, którě wciěż wspominaś, rzecz jasna czasami. Tylko że od tamtej pory zmieniśa siě dosyě mocno, staśa dojrzalsza, patrzyśa na niego, jakby wiedziaśa, o co w życiu chodzi. No, no, i jeszcze Co lubi. Miaśa na sobie mokrě, biaśě baweśnianě koszulkě z napisem USS Swank, czerwone pantofelki na wysokich obcasach i nic wiěcej. Dopasowana, siěgajěca ud koszulka. Ciemnoblond wśosy zostaśy zebrane na czubku gśowy z wyjětkiem kilku skrěconych w spirale pasemek. Czśowiek od razu siě orientowaś, że pod koszulkě nie ma biustonosza, piersi wyglědaśy na krěgśe i sprěżyste. Wystarczyśo siě dobrze przyjrzeě koszulce, jak opina biodra i brzuch, aby dojśě do wniosku, że majteczek też dziewczyna na sobie nie ma. Krew napśyněśa do twarzy Warrena Piriga. Wyprostowaś siě nagle przy zniszczonym starym biurku, mocno uderzajěc stopami o podśogě. Wedśug ostatnich informacji Elsie, Norma Jeane wyszśa za měż, przeniosśa siě do Mission Hills, a jej měż popśyněś na wojně. Nic wiěcej nie wiedziaś. Ani Warren nie wypytywaś o Normě Jeane, ani Elsie nie przynosiśa nowych wieści. A teraz to! Okśadka "Swanka" i dwie strony podobnych zdjěě w środku, na których Norma Jeane wystěpowaśa w tej samej biaśej koszulce. Pokazujěc cycki i tyśek jak jakaś dziwka. Warren poczuś ukśucie pożědania i zarazem gśěbokě odrazě, jakby ugryzś coś zgniśego. "Cholera. To jej wina". Miaś na myśli Elsie. Ona rozbiśa ich rodzině. Zacisněś dśonie pod wpśywem chěci, aby zaraz, natychmiast zrobiě komuś krzywdě. Mimo wszystko zadbaś o to, aby zachowaě to specjalne wydanie "Swanka" z marca 1945 roku, wsuněś je do biurka obok starych ksiěg finansowych. W drogerii Mayera, pewnego kwietniowego przedpośudnia, które miaśa zapamiětaě na bardzo dśugo (w przeddzieś śmierci Franklina Delano Roosevelta), Elsie usśyszaśa, że wośa jě podekscytowana Irma. Poszśa wiěc obejrzeě nowe wydanie "Paradě", którym machaśa jej przyjacióśka: - To ona, prawda? Wasza dziewczyna? Ta, która wyszśa za měż parě lat temu? Zobacz! Elsie spojrzaśa na otwartě stroně magazynu. Norma Jeane! Wśosy miaśa zaplecione jak Judy Garland w Czarodzieju z Oz; ubrana byśa w obcisśe sztruksowe spodnie i beżowo-niebieski sweter, bujaśa siě na bramie do wiejskiej zagrody i uśmiechaśa radośnie; w tle pasśy siě na śěce konie. Norma Jeane wyglědaśa bardzo mśodo i bardzo śadnie, lecz wystarczyśo siě dobrze przyjrzeě, tak jak to zrobiśa Elsie, żeby dostrzec napiěcie w tym

pogodnym, szerokim uśmiechu. Dośki w policzkach wyrzeźbiśo przeměczenie. Wiosna w piěknej San Fernando Yalley! Jeśli chcesz wiedzieě, jak zrobiě na drutach ten uroczy sweter, zajrzyj na stroně 89. Elsie byśa tak wstrzěśniěta, że wyszśa ze sklepu, zapomniawszy zapśaciě za czasopismo. Pojechaśa prosto do Mission Hills zobaczyě siě z Bess Glazer. Nie traciśa czasu na uprzedzanie jej o swojej wizycie. "Bess! Zobacz! Spójrz na to! Wiesz coś o tym? Widzisz, kto tu jest? " Podsuněśa egzemplarz "Paradě" pod nos zaciekawionej starszej kobiecie. Bess popatrzyśa na fotografiě i zmarszczyśa czośo; zdziwiśa siě, to prawda, ale bez przesady. "Och, to ona. No cóż". Ku zdumieniu Elsie nie powiedziaśa nic wiěcej, tylko zaprowadziśa jě do kuchni, gdzie z szuflady obok kuchenki wyjěśa numer "Stars Stripes" z grudnia 1944 roku ze zdjěciami MŁODYCH ROBOTNIC BRONIěCYCH KRAJU NA FRONCIE WEWNěTRZNYM. W środku Norma Jeane - znowu! Elsie poczuśa siě tak, jakby ktoś jě kopněś w brzuch - znowu! Osuněśa siě na krzesśo, wpatrzona w Normě Jeane, we wśasně córkě, swojě dziewczyně! Ubraně w obcisśy kombinezon, uśmiechniětě do obiektywu w sposób, w jaki, o ile Elsie dobrze pamiětaśa, w prawdziwym życiu nie uśmiechaśa siě do nikogo. Jakby ten, co trzymaś aparat, byś jej najbliższym przyjacielem. Albo może aparat byś jej najbliższym przyjacielem. Fala uczuě przetoczyśa siě przez Elsie: zakśopotanie, uraza, wstyd, duma. Dlaczego Norma Jeane nie podzieliśa siě z niě tě szczěśliwě wiadomościě ? Bess po wiedziaśa z takě mině, jakby niespodziewanie pośkněśa coś gorzkiego: - Bucky przysśaś to do domu. Chyba jest dumny. - Czy to znaczy, że ty nie jesteś? - zapytaśa Elsie. Bess wyglědaśa na dotkniětě. - Dumna z czegoś takiego? Oczywiście, że nie. Glazerowie uważajě, że to wstyd. Elsie gniewnie potrzěsněśa gśowě. - Moim zdaniem to cudowne. Jestem dumna. Norma Jeane bědzie chyba modelkě, może gwiazdě filmowě! Zobaczysz. Bess odparśa: - Przede wszystkim miaśa byě żoně mojego syna. Maśżeśska przysiěga liczy siě najbardziej. Elsie nie obraziśa siě, nie wybiegśa z tego domu. Zostaśa, a Bess zaparzyśa kawě. Kobiety porozmawiaśy i popśakaśy sobie nad utraconě Normě Jeane. DO WYNAJěCIA Dla prawdziwego aktora każda rola stanowi jakěś okazjě. Nie istniejě role gorsze. Z życia aktora Podczas pierwszego tygodnia wspóśpracy z agencjě Preene zostaśa Miss Produktów Aluminiowych 1945 roku. W obcisśej, biaśej nylonowej sukience z gśěbokim dekoltem, ze sznurami

sztucznych pereś i perśowymi kolczykami, w biaśych butach na wysokim obcasie i siěgajěcych śokci rěkawiczkach, z kremowobiaśě gardeniě w lśniěcych, dśugich do ramion wśosach. W czasie czterodniowego konwentu w centrum handlowym Los Angeles. Wymagano od niej, by staśa przez cztery godziny na wysokiej platformie, wśród pośyskujěcych aluminiowych artykuśów gospodarstwa domowego, i rozdawaśa broszury reklamowe zainteresowanym, gśównie měżczyznom. Dostawaśa dwanaście dolarów dziennie, wliczajěc w to dojazd i (minimalne) wyżywienie. W drugim tygodniu byśa Miss Wyrobów Papierniczych, W sukni z jasnoróżowej bibuśy, która strasznie szeleściśa przy każdym poruszeniu i zawijaśa siě od wilgoci pod pachami, w koronie ze zśoconego papieru na upiětych do góry wśosach. W hali widowiskowej gdzieś w centrum miasta. Oprócz broszur rozdawaśa próbki produktów: serwetki, papier toaletowy, wkśadki higieniczne (w opakowaniu z szarego papieru). Dostawaśa dziesiěě dolarów dziennie, w tym zwrot kosztów (minimalnego) wyżywienia i dojazdu tramwajem. Zostanie Miss Opieki Medycznej na Targu Instrumentów Chirurgicznych w Santa Monica. Miss Produktów Mlecznych Pośudniowej Kalifornii, ubraně w biaśy kostium kě pielowy w wielkie czarne śaty, charakterystyczne dla krów rasy Guernsey, i buty na wysokich obcasach. Hostessě na uroczystości otwarcia hotelu Luxe Arms w Los Angeles. Hostessě na uroczystości otwarcia Rudys Steakhouse w Bel Air. W marynarskiej bluzie, krótkiej spódniczce, jedwabnych pośczochach bědzie hostessě na pokazie jachtów w Rolling Hills. Kowbojkě - obszyta frědzlami kamizelka z surowej skóry, buty na wysokim obcasie, kapelusz z szerokim rondem, pas ze srebrnymi okuciami, do tego sześciostrzaśowy (niezaśadowany) rewolwer przy ksztaśtnym biodrze - czyli Miss Rodeo 1945 w Huntington Beach (bědzie staśa pod jasnymi światśami, a uśmiechniěty od ucha do ucha mistrz ceremonii bědzie jě śapaś na lasso). Nie wolno siě umawiaě z klientami. Przyjmowanie napiwków jest zabronione. Naruszenie tych zasad spowoduje natychmiastowe zavieszenie wspóśpracy z Agencjě. Na bóle i skurcze zażywaśa aspiryně Bayera. Kiedy to nie pomagaśo, zaczěśa przyjmowaě silniejsze tabletki (kodeině? - co to takiego ta "kodeina"?), zalecane przez lekarza agencji Preene. Na wyczerpujěce, bolesne krwawienia miesiěczne. Na pulsujěcy ból gśowy. Na zanik widzenia w obu oczach. W najgorsze dni nie mogśa pracowaě. Każdorazowa strata przynajmniej dziesiěciu dolarów bolaśa jak wyrwany zěb. Co siě stanie, jeśli straci wzrok? Jeśli bědzie musiaśa chodziě po omacku do tramwaju i potykaě siě jak starsza kobieta? Przerażaśo jě, że może siě staě tak zaniedbana jak jej matka. Że nie podośa najprostszemu zadaniu. Że psy bědě wěchaśy jej wilgotne krocze. Wkśadki higieniczne, już i tak wzmocnione kilkoma warstwami chusteczek marki Kleenex, nasiěkaśy w ciěgu godziny. Gdzie mogśaby je zmieniaě? I jak czěsto? Wszyscy zauważě, że idzie sztywno, ma jakěś deskě miědzy udami. Byśa w rozpaczy; nie mogśa zostaě w domu i jěczeě w otěpieniu, tak jak to robiśa w Verdugo Gardens i u Pirigów, gdzie ciotka Elsie przynosiśa jej termofor i ciepśe mleko. "Jak tam, sśoneczko? Po prostu wytrzymaj". Teraz nie byśo nikogo, kto by jě kochaś. Mogśa polegaě wyśěcznie na sobie. Oszczědzaśa, aby kupiě używany samochód od przyjacióśki Ottona Osě.

Wynajmowaśa umeblowany pokój w West Hollywood, niedaleko pracowni Ottona. Wysyśaśa piěciodolarowe banknoty Gladys przebywajěcej w stanowym szpitalu dla psychicznie chorych, jak gdyby posyśaśa jej po zdrowienia: Jak siě masz, Mamo! " Wedśug powszechnej opinii należaśa do najbardziej "obiecujěcych" modelek agencji Preene. Byśa modelkě "u progu kariery". Szefowi agencji nie podobaś siě jej pomyjowaty kolor wśosów. Musiaśa zapśaciě za pśukankě w salonie piěkności, za zrobienie rozjaśniajěcych pasemek. A także za lekcje, które siě odbyśy w siedzibie agencji. Czasem dostawaśa ubrania na wystěp, czasem musiaśa mieě wśasne. Musiaśa mieě wśasne pośczochy, dezodorant, kosmetyki, bielizně. Zarabiaśa pieniědze, ale wciěż je pożyczaśa: od agencji, od Ottona Osě i od innych osób. Przerażaśa jě myśl, że poleci jej oczko w pośczosze; widziano jě (w tramwaju peśnym obcych ludzi), jak wybucha pśaczem na widok maleśkiego zaciě gniěcia, które byśo poczětkiem katastrofalnego oczka. Och, nie. Och, Ssr... nie. Panie Boże, proszě. Byśa teraz modelkě firmy Preene i wszystkie nie szczěścia byśy sobie równe: okropnośě spocenia siě w gorěcy, parny dzieś, wydzielania przykrego zapachu, przepocenia ubrania. I wszyscy by to zobaczyli. Bo patrzyli wszyscy. Nawet jeśli jej nie fotografowano w pracowni Ottona, w oślepiajěcych światśach reflektorów, na jego bezlitosnych oczach. Nie miaśaby siě gdzie schowaě. W sierociścu miaśa kryjówkě w toalecie. Pod pościelě. Mogśa przecisněě siě przez okno i ukryě na skośnym dachu. Och, těskniśa za sierociścem! Těskniśa za Fleece. Kochaśa Fleece jak siostrě. Och, těskniśa za wszystkimi siostrami: Debrě Mae, Janette, Myszě. Przecież to ona byśa Myszě! Těskniśa za doktor Mittelstadt, której czasem wysyśaśa jakiś wiersz. W mroku nocy gwiazdy sě jaśniejsze. Wgśěbi serca wiemy, co jest sśuszne. Otto Osě, który sfotografowaś jě w Radio Pianě Aircraft i poznaś jej niektóre sekrety, śmiaś siě z tych sentymentów. Z maślanych oczu Little Orphan Annie. Otto Osě oświadczyś jej otwarcie, że pśacě jej "cholernie dobre pieniě dze", aby byśa kimś wyjětkowym, niech wiěc, do cholery, po stara siě byě kimś wyjětkowym. "Zejdź wreszcie z nocnika". Bědzie, bědzie kimś wyjětkowym! Nawet gdyby to jě miaśo zabiě. Gladys wierzyśa w niě od samego poczětku. Stěd lekcje śpiewu, gry na fortepianie. Ubrania do szkośy piěkne jak kostiumy filmowe. Otto Osě, Ciemnowśosy Ksiěżě. Rzuciś siě na niě w komorze lakierniczej i zrobiś jej mnóstwo zdjěě dla "Stars Stripes". Nie zraziśo go, że Norma Jeane protestowaśa, że po sesji zdjěciowej z Buckym bardzo siě wstydziśa pozowaě do zdjěě. Otto chodziś za niě wokóś kadśuba i nie przyjmowaś do wiadomości odmowy. Pracowaś dla oficjalnego czasopisma siś zbrojnych Stanów Zjednoczonych, wiěc sprawa byśa poważna. Przede wszystkim dla niego, ale oczywiście dla niej też. Należaśo dbaě o morale amerykaśskich żośnierzy walczěcych na świecie, zamieszczaě fotki ślicznych dziewczět w kombinezonach...

"Chyba nie chcesz, aby nasi chśopcy popadli w rozpacz, nie? Bo to jest równoznaczne ze zdradě". Otto Osě rozbawiś Normě Jeane, chociaż byś najszkaradniejszym z měżczyzn, jakich w życiu widziaśa. Pstryk, pstryk, pstrykaś bez przerwy, pochylajěc siě nad niě i gapiěc jak hipnotyzer. "Masz pojěcie, kto jest moim szefem w Stars Stripes"? Roś Reagan". - Norma Jeane stropiona potrzěsněśa gśowě. Reagan? Ten aktor, Ronald Re agan? Trzeciorzědny Tyrone Powers czy Clark Gable? Norma Jeane zdziwiśa siě, że aktor ma coś wspólnego z miesiěcznikiem wojskowym. Że aktor w ogóle może robiě coś prawdziwego. "Cycki, tyśek, nogi, Osě - tego masz siě trzymaě, powiada Roś Reagan. Gśupi osioś, gówno wie o fabrykach, jeśli myśli, że mogě znaleźě nogi w takim miejscu jak to". Najbardziej prymitywny, najohydniejszy měżczyzna, jakiego Norma Jeane w życiu spotkaśa! Mimo to Otto miaś racjě. Zgodnie ze swoimi cheśpliwymi zapewnieniami, wyciěgněś jě z zapomnienia i miaś racjě. Obcy ludzie, którzy jě wynajmowali, mieli prawo oczekiwaě kogoś wyjě tkowego, nie jakiejś prostaczki z Van Nuys. Nauczyśa siě nie chowaě urazy, rzadziej wybuchaě pśaczem, kiedy jě oglě dali, jakby byśa manekinem. Albo krowě. "Ta szminka jest zbyt ciemna. Przez niě wyglěda jak dziwka". "Do diabśa, Maurie: szminka o tym odcieniu jest ostatnio modna". "Ona ma za duży biust. Przez materiaś widaě sutki". "Do licha, ma doskonaśe cycki! Wolaśbyś dwa plastikowe kubki? Co jest nie tak z sutkami, masz coś przeciwko sutkom? Posśuchajcie tego komedianta". "Powiedz jej, żeby siě nie uśmiechaśa tak bardzo, kurczě. Krzywi siě, jakby miaśa chorobě świětego Wita". "Amerykaśskie dziewczyny powinny siě uśmiechaě, Maurie. Za co my pśacimy, za směty? " "Wyglěda jak Królik Bugs". "Maurie, może ty siě znasz na wodewilach, ale nie na pierwszorzědnych damskich strojach. Ta dziewczyna caśa siě trzěsie ze strachu, na miśośě boskě. To wszystko nas kosztuje". "Ty mi mówisz, że to nas kosztuje". "Maurie, cholera! Chcesz, żebym jě odesśaś, przecież ona dopiero zaczěśa? Tě maśě z twarzě aniośa? " "Mel, oszalaśaś? Zapśaciliśmy już dwadzieścia dolców zaliczki, osiem za samochód, stracilibyśmy to. Masz nas za milionerów? Dziewczyna zostaje". Byśa z tego dumna: zawsze pozwalano jej zostaě. Na poczětku pierwszego tygodnia pracy w agencji Preene natkněśa siě na olśniewajěcě rudowśosě dziewczyně - schodziśa po schodach, stukajěc gniewnie obcasami. Dziewczyna o wśosach w kolorze oberżyny, opadajěcych na oczy w stylu Veroniki Lakě, ubrana w obcisśě, czarně dżersejowě sukienkě z plamami pod pachami, o ustach umalowanych karmazynowě szminkě i policzkach ze sztucznym rumieścem, wyperfumowana tak intensywnie, że czśowiekowi wyciskaśo śzy z oczu. Dziewczyna byśa niewiele starsza od niej, ale już zdawaśa siě nie panowaě

nad sobě, zapatrzyśa siě na Normě Jeane, którě niemal zepchněśa z drogi, chwyciśa jě za ramiě. - Mysz! Dobry Boże! Ty jesteś Mysz, prawda? Norma Jane... Jeane? Debra Mae z sierociśca! Debra Mae, której prycza staśa obok pryczy Normy Jeane i która codziennie zasypiaśa z pśaczem, chyba że (bo w sierociścu nigdy to nie byśo jasne) to Norma Jeane codziennie zasypiaśa z pśaczem. Debra Mae nazywaśa siě teraz Lizbeth Short, jak oświadczyśa z goryczě; tego pseudonimu ani nie wymyśliśa, ani nie lubiśa. Byśa modelkě jakiegoś fotografa zwolnionego z Preene. Albo też (nie byśo to jasne, ale Norma Jeane nie chciaśa pytaě) to Debra Mae zostaśa wyrzucona z agencji. Podobno agencja byśa jej winna pieniědze. Debra Mae ostrzegśa Normě Jeane przed popeśnieniem bśědu, który ona popeśniśa. Widzěc jej pytajěce spojrzenie, wyjaśniśa: - Przyjmowanie pieniědzy od měżczyzn. Zrobisz to, a jeśli agencja siě o tym dowie, tylko tego bědě od ciebie chcieli. Norma Jeane poczuśa siě zagubiona. - Chcieli... czego? Myślaśam, że agencja nie zezwala na to. - Tak wśaśnie mówiě - rzekśa Debra Mae z krzywym uśmiechem. - Chciaśam zostaě prawdziwě modelkě i dostaě siě na przesśuchanie w wytwórni filmowej, ale... - potrzěsněśa gśowě - nie udaśo siě. Norma Jeane powiedziaśa, próbujěc to sobie wyobraziě: - Masz na myśli to, że przyjmowaśaś pieniědze od měżczyzn? Za randki? Debra Mae wpadśa w gniew. -To takie odstrěczajěce? Czy robiě coś, o czym świat nie sśyszaś? Dlaczego? Bo nie jestem měżatkě? - Debra Mae zerkněśa wzrokiem na lewě dśoś Normy Jeane, ale oczywiście Norma Jeane wcześniej zdjěśa pierścionki i obrěczkě; nikt nie angażuje kobiety zaměżnej do pracy modelki. - Nie, nie... - Czy tylko měżatka może braě pieniědze od faceta za to, że daje siě pieprzyě? - Co ty wygadujesz, nie... - Bo potrzebujě pieniědzy? Dlatego to jest takie odstrěczajěce? Idź do diabśa. Debra Mae ruszyśa i przecisněśa siě ze zśościě obok dawnej przyjacióśki. Gśowě trzymaśa prosto, gěstwina ciemnorudych wśosów sterczaśa wysoko. Jej wysokie obcasy grzechotaśy na schodach jak kastaniety. Norma Jeane zamrugaśa, patrzěc na siostrě z sierociśca, której nie widziaśa prawie od ośmiu lat, oniemiaśa, jak gdyby Debra Mae uderzyśa jě w twarz. Kiedyś bědzie siě jej wydawaśo, że Debra Mae rzeczywiście tego dnia uderzyśa jě w twarz. Norma Jeane zawośaśa za niě bśagalnie: - Debra Mae, poczekaj... Czy wiesz coś o Fleece? Debra Mae rzuciśa przez ramiě, najwyraźniej ze zśośliwě satysfakcjě : - Fleece nie żyje.

CÛRKA I MATKA Jeszcze nie czuśam dumy, dopiero na niě czekaśam. Starannie dobraśa zdjěcia z "Paradě", "Family Circle", "Colliers" i wysśaśa je do Gladys Mortensen przebywajěcej w stanowym szpitalu psychiatrycznym. Nie byśa na nich póśnaga jak w "Laff", "Pix", "Swank" i "Peek" - miaśa na sobie sweter zrobiony na drutach, dżinsy i prostě koszulě, a wśosy zaplecione w warkocze jak Judy Garland w Czarodzieju z Oz. Klěczaśa obok bliźniaczych owieczek, uśmiechaśa siě szeroko i gśaskaśa ich miěkkie, guzeikowate futro. W stroju typowym dla dziewczyny ze szkośy koedukacyjnej: biaśy golf z dśugimi rěkawami, sandaśy i dziewczěce, wywiniěte biaśe skarpetki. Jej wśosy w kolorze miodowoblond zebrane byśy w kośski ogon, z uśmiechem kiwaśa na powitanie komuś po drugiej stronie obiektywu - albo na pożegnanie. Lecz Gladys nie odpowiedziaśa. "Dlaczego miaśabym siě przejmowaě? Wcale siě nie przejmujě". Regularnie miewaśa pewien sen. Zresztě może nawiedzaś jě od zawsze, ale tego nie mogśa sobie przypomnieě. Miědzy nogami mam jakěś szczelině. Gśěbokie rozciěcie. Gśěbokě pustkě, z której odpśyněśa krew. Wśaśnie tak: rozciěcie. W pewnym wariancie tego snu, który nazywaśa snem o rozciěciu, byśa znowu dzieckiem i Gladys wkśadaśa jě do gorěcej, parujěcej kěpieli, obiecujěc, że jě oczyści i że "zrobi to dobrze". Norma Jeane lgněśa do dśoni Gladys, pragněc, aby Matka jě puściśa i zarazem bojěc siě tego. "Ale chyba jednak siě przejmujě. Lepiej siě do tego przyznaě! " Teraz, gdy pracowaśa w agencji Preene i jako aktorka kontraktowa w Wytwórni, zaczěśa odwiedzaě Gladys w szpitalu w Norwalk. W rozmowie telefonicznej psychiatra zakomunikowaś jej, że Gladys Mortensen "osiěgněśa najlepszy stan, jaki w ogóle w jej sytuacji mogśa osiěgněě". Podczas caśego okresu hospitalizacji, to znaczy od dziesiěciu lat, byśa wielokrotnie poddawana terapii elektrowstrzěsowej, która znaczěco ograniczyśa wystěpowanie u niej "wybuchów maniakalnych". Obecnie przyjmowaśa silne lekarstwa powstrzymujěce napady "ekscytacji" i "depresji". Wedśug zapisów w dokumentacji lekarskiej, nie próbowaśa siě okaleczaě - w każdym razie od bardzo dawna. Norma Jeane zapytaśa z niepokojem, czy spotkanie z Gladys nie bědzie nadmiernym wstrzěsem, na co psychiatra odparś: "Wstrzěsem dla matki czy dla pani, panno Baker? " Norma Jeane nie widziaśa matki od dziesiěciu lat. Ale rozpoznaśa jě od razu, szczupśě, przygaszoně kobietě w wyblakśym zielonym kaftanie z nierówno podszytym brzegiem - czy też może z krzywo zapiětymi guzikami. - M...mamo? Och, Mamo! To ja, Norma Jeane. Potem bědzie siě jej wydawaśo, że kiedy nieporadnie objěśa matkě, która ani nie odwzajemniśa uścisku, ani siě nie opieraśa, obie wybuchněśy pśaczem. W rzeczywistości tylko Norma Jeane siě rozpśakaśa, zdumiewajěc samě siebie naturalnościě wśasnych emocji. Na pierwszych zajěciach aktorskich w ogóle nie umiaśam siě rozpśakaě. Po Norwalk nauczě siě to robiě. Przebywaśy wśród obcych w sali odwiedzin. Norma Jeane ciěgle uśmiechaśa siě do matki. Dygotaśa bez przerwy i nie mogśa normalnie oddychaě. Ze wstydem zatykaśa nos, bo Gladys cuchněśa, wydzielaśa gorzkawy zapach nie

mytego ciaśa, jakby zepsutych drożdży. Norma Jeane stwierdziśa, że Gladys jest niższa niż matka z jej wspomnieś, ma nie wiěcej niż piěě stóp i trzy cale wzrostu. Na stopach miaśa filcowe kapcie i przybrudzone skarpetki. Plamy pod pachami wyblakśego zielonego kaftana. Na górze brakowaśo jednego guzika, wiěc pod luźně krawědziě kośnierzyka widaě byśo pśaskě, wklěsśě pierś Gladys i skrawek przybrudzonej biaśej halki. Wśosy jej wyblakśy, nabraśy przygaszonej, szarobrězowej barwy, byśy dziwnie poskrěcane, jak postrzěpiona pszenica. Twarz, niegdyś niezwykle żywa, teraz byśa bez wyrazu, skóra woskowa, pokryta drobnymi zmarszczkami jak pognieciony papier. Gladys najprawdopodobniej wyrwaśa sobie niemal caśe rzěsy i brwi, jej oczy wyglědaśy na wstrzěsajěco obnażone i wyeksponowane. Bezbarwne, maśe, szkliste, nieufne. Usta, które dawniej sprawiaśy wrażenie czarujěcych, figlarnych, powabnych, byśy teraz cienkie jak rysa, jak pěkniěcie. Gladys mogśa uchodziě równie dobrze za kobietě czterdziestoletniě, jak i sześědziesiěcioletniě. Och, mogśaby byě kimś zupeśnie innym! Kimś zupeśnie obcym. Ale pielěgniarki z oddziaśu porównywaśy nas. One usiedziaśy. Ktoś im powiedziaś: córka Gladys Mortensen jest modelkě, dziewczyně z okśadek kolorowych czasopism. Chciaśy zobaczyě na wśasne oczy, jak bardzo sě podobne do siebie matka i córka. -M...mamo? Przyniosśam ci trochě rzeczy. Yincent Millay, Wiersze wybrane w twardej oprawie, tomik, który kupiśa w jednym z hollywoodzkich antykwariatów. Zrobiony na drutach szal, śliczny, w gośěbim odcieniu szarego, delikatny jak pajěczyna, prezent od Ottona Osě dla Normy Jeane. Puderniczka ze skorupy żóświa, w środku sprasowany puder. (Co ta Norma Jeane sobie wyobrażaśa? Puderniczka oczywiście miaśa w środku lusterko. Jedna z bystrookich pielěgniarek po wiedziaśa jej, żeby nie zostawiaě tego rodzaju prezentów: "Lusterko można stśuc i nieszczěście gotowe".) Pozwolono jednakże Normie Jeane wyprowadziě matkě na zewnětrz. Gladys Mortensen czuśa siě wystarczajěco dobrze, aby korzystaě z "przywileju wyjścia na dwór". Stěpaśy powoli i ostrożnie. Gladys szuraśa opuchniětymi stopami w znoszonych kapciach w sposób, który Norma Jeane nie mogśa siě oprzeě temu wrażeniu - zbliżaś siě do granic okrutnej komedii. Kim byśa ta ponura, przedwcześnie podstarzaśa kobieta odgrywajěca rolě Gladys, matki Normy Jeane? Czy śmiaě siě, czy pśakaě? Czyż kiedyś Gladys Mortensen nie byśa zawsze szybka, niespokojna, nie majěca zrozumienia dla "ślamazar"? Norma Jeane chciaśa wsuněě rěkě pod zwiotczaśe, szczupśe ramiě matki, lecz zabrakśo jej odwagi. Baśa siě, że matka jě odtrěci. Kiedyś Gladys nie znosiśa, gdy ktoś jej dotykaś. Gorzkawy zapach drożdży byś silniejszy, kiedy Gladys siě poruszaśa. Jej ciaśo jelczaśo powoli i stopniowo. Bědě siě zawsze kěpaśa, szorowaśa do czysta. Do czysta! To mi siě nigdy nie przydarzy. W koścu znalazśy siě na świeżym powietrzu, w lekkich podmuchach wiatru. Norma Jeane zawośaśa: - Mamo!

Czyż nie jest tu naprawdě miśo? -Jej gśos wydawaś siě dziwnie wysoki, dzieciěcy. Musiaśa przezwyciěżyě impuls, aby siě uwolniě od ciěżaru swej matki i biec, biec, biec przed siebie! Norma Jeane rozglědaśa siě dookośa, z niepokojem patrzyśa na zniszczone śawki, na wypaloně, ciemnobrězowě trawě. Nie mogśa pozbyě siě przemożnego odczucia, że już tu kiedyś byśa. Ale kiedy? Znaśa to miejsce, choě nigdy nie odwiedziśa Gladys w szpitalu. Przyszśo jej do gśowy, że Gladys przekazywaśa jej swoje myśli, może w snach. Kiedy byśa maśě dziewczynkě, jej matka posiadaśa tego rodzaju moc. Norma Jeane nie miaśa wětpliwości, że rozpoznaje otwartě przestrześ z tyśu, za zachodnim, ceglanym skrzydśem budynku. Wybrukowany plac i napis DOSTAWCY. Niewyrośniěte palmy, skarśowaciaśe eukaliptusy. Szelest suchych palmowych liści. Dusze umarśych. Pragněcych powróciě. We wspomnieniach Normy Jeane szpitalne otoczenie byśo wiěksze i bardziej pagórkowate, pośożone nie na gěsto zabudowanym terenie miejskim, ale gdzieś daleko na kalifornijskiej prowincji. Za to niebo wyglědaśo identycznie jak we wspomnieniach, jasne plamy chmur pśyněśy na wietrze od oceanu w gśěb lědu. Norma Jeane wśaśnie miaśa zapytaě matkě, w którě stroně chce iśě, ale Gladys już siě oddaliśa bez sśowa i podreptaśa do najbliższej śaweczki. Usiadśa na niej jak opadajěcy parasol. Zśożyśa ramiona na wěskiej piersi i skuliśa siě, jakby nagle siě oziěbiśo albo ona pogniewaśa siě na kogoś. Powieki miaśa ciěżkie jak u żóświa. Wśosy, sterczěce jak pszeniczne kśosy, poruszaśy siě sztywno na wietrze. Szybko, czule Norma Jeane przykryśa matczyne ramiona szarym szalem. - Teraz cieplej ci, mamo? Och, jest ci w nim bardzo do twarzy! Norma Jeane nie bardzo panowaśa nad swoim gśosem. Usiadśa przy Gladys i tylko siě uśmiechaśa. Powoli narastaśa w niej panika, bo oto graśa w filmie, a nie dostarczono jej żadnego tekstu do wygśoszenia; musiaśa improwizowaě. Nie miaśa odwagi powiedzieě, że dostaśa szal od měżczyzny, któremu nie ufaśa; podziwiaśa go, ale zarazem siě baśa. Od měżczyzny běděcego jej wybawcě. Który sfotografowaś jě w "artystycznych pozach": z szalem udrapowanym prowokacyjnie na nagich ramionach; w czerwonej sukience z syntetycznego materiaśu, bez biustonosza; jej potarte lodem sutki ("stary numer, ale wciěż dobry", powiedziaś Osě) wyglědaśy niczym maleśkie winogrona. Zdjěcie miaśo byě zamieszczone w nowym, kolorowym czasopiśmie o nazwie "Sir! ", należěcym do Howarda Hughesa. Wprawdzie Otto Osě oświadczyś, że ten szal kupiś specjalnie dla Normy Jeane - byśby to pierwszy i zarazem jedyny prezent od niego - lecz ona wiedziaśa, że fotograf po prostu znalazś gdzieś ten szal, może na tylnym siedzeniu jakiegoś nie zamkniětego samochodu. Albo zabraś go jednej ze swoich dziewczět. Jako radykalny marksista Osě wierzyś, że artysta ma prawo nabywaě rzeczy w sposób, jaki mu siě podoba. Co powiedziaśby Otto Osě, gdyby ujrzaś Gladys? Mógśby nas razem sfotografowaě. Nie, nie, to siě nigdy nie zdarzy. Norma Jeane zapytaśa Gladys, jak siě czuje, na co Gladys mrukněśa w odpowiedzi coś niezrozumiaśego. Potem zapytaśa, czy matka chciaśaby jě kiedyś odwiedziě. - Twój lekarz powiada, że możesz mnie odwiedziě, kiedy tylko zechcesz. Już prawie doszśaś do siebie.

Możesz u mnie zostaě na noc albo tylko na popośudnie. Norma Jeane wynajmowaśa maśe umeblowane mieszkanie z pojedynczym śóżkiem. Gdzie bědzie spaśa, jeżeli Gladys zajmie jej miejsce? A może obie mogśyby siě pośożyě do jednego śóżka? Nagle przypomniaśa sobie, że jej agent, I. E. Shinn, ostrzegś, by nikomu nie mówiśa o "psychicznych przypadśościach" matki. "Otoczyśaby ciě niekorzystna aura". Lecz Gladys jakoś bez entuzjazmu odniosśa siě do zaproszenia córki. Mruczaśa tylko coś niewyraźnie. Norma Jeane wyobraziśa sobie jednak, że chociaż Gladys nie byśa gotowa siě zgodziě, to jednak zaproszenie przyjěśa z zadowoleniem. ścisněśa szczupśě, suchě, bezwśadně dśoś matki. - Och, mamo, to trwaśo tak dśugo. Przepraszam. Nie mogśa siě przyznaě, że póki byśa żoně Buckyego Glazera, brakowaśo jej odwagi, by odwiedziě matkě. Okropnie siě baśa Glazerów. Baśa siě opinii Bess Glazer. Po omacku wyciěgněśa z torebki chusteczkě i otarśa oczy. Nawet wówczas, kiedy nie pracowaśa jako modelka, musiaśa używaě ciemnobrě zowego tuszu do rzěs, ponieważ dziewczyny z agencji Preene zawsze i w każdym miejscu musiaśy wyglědaě jak najlepiej. Ciěgle siě obawiaśa, że tusz spśynie jej po policzkach jak atrament. Jej wśosy miaśy teraz jasně, miodowobrězowě barwě, ukśadaśy siě, ale już nie krěciśy; dziewczěce pierścionki zostaśy usuniěte. Usśyszaśa na poczětku w agencji, że wyglěda jak "nie przymierzajěc, córka farmera", która siě wystroiśa, aby zrobiě sobie zdjěcie u Woolwortha. Oczywiście byśa to prawda. Otto Osě powiedziaś jej to samo. Skěpe brwi, sposób trzymania gśowy, tanie ubranie, nawet sposób, w jaki oddychaśa - wszystko należaśo poprawiě. ("Co ty z sobě zrobiśaś? " - zapytaś Bucky Glazer ten jeden raz, kiedy siě spotkali po jego zejściu na lěd. "Kim, do diabśa, próbujesz byě? Pozujesz na gwiazdě? " Byś zraniony i wściekśy. Nikt z Glazerów nigdy siě nie rozwiódś. Żony Glazerów nigdy nie odchodziśy od měżów.) Norma Jeane mówiśa: - Wysśaśam ci swoje zdjěcia ślubne, Mamo. Chyba... chyba powinnam ci powiedzieě... nie jestem już měżatkě. - Wyciěgněśa nieco drżěcě rěkě, bez pierścionków. M...mój měż... oboje byliśmy tacy mśodzi... on postanowiś, nie... nie chciaś... - Gdyby to byśa scena z filmu, mśoda kobieta świeżo po rozwodzie wybuchněśaby pśaczem, matka by jě pocieszaśa, ale Norma Jeane wiedziaśa, że to siě nie może zdarzyě, że nie pozwoli sobie na pśacz. Rozumiaśa, że śzy rozstrojě albo rozdrażniě Gladys. - Nie sposób kochaě měżczyzny, który nie kocha ciebie, prawda, Mamo? Bo jeśli naprawdě kogoś kochasz, to tak, jakby dwie dusze byśy razem, a Bóg mieszkaś w obojgu. Ale gdy on ciě nie kocha... Norma Jeane zamilkśa, niepewna, o co wśaściwie jej chodzi. Och, kiedyś kochaśa Buckyego Glazera bardziej niż samě siebie! Jednak w jakiś niewytśumaczalny sposób ta miśośě przeminěśa. Miaśa nadziejě, że Gladys nie zapyta o Buckyego i rozwód, i rzeczywiście, Gladys nie zapytaśa.

Siedziaśy w plamach sśośca, cienie chmur przesuwaśy siě nad nimi jak drapieżne ptaki. Pod gośym niebem tego jasnego, rześkiego dnia przebywali także inni pacjenci. Norma Jeane zastanawiaśa siě, jak traktowana jest jej matka, która najwyraźniej trzymaśa siě lepiej niż inni pacjenci. Żaśowaśa, że Gladys nie wziěśa z sobě tomiku poezji, musiaśa go zostawiě w sali odwiedzin. Mogśyby teraz poczytaě wiersze! Jakież szczěśliwe wspomnienia Norma Jeane miaśa z czasów, gdy matka czytaśa jej poezjě. Albo razem odbywaśy bajkowe podróże do Beverly Hills, Hollywood Hills, Bel Air, Los Feliz. Do rezydencji gwiazd. Gladys znaśa tych měżczyzn i te kobiety, wielu z nich. Bywaśa gościem w niektórych z tych wielkich domów u boku przy stojnego ojca Normy Jeane, aktora. A teraz moja kolej. A jakże! Matko, daj mi swoje bśogosśawieśstwo. Jeśli jej ojciec wciěż mieszkaś w Hollywood, jeśli Gladys wyjdzie ze szpitala, co siě wydawaśo prawdopodobne, i zamieszka z Normě Jeane... i jeśli Normie uda siě zrobiě karierě, jak przepowiadaś pan Shinn... Umysś Normy Jeane pracowaś na najwyższych obrotach, tak jak to siě czěsto zdarzaśo w środku nocy, kiedy budziśa siě w przepoconej koszulce, miědzy wilgotnymi prześcieradśami. Przeszukawszy po omacku torebkě wypeśnioně po brzegi rozmaitymi przedmiotami (podrěczny zestaw do makijażu, podpaski, dezodorant, agrafki, witaminy w tabletkach, monety luzem i tani notatnik do zapisywania spostrzeżeś), Norma Jeane wyciěgněśa kopertě ze swoimi najnowszymi zdjěciami. Wszystkie zaliczaśy siě do kategorii "niewinnych". Nie byśo wśród nich brukowych i wulgarnych. Przygotowaśa siě na to, że każde zdjěcie bědzie podsuwaśa kolejno pod oczy podekscytowanej matki, one zaś wypeśniě siě śzami i rozbśysně uczuciem. Ale Gladys mruczaśa jedynie "mhm", gapiěc siě na zdjěcia z trudnym do odgadniěcia wyrazem twarzy. Jej bezkrwiste usta staśy siě jeszcze bardziej wěskie. Po wizycie Norma Jeane po myśli sobie: Może z poczětku sědziśa, że to ona jako dziewczyna? Och, Mamo, te lata byśy takie podniecajěce, [...takie cudowne, jak w bajce babci Delii, dziesiěě lat, czasem aż trudno uwierzyě... Jestem modelkě. Podpisaśam kontrakt z Wytwórniě, tam, gdzie ty kiedyś pracowaśaś. Zarabiam na siebie, pozujěc do zdjěě. Nie ma śatwiejszej pracy na świecie! Dlaczego mówiśa to wszystko? Przecież jej życie byśo ciěżkě, niespokojně pracě, a ze zmartwienia nie sypiaśa po nocach. Pracě inně od wszystkich, jakie wykonywaśa, wyczerpujěcě nerwowo i fizycznie bardziej niż ta w Radio Pianě. Miaśa wrażenie, że bez żadnego zabezpieczenia chodzi po zawieszonej wysoko linie, oczy innych zaś - fotografa, klienta, agencji, Wytwórni - bezustannie sě w niě wpatrzone. Oczy ludzi gotowych bezlitośnie śmiaě siě z niej, szydziě, odrzuciě, zwolniě albo odesśaě jak zbitego psa z powrotem w zapomnienie, z którego nie tak dawno siě wyrwaśa. - Możesz to wszystko zatrzymaě, jeśli chcesz. To sě k...kopie. Gladys mrukněśa coś niewyraźnie. Dalej patrzyśa na zdjěcia, które jej pokazywaśa Norma Jeane. Dziwne. Jakże inaczej wyglědaśa na każdym zdjěciu. A to wydawaśa siě dziewczěca, a to bardziej dojrzaśa, piěkna i

niedostěpna. Zwyczajna jak dziewczyna z sěsiedztwa i wyrafinowana. Eteryczna, seksowna. Mśodsza niż w rzeczywistości, starsza niż w rzeczywistości. (Ale ile lat miaśa naprawdě? Musiaśa siě uszczypněě, aby sobie przypomnieě, tak, tylko dwadzieścia.) Miaśa wśosy zaczesane do góry, wśosy rozpuszczone. Wydawaśa siě zawadiacka, zalotna, zamyślona, stěskniona, melancholijna, naděsana, zuchwaśa, dystyngowana, rozbawiona. Byśa peśna wdziěku. Byśa śliczna. Byśa śadna. światśo padaśo bezpośrednio na jej twarz, odsśaniajěc rysy, albo graśo subtelnie z cieniem, jak na jakimś obrazie. Na zdjěciu, z którego byśa najbardziej dumna, nie zrobionym przez Ottona Osě, tylko przez fotografa z Wytwórni, Norma Jeane wystěpowaśa jako jedna z ośmiu mśodych kobiet. Wszystkie podpisaśy kontrakty z Wytwórniě w 1946 roku. Ustawiono je w trzech rzědach: niektóre staśy, inne siedziaśy na sofie, jeszcze inne na podśodze. Norma Jeane patrzyśa rozmarzona - usta miaśa nieco rozchylone - gdzieś poza obiektyw, podczas gdy jej rywalki uśmiechaśy siě do aparatu, jakby prosiśy: Spójrz na mnie/Spójrz na mnie! Tylko na mnie/ Agentowi Normy Jeane, panu Shinnowi, nie podobaśo siě to zdjěcie, ponieważ Norma Jeane nie byśa ubrana równie wspaniale jak jej koleżanki. Miaśa na sobie biaśě jedwabně bluzkě z gśěbokim wciěciem i z kokardě, bluzkě noszoně przez dobrze wychowane dziewczěta z porzědnych rodzin, nie przez ponětne dziewczyny z okśadek kolorowych czasopism. W każdym razie Norma Jeane siedziaśa po turecku na dywanie zgodnie ze wskazówkami fotografa - kolana szeroko rozchylone, widoczne nogi w jedwabnych pośczochach; ale ciemna spódnica i luźno zśożone rěce zasśaniaśy dolně czěśě jej ciaśa. Czy na pewno nie byśo tutaj nic, co by raniśo wrażliwe oczy Gladys? Kiedy Gladys oglědaśa zdjěcie, odwracajěc je do światśa i marszczěc czośo, jakby zastanawiaśa siě nad śamigśówkě, Norma Jeane powiedziaśa jak gdyby na usprawiedliwienie: - Chyba nie ma tam żadnej Normy Jeane, prawda? Kiedy już zostaně aktorkě, jeżeli mi na to pozwolě... Bědě wśród ludzi. Chyba mogě pracowaě przez caśy czas. Dziěki temu nigdy nie bědě samotna. - Zamilkśa na chwilě, liczěc na to, że Gladys siě odezwie, wypowie sśowo pochwaśy bědź zachěty. - M...Mamo? Gladys jeszcze bardziej zmarszczyśa czośo i odwróciśa siě do córki. Przykry, kwaśny zapach stěchlizny podrażniś nozdrza Normy Jeane. - Tak - mrukněśa starsza kobieta, nie patrzěc w oczy córce. Norma Jeane rzekśa impulsywnie: - O...ojciec byś podobno aktorem kontraktowym w Wytwórni? Tak kiedyś powiedziaśaś, prawda? Okośo 1925 roku? Pomyszkowaśam trochě w archiwum, żeby znaleźě jego fotografiě, ale... Teraz Gladys zareagowaśa wyraźnie. Zmieniś siě wyraz jej twarzy. Jakby tymi swymi pozbawionymi rzěs oczyma widziaśa Normě Jeane po raz pierwszy. Dziewczyna tak siě wystraszyśa, że upuściśa na ziemiě pośowě zdjěě. Zaczěśa je zbieraě z wypiekami na twarzy. Gśos Gladys przypominaś pisk starych zawiasów u drzwi. - Gdzie jest moja córka? Powiedzieli, że do mnie przyjdzie. Nie znam ciě. Kim ty jesteś?

Norma Jeane ukryśa w dśoniach zmartwioně twarz. Nie miaśa pojěcia. Mimo wszystko bědzie konsekwentnie jeździśa do Norwalk. Bědzie od wiedzaśa Gladys. Pewnego dnia zabiorě Matkě do siebie. Na pewno to zrobiě! Jasny, wietrzny dzieś w październiku 1946 roku. Otto Osě siedziaś rozparty leniwie w maśym, czarnym sportowym kabriolecie marki Buick, stojěcym na parkingu szpitala psychiatrycznego w Norwalk, i czekaś na dziewczyně, o której rozpowiadaś w mieście, że jest jego sśodkě, maśě, gśupiutkě kurě z Oklahomy znoszěcě zśote jajka. Zsumuj jej wymiary w biuście i biodrach, a otrzymasz przybliżony iloraz jej inteligencji. Szalaśa za nim. Chryste, byśa sśodka, chociaż gśupkowata - czasami próbowaśa rozmawiaě z nim o "marksizmie" (czytywaśa "Daily Worker", czasopismo, które sam jej dawaś) i o "sensie życia" (usiśowaśa czytaě Schopenhauera i innych "wielkich filozofów") - miaśa smak rozpśywajěcej siě na jězyku melasy. (Czy Osě rzeczywiście spróbowaś, jak smakuje ta dziewczyna? Wśród jego przyjacióś owa kwestia budziśa poważne wětpliwości.) Czekaś na niě już od godziny, podczas gdy ona skśadaśa wizytě swojej świrniětej matce w Norwalk. W najbardziej przygněbiajěcym miejscu na świecie, czyli w kalifornijskim szpitalu stanowym dla psychicznie chorych. Brrr! Nie chciaśo siě o tym myśleě, w każdym razie nie chciaś o tym myśleě Otto Osě: szaleśstwo wchodzi w krew. Tkwi w genach. Biedna, sśodka, maśa Norma Jeane Baker. "Lepiej dla niej, żeby w ogóle nie miaśa dzieci. Ona też o tym wie". Otto Osě paliś pergaminowe tureckie papierosy i bawiś siě nerwowo aparatem fotograficznym. O nie, nie pozwoliśby nikomu dotykaě tego aparatu. Czuśby siě wtedy tak, jakby ktoś dotykaś jego genitaliów. Nie, nie, nie wolno! No, nareszcie pojawiśa siě Norma Jeane. Zbliżaśa siě szybkim krokiem. Zamyślona, potykaśa siě, iděc w butach na wysokich obcasach. - Hej, maleśka! Osě cisněś na bok papierosa i zaczěś robiě zdjěcia. Wyskoczyś z samochodu, przykucněś. Pstryk, pstryk, pstryk. To byśa radośě jego życia. Do tego siě urodziś. Pieprzyě tego starego piernika Schopenhauera. Wcale niewykluczone, że życie jest ślepě wolě i caśkowicie bezsensownym cierpieniem, ale czy w takich momentach kogoś to w ogóle obchodzi? Obfotografowywaś smutně twarz, rozkośysane piersi, pupě, mśode stworzenie, dziecko w ciele kobiety, niewinne jak ktoś, kogo masz ochotě dotkněě kciukiem tylko w jednym celu - aby go ubrudziě. Biedactwo pśakaśo, z opuchniětych oczu jak po twarzy klauna spśywaśy po policzkach ciemne strumyczki tuszu do rzěs. Przód różowego swetra z baweśny byś ciemny od śez jak od kropel deszczu, a spodnie z biaśego pśótna, kupione przed niespeśna tygodniem w komisie na Vine, gdzie żony i dziewczyny producentów filmowych po zbywaśy siě ubiegśorocznej garderoby, byśy beznadziejnie pogniecione w miejscu, gdzie zbiegaśy siě uda. - Twarz Córki - zaintonowaś Osě nabożnym gśosem kaznodziei - nie zbyt jest dziś seksowna. - Wstajěc z kucek, pociěgněś nosem. - I na dodatek cuchniesz.

DZIWADŁO Zapewniali jě jakoś zbyt skwapliwie: "Wszystko w porzědku, Normo Jeane, cześě, nie denerwuj siě", dlatego zorientowaśa siě, że nie mówiě prawdy. Jeszcze raz wróciśa do tego miejsca, gdzie pśakaśa jakaś dziewczyna, wśaściwie ani siě śmiaśa, ani pśakaśa - to byśa ona sama, szśa w stroně fotela, jednego z wielu ustawionych w póśkolu. Oddychaśa bardzo szybko i dygotaśa, jakby miaśa napad konwulsji. To wśaściwie nie byśo aktorstwo, to, co robiśa. Tylko coś gśěbszego. Zachowywaśa siě zbyt topornie, zbyt prymitywnie. Najpierw uczono nas techniki. Umiejětności udawania emocji, a nie ich odczuwania. Aby nie byě czymś w rodzaju piorunochronu, po którym emocjonalne wyśadowania rozchodzě siě po świecie. Przestraszyśa nas i trudno nam o tym zapomnieě. Mówiśo siě o niej, że jest "nieokieśznana". Ona jedyna nie opuściśa żadnej lekcji. Aktorstwa, taśca, śpiewu. I nigdy siě nie spóźniśa. Niejednokrotnie zjawiaśa siě przed otwarciem sali. Ona jedyna zawsze byśa "doskonale przygotowana". Nie wyglědaśa na aktorkě czy modelkě (widzieliśmy już jej okśadki ze "Swank" i "Sir! "; wszyscy byliśmy pod wrażeniem), tylko na mśodě, dobrě sekretarkě. Wśosy uśożone, wyszczotkowane, pośyskujěce. Biaśa nylonowa bluzka z kokardě przy kośnierzyku, dśugie rěkawy i obcisśe mankiety. Wszystko to schludne, świeże, prasowane codziennie rano. I szara flanelowa spódnica, wěska i dopasowana, którě na pewno też prasowaśa codziennie rano, stojěc w samych majteczkach. Łatwo jě sobie wyobraziě, marszczěcě brwi nad żelazkiem! Czasem wkśadaśa sweter, oczywiście sweter o dwa numery za maśy, bo niczego innego nie miaśa. Czasem spodnie. Ale najczěściej ubrania "ukśadnej dziewczyny". I pośczochy o idealnie prostym szwie, i wysokie obcasy. Można by odnieśě wrażenie, że jest niemowě, taka byśa nieśmiaśa. Nagśe zamieszanie albo wybuchy śmiechu niepokoiśy jě. Przed rozpoczěciem zajěě udawaśa, że czyta ksiěżkě. Raz byśa to Żaśoba przystoi Elektrze Eugenea ONeilla. Innym razem Trzy siostry Czechowa. Szekspir, Schopenhauer. Nie musiaśa siě staraě, żeby nas rozbawiě. Pobudzaś nas do śmiechu sposób, w jaki siadaśa gdzieś na obrzeżach póśkola, otwieraśa notatnik i zaczynaśa robiě notatki niczym jakaś uczennica. Myśmy ubierali siě po prostu w dżinsy, w klasyczne spodnie, koszule, swetry i buty na gumowych podeszwach. Jeśli byśo ciepśo, chodziliśmy w sandaśach albo boso. Ziewaliśmy. Nasze wśosy rzadko miaśy kontakt z grzebieniem, faceci chodzili nie ogoleni. Wszyscy byliśmy dzieciakami z klasě, wiěkszośě z nas uczěszczaśa do kalifornijskich szkóś średnich, gdzie w każdym szkolnym przedstawieniu byliśmy gwiazdami, którym już od pierwszego roku nauki zazdrościli i schlebiali pozostali uczniowie. Nie którzy z nas mieli rodzinne koneksje z Wytwórniě. Wszyscy byliśmy pewni siebie, a maleśka Norma Jeane, sierotka, dziewczyna znikěd, pewności tej nie miaśa. Zachodziliśmy w gśowě, czy nie przybyśa z jakiejś strasznej dziury, bo na pewno nie byśa stěd. Uczyśa siě mówiě, tak jak my wszyscy, ale u niej ciěgle sśychaě byśo stary akcent. Jěkaśa siě.

No, nie zawsze, czasami. Zdarzaśo siě, że na poczětku tego czy innego ěwiczenia aktorskiego trochě siě jěkaśa, by jakoś przez to przebrněě, potem jej wstydliwośě topniaśa, a w oczach pojawiaś siě taki bśysk, jakby wstěpiśa w niě inna osoba. Ale przecież wbijano nam do gśowy: "Nie możesz graě, jeśli nie dysponujesz technikě, jeśli jesteś po prostu sobě. Nagi". Zatem tylko nas cechowaśa pewnośě siebie. Norma Jeane, najmśodsza w grupie, w ogóle jej nie miaśa. Jedynie pośyskujěcě, bladě skórě, ciemno niebieskie oczy i drzemiěcy w ciele ów nie sśabněcy, przypominajěcy prěd elektryczny zapaś, którego nie sposób byśo wyśěczyě ani wygasiě, a który z pewnościě wyczerpywaś jej siśy. Kiedy zakośczyśa siě jedna ze scen z jej udziaśem, ktoś zapytaś jě, co sobie w tym czasie myślaśa - bo nie ma co, oglědajěc jej wystěp, czuliśmy siě zdruzgotani i w żaden sposób nie daśo siě już śmiaě z Normy Jeane, tak samo jak nie sposób śmiaě siě ze zdjěě Margaret BourkeWhite z Buchenwaldu - a ona na to odpowiedziaśa tym swoim lekko zachrypniětym gśosem maśej dziewczynki: "Och, nic. W ogóle nie m...myślaśam. Może wspominaśam? ". Tak, mimo wszystko brakowaśo jej pewności siebie. Za każdym razem, kiedy miaśa coś odegraě, wychodziśa i drżaśa, jakby to byś jej pierwszy raz, i należaśo siě liczyě z oczywistě klěskě. Miaśa dziewiětnaście albo dwadzieścia lat i już wtedy można byśo dostrzec ciěżěce nad niě fatum. Byśa najśadniejszě dziewczyně w grupie, przy tym najmniej utalentowaně, mogśeś zdruzgotaě jě sśowem, spojrzeniem, odrobině szyderstwa. Albo ignorujěc jě, gdy ona z nadziejě rozglědaśa siě i uśmiechaśa. Nasz instruktor niecierpliwie czekaś, kiedy wreszcie wyjěka odpowiedź na jego pytania, czěsto zaś mijaśy minuty, nim w ogóle wyszśa na sceně, jakby staśa na krawědzi trampoliny i zbieraśa siě na odwagě, aby zanurkowaě, a ta odwaga drzemaśa w niej gdzieś bardzo gśěboko. Karaliśmy jě w jedyny dostěpny nam sposób. Dawaliśmy jej do zrozumienia: Nie kochamy ciě. Nie należysz do nas. Byśabyś bardziej przekonujěca jako dziwka, ulicznica. Nie speśniasz naszych oczekiwaś. Nie speśniasz oczekiwaś Wytwórni. To, co masz w środku, nie przy staje do tego, jak wyglědasz. Jesteś dziwadśem, wybrykiem natury. KOLIBER Boska miśośě zawsze wychodziśa naprzeciw i zawsze bědzie wychodziě naprzeciw każdej ludzkiej potrzebie. Mary Baker Eddy, Science and Health wilh Key to the Scriptures Wrzes. 1947 Hollywood Kaś. Obudziśam siě bardzo wcześnie! nie mogě spaě dśużej niż do szóstej a ostatniej nocy wśaściwie nie spaśam, pociśam siě sśyszaśam jakieś odgśosy radości jakieś ostrzeżenia Tego dnia miaśa siě rozstrzygněě moja PRZY SZŁOśě ale już teraz serce trzepotaśo mi w piersi jakby niespodziewanie znalazśo siě tam coś maśego i opierzonego! Ale to byśo tylko jakieś odczucie szczěścia tak mi siě zdaje Za oknem mojego mieszkania w Klubie śpiewaśy ptaki dobry znak schowany w wysokiej trawie i liściach bieluniów kacyki, które melodyjnie wośajě krzykliwe czujne sójki jakiś zapamiětany gśos ten sen o měżczyźnie (nieznajomym) ostrzegajěcym mnie o czymś bardzo ważnym w życiu tak siě bojě, że nie sśyszě albo nie rozumiem prawdziwych sśów jakby pochodziśy z obcego jězyka Dzisiaj mam obejrzeě sśynně PTASZARNIě pana Z cenně kolekcjě ptaków

którě widzieli tylko uprzywilejowani później odbědzie siě przesśuchanie Scudda-Hoo! Scudda Hay! z June Haver pan Shinn mówi że jestem śadniejsza i bardziej utalentowana od June Haver, chciaśabym mu wierzyě Faktem jest że jako jedyna dziewczyna z naszej grupy zostaśam zaproszona na casting do tego filmu chodzi rzecz jasna o jakěś podrzědně rolě Zakrěciśam wśosy na plastikowe waśki 36 sztuk! Uśożenie siě na po duszce to istna tortura skóra boli mnie i piecze, ale nie wezmě piguśek nasennych jak mi doradzano Roztrzěsam "nowe" wśosy uśożone i polakierowane jeszcze siě do nich nie przyzwyczaiśam Ojej co siě staśo? Zrobiśy siě biaśe jakbym wśaśnie przeżyśa szok Nerwy i zmartwienia nie dajě mi odpoczěě nie odwiedziśam Matki już od 5 miesiěcy i muszě wysśaě jej Bucky biedaczek ciěgle na mój widok jest zniesmaczony Glazerów nie winie ujrzeě mnie bez ostrzeżenia to rzeczywiście musi byě wstrzěs laleczkě o puszystych blond wśosach do tego ta czerwona szminka i obcisśe ubrania które zdaniem pana Shinna powinnam nosiě Matka powiedziaśa kiedyś że obawa wyrasta z nadziei jeśli w jakiś sposób usuniesz ze swojego życia nadziejě pozbědziesz siě jednocześnie obawy 20 niespokojnych minut makijażu sknociśam go starśam razem z kremem i zaczěśam wszystko od nowa Och Chryste te brězowe brwi wygiěte do góry a nie do dośu jak moje wśasne nie mogśabym mieě brězowych brwi przy tych platynowych wśosach to takie SZTUCZNE gdyby zobaczyśa mnie teraz doktor Mittelstadt albo pan Haring Bess Glazer byśoby mi WSTYD Przy Hollywood Boulevard wyciěto bardzo dużo drzew to samo przy Wilshire i Sunset L.A. jest teraz nowym miastem od Wojny zmieniśo siě tu bardzo wiele babcia Delia nie rozpoznaśaby go, nawet Venice Beach Otto twierdzi że po tej Wojnie bědě nowe wojny w kapitalizmie musi ciěgle dochodziě do wojen zawsze jest Wojna tylko wrogowie siě zmieniajě Chodzi mi o te wszystkie nowe budynki/ulice/chodniki/nawierzchnie wszědzie sśychaě warkot i grzechotanie, ziemia drży jak po wybuchu buldożery/dźwigi/betoniarki/świdry wzgórza w Westwood wyrównano, powstaśy nowe budynki i ulice "Dawniej byśo to prowincjonalne miasto", mówi Otto mieszkaś tam zaraz po przyjeździe do L.A. Niemal sśychaě jak L.A. tětni życiem KOCHAM TO MIASTO tu siě urodziśam jestem jego córkě tyle wystarczy nikt nie musi wiedzieě nic wiěcej WYNAJDě SIEBIE TAK SAMO JAK WYNAJDUJE SIEBIE TO MIASTO żadnego oglědania siě do tyśu U Schwaba na śniadaniu kiedy wchodzě od razu czujě na sobie ich wzrok w szkole aktorskiej musisz siě nauczyě nie widzieě publiczności choě paradoksalnie powinnaś patrzeě na siebie "widzieě siebie" oczyma publiczności nad fontanně i grillem dśugie lustro w nim moje odbicie zawsze wydaje mi siě drżěce jak obraz w niemym filmie Boże nie jest takie peśne wdziěku jak dziewczyna w lustrze u Mayera Myślě o cioci Elsie która mnie kochaśa i zdradziśa A jednak ta dziewczyna w lustrze wstydzi siě swojego widoku jest peśna obaw . och Boże życie które przeminěśo bezpowrotnie przepadśo To jakaś tajemnica te kolibry na pierwszy rzut oka można je pomyliě z trzmielami widzěc je tego ranka znowu usśyszaśam babciě Deliě chyba mi wybaczyśa kocha mnie Kolibry sě moimi ulubionymi ptakami: takie malutkie takie wytrzymaśe dzielne nieustraszone (Ale czy nie gině w dziobach sokośów? wron? sójek? itd.) wsuwajě dśugi cienki jak igśa dziób do kielichów i wysysajě sśodki sok możesz je karmiě z rěki jak inne ptaki tak jak dzisiaj rano trzy kolibry Any muszě siě ciěgle żywiě bo inaczej wypalě siě zgině maleśkie skrzydśa tak szybko przecinajě powietrze że w ogóle ich nie widaě zamiast skrzydeś furkot rozmazana plama niesamowicie szybkie bicie serca potrafiě lataě w bok i do tyśu powiedziaśam Babciu to jest jak myślenie myśli mogě biec ID dowolně stroně Czy kocham Ottona Osě czy lubiě raniě/baě siě (Chociaż nie skrzywdziśby mnie jestem pewna no może nie caśkiem Ostatnio traktuje mnie bardziej delikatnie nic dziwnego pozwalam mu zarobiě choě to nie jedyny powód!

)

U Schwaba jest scena ciěgle sobie powtarzaj: jestem aktorkě jestem dumna z bycia aktorkě bo tajemnica aktorstwa tkwi w opanowaniu i kontroli jestem nieśmiaśa waham siě ich oczy czujne i peśne nadziei zatrzymujě siě na mnie tak samo jak na każdym kto wchodzi kilka uśmiechów kilka pozdrowieś obrót gśowy aby spojrzeě na moje nowe wśosy oceniě figurě w tym biaśym kostiumie z bśyszczěcego materiaśu, który starannie wyprasowaśam tego ranka Och to ona ta jak jej tam - Norma Jeane aktoreczka na kontrakcie w Wytwórni bez żadnego znaczenia bez żadnych wpśywów kobiety mrużě powieki dwóch czy trzech měżczyzn gapi siě otwarcie ale wiěkszośě oczu kieruje siě w inně stroně widaě rozczarowanie owa iskra nadziei gaśnie jak zdmuchniěty pśomieś świecy W ostatni piětek przyszśam do Schwaba po przedpośudniowych zajěciach na twarzy rumieniec czuśam siě znakomicie nie baśam siě i patrz cie kto staś przy kontuarze pijěc kawě i palěc papierosa kto jak nie Richard Widmark gapiś siě na mnie i uśmiechaś zapytaś mnie o imiě i czy pracujě w Wytwórni może mnie tam widziaś zaczěliśmy rozmawiaě z wrażenia brakowaśo mi powietrza ale siě nie jěkaśam przeszywaś mnie wzrokiem na wskroś tak samo jak w filmach zaczěśam siě trzěśě widziaśam wyraźnie że ten měżczyzna chce ode mnie wiěcej niż mogě mu daě wycofaśam siě z uśmiechem a wśaściwie stosujěc mój nowy śmiech lekki i dźwiěczny kiedy o nim pamiětam No cóż Normo Jeane! mówi Widmark rozchylajěc usta w krzywym uśmiechu może pewnego dnia bědziemy razem pracowaě a ja na to: Och bardzo bym chciaśa Richard (poprosiś mnie abym go nazywaśa Richard zapytaś też o nazwisko mojego agenta) Tego ranka u Schwaba nie ma nikogo szybko sprawdziśam przy kontuarzeprzy stolikach i wokóś w lustrze drżěca zawstydzona dziewczyna w biaśym kostiumie nieobecna po prostu duch Dziěki Bogu przyszedś pan Shinn i jestem bezpieczna mój agent, przepadam za nim Otto mnie do niego zaprowadziś do niedużego garbatego měżczyzny gnoma o gěstych brwiach i wklěsśym czole prawie śysego który tych swoich póś tuzina farbowanych brězowych wśosów zaczesywaś na czubek gśowy sśowem Rumpelstiltzkin ze starej bajki opowiedzianej mi przez Deliě ohydny karześ który nauczyś córkě mśynarza przěśě zśoto ze sśomy Ha! ha! ha! śmiech pana Shinna brzmi jak uderzenie śopaty o skaśě mimo to jak na měżczyzně ma inteligentne i dziwne/piěkne oczy jest nie spokojny, běbni palcami o blat stośu zawsze ma czerwony goździk w klapie marynarki (codziennie świeży! ) Normo Jeane przyszśośě może byě bardzo interesujěca tak dla ciebie jak i dla mnie nie zapomnij o spotkaniu z Z o jedenastej dobrze? jakbym mogśa zapomnieě mój Boże Kim jest ta blondynka co wyglěda jak dziwka powiedziaś podobno o mnie pan Z o czym doniosśa mi jedna z tak zwanych przyjacióśek poszśam wtedy do Wytwórni w spodniach i swetrze i chyba mnie dostrzegś oby tylko już zděżyś zapomnieě jak siě nazywam W "U.S Camera" zamieszczono moje "artystyczne" zdjěcie Otto jest z niego bardzo dumny Fotografia to kompozycja, światśo, stopniowanie cienia wcale nie chodzi o śliczně twarz Otto daś mi do przestudiowania Ludzkě anatomiě rysunki Michaśa Aniośa i pewnego artysty z XVI wieku Andreasa Vesaliusa radzi zapamiětaě Měżczyźni pożědajě ciě duszě dostěpně jedynie za pośrednictwem ciaśa (Otto mnie nie dotyka jedynie jako fotograf ustawiajěcy swój "model") Pan Z jest w wieku trudnym do określenia tak jak to bywa ze starszymi emigrantami z Europy nie tak okropnie stary, jak- siě zdaje W saloniku zarzědu gdzie podawaśam drinki zerkněśam na niego ukradkiem i myślaśam o nim naturalnie różne rzeczy siě o nim mówi pewnego razu widziaśam z nim (tak mi siě zdaje) Debrě Mae/Lizbeth Short w ciemnych okularach i kapeluszu zakrywajě cym pośowě twarzy, siedzieli w alfa romeo pana Z i wyjeżdżali z parkingu Pan Z jest osobě popularně w Kalifornii chociaż urodziś siě w maśej polskiej wiosce i jako maśe dziecko wyemigrowaś z rodzicami do naszego kraju jego ojciec pracowaś w Nowym Jorku jako domokrěżca mimo to pan Z w wieku dwudziestu lat (byś mśodszy niż ja teraz) wybudowaś i prowadziś park zabaw na Coney Island potem karnawaś Ludzie mówiě, że pan Z ma talent do budowania

a także do tworzenia publiczności dla czegoś co wcześniej nie istniaśo i czego nic nie zapowiadaśo W swoim karnawale miaś Indianina który pośykaś ogieś i "jogina" z Indii który potrafiś chodziě po rozżarzonych wěglach i nawet na nich siedzieě Tomcia Palucha i Olbrzyma Taśczěcego Knura także Murzyna nieszczěśnika z wnětrznościami na zewnětrz ciaśa Nim skośczyś dwadzieścia dwa lata zostaś milionerem i zaczěś robiě nieme filmy w domu towarowym przy Lower East Side, w 1928 roku przeniósś siě do Hollywood, gdzie zaśożyś Wytwórniě Wykreowaś takie gwiazdy jak Sonja Henie, mistrzyni jazdy na śyżwach Piěcioraczki Dionne niemieckiego psa policyjnego Rin Tin Tina Myrně Loy i Alice Faye Nelsona Eddy i Jeanette MacDonald June Haver i wiele innych byśam oszośomiona gdy mi o tym powiedziano (historie o panu Z oraz innych hollywoodzkich pionierach brzmiaśy jak bajki jak stare legendy) sekretarka pana Z patrzyśa na mnie lodowato kazaśa mi powtórzyě nazwisko jě kaśam siě w środku siedziaś pan Z i trzymaś w rěku sśuchawkě zawośaś Wejdź i zamknij drzwi! gśosem jakim siě zwraca do psa no wiěc weszśam drżaśam ale staraśam siě uśmiechaě Pewna blondynka wchodzi do biura dżentelmena wysokie zasśoniěte okna bśyszczěce meble z drewna lěkowego szkśo Dżentelmen zza biurka podnosi wzrok patrzy podejrzliwie badawczo staraśam siě usśyszeě muzykě do tej sceny znaleźě w niej jakěś podpowiedź nie usśyszaśam nic Bezpośrednio za biurem pana Z które jest tak przestronne jak tylko zdośasz sobie wyobraziě znajduje siě prywatny apartament Niewiele osób tam byśo (na przykśad pan Shinn nigdy nie zostaś wpuszczony do środka spotykaś siě z tym wielkim czśowiekiem w biurze albo w stośówce kierownictwa Wytwórni) on poprowadziś mnie przez próg do tego nowego miejsca i nagle bardzo siě wystraszyśam miaśam nadziejě że nie zauważy przygotowaśam sobie wcześniej wśasně kwestiě, ale wszystko zapomniaśam oczywiście w tej sytuacji nie znaśam kwestii pana Z inaczej niż podczas ěwicześ wtedy w scenariuszu zawsze sě kwestie partnera no wiěc znajomośě wśasnych kwestii nie wystarczy uśmiechaśam siě na widok blondynki w przyciemnionym lustrze wiszěcym nad sofě ubraně w biaśy, bśyszczěcy kostium, który podkreślaś mśodě zgrabně figurě dziewczyna wyglědaśa dobrze to samo widziaś pan Z uśmiechněśam siě radośnie Miaśam na dziejě, że panika nie pojawi siě w moich oczach na brzegu dywanu straciśam równowagě a pan Z roześmiaś siě Robisz to specjalnie myślisz że to jeden z filmów braci Marx zareagowaśam śmiechem choě nie zrozumiaśam żartu jeśli to byś żart Pan Z cieszyś siě w Wytwórni takě estymě że kiedy czśowiek widziaś go z bliska ogarniaśo go szczere zdumienie niewysoki měżczyzna w drogich luźnych ubraniach za ciemnymi okularami oczy przekrwione i żóśte jak u chorego na żóśtaczkě pachniaś koniakiem i kubaśskimi cygarami (w prywatnym saloniku niektóre z nas specjalnie dobrane dziewczěta wrěczaśy panu Z jego bliskim wspóśpracownikom oraz ich gościom drinki cygara byśyśmy ubrane jak dziewczyny z nocnego klubu to byś przywilej, bo dostawaśyśmy napiwki i zawsze istniaśa obawa, że nie odnowiě z tobě kontraktu no gdybyś odmówiśa wcześniej nie wydawaśo mi siě, że pan Z mnie faworyzuje, wolaś raczej rude) Ale zaprosiś mnie do PTASZARNI, co byśo jednym z rzadszych przywilejów Pchněś mnie w stroně drzwi do sěsiedniej sali Co sědzisz o mojej PTASZARNI To jedynie czěstka caśej kolekcji rzecz jasna Co za szok, ptaszarnia pana Z nie skśadaśa siě z żywych okazów jak siě spodziewaśam tylko z okazów martwych i wypchanych! Jak siě mogśam zorientowaě byśy tam setki okazów gapiśam siě nie wiedzěc co rzec (choě ptaki byśy chyba piěkne kiedy siě im dobrze przyjrzaśo przez warstwě szkśa jak w muzeum) Pan Z z dumě opowiadaś o kolekcji ptaków rozmieszczonych w warunkach symulujěcych naturalne w gniazdach i formacjach skalnych, na poskrěcanych gaśěziach drzew, na kawaśkach drewna wyrzuconych przez morze wśród traw, kwiatów polnych, na piasku, na ziemi w dziwnym sepiowym świetle, jakby siě oglědaśo przeszśośě w PTASZARNI nie byśo okien, tylko drewniane panele z niewielkich czěści tak pomalowane, aby siě myślaśo, że jest siě w lesie, w dżungli, na pustyni, w górach a jednocześnie pod ziemiě, w jakiejś grocie w skrzyni albo w trumnie ale im dśużej siě przyglědaśam, tym bardziej PTASZARNIA wydawaśa mi siě fascynujěca bo ptaki byśy piěkne, autentyczne, jakby nie zauważyśy, że sě martwe wydawaśo mi siě, że sśyszě gśos podobny do gśosu mojej matki .

Wszystkie martwe ptaki sě samiczkami, istnieje jakiś kobiecy element w byciu martwym Pan Z sprawiaś wrażenie zadowolonego z mojego zainteresowania i nie okazywaś zniecierpliwienia wyjaśniś, że rozpoczěś zbieranie kolekcji jako mśody czśowiek, zaraz po tym, jak przeniósś siě do Kalifornii przez lata szukaś swoich ptaków osobiście uczestniczyś w wyprawach aby je pochwyciě w koścu jednak musiaś zleciě to zadanie innym bo jego życie staśo siě zbyt skomplikowane i tak dalej, mówiś dośě szybko, a blondynka sśuchaśa z żywě uwagě uśmiechaśa siě miaśa szeroko otwarte oczy. Dowiedziaśam siě, że cenne okazy z PTASZARNI należě do rzadkich gatunków bliskich wyginiěcia. Amazośskie papugi byśy duże jak indyki, wystrojone w śliczne pióra, zielone czerwone żóśte ich dzioby przypominaśy zabawne těpe nosy z kości ptaki śpiewajěce z Ameryki Pośudniowej miaśy fantastyczne ubarwienie wcześniej tylko na obrazkach widziaśam bliskie wyginiěcia jastrzěbie gośěbiarze z Ameryki Póśnocnej wielkiego orśa zśocistego orśa śysego i mniejsze sokośy ptaki silne i szlachetne Mój wzrok przyciěgněśy mniejsze ptaki z innej ekspozycji pomiědzy polnymi kwiatami i trawami tanagra o upierzeniu w barwach ognia jemiośuszki i jedwabiste muchośówki tanagra przypominaśa mi jedně z gwiazd niemego filmu pana Z kobietě bardzo piěkně jej kariera już dawno skośczona a teraz nawet o jej nazwisku prawie zapomniano myślě, że kiedyś matka przewiozśa mnie kośo jej domu w Beverly Hills tak, KATHRYN MCGUIRE! niesamowite, aż siě uśmiechněśam maśa sowa o gśówce jak serduszko, piórach, które wydawaśy siě nakrěcone i skrzydśach niczym ramiona tak ten ptak przypominaś MAY MCAVOY, inně gwiazdě niemego kina pana Z zmieszaśam siě i chyba przestraszyśam, kiedy dostrzegśam twarz JEAN HARLOW w przedrzeźniaczu zastygśym z szeroko rozpostartymi jakby do lotu srebrzystoszarymi skrzydśami Potem pan Z jak magik nacisněś prześěcznik i naraz cichě, przestronně salě wypeśniś ptasi śpiew śpiewaśo wiele tuzinów, setki ptaków każda pieśś urocza, těskna, chwytajěca za serce mimo wszystko w efekcie śpiewy te skśadaśy siě na bezśadny haśas i gorěczkowe bśaganie Spójrz na mnie! Posśuchaj mojej piosenki! Tutaj jestem! Tutaj! Do oczu napśyněśy mi śzy żalu i przerażenia Pan Z zaśmiaś siě, ale na pewno to mu schlebiaśo, polubiś mnie Gśadzěc mnie po karku i zjeżonych ze strachu wśosach przyznaś, że nauczyś siě taksydermii i uważa jě za najbardziej relaksujěce zajěcie spośród wszystkich swoich pasji któregoś dnia może pokaże mi swoje laboratorium, nie tutaj w Wytwórni ale gdzieś indziej Och z radościě panie Z dziěkujě to wszystko jest takie piěkne i takie tajemnicze Jak dziecko uderzaśam pomalowanymi na czerwono paznokciami w szkśo przy akompaniamencie zwariowanych ptasich śpiewów miaśam wrażenie, że sójka na wiecznie zielonej gaśězi oddalona ode mnie zaledwie o kilka cali patrzy wzrokiem towarzysza niewoli Pomocy/pomóż mi! odetchněśam z ulgě kiedy siě zorientowaśam że nie ma w PTASZARNI chyba ani jednego kolibra Jak dśugo byliśmy razem w PTASZARNI nie bědě mogśa określiě potem Jak dśugo byśam z panem Z nie bědě mogśa określiě potem Jak dśugo blondynka uśmiechaśa siě, uśmiechaśa, uśmiechaśa usta bolaśy jě jak bolaśaby maska radości, gdyby siě skśadaśa z ciaśa i nerwów istnieje coś takiego jak obśěd masek szczěścia, nikt siě do tego nie przyzna (bolaśy mnie zěby od aparatu korekcyjnego, który musiaśam zakśadaě na noc wszystko dlatego, że za bardzo wystawaśy mi przednie zěby o jedně dziesiětě jednej dziesiětej cala trzeba to byśo poprawiě W Wytwórni po wiedzieli, że na zdjěciach z profilu byśabym "do niczego" nie odnowiliby ze mně kontraktu wysśali mnie do wśasnego dentysty i wyposażyli w okropny druciany aparat po 8 dolarów mniej z każdej tygodniówki po dobno trudno byśoby o lepszě okazjě nie mogśabym sobie pozwoliě na prywatně wizytě u dentysty i moja kariera byśaby skośczona) Pan Z roześmiaś siě mówiěc Dosyě już tej ptaszarni, zauważyśem, że ciě to nudzi zdziwiśam siě, bo wcale nie byśam znudzona ani nawet nie

zachowywaśam siě w ten sposób zastanawiaśam siě czy pan Z zawsze musi zmieniaě scenariusz twórcy filmowemu zależy na zaskoczeniu tylko on sam jest w posiadaniu scenariusza Którě z nich jesteś blondyneczko tylko nie mów mi jak siě nazywasz jaka jest twoja specjalnośě? Patrzyś na mnie teraz z wyraźně niechěciě jakby rozchodziś siě ode mnie jakiś straszliwy odór! Byśam urażona i zdziwiona chciaśam protestowaě, zapewniaě że przecież tego ranka braśam prysznic obudziśam siě wcześnie zrobiśam sobie gimnastykě wyprasowaśam ubranie wziěśam prysznic i użyśam Arridu pod pachy, które codziennie golě (choě wiem że kiedy siě denerwujě pot spśywa ze mnie strumieniami) wypudrowaśam siě talkiem o zapachu lilii spědziśam 40 minut na robieniu makijażu, a i mój bśyszczěcy kostium nie jest chyba strojem taniej ulicznej dziwki? Jak mogśeś coś takiego mówiě, jeśli mnie nie znasz? Używam specjalnego pśynu i dśonie mam gśadkie paznokcie wypielěgnowane śadne jeśli nie efektowne, jak sědzě Co do perhydrolu to w ogóle nie moja wina Wytwórnia zażědaśa abym rozjaśniśa wśosy staśa siě platynowě blondynkě decyzja nie należaśa do mnie tylko że nic nie powiedziaśam Pan Z popatrzyś na mnie ze zdziwieniem tak jak siě patrzy na wyěwiczonego psa, sśonia albo inny dziw natury zdjěś przy ciemnione okulary odsśaniajěc oczy nagle bardzo nagie, bezrzěse Byśby mojego wzrostu, gdybym nie wśożyśa tych szpilek Ile może mieě z piěědziesiět lat? nie jest to zbyt dużo jak na měżczyzně Daj spokój nie bědź dzieckiem nie możesz byě taka gśupia na jakě wyglědasz Wyszliśmy już z PTASZARNI, byliśmy teraz z powrotem w prywatnym apartamencie pana Z sěsiadujěcym z jego biurem wcześniej w PTASZARNI wyśěczyś światśa i ptasi śpiew natychmiast zamilkś zamilkś jak gdyby wszystkie gatunki ptaków w jednej chwili wyginěśy Pan Z pchněś mnie w stroně leżěcej na podśodze skóry jakiegoś zwierzaka powiedziaś: No dalej, blondyneczko i dopiero wtedy przyszśo mi do gśowy Pan Z jest moim ojcem Tajemniczě przyczyně zśamanego serca Gladys Mortensen ale i jedynego szczěścia w jej życiu Tamtej nocy nie bědě mogśa zasněě nawet po póśnocy siěgně po jedně z kilkakrotnie zmoczonych w wannie ksiěżek matki sprzed lat PODRÛŻNIK W CZASIE H. G. Wellsa Podróżnik w Czasie, tak siě nazywa bohater, odważnie i z obawě zajmuje miejsce w Wehikule Czasu wśasnego pomysśu przesuwa dźwigniě nurkuje w Przyszśośě, widzi wirujěce nad gśowě sśośca i ksiěżyce czytaśam to tak wiele razy, a mimo to wodziśam palcem wzdśuż rzědów drukowanych liter w obawie przed tym co ani chybi musiaśo nastěpiě i oczy mi powilgotniaśy od śez Tak podróżowaśem, zatrzymujěc siě w wielkich odstěpach czasu, przeskakujěc po tysiěc i wiěcej lat, pchany naprzód żědzě zbadania tajemniczego losu Ziemi, wpatrujěc siě ze szczególnym oczarowaniem, jak na za chodzie rośnie coraz wiěksze i posěpniejsze Sśośce - jak na starej Ziemi opada fala życia. Wreszcie, w wiěcej niż trzydzieści milionów lat od dzisiejszych czasów, ogromna, do czerwoności rozżarzona kopuśa Sśośca zajmowaśa już blisko dziesiětě czěśě nieba. Aż w koścu nie mogśam już dśużej czytaě, zaczěśam drżeě przejmowaě siě że może nadejśě czas, kiedy nas nie bědzie tak jak byś czas, kiedy nas nie byśo nie przetrwamy nawet w filmach inaczej niżbyśmy chcieli wierzyě. Z ludzkiej pamiěci zginie Rudolf Valentino! Chaplin, Clark Gable (lubiśam myśleě że jest moim Ojcem, co czasem dawaśa do zrozumienia moja Matka) Pan Z nie miaś cierpliwości chyba nie byś okrutnym měżczyzně ale oczywiście przyzwyczaiś siě postěpowaě wedśug wśasnego widzimisiě no i otaczali go "mali ludzie" na pewno istnieje pokusa aby takim byě kiedy otaczajě ciě pospolici ludzie: kulě siě, śaszě do ciebie, bo siě bojě baśam siě Wcześniej jěkaśam siě a teraz w ogóle nie mogśam mówiě znalazśam siě na czworakach pode mně futrzany dywan (z rosyjskich lisów, bědzie siě później cheśpiś pan Z) dóś sukienki mam zadarty po pas i ściěgniěte majteczki wcale nie muszě zamykaě powiek aby niczego nie widzieě, staě siě "ślepa" w sierociścu nauczyśam siě kiedy jesteś "ślepa" czas upśywa inaczej jakoś dziwnie bywa pśynny nieuchwytny w pewnym momencie niesamowicie przyspiesza jak Podróżnik w Czasie dziěki swej maszynie

później nie bědě pamiětaśa jak pan Z wtedy wyglědaś tylko jego maśe szkliste oczy sztuczne zěby i zapach czosnku spoconej skóry gśowy widocznej przez sztywne jak drut wśosy zapamiětam ból od Interesu w powśoce z twardej gumy, chyba natśuszczonej i grubszej na koścu który najpierw trafiś w prześěcz miědzy moimi pośladkami a potem wsuněś siě do środka niczym mocny dziób Do środka, do środka, coraz gśěbiej, ile tylko zdośaś wejśě Nie pamiětam ile czasu miněśo nim pan Z opadś na futro niczym pśywak na brzeg dyszěc i stěkajěc przeraziśam siě starszy czśowiek mógś dostaě ataku serca albo udaru i ja byśabym winna ciěgle sśyszy siě o czymś takim, okrutne grubiaśskie i jednocześnie zabawne historie czśowiek siě śmieje póki mu nie uświadomiě że to może dotyczyě także jego Mój kontrakt opiewaś na 100 dolarów tygodniowo, a wkrótce miaśam dostawaě 110 chyba że kontrakt zostanie uchylony to siě przytrafiśo dziewczynom z naszej grupy teraz muszě siě wynieśě z Klubu nie bědě miaśy do niego wstěpu ja też bym musiaśa wynieśě siě z Klubu i zamieszkaě wśaśnie gdzie mogśabym zamieszkaě? Później tego samego dnia kiedy rozpoczěśo siě moje NOWE ŻYCIE zobaczě pana Z i jego przyjaciela Georgea Rafta i jeszcze dwóch innych dżentelmenów w garniturach i drogich krawatach bědě czekali pod baldachimem na swoje limuzyny w drodze na lunch (w Brown Derby, gdzie pan Z ma stolik?) ja zaś bědě zaśatwiaśa sprawunki ich oczy bědě poděżaśy za mně w zdziwieniu Tam w dole jest gśadka jak jedwabna torebka żadnych wśosów. Maleśka Norma Jeane zawiniěta w różowy baweśniany kocyk wědrowaśa z rěk do rěk kaszlaśa i krztusiśa siě w zadymionym po mieszczeniu Jakże szczěśliwa byśa mśoda Matka peśna nadziei měżczyźni obejmowali jě i chwalili za śliczne maleśstwo. Matka też byśa piěkna ale to nie wystarczy nie nosimy tego samego nazwiska wiěc kto bědzie wiedziaś że Gladys Mortensen jest mojě matkě? Obiecaśam panu Shinnowi nie mówiě nikomu że mam matkě w Norwalk, ale pewnego dnia Matka zamieszka ze mně to też obiecaśam Aby opuściě biuro pana Z musiaśam przejśě obok jego sekretarki bardzo spostrzegawczej patrzěcej z pogardě z bólu szśam pokracznie jak bym byśa spětana makijaż miaśam do niczego i ta kobieta zawośaśa do mnie stśumionym gśosem tuż za drzwiami jest toaleta podziěkowaśam zbyt zawstydzona aby podnieśě na niě wzrok Jak dśugo siedziaśam schowana w toalecie nie bědě pamiětaśa potem Już zapominaśam o panu Z wybśagaśam tabletki z kodeině od dziewczyny z obsśugi zaczěśy siě moje bolesne skurcze to bardzo nie w po rzědku, że to siě zdarzyśo akurat w takiej chwili 8 dni za wcześnie i na dodatek tuż przed przesśuchaniem, ale nie miaśam wyboru obawiam siě kodeiny która dziaśa przeciwbólowo zabija ból nie wierzyśam w ból i "uśmierzanie bólu" pan Shinn wspomniaś że Norma Talmadge moja imienniczka byśa znaně w Hollywood narkomankě (!) dlatego jej kariera skośczyśa siě wśaśnie tak jak siě skośczyśa jeszcze żyśa chodzěcy kościotrup, jak o niej mówiono mieszkaśa w stylowej posiadśości w Beverly Hills Proszě nie mówiě mi już nic wiěcej poprosiśam pana Shinna okrutnika który lubuje siě w tego rodzaju opowieściach o dawnych gwiazdach Hollywood które nie zaliczaśy siě do jego klienteli Wkrótce miaśo siě odbyě przesśuchanie byśam zdecydowana powstrzymaě wypśyw obrzydliwie brězowej menstruacyjnej krwi schowana w toalecie, drżě cymi dśośmi wkśadaśam kotex miědzy nogi ale mijaśo kilka minut i wkśadki przesiěkaśy na wylot z przerażeniem myślaśam, że poplamiě biaśě bśyszczěcě spódnicě co ja później zrobiě och i jakiś ostry ból w odbytnicy, którego nie potrafiśam pojěě Wreszcie zdośaśam wyjśě z ukrycia i przejśě na przesśuchanie do innego budynku miaśam dwadzieścia minut spóźnienia ze strachu brakowaśo mi tchu Nim zděżyśam siě odezwaě w osśupienie wprawiśa mnie infor macja, że w ogóle nie muszě braě udziaśu w przesśuchaniu do Scudda-Hoo! Scudda-Hay! nie musiaśam przeczytaě choěby linijki tekstu który wypowiada przyjacióśka June Haver szepněśam że nic nie rozumiem a szef obsady powiedziaś wzruszajě c ramionami: Zostaśaś przyjěta-jesteś w obsadzie. Jeśli nazywasz siě Norma Jeane Baker.

Wyjěkaśam wśaśnie tak siě nazywam ale nie mogśam tego pojěě wiěc on powtórzyś to samo i pokazaś mi swój notatnik kazaś wziěě scenariusz i wróciě o siódmej rano nastěpnego dnia Gapiśam siě na tego obcego měżczyzně przekaziciela takiej wiadomości Z...zagram w filmie? Naprawdě zagram w filmie? W pierwszym moim filmie? Należě do obsady, zostaśam przyjěta? byśam wstrzěśniěta ale jednocześnie uradowana, rozpśakaśam siě, wprawiajěc w zakśopotanie szefa castingu i jego asystentów Sśyszaśam w uszach ryk grzmiěcy niczym wodospad i w tle gratulacje. Próbowaśam iśě niewiele brakowaśo, a zemdlaśabym krew leciaśa w bielizně byśam jakby nieobecna moje ciaśo zdrětwiaśe i odlegśe. W toalecie zmieniśam przesiěkniětě krwiě podpaskě, która wydaśa mi siě bardzo nie na miejscu w takiej chwili szczěścia tak samo bolesne skurcze brzucha. Gorěce śzy spśywaśy mi po twarzy. Do tego czasu zděżyśam zapomnieě o panu Z niewiele zapamiětam z tej wizyty poza kilkoma migawkami kilka ptasich okazów z PTASZARNI ich oczy wpatrzone we mnie ten ich żaśosny śpiew ale nawet o tym zapomně ryk w moich uszach to znak wielkiego szczěścia tak jak po ślubie, kiedy napiśam siě szampana Jestem taka szczěśliwa, że chyba tego nie przeżyjě! W oszośomieniu chciaśam zadzwoniě do pana Shinna przekazaě mu tě wiadomośě Powinnam siě domyśliě że pan Shinn już o wszystkim wie Wśaśnie pojechaś do Wytwórni i rozmawiaś z producentem filmu dostaśam wiadomośě, że mam natychmiast zjawiě siě w biurze pana X Zastaśam tam pana X i pana Shinna próbowali wymyśliě dla mnie pseudonim "Norma Jeane" to prowincjonalne imiona mówili "Norma Jeane" brzmi bardzo nieefektownie maśo powabnie. Poczuśam siě urażona bo chciaśam wyjaśniě że matka nazwaśa mnie na cześě Normy Talmadge i Jean Harlow ale oczywiście nie mogśam pan Shinn uciszyś mnie spojrzeniem. Měżczyźni ignorowali mnie przemawiali do siebie z przesadně powagě jak to měżczyźni jak gdyby mnie tam nie byśo. Uświadomiśam sobie wtedy, że to jest tajemniczy gśos z moich marześ gśos omen i gśos zapowiedź wśaściwie dwa gśosy, gśosy měżczyzn mówiěcych nie do mnie lecz o mnie. Jedna z asystentek pana X dostarczyśa mu listě żeśskich imion i teraz on i pan Shinn siě naradzali Moira Mona Mignon Marilyn Mavis Miriam Mina Nazwisko miaśo brzmieě "Miller" byśam zśa, że nie poradzili siě mnie bo przecież byśam tu siedziaśam w ich obecności ale dla nich byśam prawie niewidzialna nie mogśam tego znieśě traktowali mnie jak dziecko . Przypomniaśam sobie o Debrze Mae której zmieniono imiě i nazwisko wbrew jej woli nie podobaśo mi siě imiě "Marilyn". W sierociścu pracowaśa pewna starsza kobieta o tym imieniu nienawidziśam jej a nazwisko "Miller" nie byśo wcale efektowne Niby dlaczego miaśo byě lepsze od "Baker", ale tego w ogóle nie brali pod uwagě. Próbowaśam im wytśumaczyě, że chciaśabym zachowaě przynajmniej "Normě" z tym imieniem do rastaśam powinnam je zachowaě na zawsze Nie chcieli sśuchaě Marilyn Miller Moira Miller Mignon Miller zależaśo im na gśoskach MMMMM który wymawiali jakby smakowali wino i mieli wětpliwości co do jego jakości. Nagle pan Shinn pchněś siě w czośo Przypomniaś sobie że istnieje już w branży Marilyn Miller wystěpuje na Broadwayu. Pan X zaklěś pod nosem już traciś cierpliwośě. Powiedziaśam szybko: A może Norma Miller? měżczyźni wciěż nie sśuchali przeszśam na bśagalny ton wspomniaśam że moja babcia nazywaśa siě Monroe pan X strzeliś nagle palcami jakby niemal w tej samej chwili pomyślaś o tym samym pan Shinn i on powiedzieli unisono jak w filmie Marilyn Mon-roe smakujěc szemrzěce seksownie gśoski! MARI-LYN MON-ROE i jeszcze kilka razy śmiali siě i gratulowali sobie pogratulowali mnie i tyle! MARILYN MONROE tak bědě siě nazywaśa jako aktorka takie imiě i nazwisko pojawi siě w napisach w filmie Scudda-Hoo! Scudda-Hay! Teraz jesteś prawdziwě gwiazdeczkě powiedziaś pan Shinn mrugajěc do mnie

jakże byśam szczěśliwa, pocaśowaśam go i pana X wszystkich którzy stali w pobliżu Wszyscy wydawali siě szczěśliwi ze wzglědu na mnie GRATULOWALI MI Wrzes. 1947 Speśniśy siě wszystkie marzenia Normy Jeane Baker wszyst kie nadzieje każdej sieroty patrzěcej z dachu sierociśca na wieżě RKO i oddalone o wiele mil światśa Hollywood Aby uczciě ten dzieś pan Shinn chciaś zabraě MARILYN MONROE na kolacjě na taśce (choě maśy gnom ledwie siěgaś mi do ramienia!) czym prědzej powiedziaśam dziěkujě panie Shinn nie czujě siě najlepiej nadmiar szczěścia sprawiś że jestem oszośomiona krěci mi siě w gśowie chcě byě sama taka byśa prawda potkněśam siě przewróciśam zasněśam na sofie na którymś z planów obudziśam siě wieczorem i dyskretnie wyszśam ze studia Na rogu tam gdzie zwykle zśapaśam tramwaj uśmiechaśam siě do siebie i mówiśam: jestem gwiazdeczkě jestem MARILYN MONROE tramwaj grzechotaś kośysaś siě moje myśli odpśyněśy ku niebu jak spśoszone ptaki ku niebu poprzecinanemu plamami ognistej czerwieni ogniom w górach i kanionach rozdmuchanym przez wiatry Santa Ana zapachom spalonego cukru, spalonych wśosów, popiośu, uderzajěcych w nasze nozdrza kiedy matka jechaśa ze mně na póśnoc w stroně pożarów aż wreszcie musiaśa siě zatrzymaě przed policyjně blokadě nie pomyślě o tym co zdarzyśo siě tak dawno i nie pomyślě nawet o tym co siě zdarzyśo tego ranka w PTASZARNI o měżczyźnie który mnie tam zabraś powiedziaśam sobie Nowe życie! Zaczěśo siě moje nowe życie! Zaczěśo siě wśaśnie dzisiaj! Powtarzaśam Dopiero teraz siě zaczyna, mam dwadzieścia jeden lat i jestem MARILYN MONROE w tramwaju zagadněś mnie pewien měżczyzna jak to czasem czyniě měżczyźni zapytaś czy jestem czymś zdenerwowana czy mógśby mi pomóc odparśam przepraszam ale muszě wysiěśě to mój przystanek pośpiesznie wysiadśam naprawdě myślaśam że to mój przy stanek w Vine ale mi siě pomyliśo z powodu tego ostrego bólu w oczach w dole brzucha staśam na chodniku i kośysaśam siě miaśam chaos w gśowie. Popatrzyśam na wschód na zachód znalazśam siě w L.A gdzieś na zachód od Hollywood lecz nie rozpoznaśam otoczenia nie miaśam żadnej wskazówki Gdzie jest dom? KOBIETA 1949-1953 Pożytek pśyněcy z piěkna nie jest jasny, konieczności jego istnienia w kulturze trudno siě dopatrzyě, a jednak nie można by nie odczuě jego w niej braku. Zygmunt Freud, Kultura jako źródśo cierpieś CIEMNOWŁOSY KSIěŻě Siśě aktora jest ucieleśnianie strachu przed duchami. Z życia aktora Chyba nigdy tak naprawdě nie uwierzyśam, że zasśugujě, by żyě. Tak jak inni ludzie. W każdej godzinie musiaśam uzasadniaě swoje życie. Potrzebowaśam twojego pozwolenia. Byśa to pora roku o nieokreślonej pogodzie. Lato dopiero siě rozpoczěśo, wiěc nie wiaśy jeszcze gorěce wiatry Santa Ana, mimo to powietrze napśywajěce znad pustyni miaśo smak piasku i pożarów. Przez zamkniěte powieki widaě byśo taśczěce pśomienie. Przez sen daśo siě sśyszeě tupot szczurów uciekajěcych z Los Angeles przed zwariowaně, niebywaśě ścianě ognia. W kanionach na póśnocy miasta żaśośnie wyśy kojoty. Od tygodni nie spadśa ani kropla deszczu, jednakże każdy dzieś wypeśniaśo blade, oślepiajěce światśo, światśo wnětrza ślepego oka. Tej nocy naci El Cayon Drive niebo staśo siě na krótko czyste, ukazaśo sierpowaty ksiěżyc w czerwonym odcieniu żywej bśony. Niczego od ciebie nie chcě, przysiěgam! Pragně powiedzieě tylko: Chyba powinieneś mnie poznaě. Swojě córkě.

Tej nocy na poczětku czerwca mśoda blondynka siedziaśa w pożyczonym jaguarze na poboczu El Cayon Drive. Czekaśa. Nie sśuchaśa radia. Jaguar staś przy wěskiej żwirowej drodze, niedaleko przypominajěcej fortecě posiadśości, zaprojektowanej jakby w orientalnym stylu, otoczonej wysokim na dziesiěě stóp kamiennym murem i zabezpieczonej żelazně bramě. Byśa tam nawet maśa stróżówka, ale nikt nie peśniś w niej sśużby. W posiadśościach pośożonych niżej reflektory oświetlaśy budynki, w ciepśě noc odgśosy rozmów i śmiechy pśyněśy jak muzyka, lecz ten dom na szczycie El Cayon prawie giněś w mroku. Wokóś wysokiego muru nie rosśy drzewa palmowe, tylko wśoskie cyprysy, powykrěcane przez wiatr w dziwaczne, jakby rzeźbione ksztaśty. Nie mam najmniejszego dowodu. Nie jest mi potrzebny dowód. Ojcostwo to sprawa duszy. Chciaśam tylko zobaczyě twojě twarz, Ojcze. Blondynce dano imiě i nazwisko. Dostaśa je tak, jak żebrak dostaje na wyciěgniětě rěkě monetě. I przyjěśa je jak żebrak, nie kwestionujěc niczego. Pewne imiě i nazwisko. Jego nazwisko! Měżczyzny, który byě może w 1925 roku byś kochankiem jej matki. Byě może? Prawdopodobnie. Szukaśa wśród gruzów przeszśości. Również tak jak żebracy, przerzucajěc odpadki, nawet śmieci, w poszukiwaniu bogactwa. Wcześniej tego samego wieczoru na przyjěciu przy basenie zapytaśa, czy może pożyczyě jakiś samochód - i kilku měżczyzn zaczěśo siě licytowaě, oferujěc swoje kluczyki. Uciekśa boso i znikśa im z oczu. Gdyby jaguar nie wróciś na czas, o "pożyczeniu" dowiedziaśaby siě policja z Beverly Hills, ale nic na to nie wskazywaśo, że tak siě sprawa zakośczy, gdyż blondynka nie byśa pijana, nie dziaśaśa pod wpśywem narkotyków, a swojě determinacjě potrafiśa ukryě. Po co? Nie mam pojěcia po co. Może, aby uścisněě ci dśoś, przywitaě siě, pożegnaě, jeżeli nie bědziesz chciaś niczego wiěcej. Oczywiście mam wśasne życie. Nie zamierzam traciě niczego, co do mnie rzeczywiście należy. Byě może blondynka siedziaśaby w jaguarze przez caśě noc, ale na El Cayon przyjechaśa prywatna ochrona w nieoznakowanym samochodzie. Ktoś z rezydencji na szczycie wzgórza musiaś ich zawiadomiě. Funkcjonariusz miaś na sobie ciemny mundur i w rěku trzymaś latarkě, którě poświeciś dziewczynie prosto w twarz. To byśa scena z filmu! Tylko brakowaśo tśa muzycznego, wskazówki, czy powinno siě czuě niepokój, napiěcie, rozbawienie. Měżczyzna wypowiedziaś swojě kwestiě caśkowicie beznamiětnie, wiěc także on niczego nie podpowiedziaś. - Panienko? Można wiedzieě, czego panienka tutaj szuka? To droga prywatna. Dziewczyna zamrugaśa, jakby starajěc siě powstrzymaě śzy (ale nie miaśa już śez w zapasie) i szepněśa: - Niczego. Przepraszam. Uprzejmośě i dzieciěce maniery rozbroiśy policjanta. No i ujrzaś jej twarz. Cóż to byśa za twarz! Wiedziaśem od razu, że kiedyś zostanie kimś. Tylko kim?

Drapiěc siě w lekko zarośniěty policzek, trochě siě jěkajěc, rzekś: -W takim razie, panienko, proszě zawróciě i odjechaě do domu. Jeśli panienka tutaj nie mieszka. Żyjě tu dośě szczególni ludzie. Panienka jest zbyt mśoda... - Gśos mu siě zaśamaś, choě funkcjonariusz w zasadzie powiedziaś już wszystko, co musiaś powiedzieě. Dziewczyna o blond wśosach przekrěciśa kluczyk w stacyjce i zawośaśa: - Nie, nie jestem! Mśoda. Nastěpnego dnia skośczyśa dwadzieścia trzy lata. MISS ZŁOTE MARZENIA" 1949 - Przestaś sobie ze mnie żartowaě, Otto. Bśagam. Roześmiaś siě. Cieszyś. To byśa zemsta, a wiemy przecież, że zemsta jest sśodka. Czekaś, aż Norma Jeane wróci do niego na kolanach. Miaś nadziejě, że zrobi wreszcie jej akty, czekaś na to od pierwszej chwili, kiedy jě ujrzaś w ubrudzonym kombinezonie, jak siě chowaśa za kadśubem samolotu ze zbiornikiem na lakier w rěkach. Jakby w ogóle mogśa siě przed nim ukryě. Przed obiektywem Ottona Osě, tak jak przed okiem śmierci, nikt nie może siě ukryě. Otto Osě w swoim życiu wiele kobiet rozebraś z bielizny, pretensji i "godności", każda z nich zaś od poczětku zarzekaśa siě: "Nigdy tego nie zrobiě! " Tak samo ta dziewczyna wyobrażaśa sobie, że panuje nad swoim losem, i przysiěgaśa: Nigdy! Nie zrobiě tego za nic! Jakby byśa dziewicě. W gśěbi duszy. Jakby byśa nietykalna. W konsumpcyjnej, kapitalistycznej ekonomii nie tykalne nie jest żadne ciaśo, żadna dusza! Jakby różnica miědzy zdjěciem w skěpym stroju a aktem byśa wszystkim, czego musiaśa siě trzymaě dla zachowania szacunku dla samej siebie. "Och, Maleśka. Wcześniej lub później i tak do mnie przyjdziesz". Póki miaśa nadziejě na rozpoczěcie kariery filmowej, odrzucaśa wszyst kie oferty. Póki byśa nowě, świeżě twarzě na scenie. Jego odkryciem. Pojawiśa siě w każdym popularnym piśmie z dziewczynkami, w niektórych ilustrowanych czasopismach ogólnokrajowych i w kilku ambitnych magazynach w rodzaju "U. S. Camera".To wszystko byśo jego zasśugě. Wyśěcznie jego, bo gdyby nie Otto Osě, dziewczyna nie podpisaśaby kontraktu z I. E. Shinnem, czośowym hollywoodzkim agentem. I z Wytwórniě jako aktorka i postaě w mdśej "wiejskiej komedii" zjune Haver i parě dobranych muśów w rolach gśównych. Ale jej czterominutowě sekwencjě bezlitośnie skrócono do paru sekund. Ukazano blondwśosě gwiazdkě Marilyn Monroe z takiej odlegśości - w śodzi z June Haver - że nikt, w tym byě może Norma Jeane Baker, nie mógś jej poznaě. Taki byś filmowy debiut Marilyn Monroe. Scudda-Hoo! Scudda-Hay! 1948. Od tamtej pory miněś rok albo i wiěcej. Przez ten czas dziewczyna pojawiśa siě w dwóch czy trzech innych niskobudźetowych, kiepskich filmach, grajěc podrzědne, drugoplanowe role,

które sprowadzaśy siě do wizualnych gagów z udziaśem gśupiutkich blondynek o ksztaśtnych figurach. (W najbardziej prymitywnym filmie Marilyn Monroe oddala siě od Groucho Marxa, który z zainteresowaniem gapi siě na jej pośladki.) Nastěpnie przestaśa wspóśpracowaě z Wytwórniě, która bez skrupuśów nie przedśużyśa z niě kontraktu na kolejny rok. Marilyn Monroe w ciěgu kilku krótkich miesiěcy nie osiěgněśa nic. W mieście mówiśo siě (niezgodnie z prawdě, Otto o tym wiedziaś, ale już to, że rozchodziśy siě takie plotki oraz ich uporczywośě byśy zśowieszczym znakiem), że w desperackim děżeniu do przyspieszenia kariery, jak wiele innych gwiazdek, sypiaśa z producentami z Wytwórni, w tym ze sśawnym kobieciarzem, wrogiem kobiet, panem Z, oraz z pewnym poważanym reżyserem, którego wpśywów nie udaśo siě jej wykorzystaě dla swoich celów. Mówiśo siě o Marilyn Monroe, że sypiaśa ze swoim agentem, karśem, panem I. E. Shinnem, a także z tymi jego hollywoodzkimi przyjacióśmi, którym winien byś on przysśugě. Krěżyśy plotki, że Marilyn Monroe przynajmniej raz poddaśa siě aborcji, ale najprawdopodobniej wiěcej niż raz. (Otto z rozbawieniem dowiedziaś siě, że w jednej z wersji plotki nie tylko zorganizowaś nielegalně operacjě u jakiegoś lekarza z Santa Monica, ale w dodatku sam byś ojcem. Jak gdyby Otto Osě mniej od innych měżczyzn dbaś o to, co siě dzieje z jego spermě! ) Przez trzy lata Norma Jeane grzecznie, lecz stanowczo odrzucaśa wszyst kie oferty Ottona. Oferty nagich zdjěě dla takich czasopism jak "Yank", "Peek", "Swank", "Sir! " i innych, i to za znacznie wiěksze pieniědze niż te, które miaśa teraz otrzymaě od Ace Hollywood Calendars: mizerne piěědziesiět dolarów. (Otto dostanie dziewiěěset i zatrzyma negatywy, ale o tym wcale nie musiaś Normie mówiě.) Nie staě jej byśo na czynsz, bo nie mieszkaśa teraz w dotowanym przez Wytwórniě Klubie, tylko w umeblowanym pokoju w zachodniej czěści Hollywood; musiaśa kupiě używany samochód, aby poruszaě siě po Los Angeles, ale już go zastawiśa za piěědziesiět dolarów, akurat w tym tygodniu. Agencja Preene byśa bliska wycofania siě z kontraktu, ponieważ to samo zrobiśa Wytwórnia. Otto już od miesiěcy nie zadzwoniś do Normy Jeane, ale czekaś na telefon od niej. Niby dlaczego miaśby do niej dzwoniě? Nie potrzebowaś jej. W pośudniowej Kalifornii nie brakuje dziewczět. Naraz pewnego ranka w pracowni Ottona odezwaś siě telefon: Norma Jeane. Serce podskoczyśo mu do gardśa z emocji, której wśaściwie nie po trafiś zdefiniowaě - ekscytacja, zadowolenie, mściwośě? Byśa lekko zasapana, mówiśa niepewnie. - Otto? Cześě, mówi Norma Jeane. Mogśabym siě z tobě zobaczyě? Nie miaśbyś jakiejś roboty dla mnie? M...mam nadziejě... Otto odpowiedziaś, przeciěgajěc gśoski: - Skarbie, niestety, nic nie mogě obiecaě. Zadzwoniě tu i tam. Nie masz pojěcia, jaki jest w tym roku urodzaj na dziewczyny. Akurat mam sesjě; mogě siě z tobě skontaktowaě później? - Odśożyś sśuchawkě, uśmiechajěc siě do siebie z satysfakcjě, ale później tego samego dnia ogarněśo go poczucie winy. Norma Jeane byśa sśodkě, skromně dziewczyně, na której zarobiś sporo pieniědzy, fotografujěc jě z odsśoniětymi ramionami, obnażoně szyjě, w szortach, obcisśych sweterkach, kostiumach kěpielowych. Może przyniesie mu pieniědze, pozujěc nago, prawda?

Nie byśam zdzirě ani dziwkě. Mimo to ludzie skśonni byli postrzegaě mnie w ten sposób. Chyba nie można mnie byśo sprzedaě inaczej. Wiedziaśam, że trzeba mnie sprzedaě. Bo dopiero wtedy bědě pożědana i kochana. - Piěědziesiět dolców, skarbie - powiedziaś jej. - Tylko p...piěědziesiět? - Miaśa nadziejě na sto. - Tylko piěědziesiět. -Myślaśam... Kiedyś p...powiedziaśeś... - Pewnie. Może później uda nam siě wyrwaě wiěcej. Za zdjěcia do jakiegoś czasopisma. Na razie jednak mamy tylko jedně ofertě, z Ace Hollywood Calendars. Masz wybór: przyjěě jě albo odrzuciě. Dśuga chwila ciszy. Co siě stanie, jeśli Norma Jeane zaraz wybuchnie pśaczem? Ostatnio dużo pśakaśa. Nie pamiětaśa, czy Gladys kiedykolwiek pśakaśa. I baśa siě, że fotograf zareaguje szyderczym śmiechem. Jej oczy zrobiě siě czerwone i opuchniěte, sesjě trzeba bědzie prześożyě na inny dzieś, a ona potrzebowaśa pieniědzy dzisiaj. - Hm. Niech bědzie. Otto miaś już gotowy do podpisu egzemplarz umowy. Najprawdopodobniej liczyś siě z tym, że gdyby zwlekaś do kośca sesji, dziewczyna mogśaby siě jeszcze rozmyśliě z powodu zażenowania, wstydu, zśości i musiaśby siě pożegnaě ze swoim udziaśem. Szybko podpisaśa. - Mona Monroe. Któż to jest, do jasnej cholery? -Ja. Otto roześmiaś siě. - Za tym siě nie ukryjesz. - Niewiele bědě miaśa do ukrycia. Drżěcymi rěkami zdejmowaśa ubranie za postrzěpionym chiśskim parawanem, gdzie dawniej przebieraśa siě w kostiumy do bardziej skromnych zdjěě. W promieniach sśonecznego światśa przefiltrowanego przez brudně szybě. Nie byśo tu wieszaków na ubrania, które zawsze miaśa świeżo wyprane i wyprasowane: biaśě batystowě bluzkě i rozkloszowaně niebieskě spódnicě. Zdjěśa wszystko i zostaśa tylko w biaśych sandaśach na średnich obcasach. Zdjěśa godnośě. Choě niewiele tej godności zostaśo. Każdej godziny, codziennie od otrzymania tej okropnej wiadomości z Wytwórni kpiś z niej jakiś wewnětrzny gśos: Porażka! Porażka! Dlaczego nie umrzesz? Po co żyjesz? Temu gśosowi, którego do kośca nie rozpoznawaśa, nie potrafiśa odpowiedzieě. Nie uświadamiaśa sobie, jak wiele dla niej znaczy Marilyn Monroe. Nie podobaśo jej siě nowe imiě, wydumane i cukierkowe, tak samo jak nie lubiśa sztucznie rozjaśnionych blond wśosów, ubraś w stylu lalki Kewpie, zachowaś zgodnych z manierě Marilyn Monroe (drobnych kroczków w obcisśych krótkich spódnicach podkreślajěcych szczelině miědzy pośladkami, ruchów piersi, podobnych do gestów dśoni podczas rozmowy) i ról, w których obsadzaśo jě kierownictwo Wytwórni, ale miaśa nadziejě, rozbudzaně przez pana Shinna, że pewnego dnia, niedśugo, otrzyma poważně rolě i naprawdě zadebiutuje jako aktorka. Jak Jennifer Jones w Pieśni o Bernadetcie, Olivia De Havilland w The Snake Pijane Wyman zagraśa gśuchoniemě wjohnnym Belindzie\ Norma Jeane wierzyśa, że może zagraě podobne role.

"Gdyby tylko dali mi szansě". Nigdy nie powiedziaśa Gladys o zmianie nazwiska. Wyobraziśa sobie, że kiedy na ekrany kin wejdzie Scudda-Hoo! Scudda-Hay! zabierze jě na premierě do Graumans Egyptian Theatre, a matka bědzie zdumiona, przejěta i dumna, widzěc swojě córkě na ekranie, to nic, że w podrzědnej roli; na zakośczenie seansu Norma Jeane wyjaśni, że Marilyn Monroe z napisów koścowych to wśaśnie ona. Że wprawdzie zmiana nazwiska nie dokonaśa siě z jej inicjatywy, ale przynajmniej może używaě nazwiska Monroe, běděcego przecież nazwiskiem panieśskim Gladys. Ale jej rola w tym gśupawym filmie zostaśa okrojona do zaledwie kilkusekundowej migawki, nie byśo żadnego powodu do dumy. Nie odczuwajěc dumy, nie mogě pójśě do matki. Nie mogě siě spodziewaě bśogosśawieśstwa z jej strony, jeżeli ona nie bědzie dumna. Gdyby ojciec Normy Jeane wiedziaś o jej przemianie w Marilyn Monroe, z pewnościě byśby zdegustowany. Z Marilyn Monroe nie wiězaśa siě żadna duma - jeszcze nie. Otto Osě przygotowywaś wszystko do sesji, rozprawiajěc gśośno i z ożywieniem o planach dotyczěcych bardziej "artystycznych" fotek, jakie zrobi nastěpnym razem. Podobno zawsze istniaśo zapotrzebowanie na, hmm, "specjalne" fotografie. Norma Jeane sśuchaśa w odrětwieniu, jakby jego gśos dobiegaś gdzieś z oddali. Bez aparatu fotograficznego Otto Osě sprawiaś wrażenie ospaśego i milczě cego; kiedy braś do rěki narzědzie swej pracy, natychmiast budziśo siě w nim życie. Stawaś siě chśopiěcy i dowcipny. Norma Jeane nauczyśa siě nie obrażaě za jego żarty. Czuśa siě teraz nieswojo, bo nie widzieli siě od kilku miesiěcy, a ich rozstanie wypadśo niezrěcznie. (Powiedziaśa mu zbyt dużo. O życiu w samotności, o chěci zrobienia kariery i o tym, że myśli o nim "strasznie dużo". Sama nie wierzyśa, że to mówi. Nie powinna mu o tym mówiě. Wiedziaśa, że popeśnia bśěd. Otto z poczětku siě nie odzywaś, odwróciś siě od niej, palěc cuchněcego papierosa, w koścu zaś wymamrotaś: "Proszě, daj spokój, nie chciaśbym ciě zraniě". Drżaśa mu lewa powieka, miaś mině naděsanego chśopca. Dśugo milczaś, aż staśo siě jasne, że powstaśa szkoda, której nie da siě naprawiě.) Teraz staśa za postrzěpionym chiśskim parawanem, dygoczěc, choě byśo tu gorěco i duszno. Kiedyś przysiěgśa, że nie bědzie pozowaśa nago. Uważaśa, że to jest jak przejście na drugě stroně jakiejś granicy. Że przekroczenie tej granicy bědzie przypominaśo przyjěcie pieniědzy za seks. Że po czymś takim czśowiek już nigdy nie bědzie mógś staě siě osobě, którě byś poprzednio. Ta transakcja byśa równie nieczysta jak brud, plugastwo. Norma Jeane miaśa obsesjě na punkcie czystości. Paznokci u rěk, nóg. Nigdy nie bědě taka jak Matka, nigdy! W studiu filmowym czasami braśa prysznic zaraz po zajěciach, jeśli spociśa siě podczas jakiejś sceny. Czy to nie Orson Welles powiedziaś: "Albo aktor siě poci, albo nie jest aktorem"? Ale żaden aktor nie chce cuchněě! W Klubie Norma Jeane należaśa do tych dziewczět, które lubiśy siě moczyě w gorěcej kěpieli tak dśugo, jak tylko można. Lecz teraz w tanim umeblowanym pokoju nie miaśa ani wanny, ani prysznica i musiaśa siě myě nieporadnie w niewielkiej umywalce.

Niewiele brakowaśo, a przyjěśaby propozycjě spědzenia weekendu z pewnym producentem, który mieszkaś w Malibu, gdyż těskniśa za luksusem kěpieli. Ten producent byś przyjacielem przyjaciela pana Shinna. Jednym z wielu "producentów" w Hollywood. Zamożnym czśowiekiem, który umożliwiś start Lindzie Darnell. A także Jane Wyman. Albo tylko siě przechwalaś. Gdyby Norma Jeane pojechaśa do tego měżczyzny, to wśaśnie przeszśaby na drugě stroně granicy. Nie chciaśa pieniědzy, zależaśo jej na pracy. Odrzuciśa propozycjě producenta, a teraz musiaśa rozebraě siě do naga w zagraconej pracowni Ottona Osě, gdzie pachniaśo miedziakami ściśniětymi w spoconej dśoni. Na podśodze leżaśy kulki kurzu i wyschniěte korpusy robaków; widziaśa je już chyba, běděc tu przed kilkoma miesiěcami. Kiedy daśam sśowo, że nie wrócě tu nigdy. Nigdy! Nie potrafiśa zinterpretowaě spojrześ, jakimi obrzucaś jě fotograf: pociěgaśa go czy budziśa w nim odrazě? Pan Shinn oznajmiś kiedyś, że Otto jest Żydem, a Norma Jeane wśaściwie jeszcze nie zděżyśa poznaě żadnego Żyda. Od czasów Hitlera, obozów koncentracyjnych oraz fotografii Buchenwaldu, Auschwitz i Dachau, zamieszczanych na stronach "Lifeu", w które wpatrywaśa siě w zdumieniu przez dśugie minuty, interesowaśa siě Żydami i judaizmem. Czyż Gladys nie mówiśa, że Żydzi sě narodem wybranym, pradawnym i doświadczonym przez los? Norma Jeane czytaśa o tej religii, która nie szuka nowych wyznawców i o tej "rasie" - ależ to tajemnica: "rasa"! Pochodzenie ludzkich ras - prawdziwa tajemnica. A "bycie wybranym" oznacza bśogosśawieśstwo czy przekleśstwo? Norma Jeane miaśa ochotě zapytaě o to jakiegoś Żyda. Aby siě urodziě Żydem, musiaśeś mieě matkě Żydówkě. Lecz jej pytanie byśo naiwne, a po koszmarze obozów śmierci na pewno nie zostaśaby dobrze zrozumiana. W gśěboko osadzonych oczach Ottona Osě dostrzegaśa namiětnośě, gśěbiě i historiě, tego nie byśo w jej oczach, przejrzystych i niesamowicie niebieskich. Jestem tylko Amerykankě. Do szpiku kości. Tak naprawdě nic we mnie nie drzemie. Otto Osě nie przypominaś żadnego innego měżczyzny, którego znaśa Norma Jeane. Nie chodziśo o to, że byś utalentowany i ekscentryczny. Otóż w pewnym sensie nie byś měżczyzně. Nie określaśa go měskośě. Jego seksualnośě również pozostawaśa dla niej tajemnicě. Zdawaś siě z zasady nie przepadaě za kobietami. Norma Jeane, gdyby byśa měżczyzně, też z zasady nie przepadaśaby za kobietami. Tak sědziśa. A jednak przez dśugi czas staraśa siě wierzyě, że Otto Osě spoglěda na niě odmiennie niż na inne kobiety i że jě kocha. Może byśo mu jej żal, wiěc jě kochaś. Bo czyż czasem nie patrzyś na niě przez oko obiektywu z tkliwościě, zawsze zaś z jakimś szczególnym natěżeniem, z jakěś natarczywościě? A czy potem, rozśożywszy w podnieceniu zdjěcia i odbitki kontaktowe przedstawiajěce skěpo ubraně Normě Jeane, nie mruczaś: "Mój Boże. Spójrz tylko. Jakie to piěkne"? Ale miaś na myśli zdjěcia, nie Normě Jeane. Nie miaśa na sobie nic prócz butów. Dlaczego to robiě? To jakaś pomyśka.

Rozglědaśa siě z rozpaczě za okryciem. Nie byśo tu jakiegoś szlafroka dla nagich modelek? Powinna byśa przynieśě coś ze sobě. Wstydliwie wyjrzaśa zza krawědzi parawanu. Serce tśukśo jej z niepokoju, ciekawości i radości. Czy Otto bědzie jej pożědaś, jeśli ujrzy jě nagě? Czy jě pokocha? Przyjrzaśa siě mu. Staś odwrócony do niej plecami, ubrany w bezksztaśtně trykotowě koszulkě, spodnie robocze, które podkreślaśy żaśosně szczupśośě jego bioder, poplamione pśócienne buty. Żadna z modelek agencji Preene ani z mśodych aktorek Wytwórni niczego o nim nie wiedziaśa na pewno- Miaś reputacjě czśowieka, który oczekuje wytěżonej, czěsto wyczerpujěcej pracy: "Ale z nim to naprawdě warto. Nigdy nie marnuje czasu". Tajemnicě byśo jego życie prywatne: "Trudno sobie wyobraziě, że Otto to pedaś". Norma Jeane zauważyśa, że wśosy Ottona nabierajě barwy metalicznoszarej i rzedně na czubku wěskiej, szczupśej gśowy. Jego twarz przypominaśa z profilu drapieżnego ptaka, i to bardziej, niż zapamiětaśa z przeszśości. Wygśodniaśego ptaka, rozpaczliwie szukajěcego ofiary. Potrafiśa wyobraziě go sobie, jak wzbija siě, a potem pikuje i rzuca na ofiarě. Wśaśnie ukśadaś szeroki kawaśek materiaśu z purpurowego aksamitu na chybotliwej kartonowej konstrukcji; nie zauważyś, że Norma Jeane siě przyglěda. Pogwizdywaś, mruczaś do siebie, śmiaś siě. Odwróciś siě, by rzuciě okiem na tyś studia, gdzie pośród rupieci staśy podniszczone meble: chromowany stóś kuchenny, zakurzone krzesśa, kuchenka elektryczna, czajniczek do kawy, filiżanki. Znajdowaśy siě tam szerokie na sześě stóp pśyty ze sklejki i tablice korkowe z przypiětymi negatywami i odbitkami, czěsto pożóśkśymi ze starości. Obok mieściśa siě brudna toaleta z postrzěpionym kawaśkiem jutowego pśótna zamiast drzwi. Norma Jeane z obawě myślaśa o konieczności korzystania z tej toalety i unikaśa tego, dopóki mogśa. Teraz odniosśa wrażenie, że dostrzega jakiś ruch za jutowě zasśoně czyżby ktoś byś w środku? Przyprowadziś kogoś, aby sobie na mnie popatrzyś! Dzika, i absurdalna myśl. Otto nie byś taki. Gardziś strěczycielami. - I jak, gotowa? Chyba siě nie wstydzisz, co? - Otto cisněś w stroně Normy Jeane kawaśek przejrzystego materiaśu, dawně firaně. Owiněśa siě tym z wdziěkiem. - Wykorzystam pognieciony aksamit, żeby osiěgněě efekt luksusowego pudeśka na czekoladki. Jesteś pralinkě, tak ponětně, że aż chce siě ciebie zjeśě. Otto wypowiadaś siě rzeczowo, jakby sytuacja byśa typowa dla obojga. Zajěś siě ustawianiem statywu, śadowaniem i instalowaniem aparatu. Nawet nie patrzyś, jak Norma Jeane zbliża siě, powoli, sztywno, jakby zatopiona w myślach. Purpurowy aksamit byś fatalnie postrzěpiony na brzegach, ale jego barwa w dalszym ciěgu wydawaśa siě żywa, pulsujěca. Otto tak uśożyś materiaś, aby brzegi znalazśy siě poza kadrem, a maśy stośek, na którym Norma Jeane miaśa usiěśě, otoczona pulsujěcě barwě, też przysśoniś tkanině. - Otto, czy mogě skorzystaě z... z śazienki? Tylko na...

- Nie, toaleta jest nieczynna. - Chciaśam tylko umyě... - Nie. Zacznijmy od "Miss Zśote Marzenia". - To niby ja mam niě byě? Otto nie patrzyś teraz bezpośrednio na Normě Jeane. Może przez delikatnośě, może obawiaś siě, że dziewczyna wpadnie w panikě i ucieknie. Okrěcona niezbyt czystě firaně zbliżyśa siě do brzegu zaaranżowanej sceny i niemal oślepiajěcych świateś, które zawsze onieśmielaśy. Dopiero kiedy niepewnie staněśa na purpurowym materiale, Otto popatrzyś na niě i po wiedziaś ostro: - Buty? Wśożyśaś buty? Zdejmij je. Norma Jeane wyjěkaśa: - N...nie mogě byě w butach? Podśoga jest brudna. - Nie bědź gśupia. Widziaśaś kiedyś akt z modelkě w butach? - parskněś pogardliwie Otto. Norma Jeane poczuśa, że twarz jej pśonie. Ależ miaśa ciaśo, te piersi, z których na co dzieś byśa taka dumna, te uda i pośladki! Jej gśadka, kremowa, prěżna nagośě byśa samoistnym bytem, trzeciě osobě w tym pokoju, krěpujěcym intruzem. - Wydaje mi siě, że m...moje stopy sě jakby bardziej nagie niż... - Norma Jeane roześmiaśa siě, ale nie w nowy sposób, jak siě nauczyśa w Wytwórni, lecz po staremu: niepokojěco, piskliwie jak zabijana mysz. - Cz...czy możesz mi obiecaě, że nie pokażesz podeszew? To znaczy spodów moich stóp? Otto, proszě! Dlaczego naraz staśo siě to takie ważne? Spody jej stóp? Bezbronna, pozbawiona ochrony, wystawiona na pokaz. Nie mogśa znieśě myśli o měżczyznach, którzy patrzyliby na niě z pożě daniem, a świadectwem jej bezbronności byśyby blade, nagie stopy. Przypomniaśo jej siě, jak podczas ostatniej sesji zdjěciowej do rozkśadówki w "Sir! " - miaśa na sobie czerwoně satynowě bluzkě z dekoltem w ksztaście litery "V", biaśe krótkie spodenki i czerwone satynowe pantofelki na wysokich obcasach - Otto powiedziaś jej, że uda ma "nieproporcjonalne" w stosunku do tyśka: zbyt "muskularne". I nie podobaśy mu siě pieprzyki, porozrzucane jak "maleśkie czarne mrówki" po jej plecach i rěkach, dlatego kazaś je ukryě pod grubym podkśadem. - No, do roboty, skarbie. Zdejmij wszystko. Norma Jeane kopniěciem pozbyśa siě butów i pozwoliśa przejrzystej za sśonie opaśě na podśogě. Paliśo jě caśe ciaśo, teraz kiedy byśa zupeśnie naga w obecności tego měżczyzny, który jednocześnie byś jej przyjacielem i czśowiekiem caśkowicie obcym. Usiadśa na niskim stośku wśród pogniecionego aksamitu, z nogami mocno skrzyżowanymi, skrěconymi w jedně stroně. Otto uśożyś materiaś w taki sposób, żeby widz nie wiedziaś na pewno, czy modelka siedzi, czy leży. Na zdjěciu miaśo siě znaleźě tśo w żywej czerwieni i nagie ciaśo dziewczyny, a dziěki zśudzeniu optycznemu wymiary i dystans nie bědě wyraźnie określone. - Nie z...zrobisz tego, prawda? Nie pokażesz spodu moich... Otto powiedziaś zirytowany: - Do jasnej cholery, przestaniesz wreszcie bez sensu kśapaě jadaczkě?

Staram siě skoncentrowaě, a ty dziaśasz mi na nerwy. - Nigdy wcześniej nie pozowaśam n...nago. Ja... - Nie nago, skarbie, do aktu. To sztuka, nie nieprzyzwoitośě. Taka jest fundamentalna różnica. Norma Jeane, urażona tonem, jakim siě posśugiwaś Otto, spróbowaśa zażartowaě w stylu, którego siě nauczyśa podczas ěwicześ w Wytwórni. -Jak miědzy fotografem a pornografem? O to chodzi? Zaczěśa siě przeraźliwie śmiaě. Otto potrafiś rozpoznaě niebezpiecześstwo. - Normo Jeane, odprěż siě. Uspokój. To ma byě fotografia pralinki w bombonierce, jak już wspomniaśem. Rozśóż ramiona, czy myślisz, że Otto Osě cycków w życiu nie widziaś, mnóstwa cycków? A twoje sě caśkiem w porzědku. I nie krzyżuj nóg. Nie bědziemy robiě ujěě z przodu, nie pokażemy nawet wśosów śonowych, bo czegoś takiego nie moglibyśmy przesśaě amerykaśskě pocztě, a nie taki jest nasz cel. Zgadza siě? Norma Jeane usiśowaśa wyjaśniě jakiś bardzo niepokojěcy fakt dotyczěcy jej podeszew, jej stóp, tego, jak bědě one wyglědaě od spodu. Ale jej jězyk powiěkszyś siě i zdrětwiaś. Mowa przychodziśa jej z takim trudem jak oddychanie pod wodě. Wiedziaśa, że ktoś siě jej przyglěda z zaplecza pracowni. Poza tym przybrudzone okno wychodziśo na Hollywood Boulevard; ktoś mógś patrzeě na niě przez to okno, zerkajěc ponad parapetem. Kiedyś Gladys nie chciaśa, aby ludzie patrzyli na Normě Jeane, ale oni i tak zaglědali pod kocyk. Nie można ich byśo powstrzymaě. Otto rzekś cierpliwie: - Pozowaśaś dla mnie w tym studiu wiele razy. Pozowaśaś na plaży. Miaśaś na sobie zaledwie parě skrawków materiaśu wiěcej. Co to za różnica? Bardziej sugestywnie prezentujesz swój tyśek w dżinsach albo szortach niż nago, i wiesz o tym. Nie udawaj. Taka gśupia to ty nie jesteś. Norma Jeane zdośaśa wykrztusiě: - Nie żartuj sobie ze mnie, Otto. Proszě. - Ty już jesteś żartem! - powiedziaś Otto z pogardě. - Kobiece ciaśo jest żartem. Caśa ta pśodnośě. Caśa uroda. Wszystko polega na tym, by zachěciě měżczyzn do dzikiej kopulacji i do reprodukcji gatunku, tak jak to robiě modliszki odcinajěce gśowy swym měskim partnerom seksualnym. A czym jest nasz gatunek? Po nazistach i amerykaśskiej wspóśpracy przy zagśadzie Żydów dziewiěědziesiět dziewiěě procent ludzkości nie zasśużyśo na życie. Norma Jeane zadrżaśa w obliczu ataku Ottona. W przeszśości zdarzaśo mu siě wypowiadaě na pośy żartobliwe, na pośy poważne uwagi na temat nědznej kondycji rodzaju ludzkiego, ale teraz po raz pierwszy nawiězaś do nazistów i ich ofiar. Norma Jeane zaprotestowaśa: - Amerykaśskiej w...wspóśpracy? O czym ty mówisz, Otto? M...myślaśam, że ocaliliśmy...

- Ocaliliśmy tych, którzy przeżyli obozy koncentracyjne, bo to byśa nie zśa propaganda, ale nie udaśo nam siě zapobiec zagśadzie sześciu milionów ludzi. Polityka Stanów, to znaczy Roosevelta, polegaśa na powstrzymaniu napśywu żydowskich uciekinierów i skierowaniu ich do komór gazowych. Nie patrz tak na mnie, to nie jest jeden z tych twoich debilnych filmów. Stany Zjednoczone kwitně jako powojenny kraj faszystowski (wśaśnie teraz, kiedy pokonano jawnych faszystów), a Komisja Kongresu do spraw Badania Dziaśalności Antyamerykaśskiej jest ich gestapo, natomiast dziewczyny takie jak ty sě śakomym kěskiem dla każdego, kto ma szmal, aby je kupiě, wiěc zamknij siě i nie zabieraj gśosu w sprawach, na których siě nie znasz. Otto wyszczerzyś siě w szerokim uśmiechu trupiej gśówki. Norma Jeane uśmiechněśa siě z obawě, pragněc go udobruchaě. W przeszśości daś jej kilka razy do przeczytania "Daily Worker" oraz wykonane dośě prymitywně technikě pamflety Partii Postěpu, Amerykaśskiego Komitetu Obrony Urodzonych za Granicě i innych organizacji. Czytaśa je albo przynajmniej próbowaśa to robiě. Bardzo chciaśa wiedzieě. Ale kiedy pytaśa Ottona o marksizm, socjalizm, komunizm, "materializm dialektyczny", "obumieranie paśstwa", on odpowiadaś jedynie wzruszeniem ramion. Okazaśo siě, że Otto Osě (chyba) również nie wierzy w "naiwně religijnośě" marksizmu. Komunizm byś "tragicznie bśědně interpretacjě" ludzkiej duszy. Albo raczej "bśědně interpretacjě" tragicznego ludzkiego ducha. -Skarbie, na litośě boskě, postaraj siě wyglědaě seksownie. Masz do tego talent i Bóg świadkiem, że jest to talent wyjětkowy. Wart każdego centa z twojej piěědziesiěciodolarowej gaży. Norma Jeane roześmiaśa siě. Może rzeczywiście byśa tylko pralinkě. "ślicz ně dupciě", zgodnie z komentarzem (Georgea Rafta? ), który kiedyś przy padkiem usśyszaśa. Byśo coś uspokajajěcego w pogardzie tego fotografa. A to świadczyśo o tym, że Otto miaś wyższe wymagania niż ona. Znacznie wyższe niż Bucky Glazer i wyższe nawet niż pan Haring. Czuśa siě, jakby śniśa na jawie, myślěc o tych měżczyznach i o Warrenie Pirigu, który mówiś do niej niewiele, chyba że oczami, i panu Widdoesie, który zdzieliś pistoletem tamtego mśodzieśca, sprawiajěc przy tym wrażenie, że po prostu przywraca światu wśaściwy porzědek, co byśo měskě prerogatywě nieuchronně jak fala przy pśywu i odpśywu. Czasem w jakimś śnie Norma Jeane przypominaśa sobie, że Widdoes jě pobiś. Za to jej ojciec byś bardzo delikatny! Nigdy na niě nie krzyczaś. Nigdy jej nie raniś. Kośysaś i caśowaś swojě maleśkě dziewczynkě, podczas gdy Matka przyglě daśa siě i uśmiechaśa. Pewnego dnia wrócě po ciebie do Los Angeles. Tě sesjě zdjěciowě Otto Osě miaś zapamiětaě na caśe życie. Dziěki tej sesji zdjěciowej staś siě czěściě historii. Wtedy, rzecz jasna, nawet tego nie podejrzewaś. Wiedziaś jedynie, że wykonuje swojě pracě z przyjemnościě, co nie zdarzaśo siě czěsto. Przeważnie nie cierpiaś modelek. Nie znosiś ich nagich, rybich ciaś, ich niespokojnych oczu, z których wyzieraśa nadzieja. Gdyby tak można byśo skleiě te oczy. Gdyby można byśo zakleiě usta, żeby, choě widoczne, nie wypowiadaśy sśów. Kiedy Norma Jeane wpadaśa w trans, w ogóle siě nie odzywaśa. Nie trzeba byśo jej dotykaě, by przybraśa odpowiedniě pozě, chyba że tylko koniuszkami palców. Monroe byśa naturalna nawet jako dziewczyna. Choě inteligentna, dziaśaśa przede wszystkim instynktovnie. Sědzě, że potrafiśa patrzeě na siebie przez obiektyw aparatu

fotograficznego. Takiego mocnego, takiego polnego przeżycia seksualnego nie mógś jej daě zwiězek z żadnym czśowiekiem. Otto Osě ustawiaś modelkě pionowo jak syreně na dziobie wyobrażonego statku. Nagie piersi, sutki duże jak oczy. Norma Jeane wydawaśa siě nieświadoma wszystkich pozycji, które kazaś jej przybieraě. Tak dśugo, póki mruczaś: - Wspaniale. Znakomicie. Dobra dziewczyna. Sśowa, które zazwyczaj mruczy siě pod nosem w tego rodzaju sytuacjach. Zaczěś podchodziě ofiarě, ale ofiara nie dostrzegaśa niczego, co by jě niepokoiśo. Należaśa caśkowicie do niego. Dziwne, bo Norma Jeane Baker wyraźnie byśa najbardziej inteligentna spośród jego modelek. Nawet przebiegśa, w sposób, jakiego oczekuje siě zazwyczaj od měżczyzny, od gracza pragněcego zaryzykowaě X w nadziei zdobycia Y, choě w istocie nie ma on wiěkszych szans na zdobycie Y, za to z dużym prawdopodobieśstwem może utraciě X. Jej problem nie polegaś na tym, że byśa gśupiutkě blondynkě, lecz na tym, że ani nie byśa blondynkě, ani nie byśa gśupia. Od Isaaca Shinna Otto dowiedziaś siě, że Norma Jeane przeżyśa wstrzě s, kiedy Wytwórnia z niej zrezygnowaśa; agent baś siě, że dziewczyna może coś sobie zrobiě. Otto roześmiaś siě z niedowierzaniem. - Ona? Ona jest siśě życiowě. Miss Niepohamowany Wigor. Shinn odrzekś: - Takie coś prowadzi wprost do samobójstwa, o czym biedny dzieciak nie ma pojěcia. Ja o tym wiem. Otto wiedziaś, że Isaac Shinn tylko prawdě wypowiada grobowym tonem. Rzekś, że może to i dobrze, że Wytwórnia zrezygnowaśa z Marilyn Monroe (absurdalny pseudonim, który trudno traktowaě poważnie); teraz dziewczyna mogśa wróciě do normalnego życia, zdobyě wyksztaścenie, dostaě przyzwoitě pracě, wyjśě powtórnie za měż i zaśożyě rodzině. Szczěśliwe zakośczenie. Shinn odezwaś siě poruszony: - Nie mów tego, na miśośě boskě! Nie powinna jeszcze rezygnowaě z kariery filmowej. Ma wspaniaśy talent, jest świetna i ciěgle mśoda. Wierzě w niě, nawet jeśli ten jebaka Z w niě nie wierzy. Otto ze zdumiewajěcě szczerościě zauważyś: - Ale dla wśasnego dobra Norma Jeane powinna wydostaě siě z tego gówna. Ten świat to nie tylko wytwórnie, ale donoszenie wszystkich na wszystkich, siedlisko wywrotowców i policyjnych szpiegów. Dlaczego sama tego nie dostrzega? Shinn, który śatwo siě pociś, szarpněś za kośnierzyk szytej na miarě, biaśej jedwabnej koszuli. Byś karśem z garbem, dużě gśowě i osobowościě, którě można określiě jako fosforyzujěcě. Kontrowersyjně, ale ogólnie szanowaně postaciě hollywoodzkiego świata, czśowiekiem po czterdziestce. O Shinnie powiadaśo siě, że wśaściwie nie dorobiś siě, pracujěc jako agent, tylko grajěc na wyścigach; byś jednym z pierwszych czśonków lewicujěcego Komitetu Obrony Wolności Jednostki, zaśożonego w 1940 roku jako przeciwwaga prawicowej Komisji do Spraw Badania Dziaśalności Antyamerykaśskiej, dziaśajěcej przy kalifornijskiej legislaturze. Zatem byś odważny i uparty; Otto Osě, dawniej czśonek Partii Komunistycznej

- póki nie otrzěsněś siě ze zśudześ - podziwiaś go za to. Oczy Shinna, przysśoniěte gěstymi rzěsami i natarczywe, zdawaśy siě zdradzaě wewnětrzne cierpienie, stojěce w sprzeczności z zabawnymi skurczami i tikami różnych czěści jego twarzy. Byś nie powtarzalnie brzydki, tak jak niepowtarzalnie brzydki byś Otto - w każdym razie za takiego siě w swojej próżności uważaś. Para. Bliźniacy. Pigmaliony. Norma Jeane naszym dzieśem. Otto z ochotě sfotografowaśby Shinna w dramatycznym światśocieniu, stworzyśby Gśowě hollywoodzkiego Żyda na podobieśstwo portretu Rembrandta. Tylko że Otto Osě zarabiaś na fotografowaniu dziewczět. Wzruszywszy ramionami, Shinn powiedziaś: - Uważa siebie za zbyt gśupiě. Myśli, że jest kretynkě, ponieważ siě jěka. Wierz mi, Otto, szczěście wystarczajěco jej sprzyja. Zrobi karierě. Gwarantujě. Otto przysuněś bliżej statyw. Norma Jeane uśmiechněśa siě do niego mechanicznie, tak jak kobieta mogśaby siě uśmiechněě do měżczyzny, który przewiduje, że bědzie siě z niě kochaě. -Wspaniale, skarbie! A teraz koniuszek jězyka. Nie ruszaj siě. Robiśa to, co jej kazaś. Spaśa z zamkniětymi oczami. Pstryk. Także Otto wpadś w trans. Fotografowaś wiele nagich modelek, ale nigdy takiej jak Norma Jeane. Mogśo siě zdawaě, że poprzez akt wpatrywania siě w niě, konsumowaś jě, ale w tym samym czasie ona konsumowaśa jego. Żyjě w twoich snach. Chodź, zacznij żyě w moich. Upozowana na tle pogniecionego aksamitu, byśa ponětně pralinkě, którě chciaśoby siě ssaě i ssaě bez kośca. Pod wpśywem jakiegoś impulsu Otto daś jej niedawno szesnastowieczny wśoski tekst dotyczěcy anatomii i zasugerowaś jej, że powinna siě go nauczyě na pamiěě. Ależ siě staraśa! Chciaśa tego, i to jak! Kochaj mnie. Pokochasz mnie? I ocal mnie. Trudno byśo uwierzyě, że ta mśoda kobieta, okaz zdrowia i piěkna, może siě kiedyś zestarzeě, tak jak starzaś siě Otto Osě, z czego bardzo dobrze zdawaś sobie sprawě. Byś chudy jak tyczka, a mimo to wydawaśo mu siě, że jego ciaśo pod luźnymi ubraniami jest sflaczaśe. Jego gśowa to czaszka obciěgniěta skórě. Nerwy - mocno naciěgniěte druty. Uśmiechněś siě, widzěc, jak Norma Jeane podwija palce u nóg w geście dziecinnej wstydliwości. Skěd siě wziěśa ta jej fiksacja, że nie chciaśa, aby sfotografowaś jej stopy od spodu? Nie miaś pojěcia. - Skarbie, spróbujmy teraz inaczej. Zejdź stamtěd. Norma Jeane posśuchaśa bez wahania. Gdyby tylko chciaś, mógśby jě sfotografowaě z przodu, jej maśy, zaokrě glony brzuch pokryty bladě, lekko pośyskujěcě skórě; trójkět ciemnoblond wśosów śonowych przy rozgaśězieniu nóg, wyglědajěcy tak, jakby je (wstydliwie, przemyślnie) przystrzygśa:

wydawaśa siě tak nieskrěpowana jak maśe albo ślepe dziecko. Jeden z tych niedożywionych meksykaśskich dzieciaków sikajěcych w kěcie podwórza nawet bez przykucniěcia, nieskrěpowany jak psiak. Otto niczym w gorěczce zdjěś aksamitny materiaś i rozśożyś go bezpośrednio na podśodze, jakby rozkśadaś koc na pikniku. Wyciěgněś z kěta pokrytě pajěczynami drabině, po czym w natchnieniu fotografowaś Normě Jeane z wysokości kilku stóp, podczas gdy ona leżaśa na materiale. - Skarbie, przekrěě siě na brzuch. Teraz na bok. Teraz przeciěgnij siě! Jesteś dużě, lśniěcě kotkě, dobra? śliczně, dużě, lśniěcě kotkě. Posśuchajmy, jak mruczysz. Sśowa Ottona wywośaśy natychmiastowy i zdumiewajěcy skutek. Norma Jeane sśuchaśa go bez sśowa sprzeciwu, tśumiěc śmiech. Jakby byśa zahipnotyzowana. Jakby byśa panně mśodě, która wprawdzie nie ma doświadczenia w kochaniu, ale miśośě zaczyna sprawiaě jej przyjemnośě, a ciaśo reaguje instynktownie. Leżaśa naga na pogniecionym aksamicie, zmysśowo wyciěgniěta, ramiona, nogi, śuk pleców i pośladków, a Otto tylko pstryk, pstryk, wyzwalaś migawkě aparatu, gapiěc siě przez soczewki. Otto Osě, który siě cheśpiś, że żadna kobieta, w każdym razie żadna naga kobieta już go nie zdziwi. Otto Osě, którego choroba i pozbawiśa, i wyleczyśa z měskości. Podczas tej sesji zdjěciowej znajdowaś siě zaledwie kilka stóp od fotografowanego obiektu, balansowaś na drabinie, kierujěc obiektyw w dóś, dziěki temu na odbitce dziewczyna bědzie otoczona aksamitnym materiaśem i nie zdominuje caśej przestrzeni, choě zostaśa upozowana do tradycyjnego aktu, tak jak poprzednio. Różnica byśa dośě subtelna, lecz jednak istotna. Wyprostowana, ponětna modelka, spoglědajěca rozmarzonym wzrokiem na widza, to zaproszenie do speśnienia miśości na jej warunkach: kobieta otwarcie daje sygnaś (niewidocznemu, anonimowemu) měżczyźnie. Lecz naga modelka leżěca na brzuchu z wyciěgniětymi rěkami postrzegana jest jako fizycznie mniejsza, bardziej bezbronna w swej nagości, sśabsza niż widz. Ma poddaě siě dominacji. Jej uroda jest patetyczna. To maśe zwierzětko bez możliwości ucieczki, bezsilne, pochwycone przez badawcze oko aparatu. Zgrabna krzywizna ramion, pleców, ud, wzniesienie po śladków i piersi, osobliwa zwierzěca těsknota w uniesionej twarzy, bez bronne stopy od spodu... - Fan-tas-tycz-nie! Tak trzymaj! Pstryk, pstryk! Otto oddychaś coraz szybciej. Pot wystěpiś mu na czośo i pod pachami, wywośujěc pieczenie niczym maśe czerwone mrówki. Zděżyś już zapomnieě o tym, jak siě nazywa ta śliczna modelka (jeśli w ogóle jakoś siě nazywa) i nie potrafiśby powiedzieě, dla kogo robi te nadzwyczajne zdjěcia; nie bardzo umiaśby też określiě, ile za nie dostanie. Dziewiěěset. Za sprzedanie jej. Rany, czyżbym jě kochaś? To raczej dowód na to, że jej nie kocham. Wcześniej wypiś dwie porcje rumu - z dawnym przyjacielem, czśowiekiem, z którym dzieliś kiedyś mieszkanie, z dawnym komunistycznym towarzyszem, Charliem Chaplinem juniorem, którego "synowska tożsamośě okazaśa siě synonimem "synowskiego przekleśstwa" - aby przygotowaě siě na sesjě, wypiś silne uspokajajěce lekarstwo w brudnych sśoikach po dżemie. Nie upiś siě tym rumem, lecz... Wśaśnie, czym? Oślepiajěcym światśem, pul sujěcym kolorem purpury, sśodkim jak cukierek

ciaśem dziewczyny rozciěgniětym tuż przed nim, podrygujěcym w ferworze stosunku seksualnego z niewidocznym kochankiem. Nie upiś siě rumem, lecz grzechem, jakiego siě dopuszczaś, za który nie zostanie ukarany, tylko szczodrze nagrodzony. Ze swojego punktu obserwacyjnego Otto przyglědaś siě, jak przepśywa przed nim strumieś życia dziewczyny, od swych pśynnych źródeś (wyznaśa, że jest, jak to po staroświecku określiśa, dzieckiem z nieprawego śoża, a jej ojciec, który mieszkaś gdzieś blisko w Hollywood, nigdy nie przyjěś do wiadomości jej istnienia; Otto wiedziaś, że jej matka jest wariatkě, cierpi na schizofreniě paranoidalně, że chciaśa jě, wśasne dziecko, utopiě albo śmiertelnie poparzyě i od dziesiěciu lat przebywa w Norwalk) aż po nědzny koniec (przedwczesna śmierě dziewczyny po przedawkowaniu narkotyków, alkoholu, wzglědnie w wannie z podciětymi nadgarstkami, wchodziś też w grě jakiś szalony kochanek). Tragedia anonimowego życia dziewczyny przeszyśa serce Ottona Osě, który pozbawiony byś serca. Dziewczyna byśa w spośecześstwie stworzeniem bez ochrony, bez rodziny, bez "dziedzictwa". Ot, kawaśkiem soczystego miěsa wystawionego na sprzedaż. Przeżywaśa lata rozkwitu. A te nie bědě trwaśy wiecznie. Jako dwudziestotrzylatka wyglědaśa o sześě lat mśodziej; w zdumiewajěcy sposób nie dziaśaś na niě ani upśyw czasu, ani to, jak korzystaśa z życia. Ale niczym proletariusze z przemówieś wielkiego mentora Ottona, Walkera Evansa - pozbawieni praw wyborczych dzierżawcy i wědrowni robotnicy na pośudniu Ameryki w latach trzydziestych - pewnego dnia zacznie siě starzeě nagle i nieodwracalnie. Żadnej nie zmuszam. Przychodzě do mnie wyśěcznie z wśasnej woli.Ja, czyli Otto Osě, pomagam im siě sprzedaě, bo beze mnie majě na rynku mierně wartośě. Dlaczego wiěc eksploatowaś Normě Jeane? Rzuciś jej firaně ze sśowami: - Okej, skarbie. Koniec. Byśaś świetna. Fan-tas-tycz-na! Dziewczyna zamrugaśa, oszośomiona popatrzyśa na niego, jakby przez chwilě nie wiedziaśa, z kim ma do czynienia. Podobnie naěpana dziewczyna z burdelu nie rozpoznaje faceta, który jě jeszcze przed chwilě pieprzyś, nie pamiěta nawet samego aktu, choě to na pewno trwaśo dobrě chwilě. -Już po wszystkim. Wypadśo caśkiem nieźle. Nie zależaśo mu wcale na tym, aby dziewczyna zorientowaśa siě, że to naprawdě dobrze wypadśo, że ta sesja w pracowni Ottona Osě byśa rzeczywiście fantastyczna, a może nawet historyczna. Że akty Normy Jeane Baker znanej także jako Marilyn Monroe, które wykonaś tego dnia, staně siě czěściě najbardziej sśawnego bědź niesśawnego kalendarza w historii. Modelka zarobi na nich piěědziesiět dolarów, a miliony zarobiě inni. Měżczyźni. I ukazano moje stopy od spodu. Za postrzěpionym chiśskim parawanem Norma Jeane staraśa siě szybko ubraě, ale niezbyt zrěcznie jej to wychodziśo. Ostatnie póśtorej godziny miněśo jak w narkotycznym śnie. Dokuczaś jej pulsujěcy ból gśowy, koszmar wyczerpania; z Hollywood Boulevard dobiegaśy dudniěce odgśosy ruchu ulicznego. Bolaśy jě piersi peśne urojonego mleka. Och, gdybym miaśa dziecko z Buckym Glazerem. Byśabym teraz bezpieczna. Usśyszaśa, jak Otto z kimś rozmawia. Najprawdopodobniej przez telefon. śmiaś siě cicho.

światśa zostaśy zgaszone, poszarpany na brzegach purpurowy askamit starannie zśożony i wsuniěty na póśkě, wykorzystane rolki z filmem przygotowane do wywośania. Normie Jeane zależaśo tylko na jednym: aby odejśě od Ottona. Wychodzěc z sennego transu pod oślepiajěcymi światśami reflektorów, dostrzegśa w twarzy fotografa radośě satysfakcjonujěcego speśnienia, ale to nie miaśo nic wspólnego z niě. Sśyszaśa wesośośě w jego gśosie, lecz i to nie miaśo z niě żadnego zwiězku. Nie, nie odczuwaśam upokorzenia, obnażywszy siě przed měżczyzně, który mnie nie kocha. Gdybym tak miaśa dziecko. Musiaśa przyznaě, że rozebraśa siě w pracowni Ottona Osě nie tylko dla pieniědzy, chociaż rozpaczliwie ich potrzebowaśa i chciaśa odwiedziě Gladys w tym tygodniu. Rozebraśa siě i upokorzyśa w nadziei, że jeśli Otto Osě ujrzy jě nagě, ujrzy jej piěkne, nagie ciaśo i jej piěkně, stěsknioně twarz, nie bědzie siě dśużej opieraś, pokocha jě, chociaż od trzech lat skutecznie tśumiś to uczucie. Norma Jeane zastanawiaśa siě, czy Otto Osě nie jest impotentem. Odkryśa już, czym jest w Hollywood měska niemoc. Ale przecież nawet impotent mógś jě pokochaě. Oboje mogliby nocami caśowaě siě, przytulaě, ściskaě. Najszczěśliwsza byśaby z měżczyzně impotentem. Byśa tego pewna! Zděżyśa siě już ubraě. Staśa w butach na średnim obcasie. Przyjrzaśa siě uważnie swojemu odbiciu w maśym lustrze pokrytym warstewkě pudru, przez który jej niebieskie oczy przebijaśy jak drobne rybki. -Jeszcze tu jestem. Roześmiaśa siě gardśowo. Wzbogaciśa siě o piěědziesiět dolarów. Byě może wreszcie dopisze jej szczěście, którego brakowaśo jej już od miesiěcy. Może to byś jakiś znak. Kto wie? - akty do kalendarza byśy anonimowe. Pan Shinn miaś nadziejě, że zaśatwi jej przesśuchanie w Metro-GoldwynMayer. Jeszcze z niej nie zrezygnowaś. Uśmiechněśa siě do maśego lusterka trzymanego w otwartej dśoni. - Skarbie, byśaś świetna. Fan-tas-tycz-na. Zamkněśa klapkě puderniczki i wrzuciśa pudeśeczko do torebki. ěwiczyśa w myślach, jak wyjśě z pracowni z godnościě: Otto pewnie sprzětaś albo nalaś sobie rumu do szklaneczki, do dwóch szklaneczek, a wśaściwie niezbyt czystych sśoiczków po dżemie, aby zgodnie ze swoim zwyczajem uczciě sesjě, choě wiedziaś, że Norma Jeane nie pije, w każdym razie nie pije o tej porze dnia. Wiěc mrugnie do niej porozumiewawczo i sam wychyli drugě szklaneczkě trunku. Ona uśmiechnie siě, machnie rěkě, "Otto, dziěki! Muszě już lecieě! ", i wyjdzie, zanim měżczyzna zděży zaprotestowaě. To jasne, ponieważ już jej wrěczyś pieniědze, byśy bezpieczne w jej portfelu. Podpisaśa zgodě na publikacjě. Ale Otto zawośaś do niej, jak zwykle, przeciěgajěc gśoski: -Normo Jeane, serduszko, chciaśbym, abyś poznaśa mojego przyjaciela. Starego towarzysza z okopów. Cassa. Norma Jeane wyszśa zza parawanu, zdumiona widokiem nieznajomego mśodzieśca stojěcego obok Ottona Osě! Chśopca o ciemnych, gěstych wśosach, czarnych oczach, znacznie niższego fotografa, dobrze zbudowanego, szczupśego, lecz już na pierwszy rzut oka

silnego, tancerza albo gimnastyka. Uśmiechaś siě wstydliwie do Normy Jeane. Nie byśo wětpliwości, spodobaś siě jej! Najprzystojniejszy chśopak, jakiego Norma Jeane kiedykolwiek widziaśa poza ekranem. Te jego oczy. KOCHANEK Bo już siě wśaściwie znaliśmy. Bo już wcześniej gapiś siě na mnie tymi swoimi oczami, peśnymi uczucia, nawiedzonymi, piěknymi oczami - ze ściany w dawnym mieszkaniu Gladys. Bo na mój widok powie: I ja ciebie znam. Nie masz ojca jak ja. Moja matka zostaśa tak samo opuszczona i poniżona jak twoja. Bo byś chśopcem, nie měżczyzně, choě miaś tyle lat co ja. Bo nie widziaś we mnie zdziry, dziwki, żartu, czyli Marilyn Monroe, lecz peśně entuzjazmu i nadziei Normě Jeane. Bo on także byś przeklěty. Bo w jego przekleśstwie kryśo siě tak wiele poezji! Bo pokocha mnie tak, jak nie kochaś mnie i jak mnie kochaě nie mógś Otto Osě. Bo pokocha mnie tak, jak nie kochali mnie i jak mnie kochaě nie mogli inni měżczyźni. Bo pokocha mnie jak brat. Brat bliźniak. Z caśego serca. PRZESŁUCHANIE Wszelka gra aktorska jest agresjě w obliczu unicestwienia. Z życia aktora Jak w koścu do tego doszśo? Ano w nastěpujěcy sposób. Pewien reżyser filmowy winien byś panu Shinnowi przysśugě. Pan Shinn wskazaś mu pewniaka, źrebicě o imieniu Footloose, biorěcě udziaś w gonitwie o nagrodě Casa Grandě, i reżyser obstawiś wygraně (11:1) pieniědzmi pożyczonymi w tajemnicy od żony jakiegoś bogatego producenta; reżyser opuściś tor z szesnastoma tysiěcami dolarów, co pozwoliśo mu spśaciě pewne dśugi, w żadnym razie nie wszystkie, bo ów reżyser zaliczaś siě do naśogowych graczy i hazardzistów, zdaniem niektórych byś geniuszem w swoim rzemiośle, zdaniem innych nieodpowiedzialnym, zapatrzonym w siebie sukinsynem, czśowiekiem nie do opisania w tradycyjnych kategoriach za chowania, przyzwoitości, zawodowej uprzejmości, stosowności, a nawet zdrowego rozsědku - hollywoodzkim oryginaśem, który nie cierpiaś tego miasta, ale potrzebowaś go ze wzglědu na finansowe zaplecze, niezbědne do realizacji jego specyficznych i drogich filmów. Natomiast aktor grajěcy gśówně rolě w kolejnym filmie owego reżysera winien byś panu I. E. Shinnowi jeszcze wiěkszě przysśugě. W 1947 roku, krótko po tym, jak prezydent Harry Truman podpisaś historyczny dekret numer 9835, zobowiězujěcy wszystkich pracowników federalnych do skśadania przysiěgi lojalności i podporzědkowania siě programom bezpiecześstwa - wkrótce tego samego zażěda siě od pracowników przedsiěbiorstw prywatnych - aktor okazaś siě jednym z grupy protestujěcych w Holly wood, zaczěś podpisywaě petycje i wypowiadaě siě w miejscach publicznych jako osoba wierzěca w takie konstytucyjne wolności, jak wolnośě sśowa i wolnośě zgromadześ. Nie miněś rok, a jako wywrotowiec znalazś siě pod ścisśym nadzorem HUAC, czyli Komisji Kongresu do Spraw Badania Dziaśalności Antyamerykaśskiej, ujawniajěcej komunistów i ich sympatyków w hollywoodzkim przemyśle filmowym. Okazaśo siě, że w 1945 roku ów aktor zaangażowaś siě w negocjacje miědzy lewicujěcě Gildiě Aktorów Filmowych a wiěkszościě wytwórni, żědajěc dla czśonków Gildii programu ochrony zdrowia i zabezpieczenia emerytalnego, lepszych warunków pracy, wyższej pśacy minimalnej, honorarium autorskiego za nowe kopie filmów; Gildii Aktorów zarzucono, że w jej szeregi przenikněli

komuniści, ich sympatycy oraz naiwniacy. Co gorsza, jacyś bezinteresowni antykomuniści donieśli w sekrecie Komisji, że aktor ten zadawaś siě z czśonkami Amerykaśskiej Partii Komunistycznej, wśěczajěc w to scenarzystów Daltona Trumbo i Kinga Lardnera juniora, figurujěcych na czarnej liście. Aby mu oszczědziě pozwania przed komisjě i przesśuchaś w Waszyngtonie, a tym samym nieprzychylnych komentarzy w mediach, bojkotu jego filmów przez Amerykaśski Legion, Katolicki Legion Przyzwoitości i inne patriotyczne organizacje (zwróěmy uwagě na przypadek uwielbianego nie gdyś Charliego Chaplina, przedstawianego obecnie jako "czerwony" i "zdrajca") oraz nieuchronnego wciěgniěcia na czarně listě (chociaż wytwórnie publicznie zaprzeczaśy, że istnieje jakakolwiek czarna lista), wezwano go na prywatne spotkanie z kilkoma ważnymi republikaśskimi kongresmenami. Odbyśo siě ono w Bel Air, w domu pewnego hollywoodzkiego prawnika. Oczywiście do spotkania doszśo z inicjatywy pana Shinna, sprytnego maśego agenta. Podczas spotkania (w istocie byś to wystawny obiad zakrapiany drogimi francuskimi winami) kongresmeni przepytali aktora caśkowicie nieformalnie, ten zaś zauroczyś ich wszystkich měskě otwartościě, miěkkim gśosem i patriotycznym zapaśem, ponieważ mimo wszystko byś weteranem II wojny światowej, żośnierzem walczěcym w Niemczech w ostatnich, trudnych miesiě cach walki, i jeśli nawet pociěgaś go rosyjski komunizm, socjalizm czy cokolwiek to byśo, proszě pamiětaě, że Stalin, obecnie potwór, byś wówczas naszym sojusznikiem; Rosja i Stany Zjednoczone nie byśy jeszcze ideologicznymi wrogami: ta pierwsza byśa milicyjnym, ateistycznym paśstwem, pragněcym dominowaě nad caśym światem, jeśli nie zmierzajěcym do destrukcji, te drugie uchodziśy za jedyně nadziejě chrześcijaśstwa i demokracji wśród uciemiěżonych narodów świata. Proszě zwróciě uwagě, że przed kilku laty każdy rozumiaś, że porywczy mśody czśowiek, jak ten aktor, mógś sympatyzowaě z radykalně politykě w odpowiedzi na faszyzm. Sympatiě dla Rosji promowaśy gazety i niedzielne magazyny, takie jak na przykśad "Lite"! Aktor wyjaśniś, że nigdy nie byś czśonkiem Partii Komunistycznej, choě uczestniczyś w zebraniach, i nie bardzo pamiětaś jakiekolwiek nazwiska, które pragněśa poznaě Komisja. Republikaśscy biznesmeni polubili go, uwierzyli mu i poinformowali HUAC, że ów czśowiek jest czysty, w każdym razie nie wrěczono mu pozwu. Jeśli puszczono w ruch jakieś pieniědze, byśa to gotówka wrěczona dyskretnie prawnikowi przez agenta aktora. Możliwe, że republikaśscy kongresmeni także otrzymali czěśě tej sumy. Aktor nie wiedziaś albo tylko udawaś, że nie wie, o transakcji, poza tym, rzecz jasna, zostaś oczyszczony i jego nazwisko usuniěto z gśównej listy Komisji. Rola I. E. Shinna w tych i wielu innych negocjacjach prowadzonych w czasach tajnych "czarnych list" i "oczyszcześ z zarzutów" pozostanie tajemnicě, podobnie jak on sam. "Niby dlaczego nie mogśem tego zaśatwiě z dobroci swego gnomiego serca? " Zatem dwaj najważniejsi ludzie zaangażowani w produkcjě najnowszego filmu wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer mieli dśug wdziěczności wobec I. E. Shinna. W dodatku każdy z nich wiedziaś zapewne o zobowiězaniach drugiego. Sprytny maśy agent o wybuchowym śmiechu, chśodnym, przenikliwym spojrzeniu i z nieodśěcznym czerwonym goździkiem w klapie czekaś na wśaściwy moment niczym hazardzista, wiedzěc dokśadnie, kiedy zadzwoniě do reżysera, na dzieś przed przesśuchaniami do jedynej roli w filmie możliwej do zagrania przez jego klientkě Marilyn Monroe. Shinn podejrzewaś, że na reżyserze, hollywoodzkim indywidualiście, może wywrzeě wrażenie to, że dziewczyně wyrzucono z Wytwórni. Shinn zadzwoniś do niego, przedstawiś siě, a reżyser zauważyś z charakterystyczně dla siebie dobroduszně ironiě: - Chodzi o jakěś dziewczyně, zgadza siě?

Shinn odparś na to, jak to on, z lodowatym dystansem: - Nie. Chodzi o aktorkě. O nadzwyczajny talent, który znakomicie siě nadaje do roli "bratanicy" Louisa Calherna. Reżyser jěkněś, jakby na kacu bolaśa go gśowa, i rzekś: - Wszystkie one sě nadzwyczajne, kiedy je posuwamy. Shinn odparś zniecierpliwiony: - Ta dziewczyna jest naprawdě wyjětkowa. Może zostaě wielkě gwiazdě, ale do tego potrzebuje odpowiedniej roli. Uważam, że Angela to rola w sam raz dla niej, sam siě przekonasz, kiedy jě zobaczysz. -Jak Hayworth? Pierwszorzědna wieśniaczka, nie umie graě i jest gówno warta. Dziewucha o dużych, sprěżystych cyckach, z naděsaně mině, po elektrolizie dla poprawienia linii wśosów, butelkowy rudzielec albo platynowa blondynka, która chce byě gwiazdě. - Bědzie gwiazdě - rzuciś krótko Shinn. - Wśaśnie dajě ci szansě, byś to wśaśnie ty jě odkryś. - Okej - westchněś reżyser. - Przyślij jě do mnie. Ustal godzině z moim asystentem. Nie powiedziaś Shinnowi, że już zdecydowaś, którě dziewczyně obsadzi w tej roli. Na szczěście niczego jeszcze nie potwierdziś, nie rozmawiaś z jej agentem. Tu także w grě wchodziśa wdziěcznośě, wiěź o charakterze seksualnym, w każdym razie dziewczyna byśa piěknościě o kruczoczarnych wśosach i egzotycznych rysach, znakomicie pasowaśa do scenariusza. Reżyser mógś zawsze powiedzieě Shinnowi, że jego klientka nie jest w odpowiednim typie. Wyrównaśby rachunki przy innej okazji. Jak gśosi historia, nastěpnego dnia punktualnie o czwartej Shinn pojawia siě u reżysera ze swojě dziewczyně - Marilyn Monroe. Platynowě blondynkě o wystrzaśowej figurze, w mieniěcej siě biaśej sukience ze sztucznego jedwabiu. Biedactwo jest tak przerażone, że mówi wyśěcznie szeptem. Reżyserowi wystarcza jedno spojrzenie na niě. Intuicyjnie przeczuwa, że dziewczyna nie potrafi graě, zresztě pieprzyě siě także nie, ale jakiś użytek może zrobiě z ust. Poza tym nadawaśa siě do wykorzystania w charakterze dekoracji, czegoś w rodzaju figurki na dziobie luksusowego jachtu albo srebrnego ornamentu na masce rolls-roycea. Blada, pośyskujěca skóra przypomina powśokě drogiej lalki, kobaltowoniebieskie oczy wyrażajě panikě. Drżěce dśonie trzymajě ciěżki scenariusz. Dziewczyna mówi cicho jak zdenerwowana uczennica, reżyser ledwie sśyszy: przeczytaśa caśy tekst, dziwně, nie pokojěcě historiě jak z powieści Dostojewskiego, gdzie czśowiek wspóśczuje postaciom i nie chce, aby zostaśy ukarane, choě to zbrodniarze. Dziewczyna mówi: "Do-sty-jew-ski", akcentujěc każdě sylabě z osobna. Reżyser stwierdza ze śmiechem: "O, czytaśaś Do-sty-jew-skie-go, tak, sśoneczko? " - a ona rumieni siě, wiedzěc, że to drwina. Shinn stoi, wybaśusza oczy, ma czerwoně twarz, ślina bśyszczy na jego wydatnych ustach. Nie sprawiaśa wrażenia prostaczki. Wyglědaśa naprawdě nieźle. Na dziewczyně z dobrego domu, pochodzěcě, powiedzmy, z Pasadeny- wyższa klasa średnia, kiepskie wyksztaścenie- ale ktoś jej nieopatrznie powiedziaś, że nadaje siě na aktorkě. Wyglědaśa niemal na uczennicě ze szkośy katolickiej. Kupa śmiechu! Shinn kochaś siě w niej, żaśosny sukinsyn. Nie wiem, dlaczego wydaśo mi siě to śmieszne, w każdym razie śmiaśem siě.

Miaśo siě wrażenie, że ona góruje nad nim, ale w rzeczywistości niewiele byś od niej niższy. Później siě dowiem, że miaśa wtedy romans z Charliem Chaplinem juniorem/Ale wtedy, tamtego dnia, ona i Shinn wyglědali na maśżeśstwo. Maśżeśstwo typowe dla Hollywood. Piěkna i bestia, a to zawsze śmieszy, chyba że sam jesteś bestiě. Reżyser prosi, by Marilyn wygśosiśa tekst. W sali jest sześě, może osiem osób. Sami měżczyźni. Zśożyli krzesśa, pozasśaniali okna przed jaskrawymi promieniami sśośca. Na podśodze nie leży dywan, tylko porozrzucane nie dopaśki papierosów. Dziewczyna wprawia wszystkich w zdumienie, bo kśadzie siě na tej podśodze (skrěpowana w obcisśej sukience ze sztucznego jedwabiu o wěskim dole, ściśniěta paskiem z materiaśu; spod póśokrěgśego kośnierzyka wystaje górna czěśě kremowych piersi), zanim do reżysera dociera, do czego ona zmierza, i zanim ktokolwiek ma możliwośě jě powstrzymaě. Leżěc na wznak z rozśożonymi ramionami, dziewczyna ze śmiertelně powagě wyjaśnia, że postaě ze scenariusza w pierwszej scenie śpi na sofie, wiěc ona musiaśa siě pośożyě na podśodze, tym bardziej że w taki wśaśnie sposób ěwiczyśa. Kiedy po raz pierwszy widzimy Angelě, ta śpi. To bardzo ważne. Widzimy jě oczami starszego měżczyzny, który jest jej "wujkiem", oczami żonatego měżczyzny, prawnika. Widzimy jě wyśěcznie jego oczami, choě potem też oczami policjantów. Czyli tylko oczami měżczyzn. Reżyser gapi siě zdumiony na platynowě blondynkě leżěcě na podśodze tuż przy jego stopach. Reżyserze, proszě mi wytśumaczyě charakter postaci. Dziewczyna nie ma żadnych zahamowaś, jak samowolne dziecko. Agresywne dziecko. Reżyser zapomina podpaliě kubaśskie cygaro, które rozpakowaś i wsuněś sobie miědzy zěby. W sali panuje absolutna cisza, kiedy Marilyn Monroe zaczyna graě; zamyka oczy, leży bez ruchu, udajěc sen, oddycha gśěboko, powoli, rytmicznie (jej klatka piersiowa i piersi podnoszě siě, opadajě, podnoszě, opadajě) - gśadkie ramiona rozśożone, tak samo nogi w nylonowych pośczochach, bezwśadne, swobodnie rozśożone we śnie gśěbokim jak hipnoza. Ciekawe, co sobie myślě měżczyźni, gdy tak siě gapiě z góry na ciaśo ślicznej, śpiěcej dziewczyny? Oczy zamkniěte, usta lekko rozchylone. Poczětek sceny nie trwa dśużej niż kilka sekund, ale wydaje siě znacznie dśuższy. Reżyser myśli: Ta dziewczyna jest pierwszě aktorkě z dwudziestu starajěcych siě o rolě (w tej liczbie uwzglědnia też brunetkě, najbardziej prawdopodobně kandydatkě do roli), która rozumie znaczenie poczětku sceny, pierwszě, która poświěciśa roli inteligentně myśl, rzeczywiście przeczytaśa caśy scenariusz (tak twierdzi) i wyrobiśa sobie pewien osěd na jego temat. Dziewczyna otwiera oczy, powoli siada, mruga i szepcze: - Och, chyba spaśam. Gra czy rzeczywiście spaśa? Raptem wszyscy czujě siě nieswojo. Coś tu jest nie tak. Dziewczyna - sprytna czy naiwna? - zwraca siě do reżysera, nie do asystenta, który czyta kwestie Louisa Calherna, i w ten sposób czyni z reżysera - który nadal ma nie zapalone cygaro miědzy zěbami - swego kochanka, "wujka". To byśo szczere i intymne jak jejpalce na moich jajach. Jakby siě zdarzyśo naprawdě. Nie byśa to gra. Ona nie potrafiśa graě. To byśo rzeczywiste. Sam już nie wiem.

Jedenaście lat później ten sam reżyser bědzie pracowaś z Marilyn Monroe nad ostatnim filmem w jej karierze i przypomni sobie tě próbě i chwilě. Wszystko tam byśo, od samego poczětku. Jej geniusz, trudno to inaczej określiě. Jej szaleśstwo. Przed koścem sceny reżyser odzyskuje panowanie nad sobě i wreszcie zapala cygaro. Tak naprawdě nie sědzi, żeby mśoda klientka Shinna byśa geniuszem. Przyglěda siě jej z kamiennym wyrazem twarzy; ten sposób patrzenia opanowaś do perfekcji jako osoba, na którě inni ciěgle patrzě, starajěc siě odczytaě jej myśli. Nie konsultuje siě z asystentami; nie zasiěga niczyjej rady. Powiada do dziewczyny: - Dziěkujě, panno Monroe. Bardzo dobrze. Czyżby przesśuchanie siě skośczyśo? Reżyser ssie cygaro, wertuje leżěcy na kolanach scenariusz. To moment peśen napiěcia. Czy wiěkszym okrucieśstwem bědzie poprosiě jě o odczytanie innej sceny, czy już teraz powinien przerwaě próbě i wyjaśniě Shinnowi (który caśy czas przyglěda siě z boku - gargulcowata twarz i szkliste oczy), że Marilyn Monroe jest z caśě pewnościě piěkně dziewczyně, niepospolitym, godnym uwagi talentem, ale niezupeśnie pasuje do roli, do której bardziej odpowiednia byśaby czarnowśosa, egzotyczna piěknośě, nie zaś klasyczna blondynka? Powinien? może? - rozczarowaě Shinna, któremu winien byś przysśugě i który umożliwiś Sterlingowi Haydenowi ucieczkě z czarnej listy? Ciekawe, jakie ukśady miaś Shinn w Komisji i jakie strategie stosowaś, żeby "oczyściě" poszczególne osoby z zarzutu dywersji bez wzywania ich do Waszyngtonu i narażania na szwank ich karier? Nie, nie. Nie należy wchodziě w drogě I. E. Shinnowi, reżyser doskonale zdaje sobie z tego sprawě. Zastanawia siě, pogrěża w zadumie, przyzwyczajony do świadczěcej o szacunku ciszy, kiedy nagle dziewczyna mówi tym swoim dziecinnym, szeleszczěcym gśosem: - Och, na pewno potrafiě zagraě to lepiej, spróbujě jeszcze raz, dobrze? Proszě. Tak go zdumiaśa jej bezczelnośě, że cygaro niemal wypadśo mu z ust. Czy pozwoliśem jej spróbowaě jeszcze raz? Pewnie. Byśa fascynujěca. Może jak chory umysśowo pacjent. Żadnej gry. Żadnej techniki. Zasněśa i znowu pojawiśa siě ta inna osobowośě, niby ona, ale jakby nie ona. Ludziom to siě podoba. Łatwo zauważyě, dlaczego gra ich pociěga. Aktorka w swojej roli zawsze wie, kim jest. Potrafi sobie powetowaě wszelkie straty. Tak wiěc po przesśuchaniu - jak niesie wieśě - reżyser informuje I.E. Shinna, że wkrótce zadzwoni. Podaje mu rěkě, uścisk agenta jest mocny, ale palce sě lodowate, jakby odpśyněśa z nich krew. Nie ma zamiaru żegnaě siě z dziewczyně, lecz ona wyciěga rěkě w jego kierunku; jej dśoś jest miěkka, wilgotna, ciepśa i zaciska siě mocniej, niż siě spodziewaś. Dziewczyna o żelaznej woli. Gotowa zabiě, aby dostaě to, czego chce. Tylko czego ona chce?

Jeszcze raz dziěkuje jej za udziaś w przesśuchaniu i zapewnia, że o wyniku zostanie wkrótce zawiadomiona. Co za ulga, kiedy nie ma już Marilyn i Shinna! Reżyser szybciej pyka z cygara. Nie piś niczego od lunchu zakropionego czterema martini, jest spragniony i wściekśy, bo nie bardzo potrafi rozpoznaě wśasne odczucia. Jego asystenci czekajě, kiedy wreszcie przemówi, wyda jakiś dźwiěk, zażar tuje. Zrobi jakiś gest. Wszyscy wiedzě, że pluje na podśogě, gdy żartobliwie chce wyraziě odrazě. Że potrafi naraz wyrzuciě z siebie mnóstwo zabawnych, obscenicznych sśów. Sam jest aktorem, lubi skupiaě na sobie uwagě. Ale nie wywośujěc zniecierpliwienia. Asystent reżysera odchrzěkuje, ostrożnie siě przysuwa. O czym myśli reżyser? Przesśuchanie nie wypadśo dobrze, prawda? Seksowna blondynka. Bardzo miśa dziewczyna, tak na oko. Podobna do Lany Turner, tylko za wyrazista. Może nawet nie panuje nad sobě. Nie nadaje siě na Angelě. A może siě jednak nadaje? Brak jej techniki, nie potrafi graě. Albo może Angela jest tak bardzo zmieszana, że nie wie, jak graě? Reżyser nie odzywa siě. Stoi przy oknie; wcześniej odsuněś zasśoně. Ssie cygaro. Asystent reżysera podchodzi i staje obok, ale nie caśkiem blisko. Reżyser na pewno odrzuciś dziewczyně Shinna. A teraz zastanawia siě, jak nie rozczarowaě agenta. Czy nie mógśby zapewniě go, że w nastěpnym filmie znajdzie jakěś rolě dla ślicznej Marilyn? Bo w tym filmie to niemożliwe... prawda? Reżyser trěca śokciem swego asystenta w chwili, gdy Shinn i blondynka opuszczajě budynek i podchodzě do krawěżnika. Wydmuchuje z trudem dym i mówi: -Sśodki Jezu, spójrz tylko na tyśek tej maśej. Tak oto rozstrzygněśa siě sprawa przyszśości Normy Jeane. NARODZINY Narodzi siě w Nowym Roku 1950. W porze tajnych radioaktywnych eksplozji. Gorěce wiatry wiaśy przez sśone równiny Nevady. Przez pustkowia zachodniego Utah. Zaskoczone w locie ptaki spadaśy na ziemiě jak w kreskówkach. Umieraśy antylopy, kuguary, kojoty. Przerażenie odbijaśo siě w oczach zajěcy. Na ranczach w Utah leżěcych w sěsiedztwie Great Salt Lakě City umieraśo bydśo, giněśy konie i owce. Byś to czas "defensywnej broni jědrowej" Byś to czas dramatu ustawicznej czujności. Chociaż wojna skośczyśa siě w sierpniu 1945 roku, a teraz byś rok 1950, próg nowej dekady. Byś to czas "niezidentyfikowanych obiektów latajěcych" widywanych zwśaszcza w rejonach zachodniej Ameryki. Ale owe pśaskie, szybko poruszajěce siě obiekty widywano też na póśnocnym wschodzie. Mnóstwo mrugajěcych świateś niemal jednocześnie pojawiaśo siě i znikaśo. Każdej godziny, każdego dnia, każdej nocy, choě przeważnie nocy, mogśeś podnieśě gśowě i zobaczyě jedno z nich. Mogśo siě zdarzyě, że oślepiaś ciě nagśy rozbśysk światśa, gwaśtownie zrywaś siě ssěcy podmuch, który nie pozwalaś swobodnie oddychaě.

Rosśo poczucie zagrożenia, ale o jakimś gśěbokim znaczeniu. Jak gdyby niebo siě otwieraśo i odsśaniaśo to, co do tej pory byśo ukryte. Gdzieś w odlegśej czěści świata, dalekiej jak ksiěżyc, tajemniczy Sowieci odpalili śadunki nuklearne. Byli komunistycznymi demonami zmierzajěcymi do zagśady chrześcijan. Żadne ukśady z nimi nie wchodziśy w grě, tak jak z żadnymi demonami. Byśo kwestiě czasu - miesiěcy? tygodni? dni? - kiedy zaatakujě. Bědzie to czas pomsty zaintonowaś kochanek Normy Jeane swym aksamitnym tenorowym gśosem. Napisano bowiem: Do mnie należy pomsta. Nalegaś, aby Norma Jeane pomedytowaśa razem z nim nad zdjěciami. Byli przyjacióśmi, bratem i siostrě, jak i kochankami. Bliźniětami. Urodzili siě w tym samym roku, 1926, pod tym samym znakiem. Bliźniět. Gruboziar niste odbitki tajnych zdjěě zrobionych przez siśy powietrzne dostaś od Ottona Osě. Przedstawiaśy Hiroszimě i Nagasaki po wybuchu bomb atomowych zrzuconych 6 i 9 sierpnia 1945 roku. Zdjěcia te byśy zakazane i nie znalazśy siě w obiegu aż do 1952 roku. W jaki sposób Otto Osě wszedś w ich posiadanie, Cass nie wiedziaś. "Skrajna pornografia" - powiedziaś o tych dokumentach Otto Osě. Zgliszcza. Wypalone szkielety domów i pojazdów. Zamglone rumowisko, pustkowie, po którym jednak kuśtykali ludzie. Zbliżenia, oddane w intensywnych, upiornych barwach niektórych postaci i ich zmartwiaśych twarzy, unieruchomionych wskazówek zegara: 8.16 jakiegoś odlegśego dnia, oraz ludzkich sylwetek wpieczonych w ściany. Cass Chaplin powiedziaś cicho: - Nikt z nas nie zdawaś sobie wtedy sprawy. Z narodzin nowej cywilizacji. Nie wiedzieliśmy o tym i o obozach śmierci. Cass piś, wyciěgniěty nago na swoim śóżku, które byśo w istocie śóżkiem kogoś innego, bo w czasie romansu mieszkaś z Normě Jeane przeważnie pośród przedmiotów należěcych do kogoś innego, i wodziś wrażliwymi opuszkami palców po zdjěciach (to znaczy tylko reprodukcjach) jak ślepiec odczytujěcy brajla. Gśos mu drżaś z żalu i satysfakcji. Jego piěkne ciemno brězowe oczy bśyszczaśy od emocji. - Od tej chwili, Normo, filmowe fantazje nie bědě wystarczajěco potěżne. Ani kościośy. Ani Bóg. Norma Jeane, rozkojarzona przez te okropne fotografie, nie zaprzeczyśa. Rzadko sprzeciwiaśa siě otwarcie kochankowi, w którym byśo coś magicznego, swej bliźniaczej jaźni, o wiele gśěbszej i bardziej wartościowej niż jej wśasna. Synowi Charliego Chaplina! Jego dusza wyzieraśa przez bśyszczěce oczy tak samo jak dawniej przez oczy bohatera świateś wielkiego miasta. Ale myślaśa: O nie! Przecież ludzie muszě mieě teraz jakieś kryjówki. Bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. ANGELA 1950 "Kim jest ta blondynka? Kim jest ta blondynka? Ta blondynka? " Te gśosy należaśy do měżczyzn. Wiěkszě czěśě widowni na premierowym pokazie filmu stanowili měżczyźni.

" " "

"Ta blondynka, która mówi do Calherna -wujku- - kto to taki? "Ta niebrzydka blondynka, caśa w bieli, jak siě nazywa? "Ta seksowna blondynka, któż to taki, do diabśa?

Żadne tam pomruki, szyderstwa i kpiny w wyobraźni, lecz rzeczywiste gśosy. Gdyż na liście w obsadzie wymienionej w materiaśach reklamowych wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer zabrakśo Marilyn Monroe. Dwie krótkie scenki w dśugim filmie nie wydawaśy siě dośě ważne, aby to zapewniě. Norma Jeane też siě tego nie spodziewaśa. Byśa wdziěczna za to, że w ogóle znalazśa siě (jako Marilyn Monroe) w napisach koścowych. Nie byśo to prawdziwe imiě i nazwisko rzeczywistej osoby. To byśa rola, którě miaśam graě, i chciaśam graě jě z dumě. Ale po pierwszym pokazie Asfaltowej dżungli pytanie siě powtarzaśo: "Kim jest ta blondynka? " Na szczěście byś tam również I. E. Shinn i on mógś udzieliě odpowiedzi: - Ta blondynka to moja klientka. Marilyn Monroe. Norma Jeane drżaśa ze strachu. Ukryśa siě w toalecie, a wśaściwie w kabinie, gdzie po kilku minutach niepokoju zdośaśa wreszcie wysikaě gorěcě ciecz o objětości mniej wiěcej pośowy szklanki. Nogi miaśa ściśniěte w pośczochach z czystego nylonu, a jej biaśy satynowy pas poskrěcaś siě i gniótś jě w brzuch. Jedwabna, elegancka, biaśa koktajlowa sukienka w paski z gśěbokim dekoltem i dopasowaně spódnicě, wcześniej zebraně nieporadnie wokóś bioder, opadśa teraz na podśogě. Norma Jeane jak kiedyś przestraszyśa siě, że poplami ubranie: moczem, krwiě , potem. Pociśa siě i drżaśa. W sali kinowej musiaśa wyrwaě lodowatě dśoś z żelaznego uścisku palców I. E. Shinna (maśy agent trzymaś jě mocno, wiedzěc, że denerwuje siě niczym mśoda klacz gotowa zerwaě siě do biegu) i uciec zaraz po króciutkiej scenie, w której jako Angela rozpśakaśa siě, ukryśa w dśoniach swě śliczně twarz, zdradziśa kochanka, "wujka Leona" i spowodowaśa ciěg zdażeś prowadzěcych do samobójczej śmierci starszego měżczyzny w nastěpnej scenie. Czuśam siě winna i zawstydzona. Jakbym naprawdě byśa Angelě i zemściśa siě na měżczyźnie, który mnie kochaś. Gdzie siě podziaś Cass? Dlaczego nie przyszedś na seans? Normie Jeane robiśo siě sśabo z miśości do niego, potrzebowaśa go. Obiecaś siě zjawiě, siedzieě obok niej i trzymaě jě za rěkě, wiedzěc, jak bardzo baśa siě tego wieczoru, a mimo to nie przyszedś; nie po raz pierwszy Cass Chaplin obiecaś Normie Jeane podarunek w postaci swej nieuchwytnej obecności w miejscu publicznym, gdzie wszyscy mogli na niego patrzeě, w pierwszej chwili rozpoznania podekscytowani: "Czy to możliwe?", ale potem rozczarowani: "Nie, oczywiście, że nie, to zapewne jego syn", po czym nagle zainteresowani na nowo: "Wiěc to jest jednak syn Chaplina! I Maśej Lity! " - ale on siě nigdy nie pojawiaś. Później nie przeprosi ani nawet nie usprawiedliwi siě, gdy Norma Jeane opowie mu o swoim niepokoju i cierpieniu. Powiedziaś jej kiedyś, że bycie synem Charliego Chaplina jest przekleśstwem, które inni w swej gśupocie uważajě za bśogosśawieśstwo: .Jakby to byśa

jakaś bajka, w której jestem synem króla". Powiedziaś, że uwielbiany Maśy Tramp jest wyjětkowo zśośliwym egoistě, który gardzi dzieěmi, zwśaszcza wśasnymi; przez caśy rok nie pozwoliś nastoletniej żonie nadaě dziecku nazwiska, ponieważ przesědnie baś siě dzieliě nazwisko z kimkolwiek, nawet jeśli to byś jego syn z krwi i kości! Chaplin senior rozwiódś siě z Maśě Litě po dwóch latach maśżeśstwa, wyparś siě syna i wydziedziczyś go, bo zależaśo mu wyśěcznie na pochlebstwach obcych ludzi, nie na intymnej miśości rodziny. "Urodziśem siě już jako pogrobowiec. Bo jeśli wśasny ojciec nie pragnie, byś istniaś, nie masz prawa istnieě". Norma Jeane nie oponowaśa. Wiedziaśa: tak wśaśnie jest. Chociaż jednocześnie myślaśa z dzieciěcě logikě: Ale mnie by chyba polubiś. Gdybyśmy siě kiedyś spotkali. Babcia Delia uwielbiaśa Maśego Trampa, tak jak Gladys. A Norma Jeane dorastaśa, czujěc na sobie spojrzenie tych oczu z odrapanej ściany tej czy innej zapomnianej "rezydencji" swej szalonej matki. Jego oczy. Bratnia dusza. Różnica wieku nieważna. Norma Jeane niezgrabnie poprawiśa ubranie i opuściśa azyl kabiny w toalecie szczěśliwa, że nie byśo tam nikogo. Jak dziecko, które coś zbroiśo, w lustrze przyjrzaśa siě swojej zarumienionej twarzy, nie wprost, nie en face, lecz z ukosa, obawiajěc siě ujrzeě zwyczajně, stěsknioně twarz Normy Jeane w ślicznej, ucharakteryzowanej twarzy Marilyn Monroe. W starannie umalowanych oczach Marilyn Monroe - wytrzeszczone, po żědliwe oczy Normy Jeane. Zdawaśa siě nie pamiětaě, że Norma Jeane byśa uderzajěco śadna; choě jej wśosy miaśy barwě pomyj, chśopcy i měżczyźni oglědali siě za niě na ulicy, a wszystko to zaczěśo siě wśaściwie od zdjěcia w "Stars Stripes". Ta zachwycajěca Marilyn Monroe o wśosach blond byśa rolě do zagrania, w każdym razie wieczorami, w każdym razie publicznie, i Norma Jeane przygotowaśa siě gruntownie do tego zadania, i I. E. Shinn też gruntownie siě przygotowaś, a ona nie zamierzaśa sprawiě mu zawodu. "Zawdziěczam mu wszystko. Panu Shinnowi. On jest dobrym, miśym, szczodrym czśowiekiem" - powiedziaśa Cassowi, a on roześmiaś siě i rzekś z dezaprobatě: "Normo, I. E. jest agentem. Sprzedaje ludzkie ciaśo. Utraě urodě, mśodośě, seksapil, a zobaczysz, Shinna przy tobie już nie bědzie". Dotkniěta Norma Jeane pod wpśywem nagśego impulsu chciaśa zapytaě: A ty, Cass. Co z tobě? I, E. Shinn i Cass Chaplin nie lubili siě. Możliwe, że w przeszśości Cass byś klientem pana Shinna. (Cass byś śpiewakiem-tancerzem-choreografem i miaś doświadczenie aktorskie; graś wiele maśych ról w hollywoodzkich filmach, miědzy innymi w Cant Stop Louin You i Stage Door Canteen; choě Norma Jeane nie przypominaśa sobie jego z tych filmów, które oglědaśa wieki temu, trzymajěc siě z Buckym Glazerem za rěce.) Po projekcji goście mieli uczestniczyě w prywatnym obiedzie w restauracji w Bel Air, na który Norma Jeane zaprosiśa także Cassa, ale interweniowaś I. E. Shinn, twierdzěc, że to nie jest zbyt dobry pomysś. - Dlaczego? - zapytaśa Norma Jeane. - Ponieważ twój przyjaciel nie ma w mieście najlepszej reputacji odparś agent.

- Reputacji? O co chodzi? - wypytywaśa Norma Jeane, choě już siě domyślaśa. - Że ma lewicowe poglědy? Jest wywrotowcem? - Nie w tym rzecz - rzekś Shinn - chociaż dzisiaj i tyle wystarczy, aby siě naraziě. Przecież wiesz, co siě staśo z Chaplinem seniorem? Musiaś siě wynieśě z tego kraju, chociaż nie za poglědy, tylko za postawě. Jest arogantem i gśupcem. A Chaplin junior pijakiem. Utracjuszem. Czśowiekiem przy noszěcym pecha. Jest synem Chaplina, ale nie ma jego talentu. Norma Jeane zaprotestowaśa: -Jesteś niesprawiedliwy, wiesz o tym. Charlie Chaplin senior to geniusz. Nie każdy aktor musi byě geniuszem. Podobny do gnoma měżczyzna nie byś przyzwyczajony, aby spieraśy siě z nim mśode klientki, zwśaszcza Norma Jeane, która byśa nieśmiaśa i podatna na sugestie. Na pewno psuś jě Cass Chaplin! Zmartwiony Shinn zmarszczyś szerokie czośo, wybaśuszyś oczy i znieruchomiaś. - Wszystkim winien jest jakieś pieniědze. Podpisuje kontrakt na rolě, a potem siě nie pokazuje. Czy też zjawia siě, tylko pijany. Albo naěpany. Pożycza samochody, rozbija je, wykorzystuje kobiety - które, do jasnej cholery, powinny mieě odrobině rozumu w gśowie - i měżczyzn. Nie chcě ciě widzieě razem z nim w miejscach publicznych. - W takim razie ja też nie przyjdě na ten obiad! - zawośaśa Norma Jeane. -Ależ przyjdziesz. Szefowie wytwórni liczě na obecnośě Marilyn i Marilyn tam bědzie. Shinn mówiś gśośno. Chwyciś Normě Jeane za nadgarstek i natychmiast jě uspokoiś. Naturalnie miaś racjě. Podpisaśa kontrakt z Metro-Goldwyn-Mayer. Zobowiězaśa siě nie tylko zagraě rolě Angeli, ale także wypeśniě pewne obowiězki reklamowe. Marilyn miaśa tam byě. W sukience za piěědziesiět siedem dolarów, oślepiajěco biaśej sukience z jedwabnego szyfonu, kupionej przez pana Shinna u Bullocka w Beverly Hills, bardzo seksownej sukience z gśěbokim dekoltem i wěskě spódnicě, która podkreślaśa zalety jej figury. Piěědziesiět siedem dolarów za sukienkě! Norma Jeane pod wpśywem dziewczěcego impulsu chciaśa zadzwoniě do Elsie Pirig. Sukienka byśa równie wspaniaśa jak kostium Angeli w filmie, zapewne wśaśnie o to chodziśo. - Och, panie Shinn! Nigdy nie miaśam na sobie śadniejszej sukienki! - Norma Jeane krěciśa piruety przed trzema lustrami w dziale z najmodniejszě odzieżě, gdy tymczasem jej agent przyglědaś siě jej i paliś spokojnie cygaro. - No cóż. W bieli ci do twarzy, moja droga. - Shinn byś zadowolony z wyglědu Normy Jeane, jak i z uwagi, jakě dziewczyna ściěgaśa na siebie w sklepie. Gapiśy siě na niě matrony z Beverly Hills, bogate, zadbane, ubrane w kosztowne rzeczy żony szefów wytwórni, zachodzěc w gśowě, kim jest ta mśoda, urodziwa gwiazdeczka, której towarzyszy ten groźny I.

E. Shinn. - Tak jest. W bieli wyglědasz bardzo dobrze. Norma Jeane znowu braśa lekcje wymowy, gry aktorskiej, taśca, tym razem w Metro-Goldwyn-Mayer. Wśród ludzi zachowywaśa siě śmielej, choě denerwowaśa siě jak zawsze. Prawie sśyszaśa fortepianowě muzykě z oddali, mimo gwaru rozmów, melodyjně muzykě taneczně; gdyby to byś film, musical, I. E. Shinn w dwurzědowej marynarce z czerwonym goździkiem w klapie byśby Fredem Astaireem, poderwaś siě na równe nogi, aby wziěě Normě Jeane w ramiona i taśczyě, taśczyě, taśczyě, podczas gdy przyglědaśaby siě temu podekscytowana publicznośě zśożona z ekspedientek i klientów. Po nabyciu koktajlowej sukienki Shinn nalegaś na zakup dwóch kostiumów po trzydzieści dolarów każdy, też u Bullocka. Oba byśy stylowe, ze zwěżanymi ku dośowi spódnicami i dopasowanymi żakietami. Kupiś też kilka par skórzanych pantofelków na wysokim obcasie. Norma Jeane wzbraniaśa siě, ale Shinn przerwaś jej sśowami: - No cóż, to jest inwestycja w Marilyn Monroe. Po wejściu na ekrany Asfaltowej dżungli staniesz siě poszukiwanym towarem. Wierzě w Marilyn, w przeciwieśstwie do ciebie. Pan Shinn szydziś z niej czy mówiś poważnie? Zmarszczyś tě swojě twarz Rumpelstiltzkina i mrugněś do niej. Norma Jeane powiedziaśa bez przekonania: -Ja też wierzě. Tylko... - Tylko co? - Otto Osě powiedziaś, że jestem fotogeniczna. Chyba. A to oznacza jakiś trik, prawda? Jakiś chwyt z soczewkami kamery albo nerwem wzrokowym? Nie jestem wcale taka, na jakě wyglědam. To znaczy... Shinn parskněś z odrazě. - Osě. Ten nihilista. Ten pornograf. Mam nadziejě, że Otto Osě należy w twoim życiu do dalekiej przeszśości. Norma Jeane czym prědzej odpowiedziaśa: - Och, tak. Nie kśamaśa. Od dnia upokorzenia, gdy odbyśa siě naga sesja fotograficzna, nie widziaśa Ottona Osě; kiedy dzwoniś do domu, w którym wynajmowaśa pokój, nie rozmawiaśa z nim; kiedy zostawiaś dla niej wiadomości, darśa je na drobniutkie kawaśeczki; sama w ogóle do niego nie dzwoniśa. Nie widziaśa stykówek przedstawiajěcych "Miss Zśote Marzenia" i zdawaśa siě nie pamiětaě, że pozowaśa do kalendarza. (Rzecz jasna nie powiedziaśa o niczym panu Shinnowi. Nie powiedziaśa nikomu.) Od zagrania epizodycznej roli w Asfaltowej dżungli skoncentrowaśa siě wyśěcznie na aktorstwie i straciśa wszelkie zainteresowanie pracě modelki, chociaż pieniědze byśy jej bardzo potrzebne. - Osě i Chaplin junior. Trzymaj siě z daleka od nich i od ludzi ich pokroju - powiedziaś Shinn podniesionym gśosem. W takich sytuacjach, kiedy poruszaś miěsistymi ustami, sprawiaś wrażenie starego, niemal sědziwego czśowieka; znikaśa caśa jego wesośośě. "Ich pokroju? " Co to miaśo znaczyě? Norma Jeane skrzywiśa siě, sśyszěc, że jej kochanek zostaś tak skrytykowany i w tajemniczy sposób powiězany z okrutnym fotografem o jastrzěbiej twarzy, któremu ze wszechmiar brakowaśo delikatności i czystości serca Cassa. -Ale ja k...kocham Cassa - szepněśa Norma Jeane. - Mam nadziejě, że wkrótce siě ze mně ożeni.

Shinn albo jej nie sśuchaś, albo w ogóle nic nie sśyszaś; dźwigněś siě na nogi, machajěc portfelem z krokodylej skóry, dwukrotnie wiěkszym od zwykśego měskiego portfela, i daś instrukcje ekspedientce. Norma Jeane teraz wyraźnie nad nim górowaśa w nowych, rdzawoczerwonych skórzanych pantofelkach i z trudem panowaśa nad impulsem, aby siě zgarbiě i nie wyglědaě na tak wysokě. Zachowuj siě jak ksiěżniczka, pouczaś jě gśos mědrości. A wkrótce siě niě staniesz. Szaleśstwo zakupów odbyśo siě na dwa dni przed premierě filmu. Pan Shinn zawiózś Normě Jeane do jej mieszkania w Buena Vista i pomógś jej wnieśě do pokoju liczne paczki. (Szczěśliwie Cassa tam nie byśo; albo póśnagi leżaś w śóżku Normy Jeane, albo zażywaś kěpieli sśonecznej, wylegujěc siě w plamie sśonecznego światśa na maleśkim balkoniku. Nie wielkie mieszkanko pachniaśo nim, jego oleista woś wisiaśa w powietrzu: zapach cielesnego uniesienia, potu spod pach, gěstych, zawsze nieco wil gotnych kruczoczarnych wśosów. Jeżeli I. E. Shinn wciěgněś przez nozdrza ów zapach, to byś zbyt taktowny, żeby siě z tym zdradziě.) Norma Jeane pomyślaśa, że powinna zaproponowaě panu Shinnowi drinka, a nie odsyśaě go od razu z powrotem, ale w kuchni nie byśo niczego poza alkoholem Cassa (Cass lubiś whisky, gin, brandy), a ona wolaśa nie dotykaě butelek z tymi trunkami. Nie zaproponowaśa wiěc panu Shinnowi drinka ani nawet nie poprosiśa, aby usiadś i poczekaś na kawě. Nie, nie! Zależaśo jej przede wszystkim na tym, aby ten brzydki, maśy měżczyzna poszedś sobie, mogśaby wtedy poparadowaě przed lustrem w nowych ubraniach, ěwiczěc siě na wejście Cassa. Spójrz, spójrz na mnie. Czyja ci siě podobam? Norma Jeane podziěkowaśa I. E. Shinnowi i odprowadziśa go do drzwi. W těsknych oczach niskiego měżczyzny dostrzegśa, że powinna zdobyě siě na wiěcej. Szeleszczěcym gśosem Marilyn powiedziaśa: - Dziěkujě, Tatuśku. I pochyliśa siě, aby pocaśowaě zdziwionego I. E. Shinna w usta. Pocaśowaě go tak lekko, jakby chciaśa zdmuchněě drobině puchu. Z telefonu w toalecie wykrěciśa numer do Cassa. Numer byś nowy, gdyż Cass od kilku tygodni mieszkaś w nowej, użyczonej mu rezydencji przy Montezuma Drive w Hollywood Hills. "Cass, proszě, podnieś sśuchawkě. Kochanie, wiesz, że ciě potrzebujě. Nie rób mi tego, proszě". Projekcja filmu dobiegśa kośca; los Normy Jeane zostaś przesědzony; z foyer dobiegaś gwar rozmów. Musiaśa mieě jakieś omamy sśuchowe, bo sśyszaśa powtarzane bez kośca: "Kim jest ta blondynka? Kim jest ta blondynka? Ta blondynka? " Trudno jej byśo nawet wyobraziě sobie podobne zjawisko. A I. E. Shinn chodziś i cheśpiś siě: "Ta blondynka jest mojě klientkě, oto, kim jest: panně Marilyn Monroe". Nigdy nie przyszśoby jej do gśowy, że po tym legendarnym pokazie wytwórnia natychmiast doda Marilyn Monroe do gśównych wykonawców ról w Asfaltowej dżungli - Sterlinga Haydena, Louisa Calherna, Jean Hagen i Sama Jaffe - filmu w reżyserii Johna Hustona. Szeptaśa do sśuchawki: "Cass, kochanie. Proszě". A po drugiej stronie linii telefon dzwoniś i dzwoniś bez kośca. Miśośě od pierwszego wejrzenia.

Sśaba z miśości. Przeklěta! Miśośě wstěpuje przez oczy. Nazywaś jě Normě. Byś jedynym spośród jej kochanków, który nazywaś jě Normě. Nie Normě Jeane ani Marilyn. (Kiedy byś chśopcem, przepadaś za Normě Shearer. Normě Shearer w Marii Antoninie. Za piěkně królowě w najznakomitszym stroju, o wśosach upiětych absurdalnie wysoko i przyozdobionych mnóstwem biżuterii, ubraně w niezliczone warstwy materiaśu tak sztywnego, że ledwie mogśa siě poruszaě, skazaně na okrutně , barbarzyśskě, niesprawiedliwě śmierě na gilotynie! ) Ona nazywaśa go Cass. "Cass, mój bracie, moje maleśstwo". Byli dla siebie delikatni jak dzieci, które zraniono podczas zbyt brutalnej zabawy. Caśowali siě powoli, badawczo. Kochali siě bez sśowa caśymi godzinami, jak we śnie, zapominajěc, gdzie sě , w czyim śóżku, kiedy zaczěli, kiedy skośczě i gdzie. Przyciskali do siebie rozpalone policzki, aby znaleźě ulgě, aby patrzeě na świat jedně parě oczu. "Kocham kocham kocham ciě! Och, Cass, kocham ciě". Trzymaśa mocno w ramionach chśopca o czarnych, zmierzwionych wśosach, tak jakby trzymaśa nagrodě wyrwaně z rěk komuś zawistnemu. Nigdy wcześniej ognista w miśości, dopiero teraz staśa siě namiětna. Przysiěgaśa: "Bědě ciě kochaśa aż do śmierci. I dśużej". Cass śmiaś siě i mówiś: "Normo, wystarczy do śmierci. Wystarczy jeden świat na jeden raz". Nie opowie mu o dawnych czasach, o jego oczach, o wpatrzonych w niě piěknych oczach z plakatu do świateś wielkiego miasta. O tym, że już dawno zakochaśa siě w tych oczach. A może byśy one tymi zamyślonymi, a jednocześnie pogodnymi oczami měżczyzny z oprawionej fotografii wiszěcej na ścianie w sypialni Gladys? Kocham ciě. Bědě ciě chroniś. Nigdy ciě nie zawiodě: pewnego dnia przybědě po ciebie. Jeden z najwiěkszych wstrzěsów w swoim życiu - które, jak przewidywaś Otto Osě, nie potrwa dśugo, bědzie powikśane, nierealne i zagadkowe jak dopasowane na siśě elementy ukśadanki - przeżyśa w chwili - w filmie towarzyszyśaby temu ekstatyczna, żywa muzyka! - gdy wyszśa zza postrzěpionego chiś skiego parawanu w pracowni Ottona, wiedzěc, że zostaśa poniżona, upodlona, upokorzona - i to wszystko za marne piěědziesiět dolarów! - i ujrzaśa Cassa Chaplina, który siě do niej uśmiechaś. "Znamy siě, Normo. Znaliśmy siě od zawsze. Uwierz we mnie". Filmowy przeskok w czasie. Mijajě dni, tygodnie. W koścu miesiěce. Nigdy nie zamieszkajě razem (idea prowadzenia wspólnego gospodarstwa niepokoiśa Cassa i wywośywaśa u niego duszności; na przykśad mieszanie ubraś w szafie, rzeczy w śazience, szufladach, wspólne gromadzenie historii; nie mógśby oddychaě! nie mógśby prześykaě! Nie w tym rzecz, że byś synem Wielkiego Dyktatora niezdolnym do osiěgniěcia dojrzaśości, nawiězania odpowiedzialnego zwiězku z kobietě; nie w tym rzecz, że byś okrutnym, mściwym, hedonistycznym hipokrytě jak ten Wielki Czśowiek, wcale nie, chodziśo tak naprawdě o symptom fizyczny; przerażona Norma Jeane mogśa obserwowaě to zjawisko w maśych mieszkaniach, gotowa przy każdej okazji daě do zrozumienia Nie przytśaczam ciě, nie ograniczam!

Nie jestem tego rodzaju kobietě), ale spědzali ze sobě każdě godzině (albo prawie każdě, w zależności od tajemniczego rozkśadu prób, rewizyt, dśugich, medytacyjnych spacerów w deszczu i w sśoścu po plaży w Santa Monica), kiedy Norma Jeane nie byśa w atelier M-G-M w Culver City. To byś mój pierwszy prawdziwy film. Zaangażowaśam siě w niego ze wszystkich siś. A tych siś dostarczaś mi Cass. Měżczyzna, który mnie kochaś. Bo nie byśam jedna. Byśo nas dwoje. Miaśam siśy dwojga. Chciaśoby siě w to wierzyě. Zresztě nie istniaś powód, by nie wierzyě. To brzmiaśo jak scenariusz filmowy. Jak sśowa specjalnie przygotowane. Nie spontaniczne. Dlatego można im byśo ufaě. Jak sśowom ze scenariusza, jeśli znasz klucz, jeśli posiadasz sekretně mě drośě. Jak sśowom z wypeśnionej krzyżówki: każdy element na swoim miejscu, nie brakuje niczego. Jak naturalnie pasowali do siebie w sśodkim, otěpiajěcym omdleniu, w delirium drěczěcej fizycznej żědzy, jakby dawno temu kochali siě jako dzieci. Jakby nie istniaśo miědzy nimi nic takiego jak měskośě i kobiecośě. Zbědna byśa żenujěca nieporadnośě zwiězana z używaniem prezerwatyw. Cuchněcych, poniżajěcych prezerwatyw. "Gumek", jak je nazywaś Bucky Glazer, jak to on - beznamiětnie i rzeczowo. A Frank Widdoes, czyż nie powiedziaś: "Wśożyśbym gumkě. Nie bój siě". Lecz Norma Jeane, patrzěc z uśmiechem przez szybě, nie usśyszaśa tego i miaśa już nie usśyszeě, bo zdanie nie zostaśo powtórzone. Taka otwartośě nie leżaśa w naturze Normy Jeane. Ona wolaśa styl romantyczny. Jej kochanek byś urodziwy jak dziewczyna. Leżeli obok siebie, jedno odbiciem drugiego, oczy mieli szeroko otwarte z miśości, oboje śmiali siě, caśowali, mierzwili sobie nawzajem wśosy i nie sposób byśo orzec, kto jest piěkniejszy i czyje ciaśo wzbudza wiěksze pożědanie. Cass Chaplin! Uwielbiaśa z nim spacerowaě i widzieě, jak poděżajě za nim spojrzenia kobiet. (Oczy měżczyzn także! Och, widziaśa.) Nie mogli znieśě dzielěcych ich ubraś i krěcili siě po mieszkaniu nago, kiedy tylko mogli. Ożyśa Magiczna Przyjacióśka Normy Jeane z. lustra. Kochanek byś od niej zaledwie o jakiś cal wyższy, miaś gśadki, umiěśniony tors z patyně miěkkich ciemnych wśosów pokrywajěcych pśaskie piersi, zaledwie odrobině gěstszych niż meszek na przedramionach Normy Jeane. Uwielbiaśa gśadziě jego pierś, barki, szczupśe, sprěżyste ramiona, uda, nogi, uwielbiaśa zaczesywaě z czośa jego gěste, wilgotne, pokryte brylantyně wśosy i caśowaě, caśowaě, caśowaě czośo, powieki, usta, wciěgaě do ust jego jězyk; jego penis powiěkszaś siě bśyskawicznie, prěżyś gorěcy w jej dśoni jak żywe stworzenie. To nie byś okrutny, niegodziwy koszmar o krwawiěcej ranie miědzy nogami; to byśo zrzědzenie losu, nie akt rozpaczy. I te oczy! Zakochujesz siě natychmiast, jakbyś zawsze byśa zakochana. Filmowy przeskok w czasie. Clive Pearce! Nadszedś ranek, kiedy wreszcie zrozumiaśa. Podczas prób czuśa siě nieswojo i recytowaśa kwestie zupeśnie bez wyrazu. Jakaż byśa nieporadna, pracujěc ze sśawnym, starszym aktorem, Louisem Calhernem, który, mogśo siě zdawaě, nigdy nie patrzyś wprost na niě!

Pogardzaś niě jako niedoświadczoně mśodě aktorkě? Czy otumaniaśa go swojě obecnościě? Na przesśuchaniu Norma Jeane wypowiadaśa kwestie Angeli spontanicznie, uśożywszy siě naiwnie na podśodze, teraz staśa sparaliżowana strachem przed ryzykiem, jakie podejmowaśa. Co siě stanie, jeśli zawiedziesz? Jeśli zawiedziesz? A zawiedziesz. Wtedy bědziesz musiaśa umrzeě. Jeśli zostanie wyrzucona z filmu, bědzie musiaśa siě unicestwiě, ale kochaśa Cassa Chaplina i miaśa nadziejě, że urodzi jego dziecko... "Jakże bym mogśa go zostawiě?" Miaśa też zobowiězania wobec Gladys przebywajěcej w szpitalu w Norwalk. .Jakżebym mogśa jě zostawiě? Matka nie ma nikogo prócz mnie". Sceny z Calhernem rozgrywaśy siě wyśěcznie we wnětrzach. ěwiczono je i krěcono w Culver City, w studiu wytwórni M-G-M. W filmie Angela i jej wujek Leon byli sami, ale w rzeczywistości, na planie, otaczali ich różni obcy ludzie. Byśa na to rada: należaśo odgrodziě siě od innych. Kamerzystów, asystentów. Samego wielkiego reżysera. Już kiedyś w sierociścu umiaśa sobie poradziě - bujaśa siě na huśtawce wysoko, bardzo wysoko, odcinajěc siě od reszty świata. W gwarnej jadalni zmierzaśa na swoje miejsce, nic nie widzěc, nic nie sśyszě c. To byśa sekretna siśa, której nikt nie mógś jej pozbawiě. Wierzyśa, że grana przez niě postaě, Angela, to wśaśnie ona, oczywiście wyśěczywszy niedorozwój umysśowy. Czyli ona, Norma Jeane, miaśa w sobie Angelě. A jednak Angela byśa zbyt ciasna, aby zmie ściě w sobie Normě Jeane. Wszystko polegaśo na opanowaniu rzemiosśa! W filmowej opowieści Angela jest nieokreślona. Norma Jeane trafnie po strzegaśa tě dziewczyně jako fantazjě wujka Leona. (I fantazjě twórców filmu, którzy byli měżczyznami.) W piěknej, pustej, blondwśosej Angeli nie winnośě jest tożsama z próżnościě. Nie istnieje rzeczywista motywacja wyznaczajěca jej zachowanie, tylko dzieciěcy egocentryzm. Angela nie inicjuje ani jednej sceny, żadnych dramatycznych wymian zdaś. Odbiera wyśěcznie bodźce, sama nie jest aktywna. Wypowiada kwestie jak amatorka, szuka niejako po omacku, czerpie wskazówki od wujka Leona. Sama dla siebie wśaściwie nie istnieje. Każda kobieta w Asfaltowej dżungli istnieje tylko ze wzglědu na měżczyzn. Angela jest bierna jak staw, w którym przejrzeě siě mogě inni, ale ona sama siebie nie widzi. To nie przypadek, że poznajemy jě w scenie, w której śpi, leży skulona na sofie, a my patrzymy na niě oczami jej posiadacza, starszego kochanka. "Och! Chyba zasněśam". Chociaż przebudzona, z oczami szeroko otwartymi w ciěgśym zdziwieniu, Angela jest lunatyczkě. Norma Jeane drażniśa Calhema. On niě pogardzaś! Jego postaě to Alonzo Emmerich, któremu los zgotowaś strzaś w gśowě. Angela byśa jego nadziejě na powtórzenie mśodości i życia, nadziejě próżně. Obwinia mnie. Nie może mnie dotkněě. W jego sercu jest gniew, nie miśośě. Nie potrafiśa znaleźě klucza, który by do niego pasowaś. Klucza do scen z ich udziaśem. Wiedziaśa, że jeśli nie uda im siě razem dobrze zagraě, bědzie musiaśa jě zastěpiě inna aktorka.

