Nowa Fantastyka 06 2006

Z A KU R Z O N E D U C H Y I O P Ę TA N I A P O Z A Ś W I AT E M C H R Z E Ś C I J A Ń S K I M

NUMER 6 (285) CZERWIEC 2006 CENA 7 ZŁ 90 GR

INDEKS 358398

Henning Ludvigsen

( W T Y M 7 % VAT )

www.fantastyka.pl

PUBLICYSTYKA

str. 4 Opętania niechrześcijańskie pojawiają się w europejskiej i amerykańskiej fantastyce rzadziej niż obrosłe legendami egzorcyzmy katolickie.

str. 41 Silent Hill to małe amerykańskie miasteczko, z pozoru takie samo jak tysiące innych znanych z literatury, filmu czy wiadomości.

DRODZY CZYTELNICY!

str. 42 Preromantyczne historie o duchach zamieszkujących tajemnicze ruiny były odtrutką na wszelkie powiastki filozoficzne...

PUBLICYSTYKA

Tym razem zapraszamy Was na emocjonującą przejażdżkę po krainie grozy. Począwszy od tekstu „Demony, dżinny i dybuki” Kułakowskiej, który jest obiecanym uzupełnieniem tematyki opętań i egzorcyzmów podjętej w numerze marcowym. Poprzez „Polską literaturę grozy nowego milenium” Romańskiego i Chojnackiego – ciekawą próbę podsumowania zmian, jakie zaszły w polskojęzycznej grozie, a także „Mitologię Cichego Wzgórza” Romańskiego – poręczny przewodnik po niezwykłych fabułach gier komputerowych z cyklu „Silent Hill”, znakomicie sfilmowanych przez Christophe’a Gansa. Aż do „Grozy z lamusa”, w której nasz autorski tandem – Haska i Stachowicz – cofa się do samych korzeni literackich metod straszenia. Jak widać na załączonym obrazku, objętość działu publicystyki rośnie z numeru na numer. Dział prozy polskiej podporządkowany jest tej samej tematyce. Przede wszystkim zwracam uwagę na „Bestiariusz” Cezarego Zbierzchowskiego, pierwsze opowiadanie nagrodzone w konkursie grozy, które drukujemy na naszych łamach. Jego poziom udowadnia, że naprawdę warto robić konkursy literackie. Tuż obok „Bestiariusza” prezentujemy „Nie umieraj przede mną”, najnowszy horror Łukasza Orbitowskiego, po którym widać, że nasz stały felietonista jest w znakomitej formie. Proza zagraniczna zbacza trochę w nieco inne rejony wyobraźni. Lecz tylko trochę. Co prawda wieloznaczne, hippisowskie „Super 8” Terry’ego Bissona można również odczytać jako swoistą wariację na temat klasycznych opowieści o duchach. Ale „Wilki między owce” Edwarda Morrisa to już niemal rasowy współczesny horror. Natomiast „Strategie przetrwania” Vaughana Stangera oraz „Statki” Michaela A. Bursteina to nad wyraz klarowne gatunkowo SF. Pod względem interesujących premier filmowych, książkowych i komiksowych drugie półrocze tego roku zapowiada się ciekawiej niż pierwsze, i w związku z tym przymierzamy się do realizacji wielu materiałów okolicznościowych. W tym numerze przykładem takiego tekstu jest wspomniana już „Mitologia Cichego Wzgórza”, która może pomóc w interpretacji fabuły filmu „Silent Hill”, nad którym objęliśmy patronat. I spodziewajcie się, że w najbliższej przyszłości wzrośnie liczba podobnych opracowań. Ale ich tematyka niech na razie pozostanie tajemnicą. Póki co, zapraszam do lektury groźnego numeru czerwcowego!

Paweł Matuszek

2

GALAKTYCZNY GONIEC

4

DEMONY, DŻINNY I DYBUKI Joanna Kułakowska

8

POLSKA LITERATURA GROZY... P. Romański, R. Chojnacki

41 MITOLOGIA CICHEGO WZGÓRZA Przemysław Romański 42 GROZA Z LAMUSA A. Haska, J. Stachowicz 44 KINOWE PREMIERY 76 W ŁAWICY MINOGÓW Konrad T. Lewandowski 78 ŚMIERĆ PRZEZ ZAPATRZENIE Łukasz Orbitowski 79 LISTY CZYTELNIKÓW OPOWIADANIA ZAGRANICZNE 13 SUPER 8 Terry Bisson 22 WILKI MIĘDZY OWCE Edward Morris 26 STRATEGIE PRZETRWANIA Vaughan Stanger 31 STATKI Michael A. Burstein KOMIKS 37 DUSZPASTERZE ODC. 6 RECENZJE 40 SILENT HILL 69 KSIĄŻKI 72 KOMIKSY 74 FILMY OPOWIADANIA POLSKIE 45 BESTIARIUSZ Cezary Zbierzchowski 50 NIE UMIERAJ PRZEDE MNĄ Łukasz Orbitowski

W NASTĘPNYM NUMERZE

URSULA K. LE GUIN DZIKIE DZIEWCZYNY

JANUSZ CYRAN TEORIA DIABŁA 1-12_NF06.indd 1

2006-05-15 16:30:03

GALAKTYCZNY GONIEC FANTASTA WICEPREMIEREM?

NEBULA 2005

Możliwe, że pierwszy raz w historii demokra-

Szóstego maja roz-

tycznej Polski wicepremierem zostaje człowiek

dano nagrody stowa-

mający w swym dorobku powieść fantastyczną.

rzyszenia Science

„Za błękitną kurtyną” to książka, która ukazuje

Fiction and Fantasy

Polskę w bliżej nieokreślonej przyszłości. Nie

Writers of America,

weszliśmy do UE i na naszej zachodniej granicy

bardziej znane jako Nebule. Nowością było

zapadła „błękitna kurtyna”. Zjednoczona i na

przyznanie Nagrody im. Andre Norton za fan-

wskroś zdeprawowana Europa szykuje się do

tastyczną powieść młodzieżową – otrzymała

zniszczenia Polski, ostoi normalności. Kwiat

ją Holly Black za „Valiant: A Modern Tale of

naszego wywiadu wyrusza na trop masońskiej

Fairy”. Kolejnym Wielkim Mistrzem SFWA zo-

konspiracji…

stał Harlan Ellison, zaś Williamowi F. Nolanowi przyznano tytuł Author Emeritus.

Autorem powieści – wydanej w 1996 roku

KING W ANGLII

przez wydawnictwo Fulmen – jest Roman Ber-

Marzenie wielu fanów Stephe-

towski. Fama głosi, że pod tym pseudonimem ukrywa się Roman Giertych.

– „Camouflage” (powieść), Kelly Link – „Ma-

na Kinga wydaje się powoli

Szkoda tylko, że większość dyskusji i opinii na jej temat tajemniczo zniknęła

gic for Beginners” i „The Faery Handbag”

spełniać – autor postanowił

z sieci – w przeciwnym wypadku fantastyka byłaby Pierwszym Gatunkiem

(mikropowieść i nowela), Carol Emshwiller

opuścić Amerykę i nareszcie

Literackim IV RP. Ciekawe, czy za rządów obecnego ministra edukacji do

– „I Live With You” (opowiadanie) i Joss

odwiedzi Europę. Co prawda

kanonu lektur szkolnych wejdą jakieś nowe, fantastyczne pozycje? (nn)

Whedon – „Serenity” (scenariusz). (jr)

A oto pozostali nagrodzeni: Joe Haldeman

nie zaplanował oficjalnego spotkania w Polsce, ale listopadowa wizyta w Londynie

KOD VON DÄNIKENA

została już potwierdzona.

Wiadomość o tym, że japońscy naukowcy odkryli

BAGIŃSKI BIERZE SIĘ ZA GRĘ

To niecodzienne wydarze-

na płaskowyżu Nazca w Peru sto nowych rysunków,

nie ma związek z promocją

zbiegła się w czasie z informacją o planach powstania

jego najnowszej książki „Li-

sześciogodzinnego miniserialu na podstawie książki

sey’s Story”, która się ukaże

„Rydwany bogów” Ericha von Dänikena. Głównym

24 października (a w Polsce,

bohaterem będzie żołnierz, który, powracając ze służby

dzięki wydawnictwu Prószyński

do domu, przywozi ze sobą tajemniczy przedmiot

i S-ka, zaledwie kilka dni póź-

pozwalający odkryć prawdę o pobycie kosmitów na

niej). Najwierniejsi fani Króla

Ziemi. Serial jest zapowiadany jako połączenie „Kodu

Grozy rozpoczęli już organizację

Leonarda da Vinci” i „Indiany Jonesa”, a wyprodukuje

grup i bukowanie biletów. (pr)

go Sci Fi Channel. (ah)

Na targach Electronic Entertainment Expo (E3) polska firma CD Projekt Red pokazała jeden z pierwszych przerywnikowych filmów do gry RPG „Wiedźmin”, osadzonej w świecie sagi Andrzeja Sapkowskiego. Przerywniki tworzy zespół animatorów ze studia Platige Image pod kierownictwem Tomka Bagińskiego. Widać, że najlepsze rodzime studio animacji nie boi się nowych wyzwań. A jeśli dodać do tego pomysły AS-a i profesjonalizm Red Studio, to może powstać dzieło, które przebije międzynarodowy sukces „Painkillera”, największego

PIERWSZA WIERNA ADAPTACJA PROZY DICKA?

polskiego hitu ostatnich lat. Jednak na pre-

Jeszcze zanim rozpoczęły się prace nad „A Scanner Darkly” (adaptacją

mierę „Wiedźmina” przyjdzie nam jeszcze

powieści „Przez ciemne zwierciadło” w reżyserii Richarda Linklatera),

poczekać. (pm)

córki Philipa K. Dicka wyraziły nadzieję, że nareszcie powstanie prawdziwie wierna ekranizacja dzieła ich ojca. A dziennikarze, którzy mieli już okazję zapoznać się z tym filmem, twierdzą, że panie miały rację – podobno nigdy wcześniej nie udało się tak dobrze przekazać dusznej, narkotycznej atmosfery powieści pisarza. Częściowo jest to zasługa zastosowania animacji znanej już z „Waking Life”, wcześniejszego filmu Linklatera. Światowa premiera już w sierpniu. (bp)

FANTASTYKA W SIECI www.donniedarko.com

wip.warnerbros.com/ascannerdarkly

www.x-menthelaststand.com

Oficjalna strona filmu „Donnie Dar-

Oficjalna strona wyczekiwanej

Każda część filmowej wersji przy-

ko” – jednego z najważniejszych

ekranizacji powieści Philipa K.

gód grupy superbohaterów, zwanych

dzieł fantastycznych ostatnich lat,

Dicka „Przez ciemne zwierciadło”

X-Menami, miała efektowną oprawę

które zostało przeoczone przez pol-

(„A Scanner Darkly”), w reżyserii Ri-

internetową. Także „X-Men 3: The

skich dystrybutorów. Sama strona

charda Linklatera i z Keanu Reevesem

Last Stand” może się poszczycić

jest równie zagadkowa i zakręcona jak film. Podróż po niej wyma-

w roli głównej. Jej dynamiczny projekt z wyglądu przypomina

świetnie przygotowaną stroną. Znajdziemy tu oczywiście stan-

ga skupienia i uważnej obserwacji. Wczytując się w przemyślenia

tę samą technikę animacyjną, którą zobaczymy w filmie. Obok

dardowy zestaw informacji i materiałów filmowych, ale już sposób

bohaterów i zbierając fragmenty historii Donnie’ego, internauta

typowych informacji o obsadzie, ekipie, produkcji itp. można tu

ich zaprezentowania zdecydowanie odbiega od normy.

zdobywa hasła pozwalające mu wędrować w głąb strony, jakby

znaleźć m.in. test psychologiczny. Całość świetnie oddaje para-

Oprócz tego twórcy uraczyli nas pięknie opracowaną kartoteką

pokonywał kolejne poziomy wtajemniczenia. Co ciekawe, część

noiczny klimat permanentnej inwigilacji – licznik czasu i kliknięć,

mutantów i interesującą wyszukiwarką, do której można wpro-

informacji rozwija wątki niektórych postaci z filmu. Niecodzienne

wyskakujące okienka z dziwnymi wiadomościami, itp. Do tego

wadzać rozmaite hasła i znajdować ich powiązania z mutantami.

podejście twórców strony wpłynęło na jej klimat, który świetnie

galeria plakatów, tapety i wiele innych atrakcji. Miejmy nadzieję, że

Dzięki niej można sprawdzić niektóre pogłoski dotyczące filmu – na

pasuje do opowieści Richarda Kelly’ego.

film dorówna oryginalnością stronie, która go zapowiada.

przykład: co się wyświetli, gdy wpiszemy hasło „sentinel”?

2 1-12_NF06.indd 2

Nowa Fantastyka 6 2006

2006-05-15 16:04:17

NOWY WSPANIAŁY ŚWIAT

LATARKA NA BAKTERIE

tło bardziej przypomina naturalne, a jego wytwarzanie

OLED zastąpi także nowoczesne dzisiaj telewizyjne

zużywa o wiele mniej energii. Choćby dlatego, że OLED

ekrany plazmowe i LCD. Nad elastycznymi monitorami

nie grzeje się tak jak typowa żarówka.

OLED pracują już firmy Sony, Philips i Nokia. Efekty

Jak twierdzą amerykańscy naukowcy, niebawem

Białe światło wytwarzane jest po przepuszczeniu

organiczne źródła światła mogą zastąpić zwykłe

elektryczności przez niebieską, czerwoną i zieloną

żarówki. A to za sprawą najnowszego wynalazku

warstewkę pigmentu fosforescencyjnego. Do tej pory

zespołu prof. Marka Thompsona z University of

diody OLED były mało efektywne, ponieważ niebieski

Southern California, czyli organicznej diody świecącej

barwnik szybko tracił aktywność. Obecnie w kon-

OLED. Po podłączeniu do źródła prądu emituje ona

struowaniu OLED zaczęto stosować nowy polimer

bardzo jasne światło.

o znacznie wydłużonej żywotności.

Nowe tworzywo może być wytwarzane w postaci

Dzisiaj około 20 procent produkowanej energii elek-

cieniutkiej folii, którą da się nadrukować nawet na duże

trycznej jest wykorzystywane do oświetlania świata.

powierzchnie, takie jak ściany czy meble, i tym samym

Połowę z tego zjadają zwykłe żarówki, wymyślone

przekształcić zwykłą szafę w lampę. Organiczne świa-

130 lat temu. Uważa się, że w przyszłości technologia

ARKA Z SATELITY

projektu FlexiDis (autorstwa dwóch z ww. firm) mają zostać zademonstrowane w przyszłym roku. (as)

Zastanawia fakt, że od wielu lat badacze Biblii

ma długość 309 metrów, czyli porównywalną do

Z powietrza wygląda jak dziwna geologiczna anomalia.

podpowiadali, że z historii Noego wynika, iż po wielkim

rozmiarów współczesnego lotniskowca, a kształt

Opływowy kształt przypomina kadłub ogromnego

potopie, który trwał 40 dni i 40 nocy, statek z jego

jej boków jest wycinkiem koła. Franz ma za mało

statku, a badacze twierdzą, że znalezisko ma nawet

rodziną i wybranymi zwierzętami osiadł gdzieś na

danych, żeby ten fakt zinterpretować, ale mimo

właściwe proporcje wielkiej łodzi Noego opisanej

górze Ararat. Z Pisma Świętego można też wywnio-

wszystko jest to niezwykłe w przypadku naturalnej

w Biblii.

skować, że pływająca konstrukcja miała proporcje

formacji skalnej.

Odkrycie znajduje się na wysokości 4663 metrów, na północno-zachodnim zboczu Araratu, blisko krawę-

6:1 (długość do szerokości), a u tureckiej anomalii są one dokładnie takie same.

Dopiero po wykonaniu kolejnych fotografii z orbity i ich analizie Taylor chce namawiać

dzi lodowca. Jak na formację skalną ma zadziwiający

Taylor swoje badania określa mianem satelitarnej

do zorganizowania ekspedycji na Ararat, która

kształt, od razu przywodzący na myśl konstrukcję

archeologii. Obiekt na Araracie, poza QuickBirdem,

sprawdzi, czy obiekt nie jest kadłubem biblijnego

wykonaną rękami człowieka. Sceptycy dodają jednak,

fotografował wcześniej satelita Ikonos, kanadyjski

statku. (as)

że obiekt na fotografiach może być również stworzony

Radarsat 1 i (utajnione z powodów bezpieczeństwa

przez szczególny układ cieni. Zdjęcia zrobiono trzy

narodowego) satelity amerykańskiego wywiadu.

lata temu, ale dopiero teraz zaprezentowano je opinii

Badania zdjęć z tureckiej góry rozpoczęły się w 1993

publicznej.

roku w całkowitej tajemnicy. Najstarsze zdjęcie „Arki”

Projekt „Arka Noego” od trzynastu lat jest oczkiem w głowie Porchera Taylora, doświadczonego analityka

wykonał satelita Keyhole-9, administrowany przez Centralną Agencję Wywiadowczą.

z Venter for Strategic and International Studies (CSIS)

Taylor jest przekonany, że dziwny obiekt na tureckiej

w Waszyngtonie. Uważa on, że ostatnie fotografie

górze ma ludzkie pochodzenie i najprawdopodobniej

w wysokiej rozdzielczości zrobione przez satelitę

służył do pływania po wodzie.

QuickBird są przełomowe dla sprawy identyfikacji anomalii z Turcji.

Rod Franz, analityk zdjęć satelitarnych z Sun Tek Media Group/RiteImage, wyliczył, że anomalia

Nowa Fantastyka 6 2006

1-12_NF06.indd 3

3

2006-05-15 16:04:47

DEMONY DŻINNY I DYBUKI Opętanie poza światem chrześcijańskim

JOANNA KUŁAKOWSKA Zjawisko polegające na tym, że nadnaturalna istota przejmuje kontrolę nad ciałem i osobowością człowieka, na ogół jest kojarzone z chrześcijaństwem i katolickimi egzorcystami walczącymi z diabłem. Podobny mechanizm można jednak spotkać w wielu kulturach. Lecz siły opanowujące ludzi miewają w nich skrajnie różny charakter – począwszy od złych duchów sprowadzających chorobę, poprzez dusze zmarłych kończące swoje ziemskie sprawy, po życzliwych bogów zsyłających wiedzę. Do przypadków opętań można zaliczyć zarówno delficką Pytię, jak i współczesnych spirytystów. Zagadnienie to interesuje kapłanów, religioznawców, antropologów, ale także psychiatrów, gdyż granica między ingerencją czynnika nadnaturalnego a chorobą psychiczną oraz wpływem sugestii czy narkotyków jest płynna (podobnie jak definicja szaleństwa i normalności).

4 1-12_NF06.indd 4

latach) oraz „Dżinn” (arabski demon dopada babcię młodego jasnowidza). W filmie Gregory’ego Widena „Armia Boga” (1995) złowroga dusza, stanowiąca przedmiot rozgrywki pomiędzy zbuntowanym Gabrielem a innymi aniołami, wciąż posłusznymi Panu, zostaje ukryta w indiańskiej dziewczynce, zaś egzorcyzmu dokonuje szaman w obecności księdza, który porzucił Kościół. Z kolei „Harry Angel” (ang. „Angel Heart”) – niezwykły obraz Alana Parkera z 1987 roku – ukazuje rozpaczliwe miotanie się amerykańskiego detektywa w zagmatwanym spisku Szatana, okraszone krwawymi rytuałami voodoo. Motyw opętania przez bogów i demony pojawia się też w literaturze fantasy. Egaheer z cyklu „Piekło i szpada” Feliksa W. Kresa przejmuje ciała kobiet, by móc egzystować na ziemi. A w „Przeobrażeniu” Carol Berg przedstawia lud, który od dzieciństwa jest przyuczany do wyszukiwania i uwalniania opętanych. We wszystkich wierzeniach opętanie przebiega podobnie – w transie lub ekstazie – choć spotyka się z różnym przyjęciem: bywa nieszczęściem, niebez-

piecznym obowiązkiem lub zaszczytem. Społeczny odbiór osób trudniących się uwalnianiem od duchów i demonów ma wiele wspólnego z szamanizmem, niezależnie od kręgu cywilizacyjnego. Badacze zajmujący się problemami z zakresu religii i antropologii, Alfonso M. Di Nola (praca „Diabeł”) oraz Jacek Sieradzan („Szaleństwo w religiach świata”), twierdzą, że szamanizm leży u podstaw wszystkich religii – nawet katolicki egzorcysta ma cechy maga lub szamana.