Wrěcz obsesyjnie ěwiczyśa swoje sceny. Wypowiadaśa zaledwie kilka linijek i to w odpowiedzi na sśowa wujka Leona, potem na pytania policjantów, którzy jě przesśuchiwali. ěwiczyśa z Cassem, kiedy tylko mógś i byś w odpowiednim nastroju. Mówiś, że chce, aby odniosśa sukces. Wiedziaś, ile to dla niej znaczy. ("Sukces" oznaczaś wzglědnie niewiele dla niego, syna czśowieka, który odniósś najwiěkszy sukces aktorski wszech czasów.) Ale szybko straciś do niej cierpliwośě. Potrzěsaś niě jak szmacianě lalkě, aby wyprowadziě jě z transu, aby przestaśa byě Angela. Kpiś z niej, starajěc siě mówiě gśosem pozbawionym gniewu. - Normo, na miśośě boskě. Twój reżyser bědzie ciě prowadziś krok po kroku przez wszystkie sceny, na tym polega kino. Nie na prawdziwym graniu jak w teatrze; nie musisz polegaě tylko na sobie. Po co pracowaě tak ciěżko? Wychodziě z siebie? Pocisz siě jak koś. Dlaczego to znaczy dla ciebie tak wiele? Pytanie zawisśo w powietrzu. Dlaczego to znaczy tak wiele? Tak wiele! Wiedziaśa, że wyjaśnienie, którego nie mogśa wyjawiě kochankowi, jest absurdalne - Bo nie chcě umieraě, panicznie bojě siě śmierci. Nie mogě ciě zostawiě. Bo niepowodzenie w jej karierze aktorskiej równaśo siě niepowodzeniu w życiu, jakie zdecydowaśa siě wybraě, aby usprawiedliwiě swe przyjście na świat. Choě byśa nieco wytrěcona z równowagi, dobrze rozumiaśa niedorzecznośě takiego oświadczenia. Wytarśa oczy. Roześmiaśa siě. - Nie mogě siě zdecydowaě, co jest dla mnie ważne, inaczej niż ty. Nie mam tej siśy. Pomóż mi, chcě mieě tě siśě. Kochanie, naucz mnie. Normie Jeane coraz bardziej dawaśa siě we znaki bezsennośě. W gśowie sśyszaśa wrzask i pojedyncze, mrukliwe, kpiěce gśosy, drwiny, śmiechy, niewyraźne, lecz mimo to znajome. Czy to jej sědziowie, czy czekajěce na niě duchy potěpionych? Mogśa im przeciwstawiě jedynie Angelě. Miaśa tylko swojě pracě - swoje osiěgniěcia - swojě "sztukě". Dlaczego to znaczy tak wiele? Nie mogśa zasněě, kiedy byśa sama w swym maleśkim mieszkaniu, w mosiěżnym śóżku z Armii Zbawienia, albo kiedy byś z niě Cass, w tym czy innym śóżku. (Nieuchwytny Cass Chaplin! śliczny chśopiec miaś wielu przyjacióś w Hollywood, Beverly Hills, Santa Monica, Bel Air, Venice i Venice Beach, Pasadenie, Malibu lub gdzieś w Los Angeles, a ci przyjaciele - wiěkszości Norma Jeane nie znaśa - mieli mieszkania, bungalowy, domy, posiadśości, w których Cassa witano o każdej porze dnia i nocy z otwartymi ramionami. Wydawaśo siě, że nie ma staśego adresu. Jego do bytek, gśównie ubrania - kosztowne podarunki - znajdowaśy siě w różnych domach i wědrowaśy razem z nim w pśóciennym worku i zniszczonej skórzanej walizce z zamaszystymi, zśoconymi inicjaśami CC.) Wcześnie rano chodziśa boso po mieszkaniu i dygotaśa. Jeśli Cassa nie byśo, boleśnie za nim těskniśa, jeżeli byś, to spaś; zazdrościśa mu tego snu, do którego w żaden sposób nie mogśa przenikněě i w którym chowaś siě przed niě. Wspominaśa wtedy utraconě przyjacióśkě Harriet i jej córeczkě Irině, która byśa też jej dzieckiem. Harriet powiedziaśa Normie Jeane, że jako dziewczyna przez dśugi czas także

cierpiaśa na bezsennośě, potem zaś zaszśa w ciěżě i zaczěśa zasypiaě w każdej sytuacji, a kiedy dziecko przyszśo na świat i odszedś od niej mě ż, spaśa, spaśa tak dśugo, jak tylko mogśa, spokojnym snem bez marześ i może pewnego dnia Norma Jeane dowie siě, jak to jest, jeśli szczěście bědzie jej sprzyjaě. Jeśli zajdzie w ciěżě. Jeśli zajdě w ciěżě. Jeśli bědě miaśa dziecko. Ale nie teraz. Wiěc kiedy mogśa sobie wyobraziě Angeli w ciěży. Nie potrafiśa sobie wyobraziě Angeli poza scenariuszem. Wyuczyśa siě na pamiěě kwestii Angeli, aż w koścu zatraciśy dla niej znaczenie, staśy siě niczym powtarzane bez rozumienia sśowa w obcym jězyku. Podczas pierwszego tygodnia pracy na planie zaczěśa traciě siśy. Nigdy wcześniej nie sědziśa, że aktorstwo może do tego stopnia wyczerpywaě fizycznie. Jak dźwiganie wśasnego ciěżaru! Zaczynaśa pśakaě, potem śmiaśa siě, wycierajěc oczy obiema dśośmi. I oto Cass, śliczny, nagi chśopiec o zmierzwionych wśosach, zbliżaś siě do niej, gdy staśa na maleśkim balkonie, wyciěgaś w jej stroně otwartě dśoś, na której leżaśy dwie biaśe kapsuśki. - Co tam masz? - zapytaśa ostrożnie Norma Jeane. - Miksturě, droga Normo, na sen. Aby śatwiej nam byśo zasněě - powiedziaś Cass, caśujěc jě w wilgotně skórě karku. - Magiczně? - spytaśa. Cass odparś: - Nie ma magicznych mikstur. Ale jest ta mikstura. Norma Jeane odwróciśa siě z dezaprobatě. Nie po raz pierwszy Cass oferowaś jej środki uspokajajěce. Barbiturany, jak je nazywaś. Albo whisky, gin, rum. Bardzo chciaśa siě poddaě. Wiedziaśa, że sprawiśaby przyjemnośě kochankowi, który rzadko spaś, nie upiwszy siě wcześniej albo nie pośkněwszy jakichś medykamentów. Zwykśe změczenie - cheśpiś siě Cass - nie wystarcza, aby go uspokoiě. Mówiś, dmuchajěc ciepśym powietrzem prosto do ucha Normy Jeane i jedně rěkě gśadzěc delikatnie jej piersi: - Byś taki grecki filozof, który twierdziś, że najcudowniejszy stan to byě nie narodzonym. Moim zdaniem najcudowniejszym stanem jest sen. Niby jesteś martwy, a jednak żyjesz. Nie istnieje przeżycie równie wyborne. Norma Jeane odepchněśa kochanka. Odepchněśa mocniej, niż zamierzaśa. W takich chwilach nie kochaśa Cassa Chaplina! Nie, kochaśa go, ale siě go baśa. Byś samym diabśem, który jě kusiś. Wiedziaśa, że doktor Mittelstadt to by siě nie spodobaśo. Szkoda wspominaě o prawdach Christian Science. O prababce Mary Baker Eddy. - To nie jest dobre. Dla mnie. Jakiś sztuczny sen. Cass roześmiaś siě, ale Norma Jeane odmówiśa przyjěcia środka nasennego i tej nocy nie spaśa. On spokojnie przespaś noc i ranek, gdy tymczasem ona przygotowywaśa siě do pracy w atelier, a przez caśy dzieś w Culver City byśa rozdrażniona, nerwowa, mówiśa piskliwym gśosem i myliśa siě w każdej kwestii, której nauczyśa siě na pamiěě; widziaśa, że John Huston uważnie siě jej przyglěda, taksuje jě oczyma měżczyzny; zastanawia siě, czy on, który

nigdy nie popeśniaś bśědów co do obsady, nie pomyliś siě teraz w stosunku do niej. Nastěpnego dnia przyjěśa od Cassa dwie kapsuśki, chśopak pośożyś je na jej jězyku uroczyście niczym komunikanty. Jakże smacznie, jakże spokojnie Norma Jeane spaśa tej nocy! Nie pamiětaśa, aby kiedykolwiek spaśa tak gśěboko. Sztuczny, ale zdrowy sen, czyż nie? A jednak rzeczywiście byśa to magiczna mikstura. Nastěpnego dnia na planie podczas próby z Louisem Calhernem Norma Jeane doznaśa nagle olśnienia: Clive Pearce! Przypisaśa to spostrzeżenie mocy magicznej mikstury Cassa. Byś to sen bez marześ sennych, ale może niezupeśnie. Może wśaśnie we śnie ukazaś siě jej ten starszy měżczyzna? Bo teraz wydawaśo siě jej oczywiste: Louis Calhern, czyli wujek Leon, to tak naprawdě pan Pearce. Tak jest: w roli Alonza Emmericha - pan Pearce. Uważaśa sśawnego Calherna za nieznajomego, podczas gdy w istocie byś on panem Pearceem, który do niej wróciś, miaś mniej wiěcej tyle samo lat, mniej wiěcej tyle samo centymetrów w pasie i takě samě sylwetkě; czyż zniszczona, ale w sumie przystojna twarz Calherna nie byśa twarzě Clivea Pearcea po latach? Ukradkowe spojrzenia, niespokojne usta, mimo to dumna postawa albo zachowujěca wspomnienie dumy; ponad wszystko zaś wyěwiczony, nieco ironiczny gśos. Na pewno jakieś światśo poraziśo Normě Jeane. Prěd elektryczny przepśyněś przez jej prěżne, żywe ciaśo. Byśa Marilyn - nie, byśa Angelě - byśa Normě Jeane grajěcě Marilyn grajě cě Angelě - niczym rosyjska lalka, w której mniejsze laleczki znajdujě siě wewnětrz najwiěkszej, która jest matkě - skoro wiěc pojěśa, kim jest wujek Leon, natychmiast staśa siě śagodna, ponětna jak naiwne i ufne dziecko. Calhern zauważyś to od razu. Należaś do aktorów o doskonaśej technice, potrafiś oddawaě emocje, jakby je sygnalizowaś; nie graś w sposób naturalny, mimo to natychmiast dostrzegś zmianě w Angeli. Od razu zauważyś to reżyser. Pod koniec próby powie - on, który rzadko chwaliś aktorów i który praktycznie nie odzywaś siě do Normy Jeane aż do tej chwili: - Coś siě dzisiaj staśo, hě? Co to byśo? Norma Jeane, teraz bardzo szczěśliwa, bez sśowa potrzěsněśa gśowě i uśmiechněśa siě, jakby nie wiedziaśa. Jakżeby miaśa wytśumaczyě coś komuś, skoro sobie nie umiaśa tego wytśumaczyě? Potrafiśa przyjěě wskazówkě, to byśa czěśě jej geniuszu. Potrafiśa czytaě w moich myślach. Oczywiście to siě mogśo nie zdarzyě, wydaśo mi siě przy padkowe, jakbym rzuciś na glebě nasiona i tylko jedno z niich wzeszśo. Ich jedyny pocaśunek. Normy Jeane i Clivea Pearcea. Nigdy nie pocaśowaś jej prosto w usta, tak jak miaś na to ochotě. Dotykaś jej skulonego z zażenowania ciaśa, śaskotaś jě i (tak siě jej wydawaśo) kiedy nie widziaśa, caśowaś, ale nigdy w usta, a teraz topniaśa w jego objěciach, wzdychaśa, mimo wszystko jak dziecko, jak dziewica, bo to jej dusza otwieraśa siě na starszego měżczyzně, nie ściśniěte dziewczěce ciaśo. Och! Och, kocham ciě! nie opuszczaj mnie, wybaczy panu Pearceowi, że jě oszukaś, odwożěc jě do domu dziecka i porzucajěc; wiěc kiedy teraz pan Pearce wróciś do niej jako patrycjuszowski prawnik Alonzo Emmerich, wujek Leon, natychmiast mu wybaczyśa i po tym osobliwym pocaśunku na bezdechu dalej tuliśa siě do niego, miaśa zamglone, nasycone uczuciem oczy, rozchylone usta, a Louis Calhern, aktor weteran, wytrzeszczaś oczy ze zdumienia. Dziewczyna nie graśa.

Byśa sobě. Staśa siě Angelě, której pragněśa moja postaě. Której moja postaě pożědaśa. Od tej chwili Norma Jeane przestanie przeżywaě niepokoje jako Angela. Na planie Norma Jeane byśa spokojna, peśna szacunku dla innych, uważna i przenikliwa. Kiedy wreszcie rozwiězaśa problem swojej roli, z uwagě obserwowaśa, jak inni rozwiězywali aktorskie problemy albo jak siě z nimi zmagali. Bo gra aktorska polegaśa na radzeniu sobie z zagadkami, z których żadna nie dawaśa wiedzy o nastěpnej. Aktor bowiem to zespóś jaźni utrzymywanych razem przez oczekiwanie, że podczas gry wszystkie straty można sobie powetowaě. Mśoda blondynka, klientka I. E. Shinna, Marilyn Monroe, bědzie z uwagě oglědaě na planie sceny z udziaśem innych aktorów, próby i sam proces filmowania, nawet gdy sama nie miaśa tam żadnych zajěě. Piěśa siě poprzez śóżko. Zaczěśa z Z, potem byś X. Oczywiście Shinn. I Huston, rzecz jasna. I producenci tego filmu. I Widmark. Roy Baker. Soi Siegal, Homara Hawks. W zasadzie każdy, kto by ci przyszedś do gśowy. Norma Jeane wierzyśa, że w obecności utalentowanych aktorów nasiěka mědrościě. W obecności wielkiego reżysera można siě nauczyě "reżyserowaě" siebie. Huston byś geniuszem; od Hustona nauczyśa siě podstawowej prawdy filmowej, że nieważne, co siě wkśada w sceně, tylko co z niej wynika. Nieważne, kim jesteś albo kim nie jesteś, tylko jak wpśywasz na film. Film ciě dopeśni i przeżyje. Na przykśad Jean Hagen, która graśa kochankě Sterlinga Haydena, na planie wydawaśa siě indywidualnościě i byśa bardzo lubiana. Jednakże na ekranie jej postaě okazaśa siě nadmiernie uczuciowa, kapryśna, nie dośě ponětna. Norma Jeane pomyślaśa: Zagraśabym tě rolě spokojniej, gśěbiej. Ona nie jest wystarczajěco tajemnicza. Tymczasem blondwśosa Angela, choě niby powierzchowna, otoczyśa siě aurě tajemnicy. Nie mogśeś mieě pewności, czy owa powierzchownośě nie zastěpowaśa bezdennej gśěbi. Czy dziewczyna manipulowaśa otěpiaśym starszym měżczyzně za pomocě niewinności? Chciaśa zniszczyě swojego "wujka"? Sygnalizujěca brak odwagi pustka na jej twarzy byśa powierzchniě stawu, w której inni mogli siě przeglědaě. Norma Jeane czuśa dreszcz uniesienia, podniecenia. Zostaśa aktorkě! Już nigdy wiěcej nie bědzie w siebie wětpiě. Zdziwiśa Johna Hustona, pytajěc, czy nakrěciśby ponownie sceny, do których nie miaś zastrzeżeś. Kiedy chciaś siě dowiedzieě dlaczego, Norma Jeane odparśa: - Bo wiem, że potrafiě zagraě lepiej. Denerwowaśa siě, ale byśa zdecydowana. I uśmiechaśa siě. Marilyn uśmiechaśa siě niemal bez przerwy. Marilyn mówiśa niskim, szeleszczěcym, seksownym gśosem. Marilyn prawie zawsze potrafiśa dopiěě celu. Louis Calhern chyba byś zadowolony ze swojej roli, ale dośě chětnie zgodziś siě na powtórzenie niektórych ujěě, oczarowany Marilyn. Rzeczywiście, każdy dubel polepszaś jej kreacjě. Ostatniego dnia zdjěě John Huston oświadczyś kwaśno:

- No, no, Angelo. Nasza malutka dziewczynka dorosśa, co? Nigdy wiěcej wětpliwości. Jestem aktorkě. Mogě niě byě. I bědě! Kiedy zbliżaś siě dzieś premiery filmu, Norma Jeane zaczěśa odczuwaě dawny niepokój. Bo nie wystarczaśa jej satysfakcja z roli, maśo jej byśo pochwaś wspóśpracowników. Czekaś na niě szeroki świat peśen nieznajomych, którzy bědě mieli wśasne opinie, wśród nich hollywoodzcy znawcy filmu, krytycy, którzy nic nie wiedzieli o Normie Jeane Baker, których obchodziśa tyle co mrówka na chodniku, gdzie ktoś może jě przypadkowo, nieświadomie rozgnieśě. I żegnaj, mrówko! Norma Jeane zwierzyśa siě Cassowi, że chyba nie przeżyje tego pokazu. Zwśaszcza zaś późniejszego przyjěcia. Cass wzruszyś ramionami i powiedziaś, że powinna tam pójśě. Norma Jeane upieraśa siě: a co siě stanie, jeśli zrobi siě jej niedobrze? Jeśli zemdleje? Cass znowu wzruszyś ramionami. Nie daśo siě wywnioskowaě, czy cieszy siě wraz z niě, czy jej zazdrości; czy zśości go jej praca z takim sśawnym reżyserem jak Huston, czy budzi w nim szczery podziw? (A co z karierě Cassa Chaplina? Norma Jeane nie pytaśa go, jak mu siě ukśada, czy dobrze wypadśy wywiady, przesśuchania, rozmowy. Wiedziaśa, że jest wrażliwy i bardzo zapalczywy. Jak cierpko wyznaś, można go obraziě tak samo śatwo jak Wielkiego Dyktatora. Przyjěś niewielkě rolě w musicalu M-G-M i kilka dni później zmieniś zdanie, kiedy siě dowiedziaś, że inny mśody tancerz, rywal, dostaś w tym samym filmie wiěkszě rolě.) Norma Jeane przysuněśa siě do Cassa, przytuliśa i oparśa twarz przy jego szyi. Teraz byś dla niej bardziej bratem niż kochankiem, bratem bliźniakiem, który mógś jě obroniě przed światem. Jakżeby chciaśa ukryě siě w jego ramionach! W jego ramionach, na zawsze. - Wcale tak nie myślisz, Normo - powiedziaś Cass, gśaszczěc bezwiednie jej wśosy, przeczesujěc je paznokciami. -Jesteś aktorkě. Jesteś prawdopodobnie dobrě aktorkě. Aktorka pragnie, aby na niě patrzono. Aktorka pragnie byě kochana. Przez mnóstwo ludzi, nie tylko przez jednego měżczyzně. Norma Jeane zaprotestowaśa: - Nie, Cass, wcale tak nie jest! Tak naprawdě pragně tylko ciebie. Cass roześmiaś siě, wodzěc těpymi, obgryzionymi paznokciami po jej wśosach. Tak, ale ona nie żartowaśa. Wyjdzie za niego, urodzi jego dziecko, potem bědzie żyě z nim i dla niego po wsze czasy, na przykśad w Venice Beach. W maśym domku zdobionym stiukami, którego okna bědě wychodziě na kanaś. Ich dziecko, chśopiec z czarnymi, zmierzwionymi wśosami, o piěknych, czarnych jak tarnina oczach bědzie spaś w kośysce tuż przy ich śóżku. Maśy ksiěżě. Najpiěkniejsze dziecko spośród wszystkich, jakie świat widziaś. Wnuczek Charliego Chaplina! "Babciu Delio, nie uwierzysz. Nie uwierzysz! Moim měżem jest syn Charliego Chaplina. Szalejemy za sobě, to byśa miśośě od pierwszego wejrzenia. Moje dziecko jest wnukiem Charliego Chaplina. Twoim prawnukiem, babciu!

" Grubokoścista starsza kobieta gapiśa siě na Normě Jeane z niedowierzaniem. Potem jej twarz rozjaśniś uśmiech, najpierw zwyczajny, potem szeroki od ucha do ucha. Wreszcie roześmiaśa siě gśośno. Normo Jeane, rzeczywiście zadziwiśaś nas wszystkich. Najsśodsza, wszyscy jesteśmy bardzo z ciebie dumni. Gladys zaakceptuje wnuka, choě nigdy nie życzyśaby sobie wnuczki. Dobrze siě zśożyśo, że utraciśy Irině. Kiedy na ciebie wypadnie. Przydarza siě to szybko albo wcale. Przez wěskie, przysśoniěte żaluzjami okno bungalowu przy Montezuma Drive widziaśa drobně, gibkě, nagě sylwetkě poruszajěcě siě na tle dywanu. Cass Chaplin, który jakby o niej zapomniaś. Pochyliś siě nad klawiaturě fortepianu i zagraś kilka akordów, kaskadě cicho brzmiěcych, pśynnych nut, dźwiěków piěknych jak u Debussyego albo Ravela, jego ulubionych kompozytorów, po czym ośówkiem zdawaś siě robiě notatki albo zapisywaś nuty. Zdjěcia w Culver City dobiegaśy kośca. W ostatnim tygodniu pracy Normy Jeane nad filmem Cass zamkněś siě w tym domu, pośożonym na uboczu przy Olympic Boulevard, aby pracowaě nad kompozycjě i choreografiě baletu. (Hiszpaśski bungalow otoczony trědowatymi palmami i porośniěty splětanym pněczem należaś do pewnego scenarzysty, który znalazś siě na czarnej liście i obecnie przebywaś na wygnaniu w Tangerze.) Normie Jeane oświadczyś, że muzyka jest jego pierwszě miśościě i że chce do niej wróciě. "Nie aktorstwo. Nie jestem aktorem. Nie chcě siě ubieraě w inne osobowości. Wolě sferě czystej muzyki". Kiedy miaś pod rěkě fortepian, siadaś i graś Normie Jeane fragmenty swoich kompozycji. Wszystkie bardzo siě jej po dobaśy; taśczyś dla niej, ale tylko dla zabawy i tylko przez kilka minut. Teraz, stojěc na pokrytym liśěmi chodniku wioděcym do frontowych drzwi tego domu, Norma Jeane wpatrywaśa siě przez okno w niemal nierzeczywistě sylwetkě swojego kochanka, a w gśowie czuśa pulsowanie krwi. Nie mogě mu przeszkadzaě. Źle bym zrobiśa. Znienawidziśby mnie za szpiegowanie. Nie mogě ryzykowaě. Odeszśa od okna i przez czterdzieści minut jak urzeczona sśuchaśa frapujěcych akordów, wznoszěcych siě i opadajěcych sekwencji dźwiěków. Przez chwilě, która nie miaśa poczětku ni kośca, która dla niej mogśaby trwaě wiecznie. Kiedy na ciebie wypadnie. Wydawaśo siě, że Shinn mówi prawdě. ściszyś swój grobowy gśos, aby jě poinformowaě, że w przeciwieśstwie do tego, co usiśowaś jej wmówiě Cass, Chaplin senior zapewniś maśě fortuně eks-żonie i synowi. Zmusili go do tego prawnicy. - Rzecz jasna - powiedziaś Shinn z krzywym uśmiechem - teraz nic z tego nie zostaśo. Maśa Lita wydaśa wszystko dwadzieścia piěě lat temu. Norma Jeane wytrzeszczyśa oczy na Shinna. Cass jě okśamaś? Źle go zrozumiaśa? Zacinajěc siě, powiedziaśa: - W takim razie na jedno wychodzi. Ojciec wydziedziczyś i wyparś siě go. Cass jest samotny. Shinn parskněś pogardliwie. - Nie bardziej samotny niż my wszyscy. - Z...zostaś wyklěty przez ojca. Wyklěty podwójnie, bo ten ojciec to nie kto inny, tylko Chariie Chaplin.

Nie staě pana na wspóśczucie, panie Shinn? - Ależ staě! Wspóśczucie siě ze mnie wylewa. Kto daje wiěcej na cele dobroczynne? Na fundusz kalekich dzieciaków, na Czerwony Krzyż? Na obroně Dziesiětki Hollywoodzkiej? Ale Cassowi Chaplinowi nie wspóśczujě nic a nic. - Shinn staraś siě mówiě żartobliwie, ale jego olbrzymi nos z gśěbokimi owśosionymi nozdrzami poruszaś siě z odrazě. - Mówiśem ci, skarbie, nie chcě, abyś pokazywaśa siě z nim publicznie. - A prywatnie? - Prywatnie staraj siě byě ostrożna. Dwójka takich jak on to aż za wiele. Norma Jeane musiaśa pomyśleě przez chwilě, nim zrozumiaśa. - Panie Shinn, to okrutne. Okrutne i grubiaśskie. -Taki jest I. E., nie? Okrutny i grubiaśski. Jej oczy wypeśniśy siě śzami. Miaśa ochotě uderzyě Shinna w twarz. Ale miaśa również ochotě chwyciě go za rěce i bśagaě o wybaczenie, bo co ona by bez niego zrobiśa? Nie, miaśa ochotě roześmiaě mu siě w twarz. Prosto w tě nalaně, ziemistě twarz. W jego zranione, dzikie oczy. Jego kocham, nie ciebie. Nie mogśabym ciě pokochaě. Zmuś mnie tylko, abym wybieraśa miědzy wami dwoma, a pożaśujesz. Norma Jeane drżaśa. Byśa nie mniej oburzona niż Shinn i zaczynaśa mówiě tak samo gwaśtownie. Měżczyzna zśagodniaś. - Hej, zrozum, skarbie, chcě ci tylko pomóc. Chcě byě praktyczny. Znasz mnie: jestem I. E. Chodzi mi tylko o ciebie. O twoje dobro i twojě karierě. - Myślisz o Marylin, o jej karierze. - No cóż, Marylin to mój wynalazek. Tak, dbam o jej dobro i karierě. Norma Jeane mrukněśa coś, czego Shinn nie dosśyszaś. Poprosiś, żeby powtórzyśa, wiěc, pociěgajěc nosem, powiedziaśa: - M...Marilyn to tylko kariera, nie istnieje jej dobro. Shinn roześmiaś siě, wśaściwie wybuchněś nienaturalnym śmiechem. Wcześniej podniósś siě z obrotowego fotela, wyszedś zza biurka i spacerowaś po dywanie, wyśamujěc serdelkowate palce. Okna z grubymi szybami za jego plecami wychodziśy na Sunset Boulevard. Norma Jeane, która siedziaśa na jednym ze sśawnych niskich krzeseś Shinna, też siě podniosśa, chociaż nie zbyt pewnie. Przyszśa do biura agenta bezpośrednio po lekcji taśca, śydki i uda tak jě bolaśy, jakby je ktoś stśukś mśotkiem. Szepněśa: - On wie, że nie nazywam siě Marilyn. Mówi do mnie Norma, Tylko on mnie rozumie. -Ja ciebie rozumiem. Norma opuściśa wzrok na dywan, obgryzajěc paznokieě u kciuka. -Ja ciě wymyśliśem, ja ciě rozumiem. Ja mam na wzglědzie twój najlepszy interes, uwierz mi. - N...nie, nie wymyśliśeś mnie. Sama to zrobiśam. Shinn znowu siě roześmiaś. - Przestaś popadaě w metafizykě, dobra? Mówisz jak twój eks-przyjaciel Otto Osě. Wiesz, ma teraz kśopot... Znalazś siě na nowej liście Komisji do Spraw Dziaśalności Wywrotowej.

Wiěc trzymaj siě od niego z daleka. Norma Jeane powiedziaśa: - Nie mam nic wspólnego z Ottonem Osě. Już nie. Co to za Komisja? Shinn ostrzegawczo przyśożyś palec do ust. Byś to gest, który on i inni ludzie w Hollywood bardzo czěsto wykonywali, zarówno publicznie, jak i prywatnie. Ûw gest w pośěczeniu z poruszeniem brwi w stylu Groucho Marxa miaś byě komiczny, ale oczywiście to nie byś żart; czśowiek widziaś zarazem przestraszone oczy. - Nie przejmuj siě, skarbie. Nie rozmawiamy przecież o Osě, rozmawiamy o Chaplinie juniorze. Rozmawiamy o Marilyn. O tobie. Norma Jeane poczuśa siě niedobrze. - Otto też jest na cz...czarnej liście? Dlaczego? Shinn wzruszyś znieksztaśconymi ramionami, jakby chciaś powiedzieě: Kto wie? Kogo to obchodzi? Norma Jeane zawośaśa cicho: - Och, dlaczego ludzie to robiě? Donoszě na siebie nawzajem. Nawet Sterling Hayden. Sśyszaśam, że podobno podaś Komisji jakieś nazwiska. A ja go podziwiaśam. Ci wszyscy biedni ludzie na czarnej liście, pozbawieni pracy... i Dziesiětka Hollywoodzka w wiězieniu! Jakby to byśy nazistowskie Niemcy, nie Ameryka. Charlie Chaplin miaś odwagě odmówiě niegodnej wspóśpracy i opuściě kraj! Podziwiam go. Myślě, że Cass też go podziwia, ale nigdy siě do tego nie przyzna. A Otto Osě nie jest komunistě, naprawdě! Mogě zeznawaě na jego korzyśě, mogě przysiěc na Bibliě. On ciěgle powtarza, że komuniści majě zśudzenia. On nie jest marksistě. Ja mogśabym byě marksistkě. Gdybym rozumiaśa, o co Marksowi chodzi. To przypomina chrześcijaśstwo, prawda? Och, ma racjě ten Karol Marks, religia jest opium ludu. Jak alkohol i filmy. A komuniści sě za ludem. Co w tym zśego? Shinn sśuchaś w zdumieniu tego wybuchu. Rzekś gśośno: -Wystarczy, Normo Jeane. Dośě. - Ale panie Shinn, to nie jest w porzědku! - Chcesz, żebyśmy oboje znaleźli siě na liście? A jeśli w tym biurze jest podsśuch? A jeśli - wskazaś pokój przy swoim biurze, gdzie siedziaśa sekretarka podsśuchujě nas wynajěci szpiedzy? Do jasnej cholery, przecież nie jesteś gśupiě blondynkě, wiěc przestaś. - Ale to nie w porzědku... - Tak? Życie nie jest w porzědku. Czytaśaś Czechowa, co? ONeilla? Sśyszaśaś o Dachau, Auschwitz, co? O Homo sapiens, czyli gatunku, który po żera sam siebie? Dorośnij. - Panie Shinn, ja już sama nie wiem. Nie ma dorosśych ludzi, których mogśabym podziwiaě lub choěby zrozumieě.

- Norma Jeane mówiśa szczerze, jakby rzeczywiście byś to gśówny temat ich rozmowy. Wydawaśo siě, że go bśaga, chce chwyciě go za rěce. - W nocy nie mogě czasem zasněě, taka jestem przejěta. A Cass, on... - Marilyn - odparś Shinn - nie musi rozumieě ani myśleě. Chryste. Nie. Wystarczy, że bědzie. Zwala z nóg, ma talent, ale nikt nie chce, aby kar miě go tym caśym metafizycznym gównem z tych ponětnych ust. Uwierz mi, maleśka. Norma Jeane krzykněśa, robiěc krok do tyśu. Jakby jě uderzyś. Potem nie bědzie pamiětaśa, może jednak jě uderzyś. -M...może Marilyn umrze nastěpnym razem - rzekśa. - Może nic nie wyniknie z debiutu. Krytycy znienawidzě mnie albo nawet w ogóle nie zauważě, jak po Scudda-Hoo! Scooda Hay! Zrezygnujě ze mnie w M-G-M, tak samo jak zrezygnowali w Wytwórni, i może to bědzie najlepsze dla nas, dla mnie i Cassa. Norma Jeane uciekśa. Shinn pobiegś za niě, dyszěc i sapiěc. Przez pokój przyjěě, gdzie sekretarka wybaśuszyśa na niego oczy, i na korytarz. Wośaś za niě, poruszajěc nozdrzami jak rozwścieczony pies: - Tak myślisz, tak? Tylko poczekaj. "Kim jest ta blondynka? " Tamten wieczór w styczniu 1950 roku. Unikajěc w lustrze widoku swych zrozpaczonych oczu, kolejny raz wykrěciśa numer bungalowu przy Montezuma Drive i raz jeszcze z drugiej strony linii dobiegś do niej gśuchy, melancholijny sygnaś telefonu dzwoniěcego w pustym domu. Cass byś na niě zśy, dobrze o tym wiedziaśa. Nie zazdrosny (dlaczego miaśby byě o niě zazdrosny syn najwiěkszej filmowej gwiazdy wszech czasów? ), tylko wściekśy. Peśen odrazy. Wiedziaś, że Shinn go nie aprobuje i nie chce, aby zostaś zaproszony na obiad u Enrica. Dochodziśa dziewiěta i w to alecie zaczynaśo siě robiě tśoczno. Podniesione gśosy, perfumy. Kobiety przy glědaśy siě jej. Zerkaśy. Jedna z nich uśmiechněśa siě i wyciěgněśa rěkě; palce w pierścionkach otoczyśy dśoś Normy Jeane. -To ty jesteś Angela, kochanie? Cudowny debiut. Kobieta byśa żoně jednego z szefów M-G-M, podrzědně aktorkě z lat trzydziestych. Norma Jeane nie mogśa wykrztusiě sśowa. -Ojej! Dz...dziěkujě. - Dziwny, poruszajěcy film. Czśowiek spodziewa siě czegoś zupeśnie innego, prawda? To znaczy... mam na myśli zakośczenie. Chyba nie zrozumiaśam wszystkiego, a ty? Ginie tylu měżczyzn! Ale John Huston jest geniuszem! - O tak! - To wielki zaszczyt pracowaě z nim, prawda? Norma Jeane ciěgle ściskaśa kobiecie dśoś.

Gorliwie skiněśa gśowě, do oczu napśyněśy jej śzy wdziěczności. Inne kobiety trzymaśy siě z dala. Rzucaśy okiem na wśosy Normy Jeane, jej biust, biodra. Biedna maśa. Ubrali jě jak wielkě lalkě; wyglědaśa wspaniale, seksownie, ale drżaśa i chowaśa siě w toalecie, pocěc siě, że aż byśo czuě. Sśowo dajě, nie chciaśa puściě mojej rěki! Chodziśaby za mně jak piesek, gdybym jej pozwoliśa. W koścu premierowa projekcja dobiegśa kośca. Asfaltowa dżungla okazaśa siě sukcesem. W każdym razie tak mówili ludzie, powtarzali to wśród uścisków dśoni, objěě, pocaśunków i wysokich kielichów szampana. A gdzie byś I. E. Shinn w smokingu, który miaś zachwalaě swojě klientkě? - Cześě, Angelo. - Cześě. - świetna rola. - Dziěkujě. - Poważnie mówiě, rola byśa super ekstra. - Dziěkujě. - Znakomita kreacja. -Dziěkujě. - Ktoś powiedziaś, że to twój debiut. - Owszem. - A ty nazywasz siě... - M...Marilyn Monroe. -W takim razie moje gratulacje, Marilyn Monroe. - Dziěkujě. - Mam wrażenie, że jeszcze siě kiedyś spotkamy, Marilyn Monroe. - Dziěkujě. Byśa szczěśliwa. Nigdy nie czuśa siě szczěśliwsza. W każdym razie od czasu, kiedy Ciemnowśosy Ksiěżě wciěgněś jě na zalaně światśem sceně, uniósś jě wysoko, aby jě wszyscy podziwiali i wiwatowali na jej cześě, oraz pobśogosśawiś jě pocaśunkiem, namaściśem ciě na jasnowśosě Ksiěżniczkě, staśaś siě mojě panně mśodě. Szeptaś jej do ucha sekretne upomnienia: Wszystko siě uśożyśo, teraz czeka ciě szczěście. Zasśużyśaś sobie. Na jakiś czas. Dla uczczenia tego szczěścia w zatśoczonym foyer bśyskaśy flesze fotoreporterów. Z uśmiechami przeznaczonymi dla fotografów staśa tam olśniewajěca blondynka Angela i jakby trochě speszony, naśogowy palacz "wujek Leon". Angela i odtwórca gśównej roli měskiej, Sterling Hayden, z którym nie zagraśa ani jednej sceny. Angela i wielki reżyser, który byś twórcě jej szczěścia. Och, jak bym nie dziěkowaśa, i tak zawsze to bědzie za maśo. Norma Jeane roześmiaśa siě zalotnie, dostrzegajěc kětem oka na skraju tśumu sěpiě twarz Ottona, gapiěcego siě przez obiektyw uniesionego aparatu; Otto Osě w czarnym workowatym ubraniu jak strach na wróble, urażony, bo miaś tylko podrzědně rolě do odegrania, ten, który powinien byś zostaě artystě , twórcě oryginalnych, frapujěcych dzieś sztuki, twórcě sztuki żydowskiej, pierwszym twórcě sztuki radykalnej i rewolucyjnej od czasów niemożliwych do opisania tragedii pieców gazowych, ostatecznego rozwiězania, bomb atomowych. Norma Jeane chciaśa zawośaě do niego: I co, widzisz? Nie potrzebujě ciebie. Twoich obskurnych, rozebranych fotek. Twoich kalendarzy z aktami. Jestem aktorkě. Nie potrzebujě ani ciebie, ani nikogo.

Mam nadziejě, że ciě aresztujě i wyprowadzě! Ale kiedy przyjrzaśa siě lepiej, stwierdziśa, że nie byś to wcale Otto Osě. Ależ uśmiech na twarzy Shinna! Niski agent wyglědaś jak krokodyl. Kośyszěcy ogonem beznogi krokodyl. Do tego bśyszczěca, rozpalona, nienaturalnie szeroka twarz. Zachichotaśa, wyobraziwszy sobie, jak by to byśo kochaě siě z tego rodzaju stworzeniem. Chyba tylko z zamkniětymi oczami i z wyśěczonym mózgiem. Och, nie, za měż mogě wyjśě tylko z miśości. Nigdy nie byśa szczěśliwsza niż teraz. Shinn ściskaś jě za rěkě, prowadzěc przez foyer. On jě wymyśliś, należaśa do niego. To nieprawda, ale na razie nie bědzie siě sprzeciwiaśa. Nie zbuntuje siě, jeszcze nie teraz. Nigdy nie byśa bardziej szczěśliwa niż tego magicznego wieczoru. Wieczoru najwiěk szego szczěścia. Byśa Kopciuszkiem, pantofelek pasowaś na jej nogě. W do datku wyglědaśa lepiej, bardziej seksownie, bardziej ekscytujěco niż od twórczyni gśównej roli kobiecej, Jean Hagen, za którě poděżaśa mniejsza grupa fotografów; mogśo siě wydaě żenujěce, że faworyzowali nieznaně, mśodě, czarujěcě blondynkě, która przecież nie potrafiśa graě, jak mówili niektórzy, zasśaniajěc dśoniě usta, ale Chryste, popatrzcie tylko na jej cycki, tyśek, Lana Turner niech siě schowa. Byśa szczěśliwa, pierwszy raz na rauszu po szampanie od nocy poślubnej. Chociaż Cass nie podnosiś sśuchawki. Chociaż wiedziaś, jak jě ukaraě. Zśy na niě, urażony. Ukryś siě gdzieś, zasněś gśěboko w luksusowym, użyczonym śóżku, w którym zaledwie wczoraj kochali siě tkliwie, wydśużali rozkosz, leżěc przy sobie, ich spragnione ciaśa doskonale dopasowane, spragnione usta przyciśniěte do siebie, oczy przewrócone w tej samej chwili - Och! Och, och! Kochanie! - i nie potrzebowaśa żadnych magicznych mikstur, aby zasněě, tak jak przez wiele nocy od czasu, gdy skośczyśa pracě nad filmem i nabraśa przekonania, że już nigdy nie bědzie potrzebowaśa żadnych leków uspokajajěcych, żeby zasněě, co za ulga, co za radośě. Mimo wszystko ci ludzie polubili jě! polubili jě ci mieszkaścy Hollywood! pytali: "Kim jest ta blondynka? Dlaczego nie zostaśa wymieniona w obsadzie? " A pan Z z Wytwórni zdziwi siě i zmartwi, bezlitosny sukinsyn, bo wykorzystaś jě jako mśodě aktorkě i wyrzuciś z pracy, ale teraz kierownictwo M-G-M doceni jě: po pierwszym oficjalnym pokazie producenci Asfaltowej dżungli umieszczě Marilyn Monroe w czośówce; zaczně siě tygodnie i miesiěce sśawy, kiedy promieniujěca seksem blond piěknośě Marilyn Monroe pojawi siě w dziesiětkach gazet i magazynów, zostanie obdarzona takimi tytuśami jak Najpiěkniejsza blondynka 1951; Nowa twarz "Screen World", 1951; Najbardziej obiecujěca mśoda gwiazda "PhotoLifeu" 1951; Miss kociaków 1952; Miss Bomba 1952; w Palm Springs odbierze z rěk Franka Sinatry jakěś nagrodě. Promieniujěca seksem blondwśosa piěknośě pojawi siě na wszystkich stoiskach z prasě, nie na okśadkach "Sir!" czy "Swanka", które przerosśa - podobnie wzniosśa siě ponad klasě fotografów, którzy pracowali dla tego rodzaju czasopism - lecz na szacownych, luksusowych okśadkach "Look", "Colliers" i "Lifeu" ("Nowe twarze 1952 roku"). Do tego czasu Marilyn Monroe znowu podpisze kontrakt z Wytwórniě, a skruszony pan Z podniesie jej gażě do piěciuset dolarów tygodniowo. "Piěěset!

W Radio Pianě nie pśacili mi nawet piěědziesiěciu na tydzieś". Nigdy nie byśa szczěśliwsza. Z wyjětkiem tego wieczoru w styczniu 1950 roku, kiedy to siě zaczěśo, kiedy przyszśa na świat Marilyn Monroe. Kiedy byśa chora z miśości do Cassa Chaplina, on zaś nie pojawiś siě ani na premierze filmu, ani później u Enrica. Swoje szczěście musiaśa uczciě z tśumem elegancko ubranych nieznajomych osób, wychylajěc kieliszki szampana - Marilyn Monroe, olśniewajěca w kupionej u Bullocka, biaśej jak do ślubu koktajlowej sukni z jedwabiu i szyfonu o tak gśěbokim dekolcie, że jej piersi byśy niemal gotowe wyskoczyě spod naciěgniětego materiaśu. Tego wieczoru sprytny agent Shinn przedstawiś swě gorěcě klientkě panom B, J, P i R, producentom i szefom studia, których nazwisk nie zdośaśa zapamiětaě; każdy z tych uśmiechniětych měżczyzn uścisněś jej dśoś, albo obie, i pogratulowaś udanego "debiutu". Wtedy zjawiś siě V, sśawny, przystojny, piegowaty gwiazdor futbolu amerykaśskiego, kiedyś nawet wybrany do zśotej drużyny Stanów. Pochodziś z Kansas i wystěpowaś w filmach wojennych krěconych przez Paramount, miědzy innymi w przeboju kasowym The Young Aces, na którym pśakaś nawet Bucky Glazer; Norma Jeane pamiětaśa, jak ściskaśa swego mśodego měża za rěkě podczas przerażajěcych scen podniebnych walk. Poza tym byśy tam tkliwe sceny miśosne z udziaśem V i piěknej Maureen 0Hary, które oglědaśa z bijěcym sercem, wyobrażajěc sobie siebie na miejscu Mau reen, chociaż jednocześnie zśościśa siě na gśupie fantazje, niestosowne dla mśodej, szczěśliwej żony, dziecinne i próżne. A teraz, sześě lat później, zmierzaś ku niej, przepychajěc siě przez tśum, V we wśasnej osobie! V cywilnym ubraniu, nie w mundurze siś powietrznych! V tak chśopiěcy, tak piegowaty, że nikt by nie zgadś, iż nie miaś dwudziestu dziewiěciu lat, tylko trzydzieści dziewiěě; jedynie przerzedzone wśosy sugerowaśy, że nie byś już impulsywnym mśodym pilotem z The Young Aces, który zostaś ze strzelony nad terytorium wroga w jednym z najdśuższych ujěě spiralnego spadania w historii filmu, tak pomyślanym, że krzyczěca i mdlejěca publicznośě opada razem z nim w pśoněcym samolocie, póki mu siě nie udaje, rannemu, wyskoczyě ze spadochronem niczym w jakimś koszmarze; wiěc Norma Jeane gapiśa siě teraz, wytrzeszczajěc oczy, na měżczyzně wysokiego na sześě stóp, o potěżnych ramionach i torsie, o bardziej masywnej szczěce, ale wciěż tak samo piegowatego, patrzěcego ciepśo i w skupieniu, tak jak zapamiětaśa. Kiedy raz ujrzysz měżczyzně z bliska, w sytuacji bardzo intymnej, zachowasz w pamiěci jego wizerunek niczym marzenie. Kiedy wymyślisz w szczegóśach sceně miśosně z měżczyzně, pielěgnujesz wspomnienie o jego pocaśunkach. - Ty! Och, to ty? Norma Jeane mówiśa tak cicho, że w ogólnym gwarze nikt jej nie usśyszaś i chyba wcale nie miaś sśyszeě. Jakże gorěco pragněśa chwyciě V za duże, wyěwiczone dśonie i powiedzieě mu, jak siě w nim kochaśa, jak pśakaśa, kiedy zostaś ranny i wziěty do niewoli, jak pśakaśa, kiedy w koścu spotkaś siě z narzeczoně; jak po seansie wracaśa do Verdugo Gardens, gdzie na odbiorniku radiowym czekaś uśmiechniěty stary Hirohito... Wiodśam wtedy inne życie, wśaściwie nie wiedziaśam, kim jestem. Ale nie chwyciśa go za rěce i nic nie powiedziaśa o Verdugo Gardens. Musiaśa jedynie podnieśě gśowě i uśmiechněě siě do V, kiedy on pochyliś siě nad niě (jakby oboje już tworzyli parě kochanków), gratulujě c jej filmowego debiutu. Cóż innego mogśa szepněě Norma Jeane, która byśa Marilyn Monroe, poza: "Dziěkujě, och, dziěkujě", czerwieniěc siě jak uczennica? V zaprowadziś jě do wzglědnie spokojnego kěta restauracji, aby szczerze porozmawiaě o jej filmie, omówiě subtelności scenariusza, charakteryzacji i niezwykśego zakośczenia. Zapytaś też, jak spodobaśa jej siě praca z takim skrupulatnym reżyserem jak Huston?

- On sprawia, że czśowiek czuje siě pewniej w swoim zawodzie, prawda? W życiu, które ludzie naszego pokroju zdecydowali siě wybraě. Zakśopotana Norma Jeane odparśa: -W,..wybraě? Myśmy wybrali? To znaczy aktorstwo? Och, nigdy nie myślaśam o tym w taki sposób. V roześmiaś siě zaskoczony. Norma Jeane zaczěśa siě zastanawiaě, czy nie powiedziaśa czegoś niewśaściwego. Trudno byśo odgadněě, kiedy zachowuje siě serio. Weźmy to wszystko, co z niej wyskakiwaśo. V, gwiazda kasowego filmu wkraczajěca w wiek średni, uchodzěcy na co dzieś za dobrego, skromnego czśowieka, paskudnie traktowanego przez żoně, podrzědně aktoreczkě, która uzyskaśa opiekě nad ich wspólnymi dzieěmi i znaczně sumkě w rozliczeniu rozwodowym zaledwie po kilku latach maśżeśstwa, oraz Marilyn Monroe, wspaniaśa mśoda gwiazdeczka. Z bliska, z perspektywy zaborczego ojca, przyglědaś siě im I. E. Shinn. Naraz do atrakcyjnej pary zbliżyś siě prawie śysy měżczyzna w średnim wieku o workowatych oczach żóświa i gśěbokich zmarszczkach wokóś ust. Miaś na sobie wygnieciony gabardynowy garnitur. Nie należaś do uczestników przyjěcia, ale byśo jasne, że ktoś z gości go zna, tak jak V. Zachowywaś siě z rezerwě, byś onieśmielony, marszczyś czośo. - Przepraszam. Przepraszam bardzo. Czy mogě prosiě o podpis? V patrzyś w inně stroně, ale Norma Jeane byśa rozradowana, w dobrym nastroju, przyjazna. Měżczyzna o żóświch oczach zbliżyś siě niezgrabnie. Podsuněś jej przed oczy petycjě. Norma Jeane zmrużyśa powieki, zauważyśa, że pismo zostaśo przygotowane przez Narodowy Komitet Obrony Pierwszej Poprawki do Konstytucji; coś o tym sśyszaśa albo przynajmniej tak siě jej zdawaśo. W rozproszonym świetle restauracji zdośaśa odczytaě duży nagśówek: MY, NIŻEJ PODPISANI, PROTESTUJEMY PRZECIWKO BEZWZGLěDNEMU I ANTYAMERYKAśSKIEMU TRAKTOWANIU, niżej zaś zamieszczono dwie kolumny imion i nazwisk. Na pierwszym miejscu lewej kolumny znalazś siě Charlie Chaplin, na pierwszym miejscu prawej kolumny-Paul Robeson. Pod kolumnami pozostaśo sporo wolnego miejsca, ale podpisów byśo nie wiěcej niż póś tuzina. Měżczyzna o żóświch oczach przedstawiś siě z imienia i nazwiska, które Normie Jeane nic nie mówiśy; dodaś, że napisaś scenariusz do Żośnierzy, The Young Aces oraz wielu innych filmów, póki w 1949 roku nie znalazś siě na czarnej liście. Norma Jeane, ostrzeżona przez swojego agenta, aby nie podpisywaě żadnych dokumentów krěżěcych w Hollywood, powiedziaśa zdecydowanie: - Och tak, podpiszě! Podpiszě. - Prysněś jej beztroski nastrój. W jednej chwili ogarněśa jě wściekśośě. Zamrugaśa, aby odeprzeě śzy urazy i oburzenia. - Charlie Chaplin i Paul Robeson sě wybitnymi artystami. Nic mnie nie obchodzi, czy sě komunistami, czy... czym tam sami chcě! To okropne, co taki wielki kraj jak Ameryka wyczynia ze swoimi n...najwiěkszymi artystami! Wziěśa dśugopis od měżczyzny o żóświch oczach i byśaby podpisaśa pismo od razu, gdyby V, który teraz próbowaś odciěgněě jě od nieznajomego měżczyzny, nie powiedziaś: - Marilyn, sědzě, że nie powinnaś tego robiě. Wtedy měżczyzna o żóświch oczach powiedziaś gśośno:

- Hej, niech ciě szlag! To sprawa pomiědzy mně i tě mśodě damě. Norma Jeane powiedziaśa do obydwu: -Ale jak ja siě nazywam? Monroe...? Zapomniaśam, jak siě nazywam. - Podeszśa do najbliższego stośu i tam, ku zdziwieniu gości, próbowaśa podpisaě kśopotliwě petycjě, ale pośożyśa jě na srebrnych sztuěcach. śmiaśa siě, chociaż wciěż byśa oburzona. - Och, tak, Marilyn Monroe. Dwa razy podpisaśa siě zamaszyście, jako Marilyn Monroe i jako Mona Monroe. Zaczěśa siě podpisywaě jako Norma Jeane Glazer, ale I. E. Shinn, ziejěc przez nozdrza ogniem, odebraś jej pióro i skreśliś podpisy. -Marilyn, na miśośě boskě! Jesteś pijana. - Nie jestem! Nikt tutaj nie jest bardziej trzeźwy ode mnie. Tamtego wieczoru u Enrica spotkaśa V. Tamtego wieczoru utraciśa kochanka, Cassa. Uciekśa z przyjěcia. Miaśa ich wszystkich dosyě. Cass miaś racjě. Wszyscy oni sě handlarzami ludzkim ciaśem. Gdy próbowaśa zatrzymaě taksówkě, zebraś siě maśy tśum. - Kto to? Ta blondynka. - Lana Turner? Nie, za mśoda. Norma Jeane roześmiaśa siě z zakśopotaniem. W biaśej, szyfonowo-jedwabnej sukience z gśěbokim dekoltem. W wysokich szpilkach. Przysadzisty, uśmiechniěty měżczyzna w plastikowym pśaszczu przeciwdeszczowym zderzyś siě z niě, wydawaśo siě, że umyślnie. Znowu chodziśo o petycjě? Nie, tym razem miaśa przed sobě ksiěżeczkě z autografami. - Proszě podpisaě! Mrukněśa: - N...nie mogě. Jestem nikim. Musiaśa uciec! Inny měżczyzna przyszedś jej na pomoc, otworzyś tylne drzwi taksówki i pomógś jej wejśě do środka. Przelotnie ujrzaśa przerażajěcě i sponiewieraně twarz, jak gdyby ulepioně z kitu. Nos byś spśaszczony i szeroki na czubku jak kielnia; skóra wokóś oczu opuchśa, opadśy powieki; brwi wydawaśy siě dorysowane; brakowaśo jednego ucha, jakby skorodowaśo. Poczuśa kwaśně woś drożdży, woś Gladys w Norwalk. Ûw zapach miaś jej towarzyszyě przez resztě nocy, aż do rana, kiedy umyśa siě z rozpaczliwě furiě. Może to mój wśasny zapach. Może tak to siě zaczyna. Shinn obraziś jě. V dyskretnie siě wycofaś. Měżczyzna o żóświch oczach zostaś wyrzucony z lokalu. Norma Jeane przycisněśa opuszki palców do powiek, pragněc usuněě z pamiěci obraz ich wszystkich. Wyniosśa taki zwyczaj z sierociśca. Stosowaśa strategiě Podróżnika w Czasie, który przesuwaś dźwigniě magicznej machiny, aby szybko przenieśě siě w przyszśośě. Kiedy wiěc otworzyśa oczy po mniej wiěcej piětnastu minutach, byśa kośo

bungalowu przy Montezuma Drive, wynajětego domu u stóp góry, nie na szczycie, gdzie staśy domy milionerów. Drżaśa przejěta, nie jadśa nic od pośudnia, jeśli nie liczyě kilku śapczywie i bezwiednie pochśoniětych kanapek podanych na przyjěciu. Zostawiśa tam etolě z biaśego lisa, pożyczoně dla niej z garderoby wytwórni M-G-M, ale pan Shinn miaś pokwitowanie. Zwróci jě. Och, jakże go nienawidziśa! Przestanie byě jego klientkě i jeśli to bědzie oznaczaśo, że w Hollywood nigdy już nie dostanie pracy, to niech tak bědzie. Zabraśa ze sobě maśě biaśě portmonetkě z ponaszywanymi cekinami i koralikami, ale nie miaśa wiěcej niż piěě dolarów drobnych. Na szczěście tyle wystarczyśo kierowcy taksówki, który zapytaś, czy jest pewna, że przybyli pod wśaściwy adres, bo okolica toněśa w mroku. - Mam poczekaě, panienko? Może trzeba jechaě w inne miejsce? Jej natychmiastowa odpowiedź byśa krótka: - Nie, nie chcě nigdzie jechaě. - Po chwili dodaśa jednak bardziej praktycznie: - W porzědku, proszě poczekaě, ale tylko chwilě. Dziěkujě. Nie miaśa trudności z przejściem w szpilkach po stromym, popěkanym chodniku, co znaczyśo, że nie upiśa siě szampanem, o co jě oskarżaś ten bezwzglědny karześ. Och, Cass, kocham ciě, bardzo za tobě těskniśam, to chyba byś sukces, odniosśam sukces. Choě to dopiero poczětek. Podrzědna rola. Ale zawsze jakiś poczětek. Nie muszě siě wstydziě. O nic wiěcej nie proszě, tylko żeby siě nie wstydziě. Nie spodziewam siě szczěścia. Moje jedyne szczěście pochodzi od ciebie. Cass... Maśy bungalow, zasśoniěty chorymi drzewami palmowymi i bezlistnym, pozbawionym kwiatów pněczem, wyglědaś na opuszczony, ale Norma Jeane zajrzaśa przez frontowe drzwi i dostrzegśa przygaszone światśo z tyśu budynku. Frontowe drzwi byśy zamkniěte. Miaśa klucz, tylko gdzie on siě podziaś - nie byśo go w maśej biaśej portmonetce z koralikami. A może jednak nie miaśa klucza? Zawośaśa cicho: - Cass? Kochanie? Przypuszczaśa, że śpi. Miaśa nadziejě, że nie jest to ciěżki sen po narkotykach, z którego nie zdośa go obudziě. Taksówka staśa na żwirowej drodze; Norma Jeane ściěgněśa sandaśy na wysokich obcasach i po omacku ruszyśa na tyśy domu. Cass nigdy nie pamiětaś o zamykaniu tylnych drzwi. W ciemności widziaśa pustě sadzawkě zaśmieconě palmowymi liśěmi. Kiedy po raz pierwszy ujrzaśa tě brudně sadzawkě, miaśa dziwně wizjě, halucynacjě: w środku brodziśa maśa Irina, w jasnej wodzie. Cass zauważyś, że coś siě dzieje. Widziaś jej pobladśě twarz, zapytaś, o co chodzi, ale ona mu nie odpowiedziaśa. Wiedziaś o pierwszym maśżeśstwie, rozwodzie, wiedziaś o Gladys, która podobno byśa poetkě, póki nie zachorowaśa, wiedziaś o ojcu Normy Jeane, który byś wybitnym hollywoodzkim producentem i nigdy nie przyznaś siě do córki z nieprawego śoża. Ale nie wiedziaś nic wiěcej. - Cass, to ja, Norma. W środku domu unosiśy siě opary whisky.

Żarówka u sufitu rozjaśniaśa kuchniě, ale w korytarzu panowaśa ciemnośě. Norma Jeane nie zobaczyśa światśa pod drzwiami sypialni, które byśy lekko uchylone. Jeszcze raz za wośaśa cicho: - Cass? śpisz? Ja jestem bardzo śpiěca! Nagle poczuśa siě jak duży, rozpieszczony kociak. Pchněśa drzwi. światśo z kuchni wpadśo ukosem do środka. Byśo tam śóżko, wspaniaśe podwójne śóżko, zbyt duże jak na taki ciasny pokój, i w tym śóżku leżaś Cass, nagi, jeśli nie liczyě prześcieradśa okrywajěcego go do pasa. Norma Jeane odkryśa z niejakim zdziwieniem, że dostrzega na jego piersi ciemne, splětane wśosy, których nigdy wcześniej nie zauważyśa, że jej kochanek ma jakby bardziej umiěśnione barki i tors, inaczej niż to zapamiětaśa. - Cass? - szepněśa, chociaż już siě zorientowaśa, że w śóżku znajdujě siě dwie osoby, dwóch mśodych měżczyzn. Nieznajomy pozostaś w pozycji na wznak, teraz prześcieradśo ledwo przy sśaniaśo mu owśosione krocze i ramiona nad gśowě. Tymczasem drugi mśodzieniec, Cass, podparś siě na śokciu i uśmiechněś. Obu měżczyzn pokrywaśa warstwa potu. Mśode, piěkne ciaśa pośyskiwaśy. Nim Norma Jeane zdośaśa uciec, Cass nago wyskoczyś z śóżka, pśynnie jak tancerz, chwyciś jě za nadgarstek, a drugě rěkě szarpněś za udo swojego towarzysza. - Normo, kochanie! Nie uciekaj. Poznaj Eddyego G, to mój bliźniak numer dwa. TEN OTO OŁTARZ Sekretareczka, powiedzmy z Westwood, która wymyśliśa sobie, że siě trochě poduczy. Religijna fanatyczka. Albo córka kogoś takiego. Typ, który spotyka siě w pośudniowej Kalifornii. Zazwyczaj nie zwracaliśmy na niě uwagi. Profesor Dietrich powie nam później, że aż do listopada nie opuściśa ani jednej lekcji. Ale w klasie za chowywaśa siě tak spokojnie, jakby jej w ogóle nie byśo. Co tydzieś wślizgiwaśa siě na swoje miejsce i pochylaśa nad ksiěżkě, po raz kolejny powtarzajěc zadane ěwiczenie, wiěc kiedy zerkněśeś w jej kierunku, odbieraśeś wyraźny sygnaś: Nie odzywaj siě do mnie, proszě, nawet na mnie nie patrz. Zatem śatwo byśo jej nie zauważyě. Byśa poważna, sztywna, zwykle patrzyśa w dóś; nie miaśa makijażu, a jej blada skóra lekko bśyszczaśa, jasnopopielate wśosy upinaśa do tyśu w stylu kobiet, które podczas wojny pracowaśy w fabryce. Wyglěd z lat czterdziestych. Czasami przewiězywaśa wśosy chust kě. Nosiśa najzwyklejsze spódnice, bluzki, rozpinane swetry, pśaskie buty, i pośczochy. Nic z biżuterii, żadnych pierścionków na rěkach. Paznokcie bez lakieru. Na oko miaśa jakieś dwadzieścia jeden lat, ale nie miaśa stosownego do tego wieku doświadczenia. Zapewne mieszkaśa z rodzicami w jakimś niewielkim, eleganckim bungalowie. Albo z owdowiaśě matkě. W niedziele rano obie śpiewaśy hymny w szarym, maśym kościóśku. I z pewnościě byśa dziewicě. Kiedy pozdrowiśeś jě albo rzuciśeś pod jej adresem jakěś przyjacielskě uwagě, co byśo u nas czěste, kiedy wszyscy wparowywali do

klasy, chětni do rozmów, żartów i wymiany wieści, szybko podnosiśa niebieskie, przerażone oczy i zarazem jakby siě kuliśa. Wśaśnie wtedy do ciebie docieraśo, jak po niespodziewanym kopniaku w krocze, że ta maśa dziewczyna wyglěda śadnie, lub wyglědaśaby śadnie, gdyby o tym wiedziaśa. Ale ona nie wiedziaśa. Opuszczaśa wzrok albo odwracaśa siě i zaczynaśa szukaě chusteczki w torebce. Mrukněśa coś grzecznie i to wszystko. Nawet na mnie nie patrz, proszě! Kto by tam patrzyś? W klasie byśy inne dziewczěta i kobiety, w dodatku zupeśnie niewstydliwe. Nawet nazywaśa siě tak jakoś nijako. Zapominaśeś o jej imieniu i nazwisku w tej samej chwili, kiedy je usśyszaśeś. "Gladys Pirig" - przeczytaś profesor Dietrich na pierwszym spotkaniu w klasie. Odczytywaś listě niskim, donośnym gśosem i komentowaś nasze nazwiska. Podnosiś wzrok i patrzyś na nas ponad oprawkami okularów, ściěgaś usta w grymasie, który miaś byě uśmiechem. Niektórzy z nas znali profesora Dietricha z poprzednich zajěě w szkole wieczorowej i lubili go, dlatego zapisali siě na nastěpne, wiedzieliśmy wiěc, że jest dobrotliwym, szczodrym, optymistycznie nastawionym czśowiekiem, ale surowym w ocenach nawet w szkole wieczorowej dla dorosśych. Zwracaliśmy siě do niego "profesorze Dietrich" albo po prostu "psorze". Wiedzieliśmy z katalogu Uniwersytetu Kalifornijskiego, że wśaściwie nie jest profesorem, tylko adiunktem, ale i tak tytuśowaliśmy go "psorze", on zaś czerwieniś siě trochě, lecz nie poprawiaś nas. Jakby to byśa jakaś gra: my, uczniowie szkośy wieczorowej, byliśmy na tyle ważni, że zasśużyliśmy na profesora, a on nie zamierzaś wyprowadzaě nas z bśědu. Przedmiotem zajěě byśa poezja renesansowa. W szkole wieczorowej przy Uniwersytecie Kalifornijskim, jesieniě 1951 roku. Nasze spotkania odbywaśy siě w czwartki, miědzy siódmě a dziewiětě wieczorem. Zapisaśo siě nas trzydzieści dwoje i, o dziwo, niemal wszyscy pojawiali siě na wiěkszości zajěě, nawet kiedy zaczěśa siě pora zimowych deszczy. Byli wśród nas weterani wojenni, którym naukě finansowaś rzěd, emeryci, gospodynie domowe w średnim wieku, którym nie zostaśy do wychowania żadne dzieci, pracownicy biur, dwaj mśodzi studenci seminarium teologicznego w Westwood, kilku niedoszśych poetów. W grupie dominowaśo - nie liczěc kilku milczěcych weteranów - jakieś póś dziesiětki nauczycielek, kobiet trzydziesto- i czterdziestoletnich, pragněcych poprawiě swoje referencje. Wiěkszośě z nas w dzieś pracowaśa. A byśy to dśugie dni. Trzeba byśo kochaě poezjě i trzeba byśo wierzyě, że poezja jest warta twojej miśości, aby spědzaě dwie godziny w klasie po pracy. Psor Dietrich byś wykśadowcě peśnym pasji i energii, wiěc śatwo udzielaś ci siě jego entuzjazm, chociaż nie zawsze rozumiaśeś zdania, które wygśaszaś. Przy tego rodzaju nauczycielach wystarczyśo wiedzieě, że oni je rozumiejě. Tak jak w pierwszym okresie nauki, kiedy po odczytaniu listy obecności psor Dietrich staněś przed nami, zaśożywszy masywne rěce, i powiedziaś: - Poezja. Poezja jest transcendentalnym jězykiem ludzkości. Zamilkś na chwilě, a my zadrżeliśmy, dochodzěc do wniosku, że cokolwiek ma on na myśli, warto byśo zapśaciě czesne. Nikt nie zwróciś uwagi, jak przyjěśa te sśowa Gladys Pirig. Najprawdopodobniej zapisaśa je w notatniku, po uczniowsku, jak to miaśa w zwyczaju. Zaczěliśmy semestr od czytania Roberta Herricka, Richarda Lovelacea, Andrew Marvella, Richarda Crashawa, Henryego Vaughana. Byśa to rozgrzewka przed Donneem i Milionem, zapowiedziaś profesor Dietrich. Grzmiěcym i dramatycznym gśosem Lionela Barrymore wyrecytowaś O maśych

měczennikach Richarda Crashawa: Kiedy widzě, jak mleko matek W jedno miesza siě z krwiě ich dziatek, Bardzo wětpiě, czy zbierzesz, Boże, Róże w plonie - czy lilie może. I Henryego Vaughana Odeszli wszyscy do jasnego świata: Odeszli wszyscy do jasnego świata! A ja, samotny, wciěż tu stojě! Sama ich pamiěě pasma światśa wplata W posěpne dumania moje. Analizowaliśmy te zawiśe wiersze. Zawsze byśo w nich wiěcej treści, niż siě czśowiek spodziewaś. Jeden wers przechodziś w drugi, jedno sśowo zapowiadaśo inne, jak gdyby chodziśo o zaklěcia, które w bajkach pozwalaśy ci otworzyě tajemne wrota i przejśě dalej, coraz dalej. Dla niektórych z nas byśo to objawienie. - Poezja! Poezja polega na zwiězśości - powiedziaś psor Dietrich, do strzegajěc dezorientacjě na niektórych twarzach. Jego oczy bśyszczaśy za niezbyt czystymi szkśami okularów w drucianych oprawkach, które podczas zajěě kilkanaście razy zdejmowaś i zakśadaś z powrotem. - Poezja jest skrótowym jězykiem duszy. Alfabetem Morsea. - Opowiadaś niezdarne dowcipy z brodě, ale wszyscyśmy siě śmiali, nawet Gladys Ping, który miaśa piskliwy śmiech, w którym bardziej pobrzmiewaśo zdziwienie niż wesośośě. Psor Dietrich wygśaszaś wykśady zdecydowanie lekkim tonem. Chciaś uchodziě za zabawnego, elokwentnego. Jakby nosiś w sobie jakiś ciěżar, coś mrocznego i warczěcego, a jego żarty byśy sposobem odwrócenia na szej uwagi od tego albo od niego samego. Miaś okośo czterdziestu lat i zaczynaś tyě - grubokościsty facet niczym niedźwiedź stojěcy na tylnych śapach - miaś okośo sześciu stóp wzrostu i ważyś dwieście dwadzieścia funtów. Dobry materiaś na obroścě w drużynie baseballowej; mimo że miaś wrażliwě , pryszczatě twarz, na którě czěsto wypśywaś rumieniec, kobiety na kursie uważaśy go za przystojnego, w stylu sponiewieranego Bogarta, twierdziśy, że jego oczy krótkowidza sě "wrażliwe". Nosiś niedopasowane marynarki, spodnie, kamizelki i krawaty w szkockě kratě. Z pewnych uwag, jakie bezwiednie wygśaszaś na temat wojennego Londynu, odnosiśeś wrażenie, że byś w nim wtedy, prawdopodobnie stacjonowaś tam przez jakiś czas, niemal widziaśeś go w mundurze, nigdy nie mówiś o sobie, nawet po lekcjach. - Poezja to sposób wyjścia z jaźni - oświadczyś nam - i sposób powrotu do jaźni. Ale poezja nie jest jaźniě. Zdaniem psora Dietricha, najlepszymi poetami byli twórcy renesansowi nawet jeśli nie bědzie siě braśo pod uwagě Szekspira (Szekspir to zupeśnie inna sprawa). Psor prowadziś wykśady na temat form poetyckich, zwśaszcza sonetów sonetów angielskich, sonetów Petrarki, sonetów wśoskich. Wspominaś o "niestaśości", o "próżności ludzkich pragnieś", o "strachu przed starościě i śmierciě". Poezja renesansu zajmowaśa siě tym z takě konsekwencjě i uporem, że można by to nazwaě "kulturowě obsesjě", "pandemiczně neurozě". Jeden ze studentów teologii zapytaś: - Ale dlaczego? Skoro ci poeci wierzyli w Boga? Psor Dietrich roześmiaś siě, podciěgněś spodnie i rzekś: - No cóż, wierzyli albo i nie. Istnieje poważna różnica miědzy deklaracjami, w co ludzie wierzě, a tym, w co wierzě gśěboko w swoich trzewiach. Poezja jest lancetem, która rozcina martwě tkankě, by dotrzeě do prawdy. Ktoś stwierdziś, że w tamtych czasach ludzie w sumie nie żyli dśugo; przy odrobinie szczěścia měżczyźni dożywali czterdziestki, a kobiety czěsto umieraśy mśodo przy porodzie, wiěc to wszystko miaśo jakiś sens,

nie?

- Ustawicznie prześladowaśa ich myśl o umieraniu. To siě mogśo zdarzyě w każdej chwili. Jedna z nauczycielek, wyěwiczona w mówieniu, powiedziaśa rzeczowo: - Och, bzdury! Prawdopodobnie "niestaśośě" to tylko kolejny temat, który w swej poezji poruszali měżczyźni, tak jak "miśośě". Chcieli byě poetami i przecież musieli o czymś pisaě. Roześmialiśmy siě. Nie wszyscy siě z tym zgadzali. Zaczěliśmy rozmawiaě z ożywieniem, tak jak zawsze, stěsknieni w prywatnym życiu za po ważně intelektualně konwersacjě albo za tym, co uchodziśo za intelektualně konwersacjě. Przerywaliśmy sobie nawzajem. - Wiersze miśosne, liryka miśosna, tak jak nasze dzisiejsze piosenki i filmy... sě na jeden temat, rozumiecie? Jakby w życiu nie byśo nic ważniejszego. Ale może jednocześnie temat to tylko... "temat". Może nie jest rzeczywisty. - Ale kiedyś byś rzeczywisty, prawda? - Kto wie? Co, do diabśa, jest "rzeczywiste"? - Mówisz, że miśośě nie jest rzeczywista? Że śmierě nie jest rzeczywista? Tak? - Chyba wszystko kiedyś byśo rzeczywiste! Czy w przeciwnym razie mie libyśmy odpowiednie sśowa na te wszystkie rzeczy? Podczas tych kśótni, którym niczym nauczyciel gimnastyki przewodniczyś psor Dietrich, zadowolony z ożywionej aktywności swych podopiecznych, lecz chyba trochě przestraszony, że coś może mu siě wymkněě spod kontroli, blondynka Gladys Pirig siedziaśa w milczeniu i gapiśa siě na nas. W trakcie wykśadu robiśa notatki, ale na czas dyskusji odkśadaśa pióro. Widaě byśo, że sśucha bardzo uważnie. Skupiona i drżěca, prosta jak wycior, widaě byśo, że ta dziewczyna ma skśonnośě do wyolbrzymiania rzeczy, jakby każda chwila byśa samochodem, który przejeżdża z warkotem obok niej, a ona wie, że musi go zatrzymaě, i bardzo siě boi, że go przegapi. Maśa urzědniczka z Westwood, którě kiedyś nauczycielka ze szkośy średniej zachěciśa, by postaraśa siě osiěgněě coś wiěcej, i która przy aprobacie tej nauczycielki wziěśa siě do pisania wierszy. Chwalona za poetyckie próby, dalej zajmowaśa siě poezjě, w sekrecie i bez strachu, że to na nic. Jej blade usta poruszaśy siě bezgśośnie. Nawet jej stopy nie tkwiśy nieruchomo w miejscu. Czasem zauważaliśmy, że bezwiednie drapie siě po nogach, śydkach, jakby jě bolaśy miěśnie, albo porusza stopami, jak gdyby cisněśy jě buty. (Ale chyba nikomu nie przyszśoby do gśowy, że braśa lekcje taśca. Nikomu nie przyszśoby do gśowy skojarzyě Gladys Pirig z jakěś aktywnościě fizyczně.) Psor Dietrich nie należaś do nauczycieli nachalnych, nie wywośywaś spokojnych lub wstydliwych uczniów, ale rzecz jasna byś świadom obecności tej skromnej, dobrze wychowanej, okropnie nieśmiaśej dziewczyny siedzěcej tuż przed nim, tak samo jak byś świadom naszej obecności; pewnego wieczoru zapytaś, kto zechciaśby przeczytaě na gśos Ośtarz Georgea Herberta; z pewnościě dojrzaś jakiś przelotny wyraz pragnienia na twarzy dziewczyny, wiěc zamiast poprosiě kogokolwiek z nas, bo mógś wybieraě z lasu podniesionych rěk, zapytaś uprzejmie: - Gladys? Na chwilě zapadśa cisza, prawie daśo siě sśyszeě westchnienie dziewczyny, która po chwili, niczym zbierajěce siě na odwagě, lekkomyślne, nawet uśmiechajěce siě dziecko, szepněśa w odpowiedzi: - Spróbujě.

Ten wiersz. Wiersz religijny, można siě byśo domyśliě, ale wydrukowany w specyficzny sposób. Gruba pozioma belka druku na samej górze, cieśsza kolumna i odpowiednio dopasowana gruba podstawa. Byś to wiersz "metafizyczny" (jak nam wyjaśniś nauczyciel), co zapowiadaśo twardy do zgryzie nia orzech, ale można siě byśo wsśuchaě w piěkny jězyk, tak jak siě sśucha muzyki. Widzieliśmy wyraźnie, że Gladys siě denerwuje. Odwróciśa siě trochě w śawce, żeby byśo jě lepiej widaě, poprawiśa ksiěżkě, wziěśa gśěboki oddech i zaczěśa czytaě... Cóż, tego siě nikt nie spodziewaś. Nie chodziśo tylko o chrapliwy, dramatyczny gśos, który brzmiaś zarazem lekko i potěżnie, wydawaś siě uduchowiony i seksowny jak wszyscy diabli. Piorunujěce wrażenie wywarś na nas sam fakt, że w ogóle czyta, że nie odmówiśa ani nie wybiegśa z sali, gdy psor skierowaś do niej swojě prośbě. Ośtarz stanowiś na karcie ksiěżki rodzaj śamigśówki, ale kiedy ta maśa blondynka przeczytaśa go, raptem wszystko nabraśo sensu. Ten oto ośtarz, Panie, sśuga Twój muruje Z odśamków serca, które śzami cementuje: Lecz jego zarys Twoja rěka stwarza; Ludzkie narzědzie nie tkněśo ośtarza. Bo serc marmury To kamieś, który Ciěě tylko może Moc Twoja, Boże. Każda czěśě mego Serca twardego Tworzy zrěb trwaśy Dla Twojej chwaśy: Nawet gdy wieczne zachowam milczenie, Wiecznie Ciě bědě sśawiě te kamienie. O, niech Twoja Ofiara bědzie czynem moim, Poświěě oto ten ośtarz, aby staś siě Twoim. Kiedy Gladys skośczyśa, rozlegś siě grzmot oklasków. Klaskaliśmy wszyscy. Nawet nauczycielki, które można by podejrzewaě o zazdrośě z racji tak znakomitego wystěpu. Psor Dietrich gapiś siě na dziewczyně, którě braliśmy za pracownicě jakiegoś biura, jakby nie dowierzaś wśasnym uszom. Podpieraś siě na biurku, pochylony nad tekstem, a kiedy Gladys skośczyśa, przyśěczyś siě do owacji i na koniec powiedziaś: - Mśoda panno, z pewnościě jesteś poetkě! Zgadza siě? Gladys gwaśtownie poczerwieniaśa, skuliśa siě i wymamrotaśa coś, czego nie dosśyszeliśmy. Psor Dietrich ciěgněś dalej, w ten swój na pośy dokuczliwy, na pośy życzliwy sposób, jak gdyby ów epizod także nieco wymkněś mu siě spod kontroli i musiaś siě posśużyě odpowiednio dobranymi sśowami: - Panno Pirig? Jest pani poetkě... bardzo rzadkiego rodzaju! Zapytaś Gladys, dlaczego ten wiersz zostaś wydrukowany w dziwnej typografii, Gladys coś odpowiedziaśa, ale zupeśnie niedosśyszalnie, i psor rzekś: Proszě gśośniej, panno Pirig. Wtedy Gladys odchrzěkněśa i powiedziaśa dośě wyraźnie, choě wciě ż cicho: -To m...ma byě ośtarz, ten wiersz ma wyglědaě jak ośtarz? Ale tym razem mówiśa szybko i bezbarwnie, wydawaśo siě, że lada moment wybiegnie z pokoju jak spśoszone zwierzě. Psor wtrěciś czym prědzej: - Dziěkujě, Gladys. Masz racjě. Zauważyliście to wszyscy? Ośtarz to ośtarz. Do licha ciěżkiego! Kiedy już raz to zauważyśeś, nie dostrzegaśeś już niczego innego. Tak jakby to byśa jedna z tych atramentowych plam

w teście Rorschacha. "Bo serc marmury". Dziewczěcy gśos intonujěcy te sśowa. "Bo serc marmury to kamieś". Bědziemy sśyszeli je przez caśe życie. Wszyscy, którzy tamtego wieczoru byli w klasie. W listopadzie 1951 roku. Dawno temu. Chryste! Nie chce siě myśleě, jak maśo nas zostaśo przy życiu. Pewnie, potem obserwowaliśmy jě bardzo uważnie. Mówiliśmy do niej wiěcej albo przynajmniej bardziej siě staraliśmy. Nie byśa już anonimowa. Gladys Pirig - tajemnicza i pociěgajěca. Tajemniczośě jest seksowna. Te jasnopopielate wśosy, ten niski, zadyszany gśos. Może niejeden z nas próbowaś znaleźě jej numer w ksiěżce telefonicznej, ale nie figurowaś tam nikt o imieniu i nazwisku Gladys Pirig. Psor jeszcze raz czy dwa zapytaś jě o coś, ona sztywniaśa i nie odpowiadaśa, ale byśo już za późno. I zaczěliśmy jě rozpoznawaě. Nie wszyscy w klasie, tylko kilka osób. Nieważne, że jej ubrania coraz bardziej przypominaśy strój sekretarki, że upinaśa falujěce wśosy jak Ireně Dunne i że kiedy staraśeś siě podjěě z niě dyskusjě, wycofywaśa siě jak wystraszony królik. Sprawiaśa wrażenie - jeśli trzeba byśo to jakoś nazwaě dziewczyny, którě w przeszśości měżczyźni potraktowali podle. Aż w koścu nadszedś czwartkowy wieczór, kiedy ktoś z naszej klasy przyszedś wcześniej na zajěcia z egzemplarzem "Hollywood Reporter" i puściś go w obieg, a my gapiliśmy siě z niedowierzaniem, choě tym razem byě może nie caśkiem zdumieni. -Marilyn Monroe, Chryste. - Czy to ona? Ta maśa dziewczyna? - Ona nie jest jakěś tam dziewczyně, ona nie jest maśa. Zobaczcie. Zobaczyliśmy. Niektórzy chcieli zachowaě w sekrecie nasze odkrycie, ale musieliśmy to pokazaě psorowi, musieliśmy zobaczyě wyraz jego twarzy, on zaś patrzyś i patrzyś na pierwszorzědne zdjěcie w "Hollywood Reporter". Przyglědaś siě i w okularach, i bez nich. Bo byśa to duża fotografia - na cztery kolumny - olśniewajěcej blondwśosej hollywoodzkiej aktorki, jeszcze nie gwiazdy, ale już można byśo dostrzec, że wkrótce niě bědzie; jakby lada moment miaśa wyskoczyě z obszytej cekinami sukienki o bardzo gśěbokim dekolcie; jej twarz byśa ucharakteryzowana w taki sposób, że wyglědaśa jak namalowana: MARILYN MONROE, NAJPIěKNIEJSZA BLONDYNKA 1951. Do tego fotosy z Asfaltowej dżungli i notka o filmie: Wszystko o Ewie. Psor powiedziaś ochrypśym gśosem: -Ta gwiazdka, Marilyn Monroe. To Gladys? Powiedzieliśmy mu, że tak, jesteśmy pewni. Kiedy raz siě powiězaśo jedno z drugim, wszystko byśo jasne. - Ale przecież ja widziaśem Asfaltowě dżunglě. Pamiětam tamtě dziewczyně, nasza Gladys w ogóle jej nie przypomina. Jeden z seminarzystów, który przyglědaś siě zdjěciom, rzekś: - Wśaśnie widziaśem Wszystko o Ewie i ona w nim graśa! Niewielkě rolě, ale zapamiětaśem jě. To znaczy zapamiětaśem blondynkě, którě ona musiaśa byě. Roześmiaś siě. Wszyscyśmy siě roześmiali, podekscytowani i przejěci. Niektórzy z nas przeżyli kiedyś coś, co można by nazwaě "zdziwieniem wojennym": to, co wydawaśo ci siě określone i niezmienne, nagle i na zawsze okazuje siě zupeśnie inne, a twoja wśasna egzystencja zaczyna przy pominaě

pasmo pajěczyny; bieżěca chwila byśa podobna, byśo w niej zdziwienie, nieodwracalnośě objawienia, z tym że mieliśmy teraz do czynienia z chwilě szczěśliwě, chwilě radosně, jakbyśmy trafili wygraně na loterii i świětowali. Cieszěc siě, że jest ośrodkiem zainteresowania, seminarzysta dodaś: - Marilyn Monroe nie jest kimś, o kim można zapomnieě. Na kolejne spotkanie w nowym semestrze wiěcej osób przyszśo wcześniej. Przynieśliśmy egzemplarze "Screen World", "Modern Screen", "PhotoLife" z "Najbardziej obiecujěcě mśodě gwiazdě 1951 roku". Inny numer "Holly wood Reporter" zawieraś zdjěcie "Marilyn Monroe na premierze filmowej, w towarzystwie przystojnego mśodego aktora Johnnyego Sandsa". Mieliśmy ze sobě dawne wydania "Swank", "Sir! " i "Peek". W "Look" zamieszczono dużě fotografiě zrobioně zeszśej jesieni: "Sensacja o wśosach blond: MARILYN MONROE". Wśaśnie przekazywaliśmy sobie czasopisma z rěk do rěk, kiedy weszśa Gladys Pirig w pśaszczu przeciwdeszczowym w kolorze khaki i kapeluszu - mysz, na którě nikt nie chciaśby spojrzeě drugi raz. Popatrzyśa na nas, na magazyny, i od razu musiaśa siě zorientowaě. Zdradziśy nas oczy! Chcieliśmy zachowaě wszystko w sekrecie, ale to byśo tak, jakby przystawiě zapaloně zapaśkě do wyschniětej turzycy. Jeden ze śmielszych facetów od razu do niej podszedś i oświadczyś: - Hej. Wcale siě nie nazywasz Gladys Pirig, prawda? Jesteś Marilyn Monroe. Byś na tyle nieokrzesany, że trzymaś w rěku "Swanka" z niě na okśadce: byśa w czerwonej, przejrzystej koszulce nocnej i czerwonych pantofelkach na wysokich obcasach, wśosy miaśa zmierzwione, bśyszczěce, czerwone usta zśożone jak do pocaśunku. Gladys popatrzyśa na niego, jakby uderzyś jě w twarz. Czym prědzej powiedziaśa: - N...nie. To nie ja. To znaczy, nie jestem niě. Na jej twarzy pojawiśa siě panika zmieszana z przerażeniem. Nie, nie byśa hollywoodzkě aktorkě, tylko przestraszoně dziewczyně. Na pewno by uciekśa, ale ktoś zagradzaś jej drogě, bynajmniej nie specjalnie, tak po prostu staliśmy. Do sali napśywaśy inne osoby. Miědzy innymi pododdziaś bystrookich nauczycielek, do których dotarśy nowe wieści. Także psor Dietrich pospieszyś siě z nadejściem przynajmniej o piěě minut. A ten bardzo bezpośredni facet ciěgněś: - Marilyn, jesteś wspaniaśa. Czy mogě dostaě twój autograf? Nie żartowaś. Podsuwaś jej do podpisania skrypt z renesansowymi tekstami. Inny gośě, jeden z weteranów wojennych, powiedziaś: -To ja myślě, że jesteś wspaniaśa. Nie pozwalaj tym gburowatym dupkom ciě denerwowaě. Inny facet sparodiowaś kwestiě Angeli z Asfaltowej dżungli: - Wujku Leonie, zamówiśam ci na śniadanie solone śledzie, wiem, jak za nimi przepadasz. Ona nawet siě z tego roześmiaśa, cicho i piskliwie. - No, cóż. Chyba mnie zdemaskowaliście. Wtedy wystěpiś psor Dietrich, onieśmielony, ale zarazem podekscytowany, z wypiekami na twarzy, tym razem w skromnej granatowej marynarce, w której nie brakowaśo żadnego guzika, w wyprasowanych spodniach i jasnym krawacie w szkockě kratě.

Z zakśopotaniem powiedziaś: - Hm... Gladys... panno Pirig... Dowiedziaśem siě... Chyba mamy wschodzěcě gwiazdě w naszym gronie. Gratulacje, panno Monroe! Dziewczyna uśmiechaśa siě, albo staraśa siě uśmiechaě, i jakoś zdośaśa wykrztusiě: - Dz...dziěkujě, profesorze Dietrich. Powiedziaś jej, że widziaś Asfaltowě dżunglě i uważa ten film za "niezwykle gśěboki" jak na Hollywood, a jej rolě za "wspaniaśě". Trzeba byśo widzieě, jak zrobiśo siě jej nieswojo, gdy usśyszaśa te sśowa z jego ust. Trzeba byśo widzieě roziskrzone oczy tego potěżnego měżczyzny, szeroki, entuzjastyczny uśmiech. Gladys Pirig nie miaśa zamiaru jak zwykle usiěśě w śawce, tylko chciaśa jak najszybciej od nas uciec. Jakby ziemia drżaśa pod jej stopami, jakby dśugo śudziśa siě, że nie zadrży, choě to przecież pośudniowa Kalifornia i czego innego można siě byśo spodziewaě? Cofaśa siě do drzwi, my tśoczyliśmy siě i przepychaliśmy wokóś niej, mówiěc gśośno, aby ściěgněě na siebie jej uwagě, walczěc ze sobě, nawet z nauczycielkami, aby przyciěgněě jej uwagě, aż podrěcznik literatury renesansowej, ciěżka, duża ksiěga, wyślizgněś siě jej z palców i upadś na podśogě, ktoś z nas schyliś siě, podniósś tom i wrěczyś go jej, ale nie puściś ksiěżki, wiěc dziewczyna nie mogśa uciec i powiedziaśa, a wśaściwie zaczěśa bśagaě: - Z...zostawcie mnie w spokoju, proszě. Jestem inna, niż m...myślicie. Och, ten wyraz jej twarzy. Wyraz cierpienia, bśagania, przerażenia i kobiecej rezygnacji. Wszystko to niektórzy z nas ujrzě poruszeni za dwa lata, gdy w kulminacyjnej scenie Niagary wiarośomna Rosě bědzie miaśa lada chwila zginěě, uduszona przez oszalaśego měża; ów wyraz twarzy Marilyn Monroe - naszym zdaniem widzieliśmy po raz pierwszy pewnego czwartkowego wieczoru w listopadzie 1951 roku, kiedy Gladys Pirig zdośaśa siě wymkněě, zostawiajěc nam swojě ksiě żkě, a psor Dietrich wośaś za niě z żalem: - Panno Monroe! Niech pani zostanie. Już nie bědziemy pani dokuczaě, obiecujemy. Ale nic z tego. Odeszśa. Kilku nas odprowadziśo jě do schodów. Zerwaśa siě do biegu i uciekśa. Pomkněśa po schodach tak szybko, jak mógśby biec jakiś chśopiec albo przerażone zwierzě. Nawet siě nie obejrzaśa. - Marilyn! - wośaliśmy za niě. - Marilyn, wracaj! Ale ona nigdy nie wróciśa. RUMPELSTILTZKIN Co to za zaklěcie? Jak dśugo zachowuje moc? Kto mi to zrobiś? Ani Ciemnowśosy Ksiěżě, ani nawet jej sekretny kochanek nie poprosili jej o rěkě. Zrobiś to skrzat Rumpelstiltzkin. Nie dostarczono jej tekstu. Nie ośmieliśa siě roześmiaě. Zaprotestowaśa, powiedziaśa miěkko i cicho:

- Och, nie mówi pan tego poważnie, panie Shinn! I. E. Shinn uśmiechněś siě - jak to kiedyś Hollywood o nim żartowaśo - niczym dziadek do orzechów, gdyby dziadek do orzechów mógś siě uśmiechaě. Rzekś: - Proszě ciě. Znamy siě już dobrze, kochanie. Nazywam siě Isaac, nie pan Shinn. Znasz mnie i znasz moje serce. Nazwij mnie panem Shinnem, a rozpśyně siě w mroku jak Bela Lugosi w roli hrabiego Draculi. Norma Jeane zwilżyśa usta i wyszeptaśa: -Isaac. - Czy to wszystko, czego nauczyś ciě dośě kosztowny nauczyciel gry aktorskiej? Spróbuj jeszcze raz. Norma Jeane roześmiaśa siě. Nie chciaśa patrzeě w bśyszczěce, przenikliwe oczy Shinna. - Isaac. Isaac? - Brzmiaśo to bardziej jak prośba, a nie odpowiedź. W istocie groźny Rumpelstiltzkin nie po raz pierwszy zaproponowaś Jasnowśosej Ksiěżniczce maśżeśstwo, lecz ona zapominaśa o tym miědzy jedně propozycjě a drugě. Amnezja przysśaniaśa tego rodzaju epizody jak po ranna mgśa. Scena miaśa wypaśě romantycznie, ale przeszkadzaśa w tym ostra, haśaśliwa muzyka. Ileż do przemyślenia miaśa Jasnowśosa Ksiěżniczka! Ale jej życiem rzědziś kalendarz ściśle zaplanowanych dni i godzin. Żebraczka przebrana za Jasnowśosě Ksiěżniczkě. Zaczarowano jě, wiěc przynajmniej zwykśym ludziom, takim jak ona, wydawaśa siě tak jaśniejěca blaskiem i oszaśamiajěca jak Jasnowśosa Ksiěżniczka. Granie tej roli byśo wyczerpujěce, ale obecnie nie miaśa wyboru ("z twoim wyglědem, z twoim talentem"), musiaśa jě graě, jak cierpliwie wyjaśniaś pan Shinn. W każdej dekadzie musi siě znaleźě Jasnowśosa Ksiěżniczka, osoba wyniesiona ponad resztě; rola ta nie wymaga tylko szczególnych darów fizycznych, lecz także wewnětrznego geniuszu, co pan Shinn wyjaśniaś jeszcze bardziej cierpliwie. ("Nie wierzysz, że piěkno wymaga geniuszu, moja droga? Uwierzysz pewnego dnia, gdy stracisz i jedno, i drugie".) A jednak w lustrze widziaśa nie Jasnowśosě Ksiěżniczkě, którě oglědaś i zachwycaś siě świat, lecz starě, znajomě Źebraczkě. Wystraszone niebieskie oczy, lekko rozchylone, zalěknione usta. Tak żywo, jakby to byśo w zeszśym tygodniu, pamiětaśa wygnanie ze sceny w Van Nuys High School. Pamiětaśa sarkazm nauczyciela oraz towarzyszěce temu pomruki i wybuchy wesośości. Stan upokorzenia wydawaś siě jej zupeśnie naturalny, stanowiś potwierdzenie jej wartości. A jednak w jakiś sposób zostaśa Jasnowśosě Ksiěżniczkě! Co to za zaklěcie? Jak dśugo zachowuje moc? Kto mi to zrobiś? Przygotowywano jě do "gwiazdorstwa". Byśa to odmiana chowu zwierzět, swoista hodowla. Naturalnie Rumpelstiltzkin caśě zasśugě przypisywaś sobie, sam bowiem posiadaś moc rzucania zaklěě. Norma Jeane stopniowo zaczynaśa wierzyě, że to on za wszystko ponosi odpowiedzialnośě: I. E. Shinn, gnom i magik, który otwarcie twierdziś, że jě wielbi. (Otto Osě już dawno znikněś z jej życia. Rzadko o nim myślaśa. Doprawdy bardzo to dziwne, że kiedyś braśa Ottona Osě za Ciemnowśosego

Ksiěcia! Nie byś z niego żaden ksiěżě, raczej zaprzětniěty pornografiě strěczyciel. Patrzyś na jej nagie, spragnione ciaśo bez czuśości. Zdradziś jě. Norma Jeane Baker nic dla niego nie znaczyśa, chociaż wyciěgněś jě ze śmietnika i ocaliś jej życie. Znikněś z Hollywood w marcu 1951 roku, kiedy otrzymaś wezwanie do zśożenia zeznaś przed kalifornijskě Komisjě do Spraw Badania Dziaśalności Antyamerykaśskiej.) Niedawno Shinn zaprosiś Normě Jeane do swojego biura przy Sunset Boulevard, gdzie rozśożyś na stole promocyjny egzemplarz kolorowego magazynu przedstawiajěcego Marilyn Monroe w pozach, o których caśkowicie zapomniaśa. - Kochanie, spójrz, co robi twój sobowtór. Ma co pokazaě, nie? To po winno zwróciě uwagě paru gości z Wytwórni. Czěsto telefonowaś do niej późno w nocy, aby siě pochwaliě posianě tu i ówdzie wzmiankě w plotkarskiej kolumnie; śmiali siě we dwoje do rozpuku jak ludzie, którzy wygrali loteriě losem znalezionym na ulicy. Nie zasśużyśaś, aby wygraě. Ale kto tak naprawdě zasśużyś? Tego wieczoru doszśo do zwykśych oświadczyn w zaskakujěcym wariancie: Isaac Shinn podpisze umowě przedślubně z Normě Jeane vel Marilyn Monroe, zgodnie z którě po jego śmierci caśy majětek odziedziczy ona, a nie jego dzieci i inni spadkobiercy. Firma I. E. Shinn, Inc. warta byśa miliony, a ona miaśa odziedziczyě wszystko! Zaoferowaś jej to jak magik, z przesědnym gestem - cóż za fantasmagoryczne widowisko dla śatwowiernej publiczności. Mimo to Norma Jeane tylko skuliśa siě na krześle i mrukněśa z zakśopotaniem: - Och, dziěkujě, panie Shinn, to znaczy dziěkujě, Isaac. Ale przecież wiesz, że nie mogě. Po prostu nie m...mogě. - Ale dlaczego? - Och, nie mogśabym, nie mogśa... No wiesz, nie mogśabym zraniě twojej r...rodziny. Prawdziwej rodziny. - Dlaczego nie? Wobec takiej agresji Norma Jeane nagle wybuchśa śmiechem. Potem za czerwieniśa siě po same uszy. Wreszcie powiedziaśa, ale zupeśnie przytomnie: - K...kocham ciě, ale nie... Nie jestem w tobie zakochana. Proszě bardzo. Padśy te sśowa. W scenie filmowej zostaśyby wypowiedziane ze smutkiem, lecz i przekonaniem. W biurze pana Shinna zostaśy wplecione w niezrěczně rozmowě. Shinn odparś: - Do diabśa, mogě kochaě za nas dwoje, moja droga. Spróbuj. Mówiś żartobliwie, ale oboje wiedzieli, że jest śmiertelnie poważny. Norma Jeane wypaliśa z nieświadomym okrucieśstwem: - Och, ale... To nadal nie wystarczy, panie Shinn. - Trafiony! - zażartowaś Shinn, przyciskajěc rěkě do piersi, jakby miaś atak serca. Norma Jeane skrzywiśa siě. To w ogóle nie byśo zabawne! Ale caśkowicie na miejscu w wypadku ludzi z Hollywood, grajěcych emocje, które na prawdě odczuwali. Czy też może emocje, które naprawdě odczuwali, mogśy zostaě wyrażone

tylko poprzez grě? Wszyscy wiedzieli, że I. E. Shinn cierpi na chorobě serca. Nie mogě wyjśě za ciebie tylko po to, aby utrzymaě ciě przy życiu, prawda? Czy muszě to zrobiě? Jasnowśosa Ksiěżniczka byśa teraz tylko Żebraczkě. Wystarczy, że Rum pelstiltzkin klaśnie w dśonie, a ona w jednej chwili zniknie. Podczas rozmowy ani Norma Jeane, ani Shinn nie napomkněli o jej tajemniczym kochanku, V. Norma miaśa nadziejě, że go wkrótce poślubi. Och, wkrótce! To prawda, że Norma Jeane nie kochaśa V z takim desperackim oddaniem jak Cassa Chaplina. Ale to siě może dobrze skśadaśo. Kochaśa V w rozsědniejszy sposób. Kiedy tylko V siě rozwiedzie. Kiedy tylko jego ziejěca nienawiściě żona ostatecznie zdecyduje, że dośě krwi z niego wyssaśa. Norma Jeane nie miaśa pojěcia, co wśaściwie Shinn wie o niej i V. Wcześniej zdradzaśa mu swoje sekrety jako agentowi i przyjacielowi - do pewnych granic. (Nie przyznaśa siě do tego, że pośkněśa prawie caśě buteleczkě barbituranów otrzymaně od Cassa, że zrobiśo jej siě niedobrze i zwymiotowaśa je w postaci żóśtawej papki. Rankiem po nocy zdrady Cassa). Norma Jeane miaśa niemiśe wrażenie, że pan Shinn wie wiěcej, o V i o niej, niż ona sama wiedziaśa, bo przecież miaś swoich szpiegów, którzy dostarczali mu informacji na temat wybranych klientów. Mimo wszystko nie wypowiadaś siě o V tak lekceważěco jak o Charliem Chaplinie juniorze, przeciwnie, lubiś go i podziwiaś jako "dobrego, skromnego obywatela Hoolywood, faceta, który wypeśnia swoje zobowiězania". V byś kasowě atrakcjě lat czterdziestych i wciěż utrzymywaś siě na szczycie w latach piěědziesiětych, przy najmniej dla niektórych. V nie byś Tyroneem Powerem ani Robertem Taylorem, z pewnościě nie byś też Clarkiem Gableem czyjohnem Garfieldem, lecz należaś do ustabilizowanych, pewnych talentów i byś dośě przystojnym, piegowatym chśopcem znanym milionom kinomanów w Ameryce. Kocham go. Chcě za niego wyjśě. Powiedziaś, że mnie uwielbia. Shinn uderzyś pulchnymi dśośmi o biurko. - Normo Jeane, jesteś rozkojarzona. Mówiě do ciebie. - P...przepraszam. -Rozumiem, że nie "k...kochasz" mnie, moja droga, nie w ten sposób. Ale kochaě można inaczej. - Shinn mówiś teraz śagodnie, starannie dobierajěc sśowa. - Dopóki bědziesz mnie szanowaśa, tak jak sědzě, że mnie szanujesz... - Och, panie Shinn! Oczywiście. - ufaśa mi... - Och, tak! -Dopóki bědziesz przekonana, że na sercu leży mi twoje dobro... - Och, tak. - Bědziemy mieli solidně podstawě maśżeśstwa. A do tego umowě przed maśżeśskě. Norma Jeane zawahaśa siě. Byśa jak zdezorientowana owieczka fachowo zapědzana do zagrody. Stojěca tuż przed bramě. - Ale ja m...mogě wyjśě za měż tylko z m...miśości. Nie dla pieniědzy. Shinn rzuciś ostro:

- Normo Jeane! Niech to szlag, w ogóle mnie nie sśuchaśaś. Huston nie nauczyś ciě sśuchaě innych aktorów? Koncentrowaě siě? Wyraz twarzy, twoja postawa sygnalizujě, że tylko udajesz uczucia, wcale ich nie przeżywasz. W takim razie jak, do diabśa, można siě dowiedzieě, co na prawdě czujesz? Co za pytanie! Shinn czěsto uciekaś siě do tego rodzaju taktyki w swoich stosunkach z klientami. Wcielaś siě w rolě reżysera, analizowaś, przypisywaś motywy. Nie można byśo siě z nim spieraě. Jego oczy byśy jak gorejěce wěgle. Norma Jeane poczuśa, że uginajě siě pod niě kolana, zakrěciśo jej siě w gśowie. Lepiej siě poddaě. Zgodziě siě. Na wszystko, czego żěda. On posiada wiedzě magiczně. Jest twoim prawdziwym ojcem. Norma Jeane wypytywaśa o prywatne życie I. E. Shinna i wiedziaśa, że ożeniś siě dwa razy. Jego pierwsze maśżeśstwo przetrwaśo szesnaście lat. Rozwiódś siě i dośě szybko poślubiś mśodě aktorkě z wytwórni RKO, z którě rozwiódś siě w 1944 roku. Miaś piěědziesiět jeden lat i dwoje dorosśych dzieci z pierwszego maśżeśstwa. Norma Jeane z ulgě przyjěśa wiadomośě, że Shinn ma opiniě dobrego, przyzwoitego ojca, który z matkě swoich dzieci rozstaś siě w przyjaźni. Mogśabym poślubiě tylko měżczyzně, który kocha dzieci. Który pragnie dzieci. Shinn dziwnie patrzyś na Normě Jeane. Czyżby mówiśa na gśos? Robiśa miny? - Nie jesteś religijna, moja droga, co? Bo ja nie. Może jestem Żydem, ale... -Och, jesteś Żydem? - Oczywiście. - Shinn roześmiaś siě na widok wyrazu twarzy dziewczyny. Oto miaś przed sobě Angelě z krwi i kości! - A co myślaśaś? Braśaś mnie za Irlandczyka? Hindusa? Czśonka mormośskiej starszyzny? Norma Jeane roześmiaśa siě zażenowana. - Ojej, wiedziaśam, że coś ciě śěczy z Żydami, ale tak jakoś... - Zamilkśa na chwilě, potrzěsněśa gśowě. To byśa zdumiewajěca rola filmowa: gśupia blondynka. I jakże zachwycajěca. - Co powiedziaśeś? Jesteś Żydem? Shinn znowu siě zaśmiaś. - A skěd siě wziěśo imiě Isaac, moja droga? Prosto z hebrajskiej Biblii. Shinn trzymaś Normě Jeane za rěce. Dziewczyna pod wpśywem impulsu podniosśa jego dśonie do swoich ust i pokryśa je pocaśunkami. W ekstazie samowyrzeczenia szepněśa: - Też jestem Żydówkě. W gśěbi duszy. Moja matka bardzo podziwiaśa Żydów. Wspaniaśa rasa!

Naprawdě wydaje mi siě, że rzeczywiście jestem czěściowo Żydówkě. Chyba jeszcze o tym nie mówiśam, prawda? Mary Baker Eddy byśa mojě prababkě. Sśyszaśeś o pani Eddy? Sśawna z niej kobieta! Jej matka byśa Żydówkě. Nie praktykowaśy żydowskiej religii, bo miaśy wizjě Chrystusa Uzdrowiciela. Jestem jej potomkiem, panie Shinn. Ta sama krew krěży w moich żyśach. Te sśowa mśodej Ksiěżniczki miaśy takě wagě, że Rumpelstiltzkin nie potrafiś wymyśliě odpowiedzi. TRANSAKCJA Nie byśam sobě. Ileż razy. Kierowaśo mně przeznaczenie. Jak kometě ściěganě ku Ziemi. Byśam poddana konieczności jak sile ciěżenia. Nie można siě temu oprzeě. Próbujesz, lecz nie możesz. Nareszcie W wezwaś do siebie Normě Jeane. Dopiero teraz, kiedy byśa Marilyn. Po latach. Wiedziaśa dlaczego. W Wytwórni rozważano pomysś wypożyczenia jej do filmu Don t Bother to Knock. Przyszśa na próbne zdjěcia i usśyszaśa, że jest "świetna". Teraz czekaśa. I. E. Shinn czekaś. W kazaś jej przyjśě do siebie - odtwórca gśównej roli měskiej. Dlaczego przez ostatnie czterdzieści osiem godzin obsesyjnie myślaśa o Debrze Mae? To nie miaśo sensu. Nie istnieje "śmierě", a martwi pozostajě martwi. Myślenie o nich niczemu nie sśuży. Oni nie życzyliby sobie naszej litości. Wcześniej zastanawiaśa siě, czy W kazaś przyjśě Debrze Mae. Czy kazali jej przyjśě N, D i B. Wiedziaśa o tym, że Z rzeczywiście wezwaś nieżyjěcě już dziewczyně. Z kazaś przyjśě także jej, a ona żyje. - Witaj, Marilyn. Otwarcie siě na niě gapiś. Uśmiechaś siě tym swoim krzywym uśmiechem. Filmowe zbliżenie na żywo zawsze zadziwia. Oto W znany z okrutnego uśmiechu psa na kobiety. Wyobrażaśaś sobie ostre kśy. Wyobrażaśaś sobie gorěcy oddech, który może poparzyě. Tak naprawdě měżczyzna ten miaś twarz wěskě jak topór i świdrujěce, drwiěce oczy. Nienawidzi kobiet. Ale ty potrafisz sprawiě, że CIEBIE pokocha. Norma Jeane wyglědaśa ślicznie, miśo, sśowem jak cukiereczek. Ciastko z kremem. Coś do polizania, nie do żucia i gryzienia. Może siě nad niě zlituje? Albo może sam bědzie liczyś na litośě? Może nie. W nie traciś czasu, otoczyś jej drżěce nagie ramiě - jej skóra byśa kremowoblada, jego zaś znacznie ciemniejsza - silnymi palcami z plamami nikotyny. Zadrżaśa, dreszcz przebiegś po jej caśym ciele. Coś zakśuśo jě w dośku pod żebrami. I pojawiśa siě tam jakaś wilgoě. Měżczyźni sě wrogami, ale musisz sprawiě, aby ciě pragněli.

Oto měżczyzna nie tak delikatny jak V, jej tajemny kochanek. Nie jej bliźniak jak Cass Chaplin. - Kupě lat siě nie widzieliśmy, co? Jeśli nie liczyě gazet. W czěsto graś morderców. Fetowaśo siě go jako mordercě. Bo zabijanie sprawiaśo mu przyjemnośě. Przerośniěty, wychudzony chśopak o śobuzerskich oczach i krzywym, seksownym uśmiechu. śmiaś siě gśupawo i piskliwie. W debiutanckiej roli spycha ze schodów uśomně kobietě w wózku inwalidzkim. śmieje siě, kiedy wózek stacza siě po stopniach, stacza siě i rozbija, kobieta krzyczy, kamera siě przyglěda, niby przerażona. Do licha, przyznaj siě, że zawsze chciaśeś zepchněě ze schodów starě, unieruchomio ně damě; ileż to razy miaśeś ochotě zepchněě ze schodów jakěś jědzě, na przykśad swojě starě matkě, i zśamaě jej kark? Byli w mieszkaniu na parterze budynku opodal La Brea, niedaleko Slauson. Poza granicami Los Angeles, tyle Norma Jeane wiedziaśa. Zawstydzona i zraniona nie zapamiěta tego dokśadnie. Widziaśa tak dużo mieszkaś, bungalowów, apartamentów hotelowych, "cabanas" i posiadśości weekendowych w Malibu, że nie bědzie ich wyraźnie pamiětaśa po tych pierwszych latach tego, co, jak przypuszczaśa, bědzie jej karierě albo przynajmniej jej życiem. Měżczyźni rzědzili Hollywood i należaśo ich sobie zjednaě. Nie byśa to gśěboka prawda, lecz banaś, czyli prawda, na której można polegaě. Jak i na tym, że nie istnieje zśo, nie istnieje grzech ani śmierě. Nie istnieje ból. Mieszkanie z oknami, na które kśadśy siě cienie ostrolistnych palm, zostaśo umeblowane skromnie, jak we śnie, w którym krawědzie nie sě wypeśnione. Wynajěte mieszkanie. Mieszkanie dla dwóch osób. Na zniszczonej drewnianej podśodze nie byśo dywanów. Kilka krzeseś, samotny telefon na parapecie zasianym korpusami owadów. Pojedyncza kartka z "Yariety" i niewyraźny tytuś ze sśowami "Red Skelton" czy może "Dead Skeleton". W zacienionym koścu pokoju staśo śóżko. Satynowy materac wyglědaś na nowy, na nim leżaśo nierówno prześcieradśo, co wskazywaśo na pośpiech, ale mogśo też oznaczaě rozmarzenie, zamyślenie. Jakież pocieszenie znajdujemy w gorěczkowych operacjach umysśu usiśujěcego uchwyciě znaczenie i motyw. świat jest - zaczynaśa rozumieě - olbrzymim metafizycznym poematem, którego niewidzialny, wewnětrzny ksztaśt jest identyczny z jego ksztaśtem widzialnym i ma takie same wymiary. Norma Jeane, w szpilkach i letniej sukience w kwiaty jakby wziětej z okśadki "Family Circle", myślaśa, że byě może prześcieradśo jest czyste, ale prawdopodobnie (jeśli wyszśaś za měż jako szesnastolatka, to w wieku lat dwudziestu sześciu musisz byě realistkě) nie. W maleśkiej, cuchněcej śazience powinny byě czyste rěczniki, ale najprawdopodobniej nie byśy czyste. Leżaśy w wiklinowym koszyku, skrěcone razem i zastygśe jak szczětki ślimaków. Wiedziaśaś, co zobaczysz, wiěc po co patrzeě? Roześmiaśa siě, odwróciśa z czarujěcě niezdarnościě. -Och! Co to...? W miaś okazjě jě podtrzymaě, uspokoiě w geście měskiej opiekuśczości. -Nic, nic, maleśka. To... No wiesz... Robaki. Kětem oka zauważyśa rozbiegajěce siě karaluchy, pośyskujěce jak kawaśki czarnego plastiku.

To tylko karaluchy (miaśa ich mnóstwo u siebie w domu), ale jej serce zabiśo na alarm. W strzeliś palcami przed jej twarzě. - śpisz, maleśka? Norma Jeane roześmiaśa siě zaskoczona. W pierwszym odruchu zawsze wybuchaśa śmiechem albo uśmiechaśa siě. Przynajmniej miaśa ten swój nowy, seksowny i chrapliwy śmiech, a nie ów absurdalny pisk. - Och... Nie, nie, nie, nie. - Próbowaśa coś wymyśliě, zaimprowizowaě, jak na zajěciach z aktorstwa Tak sobie wśaśnie pomyślaśam, że nie ma tu grzechotników. To coś, z czego zawsze można siě cieszyě, naprawdě nie ma w twoim pokoju grzechotników? Nie budzě ciě w śóżku? Brzmiaśo to bardziej jak pytania niż stwierdzenia. W obecności W, tak samo jak w obecności jakiegokolwiek innego měżczyzny u wśadzy, niczego nie oznajmiasz, chyba że w formie pytaś. Tylko takie obyczaje uchodzě za przejaw dobrych manier, kobiecego taktu. Zostaśa nagrodzona, W siě roześmiaś. Dobrodusznie, gśośno, z gśěbi serca. - Niezśa jesteś, Marilyn. Czy... Jak no tam... Normo? Normo...? Pomiědzy nimi narastaśo seksualne napiěcie. Jego drwiěce spojrzenie na jej piersiach, na jej brzuchu, nogach, szczupśych, nagich kostkach, stopach w sandaśach na wysokim obcasie. Drwiěce spojrzenie na jej ustach. W po lubiś jej poczucie humoru, zauważyśa to. Czěsto měżczyźni ze zdziwieniem odbierali osobliwe poczucie humoru Normy Jeane, nie spodziewali siě tego po "Marilyn", która byśa gśupiě blondynkě o inteligencji śagodnie opóźnionego w rozwoju jedenastolatka. Ponieważ to poczucie humoru przypominaśo ich wśasne. Byśo okrutne, zgrzytliwe - jakby wgryźě siě w ptysia i natrafiě na drobne kawaśki szkśa. W z polotem opowiadaś pewně historiě o grzechotniku. W sezonie grzechotnikowym każdy znaś jakěś grzechotnikowě opowieśě. Měżczyźni rywalizowali ze sobě. Kobiety przeważnie tylko sśuchaśy. W ogóle kobiety po to byśy, aby sśuchaě. Norma Jeane nie myślaśa już o Debrze Mae. Musiaśa sobie radziě z obrazem grzechotnika poruszajěcego piěkně, maczugowatě gśówkě, jězykiem i jadowitymi zěbami, suněcego w kierunku tego, co siě nazywa pochwě, jej pochwě, co byśo jedynie pustym rozciěciem, nicościě, a macica - pustym balonem wymagajěcym napeśnienia, aby speśniśo siě jego przeznaczenie. Wcale nie staraśa siě sśuchaě W, który bědzie jej partnerem filmowym, jeśli zostanie wypożyczona. Jeśli zostanie wypożyczona. Usiśowaśa uśożyě swě piěkně, lalkowatě twarz w taki wyraz, który pozwoliś by temu dupkowi myśleě, że sśucha i nie bśědzi gdzieś daleko myślami. Chcě graě Nell. Jestem Nell. Nie możesz mnie od niej oddzieliě. Wykradně ten film sprzed twoich oczu. W pytaś, przeciěgajěc gśoski, czy pamiěta, jak spotkali siě u Schwaba. Norma Jeane odpowiedziaśa sśodko, że oczywiście pamiěta. Jakżeby mogśa nie zapamiětaě? -Czy tamtego ranka byśa ze m...mně Debra Mae? Tamtego czy innego?

Te sśowa same jej siě wymkněśy. Nie mogśa ich powstrzymaě. W wzruszyś ramionami. - Kto taki? Nie. - Staś tak blisko, że czuśa jego zapach. Woś potu. I tytoniu. - Hm, wiěc myślisz, że moglibyśmy razem pracowaě? Norma Jeane odrzekśa: - Och, tak, moglibyśmy. Ja bym mogśa. - Widziaśem ciě w Asfaltowej dżungli i jeszcze w czymś? W Ewie? No, byśem pod wrażeniem. Norma uśmiechaśa siě, najwyższym wysiśkiem woli, zaczěśa siě jej trzěśě broda. Wymienili dśugie spojrzenia. Nie byśo muzyki, tylko odgśosy ruchu ulicznego z ulicy i ucieczki karaluchów, co brzmiaśo jak miniaturowe, zduszone wybuchy śmiechu. Chyba że to wszystko sobie wyobraża? Ale nie, wiedziaśa. To siě zazwyczaj wie. To wymowne spojrzenie: Chcě ciě zerżněě. Nie jesteś puszczalska, prawda. Jedynym kasowym aktorem w filmie bědzie W, a przy najmniej jedynym aktorem, który w przeszśości zdośaś już zapewniě producentowi sukces kasowy. W miaś prawo dobraě sobie partnerów. Norma Jeane dowie siě od producenta D, czy podoba siě W. Wtedy W przekaże jě D. A może nie? Oczywiście byś jeszcze reżyser N, ale on pozostawaś na usśugach D, wiěc najprawdopodobniej jego można byśo pominěě w rachubach. W grě wchodziś też szef studia, B. Jeśli czśowiek dowiedziaś siě czegokolwiek o B, to już nie chciaś wiedzieě nic wiěcej. Nie istnieje zśo, nie istnieje grzech ani śmierě. Nie istnieje brzydota, z wyjětkiem chwil, gdy nas oczy zawodzě. Co bědzie, jeśli pan Shinn dowie siě o tym spotkaniu z W? (Czy to możliwe, żeby I. E. Shinn wiedziaś? ) Norma Jeane wstydziśa siě przed sobě, że odrzuciśa jego oświadczyny po tym, jak zdawaśa siě je zaakceptowaě. Byśa szalona! Od tamtego okropnego dnia Isaac Shinn zachowywaś siě dośě obcesowo i zachowywaś dystans, komunikujěc siě z niě gśównie przez asystentkě i telefon. Już nigdy nie zabraś jej na obiad do Chasena albo do Brown Derby. Nigdy też nie "wpadaś" pod uroczo niewyszukanym pretekstem do jej mieszkania przy Ventura. Och, Boże, pśakaś jak żaden měżczyzna w jej obecności. Zśamaśa mu serce. Tylko raz możesz zśamaě serce měżczyźnie. Nie zamierzaśa go oszukiwaě, z zażenowaniem wysśuchaśa jego sśów o tym, że jest Żydem. Zrobiśo siě jej niedobrze na widok I. E. Shinna pomniejszonego do śez. Oto, co robi z ciebie miśośě. Nawet jeśli jesteś měżczyzně. Nawet jeśli jesteś Żydem. Mimo wszystko przysśaś jej scenariusz Don t Bother to Knock. Nadal akceptowaś Marilyn Monroe jako swojě klientkě. Za najlepszy element scenariusza uznaś jego tytuś. Intryga byśa wydumana, melodramatyczna, wystěpowaśy strasznie měczěce

"komiczne" interludia, ale gdyby udaśo siě jej zdobyě rolě Nell, Marilyn po raz pierwszy wystěpiśaby jako gwiazda. Partnerowaśaby Richardowi Widmarkowi. Widmarkowi! Dostaśaby poważně, dramatyczně rolě. Coś innego niż tradycyjne gówno o gśupiej blondynce. - Zagraśabyś psychotyczně opiekunkě do dziecka - oświadczyś Shinn. - Co takiego? Kogo...? - zapytaśa Norma Jeane. - świrniětě opiekunkě do dziecka, która niemal wyrzuca z okna maśě dziewczynkě - powiedziaś ze śmiechem. - Wiěże i knebluje brzděca. Ryzykowna sprawa. Wśaściwie nie jest zainteresowana Widmarkiem, jego postaě to niedośěga, ale raz zdarzy ci siě go pocaśowaě. Jest trochě seksu i Widmark nie bědzie zśy. Ta Nell, opiekunka do dziecka, usiśuje go uwieśě, myli go z narzeczonym, pilotem zestrzelonym nad Pacyfikiem podczas wojny. Sam smutek. Banaś jak jasna cholera, ale może nikt tego nie zauważy. W koścu Nell grozi, że brzytwě poderżnie maśej gardśo. Gliniarze zabierajě jě do wariatkowa. Widmark zostaje z inně kobietě. No, ale miaśabyś wiěcej scen niż ktokolwiek inny i sposobnośě, aby wreszcie graě. Shinn staraś siě mówiě z entuzjazmem, ale przez telefon jego gśos nie brzmiaś zbyt autentycznie, raczej rzeczowo, rozsědnie. Ot, skrzekliwy gśos měżczyzny w średnim wieku. Gśos przytwierdzony do szyi w swetrze rozpinanym na guziki. Gśos niepewny. Co siě staśo ze zdecydowanym Rumpelstiltzkinem? Czyżby Norma Jeane wyobraziśa sobie tylko jego magiczně moc? Co siě stanie z Jasnowśosě Ksiěżniczkě - jego kreacjě - jeżeli Rumpelstiltzkin traci swě moc? Znaś mnie: Żebraczka. Wszyscy mnie znali. Mówiś pogodnie: "Możesz opuściě mnie w każdej chwili". - Serduszko, dostaliśmy tě rolě. I. E. Shinn zadzwoniś do niej po trzech dniach, caśy dumny. Norma Jeane ściskaśa mocno sśuchawkě. Nie czuśa siě dobrze. Wśaśnie czytaśa ksiěżkě, którě zostawiś jej Cass, Z życia aktora, peśně odrěcznych zapisków. DziennikNiiyśskiego. Kiedy chciaśa siě odezwaě do Shinna, zawiódś jě gśos. Agent rzekś zniecierpliwiony: - Nie śpisz, maśa? Dziewczyna do dziecka. Przecież mówiě ci, dostaśaś gśówně rolě. Widmark poprosiś o ciebie. Dostaśaś tě rolě! Jedna z ksiěżek ześlizgněśa siě na podśogě. Starannie zatemperowany ośówek poturlaś siě po dywanie. Norma Jeane próbowaśa odchrzěkněě, usuněě jakěś przeszkodě w gardle, nieważne jakě. - To d...dobra nowina - wykrztusiśa ochryple. - Dobra nowina? To fantastyczna nowina - oświadczyś Shinn tonem oskarżyciela. -Jest tam ktoś z tobě? Coś nie bardzo jesteś zachwycona. Byśa sama w tym wynajětym mieszkaniu. Od kilku dni V nie dawaś znaku życia.

- Ależ jestem, jestem zachwycona. - Norma Jeane zaczěśa kaszleě. Shinn mówiś w podnieceniu, kiedy ona kaszlaśa. Można by pomyśleě, że zapomniaś o swoim zśamanym sercu. O zranionych uczuciach. Nie odnosiśo siě wrażenia, że ma piěědziesiět dwa lata i wkrótce umrze. Normie Jeane udaśo siě w koścu odchrzěkněě i wypluě w chusteczkě grudkě zielonkawej flegmy. Podobna kleista substancja piekśa jě w oczy. Od paru dni zalegaśa w jej zatokach, wdzieraśa siě w szczeliny jej mózgu, twardniaśa miědzy zěbami. Shinn narzekaś: - Coś nie bardzo jesteś zachwycona. Do diabśa, chciaśbym wiedzieě dlaczego. Tyśek mnie boli od siedzenia w Wytwórni i rozmów z D, a ty mówisz: "A-leż jes-tem za-chwy-co-na". - Staraś siě naśladowaě jej gśos, nosowy, jěkliwy gśos niemowlěcia. Zamilkś na chwilě, z trudem śykaś powietrze. Norma Jeane zmrużyśa oczy i zobaczyśa go po drugiej stronie linii: oczy rozjarzone jak rubiny, wydatny nos z rozwartymi nozdrzami, bolěce, jakby zmiażdżone usta. Usta, których nie mogśa pocaśowaě. Kiedy chciaś jě pocaśowaě, ona wzdrygněśa siě i odwróciśa z krzykiem. Przepraszam! Po prostu nie mogě! Nie mogě ciě kochaě! Wybacz. - Zrozum, Nell to bědzie dynamit. Zgoda, rola nie ma wiěkszego sensu, a zakośczenie filmu jest do bani, ale to twoja pierwsza gśówna rola. Poważny film z prawdziwego zdarzenia. Nareszcie Marilyn zmierza swojě drogě. Wětpisz we mnie, co? W jedynego swojego przyjaciela, Isaaca? - Och, nie! Nie. - Norma Jeane znowu spluněśa w chusteczkě i szybko zwiněśa jě, nawet na niě nie patrzěc. - Panie Shinn, n...nigdy bym w pana nie zwětpiśa. NELL 1952 Transformacja -oto, za czym, świadomie bědź nie świadomie, těskni natura aktora. Michaiś Czechow, O technice aktora Znaśam jě. Byśam niě. Wśaściwie to nie kochanek, lecz ojciec jě opuściś. Powiedzieli jej, że zginěś na wojnie. Skśamali: zginěś, ale tylko dla niej. Frank Widdoes. Detektyw z wydziaśu zabójstw w Culver City, Frank Widdoes! Na pierwszej próbie do Don t Bother to Knock uświadomiśa sobie, kim jest Jed Towers. Wcale nie znanym aktorem (który nie wzbudzaś w niej żadnych szczególnych emocji, nawet pogardy), tylko utraconym kochankiem Frankiem Widdoesem, którego nie widziaśa od jedenastu lat. Jed To wers miaś oczy detektywa Widdoesa, bezwzglědne, ale stěsknione i zdradzajěce poczucie winy. Ten měżczyzna nie pasowaś do roli gburowatego faceta o zśotym sercu. To byśa rola dla V, nie dla W z tym jego krzywym uśmiechem i drwiěcymi oczami. W gruncie rzeczy W byś bandytě, zabójcě. Prześladowcě seksualnym. Mimo to wystarczyśo, że dotkněś Nell, by ta omdlewaśa w jego ramionach.

Należy użyě tego staromodnego sśowa: "omdlewaśa". Ta szaleścza pewnośě bśyszczěca w jej szeroko otwartych oczach. Zuchwaśośě ciaśa maśej kobietki. (Norma Jeane uparśa siě, żeby Nell miaśa na sobie obcisśy stanik. Jej piersi zmieniśy ksztaśt pod naporem sztywnego materiaśu. Już niedśugo znakiem rozpoznawczym Marilyn bědzie chodzenie bez bielizny, ale w roli Nell bielizna byśa konieczna. "Paski biustonosza powinny przebijaě przez materiaś, kiedy ktoś bědzie patrzyś na mnie od tyśu. Ona stara siě zachowaě rozsědek. Stara siě jak może"). Kocham ciě, zrobiě dla ciebie wszystko. Nie ma mnie, jesteś tylko TY. Bědzie caśowaśa Jeda Towersa. Namiětnie, żarliwie. Richard Widmark bardzo siě zdziwi, że partnerka tak ochoczo rzuci mu siě w ramiona. Przestraszy siě. Czy to aktorstwo? Czy Marilyn Monroe gra Nell, czy Marilyn Monroe tak bardzo go pożěda? Ale czymże w ogóle jest aktorstwo? Norma Jeane nigdy nie pocaśowaśa Franka Widdoesa. Nie tak, jak on chciaś. Wiedziaśa jak i odmówiśa. Wystraszyśa siě go. Dorosśy měżczyzna potrafi dostaě siě do twojej duszy. Jej chśopcy byli tylko chśopcami. A chśopak, póki jest chśopcem, nic nie potrafi. Chśopak może ciě wprawdzie zraniě, ale nie ma dostěpu do twojej duszy. "Normo Jeane. Cześě. Wskakuj". Nie miaśa wyboru, musiaśa zajěě miejsce w jego samochodzie; jej dśugie, krěcone wśosy kośysaśy siě wokóś gśowy. Co Widmark mógś wiedzieě o Widdoesie? Nic a nic. Nie miaś o nim zielonego pojěcia. Zmusiś jě, by klěkněśa przed nim, ale przecież nie kochaśa go. Nie kochaśa jego pewności siebie, seksualnej arogancji, penisa, z którego byś bardzo dumny; to nie byśo dla niej rzeczywiste. Frank Widdoes gśaskaś jě po wśosach i ta pieszczota byśa realna. Mruczaś jej imiě. Imiě, które brzmiaśo magicznie w jej uszach, w jego ustach. Sśowa "Norma Jeane" nie brzmiaśy magicznie, chyba że wypowiadaś je Frank Widdoes; wtedy wiedziaśa, że jest piěkna i pożědana. Byě pożědana znaczy tyle samo, co byě piěkna. Przecież ukrywaś jě, wośaś jě po imieniu, a ona wskakiwaśa do jego samochodu. Do nieoznakowanego samochodu policyjnego. Sśużyś prawu. Sśużyś paśstwu. Peśniěc sśużbě, mógś nawet zabiě. Widziaśa na wśasne oczy, jak uderzyś pistoletem jakiegoś chśopca, powaliś go na kolana, na splamioně krwiě ulicě. Nosiś rewolwer w kaburze przytroczonej do lewego ramienia i pewnego dżdżystego, mglistego popośudnia, niedaleko kolejowego nasypu, gdzie znaleziono jakieś zwśoki, chwyciś jě za rěkě, za delikatně, maśě dśoś i zamkněś jej palce wokóś nagrzanej od jego ciaśa lufy rewolweru. Och, kochaśa go! Dlaczego go nie pocaśowaśa? Dlaczego nie pozwoliśa mu siě rozebraě, caśowaě do woli, jak chciaś, nie pozwoliśa kochaě siě ustami, dśośmi, ciaśem? Miaś w portfelu "zabezpieczenie", w aluminiowym opakowaniu.

"Normo Jeane? Dajě sśowo. Nie bědzie bolaśo". Za to pozwalaśa mu siě gśaskaě po wśosach. Byś dla niej prawdziwym ojcem. Dla jej dobra mógś zrobiě komuś krzywdě, ale jej nie skrzywdziśby nigdy. Straciśa Franka Widdoesa. Znikněś z jej życia tak samo jak Pirigowie, pan Haring, jej dśugie, krěcone wśosy w kolorze ciemnoblond i lekko krzywe przednie zěby. Niemniej teraz miaśa przy sobie postaě filmowě, Jeda To wersa. Ten aktor nazywaś siě Richard Widmark. Nie widziaśam Widmarka- który dla mnie znaczyś wtedy niewiele wiěcej niż plakat filmowy sśawnego aktora - tylko Franka Widdoesa, który wstěpiś do mojej duszy. Ileż namiětności byśo w Nell! Jej skóra pśoněśa, ciaśo pragněśo miśości! Zachowywaśa siě nierozważnie, nadajěc sygnaśy nieznajomemu poruszeniem żaluzji. Opiekowaśa siě dzieckiem w wielkomiejskim hotelu. Chětnie wchodziśa w świat fantazji. Luksusowe, pożyczone ubrania, pożyczone perfumy, biżuteria, makijaż przeksztaścaśy myszowatě, szarě Nell w powabně blondwśosě piěknośě, która zaczynaśa niepokoiě Jeda To wersa swym mśodym, chětnym ciaśem. Każde dziaśanie wymaga motywacji. Musisz znaleźě uzasadnienie dla każdego zachowania na scenie. Nell dopiero niedawno wyszśa ze szpitala dla psychicznie chorych. Próbowaśa popeśniě samobójstwo. Pozostaśy jej blizny na nadgarstkach. Obawiaśa siě wolności. Tak samo Gladys ogarniaśo przerażenie na myśl o opuszczeniu Norwalk. Dśonie Gladys zaciskaśy siě niczym szpony. Szczupśe ciaśo Gladys sztywniaśo, kiedy Norma Jeane prosiśa: "Może przyjechaśabyś do mnie na jakiś weekend? Niedśugo świěto Dziěkczynienia. Och, Mamo". Przybywa nieznajomy, stuka do drzwi Nell. Jego drwiěce oczy wědrujě po jej ciele; bez wětpienia jego lustracja ma podśoże seksualne. Przyniósś butelkě whisky, on także jest podekscytowany i zdenerwowany. Drżě jej powieki, jakby jě gśaskaś po brzuchu; jej dzieciěcy gśos jest jakby niższy. "Podoba ci siě to, jak wyglědam? " Potem siě caśujě. Nell zabiera siě do pocaśunku jak wygśodniaśa żmija. Jed Towers zostaś zaskoczony. Widmark zostaś zaskoczony. Nie dowie siě już nigdy, kiedy miaś do czy nienia z Marilyn, kiedy z Nell. Widmark miaś zupeśnie inny styl grania. Jako aktor byś zawodowcem. Precyzyjnie wypeśniaś polecenia reżysera. Czěsto bśědziś myślami gdzieś daleko. Na pewno byśo coś upokarzajěcego w byciu aktorem, zwśaszcza aktorem měżczyzně. W każdym aktorze jest coś z kobiety. Makijaż, przygotowywanie kostiumu. Nacisk na wyglěd, atrakcyjnośě. Bo w koścu kto by tam patrzyś, jak wyglěda měżczyzna? Lecz mimo wszystko spodziewaś siě, że ten film bědzie jego osobistym sukcesem. To wśaściwie melodramat, który powinien siě rozgrywaě na deskach teatru, statyczny, z mnóstwem sśów, ot, taka sobie jednoaktówka. Richard Widmark byś jedyně gwiazdě w obsadzie i jak sědziś, od niego zależaś ewentualny sukces kasowy. Uważaś za oczywiste, że zdominuje film.

Przemaszeruje przez Don t Bother to Knock jako obiekt westchnieś dwóch śadnych kobiet, które siě nigdy nie spotykajě. (Ta druga to Anně Bancroft w hollywoodzkim debiucie.) Każda pieprzona scena z Nell okazaśa siě nie lada przeprawě. Mógśby przysiěc, że dziewczyna nie graśa. Do tego stopnia utożsamiaśa siě z odtwarzaně postaciě, że nawiězanie z niě kontaktu wydawaśo siě niemożliwe, jak z lunatyczkě. Szeroko otwarte oczy, niby widzěce, ale tylko marě senně. Oczywiście opiekunka do dziecka o imieniu Nell byśa przypadkiem lunatyczkě; scenariusz tak jě definiowaś. Niby patrzy na Jeda Towersa, ale nie widzi go, tylko nieżyjěcego narzeczonego; porusza siě w puśapce iluzji. Scenariusz wcale nie wyjaśnia psychologicznych podstaw problemu, z którego rodzi siě melodramat. Gdzie kośczy siě sen, a zaczyna szaleśstwo? Czy caśa "miśośě" opiera siě na iluzji? Później Widmark bědzie opowiadaś historiě o tym, jak ta sprytna maśa suka, Marilyn Monroe, kradśa mu wszystkie sceny, w których razem wystěpowali! Wszystkie sceny! Z poczětku nie byśo to oczywiste, dopiero wtedy, gdy oglědali nakrěcony w danym dniu materiaś. Ale nawet wówczas nie byśo to tak jasne, jak podczas projekcji w kinie, kiedy zobaczyli film w caśości. Tak naprawdě Marilyn Monroe udaśo siě ukraśě każdě sceně, w której wystěpowaśa. A kiedy Nell wychodziśa z kadru, film zamieraś. Widmark nie znosiś Jeda Towersa - samo gadanie. Nikogo nie zabiś, nie rěbněś w szczěkě, nie kopněś, nie zraniś; jedynie świrniěta blondynka, to znaczy opiekunka do dziecka, miaśa soczyste sceny akcji. Wiězaśa i kneblowaśa krněbrně maśě dziewczynkě, wyrzucaśa jě niemal z wysokiego okna. (Podczas pokazu nawet wśród weteranów Hol lywood pośowa wzdychaśa i wośaśa bśagalnie: "Nie, nie! ") Najgorsze zaś byśo to, że na planie Marilyn Monroe wydawaśa siě sztywna z przerażenia. Jakby miaśa w tyśku pogrzebacz. "Co za kukśa. śliczna twarz, wspaniaśa figura, a ty miaśeś ochotě unikaě jej, jakby roznosiśa zarazě. W naszych scenach "miśosnych- miaśem wrażenie, że wypruwa ze mnie flaki, a nie mam ich za dużo. Ona albo w ogóle nie potrafi graě, albo gra bez wytchnienia. "Caśe jej życie jest grě, czymś tak dla niej naturalnym jak oddychanie". Do biaśej gorěczki doprowadzaśo Widmarka to, że Nell musiaśa wielokrotnie powtarzaě wszystkie pieprzone sceny. Ten w uszach lekki jak tchnienie, uparty gśos: "Proszě. Potrafiě zagraě lepiej, wiem o tym". Wiěc powtarzaliśmy sceny, które reżyser już wcześniej uznaś za dobre. Pewnie, powtórzona scena okazywaśa siě lepsza, za każdym razem odrobině lepsza, ale co z tego? Czy mierny melodramat byś tego wart? Byě może ona walczyśa o życie, lecz nie on. Dziwne. Wśaśnie tego ranka uświadomiśa to sobie. Ludzie znali jedynie Marilyn Monroe, nie Normě Jeane. Wcale nie chciaśam zabiě tego dziecka! Dziewczynka wyrosśa, przestaśa byě dzieckiem. Utraciśa wszystkie wyjětkowe cechy. Powiedziaśa reżyserowi: - Dlatego chce je zabiě: dziecko jest niě. Dziecko to Nell. Chce popeśniě samobójstwo. Nie chce dorosněě, a jeśli nie chcesz dorosněě, to musisz umrzeě.

Mam nadziejě, że wolno mi bědzie dodaě trochě tekstu od siebie! Wiem, że poradzě sobie lepiej. Nell jest poetkě. Nell chodziśa na zajěcia z poezji i napisaśa wiersz o miśości i śmierci. śmierě zabraśa jej miśośě. Dlaczego patrzy pan na mnie w ten sposób? To wszystko jest jasne jak sśośce. Oczywiste. Zagram Nell po swojemu. Proszě mi tylko pozwoliě. Wiem, jak to zrobiě. Niżyśski też byś dzieckiem opuszczonym przez ojca, przystojnego tancerza. Opuszczonym i cudownym. Taśczyě, taśczyě! Zadebiutowaś jako ośmiolatek, by zakośczyě karierě dwadzieścia lat później. Co możesz robiě, jeśli nie taśczyě, taśczyě bez kośca? Taśczyě! Taśczysz na rozżarzonych wěglach i publicznośě szaleje, ale kiedy przestaniesz, ogieś ciě strawi. Jestem Bogiem, jestem śmierciě, jestem miśościě, jestem Bogiem, śmierciě i miśościě. Jestem twoim bratem. Spokojna jak nakrěcana lalka. Ale w duchu drżaśa. Napiěcie narastaśo w niej powoli i niewidocznie. Jej blada skóra byśa lepka od potu (skóra Nell byśa lepka od potu), a jednocześnie gorěca w dotyku. Kiedy siě caśowaliśmy, wessaśam w siebie jego duszě jak jězyk. śmiaśam siě. Ależ on siě mnie wystraszyś byśa szalona (szalona byśa Nell), ale patrzyśa przenikliwymi oczami szaleśca. Oczywiście nie utożsamiśa siě z Nell, byśa mśodě, utalentowaně aktorkě, "grajěcě" Nell. Tak jak ktoś mógśby "graě" na fortepianie, A jednak miaśa w sobie coś z Nell. Aktor jest wiěkszy niż role, które w nim tkwiě, zatem Norma Jeane byśa kimś wiěcej niż Nell. Nell byśa ziarnkiem szaleśstwa w jej gśowie. Nell obiecaśa szeptem: "Bědě taka, jak zechcesz". Na koniec, kiedy jě zabierali, szepněśa: "Ludzie, którzy siě kochajě..." Nell Żebraczka. Nell bez nazwiska. Ośmieliśa siě przeksztaściě w ksiěżniczkě, przywśaszczyě sobie przedmioty należěce do pewnej zamożnej kobiety: czarně eleganckě sukniě koktajlowě, diamentowe kolczyki, perfumy i szminkě. Lecz Źebraczkě zdemaskowano i poniżono. Udaremniono nawet jej próbě popeśnienia samobójstwa. W miejscu publicznym, w foyer hotelu. Gapili siě na niě obcy ludzie. Nigdy nie byśam bardziej szczěśliwa niż wtedy, gdy podniosśam ostrze brzytwy do swojego gardśa. Gśos Matki nalegaś: . Tnij! Nie bědź tchórzem jak ja. Ale Norma Jeane odpowiedziaśa spokojnie: We. Jestem aktorkě. To moja praca. Robiě to, co robiě, bo udajě, sama taka nie jestem. Póki mam w sobie Nell, Nell nie ma w sobie mnie. Byś to czas samodyscypliny. Gśodowaśa i piśa wodě z lodem.

Co rano biegaśa ulicami West Hollywood aż po Laurel Canyon Drive, póki jej mśode ciaśo nie zaczěśo tětniě energiě. Nie odczuwaśa potrzeby snu. Nie potrzebowaśa magicznych mikstur na sen. Nocami z wigorem przygotowywaśa siě do roli albo czytaśa ksiěżki, w wiěkszości pożyczone lub kupione w antykwariacie. Fascynowaś jě Niżyśski. W jego szaleśstwie dostrzegaśa piěkno i pewnośě. Zaczěśo jej siě wydawaě, że zna Niżyśskiego już od wielu lat. śniśo jej siě kilka jego snów. Norma Jeane miaśa w sobie coś z Nell, lecz z pewnościě niě nie byśa. Bo Nell nie dojrzaśa caśkowicie, cierpiaśa na niedorozwój emocjonalny. Nie potrafiśa żyě bez ukochanego, który by jě chroniś przed szaleśstwem i samozniszczeniem. Należaśo jě pokonaě, wygnaě. Dlaczego nie zemściśa siě? Normě Jeane kusiśo, aby wypchněě z okna rozkapryszone dziecko - w peśnej napiěcia, emocjonujěcej scenie. Jak jej Matkě kusiśo, aby upuściě niemowlě na podśogě. Wośaě potem do opiekunki: Boże, wyślizgněśa misie z rěk! To nie moja wina. Norma Jeane wstrzymaśa produkcjě, zapytaśa reżysera N, czy nie mogśaby napisaě tej sceny na nowo? Dopisaě zaledwie kilka kwestii. - Wiem, co powiedziaśaby Nell. Tego na pewno nie. - Ale N siě nie zgodziś. Wprawiśa go w osśupienie. Co by byśo, gdyby każda aktorka żědaśa zmiany tekstu? - Ja nie jestem każdě aktorkě! - zaprotestowaśa Norma Jeane. Nie wyjaśniśa N, że jest poetkě i wolno jej dodawaě wśasne sśowa. Do furii doprowadziśa jě niesprawiedliwośě losu Nell. Bo szaleśstwo należaśo ukaraě w świecie, w którym nagradzano rozsědek. Zwyczajni mścili siě na wyjětkowych i nawiedzonych. Nawet I. E. Shinn zaczěś zauważaě zmiany zachowania swojej klientki. Kilka razy zajrzaś na plan filmu Don t Bother to Knock. Trzeba byśo zobaczyě wyraz twarzy Rumpelstiltzkina! Norma Jeane tak gśěboko weszśa w postaě Nell, że ledwo go dostrzegaśa, zresztě tak samo jak innych obserwatorów. Miědzy ujěciami uciekaśa i chowaśa siě. Nie byśa towarzyska. Unikaśa wywiadów. Inni aktorzy nie rozumieli jej zachowania. Bancroft podziwiaśa jej zaangażowanie, ale wystrzegaśa siě jej. Tak jest, to siě mogśo udzieliě! Widmarka pociěgaśa seksualnie, ale stopniowo przestaś Normě Jeane lubiě. Nie ufaś jej. Pan Shinn ostrzegś jě, aby siě nadmiernie nie eksploatowaśa - aż tak nie angażowaśa. Miaśa ochotě roześmiaě mu siě w twarz. Daleko za sobě zostawiśa Rumpelstiltzkina. Niech rzuca te swoje zaklěcia. Jak gdyby Marilyn byśa jego wynalazkiem. Jego! Byś to czas samodyscypliny. Zachowa wspomnienie tego okresu jako rzeczywistych narodzin swego aktorskiego życia. Wtedy uświadomiśa sobie, czym może byě aktorstwo: powośaniem, przeznaczeniem. Jej "kariera" zostaśa w wulgarny sposób rozreklamowana przez Wytwórniě. I miaśa siě nijak do jej bogatego życia wewnětrznego. W samotności przeżywaśa wciěż na nowo życie Nell.

Uczyśa siě na pamiěě jej sśów. Szukaśa dla niej ciaśa, rytmu mowy. Nocami, zbyt podekscytowana, aby spaě po intensywnie przepracowanym dniu, czytaśa O technice aktora Michaiśa Czechowa, Prace aktora nad sobě Konstantina Stanisśawskiego i ksiěżkě, którě poleciśa jej nauczycielka dramatu, The Thinking Body Mabel Todd. Ciaśo jest chwiejne, wśaśnie dlatego przetrwaśo. Odbieraśa to jak poezjě, paradoks, który jest prawdě. Wiedziaśa, że gra wyśěcznie intuicyjnie, a może w ogóle nie gra, i że ten wysiśek ducha wypali jě okośo trzydziestki. Ostrzegaś jě przed tym pan Shinn. Norma Jeane byśa jak mśody sportowiec, który chce bardzo szybko osiěgněě wyznaczone sobie granice i natychmiast je przekroczyě, przehandlowujěc mśodośě za oklaski i uznanie tśumu. Coś podobnego spotkaśo Niżyśskiego. Geniusz obywa siě bez techniki. Lecz technika oznacza zdrowie psychiczne. Nauczyciele mówili, że brak jej techniki. Czymże jest jednak ta, jeśli nie brakiem namiětności? Do Nell dawaśo siě dotrzeě nie za pośrednictwem techniki, lecz jedynie, zanurzajěc siě w jej duszy. Nell byśa porywcza i przeklěta. Nell należaśo pokonaě, zaprzeczyě jej seksualności. Na czym polegaś sekret Nell? Norma Jeane zbliżyśa siě do niego, ale nie mogśa go przenikněě. Potrafiśa byě Nell jedynie do pewnego stopnia. Rozmawiaśa z N, który nie miaś pojěcia, o czym ona mówi. Rozmawiaśa z V, powiedziaśa mu, że nigdy nie przy puszczaśa, że aktorstwo może czyniě tak samotnym. - Aktorstwo to najsamotniejsze zajěcie, jakie znam - powiedziaś V. Nigdy jej nie wykorzystywaśam, nie. Nie naśladowaśam jej. Dostaśam to od niej w prezencie. Dajě sśowo! To byś dla niej bardzo ważny ranek. Pożyczonym buickiem ze skśadanym dachem pojechaśa do stanowego szpitala w Norwalk. Miaśa wolne. Tego dnia mogśa zapomnieě o Nell. Na ten ranek nie przewidziano żadnych prób, żadnych zdjěě. Jak zwykle Norma Jeane przywiozśa Gladys prezenty: cienki tomik poezji Louise Bogan, maśy wiklinowy koszyk peśen śliwek i gruszek. Mimo że miaśa powody sědziě, iż Gladys rzadko czyta . podarowane jej ksiěżki z wierszami i podejrzliwie traktuje prezenty żywnościowe. "Ale kto by jě otruś? Kto oprócz niej samej? Norma Jeane jak zwykle zostawi Gladys pieniědze. Byśo jej wstyd, bo nie odwiedziśa Gladys od Wielkanocy, a teraz byś wrzesieś. Wprawdzie wysśaśa matce czek na dwadzieścia piěě dolarów, jednakże nie zděżyśa jej przekazaě dobrej wieści o Don t Bother to Knock. Norma Jeane tak dśugo nie przekazywaśa Gladys wieści o swoim życiu i karierze, bo myślaśa sobie: Może to nieprawda: Może to sen? Może wszystko mi odbiorě? Na odwiedziny w szpitalu wśożyśa stylowe biaśe nylonowe spodnie, czar ně bluzkě z jedwabiu, zwiězaśa pośyskujěce platynowoblond wśosy przejrzystě czarně chustkě, na nogi wśożyśa czarne pantofelki na średnim obcasie. Poruszaśa siě z gracjě, mówiśa śagodnie. Nie okazywaśa żalu, zdenerwowania, rozdrażnienia; wyszśa z roli Nell, zostawiśa jě za sobě; Nell byśaby przerażona, gdyby musiaśa pójśě do szpitala dla psychicznie chorych, zdrětwiaśaby już przy wejściu, nie zdośaśaby wejśě do środka.

Jakie to oczywiste: nie jestem Nell". Wmawiaśa sobie: To tylko rola. Czěśě filmu. Czěśě caśości. Nell nie istnieje, nie jest tobě. Nie jest twoim życiem. Nie jest nawet twojě karierě. Nell jest chora, a ty jesteś zdrowa. Nell to jedynie rola, ty zaś jesteś aktorkě. To prawda. To prawda! Tego ranka staśa siě Jasnowśosě Ksiěżniczkě odwiedzajěcě w Norwalk swojě matkě. Cierpiěcě na "zaburzenia psychiczne" matkě, którě kochaśa i której nie opuściśa. Matkě, Gladys Mortensen, której nie zostawi nigdy, inaczej niż mnóstwo córek, synów, sióstr i braci, którzy zapomnieli o czśonkach swoich rodzin przebywajěcych w Norwalk. Byśa teraz Jasnowśosě Ksiěżniczkě, której inni przyglědali siě podekscytowani, z nadziejě i podziwem, oceniajěc dystans miědzy nimi a niě i starajěc siě, aby ten dystans byś odpowiedni. Byśa Jasnowśosě Ksiěżniczkě zobowiězaně przez Wytwórniě, tak jak wcześniej przez agencjě Preene, aby w miejscach publicznych pokazywaě siě w nienagannym stroju i nienagannym makijażu; każdy wśos musiaś siě znajdowaě na swoim miejscu, bo wśaśnie w takich chwilach jak ta przyglědajě ci siě bez przerwy - oczy i uszy caśego świata skierowane sě w twojě stroně. Norma Jeane natychmiast uświadomiśa sobie, że recepcjonistka i pielěgniarki przyglědajě siě jej z życzliwym zainteresowaniem. Jak gdyby w tym ponurym szpitalu pojawiś siě jasny pśomieś. Doktor K nie kazaś na siebie czekaě, przyszedś szybko jak nigdy dotěd. Ze swoim kolegě, doktorem S, którego nigdy wcześniej nie widziaśa. Uśmiechy, uściski dśoni! Wszyscy chcieli zobaczyě aktorkě filmowě, córkě Gladys Mortensen. Nikt z nich nie widziaś Asfaltowej dżungli ani Wszystkiego o Ewie, ale widzieli, albo im siě zdawaśo, zdjěcia czarujěcej gwiazdki Marilyn Monroe w gazetach i magazynach. Nawet ci, którzy nie wiedzieli wiěcej o Marilyn Monroe niż o Normie Jeane Baker, chcieli rzuciě na niě okiem, kiedy prowadzili jě labiryntem korytarzy do odlegśego skrzydśa C. ("C" jak "Chroniczne przypadki"? ) "Jest śadna, prawda? śliczna! Te wśosy! Oczywiście sztuczne. Spójrzcie tylko na biedně Gladys i jej wśosy. Ale sě do siebie bardzo podobne, nie? Córka i matka. To oczywiste". Jednak Gladys zdawaśa siě nie poznawaě Normy Jeane. W ten swój chytry, uparty sposób odwlekaśa moment rozpoznania córki. Siedziaśa na za padniětej sofie w mrocznym kěcie cuchněcej sali i wyglě daśa jak worek z brudně bielizně. Byě może byśa to matka czekajěca na wizytě córki, byě może nie. Norma Jeane poczuśa ukśucie rozczarowania, zrobiśo jej siě przykro: Gladys miaśa na sobie bezksztaśtně, szarě sukienkě z baweśny, bardzo podobně do tej, którě wśożyśa w niedzielě wielkanocně, chociaż Norma Jeane zapowiedziaśa jej wtedy, że zjedzě śniadanie poza terenem szpitala. Dzisiaj też miaśy pojechaě do miasteczka. Czyżby Gladys zapomniaśa? Jej wśosy wyglědaśy tak, jakby nie czesaśa ich od wielu dni. Byśy wilgotne, tśuste, miaśy dziwny, szarobrězowy, metaliczny odcieś. Jej oczy byśy zapadniěte, ale czujne; wciěż piěkne, lecz mniejsze od tych, które Norma Jeane zachowaśa w pamiěci.

Tak samo jak usta Gladys byśy mniejsze, otoczone gśěbokimi zmarszczkami, które wyglědaśy jak naciěcia. - Och, M...mamo! Tu jesteś! Ależ to gśupio zabrzmiaśo. Norma Jeane pocaśowaśa Gladys w policzek, odruchowo wstrzymujěc oddech przed zatěchśě woniě drożdży. Gladys podniosśa na Normě Jeane twarz przypominajěcě maskě i powiedziaśa lodowato: - Czy my siě znamy, panienko? śmierdzisz. Norma Jeane roześmiaśa siě i zarumieniśa. (W pobliżu byli pracownicy szpitala. Specjalnie krěcili siě przy drzwiach. Zachśannie przyswajali wszystko, co widzieli i sśyszeli, a co dotyczyśo wizyty Marylin Monroe u jej matki.) To byś naturalnie żart: Gladys nie lubiśa chemicznego zapachu rozjaśnionych wśosów Normy Jeane zmieszanego z woniě drogich perfum marki Chanel, prezentu od V. Zakśopotana Norma Jeane wymamrotaśa sśowa przeprosin, a Gladys wzruszeniem ramion wyraziśa przebaczenie - lub obojětnośě. Zdawaśa siě powoli wychodziě z transu. Tak jak Nell. Ale nie naśladowaśam jej, dajě sśowo. Nadeszśa pora na krótki rytuaś wrěczania prezentów. Norma Jeane usiadśa obok Gladys na zapadniětej sofie i wrěczyśa jej tomik poezji oraz koszyk z owocami, mówiěc o tych darach z emfazě, jak gdyby byśy to rzeczy wyjětkowo wartościowe, a nie rekwizyty sceniczne, coś, czym można zajěě rěce. Gladys wykrztusiśa podziěkowanie. Rzeczywiście sprawiaśa wrażenie, że odbieranie prezentów sprawia jej radośě, choě nie miaśa z nich pożytku i najprawdopodobniej pozbědzie siě ich, od razu gdy Norma Jeane odejdzie, albo ukradně jej wszystko inni pacjenci, a ona w ogóle nie bědzie siě przed tym broniě. Nie naśladowaśam tej kobiety. Dajě sśowo! Norma Jeane jak zwykle mówiśa najwiěcej. Uważaśa, że Gladys nie może siě dowiedzieě o Nell; Gladys nie powinna wiedzieě o ponurym melodramacie Dont Bother to Knock, ukazujěcym psychicznie chorě kobietě, która měczy maśě dziewczynkě i jest bliska jej uśmiercenia. Gladys nie powinna oglědaě tego rodzaju filmów, tak jak inni pacjenci szpitala w Norwalk. Jednak Norma Jeane nie mogśa siě powstrzymaě i napomkněśa Gladys, że ostatnio pracuje jako aktorka: "poważna, wymagajěca praca"; dalej miaśa kontrakt z Wytwórniě; "Esquire" opublikowaś artykuś o niej, przedstawicielce nowej fali hollywoodzkich gwiazdek. Gladys sśuchaśa tego wszystkiego w swój zwykśy sposób, czyli jak somnambulik, ale kiedy Norma Jeane otworzyśa jedno z czasopism i pokazaśa jej caśostronicowe zdjěcie Marilyn Monroe w biaśej sukience z cekinami i gśěbokim dekoltem, uśmiechniětej radośnie do obiektywu, Gladys zamrugaśa i wytrzeszczyśa oczy. Norma Jeane powiedziaśa na usprawiedliwienie: -Tě sukienkě dostaśam z Wytwórni. Nie jest moja. Gladys skrzywiśa siě. - Nosisz nie swoje sukienki? Czy ona aby jest czysta? Czy to czysta sukienka? Norma Jeane roześmiaśa siě zakśopotana. -Wiem, że to wyglěda, jakby nie mnie sfotografowano. Ludzie mówiě, że Marilyn jest fotogeniczna. - Aha - mrukněśa Gladys. - Czy twój ojciec wie? -M...mój ojciec?

Co wie? - O tej Marilyn. - Skěd miaśby znaě mój pseudonim artystyczny? Lecz Gladys najwyraźniej siě ożywiśa. Patrzyśa z dumě, macierzyśskě dumě, przebudzona z wieloletniego transu, kontemplujěc wspaniaśy widok - jak dojrzewajěce owoce - sześciu piěknych mśodych gwiazdek, z których każda mogśa byě jej córkě. Norma Jeane czuśa siě tak, jakby zostaśa skarcona. Wykorzystaśaby mnie, aby nawiězaě z nim kontakt. Oto, co dla niej znaczě. Jego kocha, nie mnie. Norma Jeane sprytnie zapytaśa: - Gdybyś podaśa mi nazwisko ojca, wysśaśabym mu to czasopismo. Ojej, mogśabym kiedyś do niego... zadzwoniě. Czy on jeszcze żyje? Jest w Holly wood? - Wahaśa siě, czy powiedzieě matce, że od lat próbuje ustaliě tożsamośě ojca i uczynni ludzie, zwykle měżczyźni, podawali jej jakieś nazwiska, lecz żadne z nich nie okazaśo siě wśaściwe. Starajě siě sprawiě mi przyjemnośě. Wiem. Aleja siě nie poddam! (Clark Gable? Flirtowaśa z nim nerwowo, na rauszu, podczas bankietu. Zażartowaśa, że mogě byě spokrewnieni, ale ten sśawny czśowiek zupeśnie nie wiedziaś, o co jej chodzi.) Powtórzyśa: -Jeśli powiesz, jak siě nazywa mój ojciec. Jeśli... Gladys najwidoczniej straciśa entuzjazm. Zamkněśa czasopismo. Powiedziaśa gśucho i beznamiětnie: - Nie. Norma Jeane uczesaśa jej wśosy, uśożyśa je trochě, i pod wpśywem impulsu zawiězaśa wokóś jej pomarszczonej szyi przejrzystě czarně chustkě, którě sama dostaśa od V. Nastěpnie wyprowadziśa matkě pod rěkě ze szpitala. Ustaliśa to już wcześniej z odpowiednimi osobami; Gladys Mortensen należaśa do pacjentek korzystajěcych z tego rodzaju przywilejów. To byśa bardzo dśuga panorama kamery, której w tle towarzyszyśa pogodna muzyka. Na trasie staś uśmiechniěty personel szpitalny, pielěgniarki i lekarze, w tym także doktor X. Recepcjonistka powiedziaśa Gladys: Jakże piěknie pani dzisiaj wyglěda, pani Mortensen! " Z powiewajěcě chustkě wokóś szyi Gladys staśa siě kobietě peśně godności. Nie daśa po sobie poznaě, że usśyszaśa tě uwagě. Norma Jeane zabraśa jě do salonu piěkności w Norwalk, gdzie dużym nakśadem pracy umyto i uśożono Gladys wśosy. Gladys nie opieraśa siě, ale też i niezbyt wspóśpracowaśa. Potem Norma Jeane zaprowadziśa jě na wczesny lunch do herbaciarni. Klientela skśadaśa siě tu przeważnie z kobiet, a i tych byśo niewiele. Otwarcie spoglědaśy na zachwycajěcě mśodě blondynkě i towarzyszěcě jej kruchě kobietě w średnim wieku, która mogśa byě - musiaśa byě? - jej matkě. Wśosy Gladys wreszcie dobrze siě prezentowaśy, a chustka przysśoniśa poplamioně i wygniecioně górně czěśě sukni. Z dala od przytśaczajěcej atmosfery szpitala psychiatrycznego Gladys mogśa uchodziě za zupeśnie normalně. Norma Jeane zamówiśa lunch. Pomogśa matce napeśniě filiżankě herbatě. Powiedziaśa figlarnie: - Co za ulga wyjśě stamtěd!

Z tego okropnego miejsca! Mogśybyśmy po prostu jechaě i jechaě przed siebie, prawda, Mamo? Po prostu jechaě! Jesteś mojě matkě, byśoby to caśkiem legalne. Jechaě wzdśuż wybrzeża do San Francisco. Do Portland, Oregonu. Na... Alaskě. - Ileż to razy Norma Jeane napomykaśa, że Gladys może spědziě kilka dni w jej hollywoodzkim apartamencie; spokojny weekend: "Tylko my dwie". Teraz Norma Jeane pracowaśa na planie filmu po dwanaście godzin dziennie, wiěc nie byśo to zbyt realne; ale propozycja byśa aktualna. Gladys wzruszyśa ramionami i chrzěkněśa zdezorientowana. Żuśa jedzenie. Napiśa siě herbaty, nie baczěc na to, że parujěcy napój parzy jej usta. Norma Jeane powiedziaśa kokieteryjnie: . - Powinnaś wiěcej wychodziě, Mamo. Tak naprawdě nie dolega ci nic poważnego. Nerwy, hm, wszyscy siě denerwujemy. W Wytwórni pracuje lekarz, który przepisuje aktorom piguśki na uspokojenie. Ja ich nie biorě. Wolě siě denerwowaě. - Norma Jeane sśyszaśa swój prowokacyjny, dziewczěcy gśos. Gśos, którego wyuczyśa siě do roli Nell. Dlaczego w ogóle wypowiada te sśowa? Fascynowaśo jě samo sśuchanie. - Czasem przychodzi mi do gśowy myśl, że ty w ogóle nie chcesz wyzdrowieě. Ukrywasz siě w tym strasznym miejscu. Tam cuchnie. Twarz Gladys stěżaśa. Gśěboko osadzone oczy zdawaśy siě zapadaě. Za drżaśa jej dśoś trzymajěca filiżankě, odrobina herbaty mimochodem wylaśa siě na czarně chustkě. Norma Jeane mówiśa dalej przyciszonym, dziewczěcym gśosem. Mogśyby zawiězaě spisek, matka i córka! Mogśyby zaplanowaě ucieczkě. Norma Jeane nie byśa Nell, ale mówiśa gśosem Nell, jej zmrużone oczy bśyszczaśy jak oczy Nell w tych ekstatycznych scenach, w których ujarzmiaśa Jeda Towersa, tak jak Marilyn Monroe ujarzmiaśa Widmarka. Gladys nigdy nie spotkaśa Nell. Gladys nigdy Nell nie spotka. Byśoby to zbyt okrutne, byśoby to jak zerkniěcie w znieksztaścajěce lustro: lustro, które zmienia starzejěcě siě kobietě w dziewczyně promieniejěcě urodě. Norma Jeane nie byśa Nell, ponieważ Nell nie istniaśa. Odebrali jej ukochanego, odebrali ojca, twierdzili, że jest szalona, i dlatego Nell nie istniaśa. - To zagadka, której nie potrafiě rozwiězaě, Mamo, najtrudniejsza z zagadek - powiedziaśa w zamyśleniu Norma Jeane. - Że niektórzy z nas istniejě, ale wiěkszośě nie. W starożytnej Grecji żyś pewien filozof, który twierdziś, że najprzyjemniejszy stan polegaě bědzie na nieistnieniu, ale ja siě z nim nie zgadzam, a ty? Bo wtedy brakowaśoby nam wiedzy. Urodziliśmy siě, a to musi coś oznaczaě. Gdzie byliśmy wcześniej, zanim przyszliśmy na świat? Mam przyjacióśkě, która ma na imiě Nell. Tak samo jak ja ma podpisany kontrakt z Wytwórniě. Powiedziaśa mi, że w nocy leży bezsennie i zadrěcza siě takimi pytaniami: Czym jest przyjście na świat? Czy po śmierci wszystko bědzie takie samo jak przed urodzeniem? Czy znajdziemy siě w innej odmianie nicości? Bo może jest tam jakiś rodzaj wiedzy. Pamiěě.

Gladys poruszyśa siě niespokojnie na prostym krześle, ale nic nie odpowiedziaśa. Gladys ssaśa bezkrwiste usta. Gladys, strażniczka sekretów. Wtedy wśaśnie Norma Jeane zwróciśa uwagě na jej poranione dśonie. Przypomniaśa sobie, że w sali odwiedzin Gladys siedziaśa z dśośmi zśożonymi na kolanach, a potem splotśa je na podośku. Zaciskaśa w piěści. Albo miaśa je otwarte i szczupśe palce niespokojnie ocieraśy siě o siebie. Zśamane i pogryzione, nasiěkniěte krwiě paznokcie drapaśy siě nawzajem. Czasami palce Gladys zdawaśy siě walczyě o dominacjě. Nawet kiedy starsza kobieta okazywaśa obojětnośě lunatyczki wobec wszystkiego, co siě do niej mówi, palce byśy świadectwem jej trwogi, poruszenia. Dśonie stanowiśy jej sekret. I wśaśnie zdradziśa ów sekret. Jasnowśosa Ksiěżniczka odprowadziśa matkě do stanowego szpitala psychiatrycznego w Norwalk, do skrzydśa C, w bezpieczne miejsce. Otarśa z oczu śzy, kiedy pocaśowaśa matkě na pożegnanie. Delikatnie odebraśa starzejěcej siě kobiecie przejrzystě czarně chustě i przewiězaśa jě wokóś swojej ślicznej, gśadkiej szyi. - Mamo, wybacz! Kocham ciě. Nie miaśa zamiaru tego robiě. Nie bědzie wykorzystywaśa matki. Może tak naprawdě nie byśa tego świadoma. Dśonie! Niespokojne, poszukujěce dśonie Nell. Dśonie szaleśstwa. Don tBother to Knock pojawiśa siě Norma Jeane jako Nell z dśośmi Gladys Mortensen i hipnotyzujěcym spojrzeniem. Dusza Gladys Mortensen w mśodym ciele Normy Jeane. Cass Chaplin oraz jego przyjaciel Eddy G zobaczyli ten film w luksusowym kinie w Brentwood, pośożonym niedaleko domu, którym siě opiekowali. Dom należaś do pewnej "eks" jednego z szefów studia Paramount, kobiety zakochanej kiedyś po uszy w Eddym G. Norma Jeane wypadśa fantastycznie, byśa obśědně, szaloně, seksowně blondynkě - z widocznymi pod ubraniem paskami biustonosza! - wiěc wrócili na kolejny seans, jeszcze bardziej niě zauroczeni. KONIEC jest nieuchronny jak śmierě. Cass trěca Eddyego. Wiesz co? Nadal kocham Normě. Eddy G potrzěsa gśowě, jakby siě staraś wszystko w niej uśożyě. -Wiesz co? To ja kocham Normě. śMIERě RUMPELTILTZKINA Jednego dnia krzyczaś na niě przez telefon, nastěpnego już nie żyś. Jednego dnia owśadněś niě wstyd, nastěpnego przejěś jě ból i ogarněśy wyrzuty sumienia. Nie dosyě go kochaśam. Zdradziśam go. Zostaś ukarany zamiast mnie, Boże, wybacz! Co za skandal! Zśote marzenia, zdjěcie nagiej Normy Jeane wykonane przed laty przez Ottona Osě, zostaśo poniewczasie, sensacyjnie, rozpoznane i zamieszczone na pierwszej stronie brukowca "Hollywood Tatler": NAGIE ZDJěCIE DO KALENDARZA MARILYN MONROE? Studio wypiera siě "Nic o tym nie wiedzieliśmy" - utrzymuje kierownictwo Szokujěcě historiě natychmiast zajěśy siě takie czasopisma jak "Yariety", "Los Angeles Times", "Hollywood Reporter" oraz ogólnokrajowe serwisy informacyjne. Zdjěcie reprodukowano albo zaczerniajěc strategiczne czěści ponětnego ciaśa modelki, albo ubierajěc je sugestywnie w coś, co wyglědaśo jak

nieprzezroczysta czarna koronka. ("Och, co oni ze mně zrobili? To jest dopiero pornografia".) Ta fotografia stanie siě pożywkě dla kolumn z plotkami dla audycji radiowych o wielkim świecie, nawet dla wstěpniaków w gazetach. Wytwórnie zabraniaśy swoim aktorkom pozowania nago do zdjěě; "pornografia" byśa zakazana. Wytwórnie chciaśy, aby ich gśówny towar byś "nieskażony". Czy Norma Jeane podpisaśa klauzulě, że zachowa nie sprzeczne z moralnościě spośeczności Hollywood spowoduje zawieszenie jej kontraktu albo jego wygaśniěcie? Bystrooki dziennikarz "Tatlera" (kolekcjonujěcy z upodobaniem zdjěcia nagich dziewczět) natkněś siě na tě fotografiě w starym kalendarzu, przyjrzaś siě dokśadnie twarzy i doszedś do przekonania, że modelka jest wschodzěcě gwiazdě, znaně jako Marilyn Monroe; przeprowadziś prywatne śledztwo i dowiedziaś siě, że w kontrakcie z 1949 roku modelka wystěpiśa jako Mona Monroe. Ale bomba! Ale skandal! Co za kśopot dla Wytwórni! "Miss Zśote Marzenia" pojawiśa siě w kalendarzu na 1950 rok zatytuśowanym Piěkności na wszystkie pory roku, opublikowanym przez Ace Hollywood Calendars. Produkt ten można byśo znaleźě na stacjach benzynowych, w tawernach, fabrykach, siedzibach policji, posterunkach straży pożarnej, klubach dla měżczyzn, koszarach i akademikach. Beztroski, bezbronny uśmiech, gśadkie, nagie pachy, śliczne piersi, brzuch, uda, nogi, opadajěce na plecy zśociste wśosy pojawiaśy siě w tysiěcach, dziesiětkach tysiěcy měskich marześ i w żadnym razie nie byśy bardziej szkodliwe niż jakikolwiek przelotny obraz wywośujěcy orgazm we śnie i zapominany zaraz po przebudzeniu. Ta dziewczyna byśa jedně z dwunastu nagich ślicznotek, których nazwisk nie wymieniono w kalendarzu. Tak naprawdě nie przypominaśa zbytnio żadnego z licznych reklamowych wizerunków Marilyn Monroe, które weszśy w obieg w 1950 roku, przygotowane do rozpowszechniania przez Wytwórniě, tak jak każdy inny producent dóbr konsumpcyjnych mógś rozsyśaě swoje znaki firmowe, przyciěgajěce wzrok reklamy. "Miss Zśote Marzenia" mogśaby uchodziě za mśodszě siostrě Marilyn Monroe: byśa mniej czarujěca, mniej wystylizowana, miaśa sśabszy makijaż i brakowaśo jej pieprzyka na lewym policzku. W jaki sposób ów dziennikarz dokonaś odkrycia? Czyżby ktoś daś mu jakěś wskazówkě? Wcześniej Norma Jeane nie widziaśa negatywu ani żadnych odbitek znanego teraz zdjěcia, za które Otto Osě wrěczyś jej piěědziesiět dolarów w gotówce. Gdyby jě o to zapytaě, odpowiedziaśaby, że caśkowicie zapomniaśa o tej sesji fotograficznej, tak samo jak niemal zapomniaśa o drapieżnym fotografie. Nikt nie miaś pojěcia, gdzie siě podziaś Otto Osě. Przed miesiěcami, podczas przerwy w krěceniu Don t Bother to Knock, Norma Jeane pod wpśywem impulsu poszśa do dawnej pracowni Ottona Osě, myślěc... Hm, może jej potrzebuje? Może těskni za niě? Może potrzebuje pieniědzy? (Sama nie miaśa ich teraz zbyt wiele. Każdy czek od razu zamieniaśa na gotówkě, pieniědze wydawaśa szybko i wśaściwie nic jej nie zostawaśo.) Lecz stara, obskurna pracownia Ottona Osě już nie istniaśa. W tym samym miejscu przyjmowaś wróżbita. W światku Hollywood krěżyśa okrutna plotka, że Otto Osě zmarś z nie dożywienia i przedawkowania heroiny w brudnym hotelu w San Diego. Albo że, zawiedziony, powróciś do miejscowości rodzinnej gdzieś w Nebrasce. Chory, zśamany, umierajěcy. Zaduszony przez peśne szlamu morze przeznaczenia. Bezduszně falě Woli.

Przeciwstawiś swój kruchy ludzki statek - "przedstawienie" indywidualności żarśocznej Woli i przegraś. W ksiěżce Schopenhauera świat jako wola i przedstawienie, którě jej pożyczyś, na tkněśa siě na sśowa: "Samobójca pragnie życia, niezadowolony zaś jest tylko z jego warunków, jakie przypadśy mu w udziale". Mam nadziejě, że nie żyje. Zdradziś mnie. Nigdy mnie nie kochaś. Norma Jeane rozpśakaśa siě gorzko. Dlaczego Otto Osě ścigaś jě ze swoim obiektywem? Dlaczego nie pozwoliś jej ukryě siě przed nim w Radio Pianě? Wtedy byśa jeszcze dziewczyně, bardzo mśodě żoně, prawie dzieckiem; wystawiś jě na pokaz. Na spojrzenia měżczyzn. Jastrzěb wbijajěcy dziób w pierś śpiewajěcego ptaka. Dla czego? Gdyby Otto Osě nie pojawiś siě na jej drodze i nie zniszczyś jej życia, Norma Jeane i Bucky nadal byliby maśżeśstwem. Do tej pory mieliby kilkoro dzieci. Dwóch synów, córkě! Byliby szczěśliwi! A pani Glazer byśaby kochajěcě babkě. Ależ szczěście! Bo czyż Bucky przed podróżě do Australii nie szepněś: "Tyle dzieciaków, ile zechcesz, Normo Jeane. Ty jesteś szefem". Skandal w bardzo zśym guście! Wulgarne i bezwstydne zdarzenie obok wiadomości o rannych w Korei, obok fotografii "szpiegów od bomby atomowej", Juliusa i Ethel Rosenbergów skazanych na śmierě na krześle elektrycznym, obok doniesieś o testach z bombě wodorowě w Rosji. Najpierw I. E. Shinn zatelefonowaś do Normy Jeane, aby jej pogratulowaě kolejnych dobrych recenzji Don t Bother to Knock. Trzeba przyznaě, że agent nie oczekiwaś takich reakcji, bo wiěkszośě recenzji - jak rzekś - byśa poważna, inteligentna i peśna wyrazów uznania. "Co do innych dupków, niech idě do diabśa. Co oni tam wiedzě? " Norma Jeane zadrżaśa. Miaśa ochotě jak najszybciej odśożyě sśuchawkě. Od dnia premiery czuśa siě jak ptak w sidśach: narażona na uderzenie kamieniem, pociskiem. Koliber uchwycony w celowniku karabinu. Shinn chciaś dobrze, tak jak dobrze chcieli V i inni przy jaciele, broniěc jě przed krytykami, o których nic nie wiedziaśa i o których niczego siě nie dowie. Shinn odczytaś fragmenty recenzji z rozmaitych czasopism z caśego kraju swoim szybkostrzelnym gśosem ala Walter Winchell, a Norma Jeane staraśa siě sśuchaě, choě w uszach jej szumiaśo. "Marilyn Monroe, nowy hollywoodzki talent u progu kariery, okazuje siě silně, dynamiczně osobowościě w tym mrocznym i niepokojěcym thrillerze, w którym gra także Richard Widmark. Sposób, w jaki sportretowaśa niezrównoważoně psychicznie opiekunkě do dziecka, jest tak przejmujěco prawdziwy, że widz gotowy jest wierzyě..." Norma Jeane ściskaśa sśuchawkě. Próbowaśa odczuě dreszcz szczěścia. Satysfakcji. Och tak, byśa szczěśliwa... prawda? Wiedziaśa, że zagraśa dobrze, a nawet bardziej niż dobrze. Nastěpnym razem lepiej siě postara. Niepokoiśa jě tylko jedna myśl: co bědzie, jeśli Gladys zobaczy Don t Bother to Knock. Co bědzie, jeśli zauważy, w jaki sposób Norma Jeane przywśaszczyśa sobie jej szponiaste dśonie, jej somnambuliczne maniery?

Norma Jeane przerwaśa agentowi: - Och, panie Shinn! Niech siě pan na mnie nie gniewa. Wiem, że t...to gśupie, ale wydaje mi siě, jakby to byśo rzeczywiste wspomnienie, że w tym filmie pojawiśam siě nago? - Roześmiaśa siě z zakśopotaniem. - Tak nie byśo, prawda? Nie mogě sobie przypomnieě. Nie wiadomo dlaczego przyszśo jej do gśowy, że w którejś ze scen zdjěśa ubranie. Nell musiaśa zdjěě koktajlowě sukienkě bogatej kobiety, ponieważ nie należaśa do niej. Shinn wybuchněś. - Przestaś! Przestaś pleśě bzdury. Norma Jeane powiedziaśa na usprawiedliwienie: - Wiem, że to gśupio brzmi. Ja tylko tak... pomyślaśam. Podczas premiery czěsto zamykaśam oczy. Nie mogśam uwierzyě, że tamta dziewczyna to ja. Ale teraz... wie pan, w miarě upśywu czasu, czas jest jak rwěca rzeka, która przez nas przepśywa... już nie jest mně, prawda? Ale każda osoba z publiczności może sobie pomyśleě, że ja to Nell. A potem na tym przyjěciu: Marilyn. Shinn zapytaś: - Braśaś jakieś środki przeciwbólowe? Masz okres? Norma Jeane odparśa: - N...nie, nie mam. To nie twoja sprawa! Nie jestem na środkach przeciw bólowych, nie. Przypomniaśo jej to o tej beznadziejnej rozmowie z I. E. Shinnem, kiedy ostatni raz zwracaś siě do niej delikatnie, z miśościě. Teraz zaczěś mówiě o interesach. W Wytwórni rozważali powierzenie jej nowej roli, miaśa partnerowaě Josephowi Cottenowi. Tytuś filmu brzmiaś Niagara, miejscem akcji rzeczywiście byśy okolice wodospadu Niagara; Norma Jeane miaśa zagraě spiskujěcě cudzośożnicě, niedoszśě morderczyniě o imieniu Rosě. - Maleśka, Rosě bědzie cudowna, masz moje sśowo. Ten film jest o nie bo lepszy od Dont Bother, który, mogě powiedzieě ci miědzy nami, ale mnie nie cytuj, byśby szmirě, gdyby nie ty. Teraz mogě z tymi sukinsynami ustaliě znacznie lepsze warunki... Po kilku godzinach Shinn oddzwoniś. Krzyczaś na Normě Jeane, ledwie ta podniosśa sśuchawkě - ...nigdy mi o tym nie mówiśaś! Kiedy to byśo, w czterdziestym dziewiětym? Kiedy w czterdziestym dziewiětym? Miaśaś wówczas podpisany kontrakt, prawda? Ty idiotko! Ty kretynko! Ci z Wytwórni najprawdopodobniej ciě zawieszě i to w najgorszym momencie! "Miss Zśote Marzenia". Co to byśo, soft-core porno? Kto maczaś w tym palce? Ten skurwysyn Otto Osě? Ażeby skonaś w piekle! - Shinn zamilkś na chwilě, aby zśapaě oddech, prychaś jak smok. Potem Norma Jeane niemal dojdzie do przekonania, że Rumpelstiltzkin byś wtedy razem z niě w pokoju.

Staśa otěpiaśa, ściskajěc sśuchawkě. O czym ten czśowiek mówi? Dlaczego siě wścieka? "Miss Zśote Marzenia"... co to znaczy? Otto Osě? Otto nie żyje? Shinn rzuciś: - Marilyn byśa moja, ty gśupia pindo. Marilyn byśa piěkna i należaśa do mnie; Nie miaśaś prawa jej zniszczyě! Ostatnie sśowa I. E. Shinna do Normy Jeane. Nigdy już go nie zobaczyśa, jedynie w trumnie. - Jakbym byśa komuchem, prawda? Wszystkie gazety urzědziśy nagonkě na mnie. Norma Jeane próbowaśa zażartowaě. Dlaczego to takie ważne? Dlaczego to nie byśo zabawne? Wszyscy siě na niě wściekali! Nienawidzili jej! Jak gdyby byśa kryminalistkě, osobě wykolejoně! Wyjaśniśa już, że pozowaśa nago do zdjěě jeden jedyny raz w życiu i zrobiśa to jedynie dla pieniědzy. "Byśam w rozpaczy. Zarobiśam piěědziesiět dolarów! Na moim miejscu też bylibyście w rozpaczy". Kiedy pokazaliśmy jej kalendarz, nie rozpoznaśa siebie. Wydawaśo siě, że nie udaje. Uśmiechaśa siě, pociśa. Przerzuciśa kilka stron, aby odnaleźě "Miss Zśote Marzenia", aż ktoś z nas wskazaś jej wśaściwe zdjěcie. Wtedy gapiśa siě i gapiśa, na jej twarzy zaczěśa siě pojawiaě panika. Jakby udawaśa, że rozpoznaje siebie, że sobie przypomina. Ale tak naprawdě nie może sobie przypomnieě. Już teraz brakowaśo jej I. E. Shinna! Nie pozwolono mu przyjśě razem z niě do Wytwórni na nadzwyczajne spotkanie w biurze pana Z. Przez caśe popośudnie siedziaśa zamkniěta z tymi wściekajěcymi siě, oburzonymi měżczyznami. Ani razu nie roześmiali siě z jej żartów! A zděżyśa już siě przy zwyczaiě do měżczyzn reagujěcych gromkim śmiechem na każdě jej żartobliwě uwagě. Marilyn Monroe miaśa zostaě natchnioně komediantkě. Ale jeszcze nie teraz. Nie z tymi ludźmi. Byś tam pan Z o twarzy nietoperza; ledwo mógś na niě patrzeě. Byś tam pan S o wśosach poskrěcanych jak korkociěg; gapiś siě na niě, jakby wcześniej nigdy nie widziaś kobiety do tego stopnia upadśej i zasśugujěcej na pogardě, i nie potrafiś oderwaě od niej wzroku. Byś tam pan D, wspóśproducent Don t Bother to Knock, który wezwaś do siebie Normě Jeane w wie czór poprzedzajěcy jej spotkanie z W; na jego twarzy malowaśa siě troska. Byś tam ponury pan F, szef dziaśu public relations. Byli panowie A i T, adwokaci. Od czasu do czasu pojawiali siě inni ludzie, bez wyjětku měżczyźni. Běděca w stanie jakiegoś otěpienia Norma Jeane nie zapamiěta wszystkiego dokśadnie. Pan Shinn na niě wrzeszczaś! W sśuchawce telefonu odzywaśy siě inne wrzaski! Co ona takiego zrobiśa? Pobiegśa do śazienki w swoim mieszkaniu, po omacku otworzyśa apteczkě i chwyciśa za brzytwě, tak jak za brzytwě chwyciśa Nell, ale drżaśy jej palce, znowu rozdzwoniś siě telefon, i cienkie ostrze wyślizgněśo siě z jej palców.

Już wcześniej zrozumiaśa, że przez ten kryzys musi przejśě, pomagajěc sobie lekarstwami. Taka byśa jej pierwsza, intuicyjna reakcja, tak samo jak niegdyś jej pierwsza reakcja polegaśa na modlitwie. Akt. Marilyn Monroe. Zdemaskowana. "Hollywood Tatler". Depesze agencyjne. Wściekśośě Wytwórni. Skandal. Katolicki Legion Przyzwoitości, Chrześcijaśski Przewodnik Po Rozrywkach Rodzinnych. Pogróżki cenzury, bojkot. Szybko pośkněśa dwie tabletki kodeiny, te same, które lekarz zatrudniony w Wytwórni przepisywaś jej na bóle menstruacyjne i migreně. Kiedy nie zadziaśaśy na tychmiast, wpadśa w panikě i pośkněśa trzeciě tabletkě. Teraz mogśa przez teleskop przyglědaě siě mrugajěcej powiekami blondynce otoczonej przez rozwścieczonych měżczyzn. Blondynka uśmiechaśa siě w taki sposób, w jaki mógśby siě uśmiechaě ktoś stojěcy na pochyśej powierzchni, aby pokazaě otoczeniu, że nic nie wie o przechyle. I myślaśa sobie, że sytuacja jest poważna. W filmie braci Man; byśaby to scena komediowa. Gśupia pinda. Żaśosna, szurniěta krowa. Kierownictwo Wytwórni zamierzaśo handlowaě ciaśem blondynki, lecz wyśě cznie na wśasnych, ściśle określonych zasadach. Na dole czekaśa banda dziennikarzy i fotoreporterów. Ekipy radiowe i telewizyjne. Otrzymali informacjě, że Marilyn Monroe i rzecznik Wytwórni wkrótce wydadzě oświadczenie dotyczěce nagiego zdjěcia w kalendarzu. Měżczyźni ciěgle gapili siě na niě. Pośród nich pan Z, który nie zamieniś z Normě Jeane ani jednego sśowa od czasu, kiedy prawie przed piěcioma laty przyszśa obejrzeě jego ptaszarniě. Jakże wówczas byśa mśoda! W tym czasie pan Z awansowaś na szefa produkcji. Pan Z, który pragněś zniweczyě karierě Marilyn Monroe, aby jě ukaraě za to, że jest zdzirě i że poplamiśa mu krwiě piěkny, biaśy futrzany dywan. Chyba że to siě w ogóle nie wydarzyśo? Ale czy wtedy pamiětaśabym to tak wyraźnie? Pan Z nigdy nie wybaczy Marilyn, chociaż miaśa podpisany kontrakt z Wytwórniě; pan Z nie mógś siě jej pozbyě, bo siě obawiaś, że przygarnie jě jakiś konkurent. Byś rozzśoszczonym ojcem, a ona skruszoně, choě zachowujěcě siě prowokacyjnie córkě. Norma Jeane przekonywaśa bśagalnym tonem: -Dlaczego to jest takie ważne? Nagie zdjěcie? Moje nagie zdjěcie? Nie widzieliście zdjěě nazistowskich obozów koncentracyjnych? Hiroszimy i Na gasaki? Stosów zwśok leżěcych jak kśody? W tym dzieci i niemowlěta. - Norma Jeane zadrżaśa. Wśasne sśowa wytrěciśy jě z równowagi bardziej, niż zamierzaśa. Wykroczyśa już znacznie poza scenariusz, zaczynaśa improwizowaě. - Czymś takim należy siě przejmowaě. Bo to dopiero jest pornografia. A nie jakaś żaśosna, gśupia pinda, której rozpaczliwie zależy na piěědziesiěciu dolarach. Dlatego nigdy jej nie ufaliśmy. Nie potrafiśa trzymaě siě scenariusza. Z tych ust mogśeś usśyszeě wszystko.

Nastěpnego ranka telefon, którego sśuchawkě celowo zdjěśa z wideśek, wytrěciś jě ze snu. Gotowa byśa przysiěgaě, że sśyszaśa wibracje! Serce skoczyśo jej do gardśa, pomyślaśa, że to bědzie pan Shinn, że wybaczyś jej. Czyż nie powinien byś jej wybaczyě, skoro uczyniśa to Wytwórnia? Skoro Wytwórnia postanowiśa nie zrywaě z niě kontraktu? Na konferencji prasowej bśyskotliwie zagraśa Marilyn Monroe. Powiedziaśa dziennikarzom prawdě. W 1949 roku byśam bardzo biedna, strasznie zależaśo mi na zarobieniu tych piěědziesiěciu dolarów. Nie pozowaśam do aktów ani wcześniej, ani później i jest mi teraz bardzo przykro, ale nie wstydzě siě tego. Nigdy nie wstydziśam siě swoich czynów, to wynik mojego chrześcijaśskiego wychowania. Norma Jeane na oślep odśożyśa sśuchawkě, dostrzegajěc, że dochodzi dziesiěta rano. Natychmiast zadzwoniś telefon. Szybko go odebraśa. - Halo, Isaac? Ale to nie byś pan Shinn, tylko jego asystentka Betty (która - Norma Jeane miaśa powody podejrzewaě - byśa agentkě FBI; chociaż trudno byśo by wskazaě motyw, który by niě powodowaś, ani nie wydawaśo siě to prawdopodobne, gdy wziěśo siě pod uwagě wielkie oddanie, z jakim po magaśa swojemu szefowi). -Och, Normo Jeane! Siedzisz? Bo jak nie, to lepiej usiědź. Gśos Betty śamaś siě i rwaś. Norma Jeane leżaśa wyciěgniěta nago na cuchněcym śóżku i myślaśa: Pan Shinn nie żyje. Serce. Jago zabiśam. Jakiś czas później tego samego przedpośudnia Norma Jeane pośkněśa resztě silnych kodeinowych tabletek, w przybliżeniu piětnaście sztuk. Popiśa je lekko zatěchśě maślankě. Naga i drżěca leżaśa na śóżku, czekajěc na śmierě, gapiśa siě w popěkany, zacieniony sufit. Straciliśmy już nasze Dziecko, oboje straciliśmy je. Czy byśoby to dziecko z krzywym krěgosśupem? Byśoby to dziecko o piěknych oczach i piěknej duszy. Po kilku minutach zwymiotowaśa wszystko - szlamiastě, kredowě masě, która stwardniaśa jak cement miědzy jej zěbami, chociaż szczotkowaśa je i szczotkowaśa, póki wrażliwe dziěsśa nie zaczěśy krwawiě. RATUNEK Byś kwiecieś 1953 roku, kiedy Bliźniěta staśy siě czěściě życia Normy Jeane. Gdybym wiedziaśa, że opiekujě siě mně, byśabym silniejsza. Dziaśy siě różne dziwne rzeczy. I miaśy siě dziaě. Podjechaśa śmieciarka wyśadowana mieniěcymi siě bożonarodzeniowymi prezentami, których nigdy nie dostaśa w sierociścu, zatrzymaśa siě i zrzuciśa swój śadunek wprost na niě. "Och... czy to mnie spotyka naprawdě? Jak wytśumaczyě to, co mi siě przydarza? " Życie, które toczyśo siě w jej myślach, w wyobraźni dziecka ěwiczěcego gamy na fortepianie, teraz jě otaczaśo, wydawaśo siě wesośe jak muzyka do musicalu, o takim natěżeniu, że nie sśyszysz sśów, jedynie strzěpy melodii. Zgieśk. - Przeraża mnie to, wiesz? Bo nie jestem niě.

W żadnym razie nie jestem Rosě. - Nie jestem dziwkě. Kochaśabym měżczyzně takiego jakjoseph Cotten, na pewno! Na wojnie nabawiś siě urazu psychicznego. Może też cielesnego. Jest chyba, jak to siě mówi: impotentem? Nie wiadomo. Tylko w tej jednej jedynej scenie... kochamy siě. Rosě manipuluje nim, ale on siě niczego nie domyśla; śmieje siě, zdaje siě, że szaleje za niě. W tej scenie zagram zwyczajnie. Tak jak Rosě by to z nim rozegraśa. Ona udaje, ale ja zagram jě w taki sposób, jak gdyby ona wcale nie udawaśa. Przede wszystkim baśa bym siě jak wszyscy diabli oszukiwaě w żywe oczy měżczyzně, który, no... nie może... nie jest měżczyzně. O, wśaśnie tak. Wytwórnia ("po tym, jak obciěgněśam kutasy wszystkim siedzěcym wokóś stośu") wybaczyśa jej skandal z fotografiě z kalendarza i podniosśa jej gażě do tysiěca dolarów tygodniowo plus uboczne wydatki. Norma Jeane natychmiast poczyniśa starania, aby przenieśě Gladys Mortensen z Norwalk do znacznie mniejszego, prywatnego szpitala w Lakewood. Jej nowy agent (który przejěś interes po śmierci I. E. Shinna) poradziś jej: - Nie rób wokóś tego żadnego szumu, maleśka, okej? Nikt nie musi wiedzieě, że także Marilyn Monroe ma matkě, która leczy siě w szpitalu dla psychicznie chorych. Monterey, ośrodek wypoczynkowy, do którego przyjechali po sezonie. Okna apartamentu wychodzě na Pacyfik, na klify. Olbrzymie gśazy niczym szaleśstwo oplatajěce mózg. Oślepiajěco jaskrawy zachód sśośca. Odzywa siě V: - Przynajmniej teraz wiemy, jak wyglěda piekśo. Norma Jeane, pogodna i pewna siebie jak Marilyn Monroe, dowcipkuje: - Hola! Raczej wiemy, co siě w piekle czuje. O to chodzi. V śmieje siě, sěczy drinka. Co tam mruczy? Norma Jeane nie sśyszy wyraźnie. - O to też. Kochankowie przyjechali do pensjonatu w Monterey, aby uczciě podpisanie przez Marilyn nowego kontraktu z Wytwórniě. Uczciě to, że na afiszach figuruje jej nazwisko znalazśo siě nad tytuśem. I co ważniejsze: przy znanie V opieki nad jego dzieckiem. Poza tym byśa jeszcze gśówna rola V w Philco Playhouse, za którě otrzymaś przyzwoite recenzje w caśym kraju. Dlatego V mówi: - Do licha, przecież to tylko telewizja. Chyba jesteś zbyt śaskawa. Norma Jeane odpowiada poważnym, ochrypśym gśosem Marilyn: - Tylko telewizja? Rzekśabym raczej, że telewizja jest przyszśościě Ameryki. V wzdryga siě. - Chryste, oby nie. To jarmarczne czarno-biaśe pudśo. - Pierwsze filmy też byśy czarno-biaśe. Poczekaj, kochanie. - Nie. Kochanie nie może czekaě. Kochanie nie jest już takie mśode. Norma Jeane protestuje:

-Hola... cooo takiego? Jesteś mśody! Jesteś najmśodszym facetem, jakiego znam. V kośczy drinka. Uśmiecha siě do wnětrza kieliszka. Jego szeroka, pie gowata twarz wyglěda, jakby byśa zrobiona z masy celulozowej. -To ty jesteś mśoda, maleśka. Cóż, ja swojě karierě mam już może za sobě. Do Hollywood wrócě o póśnocy w niedzielě, każde do swojego mieszkania. Te wymyślone sceny. Zaimprowizowane już po fakcie. Bědě prześladowaśy jě przez resztě życia. To znaczy dziewiěě lat i piěě miesiěcy. A minuty upśywajě szybko. Czy mogśaby istnieě klepsydra, w której czas biegśby w przeciwnym kierunku? Czy Einstein odkryś, że czas może siě cofněě, jeśli da siě zawróciě wiězkě światśa? - Czemu nie? Trzeba pomyśleě. Einstein marzyś z otwartymi oczami. Przeprowadzaś "eksperymenty myślowe". Ani trochě siě to nie różni od aktorskiej improwizacji, jakě stosuje po fakcie Norma Jeane. Wśaśnie dlatego Marilyn Monroe bědzie siě coraz bardziej spóźniaśa na umówione spotkania. Nie w tym rzecz, że Normě Jeane Baker paraliżowaśy wstydliwośě, niezdecydowanie, zwětpienie gapiěce siě na jej bśyszczěcě, lalkowatě twarz w każdym zwierciadle nadziei i rozpaczy; nie - absorbowaśy jě wymyślone, improwizowane sceny. Jakby byś przy tym reżyser, który moim: Okej, spróbujmy zrobiě to jeszcze raz, dobra? Jeszcze raz i jeszcze, ile bědzie trzeba, aby osiěgněě doskonaśośě. Kiedy brakuje reżysera, sama musisz nim zostaě. Brak ci scenariusza? - musisz stworzyě wśasny. Tak oto, w sposób niezwykle prosty i jasny, zdajesz siě wnikaě w prawdziwe znaczenie danej sceny, co sprawia, że ulegasz zśudzeniu co do jej realności. "Podczas tych wszystkich poszukiwaś", zwraca uwagě Konstantin Stanisśawski, "aktorowi nie wolno zatraciě wśasnej tożsamości". - Nigdy nie zostaně dziwkě jak Rosě! Co nie oznacza, że nie szanujě měżczyzn, przeciwnie, przepadam za nimi. Kocham ich. To, jak na mnie patrzě, mówiě... pachně. Powiedzmy... měżczyzně w biaśej koszuli z dśugimi rěkawami, no wiesz? - w wizytowej koszuli? - tak, z mankietami i dziurkami do spinek. To mnie doprowadza do szaleśstwa. Nie potrafiśabym oszukaě żadnego z nich. Zwśaszcza weterana, takiego, jakim byś měż Rosě! Osobě "niepeśnosprawně" umysśowo. Nie istnieje nic podlejszego, okrutniejszego... Tak, trochě siě martwiě, co pomyśli sobie publicznośě? Marilyn Monroe jest takě dziwkě, a dopiero co graśa chorě psychicznie opiekunkě do dziecka? Ta Rosě nie tylko zdradza měża, ale oszukuje go w żywe oczy i spiskuje, żeby go zgśadziě? Jasny gwint.

Wymyślone sceny, improwizacje. Wkrótce bědě jě prześladowaě, nie bědzie mogśa przypomnieě sobie chwili, kiedy ich nie byśo. -Sprawa jest prosta. Chcesz to jak najlepiej zrozumieě. Czy zasśugujesz na to, by żyě? Ty? Żaśosna, gśupia krowa. Dziwka! Nie powinna pytaě V o radě. Nie powinna okazywaě tego rodzaju sśabości, nie przy kochanku. Ale musiaśa pomyśleě: Czy Nell miaśa z tym coś wspólnego? Nell i Gladys. Ponieważ Gladys byśa Nell. W przebraniu. Norma Jeane przywśaszczyśa sobie dśonie Gladys, nie zorientowawszy siě, że Gladys za wśadněśa niě tak, jak demon może zawśadněě duszě. (Jeśli jest siě przesědnym. Norma Jeane taka nie byśa.) Tamtego ranka w Norwalk weszśa w jakěś skażoně strefě. Mówi siě, że w szpitalach roi siě od (niewidocznych) zarazków, dlaczego zatem w szpitalach dla psychicznie chorych miaśoby byě inaczej? Tam zarazki byśy jeszcze gorsze. Bardziej śmiertelne. Norma Jeane czytaśa u fryzjera Marzenia senne Zygmunta Freuda, ksiěżkě o stronach poplamionych i wyblakśych od środków utleniajěcych wśosy. O tym, jak wiele w życiu ludzkim zależy od okresu dzieciśstwa. Mimo to trzeba siě zastanowiě: co z prawdziwymi zarazkami? co z wirusami? z rakiem? z atakiem serca? - one sě prawdziwe. Może po zamieszkaniu w Lakewood Gladys jej wybaczy? Przyjěcie gdzieś w Bel Air, taras nad rozkrzyczanymi pawiami. Ciemno (chybotliwie migoczě pśomyki świec), twarze widaě tylko z bliska. Tak jak tě gumowě maskě Roberta Mitchuma. Zaspane oczy o ciěżkich, opadajěcych powiekach, krzywy uśmiech, kěciki ust skrzywione ku dośowi. Osobliwy sposób mówienia. Jakbyście leżeli razem w śóżku i byśo to jakieś zbliżenie zupeśnie nie z tej ziemi. Wysoki z niego facet, nie jakiś tam karześ. Norma Jeane osśupiaśa, widzěc twarz idola filmowego, czujěc na uchu jego pijacki oddech; tym razem ucieszyśa siě, że V gdzieś od niej odszedś. Robert Mitchum! świdrowaś jě wzrokiem. Cieszyś siě w Hollywood opiniě, która w wypadku kogoś innego mogśaby siě przyczyniě do zawieszenia kontraktu z macierzystym studiem. Nikt nie miaś pojěcia, w jaki sposób ten czśowiek unikněś zainteresowania ze strony Komisji do Spraw Badania Dziaśalności Antyamerykaśskiej. Norma Jeane niczym nagraně piosenkě bědzie odtwarzaśa tě konwersacjě, która siě odbyśa przy akompaniamencie maniakalnego wrzasku pawi. MITCHUM: Siě masz, Normo Jeane. Nie wstydź siě, kwiatuszku, znam ciě z czasów, kiedy nie byśaś Marilyn. NORMA JEANE: Nie rozumiem. MITCHUM: I miaśo jeszcze sporo czasu upśyněě, nim siě niě staśaś. Mieszkaśaś w Mission Hills. NORMA JEANE: Ty jesteś Robert M...Mitchum? MITCHUM: Mów do mnie Bob, kwiatuszku. NORMA JEANE: Twierdzisz, że mnie znasz? MITCHUM: Twierdzě, że poznaśem Normě Jeane Glazer na dśugo przed Marilyn. W czterdziestym czwartym albo piětym. Tak siě zśożyśo, że pracowaśem z Buckym przy taśmie produkcyjnej w Lockheed. NORMA JEANE: B...Buckym?

Znaśeś Buckyego? MITCHUM: Nieee, nie znaśem Buckyego. Ja jedynie z nim pracowaśem. Nie podobaś mi siě. NORMA JEANE: Nie podobaś... Dlaczego? MITCHUM: Bo ten przygśupi sukinsyn przyniósś kiedyś zdjěcia swojej ślicznej żony i cheśpiś siě nimi, póki nie daśem mu do wiwatu. NORMA JEANE: Nie rozumiem. MITCHUM: Do diabśa, to byśo dawno. Facet wypadś z obiegu, co? NORMA JEANE: Zdjěcia? Jakie zdjěcia? MITCHUM: Postaw wszystko na jedně kartě, Marilyn. Wytwórnia gówno ci pśaci, posśuchaj Boba Mitchuma i odpśaě im czymś jeszcze gorszym. Powodzenia. NORMA JEANE: Niechże pan poczeka, panie Mitchum... Bob... V obserwowaś jě. Podchodziś do niej ostrożnie. W rozpiětej koszuli; pśócienně, sportowě marynarkě zapiěś na jeden guzik. V - amerykaśski chśopak o piegowatej twarzy, doprowadzony do ostateczności przez nazistowskiego wroga, wyrywajěcy bagnet z dśoni Niemca i dźgajěcy go w brzuch przy aplauzie znakomitej amerykaśskiej publiczności, jakby przyśożyś mu podczas szkolnych rozgrywek. V chwyciś Normě Jeane za obnażone ramiona i zapytaś, co mówiś do niej Robert Mitchum, bo wyglědaśa na bardzo zaintrygowaně, prawie rzuciśa siě sukinsynowi w ramiona, na co Norma Jeane odparśa, że Mitchum byś niegdyś przyjacielem jej byśego měża. "Dawno temu. Byli chśopakami z San Fernando Valley". Na tym przyjěciu u teksaśskiego multimilionera, nafciarza z przepaskě na jednym oku, pragněcego zainwestowaě w Wytwórniě, na tym przyjěciu, gdzie pod gośym niebem wśród świeczników na sśupkach zebraśa siě zdumiewajěca ptasia i zwierzěca menażeria, gdzie nad palmami świeciś póś przeźroczysty papierowy ksiěżyc - goście myśleli, że na niebie pojawiśy siě dwa ksiěżyce! - na tym przyjěciu Bliźniěta (zjawiśy siě nie zaproszone, za to przyjechaśy pożyczonym rollsem) przyglědaśy siě z daleka Normie Jeane. Widziaśy Mitchuma, nie sśyszaśy jednak, co mówi. Widziaśy V, lecz też go nie sśyszaśy. - Czasami wydaje mi siě, że nie mam skóry. Że brakuje jakiejś warstwy. Wszystko może mnie zraniě. Jak promienie sśośca. Odkěd umarś pan Shinn. Bardzo mi go brakuje. Tylko on wierzyś w Marilyn Monroe. Na pewno nie wierzyli w niě szefowie studia. Mówili o niej: "Ta dziwka". I ja nie za bardzo wierzyśam. Na świecie jest mnóstwo blondynek... Kiedy umarś pan Shinn, ja też chciaśam umrzeě. Doprowadziśam go do śmierci, zśamaśam mu serce. Ale wiedziaśam, że muszě żyě. Mówiś, że Marilyn jest jego wynalazkiem... Może i rzeczywiście. Bědě musiaśa żyě dla Marilyn. Nie w tym rzecz, że jestem religijna. Kiedyś byśam. Teraz zupeśnie nie wiem, kim jestem. Nie wierzě, że ktokolwiek wie na pewno, w co wierzy.

A co mówiě ludzie? To, czego siě od nich oczekuje. Tak samo jest z deklaracjami lojalności, które musimy podpisywaě. Wszyscy musimy je podpisywaě. Komunista skśamie, prawda? Wiěc, o co chodzi? Chociaż... Wyobrażam sobie, że istnieje pewne zobowiězanie. Odpowiedzialnośě? Ta historia H. G. Wellsa, nazywaśa siě... Wehikuś czasu? Podróżnik w Czasie dziěki maszynie, nad którě zupeśnie nie panuje, przenosi siě w przyszśośě, przenosi siě w dalekě przyszśośě, i oto zjawia siě ta wizja: przyszśośě już tam jest, caśkowicie gotowa, czeka na nas. W gwiazdach. Nie myślě wcale o przesědnych bzdurach takich jak ta, jak jej tam, astrologia? Wróżenie z rěki? Niby chodzi o przewidywanie przyszśości, a zawsze wychodzě z tego tylko jakieś bśahostki! Gdybym po trafiśa zajrzeě w przyszśośě, zapytaśabym o lekarstwo na raka. Albo na choroby umysśowe. Myślě, że przyszśośě rozciěga siě przed nami jak autostrada, którě jeszcze nie przejechaś żaden samochód albo której jeszcze nie pokryto asfaltem. To, że pozostaniesz żywa, zawdziěczasz ludziom, którzy bědě twoim potomstwem, potomstwem twoich dzieci. Którzy zapewniě narodziny kolejnych dzieci. Czy to ma jakiś sens? Wierzě, że tak. Mam taki swój sen o dziecku... Sen bardzo piěkny. Cóż, nie bědě już wiěcej o tym mówiśa, to zbyt osobiste. Szkoda, że w tym śnie nie znajdujě żadnej podpowiedzi, kto jest ojcem dziecka. Kwiecieś 1953. Norma Jeane byśa sama, schowaśa siě w toalecie, pśakaśa. Na zewnětrz gśośna muzyka, wybuchy śmiechu. Och, jakże jě to zabolaśo. Upokorzyśo. Teksaśski nafciarz dotykaś jej, aby siě przekonaě, czy jest "prawdziwa". Chciaś z niě taśczyě boogie. Nie miaś prawa. Nie taki taniec. I jeśli to wszystko widziaś V? A przez caśy czas przyglědali siě temu pan Z o twarzy nietoperza i pan D z tym swoim świdrujěcym wzrokiem. Nie jestem dziwkě do wynajěcia. Jestem aktorkě! Nigdy Norma Jeane nie těskniśa za Shinnem bardziej niż wśaśnie w takich chwilach. V wprawdzie jě kochaś, ale nie bardzo lubiś. Taka byśa prawda. Poza tym ostatnio sprawiaś wrażenie zazdrosnego, zwśaszcza o jej karierě! V, który zyskaś rozgśos już wówczas, kiedy Norma Jeane chodziśa do szkośy średniej i w kinie gapiśa siě wniebowziěta na jego piegowatě, chśopiěcě twarz. A może V wcale jej nie kochaś. Może jedynie lubiś siě z niě pieprzyě. Dziesiěě minut zajěśo jej doprowadzenie do porzědku samego rozmazanego tuszu do rzěs. Dziesiěě minut, aby namówiě śliczně, dziarskě, blondwśosě Marilyn,

duszě przyjěcia, na powrót. "Och, w samě porě". Elegia dla I. E. Shinna. Fale niebiaśskich mórz Sě kośyskě zmarśych. Lecz my siě oszukujemy, Że na zawsze odchodzě, przyznaě nie chcemy! Jedyny wiersz, jaki Norma Jeane napisaśa od lat. W dodatku beznadziejny. Czasem tuli siě w śóżku do měżczyzny, którego boi siě straciě. Jej myśli skaczě to tu, to tam, jak pchśy na rozgrzanej pśycie! Wzdycha, jěczy, postěkuje, przesuwajěc palcami miědzy jego krěconymi, ciě gle gěstymi wśosami. Szczěśliwa, wplětana niczym wěgorz w jego muskularne ramiona. (Chětnie caśuje tatuaż, maśě amerykaśskě flagě na jego lewym bicepsie!) On wtacza siě na niě, namiětnie jě caśuje, wsuwa jězyk najgśěbiej jak może i jeśli erekcja siě utrzymuje (wstrzymujesz oddech z nadziejě, z nadziejě, z nadziejě!), kocha siě z niě, dyszěc, poruszajěc miarowo jak ramiě pompy; kiedy zbliża siě do finiszu, przyspiesza, wreszcie dygocze, podskakuje, skrěca siě i skamle - każdy měżczyzna ma swój szczególny styl uprawiania miśości w przeciwieśstwie do wszystkich měżczyzn, którym trzeba obciěgněě: to zawsze bywa takie samo, nieważne, czy masz do czynienia z kutasem chudym czy grubym, krótkim czy dśugim, gśadkim czy pokrytym sznurami żyś, kutasem w kolorze smalcu czy kutasem typu krwistoczerwona kieśbaska, kutasem umytym dokśadnie mydśem czy kutasem pokrytym śluzem, kutasem letnim czy gorěcym, kutasem gśadkim czy pomarszczonym, kutasem mśodzieśczym czy zramolaśym, w sumie kutasem niezmiennie takim samym, a to jest odpychajěce. Kiedy Norma Jeane kocha měżczyzně, tak jak kocha V, wtedy daje wystěp wart Oscara. Prawdě jest, że zawsze miaśa trudności, by przy V odbieraě autentyczne fizyczne wrażenia. Takie same kśopoty miaśa przy Buckym Glazerze, prychajěcym i dyszěcym jak zagoniony koś, aby wresz cie wytrysněě na jej brzuch, co wyglědaśo, jakby obrzydliwie na niě nakichaś, jeżeli tylko zděżyś siě w porě wycofaě. Och, jakże pragněśa zadowoliě V! Jak gdyby zawczasu wiedziaśa - zgodnie z tym, co ujawniaśy na swych śamach takie czasopisma jak "Screen", "PhotoLife", "Modern Screen" - że tylko miśośě siě liczy, prawdziwa miśośě, nie kariera. No tak, Norma Jeane już o tym wie. To sprawa zdrowego rozsědku. Przy V symuluje rozkosz seksualně, tak jak jě sobie wyobraża powolny, a potem szybki jak bśyskawica wzlot w orgazm; wspomina tamte dśugie, nużěce, ale przyjemne chwile z Cassem Chaplinem, kiedy otěpiaśa z rozkoszy nie wiedziaśa, czy jest noc, czy dzieś, ranek czy późne popośudnie, a Cass nigdy nie nosiś zegarka, rzadko zaś ubranie, ciěgle miaś zaśzawione oczy i byś nieobliczalny jak dzikie stworzenie; kiedy siě kochali, stykaśy siě wszystkie czěści ich spoconych ciaś, nawet rzěsy! paznokcie rěk i nóg! Och, Norma Jeane kocha V bardziej, niż kiedykolwiek kochaśa Cassa. Wierzy w to. V jest měżczyzně z krwi i kości, dojrzaśym obywatelem. V byś już měżem. Dlatego Norma Jeane chce sprawiě, aby V, dumny jak wszyscy měżczyźni, których miaśa okazjě poznaě, czuś siě jak król tego świata. Chce, aby czuś siě jak ktoś zupeśnie wyjětkowy. Po obejrzeniu kilku filmów porno Norma Jeane zawsze czuje siě gśupio na myśl o dziewczětach, które mogśy siě bardziej postaraě, aby to wyglědaśo autentycznie. Czasami naprawdě przeżywa orgazm. Albo rejestruje coś w dole brzucha. Piskliwie drżěce wrażenia wznoszěce siě do oszaśamiajěcego, niewiarygodnego przesilenia, po którym nastěpuje jakby wyśěczenie światśa. Czy to jest orgazm? Coś w tym rodzaju, zděżyśa już zapomnieě. Ale mruczy: "Och, kochanie, kocham ciě.

Kocham kocham kocham". I to jest prawda! Zachwycona myśli, jak kiedyś, jako mśoda żona, chwyciśa w kinie měża za rěkě, patrzěc na tego měżczyzně, jej obecnego kochanka, w roli zuchwaśego asa podniebnych przestworzy: jak skoczyś ze spadochronem, powoli opadaś na ziemiě, skěd unosiś siě dym i gdzie strzelano z karabinów przy wzmagajěcej napiěcie muzyce filmowej; Norma Jeane nigdy by nie przy puszczaśa, że pewnego dnia bědzie siě kochaśa z tym samym měżczyzně. Niesamowite! "Oczywiście nie jest to ten sam měżczyzna. Chyba. Nigdy nie jest". Za oślepiajěcymi reflektorami, schowany z tyśu w strategicznym cieniu Snajper. Zwinny jak jaszczurka przyczajona na murze ogrodu, ubrany w barwy nocy: zapinany na zamek bśyskawiczny kombinezon surfera. W sferze domysśów pozostaje kwestia - nawet wśród osób dobrze poinformowanych - czy na pośudniu Kalifornii jest tylko jeden, czy kilku Snajperów? Rozsědek (zdrowy rozsědek!) każe skśaniaě siě bardziej do tezy, że to raczej pewna liczba Snajperów byśaby przypisana do określonych rejonów Stanów Zjednoczonych, koncentrujěc siě w tradycyjnie żydowskich regionach, takich jak Nowy Jork, Chicago i Los Angeles/Hollywood. W precyzyjnym noktowizorze dalekosiěżnego karabinu Snajper spokojnie obserwuje gości naftowego multimilionera. Na razie jest to wczesna, caśkowicie niewinna era obserwacji, Snajper nie może zrozumieě poszczególnych sśów, nawet tych wykrzyczanych, taka tu panuje radośě. Czy waha siě, widzěc wśród innych znajome twarze gwiazd? Na widok twarzy gwiazdy czśowiek zawsze odczuwa odrobině niechěci, ukśucie rozczarowania, jakby marzenie speśniśo siě zbyt śatwo. Poza tym ileż tu piěknych twarzy! I twarzy silnych měżczyzn o těpych, wysuniětych czośach, czaszkach dużych i zaokrěglonych na ksztaśt kuś do krěgli, ileż bśyszczěcych owadzich oczu. Czarnych krawatów, smokingów. Wykrochmalonych koszul z falbanami. Ci wszyscy ludzie tworzě dystyngowaně, mieniěcě siě kolorami grupě. Ale Snajper jest zawodowcem z krwi i kości, ma duże doświadczenie, nie wzrusza go ani piěkno, ani siśa. Snajper pozostaje na usśugach Stanów Zjednoczonych. Ponadto sśuży Sprawiedliwości, Obyczajności, Moralności. Można by rzec: jest na sśużbie u Boga. Wietrzny, kojěcy wieczór przed Niedzielě Palmowě, ostatniě niedzielě przed Wielkanocě w posiadśości bajecznie bogatego nafciarza, zbudowanej w normandzkim stylu na wzgórzach prestiżowego Bel Air. Norma Jeane myśli: Dlaczego jestem tutaj, pośród obcych ludzi?, ale też: Pewnego dnia zamieszkam w takiej rezydencji.] jej nieswojo, wyczuwa, że jě obserwujě. Nieuchronnie przyciěga wzrok jak światśo ěmy. Ma na sobie czerwoně jak szminka sukienkě z gśěbokim dekoltem, która nie osśania zbytnio jej piersi, jest obcisśa w biodrach i wěskiej talii. Przypomina wyrzeźbioně lalkě, ale jednak siě porusza. Uśmiecha siě, jest ożywiona i najwyraźniej szczěśliwa, że znalazśa siě w takim doborowym towarzystwie! Do tego te starannie uczesane platynowe wśosy, które wyglědajě jak cukrowa wata. I te póśprzeźroczyste niebieskie oczy. Snajperowi wydaje siě, że widziaś jě już wcześniej. Przecież to ta ponětna blondynka podpisaśa petycjě w obronie komuchów i ich sympatyków, w obronie takich zdrajców jak Charlie Chaplin i Paul Robeson (nie dośě że komuch, to jeszcze przemědrzaśy czarnuch); nazwisko tej dziewczyny jest w aktach bez wzglědu na jej liczne nazwiska

i pseudonimy - paśstwo jest w stanie jě śledziě. Paśstwo jě zna. Snajper zatrzymuje siě dśużej na Marilyn Monroe, umieszcza jě bezpośrednio w celowniku swego karabinu. Zśo może przybraě dowolně postaě. Absolutnie każdě. Nawet postaě dziecka. Oto diabelska moc dwudziestego wieku. Należy jě rozpoznaě i usuněě jak każde źródśo zarazy. Obok wschodzěcej gwiazdki Marilyn Monroe stoi V, aktor weteran, bo hater wojenny z The Young Aces i Yictory Over Tokyo, filmów, za którymi Snajper przepadaś w latach mśodości. Czy tych dwoje jest parě? Gdybym naprawdě byśa dziwkě jak Rosě, pożědaśabym wszystkich tych měżczyzn. Może nie? W pewnej mierze przyjěcie urzědzono dla uczczenia Hollywoodzkich Bohaterów. Norma Jeane nic o tym wcześniej nie wiedziaśa. Nie wiedziaśa, że bědě tu pan Z, pan D, pan S i inni. I że bědě siě do niej uśmiechaě, odsśaniajěc zěby wściekśych hien. Hollywoodzcy Bohaterzy: patrioci, którzy ocalili wytwórnie przed gniewem Ameryki i bankructwem. "Życzliwi" świadkowie, którzy zśożyli stosowne oświadczenia przed Komisjě Kongresu do Spraw Badania Dziaśalności Antyamerykaśskiej, sśusznie demaskujěc komunistów, ich sympatyków i innych "podżegaczy" zwiězkowych. W Hollywood zwiězki zawodowe rosśy w siśě, co byśo wině komuchów. Pojawiś siě przystojny gwiazdor Robert Taylor. Elegancki, choě niski Adolphe Menjou. Zśotousty, wiecznie uśmiechniěty Ronald Reagan. I swojsko przystojny Humphrey Bogart, który z poczětku sprzeciwiaś siě wszelkim przesśuchaniom, ale potem nagle zmieniś zdanie. Dlaczego? Ponieważ Bogie wie, co jest dla niego dobre, tak samo jak my wszyscy. Donieśě na przyjacióś, oto próba godna prawdziwego patrioty. Donieśě na wroga każdy może. Norma Jeane zadrżaśa. Szepněśa do V: - Może już pójdziemy? Bojě siě niektórych spośród tych ludzi. - Boisz siě? Dlaczego? Prześladujě ciě niedobre wspomnienia? Norma Jeane roześmiaśa siě, wsparśa o V. Měżczyźni sě tacy niepoważni! -P... powiedziaśam ci już: nie mam żadnych wspomnieś. Marilyn przyszśa na świat wczoraj. Co za wrzask! Jakby zarzynano dzieci. Pawie. Wspaniaśe, mieniěce siě, zielono-niebieskie, paradujěce i potrzěsajěce gśówkami szybkimi, urywanymi ruchami, jakby coś sygnalizowaśy alfabetem Morsea. Goście gdakali i gruchali do nich. Klaskali w dśonie, aby pawie siě poruszyśy. Norma Jeane dziwiśa siě, że rozśożone pawie ogony nie sterczě dumnie, tylko zwisajě wstydliwie ku ziemi. -Jakby im ciěżyśy, prawda? Muszě nosiě takie wielkie ciěżkie, piěkne ogony. Z braku scenariusza caśy wieczór Norma Jeane musiaśa sśuchaě beznamiětnych banaśów, które sama wypowiadaśa. Kiedy przychodziśy jej do gśowy oderwane wyrażenia takie jak "pożegnanie", "ekstaza", "ośtarz", nie potrafiśa ich wypowiedzieě, bo cóż znaczyśy wobec

majětku bajecznie bo gatego teksaśskiego nafciarza? Norma Jeane nie miaśa pojěcia. A w ogólnym zgieśku V i tak prawie by jej nie sśyszaś. Szli krětě ścieżkě wzdśuż sztucznego strumyka. Na drugim brzegu chodziśo jeszcze wiěcej pawi, byśy też kroczěce dostojnie ptaki ze zmysśowym, neonoworóżowym upierzeniem - flamingi? Norma Jeane jeszcze nigdy z bliska nie widziaśa flamingów. - Piěkne ptaki! Zdaje siě, że wszystkie sě żywe, prawda? Bajecznie bogaty nafciarz byś sśawnym kolekcjonerem egzotycznych ptaków i innych zwierzět. Frontowej bramy do jego posesji strzegśy wypchane sśonie z zakrzywionymi kśami. Oczy miaśy zrobione z maśych reflektorów. Wyglědaśy jak żywe! Na dachach normandzkiej rezydencji staśy w rzědach wypchane afrykaśskie sěpy, wyglědaśy niczym zśowieszcze, rozśożone czarne parasole. Tutaj blisko strumienia trzymano w klatce cětkowaně pumě z Ameryki Pośudniowej, a za obszerně drucianě siatkě wyjce, maśpy szerokonose, jasno upierzone papugi i kakadu. Goście podziwiali olbrzymiego boa dusiciela w szklanej klatce, który wyglě daś jak dśugi banan. Norma Jeane krzykněśa: - Och, nie chciaśabym, aby ten facet przytuliś mnie do siebie, nie, dziěkujě bardzo. To byśa zachěta, aby V objěś jě i przytuliś. Ale V gapiś siě na wielkiego wěża, ignorujěc jej uwagě. - Och, a to co? Taka duża, dziwna świnia! V rzuciś okiem na tabliczkě przymocowaně do pobliskiej palmy. - Tapir. -Co? - Tapir. Należy do kopytnych, żeruje nocě, wystěpuje w tropikach Ameryki. - Należy do...? - Kopytnych. - Boże świěty! Co tutaj robi tropikalny kopytny? Blondwśosa Norma Jeane krzyczaśa, aby ukryě rosněcy niepokój. Ktoś jě obserwowaś? Z ukrycia? Zza niespokojnych reflektorów omiatajěcych tśum? Widoczna od czasu do czasu w świetle twarz V wydawaśa siě ogorzaśa, pokryta pergaminowě maskě peśně delikatnych zmarszczek. Na miejscu oczu byśy po prostu oczodośy. Dlaczego siě tutaj znaleźli? Kropla potu z domieszkě pudru stoczyśa siě miědzy duże, piěkne piersi Normy Jeane ubranej w obcisśě sukienkě. Zawsze istnieje jakiś scenariusz. Ale ty nie zawsze go znasz. Wreszcie do niej podeszli. Czekaśa na tě chwilě. Spodziewaśa siě jej. Utworzyli coś na ksztaśt krěgu hien. Szczerzyli zěby. George Raft! Cichy, wyraźny gśos. - Cześě, Marilyn. Pan Z o twarzy nietoperza, szef produkcji Wytwórni. - Marilyn, cześě. Pan S, pan D, pan T. Inni, których Norma Jeane nie znaśa. Oraz Teksaśczyk, nafciarz multimilioner, gśówny sponsor Niagary. Gargulcowate twarze w jednym kadrze z cieniami jak w jakimś niemieckim, niemym

ekspresjonistycznym filmie. V przyglědaś siě z bliska, jak dotykali Normy Jeane, przesuwali kieśbaskowatymi palcami po niej, po jej nagich ramionach, na gich rěkach, piersiach, biodrach, brzuchu, przysuwali siě i cichutko śmiali, mrugali przy tym do V. Mieliśmy jě. Wszyscy jě mieliśmy. Kiedy Norma Jeane uwolniśa siě od nich i chciaśa wróciě do V, jego już nie byśo. Pobiegśa za nim. Już wcześniej mieli wyjśě z przyjěcia; nie byśo jeszcze póśnocy. - Poczekaj! Och, proszě... W panice caśkowicie zapomniaśa, jak ma na imiě. Dogoniśa go, chwyciśa za ramiě; odtrěciś jě, rzucajěc jakieś przekleśstwo. Byě może mrukněś coś przez ramiě: "Dobranoc! " albo: "Żegnaj! ". Norma Jeane rzekśa bśagalnym tonem: - Nie byśam z żadnym z nich. W każdym razie na poważnie. Utkněśa. Jakěż byśa nědzně aktorkě. Łzy znowu zmyśy jej tusz do rzěs. Zbyt wiele wysiśku kosztowaśo jě byě piěkně, byě kobietě! Naraz poczuśa, że ktoś chwyta jě za rěkě. Odwróciśa siě zaniepokojona i zobaczyśa... Cass Chaplin? Poczuśa, że ktoś śapie jě za drugě rěkě, silne palce splatajě siě z jej palcami; odwróciśa siě, by ujrzeě... Kochanek Cassa, Eddy G? Przystojni, ubrani na czarno mśodzi měżczyźni szybko i bezgśośnie jak pumy pokonali odlegśośě dzielěcě ich od Normy Jeane, która staśa na krawědzi tarasu, kośyszěc siě na wysokich obcasach, otěpiaśa od upokorzenia i bólu. Cass mrukněś jej do ucha swym miśym, chśopiěcym gśosem: - Nie pasujesz do towarzystwa ludzi, którzy ciě nie kochajě, Normo. Chodź z nami. TAMTA NOC... Tamta noc, pierwsza spośród wielu ich wspólnych nocy! Tamta noc, pierwsza noc nowego życia Normy Jeane! Tamtej nocy pojechali pożyczonym czarnym rolls-royceem nad ocean za Santa Monica. Szeroka, zniszczona przez wiatr plaża, opustoszaśa o tej porze roku. Na niebie jasny, perśowy ksiěżyc, wstěgi chmur. Krzyki i śpiew. Byśo zbyt zimno, aby siě rozebraě i popśywaě lub choěby pobrodziě w wodzie, ale oni siě nie przejmowali, biegali wzdśuż brzegu, śmiejěc siě i krzyczěc jak zwariowane dzieciaki, obejmujěc siě w pasie. Jakże byli nie poradni, a mimo to ileż mieli wdziěku, troje piěknych, mśodych ludzi w rozkwicie beztroskiej mśodości, dwóch mśodych měżczyzn w czerni i dziewczyna o blond wśosach w czerwonej koktajlowej sukience - troje zakochanych ludzi? Czy troje może siě kochaě równie nieszczěśliwie jak dwoje? Norma Jeane zrzuciśa z nóg pantofelki i biegśa, aż jej pośczochy zamieniśy siě w strzěpy, lecz mimo to biegśa dalej, trzymajěc měżczyzn za rěce, popychajěc ich, bo chcieli siě zatrzymaě i caśowaě, i wiěcej niż caśowaě, byli podnieceni, pobudzeni jak zdrowe, mśode zwierzěta, a Norma Jeane drażniśa ich, zwodziśa, jakże byśa szybka bez butów, jakże narwana, ta urocza blondynka, śmiejěca siě w delirium szczěścia. Zděżyśa zapomnieě o przyjěciu w Bel Air. Zapomniaśa, jak odchodziś kochanek - usuwaś siě z jej życia - zapomniaśa o jego sztywnych, nieugiětych plecach. Zapomniaśa o potwornej myśli, która przemkněśa jej przez gśowě w uśamku

sekundy: Nigdy nie zasśużyśaś, by żyě, oto dowód. W podnieceniu mogśa pomyśleě, że ci mśodzi ksiěżěta przyszli po niě, uwolnili jě z zamkniěcia, gdzie umieściśa jě niegodziwa macocha. A prawie nie mogśa rozpoznaě tych měżczyzn. Oczywiście wiedziaśa, kim sě: Cass Chaplin junior i Eddy G. Robinson junior, odrzuceni synowie sśawnych ojców, wygnani ksiěżěta. Nie mieli grosza przy duszy, ale chodzili w drogich ubraniach. Nie mieli domów, a mimo to mieszkali z klasě. Mówiśo siě o nich, że zbyt wiele pijě, zażywajě niebezpieczne narkotyki ale tylko na nich popatrzcie: doskonaśy przykśad mśodych amerykaśskich měżczyzn. Cass Chaplin, Eddy G - przyszli po niě! Kochali jě! Jě, którě inni pogardzali, wykorzystywali i wyrzucali jak papierowě serwetkě. Kiedy ci dwaj měżczyźni bědě opowiadaě i powtarzaě tě historiě, szybko zrodzi siě w niej przekonanie, że wtargněli na przyjěcie wyśěcznie dla niej. Nie mogśam usiedzieě, że umożliwiě mi dalsze życie. Sprawiě, że Rosě stanie siě realna i wiele wiěcej. Jeden z nich przewróciś jě na mokry piasek, ubity jak zwykśa ziemia. Walczyśa, śmiaśa siě. Czerwona sukienka podarta, pas do pośczoch i czarne koronkowe majteczki przekrěcone. Wiatr we wśosach, oczy zaśzawione tak, że prawie nie widziaśa. Cass opadś na jej usta, zaczěś jě caśowaě delikatnie, potem coraz mocniej, z jězykiem, jak od dawna jej nie caśowaś. Norma Jeane rozpaczliwie chwyciśa go za gśowě. Eddy G zaś opadś obok nich na kolana i mocowaś siě z jej majtkami, by wreszcie je rozerwaě. Pogśaskaś jě wprawnymi palcami, potem zaś umiejětnie caśowaś miědzy nogami, ocieraś siě, trěcaś, zagśěbiaś, wszystko w rytm przypominajěcy gigantyczne pulsowanie; Norma Jeane otoczyśa nogami jego gśowě i ramiona, zaczynaśa kośysaě biodrami, dochodziě, wiěc Eddy czym prědzej, tak sprawnie, jakby robiś to już wiele razy, przesuněś siě, aby nad niě przykucněě, podczas gdy Cass już klěczaś nad jej gśowě; wchodzili w niě obaj, szczupśy penis Cassa znalazś siě w jej ustach, grubszy Eddyego w pochwie, poruszaśy siě ryt micznie, szybko, nieomylnie, póki Norma Jeane nie zaczěśa krzyczeě tak, jak jeszcze nigdy dotěd nie krzyczaśa, krzyczaśa na cześě życia, ściskajěc kochanków w takich paroksyzmach ekstazy, że potem bědě siě z tego smutno śmiali. Cass bědzie pokazywaś dśugie na trzy cale zadrapania na pośladkach, prěgi, siśce. Parodiujěc plażowych kulturystów, chodzěc nago, aby mogli go podziwiaě, Eddy zaprezentuje śliwkowe siśce na pośladkach i udach. - To siě musiaśo staě, Normo. Czekaśaś na nas? - To siě musiaśo staě, Normo. Těskniśaś za nami? Tak. ROSě 1953 - Urodziśam siě, aby zagraě Rosě. Jestem niě od urodzenia. Sezon nowych poczětków. Byśa teraz Rosě Loomis z Niagary, najgśośniejszej nowej produkcji Wytwórni; poza tym byśa Normě, kochankě Cassa Chaplina i Eddyego G. Nie, trudno w to uwierzyě! I Gladys w prywatnym szpitalu. Żeby wiedzieě, że zrobiśam choě jedně dobrě rzecz. Chyba jej nie kocham. Och, kocham! Otrzěsněśa siě z letargu, jakby jě obudziśo trzěsienie ziemi.

Ta krucha, wierzchnia warstwa pośudniowej Kalifornii. Nigdy nie czuśa siě do tego stopnia żywa. Nigdy od czasu najszczěśliwszych dni w Van Nuy High School, kiedy byśa gwiazdě szkolnej drużyny i biegśa po gratulacje, pochwaśy i srebrny medal. Żeby przekonaě siě, że jestem potrzebna. Że ktoś mnie po trzebuje. Gdy nie byśa z Cassem i Eddym G, marzyśa o nich; kiedy nie kochaśa siě z Cassem i Eddym G, wspominaśa ostatni raz, kiedy siě kochali, choě od tego momentu mogśo miněě zaledwie kilka godzin, a jej ciaśo nadal peśne byśo żaru i cudu seksualnej rozkoszy. Jak po terapii wstrzěsowej mózgu. Czasem piěkni chśopcy Cass Chaplin i Eddy G zaglědali do Wytwórni, aby siě zobaczyě z Normě Jeane na planie. Przynosili Rosě śliczně różě na dśugiej śodydze. Jeżeli Norma Jeane miaśa przerwě i sprzyjaśy okoliczności, we trójkě przechodzili do garderoby, gdzie spědzali jakiś czas na osobności. (Jaka to różnica, jeśli warunki nie zawsze sě idealne? ) Miaśa szkliste spojrzenie, jakby akurat przed chwilě skośczyśa siě pieprzyě. I pachniaśo od niej tak, że nie mogśeś mieě wětpliwości. To byśa Rosě! Teraz, gdy V znikněś z jej życia, ileż przybyśo jej energii. Teraz, kiedy znikněśa z jej życia okrutna, faśszywa nadzieja. - Pragně tylko wiedzieě, co jest realne. Co jest prawdziwe. Nikt już nie bědzie mnie wiěcej okśamywaś. Nie byś to najlepszy czas, ale symptomatyczny dla jej życia, bo to życie nabieraśo tempa i poszczególne zdarzenia zaczynaśy na siebie zachodziě: spotkania, rozmowy telefoniczne, wywiady, zebrania. Marilyn Monroe czěsto nie mogśa na nic zděżyě, jeśli zaś naděżaśa, to po upśywie godzin, zadyszana i skruszona; niemniej na tydzieś przed rozpoczěciem pracy nad Niagarě pozwoliśa siě namówiě na przeprowadzkě do nowego mieszkania, bardziej przestronnego niż stare, nieco wiěkszego, w domu w hiszpaśskim stylu, niedaleko Beverly Boulevard. Wyraźny krok naprzód w stosunku do jej poprzedniego sěsiedztwa. Choě Norma Jeane nie mogśa sobie pozwoliě na droższe mieszkanie (gdzie siě podziewaśa jej gaża? bywaśy tygodnie, że spóźniaśa siě nawet z wysśaniem czeku do szpitala w Lakewood) i musiaśa pożyczaě pieniědze na czynsz czy meble, zdecydowaśa siě na przenosiny, ulegajěc namowom kochanków. Eddy G powiedziaś: - Marilyn najpewniej zostanie gwiazdě. Marilyn zasśuguje na coś lepszego. Cass prychněś z pogardě. - Co za miejsce! Wiesz, czym tu cuchnie? Ponurě miśościě. Kiedy on i Eddy zostawali na noc w starym mieszkaniu Normy Jeane, caśa trójka spaśa skulona jak szczeniěta w mosiěżnym śóżku z Armii Zbawienia, měżczyźni nalegali, aby otwieraě wszystkie okna i wpuściě do środka świeże powietrze, na dodatek nie godzili siě na opuszczanie żaluzji. Niech świat siě przyglěda, nie dbali o to. Cass i Eddy mieli w dzieciśstwie aktorskie doświadczenia, przyzwyczaili siě, że ktoś na nich patrzy i nie obchodziśo ich, kto to jest. Obaj przechwalali siě, że jako nastolatkowie wystěpowali w filmach pornograficznych. - Dla draki - powiedziaś Cass - wcale nie dla forsy. Eddy mrugněś do Normy Jeane: -Ja nie wybrzydzaśem na kasě. Z zasady tego nie robiě. Norma Jeane zupeśnie nie wiedziaśa, czy ma wierzyě w tego rodzaju opowieści. Mśodzi měżczyźni byli niepoprawnymi kśamcami, choě w wiěkszości ich

kśamstw zawsze tkwiśo ziarno prawdy, tak samo jak sśodki deser może zawieraě odrobině cyjanku; raz zachěcali ciě, byś uwierzyśa, innym razem, byś nie wierzyśa. (Ależ historie opowiadali o swoich sśawnych nie sśawnych ojcach. Niczym rywalizujěcy bracia walczyli o to, który bardziej zaszokuje Normě Jeane: który měżczyzna byś bardziej potworny, smutny Maśy Tramp czy twardy Maśy Cezar?) W każdym razie śliczni mśodzieścy krěżyli nadzy po mieszkaniu Normy Jeane, niewinni i beztroscy jak rozpieszczone dzieciaki. Cass twierdziś, że nie chodzi wcale o niechlujstwo, lecz o zasadě. - Ludzkie ciaśo zostaśo stworzone po to, aby je pokazywaě, podziwiaě, pożědaě, nie ukrywaě jak ohydně, zaropiaśě raně. Eddy G, bardziej próżny, bo nieco mśodszy i mniej dojrzaśy, powiedziaś: - Fakt, mnóstwo jest ciaś, które wyglědajě jak ropiejěce rany i powinno siě je zasśaniaě. Ale nie należy do nich twoje, Cass, ani moje, a już na pewno nie naszej maleśkiej Normy. Sprawa przedstawiaśa siě tak samo jak z Magiczně Przyjacióśkě z dzieciśstwa Normy Jeane. Magiczna Przyjacióśka z lustra, jej tajemnica, wydawaśa siě znacznie piěkniejsza, gdy byśa naga. Pewnego wieczoru opowiedziaśa Cassowi i Eddyemu G o Magicznej Przyjacióśce. Eddy G roześmiaś siě i rzekś: -Ja też kogoś takiego miaśem! Nawet w ustěpie ustawiśem lustro, żeby siě widzieě. Po wszystkim, co robiśem w lustrze, sśyszaśem okrzyki zachwytu. Cass rzekś: - W naszym domu, który byś z natury zaklěty, caśě magiě dysponowaś ojciec, Chaplin. Ten wielki czśowiek absorbowaś czary, jakby pochśaniaś światśo. Nie starczaśo ich dla nikogo wiěcej. Nowe mieszkanie Normy Jeane mieściśo siě na samej górze, na siódmym piětrze. Najprawdopodobniej nikt ich tam nie obserwowaś. Ale gdy Norma Jeane spědzaśa noc z Cassem i Eddym G gdzieś w innym miejscu, w jednej z "użyczonych" rezydencji, nie mieli pojěcia, kto mógśby siě im przyglědaě z zewnětrz. Tylko wtedy gdy dom otaczaśy drzewa albo chroniśo wysokie ogrodzenie, Norma Jeane czuśa siě caśkowicie bezpieczna. Jej kochankowie prowokowali jě, twierdzili, że jest pruderyjna: - I to akurat Miss Zśote Marzenia. Norma Jeane zaprotestowaśa: - Najbardziej siě obawiam jednego: że ktoś robi zdjěcia. Gdyby tylko patrzyś, nie miaśabym nic przeciwko temu. Oczy i uszy świata. Pewnego dnia bědzie to jedyne miejsce twojej ucieczki, ale jeszcze nie teraz. Mniej wiěcej w tym samym czasie Norma Jeane kupiśa nowy samochód: cadillaca w kolorze zielonej cytryny, kabriolet z szerokě chromowaně kratě, która wyglědaśa jak wyszczerzone zěby, tylnymi bśotnikami w ksztaście rozszerzonych pśetw, anteně wysokě na sześě stóp, pokryciami przednich i tylnych siedześ z prawdziwej skóry w kolorze żóśtawobrězowym. Zakupu dokonaśa za pośrednictwem przyjaciela Eddyego G i kosztowaśo jě to jedynie siedemset dolarów. Przyjrzaśa siě pojazdowi na ulicy wyglědajěcemu jak koszmarny, tropikalny drink w szklano-metalowej mutacji chśodnym okiem Warrena Piriga. - Dlaczego wyceniono go tak nisko? Eddy G wyjaśniś: - Dlaczego? Bo Beau, mój dobry przyjaciel, podziwia z oddali Marilyn Monroe. Powiada, że zauroczyś siě tobě -w Asfaltowej dżungli, ale dostrzegś ciě już wcześniej, jako Miss Wyrobów Papierniczych czy coś takiego. To ty byśaś tě szaśowě blondynkě w papierowym stroju kěpielowym i butach

na wysokim obcasie, której zapaliś siě kostium? Przypominasz sobie? Norma Jeane roześmiaśa siě, ale pytaśa dalej. (Norma Jeane potrafiśa siě czasem uczepiě czegoś jak zawziěty proletariusz! Jakby wyszśa prosto z Gron gniewu). - Gdzie jest teraz ten twój przyjaciel Beau? Dlaczego nie mogě siě z nim spotkaě? Eddy G wzruszyś ramionami, po czym powiedziaś wymijajěco: - Gdzie jest Beau? W tej chwili? Tam, gdzie nie czuje siě spośecznie zażenowany brakiem kóś. Tam, gdzie, że tak siě wyrażě, uwiś sobie gniazdko. Norma Jeane miaśa kolejne pytania, ale Eddy G zamkněś jej usta, przy wierajěc do nich wśasnymi. Byli sami w jej nowym, skěpo umeblowanym mieszkaniu. Rzadko siě zdarzaśo, aby Norma Jeane byśa sama z jednym ze swych kochanków. Rzadko widywaśo siě Eddyego G bez Cassa albo Cassa bez Eddyego G. W takich przypadkach brak jednego z nich wyczuwaśo siě tak namacalnie jak czyjěś obecnośě, albo jeszcze wyraziściej, bo czekaśaś z niepokojem, kiedy nieobecny wreszcie wkroczy do pokoju. To przypominaśo nasśuchiwanie kroków ludzi iděcych po schodach - i nie wchodzěcych na górě. Nasśuchiwanie cichutkiego dzwonienia, które czasem po przedza wśaściwy dzwonek telefonu, z tym że tym razem ten wśaściwy dzwonek nie nastěpiś. Eddy G objěś Normě Jeane w talii i zamkněś w uścisku tak mocnym, że ledwo mogśa oddychaě. Jězyk Eddyego znalazś siě w ustach Normy Jeane, wiěc siśě rzeczy przestaśa protestowaě. To nie byśo fair kochaě siě bez Cassa, no nie? Jak oni mogli siě nawet dotkněě, jeżeli nie byśo tam Cassa? Eddy byś najwyraźniej zśy. Taki autorytet rozgniewany! Eddy G, który sabotowaś wśasně karierě aktorskě, kpiś z tekstów na przesśuchaniach, spóźniaś siě na nie i przychodziś pijany, a gdy go zaangażowano, albo spóźniaś siě na plan, pijany, albo w ogóle nie przychodziś - Eddy G rzuciś siě na Normě Jeane jak anioś zemsty. Jego jasnobrězowe oczy, ciemne, sterczěce wśosy i blada cera wydawaśy siě jej piěkne. Eddy G pchněś Normě Jeane na podśogě - nieważne, że podśoga byśa twarda - ogarněśa go zwierzěca żědza, pragněś jě mieě, i to mieě natychmiast; rozśożyś jej kolana, uda, a kiedy wszedś w niě, poczuśa ukśucie wstydu, żalu, urazy: kochaśa Cassa Chaplina, Cassa Chaplina pragněśa poślubiě, Cass Chaplin miaś zostaě ojcem jej dziecka; tak, ale kochaśa także Eddyego G, sześě stóp wzrostu, sylwetka dośě krěpa, jak u jego sśawnego ojca, twarde miěśnie, twarz rozpuszczonego chśopca, blada, skwaszona i niemal przystojna, usta miěsiste, wyděte, stworzone do ssania. Norma Jeane bezwiednie przywarśa do Eddyego. Ramionami, nogami, boleśnie otartymi udami. Otartymi od kochania. Spragnionymi miśości i kochania. I zaczěśa siě w środku powiěkszaě jak ciepśy, sśodki balon, co wprawiśo jě w zdumienie, bo zawsze byśa tam bardzo ciasna - gderliwa konwulsja niewśaściwych myśli, myśli, których nie wolno byśo wyraziě - tam w dole brzucha, w tych sekretnych miejscach, na oznaczenie których zupeśnie nie pasowaśy takie sśowa jak "pochwa", "śono", "macica", a z kolei takie sśowo jak "pizda" miaśo komiksowe znaczenie, ukute przez wroga. Balon siě rozwiněś i otworzyś. Norma Jeane wygiěśa ciaśo w śuk. Wiśa siě na twardej podśodze, krěcěc gśowě z jednej strony na drugě, zaciskajěc oczy. Oto, co uwielbia Rosě. Rosě uwielbia siě pieprzyě i uwielbia, jak siě jě pieprzy. Pod warunkiem, rzecz jasna, że měżczyzna zna siě na rzeczy. Norma Jeane krzykněśa i o maśo co nie odgryzśa Eddyemu kawaśka dolnej

wargi. Ale na szczěście wyczuś skurcze, wiedziaś, jak potěżne sě orgazmy tej wygśodniaśej dziewczyny, wiedziaś, że ona zaraz dojdzie, dlatego w porě uniósś gśowě i unikněś pochwycenia zěbami. W żadnym razie nie da siě powiedzieě, że świetnie siě rżněśa. Ani że jakoś nadzwyczajnie robiśa laskě; po prostu pieprzyśeś jě w usta, a wiesz, usta miaśa sśodkie, wiěc niby nie byśo źle, ale byśo trochě tak, jakbyś sam sobie dogadzaś, jakbyś sobie sam trzepaś. Co wydaje siě dziwne, zważywszy, kim byśa albo kim siě stanie: symbolem seksu dwudziestego wieku! W tamtych czasach mówiśo siě o niej, że tylko leży z rěkoma zśożonymi na piersi i pozwala, żeby to z niě robiě, jakby byśa martwa. Ale ze mně i Cassem byśo dokśadnie na odwrót; niesamowicie siě podniecaśa, doprowadzaśa do szaleśstwa; nie byśo w tym żadnego rytmu; przyznaśa siě nam, że jako dziewczynka nie masturbowaśa siě (musieliśmy jě tego nauczyě!), wiěc może dla tego jej ciaśo byśo tym cudownym stworzeniem, które widziaśa w lustrze, ale z którym siě nie utożsamiaśa, i nie wiedziaśa, jak je obsśugiwaě, żeby byśo coś warte. Zabawne! Orgazm Normy Jeane byś jak rzucanie siě do wyjścia w panice. Wszyscy krzyczě i jednocześnie starajě siě wyważyě drzwi. Kiedy oboje obudzili siě godzině później, wybici z otěpienia przez kroki Cassa, Norma Jeane już nie pamiětaśa, o co chciaśa zapytaě w sprawie zielonego cadillaca, choě może wcześniej wydawaśo siě jej to bardzo ważne. Cass uśmiechněś siě do nich. Westchněś. -Wy dwoje! Tacy spokojni. Tak wyglědaśaby grupa Laokoona, gdyby wěże pieprzyśy siě z chśopcami, a nie zadusiśy ich na śmierě. I gdyby wszyscy poszli potem spaě, spleceni w uścisku. I gdyby w ten sposób, a nie inny, stali siě nieśmiertelni. Pod przybrudzonym pokryciem tylnego siedzenia w swoim nowym samochodzie Norma Jeane miaśa odkryě rozproszone ciemne plamki, jakby kleiste krople deszczu. Krew? Pod spodem brudnej plastikowej maty na podśodze samochodu Norma Jeane miaśa znaleźě szarě kopertě z czterema uncjami biaśego, drobnego proszku. Opium? Zlizaśa z rěki kilka ziarenek. Bez smaku. Kiedy pokazaśa paczuszkě Eddyemu, szybko jě od niej odebraś. Mrugněś do niej porozumiewawczo i rzekś: - Dziěki, Normo! Niech to bědzie nasza tajemnica. -Myślě, że Rosě miaśa dziecko. To dziecko umarśo. Byśa uparta, lecz uśmiechaśa siě. Podczas mówienia nieświadomie (świadomie?) gśadziśa swoje piersi, jak gdyby ów gest byś czěściě myślenia, opuszczaśa dśoś w dóś brzucha, pachwině miaśa prawie zarysowaně pod obcisśymi kostiumami. Jakby kochaśa siě sama ze sobě na twoich oczach. Tak siě może zachowywaě maśe dziecko albo drapiěce siě zwierzě. Na planie Wagary, jak w caśym Hollywood, walczyśy ze sobě sprzeczne teorie. Pierwsza gśosiśa, że odtwórczyni gśównej roli żeśskiej, Marilyn Monroe, nie umie graě i wcale graě nie musi, bo jako rozpustna Rosě Loomis jest tylko sobě i wśaśnie dlatego szefowie studia jě zaangażowali (w Hollywood wszyscy doskonale wiedzieli, że szefowie Wytwórni, od Z poczynajěc, po gardzali Marilyn Monroe jako dziwkě, może odrobině tylko lepszě od prostytutki albo aktorki porno); druga teoria byśa bardziej radykalna, wypracowana przez reżyserów i kolegów aktorów. Wedśug niej byśa urodzoně aktorkě o naturalnym talencie, swego rodzaju

geniuszem, cokolwiek sśowo "geniusz" znaczy, a "aktorstwo" odkrywaśa tak, jak toněca kobieta może odkryě umiejětnośě pśywania - rozpaczliwie wymachujě c rěkami, kopiěc nogami. Pśywanie "przyszśo do niej" naturalnie! Aktor wykorzystuje w swojej sztuce twarz, gśos, ciaśo. Nie dysponuje innymi narzědziami. Jego sztuka to on sam. Zaledwie po tygodniu krěcenia zdjěě reżyser H zaczěś zwracaě siě do Normy Jeane per Rosě, jakby zapomniaś o jej pseudonimie artystycznym. To jej schlebiaśo, bawiśo jě. Nie byśo to dla niej obraźliwe. Zarówno H, jak jej partner, Joseph Cotten, aktor dżentelmen niepewny w swojej roli, gwiazda tego samego pokolenia co V, poprzedni kochanek Normy Jeane, pod wieloma wzglědami do niego podobny, zachowywali siě, jakby byli zakochani w Rosě albo byli niě zafascynowani do tego stopnia, że nie potrafili patrzeě nigdzie indziej, tylko na niě. Czy też tak bardzo siě niě brzydzili, jej skandalicznym kobiecym ciaśem i rażěcě seksualnościě, tak bardzo bali siě jej i nienawidzili, że nie mogli patrzeě gdzie indziej? Aktor, który graś kochanka Rosě i który caśowaś jě w wydśużonych scenach miśosnych, byś tak podniecony, że Norma Jeane musiaśa go wyśmiaě; gdyby nie należaśa do Bliźniět (jak żartobliwie nazywali siebie Cass i Eddy G), z pewnościě zaprosiśaby go do swojego domu. Albo na seks do garderoby, czemu nie? Aktorów irytowaśo to, że Rosě pochśania wiěkszośě światśa w każdej scenie, niezależnie od najbardziej skrupulatnego oświetlenia. Irytowaśo to, że bez widocznego wysiśku pochśania wiěkszośě życia w każdej scenie, niezależnie od tego, jak pozostali uwydatniali swe aktorskie osobowości. W nakrěconych materiaśach wszyscy inni okazywali siě dwuwymiarowymi, schematycznymi postaciami, podczas gdy Rosě Loomis byśa żywě osobě. Blada, pośyskujěca skóra, która sprawiaśa wrażenie rozpalonej, niesamowite, póś przeźroczyste niebieskie oczy w kolorze wzburzonego oceanu zmieszanego z kawaśkami lodu, powolny, somnambuliczny chód. Kiedy przed obiektywem kamery zaczěśa gśadziě swoje piersi, zahipnotyzowany H miaś trudności z przerwaniem sceny, choě tego rodzaju rzeczy cenzor nigdy by nie przepuściś i trzeba by je wyciěě. W kluczowej scenie, kiedy wyśmiewaśa zrozpaczonego měża, kpiśa z jego impotencji i oświadczyśa, że bědzie siě kochaśa z pierwszym měżczyzně, którego napotka, Rosě przesuněśa otwartě dśoniě po kroczu w geście nie pozwalajěcym na domysśy. Dlaczego? To chyba oczywiste. Nie mógś jej daě tego, czego chciaśa, wiěc zdecydowaśa siě daě to sobie sama. Dziwne. Czěsto o tym mówiono i uznano to za dziwne. Na planie Dont Botherto Knock- od tamtej pory nie upśyněś rok - mśoda blondwśosa aktorka Marilyn Monroe miaśa reputacjě osoby pruderyjnej, sztywnej, chorobliwie nieśmiaśej, unikajěcej fizycznego kontaktu, a nawet kontaktu wzrokowego; uciekaśa do garderoby i wychodziśa stamtěd dopiero na wezwanie, ale też jakby niechětnie, z panikě w oczach, jak jej filmowa postaě. Na bardziej otwartym, czěściej odwiedzanym i opisywanym planie Niagary ta sama blond wśosa aktorka zdradzaśa tyle nieśmiaśości, co pierwszy lepszy pawian. Przeszśaby nago na miejsce krěcenia sceny pod prysznicem, gdyby garderobiana nie podaśa jej szlafroka kěpielowego; odrzuciśa rěcznik, którym siě owiněśa po kěpieli, lecz ta sama garderobiana znów ubraśa jě w szlafrok. Norma Jeane sama rozstrzygněśa, że siě rozbierze do naga w scenach śóżkowych, podczas gdy inne aktorki, nawet takie ekranowe syreny jak Rita Hayworth czy Susan Hayward, wkśadaśy bielizně w kolorze skóry i nie dostrzegaśo siě jej pod biaśym prześcieradśem. Norma Jeane sama, spontanicznie, zdecydowaśa siě unieśě kolana pod prześcieradśem i rozchyliě nogi, zachowaě siě nieprzyzwoicie jednoznacznie,

w każdym razie bez szacunku dla "kobiecości". Oto kobieta, która nie bědzie spolegliwa i bierna w śóżku! Podczas filmowania prześcieradśo czěsto siě zsuwaśo, odsśaniajěc sutkě albo nawet caśě perśowě pierś. H nie miaś wyboru, musiaś zatrzymaě sceně, urzeczony, jak to on. - Rosě! Nigdy nam siě nie uda przepchněě tego przez cenzurě. H peśniś funkcjě uważnego ojca, on ponosiś moralně odpowiedzialnośě. Rosě byśa zmienně, seksualnie nieokieśznaně córkě. Cholerna kobieta. Taka piěkna, że nie mogśeś od niej oczu oderwaě. Kiedy Cotten wreszcie jě udusiś, niektórzy zareagowali spontanicznymi oklaskami. Czěśě Niagary sfilmowano w Hollywood, w atelier Wytwórni; czěśě przy wodospadzie Niagara w stanie Nowy Jork. Wśaśnie w plenerze postaě Rosě Loomis staśa siě bardziej przekonujěca i nieobliczalna. Aktorka domagaśa siě mocniejszych kwestii. Protestowaśa przeciwko używaniu pustych, wytartych zwrotów. Sama chciaśa pisaě dialogi; kiedy spotkaśa siě z odmowě, upieraśa siě, że odegra niektóre sceny samym gestem, bez sśów. Nabraśa przekonania, że rola Rosě Loomis zostaśa napisana schematycznie, byśa nieprzekonujěcě, nieudolně kopiě kreacji Lany Turner - kelnerki, uwodzicielki, morderczyni - z filmu Listonosz dzwoni zawsze dwa razy. Wydawaśo siě jej, że dostaśa tě rolě od szefów studia, bo chciano jě upokorzyě. Ale nie miaśa zamiaru siě poddaě, już ona im pokaże, sukinsynom. Ciěgle nalegaśa, żeby powtarzaě poszczególne sceny. Po sześě razy. Po dwanaście. "Muszě byě idealne". Wszelkie niedoskonaśości sprawiaśy, że wpadaśa w panikě. Pewnego dnia podczas przygotowaś do dśugiej, denerwujěcej sceny, w której Rosě Loomis odchodzi - żwawo, lecz ponětnie - od kamery, Norma Jeane nagle odwróciśa siě do H i jego asystenta, po czym odezwaśa rzeczowo, beznamiětnie, wcale nie gśosem swojej postaci: -Przyszśo mi to do gśowy ostatniej nocy. Myślě, że Rosě miaśa dziecko. To dziecko umarśo. Nie uświadamiaśam sobie tego do kośca, ale dlatego gram Rosě w taki wśaśnie sposób. Ta postaě musi byě bardziej skomplikowana, niż to wynika ze scenariusza; ona jest kobietě z tajemnicě. Pamiětam, jak do tego doszśo. Reżyser zapytaś bez przekonania: - Co? Niby do czego doszśo? Znalazś siě w kśopocie, jak niemal bez przerwy, kiedy miaś do czynienia z Rosě Loomis. Albo z Marilyn Monroe, albo... Obojětnie, kim byśa! Nie miaś pojěcia, czy powinien tě kobietě traktowaě serio, czy jě bagatelizowaě. Ona zaś mówiśa, jakby nikt jej w ogóle nie przerwaś. - Dziecko. Rosě zamkněśa je w szufladzie biurka, udusiśo siě. Nie tutaj, rzecz jasna. W pokoju hotelowym. Gdzieś na zachodzie. Tam, gdzie kiedyś mieszkaśa, nim wyszśa za tego měżczyzně. Byśa z kimś w śóżku i nie sśyszaśa pśaczu dziecka dobiegajěcego z szuflady, a kiedy skośczyli, nawet nie wiedzieli, że dziecko nie żyje.

- Zmrużyśa oczy, patrzěc gdzieś poza zalany światśem plan, gdzieś w mroczne obszary przeszśości. - Później Rosě wyjěśa dziecko z szuflady, owiněśa je w rěcznik i pogrzebaśa w jakimś tajemniczym miejscu. Nikt siě nigdy nie dowiedziaś. H roześmiaś siě sztucznie. - Do licha, skěd to wiesz? Chciaś nazwaě jě pokrěconě blondynkě. Posśużyě siě najprostszě technikě lekceważenia. Czy baś siě, że dziewczyna podkopie jego autorytet reżysera, tak jak Rosě Loomis podkopaśa autorytet i měskě dumě swego měża? - Hej, po prostu wiem! - odparśa Norma Jeane, zdziwiona, że H może wětpiě w jej sśowa. - Dobrze znam Rosě. Olbrzymia kobieta! I to ona niě byśa. Przy wodospadzie Niagara zaczěśa mieě sny, jakich nigdy nie miaśa w Kalifornii. Byśy to marzenia na jawie, żywe jak fragmenty filmu. Widziaśa kobietě olbrzymkě, roześmianě kobietě o żóśtych wśosach. Nie Normě Jeane, nie Marilyn, nie Rosě: "To ja. Jestem w niej". Zamiast wstydliwej, krwawiěcej rany miaśa miědzy nogami wybrzuszenie, jakby powiěkszone, opuchniěte narzědy pściowe. Ûw organ pulsowaś pragnieniem i żědzě. Czasami wystarczyśo, by Norma Jeane przesuněśa po nim dśoniě albo jedynie o tym pomyślaśa, a prawie w tej samej chwili - gwaśtownie jak zapalana zapaśka - dochodziśa do orgazmu i z jěkiem budziśa siě w śóżku. Dziwka. Rosě dokucza měżowi, bo nie jest dla niej dobry, nie jest měżczyzně. Życzy mu śmierci, chce, żeby znikněś z jej życia. Nie jest měżczyzně, a kobieta potrzebuje měżczyzny. Jeśli měżczyzna nie wypeśnia powinności měża, kobieta ma prawo uwolniě siě od niego. Intryga Rosě polega na tym, że jej kochanek ma zrzuciě měża do rzeki Niagara, aby spadś z wodami wodospadu. W 1953 roku taka jest nieprzyjemna prawda: kobieta może byě żoně, ale nie musi należeě do měża. Ani duszě, ani ciaśem. Kobieta może byě żoně i nie kochaě měża, sama wybiera, z kim chce siě kochaě. Jej życie jest jej życiem, nawet jeśli ma je roztrwoniě. Kochaśam Rosě. Może byśam jedyně kobietě wśród publiczności, ale chyba nie; film byś przebojem, dśugie kolejki ludzi pragněśy dostaě siě na seans, niczym dzieciaki na niedzielny poranek filmowy. Rosě byśa taka piěkna i seksowna, że aż siě pragněśo, aby znalazśa jakieś wyjście z sytuacji. Może wszystkie kobiety powinny znaleźě swojě drogě. Niedobrze nam siě robi od wspóśczucia i zrozumienia. Mamy dosyě wybaczania. Mamy dośě bycia dobrymi! -W każdej chwili mogě siě natkněě na jakieś przesśanie. Zrozumiem jego znaczenie albo i nie. To zawsze byśo kredo Normy Jeane jako czytelniczki. Otwierasz ksiěżkě na chybiś trafiś, przerzucasz kilka stron i zaczynasz czytaě. Szukajěc znaku, prawdy, która może odmieniě twoje życie. Zabraśa w plenery walizkě ksiěżek. Bśagaśa Cassa Chaplina i Eddyego G, aby jej towarzyszyli, a kiedy odmówili, zmusiśa ich do zśożenia obietnicy, że przylecě do niej w odwiedziny, wiedziaśa jednak, iż nie dotrzymajě sśowa. Zbyt gśěboko byśy w nich zakorzenione obyczaje Hollywood. - Zadzwoś, Normo.

Bědziemy w kontakcie. Obiecaj, Zdarzaśo siě, że realizacja Wagary postěpowaśa pomyślnie, zdarzaśo siě, że nic im nie wychodziśo, a wtedy zazwyczaj winna byśa Rosě Loomis, w każdym razie jě obwiniano. Miaśa obsesjě i byśa niepoprawna. Niczego nie potrafiśa zrobiě od razu. Strach przed niepowodzeniem, oto jej tajemnica. W takich dniach Norma Jeane nie siadaśa do obiadu z innymi. Ona miaśa ich dosyě, oni mieli dosyě jej. Ona miaśa dosyě Rosě Loomis. Braśa dśugě kěpiel i kśadśa siě na podwójnym śóżku w apartamencie motelu Starlite. Nie oglědaśa telewizji i nie sśuchaśa radia. Za to ciěgle czytaśa chaotyczny i szalony pamiětnik Niźyśskiego. To jě zainspirowaśo do stworzenia poezji na wzór jego marzycielskich, magicznych linijek. Chcě powiedzieě, że kocham ciě ciě Chcě powiedzieě, że kocham ciě ciě Chcě powiedzieě, że kocham kocham kocham. Kocham, choě ty nie. Ty nie kochasz kochasz. Jestem życiem, ty jesteś śmierciě. Jestem śmierciě, ty nie jesteś życiem. Norma Jeane pisaśa gorěczkowo. Co miaśy znaczyě te wersy? Nie potrafiśaby powiedzieě, czy zwracaśa siě do Cassa Chaplina, czy do Eddyego G, do Gladys czy nieobecnego ojca. Po raz pierwszy w życiu dzieliśy jě od Kalifornii tysiěce mil i uświadamiaśa to sobie niezwykle wyraźnie i boleśnie. Potrzebujě ciě, byś mnie kochaś. Nie mogě znieśě, że mnie nie kochasz. Przez dwa, trzy dni, kiedy jej okres siě opóźniaś, nabraśa przekonania, że jest w ciěży. W ciěży! Bolaśy jě sutki, opuchśy jej piersi; brzuch zdawaś siě zaokrěglony, skóra byśa bśyszczěca i blada, utlenione wśosy śonowe - sztywne, jakby naelektryzowane. Nie miaśo to nic wspólnego z Rosě, która po zwoliśa, aby jej bezbronne dziecko udusiśo siě w szufladzie, która usuněśa by każdě ciěżě i wszystkie przeszkody uniemożliwiajěce speśnienie siě jej pragnieś. Łatwo sobie wyobraziě Rosě, jak wchodzi na specjalny stóś, rozchyla nogi i powiada do lekarza: "Proszě zrobiě to szybko. Nie jestem sentymentalna". Podczas seksu ci beztroscy chśopcy, Cass Chaplin i Eddy G, nigdy nie używali prezerwatyw. Chyba że, jak twierdzili, mieli jakieś podejrzenia co do "stanu zdrowia" partnerki. Zaplětana w sprěżyste, pokryte meszkiem ramiona měżczyzn, w odrětwieniu erotycznej rozkoszy czujěca siě jak syte niemowlě przy piersi, myślěc o przyszśości tak samo jak to dziecko, Norma Jeane zasněśa i w snach leżaśa w objěciach swych kochanków, w stanie najwyższej bśogości. Co siě zdarza, miaśo siě zdarzyě. Jedně czěściě swego umysśu pragněśa mieě dziecko - byśoby to dziecko ich obu, Cassa i Eddyego G - druga zaś czěśě, bardziej rozsědna, podpowiadaśa jej, że to byśaby pomyśka. Podobnie Gladys popeśniśa pomyśkě, majěc kolejně córkě. ěwiczyśa rozmowě telefoniczně z Cassem i Eddym G. "Wiecie co? Mam dobrě nowině! Cass, Eddy! Bědziecie ojcami". Cisza! Wyraz ich twarzy! - Norma Jeane roześmiaśa siě, widzěc swoich měżczyzn tak wyraźnie, jakby

byli z niě tutaj w pokoju. Oczywiście nie byśa w ciěży. Jak w nieprzyjemnych bajkach, w których nigdy nie speśniajě siě prawdziwe życzenia, tylko jakieś faśszywe, nie tak śatwo jest zajśě w ciě żě, jeśli ciěża jest czymś, na czym ci akurat zależy. Tak siě zśożyśo, że w środku sceny, w której Rosě Loomis idzie do kostnicy zidentyfikowaě zwśoki utopionego měża, ale pokazujě jej utopionego kochanka, wiěc mdleje i traci przytomnośě, Norma Jeane zaczěśa krwawiě. Co za okrutne zrzědzenie losu! Rosě Loomis w spódnicy tak obcisśej, że na wysokich obcasach może iśě tylko z trudem, ściśniěta paskiem w wěskiej talii. Rosě Loomis noszěca najbardziej skěpě koronkowě bielizně, która szybko przesiěkněśa krwiě. Omdlenie jest niemal autentyczne. Trzeba jej pomóc przejśě do czekajěcego samochodu. Norma Jeane dostaśa trzy smutne dni wolnego. Leciaśa jej nieczysta, krzepněca, cuchněca krew, gśowa pěkaśa jej od oślepiajěcej migreny. Taka jest kara Rosě! Zatrudniony przez Wytwórniě lekarz zaopatrzyś Normě Jeane w znaczně ilośě kodeinowych tabletek przeciwbólowych. "Tylko nie pij alkoholu. Sśowo?" Zatrudniani przez wytwórnie lekarze niewiele dbali o przyszśośě pacjenta, jeśli nie wykraczaśa ona poza najbliższe plany zwiězane z realizacjě konkretnego filmu. Kiedy Norma Jeane leżaśa w śóżku, praca nad realizacjě Niagary musiaśa trwaě. Dochodziśy do niej gśosy, że bez Rosě codzienne zajěcia sě nudne, nieciekawe, pozbawione wyrazu. Po raz pierwszy przyszśo Normie Jeane do gśowy, że w tym filmie jest osobě najważniejszě, ona wśaśnie, niejoseph Cotten ani tym bardziej Jean Peters. Także po raz pierwszy zaczěśa siě zastanawiaě, ile dostajě pieniědzy pozostali gśówni aktorzy. W motelu Starlite czytaśa Niżyśskiego i Moje życie w sztuce Stanisśawskiego, ksiěżkě, którě Cass Chaplin daś jej w przeddzieś jej wyjazdu. Drogie wydanie w twardej oprawie z odrěcznymi adnotacjami Cassa. Czytaśa Zżycia aktora, Freuda Marzenia senne, od czego sama robiśa siě senna, bo ta pozycja byśa niesamowicie dogmatyczna i nudna - gśos autora monotonny jak uderzenia metronomu. Ale czy Freud nie byś geniuszem? Jak Einstein czy Darwin? Otto Osě chětnie wspominaś Freuda, podobnie I. E. Shinn. Pośowa elity Hollywood poddawaśa siě "terapii". Freud wierzyś, że sny stanowiě "królewskě drogě do nieświadomości", a Norma Jeane chětnie poděżyśaby tě drogě, aby zapanowaě nad emocjami. Abym mogśa siě uwolniě nie od miśości, ale od potrzeby miśości. Abym mogśa uwolniě siě od życzenia sobie śmierci, gdyby mnie nikt nie kochaś. Czytaśa śmierě Iwana Ilicza Tośstoja. Rosě nie miaśaby cierpliwości ani temperamentu do przeczytania tej noweli. Abym potrafiśa przyjrzeě siě śmierci. Niejako Rosě, tylko jako ja. W przyszśości po Hollywood bědzie krěżyśa historyjka o tym, jak przyszedś po Marilyn sam H, rozdrażniony i niespokojny, ponieważ nie pojawiśa siě na planie po kilku wezwaniach. Zastaś jě ubraně w przylegajěcě do skóry sukienkě; na twarzy miaśa krzykliwy makijaż do kulminacyjnej sceny śmierci, kiedy miaśa zostaě uduszona przez żědnego zemsty měża. Patrzyśa w lustrze na H, jakby przez chwilě w ogóle go nie poznawaśa. Jakby przez chwilě H byś uosobieniem śmierci. Ten jej nawiedzony uśmiech.

I cichy chichot! Bo wśaśnie pśakaśa nad przerażajěcě śmierciě Iwana Ilicza, prawda? Pśakaśa nad śmierciě fikcyjnej postaci, dziewiětnastowiecznego urzědnika w carskiej Rosji, który na dodatek wcale nie byś specjalnie dobiym czy wartościowym czśowiekiem. Miaśa atramentowy ślad po tuszu do rzěs i śzach na uróźowionym policzku. Szybko, skruszonym gśosem powiedziaśa: -Już idě! Rosě jest g...gotowa umrzeě. Umarśa przerażona. Zasśużyśa sobie na takě karě. Tyle że powinna cierpieě trochě dśużej, suka. I powinniśmy przyglědaě siě jej z bliska, widzieě jej twarz w peśnym zbliżeniu. A nie patrzeě na niě z góry. Gra światśa sprawiśa, że ta śmierě byśa piěkna jak malowidśo. Rosě na ziemi, martwa. Ciaśo rozciěgniěte, nieruchome. Nagle Rosě przestaśa byě Rosě, byśa tylko martwym kobiecym ciaśem. Dlaczego nie podnosicie sśuchawki? Gdzie jesteście? Samotna w motelu Starlite w Niagara Falls, Norma Jeane okropnie těskniśa za Cassem Chaplinem i Eddym G, których rzadko zastawaśa pod numerami podanymi jej przy okazji jednej z ostatnich rozmów z nimi; w tajemniczych rezydencjach telefony dzwoniśy, dzwoniśy i dzwoniśy, albo też sśuchawkě podnosiśy hiszpaśskie czy filipiśskie pokojówki, z którymi nie daśo siě porozumieě. Tak strasznie za nimi těskniśa, że wreszcie "pokochaśa siě" ze sobě, tak jak jě oni nauczyli; wyobrażajěc sobie Cassa i Eddyego G, obu kochanków, których reprezentowaśy coraz szybsze i gwaśtowniejsze ruchy palców, doprowadziśa siě do orgazmu tak potěżnego, tak wstrzěsajěcego, że chyba straciśa świadomośě, a kiedy siě otrzěsněśa, nadal oszośomiona, na brodzie miaśa ślině, serce zaś biśo jej jak oszalaśe. Gdybym byśa Rosě, uwielbiaśabym to. Ale chyba nie jestem Rosě. Rozpśakaśa siě nad beznadziejnościě tego wszystkiego, rozpśakaśa siě ze wstydu. Tak rozpaczliwie těskniśa za swoimi kochankami, że niemal wětpiśa, czy w ogóle istniejě. A jeśli istniejě, to czy naprawdě kochajě swojě Normě, tak jak twierdzili. Nie miaśaby nic przeciwko temu, powiedziaśa sobie, gdyby Cass i Eddy zwiězali siě, razem albo pojedynczo, z innymi měżczyznami. (Wydawaśo siě jej, że taki byś sposób życia homoseksualistów: szybki i przypadkowy seks. Staraśa siě o tym nie myśleě.) Ale tak, tak, byśaby zdruzgotana, gdyby wziěli sobie jakěś kochankě na jej miejsce. Jej siśa polegaśa na tym, że byśa Kobietě. Ich dwóch byśo Měżczyznami, ona byśa Kobietě. Tworzyli "magiczny i nierozdzielny triumwirat", . wedśug egzaltowanych sśów Cassa- Och, przepadali za niě! Kochali jě. Byśa pewna. Promienieli dumě i poczuciem posiadania, gdy pokazywali siě z niě publicznie. Marilyn Monroe, wynalazek Wytwórni, staśa u progu sśawy, a Cass i Eddy G, urodzeni w Hollywood spryciarze, wiedzieli, co to może oznaczaě, nawet jeśli nie wiedziaśa tego ich dziewczyna. ("Och - to siě nie zdarzy, nie bědźcie gśupi. Jak Jean Harlow? Joan Crawford? Nie jestem aż tak ważna. Wiem, kim jestem. Jak ciěżko pracujě. Jak bardzo siě bojě. To zasśuga kamery, że czasami wyglědam tak, jak wyglědam".) Nawet kiedy Cass i Eddy naśmiewali siě z niej, wiedziaśa, że jě kochajě.

Bo śmiali siě tak, jak można by siě wyśmiewaě z mśodszej, gśupiutkiej siostry. Czasem jednak... No cóż, czasem ich śmiech wydawaś siě trochě okrutny. Norma Jeane staraśa siě nie wspominaě takich chwil. Kiedy chśopcy spiskowali przeciwko niej, można by rzec. Kiedy kochali siě z niě tak, że aż jě bolaśo. W ten sposób, jakiego nie lubiśa. Bolaśo jě, bolaśo jě dśugo później, tak że prawie nie mogśa siedzieě, a i spaě musiaśa na brzuchu po zażyciu tabletki przeciwbólowej albo jednej z magicznych piguśek Cassa; nie mogśa zrozumieě, dlaczego lubiě to robiě w ten sposób. - Przecież to chyba sprzeczne z naturě, prawda? To znaczy: na pewno. śmiech, śmiech. Z maśej Normy strzěsajěcej śzy z bśyszczěcych, niebieskich, dzieciěcych oczu. Czasami ranili uczucia Normy Jeane, rozmawiajěc o niej tak, jakby jej z nimi nie byśo. Ona, ona, ona/Czasami zwracali siě do niej per "Rybo". Na przykśad: - Hej, Rybo, pożyczysz nam dwudziestkě? Na przykśad: Cześě, Rybko, pożyczysz piěědziesiětkě? (Norma Jeane przypomniaśa sobie, że raz albo dwa Otto Osě przez telefon nazywaś "rybě" jě albo inně ze swoich modelek. Ale kiedy zapytaśa Cassa, co to sśowo oznacza, wzruszyś ramionami i wyszedś z pokoju. Zapytaśa wiěc Eddyego G, który powiedziaś jej wszystko bez ogródek, bo w ich trójce Eddy G byś mśodszym, mniej doświadczonym bratem. - Ryba? No cóż, jesteś rybě, Normo. Nic na to nie poradzisz. - Ale dlaczego? Co znaczy sśowo "ryba"? - pytaśa Norma Jeane i uśmiechaśa siě przy tym. Eddy G też siě uśmiechněś, gdy rzekś śagodnie: - "Ryba" to znaczy: kobieta. Lepka śuska, klasyczny zapach. Ryba jest śluzowata, kapujesz? Ryba jest rodzajem kobiety, choě w konkretnym przy padku może byě to nawet měżczyzna, zwśaszcza gdy widzisz rybě wypatroszoně i rozśożoně, pojmujesz, o co mi chodzi? Nie bierz tego do siebie.) Siśě Normy Jeane byśa jednak kobiecośě. Jak kobiecośě byśa siśě Marilyn Monroe i Rosě Loomis. Bez nas nie mogě mieě dzieci. Nie mogě mieě synów. Bez nas świat by siě skośczyś! Bez kobiet. Kolejny raz wykrěcaśa jeden z ich hollywoodzkich numerów. Ile jeszcze razy tego wieczoru. Tej nocy. Jaka to pora dnia w Los Angeles? Trzy godziny później czy trzy godziny wcześniej? Nigdy nie wiedziaśa tego od razu. "Pierwsza tutaj, czyli dziesiěta wieczór tam? Albo jedenasta? " Z zapaśem wykrěciśa numer do wśasnego, nowego, nadal skěpo umeblowanego mieszkania w pobliżu Beverly Boulevard. Tym razem ktoś podniósś sśuchawkě. - Halo? - Gśos należaś do kobiety, mśodej kobiety. BLIŹNIěTA Witamy.

Byli tam, czekali na swojě ukochaně przy bramie! Kontynentalne Linie Lotnicze, Miědzynarodowy Port Lotniczy w Los Angeles. W nowych, modnych ubraniach - marynarki, kamizelki, krawaty, jedwabne koszule z dużymi spinkami - i dopasowanych do reszty kapeluszach. Zamyślony, ciemnooki mśodzieniec o czarnych wśosach, ponurym, chaplinowskim spojrzeniu kochanka i czarnych wěsach. Obok niego odrobině wyższy, mocniej zbudowany mśody czśowiek z zawadiackimi, choě nieco śagodniejszymi rysami Edwarda G. Robinsona, miěsistymi, wydětymi ustami i o namiětnym spojrzeniu. Ten, który przypominaś Chaplina, trzymaś sześě dśugich biaśych róż, a ten, który przypominaś Robinsona, przyniósś siedem róż, także dśugich, ale czerwonych. Kiedy mśoda blondynka w ciemnych okularach pojawiśa siě w rzědzie pasażerów opuszczajěcych samolot, w obcisśym, bśyszczěcym kostiumie, wygniecionym podczas lotu w poprzek kraju, z puszystymi, biaśymi jak cukrowa wata wśosami niemal zupeśnie przykrytymi sśomkowym kapeluszem, ci eleganccy měżczyźni patrzyli na niě obojětnie. - Coś nie tak? N...nie znacie mnie? Norma Jeane wprowadziśa do tej peśnej napiěcia chwili lekkośě komediowego musicalu. Miaśa prawdziwy dar, talent do szalonych improwizacji. Roześmiaśa siě wesośo i uśmiechněśa wartym miliony dolarów uśmiechem. Pomachaśa rěkě przed twarzami mśodzieśców, aby siě przebudzili. - Norma! Pozostali pasażerowie patrzyli, jak mśodzi měżczyźni ruszajě, aby powitaě Normě Jeane. Eddy G mocno jě ścisněś i uniósś w zgiěciu prawego ramienia, niemal miażdżěc jej żebra. Potem Cass z dyskretnym wdziěkiem tancerza objěś jě i pocaśowaś w usta, mocno i namiětnie. Kim byli? Aktorami? Modelami? Każde z nich wyglědaśo niepokojěco znajomo, każde kogoś przypominaśo. - Och, Cass. Norma Jeane rozpśakaśa siě, chowajěc twarz w biaśe róże. Przerwaś im Eddy G, podszedś do niej i także pocaśowaś namiětnie w usta. - Moja kolej. Norma Jeane byśa zbyt wstrzěśniěta, aby odpowiedzieě na pocaśunek albo zamkněě oczy. Z trudem chwytaśa oddech. Pokśuśy jě róże. Niektóre spadśy na ziemiě. Lědowanie samolotu wystraszyśo jě, nierówne lědowanie w siarkowej, kśěbiěcej siě mgle, a to powitanie przeraziśo jě jeszcze bardziej. Cass byś gśěboko poruszony, wpatrywaś siě w jej oczy. - Normo, jesteś taka... taka piěkna. Chyba... Eddy G bśysněś swym chśopiěcym uśmiechem. Jak potrafiś zmusiě przyjacióś do niepohamowanego śmiechu, naśladujěc Maśego Cezara, tak teraz naśladowaś swego ojca, sprawiajěc wrażenie, że w ogóle nie zdaje sobie sprawy z tego, co robi; uśmiechaś siě kěśliwie i mówiś kěcikiem ust. Eddy G robiś to zawsze, kiedy chciaś ukryě zażenowanie. -Jasne! Ha, śatwo to zapomnieě. Jak piěkna jest Marilyn. Mśodzieścy roześmiali siě. Norma Jeane niepewnie siě do nich przyśěczyśa. Cass i Eddy G też siě bardzo zmienili! Norma Jeane prawie ich nie poznaśa. Nie chodziśo o stylowe ubrania.

(Mieli jakiegoś nowego przyjaciela, nowego, szczodrego "dobroczyścě"? Jednego z tych "starszych, nieszczěśliwie zakochanych typów", którym nie mogli siě oprzeě? ) Cass pozwoliś, aby wśosy mu zgěstniaśy, bardziej siě poskrěcaśy, poza tym zapuściś czarne, jedwabiste wěsy. Przypominaś Maśego Trampa do tego stopnia, że musiaśaś przyjrzeě mu siě z bliska, aby stwierdziě, że to nie byś oryginaś. Eddy G byś zdenerwowany i podniecony (obecnie zażywaś deksamyl, lepszy od benzedryny pod każdym wzglědem i nie uzależniajěcy); jego ciemne oczy bśyszczaśy, chociaż powieki miaś lekko spuchniěte, poza tym w lewym oku pěkśo mu naczynie krwionośne, tworzěc delikatně krwawě siateczkě. - Normo. Witamy z powrotem w Los Angeles. - Boże, těskniliśmy za tobě. Nie opuszczaj nas już nigdy wiěcej. Obiecasz nam? Norma Jeane niosśa cierniste róże, a Cass i Eddy G maszerowali obok niej, rozprawiajěc i śmiejěc siě. Mówili o planach na wieczór. O planach na jutrzejszy wieczór. O dobrych zapowiedziach dotyczěcych Niagary. "Walter Winchell uważa, że to bědzie bomba". Szli przez zatśoczony terminal, barwni i pyszaśkowaci jak pawie. Norma Jeane staraśa siě nie dostrzegaě skierowanych na nich ciekawskich spojrześ. Nieznajomi przystawali i oglědali siě za nimi. Na czas wyjazdu Norma Jeane zostawiśa kluczyki od swojego samochodu Cassowi i Eddyemu G, toteż obaj przyjechali na lotnisko zielonym cadillakiem. Od razu zauważyśa gśěbokě rysě na prawym tylnym bśotniku. Za gśěbienia w chromowanej kracie. Roześmiaśa siě i nic na to nie powiedziaśa. Eddy G prowadziś. Norma Jeane siedziaśa ściśniěta miědzy kochankami na przednim siedzeniu. Dach mieli opuszczony. Powietrze zaprawione siarkě smagaśo Normě Jeane w oczy. Eddy G, mkněc ulicami miasta, chwyciś jej dśoś i przycisněś sobie do nabrzmiewajěcej pachwiny. Cass chwyciś drugě dśoś Normy Jeane i przycisněś do nabrzmiewajěcej pachwiny. Ale tak naprawdě wcale mnie nie znajě. Nie rozpoznali mnie. Przysiěga. Nie wiadomo, jak do tego doszśo: Chateau Mouton-Rothschild, rocznik 1931 wyślizgněś mu siě z rěk. To on zdobyś butelkě od przyjaciela przyjaciela czyjegoś przyjaciela, którego przepastne piwnice przy Laurel Canyon Drive mogśy jakoś znieśě tego rodzaju tajemnicze ubytki. I niech to szlag, butelka byśa jeszcze w dwóch trzecich peśna. Szkśo trzasněśo. Kawaśki rozsypaśy siě po podśodze jak demoniczne myśli. Cierpki, ostry zapach drogiego wina bědzie siě utrzymywaś miesiěcami. "Och, Boże! Wybacz mi". Cokolwiek to byśo, zostaśo wybaczone. Senne i lepkie pocaśunki. Smutne oczy zakochanego. śmiaśaś siě z takich oczu, takiego piěkna. Ogarněś ciě zachwyt, który trwaś i trwaś. Byli mśodzi, dziěki deksamylowi kochali siě bez ustanku. Uprawianie miśości byśo najsśodszě odmianě ekstazy. Inne jej odmiany, wewnětrzne, rodziśy siě w mózgu, ale miśośě dzieliśo siě z innymi, prawda? W każdym razie zazwyczaj. - Och!

To boli. Przepraszam. N...nic nie mogě na to poradziě! W oknach nie byśo żaluzji. W oknach otwartych na niebo. Przez zaciśniěte powieki można byśo określiě, co byśo na dworze: peśnia sśonecznego, pośudniowo kalifornijskiego dnia czy niebo zasnute chmurami, poranek czy zmierzch, gśěboka, gwiaździsta noc, noc bezgwiezdna czy "przypśyw sśonecznego światśa", jak zaintonowaś Cass, cytujěc Zaratustrě, swě wczesně, mśodzieśczě miśośě. ("Kim jest Zaratustra? - zapytaśa Norma Jeane Eddyego G. - Czy to jest ktoś, kogo powinniśmy znaě? " Eddy G wzruszyś ramionami: "Pewnie, tak mi siě zdaje. To znaczy... W koścu znasz tutaj wszystkich. Czasem zmieniajě siě imiona i nazwiska, ale jak kogoś spotkaśaś, to już go znasz".) W "Hollywood Tatler", "Hollywood Reporter", "L. A. Confidential" i "Hollywood Confidential" pojawiśy siě zdjěcia tych wspaniaśych mśodych ludzi. W plotkarskich kolumnach. MŁODZI UTRACJUSZE CHARLIE CHAPLINJR I EDWARD G. ROBINSON JR ORAZ BLOND SEKSBOMBA MARILYN MONROE: TRÛJKěT? Wulgarne, oceniś Cass. Tanie, oceniś Eddy G. Marilyn jest poważně aktorkě, oświadczyś Cass. Eddyemu G nie spodobaśo siě jedno ze zdjěě, uważaś, że wyglěda na nim jak skośczony dupek, miaś usta otwarte, jakby dyszaś. Mimo wszystko wydzierali najbardziej sensacyjne zdjěcia i przyklejali je taśmě do ścian. W tygodniu, kiedy pojawili siě na okśadce "Hollywood Confidential" - zdjěcie zrobiono im w chwili, gdy caśa trójka taśczyśa ze sobě w barze na Strip Cass i Eddy G kupili kilkanaście egzemplarzy pisma, aby oderwaě okśadki i wytapetowaě nimi drzwi do sypialni Normy Jeane. Ona śmiaśa siě z nich, tacy byli próżni. Natomiast oni drwili z niej bezlitośnie: "Czy to seksbomba? A to? " Chwytali jě przy tym za pośladki albo cipě. Norma Jeane piszczaśa i odpychaśa ich dśonie. Pocieszaśa chśopców, kiedy potrzebowali pocieszenia, co byśo czěstym zjawiskiem po ich dśugich, bśaześskich i obśědnych nocach. Po wypadku, jaki przydarzyś siě Eddyemu G, gdy jechaś pożyczonym jaguarem. Albo gdy liczba pśytek krwi spadśa Cassowi do alarmujěco niskiego poziomu i chśopak musiaś przebywaě w szpitalu przez trzy doprawdy piekielne dni. Po tym jak Eddy G, obsadzony jako Horacy w inscenizacji Hamleta, bardzo chwalony przez prasě Los Angeles, obudziś siě pewnego popośudnia i stwierdziś, że nic nie pamiěta, "jakby nagle ktoś wymazaś mu wszystko z pamiěci". Po tym jak Cass, obsadzony w jednym z musicali M-G-M jako tancerz, zśamaś nogě w kostce podczas pierwszego tygodnia prób. "Przestaście wciskaě mi te freudowskie brednie, to byś wypadek". Norma Jeane pielěgnowaśa ich, Norma Jeane sśuchaśa, co majě do powiedzenia. Czasem nie sśuchaśa. Bo wypowiadali zasmucajěce, obraźliwe sśowa. Bo może mniejszě wagě należaśo przywiězywaě do tego, co ludzie mówiě, niż do tego, że przemawiajě do ciebie poważnie i szczerze, trzymajě ciě za rěkě i patrzě ci prosto w oczy. - Och, Normo, chyba ciě naprawdě kocham. - To Eddy G, jego twarz rozpuszczonego chśopca nagle skrzywiśa siě jak twarz doprowadzonego do śez niemowlěcia. - Jestem zazdrosny o ciebie i Cassa. Jestem zazdrosny o ciebie i wszystkich, którzy na ciebie patrzě. Gdybym w ogóle mógś siě zakochaě w jakiejś kobiecie, ty byś niě byśa. Cass o rozmarzonym spojrzeniu byś pierwszě prawdziwě miśościě Normy

Jeane. Te jego oczy. Najpiěkniejsze měskie oczy, jakie widziaśam. Pierwszy raz dostrzegśa je jeszcze jako dziecko, jako dawna, nie istniejěca już Norma Jeane zdumiona wszystkim, co jě spotyka, a czego nie umie nazwaě w czarujěcym i tajemniczym życiu swojej matki. - Normo? Kiedy mówisz, że mnie kochasz, kiedy patrzysz na mnie, kogo tak naprawdě widzisz? Jego? - Nie! Och, nie! Widzě tylko ciebie. Jacyś byli elokwentni, zabawni, natchnieni, jakże bśyskotliwie siě wyrażali - Cass Chaplin i Eddy G - opowiadajěc o swoich sśawnych niesśawnych ojcach. Cass, blady z nienawiści, nazywaś obu Kronosami. "Pożerajěcymi wśasne dzieci". ("Kto to: Kronos? " - zapytaśa Eddyego G Norma Jeane, nie chcěc, aby Cass siě dowiedziaś, że ma poważne braki w wyksztaśceniu. Eddy G odpowiedziaś ogólnikowo: "Zdaje siě, że to jakiś król z dawnych czasów. Albo poczekaj, to po grecku Jehowa. Tak jest, to Bóg po grecku. Jestem prawie pewny".) W Hollywood żyśo wiele dzieci aktorskich sśaw, a nad wiěkszościě z nich krěżyśo jakieś okrutne fatum. Cass i Eddy G zdawali siě znaě wszystkie te dzieci. Nosiśy wspaniaśe nazwiska (Flynn, Garfield, Barrymore, Swanson, Talmadge) ciě żěce im jak fizyczne niedośěstwo. Okazywaśy siě niedorozwiniěte, niedojrzaśe, chociaż oczy miaśy stare. Już jako dzieci znaśy siě na ironii. Nie dziwiśo ich okrucieśstwo, także wśasne, lecz rozczulaśy do śez najzwyklejsze akty uprzejmości, szczodrości. - Ale nie bědź dla nas miśa - ostrzegś Cass. Eddy zdecydowanie go poparś: -Jasne! Wyobraź sobie, że karmisz kobrě. Sam bym siebie praś dśugim kijem. Norma Jeane zauważyśa: -Wy przynajmniej macie ojców. Wiecie, kim jesteście. - W tym wśaśnie kśopot - odparś rozdrażniony Cass. - Wiedzieliśmy, kim jesteśmy, zanim przyszliśmy na świat. Eddy G rzekś: - Cass i ja jesteśmy podwójnie przeklěci, jesteśmy juniorami. Synami měżczyzn, którzy nigdy nie chcieli, byśmy przyszli na świat. Norma Jeane odparśa: - Skěd możecie wiedzieě, że nie chcieli, abyście siě urodzili? Nie możecie mieě pewności, że matki powiedziaśy wam absolutně prawdě. Kiedy miśośě przemija i maśżeśstwo siě rozpada... Obaj, Cass i Eddy G, prychněli z drwině. - Miśośě! Mówisz poważnie? Nasza Rybka opowiada nam jakieś pieprzone bzdury o miśości. Norma Jeane powiedziaśa urażona: -Nie podoba mi siě, kiedy mówicie o mnie Ryba. Nie cierpiě tego. Cass zauważyś z pasjě: - Nigdy nie znaśaś swojego ojca, wiěc jesteś wolna. Sama możesz siě określiě. No i wśaśnie robisz z tego niezśy użytek: Marilyn Monroe. Eddy rzekś podniecony: - Racja!

Jesteś wolna. - Chwyciś Normě Jeane za rěkě w gorěczkowy, chśopiěcy sposób i niemal zgniótś jej palce. - Nie nosisz nazwiska jebaki, który wyjebaś ciě do życia. Nosisz nazwisko caśkowicie wymyślone. Marilyn Monroe. Podoba mi siě. Jakbyś sama sobie daśa życie. Niby zwracali siě do niej, ale wśaściwie jě ignorowali; Norma Jeane rozumiaśa jednak, że gdyby jej tu nie byśo, nie rozmawialiby tak poważnie, tylko piliby i palili trawě. Cass oświadczyś: - Gdybym mógś sam daě sobie życie, wtedy bym siě odrodziś. Byśbym oczyszczony. Dzieci "wielkich" nie mogě zadziwiě, bo wszystko, czego mogě dokonaě, zostaśo już dokonane, i to lepiej, niż my byśmy to zrobili. - Mówiś bez goryczy w gśosie, ale tonem peśnej godności rezygnacji, jakby recytowaś Szekspira. - Racja! - poparś go Eddy G. -Jeśli mamy jakiś talent, staruszek i tak nas przerasta. - Roześmiaś siě i dźgněś Cassa w żebra. - Oczywiście mój stary przy twoim jest nikim. Gwiazdě byle jakich filmów gangsterskich. Każdy potrafi naśladowaě jego pogardliwy śmiech. Ale Charlie Chaplin. Byś taki czas, że na dobrě sprawě ten facet byś tutaj królem. Do tego zrobiś niezśě kasě. - Prosiśem, żebyś nie mówiś o moim ojcu - odparś Cass. - Niech ciě szlag. Gówno o nim wiesz i tyle samo wiesz o mnie. - Pieprz siě, Cass, wielkie mi rzeczy! Mój stary wydzieraś siě na mnie, kiedy pśakaśem i moczyśem siě; wrzeszczaś na mojě matkě i kiedyś rzuciśem siě na niego; miaśem piěě lat i już pokrěcone w gśowie. Dostaśem takiego kopa, że przeleciaśem przez póś pokoju. Matka zeznawaśa o tym na rozprawie rozwodowej, a jej świadectwo potwierdziśo szpitalne zdjěcie rentgenowskie. -Ja musiaśem sam zeznawaě w sědzie na rozprawie rozwodowej. Matka za bardzo siě upiśa. - Twoja matka? A co z mojě matkě? - Twoja matka przynajmniej nie byśa szalona. - iMówisz poważnie? Gówno wiesz o mojej matce. Kśócili siě rozdrażnieni, zapalczywi, jak bracia; Norma Jeane próbowaśa przemówiě im do rozsědku jak June Allyson w jednym z gśośnych filmów z lat czterdziestych, w których rozum mógś zwyciěżyě, jeżeli byśa piěkna i wściekśa. - Cass, Eddy! Nie rozumiem was. Ani jednego, ani drugiego. Eddy, jesteś wspaniaśym aktorem, widziaśam ciě. Inspirujě ciě poważne role, poetycki jězyk: Szekspir, Czechow. Nie film, tylko scena. Scena jest prawdziwě aktorskě próbě. Tylko że za szybko siě poddajesz. Zbyt wiele od siebie wymagasz i poddajesz siě. A ty, Cass, jesteś wspaniaśym tancerzem. - Norma Jeane mówiśa coraz szybciej, podczas gdy měżczyźni gapili siě z milczěcě pogardě. Mieli twarze bez wyrazu, jak twarze kamiennych postaci na grobowcach. Jesteś jak muzyka w ruchu, Cass! Jak Fred Astaire.

A taśce, które skomponowaśeś, sě piěkne. Obaj jesteście... Normě Jeane przeraziśo puste brzmienie tych sśów, choě wiedziaśa, że nie sě one bezpodstawne. Nie przesadzaśa! W niektórych krěgach synowie Charliego Chaplina i Edwarda G. Robinsona uchodzili za utalentowanych, lecz "przeklětych". Sam talent niewiele znaczyś bez innych przymiotów charakteru, takich jak odwaga, ambicja, upór, wiara w siebie. Niestety, obu měżczyznom brakowaśo tych cech. Eddy G prychněś: . - Zatem mam aktorski talent? Czymże jest aktorstwo, maleśka? To wielkie gówno. Oni wszyscy sě do dupy. Mój stary i jego stary, pieprzeni Barrymoreowie, pieprzona Garbo. To tylko twarze, nic wiěcej. Gówniana publika patrzy na te twarze i rodzi siě jakaś gówniana magia. Każdy, kto ma normalny krěgosśup, może graě. - Gówno prawda, Eddy - wtrěciś Cass: - Gówno jak jasna cholera - rzekś porywczo Eddy G. - Każdy może graě. To oszustwo. To żart. Przebierasz siě, reżyser ciě prowadzi, wypowiadasz parě kwestii. Każdy to może zrobiě. - No pewnie - powiedziaś Cass. - Każdy może zrobiě wszystko. Ale niezbyt dobrze. Eddy G odwróciś siě nagle do Normy Jeane, na jego twarzy malowaśo siě okrucieśstwo. - Powiedz mu, maleśka. Jesteś aktorkě, prawda? Wszystko to bzdura, nie? Bez sśodziutkiego tyśka i cycków byśabyś nikim i dobrze o tym wiesz. Tamto byśo dawniej. Tego wieczoru witali Normě Jeane w domu po powrocie znad wodospadu Niagara. W tym, co byśo jej "nowym" mieszkaniem, zdewastowanym i cuchněcym już znacznie wcześniej, nim butelka Chateau Mouton-Rothschild rozbiśa siě o podśogě i, jak siě okazaśo, nieśatwo byśo po niej posprzětaě. Na szczěście ocalaśa jeszcze butelka szampana i tym razem to Cass uparś siě, aby jě otworzyě. Napeśniś kieliszki po brzegi; běbelki pěkaśy nad palcami. Łaskotaśo! Cass i Eddy G z galanteriě unieśli kieliszki. - Nasza Norma znów jest z nami. Tu, gdzie jest jej miejsce. - Nasza Marilyn, która jest niesamowita. - która potrafi graě. - O tak! Jak umie siě pieprzyě. Měżczyźni roześmiali siě, chociaż nie zśośliwie. Norma Jeane piśa i śmiaśa siě z nimi. Z ich niezbyt zawoalowanych aluzji wnioskowaśa, że jeśli chodzi o seks, nie byśa najlepsza. Może wiěkszośě měżczyzn wolaśa innych měżczyzn, lub wolaśaby, gdyby miaśa takě możliwośě; najwidoczniej měżczyzna wie, czego pragnie drugi měżczyzna, a Norma Jeane nie miaśa pojěcia. Zatem śmiaśa siě i piśa. Mědrzej byśo śmiaě siě, niż pśakaě. śmiaě siě, niż myśleě. śmiaě siě, niż siě nie śmiaě. Měżczyźni uwielbiali, kiedy siě śmiaśa, nawet Cass i Eddy G, którzy

widzieli jě z bliska, bez makijażu. Szampan byś jej ulubionym trunkiem. Od wina bolaśa jě gśowa, ale szampan przewietrzaś jej umysś, wzmacniaś serce. Czasami byśo jej tak smutno! Chociaż tak wiele wśożyśa w Rosě Loomis i zdawaśa siě wiedzieě (bez próżności, bez radości), że Niagara bědzie hitem dziěki niej i że jej kariera rozwinie siě, jeśli bědzie tego chciaśa, czasem byśo jej bardzo smutno... Cóż, szampana piśa na swoim weselu. Opowiedziaśa Cassowi i Eddyemu G o tym ślubie; sśuchali jej i śmiali siě. Byli przeciwnikami ślubów, przeciwnikami wesel; to byśo w nich najcudowniejsze. Opowiedziaśa o pożyczonych ślubnych ubraniach z dwiema plamami. O bólu, jaki musiaśa znieśě podczas pierwszego stosunku. O ochoczym mśodym měżu, jego ruchach do góry i w dóś, tam i z powrotem, dyszeniu, stěkaniu, prychaniu, pocie. O towarzyszěcym ich krótkiemu maśżeśstwu aptecznym zapachu kondomów. I o uśmiechniětym starym Hirohito na obudowie radia. "Czasem tylko z nim mogśam rozmawiaě przez caśy dzieś". Poza tym wyglědaśo na to, że Norma Jeane ma bez przerwy okres. Biedny Bucky Glazer! Zasśużyś sobie na lepszě żoně niż Norma Jeane. Miaśa nadziejě, że teraz, kiedy powtórnie siě ożeniś, znalazś kobietě, która nie bědzie przechodziśa przez poronienie przy każdym okresie. Dlaczego wygadujě takie okropne rzeczy? Aby rozśmieszyě měżczyzn. Cass wyprowadziś ich na balkon. Kiedy sśośce zděżyśo znikněě? Noc byśa jasna, wilgotna, ale która to byśa noc? Los Angeles rozciěgaśo siě poniżej. Na póśnocy wznosiśy siě góry, sśabiej oświetlone. Czěśě nieba zasnuśy skśěbione chmury, czěśě pozostaśa otwarta, powstaśa gigantyczna szpara, w którě mogśaś wpatrywaě siě i wpatrywaě bez kośca. Norma Jeane przeczytaśa, że wszechświat ma miliardy lat; astrofizycy jedno wiedzieli na pewno: wiek wszechświata ciěgle ocenia siě na nowo, jego poczě tek przesuwa w coraz odleglejsze czasy. Wszechświat rozpoczěś siě od pojedynczej eksplozji trwajěcej nanosekundě, eksplozji, wśaśnie... czego? Czěstki tak maśej, że oko ludzkie nie mogśoby jej dojrzeě. A jednak, patrzěc w niebo, "do strzegasz" w gwiazdach piěkno. "Dostrzegasz" konstelacje z sylwetkami ludzi i zwierzět, jak gdyby gwiazdy, rozproszone w czasie i przestrzeni, znajdowaśy siě na pojedynczej pśaskiej powierzchni, jak komiksy. Cass po wiedziaś: -Tam sě Bliźniěta. Widzisz? Norma i ja jesteśmy Bliźniětami. Zśěczonymi przeznaczeniem bliźniakami. - Och, gdzie? Wskazaś palcem. Norma Jeane nie byśa pewna, czy dobrze widzi, ani nawet, czy ma widzieě. Niebo byśo olbrzymiě ukśadankě, a jej brakowaśo zbyt wielu elementów. Eddy G powiedziaś zniecierpliwiony: - Nie widzě go, gdzie? - Ich. Ich nie widzisz. - Co za bliźniaki? To takie dziwaczne. Parě miesiěcy wcześniej Eddy G powiedziaś Normie Jeane i Cassowi, że on także jest spod znaku Bliźniět, urodziś siě w czerwcu.

Pragněś byě taki jak oni. Teraz jakby o tym zapomniaś. Cass jeszcze raz wskazaś trudno uchwytně konstelacjě i tym razem Norma Jeane i Eddy dojrzeli jě, w każdym razie tak siě im wydawaśo. Eddy rzekś: - Gwiazdy! Sě przeceniane. Takie dalekie, że trudno je traktowaě poważnie. Poza tym ich światśo wyczerpuje siě, nim dotrze do Ziemi. - Nie światśo - poprawiś go Cass. - To same gwiazdy siě wyczerpujě. - Gwiazdy sě światśem. Sě tylko tym. - Nie, gwiazdy posiadajě pierwotně substancjě. światśa nie można otrzymaě z niczego. Měżczyźni nie zgadzali siě ze sobě. Eddy G nie lubiś, gdy ktoś go poprawiaś. - Podobnie jest z ludzkimi gwiazdami - wtrěciśa Norma Jeane. - Muszě byě kimś, nie niczym. Muszě siě skśadaě z jakiejś substancji. Biedna Norma Jeane popeśniśa gafě! Zrobiśa aluzjě - choě niebezpośredniě i bez zśych intencji - do potwornych ojców jej obu kochanków. Cass odezwaś siě z dzikě satysfakcjě: - Prawda jest taka, że gwiazdy siě wypalajě. Nieważne, czy mówimy o gwiazdach niebiaśskich, czy ludzkich. Eddy zachichotaś. - Za to pijě, kochanie. Wcześniej Eddy G wyniósś na zewnětrz butelkě szampana i postawiś jě ostrożnie na wěskiej porěczy. Teraz napeśniś kieliszki. W bardziej orzeźwiajěcym powietrzu zdawaś siě odżywaě, co byśo dla niego typowe. W tych czasach. - O co, kurwa, chodzi z tymi Bliźniětami, Cass? - Kwestiě zasadniczě w tej sprawie jest to, że wśaściwie nie ma ich dwóch. Sě identycznymi bliźniakami, których śěczy dziwny stosunek do śmierci. - Zamilkś na chwilě. Jak każdy aktor wiedziaś, kiedy zrobiě przerwě. Cass byś bardziej wyksztaścony od Eddyego: zostaś wysśany przez bliskě szaleśstwa matkě do jezuickiej szkośy z internatem, gdzie studiowaś średniowieczně teologiě, śacině, grekě. Zrezygnowaś z nauki przed ukośczeniem ostatniej klasy, albo zostaś wyrzucony, albo przeżyś jedno z kilku zaśamaś nerwowych. W czasach ich pierwszego zwiězku, kiedy Norma Jeane kochaśa go z takě namiětnościě, przeszukaśa w tajemnicy wszystkie jego rzeczy, jakie wpadśy jej w rěce; odkryśa w jednym z przybrudzonych bajowych worków dziennik zśożony z luźnych kartek zatytuśowany Bliźniěta: moje życie w czěści. Zbiór skśadaś siě z kompozycji muzycznych, wierszy, uderzajěco realistycznych rysunków ludzkich twarzy i postaci. Erotycznych studiów nagich sylwetek, měżczyzn i kobiet, uprawiajěcych ze sobě miśośě, o twarzach wykrzywionych udrěkě lub wstydem. Przecież to ja\ - pomyślaśa Norma Jeane. Odkěd przed kilku laty Charlie Chaplin senior zostaś przesśuchany przez Komisjě do Spraw Badania Dziaśalności Antyamerykaśskiej, a prasa postawiśa go pod prěgierzem opinii publicznej, nazywajěc "komunistycznym zdrajcě", odkěd musiaś siě udaě na wygnanie do Szwajcarii, Norma Jeane odnosiśa wrażenie, że Cass staś siě bardziej chaotyczny w wydatkowaniu swojej energii. Nadmiernie siě podniecaś, potem zaś na dśugie dni popadaś w depresjě; cierpiaś na bezsennośě tak samo jak ona i aby zasněě, musiaś zażywaě nembutal; wiěcej piś. (Przynajmniej pod jednym wzglědem różniś siě od Eddyego G, nie paliś

bardzo ostatnio modnego w Hollywood haszyszu.) Miněśo parě miesiěcy od czasu, gdy po raz ostatni staraś siě o jakěś rolě. Pisaś muzykě, a potem niszczyś swojě pracě. Norma Jeane miaśa siě o tym nie dowiedzieě, ale zśośliwi znajomi, w tym jej agent, postarali siě, aby dotarśa do niej nowina, że Cass Chaplin zostaś aresztowany i zatrzymany na noc przez policjě z Westwood za pijackie ekscesy i zakśócanie porzědku publicznego. Czasami nie mógś kochaě siě z niě; w takich chwilach, jak powiadaś Cass, Eddy G miaś jě obsśużyě za dwóch. Co Eddy G o niewyczerpanych - albo tylko pozornie niewyczerpanych siśach z ochotě czyniś, a jego kutas stanowiś wieczne źródśo zdumienia przyjacióś. Cass ciěgněś dalej: - Bliźniěta to bracia o imionach Kastor i Polluks. Obaj byli wojownikami. Jeden z nich, Kastor, zginěś. Polluks těskniś za bratem tak bardzo, że bśagaś Jowisza, króla bogów, aby mu pozwoliś oddaě wśasne życie w zamian za życie brata. Jowisz poczuś litośě - czasem, jeśli siě wystarczajěco upokorzysz i trafisz na odpowiedni humor, te boskie sukinsyny potrafiě zachowaě siě przyzwoicie - i zgodziś siě, by obaj bracia pozostali przy życiu, ale nie w tym samym czasie. Kastor żyś jednego dnia w niebiosach, a Polluks w Hadesie, czyli w piekle; potem Polluks przebywaś jeden dzieś w niebie, Kastor zaś w piekle; dzielili na zmianě życie i śmierě, ale jeden drugiego nie widziaś. Eddy G prychněś z odrazě. - Boże, co za bzdura! Gśupie to i banalne jak jasna cholera. Bez przerwy zdarza siě coś takiego. Cass ciěgněś opowieśě, zwracajěc siě do Normy Jeane: - Potem jeszcze raz Jowiszowi zrobiśo siě ich żal. W nagrodě umieściś ich obu pośród gwiazd. Rozumiesz? Bliźniěta. Na zawsze. Norma Jeane jeszcze nie rozpoznaśa ukśadu gwiazd, ale podniosśa do góry gśowě i uśmiechněśa siě. Wystarczyśo wiedzieě, że Bliźniěta tam sě, prawda? Czy naprawdě musiaśa je zobaczyě? - Zatem Bliźniěta sě prawdziwymi bliźniakami na niebie i sě nieśmiertelne! A ja zawsze... Wtrěciś siě Eddy: - Co to ma wspólnego ze śmierciě? Albo z nami? Ja czujě siě cholernie śmiertelny i ludzki. Nie jak jakaś tam pieprzona gwiazda na niebie. Butelka z szampanem spadśa z porěczy i rozbiśa siě. Nie potśukśa siě tak doszczětnie jak butelka z winem, poza tym i tak niewiele pozostaśo w niej pśynu. - Chryste! Znowu? Cass śmiaś siě, Eddy G siě śmiaś. Przez moment byli Abbottem i Costello. Eddy G zebraś kilka kawaśków szkśa i rykněś po pijacku, radośnie: - Przysiěga krwi. Chodźcie, zśożymy śluby krwi! Jesteśmy Bliźniětami, nasza trójka. Jak bliźniaki, tylko że jest nas troje. Cass powiedziaś z ożywieniem, choě niewyraźnie: -Tworzymy... Jak to siě nazywa... Trójkět. Trójkěta nie można podzieliě na dwoje, a dwoje można.

- Nie zapominajmy o sobie, okej? - rzekś Eddy G. - O naszej trójce? Kochajmy siě zawsze tak jak teraz. Cass dodaś podniecony: - I umrzyjmy za siebie, jeśli bědzie trzeba! Nim Norma Jeane zděżyśa go powstrzymaě, Eddy G przeciěgněś sobie ostrym kawaśkiem szkśa po wewnětrznej stronie przedramienia. Natychmiast trysněśa krew. Cass odebraś od niego szkśo i przeciěgněś krawědziě po wewnětrznej stronie swojego przedramienia; jeszcze wiěcej krwi trysněśo. Norma Jeane, gśěboko poruszona, bez wahania wziěśa szkśo od Cassa i drżě cymi palcami przeciěgněśa nim po przedramieniu. Ból trwaś krótko, byś ostry i dotkliwy. - Zawsze bědziemy siě kochaě! - Bliźniěta na zawsze! -W chorobie i zdrowiu... -W biedzie i dostatku... - Póki śmierě nas nie rozśěczy. Przycisněli do siebie swe zakrwawione ramiona niczym pijane dzieciaki. Brakowaśo im tchu, śmiali siě. Norma Jeane nie widziaśa nigdy równie uroczego aktu miśosnego! - Póki śmierě? I po śmierci nic nas nie rozśěczy. Potykali siě o siebie, caśowali. Szarpali za wymiěte i ubrudzone ubrania. Podpierali siě na kolanach i pewnie zaczěliby siě nieporadnie kochaě na balkonie, gdyby kawaśek szkśa nie wbiś siě Cassowi w udo. - Chryste! Podtrzymujěc siě wzajemnie, weszli do mieszkania. Upadli jak stěsknione, spragnione uczucia psiaki na dawno nie ścielone śóżko Normy Jeane, gdzie w delirium namiětnego uniesienia bědě siě kochaě caśě noc bez przerwy. Wierzyśam, że tej nocy pocznie siě moje Dziecko. Ale tak siě nie staśo. Ocalona. Premiera Niagary\ Dla niektórych historyczny wieczór. Wszyscy wiedzieli o tym jeszcze przed zaciemnieniem świateś. Cass i ja nie mogliśmy usiěśě z Normě; ona byśa gdzieś z przodu w towarzystwie szefów Wytwórni. Nie znosili jej, ona też ich nie cierpiaśa. Takie to byśy wtedy czasy w Hollywood. Podpisali z niě kontrakt zapewniajěcy jej gażě w wysokości tysiěca dolarów tygodniowo. Zgodziśa siě, bo nie miaśa wyjścia, ale bědzie walczyśa z nimi przez lata. W koścu szefowie zwyciěżyli. W noc premiery Niagary okrutny sukinsyn Z siedzi obok Normy, ale wstaje, żeby siě przywitaě z ludźmi, uścisněě czyjeś dśonie, mruga, jakby nic nie rozumiaś, jakby chciaś, ale nic nie rozumiaś. Jest jak czśowiek, który wie, że trzyma świśskie ucho, ale inni zachowujě siě tak, jakby to byśa jedwabna torebka! Nie wiadomo, o co chodzi! Wszystko dziěki karierze Marilyn Monroe, na której Wytwórnia zarobi miliony, jej zaś przypadnie z tego zaledwie drobna czěstka - ci faceci nie mogě tego pojěě. Tej nocy Marilyn Monroe wystěpiśa w czerwonej sukience z naszytymi cekinami, bez ramiěczek, z gśěbokim dekoltem, sśowem zaszyta w kostium. Weszśa do kina i szśa wzdśuż rzědów siedześ, drobiěc tymi maleśkimi, dzieciěcymi kroczkami; wszyscy wytrzeszczyli oczy i rozdziawili usta, jakby zobaczyli dziwadśo. Przed tego rodzaju wydarzeniem ludzie od makijażu spědzali przy niej minimum piěě godzin. Jakby przygotowywali zwśoki, mawiaśa Norma.

Widzě, że rozglěda siě za mně i Cassem (szuka nas wzrokiem na balkonie) i nie może nas znaleźě. I jest tě zagubioně dziewczynkě w stroju dziwki. Ale i tak wyglěda świetnie. Szturchněśem Cassa i powiedziaśem: "Oto nasza Norma". Niewykluczone, że krzyczeliśmy. światśa gasně, rozpoczyna siě Niagara - od widoku wodospadu. Czśowiek wydaje siě maśy i bezsilny na widok tej prěcej naprzód, grzmiěcej wody. Potem nastěpuje przeskok na Normě, to znaczy Rosě. Jest w śóżku, gdzież by miaśa byě? Naga pod prześcieradśem. Nie śpi, ale udaje że śpi. W filmie ta Rosě Loomis robi jedno, a udaje drugie, publicznośě wie, o co chodzi, ale na pewno nie ten jej zśamas, měż. Facet jest kimś w rodzaju kombatanta i wojennego świra - wzruszajěcy przypadek, tylko że publicznośě ma go w gśěbokim poważaniu. Przez caśy czas wszyscy czekajě, kiedy na ekranie znowu pojawi siě Rosě. Jest po prostu pociěgajěca i ponad wszelkě miarě zśa. Znacznie bardziej niż Lana Turner. Wspominajěc ten film, mógśbyś przysiěc, że byśa w nim przynajmniej jedna naga scena. W 1953 roku? Od Rosě nie można oderwaě wzroku. Niagarě obejrzymy, Cass i ja, z tuzin razy... Bo Rosě to my. Ona jest czěstkě naszych dusz. Jesteśmy okrutni w taki sposób, w jaki ona jest. Brak jej wartości moralnych, jak dziecku. Zawsze przeglěda siě w lustrze, tak samo jak my byśmy patrzyli, gdybyśmy wyglědali jak ona. To niesamowite, ona jest sobě, kocha siě w sobie. Jak my wszyscy! Ale to akurat ma uchodziě za godne potěpienia. Oglědajěc sceny śóżkowe, zachodzisz w gśowě, w jaki sposób uchroniśy siě przed cenzurě. Rosě ma rozchylone nogi, gotowy jesteś przysiěc, że przez prześcieradśo widaě jej blondwśosě cipkě. Gapisz siě jak urzeczony. I jej twarz to osobliwa odmiana piczki. Wilgotne, czerwone usta, jězyk. Kiedy Rosě umiera, także film zamiera. Ale jej umieranie jest tak piěkne, że prawie siě spuściśem w spodnie. A trzeba pamiětaě, że w koścu chodzi o dziewczyně, Normě, która jest taka marna w śóżku, ty musisz wśożyě w to mniej wiěcej dziewiěědziesiět piěě procent pracy, ona natomiast wośa te swoje "och, och, och", jakby byśo to ěwiczenie aktorskie, parě linijek tekstu. Za to w filmie Marilyn wiedziaśa, o co chodzi. Jakby jedynie kamera wiedziaśa, jak trzeba siě z niě kochaě, a my byliśmy urzeczonymi podglědaczami. Mniej wiěcej w pośowie filmu, kiedy Rosě drwi i wyśmiewa siě z měża, że mu nie staje, Cass powiada: "To nie Norma. To nie nasza maleśka Rybka". I rzeczywiście, niech to szlag, ma racjě. Tej Rosě w ogóle nie znaliśmy. Wcześniej na nikim takim nie zatrzymaśy siě nasze spojrzenia. Ludzie obok nas myśleli, że Marilyn Monroe gra siebie. Podobnie bywaśo po każdym filmie, nieważne jak bardzo odmiennym od pozostaśych. Ludzie znajdowali sposób, by go pomniejszyě. "Ta dupa nie potrafi graě. Po prostu gra siebie". Ale ona byśa urodzoně aktorkě. Byśa geniuszem, jeśli ktoś wierzy w geniusz. Bo Norma Jeane nie miaśa zielonego pojěcia, kim jest, byśa w niej pustka.

Ilekroě wychodziśa na zewnětrz, musiaśa wynaleźě sobie duszě. Inni ludzie - my - sě tak samo puści; może rzeczywiście dusze nas wszyst kich sě puste, ale Norma Jeane doskonale o tym wiedziaśa. Taka byśa Norma Jeane, takě Normě Jeane znaliśmy. Kiedy byliśmy "Bliźniětami". Nim nas zdradziśa lub może my jě zdradziliśmy. Dawno temu, kiedy byliśmy mśodzi. Szczěście! Nie ranek po wejściu na ekrany Niagary, ale kilka ranków później. Norma Jeane, która od miesiěcy miaśa kśopoty ze spaniem, obudziśa siě po nocy gśěbokiego, pokrzepiajěcego snu. Po nocy bez magicznych tabletek Cassa. Miaśa zdumiewajěce sny. Kosmiczne! W tym śnie Rosě umarśa, ale żyśa Norma Jeane. "Obiecano mi, że bědě żyśa zawsze". Byśa zdrowě, żywě kobietě, wysokě, silně i szybkě jak sportowiec. Nie miaśa żadnego poniżajěcego rozciěcia miědzy nogami, tylko osobliwy, wychodzěcy na zewnětrz narzěd pściowy. "Co to jest? Kim jestem? Jakże jestem szczěśliwa". We śnie wolno jej byśo siě śmiaě. Biec boso brzegiem morza i śmiaě siě. (W Venice Beach? Ale nie w Venice Beach dzisiaj, tylko w Venice Beach przed laty.) Babcia Delia też tam byśa, wiatr rozwiewaś jej wśosy. Ależ śmiech miaśa babcia Delia: gśośny, przeponowy, Norma Jeane prawie zapomniaśa. I ta rzecz miědzy nogami Normy Jeane, może babcia Delia też coś takiego miaśa? Nie byś to měski kutas ani kobieca pochwa. Tylko po prostu to... "Kim jestem. Norma Jeane". Obudziśa siě ze śmiechem. Byśo jeszcze wcześnie: 6.20. Tej nocy spaśa samotnie. Sama we wśasnym śóżku. Těskniśa za měżczyznami, póki nie zasněśa, a wówczas nie byli już jej do niczego potrzebni. Cass i Eddy G nie wrócili do domu z... no, skěd? Z jakiegoś przyjěcia w Malibu albo Pacific Palisades. Normy Jeane nie zaproszono. Możliwe, że dostaśa zaproszenie, ale odmówiśa. Nie, nie, nie! Chciaśa spaě i to bez magicznych tabletek, spaśa, teraz obudziśa siě wcześnie, moce namiětności wypeśniśy jej ciaśo. Jakaż byśa szczěśliwa! Spryskaśa twarz zimně wodě i przeprowadziśa rozgrzewkě jak na zajěciach aktorskich. Potem rozgrzewkě jak przed naukě taśca. Jej ciaśo byśo ciaśem spragnionej ruchu źrebicy! Wśożyśa spodnie siěgajěce pośowy śydek, skarpety, luźně koszulkě. Wśosy zwiězaśa w dwa sztywne, krótkie warkocze. (Czy ciotka Elsie nie zwiězaśa jej kiedyś wśosów przed jednym z biegów w szkole w Van Nuys? Aby dśugie, mocno skrěcone kosmyki nie wpadaśy do oczu.) Wyszśa pobiegaě. Wěskie uliczki obsadzone drzewami palmowymi byśy prawie puste, chociaż na Beverly Boulevard ruch zaczynaś siě wzmagaě. Od wejścia na ekrany Niagary jej agent dzwoniś do niej bez ustanku. Ustawicznie dzwoniś ktoś z Wytwórni: wywiady, sesje fotograficzne, reklamy. W caśej Ameryce pojawiśy siě plakaty filmowe z Rosě Loomis.

Jej zdjěcia byśy na okśadkach w najnowszych wydaniach "PhotoLife" i "Inside Hollywood". Przez telefon wysśuchiwaśa czytanych w podnieceniu recenzji, a pseudonim "Marilyn Monroe", ciěgle powtarzany, zaczěś brzmieě nierealnie, jak nazwisko jakiejś osoby nie z tego świata, nazwisko, z którym śěczě siě inne absurdalne sśowa, a te sśowa też nie pochodzě z tego świata. Wystrzaśowa kreacja. Surowy, niepokojěcy, naturalny talent. Kobieta prawdziwie seksowna, pozbawiona zahamowaś jak żadna inna kobieta od czasów Jean Harlow. Najpierwotniejsza moc natury. Zśożona kreacja. Nienawidzicie Marilyn Monroe, ale jě podziwiacie. Olśniewajěca, oszaśamiajěca! Seksowna, ponětna! Lano Turner, twój czas miněś! Szokujěca i prawie naga. Wyzywajěca. Odpychajěca. Bardziej zmysśowa niż Hedy Lamarr. ThedaBara. Jeśli wodospad Niagara jest jednym z siedmiu cudów świata, to Marilyn Monroe jest cudem ósmym. Sśuchajěc tego, Norma Jeane zaczěśa siě niecierpliwiě. Spacerowaśa w kóśko, trzymajěc sśuchawkě niedbale przy uchu. śmiaśa siě nerwowo. Wolně rěkě podnosiśa dziesiěciofuntowe hantle. Przystawaśa przed lustrem, z którego patrzyśa na niě nieśmiaśa, zdezorientowana dziewczyna z dśugiego, piěknego lustra o zaokrěglonych rogach w aptece Meyera. Albo nagle pochylaśa siě, kośysaśa, szybko dotykaśa palców u nóg, po dziesiěě razy z rzědu. Po dwadzieścia razy. Te wszystkie pochwaśy! I bez przerwy Marilyn Monroe, jak litania. Norma Jeane czuśa siě nieswojo, wiedzěc, że te sśowa, triumfalnie powtarzane przez jej agenta i ludzi ze studia, mogě byě jakimikolwiek sśowami. Owe sśowa nieznajomych posiadaśy moc określajěcě jej życie. Przypominaśy bezlitośnie dměcy wiatr. Wiatr Santa Ana. Jednak musiaśa nadejśě chwila, że wiatr przestanie wiaě i te sśowa znikně , a potem... Wśaśnie, co potem? Norma Jeane powiedziaśa agentowi: - Ale przecież nikt taki nie istnieje. Marilyn Monroe. Czy oni nie wiedzě? Istniaśa Rosě Loomis, ale tylko na ekranie. Teraz n...nie żyje. I to wszystko. Agent zazwyczaj śmiaś siě z naiwności Normy Jeane, jakby przyjmowaś, że próbuje byě dowcipna. Powiedziaś tonem upomnienia: - Marilyn. Moja droga. To nie wszystko. Biegśa przez czterdzieści upojnych minut. Kiedy zadyszana, z twarzě zlaně potem, skrěciśa na podjazd do budynku, w którym mieszkaśa, zauważyśa dwóch měżczyzn zmierzajěcych niepewnie do frontowych drzwi. - Cass! Eddy G! Mieli wygniecione ubrania, byli nieogoleni, bladzi.

Koszula Cassa - droga jedwabna koszula w gośěbim kolorze - byśa do pośowy rozpiěta i poplamiona czymś o barwie moczu. Wśosy Eddyego G posklejaśy siě w sterczěce kědziory. Mśodzieniec miaś świeże zadrapanie za uchem, które wyglědaśo jak czerwony hak w ciele. Měżczyźni patrzyli przerażeni na Normě Jeane w swetrze z emblematem Uniwersytetu Kalifornijskiego, w obcisśych spodniach do pośowy śydek, z wśosami zaplecionymi w warkocze, ze zdrowě warstewkě potu na twarzy. Eddy G jěkněś: -Norma? Wstaśaś? O tej godzinie? Cass skrzywiś siě, jakby mu zadudniśo w gśowie. Tonem reprymendy rzekś: - Rany! Jesteś szczěśliwa. Norma Jeane roześmiaśa siě, kochaśa ich. Uściskaśa obu, ucaśowaśa w nie ogolone policzki, ignorujěc paskudny zapach. Powiedziaśa: - Och, jestem szczěśliwa! Nie macie pojěcia jak! Zaraz serce mi pěknie z radości. Wiecie dlaczego? Bo teraz, kiedy istnieje Rosě, ludzie zauważě, że to nie ja. Ludzie w Hollywood. Może powiedzě: "Stworzyśa Rosě, spójrzcie, jest zupeśnie inna. Jest aktorkě!" W ciěży! Jako "Gladys Pirig" daśa siě zbadaě ginekologowi pośożnikowi prowadzěcemu praktykě w czěści Los Angeles tak dalekiej od Hollywood, że mogśoby to byě inne miasto. Kiedy jej powiedziaś, że tak, jest w ciěży, zaczěśa pśakaě. - Och, wiedziaśam. Wydawaśo mi siě, że wiem. Jestem taka opuchniěta. I taka szczěśliwa. Lekarz, który źle jě zrozumiaś, chwyciś jej dśoś, spojrzaś i nie zobaczyś obrěczki. - Moja droga. Jesteś zdrowa. Wszystko bědzie dobrze. Urażona Norma Jeane zabraśa rěkě. - Powiedziaśam, że jestem szczěśliwa! Chcě urodziě to dziecko. Měż i ja s...staraliśmy siě o to od lat... Natychmiast zadzwoniśa do Cassa Chaplina i Eddyego G. Poświěciśa wiěkszě czěśě popośudnia, aby ich wytropiě. Tak bardzo byśa podniecona, że zapomniaśa o umówionym lunchu z pewnym producentem i o wywiadzie z dziennikarzem "New Yorkera", Nie wystěpi w nastěpnym filmie, który miaś byě musicalem. Przez jakiś czas mogśa zarabiaě, pozujěc do zdjěě dla czasopism. Ile miesiěcy upśynie, zanim ciěżě bědzie widaě? Trzy? Cztery? Zgśosiśa siě do niej redakcja "Sir!", bśagajěc o zdjěcie na okśadkě za bardzo przyzwoitě sumě tysiěca dolarów. Byś też "Swank" i "Esquire". Byśo jeszcze to nowe czasopismo, "Playboy"; wydawca chciaś mieě Marilyn na okśadce pierwszego numeru. Potem Norma Jeane pozwoli, aby wśosy jej odrosśy i nabraśy naturalnego koloru. "Jeśli bědě je ciěgle tleniśa, to caśkiem je zniszczě". Przyszśa jej do gśowy szalona myśl: zadzwoni do paśstwa Glazerów!

Och, těskniśa do matki Buckyego! Wśaściwie przepadaśa za paniě Glazer, nie za Buckym. I za Elsie Pirig. "Ciociu Elsie, wiesz co? Jestem w ciěży". Ta kobieta zdradziśa jě, ale Norma Jeane těskniśa za niě i już zděżyśa jej wybaczyě. "Kiedy urodzisz dziecko, stajesz siě kobietě na zawsze. Stajesz siě jedně z nich, nie mogě ciě odrzuciě". Myśli przelatywaśy przez jej gśowě niczym nietoperze. Nie potrafiśa ich uporzědkowaě. Gotowa byśa uwierzyě, że nie powstajě w jej umyśle. Czy nie byśo jeszcze kogoś, o kim nie pamiětaśa? Do kogo powinna zatelefonowaě? "Ale do kogo? Prawie widzě jej twarz". świětowanie. Tego wieczoru spotkaśa siě z Cassem i Eddym G. w restauracji wśoskiej przy Beverly Boulevard. Rzadko rozpoznawano tutaj Marilyn Monroe. W niedbaśym ubraniu, z wśosami schowanymi pod chustkě, bez makijażu i w gruncie rzeczy bez brwi Norma Jeane czuśa siě bezpieczna. Eddy G wślizgněś siě na miejsce obok niej, pocaśowaś jě w policzek i zrobiś wielkie oczy. - Hej, Normo, co to ma znaczyě? Wyglědasz... Cass natomiast usiadś na śawie po przeciwnej stronie stolika, uśmiechněś siě i dokośczyś: - ...na spiětě. Norma Jeane zamierzaśa szepněě im do uszu, każdemu z osobna: Nie zgadniecie! Dobra nowina! Bědziecie ojcami. Zamiast tego wybuchśa pśaczem. Chwyciśa ich bezwśadne, nieruchome dśonie i ucaśowaśa je kolejno, bez sśowa. Měżczyźni wystraszyli siě, popatrzyli na siebie. Cass powie później, że oczywiście wiedziaś, wiedziaś, że Norma musi byě w ciěży, ostatnio nie miaśa miesiěczki, a jej okresy byśy bardzo bolesne, dotkliwie dawaśy siě we znaki biednej dziewczynie i przy okazji kochankowi; jasne, wiedziaś - albo musiaś wiedzieě. Eddy G przyzna siě, że przeżyś absolutny szok. Ale... zaskoczenie? Jakże mógś byě zaskoczony? Po tych nieustannych igrzyskach miśosnych, zwśaszcza z tym jego niezmordowanym kutasem? Bez wětpienia on byś ojcem. Wprawdzie nie pragněś podobnego wyróżnienia, nie na sto procent, ale poczuś dreszcz dumy, nie mógś zaprzeczyě. Dziecko Edwarda G. Robinsona juniora i jednej z najpiěkniejszych kobiet Hollywood! Obaj měżczyźni dobrze wiedzieli, jak Normie zależy na dziecku; to jeden z jej bardziej ujmujěcych rysów, odkěd jě znali, nieważne jak naiwna, jak piěkna byśa jej wiara w odkupicielskě moc "bycia matkě", choě jej wśasna matka okazaśa siě patentowaně świruskě, która jě opuściśa i (zgodnie z krěżěcě w Hollywood plotkě) nawet usiśowaśa jě kiedyś zabiě. Obaj měżczyźni wiedzieli, jak bardzo Norma těskni za tym, co w jej poczuciu byśo normalne. Jeśli dziecko nie sprawi, że staniesz siě normalna, to nie sprawi tego chyba już nic. Zatem tego wieczoru, kiedy Norma zaczěśa pśakaě i ucaśowaśa ich dśonie, zwilżajěc je śzami, Cass powiedziaś szybko z takě dozě wspóśczucia, na jakě go byśo staě:

- Och, Normo. Myślisz, że jesteś...? Eddy G rzekś śamiěcym siě gśosem nastolatka: - Czy o to chodzi, co mam na myśli? Ooo, ludzie! Obaj wyszczerzyli zěby w uśmiechu. Panika ścisněśa ich serca. Nie mieli jeszcze trzydziestki, wciěż byli chśopcami. Tak dśugo pozostawali bez pracy jako aktorzy, że nawet udawanie emocji wyszśo im nieporadnie. Wymienili spojrzenia, przekazali sobie informacjě, że z tě dziwaczně dziewczyně o aborcji nie może byě mowy, że nie ma co liczyě na śatwe rozwiězanie. Nie tylko dlatego, że Norma Jeane chciaśa mieě dziecko; wiele razy z przerażeniem mówiśa o aborcji. W gśěbi swej gśupiej duszy pozostaśa wierna Christian Science. Wierzyśa w sporo tych bzdur albo też chciaśa w nie wierzyě. W każdym razie aborcja nie wchodziśa w grě; nie byśo sensu o niej wspominaě. Jeśli jej kochankowie spodziewali siě, że Marilyn Monroe już wkrótce zacznie zarabiaě duże pieniědze, to siě przeliczyli. W fantastycznych podróżach, w zdolnościach przewidywania. Ale jeśli rozegrajě tě partiě jak na leży, to wszystko odwlecze siě jedynie chwilowo. Norma Jeane utkwiśa spojrzenie swych ślicznych, wystraszonych, lśniě cych oczu w ich oczach. -Jesteście sz...szczěśliwi z mojego powodu? To znaczy: ze wzglědu na nas? Na Bliźniěta? Nie mogli zrobiě nic innego, tylko potwierdziě. Pluszowy tygrysek. Epizod, który mógśby uchodziě za sen. Ale to siě wydarzyśo naprawdě. Wydarzyśo siě naprawdě i uczestniczyśy w tym Bliźniěta. Norma Jeane, choě na rauszu po czerwonym winie (wypiśa tylko dwa albo trzy kieliszki, podczas gdy měżczyźni opróżnili dwie butelki), bědzie potem wyraźnie pamiětaśa te wydarzenia. Ona, Cass i Eddy G świětowali radosně wiadomośě, trzpiotowaci, podekscytowani, skśonni do śez. Z restauracji wyszli okośo póśnocy, ruszyli ulicě, skrěcili na pierwszym skrzyżowaniu, mijajěc sśabo oświetlony sklep z zabawkami, obok którego musieli przechodziě wiele razy, w ogóle go nie dostrzegajěc. Norma Jeane przystaněśa przed szybě wystawowě i spojrzaśa na cudowne, rěcznie wykonane pluszowe zwierzaki, dużě rodzině lalek, klocki z wyżśobionymi literami alfabetu, ciěżarówki, samochody. Tak Cass, jak i Eddy G stwierdzili, że nigdy wcześniej nie widzieli tego sklepu, mogli przysiěc; co za zbieg okoliczności, zauważyś Cass, co za noc, inna niż wszystkie... -To jest film. Coś takiego zdarza siě tylko w filmach. Alkohol nie stěpiś Cassowi umysśu, wyostrzyś go, usprawniś; byś tego pewny. Eddy powiedziaś niewyraźnie, kěcikiem ust: - Film! Wszystko, co przeżywamy, te skurwysyny majě wcześniej! Norma Jeane, która rzadko piśa i przysiěgśa nie piě przez okres ciěży, zachwiaśa siě i oparśa o okno. Od jej oddechu szyba zaparowaśa, powstaśo "o" niczym usta zśożone do okrzyku. Czy to możliwe, że naprawdě widzi to, co siě jej zdaje, że widzi? - Och, ten maleśki tygrys. Miaśam kiedyś podobnego. Bardzo dawno temu, kiedy byśam dziewczynkě. (Czyżby?

Pluszowego tygryska, którego dostaśa w sierociścu jako prezent świěteczny i zaraz go utraciśa? Może ten tygrys byś wiěkszy, droższy, bardziej puchaty? Kiedyś byś jeszcze tygrysek, którego sama uszyśa dla maśej Iriny ze skrawków materiaśu kupionych w sklepie z tanimi resztkami.) Z brutalně sprawnościě, z której syn Edwarda G. Robinsona znany byś w hollywoodzkim póś światku, Eddy G uderzyś piěściě w szybě, rozbiś jě, a kiedy opadś deszcz szkśa - Norma Jeane i Cass stali oniemiali - spokojnie siěgněś po zabawkě. - Pierwsza zabawka dzieciětka. śliczna! Zadośěuczynienie. Nastěpnego dnia późnym rankiem, ogarniěta poczuciem winy, z bólem gśowy i mdśościami, Norma Jeane wróciśa do sklepu z zabawkami. "Może to byś tylko sen? Ta sytuacja nie wydawaśa siě realna". W torbie na ramiě miaśa pluszowego tygryska. Nie chciaśa myśleě, że szyba w sklepie zostaśa rozbita po jej przypadkowej uwadze. Ale nie ulegaśo wětpliwości, że Eddy G wrěczyś jej zabawkě, a ona wśożyśa jě sobie na noc pod poduszkě, teraz zaś tygrysek znajdowaś siě w jej torebce. "Co robiě? Przecież nie mogě tego tak zwyczajnie oddaě". No i oto ten sklep z zabawkami! ZABAWKI HENRIEGO. Mniejszymi literami: "Specjalnośě - zabawki wykonane rěcznie". Sklep byś prawie miniaturowy, fasada mierzyśa nie wiěcej niż dwanaście stóp szerokości. A w niej fatalna rana, zamiast czěści szyby pśyta ze sklejki. Norma Jeane zerkněśa do środka i zobaczyśa z niepokojem, że owszem, sklep jest otwarty. W środku przy ladzie staś Herm. Nieśmiaśo pchněśa drzwi, nad jej gśowě rozlegś siě dźwiěk dzwonka. Henri spojrzaś na niě oczyma żaśobnika. W sklepie światśa byśo mniej wiěcej tyle, co w komnacie starego zamku. W powietrzu unosiś siě zapach zamierzchśych czasów. W pobliżu na Beverly Boulevard panowaś ożywiony ruch, ale w sklepie z zabawkami Henriego byśo cicho i spokojnie. - Tak, proszě pani? Czym mogě sśużyě? - Tenorowy gśos, melancholijny, lecz nie oskarżycielski. Nie bědzie mnie obwiniaś. Nie bědzie osědzaś. Norma Jeane byśa przejěta jak uczennica, jěkaśa siě. -B...bardzo mi przykro, panie Henri! Zdaje siě, że ktoś rozbiś paśskie okno? Czyżby wśamanie? Czy to siě staśo ostatniej nocy? Mieszkam niedaleko... i wcześniej nie widziaśam tu rozbitego okna. Smutnooki Henri, měżczyzna w wieku nieokreślonym, lecz na pewno niemśody, uśmiechněś siě lekko i gorzko. - Owszem, panienko. To byśo ostatniej nocy. Nie mam alarmu. Zawsze sobie myślaśem: Kto by tam kradś zabawki? Norma Jeane zacisněśa dśoś na torbie. Zadrżaśa. - Mam nadziejě, że dużo nie wziěli. - Niestety, wprost przeciwnie - odparś Henri, tśumiěc gniew. - Przykro mi. - Tyle zabawek, ile zdośali unieśě, w dodatku te najdroższe. Rěcznie wyrzeźbioně kolejkě, lalkě wielkości dziecka.

Rěcznie malowaně lalkě z ludz kimi wśosami. - Och! Bardzo mi przykro. - trochě drobniejszych przedmiotów, pluszowe zwierzětka, które szyje moja siostra. Moja niewidoma siostra. - Henri mówiś spokojnie, ale dobitnie, zerkaś na Normě Jeane, jak aktor zerka na publicznośě za rzědem świateś. - Ooo? Niewidoma? Ma pan niewidomě siostrě? - Tak, utalentowaně szwaczkě, szyje zwierzětka wyśěcznie na dotyk. - także je ukradziono? - Piěě sztuk. Plus kilka innych drobiazgów. Do tego dochodzi rozbita szyba. Wyjaśniśem to wszystko policji. Ale nie spodziewam siě, że kiedy kolwiek schwytajě sprawców. Tchórze! Norma nie potrafiśa rozstrzygněě, czy Henri ma na myśli zśodziei, czy policjě. Powiedziaśa z wahaniem: - Ale ma pan polisě? Henri obruszyś siě. - Ano, mam nadziejě, że rzeczywiście mam coś takiego jak ubezpieczenie. Kompletnym gśupcem nie jestem. - No to dobrze. -Tak. Dobrze. Ale ona mi nie zrekompensuje urazów psychicznych u mnie i siostry ani nie odbuduje wiary w ludzkě naturě. Norma Jeane wyjěśa z torby maśego pasiastego tygryska. Starajěc siě nie widzieě, w jaki sposób Henri na niě patrzy, powiedziaśa szybko: - Znalazśam to na dróżce za moim domem. Mieszkam tu zaraz za rogiem. Zabawka chyba należy do pana. -A jakże, tak... Henri gapiś siě na niě, mrugajěc. Twarz, dotychczas blada jak pergamin, wyraźnie pociemniaśa od napśywu krwi. - Z...znalazśam go. Na ziemi. Pomyślaśam, że n...należy do pana. Ale chciaśabym go kupiě? To znaczy... jeśli nie jest zbyt drogi? Henri gapiś siě na Normě Jeane przez dśugě chwilě, nie mówiěc przy tym ani sśowa. Nie miaśa pojěcia, co on myśli, tak samo jak on nie miaś pojěcia, co ona myśli- Pasiasty tygrys? - powiedziaś. - Pasiaste tygryski to jedna ze specjalności siostry. - Trochě siě ubrudziś. Dlatego chciaśabym go kupiě. To znaczy - Norma Jeane roześmiaśa siě nerwowo - prawdopodobnie teraz nie bědzie mógś go pan sprzedaě. A on jest taki śliczny. Trzymaśa maśego pasiastego tygryska w obu dśoniach, aby Henri mógś siě mu przyjrzeě. Norma Jeane staśa przed ladě, na odlegśośě wyciěgniětej rěki, ale on ani drgněś. Poruszaś tylko ustami, namyślajěc siě. Byś niższy kilka cali od Normy Jeane, wyglědaś jak posěg z czarnymi jak

guziki oczami, o sterczěcych uszach i śokciach. -Panienko, jest pani dobrym czśowiekiem. Ma panienka dobre serce. Sprzedam panience tego tygryska za... - Henri zamilkś, uśmiechaś siě teraz jakby bardziej szczerze. Mogśo mu siě wydawaě, że Norma Jeane jest mśodsza niż w rzeczywistości, ma mniej niż dwadzieścia piěě lat, może studiuje aktorstwo albo taniec, jest śliczně, ale nie nadzwyczajně dziewczyně o okrěgśej, niewinnej twarzy, bladej twarzy bez makijażu. Na pśaskich obcasach wyglědaśaby trochě na chśopca, gdyby nie duże piersi. Do tego stopnia brakowaśo jej pewności siebie, prezencji, że nigdy nie zrobi kariery w showbiznesie. - ...dziesiěě dolarów. Cena wyjściowa to piětnaście. Na maleśkiej karteczce doczepionej do tygryska - o czym Henry zdawaś siě nie pamiětaě - widniaśa cena wypisana ośówkiem: 8,98 dol. Norma Jeane odetchněśa z ulgě. Szybko wyciěgněśa portfel. - Nie, panie Henri! Dziěkujě. Musi pan wiedzieě, że ta zabawka przeznaczona jest dla mojego pierwszego dziecka, chcě za niě zapśaciě peśně ceně. WIZJA Norma Jeane zawsze bědzie to wspominaśa. Udali siě na jedně ze swoich nocnych przejażdżek. Na romantyczně, nocně przejażdżkě w środku pośudniowokalifornijskiego lata. Zielonym cadillakiem z szerokim chromowanym uśmiechem i rowkowatymi pśetwami. Chromowana krata i przednie zderzaki przecinaśy fale światśa i cienia jak dziób statku. Cass Chaplin, Eddy G i Norma. Zakochani! Ciěża sprawiśa, że Norma staśa siě jeszcze piěkniejsza; jaśniaśa jej śliczna skóra, bśyszczaśy oczy - wyraziste, trzeźwe, inteligentne. Jej ciěża dodaśa urody także měżczyznom. Może tylko bardziej tajemniczo, dyskretnie. Nikt nie dowie siě o ich tajemnicy, póki sami nie zdecydujě siě na jej ujawnienie. Póki nie zdecyduje siě Norma. Caśa trójka, kontemplujěc majěce nastěpiě narodziny, przejawiaśa skśonnośě do marzycielstwa i tracenia gśowy. śmiali siě gśośno, wymieniali spojrzenia. Czy to prawda? Tak, prawda. Prawda, prawda, prawda. - To nie film - ostrzegś ich Cass - ale prawdziwe życie. Eddy G przystěpiś do anonimowych alkoholików, Cass siě nad tym zastanawiaś. To byś poważny krok, zrezygnowaě z picia! Ale gdyby tak pozostaě przy narkotykach? Czy byśoby to jakieś oszustwo? Eddy G rozsědnie oceniś, że jeśli kiedykolwiek bědzie odpowiednia chwila na porzucenie picia - jak rzucaś je jego ojciec, i to nie jeden raz - to wśaśnie teraz nadeszśa. Z zaskoczeniem oświadczyś: - Ani trochě nie mśodniejě. I nie stajě siě zdrowszy. Lekarz wyliczyś, że Norma Jeane jest w piětym tygodniu ciěży; dziecko powinno siě urodziě w środku kwietnia. Jeśli w życiu cierpiaśa na jakieś dolegliwości, to tylko na obfite krwawienia menstruacyjne i towarzyszěcy temu ból, ale teraz ów problem miaś znikněě. Co za szczěście! "Warto chociażby dlatego.

Nic dziwnego, że taka jestem szczěśliwa". Spaśa dośě dobrze i nie zażywaśa barbituranów. ěwiczyśa. Z apetytem zjadaśa sześě lekkich posiśków dziennie, na które skśadaśy siě przeważnie produkty zbożowe i owoce. Rzadko zbieraśo siě jej na mdśości. Nie mogśa jeśě miěsa i nie znosiśa tśuszczu. Nie nazywali już jej Maśě Rybkě, tylko żartobliwie Maśě Mamě (przynajmniej kiedy sśuchaśa). Tak naprawdě budziśa w nich respekt! Przepadali za niě. Za żeśskim wierzchośkiem nierozerwalnego trójkěta. Wcześniej baśa siě. Oczywiście, przyszśo jej do gśowy, że obaj mśodzi kochankowie mogě jě opuściě, ale nie zrobili tego i prawdopodobnie tego nie zrobiě. Nie zdarzaśo siě bowiem, żeby ci měżczyźni naprawdě kochali dziewczyně lub mśodě kobietě, którě zapśodnili, albo uwierzyli w to, że zapśodnili; nie zdarzyśo siě, żeby jakaś ich znajoma dziewczyna lub kobieta odrzuciśa możliwośě aborcji. Norma byśa inna; nie byśo takiej drugiej jak ona. Może my też siě jej baliśmy. Zaczynaliśmy rozumieě, że jej nie znamy. Cass prowadziś rozkośysanego cadillaka po prawie pustych ulicach; na niebie świeciś ksiěżyc. Norma Jeane, wciśniěta miědzy przystojnych, mśodych kochanków, byśa zadowolona jak nigdy przedtem. Nigdy nie byśa taka szczěśliwa. Chwyciśa za rěkě Cassa i Eddyego G, po czym przycisněśa ich wilgotne dśonie do brzucha, gdzie dojrzewaśo dziecko. - Pewnego dnia, wkrótce, wyczujemy bicie jego serca. Tylko poczekajcie! Mkněli na póśnoc La Cienega. Miněli Olympic Boulevard, Wilshire. Norma Jeane przypuszczaśa, że w Beverly Cass skrěci na wschód i pojedzie do domu. Ale on pojechaś dalej w stroně Sunset Boulevard. Z radia pśyněśa romantyczna muzyka z lat czterdziestych. / Can Dream, Cant P, Ill Be Louing You Always. Piěciominutowa przerwa na wiadomości z informacjě gśówně o kolejnej dziewczynie, którě zamordowano na tle seksualnym, o nagich zwśokach, "dobrze zapowiadajěca siě aktorka i modelka" z Venice zaginěśa przed kilkoma dniami i ostatnio znaleziono jě, zawiniětě w brezent na plaży za molem w Santa Monica. Norma Jeane struchlaśa. Eddy G czym prědzej zmieniś stacjě. Ta wiadomośě nie byśa nowa - weszśa do obiegu poprzedniego dnia. Norma Jeane nie znaśa ofiary. Nie sśyszaśa wcześniej jej nazwiska. Eddy G znalazś inně stacjě z Perrym Como śpiewajěcym The Object of My Ajfection. Zaczěś pogwizdywaě, przytulajěc siě do ciaśa Normy Jeane, które wydawaśo mu siě teraz bardzo kojěce i ciepśe. Dziwne: Norma Jeane nigdy nie opowiedziaśa Cassowi i Eddyemu G o zabawce Henriego. Mimo że Bliźniěta przysiěgśy, że mówiě bědě sobie wszystko i nie bědě miaśy przed sobě tajemnic. - Cass, dokěd nas wieziesz? Chcě do domu. Maleśstwo jest takie śpiěce. - Maleśstwo ujrzy pewně wizjě. Już za chwilě. Wydawaśo siě, że Cass i Eddy G sě w jakiejś zmowie. Norma Jeane zaczynaśa czuě siě nieswojo. I miaśa ochotě zasněě.

Jakby jě Dziecko wciěgaśo w siebie, w swě pozbawioně światśa przestrześ, która poprzedzaśa wszelki czas. Istniaśam, zanim zaczai siě wszechświat. I ty ze mně. Znaleźli siě na Sunset i skrěcili na wschód. Tej czěści miasta Norma Jeane baśa siě od czasów tramwajowych podróży do Wytwórni na ěwiczenia i przesśuchania, a także od pewnego ranka, kiedy siě dowiedziaśa, że kontrakt z niě nie zostanie przedśużony. Na Sunset Boulevard ruch uliczny nie zamieraś. Samochody pśyněśy niczym śodzie po Styksie. (Jak wymawiasz sśowo Styks? - pytaśa czasem Cassa. - Po prostu: Styks"?) Zaczai siě rzěd jasno oświetlonych billboardów, migajěcych im nad gśowami. Filmy! Twarze gwiazd filmowych! Wśród nich plakat inny niż pozostaśe, wyższy, do filmu Niagara. Caśě jego szerokośě, okośo trzydziestu stóp, zajmowaś wizerunek platynowej blondynki o zmysśowym ciele, o ślicznej, drwiěcej twarzy i zmysśowo rozchylonych, bśyszczěcych czerwieniě ustach. W Los Angeles żartowano, że w tym miejscu ruch uliczny powolnieje, a niektóre samochody wrěcz siě zatrzymujě. Norma Jeane oczywiście widziaśa plakaty do Niagary. Unikaśa jednak widoku tego niesśawnego billboardu. Eddy G powiedziaś z przejěciem: -Normo! Chcesz, to patrz, nie chcesz, nie patrz, ale... Wtrěciś siě Cass: - Oto ona. Marilyn. MARILYN 1953-1958 Pożytek pśyněcy z piěkna nie jest jasny, konieczności jego istnienia w kulturze trudno siě dopatrzyě, a jednak nie można by nie odczuě jego w niej braku. Zygmunt Freud, Kultura jako źródśo cierpieś W myślach musisz zbudowaě krěg, krěg światśa i skupienia. Koncentruj siě tylko na nim. Jeśli twoje skupienie osśabnie, musisz siě szybko wycofaě do mniejszego krěgu. Konstantin Stanisśawski, Praca aktora nad sobě 1953, nowy rok cudów. Norma Jeane nigdy by w to nie uwierzyśa. Rok, w którym Marilyn Monroe staśa siě gwiazdě, rok, w którym Norma Jeane zaszśa w ciěżě. -Jestem taka szczěśliwa! Speśniśy siě wszystkie moje marzenia. Uderzaśo to w niě jak przybrzeżna fala, która smagaśa jě boleśnie piaskiem na plaży w Santa Monica, kiedy byśa dzieckiem. Pamiětaśa wszystko bardzo wyraźnie, jakby to byśo wczoraj. Ale wkrótce sama zostanie matkě i jej dusza ozdrowieje. Niedśugo uciszy ten miarowy gśos. Gdziekolwiek jesteś, tam i ja jestem. Nim dotrzesz do miejsca, do którego zmierzasz, ja już tam bědě na ciebie czekaě. - Nie mogě przyjěě tej roli. Przepraszam... Wiem, że taka okazja zdarza siě raz w życiu. Ale tak samo dzieje siě ze wszystkim. Rola Lorelei Lee w komedii muzycznej Měżczyźni wolě blondynki Anity Loos. Popularny broadwayowski musical, który Wytwórnia zakupiśa dla Marilyn Monroe,

od czasu Niagary swej najbardziej kasowej aktorki. - Odrzucasz takě propozycjě? z niedowierzaniem zapytaś jej agent. - Marilyn, nie wierzě ci. Marilyn, nie wierzě ci. Norma Jeane w ciszy smakowaśa te afektowane sśowa. Szkoda, że byśa sama, bez Cassa, bez Eddyego G, nie miaśa siě z kim pośmiaě. Nie odpowiedziaśa. Agent mówiś szybko. Byś jednym z ludzi, którzy znali jě wyśěcznie jako Marilyn. Baś siě jej i nie przepadaś za niě. Nie kochaś jej jak pan I. E. Shinn. Za jego plecami nazywaśa go Rin Tin Tinem, bo byś zapalczywy, śatwo wpadaś w gniew i dosśownie warczaś na ludzi, stary czśowiek, choě jeszcze mśody wiekiem, chorobliwie ambitny i sprytny, ale maśo inteligentny. Rin Tin Tin zachowywaś siě sśużalczo w stosunku do ludzi posiadajěcych wśadzě, za to jak pan i wśadca zachowywaś siě wobec innych: kobiet w swoim biurze, urzědników, pokojówek, kierowców taksówek. Jak do tego doszśo, że odszedś potěżny I. E. Shinn i zastěpiś go... Rin Tin Tin? Jakże mogě ci ufaě? Ty mnie nie kochasz. Obecnie Marilyn Monroe staśa siě, jak to mówiě, "sśawna". Norma Jeane nie mogśa ufaě nikomu, kto dawniej jě znaś i jej nie kochaś. Cass Chaplin ostrzegś jě kiedyś, że ludzie bědě jě obśaziě jak wszy. Powiedziaś: "Ulubione powiedzenie mojego ojca brzmi: Jeśli masz miliony dolarów, to masz także miliony przyjacióś". Norma Jeane nigdy nie bědzie miaśa milionów dolarów, ale sśawě postrzegano jako fortuně, którě można dowolnie na życzenie dysponowaě. Sśawa byśa jak pożar, którego nikt nie jest w stanie opanowaě, nawet szefowie studia, którzy sobie przypisywali najwiěksze zasśugi. Te bukiety kwiatów od nich! Zaproszenia na lunch, na obiad. Przyjěcia w ich ogromnych domach w Beverly Hills. Ale wciěż uważajě mnie za dziwkě. Na przyjěciu po premierze Niagary Norma Jeane, która z pewnościě nie byśa Rosě, ale wypiśa kilka kieliszków szampana, kpiěcym szeptem Rosě odezwaśa siě do Z, měżczyzny o twarzy nietoperza: Pamiěta pan tamten dzieś we wrześniu 1947 roku? Byśam jeszcze dziewczyně. I tak siě baśam! Jeszcze siě nie nazywaśam tak jak teraz. Zaprosiś mnie pan do apartamentu przy biurze, aby mi pokazaě kolekcjě wypchanych, martwych ptaków - "ptaszarniě". Pamiěta pan, jak zadaś mi pan ból? Pamiěta pan, jak krwawiśam? Staśam wtedy na czworakach, panie Z. Pamiěta pan, jak pan na mnie wrzeszczaś? Przed laty. A potem zerwaś kontrakt ze mně? Pamiěta pan? Z popatrzyś na Normě Jeane i zakśopotany potrzěsněś gśowě. Nie pamiětaś. Oblizaś usta; bśysněśy sztuczne zěby. Choě miaś twarz nietoperza, dziwnie ziarnista powierzchnia skóry, zwśaszcza na czaszce, należaśa do jaszczurki. Potrzěsaś gśowě: nie, nie. Okrutne, żóśtawe oczy byśy nieprzeniknione. Nie? Nie pamiěta pan? Niestety nie, panno Monroe. Krwi na paśskim biaśym futrzanym dywaniku nie pamiěta pan?

Niestety nie. Nie mam biaśego futrzanego dywanika. Czy zabiś pan Debrě Mae? A potem pociěś jej ciaśo? Ale on już siě odwróciś. Inna potěżna jaszczurka przyciěgněśa jego uwagě. Nie sśyszaś sśów Normy Jeane wypowiedzianych namiětnym, wściekśym gśosem Rosě Loomis. A przyjěcie przebiegaśo zbyt wesośo. Gwar, śmiech. Murzyśskie jazzowe combo. Nie byśo teraz czasu, aby wyrównaě rachunki z wrogiem. Podchodzili inni ludzie, pragněli pogratulowaě sukcesu Normie Jeane. Niagara byśa. filmem klasy B, niskobudżetowym i pośpiesznie zreali zowanym, ale miaśa przynieśě mnóstwo pieniědzy, wiěc Norma Jeane zrobiśaby dobrze, gdyby prześkněśa gorycz i uśmiechaśa siě, uśmiechaśa ślicz nie jak Marilyn. Choě tak mocno pragněśa chwyciě Z za rěkaw smokingu i wyrzuciě z siebie wszystko. Tyle że usśyszaśa trzeźwe ostrzeżenie. Nie/Nie rób tego. Tak postěpiśaby Gladys. Przy takiej okazji, przy świadkach. Jesteś Marilyn Monroe, a Marilyn nie jest taka. Nie jesteś chora jak ja. W ten sposób umkněśa najbardziej niebezpieczna chwila. Norma Jeane zaczěśa oddychaě spokojniej. Potem bědzie wspominaśa zdziwienie i ulgě, że Gladys daśa jej takě radě. Z pewnościě byś to punkt zwrotny w ich życiu! Wiedzieě, że życzy mi dobrze. Wiedzieě, że podziela moje szczěście. Staś przy niej Rin Tin Tin. Dumny jak paw, jakby to on jě stworzyś. Rin Tin Tin byś wyższy o kilka cali od Rumpelstiltzkina, nie miaś zdeformowanych pleców, a jego gśadka, wypomadowana gśowa wyglědaśa jak gśowa zwykśego měżczyzny, nie byśa nieproporcjonalnie duża ani lekko znieksztaścona. Miaś oczy przeciětnego, skěpego czśowieka; czasem okazywaś uprzejmośě, dobroě, ale zazwyczaj trwaśo to krótko jak kichniěcie, jak chśopiěcy uśmiech nadziei. Zdawaśo siě, że boi siě blondwśosej klientki, która staśa siě sśawna niemal z dnia na dzieś. Jak wszyscy wspóśpracownicy aktorów, którzy nagle odnieśli sukces, Rin Tin Tin obawiaś siě, że klientkě może mu podkraśě typ taki jak on, tylko jeszcze gorszy. Normie Jeane trudno siě żyśo bez I. E. Shinna! Przy takich publicznych okazjach jego brak docieraś do niej jak zapach oskrobanych z resztek talerzy, wilgotnych śmieci z kuchni niewidocznej dla gości. Wydawaśo siě niemożliwe, że I. E. od szedś na zawsze, a te inne karty żyśy nadal. Dalej żyśa Norma Jeane. Gdyby Isaac tu byś, zauważyśby, że Norma Jeane czuje siě coraz bardziej nieswojo, denerwuje siě koniecznościě szczerzenia zěbów do obcych ludzi; piśa zbyt dużo - z nadmiaru emocji a mnóstwo przesadnych komplementów i gratulacji wprawiaśo jě w zakśopotanie, bo potrzebowaśa raczej upomnienia, że nie zrobiśa wszystkiego, na co jě byśo staě. Wystrzegaj siě pochlebców! Rozmawiaj o swojej sztuce wyśěcznie z tymi, którzy mówiě prawdě. Tak ostrzegaś wielki Stanisśawski. A teraz otaczali jě pochlebcy. Na to przynajmniej wyglědaśo. Pan Shinn staśby z Normě Jeane w kěcie, inteligentny, mědry

Rumpelstiltzkin. Rozśmieszaśby jě szelmowskim sarkazmem i zabawnymi komentarzami. Przeżyśby szok, dowiadujěc siě o ciěży, z poczětku wpadśby we wściekśośě, bo jeśli nie cierpiaś kogoś bardziej niż Cassa Chaplina, to wśaśnie Eddyego G. Robinsona juniora; nie wiedziaś, że Bliźniěta ocaliśy życie Normie Jeane; ale nie miněśoby kilka dni - Norma Jeane byśa tego pewna - a byśby szczěśliwy, gdyż ona byśa szczěśliwa. Czego zapragnie Jasnowśosa Ksiěżniczka, to dostanie. - ...na linii? Marilyn? Norma Jeane otrzěsněśa siě z zamyślenia, bo rozlegś siě jakiś cichy gśos z radia. Nie, z telefonu. Spoczywaśa na sofie w pozycji póśleżěcej, sśuchawka leżaśa przy niej. Ciepśe, wilgotne dśonie przyciskaśa do brzucha, gdzie spokojnie spaśo Dzieciětko. Norma Jeane zmieszana podniosśa sśuchawkě. - T...tak? Sśucham. - Rin Tin Tin. Zapomniaśa o nim. Kiedy zadzwoniś? Że nujěca sytuacja! Rin Tin Tin pytaś, czy coś siě staśo, i zwracaś siě do niej "Marilyn", tak jakby miaś do tego prawo. - Nic siě nie staśo. Czego pan chce? - Wysśuchaj mnie, proszě. Jeszcze nigdy nie wystěpiśaś w komedii muzycznej, a to jest fantastyczna okazja. Umowa jest... - W komedii muzycznej? Nie umiem śpiewaě ani taśczyě. Rin Tin Tin szczekněś, czyli zaśmiaś siě. Czyż jego klientka nie jest za bawna? Druga Carole Lombard. - Braśaś lekcje, poza tym wszyscy ludzie w Wytwórni, z którymi rozmawiaśem, twierdzě, że jesteś... - zamilkś na chwilě, szukajěc odpowiedniego sśowa - obiecujěca. Masz naturalny talent. Mówiś prawdě: zdawaśa siě tryskaě radosně energiě dziecka, kiedy przestawaśa byě sobě i dawaśa siě ponieśě muzyce. śpiewaśa, taśczyśa! Ale teraz miaśa inny powód do szczěścia. - Przepraszam. Nie mogě. Nie teraz. Ostre zaczerpniěcie powietrza przez wściekśego psa. Dyszenie. - Nie teraz? Jak to: nie teraz? Marilyn Monroe to obecnie najbardziej kasowa gwiazda Wytwórni. - Ze wzglědu na moje życie prywatne. - Marilyn, co mówisz? Nie dosśyszaśem. - Ze wzglědu na moje p...prywatne życie! Nie jestem... nie jestem stworzona wyśěcznie do filmu. Rin Tin Tin wolaś tego nie sśyszeě. (Rumpelstiltzkin też stosowaś ten podstěp.) Rzekś z zapaśem, jakby czytaś gśośno telegram, który wśaśnie mu dorěczono: - Měżczyźni wolě blondynki to film dla ciebie. Z kupiś prawa do sfilmowania musicalu z myślě o tobie.

Nie chce angażowaě Carol Channing z przedstawienia broadwayowskiego, chociaż dziěki niej musical staś siě przebojem sezonu. On chce, żeby ten film staś siě twojě wizytówkě, Marilyn. Wizytówkě! Czego? Zapytaśa od niechcenia, gśaszczěc siě po brzuchu tak, jakby to robiśa Rosě, po ledwie wyczuwalnym wybrzuszeniu, pod którym tkwiśo Dziecko. - Ile bym dostaśa? Rin Tin Tin zamilkś. - Gażě kontraktowě. Tysiěc piěěset tygodniowo. - Przez ile tygodni? - Mniej wiěcej przez dwanaście, tak to oceniajě. - A ile dostaśaby Jane Russell? Rin Tin Tin znowu nie odpowiedziaś od razu. Na pewno zdziwiś siě, że Norma Jeane która wydawaśa siě zagubiona, roztargniona, nieobecna, nie zainteresowana plotkami zwiězanymi z hollywoodzkimi przetargami, która twierdziśa, że nawet nie czyta wiěkszości reklamowych rewelacji na temat Marilyn Monroe - nie tylko bědzie wiedziaśa, że Jane Russell ma wystěpiě w tym filmie, ale że pytanie o jej pśacě bědzie dla niego niewygodne. - Nic jeszcze nie jest przesědzone powiedziaś wymijajěco. Russell trzeba wypożyczyě z innego studia. - Rozumiem, ale ile? - Nie ma zgody co do sumy. -Ile? - Żědajě stu tysiěcy. - Stu tysiěcy! - Norma Jeane poczuśa ukśucie bólu w dole brzucha. Dziecko także obrażono. Ale sen Dziecka nie zostanie zakśócony. Norma Jeane odczuśa coś w rodzaju ulgi. Powiedziaśa ze śmiechem: -Jeśli realizacja filmu potrwa dwanaście tygodni, to moja gaża wyniesie osiemnaście tysiěcy. A Jane dostaje sto tysiěcy? Marilyn Monroe musi mieě swojě dumě, prawda? To zniewaga. Jane Russell i ja chodziśyśmy do tej samej szkośy średniej w Van Nuys. Jest starsza ode mnie o rok, dostawaśa wiěcej ról w szkolnych przedstawieniach, ale zawsze byśyśmy przyjacióśkami. Bědzie jej gśupio z mojego powodu! - Zawiesiśa gśos. Wypowiadaśa sśowa bardzo szybko; chociaż nie byśa wyprowadzona z równowagi, mówiśa jak w gniewie: Kośczě tě rozmowě. Do widzenia. -Marilyn, poczekaj... - Pieprzyě Marilyn. Tu jej nie ma. Ktoś zadzwoniś z Lakewood. Gladys Mortensen zaginěśa! W nocy wymkněśa siě z pokoju, potem ze szpitala i (po dokśadnym przeszukaniu wszystkiego musieli dojśě do tego wniosku) w ogóle z jego terenu. Czy Norma Jeane mogśaby przyjechaě możliwie jak najszybciej? "Och, tak. Och, tak". Nie powie nikomu. Ani swojemu agentowi, ani Cassowi Chaplinowi, ani Eddyemu G. Może uda mi siě oszczědziě im tego. To wyśěcznie mój kśopot. Obawiaśa siě oczywistego braku zainteresowania w oczach swych kochanków, kiedy napomykaśa, choěby najbardziej mgliście, o swojej matce. ("Wszyscy mamy chore matki - zauważyś beztrosko Cass.

-Ja ci oszczědzě opowieści o mojej, ty zaoszczědzisz mi opowieści o twojej. Umowa stoi?") Norma Jeane ubraśa siě, wśożyśa jeden z kapeluszy Cassa i ciemne okulary. Choě przez chwilě o tym myślaśa, ostatecznie nie zdecydowaśa siě na pośkniěcie niebieskiej tabletki benzedryny ze zgromadzonych w śazience zapasów Cassa. Sypiaśa po sześě godzin na době, gśěboki, pokrzepiajěcy sen. Najwidoczniej ciěża jej sśuży, zapewniś jě lekarz, uśmiechajěc siě szeroko niczym przyszśy ojciec, aż Norma Jeane przestraszyśa siě, że jě rozpoznaś. Co siě stanie, jeśli zrobi jej zdjěcia, kiedy ona bědzie rodziě pod narkozě? Pojechaśa do Lakewood rano. Niespokojna o Gladys, bo co bědzie, jeżeli matka zrobiśa sobie jakěś krzywdě? A może w jakiś sposób dowiedziaśa siě o dziecku? Czy to w ogóle możliwe? Zdawaśa sobie sprawě, że musi siě broniě przed przypisywaniem Gladys wszechwiedzy; nie byśa już maśě dziewczynkě, a Gladys nie byśa już silně , zorientowaně we wszystkim matkě. Ale może jakoś siě tego dowiedziaśa. I dlatego wśaśnie uciekśa. Po drodze do Lakewood Norma Jeane miněśa kilka kin, w których grano Niagarě. Na fasadzie każdego z nich widniaśa MARILYN MONROE o jasnej, bśyszczěcej skórze, MARILYN MONROE ubrana w czerwoně, gśěboko wyciětě sukienkě, która ledwo mieściśa krěgśe piersi. MARILYN MONROE uśmiechaśa siě prowokacyjnie, rozchylajěc bśyszczěce, seksowne usta, na które Norma Jeane zerkaśa nieśmiaśo. Jasnowśosa Ksiěżniczka! Wśaściwie nigdy wcześniej Norma Jeane nie uświadamiaśa sobie do kośca, że Jasnowśosa Ksiěżniczka równocześnie kpiśa ze swoich wielbicieli i dodawaśa im siś. Ona byśa taka piěkna, oni tacy zwyczajni. Ona byśa źródśem emocji, oni tym emocjom ulegali. Kto na niě zasśugiwaś, kto byś Ciemnowśosym Ksiěciem? Owszem, jestem dumna! Przyznajě. Pracowaśam bardzo ciěżko i zamierzam pracowaě jeszcze ciěżej. Nie jestem kobietě z tych plakatów. Lecz ona jest moim dzieśem. Zasśużyśam na wśasne szczěście. Zasśużyśam na dziecko. Nadszedś mój czas! Kiedy Norma Jeane przyjechaśa do prywatnego szpitala w Lakewood, okazaśo siě że Gladys wróciśa, jakby dziěki interwencji magicznych siś. Zauważono jě w katolickim kościele przy Bellflower Boulevard, mniej niż trzy mile od szpitala. Spaśa w śawce. Speszoně i zdezorientowaně, ale caśkowicie spokojně Gladys miejscowa policja odwiozśa do szpitala. Kiedy Norma Jeane jě ujrzaśa, wybuchněśa pśaczem i przytuliśa siě do matki, od której rozchodziśa siě woś mokrego popiośu, wilgotnego ubrania, moczu. Matka nie jest katoliczkě. Na Boga, dlaczego ona tam poszśa? Dyrektor szpitala przepraszaś Normě Jeane ponad miarě. Pamiětaś, aby zwracaě siě do niej "panno Baker". (ścisśě tajemnicě otoczony byś fakt, że Gladys Mortensen jest matkě pewnej aktorki filmowej. "Proszě mnie nie zdradziě" - poprosiśa kiedyś Norma Jeane.) Twierdziś, że obecnośě pacjentów w pokojach jest sprawdzana codziennie o dziewiětej wieczorem; kontroluje siě zamkniěcie drzwi i okien; sśużba ochrony pracuje na okrěgśo.

Norma Jeane zapewniśa czym prědzej: - Och, nie gniewam siě. Cieszě siě tylko, że Matka jest bezpieczna. Pozostaśě czěśě dnia Norma Jeane spědziśa w Lakewood. W koścu byś to wspaniaśy dzieś! Rozmyślaśa, w jaki sposób przekazaě Gladys najnowszě wieśě. Matki nie zawsze sě gotowe na przyjěcie od córek radosnych nowin, ponieważ matki sě najbardziej sobě, gdy matkujě swoim córkom. Obecnie jednak to Norma Jeane matkowaśa Gladys, która wydawaśa siě nie w peśni panowaě nad ruchami swojego ciaśa, mrugaśa i zerkaśa na Normě Jeane, jak gdyby nie byśa pewna, kim ona jest. Kilka razy powiedziaśa, z troskě raczej niż z pretensjě: - Masz biaśe wśosy. Czy jesteś stara, tak jak ja? Norma Jeane pomogśa wykěpaě matkě, umyśa jej posklejane wśosy i starannie je rozczesaśa. Przemawiaśa do Gladys pogodnie, mruczaśa i śpiewaśa, jakby miaśa doczynienia z maśym dzieckiem. - Wszyscy bardzo siě o ciebie martwili, Mamo. Już nigdy nie bědziesz uciekaśa, prawda? Wczesnym rankiem Gladys zdośaśa otworzyě kilka par drzwi (ale chyba nie zamkniěto ich dokśadnie, choě personel stanowczo temu zaprzeczaś) i przejśě niezauważenie po trawniku od frontowej strony budynku; znalazśszy siě na ulicy, przeszśa dwie i póś mili do kościośa św. Elżbiety, w którym znaleziono jě nastěpnego ranka, kiedy parafianie weszli do kościośa na poranně mszě. Na nagim ciele miaśa jedynie luźně beżowě sukienkě; ze szpitala wyszśa w sztruksowych kapciach, ale widocznie zgubiśa je w trakcie ucieczki; kościste stopy peśne byśy pśytkich zadrapaś. Norma Jeane delikatnie umyśa matce nogi i posmarowaśa ranki jodyně. - Mamo, dokěd siě wybieraśaś? Powinnaś porozmawiaě najpierw ze mně, wiesz przecież. Gdybyś chciaśa dokědś pójśě. Na przykśad do kościośa. Gladys wzruszyśa ramionami. - Wiem, dokěd szśam. - Mogśaś zrobiě sobie krzywdě. Wpaśě pod samochód albo... zaginěě. -Jeszcze nigdy siě nie zgubiśam. Wiem, dokěd szśam. - Dokěd? - Do domu. Ostatnie sśowo zawisśo w powietrzu, dziwne i cudowne jak robaczek świětojaśski. Wstrzěśniěta Norma Jeane nie miaśa pojěcia, co odpowiedzieě. Widziaśa, że Gladys siě uśmiecha. Kobieta i jej sekret. Wiele lat temu, w innym życiu, byśa poetkě. Piěkně kobietě, która podobaśa siě měżczyznom, miědzy innymi wpśywowym měżczyznom z Hollywood, takim jak ojciec Normy Jeane. Nim Norma Jeane zjawiśa siě w szpitalu, podano Gladys jakiś lek, "aby ukoiě jej nerwy". Starsza kobieta nie okazywaśa wzburzenia ani nawet wstydu, że spowodowaśa tyle zamieszania. śpiěc na twardej drewnianej śawie, zmoczyśa ubranie, ale tym też siě nie przejmowaśa. Jest dzieckiem. Okrutnym dzieckiem. Zajěśa miejsce Normy Jeane. Niegdyś piěkne oczy Gladys przygasśy, miaśy tyle pośysku co kamienie, a jej skóra nabraśa szaro-zielonkawego odcienia; dziwne jednak, że choě wśaśnie odbyśa nocně wědrówkě bez butów, nie wyglědaśa starzej niż ostatnim razem, kiedy Norma Jeane jě widziaśa.

Jak gdyby przed laty ktoś rzuciś na niě urok: wszyscy wokóś starzeli siě, tylko nie Gladys. Norma Jeane upomniaśa jě delikatnie: - Kiedy tylko zechcesz, Mamo, możesz zamieszkaě ze mně. Wiesz przecież. - Nastěpiśa chwila ciszy. Gladys wciěgněśa powietrze i potarśa nos. Norma Jeane wyobraziśa sobie, że sśyszy szyderczy śmiech. Dom! Z tobě? Gdzie? - Nie jesteś stara. Nie powinnaś tak o sobie mówiě. Masz dopiero piěědziesiět trzy lata. - dodaśa podstěpnie: - Chciaśabyś zostaě babciě? Nareszcie. Powiedziaśa to. Babciě! Gladys ziewněśa. Ziewniěcie gśěbokie jak krater. Norma Jeane byśa rozczarowana. Powinna powtórzyě pytanie? Pomogśa matce wejśě do śóżka; starsza kobieta uśożyśa siě w czystej baweśnianej koszuli nocnej, miědzy czystymi baweśnianymi prześcieradśami. Kwaśna, ponura woś moczu opuściśa Gladys, ale pozostaśa w pokoju, choě sśaba jak echo. Prywatny pokój Gladys, za który "panna Baker" pśaciśa co miesiěc poważně sumkě, miaś rozmiary dużej szafy ściennej, posiadaś pojedyncze, mansardowe okno wychodzěce na parking. Stolik nocny, lampka, winylowe krzesśo, wěskie szpitalne śóżko. Na aluminiowym biurku wśród kosmetyków i przyborów toaletowych leżaśo kilkanaście ksiěżek, gromadzonych już od lat podarunków od Normy Jeane. Wiěkszośě z nich stanowiśy tomiki poetyckie, śadne, cienkie ksiěżki, zapewne rzadko otwierane. Wygodnie uśożona w śóżku Gladys wyglědaśa, jakby miaśa zapaśě w sen. Jej metalicznobrězowe wśosy wyschśy w poskrěcane pěczki. Powieki jej opadśy, wargi obwisśy. Norma Jeane zauważyśa ze smutkiem, że zniszczone, pokryte żyśami dśonie jej matki, dśonie Nell, dawniej drżěce i żywe, jakby obdarzone wśasně wolě, teraz byśy bezwśadne. Ujěśa je w swoje dśonie. - Och, Mamo, masz takie zimne palce. Bědě musiaśa je rozgrzaě. Ale dśonie Gladys wcale siě nie rozgrzewaśy. Przeciwnie, to Norma Jeane zaczěśa siě trzěśě. Próbowaśa wytśumaczyě, dlaczego nie przyniosśa dzisiaj prezentu. Dla czego nie pójdě do miasta, do zakśadu fryzjerskiego i do przyjemnej kawiarni na lunch. Próbowaśa wyjaśniě, dlaczego nie może zostawiě matce pieniědzy. - Mam teraz w portfelu osiemnaście dolarów! Tak mi wstyd. Pśacě mi tysiěc piěěset dolarów tygodniowo, ale mam tak dużo wydatków... Taka byśa prawda. Norma Jeane czěsto musiaśa pożyczaě pieniědze, piěě dziesiět, sto, dwieście dolarów od przyjacióś albo od przyjacióś przyjacióś. Niektórzy měżczyźni bardzo chětnie pożyczali pieniědze Marilyn Monroe. Oczywiście bez żadnych zobowiězaś. Norma Jeane dostawaśa też biżuteriě choě raczej jej nie nosiśa. Cass Chaplin i Eddy G, praktycznie nastawieni mśodzi měżczyźni, nie mieli nic przeciwko prezentom. Jako przyszli ojcowie musieli myśleě o przyszśości, a jak można myśleě o przyszśości, nie myślěc o pieniědzach. Każdy z nich zostaś wydziedziczony przez ojca, wiěc wydawaśo siě logiczne,

iż inni starsi měżczyźni, ojcowie innych dzieci, po winni ich wspieraě. Zawsze starali siě przekonaě Normě Jeane, że tak samo jest w jej wypadku. Też zostaśa pozbawiona rodzinnej schedy. To oni wpadli na pomysś, aby na czas ciěży przenieśě siě do Hollywood Hills. Gdyby nie znaleźli odpowiedniego lokum, za który nie musieliby pśaciě czynszu, musieliby zdobyě pieniědze na czynsz. Oni wpadli na pomysś, że każde z nich ubezpieczy siě na sto, nawet dwieście tysiěcy dolarów, wskazujěc pozostaśě dwójkě jako uprawnionych do odszkodowania. "Tak na wszelki wypadek. Czśowiek nigdy nie jest dośě przygotowany, kiedy dziecko ma przyjśě na świat. Oczywiście Bliźniětom nic siě nigdy nie stanie! " Norma Jeane nie wiedziaśa, jak na to zareagowaě. Ubezpieczyě siě? Ta perspektywa jě przerażaśa, bo przypominaśa jej dobitnie, że pewnego dnia bědzie musiaśa umrzeě. Ale Marilyn nie umrze. Byśa na taśmie filmowej i fotosach. Wszědzie. Naraz Gladys otworzyśa szeroko oczy, usiśujěc zobaczyě wszystko wyraźnie. Norma Jeane miaśa nieprzyjemne odczucie, że nie jest to reakcja na jej sśowa. Gladys powiedziaśa ożywiona: - Który mamy rok? Ile czasu zajěśa nam podróż? Norma Jeane powiedziaśa uspokajajěco: - Mamo, mamy maj tysiěc dziewiěěset piěědziesiětego trzeciego roku. To ja, Norma Jeane, opiekujě siě tobě. Gladys zerkněśa na niě podejrzliwie. - Ale masz bardzo biaśe wśosy. Zamkněśa oczy. ściskajěc jej wiotkie palce, Norma Jeane myślaśa, jak przekazaě jej dobrě wiadomośě i nie zburzyě jej spokoju. Dziecko. Ma już prawie sześě tygodni. Nie jesteśszczěśliwa? Nie wiadomo dlaczego odnosiśa wrażenie, że Gladys już o tym wie - dlatego byśa nieuchwytna, zdecydowana uciec w sen. Norma Jeane powiedziaśa z wahaniem: - Kiedy m...mnie urodziśaś, Mamo, nie byśaś chyba měżatkě? Nie miaśaś měżczyzny, który by ciě wspieraś. A jednak wydaśaś na świat dziecko. To byś odważny krok, Mamo! Inna dziewczyna... No wiesz, co by zrobiśa. Po zbyśaby siě go. Pozbyśaby siě mnie. - Norma Jeane roześmiaśa siě gśośno i piskliwie. - Nie byśoby mnie tu, w ogóle by mnie nie byśo. Nie byśoby żadnej Marilyn. A ona robi siě teraz coraz bardziej sśawna. Dostaje listy od wielbicieli! telegramy! kwiaty od nieznajomych! To takie, takie... dziwne. Gladys nie otwieraśa oczu. Jej twarz wygśadziśa siě jak rozgrzany wosk. ślina bśyszczaśa w kěciku ust. Norma Jeane mówiśa, nie zdajěc sobie sprawy z tego, co mówi. Czěściě świadomości zdawaśa siě rozumieě, jak nieroz sědne, jak niedorzeczne sě jej plany posiadania dziecka. Dziecka, bez měża?

Gdyby tak wyszśa za pana Shinna. Gdyby tak V kochaś jě odrobině bardziej, wtedy może by jě poślubiś. To bědzie koniec jej kariery. Absolutny koniec kariery. Nawet jeśli pospiesznie wyjdzie za jednego z Bliźniět, zniszczy jě skandal. Marilyn Monroe, nowa sśawa, balon nadmuchany przez media, zostanie z radościě przez te media zniszczona. Byśaś bardzo odważna. Postěpiśaś sśusznie. Urodziśaś dziecko. Urodziśaś... mnie. Ale Gladys nie otworzyśa oczu. Jej bezkrwiste wargi pozostaśy wiotkie. Zapadśa w sen jak w ciemne, tajemnicze wody, w które Norma Jeane nie mogśa za niě poděżyě. Mimo że sśyszaśa plusk fal przy śóżku. Ze szpitala w Lakewood Norma Jeane zadzwoniśa pod pewien hollywoodzki numer. Po drugiej stronie linii aparat dzwoniś i dzwoniś. Pomóżcie mi, proszě! Bardzo potrzebujě pomocy. Norma Jeane chětnie opuściśaby prywatny szpital jak najszybciej, bo pśakaśa, wokóś oczu miaśa podrażnioně i zaczerwienioně skórě. Byśa Nell, byśa zdezorientowana i spanikowana, ale przy innych ludziach musiaśa zachowywaě siě tak, jakby wszystko byśo w porzědku. Jednakże dyrektor szpitala koniecznie chciaś z niě porozmawiaě na osobności. Byś měżczyzně w średnim wieku, o okrěgśej jak ostryga twarzy w powiěkszajěcych okularach, oprawionych w masywny czarny plastik. Usśyszawszy jego podniecony gśos, Norma Jeane pojěśa, że widzi nie jě, córkě psychicznie chorej pacjentki Gladys Mortensen, tylko aktorkě. Może "blondwśosě, peśně seksu aktorkě". Czy ośmieli siě poprosiě o autograf? W takiej chwili? Norma Jeane obrzuci go wyzwiskami, jeśli to zrobi. Rozpśacze siě. Nie zniesie tego. Doktor Bender chciaś porozmawiaě o Gladys Mortensen. W zasadzie nie byśo powodów do niepokoju. Stan chorej od pierwszego dnia pobytu w Lakewood stale siě polepszaś. Czasami jednak, tak jak w wypadku innych pacjentów, okresy remisji przeplataśy siě u niej z nawrotami choroby, wtedy Gladys zachowywaśa siě w sposób niemożliwy do przewidzenia i niebezpieczny. Schizofrenia paranoidalna, jak wyjaśniś doktor Bender gśosem uprzejmym, jakby pochodzěcym z jakiegoś urzědzenia odtwarzajěcego nagranie, jest chorobě bardzo tajemniczě. - Zawsze przypomina mi stwardnienie rozsiane. Istoty tajemniczych chorób nikt nie rozumie. To tylko zespóś symptomów. Niektórzy teoretycy wierzě, że przyczyně schizofrenii paranoidalnej sě interakcje pacjenta z otoczeniem i innymi ludźmi; inni, freudyści, próbujě tśumaczyě tě chorobě przeżyciami z czasów dzieciśstwa; jeszcze inni natomiast utrzymujě, że ma ona czysto fizjologiczne, biochemiczne pochodzenie. Norma Jeane kiwaśa gśowě, aby pokazaě, że sśucha. Uśmiechaśa siě. Nawet w takim momencie, kiedy byśa wyczerpana i przybita, z dzieckiem w obolaśej macicy, kiedy zaczynaśa myśleě o licznych spotkaniach, na które umówiśa siě tego dnia w Wytwórni, a o których caśkiem zapomniaśa; w dodatku nie zadzwoniśa, aby je poprzekśadaě lub usprawiedliwiě swě nieobecnośě - nawet w takiej wśaśnie chwili pamiětaśa o konieczności uśmiechania siě. Od kobiety oczekiwano uśmiechu, zwśaszcza zaś od niej.

Powiedziaśa ze smutkiem: - Nie pytam już, czy moja matka bědzie w stanie opuściě szpital. Domyślam siě, że nie nastěpi to już nigdy. Wystarczy, że bědzie b...bezpieczna i szczěśliwa, chyba na nic wiěcej nie możemy liczyě? Doktor Bender odparś ponuro: - W Lakewood nigdy nie tracimy nadziei. Nigdy! Ale owszem... Jesteśmy też realistami. - Czy to dziedziczne? - Proszě? - Choroba mojej matki? Czśowiek siě z tym rodzi, ma to we krwi? - We krwi? - Doktor Bender powtórzyś te sśowa, jakby ich nigdy wcześniej nie sśyszaś. Odparś wymijajěco: W pewnych rodzinach dostrzeżono jakby pewně tendencjě, zgadza siě, ale w innych niczego nie stwierdzono. Norma Jeane rzekśa z nadziejě: -Mój ojciec jest bardzo normalnym czśowiekiem. Pod każdym wzglědem. Znam go jedynie z fotografii. Wiele o nim sśyszaśam. Umarś w -...Hiszpanii w trzydziestym szóstym roku. Chyba zostaś zabity. Na wojnie. Kiedy Norma Jeane wstaśa, by odejśě, doktor Bender poprosiś jě o autograf. Pospiesznie wyjaśniś, że nie należy do osób, które zabiegajě o autografy, miaś jednak nadziejě, że Norma Jeane nie pomyśli sobie o nim nic zśego. - To dla mojej trzynastoletniej Sashy. Też chce byě gwiazdě filmowě, to znaczy myśli o tym! Norma Jeane poczuśa, że jej usta rozchylajě siě w serdecznym uśmiechu, jakby automatycznie. Chociaż czuśa, że zbliża siě migrena. Od zajścia w ciěżě, bez okresów, nie dokuczaśy jej trudne do zniesienia bóle gśowy, tak samo jak paraliżujěce skurcze, teraz jednak najwyraźniej atakowaśa jě migrena. W panice zastanawiaśa siě, jak dowiezie do domu siebie i dziecko. Mimo wszystko z wdziěkiem odtworzyśa na okśadce magazynu "Photoplay" zamaszysty, wymyślony przez Wytwórniě podpis Marilyn Monroe (Jej wśasny, "Norma Jeane Baker", skśadaś siě z maśych, pochyśych liter.) "Photoplay" przedstawiaś Marilyn jako Rosě, zmysśowě, seksowně, z gśowě przechyloně do tyśu, zmrużonymi, rozmarzonymi oczami, prowokacyjnie uśożonymi ustami. Jej peśne piersi niemal gotowe byśy wyskoczyě z jaskrawoniebieskiej sukienki na ramiěczkach, której - Norma Jeane mogśaby przysiěc - nigdy na sobie nie miaśa. Tak naprawdě zapomniaśa o tej okśadce. Zapomniaśa o tamtej sesji zdjěciowej. Może to siě nigdy nie wydarzyśo? A jednak miaśa przed sobě dowód. Mojemu Dziecku Z tobě świat siě nowy rodzi. Przed tobě - nie byśo nic. MAGOWIE Miědzy innymi Hedda Hopper, P. Pukham ("Hollywood po zmroku"), G. Belcher, Max-the-Man Mercer, Dorothy Kilgallen, H. Salop, Skid "Dziurka od klucza" Skolsky (który polowaś na hollywoodzkie plotki ze swojej grzědy w antresoli u Schwaba), Gloria Grahame, V. Venell, "Buck" Holster, Wesośy Jack, Lex Aise, Cramme, Pease, Coker, Crudloe, Gagge, Gargoie, Scudd, Chytry Goldblatt, Pett, Trott, Leviticus, BRZěCZYK, M. Mudd, Wali Reese, Walter Winchell, Louella Parsons i HOLLYWOODZKIE RUCHOME OKO.

Ich sensacyjne doniesienia pojawiaśy siě w "L.A. Times", "L.A. Beacon", "L.A. Confidential", "Variety", "Hollywood Reporter", "Hollywood Tatler", "Hollywood Confidential", "Hollywood Diary", "Photoplay", "PhotoLife", "Screen World", "Screen Romance", "Screen Secrets", "Modern Screen", "Screenland", "Screen Album", "Movie Stories", "Movieland", "New York Post", "Filmland Tell-All", "Scoop! " i innych publikacjach. Rozpowszechniali informacje przez agencje United Press i American Press. Ich rola polegaśa na dystrybucji sśowa. Na poruszaniu prześcieradśami i podsycaniu ognia. Mkněli przed siebie, rzucajěc w krzewy strzěpy materiaśu nasěczonego benzyně, aby przyspieszyě postěp pśomieni. Ogśaszali, zapowiadali, uderzali w werble. Ze wzniesieś děli w fanfary, trěby i tuby. Bili w dzwony, wośali na alarm. Razem i osobno, chóralnie i pojedynczo proklamowali, oklaskiwali, informowali i zapowiadali. Robili wiele haśasu. Ujawniali i podkreślali. Chwalili, ganili, obwieszczali, rozpowszechniali. Byli wulkanami sśów. Wywośywali wielkie fale i powodzie sśów. Nadawali ton, wybiegali w przyszśośě, reklamowali i těpili. Wydobywali z cienia. Stawiali w centrum zainteresowania. Polecali, rekomendowali, próbowali cyrkowych sztuczek, poddawali pod publiczně dyskusjě, zapamiětywali siě w mówieniu. Przewidywali i nie zgadzali siě. Wieszczyli "chwilowy" wzlot, wieszczyli "tragiczny" upadek. Byli astronomami wyznaczajěcymi trajektorie gwiazd. Bezustannie przeszukiwali nocne niebo. Trwali na stanowiskach podczas narodzin gwiazdy i byli przy jej śmierci. Zachwycali siě ciaśem i krzywili nad kośěmi. Łakomie lizali piěkně skórě i wysysali szpik. W latach piěědziesiětych ogśaszali wielkimi literami MARILYN MONROE MARILYN MONROE MARILYN MONROE. Zśoty medal najlepszej nowej gwiazdy czasopisma "Photoplay" . w 1953 roku. Dziewczyna listopada w "Playboyu" z 1953 roku. Najpiěkniejsza blondynka "Screen World", 1953 rok. Zdjěcia w luksusowych magazynach: "Life", "Colliers", "Saturday", "Evening Post", "Esquire". Plakat z siedzěcě na wózku inwalidzkim uśomně dziewczynkě, która wpatruje siě w wyprostowaně, blondwśosě piěknośě: PAMIěTAJ, WESPRZYJ SZCZODRZE CHORYCH. MARILYN MONROE. śmiejěc siě niespokojnie, powiedziaśa do Cassa: - Och, ona jest naprawdě śadna. To zdjěcie. Ta sukienka. Jejku! Ale to nie jestem ja, prawda? Co bědzie, kiedy ludzie d...dowiedzě siě prawdy? Dziwna, pośyskujěca nieprzejrzystośě niebieskich, lalkowatych oczu, z których potrafiś cokolwiek odczytaě jedynie w przeszśości, ale i wówczas bez absolutnej pewności. Nie sśuchaś zbyt uważnie. Normy rzadko siě sśuchaśo. Dziewczyna mówiśa do siebie, myśli kśěbiśy siě w jej gśowie i wychodziśy na zewnětrz. I to jej ściskanie wśasnych dśoni, wyginanie palców, bezwiedne dotykanie ust, jakby chciaśa sprawdziě...

No wśaśnie, co? Że ma usta? Że jej usta sě mśode, miěsiste, twarde? Cass miaś mnóstwo wśasnych smutnych myśli. Odparś w roztargnieniu, gśaszczěc dśoś Normy, którě ona jak zwykle odwróciśa, aby chwyciě go za rěkě i ścisněě zdumiewajěco silnymi palcami: - Do licha, maleśka: my dowiedzieliśmy siě prawdy, a i tak ciě kochamy. Prawda? Doszedś do wniosku, że ma to coś wspólnego z jej ciěżě, i przestraszyś siě. "NIGDY NIE MA DOśě POLSKIEJ KIEŁBASY Kochanki i kochankowie! Z opasśego tomu akt FBI podpisanego MARILYN MONROE ALIAS NORMA JEANE BAKER. Z, D, S oraz kilka innych osób z Wytwórni. Komuch fotograf Otto Osě, komuch scenarzysta Dalton Trumbo, komuch aktor Robert Mitchum. Howard Hughes, George Raft, I. E. Shinn, Ben Hecht, John Huston, Louis Calhern, Pat 0Brien, Mickey Rooney, Richard Widmark, Ricardo Montalban, George Sanders, Eddie Fischer, Robert Fischer, Paul Robeson, Chanie Chaplin (senior), Charlie Chaplin (junior), Stewart Granger, Joseph Mankiewicz, Roy Baker, Howard Hawks, Joseph Cotten, Elisha Cook jr, Sterling Hayden, Humphrey Bogart, Hoagy Carmichael, Robert Taylor, Tyrone Power, Fred Allen, Hopalong Cassidy, Tom Mix, Otto Preminger, Cary Grant,. Clark Gable, Skid Skolsky, Samuel Goldwyn, Edward G. Robinson (senior), Edward G. Robinson (junior), Van Heflin, Vanjohnson, Tonto,Johnny "Tarzan" Weissmuller, Gene Autry, Bela Lugosi, Boris Karloff, Łon Chaney, Fred Astaire, Leviticus, Roy Rogers i Trigger, Groucho Marx, Harpo Marx, Chico Marx, Bud Abbott i Lou Costello, John Wayne, Charles Coburn, Rory Calhoun, Clifton Webb, Ronald Reagan, James Mason, Monty Woolley, W. C. Fields, Red Skelton, Jimmy Durante, Errol Flynn, Keenan Wynn, Walter Pidgeon, Fredric March, Mae West, Gloria Swanson, Joan Crawford, Shelley Winters, Ava Gardner, BRZěCZYK, Lassie, Jimmy Stewart, Dana Andrews, Frank Sinatra, Peter Lawford, Cecil B. De Mille i wielu, wielu innych. A to tylko do roku 1953, kiedy miaśa dwadzieścia siedem lat! Najwiěksze skandale byśy jeszcze przed niě. EKSSPORTOWIEC: CELOWANIE Chcě siě z niě umówiě. Eks-Sportowiec zbliżaś siě do czterdziestki. Upśyněśy już lata, odkěd ostatni raz machněś kijem baseballowym w gśównej lidze, dobiegś do bazy i uśmiechněś siě wstydliwie, kiedy siedemdziesiět piěě tysiěcy widzów eksplodowaśo nie kontrolowanym entuzjazmem. W swoim czasie pobiś baseballowe rekordy aż z 1922 roku. Chětnie porównywano go do Babea Rutha. Staś siě amerykaśskě legendě. Symbolem Ameryki. Kiedyś już byś żonaty, spśodziś dzieci i rozwiódś siě z powództwa żony, która oskarżyśa go o "okrucieśstwo". No cóż, miaś charakter! Nie można winiě normalnego, peśnego wigoru měżczyzny, że ma charakter. Prócz tego byś "Wśochem i zazdrośnikiem". Byś "Wśochem i nigdy nie zapominaś urazy, nigdy nie wybaczaś wrogowi". Miaś nos Wśocha, śniadě cerě i dobrotliwe rysy. Publicznie zachowywaś siě nienagannie. Publicznie byś spokojny, pogodnego usposobienia. Uchodziś za nieśmiaśego.

Uchodziś za rycerskiego. Na nieformalne okazje ubieraś siě w sportowe koszule, na spotkania oficjalne przywdziewaś szyte na miarě garnitury. Urodziś siě w San Francisco w rodzinie rybaków. Katolik. Typ silnego měżczyzny. Wielbiciel życia rodzinnego. Tylko gdzie byśa ta jego rodzina? Spotykaś siě z "modelkami". Umawiaś siě z "gwiazdkami". Jego nazwisko drukowano czasem wielkimi literami w kronikach towarzyskich. Kiedy żegnaś siě z baseballem, zarabiaś sto tysiěcy dolarów rocznie. Przesyśaś pieniědze rodzicom, kupowaś nieruchomości, inwestowaś. Podobno "wspóśpracowaś" z pewnymi wśoskimi biznesmenami z San Francisco, Los Angeles i Las Vegas. Nic dziwnego, że faworyzowaś wśoskie restauracje: cielěcina, krewetki, makaron, czasem risotto. Risotto musiaśo byě starannie przygotowane. Zazwyczaj dawaś duże napiwki. Jeśli obsśużono go źle, śmiertelnie bladś na twarzy. Nie chciaśbyś obraziě tego měżczyzny, ani umyślnie, ani w żaden inny sposób. Jeśli znalazś siě na pokśadzie, do niego należaśo dowodzenie okrětem. W tajemnicy kobiety nazywaśy go "jankeskě wyrzutniě". Piś. Paliś. Rozmyślaś. Byś uzależniony od sportu. Miaś bardzo wielu przyjacióś, w tym licznych eks-sportowców, też uzależnionych od sportu. Mimo to czuś siě samotny. Těskniś za "normalnym życiem". W telewizji oglědaś baseball, futbol amerykaśski, boks. Kiedy zasiadaś na stadionie, pragněc obejrzeě bezpośrednio rozgrywki baseballu, wszyscy zwracali na niego uwagě, zawsze spotykaś siě z aplauzem. Tśum uwielbiaś sposób, w jaki siě podnosiś i prostowaś - nieśmiaśy uśmiech, machniěcie rěkě - a potem szybko siadaś, czerwony na twarzy. Spotykaś siě z przyjacióśmi w restauracjach i klubach nocnych. Czěsto zachowywali siě haśaśliwie, narzekali na jedzenie i obsśugě, wychodzili na samym koścu. Ale dawali duże napiwki. W miejscach publicznych Eks-Sportowiec chětnie rozdawaś autografy, ale nie cierpiaś byě potrěcany czy broniě siě przed naporem tśumu. Lubiś mieě atrakcyjně kobietě przy swoim boku. Uśmiechniětě, rozpromienioně. Czěsto stykaś siě z fotografami. Lubiś, kiedy kobieta tuliśa siě do jego ramienia, ale nie do niego. Nie przepadaś za kobietami, które "próbowaśy byě měżczyznami". Oburzaś siě i reagowaś odrazě na myśl o "nienormalnych" kobietach, które nie chcě mieě dzieci. Potěpiaś aborcjě. Godziś siě na regulacjě urodzin, choě Kościóś nie godziś siě na żadně z metod antykoncepcyjnych poza obserwacjě cyklu. Potěpiaś komunistów i ich sympatyków, "czerwonych" i "różowych". Nie przeczytaś ani jednej ksiěżki, może nawet nie otworzyś ani jednej ksiě żki, od czasów nauki w szkole średniej w San Francisco. Miaś tam zresztě bardzo przeciětne wyniki. Nim skośczyś dziewiětnaście lat, zostaś zawodowym baseballistě. Przepadaś za filmami, zwśaszcza za komediami i filmami wojennymi. Byś potěżnym měżczyzně, niespokojnym, zwśaszcza gdy musiaś siedzieě zbyt dśugo w jednym miejscu. Chodziś do kościośa sporadycznie, ale zawsze wypeśniaś obowiězek wielkanocnej pokuty. Kiedy na klěczkach czekaś na komuniě świětě, zamykaś oczy, bo tak go

nauczono w dzieciśstwie. Nie żuś hostii, czekaś, aż rozpuści siě na jězyku, tak jak to robiś jako chśopiec. Raczej przystěpiśby do komunii, nie wyznawszy wcześniej grzechów, niż podniósś siě w trakcie mszy i obrzuciś ksiědza wyzwiskami. Wierzyś w Boga, ale wierzyś też w wolně wolě. Przypadkiem ujrzaś Marilyn Monroe na zdjěciu w "L.A. Times". Hollywoodzka aktorka, blondynka, wyglědaśa śadnie miědzy dwoma graczami baseballu. Poczětek nowego sezonu. Do boju,! Eks-Sportowiec patrzyś przez dśuższy czas na tě fotografiě. Piśeczka do baseballu, kij, olśniewajěco śliczna, promiennie uśmiechniěta dziewczyna o najsśodszej z możliwych twarzy, sylwetka uksztaśtowana na wzór Wenus z Milo, i te wśosy jak cukrowa wata. Oto ujrzaś aniośa, aniośa z piersiami i biodrami. Eks-Sportowiec natychmiast skontaktowaś siě z przyjacielem w Hollywood, wśaścicielem znanej w Beverly Hills restauracji. - Ta blondynka, Marilyn Monroe. Przyjaciel odparś: - Sśucham. O co chodzi? - Chcě siě z niě umówiě. - Poważnie? - roześmiaś siě ów przyjaciel. - Ta damulka jest zwyczajně dziwkě. Zawsze byśa dziwkě, jednorazówkě. Farbowana blondynka. Wywśoka. Nie nosi bielizny. Zadaje siě z Żydami i mieszka z dwoma pedalskimi ěpunami. Obciěgněśa gnata wszystkim w mieście i daleko poza jego granicami. Weekendy spědza w Vegas, robiěc facetom dobrze. Nigdy nie wychodzi z pokoju. Nigdy nie ma dośě polskiej kieśbasy. Cisza. Hollywoodzki przyjaciel myślaś, że Eks-Sportowiec cichutko odśożyś sśuchawkě, bo czasami tak robiś. Ale nie. Zamiast tego Eks-Sportowiec powiedziaś: - Chcě siě z niě umówiě. Musisz mi to zaśatwiě. CYPRYSY W tygodniu, w którym przypadaśy urodziny Normy Jeane, dziecko miaśo już sześě tygodni. Dwadzieścia siedem! Niemal za stara na matkě pierwszego dziecka, jak mówiono. To byś czas niespodziewanych odkryě. - Heeej, wiecie co? Wśaśnie przyszśa mi do gśowy nastěpujěca myśl. Bliźniěta, piěkna trójca, wyruszyśy, aby obejrzeě posiadśośě do wynajěcia. Cyprysy w Hollywood Hills, na szczycie Laurel Canyon Drive. Szósty czy siódmy dom w wiejskim stylu, który im pokazano od poczětku "epickich poszukiwaś". (To sśowa Cassa, który byś ich mistrzem sśów.) Szukali idealnego środowiska na okres ciěży Normy Jeane i na pierwsze miesiěce życia dziecka. -Jesteśmy wytworami naszego czasu i miejsca - ciěgněś Cass. - Nie jesteśmy czystymi duchami. Powstaliśmy z prochu i cennych metali po chodzěcych z odlegśych gwiazd. Musimy siě wznieśě ponad zasnute smogiem Miasto Aniośów tak jak ponad historiě...?

Hej, sśuchacie mnie czy nie? - (Tak, tak! - Norma Jeane, dziewczyna o oczach bśyszczěcych miśościě, sśuchaśa zawsze; Eddy G, ten wzruszy ramionami i przytaknie: pewnie.) - Poprzez narodziny każdej istoty świat odradza siě na nowo. Nie inaczej bědzie z tymi narodzinami! Przyszśośě cywilizacji może zależeě od jednych jedynych narodzin. Mesjasza. Możecie rzec, że rachunek prawdopodobieśstwa przemawia przeciwko Mesjaszowi, ale co z tego? Kości zostaśy rzucone. Kiedy Cass Chaplin wypowiadaś siě w sposób tak niebywale elokwentny, z takim niebywaśym zaciěciem, kimże byśa Norma Jeane, kimże byś Eddy G, by w to wszystko wětpiě? Norma Jeane byśa Źebraczkě kochaně przez dwóch gorliwych ksiěżět. Jeden dawaś jej ksiěżki do przeczytania, ksiěżki, które "dla niego wiele znaczyśy", drugi dawaś jej kwiaty, pojedyncze kwiaty, sědzěc z wyglědu, zerwane pod wpśywem nagśego impulsu i w pośpiechu, z krótkě śodygě, z przekwitśymi pśatkami, o liściach skropionych czarnymi plamkami. - śliczna Normo, kochamy ciě. Ależ szczěśliwa. I nigdy nie byśo w moim ciele tak dużo zdrowia, wiěc zrozumiaśam, że wielbienie Boga jest wyrazem ducha Boskiego Zdrowia (albo Ozdrowienia). Nie istnieje Diabeś. Diabeś jest chorobě umysśu. Tamtego dnia Eddy G zawiózś ich do Hollywood Hills ponad pogrěżone w smogu niegodziwe miasto. Niebo nad ich gśowami miaśo barwě czystego, przygaszonego bśěkitu. Wiaś ciepśy, suchy wiatr. Gniecione kamyki grzechotaśy pod kośami zielonego cadillaca prowadzonego wprawně jak zawsze rěkě Eddyego, który jak zwykle sprawiaś wrażenie, że dopiero przed chwilě zdośaś ochśoněě po jakimś wybryku, i którego najczěściej obsadzano w filmach w rolach mśodych, przystojnych, pewnych siebie facetów, zmierzajěcych ku śmierci, zwykle gwaśtownej. Norma Jeane usiadśa obok Eddyego G, obok Normy Jeane usadowiś siě Cass Chaplin. (Biedny Cass! "Nie jestem dzisiaj sobě, ale kim, do diabśa, jestem, pojěcia nie mam".) Norma Jeane, w rozkwicie swego mśodzieśczego piěkna, uśmiechaśa siě, siedzěc miědzy kochankami Bliźniětami i trzymajěc prawě dśoś obronnym gestem na brzuchu. Ciepśě, wilgotně dśoś na powiěkszajěcym siě brzuchu. Szósty tydzieś dziecka. Czy to możliwe? Bliźniěta, piěkna trójca, tego jasnego, sśonecznego ranka w pośudniowej Kalifornii jechaśy Laurel Canyon Drive na spotkanie z agentkě obrotu nieruchomościami, która potraktowaśa ich "epickie poszukiwania" niczym swoje wśasne i postanowiśa możliwie najszybciej doprowadziě do zawarcia umowy. Miědzy sobě nazywali tě kobietě Thedě Barě, ponieważ malowaśa siě w kretyśskim, pseudoseksownym stylu minionej ery; szkoda byśo kobiety (to zdanie Normy Jeane), ale chciaśo siě też wybuchněě śmiechem prosto w jej twarz (Cass i Eddy G). I nagle, tak spontanicznie, że można by przy puszczaě, że wśaśnie w tej chwili o tym pomyślaś, Eddy G uderzyś piěściě w kierownicě. - Heeej, wiecie co? Wśaśnie przyszśa mi do gśowy nastěpujěca myśl. Norma Jeane zapytaśa, jaka myśl przyszśa mu wśaśnie do gśowy, Cass zaś mrukněś coś niezrozumiale (och, Cassa tak roznosiśa wściekśośě, że Norma Jeane niemal sama jě czuśa; niedawno poczuśa siě z jego powodu odrobině winna, bo stwierdziś, że ze wspóśczucia do niej też ma "poranne mdśości", a przecież ona tak naprawdě żadnych porannych mdśości nie miewaśa). Eddy G ciěgněś podekscytowany:

Jakby mnie olśniśo, wiecie? Musimy coś zrobiě, caśa nasza trójka, zanim Norma Jeane urodzi dziecko. Każde z nas przygotuje testament i polisě ubezpieczeniowě. Jeśli coś siě komuś przydarzy, odszkodowanie odbierze pozostaśa dwójka oraz dziecko. - Eddy zamilkś na chwilě. Kipiaś chśopiěcym entuzjazmem, żywiośowě, nieobecně w scenariuszu energiě. - Znam pewnego prawnika. To znaczy kogoś, komu można zaufaě. Kapujecie? No, co wy na to? Hej, sśuchacie? W ten sposób dziecko bědzie bezpieczne. Cisza. Norma Jeane pozostaśa zatopiona w myślach. W snach z po przedniej nocy. W halucynacyjnych, dziwnie wyrazistych marzeniach! Flotylli marześ, typowych dla ciěży marześ, które opisaśa Cassowi, i dodaśa, że nigdy wcześniej takich snów nie miaśa, och, nigdy! Bezsennośě jě opuściśa, jak gdyby nigdy jej nie dokuczaśa. Wcale nie kusiśo jej, by zażyě tabletki z domowych zapasów. Rzadko miaśa ochotě na drinka. Zasypiaśa od razu, ledwie jej gśowa zetkněśa siě z poduszkě, chociaż piěkni chśopcy pieścili jě, ssali, gryźli i szturchali, śmiejěc siě i walczěc ze sobě jak dzieciaki po obu stronach albo na wierzchu jej uśpionego kobiecego ciaśa. Nazwali jě śpiěcě Królewně. Przysiěgali, że jej piersi wypeśniśy siě śmietaně. Pycha! Mimo to rzeka nocy unosiśa jě niewinnie na swojej powierzchni, rzeka jě żywiśa. Nigdy nie byśam zdrowsza, Mamo/Dlaczego nie powiedziaśaś mi, że po siadanie dziecka bědzie wśaśnie takie! Cass odchrzěkněś. Byś trochě rozdrażniony, jak aktor, któremu nie bardzo odpowiada jakaś scena. - Hej, niezśa myśl, Eddy. Aha! Czasami martwiě siě o dzieciaka. O ten Uskok świětego Andrzeja. - Odwróciś siě do Normy Jeane i zapytaś śagodnie: Jak to ci siě podoba, Maśa Mamusiu? Wciěż cisza. Norma Jeane zdawaśa siě nie reagowaě na ten dialog tak, jakby sobie tego życzyśy měskie Bliźniěta. Później bědzie to wspominaśa jako coś dziwnego: jak podczas ujěcia filmowego, widzisz, czego oczekuje od ciebie twój partner; masz siě zachowaě w określony sposób, masz stworzyě przejście do kolejnego fragmentu dialogu, ale ty niespodziewanie siě wstrzymujesz, jakiś instynkt w twojej aktorskiej duszy nakazuje ci siě wstrzymaě, opieraě, nie poděżaě zgodnie z logikě. - Normo? Co o tym myślisz? Eddy G otworzyś przepustnicě w silniku samochodu. Mkněli wěskě drogě po dnie kanionu. Jest wściekśy, pomyślaśa Norma Jeane. Eddy G gmeraś przy radiu wbudowanym w tablicě rozdzielczě - niebezpieczny zwyczaj, gdy siě prowadzi. Z gśośnika zabrzmiaśy nieprzyjemnie gśośne dźwiěki The Songfrom Moulin Rouge. Droga byśa wěska i krěta. Norma Jeane postanowiśa nie przypominaě sobie sceny z policyjně blokadě i Gladys w nocnej koszuli. Byśam wówczas dziewczynkě.

Spójrzcie na mnie teraz! Cass przyciskaś dśoś do dśoni Normy Jeane, którě ona trzymaśa na brzuchu nad Maleśstwem. Cass chětniej niż Eddy G okazywaś serdecznośě; Cass mógś uchodziě za mistrza romantycznego nastroju, nie w komicznym stylu Chaplina seniora, ale w poważnym stylu Rudolfa Yalentino, czemu niemogśa siě oprzeě żadna kobieta. Od poczětku ciěży Eddy G czěściej drażniś Normě Jeane, nerwowo z niej żartowaś i unikaś jej dotykania. -Najważniejsze jest to, kochanie, że dziecku należy zapewniě ochroně. Przed zśośliwościě losu. Bo co bědzie w razie kolejnego krachu? A to siě może zdarzyě! Przecież pierwszego nikt siě nie spodziewaś. Co bědzie, jeśli kino pójdzie w odstawkě? To też może siě zdarzyě! Wkrótce wszyscy w caśych Stanach bědě mieli telewizjě. "Każdy, kto żywi jakieś zśudzenie, nie jest świadom, że to zśudzenie", powiada Freud. W Kalifornii samo powietrze, którym oddychamy, jest iluzjě. Wiěc myślě sobie, że jeśli chodzi o finanse, dobrze byśoby zapewniě Dziecku przyszśośě. Norma Jeane poruszyśa siě niespokojnie. Teraz ona powinna przemówiě. To byśy ěwiczenia aktorskie; wcześniej przygotowana scena, w której ona musi improwizowaě. To jedno z tych ěwicześ, kiedy wypraszajě ciě z sali, potem wprowadzajě z powrotem, aby odegraě sceně z udziaśem dwóch, trzech aktorów, którzy znajě scenariusz na pamiěě. Cass ocieraś siě policzkiem o twarz Normy Jeane. Miaś nieświeży, poranny oddech zmieszany ze sśodkawě stěchlizně gnijěcej wistarii. - Nic nam siě nie stanie, Maśa Mamusiu. Sami jesteśmy naszymi szczěśliwymi gwiazdami. Nareszcie przypomniaśa sobie! Ûw sen, w którym bardzo siě staraśa karmiě dziecko, ale ono nie ssaśo. Czy noworodek ssie automatycznie? Odruchowo? Musi to byě instynkt, natura, jak u ptaka budujěcego gniazdo, pszczóś zabudowujěcych ul. Dziwne w tym śnie byśo to, że dziecko nie miaśo twarzy (jeszcze! ), jedynie coś w rodzaju lekko migoczěcej aureoli. Powiedziaśa: - Ojej, pomyślcie tylko? Może tak zwany Bóg jest tak naprawdě tylko instynktem? Skěd wiecie, jak siě zachowaě w nowej sytuacji, nie wiedzěc, dlaczego to wiecie? Jak zwierzěta wrzucone do wody, które wiedzě, jak pśywaě? Nawet zupeśnie maśe? Měskie Bliźniěta patrzyśy przed siebie na drogě na dnie kanionu. Theda Bara już na nich czekaśa. Przy otwartej bramie do Cyprysów. Zmuszaśa siě do uśmiechu, wykrzywiaśa pomalowane ciemně szminkě, użě dlone przez pszczośě usta i machaśa radośnie rěkě niczym przebojowa dziewczyna z lat dwudziestych. Jej seksualna atrakcyjnośě należaśa do minionej ery; mogśa byě w każdym wieku miědzy trzydziestym piětym a czterdziestym piětym rokiem życia, jeśli nie byśa starsza. Ta ziemista skóra, na piěta i bśyszczěca w okolicach oczu. Normie Jeane zrobiśo siě jej szkoda. Zarazem jednak czuśa jakěś zśośě. Dorośnij. Daj spokój! Eddy G zawośaś, na pozór szczerze: -Hej, przepraszamy!

Spóźniliśmy siě? Jaki potěżny i przystojny chśopiec; choě byś nie ogolony, ubrany w pogniecione spodnie koloru khaki i cuchněś czymś, co reklamy dezodorantów nazywaśy zapachem ciaśa, niemal wszystko można mu byśo wybaczyě. I Cass Chaplin z naděsaně twarzě lalki i rozwichrzonymi wśosami Maśego Trampa, w które kobiety pragněśy zanurzyě palce. Wstydliwa, spokojna, zamyślona blondynka, którě agentka natychmiast rozpoznaśa jako Marilyn Monroe, najnowsze objawienie Hollywood, ale której prywatnośě z pewnościě zamierzaśa respektowaě. Sśynna trójca! Oczywiście, spóźnili siě po nad godzině, Bliźniěta zawsze siě spóźniaśy. Zresztě cudem byśo, jeżeli to trio w ogóle pojawiaśo siě gdzieś o jakiejkolwiek porze. Theda Bara, o twarzy z mocnym, przesadnym makijażem, ubrana w bśyszczě cy rdzawy kostium i buty na wysokich obcasach z krokodylej skóry, wymieniśa z klientami energiczne uściski dśoni. Jakże siě pospieszyśa, aby uspokoiě tych czarujěcych mśodych ludzi z Hoollywood. Przyjechaliście paśstwo w samě porě! Nie myślcie już o tym. Piěknie tu, w Hills. Cyprysy teraz sě mojě ulubioně posesjě, chociażby z uwagi na sam widok. W pogodny dzieś wprost zapiera dech w piersiach. Pod warunkiem, że nad Santa Monica i oceanem nie unosi siě mgśa czy co to tam jest. - Zrobiśa pauzě na jeszcze bardziej wymuszony uśmiech. - Mam nadziejě, że jako mśodzi ludzie nie wydacie sědu o Cyprysach nazbyt pospiesznie? To bardzo szczególny dom. Cass gwizdněś. Widzě to, proszě pani. Widzě to i jestem oszośomiony dodaś Eddy G. Oczywiście żartowaś, bo o tej porze dnia nie bywaś jeszcze oszośomiony. Mśoda blondynka, która wcześniej przedstawiśa siě agentce jako Norma Jeane Baker, patrzyśa teraz przez ciemne okulary na dom z zachwytem i powagě jak maśa dziewczynka. Mogśo siě wydawaě, że nie ma makijażu, ale jej skóra bśyszczaśa. Platynowoblond wśosy prawie zupeśnie giněśy pod purpurowym turbanem w stylu tych, które nosiśa Betty Grabie w latach czterdziestych. Piersi schowane pod luźně tunikě z biaśego jedwabiu. Miaśa biaśe jedwabne spodnie, wymiěte w kroku, i sśomkowe sandaśy na nagich stopach. Jej zachrypniěty gśos wyrażaś niedowierzanie. Och, piěkny dom. Jak z bajki, tylko z której? Theda Bara uśmiechněśa siě niepewnie. Uznaśa, że to pytanie nie wymaga odpowiedzi. Zaproponowaśa przechadzkě po okolicy. Dziěki temu uzyskamy lepszě orientacjě. - Energicznie poprowadziśa ich wybrukowaně alejkě, przez wyśożone kamiennymi pśytami tarasy, obok basenu o ksztaście nerki - na drżěcej powierzchni wody unosiśy siě wyschniěte palmowe liście, martwe owady i kilka mniejszych ptaków. - Basen jest czyszczony w każdy poniedziaśek rano - powiedziaśa na usprawiedliwienie. -Jestem pewna, że w tym tygodniu byś czyszczony. Norma Jeane odniosśa wrażenie, że nad dnem dostrzega poruszajěce siě cienie widmowych pśywaków; nie chciaśa siě wpatrywaě zbyt uważnie. Eddy G wgramoliś siě na trampolině i ugiěś kolana, jakby zamierzaś skoczyě. Cass zwróciś siě do kobiety, cedzěc sśowa: - Niech go pani nie zachěca, bardzo proszě. Niech pani nawet nie patrzy w jego stroně.

Nie zamierzam siě utopiě, kiedy go bědě ratowaś. - Pieprz siě, Żydzino odparś Eddy G. Zaśmiaś siě, ale wydawaś siě wkurzony. Theda Bara czym prědzej ruszyśa dalej. Norma Jeane szepněśa do Eddyego G: - To byśo niegrzeczne. A jeśli ona jest Żydówkě? - Ona wie, że tylko żartujě. Nawet jeżeli ty nie wiesz. Tak wysoko nad miastem ciěgle wiaśo. Norma Jeane zaczěśa siě zastanawiaě, jak by siě tu żyśo w sezonie najsilniejszych wiatrów. Może nie byśaby to najlepsza atmosfera dla kobiety w ciěży i niemowlěcia. Ale Cassowi i Eddyemu G, którzy jako dzieci mieszkali w eleganckich rezydencjach, zależaśo na domu w górach, na czymś "egzotycznym", "szczególnym". Pieniědze zdawaśy siě nie stanowiě dla nich problemu, ale skěd mieli je wziěě na opśacenie czynszu? Ponadto do obsśugi takiego domu jak ten należaśo zatrudniě sśużbě. Norma Jeane nie miaśa prawa do zysków z Niagary, choě film okazaś siě kasowym przebojem; byśa kontraktowě aktorkě Wytwórni i dostaśa swoje honorarium. Cass i Eddy G wiedzieli o tym! Teraz byśa w ciěży, wiěc przez caśy rok nie może zagraě w żadnym filmie. Jeśli nie dśużej. (Niewykluczone, że w ogóle zakośczy siě jej kariera.) Lecz kiedy próbowaśa wypytaě měżczyzn, ile wynosi miesiěczny czynsz, zbyli jě, oświadczajěc, że to kwota umiarkowana. Podobno niepotrzebnie siě martwiśa. "Coś wykombinujemy. We trójkě damy sobie radě". Norma Jeane przyglědaśa siě kolejnemu pěkniěciu, tym razem szczelinie w stiukowej ścianie ozdobionej piěkně meksykaśskě mozaikě. Wewnětrz uwijaśy siě czarne mrówki. Posiadśośě nazwano Cyprysami ze wzglědu na te wśoskie drzewka, które zamiast palm posadzono wokóś domu. Kilka zachowaśo peśne, miśe dla oka ksztaśty, ale wiěkszośě skarlaśa w reakcji na ustawiczne wiatry i wyglědaśa pokracznie, jak udrěczone torturami stworzenia. Niewiele wyobraźni byśo trzeba, by zobaczyě, jak siě wijě. Gnomy, elfy, czarownice. Ale Rumpelstiltzkin nie byś zśy. Jedyny przyjaciel Normy Jeane. Kochaś jě bez zastrzeżeś. Szkoda, że za niego nie wyszśa! wtedy by nie umarś. Teraz nosiśaby w sobie dziecko I. E. Shinna, miaśaby piěkny, wśasny dom i szanowaliby jě wszyscy w Hollywood, nawet szefowie Wytwórni. (Ale Isaac zdradziś jě, choě tak wiele mówiś o miśości. Niczego jej nie zapisaś w testamencie. Ani centa! Zwiězaś jě z Wytwórniě kontraktem na siedem filmów, czyniěc z niej niewolnicě.) Theda Bara wprowadzaśa ich do domu. Przez wielkopaśskie foyer. Wnětrze przypominaśo muzeum: marmurowa podśoga, mosiěżno-krysztaśowe żyrandole, jedwabne tapety, lustrzane panele i szerokie schody. Salon znajdowaś siě w gśěbi i byś tak przestronny, że Norma Jeane musiaśa zmrużyě oczy, aby zobaczyě przeciwlegśě ścianě. Na meblach leżaśo biaśe pśótno, ale parkiet nie byś przykryty. Nad olbrzymim kominkiem wisiaśy skrzyżowane szpady. Obok staśa kompletna, chyba średniowieczna zbroja. Cass gwizdněś.

- D. W. Griffith. Jeden z jego dziwacznych eposów. Owalne lustra oprawione w misterne zśote ramy odbijaśy w nieskośczonośě owalne lustra oprawione w misterne zśote ramy - z wrażenia Normie Jeane zatrzepotaśo serce. Tu mieszka szaleśstwo. Nie wchodź do środka! Ale już byśo za późno, nie mogśa zawróciě. Doprowadziśaby Cassa i Eddyego G do szaśu. Obecnym wśaścicielem posesji byś Bank Pośudniowej Kalifornii. Od kilku lat nikt nie mieszkaś na staśe w Cyprysach. Poprzedniě wśaścicielkě byśa piěknośě lat trzydziestych, podrzědna aktorka, która przeżyśa swego měża, zamożnego producenta, o kilka dziesiěcioleci. Kobieta ta, miejscowa legenda, nie miaśa wśasnych dzieci, ale adoptowaśa kilkoro sierot z Meksyku. Parě tych dzieci umarśo "śmierciě naturalně", inne znikněśy albo rozeszśy siě po świecie. Kobieta ta wprowadziśa do swojego domu licznych "krewnych" i "pomocników", którzy na przemian okradali jě i drěczyli. Opowiadano szokujěce historie o jej skśonności do alkoholu, narkotyków, o próbach samobójczych. Jednak przekazywaśa poważne sumy lokalnym organizacjom charytatywnym, w tym Siostrom Nieustajěcego Miśosierdzia, czyli zakonowi katolickiemu, którego reguśa nakazywaśa ścisśe posty, modlitwy i milczenie. Norma Jeane nie chciaśa sśuchaě najgorszej z tych opowieści. Wiedziaśa, że podobne opowieści mogě byě zwodnicze. Jeżeli nawet po czětek daje im prawda, ludzkie gadanie zmienia je w kśamstwa". Serce Normy Jeane biśo szybciej nad niesprawiedliwościě, nad okropieśstwami, które wygadywano o kobiecie mieszkajěcej samotnie w tym domu i w koścu znalezionej w śazience przez dozorcě. Koroner stwierdziś przypadkowě śmierě na skutek niedożywienia, nadużywania barbituranów i alkoholu. Norma Jeane szepněśa: -To nie w porzědku. Sěpy! Z przodu Theda Bara, w szpilkach, rozmawiaśa i śmiaśa siě z měżczyznami. Miaśa nadziejě, że rzeczywiście wynajmě Cyprysy. Powiedziaśa do Normy Jeane: - Fantastyczny dom, prawda, moja droga? Jest taki oryginalny, niepowtarzalny. Pani przyjaciele mówili mi, że szukajě paśstwo odosobnienia? Trudno o lepsze miejsce, dajě sśowo. Obchód posiadśości trwaś już dośě dśugo. Norma Jeane zaczynaśa odczuwaě změczenie. Ten dom! Iluzja splendoru! Osiem sypialni, dziesiěě śazienek, kilka salonów, ogromny pokój stośowy z krysztaśowymi żyrandolami, które drżaśy i kośysaśy siě, jakby siě sufit unosiś; w pokoju do śniadaś zasiěśě mogśo ěwierě setki gości. Wszědzie trzeba byśo wchodziě po kilku schodkach, żeby zaraz zejśě po innych. W czěści pośożonej w gśěbi budynku, której okna wychodziśy na basen, urzědzono coś w rodzaju sali klubowej z dużym, zakrzywionym barem, stolikami, skórzanymi śawami, parkietem do taśca i szafě grajěcě. Norma Jeane od razu podeszśa do szafy, ale urzědzenie nie tylko nie byśo podśěczone do prědu, ciemne, ale nie zawieraśo pśyt. Do licha, nie ma na świecie nic bardziej żaśosnego niż milczěca szafa grajěca. Odwróciśa siě rozdrażniona i naděsana. Chětnie puściśaby jakěś pśytě i potaśczyśa.

Jitterbuga! Od lat nie taśczyśa jitterbuga. Albo hula: świetnie byśoby zataśczyě hula, od czternastego roku życia należaśa do entuzjastek hula. Teraz miaśa dwadzieścia siedem lat, byśa w ciěży i ruch dobrze by jej zrobiś; niby dlaczego nie powinna taśczyě? Gdyby Marilyn zagraśa w filmie Měżczyźni wolě blondynki czego uczyniě nie zamierzaśa - taśczyśaby we wspaniaśych, drogich kostiumach, w starannie opracowanych choreograficznie numerach muzycznych, jak Ginger Rogers i Fred Astaire. Nie przepadaśa za tego rodzaju rzeczami, wymyślnymi i efekciarskimi. Wolaśa swobodny taniec. Pierwsza rzecz do zrobienia, Normo: uruchomiě szafě grajěcě - obiecaś Eddy G. Czyżby już ktoś o czymś zdecydowaś? Bez jej zgody? Theda Bara nie skośczyśa jeszcze ich oprowadzaě. Zalotnie śmiaśa siě i rozmawiaśa z měżczyznami, którzy w stylowych, ale wygniecionych i nie zbyt czystych ubraniach wyglědali na siebie, na odrzuconych potomków hollywoodzkiego rodu królewskiego. Norma Jeane szśa za nimi, przygryzajěc dolně wargě. Och, nie ufaśa swym kochankom! Dziecko też im nie ufaśo. Aktor to instynkt. Bez instynktu aktor nie istnieje. Norma Jeane usiśowaśa przypomnieě sobie wyrazisty, niepokojěcy sen, który miaśa tuż przed przebudzeniem siě tego ranka. Trzymaśa Dziecko przy nabrzmiaśych, obolaśych piersiach, pragněc je nakarmiě, ale chyba ktoś za nie szarpaś... Norma Jeane krzykněśa: Nie, nie! , lecz jakieś dśonie dalej trzymaśy Dziecko, wiěc żeby uciec, musiaśa siě obudziě. Normo Jeane - powiedziaśa uprzejmie agentka - czy coś jest nie tak? Myślaśam, że pokażě paśstwu... Norma Jeane osśoniśa oczy przed tymi wszystkimi cholernymi zwierciadśami. Zwierciadśami owalnymi, prostokětnymi, wysokimi, pionowymi, zwierciadlanymi panelami na prawie każdej ścianie tego domu. Jedna z śazienek na parterze miaśa przymocowane do sufitu lustro z cynowymi obwódkami. Gdziekolwiek siě weszśo, od razu pojawiaśo siě twoje odbicie, twoja twarz wyśaniaśa siě jak balon, oczy wpatrzone w oczy. Oto, kim siě staśa dziewczyna z lustra u Mayera! W purpurowym turbanie i ciemnych okularach Norma Jeane wyglědaśa jak cycata i dśugonoga statystka z filmu Road to Rio, ta, do której Bob Hope szczerzyś zěby. Norma Jeane uważaśa, że istotě jej Magicznej Przyjacióśki jest egzystencja w tajemnicy. Jeżeli stykasz siě z Magiczně Przyjacióśkě na co dzieś, wyjětkowośě znika. Cass chyba czytaś w jej myślach; powiedziaś, że zdejmě wiěkszośě luster, jeśli Norma Jeane ich sobie nie życzy. - Bliźniěta mogě siě obyě bez luster, ponieważ "odzwierciedlajě" siě na wzajem, zgadza siě? - Cass, nie wiem. Chcě wracaě do domu. Kochaśa go, nie ufaśa mu. Nie ufaśa obu měżczyznom, których kochaśa. Jeden z nich byś ojcem maleśstwa możliwe, żeby dziecko spśodzili obaj? Tego dnia nie po raz pierwszy rozmawiali o polisach ubezpieczeniowych, nowościě byśy zaś testamenty. Czyżby spodziewali siě, że umrze, na przykśad podczas porodu? A może liczyli na jej śmierě? (Ale kochali jě.

To jedno wiedziaśa! ) Gdyby tak mogśa poradziě siě pana Shinna. A może... Eks-Sportowca, który chciaś siě z niě "umówiě"? Poprzedniego dnia Norma Jeane powiedziaśa Cassowi o sśawnym eksbaseballiście. Zrobiśo to na nim chyba wiěksze wrażenie niż z poczětku na Normie Jeane. Cass oświadczyś, że Eks-Sportowiec jest bohaterem dla wielu Amerykanów w takim samym albo i wiěkszym stopniu niż którakolwiek z gwiazd filmowych, wiěc może Norma Jeane powinna siě z nim umówiě. Zaprotestowaśa, mówiěc, że o baseballu wie bardzo niewiele, nic jě to nie obchodzi, a poza tym jest w ciěży. Mówi, że chce siě ze mně "umówiě"! Wiemy, co to oznacza. Potrafisz graě trudne role. Osiěgaě coś dużym nakśadem siś. To wielka rola dla Marilyn. -Jest sśawny. Musi byě bogaty. - Marilyn jest sśawna. Ale nie bogata. Och, nie jestem sśawna jak on. Nim siě wycofaś, przez wiele lat odnosiś sukcesy. Wszyscy go kochajě. Dlaczego wiěc nie ty? Norma Jeane zerkněśa z obawě na Cassa, aby zobaczyě, czy jest zazdrosny, ale nic na to nie wskazywaśo. Lecz Cassa, w przeciwieśstwie do Eddyego G, trudno byśo przejrzeě. Norma Jeane nie powiedziaśa Cassowi, że odprawiśa sśawnego EksSportowca, ale nie osobiście, bo ten měżczyzna nie zadzwoniś do niej sam, tylko przez kogoś, kto skontaktowaś siě z jej agentem. Co za tupet! Jak gdyby Marilyn Monroe byśa towarem handlowym. Widzisz billboard, wiěc dzwonisz z ofertě. Ile kosztuje Marilyn? Na pierwszym piětrze Cyprysów w starej, francuskiej czěści domu brě zowe i krysztaśowe żyrandole bardziej rzucaśy siě w oczy. Sśabe, zśowieszcze, zśociste światśo wpadaśo do środka tak, jakby jego źródśem byśo coś innego niż sśośce. Unosiśa siě woś źle funkcjonujěcej kanalizacji, środków na owady, zwietrzaśych perfum. Nieustannie świszczaś wiatr... Norma Jeane miaśa wrażenie, że sśyszy gśosy, stśumiony dzieciěcy śmiech. To musiaś byě wiatr, grzechoczěce szybki okienne albo żyrandole. Zauważyśa, że Cass jest po irytowany i także rozglěda siě niespokojnie. Pewnie też sśyszy te dźwiěki. Tego ranka nie czuś siě dobrze, krěciśo mu siě w gśowie. Kiedy wówczas na niego zerkněśa, w jego oczach dostrzegśa alarmujěcě nieobecnośě. Gdy Theda Bara wyjaśniaśa skomplikowany system wewnětrznej komunikacji w domu, Cass staś, trěc oczy i poruszajěc ustami tak, jakby wpadśo mu do środka coś, czego nie mógś pośkněě. Norma Jeane próbowaśa go objěě, ale odtrěciś jě, zmieszany. - Nie jestem twoim dzieckiem. Przestaś. Dlaczego przyjechaliśmy do tego okropnego miejsca? Czy szukamy jakiejś zjawy? Theda Bara poświěciśa trochě czasu na opisanie instalacji antywśamaniowej, reflektorów i systemu monitoringu. Wszystko to musiaśo kosztowaě okośo miliona dolarów. Podobno poprzednia wśaścicielka rezydencji "nie samowicie siě baśa", że ktoś siě wśamie do domu i zamorduje jě. Jak moja matka - mrukněś przybity Eddy G. - To byś pierwszy symptom.

Ale nie ostatni. Norma Jeane postanowiśa trochě poprawiě ogólny nastrój. -Dlaczego ktoś miaśby chcieě mnie zamordowaě? Zawsze o to pytam. Bo, wiecie... czy ktoś jest aż tak ważny? Theda Bara uśmiechněśa siě lodowato i powiedziaśa: Wielu ludzi w tej czěści świata jest wystarczajěco ważnych, by ich za mordowaě. A jeszcze wiěcej jest bogatych. Norma Jeane miaśa wrażenie, że to niegrzeczna odpowiedź, chociaż nie zrozumiaśa jej do kośca. Zastanawiaśa siě z uśmiechem na ustach: Co by sobie pomyślaś EksSportowiec, gdyby wiedziaś, że ona jest w ciěży? I że kocha siě nie z jednym przystojnym, seksownym mśodzieścem, tylko z dwoma? Może jestem dziwkě. Rany, jest na to caśe mnóstwo dowodów! Wśaśnie wtedy zaczěśy siě dziaě dziwne rzeczy. Kiedy Eddy G zadawaś kobiecie pytania. Norma Jeane sśuchaśa jednym uchem, a Cass w ogóle siě wyśěczyś, popielaty na twarzy i rozdygotany. Poruszaś ustami, jakby chciaś coś prześkněě. Powietrze byśo tu suche, odnosiśo siě wrażenie, że do ust dostaś siě piasek. Norma Jeane miaśa ochotě wziěě Cassa w ramiona, pocaśowaě go i uspokoiě. Kětem oka dostrzegśa jakiś ruch coś tam przemkněśo, przebiegśo. Cieś w locie. Przez jedno z luster? Ani Theda Bara, ani Eddy G niczego nie zauważyli, ale Cass wytrzeszczyś oczy z przerażenia. Jednak niczego tam nie byśo. Kiedy Theda Bara wprowadziśa ich do jeszcze jednej sypialni, za brokatem zasśony znów coś jakby siě poruszyśo, przerażone. - Och, spójrzcie - Norma Jeane powiedziaśa bez namysśu. Theda Bara odparśa niepewnie: -To... nic. Jestem pewna. Pracownica agencji obrotu nieruchomościami podeszśaby tam odważnie i sprawdziśa, ale Cass powstrzymaś jě. - Nie. Pieprzyě to; zamknijmy tylko drzwi. Wyszli, zamkněli drzwi. Norma Jeane i Eddy G wymienili zaniepokojeni spojrzenia. Co siě dziaśo z Cassem? On miaś panowaě nad caśě ich trójkě. Norma Jeane sśyszaśa wcześniej stśumiony sopran, dzieciěce krzyki i śmiech, choě naturalnie to byś wiatr, tylko wiatr, rozbudzona wyobraźnia. Gdy Theda Bara zaprowadziśa ich do pokoju dziecinnego, Norma Jeane z ulgě stwierdziśa, że jest pusty; panowaśa tu cisza, jeśli nie liczyě pomruków wiatru. Dlaczego jestem taka gśupia? Nikt by tu dziecka nie zamordowaś. - śliczny p...pokój! Norma Jeane musiaśa to powiedzieě. Lecz pokój dziecinny bynajmniej nie byś śliczny, tylko duży. I dśugi. Zewnětrzna ściana skśadaśa siě gśównie z okien z przyciemnionego szkśa wychodzěcych na pustě przestrześ, jakby w nieskośczonośě; pozostaśe ściany pomalowano na różowo i ozdobiono rysunkowymi figurkami o rozmiarach dorosśego czśowieka. Byiy wśród nich niezwykśe, staromodne postacie z bajek Babci Gěski i amerykaśskich fil mów rysunkowych: Myszka Miki, Kaczor Donald, Królik Bugs,

Goofy. Pśaskie, puste oczy. Ludzkie uśmiechy. Zamiast pazurów dśonie w biaśych rěkawiczkach. Dlaczego te postaci sě takie duże? Norma Jeane staněśa oko w oko z Goofym i zaraz siě wycofaśa. Zamieniśa to w żart. - Na takim typku dziewczyna w swetrze nie zrobi wrażenia. Gdy Cass dostaś czasem zbyt mocnego kopa w gśowě (zgodnie z do brotliwym określeniem jego przyjacióś od kieliszka i narkotyków) pod czas jakiegoś przyjěcia, rozpoczynaś krytyczně przemowě - na przykśad o filozofii tomistycznej, linii uskoków geologicznych w hrabstwie Los Angeles albo sekretnej amerykaśskiej skśonności do linczu, która, jego zdaniem, nie zostaśa przeniesiona do Nowego świata ze Starego, lecz tak naprawdě czekaśa już na amerykaśskich purytanów, kiedy przybyli i osiedlili siě w tej dziczy. Tak samo teraz - niespodziewanie, jak lunatyk budzěcy siě z transu, Cass zaczěś mówiě o postaciach zwierzět w dzieciěcych ksiěżkach i filmach. -Chryste! To byśoby przerażajěce, gdyby zwierzěta potrafiśy mówiě. Gdyby naprawdě byśy nami. Ale w dzieciěcym świecie zawsze mówiě. Dlaczego? Norma Jeane zdziwiśa go, odpowiadajěc: - Ponieważ zwierzěta sě jak ludzie! Nie potrafiě rozmawiaě tak jak my, ale z pewnościě siě komunikujě. Jak my majě uczucia: ból, nadziejě, strach, miśośě. Matki zwierzět... - Ale nie zwierzěta rysunkowe, kochanie. One nie majě miotów - wtrěciś Eddy G. Cass rzekś z zadziwiajěcě zśośliwościě: - Nasza Norma kocha zwierzaki. A to dlatego, że żadnego nie zna. Ona wyobraziśa sobie, że odpowiedziaśyby miśościě bez żadnych zastrzeżeś. Norma Jeane odparśa urażona: - Hej, nie rozmawiajcie o mnie tak, jakby mnie tutaj nie byśo. I nie poniżajcie mnie. Měżczyźni roześmiali siě. Możliwe, że byli z niej dumni, kiedy gniewaśa siě w ten sposób, a nawet kiedy zdejmowaśa okulary przeciwsśoneczne jak Bette Davis albo Joan Crawford w melodramatach, aby spojrzeě zdrajcom prosto w oczy. - Norma Jeane mówi: "Nie poniżajcie mnie". - Nawet Rybka ma swojě dumě. - Zwśaszcza Rybka. Theda Bara przenosiśa wzrok kolejno od twarzy do twarzy, rozchyliśa w zdumieniu opuchniěte, jakby ukěszone przez pszczośě usta. Co siě tu dzieje? Kim sě ci beztroscy mśodzi ludzie? Wyrachowani jak cios nożem w serce. Cios nożem w brzuch. Ona. Norma Jeane to ona. Nigdy nie mogśa byě nikim innym. Tylko trzecim punktem Bliźniět. Odlegśym trzecim wierzchośkiem odwiecznego trójkěta, wierzchośkiem, który Cass określiś jako śmierě. Norma Jeane uświadomiśa sobie, że tym měżczyznom bědzie zupeśnie bez różnicy, jak bardzo ich kocha, poświěca siě dla nich, jak czczona jest przez nieznajomych i jakě jest utalentowaně aktorkě - zawsze bědě o niej mówiě ona. Byśa ich Ryb kě, byśa Rybě. śmiech měżczyzn ucichś. Zrobiśo siě bardzo spokojnie, tylko wiatr wiaś. Powinni już wyjśě z upiornie różowego pokoju dziecinnego.

Theda Bara odchrzěkněśa, aby powiedzieě na koniec kilka pogodnych sśów, kiedy nagle usśyszeli szelest. Tuż przy jej stopach, czěściowo zakrytych przez kojec, poruszyś siě jakiś cieś. - Grzechotnik! - krzykněśa kobieta. Eddy G w panice wskoczyś na stóś. Na plastikowy ogrodowy stolik ustawiony na maleśkiej wyspie ze sztuczně trawě i miniaturowymi palmami. Chwyciś Normě Jeane za ramiě i pomógś jej staněě obok siebie, pomógś Thedzie Barze i biednemu, roztrzěsionemu Cassowi, który pobladś śmiertelnie na twarzy; czwórka dorosśych ludzi dyszaśa i chwiaśa siě. - Wěż! To byś on - powiedziaś Cass. Jego zniszczona, chśopiěca i lalkowata twarz pokryśa siě potem, miaś wybaśuszone oczy. - To moja wina. Ja jestem winien. Nie powinienem was tutaj przywoziě. Norma Jeane postanowiśa myśleě praktycznie, ponieważ Cass najwidoczniej straciś gśowě. Powiedziaśa: - Czy grzechotniki naprawdě atakujě? Czśowieka? Zdaje siě, że one nas bardziej siě bojě. Theda Bara pojěkiwaśa: -Och, och, och! -Jak gdyby miaśa zemdleě; Eddy G musiaś jě podtrzymywaě. - Proszě pani, wszystko bědzie dobrze. Nie widzě skurwiela. Ktoś widzi skurwiela? -Jeszcze nigdy nie widziaśam wěża - powiedziaśa Norma Jeane. - Ale chyba go sśyszaśam. Cass staś skulony i drżěcy. - To moja wina. Przeze mnie to siě dzieje, zaczěśem widzieě je w śazienkach, toaletach i nie mogě przestaě. Wszystko dlatego, że ja tutaj jestem. Wszystko wskazywaśo na to, że w pokoju dzieciěcym nie ma wěża. Norma Jeane i Eddy G pomogli uspokoiě siě Thedzie Barze, która przeżywaśa okropne chwile i obecnie pragněśa tylko wynieśě siě z tego miejsca, oddaliě siě od Cyprysów i Cassa, który zachowywaś siě jak czśowiek cierpiěcy na zaniki pamiěci. Wypowiadaś sśowa bez śadu i skśadu, bez przerwy siě obwiniaś. Wszědzie ciěgněś za sobě rzeczy, one go w koścu zabijě i nic nie bědzie można na to poradziě. Norma Jeane chciaśa zabraě Cassa do śazienki, obmyě mu twarz zimně wodě, ale Eddy G poradziś jej, żeby tego nie robiśa, wody nigdzie nie bědzie, a jeśli bědzie, to rdzawa i ciepśa jak krew. -To by go przeraziśo jeszcze bardziej. Zabierzmy go do domu. - Wiedziaśeś o tym, Eddy? - zapytaśa Norma Jeane. - O tych jego zwidach? Eddy odpowiedziaś wymijajěco: - Nie byśem pewien, czyje one sě. Moje czy jego? Z powrotem do miasta, zamyślony Eddy G przy kierownicy, obok niego Norma Jeane, drżěca i wystraszona. Przyciskaśa obie dśonie do brzucha, aby uspokoiě Dziecko; Cass z koszulě rozdartě, aby uśatwiě mu oddychanie, leżaś, pojěkiwaś i trzěsś siě na tylnym siedzeniu. Norma Jeane powiedziaśa szeptem do Eddyego G:

- O Boże. Powinniśmy zabraě go do lekarza. To nie jest delirium tremens, prawda? Do Cedars of Lebanon. Na pogotowie. - Eddy potrzěsněś gśowě. Norma Jeane dodaśa bśagalnie: - Nie możemy udawaě, że nie jest chory, że nic mu nie dolega. - Dlaczego nie? - odparś Eddy G. Kiedy wyjechali z Laurel Canyon Drive i znowu znaleźli siě na Sunset Boulevard, Cass zdumiaś wszystkich, bo usiadś, westchněś, uderzyś siě w po liczki i roześmiaś zmieszany: - Chryste. Wybaczcie. Nie pamiětam, co to byśo, ale proszě, nie mówcie mi, okej? - ścisněś za szyjě Eddyego G, ścisněś za szyjě Normě Jeane. Dotyk miaś lodowaty, ale kojěcy. Zarówno Eddyego G, jak i Normě Jeane ogarněśo dziwne, nagśe pożědanie. - Wiecie, co sobie pomyślaśem? Jak to tśumaczě? To coś w rodzaju urojonej ciěży wynikajěcej z poczucia utożsamienia. Norma Jeane jest do tego stopnia zdrowa na ciele i umyśle, że chyba nie ma rady, jedno z Bliźniět musi siě zaśamaě? Trudno, na ten okres mogě to byě ja. Zabrzmiaśo to bardzo przekonywajěco, jak osobliwa odmiana poematu - nie pozostawaśo nic innego, tylko uwierzyě. Ten sen. Przykucněśa przed niě piěkna blondynka i niecierpliwie szarpaśa jě za dśonie. Blondynka byśa tak urzekajěco piěkna, że nie mogśaś spoj rzeě jej prosto w twarz. Skuliśaś siě, aby jej nie widzieě. Wśaśnie wyszśa z lustra. Zamiast nóg miaśa nożyce, zamiast oczu - pśomienie. Wśosy wyglědaśy niczym falujěce pědy. Oddaj mi je! Ty żaśosna, gśupia krowo. Usiśowaśa wyrwaě zapśakane niemowlě ze sśabněcych dśoni Normy Jeane. Nie. To nie jest odpowiedni moment. To mój czas. Nie możesz mi odmówiě! "GDZIE SIě PODZIEWASZ, KIEDY ZNIKASZ? Życie i marzenia to kartki tej samej ksiěżki. Arthur Schopenhauer Dopiero rano nabraśa przekonania, że wie, co zrobi. Rankiem po wizycie w Cyprysach i Lakewood. Rankiem po przebudzeniu siě z niespokojnych snów, które niczym gśazy stoczyśy siě na jej miěkkie, bezsilne ciaśo. Zadzwoniśa do Z, z którym nie rozmawiaśa od wieczoru ostatniej premiery. Powiedziaśa, jak siě przedstawia jej sytuacja. Zaczěśa pśakaě. Z mógś sobie pomyśleě, że ten pśacz byś wyěwiczony, ale może tak sobie nie po myślaś. Sśuchaś w milczeniu. Prawdopodobnie wyobrażaśa sobie, że ta cisza oznacza, iż jest wstrzě śniěty, ale tak naprawdě oznaczaśa jego praktyczne podejście do sprawy Z zapewne nie raz byś w podobnej sytuacji, wielo krotnie wysśuchiwaś podobnych sśów, dobrze znanych, wyświechtanych tekstów ze scenariusza anonimowego autora. Wiesz, co teraz zrobiě, Marilyn?

Prześěczě ciě do Yvet. "lii-wej": tak wymówiś to imiě. Norma Jeane nigdy siě z nim nie zetkněśa. - Znasz Yvet. Ona ci pomoże. Yvet pracowaśa jako asystentka i sekretarka Z. Norma Jeane zapamiětaśa jě z owego skandalicznego ranka w Ptaszarni. Tyle już lat miněśo! Nie miaśa wtedy jeszcze nawet imienia i nazwiska. Czasy, zdawaśoby siě, tak odlegśe, że nie potrafiśa przypomnieě sobie dziewczyny, którě sama byśa. Groźne z wyglědu, wypchane ptaki z Ptaszarni wydawaśy siě jej teraz jakby prowizoryczne; nie w tym rzecz, że ich nie widziaśa, nie patrzyśa na nie, nie sśyszaśa krzyków bólu i przerażenia; byśo tak, jakby to wszystko przytrafiśo siě komu innemu albo wydarzyśo siě w filmie, który Cass mógśby zidentyfikowaě: coś w reżyserii D. W. Griffitha. Yvet, która odwróciśa oczy z wyrazem litości i pogardy. "Za drzwiami jest toaleta". Po drugiej stronie sśuchawki odezwaśa siě Yvet; mówiśa ze wspóśczuciem, ale rzeczowo; jej gśos brzmiaś dojrzalej, niż spodziewaśa siě tego Norma Jeane. Zwracaśa siě do niej Marilyn. No cóż, czemu nie? W Wytwórni byśa Marilyn. Jako Marilyn wystěpowaśa w czośówkach filmów. Yvet mówiśa: - Marilyn? Postaram siě wszystko zaśatwiě. I bědě ci towarzyszyě. Za planuj to sobie na jutro, ósma rano. Zabiorě ciě z domu. Pojedziemy do Wilshire. Jest tam klinika z prawdziwego zdarzenia, żadne tam znachorstwo. Bezpieczne miejsce. Zajmie siě tobě lekarz o uznanej renomie. I jego pielěgniarka. Nie zostaniesz tam dśugo. Jeśli jednak zechcesz, bědziesz mogśa zostaě caśy dzieś. Przespaě siě, wypoczěě. Bědziesz pod narkozě. Nie bědziesz czuśa... To znaczy, nie bědzie tak, że niczego nie poczujesz, coś bědziesz czuśa. Kiedy narkoza przestanie dziaśaě. Ale to bědzie ból fizyczny i przejdzie, a potem poczujesz siě po prostu dobrze. Zaufaj mi. Jesteś tam, Marilyn? -T...tak. - Zatem bědě u ciebie o ósmej rano. Chyba że mnie niedobrze zrozumiaśaś. Zrozumiaśa jě dobrze. EKS-SPORTOWIEC I BLONDWŁOSA AKTORKA: RANDKA Kiedy uwierzysz, że grasz, nagle odkryjesz swě najprawdziwszě istotě. Paradoks aktorstwa Na pierwszě randkě Eks-Sportowiec zabraś Blondwśosě Aktorkě do Villars Steakhouse w Beverly Hills. Pozostali tam od 20.10 do 25.00. Wokóś ich stośu krěżyśo migoczěce światśo. Wspaniaśě parě obserwowali w lustrach dyskretni goście, którzy w Villars, jednej z najbardziej ekskluzywnych restauracji w Beverly Hills, nie powinni tego robiě.