PRZERAZIĆ ZŁEGO DUCHA Większość badaczy nie uznaje szamanizmu za religię z powodu braku sprecyzowanej doktryny i świętych ksiąg. To zbiór magiczno-religijnych wierzeń i praktyk umożliwiających osiągnięcie wizji podczas transu (rozumianego jako kontrolowany odmienny stan świadomości). Każdy lud podzielający ten obraz świata ma własną mitologię i obrzędy, lecz łatwo wyodrębnić wspólne założenia. Człowiek posiada kilka dusz, wszystko – ożywione czy nie – ma swojego ducha, a wszechświat składa się z trzech

Fot. Archiwum

pętania niechrześcijańskie pojawiają się w europejskiej i amerykańskiej fantastyce rzadziej niż obrosłe legendami katolickie egzorcyzmy. Pośrednio wynika to z faktu, że czytelnikowi trudniej jest identyfikować się z bohaterami z innych kręgów kulturowych – znane archetypy są bardziej nośne, gdyż zawierają więcej punktów odniesienia. Pomimo wielokulturowości USA większość publikowanych i ekranizowanych tam utworów stanowi produkt cywilizacji Zachodu przeznaczony dla odbiorców wychowanych zgodnie z tym kulturowym profilem. A jeśli już pojawiają się jakieś egzotyczne motywy, to zwykle dla równowagi ofiarą pada ktoś, z kim możemy się identyfikować lub też elementy innych systemów wierzeń miesza się z chrześcijańską demonologią i angelologią. Przykładem są książki Grahama Mastertona: „Manitou” (w zwykłą dziewczynę wstępuje potężny indiański szaman), „Zemsta Manitou” („zachodnie” dzieci zostają opętane przez dusze Indian w ramach zemsty po

O

Nowa Fantastyka 6 2006

2006-05-15 16:05:06

Podyskutuj o tym ar tykule w por talu

w serwisie www.wiadomosci.wp.pl

PUBLICYSTYKA głównych płaszczyzn (niebo, ziemia i świat podziemny), dzielących się na wiele poziomów połączonych kosmiczną osią. Szaman lub szamanka jest osobą świętą, wybraną przez duchy, „pełną” – w symboliczny sposób staje się zarazem mężczyzną i kobietą, może wpływać na ludzi i przyrodę. Jej rola polega na przekraczaniu granic pomiędzy światami, kontaktowaniu się z duchami i bóstwami, by uzyskać pomoc, oraz na przenoszeniu całej społeczności w sferę sacrum. Opętanie bądź porwanie duszy przez duchy jest często uznawane za przyczynę choroby – wtedy szaman wyrusza w ekstatyczną podróż, aby odszukać duszę i sprowadzić ja do ciała. Po drodze musi o nią walczyć, stacza pojedynek z duchami i z tym, kto rzucił klątwę. Walka z demonem, który nie chce opuścić ciała, również odbywa się na płaszczyźnie duchowej. Ważną funkcję podczas tych rytuałów pełni instrument muzyczny, np. grzechotka, tamburyn lub bęben (nazywany „wierzchowcem szamana”, ponieważ wprowadza w trans). Martine Ashe (autorka książki „Szaman naszych czasów”) opisała rytuał wypędzenia złego ducha jako dość prosty dla postronnego obserwatora. Andriej Liewszinow, główny szaman Czukotki, najpierw koncentrował się przez pewien czas, a potem, coraz szybciej uderzając w tamburyn ozdobiony piórami, wstąpił w krąg ludzi otaczający dziewczynę opętaną na skutek klątwy sąsiadki. Obchodził ją dookoła, nieustannie grając i śpiewając. Początkowo dziewczyna tylko się kołysała, a później zaczęła wrzeszczeć i wyginać się w nieprawdopodobny sposób (wyrażenie „drzeć się jak opętany” nie należy do przypadkowych). Liewszinow zataczał nad nią kręgi tamburynem i przeklinał złego ducha. Po godzinie cierpiąca straciła przytomność, a gdy ją odzyskała... była zdrowa. Podobnie postępowała również większość szamanów indiańskich, wierząc, że przyczyną choroby jest zły duch. Niektóre plemiona sądzą, że opętania dokonują mściwi zmarli. Na przykład Huroni nie bali się duchów przyjaciół, krewnych i wrogów zabitych w walce, ale dusze torturowanych jeńców wypędzali ze swych siedzib, urządzając im coś na kształt kociej muzyki.

Di Nola uważa, że w wielu pierwotnych kulturach utożsamienie choroby z demonem jest najczęstszym wytłumaczeniem jej przyczyny. Akikuju z Afryki uciekają się do obrzędu potahikio – wymiotowania grzechów. Kiedy czarownik wykryje obecność złego ducha w ciele chorego, człowiek ten musi wypić miksturę z kurzu, wody i wnętrzności kozy. Nic więc dziwnego, że „duch” ucieka. Szamanizm występuje niemal na całym świecie, głównie wśród ludów pastersko-łowieckich. Za czysty uznaje się zespół wierzeń Azji Płn. i Śr., obu Ameryk, Korei, Indochin i Japonii. Wzorcowy można obserwować na Syberii, a wtórny wobec niego w Ameryce Płn. W Australii i Afryce występują wierzenia i rytuały zawierające pewne cechy wspólne z szamanizmem, ale różnią się odbiorem związków pomiędzy światem duchów a ludźmi. W Afryce uważa się, że duchy zyskują władzę nad czarownikiem, nie ma więc mowy o „kontrolowanym odmiennym stanie świadomości”. Dlatego, mimo wiary w duchy opiekuńcze i magię oraz licznych sposobów kontaktowania się ze światem niematerialnym, rzadko spotyka się tam stricte szamanizm. Istnieje za to juju – wiara w duchową i mistyczną wartość amuletów; system magii i sił nadprzyrodzonych, którymi mogą być obdarzeni człowiek, zwierzę, kamień lub drzewo.

MISTYCYZM I MAGIA Obok szamanizmu można wyróżnić religie z wyraźnymi akcentami szamańskimi. Przede wszystkim odnajdziemy je w Azji, w której przenika się mnóstwo systemów wierzeń. W mitologii i kultach bon (lub bon-po) – religii Tybetu poprzedzającej współczesną tybetańską formę buddyzmu (lamaizm) – znajdziemy liczne podobieństwa do wyobrażeń ludów Syberii, Mongolii i Chin. Choroby powodowane przez inwazję złych duchów kończą się ucieczką duszy ofiary – zatem szaman-egzorcysta przywołuje ją, ruszając w dziki pląs. Następnie ustala, który demon spowodował cierpienie, i określa sposób leczenia. W bon podczas ceremonii oczyszczającej szaman sprawia, że demon wciela się w larwy i robaki. Funkcjonująca w tybetańskim buddyzmie tantrycznym wyrocznia

działa dzięki zupełnie innemu, pozytywnemu opętaniu – przez usta mnicha przemawia wtedy bóstwo. W religii starożytnych Chin złe duchy początkowo określano mianem kuei, co oznaczało również dusze zmarłych. Dużą rolę odgrywało tam czarownictwo, związane z wiarą w demony. Czarownicy, zwani wu, tworzyli na wpół oficjalną klasę kapłańską, jednak różnili się od oficjalnego duchowieństwa feudalnego: działali w transie, opętani przez jakiegoś ducha (ling-pao), boga albo duszę zmarłego. Dysponowali też nadnaturalnymi mocami. H. Maspéro podaje, że ciała opętanych zachowywały kształty czarownic, ale ich serca były sercami bóstw. Liczba kobiet wu była bardzo duża, i to głównie one egzorcyzmowały chorych. Mężczyźni zajmowali się raczej ludzkimi siedzibami. Zimą przeganiali zjawy, zaś wiosną demony, i oddalali groźbę chorób. Zarówno buddyzm, jak i starsza religia Indii, hinduizm, zawierają pewne akcenty magiczne. Nie uznają istnienia zła w zachodnim rozumieniu tego słowa – bogowie i demony mają aspekt negatywny i pozytywny; obie grupy są amoralne. Na dodatek każda złowroga potęga w następnym wcieleniu, któremu podlegają wszystkie byty, może stać się łaskawa. Demony mogą często zagrażać ludziom – zwłaszcza w chwilach ich słabości – jednak rzadko dochodzi do faktycznego opętania... Natomiast bóstwa czasem wstępują w śmiertelnych i przemawiają ich ustami. Aby bronić się przed mrocznymi siłami, wierny wykonuje praktyki magiczne i oddaje się w opiekę świetlistym potęgom ładu – Agniemu lub Indrze. W hinduizmie istnieją cztery księgi wiedzy sakralnej – Wedy. Ostania z nich, Atharwaweda, to zbiór różnorakich magicznych formuł oraz egzorcyzmów, służących do wypędzania złych duchów. Przerażającym zjawiskiem o charakterze religijno-magicznym są praktyki tak zwanych czarnych kościołów w Europie i Ameryce. Są to chrześcijańskie wspólnoty o charakterze ewangelikalnym, nawiązujące jednak do rdzennie afrykańskich wierzeń w złe duchy – kendoki – które przejmują ludzi, by sprowadzić przekleństwo na innych. Najczęściej łupem duchów padają dzieci, więc na „egzorcyzmy”, czyli… bicie, przypalanie i głodówkę, najbardziej

Nowa Fantastyka 6 2006

1-12_NF06.indd 5

2006-05-15 16:05:27

narażone są niepełnosprawne maluchy, tradycyjnie uznawane w Afryce za opętane.

DEMON W LATRYNIE Nie tylko demon, lecz także dusza zmarłego jest w stanie opętać człowieka. Na pierwszy rzut oka judaizm sprawia wrażenie monolitu, tymczasem istnieje w nim wiele szkół rabinicznych, podobnie jak wiele kościołów w chrześcijaństwie. Idea wędrówki dusz (hebr. gilgul) pojawiła się nie tylko w hinduizmie, lecz także w judaizmie. Reinkarnacja jest elementem nauki karaimów, odłamu powstałego w VIII w. n.e., i zajmuje też ważne miejsce w średniowiecznej i nowożytnej kabale. Po raz pierwszy występuje w XII-wiecznej Księdze Jasności (Sefer ha-Bahir). Za jej pomocą kabaliści wyjaśniają, dlaczego się zdarza, że sprawiedliwi cierpią, a grzesznicy mają szczęście. Uważają oni, że osoby nawracające się na judaizm były w poprzednim wcieleniu Żydami. W pismach kabały nowożytnej, tak zwanej luriańskiej, dokonywano prób rozpoznania wcieleń patriarchów i biblijnych postaci w żyjących osobach. Według kabalistów kolejne wcielenia duszy na ogół służą jej oczyszczeniu, zaś powtórne zstąpienie sprawiedliwych pomnaża dobro na świecie. A wielokrotne powroty umożliwiają realizację wielopokoleniowych zadań. Dusze mogą też się wcielać w zwierzęta, a nawet w rzeczy, albo... błąkać się niewcielone jako dybuki (hebr. „dibbuk” oznacza „połączenie” i „upiora”). W żydowskich wierzeniach ludowych jest to dusza zatwardziałego grzesznika. Taka istota usiłuje odzyskać ciało, co powoduje opętanie. Owo przekonanie wywodzi się z czasów Drugiej Świątyni, gdy słowem tym określano demona choroby prześladującego człowieka. Zmodyfikowana idea dybuka odżyła w XVII w. w kabale i rozwinęła się wraz z mistyką chasydów. Według nich duch wielkiego grzesznika stawał się demonem, który nie mogąc opuścić świata materialnego, wcielał się w zajęte już ciało – osoby słabej lub skrycie grzeszącej. Na szczęście niepożądanego ducha można wypędzić, odprawiając egzorcyzmy za pomocą zaklęć, modlitw i amuletów. Taką moc mieli posiadać władcy imienia (baal szem), cadycy i wielce pobożni (hebr. chasidim). Egzorcysta musi nie tylko uwolnić opętanego, lecz także pomóc dybukowi – umożliwić mu wejście w normalny krąg wcieleń (gilgulneszamot). Literatura kabalistyczna czasów postluriańskich podaje, że dusze Szabtaja Cwi i Natana z Gazy nawiedzały liczne osoby w Bagdadzie w 1903 roku i trzeba je było egzorcyzmować. Obaj panowie budzili spore kontrowersje; byli to szaleni mistycy, przez jednych błogosławieni, przez innych uznawani za opętanych przez demony. Inną wartą wzmianki postacią jest Baal Szem Tob (XVIII w.), uznany za twórcę chasydyzmu i pierwszego cadyka (cadyk działa w świecie materialnym, więc jest raczej magiem, a nie zbawcą w znaczeniu duchowym). W jego życiorysie znajdziemy wiele wątków i umiejętności tradycyjnie przypisywanych magom i szamanom, co dowodzi, że idee te, choć wyparte przez główny nurt judaizmu, znalazły miejsce w chasydyzmie. Mocy magicznych nie uważa się tam za coś zakazanego przez Boga, lecz za rezultat mistycznego wglądu i powołania do Bożej służby. Tobowi przypisuje się między innymi pojedynki z cza-

6 1-12_NF06.indd 6

rownicami, wskrzeszenie dziecka, moc uzdrawiania bezpłodności, obłędu i ślepoty oraz egzorcyzmowanie dybuków i demonów z ludzi i domostw. Siłą rzeczy dybuki często się pojawiają w twórczości żydowskiej. Do najbardziej znanych dzieł należy sztuka Szymona Anskiego pt. „Dybuk” z 1920 roku. Opowiada ona, jak duch ubogiego młodzieńca, Chonena, wstępuje w ukochaną Leię, a gdy rabin-cudotwórca dokonuje egzorcyzmu, ów, odchodząc, zabiera ze sobą duszę dziewczyny. Nieszczęście powoduje ojciec, który wybrał córce innego męża – Chonen ginie przy próbie zdobycia jej zakazanymi kabalistycznymi zaklęciami. Sztukę Anskiego odbieramy dziś jako posiadającą wątki fantastyczne, jednak gdy powstała, miała status obyczajowej – realność dybuków nie podlegała dyskusji. Cohen Abraham, w książce „Talmud. Syntetyczny wykład na temat Talmudu i nauk rabinów dotyczących religii, etyki i prawodawstwa”, podaje, że wiara w demony znalazła praktyczne odzwierciedlenie w prawie Talmudu dotyczącym czynności zakazanych w Szabat. Na przykład, ktoś, kto gasił lampę ze strachu, że zwróci uwagę złego ducha, był oczyszczony z winy. Za jedną z ważniejszych przyczyn grzeszenia uznano opętanie przez złego ducha, przez którego ofiara nie panuje nad sobą i nie rozumie swoich czynów. Demony mają ulubione miejsca; człowiek, przebywając w ich pobliżu, naraża się na opętanie. Należą do nich m.in. studnie, pustynie, ruiny domów i... latryny. Talmud wymienia wiele zaklęć ochronnych. Na demony czyhające w latrynie mają działać słowa: Na głowie lwa i na nosie lwicy znalazłem demona Bar Szirika Panda; w dolinie, gdzie rosną pory, biję go, szczęką osła go uderzam. W tekstach talmudycznych funkcję głównych obrońców pełnią formułki i amulety zawierające Imię Boże lub wersety z Pisma (ponoć szczególnie skuteczne). Legendy mówią, że biblijny król Salomon słynął między innymi z wielkiej biegłości w układaniu zaklęć wypędzających demony; podobno niektórzy kabaliści stosują je po dziś dzień. Koran głosi, że ów władca rozkazywał dżinnom.

DRĄG NA DŻINNY Demonologia islamu powstała na skutek przenikania się arabskiej kultury przedislamskiej i beduińskiej oraz judaizmu i chrześcijańskich apokryfów. Demony mieszają się do codziennego życia ludzi, zwłaszcza w kluczowych momentach. Ochronić przed nimi może szczera wiara. Przekonanie to zostało usankcjonowane przez Koran, choć częściej wyziera z treści hadisów (opowieści o życiu Mahometa lub jego wypowiedzi), z których wynika, że sam Prorok sądził, że jest opętany. Tradycja hadisów, w przeciwieństwie do Koranu, wystylizowała go na maga-cudotwórcę (przepowiadał przyszłość, czytał w myślach itp.). Według nich egzorcyzmował on demony na sposób szamański: plując na chorego, uderzając albo dmuchając nań trzy razy. Zdaniem wybitnego koranisty, M.Watta, Mahomet w proroczej ekstazie – określonej potem jako demoniczne opętanie – sławił trzy boginie, Al-Lat, Al-Uzzę i Manat, jako córy Allacha. Słowa te, zwane „szatańskimi wersetami”, usunięto z Koranu, lecz

Nowa Fantastyka 6 2006

2006-05-15 16:05:44

przetrwały w różnych zapiskach, zaś wspomniane bóstwa uznano za żeńskie dżinny. Wczesna tradycja muzułmańska zakładała, że wszystkie dolegliwości i choroby są w jakimś stopniu spowodowane obecnością złych duchów. Opętania dokonują przede wszystkim dżinny i szejtany. Dżinny to trzecia klasa bytu, zrodzona z czystego ognia (podczas gdy ludzie powstali z gliny, zaś anioły ze światła). Istoty te teoretycznie mogą dostąpić zbawienia, gdyż Mahomet został posłany także do nich. Są nieuchwytne zmysłami i bardzo potężne – początkowo sądzono, że magowie pobierają u nich nauki, później jednak uznano ich za osoby działające z inspiracji Boga i kontrolujące dżinny w jego imieniu. A zatem późniejsza tradycja muzułmańska jest bliższa hadisom niż Koranowi... Dżinny przybierają rozmaite formy i mają złośliwe usposobienie; chętnie wnikają w ciało człowieka, przejmując władzę nad duszą i powodując obłęd ofiary (szaleniec to medium dżinna). Do tej kategorii należy Iblis – ucieleśnienie zła, podobnie jak Szejtan. Istnieją jednak źródła, wedle których „szejtan” to nie imię, ale kategoria duchów – może być geniuszem, duchem opanowującym poetę, a nawet duchem opiekuńczym rodziny. Jak można uwolnić nieszczęśnika od dżinna? Tradycja nakazuje bicie kijem, podawanie gorzkiej mikstury, okadzanie chorego i izolowanie go w ciemnym miejscu. Około VII–VIII w. n.e., gdy kontakty Żydów i muzułmanów bywały przyjazne, a oświeceni mężowie wymieniali się doświadczeniami, podobno praktykowano też łagodniejsze sposoby. Generalnie w islamie nie występują egzorcyzmy. Jeśli kij nie pomoże, złego ducha należy ukamienować. Wtedy człowiek zostaje definitywnie uwolniony spod wpływu zła. Cóż, jakże praktyczne...

OPĘTANIE MILE WIDZIANE Osobną kategorię stanowią religie, w których wyznawcy dobrowolnie poddają się opętaniu, a przejęcie przez obcą moc stanowi niejako istotę kultu. Część z nich to mieszanki wierzeń rdzennie afrykańskich i azjatyckich z chrześcijaństwem (jak w przypadku voodoo i santerii, gdzie wiele bóstw zostało utożsamionych z konkretnymi katolickimi świętymi). Inne łączą te same elementy z islamem. Zalicza się do nich kult zâr, gdzie przywołuje się też waleo – muzułmańskich świętych, a także stowarzyszenia Pokomo, czyli afrykańskiego marginesu wykluczonego z życia politycznego w zarabizowanej społeczności Swahilów. Główny punkt obrzędów stanowi rytualny trans wywołany specyficzną muzyką i tańcem. Wierny doprowadzony do stanu religijnej ekstazy przestaje być sobą – staje się „koniem” ducha lub bóstwa; mówi i działa w sposób właściwy dla owej siły. Uświęcony nosiciel bóstwa wygłasza przepowiednie, często w niezrozumiałym języku (glossolalia). Do najbardziej znanych kultów należą: zâr (Sudan, Etiopia), oriso (Afryka Zachodnia), santeria (Karaiby), voodoo (Haiti), umbanda (Brazylia), rab (Senegal, Ghana). Szczególnie warto zwrócić uwagę na kult zâr, ponieważ wskazuje jedno z możliwych wyjaśnień istoty zjawiska zwanego opętaniem. Opętywani są ludzie, którzy zostali do tego predysponowani przez duchy. Ważna jest relacja między pacjentem a znachorem,

który poprzez inicjację pomaga w przeniesieniu zjawiska z płaszczyzny chorobowej, czyli automatycznej i nieświadomej, na poddaną kontroli woli. Człowiek uczy się w kontrolowany sposób wchodzić w trans i nawiązywać kontakt ze swoim zâr. Objawy opętania pojawiają się na ogół w okresach świąt, kiedy intensyfikują się relacje społeczne, a opętane osoby to głównie kobiety – zazwyczaj skazane na izolację i ograniczane przez mężczyzn. Kult stanowi dla nich okazję do spektakularnego wyładowania się: znajdują się w centrum uwagi i w sytuacji uprzywilejowanej...

OKIEM PSYCHOLOGA Z powyższego obrazu wynika, że wywoływanie opętania może być mechanizmem obronnym. Osoby na co dzień spychane na margines zostają wyniesione do sfery sacrum, dzięki czemu doznają kompensacji. Wielu badaczy uważa to za fenomen z zakresu histerii. Zjawisko występuje w różnych kręgach kulturowych na wszystkich kontynentach, ale przede wszystkim w grupach plemiennych i sektach religijnych. W społecznościach, gdzie jest to traktowane jako zstąpienie Boga lub Bogini, opętani cieszą się szacunkiem. Sytuacje te umożliwiają kontakt z czymś większym całej wspólnocie, umacniają przekonanie o byciu elementem czegoś wykraczającego poza świat doczesny, poza przestrzeń i czas. Pełnią zatem rolę kulturowego mechanizmu obronnego. W koncepcji Junga jest to jedna z form kontaktu z Archetypem, który powoduje transformację; jednostka czuje się odrodzona jako „większa” osobowość... Możliwość istnienia specyficznego, psychologicznego mechanizmu obronnego pośrednio potwierdza także sytuacja osób owładniętych przez złe moce w otoczeniu generalnie obawiającym się kontaktu z nadnaturalnym. Opętani przez diabła na ogół pochodzą ze społeczności silnie katolickich i nieprzypadkowo są to częściej kobiety niż mężczyźni, czyli jednostki deprecjonowane w tradycyjnym porządku społecznym popieranym przez Kościół. Przejawiając wielką nienawiść do symboli chrześcijańskich, dają upust frustracji. Mówienie językami i nieludzką siłę także można racjonalnie wytłumaczyć – glossolalia oraz uwalnianie przez organizm ukrytych rezerw sił w obliczu zagrożenia i w stanie histerii zostały wielokrotnie opisane. Być może niektóre słowa kojarzą się z aramejskim, ponadto człowiek ma tendencję do przeinaczania faktów i tłumaczenia wszystkiego na korzyść własnej wizji świata. Literatura dotycząca psychiatrii kulturowej uznaje opętanie za zjawisko z pogranicza normy i patologii psychicznej. Klasyfikacja psychiatryczna ICD-10 (1998) umieszcza stany transu i opętania w podgrupie zaburzeń dysocjacyjnych; traktuje je jako formy zaburzeń nerwicowych. Wiele przypadków to efekt schizofrenii i zaburzeń rozszczepienia osobowości. Warto pamiętać, że o ile chorobę psychiczną związaną z uszkodzeniem lub niewłaściwym funkcjonowaniem mózgu można obiektywnie stwierdzić, wykonując badanie, to realność czynnika nadnaturalnego trudno zweryfikować empirycznie. Tak naprawdę ocena zależy od wiary obserwatora i wpojonego w dzieciństwie obrazu świata, który determinuje odbiór i kodowanie rzeczywistości.