Zauważono, że Eks-Sportowiec, znany tak ze swej maśomówności, jak i z niesśychanego talentu do baseballa, z poczětku mówiś wzglědnie niewiele, lecz komunikowaś wszystko spojrzeniami. W jego oczach tliś siě ogieś: intensywny, jak to u Wśocha. Jego dośě śadna, kośska twarz byśa dokśadnie wygolona, gśadka i mśodzieścza jak na jego wiek. Niemal czarne wśosy, przerzedzone przy skroniach, w lustrzanych odbiciach wydawaśy siě gěste i nieprzyprószone siwizně. Niczym prawnik albo bankier nosiś granatowy garnitur w prěżki, wykrochmaloně biaśě koszulě i idealnie wyczyszczone, bśyszczěce czarne pantofle. Niebiesko-purpurowy krawat z jedwabiu miaś lekko wypukśy wzór: miniaturowe kije baseballowe w kremowej bieli. Kiedy Eks-Sportowiec skśadaś u kelnera zamówienie dla towarzyszki i siebie, sśyszaśo siě dziwnie odmierzane sśowa. Dla pani bědzie... i dla siebie wezmě... Pani życzy sobie... ja poproszě... Pani życzy sobie... ja zjem... Blondwśosa Aktorka byśa bardzo śadna, ale nerwowa. Jak niewinna dziewczyna podczas pierwszych wystěpów na scenie. Czasami podczas tego wieczoru niepokoiśa siě tak bardzo, że jej odbicie w lustrze rozmazywaśo siě, jakby giněśo za mgśě albo parě i wtedy jej nie widzieliśmy. Czasami znikaśa caśkowicie! Innym razem, kiedy siě śmiaśa, jej bśyszczěce czerwone usta jarzyśy siě, wtedy widzieliśmy tylko je. Usta jak cipa. Oto jej sekret. Jest za gśupia, aby o tym wiedzieě? Wedśug niektórych obserwatorów w Villars Blondwśosa Aktorka wyglědaśa tak samo jak na fotografiach. Wedśug innych "w żadnym razie" nie przypominaśa swego wizerunku ze zdjěě. Blondwśosa Aktorka - co zapewne miaśo zaskakiwaě - nie miaśa na sobie swojej sśynnej sukienki z niezwykle gśěbokim dekoltem, jaskrawoczerwonej, jaskrawobiaśej, wzglědnie czarnej, tylko jedwabno-baweśnianě, koktajlowě, pasteloworóżowě sukienkě z plisowaně, "dziewczěcě" spódnicě, staniczkiem z koralikami i kośnierzykiem pod samě szyjě, za który bezwiednie szarpaśa starannie wypielěgnowanymi paznokciami. Nad lewě piersiě miaśa przypiětě kremowobiaśě gardeniě - niczym bukiecik kwiatów na balu absolwentów - którě, uśmiechajěc siě nieśmiaśo do EksSportowca, co pewien czas wěchaśa. Jaka sśodka! Bardzo dziěkujě! Gardenie sě moimi ulubionymi kwiatami". Eks-Sportowiec zarumieniś siě po same uszy z radości. Wydawaśo siě, że coś powie, ale nie odezwaś siě. Uśmiechněś siě, zmarszczyś brwi. Lekko drgaśa mu lewa powieka. światśo od stolika tej pary rozchodziśo siě w plamach i falowaśo jak odbite w wodzie. Eks-Sportowiec pozostawaś pod ogromnym wrażeniem urody Blondwśosej Aktorki albo byś wrěcz onieśmielony. Wedśug niektórych obserwatorów Eks-Sportowca drażniśa uroda Blondwśosej Aktorki; od czasu do czasu rozglědaś siě z irytacjě po oświetlonej pśomykami świec, szemrzěcej restauracji, jak gdyby wyczuwaś, że patrzymy, choě w takich chwilach wszyscyśmy odwracali oczy. Z pewnym wyjětkiem. Ubranego po cywilnemu Snajpera, który zajěś stanowisko w zacienionej alkowie miědzy jasno oświetloně, gwarně kuchniě i biurem kierownika, ani razu nie odwróciś oczu i nie pozwoliś sobie na dekoncentracjě. Bo dla niego obserwacja nie byśa formě rozrywki, tylko bardzo istotnym epizodem w narracji, której - jako zwykśy agent na usśugach agencji - nie

miaśby odwagi ani chěci nazwaě. Eks-Sportowiec wśaśnie dopiero siě zakochiwaś! Wszystko należaśo do przyszśości. Nie. Teraźniejszośě byśa przyszśościě. Wszystko, co siě ma wydarzyě, wynika z "teraz". To prawda. Kilka razy, wstydliwie, zarazem zdecydowanie jakby zdobywaś bazě, pozwoliś sobie pośożyě dśoś na dśoni swej partnerki. Zaiskrzyśo w oświetlonym światśem świec, szemrzěcym wnětrzu. Daśo siě zauważyě, że dśoś Eks-Sportowca byśa dwa razy wiěksza niż dśoś Blondwśosej Aktorki. Daśo siě zauważyě, że Eks-Sportowiec nie miaś na palcach pierścieni i obrěczek, tak samo jak Blondwśosa Aktorka. Daśo siě zauważyě, że dśoś Eks-Sportowca byśa opalona, a dśoś Blond wśosej Aktorki - blada i gśadka. Eks-Sportowiec zaczěś siě nieco odprěżaě. Piś szkockě, a do posiśku czerwone wino. Blondwśosa Aktorka zachěciśa go, aby powiedziaś jej coś o sobie. Opowiedziaś jej kilka anegdot zwiězanych z baseballem, które najprawdopodobniej już wcześniej opowiadaś różnym osobom. Faktem jest jednak, że znana, lubiana anegdota opowiedziana w innym to warzystwie staje siě odmienně anegdotě. Mówiěc jě, stajemy siě innymi ludźmi. Blondwśosa Aktorka wydawaśa siě urzeczona. Sśuchaśa z uwagě, pijěc powoli przez sśomkě napój z wysokiej szklanki z ocukrzonym brzegiem - gazowany, owocowy napój stosowny dla dziewczět na balu absolwentów; opieraśa śokieě na krawědzi stośu, prezentujěc EksSportowcowi swe cudowne ciaśo. Czěsto otwieraśa szerzej swe smutne, nie bieskie oczy. Nie śmiej siě, uwielbiaśam softball! W szkole średniej grywaśam w to, jeśli tylko chśopcy mi pozwolili. Jaka byśa twoja pozycja? Chyba- obroścy? Kiedy mi pozwolili. Eks-Sportowiec miaś dwie odmiany śmiechu, śmiech spokojny, powstrzymywany i śmiech wybuchowy, gśěboki. Pierwszemu towarzyszyś grymas, drugi, zaskakujěcy nawet dla niego, byś wyrazem czystej wesośości. Blond wśosě Aktorkě rozbawiś wybuch śmiechu czśowieka tak ponurego i w za sadzie milczěcego. Och, mój tata wśaśnie tak siě kiedyś śmiaś. Tata potrafiś zaraziě śmiechem każdě istotě, z którě siě zetkněś. Eks-Sportowiec nie wypytywaś o "Tatě". Wystarczyśo, że siě dowiedziaś - okazaś przy tym żal i wspóśczucie - że ojciec Blondwśosej Aktorki zmarś i nie bědzie mu wchodziś w drogě. Kiedy Blondwśosa Aktorka znikaśa z pola widzenia lub raczej kiedy otaczaśa jě aura migajěcego światśa, także jej śmiechu nie sśyszaśo siě wyraźnie. Wedśug niektórych obserwatorów jej śmiech byś "piskliwy, brzmiaś jak dźwiěczěce szkśo, śadnie, ale nerwowo". Wedśug innych brzmiaś "ostro, jakby paznokciami drapaě po tablicy". Wedśug jeszcze innych jej śmiech byś "zdśawionym, żaśosnym piskiem mordowanej myszy". A wedle jeszcze innej opinii byś "gardśowy, chrapliwy i niezwykle seksowny". Swobodny w stroju baseballisty, Eks-Sportowiec w ubraniu cywilnym czuś siě niezrěcznie. W pośowie wieczoru rozpiěś marynarkě. Drogi, szyty na miarě garnitur w prěżki wydawaś siě bardzo dopasowany do jego ramion; może po zakośczeniu kariery przytyś dziesiěě, piětnaście funtów w torsie i na brzuchu? Blondwśosa Aktorka też sprawiaśa wrażenie zagubionej. Marilyn Monroe istniaśa w filmach jako pśynna, magiczna obecnośě. Jak muzyka, niepowtarzalna, niewětpliwa. W czymś, co siě określa mianem "rzeczywistego życia" (jeśli wieczór w

Villars Steakhouse w towarzystwie najsśawniejszego byśego gracza w baseball można nazwaě "rzeczywistym życiem") byśa dziewczynkě wtśoczoně w ciaśo w peśni dojrzaśej kobiety. Ciěżar jej dużych piersi ciěgněś jě do dośu, tak że ustawicznie musiaśa odchylaě siě do tyśu; nacisk na jej krěgosśup musiaś byě znaczny. Nosiśa biustonosz? Wyglědaśo na to, że nie. Ani majtek. Za to pas do pośczoch i gśadkie pośczochy z seksownym, ciemnym szwem. Eks-Sportowiec śapczywie pochśaniaś jedzenie z talerza. Blondwśosa Aktorka niemrawo grzebaśa w swoim. Eks-Sportowiec jadś ważěcy dwanaście uncji stek z polědwicy wośowej, smażoně cebulkě, pieczone ziemniaki i zieloně fasolkě. Sprzětněś wszystko z wyjětkiem zielonej fasolki. Zjadś dużo kawaśków francuskiego chleba z masśem. Na deser orzeszki i lody. Blondwśosa Aktorka siedziaśa nad solě w lekkim sosie winnym, mśodymi ziemniakami i szparagami. Na deser zamówiśa ugotowaně gruszkě. Czěsto podnosiśa widelec do ust, czěsto go opuszczaśa, sśuchajěc uważnie Eks-Sportowca opowiadajěcego jedně ze swoich anegdot. W Paradoksie aktorstwa przeczytaśa kiedyś: Wszyscy aktorzy to kurwy. Zależy im tylko na jednym: aby ciě oczarowaě. Pomyślaśa: Jeżeli jestem kurwě, to mnie tśumaczy! Blondwśosa Aktorka uśmiechaśa siě entuzjastycznie, sśuchajěc historyjek Eks-Sportowca. śmiaśa siě tak czěsto, jak nadarzaśa siě okazja. Eks-Sportowiec stopniowo przysuwaś do niej krzesśo. Jego spragnione ciaśo znalazśo siě blisko jej ciaśa. Kiedy zjadś pośowě soczystego steku, wstaś i powiedziaś, że musi pójśě do toalety. Wróciś i przesuněś krzesśo bliżej swej towarzyszki. Gdy szedś przez oświetlone pśomieniami świec wnětrze restauracji, wydzielaś intensywně woś wody toaletowej, whisky i tytoniu. Wśosy pachniaśy mu brylantyně, oddech - miěsem. Przepadaś za cygarami. Kubaśskimi. Przechowywaś jedno w celofanowym opakowaniu w kieszeni pśaszcza. Jego zśote spinki miaśy ksztaśt piśek do baseballu i jak jedwabny krawat stanowiśy prezent od jakiegoś wielbiciela. Kiedy jesteś znakomitościě sportowě, caśy świat ciě podziwia. Jednakże tego wieczoru Eks-Sportowiec czuś siě odrobině nieswojo. Dziwnie siě uśmiechaś, ściěgaś brwi. Z nadmiaru emocji marszczyś czośo. Krew pulsowaśa w obu jego skroniach. Staś na pozycji obroścy, musiaś patrzeě pod niegodziwe sśośce. Strasznie siě baś, bo siě zakochiwaś w tej Marilyn Monroe. I to tak szybko! Wspomnienie o okropnym rozwodzie nadal tśukśo siě w jego gśowie niczym krěgle trafione bez litośnie kulě. Wobec kobiet, które na to zasśugiwaśy, Eks-Sportowiec byś dżentelmenem. Jak wszyscy Wśosi. W wypadku kobiet, które dowiodśy, że na nic nie zasśugujě, tak jak ta suka, jego eks-żona, nie można go winiě za sporadyczne wypadki utraty panowania nad sobě. Exs-Sportowiec i Blondwśosa Aktorka: Randka 431 Wykrzywiajěc z goiyczě usta, Eks-Sportowiec szybko opowiedziaś o swo im krótkim maśżeśstwie, rozwodzie, dziesiěcioletnim synu. Blondwśosa Aktorka natychmiast wypytaśa go o syna, za którym najwyraźniej Eks-Sportowiec przepadaś w ów sentymentalny, zwariowany sposób rozwiedzionych tatusiów, których pozbawiono prawa opieki nad dzieěmi i którym zezwalano na

widzenia w ściśle określonych przez sěd terminach. Blondwśosa Aktorka przebiegle nie wypytywaśa o byśě żoně EksSportowca. Myślaśa sobie: Jeśli jě nienawidzi, znienawidzi także nastěpně kobietě. Czy ja jestem jego nastěpně kobietě? świetlna aura pojaśniaśa, zadrgaśa, niemal przysśaniajěc parě. Eks-Sportowiec zapytaś Blondwśosě Aktorkě, w jaki sposób wystartowaśa. Blondwśosa Aktorka wyglědaśa na zakśopotaně. Wystartowaśa? Zadebiutowaśa. W filmie. Blondwśosa Aktorka spróbowaśa siě uśmiechněě. Onieśmielona, niepewna, w tym momencie przedzierzgněśa siě w aktorkě improwizujěcě. Nie wiem. Chyba... ktoś mnie "odkryś". W jaki sposób ciě odkryś? Uśmiechněśa siě, a wśaściwie tylko skrzywiśa. Towarzysz bardziej wrażliwy niż Eks-Sportowiec nie podtrzymywaśby tej linii pytaś. Blondwśosa Aktorka zaczěśa mówiě, najpierw powoli, z przerwami, potem z coraz wiěkszě pewnościě siebie. Graśam już w szkole średniej. Byśam Emily w Naszym mieście i zauważyś mnie pewien śowca talentów. W Van Nuys mieliśmy znakomitego instruktora; daś mi wiarě w siebie. Nauczyś w siebie wierzyě. Zanim Eks-Sportowiec zdośaś zadaě kolejne pytanie, opisaśa radośnie, na jednym wydechu, próby do swojej pierwszej komedii muzycznej, wysokobudźetowej produkcji Měżczyźni wolě blondynki. Och, jakże siě baśa! - oczy caśego świata bědě skierowane na niě. Przygotowywaśa siě bardzo starannie, taśczyśa, śpiewaśa. Znalazśa siě w rěkach bśyskotliwego choreografa. Bardzo siě cieszyśa, że bierze udziaś w tej cudownej produkcji. Zawsze kochaśam muzykě. Taniec. Podnoszenie ludzi na duchu? Pragně, by wszyscy czuli siě szczěśliwi, mieli chěě do życia. Czasami sobie myślě, że Bóg stworzyś mnie dziewczyně, a nie, och... naukowcem? ... filozofem? wyśěcznie z tego powodu. Eks-Sportowiec gapiś siě na Blondwśosě Aktorkě bez sśowa. Jeśli istniaś scenariusz dla nich obojga, dla niego nie przewidziano kwestii. Niewiele byśoby przesady w stwierdzeniu, że go caśkowicie zamurowaśo. A teraz Blondwśosa Aktorka narzekaśa ze smutkiem i naděsaně mině na poocierane stopy, obolaśe miěśnie nóg po nieustannych próbach, które od bywaśy siě przez sześě dni w tygodniu i trwaśy od dziesiětej rano do osiemnastej. Bezwiednym, dzieciěcym gestem wyciěgněśa ksztaśtně nogě i zadarśa spódnicě do kolana, gśaszczěc siě po śydce. Ciěgle mam skurcze. Oj! Wszyscy obecni w Villars zauważyli, że dśoś Eks-Sportowca niezgrabnie niczym zranione zwierzě przesuněśa siě, aby zaledwie opuszkami palców dotkněě nogi Blondwśosej Aktorki. Że lekko zmieszany Eks-Sportowiec ze wspóśczuciem mrukněś: Może naciě gněśaś to ściěgno. Potrzebny ci masaż. Jakby dotkněś rozgrzanego pieca, ta jej skóra; Przez gśadkie nylonowe pośczochy. Drżěcymi palcami Eks-Sportowiec podpaliś cygaro.

Pojawiś siě ubrany na biaśo kelner, aby zabraě ich puste talerze. Eks-Sportowiec, ośmielony po alkoholu, zaczěś opowiadaě o tym, jak jest na emeryturze po wypadniěciu z gry. Blondwśosa Aktorka sśuchaśa z takě samě uwagě jak poprzednio. Chětniej i z wiěkszě śatwościě sśuchaśa, niż mówiśa; kiedy siě sśucha, nie trzeba improwizowaě. Siedziaśa pochylona, podparta na śokciach, jej piersi dokśadnie wypeśniaśy różowy staniczek ozdobiony koralikami, unoszěc siě i opadajěc zgodnie z rytmem jej oddechu, obie jej nogi zaś powróciśy na poprzednie miejsce pod stośem. Eks-Sportowiec, wypuszczajěc dym z cygara, opowiedziaś o swojej miśości do baseballu; o tym, że od dzieciśstwa baseball byś jego wybawieniem, rodzajem religii, a drużyna - bliskě rodzině, zresztě tak jak fani. Fani! Fani mieli swoje kaprysy, ale zarazem byli cudowni. Powiedziaś, że baseball przywróciś mu jego wśasně rodzině, szacunek ojca i starszych braci. Bo Eks -Sportowiec nie byś szanowany, dopóki nie zaczěś odnosiě sukcesów w baseballu. Nawet sam nie uważaś siě za měżczyzně. W San Francisco mieszkali zawodowi rybacy, a on nie byś zbyt dobry w śowieniu i odczuwaś wstrět do śodzi, morza, umierajěcych ryb; na szczěście miaś smykaśkě do sportu; zwśaszcza do baseballu, który okazaś siě jego przepustkě do wielkiego świata i kariery. Zaliczaś siě do zwyciězców w wielkiej amerykaśskiej loterii, wiedziaś o tym i byś wdziěczny losowi; nigdy nie uważaś tego za oczywiste; a teraz, no cóż, przeszedś w stan spoczynku. Przestaś uprawiaě sport zawodowo, ale miaś jeszcze przed sobě swoje życie, caśe życie, wśasně tożsamośě. Miaś wiele do roboty - pojawianie siě w miejscach publicznych, reklamowanie różnych produktów w radiu, telewizji, udziaś w komisjach doradczych, ale do licha, w rzeczywistości byś samotny, tak, musiaś przyznaě, że jest samotny - mimo mnóstwa przyjacióś, cudownych przyjacióś, szczególnie w Nowym Jorku - w gśěbi duszy byś naprawdě samotny, trzeba to przyznaě. Zbliżaś siě do czterdziestki i musiaś siě ustatkowaě. Tym razem na dobre. Blondwśosa Aktorka otarśa z oczu śzy - skutek tych pśyněcych z gśěbi serca sśów i gryzěcego dymu cygara, który pśyněś w jej kierunku. Dotkněśa lekko nadgarstka Eks-Sportowca. Jego nadgarstek i wierzch dśoni porastaśy sztywne, ciemne wśosy; zadrżaśa, widzěc, jak kontrastujě z olśniewajěco biaśymi mankietami koszuli i zśotymi spinkami. Rzekśa, jak gdyby byśa to odpowiednia reakcja na wszystko, z czego siě jej zwierzyś, i jakby nie miaśa nic wiěcej do powiedzenia: Och, ale ciěgle widzě ciě w czasopismach! Nic na to nie wskazuje, że zakośczyśeś karierě. Eks-Sportowiec roześmiaś siě. Pochlebiśo mu to, ale i rozbawiśo. Daj spokój, nie pojawiam siě w czasopismach tak czěsto jak ty, Marilyn. Znowu ni to siě uśmiechněśa, ni to skrzywiśa, pochyliśa gśowě i bezwiednie szarpněśa za kośnierzyk sukienki. Och, ja? To kampania reklamowa Wytwórni. Och, nie znoszě tego! I podpisywania tych moich sztucznych wizerunków, "caśusy, Marilyn". Tych wszystkich listów, które przychodzě do Marilyn. Tysiěc tygodniowo albo wiěcej. W każdym razie potrwa to jakiś czas, póki nie zaoszczědzě trochě pieniědzy i nie dostaně propozycji zagrania poważnej roli, może na scenie? W prawdziwym teatrze? Mogśabym pracowaě z prawdziwym mistrzem dramatu. Mogśabym pracowaě w teatrze staśym. Mogśabym na nowo opracowaě rolě Naszym mieście.

Mogśabym zagraě Irině w Trzech siostrach albo Maszě? Kiedy byśam Rosě wNiagarze, wiesz, co sobie pomyślaśam? Nie śmiej siě ze mnie, pomyślaśam, że pewnego dnia zagram Lady Macbeth... Blondwśosa Aktorka przerwaśa. Eks-Sportowiec nie śmiaś siě z niej, ale chyba niewiele do niego docieraśo. Patrzyś na niě wzrokiem zamglonym i czuśym, jakby leżeli bok przy boku na poduszkach. Ssaś koniec cygara. Blondwśosa Aktorka, skruszona, dokośczyśa: W każdym razie nie bědzie trwaśo wiecznie to, czym siě zajmujě. Ale ty, mistrz baseballu, którego wszyscy kochajě - bědziesz trwaś wiecznie. Eks-Sportowiec zamyśliś siě. Wydawaś siě gśěboko poruszony, ale nie bardzo wiedziaś, jak siě ma zachowaě. Wzruszyś masywnymi ramionami. Okej, powiedziaś. Tak, chyba. Byśa to improwizowana scena na ěwiczeniach aktorskich. Wyczuwaśaś instynktownie, że sytuacja wymaga czegoś wiěcej, dramatycznego zwrotu, zamkniěcia. Blond wśosa Aktorka rzekśa z pasjě, zaczerpněwszy gwaśtownie powietrza: Och, ale na niczym nie zależy mi bardziej jak na stabilizacji. Tak jak tobie. Jak każdej dziewczynie. I na rodzinie. Och, bardzo kocham dzieci/Przepadam za nimi. Wśaśnie wtedy, ni z tego, ni z owego, jakby wyskoczyś z zapadni w nie mym filmie, osobnik zidentyfikowany jako M. Classen, lat czterdzieści trzy, farmer, wśaściciel Eagle Bluffs w stanie Utah, podszedś do stolika tej pary. Wszyscy obserwatorzy patrzyli. Snajper gapiś siě z zaplecza restauracji, miaś zmysśy wyostrzone jak nóż brzytwy. Co to byśo? Kto to byś? Górowaś sylwetkě nad Eks-Sportowcem i Blondwśosě Aktorkě, która w niesamowitym zdumieniu tylko mrugaśa. M. Classen otworzyś portfel, aby pokazaě im kolorowe zdjěcie swego jedenastoletniego syna Ikea, uśmiechniětego piegusa o kasztanowych wśosach, który byś "urodzonym baseballistě", póki przed ośmioma miesiěcami nie zaczěś traciě na wadze i śatwo siě kaleczyś, zawsze byś změczony, wiěc zawieźli go do lekarza w Salt Lakě City, który stwierdziś biaśaczkě. Rak krwi. Od rzědowych prób z broniě nuklearně! Wiemy to na pewno! Wszyscy to wiedzě! Po tym, jak zatruśo siě bydśo. Moje ranczo styka siě ze strefě prób. WSTěP WZBRONIONY - WŁASNOśě RZěDU STANÛW ZJEDNOCZONYCH. Posiadam sześě tysiěcy akrów ziemi, mam swoje prawa. Rzěd nie zapśaci za transfuzje krwi Ikea; sukinsyny nawet nie chcě przyznaě, że ponoszě odpowiedzialnośě. Nie jestem komuchem, tylko stuprocentowym Amerykaninem! Podczas ostatniej wojny sśużyśem w wojsku! Proszě o wstawienie siě za mně w rzědzie... Jak szybko M. Classen siě pojawiś, tak szybko znikněś. Ledwie ta upiorna scena nabraśa jako takiego wyrazu w poświacie otaczajěcej parě przy stoliku, już siě skośczyśa. Wkrótce nadszedś z przeprosinami czerwony na twarzy kierownik sali. Nieoczekiwanie Blondwśosa Aktorka ukryśa twarz w dśoniach i rozpśakaśa siě. Łzy skrzěce siě jak kamienie szlachetne potoczyśy siě po jej policzkach.

Eks-Sportowiec patrzyś na niě, wstrzěśniěty i zmieszany. Widzieliśmy, jak bardzo chciaś chwyciě jě za dśonie i pocieszyě, ale byś na to zbyt nie śmiaśy. (Te spojrzenia dziesiětków nieznajomych! Wiěkszośě z nas przestaśa podglědaě dyskretnie za pośrednictwem luster i teraz patrzyśa otwarcie na dramat rozgrywajěcy siě przy stoliku sśaw.) Do twarzy Eks-Sportowca na pśyněśa krew. Měżczyzna byś bezradny i wściekśy. Kierownik kontynuowaś nieskśadne przeprosiny, wiěc Eks-Sportowiec przerwaś mu jakimś obscenicznym sśowem. Nie! Och, p...proszě! To niczyja wina. Blondwśosa Aktorka zwracaśa siě bśagalnym tonem do Eks-Sportowca, nie przestajěc pśakaě - chusteczka przy oczach w koścu stwierdziśa, że musi pójśě do toalety. Co za scena: szśa szybkim, choě lunatycznym krokiem miědzy stolikami, eskortowana przez roztrzěsionego kierownika sali; faliste platynowoblond wśosy, kobieca sylwetka o krěgśych ksztaśtach w dopasowanej dźersejowej sukience z licznymi falujěcymi plisami, oczy wszystkich skoncentrowane na jej tyśku, osobliwych poruszeniach dolnej czěści jej ciaśa, niczym w filmowej panoramie, kiedy kamera z dyskretnej odlegśości spoglěda na świat stěsknionym okiem niewidocznego i anonimowego podglědacza. Wszystkim, którzy patrzyli nawet Snajperowi, dla którego gwiazdy filmowe i mistrzowie sportu mieli w gruncie rzeczy takie samo znaczenie jak środek tarczy strzelniczej wydawaśo siě, że tajemnicza aura otaczajěca wcześniej stolik intrygujěcej pary poděżyśa za Blondwśosě Aktorkě, póki kobieta niemal nie wbiegśa do damskiej toalety i nie znikněśa nam z oczu. Blondwśosa Aktorka osuszyśa oczy papierowě chusteczkě i doprowadziśa do porzědku makijaż. Twarz jej pśoněśa, jak gdyby ktoś uderzyś jě w policzek. Okropna scena! Kiedy czśowiek nie jest przygotowany na wzruszenia, pśacz boli. Poza tym kośnierzyk wpijaś siě jej w szyjě jak palce měskiej dśoni, jak palce Cassa, gdyby kiedykolwiek mógś jě chwyciě. Pociěgaśa nosem, byśa podekscytowana i w pewnym momencie uświadomiśa sobie, że przyglěda siě jej kobieta z obsśugi, wytrěcona z transu charakterystycznego dla tego rodzaju personelu przez stan emocjonalny Blondwśosej Aktorki. Kobieta byśa kilka lat starsza od Blondwśosej Aktorki, miaśa ciemnooliwkowě skórě. Zacinajěc siě lekko, zapytaśa: Proszě pani? Czy wszystko jest w porzědku? Blondwśosa Aktorka zapewniśa: - Tak, tak. W stanie wzburzenia nie życzyśa sobie, aby ktoś przyglědaś siě jej z bliska. Niezgrabnie siěgněśa po obszytě koralikami torebkě. Potrzebna jej byśa kolejna chusteczka, którě kobieta z obsśugi dyskretnie jej wrěczyśa. Dziěkujě! Wnětrze toalety utrzymane byśo w jasnym, schlebiajěcym różu poprzetykanym zśotem. Żarówki zainstalowane w niszach dawaśy śagodne światśo. W lustrze Blondwśosa Aktorka widziaśa, że oczy kobiety z obsśugi spoczywajě na niej; widziaśa jej twarz o niskim czole, wśosy zaczesane do tyśu i zebrane na karku, skěpe brwi, cofniětě brodě i niewyraźny, krzywy uśmiech. Jesteś piěkna, ja jestem brzydka i nienawidzě ciě. Chociaż nie, mśoda kobieta wydawaśa siě szczerze zatroskana. - Proszě pani, jeśli mogśabym coś zrobiě...? Blondwśosa Aktorka przyglědaśa siě lustrzanemu odbiciu kobiety z obsśugi: czy ta mśoda kobieta jest kimś, kogo powinna znaě? Musiaśa za dużo wypiě, szampan momentalnie uderzaś do gśowy i sprawiaś,

że chciaśo siě jej pśakaě albo śmiaě; w jej życiu z szampanem śěczyśo siě zbyt wiele wspomnieś, ale nie umiaśa siě powstrzymaě, aby siě go nie napiě, tak samo jak czerwonego wina, a obecnośě Eks-Sportowca wprowadzaśa jeszcze dodatkowe zamieszanie, bo oto miaśa do czynienia z měżczyzně, którego atrakcyjnośě onieśmielaśa jě i nie chroniśa jej przed samě sobě . Oto měżczyzna, który jest dżentelmenem, czy naprawdě liczy siě coś wiěcej? Wśaśnie wtedy Blondwśosa Aktorka uświadomiśa sobie, że zna tě kobietě o oliwkowej skórze. Jewell! Siostra Normy Jeane z sierociśca przed piětnastu laty. Jewell, która zabawnie wymawiaśa sśowa, co prowokowaśo okrutnych chśopców do bezlitosnych kpin. Czasami kpiśa z niej też Fleece, za którě Jewell przepadaśa. Jewell wpatrywaśa siě w lustrzane odbicie Blond wśosej Aktorki. Twoje miejsce jest tutaj, razem ze mně. Blondwśosa Aktorka już miaśa zawośaě z uśmiechem: Och, czy to ty, Jewell? Czy my siě znamy? Ale ostrzegś jě jakiś gśos: Nie. Lepiej nie. Inna elegancko ubrana kobieta otworzyśa drzwi do toalety. Blondwśosa Aktorka weszśa do jednej z kabin. Aby zagśuszyě dźwiěczny odgśos sikania - podczas którego od czasu Operacji (tak o tym myślaśa) odczuwaśa gorěco, pieczenie i ból - spuściśa wodě jeden raz, po chwili drugi. Ależ żenujěca sytuacja! Ciekawe, czyjewell jě rozpoznaśa; czy rozpoznajěc Marilyn Monroe,Jewell rozpoznaśa równocześnie jě. Bo jedna tkwiśa w drugiej, odgrywajěc wynalezioně dla niej rolě. Kiedy Cass dowiedziaś siě o aborcji, rzekś do niej przez telefon: Daj spokój. Nie obwiniaj jej! Ona to też ty. Gdy Blondwśosa Aktorka podeszśa do umywalki, aby umyě dśonie, ta druga kobieta weszśa do kabiny - Bogu dziěki. Ponieważ nie byśo pojemnika z papierowymi rěcznikami, Blondwśosa Aktorka musiaśa poczekaě, aż kobieta z obsśugi poda jej rěcznik; podziěkowaśa i wrzuciśa piěědziesiět centów do stojěcej na póśce miseczki z monetami i banknotami. Odwróciśa siě, aby odejśě, kiedy mśoda kobieta powiedziaśa ostro: - Przepraszam paniě? Blondwśosa Aktorka uśmiechněśa siě do niej, zakśopotana. Czegoś zapomniaśa? Ale przecież trzymaśa w rěku swojě biaśě torebkě. - Tak, sśucham? Kobieta uśmiechněśa siě dziwnie. Trzymaśa przed sobě jakiś przedmiot zawiniěty w rěcznik. Blondwśosa Aktorka zajrzaśa do środka i zobaczyśa pokaleczoně kulkě ludzkiego ciaśa wielkości gruszki, bśyszczěcě świeżě krwiě. Nieruchomy, miniaturowy ludzki tors bez nóg; bez twarzy, ale z za wiězkami oczu, nosa i maleśkimi ustami otwartymi do wrzasku cierpienia. - Panno Monroe, tego pani zapomniaśa. Eks-Sportowiec wyjěś nowy, bśyszczěcy skórzany portfel i rzuciś go na stóś. Żyśki na jego skroniach pulsowaśy zśowieszczo. Piěkna kobieta pśakaśa; jeśli jej śzy nie okrywaśy go haśbě, to po prostu go wzruszaśy. DLA ELIZY Zawsze musisz graě siebie. Lecz bědzie to nieskośczona różnorodnośě. Konstantin Stanisśawski, Praca aktora nad sobě To nie mógś byě przypadek.

Bo nie istniaśy przypadki w tym miejscu, w którym bědzie mieszkaśa jedynie tymczasowo przez resztě swego blondwśosego życia. Tutaj odkryśam, że wszystko jest koniecznościě, jak haczyki wědki, które tkwiě mocno w ciele, choě je kaleczě. Dla Elizy, piěkna, smutna melodia. DlaElizy, utwór, który graśa kiedyś, dawno temu, w każdym razie próbowaśa go graě. Na pośyskujěcym biaśym fortepianie Gladys, należěcym wcześniej do Fredrica Marcha. Kiedy mieszkaśy przy Highland Avenue w Hollywood. Gladys poświěciśa siě, aby zapewniě Normie Jeane lekcje fortepianu i śpiewu, wiedzěc, że któregoś dnia jej córka zostanie artystkě. Zawsze we mnie wierzyśa. A ja tak niewiele wiedziaśam. Pan Pearce, którego uwielbiaśa i zarazem siě baśa, uczyś jě sztuki prowadzenia palców po klawiaturze. "Normo Jeane, nie bědź gśupia. Spróbuj". Byśa sama, kiedy usśyszaśa tě muzykě. Rozmarzona jechaśa do góry na ruchomych schodach u Bullocka w Beverly Hills. Musiaś byě poniedziaśek, dzieś wolny od prób. Nie ubraśa siě jak Lorelei Lee ("Rola, dla której Marilyn Monroe siě urodziśa! "), ale jak zwyczajna kobieta z Beverly Hills robiěca zakupy. Nikt jej nie poznawaś, tego byśa pewna. Przyszśa do Bullocka kupiě prezenty dla swojego specjalisty od makijażu Whiteya, który byś prawdziwym dziwakiem i czěsto jě rozśmieszaś; i dla Yvet, asystentki pana Z, która byśa dla niej bardzo uprzejma, pomocna, cierpliwa, a przede wszystkim dyskretna; i śadny szlafrok dla Gladys, który prześle do Lakewood z kartkě: Uściski, Twoja córka Norma Jeane. Nosiśa okulary tak ciemne, że miaśa kśopoty z odczytywaniem cen na etykietach, luźny lniany żakiet w kolorze piasku i lniane spodnie. Buty z żaglowego pśótna na korkowej podeszwie, aby daě odpoczěě změczonym, obolaśym stopom. Wśosy blond, nadal odrobině splětane po nocy, zwiězaśa lekko bśěkitně chustě, którě prawdopodobnie dostaśa od kogoś w prezencie albo komuś zabraśa. W obecnej fazie jej życia ludzie ciěgle wciskali jej jakieś rzeczy, ubrania, nawet biżuteriě i spinki do wśosów, jeśli z uprzejmości albo ze zwyczajnej potrzeby powiedzenia czegokolwiek w odpowiedzi na intymne pytanie sprzedawcy wyraziśa choě by najśagodniejszy podziw wobec tychże rzeczy. Marilyn, przymierz! Ojej, bardzo ci w tym do twarzy! Zatrzymaj to sobie. Proszě. Kiedy na ruchomych schodach wjeżdżaśa na pierwsze piětro domu towarowego Bullocka, usśyszaśa dźwiěki fortepianu, chociaż w pierwszej chwili nie wiedziaśa, co to jest. W jej gśowie kśěbiśo siě niczym w jakiejś zwariowanej szafie grajěcej mnóstwo żywych, musicalowych melodii, ostrej, synkopowanej muzyki tanecznej. Gwaśtownej, wulgarnej. Ale tym razem byśa to klasyczna muzyka pśyněca w dóś z wyższego piětra. Nie z taśmy ani z pśyty, tego byśa pewna, lecz grana na żywo. Przez pianistě z krwi i kości? Dla Elizy Beethovena! Dźwiěki przeszywaśy jej serce niczym odśamki czystego szkśa. Dla Elizy, utwór, który Clive Pearce grywaś dla Normy Jeane, powoli, delikatnie, ze smutkiem, na magicznym biaśym fortepianie, zanim zawiózś jě do sierociśca. Jej wujek Clive. "Ostatni raz, moja droga. Czy mi wybaczysz? "

Chciaśa mu wybaczyě! I wybaczyśa. Sto, tysiěc razy wybaczyśa im wszystkim. W rzeczywistości Marilyn jest inna niż na zdjěciach. Wyglěda mśodziej, jest śliczna, ma sśodkě twarz. Nie jest piěknościě. Któregoś dnia widzieliśmy jě w domu towarowym Bullocka, robiśa zakupy. Wyglědaśa jak wszyscy. No, prawie. Jak zauroczona poděżaśa do źródśa tych dźwiěków na ostatnie, czwarte piětro. Emocje wypeśniaśy jě do tego stopnia, że nie potrafiśaby wyjaśniě, skěd siě wziěśa tu, w tym sklepie; tak naprawdě nie cierpiaśa robienia zakupów; obecnośě w miejscu publicznym niepokoiśa jě. Nawet gdy wystěpowaśa w przebraniu, istniaśa możliwośě, że czyjeś uważne, bystre oczy wypatrzě co trzeba, ponieważ byś to czas informatorów, świadków. (Nawet V, którego w czasach wojny uważano za bardzo popularně gwiazdě i stuprocentowego patriotě, przesśuchiwaśa niedawno stanowa komisja tropiěca komunistów i dywersantów w przemyśle rozrywkowym. Och, a jeśli V wymieniś jej nazwisko! Czy nie powiedziaśa czegoś przy nim w obronie komunizmu? Nie, V chybaby jej nie zdradziś, prawda? Po tym, ile dla siebie kiedyś znaczyli? ) Dźwiěki fortepianu wabiśy jě, nie mogśa siě im oprzeě. Do jej oczu napśyněśy śzy. Byśa taka szczěśliwa! Wszystko ukśadaśo siě dobrze, jej życie, kariera, i miaśa myśleě o przyszśości, nie o przeszśości. W Wytwórni dostaśa dużě garderobě, która niegdyś należaśa do Marleny Dietrich, i choěby tylko dlatego nie mogśa sobie pozwoliě na myśli, które by jě nadmiernie podnieciśy i przepeśniśy lěkiem. Bo ostatnio znowu cierpiaśa na bezsennośě. Chyba że pracowaśa, pracowaśa, pracowaśa, ěwiczyśa i taśczyśa, czytaśa i prowadziśa dziennik. Ale u Bullocka zabronili jej przymierzaě ubrania. W każdym dobrym sklepie. Plamiśa rzeczy. Nie nosi bielizny. Nie jest czysta. Szprycuje siě benzedryně, poci siě. Czwarte piětro Bullocka uchodziśo za prestiżowe. Sprzedawano tu ubrania drogich projektantów, mieściś siě salon z futrami. Na podśodze leżaśa ciěżka wykśadzina dywanowa w przygaszonym różu. Nawet oświetlenie byśo nieziemskie. Na tym poziomie Norma Jeane przymierzaśa ubrania pod okiem pana I. E. Shinna; na tym poziomie dawny agent kupiś jej biaśě koktajlowě sukienkě na premierě Asfaltowej dżungli. Jakże śatwe byśo jej życie jako Angeli! Wtedy nikt niczego na Marilyn Monroe nie wymuszaś; Marilyn Monroe istniaśa od zaledwie trzech lat. Wierzyś w niě tylko I. E. Shinn. "Mój Isaac. Mój Żyd". A jednak zdradziśa go. To ona spowodowaśa jego śmierě na atak serca. Żyli w Hollywood ludzie, bliscy krewni pana Shinna, którzy pogardzali niě jako obśudně dziwkě. Co takiego zrobiśa? Czym zawiniśa? "Nie wyszśam za niego i nie przyjěśam jego pieniědzy. Mogě wyjśě za měż wyśěcznie z miśości".

Kochaśa Cassa Chaplina i Eddyego G, choě w zbyt gorěcym okresie życia wyprowadziśa siě z ich wspólnego mieszkania. Bliźniěta. Z Bliźniětami przyszśośě nie istniaśa; musiaśa uciekaě. Miaśa zaledwie tyle czasu, aby zabraě najważniejsze ubrania i ulubione ksiě żki. Pozostawiśa za sobě wszystko, w tym także maśego pasiastego tygryska. Yvet nadzorowaśa także i tě operacjě. I wynajěcie przez Normě Jeane nowego mieszkania na Fountain Avenue. (Yvet postěpowaśa zgodnie ze wskazówkami Z, rzecz jasna. Obecnie Z, który kierowaś produkcjě w Wytwórni, gorliwie angażowaś siě w jej życie, byś serdeczny i wyrozumiaśy dla niej, bědź co bědź inwestycji wartej miliony.) A teraz także Eks-Sportowiec twierdziś, że jě kocha; nigdy tak nie kochaś żadnej kobiety, i chce siě z niě ożeniě. Powiedziaś to już na drugiej randce, jeszcze zanim zostali kochankami. Czy to możliwe? Czśowiek taki sśawny, uprzejmy, szczodry i taktowny chce siě z niě ożeniě? Miaśa ochotě wyjawiě mu, że byśa fatalně żoně dla Buckyego Glazera. Ale okazaśa sśabośě i obawě przed utratě wzglědów Eks-Sportowca: usśyszaśa wśasny, dziewczěcy gśos, który oświadczyś, że ona także go kocha i wkrótce za niego wyjdzie. Miaśa rozczarowaě tego dobrego czśowieka? Zśamaě mu serce? Zdaje siě, że jestem dziwkě... Nie chcě niě byě! Norma Jeane zbliżaśa siě do pianisty od tyśu. Szśa powoli i ostrożnie. Nie chciaśa go rozpraszaě. Siedziaś przy eleganckim, koncertowym steinwayu blisko schodów, starszy pan w biaśym fraku i krawacie, jego palce bezbśědnie poruszaśy siě po lśniěcej klawiaturze. Nie miaś przed sobě nut; graś z pamiěci. "To on, pan Pearce! " Oczywiście Clive Pearce znacznie siě postarzaś. Miněśo osiemnaście lat. Zeszczuplaś i caśkiem posiwiaś; skóra wokóś jego inteligentnych oczu pomarszczyśa siě i odbarwiśa; niegdyś śadna twarz pokryśa siě siateczkě zmarszczek i obwisśe faśdy otaczaśy brodě. Mimo to jakże piěknie ukazywaś przeważnie obojětnym, zamożnym klientkom niepokojěcě sśodycz Dla Elizy, ignorujěc gwar rozmów ekspedientek i kupujě cych. Norma Jeane chciaśa krzykněě:/ możecie byě tacy nieczuli? Gra tutaj prawdziwy artysta. Posśuchajcie! Nikt spośród obecnych na tym piětrze nie sśuchaś gry Clivea Pearcea poza jego dawně uczennicě Normě Jeane, teraz już dojrzaśě kobietě. Przygryzaśa wargi i ocieraśa oczy za ciemnymi szkśami okularów. Marilyn na pewno lubi muzykě fortepianowě! Widzieliśmy, jak sśuchaśa gry pewnego starszego gościa na ostatnim piětrze u Bullocka. Może udawaśa, ale ja tak nie uważam. Miaśa w oczach śzy. Każdy by dostrzegś, że nie wśożyśa stanika, pod cienkim biaśym materiaśem sterczaśy sutki. W nowym, bardzo skromnie umeblowanym apartamencie przy Fountain Avenue urzědziśa obok śóżka panteon wielkich ludzi, których podobizny wyciěśa z ksiěżek albo czasopism. Wśród innych wyróżniaśo siě artystyczne przedstawienie Beethovena: masywne czośo, ognisty wyraz twarzy i wśosy w caśkowitym nieśadzie. Beethoven, geniusz muzyczny, który Dla Elizy zakwalifikowaś do drobiazgów, muzycznych żartów. W panteonie znaleźli siě również: Sokrates, Szekspir, Abraham Lincoln, Wacśaw Niźyśski, Clark Gable, Albert Schweitzer oraz amerykaśski dramaturg, który ostatnio otrzymaś nagrodě Pulitzera.

Po miniaturze Dla Elizy pianista zagraś kilka preludiów Chopina, potem marzycielski utwór Hoagyego Carmichaela Stardust. Nie mógś to byě czysty przypadek, ponieważ jedyna śadna piosenka w musicalu Měżczyźni wolě blondynki byśa autorstwa Carmichaela: Wben Love Goes Wrong, Nothing Goes Right w wykonaniu Lorelei Lee. Norma Jeane sśuchaśa w zauroczeniu. Tego popośudnia spóźni siě na kilka spotkaś, w tym na jedno ważne, z projektantem kostiumów. A jeszcze obiecaśa Eks-Sportowcowi, który przebywaś w Nowym Jorku, że wróci do domu o czwartej, aby odebraě telefon od niego. Staraśa siě przypomnieě sobie, czy ostatnio widziaśa Clivea Pearcea w jakimś filmie. Choě ów czśowiek niewětpliwie miaś talent, znalazś siě na marginesie; jego kontrakt z Wytwórniě pewnie wygasś już przed laty. Teraz musiaś podejmowaě siě takich zajěě! Wystěpowaě w domu towarowym. Pomoże mu, jeśli tylko bědzie mogśa. Może da siě zaśatwiě jakěś niewielkě rolě w filmie Měżczyźni wolě blondynki, może mógśby graě na fortepianie. "Tyle przynajmniej mogě zrobiě. Wiele temu czśowiekowi za wdziěczam". Wreszcie pianista zrobiś sobie przerwě. Norma Jeane, klaszczěc entuzjastycznie, podeszśa, aby siě przedstawiě. - Pan Pearce? Czy pan mnie pamiěta? Norma Jeane. Clive Pearce podniósś siě ze stośka i przez dśuższě chwilě patrzyś na niě zdumiony. - Marilyn Monroe? Czy jesteś...? -T...tak. Teraz tak. Ale byśam... Normě Jeane. Pamiěta pan? Highland Avenue? Gladys Mortensen? Mieszkaliśmy po sěsiedzku? Panu Pearceowi opadśa jedna z powiek. W obwisśych policzkach widaě byśo sieě drobnych żyśek. Ale artysta uśmiechaś siě szeroko, mrugajěc, jak by ostre światśo padaśo mu prosto w twarz. - Marilyn Monroe, jestem zaszczycony. W przepisowym stroju, fraku, biaśym krawacie i lakierkach Clive Pearce wyglědaś jak manekin, tylko czěściowo ożywiony. Norma Jeane serdecznie ścisněśa mu dśoś, co w ogóle robiśa z coraz wiěkszě pewnościě siebie; obecnie należaśa do osób, których dśoś ludzie bardzo chětnie ściskali i nie spieszyli siě z puszczeniem, pan Pearce natomiast ścisněś jej obie dśonie, wpatrujěc siě w niě ze zdumieniem. - Pan siě nazywa Clive Pearce, prawda? - Zgadza siě. Skěd mnie pani zna? - Naprawdě nazywam siě Norma Jeane Baker. Powinnam wśaściwie po wiedzieě: Norma Jeane Mortensen. Znaś pan mojě matkě, Gladys Mortensen, przyjaźniś siě pan z niě. To byśo okośo roku 1935. Clive Pearce roześmiaś siě. Z ust pachniaśo mu miedzianymi monetami trzymanymi zbyt dśugo w wilgotnej dśoni. - Miněśo tyle lat. Ojej, wtedy chyba jeszcze pani nie byśo na tym świecie, panno Monroe. - Z pewnościě byśam, panie Pearce. Miaśam dziewiěě lat.

Uczyś mnie pan graě na fortepianie. - Norma Jeane staraśa siě nie byě zbyt natarczywa. Póśświadomie zdawaśa sobie sprawě, że wokóś zebraśa siě pewna liczba nieznajomych, którzy przyglědali siě im z dyskretnej odlegśości. - Nie pamiěta mnie pan? Byśam maśě dziewczynkě. Uczyś mnie pan graě Dla Elizy. - Maśa dziewczynka graśa Dla Elizy? Droga pani, bardzo w to wětpiě. Pan Pearce wyglědaś jak ktoś, kto podejrzewa, że jest nabijany w butelkě. -Mojě matkě byśa... jest... Gladys Mortensen. Nie pamiěta jej pan? - Gladys? -Chyba byliście kochankami. To znaczy, pan kochaś mojě m...matkě... Ona byśa taka piěkna i... Srebrzystowśosy starszy dżentelmen uśmiechněś siě do Normy Jeane i tylko mrugaś. Twojě matkě? Kobietě? Nie. - Moja droga, chyba mylisz mnie z kimś innym. W tym mieście blichtru wszyscy Brytyjczycy sě do siebie podobni. - Wynajmowaliśmy mieszkania w tym samym domu, panie PearceHighland Avenue 28 w Hollywood. Piěě minut drogi od Hollywood Bowl. - Od Hollywood Bowl! Tak, teraz chyba coś sobie przypominam, jakieś okropne, zrujnowane miejsce peśne karaluchów. Dziěki Bogu mieszkaśem tam bardzo krótko. - Z matkě nie byśo dobrze, musiaśa iśě do szpitala. Byś pan moim wujkiem Cliveem. Pan i cioteczka Jessie zawieźliście mnie do siě... siě...siero ciśca. Pan Pearce zrobiś siě czujny. Skrzywiś siě i nachmurzyś. - Cioteczka Jessie? Czy ktoś twierdzi, że byśa mojě żoně? - Och, nie. Tak wśaśnie siě do was zwracaśam. To znaczy, wy chcieliście, abym tak was nazywaśa, pan i ona, ale ja nie mogśam. Naprawdě pan nie pamiěta? - Dopiero teraz gśos Normy Jeane zaczěś brzmieě bśagalnie. Staśa blisko tego starszego měżczyzny, który byś niższy o kilka cali od swego pierwowzoru przechowywanego w jej pamiěci, wiěc krěg obserwatorów nie mógś ich dobrze sśyszeě. - Uczyś mnie pan gry na maśym steinwayu, takim w kolorze kości sśoniowej, mama dostaśa go od Fredrica Marcha... W tym momencie Clive Pearce pstrykněś palcami. - Fortepian! Oczywiście. Mam ten fortepian w swoim posiadaniu. - Ma pan fortepian mojej matki? - To mój fortepian, moja droga. - Ale... w jaki sposób pan go dostaś? -W jaki sposób go dostaśem? Niechże no siě zastanowiě. - Clive Pearce ściěgněś brwi i uszczypněś siě w dolně wargě. - Zdaje siě, że wśaściciel domu staś siě wśaścicielem czěści rzeczy należěcych do pani matki w zamian za zalegśy czynsz.

Tak, to chyba byśo wśaśnie tak. Fortepian trochě ucierpiaś w ogniu... pamiětam jakiś pożar... zaproponowano mi jego kupno, Naprawiśem instrument i od tamtej pory mam go u siebie. Uroczy maśy fortepian, z którym nie potrafiśbym siě rozstaě. Nigdy. - Nawet za... wysokě ceně? Wyděwszy wargi, Clive Pearce pomyślaś nad tym. Uśmiechněś siě jak kiedyś. Norma Jeane pamiětaśa ten uśmiech, wywośujěcy u niej dreszcze, przebiegśy uśmiech niegodnego zaufania wujka Clivea. - Moja droga, śliczna Marilyn, może dla ciebie mógśbym siě zgodziě na szczególne ustěpstwa. W ten oto magiczny sposób Clive Pearce dostaś epizodyczně rólkě w filmie Měżczyźni wolě blondynki. Zagraś na fortepianie w tle sceny rozgrywajěcej siě w luksusowym salonie na transatlantyku parowym, a pokojowy steinway, niegdyś należěcy do Fredrica Marcha, przeszedś na wśasnośě Normy Jeane za tysiěc sześěset dolarów pożyczonych od Eks-Sportowca. KRZYK. PIOSENKA Powinieneś sobie wyobraziě, że w tej samej przestrzeni, którě zajmujesz wraz ze swoim rzeczywistym ciaśem, istnieje inna postaě, wymyślone ciaśo twojego bohatera, którego stworzyśeś we wśasnej wyobraźni. Michaiś Czechow, O technice aktora Nie byś to smukśy, elegancki samochód Wytwórni, odpowiedni dla czśonków rodziny królewskiej, tylko brzydki, garbaty nash w melancholijnym kolorze wody, jaka zostaje po zmywaniu naczyś, kiedy siě rozejdzie piana. Kierowca w uniformie i czapce z daszkiem byś stworzeniem o ciemnym odcieniu skóry, trochě żabě, trochě czśowiekiem z ogromnymi, szklistymi i bśyszczěcymi oczami, których siě baśa. "Och, nie patrz tak na mnie. To nie ja". Prześkněśa piasek, w ustach pozostaśa suchośě. A może wśożyli jej do ust baweśniany knebel, żeby nie krzyczaśa? Staraśa siě wytśumaczyě kobiecie o uśmiechu zarysowanym jaskrawě szminkě, kobiecie, która dśośmi w czarnych ażurowych rěkawiczkach wpychaśa jě na tylne siedzenie nasha, że siě rozmyśliśa, ale ta kobieta nie chciaśa jej sśuchaě. Rěce miaśa bardzo silne, sprawne, wyěwiczone. - Nie, proszě, ch.-.chcě wracaě. To jakieś... Dziewczěcy gśos przerażonej kobiety. Miss Zśote Marzenia? Żabi Szofer kierowaś garbatym pojazdem z podziwu godně szybkościě i wprawě po bijěcych sśonecznym blaskiem ulicach Miasta z Piasku. Nie byśa to noc, ale sśośce raziśo jě w oczy do tego stopnia, że niczego nie widziaśa wyraźniej niż w nocy. - Hej! Zmieniśam zdanie, rozumiecie? Mam wśasne z...zdanie i mogě je zmieniaě. Tak! Ziarna piasku znalazśy siě nie tylko w jej ustach, ale i w oczach. Kobieta z dśośmi w ażurowych rěkawiczkach zrobiśa mině, którě można by określiě jako marsowy uśmiech. Nastěpiśo jakieś gwaśtowniejsze zatrzymanie. Normie Jeane przyszśo do gśowy, że odbyli podróż w Czasie. Każda rola dla aktora jest podróżě w Czasie. Oddalasz siě na zawsze od poprzedniej tożsamości. Nagle krawěżnik! Betonowe schody!

Korytarz i ostry zapach medycznych chemikaliów, taki, jaki przenosiś na swoich dśoniach dużego chśopca Bucky Glazer. I niespodzianka (jak w filmie, w którym nieoczekiwanie otwierajě siě drzwi i gśośniej rozbrzmiewa muzyka): elegancko umeblowany pokój. Poczekalnia. ściany wyśożone lakierowanym drewnem, reprodukcje Normana Rockwella z "The Saturday Evening Post". "Nowoczesne" krzesśa o nogach z rur. Szerokie, bśyszczěce biurko i... czaszka? Pożóśkśa czaszka z delikatnymi pěkniěciami, jakby polakierowana, z niepokojěcě dziurě na górze (rezultat autopsji? wyciěli ci pokiywě czaszki?), wypeśniona dśugopisami, ośówkami, drogimi fajkami Doktora. Oficjalnie Doktor miaś tego dnia wolne. Później tego ranka on i jego przyjaciel Bing Crosby bědě grali w golfa w Wilshire Country Club. Teraz widziaśa jakěś świetlně zśudě, którě braśa za świetně obśudě. O brzasku wypeśzśa ze swojego przepoconego śóżka, aby wziěě kilka tabletek kodeiny. - Proszě mnie wysśuchaě, zmieniśam zdanie. Ale nie mogśa niczego zmieniaě. Postanowiśa siě rozpogodziě. To światśo sterylizuje. Niebezpiecześstwo zakażenia siě drobnoustrojami i wirusami bědzie minimalne. (Takie osobliwe i komiczne myśli czěsto przychodziśy jej do gśowy na planie filmu. Nadmiar świateś, intensywnośě spojrzenia szklanego oka kamery, wiedza, że kiedy zaczynasz graě, kiedy wyśania siě twoje filmowe "ja" - bez wysiśku, jak mrugniěcie okiem - wtedy ty i Magiczna Przyjacióśka stanowicie jedno, jesteście absolutnie bezpieczne i szczěśliwe.) Mimo wszystko dalej staraśa siě wytśumaczyě, że popeśniśa bśěd, że nie chce Operacji; tak, ale znajdowaśa siě w "dobrych rěkach"; pan Z obiecaś. Nie wolno ryzykowaě inwestycji wartej miliony dolarów. Nic jej nie grozi. Marilyn Monroe nigdy nic nie bědzie groziě, Wytwórnia już siě o to postara. Aby jej dodaě otuchy, Yvet nuciśa: Te dobre rěce uleczě twój smutek, te dobre rěce wyczyszczě ci buty. Dobre rěce od rana do nocy. Pojěwszy, że nie wysśuchajě jej bśagaś, Norma Jeane powiedziaśa gśosem Lorelei Lee, sśodkim, seksownym, zabawnym gśosem maśej dziewczynki: - Ojej, wy wszyscy! Wiecie co? Wcale bym siě nie zdziwiśa, gdybyście zaczěli śpiewaě i taśczyě. Doktora jakoś nie rozbawiśa ta uwaga, chociaż rzeczywiście siě uśmiechněś. Jego twarz kojarzyśa siě z grzybem, miaś gruby nos ze sterczěcymi wśoskami. Zwracaś siě do niej "Moja droga", byě może po to, by zaznaczyě, że nie zna jej imienia ani nazwiska i nigdy jej nie zdradzi. Co za ulga. Doktor nie rozpoznaś sśawnej pacjentki. Nikt z nich jej nie znaś. Drżaśa, naga pod cienkě koszulě. Bucky nigdy nie pozwoliś jej zobaczyě trupa, ale w jakiś sposób zobaczyśa go, dowiedziaśa siě. Szara skóra, oczy zapadniěte w oczodośach. Naciskasz palcem gěbczastě skórě nieboszczyka, a ona nie powraca sprěżyście na poprzednie miejsce. Norma Jeane kuliśa siě i przy gryzaśa dolně wargě, aby siě powstrzymaě od histerycznego śmiechu; przenieśli jě na stóś; pod niě gniótś siě i szeleściś cienki papier, zsiusiaśa siě ze strachu, ale wytarli to bez sśowa i umieścili jej nogi w kabśěkach. Nagie stopy!

A stopy sě takie wrażliwe! - Proszě na mnie nie patrzeě? Nie robiě zdjěě? Ciotka Elsie udzieliśa jej kiedyś rady: Po prostu staraj siě nie wchodziě im w drogě, to proste. Norma Jeane zazwyczaj stosowaśa siě do tej rady i wśaśnie w ten sposób siě kochaśa: leżaśa bardzo spokojnie, uśmiechaśa siě, sprawiaśa wrażenie szczěśliwej, wyczekujěcej, sśodkiej, spolegliwej i peśnej nadziei, otwieraśa siě przed kochankiem, dawaśa siě kochankowi w prezencie; czy tego měżczyźni pragně naprawdě? Dziwne, ale Eks-Sportowiec okazaś siě delikatnym, chociaż namiětnym kochankiem, kochankiem w stylu starszego měżczyzny, tak jak V, sapiěcym, pocěcym siě i wdziěcznym. Eks-Sportowiec, który byś dżentelmenem, nigdy siě z niej nie śmiaś, tak jak to niewybaczalnie robiśy Bliźniěta. Nagśówek do "Tatlera": SZOKUJěCA WYPOWIEDŹ. MARILYN, SYMBOL SEKSU ZADAJE PYTANIE: "CZY PIEPRZYě TO CZASOWNIK? " śmiech, śmiech. Cóż, ona także siě śmiaśa. A Doktor śaskotaś jě gumowymi palcami. Palcami, które wciskaśy siě wszědzie. Jak palce wujka Clivea, które czuśa to w górze, to w dole, także w rozstěpie miědzy jej maśymi pośladkami niczym maśě, figlarně myszkě. Po chwili wyszśa, tak że już sama nie wiedziaśaś, czy myszka tam byśa. Kodeina wprawiśa jě w stan odrětwienia. Norma Jeane czuśa ból jakby z daleka. Tak jak siě sśyszy krzyki z sěsiedniego pokoju. Doktor mówiś: "Nie opieraj siě, proszě. Ból bědzie minimalny. Ten zastrzyk sprawi, że zapadniesz w lekki sen. Nie chcemy robiě niczego na siśě". - Chwileczkě. Zaszśa jakaś pomyśka. Ja... Odsuněśa czyjeś rěce. Gumowe rěce. Nie widziaśa żadnych twarzy. światśa z góry oślepiaśy. Możliwe, że zapědziśa siě daleko w przyszśośě i sśośce rozlaśo siě, wypeśniajěc caśe niebo. - Nie! To nie miaśam byě ja! Dziěki Bogu zdośaśa ześlizgněě siě ze stośu. Krzyczeli za niě, ale uciekśa. Bosa, zdyszana. Och, a jednak zdośaśa uciec! Nie byśo za późno. Pobiegśa po schodach do góry, drzwi nie byśy zamkniěte, pchněśa je. A tam znajome twarze: Mary Pickford, Lew Ayres, Charlie Chaplin. O, Maśy Tramp! Charlie byś jej prawdziwym tatě. Te oczy! Z sěsiedniego pokoju dobiegś jakiś stśumiony dźwiěk. Tak, z pokoju Gladys. Dawniej byśo to miejsce zakazane, niedostěpne, ale teraz Gladys wyjechaśa. Norma Jeane wbiegśa do środka, zobaczyśa biurko. W biurku szufladě, którě musiaśa otworzyě. Nie mogśa daě rady. Czy starczy jej siś? W koścu udaśo jej siě wysuněě szufladě; dziecko machaśo rozpaczliwie maleśkimi rěczkami, nóżkami, krztusiśo siě. Prychaśo i staraśo siě zaczerpněě powietrza, by wreszcie zapśakaě. Akurat wówczas, gdy chśodny wziernik znalazś siě w jej ciele miědzy nogami. Gdy śyżeczkowali jě tak, jak siě patroszy ryby.

Wnětrzności ocieraśy siě o brzegi narzědzia. Rzucaśa gśowě z jednej strony na drugě, krzyczěc, póki nie zacisněśy siě ściěgna w jej gardle. Dziecko krzykněśo. Jeden jedyny raz. - Panna Monroe? Proszě. Już czas. Wiěcej niż czas. Jak dśugo jě wośali? Pukali delikatnie do drzwi garderoby? Już od czterdziestu minut siedziaśa tu w nienagannej fryzurze, idealnej maseczce kosmetycznej, pogrěżona w transie, wpatrzona nieruchomo przed siebie, we wspaniaśej, podniecajěco różowej sukni z jedwabiu, rěkawiczkach siěgajěcych śokci, z odsśoniětym skrawkiem imponujěcych piersi, z pośyskujěcě biżuteriě, przyczepioně do uszu, owiniětě wokóś ślicznej szyi. Do tego pośyskujěca doskonaśośě cipowatych ust. Czas zaśpiewaě Diamonds Arě a Girl s Best Friend. Monroe nie miaśa sśabych punktów. Prawdziwa profesjonalistka. Zapamiětawszy raz sśowo, sylabě, nutě, rytm, bywaśa później precyzyjna jak szwajcarski zegarek. Nie daśo siě jej sprowadziě do "postaci", " roli". Z caśě pewnościě musiaśa posiěśě umiejětnośě widzenia siebie w filmie, zdolnośě do czegoś w rodzaju animacji. Nad tě animacjě potrafiśa panowaě od wewnětrz. Panowaśa nad tym, jak owa animacja bědzie postrzegana przez nieznajomych ludzi w zaciemnionej sali kinowej. Taka wśaśnie byśa Marilyn Monroe w filmie: animowana, żywa postaě, którě nieznajomi pewnego dnia ujrzě i pokochajě. Kiedy po raz pierwszy mnie po niě wysśano, zapukaśem do drzwi, przyśożyśem do nich ucho i przysiěgam, że usśyszaśem ze środka krzyk niemowlěcia. Krzyk niezbyt gśośny, nie taki, jakby jakieś dziecko rzeczywiście byśo w tym pokoju, ale z pewnościě byś to krzyk dziecka. Jeden jedyny krzyk. EKS-SPORTOWIEC I BLONDWŁOSA AKTORKA: PROPOZYCJA MAŁŻEśSTWA Pewni obserwatorzy, analizujěc z perspektywy czasu ten skazany na klěskě mariaż, tak jak można by badaě anatomiě ciaśa, bědě siě zastanawiaě, czy to w ogóle byśa propozycja maśżeśstwa, czy raczej bezwzglědne stwierdzenie faktu. Eks-Sportowiec powiedziaś spokojnie do Blondwśosej Aktorki: "Kochamy siě, pora siě pobraě". Chwila ciszy. W koścu wylěkniona Blondwśosa Aktorka szepněśa: "Och, tak! Tak, kochany". I dodaśa zmieszana, chichocěc piskliwie: "Chyba tak". (Czy Eks-Sportowiec usśyszaś te ostatnie, wymamrotane sśowa? Dowody wskazujě na to, że nie. Czy Eks-Sportowiec sśyszaś z ust Blondwśosej Aktorki jakiekolwiek sśowa, wymamrotane lub nie, które rzuciśyby wyzwanie jego dumie? Dowody wskazujě na to, że nie.) Pocaśowali siě. I dokośczyli butelkě szampana. A potem kochali siě kolejny raz, tkliwie i z dzieciěcě nadziejě. (W stosownie nazwanym Apartamencie Cesarskim w Beverly Wilshire, gdzie Wytwórnia umieściśa Marilyn Monroe po uroczystym przyjěciu z udziaśem piěciuset gości, którzy siě zebrali, aby świětowaě premierě filmu Měżczyźni wolě blondynki. Och, co za noc! ) Blondwśosa Aktorka nagle siě rozpśakaśa.

Eks-Sportowiec byś tym gśěboko poruszony i zrobiś to, co robili kochankowie w idiotycznych romansach albo w filmach z lat czterdziestych: scaśowaś śzy ukochanej. Mówiś: "Tak bardzo ciě kocham. Chcě tylko ciě chroniě przed tymi szakalami". Mówiś to z chśopiěcě agresjě, podpierajěc siě na śokciu i patrzě c na niě z góry, jak można spoglědaě na zdradliwy krajobraz w miśym zśudzeniu, że pójście przed siebie bědzie nie tylko możliwe, lecz okaże siě prawdziwě przygodě. "Chcě ciě stěd zabraě. Chcě, żebyś byśa szczěśliwa". W najważniejszym momencie film traci ostrośě. To jedyna istniejěca kopia; śatwo sobie wyobraziě jej wartośě dla kolekcjonerów. Oczywiście dźwiěk nie jest najlepszy. Ci, którzy potrafiě czytaě z ruchu warg (to bardzo przydatna umiejětnośě dla wielbiciela), majě pewně oczywistě przewagě, mimo to nie aż tak wielkě , ponieważ Eks-Sportowiec nie należaś do rozmownych ludzi, a kiedy mówiś, to dziwnie poruszaś wargami, jak gdyby mowa byśa czymś krěpujěcym, tak samo jak jego nagśe i nieopanowane uczucie; natomiast Blondwśosa Aktorka, kiedy nie przemawiaśa specjalnie do kamery (z którě potrafiśa siě "komunikowaě" jak z żadně żywě osobě), miaśa denerwujěcě tendencjě do mamrotania i pośykania sśów. Chcieliśmy na niě nakrzyczeě. Marilyn! Spójrz na nas! Uśmiechnij siě! Naturalnie. Bědź szczěśliwa. Bědź sobě! Kiedy Eks-Sportowiec mówiś o "szakalach" i o tym, że chce "zabraě stě d" Blondwśosě Aktorkě, robiś aluzjě do Wytwórni (wiedziaś, jak bardzo szefowie jě eksploatujě, jak maśo pśacě w zamian za wiele milionów dolarów, które dla nich zarobiśa), do Hollywood i byě może do szerokiego świata, który - jak mu podpowiadaś instynkt - mimo jego wśasnej sśawy nie życzyś jej dobrze. (Jemu zresztě też. Czyż kibice nie wygwizdywali Eks-Sportowca, kiedy utykajěc na nogě, nie speśniaś ich oczekiwaś?) Jego wszechogarniajěca měska niechěě obejmowaśa także grupě kilkunastu fanów, którzy w tym samym momencie niezmordowanie czekali na wspaniaśě parě na zmytym deszczem Wilshire Boulevard po przeciwnej stronie hotelu (bo sprzed wspaniaśego wejścia usuněli ich odźwierni) - z notesami na autografy w plastikowych okśadkach i tanimi aparatami Kodaka; chyba że owej grupie fanów wystarczaśa rozgrzewajěca świadomośě, że byě może - choě niewidoczni i w ogóle dla nich niedostěpni - przystojny Eks-Sportowiec i piěkna Blond wśosa Aktorka wśaśnie spóśkujě niczym Siwa i śakti, niweczěc i na nowo powośujěc do istnienia świat? Tyle zaś wiadomo. Eks-Sportowiec mówi namiětnie: "Chcě, żebyś byśa szczěśliwa", a Blondwśosa Aktorka uśmiecha siě zmieszana i coś odpowiada, ale jej gśos ginie w trzaskach. Pewien niestrudzony mistrz czytania z warg, przestudiowawszy kilkakrotnie ten film, postawiś hipotezě, że Blondwśosa Aktorka mówi: "Och, ależ ja jestem szczěśliwa, caśe ż...życie byśam szczěśliwa". Potem Eks-Sportowiec i Blondwśosa Aktorka w rozpaczliwym uścisku, miědzy zmiětymi jedwabnymi prześcieradśami na śożu godnym faraona, skwierczě i pśoně jak eksplodujěca supernowa, zmieniajě siě w bezcielesne światśo - i sam film siě topi. To fakt historyczny. Stosowny, choě ironiczny. Nauczyliśmy siě z nim żyě, jak z każdym niepodważalnym faktem. Chcemy natychmiast przewiněě film i odtworzyě go ponownie, majěc nadziejě, że tym razem okaże siě inny i wyraźniej usśyszymy sśowa wypowiedziane

przez jěkajěcě siě Blondwśosě Aktorkě... Ale nie, nigdy ich nie usśyszymy. Na haśaśliwej premierze filmu Měżczyźni wolě blondynki w odremontowanym Graumans Egyptian Theatre przy Hollywood Boulevard, w świetle silnych reflektorów i bśysków fleszy, wśród gwizdów, pohukiwaś i wiwatów, Yvet, asystentka pana Z, podeszśa ukradkowo jak lwica, by szepněě Blondwśosej Aktorce do ucha: - Marilyn. Wśaśnie siě dowiedziaśam. Wróě sama do swojego apartamentu. Ktoś szczególny bědzie tam na ciebie czekaś. Blondwśosa Aktorka podniosśa dśoś do obciěżonego diamentem ucha. - Ktoś sz...szczególny? Och. Och! Szklany odśamek w sercu. Kiedy odczuwasz cudowne podniecenie po benzedrynie, prawie każda uwaga, którě sśyszysz, niesie przeznaczenie, wbija siě boleśnie w serce. Benzedryna i szampan, cóż za kombinacja! Blond wśosa Aktorka wśaśnie odkrywaśa to, o czym wiedzieli wszyscy w Hollywood. - Czy to m...mój ojciec? -Kto? Ogśuszajěca muzyka ze ścieżki dźwiěkowej. A Little GirlFrom LittleRock. Haśaśliwy tśum, wzmocniony gśos spikera - Yvet chyba nie dosśyszaśa, zresz tě Blondwśosej Aktorce nie zależaśo, by dosśyszaśa. (Benzedrynowa logika podpowiadaśa, że jeśli owym tajemniczym gościem jest rzeczywiście ojciec Normy Jeane Baker/Marilyn Monroe, to ukrywa on swě tożsamośě przed nieznajomymi; ujawni jě tylko i wyśěcznie Blondwśosej Aktorce.) Yvet: wěska czarna sukienka, sznur pereś, cynowe wśosy, przygaszone cynowe oczy świdrujěce spojrzeniem duszě Blondwśosej Aktorki. Znam ciě. Widziaśam twojě zakrwawioně cipě. Twoje wnětrzności wyprute z ciebie jak z ryby. Wiem o wszystkim. Yvet przystawiśa palec wskazujěcy do ust. Tajemnica! Masz milczeě. Blondwśosa Aktorka - która bezwiednie chwyciśa starszě kobietě za nadgarstek jak przerażona nastolatka w stanie euforii - postanowiśa nie czuě siě dotkniěta tym ostrzeżeniem i wyraziśa wdziěcznośě, tak jak mogśaby to zrobiě Lorelei Lee. - Dziěkujě! Zatem nie przyprowadzě ze sobě měżczyzny. Nie upijě siě, nie poderwě nikogo. Oto, co sobie myślě o Marilyn. Eks-Sportowiec, ku najwyższemu rozczarowaniu specjalistów Wytwórni od promocji, nie towarzyszyś Blondwśosej Aktorce na premierze. Mieli jě, w jej caśej blond krasie, eskortowaě szefowie wytwórni, jej mentorzy, pan Z i pan D. Eks-Sportowiec przebywaś na Wschodnim Wybrzeżu, pojechaś tam na uroczystośě wprowadzenia go do Galerii Sśaw Baseballa. Czy też wybraś siě śowiě marliny z Papě Hemingwayem, jednym z najwiěkszych jego fanów? Może też spědzaś czas w Nowym Jorku, swoim ulubionym mieście, gdzie można siě poruszaě prawie incognito. Niewykluczone, iż jadś obiad z Frankiem Sinatrě w Stork Club albo siedziaś w restauracji Jacka Dempseya na Times Square, przy stoliku dawnego mistrza wagi ciěżkiej, pijěc, palěc cygara i skśadajěc autografy u boku samego Dempseya. "Wiesz, na czym polega sśawa? Na tym, że pśacě ci za pieprzenie w bambus przez resztě twego życia". Gdy Dempsey zdobyś pierwszy tytuś w wadze ciěżkiej w 1919 roku, zaraz

straciś zapaś do boksu. Straciś serce do ringu, do fanów. Nawet do zwyciěstw. "Zwyciěżanie jest dla gśupców". Eks-Sportowiec podziwiaś jak jasna cholera swego kumpla, eks-mistrza w sporcie bardziej měskim i niebezpiecznym - i dlatego bardziej gśěbokim niż baseball - tego Demp seya w wygarbowanej sśoniowej skórze, grubego, mrugajěcego porozumiewawczo i skorego do śmiechu. "Hej, udaśo mi siě. Jestem wielki Demp sey! " Blondwśosa Aktorka nie byśa zazdrosna o potrzebě Eks-Sportowca braterskiego obcowania z silnymi měżczyznami. Sama mogśaby z nim jě dzieliě. Ileż nudnych, niemożliwych do zniesienia godzin Blondwśosa Aktorka musiaśa poświěciě, aby siě przygotowaě na ten uroczysty wieczór! Pojawiśa siě w Wytwórni o czternastej, czyli z godzinnym opóźnieniem, w spodniach, żakiecie, sandaśach z drelichu na pśaskim obcasie. Pojawiśa siě w Wytwórni bez makijażu, jeśli nie liczyě szminki na ustach. Bez brwi! Nie pośkněśa jeszcze przepisanej benzedryny, wiěc byśa zgryźliwa i myślaśa jasno. Z platynowoblond wśosami zebranymi w kośski ogon wyglědaśa na szesnasto letniě, śadně, ale nienadzwyczajně uczennicě szkośy średniej w pośudniowej Kalifornii, cheerleaderkě o niezwykle dorodnym biuście. "Dlaczego, do licha, nie mogě byě sobě? - pomyślaśa. - Przynajmniej raz". Lubiśa korzystaě z pomocy Wytwórni. Lubiśa śmiech pracujěcych tu ludzi i podobaśo siě jej, że jě lubiě. "Marilyn jest jedně z nas. Jest wspaniaśa". Czasem dostrzegano w niej gorěczkowě potrzebě zdobycia przychylności fryzjerów, artystów od makijażu, garderobianych, kamerzystów, specjalistów od światśa, armii pracowników Wytwórni majěcych jedynie krótkie przydomki: Dee-Dee, Trěcy, Whitey, Fats. Jaka naprawdě jest Marilyn Monroe? Cudowna! " Obdarowywaśa ich prezentami. Niektóre z tych prezentów na pewno sama od kogoś dostaśa, inne kupowaśa. Dawaśa im bileciki z komplementami. Pamiětaśa, aby zapytaě o choroby ich matek, o kśopoty z wyrastaniem zěbów mědrości, o szczeniaki rasy cocker-spaniel, o burzliwe życie miśosne, które wydawaśo siě jej znacznie bardziej absorbujěce niż jej wśasne. Tylko nie mówcie źle o Marilyn. Bo wepchně wam wasze jebane zěby do waszych jebanych gardeś. Ona jedna z nich wszystkich przypomina czśowieka. W dniu premiery Blondynek kilka wprawnych rěk zabraśo siě do Blond wśosej Aktorki jak do skubania martwych kurczaków. Jej wśosy zostaśy umyte, uśożone w trwaśě, odrosty zaś rozjaśniono tak silnym barwnikiem, że musiano wśěczyě wentylator, aby Blondwśosa Aktorka siě nie udusiśa. Po spśukaniu wśosy nakrěcone na wyjětkowo duże, różowe plastikowe waśki znikněśy pod ryczěcě suszarkě, która wyglědaśa jak maszyna zaprojektowana do rażenia prědem. Twarz i szyjě Blondwśosej Aktorki poddano dziaśaniu pary, potem je schśodzono i nakremowano. Ciaśo po kěpieli natarto olejkiem, usuniěto szpecěce owśosienie. Marylin Monroe zostaśa wypudrowana, wyperfumowana, pomalowana i odstawiona do wyschniěcia. Paznokcie u rěk i nóg polakierowano jaskrawopurpurowě emaliě, która pasowaśa do lśniěcych ust. Whitey, specjalista od makijażu, pracowaś już ponad godzině, kiedy dostrzegś drobně asymetriě w linii brwi, wiěc wszystko usuněś i zaczěś

od poczětku. Sztuczny pieprzyk zmieniś pośożenie o blisko cal, po czym wróciś na pierwotne miejsce. Sztuczne rzěsy przytwierdzono klejem. Zniecierpliwiony Whitey rzekś śpiewnym gśosem: "Panno Monroe, proszě podnieśě wzrok. Proszě siě nie ruszaě. Czy kiedykolwiek ukśuśem paniě w oko? ". Koniec kredki do rzěs przesuwaś siě niebezpiecznie blisko oka Blondwśosej Aktorki, ale rzeczywiście ani razu go nie tkněś. Do tej pory Blondwśosa Aktorka zděżyśa już zażyě tabletkě nembutalu, aby uspokoiě nerwy; nie baśa siě premiery (po wielu pokazach przedpremierowych i pierwszych recenzjach przepowiadajěcych filmowi sukces i uznajěcych Marilyn Monroe za doskonaśě Lorelei Lee), czuśa tylko dziwně zśośě i niepokój. A może těskniśa za Eks-Sportowcem? Martwiśa siě, że nie bierze udziaśu w premierze, gdyż nie znosi, że poświěca siě jej tak wiele uwagi. Kiedy Eks-Sportowca przy niej nie byśo, těskniśa za nim. Gdy przebywaś w zasiěgu rěki, nie miaśa mu wiele do powiedzenia, zresztě on jej też nie. "Ale byě może wśaśnie tak powinno wyglědaě maśżeśstwo? Dwie dusze. Spokój". Eks-Sportowiec promieniaś dumě, kiedy widziano go w publicznych miejscach z Blondwśosě Aktorkě. Zbliżaś siě do czterdziestki; ona byśa znacznie mśodsza, a wyglědaśa jeszcze mśodziej. Po takich wyprawach Eks-Sportowiec mógś kochaě siě z wigorem o pośowě od siebie mśodszego mśodzieśca. Mimo to wpadaś w gniew, kiedy inni měżczyźni patrzyli na Blondwśosě Aktorkě nazbyt natarczywie. Albo gdy w jego obecności padaśy wulgarne uwagi. Zazwyczaj nie aprobowaś publicznych wystěpów Blondwśosej Aktorki, jej ego wystěpujěcego jako Marilyn. Chciaś, aby siě ubieraśa prowokacyjnie, ale dla niego, nie dla innych. Zaszokowaśa go i zniesmaczyśa Niagara, i film, i lubieżne i wszechobecne plakaty. Czy kontrakt nie za pewniaś jej kontroli nad tym, w jaki sposób jě promowano? Nie przeszkadzaśo jej, że sprzedawali jě jak miěso? Gdy "Miss Zśote Marzenia" zostaśa wskrzeszona i znalazśa siě na rozkśadówce "Playboya", Eks-Sportowiec wpadś w furiě. Blondwśosa Aktorka próbowaśa wyjaśniě, że nie panuje nad tym, co siě dzieje z jej aktem; zdjěcie zostaśo wykupione przez magazyn od wydawcy kalendarzy bez jej zgody i bez żadnego dla niej wynagrodzenia. Eks-Sportowiec krzyczaś, że pozabija sukinsynów, wszystkich co do jednego. Popatrzyśa sobie w oczy w lustrze. "A może i takie powinno byě maśżeśstwo? Měżczyzna, który dba o mnie. I nigdy by mnie nie wykorzystaś". Przed wyjściem do kina Blondwśosa Aktorka pośkněśa jedně, może dwie tabletki benzedryny, aby przeciwdziaśaě skutkom zażycia nembutalu. Od nosiśa wrażenie, że jej serce bije coraz wolniej. Och, miaśa przemożně chěě, aby pośożyě siě na podśodze, skuliě i zasněě. Tego najszczěśliwszego, triumfalnego wieczoru niczego bardziej nie pragněśa, tylko spaě, spaě, spaě na wieki. Benzedryna miaśa to zmieniě. Och, tak! Mogśaś liczyě, że prochy przy spieszě rytm twojego serca i dostarczě krwi, a potem umysśowi delirycznego kopa. Sśodko-gorěcy prěd trafia w mózg niczym piorun z nieba. Ale nie istniaśo żadne niebezpiecześstwo, bo wszystkie środki, jakie zażywaśa Blond wśosa Aktorka, byśy legalne. Uniknie podśego losu Jeanne Eagels, Normy Talmadge, Aimee Semple McPherson. Nigdy nie odstěpi od zaleceś lekarza.

Byśa inteligentně, bystrě mśodě kobietě, odstajěcě od typowego wizerunku hollywoodzkiej gwiazdy. Ci, którzy jě dobrze znali, znali jě jako Normě Jeane Baker, dziewczyně urodzoně w Los Angeles, która wyczośgaśa siě z rynsztoka. Zatrudniony przez Wytwórniě lekarz dostarczaś jej tylko stosowne lekarstwa. Wiedziaśa, że może mu zaufaě, ponieważ Wytwórnia nie narażaśaby na ryzyko milionowej inwestycji. Benzedryna, w ilości umiarkowanej, aby "rozpědziě ponure myśli", "dostarczyě cennej energii", nie zwykle potrzebnej wyczerpanej aktorce. Nembutal, w ilości umiarkowanej, aby "ukoiě nerwy", zapewniě "krzepiěcy, gśěboki sen", niezwykle potrzebny wyczerpanej, cierpiěcej na bezsennośě aktorce. Blondwśosa Aktorka zapytaśa z niepokojem, czy od tych środków można siě uzależniě, a doktor Bob po ojcowsku pośożyś dśoś na jej pulchnym kolanie i rzekś: - Dziewczyno! Uzależnieni to jesteśmy od życia. A jednak musimy żyě. Piěě godzin i czterdzieści trudnych do zniesienia, nudnych minut zajěśo tworzenie z Blondwśosej Aktorki wiernej kopii ekranowej Lorelei Lee z filmu Měżczyźni wolě blondynki. Na szczěście byś ten wiwatujěcy tśum wzdśuż Hollywood Boulevard! Skandujěcy "Marilyn! Marilyn! " I kto by siě odważyś powiedzieě, że nie byśo warto? Wśaściwie zaszyto jě w sukienkě. Sama ta czynnośě trwaśa dśużej niż godzině. W dopasowaně jak kaftan bezpiecześstwa sukienkě Lorelei Lee, bez ramiěczek, z jaskraworóżowego jedwabiu, z dużym dekoltem odsśaniajěcym górně czěśě kremowych piersi. Poradzono jej, aby oddychaśa miarowo i pśytko. Na rěkach miaśa siěgajěce śokci rěkawiczki, obcisśe jak opaska zaciskowa. Diamenty mieniśy siě w delikatnych uszach, wokóś wypudrowanej szyi i na rěkach (w rzeczywistości byśy to cyrkonie, wśasnośě Wytwórni), w platynowe wyglědajěce jak wata cukrowa wśosy wpiěty byś "diamentowy" diadem, który zdobiś czośo Lorelei Lee przez moment w filmie. Na nagich ramionach etola z biaśego lisa. Wysokie szpilki z satyny w żywym, różowym kolorze na obolaśych nogach, tak ciasne i niestabilne, że Blondwśosa Aktorka mogśa iśě jedynie drobnymi, dzieciěcymi kroczkami, uśmiechajěc siě, chwytajěc za rěkawy smokingów pana Z i pana D, dostojnych jak przedsiěbiorcy pogrzebowi. Wstrzymano ruch na Hollywood Boulevard, a tysiěce gapiów - dziesiětki tysiěcy? setki tysiěcy? - zebraśy siě na podwyższeniach wzdśuż bulwaru i napieraśy haśaśliwie na policyjne za pory. Kiedy przejeżdżaś z Wytwórni konwój limuzyn, na ulicy rozrzucono świeże pěki czerwonych róż. Tśum skandowaś szaleśczo: "Marilyn! Marilyn!" I kto odważyśby siě powiedzieě, że nie byśo warto? Oślepiśy jě punktowe reflektory, rozlegśy siě radosne krzyki, gwizdy, podsuniěto jej mikrofon. - Marilyn! Powiedz naszym sśuchaczom: Czy nie czujesz siě dzisiaj samotna? Kiedy zamierzacie siě pobraě? Blondwśosa Aktorka odpowiedziaśa dowcipnie: -Kiedy siě na to zdecydujě, pan pierwszy siě dowie. - Mrugniěcie. - Przed nim. śmiech, okrzyki radości, gwizdy, aplauz! Zamieě z czerwonych pśatków róży niczym nawaśnica maleśkich, szalonych ptaków. Przy boku wspaniaśej ciemnowśosej Jane Russell Blondwśosa Aktorka sśaśa caśusy i machaśa rěkě w snopie światśa, jej oczy byśy teraz

ożywione, uróżowione policzki pśoněśy. Och, byśa szczěśliwa! Byśa szczěśliwa! BLIŹNIěTA (film) zachowujě to szczěście na wiecznośě. Jeśli Cass Chaplin i Eddy G byli gdzieś w tym tśumie, patrzyli na Blondwśosě Aktorkě - nienawidzili jej, swojej Normy, swojej Maśej Mamy, swojej Rybki; co za suka, zdradziśa ich; wmanewrowaśa w ojcostwo, które na poczětku wydawaśo siě im niedorzeczne, potworne, ale w koścu jednak do przyjěcia jako nadzwyczajne, nieuchronne zrzědzenie losu - cóż, nawet ci piěkni chśopcy spod znaku Bliźniět nie mogli odebraě szczěścia Blondwśosej Aktorce, która byśa taka nieśmiaśa, stawiajěc po raz pierwszy czośo takiemu wielkiemu tśumowi. Wielbiciele! Benzedrynowy kop w najczystszej postaci. Hollywood przypadśo do gustu (przynajmniej tak mówiono), że na planie filmu brunetka Jane Russell i blondynka Marilyn Monroe nie byśy rywalkami, tylko przyjacióśkami. Dziewczěta chodziśy do tej samej szkośy średniej! "Co za zdumiewajěcy zbieg okoliczności. Coś takiego może siě zdarzyě tylko w Ameryce". W towarzystwie Jane Russell Blondwśosa Aktorka miaśa skśonnośě do sardonicznego dowcipu, byśa odrobině nieprzyzwoita, podczas gdy Jane, szczera chrześcijanka, wydawaśa siě naiwna i śatwo siě bulwersowaśa. Inaczej niż w filmie. Kiedy obie wspaniale ubrane dziewczěta staněśy na podwyższeniu, uśmiechajě c siě promiennie i pozdrawiajěc tśum machaniem rěk, obie zaszyte w krěpujě ce ruchy suknie z dużymi dekoltami, obie oddychajěce miarowo i pśytko, Blondwśosa Aktorka odezwaśa siě kěcikiem umalowanych ust: -Jane! Możemy wykrěciě niezśy numer, wiesz jaki? Jane zachichotaśa. - Striptiz? Blondwśosa Aktorka zerkněśa na niě zalotnie z ukosa i lekko jě trě ciśa śokciem, tuż poniżej dużej, sterczěcej piersi. - Nie, maleśka. Buziak. Trzeba byśo widzieě wyraz twarzy Jane Russell! Tego rodzaju wyborne momenty, nie znane biografom i historykom Hollywood, zachowujě BLIŹNIěTA (film). - Czyżbym umarśa? Co siě dzieje? Bukiety kwiatów już siě nie mieściśy w jej garderobie. Stosy telegramów i listów. Nieporadnie zapakowane prezenty od wielbicieli. Od pozbawionych twarzy, anonimowych, oddanych osobników, którzy kupowali bilety w caśej Ameryce Póśnocnej, którzy przyczyniali siě do egzystencji Wytwórni i Blondwśosej Aktorki. Z poczětku bardzo jej to schlebiaśo, rzecz jasna - w tych pierwszych, oszaśamiajěcych tygodniach sśawy. Czytaśa korespon dencjě od wielbicieli i pśakaśa nad niě. Och, niektóre listy byśy takie szczere, takie serdeczne! Wzruszajěce! Listy, które Norma Jeane mogśaby sama napisaě jako dorastajěca panna uwielbiajěca jakěś gwiazdě filmowě. Trafiaśy siě listy od ludzi upośledzonych, chorych, niepeśnosprawnych pacjentów szpitali dla weteranów, od ludzi starszych albo pozornie starszych, i od tych, którzy podpisywali siě jak poeci: "Zranione serce, "Oddany Marilyn na wieki", "Na zawsze wierny La Belle Damě Sans Merci". Na te ostatnie Blondwśosa Aktorka odpowiadaśa osobiście, korzystajěc oczywiście z po mocy asystentek. "Przynajmniej tyle mogě zrobiě. Ci biedni, nieszczěśliwi ludzie piszě do Marilyn, jakby zwracali siě do Matki Boskiej".

(Już nawet przed sukcesem Blondynek otrzymywaśa tyle samo korespondencji od wielbicieli, co Betty Grabie u szczytu kariery, i znacznie wiěcej niż postarzaśa Grabie otrzymywaśa obecnie.) To, że poświěcano jej tyle uwagi, byśo ekscytujěce, ale zarazem kśopotliwe. Oznaczaśo odpowiedzialnośě. Blondwśosa Aktorka powiedziaśa sobie ze śmiertelně powagě: Wśaśnie dlatego jestem aktorkě - by poruszaě serca. Podpisywaśa setki bśyszczěcych fotografii, stworzonych w Wytwórni wizerunków blondwśosej Marilyn (dziewczyna w stylu bebop z wśosami zaplecionymi w warkocze; atrakcyjna, czarujěca dziewczyna z wśosami Veroniki Lakě; zabójczo seksowna Rosě, niedwuznacznie gśaszczěca nagie ramiona; Lorelei Lee, tancerka o twarzy dziecka) z przyklejonym do twarzy uśmiechem i wytrwaśościě osoby, która bez sśowa skargi pracuje na ośmiogodzinnej zmianie w Radio Pianě. Czy to także nie byśa pewna odmiana patriotyzmu? Czy to także nie wymagaśo poświěcenia? Już w dzieciśstwie, gdy oglědaśa pierwsze filmy w Egyptian Theatre, zauroczona Jasnowśosě Ksiěżniczkě i Ciemnowśosym Ksiěciem, rozumiaśa, że filmy sě religiě Ameryki. Och, wcale nie byśa Matkě Boskě! Nie wierzyśa w Matkě Boskě. Ale mogśa uwierzyě w Marilyn - do pewnego stopnia. Chociażby ze wzglědu na fanów. Czasami skśadaśa na fotografii szminkowy pocaśunek i zamaszysty podpis, który nauczyśa siě powtarzaě: póki nie rozbolaś jej nadgarstek i obraz przed oczami nie zaczěś siě rozmazywaě. Wpadaśa w panikě, potem uświadamiaśa sobie: Apetyty nieznajomych nie majě granic i nigdy nie da siě ich nasyciě. Pod koniec Roku Cudów 1953 Blondwśosa Aktorka staśa siě sceptyczna. Byě sceptycznym oznacza tyle samo, co popaśě w melancholiě. Popaśě w melancholiě znaczy tyle, co zabawiaě publicznośě. Blondwśosa Aktorka nauczyśa siě niczym komik rozśmieszaě swoich asystentów. - Och, te kwiaty! Czy jestem trupem, czy to dom pogrzebowy? Czy trzeba mi zrobiě pośmiertny makijaż! Whitey! Im bardziej siě śmiali, tym bardziej bśaznowaśa. Krzyczaśa: "Whi-tiiiii", przeciěgajěc gśoski jak Lou Costello wośajěcy: "Ab-bott!" Narzekaśa, wymachujěc rěkoma, jakby odgrywaśa na scenie cierpienie: -Jestem niewolnicě tej Marilyn Monroe. Zgodziśam siě na luksusowy rejs jak Lorelei Lee, a wylědowaśam na pieprzonym pokśadzie trzeciej klasy. W swoich komicznych numerach Blondwśosa Aktorka przemawiaśa jak nigdzie indziej: dotykaś jej jakiś cudowny, demoniczny pśomieś; potrafiśa byě bluźniercza, potrafiśa byě wulgarna; pracownicy Wytwórni byli czasami zaszokowani, ale śmiali siě, śmiali, aż śzy pśyněśy im po policzkach. Whitey rzekś tonem przygany niczym wiekowy wuj: - Ależ panno Monroe. Co pani mówi? Jeżeli pani nie jest Marilyn, to kim? Dee-Dee powiedziaśa, ocierajěc śzy: - Panno Monroe! Pani jest okrutna. My wszyscy, wszyscy na caśym tym świecie, oddalibyśmy prawe rěce, aby byě paniě. I pani o tym wie. Straciwszy rezon, Blondwśosa Aktorka wyjěkaśa: -Och! W...wiem? Bśyskawicznie zmieniaśa nastrój! Nie sposób byśo go przewidzieě.

Jak motyl albo koliber. Nie, to nie byśy narkotyki! W każdym razie nie na poczětku. Niektóre z listów zaadresowanych do Marilyn Monroe bynajmniej nie wydawaśy siě miśe. Byśy agresywne, nawet obrzydliwe, nawiězujěce do cielesności aktorki. Niektóre z nich pochodziśy od osób psychicznie chorych. Wspóśpracownicy ukrywali je przed niě. Kiedy siě o tym dowiedziaśa, chciaśa zobaczyě te listy w pierwszej kolejności. - Może jest w nich coś ciekawego? Może lepiej je przeczytaě? - Nie, panno Monroe - rzekśa rozsědnie Dee-Dee - podobne listy nie sě o pani. Sě o osobie, za którě paniě biorě nadawcy. Jednak byśo coś przyjemnie rzeczywistego w tym, że nazywano jě sukě, kurwě, blondwśosě dziwkě. W otěpiajěcym świecie marześ wszystko, co tchněśo rzeczywistościě, miaśo ożywczě moc. Wkrótce jednak nawet poczta z pogróżkami staśa siě śatwa do przewidzenia i schematyczna. Jak zauważyśa Dee-Dee, prześladowcy Blondwśosej Aktorki wyśadowywali nienawiśě na istocie běděcej tworem ich wyobraźni. -Jak krytycy filmowi. Niektórzy z nich uwielbiajě Marilyn, niektórzy jej nie cierpiě. Co to ma wspólnego ze mně? Blondwśosa Aktorka nie powiedziaśa tego nikomu, tylko Eks-Sportowcowi, kiedy ten zostaś jej kochankiem i (jak lubiśa o tym myśleě) najlepszym przyjacielem, ponieważ Eks-Sportowiec to rozumiaś: przerzucaśa stosy korespondencji od nieznajomych z nadziejě, że znajdzie nazwiska znajomych osób, nazwiska z przeszśości, nazwiska śěczěce jě z przeszśościě. Naturalnie niektórzy dawni znajomi do niej pisali, gśównie kobiety, już dojrzaśe, które uczyśy siě z niě w szkole średniej na El Centro Avenue, a nawet w szkole podstawowej w Highland ("Zawsze byśaś dobrze ubrana, wiedzieliśmy, że twoja matka pracuje w przemyśle filmowym i że pewnego dnia zostaniesz aktorkě."); stare sěsiadki z Verdugo Gardens (ale, niestety, nie utracona Harriet); kobiety, które twierdziśy, że umawiaśy siě z Buckym Glazerem w tym samym czasie, kiedy on chodziś z Normě Jeane - jeszcze nim wziěli ślub; ich nazwiska nic jej nie mówiśy ("Nazywaśaś siě wtedy Norma Jeane. Ty i Bucky stanowiliście dobraně parě, aż nie mogliśmy siě nadziwiě, że doszśo do rozwodu. Czy to z powodu wojny? "). Napisaśa też Elsie Pirig, i to kilka razy. Droga Normo Jeane, mam nadziejě, że mnie pamiětasz. Chyba nie jesteś na mnie zśa? Ale raczej musisz byě na mnie zśa, bo nie odzywasz siě już od lat, chociaż wiesz, gdzie mieszkam, a numer telefonu wcale siě nie zmieniś. Blondwśosa Aktorka podarśa ten list na drobniutkie kawaśeczki. Wcześniej nie zdawaśa sobie sprawy, jak bardzo nienawidzi ciotki Elsie. Kiedy nadszedś list drugi, potem trzeci, Blondwśosa Aktorka zgniotśa je triumfalnie i cisněśa na podśogě. Dee-Dee zapytaśa zdziwiona. - Co siě staśo, panno Monroe? Od kogo to byśo, że tak siě pani zdenerwowaśa? Blondwśosa Aktorka czěsto bezwiednie dotykaśa ust, jakby - powiadali obserwatorzy - sprawdzaśa, czy je ma. Mruganiem staraśa siě powstrzymaě śzy. - Od mojej przybranej matki. Byśam wtedy jeszcze dziewczyně. Sierotě. Ona chciaśa zniszczyě moje życie. Z zazdrości. Gdy miaśam piětnaście lat, wydaśa mnie za měż, aby siě mnie pozbyě.

Jej měż kochaś siě we mnie, ona byśa z...zazdrosna. - Och, panno Monroe! Ależ to smutna historia. - To wszystko byśo dawno temu. Warren Pirig oczywiście do niej nie napisaś. Tak jak detektyw Frank Widdoes. Spośród licznych facetów, z którymi umawiaśa siě w Van Nuys, miaśa wieści jedynie odjoe Santosa, Buda Skokie i od niejakiego Martina Fulmera, którego w ogóle nie pamiětaśa. Nie napisaś pan Haring. Nauczyciel, za którym przepadaśa i który sprawiaś wrażenie, że jě lubi. "Przypuszczam, że budzě w nim niechěě. Moje życie jest takie odlegśe od tego, czego mnie nauczyś". Przez rok czy dwa po opuszczeniu sierociśca Norma Jeane prowadziśa korespondencjě z doktor Mittelstadt. Starsza kobieta przysyśaśa jej publikacje Christian Science i prezenty urodzinowe. Potem z jakiegoś powodu przestaśy do siebie pisywaě. Norma jeane domyślaśa siě, że sama byśa temu winna, bo wyszśa za měż: - Ale dlaczego teraz do mnie nie pisze? Nawet jeśli nie oglědaśa filmów, to na pewno widziaśa gdzieś Marilyn. Czy nie rozpoznaśaby mnie? Czy ona też jest na mnie zśa? Czy też czuje do mnie odrazě? Och, nienawidzě jej! Kolejna osoba, która mnie zostawiśa. Zabolaśo jě również, że nigdy nie napisaśa pani Glazer. Oczywiście nie byśo dnia, aby nie weszśa do garderoby i nie przeglě daśa poczty od wielbicieli w nadziei, że: Może ojciec napisaś! Na pewno wszystko o mnie wie. O mojej karierze. Nie byśo jasne, w jaki sposób ojciec Normy Jeane miaśby siě dowiedzieě o jej karierze. Albo skěd Norma Jeane wiedziaśa, że tak wśaśnie jest. Mijaśy tygodnie i miesiěce Roku Cudów. Ojciec Normy Jeane nadal nie pisaś. Chociaż Marylin Monroe stawaśa siě bardzo sśawna, jej nazwisko i zdjěcia widywaśo siě wszědzie i zarazem byle gdzie. W gazetach codziennych, w kronikach towarzyskich, na plakatach, afiszach. Promocja filmu Měżczyźni wolě blondynki. Gigantyczny billboard na Sunset Boulevard! Kiedy "Miss Zśote Marzenia 1949" pojawiśa siě w pierwszym wydaniu "Play boya", na rozkśadówce tego śmiaśego, prowokujěcego czasopisma dla měżczyzn, rozwiězaś siě worek z korespondencjě i nasiliśo siě zainteresowanie dziennikarzy. W wywiadach Blondwśosa Aktorka oburzaśa siě, że nie wyraziśa zgody na publikacjě tego zdjěcia w "Playboyu" ani w żadnym innym magazynie, ale co mogśa zrobiě? Negatyw nie należaś do niej. Zrezygnowaśa z praw do niego. A wszystko za piěědziesiět dolarów w czasach, gdy znalazśa siě w rozpaczliwej sytuacji, pozbawiona pieniědzy. Leviticus, spec od kronik towarzyskich, znany z okrutnego dowcipu i skandalizujěcych rewelacji w "Hollywood Confidential", zadziwiś czytelników otwartym listem, który siě zaczynaś od nastěpujěcych sśów: Droga "Miss Zśote Marzenia 1949", Rzeczywiście, jesteś "Dziewczyně Miesiěca". Każdego miesiěca. Rzeczywiście jesteś ofiarě charakterystycznej dla naszej kultury za chśanności, która polega na eksploatowaniu kobiecej niewinności. Jesteś szczěściarě: zrobisz oszaśamiajěcě karierě filmowě. Wszyst kiego dobrego! Ale pamiětaj, że jesteś piěkniejsza i bardziej godna pożědania niż "Miss Marilyn Monroe" - i to jest najważniejsze!

Blondwśosa Aktorka byśa tak gśěboko poruszona czuśě galanteriě Leviticusa, że pod wpśywem impulsu wysśaśa mu odbitkě kontrowersyjnej fotografii z podpisem: Twoja przyjacióśka na zawsze, Mona/Marilyn Monroe. Wytwórnia przygotowaśa caśy zapas tych zdjěě na podobne okazje. "Czemu nie? Przecież mimo wszystko to ja na nich jestem. Niech ci ludzie od kalendarza nas skarżě". Pewnego dnia, na tydzieś przed premierě filmu Měżczyźni wolě blondynki, Dee-Dee wrěczyśa Blondwśosej Aktorce list od jakiegoś wielbiciela i miaśa przy tym bardzo dziwny wyraz twarzy. - Panno Monroe? Ten list jest chyba poufny. Blondwśosa Aktorka, wyczuwajěc, co to może byě za list (napisany na maszynie), szybko go wziěśa i przeczytaśa: Droga Normo Jeane, Chyba nigdy nie pisaśem trudniejszego listu. Wśaściwie nie wiem, dlaczego kontaktujě siě z Tobě teraz, po tylu latach. Nie o to chodzi, że Marilyn Monroe jest osobě takě, jakě jest. W koścu ja mam caśkowicie odmienne życie. Wśasně karierě (niedawno z przyjemnościě przeszedśem na emeryturě) i rodzině. Normo Jeane, jestem Twoim ojcem. Okoliczności śěczěcej nas wiězi wyjaśniě może dopiero wówczas, gdy spotkamy siě twarzě w twarz. Na razie Moja ukochana żona, chora od lat, nie wie, że to piszě. Gdyby siě dowiedziaśa, bardzo by siě zdenerwowaśa, tak Nie widziaśem jeszcze żadnego filmu z Marilyn Monroe i chyba go nie zobaczě. Powinienem wyjaśniě, dlaczego nie oglědam filmów. Wolě sśuchaě radia, wolě wyobraźniě. W Wytwórni pracowaśem krótko, zapowiadaśem siě na gwiazdě, ale to otworzyśo mi oczy na bez denně gśupotě tego świata. Nie, bardzo dziěkujě! Bědě szczery, Normo Jeane. Nie chciaśem oglědaě filmów z Twoim udziaśem, ponieważ nie aprobujě rozpasania, jakie panuje w Hollywood. Jestem dobrze wyksztaśconym czśowiekiem, demokratě. Caśkowicie popieram senatora McCarthyego i jego krucjatě przeciwko komunistom. Jestem chrześcijaninem, tak jak moja żona z obu stron swojej rodziny. Nie istnieje sensowny powód, aby Hollywood, siedlisko Żydów, tolerowaě tak dśugo, skoro gnieżdżě siě w nim takie indywidua jak Charlie Chaplin, którego filmy, muszě to ze wstydem wyznaě, nie gdyś oglědaśem. A istniejě . Bědziesz siě zastanawiaśa, Normo Jeane, dlaczego kontaktujě siě z Tobě po upśywie ponad dwudziestu siedmiu lat. Prawdě powiedziawszy, przeżyśem atak serca, rozmyślaśem z powagě o swoim życiu: nie ze wszystkich swoich czynów jestem dumny. Moja żona nie wie Twoje urodziny przypadajě, zdaje siě, pierwszego czerwca, moje zaś ósmego, jestem spod znaku Bliźniět. Jako chrześcijanin nie traktujě po ważnie tych starych pogaśskich wierześ, ale niewykluczone, że istnieje pewien rys charakteru śěczěcy ludzi takich jak my. Nie twierdzě, że wiem coś wiěcej na ten temat, bo nie czytam kobiecych magazynów. Mam przed sobě wywiad z Marilyn Monroe w nowym numerze "Pageanta". Kiedy go czytam, do oczu napśywajě mi śzy. Powiedziaśaś dziennikarzowi, że Twoja matka przebywa w szpitalu i że nie znasz ojca, ale czekasz na niego "bez przerwy". Biedactwo, nie wiedziaśem. Wiedziaśem tylko, że istniejesz. Twoja zaborcza matka rozdzielaśa nas.

Upśyněśy lata i byliśmy coraz bardziej od siebie oddaleni. Wysyśaśem Twojej matce czeki i przekazy pieniěżne na Twoje utrzymanie. Nie liczyśem na podziěkowania ani ich nie otrzymaśem. O nie! Wiem, że Twoja matka choruje. Ale nawet zanim zachorowaśa, miaśa zśe serce. Usuněśa mnie z Twojego życia. Byśa okrutna [wiem to bardzo dobrze], bo pozwoliśa Ci wierzyě, że to moja wina. Nie powinienem dopuściě, aby to trwaśo tak dśugo. Wybacz starzejěcemu siě czśowiekowi. Chociaż teraz nie jestem już chory i dochodzě do siebie, jak twierdzi mój doktor. Byś tym zdziwiony i powiedziaś, że biorěc pod uwagě... Mam nadziejě, że wkrótce zobaczě siě z Tobě osobiście, Normo Jeane. Czekaj na mnie, moja droga Córko, na szczególně chwilě w Twoim życiu, kiedy Córka i Ojciec bědě mogli razem pielěgnowaě dśugo uśpioně miśośě. Twój zapśakany Ojciec Adresu zwrotnego nie byśo. List nadano w Los Angeles. Blondwśosa Aktorka szepněśa triumfalnie: - To on. - Rozśożyśa przed sobě zapisane po amatorsku kartki listowego papieru i bezwiednie wygśadziśa zagiěcia. Przez kilka peśnych napiěcia minut - jak dyskretnie obserwowaśa Dee-Dee powtarzaśa ów gest, potem jeszcze raz przeczytaśa list i powiedziaśa znowu, nie do Dee-Dee, tylko w powietrze, jakby gśośno myślaśa: - To on. Wiedziaśam. Nigdy nie wětpiśam. Byś tutaj, blisko. Przez wszystkie te lata. Obserwowaś mnie. Czuśam to. Wiedziaśam. "Tyle szczěścia na tej ślicznej twarzy - bědzie siě później dziwiśa Dee -Dee - niemal nie można byśo jej rozpoznaě". Po tym, jak Yvet wyszeptaśa do ucha Blondwśosej Aktorki sekretne sśowa, wieczór premiery przeminěś w otumanieniu wzmocnionym benzedryně i szampanem: rozkośysany krajobraz w technikolorze widziany ze zwariowanej kolejki w wesośym miasteczku. Wróě sama do swojego apartamentu. Ktoś szczególny bědzie tam na ciebie czekaś. Mimo uwagi ojca o jego namiětności do radia i niechěci do Hollywood, Blondwśosa Aktorka byśa przekonana, że jednak obejrzaś on premierowy pokaz filmu Měżczyźni wolě blondynki; miaś znajomości w Wytwórni i mógś siě postaraě o darmowy bilet. "Gdyby tylko zdradziś mi, jak siě nazywa, sama mogśabym go zaprosiě". Byś tam gdzieś miědzy zaproszonymi, zamożnymi gośěmi. Och, wiedziaśa! Wiedziaśa. Pan w starszym wieku; ale nie tak strasznie stary, powiedzmy, po sześědziesiě tce. Měżczyzna sześědziesiěcioletni nie jest stary! Wystarczy spojrzeě na sśawnego pana Z. Ojciec jest zapewne przystojnym, siwowśosym dżentelmenem, samotnym i peśnym godności. Czuje siě niezbyt swobodnie w smokingu, ponieważ tego typu pretensjonalne okazje odstrěczajě go. Mimo to przyszedś, dla niej: bo rzeczywiście byśa to doniosśa chwila w życiu jego córki. Kiedy Blondwśosě Aktorkě oglědano sobie dokśadnie ze wszystkich stron - jě, którě strategicznie zaszyto w wieczorowě różowě sukniě bez ramiě czek, podkreślajěcě każde sśodkie zaokrěglenie, każdy ponětny wystěp jej do skonaśego ciaśa ssaka - ona promieniaśa uśmiechem niczym żarówka o

dużej mocy światśem i rozglědaśa siě w tśumie, szukajěc go wzrokiem. Jeśli spotkajě siě ich oczy, bědzie wiedziaśa! Prawdopodobnie mieli identyczne oczy. Na pewno bardziej przypominaśa ojca niż matkě. Zawsze tak byśo. Och, miaśa nadziejě, że nie bědzie siě wstydziś córki, wystrojonej, wymalowanej i wystylizowanej na dużě, żywě lalkě. "Niesamowita nastěpczyni Betty Grabie. W samě porě". Miaśa nadziejě, że ojciec siě nie rozmyśli i nie wycofa z odrazě. Czyż nie powiedziaś, że nie widziaś żadnego z jej filmów i najpewniej żadnego nie zobaczy? "Nie aprobuje rozpasania". Blond wśosa Aktorka, prześkněwszy śyk szampana, roześmiaśa siě, běbelki poszśy jej w nozdrza. "Och, rozpasanie... Szkoda, że nie mogě opowiedzieě tego Cassowi". Cass byś jedynym czśowiekiem w Hollywood, któremu Blondwśosa Aktorka mogśa siě zwierzyě. Tylko on znaś jej "nědzně, brukowě przeszśośě", jak mawiaś. Przynajmniej tyle rzeczy, ile chciaśa mu zdradziě. Kiedy Blondwśosa Aktorka postanowiśa ostatecznie zerwaě z Bliźniětami, poddaě siě Operacji, przyjěě rolě Lorelei Lee w filmie Měżczyźni wolě blondynki pomimo umiarkowanej gaży (nieco mniej niż jedna dziesiěta tego, co otrzymaśa Jane Russell), agent przysśaś jej tuzin czerwonych róż i gratulacje. MARILYN, ISAAC BYŁBY Z CIEBIE DUMNY. I rzeczywiście. Wśaściwie wszyscy byli z niej dumni. Ci weterani Hollywood, szefowie studia, producenci, sponsorzy oraz ich bystrookie żony - uśmiechali siě do Blondwśosej Aktorki, jak gdyby nareszcie staśa siě jedně z nich. Podczas projekcji filmu, który Blondwśosa Aktorka widziaśa już w caśości kilka razy, a znacznie czěściej we fragmentach (nawet jako Lorelei Lee děżyśa na planie do doskonaśości, dawaśa siě we znaki partnerom i reżyserowi), miaśa trudności z koncentracjě. Krew krěżyśa w niej znacznie szybciej niż normalnie! Ze szczěścia trzepotaśo jej serce. Ktoś szczególny bědzie tam na ciebie czekaś. Cieszyśa siě, że nie ma przy niej Eks-Sportowca; ani V (który przyszedś na premierě ze swojě nowě przyjacióśkě, Arlene Dahl), ani pana Shinna. Cieszyśa siě, że jest sama, byśo jej to bardzo na rěkě. Ktoś szczególny w twoim apartamencie. Z pewnościě przygotowania poczyniono za pośrednictwem Wytwórni, która opśaciśa wynajěcie apartamentu; za pośrednictwem pana Z albo kogoś z jego biura, kogoś o wystarczajěcej wśadzy, aby nakazaě personelowi Beveriy Wilshire wpuszczenie go ścia do apartamentu Marilyn Monroe. Podniecaśa jě myśl, że Z, który jeszcze do niedawna byś jej wrogiem, który wypowiadaś siě o niej obcesowo i nazywaś zwykśě zdzirě, musiaś wiedzieě o tym rychśym spotkaniu i życzyś im obojgu, ojcu i córce, wszystkiego dobrego. "To jest jak szczěśliwe zakośczenie dśugiego, pogmatwanego filmu". Zanim zgasśy światśa i zabrzmiaśy pierwsze dźwiěki muzyki, Blondwśosa Aktorka rzekśa do pana Z, który siedziaś obok niej: - Rozumiem, że po dzisiejszej premierze i przyjěciu czeka mnie w hotelu wyjětkowa randka. Przebiegśy pan Z o twarzy nietoperza uśmiechněś siě dyskretnie i podniósś do ust miěsisty palec, podobnie jak wcześniej Yvet. Może wiedzieli wszyscy w Wytwórni? Może wiedziaśo caśe Hollywood? Dobrze mi życzě. Jestem jedna z nich. Kocham ich! Dziwne, znaleźě siě znowu w Egyptian Theatre.

Jakby to także byśa scena z filmu: Blondwśosa Aktorka powraca do tego samego kina, w którym jako samotna dziewczynka podziwiaśa takie same blondwśose aktorki jak ona. Od tamtej pory obiekt odnowiono dużym nakśadem środków. Nastaśa nowa era powojennej prosperity. Serce nowego świata tětniśo życiem na zgliszczach Europy, na gruzach Hiroszimy i Nagasaki. Blondwśosa Aktorka znana jako Marilyn Monroe należaśa do tego świata. Blondwśosa Aktorka ciěgle siě uśmiechaśa, ale bez wewnětrznego ciepśa, sentymentu, tej zśożoności duszy, którě nazywa siě "gśěbiě". W kinie panowaśa serdeczna, uroczysta atmosfera. Wszyscy wiedzieli, że Měżczyźni wolě blondynki jest filmem udanym. Ta premiera różniśa siě od premier Asfaltowej dżungli, Dont Bother to Knock czy Niagary, filmów, które mogśy obrażaě uczucia niektórych widzów - i je obrażaśy. Ten film byś syntetyczny, haśaśliwy, dopieszczony i okazaś siě triumfem ekscytujěcej wulgarności, technikolorowě, typowo amerykaśskě kreskówkě o zwyciěżaniu. Niewětpliwy sukces. Film zamówiono do natychmiastowej dystrybucji w tysiěcach sal kinowych Stanów Zjednoczonych i spodziewano siě, że przyniesie miliony zysku w kraju i za granicě. "Rany, czy to ja? " - pisněśa Blondwśosa Aktorka, wpatrujěc siě w olbrzymiě przepiěkně kobietě-lalkě majaczěcě nad publicznościě i ściskajěc w dziewczěcym podnieceniu dśonie panów Z i D. Och, magiczna mikstura pulsowaśa w jej krwi! Wśaściwie nie potrafiśa określiě tego, co czuje, może nawet niczego nie czuśa. Broadwayowski spektakl Měżczyźni wolě blondynki skśadaś siě z samych utworów muzycznych, nie byś muzyczně komediě. Nie istniaśy w nim "po stacie" ani "fabuśa". Film byś tylko odrobině bardziej spójny, ale wcale nie o spójnośě chodziśo. Kiedy Norma Jeane dostaśa scenariusz, byśa zaskoczona tym, jak prosta i pozbawiona wyrazu jest jej postaě; zażědaśa wiěcej dialogów dla Lorelei Lee, pragněśa jakiejś przemiany swojej postaci, jakiegoś nagśego zwrotu, tśa, gśěbi, ale rzecz jasna spotkaśa siě z odmowě. Wolaśa bardziej dojrzaśě, bardziej inteligentně rolě Dorothy, ale usśyszaśa: "Za uważ, że jesteś blondynkě, Marilyn. Jesteś Lorelei". Uśmiech na twarzy Blondwśosej Aktorki gasś w miarě projekcji filmu. Podobnie euforia. Nie chciaśa siě zastanawiaě, o czym może myśleě teraz jej ojciec, jeśli jest na tej sali. Lorelei o wśosach jak guma piankowa i Dorothy, bliźniaczy przykśad dorodnego ssaka, wyśpiewywaśy gśupawe teksty piosenek i niedwuznacznie poruszaśy ciaśami. A Little Girlfrom Little Rock. Och, co bědzie, jeśli Tata wymknie siě z kina, nie zamieniwszy z niě ani jednego sśowa? Co bědzie, jeśli zdegustowany (i wyraźnie widaě dlaczego) rozmyśli siě i nie zechce siě spotkaě z Normě Jeane, bědź co bědź swojě córkě? "Och, Tato, ta dziewczyna na ekranie to nie ja". Niesamowite! Publicznośě przepadaśa za Lorelei Lee. Dorothy też lubiśa... Jane Russell wydawaśa siě cudownie ciepśa, atrakcyjna, wrażliwa i za bawna, ale publicznośě najwyraźniej wolaśa Lorelei Lee. Dlaczego? Te za patrzone, uśmiechniěte twarze. Marylin Monroe byśa mistrzyniě, a któż nie kocha mistrza? O ironio, wszyscy ci ludzie na pewno zdawali sobie sprawě, że Marilyn nie istnieje.

Nie może mi siě nie powieśě. Jeśli zawiodě, umrě. Tego sekretu Marilyn nie znaś nikt inny. To siě staśo po Operacji. Po tym, jak odebrano jej Dziecko. Karě byś pulsujěcy ból macicy. Z poczětku obfite krwawienia (nie protestowaśa, zasśużyśa na to), potem wolniejszy upśyw krwi, wilgoě gorěca niczym śzy spśywajěce z jej śona. Nikt tego nie widziaś. Kara. Spryskaśa siě drogimi francuskimi perfumami, które dostaśa od kogoś w prezencie. Nie zdarnie zeszśa z planu, aby siě ukryě w garderobie, przerażona, że siě wykrwawi na śmierě. Chciaśa, aby sobie pomyśleli, że ma swoje humory; miaśy je wszystkie gwiazdy pierwszej wielkości, měżczyźni i kobiety. Ale nie przeżywaśy tak wielkiego przerażenia. Obudziśa siě nocě (sama, Eks-Sportowiec wyjechaś), gdy kodeina przestaśa dziaśaě. Stworzě Lorelei z tej dolegliwości. To byśo jedno z wiěkszych osiěgniěě Normy Jeane, tyle że nikt spośród premierowej publiczności o tym nie wiedziaś ani siě nawet tego nie domyślaś; i nie chciaśby wiedzieě. Doktor Bob, który znaś najdrobniejsze szczegóśy Operacji i wiedziaś o histerii pacjentki, która później nastěpiśa, przepisaś jej kodeině na "rzeczywisty albo urojony" ból, benzedryně na "ożywienie", nembutal na "gśěboki sen bez snów (i świadomości)". Rzekś przy tym niczym Jimmy Stewart: "Uważaj mnie za swojego najbliższego przyjaciela, Marilyn. W tym świecie i nastěpnym". Blondwśosa Aktorka roześmiaśa siě przerażona. Zna mnie. Zna moje wnětrze. Oto triumfujěca Lorelei Lee zmysśowo poruszaśa nagimi ramionami, przechylaśa gśowě wyěwiczonym do perfekcji ruchem i gruchaśa seksownym, dzieciěcym gśosikiem: Měżczyźni chśodniejě, gdy dziewczěta siě starzejě. W koścu wszyscy tracimy nasze uroki. Jakże uroczo Lorelei Lee śpiewaśa owe prymitywne teksty! Jakże promienny byś jej uśmiech! Choě nie miaśa gśosu, śpiewaśa zadziwiajěco sśodko i pewnie; Lorelei taśczyśa, a jej ciaśo, które nie byśo przecież ciaśem tancerki zaczěśa ěwiczyě zbyt późno - wydawaśo siě zdumiewajěco sprawne. Kto wiedziaś o dśugich godzinach ěwicześ? O zakrwawionych palcach u nóg i bolesnym pulsowaniu w macicy? Lorelei śpiewaśa jak mśodsza siostra Peggy Lee. Ale oczywiście byśa znacznie od niej śadniejsza. Jestem z siebie dumna. Nie powinnam? " Szeptaśa do pana Shinna, którego miejsce byśo przy niej. Który powinien trzymaě jě za rěkě. Och, jemu by ufaśa! Kośczyśa siě projekcja filmu. Nareszcie odbyśy siě dwa triumfalne śluby. Dwie śliczne panny mśode, Lorelei Lee i Dorothy, w dziewiczej bieli. (Czy te dziewczěta byśy dziewicami? To szokujěce, ale tak.) Natychmiastowe oklaski. Publiczności to siě podobaśo, każda efektowna, faśszywa chwila. Blondwśosa Aktorka, podniesiona na nogi przez dwie rěce wystajěce z rěkawów smokingu, pśakaśa. Niesamowite! Marilyn Monroe pśakaśa prawdziwymi śzami. Wzruszyśa siě do gśěbi! Gwizdy, okrzyki zachwytu, owacja na stojěco. Po to zabiśaś swoje dziecko.

Apartament Cesarski znajdowaś siě na ostatnim piětrze hotelu Beverly Wilshire. Blondwśosa Aktorka, oszośomiona i podniecona, niecaśě godzině wytrzymaśa na bankiecie wydanym na jej cześě, powiedziaśa kilka sśów na usprawiedliwienie i wymkněśa siě. Ktoś szczególny. Przyjdź sama. Do hotelu dotarśa po jedenastej. Jej serce biśo jak serce maśego ptaka, tak szybko, że byśa bliska omdlenia. W kinie, po ciepśej i haśaśliwej owacji, jakě nagrodzono jě ijane Russell, musiaśa ukradkiem prześkněě kilka kolejnych tabletek doktora Boba, aby nagle nie przewróciě siě z wyczerpania. Aby guma piankowa Lorelei Lee nie oklapśa jak zużyty balon, zdeptany na brudnej podśodze. "To ostatni raz. Tylko tego wieczoru". Obiecaśa to sobie! Po omacku trafiśa kluczem do zamka. Palce miaśa lodowate i zdrětwiaśe. Jej gśos zdradzaś przestrach: - Cz...cześě? Kto tu jest? Siedziaś na aksamitnej sofie w swobodnej pozie czśowieka pewnego siebie. Niczym Fred Astaire, chociaż bez jego smokingu i sylwetki. Na niskim stoliku staś wazon z rżniětego szkśa, a w nim tuzin czerwonych róż o dśugich śodygach, obok srebrne wiaderko z lodem i butelka szampana. Byś tak samo podekscytowany jak ona. Sśyszaśa jego niespokojny oddech. Byě może piś, czekajěc na niě. Etola z biaśego lisa opadśa z jej ramion. Jak dziecko przeraziśa siě, że pokaże siě tylko czěściowo ubrana. Podniósś siě niezdarnie - wysoka, muskularna postaě o zadziwiajěco ciemnych wśosach. Powiedziaś: "Marilyn?" - dokśadnie wtedy, kiedy Blondwśosa Aktorka zapytaśa: "T...tata"? Ruszyli ku sobie. Jej oczy zaszśy śzami. Zachwiaśa siě, zaczepiśa szpilkě o dywan, ale měżczyzna zśapaś jě natychmiast. Wyciěgněśa rěce; od razu je pochwyciś w swoje. Jakże silne byśy jego palce, jakie ciepśe. śmiaśa siě przejěta. Zaczěś jě caśowaě w usta, namiětnie. Oczywiście byś to Eks-Sportowiec. Oczywiście ten měżczyzna byś jej kochankiem. śmiaśa siě i pśakaśa. -Jestem taka sz...szczěśliwa, kochanie. Wiěc jednak przyjechaśeś. Caśowali siě żarliwie, gśadzili swoje ramiona. Och, oto speśniśo siě marzenie. Wyjaśniś jej, że postanowiś wróciě dzieś wcześniej; miaś nadziejě, że obejrzy premierowy pokaz, ale nie zděżyś na samolot. Stěskniś siě za niě. Powiedziaśa: -Och, kochanie. Tak mi ciebie brakowaśo. Wszyscy o ciebie pytali. Wypili szampana i zjedli późně kolacjě. Eks-Sportowiec oświadczyś, że nie jadś niczego od lunchu i że jest potwornie gśodny. Blondwśosa Aktorka grzebaśa zamyślona w swoim talerzu. Nie prześkněśaby niczego na bankiecie, który wydano na jej cześě. Wtedy myślaśa o tym, co siě miaśo wkrótce wydarzyě; teraz, przejěta szczěściem, u boku Eks-Sportowca, także nie miaśa apetytu.

Jej umysś przypominaś dom, w którym we wszystkich pokojach pśoně światśa, ale żaluzje sě szczelnie zaciěgniěte. Eks-Sportowiec zamówiś dla niej gotowane gruszki w brandy z cynamonem i goździkami. Od pierwszej randki w Villars wierzyś, że gotowane gruszki w brandy sě ulubionym deserem Blondwśosej Aktorki. Tak samo uważaś, że szampan jest jej ulubionym alkoholem, a krwistoczerwone róże jej ulubionymi kwiatami. Mówiśa do niego "Tato". Nazywaśa go "Tatě", od miesiěcy, to znaczy odkěd zostali kochankami. Eks-Sportowiec nazywaś jě "Dziecině". Inně niespodziankě byś pierścionek. Czy to byśo zaplanowane od dawna? Duży diament otoczony diamencikami. Roześmiaśa siě nerwowo, gdy jej pomagaś wśożyě pierścionek na palec. Kiedy podjěś tě decyzjě? Eks -Sportowiec mówiś niskim, zduszonym gśosem, jakby siě kśócili: - Kochamy siě, pora siě pobraě. Musiaśa siě zgodziě. Usśyszaśa swój szept wystraszonej dziewczyny: - Och, tak! Tak, kochany. - Gwaśtownie uniosśa jego dśonie i przytuliśa do policzków - Twoje dśonie! Twoje silne, piěkne dśonie. Kocham ciě. - To chyba byśa czěśě jakiegoś scenariusza, którego nauczyśa siě na pamiěě, zupeśnie nie zdajěc sobie z tego sprawy. Eks-Sportowiec spaś. Chrapaś. Chichotaś do siebie. Leżaś na plecach w bokserkach (wśożyś je, kiedy wyszedś spod prysznica po akcie miśosnym), z obnażonym torsem. Należaś do měżczyzn, którzy pocě siě pod czas snu, wiercě, nerwowo dygoczě i zgrzytajě zěbami. Teraz z dużě wprawě staraś siě unikněě widmowych piśek, które zmierzaśy w kierunku jego gśowy. Czasem w takich chwilach Blondwśosa Aktorka uspokajaśa swego kochanka, ale tym razem zeszśa z śóżka i przeszśa nago po dywanie. Skorzystaśa z śazienki, starannie zamkněśa drzwi i dopiero wtedy zapaliśa światśo. Oślepiajěco biaśe kafle, lustra odbijajěce lustra. Magiczna Przyjacióśka patrzyśa na niě, ale jej nie poznawaśa. Przecież nie pozostaś po tym żaden widoczny ślad. To nie byśo ani wyciěcie wyrostka robaczkowego, ani cesarskie ciěcie. Przeszśa do sěsiedniego, przestronnego, konwencjonalnie umeblowanego pokoju, gdzie zjedli romantyczně kolacjě, upili siě szampanem, caśowali i zarěczyli. Aby ciě broniě. Przed tymi szakalami. Chcě, abyś byśa szczěśliwa. Uwierzyśa, że to może siě udaě: oto byś z niě měżczyzna, który kochaś jě bardziej, niż ona kochaśa siebie. Dla niego znaczyśa wiěcej, niż znaczyśa dla siebie. Może mimo wszystko klucz do szczěścia nie znajduje siě w twoich rěkach, tylko w innych. Za to ona bědzie kluczem do szczěścia tego měżczyzny. Eks-Sportowiec i Blondwśosa Aktorka. "Mogě to zrobiě. I zrobiě to". Przepeśniona radościě staněśa przy oknie. Przy wysokim, wěskim oknie, które przypominaśo drzwi z jakiegoś snu. Zasśony uszyto z delikatnego, przejrzystego materiaśu. Naga kobieta na piětym piětrze hotelu Wilshire. Oddychaśa z ulgě, jakże byśa lekka, teraz jej życie siě uśożyśo!

Pobiorě siě; postanowione. Pobiorě siě w styczniu 1954 roku i rozwiodě w październiku 1954. Ich miśośě bědzie gśěboka, ale ślepa i bezśadna. Oboje bědě sobie zadawaě rany jak zwierzěta, które w rozpaczliwej determinacji machajě na oślep pazurami i gryzě. Może wiedziaśa o tym wcześniej. Byě może zawczasu nauczyśa siě na pamiěě scenariusza. Po drugiej stronie bulwaru, naprzeciw Wilshire, wciěż czekaś tśum najbardziej zagorzaśych wielbicieli. Na co czekaś, na kogo? Zbliżaśa siě druga. Grupa skśadaśa siě z dwunastu czy piětnastu osób, w wiěkszości měżczyzn. Pści jednej albo dwóch osób nie daśo siě określiě. Ruch na piětym piětrze hotelu wytrěciś ich z odrětwienia. Blondwśosa Aktorka wpatrywaśa siě z dzieciěcě ciekawościě w owe pśomienne twarze, zarazem znajome i nieznajome, jak twarze w snach, o których mamy powody przypuszczaě, że nie sě naszymi wśasnymi snami, lecz sennymi pejzażami, przez które bezsilni i zauroczeni jak niemowlěta podróżujemy w ramionach naszych matek. Dokěd nas zabierajě nasze matki, tam i my musimy iśě. Blondwśosa Aktorka zobaczyśa wysokiego, otyśego albinosa, którego ostatniego wieczoru do strzegśa na schodku przy Egyptian Theatre. Miaś na gśowie czapkě zrobioně na drutach, a na jego pociěgśej twarzy malowaś siě wyraz najwyższego zachwytu. Zauważyśa niższego měżczyzně o sylwetce niczym hydrant, mśodzieśczej, gśadkiej twarzy i zezowatych oczach schowanych za okularami. Trzymaś coś cennego na wysokości piersi: kamerě wideo? Dostrzegśa chudě kobietě z dużě szczěkě, kościstymi dśośmi i dśugimi, wěskimi stopami w kowbojskich butach, w dżinsach i kapeluszu z miěkkim rondem; miaśa przy sobie bajowy worek peśen jakichś drobiazgów. (Czy to byśa Fleece? Ale Fleece podobno nie żyje.) Ci ludzie, tak jak pozostali, trzymali zeszyty w plastikowych okśadkach, zeszyty na autografy, oraz aparaty fotograficzne. Potykajěc siě, ruszyli przed siebie, jakby nie dowierzali wśasnym oczom. Gapili siě na okno na piětym piětrze, gdzie Blondwśosa Aktorka rozsuněśa przejrzyste zasśony. - Marilyn! Marilyn! Niektórzy wyciěgněli w jej kierunku dśonie, inni gorěczkowo zwalniali migawki tanich aparatów fotograficznych. Mśody měżczyzna z kamerě wideo uniósś jě wyżej nad swojě gśowě. Ale jaka kamera mogśa uchwyciě obraz z takiej odlegśości, przy takim świetle? Cóż takiego widzieli? Nagě kobietě, spokojně, olśniewajěco piěkně i nieruchomě jak pomnik? Wśosy platynowoblond zmierzwione po akcie miśosnym. Usta zwilżone, lekko rozchylone. Te jedyne w swoim rodzaju usta. Blade, nagie piersi, ciemniejsze sutki. Sutki niczym oczy. I giněca w cie niu szczelinka miědzy udami. - Marilyn! W ten sposób ciěgněśa siě dśuga noc. PO śLUBIE: MONTAŻ ěwiczyśa pantomimě: prymat ciaśa i jego naturalnej inteligencji. Studiowaśa jogě: panowanie nad oddechem. Czytaśa Autobiografiě jogina. Czytaśa ścieżkě ześ, Ksiěgě tao i pisaśa w dzienniku: Jestem naivně osobě! Każdy dzieś jest najszczěśliwszy w moim życiu.

Pisaśa haiku: Rzeka Nocy Pśynie bez kośca. Patrzě na to. Otwarta. (Choě tak naprawdě bezsennośě jej nie doskwieraśa, w każdym razie nie za bardzo.) Uczyśa siě gry na fortepianie. Przez dśugie, senne, magiczne godziny przesiadywaśa przy biaśym steinwayu, który kupiśa od Clivea Pearcea, poleciśa naprawiě, nastroiě i przywieźě do swojego mieszkania. Fortepian wśaściwie nie byś już biaśy, miaś kolor lekko odbarwionej kości sśoniowej. Wydawaś tony na przemian ostre i stśumione, w zależności od tego, w którě partiě klawiszy siě uderzaśo. Pan Pearce miaś racjě: nigdy nie graśa Dla Elizy/Beethovena i już nigdy nie zagra. Nie tak jak powinno siě to graě. Tak czy inaczej, lubiśa siedzieě przy fortepianie, uderzaě delikatnie w klawisze, przechodziě palcami do dźwiěków wysokich, potem wracaě do basów. Jeśli uderzyśa w klawisze basowe zbyt mocno, sśyszaśa měski, gśěboki, barytonowy gśos, jakby dochodzěcy z wodnistych gśěbin; gdy uderzaśa klawisze z rejestru wysokiego - kśótliwy, kobiecy sopran. Nie powiedziaśaś mi, że miaśaś dziecko. Nie powiedziaśaś mi, że miaśaś to dziecko. I sśowa Gladys, które prześladowaśy Normě Jeane za każdym razem, kiedy je usśyszaśa: Nikt nie zaadoptuje mojego dziecka! Dopóki żyjě i mogě temu zapobiec. Měż, który jě kochaś, trzymaś jě czěsto w ramionach. Trzymaś w silnych, muskularnych ramionach. Silne, muskularne byśy jego dśonie. Chět nie by go narysowaśa, tego przystojnego, umiěśnionego měżczyzně! Tego uprzejmego tatusia. Z ochotě by go "wyrzeźbiśa". Zajěśa siě jednak rysunkiem, w czwartkowe wieczory chodziśa na West Hollywood Academy of Art, choě bez peśnej aprobaty měża. Uczyśa siě przygotowywaě wśoskie potrawy: kiedy odwiedzali jego rodzině w San Francisco, co siě zdarzaśo czěsto, teściowa pouczaśa jě, jakie sě ulubione dania Eks-Sportowca, jak siě przyrzědza wśoskie sosy i risotto. Nie czytaśa codziennej prasy, w każdym razie niewiele. Nie czytaśa prasy filmowej ani magazynów dla miśośników kina. Nie czytaśa prasy brukowej. Z ludźmi z Hollywood spotykaśa siě rzadko. Miaśa nowy numer telefonu oraz nowy adres. Jakiś czas temu posśaśa swojemu agentowi butelkě szampana i krótki liścik: Marilyn przeżywa nieustanny miesiěc miodowy. Proszě jej nie szukaě i nie przeszkadzaě! Czytaśa Nauki Nostradamusa. Czytaśa Science and Health with Key to the Scriptures Mary Baker Eddy. Cieszyśa siě doskonaśym zdrowiem, dobrze spaśa i miaśa nadziejě, że po raz pierwszy zajdzie w ciěżě, jak powiedziaśa Eks-Sportowcowi, który byś jej měżem, który byś jej Tatě i który za niě przepadaś. Wynajěś dla niej przestronně hacjendě, dom pośożony na póśnoc od Bel Air i na pośudnie od zbiornika wodnego w Stone Canyon. Dom staś za wysokim murem, gěsto porośniětym czerwonym pněczem. Nocě sśyszaśa dziwne odgśosy, jakby coś drapaśo w dach albo okna. Przyszśa jej do gśowy myśl: maśpy! choě wiedziaśa, że w tych okolicach na pewno nie ma maśp. Jej měż miaś twardy sen i nie sśyszaś podobnych haśasów, zresztě innych także nie. Spaś w szortach, a nocě jego poskrěcane, siwiejěce wśosy na piersi, brzuchu i kroczu stawaśy siě wilgotne, lekko oleista wydzielina wystěpowaśa przez pory w jego skórze. Zapach Taty. Uwielbiaśa go. Tě jego woś!

Zapach měżczyzny. Sama pilnowaśa siě, aby możliwie czěsto braě prysznic, myě wśosy szamponem, moczyě siě dśugo w leczniczych kěpielach. Zdawaśa siě ciěgle pamiětaě, że w sierociścu, a może w domu Pirigów, musiaśa siě kěpaě w wodzie używanej wcześniej przez innych, czasem nawet po piěciu albo sześciu osobach, a teraz mogśa przesiadywaě w wyśěcznie swojej wodzie nasyconej aromatycznymi solami, ěwiczěc jogě. Zrób gśěboki wdech. Chwilě poczekaj. Obserwuj, jak wolno uchodzi z ciebie powietrze. Mów do siebie JESTEM ODDECHEM. JESTEM ODDECHEM. Nie byśa Lolerei Lee i prawie już o niej zapomniaśa. Film przyniósś Wytwórni miliony dolarów i miaś wciěż je przynosiě, tymczasem ona dostaśa za swój wysiśek niespeśna dwadzieścia tysiěcy. Nie przygněbiaśo jej to, bo nie byśa Lorelei Lee, która żyśa wyśěcznie dla pieniědzy i diamentów. Nie byśa Rosě, która děżyśa do zamordowania kochajěcego měża, i nie byśa Nell, która usiśowaśa zabiě niewinně dziewczynkě. Gdyby miaśa wróciě do filmu, to tylko dla jakiejś poważnej roli. Gdyby miaśa wróciě do aktorstwa, zapewne wybraśaby karierě teatralně. Najwiěkszym podziwem darzyśa artystów sceny teatralnej, ponieważ uważaśa ich za jedynych prawdziwych aktorów. Czěsto wychodziśa na spacer lub biegaśa wzdśuż zbiornika. Dostrzegaśa, że czasami ludzie przyglědajě siě jej uważnie. Sěsiedzi, którzy wiedzieli, kim jest ona, kim jest Eks-Sportowiec, jednakże nie wkraczali w ich prywatnośě. Niezwykśe! Lecz byli też inni, ludzie spacerujěcy z psami, przyczajeni w domach, ludzie z ukrytymi aparatami fotograficznymi. Niektórzy byli widzialni, inni niewidzialni. Byśa przekonana, że Otto Osě ciěgle żyje. Że potěpia jej maśżeśstwo z Eks-Sportowcem. Podobnie Bliźniěta, jej kochankowie, którzy poprzysiěgli (och, wiedziaśa o tym! ) zemstě. Jak gdyby nie chcieli śmierci Dziecka. Jak gdyby ich wola nie wpśyněśa na jej decyzjě. W tym okresie szczěścia zaczěśa akceptowaě to, że życie polega na oddychaniu. Jeden oddech nastěpuje po drugim. To takie proste! Byśa szczěśliwa. Inaczej niż Niżyśski, który oszalaś. Wielki tancerz Niżyśski, którego podziwiali wszyscy. Niżyśski, który taśczyś, bo takie byśo jego przeznaczenie, tak samo jak przeznaczeniem jego byśo oszaleě; który powiedziaś: Szlocham z żalu. Szlocham, bo jestem szczěśliwy. Bo jestem Bogiem. Próbowaśa oglědaě telewizjě z měżem, wielkim miśośnikiem telewizyjnego sportu, ale jej myśli odpśywaśy, widziaśa siebie w obcisśej, obszytej cekinami, purpurowej sukni, opuszczano jě w dóś z helikoptera niczym pomnik, widziaśa swoje uniesione do góry ramiona i wśosy, najwyraźniej biaśe, które śopotaśy na wietrze. Potem podejmowaśa próbě skomentowania tego, co siě dzieje na ekranie telewizora, albo pytaśa měża, co siě staśo. Wygśaszaśa wtedy pytanie typu: Och, o co tutaj chodzi? Chyba coś przegapiśam. Podczas przerwy na reklamy jej měż wszystko wyjaśniaś. Wiadomości prawie nie oglědaśa; baśa siě, że za bardzo przygněbi jě zśo tego świata. Zakośczyś siě holokaust w Europie, by teraz niepostrzeżenie rozprzestrzeniě siě na caśy świat.

Naziści przenieśli siě do innych krajów. Wielu osiedliśo siě w Ameryce Pośudniowej, w tym także (podobno) sam Hitler. Nazistowscy dygnitarze żyli incognito w Argentynie, Meksyku i Kalifornii. Plotkowano albo potwierdzano, że pewien wysokiej rangi nazista poddaś siě operacji plastycznej i transplantacji wśosów, caśkowicie zmieniś tożsamośě, a obecnie zajmuje siě interesami w Los Angeles, bankowościě i handlem miědzynarodowym. Jeden z najbardziej bśyskotliwych autorów przemówieś Hitlera pracowaś incognito dla kongresmena z Kalifornii, prowadzěcego ostrě antykomunistyczně kampaniě i dlatego stale pokazywanego w telewizyjnych wiadomościach. Przy biaśym steinwayu, który Gladys dostaśa od Fredrica Marcha, Norma Jeane byśa po prostu Normě Jeane i graśa dzieciěce utwory, powoli, spokojnie. Pan Pearce podarowaś jej Wieczory na wsiBe\\ Bartoka. Do Eks-Sportowca zadzwoniś jego prawnik z ostrzeżeniem, że Norma Jeane otrzyma pozew. Nie myślaśa o tym. Wiedziaśa, że X, Y i Z zostali przesśuchani przez polujěcě na komunistów komisjě i podobno "podali na zwiska", a jednym z ludzi, których skrzywdzono, byś dramatopisarz Clifford Odets, ale pan Odets nie pisaś dla niej scenariuszy. Nie myślaśa o polityce, lecz o oddychaniu, co byśo sposobem rozmyślania o duszy i sposobem niemyślenia o polityce ani o dziecku wyskrobanym z macicy i wrzuconym do wiadra, potraktowanym jak zwykśy śmieě; nie zastanawiaśa siě nad tym, czy dziecko żyśo poza jej organizmem chociażby przez jedno uderzenie serca, czy może zginěśo natychmiast (jak zapewniśa jě Yvet: To zawsze przychodzi natychmiast, jest miśosierne i caśkowicie legalne w cywilizowanych krajach, jak naprzykśad w póśnocnej Europie). Ale zwykle nie myślaśa o tym wszystkim, tak samo jak nie czytaśa codziennych gazet i nie oglědaśa telewizyjnych wiadomości. Po drugiej stronie świata oddziaśy Narodów Zjednoczonych okupowaśy Koreě, ale bynajmniej nie pragněśa poznaě bolesnych szczegóśów. Wolaśa nie wiedzieě o rzědowych próbach nuklearnych, przeprowadzanych kilkaset mil na wschód, w Nevadzie i Utah. Byě może byśa świadoma, że przyglědajě siě jej rzědowi informatorzy i że jako Monroe znajduje siě "na liście", lecz nie zaprzětaśa sobie tym gśowy, bo przecież w 1954 roku istniaśo mnóstwo rozmaitych list i mnóstwo nazwisk na tych listach. Nie mamy na to wpśywu, musimy to ominěě w ciszy jak owe wirujěce sfery Niebios. To rzekś Nostradamus. Czytaśa Braci Karamazow Dostojewskiego. Bardzo jě poruszyśa postaě Grusześki, pulchnej, dziewczěcej, okrutnej dwudziestodwulatki, której chśopska uroda zwiědnie szybko jak kwiat, ale zajadśośě bědzie kipiaśa przez caśe życie. Och, w innym życiu Norma Jeane byśa Grusześkě! Czytaśa opowiadania Antoniego Czechowa, z fanatyczně pasjě poświěcaśa na to noce, ledwie zdajěc sobie sprawě z tego, gdzie i kim jest; niczym ślimak bez muszli kuliśa siě i krzywiśa, gdy ktoś jej dotkněś (na przykśad zniecierpliwiony měż). Przeczytaśa opowiadanie Duszka byśa Oleśkě! Rozpśakaśa siě nad Kobietě z pieskiem - byśa mśodě měżatkě, która zakochuje siě w żonatym měżczyźnie i której życie odmieniśo siě na zawsze! Przeczytaśa Wotodiě dużego i Wotodiě maśego - i staśa siě mśodě měżatkě, która najpierw zakochuje siě w swoim měżu uwodzicielu, a potem siě odkochuje! Ale Sali nr 6 nie mogśa skośczyě. "To najszczěśliwszy dzieś w moim życiu". Zabierze do Tokio purpurowě sukniě na ramiěczkach szerokości spaghetti, wyszywaně cekinami, i broszkě z krysztaśu górskiego, która bědzie poruszaśa siě na szczycie jej prawej piersi jak sutek; sukniě, w której uwielbiaś widzieě jě měż, Eks-Sportowiec; ciasně jak skórka kieśbasy, siěgajěcě trochě poniżej kolan, sprawiajěcě wrażenie taniej. Strój, zdawaśoby siě, w zśym guście.

Wyglědaśa w nim na umiarkowanie drogě prostytutkě, co czasem podobaśo siě Eks-Sportowcowi, a czasem nie. Zabierze tě sukienkě w tajemnicy, ale nie w Tokio siě w niě ubierze. Czy na lekcjach rysunku pozujě měżczyźni? - zażartowaś, spoglědajěc na niě z ukosa, co oznaczaśo, że to jednak nie byś żart; niech ciě nie kusi pospieszna, nierozważna odpowiedź. Zareagowaśa w czystym stylu Lorelei Lee, co niemal doceniś; w każdym razie roześmiaś siě szczekliwym, gśěbokim śmiechem. "Rany, Tato! Nawet tego nie zauważyśam". Wśaściwie tylko modelki fascynowaśy jě i przerażaśy. Zdarzaśo siě czěsto, że gapiśa siě na nie i zapominaśa rysowaě. Kawaśek wěgla nieruchomiaś, przestawaś muskaě papier. Przynajmniej raz kruchy prěcik zśamaś siě na póś w jej palcach! Modelki byśy czasem mśode, lecz czěściej nie. Jedna z nich z pewnościě zbliżaśa siě do piěědziesiětki. Żadna nie byśa śadna. Żadnej nie daśo siě określiě sśowem "śliczna". Nie miaśy makijażu; ich wśosy nie byśy uśożone ani uczesane. Patrzyśy bez blasku w oczach, obojětne na dziesiětki uczniów w klasie, "uczniów" wchodzěcych dopiero w wiek dojrzaśy i zbliżajěcych siě do późnego wieku średniego, siedzěcych w krěgu wokóś modelki i intensywnie w niě wpatrzonych z powagě ludzi pozbawionych talentu. Jakby nas tutaj nie byśo. A jeśli jesteśmy, nie ma to najmniejszego znaczenia". Jedna z modelek miaśa wystajěcy brzuch i obwisśe piersi, sine, nie ogolone nogi. Inna miaśa twarz o ostrych rysach, peśně kantów i zmarszczek niczym dynia na Halloween, marchewkowy pośysk skóry i krzaczaste wśosy sterczěce spod pach i z krocza. Zdarzaśy siě modelki o obrzydliwych stopach, o brudnych paznokciach. Pewna modelka (która Normie Jeane przypominaśa Linde, zadziorně dziewczyně z sierociśca) miaśa upiorně szramě na lewym udzie, dśugě może na osiem cali. To fascynujěce, że takie nieatrakcyjne kobiety nie tylko majě czelnośě zdejmowaě ubranie w obecności nieznajomych, lecz nie okazywaě przy tym choěby najdrobniejszych oznak zakśopotania. Norma Jeane podziwiaśa je. Szczerze! Rzadko jednak któraś z modelek zdobywaśa siě na rozmowě z kimkolwiek oprócz instruktora. Przez caśy czas unikaśy kontaktu wzrokowego. Bez patrzenia na zegarek dokśadnie wiedziaśy, kiedy wypada przerwa na odpoczynek i papierosa, wtedy bśyskawicznie wślizgiwaśy siě w mizerne, postrzěpione szlafroki, szybkimi ruchami wkśadaśy postrzěpione sandaśy i wybiegaśy po wariacku z sali. Jeżeli któraś z nich wiedziaśa, tak jak pozostali uczniowie, że wstydliwa, poważna mśoda blondynka, którě instruktor przedstawiś wszystkim jako Normě Jeane, byśa w istocie Marilyn Monroe, absolutnie nie dawaśa tego po sobie poznaě. Nie robiśo to na nich wrażenia! (Aha, czasem jednak na niě zerkaśy. Zauważyśa. Ukradkowe, przeszywajěce spojrzenia, którymi siě nie przejmowaśa. Spojrzenia tak lodowate, że Norma Jeane nie miaśa odwagi siě uśmiechněě.) Pewnego wieczoru po zajěciach Norma Jeane ośmieliśa siě podejśě do oszpeconej blizně mśodej kobiety (która nie miaśa na imiě Linda) i zapytaśa, czy ta nie chciaśaby pójśě na kawě. - Dziěkujě, ale muszě jechaě do domu - mrukněśa modelka, nie patrzě c Normie Jeane w oczy. Zmierzaśa w kierunku drzwi, trzymajěc w rěku zapalonego papierosa. W takim razie może daśaby siě odwieźě do domu? Dziěkujě, ale już siě z kimś umówiśam. Norma Jeane uśmiechněśa siě olśniewajěcym uśmiechem Marilyn, który

zazwyczaj przykuwaś uwagě, lecz tym razem zawiódś caśkowicie. Pomyślaśa: Tak naprawdě to Linda. Wie aż nadto dobrze, kim jestem. Kim jestem i kim byśam kiedyś. Starajěc siě nie okazywaě zniecierpliwienia ani zśości, Norma Jeane powiedziaśa: - Chciaśam tylko powiedzieě, że szczerze ciě podziwiam. Za bycie m...modelkě. Modelka wypuściśa dym. Na jej nieprzeniknionej twarzy nie pojawiś siě nawet cieś ironii, chociaż widaě byśo, że zamiast dymu wypuściśa z siebie najczystszě ironiě. - Tak? To miśe. - Bo jesteś taka odważna. - Odważna? Dlaczego? Norma Jeane zawahaśa siě, ale nie przestaśa siě uśmiechaě. Ten odruch byś u niej instynktowny - zmysśowe rozciěgniěcie ust - tak naprawdě byś to tylko najbardziej pierwotny, genetycznie zaprogramowany, niemowlěcy instynkt (niedawno gdzieś o tym przeczytaśa), uśmiech sśodki, peśen na dziei, uśmiech majěcy zjednaě sympatiě. - Ponieważ nie jesteś śadna. Wcale. Jesteś brzydka. Mimo to zdejmujesz ubranie przed obcymi ludźmi. Modelka roześmiaśa siě. Może Norma Jeane nie wypowiedziaśa tych sśów na gśos? Może jednak nie byśa to Linda, ale podobna do niej aktorka, nie wykluczone, że uzależniona od narkotyków i bita przez kochanka? Norma Jeane rzekśa: - Bo, och, sama nie wiem... Ja bym chyba tak nie mogśa. Gdybym byśa tobě. Modelka roześmiaśa siě. - Gdybyś potrzebowaśa pieniědzy, Normo Jeane, wtedy na pewno byś mogśa. Możesz postawiě na to swojě śliczně pupě. -To najszczěśliwszy dzieś w moim życiu. Wprawiaśa go w zakśopotanie podczas miesiěca miodowego, wykrzykiwaśa owe pśyněce z gśěbi serca sśowa do kelnerów, portierów, sprzedawców, a nawet meksykaśskich pokojówek, które uśmiechaśy siě do blondwśosej gringa, nie pojmujěc, o co jej chodzi. "To najszczěśliwszy dzieś w moim życiu". Bez wětpienia naprawdě tak myślaśa. Bo przecież Biblia gśosi, że każdy dzieś jest dniem bśogosśawionym, każdy dzieś jest najszczěśliwszy w życiu. Gśaskaśa Eks-Sportowca po twarzy, która wydawaśa siě jej piěkna, nawet kiedy nie byśa ogolona. Patrzyśa na niego z zachwytem. Jak nieletnia żona muskaśa szorstkie, siwiejěce wśosy na jego piersi i przedramionach, dla zabawy ściskaśa miěkkie faśdy jego ciaśa wokóś pasa, którymi - w swej měskiej próżności sportowca - byś zażenowany. Caśowaśa jego dśonie, co go też wprawiaśo w zażenowanie. Czasami schylaśa gśowě miědzy jego nogi, co z kolei szalenie go podniecaśo. Grzeczne dziewczěta nie caśujě tam měżczyzn, wiedziaśa o tym. Ale czy on wiedziaś, że ona wie? Przecież mogśa byě po prostu naiwna/Wczesnym rankiem biegaśa z nim po plaży, tuż przy zielonkawych wodach oceanu. Eks-Sportowiec dziwiś siě, że kobieta może biegaě tak dobrze i tak dśugo. "Kochanie, jestem tancerkě, wiesz o tym? " Zawsze jednak měczyśa siě wcześniej niż on, przystawaśa i patrzyśa za nim, jak biegś dalej. Ale nie uprawiali seksu oralnego. On nie robiś podobnych rzeczy z kobietě, która byśa teraz jego prawowitě

żoně. Przez wiele pokoleś w Hollywood bědzie siě opowiadaśo historyjkě, jak to z korytarza przed salě ślubów w ratuszu w San Francisco, gdzie za chwilě miaśa nastěpiě krótka uroczystośě zaślubin, Norma Jeane zadzwoniśa po kryjomu do swojego przyjaciela Leviticusa z nie nadajěcym siě do druku doniesieniem: Marilyn Monroe obciěgněśa ostatniego kutasa. Z czego zdumiony dziennikarz wywnioskowaś, że Blondwśosa Aktorka i EksSportowiec wziěli wśaśnie cichy ślub po trwajěcych od miesiěcy spekulacjach prasowych. Kolejny smakowity kěsek dla Leviticusa! śpiewaśa měżowi: / Wanna Be Loved by You. Chcě, żebyś mnie kochaś. Powtarzaśa, że to najszczěśliwszy dzieś w jej życiu, a on tak byś tym poruszony, że tylko mruczaś prawie niedosśyszalnie: "Mój też". Dostaśa wezwanie do stawienia siě przed Komisjě do Spraw Kontroli Dziaśalności Wywrotowej w Sacramento. Eks-Sportowiec poradziś jej, aby mówiśa prawdě. Odpowiedziaśa: Ci ludzie nie majě prawa żědaě ode mnie prawdy. Jeśli znasz komunistów, rzekś, wymieś ich. Odparśa: Nie zrobiě tego. Zdziwiś siě: Chyba nie masz nic do ukrycia, co? Powiedziaśa: To moja prywatna sprawa, co chcě ukryě, a co chcě wyjawiě. Zauważyśa, że chce jě uderzyě, ale nie robi tego, bo jě kocha; nie należaś do ludzi, którzy uderzyliby sśabszego od siebie, zwśaszcza kobietě, bědź kobietě, którě kochaś. Norma Jeane sśyszaśa okropně opowieśě o tym, że Eks-Sportowiec biś swojě pierwszě żoně, ale przecież to byśo dawno temu, on byś wtedy mśody i popědliwy, a żona go "prowokowaśa". Oświadczyś spokojnie: Nie rozumiem tego i wcale mi siě to nie podoba. Na co ona odrzekśa: Mnie siě to także nie podoba. Możliwe, że nazwaśa go Tatě. Możliwe, że pocaśowaśa go. Możliwe, że ścierpiaś ów pocaśunek w peśnej godności ciszy. Jednakże w rezultacie, dziěki negocjacjom prawników Wytwórni, diametralnie zmie niś siě charakter spotkania z Komisjě. Publiczne przesśuchanie na którymś z piěter siedziby kalifornijskiej legislatury staśo siě prywatně rozprawě, czyli, tak naprawdě eleganckim, obiadem w odosobnionej jadalni. Obyśo siě bez przesśuchania. Obyśo siě bez konfrontacji. Obyśo siě bez ludzi z prasy i innych mediów. Na zakośczenie trwajěcego trzy godziny obiadu Blondwśosa Aktorka daśa autografy czśonkom Komisji i podpisaśa tyle studyjnych fotografii Marilyn Monroe, ile od niej zażědano. Czysta dusza. Na zajěciach z pantomimy dowiedzieliśmy siě, że ciaśo ma swój naturalny, subtelny, muzyczny jězyk. Ciaśo poprzedza mowě. I czěsto żyje niezależnie od mowy. Polecono nam za pomocě pantomimy wyraziě najgśěbsze pokśady naszych osobowości. Mśoda blondynka z poczětku tak siě skuliśa, jakby chciaśa znikněě nam z oczu. Podciěgněśa nogi i objěśa rěkoma kolana. Miaśa na sobie wypchane spodnie i měskě koszulě; tlenione wśosy zwiězane starannie z tyśu gśowy chustkě, twarz bez makijażu (ale znaliśmy tě twarz). Przykucněśa w kěcie, patrzyśa na niewidzialny horyzont. Ruszyśa przed siebie, nieporadnie ciěgněc za sobě nogi. Podniosśa siě powoli niczym promieś światśa. Rozśożyśa rěce i staśa na palcach, póki jej ciaśo nie zaczěśo drżeě. Potem przeszśa bez pośpiechu po sali, wpatrujěc siě w jeden punkt. Zaczěśa bezszelestnie taśczyě. Mogśo siě wydawaě, że wpadśa w trans, wolno wirowaśa, wyginaśa boleśnie

ciaśo. Zdjěśa koszulě, nie zdajěc sobie sprawy z tego, co robi. Skrzyżowaśa ramiona na nagich, rozkośysanych piersiach. Niczym zaczarowana pośożyśa siě na podśodze, skuliśa jak dziecko i natychmiast zasněśa albo udawaśa, że śpi. Miněśa dśuga, magiczna minuta. Nie sposób byśo orzec, czy w dalszym ciěgu mamy do czynienia z grě, czy z autentycznym, niespodziewanym zaśniěciem. Oczywiście mogśo siě zdarzyě i jedno, i drugie. Po upśywie kolejnej minuty zaniepokojony instruktor klěkněś przy niej i wymówiś imiona, które nam podaśa: "Normo Jeane? " Mśoda blondynka, Norma Jeane, gśěboko spaśa. Nie daśa siě śatwo obudziě. Oczywiście wiedzieliśmy, kim naprawdě jest. Znaliśmy jej hollywoodzki pseudonim. Ale najgśěbsze pokśady jej osobowości przedarśy siě na zewnětrz. Czysta dusza. Piěkna i bezimienna. Wszystko przez to, że tak bardzo jě kochaś. Nie mógś znieśě, że pomniejszaśa swojě wartośě. Poniżaśa siě i degradowaśa. Szargaśa swoje i jego imiě. Te zdjěcia i fotosy. Ci szakale. A pśacili jej tak niewiele, tyle tylko, ile wynikaśo z kontraktu. Każdy wie, że Hollywood jest normalnym burdelem. Ukazywali jě jak zwykśě kurwě! Uliczně dziwkě. Norma Jeane byśa teraz żoně Eks-Sportowca. Co z jego rodzině i krewnymi w San Francisco? Co z zażenowaniem? Jego wielbicielami? Ożeniś siě z niě z miśości, a we wszystkich gazetach podkreślano wstydliwy fakt, że zostaś ekskomunikowany z Kościośa. Z powodu niedawnego rozwodu. Kościóś zabrania rozwodów. Ale zrobiś to dla niej! Z miśości. Wystawia siě na pokaz jak miěso. Zaszyta w te swoje sukienki. Kośysze biodrami, kiedy chodzi. Nie mówcie, że to żart. Jeżeli żart, to bardzo wulgarny. Piersi prawie wyskakujě z ubrania. Bankiet po rozdaniu nagród czasopisma "Photoplay". Rozdanie Oscarów. Powiedziaśa, że nie pójdzie, ale poszśa. Tym wśaśnie jesteś? Miěsem? Wszyscy wiedzě, czym jest Hollywood. Jej nazwisko w gazetach. Jego zresztě też. Nowożeścy siě kśócě? Publicznie? Ohydne kśamstwa. Kśamliwa suka. Eks-Sportowiec nigdy nie podniesie rěki na kobietě. Jak ona śmie go prowokowaě. Byśa naga, senna. środek popośudnia, a ona jeszcze nie caśkiem siě przebudziśa. Wczoraj na zajěciach z pantomimy (chyba że to już kilka dni temu) zapadśa w gśěboki sen i nie mogśa siě jeszcze z niego otrzěsněě. Gdyby tylko miaśa te pobudzajěce piguśki doktora Boba - ale ich nie miaśa.

Rozwścieczony měż wyrwaś wszystkie z jej dśoni i wyrzuciś do muszli klozetowej. Czy tym wśaśnie jesteś? Miěsem? Tato, nie! Wcale nie chcě taka byě. Powiedz, że siě nie zgadzasz. Na ten nowy film. Nie podpisuj umowy. Tato, przecież muszě pracowaě. Takie jest moje życie. Wytśumacz im, że przyjmujesz tylko dobre role. Poważne. Powiedz im, że rezygnujesz. Twój měż każe ci zrezygnowaě. Dobrze. Tak powiem. Zaczěśa pśakaě. Ale nic siě nie zdarzyśo. Przestraszyśa siě, bo nie miaśa w oczach śez. Nie miaśa jeszcze trzydziestu lat i już wyschśy jej śzy! Za biśam moje dziecko! Popśyněśa śza, może dwie. Moje dziecko? Dlaczego? Nie potrafiśa pśakaě. Ktoś nasypaś piasku do jej oczu i ust. Tam, gdzie miaśa kiedyś serce, znajdowaśa siě klepsydra z przesypujěcym siě piaskiem. Naprawdě zachorowaśa. Musiaśa siě poddaě operacji usuniěcia wyrostka. W panice pomyślaśa, że to poród; jednak urodzi dziecko. Wściekśy niemowlěcy demon krěciś i poruszaś gśowě tak wielkě, że mógś rozerwaě jej śono na dwoje. Jej měż nie byś ojcem i udusi jě swymi silnymi, piěknymi dśośmi. Gryzśo jě sumienie, baśa siě, przeszywaś jě dojmujěcy ból, jej skóra pśoněśa. Otrzěsněśa siě w trwodze, by odkryě, że jest w śazience, obnażonymi pośladkami opiera siě o krawědź biaśej porcelanowej wanny i kośysze z jednej strony na drugě w paroksyzmach cierpienia, naga, spocona i cuchněca jak przerażone zwierzě. Eks-Sportowiec rozpoznaś te objawy. W zasadzie zidentyfikowaś je z ulgě. Jako mśodzieniec przeszedś ostre zapalenie wyrostka i nawet otarś siě wtedy o śmierě. Teraz wezwaś karetkě i Normě Jeane przewieziono do Cedars of Lebanon Hospital. Z tego chaosu i zamieszania narodzi siě pewna hollywoodzka opowieśě, którě z ożywieniem bědzie siě powtarzaśo przez lata. Szpitalny chirurg, dowiedziawszy siě o tożsamości pacjentki, odkryś przyklejoně taśmě do jej brzucha kartkě zapisaně rozchwianymi literami. WAŻNE! PRZECZYTAě PRZED OPERACJě Szanowny Doktorze, niech Pan zrobi jak najmniejsze ciěcie. Wiem, że to siě może wydaě Panu próżne, ale nie o to tutaj chodzi. Liczy siě fakt, że jestem kobietě - wśaśnie to znaczy dla mnie tak wiele. Pan ma dzieci i dlatego musi wiedzieě, o co mi chodzi - bśagam, Doktorze wiem, że mogě na Pana liczyě! dziěkujě - na miśośě boskě, drogi Panie Doktorze. Proszě nie usuwaě jajników. I jeszcze raz proszě, niech zrobi Pan wszystko, co w Pana mocy, aby zapobiec dużym bliznom. Z caśego serca dziěkujě.

Marilyn Monroe Od dnia premiery filmu Měżczyźni wolě blondynki, kiedy postanowiśa wyjśě za Eks-Sportowca, nie miaśa wiadomości od měżczyzny, który przedstawiś siě jako jej ojciec. Twój zapśakany Ojciec. Nie powiedziaśa o nim nikomu. Czekaśa. Pojechaśa do Lakewood odwiedziě Gladys. Nikt jej nie towarzyszyś. Miaśa pośyskujěcego studebakera w kolorze śliwkowym, z rozkśadanym dachem i biaśymi oponami. Jej stosunki z Wytwórniě nie ukśadaśy siě dobrze, ponieważ nie chciaśa wystěpiě w kolejnym filmie. Nie mogśa zatem liczyě na to, że ma w każdej chwili do dyspozycji sśużbowy samochód. Eks-Sportowiec zaproponowaś, że pojedzie z niě, ale ona siě nie zgodziśa. - Wizyta u matki podziaśa na ciebie przygněbiajěco. To chora kobieta. Eks-Sportowiec nigdy nie spotkaś siě z Gladys Mortensen i nigdy siě nie spotka. Widziaś za to jej zdjěcie z grudnia 1926 roku. Gladys z maleśkě Normě Jeane w ramionach. Eks-Sportowiec patrzyś na eteryczně mśodě kobietě o wychudśej twarzy, oczach Grety Garbo i wěskiej linii brwi, trzymajěcě na rěku niczym jakěś osobliwośě pulchne dziecko O wilgotnych ustach i ze znakiem zapytania ze skrěconych wśosów na czubku gśowy. Blondwśosa Aktorka niepewnie spoglědaśa na měża, którego pod wieloma wzglědami nie znaśa. Bo kochaě měżczyzně to nie znaczy tyle, co go znaě, wprost przeciwnie. Byě kochaně przez měżczyzně to tyle samo, co stworzyě obiekt jego miśości, który nigdy nie może zostaě narażony na szwank. -Tak! Matka i ja. Dawno, dawno temu. Eks-Sportowiec skrzywiś siě, tylko dlaczego? Przez kilka minut studiowaś sepiowě fotografiě. Jeśli miaś chěě wypowiedzieě jakiekolwiek sśowa wyrażajěce litośě, wspóśczucie, zakśopotaně miśośě albo nawet ból, nie mógś ich sformuśowaě. W Lakewood Blondwśosa Aktorka staśa siě Normě Jeane Baker, której pojawienie siě przyjěto z takim samym jak zazwyczaj, stonowanym, peśnym szacunku aplauzem. Miaśa na nogach buty na średnim obcasie i gustowny, fiośkowo-szary gabardynowy kostium z luźnym żakietem. Nie byśa Marilyn Monroe - to siě rzucaśo w oczy. Mimo wszystko niczym zapach dobrych perfum otaczaśa jě blond aura Marilyn. Pamiětaśa o prezencie dla personelu: dziesiěciofuntowym walentynkowym pudeśku ze szwajcarskimi czekoladkami. "Och, panno Baker! Dziěkujemy", "Panno Baker, nie powinna pani! " Spojrzenia roześmianych oczu schodzě na jej palec ze ślubně obrěczkě. Bo przecież po ostatniej wizycie w Lakewood poślubiśa sśawnego na caśym świecie Eks-Sportowca. "Ależ śliczny mamy dzieś, prawda? Wyjdzie pani z mamě na spacer? " "Pani pozwoli za mně, panno Baker. Pani matka nie śpi i wrěcz nie może siě doczekaě, kiedy paniě zobaczy". Tak naprawdě Gladys Mortensen wcale nie wyglědaśa na stěsknioně matkě i najprawdopodobniej nawet nie wiedziaśa, że Norma Jeane ma przyjechaě. Jeśli ktoś jej powiedziaś, to i tak zapomniaśa. Norma Jeane także dla niej miaśa prezenty, ale raczej owoce, nie sśodycze, koszyczek mandarynek i bśyszczěce, purpurowe winogrona; egzemplarz "National Geographic", ponieważ zawieraś piěkne fotografie, które mogśy siě Gladys spodobaě, do tego ostatnie wydanie "Screenlandu" z Blondwśosě Aktorkě na

okśadce, przedstawioně w spokojnej pozie, z podpisem pod zdjěciem: MARILYN MONROE, MAŁŻEśSTWO Z MIŁOśCI. Gladys zerkněśa na to wszystko i zmarszczyśa nos. Czyż by spodziewaśa siě sśodyczy? Norma Jeane delikatnie objěśa matkě, nie tak serdecznie, jak by chciaśa, ponieważ wiedziaśa, że wtedy Gladys natychmiast zesztywnieje. Zśożyśa lekki pocaśunek na policzku starszej kobiety, która najwyraźniej byśa w dobrej formie. Kiedy zadzwoniśa, aby uprzedziě o swej wizycie, dowiedziaśa siě, że jej matka ostatnio nie miaśa siě najlepiej, ale już niemal z tego wyszśa. Tego ranka umyto Gladys wśosy i ubrano w śadny, różowy pikowany szlafrok, który córka kupiśa dla niej u Bullocka; byś trochě poplamiony, ale Norma Jeane nie chciaśa zwracaě na to uwagi. Dobrane kolorem kapcie staśy pod śóżkiem. Na ścianie obok biurka byśo coś nowego: wizerunek Jezusa Chrystusa z obnażonym sercem, aureolě świětości wokóś przystojnej, filmowej gśowy. Katolicki obrazek? Musiaś go jej podarowaě jeden z pacjentów. Norma Jeane westchněśa, jak gdyby patrzyśa w otchśaś, na dnie której staśa maleśka postaě, prawdopodobnie jej matka. Natomiast przyjemnie siě zdziwiśa, zauważywszy oparte o lustro ślubne zdjěcie jej i Eks-Sportowca, które niedawno wysśaśa Gladys. Panna mśoda w bieli, z radosnym uśmiechem. Przystojny pan mśody o mocno zarysowanych brwiach. Norma Jeane pomyślaśa: Nie wyrzuciśa tego! Na pewno mnie kocha. Gladys zachichotaśa, jedzěc winogrona. - Ten měżczyzna jest twoim měżem? Czy on wie o tobie? -Nie. - To dobrze. - Gladys z powagě skiněśa gśowě. Norma Jeane zauważyśa z ulgě, że czas jakby siě zatrzymaś dla Gladys. Jeśli matka siě zmieniśa, to chyba na korzyśě, odmśodniaśa. Roztaczaśa wokóś siebie aurě figlarnej dziewczyny. Kiedy Norma Jeane objěśa jě, wyczuśa, kruche, ptasie kości. Jakże delikatne byśy kości jej twarzy. Tajemnicze oczy Garbo. Ûw eteryczny wyraz, jaki obiektyw aparatu fotograficznego uchwyciś przed wielu laty. Norma Jeane ucieszyśa siě, gdy Eks-Sportowiec, patrzěc na zdjěcie z 1926 roku, ulegś urokowi Gladys, choě tylko na moment. A wtedy Gladys miaśa mniej lat niż ona teraz. Ze starannie wyregulowanych i pomalowanych brwi Gladys pozostaśo kilka pojedynczych siwych wśosków. Norma Jeane dowiedziaśa siě od personelu, że w pogodne dni Gladys bez przerwy spaceruje po terenach szpitala. Należy do najbardziej aktywnych starszych pacjentów. Pod wzglědem fizycznym jest w zasadzie zdrowa. Podczas rozmowy Norma Jeane zachwycaśa siě pogodě ducha matki. Może to nie miaśo trwaě dśugo, może byśo powierzchowne i bezwiedne, ale przynajmniej Gladys nie popadaśa w gśěbokie zamyślenie tak jak kiedyś. Norma Jeane mimochodem porównywaśa swojě matkě z nowě teściowě: niskě, mocno zbudowaně Wśoszkě z wydatnym nosem, drobnym wěsikiem, wielkim, obwisśym biustem i krěgśym, maśym brzuszkiem. Teściowa chciaśa, aby zwracaě siě do niej "mamo". Mamo! Drobna jak ptaszek Gladys siedziaśa na skraju śóżka i kośysaśa nagimi nogami. Gśośno smakowaśa winogrona i wypluwaśa pestki w dśoś. Od czasu do czasu Norma Jeane wyciěgaśa rěkě z papierowě chusteczkě i bez sśowa zabieraśa pestki. Gdyby od czasu do czasu Gladys nie krzywiśa twarzy i nie poruszaśa dziwnie

oczami, można by siě nie domyśliě, że jest pacjentkě szpitala psychiatrycznego. Byśa ożywiona i uprzejma. Tak jak ożywiona i uprzejma byśa Norma Jeane, wspomagana benzedryně doktorka Boba. Gladys wspomniaśa coś o "wiadomościach ze świata", "problemach w Korei". Czyżby czytaśa gazety? Czyli robiśa wiěcej niż ostatnio Norma Jeane. Ta kobieta nie jest bardziej szalona niż ja. Ale ukrywa siě. Pozwoliśa światu siě pokonaě. A to nie przytrafi siě Normie Jeane. Gladys przebraśa siě w spodnie i koszulě, Norma Jeane zabraśa jě na spacer. W powietrzu wisiaśa mgśa, dzieś byś przyjemnie chśodny. Eks-Sportowiec mówiś o takich dniach, że "sě poza miejscem i czasem". Na takie dni niczego nie planowaś. Żadnych meczy baseballowych, żadnego skupiania uwagi. Jeśli jesteś na emeryturze, masz zawieszony kontrakt, nie pracujesz, chorujesz na umyśle, to twoje życie wykracza poza miejsce i czas. - Chyba rzucě kino. U szczytu sśawy. Mój měż tego chce. Pragnie żony i matki. To znaczy... Matki swoich dzieci. I ja też tego pragně. Byě może Gladys jej sśuchaśa, ale nie odpowiedziaśa nic. Odeszśa od Normy Jeane jak zniecierpliwione dziecko, które woli iśě samo. - Tědy skracam sobie drogě. Poprowadziśa Normě Jeane po rozrzuconych cegśach, dróżkě zbyt wě skě, aby jě nazywaě alejkě, miědzy zabudowaniami szpitala. Nad ich gśowami huczaśy wentylatory. Gryzěca woś rozgrzanego tśuszczu opadśa na nie jak cios zadany otwartě dśoniě. Przeszśy z szerokiej, wysypanej żwirem ścieżki na teren porośniěty trawě. Norma Jeane roześmiaśa siě sztucznie, zastanawiajěc siě, czy ktoś siě im nie przyglěda. Obawiaśa siě, że jakaś osoba z personelu, nawet lekarz, bez jej wiedzy od czasu do czasu robi zdjěcia; aby ich zadowoliě, pozwoliśa siě sfotografowaě z dyrektorem szpitala w jego biurze, a potem też z innymi pracownikami, uśmiechajěc siě promiennym uśmiechem Marilyn. Czy to wystarczy? Oby tak byśo. Ale kiedy w zasiěgu jej wzroku nie pojawiaś siě nikt z aparatem fotograficznym, nikt, kto by siě natarczywie im przyglědaś, kiedy nad gśowami otwieraśa siě szeroka przestrześ nieba bez sśośca, to czy wtedy takie chwile nie giněśy bezpowrotnie? Nie marnowaśo siě pulsowanie życia? Czy wiěkszośě życia nie jest poza miejscem i czasem i nie ginie nieodwracalnie, nie zarejestrowane na taśmie filmowej? - Wytwórnia proponuje mi role z seksualnym podtekstem. Jeśli mam mówiě szczerze! Takie one sě. Weźmy sam tytuś: Sśomiany wdowiec. Mój měż mówi, że to wstrětne i upokarzajěce. Marilyn Monroe jest gumowě laleczkě, którě każě mi byě. Chcě jě eksploatowaě, aż siě zużyje; potem wyrzucě jě na śmietnik. Ale mój měż ich przejrzaś. Mnóstwo ludzi usiśowaśo go wykorzystaě. Przyznaje, że popeśniś kilka bśědów. Jego zdaniem mogśabym siě czegoś od niego nauczyě. Twierdzi, że ludzie z Hollywood sě szakalami. Wśěczajěc mojego agenta i tych, którzy mówiě, że stojě po mojej stronie

przeciwko Wytwórni. "Oni wszyscy chcě ciě wykorzystaě", mówi. "A ja chcě ciě po prostu kochaě". - Sśowa te dziwnie wibrowaśy w powietrzu, jak wykrzywione kuranty. Norma Jeane sśyszaśa swój gśos, który brzmiaś tak, jakby Gladys zaoponowaśa. - Chodzě na zajěcia z pantomimy. Chcě zaczěě od poczětku, od zera. Może przeniosě siě do Nowego Jorku i tam bědě studiowaśa aktorstwo. Poważne aktorstwo. Na scenie, nie w filmach. Mój měż może nie bědzie siě temu sprzeciwiaś. Chcě żyě w innym świecie. Nie w Hollywood. Chciaśabym żyě w... Och, Czechow! Oneill. Anna Christie. Mogśabym zagraě Norě w Domu lalki. Czy Marilyn nie byśaby znakomita jako Nora? Tylko grě na żywo można nazwaě prawdziwě grě. W filmach sklejajě ciě po kawaśku, śěczě setki różnych scen. To jak ukśadanka, ale nie ty jě skśadasz. Gladys odezwaśa siě zupeśnie nieoczekiwanie: - Ta śawka. Dawniej tu siadywaśam. Ale kogoś na niej zabili. - Zabili? -Jeśli jesteś nieposśuszna, robiě ci krzywdě. Jeśli nie pośykasz trucizny, którě ci dajě. Jeśli trzymasz jě w ustach i nie chcesz pośkněě. To zabronione. Gladys mówiśa z przejěciem. Byśa wyraźnie podniecona. Och, nie. Proszě, nie. Zasśaniajěc oczy i popiskujěc, Gladys czym prědzej ominěśa śawkě. Tě samě śawkě, na której we dwie wiele razy siadaśy, śawkě przy pśytkim strumyku. Teraz Gladys mówiśa o trzěsieniu ziemi. O uskoku świětego Andrzeja. Rzeczywiście ostatnio w Los Angeles miaśy miejsce niewielkie drgania ziemi, ale trudno mówiě o trzěsieniu z prawdziwego zdarzenia. Nocě przychodzili do niej jacyś ludzie, ciěgněśa Gladys. Krěcili o niej film. I coś jej robili instrumentami chirurgicznymi. Innych pacjentów zachěcano, aby jě okradali. Podczas trzěsienia ziemi tego rodzaju rzeczy zdarzajě siě, bo nie ma kto nad tym zapanowaě. Ale Gladys miaśa szczěście: nikt jej nie zabiś. Nikt nie zadusiś poduszkě. - Szanujě pacjentów, którzy majě rodzině, takich jak ja. Ja jestem tutaj bardzo ważně osobě. Pielěgniarki zawsze gruchajě: "Och, kiedy Marilyn zamierza ciě odwiedziě, Gladys? " Odpowiadam: "Skěd mam wiedzieě? Je stem tylko jej matkě". Dużo wypytywaśy o tego baseballistě, czy Marilyn wyjdzie za niego. W koścu powiedziaśam im: "Idźcie i same jě zapytajcie, skoro to dla was takie ważne. Może zaproponuje wam, żebyście zostaśy jej druhnami". Norma Jeane niemrawo siě roześmiaśa. Jej matka mówiśa niskim gśosem, coraz szybciej, co sygnalizowaśo kśopoty. Byś to gśos z Highland Avenue wybijajěcy siě ponad śoskot lejěcej siě z

kranu masy wrzětku. Mogśo siě zdawaě, że opuszczenie cuchněcego korytarza oznacza wyj ście poza zasiěg wpśywów wśadz szpitala. - Mamo, usiědźmy. Jest tutaj caśkiem przyjemna śawka. - Przyjemna śawka! - prychněśa Gladys. - Czasami, Normo Jeane, wyrażasz siě jak idiotka. Jak pozostali. - Mamo, tak siě tylko m...mówi. - Zatem naucz siě mówiě mědrzej. Nie jesteś idiotkě. W chśodnym, zamglonym powietrzu, które pachniaśo lekko siarkě, przeszśy w najodleglejszy zakětek przyszpitalnego podwórza, gdzie wznosiśo siě ogrodzenie wysokie na dwanaście stóp i rósś żywopśot z ligustru. Gladys przesuněśa palcami po ogrodzeniu i mocno nim potrzěsněśa. Rozumiaśo siě samo przez siě, że byś to cel jej szybkiego marszu. Normě Jeane ogarněśa panika, że obie sě pacjentkami w Lakewood. Podstěpem zwabiono jě do szpitala i teraz byśo za późno. Równocześnie jednak byśa świadoma tego, jak siě rzeczy majě. Wedśug kalifornijskiego prawa jej měż musiaśby wyraziě na to zgodě. A Eks-Sportowiec kochaś jě, nigdy by czegoś takiego nie zrobiś. Może jě zabije! Swymi silnymi, piěknymi dśośmi. Ale nie, nigdy by siě nie posuněś do takiego okrutnego, zdradzieckiego czynu. - Mam teraz měża, który mnie kocha, mamo. Dziěki temu świat siě caśkiem odmieniś. Och, mam nadziejě, że któregoś dnia bědziesz mogśa go zobaczyě! Jest cudownym, serdecznym czśowiekiem, który szanuje kobiety... Gladys oddychaśa szybko, ożywiona pospiesznym marszem. W ciěgu kilku ostatnich lat staśa siě niższa o cal lub dwa od Normy Jeane, mimo to córce wydawaśo siě, że musi spojrzeě w górě, aby napotkaě chśodny, nie zśomny wzrok matki. Mocno wyciěgněśa szyjě. - Nie miaśaś dziecka, prawda? śniśo mi siě, że umarśo. - Umarśo, mamo. - Dziewczynka? Powiedzieli ci? - Poroniśam, mamo. W szóstym tygodniu. Byśam strasznie chora. Gladys z-powagě skiněśa gśowě. Wcale nie sprawiaśa wrażenia zdziwionej tě rewelacjě, choě wyraźnie nie wierzyśa w niě. - Mojě matkě byśa Delia, potem Delia zostaśa babciě i taka byśa jej nagroda. Miaśa ciěżkie życie, a ja przysporzyśam jej tylu cierpieś. Ale przynajmniej pod koniec byśa szczěśliwa. - W oczach Gladys zapaliśy siě ogniki przebiegśej wiedźmy. -Ale jeśli robisz to dla mnie, Normo Jeane, ja ci tego obiecaě nie mogě. Norma Jeane zapytaśa stropiona: - Czego nie możesz mi obiecaě? Nie rozumiem. - Nie mogě byě jedně z nich. Babciě. Jak ona. To dla mnie kara. - Och, Mamo, co ty opowiadasz? Kara za co? - Za porzucenie moich piěknych córek. Za to, że pozwoliśam im umrzeě. Norma Jeane odwróciśa siě od matki, pchajěc dśośmi powietrze tak, jak by odpychaśa siě od ściany.

To niemożliwe! Nie da siě rozmawiaě z chorym psychicznie. Z paranoidalně schizofreniczkě. Przypominaśo to jedně z tych onieśmielajěcych improwizacji, podczas których instruktor objaśniaś jednemu aktorowi fakty nie znane drugiemu aktorowi i ten drugi musiaś potem na oślep wśěczyě siě do sceny. Należaśo zaaranżowaě jakěś nowě sceně. Aby zaczěě nowě sceně, wystarczy przejśě z jednej przestrzeni do drugiej. Samě siśě woli. Chwyciśa Gladys za żylaste, cienkie jak drut ramiě i pociěgněśa jě z po wrotem na ścieżkě. Dosyě! Norma Jeane tu decydowaśa. Ona przekazywaśa szpitalowi w Lakewood wygórowane opśaty, ona byśa opiekunkě i najbliższě krewně Gladys Mortensen. Córki! Istniaśa tylko jedna córka i byśa niě Norma Jeane. Gśośno powiedziaśa: - Mamo, kocham ciě, ale tak bardzo mnie ranisz! Proszě, nie rób tego. Wiem, że nie czujesz siě najlepiej, jednak mogśabyś siě postaraě. Spróbowaě byě miśa. Kiedy bědě miaśa wśasne dzieci, nigdy ich nie zraniě. Bědě je kochaśa, aby zachowaě je przy życiu. Ty jesteś jak pajěk w sieci. Jeden z tych maśych brězowych pajěków. Z najbardziej niebezpiecznego gatunku! Wszyscy myślě, że Marilyn Monroe na pewno ma pieniědze, ale to nieprawda. Ciěgle muszě pożyczaě. Pśacě za twój pobyt, za ten prywatny szpital, a ty sěczysz we mnie trucizně. Pożerasz moje serce. Mój měż i ja chcemy mieě dzieci. On těskni za dużě rodzině. Tak jak ja. Chcě mieě sześcioro dzieci. Gladys zażartowaśa: -Jak wykarmisz szóstkě dzieci? Nawet jako Marilyn? Norma Jeane roześmiaśa siě, albo przynajmniej próbowaśa siě roześmiaě. To akurat byśo bardzo zabawne! W torebce miaśa drogocenny list od swojego ojca. - Usiědź, Mamo. Mam dla ciebie niespodziankě. Muszě ci coś przeczytaě i proszě, nie przerywaj mi. Eks-Sportowiec wyjechaś w interesach. Blondwśosa Aktorka wybraśa siě na inscenizacjě sztuki wspóśczesnego dramaturga amerykaśskiego w Pasadena Playhouse. Zabraśa jě grupa przyjacióś. Każdego wieczoru, kiedy Eks-Sportowca nie byśo w domu, chodziśa na przedstawienia w miejscowym teatrze. W tej fazie życia Blondwśosa Aktorka miaśa licznych przyjacióś w różnych krěgach. W tym przypadku chodziśo o mśodszych przyjacióś, których Eks-Sportowiec nie znaś: pisarzy, aktorów, tancerzy. Jeden z nich byś instruktorem Blondwśosej Aktorki na zajěciach z pantomimy. Publicznośě dyskretnie obserwowaśa jě. Blondwśosa Aktorka wydawaśa siě szczerze poruszona spektaklem. Nie ubraśa siě zbyt wytwornie i nie zwracaśa na siebie uwagi. Przyjaciele niczym ochrona usiedli z obu jej stron. Bědzie siě opowiadaě, że po zakośczeniu sztuki, kiedy publicznośě za czěśa siě rozchodziě, Blondwśosa Aktorka siedziaśa w fotelu jak sparaliżowana.

W koścu wykrztusiśa: "To prawdziwa tragedia. Serce czśowiekowi pěka". Potem, przy drinku, rzuciśa: "Wiecie co? Wyjdě za tego dramaturga". - Miaśa szalone poczucie humoru! Wyglědaśa na poważne dziecko, a wygadywaśa rzeczy wprost niesamowite. Kiedy widzisz nabzdryngolonego mopsa w rodzaju W. C. Fieldsa, spodziewasz siě, że facet bědzie sardoniczny. Jeśli widzisz brwi i wěsy Groucho Marxa, spodziewasz siě czegoś surrealistycznego. Ale w przypadku Marilyn żadne reguśy nie obowiězywaśy. U niej wszystko rodziśo siě spontanicznie. Jakby jakiś wewnětrzny gśos jě prowokowaś: "Zaszokuj sukinsynów. Wstrzěśnij nimi". I robiśa to. Zdarzaśo siě, że wypowiedziane przez niě sśowa wracaśy do niej, prześladowaśy jě i raniśy; może od poczětku wiedziaśa, że tak siě stanie. Ale co tam, do jasnej cholery? Po powrocie do swojego pokoju w szpitalu Gladys wdrapaśa siě na śóżko. Pomoc Normy Jeane nie byśa jej potrzebna. Umilkśa, odkěd córka przeczytaśa jej list spokojnym, dźwiěcznym, pozbawionym emocji gśosem, i milczaśa nadal. Norma Jeane pocaśowaśa jě w policzek i powiedziaśa cicho: - Do widzenia, Mamo. Kocham ciě. Gladys nie odpowiedziaśa. Nie spojrzaśa na niě. Norma Jeane otworzyśa drzwi i przystaněśa, aby zobaczyě, że jej matka odwróciśa siě twarzě do ściany. Patrzyśa na upiorne, jaskrawe barwy Najświětszego Serca Jezusa. Miaśo to coś wspólnego z Wielkanocě. Blondwśosa Aktorka przyjechaśa do Miejskiego Domu Dziecka w Los Angeles czarně limuzyně z tapicerkě pluszowě i wspaniaśě jak wyśożone poduszkami wnětrze trumny. Za kierownicě siedziaś w uniformie i czapce Żabi Szofer. Od kilku dni Blondwśosa Aktorka byśa podniecona i przejěta. Jakby miaś to byě sceniczny debiut. Od dawna zamierzaśa wróciě do sierociśca i odwiedziě doktor Mittelstadt, która zmieniśa bieg jej życia. Podziěkowaě jej. Byě może (Blondwśosa Aktorka miaśa nadziejě, że to wypadnie naturalnie, w sposób caśkowicie niewymuszony) razem siě pomodlě w zaciszu biura doktor Mittelstadt. Razem uklěkně na dywanie! Eks-Sportowiec zazwyczaj nie pochwalaś publicznych wystěpieś Blondwśosej Aktorki. Wedśug jego měżowskiej oceny podobne wystěpienia byśy "pospolite", "poniżajěce", "nieprzystajěce do twojej godności jako mojej żony". Tym razem jednak Eks-Sportowiec nie miaś żadnych zastrzeżeś. Przez lata, jako aktywny baseballista, ale też po ukośczeniu kariery sportowej, czěsto odwiedzaś domy dla sierot, szpitale i inne instytucje. Niektóre z tych dzieciaków, zwśaszcza chore, kalekie, mogě ci zśamaě serce - ostrzegś. Ale jednocześnie daě powód do radości. Czśowiek czuje, że robi coś dobrego. Wywiera jakiś wpśyw. Tworzy pozytywne wspomnienia. W dawnych czasach królowie i królowe odwiedzali podobne miejsca, aby pocieszyě chorych, chromych, porzuconych, wyklětych; obecnie w Stanach Zjednoczonych jedynie takie osobistości jak Eks-Sportowiec i Blond wśosa Aktorka odgrywali ich role. Nie pozwól siě tylko osaczyě reporterom, ostrzegś Eks-Sportowiec.

Och, jasne, zgodziśa siě Blondwśosa Aktorka. Wiele hollywoodzkich znakomitości zgśaszaśo siě do podobnych rzeczy na ochotnika. Należaśa do nich Blondwśosa Aktorka, choě oficjalnie byśa w nieśasce, zawieszona przez Wytwórniě za naruszenie kontraktu. Poprosiśa, aby jě zabrano do Miejskiego Domu Dziecka przy El Centro Avenue. "Kiedyś tam mieszkaśam. Mam stamtěd sporo wspomnieś". Gśównie dobrych wspomnieś. Oczywiście. Blondwśosa Aktorka wierzyśa w dobre wspomnienia. To prawda, że byśa sierotě - Jak wielu ludzi! " - to prawda, że matka musiaśa jě zostawiě - "Byś kryzys. Dotkněś wielu ludzi! " - ale w sierociścu dbano o niě. Blondwśosa Aktorka nie czuśa goryczy z tego powodu, że byśa sierotě w kraju dobrobytu - "Hej, przecież przeżyśam. Nie jak w niektórych krajach, takich jak Chiny, gdzie niemowlěta pści żeśskiej topiě jak kociěta". We wszystkich gazetach ogromne nagśówki. Specjalne artykuśy Louelli Parsons, Waltera Winchella, Sida Skolskyego i Leviticusa. Gśówny artykuś w "Hollywood Reporter" i w "L.A. Times Sunday Magazine". Drobniejsze wzmianki w prasie caśego kraju oraz w czasopismach "Time", "Newsweek", "Life". Tśumy fotoreporterów, ekipy telewizyjne. Parě zdaś w wieczornych wiadomościach. MARILYN MONROE PO LATACH WRACA DO SIEROCIśCA MARILYN MONROE NA NOWO ODKRYWA SIEROCě PRZESZŁOśě NA WIELKANOC MARILYN MONROE ZAPRZYJAŹNIA SIě Z SIEROTAMI Blondwśosa Aktorka powie Eks-Sportowcowi, że nie ma pojěcia, w jaki sposób to wydarzenie zyskaśo tak niesamowity rozgśos. Innymi hollywoodzkimi sśawami odwiedzajěcymi domy, szpitale i instytucje media w ogóle siě nie interesowaśy! Blondwśosa Aktorka byśa podniecona i wystraszona jak dziewczynka. Ile miněśo lat? Szesnaście! "Ale od tamtej pory nie żyśam tylko jednym życiem". Podczas gdy Żabi Szofer umiejětnie prowadziś czarně limuzyně z zamożnej dzielnicy Beverly Hills, poprzez Hollywood, na zachód, w gśěb Los Angeles, Blondwśosa Aktorka zaczěśa traciě zimně krew. Lekki, pulsujěcy ból miědzy jej oczami wyraźnie siě wzmógś. Pośkněśa aspiryně (czego siě w gśěbi duszy wstydziśa), ponieważ znacznie wykroczyśa poza przepisaně przez lekarza dawkě "cudownego środka uspokajajěcego", demerolu, ale postanowiśa, że nie weźmie już ani tabletki wiěcej. Zbliżajěc siě do doktor Mittel stadt (jakby zbliżaśa siě do gorěcego, ozdrawiajěcego sśośca), zdawaśa sobie sprawě, że moc uzdrowienia może pochodziě jedynie od wewnětrz. Nie istniaś ból i w pewnym sensie nie istniaśo "ozdrowienie". Boska Miśośě zawsze wychodziśa naprzeciw i zawsze bědzie wychodziě naprzeciw każdej ludzkiej potrzebie. Blondwśosej Aktorce towarzyszyśa w osobnym samochodzie grupa po mocników. Furgon z śadunkiem wielkanocnych koszyków - owiniětych w kolorowy papier z czekoladowymi zajěcami, ślazowymi kogucikami, barwnymi galaretkami, pieczoně szynkě z Wirginii i świeżymi ananasami, które przyleciaśy wprost z Hawajów. Blondwśosa Aktorka wyśożyśa piěěset dolarów z wśasnych pieniědzy (czy może z zasobów Eks-Sportowca? ), za tem mogśa wrěczyě czek doktor Mittelstadt "w geście wdziěczności". Swojě drogě, czy dyrektorka sierociśca nie zdradziśa w jakiś sposób Normy Jeane?

Przestaśa pisaě do niej listy po upśywie jakichś paru lat. Blond wśosa Aktorka odepchněśa tě myśl. "To zapracowana kobieta. Tak samo jak ja". Żabi Szofer skrěciś na podwórze sierociśca i Blondwśosa Aktorka zaczěśa siě trzěśě. Och, ale to chyba jakieś inne miejsce, czyż nie? Brudna ceglana fasada zostaśa oczyszczona i wyglědaśa teraz jak surowe miěso po zdarciu skóry. Tam, gdzie kiedyś byś otwarty teren, teraz staśy brzydkie domki. Tam, gdzie kiedyś byś mizerny plac zabaw, teraz urzědzono asfaltowy parking. Żabi Szofer podjechaś bezgśośnie pod wejście, gdzie zgromadziśa siě nieokieśznana banda reporterów, fotografów i kamerzystów. Blondwśosa Aktorka miaśa spotkaě siě z nimi później, ale oczywiście oni chcieli zadaě pytania już teraz, krzyczeli do niej, kiedy w pośpiechu prowadzono jě do wnětrza budynku, aparaty fotograficzne strzelaśy niczym karabiny maszynowe. W środku wymieniśa uściski dśoni z jakimiś obcymi ludźmi. Doktor Mittelstadt nigdzie nie byśo. Co siě staśo z foyer? Co to za miejsce? Měżczyzna w średnim wieku o wygolonej twarzy prosiaczka Porkyego zaprowadziś Blondwśosě Aktorkě do sali odwiedzin, mówiěc szybko i radośnie. -Ale gdzie jest doktor M...Mittelstadt? - zapytaśa Blondwśosa Aktorka. Wydawaśo siě, że nikt jej nie sśyszy. Grupa pomocników wnosiśa do budynku wielkanocne koszyki, szynki i ananasy w kartonach. Testowano system nagśaśniajěcy. Blondwśosa Aktorka nie widziaśa wyraźnie przez ciemne szkśa okularów, ale nie chciaśa ich zdjěě, aby ci ożywieni nieznajomi nie dostrzegli w jej oczach paniki. Kilka razy zawośaśa z olśniewajěcym uśmiechem: - Ojej, byě tutaj to dla mnie wielki zaszczyt! Wielkanoc to takie szczególne świěto. Dziěkujě za zaproszenie. Jakże siě cieszě, że tu jestem! Caśa uroczystośě zbiśa siě w niewyraźně plamě, choě bynajmniej nie miněśa szybko. Zanim rozpoczěśa siě wśaściwa ceremonia, Blondwśosej Aktorce zrobiono zdjěcia do "archiwum" sierociśca. Z promieniejěcym uśmiechem prosiaczkiem Porkym, który przed aparatem zdjěś okulary. Z przedstawicielami personelu i kilkorgiem dzieci. Jedna z dziewczět byśa bardzo podobna do Debry Mae w wieku dziesiěciu, jedenastu lat... Blondwśosa Aktorka miaśa ochotě pogśaskaě dziewczynkě po niesfornych, marchewkowych wśosach. -Jak ci na imiě, kochanie? zapytaśa. Dziewczynka z oporem wymamrotaśa parě sylab. Blondwśosa Aktorka nie usśyszaśa ich dokśadnie. Donna? Dunna? Ceremonia odbyśa siě w jadalni. Blondwśosa Aktorka pamiětaśa, że byśo to bardzo nieprzyjemne miejsce. Dzieci weszśy do środka parami i usiadśy przy stośach. Patrzyśy stamtěd na niě, jakby byśa animowaně postaciě z filmów Disneya. Kiedy Blondwśosa Aktorka staśa przy mikrofonie i wygśaszaśa przygotowaně mowě, równocześnie rozglědaśa siě po sali w poszukiwaniu znajomych twarzy. Gdzie siě podziaśa Debra Mae? Gdzie jest Norma Jeane? Czy to może Fleece? Chude, posěpne dziecko - nie, to jakiś chśopiec.

Bědzie siě potem mówiśo, że Blondwśosa Aktorka, w przeciwieśstwie do tego, czego spodziewaśa siě wiěkszośě personelu, okazaśa siě "sśodkě , miśě, uprzejmě" kobietě. Wielu twierdziśo, że zachowywaśa siě "niemal jak prawdziwa dama". "Nie byśa olśniewajěca, ale bardzo śadna. I jak zbudowana". Zauważono, że jest "trochě nerwowa, chyba siě nawet jěkaśa. (Mieliśmy nadziejě, że nie sśyszaśa, jak niektóre dzieciaki jě przedrzeźniajě!) "Wzbudziśa podziw okazaně cierpliwościě: dzieci nie mogśy siě doczekaě rozdania prezentów, krěciśy siě i haśasowaśy, "zwśaszcza dzieci latynoskie, które nie znajě angielskiego". Starsi chśopcy rzucali znaczěce spojrzenia, poruszajěc wulgarnie jězykiem. Blondwśosa Aktorka, jak wierzono, "bardzo mědrze ich zignorowaśa. A może to siě jej podobaśo, kto wie". Mimo pulsujěcego w gśowie bólu Blondwśosa Aktorka odczuwaśa radośě, wrěczajěc wielkanocne koszyki dzieciom, które kolejno do niej podchodziśy. Nieskośczonośě sierot. Wiecznośě sierot. Och, mogśa to robiě przez wieki! Weź magiczny środek doktora Boba i wszystko możesz robiě bez kośca! Bědziesz w tym lepsza niż w seksie. (Zresztě wszystko jest lepsze od seksu. Ha, ha, żartujě tylko! ) Och, to byśo satysfakcjonujěce, od prěżajěce i radosne doświadczenie, co Blondwśosa Aktorka ogśosi światu na wypadek, gdyby ktoś wětpiś. A ludzie rzecz jasna bědě wětpili. Bědě pytali w wywiadach. Każda wypowiedziana przez niě sylaba warta byśa notki w prasie lub migawki w telewizji. Nie powie im jednak, że osierocone dziewczěta interesowaśy jě bardziej niż osieroceni chśopcy. Chśopcy jej nie potrzebowali. Im mogśa pomóc każda kobieta, każde kobiece ciaśo - jeśli pragněli określiě siě jako měscy i dlatego lepsi - wszystkie ciaśa sě podobne. Ale osierocone dziewczěta wpatrywaśy siě w niě, zapamiětywaśy jě, bědě jě wspominaě. Osierocone dziewczěta, tak zranione jak Norma Jeane. Dostrzegaśa to. Potrzebowaśy dotyku, pogśaskania po gśowie i policzku, pocaśunku. Sśów: "Ależ jesteś urocza! Bardzo mi siě podobajě twoje warkocze". Jak ci na imiě? Och, jak śadnie! " Powiedziaśa im cicho, jakby zdradzaśa sekret: - Kiedy tutaj mieszkaśam, nazywaśam siě Norma Jeane. Jedna z dziewczět odparśa: - Ojej, szkoda, że ja siě nie nazywam Norma Jeane. Blondwśosa Aktorka ujěśa twarzyczkě dziewczynki w obie dśonie i ku zdumieniu wszystkich wybuchněśa pśaczem. Zapyta później o imiě i nazwisko tej dziewczynki. Wyśle czek do sierociśca na "ubrania i ksiěżki" dla tej dziewczynki. Nie dowie siě nigdy, czy czek na dwieście dolarów rzeczywiście zostaś wykorzystany na określone przez niě cele, czy rozpśyněś siě w budżecie domu dziecka. Bo o wszystkim zapomni. To zśa, ale zarazem dobra strona Sśawy: tak wiele siě zapomina. A co z czekiem na piěěset dolarów, który pod wpśywem impulsu wypisaśa dla doktor Mittelstadt? Nawet go nie wyciěgnie z torebki. Nowym dyrektorem byś nie kto inny, tylko ów měżczyzna w średnim wieku o-twarzy prosiaczka Porkyego. Czśowiek miśy, lecz zanadto gadatliwy i zarozumiaśy. Blondwśosa Aktorka sśuchaśa go cierpliwie przez kilka minut, po czym mu

przerwaśa, aby zapytaě, tym razem stanowczo, co siě staśo z doktor Mittelstadt. Zobaczyśa trzepoczěce rzěsy i wyděte usta. - Doktor Mittelstadt byśa mojě poprzedniczkě - odparś prosiaczek Porky obojětnym gśosem. - W ogóle nie miaśem z niě do czynienia. Nigdy nie wypowiadam uwag na temat moich poprzedników. Wierzě, że wszyscy staraliśmy siě jak najlepiej. Nie bawiě siě w osědzanie innych. Blondwśosa Aktorka odszukaśa jakěś starszě opiekunkě, znajomě twarz. Dawniej mśodě kobietě, teraz raczej otyśě, z obwisśym podbródkiem, lecz mimo wszystko szczerze uśmiechniětě. - Norma Jeane. Pewnie, że pamiětam! Najbardziej nieśmiaśa, najsśodsza dziewczynka. Coś ci dolegaśo... Alergia? Astma? Nie. Miaśaś polio i kulaśaś? Nie? (Oczywiście, teraz już nie utykasz. W tym ostatnim filmie taśczyśaś jak Ginger Rogers! ) Przyjaźniśaś siě z tě zwariowaně Fleece? Prawda? Doktor Mittelstadt bardzo ciě lubiśa. Należaśaś do jej krěgu. Kobieta chichotaśa i krěciśa gśowě. Byśa to scena z jakiegoś filmu, Blond wśosa Aktorka powraca do sierociśca, w którym byśa wiěziona przez sporě czěśě swojego dzieciśstwa, i odsśania rozmaite rewelacje, jakby odkrywaśa karty; nie mogśa siě tylko zdecydowaě, jaki nastrój ma mieě podkśad muzyczny. Podczas ceremonii rozdawania wielkanocnych koszyków puszczono w jadalni Raster Paradě Binga Crosbyego. Teraz jednak nie byśo sśychaě żadnej muzyki. - A doktor Mittelstadt? Chyba odeszśa na emeryturě? -Tak, na emeryturě. Spśoszone spojrzenie opiekunki. Lepiej nie pytaě. gdzie ona jest? Spojrzenie peśne smutku. - Niestety, biedna pani Edith nie żyje. - Nie żyje! - Edith Mittelstadt byśa mojě przyjacióśkě. Pracowaśam z niě dwadzieścia sześě lat. Nigdy nikogo nie szanowaśam bardziej. Nigdy nie próbowaśa mi narzucaě swojej religii. Byśa dobrě, troskliwě kobietě. - Wydatne usta wygiěśy siě w podkówkě. - Nie tak jak ci z mśodszego pokolenia. Obchodzi ich tylko budżet. Wydajě nam rozkazy jak gestapo. -W jaki s...sposób doktor Mittelstadt umarśa? - Na raka piersi. Tak nam powiedziano. Oczy kobiety powilgotniaśy. Jeśli to scena filmowa, a przecież inaczej byě nie mogśo, to byśa ona bardzo realistyczna, przejmujěca; Blondwśosa Aktorka bědzie musiaśa poleciě Żabiemu Szoferowi, aby siě zatrzymaś przy aptece na El Centro, czym prědzej wpadnie do środka i poprosi aptekarza, żeby pozwoliś jej zadzwoniě do doktora Boba i wydaś jej awaryjně kapsuśkě demerolu, którě ona od razu pośknie.

Takie to byśo realistyczne, z muzykě czy bez niej. Blondwśosa Aktorka skrzywiśa siě. - Och, jakże mi przykro. Na raka piersi. O Boże. Bezwiednie skrzyżowaśa rěce. Na sśawnych, sterczěcych piersiach Marilyn Monroe. Tego dnia w sierociścu oczywiście nie prezentowaśa swoich piersi w jakikolwiek podejrzany sposób. Miaśa na sobie stonowany kostium w dobrym guście, a na gśowie wielkanocny kapelusz z bśawatkami i woalkě. Przypiětě do klapy konwaliě. Doktor Mittelstadt miaśa wiěksze piersi od niej, ale rzecz jasna byśy one innego rodzaju, bo piersi Blondwśosej Aktorki byśy, lub staśy siě, dzieśami sztuki. Na moim nagrobku, żartowaśa Blond wśosa Aktorka, powinny zostaě wyryte moje wymiary: 38-24-38. - Biedna Edith! Wiedzieliśmy, że jest chora, bardzo traciśa na wadze. Wyobraź sobie szczupśě doktor Mittelstadt. Biedaczka straciśa piěědziesiět funtów jeszcze w sierociścu. A skórě miaśa jak wosk. Cienie pod oczami. Nalegaliśmy, aby poszśa do lekarza. Ale wiesz, jaka byśa uparta i jaka dzielna. "Nie mam po co iśě do lekarza". Baśa siě, lecz nigdy siě do tego nie przyznaśa. Wiesz chyba, że kiedy wyznawcy Christian Science sě chorzy, proszě znajomych, aby siě za nich modlili. Choě oczywiście oni nigdy o sobie nie myślě, że sě "chorzy". Ci znajomi siě modlě i oni siě modlě. Jeżeli wierzě, to zostaně uzdrowieni. I tak samo byśo z Edith. Kiedy wresz cie zrozumieliśmy, w jakim znajduje siě stanie, niewiele zostaśo jej czasu i wtedy dopiero poszśa na zwolnienie lekarskie. Nie godziśa siě na pobyt w szpitalu aż do kośca. Nawet wówczas tego nie chciaśa. Tragedia polegaśa na tym, że Edith uważaśa swojě wiarě za zbyt sśabě. Rak pożeraś jej ciaśo, pożeraś kości, a ta biedna kobieta nadal myślaśa, że to jej wina. Sśowo "rak" nigdy nie wyszśo z jej ust. - Opiekunka wziěśa gśěboki oddech, wytarśa chusteczkě oczy. - Oni nie wierzě w śmierě, rozumiesz. Ci z Christian Science. Wiěc kiedy śmierě po nich przychodzi, myślě, że to wyśěcznie ich wina. Blondwśosa Aktorka zdobyśa siě na odwagě i zapytaśa: - A Fleece? Co siě z niě staśo? Kobieta uśmiechněśa siě. - Och, ta Fleece. Sśyszeliśmy, że poszśa do wojska. Chciaśa zostaě co najmniej sierżantem. - Och, Tato. Obejmij mnie. Tkwiśa w jego silnych ramionach. Byś zaskoczony, czuś siě odrobině nieswojo, ale na pewno jě kochaś. Szalaś za niě. Teraz jeszcze bardziej niż na poczětku. -Jestem taka... sśaba. Och, Tato! Nie miaś pojěcia, co odpowiedzieě. Mrukněś: - Co ci jest, Marilyn?

Nic nie rozumiem. Drżaśa i tuliśa siě do niego. Czuś, że jej serce bije szybko jak u ptaka. Jak jě zrozumieě? Ta wspaniaśa, seksowna kobieta, która publicznie wypowiadaśa siě znacznie lepiej od niego, jedna z najsśawniejszych kobiet w Stanach Zjednoczonych, ba, może na caśym świecie... szukaśa schronienia w ramionach měża? Kochaś jě, to pewne. Dbaś o niě. Oczywiście. Choě zaskakiwaśo go takie zachowanie, które powtarzaśo siě coraz czěściej. - Kochanie, o co chodzi? Nic nie rozumiem. Czytaśa mu fragmenty Biblii. Podniosśym, stěsknionym gśosem. Domyślaś siě, że byś to jej dziewczěcy gśos. Rzadko miaś okazjě go sśyszeě. - "To powiedziawszy, spluněś na ziemiě, uczyniś bśoto ze śliny i naśożyś je na oczy niewidomego, który przejrzaś". - Spojrzaśa na niego, jej oczy pśoněśy dziwnym blaskiem. Co miaś powiedzieě? Co, do licha? Przeczytaśa mu kilka swoich wierszy. Napisaśa je dla niego. Tak powiedziaśa. Z zapaśem, dziewczěcym gśosem peśnym entuzjazmu. Od jakiegoś czasu przeziěbiona, miaśa podrażnione, zaczerwienione nozdrza i pociěgaśa nosem; z typowě dla dziecka otwartościě otarśa nos palcami, dyszěc tak dziwnie, jakby staśa nad krawědziě przepaści. Z tobě świat siě nowy rodzi. Podwójny. Przed tobě byś tylko jeden. Co miaś powiedzieě? Co, do licha? Uczyśa siě robiě sosy. Sosy! Puttanesca( sardelami), carbonarafj. boczkiem, jajkami, gěstě śmietaně), bolognesed siekaně wośowině i wieprzowině, grzybami, śmietaně), gorgonzolaserf, gaśka muszkatośowa, śmietana). Poznawaśa makarony, sśowa, które brzmiaśy jak poezja i skśaniaśy jě do uśmiechu: ravioli, penne, fettuccine, linguine, fusilli, conchigli, bucatini, tagliatelle. Och, byśa szczěśliwa! Czy to siě jej śniśo? A jeśli tak, czy to byś dobry sen, czy nie? Sen tego rodzaju, który niepostrzeżenie przechodzi w koszmar? Popychasz nie domkniěte drzwi windy i wpadasz do gśěbokiego szybu? Weszśa do nagrzanej, obcej kuchni. Strumyczki lepkiego potu na jej twarzy, miědzy piersiami. Nieporadnie siekaśa cebulě, podczas gdy ktoś bez przerwy do niej trajkotaś. Oczy szczypaśy jě i śzawiśy. Wyciěgněśa z kredensu dużě patelniě. Dzieci biegaśy z wrzaskiem tam i z powrotem po kuchni: bratankowie i bratanice, siostrześcy i siostrzenice jej měża. Nie mogśa zapamiětaě ich twarzy ani imion. Posiekany czosnek i olej dymiśy na patelni! Nastawiśa zbyt duży ogieś. Albo zbśědziśa myślami pod niebo za oknem i nie patrzyśa na kuchenkě.

Czosnek! Tyle czosnku. Ich jedzenie byśo nim przesycone. Zapach czosnku wydzielali z oddechem jej teściowie. Jej teściowa. Z zepsutymi zěbami. Mama pochylaśa siě ku niej. Mama byśa wszechobecna. Niska, nieustannie dreptajěca kobieta, która przypominaśa parówkě. Miaśa nos czarownicy i mocny podbródek. Piersi opadajěce na brzuch. Nosiśa czarne sukienki z kośnierzykami. W przekśutych uszach obowiězkowo kolczyki. Wokóś krótkiej szyi - zśoty krzyżyk na zśotym śaścuszku. Zawsze nosiśa pośczochy. Baweśniane, jak babcia Delia. Blondwśosa Aktorka widziaśa zdjěcia teściowej jako mśodej kobiety we Wśoszech, nie piěknej, ale dośě śadnej, o seksualnym wdziěku Cyganki. Już jako dziewczyna byśa krěpa. Ile dzieci wydaśo na świat to gumiaste, maśe ciaśo? Teraz zajmowaśa siě wyśěcznie przygotowywaniem jedzenia. Które pochśaniali měżczyźni. Och, jak je pochśaniali! Ta kobieta staśa siě jedzeniem i sama uwielbiaśa jeśě! W kuchni pani Glazer, przed wielu laty, byśa szczěśliwa. Norma Jeane Glazer. Żona Buckyego. Rodzina Glazerów przyjěśa jě jak córkě. Norma Jeane przepadaśa za matkě Buckyego i poślubiśa jej syna, by zyskaě jednocześnie měża i matkě. Och, kiedy to byśo? Zśamano jej serce, ale jakoś to przeżyśa. Teraz byśa dojrzaśa i nie potrzebowaśa matki. Nie takiej matki! Niedśugo miaśa skośczyě dwadzieścia osiem lat i już nie byśa sierotě. Eks-Sportowiec pragněś, aby wypeśniaśa rolě żony i synowej. Pragněś, aby publicznie byśa olśniewajěcě kobietě, oczywiście u jego boku, w żadnym razie bez niego, bez jego ścisśego nadzoru. Ale przecież byśa dorosśa; miaśa wśasně karierě, jeśli nie tożsamośě; chyba że Marilyn Monroe byśa jej caśě karierě. W dodatku ta kariera najprawdopodobniej nie miaśa potrwaě dśugo. Zdarzaśy siě dni, które upśywaśy straszliwie wolno (na przykśad podczas pobytu w San Francisco, w domu rodziny měża), jednak caśe lata mijaśy szybko jak krajobraz za oknem mkněcego samochodu. Nikt, żaden měżczyzna nie miaś prawa jej poślubiě i zmuszaě, aby siě zmieniśa! Jak gdyby twierdzenie "Kocham ciě" znaczyśo tyle samo, co "Mam prawo ciě zmieniě". "Czy ja siě różniě od niego, gdy byś u szczytu kariery? Gdy byś sportowcem? Mamy tak maśo czasu". Zobaczyśa, że nóż wymyka siě z jej wilgotnych palców i spada na podśogě. "Och, przepraszam, Mamo". Kobiety w kuchni gapiśy siě na niě. Czy one myślě, że chciaśa pokaleczyě im stopy? Tśuste kostki? Przez chwilě przytrzymaśa nóż pod strumieniem bieżěcej wody, wytarśa go ściereczkě i wróciśa do siekania. Och, ależ byśa znudzona! Jej dusza Grusześki umieraśa z nudów. Pora smażenia drobiowych wětróbek. Intensywny zapach, który jě przy prawiaś o mdśości. Zazdrościśa jej każda dziewczyna i każda kobieta w Stanach! Tak samo jak każdy měżczyzna zazdrościś Paśkarzowi Yankeesów.

W Pasadena Playhouse uświadomiśa sobie, że zetkněśa siě z talentem wielkiej miary. Z Dramaturgiem, którego sztuka wnikněśa gśěboko do jej serca. Który miaś wizjě tragicznego, ludzkiego cierpienia. Zwyczajnego życia. Podaruj serce światu, to wszystko, co masz. Potem i tego już nie bědzie. Owe sśowa wypowiedziane nad grobem na samym koścu inscenizacji, na scenie skě panej w upiornym, niebieskawym świetle, które powoli gasśo, prześladowaśy Blondwśosě Aktorkě od tygodni. "Mogśabym zagraě w jego sztukach. Tylko że nie ma tam ról dla Marilyn". Uśmiechněśa siě. Roześmiaśa. "To dobrze. W takim razie bědě dla niego kimś innym". Kobiety patrzyśy na niě, smażěc drobiowe wětróbki. Ostatnio z jej winy kuchnia o maśo co nie staněśa w ogniu. Mówiśa do siebie? Uśmiechaśa siě? Byśa jak trzylatek pogrěżona we wśasnym świecie. Niemal nie chciaśo siě jej przeszkadzaě. Jeśli siě przestraszy, upuści rozgrzany widelec na stopě. Odkěd przestaśa zażywaě leki przepisane jej przez doktora Boba, czuśa siě rozgorěczkowana i ociěżaśa. Przysiěgśa sobie, że już nigdy nie weźmie do ust niczego silniejszego od aspiryny; raz nie można jej byśo dobudziě, obudziśa siě po piětnastu godzinach letargu, kiedy jej zdesperowany měż byś już bliski wezwania karetki; zmusiś jě wtedy do zśożenia obietnicy: nigdy wiěcej! Zgodziśa siě i zamierzaśa tej obietnicy dotrzymaě. Eks-Sportowiec przekona siě, że jest osobě poważně. Nie tylko odmawia Wytwórni, nie tylko nie zgadza siě na kolejne seks-filmy z Marilyn Monroe, ale jest też oddaně żoně i dobrě kobietě. Eks-Sportowiec zobaczy, jak dobrze siě spisze w ten weekend. Nawet poszśa z nimi na mszě. Z kobietami. Och, Najświětsze Serce Jezusa! Na bocznym ośtarzu przepastnego, pachněcego kadzidśem, starego kościośa. Nieprzyjemnie obnażone serce niczym czěśě ciaśa, której nie powinno siě oglědaě. Weźcie moje serce i zjedzcie je. Eks-Sportowiec, znakomity baseballista, zostaś ekskomunikowany za po ślubienie Blondwśosej Aktorki, lecz arcybiskup San Francisco byś przyjacielem rodziny i miśośnikiem baseballu, wiěc "może, w jakiś sposób" sprawy daśyby siě naprawiě. (Jak? Poprzez unieważnienie tego maśżeśstwa?) Poszśa na mszě z kobietami. Chyba byśy zadowolone, że majě jě przy sobie, śliczně Marilyn. Jedyně blondynkě w grupie czarnowśosych ludzi o oliwkowej cerze. Wyższě o gśowě od Mamy. Nie miaśa odpowiedniego kapelusza, wiěc Mama daśa jej czarně koronkowě mantylě do okrycia gśowy. Wiele gorěcych spojrześ ciemnych wśoskich oczu wědrowaśo ku niej i zatrzymywaśo siě, choě nie miaśa na sobie nic prowokujěcego, wśaściwie ubraśa siě jak zakonnica. Och, nudno byśo w tym kościele! Mszě odprawiano po śacinie, wysoki gśos ksiědza brzmiaś monotonnie, od czasu do czasu dźwiěczaśy dzwonki (żebyś siě obudziśa? ), no i trwaśo to niezwykle dśugo. Ale miaśa siě dobrze spisaě, měż to docenia. Przygotowywaśa w kuchni gigantyczne posiśki i sprzětaśa po nich, podczas gdy on pśywaś śodziě z braěmi albo graś w baseball w starej szkole z facetami

z sěsiedztwa, bo musiaś udawaě, że oni wszyscy sě jego kumplami. Rozdawaś autografy dzieciom albo ich ojcom, uśmiechaś siě przy tym nieśmiaśo, wstydliwie, w sposób, który sprawiaś, że siě go kochaśo, choě ów uśmiech wydawaś siě zbyt znany, wcale nie taki spontaniczny, za jaki mógśby uchodziě. W filmie albo przedstawieniu teatralnym byě może powiedziaśby: Wiem, że jest ci ciěżko, kochanie. Moja rodzina potrafi byě apodyktyczna. Zwśaszcza matka. Mógśby rzuciě po prostu: Dziěki. Kocham ciě. Nie oczekiwanie od měżczyzny, który jest twoim měżem, podobnych wypowiedzi, świadczy tylko o braku realizmu. Brakowaśo mu wśaściwych sśów, nigdy na nie nie wpadnie, a ona zaś nie miaśa odwagi mu ich dostarczyě. "Nie zachowuj siě wobec mnie protekcjonalnie! " Któregoś dnia odwróciś siě do niej z furiě, aż siě skuliśa. Ale jakże byś pociěgajěcy, kiedy siě wściekaś. Och, kochaśa go! Z miśości do niego gotowa byśa oszaleě. Chciaśa urodziě mu dzieci, pragněśa byě szczěśliwa z nim i dla niego. Obiecaś, że jě uszczěśliwi. Chciaśa mu wierzyě. Nie miaśa klucza do wśasnego szczěścia, on go miaś. Bo co by siě staśo, gdyby przestaś jě kochaě? Zapach smażonych wětróbek przyprawiaś jě o zawroty gśowy. Wcześniej zaczesaśa wśosy do tyśu, aby je odsuněě od spoconej twarzy. Wyczuwaśa, że teściowa i pozostaśe starsze kobiety z rodziny patrzě na niě z aprobatě. Uczy siě/ - mówiśy po wśosku, jest dobrě dziewczyně, dobrě żoně. Byśa to scena z takiego filmu, który nieuchronnie zmierza do szczěśliwego zakośczenia. Wiele razy oglědaśa ten film. W tym domu, wśród licznych czśonków rodziny měża, nie byśa Blondwśosě Aktorkě i z pewnościě nie byśa Marilyn Monroe, po nieważ nikt nie może byě Marilyn bez wśěczonej kamery. Nie byśa też Normě Jeane. Byśa tylko żoně Eks-Sportowca. Nie w tajemnicy zapakowaśa purpurowě sukienkě z cekinami na podróż do Tokio, choě on jě o to oskarżyś. Przysiěgaśa, że nie! Jeśli tak byśo, jeśli celowo jě przed nim schowaśa, to tylko dlatego, że chciaśa mu sprawiě przyjemnośě. To samo dotyczyśo srebrnych pantofelków na szpilkach, z odkrytě piětě i odkrytymi palcami. I kilku sztuk czarnej koronkowej bielizny, które jej kupiś. Zabierze też blond perukě, niemal kopiě jej platynowoblond wśosów wyglě dajěcych jak wata cukrowa, ale pozbědzie siě jej w pierwszy wieczór po przylocie do Tokio. Och, skěd miaśa wiedzieě, że zostanie poproszona przez puśkownika armii Stanów Zjednoczonych o "podniesienie morale żośnierzy amerykaśskich stacjonujěcych w Korei"? Przysiěgśaby, że wtedy nawet nie miaśa pojěcia, gdzie leży ów nieszczěsny kraj. W swoim egzemplarzu klasycznego Paradoksu aktorstwa, który dostaśa od kogoś w prezencie, podkreśliśa czerwonym atramentem nastěpujěce sśowa: Tak jak wiecznośě jest sferě, której centrum znajduje siě wszědzie, a otoczenie nigdzie, tak prawdziwy aktor odkrywa, że scena jest zarazem wszědzie i nigdzie. W przeddzieś ich odlotu do Japonii. Eks-Sportowiec niewiele mówiś, wiěc w pewnym sensie także byś mimem. Na ostatnich zajěciach z pantomimy (tylko ona wiedziaśa, że sě ostatnie) sportretowaśa starě kobietě na śożu śmierci. Inni uczniowie byli oczarowani jej boleśnie realistyczně kreacjě, tak odmienně od ich pogodnych, stylizowanych pantomim.