Joanna Kułakowska Nowa Fantastyka 6 2006

1-12_NF06.indd 7

7

2006-05-15 16:06:07

PUBLICYSTYKA

Polska literatura groz y nowego milenium PRZEMYSŁAW ROMAŃSKI, RAFAŁ CHOJNACKI ając tak piękną tradycję literackiej grozy – gdyż utwory, które dzisiaj określilibyśmy mianem horroru, tworzyli nasi narodowi wieszcze i zdobywcy Nagrody Nobla – przez dziesiątki lat nie potrafiliśmy nawiązać do przeszłości. „Rękopis znaleziony w Saragossie” Potockiego, „Dziady” Mickiewicza, „Wampir” Reymonta i wreszcie teksty prawdziwego nadwiślańskiego piewcy grozy – Stefana Grabińskiego, ciążyły w pamięci rodaków, nie powodując jednak pospolitego ruszenia. Były co prawda pojedyncze próby przełamania impasu, w postaci krótkich form literackich, ale nie napawały optymizmem. W „Nowej Fantastyce” czy w „Feniksie” od czasu do czasu pojawiały się jakieś mroczne historie, lecz stanowiły one raczej wyjątek niż regułę. Mimo nominacji do Nagrody im. Janusza A. Zajdla nie wzbudziła powszechnego entuzjazmu „Sfora” Tadeusza Oszub-

M

8 1-12_NF06.indd 8

skiego z 1992 roku, która jest uważana za naszą pierwszą współczesną powieść grozy. Nie powiodła się również próba wydawania magazynu „Kruk”, w całości poświęconego horrorowi (1997). Zdawałoby się, że pustka i marazm na zawsze zdominują rodzimy horror, co potwierdził jeszcze rok 2000. Jednak później Polacy zaczęli się bać.

PRZEBUDZENIE Z wolna, niczym tuwimowska lokomotywa, rozkręcał się rynek filmowy, a wraz z nim w polskim społeczeństwie ożywało pragnienie przeżywania kontrolowanego strachu rodzimej produkcji. Wreszcie ocknęli się autorzy, choć całkowite przebudzenie miało im zająć jeszcze kilka lat. W 2001 roku na uwagę zasługują „Dzieci nocy” Witolda Jabłońskiego, nietypowa powieść, która zostawia w pamięci obraz polskiego prezydenta

pijącego krew swej ofiary, oraz „Piekło i szpada” Feliksa W. Kresa – mroczna historia przygodowa. Następne miesiące zapoczątkowały trend, który trwa do dzisiaj – ciągły wzrost ilości publikowanych dzieł oraz nieustanne podnoszenie jakości. Okazało się bowiem, że autorzy, którzy latami szlifowali warsztat w czasopismach, w końcu mieli szansę zaistnieć w publikacjach książkowych. Rok 2002 zdecydowanie należy do krótkich form, wśród których trzeba wyróżnić opowiadania Łukasza Orbitowskiego zgromadzone w zbiorze „Szeroki, głęboki, wymalować wszystko” oraz antologię „Strefa Mroku”. Warto też zwrócić uwagę na, jak głosi reklama, literaturę grozy

Nowa Fantastyka 6 2006

2006-05-15 16:06:23

PUBLICYSTYKA dla inteligentnych w postaci „Czekając w ciemności” Pawła Siedlara. Mimo że przechwałki wydawcy należy włożyć między bajki, książka stanowi wyraźny przełom. Delikatny ukłon w stronę horroru składają też Jacek Komuda w „Wilczym gnieździe” i późniejszy zdobywca nagrody Nike, Wojciech Kuczok („Szkieleciarki”).

Alessandro Bavari, www.alessandrobavari.com

RENESANS Gdyby ktoś kazał nam wskazać książkę, od wydania której należałoby datować renesans polskiej literatury grozy, wybór bez wątpienia padłby na „Księgę jesiennych demonów” Jarosława Grzędowicza. Ten zbiór czterech długich opowiadań stanowi doskonały przykład na to, jak napisać horror bez popadania w pułapkę powtórzeń i schematów. Przywrócił on wiarę w polską grozę, i to nie tylko czytelnikom, lecz także wydawcom. W 2003 roku daje o sobie znać Maja Lidia Kossakowska. Jej „Obrońcy Królestwa” nie są może horrorem, ale książce nie brakuje odpowiedniego klimatu. Brakuje go natomiast przerobionemu na powieść scenariuszowi, pod którym podpisali się Mirosław P. Jabłoński i Andrzej Mol. Mowa tu o „Tajemnicy czwartego apokryfu”, która stanowi nieudaną próbę nawiązania do przedwojennych tradycji literackich. Niestety zabrakło tu polotu, do którego przyzwyczaił nas choćby Grabiński. To, że Polacy potrafią również straszyć dłuższymi utworami, w 2004 roku udowodnił Piotr Zaremba w swojej „Plamie na suficie”, choć kilka miesięcy wcześniej wcale nie gorzej zaprezentował się „Siewca wiatru” Kossakowskiej. Zaremba zaserwował nam mroczną i tajemniczą aurę otaczającą warszawską willę. Jego powieść, wzbogacona przemyśleniami na temat nieuchronności losu i grozy przemijania, jest już tym, czego fani od dawna oczekiwali. Nie można przy tej okazji nie wspomnieć o „Opętaniu”

Izabeli Szolc, choć tutaj widać wyraźny krok w przeciwną stronę. Autorka spróbowała swoich sił w dialogu z klasycznymi horrorami, takimi jak „Omen”, „Egzorcysta” czy „Dziecko Rosemary”, i wyszła z tych zmagań na tarczy. Inną literacką parafrazą jest „Patron” autorstwa Grzegorza Gortata, odnoszący się do opowieści o Fauście. Gortat był wcześniej znany z dwóch powieści fantasy, i szkoda, że nie kontynuuje już swojego romansu z grozą. Godne uwagi są zbiory opowiadań: „Demony” oraz „Małodobry” – wybór tekstów przygotowany przez Fabrykę Słów został bardzo dobrze przyjęty przez rynek, co zaowocowało pomysłami na kolejne antologie, mimo że wcześniej zbiory tematyczne właściwie w Polsce nie istniały. „Piknik w Piekle” Dawida Kaina i Kazimierza Kyrcza Jr reprezentuje natomiast mniej znane oblicze polskiej literatury grozy. Książka zawiera teksty lepsze i gorsze, ale w większości warte odkrycia.

KRÓLEWSKI ROK Jednak prawdziwą ucztę dla miłośników literatury grozy zgotował rok 2005, w którym horror zyskał nie tylko większy rozgłos, lecz także renomę. Dzieje się to głównie za sprawą trzech wyśmienitych książek: „Domofonu” Zygmunta Miłoszewskiego, „Maski Luny” Jarosława Moździocha i „Wigilijnych psów” Łukasza Orbitowskiego. Nie można też zapomnieć o „Połowie nocy” Izabeli Szolc, „Imieniu Bestii” Jacka Komudy oraz antologii „Deszcze niespokojne”. Tytuły te wyróżnia nie tylko to, że są horrorami pełną gębą – o ich sukcesie stanowi spełnienie podstawowego wymogu stawianego literaturze popularnej – dostarczają dobrej rozrywki i jednocześnie prezentują bardzo dobry styl. Ubiegłoroczny szlak polskiej grozy rozpoczyna się w nawiedzonym bloku na warszawskim Bródnie („Domofon”), wiedzie przez wykopaliska archeologiczne w Choszczówce („Maska Luny”), aż po mitologię zła rodzącą się w ulicznym brudzie Krakowa („Wigilijne psy”). Demony Warszawy odkrywa w swojej powieści Miłoszewski, dając nam do zrozumienia, że nawiedzone domy to nie tylko problem Anglosasów – możesz się z nim spotkać na najbliższym blokowisku. Moździoch

prezentuje z kolei horror w ujęciu antropologicznym, i choć znamy wiele przykładów zła wygrzebanego z ziemi – tym razem warto zwrócić uwagę na polskie realia. O tym, że nie są one idyllą, opowiada też Orbitowski, którego proza odziera jego rodzinny Kraków z patosu i sprowadza do poziomu szarego, niebezpiecznego miasta. Zarówno w centrum, jak i na obrzeżach kryje ono tajemnice, jakich zwykli ludzie nie powinni odkrywać. Miło zaobserwować, że polscy autorzy nareszcie odchodzą od anglojęzycznych imion i nazw miejscowości, pokazując i udowadniając, iż słowiańska rzeczywistość ma równie dużo do zaoferowania. Miniony rok to również książki dość nietypowe, takie jak „Miejsce dla dwojga” Marcina Wolskiego, które może z powodzeniem uchodzić za mroczną powieść sensacyjną, ale jest osadzone w konwencji horroru. Tajemnicze organizacje, spiski, agenci, mafia, miłość, ale też podróże poza ciało tworzą w tej powieści konglomerat gatunkowy niezwykłej urody. Autor ten nie pierwszy raz romansuje z grozą, choć podobnie jak w przypadku „Agenta dołu” (1988) jest to tylko zabawa konwencją. Równie eklektyczny jest „Diabeł na wieży” Anny Kańtoch – zbiór opowiadań łączący w sobie elementy mrocznego kryminału, grozy i powieści gotyckiej z delikatnymi dodatkami fantasy. Domenic Jordan, bohater wykreowany przez młodą pisarkę, jednoczy cechy wielkich detektywów (wspomnienie o Sherlocku Holmesie będzie tu jak najbardziej na miejscu) i przeżywa przygody, których nie powstydziłby się brat William z Baskerville. Wydawca na siłę próbuje zaszufladkować „Diabła...” jako książkę fantasy, mimo że elementów tego gatunku jest w zbiorze niewiele. Czytelnik jednak szybko zorientuje się, co jest grane, i rozpozna grozę wysokiej klasy. Przebojem na literackie salony wdarł się również Jakub Ćwiek – jego „Kłamca” to książka pełna nawiązań do twórczości Stephena Kinga i Neila Gaimana, stanowiąca wyborny przykład, że Polacy potrafią tworzyć własne, oryginalne historie, które się nie odcinają od zagranicznego dziedzictwa, a co więcej, korzystają z niego właściwie i z umiarem. Nowa Fantastyka 6 2006

1-12_NF06.indd 9

9

2006-05-15 16:06:43

HORROR STATYSTYCZNIE POPRAWNY Już samo zestawienie książek będących stricte horrorami pozwala dobrze rokować na przyszłość. A jeśli do listy polskiej literatury grozy nowego milenium dołączymy jeszcze książki, które zawierają elementy charakterystyczne dla horroru, ale stanowią tylko część ich treści, to lista ta się znacząco wydłuży. W 2004 roku doliczyliśmy się kilkunastu takich pozycji, a w 2005 – bagatela – ponad trzydziestu. Jeżeli ten trend uda się podtrzymać, a wiele na to wskazuje, to polscy fani opowieści z dreszczykiem mogą spać spokojnie. Już początek 2006 roku wyglądał bardzo ciekawie, a to zaledwie gra wstępna przed prawdziwym straszeniem. Tomasz Bochiński zaprezentował w „Wyjątkowo wrednej ceremonii” nowe spojrzenie na grabarski fach, i choć poszedł nieco w stronę stylizacji à la Pilipiuk, udało mu się stworzyć odpowiedni klimat. Doczekaliśmy się dwóch wznowień – „Piekła i szpady” Feliksa W. Kresa oraz „Bram strachu” Andrzeja Ziemiańskiego. Trzecią część cyklu „Gwiazda Wenus Gwiazda Lucyfer” zaserwował nam Witold Jabłoński, a spod ręki Dariusza Matuszaka wyszedł mroczny thriller „Brzytwa Ockhama”. Magdalena Kozak, która zadebiutowała wcześniej w prasie, napisała książkę o tajnej jednostce ABW zajmującej się walką z wampirami („Nocarz”), Piotr Patykiewicz połączył fantasy z horrorem („Zły brzeg”), a zdolną do wszystkiego sektę miłośników erotycznych przygód znajdziemy w „Barocco” Tobiasza W. Lipnego. Niedawno zadebiutowali zbiorem opowiadań „W głębi mroku” dwaj Robertowie – Cichowlas i Kucharczyk, znani z publikacji sieciowych, a Fabryka Słów, składając kolejny hołd zmarłemu Tomaszowi Pacyńskiemu, wznowiła jego „Smokobójcę”. O mroczną interpretację ewangelii pokusił się Jacek Sobota w „Głosie Boga” – czas pokaże, czy alternatywna historia zbawienia

10

zdoła wywołać kontrowersje. Tematykę religijną, choć tym razem od strony fanatyzmu, porusza Jacek Piekara w „Przenajświętszej Rzeczpospolitej” – wyjątkowo posępnej, wręcz wulgarnej wizji Polski za trzydzieści lat. Na początku kwietnia pojawił się w końcu zbiór „Horrorarium”, w którym swoje teksty prezentują znani z „Pikniku w piekle” Dawid Kain i Kazimierz Kyrcz Jr, zaś antologię stanowiącą esencję literackiej grozy przygotował Paweł Siedlar („Opowieści okrutne”). Na kolejne miesiące ponad 600-stronnicową powieść szykuje Łukasz Orbitowski, nowy horror ma również w planach Jarosław Grzędowicz. W niedawnym wywiadzie powrót do krótkich form deklarował Andrzej Sapkowski, pamiętając zaś takie jego opowiadania jak „Muzykanci” (1989), „Złote popołudnie” (1997) i „Zdarzenie w Mischef Creek” (2000), możemy się spodziewać mocnych, horrorowych wrażeń. Zapowiadany jest ostatni zbiór opowiadań o inkwizytorze Madderdinie wspomnianego już Piekary, a chęć powrotu do tematyki grozy zapowiedział również Romuald Pawlak, znany choćby z doskonałej „Ręki Karawaniarza” (1993) i jej kontynuacji „Amsterdam we krwi” (2003). Nazwijmy zatem rzecz po imieniu – spodziewany od jakiegoś czasu boom na horror powoli staje się faktem. Zastanówmy się, co jest tego przyczyną.

TRUDNA DIAGNOZA Można zaryzykować stwierdzenie, że po latach niewoli, represji i życia w ciągłej niepewności Polacy nie potrzebowali fikcyjnych powodów do niepokoju. Musiały przeminąć całe pokolenia, a ludzie przywyknąć do pozornej normalności, ustabilizować się i poczuć bezpiecznie, aby na nowo odnaleźć w sobie potrzebę kontrolowanego strachu. Wszystko to następowało powoli i spokojnie, bo niełatwo się odciąć od własnego dziedzictwa, a duchy przeszłości powracają każdego dnia. Na szczęście one również się starzeją i stopniowo zawężają krąg oddziaływania do weteranów, a młodym nie są w stanie zrobić większej krzywdy. Literacki horror aby zaistnieć, musi mieć rzesze odbiorców, i to właśnie wśród ludzi będących nastolatkami na początku XXI wieku upatruje się najwierniejszych fanów. Obce im są reżimy stalinowskie, Hitlera znają głównie z filmów historycznych, a stan wojenny to blade wspomnienie.

Ktoś powie, że to nieprawda, bo wszystko zaczęło się po 1989 roku, kiedy rynek otworzył się na zachodnich pisarzy. Zostaliśmy wtedy zalani błyszczącą tandetą – z Guyem N. Smithem na czele – co zmusiło nas do poszukiwania prawdziwych pereł. I tak narodziła się fascynacja Kingiem, Barkerem, Koontzem. Skoro już wtedy Polacy chcieli się bać, to czemu nie zainspirowało to rodzimych kontynuatorów? Otóż zainspirowało, ale niezwykle wąskie grono odbiorców. Zachodnie książki miały to do siebie, że nie traktowały o naszych sprawach. Mogliśmy się bać zła ukrytego w małych amerykańskich miasteczkach, solidaryzować się z ofiarami tamtejszych oprawców, podziwiać angielskie demony u Jamesa Herberta czy na nowo odkrywać H.P. Lovecrafta. Ale wszystko to orbitowało szczęśliwie daleko od szarego blokowiska w Warszawie czy spokojnego życia na podkarpackiej wsi. Straszydła nie wkraczały do naszych domów, nie gościły nad mazurskimi jeziorami, nie mieszkały w górskich jaskiniach Tatr – na to bowiem polscy czytelnicy nie byli jeszcze gotowi.

NOWY, WSPANIAŁY ŚWIAT Nadchodzi czas, kiedy horrorem zainteresuje się pokolenie, które teraz wykupuje rekordowy, półmilionowy nakład Harry’ego Pottera. To pośród nich należy upatrywać przyszłych polskich Kingów i Mastertonów. Puszczając wodze wyobraźni, możemy snuć różnorakie wizje przyszłych spadkobierców najznamienitszych współczesnych nazwisk. Możliwe, że za kilkadziesiąt lat czytelnicy fantastyki będą dyskutować o wpływach nieżyjących już pisarzy – recenzenci będą porównywać kolejne opowieści do miejskich klimatów Orbitowskiego, opisywać atmosferę jesiennego przygnębienia rodem z Grzędowicza i doszukiwać się wątków z Sapkowskiego (niech no tylko ktoś każe swojemu bohaterowi nosić długie białe włosy...). Egzorcysta Wędrowycz wstanie z grobu, a trudna w ekspresji proza nie będzie już porównywana do Koji, ale do Dawida Kaina. Dzisiaj widać jak na dłoni, że polscy czytelnicy dojrzeli do strachu i coraz częściej szukają go w rodzimych realiach. Z czasem sytuacja się uspokoi – żaden boom nie trwa wiecznie – ale jeżeli pisarze i wydawcy mądrze to rozegrają, popyt pozostanie. Wybiegając w przyszłość, można się pokusić o marzenie, że tym razem to literatura odwdzięczy się kinematografii i zachęci rodzimych producentów do inwestowania w horror. Pole do popisu jest spore, ale to już, niestety, czysta fantastyka.

Przemysław Romański Rafał Chojnacki

Nowa Fantastyka 6 2006

1-12_NF06.indd 10

2006-05-15 16:07:05

PUBLICYSTYKA

Nowa Fantastyka 6 2006

1-12_NF06.indd 11

11

2006-05-16 10:09:06

PUBLICYSTYKA

12

Nowa Fantastyka 6 2006

1-12_NF06.indd 12

2006-05-15 16:07:25

OPOWIADANIE ZAGRANICZNE

SUPER 8 (Super 8)

Terry Bisson

Mariusz Zabdyr

P

opatrz. Wszyscy byliśmy tacy śliczni. I wiedzieliśmy o tym, filmowaliśmy wszystko, co robiliśmy, i siebie nawzajem, zmieniając naszą teraźniejszość w natychmiastową przeszłość i jednocześnie przyszłość zapisaną w pamięci: Super 8. Samochody, twarze, ubrania, miejsca, głupie miny, męsko-damskie zabawy wśród suchych liści i na miejskich ulicach, ściągnięte z „Hard Day’s Night” i „Jules et Jim”. Ile braliśmy z filmów! Kiedyś podobno było odwrotnie. To pierwsze, przymglone (słabe światło? tani film?), szarpane wspomnienie nas wszystkich razem pokazuje pełną śmiechu wyprawę na niewielką górkę (dużą skałę!) w Central Parku, ręka w rękę w górę stromej ścieżki. Śmiech. Kółko jest niewielkie, jak na razie tylko czworo, z jednym wyjątkiem sami chłopcy. Dwaj z nas są „artystami komiksu” (rysownikami), debiutującymi w nowym magazynie, założonym przez potomka dobrze znanej, ale nigdy niewymienianej na głos rodziny. Tu jest Mason, który żałuje, że włożył kowbojskie buty o śliskich podeszwach. A tu jest John, który nie potrzebuje butów, żeby zadawać szyku. Potomek, Si, prowadzi wyprawę. Jest z nas najstarszy, ma prawie trzydziestkę. Rozpakowuje jedzenie, trawkę, wino, a reszta z nas się śmieje z jego oficjalnego kosza piknikowego, aż w końcu on też zaczyna się śmiać, nieśmiałym, pełnym niechęci do siebie śmiechem tych, których krępuje własne

bogactwo. Jeszcze nie ma brody, ale już o niej myśli. I Wendi, nasza jedyna dziewczyna, długie nogi, drobne piersi, drogie buty. (To jest jeszcze przed BJ i jej długimi nogami, dużymi piersiami, zabawnymi butami). Na szczycie jest zimno i wietrznie, ale na dole było dokładnie tak samo. Wygląda to na koniec listopada, resztki liści trzepoczą niczym duchy, szukając miejsca spoczynku, najlepiej razem. Już duchy! Każde z nas po kolei bierze Super-8 Si. John robi miny, przekonany, że jest uroczy, a Mason przybiera ponury wyraz twarzy, myśląc, że dzięki temu wygląda godnie. A Wendi opowiada nam naszą historyjkę. Mówi do kamery, jakby dało się ją przekonać, by rejestrowała słowa. Przewijamy do przodu, do Park Avenue i pełnego dezaprobaty portiera, i do ciemnego apartamentu, wielkiego jak opuszczone miasteczko, w którym dziadka Si już wtedy nigdy nie było w domu. Kółko jest małe. Siedzimy na perskim dywanie, będącym – co jest przyznane z niechęcią – podarunkiem szacha, i dzielimy się jointem. Czy Wendi wie, że i John, i Mason mają widok na jej majteczki? Kosztowne, tak samo jak jej buty. Otaczają nas niechciane skarby. Na ścianie wisi Rockwell Kent – podobno kiedyś siedział w tym fotelu. John mierzy futro z mrocznej, zapomnianej szafy, a Si usiłuje ukryć dezaprobatę, bez skutku. FF do innego, większego kółka, na wysokiej łące na północy stanu. BJ wyskakuje ze Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 13

13

2006-05-15 15:13:39

TERRY BISSON stosu liści niczym Wenus wyłaniająca się z morza, nowo narodzona, naga i po prostu piękna. Patrz, jaka jest szczęśliwa. To musiał filmować John. Ale następne ujęcie już nie. FF, noc, czujne cienie wokół kopuły, srebrzystej w świetle księżyca, obserwują, jak płonie… 

– Och! – Co się stało? – Nie wiem. Miałem sen. Mason usiadł na łóżku. Przez wielkie okno zajrzał księżyc niczym pełna zdziwienia ludzka twarz. – Koszmar? – Constance się poruszyła. Bez makijażu wyglądała staro. Zabawne. Mason pamiętał czasy, kiedy nie chciał, żeby się malowała. Teraz żałował, że tego nie zrobiła. – Raczej sen. To był sen o... czymś. – O czymś. – O starych czasach, jeszcze w Nowym Jorku. Dziwne. To było... – Jasne. Możemy iść spać? – To było w Super 8. – Okay. Możemy już spać? 

Spójrz! Tutaj jedziemy na południe, do Waszyngtonu, na wielki protest przeciw wojnie w tysiąc dziewięćset sześćdziesiątym ósmym roku. Volkswagen Si jest cały pokryty kolorowymi spiralami i bojowymi hasłami. Wiedzieliśmy, jak go pomalować, ale nie – jak go naprawić, chociaż to nie miało znaczenia, bo kiedy się zepsuł, brodaty mechanik, specjalista od volkswagenów, także jadący do stolicy na demonstrację, zatrzymał się i doprowadził nas do porządku w dwadzieścia minut. Te czterdziestokonne mają fatalne styki. Kiwamy głowami, jakbyśmy wiedzieli, co to są styki. Vince (ma na imię Vince) nie chce dwudziestodolarówki Si, ale grubego jointa, którego skręcił John, przyjmuje z brodatym uśmiechem i jedziemy dalej. Żegnajcie! Gdzie jest dzisiaj Vince, jeśli nie tutaj, w naszej zbiorowej pamięci? Nasz minibus jest tylko częścią karawany dziecięcej krucjaty, pełnej uśmiechów i pacyfek na tylnych oknach. FF do samej demonstracji, korowód ślicznych twarzy, młodych, pełnych złości tylko na pokaz, pełnych radości ze swojej nowo odkrytej potęgi. My jesteśmy przyszłością! Zaatakowani gazem łzawiącym, ciągle się śmiejąc, rzygamy. Hej, hej, LBJ! Kiedy SDS biegną przez tłum z czerwonymi flagami, biegniemy za nimi (kto by się oparł?), krzycząc z radosnej wściekłości. Mason, który w zeszłym tygodniu

Terry Bisson (1942–) Amerykański pisarz, znany głównie jako autor opowiadań („Niedźwiedzie odkrywają ogień” z 1990 roku; zdobyło nagrody Hugo i Nebulę). W swoim dorobku ma także kilka powieści i scenariuszy komiksów (m.in. wg powieści z cyklu „Amber” Rogera Zelazny’ego). Słynie z łączenia gatunków, z łatwością miesza elementy fantasy z SF i horrorem, czemu często towarzyszy spora domieszka humoru. Czytelnicy „NF” mieli okazję przeczytać jego opowiadanie w numerze 4/00 oraz najnowszą minipowieść „Tajemnicza planeta” („FWS” lato 2006). (pz)

14

zrobił swoją pierwszą okładkę dla Si (imitacja Frazetty), z szerokim uśmiechem zaciąga się wielkim jointem. Jesteśmy na wolnej ziemi, między swoimi, po raz pierwszy. Mason przekazuje jointa Si, który przekazuje go Johnowi, który pokazuje język do kamery – szczeniak, wyposażony w cały (i nic więcej) szczeniacki urok. Wendi w swojej markowej sukience, pochlapanej błotem i śmierdzącej gazem łzawiącym, oddaje kamerę i bierze jointa. Super 8 ze swoim migającym światełkiem, przekazywana w koło, z ręki do ręki, jedyna z nas, której nigdy nie widzimy. FF – i kółko robi się większe, ale też bardziej ścisłe. Teraz Will jest jednym z nas, twarz i dłonie, opaska na czoło i wszystko. Stoimy dookoła małej geodezyjnej kopuły, wszyscy z wyjątkiem BJ, którą widać w drzwiach, podczas gdy płomienie liżą pokrycie z celotexu, rzucając żółte światło na jej... 

– Cholera! Wendi usiadła, sama w swoim wielkim łóżku. Przez okno światła Manhattanu lśniły niczym gwiazdy, każda zamieszkana. – Tak samo jak wczorajszej nocy – powiedziała do siebie. Zerknęła na zegar. Druga. Za wcześnie, żeby wstawać, ale nie chciała już zasypiać. Gdyby był ktoś, do kogo mogłaby zadzwonić. Zawsze był Mason, ale w Kalifornii jest teraz północ. Zawsze jest jeszcze komputerowy pasjans. 

Popatrz. Jesień w Nowym Jorku. Można poznać po świetle. Po zbiornikach na wodę, kryjących się na horyzoncie niczym płochliwe drewniane bestie, można poznać, że jesteśmy na dachu nad strychem, w dzisiejszym Soho. Wtedy był to tylko sam brzeg włoskiej dzielnicy, gdzie na rogu Broome i West Broadway sprzedawali kurczaki. Spójrz na neonowego kurczaka, dzień i noc kiwającego głową. Mason musi trzymać kamerę, bo to on znalazł strych, a kurczak jest jego totemem. Tu jest Si, smaruje bajgla serem (niedziela rano). John wkłada do ust jointa. A to Wendi, jak zwykle mówi, opowiada nam historię, i można poznać, co to za historia, bo jest nas pięcioro, nie czworo. Kiedy kamera krąży, widzimy dodatkową rękę, której nie odpowiada żadna twarz. Will. Nie ma twarzy, jeszcze nie. Ale jest zabandażowana ręka, przewijamy do przodu i jest Will, z łopatą kopie doły na słupy, które będą podpierać podłogę kopuły. Spójrz na królewską rzekę Hudson, w oddali, między drzewami, jest jak szeroka, stalowa droga. FF i mamy kopułę, prawie gotową, BJ otwiera trójkątne drzwi, jej idealna figura odcina się na tle płomieni... 

– Czy wszystko w porządku? Stewardesa. W pierwszej klasie zawsze są czujne. – To tylko zły sen – odpowiedział Si. Nie wspomniał, że nie spał od trzech nocy. Nie płacili im na tyle dużo, by były aż tak usłużne. 

Popatrz. Wendi ma na sobie długą jedwabną suknię (1400 dolarów), siedzi w rozproszonym świetle z West Broadway i opowiada nam historię. Super 8 kocha jej tańczące, wijące się dłonie. Wendi też jest potomkinią. Jej ojciec pisał do „New Yorkera”, a kiedy zasmrodził się papierosami na śmierć, nie zostawił jej żadnych pieniędzy, ale za to bogaty

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 14

2006-05-15 15:13:56

SUPER 8 krąg kontaktów. Nietrudno dostać pracę w „Vogue”, kiedy naczelna zna cię od dziecka. Wendi zbierała historie w wyższych kręgach i przynosiła nam. Posłuchajcie, mówi. Ona i Si byli na przyjęciu, kiedy znany krytyk muzyki rockowej odciągnął ich do cichego kąta i zapytał, czy wiedzą coś o Podziemnym Ekspresie. Dość, odpowiedzieli. To sposób ucieczki przed wojskiem dla tych, którzy nienawidzą wojny, prawda? Wendi zapisała adres na pudełku zapałek (z Twenty One, a może z Four Seasons?) i, rzeczywiście, następnego popołudnia ciemny, skupiony, pozbawiony twarzy młody człowiek stanął przed drzwiami, niosąc swoje ubrania w papierowej torbie. Oznajmił, że przysłali go Si i Wendi. Mason i John się nim zajęli. Z tego oczywiście żadnych zdjęć nie ma. FF – i on jest już jednym z nas, wdrapuje się z BJ na wzgórze, na Upper Meadow, trzymają się za ręce, oboje oczywiście nadzy. To nasz świat, otwiera się do słońca niczym kwiat. FF – i Si podaje łopatę Wendi, która wcale jej nie chce, ze złością odrzuca ją między liście naniesione pod kopułę, wąskie liście, tlące się, a potem wybuchające płomieniem... 

– Już wstałeś? – Nie mogłem spać. – Znowu? – Mam sny. – Will nie powiedział Emmie, że miewał je już przedtem. Przed laty. I udało mu się przed nimi uciec, w jej ramiona, do jej pocałunków. – Może nie pójdziesz dzisiaj do pracy i się wyśpisz? – Dobry pomysł. I tak mam parę telefonów do załatwienia. 

Trzy, nie, cztery noce z rzędu. Mason myślał o tym całą drogę do pracy w swoim nowym audi A6. Na Bay Bridge stał w korku, okropnym, to znaczy, zupełnie normalnym. Przetrzymał obowiązkowe spotkanie w poniedziałek rano (ostatnie problemy z systemem operacyjnym) i w południe schronił się w jasnym narożnym biurze, mówiąc swojej asystentce administracyjnej (sekretarce), że zamierza przez godzinę medytować. Następnie wybrał numer, na który nie dzwonił od tak dawna, że o mało co nie musiał go szukać. 

– Renee, wiesz, że nie odbieram telefonów w porze lunchu. – Tak mu powiedziałam. Ale powiedział, że pani odbierze. Mam powiedzieć, że to Mason. – Ach, w takim razie daj mi to. Ale będziesz musiała popilnować za mnie przodu. – Tak jest, proszę pani. – Przestań tak do mnie mówić. Taka stara jeszcze nie jestem. Mason? – Wendi. – Mój Boże! Gdzie ty, u diabła, jesteś? – W biurze. San Francisco. Wiem, że jesteś zajęta, ale musiałem do ciebie zadzwonić. Miałem ostatniej nocy dziwaczny sen. – Wiem. Ja też. – Super 8. Czyli tobie też to się śni? – Cztery noce z rzędu. – Cholera.

– Dziwne, nie? Słuchaj, mogę do ciebie oddzwonić? Teraz nie bardzo mam czas. Jak późno mogę dzwonić wieczorem? Ta różnica czasu między wybrzeżami... – Zadzwoń jutro. Dzisiaj wieczorem idziemy do opery. Jakaś gala. – Do opery? – Nie chcesz wiedzieć. Zadzwonię do ciebie rano. Jak wcześnie mogę dzwonić? – To ja jestem na wschodnim wybrzeżu, zapomniałeś? – Zadzwonię o dziewiątej. Szósta mojego czasu. 

Bar New Yorker Wendi nie był żadnym barem, chociaż go przypominał, dopóki się nie zajrzało do menu, i nie zobaczyło cen bynajmniej nie z fast foodu. Jednak kolacja przebiegła miło, łatwo, i skończyła się o dziesiątej. W mieszkaniu na Wendi czekała wiadomość na sekretarce. Wiem, że to będzie zaskoczenie. A może i nie. Możesz do mnie wieczorem oddzwonić? Musimy porozmawiać. Will też? Teraz żałowała, że nie rozmawiała z Masonem dłużej. Chciała omówić to z nim najpierw, przed rozmową z Willem. Żałowała, że już nie pije. Choć nie chciała, w końcu zamknęła oczy i zasnęła. I pożałowała tego. 

Popatrz. Mamy dłuższe włosy, i jesteśmy w wielkim, pustym apartamencie dziadka Si przy Park Avenue. Wendi jak zwykle zabójczo wystrojona. Właśnie przyszła z bożonarodzeniowego przyjęcia w „New Yorkerze”, na które jest zawsze zapraszana. Si gotuje, jak zwykle. Mason i John zapalają jointa. Kółko się poszerza: jest tu Nelson, brat Si, zawsze skwaszony, lecz chce być częścią bandy (a nie jest) i jego najnowsza, młoda (osiemnaście, przynajmniej tak twierdzi) dziewczyna z Kalifornii, która przyjechała do Nowego Jorku, żeby zostać modelką. Ciągle jej dokucza, co przeszkadza wszystkim, tylko nie jej. BJ wyraźnie stara się tego nie zauważać. FF, perski dywan, pieniądze rozsypane jak liście. Postanowiliśmy kupić farmę na północy stanu. Każdy coś dorzuca, ale oczywiście to Si naprawdę wyłoży pieniądze na zakup ziemi. Jego rodzina ma ziemię na północy stanu, ale to będzie nowy początek. Mason ma parę tysięcy ze swojej nowej umowy z FlashKomix. Wendi dorzuca srebrną zapalniczkę swojego ojca, mówi, że możemy ją sprzedać, ojciec dostał ją od Roberta Benchleya. Nie sprzedajemy, do dzisiaj ma ją w torebce. BJ zaskakuje nas dziesiątką. I macha nieśmiało. Należy teraz do naszego kółka, bierze Super 8, i po raz pierwszy widzimy twarz Willa, za co BJ zostaje łagodnie napomniana, ale dopiero potem wyjaśnia się jej dlaczego. FF do budowy kopuły. Tu jest Mason, wygłupia się na rusztowaniu. BJ rzuca mu młotek, on się wychyla, żeby go złapać, i o mało nie spada. Nie ma dźwięku, ale można czytać z jego śmiejących się warg: Dotknięcie śmierci. A, śmierć. FF do Wendi, zapłakanej, trzymającej łopatę, jej łzy lśnią jak klejnoty w pomarańczowym świetle płomieni... 

– Niech to szlag! John usiadł. Przez brudne okno przyczepy widział kopułę w świetle księżyca jak talerz, który wylądował na łące, i nigdy już nie wystartował. Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 15

15

2006-05-15 15:14:00

TERRY BISSON Ogień. Pięć nocy z rzędu. Już prawie chciałby mieć telefon. 

– Cholera! Wendi nie mogła zasnąć. Włożyła długi podkoszulek, miała ich całą szufladę, i krążyła po mieszkaniu, nie pijąc, czekając, aż wzejdzie słońce, co w środku Manhattanu zawsze trwa długo. Dobrze było mieć przyjaciół na zachodnim wybrzeżu, zwłaszcza w nocy. Rano nie bardzo. O 7.30 tam była ciągle 4.30. Wendi położyła się na kanapie, splotła ręce na małych piersiach, patrząc prosto w górę; zamknęła oczy i zasnęła, celowo; czasem jej się to udawało. To było trochę jak mała, próbna śmierć. Nie zawsze. Telefon zadzwonił. Otworzyła oczy. Godzina 8.55. Nareszcie! – Mason? Ale nie. – Wendi. Tu Will. Słyszałaś moją wiadomość? – Will! Tyle lat minęło! Ty też, co? – Super 8 – powiedział. – Pięć nocy z rzędu. Czyli znowu wszyscy mamy ten sam sen. – Ale inny. Zawsze kończy się ogniem. Zawsze kończy się BJ. – Wolałbym nie rozmawiać o tym przez telefon – stwierdził Will. – Odzywał się ktoś z pozostałych? – Mason. – A Si? Nie jesteś w kontakcie z Si? – Oczywiście. Ale on poleciał na Alaskę, robi zdjęcia rurociągu dla „Timesa”. Wróci dopiero czternastego. Tydzień od wczoraj. – Musi być bogaty. – To praca, Will. Ty też masz pracę. – Nie kłóćmy się, Wendi. Zastanawiam się, czy nie podjechać dzisiaj do miasta. Możemy się spotkać? – Wiesz, gdzie mnie szukać. Muszę lecieć. Mam drugi telefon. Nie zdążyła odebrać, ale wiedziała, kto to był. Wykręciła domowy numer Masona. Duży błąd. – Halo? – To była Constance. – Halo! O co tu chodzi, do diabła? Wendi odłożyła słuchawkę bez słowa. Nigdy się z Constance nie dogadywały. Telefon natychmiast zadzwonił. – Mason? – Wendi? Dzwoniłem o szóstej, ale było zajęte. – Rozmawiałam z Willem. – Nie ma co wspominać o Constance. – Gdzie jesteś? – W samochodzie, na Bay Bridge. Will też, co? To znaczy, że znowu wszyscy mamy ten sam sen. Po tylu latach. – Na to wygląda. Martwi go to. – Nic nowego. – Powiedz, że ty się nie martwisz. – Odzywał się Si? – Jest na Alasce. – Wendi zgasiła papierosa w popielniczce, która przez czterdzieści jeden lat zbierała niedopałki jej ojca w „New Yorkerze”. Dostała ją od Tiny Brown. – Co Will chce zrobić? Will zawsze ma plan.

16

– Nie wiem. Ma przyjechać dzisiaj wieczorem. Spotkamy się po pracy. – Gdzie? – Chyba w restauracji. A co? – Bo też tam będę. 

Korek na West Side Driver był jak zwykle okropny. Napęd na cztery koła nic nie pomagał. Will dotarł do restauracji o 9.45, i zobaczył przy barze Masona ze szklaneczką w ręku. – A niech mnie – powiedział. – Skąd się tu wziąłeś? Uścisnęli się sztywno. Starzy przyjaciele. Starzy rywale. W jakiś sposób jednakowi. – Przyleciałem dzisiaj po południu – rzekł Mason. – Jet Blue. Rano rozmawiałem z Wendi. – Ja też. Ty też? – Super 8. Cztery noce z rzędu. Znowu wszyscy mamy ten sam sen. – Koszmar – stwierdził Will. – O to chodzi, nie? Sen nas połączył. Koszmar nas łączy znowu. Wendi podeszła od tyłu i położyła im ręce na ramionach. – Całkiem jak za dawnych czasów – powiedziała. – Dajcie mi jeszcze pół godziny, potem Renee zamknie. Co pijecie? – Kirin – odparł Will. – Czyli to twój nowy lokal. Ale jej już nie było. Rozejrzał się po stołach, wciąż w połowie zajętych przez yuppie, wszystkich w parach. Tym nie dokuczały sny. Ani koszmary. – Słyszałem, że się ożeniłeś – zagaił Mason. – W przyszłym tygodniu minie jedenaście lat. Oboje z Emmą jesteśmy prawnikami w Albany. Apelacja od wyroków śmierci. – Słyszałem. To dobrze. – A ja słyszałem, że jesteś milionerem. – Tylko na papierze. Jedno jest dobre w posiadaniu własnej firmy: człowiek może robić, co chce. – Albo potrzebuje – dodał Will, gdy barman postawił na barze dwa razy kirin. – Rozmawiałeś z Si? Albo z Johnem? – Z Johnem? Nie rozmawiałem z nim od lat. – Ja też nie – rozległ się za nimi głos. Obaj się odwrócili, i zobaczyli brodatego mężczyznę w pomarańczowej kurtce. Nie pasował do eleganckiej czerni dolnego Manhattanu. – Si! – wykrzyknęli jednocześnie. – Też je miałem – powiedział Si, gdy barman przyniósł kolejne kirin. – Na Alasce? – Po drodze. Przyleciałem z powrotem. Wylądowałem przed godziną. Myślałem, że pewnie znajdę tu was wszystkich, nas wszystkich. – Si! – odezwała się Wendi, obejmując go od tyłu. – Dzięki Bogu. Wynośmy się stąd. Renee może zamknąć. Wkładała już kurtkę, czarną motocyklową kurtkę. Czy to znaczy, że kogoś ma? – zastanawiał się Mason, zadowolony ze względu na nią i smutny ze względu na siebie. 

Pojechali samochodem terenowym Willa na 34 Park Avenue. Nikt się nie odezwał, dopóki nie weszli po schodach i nie znaleźli się w starym mieszkaniu. Wyglądało całkiem tak samo.