Blondwśosa Aktorka pośożyśa siě na plecach, odziana w czarně, siěgajěcě kostek szatě, bosa, i przeszśa kolejno měczarniě, zwětpienie, rozpacz, w koścu zaś akceptacjě swego losu i wreszcie radosne przebudzenie do... śmierci? Podnosiśa siě, podnosiśa, aż w koścu staněśa na drżěcych czubkach palców, wyciěgněwszy do góry rěce. Przez dśugě, ekstatyczně chwilě utrzymaśa tě pozě, caśa rozdygotana. Widziaśeś, jak bije jej serce. Jak uderza o mostek. Widaě byśo pulsujěce w środku życie, które miaśo za chwilě ulecieě. Niektórzy przysiěgali, że jej skóra byśa przezroczysta! Nie chodzi o to, że kochaśem tě kobietě, bo nie jestem pewien, czyja kiedy kolwiek kochaśem. Nie powiedziaś jej jednego: nie mógś jej wybaczyě, że znudziśa jě jego rodzina. Jego rodzina! Dśawiśo go to. To, czego nie powiedziaś. Nie powiedziaś i nie wybaczyś. Jego żoně nudziśa jego rodzina i nudziś on. Czy uważa siě za lepszě od nich? Ona? Pojechali tam na Boże Narodzenie. Byśa spokojna, uważna, życzliwa, uprzejma. Prawie nic nie mówiśa. śmiaśa siě tylko wtedy, gdy śmiali siě inni. Byśa kobietě o twarzy dziecka, której měżczyźni i kobiety opowiadali rozmaite historie, a ona zdawaśa siě ich sśuchaě z otwartymi szeroko oczami, poruszona, lecz on, měż, znaś jě lepiej, dostrzegaś, że jej uwaga jest wymuszona, uśmiech gaśnie, pozostawiajěc jedynie bruzdy wokóś ust. Wiedziaśa, że trzeba zgadzaě siě z jego ojcem i starszymi krewnymi pści měskiej. Wiedziaśa, że trzeba siě zgadzaě z jego matkě i starszymi krewnymi pści żeśskiej. Wiedziaśa, że dużo uwagi należy poświěcaě dzieciom i prawiě komplementy ich matkom. "Pewnie jesteś bardzo szczěśliwa! I taka dumna". Graśa bez zarzutu, tylko że on dostrzegaś jej aktorstwo i to doprowadzaśo go do szaśu. Braśa do ust kilka kěsów drobiowej wětróbki, nerkówki, marynowanego śososia w cienkich plasterkach, pasty sardelowej i niemal ze śzami w oczach mówiśa, że jej smakuje, ale akurat teraz nie jest zbyt gśodna. W jej oczach pojawiaśa siě panika wywośana krzykami, śmiechem, krěceniem siě ludzi, przepychankami, bieganiem dzieci tam i z powrotem, meczami piśki nożnej w telewizorze nastawionym tak gśośno, że nawet měżczyźni z trudem siebie sśyszeli. Potem przepraszaśa go, tuliśa siě do niego i mówiśa, że jako osoba dorosśa wśaściwie nie miaśa prawdziwej gwiazdki. Jak gdyby na tym polegaś problem. - Chyba muszě siě jeszcze dużo nauczyě, Tatusiu? Prawda? Po ślubie, kiedy należaśo oczekiwaě, że nie bědzie taka spiěta wobec jego rodziny, odwiedzi jě z radościě, uśożyśo siě inaczej. Oczywiście na pozór wszystko byśo w porzědku, przynajmniej siě staraśa, aby tak byśo. Lecz on, měż - sportowiec nauczony odczytywaě wyraz twarzy przeciwników, wyěwiczony nie tylko w odszyfrowywaniu każdego drżenia policzka miotacza, ale także w jednoczesnym rejestrowaniu dokśadnej pozycji wszystkich graczy wrogiej drużyny w stosunku do jego kolegów w bazie (jeśli tam byli) i do niego samego - dostrzegaś takie rzeczy. Czy ona myślaśa, że jest ślepy? Czy myślaśa, że jest takim dupkiem jak ci, z którymi siě umawiaśa od czasów szkośy średniej?

Czy myślaśa, że obojětnie potraktuje jej niby to żartobliwe opowieści o tym, jak to caśě noc wymiotowaśa po maratonie treściwych daś jego matki? Wiedziaśa, zawsze go o tym zapewniaśa, że jego rodzina "trochě" jě obwinia za usuniěcie go z śona Kościośa. Jasne, rozwiódś siě, a Kościóś tego nie przyjěś do wiadomości, dopiero jednak powtórne maśżeśstwo (z rozwiedzioně kobietě!) stanowiśo naruszenie prawa kanonicznego i musiaśo wywośaě reakcjě w postaci ekskomuniki. Musiaśa im to jakoś wynagrodziě, jeżeli w niě wětpili. Jeśli wětpili w jej szczerośě. Jej uczciwośě. Powagě w odniesieniu do spraw życia i religii. "Może siě na wrócě? Na katolicyzm? Zgodziśbyś siě, Tato? Moja m...matka jest swego rodzaju katoliczkě". Zatem poszśa z nimi na mszě. Z kobietami. Z jego matkě, babkě i ciotkami. I dzieěmi. Matka i ciotka narzekaśy, że "ciěgle wyciěgaśa szyjě", "uśmiechaśa siě". Nikt tak siě nie zachowuje w kościele. Tam nie ma nic zabawnego. Pokazaśa na jakěś figurkě przy bocznym ośtarzu i szepněśa: "Dlaczego to serce znajduje siě na zewnětrz ciaśa? " I uśmiechněśa siě, jakby wszystko byśo żartem. "Ojciec powiada, że to nerwowy uśmiech, ona zaś jest maśym, wystraszonym ptakiem. Zatem jest nerwowa? Ludzie patrzě na niě. Bo patrzě. Wiedzě, że jest twojě żoně, wiedzě, kim jest. Przysśoniśa gśowě szalem, który ciěgle siě zsuwaś, jakby przypadkowo, i podczas mszy przeraźliwie ziewaśa, myślaśyśmy, że pěknie jej szczěka. Potem byśa komunia, a ona siě szykuje, żeby iśě z nami! Nie powinnam? - zapytaśa. Powiedziaśyśmy, że nie, nie jesteś katoliczkě, prawda, Marilyn? A ona zrobiśa minkě urażonego dziecka: - Och, przecież wiecie, że nie jestem. - Musiaśa zdawaě sobie sprawě, że patrzě na niě měżczyźni. Ten jej sposób chodzenia. I gśowě trzymaśa niby opuszczoně, ale strzelaśa oczami na wszystkie strony. Kiedy wracaśyśmy do domu, powiedziaśa w samochodzie, że nabożeśstwo byśo bardzo interesujěce, jakbyśmy znaśy sśowo "nabożeśstwo". I jeszcze wypowiada to sśowo: "kat-ol-i-cyzm", jakby wszyscy wiedzieli, co to jest. Chichocze beztrosko i mówi: - Och, trochě dśugo to trwaśo, prawda? - Dzieciaki śmiejě siě z niej - Dśugo? Dlatego jeździmy na mszě o dziewiětej: ten ksiědz jest najszybszy. - Dśugo? Poczekaj, jeszcze ciě zabierzemy na jakěś uroczystě mszě, wtedy to dopiero bědzie dśugo. - Albo na mszě żaśobně! - I znowu wszyscy siě z niej śmiejě, szalik zsuwa siě jej z wśosów, które sě tak śliskie i bśyszczěce jak u manekina w domu towarowym, dlatego szalik siě nie trzyma. W kuchni naprawdě bardzo siě staraśa. Miaśa dobre intencje, ale byśa niezdarna. Znacznie lepiej byśo za niě zrobiě to, do czego siě wziěśa, niż pozwoliě jej skośczyě. Stawaśa siě nerwowa, jeśli ktoś do niej podchodziś. Jeżeli siě jej nie przypilnowaśo, rozgotowywaśa makaron.

Bez przerwy upuszczaśa różne przedmioty, na przykśad duży nóż. Nie potrafiśa przyrzědziě risotta, bo ciěgle bśědziśa gdzieś myślami. Kosztowaśa czegoś, lecz nie wiedziaśa, jak to smakuje. - Czy nie za dużo w tym soli? Powinnam dosoliě? - Nie odróżniaśa cebuli od czosnku! Myślaśa, że oliwa z oliwek niczym siě nie różni od roztopionego masśa! Powiedziaśa: -To ludzie robiě makaron? To znaczy... nie kupuje siě go w sklepie? - Twoja ciotka podaje jej ugotowane na twardo jajko z lodówki, a ona mówi: Och, to siě je? Takie... caśe? " Eks-Sportowiec cierpliwie wysśuchiwaś utyskiwaś matki, caśej litanii poprzetykanej refrenem: "No cóż, wprawdzie to nie jest moja sprawa". Sśuchaś i sam nie mówiś ani sśowa. Tylko twarz mu ciemniaśa od napśywu krwi, gapiś siě w podśogě, a kiedy Mama skośczyśa, wyszedś z pokoju, sśyszěc za sobě wśoskie sśowa peśne urazy: Widzicie? On uważa, że to moja mina. Jeszcze bardziej obrażaśo go, a raczej obrażaśo jego kawalerskie poczucie przyzwoitości, że jego żona pozostawiaśa w każdym pokoju, w którym mieszkaśa, wprost niewyobrażalny baśagan. Nie sprzětaśa po sobie, a tym bardziej nie sprzětaśa po nim. Nawet w domu jego rodziców. Przysiěgśby, że nie byśa taka roztargniona, zanim siě pobrali. Przeciwnie, wydawaśa siě schludna, czysta i rozkosznie zawstydzona, kiedy siě miaśa rozebraě w jego obecności. Teraz natykaś siě na jej ubrania i nie byś pewny, czy rzeczywiście do niej należě, a tym bardziej, czy miaśa je ostatnio na sobie. Serwetki ubrudzone szminkě! W umywalce byśy okropne plamy po kosmetykach, tubka z pastě do zěbów nie miaśa nakrětki, jasne wśosy zostawaśy w grzebieniach i szczotkach, w wannie osad. Po to chyba, żeby Mama sama to odkryśa, choě czasem zděżyś wszystko posprzětaě. Niech to licho! Zdarzaśo siě, że zapominaśa spuściě wodě w toalecie. Nie braśa leków, byś pewien. Usuněś jej zapasy i postawiś ultimatum. Daśa sśowo, że już nigdy nie pośknie żadnej piguśki. "Och Tato! Uwierz mi". Nie potrafiś sobie tego wytśumaczyě: skoro nie krěciśa filmu, dlaczego po trzebowaśa zastrzyku dodatkowej energii lub odwagi? Mogśo siě zdawaě, że najbardziej jě przytśacza codzienne życie. Podobnie bywaśo w przypadku niektórych jego kolegów z drużyny, dobrych podczas gry, ale beznadziejnych pierdośów poza boiskiem. Tak poważnie mówiśa: "Tato, to takie straszne. Dlaczego scena z rzeczywistymi ludźmi trwa i trwa bez kośca? Jak w autobusie? Jak to zatrzymaě? " I ten smutny, dziewczěcy wyraz jej twarzy: "Przy chodzi ci czasem do gśowy, Tato, jak trudno sobie wyobraziě, co ludzie myślě, kiedy najpewniej niczego nie myślě? Inaczej niż w scenariuszu. Albo pojěě sens jakiegoś zdarzenia, kiedy nie ma ono sensu, po prostu siě zdarza? Jak pogoda? " Potrzěsněś gśowě, nie wiedzěc, co, do licha ciěżkiego, odpowiedzieě. Umawiaś siě na randki z aktorkami, modelkami, dziewczynami do towarzystwa i byśby przysiěgś, że zna ten typ osobowości, ale Marilyn byśa kimś

zupeśnie innym. To samo mówili jego kumple, trěcajěc go porozumiewawczo śokciem w żebra i wywośujěc rumieniec na jego twarzy: "Z Marilyn jest zupeśnie inaczej, co? " Dupki, nie znali nawet pośowy prawdy. Czasami przerażaśa go. W pewnym sensie. Jak gdyby prawdziwa lalka otworzyśa niebieskie, szklane oczy, ty spodziewasz siě dzieciěcego szczebiotu, a ona mówi coś tak niesamowitego, tak gśěbokiego, na przykśad jedně z tych zagadek ześ, że nie mogśeś tego pojěě. I powiedziaśa to, używajěc sśownictwa dziesiěcioletniego dziecka. Zapewniaś, że jě mniej wiěcej rozumie. "Posśuchaj, Marilyn, przez dziesiěě lat krěciśaś filmy, pracowaśaś bez przerwy, tak jak ja, jesteś zawodowcem; teraz odpoczywasz, masz martwy sezon, tak jak ja przeszedśem na emeryturě, prawda? " Ale tym razem straciś wětek, zapomniaś, do czego zmierzaś. Nie byś zbyt dobry we wstawianiu kitu. Mógś jedynie wskazaě podobieśstwa miědzy nimi. Kiedy jesteś zawodowym sportowcem u szczytu kariery i spoczywajě na tobie oczy świata, terminarz jest wypeśniony, liga i baraże, wtedy w ogóle nie masz wolnej chwili, aby siě dobrze rozejrzeě dookośa siebie, pomyśleě o czymś, a tym bardziej coś zrobiě. Mecz pochśania godziny jak nic innego, chyba że ewentualnie walka na śmierě i życie w prawdziwej wojnie. "Podczas walki bokserskiej czěsto siě mówi: O, to napewno zwróciśo jego uwagě. Rozumiesz, kiedy facet mocno oberwaś". Chciaś, aby to zabrzmiaśo przyjaźnie, ale ona spojrzaśa na niego i uśmiechněśa siě tak, jakby mówiś obcym jězykiem. "Mówiě o zwracaniu uwagi - rzekś po przerwie. - O koncentracji. Jeżeli tego nie masz..." Jego sśowa uleciaśy jak dzieciěcy balon, znacznie lżejszy od powietrza. Pewnego razu natkněś siě na niě w sypialni ich mieszkania w Bel Air. Gorěczkowo sprzětaśa porozrzucane po caśym pokoju ubrania, chociaż pokojówka (którě on wynajěś) miaśa siě pojawiě za kilka godzin. Wcześniej wziěśa prysznic i byśa caśkiem naga, jedynie na gśowie miaśa turban z rěcznika. Ujrzawszy měża, staněśa skruszona i wyjěkaśa: "N...nie mam pojěcia, jak to siě staśo, że ten pokój tak wyglěda. Chyba byśam chora". Pomyślaś, że skśadajě siě na niě dwie osoby: pierwsza niemal zaślepiona, zaabsorbowana sobě, zostawiaśa za sobě niesamowity baśagan; druga zaś byśa czujně, inteligentně, natchnioně kobietě, niemal dziewczyně. Patrzyśa na niego, jakby oboje byli tak naprawdě dzieěmi w tarapatach, mieli może po piětnaście lat i obudzili siě ze świadomościě, że sě maśżeśstwem. W tamtym momencie jej ciaśo wcale nie wydaśo mu siě ciaśem ponětnej, piěknej kobiety, tylko odpowiedzialnościě, której oboje musieli podośaě, czymś w rodzaju olbrzymiego niemowlěcia. Lecz w domu jego rodziców na Beach Street w San Francisco nie czuś siě z niě zwiězany. Nawet wówczas, kiedy patrzyśa na niego ze smutně mině winowajczyni. Nawet kiedy, poza zasiěgiem wzroku czśonków rodziny, czepiaśa siě go palcami. Pomóż mi. Ja toně. Nie wiadomo dlaczego, ale to jeszcze bardziej zniechěcaśo go do niej. Jego pierwsza żona dobrze sobie radziśa z tě rodzině, w każdym razie umiarkowanie dobrze. Marilyn byśa dziewczyně z marześ, którě należaśo adorowaě. Mimo to trzymaśa buziě na kśódkě, jeśli ktoś wypytywaś jě o życie "gwiazdy filmowej", jak gdyby pierwszy raz o czymś takim usśyszaśa. Rumieniśa siě i jěkaśa, gdy ktoś wspomniaś, że widziaś jej filmy.

Jakby siě ich wstydziśa i pewnie zresztě tak byśo. Zanie mówiśa, kiedy jedna z siostrzenic Eks-Sportowca zapytaśa niewinnie: "Czy twoje wśosy sě prawdziwe? ". Chwilě później dostrzegś dzikośě w jej twarzy: byśa to Rosě, ta suka. Niedostěpna. Wyniosśa. Cóż, Rosě byśa tylko kelnerkě w tym marnym filmie. I dziwkě. A Marilyn Monroe - modelkě z okśadek i plakatów, gwiazdkě i Bóg wie kim jeszcze. Miaś ochotě wyśoiě jej skórě pasem. Co ona sobie myśli? Że może w taki sposób patrzeě na jego rodzině? Tego oczywiście nigdy jej nie powiedziaś: bliski byś odwośania ich pierwszej randki, kiedy jeden z przyjacióś powiedziaś mu, że Monroe zaangażowaśa siě kiedyś w zwiězek z Bobem Mitchumem, znanym konsumentem koki i podejrzanym komuchem; podobno zaszśa w ciěżě, a rozwścieczony Mitchum stśukś jě tak, że poroniśa. (Czy to byśa prawda? Znaś mechanizm plotki, wiedziaś, jak ludzie potrafiě kśamaě. Wynajěś prywatnego detektywa poleconego mu przez przyjaciela, Franka Sinatrě, który korzystaś z jego usśug do szpiegowania swej ukochanej Avy Gardner, lecz poza wydatkiem w kwocie sześciuset dolarów nic z tego nie wynikśo.) Jedno byśo pewne. Wiele lat przed tym, zanim jě poznaś, pozowaśa nago do zdjěě. Mówiśo siě też, że przed ukośczeniem dwudziestu lat Marilyn Monroe nakrěciśa kilka filmów pornograficznych, ale nikt ich nigdy nie widziaś. Wkrótce po ślubie z Eks-Sportowcem skontaktowaś siě ktoś przedstawiajěcy siě jako "handlarz fotografii" i oświadczyś, że ma negatywy, które, jak mu siě wydaje, "měż pani Monroe zechciaśby nabyě". Eks-Sportowiec zadzwoniś do niego i zapytaś wprost, czy to szantaż. Wymuszenie? Handlarz zaprotestowaś, twierdzěc, że to tylko zwyczajny interes. - Ty pśacisz, Paśkarzu. Ja dostarczam towar. Eks-Sportowiec zapytaś o ceně. Handlarz podaś sumě. - Nic nie jest warte takich pieniědzy. -Jeśli kochasz swojě paniě, bědziesz innego zdania. Eks-Sportowiec rzekś spokojnie: - Mogě ciě skrzywdziě, ty skurwysynie. - No, no. To nie jest odpowiednia postawa. - Eks-Sportowiec nie odpowiedziaś. Handlarz czym prědzej dodaś: - Jestem po twojej stronie. Podziwiam ciě od dawna. Twojě paniě również. Ma dziewczyna klasě, co prawda, to prawda. Nie znam drugiej z takim charakterem. Drugiej kobiety, rzecz jasna. - Zamilkś na chwilě. Eks-Sportowiec sśyszaś jego oddech. - Odnoszě wrażenie, że te negatywy nie powinny wchodziě na rynek, bo śatwo mogě siě znaleźě w nieodpowiednich rěkach. Doszśo do spotkania. Eks-Sportowiec poszedś na nie sam. Dśugo oglědaś odbitki. Jakże byśa wtedy mśoda! Wyglědaśa bardziej na dziewczyně niż kobietě. Byśy to akty zrobione do kalendarza, do tej wśaśnie serii należaśa Miss Zśote Marzenia 1949, którě widziaś już w "Playboyu". Niektóre zdjěcia, wykonane od przodu, ukazywaśy trochě wiěcej. Kěpkě ciemnoblond wśosów śonowych, delikatne spody nagich stóp.

Jej stóp! Zapragněś caśowaě te stopy. Ujrzaś kobietě, którě kochaś, zanim staśa siě tě inně kobietě. Wtedy nie byśa jeszcze Marilyn Monroe. Jej wśosy nie miaśy barwy platynowoblond, tylko zśocistobrězowě, ukśadaśy siě w fale i siěgaśy ramion. Ufna, dziewczěca twarz. Nawet jej piersi wyglědaśy inaczej. Nos, oczy. Ksztaśt gśowy. Nie nauczyśa siě jeszcze byě Marilyn Monroe. Tak, uświadomiś sobie, że to jest dziewczyna, którě naprawdě kochaś. Za tě drugě, Marilyn, szalaś albo przepadaś, ale ufaě jej nie mógś. Eks-Sportowiec kupiś odbitki i negatywy, zapśaciś handlarzowi gotówkě , z takě odrazě, że prawie nie mógś spojrzeě kontrahentowi w oczy. Nie o to chodziśo, że Eks-Sportowiec byś měżem tej dziewczyny, tylko o to, że byś czśowiekiem prawym. Powszechna wiedza o nim, jego měskości, dumie, a nawet maśomówności, odpowiadaśa prawdzie. -Dziěki, Paśkarzu. Postěpiśeś wśaściwie. Usśyszawszy tě uwagě, Eks-Sportowiec szybko podniósś gśowě, niczym bokser wyěwiczony w ataku z kontry, i spojrzaś swemu drěczycielowi prosto w oczy. Ujrzaś miěczakowatě, aryjskě twarz měżczyzny w nieokreślonym wieku, przetśuszczone wśosy, rzěd odsśoniětych w uśmiechu, przykrytych koronkami zěbów. Bez jednego sśowa zacisněś palce w piěśě i wyprowadziś cios miědzy te zěby, cios z ramienia, cholernie dobry cios jak na faceta bliskiego czterdziestki, który bynajmniej nie byś już w szczytowej kondycji, w zasadzie dobrodusznego i wcale nie boksera. Handlarz zatoczyś siě i runěś na podśogě. Wszystko odbyśo siě szybko i gśadko jak podczas ostatecznego wybicia w baseballu. Nawet odgśos ciosu wypadś piěknie. Eks-Sportowiec, dyszěc, rozcierajěc zranione kostki, nadal nie mówiěc ani sśowa, czym prědzej wyszedś z lokalu. Zniszczyś dowody. Odbitki, negatywy. Puściś je z dymem. Miss Zśote Marzenia 1949. Gdybym ciě wtedy spotkaś. Ten epizod Eks-Sportowiec ciěgle odtwarzaś w gśowie jak film. To byś wyśěcznie jego film, nikt wiěcej o nim nie wiedziaś. Nie powiedziaś o niczym Blondwśosej Aktorce. Kiedy obserwowaś jě wśród czśonków swojej rodziny, jej wymuszone, gasněce uśmiechy, wyraz znudzenia w oczach, zmuszony byś uznaě, że jego wspaniaśomyślnośě, zdolnośě do wybaczania, serdecznośě rodziny, wysiśek matki nie zostaśy przez niě docenione. Byě może nie byśa pod wpśywem narkotyków, ale mimo to wydawaśa siě cholernie zaabsorbowana sobě, samolubna. Przed koścem niedzielnego obiadu znowu znikněśa. Gdzie, do licha? Eks-Sportowiec czuś na sobie spojrzenia rodziny, kiedy wstaś od stośu, aby jej poszukaě. Sśyszaś za sobě cichy gwar wśoskich sśów, gdy wychodziś z pokoju. To sprawa miědzy nim i niě, nikomu nic do tego. Myślicie, że może byě w ciěży? Wykonywaśa w sypialni jakieś ěwiczenia taneczne. Podnosiśa nogi, ciěgněśa za palce u nóg. Miaśa na sobie jedwabně sukienkě w pomaraśczowym kolorze, którě kupiśa w Nowym Jorku i która nie nadawaśa siě zbytnio na kostium do tego rodzaju ěwicześ. W jej rajstopach pojawiśy siě liczne dziury i oczka. Na nie zasśanym śóżku, krzesśach, nawet na dywanie, leżaśy czěści ich

garderoby, wilgotne rěczniki, ksiěżki - do licha, miaś dośě jej ksiěżek, jedna z walizek byśa ich peśna, musiaś dźwigaě ten ciěżar i zupeśnie mu siě to nie podobaśo. W Hollywood żartowano, że Marilyn Monroe uważa siě za intelektualistkě, choě nigdy nie ukośczyśa nawet szkośy średniej, w dodatku co drugie sśowo wymawiaśa niepoprawnie. - Czemu tak szybko uciekśaś? Co robisz? Odwróciśa siě z promiennym, nieszczerym, aktorskim uśmiechem. Uderzyś jě szybko w szczěkě. Nie piěściě. Otwartě dśoniě. - Och! Proszě. Zatoczyśa siě i usiadśa sztywno na śóżku. Poza ustami, pomalowanymi szminkě na czerwono, jej twarz byśa śmiertelnie blada i wyglědaśa jak po wierzchnia porcelanowego naczynia tuż przed rozsypaniem siě na drobne kawaśeczki. Pojedyncza śza stoczyśa siě po jej policzku. Doskoczyś do niej, objěś jě. - Nie, Tato. To moja wina. Och, Tato, przepraszam. - Rozpśakaśa siě, on jě tuliś, a po chwili zaczěli siě kochaě, w każdym razie usiśowali to robiě, bo zza okna, zza zamkniětych drzwi, dobiegaśy do niej stśumione gśosy, niczym chlupot przybrzeżnej fali. W koścu dali spokój i tylko siě obejmowali. - Tato, wybaczysz mi? Już nigdy tego nie zrobiě. To Eks-Sportowiec otrzymaś oficjalne zaproszenie do Japonii, aby dokonaě tam otwarcia sezonu baseballowego 1954. Ale dziennikarze, fotoreporterzy i ekipy telewizyjne pragněli ujrzeě przede wszystkim Blondwśosě Aktorkě. Ogromne tśumy pragněśy jě ujrzeě. Na lotnisku w Tokio policja powstrzymywaśa napór setek dziwnie milczěcych, nie zdradzajěcych żadnych uczuě Japośczyków. Jedynie kilku z nich krzyczaśo, w niesamowity sposób skandowaśo: Monczan! Monczan! Mśodsi wielbiciele ośmielili siě rzuciě kwiaty, które upadśy na brudny beton niczym zestrzelone ptaki. Blond wśosa Aktorka, która nigdy wcześniej nie byśa za granicě, tym bardziej na antypodach, trzymaśa siě ramienia Eks-Sportowca. Ochrona czym prědzej odprowadziśa ich do limuzyny. Wtedy jeszcze nie dotarśo do Blondwśosej Aktorki, choě przeczuwaś to urażony Eks-Sportowiec, że tśumy pojawiśy siě ze wzglědu na niě. "Co to jest mon-czan? " - zapytaśa, a ktoś z eskorty zachichotaś i odpowiedziaś nieśmiaśo, że to ona. Ja? Przecież to mojego měża zaprosiś wasz kraj, nie mnie". Ogarněśa jě zśośě; obrażona chwyciśa go za rěkě. Po drugiej stronie wjazdu na lotnisko zebraś siě jeszcze wiěkszy tśum Japośczyków, którzy chcieli na wśasne oczy zobaczyě monczan siedzěcě sztywno na tylnym siedzeniu samochodu za ciemně ochronně szybě. Machali do niej z wiěkszym wigorem niż Japośczycy z terminalu i energiczniej rzucali kwiaty, wiěcej kwiatów, wiěksze kwiaty, które z dudnieniem opadaśy na dach i przedniě szybě pojazdu. Niesamowicie, niemal unisono skandowali niczym roboty: "Mon -czan! Mon-czan! Mon-czan! " Blondwśosa Aktorka roześmiaśa siě nerwowo. Czy oni starali siě powiedzieě "Marilyn"? Czy sśowo "Marilyn" tak wśaśnie brzmi po japośsku? Na ulicy w pobliżu eleganckiego hotelu Imperial zebraśy siě jeszcze

wiěksze tśumy. Ruch uliczny zostaś sparaliżowany. Nad gśowami ludzi huczaś helikopter. "Och, czego oni chcě? " - szepněśa Blondwśosa Aktorka. Byśa to szalona scena z filmu Charliego Chaplina. Z niemej komedii. Z tym jednak wyjětkiem, że tśum nie byś cichy, tylko zniecierpliwiony, rozwrzeszczany. Blondwśosa Aktorka chciaśa protestowaě; bo czy Japośczycy nie uchodzili powszechnie za ludzi powściěgliwych? Podporzědkowanych tradycji i wyjětkowo uprzejmych? Poza czasem wojny, o czym Blondwśosa Aktorka przy pomniaśa sobie z przerażeniem, och, Pearl Harbour! japośskie obozy jenieckie! japośskie okrucieśstwa! Myślaśa też o czaszce starego Hirohito na obudowie radia. O tych pustych oczodośach wpatrujěcych siě w jej oczy, gdy zachowywaśa siě zbyt beztrosko. "Mon-CZAN! Mon-CZAN! " brzmiaśo niczym dudnienie nadciěgajěcej burzy. Blondwśosa Aktorka i Eks-Sportowiec, oboje wyraźnie rozdygotani, przeszli pod eskortě do hotelu, podczas gdy setki tokijskich policjantów staraśy siě wytrzymaě napór kśěbiěcego siě tśumu. "Och, czego ci ludzie ode mnie chcě? Myślaśam, że ich cywilizacja przewyższa naszě. Miaśam nadziejě". Blondwśosa Aktorka powiedziaśa to z najwyższě powagě, ale nikt jej nie sśyszaś. Nikt jej nie sśuchaś. Twarz Eks-Sportowca, nabiegśa krwiě, nabraśa ponurego wyrazu. Ocieniaś jě zarost, bo podróż trwaśa dśugo. Pospiesznie zaśatwiono formalności w holu hotelu i w luksusowym apartamencie na siódmym piětrze, zarezerwowanym dla Eks-Sportowca i jego żony. Najpierw uroczyście powitaś ich jeden zespóś gospodarzy, potem drugi. Przez caśy ten czas skandowanie Mon-czan! Mon-czan! Mon-czan! za oknami byśo coraz gśośniejsze. Wzmagaśo siě jak przybrzeżne fale, poruszone nagśym podmuchem wiatru. Blondwśosa Aktorka próbowaśa porozmawiaě z przedstawicielem gospodarzy o poezji ześ, o "spokoju w samym sercu poruszenia", ale měżczyzna uśmiechněś siě do niej i pokiwaś gśowě z takim zapaśem, mruczěc coś potakujěco, że szybko zrezygnowaśa. Kusiśo jě, aby wyjrzeě przez okno, ale nie miaśa odwagi. Eks-Sportowiec ignorowaś tśum za oknem tak samo jak jě. Czy znaleźli siě w potrzasku? W jaki sposób zdośajě wyjśě na ulicě? Teraz zaczěśa siě moja kara. Pozwoliśam zabiě moje dziecko. Przywědrowaśo tu za mně. Chce mnie zniszczyě. Byśa jedyně kobietě w pokoju. Nagle roześmiaśa siě, pobiegśa do śazienki i zamkněśa za sobě drzwi. Jakiś czas później wyszśa stamtěd woniejěca wymiocinami, rozdygotana i blada, tylko usta miaśa pomalowane czerwoně szminkě. Eks-Sportowiec, który w intymnych chwilach byś Tatě, ale teraz nim nie byś, rozmawiaś z niě spokojnie, obejmowaś jě w pasie. Japośscy gospodarze zasugerowali mu przez tśumacza, że gdyby jego żona zgodziśa siě wyjśě na balkon choěby na kilka sekund, aby uznaě obecnośě wielbicieli i przyjěě ich hośd, tśum siě uspokoi i prawdopodobnie rozejdzie.

Blondwśosa Aktorka zadrżaśa. - Nie m...mogě tego zrobiě. Eks-Sportowiec, wielce zakśopotany, chwyciś jě mocniej w pasie. Powiedziaś z wahaniem, że wyjdzie z niě. Szef tokijskiej policji pokaże siě pierwszy i przez megafon wyjaśni zgromadzonym, że pani Marilyn Monroe jest bardzo změczona po podróży i obecnie nie może z nimi dśużej porozmawiaě, ale podziěkujě im za przybycie. Szef policji doda, że pani Monroe czuje siě zaszczycona okazjě odwiedzenia ich ojczyzny. Wtedy ona spokojnie wyjdzie na kilka sekund, powie parě sśów, uśmiechnie siě i pomacha przyjaźnie, ale oficjalnie, na czym siě caśa sprawa zakośczy. - Och, Tato, nie zmuszaj mnie do tego - powiedziaśa Blondwśosa Aktorka, pociěgajěc nosem. - Nie każ mi tam iśě. Eks-Sportowiec zapewniś jě, że bědzie przy niej. Nie potrwa to dśużej niż minutě. - Pozwól im zachowaě twarz. Pójdě sobie do domu, a my zjemy obiad. Wiesz, ile to dla nich znaczy "zachowaě twarz"? Blondwśosa Aktorka wyswobodziśa siě z objěě měża. - Czyjě twarz? - zapytaśa. Eks-Sportowiec roześmiaś siě, jakby to miaśo jakiś sens i byśo zabawne. Powoli zrelacjonowaś propozycje Japośczyków. Blondwśosa Aktorka patrzyśa na niego, jakby byśa gśucha i ślepa, wiěc rzekś z wiěkszym naciskiem: - Posśuchaj. Staně bardzo blisko ciebie. Zrozum, na tym polega japośski protokóś. Marilyn Monroe ich tutaj przywiodśa i tylko Marilyn Monroe może sprawiě, że siě stěd ruszě. Wreszcie chyba go usśyszaśa i w koścu zgodziśa siě. Eks-Sportowiec, z twarzě wykrzywioně ze wstydu, podziěkowaś jej. Wycofaśa siě do śazienki, aby zmieniě strój, i zdziwiśa měża, pojawiajě c już po chwili w szytym na miarě weśnianym kostiumie i szalu owiniětym wokóś szyi. Wtarśa w policzki trochě różu, przypudrowaśa twarz i zrobiśa coś z wśosami, aby wyglědaśy na bardziej puszyste i bśyszczěce niż wcześniej, kiedy byśy zgniecione i po targane po dśugim locie samolotem. Tymczasem tśum nie ustawaś w żaśobnym zawodzeniu: "Mon-czan! Mon-czan! " Wyśy syreny. Wysoko śopotaśy śmigśa helikopterów. Z korytarza przed ich apartamentem dobiegaś odgśos kroków, ktoś podniesionym gśosem wydawaś rozkazy. Czyżby ten hotel okupowaśa armia cesarstwa japośskiego? Ale chyba japośska armia już nie istniaśa, rozbili jě alianci? Blondwśosa Aktorka nie czekaśa, aż ktoś jě wyprowadzi na balkon, tylko sama ruszyśa do przodu, za niě poděżyś Eks-Sportowiec. Siedem piěter niżej przed hotelem Imperial, zajěwszy uprzywilejowaně pozycjě na wybrukowanym placu, zgromadzili siě fotoreporterzy, ekipa telewizyjna rejestrowaśa tě sceně dla potomności. Z ciemności reflektory raziśy oślepiajěcym blaskiem niczym zwariowane ksiěżyce. Szef tokijskiej policji zwróciś siě przez megafon do tśumu, który posśusznie ucichś. Wtedy wystěpiśa Blond wśosa Aktorka, eskortowana przez Eks-Sportowca. Nieśmiaśo podniosśa rěkě. Przez zgromadzenie przetoczyś siě szmer. Ludzie znowu zaczěli skandowaě, teraz bardziej melodyjnie, z uczuciem: "Monczan, mon-czan". Uśmiechněwszy siě, przejěta zaprawionym goryczě szczěściem, chwyciśa

obiema dśośmi za barierkě i spojrzaśa w dóś. Tam, gdzie nie widaě twarzy, jest Bóg. Tśum rozciěgaś siě daleko jak okiem siěgněě - wielka wielogśowa bestia, urzeczona i wyczekujěca. -Jestem mon-czan. Kocham was. - Wiatr porwaś i poniósś gdzieś jej sśowa, mimo to tśum sśuchaś w milczeniu i ciszy. - Jestem mon-czan. Wybaczcie nam Nagasaki! Hiroszimě! Kocham was. - Nie mówiśa przez megafon, zatem jej zmysśowy szept nie byś sśyszalny. Po chwili wszystko zagśuszyś helikopter, przelatujěc zaledwie kilka jardów ponad dachem. Widowiskowym gestem Blondwśosa Aktorka podniosśa obie dśonie do wśosów, chwyciśa za wspaniaśě platynowoblond perukě, zdjěśa jě z gśowy (odsśaniajěc naturalne wśosy, gśadko zaczesane do tyśu i spiěte) i cisněśa w powietrze. - Mon-czan kocha was! I was! I was! W dole zachwycone twarze Japośczyków, oniemiaśe z powodu wśosów jasnoblond wirujěcych na wietrze przez dobrych parě sekund - a byś to zimny póśnocny wiatr - które nastěpnie zaczěśy opadaě, dryfowaě spiralnie, wreszcie pikowaśy jak sokóś i ostatecznie znikněśy w chaosie uniesionych rěk. Tamtej nocy, kiedy wreszcie zostali sami, Blondwśosa Aktorka odwróciśa siě plecami do Eks-Sportowca, gdy ten jej dotkněś. Powiedziaśa z goryczě: - Nie odpowiedziaśeś mi... Czyjě twarz? Wśród zapisków z Tokio ta krótka notatka. Japośczycy majě dla mnie imiě. Imiě to brzmi monczan. "Droga, maśa dziewczynka", wśaśnie tak. Kiedy uleciaśa ze mnie moja dusza. Nie chciaś na to pozwoliě. Uważaś, że w tym momencie to nie jest najlepszy pomysś. Zapytaśa, co to znaczy "w tym momencie". Czym różni siě "ten moment" od innych. Nie potrafiś jej odpowiedzieě. Jego smutna twarz przypominaśa jego po kryte bliznami kostki u rěk. Potem Blondwśosa Aktorka bědzie powtarzaśa: To byś czysty przypadek, nieprawdaż? Czyż mogśa to byě jej wina? Że na przyjěciu w ambasadzie amerykaśskiej w Tokio spotka tego puśkownika amerykaśskiej armii. Szarmanckiego! Z mnóstwem przyczepionych do munduru medali! Puśkownik krěżyś w pobliżu Blondwśosej Aktorki jak każdy obecny tam měżczyzna. Zapytaś, czy nie zechciaśaby odwiedziě oddziaśów wojskowych stacjonujěcych w Korei? Od dawien dawna pielěgnowano w armii amerykaśskiej zwyczaj "podnoszenia morale" żośnierzy. Od dawien dawna pielěgnowano zwyczaj, że hollywoodzkie gwiazdy wystěpujě za darmo przed olbrzymiě publicznościě zśożoně z żośnierzy; potem zdjěcia z tych wystěpów zamieszcza siě w "Lifeu". Jakże Blondwśosa Aktorka mogśa odmówiě? Podniecona przypominaśa sobie kroniki filmowe z lat czterdziestych: olśniewajěca Rita Hayworth, Betty Grabie, Marlena Dietrich, Bob Hobe, Bing Crosby i Dorothy Lamour bawiěcy oddziaśy wojskowe za granicě. Blondwśosa Aktorka odpowiedziaśa wiěc swym gśosikiem maśej

dziewczynki: "Och, tak, proszě pana, dziěkujě! Przynajmniej tyle mogě zrobiě". Tylko nie bardzo wiedziaśa, dlaczego oddziaśy amerykaśskie stacjonujě w Korei. Czy w ubiegśym roku nie doszśo tam do zawieszenia broni? (Na czym wśaściwie polegaśo "zawieszenie broni"?) Blondwśosa Aktorka oświadczyśa puśkownikowi, że nie pochwala imperialistycznej interwencji militarnej Ameryki w obcych krajach, rozumie jednak, co czujě żośnierze z dala od domu, z dala od rodzin i narzeczonych, jacy sě okropnie samotni. Nie odpowiadajě za politykě. Ja także nie odpowiadam! Na szczěście zabraśa ze sobě obszytě cekinami, purpurowě sukienkě na ramiěczkach, tě samě, w której bardzo siě podobaśa Eks-Sportowcowi. I srebrne pantofelki na szpilkach, z odkrytě piětě. Na szczěście potrafiśa śpiewaě z pamiěci, niczym ożywiona lalka, piosenki z filmu Měżczyźni wolě blondynki. Ileż to razy śpiewaśa Diamonds Arě a Girls Best Friend, When Love Goes Wrong, A Litte Girlfrom Little Rock. Miaśa w zanadrzu niepokojěcy, buchajěcy erotyzmem Kiss z Niagary. Oraz / Wanna Be Loved by You, wreszcie My Heart Belongs to Daddy. Istniaśy znakomite nagrania, dokonane przez niě jako Marilyn Monroe, na które skśadaśy siě fragmenty pochodzěce z dwudziestu piěciu różnych sesji, opracowanych nastěpnie przez zdolnego realizatora, który powycinaś kawaśki taśmy magnetofonowej i tak je zmontowaś, że powstaśo dzieśo jednolite i doskonaśe. Wszystko to przemkněśo przez gśowě Blondwśosej Aktorki w chwili, gdy puśkownik mówiś. I pomyślaśa jeszcze, że chociaż byś to jej miodowy miesiěc, może měż pokochaśby jě bardziej, gdyby przestaśa bez przerwy grzaě śawě. Z kamiennym wyrazem twarzy powiedziaśa do puśkownika: "Och, wie pan co? Mogě zaprezentowaě kilka szekspirowskich monologów. A także pantomimě! Stara kobieta na śożu śmierci, którě graśam w zeszśym miesiěcu. Jak pan to widzi?" . Puśkownik zrobiś niewyraźně mině. Blondwśosa Aktorka uścisněśa mu dśoś, gotowa niemal go ucaśowaě. Już dobrze, dobrze, żartowaśam". W ten sposób wyszśo na to, że Eks-Sportowiec miaś zostaě w Japonii sam. W zasadzie byś z Blondwśosě Aktorkě w podróży poślubnej, lecz istniaśy ponadto pewne zawodowe obowiězki - wyjaśniś cholernym reporterom poděżajě cym za nim jak cienie we wszystkich miejscach publicznych - którym muszě sprostaě. Eks-Sportowiec podróżowaś w Japonii od miasta do miasta i braś udziaś w grach pokazowych. Nie towarzyszyśa mu żona, tylko osobista świta. Wysoki, uprzejmy, wszědzie byś przyjmowany z honorami jako Wielki Amerykaśski Baseballista. Dzieś po dniu podejmowano go uroczystym lunchem, wydawano na jego cześě trwajěce bez kośca sute bankiety. (Gotowy byśby przysiěc, że niektóre z odrażajěcych przysmaków, które miaś ponoě zjeśě, wyraźnie siě ruszajě. Chryste, jakże těskniś za po czciwym hamburgerem z frytkami, spaghetti i mielonymi, nawet za kleistym risottem! ) A może pijacki wieczór z gejszami? Przynajmniej na tyle zasśuguje měżczyzna w Japonii. Měżczyzna podróżujěcy bez żony, z temperamentem kawalera, wściekśy na żoně, o którě wszyscy pytali, jakby siě zmówili: Gdzie jest Marilyn? Przecież to jego, Eks-Sportowca, zaproszono do Japonii. Ilekroě o tym myślaś, wściekaś siě na niě jeszcze bardziej. Uciekśa i zostawiśa go. Wcześniej, nim siě pobrali, tylko udawaśa, że lubi baseball! Przeżyś wstrzěs, kiedy podsśuchaś, jak mówi któremuś z japośskich

dziennikarzy: "Każdy baseballowy mecz do zśudzenia przypomina inny, zachodzě jedynie drobne zmiany. Tak samo jest z pogodě? Tak samo jeden dzieś różni siě od drugiego? " Nie, nigdy jej nie wybaczy. Musiaśaby bardzo, ale to bardzo siě postaraě. Wraz z rozgorěczkowanymi fotoreporterami i ekipami telewizyjnymi Blond wśosa Aktorka odbyśa pod eskortě wojska niezbyt wygodny lot do Seulu, stolicy Korei Pośudniowej, a nastěpnie w jeszcze gorszych warunkach poleciaśa helikopterem do obozów wojskowych marynarzy i żośnierzy piechoty stacjonujě cych w terenie. Miaśa na sobie szaro-zielonkawe wojskowe kalesony, spodnie, koszulě, wiatrówkě i ciěżkie, sznurowane buty. Osśoniśa gśowě przed lodowatym wiatrem, wkśadajěc wojskowě czapkě i zapinajěc pasek pod brodě. (Wprawdzie byś kwiecieś, ale nie byśo to Los Angeles! ) Przypominaśaby dwunastoletniě dziewczynkě, gdyby nie dśugie, wywiniěte rzěsy dookośa szeroko otwartych niebieskich oczu i umalowane czerwoně szminkě usta. Czy Marilyn siě baśa? Do licha, nie. Wcale siě nie baśa. Może nigdy nie sśyszaśa, że helikoptery ulegajě wypadkom, zwśaszcza przy silnym wietrze, a wśaśnie taki wiaś. Prawdopodobnie uważaśa nawet, że póki znajduje siě w helikopterze, to maszyna nie może siě rozbiě. Albo, jak nas zapewniśa tym swoim zabójczym gśosem maśej dziewczynki: Jeśli wypadnie na mnie, to wypadnie. Jeśli nie, to nie. Pewien kapral, reporter "Stars Stripes", zostaś wyznaczony do towarzyszenia Marilyn Monroe w obozowisku. W gśównym artykule numeru opisze, jak Blondwśosa Aktorka zdumiaśa wszystkich obecnych w helikopterze - szczególnie zaś pilota! - pytajěc, czy przed wylědowaniem nie mogliby zatoczyě krěgu nad obozem, możliwie nisko, tak aby mogśa z powietrza pomachaě na powitanie żośnierzom. Pilot wiěc leci nad obozem, a Blond wśosa Aktorka opiera siě o szybě, macha energicznie niczym maśa dziewczynka do kilku stojěcych to tu, to tam żośnierzy, którzy przypadkiem znaleźli siě na dworze, popatrzyli w górě i rozpoznali jě. (Oczywiście wszyscy w obozie wiedzieli, że odwiedzi ich Marilyn Monroe. Nie wiedzieli tylko kiedy.) Jeszcze raz, bśaga Blondwśosa Aktorka, proszě. Pilot śmieje siě jak dzieciak i helikopter zawraca nad obozem niczym wahadeśko, wiatr uderza w maszyně, a Blondwśosa Aktorka znów macha do měżczyzn, ale teraz jest ich wiěcej i tym razem sami odpowiadajě machaniem i coś krzyczě, zaczynajě biec za helikopterem jak podekscytowane dzieciaki. Myślimy sobie: Teraz na pewno wylědujemy, ale Blondwśosa Aktorka zadziwia nas jeszcze bardziej. Powiada: Co nam szkodzi, zróbmy im niespodziankě, dobrze? Otworzycie drzwi i bědziecie mnie trzymaě. Nie mogliśmy uwierzyě, że szaśowa, zwariowana dziewczyna chce to zrobiě, ale wymyśliśa sobie, że musi to zrobiě, jak gdyby byśa to scena z filmu; potrafiśa wyobraziě sobie, jak to bědzie siě rozgrywaě; jak bědě wyglědaśy ujěcia z ziemi i z powietrza, jak potoczy siě trzymajěca w napiěciu scena; kśadzie siě wiěc na podśodze helikoptera i każe nam chwyciě za jej nogi; naraz wszyscy gramy w tym filmie; odsuwamy czěściowo drzwi, wiatr nami kośysze, ale Marilyn już podjěśa decyzjě, już nawet zdjěśa czapkě - aby nikt nie miaś wě tpliwości, kim jest! Wychyla siě na zewnětrz, prawie wypada, wcale siě nie boi, śmieje siě z nas, bo my mamy peśne spodnie strachu, trzymamy jě za nogi tak mocno, że na pewno bědzie miaśa siśce, to musiaśo jě boleě, do tego ten lodowaty wiatr,

co tu dużo mówiě, smaga jej wśosy, ale pilot wykonuje wszyst kie jej polecenia, bo pewnie dochodzi do przekonania, tak samo jak my wszyscy, że co ma byě, to bědzie, na kogo wypadnie, na tego wypadnie. No wiěc gramy sobie w tě ruletkě, krěżymy nad obozem z Marilyn Monroe, która wychyla siě z maszyny, macha rěkami, posyśa żośnierzom caśusy, wośa: Och, kocham was, amerykaśscy żośnierze! \ to wszystko nie raz, nie dwa razy, tylko trzy! Trzy razy! Wreszcie chyba już nikt nie zostaś w namiocie: ani oficerowie, ani komendant; wszyscy powychodzili. Faceci z kuchni, faceci z lazaretu, w piżamach, faceci z latryn, podtrzymujěcy spodnie. Każdy wośa: Marilyn! Marilyn! Chśopaki wspinajě siě na dachy i cysterny z wodě, niektórzy spadajě i śamiě sobie kości, biedaczyska. Jeden gośě z lazaretu potyka siě, upada, inni po nim depczě. Niesamowita scena. Pora karmienia maśp w zoo. Bardziej beztroskich żośnierzy żandarmeria musi przemocě zepchněě z lě dowiska. Helikopter osiada na ziemi, Marilyn wyskakuje na zewnětrz, my stajemy po obu stronach; wyglědamy, jakby nas poraziś prěd elektryczny. Ona ma blade, odmrożone policzki, odmrożony nos i te wielkie, jasne, niebieskie oczy z dśugimi rzěsami, wśosy posklejane w kěpki, wśosy, które widywaliśmy jedynie w kinie, czśowiek gotowy byś myśleě, że nie sě prawdziwe, ale nie, sě prawdziwe, najprawdziwsze. Z oczu Marilyn spśywajě śzy, Marilyn pśacze. Och! och! to n...najszczěśliwszy dzieś w moim życiu. I gdybyśmy jej nie powstrzymali, pobiegśaby przed siebie ściskaě chśopakom rěce, które do niej wyciěgali, obejmowaśaby ich i caśowaśa, jak gdyby byśa narzeczoně, która po dalekiej podróży z rodzinnego kraju przybyśa wreszcie do każdego z nich w odwiedziny. Tśum rozerwaśby jě na kawaśki z uwielbienia, a już napewno powyrywaśby jej wśosy z gśowy, caśkowicie oszalaśy na punkcie Marilyn, wiěc musieliśmy jě powstrzymaě, ale nie walczyśa z nami, tylko powtarzaśa, jakby to byśa gśěboka prawda ześ, którě dostaśa mocno miědzy oczy: To jest najszczěśliwszy dzieś mojego życia, och, dziěkujě! Mówiśa poważnie, nie byśo żadnych wětpliwości. AMERYKAśSKA BOGINI MIŁOśCI NA KRACIE OD WENTYLATORA NOWY JORK, 1954 - Oooch! Dziewczyna o bujnych ksztaśtach, w kwiecie urody. Ma na sobie letniě sukienkě z żorżety w kolorze kości sśoniowej, góra trzyma siě na ramiěczkach i osśania piersi dwiema śagodnymi faśdami materiaśu. Dziewczyna stoi, rozstawiwszy obnażone nogi, na kracie wentylatora nowojorskiego metra. Podniosśa gśowě w zachwycie, pěd powietrza unosi wysoko brzeg śopoczěcej spódnicy, odsśaniajěc biaśe baweśniane majteczki. Biaśe majteczki! Sukienka z żorżety kśěbi siě, wypeśnia powietrzem, jest zwiewna i mglista jak magia. Magiczna jest sukienka. Bez sukienki dziewczyna wyglědaśaby na kawaś kobiecego miěsa, surowego i wystawionego na pokaz. Ona niczego podobnego nie myśli! Nie ona. Jest amerykaśskě dziewczyně, zdrowě i czystě jak plaster opatrunkowy. Nie ma zdrożnych, mrocznych myśli. W ogóle nie poddaje siě melancholii.

Brzydzi siě okrucieśstwem. Nie ulega rozpaczy. Myśli zawsze po amerykaśsku. W cienkiej jak papier, letniej sukience jest pielěgniarkě o delikatnych dśoniach. Pielěgniarkě o soczystych ustach. O masywnych udach, wydatnych piersiach, pulchnych, dzieciěcych waśeczkach tśuszczu przy ramionach. śmieje siě i piszczy jak czterolatka - kolejny podmuch unosi jej sukienkě. Widaě kolana z dośkami, silne nogi tancerki. Zdrowa dziewucha o ochrypśym gśosie. Ramiona, rěce, piersi należě do dojrzaśej kobiety, lecz twarz do mśodej dziewczyny. Jest środek lata w Nowym Jorku, a ona drży, kiedy strumieś powietrza z metra unosi jej sukienkě niczym przyspieszony oddech kochanka. - Oooch! Noc. Manhattan, Lexington Avenue przy Piěědziesiětej Pierwszej Ulicy. Biaśe światśa wydzielajě ciepśo pośudnia. Bogini miśości od kilku godzin staśa z rozstawionymi nogami w pantofelkach na szpilkach, tak wysokich i ciasnych, że na trwaśe zdeformowaśy jej maśe stopy. Piszczaśa i śmiaśa siě, wiěc bolě jě usta. Za jej gśowě rozciěga siě czarna jak smośa kaśuża ciemności. Wśosy na jej gśowie i śonie pśoně po porannej porcji perhydrolu. Oto Dziewczyna bez Imienia. Dziewczyna nad Wentylatorem. Dziewczyna Twoich Marześ. Druga czterdzieści w nocy, oślepiajěco blade światśo reflektorów skupione na niej, tylko na niej, na blond pisku, blond śmiechu, blond Wenus, blond bezsenności, gśadko ogolonych, rozstawionych blond nogach, blond rěkach trzepoczěcych w daremnej próbie powstrzymania spódnicy, aby ciěgle nie wědrowaśa do góry i nie odsśaniaśa biaśych baweśnianych majteczek amerykaśskiej dziewczyny i cienia, zaledwie cienia tlenionego krocza. - Oooch. Teraz podtrzymywaśa swe duże, bujne piersi. Trzepotaśa rzěsami. Miědzy nogami, można jej ufaě, jest czysta. Nie należy do brudnych dziewczět, nie ma w niej nic obcego ani egzotycznego. Amerykaśska szczelina. Ta pustka. Gwarantowana. Daśa siě wyśyżeczkowaě, caśkowicie wysterylizowaě, żadna niepotrzebna tkanka nie popsuje ci przyjemności. Ani żadna woś. Zwśaszcza woś. Dziewczyna bez Imienia, Dziewczyna bez Wspomnieś. Nie żyśa dśugo i dśugo nie pożyje. Kochaj mnie! Nie bij. Poza krawědziě biaśych świateś jak poza granicě cywilizacji zgromadziś siě tśum zśożony przeważnie z měżczyzn, tśum niespokojny i podniecony jak narowisty sśoś, zgromadzony za zaporami ustawionymi przez nowojorskě policjě, bo zdjěcia rozpoczěśy siě o 22.30. Wstrzymano ruch uliczny, można by pomyśleě, że chodzi o jakěś sprawě oficjalně: Co takiego? Film krěcě? Z Marilyn Monroe? Wśród innych měżczyzn, anonimowy jak oni, stoi Eks-Sportowiec, měż. Przyglěda siě tak jak inni. Podnieceni, zagapieni měżczyźni. Měżczyźni w stadzie. Měżczyźni, których ogarnia masowe pożědanie, przechodzi po nich niczym fala po przepśyniěciu statku. Coś siě w nich gotuje.

Gdzieś rodzi siě zśośě. Chěě, by wyrzědziě krzywdě. Zśapaě, pozdzieraě co siě da, zerżněě. Wszystkim udziela siě świěteczny nastrój, taki jakiś uroczysty. Wszyscy coś pijě! On, měż, jest jednym z nich. W gśowie gorěczka. W rozporku to samo- Zśośě, smutek i ogieś. Zwśaszcza gdy siě wie, jak ta kobieta potrafi dotykaě, caśowaě i gśadziě palcami. Jej śagodny, zmysśowy gśos winowajczyni: Oooch, Tato, ojej, przepraszam, że kazaśam ci czekaě tak dśugo, dlaczego nie czekaśeś na mnie w hotelu, ojej, dlaczego? Póki nie zgasně jaskrawe światśa i nie znikně měżczyźni bez twarzy, a oni jak po filmowym ciěciu nie znajdě siě sami w apartamencie Waldorf-Astorii z drżě cymi żyrandolami pod sufitem i gwarancjě prywatności; wtedy skuli siě przed nim i bědzie bśagaśa. Bědzie oddychaśa jak dziecko. W oczach lalki pojawi siě bśysk przerażenia. Nie, Tato, nie. Nie rozumiesz, że ja pracujě? Jutro? Wszyscy siě dowiedzě, jeśli... Ale jego dśoś, měżowska dśoś, poruszy siě. Poruszě siě obie dśonie, porośniěte delikatnymi, czarnymi wśosami. Zwině siě w piěści. Bo mu siě opieraśa. Prowokowaśa. Osśaniaśa twarz przed jego sśusznymi ciosami. Dziwka! Jesteś z siebie dumna? Z wystawiania ludziom na pokaz, na ulicy! i to moja żona! rzuciś z mocě ostatniego ciosu, po którym Dziewczyna bez Imienia zatrzymaśa siě na ścianie wytapetowanej jedwabiem, co byśo równie cudowne jak osiě gniěcie ostatniej bazy. "MOJA PIěKNA, UTRACONA CÛRKO" Nim jě otworzy, przez dśuższě chwilě bědzie jě trzymaśa w drżě cej dśoni. Kartkě z czerwoně różě wytśoczoně na okśadce i sśowami WSZYSTKIEGO NAJLEPSZEGO Z OKAZJI URODZIN. Wewnětrz pojedyncza kartka papieru, zapisana pismem maszynowym. 1 czerwca, 1955 r. Moja Droga Córko Normo Jeane, piszě do Ciebie w dniu Twoich urodzin, aby życzyě ci szczěścia i wyjaśniě, że chorowaśem, ale bez przerwy o Tobie myślě. Obchodzisz dwudzieste dziewiěte urodziny! Jesteś już dorosśě kobietě, już nie dziewczyně. Kariera Marilyn Monroe nie potrwa dśugo. Skośczy siě chyba niedśugo po trzydziestce? Nie widziaśem Twojego "nowego filmu" - wulgarny tytuś, reklamy, gigantyczne billboardy i plakaty, Twoja ordynarna podobizna z sukienkě zadartě po to, żeby caśy świat mógś zobaczyě intymne czěści twojego ciaśa, nie zachěciśy mnie do kupna biletu. Ale nie bědě Ciě krytykowaś, Normo Jeane, bo przecież masz wśasne życie. Należysz do pokolenia powojennego. Udaśo Ci siě przetrwaě klětwě chorej matki, aby samej zrobiě karierě, należy Ciě za to pochwaliě. Przyznam, że miaśem nadziejě, iż poznam twego měża! Podziwiam go od wielu lat. Chociaż nie należě do zagorzaśych wielbicieli base ballu jak niektórzy. Normo Jeane, byśem bardzo rozczarowany (ale nie zdziwiśem siě zbytnio), że

Twoje maśżeśstwo z gwiazdě sportu skośczyśo siě rozwodem i niesmacznym rozgśosem. Na szczěście nie macie dzieci, które musiaśyby siě za was wstydziě. Nadal mam nadziejě, że doczekam siě wnuka. Pewnego dnia! Za nim bědzie za późno. Mówi siě, że Marilyn Monroe przesśuchiwano z powodu jej kontaktów z komunistami i ich sympatykami. Pokśadam nadziejě w Bogu, "Moja piěkna, utracona Córko" moja droga Córko, że w Twojej przeszśości nie można siě doszukaě niczego obciěżajěcego. Twoje życie w Hollywood z pewnościě za wiera wiele chwil pozostajěcych w mroku. "Obalenie amerykaśskiego rzědu" jest poważně groźbě. Jeśli Czerwoni Komuniści dokonajě uderzenia nuklearnego, zanim zdośamy użyě naszej broni, to w jaki sposób przetrwa nasza cywilizacja? Żydowscy szpiedzy tacy jak Rosenbergowie sprzedajě nas wrogowi i na pewno zasśugujě na krzesśo elektryczne. Nie należy broniě "wolności sśowa", tak jak Ty to robiśaś, nie wiedzěc nic o twardych realiach życia. Wszyscy byli świadkami, jak siě zachowywali podobni zdrajcy, niegdyś uznani za ludzi "wielkich" - Charlie Chaplin i czarnuch Paul Robeson sě przykśadami kiedy ich przyparto do muru. Ale dosyě, już ani sśowa o tym! Córko moja, kiedy porozmawiamy osobiście, może zdośam Ciě namówiě do porzucenia gśupoty. Już wkrótce skontaktujě siě z Tobě, obiecujě. Zbyt wiele lat zděżyśo upśyněě. Nawet Twoja matka zaczyna mi siě jawiě jako osoba bardziej chora niż zśa. Po mojej ostatniej chorobie zaczěśem rozumieě, że powinienem jej wybaczyě. I muszě siě z Tobě zobaczyě, moja piěkna, utracona Córko Normo. Zanim "udam siě w dśugě podróż" za morze. Twój zapśakany Ojciec . PO ROZWODZIE -Jeden bilet. Sprzedawca biletów w budce przy Sepulveda Theater w Van Nuys żuś miětowě gumě - krěpy blondyn z jednym zezowatym okiem, jak u lalki, którě ktoś żartobliwie potrzěsněś. Pchněś bilet w stroně Normy Jeane i drugi raz nawet na niě nie spojrzaś. - Ten film ma chyba powodzenie, prawda? Żujěc miětowě gumě, chśopak zdawkowo skiněś gśowě. - Marilyn Monroe mieszkaśa w Van Nuys, nie? Ktoś mi mówiś. Chodziśa do tutejszej szkośy? Sprzedawca biletów, nie przestajěc żuě gumy, wzruszyś ramionami. Od parś znudzony: - Na to wyglěda. Sam zdaśem maturě w 1953 roku. Ona jest dużo starsza ode mnie. Wieczór, lipiec 1955. Podmiejskie kino, gdzie czternaście lat temu, w czasach utraconej mśodości, umówiśa siě z Buckym Glazerem na pierwszě randkě. Trzymali siě za spocone rěce i caśowali w ostatnim rzědzie, a wokóś nich rozchodziś siě zapach brylantyny i lakieru do wśosów. Gdzie Norma Jeane i Elsie Pirig wygraśy zśożony z dwunastu czěści serwis obiadowy z zielonego plastiku i salaterki w delikatne lilie. Ależ przeżyśy szok, kiedy siě okazaśo, że majě szczěśliwy los! Weszśy na sceně i wszyscy bili brawo. "I co, nie mówiśam, maleśka? To nasz szczěśliwy wieczór". Ciotka Elsie tak siě wówczas przejěśa, że objěśa Normě Jeane i zostawiśa na jej policzku ślad szminki, ale obie już nigdy razem do kina nie

poszśy. Zśamaśaś moje serce. Żaden měż nie skrzywdziś mnie równie mocno. Ile to razy w tym samym kinie sama albo w towarzystwie patrzyśa za uroczona na Jasnowśosě Ksiěżniczkě i Ciemnowśosego Ksiěcia. Jej serce wyrywaśo siě do tej piěknej, dotkniětej przez los pary. Pragněśa siě utożsamiě z nimi. Ale równocześnie byě przez nich kochaně. Znaleźě siě w ich idealnym świecie. Kěpaě siě w ich piěknie i miśości; w tym świecie nigdy nie panowaśa cisza, tylko rozbrzmiewaśa nastrojowa muzyka; nigdy nie trzeba byśo machaě rěkoma jak w spienionym morzu i obawiaě siě utoniěcia. Nad wejściem do kina, na wysokim na dziesiěě stóp plakacie przyklejonym do gipsowej pśyty majaczyśa Marilyn Monroe w sśawnej pozie ze Sśomianego wdowca. Roześmiana blondwśosa Marilyn staśa na rozstawionych nogach, jej plisowana spódnica unosiśa siě, odsśaniajěc nogi, uda, biaśe baweśniane majteczki. "Wystarczy na ciebie spojrzeě! Krowa. Wszystkich kśujesz w oczy tymi swoimi cycami i cipě". Nawet Norma Jeane zerkněśa na plakat. W tej samej chwili widziaśa go i nie widziaśa. "Nie jesteś mojě żoně. Sśyszysz? " Sśyszaśa. Dzwoniśo jej w uchu, w które jě uderzyś, i to dzwonienie, nikśe, sśyszaśa nadal. Zmieszane z nierównym pulsowaniem krwi. Ale już mnie wiěcej nie uderzy. Nikt mnie nie bědzie biś. To byś dobry okres dla niej. Ten miesiěc. Poprzedni nie byś zbyt dobry, tak samo jak wcześniejsze. Od separacji i rozwodu w październiku. Kilka razy siě przeprowadziśa. Jeszcze czěściej zmieniaśa numer telefonu. Dawny měż groziś jej. śledziś jě. Telefonowaś. Nikomu o tym nie mówiśa. Nie mogśa go zdradzaě jeszcze bardziej. ROZCZAROWANIE DZIEWIěCIOMIESIěCZNYM MAŁŻEśSTWEM. PRAWDZIWA HISTORIA MARILYN. Nikomu nie opowiedziaśa, jak byśo naprawdě. Nie posiadaśa prawa do prawdziwej historii. RELACJA NAOCZNEGO śWIADKA: CIěŻKO POBITA MARILYN W NOWOJORSKIM SZPITALU. Nie byśo żadnych naocznych świadków. Nawet dotkniětej przez los pary. Nie zabrano jej do nowojorskiego szpitala ani nigdzie indziej. Opatrzyś jě hotelowy lekarz. Póśtorej godziny później, o piětej rano, Whitey wszedś cicho do luksusowego apartamentu, z którego Eks-Sportowiec zděżyś siě już wynieśě, i swymi magicznymi dśośmi zamaskowaś siśce, a nawet ukryś opuchlizně nad lewym okiem. Z wdziěczności ucaśowaśa Whiteyowi dśonie. Kiedy w lustrze ujrzaśa odzyskaně blond urodě. Jeśli nie w sercu, to w lustrze. A oto jej Magiczna Przyjacióśka o blond wśosach, triumfalnie górujěca nad wejściem do Sepulveda Theater, roześmiana, jak gdyby nic strasznego siě nie wydarzyśo i nigdy nie miaśo siě wydarzyě. - ...chodziśa do Van Nuys High School. Matura 1947. -Jest pani pewna? Sśyszaśem, że to byśo później.

Ale nie zdaśam matury. Wyszśam za měż. Przeszśa przez foyer, może zerkano na niě, ale mimo wszystko uchodziśa za nieznajomě; Van Nuys byśo maśym miastem, lecz nikt jej nie rozpoznaś i nie rozpozna. Nikt nie rozpoznawaś Normy Jeane, jeśli sobie tego nie życzyśa, czasami nawet nie wkśadaśa peruki, bo gdy nie byśa Marilyn, to niě nie byśa i już. Tego dnia jednak naśożyśa perukě z czarnych, jak u pudla silnie skrěconych wśosów, przeciwsśoneczne okulary w różowych plastikowych oprawkach; nie zrobiśa sobie makijażu, a nawet nie pomalowaśa ust; miaśa na sobie granatowě sukienkě ze sztucznego jedwabiu, w stylu gospodyni domowej - z pśóciennym paskiem i guzikami - nagie stopy w tanich sśomkowych pantofelkach. Szśa, napinajěc pośladki, jakby przed chwilě dostaśa zastrzyk z nowokainy. Nie rozpoznaś jej żaden z kinomanów, którzy gapili siě na Marilyn Monroe na licznych plakatach i fotosach w foyer, którzy rozmawiali o niej, uczennicy Van Nuys High School w pośowie lat czterdziestych. - Tak, zgadza siě, ale nie nazywaśa siě wtedy Marilyn Monroe, tylko jak? - Adoptowaśo jě jedno maśżeśstwo. Facet prowadzi zśomowisko na Reseda. Pisig? Ale uciekśa z domu. Pisig chyba jě zgwaściś, ale wszystko zatuszowano. Norma Jeane miaśa ochotě odwróciě siě do tych nieznajomych i zaprotestowaě: Nie wiecie nic ani o mnie, ani o panu Pirigu. Zostawcie nas w spokoju! W gruncie rzeczy Normie Jeane nic nie byśo do tego, o czym rozmawiali nieznajomi. Nie bardziej niż do tego, co mówili o kimkolwiek czy czymkolwiek. Foyer w Sepulveda prawie siě nie zmieniśo. Doskonale pamiětaśa niby aksamitne ściany, lustra w zśoconych ramach, czerwone chodniki na po sadzce, brudně plastikowě wykśadzině rozśożoně od wejścia do kasy. Tablice "program bieżěcy" i "wkrótce" z fotosami i plakatami znajdowaśy siě w tym samym miejscu co dawniej. Zdarzaśo siě kiedyś, że Norma Jeane wchodziśa do foyer tylko po to, aby jedynie przestudiowaě fotosy zapowiedzi. świat wydawaś siě taki obiecujěcy! Zawsze nowe filmy, zawsze seans. Jeśli film nie byś olbrzymim przebojem (jak Sśomiany wdowiec), w każdy czwartek wprowadzano nowě pozycjě. Byśo na co czekaě. Nigdy byś nie pomyślaśa o samobójstwie! Bilety sprawdzaś ubrany w mundur pryszczaty, nastoletni chśopak o smutnym spojrzeniu. Normie Jeane zrobiśo siě go żal: żadna dziewczyna nie zechce go pocaśowaě. - Spory ruch jak na powszedni dzieś, co? - powiedziaśa z uśmiechem. Bileter wzruszyś ramionami, przedarś bilet na dwie czěści i oddaś jej od cinek. Mrukněś w odpowiedzi coś w rodzaju: - No. Chyba tak. Pracowaś w kinie. Wiele razy obejrzaś Sśomianego wdowca. Film leciaś tu od pośowy czerwca. Zerkněwszy na Normě Jeane, zobaczyś kobietě, która, jak mu siě wydawaśo, mogśa byě jego matkě. Niby dlaczego miaśaby siě poczuě dotkniěta jego obojětnościě? Nie byśo żadnego powodu. Byśa szczěśliwa! Odczuśa ulgě. Bo nikt jej nie rozpoznaś.

Bo mogśa siě poruszaě samotnie w tym świecie. Jako kobieta niezaměżna. Kobieta samotna. Na lewej dśoni nie miaśa pierścionków. Znikněśy ślady po pierścionku zarěczynowym i obrěczka z jej serdecznego palca. Jedno i drugie zdjěśa tamtej nocy w hotelu Waldorf-Astoria za pomocě kremu. Tak dśugo krěciśa pierścionkiem i obrěczkě, aż zdośaśa je przeciěgně ě przez kostkě. Palce spuchśy jak jej twarz. Jakby dostaśa alergii. Hotelowy lekarz wstrzykněś jej dawkě seconalu "na uspokojenie", bo zachowywaśa siě histerycznie, krzyczaśa, że zrobi sobie krzywdě. Wczesnym popośudniem nastěpnego dnia drogi doktor Bob zaaplikowaś jej kolejně dawkě seconalu. Od tamtej pory upśyněśo parě miesiěcy. Od listopada nie wstrzykiwano już jej seconalu. Nie potrzebowaśa leków! No, może czasem, aby zasněě. Przeżywaśa dobre chwile. Zaczynaśa rozumieě, że w życiu zawsze muszě siě pojawiě dobre chwile dla zrównoważenia zśych. A teraz miaśa w życiu dobry okres, bo wreszcie osiadśa na staśe w wynajětym domu na pośudniowo-wschodnim kraścu Westwood. Miaśa przyjacióś (nie zwiězanych z filmem), którym na niej zależaśo i którym mogśa ufaě. Och, wierzyśa w to! Kierownictwo Wytwórni znowu odnosiśo siě do niej z uznaniem. Wybaczyli jej. Nowy film zarobiś dla nich wiěcej pieniědzy niż Měżczyźni wolě blondynki. Lecz jej gaża zatrzymaśa siě na poziomie tysiěca piěciuset dolarów. Na razie przyj dzie siě jej z tym pogodziě. Na razie cieszyśa siě, że żyje. "Może powinienem zabiě nas oboje. Tak byśoby lepiej". Nie zabiś jej i nie zabije. Uwolniśa siě od niego. Kochaśa go, ale byśa od niego wolna. Nie zaszśa z nim w ciěżě. Niczego siě nie dowiedziaś o Dziecku. Nie dowiedziaś siě, nawet jeśli pśakaśa przez sen. Trzymaś jě w ramionach, ona nazywaśa go Tatě, uspokajaś jě, ale nigdy siě nie dowiedziaś. W październiku nareszcie przystaś na warunki rozwodu, zobowiězaś siě, że nie bědzie jej niepokoiś, ale miaśa powody podejrzewaě, że czasem jě śledzi. Obserwowaś jej dom w Westwood. Albo w tym celu kogoś wynajěś. Może nawet dwie osoby. Chyba że miaśa jakieś przywidzenia! Na pewno jednak nie wyobraziśa sobie měżczyzny bez twarzy, siedzěcego w metalicznoszarym chevrolecie coupe, jaděcego za niě przez dzielnicě domów mieszkalnych w Westwood, który potem, na Wilshire, przyspieszyś, aby nadal jě mieě w zasiěgu wzroku, ona zaś staraśa siě zachowaě spokój, oddychaśa gśěboko i liczyśa oddechy, manewrujěc w ruchu ulicznym, wreszcie dostrzegśa okazjě i wjechaśa w wolne miejsce na parkingu przed jakimś bankiem, a kilka sekund później gwaśtownie zawróciśa w bocznej uliczce, przycisněśa pedaś gazu i już po chwili nie dostrzegaśa metalicznego chevroleta we wstecznym lusterku, przemkněśa przez skrzyżowanie w chwili, kiedy światśa zmieniaśy siě z żóśtych na czerwone, potem ze śmiechem, uradowana jak maśa dziewczynka, po mkněśa na póśnoc obwodnicě San Diego w stroně Van Nuys. "Nie zśapiecie mnie. Żaden z was".

Do Van Nuys dojechaśa w stanie radosnego uniesienia. Zjechaśa z obwodnicy, przejechaśa niedaleko Van Nuys High School, rozbudowanej po wojnie, ale nie poczuśa nic szczególnego, żadnych emocji, może odrobině żalu, że pan Haring nie skontaktowaś siě z niě od czasu, gdy opuściśa szkośě. Czěsto wyobrażaśa sobie, że nauczyciel angielskiego przybywa do domu Pirigów i pyta zdumioně Elsie, czy mógśby porozmawiaě z Normě Jeane, po czym surowo upomina dziewczyně, chce wiedzieě, dlaczego odeszśa ze szkośy bez sśowa? taka mśoda? taka obiecujěca: Jedna z najlepszych uczennic w caśej mojej nauczycielskiej karierze". Ale pan Haring nie przybyś jej ocaliě. Nie napisaś do niej, kiedy staśa siě Marilyn Monroe. Nie byś z niej dumny? A może wstydziś siě jej tak samo jak jej byśy měż? "Kochaśam pana, panie Haring. Zdaje siě jednak, że bez wzajemności!" Ta scena filmowa nie byśa ani oryginalna, ani przekonujěca, ponieważ brakowaśo w niej wśaściwych sśów, a Norma Jeane w mśodzieśczej rozpaczy nie potrafiśa ich odkryě. Pojechaśa dalej. Otarśa z oczu śzy; serce biśo jej mocno. Van Nuys. Miasteczko wyglědaśo lepiej niż w czasach wojny, przybyśo tu zabudowaś mieszkalnych, zakśadów usśugowych, przedsiěbiorstw - na Van Nuys Boulevard i Burbank - apteka Mayera otrzymaśa nowě fasadě z biaśych pśytek (ciekawe, czy w środku nadal byśo sśynne lustro ze zdobieniami w rogach? ). Wreszcie, niespokojna i wystraszona, przejechaśa obok domu Pirigów - tego domu! - obśożonego teraz tynkiem, który miaś przypominaě surowě cegśě, lecz poza tym nie zmienionego. U góry okno pokoju na poddaszu, tam mieszkaśa Norma Jeane! Byśa ciekawa, czy Pirigowie opiekowali siě dalej sierotami. Pochwyciśa w nozdrza znajomy zapach; w po wietrzu rozchodziśa siě woś palonej gumy. Unosiśa siě lekka mgieśka. Uśmiechněśa siě, widzěc, że zśomowisko Piriga rozrosśo siě, zajmowaśo czěśě sěsiedniego podwórza. Rozbite samochody, furgon i trzy motocykle NA SPRZEDAŻ. Norma Jeane uważaśa, że Pirigowie też jě opuścili, lecz tak naprawdě Elsie pisaśa do niej na adres Wytwórni, ale listy od niej, podarte w zśości i gniewie na drobne kawaśeczki, niezmiennie lědowaśy w koszu. Zemsta jest sśodka. "Przejeżdżam obok waszego ohydnego domu. Nazywam siě teraz Marilyn Monroe. Wy siedzicie w środku, jecie kolacjě, a ja wcale nie mam ochoty na odwiedziny u was. Chětnie byście siě ze mně spotkali, na pewno! Teraz byś na mnie spojrzaś, Warren, prawda? Siěgněś byś do lodówki i zaproponowaś piwo, jak dorosśy dorosśemu. Okazaśbyś szacunek. Poprosiśbyś uprzejmie, żebym usiadśa, i gapiś siě na mnie, a ja bym zapytaśa: Nie kochaśeś mnie, Warren? Ani trochě? Pewnie zauważyśeś, jak bardzo ciě kochaśam. Dla Elsie również byśabym uprzejma. Wspaniaśomyślna! Sśodka jak Dziewczyna z Góry w Sśomianym wdowcu. Jakby miědzy nami nic nie byśo. Nie zostaśabym dśugo. Powiedziaśabym, że spieszě siě na umówione spotkanie. Na koniec obiecaśabym przysśaě wam bilety na najbliższě premierě w Hollywood i już bym siě do was nie odezwaśa.

Zemsta! " Ale wybuchněśa pśaczem. Łzy wsiěkśy w granatowě sukienkě ze sztucznego jedwabiu, w strój gospodyni domowej. Aktorka czerpie ze wszystkich swoich przeżyě. Z doświadcześ caśego życia. Choě przecież nie pamiěta siě dzieciśstwa. Ma siě wrażenie, że siě pamiěta, ale to nieprawda! Nie pamiěta siě nawet okresu dojrzewania. Wiěkszośě wspomnieś to, jak sědzě, marzenia. Improwizacja. Powroty do przeszśości, by jě zmieniě. Ależ tak! Byśam szczěśliwa. Ludzie byli dla mnie dobrzy. Nawet moja matka, która zachorowaśa i nie mogśa byě dla mnie matkě, i przybrana matka w Van Nuys. Pewnego dnia, kiedy zostaně poważně aktorkě grajěcě w sztukach Clifforda Odetsa, Tennessee Williamsa, Arthura Millera, zśożě hośd tym ludziom. Ich czśowiecześstwu. -Och. To jestem ja? Niespodziankě byśo to, że Sśomiany wdowiec okazaś siě niezwykle za bawny. Dziewczyna z Góry, letnia fantazja Toma Ewella, byśa zabawna. Norma Jeane zaczěśa siě odprěżaě. Przycisněśa palce do ust i śmiaśa siě. Ojej, a tak siě baśa, baśa siě o swój wyglěd, a tu prawdziwa rewelacja: ludzie z Hollywood i krytycy mówili prawdě. Marilyn Monroe jest naturalně aktorkě komediowě. Jakjean Harlow w rolach eksponujěcych jej seksapil. Jak maśa dziewczynka Mae West. Sśomianego wdowca widziaśa po raz pierwszy od czerwca, czyli od dnia hollywoodzkiej premiery. Wtedy jednak wpadśa w panikě jeszcze przed projekcjě. Zresztě, kto wie, może ulegśa melancholii, mieszaninie nembutalu, szampana i stresu zwiězanego z rozwodem; olbrzymi ekran w technikolorze wydawaś siě jej przymglony, jakby byś pod wodě, śmiech ludzi sśyszaśa jako jednolite buczenie, musiaśa walczyě z sennościě narastajěcě w jej cudownym ciele zaszytym w wieczorowě sukniě bez ramiěczek i tak obcisśě, że mogśa oddychaě tylko z najwyższym trudem, do jej mózgu nie docieraś tlen, oczy bśyszczaśy wewnětrz ceramicznej maski Marilyn, którě Whitey wyrzeźbiś na jej chorej, żóśtawej skórze i okaleczonej duszy. Po zakośczonym seansie musiaśa siě podnieśě. Ona i jej partner, Tom Ewell, mrugali i uśmiechali siě do wiwatujěcej publiczności. Jakoś zdośaśa utrzymaě siě na nogach i nie zemdlaśa, ale niewiele zapamiětaśa z caśego wieczoru poza tym, że jakoś przez to przeszśa. Podczas krěcenia zdjěě w Nowym Jorku, potem zaś w hollywoodzkim studio, nie chodziśa oglědaě materiaśów z kolejnych dni, obawiajěc siě, że ujrzy coś, co uniemożliwi jej dalszě grě. Wszystko przez gorzkie sśowa Eks-Sportowca, które dźwiěczaśy jej w uszach: "Żeby siě tak pokazywaě. Swoje ciaśo. Obiecaśaś, że ten film bědzie inny. Jesteś wstrětna". Ale nie! Dziewczyna z Góry nie byśa wstrětna. Nie byś wstrětny Tom Ewell. Ich udawana historia miśosna byśa jedynie... komediě. Czymże jest komedia, jeśli nie życiem rozumianym jako zabawa, nie śzy? Czymże jest komedia, jeśli nie powstrzymaniem siě od pśaczu i śmiechem? Czy śmiech ma byě zawsze gorszy od śez?

Czy komedia zawsze ma ustěpowaě przed tragediě? Może już jestem aktorkě? Aktorkě komediowě? Widzěc Marilyn na ekranie w tym szampaśskim filmie, nie możesz powstrzymaě myśli, że masz do czynienia ze znakomitě aktorkě, panujěcě caśkowicie nad rolě, przykuwajěcě uwagě w wiěkszości scen szeleszczěcym, dzieciěcym gśosem, poruszeniami ponětnego ciaśa, twarzyczkě niewinnej nastoletniej dziewczyny. Dziewczyně z Góry postrzegamy těsknymi oczami Toma Ewella, wiěc śmiejemy siě z jego nieudacznych, chśopiěcych wizji Dziewczyny, zdobyczy niby śatwej, a jednak trudnej; pozornie gotowej na przygodě, a jednak nie uchwytnej. I to byśo zabawne! Hamowanie pożědania u dorosśego měżczyzny, żonatego měżczyzny, niedoszśego cudzośożnika, byśo zabawne. Publicznośě Sepulveda Theater siě śmiaśa, śmiaśa siě Norma Jeane. Jakże dobrze śmiaě siě z innymi. To nas wspólnie uczśowiecza. Nie chcě byě sama. Norma Jeane czuśa niemal dreszcz dumy. To jej blondwśose aktorskie wcielenie bawiśo nieznajomych, skśaniaśo ich do śmiechu, pomagaśo im dobrze przyjmowaě ludzkie szaleśstwo i siebie. Dlaczego jej byśy měż od nosiś siě z pogardě do jej talentu? I do niej? Myliś siě. Wcale nie jestem wstrětna. To jest komedia. To jest sztuka. Mimo to nie wszyscy widzowie siě śmiali. Tu i ówdzie siedzieli samotni měżczyźni, patrzyli w ekran z wyszczerzonymi zěbami. Jeden z nich, w średnim wieku, grubawy, faśda tśuszczu na jego karku wyglě daśa jak przesuniěta broda, wbiś siě w fotel obok Normy Jeane i zerkaś na niě, choě koncentrowaś uwagě na filmie i Marilyn Monroe; nie poznawaś jej, może nawet jej nie widziaś, dostrzegaś jedynie mśodě kobietě siedzěcě po sěsiedzku zaledwie kilka stóp od niego w ciemnej sali kinowej. Wprowadza mnie do swojej fantazji o Marilyn. Chce, abym zobaczyśa, co robi ze swoimi dśośmi. Norma Jeane czym prědzej wstaśa i usiadśa w innym fotelu, kilka rzědów za samotnym měżczyzně. W pobliżu mśodej pary, która śmiaśa siě z filmu. Och, czuśa siě zdruzgotana! Rzeczywiście to byśo wstrětne. Albo po prostu żaśosne. Samotny měżczyzna o grubym karku nie odwróciś siě do Normy Jeane, tylko dalej zajmowaś siě tym samym, chytrze, ukradkiem, skulony w fotelu. Norma Jeane zignorowaśa go i skupiśa uwagě na filmie. Staraśa siě przywośaě poprzednie odczucia: dumy? sukcesu? Może w pozytywnych recenzjach nie byśo przesady, Marilyn Monroe rzeczywiście jest utalentowaně aktorkě komediowě? Może nie jestem nieudacznikiem. Nie ma powodu siě poddawaě. Ani karaě. Ale nawet kiedy siě uśmiechaśa do Dziewczyny z Góry, obserwowanej przez spragnionego seksu Toma Ewella, sśomianego wdowca, nie mogśa siě skoncentrowaě. Myślaśa o tym, jak w czasach szkolnych. gdy byśa w kinie sama, czěsto musiaśa siě przesiadaě. Kiedy patrzyśa zachwycona na Jasnowśosě Ksiěżniczkě i Ciemnowśosego Ksiěcia, co pewien czas uświadamiaśa sobie, że gapiě siě na niě samotni měżczyźni. Tutaj, w Sepulve da Theater, i gdzie indziej. Och, najgorzej byśo w Egyptian Theatre przy Hollywood Boulevard! Gdy jako maśa dziewczynka mieszkaśa na Highland Avenue.

Samotni měżczyźni na popośudniowym seansie wyśawiali jě w ciemności pożědliwym wzrokiem. Jak gdyby nie mogli uwierzyě wśasnemu szczěściu: samotna dziewczynka w kinie. Gladys ostrzegaśa jě, aby nie siadaśa w ki nie "zbyt blisko" měżczyzn; problem polegaś na tym, że to nie ona, tylko měżczyźni przesiadali siě, aby byě bliżej niej. Ile razy jako dziecko mogśa zmieniě miejsce? Pewnego razu w Egyptian Theatre bileter oświetliś jej twarz latarkě i zśajaś jě. Gladys ostrzegaśa, aby nigdy nie rozmawiaě z měżczyznami, ale co miaśa robiě, jeżeli to měżczyźni zaczynali rozmowě? Pouczaśa jě, żeby w drodze powrotnej do domu szśa blisko krawěżnika. Wzdśuż lamp ulicznych. Abym byśa widoczna. Gdyby ktoś próbowaś mnie pochwyciě. O to chodziśo? Norma Jeane oswoiśa siě z nowym miejscem, śmiaśa siě z resztě publiczności, chociaż uświadomiśa sobie obecnośě innego samotnego měżczyzny, oddalonego od niej o dwa fotele. Jak to siě staśo, że nie dostrzegśa go wcześniej, zanim tu usiadśa? Naraz měżczyzna wychyliś siě, aby na niě po patrzeě. Osobnik raczej w średnim wieku, w okrěgśych przyciemnionych okularach i z cofniětě brodě. Miaś mśodzieścze rysy i przypominaś jej... pana Haringa? Nauczyciela angielskiego? Tylko że straciś wiěkszośě swych miěkkich, jasnych wśosów. Norma Jeane nie miaśa odwagi przyglědaě mu siě zbyt natarczywie. Jeśli to byś pan Haring, rozpoznajě siě przed wyjściem z kina, jeśli nie, to nie. Norma Jeane zmusiśa siě do uśmiechu w oczekiwaniu na kolejně sceně. Najsśynniejszě sceně filmu. Dziewczyna z Góry idzie ulicě w letniej sukience w kolorze kości sśoniowej obcisśa góra na pasku wokóś szyi, nagie stopy, buciki na wysokich obcasach wchodzi na kratě szybu wentylacyjnego metra przy Lexington Avenue, podmuch powietrza unosi spódnicě i ruch uliczny niemal zamiera. Jednakże owa scena z filmu bardzo siě różni od fotosów reklamowych. Aby nie narażaě siě Katolickiemu Legionowi Przyzwoitości, Wytwórnia ocenzurowaśa sceně. Spódnica dziewczyny unosi siě zaledwie do poziomu kolan i nie widaě sśawetnych biaśych majteczek. Na tě jedně sceně czekaśa publicznośě w każdym kinie. Kto nie widziaś publikowanych na caśym świecie sensacyjnych fotografii falujěcej na wietrze spódnicy, gśowy blondynki odrzuconej w bok, uśmiechu szczěścia na jej ekstatycznie rozmarzonej twarzy, jakby pieściś jě prěd powietrza albo - jej dśonie znikaśy pod faśdami materiaśu - robiśa to sobie sama? Kto nie widziaś tej pozy w ujěciu z przodu, z boku, z tyśu, z trzech czwartych profilu, pod każdym kětem, jakby z każdego miejsca spoglědaśy na Marylin Monroe jakieś oczy? Norma Jeane czekaśa na tě sceně, nie zapominajěc o samotnym měżczyźnie siedzěcym blisko niej. Czy mógś to byě pan Haring? Ale czy pan Haring nie byś żonaty? (Może siě rozwiódś i mieszkaś samotnie w Van Nuys? ) Czy jě rozpozna? Na pewno rozpoznaje Marilyn w filmie, swojě dawně uczennicě, ale czy pozna jě? Miněśo tyle lat. Nie byśa już dziewczyně. Dziwne! Dziewczyna z Góry byśa istotě niezależně od straszliwie zmartwionej, wystraszonej aktorki, która jě sportretowaśa.

Norma Jeane pamiětaśa noce nie przespane nawet po zażyciu nembutalu. A doktor Bob przepisywaś jej benzedryně na przebudzenie. Zamartwiaśa siě swoim maśżeśstwem. Eks-Sportowiec chciaś koniecznie przebywaě na planie, chociaż nie znosiś krěcenia filmów, monotonii caśego procesu, co wyrażaś z rozbrajajěcě do sśownościě: "Ależ to sztuczne". Czy wcześniej uważaś, że filmy sě rzeczywiste? Że aktorzy spontanicznie wypowiadajě wśasne kwestie i nie korzystajě ze scenariusza? Norma Jeane nie chciaśa myśleě, że prawdopodobnie wyszśa za ignoranta, zresztě nie tylko ignoranta i czśowieka niedoinformowanego, ale za kompletnego gśupca; nie, szczerze kochaśa měża i on na pewno też jě kochaś. Stanowiśa centrum jego uczuciowego życia. Poczucie měskości także budowaś wokóś jej osoby. Zatem musiaśa graě Dziewczyně, musiaśa odgrywaě komediě szampaśskě i bśyskotliwě, nawet gdy jej měż staś w pobliżu i gapiś siě na niě w milczeniu, ciskajěc oczami pioruny. Sprawiaś, że wszyscy czuli siě nieswojo. Na dodatek rzadko opuszczaś dzieś zdjěciowy, chociaż niby powinien mieě dużo pracy jako promotor baseballu i tak zwany doradca producentów sprzětu sportowego. Nerwowa w jego obecności Marilyn ciěgle prosiśa o powtórzenie kolejnych ujěě. "Chcě, aby to wypadśo jak należy. Wiem, że mogě to zrobiě lepiej". Reżyser miaś jej czasami dośě, ale z reguśy ustěpowaś. Choěby scena wypadśa dobrze, to czy nie można zawsze czegoś poprawiě? Owszem! Eks-Sportowiec gapiś siě na wszystko z wyrazem dezaprobaty na ponurej twarzy - niczym stary Hirohito na obudowie odbiornika radiowego. Zgrzytaś zěbami na myśl o rodzinie z San Francisco, o ukochanej Mamie, gdy bědzie to oglědaśa. "Te śmieci! Te świśskie śmieci! Po tym filmie już nigdy wiěcej, sśyszysz? " Do biaśej gorěczki rozpalaśa go śatwośě, z jakě Marilyn i jej partner Ewell nawiězali przyjazne stosunki. śmiali siě razem! Kiedy Eks-Sportowiec i Marilyn byli sam na sam, ona wcale nie byśa zabawna; rzadko siě śmiaśa; on siě rzadko śmiaś; próbowaśa z nim rozmawiaě, potem poddawaśa siě i siedzieli, na przykśad przy obiedzie, w milczeniu. Czasami nawet pytaśa, czy może poczytaě scenariusz albo ksiěżkě! Zachěcaśa go do oglědania telewizji, programów i wiadomości sportowych. Och, nigdy jej nie wybaczyś, że zostawiśa go w Japonii, aby dostarczyě rozrywki żośnierzom w Korei. Zainteresowanie mediów jej obecnościě w Korei byśo tak wielkie, że przyěmiśo doniesienia o wszystkim, co robiś Eks-Sportowiec w Japonii. Przyciěgaś wprawdzie tśumy, ale nie mogśy one siě równaě z masami, które wiwatowaśy na cześě Marilyn Monroe. W sumie wiěcej niż sto tysiěcy amerykaśskich żośnierzy widziaśo jej wystěp, gdy ubrana w purpurowě, mieniěcě siě cekinami sukienkě i pantofelki na wysokich obcasach śpiewaśa DiamondsAre a Girls Best Friend i / Wanna Be Loved by You w przenikliwym chśodzie, wydychajěc parě. Podejrzewaś jě o przelotny romans z mśodym kapralem ze "Stars Stripes", który towarzyszyś jej w Korei. Podejrzewaś jě o jeszcze krótszy romans lub tylko jednorazowe pieprzonko z mśodym japośskim tśumaczem z uniwersytetu w Tokio, który wedśug EksSportowca wyglědaś jak wyprostowany wěgorz. Na planie filmu w Nowym Jorku miaś podstawy przypuszczaě, że Marilyn i Tom Ewell wymykali siě ukradkiem w przerwach, aby kochaě siě w jego garderobie. Ta para utworzyśa radosny zwiězek seksualny! Eks-Sportowiec nie byś zazdrosny, ale wiedzieli o tym wszyscy na planie, jeśli nie caśe Hollywood.

śmiali siě z niego, z oszukanego měża! Ojciec i bracia byli z nim szczerzy. Nie możesz nad niě zapanowaě? Co to jest za maśżeśstwo, ty i ona? W koścu nie mógś już jej kochaě. Kochaě siě z niě. Jako měżczyzna. Jako měżczyzna byś... Paśkarzem Yankeesów. Za to też jej nienawidziś. Przede wszystkim za to. "Obciěgasz facetom jak należy. A w środku jesteś martwa. Nie jesteś normalně kobietě. Mam nadziejě, że nigdy nie urodzisz dzieci". Kśóciśa siě z nim. Dlaczego nienawidzi Marilyn, skoro wcześniej jě kochaś? Dlaczego nienawidzi Dziewczyny z Góry? Dziewczyna wydawaśa siě taka urocza, serdeczna, uprzejma, miśa. Oczywiście byśa jedynie wymysśem měżczyzny, jego seksualně fantazjě, seksualnym aniośem, w koścu chodziśo jedynie o zabawě, prawda? Czy seks nie jest zabawny? Jeśli ciě nie zabija? Dziewczyna z Góry zapraszaśa ciě do śmiechu. śmiaśeś siě z niej i z niě, ale nie byś to śmiech okrutny. Lubiě mnie, bo nie jestem ironiczna. Nikt mnie nie uraziś, wiěc i ja nie mogě nikogo zraniě. Dorosśy czśowiek uczy siě ironii tak samo, jak uczy siě cierpienia, rozczarowania i wstydu, ale Dziewczyna z Góry potrafi wymazaě tě wiedzě. Jasnowśosa Ksiěżniczka jako nowojorska dziewczyna sukcesu pośowy lat piěědziesiětych. Jasnowśosa Ksiěżniczka bez Ciemnowśosego Ksiěcia. Bo żaden měżczyzna jej nie dorównuje. Jasnowśosa Ksiěżniczka reklamujěca pastě do zěbów, szampon, dobra konsumpcyjne. To zabawne, nie tragiczne, że śliczne dziewczyny wykorzystuje siě do zwiěkszenia sprzedaży towarów: dlaczego Otto Osě nie potrafiś dostrzec w tym komizmu? "Nie wszystko jest holocaustem". W samej rzeczy doszśo tu (jak powiedziaśa panu Wilderowi, reżyserowi) do cudownego odwrócenia: w Sśomianym wdowcu, dziěki wymyślonej osobie - Marilyn Monroe - Norma Jeane powinna mieě okazjě przeżycia na nowo pewnych upokorześ z mśodości nie jako tragedii, lecz komedii. Teraz nastěpiśa scena z uniesioně pědem powietrza spódnicě! Ponad cztery godziny filmowania na nowojorskiej ulicy, z czego nie wykorzystano nawet sekundy. Ostatecznie sceně nakrěcono w zaciszu hollywoodzkiego studia. Bez ciekawskich měżczyzn tśoczěcych siě za policyjnymi zaporami. Scena ze spódnicě okazaśa siě krótka i zaledwie zabawna. W żaden sposób nie szokowaśa. Nie ekscytowaśa. Eks-Sportowiec nigdy nie zobaczyś tej sceny w filmie. Dziewczyna piszczy, śmieje siě, stara siě utrzymaě brzeg spódnicy w dole, majteczek w ogóle nie widaě... i to wszystko. - Proszě pani, proszě pani! - Samotny měżczyzna siedzěcy w pobliżu Normy Jeane szeptaś do niej natarczywie, wychyliwszy siě z fotela. Norma Jeane wiedziaśa, że powinna go zignorowaě, ale musiaśa popatrzeě w jego kierunku niemal wbrew sobie, bo przypuszczaśa chyba, że to jednak pan Haring, choě zarazem zdawaśa sobie sprawě - widzěc mśodzieścze, osobliwie wytrawione rysy, powilgotniaśe, mrugajěce oczy za okrěgśymi szkśami okularów, pokryte oleistym potem czośo - że nie zna tego měżczyzny.

- Proszě pani, proszě pani! Dyszaś podniecony. Uniósś dolně czěśě ciaśa i obiema dśośmi manipulowaś przy kroczu przysśoniětym czěściowo pśócienně torbě albo zwiniětě marynarkě, a kiedy Norma Jeane popatrzyśa na niego wstrzěśniěta i zniesmaczona, jěkněś cicho i przewróciś oczami, odsśaniajěc biaśka, a caśy rzěd siedześ zadygotaś, jakby ktoś je kopněś. Norma Jeane siedziaśa zdrětwiaśa z zażenowania. Czy coś podobnego nie przydarzyśo siě jej w przeszśości, dawno temu? Albo nawet nie raz? I myślaśa: Czy to on? Pan Haring? Och, czy to prawda? Skulony w fotelu niczym gnom, ośmieliś siě pokazaě jej dśoś z kleistě maziě na drżěcych palcach. Norma Jeane wydaśa cichy okrzyk bólu i obrzydzenia. Poderwaśa siě i już szśa w stroně wyjścia, a měżczyzna podobny do pana Haringa spokojnie siě śmiaś, co brzmiaśo jak grzechot drobnych kamyków na tle gśośniejszego śmiechu reszty publiczności. Bileter z pryszczami na policzkach, który w niedbaśej pozie siedziaś z tyśu sali, na widok Normy Jeane pomaszerowaś do wyjścia, spojrzaś jej w twarz i powiedziaś zdziwiony: - Proszě pani, czy wszystko w porzědku? Norma Jeane miněśa go, nawet na niego nie zerkněwszy. - Tak. Zrobiśo siě późno. TOPIELICA Czyżby trafiśa na Venice Beach? Nawet nie patrzěc, wiedziaśa, że tak. Coś byśo nie tak z jej oczami. Tarśa je dśośmi zwiniětymi w piěści. Miaśa w oczach peśno piasku. Poranne niebo pěkaśo na drobne kawaśeczki niczym puzzle. Raz rozsypane, już nigdy nie da siě poskśadaě. Dlaczego krew pulsowaśa w niej tak mocno! tak mocno! tak mocno tśukśo serce! mogśaby je chwyciě w dśoś jak kolibra. Nie chciaśam umrzeě, jedynie prowokowaśam śmierě. Nie otruśam siě. Bóg umiera, jeśli go nie kochamy, aleja nie umarśam, choě nikt mnie nie kochaś. Venice Beach, falbanki ubitego piasku, wstěgi mgśy jak firany, wodorosty niczym śniěte wěgorze. Gapiś siě na niě jeden z uprawiajěcych surfing měżczyzn, jakiś dziwny, milczěcy; ociekaś wodě i wyglědaś jak morski stwór. Miaśa rozerwany przód wiśniowej szyfonowej sukienki, jej piersi byśy niczym nie osśoniěte. Sutki twarde jak kamyki. Wśosy splětane, usta opuchniěte, rozchylone w niby-uśmiechu, oleisty, benzedrynowy pot na caśym ciele. Cześě, jak siě nazywasz? Ja jestem Miss Zśote Marzenia. Myślisz, że jestem śadna? pociěgajěca? miśa? Jak sědzisz, mógśbyś mnie pokochaě? Wiem, że ja bym ciebie mogśa. Najpierw pojechaśa na molo w Santa Monica. Parě godzin temu. W szyfonach, bez butów i majtek. Odbyśa przejażdżkě na diabelskim mśynie. Kupiśa bilet jakiemuś dziecku i zabraśa ze sobě maśě dziewczynkě; jej rodzice, uśmiechniěci i zakśopotani, zdawali siě jě rozpoznawaě, choě nie

byli do kośca pewni, kim jest (w Hollywood roiśo siě od blondynek); rozbujaśa wózek, a dziewczynka piszczaśa w jej ramionach: Och! och! och! , kiedy szybowaśy ku niebu. Nie byśa pijana. Oddech miaśa świeży, można rzec sśodki, cytrusowy! Jeśli na jej rěkach pozostaśy ślady po ukśuciach, ślady w miěkkim ciele po wewnětrznej stronie śokcia, to nie byśy one jej dzieśem. Niektóre czěści jej ciaśa zwiotczaśy i obumarśy. Miejsca, gdzie ścisněś jě silny eks-měż: nadgarstek, ramiě, szyja. Piěknymi palcami. Dawno temu znaśa měżczyzně, który mógś siě kochaě jedynie z jej piersiami, poruszaś sterczěcym penisem miědzy nimi i gniótś je w drżěcych dśoniach, póki ze szlochem cierpienia nie doszedś do orgazmu, pryskajěc na niě nasieniem, ale Normy Jeane tak naprawdě tam nie byśo, patrzyśa, ale nic nie widziaśa, jakby zamiast oczu miaśa kamienie. To nie boli. Szybko jest po wszystkim. Wystarczy chwila i już o tym nie pamiětasz. Zapytaśa, czy śliczna maśa dziewczynka nie zamieszkaśaby z niě na jakiś czas. Usiśowaśa wytśumaczyě rodzicom, którzy po przejażdżce diabelskim mśynem sprawiali wrażenie zdenerwowanych, że oni też mogě swojě córkě odwiedziě. Dlaczego operator diabelskiego kośa siě wściekaś? Przecież nikomu nic siě nie staśo. Tylko żartowaśa! Daśa měżczyźnie dwudziestodolarowy banknot, co go na tychmiast uspokoiśo. A dziewczynka trzymaśa za rěkě śadně, blondwśosě kobietě i ani myślaśa odejśě. Tak samo jak niegdyś inna dziewczynka trzymaśa jě za rěkě. Wypchany tygrysek, którego uszyśam dla Iriny. Znikněś razem z niě. Gdzie w hrabstwie Los Angeles ciěgle dochodziśo do jakichś morderstw, w zeszśym miesiěcu zabito "rudowśosě modelkě", jak o niej napisano w gazetach, zaledwie siedemnastolatkě. Zdarzaśo siě, że morderca grzebaś ofiarě w "pśytkim grobie" i deszcz zmywaś piaszczystě ziemiě, odsśaniajěc ciaśo lub to, co z niego zostaśo. Ale nic siě nigdy nie przydarzyśo Normie Jeane. Każdě z tych ośmiu, dziewiěciu, wzglědnie dziesiěciu zgwaśconych i okaleczonych dziewczět albo znaśa, albo mogśaby znaě, bo byśy jej bliźniaczymi gwiazdkami w Wytwórni, modelkami w agencji Preene, wzglědnie modelkami u Ottona Osě, lecz nigdy morderca nie trafiś na niě. Cóż to miaśo znaczyě? Czyżby byśo jej pisane dśuższe życie? Życie trwajěce wiěcej niż trzydzieści lat i dśużej niż życie Marilyn? Przyjechaśa do Santa Monica z zamożnego Bel Air, ze wzgórz peśnych reprezentacyjnych rezydencji. Z bajkowego domu pośożonego w pobliżu klubu golfowego. Zaproponowaś, że pokryje koszty jej rozwodu z Eks-Sportowcem. "Psychiczne zněcanie siě". "Niezgodnośě charakterów". "Niedopasowanie". Topielica Wybraśa siě w podróż butelkowozielonym bentleyem, lekko porysowanym na lewym przednim bśotniku, którym otarśa siě o barierkě na Santa Monica Freeway. Czy Gladys wśaśnie poddawano terapii elektrowstrzěsowej? Bo sama czuśa siě tak, jakby jej gśowa byśa poraniona, po szarpana. Czěsto nie panowaśa nad myślami. Możesz siě śmiaě z Dziewczyny z Góry. Ale ona przynajmniej miaśa scenariusz i nigdy nie bśědziśa. To ona wywośywaśa wybuchy wesośości.

Terapia elektrowstrzěsowa, tak to siě nazywa. Zapytali Normě Jeane, najbliższě krewně, prawně opiekunkě chorej kobiety, o pozwolenie na przeprowadzenie leukotomii. Odmówiśa. Lekarz zapewniś jě, że leukotomia czasem przynosi zbawienne skutki, zwśaszcza u pacjentów niezrównoważonych i cierpiěcych na halucynacje. Nie, nie w wypadku mojej matki. Ona jest poetkě, inteligentně, skomplikowaně istotě. Tak, matka jest postaciě tragiczně, tak samo jak ja! Zatem Gladys zostaśa poddana jedynie elektrowstrzěsom. Och, ale to przecież wydarzyśo siě przed laty w Norwalk. Nie w znacznie milszym Lakewood, gdzie Gladys obecnie przebywaśa. Mamo, on chce ciě zobaczyě! Już niedśugo. Mówi, że ci wybaczy. Kocha nas obie. Coś w tym musi byě, że ojciec nazwaś jě "Normě". Na poczětku zwracaś siě do niej "Normo Jeane", ale pod sam koniec listu napisaś "Normo". Tak bědzie jě nazywaś, kiedy siě spotkajě i później. Nie "Normě Jeane", nie "Marilyn". No i rzecz jasna: "Córkě". W koścu wziěśa kluczyki do bentleya i odjechaśa. Ale on nie zawiadomi policji. Jego sśabośě polegaśa na tym, że jě kochaś. Pśaszczěcy siě, pomrukujěcy prosiaczek Porky, maśy měżczyzna u jej stóp. U bosych stóp Marilyn. Ssaś jej brudne palce u nóg! Piszczaśa, tak jě śaskotaśo. Byś dobrym czśowiekiem, taktownym, bogatym. Miaś udziaśy w 20th Century Fox. Nie tylko pragněś zapśaciě za jej rozwód, ale ponadto chciaś wynajěě twardego detektywa (tak naprawdě dorabiajěcego na boku policjanta z wydziaśu zabójstw z pewně liczbě "usprawiedliwionych" morderstw na koncie), aby odstraszyě detektywa zatrudnionego przez Eks-Sportowca. Chciaś przedstawiě jě zaprzyjaźnionemu prawnikowi, aby pomóc jej zaśożyě prywatně firmě. Marilyn Monroe Productions, Inc. Dziěki temu ucieknie z Wytwórni i pozbědzie siě krěpujěcych wiězów. Postěpi tak, jak przed kilku laty Olivia De Havilland, która odważyśa siě zerwaě kontrakt z inně wytwórniě i wygraśa sprawě w sědzie. Podarowaś jej parě szafirowych kolczyków z Madrytu; powiedziaśa, że nie nosi drogiej biżuterii! To wina mojego marnego pochodzenia, przyznaśa. Bědzie przechowywaśa szafirowe kolczyki i pozostaśě czěśě cennej biżuterii w noskach kapci i butów. Po jej śmierci znajdě je w szafie wśród kulek kurzu. Ale niezbyt szybko. Jeszcze dśugo nie zamierzaśa umieraě! Jestem Miss Zśote Marzenia. Czy chciaśbyś mnie pocaśowaě? Wszědzie? Oto jestem, czekam. Kochaśy mnie już setki tysiěcy měżczyzn. A moje panowanie dopiero siě rozpoczyna! Tego wieczoru obejrzaśa Sśomianego wdowca w Sepulveda Theatre. Buckyemu na pewno spodobaśby siě ten film, śmiaśby siě i trzymaś Normě Jeane za rěkě. A potem kazaśby jej ubraě jedně z seksownych koronkowych koszulek i kochaśby siě z niě naprawdě, tak jak przystaśo na zdrowego, mśodego, żonatego faceta, który jest napalony jak wszyscy diabli. Tylko że już do przeszśości należaśa ta istota z ekranu, która nie jest mně. Postanowiśa znikněě.

Jak Harriet z Irině. To siě może staě w ciěgu godziny. W ciěgu minuty! Zniknie z Hollywood, spod nadzoru Eks-Sportowca, przeniesie siě do Nowego Jorku i zamieszka samotnie w wynajětym mieszkaniu. Bědzie studiowaśa aktorstwo. Na to jeszcze nie jest za późno! Nikt jej nie pozna. Zacznie od nowa, z pokorě, jako studentka. Bědzie studiowaśa grě na scenie. W prawdziwym teatrze. Zagra Czechowa, Ibsena, Oneilla. Filmy sě martwym medium, żywym jedynie z punktu widzenia publiczności. Uwielbianym wyśěcznie przez publicznośě, która skśada siě przeważnie z ignorantów o określonych pragnieniach. Ale przecież Jasnowśosa Ksiěżniczka nie istniaśa, prawda? Nie istniaś Ciemnowśosy Ksiěżě, który mógśby ciě ocaliě. Później pojechaśa na Venice Beach. Bědzie pamiětaśa nagě stopě na pedale gazu i szukanie hamulca. Gdzie siě podziaśo sprzěgśo? Porzuciśa odrapanego i przegrzanego bentleya przy Venice Boulevard, zostawiwszy kluczyki w stacyjce. Potem już pieszo. Boso. Biegśa. Nie baśa siě. Biegněc, czuśa radośě. Przód jej ślicznej sukni zostaś rozdarty. Szorstkimi dśośmi brodatego odludka. Teraz, o świcie, ów pas plaży byś jej domem. Bo babcia Delia mieszkaśa niedaleko stěd. Niedaleko znajdowaś siě jej grób. Wraz z Normě Jeane spacerowaśa wzdśuż plaży, osśaniaśa oczy przed mieniě cymi siě, jasnymi falami. Oczywiście babcia Delia byśaby z niej dumna; ale po wiedziaśaby: Sama podejmuj decyzje, kochanie. Jeśli ci zbrzydnie życie. Mewy, ptaki wodne. Z krzykiem krěżyśy nad jej gśowě. Wbiegśa w falě, pierwszě z fal, niezmiennie dziwi ciě jej siśa, jej chśód. Woda jest taka rozrzedzona, przelewa siě przez palce, skěd wiěc bierze siě jej siśa, jej niszczěca moc? Ależ to dziwne. Daleko na falach zauważyśa coś żywego, jakěś bezbronně istotě; musiaśa jě ocaliě. Och, wiedziaśa, że coś byśo nie tak: to siě jej śniśo, miaśa jakieś halucynacje albo ktoś niegodziwy rzuciś na niě zśy urok, niby wiedziaśa o tym, ale w jakiś niezrozumiaśy sposób nie czuśa, że wie, zatem musiaśa dziaśaě szybko. Czyżby to... Dziecko? Albo dziecko innej kobiety? Żywa, bezbronna istota, tylko Norma Jeane jě widziaśa, tylko ona mogśa jě ocaliě. Potykajěc siě i zataczajěc, wbiegśa do wody, fale uderzaśy w jej śydki, uda, brzuch. Nie byśy to pieszczoty kochanka, lecz silne ciosy. Trafiajěce w gśěbokie rozciěcie miědzy jej nogami- Straciśa równowagě, przewróciśa siě i zaraz niezgrabnie podniosśa. Widziaśa to maśe, bez bronne stworzenie. Uniosśo siě wysoko na szczycie spienionej fali, wpadśo na mielizně; uniosśo siě z powrotem, znowu runěśo w dóś. Trzepotaśo maśymi kośczynami!

Zaczěśa siě dusiě. Brakowaśo jej powietrza. Pośykaśa wodě. Miaśa wodě w nosie. Jakaś dśoś zacisněśa siě na jej szyi. Piěkne, silne dśonie. Bědzie lepiej, jeśli zginiemy oboje. A mimo to pozwoliś jej odejśě: dlaczego? Zawsze pozwalaś jej odejśě, na tym polegaśa sśabośě tego měżczyzny: on jě kochaś. Od utoniěcia uratowali jě měżczyźni, którzy pśywali na deskach surfingowych. I zachowali ten fakt w tajemnicy, bo ich o to poprosiśa. Miaśa szczěście. Znalazśa siě na skrawku Venice Beach, gdzie krěciśo siě kilku amatorów surfingu. Niektórzy z nas nawet sypiali na plaży, bo noce byśy bardzo ciepśe. Nikt wtedy nie spaś, suněliśmy po wodzie, ujarzmiajěc dośě duże, ostre fale. Naraz na brzegu pojawiśa siě ta rozkojarzona blondynka w podartej sukience. Potykaśa siě. Szśa boso, wiatr rozwiewaś jej wśosy. Z poczětku przyszśo nam do gśowy, że ktoś jě goni, ale nie, byśa sama. Nagle weszśa do oceanu! A bujaśo dosyě ostro. Przypominaśa jasnowśosě lalkě wrzuconě do wody i targaně falami. Utoněśaby w ciěgu kilku minut, ale jeden z chśopaków dotarś do niej w samě porě, zeskoczyś z deski, wyciěgněś jě na piasek, uśożyś na wznak i zrobiś jej sztuczne oddychanie, tak jak siě tego nauczyś w drużynie skautów; dosyě szybko zaczěśa kaszleě, krztusiě siě, wymiotowaě i z powrotem normalnie oddychaě; wróciśa do życia, na caśe szczěście nie pośkněśa wiěcej wody ani nie wciěgněśa jej do pśuc. Nastěpiśa kapitalna scena filmowa, którě mieliśmy zapamiětaě na caśe życie: blondynka otwiera zdziwione oczy - szklistoniebieskie, nabiegśe krwiě - i widzi kilku facetów, którzy siě na niě gapiě, rozpoznajě jě albo przynajmniej podejrzewajě, kim jest. Och, dlaczego? -mówi tym nawiedzonym, cichym gśosikiem. Ale też stara siě uśmiechněě. I znowu wymiotuje, a chśopak, który jě uratowaś, gśadkolicy student collegeu w Oxnard, szybko ociera jej usta wierzchem dśoni, delikatnym tkliwym gestem, którego z niczym nie można porównaě w caśym jego krótkim, dziewiětnastoletnim życiu, zresztě także w późniejszym; chyba na resztě życia zapamiěta, jak niedoszśa topielica, sśynna blondwśosa aktorka chwyta go za rěkě i próbuje jě pocaśowaě, szepczěc coś, co brzmiaśo jak "Dziěkujě! ", ale szlocha zbyt gśośno, żeby byě tego pewnym, poza tym morze też szumi haśaśliwie, a chśopak z Oxnard klěczy obok niej na mokrym piasku i zachodzi w gśowě, czy dobrze postěpiś. Jakby chciaśa umrzeě. A ja jej przeszkodziśem. Ale gdybym tego nie zrobiś, pomógśby jej któryś z pozostaśych chśopaków, zgadza siě? Nie, to nie moja wina". DRAMATURG I BLONDWŁOSA AKTORKA: UWIEDZENIE W procesie tworzenia istnieje ojciec, czyli autor sztuki; matka - aktor brzemienny rolě; oraz dziecko - rola do urodzenia. Konstantin Stanisśawski, Praca aktora nad sobě Nigdy nie bědziesz pisaě o mnie, prawda? O nas.

Kochanie! Oczywiście, że nie. Bo jesteśmy nadzwyczajni, prawda? Tak bardzo siě kochamy. Nigdy byś nie mógś sprawiě, aby ktokolwiek zrozumiaś... jak to jest miědzy nami. Kochanie, nawet bym nie próbowaś. Napisaś sztukě i ta sztuka staśa siě jego życiem. Nie byśa to dobra rzecz. Dramaturg miaś tego świadomośě. Twór ze sśów, naczynie czystego jězyka, w jakiś sposób owiniěte jego trzewiami, doprawione arteriami jego żywego ciaśa. Obojětnym gśosem powiedziaś o tym swoim nowym dziele, pierwszym od kilku lat: -Wiele siě po nim spodziewam. Ale praca jeszcze nie jest skośczona. Wiele siě spodziewam. Praca jeszcze nie jest skośczona. Wiedziaś to! Żadna sztuka nie jest życiem autora, jak żadna ksiěżka nie jest życiem pisarza. Sě jedynie przerwami w życiu, jak plusk, jak fala, jak drżenie przebiegajěce przez taki żywioś, jak woda, która siě wprawdzie porusza, lecz wcale nie zmienia. Wiedziaś o tym. Ale mimo to tyle lat pracowaś nad Dziewczyně o wśosach jak len. Zaczěś już w collegeu, wtedy to powstaśa pierwotna, najbardziej niedojrzaśa, "epicka" wersja dzieśa. Potem zarzuciś pracě nad nim w rozpaczy i uniesieniach pierwszej miśości, nastěpnie napisaś kilka innych sztuk i w powojennych latach czterdziestych zostaś Dramaturgiem! Dopiero jako dorosśy měżczyzna odkurzyś pierwsze próby, przenoszěc Dziewczyně o wśosach jak len odrěczne notatki, koślawe zapiski, nieudane sceny, przydśugie sceny, zbyt rozwlekśe opisy postaci, powyginane, coraz bardziej pożóśkśe fotografie z lat dwudziestych; a przede wszystkim przenoszěc chimeryczně odmianě nadziei - z jednego życia do drugiego, z pojedynczych pokoi i ciasnych mieszkaś w New Brunswick, New Jersey, Brooklynie, Nowym Jorku, do swojego obecnego, sześciopokojowego mieszkania w domu z piaskowca, pośożonego przy Siedemdziesiětej Drugiej Zachodniej Ulicy w pobliżu Central Parku, i do letnich domków w Adirondacks i na wybrzeżu Maine, nawet do Rzymu, Paryża, Amsterdamu, Maroka. Przeniósś jě z kawalerskiego życia do życia skomplikowanego w sposób zupeśnie nieoczekiwany przez maśżeśstwo i dzieci, życia rodzinnego, którym z poczětku bardzo siě cieszyś, traktujěc je jako antidotum na obsesyjny świat wnětrza swojej gśowy; przeniósś jě z żywiośowej, odkrywczej seksualności mśodzieśca do gasněcej i niepewnej seksualności piětej dekady życia. Bohaterka Dziewczyny o wśosach jak len byśa jego pierwszě miśościě, nigdy nie skonsumowaně. Nie ujawnioně nawet. Teraz miaś czterdzieści osiem lat. Dziewczyna, gdyby jeszcze żyśa, miaśa by ich czterdzieści kilka. śliczna Magda w średnim wieku! Nie widziaś jej od przeszśo dwudziestu lat. Napisaś sztukě i ta sztuka staśa siě jego życiem. Znikně! Wycofaśa zaoszczědzone pieniědze z trzech rachunków w trzech bankach. Zamkněśa wynajěty dom i zostawiśa wiadomośě zaledwie dla kilku osób z wyjaśnieniem, że znika z Hollywood, i prośbě, aby za niě nie těsknili. I nie szukali jej. Nawet oszośomionemu agentowi nie pozostawiśa żadnego adresu, ponieważ podczas przelotu żadnego adresu nie miaśa. Ksiěżki, gazety i trochě ubraś spakowaśa pospiesznie w pudśa i wysśaśa do Nowego Jorku na poste restante. Babcia Delia powiedziaśa, żebym sama podjěśa decyzjě, jeśli mi

zbrzydnie życie. Ale to nie życie mi zbrzydśo. Sen o Powrocie. Ostatniej nocy przed poznaniem Blondwśosej Aktorki w Nowym Jorku, wczesně zimě 1955 roku, Dramaturg miaś jeden ze swoich powtarzajěcych siě snów o upokorzeniu. Jeden z tych snów, o których nie opowiadaś nikomu. Snów, które staraś siě wymazaě z pamiěci zaraz po przebudzeniu! W sztuce- myśli Dramaturg - sny majě gśěbokie znaczenie, odmieniajě życie, czěsto bywajě piěkne. Wżyciu sny nie znaczě wiěcej niż rozmazany widok Rahway w stanie New Jersey, oglědanego przez pokryte kroplami deszczu szyby autobusu dalekobieżnego, wypuszczajěcego spaliny na drodze nr 1. Dramaturg urodziś siě w rodzinie robotniczej w Rahway, w póśnocnowschodniej czěści New Jersey. W grudniu 1908 roku. Jego rodzice byli niemieckimi Żydami z Berlina, którzy pod koniec lat dziewiěědziesiětych dziewiětnastego wieku wyemigrowali z nadziejě zasymilowania siě w Stanach Zjednoczonych, amerykanizujěc specyficzne żydowskie nazwisko, wykorzeniajěc ślady żydowskiego pochodzenia. Byli Żydami, którym za brakśo cierpliwości do bycia Żydami, nawet jeśli z goryczě uświadamiali sobie, że sě przedmiotem pogardy ze strony nie-Żydów, z których wiěkszośě byśa, ich zdaniem, gorsza od nich. W Ameryce ojciec Dramaturga znajdzie pracě przy taśmie produkcyjnej w Nowym Jorku wśród innych cudzoziemców, znajdzie pracě w sklepie rzeźniczym w Hoboken i jako sprzedawca butów w Rahway, wreszcie zaś w najśmielszym czynie swych lat dojrzaśych nabědzie prawo sprzedaży pralek i suszarek marki Kelvinator w sklepie przy Main Street w Rahway; sklep stanie siě jego wśasnościě w 1925 roku i bědzie przynosiś coraz wiěksze zyski aż do bankructwa w 1931 roku, kiedy to Dramaturg skośczy studia na Rutgers University w pobliskim New Brunswick. Bankructwo! Nědza! Rodzina Dramaturga straci swój wiktoriaśski dom w zamożnej dzielnicy i zamieszka nad sklepem, w którym sprzedawano pralki oraz suszarki, nieruchomości pośożonej w wymarśej czěści Rahway. Ojciec Dramaturga bědzie cierpiaś na nadciśnienie, zapalenie okrěżnicy, choroby serca i "nerwy" przez resztě swojego dśugiego życia (wytrwa do 1961 roku); matka Dramaturga najpierw zacznie pracowaě w restauracji, a potem jako dietetyk w szkole publicznej, aż do roku cudów 1949, kiedy jej syn Dramaturg odniesie na Broadwayu pierwszy sukces, zdobědzie pierwszě nagrodě Pulitzera i na zawsze zabierze rodziców z Rahway. To baśniowa opowieśě ze szczěśliwym zakośczeniem. Sen Dramaturga dotyczy tamtych lat w Rahway. Měżczyzna otwiera oczy i z przerażeniem stwierdza, że jest w kuchni ciasnego mieszkania nad sklepem przy Main Street. W jakiś sposób kuchnia też jest czěściě sklepu. Stojě tu pralki. Nie wiadomo, jakie to czasy. Nie jest jasne, czy Dramaturg jest chśopcem wystarczajěco dojrzaśym, aby wstydziě siě swojej rodziny, czy może rozpoczěś już studia i marzy mu siě zostanie drugim Eugeneem Oneillem, czy też ma czterdzieści osiem lat, jego mśodośě w tajemniczy sposób przeminěśa, jego zaś ogarnia przerażenie, że niedśugo skośczy lat piěědziesiět i od blisko dekady nie udaśo mu siě stworzyě żadnej przejmujěcej, elektryzujěcej sztuki. W tym śnie gapi siě w kuchni na rzěd haśaśliwie pracujěcych pralek. W każdej z nich pieni siě brudna woda. Towarzyszy temu zapach ścieków i kanalizacji. Dramaturgowi robi siě niedobrze. Domyśla siě, że to sen. Równocześnie jednak wszystko przedstawia siě tak realistycznie, że bědzie przekonany - rozdygotany - iż to siě musiaśo naprawdě zdarzyě w życiu. Zapiski handlowe ojca i jego wśasne pisma pomieszaśy siě i leżě beztrosko na podśodze pod pralkami, woda wylewa siě na papiery.

Dramaturg powinien je stamtěd zabraě. O tym prostym zadaniu myśli z odrazě i strachem. Choě istnieje w tym perwersyjna duma, bo każdy syn musi przecież pomagaě sśabemu, cierpiěcemu ojcu. Pochyla siě, usiśuje powstrzymaě wymioty. Stara siě nie oddychaě. Widzi swojě rěkě siěgajěcě po plik kartek, po tekturowě teczkě. Zanim podniesie papier do światśa, dostrzega, że wszystko jest przesiě kniěte wodě, zasmarowane atramentem, sśowem dokumenty sě niszczone. Czy wśród nich znajduje siě Dziewczyna o wśosach jak len? "Och, Boże, pomocy". To nie modlitwa - Dramaturg nie jest czśowiekiem religijnym - to przekleśstwo. Naraz Dramaturg budzi siě. Ze snu wytrěciś go wśasny chrapliwy oddech. Zaschśo mu w gardle, czuje w ustach kwaśny smak, zaciska zěby z żalu i napiěcia. Cieszy siě, że śpi samotnie we wśasnym śóżku, we wśasnym mieszkaniu w budynku z piaskowca przy Siedemdziesiětej Drugiej Zachodniej, a nie w Rahway, stan New Jersey. Jego żona jest w Miami, w odwiedzinach u krewnych. Przez caśy dzieś bědzie go prześladowaś sen o Powrocie. Jak niesmaczny, nie strawiony pokarm. Znaśam tě dziewczyně/Magdě. Ona nie byśa mně, ale byśa we mnie. Jak Nell, tyle że byśa silniejsza niż Nell. Urodziśaby dziecko; nikt by jej nie zdeprawowaś. Urodziśaby dziecko na nagiej podśodze w nie ogrzewanym pokoju i zdusiśa wśasny krzyk jakěś szmatě. Tě samě szmatě zatamowaśaby upśyw krwi. Potem zajěśaby siě karmieniem. Miaśa piersi duże, nabrzmiaśe jak u krowy, ciepśe i tryskajěce mlekiem. Dramaturg podszedś do biurka i przejrzaś papiery. Oczywiście Dziewczyna o wśosach jak len byśa dokśadnie tam, gdzie jě zostawiś. Ponad trzysta stron odrěcznego tekstu, poprawek, notatek. Kiedy wziěś wszystko do rěki, . ze środka wypadśa jedna z pożóśkśych fotografii. Magda, czerwiec 1930. Czarno-biaśe zdjěcie przedstawiajěce atrakcyjně blondynkě o dużych oczach zmrużonych w promieniach sśośca, gěstych wśosach zaplecionych w war kocz i owiniětych wokóś gśowy. Magda miaśa dziecko, ale nie z nim. Jednak w sztuce dziecko jest jego. z zapaśem mśodego kochanka, choě przecież nie byś już mśody, Dramaturg w pośpiechu pokonaś cztery kondygnacje stromych, metalowych, za chlapanych farbě schodów dzielěcych go od nawiedzanego przeciěgami pomieszczenia, gdzie odbywaśy siě próby; róg Jedenastej Alei i Piěědziesiětej Pierwszej Ulicy. Podekscytowany! zdyszany! Jakże niespokojny! Kiedy wszedś na poddasze w szmer gśosów, w mgśě twarzy, musiaś siě zatrzymaě, aby daě sercu odpoczěě. Uspokoiě siě. Nie miaś siśy wbiegaě po schodach tak jak kiedyś. Baśam siě. Nie byśam przygotowana. Prawie caśě noc nie spaśam. Ciěgle chodziśam robiě siku! Nie braśam narkotyków, tylko aspiryně. I tabletkě antyhistaminowě, którě dostaśam od asystenta pana Pearlmana na ból gardśa. Byśam przekonana, że Dramaturg tylko raz spojrzy na mnie, porozmawia z panem Pearlmanem i na tym siě skośczy, bědě wyśěczona z obsady.

Nie zasśużyśam sobie, aby w niej byě, wiedziaśam. Chyba wiedziaśam o tym zawczasu. Widziaśam siebie, jak schodzě po schodach. Trzymaśam scenariusz i próbowaśam czytaě zdania, które zaznaczyśam na czerwono, ale miaśam wrażenie, że nigdy ich wcześniej nie widziaśam. Pogśowie krěżyśa mi jedna wyraźna mysi: Jeśli teraz zawiodě... Jest zima, mróz. Nie byśoby trudno umrzeě, prawda? Dramaturg nie bědzie zadowolony, wszyscy to wiedzieli. Tylko on nie wiedziaś. Z Blondwśosej Aktorki, która na próbie zostaśa obsadzona jako Magda. Jego Magda. Owszem, podano mu nazwisko. Niewyraźnie. Przez telefon. Podaś je dyrektor artystyczny, Max Pearlman, który powiedziaś w typowym dla siebie pośpiechu, że Dramaturg zna wszystkich z obsady, "może z wyjětkiem aktorki czytajěcej rolě Magdy. Niedawno wstěpiśa do Zespośu. W ogóle dopiero od niedawna jest w Nowym Jorku. Nigdy jej wcześniej nie widziaśem, pierwszy raz dopiero przed paroma tygodniami, kiedy weszśa do mojego biura. Wystěpiśa w kilku filmach, ale przejadś siě jej ten hollywoodzki chśam, zapragněśa uczyě siě prawdziwego aktorstwa, no i zaczěśa studiowaě z nami". Pearlman na chwilě zawiesiś gśos. W teatralnym stylu, gdzie pauzy majě takie samo znaczenie jak dla pisarza znaki przestankowe. "Wiesz, nie jest zśa". Dramaturg, który i tak miaś zbyt wiele na gśowie, bo myśli o upokarzajěcym śnie o Powrocie mocno zaciěżyśy na jego nastroju, nie poprosiś o powtórzenie nazwiska tej kobiety ani o dodatkowe informacje na jej temat. W koścu chodziśo jedynie o odczytanie sztuki w Nowojorskim Zespole Artystów Teatralnych, z którym Dramaturg byś zwiězany od dwudziestu lat; czytanie miaśo siě odbyě bez udziaśu publiczności i nie na scenie. Za proszono jedynie czśonków Zespośu. Nie zezwalano na oklaski. Dlaczego zatem Dramaturg miaśby prosiě starego przyjaciela Pearlmana, który budziś w nim niewiele serdecznych uczuě, ale któremu jednak bezgranicznie ufaś we wszystkich sprawach zwiězanych z teatrem, aby powtórzyś nazwisko maśo znanej aktorki? Zwśaszcza aktorki, która nie mieszkaśa w Nowym Jorku? Dramaturg znaś jedynie miejscowe środowisko. Zbyt wiele miaś na gśowie! Chmara komarów, chmara komarowych myśli brzěczaśa wokóś gśowy Dramaturga tak na jawie, jak i poza niě. W wielu swoich snach nadal pracowaś. Praca, praca! Żadna kobieta nie mogśa z tym konkurowaě. Paru kobietom udaśo siě zdobyě jego ciaśo, lecz w żadnym razie duszě. Jego żona przestaśa już byě zazdrosna. Prawie nie zauważyś spadku jej uczuciowego zaangażowania, tak jak tylko przelotnie dostrzegaś, że czěsto przebywa poza domem i odwiedza krewnych. W obsesyjnych snach o pracy Dramaturg wystukiwaś palcami sśowa nie napisane jeszcze na przenośnej maszynie olivetti; w snach nadstawiaś uszu, by usśyszeě niezwykle piěkny i poruszajěcy dialog, nie wyartykuśowany jeszcze w rzeczywistych dźwiěkach. Jego życie polegaśo na pracy, ponieważ tylko praca uzasadniaśa istnienie; w każdej godzinie życia przyczyniaś siě, choě może czěściej wcale mu to nie wychodziśo, do ukośczenia swej pracy. Sumienie Ameryki pośowy stulecia. Ameryki merkantylno-konsumpcyjnej. Ameryki tragicznej.

Bowiem podkopy Tragedii siěgajě gśěbiej niż tanie, szyb kie zastrzyki Komedii. Na poddaszu rozpoczěśo siě czytanie sztuki. Szóstka aktorów siedziaśa na skśadanych krzesśach na podwyższeniu, w póśkolu pod światśem nagich żarówek. W pobliskiej toalecie bez przerwy kapaśa woda. W powietrzu wisiaś papierosowy dym, bo niektórzy aktorzy palili, tak samo jak wielu ludzi spośród czterdziestoosobowej publiczności. Wszyscy aktorzy wyraźnie zdradzali zdenerwowanie, z wyjětkiem dwóch najstarszych, weteranów Zespośu i sztuk autorstwa Dramaturga. Mimo intelektualnej, kapśaśskiej rezerwy Dramaturg znany byś z krytycznego nastawienia do aktorów, denerwowaśy go ich ograniczenia. Pamiětano jego sśynne zdanie, które wypowiedziaś wiěcej niż raz: "Nie próbujcie zrozumieě mnie zbyt szybko". Dramaturg usiadś w pierwszym rzědzie, zaledwie kilka metrów od aktorów. Natychmiast zaczěś siě gapiě na Blondwśosě Aktorkě. Przez dośě dśugě pierwszě sceně, w której Blondwśosa Aktorka jako Magda nie odzywaśa siě ani razu, gapiś siě na niě i teraz już jě rozpoznaś, na jego policzki wystěpiś silny rumieniec. Marilyn Monroe? Tutaj, w Nowym Jorku? Pod opiekě sprytnego promotora, zwśaszcza wśasnej osoby, Pearlmana? To wyjaśniaśo podekscytowane pomruki wśród publiczności, które rozlegaśy siě, zanim jeszcze zaczěśo siě czytanie; Dramaturg nie ośmielaś siě sě dziě, że atmosfera peśnego napiěcia oczekiwania miaśa coś wspólnego z jego osobě. I wśaśnie sobie przypomniaś, że niedawno w rubryce Waltera Winchella przeczytaś o "tajemniczym znikniěciu" Marilyn Monroe. Blondwśosa Aktorka uciekśa z Hollywood i naruszyśa kontrakt zobowiězujěcy jě do rozpoczěcia pracy nad kolejnym filmem. Pod zamieszczoně tam fotografiě Monroe znalazś siě podpis: PRZEPROWADZIŁA SIě DO NOWEGO JORKU? Zdjěcie przypominaśo reklamowe logo, ludzkě twarz zredukowaně do dominujě cych rysów, wyrazistych, ciěżkich powiek i ust rozchylonych w parodii erotycznego bśagania. Ona? Mojě Magdě? Ale Blondwśosa Aktorka, która trzymaśa w drżěcych dśoniach tekst sztuki Dramaturga, nie bardzo przypominaśa Marilyn Monroe. Miněśo kilka chwil i ucichś gwar zainteresowania, wygasśo ekscytujěce wrażenie nowości. Czśonkowie Zespośu byli aktorami i ludźmi zwiězanymi zawodowo z teatrem, dla nich sśawa byśa czymś powszednim. Podobnie talent, nawet geniusz. Ich osěd miaś byě bezstronny i pozbawiony sentymentów. Blondwśosa Aktorka siedziaśa w centrum póśkola, jak gdyby Pearlman umieściś jě tam ze wzglědu na bezpiecześstwo. Daśo siě zauważyě, że w przeciwieśstwie do starszych, bardziej doświadczonych aktorów scenicznych, zachowywaśa siě nienaturalnie spokojnie, plecy miaśa wyprostowane, gśowě, która wydawaśa siě trochě zbyt duża w porównaniu do szczupśej sylwetki, trzymaśa wysuniětě do przodu. Denerwowaśa siě, bezwiednie oblizywaśa usta. W oczach bśyszczaśy powstrzymywane śzy. Jej twarz byśa twarzě dziewczyny; miaśa wyjětkowo bladě cerě i cienie pod oczami, podkreślone padajěcym z góry światśem. Ubraśa siě w robiony na drutach sweter, pozbawiony wszelkich barw przez jaskrawe żarówki, i ciemne weśniane spodnie z nogawkami wpuszczonymi w siěgajěce kostek buty. Wśosy blond zaplotśa w krótki warkocz. Nie nosiśa biżuterii ani nie miaśa makijażu. Można by jej nie poznaě. Byśa nikim. Dramaturg poczuś siě urażony: Pearlman ośmieliś siě obsadziě Blondwśosě Aktorkě w jego sztuce bez

konsultacji. W jego sztuce! Tak osobistej sztuce. A Blondwśosa Aktorka - nieważne czy to dobrze, czy źle - przyciěgnie uwagě caśej publiczności. Lecz kiedy Blondwśosa Aktorka wreszcie przemówiśa jako Magda, zaraz na poczětku drugiej sceny, ostrożnie, jakby na próbě, natychmiast staśo siě jasne, że nie dysponuje odpowiednio silnym gśosem jak na tě przestrześ. To nie byśo hollywoodzkie atelier z mikrofonami, wzmacniaczami, zbliżeniami. Publicznośě daśa siě zahipnotyzowaě jej podnieceniem, jej przerażeniem, jak gdyby ukazaśa im siě nago. Pomyśka, nie pasuje do tej roli- po myślaś Dramaturg. Nie nadaje siě na mojě Magdě. Ogarněśa go wściekśośě na Pearlmana, który staś niedaleko oparty o ścianě, żuś koniuszek nie podpalonego cygara i obserwowaś sceně z wyrazem zachwytu na twarzy. Kocha siě w niej. Sukinsyn. Jednak Blondwśosa Aktorka w roli Magdy byśa niezwykle ponětna! Jej gśos drżaś niczym pśomieś świecy na wietrze. Każdy niepewny gest sprawiaś, że siě jej gśěboko wspóśczuśo: w jej pośożeniu jako Magdy, dziewiětnastoletniej córki wěgierskich imigrantów, zatrudnionych okośo roku 1926 w New Jersey do pracy w podmiejskim gospodarstwie domowym pewnych Żydów; i w jej pośożeniu jako Blondwśosej Aktorki, tworu Hollywood, po śmiewiska caśej Ameryki, stawiajěcej czośo nowojorskim aktorom teatralnym w otoczeniu, w którym nie mogśa liczyě na litośě. - Och, przepraszam? Panie Pearlman? Cz...czy mogśabym spróbowaě jeszcze raz? Proszě. Poprosiśa w naiwności i rozpaczy. Jej gśos drżaś. Nawet Dramaturg siě skrzywiś, choě do spraw teatru podchodziś zazwyczaj ze stoickim spokojem. Bo w Zespole żadnemu aktorowi nawet nie przyszśo do gśowy, aby przerwaě sceně i zwróciě siě do Pearlmana czy kogokolwiek innego; jedynie reżyser miaś prawo siě wtrěcaě, prawo, z którego korzystaś powściěgliwie jak król. Tylko że Blondwśosa Aktorka nie miaśa pojěcia o obowiězujěcym protokole. Jej koledzy i koleżanki z nowojorskiej grupy przyglědali siě jej tak, jak widzowie w zoo mogliby patrzeě na jakiś rzadki, wspaniaśy, prymitywny okaz maśpiego przodka, obdarzonego wprawdzie zdolnościě mowy, lecz pozbawionego inteligencji, by mówiě, poprawnie. Wszyscy poczuli siě nieswojo. W ciszy Blondwśosa Aktorka zerkněśa na Pearlmana, skrzywiśa siě, co miaśo wyglědaě jak uśmiech, zatrzepotaśa powiekami, jak pewnie sědziśa, uwodzicielsko, i powiedziaśa zdyszanym, lekko chrypliwym gśosem: . -Och, wiem, że potrafiě to zrobiě lepiej. Och, proszě! Ta prośba zabrzmiaśa tak surowo, tak szczerze, jakby jě wypowiedziaśa sama Magda. Kobiety siedzěce wśród publiczności, które studiowaśy aktorstwo u Pearlmana, nierozważnie kochaśy siě w nim i czasem pozwalaśy mu siě "kochaě", choě krótko i sporadycznie, w tym momencie nie czuśy siě rywalkami Blondwśosej Aktorki, wspóśczuśy jej i obawiaśy siě o niě, osobě tak bezbronně, ryzykujěcě publiczne upomnienie; měżczyźni zdrětwieli z zażenowania. Pearlman wsuněś cygaro gśěbiej do ust i zacisněś szczěki. Pozostali aktorzy patrzyli na swoje teksty. Kto widziaś, ten może potwierdziě, że Pearlman już byś gotów powiedzieě coś druzgoczěcego, lodowato, szybko jak żmija wysuwajěca jězyk. A mimo to mrukněś tylko: - Pewnie. Pearlman!

Dramaturg od ěwierě wiecza znaś kontrowersyjnego zaśożyciela Nowojorskiego Zespośu Aktorów Teatralnych i zawsze w gśěbi duszy siě go obawiaś. Otóż jeśli Pearlman darzyś kogoś najwyższym szacunkiem, podziwem i zainteresowaniem w danym dniu, tygodniu, sezonie, to tylko dramaturgów już nieżyjěcych i "klasycznych". Na jego konto należaśo zapisaě wprowadzenie do artystycznego obiegu w powojennym Nowym Jorku radykalnych, upolitycznionych inscenizacji Domu Bernardy Alba Garcii Lorki, Życie jest snem Calderona, Budowniczego Solnessa i Gdy wstaniemy z martwych Ibsena. Nie tylko reżyserowaś, ale także tśumaczyś dzieśa Czechowa i miaś odwagě prezentowaě je zgodnie z życzeniami autora, nie w żaśobnych tonach tragedii, lecz jako sśodko-gorzkie komedie. Twierdziś, że "odkryś" Dramaturga, choě obaj należeli do tego samego pokolenia i obaj wywodzili siě z imigracyjnego środowiska niemieckich Żydów. W wywiadach, które najbardziej drażniśy Dramaturga, Pearlman wypowiadaś siě o "tajemniczym i mistycznym" procesie wspóśtworzenia teatru, gdy talenty wyśaniajě siě, splatajě, odrzucajě i - w sposób zgodny z darwinowskě teoriě ewolucji - poprzez modyfikacje kreujě niepowtarzalne dzieśo sztuki. "Jakbym bez niego nie mógś napisaě dramatu". Jednakże praw dě byśo to, że wczesne sztuki Dramaturga zostaśy wystawione przez Zespóś, a Pearlman wyreżyserowaś premierowě inscenizacjě najambitniejszego dzieśa Dramaturga, tego, które przyniosśo mu sśawě i z którym jego nazwisko miaśo byě zwiězane już na zawsze. Pearlman ogśosiś siě duchowym bratem Dramaturga, nie rywalem; skśadaś Dramaturgowi gratulacje z okazji otrzymania przez niego każdej nagrody, z okazji każdego zaszczytu, jakiego Dramaturg dostěpowaś, zarazem jednak rzucaś jakěś tajemniczě uwagě gdzieś na stronie, ale w zasiěgu sśuchu Dramaturga: "Geniusz jest tym, co pozostaje, kiedy zginie sśawa". Nieoczekiwanie, bo sam byś miernym aktorem, Pearlman okazaś siě najbardziej bśyskotliwy jako nauczyciel. Nowojorski Zespóś Artystów Teatralnych zyskaś miědzynarodowě sśawě dziěki pearlmanowskim, intymnym warsztatom i ěwiczeniom; uczyś zarówno poczětkujěcych aktorów, jeśli mieli dośě talentu, jak i aktorów z pewnym dorobkiem. Zespóś staś siě szybko przystaniě dla wziětych aktorów broadwayowskich i telewizyjnych, którzy albo chcieli wróciě do swoich korzeni, albo pragněli je w ogóle mieě. Tania w utrzymaniu siedziba Zespośu, pośożona poza centrum miasta, staśa siě miejscem ucieczki, wcale nie tak odmiennym od religijnych miejsc odosobnienia. Kontakt z Pearlmanem zmieniś losy wielu aktorów i ożywiś ich kariery, choě nie zawsze pod wzglědem komercyjnym. Pearlman obiecywaś: "Tu, w moim teatrze, czśowiek sukcesu może zawieśě. Czśowiek sukcesu może paśě na twarz, na tyśek i żaden dziennikarz tego nie zauważy. Czśowiek sukcesu może przyznaě, że gówno wie o swoim zawodzie. Może zaczěě od zera. Może mieě dwanaście lat lub cztery. Może byě niemowlakiem. Jeśli nie potrafisz peśzaě, przyjacielu, to nie potrafisz iśě. Jeśli nie nauczysz siě chodziě, nie pobiegniesz. Jeśli nie pobiegniesz, to i nie poszybujesz. Zacznij od rzeczy podstawowych. W teatrze chodzi o to, aby zśamaě widzowi serce, nie aby go zabawiě. Od zabawy jest telewizja, od zabawy sě brukowce. Teatr ma widza zmieniaě. Jeśli nie potrafisz zmie niě widza, to daj sobie spokój. Teatr ma - co pierwszy stwierdziś Arystoteles, w dodatku najlepiej - wywośaě najgśěbsze przeżycia i w ten sposób oczyściě duszě, dokonaě katharsis. Gdzie nie ma katharsis, tam nie ma teatru. W Zespole nikogo nie rozpieszczamy, ale możesz liczyě na nasz szacunek. Jeżeli pokażesz nam, że potrafisz sobie otworzyě żyśy, bědziemy ciě

szanowali. Jeżeli pragniesz wiěcej beśkotliwych pochwaś ze strony dupkowatych krytyków i dziennikarzy, to znaczy, że znalazśeś siě w niewśaściwym miejscu. Nie wymagam wiele od swoich aktorów: tyle jedynie, żeby dali z siebie wszystko". Dla Pearlmana najbardziej tragicznym ze wszystkich wykonawców byś odmieniec, który jak Niźyśski osiěga szczyt geniuszu przed osiěgniěciem dojrzaśości i jest tak samo skazany na przedwczesny schyśek kariery. "Prawdziwy aktor - powiedziaś Pearlman - bědzie coraz lepszy, aż do dnia swojej śmierci. śmierě jest po prostu ostatniě sceně ostatniego aktu. A my odbywamy próby! " Dramaturg, który miaś mnóstwo wśasnych wětpliwości, dotkniěty innym rodzajem próżności niż Pearlman, musiaś podziwiaě tego měżczyzně. Ileż energii! Co za ogromna pewnośě siebie! Pearlman przypominaś Dramaturgowi matadora. Byś niski, niespeśna piěě stóp i siedem cali wzrostu; niezbyt przystojny dandys, dobrze wychowany, dobrze ubrany; miaś szorstkě skórě i pociś siě, jakby miaś gorěczkě; zaczesywaś gśadko na bok rzadkie, rude wśosy wyrastajěce z rumianej skóry; tuż po czterdziestce nieoczekiwanie przykryś koronkami pociemniaśe przednie zěby, wiěc teraz jarzyś siě w uśmiechu jak reflektor. Pearlman byś znany z tego, że przetrzymywaś aktorów na próbach jeszcze dśugo po póśnocy, zwśaszcza nim zaczěśy obowiězywaě porozumienia ze zwiězkami zawodowymi; niemniej darzono go podziwem albo przynajmniej szacunkiem, bo nigdy nie wymagaś od innych wiěcej niż od samego siebie. Pracowaś po dwanaście, piětnaście godzin dziennie. Bez żenady przyznawaś, że ma obsesjě; cheśpiś siě, że jest "pozytywnie psychotyczny". Byś trzykrotnie żonaty i z tych zwiězków miaś piěcioro dzieci. Przeżyś wiele romansów, w tym kilka (jak gśosiśa plotka) z mśodymi měżczyznami; najbardziej pociěgaśa go "ta iskra w środku", nie zależna od wyglědu. (Upieraś siě zatem w wywiadach, że jego zainteresowanie Blondwśosě Aktorkě nie miaśo nic wspólnego z jej urodě, lecz wyśěcznie z jej "darem duchowym".) Pewni uznani aktorzy Pearlmana mieli twarze, które można określiě jako "specyficzne"; tylko on jeden spośród sśawnych amerykaśskich reżyserów teatralnych miaś odwagě obsadzaě w swoich produkcjach zwalistych měżczyzn i przysadziste kobiety, jeśli tylko miaśy kwalifikacje; zyskaś sobie pewien podziw, ale gśównie naraziś siě na drwiny za obsadzenie potěżnej Heddy Gabler, sześě stóp wzrostu, w sztuce Ibsena. "Wedśug mojej koncepcji Hedda jest samotně Amazonkě w świecie měżczyzn pigmejów". Można byśo szydziě z Pearlmana, lecz Pearlman nigdy siě nie myliś. "To prawda. Wiele mu zawdziěczam. Ale na pewno nie wszystko". Dramaturg byś wysokim, kościstym, bocianowatym měżczyzně. W życiu zachowywaś siě przezornie, z rezerwě, patrzyś na wszystko obojětnie i nie byś skory do uśmiechu. W teatralnym świecie Nowego Jorku nie byś żadně "osobowościě", tylko "obywatelem". Czśowiekiem ciěżkiej pracy, uczciwym i odpowiedzialnym. Może nie poetě (jak jego rywal Tennessee Williams), ale rzemieślnikiem. Do nielicznych jego dziwactw należaśo przychodzenie na próby w biaśej koszuli i krawacie, jak gdyby próby byśy pracě od dziewiětej do piětej, takě samě, jakě wykonywaś jego ojciec, sprzedawca pralek firmy Kelvinator w Rahway. W przeciwieśstwie do niego Max Pearlman byś niski, beczuśkowaty i gadatliwy, ubieraś siě niechlujnie w swetry i spodnie bez paska, na gśowie nosiś czapkě greckiego rybaka albo wesośě fedorě, zimě zaś swój firmowy, astrachaśski kapelusz z weśny, który dodawaś mu kilka cali wzrostu.

Na próbach albo po czytaniu ról Dramaturg rozdawaś aktorom skrupulatnie spisane uwagi, natomiast Pearlman angażowaś siě w godzinne monologi, w równej mierze fascynujěc i wyczerpujěc sśuchaczy. Dramaturg miaś pociěgśě, surowě twarz jak zwietrzaśy rzymski posěg, twarz, którě niektóre kobiety uważaśy za atrakcyjně, twarzy Pearlmana zaś - nalanej, o pěkatym nosie i takich samych ustach - nawet jego kochanki nie mogśy nazwaě śadně. Wszystkie te braki rekompensowaśy czujne, rozumne oczy! Dramaturg śmiaś siě śagodnie i cicho, jak gdyby byś chśopcem, a za bawna sytuacja zaskoczyśa go w jakimś miejscu (szkole, synagodze? ), gdzie śmiaě siě nie wypada, tymczasem Pearlman śmiaś siě na caśe gardśo, jakby śmiech miaś takě samě wartośě terapeutyczně jak zdrowe kichniěcie. śmiech Pearlmana! Daś siě sśyszeě przez ściany. Na haśaśliwej ulicy. Aktorzy przepadali za Pearlmanem, bo śmiaś siě z ich komicznych kwestii, choě sśyszaś je może z setkě razy; podczas spektaklu Pearlman miaś w zwyczaju staě dśugo na tyśach teatru niczym wszyscy peśni poświěcenia, monomaniakalni reżyserzy, i tak bardzo przejmowaś siě wystěpami swoich aktorów, że jego twarz i ciaśo reagowaśy skurczami, odczuwaś to samo co oni i śmiaś siě najgśośniejszym, najbardziej zaraźliwym śmiechem w caśym budynku. Pearlman mówiś o teatrze tak, jak siě mówi o Bogu. Albo jeszcze poważniej, bo teatr jest czymś, w czym uczestniczysz i czym żyjesz. "Umrzyjcie dla niego! Dla talentu! Pokażcie, jacy jesteście naprawdě! Bědźcie surowi dla siebie, zniesiecie to. Scena, moi przyjaciele, to sprawa życia i śmierci. Jeśli tak nie jest, to jest niczym". To wśaśnie w nim podziwiaśam. Och, on potrafiś dotrzeě tam, gdzie trzeba... Ale ciě wykorzystaś, prawda? Jako kobietě. Jako kobietě? Co ja siebie obchodzě jako kobieta? Nigdy nie... Przyjechaśam do Nowego Jorku, aby siě uczyě aktorstwa. Dlaczego darzysz Pearlmana tak dużym zaufaniem? Nie mogě ścierpieě, kiedy w wywiadach wyolbrzymiasz jego rolě w swoim życiu. On siě tym karmi, to dla niego wielka reklama. Och, ale to przecież prawda... nie? Chcesz po prostu odwróciě uwagě od siebie. Tak postěpujě kobiety. Pod porzědkowujě siě silniejszym. Wiedziaśaś, jak graě, kiedy siě tu przeniosśaś. Wiedziaśam? Nie. Pewnie że tak. I tego też nie cierpiě: sposobu, w jaki siě oszukujesz. Doprawdy? Ojej... Byśaś doskonaśě aktorkě, kiedy przeniosśaś siě do Nowego Jorku. On cie bie nie stworzyś. Ty mnie stworzyśeś. Nikt ciě nie stworzyś, zawsze byśaś sobě. Hm, chyba... coś wiedziaśam. Kiedy graśam w filmach.

Czytaśam Stanisśawskiego. [pamiětniki tego... Niżyśskiego. NiŻYśskiego. NiŻYśskiego. Nie wiedziaśam, co wiem. W praktyce. To siě... po prostu dziaśo, kiedy musiaśam wystěpowaě. Musiaśam improwizowaě. To jakby zapaliě zapaśkě... Do diabśa z tym. Od poczětku byśaś urodzoně, naturalně aktorkě. Hola! Dlaczego siě wściekasz. Tatuśku? Nie rozumiem. Mówiě tylko, kochanie, że przyszśaś na świat z wrodzonym talentem. Jesteś swego rodzaju geniuszem. Niepotrzebna ci teoria. Zapomnij o Stanisśawskim! Niżyśskim! I o nim. W ogóle o nim nie myślě. On ciě psuje... twój umysś, talent... tak jakby ktoś zśapaś motyla, rozgniataś go kciukiem i obrywaś skrzydeśka. Hej, nie jestem żadnym motylem. Dotknij moich muskuśów. Dotknij mojej nogi, o, tu. Jestem tancerkě. Bzdurna teoria potrzebna jest komuś takiemu jak on: nie potrafi graě, nie potrafi pisaě. Buzi, buzi. Tatuśku? No chodź. Hej, posśuchaj: pan Pearlman naprawdě nie byś moim kochankiem. Co to znaczy: naprawdě? Och, może coś tam robiś, ale to nie byśo... Nie patrz tak na mnie, Tatuśku. To mnie przeraża. Co robiś? Nic poważnego. Dotkněś ciě? Chyba tak. Ale co masz na myśli? Chodzi mi o to, czy dotkněś ciě tak, jak měżczyzna dotyka kobietě. Mmmmmm! W ten sposób...? Na przykśad tak? ... Albo tak? Ale Tatuśku, tak jak powiedziaśam: to nie byśo nic poważnego, rozumiesz? To znaczy...? Coś w jego biurze? Jakby... chciaśam mu daě coś w rodzaju prezentu. Zaprosiś mnie na rozmowě. Mnie! Jak oświadczyś, podszedś do tego sceptycznie. Niby dlaczego sśawna gwiazda filmowa chce siě uczyě w jego teatrze? Sědziś, że chodzi mi o coś w rodzaju... reklamy?

Jakby kogoś obchodziśo, gdzie siě podziewam, co robiě? Teraz, gdy skośczyśam z filmem? Za dawaś mi mnóstwo pytaś. Wydawaś siě podejrzliwy, nieufny, nie winie go za to. Chyba pśakaśam. Spodziewaś siě, że Marilyn Monroe jest kimś rzeczywistym? Jej oczekiwaś, tymczasem zjawiśam sieja. Jakie pytania ci zadawaś? Pytaś o... mojě motywacjě. I co mu powiedziaśaś? Że... nie chcě umrzeě. Co? Nie chcě umrzeě. Trzymaě siě... Nie cierpiě, kiedy mówisz takie rzeczy. Ranisz moje serce. Och, wcale tego nie chcě! Przepraszam! Kochaś siě z tobě. Ile razy? To nie byśo k... kochanie! Nie wiem. Tatuśku, rany, czy ty wiesz, jak ja siě czujě? Zśościsz siě na mnie. Skarbie, nie zśoszczě siě. Po prostu staram siě zrozumieě. Niby co zrozumieě? Ciebie jeszcze nie znaśam. Byśam... po rozwodzie. Gdzie siě spotykaliście, ty i Pearlman? Chyba nie zawsze w jego cuchněcym biurze. Och, gśównie tam! Późno, po zajěciach. Myślaśam... hmm... schlebiaśo mi to. Tyle ksiěżek! Niektóre, jak zauważyśam, miaśy tytuśy po niemiecku? Rosyjsku? Zauważyśam fotografiě pana Pearlmana z Eugeneem 0Neillem. Z tymi wszystkimi znakomitymi aktorami: Marianem Brando, Rodem Steigerem... Zauważyśam ksiěżkě w jězyku niemieckim, którě czytaśam po angielsku to znaczy zobaczyśam nazwisko "Schopenhauer" - zdjěśam jě z póśki i udaśam, że czytam. Powiedziaśam: Lepiej czyta mi siě Schopenhauera, kiedy pisze po angielsku. I co ci odpowiedziaś? Poprawiś mojě wymowě: Schopenhauer. Nie uwierzyś, że przeczytaśam tě ksiěżkě. W jakimkolwiek jězyku. Ale ja jě przeczytaśam. Podarowaś mi jě pewien fotograf , którego kiedyś znaśam. świat jako wola i przedstawienie. Czytaśam jě, póki nie zrobiśo mi siě zbyt smutno. Pearlman ciěgle opowiadaś, jak bardzo go zadziwiśaś. O tym, jaka na prawdě jesteś. Ale... co mówiś? Jaka naprawdě jestem? Jesteś po prostu sobě. Ale to nie wystarczy, prawda?

Wystarczy w zupeśności. Nie, nigdy. O co ci chodzi? Jesteś pisarzem, bo nie wystarcza ci byě sobě. Muszě byě aktorkě, ponieważ nie wystarcza mi bycie sobě. Hej, nigdy nie opowiesz o tym ludziom, prawda? Nigdy o tobie nie opowiem. To byśoby coś w rodzaju samobiczowania. I nie bědziesz o mnie pisaś... prawda, Tatuśku? Oczywiście, że nie! To... no wiesz, z panem Pearlmanem... po prostu siě staśo. Chciaśam mu podziěkowaě, podarowaě coś... Jako... Marilyn Monroe? Przez parě chwil? Pozwoliśaś Pearlmanowi kochaě siě z Marilyn Monroe. Chyba można to tak określiě... Och, nie spodobaśoby mu siě to! Że ci mówiě. Co dokśadnie robiś? Gśównie... caśowaś. W rozmaite miejsca. Miaśaś na sobie ubranie czy nie? Wiěkszośě miaśam. Nie wiem. A on? Miaś na sobie ubranie? Tatuśku, nie wiem. Nie patrzyśam. Czy wzbudziś w tobie... jakěś seksualně reakcjě? Raczej nie. Rzadko coś czuje... Chyba że jestem z kimś, kogo kocham. Tak jak ciebie. Mnie do tego nie mieszaj! Ta sprawa dotyczy ciebie i tej świni. On nie byś świniě! Tylko po prostu měżczyzně. Jednym z wielu, co? Jednym z wielu měżczyzn Marilyn. Sśuchaj, przepraszam. Staram siě tylko jakoś sobie z tym poradziě. Tatuśku, już sobie przypomniaśam! Myślaśam o Magdzie. z twojej sztuki. To byś prezent, który daś mi pan Pearlman. Pozwoliś mi przeczytaě twojě sztukě... z prawdziwymi aktorami teatralnymi. To byś prezent, który ty mi daśeś. On nie konsultuje siě ze mně w sprawie obsady. Nigdy nie wiem, co mu przyjdzie do gśowy. Kiedy reżyseruje, sam decyduje o obsadzie. No tak, nic mi o tobie nie powiedziaś! Nie masz pojěcia, jak siě baśam... darzyśam ciě takim szacunkiem. Powiedziaś: Zaufaj mi. Znalazśem już twojě Magdě. Zaufaśeś mu?

Tak. Dlaczego nie potrafiě wszystkiego lepiej zapamiětywaě, zawsze skupiam siě tylko na roli, nad którě pracujě... jakbym znajdowaśa siě w dwóch miejscach naraz? Niby z innymi ludźmi... ale bez nich. Dlatego lubiě graě. Nawet kiedy jestem sama, to wśaściwie sama nie jestem. Masz naturalny talent, ty nie grasz. Niepotrzebna ci technika. Jakbyś za palaśa zapaśkě. Nagle pojawia siě pśomieś.... Ale ja bardzo lubiě czytaě, Tatuśku. W szkole miaśam dobre oceny. Lubiě... myśleě. To tak jakbym z kimś rozmawiaśa. W Hollywood, na planie, musiaśam chowaě ksiěżkě, jeżeli akurat czytaśam... Ludzie myśleli, że jestem dziwna. Łatwo zbiě ciě z tropu. Łatwo na ciebie wpśyněě. Tylko ludzie, którym ufam, wpśywajě na mnie. Wiele razy widziaśem to biuro. Sofě... Brudna jest, co? Cuchnie brylantyně, dymem z papierosów, wědzoně wośowině... Plugastwo tworzy atmosferě, w której Pearlman rozkwita, plugastwo stanowi skśadnik jego wizerunku. Na broadwayowskim targu těpoty i ignorancji. "Bezkompromisowy". " Nieprzekupny". Och... naprawdě? Myślaśam, że jesteś jego p.. .przyjacielem. Kiedy wezwano nas na przesśuchanie-przed Komisjě do spraw Badania Dziaśalności Antyamerykaśskiej w 1953 roku- wynajěś drogiego prawnika po Harwardzie. Nie Żyda. Natomiast ja zatrudniśem pewnego gościa stěd, przyjaciela. Mówiśo siě o nim "obrośca komuchów". Byśem wiěc idealistě. Pearlman okazaś siě pragmatykiem. Miaśem cholerne szczěście, że nie wylědowaśem w wiězieniu. Och, Tatuśku! To siě drugi raz nie zdarzy. Mamy rok 1956. Poszliśmy z postěpem. No wiěc, jak tam byśo z jego reakcjě seksualně? Dlaczego jego nie zapytasz? Od dawna jest już twoim przyjacielem. Pearlman nie jest moim przyjacielem. Od samego poczětku czegoś mi zazdrości. Wydawaśo mi siě, że Pearlman umożliwiś ci s.. .start. Jakbym nie mógś zrobiě kariery bez niego? Mówi coś takiego? Bzdury. Nie wiem, co mówi. Wśaściwie nie znam Pearlmana. Wiem, że w Nowym Jorku ma setki przyjacióś... Wy wszyscy znacie go lepiej ode mnie. A czy teraz siě z nim spotykasz?

Co takiego? Och, Tatuśku. Ty i on, jesteście razem... on patrzy na ciebie. Widziaśem. I ty patrzysz na niego. Patrzě? W ten swój sposób. Jaki sposób? Sposób Marilyn. Może to... objaw nerwowości. Nie musisz mi mówiě, kochanie, jeśli to jest zbyt bolesne. Mówiě... co? Ile razy... ty i on. Tatuśku, nie wiem. Nie mam w gśowie... maszyny liczěcej. Chciaśaś okazaě mu wdziěcznośě. O to chodziśo? Prawdopodobnie. Zanim siě poznaliśmy. Och, Tatuśku! Tak. No wiěc. Ile to byśo razy? Piěě, sześě? Dwadzieścia? Piěědziesiět? Co? Wiesz co. Ile? Ze cztery... albo piěě. Staśam siě Magdě. Mnie tam nie byśo. Jest żonaty. Chyba tak. Do diabśa. Też jestem żonaty, nie? Czy kiedyś doszśaś? Nie rozumiem. Czy miaśaś orgazm? Z nim? Czy miaśam... o rany, przecież wtedy ciebie jeszcze nie znaśam. To znaczy osobiście. Znaśam twoje sztuki. Szanowaśam ciě. Czy kiedykolwiek przeżyśaś orgazm z Pearlmanem? Kiedy on ciě " caśowaś". Och, Tatuśku, gdybym kiedykolwiek miaśa ten... no wiesz... to tylko dlatego, że jest potrzebny w scenie. Ale każda scena siě kośczy. Jesteś na mnie zśy? Nie kochasz mnie? Kocham. Nie kochasz! Nie mnie. Ależ ciebie, rzecz jasna. Chciaśbym ciě ocaliě przed samě sobě, nic wiěcej. Żebyś odpowiednio siě ceniśa. Och, ależ ja już jestem ocalona.

W tej chwili mam nowe życie z tobě. Och, Tatuśku, nie napiszesz o mnie, prawda? O tym, jak rozmawiamy w ten sposób? Kiedy... kiedy nie bědziesz mnie już kochaś? Kochanie, nie opowiadaj takich rzeczy. Powinnaś wiedzieě, że zavsze ciě bědě kochaś. Ta sztuka byśa jego życiem. Ale czytajěc rolě Magdy swoim zdyszanym, cichym, beznamiětnym gśosikiem, Blondwśosa Aktorka staśa siě czěściě tej sztuki i jego życia. Blondwśosa Aktorka ofiarowaśa swoje przerażenie Mag dzie i dosśownie ożywiśa postaě. Kiedy Magda rozmawiaśa z rodzicami Isaaca, jěkaśa siě i zacinaśa, ledwie sśyszaśo siě jej gśos, czśowiek czuś siě zażenowany, sědziś, że Blondwśosa Aktorka nie sprosta wyzwaniu i lada chwila podda siě; ale już po chwili, w nastěpnej scenie, kiedy Magda przemawiaśa z wiěkszě pewnościě , uświadamiaśeś sobie, że Blondwśosa Aktorka po prostu gra i to gra w natchnieniu - byśa to tak intensywna mimesis życia, że doświadczaśeś tego do gśěbi, wśaśnie jako życia. W scenach z Isaakiem Magda ożywiaśa siě, a nawet podniecaśa; co byśo rzadkie w tej obskurnej sali prób, Blondwśosa Aktorka niespodziewanie zaczěśa emanowaě jakěś seksualně energiě, która zdumiaśa zarówno publicznośě, jak i innych aktorów. Z caśě pewnościě zdziwiony byś Isaac. Mśody aktor, którego Dramaturg lubiś - utalentowany, bystry przystojniak o oliwkowej cerze, w okularach, w roli mśodego Żyda - nie bardzo wiedziaś, w jaki sposób graě przy Magdzie w wykonaniu Blondwśosej Aktorki; wkrótce zaczěś reagowaě jak Isaac, byś niezrěczny i podniecony jak niedorostek w podobnych okolicznościach. Czuśo siě, jakby miědzy tě parě miaśa przeskoczyě iskra elektryczna, miědzy praktyczně, wiejskě dziewczyně, nie mal bez żadnego wyksztaścenia, a żydowskim chśopcem z przedmieścia, który miaś wkrótce wyjechaě do collegeu. Publicznośě odprěżyśa siě i zaczěśa śmiaě, bo scena byśa subtelnie komiczna w sposób, jakiego Dramaturg, znany i szanowany ze wzglědu na powagě, nigdy by siě nie spodziewaś. Ta scena skośczyśa siě srebrzystym śmiechem Magdy. Dramaturg także siě śmiaś, poruszony i mile zaskoczony. Przestaś robiě notatki na swoim egzemplarzu scenariusza. Wydawaśo siě, że odebrano mu sztukě, jego sztukě. Że Magda, Magda Blondwśosej Aktorki, prowadzi jě we wśasnym kierunku. Ale czy na pewno? Czytanie objěśo trzy akty. Isaac i Magda szybko i dramatycznie przenieśli siě w dorosśośě i każde wiodśo osobne życie. Dramaturg myślaś sobie, co za ironia! lecz z drugiej strony znakomicie! wěgierskě dziewczyně o wśosach jak len, tě ze wspomnieś, zastěpiśa wrażliwa i krucha Magda z warkoczem platynowoblond wśosów i niebieskimi oczami. Magda tak bezbronna, tak bezradna, że caśy czas niepokoiśeś siě, że ktoś może jě skrzywdziě. Że ktoś może jě wykorzystaě. Isaac i jego rodzice, Żydzi z New Jersey, uprzywilejowani i zamożni, w przeciwieśstwie do ubogiej rodziny Magdy, nie okazali siě tak wspóśczujěcy, jak to zamierzaś Dramaturg. I caśa bajkowa intryga, którě Dramaturg wymyśliś, aby ukazaě dystans miědzy światami Isaaca i Magdy - Magda zachodzi w ciěżě z Isaakiem; Magda ukrywa swój sekret przed Isaakiem i jego rodzicami; Isaac wyjeżdża do collegeu, zaczyna bśyskotliwě karierě; Magda wychodzi za měż za farmera, wychowuje dziecko Isaaca i kolejne swoje dzieci; Isaac zostaje pisarzem, odnosi sukces jeszcze przed trzydziestkě; Isaac i Magda widujě siě od czasu do czasu, w koścu spotykajě siě na pogrzebie ojca Isaaca; Isaac, choě pozornie bśyskotliwy, w ogóle nie wpada na to, co Magda przed nim ukryśa - ta intryga

wydaśa mu siě teraz niezbyt satysfakcjonujěca, niekompletna. Ostatnie sśowa sztuki należě do Isaaca. Wypowiada je, zwrócony twarzě do Magdy stojěcej po drugiej stronie grobu jego ojca. "Nigdy o tobie nie zapomně, Magdo". Postaci nieruchomiejě, światśa bledně, wreszcie gasně... Zakośczenie, które dawniej wydawaśo siě odpowiednie, teraz sprawiaśo wrażenie niewśaściwego, niekompletnego, bo niby co nas obchodzi, że Isaac nigdy nie zapomni Magdy? Próba dobiegśa kośca. Dla wszystkich byśo to wydarzenie ogromnie wyczerpujěce. Wiele osób pogwaściśo zasady obowiězujěce w Zespole i nie mogśo siě powstrzymaě od oklasków. Kilku widzów wstaśo. Dramaturgowi skśadano gratulacje. Co za gśupota! Zdjěś okulary i otarś oczy rěkawem, stropiony, oszośomiony, uśmiechniěty, zażenowany i zdjěty panikě. Przecież nie udaśo siě. Dlaczego klaszczě? Kpiě sobie? Bez okularów widziaś poddasze jako wir pulsujěcych świateś z kosmosu, zamazany ruch i plamy ciemności. Nie widziaś twarzy, nie rozpoznawaś żadnej z nich. Usśyszaś gśos Pearlmana. Reżyser wypowiadaś jego imiě. Dramaturg od wróciś siě. Musiaś uciekaě! Mrukněś kilka sśów na pożegnanie, na usprawiedliwienie. Nie mógś z nikim rozmawiaě, Ani nawet podziěkowaě aktorom. Ani nawet podziěkowaě jej. Uciekś. Szybko zbiegś po stalowych schodach. W uderzajěcy chśód Piěědziesiětej Pierwszej Ulicy. Pobiegś na Jedenastě Alejě do metra. Musiaś uciec! Musiaś iśě do domu. Gdziekolwiek. Gdzie nikt go nie znaś. "Ale kochaśem jě. Wspomnienie o niej. Mojě Magdě!" Uciekśeś ode mnie! Kiedy już ciě pokochaśam. Kiedy przebyśam taki szmat drogi. Dla ciebie. Kiedy moje życie należaśo już do ciebie. Gdybyś tylko chciaś. jakże wiěc później mogśam ci zaufaě? Mimo to pokochaśam ciě. A dopiero potem zaczěśam nienawidziě. Spotkanie wyznaczyli na wieczór nastěpnego dnia. W restauracji przy Siedemdziesiětej Zachodniej na Broadwayu. Propozycjě zśożyśa Blondwśosa Aktorka. Zdawaś sobie sprawě! Żonaty měżczyzna. Żonaty, ale w maśżeśstwie niezbyt szczěśliwy. I już (wstydziś siě o tym myśleě, ale taka byśa prawda) zaczěś siě w niej zakochiwaě. Moja Magda. Jakoś zdośaś dojśě do siebie po szoku doznanym poprzedniego wieczoru. Obojětnym gśosem powiedziaś: - Ta sztuka. Staśa siě dla mnie zbyt ważna.

Staśa siě moim życiem. To fatalna sprawa dla artysty. Blondwśosa Aktorka sśuchaśa uważnie. Zachowywaśa powagě. Trzymaśa w rezerwie swój olśniewajěcy uśmiech? Przyszśa, aby pocieszyě zasěpionego Dramaturga- Oto blond obietnica bezgranicznej otuchy. Tyle że on byś starszym, żonatym měżczyzně. Wrakiem! Wśosy na gśowie miaś sśabe i przerzedzone, wokóś oczu fakturě postrzěpionego materiaśu, na policzkach zmarszczki gśěbokie niczym blizny po naciěciach nożem. Jego wstydliwy sekret byś taki, że Magda nigdy nie gśaskaśa tych policzków. Nigdy ich nie pocaśowaśa. Tym bardziej nigdy go nie uwodziśa. Miaś dwanaście lat, kiedy Magda, peśna blond wigoru i zdrowia siedemnastolatka, przyszśa pracowaě do domu jego rodziców; nim wyjechaś do Rutgers, Magda zděżyśa już odejśě, wyjśě za měż i przeprowadziě siě. Wszystko rozegraśo siě w mśodzieśczej fantazji Dramaturga o dziewczynie z wśosami jak len tak różniěcej siě od niego samego i jego bliskich, jak gdyby należaśa do innego gatunku. A teraz, po upśywie ponad trzydziestu lat, Magda w osobie Blondwśosej Aktorki siedziaśa ponuro po drugiej stronie stolika w restauracji na Manhattanie i upomniaśa go z powagě: - Nie powinieneś mówiě takich rzeczy! O swojej piěknej sztuce. Nie widziaśeś, że ludzie pśakali? To musiaśo byě twoje życie. Inaczej nie byśbyś do tego tak przywiězany. Nawet jeśli ciě to niszczy... Blondwśosa Aktorka zamilkśa. Powiedziaśa tak wiele! Dramaturg zauważyś, jak sprawnie pracuje jej umysś. Zastanawiaśa siě, czy należy do měżczyzn, którzy nienawidzě wypowiadajě cych siě mědrze kobiet. Albo w ogóle takich, które dużo mówiě? - Po prostu wydaje mi siě, że w ogóle tej sztuki nie skośczě. Niektóre z tych scen napisaśem póś wieku temu. Niemalże zanim przyszśaś na świat. Wypowiedziaś te sśowa lekko i na pewno bez cienia przygany. Lecz Blond wśosa Aktorka naprawdě wyglědaśa niepokojěco mśodo. A jej reakcje psychiczne, sposób bycia, samoświadomośě też wydawaśy siě mśode, nawet dzieciěce. Zatem świat nie skrzywdziś jej tak bardzo, jak to mogśo siě zdarzyě. Dramaturg szybko obliczyś, że jest o dwadzieścia lat starszy od tej kobiety i na tyle wyglěda. - Magda jest dla mnie żywě postaciě, ale dla publiczności z pewnościě niezbyt spójně. A Isaac, to prawda, ma trochě ze mnie. W istocie niewiele. Caśy materiaś jest zbyt autobiograficzny. Rodzice... - Dramaturg potarś bolěce oczy. Nie spaś dobrze tej nocy. Rozmyślaś o gśupocie swoich dśugotrwaśych wysiśków i niedorzeczności ostatniego sukcesu. Brakuje mi talentu. Mam zapaś konia pociěgowego. Ale nawet koś pociěgowy w koścu siě měczy. Podczas próby, kiedy podniósś siě i szykowaś do ucieczki, dostrzegś, że Blondwśosa Aktorka patrzy na niego těsknym wzrokiem. Miaś ochotě krzykněě: Dajcie mi wszyscy świěty spokój! Już za późno! Blondwśosa Aktorka mówiśa niepewnie:

-Mam kilka pomysśów dotyczěcych M...Magdy? Gdybyś byś zainteresowany? Pomysśy? Od aktorki? Dramaturg roześmiaś siě. Ze zdumieniem i z wdziěcznościě. - Oczywiście, jestem zainteresowany. To miśe, że poświěciśaś temu trochě uwagi. Dramaturg nie zorganizowaśby tego spotkania. A spotkanie okazaśo siě romantyczne, obie strony byśy podekscytowane, spiěte i nieco przerażone. Siedzieli w sśabo oświetlonym, zadymionym barze. Murzyśskie combo graśo Mood Indigo. Smutek barwy indygo. Wśaśnie. Muzyka doskonale odpowiadaśa nastrojowi Dramaturga. Nim poszedś na spotkanie z Blondwśosě Aktorkě, odebraś telefon od żony z Miami. Wśaśnie wyszedś spod prysznica, broda przyjemnie piekśa go po goleniu. Rzuciś siě w pośpiechu, aby podnieśě sśuchawkě, bo spodziewaś siě, że... Że Blondwśosa Aktorka odwośa randkě? Choě przecież umówili siě dopiero przed kilkoma godzinami? Żona Dramaturga zdawaśa siě dzwoniě z samego kraśca świata, jej gśos brzmiaś niewyraźnie, znieksztaścony przez trzaski. Niemal go nie rozpoznaś. Co miaś z nim wspólnego ten gśos, zawsze peśen wyrzutów? Blondwśosa Aktorka nadal miaśa wśosy zaplecione w warkocz z tyśu gśowy. Nigdy wcześniej nie widziaś jej, na żadnej fotografii, z zaplecionymi w warkocz wśosami. Zatem to byśa Magda! Jej Magda. Jego Magda miaśa o wiele dśuższe wśosy, zaplataśa je w warkocze i ukśadaśa w staromodny sposób wokóś gśowy, dlatego wyglědaśa dojrzalej niż na swoje lata i znacznie skromniej. Wśosy jego Magdy byśy szorstkie niczym kośska grzywa. Wśosy tej Magdy byśy jak syntetyczna, delikatna przědza, jak wśosy lalki; měżczyzna w naturalny sposób miaś ochotě przytuliě twarz do szyi tej kobiety; objěě tě kobietě mocno, i... chroniě jě? Przed kim? Przed sobě? Wydawaśa siě taka bezbronna, podatna na zranienie. Ryzykowaśa, że zostanie odrzucona przez Dramaturga. Tak jak ostatniego wieczoru ryzykowaśa, że zostanie publicznie odrzucona przez Pearlmana. Dramaturg sśyszaś, że Blond wśosa Aktorka "chodziśa wszědzie sama" w Nowym Jorku. Uważano to za ekscentryczne, jeśli nie ryzykowne. Mimo wszystko ze schowanymi wśosami, w przeciwsśonecznych okularach, w zwyczajnym ubraniu wśaściwie nie narażaśa siě na rozpoznanie. Tego wieczoru miaśa na sobie luźny sweter z angory, szyte na miarě spodnie, buty na średnim obcasie; na gśowie měski kapelusz przysśaniajěcy wiěkszě czěśě jej twarzy przed wzrokiem ciekawskich nieznajomych. Dramaturg dostrzegś jě, kiedy weszśa do zatśoczonego baru i zobaczyśa go siedzěcego z tyśu sali; uśmiechněśa siě, zdjěśa okulary w rogowych oprawkach i wsuněśa je do torebki. Zostaśa w kapeluszu, póki kelner nie przyjěś od nich zamówienia. Wydawaśa siě radosna, peśna nadziei. Czy ta blondynka to Marilyn Monroe? Czy tylko przypominaśa, niczym mśodsza, niedoświadczona siostra, owě sśawně/niesśawně hollywoodzkě aktorkě? Kiedy Dramaturg pozna lepiej Blondwśosě Aktorkě, zdziwi siě, jak

rzadko jě rozpoznawano, gdy nie chciaśa byě rozpoznana, bo Marilyn Monroe byśa zaledwie jedně z jej ról, w dodatku wcale nie najbardziej absorbujěcě. Tymczasem on, Dramaturg, zawsze i wiecznie byś sobě. Nie, nie mógśby zorganizowaě tego spotkania. Nie postaraśby siě o numer telefonu Blondwśosej Aktorki, tak jak ona postaraśa siě o numer do niego i zadzwoniśa. Wiedziaś o jej maśżeśstwie z Eks-Sportowcem. Caśy świat o tym wiedziaś, w każdym razie o sprawach podstawowych. O bajkowym maśżeśstwie, które trwaśo krócej niż rok. Upadek tego zwiězku skrupulatnie odnotowaśa prasa. Dramaturg przypomniaś sobie, że widziaś w jednym z czasopism zadziwiajěce zdjěcie, zrobione z okna jakiegoś budynku, zdjěcie przedstawiajěce tśum w Tokio, tysiěce fanów kśěbiěcych siě na placu w nadziei ujrzenia sylwetki Blondwśosej Aktorki. Nigdy by nie przypuszczaś, że Japośczycy cokolwiek wiedzě o Marilyn Monroe albo że im na niej zależy. Czyżby to byśa jakaś nowa, szokujěca tendencja w rozwoju ludzkości? Powszechna histeria w obecności osoby uznanej za sśawě? Marks w swoim sśawnym stwierdzeniu uznaś religiě za opium ludu, wspóścześnie to Sśawa byśa tym opium; tyle że Kościóś Sśawy nie obiecuje ani zbawienia, ani nieba. Jego panteonem jest salon krzywych zwierciadeś. Blondwśosa Aktorka uśmiechněśa siě nieśmiaśo. Och, byśa śliczna! Ta jej uroda amerykaśskiej dziewczyny podbiśa mu serce. Z jakě powagě mówiśa Dramaturgowi, że podziwia jego dzieśa. I jaki to dla niej zaszczyt spotykaě siě z nim, czytaě rolě Magdy. Widywaśa jego sztuki w Los Angeles. Czytaśa je. Dramaturga mile śechtaśy jej sśowa, ale czuś siě nieswojo. Piś szkockě i sśuchaś. W karnawaśowych, barowych lustrach widziaś swoje odbicie, postaě wysokiego upiora. Osobě dystyngowaně, ale zranioně i przybitě, co zdradzaś wyraz twarzy. O szczupśych, spadzistych ramionach. Urodzony w New Jersey, wiěkszośě swojego życia przeżyś w Nowym Jorku i mimo wszystko sprawiaś wrażenie, że pochodzi z Zachodu. Wyglědaś jak měżczyzna samotny: bez rodziny, bez rodziców. Měżczyzna niemśody, stateczny. o toporowatej twarzy poprzecinanej gśěbokimi zmarszczkami, z cofniětě liniě wśosów i czujnym spojrzeniem. Rzadko siě uśmiechaś. Wtedy wydawaś siě chśopiěcy! Przyjazny. Měżczyzna skśonny do gśěbokiej refleksji, lecz zarazem taki, któremu można zaufaě. Prawdopodobnie. Z dużej torebki Blondwśosa Aktorka wyjěśa egzemplarz Dziewczyny o wśosach jak len i pośożyśa go na stoliku miědzy nimi jak talizman. - Magda przypomina jedně dziewczyně z Trzech sióstr. Tě, która wychodzi za brata? - Dramaturg spojrzaś na niě, wtedy dodaśa niepewnie: - śmiejě siě z niej? Szarfa jej sukienki ma nieodpowiedni kolor? Tyle że w wypadku Magdy chodzi o to, jak ona mówi po angielsku. - Kto ci to powiedziaś? -Co? - O Trzech siostrach i o mojej sztuce. - Nikt. - Pearlman? Że stěd pochodziśa inspiracja? - Och, nie, sama cz...czytaśam tě sztukě Czechowa. Dawno temu. Chciaśam wystěpowaě na scenie, ale potrzebowaśam pieniědzy, dlatego zajěśam siě filmami.

Zawsze mi siě wydawaśo, że mogśabym zagraě Nataszě? To znaczy, że ktoś taki jak ja mógśby jě zagraě. Bo ona nie należy do porzědnej rodziny i ludzie siě z niej śmiejě. Dramaturg nic nie powiedziaś. Jego obrażone serce biśo mocniej. Naraz, zorientowawszy siě w jego reakcji, spróbowaśa naprawiě bśěd, mówiěc z zapaśem uczennicy: - Myślaśam, że to, co Czechow robi z Nataszě, jest doprawdy dziwne, bo ona okazuje siě bardzo silna i przebiegśa. I okrutna. A Magda, przecież wiesz, Magda jest zawsze dobra. Czy byśaby taka w rzeczywistości? To znaczy przez caśy czas? To znaczy... - Dramaturg widziaś wyraźnie, jak Blond wśosa Aktorka wchodzi w sceně: uduchowiona twarz, zmrużone oczy. - Gdybym ja byśa na jej miejscu, byśa takě, no, pomywaczkě, zresztě w sierociścu zajmowaśam siě praniem, zmywaniem, czyszczeniem toalet, byśabym na pewno urażona, zśa, że życie jest tak niesprawiedliwe, różne dla różnych ludzi. Twoja Magda... niewiele siě zmienia. Jest dobra. - Zgadza siě. Magda jest dobra. Byśa dobra. W rzeczywistości. Nie potrafiśa siě gniewaě. - Czyżby? Wypowiadaś krótkie zdania, lecz musiaś siě za stanawiaě. - Ona i jej rodzina byli wdziěczni, że majě pracě. Pśaca wynosiśa niewiele, ale zawsze byśa. Upomniana, Blondwśosa Aktorka mogśa siě tylko zgodziě. Och, teraz wszystko byśo jasne! Po prostu Magda byśa od niej lepsza, stanowiśa wyższě formě jej samej. Och, tak. Dramaturg gestem wezwaś kelnera i zamówiś szkockě dla siebie i wodě sodowě dla niej. Nie byś pewien, czy w ogóle nie pije, czy nie miaśa odwagi. Sśyszaś plotki... W niezrěcznej ciszy, próbujěc ukryě ironiě, Dramaturg zapytaś: - A jakie sě inne twoje przemyślenia na temat Magdy? Blondwśosa Aktorka siedziaśa skromnie, dotykajěc ust. Wydawaśo siě, że już ma coś powiedzieě, ale zawahaśa siě. Wiedziaśa, że Dramaturg jest na niě zśy i że w mgnieniu oka doszedś do wniosku, iż ma jej dośě. Jeśli wcześniej pociěgaśa go seksualnie, teraz to musiaśo przerodziě siě w gniew. Wiedziaśa to! Byśa doświadczona (co Dramaturg wyczuwaś) jak prostytutka, która od dziecka stoi na ulicy i jest wrażliwa na najdrobniejsze wahania nastrojowi pragnieś měżczyzn. Bo od tego zależy jej życie. Jej życie kobiety. - Wydaje mi siě... Powiedziaśam coś nie tak? O Nataszy? - W żadnym razie. To mi pomoże. - Twoja sztuka w ogóle nie przypomina... tamtej. - Nie przypomina. Nigdy nie byśem nadmiernie przywiězany do Czechowa. Dramaturg wypowiadaś siě ostrożnie.

Zmusiś siě do uśmiechu. Uśmiechaś siě! Musiaś stawiě czośo kobiecemu uporowi, jak w wypadku swojej żony, jak dawno temu - matki. Kobiety, które znaś, ulegaśy pojedynczym, prostym ideom, które tkwiśy w ich mózgach niczym kulki i nie można ich byśo usuněě, posśugujěc siě argumentacjě, zdrowym rozsědkiem, logikě. Jestem zupeśnie inny niż ten poeta Czechow. Jestem rzemieślnikiem ze szkośy Ibsena. Stojě pewnie na ziemi. A ziemia pod moimi stopami jest twarda. Ale o jednym Blondwśosa Aktorka musi powiedzieě. Tylko czy starczy jej odwagi? Roześmiaśa siě nerwowo i pochyliśa w kierunku Dramaturga, jakby chciaśa mu powierzyě jakěś tajemnicě. Patrzyś na jej usta. Nie mógś nie myśleě, jakich beznadziejnie plugawych czynów dokonywaśa tymi ustami. - Coś mi nie daje spokoju. Magda nie umie czytaě, prawda? Isaac pokazuje jej w...wiersz, który dla niej napisaś, a ona udaje, że go rozumie? Dramaturg poczuś w skroniach pulsowanie krwi. Wśaśnie! Magda byśa niepiśmienna. Rzeczywista Magda prawdopodobnie nie byśa analfabetkě. No pewnie. Dramaturg czym prědzej powiedziaś z uśmiechem: - Nie musimy przecież rozmawiaě o mojej sztuce, Marilyn. Powiedz mi coś o sobie, proszě. - Blondwśosa Aktorka uśmiechněśa siě nieśmiaśo. Jak by pomyślaśa: "O którym wcieleniu?" - Bědě do ciebie mówiś Marilyn, dobrze? Czy może to tylko twój pseudonim? - Nazywaj mnie Normě. Tak siě naprawdě nazywam. Dramaturg zastanowiś siě chwilě. - Nie wiem dlaczego, ale Norma jakoś do ciebie nie pasuje. Blondwśosa Aktorka wydawaśa siě dotkniěta. - Nie pasuje? - Norma to imiě starszej kobiety, z minionych czasów. Norma Talmadge. Norma Shearer. Blondwśosa Aktorka rozpromieniśa siě. - Norma Shearer jest mojě matkě chrzestně! Moja matka byśa jej bliskě przyjacióśkě. Natomiast ojciec przyjaźniś siě z panem Thalbergiem. Byśam jeszcze maśě dziewczynkě, kiedy zmarś, ale pamiětam jego pogrzeb. Jechaliśmy jedně z limuzyn, z rodzině. Nie byśo wiěkszego pogrzebu w historii Hollywood. Dramaturg niewiele wiedziaś o pochodzeniu Blondwśosej Aktorki, ale to, co usśyszaś, nie brzmiaśo zbyt wiarygodnie. Czy przed chwilě nie powiedziaśa, że byśa sierotě, że mieszkaśa w domu dziecka? Postanowiś, że nie bědzie jej wypytywaś. Uśmiechaśa siě z takě dumě. - Irving Thalberg! Żydowski chśopak, geniusz z Nowego Jorku. Blondwśosa Aktorka uśmiechněśa siě niepewnie. To jakiś żart? Czy w ten sposób Żydzi mówiě o innych Żydach, familiarnie, serdecznie, nawet z po gardě, tak jak nie-Źydzi nie majě śmiaśości? Na widok jej zmieszania Dramaturg dodaś: - Thalberg to żywa legenda.

Cudowne dziecko. Mśody nawet w chwili swojej śmierci. -Och, czyżby? W chwili ś...śmierci? - Na pewno dziecku nie wydaśby siě mśody. Ale owszem, dla świata byś mśody. Blondwśosa Aktorka rzekśa z zapaśem: - Pogrzeb odbyś siě w piěknej synagodze... świětyni? ... na Wilshire Boulevard.Jako dziecko niewiele z tego rozumiaśam. Mówiono po... hebrajsku? To byśo takie dziwne i piěkne. Może mi siě wydawaśo, że sśyszě gśos Boga. Nigdy tam nie wróciśam. To znaczy, nie byśam w żadnej synagodze. Dramaturg poruszyś niespokojnie ramionami. Religia niewiele znaczyśa w jego życiu. Chyba że jako odmiana szacunku dla przodków, a i to przyjmowaś z rezerwě. Nie należaś do Żydów, którzy wierzyli, że holocaust byś poczětkiem albo koścem historii, ani że holocaust "zdefiniowaś" Żydów. Byś liberaśem, socjalistě i racjonalistě. Ale nie syjonistě. Prywatnie rzeczywiście uważaś, że Żydzi sě najbardziej oświeconymi, najbardziej utalentowanymi, najlepiej wyksztaśconymi i najbardziej pokojowymi ludźmi wśród światowej kśótliwej tśuszczy, ale do tej wiary nie odnosiś siě z żadnym szczególnym sentymentem ani pietyzmem; to byśa sprawa zdrowego rozsědku. - Nie mam skśonności do mistycyzmu. Hebrajski nie brzmi w moich uszach jak gśos Boga. - Och, naprawdě? - Co innego grzmot piorunu. Trzěsienie ziemi, fala przypśywu. Gśos Boga nie ograniczony zasadami skśadni. Blondwśosa Aktorka gapiśa siě na Dramaturga szeroko otwartymi oczami. Piěknymi oczami o dśugich rzěsach. Jeśli raz w nie wpadśeś, mogśeś lecieě, lecieě bez kośca. Dramaturg poprosiś o kolejnego drinka, dla siebie. Myślaś sobie, że jak wiěkszośě aktorów i aktorek, Blondwśosa Aktorka w rzeczywistości wyglěda mśodziej niż na zdjěciach. I jest niższa. A jej gśowa, jej piěkna, ksztaśtna gśowa wydaje siě za duża. Tego rodzaju wybryki natury dobrze wychodziśy na zdjěciach; na ekranie takie osoby wyglědaśy na bogów, nie wiadomo dlaczego. Piěkno jest sprawě optyki. Wizja iluzji. Nie chciaś kochaě tej kobiety. Powiedziaś sobie, że nie może siě angażowaě w zwiězek z aktorkě. Aktorkě! Hollywoodzkě aktorkě! Inaczej niż aktorzy teatralni, którzy skrupulatnie uczě siě swego rzemiosśa i muszě zapamiětaě swoje kwestie, aktorzy filmowi nie zadajě sobie wiele trudu - krótkie próby, przeprowadzane przez pobśażliwych reżyserów, żeby wypowiedzieě kilka linijek tekstu, które i tak można powtarzaě i powtarzaě bez kośca - mogě czytaě swoje kwestie z tablic umieszczonych poza kadrem. I niektórzy z tych "aktorów" dostajě Oscary. Ależ to kpiny ze sztuki aktorskiej! A to ich życie prywatne. Dramaturg przypomniaś sobie, że sśyszaś jakieś plotki na temat Blondwśosej Aktorki, o jej rozwiězśości w okresie poprzedzajěcym jej burzliwe maśżeśstwo (i podczas niego?), o nadużywaniu narkotyków, o próbie samobójczej (albo próbach), o jej zwiě zku z typami z dekadenckiego marginesu Holly wood, w tym z alkoholikiem i heroinistě, synem wpisanego na czarně listě Charliego Chaplina.

Teraz, kiedy spotkaś Blondwśosě Aktorkě, w nic z tego już nie wierzyś. Teraz, kiedy wreszcie spotkaś swojě Magdě, nie bědzie wierzyś w nic na jej temat, czego sam nie odkryje. Niczym uczennica zdradzajěca sekret Blondwśosa Aktorka mówiśa nie śmiaśo: - Najbardziej podoba mi siě w Magdzie to, że urodziśa dziecko, bo je kochaśa. Kochaśa, nim siě jeszcze urodziśo! Mówi o tym w jednej króciutkiej scenie, w monologu... Isaac o niczym nie wie, nikt nie wie. Magda znajduje sobie kandydata na měża, aby dziecko mogśo siě urodziě... nie zostaśo porzucone, nie żyśo w pogardzie. Inna dziewczyna urodziśaby dziecko w jakimś odosobnieniu i zabiśa je. Wiesz, kiedyś tak wśaśnie zaśatwiaśy tego rodzaju sprawy dziewczěta biedne i niezaměżne. Na przykśad moja najlepsza przyjacióśka z sierociśca... jej matka próbowaśa jě zabiě... utopiě. We wnětrzu. Dziewczynce na rěkach, od góry do dośu, zostaśy blizny, które wyglědaśy jak koronkowe śuski. Do oczu Blondwśosej Aktorki napśyněśy śzy. Dramaturg instynktownie dotkněś jej rěki, grzbietu dśoni. Od nowa napiszě tě historiě. Mam dośě siśy. Blondwśosa Aktorka otarśa oczy, wydmuchaśa nos i powiedziaśa: - Mama nadaśa mi imiona: Norma Jeane. To znaczy mama i tata mi je nadali. Czy to ci siě bardziej podoba niż Norma? Dramaturg uśmiechněś siě. - Nieco bardziej. Wcześniej puściś jej rěkě. Teraz jednak pragněś chwyciě jě znowu, po chyliě siě nad stolikiem i pocaśowaě. Ta scena filmowa nie byśa oryginalna, jednak stanowiśa wyzwanie! Gdyby przechyliś siě nad stośem, mśoda blondynka podniosśaby gśowě, spojrzaśa wyczekujěco szeroko otwartymi oczami, a on, kochanek, otoczyś jej twarz dśośmi i przycisněś usta do jej ust. Oto poczětek wszystkiego. Koniec jego dśugiego maśżeśstwa. Blondwśosa Aktorka rzekśa jakby na usprawiedliwienie: - Nie przepadam za M...Marilyn. Ale mogě siě podporzědkowaě. Wiěkszośě ludzi tak siě do mnie teraz zwraca. Ci, którzy mnie nie znajě. - Mogě mówiě do ciebie Norma Jeane, jeśli wolisz. Mógśbym nazywaě ciě... - w tym momencie gśos Dramaturga zadrżaś ze wzglědu na śmiaśośě sśów, które chciaś wypowiedzieě: - ...mojě Magdě. - Och, byśoby miśo. - Mojě Tajemniczě Magdě. -Tak! - Ale może przy innych niech bědzie Marilyn. Żeby nie byśo nieporozumieś. - Nieważne, jak mnie bědziesz nazywaś przy innych. Możesz na mnie gwizdaě. Możesz wośaě: "Hej, ty! " - Blondwśosa Aktorka roześmiaśa siě, odsśaniajěc piěkne biaśe zěby. Byś poruszony do gśěbi, że tak szybko zdośaś jě uszczěśliwiě. - Hej, ty. -Hej, ty. Roześmiali siě jak rozradowane dzieci. Nagle zawstydzone i wystraszone.

Jeszcze siě wśaściwie nie dotkněli. Ot, jedynie otarli dśośmi. Nie pocaśowali. Wyjdě z baru o póśnocy, Dramaturg odprowadzi Blondwśosě Aktorkě do taksówki i wtedy siě pocaśujě, szybko, namiětnie, ale zarazem skromnie, ścisně siě za rěce i popatrzě na siebie těsknie. I nic wiěcej. Nie tej nocy. W delirium emocji Dramaturg piechotě pokona odlegśośě do toněcego w mroku mieszkania. Szczěśliwy, bo zakochany, i szczěśliwy, bo sam. Dziewczyna z ludu, tak samo jak moja Magda. Nie ma blizn na ramionach. Nie ma blizn na ciele. Z niě rozpocznie siě moje nowe życie. Życie Isaaca! Chśopaka, któremu świat wydaje siě nowy. Sprzed historii i holocaustu, nowy. Nawet jak już zostaně kochankami, Dramaturg rzadko bědzie publicznie nazywaś Blondwśosě Aktorkě Marilyn, ponieważ pod tym imieniem znaś jě świat; a on, jej kochanek i obrośca, nie byś światem. Na osobności nie nazywaś jej Magdě ani Mojě Magdě. Zamiast tego zwracaś siě do niej: kochanie, moja droga, najdroższa, ukochana. Bowiem tych tkliwych sśów świat nie miaś prawa wobec niej używaě. Tylko on miaś prawo. Kiedy byli sami, ona nazywaśa go Tatuśkiem. Z poczětku dla żartu, może aby siě z nim podrěczyě (w porzědku, byś od niej starszy prawie o dwadzieścia lat, niby dlaczego nie zrobiě z tego żartu?), potem na serio i z szacunkiem widocznym w jej oczach. Przy obcych zwracaśa siě do niego "kochanie", czasem zaś "mój drogi". Rzadko nazywaśa go po imieniu, a nigdy zdrobniale. Bo z kolei pod tym imieniem znaś go caśy świat. Wymyślamy nasz prywatny jězyk, zawsze, kiedy siě kochamy. Skodyfikowanq mowě kochankóiu. Och, ale Tatuśku! nigdy nie bědziesz o mnie opowiadaś, prawda? Nikomu. Nigdy. Ani o mnie nie napiszesz? Tatuśku? Kochanie, nigdy. Jeszcze ci nie mówiśem? Amerykaśska epopeja. W koścu Pearlman zadzwoniś. Wyczuwaś, że coś musi byě nie w porzědku (bo jego stary przyjaciel Dramaturg unikaś go od dnia czytanej próby), ale postanowiś, że nie da tego po sobie poznaě. Mówiś caśě godzině bez przerwy, chwalěc i analizujěc Dziewczyně o wśosach jak len; wyraziś nadziejě, że w przyszśym sezonie Zespóś wystawi tě sztukě, ale potem jakby trochě straciś pewnośě siebie (tak jak przewidywaś Dramaturg w tej scenie) i rzekś: - A co z mojě Magdě? Co o niej myślisz? Niezśa jest, nie? Dramaturg zadygotaś ze zśości. Zdobyś siě jednak tylko na zdawkowe potwierdzenie. Pearlman kontynuowaś: -Jak na hollywoodzkě aktorkě. Klasyczně gśupiě blondynkě bez scenicznego doświadczenia. Niezwykśe, jak sědzě. -Tak jest, niezwykśe. Cisza. Scena byśa improwizowana, ale Dramaturg jakoś nie chciaś siě podjěě swojej roli.

Pearlman odezwaś siě teraz tak, jakby siě kśócili. -Mogśoby powstaě z tego arcydzieśo, przyjacielu. Jeśli siě obaj do tego weźmiemy. - Kolejna przerwa. Chwila krěpujěcej ciszy. - Gdyby... Marilyn mogśa zagraě Magdě. - Sśowo "Marilyn" wymówiś delikatnie, tkliwie. - Za uważyśeś, jak jest przerażona. Boi siě "aktorstwa na żywo", jak to sama określa. Obawia siě, że zapomni tekstu. Że bědzie bezbronna na scenie, wystawiona na widok jak zwierzě w klatce. Wszystko jest dla niej sprawě życia i śmierci. Musi siě jej udaě. Porażka oznacza dla niej śmierě. Szanujě takie podejście, bo jestem taki sam, albo byśbym taki, tyle że jestem najbardziej praktycznym czśowiekiem na świecie. Uczysz siě na swoich bśědach, Marilyn, powiedziaśem, a ona odparśa: Ludzie czekajě na moje bśědy, żeby siě ze mnie śmiaě. Tak siě baśa przed naszě próbě tamtego popośudnia, że musiaśa ciěgle wychodziě do toalety. Powiedziaśem: Marilyn, moja droga, zainstalujemy nocnik pod twoim krzesśem, i to jě rozbawiśo; trochě siě odprěżyśa. Mieliśmy dwie próby. Dwie! W naszym mniemaniu to niewiele, ale wedśug niej dużo. "Powinnam siě poprawiě - powtarzaśa. - Mój gśos powinien brzmieě gśośniej". Co prawda, to prawda, rzeczywiście ma cichy gśos. W każdym teatrze jest wiěcej niż sto piěědziesiět miejsc, powinno byě jě sśychaě z najodleglejszego kěta. Ale możemy popracowaě nad tym gśosem. Możemy popracowaě nad niě. Caśy ten interes ja prowadzě, oświadczyśem jej. Podaruj mi swój talent, jestem jak Herkules. Podaruj mi rzadki talent, jestem Jehowě. "Ale autor bědzie tam obecny, usśyszy mnie" - powtarzaśa. O to chodzi, Marilyn, powiedziaśem. Na tym polegajě wspóśczesne sztuki: dramaturg pracuje z tobě nad rolě. Dziěki nam ta kobieta uświadomi sobie swój prawdziwy talent. W twojej sztuce, w tej roli. Jest dla niej stworzona. Ona jest kobietě z ludu jak Magda. Jest kimś wiěcej niż gwiazdě filmowě. To urodzona aktorka sceniczna. Nie przypomina nikogo, z kim pracowaśem, poza może Marlonem Brando, oboje sě do siebie w gśěbi duszy podobni. Nasza Magda, hm? Co za zbieg okoliczności? No, co powiesz? Dramaturg dawno przestaś sśuchaě. Staś w swojej pracowni na drugim piětrze i gapiś siě przez okno na przykryte chmurami zimowe niebo. środek tygodnia. Dzieś niezdecydowania. Niby tak, ale przecież podjěś decyzjě, prawda? Nie mógś zraniě swojej żony ani jej upokorzyě. Swojej rodziny. Nie mógś byě cudzośożnikiem. Ze wzglědu na moje wśasně dobro. Izě wzglědu na jej dobro. Tak samo przed piěcioma dniami Dramaturg byś jedně z osób, które spokojnie odmówiśy pomocy Komisji Kongresu do Spraw Badania Dziaśalności

Antyamerykaśskiej w ściganiu komunistów, ich sympatyków oraz politycznych odszczepieśców. Nie mógś donieśě na znajomych, z którymi tak naprawdě siě nie zgadzaś, na ludzi beztroskich i skśonnych do samozniszczenia, sympatyków stalinizmu, którzy wieścili nadejście krwawej apokalipsy. Nie potrafiś donieśě na znajomych, którzy běděc na jego miejscu (och, nie chciaś o tym myśleě!), prawdopodobnie dopuściliby siě zdrady. Bo reprezentowaś bezkompromisowośě ascetów, mnichów, uparciuchów i měczenników. Także Pearlman spotkaś siě z Komisjě. On również zachowaś siě godnie. Należaśo mu ufaě. Pieprzyśeś jě, Max? Czy masz to jeszcze w planach? Taki jest podtekst? -Jeśli zrobimy tě sztukě, Marilyn bědzie sensacjě. W razie potrzeby przez parě miesiěcy mógśbym z niě prywatnie popracowaě. Już teraz podczas zwykśych zajěě zaczyna reagowaě jak należy. Dziewczyna, jak każdy z nas, wytworzyśa wokóś siebie pewně skorupě i trzeba jě pokonaě; wewnětrz bulgocze wrzěca lawa. Wszyscy w mieście powtarzaliby, jakie to ryzyko dla naszego teatru, dla reputacji Pearlmana, ale w razie czego Pearlman im pokaże, Marilyn im pokaże, byśby to sceniczny debiut stulecia. - Mistrzowskie posuniěcie - rzekś ironicznie Dramaturg. - Oczywiście - ciěgněś Pearlman - może wróciě do Hollywood. - Skarży jě Wytwórnia. Ona nie chce o tym rozmawiaě, ale zadzwoniśem do jej agenta i facet okazaś siě dośě otwarty i szczery: Marilyn naruszyśa postanowienia kontraktu. Powinna nakrěciě dla Wytwórni jeszcze ze cztery, piěě filmów, zawieszono jě bez prawa do pensji, a ona nie ma żadnych oszczědności. Zapytaśem go, czy Marilyn może pracowaě dla mnie, facet roześmiaś siě i powiedziaś: "Może, jeżeli chce i staě jě na to. Chyba że pan wyśoży pieniědze". Pytam wiěc: "O jakiej kwocie rozmawiamy? Sto tysiěcy? Dwieście? " I sśyszě: "Wiěcej niż milion. To jest Hollywood, a nie Great White Way". Skurwysyn. Wydawaś siě mśody, mśodszy ode mnie, śmiaś siě. Odśożyśem sśuchawkě. Dramaturg znowu nie odpowiedziaś. Poczuś lekki przypśyw pogardy. Od tamtego pierwszego wieczoru dwukrotnie spotkaś siě z Blondwśosě Aktorkě. Rozmawiali ze sobě szczerze. Zgadza siě, trzymali siě za rěce. Dramaturg musiaś jeszcze powiedzieě: Kocham ciě, uwielbiam. I jeszcze musiaś dodaě: Nie mogě siě z tobě spotykaě. Blondwśosa Aktorka miaśa tyle do powiedzenia, ale nie o hollywoodzkiej przeszśości czy obecnych kśopotach finansowych. Mimo to Dramaturg wiedziaś albo przeczytaś, że Marilyn Monroe zostaśa pozwana przez Wytwórniě. Jak niewiele ta osoba, ta obecnośě, musi mieě z niě wspólnego. Albo z nami. Great White Way - teatralne centrum Broadwayu Max Pearlman mówiś jeszcze przez dziesiěě minut, jego nastrój od ekstazy i optymizmu opadś ku przejěciu i zwětpieniu. Dramaturg bez trudu wyobrażaś sobie starego przyjaciela: wyciěgniěty w starym obrotowym fotelu unosi grube, umiěśnione ramiona i drapie siě po owśosionym brzuchu, a brzeg jego poplamionego swetra siěga torsu; na ścianie zagraconego i cuchněcego biura wiszě fotografie takich zwiězanych z Zespośem aktorów jak Marlon Brando, Rod Steiger, Geraldine Page, Kim Stanley, Julie Harris, Montgomery Clift,James Dean, Paul Newman, Shelley Winters, Viveca

Lindfors i Eli Waliach, którzy uśmiechali siě z nadziejě do swojego Maxa Pearlmana; wkrótce wśród tych zdjěě zawiśnie wizerunek ślicznej twarzy Marilyn Monroe, najcenniejsze z jego trofeów. Wreszcie Pearlman rzekś: - Zabierasz swojě sztukě do innego teatru, tak? O to chodzi? Dramaturg odparś: - Nie, Max. Nie mam takiego zamiaru. Uważam tylko, że jej nie skośczyśem, nie nadaje siě jeszcze do wystawienia, to wszystko. Pearlman wybuchněś: -Pieprzysz! Skośczmy jě razem, popracujmy obaj, na miśośě boskě, ty i ja, i nadajmy temu realny ksztaśt przed koścem tego roku. Dla niej. Dramaturg powiedziaś cicho: - Max, dobranoc. Potem szybko odśożyś sśuchawkě. I zaraz zdjěś jě z wideśek. Pearlman czěsto dzwoniś ponownie i wtedy pozwalaś brzěczeě telefonowi bez kośca. Oszustwo. Ona także do niego dzwoniśa. Znajomy dzwonek dźwiěczaś niczym ostrze noża w sercu. Cześě/ To ja. Twoja Magda? Jakby rzeczywiście musiaśa siě przedstawiaě. Pewnego popośudnia podniósś sśuchawkě w oczekiwaniu na cudownie niski, gardśowy, kobiecy gśos i bez zapowiedzi usśyszaś piosenkě w jej wykonaniu: Nie jesteś smutna Nie nie nie Nie jesteś smutna Jeśli nie jest to smutek w kolorze indygo Jego żona, Esther, wróciśa, skěd miaśa wróciě. Z Miami. Dostrzegśa to w wyrazie jego twarzy, w oczach peśnych cierpienia i po czucia winy. Żenujěca, improwizowana scena: sśowa Blondwśosej Aktorki wibrujěce w jego uszach, w kroczu, duszy, zapamiětany zapach, zapowiedź i obietnica, jej sekret - w komicznym zderzeniu z marsowě twarzě Esther i jej walizkě dudniě cě w przedpokoju, przedpokoju niezwykle ciasnym, bo mnóstwo postrzěpionych ksiěżek staśo tu na sosnowych póśkach, zresztě jak w caśym mieszkaniu, nie wyśěczajěc śazienek; do tego przedpokoju wkroczyś Dramaturg, aby przenieśě walizki, i z jakiegoś powodu wokóś jego stóp rozsypaśa siě zawartośě torby reklamowej z napisem Neiman-Marcus. "Och, nie zdara! Spójrz, co narobiśeś". Fakt! Byś niezdarě. Nie miaś w sobie uroku. Nie byś typem romantyka. Ani kochanka. Zaczěś siě do niej zwracaě: Moja droga.Jeszcze nie: Kochanie. Och, jeszcze nie! Trzymali siě i ściskali za rěce. Na randce w mroku klubu jazzowego. Gdzie nikt ich nie rozpoznaś. (Czyżby? Naprawdě nikt? Wysokiego bociana w okularach i atrakcyjnej mśodej kobiety patrzěcej na niego z uwielbieniem?) Wymienili kilka pocaśunków.

Wśród nich ani jednego namiětnego i żarliwego. Żadnego pocaśunku, który byś wstěpem do miśosnego aktu. Proszě, zrozum: nie dysponujě swoim życiem. Mam żoně, dzieci, rodzině. Mógśbym kogoś zraniě, kochajěc ciě. Ale nie wolno mi raniě innych! Wolě zraniě siebie. Blondwśosa Aktorka uśmiechněśa siě, westchněśa i bardzo piěknie zaimprowizowaśa swojě czěśě sceny. O, rany. Chyba rozumiem! Jego żona mówiśa pogodnie: - Těskniśeś za mně? - Naturalnie. - Aha. - Roześmiaśa siě. - Wśaśnie widzě. Od dnia czytanej próby, kiedy Dramaturg zdaś sobie sprawě ze swojej gśupoty i daremności swoich wysiśków, nie mógś siě skoncentrowaě na pracy. Z trudem udawaśo mu siě spokojnie wysiedzieě. Rankami wychodziś na dśugie spacery, a wśaściwie kěpiele powietrzne, szedś na skraj parku i z po wrotem; byś rozgorěczkowany i chśód dobrze mu robiś. Wědrowaś po peśnych przeciěgów korytarzach Muzeum Historii Naturalnej, gdzie jako chśopiec w typie Isaaca oddawaś siě marzeniom, rozmyślaś i gubiś w surowej, bezosobowej przeszśości. Niesamowite, że świat wyprzedza nas, rodzi, przez krótkě chwilě zdaje siě nas pieściě, a potem pozbywa siě nas jak zbyt dużej skóry. Koniec! Pomyślaś z pasjě: Chcě coś tutaj po sobie zostawiě. Coś, o czym warto pamiětaě. Dramaturg rozumiaś, że Blondwśosa Aktorka nie chce byě jego równorzědně partnerkě. Domyśliś siě, że wskrzesza rolě, którě niegdyś graśa, może nawet niejeden raz, i byśa za niě nagradzana; graśa maśě dziewczynkě, on miaś byě starszym mentorem. Ale czy chciaś byě mentorem/ojcem tej kobiety, czy może chciaś zostaě jej kochankiem? Dla niej prawdopodobnie jedno nie różniśo siě od drugiego. Dla Dramaturga byśo coś perwersyjnego w obu tych rolach. Ona może kochaě wyśěcznie měżczyzně, którego uważa za lepszego od siebie. Czy rzeczywiście jestem tym měżczyzně. Znaś swoje sśabości! Byś najsurowszym ze swoich krytyków. Przecież sam wiedziaś najlepiej, z jakim trudem przychodzi mu tworzenie; jak bardzo brakuje mu po etyckiego talentu, bśyskotliwego, magicznego, bezwiednego. Czechowowskich chwil tworzonych z pozornej pospolitości, z niczego. Z nagśego wybuchu śmiechu, chrapania starszego měżczyzny, śmiertelnego smrodu dśoni Solonego. Odgśosu pěkniětej struny, której dźwiěk smětnie zamiera. Nie umiaśby stworzyě Nataszy Czechowa. Nie, nie potrafiśby pojěě, że jego "dziewczyna z ludu" jest zbyt dobra i dlatego niewiarygodna, co Blond wśosa Aktorka zauważyśa instynktownie. W jego wypracowanych sztukach nie byśo bśysków geniuszu Czechowa, bo wyobraźnia Dramaturga byśa dosśowna, czasem nieporadna; tak, przyznawaś siě do nieporadności, co byśo formě uczciwości. Dramaturg nie przekrěcaś prawdy nawet w sśuż bie sztuki! Mimo wszystko nagradzano go za jego pracě; otrzymaś nagrodě Pulitzera (co sprawiśo, że jego żona jednocześnie byśa z niego dumna i go nienawidziśa) i inne nagrody; zostanie uznany za jednego z czośowych amerykaśskich dramatopisarzy. Jego dzieśa poruszaśy serca, podobnie jak dzieśa Czechowa. Jak dzieśa Ibsena, Oneilla, Williamsa. Byě może ich prostota i brak wdziěku tak silnie oddziaśywaśy na

Amerykanów. Kiedy Dramaturg odczuwaś przypśyw nadziei, mówiś sobie, że jest uczciwym rzemieślnikiem, który buduje mocne, zdatne do żeglugi statki. Lżejsze, zgrabniejsze, bardziej olśniewajěce twory innych dramatopisarzy wprawdzie wyprzedzajě te statki, ale one i tak ostatecznie zawijajě do tego samego portu. Wierzyś w to. Chciaś w to wierzyě! "Twoje cudowne sztuki. Twoje cudowne sztuki. Jestem nimi zachwycona!" Sśyszaś te sśowa od piěknej mśodej kobiety. Wypowiadaśa je szczerze, z powagě, jakby powtarzaśa oczywistě prawdě. Podobno poszśa do antykwariatu, aby kupiě jego dramaty, których jeszcze, w "starym życiu", nie przeczytaśa, a których nakśad już siě wyczerpaś. Mieszkaśa w Village. Podnajmowaśa mieszkanie na Jedenastej Wschodniej Ulicy. Od przyjacióśki Maxa Pearlmana. Nigdy nie mówiśa o swoim "starym życiu". Dramaturg chětnie by zapytaś: Cierpiaśaś, kiedy rozpadśo siě twoje maśżeśstwo? Kiedy nagle wygasśa twoja miśośě? Czy może miśośě nigdy nie wygasa nagle? Szanujě maśżeśstwo. Wiěź miědzy měżczyzně i kobietě. Wierzě, że to rzecz świěta. Nigdy bym czegoś takiego nie pogwaściśa. I patrzyśa na niego z těsknym uśmiechem w oczach. Poruszyśa go niczym zagubione dziecko. Dziecko opuszczone. W ponětnym ciele. Jej ciele! Kiedy zaczynaśeś poznawaě Normě Jeane (jak Dramaturg chětnie o niej myślaś, choě rzadko tak siě do niej zwracaś: w jakiś sposób nie byśo to jego przywilejem), dostrzegaśeś, że dla tej kobiety jej wśasne ciaśo jest przedmiotem ciekawości. Czasem sprawiaśa wrażenie, że próbuje wciěgněě Dramaturga w jakiś sekretny ukśad, dojśě z nim do porozumienia. Innych měżczyzn pociěgaśa seksualnie, bo dostrzegali wyśěcznie jej ciaśo; on, Dramaturg, czśowiek z piedestaśu, znaś jě z innej strony i nie daśby siě zwieśě. Mówiśa poważnie? Dramaturg roześmiaś siě, nie za gśośno. - Na pewno wiesz, że jesteś uroczě kobietě. A to trudno uznaě za debet. - Co takiego? - Debet. Niedobór, strata. Blondwśosa Aktorka trěciśa go śokciem. -Nie musisz mi schlebiaě. - Schlebiam ci, sugerujěc, z caśě szczerościě, że jesteś piěkně kobietě? I że to nie stawia ciě w niekorzystnej sytuacji? - Dramaturg roześmiaś siě, pragněc ścisněě jě za ramiě, za nadgarstek; pragněc, aby siě odrobině skrzywiśa, potwierdziśa prostě prawdě zawartě w jego sśowach. Przecież na pewno nie chciaśaby, żeby nie byś sobě, měżczyzně! Choě przedstawiaśa mu siě w określony sposób - sprawiaśa wrażenie dziecinnej, stěsknionej, zasěpionej, kuszěcej - najwyraźniej staraśa siě go podnieciě seksualnie. Chyba że sobie to wyobrażaś. Jej kampaniě, aby jě pokochaś. Odszedś od żony i jě pokochaś. Z niě siě ożeniś.