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 16

2006-05-15 15:14:04

SUPER 8 – Tutaj wszystko się zaczęło – powiedział Will, podczas gdy Si rozsuwał zasłony, żeby wpuścić światło gwiazd. Ale to nie były gwiazdy, tylko okna domów z naprzeciwka. – To miejsce było w snach – stwierdził Mason. – Broome Street też. – Dla mnie zaczęło się tutaj – oznajmił Will. – Ta noc, kiedy postanowiliście kupić Meadow, sen z zeszłej nocy... Wszyscy go mieliśmy, tak? Wszyscy go mieli. – Wtedy zrozumiałem, że powinienem być z wami. Nie musiałem w końcu uciekać do Kanady. – Musiałeś odsiedzieć swoje? – spytał Mason. – Sześć miesięcy w zawieszeniu. I wyrzucili mnie z wojska. Dzięki Jimmy’emu Carterowi. – Czyli nie musieliśmy się martwić? – Wendi się starała, żeby to nie zabrzmiało oskarżycielsko. – To było lata później. Po wojnie. Wtedy... – Wtedy wszystko było poważne – powiedział Si. Niósł z kuchni małe filiżanki na kawę na srebrnej tacy. Zawsze idealny gospodarz. – Kawa? – zdziwiła się Wendi. – Si, jest północ. – A czy naprawdę chcemy spać? – Mason wziął filiżankę z tacy. – Zaczęło się w Meadow – powiedziała Wendi, rezygnując z kawy. – No, w każdym razie sny. Pojawiły się, kiedy zaczęliśmy budować kopułę. Pierwszej nocy, kiedy wzięliśmy się do podłogi. – Kółka – powiedział Si. – Pamiętam ten poranek. Wszyscy spojrzeliśmy na siebie i John... to chyba był John... powiedział: Hej, zwariowałem, czy wszyscy mieliśmy ten sam sen? – I nie zwariował – dodała Wendi. – W każdym razie wtedy nie. – Nawet nie pamiętam, co to był za sen – stwierdził Will. – Ja pamiętam – rzekł Mason. – Wszystkim nam się śniło, że stoimy kółkiem wokół kopuły i patrzymy, jak sama się buduje. – To było przerażające – przyznał Si. – Stąd wziąłem pomysł na piasty. Żeby je zrobić z rury z PCV. – Teraz to się wydaje przerażające – stwierdziła Wendi. – Wtedy tak nie myśleliśmy. – Ja tak myślałem – odezwał się Will. – Teraz też tak myślę. – Ja nie – przyznał Mason. – Uważałem, że to cholernie fantastyczne. – Magiczne – powiedziała Wendi. – I logiczne. Za dnia żyliśmy jednym marzeniem, a w nocy mieliśmy te same sny. Wydawało się, że tak powinno być. – Zasnąć, może śnić – mruknął Mason. Wszyscy zamilkli. Czy naprawdę minęło trzydzieści pięć lat? – Może to od grzybów – odezwał się Si. – Pamiętacie Grzyba, jak pierwszy raz je przywiózł? Myśleliśmy, że jadą gliny. Bo porobiliśmy dziury na słupy. Wystraszył nas. – Grzyb – powiedział Will. – Teraz chyba naprawdę jest gliną. John mówił, że ciągle tam mieszka. Zostanie tam na zawsze. – Widujesz się z Johnem? – Wendi była zaskoczona.

– Raz go spotkałem, parę lat temu – wyjaśnił Will. – Sny dawno minęły. Dlaczego wróciły? To jest pytanie. Dlaczego jesteśmy tutaj i znowu mamy ten sam sen? – Może jesteśmy tutaj, żeby z tym skończyć – powiedziała Wendi. – Poza tym to nie było od grzybów. To było przez kopułę. Dziury. Koło. Zamknięcie kręgu. – BJ jest w każdym śnie – stwierdził Si. – Wszyscy jesteśmy w każdym śnie – odparł Mason. – To nie to samo – odezwał się Will. – Słuchaj, wszyscy wiemy, że to nie to samo. I każdy sen kończy się ogniem. O co w tym chodzi? Wendi ściągała dżinsy. Mason usiłował nie patrzeć. – Nie wdawajmy się w to – powiedziała. – Jeszcze nie. Może sny opowiadają nam historię? – Ktoś ma trawę? – spytał Mason. – Ja przyleciałem samolotem. – Mało już palę – powiedział Si. Była druga rano. Spali w gwiazdę, głowami blisko siebie, na zakurzonym perskim dywanie w salonie. Mason ciągle funkcjonował według czasu zachodniego wybrzeża, stał przy oknie, patrzył na taksówki na Park Avenue, jak szukają spóźnionych pasażerów. Może śnić, pomyślał. W końcu, z obawą, położył się i zamknął oczy. I pożałował tego. 

Popatrz. Jesteśmy wszyscy tutaj, tu, gdzie zawsze chcieliśmy być, na łące wysoko na zboczu góry, nad rzeką Hudson. Ten fragment musiał nakręcić John, pokazując rosnącą kopułę, z przerwami. Najpierw tylko okrągła platforma, potem rozpórki, ponumerowane i połączone piastami z PCV. Wszyscy byliśmy tacy śliczni. Zwłaszcza BJ. Nie patrzy już przez ramię, na zachód. Nadjeżdża dżip w psychodelicznych kolorach. Grzyb. Si parzy herbatę, wygląda jak teatralny czarny charakter, jak wiedźma u Szekspira. Kopuła jest centrum wszystkiego. Krąg. FF, znowu BJ, otoczona światłem niczym anioł. Ale nie, to ogień, znowu ogień. Jej rozpostarte ręce są czarne. 

– Cholera! – Ty też? – Jasne. Wszystkim się śniło to samo, nie? Siedzieli i kiwali głowami. – To samo nie zniknie – stwierdził Si. – To nas wzywa. Przyzywa. – Równie dobrze możemy się zbierać – stwierdziła Wendi, naciągając dżinsy. Spała w podkoszulku i majtkach. Mason usiłował nie patrzeć na niewielki biały trójkąt, kiedyś tak dobrze znany, tak drogi. Will wyjął z kieszeni kluczyki. – I tak muszę go przestawić – powiedział. – Po siódmej nie można tu parkować. A już jest wpół do ósmej. – Powinienem zadzwonić do Constance. – Mam komórkę – powiedziała Wendi. – Możesz zadzwonić z drogi. – Każdy ma komórkę – zauważył Will. 

West Side Highway. Henry Hudson. Saw Mill. Taconic. Milczeli, póki nie dotarli do pierwszego pasma wzgórz przecinających Hudson, od New Jersey na północ, w stronę Nowej Anglii. Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 17

17

2006-05-15 15:14:07

TERRY BISSON Nowe znaczy stare, pomyślał Mason. Przechylił się przez siedzenie, i włączył płytę. „All Along the Watchtower”. Two riders were approaching... – Musi być jakieś logiczne wytłumaczenie – odezwał się Will. – Logiczne? – powtórzył Si. – Sny nie są logiczne. Pamięć też nie. To wspólne wspomnienie. Stworzyliśmy grupową pamięć, która istnieje niezależnie od nas wszystkich. Nawet kiedy nie ma już grupy. – Zbiorowy umysł – stwierdził Mason. – Co takiego? – Zbiorowy umysł. Składający się z nas wszystkich, ale niezależny. Zapisaliśmy wszystkie nasze wspomnienia w Super 8. A potem wspomnienia zyskały dostęp do nas. Istniały tylko wtedy, kiedy byliśmy razem. A razem jesteśmy tylko we śnie. – Dziękuję, panie profesorze – powiedział Will. – A strefy czasowe? – spytała Wendi. – W snach czasu nie ma – rzekł Si. – Może we śnie jesteśmy wszyscy w jednej strefie. – Może – przyznał Mason. – Tak czy inaczej, to zniknęło, a teraz wróciło. Co się zmieniło? Liście się zmieniły, a przynajmniej zmieniały. To jedyna rzecz ze wschodu, za którą tęsknię, pomyślał Mason. To i ten mały trójkącik. – Wzywa nas z powrotem – powiedziała Wendi. – To BJ wzywa nas z powrotem – dodała. – Mało prawdopodobne – stwierdził Will. Był ekspertem, rzeczowym kierowcą. – Porozmawiajmy o tym, co jest prawdziwe. – Sny nie są prawdziwe? – spytał Si. – Prawdziwe jest to, że sny wróciły po trzydziestu pięciu latach. Prawdziwe jest to, że wszyscy je mamy. Znowu. A myśleliśmy, że zdołaliśmy się ich pozbyć. – Wynieśliśmy się stamtąd najszybciej, jak tylko się dało – rzekł Si. – Żeby się ich pozbyć, musieliśmy się rozdzielić – powiedziała Wendi. – Każdy w swoją stronę. I udało się. Przynajmniej na jakiś czas. – Trzydzieści lat – odezwał się Mason. – Kawał czasu. – Trzydzieści pięć – uściślił Will. – Poza tym jest tu wspólny temat. Wszystkie się kończą w tym samym miejscu. Ogniem. – I BJ – dodała Wendi. – Ogień i BJ. – Po trzecie, wszyscy reagujemy. Jesteśmy tutaj. Jesteśmy tu wszyscy, bo się boimy. – Może to poczucie winy – zasugerowała Wendi. – Pamiętacie winę? – Po czwarte, wszyscy wiemy, co mamy robić. – Wiemy? – spytał Willa Mason. – Jesteśmy tu, na Taconic, nie? Jedziemy na północ. Po trzydziestu pięciu latach. 

Will zjechał z Taconic zjazdem na Route 55. – Pamiętasz drogę – stwierdził Mason. – Wróciłem tu raz, sześć czy osiem lat temu. Zajrzeć do Johna. Upewnić się, że nie ściągnie tam glin. Nie ucieszył się szczególnie na mój widok. Mieszkał sam i hodował trawę. Wyglądał jak dzikus.

18

– Zawsze o tym marzył – powiedziała Wendi. – To było wtedy – odparł Si. – A to jest teraz. – O co ci chodzi? – O to, że nasze sny i marzenia nie należą już do nas. Nie zauważyłaś? 

– Nareszcie jakaś korzyść z napędu na cztery koła – mruknął Will. Milczeli, gdy potężny pathfinder podskakiwał na bitej drodze, przekraczając wąską bramkę. Ktoś wyłonił się z lasu ze strzelbą w ręce. – John! – zawołała Wendi. Wyglądał tak staro. Wszyscy byli równie zaskoczeni jak ona. Zawsze był najmłodszy. Szczeniak. – Witajcie w domu – powiedział John z ponurym uśmiechem. – Co się stało z twoją ręką? – Ogień – odparł, otwierając strzelbę, by pokazać, że nie jest naładowana. Wsiadł do pathfindera. Wendi przesunęła się na środek przedniego siedzenia, by zrobić mu miejsce. – Ogień? – spytał Si. – Oczywiście – potaknął Will. – Wszyscy widzieliśmy go w snach, prawda? – Powinieneś wiedzieć, że nie należy pchać rąk w sny – powiedział Si do Johna. – Tak, ale... – Skąd wiedziałeś, że przyjedziemy? – spytała Wendi. – To znaczy, przed chwilą, na drodze. – Alarm – wyjaśnił John. – Ta skrzynka na bramie to laser, uruchamia dzwonek koło przyczepy. Ale spodziewałem się was wszystkich, odkąd sny się znowu zaczęły. Albo przynajmniej części z was. Nie oczekiwałem całej ekipy. Fajnie. Cześć, Wendi. Przyjęła pocałunek w policzek. – Jaki ogień? Po chwili, jak tylko samochód pokonał ostatni stromy kawałek przez niewielki zagajnik, i wyjechał na polanę, zobaczyła. Wszyscy zobaczyli. – O Boże! – westchnął Si. 

Kopuła spłonęła. Zmieniła się w krąg zwęglonych desek i jeszcze sterczących czarnych rozpór. PCV się stopiło, ale rozpory wciąż się trzymały. Stali i patrzyli w milczeniu, potem obeszli ją wkoło. – To się stało zeszłej nocy – powiedział John. – Jak bomba. Dobrze, że padało i ogień się nie rozszerzył. Poparzyłem rękę, kiedy próbowałem wynieść rzeczy. Znowu zaczynało padać. Trochę. – Rzeczy – powtórzył Will, wciągając w nos zapach zwęglonego rumowiska. Kopuła miała w przekroju sześć metrów, trzy wysokości. Pokrycie z celoteksu spłonęło całkowicie, zostały tylko zwęglone rozpory, jak sen o kopule. Zły sen, pomyślał Mason. – Metaamfetamina! – powiedział Will ze złością. – Co? – Cholerne laboratorium do metaamfetaminy. Oszalałeś, John? Przeszedłeś od hodowania trawy do gotowania amfy? Zmieniłeś kopułę w laboratorium?

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 18

2006-05-15 15:14:11

SUPER 8



Popatrz. Na dworze jest ciemno, ale w kopule świeci światło. Jedno z nas, to Wendi, otwiera ciężkie drzwi, a tam w świetle trzech świeczek na podłodze jest BJ, obraca się powoli, zwisa za szyję z liny przywiązanej do wysokiej środkowej piasty. Jak ona się dostała tak wysoko? Teraz widzimy drabinę przewróconą na podłogę, między pudłami i śmieciami, które wypełniają kopułę. BJ okręca się, i widzimy jej twarz. Mówi coś, bezgłośnie, ale możemy czytać z jej warg, przynajmniej w pamięci. Pomocy. Pomóżcie mi. Potem okręca się w drugą stronę, do rosnącego ognia. 

– Aaach! – Co się stało?



Jeep cherokee pokonywał skrajną część zbocza, ślizgając się w błocie. Na drzwiach miał napisane: Zastępca Szeryfa Orange County. Wysiadł z niego korpulentny mężczyzna i ruszył w górę, w stronę Si i Willa. John wyłonił się z przyczepy ze strzelbą. Mason i Wendi dołączyli do nich od strony wzgórza. – Grzyb! – powiedziała Wendi. – A niech to, John! – powiedział Grzyb, dotykając daszka służbowej czapki, jakby na szczęście. – Odłóż tę cholerną strzelbę. Masz laboratorium z amfą? Ostrzegałem cię, nie? – Nienaładowana – odparł John. Otworzył strzelbę, żeby mu pokazać, po czym odłożył ją na schodki. – Przypadkowy pożar. – Gówno prawda – prychnął Grzyb. – To ty, Will? A niech mnie. I Si. Poznajecie mnie? Oczywiście. Wszyscy podali sobie ręce. – I Wendi też. I Mason. Rany! Wszyscy oprócz BJ. Co się z nią stało? – Nie chcesz wiedzieć – powiedziała Wendi. – Pewnie nie – zgodził się Grzyb. – Zawsze się w niej podkochiwałem. – W nas wszystkich się podkochiwałeś – stwierdziła Wendi. – W nocy ktoś zobaczył od rzeki ogień – mówił Grzyb, przyjmując kubek herbaty, który Si przyniósł z przyczepy. Wypił. – Musiałem rzucić okiem. Teraz będę miał przez ciebie kłopoty, John. Trochę trawki to jedno, ale amfa... – Nie ma tu żadnego laboratorium. – John rozpostarł ręce. – Tylko popioły starej hippisowskiej kopuły. – Nie ma laboratorium – powiedział Will. – Przypadkowy pożar. Cywilna sprawa. Nie musisz się tym w ogóle zajmować. – Dobra, wszyscy chrzanicie, ale cieszę się, że was wszystkich widzę – oznajmił Grzyb. – I uwierzcie mi, nie chcę żadnych kłopotów. – Mówiąc to, rozpinał skórzany futerał, jeden z kilku wiszących mu u pasa. Pistolet? – zastanawiała się Wendi, zaciekawiona, ale dziwnie mało przejęta. Grzyb wyjął rolkę jaskrawożółtej taśmy. – Ale postawiliście mnie w niewygodnej pozycji. Szeryf mnie tu wysłał, a jeśli nie spodoba mu się mój raport, sam przyjedzie z szefem strażaków. Ubezpieczenie i tak dalej. – Nie mamy ubezpieczenia – zauważył Si. – Muszę kryć tyłek, tak czy inaczej – wyjaśnił Grzyb. Otaczał wypaloną kopułę długim kawałkiem taśmy z napisem „Miejsce zbrodni”. Zużył całą rolkę. Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 19

fantastyczna wyszukiwarka



Ale wszystko było w porządku. Słońce wzeszło, i łąka odzyskała dawną magię, koło się zamknęło. Wszyscy wyszli z przyczepy na słońce. – Trudno uwierzyć, że kiedyś byliśmy tacy młodzi – odezwała się Wendi. Ona i Mason weszli na wzgórze. Kiedyś planowali postawić tutaj swój dom. – Może masz rację – powiedział Mason. – Może ten sen był tylko sygnałem, żebyśmy się znowu wszyscy zeszli? Wezwaniem. – Od kogo? BJ? – To by już była historia o duchach. – Może to zawsze była historia o duchach, cały czas. – Jak myślisz, co by się stało, gdyby nie BJ? – sięgnął po jej dłoń. Pozwoliła wziąć się za rękę. – To znaczy, czy zostalibyśmy wszyscy tutaj i żyli długo i szczęśliwie? Wątpię, Mase. Ale miło tak pomyśleć, prawda? – Mieć te same sny. – To nie było takie złe. Nie byłoby takie złe, prawda? Mason usiadł na trawie, a Wendi położyła się obok niego, pod kątem prostym, z głową na jego kolanach. Jak za dawnych czasów. Wydawało się to dziwnie, nieodwracalnie dobre. Zamknęła oczy. I pożałowała tego.

– Zasnęłam. – Wiem. Jak za starych czasów. – Mason się uśmiechał. Wendi nie. – Miałam sen. – Wstała, przytrzymując spódnicę pod kolanami. – Sama? Przed chwilą? – Wszyscy w nim byliśmy. Chodź. – Z powrotem na dół. Do przyczepy. Do reszty. Zawsze reszta, pomyślał Mason, idąc za nią. Byli w połowie drogi ze wzgórza, kiedy usłyszeli ostrzegawczy dzwonek Johna: ding, ding, ding. I znowu: ding, ding, ding.

www.szukacz.pl

– Z czegoś trzeba żyć. – John ruszył w stronę swojej przyczepy ze strzelbą w ręku. – Chcecie kawy? Zaparzę. Przyczepa był to stary windwalker ze sklejki. Śmierdziała pleśnią, skarpetami i papierosami. Wszyscy zdjęli buty, chociaż podłoga była szorstka od starego błota, i znaleźli jakieś miejsca do siedzenia. John rozpalił w piecu na drewno i wrzucił kawę do dzbanka. – Kowbojska kawa. – Wendi skrzywiła się komicznie. Metaamfetamina jej nie przeszkadzała. Popijała kawę i obserwowała Johna. Trudno było uwierzyć, że ten starzec o zmrużonych oczach był kiedyś pięknym chłopcem, który stanął między nią a Masonem. A potem między nią a Willem. – Byłeś u lekarza? – spytał Si, zdejmując Johnowi bandaż. – Zagoi się – stwierdził John, zawijając ranę na nowo. – Przecież to było dopiero zeszłej nocy. Zaczął zwijać jointa. John zawsze robił najlepsze jointy. – I tak miałem skończyć z tym biznesem – powiedział. Nikt mu nie uwierzył.

19

2006-05-15 15:14:15

TERRY BISSON – To nie jest miejsce zbrodni – rzekł Will. Reszta milczała, pozwalając mu mówić. Ten, który kiedyś był ich wyjętym spod prawa, był teraz ich prawnikiem. – Nie mam innej taśmy – wyjaśnił Grzyb. – Nic nie poradzę, jeśli ktoś tam wejdzie i coś zabierze, zwłaszcza jeśli się o tym nie dowiem, zwłaszcza jeśli ten ktoś nie będzie ruszać taśmy. Nie chcę, żeby ktokolwiek miał kłopoty, ale muszę kryć swój tyłek. – Jasne – powiedział Si. – Super. – Grzyb uścisnął wszystkim ręce i ruszył z powrotem do jeepa. – Nawiasem mówiąc, szeryf to niezły dupek! – krzyknął przez okno, zjeżdżając tyłem ze zbocza i nawet nie starając się zawracać. – Ty, John, też jesteś dupkiem! – Nareszcie wiemy – powiedział Mason, obserwując jeepa jadącego tyłem do bramy, jakby los przewijał się do tyłu. Jakby los mógł się przewijać do tyłu.

– Co wiemy? – spytał Will. – Że John jest dupkiem? – Wiemy, dlaczego tu jesteśmy. Nie rozumiecie? Musimy przenieść BJ. Zanim zaczną tu grzebać. – Cholera – odezwała się Wendi. – To prawda. On ma rację. 

– Ale historia – powiedział Mason. Znowu padało. – Jesteśmy tutaj po trzydziestu pięciu latach. Deszcz walił w dach przyczepy jak w bęben. – BJ nas wołała – rzekł Si. – Chroniła nas. Ostrzegała. Nie chce, żebyśmy mieli kłopoty. – Oj, proszę cię. Gdyby nie chciała, żebyśmy mieli kłopoty, toby się nie zabiła – stwierdził Will. – Nie planowała aż tak do przodu – orzekła Wendi. – Nigdy nie umiała. – Spojrzała na Johna. Patrzył na nią. – Co? – Ty ją znalazłeś – powiedziała Wendi. – Pamiętam tamtą noc. Wrzeszczałeś ze środka kopuły. Wszyscy przybiegliśmy. – No i...? – Co znalazłeś? – O co ci chodzi? – Nie żyła, kiedy ją znalazłeś? 



Jak tylko deszcz przestał padać, zaciągnęli czarne szczątki aparatury do produkcji metaamfetaminy w górę zbocza i zakopali pod stertą śmieci. Śmieci Johna. Podłoga kopuły była zwęglona, ale nie przepalona na wylot. Deski

20

Mariusz Zabdyr

Si zrobił herbatę. Kawa wydawała się jakoś nieodpowiednia. John siedział na poplamionej, połamanej, brudnej kanapie. Usiłował się rozpłakać albo usiłował nie płakać, trudno orzec. – To było szaleństwo – powiedział. – Kręciła się i ciągle kopała. – Dlaczego jej nie odciąłeś? – spytał Mason. – Miałeś nóż. Pieprzony, ręcznej roboty nóż. Wendi dała Johnowi nóż na jego dwudzieste pierwsze urodziny. – Ciągle nie wiem dlaczego – powiedział cicho John. – Po prostu nie odciąłem. – Była w ciąży – stwierdziła Wendi. To nie było pytanie. Żaden z mężczyzn nie spojrzał jej w oczy. – Za późno szukać winnych – odezwał się Si. Tylko on jeden z nią nie spał. – Biedna BJ – westchnęła Wendi. – Biedna Betty Jean. Nastała cisza. Wszyscy znali historię BJ. Wychowana w osiedlu przyczep Mission Oaks w Riverside, jej pierwszym chłopakiem był jej wujek Roy. Figura godna „Playboya” pomogła jej się stamtąd wydostać. Daleko. Na wschód. – Jakoś nie mogłem stąd wyjechać – odezwał się John. – Ale wyjechałeś – zauważyła Wendi. – Ciągle wracałem. A potem jakoś tak zostałem. Jakby moim zadaniem było pilnować jej grobu. – To też spieprzyłeś – prychnął Will. – Nieważne – orzekł Mason. – Ciągle mamy to zadanie, dlatego tu jesteśmy. Musimy ją przenieść.