Czy Blondwśosa Aktorka nie powiedziaśa, że żyje dla swojej pracy, żyje dla miśości? A obecnie nie ma pracy. Nie ma w jej życiu miśości. (Opuściśa gśowě, trzepoczěc powiekami. Och, ale bardzo jej na miśości zależaśo!) Z poruszajěcě powagě powiedziaśa: - Prawdziwym sensem życia jest c...coś wiěcej niż to, kim jesteś? W swojej gśowie? W swoim szkielecie? W swojej historii? Dziěki pracy zostawiasz światu coś z siebie; poprzez miśośě wznosisz siě na wyższy poziom istnienia, już nie jesteś tylko tobě. Mówiśa tak żarliwie, że Dramaturg zaczěś siě zastanawiaě, czy nie na uczyśa siě tych sśów na pamiěě. Ależ naiwnośě, jakiż idealizm. Może powtarzaśa za jedně z postaci Czechowa, za którěś z jego obdarzonych przenikliwě inteligencjě, choě fatalnie oszukanych kobiet. Za Nině z MewyaYoo Irině z Trzech sióstr? A może cytowaśa z bliższego źródśa, tekst, który sam Dramaturg napisaś przed wielu laty? Ale nie byśo powodu wětpiě w jej szczerośě. Siedzieli przy stoliku, w mroku klubu jazzowego przy Szóstej Alei w West Willage, i trzymali siě za rěce. Dramaturg byś nieco wstawiony, a Blondwśosa Aktorka wypiśa dwa kieliszki czerwonego wina, choě w ogóle rzadko piśa. Jej oczy wypeśniśy siě śzami. Najwidoczniej z powodu kryzysu, który nieuchronnie siě zbliżaś, gdyż nastěpnego dnia żona Dramaturga wracaśa do domu. -Jeśli jesteś kobietě i kochasz měżczyzně, chcesz temu měżczyźnie urodziě dziecko. A dziecko oznacza... Och, jesteś ojcem, wiesz, co znaczy dziecko! Już nie jesteś tylko tobě. - Zgadza siě, ale dziecko też nie jest tobě. Blondwśosa Aktorka byśa do tego stopnia zmieszana i urażona, jakby ktoś jě zśajaś, że Dramaturg otoczyś jě ramieniem i przytuliś, bo oboje zajěli miejsce po tej samej stronie stolika; nie pozwalali, aby dzieliś ich ten bez duszny przedmiot. Dramaturg pragněś trzymaě jě w ramionach. Ona oprze gśowě na jego torsie, wtuli twarz w jego ramiě, on bědzie jě pocieszaś i chroniś. Bědzie jě broniś przed jej wśasnymi iluzjami. Czym bowiem jest iluzja, jeśli nie wstěpem do rozczarowania i cierpienia? Czym jest cierpienie, jeśli nie wstěpem do gniewu? Wiedziaś jako ojciec, że dziecko może wkroczyě w twoje życie i rozdzieliě je na dwoje, a nie dopeśniě go; wiedziaś jako měżczyzna, że dziecko może okazaě siě intruzem w pozornie szczěśliwym maśżeśstwie, dziecko może zmieniě lub nawet nieodwracalnie zniszczyě miśośě miědzy měżczyzně i kobietě; jako czśowiek dorosśy wiedziaś, że tak w rodzicielstwie, jak i macierzyśstwie próżno by szukaě romantyzmu, jedynie podkreślenia sensu życia. Kiedy zostajesz rodzicem, nadal jesteś sobě, tyle że teraz dźwigasz przerażajěce brzemiě rodzicielstwa. Miaś ochotě pocaśowaě powieki tej ślicznej mśodej kobiety, kobiety magicznej, ulotnej, i powiedzieě: Oczywiście, że ciě kocham. Moja Magdo. Moja Normo Jeane. Jak jakiś měżczyzna mógśby ciě nie kochaě? Ja bym nie mógś... Nie mogě daě ci tego, czego potrzebujesz. Nie jestem měżczyzně, którego szukasz. Jestem měżczyzně uśomnym, měżczyzně, którego ojcostwo prawie nie zmieniśo; měżczyzně drżěcym z obawy przed cierpieniem, upokorzeniem,

gniewem mojej żony. Nie ocalě twoich marześ, nie jestem ksiěciem. Blondwśosa Aktorka zaprotestowaśa: -Matka i ja, kiedy byśam maśa, stanowiśyśmy prawie jedně osobě... Nie musiaśyśmy nawet ze sobě rozmawiaě. Po prostu niemal wysyśaśa mi swoje myśli. Nigdy nie byśam sama. Taka już jest miśośě matki i dziecka. Przestajesz byě sobě, naprawdě. Wiem, że byśabym dobrě matkě, bo... nie śmiej siě ze mnie... bo kiedy widzě niemowlě w wózku, nie mogě siě powstrzymaě, aby go nie pocaśowaě! "O rany! - wośam - czy mogě potrzymaě pani dziecko? Och, jakie śliczne! " I natychmiast zaczynam pśakaě. Nic na to nie mogě poradziě. śmiejesz siě ze mnie? Taka już jestem. Zawsze uwielbiaśam dzieci. Kiedy przebywaśam w rodzinach zastěpczych, opiekowaśam siě maluchami. śpiewaśam im piosenki i kośysaśam je, wiesz? Póki nie zasněśy. Byśa tam taka maśa dziewczynka, której matka nie kochaśa, czěsto siě niě zajmowaśam, woziśam jě w wózku na spacery do parku. Miaśam wtedy może z szesnaście lat, gdy z resztek materiaśu uszyśam jej tygryska, tak jě kochaśam. Ale sama chciaśabym mieě chśopca, wiesz dlaczego? Dramaturg usśyszaś wśasny gśos: - Dlaczego? - Bo przypominaśby ojca. I szalaśabym za nim jak za jego ojcem. Możesz byě pewien. Nie zakochujě siě w byle kim, wiesz? - Blondwśosa Aktorka roześmiaśa siě. - O wiěkszości měżczyzn nie mogě nawet powiedzieě, że ich lubiě. Gdybyś byś kobietě, czuśbyś to samo na moim miejscu. Roześmiali siě razem. Dramaturg pśoněś z pożědania. Znowu jakby z zewnětrz usśyszaś wśasny gśos: - Byśabyś cudowně matkě. Urodzoně matkě. Dlaczego, dlaczego to mówiś? W tej improwizowanej scenie samochód mkněś naprzód z zawrotně szybkościě i nie miaś kto chwyciě za kierownicě. Jazda po pijanemu! Lekko, ale kuszěco Blondwśosa Aktorka pocaśowaśa Dramaturga w usta. Fala radosnego podniecenia wypeśniśa jego krocze, dóś brzucha, caśe ciaśo. I znowu usśyszaś wśasny gśos: - Dziěkujě. Moja ukochana. Wiarośomny měż. Nie chciaś wykorzystywaě Blondwśosej Aktorki. Byśo z niej ufne dziecko. Chciaś jě ostrzec: Uważaj na nas! Nie kochaj mnie. Mówiěc "nas", miaś na myśli siebie i Maxa Pearlmana. Caśě spośecznośě teatralně Nowego Jorku. Blondwśosa Aktorka przyjechaśa tutaj jak do świětyni, aby odrodziě siě poprzez sztukě. Poświěciě siě dla sztuki. Dramaturg miaś nadziejě, że nie przywědrowaśa tutaj, aby siě poświěciě dla niego.

Trudnośě polegaśa na tym, że nie przestaś kochaě żony. Nie ożeniś siě przypadkowo, jak wielu jego znajomych. Měżczyzn z tego samego pokolenia co on, pochodzěcych z żydowskiego, liberalnego, prorodzinnego środowiska. Nie podobaśy mu siě beztroskie, lekkie romanse Pearlmana; nie podobaśo mu siě, że kobiety, które traktowaś tak podle, chětnie i szybko mu wybaczaśy, nie wyśěczajěc jego atrakcyjnej, choě już niemśodej żony. Dramaturg nie zdradziś Esther ani razu. Nawet gdy po 1948 roku staś siě wzglědnie sśawny. Kiedy ku swojemu zdumieniu, rozdrażnieniu, zażenowaniu doświadczyś wzmożonego zainteresowania ze strony kobiet: intelektualistek, dam z towarzystwa, rozwódek, a nawet żon przyjacióś z teatralnego krěgu. Na uniwersytetach, gdzie gościnnie wykśadaś, w lokalnych teatrach, gdzie wystawiano jego sztuki, nie odmiennie pojawiaśy siě te kobiety, rozpromienione, żywe, atrakcyjne, wyksztaścone, Żydówki i nie-żydówki, wykśadowczynie, literatki, żony za możnych biznesmenów, wiele w średnim wieku, wzruszone albo zachwycone měskim geniuszem. Możliwe, że niektóre z tych kobiet pociěgaśy go - z nudy, samotności albo z typowej dla niego frustracji wśasně pracě - lecz nigdy żony nie zdradziś; wszystko przez to, że w pewnym sensie miaś charakter ksiěgowego i wielkě wagě przykśadaś do faktów. Nie zdradziś Esther, z pewnościě musiaśo to coś dla niej znaczyě? Moja drogocenna wiernośě. Co za hipokryzja! Nie przestaś kochaě Esther i wierzyś, mimo jej gniewu i niechěci, że ona także nie przestaśa go kochaě. Rzeczywiście, nie przeżywali już burzy na miětności. Nawet wzmożonego zainteresowania sobě! Już od lat. Dramaturg wiódś prawdziwe życie w myślach, ludzie z krwi i kości czasem wydawali mu siě nierzeczywiści. Im bardziej bliscy, tym bardziej nierzeczywiści. Żona, dzieci. Dorosśe dzieci. Dorosśe, dalekie dzieci. I żona, na którě - naprawdě! - zdarzaśo mu siě nie spojrzeě podczas rozmowy ani razu. ("Těskniśeś za mně? " "Naturalnie". "Aha. Wśaśnie widzě".) Życiem Dramaturga byśy sśowa, z trudem dobierane sśowa, a jeśli nie sśowa - pisane szybkimi uderzeniami palców wskazujěcych na przenośnej maszynie marki Olivetti - to spotkania z producentami, reżyserami i aktorami, przesśuchania, próby czytane, warsztaty, próby zwykśe (na koścu kostiumowe i "techniczne"), spektakle przedpremierowe i premiery, dobre recenzje, niezbyt dobre recenzje, sukcesy kasowe, brak sukcesów kasowych, nagrody i rozczarowania, chaotyczne zestawienie ciěgśych kryzysów niczym zygzakowaty kurs narciarza suněcego w dóś po nieznanym terenie, po śniegu miědzy skaśami. I albo urodziśeś siě do takiego życia, ono ciě podnieca, choě zarazem wyczerpuje, albo nie urodziśeś siě do takiego życia, masz wszystkiego dośě i w koścu nie chcesz już nic odczuwaě. Dramaturg nie chciaś żeniě siě z aktorkě ani pisarkě, ani w ogóle z kobietě o artystycznych ambicjach, zatem ożeniś siě z śadně, energiczně, śagodně mśodě kobietě, pochodzěcě z rodziny podobnej do jego rodziny, absolwentkě Columbia Teachers College. Kiedy siě poznali, Esther od niedawna uczyśa matematyki w mśodszych klasach szkośy średniej. Pobrali siě bez szczególnego entuzjazmu; ona pragněśa szybko wyjśě za měż i mieě dzieci. Wszystko to we wczesnych latach trzydziestych, sśowem dawno temu. Obecnie Dramaturg byś czśowiekiem wybitnym, a Esther byśa jedně z owych żon ludzi wybitnych, o których bezstronni obserwatorzy mówiě: Dlaczego? Co on w ogóle w niej widziaś?

Na spotkaniach towarzyskich Dramaturg i jego żona na pewno nie zeszliby siě razem i nie zaczěli rozmawiaě, byě może zerkněliby na siebie, uśmiechněli siě i poszli dalej. Nikt z ich wspólnych przyjacióś nie przedstawiśby ich sobie. To nie byśa tragedia! Jedynie, jak chciaś wierzyě Dramaturg, zwyczajne życie. Żadne tam życie udramatyzowane na scenie. Dramaturg nie próbowaś przypomnieě sobie, ile czasu miněśo, odkěd on i jego żona ostatni raz kochali siě lub choěby pocaśowali. Gdzie nie ma Erosa, pocaśunek jest najdziwniejszym z gestów: usta siě dotykajě, przyciskajě do siebie, ale po co? Dramaturg wiedziaś, że gdyby objěś Esther, ona natychmiast by zesztywniaśa i powiedziaśa: "Dlaczego? Dlaczego akurat teraz? " Przecież nie mógś odpowiedzieě: Bo zakochujě siě w innej kobiecie. Po móż mi! Mimo wszystko wierzyś, że ich miśośě nie wygasśa, lecz tylko przyblakśa. Jak obwoluta pierwszej ksiěżki Dramaturga, cienkiego zbioru wierszy, który wydaś w wieku dwudziestu czterech lat; otrzymaś pochwalne i przychylne recenzje, sprzedaś 640 egzemplarzy. Niejasno pamiětaś, że okśadka The Liberation miaśa piěkně, kobaltowoniebieskě barwě, a litery - żywy, kanarkowy kolor. Tak naprawdě jednak od czasu do czasu spostrzegaś ze zdziwieniem, że pod wpśywem sśośca obwoluta zrobiśa siě niemal caśkiem biaśa, a liter prawie siě nie daśo odczytaě. Jest póśka z ksiěżkami w wyobraźni i póśka z ksiěżkami kilka stóp od biurka Dramaturga. Można dowodziě, że obie sě realne. Tylko że istniejě w różnych czasach. Dramaturg powiedziaś ostrożnie do kobiety, z którě mieszkaś w śadnym starym domu z piaskowca przy Siedemdziesiětej Drugiej Zachodniej wśród póśek peśnych ksiěżek: - Nie rozmawiamy już zbyt wiele, moja droga. Mam nadziejě, że teraz, gdy... - A kiedy dużo rozmawialiśmy? Gśównie ty mówiśeś. Nie, to nie byśo w porzědku. To nieprawda. Ale Dramaturg postanowiś pominěě to milczeniem. Innego dnia zapytaś: -Jak byśo w Petersburgu? Esther popatrzyśa na niego, jakby mówiś szyfrem. Na scenie jězyk jest szyfrem. Prawdziwe znaczenie tekstu kryje siě pod warstwě bezpośrednich znacześ. A w życiu? Dramaturg w gśěbokim poczuciu winy zadzwoniś do Blondwśosej Aktorki, aby odwośaě spotkanie zaplanowane na najbliższe popośudnie. Po raz pierwszy miaś zobaczyě jej mieszkanie w Village. W pamiěci odtwarzaś sobie te niesamowite, póśpornograficzne sceny z Niagary. Rozchylone nogi blondynki, wyraźne V śona niemal widocznego przez podciě gniěte na wysokośě piersi prześcieradśo. W jaki sposób filmowcom udaśo siě przemyciě takie sceny przez cenzurě? Oszukaě Legion Przyzwoitości? Dramaturg samotnie obejrzaś Niagarě w kinie przy Times Square. Chciaś zaspokoiě ciekawośě. Nie widziaś filmu Měżczyźni wolě blondynki ani Sśomianego wdowca. Nie miaś ochoty oglědaě Marilyn Monroe w rolach komediowych. Nie po Niagarze. Wyjaśniś Blondwśosej Aktorce, że przez jakiś czas nie może siě z niě widywaě. Może dopiero za tydzieś, dwa.

Prosiś o wyrozumiaśośě. Ochrypśym, pogodnym gśosem Magdy Blondwśosa Aktorka odparśa, że tak, wszystko rozumie. Sonata widm. Dramaturg i Esther poszli na premierě Sonaty widm Strindberga w Circle in the Square przy Bleecker Street. Wśród publiczności znaleźli siě przyjaciele, znajomi i wspóśpracownicy Dramaturga; reżyser przedstawienia należaś do jego starych przyjacióś. W teatrze byśo okośo dwustu miejsc. Ledwie zgasśy światśa, w sali daśo siě sśyszeě pomruk ekscytacji. Dramaturg odwróciś siě i ujrzaś Blondwśosě Aktorkě schodzěcě środkowym przejściem miědzy fotelami. Z poczětku pomyślaś, że jest sama, bo zawsze mu siě wydawaśo, iż ta kobieta jest sama, takě jě zapamiětaś. Biś od niej blask samotności, uśmiechaśa siě tajemniczo i niepewnie, powieki jej drżaśy, sprawiaśa wrażenie, że zjawiśa siě tu przypadkowo. Potem dostrzegś, że przyszśa z Maxem Pearlmanem i jego żoně oraz ich przyjacielem, Marlonem Brando; Brando peśniś funkcjě jej partnera, rozmawiaś z niě i śmiaś siě, kiedy zajmowali miejsca w drugim rzědzie. Co za widok: Marilyn Monroe i Marlon Brando. Oboje nie mieli na sobie strojów wizytowych. Brando, w znoszonej skórzanej kurtce i spodniach koloru khaki, byś nie ogolony, niesforne wśosy zasśaniaśy mu uszy; Blondwśosa Aktorka owiněśa siě w weśniany pśaszcz, kupiony w sklepie z artykuśami wojskowymi na Broadwayu. Przyszśa z gośě gśowě; jej platynowe wśosy bśyszczaśy, ale widaě byśo ciemne odrosty. Dramaturg, wysoki na sześě stóp i dwa cale, skuliś siě w fotelu, majěc nadziejě, że go nie widaě. Żona trěciśa go śokciem w bok i powiedziaśa: - Czy to Marilyn Monroe? Przedstawisz mi jě? POSŁANIEC Bliźniěta powiedziaśy, że těskniě za swojě Normě i dzieckiem. W wannie z mosiěżně armaturě, na nóżkach w ksztaście śap z pazurami - Ciemnowśosy Ksiěżě. Nagi. W parujěcej kěpieli z obfitym dodatkiem aromatycznych soli. Takě kěpiel przygotowuje siě bogom. Chciaśa godnie przyjěě Ciemnowśosego Ksiěcia. Odpowiednio go uhonorowaě. Kocham kogoś, zwierzyśa mu siě nagle. Pierwszy raz w życiu jestem tak bardzo zakochana. Czasem mam ochotě umrzeě! Nie, chcě żyě. Ciemnowśosy Ksiěżě pocaśowaś jě delikatnie w czośo. Nie jako kochanek. Ciemnowśosy Ksiěżě nie mógśby siě z niě kochaě. Kochaś zbyt wiele kobiet i miaś już dośě ich miśości, nie chciaś ich nawet dotykaě. Wierzyśa, że tym pocaśunkiem daś jej swoje bśogosśawieśstwo. Po prostu żyě ciěgněśa - i wiedzieě, że on też żyje. Że pewnego dnia byě może bědziemy siě kochaě jak měż i żona. Ciemnowśosy Ksiěżě z zasady nie ufaś kobietom typu aryjskiego, ale nazywaś jě Aniośem. Od poczětku tak siě do niej zwracaś. Inne imiona nawet nie wchodziśy w grě. Teraz mówiś do niej, niewyraźnie wypowiadajěc sśowa, patrzěc z bliska prosto w jej oczy: Aniele, nie mówisz chyba, że wierzysz w miśośě? Jak w życie po życiu? Zbita z tropu, odpowiedziaśa szybko: Ach, nie wiesz, że Żydzi nie wierzě w życie po życiu jak chrześcijanie? Ja dowiedziaśam siě o tym dopiero dzisiaj.

Ciemnowśosy Ksiěżě rzekś: Twój ukochany jest Żydem, tak? co czym prědzej odparśa: Nie jesteśmy kochankami. Kochamy siě na odlegśośě. Ciemnowśosy Ksiěżě wybuchněś śmiechem. Powiedziaś: Zachowaj ten dystans, Aniele. I zachowaj waszě miśośě. Stwierdziśa z powagě: Chcě zostaě wielkě aktorkě. Dla niego. Aby mógś byě ze mnie dumny. Ciemnowśosy Ksiěżě zakośysaś siě na stopach. Szarpněś za przepoconě koszulě. Wcześniej zdjěś zniszczoně skórzaně kurtkě i upuściś jě na podśogě jej mieszkania przy Jedenastej Wschodniej Ulicy. Ciemnowśosy Ksiěżě chyba nie wiedziaś dokśadnie gdzie. Należaś do gatunku ludzi, o których dbajě inni, pokojówki i sśużěcy. Manipulowaś na oślep przy pasku i rozporku, który byś już czěściowo rozpiěty. Muszě wziěě kěpiel, oświadczyś. Muszě siě umyě. Nieoczekiwanie i nagle, ale byśa przygotowana na nieoczekiwane i nagśe wymagania měżczyzn. Pomogśa mu przejśě do śazienki pośożonej na tyśach mieszkania, od krěciśa bśyszczěce mosiěżne kurki i nasypaśa soli kěpielowych do wanny i parujěcej wody, tryskajěcej silnym strumieniem - aby go powitaě jak należy, aby go uhonorowaě. Ciemnowśosy Ksiěżě byś posśaścem z przeszśości. Baśa siě wiadomości, którě prawdopodobnie przyniósś. Bo pierwszy raz spotkaśa siě z nim dawno temu, kiedy byśa jeszcze Normě mieszkajěcě z Bliźniětami, zanim wystěpiśa w Niagarze i staśa siě Marilyn Monroe; o tej erze nawet nie chciaśa myśleě albo nie mogśa jasno myśleě, szczebiotaśa do Ciemnowśosego Ksiěcia, jak to czyniě czasem kobiety, aby stworzyě swoistě muzykě filmowě dla rozproszenia swych obaw. Kiedy siě odwróciśa, ze zdumieniem stwierdziśa, że Ciemnowśosy Ksiěżě rozebraś siě nieporadnie do naga. Nie zdjěś jedynie skarpetek. Dyszaś po tym wysiśku. Piś od wielu godzin i paliś pergaminowe papierosy, wydmuchujěc gryzěcy, sśodkawy dym - czěstowaś jě nimi (odmawiaśa) - a teraz dyszaś i miaś zamglony wzrok. Spodnie, brudne slipy i przepoconě koszulě kopněś na bok. Uśmiechněśa siě wystraszona. Tego siě nie spodziewaśa. Ciaśo Ciemno wśosego Ksiěcia byśo takie... mocne! Osiem znaczěcych filmów, w których wystěpiś, najbardziej ceniony aktor epoki, ukazaśo je tylko czěściowo, na zachětě: cudownie wyrzeźbione měskie ciaśo z wyraźnie zaznaczonymi miěśniami klatki piersiowej, doskonale uksztaśtowanymi měskimi piersiami i brodawkami jak miniaturowe winogrona, podobne do sierści owśosienie, ukśadajěce siě w wir na torsie, bardziej gěste w okolicach krocza. Ciemno wśosy Ksiěżě miaś trzydzieści dwa lata i przeżywaś szczyt swojej měskiej urody: w ciěgu kilku najbliższych lat jego skóra straci swój arogancki blask, ciaśo sflaczeje; po upśywie dekady nabierze nadwagi, pojawi siě wydatny brzuch i dodatkowy podbródek; kiedy mině dwie dekady, bědzie znanym tśuściochem. W przyszśości Ciemnowśosy Ksiěżě bědzie gruby niczym gumowy manekin nadmuchany motocyklowě pompkě, świadome szyderstwo z jego mśodzieśczego wizerunku. Patrzěc na niego, myślaśa: Gdybym tylko mogśa go kochaě/ Gdybym mogśa. Możemy siě kochaě i ocaliě siebie. Penis Ciemnowśosego Ksiěcia bujaś siě gruby i posěpny wśród kědzierzawych wśosów krocza, w póśerekcji, pobudzony; na jego koniuszku bśyszczaśa pojedyncza kropla wilgoci. Ciemnowśosy Ksiěżě potkněś siě, zatoczyś do tyśu i uderzyś w wieszak z

rěcznikami. Z kranów silnym strumieniem leciaśa woda, z parě rozchodziś siě aromatyczny zapach. Ona nadal siě uśmiechaśa, ale już w panice. Znaśa scenariusz, z którego pochodziśa ta scena. Bědzie chciaś, żeby mu to obcaśowaě. Na tym im zależy. Chwyci mnie za kark. Bo gdzie jest jej Matka? W pokoju. W śóżku. śpi i pojěkuje przez sen. Tutaj jest tylko Norma Jeane i ten pijany, chwiejěcy siě měżczyzna ze sterczěcym, drgajěcym penisem, o dobrotliwie zmrużonych oczach i stworzonych do caśowania ustach; jak to zauważyśa Gladys z krzywym uśmiechem: Póki dostaje to, o co mu chodzi, wtedy tak, owszem, jest jak ksiěżě. Ale Ciemnowśosy Ksiěżě na nic nie czekaś. Przecisněś siě obok Normy Jeane i oparś nagimi pośladkami o brzeg wanny. W wonnych oparach rozkapryszony i bezradny jak dziecko. Aniele, możesz mi pomóc z tymi pierdolonymi... Chodziśo mu o skarpety, nie mógś siě schyliě, aby je zdjěě. (Tego rodzaju żaśosne epizody bědzie rejestrowaś Snajper. Snajper nie bědzie wdawaś siě w moralne oceny, sporzědzajěc bardzo drobiazgowe raporty, bo to siě absolutnie nie mieściśo w zakresie zadaś Snajpera. Peśniś sśużbě w Agencji. Rozpracowywaś podejrzaně dziaśalnośě wywrotowě i za grożenia bezpiecześstwa narodowego Stanów Zjednoczonych. Bo niewinni obywatele nie bědě mieli nic do ukrycia. Nie bědzie winowajców. Wszyscy bědě informatorami i zawodowi Snajperzy iv ogóle nie bědě potrzebni.) Byśa jego Magdě! Zadzwoni do kochanka. Bědzie pśakaśa do sśuchawki: Proszě, przyjedź do mnie, natychmiast, teraz w nocy. Żydzi sě starożytnym ludem wědrownym, bśogosśawionym i przeklětym przez Boga. Mimo wszystko ich historia jest historiě boskich ludzi: Adama, Noego, Abrahama, ojca wszystkich. Rodu měżczyzn. Měżczyzn, którzy rozumieli sśabości kobiet i umieli wybaczaě. Wybaczam ci! Tchórzostwo. Że nie masz odwagi kochaě mnie tak mocno, jak ja ciě kocham. Och tak, widziaśa Dramaturga w teatrze przy Bleecker Street. Pewnie, że go widziaśa. Wiedziaśa wcześniej, że tam bědzie. Bo wiedziaśa dużo jak na nowě kobietě w tym mieście; dowiadywaśa siě wszystkiego od swych nowych przyjacióś; iluż nieznajomych pragněśo siě z niě zaprzyjaźniě; przy zwoitych měżczyzn i kobiet, majěcych ochotě przejśě siě publicznie u boku Marilyn Monroe i daě siě z niě sfotografowaě. Tak, widziaśam ciě. Widziaśam, jak patrzyśeś w drugě stroně i udawaśeś, że nie masz nic wspólnego ze swojě Magdě. W maśym, zatěchśym teatrze przy Bleecker Street siedziaś sztywno po chylony obok żony. Taka kobieta jest jego żoně! A ja jestem Miss Zśote Marzenia. Ten měżczyzna zasśuguje na mnie. Nigdy nie zadzwoni do kochanka! Nie do Dramaturga, którego podziwiaśa najbardziej ze wszystkich měżczyzn. On byś jej Abrahamem: zaprowadzi jě do Ziemi Obiecanej.

Zostaśa wprawdzie ochrzczona, ale siě odchrzci i zostanie żydówkě. W gśěbi duszy jestem żydówkě. Wědrowcem szukajěcym prawdziwego domu. Dramaturg przekona siě, jaka jest poważna, jaka oddana swej profesji. Ponieważ gra aktorska jest jednocześnie sztukě i rzemiosśem, zamierzaśa po mistrzowsku opanowaě jedno i drugie. Byśa inteligentně mśodě kobietě, dumně i rozsědně. Gdyby byśo inaczej, Dramaturg by jej nie kochaś. Proszě, jaka zrównoważona byśa jego Magda, daleka od rozgoryczenia i kobiecej histerii, no wiěc spokojnie przebraśa siě w pikowany szlafrok i kiedy Ciemnowśosy Ksiěżě kěpaś siě na tyśach jej mieszkania w wiekowej porcelanowej wannie z bśyszczěcymi mosiěżnymi dodatkami, ona skuliśa siě na sofie, aby przepisaě do swojego dziennika strofy Pieśni nad pieśniami. W antykwariacie kupiśa hebrajskě Bibliě, potem zaś ze zdziwieniem i ulgě stwierdziśa, że to Stary Testament, tylko pod inně nazwě. Niech mnie ucaśuje pocaśunkami swych ust! Bo miśośě twa przedniejsza od wina. O jak piěkna jesteś, przyjacióśko moja, jak piěkna, oczy twe jak gośěbice! Cicho! Ukochany mój! Oto on! Oto nadchodzi. Biegnie przez góry, skacze po pagórkach. Bo oto miněśa już zima, deszcz ustaś i przeszedś. Na ziemi widaě już kwiaty; i gśos synogarlicy już sśychaě w naszej krainie. Ja śpiě, lecz serce me czuwa: Cicho! Oto miśy mój puka! "Otwórz mi, siostro moja, przyjacióśko moja, gośěbko moja, ty moja nieskalana..." Otworzyśam ukochanemu memu, lecz ukochany mój już odszedś i znikś; życie miě odeszśo, iż siě oddaliś. Szukaśam go, lecz nie znalazśam; wośaśam go, lecz mi nie odpowiedziaś. Chyba zasněśa. Gśowě miaśa ciěżkě! Wszystko byśo jeszcze przed niě, wysiśek reszty jej życia. Tak, wróci do Hollywood; podpisze kontrakt na nastěpny film. Nie mogśa tego unikněě, nie miaśa pieniědzy, potrzebowaśa ich na rozwód Dramaturga i na wspólne życie, a najśatwiej mogśa je zdobyě jako Marilyn Monroe. Zatem jako Marilyn wróci do Miasta z Piasku. Wiedziaśam o tym od samego poczětku. Wiedziaśam, choě nie wiedziaśam, że wiem. A jednak wróci, wiedzěc o sztuce aktorskiej wiěcej niż kiedyś. Po miesiěcach ěwicześ u Maxa Pearlmana, surowego nauczyciela. Gdy pracowaśa pokorna i peśna zapaśu jak dziecko, które uczy siě podstaw czytania, pisania i mówienia. Zapowiadasz siě na wielkě aktorkě, powiedziaś. Jeśli to nie byśa prawda, ona sprawi, że to bědzie prawda. Ciemnowśosy Ksiěżě byś najwiěkszym amerykaśskim aktorem swoich czasów, tak jak Laurence Olivier - brytyjskim. Dla Ciemnowśosego Ksiěcia jego geniusz zdawaś siě znaczyě bardzo niewiele; sukces budziś w nim pogardě, nie wdziěcznośě. Ja taka nie bědě. Odpowiem bśogosśawieśstwem na bśogosśawieśstwo. Chyba spaśa, bo teraz nagle siě przebudziśa. Ogarněś jě chorobliwy lěk. Trzecia czterdzieści. Coś byśo nie tak. Ciemnowśosy Ksiěżě! Nie wyszedś z kěpieli od wielu godzin. Leżaś w wannie w letniej wodzie, trzymajěc bezwśadně gśowě na porcelanowej krawědzi; Ciemnowśosy Ksiěżě o obwisśych ustach, ze ślině

na brodzie, spod przymkniětych powiek wyśaniaśy siě póśkola szarości, niczym śluz. Wśosy mokre i gśadkie jak u foki. Ciaśo, które zaledwie przed kilkoma godzinami wydawaśo siě jej doskonale uksztaśtowane, teraz byśo dziwnie powykrzywiane - ramiona okrěgśe, pierś zapadniěta, na wysokości pasa waśek, skurczony, zwrócony ku górze penis kośysaś siě luźno w pienistej wodzie. Och, Ciemnowśosy Ksiěżě zwymiotowaś do wody! Rzygowiny unosiśy siě na powierzchni. Mimo wszystko oddychaś, żyś. To byśo dla mnie najważniejsze. Zdośaśa go obudziě. Odtrěciś jej rěce i sklěś jě. Dźwigněś siě na nogi, wylewajěc wodě na wyśożoně terakotě podśogě; przeklěś znowu i straciś równowagě; byśby siě wywróciś w porcelanowej wannie, gdyby nie zděżyśa go podtrzymaě i uratowaě przed rozbiciem gśowy; z wysiśku drżaśy jej ramiona; Ciemnowśosy Ksiěżě byś ciěżkim měżczyzně, niewysokim, ale masywnym i umiěśnionym. Bśagaśa go, prosiśa, aby uważaś; nazwaś jě "piz dě" (choě skoro jej nie znaś, może wcale nie miaś zamiaru jej obraziě), lecz mimo wszystko przytrzymaś siě jej mocno i po kilku minutach daś siě wyprowadziě z wanny; znowu siedziaś na porcelanowym brzegu, kośysaś siě i coś mamrotaś, choě oczy miaś zamkniěte; zanurzyśa gěbkě w zimnej wodzie i delikatnie wytarśa mu twarz, po czym zrobiśa wszystko, co siě daśo, aby z ciaśa usuněě pozostaśości wymiocin; ciěgle siě jednak baśa, że znowu dostanie torsji, że siě przewróci i umrze, tak nierówno oddychaś, usta miaś obwisśe, sflaczaśe. Zdawaś siě nie wiedzieě, gdzie siě znajduje; po kilkakrotnym przejechaniu myjkě ożywiś siě do pewnego stopnia i dźwigněś na nogi; owiněśa go rěcznikiem i podtrzymujěc w pasie, zaprowadziśa do sypialni; po jego owśosionych, bladych nogach i stopach ściekaśa woda; śmiaśa siě cicho, aby go upewniě, że wszystko jest w porzědku, że jest z niě bezpieczny, ona siě nim zaopiekuje; potkněś siě i znowu jě wyzwaś: "pizda! gśupia pizda!" Runěś bokiem na śóżko, aż sprěżyny gśośno jěkněśy, wystraszyśa siě, że zniszczyś śóżko, które do niej nie należaśo, zgrabne, stare mosiěżne śóżko zamożnej przyjacióśki Maxa Pearlmana, która przebywaśa w Paryżu. Po tem podniosśa jego nogi, nogi ciěżkie jak betonowe cegśy, i poprawiśa na poduszce wilgotně gśowě, caśy czas szepczěc coś do niego, pocieszajěc, tak jak to robiśa kiedyś z Eks-Sportowcem i innymi obywatelami Miasta z Piasku. Czuśa siě teraz znacznie lepiej, miaśa w sobie wiěcej optymizmu, Norma Jeane Baker byśa optymistkě z natury, czyż nie przysiěgaśa sobie, że bědzie zawsze zachowywaśa optymizm - wówczas, gdy siadywaśa w kucki na dachu sierociśca i patrzyśa w stroně Hollywood, na oświetloně wieżě RKO, Bśagam/Obiecujě! Przysiěgam! Nigdy siě nie poddam. Dotarśo do niej, że obecna haniebna scena tak naprawdě pochodzi z filmu; jej ogólne zarysy, jeśli już nie szczegóśy, wydawaśy siě znajome i miaśy romantyczně otoczkě; ona byśa Claudette Colbert, on Clarkiem Gableem; nie, ona byśa Carole Lombard, on Clarkiem Gableem; ta sytuacja byśa w scenariuszu, nawet jeśli oboje go nie znali, to przecież jako utalentowani aktorzy mogli improwizowaě. Ciemnowśosy Ksiěżě w moim śóżku. Och, mój bliski przyjaciel. Kazaś siě nazywaě Carlo. Ale czy byliśmy kochankami? Nie sědzě. Byliśmy? Natychmiast zaczěś chrapaě. Przykryśa go prześcieradśem i sama skuliśa siě obok. Reszta tej koszmarnej nocy staśa pod znakiem gwaśtownych skurczów miěśni i przewracania siě z boku na bok.

Wyczerpaśo jě życie w Nowym Jorku, wypeśnione nadziejami i ciěżkě pracě. Życie, które dawniej wyobrażaśa sobie jako wyzwolenie. Piěciogodzinne zajěcia w Zespole i jeszcze wiele godzin prywatnych lekcji z Maxem Pearlmanem lub jednym z jego agresywnych asystentów; miśośě do Dramaturga i obawa, że jej ukochany od niej ucieknie, a ona bědzie musiaśa umrzeě; tego rodzaju porażka mogśaby skazaě jě na śmierě, bo czyż babcia Delia nie powtarzaśa podobnych rzeczy swojej córce Gladys, która nie zdośaśa zatrzymaě przy sobie měża ani nawet zdobyě podtatusiaśego kochanka jako źródśa finansowego wsparcia? Delia sapaśa i śmiaśa siě: Co w tym dobrego, że jesteś kobietě upadśě i dziwkě, jeśli w wieku trzydziestu lat nie dorobiśaś siě niczego? A za kilka miesiěcy Norma Jeane skośczy trzydziestkě. Ostrożnie pośożyśa gśowě na ramieniu Ciemnowśosego Ksiěcia. Nie odepchněś jej. Spaś niespokojnie, lecz gśěboko, jak to měżczyźni. Zgrzytaś zěbami, dygotaś, kopaś i pociś siě, aż tuż przed świtem zmoczyś siě i zaczěś cuchněě, jakby siě w ogóle nie kěpaś. Norma Jeane uśmiechněśa siě i pomyślaśa o Buckym Glazerze, o jego bagnistych pachach i stopach okrytych pajěczynami brudu. Tym razem, kiedy bědzie miaśa nowego měża, nie popeśni żadnego z bśědów, które popeśniaśa w przeszśości. Sprawi, że Dramaturg bědzie dumny z niej jako aktorki i tym bardziej pokocha jě jako żoně. Bědě mieli dzieci. Już teraz bardzo śatwo wyobrażaśa sobie siebie w ciěży. W spokoju tej nocy, tuż przed świtem, Maleśstwo znowu przyszśo i wybaczyśo mi. Otto Osě cynicznie przewidziaś dla niej śmierě ěpunki w Hollywood, ale z pewnościě nie takie byśo jej przeznaczenie. Rankiem obudziśa siě, ubraśa możliwie najciszej - Ciemnowśosy Ksiě żě wciěż spaś - i poszśa do sklepu spożywczego przy Piětej Alei po świeże jajka, pśatki, owoce i kawě w ziarnach, a kiedy wróciśa, Ciemnowśosy Ksiěżě wśaśnie siě budziś; skrzywiś siě, kiedy światśo uderzyśo w jego przekrwione oczy, ale poza tym byś w stosunkowo dobrej formie, zadziwiś jě humorem, dowcipem; powiedziaś, że odór wśasnego ciaśa budzi w nim wstrět, wiěc musi wziěě prysznic; iděc chwiejnym krokiem do śazienki, roześmiaś siě po raz drugi z jej przejěcia; staněśa przy drzwiach, nasśuchujěc, czy nie dojdzie do nastěpnej katastrofy, ale usśyszaśa tylko pac\ mydśa, które Ciemnowśosy Ksiěżě wypuściś kilka razy z nieporadnych dśoni. Potem, osuszajěc rěcznikiem wśosy, przejrzaś zawartośě jej szafy i komody w poszukiwaniu měskich ubraś, bielizny czy chociaż skarpet. Nie znalazś niczego. W kuchni przyjěś od niej jedynie szklankě wody z lodem, którě opróżniś ostrożnie niczym czśowiek iděcy po linie bez siatki zabezpieczajěcej. Nie chciaś niczego zjeśě. Norma Jeane byśa rozczarowana. Nie dawaś jej szansy! Bucky Glazer i Eks-Sportowiec należeli do wybitnych pożeraczy śniadaś. Sama wypiśa tylko filiżankě kawy dla pobudzenia nerwów. Ależ Ciemnowśosy Ksiěżě byś przystojny, nawet z przekrwionymi oczami, wykrzywiajěcym twarz bólem gśowy i tym, co nazywaś "grypě jelitowě"; w brudnym ubraniu z poprzedniego dnia, nie ogolony, z niedbale zaczesanymi do tyśu wilgotnymi wśosami. Nazywaś jě czěsto Aniośem i dziěkowaś jej. Gśaskaś jě po grzbiecie dśoni i smutno siě uśmiechaś, rozprawiajěc z faśszywym zapaśem, niczym któraś z postaci w sztuce Odetsa, że pewnego dnia zrobiě sztukě pod auspicjami Pearlmana lub może film, jeżeli tylko uda im siě zdobyě odpowiedni scenariusz (on także gardziś światkiem Hollywood, ale cóż, potrzebowaś hollywoodzkich pieniědzy); myślaśa: jaka to ironia, że ani on, ani ona nie bědě wyraźnie pamiětali niczego z poprzedniego wieczoru, tyle tylko, że okazali sobie odrobině czuśości. Niewykluczone, że ocaliśa mu życie; a może on jej ocaliś życie? Oto pośěczyli siě, choě tylko jak brat i siostra, na caśe życie.

Po mojej śmierci Brando nie udzieli żadnego wywiadu na mój temat. Jako jedyny spośród hollywoodzkich szakali. Dopiero gdy zabieraś siě do odejścia, przypomniaś sobie o wiadomości, którě miaś jej przekazaě. -Aniele, posśuchaj. Ostatnio zupeśnie przypadkiem spotkaśem Cassa Chaplina. - Norma Jeane uśmiechněśa siě niewyraźnie. Nic nie powiedziaśa. Drżaśa, ale miaśa nadziejě, że jej przyjaciel tego nie zauważy. - Nie widziaśem go ani Eddyego G może od roku. Tylko co nieco o nich sśyszaśem, wiesz? A tu nagle wpadśem na Cassa w czyimś domu i on powiedziaś mi, żebym przy najbliższej okazji przekazaś ci pewně wiadomośě. Norma Jeane nic nie odpowiedziaśa. Pewnie powinna rozsědnie zauważyě: Jeśli Cass ma dla mnie jakěś wiadomośě, to dlaczego sam mi jej nie przekaże? - Powiedziaś: Przekaż jej, że Bliźniěta těskniě za swojě Normě i dzieckiem. - Ciemnowśosy Ksiěżě dostrzegś wyraz jej twarzy i rzekś: - Może nie powinienem byś przekazywaě ci tej wiadomości? Od tego skurwiela. Norma Jeane pożegnaśa go i czym prědzej wyszśa do innego pokoju. Sśyszaśa, jak towarzysz jej ostatniej nocy wośa za niě, choě bez wiěkszego przekonania: - Hej, Aniele? Ale nie ruszyś za niě. Wiedziaś tak samo jak ona, że ta scena siě skośczyśa. Brando i ja nigdy nie nakrěciliśmy filmu. Byś zbyt potěżnym aktorem dla Monroe. Pěkśaby przy nim jak tania lalka. A jednak jej scena z Ciemnowśosym Ksiěciem jeszcze siě nie skośczyśa. Późnym popośudniem wróci z zajěě w Zespole, wejdzie do mieszkania i stanie jak wryta na widok czegoś, co wyda siě jej grobowcem peśnym kwiatów. Kilka ukśadów, gśównie biaśych kwiatów: lilii, róż, goździków, gardenii. śliczne! I tak ich dużo. Zapach gardenii dominowaś. Do jej oczu napśyněśy śzy. Zaczěśo jej siě robiě niedobrze. Wolaśa myśleě, że kwiaty dostaśa od Dramaturga, od kochanka bśagajě cego o przebaczenie. Wiedziaśa jednak, że nie byśy od niego. Dostaśa je, rzecz jasna, od Ciemnowśosego Ksiěcia. Od kochanka, który nie mógś jej kochaě. Który na kartce w ksztaście serca starannie wypisaś czerwonym atramentem: ANIELE, MAM NADZIEJě, ŻE JEśLI UDA SIě KOMUś Z NAS, BěDZIESZ TO TY. TWÛJ PRZYJACIEL CARLO DANCING IN THE DARK Starzejěcy siě, podniszczony pśaszcz na kiju. Boże, do tego doszśo, że sobě pogardzaś! A jednak: zaciskajěc piěści, gapiś siě na przyprószone śnieżnym pyśem lodowisko. Tam, jak w komedii muzycznej, w której dominuje dźwiěk, kolor i ruch, Blondwśosa Aktorka jeździśa na śyżwach w towarzystwie mśodego aktora z Zespośu. Wśaściwie byś to aktor, który graś jego Isaaca. Isaac, jeżdżěcy po lodzie z jego Magdě. Czyli wiěcej, niż jakikolwiek dramatopisarz mógśby znieśě. A jeśli siě pocaśujě? Na jego oczach?

Jakby tego byśo maśo, krěżyśy plotki o niej i o Marlonie Brando. Ale o tym nawet nie pozwalaś sobie myśleě. Miaśa tak wielu měżczyzn. Tak wielu měżczyzn jě miaśo. Od wspólnych przyjacióś Dramaturg dowiedziaś siě, że Blondwśosa Aktorka wkrótce opuści Nowy Jork i wróci do Los Angeles; silniejsza po miesiěcach intensywnej pracy w Zespole, wróci do kariery aktorki filmowej. Oczywiście nie na starych warunkach. Wytwórnia nie tylko wybaczyśa Marilyn Monroe, ale uwzglědniśa szereg jej żědaś. Wszystko to przej dzie do historii Hollywood. Marilyn Monroe, tak dśugo lekceważona przez przemysś filmowy, wreszcie pokonaśa Wytwórniě! Ma prawo do akceptacji projektu, scenariusza, reżysera. Podniesiono jej gażě do 100 000 dolarów za film. Dlaczego? Bo nie istniaśa żadna blondynka, która by mogśa zajěě jej miejsce. Która zarobiśa dla nich tyle milionów dolarów tak niskim kosztem. Nie byś zazdrosny o Blondwśosě Aktorkě, życzyś jej jak najlepiej. Ûw gśěboki smutek w jej oczach. Taki sam dostrzegaś przed trzydziestu laty w oczach Magdy, ale wówczas jako zadurzony chśopak jeszcze nie potrafiś tego zrozumieě. Na lodowisku w Central Parku miědzy tuzinami barw nie odzianych śyżwiarzy w każdym wieku jeździśa Blondwśosa Aktorka - w ciemnych okularach, biaśej czapce z angory naciěgniětej ciasno na uszy, aby ukryě każde pasemko wśosów, i biaśym szaliku wokóś szyi. Podobno wcześniej nigdy nie jeździśa na śyżwach, jedynie na wrotkach, jeszcze jako dziewczyna, w pośudniowej Kalifornii. Tam, skěd pochodzi, wyjaśniśa Blondwśosa Aktorka, trzepoczěc powiekami, nie ma lodu. Nigdy. Dostrzegaś jednak, że na śyżwach zachowuje siě ostrożnie. Tymczasem inni, bardziej doświadczeni śyżwiarze mkněli obok niej jak wiatr. Miaśa sśabe kostki; co rusz bliska byśa utraty równowagi. Machaśa rěkami, śmiaśa siě, kośysaśa i niemal przewracaśa, ale za każdym razem jej towarzysz - rěka wokóś jej pasa - ratowaś jě z opresji. Raz albo dwa, mimo caśej jego galanterii, wylědowaśa twardo na lodzie, ale roześmiaśa siě tylko i przy jego pomocy podnosiśa siě znowu. Otrzepywaśa siedzenie ze śniegu i jeździśa dalej. Łyżwiarze krěcili siě wokóś niej; jeśli ktoś na niě zerkněś, widziaś tylko śliczně dziewczyně o bladej cerze prawie bez makijażu i w bardzo ciemnych okularach. Może w ogóle nie zrobiśa sobie makijażu. Ubraśa siě w zrobiony na drutach sweter, ciemne spodnie z ciepśego aksamitu, których Dramaturg wcześniej nie widziaś, i biaśe buty śyżwiarskie. Jeśli byś to debiut tej dziewczyny na lodzie, to należaśo przyznaě, że ma naturalny talent, może taneczny. Ta gibkośě. Ta energia! W jednej chwili bśaznowaśa, udawaśa nieporadnośě, zaraz potem nabieraśa wdziěku, poruszajěc siě ramiě w ramiě ze swoim towarzyszem. Mśody měżczyzna byś dobrym śyżwiarzem, odbijaś siě dśugimi, sprěżystymi nogami i pewnie utrzymywaś równowagě; nosiś okulary w drucianych oprawkach, które nadawaśy mu, tak jak Dramaturgowi, gdy byś w jego wieku, wyglěd mśodego żydowskiego studenta, na swój tajemniczy sposób atrakcyjnego. Na gśowie miaś tylko nauszniki. Marzec w Nowym Jorku byś w tym roku wyjětkowo chśodny. Pod oślepiajěco bśěkitnym niebem wiaś póśnocno-wschodni wiatr. Dramaturg, zrozpaczony, chory z miśości, przyglědaś siě im uważnie. Nie potrafiś trzymaě siě z daleka. Nie mógś wysiedzieě w pracowni przy biurku. Byś chory z těsknoty. (Czy miaś prawo wplětaě Blondwśosě Aktorkě w swoje życie?

Znowu przesśuchiwaśa go Komisja Kongresu do Spraw Badania Dziaśalności Antyamerykaśskiej; może nie tyle chodziśo tu o przesśuchanie, ile o prześladowanie, drěczenie; musiaś wynajěě prawnika i ponieśě koszty sě dowe, które byśy równoznaczne z grzywně; nowy przewodniczěcy komisji czuś szczególně niechěě do Dramaturga, odkěd obejrzaś jego sztukě, rzekomo "krytykujěcě amerykaśskie spośecześstwo i kapitalizm". Nie byśo tajemnicě, że FBI gromadziśo przeciwko Dramaturgowi materiaśy obciěżajěce. Dramaturg należaś do "nowojorskich intelektualistów o poglědach lewicowych".) Blondwśosa Aktorka jeździśa na śyżwach, a Dramaturg patrzyś. Nie próbowaś siě chowaě, bo uważaś to za niehonorowe. Nie należaś do kategorii ludzi, którzy siě ukrywajě. Poza tym, czy ukrywanie siě miaśo jakiś sens? Siedemdziesiěta Druga Ulica biegśa niedaleko, tuż-tuż, czěsto tědy przechodziś; spacerowaś po śniegu, pragněc dotleniě i rozjaśniě umysś, zwśaszcza że w parku byśo pustawo. Widok śyżwiarzy wywośaś na jego twarzy uśmiech. Jako chśopiec uwielbiaś śyżwy. I jeździś na nich zadziwiajěco dobrze. Jako mśody ojciec mieszkajěcy w mieście nauczyś dzieci jeździě na śyżwach wiele lat temu, na tym samym lodowisku. Naraz wydaśo mu siě, że wcale nie byśo to bardzo dawno temu. Na mieniěcym siě w świetle lodzie roześmiana i bśyszczěca w sśoścu jeździśa Blondwśosa Aktorka. Blondwśosa Aktorka, która kochaśa go tak, jak nie kochaśa go nigdy żadna inna kobieta. Którě on kochaś tak, jak nie kochaś żadnej innej kobiety. Monroe! Nimfomanka. Kto tak mówi? Sśyszaśem, że robi to dla pieniědzy. Jest w rozpaczliwej sytuacji. Jest oziěbśa, nie znosi měżczyzn. To lesba. Ale owszem, robi to za pieniědze, kiedy dostaje tyle, ile chce. Dramaturg spoglědaś z uśmiechem na swojě Magdě na lodzie i na ściskajěcego jej dśoś Isaaca. Serce zabiśo mu mocniej z dumy. Dziwiś siě, że pozostali śyżwiarze i gromada gapiów nie rozpoznali jej. Nie gapili siě, nie pokazywali jej palcami i nie bili brawa. Sam miaś ochotě podnieśě rěce i biě brawo. Czy już go zauważyśa? Czy dostrzegś go Isaac? Dramaturg staś na widoku, byś znajomě postaciě dla nich obojga. Dramaturg, który ich stworzyś. Magdě, Isaaca. Ona byśa dziewczyně z ludu; on - mśodym europejskim Żydem, który pragněś zostaě obywatelem świata, pragněś wymazaě wszelkie sny o Powrocie. Może tak naprawdě Dramaturg uratowaś siě od holocaustu. Może ocaleli od holocaustu wszyscy żyjěcy Żydzi. Dramaturg jednak nie chciaś o tym myśleě w olśniewajěcych promieniach popośudniowego sśośca w takim miejscu jak Central Park. Staś wysoki jak indiaśski totem przy skraju tarasu z piaskowca, obok którego ślizgali siě śyżwiarze, zataczajěc krěgi po lodzie. Ożywione figurki z pozytywki! Dramaturg, którego na Manhattanie czěsto rozpoznawali nie znajomi ludzie. W ciěżkim pśaszczu przeciwdeszczowym, w ciemnym kapeluszu z lamiej weśny. W okularach o grubych szkśach. Kiedy Blondwśosa Aktorka i jej towarzysz przejeżdżali obok niego, roześmiani i zajěci rozmowě, Dramaturg nie odwracaś siě, nie uciekaś wzrokiem. Na tym tarasie znajdowaśa siě kawiarenka, którě Dramaturg czěsto odwiedzaś wczesnym popośudniem, kiedy robiś sobie przerwě w pracy.

Na zimě nie chowano stolików i krzeseś z giětego metalu. Przeniósśby krzesśo na skraj tarasu i usiadś, ale na to byś zbyt niespokojny. Ta muzyka! Walc śyżwiarza. A jednak ożeni siě z niě. Jeżeli tylko ona go zechce. Nie może pozwoliě jej odejśě. Rozwiedzie siě. W gśěbi duszy już rozstaś siě z żoně. Już nigdy jej nie dotknie, nie pocaśuje. Myśl o porytym zmarszczkami ciele tej kobiety odstrěczaśa go. Odstrěczaśy oczy, w których pśoněśa zśośě, skrzywione usta wyrażajěce pretensjě. Przy niej umarśa jego měskośě, ale teraz siě odrodzi. Podzieli swoje życie na dwie czěści dla Blondwśosej Aktorki. Napiszě na nowo historiě naszego życia. Nie bědzie to tragedia, ale amerykaśski epos! Wierzě, że starczy mi siś. Wypożyczyś śyżwy! To śatwe. Wsuněś stopy w buty, mocno zwiězaś sznurowadśa. I staněś na lodzie. Z poczětku czuś sśabośě w kostkach, sztywnośě w kolanach, ale dawne umiejětności szybko wróciśy; poczuś dreszcz chśopiěcej radości z najprostszego fizycznego wysiśku. Jechaś śmiaśo pod prěd, przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Sprawiaś wrażenie czśowieka, który dobrze wie, co robi, nie starszego, zagubionego měżczyzny, który macha rěkami, aby utrzymaě równowagě. Z gśośników pśyněś utwór Dancing in theDark. Piosenka napisana przez Żyda, ale niezwykle amerykaśska, jak zresztě wszystkie wielkie melodie z Tin Pan Alley. Piosenka o romansie i tajemnicy, jeżeli wsśuchaě siě uważnie w sśowa. Jaděc w kierunku Blondwśosej Aktorki, Dramaturg uśmiechaś siě radośnie. Nie miaś wětpliwości. Podobnej sceny Dramaturg nie napisaśby dawniej tylko ze wzglědu na to, że nie byśo w niej ironii i wyrafinowania. Ta kobieta wyciěgněśa go z ciasnego, dusznego gabinetu przy Siedemdziesiětej Drugiej Ulicy. Przyciěgaśa go. Nie miaś wyboru. Uśmiechaś siě jak měżczyzna obudzony przez promieś światśa, który zasněś wcześniej w mroku. -Ojej! Och, popatrz. Blondwśosa Aktorka wśaśnie go zauważyśa i już suněśa ku niemu rozpromieniona. Pierwszy raz od czasów, kiedy byś mśodym ojcem i dzieci witaśy go z takim wyrazem zachwytu, jakby nigdy nie widziaśy nikogo równie wspaniaśego i nieoczekiwanego, poczuś siě aż tak uprzywilejowany i aż tak szczěśliwy. Blondwśosa Aktorka byśaby siě z nim zderzyśa, gdyby jej nie zśapaś i nie podtrzymaś. ślizgali siě razem po skrzěcym siě lodzie. Kochankowie. Trzymali siě za rěce i śmiali radośnie. Mśody Aktor, który graś rolě Isaaca, trzymaś siě dyskretnie z tyśu, ponury, ale też i uśmiechniěty. Wiedziaś, że jego przywilej polega na możliwości obserwowania tego spotkania, a potem przedstawienia innym swoich spostrzeżeś, opowiadania i po wtarzania historyjki o Dramaturgu i Blondwśosej Aktorce, publicznie afiszujě cych siě ze swojě miśościě na lodowisku w Central Parku tamtego marcowego dnia. - Och!

Kocham ciě. -Najdroższa, i ja ciě kocham. Blondwśosa Aktorka brawurowo i śmiaśo staněśa na czubkach śyżew i po caśowaśa Dramaturga prosto w usta. Tej nocy w mieszkaniu na Jedenastej Wschodniej Ulicy naga Blondwśosa Aktorka, rozdygotana po akcie miśosnym - policzki bśyszczěce od śez chwyciśa obie dśonie Dramaturga, pogśaskaśa je, uniosśa do ust i obsypaśa pocaśunkami. Dramaturg byś gśěboko poruszony, przejěty do gśěbi. Pobiorě siě w czerwcu, krótko po jego rozwodzie i po trzydziestych urodzinach Blondwśosej Aktorki. TAJEMNICA. NIEPRZYZWOITOśě Skrzyżowanie indywidualnej patologii i nienasyconego apetytu kapitalistyczno-konsumpcyjnej kultury. Jak pojěě tě tajemnicě? Tě nieprzyzwoitośě. Sśowa te napisze pewnego dnia zasmucony Dramaturg. Ale nie wcześniej niż za jakieś dziesiěě lat. CHERIE 1956 Uwielbiam Cherie! Cherie jest taka dzielna. Cherie nigdy nie pije, gdy siě boi. Nie pośyka piguśek. Kiedy Cherie coś zaczyna, wie od razu, jak to siě skośczy. I gdzie siě skośczy. Cherie pochodzi z miejsca, do którego śmiertelnie boi siě wróciě. Za mkněśam oczy i zobaczyśam piaszczysty brzeg, pśytki, bagnisty strumyk i rachityczne drzewo z odsśoniětymi korzeniami, które wyglědaśy jak żyśy. Caśa rodzina mieszkaśa w starej zniszczonej przyczepie, w kopcu zardzewiaśych puszek i kśujěcych pněczy. Cherie, jej bracia i siostry. Cherie byśa "maśě mamě". śpiewaśa dzieciakom, bawiśa siě z nimi. Musiaśa zrezygnowaě ze szkośy, gdy miaśa piětnaście lat, aby pomóc w domu. Byě może miaśa sympatiě, starszego faceta, dwudziestokilkuletniego. Który zśamaś jej serce, ale nie dumě. Nie ducha. Cherie szyje zabawki dla braci i sióstr, ceruje ubrania. Widok jej kostiumów do taśca zśamaśby ci serce, tak nie zdarnie byśy pocerowane. Nawet czarne pośczochy miaśy śaty! Cherie nie byśa platynowě blondynkě, jej wśosy miaśy kolor pomyj. Kiedyś miaśa zdrowě cerě, teraz jednak jej skóra zrobiśa siě chorobliwie blada. Blada jak ksiěżyc. Może anemiczna? Wystarczy, że kowboj Bo raz tylko rzuci na niě wzrokiem i już wie, że ona jest jego Aniośem. Jego Aniośem! Byě może zawsze miaśa skśonnośě do anemii, tak samo jak bracia i siostry. Brak witamin. Jeden z braci byś opóźniony w rozwoju. Jedna z sióstr urodziśa siě z rozszczepionym podniebieniem, a nie byśo pieniědzy, żeby ten bśěd na tury poprawiě. Cherie czěsto sśuchaśa radia. śpiewaśa z radiem. Przeważnie piosenki country. Czasami pśakaśa, bo wzruszaś jě wśasny śpiew. Widziaśam jě, jak podnosiśa dziecko z mokrě pieluchě i niosśa do przyczepy, by je przewiněě. Jej matka oglědaśa telewizjě, kiedy dziaśaś odbiornik.

Matka byśa ociěżaśě, czterdziestokilkuletniě kobietě o niezdrowej, żóśtawej cerze, pijaczkě o twarzy opuchniětej jak surowy pěczek. Ojciec Cherie gdzieś znikněś. Nikt nie wiedziaś gdzie. Cherie pojechaśa autostopem do Memphis. Byśa tam stacja radiowa, której Cherie sśuchaśa, i wśaśnie pragněśa poznaě jednego z dyskdżokejów. Miaśa do przejechania dwieście mil. Chciaśa za oszczědziě pieniědze, jaděc ciěżarówkě, nie autobusem. Kierowca powiedziaś, że jest piěkně dziewczyně. Najśadniejszě spośród tych, które kiedykolwiek weszśy do jego kabiny. Cherie udawaśa, że jest gśucha, gśupia, opóźniona w rozwoju. W rěku ściskaśa Bibliě. Spojrzaś na niě tak jakoś dziwnie, wystraszyśa siě i zaczěśa śpiewaě biblijne pieśni. To go otrzeźwiśo, szybko i skutecznie. Nie wiadomo, jak doszśo do tego, że Cherie obchodzi trzydzieste urodziny w arizośskim barze, faśszujěc Old Black Magie kowbojom, którzy i tak jej nie sśuchajě. ścigana przez pewnego kowboja, który zwariowaś na jej punkcie. Który uważaś jě za swojego aniośa. Przez kowboja ryczěcego, niezgrabnego jak mśody byk. I choě baśa siě go, pokocha go, wyjdzie za niego. Urodzi mu dzieci, którym bědzie śpiewaśa, z którymi bědzie siě bawiśa. Uszyje im trochě zabawek i ubranek. Tatuśku, těskniě za tobě. Jestem tak daleko od ciebie. Kochanie, w przyszśym tygodniu przylecě do ciebie. Mam nadziejě, że ci siě tam podoba? Góry... Bojě siě gór. Nie mówiśaś, że sě piěkne? Coś siě staśo, Tatuśku. Kochanie, co? Co siě staśo? Nie... nie wiem. Coś na planie? Chodzi o reżysera, aktorów? Nie. Kochanie, niepokoisz mnie. Dobrze siě czujesz? Nie wiem. Nie pamiětam... co znaczy czuě siě dobrze. Kochana Normo, najdroższa dziewczyno, powiedz, co siě staśo? Kochanie, pśaczesz? O co chodzi? Brak mi sśów. Tatuśku. Szkoda, że ciě tu nie ma. Ktoś zrobiś ci krzywdě? W czym rzecz? Szkoda, że nie jesteśmy maśżeśstwem. Szkoda, że ciě tu nie ma. Już wkrótce tam bědě, kochanie. Nie możesz mi powiedzieě, co siě staśo? Chyba... Bojě siě. Boisz siě, czego? Kochanie, nie masz pojěcia, jak siě denerwujě. Tak ciě kocham. Chciaś bym ci pomóc.

Pomagasz, Tatuśku. Wystarczy, że jesteś przy mnie. Chyba nie... zażywasz zbyt wielu lekarstw, co? Nie. Bo lepiej trochě pocierpieě na bezsennośě niż... Wiem/Już mi to mówiśeś, Tatuśku. Na pewno nikt ciě nie skrzywdziś? Nie obraziś? Nie, ja... ja siě tylko bojě. Czasem serce mi bije tak mocno. Jesteś podekscytowana, kochanie. Wśaśnie dlatego jesteś też znakomitě aktorkě. Bardzo siě zanurzasz w rolě. Szkoda, że siě jeszcze nie pobraliśmy! Mógśbyś mnie pocieszaě. Kochanie, śamiesz mi serce. Co mogě dla ciebie zrobiě? Czego siě obawiasz, kochana moja? Czegoś konkretnego? Nigdy niczego o mnie nie napiszesz, prawda? Kochanie, oczywiście, że nie. Dlaczego miaśbym zrobiě coś takiego? Ludzie czasem to robiě. Pisarze. Ja to nie ludzie. Ty i ja nie jesteśmy zwykśymi ludźmi. Wiem, że nie jesteśmy, Tatuśku. Ale czasem bardzo siě bojě. Nie chcě zasněě... Nie pijesz, prawda? Nie. Pytam, bo ty nie tolerujesz alkoholu, kochanie. Jesteś zbyt wrażliwa. Twój metabolizm, nerwy... Nie pijě. Tylko szampana, od świěta. Wkrótce bědziemy świětowaě, kochanie. Mamy tak wiele do uczczenia. Szkoda, że nie jesteśmy jeszcze maśżeśstwem. Gdybyśmy byli, pewnie bym siě nie baśa. Ale czego siě boisz, kochanie? Spróbuj mi poviedzieě. BO Nie sśyszě ciě, kochanie. Proszě. Chyba... bojě siě Cherie. Co takiego? Cherie? Bojě siě jej. Kochanie, myślaśem, że lubisz tě rolě. Bo lubiě/Kocham Cherie. Cherie... to ja. Kochanie, Cherie może byě czěściě ciebie, ale tylko czěściě. Jesteś osobě pod każdym wzglědem bardziej zśożoně, niż Cherie w ogóle mogśaby byě. ja... Mówisz poważnie? Ja tak nie myślě. Nie bědź śmieszna. Cherie to postaě komiczna i żaśosna.

Jest sśodkě i naiwně dziewczyně z Ozark. Caśkowicie pozbawioně talentu. śpiewa, choě nie umie śpiewaě, taśczy, choě nie umie taśczyě. Jest ode mnie znacznie odważniejsza. Tatuśku. Nie rozpacza. Kochanie, co ty mówisz? Przecież nie rozpaczasz! Należysz do najszczěśliwszych ludzi, jakich znam. Naprawdě, Tatuśku? Z caśě pewnościě. Potrafiě ciě rozbawiě, co? I innych ludzi. Z caśě pewnościě. Pewnego dnia wszyscy poznajě siě na tobie jako wspaniaśej aktorce komediowej. Poznajě siě. Na pewno. Lubiśeś mnie jako Magdě, prawda? Rozśmieszaśam ciě i może doprowadzaśam do pśaczu? Nie zepsuśam tamtej roli. Kochanie, byśaś znakomita jako Magda. Znacznie jě wzbogaciśaś w stosunku do pierwowzoru, który ja stworzyśem. A Cherie bědzie jeszcze znakomitszě kreacjě. Czasami nie wiem, co znaczy "kreacja". Jesteś doskonaśě aktorkě, kreujesz postaě. Tak jak tancerka taśczy na scenie i odchodzi. Jak wystěpuje pianista, mówca. Zawsze jesteś wiěksza niż twoje role. Ludzie śmiejě siě z Cherie. Nie rozumiejě. śmiejě siě, bo jesteś zabawna. Twoja Cherie jest zabawna. Ten śmiech nie boli, nie jest okrutny, tylko sympatyczny. Oni przeglědajě siě w tobie. Ich śmiech nie jest okrutny? A może jest. Ale nie wtedy, kiedy wykonawca go kontroluje. Jesteś wykonawcě i panujesz nad wszystkim. Ale Cherie nie wie, że jest zabawna. Wydaje siě jej, że zostanie gwiazdě. Wśaśnie dlatego jest zabawna. Bo jest... nieświadoma. Czy to wypada śmiaě siě z Cherie, ponieważ ona jest nieświadoma? Kochanie, o co my siě kśócimy? Dlaczego tak siě przejmujesz? Oczywiście, Cherie jest zabawna, ale też wzruszajěca.Przystanek autobusowy to sztuka zabawna i wzruszajěca. Ale to komedia, nie tragedia. Zakośczenie... Zakośczenie jest szczěśliwe, nieprawdaż? Pobierajě siě. Cherie nie ma wyboru. Nikt inny jej nie kocha. Kochanie. Cherie jest postaciě w pewnej sztuce! Autorstwa Williama Ingea! Nie. Nie rozumiem. Jak to: nie? Cherie, Magda... inne. To nie sě tylko role. Ależ sě.

One sě we mnie. Ja jestem nimi. Sě rzeczywistymi ludźmi. O czym ty mówisz, kochanie? Wiem, że sama w to wszystko nie wierzysz. Gdyby nie istniaśy gdzieś naprawdě, nie pisalibyście o nich. I nikt by ich nie rozpoznawaś. Nawet gdyby wyglědaśy inaczej. Kochanie, w porzědku. Chyba już wiem, o co ci chodzi. Masz wrażliwośě poety. Czy to znaczy, że jestem gśupiě blondynkě? Gśupiě ciziě? Kochanie, proszě! Ktoś mnie nazwaś gśupiě pizdě. Kochanie... Kocham Cherie! Nie kocham Marilyn. Kochanie, rozmawialiśmy już o tym. Nie denerwuj siě. Ludzie śmiejě siě z Cherie, jakby mieli racjě. Bo jest kiepska. Nie umie śpiewaě, nie umie taśczyě. Nie dlatego, że jest kiepska. Bo ma aspiracje. Żyje nadziejě. Kochanie, nie powinniśmy rozmawiaě w ten sposób. Jesteśmy od siebie tak daleko. Gdybym tam byś... śmiejecie siě z Cherie, ludzie tacy jak ty. Bo żyśa nadziejě i nie miaśa talentu. Bo byśa kiepska. ...lepiej bym ci to wytśumaczyś. Tak bardzo ciě kocham, nie mogě znieśě, kiedy siě nie rozumiemy. Chodzi o to, że kocham Cherie i chcě jej broniě. Przed kobietě podobně do Marilyn, do której bědě jě porównywaě, wiesz? Tak siě wśaśnie dzieje, kiedy ludzie siě śmiejě. Kochanie, Marilyn to twoje imiě sceniczne, zawodowe, nie osoba. Mówisz, jak gdyby... Czasami w nocy, kiedy nie mogě zasněě, to jest dla mnie jasne. Gdzie popeśniśam pierwszy bśěd. Na czym polegaś. Jaki bśěd? Kiedy? Ksiěżyc świeci tu tak jasno, aż razi w oczy. Powietrze jest zimne. Chociaż opuszczě żaluzje i zasśoniě oczy, wiem, że jestem w dziwnej okolicy, nawet w nocy. Chciaśabyś, żebym przyleciaś wcześniej, kochanie? Mogě to zrobiě. Mówiśam ci, że pojechaliśmy do Sedony? Na póśnoc odPhoenix. Tak mógś by wyglědaě poczětek świata. Te czerwone góry. Tak tam pusto. I spokojnie. Albo może koniec świata. Byliśmy podróżnikami w czasie, zapědziliśmy siě i nie mogliśmy wróciě. Powiedziaśaś, że byśo piěknie... Koniec świata musi byě piěkny. Sśonce bědzie caśe czerwone i przysśoni wiěkszě czěśě nieba, jak mówiě. Mówiśaś coś o biedzie... Nieważne, Tatuśku.

Wtedy ciě jeszcze nie znaśam. Każdemu zdarzajě siě biedy, kochanie. Ale liczy siě tylko to, co robimy dobrze. Wierz mi, skarbie, już wiele, bardzo wiele rzeczy zrobiśaśdobrze. Naprawdě, Tatuśku? Oczywiście. Jesteś sśawna, to musi coś znaczyě. Co to znaczy, Tatuśku? Że jestem dobrě aktorkě? Tak sědzě. A teraz jestem lepszě aktorkě. Od powrotu z Nowego Jorku. Tak. Zgadza siě. I powinnam byě z siebie dumna? Uważam, że powinnaś byě z siebie dumna, owszem. A czy ty jesteś z siebie dumny. Tatuśku? Ze swoich sztuk? Tak. Czasami. Staram siě. I ja siě staram. Tatuśku, staram siě! Wiem, kochanie. Nie ma w tym nic zśego. Wprost przeciwnie. Tylko że wszyscy mnie obserwujě, czekajě, kiedy siě pomylě. Kiedyś tego nie robili. Ale wtedy byśam nikim. Teraz jestem Marilyn i oni czekajě. Jak w Nowym Jorku... Kochanie, w Nowym Jorku wypadśaś nieźle. Po raz pierwszy wystěpiśaś przed prawdziwě publicznościě, zrobiśaś wrażenie na wszystkich. Przyjěli ciě entuzjastycznie. Wiesz przecież. Tak siě baśam. Och, Boże, jak ja siě baśam. Miaśaś tremě. Wszyscy przeżywamy czasem coś takiego. Nie sědzě, abym mogśa z tym żyě. Bardzo mnie to měczy. Przed wystěpem na scenie ěwiczy siě tygodniami. Co najmniej sześě tygodni. Nie da siě tego porównaě do zwykśego czytania roli. Tatuśku, wolaśabym spaě w nocy... ale bojě siě koszmarów. Ksiěżyc świeci tak jasno. I gwiazdy. Przywykśam do miasta. Gdybym byśa na twoim miejscu, Tatuśku, mogśabym spaě, dobrze wiem! Mogśabym kochaě kochaě kochaě ciebie! I spaě. Już wkrótce, kochanie, wkrótce tam bědě. Może bym siě nigdy nie obudziśa, zasněśabym tak gśěboko. Chyba nie mówisz poważnie, kochanie? Nie, nie mówiě, bo nie mogě ciě zostawiě. Kiedy siě pobierzemy, nigdy nie zechcě spědziě nocy bez ciebie. Nie bědziesz musiaśa. Już ja tego dopilnujě. Tatuśku, mówiśam ci już, że w filmie jest ta scena na rodeo? Cherie stoi wśród widowni. Ma bardzo bladě skórě. Wybieliliśmy jě. Zastosowaliśmy specjalny, kredowobialy makijaż, nie tylko na twarz, ale także

na wszystko, co widaě. Tylko ona w caśym tśumie wyglěda jak... dziwne, smutne, blade jak ksiěżyc stworzenie. Kobieta. Inne kobiety miaśy na sobie normalne spodnie albo dżinsy, jak měżczyźni. Dobrze siě bawiśy. Cherie dobrze siě bawiśa? Ona jest dziwolěgiem, nie może siě dobrze bawiě. Wspinaśam siě po tych stopniach, sśośce świeciśo tak jasno, zrobiśo mi siě niedobrze i zaczěśam wymiotowaě. Nie przed kamerě! Boli ciě żośědek? Kochanie, jesteś chora? To Cherie, żyje v napiěciu. Wie, że ludzie śmiejě siě z niej, nawet jeśli - tak jak powiedziaśeś jest " nieświadoma". Nie użyśem sśowa " nieświadoma" w negatywnym sensie, kochanie. Staraśem siě jedynie wyjaśniě... Nie chcě czuě siě winna przez caśe życie. Sě ludzie, którzy siě ze mnie śmiejě... Do diabśa z nimi. Co za ludzie? Z Hollywood. Zewszěd. Posśuchaj, na miśośě boskě, "Time" przygotowuje wielki artykuś o Marilyn Monroe. Ile aktorek, ilu aktorów byśo na okśadce " Timea"? Tatuśku, dlaczego to mówisz? Co? Coś nie tak? Och, powiedziaśam im, że to za szybko. Powiedziaśam! Jeszcze tego nie chcě. Nie jestem jeszcze taka stara... Pewnie, że nie. W ogóle nie jesteś stara. ...przyjdzie na to czas, kiedy bědě gotowa. Kiedy sobie zasśużě. Kochanie, potraktuj to jako wyróżnienie. Nie bierz tego zbyt poważnie. Wiesz, czym jest reklama. To reklama Przystanku autobusowego. Twojego powrotu do Hollywood. To może tylko pomóc, nie zaszkodziě. Tatuśku, dlaczego zaczěśeś o tym mówiě? Nie chcě teraz o tym myśleě. Przeczytam ten artykuś przed tobě, obiecujě. Nie musisz nawet oglědaě okśadki, jeśli nie chcesz. Ale ludzie bědě jě oglědaě. Na caśym świecie. Mojě twarz na okśadce! Zobaczy jě moja matka; och, a co bědzie, jeśli dziennikarz napisze o mnie coś paskudnego? O mojej rodzinie? O... o tobie? Kochanie, zapewniam ciě, że nic takiego siě nie wydarzy. To bědzie po chwalny artykuś: "Powrót Marilyn Monroe do Hollywood". Tatuśku, tak siě bojě! Szkoda, że mi o tym powiedziaśeś. Kochanie, przepraszam. Wybacz. Wiesz, jak za tobě przepadam. Teraz nie zasně. Tak siě bojě.

Kochanie, przylecě najszybciej, jak tylko siě da. Jutro rano postaram siě wszystko zaśatwiě. Teraz jest gorzej. Gorzej niż byśo. Za sześě godzin znowu bědě Cherie. Kośczmy już, Tatuśku. Och, kocham ciě! Kochanie, poczekaj... Wzywaśa doktora Fella do pokoju hotelowego. O każdej porze nocy. Doktor zjawiaś siě z podrěczně torbě lekarskě. I uśmiechaś siě. Czerwony, pustynny krajobraz. Za dnia prześwietlona fotografia. Nocě niebo skropione świateśkami niczym krzykami z oddali. Zamiast zakryě oczy, chciaśo siě przycisněě dśonie do uszu. To, co siě dziaśo w Arizonie podczas zdjěě do Przystanku autobusowego, co siě wydarzyśo wcześniej w Los Angeles, czego nie mogśa powiedzieě kochankowi, byśo dziwne i zbyt nieuchwytne, aby ujěě to w sśowa. Zaczěśo siě od dśugiego lotu na zachód. Po tym, jak na lotnisku La Guardia pożegnaśa siě z Dramaturgiem i caśowaśa, caśowaśa, caśowaśa go, póki oboje nie poranili sobie warg. Gśównym jego zadaniem byś rozwód. Ona miaśa powróciě do Marilyn Monroe. Ale zaczěśo siě podczas dśugiego lotu na zachód. Samolot leciaś, wyprzedzajěc sśośce. Kilka razy zapytaśa stewardesě podajěcě drinki, która godzina jest w Los Angeles, kiedy przybědě na miejsce i jak ma przestawiě zegarek? Chyba nie zaprzětaśa sobie gśowy myślami, czy podróżujě w czasie do przyszśości, czy do przeszśości. Studiowaśa scenariusz Przystanku autobusowego z licznymi poprawkami, wstawkami i skreśleniami. Tě sztukě widziaśa na Broadwayu z Kim Stanley w roli gśównej i skrycie wierzyśa, że w roli Cherie sama okaże siě znacznie bardziej przekonujěca. Ale jeśli zawiodě. Oni czekajě. Miaśa ze sobě także nabytě w antykwariacie, ogromně, ilustrowaně wersjě O powstawaniu gatunków Charlesa Darwina. Znalazśa w tym dziele szereg gśěbokich prawd! Pragněśa siě uczyě. Zadziwiaśa Dramaturga znajomościě ksiěżek, lecz czasem dostrzegaśa na jego twarzy uśmiech, który świadczyś o tym, że powiedziaśa coś nie tak albo bśědnie wymówiśa jakieś sśowo. Ale skěd miaśa wiedzieě, jak brzmiě sśowa, chyba nie z samego czytania? Imiona i nazwiska z dzieś Dostojewskiego! Czechowa! Brzmiě tak dostojnie, gdy wymawia siě je litera po literze. Byśa Jasnowśosě Ksiěżniczkě powracajěcě do okrutnego królestwa, które skazaśo jě na wygnanie. Naturalnie jako Jasnowśosa Ksiěżniczka wszystko wybaczyśa. "Bardzo szczěśliwa. Bardzo wdziěczna. Nadeszśa pora, by Marilyn wróciśa do pracy". "Jaka wojna? Och, nie może byě mowy o wojnie! Kocham Hollywood i mam nadziejě, że z wzajemnościě". "Jednostka, tak samo jak gatunek, musi siě zaadaptowaě albo zginěě. Zaadaptowaě siě do zmieniajěcego siě środowiska. Bo środowisko stale siě zmienia! W demokracji takiej jak nasza... ile jest odkryě choěby w samej nauce. Pewnego dnia, wkrótce, czśowiek znajdzie siě na Ksiěżycu". Roześmiaśa siě, zabrakśo jej tchu, bo pytano jě o wszystko, podsuniěto jej

gěszcz mikrofonów. "Pewnego dnia odkryjě tajemnicě tajemnic, źródśo życia. Dla tego jestem z natury optymistkě". "Och tak, jak Cherie, postaě filmowa, którě gram. Urocza piosenkarka country, która utkněśa na Dzikim Zachodzie. Urodzona optymistka. Urodzona Amerykanka. Uwielbiam jě! " Miědzynarodowe lotnisko w Los Angeles. Może wpadśa w panikě i nie chciaśa wyjśě z samolotu. Na pokśad weszli wysśannicy Wytwórni. Na przy bycie Marilyn czekaśo mnóstwo ludzi: fotografowie, reporterzy, ekipy telewizyjne, wielbiciele. Ryk tśumu dźwiěczaś w jej uszach jak grzmot wodospadu. Jak w Honolulu, jak w Tokio. Mině dwie godziny i czterdzieści minut, zanim w ogóle da siě zaprowadziě Blondwśosě Aktorkě do limuzyny i w pośpiechu odjechaě. Z tyśu, miědzy stśoczonymi ludźmi, za policyjnymi zaporami, migně zdziwione twarze zwyczajnych podróżnych. Trzěsienie ziemi? Wypadek samolotowy? Bomba atomowa? To jakieś kpiny, pomyślaśa. W porannych gazetach na pierwszych stronach pojawiśy siě zdjěcia, artykuśy. MARILYN MONROE POWRACA DO HOLLYWOOD TŁUMY NA LOTNISKU MARILYN MONROE WRACA DO KINA MARILYN "ZNOWU W DOMU, SZCZěśLIWA" Zdjěcia przedstawiaśy Blondwśosě Aktorkě w rozmaitych ujěciach. Wyglědaśa jak figurka odbita wielekroě w mnóstwie zwierciadeśek. Od przodu, z profilu, z lewej, z prawej, uśmiechniěta, bardziej promiennie uśmiechniěta, przesyśajěca caśusy, z ustami zśożonymi do caśusa. W obu rěkach olbrzymi bukiet kwiatów. Na pierwszej stronie "Los Angeles Times" znalazśy siě też artykuśy donoszě ce o spotkaniu brytyjskiego premiera Anthonyego Edena i sowieckiego premiera Mikośaja Buśganina oraz o spotkaniu prezydenta Eisenhowera z przedstawicielami powstaśej niedawno Niemieckiej Republiki Federalnej. Wydrukowano także materiaś o rodzinach najwybitniejszych naukowców zaangażowanych w ostatnie próby z bombě wodorowě (ekwiwalent dziesiěciu milionów ton trotylu! ) na atolu Bikini na pośudniowym Pacyfiku. Lawiny bśota w Malibu pochśoněśy trzy ofiary. Wielebny Martin Luther King przeprowadziś pokojowě pikietě w Pasadenie. Kpiě sobie ze mnie, pomyślaśa. Z tego, kim jestem. Marilyn Monroe miaśa nowego agenta, Bixa Holyroda ze Swanson Agency. Do swej dyspozycji miaśa zespóś prawników. Miaśa buchaltera. Z zaliczki otrzymanej po podpisaniu kontraktu na Przystanek autobusowy wpśaciśa pierwszě ratě funduszu powierniczego na rzecz swojej matki Gladys Mortensen, który z czasem urośnie do kwoty 100 000 dolarów. Miaśa wynajětě przez Wytwórniě rzeczniczkě prasowě. Kosmetyczkě, fryzjera, manikiurzystkě, eksperta od zdrowej skóry i wśosów (z dyplomem Uniwersytetu Kalifor nijskiego), masażystě, specjalistě od kostiumów, kierowcě i osobistě asystentkě. Na razie zamieszkaśa w Bel Air Towers przy Beverly Boulevard, gdzie czěsto bědzie siě bśěkaě, nie mogěc odnaleźě wejścia do budynku B. Miaśa kśopoty z kluczami, które czěsto jej siě myliśy. W oddanym do jej dyspozycji umeblowanym apartamencie peśniśa sśużbě gospodyni oraz niepeśnoetatowy kucharz, który nabożnym szeptem nazywaś jě "paniě Monroe". Mimo zapachu kwiatów (w apartamencie zawsze staśo kilka kompozycji) wyczuwaśo siě subtelně woś stěchlizny. Nie stawiaśa kwiatów w sypialni, bo wiedziaśa, że nocě zużywajě tlen. Zainstalowano w apartamencie kilka telefonów, ale rzadko siě któryś odzywaś.

Nie można siě z niě byśo pośěczyě bezpośrednio. Kiedy podnosiśa sśuchawkě, aby zadzwoniě do miasta, czěsto linia byśa gśucha albo sśyszaśo siě trzaski, co oznaczaśo (jak jej wyjaśniś Dramaturg), że podśěczono podsśuch. Pamiětaśa, żeby opuszczaě żaluzje we wszystkich oknach. Apartament znajdowaś siě na drugim piětrze, wiěc nie wydawaś siě bezpieczny. Poprosiśa gospodyniě o przyszycie do wszystkich jej ubraś etykietek i prowadzenie szczegóśowego rejestru rzeczy oddawanych do pralni, ponieważ dowiedziaśa siě (od Bixa Holyroda, wedśug którego byśo to zabawne), że istniaś lukratywny czarny rynek jej bielizny. Chodziśa na obiady i kolacje wydawane na jej cześě. Wymykaśa siě z nich pod jakimś pretekstem, aby zadzwoniě do nowego, nowojorskiego mieszkanka Dramaturga w wysokim budynku bez windy. Gospodarzem jednego z obfitszych obiadów byś pan Z, który w Bel Air miaś teraz nowě, wspaniaśě, śródziemnomorskě posiadśośě oraz nowě, mśodě żoně o kasztanowych wśosach i piersiach niczym przód zbroi. Pan Z zestarzaś siě zadziwiajěco korzystnie. Tak naprawdě wydawaś siě mśodszy niż měżczyzna, którego zapamiětaśa. Choě niższy od Marilyn ("Marilyn, mój najcenniejszy skarb") o kilka cali, z maśym garbem miědzy śopatkami, pan Z rozprawiaś teraz z dumě, poruszajěc siwymi wśosami przypominajěcymi lwiě grzywě, a jego oczy byśy oczami starego mědrca. Pan Z byś hollywoodzkim pionierem, żyjěcym "kawaśem historii". Jak zwykle pan Z i Marilyn Monroe wdali siě w zabawně konwersacjě, podczas gdy reszta sśuchaśa zazdrośnie. - Nadal ma pan Ptaszarniě, panie Z? Owe nieszczěsne martwe ptaki? - Zbieram antyki, moja droga. Chyba pomyliśaś mnie z kimś innym. -Wypychaś pan ptaki, panie Z. Wielu z nas drżaśo ze strachu przed paśskimi dśośmi. - Posiadam niezwykle wyszukaně kolekcjě rzymskich popiersi i gśów. Mam ci pokazaě? Limuzyna woziśa jě na podobne kolacje w bogatych rezydencjach oraz na spotkania za dnia. Na wywiady, sesje zdjěciowe, narady w Wytwórni. Ze zdumieniem zorientowaśa siě, że jej kierowcě jest Żabi Szofer. Zatem nie wymyśliśam go sobie. Wszystko dziaśo siě naprawdě. Żabi Szofer też jakby wcale siě nie postarzaś. Ta sama sztywna, doskonaśa postawa, ta sama po marszczona, poznaczona cětkami ciemnawa skóra, bśyszczěce, wybaśuszone oczy. Oczy nieprzeniknione. Czapka naciśniěta na czośo, ciemnozielony uniform ze zśotymi guzikami jak u Johnnyego od Philipa Morrisa. Inaczej niż tamten szelmowski Johnny, który przez ěwierě wieku wysokim falsetem zwracaś siě do milionów uzależnionych od nikotyny Amerykanów, Żabi Szofer byś milczkiem. Blondwśosa Aktorka uśmiechněśa siě do niego szczerze. "Hej, jak siě masz! Pamiětasz mnie? " Drżaśa, ale postanowiśa byě po godna i bezpośrednia, bo przecież wszyscy życzymy sobie, aby po naszej śmierci tacy osobnicy jak Żabi Szofer mówili o nas dobrze. "Pewnego razu zawiozśeś mnie do domu dziecka. Co to byś za dzieś! I jeszcze do innych miejsc". Za ciemně szybě na tylnym siedzeniu limuzyny Blondwśosa Aktorka jechaśa po Mieście z Piasku, podczas gdy moje serce byśo w Nowym Jorku z ukochanym, wkrótce moim měżem, autorem prawdziwej historii mojego życia, w której bědě zwykśě, amerykaśskě dziewczyně z ludu, bohaterkě. W tym samym czasie, lekko wstawiona (Marilyn Monroe piśa tylko szampana i tylko Dom Perignona), uśmiechněśa siě do swoich myśli: Pewnego razu żyś sobie

przystojny mśody ksiěżě zaklěty w żabě. Tylko wtedy, gdy ksiěżniczka o jasnych wśosach pocaśuje go, okrutny czar pryśnie, a przystojny mśody ksiěżě i ksiěżniczka pobiorě siě, po czym bědě żyli dśugo i szczěśliwie. W oparach takich bajkowych opowieści zasypiaśa. Na miejscu przeznaczenia Żabi Szofer stukaś w szklaně przegrodě, aby jě obudziě, zawsze niechětny, by wypowiedzieě choěby jedno sśowo. - Pani Monroe? Jesteśmy. Najczěściej przywoziś jě do Wytwórni. Do olbrzymiego imperium za murami; za strzeżoně przez wartowników bramě. Gdzie zaledwie przed dekadě narodziśa siě Marilyn Monroe. Gdzie wykuto los Marilyn Monroe. Gdzie przed kilkoma dziesiětkami lat przypuszczalnie spotkali siě przeznaczeni sobie kochankowie, rodzice Marilyn Monroe. Matka, Gladys Mortensen, pracownica laboratorium, lecz wyjětkowo atrakcyjna mśoda kobieta. I ojciec... (Blondwśosa Aktorka z caśym przekonaniem opowiadaśa dziennikarzom, którzy uparcie pytali o jej tajemniczego ojca, że ów czśowiek nadal żyje, tak; utrzymuje z niě kontakt, tak; ona zna jego tożsamośě, tak; ale on nie życzyśby sobie, aby dowiedziaś siě o tym świat, "a ja szanujě jego życzenia".) Dawna jej garderoba - niegdyś należěca do Marleny Dietrich - byśa gotowa na jej przybycie. Czekaśy bukiety kwiatów. Stosy listów, telegramów, wzruszajěce maśe podarunki. Otworzyśa drzwi i zamkněśa je, czujěc przypśyw torsji. Doktor Bob nie pracowaś już w Wytwórni. Znikněś, jakby nigdy nie istniaś. Podobno odsiadywaś wyrok w San Ouentin za nieumyślne spowodowanie śmierci. ("Pewna dziewczyna zmarśa za jego sprawě, a on nie chciaś pozbyě siě jej ciaśa, tak jak mu kazano".) Jego gabinet zajěś nowy lekarz, doktor Fell. Doktor Fell byś wysoki, miaś ostro zarysowane brwi, urodě Caryego Granta i emanowaś lekarskim autorytetem. Imponowaś pacjentom znajomościě Freuda; ze znawstwem rozprawiaś o libido, powstrzymywaniu dzieciěcej agresji i rozczarowaniu kulturě: "Wszyscy podtrzymujemy jej istnienie i z jej powodu cierpimy". Doktor Fell bědzie czuwaś na planie Przy stanku autobusowego i później poleci do Arizony w plener. Czěsto w jasne, ksiěżycowe, bezsenne noce Cherie bědzie wzywaśa doktora Fella - w piżamie i szlafroku Caryego Granta - do swego pokoju w motelu, gdyż rozpaczliwie pragněśa zasněě. Tylko ten jeden raz. Ten kolejny raz. Nie przyzwyczajě siě, dajě sśowo/Doktor Fell byś kapśanem, który w razie potrzeby mógś wstrzykněě pśynny nembutal bezpośrednio do żyśy; już sam dotyk doktora, jego kciuk szukajěcy żyśy w delikatnym przedramieniu Cherie, przynosiś ulgě. Och, Boże/Dziěkujě. Z poczětku na planie Przystanku autobusowego panowaśa magiczna atmosfera dobrej woli. Norma Jeane byśa Marilyn, która byśa Cherie po same koniuszki palców. Byśa aktorkě wyszkoloně w Nowojorskim Zespole, zwolenniczkě Metody, ucieleśnieniem kunsztu scenicznego i mědrości Stanisśawskiego- Zawsze musisz graě siebie. Postaě wytopiona w piecu pamiěci. Znaśa Cherie od podszewki, znaśa każdě śatě i każde rozdarcie w jej żaśosnych, niby-olśniewajěcych kostiumach szansonistki. Znaśa Cherie tak dobrze, jak znaśa Normě Jeane Baker z agencji Preene, Miss Produktów Aluminiowych 1945, Miss Produktów Mlecznych Pośudniowej Kalifornii 1945, Miss Gościnności za dziesiěě dolarów dziennie, ciěgle uśmiechniěta, próbujěca siě przypodobaě. Och, spójrz na mnie!

Wynajmij mnie! Rola Cherie odpowiadaśa jej jak żadna inna. Bo nigdy wcześniej nie mogśa sobie wybraě roli. Jak dziewczyna w burdelu, która musi przyjěě każdego klienta, bo inaczej zostanie pobita, musiaśa przyjmowaě każdě bez wyjětku rolě narzucaně jej przez Wytwórniě. Do teraz. Sprawiě, że pokochacie Cherie. Cherie zśamie wam serca. Wierzyśa w siebie, byśa skupiona jak nigdy wcześniej. Uwagi Pearlmana dźwiěczaśy jej w uszach jak nakazy Jehowy. Gśěbiej! Za nurz siě gśěbiej. Siěgnij do samych korzeni motywacji. Do wspomnieś ukrytych jak skarb. W jej uszach brzmiaś uprzejmy, zdecydowany, ojcowski gśos Dramaturga. Nie możesz wětpiě w swój talent, kochanie. Twój olśniewajěcy dar. Nie możesz wětpiě w mojě miśośě do ciebie. Och, nie wětpiśa. Reżyser byś artystě wybitnym, którego Wytwórnia zaangażowaśa, ponieważ ona sobie tego zażyczyśa. Nie byś byle jakim wyrobnikiem. Byś twórcě teatralnym, wysoko cenionym przez Dramaturga, nieco dziwacznym i nie zależnie myślěcym. Wysśuchaś uważnie propozycji swojej gwiazdy. Wywarśa na nim niemaśe wrażenie inteligencjě, psychologiczně wnikliwościě i aktorskim doświadczeniem, gdy przeanalizowaśa obszernie postaě Cherie. Mówiśa o kostiumach, oświetleniu, makijażu, wśosach, odcieniu skóry. ("Myślaśam o pelagrze, o nieziemskiej bladości. Taka moja maśa sugestia. To musi byě subtelne jak wiersz".) Oczywiście reżyser zawdziěczaś jej pracě i to może zśagodziśo jego nastawienie; nie spojrzaś w bok z uśmiechem ani nie zbyś dowcipem jej uwag, jak robili to inni reżyserzy. A jednak jego grzecznośě byśa niepokojěca. Wydawaś siě jej zbyt uprzejmy; za bardzo jě szanowaś albo za bardzo siě jej baś. Ten sposób, w jaki na niě patrzyś, kiedy pojawiśa siě na planie jako Cherie, w stroju tancerki, z odsśoniětymi czěściowo piersiami, z nogami w czarnych pośczochach - jak rozmarzony měżczyzna. Miaśa nadziejě, że siě w niej nie kocha. Jednak miaśa trochě szczěścia! Wiěcej, niż zasśużyśa. Artykuś w "Timesie" dotyczyś wyśěcznie Marilyn, nie jej. Chryste, nie miaśem pojěcia, że Marilyn jest taka... charyzmatyczna. Ta kobieta fascynowaśa jak taśczěcy pśomieś. Na planie i poza nim. Czasami gapiśem siě na niě i nie wiedziaśem, gdzie, do licha, jestem. Od dawna już reżyserujě i myślaśem, że jestem odporny na kobiecě urodě, a już z pewnościě na seksualne wdziěki, alezMonroe to byśa caśkowicie odmienna sprawa, wykraczajěca poza urodě i seks. Bywaśy dni, że eksplodowaśa talentem. Miaśa w sobie gwaśtowny ogieś, szukajěcy ujścia. Wiedziaśeś, że obcujesz z geniuszem; byě może geniusz przechodzi w szaleśstwo, jeśli nie znajdzie ujścia; i tak siě w koścu stanie, w ostatnich latach życia w ogóle nie bědzie siě mogśa pozbieraě. Aleja miaśem Monroe u szczytu jej możliwości. Byśa jedyna w swoim rodzaju. Wszystko, co robiśa jako postaě filmowa, byśo na tchnione. Brakowaśo jej pewności siebie do tego stopnia, że prosiśa o powtarzanie danej sceny tak dśugo, aż zrobiśa jě doskonale. Kiedy zagraśa doskonale, sama o tym wiedziaśa. Uśmiechaśa siě do mnie i ja już wiedziaśem.

Czasami ogarniaśo jě takie przerażenie, że spóźniaśa siě z wyjściem na plan o kilka godzin. Albo w ogóle nie potrafiśa sobie z tym poradziě. Chorowaśa dosśownie na wszystko: grypě, angině, zapalenie gardśa, bronchit. Znacznie przekroczyliśmy budżet. Moim zdaniem warto byśo wydaě każdego centa. Kiedy Monroe byśa w swoim żywiole, przypominaśa nurka opadajěcego na samo dno morza; gdyby zatrzymaśa siě dla zaczerpniěcia oddechu, utopiśaby siě. Chyba siě w niej kochaśem. Naprawdě, szalaśem za niě. Przeżyśem prawdziwy wstrzěs, bo myślaśem, że okaże siě prymitywně, gśupiě ciziě z rozbujanymi cycami i tyśkiem. A tu wpada anioś, Marilyn Monroe, chwyta mnie za rěkě i mówi, że ten caśy scenariusz nie jest najlepszy: efekciarski, pśytki i oklepany, ona postanowiśa naprawiě, co siě tylko da, pewnie zśamie mi serce i, na Boga, rzeczywiście zśamaśa. Tamtego roku nawet nie otrzymaśa nominacji do Oscara. Wszyscy wiedzieli, że w peśni na niě zasśużyśa za Przystanek autobusowy. Skurwysyny! Coś siě dzieje, oświadczyśa kochankowi, ale nie miaśa odwagi powiedzieě mu, że coraz dśużej i dśużej trwa każdego ranka wywośanie z lustra Magicznej Przyjacióśki. Dawniej wystarczyśo, że tylko zerkněśa w szklaně gśěbině, a pojawiaśa siě ślicznie uśmiechniěta Przyjacióśka z Lustra, spragniona, by jě objěě i po caśowaě. Dawniej, gdy byśa modelkě, wystarczyśo, że przybraśa odpowiedniě pozě. Wchodziśa w trans, a wtedy od razu wyśaniaśa siě Magiczna Przyjacióśka. Dawniej, gdy już byśa aktorkě filmowě, wystarczyśo, że pojawiśa siě na planie, weszśa do garderoby i przygotowaśa siě, a przed kamerami dochodziśo do niewytśumaczalnej, magicznej przemiany, krew zaczynaśa w niej krěżyě gwaśtowniej niż podczas seksu. Kiedy wypowiadaśa tekst, który za pamiětywaśa bez wysiśku, czěsto nawet nie wiedzěc, że go zapamiětuje, podniecona i przestraszona zaczynaśa żyě w wypożyczonym ciele, byśa Angelě, Nell, Rosě, Lorelei Lee, Dziewczyně z Góry. Nawet stojěc na kracie wentylatora - Eks-Sportowiec świadkiem jej degradacji byśa caśkowicie i bez reszty Dziewczyně z Góry, rozkoszujěcě siě swym istnieniem. Spójrz cie na mnie! Jestem, kim jestem. To takie dziwne, że w chwili, kiedy miaśa zagraě rolě życia, rozpoczěě nowy rozdziaś w karierze jako poważna aktorka filmowa, ogarněśy jě wětpliwości. Baśa siě. Zwlekaśa siě z śóżka dopiero wtedy, gdy dobijano siě do jej drzwi, kiedy już byśa spóźniona na poranne zdjěcia. Gapiśa siě na swoje odbicie w lustrze i widziaśa Normě Jeane, nie Marilyn. Żóśtawě skórě, przekrwione oczy i coś tragicznie podpuchniětego wokóś ust. Dlaczego tutaj jesteś? Kim jesteś Usśyszaśa cichy, zduszony chichot. Szyderczy śmiech měżczyzny. Ty żaśosna, chora krowo. Coraz dśużej trwaśo wywośanie z lustra Marilyn. Cherie 196 599 Wyznaśa Whiteyowi, specjaliście od makijażu, któiy znaś jě bliżej niż jakikolwiek kochanek czy měż: - Straciśam odwagě. Odwagě bycia mśodě. Whitey odpowiedziaś na to z wyrzutem: - Pani Monroe! Pani jest mśodě, mśodě kobietě. - Z takimi oczami?

Nie, Whitey, już nie. Whitey popatrzyś na lustrzane odbicie jej oczu i lekko wzruszyś ramionami. - Kiedy skośczě swojě pracě, pani Monroe, wtedy zobaczymy. Czasem sztuczki Whiteya dziaśaśy i byśo dobrze. Czasem zaś nie. Z poczětku na planie Przystanku autobusowego Blondwśosa Aktorka potrzebowaśa niewiele wiěcej czasu, niż to siě mieściśo w granicach rozsědku, aby przygotowaě siě do wyjścia przed kamerě. Ta mśoda kobieta byśa piěkna w sposób naturalny, miaśa lekko bśyszczěcě skórě, przenikliwe spojrzenie; by mogśa staněě przed kamerě, wystarczyśo użyě odrobiny pudru, szminki, różu. Potem stopniowo potrzebowaśa na to coraz wiěcej czasu. Czyżby Whitey traciś talent? Jeżeli ze skórě aktorki coś byśo nie w porzědku, należaśo za pomocě kremu delikatnie usuněě makijaż i zrobiě nowy. Czasem coś byśo nie tak z wśosami. (Co może byě nie tak z wśosami?) Musiaśy byě zwilżone, uśożone na nowo i wysuszone rěczně suszarkě. Tymczasem Norma Jeane siedziaśa bez ruchu przed lustrem, z oczami opuszczonymi do modlitwy. Proszě, przyjdź. Proszě! Nie opuszczaj mnie. Proszě! Ta wśaśnie kobieta, którě pogardzaśa. Marilyn, z której szydziśa. Dramaturg przyleciaś do niej do Arizony. Mimo że jego życie byśo w rozsypce. Mimo że (baś siě jej to powiedzieě) znowu otrzymaś wezwanie do stawienia siě w Waszyngtonie, gdzie miaś siě wytśumaczyě z mśodzieśczego zaangażowania w "wywrotowě" i "tajně" dziaśalnośě polityczně. Nie spodziewaś siě, że znajdzie Blondwśosě Aktorkě w takim stanie, takě rozkojarzoně, takě... zupeśnie do siebie niepodobně. Teraz już nie byśo w niej ani odrobiny dziewczyny o wśosach jak len i dźwiěcznym śmiechu. Och, pomóż mi. Pomożesz mi? Najdroższa, co siě dzieje? Kocham ciě. Nie wiem. Tak bardzo pragně, żeby Cherie żyśa. Nie chcě, żeby umarśa. Serce przepeśniaśa mu miśośě do niej. Przecież byśa jeszcze dzieckiem! Byśa od niego zależna jak przed laty jego wśasne dzieci. Nawet bardziej zależna, bo dzieci miaśy również Esther, a Esther zawsze byśa im bliższa. W zacienionym pokoju godzinami leżeli w śóżku. Szeptali, caśowali siě i kochali. Wzajemnie siě pocieszali. Ona też go pocieszaśa, bo bez niej cierpiaśa jego dusza, on też baś siě świata. Godzinami potrafili leżeě w sennym odrětwieniu. Wyobrażali sobie (ale może to nie byśa wyobraźnia), że wchodzě nawzajem do swoich snów, tak jakby wkraczali w swoje dusze. Przytul mnie. Kochaj. Nie puszczaj mnie. Wokóś surrealistyczny, pustynny pejzaż, czerwone skaliste góry i grzbiety jak ksiěżycowe kratery. Nocne niebo, niezmierne, przytśaczajěce, a jednocześnie upajajěce, tak jak opisaśa je Blondwśosa Aktorka.

Wydaje mi siě, że przy tobie wszystko by siě uśożyśo. Gdybyś byś tu ze mně. Gdybyśmy byli maśżeśstwem. Och, kiedy bědziemy maśżeśstwem! Bojě siě, że coś nam przeszkodzi. Otoczyś jě ramieniem, opowiedziaś o nocnym niebie. O tym, co przyszśo mu do gśowy. O równolegśym świecie, gdzie już byli maśżeśstwem i mieli dwanaścioro dzieci. Rozbawiś jě. Ucaśowaś jej powieki. Pocaśowaś piersi. Podniósś jej dśoś do swoich ust i pocaśowaś palce. Powiedziaś jej wszystko, co wiedziaś na temat konstelacji Bliźniět - bo wcześniej powiedziaśa mu, że taki jest jej znak zodiaku - te Bliźniěta nie walczě, tylko kochajě siě, sě lojalne i sobie oddane. Nawet po śmierci. Nie uszedś uwagi otoczenia fakt, że nie miněś dzieś od przybycia Dramaturga, a Blondwśosa Aktorka zaczěśa wracaě do życia. Dramaturg, dla niektórych już wcześniej bohater, staś siě teraz bohaterem jeszcze wiěkszym. Jakby Blondwśosa Aktorka przeszśa transfuzjě krwi. A jednak Dramaturg nie utraciś wszystkich siś, też sprawiaś wrażenie ożywionego, odmśodzonego. Cud! Byli w sobie bardzo zakochani. Trzeba ich byśo widzieě... Jak ona trzymaśa siě jego ramienia, jak na niego patrzyśa. Jak on na niěpatrzyś. Na czym polegaś jego sekret? Dramaturg potrafiś rozmawiaě z Blondwśosě Aktorkě jak nikt inny. Owszem, przytulaś jě i pocieszaś; owszem, niaśczyś jě jak inni měżczyźni; ale prócz tego rozmawiaś z niě szczerze i otwarcie. Jej to odpowiadaśo! Oświadczyś surowo, że powinna patrzeě na świat realistycznie. Musiaśa byě profesjonalistkě. Byśa jedně z najlepiej opśacanych aktorek na świecie i podjěśa siě wykonania pewnej pracy. Co majě do tego emocje? Co majě do tego wětpliwości? "Jesteś odpowiedzialnym, dorosśym czśowiekiem, Normo. Musisz siě odpowiedzialnie zachowywaě". W odpowiedzi pocaśowaśa go w usta. Och, tak. Miaś racjě. Niemal żaśowaśa, że nie chwyciś jej za ramiě i nie potrzěsněś. Tak jak by to zrobiś Eks-Sportowiec. Dramaturg podjěś swój ulubiony temat. Karierě rozpoczěś od pisania monologów i uważaś monolog za najbardziej naturalně formě wypowiedzi. Czyż nie ostrzegaś jej przed nadmiarem teorii? - Zawsze uważaśem, że jesteś urodzoně aktorkě. Intelektualizowanie może ciě tylko sparaliżowaě. W Nowym Jorku przygotowywaśaś siě do zajěě i po paru tygodniach byśaś wyczerpana. To charakterystyczne dla amatora. Nie sědzě, aby akurat w tym przejawiaś siě talent. Moim zdaniem znacznie korzystniejsze dla aktora jest pozostawienie w postaci marginesu czegoś surowego, niezbadanego. Na tym polega tajemnica Johna Barrymorea. Przyjaźnisz siě z Brando? Brando także to robi. Można nawet nie znaě do kośca swego tekstu, improwizowaě w stylu swojej postaci.

Znakomity aktor sceniczny nigdy nie zagra tak samo dwa razy. Nie recytuje tekstu, tylko tak go wypowiada, jakby go wcześniej nie znaś. Tej rady powinien byś ci udzieliě Pearlman, ale przecież znasz Maxa: ta jego pretensjonalna Metoda Stanisśawskiego. Mówiěc wprost, to bzdura. Czy koliber poleci, jeżeli stanie siě świadomy wśasnych skrzydeś, toru lotu? Czy przemówimy, jeśli staniemy siě świadomi każdego wypowiadanego sśowa? Zapomnij o Pearlmanie. Zapomnij o Stanisśawskim. Zapomnij o tej bzdurnej teorii. Aktor jednego tylko może siě obawiaě: że siě změczy nadmiarem prób i wypali. Pamiětam inscenizacje moich sztuk, przy których reżyser zmuszaś aktorów do nadmiernego wysiśku; szczyt ich możliwości przypadś na wiele dni przed premierě, tracili zapaś i wypadali blado. To siě zdarzyśo Pearlmanowi. Ludzie go chwalě, mówiě, że w sali po jego próbach zostaje krew... kolejne bzdury. Powtarzasz, kochanie, że poznaśaś Cherie od środka? Jak siostrě? Może to wcale nie jest dobre. Może to nawet nie jest prawda. Powinnaś zaśożyě, że nie znasz Cherie. O, kiedyś mi powiedziaśaś, że Magda jest kimś wiěcej, niż mi siě wydaje. Dlaczego nie pozwoliě Cherie odetchněě? Przyjmij, że Cherie może ciě zadziwiě. Kolejny raz, bez sśowa, drżěc z wdziěczności, Blondwśosa Aktorka podniosśa siě na palcach, aby pocaśowaě Dramaturga w usta. Och, tak. Dziěki Bogu. Miaś racjě. Nastěpnego dnia rano pelagrowoblada, platynowoblond Cherie pojawiśa siě na planie, ubrana w czarně koronkowě bluzkě, obcisśě, czarně satynowě spódnicě z czarnym paskiem, czarne siatkowe pośczochy, czarne sandaśy na wysokim obcasie. Miaśa podkrěżone oczy, przesśodzone, dzieciěce usta, drżěce i skruszone. Marylin przybyśa punktualnie! Nie, nie Marilyn - Cherie. Patrzyliśmy na tě niesamowitě kobietě, obgryzajěcě paznokieě kciuka jak uczennica w szkole aktorskiej albo jak rzeczywista, prosta dziewczyna, która doskonale wie, że jest zśa, i spodziewa siě nagany. Przyciěgněśa po podśodze sponiewierane boa tak jak Cherie. Mówiśa jak Cherie, z najprawdziwszym akcentem dziewczyny z Ozark. Tak cicho, że ledwie jě sśyszeliśmy: - Rany, przepraszam. Bśagam was o wybaczenie. Zrobiśam coś, czego Cherie by nie zrobiśa, wpadśam w rozpacz. Nie byśam odpowiedzialnym czśonkiem tego zespośu. Nie macie pojěcia, jak bardzo jest mi wstyd. O, do diabśa. W jednej chwili zapomnieliśmy o naszych urazach, gniewie, kśopotach, jakie z niě mieliśmy. Zaczěliśmy spontanicznie klaskaě. Kochaliśmy naszě Marilyn. Po pewnych zawirowaniach na starcie teraz wszystko siě jakoś po ukśadaśo. Tytuś nowego filmu brzmi: Przystanek autobusowy. Mam nadziejě, że ci siě spodoba. Miaśa zwyczaj wysyśania kartek pocztowych do Lakewood, do Gladys. Wysyśaśa kartki z Nowego Jorku. Kocham to miasto. Bo to jest prawdziwe miasto, nie Miasto z Piasku. Gdybyś miaśa ochotě odwiedziě mnie, Mamo, mogśabym to zaśatwiě.

Samoloty bez przerwy latajě tam i z powrotem. Czuśa siě nieswojo, kiedy zadzwoniśa do Gladys po wyjeździe z Los Angeles. Myślaśa, że Gladys ma do niej pretensje, iż zostaśa sama. Jednakże w rozmowie telefonicznej nie odniosśa takiego wrażenia. Norma Jeane za dzwoniśa do niej z Nowego Jorku, kiedy zakochaśa siě w Dramaturgu i wiedziaśa już, że za niego wyjdzie i że to on zostanie ojcem jej dzieci. Mam nowych, wspaniaśych przyjacióś; jeden z nich jest znanym w świecie nauczycielem gry aktorskiej, drugi - wybitnym amerykaśskim dramaturgiem, zdobywcě nagrody Pulitzera. Spotkaśam znajomego z Hollywood, Mariana Brando. Opowiedziaśa Gladys o kupowaniu ksiěżek w antykwariacie. Szukaśa tytuśów, które kiedyś miaśa Gladys, ale ich nie znalazśa. Skarbczyk poezji amerykaśskiej. Tak to chyba siě nazywaśo. Przepadaśa za tě ksiěżkě! Uwielbiaśa chwile, kiedy Gladys czytaśa jej wiersze. Teraz sama czytaśa wiersze, ale gśosem Gladys. Na podobne uwagi Gladys odpowiadaśa niemal bez gśośnie: To miśo, kochanie. Zatem już wiěcej nie zadzwoniśa do Gladys, z Arizony wysyśaśa jedynie pocztówki. Pewnego dnia, kiedy bědě bogata, razem tu przyjedziemy. To, z caśě pewnościě, koniec świata! Norma Jeane tak bardzo siě baśa oglědania nakrěconego materiaśu, przerażona, iż Marilyn jě zdradziśa, że w ogóle przestaśa siě orientowaě, jaki ksztaśt przybiera Przystanek autobusowy - nie liczěc scen, w których wystěpowaśa. A jej sceny powtarzano tyle razy, w obawie o swojě rolě Norma Jeane żyśa w takim napiěciu, serce waliśo jej w piersi tak mocno, że nie miaśa pojěcia, jak mogśy one wypaśě w oczach neutralnego obserwatora. Niczym Cherie parśa do przodu, ślepa i peśna wiary. Zaufaśa instynktowi, tak jak jej doradziś kochanek. Norma Jeane nie widziaśa wiěc caśego Przystanku autobusowego, od haśaśliwego, komicznego wstěpu po sentymentalno-romantyczne zakośczenie, aż do pierwszego pokazu w Wytwórni na poczětku września. Nie zobaczy, jak wyśmienicie sportretowaśa Cherie, aż do tamtego dnia. Bědzie już wtedy kobietě zaměżně. W salce kinowej Wytwórni usiědzie obok měża w pierwszym rzědzie pluszowych foteli; w mroku oboje bědě trzymali siě za rěce. Nieco odurzona dziaśaniem miltownu i szampana Dom Perignon. Norma Jeane byśa Marilyn, ale bardzo spokojně. Kryzys, jaki przeszśa wio sně w Arizonie, wydawaś siě tak odlegśy, jakby dotyczyś kogoś caśkiem innego. Nie spodziewaśa siě, że Przystanek autobusowy wypadnie tak dobrze. Zagraśa najbardziej porywajěcě rolě w swojej karierze. Na poczětku byśa przerażona, ale zdobyśa siě na wyczyn, którego nie musiaśa siě wstydziě; mogśa byě z niego dumna. A jednak ów sukces wydawaś siě jej przewrotnym zwyciěstwem, czuśa siě jak pśywak, któremu ledwo udaśo siě po konaě rwěcy nurt rzeki. Pśywak z trudem wydostaje siě na brzeg; publicznośě, która nic nie ryzykuje, wiwatuje, bije brawo. Tak samo publicznośě na pokazie wiwatowaśa, biśa brawo. Dramaturg objěś jě obronnym gestem; czuś drżenie jej ramion. - Kochanie, dlaczego pśaczesz? - szepněś. - Byśaś cudowna. Jesteś cudowna. Posśuchaj ich. Hollywood ciě uwielbia. Dlaczego pśakaśam? Może dlatego, że w prawdziwym życiu Cherie piśa by dużo. Brakowaśoby jej pośowy zěbów. Musiaśaby sypiaě z najgorszymi typami.

Przecież bez sensu jest sědziě, że mogśaby tego unikněě. Po prostu scenariusz byś sentymentalny i sztampowy. W 1956 roku nie można byśo ryzykowaě śmiaśych scen ze wzglědu na Legion Przyzwoitości. W prawdziwym życiu Cherie zostaśaby pobita i prawdopodobnie zgwaścona. Przechodziśaby z rěk do rěk. Tylko mi nie mówcie, że na Dzikim Zachodzie jest inaczej, znam měżczyzn. Wykorzystywaliby jě, póki ktoś by jej nie zmajstrowaś dzieciaka albo póki by nie zbrzydśa, albo jedno i drugie. Nie byśoby żadnego przystojnego kowboja Bo, który by jě przerzuciś przez ramiě i zabraś na swoje ranczo o powierzchni dziesiěciu tysiěcy akrów. Piśaby i braśa narkotyki, aby przetrwaě dzieś, aż wreszcie nie mogśaby zwlec siě z śóżka ani nawet otworzyě oczu, a potem by umarśa. (AMERYKAśSKA) AKTORECZKA 1957 Pani Monroe! Po raz pierwszy jest pani w Anglii. Jakie sě pani wrażenia? Królestwo śmierci. Jego mieszkaścy snujě siě bezgśośnie niczym duchy. Twarze blade jak opalizujěce niebo i mgliste powietrze bez cieni. Miědzy nimi ona, (amerykaśska) Blondwśosa Aktorka, pod tym samym urokiem. Na tych wyspach na Morzu Póśnocnym równie dobrze mogśa byě zima, jak i wiosna. Nie daśo siě przewidzieě kolejnego dnia na podstawie poprzedniego. Krokusy i żonkile kwitśy w śmiaśych barwach, chociaż byśo przenikliwie zimno. Na zamglonym niebie sśośce byśo widoczne jako nikśy sierp. Szybko przestaje ci na czymkolwiek zależeě. - Kochanie, co siě staśo? Chodź do mnie. - Och, Tatuśku. Nawet nie wiesz, jak těskniě za domem. Ksiěżě i aktoreczka. Za partnera miaśa sśynnego angielskiego aktora O. Byśa (amerykaśskě) aktoreczkě wystěpujěcě w wědrownej grupie w mitycznym kraju na Baśkanach. Piersiastě, krěcěcě tyśeczkiem w pośyskujěcych satynach. Kiedy po raz pierwszy widzimy, jak Aktoreczka staje w szeregu, aby siě ukśoniě Wielkiemu Ksiěciu z monoklem, jedno z jej ramiěczek pěka i niemal odsśania cudowne, sterczěce piersi. - To tandeta. Wodewil. Bracia Mara. - Kochanie, to komedia. Blondwśosa Aktorka byśa dzielně Amerykankě irlandzkiego pochodzenia, dziewczyně z Milwaukee w stanie Wisconsin. Byśa Kopciuszkiem, Żebraczkě. Której nieprawdopodobna znajomośě niemieckiego komplikuje mizerně intrygě. On natomiast byś pedantycznym Ksiěciem Regentem. Sśawny brytyjski aktor graś go z temperamentem i wyrafinowaniem nakrěcanej zabawki. - Co to jest? Jak on gra? To parodia? Nie rozumiem. - Nie sědzě, żeby mu chodziśo o parodiě. Interpretuje scenariusz jako salonowě komediě, co oznacza sceniczny styl z pewně dozě sztuczności. Nie należy do zwolenników Metody... - Sabotuje film? Ale dlaczego? Przecież jest reżyserem! - Kochanie, nie "sabotuje" tego filmu. Po prostu stosuje inně technikě niż twoja.

Historia jest bajkowa, a mocě scenariusza Ksiěżě i Aktoreczka majě siě w sobie zakochaě. Tyle że owo uczucie nie jest bardziej wiarygodne niż miśośě miědzy dużymi lalkami. - Odnosi siě z lekceważeniem do swojej roli. I do mnie. - Nie bardzo w to wierzě. - Przyjrzyj siě! Zwśaszcza jego oczom. Zmuszona byśa spojrzeě na siebie matowym, przysśoniětym monoklem okiem O: wiecznie roztrzěsiona, cycata amerykaśska aktorka o delikatnych, platynowoblond wśosach przypominajěcych watě cukrowě, o bśyszczěcych czerwonych ustach. Aktoreczka byśa otwartě mśodě kobietě z (amerykaśskiego) ludu, Ksiěżě powściěgliwym, przywiězanym do (europejskiej) tradycji arystokratě. Poza planem O demonstrowaś chśodně uprzejmośě, czasem śaskawośě, lecz na planie, przed kamerami, gardziś niě. Wydawaśa siě nie na miejscu wśród tych wyksztaśconych w Akademii, szekspirowskich aktorów, tak samo jak by to mogśo byě w podobnej sytuacji z biedně szansonistkě Cherie. Marilyn Monroe byśa (amerykaśskě) dojně krowě w brytyjskiej fantazji po zdobyciu bogactwa v Hollywood. Pogarda O dla Hollywood i dla Marilyn cuchněśa do tego stopnia, że nawet jej perfumy rozpaczy nie mogśy tego zamaskowaě. Sposób, w jaki O wymawiaś "Marilyn". O jako reżyser skazanego na porażkě filmu i jako odtwórca gśównej roli. Jego angielski akcent byś jak nóż uderzajěcy w porcelaně. Zwracaś siě do niej jak do opóźnionego w rozwoju dziecka. Tyle że siě nie uśmiechaś. - Mari-lyn. Moja droga, czy mogśabyś mówiě wyraźniej? Bardziej zrozumiale? Czěsto nie odpowiadaśa. Równie dobrze mógśby siě nad niě pochyliě i napluě jej w twarz. Byśa Normě Jeane Baker unieruchomioně w sukience odsśaniajěcej znaczně czěśě jej piersi, gśowa piekśa jě po zabiegu tlenienia wśosów, umysś pracowaś wolno jak mechanizm tradycyjnego budzika. Nagle pogrěżyśa siě w jakimś śnie. Cztery godziny i czterdzieści minut spóźnienia tego dnia. Kaszlaśa, wiěc sceny trzeba byśo powtarzaě. Myliśa siě; nie mogśa zapamiětaě najprostszych dialogów. Dawniej uczyśa siě ich z nie zwykśě śatwościě. Dawniej pamiětaśa także dialogi innych aktorów. Z porów na jej czole i nosie poprzez naleśnikowaty makijaż wydzielaś siě tśuszcz. O gapiś siě na niě przez monokl. Zdjěś go i skrzywiś siě w uśmiechu. Widaě byśo, że chce byě dowcipny. W salonowym stylu. - Mari-lyn, moja droga. Bědź seksowna. W zeszśym tygodniu bolaś jě żośědek. Caśě noc wymiotowaśa. Roli pielěgniarki podjěś siě Dramaturg, oddany, wiecznie niespokojny měż. Straciśa na wadze sześě funtów. Kostiumy należaśo poprawiě i dopasowaě. Ze szczuplaśa na twarzy. Czy sceny, które już nakrěcili, zostaně powtórzone? Na siedem dni tygodnia w peśni przepracowaśa tylko jeden, od rana do późnego popośudnia. Pozostali aktorzy traktowali jě z ostrożně sympatiě. Jak gdyby mogli siě ode mnie zaraziě. Och, zależaśo mi, aby mnie polubili!

Zemsta byśa wyborna. Zemsta amerykaśskiej dziewczyny. Sśawny brytyjski aktor O spodziewaś siě emocjonalnych wybuchów, prymitywnej histerii; ostrzeżono go, że Blondwśosa Aktorka jest "trudna". Nie spodziewaś siě zemsty tak pasywnej i zabójczej. Myślaś sobie, że jestem gśupiě blondynkě Desdemoně. Oto moja tajemnica: Marilyn to Jago! Odpeśzśa, żeby siě ukryě. Roześmiaśa siě. Nie, wściekśa siě, zraniona i zmieszana. - Chorujě przez O. Musiaś rzuciě na mnie jakiś zśy urok. -Nie myśl tak, kochanie. On ciě naprawdě podziwia... - Kiedy musi mnie dotkněě, dostaje gěsiej skórki. Porusza nozdrzami. Dostrzegam to. -Normo, przesadzasz. Musisz wiedzieě... - Powiedz, czy ja śmierdzě? O co chodzi? To prawda, Marilyn, że spotkaśaś faceta, który ciě nie pożěda. Faceta, którego nie uwiodśaś. Który wolaśby wydymaě krowě niż ciebie. Měżczyzna jeden na milion. Dramaturg! Co miaś myśleě, co miaś robiě? Ta kobieta byśa jego żoně. Blondwśosa Aktorka byśa jego żoně. W Anglii zaczěś pojmowaě naturě zadania, które musiaś wykonaě. Jak pieszy zdobywca, który - gdy teren wznosi siě i nagle odsśania siě widok, który zapiera dech w piersiach - zaczyna pojmowaě skalě wyzwania, jakiemu musi sprostaě. I tak oto szybko zostaś jej pielěgniarzem. Jedynym jej przyjacielem. Choě przyjaźniś siě także z O. Od dawna podziwiaś O. Nie pisaś sztuk stosownych dla aktora o doświadczeniu i umiejětnościach O; jednakże szanowaś O i chětnie przebywaś w jego towarzystwie. Przypuszczaś, że pierwotnie O zgodziś siě zrealizowaě ten projekt gśównie dla pieniědzy; wierzyś jednak, że O jest zawodowcem, osobě zbyt uczciwě, by nie pokazaě maksimum swoich możliwości. Jako czśowiek teatru Dramaturg byś przygotowany, by ulec fascynacji procesem krěcenia filmu i nauczyě siě wszystkiego, czego byśo można. Tak naprawdě zaczěś już pisaě swój pierwszy scenariusz filmowy. Scenariusz dla żony, Blondwśosej Aktorki. Ale praca nad filmem zaszokowaśa go i wprawiśa w zakśopotanie. Nie byś przygotowany na taki ruch, nieustanně krzětanině. Tyle ludzi! Jasno oświetlona przestrześ, w której wystěpujě aktorzy, jest otoczona gromadě techników, operatorów, asystentów reżysera. Rozpoczyna siě krěcenie sceny, przerywa jě, rozpoczyna znowu, przerywa i znowu rozpoczyna; krěci siě raz, potem powtarza. Wśosy i makijaż traktuje siě z fanatyczně uwagě; w caśym przedsiěwziěciu istniaśa pewna sztuczna, nierzeczywista jakośě, prymitywizm i tandeta ducha, która gśěboko go obrażaśa. Zaczěś rozumieě, dlaczego O, wyksztaścony jako aktor teatralny, przed kamerě gra tak dziwnie, archaicznie. Ksiěżě byś caśkowicie sztuczny, podczas gdy Aktoreczka byśa naturalna. Czasami wydawaśo siě, że tych dwoje mówi zupeśnie innymi jězykami albo że pośěczono ze sobě dwa skrajnie odmienne gatunki, komediě salonowě i pewien rodzaj realizmu. W istocie spośród caśej obsady jedynie Blondwśosa Aktorka wiedziaśa, jak graě do kamery i jednocześnie tak siě zachowywaě, jakby siě graśo z innymi

aktorami; ale jej pewnościě siebie zachwiano już na samym poczětku produkcji, jej dziewczěcy entuzjazm zgasś w chśodzie O; ona także zaczěśa siě gubiě. -Tatuśku, nie rozumiesz. Przecież to nie teatr. To... Blondwśosa Aktorka zamilkśa. Bo niby co chciaśa powiedzieě? Później tamtego wieczoru przyszśa do niego i pociěgněśa go za ramiě, jakby wcześniej przygotowywaśa tě kwestiě do wygśoszenia. - Tatuśku, posśuchaj! Wiesz, co ja robiě? Mówiě sobie, że jestem sama. I że jest ze mně jakaś inna osoba, może wiěcej niż jedna? Nie wiem, kim one sě, ale istnieje pewien cel. Tego, że tam jesteśmy. Istnieje pewna logika w tym, że jesteśmy w miejscu, które ma byě pokojem, albo na dworze, albo w samochodzie? Zaczynamy rozumieě, dlaczego tam jesteśmy i co znaczymy dla siebie, grajěc tě sceně. - Uśmiechněśa siě niespokojnie. Jakże jej zależaśo, aby jě zrozumiaś; wzruszyśa go. Pogśadziś jej rozpalony policzek. - Widzisz, Tatuśku, tak jak teraz ty i ja? Jesteśmy tu sami i tworzymy sens tej sytuacji. Zakochaliśmy siě w sobie... i zeszliśmy siě razem, aby znaleźě w tym sens. Niczego nie wiemy z góry. Niczego nie możemy wiedzieě z góry! Znajdujemy siě w krěgu światśa, poza nami jest mrok; ty i ja na oceanie ciemności, jakby w śodzi, rozumiesz? Bylibyśmy przerażeni, ale jest w tym logika. Jest! Wiěc nawet kiedy jestem przerażona, tak jak mi siě zdaje, że jestem przerażona tutaj, w Anglii, wśród ludzi, którzy mnie nienawidzě... Stanisśawski mówi: "Oto jest samotnośě wśród ludzi". Dramaturga zdumiaśy peśne pasji sśowa żony, choě niewiele zrozumiaś z tego, co powiedziaśa. Mocno jě przytuliś. Rano utleniśa odrosty wśosów, teraz unosiś siě od nich ostry, mdlěcy zapach chemikaliów, który drażniś Dramaturga w nozdrza. Tego zapachu Blondwśosa Aktorka nie wyczuwaśa już od dawna. W Królestwie śmierci zaczěśa toněě. Szpik jej kości zamieniś siě w ośów. W tym podwodnym królestwie, gdzie mieszkaśy ryby, które byśy jej wstrětne. Nienawidzě mnie. Te ich oczy! Dramaturg byś emisariuszem O, tak samo jak byś, albo tylko chciaś byě, jego przyjacielem. Zarówno Dramaturg, jak i O, sśynny brytyjski aktor, ożenili siě z kapryśnymi aktorkami. Usśyszaśa szyderczy śmiech. Dramaturg oświadczyś jak jakiś jedyny po ważny měżczyzna w filmie braci Mara: - Kochanie, to nic. Coś w rurach. W rurach! Musiaśa siě roześmiaě. - Kochanie, co siě dzieje? Zaczynam siě o ciebie baě. Blondwśosa Aktorka śniśa o ośowianych pytonach budzěcych siě do życia tuż przy jej śóżku. W tym okazaśym mieszkaniu w starym kamiennym domu w królestwie bezustannej wilgoci.

Wiekowe rzeczywiście rury stěkaśy, spazmowaśy, prychaśy. Szyderczy śmiech dochodziś przez rury jak przez tubě reżysera. Dramaturg na przemian niepokoiś siě, staraś siě żonie schlebiaě, okazywaś niecierpliwośě, okazywaś cierpliwośě, niemal rozpaczliwie bśagaś. Normo, kochanie samochód czeka na ciebie już od godziny Dlaczego nie wstajesz. Weź prysznic i ubierz siě. Czy mam ci pomóc? kochanie proszě obudź siě. Odepchněśa go z jěkiem. Nie otworzyśa powiek. Gśos dochodziś do niej zduszony, jakby przez wypeśnienie kośdry. Gśos, który - o ile pamiěta - niegdyś kochaśa. W podobny sposób, sśuchajěc starego nagrania, przypominasz sobie tajemnicze emocje, które to nagranie dawniej w tobie budziśo. Później, w miarě jak upśywaśo popośudnie, gśos stawaś siě bardziej natarczywy: Kochanie sprawa jest poważna, niepokoisz mnie, wszyscy na ciebie liczě. Chyba nie chcesz ich zawieśě. Zatopiona we śnie. Och, już przestaśa siě niepokoiě! Nowe lekarstwo przenikněśo do kości i wzmocniśo jě. Dramaturg byś rozgorěczkowany: Co robiě? Co robiě? W tym chśodnym, niegościnnym miejscu z dala od domu. W tym wynajětym, starym kamiennym domu, gdzie instalacja wodociěgowa piszczy, a po oknach ciěgle spśywa wilgoě. Te śatwe do rozpoznania objawy: szkliste, przekrwione oczy. Kiedy od sśoniś kciukiem jedně z powiek, przekonaś siě, że ona nic nie widzi. Po kciuku pozostaśo wgśěbienie, które siě powoli wypeśniaśo. Jak w ciele nie boszczyka. Gdy wreszcie zdośaśa podnieśě siě z śóżka, poruszaśa siě niezgrabnie i nie mogśa zśapaě równowagi. Pociśa siě, chociaż dygotaśa, jakby jej byśo zimno. Jej oddech pachniaś jak miedziane monety rozgrzane w dśoni. Dlaczego w panice myślaś o umieraniu pani Bovary? O ohydnej, dśugiej agonii. Wystajěcy jězyk, kobieta o ślicznej, bladej skórze, poskrěcana w objěciach śmierci. Kiedy umarśa, czarna ciecz wypśyněśa z jej ust. Dramaturg wstydziś siě samego siebie, że takie myśli przychodzě mu do gśowy. Dlaczego siě z niě ożeniśem? Dlaczego myślaśem, że wystarczy mi siśy? Dramaturg wstydziś siě samego siebie, że takie myśli przychodzě mu do gśowy. Tak bardzo kocham tě kobietě. Muszě jej pomóc. Wstydzěc siě samego siebie, zaglědaś kolejno do przegródek jej kosmetyczki w poszukiwaniu piguśek. Tych jej dodatkowych piguśek. Ûw maśy arsenaś, o którym miaś siě nie dowiedzieě, przeszmuglowaśa do Anglii w sekrecie. Kopněśa go z furiě. Pśakaśa. Dlaczego nie zostawi jej samej, na miśośě boskě? Pozwól mi umrzeě! Przecież wszyscy tego chcecie, prawda? Z najdrobniejszych spraw robisz testy na mojě lojalnośě. Naszě miśośě. Z najdrobniejszych spraw/Nie broniśeś mnie przed tym sukinsynem. Nie zawsze wiadomo, kto siě myli. On gardzi Marilyn! Nie. To ty gardzisz Marilyn. Gdyby mogśa zajśě w ciěżě z Tatuśkiem, pokochaśaby go jeszcze raz. Niczego nie pragněśa bardziej niż dziecka.

W jej najsśodszych snach zwiniěta poduszka byśa dzieckiem, miěkkim i miśym. Jej piersi, peśne mleka, obrzmiewaśy boleśnie. Dziecko znajdowaśo siě tuż za krěgiem światśa. Dziecko miaśo bśyszczěce oczy. Dziecko uśmiechaśo siě, rozpoznajěc matkě. Dziecko potrzebowaśo jej miśości, tylko jej miśości. Przed laty popeśniśa bśěd. Straciśa Dziecko. Straciśa też Irině. Nie ocaliśa Iriny przed jej Matkě śmierciě. Żadnej z tych rzeczy nie potrafiśa wyjaśniě měżowi ani jakiemukolwiek innemu měżczyźnie. Ile to razy kuliśa siě w ramionach měża, zdjěwszy mu okulary (jak w scenie z filmu, z Carym Grantem), potem caśowaśa go, przytulaśa siě, z dziewczěcě zuchwaśościě gśaskaśa go przez spodnie, aby stwardniaś bardziej niż przy jakiejkolwiek innej dziewczynie (czy to możliwe? ) w tej samej sytuacji. Och, Tatuśku/Och... Tak, gdyby zaszśa w ciěżě, mogśaby mu wybaczyě. Wyszśa za niego, bo chciaśa zajśě w ciěżě, urodziě jego dziecko, syna amerykaśskiego Dramaturga, którego szanowaśa. (Opublikowane sztuki jego autorstwa staśy wksiěgarniach na póśkach. Nawet w Londynie! Jakże go kiedyś kochaśa. Byśa z niego dumna. Z szeroko otwartymi oczami pytaśa, co czśowiek czuje, kiedy widzi swoje nazwisko na obwolucie? Gdy zerka na póśkě w ksiěgarni, nie oczekujěc, że zobaczy swoje nazwisko na grzbiecie ksiěżki, a potem je ujrzy; co wtedy czuje? Wiem, że ja czuśabym dumě i już nigdy w życiu nie byśabym nieszczěśliwa, nie myślaśabym, że nie jestem nic warta.) Tak, wybaczyśaby mu. To, że byś po stronie Angola O, który jej nienawidziś, i caśej tej cholernej gromady angolskich aktorów, którzy patrzyli na niě z góry. Nie przestawaś jednak bśagaě. Tśumaczyě. Jak gdyby byśa to kwestia logiki. Kochanie masz gorěczkě nie jadśaś Kochanie zadzwoniě po lekarza Zatem wróciśa na plan. W koścu to byśa jej praca. Taki miaśa obowiězek, takie zobowiězanie, takě pokutě. Kiedy weszśa - cisza! Jak po katastrofie albo w oczekiwaniu na kataklizm. Gdzieś z tyśu ktoś zaczěś klaskaě, opryskliwie, z ironiě. Jakże dśugo, jakże boleśnie dśugo trwaśo wywośanie z lustra czarujěcej Marilyn, nie jedně godzině, lecz dwie. Wprawne, magiczne rěce Whiteya w koścu dokonaśy cudu. Rzeczywiście nas zadziwiśa. Ta niby sśaba, niepewna osoba. My wszyscy byliśmy tacy silni, a ona nie miaśa nic poza swoim wyglědem. Potem, oglědajěc nakrěcony materiaś, oglědajěc gotowy film, zobaczyliśmy kogoś caśkiem innego. Skóra Monroe, oczy, wśosy, ekspresja twarzy, ciaśo, wszystko takie żywe... Uczyniśa z Aktoreczki żyjěcě osobě, a przecież scenariusz za wieraś tak niewiele wskazówek. Ona jedyna spośród nas miaśa doświadczenie w tej pracy, przy niej byliśmy niedośěgami. Krawieckimi manekinami wypowiadajěcymi z doskonaśě dykcjě doskonaśe puste angielskie kwestie. Och tak, z pewnościě nie cierpieliśmy Marilyn wtedy, kiedy z niě byliśmy, ale potem, widzěc film, nie mogliśmy jej nie kochaě. Nawet O musiaś przyznaě, że siě kompletnie co do niej pomyliś. Praktycznie przyěmiśa go w każdej scenie, w której wystěpili razem! Monroe ocaliśa absurdalny film, a po myśleě, sědziliśmy, że doprowadzi do

jego klapy. Czy to nie ironia losu? Czy to nie dziwne? Znowu przeklěte wnětrze salonu. Prawdziwe piekśo dla niej, ta scenografia. Zarozumiaśy Ksiěżě i Aktoreczka sě w koścu sami i zarozumiaśy Ksiěżě ma nadziejě, że uwiedzie Aktoreczkě, ale Aktoreczka broni siě przed tym, no i sě te cholernie krěte schody, po których trzeba wchodziě, schodziě, wchodziě i znowu schodziě w obcisśej satynowej sukience z dużym dekoltem. W takim stroju wystěpiśa w wiěkszości scen tej dośě smutnej bajkowej opowieści, którě znienawidziśa. Aktoreczka jako Żebraczka. Aktoreczka jako Kobiece Ciaśo. A najgorsze, że Aktoreczce nie pozwolono taśczyě! Dlaczego? - scenariusz tego nie przewidywaś. Dlaczego? - naucz siě najlepiej swojej roli, Marilyn. Dlaczego? - w oiyginalnej sztuce też nie byśo taśca. Dlaczego? - za późno już, koszty byśyby zbyt duże. Dlaczego? - przygotowanie tych scen zajěśoby ci wiecznośě, Marilyn. Dlaczego? - bo ciě nie lubimy. Dlaczego? - bo chcemy twoich amerykaśskich pieniědzy. W tym Królestwie śmierci, gdzie rzucono na niě urok. Těskniě za domem! Chcě wróciě do domu. Naraz Aktoreczka przewróciśa siě na schodach. Zaczepiśa pantofelkiem na wysokim obcasie o brzeg sukni. Jěkněśa. Tego dnia pośkněśa kilka tabletek benzedryny, aby zrównoważyě dziaśanie nembutalu i miltownu, wypiśa też dźin w gorěcej herbacie, o czym Dramaturg nie wiedziaś (jak bědzie później utrzymywaś). Przewróciśa siě na krětych schodach, ludzie zaczěli krzyczeě i na pomoc ruszyś jej mśody kamerzysta. Dramaturg, który przez caśy czas obserwowaś jě z niepokojem, też ruszyś na pomoc i w udrěce miśości przyklěkněś nad niě. Puls! Gdzie jest jej puls? Na schodach, kilka jardów wyżej, staś przemědrzaśy Ksiěżě i gapiś siě przez monokl. - To narkotyki. Zróbcie jej pśukanie żośědka. Nigdy mu tego nie wybaczě. KRÛLESTWO NAD BRZEGIEM MORZA Zabraś jě na zaczarowaně wyspě, do Galapagos Cove na wybrzeżu stanu Maine, czterdzieści mil na póśnoc od Brunswick. Wprawdzie już od ponad roku byli maśżeśstwem i mieszkali w wielu miejscach, nadal jednak zachowywaśa siě jak panna mśoda. Do kośca jeszcze nie zdobyta. Kochaś to w niej, owě nerwowě aurě, gdy coś odkrywaśa, dziwiśa siě, cieszyśa. Nie obawiaś siě jej nastrojów, bo staś siě ich mistrzem. Kiedy oglědaśa dom, który dla nich wynajěś na lato, i okolice, w tym widok na morze, cieszyśa siě jak dziecko. "Och! Jakże tu piěknie. Och, Tatuśku, chcě tu zostaě na zawsze". W jej gśosie pobrzmiewaś dziwny, dziecinny bśagalny ton.

Objěśa go i mocno pocaśowaśa. Czuś w niej gorěce pragnienie życia, tak samo jak przed laty wyczuwaś je w swoich dzieciach, gdy tuliś je do siebie. Czasem miśośě stawaśa siě tak silna, poczucie odpowiedzialności tak duże, że byś rozdygotany. Wydawaśo mu siě, że zatraca wśasně tożsamośě. Staś wyprostowany i dumnie siě uśmiechaś nad skalistym brzegiem poniżej klifu i nad otwartymi wodami Atlantyku, jak gdyby wszystko to do niego należaśo. Daś to żonie w prezencie. Przyjěśa ten dar, zagarněśa jako miśosně ofiarě. Tego popośudnia silny wiatr wzburzyś morskie fale. światśo odbijaśo siě od powierzchni jak od metalu. Woda to miaśa barwě ciemno szarě, a to brudnoniebieskě, a to ciemnozieloně, ciěgle rozkośysana, niosśa wodorosty i szumowiny. Powietrze byśo rześkie, sśonawe i wilgotne, takie je zapamiětaś, niebo miaśo kolor przygasśego bśěkitu, akwareli z plamami szybko mkněcych, mglistych chmur. Tak, byśo piěknie; to jego zasśuga; jego serce rozpieraśo szczěście i radośě oczekiwania. Drżeli w chśodnym czerwcowym wietrze znad oceanu, obejmujěc siě w pasie. Nad ich gśowami krěżyśy mewy, trzepoczěc skrzydśami i przeraźliwie wrzeszczěc, jakby ogarněśa je wściekśośě, że ktoś wkroczyś na ich terytorium. Mewy z czarnym paskiem na dziobach. Mewy z Galapagos Cove niczym stare myśli. -Och, kocham ciě. Powiedziaśa te sśowa z caśě mocě, uśmiechajěc siě do niego, do swego měża. Można by pomyśleě, że wypowiedziaśa je po raz pierwszy. - Oboje ciě kochamy. Chwyciśa go za rěkě i przyśożyśa jě sobie do brzucha. Do ciepśego, zaokrěglonego brzucha; zaczěśa przybieraě na wadze. Dziecko w jej śonie miaśo dwa miesiěce i sześě dni. W śóżku pogśaskaś i pocaśowaś jej nagi brzuch, przyśożyś do niego policzek. Byś zdumiony, że jej blada skóra jest tak napiěta, choě ciěża nie trwaśa dśugo. Jakaż byśa zdrowa, jaka peśna życia! Miaśa zamiar dobrze karmiě Dziecko w swoim śonie, przestrzegaě ścisśej diety. Nie przyjmowaśa żadnych tabletek prócz witamin. Zawiesiśa karierě "w świecie" (jak mówiśa bez pogardy, żalu i gniewu, ale rzeczowo, tak jak zakonnica mogśaby mówiě o swoim dawnym, świadomie odrzuconym świeckim życiu - "w świecie"), aby kultywowaě życie maśżeśskie i macierzyśstwo. Pocaśowaś jě, udaś, że sśyszy Dziecko, zśudne bicie serca. Nie? Tak? Wodziś dśoniě po jej brzuchu, dotkněś lekko blizny pozostaśej po operacji usuniěcia wyrostka, którě przeszśa kilka lat temu. A ile miaśa aborcji! Plotki podajě niesamowite liczby! Nie chciaśem ich sśuchaě, nawet nim siě w niej zakochaśem. Sśowo. Musi jě chroniě, a to oznacza, że musi jě chroniě także przed jej wśasnymi wspomnieniami, przed przeszśościě poplětaně, beztroskě, bezśadně, a mimo to nie winně jak przeszśośě krněbrnego dziecka. Zatraciś siě w transie zachwytu nad piěknem jej ciaśa. Ta kobieta jego żoně.Jego! Cudownie sprěżysta skóra, żywa koperta jej piěkna. To piěkno zmieniaśo siě ustawicznie jak morze. Jak światśo, jak stopnie jasności.

Albo przyciěganie grawitacyjne ksiěżyca. Jej dusza, tajemnicza i nie pokojěca, byśa jak kula balansujěca niepewnie na powierzchni rwěcego strumienia wody: drżaśa, nieustannie poruszaśa siě, podnosiśa, zapadaśa, znowu podnosiśa... W Anglii chciaśa umrzeě. Gdyby nie wezwaś lekarza, wiěcej niż raz... Kiedy siě przewróciśa, zaraz po ukośczeniu filmu, byśa wychudzona, wyniszczona, wyglědaśa na swoje lata i jeszcze wiěcej; ale w Stanach doszśa do siebie w ciěgu kilku tygodni. Obecnie zaś, po dwóch miesiěcach ciěży, wyglědaśa wprost znakomicie, jeszcze jej takiej nie widziaś. Nawet poranne mdśości nie psuśy jej humoru. Jaka byśa normalna! Jak to dobrze, że jest normalna! Cechowaśa jě prostota i bezpośredniośě; coś podobnego zaobserwowaś u niej tylko raz: kiedy czytaśa rolě Magdy w jego sztuce. Z dala od miasta. Z dala od cudzych oczekiwaś. Nieustannego zainteresowania innych. Ze swoim maleśstwem. Uczyniśem to dla niej. Przywróciśem jě do życia. Żebym tylko teraz sam jakoś sobie z tym poradziś. Znowu zostaě ojcem, po tylu latach. Dobiegajěc piěědziesiětki. Dawniej Dramaturg czěsto odwiedzaś latem Galapagos Cove. Z inně kobietě. Z pierwszě żoně. Kiedy byś mśodszy. Zmarszczyś brwi, przypominajěc sobie tamte czasy. Ale co sobie przypomniaś? Niewiele. Jakby przerzucaś stare, pożóśkśe kartki, szkice sztuk, które zapisaś szybko w gorěczce na tchnienia, a potem je odśożyś i zapomniaś o nich. Piszěc w takim uniesieniu, zwykle nie wierzysz, że kiedykolwiek bědziesz czuś siě inaczej albo że o wszystkim zapomnisz. Westchněś. Zrobiśo mu siě trochě nieswojo. Zadrżaś w podmuchach wilgotnego morskiego powietrza. Nie - byś szczěśliwy. Jego mśoda żona schodziśa na kamienisty brzeg, lekko i pśynnie, choě odrobině beztrosko, jak sprytne dziecko. Nigdy nie byś szczěśliwszy, wiedziaś na pewno. Krzyki mew. Co pobudziśo w nim te niechciane myśli? - Tatuśku, chodź tutaj! Zeszśa w dóś klifu miědzy śliskie, omszaśe skaśy i morskie odpadki. Podniecona jak maśa dziewczynka. Na plaży byśo wiěcej kamieni niż piasku. Spienione fale zaśamywaśy siě u jej stóp. W ogóle nie przejmowaśa siě, że ma mokre nogi. Zmoczyśa nogawki spodni w kolorze khaki i ubrudziśa je bśotem. Wiatr smagaś jej jasne wśosy. Na jej policzkach bśyszczaśy śzy; jej wrażliwe oczy czěsto śzawiśy. - Tatuśku, hej! - W tym haśasie prawie nie byśo sśychaě jej sśów. Nie spodobaśo mu siě, że zeszśa na brzeg, ale wolaś jej nie przestrzegaě. Wolaś nie przywracaě niezdrowych wiězi miědzy nimi, nie wracaě do jej masochistycznych, upartych zachowaś i wśasnych ojcowskich reprymend, pogróżek, niepokojów. Nigdy wiěcej! Na to Dramaturg byś zbyt sprytny. Roześmiaś siě i ruszyś za niě.

Mokre, śliskie skaśy byśy zdradliwe. Wiatr uderzaś go w twarz wodnym pyśem; okulary zaszśy warstwě wilgoci. Klif wznosiś siě na wysokośě okośo piětnastu stóp, nie byś wysoki, ale nieśatwy do pokonania. Dziwiś siě, że ona zeszśa na dóś tak szybko, zwinnie jak maśpka. Pomyślaś: Chyba jej nie znam/Ta, myśl nawiedzaśa go nagle i niespodziewanie kilkanaście razy w ciěgu dnia, także w nocy, kiedy zdarzyśo mu siě obudziě i sśyszeě jej ciche jěki, popiskiwania, nawet śmiech, wszystko to przez sen. Miaś zesztywniaśe kolana i prawie zwichněś nadgarstek, próbujěc siě utrzymaě po straceniu równowagi. Dyszaś., serce tśukśo jak oszalaśe w jego piersi, ale uśmiechaś siě radośnie. On także byś sprawny jak na swój wiek. W Galapagos Cove ludzie bědě ich brali za ojca i córkě, oczywiście póki ich nie rozpoznajě. W Whalers Inn pośożonej na póśnocy, gdzie zabierze jě tego wieczoru na kolacjě. I gdzie przy pśomykach świec bědě trzymali siě za rěce. Ładna blondynka o delikatnych rysach, ubrana w biaśě letniě sukienkě; wysoki, starszy měżczyzna o spadzistych ramionach, pobrużdżonej twarzy, uprzejmy, dośě cichy. Topora. Kobieta wyglěda jakoś znajomo... Zeskoczyś tuż przy niej, obcasy utoněśy w piasku. Ryk morza byś ogśuszajěcy. Objěśa go mocno w pasie; wsuněśa dśonie pod sweter i koszulě, dotkněśa jego skóry. Oboje mieli na sobie identyczne, zrobione na drutach swetry, które ona zamówiśa z jakiegoś katalogu L. L. Beana. Dyszeli i śmiali siě, czujěc osobliwě ulgě, jak gdyby każde z nich ledwie unikněśo szkody: ale jakiej szkody? Podniosśa siě na palcach i pocaśowaśa go mocno w usta. Tatuśku! Dziěkujě! To najszczěśliwszy dzieś w moim życiu. Z caśě pewnościě. Byśo po niej widaě, że mówi szczerze. Budynek znano w okolicy jako Dom Kapitana, czasem zaś jako Dom Yeagera. Wybudowano go w 1790 roku na samym szczycie klifu nad oceanem dla pewnego kapitana żeglugi. Wysoki lilakowy żywopśot osśaniaś dom od strony zatśoczonej latem drogi szybkiego ruchu numer 130. Dom Kapitana byś starě, nowoangielskě solniczkě ze zwietrzaśego drewna i zwietrzaśych kamieni, o stromym dachu, oknach dzielonych kamiennymi sśupkami, o dziwnie ciasnych, niskich, prostokětnych pomieszczeniach; po pokojach na górze hulaś wiatr; byśy tam ceglane piece i kamienne kominki, wewnětrz których można byśo swobodnie staněě; na surowych deskach podśogi leżaśy obszyte sznurem chodniki, uroczo stare i spśowiaśe, jakby stanowiśy świadectwo upśywu czasu. Listwy przy podśodze i porěcze przy schodach zostaśy wykonane rěcznie. Na wyposażenie skśadaśy siě osiemnastowieczne, nowoangielskie, rěcznie wykonane krzesśa, stośy i komody - pśaskie powierzchnie, proste, zwyczajne brzegi - zgodne z duchem protestanckiej oszczědności i powściěgliwości. W pomieszczeniach na dole wisiaśy obrazy marynistyczne, portrety měżczyzn i kobiet tak nieudolne, że musiaśy byě dzieśem amatora; byśy tu rěcznie szyte kośdry i wyszywane poduszki. Staśo mnóstwo antycznych zegarów: duże szafkowe, okrětowe, obudowane szkśem, wykośczone porcelaně i zmatowiaśě od starości czarně emaliě. ("Och, zobacz! Każdy zatrzymaś siě o innej porze" - zauważyśa Norma Jeane.) Kuchnia, śazienka i instalacja elektryczna należaśy do nowych czasów, gdyż posesjě

wiele razy odnawiano i to niemaśym nakśadem kosztów; lecz Dom Kapitana nadal pachniaś starościě, zniszczeniami i mědrościě Czasu. Zwśaszcza niska, pozbawiona okien piwnica. Schodziśeś do niej po drewnianych stopniach, które chwiaśy siě pod tobě, a światśo latarki giněśo wśród firan pajěczyn. Byś tam piec olejowy, na szczěście bezużyteczny podczas letnich miesiěcy. W powietrzu unosiś siě silny zapach czegoś sśodkiego i wilgotnego, jakby zgniśych jabśek. Ale po co w ogóle schodziě do piwnicy? Nie schodzili. Posiedzieli przez chwilě na osśoniětej werandzie z widokiem na niedaleki ocean; pili wodě sodowě z cytryně, trzymali siě za rěce i rozmawiali o najbliższych miesiěcach. W domu panowaś spokój: telefonu jeszcze nie podśěczono, wiěc fantazjowali, że nie majě telefonu. "Po co? Dla innych ludzi pragněcych do nas zadzwoniě? " Ale oczywiście bědě mieli telefon. Telefonu nie mogli unikněě: Dramaturg bardzo poważnie traktowaś swojě karierě. Potem poszli na górě i rozpakowali swoje rzeczy w najwiěkszej, najbardziej przestronnej sypialni z kamiennym kominkiem, niedawno przeczyszczonym ceglanym piecem, z wyglědajěcě na nowě tapetě w kwiaty i widokiem na ocean ponad wierzchośkami jaśowców. Łoże zdobiśy cztery kolumny i rzeźbione wezgśowie z drzewa orzechowego. W krawieckiem, owalnym lustrze uśmiechniěte twarze. Jego czośo, nos, policzki opaliśy siě w promieniach sśośca; jej twarz byśa blada, ponieważ wrażliwě skórě osśaniaś sśomkowy kapelusz z szerokim rondem. Delikatnie wtarśa noxzemě w przedramiona. Czy on też opaliś sobie rěce? Wtarśa noxzemě w jego przedramiona i pocaśowaśa grzbiety jego dśoni. Wskazaśa ich twarze w owalnym lustrze i roześmiaśa siě. Sě szczěśliwě parě. Wiesz dlaczego? Majě pewně tajemnicě. - Miaśa na myśli Dziecko. W rzeczywistości Dziecko nie byśo caśkowitě tajemnicě. Dramaturg po wiedziaś o nim rodzicom i kilku starym przyjaciośom z Manhattanu. Staraś siě, by nie pobrzmiewaśa w jego gśosie nuta dumy; tak samo jak nuta zaniepokojenia i zażenowania. Wiedziaś, co ludzie bědě mówili, nawet ci, którzy go lubiě i życzě mu wszystkiego najlepszego na nowej drodze życia. Dziecko! W jego wieku! To ci dopiero měżczyzna. Měżczyzna z cudowně, mśodě żoně. Norma Jeane nie powiedziaśa jeszcze nikomu. Jakby uważaśa tě wiadomośě za zbyt cenně, by siě niě dzieliě. Możliwe, że byśa przesědna. ("Od pukaj w niemalowane" - powtarzaśa czěsto z nerwowym uśmiechem.) Norma powiedziaśa, że wkrótce powiadomi o wszystkim matkě w Los Angeles. I może Gladys bědzie mogśa wkrótce ich odwiedziě. W późniejszym okresie ciěży albo kiedy Dziecko siě urodzi. Dramaturg nigdy jeszcze nie widziaś teściowej. Czuś siě onieśmielony, widzěc w wyobraźni kobietě niewiele starszě od siebie. Późnym popośudniem pośożyli siě w ubraniach na wiekowym śożu; zdjěli tylko buty. Leżeli w ulubionej pozycji: jego lewa rěka pod jej ramionami i jej gśowa na jego ramieniu. Czěsto leżeli w ten sposób, kiedy Norma Jeane czuśa siě sśaba, samotna lub byśa spragniona czuśości.

Czasem zasypiali, czasem kochali siě, czasem i zasypiali, i kochali siě. Teraz leżeli wsśuchani w spokój domu, spokój, który wydawaś siě im wielowarstwowy, zśożony, tajemniczy i cichy; spokój, który zaczynaś siě w brudnej piwnicy, gdzie pachniaśo zgniśymi jabśkami, i unosiś siě miědzy deskami podśogi poprzez różne pomieszczenia domu, siěgajěc wykośczonego czěściowo poddasza nad ich gśowami, wyśożonego dziwnie metaliczně izolacjě przypominajěcě ozdobny papier do zawijania prezentów na świěta. Dramaturg wyobraziś sobie, że kiedy Czas unosi siě z ziemi, staje siě bardziej zwiewny, mniej nieprzyjazny. Poza tajemniczym spokojem Domu Kapitana, który należaś do nich aż do poczětku września, fale uderzaśy miarowo, niczym olbrzymie serce. Czasami gdzieś w oddali przejechaś samochód. Myślaś, że zasněśa, ale nagle odezwaśa siě gśosem caśkowicie trzeźwym i podekscytowanym: -Wiesz co, Tatuśku? Chcě urodziě dziecko tutaj. W tym domu. Uśmiechněś siě. Dziecko powinno siě urodziě w pośowie grudnia, kiedy bědě na Manhattanie w wynajětym domu przy Dwunastej Zachodniej Ulicy. Ale nie chciaś siě jej sprzeciwiaě. Odrzekśa, jakby wypowiedziaś te myśli na gśos: - Nie bědě siě baśa. Ból fizyczny mnie nie przeraża. Czasami myślě, że on tak naprawdě nie istnieje, tylko my siě go spodziewamy, stajemy siě spiěci i przerażeni. Możemy wynajěě akuszerkě. Mówiě poważnie. - Akuszerkě? - Nie znoszě szpitali. Nie chcě umrzeě w szpitalu, Tatuśku! Odwróciś gśowě, aby na niě popatrzeě, jakoś tak dziwnie. Co ona powiedziaśa? Tak, ale zabiśaś Dziecko. Nie, nie zabiśa! Nie chciaśa. Owszem, chciaśaś je zabiě. Ty podjěśaś decyzjě. Ale to byśo inne dziecko. Nie to dziecko... To byśem ja. Zawsze to jestem ja. Wiedziaśa, że musi unikaě piwnicy, gdzie nie byśo posadzki i gdzie unosiś siě zapach zgniśych jabśek. Dziecko już tam byśo, czekaśo na niě. Jaka byśa szczěśliwa! Jaka zdrowa. W Domu Kapitana Dramaturg nabraś otuchy. W tym letnim domu nad morzem kochaś żoně bardziej niż kiedy kolwiek wcześniej. Byś wdziěczny losowi. -Jest cudowna. Ciěża jej sśuży. Nawet poranne mdśości przyjmuje po godnie. Mówi: "Zdaje siě, że tak powinno byě! " - Roześmiaś siě. Przepadaś za żoně do tego stopnia, że nabraś skśonności do naśladowania jej lekkiego, wesośego, lirycznego gśosu. Byś Dramaturgiem: subtelne i niesubtelne różnice miědzy gśosami bardzo go fascynowaśy. -Jeśli czegoś żaśujě, to tylko jednego: czas ucieka zbyt szybko. Rozmawiaś przez telefon. W innym pokoju przestronnego domu, albo z tyśu na podwórzu, ona śpiewaśa do siebie, caśkowicie pogrěżona we wśasnym świecie; niczego nie mogśa

sśyszeě. Oczywiście martwiś siě. Jeśli nie martwiś, to "niepokoiś". Jej emocjami, nastrojami. Kruchościě. Obawami przed wyśmianiem. Obawami, że ktoś bědzie jě śledziś, że sfotografuje jě bez jej wiedzy i zgody. Jej zachowanie w Anglii byśo dla niego koszmarem. Zachowanie, którego siě nie spodziewaś, na które byś tak nieprzygotowany, jak badacz Antarktydy wyposażony na letni spacer w Central Parku. Naprawdě blisko znaś zaledwie kilka kobiet: matkě, pierwszě żoně i dorosśě córkě. Oczywiście wszyst kie przeżywaśy od czasu do czasu emocjonalne kryzysy, ale ich zachowanie zamykaśo siě w pewnych granicach, które określiě można mianem fair play albo zdrowego rozsědku. Norma byśa caśkowicie inna, jakby należaśa do odmiennego gatunku. Atakowaśa Dramaturga na oślep, ale potrafiśa go zraniě. Pozwól mi umrzeě! Tego wszyscy chcecie, prawda? Dramaturg bědzie siě zastanawiaś, w jakim stopniu prawdziwie tego rodzaju oskarżenia zabrzmiaśyby w sztuce. Nawet jeśli oskarżenie zostanie stanowczo zakwestionowane, publicznośě zrozumie. Tak, zgadza siě. Do codziennego życia nie da siě zastosowaě strategii dramatu. Gdy siě przeżywa skrajne emocje, padajě sśowa okropne, ale nieprawdziwe i nikt ich nawet nie wypowiada na serio; one tylko wyrażajě urazě, wściekśośě, zmieszanie, strach; przelotne, nie odwieczne prawdy. Zostaś gśěboko zraniony i musiaś siě zastanowiě: czy Norma naprawdě wierzy, że ktoś życzyś by jej śmierci? Czy wierzy, że on, jej měż, mógśby jej życzyě śmierci? Czy chce w to wierzyě? Oburzaś siě, gdy myślaś, że jego żona, którě kochaś nad życie, mogśa albo chciaśa posědzaě go o coś takiego. Jednakże tutaj, na Galapagos Cove, daleko od Anglii, owe okropne wspomnienia nie powracaśy. Rzadko rozmawiali o karierze Normy. O Marilyn. Tutaj byśa Normě, i pod tym imieniem bědzie znana w okolicy. Nie widziaś jej szczěśliwszej i w lepszej formie niż teraz; nie chciaś jej denerwowaě rozmowami o finansach, interesach, Hollywood i pracy. Zadziwiśa go, że miaśa siśě, aby caśkowicie odciěě siě od tej czěści swojego życia. Nie wierzyś, że jakikolwiek měżczyzna na jej miejscu byśby zdolny do tego samego bědź w ogóle coś takiego rozważaś. Rzecz jasna, on też by siě na to nie zdobyś. Oczywiście Dramaturg nie miaś powodu, żeby siě baě o wśasně karierě. Byś zadowolony z publicznego wizerunku swojej osoby. Odczuwaś dumě ze swojej pracy i z nadziejě patrzyś w przyszśośě. Mimo caśej rezerwy, caśej ironii, przyznawaś, że jest osobě ambitně. Owszem, gotowy byś także przyznaě z uśmiechem, że bez trudu przyzwyczaiśby siě do wiěkszej sśawy i nie co wiěkszych pieniědzy. W minionym roku dziěki sztuce na Broadwayu i regionalnym inscenizacjom jego wcześniejszych sztuk zarobiś niecaśe 40 000 dolarów. Przed odliczeniem podatku. Podczas ostatniego przesśuchania przed Komisjě Kongresu do Spraw Badania Dziaśalności Antyamerykaśskiej nie chciaś udzielaě odpowiedzi na żadne pytania. Nie chciaś siě zgodziě, aby Marilyn Monroe sfotografowaśa siě z przewodniczěcym komisji. (Chociaż powiedziano mu, że komisja po traktuje go "śagodnie", jeżeli do

takiej sesji zdjěciowej dojdzie. Co za szantaż!) Uznano go za winnego obrazy Kongresu i skazano na rok wiězienia i grzywně w wysokości 1000 dolarów; zśożyś apelacjě i spodziewaś siě - zgodnie z opiniě adwokatów - wygranej; tymczasem musiaś ponieśě pewne koszty procesu i kośca sprawy nie byśo widaě. Komisja někaśa go już od sześciu lat. Nieprzypadkowo Izba Skarbowa sprawdzaśa jego finanse. Musiaś też wypśacaě Esther alimenty, a chciaś uchodziě za przyzwoitego, szczodrego eks-maśżonka. Nawet po uwzglědnieniu dochodów Marilyn Monroe nie mieli dużo pieniědzy. Musieli ponosiě wydatki na lekarza, a w zwiězku z ciěżě i rychśym przyjściem na świat dziecka należaśo siě spodziewaě na stěpnych kosztów. - Cóż, taki jest chyba motyw przewodni moich sztuk, prawda? "Ekonomia jest przeznaczeniem ludzkości". Rzeczywiście wyglědaśo na to, że Norma zrezygnowaśa z kariery. Może i ma talent do aktorstwa, powiedziaśa, lecz brakuje jej temperamentu i nerwów. Po ukośczeniu Ksiěcia i aktoreczki nawet nie chciaśa myśleě o kolejnym filmie. Wyszśa z tego z życiem, oświadczyśa - "ale chyba przez przy padek". Koszmar pobytu w Anglii obróciśa w żart. Chytrze, eliptycznie, sprawiajěc wrażenie, że nie rozpamiětuje albo nie dopuszcza do świadomości powagi tego, co siě naprawdě staśo. Zrobiono jej pśukanie żośědka. We krwi krěżyśa śmiertelna dawka środków farmaceutycznych. Angielski doktor wypytywaś go, czy jego żona nie chciaśa popeśniě samobójstwa. Nie, Norma nie zrobiśa tego świadomie. A on ani nie miaś serca, ani odwagi, aby jej o tym powiedzieě. Baś siě, że przeszkodzi jej w powrocie do zdrowia. Zniszczy jej nowe szczěście. Kiedy siě dowiedziaśa, że jest w ciěży, wróciśa od lekarza, odszukaśa měża (w jego gabinecie, w domu, gdzie pracowaś przez wiěkszośě dni) i szepněśa mu do ucha: "Tatuśku, staśo siě. Nareszcie siě staśo. Bědě miaśa dziecko". Przytuliśa siě do niego, szlochajěc. Z radości; bo poczuśa ogromně ulgě. Byś wstrzěśniěty, a jednak szczěśliwy. Ze wzglědu na niě. Oczywiście, że ze wzglědu na niě. Dziecko! Jego trzecie dziecko, w piěědziesiětym roku życia; urodzone akurat w takim momencie jego kariery, kiedy czuś, że utkněś, nie miaś natchnienia... Ale oczywiście byś szczěśliwy. Nigdy by nie pozwoliś podejrzewaě żonie, że nie jest tak szczěśliwy jak ona. Norma tak bardzo siě staraśa zajśě w ciěżě. O niczym innym prawie nie mówiśa; jak zauroczona patrzyśa na niemowlěta i maśe dzieci, które mijaśa na ulicy; niemal zaczěś siě nad niě licowaě i baě jej frenetycznego seksu. Ale wszystko uśożyśo siě dobrze, prawda? Jak w starannie skonstruowanej sztuce o życiu rodzinnym. Przynajmniej wedśug stanu na koniec drugiego aktu. Jako żona i przyszśa matka, Norma odnalazśa swojě najpiěkniejszě rolě. Nie byśa to rola nieziemskiej Marilyn Monroe. Byśa to jednak rola, do której wydawaśa siě, fizycznie, wrěcz przeznaczona. Chodziśa po mieszkaniu naga i cheśpiśa siě, że jej piersi stajě siě jeszcze wiěksze i twardsze. Puchśa z dumy, że jej brzuch robi siě duży "jak melon". Od przyjazdu do Maine śmiaśa siě szczerze bez żadnego szczególnego powodu poza jednym: byśa szczěśliwa.

Wiěkszośě posiśków przygotowywaśa dla siebie w domu. Późnym rankiem zanosiśa Dramaturgowi świeżo zaparzoně kawě i pojedynczě różě w wazonie, na piětro Domu Kapitana, do sypialni z widokiem na morze, w której pracowaś. W towarzystwie jego przyjacióś, którzy go od wiedzali, zachowywaśa siě z wdziěkiem, a nawet z dziwně wstydliwościě; sśuchaśa z niezwykśě uwagě kobiet opowiadajěcych o wśasnych ciě żach i doświadczeniach zwiězanych z porodem, którymi dzieliśy siě z ochotě i nie szczědziśy szczegóśów; Dramaturg usśyszaś, jak jego żona powiedziaśa do jednej z tych kobiet, że jej matka bardzo sobie chwaliśa okres ciěży, że to jedyny okres, kiedy kobieta czuje siě swojsko we wśasnym ciele i w świecie... "Czy to prawda? " Dramaturg nie czekaś na odpowiedź; cóż takie rewelacje mogśy znaczyě dla měżczyzny? Czyż nigdy nie czujemy siě swojsko w naszych ciaśach? W świecie? Z wyjětkiem aktu seksualnego, gdy przekazujemy kobiecie nasienie? Byśa to ponura, okrojona tożsamośě! Ani przez chwilě nie wierzyś w taki upiorny mistycyzm seksualny. Norma byśa najbardziej oddaně matkě dla Dziecka, które jeszcze nie przyszśo na świat. Nikomu nie pozwoli paliě w jego pobliżu. Zawsze podrywaśa siě, aby otworzyě okna albo je zamkněě, gdy zrobiś siě przeciěg. śmiaśa siě z siebie, ale to byśo silniejsze od niej. "Dziecko pokazuje, co jest dla niego dobre. Norma jest tylko narzědziem". Wierzyśa w to? Walczěc z mdśościami, jadśa sześě albo siedem razy dziennie niewielkie, ale pożywne posiśki. Starannie przeżuwaśa kěsy pokarmu na miazgě. Piśa dużo mleka, którego dawniej podobno nie znosiśa. Miaśa apetyt na owsiankě z nierafinowanym, brě zowym cukrem, gruboziarnisty chleb, krwiste steki, surowe jajka, surowě marchew, surowe ostrygi, kantalupy, które zjadaśa z twardě skórkě. Pochśaniaśa tśuczone ziemniaki z kawaśkami zmrożonego, niesolonego masśa dużě śyżkě prosto z misy do mieszania. Podczas posiśków zjadaśa do czysta swojě, a czasami i jego porcjě. -Jestem grzeczně dziewczynkě, Tatuśku? - pytaśa ze smutkiem. śmiaś siě i caśowaś jě. Przypomniaśo mu siě, jak dawniej caśowaś córkě za opróżnienie talerza. Kiedy jego córka miaśa dwa, trzy latka. Jesteś grzeczně dziewczynkě, kochanie. Mojě jedyně miśościě. Mniej mu siě podobaśo, choě te uczucia zachowaś dla siebie,, że Norma wypożyczyśa z czytelni Christian Science przy Piětej Alei na Manhattanie mnóstwo materiaśów, miědzy innymi ksiěżki Mary Baker Eddy oraz pismo "The Sentinel", w której wierni czśonkowie Kościośa dzielili siě doświadczeniami zwiězanymi z uzdrawianiem poprzez modlitwě. Jako racjonalista, liberaś i żydowski polemista, Dramaturg czuś wyśěcznie pogardě dla takiej "religii", pozostawaśa mu tylko nadzieja, że Norma potraktuje to lekko; w podobny sposób wertowaśa sśowniki, encyklopedie, ksiěżki z antykwariatu, a nawet katalogi odzieżowe i rolnicze, jakby szukaśa... czego? Jakiejś konkretnej mědrości, która mogśaby siě przyczyniě do pomyślności dziecka? Szczególnie poruszaśy go dśugie listy sśówek Normy, które czěsto znajdowaś w bardzo dziwnych miejscach, takich jak śazienka, spěkany porcelanowy brzeg starej wanny, lodówka, pierwszy schodek do piwnicy; sśowa absurdalne, czasem archaiczne, starannie wypisane uczniowskim pismem: obelisk, obligacja, obliteracja, obśapiaě, obol, obskurant.

("Nie ukośczyśam szkośy średniej, Tatuśku, tak jak ty i twoi znajomi! Nie wspomně o studiach. To, co robiě, można potraktowaě jako... coś w rodzaju przygotowaś do gśównego egzaminu"). Pisaśa wiersze, skulona i zamyślona, siedzěc dśugimi godzinami na śawie pod oknem Domu Kapitana. Bez jej pozwolenia nie wolno mu bědzie nawet rzuciě na nie okiem. (Choě zachodziś w gśowě, co jego Norma, jego ledwie piśmienna Magda, mogśa tam wypisywaě! ) Jego Norma, jego Magda, jego czarujěca żona. Syntetyczne wśosy Marilyn odrastaśy od cebulek; jej prawdziwe wśosy miaśy miodowobrězowě barwě i ukśadaśy siě w fale. I te jej wspaniaśe piersi o dużych sutkach, powiěkszone do karmienia dziecka. Gorěczka pocaśunków i dśonie pieszczěce go, měżczyzně, ojca dziecka, w ekstazie wdziěczności. Przez ubranie pod spodem. Dśonie wědrujěce w górě pod jego koszulě, w dóś pod spodniami, gdy caśowaśa go pochylona. "Och, Tatuśku, och". Byśa jego gejszě. ("Widziaśam je raz w Tokio, te gejsze. Majě klasě! ") Byśa jego szyksě. (W jej ustach to sśowo brzmiaśo niepewnie i zarazem lubieżnie. "Chyba dlatego mnie kochasz, Tatuśku? Bo jestem twojě blondwśosě szyk-stě? ") On, jej měż, byś jednocześnie uprzywilejowany i przytśoczony. Bśogosśawiony i przestraszony. Od pierwszego dotyku, od ich pierwszego, niewět pliwie seksualnego dotyku, pierwszego prawdziwego pocaśunku, czuś, że w tej kobiecie drzemie potěżna siśa szukajěca ujścia. Byśa jego Magdě, jego natchnieniem, ale i kimś wiěcej... o wiele wiěcej! Potěżna jak bśyskawica! Mogśa usprawiedliwiě jego istnienie jako dramaturga, jako měżczyzny, albo go zniszczyě. Pewnego ranka pod koniec czerwca, po trzech idyllicznych tygodniach w Domu Kapitana, Dramaturg zszedś znacznie wcześniej niż zazwyczaj. O świcie, obudzony burzě z piorunami, która wstrzěsněśa domem. Ale już po kilku minutach wydawaśo siě, że najgorsze miněśo; okna zalaśo jaśniejěce, przymglone światśo znad oceanu. Norma już wcześniej zsuněśa siě z śoża o czterech kolumnach. Na prześcieradśach pozostaś jedynie jej zapach. Kilka bśyszczěcych wśosów. Ciěża sprawiaśa, że sennośě ogarniaśa jě o rozmaitych, najmniej oczekiwanych porach; drzemaśa jak kot tam, gdzie zaskoczyś jě sen; ale zawsze budziśa siě o świcie, a nawet wcześniej, kiedy ptaki rozpoczynaśy śpiew, pobudzona do dziaśania przez Dziecko. "Wiesz co? Dziecko jest gśodne. Chce, żeby mamusia coś zjadśa". Dramaturg zszedś po schodach starego domu. Nagie stopy na nagich deskach podśogi. "Kochanie, gdzie jesteś? " Czśowiek z miasta, przyzwyczajony do zepsutego miejskiego powietrza i nieustannego miejskiego gwaru Manhattanu, odetchněś z satysfakcjě i gśěbokě radościě wśaściciela rześkim, oceanicznym powietrzem. Oto Ocean Atlantycki! Jego ocean. Byś pierwszě osobě (tak sědziś), która pokazaśa Normie Atlantyk. Ile to razy szeptaśa mu do ucha, kiedy byli zśěczeni w najbardziej intymnym

uścisku, a jej po liczki byśy mokre od śez: Och, Tatuśku. Przed tobě byśam nikim. Nie narodziśam siě! Gdzie byśa teraz? Przystaněś w salonie, dśugim, wěskim pomieszczeniu o dziwnie nierównej podśodze, i spojrzaś na jaśniejěce niebo. Podobne widoki musiaśy potěżnie oddziaśywaě na czśowieka pierwotnego, któremu mogśo siě zdawaě, że za chwilě pojawi siě jakiś bóg, pokaże siě ludzkości. Niebo o świcie, nad brzegiem oceanu. Blask niesamowitego światśa. Ognistego i zśocistego, przechodzěcego na póśnocno-zachodnim kraścu nieba w siny mrok burzowych chmur. Ale chmury rozwiewaś wiatr. Dramaturg nie mógś oderwaě oczu od tego widoku, zastanawiaś siě tylko, czy Norma też zwróciśa na niego uwagě. Poczuś przypśyw dumy, że on, měż, mógś jej zaoferowaě tego rodzaju dary. Zdaje siě, że nie miaśa wśasnych pomysśów, gdzie pojechaě. Takich chmur o poranku nie byśo na Manhattanie. Takich chmur o poranku nie byśo w Rahway ani w New Jersey, ani nawet w nie winności dzieciśstwa. Po przejściu przez zachlapane deszczem szyby światśo rozchodziśo siě we wnětrzu, tworzěc wstěgi i spirale rozproszonego ognia. Jakby światśo byśo życiem; jakby żyśo. Jedyny zegar, który udaśo siě Normie uruchomiě - duży, szafkowy, z rzeźbionego mahoniu - tykaś cicho, duże i gśadkie zśote wahadśo poruszaśo siě wolno i miarowo. Dom Kapitana byś przytulnym statkiem utrzymujěcym siě na trawiastozielonym morzu, a Dramaturg, czśowiek miasta, peśniś funkcjě Kapitana. Zawijam z rodzině do bezpiecznego portu. Nareszcie! Dramaturg w niewinności měskiej próżności. Oślepiony nadziejě. Czuś siě w tej chwili, jak gdyby udaśo mu siě przenikněě nieprzejrzyste warstwy Czasu, by uświadomiě sobie jednośě z pokoleniami měżczyzn, którzy przez dziesiěciolecia mieszkali w tym domu, měżami i ojcami takimi jak on sam. - Normo, kochanie? Gdzie jesteś? Niewyraźna myśl, że poszśa do kuchni; wcześniej wydawaśo mu siě, że sśyszy odgśos otwierania i zamykania drzwi lodówki. Nie zastaś jej tam. Byśa na dworze? Wyszedś na taras, podśogowa mata z plecionego bambusa byśa mokra; kropelki wody bśyszczaśy jak diamenty na zielonych ogrodowych meblach. Wyszśa tak wcześnie? Na chśód i wiatr? Burzowe chmury opuściśy niebo na póśnocy. Wiěksza czěśě nieba miaśa teraz jaskrawě, brězowozśocistě barwě i byśa pokryta pajěczyně ognistej, pomaraśczowej czerwieni. Och, a byś "czśowiekiem pióra", dlaczego nie artystě malarzem? Fotografikiem? Kimś, kto skśada hośd piěknu naturalnego świata, nie tym, kto krěci siě i krzěta wokóś ludzkiej gśupoty i kruchości. Dlaczego jako wierzěcy w ludz kośě liberaś zawsze eksponowaś ludzkie sśabości, oskarżajěc rzědy i "kapitalizm" za zśo tkwiěce w duszy czśowieka? Ale w naturze nie istnieje żadne zśo, nie istnieje brzydota. Norma to czysta natura. Nie ma w niej zśa ani brzydoty. "Normo? Chodź, popatrz. Niebo...! " Wróciś do ciemnej kuchni.

Przez kuchniě i pralniě przeszedś w stroně garażu, przed drzwiami do garażu znajdowaśo siě wejście do piwnicy, otwarte na oścież; jakaś kobieca postaě w bieli siedziaśa na najwyższym stopniu; światśo wśěczane przyciskiem sśabo rozpraszaśo mrok; iděc do piwnicy, powinieneś zabraě latarkě. Ale Norma nie miaśa latarki i najwidoczniej nie chciaśa wchodziě do piwnicy. Rozmawiaśa tam z kimś? Mówiśa do siebie? Miaśa na sobie przezroczystě biaśě koszulě nocně, a jej wśosy, ciemne przy skórze gśowy, byśy w nieśadzie. Już otworzyś usta, aby znowu wypowiedzieě jej imiě, ale zawahaś siě, nie chciaś jej wystraszyě, i w tej samej chwili ona odwróciśa siě do niego, szeroko otworzyśa lazurowe oczy, choě źrenice miaśa rozszerzone, niewidzě ce. Zauważyś, że w dśoniach trzyma talerz, a na talerzu leży kawaśek surowego, ociekajěcego krwiě steku; jadśa stek z talerzyka niczym kot i zlizywaśa krew. Zobaczyśa patrzěcego na niě měża. Roześmiaśa siě. - Och, Tatuśku! Wystraszyśeś mnie. Dziecko znajdowaśo siě w jej śonie od bez maśa trzech miesiěcy. Ależ byśa podniecona! Wkrótce mieli przyjechaě goście. Grupa jego przyjacióś, intelektualistów z Manhattanu: pisarze, dramaturgowie, reżyserzy, znawcy teatru, poeci, wydawcy. Czuśa (och, chyba byśo to gśupie! ), że sama obecnośě znakomitych ludzi bědzie miaśa dobroczynny wpśyw na dziecko w jej śonie. Jak recytowanie z peśně powagě sśów, które zamierzaśa zapamiětaě. Fragmentów z Czechowa, Dostojewskiego, Darwina, Freuda. (W antykwariacie w Galapagos Cove, to znaczy w czyjejś zagraconej, zatěchśej piwnicy, znalazśa i kupiśa za piěědziesiět centów tanie wydanie Kultury jako źródśa cierpieś Freuda. "Och, to jakiś cud. Wśaśnie tego szukaśam".) Istniaśa strawa dla ciaśa, lecz istniaśa także strawa dla ducha i intelektu. Matka wychowaśa jě w atmosferze literatury, muzyki, nietuzinkowych ludzi, choě byli to jedynie niezbyt dobrze zarabiajěcy pracownicy Wytwórni, ludzie tacy jak ciotka Jess albo wujek Clive; jej wśasne dziecko otrzyma znacznie lepszě strawě, już ona tego dopilnuje. "Poślubiśam czśowieka genialnego. Dziecko odziedziczy ten geniusz. Dożyje dwudziestego pierwszego wieku, bez wspomnieś o wojnie". Dom Kapitana, postawiony na dwóch akrach ziemi nad oceanem. Dom na miesiěc miodowy. Wiedziaśa, że tak na pewno nie bědzie, lecz fantazjowaśa, iż dziecko urodzi siě w tym domu, w śożu o czterech kolumnach, a Norma nie krzyknie ani razu. Drzemaśo w jej gśowie niezbyt przyjemne wspomnienie (powiedziaśa o tym jedynie Carlowi, który chyba jej uwierzyś, bo wspomniaś, że sam przeżyś coś podobnego) matki, która krzyczy, krzyczy w udrěce porodu, przeżywa fizyczny horror jak walczěce ze sobě oszalaśe pytony; chciaśa oszczědziě Dziecku takiego doświadczenia, okropnego wspomnienia, z którym musiaśoby żyě. Wkrótce mieli przybyě goście. Na weekend! Norma Jeane staśa siě domatorkě; bardzo siě z tego cieszyśa; nigdy podobnej roli nie graśa, ale byśa do niej stworzona. Byśa lepszě gospodyniě domowě niż pierwsza żona Dramaturga (tak jej powiedziaś). Podobaśo jej siě to, co go pozytywnie zaskoczyśo. Poślubiś znaně z kaprysów aktorkě, co za ryzyko! Blondwśosě seksbombě i dziewczyně z okśadek - co za ryzyko! Chciaśa, żeby zrozumiaś, że o ryzyku nie może byě mowy, i z satysfakcjě

stwierdziśa, że zaczěś to rozumieě. Wiedziaśa, że jego przyjaciele odciěgajě go na bok i mówiě: "Nie ma co, Marilyn jest urocza! Marilyn jest godna podziwu. I w ogóle jest inna, niż można by oczekiwaě". Niektórzy piali z zachwytu: "Nie ma co, Marilyn jest inteligentna. I oczytana. Wśaśnie z niě rozmawiaśem o..." Bywaśo, że nazywali jě teraz Normě, nie Marilyn. "Popatrzcie, Norma jest naprawdě oczytana! Przeczytaśa nawet mojě ostatniě ksiěżkě". Przepadaśa za nimi, za przyjacióśmi měża. Rzadko z nimi rozmawiaśa, chyba że oni odzywali siě do niej pierwsi i zachěcili jě. Mówiśa cicho, z wahaniem, czasem nie wiedziaśa, jak wymówiě najprostsze sśowa! Za wstydzona, milczěca, jakby byśa zdjěta tremě. Może byśa trochě wystraszona i spiěta. Na dodatek Dziecko w jej śonie ściskaśo jě mocno. Tym razem nie sprawisz mi przykrości. Nie zrobisz tego, co ostatnio? Staśa boso na trawniku. W niezbyt czystych spodniach z pśótna żaglowego i jednej z měżowskich koszul zwiězanej ciasno poniżej piersi nad obnażonym brzuchem; jej sśomkowy kapelusz przytrzymywaśa przeciěgniěta pod brodě tasiemka. Miaśa dziwne, niepokojěce wrażenie, że (byě może) ktoś jě obserwuje. Fikcyjny strzelec, z pierwszego piětra Domu Kapitana. Z pracowni Dramaturga, który ustawiś biurko przy oknie. Kocha mnie. Naprawdě. Dla mnie oddaśby swoje życie. Tak powiedziaś. Nawet siě jej podobaśo, że měż jě obserwuje, ale wcale siě jej nie podobaśo, że mógśby o niej pisaě, co uzasadniaśa nastěpujěco: Pisarz najpierw patrzy, a potem pisze. Jak pajěk pustelnik wstrzykuje jad, bo taka jego natura. ścinaśa kwiaty do wazonu. Ostrożnie stěpaśa bosymi stopami, aby nie natrafiě przypadkiem na jakieś przedmioty w wysokiej trawie: czěści dzieciěcych zabawek, kawaśki plastiku albo metalu. Wśaściciele Domu Kapitana byli dobrymi, uprzejmymi ludźmi - starsze maśżeśstwo mieszkajěce w Bostonie wynajmowaśo swój dom, ale poprzedni lokatorzy byli beztroscy, niechlujni, może nawet zśośliwi - z werandy rzucali kości wprost na trawnik, bosonoga Norma niejeden raz boleśnie na nie nastě piśa. Mimo wszystko uwielbiaśa to miejsce! Stary dom, niczym budowla z jakiejś powieści, wznosiś siě teraz nad niě wysoko, bo z kolei trawnik stromo opadaś; posesja siěgaśa skraju klifu, ciě gněśa siě po kamienistě plażě. Uwielbiaśa panujěcy tu spokój. Sśyszaśo siě fale oceanu, sśyszaśo ruch uliczny od frontu, ale wszystkie te dźwiěki byśy stśumione, jakby dochodziśy spoza jakiejś bariery ochronnej. Nie panowaśa tu ani surowa, ani oślepiajěco biaśa cisza. Jak w szpitalu, kiedy odzyskaśa przytomnośě w tamtej Krainie śmierci tysiě ce mil stěd. A lekarz, Brytyjczyk w biaśym fartuchu, czśowiek obcy, wpatrywaś siě w niě, jakby byśa kawaśkiem miěsa na kromce chleba. Potem zapyta jě niezwykle spokojnym gśosem, czy jest świadoma tego, co siě staśo, czy przypomina sobie, jakě dawkě barbituranów pośkněśa; czy naprawdě zamierzaśa wyrzědziě sobie krzywdě. Bědzie siě zwracaś do niej "pani Monroe". Zdobědzie siě na uwagě, że podobaśy mu siě "niektóre jej filmy". W milczeniu potrzěsněśa gśowě. Nie nie nie.

Jakżeby miaśa umrzeě, nie urodziwszy dziecka, nie dopeśniwszy życia. Kiedy ostatni raz rozmawiaś z niě przez telefon, Carlo wymusiś na niej obietnicě, że zadzwoni do niego, tak jak on zadzwoniśby do niej. Gdyby któreś z nich poważnie myślaśo o tym, co Carlo nazywaś "wielkim, dziecinnym krokiem w Nieznane". Carlo! Jedyny měżczyzna, który naprawdě jě rozśmieszyś. Odkěd znikněli z jej życia Cass i Eddy G. (Nie, Carlo nie byś kochankiem Normy. Chociaż hollywoodzcy dziennikarze próbowali ich śěczyě i zamieszczali zdjěcia, na których uśmiechali siě razem i trzymali za rěce. Monroe i Brando: Najbardziej oryginalna para Hollywood? czy "najzwyklejsza para przyjacióś" kochali siě tamtej nocy w śóżku Normy, ale owo zaniedbanie miaśo charakter czysto techniczny, tak jakby przed nadaniem listu zapomniaśo siě zakleiě kopertě.) Norma przyniosśa motykě z garażu i okropnie zardzewiaśy, oblepiony pajěczynami sekator, który wisiaś w piwnicy na haku. Goście mieli siě pojawiě dopiero wczesnym wieczorem. Jeszcze nie byśo pośudnia, zatem miaśa mnóstwo czasu. Kiedy przenieśli siě do Domu Kapitana, postanowiśa, że utrzyma klomby w doskonaśym stanie, ale, do licha! - chwasty tak szybko rosśy. Podczas rytmicznej pracy w jej gśowie dojrzaś wiersz, bśyskawiczny jak chwast. CHWASTY AMERYKI My, chwasty Ameryki, nie umrzemy Łopiany trawy osty mlecze NIE UMRZEMY, gdy nas wyrwě z korzeniami NIE UMRZEMY, gdy nas wytrujě NIE UMRZEMY, gdy nas przeklně Chwasty Ameryki, wiecie co? MY JESTEśMY AMERYKě! Roześmiaśa siě. Maleśstwu spodobaśby siě ten wiersz. Prosty i bśahy. Siědzie do fortepianu i uśoży do niego melodiě. Na pozarastanych klombach rosśo kilka kwitněcych hortensji. Ulubionych kwiatów Normy Jeane! Jak żywo pamiětaśa hortensje kwitněce na podwórzu za domem Glazerów. Bladoniebieskie, takie jak te, ale także różowe i biaśe. I paniě Glazer, która mawiaśa z takě osobliwě powagě, z jakě powszechnie mówimy, tak jakby banalnośě naszych sśów miaśa świadczyě o naszej autentyczności i sprawiě, by przetrwaśy dśużej niż nasze kruche, zawodne życie: "Hortensje to najśadniejsze kwiaty, Normo Jeane". Nic nie jest tak dramatyczne jak duch. Dramaturg od niepamiětnych czasów zastanawiaś siě, co T. S. Eliot miaś na myśli. Raczej nie podobaśa mu siě ta uwaga, w jego sztukach bowiem nie byśo duchów. Przyglědaś siě Normie ścinajěcej sekatorem kwiaty na trawniku z tyśu budynku. Swojej piěknej, brzemiennej żonie. Kilka razy dziennie zatapiaś siě w rozmyślaniach na jej temat. Istniaśa Norma, która z nim rozmawiaśa, i Norma, która znajdowaśa siě w pewnej odlegśości od niego. Pierwsza byśa przedmiotem emocji, druga - estetycznego podziwu. Co naturalnie też jest odmianě emocji i to nie mniej intensywně. Moja piěkna, brzemienna żona. Miaśa na gśowie sśomkowy kapelusz z szerokim rondem, który chroniś jej wrażliwě skórě przed sśoścem, spodnie i jego koszulě, ale nie wśożyśa butów, co mu siě nie podobaśo, ani rěkawic ogrodniczych, co mu siě także nie podobaśo. Na jej gśadkich rěkach pojawiě siě odciski! Dramaturg nie przyglědaś siě jedynie Normie. Patrzyś na ocean, niebo wybrukowane chmurami o rozmaitych stopniach przejrzystości; byś mile podekscytowany pracě, oderwanymi scenami i szkicami nowej sztuki, które byě może mogśyby też przerodziě siě w scenariusz filmowy (dotychczas nigdy nie próbowaś napisaě scenariusza), powstaśy jakby

specjalnie dla jego żony. Norma pojawiśa siě na dole, na trawniku. Z motykě i sekatorem. Pracowaśa nieporadnie, ale metodycznie. Praca pochśoněśa jě caśkowicie. Zawsze tak byśo. Tak samo byśa zaabsorbowana ciěżě; pewnośě szczěścia przenikněśa jej ciaśo jak potěżne wewnětrzne światśo. Baś siě, że coś siě może przydarzyě jej albo dziecku. Nie mógś znieśě samej myśli o takiej możliwości. Wyglědaśa na wyjětkowo zdrowě, niczym któraś z kobiet z obrazów Renoira przeżywajěca rozkwit swej kobiecej urody. Ale tak naprawdě wcale nie byśa silna: śatwo śapaśa infekcje, miewaśa kśopoty z oddychaniem, do kuczaśa jej okropna migrena i czěsto cierpiaśa na rozstrój żośědka. I te nerwy! "Ale nie tutaj, Tatuśku. Tutaj czujě siě bardzo dobrze". "Tak, kochanie. Ja też". Przyglědaś siě jej, podpierajěc siě na śokciach. Na scenie każdy jej nieporadny, rozbrajajěcy gest miaśby jakieś znaczenie; poza sceně podobne gesty idě w zapomnienie, ponieważ nie ma publiczności. Jak dśugo Norma mogśa wytrzymaě jako nieaktorka? Zrezygnowaśa z hollywoodzkich filmów, ale pozostawaśa jeszcze scena, a do niej miaśa wrodzony talent; a i sśowo "geniusz" byśoby chyba na miejscu. ("Nie zmuszaj mnie do powrotu. Tatuśku - prosiśa, przytulajěc siě do jego ramienia, naga u jego boku w śóżku. -Już nigdy niě nie bědě".) Dramaturga od dawna fascynowaśa dziwna, zmienna natura Aktora. Co to jest "aktorstwo" i dlaczego na "wspaniaśe aktorstwo" reagujemy tak, jak reagujemy? Wiemy, że aktor "gra", a mimo to... chětnie zapominamy, że aktor "gra", a w wypadku utalentowanych aktorów zapominamy o tym bardzo szybko. To tajemnica, zagadka. Jak możemy zapomnieě, że aktor "gra"? Czy aktor "gra" w naszym imieniu? Czy podtekstem "aktorstwa" jest zawsze i wyśěcznie nasze wśasne, ukryte (i tśumione) "aktorstwo"? Wśród licznych ksiěżek, które Norma Jeane zabraśa ze sobě z Kalifornii, byśo dzieśko Z życia aktora (Dramaturg nigdy wcześniej o nim nie sśyszaś), a każda strona tego osobliwego kompendium z pozoru anonimowych epigramatów i aforyzmów zostaśa zaopatrzona w komentarze Normy Jeane. Najwyraźniej ta ksiěżka byśa Bibliě Normy! Poszczególne strony miaśy pozaginane rogi, byśy poplamione, wypadaśy z obwoluty. Data publikacji: 1948, nie znane wydawnictwo z Los Angeles. Norma dostaśa tě ksiěżkě od kogoś o imieniu "Cass": Piěknej Bliźniaczce Normie z promienně, wieczně miśościě. Na stronie tytuśowej znajdowaś siě przepisany przez Normě, teraz już wyblakśy aforyzm. Aktor jest najszczěśliwszy jedynie w świětym dla siebie miejscu: na scenie. Czy to prawda? Czy to prawda w wypadku Normy? Taka prawda byśaby gorzkim objawieniem dla kochanka. Byśaby gorzkim objawieniem dla měża. "Ale prawda o aktorze jest zaledwie prawdě o ulotnej chwili. Prawdě o aktorze jest dialog". Dramaturg byś pewny, że tak jest. Norma skośczyśa ścinanie kwiatów i ruszyśa do domu. Byś ciekaw, czy spojrzy do góry i zauważy go, nastěpiśa jedna, krótka

chwila, kiedy mógś jeszcze znikněě z pola widzenia, ale tak, ona spojrzaśa do góry, pomachaśa, on uśmiechněś siě i pomachaś w odpowiedzi. "Moja kochana". Dziwne, że przyszśa mu do gśowy ta uwaga T. S. Eliota. Nic nie jest tak dramatyczne jak duch. "W naszym życiu nie ma duchów". Dramaturg od czasu pobytu w Anglii zastanawiaś siě, jaka bědzie przyszśośě Normy. Odrzuciśa aktorstwo, ale: jak dśugo bez tego wytrzyma? Jako gospodyni domowa, matka, na marginesie życia? Przy swoim talencie nie mogśa siě zadowoliě prywatnym życiem, tyle wiedziaś. Byś tego pewien. Mimo to uważaś, że nie powinna wracaě do Marilyn Monroe; pewnego dnia Marilyn jě zabije. A jednak pisaś scenariusz. Dla niej. I potrzebowali pieniědzy. Albo bědě ich potrzebowali. Niedśugo. Zszedś na dóś, aby jej pomóc w kuchni. Wśaśnie ukśadaśa bukiet; na twarzy miaśa warstwě potu. Wybraśa bladoniebieskě hortensjě i kilka śodyg czerwonych, pněcych róż z liśěmi skropionymi czarnym grzybicowym nalotem. - Zobacz, Tatuśku! Zobacz, co mam. Grupa jego przyjacióś z Manhattanu przyjeżdżaśa z wizytě. Drinki na werandzie, potem późny obiad w Whalers Inn. Skromna, wdziěczna żona Dramaturga porozstawia po domu wazony z kwiatami, nie zapominajěc o pokojach gości. - Kwiaty sprawiajě, że ludzie czujě siě serdecznie witani. Nalewaś wody do wazonów, Norma ukśadaśa kwiaty, tyle że coś byśo nie tak, hortensje wpadśy do naczyś. - Kochanie, śodygi sě trochě za krótkie. Rozumiesz? - Nie upominaś jej, na pewno nie krytykowaś, ale przygasśa od razu. Straciśa dobry nastrój. - Och, co ja zrobiśam... Co? - Spójrz, chyba możemy naprawiě szkodě, o tak. Do diabśa! Nie powinien byś używaě sśowa "szkoda". To przybiśo jě jeszcze bardziej, skuliśa siě jak uderzone dziecko. Dramaturg poukśadaś kwiaty w pśytkich misach. Gśówki kwiatów pśywaśy. (Nie byśy już świeże. Przetrwajě może jeden dzieś. Ale Norma jakby tego nie zauważyśa.) Pněce róże bez liści umieściś miědzy hortensjami. - Kochanie, wypadśo prawie tak samo piěknie. Takie to trochě japośskie. Norma w milczeniu przyglědaśa siě zrěcznym dśoniom měża. Gśaskaśa siě po brzuchu, przygryzajěc dolně wargě. Dyszaśa i zdawaśa siě nie sśyszeě jego sśów. W koścu powiedziaśa z wahaniem: - Uważasz, że to jest w porzědku, tak jak teraz? Takie kwiaty? Takie krótkie? Nikt nie bědzie siě z tego s...śmiaś? Dramaturg odwróciś siě do niej. - śmiaś?

Kto miaśby siě śmiaě? Patrzyś z niedowierzaniem. Ktoś miaśby siě śmiaě ze mnie? Bědzie jej szukaś we wněce kuchennej, gdzie siě czasami chowaśa. Jeśli nie w kuchni, to w garażu. Jeśli nie w garażu, to na schodkach do piwnicy. (Też miejsce na kryjówkě! Wilgotne i cuchněce. Chociaż Norma nie przyzna, że tam siě chowa.) - Kochanie, nie zamierzasz siě do nas przyśěczyě? Jesteśmy na werandzie. Dlaczego tu siedzisz? - Och, już idě, Tatuśku! Ja tylko... Przywitaśa siě z gośěmi i czym prědzej zostawiśa go z nimi samego. Jak dzika kotka. Czyżby to byśa jakaś trema? Nie bědzie mówiś: Normo, nie daj im powodu, aby nas obgadywali! Majěc na myśli: By ciebie obgadywali. Nie, byś miśy, wyrozumiaśy, uśmiechniěty, sprawny w roli gospodarza. Sśynně nieśmiaśośě Marilyn zamieniś w delikatny, swojski żart. Znalazś jě we wněce kuchennej, zajětě skśadaniem toreb do pakowania zakupów. Goście oglědali dom, wśaśnie wychodzili na werandě. Dramaturg pocaśowaś żoně w czośo, aby jě uspokoiě. Nikśy zapach chemikaliów unosiś siě z jej wśosów, kiedy siě pociśa, choě nie rozjaśniaśa wśosów już od miesiěcy. Staraś siě mówiě śagodnie. Nie krytykowaě. Dialog, który prowadzili, brzmiaś w jego uszach tak, jakby on sam go napisaś. - Kochanie, nie musisz siě tak przejmowaě tě wizytě. Jesteś chyba bardzo niespokojna. Znasz Rudyego ijean, mówiśaś, że ich lubisz... - Ale oni mnie nie lubiě, Tatuśku. Przyjechali zobaczyě siě z tobě. - Normo, nie wygśupiaj siě. Przyjechali zobaczyě siě z nami. (Nie: musiaś usuněě z gśosu tony niedowierzania. Musiaś przemawiaě do tej kobiety tak, jak przed wielu laty mówiś do swych bardzo maśych, bardzo bezbronnych dzieci, które tatě podziwiaśy, ale też siě go baśy.) - Och, nie winie ich za to! Nie winie ich. Przecież jesteś ich przyjacielem. - Oczywiście, znam ich dśużej niż ty, wśaściwie już pośowě mojego życia. Ale... Roześmiaśa siě, potrzěsajěc gśowě. Podniosśa rěce, rozśożyśa dśonie. W geś cie bśagania i bezsilności. - Och, ale... dlaczego ci ludzie, ci twoi eleganccy przyjaciele, on pisarz, ona wydawca, dlaczego mieliby ochotě spotkaě siě ze mně? - Kochanie, po prostu chodź, dobrze? Oni czekajě. Znowu potrzěsněśa gśowě. Roześmiaśa siě. Popatrzyśa na niego z ukosa. Jak wystraszona kotka, wystraszona bez widocznej przyczyny, gotowa czmychněě; ale i niebezpieczna. Dramaturg nie miaś zamiaru potwierdzaě jej absurdalnych podejrześ i poprosiś jě spokojnie, uprzejmie, gśadzěc kciukiem jej czośo, pochylajěc siě, aby spojrzeě jej w oczy w sposób, który czasami dziaśaś na niě jakby hipnotycznie:

- Kochanie, po prostu chodź ze mně, dobrze? Wyglědasz bardzo piěknie. Byśa piěkně kobietě, przerażoně wśasně urodě. Byśa oburzona tym, że jej uroda może mieě coś wspólnego z kimś takim jak ona. Ale równocześnie nie znaś kobiety bardziej niespokojnej o swój wyglěd, gdy w grě wchodziśo spotkanie z nieznajomymi. Norma Jeane sśuchaśa i rozważaśa coś w myślach. W koścu zadygotaśa, roześmiaśa siě, potarśa czośem o jego brodě, zdjěśa z lodówki dużě paterě ze świeżymi warzywami, uśożonymi geometrycznie wedle koloru, i dip z kwaśnej śmietany, który sama przygotowaśa. Patera wyglědaśa imponujěco i po wiedziaś jej o tym. Dramaturg wziěś tacě z drinkami. Naraz znowu wszystko byśo w porzědku. Znowu zmierzaśo ku dobremu. Jak na planie Przystanku autobusowego, kiedy widziaś, jak wpadśa w panikě, zamarśa, wycofaśa siě, ale po jakimś czasie powróciśa, jako Cherie peśniejsza, żywsza, ognistsza i bardziej przekonujěca niż kiedykolwiek wcześniej. Ich przyjaciele, Rudy i Jean, podziwiali widok oceanu, teraz zaś odwrócili siě, by zobaczyě, że zbliża siě do nich przystojna para. Dramaturg i Blondwśosa Aktorka. Kobieta, która życzyśa sobie, aby zwracaě siě do niej "Norma", byśa porażajěco piěkna (trudno unikněě wyświechtanych określeś, jak oboje później powiedzě), miaśa świeżě, przejrzystě kremowě cerě charakterystyczně dla pierwszych miesiěcy ciěży; ciemnoblond wśosy bśyszczaśy i ukśadaśy siě w fale; nosiśa letniě sukienkě w duże pomaraśczowe maki, rozkloszowaně przy biodrach, z dużym dekoltem odsśaniajě cym górně czěśě wezbranych piersi; na stopach miaśa lekkie pantofelki na szpilkach; uśmiechněśa siě, jakby nagle oślepiśo jě sztuczne światśo żarówek, i w tej samej chwili potkněśa siě na dośě wysokim stopniu, po którym schodziśo siě na werandě; patera wyślizgněśa siě jej z rěk i uderzyśa o podśogě, do góry podskoczyśy warzywa, dip i potśuczona porcelana. Z drobiazgów robiśaś testy na mojě lojalnośě. Na naszě miśośě. Z drobiazgów! Te drobiazgi to moje życie. Twoje życie też staśo siě problemem. Szantażem. Nie broniśeś mnie, mój panie. Nie broniśeś mnie przed tymi sukinsynami. To nie byśo takie oczywiste, kto potrzebuje obrony. Zawsze ty? Pogardzali mně! Ci tak zwani twoi przyjaciele. Nie. To ty sama pogardzasz sobě. Przepadaśa za jego rodzicami. Ku jego zdziwieniu rodzice też za niě przepadali. Podczas pierwszego spotkania na Manhattanie matka Dramaturga, Miriam, odciěgněśa go na bok, ścisněśa za nadgarstek i szepněśa mu triumfalnie do ucha: Ta dziewczyna jest zupeśnie taka sama jak ja, gdy byśam w jej wieku. Taka peśna nadziei. Ta dziewczyna! Marilyn Monroe! Okaże siě - ku zdziwieniu i ku spóźnionemu żalowi Dramaturga - że żadne z jego rodziców nigdy nie przepadaśo za Esther. Ponad dwadzieścia lat życia z biedně Esther, która daśa im ukochane wnuki. Esther, która byśa Żydówkě i pochodziśa z takiego samego środowiska jak oni. Tymczasem Norma - Marilyn Monroe - byśa typowě, blondwśosě szyksě. Tylko że teraz byś rok 1956, nie 1926.

W tym okresie wiele siě zmieniśo w żydowskiej kulturze i na świecie. Dramaturg zauważyś, podobnie jak Max Pearlman, że kobiety traktujě Normě serdecznie, zupeśnie inaczej, niż można siě byśo spodziewaě. Zamiast oczekiwanej zazdrości, zawiści, niechěci, odczuwaśy osobliwě wiěź z Normě albo Marilyn; czy to możliwe, że patrzyśy na niě i widziaśy siebie? Wyidealizowaně wśasně postaě? Měżczyzna skwitowaśby uśmiechem tego rodzaju nieporozumienie. Iluzjě czy też pomieszanie. Ale co tam wiedzě měżczyźni? Jeśli ktokolwiek odrzucaś Normě, to najprawdopodobniej pewnego rodzaju měżczyzna; měżczyzna, którego seksualnie pociěgaśa, lecz który miaś dośě rozumu, aby przewidzieě, że go odtrěci. Dramaturg doskonale wiedziaś, jakie zjadliwe strategie zrodziě siě mogě z urażonej měskiej dumy. Czy nie byśo prawdě, że gdyby dawniej Blondwśosa Aktorka nie okazywaśa tak jawnie swojej fascynacji jego osobě, to Dramaturg mógśby mówiě o niej z lekceważeniem? Niezśa jako aktorka filmowa. Ale zbyt kiepska na prawdziwej scenie. W każdym razie matka Dramaturga przepadaśa za jego drugě żoně. Bo nieśmiaśo uśmiechajěca siě Norma, dziewczyna najwyraźniej dośě mśoda, a wyglědajěca na jeszcze mśodszě budziśa w siedemdziesiěciopiěcioletniej kobiecie nostalgiczne wspomnienia o wśasnej mśodości. Dramaturg sśyszaś, jak jego matka zwierza siě Normie, że w jej wieku miaśa identyczne wśosy jak ona. "Miaśy dokśadnie taki sam odcieś i tak samo siě ukśadaśy". Sśyszaś, jak zwierza siě Normie, że podczas swojej pierwszej ciěży też "czuśa siě jak królowa; och, jeden jedyny raz!" Norma nigdy siě nie martwiśa, że jej teściowie, którzy nie byli intelektualistami, bědě siě z niej śmiali. W kuchni na Manhattanie i w Domu Kapitana. Miriam trajkotaśa, a Norma mruczaśa na znak zgody. Miriam poinstruowaśa Normě, jak siě przygotowuje rosóś z kulkami macy i siekaně wětróbkě z cebulě. Dramaturg nie bardzo těskniś za chaśě i śososiem po żydowsku, ale te jego "ulubione" potrawy czěsto siě pojawiaśy na sobotnich lunchach. I barszcz. Miriam przyrzědzaśa barszcz z buraczków, a czasem z kapusty. Miriam przygotowywaśa wśasny bulion wośowy. Twierdziśa przy tym, że jest to "tak samo proste" jak otworzenie tuzina puszek z zupami Campbella. Miriam podawaśa barszcz na gorěco lub na zimno. W zależności od pory roku. Miriam znaśa przepis na "bśyskawiczny barszcz", do którego potrzebne byśy przetarte buraczki dla dzieci z puszek Gerbera. "Trochě cukru. Sok z cytryny. Ocet. Kto siě zorientuje? " Ich barszcz smakowaś równie dobrze jak każdy inny barszcz. OCEAN Stśukśam lustro, A kawaśeczki Popśyněśy do Chin. Żegnajcie! Nadszedś ten okropny lipcowy wieczór, kiedy Norma wróciśa z wyprawy do miasta i on, jej měż, zamiast niej ujrzaś Rosě. Rosě, wiarośomně żoně z Niagary. Oczywiście on tylko to sobie wyobrażaś! Pojechaśa furgonetkě do Galapagos Cove, czy też może do Brunswicku. Zamierzaśa kupiě coś do jedzenia, miědzy innymi świeże owoce, i parě rzeczy w aptece.

Witaminy. Tran w kapsuśkach. Na wzmocnienie biaśych ciaśek we krwi. O ile pamiětaś, wśaśnie tak siě wyraziśa. Ustawicznie mówiśa o swoim stanie; w pewnym sensie wśaściwie nie poruszaśa innych tematów. Wzrastanie dziecka w śonie. Przygotowanie do porodu. Co za szczěście! W Brunswicku prowadziś praktykě lekarz pośożnik, znajomy jej lekarza z Manhattanu. Odwiedzaśa go raz na dwa tygodnie. Albo może pojechaśa "zrobiě" sobie wśosy albo paznokcie. Rzadko chodziśa po sklepach (na Manhattanie zawsze jě rozpoznawano i wtedy wolaśa uciekaě), teraz jednak jej ciěża coraz bardziej rzucaśa siě w oczy i Norma mówiśa ze smutkiem, że potrzebuje trochě nowych ubraś. Luźnych koszul, sukienek. "Bojě siě, że nie bědziesz mnie kochaś, Tatuśku, jeżeli przestaně śadnie wyglědaě. Prawda? " Przygotowaśa dla niego lunch, potem wyjechaśa i do trzeciej nie wróciśa. Dramaturg, pochśoniěty pisaniem, w transie tworzenia (on, który rzadko pisaś dziennie wiěcej niż jedně stroně dialogu, w dodatku i tak tylko prowizorycznie) prawie nie dostrzegaś nieobecności żony, póki nie zadzwoniś telefon. -Tatuśku? Wiem, że siě s...spóźniśam. Ale już wracam. - Wydawaśa siě skruszona i peśna poczucia winy. Brakowaśo jej tchu. Nie spiesz siě, najdroższa. Oczywiście trochě siě o ciebie martwiśem. Ale jedź ostrożnie. Droga wzdśuż wybrzeża byśa wěska, krěta, nawet w ciěgu dnia czasem snuśy siě po niej leniwie pasma mgśy. Gdyby akurat teraz Norma miaśa wypadek! O ile Dramaturg siě orientowaś, należaśa do ostrożnych kierowców. Za kierownicě starego plymoutha (który wydawaś siě jej duży i trudny do prowadzenia jak autobus) pochylaśa siě do przodu, marszczyśa czośo i przygryzaśa dolně wargě. Zbyt szybko i gwaśtownie naciskaśa pedaś hamulca. Zbyt przejmowaśa siě obecnościě innych samochodów na drodze. Zanim dojechaśa do skrzyżowania, zatrzymywaśa siě daleko przed światśami, jakby baśa siě, że potrěci przechodniów nawet wtedy, gdy jej samochód stoi w miejscu. Nigdy nie przekraczaśa szybkości czterdziestu mil na godzině, nawet na autostradzie; inaczej niż Dramaturg, który prowadziś znacznie szybciej, z nowojorskě brawurě, rozmawiajěc podczas jazdy, czasem unoszěc rěce znad kierownicy i gestykulujěc. Wierzyś jednak, że Norma zasśuguje na wiěksze zaufanie jako kierowca niż on! Teraz zaczěś na niě czekaě zupeśnie świadomie. Nie potrafiś już wróciě do pracy. Bědzie czekaś przez kolejne dwie godziny i dwadzieścia minut. Jazda z Galapagos Cove do Domu Kapitana zajmuje nie wiěcej niż dziesiěě minut. Ale czy Norma dzwoniśa z Brunswicku? W caśym tym zamieszaniu nie mógś sobie przypomnieě. Kilka razy wydawaśo mu siě, że sśyszy samochód na ostrym, wysypanym żwirem podjeździe do domu. Wjeżdżanie do garażu, w ten jej bardzo ostrożny sposób. Chrzěst żwiru. Zatrzaskiwanie drzwi. Kroki.

Szept. Gśos odbity od podśogi: "Tatuśku? Wróciśam". Nie mógś siě powstrzymaě. Zbiegś po schodach i sprawdziś garaż. Oczywiście samochodu w nim nie byśo. W drodze powrotnej miněś szeroko otwarte drzwi do piwnicy. Zatrzasněś je gwaśtownie. Dlaczego te cholerne drzwi sě zawsze otwarte? Klamka trzyma dobrze. Pewnie Norma zapomniaśa je zamkněě. Z piwnicy unosiśa siě intensywna, mdśawa woś zgnilizny; ziemi, rozkśadu i Czasu. Zadrżaś. Norma oświadczyśa, że nie cierpi piwnicy: Jest taka wstrětna". Tylko tej jednej rzeczy nie lubiśa w Domu Kapitana. Jednak Dramaturg już dawniej odniósś wrażenie, że obejrzaśa jě dokśadnie, z latarkě, jak dziecko zdecydowane zbadaě to, co je przeraża. Tylko że Norma byśa kobietě trzydziestodwuletniě. Po co wiěc napědzaśa sobie strachu? W jej stanie. Nie wybaczy jej, myślaś. Jeśli zniweczy ich szczěście. W koścu po szóstej telefon zadzwoniś ponownie. Natychmiast siěgněś po sśuchawkě. Ten sam sśaby, zadyszany gśos: - Och, Tatuśku. Jesteś na mnie w...wściekśy? - Normo, co siě dzieje? Gdzie jesteś? Nie panowaś nad swoim gśosem. Nie mógś ukryě niepokoju. - Miaśam pewien kśopot z tymi ludźmi...? - Z jakimi ludźmi? Gdzie? - Wśaściwie to żaden kśopot, Tatuśku. Tylko, no sama nie wiem... - Ktoś coś do niej mówiś, i ona odpowiedziaśa, przykrywajěc dśoniě mikrofon. Roztrzěsiony Dramaturg sśyszaś w tle podniesione gśosy. I gśośne dudnienie rock and roiśa. Po chwili Norma znowu siě odezwaśa: - Oooj, prawdziwe szaleśstwo. Ale to sě naprawdě mili ludzie, Tatuśku. Mówiě, zdaje siě, po francusku. Dwie dziewczyny? Siostry? Identyczne bliźniaczki. - Normo, co mówisz? Nie sśyszě ciě. Bliźniaczki? -Ale teraz już wracam. Zrobiě kolacjě. Sśowo! - Normo... - Tatuśku, kochasz mnie, co? Nie jesteś na mnie wściekśy? - Normo, na miśośě boskě... W koścu o szóstej czterdzieści Norma wjechaśa na podjazd. Machajěc do niego przez szybě. Czekaś na niě, aż mu twarz stěżaśa od tego czekania. Bědzie mu siě wydawaśo, że czekaś caśy dzieś. Ale niebo byśo jeszcze jasne, letnie. Tylko na wschodzie, powyżej linii horyzontu, na dalekiej krawědzi oceanu zaczynaś siě zmierzch niczym ciemna plama przechodzěca w gruby trójkět

chmur. Nadeszśa Norma. Dziewczyna z Góry. Albo Rosě przebrana za Dziewczyně z Góry. W sśomkowym kapeluszu o szerokim rondzie, zawiězanym skromnie pod brodě . W luźnej bluzce z wyszytymi różowymi pěczkami róż i biaśych, trochě przybrudzonych krótkich spodenkach. Objěśa Dramaturga za szyjě i pocaśowaśa go namiětnie i gśěboko w usta. - O rany, Tatuśku. Przepraszam. Wyczuś coś sśodkiego i cierpkiego. W kěcikach ust miaśa maleśkie plamki. Piśa coś? Siěgněśa do tyśu samochodu po zakupy. Dramaturg bez sśowa odebraś od niej torby. Serce tśukśo mu w piersi ze zśości, co byśo w istocie pokśosiem niepokoju. Jeśli tylko Normie coś siě staśo! I dziecku! Staśa siě ośrodkiem jego życia, a on nawet o tym nie wiedziaś. Ależ byś otumaniony, peśen wspóśczucia. Kiedy wysśuchaś opowieści o poprzednim měżu Normy. O Eks-Sportowcu, który wynajěś prywatnych detektywów, aby jě śledzili. Ale teraz byśa w domu, nic siě jej nie staśo, roześmiana, skruszona. Kětem oka patrzyśa na niego, na swego měża stojěcego z pochmurně mině. Bez śadu i skśadu opowiadaśa mu jakěś historiě, której zapewne nie mógś rozwikśaě, o podwiezieniu dwóch autostopowiczek do Galapagos Cove, a potem do czyjegoś domu, gdzie te bliźniaczki namówiśy jě, aby tam na chwilě zostaśa. Wiesz, one wiedziaśy, kim jestem, mówiśy do mnie Marilyn, ale ja po wtarzaśam: "Nie, nie, ja niě nie jestem, nazywam siě Norma". Jakby to byśa zabawa, gra, śmiaśyśmy siě... Jakbym siě znalazśa wśród koleżanek ze szkośy w Van Nuys, za którymi těskniě. - Te siostry bliźniaczki byśy "naprawdě śadne" i mieszkaśy ze swojě rozwiedzioně matkě w "smutnej, rozklekotanej starej przyczepie" gdzieś na wsi, a jedna z nich, Janice, miaśa trzymiesiěczne dziecko o imieniu Cody. - Ojciec, marynarz na statku handlowym, nie chciaś siě z niě ożeniě, po prostu odpśyněś w sině dal. - Norma spědziśa trochě czasu w przyczepie, później zaś wszystkie pojechaśy gdzieś furgonetkě, a potem... - Tatuśku, wiesz co? Pojechaśyśmy do sklepu Safaway, wiesz? My wszystkie i dziecko. Nie masz pojěcia, ile potrzebowaśy rzeczy, to znaczy tylko do jedzenia. Wydaśam wszystko do ostatniego centa. - Opowiadaśa tě historiě z pokorě; a jednak zachowywaśa siě wyzywajěco. Byśa skruszoně dziewczynkě, ale tak naprawdě wcale nie byśa skruszona, raczej dumna ze swojej maśej eskapady. Nie mówiśa: To byśy pieniědze Marilyn. Mogśam z nimi zrobiě, co mi siě podoba. Westchněśa tylko, jakby nie mogśa wyjśě z podziwu. -Wydaśam wszystko do ostatniego centa. Rany! Dramaturg uświadomiś sobie, jak gśěboko i beznadziejnie jest zakochany w tej kobiecie. W tej dziwnej, zmiennej kobiecie. Teraz nosiśa w śonie jego dziecko. W gśěbi duszy wcale nie pragněś kolejnego dziecka. Na Manhattanie, w Zespole i w teatralnych krěgach miaś wrażenie, że jě zna; teraz już nie byś pewny. Na poczětku ich zwiězku zdawaśa siě kochaě go bardziej, niż on gotowy byś kochaě jě; poziom uczucia po obu stronach chyba siě wyrównaś; kochali siě z przerażajěcě śapczywościě.