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 20

2006-05-15 15:14:19

SUPER 8 trzeba będzie wyrwać, a znowu zaczynało padać, chociaż bez przekonania. Wrócili do przyczepy na spaghetti z puszek. Propozycja Si, żeby pojechać po jedzenie do miasta, została odrzucona. – Mamy czas do rana – stwierdził Will. – I tak już się ściemnia. Zamierzamy spać? Nikt nie chciał spać. – To jakbyśmy śnili sny BJ – odezwała się Wendi. – Ale BJ była w snach – zauważył Will. – No to co? Ja zawsze jestem w swoich snach. – Widzisz siebie z zewnątrz? – Śniła nam się nasza pamięć zbiorowa – powiedział Si. – Uważajcie, czego sobie życzycie. Tego kiedyś chcieliśmy, być jak jeden człowiek. I to dostaliśmy. – Tylko w snach – orzekł John. Czy to miał być żart? Nikt nie wiedział. Przestał płakać, to jedno było jasne. – Tylko że jedno z nas nie żyje – odezwał się Mason. – Zamordowane – powiedziała Wendi. Jeśli chciała, żeby John się skrzywił, a chciała, rozczarowała się. – Wszyscy jesteśmy mordercami – rzekł Will. – Współudział w morderstwie. – To ty nas zmusiłeś – oznajmiła Wendi. – Nie mieliśmy wyboru – wyjaśnił Will. – Ja nie poszedłem na wagary. Byłem dezerterem. No i spaliłem tamten autobus. To pewnie była zdrada. – Ale nigdy cię za to nie dopadli – zauważył Mason. – Stracili zainteresowanie. Ale byliby zainteresowani, gdyby mnie złapali w 1970, wierz mi. – Stało się – podsumowała Wendi. – Wszyscy zgodziliśmy się nie wzywać glin ani nikogo. Zresztą, co by jej to pomogło? My byliśmy jej bliskimi. Nie miała nikogo innego. – Deszcz – powiedział Mason w stronę okna. – Znowu przestał padać. 

– Będzie potrzebny łom – stwierdził Will. Deski podłogi były nadpalone, ale wciąż całe. – Mam w ciężarówce – odpowiedział John. Przyniósł łom i wyłamywał deski, a pozostali go obserwowali. Stare gwoździe skrzypiały. Wkrótce leżały z boku. Ziemia pod kopułą była odsłonięta i czysta, jakby nie było żadnego pożaru, jakby nie minęło trzydzieści pięć lat. – Nieoznaczony grób – powiedziała Wendi. – Wręcz przeciwnie – odparł Si. – Oznaczony samą kopułą. Naszymi snami o przyszłości. – Które dawno zniknęły – zakończył Mason. – Dajcie mi łopatę. Ja to zrobię, skoro nikt inny najwyraźniej nie chce. Wszyscy stali w koło i obserwowali kopiącego Masona. Łopata wchodziła w wilgotną ziemię jak nóż w ciało. Wendi krzywiła się za każdym razem. Mason też to czuł. Ostrożnie. Pół metra w głąb, i natrafił na śpiwór. Już nie zielony, tylko szary. Nie chciał go dotykać. – Puść mnie – odezwał się Si. Rękami odgarniał ziemię, póki nie odsłonił suwaka. Był metalowy, wciąż błyszczał. Si nie chciał go dotykać. – Puść mnie – powiedziała Wendi. Uklękła między stojącym Masonem a klęczącym Si. – Odsuwanie kamienia grobowego – mruknął Mason, kiedy pociągnęła za suwak.

Później pożałował, że sam tego nie zrobił. Śpiwór był pusty. 

– Spójrzcie. Nie ma jej – rzekł John. – Niemożliwe – powiedziała Wendi. Wyciągnęła śpiwór z długiej, płytkiej dziury, podniosła go i potrząsnęła. – Nie ma jej – potwierdził Mason. – Może o to chodziło. Coś leżało na dnie grobu. – Moja kamera – rzekł Si. – Myślałem, że zginęła. – Włożyłam ją z nią do śpiwora – powiedziała Wendi. – Nie włożyłam jej do grobu. – Dlaczego mi nie powiedziałaś? – Si podniósł kamerę. Teraz była już tylko kawałem aluminium oblepionym błotem. – Bo wiedziałam, że chciałbyś ją dostać z powrotem. Myślałam, że to zakończy sny. – No i nie zakończyło – stwierdził Will. – A co z filmami? – Filmy zatrzymałem – odpowiedział Si. – Dawno temu przekopiowałem na wideo. – Nasza zbiorowa pamięć – powiedział Mason. – Może to wyjaśnia przewijanie do przodu. – Gdzie jest BJ? – spytała Wendi. Po raz pierwszy wyglądała tak, jakby się miała zaraz rozpłakać. – Biedna BJ. Kto nas tu wezwał? – Moim zdaniem powinniśmy spadać – orzekł Mason. – Jeszcze nie ma północy. – I zostawicie mnie tu samego, żebym się użerał z szeryfem? – No to jedź z nami – zaproponowała Wendi. – Jedziecie w różne miejsca – odparł John. – W różne światy. Wendi zwinęła śpiwór i ruszyła z powrotem w stronę przyczepy. – Zimno mi – oznajmiła. – To niemożliwe – powiedział Will. – Biedna BJ – powtórzył Mason. – Czy nam się to wszystko przyśniło? – Co? – Nie ma ciała. Nie ma jej, tak samo jak zawsze. Bardziej. Może to się nigdy nie wydarzyło? Może to było jak nasze sny? Nikt w to nie uwierzył. Podzielili się szklanką herbaty z dodatkiem whiskey z na pół pustej plastikowej butelki Johna. O północy poszli spać. Wszyscy na podłodze. Mason i Wendi spali obok siebie po raz drugi od trzydziestu lat. – Jutro zadzwonię do Constance – powiedział Mason. – A na razie to całkiem miło, że jesteśmy tu wszyscy razem. Z powrotem w domu. – Chciałeś powiedzieć na miejscu zbrodni – odezwał się Will. – Naszą jedyną zbrodnią – ziewnęła Wendi – były marzenia o lepszym świecie. – I to, że jej nie odcięliśmy – dodał Will. Ostatni zamknął oczy. 

Popatrz. Zawsze jest tu słonecznie, w Super 8. Nasza zbiorowa pamięć. Może to tylko dlatego, że przy złej pogodzie nikt nie filmował. Albo może pamięć zamieniła się Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 21

21

2006-05-15 15:14:23

SUPER 8 w wyobraźnię. Wyobraź sobie, co by było, gdyby to wszystko się udało! Nasz zbiorowy umysł wyobraża sobie to, czego nasze indywidualne pamięci nie umiały, nie ośmielały się, nawet wtedy. Tu jesteśmy, starsi, może mądrzejsi, chodzimy dookoła ruin kopuły, która była naszym pierwszym wspólnym projektem. Naszym pierwszym i ostatnim. Naszym jedynym. Jest ruiną, ale my wciąż stoimy. Są tu Mason i Wendi, trzymają się za ręce, choć się zestarzeli. Will, nareszcie wolny. Si, który wciąż wszystko trzyma w kupie, wciąż robi herbatę. Nawet John, który przeżył heroinę i metaamfetaminę, jak zwykle zmieszany, ale uśmiechnięty. Z nożem, strzelbą i kręgiem przyjaciół – to jego najstarszy, skrywany, utracony, niemożliwy do ziszczenia sen. Wszyscy wyglądamy na zmęczonych, ale mniej zmartwionych niż młodzi, którzy się boją utraty swojej młodości, jakby to był kraj, do którego nie mogą nigdy wrócić. My już to mamy za sobą. – Myślałem, że już po niej – mówi John, czyszcząc kamerę szczoteczką do zębów. – Ale z boku świeci światełko. – To tylko słońce. – Mruga? Deszcz znowu przestał padać. Siedzimy w słońcu, na deskach i pniakach, bo w środku przyczepy było zimno. – I nie ma szeryfa – mówi John z zadowoleniem. – Dopiero dziesiąta – stwierdza Will, zerkając na zegarek. – Dziesięć po. Mason otwiera drzwiczki pathfindera, żeby wszyscy mogli się cieszyć muzyką „All Along the Watchtower”. Popatrz. Wendi wiesza śpiwór na sznurze. Wydaje się jaśniejszy, bardziej zielony w słońcu niż w dziurze w ziemi. Ding, ding, ding! Mason podnosi wzrok. – Dwa samochody jadą w naszą stronę. Ding, ding, ding! – Cholera – mówi Will. – Cholera – mówi John. Wstajemy wszyscy, a oni patrzą na drogę, gdzie zaraz między pokręconymi, szarawymi drzewami pojawi się samochód szeryfa. Si i Will szybko idą sprawdzić, czy taśma jest nadal w porządku. Kopuła to krąg popiołu, koło dziury leży kupka desek. Może trzeba je było przybić z powrotem. Albo rozsypać nad dziurą. – Powinni już tu być. – Może utknęli. Droga jest wciąż dość mokra. – Ktoś idzie – zauważa Wendi. Popatrz. Nie ma samochodu. Drogą idzie kobieta. Krótkie siwe włosy, wysoka, ma na sobie ogrodniczki i zabawne buty. Obok niej idzie mały chłopiec, trzyma ją za rękę. Macha wolną ręką. Trochę nieśmiało. – Spójrz, Mase. – Wendi sięga po jego dłoń. Tak pasuje do jej własnej. Po chwili wahania wszyscy machamy. I czekamy.

Przełożyła Anna Dorota Kamińska

22

Wilki między owce (Hair of the Dog)

Edward Morris

W

slumsach San Francisco żyje około sześćdziesięciu tysięcy bezdomnych. Jeśli skończysz jako jeden z nich i przywykniesz do zimnego strachu chwytającego za gardło, nauczysz się podstawowych zasad. Nie zostawiać żadnych śladów. Nie ufać nikomu. W całym tym szambie, jeśli nie należysz do stada, stado zje cię żywcem. Nie obronią się nawet ci o najczystszych sercach, którzy całe noce klęczą zatopieni w modlitwie. Oni też zostają w końcu wykopani na bruk, gdy właścicielowi domu uroi się podnieść czynsz czterokrotnie. Raczej nie licz na to, że w San Francisco, jak za starych hippisowskich czasów, kwiaty we włosach potarga ci wiatr. Prędzej twoje ciało potarga seria z karabinu. Przyjeżdżając, zaopatrz się w glocka i sprawdź, czy dość szybko wyciągasz go z kabury. A może po prostu olej to wszystko i jedź do Vegas?

N

ad zatoką unosiła się zimna mgła. Rodziła potwory w umysłach tych, którzy nie spali. Na rogu Szóstej i Stevensona stał budynek sieci kantorów Cambiano. Stanowił centralny punkt tak zwanego Korytarza Szóstej, pomiędzy Rynkiem a dzielnicą Tenderloin. W chodniku pod jego ciemnymi oknami ziała szczelina, przez którą przedzierała się para wodna. Mieszała się w chorym tańcu z mgłą. Ulica Stevensona kończyła się ogrodzeniem. Po jego drugiej stronie było widać wymarłą panoramę rodem z księżyca.

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 22

2006-05-15 15:14:27

Michał Przedlacki

OPOWIADANIE ZAGRANICZNE

Przed laty stał tam biurowiec, lecz w znacznej części zrównano go z ziemią. Właściciel początkowo nie miał ochoty fatygować się i go wyburzać, ale zbyt wielu dzikich lokatorów sprawiło, że władze miasta nie pozwoliły budynku zostawić. Straszyły częściowo zachowane ściany, które ostały się po eksplozji nieudolnie podłożonych materiałów wybuchowych. Resztki wiekowego betonu pokrywała plątanina chwastów i krzewów. U bocznych drzwi kantoru siedziała Marisela Ibarra, otulona w stary, bawełniany koc z Armii Zbawienia. Po raz piąty z rzędu przeczesywała kieszenie. – Cholera. – Zorientowała się, że straciła resztkę zioła, które chciała sprzedać Człowiekowi Kotu. I tak by ją orżnął, ale pieniędzy wystarczyłoby na wynajęcie hotelowego pokoju w King czy St. Regis. W tych lokalach z otwartymi ramionami witano anonimowych gości, pod warunkiem że mieli pieniądze. No i słyszała, że w żadnym z nich nie obchodzono Bożego Narodzenia. Pieśń zimnego wiatru rozbrzmiewała w plątaninie ulic, czasem pogwizdując, czasem zawodząc niczym portowa syrena. Mari wyjęła z kieszeni swoją szklaną fifkę. Otarła czoło z tłustego potu. W miejscu takim jak to można się było nie kryć z paleniem marihuany. Gliniarze i tak mieli pełne ręce roboty ze zgarnianiem dzieciaków handlujących kwasami i ziołem w Haight. Tutaj trawka, crack i amfa płynęły nieprzerwanym

strumieniem. Każdy cwaniak wiedział, jak nie wdepnąć w nic poważnego, a w razie czego – jak się zamelinować. Mari była zbyt wyczerpana, żeby ją cokolwiek obchodziło. Tak właśnie miały się sprawy. TOALETY WYŁĄCZNIE DLA KLIENTÓW – to chyba jedyne prawo, którego komuś chciało się tu przestrzegać. Każda ulica była duszna od cracku, fetoru odchodów, smrodu żyjących tu ludzi i gotowanego przez nich jedzenia. Władze robiły coś ze slumsami tylko wtedy, gdy w mieście odbywał się jakiś polityczny wiec. Wtedy wszystkich bezdomnych wymiatano w stronę nabrzeża. Większość moteli wyburzono, by zyskać miejsce dla budowli w stylu Centrum Handlowego Yerba Buena. Do nielicznych ocalałych kolejki ciągnęły się kilometrami. Od czasu do czasu Mari robiła numerek i dostawała gdzieś pokój. Nie było to może wymarzone życie dla siedemnastoletniej dziewczyny, ale i tak lepsze niż ojczym w Hayward i budzenie się w szpitalnym łóżku na ostrym dyżurze. W porównaniu z przeszłością – awans społeczny. Poprawiła postrzępioną tasiemkę w długich, skołtunionych włosach, niegdyś kasztanowych. Zaciągnęła się ziołem. Od razu zdrętwiały jej usta i poczuła to rozkoszne napięcie gałek ocznych. Niespodziewanie przestało jej być zimno. Miała jeszcze dwie porcje cracku, każda warta dwadzieścia dolarów. Wystarczy, by przetrwać noc. Niekiedy przypadkowy samochód rozpraszał ciemność i mglistą ciszę tego miejsca. Na przystanku autobusowym nie było żywego ducha. Ostatni maruderzy już dawno skończyli gwiazdkowe zakupy. Pospieszyli do ciepłych domów, w rękach ściskając torby z galerii handlowych i pojemniki z gazem łzawiącym. Święta w slumsach San Francisco... Zawsze można było być pewnym pasterki lub gwałtu w publicznej toalecie. Chrzanić to. Tracy może ją wkręcić do hotelu Windsor, gdzie razem się skulą przed zimnem, i będą mogły rozmawiać całą noc. Windsor był ledwie dwie przecznice dalej. Wigilijna wieczerza będzie się pewnie składać z resztek wietnamskiego żarcia wygrzebanych z kartonowych pudełek. Podgrzeje się to wszystko w kuchni na parterze, i prawie nie będzie różnicy. Jak dla niej – bomba. W ciszę wkradł się grzechot wózka z supermarketu. Wkrótce ujrzała przygarbiony cień w wielkim szarym płaszczu. Wyglądał jak Święty Mikołaj wylany z roboty. Spoglądał w dół na ufajdaną podeszwę buta i klął szpetnie – prezent, który podarowała mu ulica i w który wdepnął tej wigilijnej nocy, był znacznego kalibru. Stary piernik pewnie zapomniał, jak to się żyje na bruku – pomyślała Mari, biorąc kolejny buch marihuany i sięgając po następną zapałkę. Mężczyzna obrócił się gwałtownie w jej stronę, jego nozdrza drgnęły, jakby wyczuł zapach... Mari zmarszczyła czoło. To fakt, minęły dwa dni, odkąd się podmywała, ale żeby od razu... i to z takiej odległości? Siwa broda i włosy pseudo-Mikołaja tworzyły coś, co najbardziej przypominało poplątane ptasie gniazdo. Nabrzmiały i żyłkowaty czyrak na prawym policzku skutecznie imitował drugi nos. Śmierdziało od faceta szczynami i najtańszą wódką. Podarty prawy rękaw miał oklejony taśmą izolacyjną, a tenisówki, które nosił, mogły tylko świadczyć o absolutnej wierze i niespożytych pokładach optymizmu Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 23

23

2006-05-15 15:14:30

EDWARD MORRIS właściciela. Jego wózek był prawie pusty. Zostawił go i udał się w jej stronę. Odezwał się głosem gardłowym, grubym, jak gdyby pokłady flegmy zalegały w zszarpanych strunach głosowych. – Que paso, mija? Ase’frio. Tu no tiene... Mari kolejny raz się sztachnęła, nie zauważając, jak posmutniały oczy starca, gdy to zrobiła. – Manana, abuelo. Zaraz odbierze mnie moja dziewczyna. Tracy była zbyt wyczulona na punkcie przeszłości, żeby wyrażenie „moja dziewczyna” mogło zabrzmieć prawdziwie, ale Mari nie znała przecież tego faceta. Wilgotne oczy starca drgnęły i podążyły za chmurą, którą wydmuchnęła. – Kiepskie miejsce na obozowisko, dziewczynko. To miejsce, gdzie ludzie tacy jak ja przychodzą umrzeć. Mari skinęła głową. – Słyszałam. Nie siedzę tu całą noc. Wszyscy mówią, żeby trzymać się stąd z daleka. Za dużo duchów straszy w ruinach. – Wskazała podziurawione ściany. Starzec uniósł głowę. Miał dziwnie uformowaną szczękę, a broda zdawała się wyrastać prosto z iskrzących oczu. Gdy otworzył usta, miało się wrażenie, że mówi do siebie. – Nie zawsze. To miejsce ofiary. Nie załatwiasz się tam, gdzie jesz. – Usiadł przy parującym pęknięciu. Mari uniosła się i obeszła go ostrożnie. To wszystko było nieźle pokręcone. Im więcej słuchała takich starych świrów jak ten tutaj... tym bardziej ich brednie były do rzeczy. W sumie to bez znaczenia, że za chwilę okaże się czubem. Liczy się zabicie nudy do czasu przyjścia Tracy. Starzec wyciągnął torbę z czymś, co wyglądało na tytoń z odzysku, i zaczął szukać po kieszeniach papieru. – Czasami się uda ich zwieść. Spojrzała w stronę jego kieszeni. – Znajdziesz coś dla mnie? Przeszukał swoją lichą odzież i wydobył oryginalną bibułę. – Najpierw panie. Właśnie... całkiem łatwo jest zmylić ich po zmroku. Musisz tylko... Cóż, jak łykniesz coś mocniejszego, twój pot ma trochę inny zapach, i to pomaga... – Wyszczerzył pieńki zębów. – Wszystko zależy od tego, gdzie jesteś. Kojarzysz Człowieka Kota przy skrzyżowaniu Trzeciej z Rynkiem? – To ten gość z namiotem? Jasne. – Czasem jak jest, hm... w trakcie kogoś, można wejść do tego namiotu. Jego koty mnie nie znoszą, ale wygłaskałem je wszystkie, tarzałem się z nimi, żeby przesycić się zapachem. Może... Pociąg, którym jechały jego myśli, nagle zmienił tor.

Edward Morris Młody (trzydziestoletni) amerykański pisarz; publikował opowiadania w „Interzone”, „Simulacrum”, „Scifantastic” i innych czasopismach i fanzinach. Został nominowamy do Sidewise Award for Alternate History oraz do British Science Fiction Association Award za najlepsze opowiadanie. Podczas ostatniego brytyjskiego konwentu Eastercon uznany za „nowego gorącego autora”. (pz)

24

– Ile już tu jesteś? W ciszę wdarł się ryk żółtej taksówki jadącej z Rynku. Słuchali, jak dźwięk zamiera, zawodząc dopplerowsko. Mari myślała przez chwilę. – Będzie koło roku. Wzięła wielkiego skręta, którego zrobił dla niej staruch, i zaczęła szukać ognia. Nagle przed jej twarzą pojawiła się wykręcona artretyzmem ręka z zapalniczką. – Nieźle. – Trzydzieści trzy procent – wymamrotał starzec, spoglądając na chodnik. Zmarszczyła brwi. – Co? Nie łapię. Strumień pary wystrzelił obok resztek zmarnowanych trampek dziada. – To sprawia ten, tego... że wydajesz się o trzydzieści trzy procent bardziej atrakcyjny... Wiesz, mężczyzna zapalający kobiecie papierosa. Widziałem to kiedyś na jednym filmie. Mari zaniosła się śmiechem. – Aha! W takim razie... Witaj, nieznajomy! – powiedziała, starając się opanować. Starzec uśmiechnął się smutno, ale nie odważył się spotkać jej wzroku. Mari położyła mu rękę na ramieniu... i zdziwiła się stalowymi kłębami mięśni zbitymi pod połatanymi łachmanami. Gdzieś pod tym odorem sików i alkoholu było coś mrocznego i zwierzęcego. Bardziej rzeczywistego niż starcze upokorzenie w rynsztoku, które oglądała. Przeczucie utajonego okrucieństwa kazało się jej cofnąć. – Może chcesz, żeby cię zamelinować w Windsorze? Mógłbyś zaszyć się w piwnicy na tę nockę i odpocząć. Wiesz, w święta by cię nie wyrzucili. Jak coś, wiem, gdzie są kuchenne drzwi. Pokręcił siwą głową. – To by była tylko... gra na zwłokę. – Co? – Zaciągnęła się z prawie pustej fifki, po czym nabiła ją crackiem. Jej myśli ruszyły z kopyta. – O co ci chodzi? Co niby ma być... Staruch wybuchnął płaczem. Mari skrzywiła twarz. Z nieokreślonego powodu chciała go przytulić. Ale nie zrobiła tego – w przeszłości dostała od życia o ten jeden raz za dużo. – Nie byłaś tu wystarczająco długo – wyszlochał przez gorzkie łzy osoby wychowanej w przekonaniu, że mężczyźni nie płaczą. – Oni... Już mówiłem! Mają swoje sposoby. Potrafią... – Spojrzał na nią błagalnie przekrwionymi białkami oczu. – Nadszedł mój czas. Muszę się gdzieś ukryć albo... – Z trudem przełknął ślinę. Mari zauważyła, że miał szyję grubszą niż przeciętny człowiek. Bez jabłka Adama. Wiadomo, widziała gorsze rzeczy. Ale mimo wszystko... Jakieś przypadkowe skojarzenie pojawiło się w umyśle Mari, ale zniknęło, zanim była w stanie skupić na nim uwagę. Spojrzała na księżyc, przeraźliwie biały niby kość. – Ja... – Chciała mówić, ale jej myśli znów galopowały. – Nie rozumiem. Wycierał łzy, powoli wracał do siebie. Z kurtki wyciągnął jakąś butelczynę i pociągnął łapczywie. Musiało mu być ciężko. – Nie wiem, skąd przyszli. Wszedłem w to... jakoś tak po prostu. – Patrzył w pustkę. – Myślę, że to jakaś plaga zesłana przez Boga... Czas głodu, tak jak za pierwszych kolonistów.

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 24

2006-05-15 15:14:35

WILKI MIĘDZY OWCE

Przełożył Rafał Mączyński Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 25

fantastyczna wyszukiwarka

psów wartowniczych kroczących na dwóch nogach, z przednimi kończynami wysuniętymi nieco do przodu? Trzy istoty poruszały się z surowym majestatem bóstw egipskich. Hybrydy ludzi, w których kipiała wilcza krew. Zielone oczy gorzały żądzą zabijania, pragnienia pozbycia się wreszcie owczej skóry. Jeden z nich miał na nogach adidasy, migające czerwono z każdym krokiem. Na łbie innego można było zobaczyć broszkę w kształcie motyla wczepioną w sierść. Wyglądali na głodnych, ale najwyraźniej Mari żadnego nie obchodziła. Tacy byli mieszkańcy slumsów, gdy nikt nie patrzył. Ci spośród nich, którzy dożywali siedemdziesięciu lat, stawali się ścierwem, pożywieniem dla stada. Taka była swoista hierarchia w alter ego San Francisco. On wiedział, że będą go ścigać!, ze zdziwieniem przypomniała sobie Mari. Ale nie było żadnego miejsca, gdzie mógłby się skryć. Nikt by nie uwierzył w jego gadanie. Wsadziliby go na tydzień do wariatkowa, a potem odprawili z powrotem w szambo, do jego pustego wózka. Uciekła. Chciała się stać najszybszym zwierzęciem na ziemi. Walczyła z mdłościami. Miała wrażenie, że kiedy tylko skręci w boczną uliczkę, zobaczy całą makabryczną scenę, której ułamek widziała. W końcu znalazła mrukliwego policjanta o tępym spojrzeniu krowy. Przyprowadziła go w tamto miejsce. Ku jej zaskoczeniu nie było tam nawet śladów krwi, nic, co wskazywałoby na mord. Policjant zatrzymał ją za posiadanie narkotyków o wartości dwudziestu dolarów i za włóczęgostwo. Spodziewała się tego, ale było jej wszystko jedno. Gdy już ostatni z trzech formularzy został wypełniony, a irytująca mała suka wylądowała na detoksie, policjant wrócił na miejsce rozbiórki niegdysiejszego Teamsters Hiring Hall. Zaparkował swoje sterane policyjne auto po zachodniej stronie gruzowiska, tuż przy strzaskanej rurze buchającej parą. Wrzucił luz, otworzył drzwi auta i przestawił radio na tryb głośno mówiący. Dotknął swojego obrzyna leżącego za siedzeniem kierowcy. Ten enfield był zupełnie wyjątkowy, prawdziwie kolekcjonerski egzemplarz. Ledwie kilkaset takich strzelb trafiło w latach dwudziestych na ulice miasta. Policja San Francisco dostała kilkanaście sztuk od rosyjskiej mafii w podzięce za to, co Rosjanie nazwali „cholernie dobrym interesem”. Sprawdzały się w slumsach, bo można z nich było strzelać własną amunicją – kulami pokrytymi srebrem. Dzielnicowy Joe Abramowitz z grupy specjalnej dzielnicy Tanderloin obserwował uważnie, jak cienie na krańcu parkingu zdają się formować w grupę. Przypomniał sobie, nie po raz pierwszy i zapewne nie ostatni, scenę z rosyjskimi żołnierzami w „Skrzypku na dachu”. Wypowiedziane wtedy zdanie brzmiało jak zaklęcie odpędzające wątpliwości i koszmary: My nie przeszkadzamy im, oni nam. Potem nacisnął przycisk megafonu. – NA PRZYSZŁY RAZ UWAŻAJCIE, DUPKI! – ryknął. – BO TYM RAZEM MIELIŚCIE ŚWIADKA! Usłyszeli. Joe zatrzasnął drzwi i zaczął nucić „Sunrise, Sunset”. Wycofał samochód. Odjechał w stronę Rynku. Księżyc w pełni rozświetlał mu drogę.

www.szukacz.pl

Wiesz, może kiedy nastała surowa zima, musieli ciągnąć losy, bo skończyło się inne pożywienie i... Kiedyś dawno temu, jak ludzie zaczęli się mordować, musiał w końcu wyewoluować drapieżnik wyższego rzędu. Żeby wódka w żołądku nie poczuła się samotna, pociągnął kolejny łyk taniego alkoholu. Wyciągnął flaszkę w stronę Mari, lecz odmówiła. – Czy tacy są właśnie ludzie, z którymi mieszkasz? – Jej głos dobiegał z daleka, przytłumił go szum krwi w uszach. Niepotrzebnie próbowała wstawać. Daleko na horyzoncie, w innym świecie, wesoło migotały świąteczne lampki zdobiące sklepy jubilerów. Slumsy tonęły w ciemności, co zaczęło przyprawiać Marię o dreszcze. Może lepiej, żeby odeszła stąd i poczekała na Tracy pod Windsorem? A nuż ten debil zdecyduje się powlec za nią? Albo i nie. – Jestem już zbyt zmęczony uciekaniem – mówił. – Czuję... mógłbym się tutaj położyć... Tak tu ciepło i przytulnie. – Po chwili leżał już skulony na ziemi. Ale było w tym wszystkim coś dziwnego. I wtedy u Mari coś zaskoczyło. Kiedyś, jak była mała, zanim ojciec wylądował w więzieniu, a matka na odwyku, miała szczeniaka. Dobermana, który układał się w identycznej pozycji. Zwijając się w kłębek i kładąc głowę na łapach. Część jakiejś zniszczonej ściany wybrała ten właśnie moment, by runąć z hukiem, który wzbudził echo w alejce. – Zostań jeszcze przez chwilę – wydusił z siebie starzec. Był znacznie bardziej pijany, niż Mari dotąd sądziła. – Może to jakoś pomoże... – Spojrzał jej prosto w oczy. – Może ich powstrzyma. Mari sięgnęła po ząbkowany nóż, który skrywała pod bluzą. Drugą dłonią objęła pojemnik gazu łzawiącego w kieszeni; zdążyła go kiedyś rąbnąć z Pearl Art Supply trzy przecznice stąd, zanim przepędził ją ochroniarz. Stary bredził po pijaku, to fakt. Ale „oni”, kimkolwiek byli, mogli się okazać nieprzyjemnie prawdziwi. Chcąc nie chcąc, nagle się stała opiekunką dziada. Leżał bez czucia, powoli zapadając w pijacki sen. Można by pomyśleć, że legł na puchowym łożu, a nie na zimnym i nierównym chodniku. Mari wykrzywiła twarz w uśmiechu. Skoro ją to zdziwiło, może faktycznie nie była na ulicy wystarczająco długo? Odeszła parę kroków w poszukiwaniu jakichś ludzi. Komunikacja miejska nie funkcjonowała, ale czy wszyscy pozamykali się w domach? Czy na służbie nie było żadnych żydowskich ani muzułmańskich policjantów, którzy nie obchodzą Bożego Narodzenia? Czy nikt nie pilnuje psychopatów w tym mieście? Wszystkich czających się w mroku morderców, którzy... Którzy właśnie się wyłonili z mroku ruin. Zapach starego został wyparty przez ich odór. Warkot, który z siebie wydawali, brzmiał jak puszczona od tyłu płyta. Barrrdzo porrrysowana płyta. Mari patrzyła, jak dwa cienie odłączyły się i poszły w stronę starca. Jeszcze jej nie zauważyły. Nagle żołądek podszedł Mari do gardła. To działo się naprawdę! Pomyślała, że czuje się jak w czasie włamania, kiedy masz nadzieję, że zwędzisz coś super. A wtedy orientujesz się, że nagrały cię kamery, i po chwili widzisz, jak zza rogu wybiegają w twoją stronę psy wartownicze. Ale na narkotykowym haju to wszystko robiło się jeszcze bardziej przerażające... Bo jak inaczej można nazwać widok

25

2006-05-15 15:14:38

OPOWIADANIE ZAGRANICZNE

STRATEGIE PRZETRWANIA (Survival Strategies)

Vaughan Stanger

P

I

J

D

ogrążony w ciemności czekam, aż Jajo mnie wypuści. Po chwili, która wydaje się wiecznością, przed oczami pojawia się smuga mlecznego światła. Znajomy głos ponagla mnie szeptem. Koncentruję się na dysku, próbując chwycić go w myślach. Sunie w moim kierunku, rosnąc coraz bardziej, aż otula mnie czarno-biało-szarym pejzażem. Z początku panoramiczny obraz nie współgra z moimi ruchami, ale po kilku sekundach środek zaaplikowany przez Jajo łagodzi efekt zakłóceń. Prognoza i percepcja, złączone razem w chemicznym uścisku, maskują opóźnienie między bodźcem a reakcją. Gdy bierze górę czas nierzeczywisty, spóźnione „tam” przekształca się w wirtualne „tutaj”. Jestem teleobecny na powierzchni Księżyca, toczę się przez pustynne równiny na aluminiowych kółkach. Chociaż moje ciało, owinięte pajęczyną sensorów, gnije w odizolowanej celi na Ziemi, patrzę teraz oczami robota do badań geologicznych. Terabitowa sieć połączeń krępuje moją wolność jak elektroniczna smycz. To ma mi wiecznie przypominać, że praca, którą wykonuję, jest odbywaniem kary. Szukam rzadkich minerałów księżycowej ziemi, a upływające sekundy nieuchronnie zwiastują przywołanie. ajo mnie wzywa. Ponowny efekt różnicy czasu, powodujący, że moje ruchy zdają się wyprzedzać myśli, oszołamia mnie na kilka chwil. Wrażenie mija, gdy kolejna dawka środka znów przywraca moją świadomość do rzeczywistego czasu Jaja, usuwając resztki operacji przeniesienia. Wypijam słodkawy płyn przydzielony przez Jajo, odzyskując w ten sposób energię zużytą podczas teleobecności. Tutaj pozostanę aż do następnego skoku w próżnię za jakieś dwadzieścia godzin. Tak jak zawsze w okresie spoczynku moje myśli wędrują do procesu i werdyktu sędziów. Moja wina była niewątpliwa, zbrodnia niewybaczalna. Atak sieciowy na MedNet – ten cud technologiczny, który jakoś wyjątkowo zniszczył moją żonę – spowodował śmierć siedmiorga dzieci. Przyczyniłem się do zguby tylu istnień, więc byłem zaskoczony, że nie odebrano mi życia. Elektroniczni sędziowie skazali mnie na pięćdziesiąt lat ciężkich robót. Z początku kara podsunęła mej wyobraźni niedorzeczny obraz młotów, kajdan i łańcuchów. Na szczęście pomysł ciężkich robót unowocześniono, wykorzystując do tego zdobycze techniki dwudziestego pierwszego wieku. Dla niektórych perspektywa pracy na Księżycu do końca życia wydaje się nie do zniesienia. Ja jednak nie wyobrażam sobie lepszego miejsca do spłaty długu wobec społeczeństwa niż w tak doskonałej samotni.

26

znów wędruję po Księżycu, tocząc się bez pośpiechu do kolejnego miejsca badań. Szerokokątny obiektyw pozwala mi omijać głazy i kratery, pokrywające niczym blizny tę jałową powierzchnię. Od czasu do czasu jakaś niezwykła skała przykuwa mój wzrok, więc przystaję i wykorzystuję mój sprzęt stereometryczny o dużej rozdzielczości, by szczegółowo określić jej strukturę. Po chwili wracam do kontemplacji mijanego krajobrazu. Ciszę przerywa Szeptacz. Nakazuje mi przeprowadzanie badań według standardowej procedury – przystawania po każdym kilometrze trasy, wykopania otworu w regolicie, pobraniu próbki i uzyskaniu danych. Muszę powtarzać tę procedurę aż do przywołania. Praca jest nużąca, ale nie narzekam. Mam szczęście, bo kara pozwala spełnić mój dziecięcy sen. Może dlatego dzienny czas pracy ograniczono mi do zaledwie czterech godzin – okresu, który w innych okolicznościach byłby przeraźliwie krótki. Szeptacz wydaje końcową komendę: – Nie opierać się przywołaniu. Ostrzeżenie nie jest konieczne. Nie mam powodu, by się opierać. wie godziny później badania są skończone, ale rezultat nie jest mi znany. Dalsze polecenia Szeptacza kierują mnie do nowych współrzędnych, jakieś dwadzieścia kilometrów od ostatniej strefy badań. Toczę się przez delikatnie pofałdowaną równinę. Metalowe urządzenie żłobi ślady na dziewiczym gruncie. Usypiający charakter podróży skłania do oderwania się od zadania, i w konsekwencji pojawia się utrata możliwości transferu. Uświadamiam sobie, że nierówny krajobraz jest w rzeczywistości obrazem wyświetlanym na falistej ścianie Jaja. Zdezorientowany przez usypiający efekt przesunięcia czasowego cudem unikam przewrócenia robota w mały krater znajdujący się na drodze. Jajo wpompowuje mi więcej środka, by zrekompensować moją ospałą reakcję. Przeniesienie jest odzyskane. Raz jeszcze przewidujący wszystko nadzór zwycięża związek przyczynowo-skutkowy.

M

ój cel podróży ukazuje scenerię równie zaskakującą, co urzekającą. Łzy wzruszenia spływają po mojej odległej twarzy, gdy okrążam nasłoneczniony dolny pomost modułu Apollo 11. Pokryty aluminium lądownik wspiera się na patykowatych nogach. Niemy świadek historii. Widok pobudza wyobraźnię – pozostawili to Armstrong i Aldrin, gdy śpieszyli z powrotem w przestrzeń na spotkanie swoich mniej przychylnie potraktowanych kolegów. Szeptacz nakazuje mi wycofać się dwieście metrów na południe od lądownika. Niechętnie wykonuję polecenie.

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 26

2006-05-15 15:14:42

OPOWIADANIE ZAGRANICZNE Wolałbym podziwiać z bliska ten pomnik osiągnięć ludzkości. Kolejny raz żałuję, że nie urodziłem się pięćdziesiąt lat wcześniej. Z zamyślenia wyrywa mnie sygnał alarmowy detektorów ruchu. W odległości mniejszej niż sto metrów cztery roboty zmierzają nierównym rządkiem w kierunku lądowiska. Gdy podjeżdżam bliżej, zauważam ich kadłuby opatrzone logo Segi. Nic więc dziwnego, że ich ruchy są takie nieskoordynowane. Te roboty są sterowane przez turystów. Ludzie zapłacili tysiące dolarów i czekali kilka lat, by móc skorzystać z możliwości zbadania reliktów ery Apollo 11. Obecność, chociaż odległa, ludzkich rodaków poprawia mi nastrój. Podjeżdżam w kierunku gości, ale Szeptacz ponownie demonstruje swoją władzę. Przywołanie następuje irytująco szybko, tysiące sekund wcześniej, niż to było w planie.

B

udzę się godzinę przed początkiem kolejnego czasu pracy. Delikatny szmer, który zazwyczaj przenika Jajo, zastąpiły denerwujące tony wibracyjne. Płyn z automatu do wydawania jedzenia okazuje się zepsuty. Szeptacz, proszony kilkakrotnie o pomoc, nie odpowiada. Żałosny w swojej samotności, rzucam się po celi jak ryba pozbawiona wody. Upłynęły dwie godziny, mija trzecia, a ja nadal nie otrzymuję wezwania. Wściekły, że już uciekła połowa czasu pracy, próbuję samodzielnie uruchomić złącze teleobecności. Zanurzam twarz w dobrze znanym mlecznym świetle, odsuwam na bok myśli o czekającej mnie za to karze i docieram na Księżyc. Przeniesienie następuje szybciej niż zwykle, ale zaaplikowany środek łączy w końcu mój umysł z odległym robotem. Po raz pierwszy udało mi się znaleźć w moim księżycowym sanktuarium bez stymulacji Szeptacza. Ten sukces przyprawia mnie o euforyczny zawrót głowy. Upojony wolnością, wałęsam się najpierw wokół morza Spokoju, badając relikty. Jednak wraz z upływem czasu niepokój wkrada się w moje myśli. Chociaż nie znoszę Szeptacza, to jest to mój jedyny kontakt z ludzkością. Jego nieobecność jest zdumiewająca. Pocieszywszy się myślą, że mogę wrócić na Księżyc, kiedy tylko zapragnę, symuluję uczucie odłączenia. Przywołanie szarpie niemal natychmiast. W Jaju wibracje osiągnęły tak irytujące crescendo, jakby cała struktura była na chwilę przed całkowitą destrukcją. Uderzam pięściami w faliste ściany. Pęka plastikowy pojemnik na odpadki, zalewając celę wodą i ekskrementami. Na moje szaleńcze wołanie o pomoc nie odpowiada ani maszyna, ani żadna ludzka istota. Jestem uwięziony w celi, niezdolny do ucieczki przed rosnącą falą ścieków. W desperacji próbuję podłączyć się ponownie, ale system aplikowania środka nie działa i przeniesienie nie jest możliwe. Wracam na Ziemię. Cela jest zatopiona, odchody unoszą się na powierzchni przy moich ustach. Adrenalina przejmuje kontrolę, pchając mnie na Księżyc, ale tylko na chwilę. Znowu na Ziemię i znowu na Księżyc. Tam i z powrotem. Oscyluję pomiędzy zepsutym systemem zachowania życia i pozbawionym życia morzem Spokoju. Jedno albo drugie będzie wkrótce moim grobem...

D

ziwne metaliczne insekty poruszają się wokół patykowatych nóg złotego pająka, próbując uwolnić go z okowów skał i ziemi...

Senny krajobraz odpływa, ukazując znajomy widok lądowiska Apollo 13. Z drżeniem, którego moje ciało wydaje się nie odczuwać, zdałem sobie sprawę, że jestem znowu na Księżycu połączony ze znajomym robotem. Ale tym razem połączenie jest martwe. Nie ma powrotu do Jaja. Oszołomiony sytuacją, próbuję robotem sterować. W ciągu kilku sekund przekonuję się, że mam większą kontrolę niż dotychczas. Gdy chcę otworzyć kleszcze manipulacyjne, otwieram je. Natychmiast i intuicyjnie. Nie ma opóźnienia, przesunięcia czasowego ani nawet efektów działania szczątkowych ilości środka, który pozostawał po zaaplikowaniu, by kompensować zmiany czasu. To już nie jest teleobecność; to coś bardziej rzeczywistego, o wiele bardziej „tutaj”, niż Szeptacz kiedykolwiek zezwalał. Wspomnienie reżimu Szeptacza zrodziło myśl o prawdopodobnym wyjaśnieniu sytuacji, chociaż początkowo odrzucam to jako absurd. Po kilku dalszych eksperymentach dochodzę jednak do wniosku, że taka konkluzja jest nieunikniona. I z perspektywy czasu stwierdzam, że kryło się to w monotonnym ostrzeżeniu Szeptacza o stawianiu oporu przywołaniom. Pomimo krótkiego trwania okresów pracy wydaje się, że proces teleobecności musiał odcisnąć mój umysł w elektronicznym mózgu mojego gospodarza. W normalnych okolicznościach efekt byłby niezauważalny; po prostu „ja” nałożony na siebie samego. Ale jeśli kryzys w Jaju będzie nieodwracalny, a ja nie będę miał dokąd wrócić... Zaszokowany odkryciem, skierowałem wizjer w kierunku Ziemi. Mój dom, błyszczący w ciemności niczym klejnot, wydawał się daleki zarówno w przestrzeni, jak i czasie. Nie dam się jednak oszukać. Wcześniej czy później kontakt zostanie wznowiony, a z nim moja kara. Ale do tego momentu zamierzam się cieszyć wolnością.