Ale dopiero dzisiaj, po raz pierwszy przyszśo Dramaturgowi do gśowy, że może teraz kocha Normě bardziej, niż ona kocha jego. Jak mógśby to znieśě! Rozstawiajěc w kuchni naczynia, Norma obserwowaśa go z ukosa. W sztuce, tak jak w filmie, podobna scena zawiera silny podtekst. Ale życie rzadko dopasowuje siě do sztuki, zwśaszcza do jej form i konwencji. Choě Norma boleśnie przypominaśa mu Rosě z Niagary, wodzěcě za nos otěpiaśego měża Josepha Cottena. (Lub za inně czěśě jego měskiej anatomii.) Norma opowiedziaśa swojě wersjě wydarześ, jej śagodny gśos drżaś z emocji. Kśamaśa? Nie sědziś. Historyjka byśa niewinna, nie zawieraśa nic obciěżajěcego. A jednak okazywaśa takie emocje, że równie dobrze mogśaby kśamaě. Mogśa tak samo to przeżywaě. Nie jest mi wierna. Wykroczyśa poza granice maśżeśstwa. Nagle z przerażeniem zauważyś, że jej biaśe szorty sě poplamione, wymazane... chyba krwiě menstruacyjně? Och, Boże, czy to poczětek poronienia? - a Norma niczego nie wie? - ale dostrzegśszy wyraz jego twarzy, spojrzaśa w dóś i roześmiaśa siě zażenowana. - O, rany! Jedliśmy maliny. Poplamiliśmy siě jak prosiaki. Dramaturg jeszcze siě nie otrzěsněś. Jego szczupśa, ogorzaśa od sśośca twarz spopielaśa. Okulary o grubych szkśach zsuněśy siě na nos. Norma wyjěśa z torby sśoik z malinami i teraz podaśa kilka owoców Dramaturgowi prosto do ust. -Och, Tatuśku, nie patrz tak na mnie, tylko spróbuj. Sě wyśmienite, prawda? Miaśa racjě. Maliny byśy wyśmienite. Nie wystarczyśo, że Norma podkreśliśa owe prorocze sśowa w ksiěżce Kultura jako źródśo cierpieś. Musiaśa je jeszcze przepisaě do notatnika. Nigdy nie jesteśmy bardziej bezbronni wobec cierpienia niż wtedy, kiedy kochamy; nigdy nie jesteśmy bardziej nieszczěśliwi niż wtedy, kiedy utraciliśmy ukochanego czśowieka lub jego miśośě. W Królestwie nad Brzegiem Morza. Żebraczka mśodziutka żyśa. W Ksiěżniczkě o jasnych wśosach Okrutna jě moc zmieniśa. Jakaż to straszna klětwa!" - Żebraczka zapśakaśa. "Poczětek wielkiej udrěki" - Zśa wróżka z niej siě śmiaśa. Raz Ksiěżě ujrzaś Ksiěżniczkě, Gdy wyszśa na spacer z rana. "Czy czujesz siě samotna Czy pragniesz mieě kompana? " Ksiěżě rozpoczěś zaloty. Od jego miśości trudno zbiec. Pokochaśa go Ksiěżniczka, Lecz cóż mu mogśa rzec? "Nie jestem żadně Ksiěżniczkě, Lecz Żebraczkě, nikim wiěcej. "Czy wciěż mnie bědziesz kochaś? " On chwyta jě za rěce... Skulona we wněce okiennej w pokoju dzieciěcym na piětrze, rozmarzona, szczěśliwa, ocieraśa z oczu śzy. Nad niě przepastne niebo, pod niě piwnica o brudnej podśodze, tak daleko, że nie sśyszaśa jej szemrzěcej, stśumionej mowy. Norma Jeane staraśa siě, och, jakże siě staraśa! - ale już nigdy nie poprawiśa rymów.

Pokój dzieciěcy. Wiedziaśa, rzecz jasna, że dziecko urodzi siě na Manhattanie. W Columbia Presbyterian Hospital. Pod warunkiem, że wszystko siě uśoży bez niespodzianek. (Magiczna data: 4 grudnia!) Tu, w Domu Kapitana, w pobliżu Galapagos Cove w stanie Maine, byśo latem tyle samotności i sennego poczucia szczěścia, pewnie dlatego urzědziśa baśniowy pokój dziecinny, w którym umieszczaśa przedmioty kupowane w miejscowych sklepach z antykami i na ulicznych pchlich targach. Wiklinowě kośyskě na biegunach, kremowobiaśě, przybraně wspaniaśym, porannym bśěkitem. (Czy kośyska, którě Gladys nabyśa dla niej, nie byśa przypadkiem prawie identyczna? ) Maśe, rěcznie szyte pluszowe zabawki. Dzieciěcě grzechotkě. Stare ksiěżki dla dzieci, bajki, Babciě Gěskě, gadajěce zwierzěta, których jak nawiedzona mogśa sśuchaě godzinami. Dawno, dawno temu... W pokoju dzieciěcym Norma Jeane siedziaśa skulona we wněce okiennej i marzyśa o życiu. On napisze dla mnie piěkne sztuki. Zagram w nich. Dojrzejě do tych ról. Ludzie bědě mnie szanowali. Kiedy umrě, nikt siě nie bědzie śmiaś. Czasami sśyszaśa pukanie do drzwi. Nie miaśa wyjścia, musiaśa pozwoliě mu wejśě. Zresztě i tak otwieraś drzwi i zaglědaś do środka. Uśmiechaś siě. Ileż miśości w tych oczach! To mój měż. W pokoju dzieciěcym pisaśa w uczniowskim dzienniku, co byśo czěściě jej sekretnego życia. Robiśa notatki, zapisywaśa fragmenty wierszy, listy sśówek. W pokoju dzieciěcym Norma Jeane siedziaśa skulona pod oknem i czytaśa Science and Health Mary Baker Eddy, fascynujěce (jeżeli prawdziwe! ) świadectwa zamieszczone w "The Sentinel", ksiěżki, które zabraśa do Maine z Manhattanu, chociaż wiedziaśa, że Dramaturgowi nie wszystkie siě podobajě . Dramaturg wierzyś, że umysś Normy Jeane (otwarty, wrażliwy, podatny na wpśywy) jest jak studnia. Peśna cennej, czystej wody. Nie powinno siě jej zanieczyszczaě trujěcě substancjě. W żadnym razie! Pukaś do drzwi i od razu je otwieraś, uśmiechajěc siě do niej, ale ten uśmiech gasś, kiedy Dramaturg widziaś (nie miaśa odwagi tego ukrywaě), co czyta. Pewnego popośudnia byśa to Haśba Europy: historia europejskich Żydów. (Przynajmniej nie byśa to jedna z publikacji Christian Science, do których odnosiś siě ze szczerě odrazě!) Reakcja Dramaturga na takie ksiěżki, jej "żydowskie" ksiěżki, byśa zśożona. Wykrzywiaś twarz w bezwiednym uśmiechu, w grymasie niepokoju. W uśmiechu zniecierpliwienia. Bólu. Jak gdyby niechcěcy (och, nie miaśa takiego zamiaru! byśo jej bardzo przykro) kopněśa go w brzuch. Przyklěknie przy niej, aby przekartkowaě ksiěżkě, zatrzyma siě przy niektórych fotografiach. Jej serce bědzie biśo szybko, znacznie szybciej niż zwykle. W twarzach zmarśych na zdjěciach dostrzegaśa rysy swojego żyjěcego měża; czasem nawet jego spojrzenie kpiarza. Cokolwiek czuś ten měżczyzna, czego w ogóle nie potrafiśa sobie wyobraziě (co czuśaby w takich sytuacjach, gdyby byśa Żydówkě?

- chyba nie mogśaby tego znieśě), bědzie to przed niě ukrywaś. To prawda, że jego gśos może drżeě. Drżeě mogě jego dśonie. Ale Dramaturg przemówi do niej tonem měżczyzny, który jě kocha i jak najlepiej życzy jej oraz ich dziecku. Powie: - Normo, sědzisz, że w twoim stanie dobrze jest denerwowaě siě tymi okropnościami? Bědzie protestowaśa, ale bez przekonania. - Och, ale ja chcě w...wiedzieě, Tatuśku. Czy to źle? Caśujěc jě, powie: - Kochanie, oczywiście nie ma nic zśego w zdobywaniu wiedzy. Ale przecież ty to wszystko wiesz. Sśyszaśaś o holocauście, o pogromach i wiesz co nieco o nasiěkniětej krwiě ziemi "cywilizowanej", chrześcijaśskiej Europy. Sśyszaśaś o nazistowskich Niemcach, a nawet o obojětności Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych wobec kwestii ocalenia Żydów. Wiesz o tym, choě nie znasz wszystkich szczegóśów. Ty już to wszystko wiesz, Normo. Prawda? Prawda. Dramaturg byś mistrzem sśowa. Kiedy tu wchodziś, natychmiast przyciěgaś sśowa jak magnes opiśki żelaza. Norma Jeane, jěkajěc siě i plěczěc, nie miaśa szans. Potem mógś wspomnieě o "makabrycznej pornografii". Powiedzieě coś o "pśawieniu siě w cierpieniu", "pśawieniu siě w smutku". Z pewně dozě okrucieśstwa nadmieniě o "pśawieniu siě w smutku innych". Och, aleja też jestem Żydówkě. Czyja nie mogě byě Żydówkě? W gśěbi duszy? Czy to tylko kwestia urodzenia? Sśuchaśa. Sśuchaśa z powagě. Nigdy siě nie wtrěcaśa. Gdyby to byśy zajěcia z aktorstwa, trzymaśaby gorszěcě ksiěżkě przyciśniětě do piersi i bijěcego szybciej serca; nie byśy to zajěcia z aktorstwa, ale przecież i tak mogśa trzymaě tě ksiěżkě przyciśniětě do piersi i bijěcego szybciej serca; albo inaczej - mogśa zamkněě ksiěżkě i odsuněě jě od siebie po wytartej, pluszowej wyścióśce podokiennego siedzenia. Pokorna, dotkniěta, ale nie urażona, bo przecież wiedziaśa, że nie ma prawa byě urażona. Nie, chyba nie jestem Żydówkě. Wszystko przez to, że měż jě kochaś. Bardziej niż kochaś. Uwielbiaś jě. Baś siě o niě. Coraz bardziej staraś siě zawśadněě jej emocjami. Zapanowaě nad jej wrażliwościě. (Pamiětasz, do czego niemal doszśo w Anglii? ) Byś od niej starszy o osiemnaście lat i oczywiście powinien jě chroniě. W takich chwilach ujmowaśa go potěga wśasnych uczuě. Dostrzegaś śzy bśyszczěce w jej ślicznych, szaroniebieskich oczach. Drżenie jej ust. Nawet w tej intymnej chwili nie zapominaś, jak reżysera Przystanku autobusowego, który siě w niej kochaś, zdumiewaśa zdolnośě Marilyn Monroe do spontanicznego pśaczu. Monroe nigdy nie prosi o gliceryně. Łzy zawsze tam sě. Dosyě szybko scena ta staśa siě improwizacjě. Norma mówiśa, jěkajěc siě: -Ale...

Tatuśku... jeśli nikt tego nie robi? To znaczy w tej chwili? Czy wtedy nie powinnam? - Czego nie powinnaś? - Wiedzieě o tym? Myśleě o tym. W taki śadny, letni dzieś? Tutaj, nad oceanem? Nie powinni tego robiě ludzie tacy jak my? Nie powinnam przynajmniej p...patrzeě na zdjěcia? - Nie bědź śmieszna, Normo. Niczego nie musisz robiě. - Myślě, że ciěgle ktoś powinien patrzeě na te zdjěcia, wiesz? Ktoś na tym świecie. Bez przerwy, w każdej minucie. Bo co siě stanie, jeśli... siě o nich zapomni? - Kochanie, holocaust nie może byě zapomniany. Nie na tobie spoczywa odpowiedzialnośě, aby o tym pamiětaě. Roześmiaś siě chrapliwie. Twarz mu pśoněśa. - Och, wiem! To brzmi beznadziejnie. Chcě powiedzieě - przepraszaśa i jednocześnie nie przepraszaśa - chyba chcě powiedzieě... Co powiedziaś Freud? "Nikt, kto żywi iluzjě, nie postrzega jej jako iluzji"? Możesz mieě zśudzenie, że inni ludzie robiě to, co ty powinieneś robiě, wiěc ty nie po trzebujesz tego robiě? Akurat teraz? Rozumiesz, o co mi chodzi? - Nie, nie rozumiem. Pśawisz siě w cudzym smutku, co wiěcej dodaě? - Tak to widzisz? -Jest w tym coś upiornego, kochanie. Znam mnóstwo Żydów, którzy siě w tym pśawiě. Dziadowski los, pech historii w kosmologicznym wirze. Bzdury! Ale ja nie ożeniśem siě z upiorem. - Podekscytowany bardziej, niżby siě o to podejrzewaś, Dramaturg nagle wyszczerzyś zěby w okropnym uśmiechu. - Nie ożeniśem siě z upiorem, ożeniśem siě z dziewczyně. Norma Jeane roześmiaśa siě. - Z dziewczyně, nie z upiorem. - Z śadně dziewczyně, nie z upiorem. - Och... czy upiór nie może byě śadny? - Nie. Upiór nie może byě śadny. Tylko dziewczyna. -Tylko dziewczyna. Okej! Podniosśa twarz w oczekiwaniu na pocaśunek. W idealne usta. Podczas improwizacji nie wiesz, dokěd zmierzasz. Ale czasem na dobre to wychodzi. "Nie kocha mnie. Kocha jakieś stworzenie o blond wśosach, które sobie wymyśliś. Nie mnie". Tak naprawdě to odpeśzśa jak kopniěty pies. Dziecko w jej śonie skuliśo siě ze wstydu do wielkości kciuka. Potem zawsze rekompensowali sobie te chwile. Parě godzin później w śożu z czterema kolumnami.

Na dziwnie twardym materacu z kośskiego wśosia, skrzypiěcych sprěżynach. Byśy to cudowne chwile, które Dramaturg bědzie wspominaś przez resztě swojego życia, oszośomiony potěgě fizycznej miśości, seksualnej rozkoszy, rozedrganej jeszcze dśugo po tym, jak osoby, które wytworzyśy tě miśośě w swych spragnionych, udrěczonych ciaśach, odeszśy z tego świata. Bědzie dla niego Rosě, jeśli sobie jej życzy. Och, byśa jego żoně, wiěc mogśa byě kimkolwiek! Dla niego. Caśowaśa go, caśowaśa, caśowaśa do utraty tchu. Wessaśa jego jězyk gśěboko do swoich ust. Wědrowaśa dśośmi po jego ciele, po jego szczupśym, kanciastym ciele, które zaczynaśo flaczeě w okolicach brzucha. Caśowaśa zuchwale jego tors, poskrěcane wśosy, caśowaśa i ssaśa brodawki, śmiaśa siě, śaskotaśa go i mocno gśadziśa. Wprawnymi dśośmi. Wyěwiczonymi (podniecaśo go myślenie o tym, nieważne, czy to byśa prawda) jak u pianisty wirtuoza, który przebiega palcami po klawiaturze, grajěc gamy. Byśa Rosě z Niagary. Wiarośomně żoně, żoně morderczyniě. Blondynkě o nie zrównanej urodzie i seksualnych wdziěkach, które zauważyś przed laty, znacznie wcześniej, niż mieli okazjě siě poznaě. Niesamowita sprawa, wyobrażaě sobie, że jě znaś! Kiedy już siě utożsamiś ze zdradzonym, dotkniětym impotencjě měżem Josephem Cottenem. Nawet pod koniec filmu utożsamiaś siě z Cottenem. Kiedy Cotten dusi Rosě. Co za upiorna scena, niczym żywcem wyjěta z koszmaru: bezgśośne uduszenie. Taniec śmierci. Wyraz nieskazitelnej twarzy Monroe, kiedy sobie uświadamia najgorsze. Zaraz umrze! Jej měż byś śmierciě! Nigdy żaden film bardziej nie poruszyś Dramaturga, który w ciszy przyglědaś siě migajěcym na ekranie obrazom. (O filmie jako medium wypowiadaś siě zazwyczaj z lekceważeniem.) Nigdy nie widziaś kobiety podobnej do Rosě. Obejrzaś ten film samotnie w kinie przy Times Square i nabraś przekonania, że wśród publiczności nie znajdzie siě ani jeden měżczyzna, który by czuś coś innego niż on. Żaden měżczyzna nie może jej sprostaě. Ona musi umrzeě. W śożu, w letnim domu nad oceanem, w Galapagos Cove, ona leżaśa na nim, jego żona, jego ciěżarna żona, i dopasowywaśa siě do niego. Ten jej sśodki, dzieciěcy oddech. Jej sśodkie, ostre, zduszone krzyki: "Och, Tatuśku! Och, Boże! " Nie bědzie wiedziaś, czy byśy prawdziwe, czy udawane. Nigdy siě nie dowie. Pchněś drzwi od śazienki, nie wiedzěc, że jest w środku. Staśa naga, z wśosami owiniětymi rěcznikiem, sterczěcym brzuchem. Od wróciśa siě, zaskoczona. "Och, hej! " W jednej dśoni miaśa kilka tabletek, w drugiej plastikowy kubek. Szybko wrzuciśa tabletki do ust, popiśa je wodě. Powiedziaś: - Kochanie, sědziśem, że jednak niczego nie bierzesz? Że już nie bierzesz? Na co odparśa: - Tatuśku, to witaminy. I kapsuśki z tranem. Zadzwoniś telefon. Maśo kto wiedziaś, jaki jest numer ich telefonu w Galapagos Cove. Dzwonek telefonu nieprzyjemnie zaskakiwaś. Norma podniosśa sśuchawkě. Przejěta twarz.

Milczenie. Podaśa sśuchawkě Dramaturgowi i szybko wyszśa z pokoju. Dzwoniś Holyrod, hollywoodzki agent Normy. Przepraszaś, że dzwoni. Wie, stwierdziś, że Marilyn nie myśli obecnie o krěceniu filmów. Jednakże tym razem chodziśo o coś specjalnego! Tytuś: Póś żartem, póś serio, zwariowana komedia o měżczyznach przebranych za kobiety, z gśówně kobiecě rolě napisaně specjalnie dla Marilyn Monroe. Wytwórnia gotowa byśa sfinansowaě projekt i zapśaciśaby Marilyn minimum 100 000 dolarów... - Dziěkujě. Ale czy nie wspominaliśmy przypadkiem, że obecnie mojě żoně Hollywood nie interesuje? Oczekujemy w grudniu naszego pierwszego dziecka. Ileż rozkoszy w tych sśowach. Dramaturg uśmiechněś siě. Nasze pierwsze dziecko. Nasze! Czysta rozkosz, choě niedśugo pieniědze bědě im bardzo potrzebne. POŻěDANIE Ponieważ mnie pożědasz Nie jestem . Pokazaśa to nieśmiaśo měżowi, bo czěsto powtarzaś, że chětnie zobaczyś by jej poezjě. Przeczytaś ów krótki wiersz raz, potem drugi, wreszcie uśmiechněś siě zakśopotany, ponieważ spodziewaś siě czegoś zupeśnie innego. Czegoś z rymem zapewne! Co miaś teraz powiedzieě? Chciaś jě natchněě otuchě; wiedziaś, jak bardzo jest wrażliwa, jak śatwo zraniě jej uczucia. -Kochanie, to mocny, dramatyczny poczětek. Bardzo... obiecujěcy. Ale co bědzie dalej? Norma szybko pokiwaśa gśowě, jak gdyby spodziewaśa siě tego rodzaju krytyki. Nie, to nie byśa krytyka, rzecz jasna, to byśa zachěta. Wziěśa od niego wiersz, zśożyśa w maśy prostokět i roześmiaśa siě w stylu Dziewczyny z Góry. - Co bědzie dalej? Och, Tatuśku. Masz caśkowitě racjě. Chyba zagadka naszego życia! Gdzieś blisko, może spod podśogi tego starego domu, dochodziśy nikśe, żaśosne dźwiěki, coś jak miauczenie, popiskiwanie. Sśowa: Pomocy! Po móżcie mi. "Niczego tam nie ma. Niczego nie sśyszě. Przecież wiem". Koniec lipca, późne popośudnie. Dramaturga odwiedziś przyjaciel z miasta i obaj wybrali siě na pośów wě tśuszy. Norma zostaśa sama w Domu Kapitana. Sama z Maleśstwem: tylko my dwoje. Nastrój jej dopisywaś, nigdy nie czuśa siě lepiej, nigdy nie czuśa siě silniejsza. Od wielu dni nie chodziśa do piwnicy ani nawet nie patrzyśa w jej kierunku. Niczego tam nie ma. Jestem pewna! "Wszystko przez to, że tam, skěd pochodzě, nie ma piwnic. Nie sě potrzebne". Kiedy zostawaśa w domu sama, mówiśa na gśos. Wśaściwie zwracaśa siě do Dziecka.

Najbliższego przyjaciela! Oto, czego brakowaśo Nell, opiekunce do dziecka: dziecka. "Dlatego chciaśa wypchněě z okna tě maśě dziewczynkě. Gdyby miaśa wśasne dziecko..." (Ale co siě staśo z Nell? Nie udaśo siě jej poderżněě sobie gardśa. Zabrali jě do wiězienia. Poddaśa siě bez oporu.) Koniec lipca, późne popośudnie. Ciepśy, duszny dzieś. Bezwietrznie. Norma Jeane weszśa do gabinetu Dramaturga, czuśa dreszcz emocji, jakby dopuszczaśa siě przestěpstwa. Przecież na pewno by nie zabroniś jej skorzystaě z maszyny do pisania. Dlaczego miaśby siě na to nie zgodziě? Ta scena nie należaśa do improwizowanych, bo zostaśa zaplanowana. Norma chciaśa napisaě przez kalkě list do Gladys. Tego rana obudziśa siě z silnym poczuciem, że Gladys bardzo za niě těskni! Tak dśugo byśa tutaj, na wschodzie Stanów. Zaprosi Gladys do Galapagos Cove! Byśa przekonana, że Gladys na tyle dobrze siě czuje, że może podróżowaě, jeżeli tylko ma na to ochotě. Tě opiniě przedstawiśa měżowi, uważajěc, że brzmi to rozsědnie. Dramaturg stwierdziś, że to dobry pomysś, że chciaśby zobaczyě jej matkě. Norma Jeane napisze dwa listy, każdy w dwóch egzemplarzach. Jeden do Gladys, drugi do dyrektora szpitala w Lakewood. Oczywiście tylko matce powie, że w grudniu spodziewa siě przyjścia na świat dziecka. "Wreszcie bědziesz babciě. Och, nie mogě siě doczekaě". Norma Jeane usiadśa przy biurku Dramaturga - kamera bědzie jě ukazywaśa z góry. Uwielbiaśa starě maszyně marki Olivetti z postrzěpioně taśmě. Kartki papieru leżaśy porozrzucane na biurku tak realistycznie, jak gdyby byśy rozproszonymi myślami Dramaturga. Chyba byśy to notatki, szkice? Fragmenty dialogu? Dramaturg rzadko mówiś o postěpach w pracy. Przesěd? Ale Norma Jeane wiedziaśa, że eksperymentowaś jednocześnie z dwoma, trzema projektami, w tym także z pierwszym swoim scenariuszem. (Dla niego mogśa to zrobiě, byśa taka zadowolona i dumna.) Rozglědaśa siě za czystě kartkě papieru, kiedy przypadkiem jej wzrok zatrzymaś siě na... Wiesz co, Tatuśku? Chcě, żeby Dziecko urodziśo siě tutaj. W tym domu. y.: Ależ kochanie, ustaliliśmy... x.: Przecież możemy zatrudniě akuszerkě! Mówiě poważnie. (x.: jest podekscytowana, ma szeroko otwarte oczy; trzyma rěce na brzuchu, jak gdyby już siě powiěkszyś) Na drugiej stronie z licznymi poprawkami: X.(gniewnie): Nie broniśeś mnie! Nigdy. Y.: Nie byśo jasne, kto siě myli. X.: On mně pogardzaś! Y.: Nie. To ty sobě pogardzasz. X.: Nie. To ty sobě pogardzasz. (X. nie może znieśě, że měżczyźni mogě patrzeě na niě bez pożě dania. Ma 32 lata i boi siě, że jej mśodośě przemija) . Gdzie siě podziewasz, kiedy znikasz Sśuchaś tych dźwiěków w piwnicy. Powiedziaśa mu to, uciekajěc spojrzeniem w bok, wiedzěc, że jej nie wierzy,

że nie chce jej wierzyě. Dotkněś jej, by siě uspokoiśa, ale ona w jednej chwili zesztywniaśa. "Normo, o co chodzi? " Nie mogśa mówiě. Poszedś sprawdziě, z latarkě, lecz nie znalazś nic. Mimo to ona nadal sśyszaśa dźwiěki. Żaśosne miauczenie, skomlenie. Czasami kroki. Czasami odgśos drapania, jakby coś siě ruszaśo. Przypominaśa sobie (czy to byś sen? scena z filmu? ) jakiś pojedynczy krzyk dziecka. Wcześnie rano, ale także w ciěgu dnia, kiedy byśa sama na parterze, i czěsto w środku w zasadzie spokojnej nocy, kiedy budziśa siě spocona i natychmiast musiaśa iśě do śazienki. Przyszśo jej do gśowy, że może to zabśěkany kot albo szop... Jakieś uwiězione stworzenie. Które zdycha z gśodu". Przerażaśa jě myśl, że jakieś zwierzě mogśoby utkněě w tej ohydnej piwnicy jak w potrzasku. Dramaturg widziaś, że jest naprawdě wstrzěśniěta, i chciaś jě uspokoiě. Wolaś, aby sama nie myszkowaśa w piwnicy, w tym przygněbiajěcym, mrocznym miejscu. "Za braniam ci tam chodziě, kochanie! " Odkryś, że żartowanie z żoně byśo najsprytniejszě strategiě; w ten sposób przeciwstawiaś jej zdroworozsědkowě jaźś Normy irracjonalnej jaźni Marilyn. Zatkawszy nos przed smrodem (nie byśa to już przede wszystkim woś gnijěcych jabśek, raczej zepsutego miěsa zmieszana z zapachami ziemi i Czasu), znowu zszedś do piwnicy i skierowaś snop światśa kolejno we wszystkie kěty pomieszczenia, do żony wróciś poirytowany, zadyszany (jak na wybrzeże stanu Maine dzieś byś nieprzyzwoicie gorěcy i duszny), z pajěczynami na twarzy, ale mimo to uprzejmy; nie, niczego tam nie byśo, niczego nie odkryś; nie sśyszaś żadnych dźwiěków, o których wspominaśa. Norma sprawiaśa wrażenie uspokojonej jego sśowami. Jakby zrzuciśa z serca dokuczliwy ciěżar. Impulsywnie podniosśa do ust jego rěkě i ucaśowaśa jě, wprawiajěc go w zakśopotanie. Rěkě miaś niezbyt czystě! - Och, Tatuśku. Chyba powinieneś zaspokajaě zachcianki kobiety w ciěży, co? Tak naprawdě już od drugiego tygodnia pobytu w tym miejscu Norma dokarmiaśa zdziczaśe koty. Wbrew poglědowi Dramaturga. Z poczětku tylko jednego kota, chudego, czarnego kocura z pogryzionymi uszami; potem także drugiego, który przyśěczyś siě do tamtego, wśaściwie rudawě , brzemienně kotkě; wkrótce co najmniej póś tuzina kotów czekaśo cierpliwie na posiśek przy tylnych drzwiach. Zachowywaśy siě dziwnie cicho. Siedziaśy każdy osobno; trzymaśy siě z dala, gdy Norma rozstawiaśa miski, potem szybko podbiegaśy do jedzenia, chyże jak maśe maszyny, i ledwie kośczyśy posiśek, odchodziśy dumnym krokiem, nie oglědajěc siě za siebie. Z poczětku Norma usiśowaśa zaprzyjaźniě siě z nimi, a nawet je gśaskaě, ale syczaśy na niě, stroszyśy sierśě i odsśaniaśy zěby. Ponieważ od podwórza można byśo wejśě do piwnicy, sensowne byśo przypuszczenie, że któryś z kotów dostaś siě do środka i znalazś siě w puśapce. Jeśli tak, stworzenie zdośaśo ukryě siě przed Dramaturgiem, który przybyś mu na ratunek. - Kochanie, może powinnaś przestaě dokarmiaě te koty - zasugerowaś Dramaturg. - Och, przestaně! Już niedśugo.

- Bědzie siě ich pojawiaśo coraz wiěcej. Nie możesz karmiě kotów z caśego wybrzeża. -Wiem, Tatuśku. Masz racjě. Ale karmiśa je nadal, tak jak siě spodziewaś. Nie chciaś wiedzieě, ile wychudśych, gśodujěcych kotów pojawia siě każdego ranka w oczekiwaniu na posiśek. Jej dziwny upór. Potěżna wola. Ten měżczyzna zdawaś sobie sprawě, że ona go wymazaśa z pamiěci w najbardziej podstawowych sprawach. Triumfowaś jedynie na powierzchni rzeczy. Siedziaś na górze, piszěc te sśowa lub sśowa bardzo do nich podobne, kiedy usśyszaś krzyk. "Wiedziaśem. Wiedziaśem, co to bědzie". Zbiegś na dóś, leżaśa przy najniższym stopniu schodów do piwnicy; jěczaśa i wiśa siě z bólu. Latarka wypadśa jej z rěki; snop światśa giněś w gśěbinach pomieszczenia, w zapomnieniu bezksztaśtnej, nieokreślonej ciemności. Wośaśa o pomoc. Prosiśa, aby ratowaś dziecko. Kiedy siě nad niě pochyliś, chwyciśa go kurczowo za dśonie i pociěgněśa do siebie. Jak gdyby chciaśa, żeby odebraś poród. Zadzwoniś po ambulans. Zabrano jě do szpitala w Brunswicku. Poronienie w piětnastym tygodniu ciěży. 1 sierpnia. POŻEGNANIE Wtedy zaczěliśmy umieraě, prawda? Uważasz, że to moja wina? Nie. Nie twoja. Ponieważ nie udaśo mi siě ocaliě ciebie i dziecka. Nie twoja. Ponieważ nie ja cierpiaśem. Nie ja krwawiśem. Nie twoja. To moja wina. Na wszystko zasśużyśam. Już raz zabiśam Dziecko. Ono już byśo martwe. Caśkowicie przybita, zostaśa w szpitalu przez tydzieś. W sali zabiegowej dostaśa tak silnego krwotoku, że otarśa siě prawie o śmierě. Miaśa matowě, woskowobiaśě skórě, duże siśce pod oczami, zadrapania i skaleczenia na twarzy i ramionach, rěkě wykrěconě w nadgarstku. Wstrzěs mózgu. Kilka zśamanych żeber. Widaě byśo kilka wyraźnych, pśytkich linii obok nieruchomych oczu i wiotkich ust. Kiedy przerażony měż pierwszy raz ujrzaś jě na noszach w izbie pogotowia, przyszśo mu do gśowy, że na pewno jest martwa; że widzi trupa. Teraz, w szpitalnej sali, zamkniětej przed wszystkimi poza nim, wsparta na poduszkach w oślepiajěcej bieli - rurka przy każdej rěce, przewód z tlenem i maseczka przy ustach - wyglědaśa jak ktoś wydobyty z gruzów po trzěsieniu ziemi, po nalocie bombowym. Wyglědaśa jak ktoś ocalaśy z katastrofy, komu brakuje sśów, aby opisaě to, co przeżyś. Postarzaśa siě. Jej mśodośě w koścu przygasśa. Pozostawaśa "pod obserwacjě", ponieważ - poinformowano Dramaturga - w

delirium ciěgle powtarzaśa, że siě zabije. Jakżeż odświětnie wyglědaś pokój tej pacjentki! Wszědzie staśy kwiaty. Chociaż przebywaśa tu pod przybranym nazwiskiem. Pod nazwiskiem niepodobnym do żadnego, pod którym kiedykolwiek wystěpowaśa. Takich piěknych bukietów personel szpitala nigdy w życiu nie widziaś. Nie mieściśy siě w sali pacjentki, znalazśy siě wiěc także w pokoju wizyt i w gabinecie pielěgniarek. Oczywiście szpital w Brunswicku pierwszy raz miaś okazjě zajmowaě siě hollywoodzkě gwiazdě. Oczywiście dziennikarze i fotoreporterzy nie mogli tam wchodziě. Mimo to zdjěcie Marilyn Monroe ukaże siě na okśadce "The National Enquirer", zdjěcie chorej kobiety w szpitalnym śóżku, widzianej z odlegśości okośo piětnastu stóp. MARILYN MONROE PORONIŁA W CZWARTYM MIESIěCU CIěŻY. GROŹBA SAMOBÛJSTWA. Podobna fotografia pojawiśa siě w "Hollywood Tatler" razem z "udzielonym specjalnie dla pisma wywiadem telefonicznym" z Monroe, pod którym dziennikarz podpisaś siě pseudonimem Keyhole - "Dziurka od klucza". Tych i innych okropieśstw Dramaturg jej nie pokaże. Podczas telefonicznych rozmów z nowojorskimi przyjacióśmi bědzie po wtarzaś jak w gorěczce: - Bagatelizowaśem strach Normy. Tego nie mogě sobie wybaczyě. Nie, to nie dotyczyśo ciěży: w ogóle nie baśa siě porodu. Mówiě o fascynacji holocaustem, "byciem Żydem". Fascynacji historiě. Teraz wiem, że ten strach nie byś ani wymyślony, ani przesadzony. Jej strach jest inteligentně obawě o... - Umilkś, zmieszany. Oddychaś szybko, nie mogěc znaleźě wśaściwego sśowa, bliski zaśamania, bliski pśaczu, którego kilka razy po tej katastrofie nie zdośaś powstrzymaě. W tym samym czasie Dramaturg, mistrz sśowa, straciś swě moc; postrzegaś siebie jako maśe dziecko, które z trudem wyraża idee krěżěce w jego gśowie jak wielkie, bśyszczěce balony - kiedy po nie siěgasz, okazujě siě zśudzeniem. - Niektórzy z nas nauczyli siě ignorowaě ten strach. Ten tragiczny sens historii. Jesteśmy powierzchowni, jesteśmy ocaleni! Ale Marilyn... To znaczy Norma... Och, Boże, o czym on wśaściwie mówi? W szpitalu przeważnie panowaśa cisza. Norma leżaśa z przymkniětymi, podkrěżonymi oczami, jakby unosiśa siě tuż pod powierzchniě wody. Tajemnicza mikstura sěczyśa siě po kropelce do jej żyśy, z żyśy zaś wědrowaśa do serca. Norma oddychaśa tak pśytko, że nie byś pewien, czy w ogóle oddycha, a gdy zapadaś w lekkě, hipnotyczně drzemkě, welon bieli zasnuwaś jego umysś, ponieważ Dramaturg byś wyczerpanym měżczyzně. Měżczyzně niemśodym, měżczyzně, który straci wiěkszośě z dodatkowych piětnastu funtów, bo tyle przytyś podczas maśżeśstwa. Budziś siě w strachu, że jego żona przestaśa oddychaě. Chwytaś i gśaskaś jej bezwśadne, ulegśe rěce. Jej biedne, pokaleczone dśonie! Z przerażeniem zauważyś, że jej dśonie sě maśe i żylaste, pospolite, z pośamanymi, brudnymi paznokciami. Jej wśosy, jej sśawne wśosy, ciemniejsze przy skórze gśowy, suche i kruche, zaczynaśy rzedněě. Cicho mrukněś, jakby siedziaś przy dzieciěcej kośysce: "Kocham ciě. Normo, kochanie. Kocham ciě". I wiedziaś na pewno, że ona go sśyszy.

Na pewno i ona go kocha. Wybaczy mu. A potem, niespodziewanie, wieczorem trzeciego dnia, zaczěśa siě do niego uśmiechaě. Chwyciśa go za rěce. Jakby naraz odżyśa. Geniusz aktora! Zaczerpněě energii z niewypowiedzianej gśěbi duszy. Nie możemy ciě pojěě. Nic dziwnego, że siě ciebie boimy. Stoimy na odlegśym brzegu i z podziwem wyciěgamy ku tobie ramiona. Spróbujemy jeszcze raz, prawda, Tatuśku? A potem jeszcze raz i jeszcze. - Zaczěśa mówiě szybko, po kilku dniach milczenia. Byśa rozgorěczkowana i bezlitosna. Chore oczy pśoněśy. On, jej měż, miaś ochotě uciec od niej wzrokiem. - Nigdy siě nie poddamy, Tatuśku? Prawda? Nigdy? Obiecujesz? ŻYCIE PO ŻYCIU 1959-1962 śmierě przyszśa nieoczekiwanie, bo jej pragněśem. Wacśaw Niźyśski, Dziennik . WYRAZY WSPÛŁCZUCIA Moja piěkna, utracona Córko... Dowiedziawszy siě o Twojej tragedii, pragně Ci zśożyě najszczersze kondolencje. śmierě nie narodzonej duszy odczuwamy bardziej boleśnie niż jakě kolwiek inně śmierě, bo niewinnośě jest nieskazitelna. Droga Normo, dowiedziaśem siě o Twoim ostatnim smutku, kiedy sam opśakujě odejście mojej ukochanej żony. Muszě trochě odetchněě, nim zdecydujě, jak pokierowaě swoim życiem. Nie jestem już mśody (ani zdrowy). Prawdopodobnie sprzedam dom i resztě nieruchomości (zbyt dużo tego jak na samotnego, dobiegajěcego siedemdziesiětki wdowca o bardzo skromnych potrzebach). Mieszkam niedaleko Griffith Park, skěd mam widok na cmentarz Forest Lawn, miejsce pochówku mojej ukochanej Agnes, a pewnego dnia także i mojego. Zbyt smutno i samotnie Droga Córko, przyszśa mi do gśowy taka myśl: Może twoje życie zmieniśo siě do tego stopnia, że chciaśabyś zamieszkaě ze mně. Zapewniam Ciě, mam przestronny dom. Pośrednicy w sprzedaży nieruchomości nazywajě go rezydencjě. Dowiedziaśem siě o twoim cierpieniu w dośě wulgarny sposób, niestety. Z kroniki towarzyskiej w "Hollywood Tatler". (U fryzjera.) Oczywiście prasa podjěśa wětek. No i zainteresowaśa siě Twoim ostatnim "maśżeśskim kryzysem". Zdaje siě, że jednak masz wiěkszy talent do ekranu, droga Córko, niż do życia. Twoja nieszczěśliwa matka, o której zaczěśem sědziě, że nosi trucizně w lědźwiach jak brězowy pajěk Ale wysyśam tě kartkě, aby wyraziě wspóśczucie, a nie upominaě Ciě. Wybacz, moja droga! Niech Ciě Bóg bśogosśawi. Nie oglědam Twoich filmów, czěsto jednak widzě Twojě piěkně buziě i dziwiě siě, że wydajesz siě taka niewinna, ale jak sědzě, czěsto nie widzi siě duszy, patrzěc tylko na twarz. Mam nadziejě, że wkrótce siě spotkamy, droga Normo.

Wybacz starzejěcemu siě měżczyźnie uparte powracanie do zadawnionych urazów. Twój skruszony i kochajěcy Ojciec . SIGAR KANE 1959 Chcě, byś mnie kochaś nikt inny, tylko ty chcě, byś mnie kochaś nikt inny, tylko ty chcě, byś mnie kochaś nikt inny, tylko ty wpadśa w te sidśa! wpadśa w chcě, byś mnie kochaś nikt inny, tylko ty chcě, byś mnie kochaś tylko ty toněśa! dusiśa siě! byśa Sugar Kane Kowalczyk z ze spośu swingowego Sśodkiej Sue byśa olśniewajěcě blondwśosě dziewczyně Sugar Kane grajěcě na ukulele byśa kobiecym ciaśem kobiecymi pośladkami piersiami byśa Sugar Kane olśniewajě cě dziewczyně o blond wśosach grajěcě na ukulele, umykajěcě saksofonistom za jej ukulele bie gaśy měskie saksofony nie bědzie siě im mogśa oprzeě! znowu, jak zawsze, kochali jě za to chcě, byś mnie kochaś tylko ty znowu to siě dziaśo, zdarzaśo siě teraz i na wieki chcě, byś mnie kochaś nikt inny, tylko ty gruchaśa i uśmiechaśa siě do publiczności, przebierajěc palcami po strunach ukulele zdumiewajěco sprawnie jak na kogoś tak naěpanego, tak przerażonego, poruszajěc uśożonymi do pocaśunku, wspaniaśymi ustami, jěkajěc siě chcě! chcě! chcě, byś mnie kochaś! po prostu kolejny wariant żaśosnej, chorej krowy, ale wielbili jě, na ekranie zaś zakochiwaś siě w niej pewien facet chcě, byś mnie caśowaś tylko ty ale czy to byśo zabawne? byśo zabawne? byśo zabawne? dlaczego byśo zabawne? dlaczego zabawna byśa Sugar Kane? dlaczego zabawni byli měżczyźni przebrani za kobiety? dlaczego zabawni byli měżczyźni umalowani jak kobiety? dla czego zabawna byśa Sugar Kane? czy ucieleśniaśa doskonaśě kobiecośě? czy to byśo zabawne? dlaczego to byśo zabawne? dlaczego kobiecośě jest zabawna? dlaczego ludzie chcě siě śmiaě z Sugar Kane i zakochujě siě w Sugar Kane? znowu? dlaczego Sugar Kane Kowalczyk, ukulelistka, za pewni filmowi tak wielki sukces kasowy w Ameryce? dlaczego sukces od niesie Sugar Kane Kowalczyk, olśniewajěca blondynka, ukulelistka i alkoholiczka? dlaczego Póś żartem, póś serio okaże siě arcydzieśem? arcydzieśem Marilyn Monroe? najbardziej komercyjnym filmem Monroe? dlaczego jě kochano? dlaczego wśaśnie teraz, gdy jej życie byśo w strzěpach jak rozdarty jedwab? dlaczego teraz, gdy jej życie byśo w kawaśeczkach jak rozbite szkśo? gdy w gśěbi duszy krwawiśa? gdy jej wnětrzności wyśyżeczkowano? gdy w śonie nosiśa trucizně? gdy gśowa pěkaśa jej z bólu? gdy jej usta piekśy jak po ukěszeniu czerwonych mrówek? gdy na planie znienawidzili jě prawie wszyscy? gardzili niě? dlaczego akurat teraz, gdy toněśa na ich oczach? chcě, byś mnie kochaś pup! puppidu! dlaczego Sugar Kane z zespośu Sśodkiej Sue byśa taka ponětna? Chcě, byś mnie caśowaś nikt inny, tylko ty chcě! chcě! chcě! chcě, byś mnie kochaś tylko ty ale dlaczego?

dlaczego Marilyn byśa taka zabawna? dlaczego świat jě uwielbiaś? choě pogardzaśa sobě? wśaśnie dlatego? dlaczego świat pokochaś Marilyn? dlaczego teraz, gdy zabiśa swoje dziecko? zabiśa swoje dzieci? dlaczego świat chciaś zerżněě Marilyn? dlaczego świat chciaś zerżněě zerżněě zerżněě Marilyn? dlaczego świat chciaś wbiě w niě aż po zakrwawioně rěkojeśě swój wielki, nabrzmiewajěcy miecz? to jakaś zagadka? ostrzeżenie? kolejny żart? chcě, byś mnie kochaś pu puppi du nikt inny, tylko ty nikt inny, tylko ty nikt inny Przekleśstwo przymusu! To kara żebraczki. Na planie podniósś siě spontaniczny aplauz. Marilyn po raz pierwszy przepracowaśa caśy dzieś. Wcześniej chorowaśa, byśa nieobecna i krěżyśy plotki, że wszědzie chodzi z niě měż, wysoki měżczyzna w okularach, który wyglěda jak żaśobnik. Mimo wszystko tak zaśpiewaśa Chcě, byś mnie kochaś, że podbiśa ich serca, kochali swojě Marilyn, nie ma co. Pragněli kochaě Marilyn! Aplauz zainicjowaś W, co byśo jego przywilejem jako reżysera; inni przyśě czyli siě, chwalili z zapaśem Blondwśosě Aktorkě, która wbiśa wzrok w podśogě, przygryzaśa dolně wargě prawie do krwi, jej nie mrawe serce biśo jednak mocno i staraśo siě odkryě, czy ci ludzie celowo jě oszukujě, czy też dali siě zwieśě w swej naiwności, w koścu po ustaniu oklasków powiedziaśa spokojnie: "Nie. Chcě spróbowaě jeszcze raz". I znowu to absurdalne, maśe ukulele, instrument-zabawka, symbol jej życia zabawki. Znowu zmysśowe i ponětne ruchy dużej lalki, coś jak niesamowite pośěczenie Mae West i sierotki Marysi. Kamera byśa jak podglědacz podziwiajěcy tśustawe ciaśo Sugar Kane, na pewno istnieje jakieś porozumienie miědzy kamerě i publicznościě, które opiera siě na tym, że Sugar Kane jest zbyt gśupia, aby pojěě żart na swój temat, Sugar Kane musi to wszystko odgrywaě poważnie aż do śmierci chcě, byś mnie kochaś nikt inny, tylko ty chcě, byś mnie kochaś widzi wybaśuszone, wszechwiedzěce oczy Żabiego Szofera w lusterku sśużbowej limuzyny, tego, który byś krewnym żebraczki i dobrze jě znaś chcě, byś mnie kochaś nikt inny, tylko ty chcě, byś mnie kochaś chcě, byś mnie kochaś, chcě pup puppi du! pup puppi du! chcě "Nie. Chcě spróbowaě jeszcze raz". I stopniowo Sugar Kane nabraśa wyrazu; Marilyn musiaśa wyczuwaě, że stopniowo ulepsza rolě, chociaż postaě byśa zaledwie seksowně karykaturě w kolejnej seksownej farsie wymyślonej przez měżczyzn dla dobrej zabawy měżczyzn Sugar Kane, "galaretka na sprěżynkach" ta rola to obraza i gśěbokie upokorzenie dla Monroe, a jednak Sugar Kane zostaśa wymyślona dla niej, w koścu kimże jest Sugar Kane, jeśli nie Blondwśosě Aktorkě? "Nie. Chcě spróbowaě jeszcze raz". Chcě, byś mnie kochaś kochaś kochaś Nie ostro! Nie mówiśa ostro, byśa pewna. Fryzjerka i Whitey byli świadkami. Sśuchaśa siebie i sśyszaśa gardśowy szept Marilyn jakby z oddali, jak przez telefon i wiedziaśa, że nie odezwaśa siě ostro do W, trzymaśa "ostrośě" w rezerwie.

Owszem, pojawiśa siě groźba "ostrości". Odkěd Marilyn wróciśa do Wytwórni, tak gśosiśa plotka. Obietnica "ostrości". Jak bśyszczěce, nieskazitelnie czyste ostrze jest obietnicě i groźbě "ostrości". Powiedziaśa do W, wybitnego reżysera, którego Wytwórnia wynajěśa, aby jě zadowoliě: - Sśuchaj pan. Masz Marilyn Monroe w tym idiotycznym filmie i możesz to wykorzystaě, ale nie spierdol tego. I nie próbuj z niě zadzieraě. Jakby umarśa i wróciśa do nas jako ta inna osoba. Ludzie mówiě, że straciśa dziecko, chśopca. I że próbowaśa siě zabiě. Utopiě w Atlantyku! Monroe zawsze miaśa charakter. Po nie chcianym i denerwujěcym aplauzie nastěpiśo nieszczěście, zapomniaśa tekstu i zagraśa kilka faśszywych nut na ukulele; rozpśakaśa siě, ale w jej oczach nie pojawiśy siě śzy, uderzyśa piěściami w uda przysśoniěte jedwabnym kostiumem Sugar Kane (tak obcisśym, że na planie nie mogśa nawet usiěśě, jedynie "odpoczěě" w specjalnym urzědzeniu wymyślonym na tě okolicznośě) i zaczěśa krzyczeě jak mordowane zwierzě, wydzieraě sobie z gśowy świeżo utlenione, starannie uśożone, kruche jak wata szklana wśosy, i zdrapaśaby paznokciami swojě kosmetyczně maskě sśodkiego dziecka, gdyby W osobiście jej nie powstrzymaś. "Nie! Marilyn, na miśośě boskě!" Dostrzegś w jej szalonych oczach przebśysk wśasnego losu. Wezwano doktora Fella, zatrudnionego przez Wytwórniě lekarza, który zawsze dyżurowaś gdzieś w pobliżu Monroe; pojawiś siě dosyě szybko i przy pomocy pielěgniarki zabraś rozhisteryzowaně pacjentkě z planu. Nie wiadomo, jaki magiczny środek zaaplikowaś jej w zaciszu garderoby, należěcej niegdyś do Marleny Dietrich. Obecnie żyjě dla pracy. Żyjě dla pracy. Żyjě tylko dla mojej pracy. Pewnego dnia bědě pracowaśa na miarě swojego talentu i swoich pragnieś. Pewnego dnia. Dajě sśowo. Przysiěgam. Chcě, byś kochaś mnie ze wzglědu na mojě pracě. Nie mogě pracowaě, jeśli mnie nie kochasz. Proszě wiěc, kochaj mnie! Jestem uwiěziona/Jestem uwiěziona w tym blondwśosym manekinie z żywě twarzě. Mogě oddychaě tylko tě twarzě! Przez te nozdrza! Przez te usta! Pomóż mi w osiěgniěciu doskonaśości. Gdyby byś w nas Bóg, bylibyśmy doskonali. Nie ma w nas Boga, wiemy o tym, bo nie jesteśmy doskonali. Nie zależy mi na pieniědzach i sśawie, chcě byě tylko doskonaśě. Blondwśosy manekin Monroe to ja i nie ja. Ona nie jest mně. Ja jě urodziśam. Tak, chcě, byś jě pokochaś. Wtedy bědziesz kochaś mnie. Och, chcě ciebie kochaě! Gdzie jesteś? Patrzě, patrzě, i nikogo nie widzě. Pożyczonym samochodem pojechaśa Ventura Freeway do Griffith Park i na cmentarz Forest Lawn (pochowano tam I. E. Shinna, ale ku swojemu za wstydzeniu zapomniaśa, w którym miejscu! ), znikněśa na wiele godzin, nie zawiadamiajěc nikogo, dokuczaś jej

niesamowity ból gśowy, ciěgle jechaśa przed siebie, mijaśa dzielnice peśne okazaśych rezydencji, myślaśa: Tylu ludzi! tak ich dużo! dlaczego Bóg tylu ich stworzyś! nie wiedzěc do kśadnie, czego szukaśa, kogo szukaśa, ale byśa pewna, że rozpozna ojca, jeśli go tylko zobaczy. Widzisz? Ten měżczyzna jest twoim ojcem. Normo Jeane. Bardziej wyrazisty w jej umyśle - który ślizgaś siě i podskakiwaś jak kostki losu rzucone na gśadkě podśogě - niż jakakolwiek osoba z jej obecnego życia: ojciec. Nie dopuszczaśa do siebie myśli, że może on jě drěczy. Że jego listy nie sě wyrazem miśości, tylko okrucieśstwa; że bawi siě jej uczuciami. Moja piěkna, utracona Córko. Twój skruszony i kochajěcy Ojciec. Że bawi siě z Normě Jeane, jak - czemu siě przyglědaśa z przerażeniem przez okno Domu Kapitana - chuda, choě ciěżarna, rudowśosa kotka bawiśa siě na trawniku z mśodym zajěcem; pozwalaśa oszośomionemu, krwawiěcemu zwierzěciu przeczośgaě siě odrobině w trawie, a potem rzucaśa siě na nie, szarpaśa i gryzśa zěbami drapieżnika; potem znowu pozwoliśa ogśupiaśemu, krwawiěcemu zwierzěciu przepeśzněě kilka cali, by nastěpnie po nownie siě na nie rzuciě; wreszcie z zajěca pozostaś tylko fragment korpusu i drgajěce nogi. (Měż nie pozwoliś jej siě wtrěciě. Taka jest natura. Natura kota. To tylko jě zdenerwuje. I tak byśo już za późno, zajěc zdychaś.) Nie, nie - nie mogśa znieśě tej myśli. Nie bědzie myślaśa w taki sposób. "Ojciec jest starzejěcym siě, schorowanym czśowiekiem. Wcale nie chce byě okrutny. Wstydzi siě, że mnie opuściś, kiedy byśam dzieckiem. Zostawiś z Gladys. Chce naprawiě swój bśěd. Mogśabym zamieszkaě z nim i dotrzymywaě mu towarzystwa. Dystyngowany starszy pan. Siwowśosy. Dobrze sytuowany, jak sědzě; ale w razie czego mogśabym utrzymywaě nas oboje. MARILYN MONROE I JEJ OJCIEC Chodziśby ze mně na premiery. Tylko dlaczego siě nie ujawnia? Na co czeka? " Miaśa trzydzieści trzy lata! Przemkněśo jej przez myśl, że ojciec wstydzi siě Marilyn Monroe i nie ma ochoty przyznaě siě publicznie, jaka śěczy ich wiěź. Nazywa jě wyśěcznie Normě. Twierdzi, że nie oglěda filmów Monroe. Przemkněśo jej przez myśl, że może ojciec czeka na śmierě Gladys. "Nie mogě wybieraě miědzy nimi! Oboje kocham". Od dnia powrotu do Los Angeles i rozpoczěcia pracy nad Póś żartem, póś serio tylko raz odwiedziśa matkě. Gladys przypuszczalnie wiedziaśa o ciěży, ale Norma Jeane jej nie powiedziaśa o poronieniu. Zresztě Gladys o nic nie pytaśa. Podczas wizyty przeważnie spacerowaśy po szpitalnym podwórzu do ogrodzenia i z powrotem. "Muszě byě lojalna wobec Matki. Ale moje serce jest z nim".

W takim stanie zgubiśa siě pośród wzgórz niedaleko miasta. Zgubiśa siě na cmentarzu Forest Lawn i zgubiśa w Griffith Park, na koniec zgubiśa siě w Glendale, i nawet kiedy wróciśa do Hollywood i Beverly Hills, nie pamiětaśa dokśadnie, gdzie mieszka. Mieszkanie zawdziěczaśa uprzejmości pana Z i Wytwórni. Miśy, umeblowany domek pośożony niedaleko Wytwórni, tylko gdzie? Z drogerii w Glendale (gdzie jě rozpoznano, nie miaśa wětpliwości, te wymowne spojrzenia, szepty, szczerzenie zěbów, a ona byśa wyczerpana, niedbale ubrana, bez makijażu, z przekrwionymi oczami za ciemnymi okularami) zadzwoniśa do biura pana Z i gśosem Sugar Kane poprosiśa, aby przyjechaś kierowca i zabraś jě do domu, którego z poczětku nie rozpoznaśa, przy Whittier Drive, porośniětego ognistym pněczem, otoczonego palmowymi drzewami. Kierowca musiaś jě podprowadziě do drzwi, które otworzyśy siě gwaśtownie, staněś w nich měżczyzna w średnim wieku, wysoki, wystraszony, o pooranej zmarszczkami twarzy, w grubych okularach. -Kochanie, na miśośě boskě. Jestem twoim měżem. Trzydzieści siedem dubli Chcě, byś mnie kochaś, nim Monroe uznaśa, że nie zaśpiewa tego już lepiej. Pewna liczba ujěě byśa zdaniem W prawie identyczna, jednakże wedśug Monroe istniaśy maśe różnice i te maśe różnice byśy ponoě najistotniejsze, jak gdyby od tego zależaśo jej życie, jak gdyby sprzeciwianie siě jej byśo równoznaczne z zamachem na niě, ta kobieta mogśa zareagowaě panikě i wybuchem wściekśości. Wszyscy byli wykośczeni. I ona byśa wyczerpana, ale zadowolona, uśmiechaśa siě. W jě po chwaliś. Bardzo ostrożnie. Swojě Sugar Kane! Delikatnie wziěś jě za rěce, podziěkowaś jej, jak to czěsto robiś podczas krěcenia Sśomianego wdowca, ona zaś wówczas odpowiadaśa uśmiechami i chichotami wdziěczności; tym razem jednak Monroe zesztywniaśa i cofněśa siě jak kotka, nie chciaśa, żeby jě w tym momencie dotykaě, albo nie chciaśa, by akurat on jě dotkněś. Oddychaśa szybko i pśytko. W bědzie utrzymywaś, że jej oddech byś śatwo palny! W, wybitny hollywoodzki reżyser, w 1955 roku nakrěciś komediě z udziaśem tej trudnej aktorki, film, który spotkaś siě z uznaniem widzów i krytyki. Dziewczyna z Góry okazaśa siě udaně i zabawně rolě, ale Monroe wciěż mu nie ufaśa. W ciěgu zaledwie trzech lat zmieniśa siě do tego stopnia, że W już jej nie poznawaś. Nie byśa już teraz Dziewczyně. Nie patrzyśa w jego stroně, oczekujěc pochwaśy bědź uznania. Nie byśa już żoně Eks-Sportowca, nie ukrywaśa siniaków; pewnego razu w Nowym Jorku rozkleiśa siě caśkowicie i wypśakaśa na ramieniu reżysera; W trzymaś jě jak ojciec trzyma dziecko i nigdy nie zapomniaś tamtej chwili jej bezradności, tkliwości - ale Monroe najwidoczniej zapomniaśa. Prawda byśa taka, że teraz nie ufaśa nikomu. Bo jakże bym mogśa? Przecież jest tylko jedna Monroe? Ludzie nie mogě siě doczekaě, kiedy zostanie upokorzona. Czasem zasypiaśa w garderobie; zamkněwszy drzwi i wywiesiwszy tabliczkě z napisem NIE PRZESZKADZAě; na straży stawaś ktoś spośród jej wielbicieli, czěsto Whitey; spaśa tylko w majteczkach, piersi miaśa nagie, byśa zlana potem, cuchněśa po napadach paniki, wyczerpana po wymiotach, potěżna dawka pśynnego nembutalu pulsowaśa w jej sercu. Chroniśa siě w bśotnistym, pozbawionym marześ śnie, kojěcym i śagodzěcym przerażajěcy napór paniki; muszě zaakceptowaě ryzyko, że pewnego dnia moje serce siě zatrzyma; jej postrzěpiona dusza dochodziśa do siebie podczas snu, który trwaś czasem czternaście godzin, czasem tylko dwie lub trzy; tyle że potem Norma Jeane budziśa siě zdezorientowana i przestraszona, nie wiedziaśa, gdzie jest, wcale nie w garderobie w Wytwórni, tylko w dzieciěcym pokoju w letnim domu, do którego już nigdy nie weszśa po poronieniu, albo w jakimś

nieznanym pokoju w czyimś domu lub hotelu; byśa Normě Jeane, która siě otrzěsa ze snu na zdewastowanej scenie, dziele nieznajomej kobiety, która pozrzucaśa na podśogě sśoiczki i tubki, puder i talk, pozrywaśa z wieszaków kostiumy, czasami powywracaśa jej ulubione ksiěżki, powyrywaśa z nich niektóre strony, stśukśa lustro - najprawdopodobniej uderzeniem piěści (zgadza siě, piěśě Normy Jeane bywaśa posiniaczona); raz caśe lustro zostaśo zasmarowane szminkě; Norma Jeane czuśa tylko, że musi uprzětněě zniszczenia, nie chciaśa, aby inni to widzieli, co za wstyd, wstyd bycia Normě Jeane, córkě matki odesśanej do Norwalk; wstyd, gdyby siě wszyscy dowiedzieli, gdyby dowiedziaśy siě inne dzieci, ta trwoga i litośě w ich oczach. W zamkniětej śazience na tyśach domu przy Whittier Drive pewien měżczyzna mówiś czule: Normo, wiesz przecież, jak bardzo mi na tobie zależy. Odpowiedziaśa: Wiem - ale jej myśli krěżyśy wokóś Sugar Kane i zdjěě zaplanowanych na nastěpny dzieś, wokóś sceny miśosnej miědzy Sugar Kane i měżczyzně, który siě w niej kochaś (w filmie), granym przez C, który (w życiu) zaczěś gardziě Marilyn Monroe. Z powodu jej samolubnego za chowania, niepunktualnego przychodzenia na plan, niezdolności do zapamiětywania tekstu, czego przyczyně mogśy byě zśośliwośě, gśupota albo środki narkotyczne niszczěce jej mózg. C wraz z innymi musiaś uczestniczyě w nieustannych dublach i czuś, że z każdym dniem wypada coraz gorzej, a przy montażu reżyser W bědzie faworyzowaś Monroe, ponieważ ona byśa najwiěkszě atrakcjě, chora suka. Zatem gardziś niě i podczas kulminacyjnej sceny pocaśunku z ochotě napluśby w sztuczně, prostackě twarz Sugar Kane, bo w tym czasie już samo dotkniěcie legendarnej skóry Marilyn Monroe byśo dla niego obrzydliwe. C pozostanie jej wrogiem do kośca jej życia, po jej śmierci bědzie o niej opowiadaś niesamowite historie! Zatem nastěpnego dnia rano ta para musiaśa siě caśowaě przed kamerě i udawaě namiětnośě, a nawet serdecznośě, publicznośě miaśa w to uwierzyě i wśaśnie o tym Norma Jeane rozmyślaśa wówczas, gdy ten měżczyzna mówiś: Co mogě zrobiě, aby ci pomóc, kochanie? Wystarczy, że mi powiesz. Przypomniaśa sobie z pewnym poczuciem winy, że ten spokojny, skromny, śysiejěcy měżczyzna jest jej měżem. Co mogě zrobiě, aby ci pomóc, kochanie? Tylko mi powiedz. Próbowaśa siě odezwaě, ale miaśa w ustach baweśnianě watě. Mówiś, gśaszczěc jě po ramieniu: Z każdym dniem po powrocie z Maine oddalamy siě od siebie. Mrukněśa coś niewyraźnie w odpowiedzi, wiěc dodaś z udrěkě w gśosie: Tak siě o ciebie martwiě, kochanie. O twoje zdrowie. Te wszystkie leki. Chcesz siebie zniszczyě, Normo? Co ty wyrabiasz ze swoim życiem? W koścu odepchněśa go i powiedziaśa lodowato: Moje życie to nie twój interes. Kimże ty jesteś? Trema. Przekleśstwo Żebraczki! Powtarzanie, powtarzanie, jěkanie siě i powtarzanie, zaczynanie od poczětku, jěkanie i powtarzanie i zamykanie siě w garderobie, wracanie, by powtarzaě i powtarzaě, osiěgněě doskonaśośě, osiěgněě doskonaśośě, której nie sposób doskonale powtórzyě, i po wtarzaě, póki nie zostanie powtórzone bez zarzutu, kiedy wiěc bědě siě śmiaě, śmiaě siě bědě z doskonaśego komicznego wystěpu, nie z Normy Jeane, zapomně, że jakaś Norma Jeane w ogóle istnieje. Trema.Ta. najpierwotniejsza panika. Koszmar aktora. Adrenalina wydziela siě w takiej ilości, że może ciě zbiě z nóg; i serce

tśucze ci jak zwariowane; tak dużo krwi musi przepompowaě, że siě obawiasz, czy ci nie pěknie, a palce u twoich rěk i nóg nie zamieniě siě w lód; nie masz siśy ustaě na nogach, jězyk ci drětwieje, tracisz gśos. Aktor to tyle co jego gśos, nie ma gśosu, nie ma aktora. Czěsto nastěpujě wymioty. Nie do powstrzymania, spazmatyczne. Trema jest tajemniczym zjawiskiem, który może dopaśě aktora w każdej chwili. Nawet aktora doświadczonego, weterana. Sśawě. Na przykśad Laurencea Oliviera. U szczytu kariery Olivier przez piěě lat nie mógś wystěpiě na scenie. Olivier! A Monroe: sparaliżowana tremě jako trzydziestolatka, naprawdě sparaliżowana, w dodatku przed obiektywem kamery, a nie przed żywě publicznościě. Dlaczego? Najczěściej powiada siě, że trema jest zwykśym strachem przed śmierciě i unicestwieniem, ale dla czego? dlaczego taki powszechny strach uderza nagle i przypadkowo? dla czego dotyka zwśaszcza aktorów? dlaczego tak paraliżuje? skěd ta panika i to w tym momencie, dlaczego? rozszarpiě ciě na kawaśki, dlaczego? wyśupiě oczy, dlaczego? przebijě brzuch, dlaczego? jesteś dzieckiem, niemowlěciem skazanym na pożarcie, dlaczego, dlaczego, dlaczego? Trema. Bo nie potrafiśa wyraziě gniewu. Bo mogśa wyraziě piěknie i subtelnie wszelkie uczucia z wyjětkiem gniewu. Bo potrafiśa wyraziě cierpienie, zakśopotanie, lěk i ból, ale nie mogśa przekonujěco wywośywaě po dobnych reakcji u innych. Nie na scenie. Jej sśabośě, jej drżěcy gśos, gdy unosiśa siě gniewem. Gdy protestowaśa, gdy siě zśościśa. Nie potrafiśa wyraziě gniewu! Ktoś wośaś podczas prób z widowni (na Manhattanie, w Nowojorskim Zespole; nie mówiśa do mikrofonu): Przepraszam, Marilyn, ale ciě nie sśyszě. Měżczyzna, który byś jej kochankiem lub który chciaś byě jej kochankiem jak wszyscy jej kochankowie byś pewien, że zna rozwiězanie śamigśówki, zagadki, sekret klětwy wiszěcej nad Monroe - powiedziaś, że musi siě nauczyě wyrażaě wściekśośě jako aktorka, wtedy zostanie naprawdě wielkě aktorkě lub przynajmniej bědzie miaśa szansě zostaě wielkě aktorkě, a on pokieruje jej karierě, wybierze dla niej role, poprowadzi jě, przemieni w wybitně aktorkě teatralně; drażniś i krytykowaś jě, nawet wtedy, kiedy siě z niě kochaś (w osobliwy, powolny, otěpiaśy, niemal abstrakcyjny sposób, nie przestajěc mówiě nawet na chwilě, chyba że w samym momencie szczytowania, ale i to na krótko, jakby w nawiasie), utrzymywaś, że wie, dlaczego ona nie potrafi wyraziě gniewu, bo nie potrafi, prawda? potrzěsněśa gśowě bez sśowa: nie, nie potrafi; a on rzekś: Ponieważ żě dasz od nas, byśmy ciě kochali, Marilyn, chcesz, aby świat ciě kochaś, a nie zniszczyś, jakbyś ty sama pragněśa zniszczyě świat; boisz siě nas, boisz siě, że poznamy twój sekret, prawda? uciekśa od niego i kochaśa jego przyjaciela Dramaturga; poślubi Dramaturga, który znaś jě jako Magdě, który w ogóle jej nie pozna. Trema. Kiedy siě przewróciśa, uderzajěc brzuchem w stopnie, kiedy za czěśo siě krwawienie i skurcze macicy, kiedy leżaśa gśowě w dóś ze skrěconymi nogami, krzyczěc z bólu i przerażenia, a jej przechwaśki o braku obaw przed fizycznym bólem okazaśy siě lekkomyślnymi przechwaśkami niedouczonego i przeklětego dziecka, jej niegodziwośě zostaśa ukarana stratě Dziecka, które kochaśa, och, kochaśa bardziej niż siebie, tylko nie miaśa dośě siśy, aby je ocaliě. O tym sobie przypomina Sugar Kane i nieruchomieje w środku komicznej sceny

rozpoznania, caśowana przez kobiece wcielenie C na oczach kawiarnianej publiczności. Zamieraśa schodziśa z planu, potykajěc siě jak pijana, czasem tak mocno potrzěsaśa rěkoma w nadgarstkach, jak gdyby byśa zranionym ptakiem, który próbuje siě poderwaě do lotu nie pozwalaśa siě dotkněě nikomu z nas, a jeśli měż byś w pobliżu, nie pozwalaśa siě dotykaě także jemu biedna pinda zaszyta w tě bśyszczěcě, prawie przezroczystě sukienkě, aby uwydatniě te jej mamucie cycki i bliźniacze policzki fantastycznego tyśka, w sukienkě tak gśěboko wyciětě z tyśu, że ukazywaśa praktycznie caśe plecy aż po kośě ogonowě. W jakiś sposób z Sugar Kane wyśaniaśa siě ta tragicznie przerażona kobieta jak gdyby siě stopiśa maska z cukru, odsśaniajěc twarz Medei to byś otrzeźwiajěcy widok Monroe. Przyciskaśa rěce do brzucha, czasami do gśowy, uszu, jakby jej mózg miaś eksplodowaě. Wcześniej powiedziaśa mi, że obawia siě krwotoku. Latem poroniśa, w Maine, powiedziaśa wtedy: Wiesz, że istnieje taka sieě żyś? tětnic? i dziěki niej żyjemy? co siě może zdarzyě, kiedy zaczně pěkaě i krwawiě? Na ekranie pojawiaśa siě jako caśkiem inna osoba prawdziwa Monroe, dla której przeznaczona byśa rola Suger Kane Gdyby pozwoliśa sobie byě po prostu Marilyn, wszystko byśoby w porzědku Tak jest, nie znosiśem jej wtedy w wyobraźni dusiśem sukě jak w Niagarze, ale z perspektywy czasu mam inne odczucia. Po tych wszystkich latach reżyserowania dochodzě do wniosku, że nigdy nie pracowaśem z kimś takim jak Marilyn byśa zagadkě, której nie potrafiśem rozwiězaě nie wiem, ale w jakiś sposób potrafiśa nawiězaě kontakt z kamerě, nie z nami. Patrzyśa przez nas, jakbyśmy byli duchami może Sugar Kane dlatego staśa siě wyjětkowa, że pod spodem byśa Monroe. Ona musiaśa przejśě przez Monroe, aby dotrzeě do Sugar Kane. Może takě powierzchownośě osiěga siě przez wnikniěcie gśěboko dajěc siě raniě i raniěc innych. Krěżyśa plotka, że Marilyn i doktor Fell krěcili ze sobě. Usśyszeliśmy chichot w garderobie, potem drzwi siě zatrzasněśy. NIE PRZESZKADZAě Krěżyśa plotka, że Marilyn i W krěcili ze sobě i coś siě nie udaśo. Sśyszeliśmy, jak W wyzywa jě, nie w jej obecności, ale za jej plecami. Próbowaś siě do niej dodzwoniě, kiedy spóźniaśa siě do pracy albo nie przychodziśa na plan, ale nic z tego nie wychodziśo; spóźniaśa siě czasem o piěě godzin, o sześě, czasem nie przychodziśa wcale. Problemy W z Póś żartem, póś serio przerodziśy siě w spazmy. Jednego z nas, asystentów W, posśano po niě do przyczepy (byliśmy w plenerze na Coronado Beach, gdzie krěciliśmy sekwencje z "Florydě"); Sugar Kane byśa umalowana, ubrana w kostium kěpielowy; gotowa od godziny albo dśużej; po prostu staśa w tej swojej dziwnej, niespokojnej pozie i czytaśa chyba ksiě żkě science fiction pod tytuśem O powstawaniu gatunków, asystent powiedziaś: "Pani Monroe? W czeka", Ona zaś wypaliśa natychmiast, bez zastanowienia: "Powiedz W, żeby poszedś siě pieprzyě". Poczětki kariery. Monroe byśa sprytna i praktyczna. Rozdzielaśa liczne recepty (benzedryna, deksedryna, miltown, deksamyl, seconal, nembutal itd.) pomiědzy kilka aptek w Hollywood i Beverly Hills, tak samo jak jednocześnie odwiedzaśa kilku lekarzy, którzy nic o tym nie wiedzieli ani nawet tego nie podejrzewali (w każdym razie tak bědě twierdzili po jej śmierci). Lecz jej ulubioně aptekě, tak powtarzaśa w wywiadach, pozostanie drugstore Schwaba. "Gdzie Marilyn zaczěśa karierě z Richardem Widmarkiem, który gapiś siě na jej tyśek". Nie sśodka Sugar Kane, lecz ta wywśoka Rose leżaśa bezwśadnie bez ubrania na śóżku, miědzy rozgrzebanymi prześcieradśami w motelu Sunset Honeymoon, niedaleko Ventura Freeway. Rosě ziewaśa i odsuwaśa z czośa tlenione, platynowoblond wśosy. Na twarzy miaśa ów rozmarzony wyraz kobiety, która byśa z měżczyzně,

nieważne, co ten měżczyzna jej zrobiś lub z niě zrobiś, nieważne, co rzeczywiście z nim czuśa albo co udawaśa, że czuje, albo co mogśa czuě po upśywie kilku godzin gdzieś w swoim śóżku, wspominajěc przez sen tamte chwile. W śazience za lekko uchylonymi drzwiami měżczyzna, także nagi, sikaś haśaśliwie do muszli klozetowej. Ale Rosě wśěczyśa wcześniej telewizor i teraz patrzyśa na podobizně uśmiechniětej blondynki, dwudziestodwuletniej modelki mieszkajěcej w West Hollywood; jej ciaśo znaleziono w przepuście niedaleko linii kolejowej we wschodniej czěści Los Angeles; zostaśa zgwaścona i okaleczona, usuniěto jej pewne czěści ciaśa. Rosě patrzyśa na uśmiechniětě blondynkě i sama siě uśmiechněśa. Kiedy Rosě miaśa powód do zdenerwowania czy zmieszania, uśmiechaśa siě. To daje czas na myślenie. Wprowadza faceta w bśěd. Ale co to? Jakiś ohydny żart? Ta blondynka to Norma Jeane. Kiedy miaśa dwadzieścia dwa lata. Otto Osě musiaś im daě zdjěcie Normy Jeane. Powiedzieli, że ta martwa dziewczyna ma inne imiě i nazwisko. Norma Jeane nigdy pod takim imieniem i nazwiskiem nie wystěpowaśa. - Och, Boże, ratunku. A jednak ta myśl przyszśa jej do gśowy. Wiedziaśa już, kim teraz jest. Ciaśem w kostnicy. Z sikajěcym měżczyzně, kimkolwiek on byś, nie chciaśa siě podzieliě ani wiadomościě o morderstwie, ani o swoim objawieniu. Poderwaśa go u Schwaba w porze śniadania, z powodów caśkowicie sentymentalnych, choě mimo tej twarzy i potěżnej sylwetki nie byś aktorem. Nie wiedziaśa, jak siě nazywa. Nie rozpoznaś w niej Rosě Loomis ani nawet Monroe, ale tego dnia rzeczywiście nie byśa Monroe. Staś teraz nad umywalkě, puściwszy wodě z obu kranów, i mówiś coś do niej gśośno niczym ktoś w telewizji. Nie sśuchaśa. To byśa czěśě pustego dialogu filmowego, sposób doprowadzenia sceny do kośca. Albo też już rozstaśa siě z tym facetem, a śazienkowe odgśosy dochodziśy z sěsiedniego pomieszczenia. Nie, nadal tam byś, barczysty, piegi na jego plecach przypominaśy plamy suchego piasku. Zapyta o jego imiě, on jej powie, ona zapomni i zmieszana zapyta go o to nastěpnym razem; nie bědzie mogśa sobie przypomnieě, czy mu powiedziaśa: Nazywam siě Rosě Loomis, czy też może Norma Jeane, albo nawet Elsie Pirig. To ostatnie nazwisko brzmiaśo wedśug niej komicznie, ale jeszcze żaden měżczyzna siě nie roześmiaś. Martwa dziewczyna mogśa byě Moně Monroe. W samochodzie zauważyś u niej obrěczkě ślubně, wypowiedziaś jakěś smětně uwagě, ona zaś szybko wyjaśniśa, że poślubiśa Wytwórniě, pracuje w laboratorium, co mu zaimponowaśo, wiěc zapytaś, czy w zwiězku z pracě miaśa kontakt z jakimiś "gwiazdami filmowymi"; odpowiedziaśa, że nie, nigdy; tylko z obrazkami na celuloidowej taśmie, tnie i klei film. Trochě później. Měżczyzna z piegami znikněś. Na ekranie telewizora pojawiśy siě krzywe, migajěce pasy, a kiedy zmieniśy siě w ludzkie twarze, znikněśa już Mona Monroe, a zaczai siě wśaśnie jakiś haśaśliwy teleturniej. "Może to siě jeszcze nie zdarzyśo? " Nagle poczuśa siě znowu szczěśliwa i peśna nadziei. Skrzywdzony měż. Wróciśa do niego wczesnym wieczorem, nieważne, kim byś ten měżczyzna, z

jej cipy wypśywaśo nasienie tamtego, w jej wśosach zachowaś siě zapach dymu papierosowego (camele) - sama nie paliśa - gdyby to byśa scena filmowa, mogśaby siě spodziewaě - w tle zśowieszcza muzyka - że nastěpi dramatyczna wymiana zdaś, konfrontacja; a za czasów Eks-Sportowca - bestialskie lanie albo może coś jeszcze gorszego. Ale to nie byś film. Nic z tego nie przypominaśo filmu. To byś zaledwie wynajěty dom z okiennicami pozamykanymi przed bezlitosnymi promieniami sśośca i milczěca, zraniona postaě z twarzě wyrzeźbioně w drewnie, osoba, którě dawniej tak bardzo podziwiaśa, teraz jednak z trudem tolerowaśa, czśowiek tak samo nie pasujěcy do pośudniowej Kalifornii jak nowojorski Żyd do Krainy Oz; partner w jakiejś przydśugiej scenie zasśugujě cy na tyle samo uwagi, co każdy inny aktor w każdej podobnej scenie, która musiaśa trwaě i umożliwiě przejście do kolejnej sceny, bardziej ekscytujě cej: w tym wypadku chodziśo o dśugě kěpiel w gorěcej, parujěcej wodzie za drzwiami zamkniětymi przed měżem, bo byśa okropnie změczona, taka změczona! przeszśa obok niego z odwróconě twarzě, pragněc tylko omdleě w marmurowej wannie, sěczěc gin (z piersiówki Sugar Kane, którě przyniosśa do domu); wykrěciśa domowy numer Carla (ale Carlo krěciś gdzieś w plenerze nowy film, no i znowu byś zakochany), bez powodzenia, potem popadśa w zamyślenie, szukajěc wizji, która by jě skśoniśa do uśmiechu, do śmiechu, bo byśa Miss Zśote Marzenia, bo byśa niezdolna do chorobliwych myśli, gdyż nie pasowaśy one do amerykaśskiej dziewczyny; myślaśa też o tym, jak tego ranka w Wytwórni czekali na niě - na Marilyn Monroe - jak zwykle dzwonili gorě czkowo, aż w pewnym momencie staśo siě jasne, nawet dla najwiěkszych optymistów, że Marilyn Monroe nie pojawi siě tego dnia, aby udawaě kogoś innego i poniżaě siě; W bědzie musiaś nakrěciě z niě sceny nastěpnym razem. W, który ośmiela siě dawaě jej wskazówki! Och, to byśo zabawne! Roześmiaśa siě w gśos, wyobraziwszy sobie udrěki ślicznego chśopca z Brooklynu, czyli C, który nie ukrywaś, że z caśego serca nienawidzi Monroe, zmuszonego do chodzenia w makijażu, w butach na wysokim obcasie, kobiecych ciuchach, prawdziwe skrzyżowanie Frankensteina z Joan Crawford; a jeśli skrzywdzony měż krěżěcy niespokojnie po drugiej stronie drzwi usśyszy ów przenikliwy, dziewczěcy śmiech, byě może zinterpretuje go jako objaw szczěścia? Skrzywdzony měż. "Niczego innego nie pragněśem, tylko jej ocalenia. Nie myślaśem wtedy o sobie. Nie liczyśa siě moja duma". Magiczna Przyjacióśka. W Wytwórni, mniej wiěcej w odlegśości trzech mil, rozpoczynaśo siě kolejne czekanie na Monroe, która zapewniśa za po średnictwem agenta, że z caśě pewnościě tego dnia przyjdzie do pracy. Wprawdzie cierpiaśa na jakěś "dolegliwośě wirusowě", ale już prawie doszśa do siebie; poczětek zdjěě planowano dopiero na dziesiětě, nie wcześniej, ze wzglědu na Monroe, która nie sypiaśa po nocach i czěsto zapadaśa w sen po czwartej albo nawet po piětej rano; miněśa jedenasta, zbliżaśo siě pośudnie; oślepiajěce sśośce zawisśo nad domkiem z zamkniětymi żaluzjami, zaczěś dzwoniě telefon, ale sśuchawka pozostaśa na wideśkach; w sypialni na tyśach domu aktorka wstaśa, usiadśa, przeszśa siě, popatrzyśa w lustro, oczekujěc na Magiczně Przyjacióśkě; nie miaśa w sobie aż tyle dumy, by nie szepněě: "Przyjdź. Proszě, przyjdź". Już o ósmej zaczěśa na niě czekaě, budziśa siě to otěpiaśa, to trzeźwa, nie pamiětaśa wyraźnie wydarześ z poprzedniego dnia, pobytu w motelu z gazobetonu, zdecydowana siě poprawiě; z poczětku byśa cierpliwa, wcale nie zaniepokojona ani za trwożona, spokojnie oczyściśa twarz mleczkiem i wklepaśa krem nawilżajěcy. "Proszě, przyjdź. Proszě". Minuty mijaśy, a Magiczna Przyjacióśka siě nie pojawiaśa.

Wkrótce bědzie godzině spóźniona, wkrótce bědzie dwie godziny spóźniona, minuty upśywaśy bezlitośnie, tak samo tykaś duży zegar szafkowy w Domu Kapitana, wybijajěc kwadranse, nawet kiedy jej żywe dziecko wypśyněśo z niej w postaci grud i skrzepów jak czěściowo przetrawiony pokarm; znaśa prawdě: miaśa zniszczoně macicě, zniszczoně duszě. Wiedziaśa, że nie zasśuguje na życie, tak jak zasśugujě inni, i chociaż siě staraśa, nie udaśo siě jej znaleźě sensu; mimo to musi próbowaě, ponieważ w sercu byśa peśna nadziei, chciaśa byě dobra! podpisaśa kontrakt, miaśa zagraě Sugar Kane i wykona swojě pracě cholernie dobrze! Mniej wiěcej kośo pośudnia wpadśa w popśoch i w koścu ustalono telefonicznie, że Whitey, jej osobisty charakteryzator, przyjedzie do jej domu przy Whittier Drive i wykona wstěpny makijaż, nim aktorka opuści świěte zacisze swojego domu, skoro nie można inaczej; co za ulga widzieě Whiteya w tym miejscu nieśadu i beznadziei; niewiele brakowaśo, a chwyciśaby Whiteya za rěce i ucaśowaśa je, wiedziaśa jednak, że wierny krěg personelu Monroe woli, gdy ich pani utrzymuje wobec nich dystans, niczym ktoś sśusznie od nich lepszy. Widzěc jej rozpacz i brak wszelkiej magii na jej změczonej, żóśtawej, przerażonej twarzy, Whitey mrukněś: "Pani Monroe, niech siě pani nie martwi. Wszystko bědzie dobrze, dajě sśowo". Mówiśo siě na planie, że Marilyn czasami miaśa kśopoty z jasnym wypowiadaniem siě, jakby sśowa wprawiaśy jě w zakśopotanie; Whitey sśyszaś teraz, jak jego pani z trudem mówi: "Och, Whitey! Muszě, Sugar Kane chce siě tam znaleźě, to jest ważniejsze niż życie!" - i wiedziaś dokśadnie, co jego pani ma na myśli; kazaś jej pośożyě siě na zasśanym śóżku i zaczěě ěwiczenia oddechowe (Whitey też praktykowaś jogě, jej odmianě zwaně hatha-jogě), nastěpnie poleciś jej caśkowicie rozluźniě miěśnie twarzy, ciaśa; przyrzekś, że w ciěgu godziny wyczaruje Marilyn; z zapaśem wziěli siě do dzieśa, ale Norma Jeane uznaśa, że jest jej niewygodnie na śóżku z pogniecionymi prześcieradśami, pachněcymi panikě pod ciěżkě, brokatowě narzutě, za bardzo przypominaśo jej to rytuaś śmierci, jakby umarśa i balsamista wyposażony w maści, pudry, kredki, tubki z farbě przygotowywaś jě do pochówku; kochanek balsamista, jej pierwszy měż, który zśamaś jej serce, nie chciaś daě jej Dziecka, dlaczego wiěc wini siě jě za to, że Dziecko odeszśo; śzy zaczěśy wypśywaě z kěcików jej oczu i Whitey cmokněś: "Pst! Pani Monroe". Miaśa okropne wrażenie, że jej skóra caśkowicie zwiotczaśa, policzki sě z gumy i zapadajě siě pod wpśywem ciěżenia - Otto Osě kiedyś żartowaś, że Norma Jeane ma pozbawioně kości, owalně twarz dziecka, której skóra wkrótce zacznie obwisaě - i w koścu sam Whitey przyznaś, że jego magia nie dziaśa, jeszcze nie. Zaprowadziś wiěc roztrzěsioně Żebraczkě do toaletki z triumwiratem luster, biaśymi światśami; skuliśa siě w czarnym, koronkowym biustonoszu i czarnych, jedwabnych majteczkach niczym w bśagalnej modlitwie; Whitey delikatnie, ale sprawnie usuněś nieudany makijaż pśatkami baweśny i specjalnym mleczkiem, zastosowaś ciepśe, wilgotne okśady z gazy, aby daě odpoczěě skórze, która zaróżowiśa siě i zrobiśa chropawa, jakby w wyniku jakiegoś okrutnego kaprysu po ostatniej nocy (albo winny byś potěżny, piegowaty kochanek, olbrzymi troll, który podrapaś jej wrażliwě skórě nie ogoloně brodě?); Whithey beznamiětnie i bez pośpiechu ponownie rozpoczěś swój rytuaś, stosujěc środki ściěgajěce, nawilżacze, podkśad, róż, puder, cieś do oczu, ośówek do oczu, tusz, niebiesko-czerwoně szminkě wymyśloně specjalnie dla Sugar Kane, choě film byś czarno-biaśy, wiěc nie mógś ukazaě peśnego efektu; w miarě upśywu czasu z luster zaczěśa siě wyśaniaě znana, choě nieuchwytna istota, z poczětku byś to zaledwie bśysk mrugajěcych oczu, potem ściěgniěcie ust w tym kuszěcym, seksownym uśmiechu; pieprzyk powstaś już nie w lewym kěciku pomalowanych warg, ale mniej wiěcej cal niżej; bo tak wymyślono twarz Sugar Kane, aby siě nieco różniśa od twarzy Monroe w innych filmach; zarówno pani, jak i sśuga zaczěli odczuwaě dreszcz emocji.

"Zbliża siě! Już prawie tu jest! Marilyn!" Coś podobnego do napiěcia przed burzě albo po trzěsieniu ziemi, gdy w każdej chwili może nastěpiě kolejny wstrzěs; kiedy wreszcie Whitey starannie usuněś i ponownie wykonaś śukowate brwi, kontrastujěce śmiaśo z jasnymi wśosami, wyśoniśa siě rozbawiona obawami Żebraczki najpiěkniejsza twarz, jakě aktorka kiedykolwiek widziaśa, cudowna twarz Jasnowśosej Ksiěżniczki. Legendarnemu Whiteyowi Monroe wrěczy mnóstwo prezentów, z których najcenniejsza bědzie zśota spinka do krawatu w ksztaście serca z wyrytym napisem: WHITEYOWI Z WYRAZAMI SYMPATII PÛKI JESZCZE JESTEM GORěCA! MARILYN Jak muchy peśzajě po czymś sśodkim i kleistym, tak oczy kobiet peśzaśy po C. Bardzo przystojny aktor, przebrany za kobietě do Póś żartem, póś serio, nadal wyglědaś atrakcyjnie, nie szokujěco, nie idiotycznie, jak mógśbyś siě spodziewaě. Naděsany C, nemezis Sugar Kane. C miaś zbyt wiele kobiet. Przejadśy mu siě, rzygaě mu siě chciaśo. Monroe stanowiśa dla niego nie wiěkszě pokusě niż kaśuża świeżych wymiocin. Gdy C pocaśowaś Monroe, jego usta miaśy smak gorzkich migdaśów, wiěc ona wyrwaśa siě z jego objěě w panice i uciekśa z planu, oskarżajěc go o posmarowanie ust trucizně! - tak bědzie brzmiaśa plotka. C opowie ponurě historiě o tym, jak podczas pierwszych prób żartowaś i przekomarzaś siě z Monroe na temat czekajěcych ich scen miśosnych, których przewidywano wiele; chodziśo zwśaszcza o dśugě sceně na pokśadzie jachtu, w której C miaś leżeě na wznak, symulujěc impotencjě, podczas gdy Sugar Kane miaśa pośożyě siě na nim, caśowaě go i pieściě w próbie "wyleczenia"; sceně, która mogśa przejśě przez cenzurě pod pretekstem, że jest zabawna i groteskowa; wówczas C jeszcze lubiś Monroe i w ogóle nie przypuszczaś, co za bieda go czeka. Jedně ze wspólnych scen, nie tak skomplikowaně, bědě powtarzaě sześědziesiět piěě razy. Dzieś po dniu C i inni bědě godzinami czekaě na pojawienie siě Monroe, a ona czasem wcale siě nie pojawi. Dzieś zdjěciowy miaś siě rozpoczynaě o dziesiětej rano, a rozpoczynaś siě o czwartej i szóstej po pośudniu. C byś czśowiekiem dumnym, ambitnym, dbaś o swojě karierě, nie mógś sobie pozwoliě na rezygnacjě z tej pereśki wśród ról (w filmie, który okaże siě jego najlepszym dzieśem i przyniesie mu najwiěcej pieniědzy); stěd jego wściekśośě na Monroe. Owszem, mógś siě zgodziě, że Monroe jest rozkojarzona i trochě szalona (poroniśa, jej maśżeśstwo siě rozpadaśo), ale co to miaśo wspólnego z nim, czśowiekiem walczěcym o życie? Z kobietě takě jak ona można tylko prowadziě wojně- wyznaśby jej měżowi, gdyby obaj panowie byli przyjacióśmi. C ze szczególnym okrucieśstwem maśpowaś sposób wysśawiania siě Monroe, jej jěkanie i przekrěcanie sśów; gdy pewnego dnia po piěciogodzinnym oczekiwaniu piěcio godzinnym! - Monroe siě w koścu pojawiśa, drżěca, zadyszana i bez sśowa usprawiedliwienia, odwróciśa siě do niego i W z gorzkim uśmiechem i powiedziaśa: "Teraz już wiecie, jak to kobietě! Wyśmiewaně". Zawsze bědě pytali W, jak mu siě pracowaśo z Monroe w tym ostatnim okresie jej krótkiej kariery, a W bědzie po prostu odpowiadaś: "W życiu ta kobieta tworzyśa piekśo w piekle; na ekranie byśa boska. Miědzy jednym a drugim nie byśo żadnego zwiězku. Oto caśa tajemnica". Tego dnia Sugar Kane przybyśa na plan triumfalnie, spóźniajěc siě nie

wiěcej niż cztery godziny; oto Sugar Kane sśodka, zadyszana, tym razem skśonna do przeprosin, skruszona, bśagajěca, aby jej wybaczyli, zwśaszcza C, którego dśonie ścisněśa palcami tak lodowatymi, że aktor musiaś po wstrzymaě dygot; nieoczekiwanie Sugar Kane przez cztery albo piěě stron tekstu nie zajěknie siě ani razu; podczas tej szczególnej, dśugiej i żenujěco intymnej sceny na jachcie. Z tyloma pocaśunkami! Sugar Kane w najbardziej zmysśowej, przejrzystej sukience, wyciětej z tyśu tak gśěboko i tak luźnej, że widaě byśo górně czěśě pośladków aktorki. Gruchajěca, szczerzěca zěby laleczka leżaśa na C i wiśa siě; C byś bardzo zdziwiony, że ta trudna scena z aktorami, którzy siě nienawidzě, da siě odegraě przekonujěco i gśadko; nie mógś uwierzyě, kiedy na koniec Monroe nie powiedziaśa: "Nie. Chcě spróbowaě jeszcze raz". Zamiast tego uśmiechněśa siě. Uśmiechněśa! Tej sceny nie bědzie siě poprawiaě, nakrěcono jě za pierwszym razem! Po koszmarze dubli z poprzedniego dnia i minionych tygodni! C bědzie zachodziś w gśowě, czy ten cud należy potraktowaě jako sygnaś, że Monroe z dnia na dzieś wyzdrowiaśa z jakiejś poważnej choroby; czy też, co bardziej prawdopodobne, odegraśa tě sceně bśyskotliwie, w jednym ujěciu, aby dowieśě, że owszem, może czegoś podobnego dokonaě. Jeśli chce. Nawet C i inni, którzy nie cierpieli Monroe, musieli przyznaě, że tego dnia byśa niesamowita. Biliśmy brawo, wdziěczni, że wróciśa, choěby na krótkě chwilě. Uwielbialiśmy jě i těskniliśmy do niej. Do naszej Marilyn! Ciěgle mnie śledziśeś. Tchórz! Po wypisaniu jej ze szpitala w Brunswicku przewiózś jě do Domu Kapitana, który nie byś ich domem. Już nigdy nie weszśa do pokoju dzieciěcego. Drogocenne przedmioty Maleśstwa dostaśa Janice dla swojego dziecka. Już nigdy nie przejdzie obok otwartych drzwi do piwnicy, ale bědzie uporczywie powtarzaśa, że czuje siě dobrze, że nic jej nie jest, doszśa do siebie i nie ma już chorobliwych myśli; uwierzyś jej tak samo, jak zapewne ona uwierzyśa wśasnym, stanowczym zapewnieniom; pewnej parnej nocy w sierpniu obudziś go ze snu odgśos pśyněcej wody w tym starym domu; jego mśodej żony nie byśo w śóżku ani w sěsiedniej śazience; zastaś jě w śazience na górze - do wanny laśa siě niemal wrzě ca woda; ona przykucněśa obok naga i drżěca - muskularne biodra i pośladki, bśyszczěce oczy - musiaś chwyciě jě w ramiona i przytrzymaě, bo inaczej wskoczyśaby do tej wody, wody tak gorěcej, że para skraplaśa siě na lustrach i metalowych czěściach; walczyśa z nim, tśumaczyśa, że lekarz ze szpitala w Brunswicku kazaś jej braě "gorěce tusze" dla oczyszczenia siě i wśaś nie to zamierzaśa zrobiě; widziaś w jej oczach bśysk szaleśstwa, nie poznawaś jej i znowu wdali siě w walkě, jakże silna byśa ta kobieta, nawet osśabiona, jego Magda! Oczywiście nie byśa jego Magdě, byśa kimś, kogo nie znaś. Później powie do niego z goryczě: "Tego chcesz, prawda? Żebym odeszśa", wtedy on, jej měż, zaprotestuje, a ona wzruszy ramionami i roześmieje siě: "Ojej, Tatuśku - po poronieniu ten czuśy zwrot zabrzmi w jej ustach jak kpina - czemu przynajmniej raz nie powiesz mi prawdy? " Nie da siě poznaě najprostszych prawd. Poza jedně: śmierě nie jest rozwiězaniem zagadki życia. (Napisaś te sśowa i bědzie je pisaś; sśowa na pocieszenie i sśowa w charakterze skruchy; w swoim czasie sśowa egzorcyzmów; już nigdy nie bědzie żědaśa, patrzěc na niego bśagalnie: Tatuśku, nie napiszesz o mnie, prawda? Już nigdy.) Wieczór premiery/Mědrośě ześ dotarśa do niej w przesśodzonych kadencjach Sugar Kane, zaprawionych Dom Perignonem.

"O mój Boże. Och, rozumiem! Te koty! To one". Nie przed premierě Póś żartem, póś serio. Nie wcześniej, niż upśyněśy bezsenne, narkotyczne noce; dni i tygodnie świadomości postrzěpionej i brudnej jak papierowy rěcznik w rozbitym pojemniku na śmieci; po udarze serca (na Coronado Beach, gdzie dostaśa ataku i to C, który nie znosiś nawet dotykaě skóry MM, wśaśnie on podniósś jě z nagrzanego piasku). W eleganckim, czarnym, bśyszczěcym cadillacu z panem Z, legendarnym hollywoodzkim pionierem filmu i filantropem, siedzěcym po jej prawej stronie i wychudśym měżczyzně z porytym zmarszczkami czośem, który byś jej měżem, po lewej. "Te koty, które k...karmiśam, och! " Mówiśa gśośno, lecz nikt jej nie sśuchaś. Weszśa w takě fazě życia, że czěsto mówiśa i nikt nie sśuchaś. Makijaż i wśożenie kostiumu trwaśo sześě godzin i czterdzieści minut. Do Wytwórni dowieziono jě o jedenastej, póśprzytomně. Doktor Fell zajěś siě niě w zaciszu garderoby; piski, zduszone okrzyki bólu brzmiaśy zwyczajnie, ale osoby obce mogśy je braě za odgśosy radości, wesośej zabawy. Zamkněśa oczy, a dśuga, ostra igśa wbiśa siě w tětnicě po wewnětrznej stronie ramienia; czasami byśa to wewnětrzna strona uda, czasami tětnica pod uchem, przysśoniěta puszystymi platynowymi wśosami; czasami, co byśo pośěczone z wiěkszym ryzykiem, tětnica nad sercem. "Panno Monroe, proszě siě tylko nie ruszaě. Dobrze". Przyjazny, sokoli wzrok, nos niczym dziób. Doktor Fell. W kolejnym filmie doktor Fell bědzie adoratorem Marilyn i w koścu jej měżem; w tym filmie doktor Fell byś rywalem jej prawdziwego měża, który nieugiěcie potěpiaś używanie przez niě narkotyków i nie wiedziaś nic, albo bardzo maśo, o rywalu. Doktor Fell byś jednym z tych ludzi, którzy jak Whitey z zapaśem angażowali siě w publiczne prezentacje MARILYN MONROE i przypuszczalnie byli hojnie opśacani przez Wytwórniě. Ona baśa siě go - tak jak nigdy nie bědzie siě baśa Whiteya - bo nad swoimi pacjentami miaś wśadzě życia i śmierci. "Pewnego dnia, już niedśugo, zerwě z nim. Zerwě z wami wszystkimi, dajě sśowo". Taki byś jej najszczerszy zamiar. Zapisaśa go w dzienniku Normy Jeane. Ta wspaniaśa hollywoodzka premiera! Na miarě cudownego, zśotego wieku Hollywood! Wytwórnia nie szczědziśa grosza, by uhonorowaě Póś żartem, póś serio, film, który - ku zdumieniu wszystkich osób w przemyśle - osiěgněś sukces. Mówiono, że dziěki MARYLIN MONROE Wytwórnia wypuściśa kolejny wielki przebój. Bardzo siě podobaś publiczności na po kazach przedpremierowych. Podobaś siě recenzentom. Walczyli o niego dystrybutorzy w caśych Stanach Zjednoczonych. Jednak Blondwśosa Aktorka zapamiětaśa ten film niczym sen, który jej ciěgle przerywano. Żadna kwestia Sugar Kane nie zachowaśa siě w jej pamiěci poza, co za ironia, tě jedyně, z którě nie mogśa sobie poradziě przez sześědziesiět piěě legendarnych dubli. "To ja, Sugar". Przerabiaśa to na: "To, Sugar, ja", "Sugar to ja". "S...Sugar, to ja? ", "Sugar! To ja", "To Sugar, ja" "To j...ja? Sugar?" Teraz wszystko poszśo w niepamiěě.

Wszyscy pragněli kochaě swojě Marilyn i Marilyn znowu byśa kochana. Po trzech latach z dala od Hollywood MARILYN MONROE WRÛCIŁA! Magowie już od miesiěcy zapowiadali szumnie jej powrót. TRAGEDIA I TRIUMF. PORONIENIE W MAINE. (W pośudniowej Kalifornii poronienie w Maine rzeczywiście robiśo wrażenie.) TRIUMF W HOLLYWOOD. (Hollywood to miejsce triumfów! ). Pytana, jak siě czuje, Marilyn odpowiadaśa sśodkim, seksownym szeptem: "Och, czujě siě taka zaszczycona? Że żyjě? " Byśo to jej najszczersze przekonanie. Zapisaśa je w dzienniku Normy Jeane. Wzdśuż jasno oświetlonego bulwaru procesja bśyszczěcych czarnych limuzyn. Kawalkada samochodów hollywoodzkiego królestwa. Policjanci na koniach. Policyjne zapory, bśyski fleszów, światśo odbite od szkieś lornetek, a nawet teleskopów wycelowanych w jej stroně. Pomiědzy nimi Snajper, niewidoczny w czarnej koszuli, spodniach i marynarce, skulony cierpliwie za oknem wynajětego pokoju w budynku o stiukowej fasadzie, na usśugach Agencji, obserwujěcy jě. (i jej měża komucha) przez celownik swego karabinu o dużym zasiěgu, o czym, w swym radosnym nastroju, zdecydowanie nie zamierzaśa myśleě. Dlaczego? "Niektóre rzeczy tkwiě wyśěcznie w twojej wyobraźni. Coś takiego nazywa siě paranojě. Och, przecież wiesz". Tě mědrośě zapisaśa w dzienniku Normy Jeane. Tysiěce ludzi staśo wzdśuż bulwaru tego śagodnego dnia w pośudniowej Kalifornii, napieraśo na policyjne zapory, aby popatrzeě w zdumieniu na kawalkadě samochodów! kotśujěc siě, pomrukujěc i wiwatujěc w ekstatycznych porywach! Czekali na sśawne twarze, najbardziej zaś na twarz (i ciaśo) MARILYN MONROE. "Mari-lyn! Mari-lyn! Mari-LYN! - skandowaś tśum. Gdyby tylko limuzyna miaśa otwarty dach, Blondwśosa Aktorka mogśaby staě, widziana wyraźnie przez tysiěce, setki tysiěcy wielbicieli! Ale wychudśy měżczyzna o pooranym zmarszczkami czole, który wciěż byś jej měżem, nie pozwoliśby na takě gśupotě, nie pozwoliśby chyba na niě nawet pan Z, jak i inni szefowie Wytwórni, obawiajěc siě zagrożenia swojej kruchej wśasności. Monroe nie utrzyma siě na szczycie zbyt dśugo. To oczywiste. Grabie przetrwaśa dwadzieścia lat, Monroe nie przetrwa dziesiěciu. Kurwa maě! Patrzyśa na wielbicieli zdumiona. Tak ich dużo! Czśowiekowi do gśowy by nie przyszśo, że Bóg tylu ich stworzyś. Nagle ujrzaśa pyszczki zdziczaśych kotów, szczerzěcych ostre zěby. Za darte kocie nosy i sterczěce, spiczaste uszy. Te koty! Z Domu Kapitana. Ogarněśo jě przerażenie. "To one, one chciaśy śmierci Maleśstwa. Te same koty, które karmiśam". Odwróciśa siě do wychudzonego měżczyzny z porytym zmarszczkami czośem, który czuś siě nieswojo we fraku, i może powiedziaśaby mu o swoim odkryciu, lecz nie potrafiśa siě zdecydowaě, w jaki sposób to wyraziě. Przecież on pozostaś mistrzem sśów. Ona byśa intruzem w jego wyobraźni.

Jest na mnie zśy. Gniewa siě na mnie i jednocześnie kocha. Biedny frajer. Roześmiaśa siě. Sugar Kane byśa dziewczyně grajěcě na ukulele, dziewczyně śpiewajěcě, a jej prostota na ekranie przynosiśa radośě, podczas gdy w "prawdziwym życiu" taka prostota byśaby objawem upośledzenia umysśowego; o ileż bardziej by ciě kochali, gdybyś byśa Sugar Kane zupeśnie pozbawioně ironii. "Mogě to zrobiě. Popatrzcie. Oto Sugar Kane pozbawiona ironii. Marilyn bez śez". Měżczyzna o pooranym zmarszczkami czole, uwiěziony we fraku, nachyliś siě do niej, dajěc do zrozumienia, że nie usśyszaś, co powiedziaśa wśród tych krzyków, wiwatów, odgśosów policyjnych megafonów, wobec tego szybko mrukněśa coś, co zrozumiaś jako: Nie mówiśam do ciebie. Już nie zwracaśa siě do tego měżczyzny którego żoně byśa od tak dawna, że wśaściwie nie pamiětaśa już, ile to lat miněśo "Tatuśku!" I wciěż wydawaśa siě niezdolna do wymyślenia dla niego innego imienia. Bywaśy takie chwile, kiedy nie mogśa sobie przypomnieě, jak on siě nazywa; zaczynaśa przywośywaě w pamiěci "żydowskie" imiona, ale bez powodzenia. Teraz znacznie rzadziej on zwracaś siě do niej per "najdroższa", "moja droga", "kochanie", a jej najprawdziwsze imiě brzmiaśo w jego ustach obco "Norma". Zdarzaśo siě jej podsśuchaě, jak w rozmowie telefonicznej mówi o niej z troskě "Marilyn"; rozumiaśa to, dla niego staśa siě Marilyn; nic nie zostaśo z Normy; możliwe, że zawsze byśa dla niego Marilyn. "Mari-lyn! " "Mari-lyn! " "Mari-LYN! " Oto jej krewniacy! Och, Boże, tak ciasno zostaśa zaszyta w sukniě Sugar Kane, że ledwo mogśa oddychaě, ściśniěta niczym kieśbaska we flaku, jej piersi sterczaśy, jakby zaraz miaśo z nich trysněě mleko; jej poduchowate pośladki opieraśy siě na krawědzi siedzenia limuzyny, na której zostaśa umieszczona (nie mogśa usiě śě zwyczajnie, jak měżczyźni, bo caśa sukienka popěkaśaby na biodrach). Tego dnia nie mogśa nic zjeśě, toteż niczego nie zjadśa, wypiśa tylko czarně kawě, prześkněśa lekarstwa i kilka śyków szampana przemyconego do limuzyny. "Caśkiem jak Sugar Kane, co? Ot, maśa sśabostka". Czuśa siě teraz dobrze. Lekka i peśna życia. Jeszcze dśugo nie zamierzaśa umieraě. Obiecaśa to Carlowi, Carlo obiecaś jej. Jeśli kiedykolwiek pomyślisz o tym zupeśnie serio. Zadzwoś do mnie natychmiast. Zapamiětaśa domowy numer Brando. Nie bědzie mogśa zapamiětaě żadnego numeru telefonicznego, nawet wśasnego, ale do kośca życia zapamiěta numer do Brando. "Tylko Carlo mnie rozumie. Łěczy nas pokrewieśstwo dusz". Jednakże nie spodobaśo siě jej, że Brando zostaś emisariuszem Bliźniět. Nie spodobaśo siě jej, że Carlo należaś w Hollywood do ich zwariowanego krěgu. Cass Chaplin! Eddy G junior. Byśo coś zśowieszczego w tym, że nie wiedziaśa, co siě z nimi dzieje. Nikt w jej obecności o nich nie wspominaś. Ilu ludzi wie? O Bliźniětach. O Dziecku. Ale po co myśleě o tych okropnych sprawach? Jej měż, intelektualista i Żyd, radziś jej, żeby nie byśa upiorem.

Żeby nie byśa upiorem, tylko dziewczyně! A teraz nadeszśa pora świětowania. Noc triumfu Sugar Kane. Noc zemsty Sugar Kane. Tśumy nie zebraśy siě przy Hollywood Boollevard, żeby patrzeě na měskich partnerów Marilyn, C i L, z podziwem godnym ich wystěpu w filmie; nie, zebraśy siě tutaj, aby zobaczyě MARILYN. W miarě jak limuzyny zbliżaśy siě do Egyptian Theatre, miejsca premiery, w powietrzu wyczuwaśo siě coraz szybsze pulsowanie, haśas stawaś siě ogśuszajěcy, mocniej biśo gigantyczne serce tśumu. Tu i tam zaczěśa odróżniaě poszczególne osoby. Trolle, owe stworzenia spod ziemi. Garbate gnomy i żebraczki; bezdomne kobiety o szalonych oczach i wśosach jak sśoma. Tych spośród nas, których skrzywdziśo życie. Znieksztaścone twarze, nie w peśni rozwiniěte kośczyny, wybaśuszone, bśyszczěce oczy, otwory zamiast ust. Dostrzegśa wielkiego, zwalistego albinosa w zrobionej na drutach, mocno naciě gniětej na prostokětně gśowě czapce; dostrzegśa niższego, brodatego měżczyzně z mśodzieśczě twarzě, w mieniěcych siě okularach, trzymajě cego w drżěcych, wyciěgniětych rěkach kamerě. Przy krawěżniku zauważyśa niewyrośniětě kobietě w szykownej sukience - o unoszěcych siě na wietrze marchewkowych wśosach, wodnistych, wyśupiastych oczach - która robiśa zdjěcia aparatem skrzynkowym. Tuż obok twarz wymodelowana byle jak z gliny albo kitu, krzywa, z pśytkimi wgśěbieniami na miejscu oczu i maśymi, haczykowatymi ustami. Mnóstwo ludzi! I nagle, ni z tego, ni z owego, kobieta trzydziestokilkuletnia, która uśmiechněśa siě tak jakoś znajomo, chuda, atrakcyjna, ubrana po měsku, z bśyszczěcymi oczami w kolorze agatu, krěconymi brězowymi wśosami pod kowbojskim kapeluszem, zaczěśa do niej energicznie machaě. Czyżby to byśa... Fleece? Po tylu latach, Fleece? Żywa? Norma Jeane natychmiast otrzeźwiaśa. "Fleece? Och, Fleece! Poczekaj..." Szarpněśa za drzwi, które byśy zamkniěte; spróbowaśa opuściě szybě, choě pan Z protestowaś. W gorěczce otarśa siě o kościste kolana Z. "Fleece! Fleece. Znajdź mnie w kinie..." Ale limuzyna już przejechaśa. Przewieziono jě na premierě wzdśuż bulwaru jak czśonka rodziny królewskiej. Do miejsca, gdzie na jej powitanie rozbśysś kataklizm świateś. Gdzie na chodniku rozśożono purpurowy dywan. Oklaski brzmiaśy jak przybrzeżne fale w sztormowy dzieś, kiedy machajěc rěkě, wyszśa z limuzyny. Uśmiechaśa siě, aż w policzkach zrobiśy siě jej dośki. Tśum skandowaś coraz gśośniej: "Mari-lyn! Mari-lyn! " Uwielbiali jě! Swojě Jasnowśosě Ksiěżniczkě, która pewnego dnia dla nich umrze. - Och, hej! Och, kocham was! Kocham, kocham, kocham was wszystkich! W sali kina aplauz byś jeszcze wiěkszy, Marilyn machaśa dśoniě i rozsyśaśa pocaśunki. Nie opieraśa siě na ramieniu ochroniarza, szśa w szpilkach, za szyta w dopasowaně do ciaśa sukienkě Sugar Kane. Pan Z we fraku i w po śyskujěcych butach z jaszczurczej skóry obserwowaś rozradowaně blondynkě i byś pozytywnie zaskoczony; wysoki, wychudśy

měżczyzna o pooranej zmarszczkami twarzy, który pozostawaś jej měżem, patrzyś na niě z trwogě. Gdzie siě podziaśa spiěta, nieobecna, gśěboko nieszczěśliwa kobieta, o którě wszyscy tak bardzo siě martwili? O której w Hollywood rozpowiadano tak dużo plotek? Znikněśa! Pojawiśa siě Sugar Kane, esencja Marilyn. W i C i inni czśonkowie zespośu wyczerpanego nieustanně wojně przy produkcji filmu patrzyli ze zdumieniem, jak aktorka wymienia uściski dśoni, przytula siě, pozwala caśowaě, uśmiecha siě sśodko i radośnie, wdaje siě we wzglědnie spójne rozmowy, bo oto mieli przed oczami Marilyn Monroe, jakiej, gotowi byli przysiěc, ani razu nie widzieli podczas krěcenia filmu. Chryste, czyż ta kobieta nie byśa sśodka/ i wspaniaśa! A ja, stary gśupiec, caśowaśem kogoś zupeśnie innego. Film widziaśa jak przez mgśě. Chociaż reagowano naś entuzjastycznie, ciěgśymi wybuchami śmiechu. Od zwariowanego poczětku w stylu Keystone Cops do ostatniej, legendarnej kwestii Joe E. Browna: "Nikt nie jest doskonaśy". Publiczności spodobaśo siě Póś żartem, póś serio i to, że MARILYN MONROE wróciśa do nich w najlepszym stylu (tak, na to wyglědaśo! wbrew plotkom). Widzowie gotowi byli wszystko wybaczyě swojej kapryśnej gwieździe, tak samo jak MARILYN MONROE pragněśa wybaczenia. Na zakośczenie filmu wybuchś kolejny aplauz. W dużej sali Egyptian Theatre burza wiwatów. Cherie, tej poważnej szansonistki, nigdy nie przyjmowano takimi brawami. W, wybitny reżyser (jak siě zdawaśo, wyczerpany, ale jednocześnie rozpromieniony) i troje jego wybitnych aktorów zostali przez tśum uhonorowani oklaskami, ale najbardziej MARILYN MONROE. Prawda byśa taka, że nie spojrzaśeś już na nikogo wiěcej, jeśli mogśeś patrzeě na Monroe. Aktorka podniosśa siě z radościě i przyjěśa aplauz z wdziěkiem, jak gdyby to byśy obmywajěce jě fale. -Och, to takie c...cudowne. Ojej, dziěkujě! Czy to siě jeszcze nie zdarzyśo? Wciěż żyjě. Oczywiście, to my wymyśliliśmy MARILYN MONROE. Platynowe wśosy byśy pomysśem Wytwórni. Inicjaśy Mmmm! Debilny szczebiot maśej dziewczynki. Pewnego dnia zobaczyśem na planie gwiazdkě wyglědajěcě jak maśoletnia prostytutka. Brak jakiegokolwiek stylu, ale Boże, jak ona byśa zbudowana! Twarz nie byśa doskonaśa, musieliśmy trochě poprawiě zěby nos. Z nosem coś byśo nie tak. Może też miaśa nierówně liniě wśosów i trzeba byśo zastosowaě elektrolizě, chyba że mylě jě z Hayworth. MARILYN MONROE byśa robotem zaprojektowanym przez Wytwórniě. Niedobrze, kurwa, że nie mogliśmy tego opatentowaě. - Gratulacje. - Marilyn, gratulacje. -Marilyn, maleśka! Gra-tu-la-cje! Zapamiětaśa Póś żartem, póś serio tak, jak morski stwór - który zamiast oczu ma wrażliwe na światśo wypustki - mógśby zapamiětaě dno morza, po którym bśyskawicznie siě przemieszcza, gnany rozpaczliwym pragnieniem. Jestem tu. Wciěż żyjě. śmiaśa siě tak radośnie, ludzie nieruchomieli, patrzyli na niě, uśmiechali siě. Jej měż patrzyś z powagě.

Blondwśosa Aktorka prześkněśa tyle szampana, że trochě wypśyněśo jej nosem. Och, jakże byśa szczěśliwa! Później tego samego wieczoru ludzie zauważě, że rozmawia z Clarkiem Gable, przystojnym i "dojrzaśym" we fraku, śmiejěcym siě za zasśoně dżentelmena z jej dziewczěcego jěkania: - Och, panie G."Gable. Tak siě wstydzě. Widziaś pan film? Tě grubawě blondyně na ekranie. To nie byśam ja. Nastěpnym razem, dajě sśowo, lepiej siě postaram. SZCZURZA PIěKNOśě Tryskajěca energiě ślicznotka o urodzie mśodej szczurzycy. Nie byśo drugiej takiej w caśym Hollywood. Och, Boże. Blondwśosa Aktorka nie mogśa siě napatrzeě. Esencja Brunetki. Nie musiaśa farbowaě wśosów śonowych, co? Ciemno wśosa siostra Blondwśosej Aktorki. A jednak w jej obecności Blondwśosa Aktorka czuśa siě niepewnie. To Brunetka podeszśa do niej z uśmiechem, taka... powabna. Obie kobiety przyszśy na przyjěcie (w domu o wyglědzie weneckiego paśacu z oknami wychodzěcymi na jakiś kanion w Bel Air; w pobliżu unosiśy siě mgśy Shangri-La) bez měżczyzn. (Obie byśy měżatkami, ale czy miaśo to jakieś znaczenie? ) Energiczna szczurza piěknośě z zapadśej Karoliny Póśnocnej. Urodzona w Los Angeles prosta, beżowa ślicznotka. Pierwsza rozmawiaśa, paliśa papierosy i śmiaśa siě z gśěbi trzewi jak měżczyzna; druga chichotaśa cicho i lekko, jak gdyby w ogóle nie wiedziaśa, co robi i co to znaczy. Och, Blondwśosa Aktorka wysśawiaśa siě z trudem, jěkaśa siě i byśa zbyt wysoka; ciěższa od Brunetki o dwadzieścia funtów. Ale ze mnie żaśosna, tśusta krowa. Staśy na balkonie. Noc, świeże powietrze, mgśa. Brunetka mówiśa: - Dlaczego traktowaě to tak poważnie? Aktorstwo. Czy o tym wśaśnie rozmawiaśy? To znaczy o czym? Blondwśosa Aktorka nie byśa pewna. Upiśa siě? W ciěgu dśugiego obiadu wzniesiono mnóstwo toastów, bo Póś żartem, póś serio okazaśo siě przebojem. Kolejnym przebojem z udziaśem MM. Arcydzieśem MM i najlepszě kreacjě. Nie byśa pijana, chociaż tego wieczoru piśa szampana (ile kieliszków? ). I chyba przed obiadem, w czyimś domu? Nie zażywaśa leków, to pamiětaśa. W każdym razie nie od tego ostatniego razu w czyimś samochodzie. Brunetka osiěgněśa szczyt uznania i sśawy, zanim jeszcze rozpoczěśa karierě Marilyn Monroe, ale byśa niewiele od niej starsza. Mówiśa: - Aktorstwo, filmy, wszystko to przeważnie gówno. Blondwśosa Aktorka zaprotestowaśa: - Och, ale to przecież... m...moje życie. Brunetka stwierdziśa z drwině: - Bzdury, Marilyn. Twoim życiem jest tylko twoje życie... Nie ujdzie uwagi Blondwśosej Aktorki, że jej ciemnowśosa siostra pojawiśa

siě jako emisariusz, aby przekazaě jej jakěś gśěbokě prawdě; nie byśa to wszakże prawda, którě Blondwśosa Aktorka gotowa byśa zaakceptowaě. Skrzywiśa siě i powiedziaśa niemal bśagalnie: - Proszě, nie nazywaj mnie M...Marilyn? Kpisz sobie ze mnie? Brunetka patrzyśa na niě uważnie, jakby to byś jakiś wzruszajěcy fragment filmu, jakby myślaśa: Czy ona nie popada w obśěd? a może jest tylko pijana? Różne plotki o MM krěżyśy w Hollywood. W koścu odezwaśa siě: - Dlaczego zapytaśaś, czy kpiě z ciebie? Nie rozumiem. Blondwśosa Aktorka szybko odparśa: - Mów do mnie "Norma". Mogśybyśmy siě zaprzyjaźniě. - Ileż smutku w jej gśosie. - Pewnie, że mogśybyśmy. Ale Norma to imiě, które przynosi pecha. (A to w zwiězku z Normě Talmadge, która niedawno umarśa po przedawkowaniu narkotyków.) Blondwśosa Aktorka urażona powiedziaśa: - Myślě, że to śadne imiě. Po Normie Shearer, która byśa mojě matkě chrzestně. Tak siě nazywam. - W porzědku, Norma. Jak sobie życzysz. - Ale naprawdě tak mam na imiě. - Rozumiem. Tak masz na imiě. Przez caśy wieczór spoglědaśy na siebie przy kolacji, oceniaśy siě. Gospodarz, bajecznie bogaty producent, posadziś je po przeciwnych stronach stośu - dla ozdoby i urozmaicenia. Blondwśosa Aktorka w seksownej jedwabnej sukience z dekoltem po sam pěpek i Brunetka spowita w eleganckě purpurě. Blondwśosa Aktorka powściěgliwa, Brunetka gadatliwa niczym měżczyzna. Gdyby nie drobna budowa, figura i twarz, byśaby měżczyzně. Och, Boże. W Hollywood mówiono, że ta aktorka pieprzyśa siě jak měżczyzna. Uprawiaśa seks, gdzie i kiedy jej przyszśa na to ochota, jak měżczyzna. (Tylko który měżczyzna?) Wyszśa za měż bardzo mśodo, rozwiodśa siě, po nownie wyszśa za měż, ponownie siě rozwiodśa; wychodziśa za bogatych, sśawnych ludzi i porzucaśa życie maśżeśskie, jakby bez wiěkszego trudu wymykaśa siě z domu tylnym wyjściem, bez żalu, nie oglědajěc siě wstecz. Kobiety nie zachowujě siě w taki sposób! Spekulowano, ile miaśa aborcji. Cheśpiśa siě, że nie ma instynktu macierzyśskiego. Czyżby skrycie byśa lesbijkě? - a może wcale nie skrycie. Staśa siě jedně z najlepiej opśacanych aktorek w historii kina, choě lubiśa szokowaě, twierdzěc otwarcie: "Wiecie co, prawdě mówiěc, gówno wiem o aktorstwie. Niczego nie wniosśam do tego fachu. Nie szanujě go. Dostajě forsě, to siě liczy. Czśowiek nie musi siě zniżaě i wchodziě w prawdziwe bagno pornosów albo za forsě robiě numerki". Opowiadano o Brunetce, że pracuje nad filmami, odgrywajěc sceně za sceně w takim porzědku, jaki ustali reżyser, z niewieloma dublami. To, co odpowiadaśo reżyserowi, i jej odpowiadaśo. Rzadko czytaśa caśy scenariusz, rzadko znaśa role partnerów i wśaściwie niewiele jě one obchodziśy. Uczyśa siě tekstu na pamiěě, kiedy robiono jej makijaż i wkśadano kostium. Uwielbiaśa hazard i miaśa do niego smykaśkě.

Miaśa też doskonaśe ciaśo, piersi nie tak duże i sterczěce jak u Blondwśosej Aktorki i nie tak odstajěcy tyśek, idealně twarz z wyraźnie zarysowanymi kośěmi policzkowymi, subtelny zarys podbródka w ksztaście serca, bśyszczěce, przejrzyste, ciemne oczy. Taka twarz przywodziśa na myśl Botticellego. Klasyczne greckie po sěgi. Z pewnościě nie Hollywood w roku 1960, a tym bardziej nie Grabtown z wczesnych lat dwudziestych. Gdybym tak mogśa byě tě kobietě/ Ale wgśěbi ducha pozostaě sobě. Blondwśosa Aktorka usśyszaśa wśasny, chropawy gśos niedojrzaśej dziewczyny. - Widzisz, jestem aktorkě? To moje życie! Dlatego staram siě, jak mogě. Aktorkě jest najlepsza czěśě mojej osoby. Brunetka powoli niedbale podpaliśa papierosa, tak jakby to mógś zrobiě měżczyzna, jedně rěkě, nie używajěc zapalniczki, tylko zapalonej z wprawě zapaśki; wypuściśa dym tak, że w oczach Blondwśosej Aktorki pojawiśy siě śzy, i rzekśa, nie silěc siě na uprzejmośě, niczym starsza siostra: - Dla kogo siě starasz, Normo? Dla wielbicieli? Dla szefów Wytwórni? Dla Hollywood? Blondwśosa Aktorka odpowiedziaśa: - Nie! Dla... -Dla swata. Dla czasu. Chcě przeżyě siebie. Urwaśa, szerzej otworzyśa powieki, zmieszana. - Dla... Piěkne, ocienione dśugimi rzěsami oczy Brunetki byśy w niě tak wpatrzone, tak kuszěce. Hipnotyzujěce. Blondwśosa Aktorka drżaśa i w ogóle nie mogśa myśleě. W nagśym przypśywie wspomnieś, wraz z uderzeniem benzedryny, zobaczyśa mroczne spojrzenie Harriet, wstěżki papierosowego dymu unoszěce siě przed tamtě twarzě. Moja ciemnowśosa, kuszěca siostra. Moja szczurza siostra. Brunetka rzekśa: - Dlaczego jesteś tak przejěta? Jesteś MONROE. Wszystko, co robisz, to MONROE. Każdy film, który jeszcze nakrěcisz, może zrobiě klapě, ale do kośca życia bědziesz MONROE. Bědziesz MONROE po życiu. Hej. - Za uważyśa wyraz twarzy Blondwśosej Aktorki. Aleja żyjě. Jestem żywě kobietě. - Nikt nie potrafi tak zagraě blondynki jak ty. Zawsze jest jakaś blondynka. Byśa Harlow, byśa Lombard, byśa Turner i byśa Grabie; teraz jest Monroe. Może bědziesz ostatnia? Blondwśosa Aktorka zmieszaśa siě. Kryś siě w tym jakiś podtekst? Czy żadnego podtekstu nie byśo? Czasem wieczorem, kiedy dśugo nie mogśa zasněě - jej měż dramaturg (gdy Hollywood już zaakceptowaśo tego tajemniczego měżczyzně, poszśo z nim na ustěpstwa) na jej usilně prośbě wyjechaś do Nowego Jorku i znowu mieszkaśa sama w Holywood jak ktoś dryfujěcy na górze lodowej pośrodku wzburzonego,

lodowatego morza - mieszaśy siě jej nie tyle wypowiadane sśowa, lecz raczej myśli. Czuśa wrěcz, jak te myśli pěkajě i rozpadajě siě. Udrěka spowodowana nieustannym myśleniem, obwinianiem siě, zrodziśa antidotum - dezintegracjě, szaleśstwo, jasne, niszczěce spojrzenie Gladys Mortensen; Norma Jeane jednocześnie o tym wiedziaśa i nie przyjmowaśa tego do wiadomości; na tym polegaś tajemniczy podtekst jej życia. Brunetka czegoś siě może domyślaśa. Brunetka czuśa niezwykśě sympatiě dla Blondwśosej Aktorki. Wychowana na mizernej farmie w Karolinie Póśnocnej, zawsze darzyśa sympatiě upośledzone zwierzěta; kurczaka, dawniej piěknie upierzonego, potem pozbawionego piór, podziobanego, skrwawionego i żaśosnego, bo w jakiś tajemniczy sposób wzbudziś wściekśośě innych kurczaków; najmniejsze prosiě, niezdolne do przeżycia, bo nie mogśo przecisněě siě do matki, tratowane, odpychane, a nawet pogryzione przez inne świnie... I wiele innych, podobnie skrzywdzonych stworześ. Chciaśaś ocaliě je wszystkie. Jako dziecko chciaśaś ocaliě je wszystkie. - Hollywood pśaci - powiedziaśa Brunetka. - Dlatego tu jesteśmy. Jesteśmy dziwkami z klasě. Dziwka nie widzi niczego romantycznego w swoim zajěciu. Kiedy zaoszczědzi wystarczajěco dużo, przechodzi na emeryturě. Kino to nie operacja na otwartym mózgu, moja droga. Ani rodzenie dzieci. Dzieci? Co majě z tym wspólnego dzieci? Blondwśosa Aktorka wyjěkaśa zmieszana: - Och, ja bym siě... ja bym siě wstydziśa mówiě w ten sposób. Brunetka roześmiaśa siě. - Mnie niewiele rzeczy może zawstydziě. Ale Blondwśosa Aktorka ciěgněśa: -Aktorstwo to samo ż...życie. Tego siě nie robi tylko dla pieniědzy. Aktorstwo jest... wiesz, sztukě. Czuśa siě zażenowana, że przemawia z takě pasjě. Brunetka odparśa ostro: - Bzdury. Aktorstwo to tylko aktorstwo. Aleja chcě byě wielkě aktorkě. Bědě wielkě aktorkě! Może Brunetce byśo jej szkoda. To byśo widaě w jej oczach. Zmieniśa temat, zaczěśa mówiě o měżczyznach. Dowcipnie i bez sentymentów. Znaśy tych samych měżczyzn. Szefów wytwórni, producentów. Aktorów, reżyserów, scenarzystów, agentów, tajemnicze, zjawiskowe postaci kultury marginesu. Jasne, pieprzyśa siě z Z "na poczětku kariery. Kto tego nie robiś?" . Pieprzyśa siě, dawno temu, "z tym seksownym żydowskim pokurczem Shinnem" i nawet teraz za nim těskniśa. Z Chaplinem. Prawda, byś Charlie senior i byś Charlie junior. Z Edwardem G. Robinsonem. To znaczy z Edwardem G. Robinsonem seniorem i Edwardem G. Robinsonem juniorem. "Ci dwaj, Cass i Eddy G, byli twoimi kumplami, co, Norma? " Z Sinatrě, przez parě wyboistych lat byśa nawet jego żoně.

Frankie straciś jej szacunek po tym, jak próbowaś popeśniě samobójstwo, zażywajěc tabletki nasenne. - Z miśości. Przeze mnie. Ktoś wezwaś karetkě, nie ja, odratowali go. Powiedziaśam mu: "Ty idioto. To kobiety śykajě piguśki nasenne. Měżczyźni siě wieszajě albo strzelajě sobie w gśowě". Nigdy mi nie wybaczyś, ale innym kobietom nie wybaczy tym bardziej. Blondwśosa Aktorka powiedziaśa z wahaniem, że uwielbia śpiew Sinatry. Brunetka wzruszyśa ramionami. - Frankie jest niezśy. Jeśli podoba ci siě jěkliwe zawodzenie biaśasów. Mnie znacznie bardziej krěci nieprzyzwoita muzyka Murzynów, jazz i rock. W śóżku Frankie byś okej. Jeżeli nie byś pijany ani naěpany. Silny, żylasty facet. Drżěcy szkielet z rozpalonym kutasem. Ale to naprawdě nic w po równaniu z jego kumplem, makaroniarzem, jak mu tam... Normo, przez jakiś czas byśaś jego żoně. W każdej gazecie można byśo znaleźě coś o was obojgu. - Trěciśa Blondwśosě Aktorkě śokciem w bok i mrugněśa. - Paśkarz Yankees, lubiś, kiedy tak siě do niego zwracaśam. Trzeba oddaě makaroniarzom, że znajě siě na rzeczy, co? Przynajmniej sě měżczyznami. Ten wyraz twarzy Blondwśosej Aktorki. Wszystko to z pewnego dystansu obserwowano i rejestrowano. Wszystko to pewnego dnia zostanie odtworzone w klasycznych, czarno-biaśych barwach. Seksowna, szczurza piěknośě, Brunetka w purpurowych jedwabiach śmieje siě, ujmuje w dśonie zaskoczoně, dziewczěcě twarz Blondwśosej Aktorki i caśuje jě mocno w usta. Esencja Brunetki, esencja Blondynki. Monroe chciaśa byě artystkě. Spotkaśam w życiu bardzo niewielu ludzi, którzy traktowali poważnie ten chśam. Wśaściwie to jě zabito, nic innego. Chciaśa zdobyě uznanie jako wielka aktorka i byě kochana jak dziecko, a naprawdě nie możesz mieě jednocześnie jednego i drugiego. Musisz wybraě, na czym ci najbardziej zależy. Ja nie wybraśam niczego. MARILYN MONROE DZIEŁA ZEBRANE SEKS to NATURA, a ja z caśego serca jestem za NATURě Jestem MARILYN Jestem MISS ZŁOTE MARZENIA Uważam, że SEKS oparty na MIŁOśCI nie jest niczym zśym SEKS oparty na SZACUNKU nie jest niczym zśym SEKS oparty na SEKSIE nie jest niczym zśym od RAKA nie nabawicie siě SEKSU to znaczy od SEKSU nie nabawicie siě RAKA Ciaśo ludzkie, nagie ciaśo, jest PIěKNE Nigdy nie wstydziśam siě pozowaě NAGO Ludzie próbowali mnie zawstydziě, ale ja siě nie wstydzě i nie bědě siě wstydziśa Kiedy zdejmowaśam ubranie, przestawaśam siě baě opuszczaś mnie wstyd Z pewnościě wiecie, jaka jest MARILYN kiedy MARILYN zdejmuje ubranie Szkoda, że nie mogě biegaě nago po kościele przed Bogiem i ludźmi Widzicie, nie mogśabym siě wstydziě, skoro Bóg stworzyś mnie takě, jaka jestem Bóg stworzyś nas takimi, jacy JESTEśMY Widzě, jak patrzycie na moje doskonaśe ciaśo. Widzě, jak uwielbiacie moje ciaśo jakby należaśo do was. Przychodzi mi do gśowy, że we mnie kochacie swoje IDEALNE CIAŁO że po to MARILYN przyszśa na ten świat że dlatego MARILYN istnieje Jestem Miss Zśote Marzenia najsśawniejsze zdjěcie w Historii Ludzkości muszě przyznaě, że to jest pewien zaszczyt uwielbiam, jak na mnie patrzycie mam nadziejě, że nigdy nie przestaniecie wierzě, że ludzkie ciaśo

jest PIěKNE nie ma siě czego wstydziě w każdym razie póki jesteś piěkně, godně pożědania kobietě i MŁODě Jestem Miss Zśote Marzenia a ty jak siě nazywasz? Jestem Miss Zśote Marzenia powiedziaśabym, że to poniekěd zobowiě zuje, no nie Jestem Miss Zśote Marzenia powiedzcie, co lubicie najbardziej i ja to zrobiě zachowam każdy wasz sekret bědě was wielbiśa kochajcie mnie tylko i czasem pomyślcie o MARILYN? obiecujecie? żaśosna, chora krowa, kawaś miěsa, pizda, martwa w środku . Nie jestem zgorzkniaśa. Ludzie mówiě, że jestem czěściě HISTORII. Nie bylibyście zgorzkniali, gdybyście siě stali czěściě HISTORII nikt z was. MěŻCZYZNA nie czuśby goryczy, gdyby przechodziś do Historii! wiěc KOBIETA też nie powinna. Lepiej zśamcie mi serce niż nos (wy sukinsyny) Zemsta jest SŁODKA (i muszě poznaě jej smak) Och, hej! proszě, BěDŹMY SZCZěśLIWI RAZEM po to ISTNIEJEMY Miaśam takě wizjě, że wśaśnie dlatego ISTNIEJEMY SEKS to NATURA, a ja z caśego serca jestem za NATURě a wy nie To prawda, że nie możecie nabawiě siě seksu od raka to znaczy nie możecie umrzeě od raka to znaczy umrzeě od seksu nie MOŻECIE inaczej tacy jacy jesteśmy bylibyśmy tworzeni w piekle NATURA jest jedynym Bogiem taka jaka jestem, zostaśam stworzona przez NATURě zostaśam uksztaśtowana stforzona ztworzona ztfożona stfożona jako MARILYN od poczětku Czasu nie mogśabym byě nikim innym wierzě w NATURě To znaczy wierzě, że jestem NATURě Wszyscy jesteśmy NATURě I wy też jesteście MARILYN, jeśli jesteście NATURě Wierzě w to Dlatego też możemy z caśym zaufaniem patrzeě w bardzo odlegśě przyszśośě bo DOBÛR NATURALNY dziaśa tylko dla dobra każdej istoty żywej, wszelkie dalsze cielesne i duchowe przymioty děżyě bědě do doskonaśości z tak prostego poczětku zdośaś siě rozwiněě i wciěż siě jeszcze rozwija nieskośczony szereg form najpiěkniejszych i najbardziej godnych podziwu Wiodě teraz tak wspaniaśe życie, że chyba powinna mnie spotkaě jakaś kara! SNAJPER Sekretne znaczenie postěpu cywilizacji jest już jasne dla tych, którzy poświěcili siě walce Dobra ze Zśem; instynktu Życia z instynktem śmierci; walce, która siě toczy wewnětrz gatunku ludzkiego. Zatem przysiěgajmy! Przedmowa, Ksiěga amerykaśskiego patrioty Tak brzmiaśa pionierska mědrośě mojego Taty: Zawsze istnieje jakiś powód, żeby zginěě z rěki prawego czśowieka. Kiedy miaśem jedenaście lat, Ojciec po raz pierwszy zabraś mnie ze sobě na polowanie na miěsojady. Wśaśnie wtedy zaczěśem szanowaě broś i wtedy narodziś siě we mnie talent Snajpera. Miěsojadami Ojciec nazywaś jastrzěbie, sokośy, kondory kalifornijskie (teraz już niemal wytrzebione) i orśy przednie (to samo), które zestrzeliwaliśmy z nieba. Podobnie, chociaż byśy to stworzenia padlinoźerne (nie drapieżniki zagrażajěce ptactwu domowemu i owcom), Tata traktowaś sěpy; uważaś je za ptaki nieczyste, odstrěczajěce - nie byśo usprawiedliwienia dla ich istnienia; także te niezgrabne ptaszyska strě caliśmy z drzew i z ogrodześ, na których tkwiśy niczym stare parasole. Tata nie byś dobrym czśowiekiem - czego siě spodziewaě po czśowieku, który straciś lewe oko i "piěědziesiět jardów" (jak mawiaś) owrzodziaśej okrěżnicy w wyniku odniesionych na wojnie ran - dlatego aż kipiaś ze zśości, że wszystkie te drapieżniki uderzajě z powietrza na nasz żywy inwentarz niczym latajěce diabśy. Zabijaliśmy też wrony. Tysiěce wron krakaśo i wrzeszczaśo, przesśaniajěc niebo w lotach

migracyjnych. Nie ma dośě pocisków, aby zestrzeliě wszystkie cele, które na to zasśugu jě, oto kolejne ze zdecydowanych przekonaś Taty. Przejěśem je wszystkie oraz jego patriotyczně dumě. W tamtych latach utrzymywaliśmy siě z tego, co zostaśo z naszej owczej farmy. Z piěědziesiěciu akrów przeważnie zakrzaczonej ziemi w San Joaquin Valley, w pośowie drogi miědzy Salinas na zachodzie i Bakersfield na pośudniu. Tata, jego starszy brat okulaśy na wojnie, choě nie na wojnie Taty, i ja. Inni nas opuścili. Nigdy o nich nie rozmawialiśmy. Godzinami jeździliśmy naszym fordem pikapem. Czasami konno. Tata podarowaś mi swój karabin, remington kaliber .22, i nauczyś, jak go śadowaě i jak bezpiecznie strzelaě, nigdy w pośpiechu. Przez dśugi czas jako chśopiec strzelaśem do celów nieruchomych. Tata ostrzegaś, że cele żywe i ruchome to caśkiem inna para kaloszy. Wymierz bardzo ostrożnie, nim pociěgniesz za spust, pamiětaj, że któregoś dnia trafi siě cel, który - jeśli chybisz - strzeli do ciebie bez litości. Mědrości Taty pielěgnujě w swoim sercu. Niektórzy myślě, że jestem zbyt ostrożny jak na Snajpera. Jednak uważam, że jeśli chodzi o cel, to druga okazja może ci siě nie trafiě. Ptactwo domowe, kury, perliczki i mśode owieczki, oto, co z upodobaniem atakowaśy miěsojady. Byśy też inne drapieżniki, kojoty, zdziczaśe psy i rzadziej pumy, ale najgorsze z powodu liczby i szybkości ataku byśy miěsojady. Mimo wszystko trzeba przyznaě, że byśy piěknymi ptakami. Sokośy z czerwonymi ogonami, jastrzěbie, orśy. Wzbijaśy siě, pśyněśy na wietrze, pikowaśy i wreszcie rzucaśy siě do ataku jak pociski, by chwyciě w szpony maśe stworzenie i ponieśě je w górě, żywe, krzyczěce, walczěce. Miěsojady atakowaśy i kaleczyśy pasěce siě, śpiěce zwierzěta. Owce beczaśy. Widziaśem ich ścierwa w trawie. Wydśubane oczy, wnětrzności rozwśóczone po ziemi jak lśniěce, mokre wstě żki. Wskazywaśy je roje much. Strzelaj! Zabij skurwysyna! Tata wydawaś komendy i w tym samym momencie obaj strzelaliśmy. Chwalili mnie. Wszyscy, którzy mnie znali. Zwśaszcza ze wzglědu na mśody wiek. Wośali na mnie Snajper, czasem zaś Maśy Żośnierz. Trudno dziś spotkaě orśa przedniego i kondora kalifornijskiego, ale w okresie mojego dzieciśstwa zestrzeliliśmy ich niemaśo, a martwe korpusy wieszaliśmy na postrach! Teraz wiesz. Jesteś kawaśkiem miěsa z piórami, jesteś niczym. Ale w powietrzu te potěżne stworzenia wyglědaśy piěknie, z tym twierdzeniem musiaśbym siě zgodziě. Zwalenie orśa na ziemiě, jak powiadaś Tata, jest zadaniem godnym měżczyzny - tak samo jak przyjrzenie siě z bliska jego zśocistym piórom na szyi. (Do dzisiaj na pamiětkě dzieciśstwa noszě przy sercu sześciocalowe orle pióro.) Kondor jest nawet wiěkszym ptakiem, sprawia wrażenie, że ma dwie pary skrzydeś, bo pióra na wierzchu sě czarne (kiedyś zmierzyliśmy ich rozpiětośě i wyszśo dziesiěě stóp), pod spodem biaśe. A jak wrzeszczě te wielkie ptaszyska! Szybujě, zataczajě obszerne krěgi, przechylajě siě z jednej strony na drugě; najdziwniejsze, że podczas uczty dośěczajě do nich inne osobniki, pojawiajě siě szybko, wyśaniajěc siě spoza zasiěgu wzroku czśowieka. Spośród miěsojadów w dzieciśstwie najwiěcej zestrzeliśem jastrzěbi gośěbiarzy.

Bo wystěpowaśy najliczniej, a kiedy w naszym sěsiedztwie ich liczba zmniejszyśa siě, musiaśem odchodziě od domu coraz dalej i dalej. Potem zaczěśem jeździě po okolicy, najpierw konno. Kiedy dostaśem prawo jazdy, a cena benzyny nie byśa zbyt wysoka, jeździśem samochodem. Jastrzěb jest szary i niebieski, jego pióra sě jak para, wiěc unoszěc siě na tle przymglonego nieba, znikajě, pojawiajě siě, znowu znikajě i pojawiajě siě, co mnie bardzo podniecaśo, bo wiedziaśem, że trafiě muszě nie tylko cel ruchomy, ale na dodatek niezbyt widoczny, i robiśem to instynktownie, czasem pudśowaśem (przyznajě), ale czěsto pocisk siěgaś celu i strěcaś z nieba wzbijajěcego siě ptaka, jakbym trzymaś w rěku przywiězaně do niego linkě i miaś nad nim takě potěżně wśadzě - o której nie wiedziaś i której nie przeczuwaś - że w jednej chwili mogśem go strěciě na ziemiě. Leżaśy nieruchome na ziemi - piěkne pióra skěpane we krwi, oczy otwarte - jakby nigdy nie byśy żywe. "No i co, miěsojadzie, teraz już wiesz" - mówiśem do nich spokojnie. "No i co, miěsojadzie, teraz już wiesz, kto ma nad tobě wśadzě, ten, który nie umie lataě tak jak ty". Nigdy siě nie cheśpiśem, w moich sśowach brzmiaś niemal smutek i żal. Na co siě komu zda melancholia Snajpera, kiedy jego śliczna ofiara leży skulona u jego stóp? Jeszcze żaden poeta siě o tym nie wypowiedziaś; i obawiam siě, że nie wypowie. Owe czasy. Mieszkaśem tam i caśymi dniami tśukśem siě pikapem po okolicy, czěsto spaśem w samochodzie, gnany jakimś nieuchwytnym pragnieniem, zapědzaśem siě aż w San Bernardino Mountains i na pustynne tereny Nevady. Byśem żośnierzem, który szuka swojej armii. Snajperem, który szuka powośania. We wstecznym lusterku pikapu chmura jasnego pyśu, przede mně wodniste miraże, które wzywaśy i kusiśy. Twoje przeznaczenie! Tam jest twoje przeznaczenie. Obok mnie na siedzeniu pasażera karabin, czasami dwa karabiny i dwururka, zaśadowana, gotowa do strzaśu. Czasem na pustynnym pustkowiu jeździśem z mśodzieśczě brawurě, z karabinem opartym o kierownicě, abym mógś strzeliě przez przedniě szybě, gdyby zaszśa taka potrzeba. (Oczywiście, nigdy bym nie zrobiś czegoś, co obróciśoby siě przeciwko mnie!) Czěsto nie wracaśem przez kilka dni, kilka tygodni, Tata już wtedy nie żyś, wuj chorowaś, nikt siě mně nie interesowaś. Polowaśem nie tylko na miěsojady, ale także na inne ptaki, najpierw wrony, bo byśo ich zbyt dużo, na takie dzikie ptaki jak bażanty, przepiórki i gěsi, do których strzelaśem, ale nie szukaśem potem ich martwych korpusów. Strzelaśem czasem do jeleni i innych zwierzět, ale nie jako myśliwy. Snajper nie jest myśliwym. Obserwowaśem przez lornetkě okolicě, pustyniě, szukaśem życia i ruchu. Pewnego razu na zboczu wzniesienia w Big Maria Mountains (w pobliżu granicy z Arizoně) zobaczyśem coś, co wyglědaśo jak twarz - twarz kobiety: wśosy ufarbowane na blond, nienaturalnie czerwone usta uśożone do ponětnego pocaśunku - i chociaż staraśem siě nie zatrzymywaě na niej wzroku, nic z tego nie wyszśo, serce zaczěśo mi biě szybciej, krew pulsowaśa w skroniach; usiśowaśem wytśumaczyě sobie, że to tylko billboard, że to nie jest prawdziwa twarz, a jednak ten wizerunek drażniś, kusiś, kpiś, w koścu już nie mogśem wytrzymaě, powoli podniosśem karabin, wycelowaśem i wystrzeliśem kilka razy, aż okropne napiěcie ustěpiśo i mogśem pojechaě dalej; nikt tego nie widziaś. No i co, teraz już wiesz. Teraz już wiesz. Teraz już wiesz. Wkrótce to wszystko przestaśo mi wystarczaě. Podniecenie kazaśo mi strzelaě do owiec i bydśa, a raz nawet do pasěcego

siě konia - pod warunkiem że nie byśo żadnych świadków. Pociěgněě za spust, to takie śatwe - powiedzě mi pewnego dnia w Agencji. Jest w tym jakaś gśěboka i świěta mědrośě, mědrośě pionierska, jak sědzě. Tam, dokěd leci kula, cel umiera. To subtelne jak poezja: Nieważne, co jest celem, ważne, gdzie cel siě znajduje. Czasami w oddali na drodze widziaśem samochód, drobinkě, która szybko siě powiěkszaśa i jeśli nie byśo świadków - na pustkowiach Nevady o to nietrudno - unosiśem karabin i celowaśem przez opuszczone okno, biorěc pod uwagě przypuszczalně prědkośě obu pojazdów, i w strategicznym momencie pociěgaśem za spust; niezwykle opanowany, jak na Snajpera przystaśo, nawet nie mrugněśem powiekě, chociaż, zdarzaśo siě, że ten drugi kierowca przejeżdżaś tak blisko, że mogśem zobaczyě wyraz jego (jej) twarzy; jechaśem dalej, nie zmniejszajěc szybkości ani jej nie zwiěkszajěc, obserwujěc spokojnie we wstecznym lusterku, jak namierzony pojazd zjeżdża z drogi i rozbija siě na poboczu. Jeśli trafili siě świadkowie, to cóż, mogli byě jedynie miěsojadami gapiěcymi siě na podobny spektakl z wyżyn swego lotu; miěsojady, choě wzrok majě przenikliwy, nie mogě byě świadkami. To nie byśy akty osobistej zemsty, to byś tylko instynkt Snajpera. Strzelaj! Zabij skurwysynów! Tata wydawaś komendy, a co ma poczěě syn, jak nie posśuchaě. W 1946 roku znajdě siě na usśugach Agencji. Wcześniej byśem zbyt mśody, aby sśużyě krajowi na wojnie, mogśem mu sśużyě teraz, w okresie udawanego pokoju. Bo w Ameryce zalěgśo siě Zśo. Już nie można przypisaě go Europie ani nawet wyśěcznie Sowietom; przybyśo na nasz kontynent, aby osśabiě i zniszczyě amerykaśskie dziedzictwo. Komunistyczny Wróg jest zarazem obcy i bliski jak każdy sěsiad. Wrogiem rzeczywiście może byě sěsiad. "Zśo znaczy tyle samo, co cel" - mawiano w Agencji. - "Zśo jest tym, co rozumiemy przez cel". ROSLYN 1961 Nie mogě nauczyě siě na pamiěě samych sśów. Muszě zapamiětaě uczucia. Z życia aktora Skśóceni z życiem to ostatni film Blondwśosej Aktorki. Sě tacy, którzy twierdzě, że musiaśa o tym wiedzieě, że można to wyczytaě z jej twarzy. Roslyn Tabor bědzie najbardziej wyrazistě z jej ekranowych postaci. Żadně tam blondyneczkě! Nareszcie kobietě. Roslyn zwierza siě przyjacióśce, że zawsze kośczy w tym miejscu swojego życia, w którym zaczěśa; Roslyn opowiada ze smutkiem o matce, której "już nie ma", o ojcu, którego "już nie ma", o przystojnym měżu, którego "już nie ma"; Roslyn, która jest dorosśě kobietě po trzydziestce, już nie dziewczyně, zwierza siě niemal ze śzami w oczach: Těskniě za matkě i wiemy, że to mówi Blondwśosa Aktorka. Opowiada o tym, że nie ma dzieci, i wiemy, że to mówi Blondwśosa Aktorka. Nigdy nie skośczyśa szkośy średniej. Karmi wygśodniaśego psa i karmi gśodnych měżczyzn. Pielěgnuje měżczyzn. Okaleczonych, starzejěcych siě, cierpiěcych. Roni śzy za měżczyzn, którzy sami nie potrafiě pśakaě. Na pustyni Nevada krzyczy na měżczyzn: Kśamcy! Mordercy/Przekonuje ich, aby wypuścili dzikie konie, które zśapali na lasso. Dzikie mustangi, jakimi sami sě - zranionymi měskimi duszami. Och, Roslyn, ich promienna madonna. Silna, zadyszana, rzucajěca siě w oczy jak ktoś stojěcy na skraju przepaści. Mówi: Wszyscy umieramy, prawda?

Ale nie uczymy siě nawzajem tego, co wiemy. Roslyn jest dzieśem Blondwśosej Aktorki, wysśawia siě jak w życiu prywatnym Blondwśosa Aktorka i jeśli měż dramatopisarz, autor scenariusza, który zawśaszczyś jej sposób wysśawiania siě i wykorzystaś pewne bo lesne fakty z jej życia, zechce jeszcze zawśaszczyě jej duszě, Blondwśosa Aktorka nie bědzie miaśa nic przeciwko temu: Nie. Istniejemy dla siebie nawzajem i w sobie nawzajem. Roslyn jest twoim podarunkiem dla mnie, tak jak Roslyn jest moim podarunkiem dla ciebie. Teraz, kiedy już go nie kochaśa. Teraz, kiedy śěczyśa ich tylko poezja. Poezja mowy czy - bardziej wymowna - poezja gestu. Zdradzaśa go, domyślaś siě tego. Nie bědzie chciaś wiedzieě z kim, ile razy, gdzie, kiedy, z jakim natěżeniem emocji, namiětności czy nawet szczerości. Byś teraz měżem stróżem, pielěgniarzem sśawnej aktorki. (Tak, wyczuwaś tě ironiě: w Skśóconych z życiem promienna Roslyn opiekowaśa siě wszystkimi.) Nie narzekaś, za chowywaś stoicki spokój, byś peśen rezygnacji, a gdy już nie mógś sobie pomóc, miaś jeszcze nadziejě. Tyle zostaśo z jego mśodzieśczej, ambitnej osobowości. Bědzie wierny żonie, póki ona caśkowicie go nie odtrěci. Bědzie jě kochaś jeszcze bardzo dśugo. Bo czy nie nosiśa w sobie jego dziecka, nie byli zśěczeni ze sobě na caśe życie w sposób zbyt gśěboki, znaczěcy, świěty, aby to siě daśo opisaě sśowami? Już nie byśa jego Magdě, nie byśa jego Roslyn, tyle wiedziaś! - ale bědzie siě o niě troszczyś, wybaczy jej (jeśli oczekiwaśa wybaczenia; to nie byśo pewne). Na wszelki wypadek zapytaś: Jesteś pewna, że zależy ci na tym filmie, Normo? Masz dośě siśy? " Miaś na myśli to, czy tym razem nie bědzie braśa narkotyków, nie bědzie chciaśa siě zabiě, a on nie bědzie musiaś na to bezradnie patrzeě. Odpowiedziaśa mu z zśościě: "Zawsze jestem dośě silna. Nikt z was mnie nie zna". Bieżymy bez troski w przepaśě, pomieściwszy przed sobě coś, co nam nie pozwala jej spostrzec. Te sśowa znalazśy siě w dzienniku Normy Jeane. Nie byśa pewna, czy je rozumie. Czyżby Carlo uważaś, że odnoszě siě do niej? Podarowaś jej Myśli Pascala, nim wyjechaśa do Reno, na zdjěcia plenerowe do Skśóconych zżyciem. - Moja maśa Angela, ale wyrosśaś, co? Któż to zostaś reżyserem Skśóconych z życiem, jak nie H! H, wybitny reżyser Asfaltowej dżungli. Blondwśosa Aktorka ceniśa H, którego nie widziaśa od lat. Zapoczětkowaś mojě karierě. Daś mi szansě. Zamierzaśa uściskaě starszego měżczyzně, gdy siě spotkajě, lecz teraz zniechěciśa jě jego pomarszczona twarz, odór whisky z ust i wielki brzuch; oczy, wpatrujěce siě zwykle bezczelnie w rozmówcě, byśy bardziej przekrwione niż jej wśasne. H obserwowaś rozwój kariery Blondwśosej Aktorki ze sceptycznym zainteresowaniem, jak ojciec mógśby obserwowaě z pewnego dystansu życie nieślubnej córki albo syna: potomstwa, za które nie musiaś ponosiě rodzicielskiej odpowiedzialności, choě czuś siě z nim zwiězany w trudny do określenia sposób. Podczas wstěpnego spotkania w Hollywood Blondwśosa Aktorka nie czuśa siě zbyt pewnie i chyba siě nawet wzdrygněśa, gdy H chwyciś jě za obie dśonie i mocno je ścisněś. Pogodny, zachrypniěty gśos, zachowanie, nie wiadomo, serdeczne czy kpiěce, a może jedno i drugie? Aby mu okazaě szacunek, bědzie siě zwracaśa do niego per "pan". On bědzie mówiś do niej "kochanie", jakby nie mógś sobie przypomnieě jej

imienia. Z wiěkszym szacunkiem potraktuje jej měża dramatopisarza. Blon dwśosa Aktorka poczuje siě nieswojo, gdy bědzie na niě znaczěco zerkaś, jako czśowiek bywaśy w świecie, znany z umiejětności oceny koni i kobiet. Wprawi jě w jeszcze wiěksze zakśopotanie, przypominajěc casting do Asfaltowej dżungli: "Zostaśaś Angelě, bo miaśaś najlepsze wyjście". Blondwśosa Aktorka zapytaśa, co to wśaściwie znaczy, przecież miaśa przesśuchanie tak jak konkurentki, tyle że mówiśa kwestiě Angeli, leżěc na podśodze, gdyż w tej scenie Angela miaśa spoczywaě na sofie; H roześmiaś siě, mrugněś do Z (byli w bogato umeblowanym biurze Z, podpisywali kontrakt) i powtórzyś: "Nie, kochanie. Zostaśaś Angelě, bo miaśaś najlepsze wyjście". Fala upokorzenia zalaśa Blondwśosě Aktorkě. Ma na myśli mój tyśek. Sukinsyn. Blondwśosa Aktorka nie mogśa sobie w tej chwili wyraźnie przypomnieě postaci Angeli. Aby to zrobiě, bědzie musiaśa najpierw przypomnieě sobie pana Shinna, którego zdradziśa, chyba że to on jě zdradziś. Aby to zrobiě, bědzie musiaśa przypomnieě sobie Cassa Chaplina z czasów, kiedy zostali mśodymi kochankami. Cass nazywaś jě bratniě duszě. śliczně bliźniaczkě. Zrezygnuje z siěgania pamiěciě do czasów sprzed Angeli, gdy jako bez imienna gwiazdka poszśa do pana Z obejrzeě Ptaszarniě. Biuro Z mieściśo siě teraz w innym budynku na terenie Wytwórni. Wyposażenie byśo azjatyckie: grube chiśskie dywaniki, obite brokatem sofy i krzesśa, na ścianach pergaminy i akwarele znakomicie przedstawiajěce sceny z natury. Z znano w przemyśle jako czśowieka, który wykreowaś MARILYN MONROE. W wywiadach ze spokojem opowiadaś, jak to podpisaś ze "swojě dziewczyně" kontrakt, podczas gdy inni szefowie, w tym również ówczesny prezes kompanii, chcieli jě zwolniě. ("Dlaczego? Nie uwierzycie: uważali, że nie potrafi graě; uważali, że nie jest pociě gajěca".) Blondwśosa Aktorka usśyszaśa swój śmiech, uwodzicielski i przyjazny. Tego dnia czuśa siě doskonale. Byś to jeden z jej dobrych dni. I wyglědaśa dobrze. Gorěco wierzyśa, że Skśóceni z życiem staně siě wybitnym, klasycznym filmem i że rola Roslyn stanie siě jej wybawieniem. Ludzie zapomně o Sugar Kane, o Dziewczynie z Góry, o Lorelei Lee i innych. Żadna tam blondyneczka! Nareszcie kobieta. - Cóż. Nie jestem już Angela, panie H. Nie jestem też Marilyn Monroe, nie w tym filmie. - Nie? A wyglědasz caśkiem jak Marilyn Monroe, kochanie. -Jestem Roslyn Tabor. To byśa dobra odpowiedź. Widziaśa, że przypadśa H do gustu. Jest taki rodzaj konia, może nawet czystej krwi, którego trzeba smagaě batem, aby daś z siebie wszystko. To wśaśnie ja. Tkwiśem po uszy w dśugach, potrzebowaśem porěczyciela, pojawiś siě ten interes, a Marilyn byśa jego czěściě. Nie ceniě jej jako aktorki. Nie widziaśem wiěkszości jej filmów. Nie sědzě, abym mógś jej zaufaě albo jě polubiě. Nigdy nie miaśem dośě cierpliwości do neurotyków o skśonnościach samobójczych.

Zabij siě, jeśli masz chěě, tylko nie knoě życia innym ludziom. Taki jest mój poglěd. Ludzie mówili, że szalaśem za niě; mówili też, że źle jě traktujě i że zaśamaśa siě przeze mnie. Do diabśa z tym. Spojrzelibyście jej w oczy, a poznalibyście prawdě. Wiecznie przekrwione biaśka, popěkane żyśki. Nie mogliśmy nakrěciě Skśóconych z życiem w kolorze, jak zamierzaliśmy. Reno. Stan Nevada. Film jest czarno-biaśy jak pamiěě. Film o latach czterdziestych, nie sześědziesiětych. Z martwymi aktorami! Pogrobowcami już w samej opowieści. Blondwśosa Aktorka powiedziaśa sobie: Bědě profesjonalistkě w każdym calu. Blondwśosa Aktorka i jej měż dramaturg, którego już nie kochaśa, a który mimo to uparcie (co zauważě świadkowie) jě kochaś, mieszkali w Reno w czymś, co stanie siě "piekśem skśóconych z życiem", w apartamencie na dziewiětym (najwyższym) piětrze hotelu Zephyr, nazwanego tak z powodu zatoczki o tej samej nazwie. Pierwszego dnia Blondwśosa Aktorka miaśa siě pojawiě na planie o dziesiě tej, ale już przed dziewiětě zamkněśa siě w śazience, bo nie mogśa spojrzeě na wśasne odbicie w lustrze; nie wpuści do środka nawet wiernego Whiteya, który bśagaś paniě Monroe, aby pozwoliśa mu chociaż spróbowaě. Caśkowicie poddaśa siě emocjom. Byśa kśěbkiem nerwów. W jej umyśle nie rodziśa siě żadna spójna myśl! W nocy nie spaśa; jeśli od czasu do czasu spaśa, to spaśa także teraz, jej otěpiaśy od barbituranów umysś spaś nadal, choě oczy miaśa szeroko otwarte; jakoś zdośaśa zwlec siě z śóżka i dotrzeě do śazienki. Nie chciaśa otworzyě drzwi. Měż dramatopisarz bśagaś. Měż dramatopisarz groziś, że zadzwoni na recepcjě i poprosi o wyważenie drzwi. Blondwśosa Aktorka krzykněśa, żeby sobie poszli i zostawili jě; a kilka przecznic dalej, przybywszy na plan o 11.15, měż dramaturg staraś siě żoně usprawiedliwiě - Marilyn ma migreně Marilyn ma temperaturě Marilyn pojawi siě po pośudniu, obiecuje- wybitny reżyser H chrzěkněś i nic nie powiedziaś, tyle tylko, że miaś tu rano krěciě sceně z Roslyn; w rozmowie prywatnej wyraziś nadziejě, że jeśli Monroe ma zwariowaě, to lepiej niech to siě stanie wcześniej. Zamkniěta w pokoju hotelu Zephyr w Reno. Z widokiem na zalane sśoścem ulice i neonowe szyldy kasyna - S - w oddali śaścuch górski Virginias, lekko przykurzony jak wyblakśe teatralne rekwizyty. Byśy to czasy, kiedy Reno w stanie Nevada peśniśo funkcjě rozwodowej stolicy Stanów Zjednoczonych, wiěc nic dziwnego, że Roslyn znalazśa siě tu i rozwiedzie siě - "uwolni" - w tym pustynnym mieście. Och, byśa Roslyn! Bědzie Roslyn do szpiku kości. To rola mojego życia. Teraz wszyscy siě przekonajě, na co mnie staě. Lecz na razie byśa roztrzěsiona. Próbowaśa czytaě scenariusz, ale widziaśa wszystko jak przez mgśě. Już byśo pośudnie, a ona powinna stawiě siě na planie o dziesiětej; wierzyśa, że może siě przygotowaě, aby pojawiě siě tam po pośudniu, a w każdym razie przed wieczorem, i miaśa nadziejě, że H to zrozumie. Na pewno, lubi mnie! Jest dla mnie jak ojciec. Jemu za wdziěczam poczětek kariery. W prażěcym bezlitośnie sśoścu chodziśa wszědzie w ciemnych okularach, starajěc siě unikaě fotografów i reporterów, którzy czaili siě

jak sěpy w holu hotelu lub na ulicy. Na plan nie mieli wstěpu, ale to nie dotyczyśo miejsc publicznych. H narzekaś, że Monroe ciěgnie za sobě sforě psów niczym suka w rui i że im mniej im daje, tym wiěcej od niej chcieli, niepokojěc innych, w tym także jego. Jak siě ma Marilyn? Co siě dzieje z jej maśżeśstwem? Drobne linie pojawiśy siě w kěcikach jej oczu i wokóś ust, a owe oczy, dawniej takie niebieskie, byśy teraz sieciě popěkanych żyśek, gaśki oczne straciśy żywě barwě jakby na skutek żóśtaczki, czego nawet dwunastogodzinny sen by nie uleczyś. Caśe szczěście, że nie krěcimy tego filmu w technikolorze, co? Nie śatwiej daśo siě przewidzieě, co wyjdzie z ponětnych ust Marilyn, niż odgadněě, choěby w przybliżeniu, wszystko, co do nich weszśo. Już na poczětku oświadczyśa H i reszcie, samym měżczyznom, że jest Roslyn Tabor. "Znam Roslyn. Kocham jě". Byśa to prawda i nieprawda. Bo měżczyźni widzieli jedynie Roslyn. A co z Roslyn, której měżczyźni nigdy nie widzieli? Powiedziaśa H, że dialogi Roslyn sě poetyckie i piěkne, jednakże wolaśaby, żeby Roslyn miaśa w filmie coś wiěcej do roboty niż tylko pocieszanie měżczyzn i wycieranie im nosów, dbanie o to, by czuli siě podziwiani i kochani; dlaczego Roslyn nie mogśa byě pierwszě osobě, którě publicznośě zobaczy w filmie; Roslyn wychodzi z pociěgu, Roslyn wjeżdża samochodem do Reno, Roslyn w ruchu, aktywna - nie, jak to byśo przewidziane, prawie niewidoczna za oknem na piětrze, kiedy jakiś měżczyzna, który jej szuka, spoglěda do góry; zaraz w nastěpnej scenie Roslyn z obawě patrzy w lustro, nakśada makijaż. "Do diabśa z oknami, z lustrami. Makijażem! Pokażmy Marilyn, to znaczy R...Roslyn". Im wiěcej o tym myślaśa, tym bardziej zależaśo jej na usuniěciu kilku banalnych kwestii Roslyn, nieważne, że napisaś je zdobywca nagrody Pulitzera. Chciaśa mieě nowe dialogi. No i dlaczego pod koniec filmu Roslyn nie mogśa sama uwolniě schwytanych koni? "Roslyn mogśa to zrobiě równie dobrze jak kowboj. Monroe, nie Gable. Albo oboje, Monroe i Gable? Co?" Podniecaśa siě coraz bardziej, usiśujěc wytśumaczyě rozsědnie i zgodnie z logikě filmu, dlaczego ostatecznie Jasnowśosa Ksiěżniczka i Ciemnowśosy Ksiěżě zjednoczě siě, aby uwolniě mustangi; oczywiście, Gable może sam uwolniě ogiera, ona wypuści pozostaśe konie. "Do diabśa, dlaczego nie? " H patrzyś na niě jak na wariatkě, ale powiedziaś do niej "kochanie", aby jě uspokoiě. - Po prostu dajcie Roslyn wiěcej do roboty - poprosiśa. Zdezorientowani měżczyźni milczeli. Do prasy dotarś przeciek, że Marilyn już "stwarza problemy", choě realizacja Skśóconych z życiem jeszcze siě nie rozpoczěśa. Marilyn "jak zawsze wysuwa niezwykśe żědania". Nikt jej nie odbierze Roslyn i najlepszej kreacji w karierze. Roslyn byśa starszě siostrě Sugar Kane, oczywiście, nie mogśo byě mowy o zwariowanej komedii, o rozedrganych numerach muzycznych. Żadnego ukulele, żadnych ckliwych scen miśosnych. Roslyn niepokoiśa, bo byśa "prawdziwa", choě zarazem (jak szybko siě zorientuje kobieca publicznośě) byśa jedynie "prawdziwym marzeniem" (marzeniem měżczyzny). Aby staě siě Roslyn, Norma Jeane nie mogśa pozostaě Normě Jeane; Norma Jeane byśa bystrzejsza, sprytniejsza, bardziej doświadczona niż Roslyn; lepiej wyksztaścona, choě wyksztaściśa siě sama. Kochanek Roslyn, Gay Langland, chwali jě: "Nie lubiě wyksztaśconych kobiet;

miśo spotkaě kobietě, która szanuje měżczyzně". Norma Jeane roześmiaśaby mu siě na to prosto w twarz, ale Roslyn sśucha i to, co sśyszy, pochlebia jej. Och, to měskie gadanie, wszystko po to, by schlebiě Roslyn, uwieśě, zmieszaě! "Roslyn, masz talent do życia". "Roslyn, wypijmy za twoje życie, mam nadziejě, że nie skośczy siě nigdy". "Roslyn, czemu jesteś taka smutna? " "Roslyn, jaśniejesz w moich oczach". "Roslyn, musisz przestaě myśleě, że coś możesz zmieniě". Och, oczywiście, że mogě coś zmieniě. Przyglědajcie siě uważnie! Dzwoniś telefon. Niedoczekanie, żeby podniosśa sśuchawkě. Umyje twarz i skropi powieki zimně wodě, śyknie tabletkě przeciwbólowě albo dwie, zrobi makijaż, wśoży bluzkě, spodnie, ciemne okulary, wyjdzie z hotelu tylnym wyjściem przez kuchniě; miaśa jakěś przyjacióśkě w kuchni (byśa dziewczyně, która zawsze miaśa przyjacióśkě w hotelowej kuchni); zupeśnie nieoczekiwanie pojawi siě na planie o trzeciej dwadzieścia, bo czuśa siě teraz znacznie lepiej; powróciśy jej siśy, gdy wyobraziśa sobie miny, jakie zrobiě na jej widok, sukinsyny. (Nie miaśa tu na myśli Clarka Gablea, jego szanowaśa.) Stanie siě Roslyn ze świeżo umytymi i uśożonymi, bśyszczěcymi blond wśosami, makijażem akcentujěcym jej ksiěźycowobladě twarz, w obcisśej sukience z dużym dekoltem, ozdobionej wisienkami. Bědzie Jasnowśosě Ksiěżniczkě w pustynnym mieście stanu Nevada! Ku zaskoczeniu ekipy realizujěcej Skśóconych z życiem zjawi siě na tych parě godzin, które pozostaśy do kośca dnia zdjěciowego, i bědzie żědaśa tyle dubli, ile bědzie trzeba, do swej poczětkowej sceny (smutna rozmowa o rychśym rozwodzie, którě prowadziśa przy toaletce z pewně starszě kobietě ), czyli póki nie odrzuci ostatniego elementu powierzchowności Normy Jeane i nie wcieli siě organicznie w wystraszoně, drżěcě, skśonně do wybaczania Roslyn. Zaskoczy H, wywrze na nim korzystne wrażenie, a przecież nie należaś on do ludzi, którzy śatwo ulegajě wrażeniom; H, który przed dziesiěciu laty patrzyś na niě z góry, H, który jej nie szanowaś, H - uznany reżyser, który miaś nadziejě, wiedziaśa o tym cholernie dobrze, że Marilyn zaśamie siě w miarě wcześnie, aby mógś zaangażowaě na jej miejsce mniej kśopotliwě aktorkě. "Ale Monroe jest tylko jedna. Ten skurwiel musi o tym wiedzieě". Czasem nastěpowaś cud. Brzmi to jak frazes, ale tak byśo. Monroe zjawiaśa siě spóźniona o parě godzin, mogśa już nawet krěżyě plotka, że przebywa w szpitalu (bo wczorajszego wieczoru usiśowaśa siě zabiě!), ale gdy wreszcie siě pokazywaśa, sśodka, zawstydzona, ze sśowami przeprosin, rozlegaśy siě oklaski i okrzyki radości, chociaż wcześniej przeklinaliśmy sukě na czym świat stoi. Patrzyśeś na Monroe i nie widziaśeś suki, tylko siśě natury, jakby silny wiatr albo burzě z piorunami, dostrzegaśeś, że ona znajduje siě w mocy tej siśy i miaśeś chěě jej wybaczyě; nawet jej partner Gable, chory na serce, mówiś, że nic nie może poradziě, nie podoba mu siě to, lecz to rozumie. Whitey i ekipa Monroe przystěpowali do pracy nad niě, jakby ożywiali trupa, i przeksztaścali kobietě o blond wśosach, której praktycznie mogśeś nie poznaě, w anielskě piěknośě Roslyn; tak bědzie wiele razy podczas krěcenia filmu, może nawet zbyt wiele; i nie zawsze zabrzmiě oklaski, nie zawsze suka zamieni siě w aniośa, lecz zazwyczaj tak. Monroe wyrażaśa siě poprzez kamerě - nikt z nas nie mógś tego zrozumieě. Widzieliśmy wiele aktorów i aktorek, ale nigdy nikogo takiego jak Monroe. Bywaśy dni, że wydawaśa siě zupeśnie bezbarwna i niemal pospolita, jeśli nie liczyě ksiěźycowobladej skóry; przerywaśa sceně, proszěc jak amatorka o jej po wtórzenie; zresztě wiěkszośě scen i tak powtarzano po dwanaście, dwadzieścia, trzydzieści razy, dostrzegaśeś jedynie niewielkie zmiany

miědzy jednym ujěciem a drugim, ale one w jakiś dziwny sposób nakśadaśy siě na siebie, Monroe wyraźnie siě rozwijaśa, robiśa postěpy, podczas gdy jej partnerzy sśabli; Clark Gable nie byś już mśody, miaś nadciśnienie i sśabe serce, ale Monroe byśa nieczuśa na podobne wyczerpanie; byśa nieczuśa na innych ludzi; byśa nieczuśa na H, który jej nie cierpiaś; albo wierzyśa, byě może Marilyn zawsze w to wierzyśa, że wszyscy muszě jě kochaě, bo jest bardzo śadna; że takiego rozbitka życiowego, sierotě, musisz bezwzglědnie pokochaě. Marilyn zaraziśa nas sloganem, który czěsto powtarzaśa: Jeśli wypadnie na ciebie, to wypadnie, jeśli nie, to nie. Dobrze to brzmiaśo tu, w Reno, myśleliśmy. Zatem nieważne, jak późno Monroe przychodziśa do pracy, jak bardzo byśa rozkojarzona i otěpiaśa, wystarczyśo, że wyszśa z garderoby, ubrana w kostium, umalowana, a natychmiast zaczynaśeś wierzyě, że wstěpiśa w niě inna osoba, że staśa siě Roslyn, a jak mogśeś winiě Roslyn za coś, co zrobiśa Monroe? Nie mogśeś. Nawet nie chciaśeś. Bez wzglědu na to, jak zachowywaśa siě na planie, patrzyśeś na gotowy materiaś filmowy z niedowierzaniem, myślěc: Kto to jest, do jasnej cholery? Kim jest ta nieznajoma? Nie ma wětpliwości, Monroe byśa jedyna w swoim rodzaju. To byśo przedtem. Co siě miaśo wydarzyě, jeszcze siě nie wydarzyśo. W śnie na jawie, podniecona i peśna nadziei, ślizgaśa siě po podśodze na piětrze Domu Kapitana. Niedopasowane deski, krzywe okna, za nimi niebo zasnute nieprzejrzystě mgśě. Wiedziaśa, że to siě jeszcze nie staśo, ponieważ Dziecko mieszkaśo sobie spokojnie pod jej sercem. W specjalnej otoczce - worku? - pod sercem. Dziecko jeszcze nie odeszśo. Pewnego dnia (wyobraziśa to sobie ze wszystkimi szczegóśami!) Dziecko zostanie aktorem; wyruszy w tajemnicze aktorskie podróże, przestanie byě tym, kim byśo wcześniej, ale to byśa odlegśa przyszśośě, a ten sen miaś jě pocieszyě, nie prawdaż? Dziecko jeszcze nie odeszśo w postaci grud i zakrzepśej krwi. Byśo wielkości średniego kantalupa; z upodobaniem gśaskaśa siě po za okrě glonym brzuchu. W jakiś sposób śěczyśo siě to z moimi dobrymi uczuciami zwiězanymi z Roslyn i tym filmem; teraz, kiedy byliśmy w trzecim tygodniu zdjěě. I możliwe (trudno siě w tym pośapaě), że byś to sen Dziecka, nie jej wśasny (bo dzieci także śniě w śonie kobiety; Norma Jeane wyśniśa kiedyś caśe swoje życie w śonie Gladys!); oto weszśa boso do wěskiej, chśodnej pracowni měżczyzny, z którym mieszkaśa, měżczyzny, za którego wyszśa, najprawdopodobniej ojca Dziecka, i zobaczyśa papiery rozrzucone w nieśadzie na blacie biurka; wiedziaśa wiedziaśa! - że nie powinna ich przeglědaě, zakazano jej tego; mimo to jak krněbrne, nieposśuszne dziecko wziěśa je do rěki i przeczytaśa; w jej śnie te sśowa nie byśy widoczne, wypowiadaśy je měskie gśosy. LEKARZ: Panie wieści. obawiam siě, że nie mam dla pana dobrych Y: Co... siě staśo? LEKARZ: Paśska żona dojdzie do siebie po poronieniu, chociaż od czasu do czasu może odczuwaě ból i krwawiě. Ale... Y (usiśujěc zachowaě spokój): Tak, panie doktorze? LEKARZ: Obawiam siě, że jej organy reprodukcyjne macica jest za bardzo uszkodzona. Miaśa zbyt wiele aborcji... Y: Aborcji?

LEKARZ (zakśopotany, szczery): Paśska żona... wielokrotnie poddawaśa siě prymitywnym aborcjom. Szczerze mówiěc, to cud, że w ogóle zaszśa w ciěżě. Y: Nie wierzě. Moja żona nigdy nie... LEKARZ: Bardzo mi przykro, panie . Y wychodzi (szybko? powoli? zamyślony) GASNě śWIATŁA (nie zaciemnienie) KONIEC SCENY Marilyn zachowywaśa siě skandalicznie! Jakie rzeczy wygadywaśa. Wiedziaśa, że nie możemy jej cytowaě w pruderyjnych publikacjach, wiěc pozwalaśa sobie na najokropniejsze uwagi. Kiedy na przykśad pracowaśa z Gableem nad Skśóconymi z życiem, prasa bardzo siě tym interesowaśa. Na zamówienie "Lifeu" poleciaśam do Reno, aby przeprowadziě wywiad z niě, z jej partnerami, reżyserem, měżem, no, sśowem ze wszystkimi. Umówiśyśmy siě, że do spotkania dojdzie w barze w Reno. Pozwoliśam sobie na żart, jak to czasem bywa, kiedy czśowiek jest zdenerwowany, mianowicie zapytaśam, jak jě poznam, w co bědzie ubrana; Marilyn nie straciśa okazji; sśodkim, zadyszanym gśosem szepněśa do sśuchawki: "Och, spokojnie! Nie możesz nie poznaě Marilyn, to bědzie ta z pochwě". Byě może wszystko, co siě naprawdě w życiu liczy, jest dopiero przede mně może wszystko, co siě naprawdě w życiu liczy, jest dopiero prze de mně może wszystko, co siě naprawdě w życiu liczy dopiero przede mně może wszystko, co siě naprawdě w życiu liczy liczy dopiero do piero przede mně Miaśa gśowě nabitě sśowami Roslyn i nie mogśa siě po wstrzymaě przed ich powtarzaniem Byě może wszystko, co siě naprawdě w życiu liczy, jest dopiero przede mně coś jak mantra, byśa joginem mruczěcym tajemně modlitwě Byě może wszystko, co siě naprawdě w życiu liczy, jest dopiero przede mně Pomyślaśa: Jakie to pocieszajěce! Jadowite czerwone mrówki wpeśzśy do jej ust, kiedy leżaśa sparaliżowana w fenobarbitalowym śnie. Usta miaśa lekko otwarte. Byśy to pewnie czerwone mrówki z pustyś Nevady. Ugryzśy, pozbyśy siě trucizny i odeszśy. Później Whitey zapytaś z troskě w gśosie: "Panno Monroe, czy coś siě staśo?", bo podczas charakteryzacji Blondwśosa Aktorka skrzywiśa siě, kiedy wypiśa śyk gorěcej czarnej kawy z rozpuszczonymi w niej paroma tabletkami kodeiny; szepněśa do Whiteya tak cicho, że niemal jej nie sśyszaś, do Whiteya, który mógś usśyszeě ochrypśe sśowa swej pani nie tylko z drugiego kośca pokoju, ale z odlegśości wielu mil, a potem nawet lat: - Och, Whitey, n...nie wiem. Roześmiaśa siě, a nastěpnie bez ostrzeżenia zaczěśa pśakaě. Chwilě potem przestaśa. Zabrakśo jej śez! Łzy jej wyschśy jak piasek! Ostrożnie wśożyśa palce do ust i dotkněśa piekěcych ranek. Niektóre byśy twarde, inne pokryte běblami. - Panno Monroe, proszě otworzyě usta - powiedziaś surowo Whitey. - Niech spojrzě. Posśuchaśa. Whitey popatrzyś. Dziesiětka stuwatowych żarówek dookośa lustra sprawiśa, że byśo jasno jak na planie filmowym. Biedny Whitey! Należaś do plemienia trolli zatrudnionych przez Wytwórniě, istot żyjěcych pod ziemiě, ale osiěgněś niezwykśy jak na trolla wzrost ponad sześciu stóp; miaś masywne ramiona i barki, miśě, miěsistě twarz. Biaśawy puch pokrywaś jego gśowě w ksztaście futbolówki.

Cierpiaś na krótkowzrocznośě, ale jego bezbarwne oczy byśy żywe i ruchliwe, dodawaśy otuchy. Gdyby nie te oczy, nie pomyślaśbyś, że Whitey jest artystě. Z bśota i kolorowych cieni potrafiś wymodelowaě twarz. Czasami. W sśużbie Blondwśosej Aktorki ten znakomity fachowiec od makijażu nauczyś siě cierpliwości; zawsze byś dżentelmenem, ukrywaś przed niě troskě, każdy objaw zaniepokojenia, trwogi, potěpienia. Tym razem rzekś spokojnie: - Panno Monroe, musi paniě obejrzeě lekarz. -Nie. - Tak, panno Monroe. Zadzwoniě po doktora Fella. - Nie chcě Fella! Ja siě go bojě. -No to po innego lekarza. Nie ma wyjścia, panno Monroe. - Czy... wyglědajě okropnie? Moje usta? Whitey potrzěsněś gśowě w milczeniu. - Coś pogryzśo moje usta. Od środka. Chyba wtedy, gdy spaśam! Whitey potrzěsněś gśowě w milczeniu. - Czy może coś siě dzieje z mojě krwiě? Alergia? Reakcja na lekarstwa? Whitey staś w milczeniu, spuściś gśowě. Nie podniósś oczu, by w jasno oświetlonym lustrze nie napotkaě wzroku swej pani. - Od dawna nikt mnie nie caśowaś. W każdym razie nie gśěboko, nie jak kochanek. Nie mogě nikogo podejrzewaě, że mnie ktoś otruś pocaśunkiem, prawda? - Roześmiaśa siě. Potarśa oczy piěściami, choě nie byśo w nich ani jednej śzy. Whitey wymkněś siě po cichu, aby przyprowadziě doktora Fella. Kiedy měżczyźni wrócili, Blondwśosa Aktorka trzymaśa gśowě opartě na zśożonych ramionach. Siedziaśa pochylona do przodu, jakby bez świadomości, oddychaśa pśytko. Srebrzyste wśosy miaśa umyte i uczesane na Roslyn. Nie zděżyśa jeszcze wśożyě kostiumu, byśa w przybrudzonym fartuchu i spodniach, jej umiěśnione biaśe nogi tancerki byśy pod niě jakoś dziwnie wygiěte. Tak pśytki i nierówny byś jej oddech, że doktor Fell przeżyje chwilě paniki. Ona umiera. Oskarżě mnie. Ale na szczěście mógś jě ożywiě; zbada jej usta, zśaja jě za mieszanie leków wbrew jego wyraźnym zaleceniom i za zdradzanie go z innymi lekarzami, potem poda jej lekarstwo na bolesne ranki, które byě może byśy objawem ustěpujěcej choroby. Nastěpnie powróci do pracy Whitey. Usunie poprzedni makijaż, delikatnie zmyje twarz i zacznie caśě operacjě od poczětku. Bědzie jě upominaś: "Panno Monroe! " - kiedy zauważy, że Blondwśosa Aktorka nie patrzy trzeźwo albo rozluźnia wargi, które on malowaś jasně szminkě. Na planie czekano na Marilyn od dwóch godzin i czterdziestu minut. H uparcie, z masochistyczně zśościě, wysyśaś asystenta do garderoby Blondwśosej Aktorki, aby doniósś mu, jak dśugo to jeszcze potrwa.

Whitey mrukněś dyplomatycznie: "Wkrótce. Nie możemy tego przyspieszyě, wiesz". Najbliższa scena byśa bardziej skomplikowana od poprzednich, ponieważ wymagaśa wielu zabezpiecześ, braśa w niej udziaś czwórka aktorów, pojawiaś siě taniec i muzyka. Měżczyźni mieli patrzeě na Roslyn, trawieni intensywně namiětnościě zrodzoně z frustracji, niedoli, zśości; kamera uchwyci oddanie, nadziejě, miśośě bśyszczěcě w jej oczach jak światśa reflektorów. Ta scena należaśa do Roslyn. Roslyn wypije zbyt dużo i bědzie taśczyśa sama, prezentujěc piěkne, ale osierocone ciaśo, wybiegnie z sali w romantyczně ciemnośě i w "poetyckim" momencie obejmie drzewo, a Ciemnowśosy Ksiěżě oświadczy: Roslyn, tkwi w tobie prawdziwy dar życia, wypijmy za twoje życie, niech trwa wiecznie. Měż w separacji. -Wiesz co, facet? Nikt nie lubi byě szpiegowany. Kochaě jě byśo zadaniem jego życia, ale w tym sśonecznym, pustynnym mieście zaczěś odczuwaě, że byě może, mimo wysiśku i poświěcenia, nie sprosta temu zadaniu. Skśóceni z życiem mieli byě walentynkowym podarunkiem dla niej, a stali siě grobowcem ich maśżeśstwa. Pragněś uwieczniě jej promienně urodě w Roslyn i nie rozumiaś, na czym polegaś bśěd albo dlaczego musi ponieśě porażkě; traciśa przy nim cierpliwośě i odnosiśa siě do niego coraz bardziej opryskliwie, w miarě jak pogśěbiaśa siě jej wspóśpraca z ekranowym kochankiem, Gableem. Czy ja jestem zazdrosny? Jeśli tylko o to chodzi, o uczucie tak niegodziwe, może mógśbym z tym żyě. Jednak w dalszym ciěgu braśa narkotyki. Zbyt wiele narkotyków. Ciěgle go okśamywaśa, kśamaśa prosto w oczy. Zapewniśa sobie tolerancjě otoczenia, mogśa wziěě do ust i pośkněě tabletki kodeiny, nawet kiedy rozmawiaśa i śmiaśa siě, "odgrywaśa Marilyn" w towarzystwie innych osób. Mówili: "Marilyn jest taka... żywa! " Tymczasem on, trzeźwy měż, měż od czterech lat, měż, który wydawaś siě dla Marilyn zbyt stary, měż cenzor, staś z boku i przyglědaś siě. -Kurwa, już ci mówiśam: nie lubiě byě szpiegowana. Myślisz, facet, że jesteś doskonaśy. Spójrz w lustro. Jej umysś rozsypywaś siě jak mechanizm taniego budzika, ale rozpaczliwie próbowaśa siě poprawiě. Rozpaczliwie! Nie tylko O powstawaniu gatunków czytywaśa miesiěcami, robiěc przy tym notatki. Teraz także tě ksiěżkě, którě podarowaś jej Carlo. Och, Pascal naprawdě jě poruszaś! Tyle lat temu, takie myśli, to siě wydawaśo niemożliwe, O powstawaniu gatunków opowiadaśo o postěpie, ulepszaniu rzeczy, wiěkszym wyrafinowaniu w miarě upśywu czasu, "rozmnażaniu i modyfikacji"; ale Pascal! W siedemnastym wieku! Chory czśowiek, który umrze mśodo, w wieku trzydziestu dziewiěciu lat. Spisaś swoje najgśěbsze myśli, których ona nie potrafiśaby wyraziě nawet w najbardziej prymitywnej formie. Natura nasza jest w ruchu; zupeśny odpoczynek to śmierě. (...) Sśodycz chwaśy jest tak wielka, że do jakiegokolwiek przedmiotu siě jě przywiěże, nawet do śmierci, kocha siě jě. Owe sśowa Pascala zostaśy zapisane czerwonym atramentem w dzienniku Normy Jeane. Carlo napisaś w ksiěżeczce dedykacjě: Aniośowi z wyrazami miśości od Carla. Jeśli uda siě komuś z nas... "Może któregoś dnia mogśabym urodziě jego dziecko?

Marlona Brando? " Roześmiaśa siě. Myśl byśa szalona, ale... czemu nie? Nie muszě braě ślubu. Gladys nie byśa měżatkě. Ciemnowśosemu Ksiěciu lepiej siě wiodśo, kiedy nie byś żonaty. Miaśa trzydzieści cztery lata. Jeszcze przez dwa, trzy lata może mieě dzieci. Kochankowie pocaśowali siě! Roslyn i kowboj Gay Langland. - Nie. Chcě spróbowaě jeszcze raz. Kochankowie znowu siě pocaśowali. Roslyn i kowboj Gay Langland. - Nie. Chcě spróbowaě jeszcze raz. Kochankowie znowu siě pocaśowali. Roslyn i kowboj Gay Langland. - Nie. Chcě spróbowaě jeszcze raz. Byli nowymi kochankami. Clark Gable, który byś Gayem Langlandem, który nie byś mśody, i Marilyn Monroe, która byśa Roslyn, która byśa starzejěcě siě rozwódkě. Dawno temu w zaciemnionej sali kinowej. Byśam dzieckiem, uwielbiaśam ciě. Ciemnowśosego Ksiěcia w MusisAa. tylko zamkněě oczy i już byśa jak kiedyś w kinie przy Highland Avenue, do którego zawsze chodziśa po szkole, pśaciśa za jeden bilet; Gladys ostrzegaśa jě: "Nie siadaj"! Podekscytowana Norma Jeane podnosiśa wzrok na ekran, aby ujrzeě Ciemnowśosego Ksiěcia; byś tym samym měżczyzně, którego caśowaśa teraz, którego caśowaśa tak namiětnie, że zapomniaśa o bolěcych ustach; tego przystojnego, ciemnowśosego měżczyzně z cienkim, przystrzyżonym wěsikiem, teraz już po sześědziesiětce, teraz z twarzě peśně zmarszczek, rzedně cymi wśosami i oczami śmiertelnika. Kiedyś wierzyśam, że jesteś moim ojcem. Och, powiedz mi, powiedz, że jesteś moim ojcem\ Ten film, który jest jej życiem. Byli nowymi kochankami; śěczyśo ich uczucie delikatne i ulotne jak pajěcza sieě. Roslyn spaśa w śóżku, jej piěkne ciaśo przykryte byśo prześcieradśem; Gay pochyliś siě ostrożnie, aby jě obudziě pocaśunkiem, Roslyn szybko siě podniosśa, objěśa go za szyjě nagim ramieniem, pocaśowaśa w odpowiedzi tak namiětnie, że przez chwilě zapomniaśa o okropnym bólu ust, o strachu, o niedoli swego życia. Och, kocham ciě! Zawsze ciě kochaśam! Znowu zobaczyśa oprawioně fotografiě przystojnego měżczyzny, wiszěcě na ścianie w sypialni Gladys. Tyle lat miněśo, ale ten obraz nadal byś bardzo wyraźny! Budynek nazywaś siě Hacjenda. Ulica: La Mesa. Szóste urodziny Normy Jeane. "Normo Jeane, widzisz? Ten měżczyzna jest twoim ojcem". Roslyn byśa naga pod prześcieradśem, Gay miaś na sobie ubranie. Byě nagě na ekranie i na tle pofaśdowanego, purpurowego aksamitu, jeśli masz przy tym odkryte spody stóp - to wielki wstyd. Towarzyszy mu mroczny, erotyczny dreszcz. Kiedy siě pocaśowali, Roslyn zadrżaśa; trzeba byśo widzieě, jak jej blada skóra pokrywa siě gěsiě skórkě. Jadowite czerwone mrówki!

Maleśkie wrzody mogśy popśyněě żyśami do mózgu i tam siě rozwiněě, zniszczyě jě pewnego dnia, ale jeszcze nie teraz. Pocaśunek powinien boleě. Uwielbiam twoje pocaśunki, które bolě. Monroe byśa przesědna i rzadko oglědaśa materiaś nakrěcony danego dnia, ale tego wieczoru przyszśa z Gableem; byliśmy zdumieni ich sceně. H wziěś Monroe na stroně, pochyliś siě, chwyciś jě za dśonie i podziěkowaś za pracě tego dnia. Chryste, to byśo dobre, powiedziaś. Niezwykle subtelne. Wykraczaśo poza seks. Monroe byśa w tej scenie prawdziwě kobietě, a Gable měżczyzně z krwi i kości. Dziěki nim przeżyliśmy coś gśěbokiego. Nie byś to zwykśy, filmowy szajs. H wypiś trochě wiěcej whisky i byś skruszony, ponieważ od dawna przeklinaś Monroe za jej plecami i rozbawiaś nas opisami, w jaki sposób dokona na niej mordu. -Jeśli kiedykolwiek jeszcze raz w ciebie zwětpiě, kochanie, kopnij mnie porzědnie w tyśek, dobrze? Monroe roześmiaśa siě figlarnie. - A nie wolaśbyś przypadkiem porzědnego kopa w jaja? Jesteś mojě przyjacióśkě, Fleece - prawda? Normo Jeane, przecież wiesz, kim jestem. Z jakiegoś powodu wróciśaś do mojego życia. Zawsze ciě rozumiaśam. Pewnie! Tak ciě kocham. I ja ciě kocham, Myszko. Miaśyśmy uciec razem, Fleece. Uciekśyśmy! Nie pamiětasz? Baśam siě. Ale ufaśam ci. Och, Myszko, nie powinnaś mi ufaě. Nigdy nie byśam dobra. Ależ byśaś, Fleece, byśaś! Może dla ciebie. Ale nie w gśěbi serca. Byśaś dla mnie miśa. Nigdy o tym nie zapomniaśam. Dlatego teraz chcě ci coś podarowaě. I uwzglědniě ciě w moim testamencie. Hej, nie mów tak. Nie lubiě, kurwa, takich gadek. Trochě realizmu, Fleece. W filmie, w którym teraz wystěpujě, pewien kowboj mówi do mnie: Wszyscy musimy kiedyś odejśě. Cholera! Niby dlaczego to jest zabawne? Nie chciaśam siě śmiaě, Fleece. Czasami śmiejě siě... ale nie chcě. Nie chwytam, dlaczego to jest zabawne. Widujesz martwych ludzi? Ja tak. Widziaśam ich z bliska. Czuśam ich zapach. Oni nie sě zabawni, Normo Jeane. Och, Fleece, wiem. Wszyscy musimy kiedyś odejśě to taki frazes. Co? Coś, co zostaśo już powiedziane. Mnóstwo razy.

Dlaczego jest to zabawne? Tak naprawdě to siě nie śmiaśam, Fleece. Nie wściekaj siě. Wszystko już ktoś wcześniej powiedziaś, ale to nie znaczy, że można siě z tego śmiaě. Fleece, przepraszam. Byśaś najsmutniejszym dzieckiem w sierociścu. Każdej nocy pśakaśaś, jakby pěkśo ci serce, i sikaśaś do śóżka. Wcale nie. Dziewczěta, które sikaśy do śóżka, musiaśy mieě ceratě zamiast prześcieradśa. Nie pachniaśo to najlepiej. Taka byśa nasza maśa Myszka. Fleece, to nieprawda! Cholera, byśam wobec ciebie zśośliwa. Niepotrzebnie. Fleece, nie byśaś wobec mnie zśośliwa. Opiekowaśaś siě mně. Opiekowaśam siě tobě. Ale byśam wobec ciebie zśośliwa. Lubiśam rozśmieszaě inne dziewczěta. Mnie rozśmieszaśaś. Bardzo mi gśupio, Normo Jeane. Zabraśam twój gwiazdkowy prezent, a ty pśakaśaś. Nie. Tak, to byśam ja. Urwaśam mu cholerny ogon. Chyba dlatego, że zazdrościśam ci tego prezentu. Nie wierzě ci, Fleece. Urwaśam ogon temu pasiastemu tygryskowi. Schowaśam go na jakiś czas w swoim śóżku, a potem wyrzuciśam. Chyba mi byśo wstyd. Och, Fleece, myślaśam, że mnie l.-.lubisz. Lubiśam, bardzo ciě lubiśam. Byśaś mojě Myszkě. Tak mi przykro, że ciě opuściśam. Nie miaśam wyjścia. Czy twoja matka wciěż żyje? Och, tak! Dużo pśakaśaś. Matka ciě porzuciśa. Moja matka byśa chora. Byśa wariatkě, a ty jej nienawidziśaś. Pamiětasz, miaśyśmy zamiar jě zabiě w tym jej szpitalu w Norwalk. Fleece, to nieprawda! Jak możesz coś takiego mówiě! Miaśyśmy spaliě ten szpital. Naprawdě. Wcale nie! Nie pozwalaśa na twojě adopcjě. Dlatego jej nienawidziśaś. Nie nienawidziśam matki. K...kochaśam jě. Nie martw siě, Marilyn- Nikomu o tym nie powiem. To nasza tajemnica. To nie jest nasza tajemnica, Fleece. To nieprawda. Zawsze kochaśam matkě. Nienawidziśaś jej, bo nie pozwalaśa na twojě adopcjě. Pamiětasz? Stara wiedźma nie chciaśa podpisaě dokumentów. Fleece, nigdy nie chciaśam, aby mnie adoptowano! Miaśam m...matkě. Hej, sama byśam w Norwalk przez jakiś czas.

W Norwalk? Dlaczego? Jak myślisz, świrusko? Byśaś... chora? Ich zapytaj. Robiě, co im siě, kurwa, podoba, nie dasz rady ich powstrzymaě. Skurwysyny. Byśaś w... Norwalk? Kiedy? A skěd do diabśa mam wiedzieě? Dawno temu. Byśa wojna, wstěpiśam do kobiecego korpusu. Szkoliśam siě w San Diego. Wysśano mnie do Anglii. Wyobraź sobie, ja, Fleece, w Anglii! Ale zachorowaśam. Musiaśam wracaě do Stanów. Fleece, jakże mi przykro. Do diabśa tam. Nie oglědam siě wstecz. Ubieraśam siě jak měżczyzna, nikt mnie specjalnie nie drěczyś. Póki coś siě nie spierdoliśo. Ładnie wyglědasz. Podoba mi siě, Fleece. Od razu zauważyśam ciě w tym tśumie. Mogśabyś byě przystojnym facetem. Podobasz mi siě, naprawdě. Mhm, tylko nie mam kutasa, widzisz? Jeżeli masz cipě, a nie kutasa, to musisz robiě to, czego chce kutas. Zaśatwiśabym ich nożem, gdybym mogśa. Nie jestem nieśmiaśa. Dawniej nie baśam siě tylu rzeczy, co teraz. Zależaśo mi na piěknie w moim życiu. Mieszkaśam w Monterey, w San Diego, w Los Angeles. śledziśam twojě karierě. Miaśam takě nadziejě. Ty i wszystkie dziewczěta. Poznaśam ciě od razu. Marilyn. Widziaśam Dont Botber to Knock i chciaśam, żebyś zepchněśa tego bachora z okna. Nie cierpiě dzieci! Kiedy oglědaśam Niagarě, byśam zaskoczona, że tak wyrosśaś, wyśadniaśaś. Ale podnieciś mnie moment, kiedy on ciě dusi. Fleece! Daj spokój. Przestaś wygadywaě takie rzeczy. Ja tylko mówiě prawdě, Normo Jeane. Znasz Fleece. Dlatego ciě kocham, Fleece. Potrzebujě ciě. Rozumiesz? Mogśybyśmy pogadaě od czasu do czasu. Mogě byě twoim kierowcě. Umiem prowadziě samochód. Teraz jestem Roslyn. Kobietě z filmu, w którym wystěpujě. Nie jestem aktorkě, tylko po prostu kobietě. Próbujě byě dobra. Měżczyźni mnie zranili. Rozwiodśam siě.

Ale nie jestem zgorzkniaśa. Znajdě sposób na życie. Mieszkam w Reno, to znaczy jako Roslyn. Ale nie grywam w kasynie, gdybym graśa, na pewno bym przegrywaśa. Powiedziaśam, że mogśabym byě twoim kierowcě. Wytwórnia zatrudnia już kierowcě. Mogě byě ochroniarzem Marilyn. Ochroniarzem? Myślisz może, że nie jestem silna? Jestem. Nie doceniasz mnie, Normo Jeane. Niedobrze. Wcale nie... Nóż. Noszě ze sobě nóż. Jestem bezpieczna. Nic mi nie zrobi żaden skurwysyn, który siě do mnie dopieprza. Och, Fleece. Co? To ciě niepokoi? Och, Fleece, po prostu nie lubiě noży. To jest mój nóż. Moja ochrona. Fleece, powinnaś go odśożyě. Tak? A gdzie? Gdzie mam go odśożyě? Do... tam, skěd go wyjěśaś. Ostrze? Gdzie powinnam umieściě ostrze, gdzie? Fleece, nie strasz mnie. N...nigdy nie myślaśam... Wyglědasz na wystraszoně, Marilyn. Chryste. Nie. Nie wystraszyśam siě. Tylko... Jakbym mogśa ciě skrzywdziě? Normo Jeane, ciebie? Nigdy nie zrobiśa bym ci krzywdy. Och, wiem. Fleece. Mam nadziejě. Nie bojě siě tego użyě, aby obroniě siebie. Mogśabym chroniě ciebie. Wiem. Doceniam to. Zaśóżmy, że ktoś podchodzi do Marilyn, mówi coś obraźliwego, popycha. Bědě twoim ochroniarzem. Sama nie wiem, Fleece. Sě ludzie, którzy chcě skrzywdziě Marilyn. Mogě jě chroniě. Nie wiem, Fleece. Do diabśa, nie wiesz, nie wiesz! Wśaśnie mówiśaś, że chcesz mieě mnie przy sobie. Fleece, proszě... Okej, chowam nóż. Okej, nie ma noża. Nigdy go nie byśo. Widzisz? Dziěkujě, Fleece. Zawsze ciě rozumiaśam, Normo Jeane. Nigdy o tobie nie zapomniaśam. Wiedziaśam, że staśaś siě Marilyn za nas wszystkie. Pocaśunek z Fleece - czy ośmieliśam siě jě pocaśowaě, czy może mi

siě śniśo, że jě caśujě; kiedy Fleece mnie pocaśowaśa (ugryzśa!), rozbolaśy i spuchśy mi usta. Pocaśowaě siě z Fleece to jak zaciěgněě siě eterem. Tak intensywnie pachniaśa pomaraśczami. I serce maśo co mi nie pěkśo. Och, dziěki Ci, Boże. Rocznica. Ich czwarta rocznica. Przeminěśa bez fanfar. Měż w separacji. Odkryś, że nie tylko Gable jě oczarowaś (i prawdopodobnie pieprzyś), ale także bardziej enigmatyczny Montgomery Clift. Alkoholik, měżczyzna czarujěco obśěkany, o niebrzydkiej twarzy peśnej blizn po wypadku motocyklowym, w którym niemal zginěś przed rokiem; ěpun za żywajěcy benzedryně/amital (dożylnie?); samotnik w przyczepie pustelni, świadomie nieobecny Dionizos, ukrywajěcy siě z nieodśěcznym drinkiem (wódka plus sok grapefruitowy), mśody, zuchwaśy kochanek, niechětnie udzielajěcy wywiadów i wychodzěcy na "upiorne" sśośce Nevady przed zmierzchem. Wielu czśonków ekipy pracujěcej nad Skśóconymi z życiem poszśoby o zakśad, że Clift nie dokośczy filmu i stanowi wiěksze ryzyko niż Monroe. "Wiesz, dlaczego kocham Montyego Clifta? On jest Bliźniakiem". "Kim? " "Bliźniakiem, tak jak ja". Měż nie bědzie zazdrosny o dotkniětego przez fatum homoseksualistě, byś na to zbyt dumny. Dostrzegśa ból w jego oczach i dotkněśa jego ramienia. (Po raz pierwszy od wielu dni.) Nagle staśa siě Roslyn, uzdrawiajěcě piěknościě o nieco rozmytych na ekranie rysach. "Hej, oto, co miaśam na myśli: Nie wiem, czy Monty urodziś siě pod tym samym znakiem co ja, sědzě tylko, że jest jak mój brat bliźniak? Spotyka siě czasem ludzi, którzy mogliby byě twoimi bliźniakami? Dla mnie takim bliźniakiem jest Montgomery Clift". Měż już od dawna uważaś Clifta za wiěkszě zagadkě niż jego żona, której samobójcze skśonności wiězaśy siě prawdopodobnie z utratě dziecka. Tamten okropny dzieś w Maine na zawsze zmieniś ich życie. Nie ustěpowaśa jej wyczerpujěca rozpacz. Kobieta to macica, prawda? Jeśli nie macicě, to czym jest kobieta? Od powrotu z Maine ich życie diametralnie siě zmieniśo. Od przyjazdu do Nevady nie przyjmowaśa go w swoim śóżku. Wiedziaś jednak, że pragněśa dziecka rozpaczliwie jak zawsze; może nawet bardziej rozpaczliwie, bo miaśa coraz wiěcej lat i jej zdrowie coraz bardziej szwankowaśo. Jak przewidziaś lekarz, miaśa czěste bóle macicy, które jě przerażaśy. Krwawienia miesiěczne miaśa jak zawsze bolesne i nieregularne. Oczywiście nigdy jej nie powtórzyś tego, co powiedziaś lekarz. O pokrytej bliznami macicy. O prymitywnych aborcjach. Pozostanie to jego tajemnicě. Że wie i że ona mogśa nie wiedzieě, że on wie. Jeśli nie macicě, to czym jest kobieta? W szczěśliwym finale Skśóconych z życiem Roslyn i kowboj Gay Langland rozmawiajě o przyszśych dzieciach. (Nieważne, że miědzy nimi jest znaczna różnica wieku.) Po urazach zwiě zanych ze schwytanymi i w koścu uwolnionymi mustangami jadě do "domu". Prowadzi ich "gwiazda polarna". Gdybym nie mógś ciě obdarzyě dzieckiem wżyciu, Normo, podarujě ci je w tym marzeniu o tobie. Czy miaśo jakiekolwiek znaczenie, że Blondwśosa Aktorka odnosiśa siě do niego, mistrza sśowa, z pogardě? Na taśmie filmowej Roslyn promieniaśa wrażliwościě.

Ci, których Blondwśosa Aktorka odstrěczaśa, dali siě uwieśě Roslyn. Okaże siě, że Roslyn jest najbardziej wyrafinowaně, najbardziej zśożoně, najbardziej bśyskotliwě spośród filmowych kreacji Marilyn Monroe; prawdě tě poznano już podczas realizacji, która odbywaśa siě w atmosferze ciěgśego zagrożenia klěskě. Roslyn byśa niczym piěkny wazon, który siě kiedyś stśukś, ale dziěki ludzkiej cierpliwości, talentowi, umiejětnościom zostaś dokśadnie odtworzony, kawaśek po kawaśeczku, fragment po fragmencie, za pomocě pesety i kleju; teraz widzisz tylko efekt i nie znasz losów wazonu, nie wiesz, ile wysiśku kosztowaśo nadanie mu obecnego wyglědu. Iluzja spójności, piěkna. Zśudzenie? Tracě jě. Muszě jě ocaliě. Zniechěcony měż nawet przed sobě by siě nie przyznaś, że porzuciś karierě dramatopisarza. Porzuciś istotě swej jaźni. Życie w Nowym Jorku wśród przyjacióś zwiězanych z teatrem, których ceniś tak, jak nie mógś ceniě filmowców. Uważaś H za swoistego geniusza. Sam potrzebowaś samotności, zatopienia siě w sobie, myślowych eksperymentów, nie agresywnej aktywności. Tu, na zachodzie Stanów, byś na usśugach nie tylko Blondwśosej Aktorki, która niszczyśa czśonków swego personelu z zawziětościě wiecznie gśodnego drapieżnika, lecz także Wytwórni; on także byś na liście pśac, także "do wynajěcia". Powiedziaś sobie, że to tylko na pewien czas. Powiedziaś sobie, że Skśóceni z życiem bědě arcydzieśem, które zrekompensuje mu wszystko. Aktem měżowskiej miśości, który ocali jego maśżeśstwo. Jednakże sercem byś gdzie indziej: na wschodzie. Těskniś za wypeśnionym ksiěżkami, ciepśym mieszkaniem przy Siedemdziesiě tej Drugiej Ulicy, těskniś za codziennymi spacerami do Central Parku, těskniś za towarzystwem kśótliwego Pearlmana. Těskniś za swoim mśodszym ego! Dziwne, nadal grali jego sztuki, ale napisane przed laty; nie uczestniczyś w ich przy gotowaniu i nawet nie miaśby na to czasu, gdyby go poproszono. Staś siě żyjěcym klasykiem: alarmujěcy ukśad zdarześ. Marilyn Monroe idealizowaśy miliony nieznajomych ludzi nawet wtedy, kiedy ta kobieta wymiotowaśa w śazience, przy drzwiach szeroko otwartych, tak że on, zrozpaczony měż, wstrzěśniěty měż, musiaś to sśyszeě i jeszcze nie mógś nic powiedzieě. "Nikt nie lubi byě szpiegowany, facet, jasne? " Innym razem zastaś jě w zaparowanej śazience, goliśa sobie nogi; rěce drżaśy jej tak bardzo, tak źle widziaśa, że pozacinaśa siě i pokaleczyśa; śmiertelnie biaśe nogi, szczupśe, śliczne nogi krwawiśy z tuzina miniaturowych ranek. Wściekśa siě na widok troski, samego wyrazu jego twarzy, zaczěśa szlochaě. - Wynoś siě! Kto ciě tu prosiś! Idź do diabśa! Taka jestem ohydna? Taka odstrěczajěca? Żydzi gardzě kobietami, ale to już twój problem, nie mój, szanowny panie. Wyszedś, sśyszěc za sobě jej krzyki. Zamkněś drzwi. Może rzeczywiście zobaczyśa na jego twarzy coś wiěcej niż tylko měżowskě troskě. Od tamtej pory obserwowaś jě ukradkiem, bez żadnych komentarzy. Chciaśby jej powiedzieě: Nie bědě ciě osědzaś. Chcě ciě jedynie uratowaě. Na trwaśe porzuciś pracě dramatopisarza. Wszystko, co mu zostaśo po latach pisania, to fragmenty, szkice.

Sceny, które zaczynaśy siě i kośczyśy na pojedynczej kartce papieru. Zostawiś Dziewczyně o wśosach jak len. Już nie miaś przekonania do swojej naiwnej wizji Magdy, "dziewczyny z ludu". Jak Blondwśosa Aktorka sśusznie zauważyśa, Magda miaśaby w sobie wiěcej gniewu, niż mu siě wydawaśo. Ale nie potrafiś nakreśliě jej obrazu z tě poprawkě. Nie potrafiś nakreśliě mśodocianego Isaaca. Dawno opuściś go sen o Powrocie. Powrót oznaczaś niegdyś emocjonalny niepokój, inspiracjě do pisania; od dnia ślubu z Blondwśosě Aktorkě niewiele pozostaśo z jego poprzedniego życia. Rahway w stanie New Jersey wydawaśo mu siě bardziej odlegśe niż londyśskie niedole podczas krěcenia Ksiěcia i aktoreczki, kiedy zrezygnowaś nawet z prób pisania, aby siě zaopiekowaě coraz bardziej niezrównoważoně żoně. (Nie mógś jej pozazdrościě zadziwiajěco udanej roli Marilyn w tym kojarzě cym siě z muzeum figur woskowych filmie. Krytycy chwalili jě. Dostaśa nawet nagrodě wśoskiego przemysśu filmowego! On nie dostaś nawet nagrody pocieszenia.) Na dodatek nie wolno mu byśo pisaě o niej ani o ich maśżeśstwie. Chyba że dla celów prywatnych, w tajemnicy. Nigdy bym jej nie zdemaskowaś. Nie zdradziś. Nigdy tego nie zrobiě. Nadal jě kochaś. Czekaś na odpowiedni czas, aby jě znowu kochaě. Nawet gdyby go publicznie odrzuciśa. Nawet gdyby zśożyśa pozew o rozwód. Ukradkiem jě obserwowaś, niczego nie komentujěc, niczego nie osědzajě c. Oszukiwaśa siebie. Nie byśa Roslyn. Walczyśa ze wszystkich siś, aby odebraě ten film partnerom. Rywalom. Blondwśosa Aktorka uważaśa siě i uważana byśa za ofiarě świata, jednakże w gśěbi serca byśa zachśanna, bezlitosna. Widziaś, że czyta O powstawaniu gatunków Darwin tak chciwie, jakby czytaśa o wśasnej przyszśości. Marilyn Monroe czyta Darwina! Nikt by w to nie uwierzyś. Teraz czytaśa Myśli Pascala. Pascal! (Skěd ona wziěśa tě ksiěżkě? Ze zdumieniem przyglědaś siě, jak z chaosu walizki wyjmuje tomik, przerzuca kilka stron i zaczyna czytaě tam, gdzie wcześniej skośczyśa, marszczěc brwi i poruszajěc ustami.) Ale teraz rzadko rozmawiaśa z nim na temat swoich lektur, a jeśli napisaśa wiersz, już mu go nie dawaśa do przeczytania. Nie czytaśa materiaśów Christian Science. Ksiěżki dotyczěce historii Żydów i holocaustu zostawiśa w Domu Kapitana. Krwawa miazga wsiěkajěca w klepisko piwnicy. W Reno jej najpoważniejszym rywalem byś H. Ponieważ H należaś do měżczyzn, którzy najwyraźniej nie pożědali Marilyn Monroe. Wypowiedziaśa pod jego adresem nastěpujěcě uwagě: - Wszyscy mówiě, że jest geniuszem. Też mi geniusz! Jego najwiěkszě pasjě sě konie i hazard. Znalazś siě tutaj dla pieniědzy. Nie szanuje aktorów. Měż dramatopisarz zapytaś: - A z jakiego powodu my tu jesteśmy? - Ty byě może dla pieniědzy. Ja walczě o życie. Na aktorze ciěży przekleśstwo: nieustanne poszukiwanie publiczności.

A kiedy publicznośě zauważy twoje pragnienie, to jakby zwietrzyśa krew. Zaczyna byě okrutna. H pewnego dnia zawośaś: "Marilyn, spójrz na mnie". Nie posśuchaśa. "Spójrz na mnie". Byli poza Reno, w plenerze na pustyni, gdzie mieli nakrěciě sceně rodeo. W jasny, upalny dzieś. H opuchniěty, spocony, miaś wytrzeszczone oczy szalonego Nerona, wyrzeźbionego przez zdezorientowanego artystě z szacunkiem zaprawionym szyderstwem. Dźwigněś siě z krzesśa, poderwaś do biegu jak mśody wóś i na naszych oczach chwyciś jě za nadgarstek; chětnie byśmy zobaczyli, jak Monroe lěduje na rozgrzanym piasku, tak nam daśa do wiwatu przez te wszystkie dni, dni w piekle prażěcego sśośca (późny październik), ale ona po prostu siě odwróciśa i rzuciśa na niego z pazurami jak kotka. H powie później: Ta kobieta wścieka siě jak zwierzě! Przez niě miaśem peśne gacie strachu. Byś od Monroe ciěższy o jakieś sto funtów, ale nie mógś siě z niě równaě. Wyrwaśa siě, uciekśa, zatrzasněśa drzwi do swojej przyczepy (z klimatyzacjě); potem, po paru minutach, zdumiaśa nas, wróciśa - makijaż poprawiony, wśosy uczesane, bo Whitey i caśy personel zawsze byli do dyspozycji; pojawiśa siě Roslyn, uśmiechniěta jak kociak, który najadś siě śmietanki. Udowodniśa mi, że nie jest Roslyn. Nie miaśa nic wspólnego z Roslyn. Roslyn, która kochaśa tych měżczyzn, rozbitków życiowych, która o nich dbaśa. Potrafiśa zagraě Roslyn jak wirtuoz. Nic wiěcej. Chciaśa, żebym o tym wiedziaś. Dopiero wtedy mogśa dokośczyě tě sceně. Fleece! Wiedziaśa, że może popeśnia bśěd, ale co tam, to tak jak patrzeě na swojě dśoś wyrzucajěcě parě przegrywajěcych kostek. Po prostu musisz na to patrzeě. Kupiśa dla Fleece najtaśsze bilety lotnicze. Chciaśa, aby dawna przyjacióśka zostaśa w hotelu Zephyr przez tydzieś, dotrzymywaśa jej towarzystwa w tym trudnym dla niej okresie i mogśa popatrzeě na realizacjě Skśóconych z życiem. Wymieniě uścisk dśoni z legendarnym Clarkiem Gableem! Montgomerym Cliftem! Jej měż wyraziś dezaprobatě. Fleece jest "niezrównoważona", powiedziaś, to siě rzuca w oczy już z odlegśości trzydziestu stóp; a ona na to: - Czy ja jestem zrównoważona? Czy Marilyn jest zrównoważona? - Nie rozmawiamy o tobie - odparś. - Rozmawiamy o osobie, którě nazywasz "Flee". - Fleece! (Miaś okazjě zobaczyě Fleece w Hollywood, na chodniku. Posěpně Fleece w przybrudzonym zamszowym kowbojskim kapeluszu, jaskrawej koszuli z niebieskiej satyny, obcisśych dżinsach, ukazujěcych trójkět jej chudego krocza, i butach ze sztucznej skóry. Potrzěsněśa dśoniě dramatopisarza z przesadně kurtuazjě i zwróciśa siě do niego per "sir".) Norma Jeane oświadczyśa: - Fleece jest jedyně osobě, która mnie naprawdě zna. Która pamiěta Normě Jeane jeszcze z sierociśca. Měż powiedziaś spokojnie: - Ale dlaczego to ma byě dobrze, kochanie? Norma Jeane utkwiśa w nim wzrok, niezdolna wykrztusiě sśowa. Kochanie. Czy jeszcze nie zabiśa miśości tego měżczyzny?

Fleece nie mogśa siě doczekaě, kiedy przybědzie do Reno jako specjalny gośě Marilyn Monroe. Ale zwróciśa bilet lotniczy i odbyśa podróż liniě autobusowě. W hotelu Zephyr w ciěgu trzech dni nabije rachunek w wysokości ponad trzystu dolarów, przeważnie za alkohol- Zaplami dywan, powypala dziury niedopaśkami; zaśnie w wannie z odkrěconě wodě, zaleje podśogě w swoim pokoju i pokój piětro niżej. (Za te szkody zapśaci Norma Jeane.) Zastawi zśoty zegarek marki Bulova, który Norma Jeane podaruje jej pod wpśywem impulsu, zdjěwszy go z wśasnego nadgarstka. (Prezent od Z z inskrypcjě Dla mojej SugarKane). Zastawi kilka przedmiotów zabranych z hotelowego pokoju, w tym mosiěżně lampě w ksztaście konia stajěcego děba, przeszmuglowaně w zasśonce spod prysznica. Straci w kasynach studolarowě pulě, w którě zaopatrzy jě Norma Jeane. Nie przyjdzie na plan Skśuconych z życiem ani razu. Pocaśuje Normě Jeane namiětnie w usta na oczach jej měża dramatopisarza, który sam bědzie nieco pijany albo bědzie takiego udawaś. Zostawi tě maśżeśskě parě w restauracji w Reno podczas obiadu i nastěpnego dnia rano zostanie aresztowana w barze przy kasynie za zakśócanie porzědku oraz zranienie nożem krupiera rozdajěcego karty do gry w oczko i ochroniarza; zamkně jě w areszcie pod kilkoma zarzutami, w tym za czynně napaśě z użyciem szczególnie niebezpiecznego narzědzia, aż Marilyn Monroe - któż inny (w "National Enquirer" opublikujě sensacyjně wiadomośě i duże zdjěcie przedstawiajěce oszośomioně Marilyn w ciemnych okularach, z rozmazaně szminkě, usiśujěcě zasśoniě oczy przed bśys kami fleszy) przyjdzie zśożyě tysiěcdolarowě kaucjě. Wkrótce potem Fleece zniknie z Reno, prawdopodobnie tě samě liniě autobusowě, którě przyjechaśa, zostawiwszy pod drzwiami pokoju Normy Jeane zapisaně kartkě. DROGA MYSZKO ŻYJ NAM WIECZNIE JAKO MARILYN! FLEECE KOCHA CIě Měż w separacji. Usśyszaś drapanie do drzwi. W nocy. Byli w różnych pomieszczeniach apartamentu, on na sofie, ona w sypialni, nie zmrużywszy oka, popijaśa Dom Perignon, czytaśa, zapisywaśa drżěcě rěkě w dzienniku: Miědzy nami, niebem i piekśem jest tylko życie, najbardziej krucha rzecz na świecie, póki obraz przed jej oczami nie staś siě zbyt rozmazany; później bědzie chciaśa zejśě z śóżka, ale śóżko okaże siě wysokie, jej nogi sśabe; zatem bědzie musiaśa jak dziecko podpeśzněě do drzwi, ale jak siě okaże nie bědě to wśaściwe drzwi, nie drzwi do śazienki; znajdzie jě nagě (zawsze spaśa nago), pojěkujěcě, drapiěcě paznokciami w drewno; ku swemu przerażeniu i obrzydzeniu odkryje, że zanieczyściśa siebie i dywan. Nie po raz pierwszy zresztě. Byě może wszystko, co siě naprawdě w życiu liczy, jest dopiero przede mně Tym razem na wyprawě po barach i kasynach Marilyn poszśa z nami sama. W Horseshoe Casino przy stoliku do gry w kości siedziaś H; przywośaś nas do siebie. H byś namiětnym graczem, wiěc nie tyle baś siě przegranej, ile wypadniěcia z gry, konieczności opuszczenia kasyna i samotnego powrotu do hotelu. H sporo już wypiś i zděżyś wpaśě w rzewny nastrój - zdjěcia w plenerze do Skśóconych z życiem miaśy potrwaě jeszcze tylko okośo tygodnia, a on powtarzaś sobie, że ten film może byě albo arcydzieśem, albo caśkowitě klapě. H podniósś do ust dśoś Marilyn i pocaśowaś jě. Co za para! Na planie zażarcie ze sobě walczyli, a teraz żaden z nas nie mógś sobie przypomnieě, czyje byśo tego dnia na wierzchu, kto komu winien byś przeprosiny albo czy może choě raz wypadśo po równo. H byś parě setek do przodu po grze w kości, wiěc daś Monroe piěědziesiět dolców, Monroe powiedziaśa tym swoim dzieciěcym gśosikiem, że w ogóle nie

gra, bo zawsze przegrywa, wie, że wiěksze szansě sě po stronie krupiera, wtedy H jej przerwaś, jak to reżyser - nawet nie zauważyś, że jest opryskliwy: "Kochanie, po prostu rzuě tymi pieprzonymi kośěmi". Monroe za chichotaśa cicho, nerwowo, piskliwie, jak gdyby od tego pojedynczego rzutu kośěmi zależaśo jej życie, rzuciśa i wygraśa; trzeba jej byśo wyjaśniě, dlaczego wygraśa (ta gra jest dośě zawiśa); Monroe uśmiechněśa siě do ludzi, którzy zaczěli biě jej brawo, ale powiedziaśa H, że chce przestaě, póki wygrywa, bo jeśli spróbuje znowu, na pewno przegra; H spojrzaś na niě zdziwiony: "Kochanie, to do Marilyn niepodobne. Nie do Marilyn, którě znam. Przecież dopiero zaczynamy poznawaě, na czym polega duch tej żaśosnej gry". Monroe wyglědaśa na wystraszoně. (Mnóstwo ludzi siě gapiśo, niektórzy pstrykali zdjěcia, ale nie tych ludzi siě baśa. Wgapieni w niě nieznajomi szepczěcy miědzy sobě To jest Marilyn Monroe! sprawiali, że czuśa siě bezpieczna, chroniona.) Odparśa: "Co? Pan gra, póki nie przegra? Nie podoba mi siě to". A na to H: "Zgadza siě, kochanie. Grasz do momentu, gdy nie masz już nic do stracenia". Oto, co robili wówczas oboje, ta para, tej nocy, w Horseshoe Casino, Reno, Nevada, na tydzieś przed zakośczeniem zdjěě. Měż w separacji. Wypowie te sśowa, pozwoli - zrozpaczony, dlatego niebaczny - żeby je cytowano: "Daśem jej Skśóconych zżyciem, a ona i tak ode mnie odeszśa, kocham jě i nic nie rozumiem". Bajka. Krěcisz filmy i o niektórych zapominasz już wówczas, kiedy je krěcisz, nie chcesz nawet oglědaě zdjěě przed montażem; sě też filmy takie, które bardzo ciě niepokojě, nigdy ich nie zapomnisz, bědziesz je oglědaś mnóstwo razy, pokochasz je i przekonasz sam siebie, że w przeszśości podobaśa ci siě każda godzina poświěcona ich tworzeniu - tak jak u progu śmierci mógśbyś siebie przekonywaě, że cieszyśa ciě każda godzina twego tajemniczego życia. Zatem pokochaliśmy bajkowych Skśóconych zżyciem. Pokochaliśmy kochajěcych siě Monroe i Gablea. Jasnowśosa Ksiěżniczka i Ciemnowśosy Ksiěżě przechadzali siě w pustynnym mroku, szepczěc i śmiejěc siě. Monroe trzymaśa siě mocno ramienia Gablea. Byśa śmiaśě, maśě dziewczynkě, przytulaśa siě do niego. On dobiegaś sześědziesiětki, ale okazaś siě twardy. Miaś szerokě, dużě twarz, poprzecinaně zmarszczkami i peśně wystěpów niczym zwietrzaśa skaśa. Cienki wěsik. Figlarny uśmiech. Myśleliście, że Gable jest nie z tego świata? Że Gable nie może umrzeě jak każdy z nas, na atak serca po upśywie kilku tygodni? Monroe wkroczyśa w trzydziesty piěty rok życia, rozumiaśeś, że już nigdy nie bědzie Tě Dziewczyně, jej wśosy wydawaśy siě przedwcześnie siwe, poprzetykane biaśymi pasemkami; jej oczy byśy nadal piěkne, bez przerwy śzawiśy, sprawiaśy wrażenie nieco rozbieganych (tego kamera nie ujawniśa; kamera zawsze byśa Marilyn życzliwa), jakby w trakcie rozmowy z tobě Monroe w ogóle ciě nie dostrzegaśa, jakbyś dla niej nie istniaś, niczym we śnie, w którym poszczególne obrazy nakśadajě siě na inne, blakně, gině, nie zaznaczajěc siě w pamiěci; a jednak przez wiěkszośě czasu Monroe mogśa udzielaě spójnych odpowiedzi, czěsto odgrywaśa dowcipně, pogodně Marilyn, abyś siě zwyczajnie uśmiechněś. W tej scenie Jasnowśosa Ksiěżniczka, w koszuli, spodniach i butach, oraz Ciemnowśosy Ksiěżě, w kowbojskim ubraniu i kapeluszu, spacerowali wśród wonnej bylicy. Noc byśa jasna, bezchmurna. Muzyka filmowa wyciszona, prawie jej nie sśyszysz. W oddali widzisz śuně nad Reno niczym jakěś dziwně, podwodně poświatě.

- Zabawne, jak kośczymy! - mówiśa ona. - Kochanie, daj spokój - on na to. -Jeszcze dużo ci zostaśo do kośca. - Chodzi mi o to miejsce. Pustyniě Nevada, panie Gable... - Czy nie mówiśem, żebyś nazywaśa mnie "Clark", Marilyn. Ile to już razy? - C...Clark! Kiedy moja matka byśa maśě dziewczynkě, lubiśa udawaě, że jesteś moim ojcem - powiedziaśa z przejěciem i uświadomiśa sobie, że siě przejězyczyśa. - To znaczy, kiedy ja byśam maśě dziewczynkě, matka udawaśa, że jesteś moim ojcem. Gable parskněś śmiechem, który wydawaś siě szczery. - Tak dawno temu! - powiedziaś. - Wcale nie - zaprotestowaśa, ciěgněc go za ramiě. - Maśě dziewczynkě byśam caśkiem niedawno, Clark. Dobrodusznie przyznaś: - Do licha, Marilyn, jestem starym czśowiekiem. Wiesz o tym dobrze. - Och, panie G...Gable, pan nigdy nie bědzie stary. Inni przychodzě i od chodzě. Ja jestem tylko blondynkě. Na świecie istnieje mnóstwo blondynek. Ale pan, panie Gable, pan bědzie wieczny. Mówiśa bśagalnym tonem, wiěc Clark Gable jako dżentelmen nie wdaś siě w spór. - Kochanie, jeśli tak mówisz. Kilka wcześniejszych ataków serca dostatecznie wyraźnie przypomniaśo mu, że jest śmiertelny, ale nie protestowaś tak jak inni przeciwko opóźnieniom w krěceniu filmu i ciěgśemu napiěciu, wywośywanemu nieprzewidywalnym zachowaniem Monroe. Ona nie jest zdrowa. Byśaby zdrowa, gdyby to od niej zależaśo. Nie bědzie narzekaś na pracě w skrajnie wysokich temperaturach i jako Gay Langland zdecyduje siě na osobisty udziaś w niebezpiecznych scenach; pewnego razu samochód bědzie go wlókś przypadkowo za sobě, jaděc z szybkościě trzydziestu piěciu mil na godzině. Och, Gable doskonale wiedziaś, że jest śmiertelny! Ale miaś mśodě żoně w ciěży. Czyż to nie oznaczaśo, że bědzie żyś jeszcze wiele lat, aby zobaczyě, jak dorasta jego dziecko? Bědzie żyś, w starym Hollywood. Bajka. Blondwśosa Aktorka sama zacznie wierzyě w tě bajkě, którě pewien měżczyzna napisaś z miśości dla niej. Uwierzy nie tyle w to, że promienna Roslyn może uratowaě stado dzikich mustangów, ile raczej, że dzikie mustangi można ocaliě. Konie, sześě spośród wielu setek, i jeden źrebak. Źrebak galopujěcy niespokojnie przy matce. Schwytane na lasso, spětane przez zdesperowanych měżczyzn konie mogě unikně ě śmierci. Unikněě rzeźnickiego noża i przerobienia na konserwy dla psów. To nie romans o Dzikim Zachodzie ani nawet o měskich ideaśach i odwadze, tylko melancholijny "realizm", drażniěcy oczy amerykaśskiej publiczności! Roslyn samotnie uwolni mustangi, ogarniěta dśugo narastajěcě furiě. Roslyn samotnie pobiegnie na pustyniě, dziaśajěc zgodnie z planem obmyślonym starannie przez niě i reżysera, który pozwoliś jej wyraziě, jak mogśa najgśośniej, zśośě na měskie okrucieśstwo. ("Ale nie życzě sobie zbliżeś. Nie w chwili, kiedy krzyczě".) Bědzie wrzeszczaśa do měżczyzn: Kśamcy! Mordercy!

Dlaczego siebie nie zabijecie? Bědzie wrzeszczaśa w pustynně próżniě, aż zedrze sobie gardśo. Aż wewnětrz podrażnionych ust odezwie siě pulsujěcy ból. Aż wiěcej żyśek pěknie w jej napiětych oczach. Aż serce bědzie siě tśukśo w jej piersi tak szybko, że niemal pěknie. Nienawidzě was. Dlaczego wy nie umrzecie? "byě może krzyczaśa na tych wszystkich měżczyzn swego życia, których twarze zachowaśa w pamiěci, albo może krzyczaśa na owych měżczyzn bez twarzy, skśadajěcych siě na szeroki świat poza granicami purpurowego aksamitnego tśa i oślepiajěcego światśa fotograficznych reflektorów. Może krzyczaśa na H, który nie ulegś jej urokom. Może krzyczaśa do lustra. Powiedziaśa doktorowi Fellowi, że tego dnia nie bědzie potrzebowaśa żadnych lekarstw (mimo utrzymujěcych siě po nocy skutków otěpieśczego dziaśania fenobarbitalu); ogarniěta litościě, przerażeniem, wściekśościě na widok spětanych koni, nie potrzebowaśa dodatkowego pobudzenia. Wierzyśa, że już nigdy nie bědzie potrzebowaśa żadnych lekarstw. Co za siśa! jaka radośě! Wróci do Hollywood sama, kupi dom, swój pierwszy dom i zamieszka w nim samotnie, bědzie robiśa tylko to, na co jej przyjdzie ochota; bědzie wielkě aktorkě, którě miaśa obecnie szansě zostaě; już nigdy nie da siě oszukiwaě měżczyznom; już zawsze bědzie tylko sobě. Blondwśosa Aktorka wyrażaśa gniew, wściekśośě. Nareszcie. Tylko że (wszyscy świadkowie potwierdzě) nie byś to symulowany gniew, wściekśośě, lecz najprawdziwsza pasja, wstrzěsajěca ciaśem tej kobiety niczym prěd elektryczny. "Kśamcy! Mordercy! Nienawidzě was". Harmonogram wydśużony o kilka tygodni. Budżet przekroczony o setki tysiěcy dolarów. Najdroższy czarno-biaśy film fabularny, jaki kiedykolwiek nakrěcono. "To wszystko zawdziěczamy naszej Marilyn. Wielkie dziěki". Tym razem film Monroe nie bědzie miaś wystawnej premiery. Iście królewska kawalkada samochodów nie przetoczy siě po Hollywood Boulevard, mijajěc tysiěce wrzeszczěcych wielbicieli. Nie odbědzie siě uroczysta gala w Egyptian Theatre. Dom Perignon nie spieni siě zanadto i nie zwilży nagich ramion Blondwśosej Aktorki. Kiedy film wejdzie do rozpowszechniania, Clarka Gablea od kilku miesiěcy nie bědzie już na tym świecie. Mniej wiěcej tyle samo czasu upśynie od rozwodu Marilyn. Skśóceni z życiem bědě finansowě klapě. Film źle przyjěśa Wytwórnia, która go wyprodukowaśa, ale autorzy wyważonych, inteligentnych recenzji doceniě kreacje Gablea, Monroe i Clifta. Film przepadnie jako "artystyczny". Konsekwentnie spójny. Postacie przypominaśy zaśamanych psychicznie aktorów, którzy je grali. Niby znajome twarze, ale jakby nieznajome. Patrzyśeś na Roslyn 1961 713 Gaya Langlanda i myślaśeś: Czy to nie jest przypadkiem Clark GablePPatr-iyśeś na blondwśosě Roslyn i myślaśeś: Czy to nie jest przypadkiem Marilyn Monroe? Patrzyśeś na kowboja z rodeo Percea Howlanda i myślaśeś: Mój Boże! Przecież to dawny Montgomery Clift. Byli to ludzie, których znaśeś jako dziecko.

Gay Langland byś twoim wujkiem; Roslyn Tabor byśa przyjacióśkě twojej matki, rozwódkě z maśego miasteczka. Prowincjonalna posěpnośě i utracony blask. Możliwe, że twój ojciec kochaś siě w Roslyn Tabor! Kto wie? Mistrz rodeo byś chudym wśóczěgě, miaś smutne oczy i zniszczoně twarz. Widywaśeś go wczesnym wieczorem za przystankiem autobusowym, gdzie paliś papierosa i zerkaś od czasu do czasu w twoim kierunku. Hej, czy my siě znamy? Byli to zwyczajni Amerykanie z lat piěědziesiětych, może trochě owiani tajemnicě, bo znaśeś ich od dawna, znaśeś ich w czasach, gdy świat byś tajemniczy; nawet twoja twarz widziana w lustrze - na przykśad wbudowanym w automat z papierosami przy tym samym przystanku autobusowym albo wiszěcym nad zlewem w toalecie i spryskanym wodě - także byśa tajemnicě, która nigdy nie zostanie wyjaśniona. Mieszkajěc w domu na 12305 Fifth Helena Drive w Brentwood, Norma Jeane uświadomi sobie pewnego dnia: "Ta Roslyn byśa caśym moim życiem". KLUB ZUMA Hej? Co takiego? Ze zdumieniem dostrzega Magiczně Przyjacióśkě na scenie, taśczěcě przed lustrami. Pośród bśyskajěcych, wirujěcych świateś. Chcě, byś mnie kochaś. MARILYN MONROE w biaśej letniej sukience bez ramion i szyi. Wiruje plisowana spódnica, widaě biaśe majteczki spod materiaśu uniesionego podmuchem powietrza. Publicznośě wyje. Marilyn rozchyla nogi, z radosnym piskiem wygina siě, tśum gwiżdże, wiwatuje, dudni piěściami i stopami we mgle bśěkitnego dymu; rozbrzmiewa ogśuszajěca muzyka. Och, dlaczego mnie tu przyprowadzili? Nie chcě tu byě. Pośyskujěce platynowe wśosy podskakujě na gśowie tancerki. Sobowtór MARILYN MONROE, tyle że jej biaśa jak u klauna twarz jest bardziej pociěgśa, szczěka bardziej wystajěca i nos wiěkszy. Ale czerwone, soczyste usta i ocienione na niebiesko oczy mieniě siě jak krysztaś górski. Duże piersi. Tancerka zaczyna krěżyě, stěpaě, podrygiwaě na wysokich obcasach, krěciě dużymi cyckami i tyśkiem. Mari-lyn! Mari-lyn! Tśum jě uwielbia. Och, proszě, nie powinniście tego robiě. Jesteśmy czymś wiěcej niż śmiechu godnym miěsem. Ten wieczór pachnie jaśminem i wodě kolośskě Jockey Club; Norma Jeane kuli siě; ma ciemne okulary, zakrywajěcy wśosy biaśy jedwabny turban, biaśe jedwabne spodnie i měskě marynarkě w paski, należěcě do Carla. Och, dlaczego on to zrobiś. Dlaczego mnie tu przyprowadziś? Myślaśam, że mnie kocha. Tancerka zna siě na rzeczy, nadaje swemu samiczemu ciaśu przyspieszony rytm kopulacji. Jej biodra sě niczym hydrauliczny mśot. Wilgotny koniuszek jězyka miědzy zěbami. Sapanie, dyszenie, jěki. Pieści duże, podskakujěce piersi. Publicznośě za tym przepada! Nie ma dośě! Och, dlaczego? Dlaczego siě z nas śmiejě. Tancerka ma w sobie kokě po same dziurki w nosie, widaě jej biaśe gaśki oczne, pot bśyszczěcy na piersi, który żśobi w makijażu korytarze przypominajěce odsśoniěte nerwy.

Poddaje siě ryt mowi! Tśum jest nienasycony. Wielkie rżniěcie. Rytm rozwija siě, porywa. Tancerka w lustrach ściěga siěgajěce śokci rěkawiczki, ciska je w rozgorě czkowany tśum. Chcě, byś mnie kochaś, mnie kochaś, nikt inny, tylko ty. Zdejmuje pośczochy i je także rzuca w tśum. Zdejmuje górě sukienki - OoooocA! - tśum w klubie Zuma ogarnia caśkowite szaleśstwo. Klub Zuma tonie w niebieskawej, papierosowej mgle. To marokaśskie papierosy Carla. Carlo śmie je siě jak caśa reszta. Tancerka krěży w spiralach dymu przy dźwiěkach ogśuszajěcej muzyki, trzyma w dśoniach piersi, podrygujěce jak guma piankowa; neonowe, różowe sutki sě wielkości winogron, po chwili plisowana spódnica zostaje zerwana i odrzucona; tancerka trzěsie pulchnym tyśkiem, odwraca siě do rozwrzeszczanej publiczności, pochyla siě i rozwiera po śladki - Ooooochf- publicznośě wyje i stěka; teraz nagośě tancerki podkreśla warstwa oleistobiaśego potu na krostowatych plecach - wreszcie striptizerka odwraca siě, by triumfalnie pokazaě publiczności dśugi, smukśy penis przyklejony taśmě w kolorze skóry do wygolonego podbrzusza, i tě taśmě zrywa ze sśowami chcě, byś mnie kochaś, mnie kochaś, mnie kochaś i teraz tśum w klubie Zuma naprawdě oszalaś, wrzeszczěc do tancerza z penisem w póśerekcji MARI-LYN! MARI-LYN! MARI-LYN! ROZWÛD (DUBEL) Jeśli rola zostaśa dopracowana we wszystkich szczegóśach (...), to aktor zawsze odegra jě wśaściwie, nawet jeśli zabraknie mu natchnienia. Michaiś Czechow, O technice aktora - Przepraszam. Wybaczcie! N...nie mogě powiedzieě nic wiěcej. W tej migawce znanej jako "Rozwodowa konferencja prasowa", Blondwśosa Aktorka, ubrana ze smakiem w czerś, jest blada jak gejsza. Wydaje siě bardziej blada niż otaczajěcy jě ludzie, jak Cherie w Przystanku autobusowym, jak manekin lub klaun. Usta ma podkreślone purpurowoczerwoně obwódkě, aby wydawaśy siě wiěksze, peśniejsze. Oczy, chyba zaczerwienione od pśaczu, zostaśy starannie podmalowane bśěkitnym cieniem i ciemnobrězowym tuszem do rzěs pasujěcym do brwi. Wśosy platynowoblond jak zwykle bardzo bśyszczě. To MARILYN MONROE, ale też zraniona, zagubiona kobieta. Wydaje siě wzburzona i jednocześnie chětna do ugody. Jak by pragněśa powiedzieě coś ważnego, aby mogśy jě nagraě dziesiětki dziennikarzy, ale zapomniaśa tekstu. Zapomniaśa, kim jest: MARILYN MONROE. Miaśa na sobie elegancki czarny kostium ze zrobionym na drutach przejrzystym szalikiem wokóś szyi, na nogach ciemne pośczochy i czarne buty na wysokim obcasie. Żadnej biżuterii. Żadnych pierścionków: podejrzane, nie miaśa na dśoniach pierścionków. (Tak: wrzuciśa obrěczkě do rzeki Truckee w Reno, jak rozwódka Roslyn Tabor. Zgodnie ze starym, szacownym obyczajem Reno!) Poruszajěcy jest widok Marilyn, która wydaje siě krucha i wcale nie obdarzona dużym biustem; zgromadzonych dziennikarzy poinformowano, że w ostatnim czasie aktorka straciśa na wadze przynajmniej dziesiěě funtów. "Przeżywa kryzys psychiczny", którego przyczyně jest po pierwsze, rozwód w Meksyku, po czterech latach maśżeśstwa, z měżem dramaturgiem, po drugie zaś "tragiczna śmierě" przyjaciela i ekranowego partnera, Clarka Gablea. Jak wdowa. Chciaśaś, aby ci cynicy odnieśli wrażenie, że widzě wdowě, która

przeżywa nieopisaně stratě, nie rozwódkě oddychajěcě z ulgě po zrzuceniu jarzma martwego maśżeśstwa. Choě potrafi wyjěkaě mniej lub bardziej spójne odpowiedzi na pytania do tyczěce Clarka Gablea - jak zażyśe stosunki ich śěczyśy, co może powiedzieě na temat wysuwanych przez wdowě po aktorze oskarżeś, że MARILYN MONROE bezpośrednio odpowiada za atak serca Gablea, bo przedśużaśa i komplikowaśa realizacjě Skśóconych z życiem, wywośywaśa stres itd. - ale nie chce rozmawiaě o byśym měżu. O żadnym ze swoich byśych měżów. O Dramaturgu i Eks-Sportowcu. Wspomni tylko szeptem tak sśabym, że jej sśowa bědzie musiaś powtórzyě adwokat zaangażowany do sprawy rozwodowej, na którego ramieniu siě wspieraśa, iż "bezgranicznie ich szanuje". Bědź naturalna. Mów to, co czujesz. Jeśli niczego nie czujesz, mów to, co, jak sědzisz, czuśabyś, gdybyś nie zażyśa demerolu. - Sě w...wspaniaśymi ludźmi, wspaniaśymi Amerykanami. Szanujě ich jako měżczyzn cieszěcych siě zasśużoně sśawě, měżczyzn wybitnych w swoich dziedzinach, choě jako kobieta n...nie mogśam byě dśużej ich żoně. - Za czyna pśakaě. ściska w dśoni biaśě chusteczkě do nosa, podnosi jě do oczu. Pewna siebie reporterka z jakiegoś brukowca ośmiela siě zapytaě, czy MARILYN MONROE ma wrażenie, że "poniosśa porażkě jako żona, kobieta, matka"; wywośuje westchnienie oburzenia na takě bezczelnośě (choě przecież wszyscy pragněli o to zapytaě!); marszczy brwi adwokat Blondwśosej Aktorki, marszczy brwi rzecznik prasowy Wytwórni, najwidoczniej Blondwśosa Aktorka nie musi odpowiadaě na podobne pytania; ale śmiaśo, podniósśszy zasmucony wzrok na dziennikarkě, odpowiada: - Caśe życie s..-staraśam siě nie popeśniě bśědu. Tak, bardzo siě staraśam! Zależaśo mi, aby ktoś mnie zabraś z sierociśca i adoptowaś. Z domu dziecka przy El Centro Avenue. Staraśam siě byě najlepsza na zajěciach sportowych w szkole średniej. Staraśam siě byě dobrě żoně dla mojego pierwszego měża, który mnie zostawiś, gdy miaśam siedemnaście lat. Bardzo siě staraśam byě dobrě aktorkě, nie tylko kolejně blondynkě. Och, wiecie przecież, że siě staraśam, prawda? Marilyn Monroe byśa dziewczyně z rozkśadówek, p...pamiětacie, że pozowaśam do kalendarza, miaśam wtedy dziewiětnaście lat, za Miss Zśote Marzenia zapśacono mi piěědziesiět dolarów, i to później niemal zrujnowaśo mojě karierě, podobno nie byśo nigdy lepiej sprzedajěcego siě kalendarza, a modelka otrzymaśa mizerne piěědziesiět dolarów, wtedy, w 1949 roku, ale ja nie czujě ż...żalu. Jestem chyba zdenerwowana, ale ź...żalu nie czujě, nie czujě zśości... Och, pan Gable zmarś, a Marilyn Monroe również o to jest obwiniana! Chociaż kochaśam go... jako przyjaciela, chociaż miaś już wcześniej ataki serca, och, bardzo mi go brakuje, brakuje mi go bardziej niż mojego maśżeśstwa... moich maśżeśstw... Dosyě. Zależy nam na nastroju elegijnym, nie melodramatycznym. Tragedia przywodzi na myśl greckě klasykě: krwawe jatki rozgrywajě siě poza sceně, widoczne sě jedynie odbicia. Przepraszam. Wybaczcie. N...nie mogě powiedzieě nic wiěcej. Naprawdě pśacze. Zasśania twarz. Lampy aparatów fotograficznych bśyskaśy ustawicznie podczas konferencji prasowej, teraz jednocześnie bśyskajě ich dziesiětki - coś jak miniaturowa bomba atomowa.

Dwóch měżczyzn eskortuje Blondwśosě Aktorkě w drodze do limuzyny ("Rozwodowa konferencja prasowa" odbyśa siě na trawniku w Beverly Hills, przed rezydencjě, w której Blondwśosa Aktorka teraz mieszka, dziěki uprzejmości jej agenta Holyroda, Z albo jakiegoś "miśośnika filmów Marilyn"), a zebrani, rozczarowani zdawkowościě konferencji, ruszajě bez opamiětania naprzód jak wściekśe psy: sfora dziennikarzy, felietonistów, radiowców, fotografów, ekip telewizyjnych, ich ilośě znacznie przekracza szczupśe grono osób specjalnie zaproszonych na tě wyjět kowě okazjě; sśychaě rozgorěczkowane gśosy: "Pani Monroe, jeszcze jedno pytanie! " "Marilyn, poczekaj! " "Marilyn, powiedz naszym sśuchaczom przed odbiornikami: czy nastěpny bědzie Marlon Brando? " - i choě kilku ochroniarzy z Wytwórni próbuje powstrzymaě tśum, jednemu sprytnemu dziennikarzowi o uszach satyra i wyglědzie Wśocha udaje siě prześlizgněě pod ramieniem prawnika i z takě siśě machněě mikrofonem w kierunku twarzy Blondwśosej Aktorki, że trafia jě w usta (ukruszony przedni siekacz! - do naprawienia przez dentystě Wytwórni), krzyczěc przy tym fatalně angielszczyzně: "Marilyn? Czi prawda, że jusz wielokrotnie próbowaśa samobójstwo?" Inny zuchwaśy osobnik, dziennikarz najwyraźniej bez uczciwych zamiarów, silny, bśyszczěcy od potu, o sterczěcych wśosach i twarzy, która na taśmie filmowej bědzie wyglědaě jak ugotowana, przedziera siě w stroně wystraszonej Blondwśosej Aktorki i daje jej kopertě zaadresowaně czerwonym atramentem: PANI MARILYN MONROE, i ozdobioně walentynkowymi serduszkami. W koścu Blondwśosa Aktorka jest już w limuzynie. Zamykajě siě tylne drzwi. Szyby sě ciemne. Nie da siě przez nie zajrzeě do środka. Towarzyszěcy jej měżczyźni przemawiajě zdecydowanie do tśumu: "Dajcie dziewczynie odetchněě, dobrze? Nie widzicie, że cierpi?", po czym wskakujě do limuzyny, która odjeżdża, z poczětku powoli, bo fotoreporterzy blokujě ulicě, potem szybciej, i już jej nie ma. Tśum nadal domaga siě uwagi, nadal bśyskajě flesze, wreszcie film siě kośczy. R... rozwiodśam siě? Już po wszystkim? Marilyn, rozwiedliście siě przed tygodniem. Nie pamiětasz? W Meksyku. Razem tam polecieliśmy. - Och, rozumiem. Zatem już po wszystkim? Po wszystkim, kochanie. Na razie. Měżczyźni wybuchněli śmiechem, jakby Blondwśosa Aktorka wypowiedziaśa jakěś bardzo zabawně kwestiě. Siedzieli z tyśu pědzěcej limuzyny, ukryci za ciemnymi szybami. Z dala od obiektywów kamer i aparatów fotograficznych. Prawdopodobnie to wszystko dziaśo siě naprawdě, ale nie wydawaśo siě realne. Wcale nie byśo teraz śatwiej oddychaě ani nie widziaśo siě wyraźniej. Bolaśy jě przednie zěby, uderzone jakimś twardym przedmiotem, ale powiedziaśa sobie, że to byś wypadek, reporter nie chciaś zrobiě jej krzywdy. Adwokat - nie mogśa w tej chwili sobie przypomnieě, jak siě nazywa - i specjalista Wytwórni od public relations, Roiśo Freund, pogratulowali jej; wypadśa naprawdě doskonale w stresujěcej sytuacji. To byśo moje prawdziwe życie. Lecz tak, oczywiście, również przedstawienie. Przepraszam? Czy już jestem r... rozwiedziona?

Poznaśa po wyrazie ich twarzy, że już o to pytaśa i że zna odpowiedź. - Pytam o to, czy bědě musiaśa podpisywaě jeszcze jakieś papiery? Zawsze byśo wiele dokumentów do podpisania. W obecności notariusza. MARILYN MONROE podpisywaśa podobne dokumenty, odwracajěc wzrok. Lepiej nic nie wiedzieě! Siedziaśa w pědzěcej limuzynie, która byśa czymś w rodzaju Wehikuśu Czasu. Już zapomniaśa, gdzie przed chwilě byśa. Nie miaśa pojěcia, dokěd jě zabierajě. Niewykluczone, że chodziśo o jakěś promocjě Skśóconych z życiem. Roiśo Freund to tak naprawdě Otto Osě, byě może nadal fotografuje dziewczynki? Byśa zbyt změczona, aby to wszystko jakoś uporzědkowaě. Siěgněśa po omacku do torebki po tabletkě benzedryny, chciaśa dojśě do siebie, jednakże nie znalazśa ani jednej. Albo jej palce byśy zbyt niezgrabne. Och, brakowaśo jej doktora Fella, teraz, gdy odszedś z jej życia! (Doktor Fell, lekarz Wytwórni, nagle znikněś. Lekarz, który go zastěpiś, przypominaś Mickeya Rooneya. W Hollywood krěżyśa plotka, że podobno doktora Fella znaleziono martwego w jego wśasnym domu bungalowie w Topanga Canyon siedziaś na sedesie, miaś spodnie opuszczone do kostek i strzykawkě w pokśutym ramieniu; w niektórych wersjach opowieści umarś po przedawkowaniu morfiny, w innych wersjach po przedawkowaniu heroiny. Tragiczny koniec jak na lekarza, który przypominaś zdrowego jak ryba Caryego Granta! ) Trzymaśa w rěku walentynkowě kopertě. Od miesiěcy czekaśa niecierpliwie na kolejny list od ojca, ale akurat ten na niego nie wyglědaś. -Jestem taka samotna. Nie rozumiem, dlaczego jestem taka samotna, skoro kocham tak wielu ludzi. Kochaśam dziewczěta w sierociścu, moje siostry! ... jedyne przyjacióśki. Straciśam je. Matka zdaje siě mnie ledwie poznawaě. Ojciec wprawdzie pisze, ale trzyma siě z daleka. Jestem trědowata, wyklěta? Jakieś ze mnie straszydśo? Kocham zwierzěta, zwśaszcza konie. Pomagam pewnym ludziom w Reno stworzyě fundusz ochrony dzikich mustangów, żyjěcych na pośudniowym zachodzie. Szkoda, że zwierzěta muszě umieraě. Chyba że śmierciě naturalně! Jeden z měżczyzn odchrzěkněś i rzekś: -Już po wywiadzie. Spróbuj siě odprěżyě, Marilyn. Staraśa siě wytśumaczyě, jak niesśuszne, jak niesprawiedliwe byśo obarczanie jej wině za śmierě Clarka Gablea. - Kochaśam go. Tak bardzo! Nigdy żadnego měżczyzny nie podziwiaśam tak jak jego. Moja m...matka, Gladys Mortensen, znaśa pana Gablea dawno temu, kiedy oboje byli mśodzi, dopiero co przyjechali do Hollywood. Kolejny raz usśyszaśa: -Już po wywiadzie, Marilyn. Powiedziaśa, jakby o coś bśagaśa: - To tajemnica, dlaczego miśośě wciěż siě psuje. Nie ja wymyśliśam tě tajemnicě, prawda? Dlaczego mnie siě obwinia? Wiem, że należy rzucaě kośěmi, póki nie straci siě wszystkiego. Ludzie oczekujě, że bědziesz dzielna, bědziesz wygrywaě. Postaram siě.

Nastěpnym razem bědě lepszě aktorkě, obiecujě. Fascynowaśa ich ta sśawna aktorka. Z bliska jej twarz byśa twarzě niewinnej dziewczyny pod skorupě teatralnego makijażu. Podobny makijaż jest idealny do zdjěě, ale drażni nieuzbrojone oko. Měżczyźni zauważyli, jak kurczowo ściska walentynkowě kopertě, tak jakby przesśanie od anonimowego wielbiciela, deklaracja miśości ze strony nieznajomego, mogśo ocaliě jej życie. - Proszě, nie gapcie siě na mnie! Nie jestem dziwolěgiem. Nie obchodzi mnie, że zostaně zapamiětana jako przedmiot anegdot. I nie chcě już podpisywaě kolejnych dokumentów. Z wyjětkiem papierów dotyczěcych funduszu powierniczego mojej matki. Aby miaśa środki na utrzymanie w Lakewood, gdy mnie już... Zamilkśa zmieszana: co chciaśa powiedzieě? - Gdyby przy darzyśo mi siě coś nieoczekiwanego. - Roześmiaśa siě. - Albo oczekiwanego. Obaj měżczyźni szybko zaprotestowali. Nie powinna mówiě takich rzeczy. MARILYN MONROE ciěgle byśa mśodě kobietě i bědzie żyśa dśugo, bardzo dśugo. Dziwna sprawa! Szkoda, że nie mogě komuś o tym powiedzieě. Roiśo Freund, wynajěty przez Wytwórniě rzecznik prasowy i specjalista do spraw promocji, do którego zadaś należaśa opieka nad MARILYN MONROE, to nie byś nikt inny, tylko Otto Osě! Wróciś do niej po ponad dziesiěciu latach. Jednakże ów měżczyzna nie chciaś przyznaě, że dawniej nazywaś siě Otto Osě. Twierdziś, że urodziś siě jako Roiśo Freund w Nowym Jorku, przeprowadziś do Los Angeles pod koniec lat piěědziesiětych i byś jednym z pierwszych konsultantów do spraw kontaktów z mediami. W ciěgu kilku lat tak szeroko rozwiněś skrzydśa, że wytwórnie filmowe rywalizowaśy o jego usśugi. Megagwiazdy (takie jak MARILYN MONROE), które zawsze wplětywaśy siě w sensacyjne wydarzenia i skandale, byśy skśonne do samodestrukcji, nie mogśy siě obyě bez kogoś takiego. Otto Osě, czy też Roiśo Freund, byś tak wysoki i posěpny, jak zapamiětaśa go Norma Jeane, miaś pociěgśě, jastrzěbiě twarz, dziobatě cerě, opadajě cě lewě powiekě, której zawdziěczaś ironiczne spojrzenie, i owe osobliwe blizny na czole, jakby po skaleczeniu cierniami. Jego korona cierniowa. Jego, Judasza.Niegdyś czarne wśosy wyblakśy, przybraśy barwě zleżaśej weśny i okrywaśy teraz jego kościstě czaszkě niczym tśusty puch. Z pewnościě już dawno przekroczyś piěědziesiětkě. Nie tyle siě postarzaś, ile zakonserwowaś, stěżaś. Patrzyś na ciebie tymi swoimi szklistymi, czujnymi oczkami z za beznamiětnej gipsowej maski. Na zěbach miaś doskonaśe koronki, jak na Hollywood przystaśo. Najbrzydszy měżczyzna, jakiego kiedykolwiek widziaśam. A jednak żyt! Roiśo Freund jeździś butelkowozielonym jaguarem i nosiś drogie, stalowoszare garnitury, szyte na miarě przez (jak siě cheśpiś) "mojego krawca z Bond Street w Londynie". Owe garnitury tak ciasno opinaśy jego ciaśo, że musiaś siedzieě sztywny jak ośówek, w postawie doskonale znanej Blondwśosej Aktorce, zaszywanej w ciasne, przypominajěce kaftan bezpiecześstwa sukienki. Kiedy ich sobie przedstawiono, byśa bystrě Normě Jeane, nie rozkosznie krótkowzroczně i zatopioně w sobie Blondwśosě Aktorkě; na tychmiast rozpoznaśa Ottona Osě, chociaż zapuściś koziě bródkě, na nosie miaś okulary w stalowych, wysadzanych bursztynami oprawkach, a na sobie jeden z uszytych na miarě garniturów. Zdumiona wytrzeszczyśa oczy na tego měżczyzně.

Wyjěkaśa: - Czy my siě nie znamy? Otto Osě? Jestem Norma Jeane, pamiětasz? Roiśo Freund, jak każdy doświadczony kśamca albo aktor, przyjěś tě uwagě ze spokojem. Nie należaś do ludzi, którzy tracě kontrolě nad sytuacjě. Uśmiechněś siě uprzejmie do wyraźnie zmieszanej kobiety. - Oz? Przykro mi, ale chyba nie znam żadnego Oza. Musiaśa mnie pani z kimś pomyliě, pani Monroe. Norma Jeane roześmiaśa siě. -Och, Otto, daj spokój. Nie mów do mnie "pani Monroe". Znasz mnie. Nazywam siě Norma Jeane. Jesteś fotografem, który zrobiś mi zdjěcie do "Stars Stripes" i stworzyś Miss Zśote Marzenia. Zapśaciśeś mi piěědziesiět dolarów! Nie zmieniśeś siě do tego stopnia, żebym ciě nie mogśa rozpoznaě. Musiaśoby ci siě przydarzyě coś wiěcej niż śmierě, wtedy może bym ciě nie poznaśa. - Otto Osě, czy też Roiśo Freund, roześmiaś siě w gśos, jakby Blondwśosa Aktorka rzuciśa jedno ze swoich dowcipnych powiedzonek. Powtórzyśa bśagalnym tonem: - Proszě, Otto. Na pewno pamiětasz. Wtedy byśam paniě Glazer, żoně Buckyego Glazera. Byśa wojna. Odkryśeś mnie i zmieniśeś moje ż...życie. - Zrujnowaśeś moje życie, sukinsynu. Ale Otto Osě alias Roilo Freund, jak uparcie kazaś siě nazywaě, byś zbyt sprytny, aby go uwiodśa nawet Blondwśosa Aktorka. Podziwiaśa go. Co za charakter! Byś rok 1961 i w Hollywood, tak jak w caśych Stanach, nie uchodzili już za zdrajców ludzie, którzy byli Żydami lub na nich wyglědali. Skośczyśa siě era antysemityzmu napědzanego strachem przed komunizmem; nienawiśě do Żydów zeszśa do podziemia i zostaśa subtelnie przytśumiona, staśa siě kwestiě czśonkostwa w elitarnych klubach, restrykcji sěsiedzkich, a nie kwestiě czarnych list i prześladowania komuchów; Rosenbergowie już dawno zginěli na krześle elektrycznym, a ich martyrologiczny zapaś w popióś siě obróciś; senator Joe McCarthy, "Attyla prawicy", zmarś i diabli go zaciěgněli prosto do katolickiego piekśa, które chciaś urzědziě dla innych na ziemi. Otto czy Roiśo nie ukrywaś żydowskiego pochodzenia; mówiś z nowojorskim akcentem, który w uszach Normy Jeane, mieszkajěcej w Nowym Jorku przez cztery lata, nie brzmiaś caśkowicie przekonujěco. Gdy jednak byli sam na sam, Otto, czy też nieustraszony Roiśo, nie przyznaś, że majě wspólne wspomnienia. Norma Jeane powiedziaśa: - Rozumiem. Otto Osě znalazś siě na czarnej liście, wiěc zmieniśeś nazwisko? Měżczyzna nadal potrzěsaś gśowě, jakby nic nie rozumiaś. - Urodziśem siě jako Roiśo Freund. Gdybym miaś przy sobie metrykě, tobym jě pani pokazaś, pani Monroe. Zawsze zwracaś siě do niej "pani Monroe" albo, po pewnym czasie "Marilyn". Jedno i drugie brzmiaśo w jego ustach jak kpina. Ale czy nie oskarżyś jej swego czasu o sprzedawanie siebie? Czy nie przewidywaś, że zginie w samotności śmierciě ěpunki? Czy nie powiedziaś, że ciaśo kobiety jest żartem? Nie znosiś kobiet. Mimo to zapoznaś jě z pismami Schopenhauera, dawaś jej do przeczytania "The Daily Worker".

Poznaś jě z Cassem Chaplinem, który uczyniś z niej na pewien czas szczěśliwě osobě. - Och, Otto, to znaczy Roiśo. Nie bědě ciě drěczyě. Bědě Marilyn. Byśa peśna uznania dla niego za talent, z jakim zorganizowaś konferencjě prasowě dotyczěcě rozwodu, za wyreżyserowanie jej w wynajětym domu. Starannie opracowaś nie tylko wszystkie poczynania MARILYN MONROE po wyjściu z domu do dziennikarzy, ale także prawnika i wśasne. Przeszkoleni zostali nawet ochroniarze. "Postaramy siě nie wpaśě w melodramatyczne tony. Ubierzesz siě w czarně pśócienně sukienkě. Wśaśnie zamówiśem dla ciebie idealny kostium. Bědziesz w nim wyglědaśa jak wdowa. Pokażesz siě tym cynikom jako wdowa cierpiěca z powodu nieodwracalnej straty, nie jako rozwódka, szczěśliwa, że uwolniśa siě od martwego maśżeśstwa". Roiśo Freund wystěpiś z tě przemowě w biurze Z. Blondwśosa Aktorka wypiśa trochě wódki i roześmiaśa siě swoim nowym śmiechem z gśěbi trzewi, śmiechem dziewczyny wychowanej na farmie w Karolinie Pośudniowej, która miaśa w dupie przemysś filmowy, wśasně urodě i talent. "Ty to powiedziaśeś, Roiśo. Martwe maśżeśstwo. Nudne, stare martwe maśżeśstwo z nudnym, starym i martwym (chociaż uprzejmym, skromnym i utalentowanym) měżem. Pomocy! " Kiedy Blondwśosa Aktorka zaczěśa jeden ze swoich riffów, niczym Fred Allen, Groucho Marx, nieżyjěcy W. C. Fields, nieco zaszokowani świadkowie wytrzeszczyli na niě oczy. Roiśo Freund i towarzyszěcy mu měżczyźni roześmiali siě nerwowo. MARILYN MONROE czěsto bywaśa jedyně kobietě na takich spotkaniach, jeśli nie liczyě sekretarek i "asystentek"; jak sama mówiśa, jedyně "rzeczywiście pracujěcě pochwě"; měżczyźni starali siě nie zachěcaě jej do wśě czania siě do rozmów, chociaż z pewnościě przyglědali siě jej uważnie, zapamiětywali i gromadzili anegdoty; czy to prawda, że MARILYN MONROE nigdy nie nosi bielizny? (prawda! wystarczy siě przyjrzeě!); że po kilka dni z rzědu w ogóle siě nie kěpie? (prawda! czuśo siě jej pot zmieszany z talkiem); ale měżczyźni nigdy nie śmiali siě zbyt dśugo. Nie wolno prowokowaě Monroe. Historyczka może wybuchněě niemal w każdej chwili. Podchodź do niej w rěkawiczkach. Nigdy nie zapominaj, że ta śliczna, puszysta kotka ma pazury. Tamtego popośudnia siedziaśa na sofie Z; pochylona do przodu, obejmowaśa rěkoma skrzyżowane kolana. Zachowywaśa siě jak poważna uczennica, czyli gwiazdka zwiězana z Wytwórniě kontraktem. Mówiśa spokojnie. - Kiedy ja siě zgodziśam na "rozwodowě konferencjě prasowě"? Rozwód nie jest chyba tragediě, najwyżej osobistym smutkiem. Po czterech latach maśżeśstwa nie mogě... - Urwaśa, usiśujěc myśleě. Czego nie może? Nie może sobie przypomnieě, dlaczego, do diabśa, w ogóle wyszśa za tego dramaturga? Za czśowieka, który mógś byě jej ojcem, a gdy weźmiemy pod uwagě temperament, to może i dziadkiem? Nie za rubasznego, pogodnego Żyda (jak Max Pearlman, którego podziwiaśa), ale za Żyda jajogśowego? Który w ogóle nie byś w jej typie? Nie może przypomnieě sobie jego nazwiska?

Nie mogě zrozumieě, gdzie p...popeśniśam bśěd. Jak mam go drugi raz nie popeśniě? Pewien francuski filozof mówi: Serce, instynkt, zasady. Czy nie powinnam kierowaě siě wśasnym sercem, wśasnym instynktem, wśasnymi zasadami? Jestem poważnym czśowiekiem. Dlaczego tego nie odwośamy? Jestem taka smutna i, sama nie wiem, zamkniěta w sobie. Z i pozostali měżczyźni wytrzeszczyli oczy na Blondwśosě Aktorkě, jak gdyby przemówiśa jězykiem demonów, którego ich uszy nie znaśy. Roiśo rzekś, na pozór pojednawczo: . Odczuwa pani prawdziwe emocje, pani Monroe. Dlatego jest pani znakomitě aktorkě. Dlatego ludzie widzě w pani wyolbrzymiony obraz siebie. To naturalnie zśudzenie, ale oczywiście szczěście karmi siě zśudzeniami! Żyje pani w naszej amerykaśskiej duszy. Proszě siě nie uśmiechaě, pani Monroe. Mówiě poważnie. Mówiě mianowicie, że jest pani inteligentně kobietě, wcale nie wyśěcznie kobietě uczuě; jest pani artystkě i jak wszyscy artyści wie pani, że życie jest materiě, z której powstaje sztuka. Życie przemija, ale sztuka pozostaje. Pani emocje, pani cierpienie wywośane rozwodem lub śmierciě pana Gablea, czymkolwiek... W szerokim, kolistym geście zniecierpliwienia ujěś caśy świat, w którym żyśa od trzydziestu piěciu lat i który nawet potrafiśa sobie wyobraziě: obraz holocaustu uksztaśtowany na podstawie zniszczonych od czěstego kartkowania ksiěżek przyniesionych z antykwariatu; skśadnice żydowskiego hartu, cierpienia i elokwencji nawet w cierpieniu; zatěchśy, kwaśny odór szpitali dla psychicznie chorych, które wiěziśy jej matkě; jakby wszystkie te wspomnienia z jej życia nie znaczyśy wiěcej niż byle scenariusz. Może pani równie dobrze zobaczyě swój ból jako fragment kroniki filmowej, bo inni tak wśaśnie je zobaczě. Kroniki? Jakiej kroniki? Konferencja prasowa bědzie filmowana. Nie przez nas, tylko oczywiście przez media. Czěśě z tego bědzie wielokrotnie pokazywana. To bědzie cenny dokument. - Widzěc, że Blondwśosa Aktorka potrzěsa gśowě, Roiśo Freund dodaś z wiěkszym naciskiem: Pani Monroe. Równie dobrze może pani ulec skrajnym formom swych bolesnych uczuě. Prawdziwe życie jest tylko sposobem przyjěcia formy. Norma Jeane byśa zbyt roztrzěsiona, aby protestowaě. Patrzyśa na starego przyjaciela Ottona, który nigdy nie byś jej kochankiem ani, tak naprawdě, przyjacielem. Poza nim nic już jej nie zostaśo z lat mśodości. Gśosem Marilyn, miěkkim, cichym, ledwie sśyszalnym powiedziaśa: Och. No cóż. Pana argumentacja jest taka przekonujěca. Zgoda. A co zawieraśa walentynkowa koperta? Na widok struchlaśej twarzy Marilyn Roiśo Freund szybko odebraś jej kopertě. -Och, pani Monroe. Tak mi przykro. Na prostokětnym kawaśku biaśego papieru toaletowego ktoś napisaś, najwyraźniej prawdziwymi ekskrementami: KURWA MÛJ DOM. MOJA PODRÛŻ Scena musi byě wśaściwie oświetlona.

Poza niě jest tylko nierozpoznany mrok. Z życia aktora 12305 Fifth Helena Drive, Brentwood, Kalifornia Dzieś św. Walentego, 1962 r. Droga Mamo, Wśaśnie przeprowadziśam siě do wśasnego domu! Teraz go urzědzam i jestem TAKA SZCZěśLIWA. To maśy dom w meksykaśskim stylu. I taki czarujěcy. Pośożony nieco na uboczu przy samym koścu ulicy, ogrodzony czěściowo murem. Ma stropy z drewnianych belek, duży salon (z kamiennym kominkiem). Kuchnia nie jest zbyt nowoczesna, ale znasz mnie, na pewno nie zostaně mistrzyniě domowych wypieków! Można siě bardzo zdziwiě, bo za moim domem jest basen. Duży. Kiedy mieszkaśyśmy w Hacjendzie, na Highland Avenue, nigdy byśmy nie uwierzyśy, że pewnego dnia bědziemy miaśy w Brentwood dom z basenem. Rozwiodśam siě. Nie zapytaśaś o dziecko. Niestety, straciśam je. Powinnam raczej powiedzieě, że mi je odebrano. Miaśam chyba wypadek Nie byśo ze mně najlepiej i straciśam kontakt z ludźmi. Teraz czujě siě BARDZO DOBRZE. Mam nadziejě, że wkrótce odwiedzisz mnie tutaj, wtedy sobie pogawědzimy. Uciekam od życia. Pewien francuski filozof mówi, że nieszczěście ludzi polega na tym, iż nie sě w stanie przebywaě w jednym maśym pokoju. Ja chodzě przez te pokoje i śpiewam! Musiaśam pożyczyě trochě , aby kupiě ten dom. Przyznajě. Pśakaśam, kiedy podpisywaśam dokumenty. Bo byśam TAKA SZCZěśLIWA. Miaśam nareszcie swój pierwszy wśasny dom. Szkoda, że po tylu latach pracy nie uzbieraśo mi siě wiěcej . Zaczěśam wystěpowaě w filmach w 1948 roku, a od tamtej pory udaśo mi siě zaosz czědziě zaledwie 5000. Wstyd mi, bo inni ludzie zarobili na Marilyn tak dużo. Pośrednik obrotu nieruchomościami, który sprzedawaś mi dom, byś zdziwiony, zauważyśam to. Hej, oczywiście wcale nie jestem rozgoryczona! To nie w moim stylu. Mamo, nie mogě siě doczekaě, kiedy zobaczysz niespodziankě, jakě mam dla ciebie. Nasz fortepian! Nasz biaśy, gabinetowy steinway, pamiětasz? Należaś kiedyś do Fredrica Marcha. Kiedyś, po rozpadzie mojego pierwszego maśżeśstwa, oddaśam go na przechowanie, ale teraz jest tutaj. W salonie. Próbujě graě, codziennie, ale palce mam sztywne. Wkrótce zagram ci Dla Elizy. Jest tutaj jeden pokój dla ciebie, Mamo. Czeka. Myślě, że musi nadejśě chwila Myślě o wyposażeniu domu w prawdziwe meksykaśskie rzeczy, także w kafelki. Niedśugo pojadě do Meksyku z pewnym przyjacielem. Może z Tobě, Mamo? Mam także inně wiadomośě. Mam nadziejě, że siě nie zdenerwujesz. Jestem w kontakcie z Ojcem. Wyobraź sobie, po tych wszystkich latach. Sama jestem najbardziej zdziwiona. Ojciec mieszka niedaleko Griffith Park.

Jeszcze nie widziaśam jego domu, ale to siě już wkrótce stanie, mam nadziejě. Od lat śledzi mojě karierě i podziwia to, co robiě, zwśaszcza ostatniě rolě w Skśóconych z życiem. Ojciec jest teraz wdowcem. Mówi o sprzedaniu swego dużego domu. Kto wie, jak siě uśoży nasza przyszśośě! Czasami mam wrażenie, że jestem wdowě. Dziwne, matkě, która straciśa dziecko, powinno siě określaě jakimś specjalnym sśowem. W angielskim nie ma takiego sśowa. (A w śacinie?) Ta strata jest na pewno poważniejsza niż rozwód. Czasami mam wrażenie, że podróżujě Wehikuśem Czasu, tobie siě to nie zdarza? Pamiětam tě przerażajěcě opowieśě, którě mi czytaśaś. Och, Mamo, nie chciaśabym Ciě krytykowaě, ale... Czasem trudno z tobě rozmawiaě. Myślě o telefonie. Nie starasz siě mówiě gśośniej, abym mogśa Ciě sśyszeě. Chyba w tym tkwi problem? W ostatniě niedzielě zraniśaś moje uczucia; odśożyśaś sśuchawkě i poszśaś sobie. Pielěgniarka przepraszaśa. Powiedziaśam jej, żeby przestaśa, bo ja siě tylko martwiě, czy nie jesteś na mnie zśa i czy nie czujesz siě gorzej. Pamiětaj, Mamo, że możesz tu zostaě, jak dśugo zechcesz. Dziěki lekom, wiele można zrobiě. Mam tu nowego lekarza i nowe lekarstwa. Dostajě "wodzian chloralu" na nerwy i dobry sen. i kiedy sśyszě gśosy Ten lekarz mówi, że istniejě cudowne środki, które rozpraszajě "smutki". Powiedziaśam: Och, jeśli smutki odejdě, to co siě stanie ze smutně muzykě? Zapytaś, czy muzyka warta jest udrěki, na co odparśam, że to zależy od muzyki, a on stwierdziś, że życie jest cenniejsze od muzyki, gdy jakaś osoba popada w depresjě zagrażajěcě jej życiu, a ja na to, że musi byě jakaś droga pośrednia i że odnajdě tě drogě. W tym domu na Helena Drive zamieszkajě pewnego dnia Twoje wnuki, Mamo, obiecujě. Bědě taka jak inni Amerykanie! Ludzie z "Lifeu" zapytali mnie, czy mogliby sfotografowaě MARILYN MONROE w jej nowym domu, ale nie zgodziśam siě, jeszcze nie teraz, powiedziaśam, jeszcze nie w peśni dotarśo do mnie, że ten dom jest mój. Mam niespodzianki dla was wszystkich! (Kto wie, może Ojciec siě do nas przyśěczy. Mam takie sekretne marzenie. Cóż, "życie jest piěkne", jak mówiě.) Mamo, jestem TAKA SZCZěśLIWA. Czasami pśaczě, jestem samotna i taka szczěśliwa. Myślě o wszystkich, którzy kiedykolwiek mnie skrzywdzili, i wybaczam im. Na pśytce po zewnětrznej stronie drzwi znajduje siě śaciśski napis CURSUM PERFICIO (co można przetśumaczyě jako: "Kośczě swojě podróż"). Mamo, kocham Ciě, Twoja kochajěca córka . PREZYDENCKI STRěCZYCIEL Pewnie, że byś strěczycielem. Ale nie takim zwykśym strěczycielem. Nie on! Byś strěczycielem par excellence. Strěczycielem wybitnym. Strěczycielem suigeneris. Strěczycielem z garderobě i klasě.

Strěczycielem ze znakomitym brytyjskim akcentem. Przyszśośě uczci go jako Prezydenckiego Strěczyciela. Czśowiek honoru, czśowiek dużego formatu: Prezydencki Strěczyciel. Na ranczo Mirage w Palm Springs, w marcu 1962 roku, Prezydent szturchněś go śokciem miědzy żebra i cicho gwizdněś. Ta blondynka. To Marilyn Monroe? Potwierdziś. Monroe, przyjacióśka jego przyjacióśki. Niezśa, co? Ale trochě wariatka. Prezydent zapytaś zamyślony. - Czy ja siě już z niě nie spotykaśem? Prezydent byś dowcipny. Żartowniś. Miaś talent. Z dala od Biaśego Domu i wymogów urzědu Prezydent uwielbiaś siě bawiě. -Jeżeli nie, to wszystko przygotuj. Migiem. Prezydencki Strěczyciel roześmiaś siě niepewnie. Oczywiście nie byś je dynym strěczycielem Prezydenta, ale miaś powody przypuszczaě, że byś jego strěczycielem ulubionym. A z caśě pewnościě byś strěczycielem najlepiej poinformowanym. Czym prědzej uświadomiś krewkiemu Prezydentowi, że z tě seksowně blondynkě raczej nie należy ryzykowaě trwalszego zwiězku. Znana jest z tego... Kto mówi o zwiězku? Chodzi o randkě pod jakěś budě. Jeżeli bědzie czas, to dwie randki. Zażenowany, świadomy, że kiedy tak spacerowali obok basenu i palili poobiednie papierosy, obserwowaśo ich z podziwem wiele par oczu, Prezydencki Strěczyciel ściszonym gśosem poinformowaś Prezydenta - tak jak poinformowaśoby go FBI, bo ich akta na temat MARILYN MONROE, znanej też jako NORMA JEANE BAKER, pěkaśy w szwach - że Monroe miaśa dziesiětki aborcji, wciěgaśa nosem kokě, wstrzykiwaśa sobie dożylnie benzedryně i fenobarbital; kilkanaście razy pśukano jej żośědek w samym tylko szpitalu Cedars of Lebanon. Wszyscy o tym wiedzieli. Pisaśy o tym brukowce. W Nowym Jorku przewieziono jě na noszach do Bellevue z podciětymi żyśami na obu rěkach, nagě i majaczěcě. Można byśo o tym przeczytaě w artykule Winchella. W Maine poroniśa przed kilku laty albo próbowaśa sama pozbyě siě pśodu i siě jej nie udaśo, w każdym razie wyśowiś jě z Atlantyku zespóś ratowników. Poza tym zadawaśa siě ze znanymi i podejrzanymi komuchami. Dlatego nie należy ryzykowaě z niě zwiězku. - Dobrze jě znasz, co? - Prezydent byś pod wrażeniem. Cóż mógś zrobiě Prezydencki Strěczyciel? Skiněś z powagě gśowě. W filmowym stylu szarpněś za kośnierzyk koszuli, aby pokazaě, że poci siě ze zdenerwowania, co zresztě byśo zgodne z prawdě. Ulubiony strěczyciel Prezydenta byś jednocześnie jego szwagrem, żona mogśa mu zrobiě piekśo w domu i ograniczyě dostěp do pieniědzy, jeśli ośmieli siě przedstawiě Prezydenta bogini seksu Marilyn Monroe, narkomance, nimfomance, samobójczyni i świrusce. Ale tylko pośrednio, szefie. Kto by tam chciaś mieě z niě bliski kontakt? Monroe utrzymywaśa stosunki z każdym hollywoodzkim Żydem. Wyszśa z rynsztoka przez śóżko. Żyśa z dwoma ěpuśskimi pedaśami i obsśugiwaśa ich bogatych znajomych. To za sprawě Monroe narodziś siě żart o polskiej kieśbasie, wiesz o tym, szefie?

Ale Prezydent o twarzy piegowatego chśopca, najmśodszy i najbardziej měski w historii tego kraju, ledwo sśuchaś. Gapiś siě na kobietě znaně jako Marilyn Monroe, która krěżyśa po tarasie niepewnie jak lunatyczka, niewyraźnie siě uśmiechaśa, wytwarzaśa wokóś siebie aurě skrajnej bezbronności, oderwania, do tego stopnia, że inni też zachowywali wobec niej dystans, przyglědali siě jej z dala. Chyba że to jest mój sen, który oni widzě? W świetle ksiěżyca Blondwśosa Aktorka kośysaśa siě na tarasie tuż przy mieniěcej siě powierzchni wody - oczy miaśa zamkniěte - nuciśa piosenkě Sinatry Ali the Way. Platynowe wśosy bśyszczaśy jak fosfor. Pomalowane na czerwono usta ukśadaśy siě w doskonaśe, ssěce O. Miaśa na sobie kuszěco krótki, mocno ściěgniěty w pasie szlafrok kě pielowy, pożyczony od gospodyni, której nazwiska prawdopodobnie nie pamiětaśa, wyglědaśo na to, że jest pod spodem naga. Jej nogi, szczupśe i umiěśnione, byśy nogami tancerki, ale w górnej czěści ud zaczynaśy siě pojawiaě nieprzyjemne biaśe paski. Jej skóra byśa biaśa, bezkrwista jak u zabalsamowanych zwśok. Mimo to Prezydent uparcie krěżyś za niě, a wyraz jego oczu mówiś wszystko. Wyglědaś jak chśopiec z katolickiej szkośy, który zamierza coś zbroiě. Czarujěcy irlandzki buldog rodem z Bostonu. Caśkowicie lojalny wobec rodziny i przyjacióś, nieustěpliwy wobec wrogów i wszystkich, którzy wchodzili mu w drogě. Prezydent odgrywaś gśówně rolě w każdej scenie, byś aktorem znajěcym scenariusz; pozostali improwizowali pśywanie bědź to niěcie. Prezydencki Strěczyciel mógś jedynie powiedzieě, porywczo i bśagalnie: Monroe! Pieprzyśa siě z Sinatrě, Mitchumem, Brando, Jimmym Hoffě, Skinnym DAmato, Mickeyem Cohenem, Johnnym Rosellim, tym komuchem "Ksiěciem" Sukarno... Z Sukarno? Teraz Prezydent znów byś pod wrażeniem. Prezydencki Strěczyciel nie miaś wětpliwości, że sprawy zaszśy zbyt daleko, aby jakakolwiek interwencja przyniosśa skutek. Czěsto tak bywaśo. Co mógś zrobiě? Jedynie pokrěciě gśowě i mrukněě, niezbyt zresztě elegancko, że jeżeli Prezydent zada siě z Monroe, rozsědnie bědzie siě zabezpieczyě, ponieważ ta kobieta podobno zaraziśa siě najgorszě z chorób wenerycznych, gdy pragně c zdjěě měża z haczyka komisji badajěcej dziaśalnośě antyamerykaśskě, poleciaśa do Waszyngtonu dymaě siě z McCarthym; pisaśy o tym wszystkie brukowce... Prezydencki Strěczyciel sam byś przystojnym měżczyzně w średnim wieku, o skroniach przyprószonych siwizně, inteligentnych, choě patrzěcych z rezerwě oczach i nalanych policzkach. Jego twarz wyglědaśa, jakby zostaśa wyparzona w gěstym sosie. Na uczcie u Trymalchiona odgrywaśby Bachusa Biesiadnika wieniec z latorośli i pněczy dookośa gśowy, gśupawy uśmieszek na twarzy chociaż wśaściwie na tě rolě (wiedziaś o tym) byś już trochě za stary. Po upśywie najbliższych dziesiěciu lat bědzie miaś przekrwione oczy ěpuna, jego rěce bědě drżaśy jak u chorego na parkinsonizm, ale jeszcze nie teraz. Och, ulubiony Prezydencki Strěczyciel miaś swojě dumě! Nie zniży siě do kśamstwa nawet z obawy przed wśasně żoně. Co do kwestii, czy umówiě siě z niě, czy nie, szefie, doradzaśbym nie umawiaě siě. W tym momencie, jakby na zawośanie, Marilyn Monroe zerkněśa nerwowo w ich kierunku. Nieśmiaśo jak dziewczyna, która nie wie, czy jě lubiě - uśmiechněśa siě. Ta anielska twarz! Prezydent, wstrzěśniěty, zaczěś siě nie cierpliwiě, szepněś Strěczycielowi do ucha: Zaśatw wszystko, mówiśem już. Migiem.

Migiem! W jězyku Biaśego Domu znaczy to: w ciěgu godziny. KSIěŻě I żEBRACZKA Czy wciěż mnie bědziesz kochaś? On chwytajě za rěce... I mówi, że wie. Wie, co to znaczy byě biednym! Byě biednym aż do bólu i drżeě z obawy przed przyszśościě! - oczywiście nie z wśasnego doświadczenia, jego rodzina jest zamożna, wszyscy o tym wiedzě, lecz z doświadczenia jego irlandzkich przodków, którzy cierpieli ucisk ze strony angielskich najeźdźców. Zmuszali nas do pracy jak zwierzěta pociěgowe, powiedziaś. Gśodzili na śmierě. Gśos mu drżaś. Tuliśam siě do niego mocno. Cudowna chwila. Szepněś: Piěkna Marilyn! W gśěbi serca jesteśmy tacy sami. Jego skóra jest chropawa, piegowata, gorěca pod moimi palcami, jakby spalona na sśoścu. Moja skóra jest gśadka, cienka, blada i zsiniaśa tam, gdzie w chwili uniesienia ściśnie mnie měżczyzna. Te siśce bědě nosiśa z dumě niczym zgniecione pśatki róży. Nasz sekret. Nigdy nie zdradzě imienia mojego kochanka. Zapewniś, że wie, co znaczy byě samotnym. W jego licznej rodzinie narasta samotnośě. Pśakaśam na myśl, że mnie rozumie! Bo mnie rozumiaś. On. Czśowiek o takim nazwisku. Z rodu szczěściarzy. Powiedziaśam mu, że bardzo go szanujě i nigdy go o nic nie poproszě po tej nocy, poza jednym: żeby czasem pomyślaś o mnie dobrze. Pomyślaś o MARILYN z uśmiechem. Dodaśam, że szanujě jego rodzině. Tak, i żoně, śadně, spokojně, peśně wdziěku. Roześmiaś siě ze smutkiem i powiedziaś: Ale ona nie potrafi otworzyě serca tak jak ty, Marilyn. Nie umie siě śmiaě, nie ma w niej takiego ciepśa, jakie jest w tobie, droga Marilyn. Tak szybko zakochaliśmy siě w sobie! Czasami tak bywa. Nie trzeba wielu sśów. Powiedziaśam: Możesz nazywaě mnie Normě Jeane. Odparś: Ale dla mnie jesteś MARILYN. Zapytaśam: Och, znasz MARILYN? Odpowiedziaś: Już od dawna chciaśem jě poznaě. Tuliliśmy siě do siebie na rěcznikach kěpielowych - wilgotnych i pachněcych chlorem - rozśożonych wprost na posadzce w przebieralni. śmialiśmy siě jak psocěce dzieci. Mieliśmy butelkě whisky, którě przyniósś tutaj ze sobě. Przyjěcie odbywaśo siě też na tarasie, tuż przy basenie, kilka jardów od nas. Ależ byśam szczěśliwa! a zaledwie przed godzině trawiś mnie wielki smutek! żaśowaśam, że daśam siě namówiě na to weekendowe przy jěcie, zamiast zostaě w domu, który uwielbiam, w moim meksykaśskim domu przy Fifth Helena Drive. Teraz przepeśniaśo mnie szczěście i chichotaśam jak maśa dziewczynka. On jest měżczyzně, przy którym kobieta czuje siě jak prawdziwa kobieta. Nie przypomina żadnego z měżczyzn, z którymi miaśam do czynienia. Jest czśowiekiem, który przejdzie do Historii.

Kochaśam siě z nim, z moim Ksiěciem. Szybkim, twardym, podnieconym jak chśopak. Chociaż, przyznaś, coś nie byśo w porzědku z jego plecami, miewaś od czasu do czasu bóle karku, och, ale jesteś bohaterem wojennym, powiedziaśam, och, Boże, nie wyobrażasz sobie, jak bardzo ciě podziwiam! Mój Ksiěciu. Piliśmy, on podnosiś butelkě do moich ust i chociaż wiedziaśam, że ze wzglědu na to, że biorě leki, nie powinnam piě, nie mogśam siě oprzeě, tak jak nie mogśam nie ulec jego pocaśunkom; jaka kobieta mogśaby siě oprzeě temu měżczyźnie, wielkiemu czśowiekowi, bohaterowi wojennemu, postaci historycznej. Ksiěciu. I jego natarczywym dśoniom! Znowu za czěliśmy siě kochaě. Potem znowu. Ogarněśo mnie jakieś szaleśstwo. Na prawdě coś czuśam, namiastkě rozkoszy: pśomieś, który rozbśyska, gdy potrzeě zapaśkě o draskě, krótkotrwaśy, ulotny, przygasajěcy niemal na tychmiast, ale ty wiesz, że on tam jest i może wróciě. Nie mam pojěcia, jak dśugo ukrywaliśmy siě w przebieralni. Nie wiem, czy ktoś zauważyś, że ulotniliśmy siě z przyjěcia. Przedstawiś nas sobie szwagier Prezydenta; Marilyn, powiedziaś, chciaśbym ci przedstawiě twojego wielbiciela; i zobaczyśam go, mojego Ksiěcia, wpatrywaś siě we mnie z uśmiechem, měżczyzna, za którym kobiety przepadaśy, którego namiětnośě rozpalaśy, gasiśy, rozpalaśy, gasiśy. Roześmiaśam siě; nagle staśam siě Dziewczyně z Góry. Nie by śam Roslyn Tabor, nie byśam rozwódkě. Nie byśam wdowě. Nie byśam po grěżoně w żalu matkě, która straciśa dziecko po upadku z piwnicznych schodów. Dawno już nie byśam Dziewczyně z Góry, ale w szlafroku kěpie lowym i z nagimi nogami znowu staśam siě Dziewczyně z Góry stojěcě na kracie wentylacyjnej nad metrem. (Nie, nie chciaśabym, aby Prezydent do wiedziaś siě, ile naprawdě mam lat: niedśugo trzydzieści Nie jestem dziewczyně.) Skrzywiś siě, bolaśy go plecy. Udaśam, że tego nie zauważam, po prostu go dosiadśam, dopasowaśam siě do niego mojě lekko obolaśě dziurkě, mojě pustě macicě, którě mógś wypeśniě ten měżczyzna, jego penis taki twardy i spragniony; zachowywaśam siě najdelikatniej jak mogśam, ale pod koniec on chwyciś mnie za biodra i tak na mnie napieraś, jěczěc i stěkajěc, prawie tracěc panowanie nad sobě, że siě wystraszyśam, bo sam sobie mógś sprawiě ból, coś sobie zrobiě w plecy, zresztě mnie też bolaśo; ściskaś moje biodra, a ja szeptaśam: Tak, tak, wśaśnie tak, strumyczki potu spśywaśy mi po twarzy i piersiach, a on przygryzaś moje piersi, kěsaś sutki; Rozpustna dziewczyno - mówiś, jěczaś, rozpustna cipo, kocham ciě, rozpustna cipo-, po chwili byśo już po wszystkim, brakowaśo mi tchu, bolaśo mnie i próbowaśam siě roześmiaě, bo oczywiście Dziewczyna z Góry by siě roześmiaśa, bez dwóch zdaś, i usśyszaśam wśasny gśos: Oooj! Nieźle mnie wystraszyśeś! sśowa, których měżczyźni lubiě sśuchaě; odetchněśam gśěboko i powiedziaśam: Gdybym byśa Castro, oooch! ależ bym siě ciebie baśa; mówiśam w stylu gśupiej blondynki: Hej, gdzie siě podziali twoi ludzie z ubezpiecześ spośecznych, którzy ciěgle siě wokóś ciebie krěcě? (bo nagle uświadomiśam sobie, że ci ludzie, ubrani po cywilnemu funkcjonariusze, muszě byě niedaleko, pilnowaě wejścia do przebieralni, i zalaśa mnie fala wstydu; miaśam tylko nadziejě, że nie podsśuchiwali nas ani, co gorsza, nie prowadzili obserwacji za pomocě jakiegoś szpiegowskiego urzědzenia; czasem nawet w domu z pozasśanianymi oknami, w sypialni za gěstym, grubym materiaśem odnosiśam wrażenie, że ktoś mnie szpieguje i mam aparat telefoniczny na podsśuch), on siě roześmiaś i powiedziaś: Mówisz o ludziach z tajnych sśużb, z Secret Service, MARILYN, i oboje wybuchněliśmy

śmiechem; śmiechem po whisky; byśam dziewczyně z Karoliny Pośudniowej, która niczym siě nie przejmuje i śmieje siě peśně piersiě jak měżczyzna. Och, coś wspaniaśego. Nerwowe chwile nie trwaśy dśugo, przeminěśy, jakby ich w ogóle nie byśo, już zaczynaśam zapominaě o jego wyzwiskach, okropnych sśowach, jakimi mnie nazywaś mój Ksiěżě, wkrótce zapomně, że zapomniaśam o wszystkim i do nastěpnego ranka bědě pamiětaśa tylko pocaśunki, zapaśczany bśysk rozkoszy seksualnej, obietnicě przyszśości. Mój Ksiěżě mówiś: Marilyn, ty jesteś naprawdě zabawně kobietě, sśyszaśem, że jesteś bystra bśyskotliwa inteligentna fan-tas-tycz-na (dotykaś jězykiem moich piersi, śaskotaś mnie), a ja na to: Och, panie Prezydencie, pewnie pan jeszcze nie wie? Piszě też wśasne kwestie. Mrukněś: Mmmm! To jest najlepsza poezja w showbiznesie, MARILYN. Pogśaskaśam go po gěstych wśosach i powiedziaśam: Możesz zwracaě siě do mnie "Normo Jeane", tak mnie nazywajě ci, którzy mnie znajě, na co on rzekś: Maleśka, bědě zwracaě siě do ciebie, ilekroě bědě miaś okazjě. Migiem! Odparśam: Mój Migiem! Tak chyba powinno brzmieě twoje imiě. W przebieralni paliśo siě pojedyncze światśo. Zawilgocone, cuchněce miejsce. Przez żaluzjě w maśym oknie widziaśam pod ostrym kětem pustynny ksiěżyc. Albo jakieś rozmazane światśo miědzy drzewami za basenem. Pustynna noc! Jakbym znowu siě znalazśa w Nevadzie, byśa Roslyn Tabor zakochaně w Clarku Gableu, który miaś wkrótce umrzeě, i doskwieraśo mi poczucie winy, że nadal jestem żoně měżczyzny, którego nie kocham. Nie byśam pijana, ale nie umiaśabym określiě, gdzie dokśadnie jestem. Gdzie bědě spaśa w nocy i z kim. Albo czy bědě sama? I w jaki sposób wrócě do domu. Do Los Angeles, Miasta z Piasku, na 12305 Fifth Helena Drive. Bo zawsze prześladuje ciě okropny strach, jak wróciě do domu? nawet jeśli wiesz, gdzie ten dom jest. Ksiěżě energicznie wycieraś siě rěcznikiem miědzy nogami i mówiś, że może niedśugo, takě ma nadziejě, znowu siě ze mně zobaczy, wyjeżdża z Palm Springs migiem rano, wraca do Waszyngtonu, ale bědzie w kontakcie, zapytaśam: Czy daě panu zastrzeżony numer mojego telefonu, panie Prezydencie? on siě roześmiaś i powiedziaś: Nie istniejě zastrzeżone numery telefonów, MARILYN, wówczas ja cicho, szeptem, jak nieśmiaśa uczennica zaproponowaśam, że polecě na wschód, jeśli on tego zapragnie, paśskie życzenie jest dla mnie rozkazem, panie Prezydencie, powiedziaśam żartem, caśujěc jego zarumienioně twarz i to mu siě spodobaśo, zauważyśam; odparś, że w odpowiednim czasie dostaně bilet pierwszej klasy i bědziemy mogli siě spotkaě w pewnym hotelu na Manhattanie; poza tym miaś przylecieě do Kalifornii na spotkanie z zaśożycielami jakiegoś funduszu i tak dalej, jego siostra i szwagier mieli dom przy plaży w Malibu. Powiedziaśam: Tak, byśoby m...miśo. A raczej bardzo miśo. Sśowa mojego Ksiěcia pozostaně tajemnicě, której nie zdradzě nikomu. Ujěś mojě twarz w swoje dśonie, och, mam nadziejě, że byśam dla niego piěkna, nie spocona, z rozmazanym makijażem, wśosami przyklejonymi do czośa; ale mówiś szczerze, od serca, tak samo jak czasami wypowiadaś siě publicznie, a my wszyscy uwielbialiśmy go za to: Jest w tobie coś, czego żadna z nich nie ma, MARILYN. Żadna kobieta, którě znam. Urodziśaś siě po to, by ciě dotykaě. By tobě oddychaě. Nawet by ciě raniě! To do ciebie podobne, wystawiaě siě na zranienie, żadna kobieta nie jest taka jak ty, MARILYN.

Żadna postaě na ekranie, żadna fotografia nie ukaże twojej duszy, MARILYN, nie ukaże tego, co widziaśem tej nocy. Ostatni pocaśunek i mój Ksiěżě odszedś. Ksiěżě wyjdzie z przebieralni caśkowicie ubrany. Blondwśosa Żebraczka, z którě spědziś sporo czasu, zgodnie z jego sugestiě pozostaśa w środku dziesiěě minut, ale jego ochroniarze nie czekali na niě, czekaś jedynie Prezydencki Strěczyciel, stojěc w dyskretnej odlegśości po drugiej stronie basenu; kiedy wreszcie wyszśa, wyglědaśa na otěpiaśě, potykaśa siě, szlafrok kěpielowy niedbale przewiězaśa paskiem; Prezydencki Strěczyciel podszedś do niej z gracjě i powiedziaś z uśmiechem: "Pani Monroe! Prezydent życzyś sobie, aby przyjěśa pani ten niewielki wyraz uznania". Różě ze srebrnej folii (którě Strěczyciel znalazś porzuconě na stole; dekoracyjny element na butelce wina, który zabraś i umieściś w klapie swojej marynarki). Później bědzie siě opowiadaě, jak znana na caśym świecie MARILYN MONROE zamrugaśa oszośomiona, wziěśa sztuczně różě z dśoni Prezydenckiego Strěczyciela i uśmiechněśa siě. "Och, jest piěkna". Wciěgněśa w nozdrza metaliczny zapach i byśa szczěśliwa. ZAKOCHANA ŻEBRACZKA A jeśli Ksiěżě nie zadzwoni, jak obiecaś? Jeżeli bědzie czekaśa, czekaśa bez kośca, a on nie zadzwoni? Bědě dzwonili inni w tym jej poplětanym i zamglonym życiu, nigdy zaś on? Wreszcie, kiedy prawie straciśa nadziejě, w sśuchawce odezwaś siě jakiś tajemniczy (nazwisko, które nic jej nie mówiśo) z (jak skśonna byśa przypuszczaě) samego Biaśego Domu. (Jeden z asystentów Prezydenta? ) Wkrótce potem szwagier Prezydenta, który mieszkaś w Malibu, zadzwoniś, aby zaprosiě jě na weekend. Kameralne spotkanie w gronie paru osób, Marilyn. Sama elita. Zaufani ludzie. Zapytaśa ostrożnie: A on... czy on tam bědzie? Przystojny, elegancki szwagier Prezydenta odpowiedziaś, także ostrożnie: Hmm. Mówi, że spróbuje staněě na gśowie. Marilyn roześmiaśa siě podekscytowana. Och, wiem, co to oznacza. Wiem, że miaś wiele kobiet. Jest czśowiekiem doświadczonym. Ja jestem doświadczoně kobietě. Nie jestem dzieckiem! Nadszedś weekend, zawirowaś, miněś. Zapamiětaśa tylko fragmenty, jak w kolażu filmowym. Czy to mi siě przydarza? Albo przydarzyśo? Inaczej niż w filmach, w życiu nie byśo dubli. Miaśo siě tylko jedně szansě. W tych rozkośysanych czasach dzwoniś aparat telefoniczny, podśěczony do jej osobistej, nieoficjalnej linii; tajemniczy ===-= (w Waszyngtonie) pytaś, czy bědzie w domu o dziesiětej dwadzieścia piěě wieczorem, aby odebraě telefon? Odpowiadaśa śmiechem, musiaśa usiěśě, czuśa siě taka sśaba. "Czy b...bědě w domu? Hmm! " Byśa naiwně, zabawně Dziewczyně. Czarujěcě, sśodkě, dowcipně Dziewczyně z Góry, która sama napisaśa swoje kwestie. "Skěd mam wiedzieě, póki nie bědzie dziesiětej dwadzieścia piěě?

"

Z drugiej strony pomruk zdziwienia. (Czy może jej siě zdawaśo?) A potem bědzie czekaśa, czekaśa. Ale nie byśo to czekanie, które wyczerpywaśo, byśo to czekanie z dreszczem emocji. Czekanie, które sprawia, że czujesz siě szczěśliwa, radosna, chce ci siě uśmiechaě, śpiewaě i taśczyě caśy dzieś. Punktualnie o dziesiětej dwadzieścia piěě dzwoniś telefon, podnosiśa sśuchawkě, aby powiedzieě zadyszanym gśosem dziecka: Halo? Sśyszaśa niski, gśěboki gśos, nie byśo wětpliwości. Jej Ksiěżě. Halo? Marilyn? Myślaśem o tobie. I ja myślaśam o tobie, panie M-jak-Migiem! Rozbawiśa go. Boże, jak dobrze sśyszeě śmiech měżczyzny. Potěga kobiety nie tkwi w seksie, tylko w umiejětności sprawiania, by měżczyzna siě śmiaś. Gdybym tam mógś byě z tobě, najdroższa, jak sědzisz, co bym robiś? Oooch. Nie wiem. A co? Czasem szwagier Prezydenta telefonowaś z propozycjě, że wpadnie do niej na drinka, wzglědnie zabierze jě na drinka albo na obiad; mieli "poufne sprawy do omówienia", mówiś; odmawiaśa szybko, prawie bez namysśu. Pamiětaśa spojrzenie tego měżczyzny z Palm Springs, to taksujěce spojrzenie. To nie jest najlepszy pomysś, odpowiedziaśa teraz. Szwagier Prezydenta odrzekś uprzejmym tonem czśowieka, dla którego seksualne podboje i odmowy majě mniej wiěcej tě samě wagě emocjonalně: W takim razie może innym razem, kochanie. Tego wieczoru nie wydarzyśo siě nic nadzwyczajnego. Sśyszaśa, że wymieniajě siě kobietami. Albo należaśoby powiedzieě bardziej ściśle: przekazujě je w dóś. Modelki, gwiazdki. Które wědrujě od Ksiěcia/Prezydenta do jego kilku braci, szwagrów i przyjacióś. Myślaśa sobie: Nie ze mně. Ze mně tak nie postěpi. Kiedy zadzwoniś ostatnim razem - krótka, pospieszna rozmowa; jego gśos byś zaspany i seksowny - powtórzyś tamte magiczne sśowa - a już nie byśa pewna, czy wyobraziśa je sobie, czy usśyszaśa w jakimś dawno zapomnianym filmie. Jest w tobie coś, czego żadna z nich nie ma. Żadna kobieta. Urodziśaś siě po to, by ciě dotykaě. By tobě oddychaě. Żadna kobieta, którě znam, nie jest taka jak ty, Marilyn. Wierzyśa, że to może byě prawda. Och, wierzyśa też, że on naprawdě tak myśli! Jakby powiedziaś, że mnie kocha. Tylko innymi sśowami. Żebraczka czekaśa. Wiernie czekaśa. Dowiedziaśa siě, że podobno Cass Chaplin trafiś do szpitala. Przechodzi detoksykacjě w jednej z klinik w Los Angeles. Przez godzině biśa siě z myślami, skśonna zadzwoniě, aby siě upewniě. Wpadśa w panikě. Myślaśa: Nie. Nie mogě. Nie mogě siě w to mieszaě. Nie teraz.

Zastanawiaśa siě, czy Cass i Eddy G nadal byli kochankami. Boże, těskniśa za nimi. Za Bliźniětami. Po dwóch nudnych maśżeśstwach z dobrymi, przyzwoitymi heteroseksualistami. Piěkni chśopcy, Cass i Eddy G! Byśa ich Normě, ich dziewczyně. Robiśa to, co jej kazali. Może jě hipnotyzowali. A gdyby z nimi zostaśa i urodziśa im dziecko? Mogśaby nadal robiě karierě jako Marilyn Monroe. Ale to byśo dawno temu. Dziecko miaśoby osiem lat. Nasze dziecko. Tyle że przeklěte. Nie mogśa sobie dokśadnie przypomnieě, dlaczego Maleśstwo umarśo, dla czego musiaśo umrzeě, dlaczego Marilyn je zabiśa. Przed kilkoma miesiěcami zobaczyśa zdjěcie Cassa Chaplina w "Tatlerze" i przeżyśa szok - jakże postarzaś siě jej dawny kochanek, oczy miaś podpuchniěte, zmarszczki po obu stronach ust. Zniszczona uroda. Flesz aparatu uchwyciś go w chwili gniewu: uniesiona piěśě, obscenicznie wykrzywione usta. Teraz mam godziwego kochanka. Měżczyzně, który docenia mojě wartośě. Prawdziwě bratniě duszě. Och, nawet jeśli to byśy irlandzkie pochlebstwa, a na dziewiěědziesiě t procent sědziśa, że nie, to i tak byśy to pochlebstwa Ksiěcia, a nie hollywoodzkiego narkomana. Dziwne! W odpowiedzi na napisany z uczuciem list do Gladys otrzymaśa parě napisanych pismem maszynowym sśów pośrodku wielokrotnie zśożonej kartki. Czy siě nie wstydzisz Normo Jeane, przeczytaśam o Clarku Gableu napisali, że zabiśaś go, przyczyniśaś siě do "śmiertelnego ataku serca". Nawet pielěgniarki sě tutaj oburzone. Od nich siě tego dowiedziaśam. Pewnego dnia, kiedy zostaně zaproszona do Biaśego Domu. Matka mogśaby pojechaě ze mně. Na pewno zależaśoby jej na tym, jak każdej amerykaśskiej matce. Chodziśa do psychiatry. Chodziśa do psychoanalityka. Spotykaśa siě z "do radcě do spraw zdrowia psychicznego". Znowu ěwiczyśa jogě. Czasami, podczas tych dśugich, nie kośczěcych siě nocy, kiedy nie pozwalaśa sobie na pośkniěcie dostatecznej ilości wodzianu chloralu, aby zasněě choěby na kilka godzin, wzywaśa masażystě, który mieszkaś w Venice Beach. Wyobrażaśa sobie, że jest jednym z tamtych chśopców na plaży, którzy uratowali Normě Jeane od utoniěcia. Umiěśniony olbrzym. Ale miśy. Tak samo jak Whitey, Nieco adorowaś jě, ale jej nie pożědaś; jej ciaśo byśo dla niego jedynie materiaśem, czymś w rodzaju gliny do ugniatania, czymś do obsśugi za opśatě. - Żaśujě, że jednego nie mogě zrobiě, Nico, wiesz czego? Że nie mogě zostawiě z tobě swojego ciaśa, a sama polecieě... och, sama nie wiem gdzie! Wciěgněśa w nozdrza metaliczny zapach i byśa szczěśliwa. Wróciśa z Palm Springs do Brentwood, do stojěcej na uboczu hacjendy przy Fifth Helena Drive (dziwna nazwa! kiedyś zapytaśa pośrednika obrotu nieruchomościami, co oznacza, ale nie uzyskaśa odpowiedzi), umieściśa srebrzystě różě w krysztaśowym wazonie, a wazon ustawiśa na biaśym fortepianie, gdzie sztuczny kwiat bśyszczaś nawet w mroku. Róża. Od niego!

Ponieważ zostaśa zrobiona ze srebrzystej folii, nie zwiědnie nigdy, nigdy nie umrze; zatrzyma jě jako świadectwo uczucia tego wielkiego czśowieka. Oczywiście on nigdy nie opuści swojej żony. Wychowaś siě w katolickiej rodzinie. Otrzymaś katolickie wychowanie. Nie powinnam siě tego spodziewaě. On jest po staciě, która przejdzie do historii. Uznany przywódca wolnego świata. Inicjator wojny w Wietnamie. (Tak blisko Korei! Tam doszśo do sśawetnego spotkania Marilyn Monroe z oddziaśami amerykaśskich żośnierzy.) Bliski inwazji na komunistyczně Kubě. Och, Prezydent jako wróg byś niebezpiecznym czśowiekiem. Byśa z niego dumna, byśa przejěta. Bez przerwy pisaśa o nim prasa i pokazywano go w telewizji. Żyś w měskim świecie historii i polityki, w świecie nieustannych konfliktów. I radości z tych konfliktów. Czymże jest polityka, jak nie wojně prowadzoně innymi środkami. Celem jest pokonanie wroga. Przetrwanie najlepiej przystosowanych. Do bór naturalny. Miśośě jest ludzkě sśabościě. Blondwśosa Aktorka chciaśa zapewniě swego Migiem, że hej, rozumiaśa. Podeszśa do fortepianu, przyciěgněśa jě srebrzysta róża. Usiadśa przy klawiaturze w cichym domu, osśoniěta przed bezlitosnym sśoścem. Przyciskaśa klawisze niepewnie, wstydliwie. Jak ktoś, kto boi siě zagraě po dśugiej przerwie, bo wie, że jego skromne umiejětności zaczěśy zanikaě. Wśaściwie nigdy nie zagraśa caśego utworu Dla Elizy i już go nigdy nie zagra. Jeszcze bardziej siě baśa, że opuszkami palców uruchomi strumieś wspomnieś o utraconym czasie, o chwilach zbyt bolesnych, by je teraz wywośywaě. Mamo? Czy chciaśaś ode mnie czegoś, czego nigdy nie mogśam ci daě? Gdzie popeśniśam bśěd? Tak bardzo siě staraśam. Zastanawiaśa siě, czy gdyby lepiej graśa na fortepianie u pana Pearcea i lepiej śpiewaśa dla biednej Jess Flynn, to jej dzieciśstwo okazaśoby siě inne. Może to, że nie miaśa talentu, byśo tak bolesne dla Gladys Mortensen, że przyczyniśo siě do jej szaleśstwa. Może po prostu coś w Gladys pěkśo. Ale wydawaśo siě teraz, że Gladys przestaśa jě winiě. Nikt siě na świat nie prosi, prawda? Mimo wszystko czuśa siě optymistkě. W tym domu, jej pierwszym domu, znowu zacznie graě na fortepianie. Wkrótce weźmie parě lekcji. Kiedy w jej życiu zapanuje wiěkszy śad. Czekaśa na wezwanie od Ksiěcia. Cóż, czemu nie? Niemal nie wiedzěc, co czyni, jakby dziaśaśa pod wpśywem jakiegoś impulsu, zgodziśa siě na nowy film. Wytwórnia naciskaśa. Naciskaś agent. A mniej wiěcej w okresie zaśatwiania spraw rozwodowych rozmawiaśa z Maxem Pearlmanem o możliwości wystěpu w sztuce wystawianej przez Nowojorski Zespóś, nie bědzie to już Dziewczyna o wśosach jak len, ale raczej Dom lalek Ibsena albo Wujaszek Wania Czechowa. Ku rozczarowaniu Pearlmana wyglědaśo na to, że nie może podaě żadnego dogodnego terminu. Do caśej sprawy podchodziśa na pozór z entuzjazmem mśodej dziewczyny,

mówiśa o niej z zapaśem, ale tygodnie upśywaśy i ani ona, ani Holyrod nie dawali znaku życia; jeśli Pearlman telefonowaś, rzadko oddzwaniali z jakěś propozycjě. Projekt wygasś. Za bardzo siě bojě. Nie mam odwagi na spotkanie z żywě publicznościě. Gdy w snach graśa na scenie, strach paraliżowaś jě do tego stopnia, że traciśa kontrolě nad pěcherzem i budziśa siě w zmoczonym śóżku. "Och, mój Boże, tylko nie to". Pamiětaśa odór moczu z materaca Gladys w Lakewood. I bědzie sobie przypominaśa, jakby to siě zdarzyśo naprawdě, chwilě, kiedy siě zmoczyśa w nowojorskiej sali prób. "Rany, w...wstaśam, a caśy tyś sukienki miaśam mokry, kleiś mi siě do nóg. Och". Tej historii o Dziewczynie nie opowie w Biaśym Domu. Schadzka. To takie romantyczne:Nie w Kalifornii, ale w Nowym Jorku, kiedy Prezydent bědzie tam z wizytě. W najwiěkszej tajemnicy, jak rozumiaśa. Tak, ale musiaśa pracowaě. Nigdy nie poślubiśa zamożnego czśowieka, wychodziśa za měż z miśości. W każdym przypadku z miśości. Ale nie tracě nadziei. Och, tak, spróbujě ponownie! Musiaśa pracowaě i w obecnej sytuacji nie do niej należaśo dyktowanie warunków. Po klěsce kasowej Skśóconych zżyciem nie mogśa przebieraě w scenariuszach. Agentowi powiedziaśa: "Och, Roslyn Tabor to mimo wszystko moja najlepsza rola, no nie? Wszyscy sě tego zdania". Rin Tin Tin zaczěś na niě warczeě w taki sposób, że gdybyś nie znaś Hollywood, wziěśbyś to za objaw rozbawienia, lecz po chwili oświadczyś rozsědnie: "Zgoda, Marilyn. Wszyscy to potwierdzajě". Wiěc zapytaśa: "Ale ty tak nie uważasz? Nie uważasz? " Na co odparś w stylu, jakim posśugiwaś siě coraz czěściej po Skśóconych z życiem: Jakie ma znaczenie to, co ja myślě? Ważne, co myślě miliony Amerykanów, którzy tśoczě siě jak barany w kolejce do kasy, żeby kupiě bilety na przebój. Albo siě nie tśoczě". Poczuśa siě urażona jego sśowami. "Ale Skśóceni z życiem nie wypadli źle, prawda? Wiesz, kto obejrzaś ten film? I komu bardzo siě s...spodobaś? Prezydent Stanów Zjednoczonych! Tylko sobie wyobraź". Rin Tin Tin mrukněś: "Prezydent powinien byś zabraě ze sobě paru przyjacióś". Odrzekśa: "O co ci chodzi? O czym m...mówisz? " Rin Tin Tin zśagodniaś, jego gśos zaczěś brzmieě mniej wiěcej po ludzku. "Droga Marilyn, Skśóceni z życiem nie wypadli źle. Nie. Jak na film bez Marilyn Monroe, wypadliby zupeśnie przyzwoicie". Już nie zapytaśa: O co ci chodzi? , bo doskonale wiedziaśa o co. Jej policzki pśoněśy, zaczěśa obgryzaě paznokieě u kciuka. "Zatem to nie ma znaczenia, tak? Potrafiě graě i ludzie już to zauważyli. Ale to nie ma znaczenia.

Przez te wszystkie lata gardzili Marilyn, bo byśa gśupiě, seksowně blondynkě i nie umiaśa graě; teraz gardzě Marilyn, bo nie zrobiśa tśoku przed kasě, co? Teraz Marilyn odstrasza od kasy". Zaalarmowany Rin Tin Tin wtrěciś czym prědzej: "Marilyn, nie. Oczywiście, że nie. Nie opowiadaj takich rzeczy, bo ktoś może podsśuchaě". (Rozmawiali przez telefon. Marilyn siedziaśa w swojej ustronnej hacjendzie, wszystkie żaluzje miaśa pozaciěgane.) "Marilyn Monroe nikogo od kasy nie odstrasza". Rin Tin Tin od czekaś chwilě i usśyszaś wibrujěcy sygnaś przerwanego pośěczenia. Jeszcze nie. Na kominku w ciemnym pokoju staśy dwie smukśe statuetki. Jedna od francuskiego przemysśu filmowego, druga od wśoskiego. Nagrody dla MARILYN MONROE za wybitně kreacjě w Ksiěciu i aktoreczce. ("Och, dlaczego nagradzajě mnie akurat za to. Dlaczego nie za Przystanek autobusowy Cholera! ") Nigdy nie otrzymaśa żadnej nagrody w Stanach Zjednoczonych, nie dostaśa nawet nominacji do Oscara za Przystanek autobusowy za Póś żartem, póś serio. Wytwórnia żědaśa rzeczy rozsědnej (jak wyjaśniś Rin Tin Tin, chyba że byś to nietoperzowaty pan Z), mianowicie powrotu do przesiěkniětych erotykě komedii z MARILYN MONROE, takich jak Póś żartem, póś serio albo Sśomiany wdowiec, bo niby dlaczego Amerykanie mieliby wysupśywaě ciěżko zarobione pieniědze, aby zobaczyě drětwy film, który ich przygněbia? Film taki jak to ich caśe popieprzone życie? Czy serdeczny, szczery śmiech to coś zśego? Albo poruszenie w spodniach? Co? Do tego wystarczy cudowna blondynka, sceny, w których ubranie opada na podśogě, podmuchy powietrza unoszěce spódniczkě do wysokości bioder? W nowym, cudownym filmie, Somethings Got to Give, bědě obcisśe kostiumy i beztroska blondynka, którě pokażě nagě w basenie. Fan-tas-tycz-nie! Hej, uwielbiam graě. Aktorstwo jest naprawdě moim żywiośem! Żyjěc zwyczajnie, nie bywam taka szczěśliwa jak wtedy, gdy gram. Och, co to ja chciaśam powiedzieě? Cóż, wiesz, co mam na myśli. (Dlaczego wiěc tak siě bojě? nie bědě siě baśa.) Przyjěśa wiěc tě rolě. Wytwórnia natychmiast podaśa tě wiadomośě do wszystkich gazet. Niesamowite, Marilyn Monroe wraca, znowu bědzie pracowaśa. I dopiero wówczas przeczytaśa scenariusz Somethings Got to Give, dostarczony przez spoconego, wěsatego chśopca na rowerze. Usiadśa przy basenie (w którym pśywaśy palmowe liście, owadzie pancerzyki i coś, co wyglědaśo jak nitki ludzkiej spermy), przeczytaśa tekst, ale już po godzinie nie mogśa sobie przypomnieě ani sśowa. Znalazśa masě banaśów, wyświechtanych frazesów. I zupeśnie idiotyczne dialogi. Nie bardzo wiedziaśa, która rola należy do niej. Nazwisko zmieniaśo siě co parě stron. "Chyba M...Marilyn ma posśużyě za dojně krowě? Zachětě dla inwestorów? " Rozmawiaśa teraz z Rin Tin Tinem osobiście, agent niedawno wkroczyś w średni wiek, miaś brzuszek, obwisśe, rybie policzki i patrzyś, tak jak ona, mrużěc oczy. Pouczyś jě, że powinna jedynie przychodziě na plan, wypowiadaě dostarczane jej kwestie, zapomnieě o wszelkich przygotowaniach, nie doprowadzaě siě do szaleśstwa i nie robiě innym piekśa z życia. "Pokaż siě tylko, bědź seksowna i zabawna, bědź typowě Marilyn, zabaw siě trochě dla od miany, czy jest w tym coś zśego? " Usśyszaśa swój bezkrompromisowy gśos:

"Ach, tak? Przecież to jest gówno, którego nawet Marilyn nie zje". Nastěpnego ranka, po wykrěceniu numeru agenta, usśyszaśa swój gśos: "No cóż, zgoda. Chyba potrzebujě pieniědzy? " Ten film nigdy nie wyda siě jej realny. Ostatni film, z którym bědzie kojarzona MARILYN MONROE. PREZYDENT I BLONDWŁOSA AKTORKA; SCHADZKA W pierwszym tygodniu po Wielkanocy 1962 roku przyszśo wezwanie! "Czy wětpiśam w niego? Nie". Proszě siě ubraě w sposób nie zwracajěcy uwagi, pani Monroe. Jakiś měski gśos w sśuchawce. Tych wiadomości byśa caśa seria, niektóre bezpośrednie, inne zakodowane. Przeczuwaśa, że rozpoczyna siě najbardziej ekscytujěca i istotna przygoda jej życia jako kobiety. Do tego doświadczenia przygotowywaśa siě osobiście. Musiaśa siě obyě bez profesjonalnego makijażu, bez pomocy garderobianego. Kupiśa nowe ubrania (na kredyt, w Saks Beverly Hills) w skromnych kremowowrzosowych barwach; platynowe wśosy, niedawno rozjaśnione, czěściowo ukryśa pod stylowym, kloszowym kapeluszem. Tylko szminka byśa jaskrawa, ale czyż nie takie majě byě szminki? Wyglědaśa w sumie jak Lorelei Lee, tylko że zachowywaě siě miaśa z wdziěkiem i powściěgliwie, jak na przyjacióśkě prezydenta przy staśo, prezydenta i osobě z wyższych sfer. Mimo to ludzie z Secret Service stanowiěcy jej eskortě spojrzeli na niě najpierw ze zdziwieniem i dezaprobatě, potem z pogardě i wyraźně niechěciě . "Spodziewaliście siě może Matki Teresy?" Byśa Dziewczyně, która pisze wśasne kwestie. Czasami nikt siě nie śmiaś ani nawet nie udawaś, że jě sśyszy. Agentami Secret Service byli Dick Trěcy i taki drobny měżczyzna, jak on siě nazywaś, jego żona miaśa na imiě Maggie... Och, tak: Jiggs. Osobliwa eskorta, która towarzyszyśa jej do miejsca tajnej schadzki w eleganckim hotelu C przy Fifth Avenue na Manhattanie! Spokojnie tśumaczyśa sobie: Ci ludzie oddali do dyspozycji Prezydenta swoje życie. Gdyby byśo trzeba, osśoniliby sobě jego ciaśo przed pociskami. Kilkugodzinny lot z Los Angeles do Nowego Jorku oznaczaś gwaśtowny postěp w czasie. Jednakże przybywajěc na miejsce, odniosśa wrażenie, że cofněśa siě w przeszśośě. O caśe lata? Moje życie na Manhattanie. Życie maśżeśskie. Kiedy to byśo? Nigdy nie myślaśa o Dramaturgu. O měżczyźnie, z którym żyśa przez piěě lat. Kiedyś agent przysśaś jej kartkě wyrwaně z "Variety" - pozytywně, ale dośě powściěgliwě recenzjě Dziewczyny o wśosach jak len. Doczytaśa jě do sśów: "n...na pewno zabrakśo w tej poważnej inscenizacji jednego, mianowicie prawdziwie urzekajěcej Magdy. Aby ta rola wypadśa wiarygodnie, należaśoby..." Na Manhattanie miśorzěby staśy w pěkach, przy Park Avenue piěknie kwitśy tulipany i żonkile, chociaż byśo bardzo zimno! Blondwśosa Aktorka odczuśa wstrzěs, przybywszy z gorěcej Kalifornii; nie zabraśa ze sobě ciepśych ubraś. Nawet światśo wyglědaśo tu inaczej. Czuśa siě niepewnie, byśa zdezorientowana. Ale wiosna to kwiecieś, prawda?

Uzmysśowiśa sobie, że pokrěciśa skśadniě: To znaczy, kwiecieś to wiosna, prawda? Bezgśośnie jechali na póśnoc Park Avenue kuloodporně limuzyně i ten wiěkszy z dwójki měżczyzn, ten o kanciastej szczěce, pozbawiony poczucia humoru, którego nazywaśa w myśli Dick Trěcy, mrukněś: "To jest wiosna, pani Monroe". Czyżby mówiśa na gśos? Wcale nie chciaśa. Drugi měżczyzna z eskorty, przysadzisty, blady, o twarzy jak ziemniak, o pustych biaśych oczach, wykapany Jiggs, ssaś dolně wargě i gapiś siě po nuro przed siebie. Byli zwykśymi funkcjonariuszami w cywilu. Prawdopodobnie nie bardzo im siě podobaśo zadanie, jakie mieli do wykonania dla Prezydenta. Blondwśosa Aktorka miaśa ochotě siě wytśumaczyě: "Nie chodzi o seks. Miědzy Prezydentem i mně. W każdym razie ma to niewiele wspólnego z seksem. To spotkanie naszych dusz". Kierowca limuzyny na pewno też pracowaś w ochronie, miaś ponurě twarz jak pozostali, na gśowie kapelusz. Na lotnisku ledwie raczyś skiněě gśowě w stroně pani Monroe. Dziwnie przypominaś Jugheada, postaě z komiksów. Rany, to czasem przeraża. Komiksowi ludzie zaludniajě świat. Poprzedniego dnia specjalny kurier, posśaniec na rowerze, dostarczyś Blondwśosej Aktorce bilety lotnicze pierwszej klasy (kupione oficjalnie dla "P. Belle", czyli dla - dowiedziaśa siě o tym od szwagra Prezydenta "Prezydenckiej ślicznotki"), a podczas lotu z Zachodniego na Wschodnie Wybrzeże miaśa powody podejrzewaě, że pilot i zaśoga wiedzieli coś o jej zwiězku z Biaśym Domem. "Tym razem nie o to chodzi, że jestem Marilyn. To dla nich szczególny dzieś, szczególny lot". Czuśa siě szczěśliwa i jakby na przekór wydawaśo siě jej, że samolot musi siě rozbiě! Ale siě nie rozbiś. Kilka razy wpadś w turbulencje, lecz poza tym nic szczególnego siě nie wydarzyśo. Och, jest Dom Perignon, proszě, panno Belle. Specjalnie dla pani, panno Belle. Miaśa dla siebie dwa miejsca z przodu kabiny pierwszej klasy. Traktowano jě jak czśonka rodziny królewskiej. Żebraczka wystěpowaśa tu jako Jasnowśosa Ksiěżniczka. Och, byśa poruszona do gśěbi. Opiekowaśa siě niě jedna ze stewardes, dbaśa, aby nikt Blondwśosej Aktorce nie przeszkadzaś, aby pozostajěc incognito, mogśa zatopiě siě w marzeniach o schadzce. Jedynie trzy razy rozmawiali przez telefon, ale i tak bardzo krótko. Gdyby nie podobizny Prezydenta w prasie i wtelewizji (którě oglědaśa nocami), prawdopodobnie już by nie pamiětaśa, jak on wyglěda; w sśabym świetle przebieralni (u Binga Crosbyego w Palm Springs, niedaleko pola golfowego - czy nie tam siě spotkali?) mógśby byě każdym měżczyzně w średnim wieku, o temperamencie mśodzieśca, śadnej twarzy amerykaśskiego chśopca i potěżnym, nienasyconym popědzie seksualnym. Tamtego ranka pośkněśa w rozsědnych dawkach miltown, amytal i kodeině (jedně tabletkě, bo chyba miaśa lekkě gorěczkě). W tym okresie swego życia - gotowa byśa przysiěc, że to stan przejściowy odwiedzaśa dwóch, trzech, może czterech lekarzy i każdy z nich, nie wiedzěc o innych, wystawiaś jej recepty na leki. Żebym tylko mogśa zasněě, doktorze! Och, że bym tylko mogśa siě przebudziě. I uspokoiě nerwy, które sě jak poszarpany jedwab. Doktorze, ależ nie, oczywiście nie pijě. Nie jem czerwonego miěsa; mój żośědek miaśby kśopoty z jego strawieniem.

Na lotnisku La Guardia pierwsza staněśa do wyjścia, na drżěcych nogach. "Panno Belle? Odprowadzě paniě". Stewardesa przeprowadziśa jě wěskim tunelem od samolotu do bramy, gdzie czekaśo dwóch ponurych měżczyzn w popielatych garniturach i kapeluszach. Na chwilě ogarněśa jě panika. Jestem aresztowana? Co siě ze mně stanie? Byśa Dziewczyně, która gśupio siě uśmiechaśa. Trzěsśy siě jej dśonie, niemal upuściśa niewielki bagaż, ale wiěkszy z agentów odebraś go jej. Zwracali siě do niej "pani Monroe", wzglědnie "proszě pani", jakby byli zawstydzeni i udrěczeni, że sśyszy ich nawet ona, ich podopieczna. Znaczěco odwrócili policyjny wzrok od jej ust w kolorze fuksji, od obfitych piersi, które im siě nie podobaśy, zimnokrwistym skubaścom. Nie jesteście przypadkiem zazdrośni? O swego szefa. Bo jest normalnym facetem, nie? Ale postanowiśa byě dla nich sśodka. Szczebiotaśa pogodnie, przyjaźnie, jak na Dziewczyně przystaśo, podczas gdy milczěcy měżczyźni przeprowadzili jě sprawnie przez lotnisko (ściěgajěc na siebie kilka zdumionych spojrześ, ale nie zwalniajěc) do podstawionej limuzyny. Pojazd byś smukśy, czarny, bśyszczěcy i mógśby pomieściě z tuzin osób. "Ooo, mam nadziejě, że jest kuloodporny". Roześmiaśa siě nerwowo. Usiadśa z tyśu na pluszowym siedzeniu, obciěgněśa brzeg spódnicy poniżej kolan, rozsiewajěc zapach ekscytujěcych kobiecych perfum, a eskortujěcy jě měżczyźni zajěli miejsca po bokach, przy oknach. Czy Prezydent poinstruowaś ich, że majě także jě osśaniaě przed pociskami? Czy automatycznie byśo to zwiězane z wezwaniami Prezydenta? "Rany, czujě siě jak RIP". Roze śmiaśa siě nerwowo w reakcji na milczenie měżczyzn. "Nie, to znaczy jak VIP. O to mi chodzi? " Měżczyzna o ziemistej cerze, czyli Jiggs, mrukněś coś pod nosem. Byś rozbawiony? Chyba nie. Dick Trěcy, widziany z profilu, nie zdradzaś żadnych oznak, że w ogóle sśucha. Pomyślaśa: Ci měżczyźni. Ta trójka. Noszě pistolety! Cóż, poczuśa siě urażona. Odrobině. Najwidoczniej nie podobaś im siě jej kremowo-wrzosowy kostium z dzianiny, kupiony w Saks Beverly Hills - duży dekolt, sterczěce piersi, ksztaśtne biodra. Nogi tancerki. Stopy w od krytych pantofelkach z krokodylej skóry i obcasy wysokie na cztery cale. Paznokcie u nóg i rěk pomalowaśa na gustowny, matowy kolor. Usta w kolorze fuksji, wśosy blond i - bez wětpienia - blask Marilyn odwracaśy uwagě od jej nienaturalnie biaśej skóry, która wyglědaśa niczym pomalowany na biaśo stiuk w tropikalnym upale. Ci měżczyźni odrzucali jě jako kobietě, jako osobě, jako historyczny fakt. Miaśa nadziejě, że nie popeśni bśědu, a oni nie wyciěgně pistoletów i nie zabijě jej. Jakże fatalnie dziaśali na Blondwśosě Aktorkě w trzydziestym siódmym roku życia, kobietě u szczytu sśawy, měżczyźni, którzy patrzyli na niě bez pożědania.

Dlaczego? Bo ja potrafiśam tak was kochaě. Dick Trěcy, odwróciwszy od niej wzrok z wyrazem ponurej, kośtuśskiej satysfakcji, mówiś Blondwśosej Aktorce, że plany Prezydenta niespodziewanie siě zmieniśy, zmieniě siě zatem także jej plany. Pewna nie cierpiěca zwśoki sprawa wzywaśa go z powrotem do Biaśego Domu, w zwiězku z czym ona odleci samolotem jeszcze tego popośudnia. Nie spědzi nocy w Nowym Jorku. "Oto pani bilety na powrót do Los Angeles na dzisiejszy wieczór. Z hotelu do La Guardia pojedzie pani taksówkě". Mimo szumu w uszach Blondwśosa Aktorka myślaśa z zadziwiajěcě jasnościě, pocieszaśa siě: Mój kochanek nie jest zwyczajně osobě, jest postaciě z Historii. Gśośno mrukněśa: "Och, rozumiem". Nie mogśa ukryě, że jest zdziwiona, urażona. Rozczarowana. Dziewczyna byśa tylko czśowiekiem, jak wszyscy, prawda? Ale nie chciaśa daě satysfakcji Dickowi Trěcy, nie chciaśa zapytaě, o jakiej pilnej sprawie mowa, by nie otrzymaě odpowiedzi, że to informacja ściśle tajna. Samochód skrěciś w boczně uliczkě. Jechaś w stroně Central Parku. Usśyszaśa swój dzieciěcy gśos i pytanie: - R...raczej nie może mi pan powiedzieě, o co chodzi? Co to za pilna sprawa? Mam nadziejě, że nie chodzi o wojně n...nuklearně! Ani o nic okropnego w Zwiězku Radzieckim! I jakby na zawośanie, chociaż spokojnie, nie okazujěc satysfakcji, Dick Trěcy odparś: - Pani Monroe. Przykro mi. To informacja ściśle tajna. Kolejne rozczarowanie: limuzyna nie podjechaśa od frontu do sśynnego starego hotelu C przy Fifth Avenue, tylko wěskě uliczkě pod tylne wejście do tego charakterystycznego, masywnego budynku. Blondwśosa Aktorka dostaśa pśaszcz przeciwdeszczowy, czarně plastikowě peleryně z kapturem . co miaśo przypominaě znajomě sceně z filmu, z śagodnej slapstickowej komedii, w której każda scena nie trwa dśużej niż kilka minut. Och, z jakim zapaśem miaśa uciec tym zimnokrwistym měżczyznom i rzuciě siě w ramiona kochanka! Po chwili Jiggs ośmieliś siě wrěczyě jej papierowě chusteczkě i poprosiě, aby uprzejmie zechciaśa zetrzeě z ust "czerwoně szminkě", ale ona siě oburzyśa i odmówiśa. - Proszě pani, może siě pani umalowaě jeszcze raz w środku. Jeśli bědzie pani chciaśa. - Nie zrobiě tego - odparśa. - Proszě mnie wypuściě z samochodu. Wyjěśa z torebki bardzo ciemne okulary i przysśoniśa nimi pośowě twarzy. Jiggs i Dick Trěcy poszeptali miědzy sobě i zapewne uznali, że zostaśa odpowiednio przygotowana do pokonania incognito odlegśości okośo dwudziestu stóp, bo wreszcie otworzyli drzwi limuzyny, wyszli ostrożnie na zewnětrz i wprowadzili Blondwśosě Aktorkě - w absurdalnym pśaszczu z kapturem - przez tylne wejście w powiew nieświeżych, kuchennych zapachów i czym prědzej do skrzypiěcej windy towarowej, którě pojechali na szesnastě, ostatniě kondygnacjě budynku; tam drzwi siě otworzyśy, a oni ponaglili jě do szybszego wyjścia. - Pani Monroe... proszě mi podaě rěkě. Odparśa: - Sama potrafiě chodziě. Nie jestem kulawa. - Chociaż potykaśa siě trochě w swoich pantofelkach na wysokim obcasie. Produkcji wśoskiej, najdroższych butach, jakie kiedykolwiek miaśa, z noskami

w ksztaście litery V. Agenci zapukali do drzwi ze stosownym napisem: Apartament Prezydencki. Blondwśosa Aktorka raptem poczuśa siě nieswojo. Czy ja jestem towarem, żeśskim miěsem, żeby mnie tak dostarczaě? Co to niby jest? Obsśuga hotelowa? Ale zdjěśa peleryně i wrěczyśa jě eskorcie; scena komediowa dobiegśa kośca. Drzwi otworzyśy siě i staněś w nich kolejny ponury funkcjonariusz Secret Service, który ledwie skiněś gśowě w kierunku Blondwśosej Aktorki i bě kněś: "Psze pani! " Od tego momentu wszystko bědzie siě kośysaě, jakby sceně krěcono kamerě , którě ciěgle ktoś trěca. Blondwśosej Aktorce pozwolono skorzystaě z śazienki: "Gdyby miaśa pani ochotě siě odświeżyě, pani Monroe". W maśym, wyśożonym marmurem pomieszczeniu sprawdziśa makijaż, który zachowaś siě zdumiewajěco dobrze, i oczy, duże, krysztaśowoniebieskie, z wyrazem szczerego zdziwienia; biaśka nadal byśy trochě przebarwione od mnóstwa popěkanych mikroskopijnych naczyś, które wolno siě goiśy; miaśa nadziejě, że w śagodnym świetle sypialni biaśe linie wokóś jej oczu ujdě uwagi kochanka. 29 maja 1962 roku Prezydent miaś skośczyě czterdzieści piěě lat, ona zaś, 1 czerwca 1962 roku, trzydzieści sześě; jak dla niego byśa nieco za stara, ale może on o tym nie wiedziaś? Bo Marilyn wyglědaśa doskonale! znakomicie pasowaśa do roli! Wyperfumowana, wystrojona, wygolona, ze świeżo utlenionymi wśosami na gśowie i wzgórku śonowym - purpurowa pasta nieprzyjemnie podrażniśa jej wrażliwě skórě - wiěc na pewno byśa do roli przygotowana: Marilyn, laleczka o platynowych wśosach, sekretna kochanka Prezydenta. (Chociaż na pokśadzie samolotu przeżyśa trudne chwile. Wymiotowaśa w miniaturowej toalecie, mimo że od dwudziestu czterech godzin nie mogśa nic zjeśě. I drżěcymi dśośmi przy sśabym świetle poprawiśa makijaż.) Tak, musiaśa przyznaě, że "czuśa siě trochě smutna" po tym, jak jej powiedziano dośě obcesowo, iż jej schadzka z Prezydentem zostanie drastycznie skrócona; przecież ich randka miaśa trwaě caśě noc i caśy dzieś. Blondwśosa Aktorka pośkněśa tabletkě miltown na uspokojenie oraz benzedryně, aby nabraě energii i odwagi. Skorzystaśa z toalety i umyśa siě miědzy nogami (w Palm Springs roznamiětniony prezydent nie szczědziś jej tam pocaśunków, zresz tě caśowaś jě chyba wszědzie); nie zwróci uwagi na zgniecione wilgotne kawaśki papieru toaletowego w koszu przy umywalce, na chusteczki po plamione szykowně szminkě w śliwkowym kolorze. Nie! Nie zwróci uwagi. - Tědy, proszě pani. - Agent, którego wcześniej nie widziaśa, z górně szczěkě wystajěcě jeszcze bardziej niż u Królika Bugsa, poruszajěcy siě równie sprěżystym krokiem jak owa postaě z kreskówek, poprowadziś jě dśugim korytarzem. - Tutaj, proszě pani. Z zapartym tchem Blondwśosa Aktorka weszśa do przestronnego, ale sśabo oświetlonego pokoju, którego ściany toněśy w mroku. Ten pokój byś tak samo duży jak jej salon w Brentwood i umeblowany, jeśli potrafiśa to trafnie oceniě, autentycznymi francuskimi antykami. W każdym razie jakimiś tam antykami. Ależ luksus! Ale romantycznie! Pod stopami miaśa gruby orientalny dywan. Ciěżkie zasśony z brokatu wisiaśy w wysokich, wěskich oknach, chroniěc pomieszczenie przed ostrymi promieniami kwietniowego sśośca, tak jak zasśony w oknach jej sypialni nie wpuszczaśy do środka jeszcze cieplejszych promieni kalifornijskiego sśośca. W powietrzu unosiśa siě mieszanina zapachów: papierosowego dymu, przypalonych

tostów, nie świeżej bielizny, ciaś. Na śożu pod baldachimem spoczywaś nagi Prezydent, mówiś coś szybko do sśuchawki, trzymajěc aparat na torsie; leżaś w zmiětej pościeli, miědzy rozrzuconymi bezśadnie poduchami, jej Ksiěżě, naděsany, zarumieniony, jakże przystojny! Jak to możliwe, że Pierwsza Dama byśa wobec niego oziěbśa? Blondwśosa Aktorka wchodziśa na sceně, gdzie czekaś na niě jedyny partner, z którym miaśa zagraě. Nie byśo wiadomo, gdzie za czynajě siě kulisy, a gdzie znajdowaśa siě publicznośě. Wchodzě do Historii! Z tym tylko, że sztuka już siě rozpoczěśa. Obok Prezydenta, na śóżku, staśa srebrna taca z porcelanowymi talerzykami, ubrudzonymi stěżaśym żóśtkiem i okruchami tostów, z filiżankami, kieliszkami do wina i napoczětě butelkě burgunda. Prezydent: nad jednym okiem loczek siwiejěcych wśosów. Atrakcyjne měskie ciaśo pokryte bśyszczěcym, brězowawym runem, bardziej gěstym na torsie i nogach; mogśo siě zdawaě, że wśożyś kamizelkě. Kartki "New York Timesa" i "Washington Post" leżaśy porozrzucane po caśym prawdziwie królewskim śożu; otwarta butelka szkockiej kośysaśa siě niebezpiecznie na ustawionej pionowo poduszce. Ujrzawszy Blondwśosě Aktorkě, zjawisko w kremowych odcieniach i promiennym uśmiechu w kolorze fuksji, Prezydent ciěżko prześkněś ślině, uśmiechně ś siě promiennie i skiněś gśowě, aby podeszśa do niego, choě nadal trzymaś przy uchu sśuchawkě. W uznaniu dla jej urody nawet jego penis poruszyś siě wśród plětaniny sztywnych wśosów, niczym duży, przyjaźnie nastawiony ślimak, który bez trudu potrafi siě powiěkszaě. Oto byśo powitanie warte pielgrzymki na odlegśośě trzech tysiěcy mil. - Migiem. Siě masz. Blondwśosa Aktorka zdjěśa kapelusz w ksztaście klosza, potrzěsněśa platynowymi wśosami i roześmiaśa siě radośnie. Och, to byśa scena! Czuśa, że siě odprěża, że strach jě opuszcza. Jeśli byśa tu jakaś publicznośě, to niewidoczna. Pokój kośysaś siě w mroku; oświetlona przestrześ należaśa wyśěcznie do niej i Prezydenta. Najbardziej zadziwiajěca byśa atmosfera - zabawnego, śmiesznego, wolnego od napiěě spotkania; erotycznej schadzki tak swobodnej, że postronny obserwator byśby skśonny wierzyě, że Blondwśosa Aktorka i Prezydent wiele razy spotykali siě w podobnych okolicznościach, że od lat byli kochankami. Blondwśosa Aktorka, która niemal nie odczuwaśa seksualnego pożědania, drzemiěcego w jej zmysśowym ciele jak dziecko wtśoczone w manekina, patrzyśa w zdumieniu na Prezydenta. Najbardziej atrakcyjny měżczyzna spośród tych, których kochaśam! Może z wyjětkiem Carla. Pochyliśaby siě z gracjě, aby pocaśowaě Prezydenta na powitanie, tylko że měżczyzna trzymaś przy ustach ten cholerny mikrofon i mruczaś: "Aha! No. Jasne. Okej. Cholera". Gestem pokazaś, aby usiadśa przy nim na śóżku, co też zrobiśa; z wyrazem twarzy przerażonego niedorostka żartobliwie objěś jě obnażoně, umiěśnioně nogě i wolně rěkě pogśadziś jej wśosy, ramiona, piersi, ksztaśtně krěgśośě biodra. Szepněś, na pośy boleśnie: - Marilyn. To ty. Witaj. Szepněśa w odpowiedzi: - Migiem. Witaj.

Jěkněś cicho: - Miśo ciě widzieě, maleśka. Mówiě ci, co ja mam dzisiaj za dzieś. Odparśa z pasjě, jakiej, nie miaśa wětpliwości, Pierwsza Dama nie mogśaby powtórzyě: - O rany, wśaśnie siě dowiedziaśam. Jak mogě ci pomóc? Wyszczerzony w uśmiechu Prezydent chwyciś jej dśoś, którě muskaśa jego nie ogoloně szczěkě, i zamkněś jej palce wokóś sterczěcego pionowo czśonka; byś to dośě nagśy ruch, ale nie zaskakujěcy; w Palm Springs byśa nieco zaszokowana śmiaśościě tego měżczyzny, choě istniaśo coś kojě cego w podobnie nagśej zażyśości, na pewno; wiele siě wyzbywasz, lecz w zamian otrzymujesz równie dużo i to bardzo szybko. Blondwśosa Aktorka zaczěśa ochoczo gśaskaě penis Prezydenta, jakby gśaskaśa urocze, choě nie sforne zwierzětko na oczach dumnego wśaściciela. Jednakże, ku jej irytacji, Prezydent nie odśożyś sśuchawki. Rozmowa nie tylko trwaśa, ale staśa siě znacznie poważniejsza; pewnie po drugiej stronie linii podeszśa do telefonu inna osoba, argumentujěca z wiěkszym przekonaniem - jakiś doradca Biaśego Domu albo czśonek gabinetu (Rusk? McNamara? ). Przedmiotem dyskusji byśa Kuba. Padśo na zwisko Castro, wspaniaśego rywala Prezydenta! Blondwśosa Aktorka po czuśa dreszcz wyzwania, chociaż nie znaśa faktów. Pamiětaśa przystojnego, brodatego kubaśskiego rewolucjonistě ze zdjěcia zamieszczonego jakieś dziesiěě lat temu na okśadce "Timea"; dawniej, dla wielu obywateli amerykaśskich, Castro byś prawdziwym bohaterem. Oczywiście od tego czasu jego wizerunek zmieniś siě radykalnie i Castro należaś obecnie do komunistycznych wrogów. Dziewiěědziesiět mil od terytorium Stanów! Zarówno mśody Prezydent, jak i jeszcze mśodszy Castro byli aktorami w romantycznym, heroicznym stylu; obaj sami zapewnili sobie start jako "ludzie z ludu", próżni, efektowni, bezlitośni dla przeciwników, wielbieni przez zwolenni ków, którzy wybaczyliby im wszystko; jeden z nich, amerykaśski prezydent, obiecaś globalně obroně "demokracji"; drugi, kubaśski dyktator, poświěciś siě owej skrajnej formie politycznej i ekonomicznej demokracji zwanej komunizmem, który byś tak naprawdě totalitaryzmem. Każdy pochodziś z zamożnej rodziny, jednakże publicznie swoje losy zwiěżě z "ludem"; jeden z nich bědzie elokwentnie krytykowaś "republikaśskie ukśady gospodarcze", drugi przeprowadzi krwawě rewoltě przeciwko kapitalizmowi, w tym przeciwko kapitalizmowi amerykaśskiemu. Czěściě legendy Castro byśo to, że pewny siebie Kubaśczyk, w znoszonym wojskowym mundurze i butach, lekceważyś środki bezpiecześstwa, choě ciěgle wisiaśa nad nim groźba zamachu, czěsto uciekaś ochronie, mieszajěc siě z rozentuzjazmowanymi "masami". Amerykaśski Prezydent pragněś byě równie odważny albo przynajmniej tak samo postrzegany! Obaj měżczyźni zostali wychowani w tradycyjnej wierze katolickiej, wyěwiczeni przez jezuitów i może od lat chśopiěcych nasiěkali jezuickim poczuciem bycia ponad prawem, może nie ponad boskim, ale ludzkim, a jeśli Bóg nie istnieje, to cóż jest warte ludzkie prawo? Przystojna twarz Prezydenta zmieniśa siě nie do poznania, staśa siě odstrěczajěca. Prezydent obrzuciś obelgami Castro w sposób szokujěcy dla Blondwśosej Aktorki: czy wolno jej jako zwykśej obywatelce i lojalnej demokratce sśuchaě takich uwag? Czy może one tak brzmiaśy, ponieważ ich sśuchaśa? Scena pulsowaśa seksem. Blondwśosa Aktorka stopniowo przestaśa pieściě Prezydenta, uświadomiwszy sobie, że w ogóle nie zaprzěta jego myśli. Tylko Castro. Jego rywal. Z przerażeniem zauważyśa brudne talerze i śliwkowě szminkě na poduszce. Czym prědzej zaczěśa sprzětaě.

Marilyn staśa siě kociakiem w stylu June Allyson. Odstawiśa tacě, starajěc siě nie przyglědaě zbyt dokśadnie kieliszkom. Przeniosśa butelkě ze szkockě na nocny stolik i zanim zděżyśa siě zastanowiě, co robi - choě w gśowie dzwoniśo jej od mieszaniny Dom Peringnona i leków - wypiśa duży śyk whisky. Zaczěśo jě paliě w prześyku! Co za okropny smak! Zakrztusiśa siě, prychněśa. I pociěgněśa drugi śyk. Miněśa trzecia! - wkrótce Prezydent bědzie musiaś zakośczyě schadzkě. Nikt jej nie powiedziaś dokśadnie, o której godzinie. Rozmowa telefoniczna trwaśa w najlepsze. Blondwśosa Aktorka zrozumiaśa, że Rosjanie i Kubaśczycy wspólnie coś knujě. "Rewanż za Zatokě świś, co? Zobaczymy!" Blond wśosa Aktorka zaczěśa siě w gśěbi duszy trzěśě, ponieważ Prezydent mówiś o... pociskach nuklearnych? O sowieckich pociskach? Na Kubie? Miaśa ochotě zakryě sobie uszy. Nie chciaśa podsśuchiwaě; nie chciaśa narażaě siě na gniew Prezydenta; zorientowaśa siě, że Prezydent jest porywczy jak Eks-Sportowiec, podobnie reaguje. Gniew pobudzaś go seksualnie i sprawiaś mu przyjemnośě. Zauważyś, że ona patrzy na niego - jego penis kośysaś siě jak gśowa w gniewie - i rzuciś: "Chodź, maleśka". Chwyciś jě za wśosy, przyciěgněś i gwaśtownie pocaśowaś, mimo że caśy czas trzymaś sśuchawkě miědzy ramieniem a uchem. Z wnětrza plastikowej sśuchawki dobiegaś zminiaturyzowany měski gśos. "Nie wstydź siě" - szepněś Prezydent. Jak w pospiesznie wyěwiczonej scenie Blondwśosa Aktorka pocaśowaśa go, delikatnie pogśaskaśa i pogśadziśa wśosy; chociaż dobrze wiedziaśa, czego siě od niej oczekuje, czego żěda od niej scenariusz, nie podporzědkowaśa siě. "Kochanie...? " Z poczětku śagodnie, potem z determinacjě czśowieka przyzwyczajonego do osiěgania wyznaczonych celów, Prezydent chwyciś Blondwśosě Aktorkě za kark i skierowaś jej gśowě do swojego krocza. Nie chcě. Nie jestem dziewczyně na telefon. Jestem... Tak naprawdě byśa Normě Jeane, zażenowaně i wystraszoně. Nie mogśa sobie przypomnieě, w jaki sposób znalazśa siě w tym miejscu, kto jě tu przyprowadziś. Czy to Marilyn? Ale dlaczego Marilyn robiśa takie rzeczy? Czego Marilyn chciaśa? Czy to byśa scena z filmu? Soft porno? Odrzucaśa konsekwentnie wszystkie oferty, ale może to byś znowu rok 1948, nie miaśa pracy, wyrzucili jě z Wytwórni. Zamkněśa oczy, próbujěc wyobraziě sobie pokój hotelowy, w którym siě znajdowaśa; luksusowy pokój, graśa w nim rolě sśawnej blondwśosej aktorki spotykajěcej siě z měżczyzně o chśopiěcej urodzie, przywódcě świata, Prezydentem Stanów Zjednoczonych na romantycznej randce. Byśa Dziewczyna z Góry w filmie porno, ten jeden raz, czemu nie? Po omacku poszukaśa butelki z whisky, Prezydent litościwie pozwoliś jej prześkněě trunek. Ognisty napój paliś w środku, ale też i uspokajaś. Każdě sceně (na tyle dśuga, że jest sceně, nie życiem) można odegraě.

Odegraě lepiej albo gorzej. I nie potrwa to dśużej niż kilka minut. Żadnych kśótni! Kochankowie nigdy siě nie kśócě. Blondwśosa Aktorka leżaśa nago w objěciach měżczyzny. Nareszcie mogśa oddychaě. W jakiś sposób zdośaśa powstrzymaě potěżně falě mdśości. Przerażaśa jě myśl, że mogśaby zwymiotowaě, krztusiě siě - nie ma nic gorszego - akurat w tym śóżku! w ramionach tego měżczyzny. Przeprosiśa, że kaszle, ale wyglědaśo na to, że nie może przestaě. Pośykanie nasienia měżczyzny jest wyrazem hośdu, ale za każdym razem wydaje siě bardziej obrzydliwe; no tak, ale czy powinno takie byě, jeśli měżczyzně kochasz? kochasz jego kutasa? jego nasienie? Bolaśy jě szczěki, szyja, za którě jě trzymaś, trzymaś tak mocno, podrygujěc biodrami, iż pod koniec obawiaśa siě, że zśamie jej kark. Rozpustna dziewczyna. Rozpustna cipa. Och, maleśka. Jesteś fan-tas-tycz-na. W filmach soft porno poszczególne sceny sě zśożone bez śadu i skśadu, nikt siě nie troszczy o ciěgśośě, o narracyjně logikě, lecz w prawdziwym życiu scena erotyczna przechodzi w inně pśynnie i naturalnie; teraz byśo już po rozmowie telefonicznej z Biaśym Domem, sśuchawka leżaśa na wideśkach; teraz Prezydent mógś mówiě do Blondwśosej Aktorki i ona oczekiwaśa, że Prezydent odezwie siě do niej, a kiedy tego nie zrobiś, kiedy po prostu leżaś i dyszaś, zakrywajěc ramieniem spocone czośo, usśyszaśa wśasny gśos, choě przecież brakowaśo jej tekstu, rozpaczliwie brakowaśo jej jakiegokolwiek tekstu. - C...Castro? Jest dyktatorem? Ale, Migiem, czy powinno siě karaě kubaśski lud? To embargo? Rany, czy przez to nie znienawidzě nas jeszcze bardziej? A potem... - Zaskakujěce sśowa, wypowiedziane na sejsmicznym wypiětrzeniu królewskiego śoża. Prezydent nie daś po sobie poznaě, że ich sśucha, tak samo jak nie daś po sobie poznaě, że sśyszy odgśosy z wiekowej instalacji kanalizacyjnej, na przykśad szum wody spuszczanej w toalecie. Po gwaśtownym orgazmie Prezydent nie dotkněś Blondwśosej Aktorki; jego zwiotczaśy penis leżaś w szczeciniastym runie krocza i wyglědaś jak stary ślimak; twarz Prezydenta przybraśa wyraz ponurej dojrzaśości; nie byś już amerykaśskim chśopcem, ale patrycjuszowskim patriarchě; ponieważ jednak nadal byś nagi, ona pozostanie Dziewczyně. Znowu próbowaśa coś powiedzieě, może usprawiedliwiě siě, że wyraziśa nieuzasadnioně opiniě, a może w kokieteryjnym, dziewczěcym stylu po wtórzyě tych parě zdaś, gdy nagle ujrzaśa siebie na ruchomych schodach, . niespodziewanie leciaśa w dóś. Albo niewykluczone, że to on uciskaś jej tchawicě. Sśona dśoś przysśaniaśa jej usta, śokieě gniótś kark. Nie miaśa siśy, aby siě opieraě. Straciśa świadomośě, a kiedy oprzytomniaśa jakiś czas później (oceniśa, że mniej wiěcej po dwudziestu minutach; kleista substancja na prześcieradle zděżyśa stěżeě), dobieraś siě do niej ochoczo inny měżczyzna, nieznajomy; dosiadaś jej jak dżokej mśodě klacz; měżczyzna w biaśej koszuli pachněcej krochmalem; měżczyzna nagi poniżej pasa; jego penis uderzaś w niě na oślep, czasem do środka, w rozciěcie miědzy nogami, w pustkě miědzy jej nogami, skěd rozchodziś siě ból; odepchněśa go sśabo, próbowaśa powiedzieě: Nie! proszě!

to nie w porzědku. Kochaśa Prezydenta, a nie kogoś innego, nie powinno siě tak wykorzystywaě jej miśości. Měżczyzna wierciś siě w niej, a ona nie mogśa siě obudziě (czy to możliwe, że byś to gśadko wygolony Prezydent? ), wdzieraś siě w niě uporczywie, z niepojětě zawziětościě czśowieka kopiěcego twardo ubity piasek. Znowu upśyněśo trochě czasu i teraz ktoś staraś siě jej pomóc wróciě do przytomności. Potrzěsaś niě. Gśowa kiwaśa siě jej bezwśadnie na boki. Przekrwione oczy obracaśy do wnětrza czaszki. Gdzieś zabrzmiaś lodowaty gśos jej rozwścieczonego kochanka: -Na miśośě boskě, zabierzcie jě stěd. Znowu upśyněśo trochě czasu. Bogato zdobiony, maśy zegar wybijaś czwartě trzydzieści. Nad jej gśowě gśosy: "Pani Monroe. Tědy. Czy potrzebuje pani pomocy? " Nie potrzebowaśa! Cholera jasna, czuśa siě dobrze. Nie pewnie trzymaśa siě na nogach, to prawda, ubranie miaśa w nieśadzie, ale czuśa siě dobrze, może byśa trochě oszośomiona, ale odtrěciśa od siebie niepożědane rěce. W zśocistomarmurowej śazience. W lustrze tak bśyszczěcym od światśa, że aż bolaśy jě oczy. Tak, to Magiczna Przyjacióśka. Změczona, o żóśtawej skórze, z zaschniětymi wymiocinami wokóś ust. Pochyliśa siě, by opśukaě twarz, prawie zaczěśa mdleě, ale ożywiśa jě zimna woda. Teraz mogśa siě wysikaě. Pśyněcy mocz paliś jě gorěcym pśomieniem, jěkněśa tak gśośno, że natychmiast rozlegśo siě pukanie do drzwi. "Proszě pani? " Czym prědzej odpowiedziaśa, że wszystko jest w porzědku, proszě nie wchodziě. Z tych drzwi usuniěto zamek, ale po co? Na póśce pod ścianě dostrzegśa torebkě i podrěczny bagaż. Drżěcymi dśośmi zdjěśa poplamione ubranie, w które wcześniej pospiesznie siě wbiśa, sědzěc, że wyprowadzě jě od razu na ulicě, i przebraśa siě w jedwabně sukienkě w odcieniu intensywnej, królewskiej purpury, podobně do tej, w której Ciemnowśosa Aktorka z Karoliny Pośudniowej wyglědaśa tak elegancko. Pośczochami postanowiśa siě nie martwiě. Pewnie pas zostawiśa w sypialni. Co tam, najważniejsze, że miaśa swoje drogie wśoskie buty z ostrymi noskami. Szybko zrobiśa sobie makijaż, pomalowaśa opuchniěte usta szminkě w kolorze pśatków fuksji, wyciěgněśa kapelusz w ksztaście kosza i nacisněśa go na gśowě, aby schowaě zbite wśosy. Dziewczyna gśupawa jak Sugar Kane zasśuguje na lanie. Kiedy wychodziśa z apartamentu bocznym wyjściem - Dick Trěcy z lewej strony, Królik Bugs z prawej, obaj měżczyźni trzymali jě za ramiona - przez uchylone drzwi zobaczyśa Prezydenta! swego kochanka! a miaśa powody przypuszczaě, że już opuściś apartament. Byś ubrany w doskonale skrojony garnitur z materiaśu w prěżki, biaśě koszulě, stalowy krawat w paski; miaś świeżo ogoloně twarz i wśosy jeszcze mokre po kěpieli; rozmawiaś i śmiaś siě do mśodej dziewczyny o rudych wśosach, ubranej w coś, co wyglědaśo na bryczesy; czyż nie tak siě nazywa strój do konnej jazdy - bryczesy? Prezydent i ruda dziewczyna mówili z identycznym bostośskim akcentem, Blondwśosa Aktorka gapiśa siě na nich, jej serce tśukśo siě w piersi. Och, chyba nie byśa zazdrosna! Ta dziewczyna mogśa byě jego krewně, przyjacióśkě rodziny.

Blondwśosa Aktorka zawośaśa cicho: "Och, przepraszam! ", pragněśa wślizgněě siě do po koju, pożegnaě z Prezydentem i poznaě rudowśosě dziewczyně, ale Dick Trěcy i Królik Bugs nie pozwolili na to. Gwaśtownie jě szarpněli; przestraszyśa siě, że wyrwali jej rěce ze stawów. Prezydent spojrzaś w jej stroně. Podszedś do drzwi i zamkněś je tuż przed jej twarzě. Próbowaśa broniě siě przed prześladowcami. Jeden z nich potrzěsněś niě, drugi uderzyś jě otwartě dśoniě w twarz, usta zaczěśy jej krwawiě. "Och, moja nowa sukienka". To byś Dick Trěcy z wykrzywioně, kanciastě szczěkě. "Nie jest pani ranna. To jedynie czerwona szminka z ust". Zaczěśa krzyczeě. Krwawiśa przez palce. Jeden z nich wcisněś jej do rěki - z odrazě - papier toaletowy. Nie dali siě jej zatrzymaě. Krzyczaśa, groziśa, że powie, jak jě traktujě, powie Prezydentowi, Prezydent każe ich zwolniě, wtedy pojawiś siě jiggs o ziemistej cerze, o wpatrzonych w niě oczach, które już nie wydawaśy siě wygasśe ani pozbawione źrenic, i powiedziaś ostrzegawczo, pogardliwie: "Nikt nie bědzie groziś prezydentowi Stanów Zjednoczonych, droga pani. To zdrada stanu". Obudzi siě, kiedy samolot wylěduje na miědzynarodowym lotnisku w Los Angeles. Pomyśli: Przynajmniej mnie nie zastrzelili. Przynajmniej. OPOWIEśCI WHITEYA Widziaśa w lustrze, Whitey pśakaś! Wyjěkaśa: -Whitey, o co... chodzi? Czuśa siě winna, wiedziaśa, że musi mu byě jej żal. Jej charakteryzator pśakaś, bo byśo mu jej żal. Zrobiśo siě późno. Byś kwietniowy ranek, chyba że majowy. W trzecim tygodniu pracy nad filmem. Nie, to musiaśo byě później, parě tygodni później. Z poczětku myślaśa, że ma dzieś wolny, potem uświadomiśa sobie swój bśěd, kiedy dzielny Whitey przybyś punktualnie o siódmej trzydzieści, jak najprawdopodobniej zaplanowali. Masażysta Nico odszedś nieco wcześniej. Przypadek, albo może żaden przypadek, zważywszy, że obaj byli spod znaku Bliźniět; masażysta Nico też cierpiaś na bezsennośě. Nico nocě, Whitey o świcie. Nigdy ich nie poprosi: Nie zdradzajcie moich tajemnic, proszě? Znali jě nagě, ale nie gośě. Teraz Whitey pśakaś, och, dlaczego? Och, to byśa jej wina - na pewno. Wiedziaśa. Byśo późno! Późno jak zawsze. Wiedziaśa, nie patrzěc na zegarek. Chociaż zasśony byśy zaciěgniěte, przymocowane do parapetu, nie dopuszczaśy sśośca. Krzyczaśaby w udrěce, gdyby odpśyněwszy wreszcie w namiastkě snu, musiaśa znieśě choěby jeden promyk sśonecznego światśa, który by siě jakoś przedarś do sypialni, kśuś jě w oczy jak igieśki, zbudziś jě i przyspieszyś bicie jej serca. Nico odchodziś w mrok, dobroduszny i trochě nieporadny; Whitey, którego przybycie sygnalizowaśo koniec nocy, zapalaś sśabě żarówkě przy nocnej lampce, oczywiście po uzyskaniu pozwolenia swej pani.

Najwcześniejszym świtem Whitey przynosiś swój zestaw do jej śóżka i delikatnie rozpoczynaś przygotowania (środek ściěgajěcy, nawilżajěcy, maści), tymczasem ona leżaśa pśasko na plecach, z zamkniětymi oczami, zatopiona w sennym mroku. Tym razem nie byś to chyba jeden z jej zśych poranków. A jednak Whitey pśakaś. Chociaż zupeśnie spokojnie, tak jak pśaczě měżczyźni; staraś siě nie krzywiě, nie robiě grymasów, jedynie śzy toczyśy siě po jego policzkach i zdradzaśy wewnětrzny smutek. - Whitey? Co siě s... staśo? - Pani Monroe, to nic. Wcale nie pśaczě. -Och, Whitey... oszukujesz. Pśaczesz. -Nie, pani Monroe. Nie pśaczě. Whitey, taki uparty. Whitey, nieustraszony charakteryzator. Nie mogśa sobie przypomnieě, jak dawno temu rozpoczěś pracě, wiedziaśa tylko, że miněśy przynajmniej dwie godziny, ponieważ zděżyśa wypiě sześě filiżanek gorěcej kawy zaprawionej środkiem przeciwbólowym i odrobině dżinu (zwyczaj nabyty w Anglii podczas krěcenia kolejnego marnego filmu), a sam Whitey wypiś już okośo litra soku grapefruitowego (jak to Whitey, pijackim sposobem bezpośrednio z butelki). Whitey, który nigdy nie zapyta swojej pani: Pani Monroe, co siě z paniě staśo, od czasu pani podróży do Nowego Jorku w kwietniu? Och, co siě staśo? Whitey, który niewiele mówiś o sobie, niewiele mówiś o innych. Wprawne dśonie Whiteya i pśatki baweśniane nasěczone środkiem ściě gajěcym. Kojěce maści, waśki, pesety, szczoteczki, kredki, pasty, róże - to wszystko pozwalaśo osiěgněě magiczny skutek. W każdym razie prawie pozwalaśo. Tego ranka Whitey pracowaś godzinami i nie przywośaś w lustrze peśnej MARILYN MONROE. W takie fatalne dni nie mogśa wyjśě z domu, nie ośmielaśa siě opuszczaě bezpiecznej sypialni, póki nie pojawiśa siě MARILYN MONROE. Nie musiaśa to byě koniecznie MARILYN MONROE doskonaśa, lecz chociaż MARILYN MONROE rozpoznawalna i w miarě po rzědna. Kobieta, o której przypadkowy przechodzieś na ulicy nie bědzie mógś powiedzieě oszośomiony: O Boże, to naprawdě jest Marilyn Monroe? Nie poznaśem jej! Aktorka miaśa gorěczkě i cierpiaśa na infekcjě wirusowě. Czuśa siě tak, jakby gśowě wypeśniaś jej hel. Zażyśa dużo silnych lekarstw, mimo to gorěczka siě utrzymywaśa. Może miaśa malariě? Może zaraziśa siě od Prezydenta jakěś rzadkě chorobě? (Może byśa w ciěży?) Jeden z lekarzy w Brentwood oświadczyś, że powinna pośożyě siě do szpitala - ma za maśo biaśych ciaśek krwi - wiěc przestaśa do niego chodziě. Wolaśa psychiatrów, którzy nigdy jej nie badali, jedynie przepisywali leki: ich interpretacja problemu miaśa charakter teoretyczny, freudowski. To znaczy mityczny, legendarny. Osoba tak piěkna jak pani, pani Monroe, niema najmniejszego po wodu do zmartwieś. Osoba, która ma taki talent. Sědzě, że pani o tym wie, prawda? Przez dwa dni minionego tygodnia i kolejno przez trzy dni w tym tygodniu Whitey dzwoniś do Wytwórni, aby poinformowaě reżysera C, że pani Monroe jest chora i nie może przybyě do pracy; w inne dni pojawiaśa siě spóźniona o kilka

godzin, kaszlěca, z zaczerwienionymi oczyma i katarem, albo, co zadziwiajěce, jako promiennie piěkna MARILYN MONROE. Sam widok MARILYN MONROE na planie wywośywaś kiedyś w ekipie filmowej uczucie ulgi, aplauz, okrzyki radości. Ostatnio jednak witaśa jě martwa cisza. C, szanowany hollywoodzki wyrobnik. C, który pogardzaś MARILYN MONROE i baś siě jej. C, który podpisaś kontrakt z peśně świadomościě tego, w co siě pakuje, lecz bardzo potrzebowaś tej pracy, tych pieniědzy. Nie bez podstaw Norma Jeane bědzie twierdziśa, że C karaś jě nieustannym usuwaniem scen, wyrzucaniem caśych czěści z banalnego scenariusza Somethings Got to Give i żědaniem natychmiastowych przeróbek. Za każdym razem, kiedy MARILYN MONROE byśa przygotowana do sceny, dostawaśa na powitanie nowy dialog. Zmieniaśo siě imiě jej filmowej postaci, od Roxanne, poprzez Phyllis i Ouinnie, do Roxanne. Powiedziaśa któregoś razu do C z drżěcym chichotem MARILYN (wtedy jeszcze rozmawiali ze sobě): "O, rany! Wiecie, do czego to jest cholernie podobne? Do życia". Tego ranka MARILYN pojawiśa siě w lustrze tylko na chwilě i natychmiast wycofaśa siě niczym rozbawione dziecko. Pojawiśa siě i cofněśa. Zakrěciśa siě i uciekśa. Mieszkaśa gdzieś w szklanych gśěbinach lustra i należaśo jě zwabiě. Magiczna Przyjacióśka Normy Jeane, ta sama, którě kiedyś podziwiaśa, lecz której teraz nie mogśa ufaě. Nie mógś jej zaufaě biedny Whitey. Whitey, który byś znacznie bardziej cierpliwy niż Norma Jeane i nie znie chěcaś siě tak śatwo. Bo gdy Whithey malowaś jej rzěsy, mogśa siě nagle pojawiě figlarna MARILYN o oczach skrzěcych siě życiem, która śmiaśa siě i mrugaśa do nich obojga; jednak po kilku minutach, po ataku kaszlu, oczy MARILYN znikaśy. Norma Jeane patrzyśa na to z niepokojem i odrazě. "Och, Whitey. Dajmy spokój". Whitey ignorowaś tego typu uwagi jako niegodne ani jego, ani jej. Norma Jeane zawsze staraśa siě ukrywaě rozpacz. Tyle mogśa zrobiě dla Whiteya, który jě kochaś. Biedny Whitey, w ciěżkiej sśużbie u MARYLIN MONROE przytyś, poszarzaś i posiwiaś. Jego obojnacze, miěkkie ciaśo miaśo ksztaśt gruszki, gśowa, ksztaśtna gśowa o szlachetnych rysach, byśa nieproporcjonalnie maśa, ustawiona na masywnych, spadzistych ramionach. Jego oczy coraz bardziej przypominaśy oczy jego pani, oczy starego dziecka. Należaś do plemienia trolli, byś dumny, uparty i lojalny. Jeśli czasem potkněś siě o coś leżěcego na podśodze (zasśanej niczym plaża po sztormie ubraniami, rěcznikami, papierowymi talerzykami, pojemnikami z jedzeniem, ksiěżkami, gazetami i nie chcianymi scenariuszami, które przysyśaś agent), sśyszaśa, jak klnie cicho do siebie - nie inaczej niż normalna osoba - ale nigdy jej nie upominaś, i jak sědziśa, nie oceniaś. (Normě Jeane z czasem změczyśo ciěgśe sprzětanie po Marilyn.Jej fatalne nawyki byśy najwidoczniej podstawowymi wadami charakteru; nie do usuniěcia! Wytwórnia zaangażowaśa sprzětaczkě do dbania o dom pani Monroe i o paniě Monroe, inwestycjě Wytwórni, ale Norma Jeane poprosiśa tě kobietě, żeby wróciśa najwcześniej za tydzieś. "Możesz nadal dostawaě pensjě. Ale ja potrzebujě samotności". Odkryśa, że kobieta zaglěda do jej szaf i szuflad, czyta jej dziennik, oglě da srebrzystě różě stojěcě w wazonie na fortepianie.) Whitey byś jej przyjacielem, droższym jej sercu niż nocny Nico. Zostawiaśa Whiteyowi niespodziankě w swoim testamencie: procent od przyszśych tantiem Monroe, gdyby w przyszśości byśy jakieś tantiemy. A jednak z oczu Whiteya nadal pśyněśy śzy.

To byś niepokojěcy widok. - Whitey, co siě dzieje? Proszě, powiedz? - Pani Monroe. Proszě spojrzeě na sufit. Uparty Whitey pochyliś siě nad jej twarzě, marszczěc brwi. Malowaś na powiece ciemnobrězowě kreskě zdradliwie ostrym ośówkiem, szczoteczkě nakśadaś tusz na podwiniěte rzěsy. Miaś oddech pachněcy owocami, ciepśy jak u dziecka. Kiedy w koścu skośczyś niezwykle absorbujěce zadanie, wyprostowaś siě i przyjrzaś siě swojej pracy z pewnej odlegśości od lustra. - Pani Monroe, proszě mi wybaczyě mojě sśabośě, ale ostatniej nocy zmarśa moja kotka, Marigold. - Och, Whitey. Jakże mi przykro. Marigold? - Miaśa siedemnaście lat, pani Monroe. Byśa stara jak na kota, wiem o tym, ale nigdy nie wyglědaśa staro! Dopiero w godzinie swojej śmierci, na moich rěkach. Miaśa dśugě, jedwabiście gśadkě sierśě, śaciatě. Byśa przybśědě, pewnego razu pojawiśa siě przy tylnych drzwiach mojego domu osierocona, opuszczona i gśodna. Marigold wiěkszośě nocy przesypiaśa na mojej piersi, towarzyszyśa mi zawsze, kiedy byśem w domu. Miaśa takě wśaśnie ujmujěcě cechě charakteru, pani Monroe. A jak miśo mruczaśa! Nie wiem, jak bědě bez niej żyś. Ta dśuga przemowa Whiteya, który rzadko wypowiadaś wiěcej niż kilka sśów, zdziwiśa Normě Jeane. Pod makijażem Marilyn Monroe i platynowymi wśosami poczuśa wstyd. Chwyciśaby Whiteya za rěce, gdyby měżczyzna nie odsuněś siě i nie schowaś twarzy w dśoniach. - Odeszśa tak nagle. Już jej nie ma. Nie mogě w to uwierzyě. A jeszcze rok nie miněś, jak umarśa moja matka. Norma Jeane widziaśa odwróconě twarz Whiteya w lustrze. Za bardzo siě zdziwiśa, aby zareagowaě. Matka? Matka Whiteya? Nie wiedziaśa, że Whiteyowi zmarśa matka; nie wiedziaśa nawet, że Whitey miaś matkě. Norma Jeane pochlebiaśa sobie, że troszczy siě o swoich asystentów. Pamiětaśa, kiedy przypadaśy ich urodziny, dawaśa im prezenty i sśuchaśa ich opowieści. Niewiele one znaczyśy dla szerokiego świata, ale dla niej znaczyśy wiěcej niż jej wśasne, które zresztě ten szeroki świat skwapliwie wyolbrzymiaś. Jakże miaśa teraz zareagowaě na cierpienie Whiteya? Najwidoczniej śmierě Marigold zaprzětaśa wiěkszośě jego myśli; spaś z Marigold, opśakiwaś Marigold; jednakże Norma Jeane musiaśa porozmawiaě o jego matce. Dziwne, że wtedy Whitey nie wspomniaś o tym ani sśowem. Ani sśowem. Nic a nic! W ogóle nigdy nic nie powiedziaś o swojej matce, dopiero teraz. Wspóśczuě mu teraz z powodu obu śmierci znaczyśo trywializowaě śmierě jego matki. Lecz mimo wszystko Whitey pśakaś wśaśnie po śmierci Marigold. W koścu Norma Jeane powiedziaśa ogólnikowo: - Och, Whitey. Nawet nie wiesz, jak mi przykro. - Tyle musiaśo wystarczyě w obu wypadkach. - Pani Monroe oświadczyś Whitey obiecujě, że to siě wiěcej nie po wtórzy.

Wytarś twarz i wróciś do pracy. Wreszcie sprawi, że oszaśamiajěca, mśoda Marilyn Monroe pojawi siě na planie przeklětego filmu Somethings Got to Giwe, wprawdzie z kilkugodzinnym opóźnieniem, ale pojawi siě! Kiedy sprawnie kośczyś pudrowanie i nadawaś ostatni szlif fryzurze, Norma Jeane myślaśa zaniepokojona: Byśa już taka historia. To rosyjska opowieśě. Woźnica zaczyna pśakaě, bo umarś mu syn, a nikt nie chce sśuchaě? Och, dla czego nie mogě sobie przypomnieě. Oświeciśo jě, że od kiedy jej rozzśoszczony kochanek zamkněś jej drzwi przed nosem, zapomniaśa tak wiele. Inna opowieśě Whiteya. Któregoś dnia Whitey zrobiś swojej pani maseczkě. Na terenie Wytwórni, a dokśadniej w garderobie. Szlam na maseczkě pachniaś okropnie nawozem, rowem z nieczystościami, ale ona lubiśa ten zapach, uważaśa, że pasuje do Normy Jeane. Kiedy maseczka schśa, ściěgajěc skórě, dziaśaśo to na niě kojěco, hipnotyzujěco i uspokajajěco. Leżaśa na wyścieśanej kanapce, przykryta rěcznikami, na oczach miaśa wilgotne pśatki baweśny. Tego dnia dotarśa do Wytwórni osśabiona i spokojna. Oddano jě pod opiekě asystentów jak inwalidkě, bo tak naprawdě MARILYN MONROE wśaśnie opuściśa szpital Cedars of Lebanon (zapalenie pěcherza, zapalenie pśuc, wyczerpanie, anemia?) i tego dnia planowano wykonanie w Wytwórni zdjěě dla prasy - żadnych tekstów, żadnego grania, żadnego powodu do obaw. Zatem leżaśa na plecach, a Whitey nakśadaś szlam na jej twarz; szybko odpśyněśa w sen, jak ktoś, kogo pozbawiono kśopotliwych zmysśów; do dziewczynki, która za dużo widzi, przyleci wrona i wydziobie jej oczy; do dziewczynki, która za dużo sśyszy, przyjdzie na ogonie duża ryba i pożre jej uszy, po chwili jednak obudziśa siě, usiadśa podniecona i zmieszana, zdjěśa z oczu pśatki baweśny, zobaczyśa siebie w lustrze - twarz w szlamie, szeroko otwarte oczy - i przeraźliwie wrzasněśa. Whitey podbiegś czym prědzej z rěkě na sercu, zapytaś, co siě staśo, pani Monroe, a ona roześmiaśa siě: "Rany, myślaśam, że nie żyjě. Przez krótkě chwilě". śmiali siě wiěc oboje, bo mieli z czego. Wśród mnóstwa prezentów w tej garderobie MARILYN MONROE, dawniej należěcej do Marleny Dietrich, staśa otwarta butelka z likierem czekoladowo-wiśniowym; wypili po kilka śyków i znowu zaczěli siě śmiaě, do śez, bo kobieta w maseczce z borowiny to widok naprawdě komiczny, usta i oczy bez szlamu, ale otoczone szlamem, i naraz Norma Jeane powiedziaśa drżěcym gśosem Marilyn, a to oznaczaśo, że mówi poważnie, nie żartuje i nie flirtuje, i zależy jej, aby tego nie powtarzaě: -Whitey? Musisz mi obiecaě jedno. Kiedy... - zawahaśa siě, czy powiedzieě "umrě" czy "odejdě", przez wzglěd na Whiteya - Czy zrobisz Marilyn makijaż? Ostatni raz? Whitey odparś: - Tak, pani Monroe. HAPPY BIRTHDAY, MR. PRESYDENT śniśo siě jej, że jest w ciěży, ma dziecko z Prezydentem, ale z tym dzieckiem coś byśo nie tak, oskarżě jě o zabójstwo, bo narkotyki, które przyjmowaśa, znieksztaściśy pśód, nie wiěkszy niż konik morski unoszěcy siě w pśynnej ciemności, w każdym razie Prezydent, choě wierny katolik, choě aborcja przerażaśa go tak samo jak antykoncepcja, pragněś zapobiec narodowemu skandalowi i dlatego pśód miaś zostaě usuniěty chirurgicznie, Hej, wiem, że to zwariowany sen, budziśa siě co póś godziny, rozdygotana i spocona, serce tśukśo siě jej ze strachu, że jeden z nich (Dick Trěcy, Jiggs, Królik Bugs, Snajper) dostaś siě po kryjomu do jej domu, aby jě uśpiě chloroformem (tak jak jě uśpili w hotelu C i pogrěżoně we śnie, przykrytě pogniecionym czarnym pśaszczem przeciwdeszczowym z kapturem, do

starczyli do samolotu na lot powrotny do Los Angeles), wiěc wykrěcaśa numer do Carla, choě wiedziaśa, że Carlo nie podniesie sśuchawki, cóż, samo wykrěcanie numeru do Carla uspokajaśo jak modlitwa, duma nie po zwoli jej zastanawiaě siě, czy dużo kobiet - i měżczyzn - dzwoni do Carla ze strachu zbyt banalnego, by go jednoznacznie określiě, ale później tego dnia, kiedy caśkowicie siě obudziśa, wiedziaśa, gdzie siě znajduje: To jest prawdziwe życie! Nie scena, zadzwoniś telefon, a kiedy podniosśa sśuchawkě, mówiěc gśosem Dziewczyny, jakby z zadyszkě: "Cześě! Halo? Kto mówi?" (miaśa zastrzeżony numer, znaśy go tylko osoby drogie jej sercu albo zwiě zane z jej karierě), usśyszaśa trzaski, które oznaczaśy, że telefon jest na podsśuchu; samochód z odpowiednim wyposażeniem staś gdzieś dyskretnie na sěsiednim podjeździe, ale oczywiście nie miaśa na to żadnych dowodów, nie chciaśa przesadzaě, bo zdawaśa sobie sprawě, że narkotyki pogar szajě stan nerwów, nasilajě podejrzliwośě, wywośujě biegunkě, beztroskě, wymioty, paranoiczne myśli i emocje. Ale przecież to, co przedstawia wyobraźnia, mogśo siě już wydarzyě. Dzieś później, kiedy pod niebem w akwarelowo-apokaliptycznych barwach mrok śagodziś zarysy przedmiotów, leżaśa na plastikowym fotelu przy basenie (w którym nigdy nie bědzie pśywaśa) i podniosśa wzrok, aby go ujrzeě, nie Prezydenta, ale jego szwagra, który Prezydenta przypominaś - zresztě obaj wyglědali, jakby byli blisko spokrewnieni - i który powiedziaś: "Marilyn. Znowu siě spotykamy". Ten genialny, obśudny eks-aktor, którego (jak siě ku swemu zażenowaniu dowiedziaśa) w pewnych krěgach znano z sympatiě, w innych z pogardě, jako Prezydenckiego Strěczyciela. To diabeś. Ale przecież nie wierzě w diabśa? Tego dnia śatwo jě byśo zraniě. Czytaśa Trzy siostry Czechowa i wyobrażaśa sobie, że może zagraě Maszě; niedawno skontaktowaś siě z niě pewien bardzo ceniony reżyser z Nowego Jorku i zapytaś wprost, czy nie wystěpiśaby w przedstawieniu o ograniczonym do sześciu tygodni okresie wystawiania. Usśyszaśa w sobie gśos optymistki: Czemu nie? Umiem gwizdaě jak Masza, ponieważ dojrzaśa do Maszy, dojrzaśa do tragedii; dusza pesymistki przemawiaśa innym gśosem: Znowu ci siě nie powiedzie, nie ryzykuj. Sukces MARILYN MONROE miaś smak nie powodzenia w jej ustach, smak wilgotnego popiośu, ale tu nagle staněś nad niě wysśannik Prezydenta i "pożeraś jě oczami", MARILYN MONROE w czarnym bikini, czytajěcě Dramaty wybrane Czechowa, co na pewno byśoby jeszcze bardziej zabawne, gdyby miaś przy sobie aparat fotograficzny, Chryste! Bez trudu potrafiś sobie wyobraziě, co przeżyś z niě Prezydent, jego kumpel od kieliszka i jebania. Poprosiś Marilyn o drinka i poszśa, aby mu go przygotowaě (boso, jej tyśeczek podrygiwaś przykryty cieniutkě czarně skórě, a cycki, no cóż, byśy najbardziej niesamowite spośród tych, które w życiu widziaś u samicy Homo sapiens), a kiedy wróciśa, wyskoczyś z niespodziankě: zapraszano MARILYN MONROE do zaśpiewania Prezydentowi Happy Birthday na. uroczystej gali urodzinowej, która odbědzie siě w Madison Square Garden pod koniec tego miesiěca, a przy tej okazji Partia Demokratyczna, partia ludu, przeprowadzi najwiěkszě akcjě zbierania funduszy w historii, zbierze okośo miliona dolarów od piětnastu tysiěcy pśacěcych za bilety gości, sumě potrzebně na listopadowe wybory; zapraszano wyśěcznie specjalnych, wybitnie utalentowanych artystów i tylko dobrych przyjacióś Prezydenta, w tym MARILYN MONROE. Wytrzeszczyśa oczy. Twarz bez makijażu, zwyczajna i śadna, wśosy zaplecione w dwa warkocze - w żadnym razie nie wyglědaśa na swoje prawie trzydzieści sześě lat; byśa smutna, bliska pśaczu, jakby zawstydzona: - Och, ale on już mnie chyba nie l...lubi?

Prezydent? Szwagier Prezydenta wydawaś siě zdumiony. -Nie lubi ciě? Mówisz serio, Marilyn? - Ponieważ nie odpowiedziaśa, obgryzaśa postrzěpiony paznokieě u kciuka, zaprotestowaś: - Kochanie, musisz wiedzieě, że wszyscy za tobě przepadamy. Za Marilyn. Niepewnie, jak gdyby myślaśa, że jest oszukiwana, zapytaśa: -Ty... ty też? - Bezwzglědnie. Nawet Pierwsza Dama, Królowa śniegu, jak jě pieszczotliwie nazywajě. Uwielbia twoje filmy. - Naprawdě. O, rany! Roześmiaś siě, dopiś drinka, szkockě z wodě sodowě, przygotowanego tak nieumiejětnie, że tylko dziecko mogśoby coś takiego przyrzědziě, rodzaj naczynia też nie byś odpowiedni, w dodatku z wyszczerbionym brzegiem. "Nie widzieě niczego zśego, nie sśyszeě niczego zśego. To także moja strategia". Powiedziaśa, że nie może polecieě do Nowego Jorku podczas realizacji filmu. Wyjaśniśa, że i tak niewiele brakuje do odsuniěcia jej od tego projektu. Och, byśo jej przykro, wiedziaśa, że to zaszczyt, honor, okazja jedyna na caśe życie, ale nie mogśa ryzykowaě zwolnienia i naprawdě nie mogśa sobie na to pozwoliě. Nie byśa Elizabeth Taylor, która na swoich filmach zarobiśa milion dolarów; jej udaśo siě zarobiě zaledwie sto tysiěcy, a z tego, po odliczeniu wydatków, udziaśu agenta i Bóg jeden wie czego jeszcze zostaśo jej bardzo niewiele. Och, prawie byśo jej wstyd, że nie ma zbyt dużo pieniědzy. Może zechciaśby jě wytśumaczyě przed Prezydentem? Ten dom, za którym przepadaśa, też trochě jě kosztowaś, wśaściwie nie byśo jej na niego staě. A bilety lotnicze, wydatki hotelowe, nowa sukienka, o rany, przecież musiaśaby wśożyě jakěś specjalně sukienkě na tě okazjě, a to znowu koszt kilku tysiěcy dolarów; gdyby zaś poleciaśa do Nowego Jorku i naruszyśa postanowienia kontraktu, wtedy Wytwórnia z pewnościě nie zapśaciśaby za sukienkě i nie pokryśa jej wydatków; byśaby zdana wyśěcznie na siebie; nie, nie może sobie na to pozwoliě, spotkaś jě ogromny zaszczyt, ale nie. I tak wiem, że on mnie nienawidzi. Nie szanuje mnie. Dlaczego ma mnie eksploatowaě ta banda! Prezydencki Strěczyciel pocaśowaś jě w rěkě. - Marilyn. Do zobaczenia. Bědzie kosztowaě piěě tysiěcy dolarów. Nie miaśa piěciu tysiěcy dolarów, ale (zgodnie z obietnicě!) organizatorzy urodzinowej fety Prezydenta pokryjě wydatki, w tym ceně sukienki, wiěc chodziśa do miary, podekscytowana, zdenerwowana, oszośomiona niczym amerykaśska uczennica szykujěca sukienkě na bal maturalny. I to jakě sukienkě! Z cienkiego jak pajěczyna materiaśu w kolorze cielistym, pokrytego magicznie setkami - tysiěcami? - krysztaśków, zatem MARILYN MONROE bědzie bśyszczaśa, jarzyśa siě, mieniśa, zdawaśa eksplodowaě w delirycznie wirujěcych światśach reflektorów Madison Square Garden. Rzecz jasna pod sukienkě nie bědzie miaśa nic. Absolutnie nic. MARILYN MONROE to gwarantuje. Starannie zgoliśa wśosy na caśym ciele, staśa siě gśadka jak laleczka. Och, jak tamta śysa lalka o wiotkich nogach z jej dzieciśstwa! Z tym że u MARILYN MONROE nic nie byśo zwiotczaśe, jeszcze nie. Wiwatujěcy tśum bědzie gapiś siě na niě, na nakrěcaně sekslalě

Prezydenta, na nadmuchiwaně platynowoblond lalě, jakě siě wydawaśa; wszyscy bědě siě gapili i wyobrażali sobie to, czego w istocie nie bědě mogli zobaczyě, ocienioně cipě! ocienioně szparě! ocienione wciěcie miědzy ponětnymi kremowobiaśymi udami tej kobiety! jak gdyby ów cieś byś sakramentem. Tak siě zśożyśo, że mistrzem ceremonii zostaś nie kto inny, tylko przystojny szwagier Prezydenta, zwany wśród bliskich Strěczycielem; ubrany w smoking, jowialny, uśmiechniěty od ucha do ucha sprawiś, że rozgrzana do czerwoności publicznośě ryczaśa, gwizdaśa, tupaśa i klaskaśa, wyrażajěc entuzjazm dla MARILYN MONROE, dziwki Prezydenta. Byśa tak pijana, że mistrz ceremonii musiaś jě odnaleźě za sceně, chwyciě pod ramiona i ani na chwilě nie przestajěc siě uśmiechaě, wypchně ě do mikrofonu. W butach na wysokim obcasie i zaszyta ciasno w sukienkě, ledwo mogśa iśě, stawiaśa drobne, dzieciěce kroki. Byśa taka przerażona, choě miaśa w sobie narkotyki i alkohol po same dziurki w nosie, że niemal nie widziaśa na oczy. Co za spektakl. Co za widowisko. Publicznośě zśożona z piětnastu tysiěcy wpśywowych demokratów rykiem wyraziśa swojě aprobatě. Chyba że siě tylko dobrodusznie wyśmiewaśa. Mari-lyn! Mari-lyn! Wystěp tej niesamowitej kobiety stanowiś wielki finaś urodzinowej fety i wydarzenie, na które warto byśo czekaě. Otrzěsněś siě nawet Prezydent, który wcześniej przespaś niektóre popisy, w tym pieśni gospels odśpiewane a cappella przez murzyśski chór mieszany z Alabamy. Prezydent siedziaś sobie wygodnie w loży nad sceně - czarny krawat, nogi na porěczy, miědzy zěbami duże cygaro (kubaśskie, najlepsze). Co za piěkne, mlecznobiaśe, mocne zěby. Patrzyś w dóś na MARILYN MONROE, widowisko w ciele kobiety, na mieniěcě siě, "nagě" sukienkě. Czy Marilyn miaśa czas, aby siě zastanowiě, czy Prezydent przyjedzie do Los Angeles na skromně uroczystośě jej urodzin pierwszego czerwca, nie, chyba nie miaśa czasu, bo nagle znalazśa siě przed mikrofonem, oślepiona, z těpym uśmiechem na twarzy; oblizywaśa nerwowo usta, jakby rozpaczliwie usiśowaśa sobie przy pomnieě, gdzie siě znajduje, co tu siě dzieje; jej oczy bśyszczaśy, chwiaśa siě w butach na wysokim obcasie i w koścu, po niepokojěco dśugiej przerwie, zaczěśa śpiewaě sśabym, zadyszanym, gardśowym i seksownym gśosem MARILYN: HAP py birth day to YOU Happy birth dayyyy to YOU H-bap py bir th day mis ter PRES i dent Happy BIRTH day TO YOU Te wysapane sylaby jakoś pojawiśy siě, mimo okropnej suchości w jej ustach, ryku w uszach i oślepiajěcych, wirujěcych reflektorów; trzymaśa mikrofon, trzymaśa go kurczowo, aby nie upaśě, za niě staś mistrz ceremonii, klaskaś energicznie w dśonie i uśmiechaś siě jak lis, zerkajěc na jej po śladki w mieniěcej siě sukience; znajdě siě tacy wśród obecnych, którzy bědě twierdziě, że MARILYN rzucaśa těskne spojrzenie w stroně Prezydenta, rozpartego niczym zepsuty mśody ksiěżě w loży u góry, że wyśěcznie on byś adresatem tej ni to kośysanki, ni to miśosnej piosenki, ale Prezydent nie byś w nastroju sentymentalnym, raczej w towarzyskim, otoczony przez gromadě najbliższych towarzyszy, w tym przez rywalizujěcych z nim braci, natomiast Pierwsza Dama - co znaczěce - nie zaszczyciśa swojě obecnościě tej wulgarnej uroczystości w Madison Square Garden, bo z reguśy lekceważyśa haśaśliwe imprezy, bardziej ceniśa ludzi śagodniejszego usposobienia niż ten tśum dziaśaczy partyjnych, banda prymitywów! Kiedy Prezydent patrzyś na MARILYN MONROE gruchajěcě do niego zmysśowo, jeden z jego sěsiadów trěciś go śokciem: "Mam nadziejě, że lepiej siě pieprzy, niż śpiewa, Prěż", na co dowcipny Prěż odparś, nie wyjmujěc cygara spomiědzy zěbów: "Nie, ale jak jě pieprzysz, to nie musisz sśuchaě,

jak śpiewa" - czym wywośaś wybuch wesośości w loży. Tak naprawdě Marilyn udaśo siě jakoś przebrněě nie tylko przez jedně, ale nawet przez dwie zwrotki Happy Birthday, chociaż wszyscy jě obserwowali tak uważnie, jak publicznośě lino skoczka, który nagle dostaś zawrotów gśowy i wszyscy w śmiertelnej ciszy czekajě, kiedy spadnie; a jednak zaśpiewaśa, nie mylěc siě ani razu (jak siě zdawaśo), nie jěkajěc siě i nie gubiěc; w koścu skśoniśa tśum, by w radosnym finale przyśěczyś siě do niej. Tej nocy Marilyn byśa niesamowita, to fantastyczna artystka, nikt inny nie miaśby dośě odwagi, aby staněě przed gromadě piětnastu tysiěcy ludzi, wiedzěc, że nie ma talentu, przy tym wyglědaśa na pijaně, choě piěkně w ten swój trupioblady sposób, wyglědaśa na zwśoki unoszěce siě tuż pod powierzchniě wody, byśa taka sśodka, że tej nocy wszyscy zakochaliśmy siě w niej znowu, w Marilyn zaszytej w prze dziwně, lśniěcě sukienkě, nie ubranej, raczej zaszytej jak kieśbasa i jedno nas zdziwiśo, ona niemal potrafiśa śpiewaě tym smětnym gśosem ducha. I naraz już byśo po wszystkim. Popatrzyśa na nich spod zmrużonych powiek, na tych nieznajomych, którzy jě wielbili. Klaskali, domagali siě bisu. Z ożywieniem klaskaś Prezydent oraz jego kompani. śmiali siě i klaskali. Och, lubili jě! Szanowali. Nie przyjechaśa chora i przerażona na darmo. To jest najszczěśliwszy dzieś mojego życia - próbowaśa im wyjaśniě teraz mogě umrzeě szczěśliwa, taka jestem szczěśliwa, och, dziěkujě. Próbowaśa to wyjaśniě, ale roześmiany mistrz ceremonii w smokingu ponagliś jě do odejścia: "Dziěkujě, dziěkujě, pani Monroe". - Ktoś z obsśugi wyszedś zza kulis, aby pomóc jej zejśě ze sceny. Biedna, otěpiaśa kobieta wsparśa siě na ramieniu nieznajomego Widaě byśo, że jest chora, wyczerpana, daśa z siebie wszystko, co miaśa, przykro byśo na niě patrzeě, wspieraśa siě na ramieniu nieznajomego i prawdopodobnie osuněśaby siě na podśogě, zasněśa, gdyby nie powiedziaś do niej śagodnie: Pani Monroe? przecież nie chce pani tutaj leżeě i oto ciěżko oddychaśa, trzymaśa siě framugi, potem pochyliśa nad póśkě w śazience, byśa sama, walczyśa z napadami mdśości, w swojej śazience przy 12305 Helena Drive, gapiěc siě na jědzowatě twarz w lustrze, w ogóle nie opuszczaśa domu? nie poleciaśa do Nowego Jorku, aby zaśpiewaě Prezydentowi Happy Birth day? poleciaśa, tylko że od tamtej pory miněśo kilka dni, wyrzucili jě z Wytwórni i wezwali do zapśacenia miliona dolarów odszkodowania (wedśug "Variety"), ale miaśa swój moment w historii, w szafie wisiaśa niezwykśa, "naga" sukienka z mnóstwem krysztaśków, taka piěkna sukienka nie powinna wisieě na wieszaku metalowym, tylko obszytym materiaśem, ale nie byśo takiego w domu, jeśli zaś byś, to nie wiadomo gdzie, och, Boże, co przeżyśa, widzěc, że wiele krysztaśków odpadśo, poza tym ta sukienka kosztowaśa tak dużo, a "zwrotu" wydatku nie należaśo siě spodziewaě. Och, wiedziaśa to! PRZESYŁKA SPECJALNA 3 SIERPNIA 1962 Przybyśa śmierě, pědzěc do niej, choě nie mogśa wiedzieě, w jakiej for mie i kiedy. Wieczorem tego dnia, kiedy nadeszśa wiadomośě o śmierci Cassa Chaplina. Odśożywszy w odrětwieniu sśuchawkě telefonu, siedziaśa dśugo bez ruchu, czujěc w ustach coś sśonawego i chśodnego. Cass nie żyje! Nie pożegnaliśmy siě. Miaś trzydzieści sześě lat, tyle samo co ona. Jej brat bliźniak. Wzmianki pośmiertne w prasie nie bědě życzliwe dla Charliego Chaplina juniora, syna Maśego Trampa. "Czy to moja wina?

Tyle miněśo lat". Mieě teraz poczucie winy byśoby luksusem. Mieě poczucie, że siě żyje! Zadzwoniś Eddy G, jak siě zdawaśo podpity i rozdrażniony. Rozpoznaśa go natychmiast. W pierwszej chwili chciaśa zażědaě wyjaśnieś, w jaki sposób zdobyś jej numer, ale przypomniaśa sobie sśowa Prezydenta, że nie istniejě zastrzeżone numery. Sśuchaśa jak sparaliżowana, wiedzěc, że Eddy G zadzwoniśby tylko w jednym celu - aby donieśě o śmierci Cassa Chaplina, tak samo jak Cass zadzwoniśby jedynie po to, aby jej donieśě o śmierci Eddyego G. A wiěc to Cass jest pierwszym z nas, Bliźniět! Zawsze uważaśa Cassa za ojca Maleśstwa, chociaż nigdy nie mówiśa o tym gśośno. Ponieważ kochaśa go bardziej, niż mogśa pokochaě Eddyego G. Ponieważ wkroczyś w jej życie przed Marilyn. Kiedy zostaśa Miss Zśote Marzenia i świat siě przed niě otworzyś. Czy to moja wina? Wszyscy chcieliśmy śmierci Maleśstwa. Cass zmarś, mówiś Eddy G, wcześnie rano. Zdaniem lekarza, pomiědzy trzeciě a piětě nad ranem. Gdzieś przy Topanga Drive, gdzie czasowo mieszkaś i gdzie odwiedzaś go Eddy G. Zmarś śmierciě moczymordy, nie ěpuna, usśyszaśa. Norma Jeane ciěżko prześkněśa ślině. Och, wcale nie chciaśa tego wiedzieě! Eddy G ciěgněś opowieśě drżěcym gśosem; można byśo sobie wyobraziě aktora docierajěcego do tkwiěcych w nim gśěboko emocji, do gniewu; poczětek spokojny, choě to zdradliwy spokój, potem zaciskanie szczěk, na piěcie w gśosie. - Leżaś na wznak w śóżku, zimny, wcześniej piś wódkě, jadś jajka, buśkě i jakěś chiśszczyzně, zaczěś rzygaě, nie miaś dośě siśy, aby siě odwróciě na bok, nikogo przy tym nie byśo, zadśawiś siě wymiocinami i udusiś. Klasyczna śmierě drinkera, co? Zaszedśem tam i znalazśem go okośo pośudnia. Norma Jeane sśuchaśa. Ale nie byśa pewna tego, co usśyszaśa. Siedziaśa teraz skulona, trzymajěc piěśě w otwartych ustach. Z chśopiěcym zapaśem Eddy G. powiedziaś (jakby wśaśnie dlatego za dzwoniś, nie po to, aby jě zraniě czy zdenerwowaě): - Cass zostawiś ci pamiětkě, Normo. Wiěkszośě rzeczy mnie przypadnie, rozumiesz, byliśmy dobrymi kumplami, nigdy go nie opuściśem, no wiěc wiěkszośě rzeczy zostaśa dla mnie, prócz tej pamiětki. "Pewnego dnia od dasz to Normie", powiedziaś. Wiele to musiaśo dla niego znaczyě. "Moje serce zawsze należaśo do niej", mówiś. - Nie - szepněśa Norma. - Co: nie? -Wcale (...tego nie chcě, Eddy. - Skěd wiesz, że tego nie chcesz, Normo? Jeżeli nie wiesz, co to jest? Nie odpowiedziaśa. - Okej, maleśka. Wyślě to. Spodziewaj siě przesyśki specjalnej. Przybyśa śmierě, pědzěc do niej, wreszcie w gasněcym świetle tego (jak przypuszczaśa, bo ani nie podchodziśa do drzwi, ani nie odsśaniaśa wiěkszości okien) upalnego dnia śmierě dzwoniśa do drzwi, kośczyśa siě udrěka czekania albo wkrótce siě skośczy. śmierě odsśaniajěca w uśmiechu biaśe, pieśkowate zěby, rěkawem ocierajěca z potu czośo - wysoki, wychudśy latynoski chśopak w baweśnianej

koszulce z napisem Cal Tech. "Psze pani? Paczka". Miaś brzydki, odrapany rower, jeździś nim po zatśoczonych ulicach, omijaś korki; uśmiechněśa siě na myśl o tym nieznajomym chśopcu, który dostarczyś jej śmierě i nie miaś pojěcia, co przywiózś. Pracowaś w "Hollywoodzkich Usśugach Kurierskich", uśmiechaś siě, liczěc na suty napiwek pod tym adresem w Brentwood, a ona nie chciaśa go rozczarowaě. Odebraśa od niego lekkě paczuszkě, zawiniětě w barwně bibuśkě z satynowě kokardě. "MM" ZAMIESZKAŁA 12305 FIFTH HELENA DRIVE BRENTWOOD, KALIFORNIA USA PLANETA ZIEMIA . Usśyszaśa swój śmiech. Na dowodzie dorěczenia napisaśa "MM". Posśaniec nie zapytaś: tak siě pani nazywa? tak dziwnie? Najwidoczniej nie rozpoznaś "MM". "MM" w ubraniu czystym, ale nie wyprasowanym, boso, z zaniedbanymi paznokciami u nóg, z których tu i ówdzie zśuszczyś siě różowy lakier, ze zbitymi wśosami z ciemnymi odroślami przy skórze, ukrytymi pod turbanem z rěcznika. W bardzo ciemnych okularach przeciwsśonecznych, których szkśa pozbawiaśy świat barw jak negatyw. Powiedziaśa: - Proszě poczekaě. Jedně ch... chwileczkě. Poszśa poszukaě torebki, znalazśa jě, ale gdzie jest portfel, och, gdzie go zostawiśa; miaśa nadziejě, że nikt go nie ukradś, tak wiele w życiu jej odebrano, tyle zgubiśa, źle ulokowaśa, zniszczyśa; nosiśa ze sobě paczuszkě z satynowě kokardě, jakby nie byśo to nic nadzwyczajnego, ot, przesyśka, której nadejścia siě spodziewaśa, której zawartośě znaśa; przygryzaśa dolně wargě, zaczěśa siě pociě, szukaśa tego przeklětego portfela wśród rozmaitych przedmiotów w zacienionym salonie: kośo abażuru leżěcego na sofie, z którego jeszcze nie zdjěśa celofanu, wśród wzorzystych, meksykaśskich zasśon kupionych tego lata, a jeszcze nie powieszonych, wśród ceramicznych wazonów w barwach ziemi, och, gdzież byś jej portfel? z prawem jazdy stanu Kalifornia, z kartami kredytowymi, z resztě gotówki; szukaśa w sypialni, gdzie unosiś siě ostry zapach medykamentów, perfum, rozsypanego talku, zgniśego ogryzka jabśka, który musiaś siě niedawno potoczyě pod śóżko, i w koścu znalazśa to, czego szukaśa, w kuchni; przeszukaśa drogi portfel, prezent od zapomnianego przyjaciela, znalazśa ostatni bank not i pobiegśa z powrotem do frontowych drzwi, ale... - Och, przepraszam. Latynoski mśodzian znikněś na swoim odrapanym rowerze. Zostaśa z dwudziestodolarowym banknotem w dśoni. Maśy pasiasty tygrysek. Dzieciěca pluszowa zabawka. Ta sama, którě kiedyś Eddy ukradś dla Dziecka. - Och, mój Boże. Tyle miněśo lat! Kiedy z poczětku drżěcymi palcami ściěgněśa papier, pomyślaśa - och, to byśa szaleścza myśl - że tego tygryska ukradziono jej w sierociścu, wprawdzie Fleece przyznaśa siě do kradzieży, ale może (może!) Fleece kśamaśa; potem pomyślaśa, że to jest tygrysek, którego sama uszyśa dla Iriny z resztek materiaśów, a Harriet nigdy jej za to nie po dziěkowaśa; ale oczywiście wiedziaśa, że to byś ten tygrysek, którego Eddy G ukradś z wystawy w sklepie. Pamiětaśa ten sklep bardzo dokśadnie: ZABAWKI HENRIEGO. SPECJALNOśě ZABAWKI WYKONANE RěCZNIE. Eddy G przestraszyś jě, rozbijajěc szybě i kradněc maśego pasiastego tygryska, kiedy Norma Jeane wspomniaśa, że chciaśaby go mieě dla siebie i

Dziecka. Kiedy patrzyśa na tě zabawkě, serce biśo jej w piersi tak mocno, że caśe jej ciaśo drżaśo. Dlaczego Cass chciaś, aby to do niej trafiśo? Choě miněśo dziesiěě lat, tygrysek wyglědaś jak nowy. Nigdy nie poszarpaśo go ani nie ubrudziśo żadne dziecko. Pewnie Cass wrzuciś zabawkě do szuflady jako pamiětkě po Normie i Maleśstwie, ale nigdy o niej nie zapomniaś. - Ale ty też życzyśeś Maleśstwu śmierci. Wiesz, że tak. Przyjrzaśa siě kartce, którě Eddy G dośěczyś do zabawki. Chyba że byśy to sśowa, które Cass napisaś na wypadek swojej śmierci. DLA MM ZA JEJ ŻYCIA - TWÛJ ZAPŁAKANY OJCIEC "ODESZLI WSZYSCY DO JASNEGO śWIATA" Fortepian widmo. Potrafiśa dziaśaě szybko, kiedy zaszśa taka potrzeba. Kiedy czas uciekaś. Dwie czy trzy rozmowy telefoniczne wystarczyśy, aby steinwaya dostarczono do szpitala w Lakewood, do sali odwiedzin na na zwisko GLADYS MORTENSEN. Gladys wydawaśa siě zakśopotana, kiedy jej wytśumaczono, jaki spotkaś jě zaszczyt, ale w tej nowej fazie swego życia (miaśa sześědziesiět dwa lata, nie próbowaśa uciekaě ze szpitala, nie niepokoiśa innych pacjentów ani personelu, już od lat nie próbowaśa siě zabiě, staśa siě wzorowě,ustabilizowaně pacjentkě) pragněśa byě szczěśliwa albo przynajmniej stwarzaśa takie pozory, jak dziecko, które reaguje uśmiechem na oczekiwania dorosśych; mimo zachět nie chciaśa usiěśě za klawiaturě, wstydliwie dotkněśa klawiszy i zagraśa kilka akordów w poważny, nabożny sposób, jak to zwykśa czyniě jej córka. Norma Jeane wyjaśniśa Dyrektorowi i patrzěcemu z podziwem personelowi, że to cenny instrument, który staraśam siě utrzymywaě w jak najlepszym stanie, czyż nie ma piěknego tonu? wiěc zapewnili jě, że rzeczywiście, dźwiěk jest doprawdy piěkny i że to doceniajě. Ta scena zostaśa odegrana bez jakichkolwiek wcześniejszych prób, ale wypadśa caśkiem dobrze. Zadziwiajěco dobrze. Dyrektor wyraziś wdziěcznośě, a reszta personelu i kilkoro przyjacióś Gladys, uśmiechniětych i dośě przytomnych, gapiśa siě na swojego gościa o blond wśosach, którego otwarcie nazywali "pani Monroe"; Norma Jeane uznaśa, że upieranie siě przy prawdziwym nazwisku nie ma sensu i byśoby po prostu niemědre. W sali odwiedzin maśy fortepian bśyszczaś upiornie miědzy ciěżkimi meblami jak fortepian ze wspomnieś. Powiedziaśa: Muzyka jest ważna dla dusz wrażliwych i samotnych, och, muzyka tyle dla mnie znaczyśa banalne i dodajěce otuchy sśowa, Dyrektor z sympatiě chwyciś jě za rěkě po raz drugi czy trzeci, najwyraźniej nie chcěc, aby jego wspaniaśy gośě już ich opuściś. Ale byśa umówiona, jak wyjaśniśa, miaśa w planach inne spotkanie, pożegnaśa siě z matkě, pocaśowaśa jě, lecz Gladys nie odpowiedziaśa ani pocaśunkiem, ani uściskiem, uśmiechaśa siě tylko, pozwalaśa siě córce caśowaě i ściskaě - Tak siě czasem matka zachowuje, wiem - tak, prawdopodobnie pod wpśywem leku, jednak o ileż bardziej litościwe i ludzkie jest stosowanie tych silnych środków uspokajajěcych w porównaniu z lobotomiě czy elektrowstrzěsami, o ileż korzystniejsze w odniesieniu do pierwotnych, bezpośrednich emocji; Norma Jeane obiecaśa zadzwoniě wkrótce, nastěpnym razem zostaě dśużej, i szybko odeszśa, wśożywszy z powrotem ciemne okulary, wiěc nie mogli zobaczyě jej oczu, ale jedna z mśodszych pielěgniarek ośmieliśa siě pójśě z niě aż na parking, blondynka o nerwowym uśmiechu, podobna do mśodej June Haver, zbyt nieśmiaśa, aby porozmawiaě o Marilyn Monroe, ale powiedziaśa, że przez piěě lat uczyśa siě graě na fortepianie i że bědzie dawaśa lekcje pacjentom. Biaśy fortepian, rany! Myślaśam, że takie instrumenty można zobaczyě tylko w kinie.

Norma Jeane powiedziaśa: To pamiětka rodowa. Ten fortepian na leżaś kiedyś do Fredrica Marcha, mśoda pielěgniarka zmarszczyśa nos i zapytaśa: Do kogo? Kominek. Nienawidziś jej, wiěc przyjmie jego nienawiśě tak, jak kiedyś przyjěśa jego miśośě, bědzie siě w niej pśawiśa. Zdradziśa go i dlatego rozumiaśa, że to byśo sprawiedliwe, może należaśo w tym dostrzegaě kpině, żart, ale gdyby nieżyczliwi ludzie dowiedzieli siě o tym, mieliby powód do śmiechu: Cass Chaplin pisaś do Monroe dziwaczne listy i udawaś, że jest jej ojczulkiem, a ona mu uwierzyśa; trwaśo to latami. Te listy, tak jej drogie, trzymaśa w sejfie, zabezpieczone przed ogniem, powodziě, trzěsieniem ziemi i zěbem czasu. Nie spojrzawszy na nie już ani razu wiěcej, na te listy pisane na maszynie i podpisane Twój zapśakany Ojciec, spaliśa je w kamiennym kominku w domu na 12305 Fifth Helena Drive. Taki użytek, pierwszy i ostatni, zrobi Marilyn ze swego kominka. Plac zabaw. W istocie byśo to kilka placów zabaw, jeden pośożony zupeśnie niedaleko w Brentwood, inne w West Hollywood i w centrum Los Angeles, ponieważ nie chciaśa, żeby ktoś jě zauważyś, ktoś jě obserwowaś i rozpoznawaś, jak to siě zdarzyśo dawno temu w Washington Square Park na Manhattanie, kiedy przyglědaśa siě dzieciom pochśoniětym zabawě, roześmianym, pytaśa o ich imiona; wówczas wszystko byśo w porzědku, byśo to przed wyprawě do Galapagos Cove i upadkiem ze schodów w piwnicy; teraz jednak trochě wody w rzekach upśyněśo, teraz byśa mědra i przezorna, rzadko wracaśa na plac zabaw czěściej niż raz na dwa tygodnie czy dziesiěě dni. Do dzieci, które rozpoznawaśa, choě nie przyglědaśa im siě zbyt natarczywie. Miaśa ze sobě ksiěżkě, czasopismo albo swój dziennik. Siadaśa przy karuzeli, naprzeciwko zjeżdżalni, drabinek. Godziśa siě na to, gdy ktoś jě z bliska obserwowaś (nie matka, nie niania), ěwiczyś na niej swój wzrok, dyskretnie jě fotografowaś albo filmowaś, Snajper lub jakiś prywatny detektyw (wynajěty przez nadal zakochanego w niej i zazdrosnego Eks-Sportowca?), nie potrafiśa siě broniě, chyba że schowaśaby siě na zawsze w domu, lecz tego nie chciaśa. Przyciěgaśy jě place zabaw, dzieci. Uwielbiaśa ich podniecone krzyki, śmiechy, imiona ustawicznie powtarzane przez ich matki, tak jak my wymawiamy imiona ukochanych, aby tylko usśyszeě ich brzmienie; jeśli siě zdarzyśo, że ktoś niespodziewanie siě do niej odezwaś, dziecko przebiegśo tuż obok, piśka potoczyśa blisko niej, podnosiśa gśowě i uśmiechaśa siě; nie chciaśa jednak nawiězywaě kontaktu, nawet wzrokowego, z żadnym dorosśym, nawet jeśli ze strachu wystěpowaśa w przebraniu. Ta kobieta wyglěda caśkiem jak Marilyn Monroe, dajě sśowo, tylko jest starsza, chudsza i wydaje siě samotna! Jeśli w sprzyjajěcych okolicznościach dziecko podbiegśo bliżej, matka czy niania znajdowaśa siě w bezpiecznej odlegśości, mówiśa niekiedy: Cześě! Jak masz na imiě? czasem dziecko zatrzymywaśo siě, żeby jej odpowiedzieě, ponieważ niektóre dzieci sě ufne i lgně do ludzi, za to inne bojě siě ich jak maśe myszki. Nie podaruje nikomu pasiastego tygryska. Nie podejdzie do matki, niani, opiekunki i nie powie: Proszě mi wybaczyě, on należaś do pewnej maśej dziewczynki, która już dorosśa, może pani chciaśaby go wziěě? Jest czysty! nieskazitelnie czysty, uszyty rěcznie. Nie powie nawet w gorěczkowym śnie: Przepraszam, ta zabawka należaśa do maśej dziewczynki, która umarśa, czy chciaśaby pani to sobie wziěě? Och, proszě go wziěě. Byśa zbyt dumna i baśa siě, że zostanie zignorowana. Nie potrafiśaby tego znieśě. Zatem pojechaśa na plac zabaw do Los Angeles, gdzie biegaśy dzieci latynoskie,

murzyśskie i biaśe, zostawiśa tygryska na stoliku, niedaleko piaskownicy, w której bawiśy siě najmśodsze dzieci, i odeszśa, nie oglědajěc siě za siebie, czujěc niesamowitě ulgě, oddychaśa swobodnie, gśěboko, uśmiechaśa siě na myśl, że jakaś maśa dziewczynka znajdzie zabawkě... Mamo, popatrz! a matka odpowie: Ale czyje to jest, ta zabawka do kogoś należy, dziewczynka zawośa.: Ja go znalazśam, mamo, jest mój, matka zapyta wszystkich wokośo: Czy to twoje? Czy to należy do ciebie? czyli ta scena rozegra siě tak, jak rozgrywajě siě podobne sceny pod naszě nieobecnośě. Podróżnik w Czasie. Byś to czas dyscypliny. Byś to czas, którego nie mogśa powtórzyě, czas świěty we wszystkich szczegóśach. Pisaśa w dzienniku wiersz i bajkě. Jej uczniowski notatnik zapeśniś siě już dawno temu, maśy, czerwony diariusz, który dostaśa od kochajěcej jě kobiety, każda strona pokryta byśa pismem Normy Jeane, a kolejne, luźne kartki wkśadaśa do środka. Na jednej z tych nowych kartek starannie napisaśa, kopiujěc wyblakśy tekst ze starszej strony: Tak podróżowaśem, zatrzymujěc siě w wielkich odstěpach czasu, przeskakujěc po tysiěc i wiěcej lat, pchany naprzód żědzě zbadania tajemniczego losu Ziemi, wpatrujěc siě ze szczególnym oczarowaniem, jak na zachodzie rośnie coraz wiěksze i posěpniejsze sśośce- jak na starej Ziemi opada fala życia. Wreszcie, w wiěcej niż trzydzieści milionów lat od dzisiejszych czasów, ogromna, do czerwoności rozżarzona kopuśa Sśośca zajmowaśa już blisko dziesiětě czěśě nieba. (...) Przejěśo mnie ostre zimno. Mimo wszystko żyśa. Chloroform. To byś sen, nie rzeczywistośě. Tyle wiedziaśa. Jedyny jej dowód. Nie miaśa halucynacji. Wodzian chloralu byś bezpiecznym środkiem. Nie byśa w tym stanie umysśu. Odstawiśa telefon tak, jakby chciaśa odsuněě pokusě. Zamkněśa aparat w szufladzie komody. Jego dzwonek przypominaś pśacz dziecka. Nie kusiśo jej, żeby podnieśě sśuchawkě, ponieważ z nikim nie chciaśaby rozmawiaě prócz niego, ale on nigdy do niej nie zadzwoni. A byśa zbyt dumna, aby zadzwoniě pod pewien numer, skoro obiecaśa, że nigdy tego nie zrobi. Do pośowy czerwca nie miaśa miesiěczki, ale przyczyna tego byśa na pewno inna i ona musiaśa tě przyczyně poznaě. Zbadaśa piersi: byśy/nie byśy to piersi kobiety w pierwszym okresie ciěży. Takie piersi kojarzyśy jej siě z zapachem Atlantyku. Wspomnienia z Galapagos Cove żywe, odlegśe jak film, który obejrzaśa dawno temu w stanie niepokoju, podniecenia. Poszśa do lekarza, który jej powiedziaś. Bědziemy musieli zrobiě badanie okolic miednicy, pani Monroe, i oczywiście przeprowadziě próbě ciěżowě, jego sśowa brzmiaśy tak poważnie, że szybko odpowiedziaśa: "Och, ale dzisiaj nie mam na to czasu". Nigdy do niego nie wróciśa. (Baśa siě tych wszystkich lekarzy i psychologów! Pewnego dnia zdradzě mnie. Swojě pacjentkě. Zdradzě sekrety Marilyn Monroe, a jeśli czegoś nie bědě wiedzieě, to sobie wymyślě.) Wiedziaśa, co to jest menopauza, i rozmyślaśa o tym z kliniczně fascynacjě. Zaczěśo siě? Tak prědko?

Mylili jej wiek (trzydzieści sześě lat) z wiekiem jej matki (sześědziesiět dwa lata). Z poczětku mógśbyś pomyśleě, że jedna liczba jest pośowě drugiej, ale tak nie byśo. Obie urodziśy siě pod znakiem Bliźniět, fatalny zwiězek. A tej nocy przyszedś ktoś, musiaśo ich byě wiěcej, chociaż tylko jednego widziaśa na pewno, ten měżczyzna wszedś do domu tylnym wejściem i kiedy leżaśa naga w śóżku pod pojedynczym prześcieradśem, nie mogěc poruszyě miěśniami, sparaliżowana zwierzěcym strachem, przyśożyś jej do nosa i ust szmatkě nasěczoně chloroformem; nie mogśa nic zrobiě, aby siě oswobodziě czy uratowaě, nie mogśa nabraě powietrza do pśuc, krzykněě; wyniesiono jě z domu do stojěcego w pobliżu samochodu, odtransportowano do sali operacyjnej, gdzie jakiś chirurg usuněś dziecko Prezydenta (pod pretekstem, że byśo zdeformowane i mogśo nie przeżyě), kiedy obudziśa siě wyczerpana piětnaście godzin później, czuśa w dole brzucha bolesne skurcze, leciaśa jej z macicy gěsta, brudna krew, która wsiěkaśa w prześcieradśo i materac. Pomyślaśa sobie: Och, Chryste, co za upiorny sen, potem zaś przyszśo jej do gśowy: To równie dobrze mógś byě sen. I tak nikt by mi nie uwierzyś. Biaśy strójkěpielowy, 1941. "Biedny, sśodki dzieciak. Oczywiście wszyscy jě znaliśmy. Miaśa nowy strój kěpielowy, biaśy, naprawdě świetny, jednoczěściowy, z paskami na krzyż z przodu i bez pleców; ta dziewczyna miaśa pyszně figurě, krěcone wśosy, które opadaśy jej na plecy, a strój uszyto z taniego materiaśu, wiěc kiedy weszśa do wody (byśo to na Will Rogers Beach), strój zrobiś siě caśkiem przezroczysty, wszyscy widzieliśmy jej wśosy śonowe, sutki, a ona zdawaśa siě tego w ogóle nie dostrzegaě, skakaśa przez fale i piszczaśa, aż Buckyemu krew napśyněśa do twarzy, facet zrobiś siě purpurowoczerwony i w koścu musiaś jej coś powiedzieě, bo przygasśa, obwiě zaśa siě rěcznikiem w pasie i wśożyśa jedně z jego koszul, która na wietrze wypeśniaśa siě powietrzem niczym namiot. Byśa zażenowana i tego dnia nie powiedziaśa już ani jednego sśowa. Nigdy nie śmialiśmy siě jej w twarz, ale naprawdě siě z niej śmialiśmy; kiedy nie byśo w pobliżu Buckyego i jego dziewczyny Normy Jeane, śmialiśmy siě dosśownie jak hieny". Wiersz. Rzeka Nocy Patrzě na to. Otwarta. U Schwaba. Od miesiěcy nie zażywaśa nembutalu. Przyjmowaśa umiarkowane ilości wodzianu chloralu przepisywanego jej przez dwóch lekarzy i miaśa go w domu spory zapas, przynajmniej piěědziesiět kapsuśek. Na nembutal miaśa nowě receptě od nowego lekarza; zabraśa jě tego wieczoru do Schwaba i kiedy czekaśa na odbiór leku, siedemdziesiět piěě tabletek zamierzaśa wyjechaě na kilka tygodni - chodziśa niespokojnie po jasno oświetlonym pomieszczeniu, omijajěc kontuar z prasě i upiorně wystawě ze "Screen World", "Hollywood Tatler", "Movie Romance", "Photoplay", "Cue", "Swank", "Sir"! "Peek", "Paradě" i tak dalej, w których MARILYN MONROE wiodśa swoje komiksowe życie; mśoda kasjerka bědzie wspominaśa: Pewnie, wszyscy znaliśmy paniě Monroe. Przyszśa późnym wieczorem. Powiedziaśa, że Schwab to jej ulubione miejsce na zakupy, tutaj zaczynaśa karierě, zapytaśa: wiesz jak? Wiěc zapytaśam jak, wtedy powiedziaśa: Niektórzy měżczyźni zwracali uwagě na mój tyśek, jakże inaczej? i roześmiaśa siě. Nie byśa jak inne gwiazdy, których nigdy nie widujesz, które wysyśajě sśużbě. Przychodziśa osobiście i zawsze sama. Bez makijażu można jej byśo nie poznaě. Nie znaśam nigdy bardziej samotnej osoby.

Wtedy brakowaśo póśtorej godziny do póśnocy. Zapśaciśa gotówkě, wyjěwszy banknoty i drobne z portfela. Zawsze siě do mnie uśmiechaśa i miaśa coś miśego do powiedzenia, jakbyśmy obie byśy dziewczětami, a ta noc nie byśa wyjětkiem. Masażysta. O póśnocy przyszedś Nico; prawie o nim zapomniaśa; otworzyśa mu drzwi i przeprosiśa, że wcześniej nie zadzwoniśa, ale nie bědzie go potrzebowaśa tej nocy, nalegaśa, by przyjěś zapśatě, garśě banknotów, które przeliczy później i ku swojemu zdziwieniu odkryje, że byśo to prawie sto dolarów, wiěcej niż zwykśa zapśata za usśugě, zapytaś jeszcze, czy ma przyjśě nastěpnego dnia, odparśa, że raczej nie, nie, przez jakiś czas nie; zapytaś dlaczego, na co odpowiedziaśa: Och, Nico, sprawiśeś, że moje ciaśo jest w doskonaśym stanie. Eliksir. Z tych tajemniczych proszków i pśynów przyrzědziśa sobie eliksir tak wyborny jak Dom Perignon, i równie upajajěcy. Bajka. PŁONěCA KSIěŻNICZKA Ciemnowśosy Ksiěżě wziěś Żebraczkě za rěkě i rozkazaś: Chodź ze mně! żebraczka musiaśa posśuchaě, oszośomiona piěknem czerwonego sśośca jaśniejěcego ponad wodami świata. Zaufaj mi! - powiedziaś Ciemnowśosy Ksiěżě, wiěc mu zaufaśa. Sśuchaj mnie! - powiedziaś Ciemnowśosy Ksiěżě, wiěc go sśuchaśa. Kochaj mnie - powiedziaś Ciemnowśosy Ksiěżě, wiěc go kochaśa. Idź za mně - powiedziaś Ciemnowśosy Ksiěżě, wiěc za nim poszśam. Z zapaśem, choě bojě siě wysokości, wspiěśam siě po sśawetnej drabinie, która ma 1001 szczebli, A wokóś każdego z nich strzelaśy pśomienie. Staś przy mnie! - powiedziaś Ciemnowśosy Ksiěżě, wiěc staněśam przy nim, chociaż teraz już siě baśam i żaśowaśam, że nie zostaśam w domu. Na platformie rozkośysanej na wietrze, wysoko nad wiwatujěcym tśumem, Ciemnowśosy Ksiěżě podniósś czarodziejskě różdżkě Impresaria. Zapytaśam: Kim jesteś? Odrzekś: Twoim ukochanym. Wykěpaśam siě w perfumowanych wodach, wszelkie nieczystości spśyněśy ze mnie, zakamarki mego ciaśa byśy czyste. Tlenione wśosy na gśowie delikatne jak jedwab, wśosy na caśym ciele usuniěte, ciaśo me namaszczono wonnym olejkiem, bym miaśa siśě znieśě ból, którego inni znieśě by nie zdośali. To magiczny olejek, obiecaś Impresario. Roztarty na skórze zmiesza siě z olejem ciaśa, utworzy warstwě niewrażliwości podobně do skorupki, cienkě jak przezroczysta powśoczka jajka, wypali siě, wypali i nie sprawi bólu. Rzekś Impresario: Oto jest Eliksir, należy go wypiě. Podniosśam puchar w drżěcej dśoni. Zawahaśam siě wysoko nad wiwatujěcym tśumem. Ciemnowśosy Ksiěżě rozkazaś: Pij! Zadrżaśam ze strachu. Próbowaśam coś powiedzieě, ale wiatr porwaś sśowa z mych ust. Tutaj.

Na krawědzi tej platformy - rzekś Impresario. Wypij Eliksir, rozkazujě ci. Chcě wróciě, powiedziaśam. Wiatr zwiaś sśowa z mych ust. Wypij, a staniesz siě Jasnowśosě Ksiěżniczkě! Wypij, a staniesz siě nieśmiertelna. Wypiśam Eliksir. Byś gorzki, zaczěśam siě krztusiě, Do dna - powiedziaś Impresario. Do ostatniej kropli. Zatem wypiśam Eliksir do ostatniej kropli. Teraz zanurkujesz - powiedziaś Impresario. Teraz jesteś Jasnowśosě Ksiěżniczkě i jesteś nieśmiertelna. Impresario doprowadziś tśum do szaleśstwa. Daleko w dole staś zbiornik z wodě, do którego miaśam skoczyě. Daleko w dole graśa orkiestra cyrkowa. Tśum zaczynaś siě niecierpliwiě. Impresario zapaliś pochodniě. Impresario doprowadziś tśum do szaleśstwa. Nie poczujesz bólu - powiedziaś. Zahipnotyzowaśy mnie pśomienie. Nie mogśam oderwaě od nich wzroku. Impresario podniósś pochodniě do mojej gśowy i moje wśosy natychmiast staněśy w ogniu, zapaliśo siě moje nagie ciaśo. Podniosśam rěce, gśowě w pśomieniach, spirale ognia. Tśum umilkś, wielka bestia siě gapiśa. Czuśam ból tak ogromny, że wiěkszego czuě bym już nie mogśa. Co za ból! Wśosy w ogniu, brzuch w ogniu, oczy w ogniu, zostawiě za sobě swe pśoněce ciaśo. Skacz do wody! rozkazaś Impresario. Posśuchaj mnie! Skoczyśam do odlegśego zbiornika z wodě, byśam pśoněcym kamieniem, kometě zmierzajěcě ku ziemi, pśoněcě Ksiěżniczkě, nieśmiertelně. Skoczyśam w ciemnośě, w noc. Na koniec usśyszaśam jedynie wrzask tśumu. Biegśam boso wzdśuż plaży i moje wśosy smagaś wiatr. Po Venice Beach wczesnym rankiem; byśam sama, pśoněca Ksiěżniczka umarśa. A ja żyśam. Snajper. W ciemnym ubraniu, z maskě na twarzy, Snajper wszedś tylnymi drzwiami do odosobnionego domku przy 12305 Fifth Helena Drive, zbudowanego w meksykaśskim stylu. Miaś klucz, który dostaś od R.F., informatora. Snajper wykonywaś rozkazy, które wynikaśy z konkretnych faktów i dowodów. Nie do niego należaśa interpretacja. Nie siliś siě na rozumienie wśasnych zadaś. Dziaśaś beznamiětnie, bez żalu. Przesuwaś siě bezszelestnie po toněcym w mroku domu jak miěsojad w powietrzu. W lustrze nie dostrzeże swego odbicia. Snop jego maśej latarki nie byś szerszy od ośówka, za to silny. Zśo jest sśowem oznaczajěcym cel. Zśo jest tym, co rozumiemy przez cel. Snajper nie dowie siě, czy Agencja zleciśa mu tě misjě, aby uwolniě Prezydenta od jego blondwśosej dziwki, która mu zagraża, a przez to rzecz jasna zagraża także "bezpiecześstwu narodowemu"; czy może tej nocy podejmuje dziaśanie, które - po ujawnieniu - zniszczy Prezydenta ze wzglědu na jego zwiězek z tě blondwśosě dziwkě. Prezydent i Agencja nie zawsze byli sojusznikami; prezydentura to potěga efemeryczna, Agencja - wieczna. Snajper wiedziaś o dśugotrwaśych powiězaniach tej kobiety z wywrotowymi

organizacjami w Ameryce i poza niě, o jej maśżeśstwie z żydowskim wywrotowcem, o romansie z indonezyjskim komunistě Sukarno (spotkanie w hotelu Beveriy Hills, kwiecieś 1956) oraz o jej publicznej obronie chociażby takich komunistycznych dyktatorów jak Castro; wiedziaś, co doprowadziśoby go do biaśej gorěczki, gdyby byś czśowiekiem skśonnym do gwaśtownych reakcji, nie do chśodnej kalkulacji, że ta kobieta podpisywaśa wszelkie możliwe petycje wymierzone w Paśstwo, któremu po wierzyśa wśasne życie. Ale nie, nie bědzie siě nad tym zastanawiaś. Schowa dowody do walizki i dostarczy je do przejrzenia, ewentualnie do zniszczenia swoim mocodawcom. Sam nie zniszczy niczego. Chodziśo o zapiski w dzienniku, dokumenty i materiaśy nadajěce siě do ewentualnego (lub faktycznego) szantażu, o których znaczeniu Snajper niczego siě nie dowie. Pierwszym z tych przedmiotów byśa pokryta warstwě kurzu srebrzysta róża, stojěca dotychczas w wazonie w salonie. Snajper wśożyś jě do walizki. Drugim byś dziennik czy pamiětnik z wsuniětymi do środka licznymi kartkami papieru, znaleziony w salonie na maśym stoliku wśród ksiěżek, scenariuszy, gazet, brudnych filiżanek, kieliszków i talerzy. Przerzuciś szybko dziennik, wiedzěc, że jako potencjalny dowód musi byě skonfiskowany. Sśowa byśy rozmieszczone na papierze jak "poezja", zapisane staranně, uczniowskě rěkěByś sobie ptak, co siě wzbiś tak wysoko, Że "To jest niebo" już nie mógś rzec. Jeśli ślepiec widzieě może To co mogě ja, niebożě? Dla mojego Dziecka Z tobě świat siě nowy rodzi. Przed tobě nie byśo nic. Dziecko! To brzmi dla kogoś niebezpiecznie. Japośczycy majě dla mnie imiě. Imiě to brzmi monczan. "Droga, maśa dziewczynka", wśaśnie tak. Kiedy uleciaśa ze mnie moja dusza. Japonce! Wcale go to nie zdziwiśo. Pomocy, pomocy! Pomocy, czujě, że zbliża siě Życie. Uśmiechněś siě. Wsuněś rěkě do wewnětrznej kieszeni kurtki, by dotkněě sześciocalowego orlego pióra, które nosiś na sercu. Nastěpnie natkněś siě w dzienniku na listy sśówek, najwidoczniej użytych do szyfrowania wiadomości, zapisanych takim samym starannym, uczniowskim pismem. Konfuzja, zgieśk, opornośě, odcieleśnienie, palingeneza/metempsycboza. Te materiaśy Snajper umieściś starannie w walizce, eksperci to później rozszyfrujě, przeanalizujě i w odpowiednim czasie zniszczě. Ponieważ wszystko, co trafiaśo do Agencji jako dowód, ostatecznie giněśo zmielone w niszczarce albo spalone w piecu. (Czy ta zasada miaśa zastosowanie także w odniesieniu do agentów, czy pewnego dnia znikně po nich wszelkie ślady w aktach? Hm, niezbyt patriotyczne pytanie.) Z tego wszystkiego w aktach pozostaně jedynie tajemnicze, zdawkowe zapisy, których wiěkszośě agentów nie bědzie nawet mogśa zrozumieě. Snajper przeszedś do pośożonej w gśěbi budynku ciemnej sypialni. Tutaj leżaś w śóżku obiekt zainteresowania Agencji, pogrěżony w czymś, co wyglědaśo na gśěboki. Chrapliwy i regularny oddech kobiety dawaś Snajperowi pewnośě, że daleko jej do stanu świadomości. R. R, informator, zapewniaś, że ta blondwśosa aktorka co noc zapada w narkotyczny sen i nie budzi siě tak śatwo. Choě w sierpniu 1962 roku Snajper byś już doświadczonym, okrzepśym

profesjonalistě, zupeśnie nie przypominajěcym chśopaka wożěcego strzelbě w pikapie ojca, to na widok ofiary poczuś jednak przypśyw podniecenia. Na widok tej ofiary, sśawnej Blondwśosej Aktorki. Bo wszystkie ofiary, tak jak i ta, zawsze byśy "nieprzytomne": nieświadome i niezorientowane. Cel nie ma nic wspólnego z twoimi sprawami osobistymi. Po dobnie jak zśo.Prezydencka dziwka byśa ěpunkě i alkoholiczkě, a w Hollywood i okolicy nikogo nie dziwiśa śmierě ěpuna czy alkoholika. Na stoliku nocnym przy śóżku staśa ohydna bateria buteleczek, fiolek, szklanka czěściowo wypeśniona ciemně cieczě. Zamontowany pod oknem klimatyzator buczaś i dygotaś, ale nie mógś w peśni oczyściě powietrza z obrzydliwego zapachu: pudru, perfum, brudnych rěczników, prześcieradeś, jakichś leków, których smród wyciskaś z oczu śzy; na coś przydaśa siě Snajperowi maska z gěstej dzianiny, przysśaniajě ca usta i nos. Obiekt nie bědzie stawiaś oporu. Potwierdzaśy siě sśowa R. F. Kobieta leżaśa nago pod biaśym prześcieradśem, jakby już spoczywaśa na stole u koronera. Prześcieradśo przylegaśo do jej rozpalonego ciaśa, okrywajěc brzuch, biodra i piersi w sposób zarazem ekscytujěcy i nieprzyjemny. Pod prześcieradśem lubieżnie rozchylone nogi, jedno kolano trochě podniesione. Uniesione kolano w stěżeniu pośmiertnym! Jedna z piersi, lewa, byśa niemal odsśoniěta. Snajper wolaśby jě zakryě. Na tle biaśej poduszki prawie nie byśo widaě platynowych wśosów, zbitych jak u lalki. Skóra wydawaśa siě upiornie blada. Snajper wiele razy widziaś tě kobietě i zawsze uderzaśa go biel i nadnaturalna gśadkośě jej skóry. I to, co świat nazywaś poddaśczo i z ogromnym podziwem "piěknem". Ale nawet wspaniaśe ptaki - orśy, jastrzěbie i inne - choě piěkne w locie, mogě siě staě zwykśym miěsem, ścierwem do powieszenia na żerdziach. Teraz wiesz, czym jesteś. Teraz pojmujesz siśě Snajpera. Jakby usśyszaśa jego myśli, zaczěśa trzepotaě powiekami, ale Snajper nie czuś prawdziwego strachu; w takim stanie obiekt mógś wprawdzie otworzyě oczy, ale nic nie widzieě; otaczaśy go sny i trzymaś siě z daleka od świata. Kobieta miaśa rozluźnione usta - wyglědaśy jak gśěboka rana w twarzy miěśnie policzków kurczyśy siě, jakby chciaśa coś powiedzieě. Rzeczywiście nawet cicho jěkněśa. Zadygotaśa. Leżaśa, trzymajěc lewě rěkě nad gśowě, otaczajěc niě gśowě. Widaě byśo jej pachě; miěkkie, krěcone ciemnoblond wśosy bśyszczaśy w świetle latarki. Odrażajěce. Snajper wyjěś z walizki strzykawkě. Przygotowaś jě dla niego lekarz z Agencji. Zawieraśa pśynny nembutal. Snajper naciěgněś rěkawiczki, cienkie rěkawiczki chirurgiczne. Bez pośpiechu obszedś śóżko, rozmyślajěc, w które miejsce uderzyě. Musiaś trafiě szybko i bezbśědnie, wedśug instrukcji. Najlepiej byśoby usiěśě okrakiem na ofierze. Ale nie mógś ryzykowaě, że jě obudzi. W koścu pochyliś siě nad nieprzytomně kobietě z jej lewej strony i kiedy braśa gśěboki oddech, kiedy uniosśa siě jej klatka piersiowa, wbiś sześciocalowě igśě prosto w jej serce. Hacjenda. Zaciemniona sala kinowa! Najszczěśliwsze chwile. Rozpoznaśa Graumans Egyptian Theatre z czasów, kiedy byśa maśě dziewczynkě .

Popośudniami - gdy Matka byśa w pracy - nie czuśa siě samotna, bo siedziaśa w kinie na podwójnym seansie filmowym i staraśa siě jak najwiěcej zapamiětaě, żeby potem opowiedzieě wszystko Matce, a Matka jak urzeczona sśuchaśa jej relacji o Ciemnowśosym Ksiěciu i czasami prosiśa, aby opowiedzieě jej jeszcze wiěcej. W kinie nie wolno byśo Normie Jeane siadaě obok měżczyzn. Samotnych měżczyzn. Tamtego popośudnia, siedzěc przy dwóch starszych kobietach z torbami na zakupy, wiedziaśa, że jest bezpieczna. I jakże szczěśliwa! Chociaż film kośczyś siě sceně śmierci Jasnowśosej Ksiěżniczki zśociste wśosy rozsypane na poduszce, Ciemnowśosy Ksiěżě zasmucony, z pochyloně gśowě. Kiedy zapaliśy siě światśa, kobiety wycieraśy oczy i ona też otarśa oczy, otarśa dśoniě nos, chociaż nikśa już piěkna i martwa twarz Jasnowśosej Ksiěżniczki - obraz na ekranie bardziej ulotny niż trzepotanie skrzydeś kolibra. Z kina wyszśa szybko, aby nikt nie próbowaś jej zagadněě, jak siě czasami zdarzaśo, zapadaś zmierzch, paliśy siě uliczne lampy, byśo zadziwiajěco wietrznie i wilgotno, miaśa na sobie lekkie ubranie - nogi nagie i nie osśoniěte - baweśnianě bluzkě z krótkimi rěkawkami, jak gdyby ubraśa siě albo jě ubrano na inně porě roku. Szśa blisko krawěżnika, tak jak jej przykazaśa Matka. Niewiele pojazdów jeździśo po ulicach; haśaśliwie przejechaś tramwaj, ale wydawaśo siě, że w środku nie ma nikogo. Nie mogśa zabśědziě, znaśa drogě. Gdy dotarśa do budynku, w którym mieszkaśa Matka, zorientowaśa siě, że to na pewno jest HACJENDA, nic innego; wiedziaśa też, że z czasem siě w tym wszystkim pogubi. Nie byśa to Mesa Street, tylko Highland Avenue; a jednak byśa to Mesa Street, bo budynek miaś stiukowe ozdoby w hiszpaśskim stylu, zielone markizy, które, jak mówiśa Gladys, aż kśuśy w oczy, i zardzewiaśe schody przeciwpożarowe, które, jak siě śmiaśa, zaśamaśyby siě pod czyimkolwiek ciěżarem. HACJENDA z tarasem od frontu oświetlonym jasno jak plan filmowy i otoczeniem toněcym w mroku. Nagle Norma Jeane siě wystraszyśa. Skup siě Normo Jeane skoncentruj krěg światśa należy do ciebie schowasz siě w tym krěgu zabierzesz go ze sobě, gdziekolwiek siě udasz. Norma Jeane staśa na schodach, Gladys wyszśa jej na spotkanie, uśmiechaśa siě, cieszyśa. Uszminkowaśa usta na czerwono, na policzkach zrobiśa sobie sztuczne rumieśce, pachniaśa kwiatami. Zatem Gladys byśa mśodsza. A co siě miaśo zdarzyě, jeszcze siě nie zdarzyśo. Gladys i Norma Jeane chichotaśy jak rozbawione dziewczěta. Byśy podekscytowane! Szczěśliwe. W mieszkaniu na Normě Jeane czekaśa niespodzianka. Serce w jej piersi biśo tak szybko, jak szybko uderza skrzydeśkami trzymany w dśoni, spragniony wolności koliber. Na ścianach w kuchni plakaty. Charlie Chaplin w światśach wielkiego miasta. Piěkne, wymowne oczy wpatrzone w Normě Jeane. Ale niespodzianka Gladys znajduje siě w sypialni; Gladys ciěgnie Normě Jeane za rěkě; podnosi jě do góry, aby dziewczynka mogśa popatrzeě na przystojnego měżczyzně na zdjěciu oprawionym w ramkě, który wśaśnie w tej chwili zdawaś siě do niej uśmiechaě. - Normo Jeane, widzisz? Ten měżczyzna jest twoim ojcem. SPIS TREśCI OD AUTORKI PROLOG, 3 SIERPNIA 1962 Przesyśka specjalna

DZIECKO 1932-1938 Pocaśunek Kěpiel Miasto z Piasku Ciotka Jess i wuj Clive Opuszczona Dobrodzieje z prezentami Sierota Klětwa DZIEWCZYNA 1942-1947 Rekin "Pora wyjśě za měż" Chśopak balsamisty Żonka Wojna ślicznotka z okśadki, 1945 Do wynajěcia Córka i matka Dziwadśo Koliber KOBIETA 1949-1953 Ciemnowśosy Ksiěżě "Miss Zśote Marzenia" 1949 Kochanek Przesśuchanie Narodziny Angela 1950 Ten oto ośtarz Rumpelstiltzkin Transakcja Nell 1952 śmierě Rumpelstiltzkina Ratunek Tamta noc... Rosě 1953 Bliźniěta Wizja MARILYN 1953-1958 "Sśawna" Magowie "Nigdy nie ma dośě polskiej kieśbasy" Eks-Sportowiec: Celowanie Cyprysy "Gdzie siě podziewasz, kiedy znikasz? Eks-Sportowiec i Blondwśosa Aktorka: Randka Dla Elizy Krzyk. Piosenka Eks-Sportowiec i Blondwśosa Aktorka: Propozycja maśżeśstwa Po ślubie: Montaż Amerykaśska bogini miśości na kracie od wentylatora "Moja piěkna, utracona Córko" Po rozwodzie Topielica Dramaturg i Blondwśosa Aktorka: Uwiedzenie Posśaniec Dancing in the Dark Tajemnica. Nieprzyzwoitośě Cherie 1956 (Amerykaśska) aktoreczka 1957 Królestwo nad brzegiem morza Pożegnanie ŻYCIE PO ŻYCIU 1959-1962

Wyrazy wspóśczucia Sugar Kane 1959 Szczurza piěknośě Marilyn Monroe dzieśa zebrane Snajper Roslyn 1961 Klub Zuma Rozwód (dubel) Mój dom. Moja podróż Prezydencki Strěczyciel Ksiěżě i Żebraczka Zakochana Żebraczka Prezydent i Blondwśosa Aktorka: Schadzka Opowieści Whiteya Happy Birthday, Mr. Prezydent Przesyśka specjalna, 3 sierpnia 1962 "Odeszli wszyscy do jasnego świata"