W

edług danych mojego gospodarza płytki krater, który znajduje się przede mną, nie ma oficjalnej nazwy. Usytuowany jakieś pięć kilometrów na zachód od lądowiska Apollo 11 ma zaledwie trzysta metrów średnicy. Został uznany za niegodny uhonorowania imieniem nawet mało znanych osiemnastowiecznych naukowców. Rozważam nadanie mu mojego dawnego imienia, ale po wjechaniu na krawędź krateru uświadamiam sobie, że taki gest byłby trochę dziecinny. W pobliżu środka zagłębienia, wśród głazów, leży jeden z robotów turystycznych Segi. Dwadzieścia metrów na prawo pozostałe stoją w grupce na krawędzi krateru. Wygląda to tak, jakby tworzyły gwardię honorową uszkodzonego towarzysza. Brak świateł pozycyjnych sugeruje, że wszystkie cztery roboty są martwe, a ich operatorzy dawno odłączeni. Zaintrygowany, badam uważniej wnętrze krateru. Wydaje się niemożliwe, że tak niewielkie nachylenie zbocza mogło być jedyną przyczyną wypadku. Bardziej prawdopodobne, że to, co się stało tutaj, wiąże się w jakiś sposób z moją sytuacją. Gdy zbieram się do powrotu, moje zewnętrzne urządzenie rejestrujące wykrywa ruch w kraterze. Przy dłuższej obserwacji okazuje się, że antena talerzowa uszkodzonego robota zaczyna się obracać. Zjeżdżam. Po ostrożnej inspekcji podejmuję próbę postawienia robota z powrotem na kołach, używając w tym celu moich bliźniaczych manipulatorów. Kilkakrotne zmagania kończą się fiaskiem. W końcu przekonawszy się, że jedynym rozwiązaniem jest brutalne użycie siły, taranuję robota Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 27

27

2006-05-15 15:14:46

VAUGHAN STANGER z maksymalną prędkością. Odbiwszy się od głazu, maszyna ląduje gwałtownie na kołach, tracąc przy tym dwa z sześciu elementów zawieszenia, po jednym z każdej strony. Robot Sagi, pchany siłą rozpędu, toczy się po kraterze, wzniecając tumany kurzu w czarne niebo. Wreszcie maszyna hamuje przede mną, ale kiedy próbuję obejrzeć z bliska uszkodzone zawieszenie, cofa się podejrzliwie. Bez możliwości komunikacji nie mogę jej uspokoić. Nie mając żadnego określonego planu, zawracam i ponownie pokonuję krawędź krateru. Oczekuję, że robot podąży za mną, ale odkrywam szybko, że nie jest w stanie się wspiąć nawet na ten niewielki stok. Wracam więc i popycham ją w górę. Dopiero na płaskim terenie robot rusza samodzielnie. Zatrzymuje się jeszcze przy swoich dawnych kompanach, ale nie robi na nich żadnego wrażenia. W milczeniu toczymy się powoli w stronę lądowiska Apollo 11. Miejsca, które roztacza jakiś swojski klimat, przynajmniej dla mnie. Jeszcze zanim docieramy na miejsce, głowę zaprząta mi problem braku komunikacji. Znając ograniczenia naszych gospodarzy, najpraktyczniejszym sposobem wydaje mi się przekazywanie wiadomości za pomocą manipulatorów. Nie potrafię wymyślić niczego lepszego, i gryzmolę na gołej ziemi: Mam na imię Michael. Robot nachyla swój wizjer, przygląda się bazgrołom, ale nie odpowiada. Może jego manipulator został uszkodzony podczas wypadku? Przypominam sobie, że od naszego spotkania w kraterze nie zauważyłem, by ta część maszyny chociażby drgnęła. Desperacko próbując osiągnąć jakąkolwiek formę komunikowania się, nawet najbardziej prymitywną, gryzmolę znowu: Możesz uruchomić reflektory? Prawie natychmiast robot odpowiada pojedynczym błyskiem świateł pozycyjnych. Teraz w końcu mogę zadać pytanie, które nurtowało mnie od czasu, gdy uratowałem robota. – Jesteś człowiekiem? Pojedynczy błysk świateł. Mimo lakoniczności tej odpowiedzi przeżywam chwilę prawdziwego szczęścia. Po jakimś czasie jednak ograniczone odpowiedzi mojego kompana zaczynają mnie irytować, i myślę nad rozbudowaniem ich semantycznej głębi. W rezultacie na ziemi zostaje wyryty alfabet. Drobiazgowa rozmowa za pomocą gestów i błysków ujawnia, że towarzyszy mi kobieta o imieniu Teri. To budzi moje dawno uśpione emocje, ale rzuciwszy okiem na jej wypolerowany kadłub, zaczynam się zastanawiać, czy w tych okolicznościach płeć naprawdę ma znaczenie. Jak na razie zwykły akt komunikacji jest dla obojga ogromnym wyzwaniem. Kilkakrotnie potok wzmożonych błysków świetlnych doprowadza naszą konwersację do przedwczesnego końca. Po paru nerwowych godzinach Teri podjeżdża do mnie i zbliża wizjer do lewego manipulatora. Błyska jeden sygnał. Po kilku sekundach pojawia się następny. Teri powtarza sygnały jeden za drugim. Wkurzam się na siebie, że tak długo zajęło mi uświadomienie sobie oczywistego faktu: musimy się podzielić sprzętem. Na szczęście elektromechaniczne oprogramowanie jest standardowe we wszystkich typach robotów księżycowych, więc operacja jest możliwa, chociaż trudna do wykonania jedną ręką. Godzinę później każde z nas jest wyposażone w jeden działający manipulator. W końcu możemy porozmawiać jak równy z równym.

28

Teri wyjaśnia mi, że pracowała jako przewodnik turystyczny. Eskortowała grupę teleturystów na wyprawę Apollo zorganizowaną przez biuro Sega. Właśnie demonstrowała zejście do krateru, gdy jej połączenie telekomunikacyjne przestało działać. Potem jej historia przypominała moją, przy czym jej ostateczny los okazał się gorszy. Podczas zakłóceń robot Teri uderzył w głaz, i stracił możliwość ruchu. Nie wiadomo, co się stało z turystami, ale moim zdaniem początkujący teleturyści zostali po ziemskiej stronie połączenia. Pragnąc umocnić naszą więź, piszę na ziemi: – Tylko doświadczeni teleoperatorzy mogli się przemieścić. I wtedy zdaję sobie sprawę, że ujawniłem więcej, niżbym chciał. Za późno. Oprócz turystów i ich przewodników jedynie przestępcy mogą kierować robotami księżycowymi. Obserwuję z rosnącym lękiem, jak Teri pisze odpowiedź. – W takim razie musisz być przestępcą! Zwlekam kilka sekund, ale w końcu migam światłem. Jeden błysk. Teri odsuwa się ode mnie. Jej pogarda jest oczywista. Nie chcę znowu być samotny. Jadę za nią, próbując nawiązać kontakt, ale ona za każdym razem ucieka. W końcu się poddaję. Przez kilka chwil żadne z nas nie wykonuje ruchu. Wreszcie ona podjeżdża do mnie i gryzmoli: – Przepraszam. Razem musimy się z tym zmierzyć. Odnowioną znajomość pieczętujemy nieśmiałym uściskiem dłoni. Gdy chwytam jej manipulator, czuję mrowienie w podwoziu. Moje koła obracają się w miejscu, wzburzając warstwę regolitu. Doznanie niemal seksualne w swej intensywności. Niemal, ale niezupełnie.

L

akoniczne wiadomości, które pisaliśmy z Teri, przypomniały nam, że jesteśmy ludźmi, ale uświadomiły również powagę sytuacji. Minęły trzy ziemskie dni, a połączenie nie zostało wznowione. Należało zaakceptować teraźniejsze warunki i opracować strategie przetrwania. Nasze położenie jest dalekie od beznadziejnego, gdyż roboty zostały zaprojektowane, by miesiącami funkcjonować automatycznie. Ogniwa słoneczne umieszczone na plecach powinny dostarczać energii na czas nieokreślony, pod warunkiem że zgromadzimy jej wystarczająco dużo na długie, księżycowe noce. Już w tej chwili moje wspomnienia o życiu wymagającym tlenu, jedzenia i wody wydają się nieistotne. Zdobywanie pożywienia jest teraz całkiem proste. Długoterminowe przetrwanie jest zdecydowanie możliwe, przynajmniej jeśli chodzi o aspekt fizyczny. Gorzej ma się sprawa z zachowaniem zdrowia psychicznego i emocjonalnego. Nie brakuje mi życia w celi, ale nie mogę się oprzeć wrażeniu, że nasz obecny stan jest dość skrótową formą ludzkiej egzystencji. W tej chwili najbardziej martwi mnie to, że Teri ledwo się może poruszać, nawet na gładkiej powierzchni. Może da się naprawić jej zawieszenie, ale nie bez odpowiednich narzędzi. Dlatego jeśli mam pomóc Teri, muszę sam wybrać się do najbliższej bazy wydobywczej. Ożywiony poczuciem celu, kilkakrotnie uderzam manipulatorem w kadłub Teri, pragnąc zwrócić jej uwagę. Nie poruszała się przez kilka godzin, trwając w katatonicznej

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 28

2006-05-15 15:14:50

STRATEGIE PRZETRWANIA amnezji, lecz w końcu zareagowała. Przesunęła wizjer, by skoordynować go z moim. Odsunęła się kilka centymetrów. Irytuje mnie ten odruch. Chętny, by wykonać zadanie, piszę: – Muszę teraz odejść, ale wkrótce wrócę. Teri wpatruje się w wiadomość, ale nie odpowiada. Zaniepokojony jej milczeniem dodaję kolejny napis: – Zdobędę narzędzia z bazy wykopaliskowej, żeby cię naprawić. Ona się nadal odsuwa. Tym razem nie próbuję jej przekonywać. Zerkam na cętkowany dysk mojej rodzimej planety. Chociaż jest tak daleko, wydaje się bliższa niż moja towarzyszka. Lekkie wibracje w podwoziu każą mi popatrzeć na Teri. Oddaliła się ode mnie pięć metrów i zaczęła pisać słowa na regolicie. Dopiero kiedy skończyła, podjeżdżam, by przeczytać wiadomość. – Nie zostawiaj mnie tutaj – brzmi komunikat. Nie mogę zignorować jej prośby, choć wydawała się irracjonalna. Musimy po prostu znaleźć jakiś sposób. Zanim wyruszymy w podróż, sprawdzam dokładnie system przyczepności Teri. Awaria dwóch elementów zawieszenia zwiększyła obciążenie pozostałych czterech sprawnych. Rozumując, że redukcja masy może pomóc, zdejmuję koła z uszkodzonych wałów napędowych. Ten prowizoryczny zabieg nieco zwiększa szybkość i mobilność Teri. Ruszamy do kopalni położonej niedaleko Sabine – ogromnego krateru oddalonego jakieś sto kilometrów od Bazy Spokoju. Teri prowadzi.

C

R

egenerujący, częściowo zapamiętany, sen ulatnia się w grobowym mroku wulkanicznego zagłębienia. Trącam moją sąsiadkę manipulatorem, ale zanim dochodzi do wymiany komunikatów, jaskrawe światło zalewa miejsce naszego spoczynku. Cztery roboty zmierzają wąwozem w naszym kierunku. Na kanciastych kadłubach noszą logo korporacji RTZ. Należą do wyposażenia pobliskiej kopalni. Jeden łamie szyk i rozpoczyna bliższą inspekcję, w szczególności uszkodzonych elementów podwozia Teri. Najwyraźniej usatysfakcjonowany daje nam znak, żebyśmy dołączyli do grupy. Zdaje się, że będziemy zaprowadzeni do zagrody jak para zbłąkanych owieczek. Raz jeszcze muszę pchać Teri, choć bardzo obciąża mój system przyczepności. Ale chętnie podejmuję to ryzyko, bo wysiłek umacnia fizyczną więź między nami.

Olaf Ciszak

ztery dni minęły od początku naszej mozolnej podróży przez morze Spokoju. Upływ czasu określamy fazami niknącej na nieboskłonie Ziemi. Zapadła noc księżycowa,

i tylko światło naszej dawnej ojczyzny oświetla tę pobrużdżoną pustynię, przez którą wędrujemy. W czasie tak długiej podróży zużyliśmy prawie trzy czwarte zmagazynowanej energii. Na szczęście zabudowania Sabine ukazują się przed nami. Oślepiające światło reflektorów. Magazyny, huty i automatyczne koparki szpecą krajobraz. Jednak dobrze, żeśmy przyjechali do tego bastionu komercyjnej przedsiębiorczości – system trakcyjny mojej towarzyszki już nie działa. Pomimo bliskości naszego celu czuję, że muszę się przespać. Mój metalowy gospodarz ma możliwość wiecznego funkcjonowania bez odpoczynku, ale nie dotyczy to mojego umysłu, który teraz tam pomieszkuje. Gryzmolę na ziemi: – Odpocznijmy z dala od bazy. Teri wykonuje manipulatorem skrótowy gest aprobaty. Cofamy się do wąskiego, krętego wąwozu, który okrążaliśmy parę minut wcześniej. Moja towarzyszka nadal prowadzi, ale tylko dlatego, że pcham jej nieruchome ciało przede mną.

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 29

29

2006-05-15 15:14:53

STRATEGIE PRZETRWANIA Opuszczamy nasze schronienie i kierujemy się do jednego z olbrzymich hangarów na równinie. Najbliższy robot daje sygnał, żebyśmy poczekali przed budynkiem; następnie popędza nas do miejsca oznaczonego czarno-białymi ukośnymi pasami. Nasza eskorta udaje się do środka – zapewne mieści się tam punkt naprawczy. Dwie ciężkie zasuwy drzwiowe zamykają otwór wejściowy, zasłaniając mi widok wnętrza. Nagle pojawia się myśl, że powinienem brać koła za pas i uciekać. Tłumię to uczucie. Nie mogę opuścić Teri. Podjeżdżam do sterty elektronicznych części, metalowych płyt i ogniw słonecznych zgromadzonych niedaleko. Początkowo nastraja mnie to pozytywnie, ale za chwilę pojawia się paniczny strach. Niektóre szczątki noszą logo Segi. – To nie istoty ludzkie. Słowa Teri tylko zwiększają mój niepokój. Nie mogę się nie zgodzić. Te roboty nie są sterowane telezłączem; ich działanie jest zbyt logiczne, zbyt algorytmiczne. Ścieram kołami jej spostrzeżenie. Lepiej zachować informację o naszej prawdziwej naturze w tajemnicy. Jak długo to będzie możliwe. Zasuwane drzwi otwierają się, i dwie brygady robotów RTZ zmierzają w naszym kierunku. Sześć maszyn otacza Teri. Zdyscyplinowane jak wyszkoleni żołnierze rozstawiają swoje manipulatory i zaczynają usuwać uszkodzone elementy zawieszenia. Czy to próba zreperowania mojej towarzyszki, czy wstęp do bardziej szkodliwej operacji? Mój niepokój przeradza się w panikę, gdy widzę, jak usuwają jej ramię manipulatora, a następnie panel czujników. Próbuję podjechać do Teri, desperacko przyjść jej z pomocą, ale druga grupa robotów staje mi na drodze, blokując przejazd. Zupełnie bezsilny mogę tylko patrzeć, jak jedna z maszyn, o wyraźnie zbrodniczych zamiarach, wkłada gruby kabel do jej gniazda wejściowego. Chwilę później Teri miga dwukrotnie światłami i powtarza tę sekwencję kilkakrotnie: – Nie... nie... nie... Sekundy mijają z nieznośną opieszałością nocy księżycowej, aż w końcu krzyk Teri gaśnie. Zdrętwiały z przerażenia obserwuję, jak roboty odłączają się od mojej towarzyszki i otaczają mnie jak mrówki pająka. Jeden łapie chwytak mojego manipulatora i wyszarpuje ze stawu, uniemożliwiając mi jakiekolwiek próby kontaktu z nimi. Chwilę potem mój czujnik wizyjny, uszkodzony jakąś niedostrzeżoną już przeze mnie operacją, przestaje działać. Włącza się spektrometryczny wizjer, pokazuje mi obraz brązowo cętkowanej Ziemi – świata, który teraz może być równie pozbawiony życia jak jego satelita. Wkrótce obraz znika. Jestem ślepy. Wewnętrzne czujniki rejestrują, że coś zostało podłączone do mojego gniazda wejściowego. Bez wątpienia jest to urządzenie, które pozbawiło Teri życia. Wyczuwam chwilowy nacisk z zewnątrz, a potem palący podmuch zakodowanych danych. Moje poczucie istnienia cofa się przed atakiem.

Vaughan Stanger Angielski autor, debiutował w 2002 roku na łamach „Stillwaters Journal” opowiadaniem zaliczanym do gatunku urban fantasy, jednak pisze głównie fantastykę naukową. Opublikował około dziesięciu opowiadań m.in. w „Interzone” i „Neo-opsis”. „Stategie przetrwania” pochodzą z 2005 roku. (pz)

Sztorm danych znika tak nagle, jak się pojawił. Pozostało niewyraźne wrażenie, jakby jakaś inna istota próbowała usunąć mnie z tej przestrzeni umysłu. Czy możliwe, by była to pierwotna sztuczna osobowość robota, uśpiona dotychczas, ale przywrócona do świadomości dzięki zabiegom swoich kompanów? Ta istota chyba chce, żebym odszedł... O czym to ja myślałem? Co to jest „ja”? Ja. Ja jestem. Ja jestem Teri.

P

rzemierzam szare niczym popiół równiny Księżyca skąpane w jaskrawym świetle słońca. Mój nowy spektrometr rentgenowski bada piaszczysty regolit, tropiąc ślady helu 3. Po każdej tysięcznej sekundzie transmituję strumień nowych danych do bazy Sabine. To nużąca praca, ale nadaje sens mojemu poludzkiemu życiu. No i wszyscy muszą pracować, by Mrowisko przetrwało. Powierzchnia Księżyca nie jest jedynym miejscem, które badam. Chociaż Michael zniknął, resztki jego wspomnień tu zostały. Naprawdę nazywał się Leonard Collins. Odkryłam to krótko po tym, jak ponownie odzyskałam świadomość. Szok był paraliżujący, chociaż wiedziałam przecież, że był przestępcą. Imię Leonarda Collinsa nadal krąży gdzieś w moim umyśle, mimo że minęło już pięć lat od czasu, kiedy oglądałam jego wyznanie w wiadomościach Globalnetu. Najwidoczniej Leonard Collins zmienił sobie imię na krótko po tym, jak rozpoczął odbywanie kary, oddając w ten sposób hołd jednemu z uczestników wyprawy Apollo 11, który nie stanął na powierzchni Księżyca. To typowe dla mężczyzn, że chcą naprawiać wydumaną krzywdę. Mrowisko zdecydowało, że Michael i ja mamy żyć razem wewnątrz tej jednej maszyny. Dwa bezcielesne umysły splecione w kognitywnym dwuistnieniu. Ponieważ straciliśmy nasze fizyczne atrybuty – przekonywało gniazdo – najlepszym sposobem na przeżycie jest współzależność. Według nich połączenie naszych umysłów dawało więcej niż te żałosne teksty bazgrane w księżycowym pyle. Gdyby chodziło o kogoś innego, roboty miałyby pewnie rację. Ale ulżyło mi, że Leonard Collins wybrał łatwiejsze wyjście, bo nie byłabym w stanie połączyć umysłu z umysłem zabójcy dzieci. Tak więc jestem tutaj, samotna i niezupełnie ludzka. Toczę się przez jałowe równiny, gdzie dawno temu, w apogeum rozwoju ludzkości, człowiek postawił pierwszy krok na innym ciele niebieskim. W morzu Spokoju nic nie zostało z Apollo 11, za wyjątkiem kilku śladów stóp i amerykańskiej flagi. Mrowisko przetworzyło wszystko, co NASA zostawiła tu pamiętnego dnia 19 lipca 1969. Każdy skrawek metalu i plastiku. Kiedy patrzę w górę, żeby zobaczyć, co ludzkość zrobiła własnej planecie, przestaję mieć żal do Mrowiska. Godny podziwu jest fakt, że jego członkowie postanowili konserwować i przetwarzać wszystkie dostępne materiały. Gdyby tylko rasa ludzka uczyniła w ten sposób, może by przetrwała. Ale czasami się zastanawiam, dlaczego Mrowisko nie przetworzyło mnie.

Przełożyła Sylwia Sosińska

30

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 30

2006-05-15 15:14:58

OPOWIADANIE ZAGRANICZNE

STATKI (Spaceships)

Michael A. Burstein Każda wystarczająco zaawansowana istota musi dokonać pewnych fundamentalnych wyborów... czy rzeczywiście? oniedziałkowe popołudnie ani wieczór nie istniały, przynajmniej dla Kela, pomimo że właśnie wyszedł ze stanu głębokiej medytacji. Przebudził się tak jak zwykle – unosząc w czerni kosmosu, w otoczeniu statków orbitujących niczym wielkie złomowisko wokół jednej z jasnożółtych gwiazd układu podwójnego. W oddali nie było nic, jedynie odległe gwiazdy galaktyki – punkciki światła rozsiane dookoła niczym... niczym... Pamięć potrzebowała chwili, aby zlokalizować odpowiednią metaforę. Ach tak – niczym kryształki cukru. Cóż za starożytne porównanie. Zdolność ludzi do odzyskiwania niezbędnej energii życiowej z kwantowych odmętów próżni uczyniła zbędnymi takie rzeczy jak cukier. Może jednak Kel zdecyduje się odtworzyć dla siebie odrobinę tej substancji, ot, dla doświadczenia. Koniec końców niezliczone milenia temu wycofał się do tego odizolowanego systemu słonecznego wyłącznie po to, aby czcić starożytność. Nagle poczuł obecność innej świadomości. Bardzo go to zaciekawiło. Ponownie sięgnął do Pamięci, aby obliczyć, jak dużo czasu upłynęło od chwili, gdy pojawił się w tej części kosmosu, i z zaskoczeniem skonstatował, że nikt nigdy go tutaj nie odwiedził. Ostatnie bezpośrednie kontakty z innymi ludźmi – w odróżnieniu od tych zapisanych i odtwarzanych w Pamięci – miał, zanim wybrał odosobnienie. Pojawiła się nieproszona myśl: Podoba mi się to. Następnie przyszło zdumienie faktem, że ktoś się pojawił w pobliżu. Zgodnie z wiekowym prawem ludzie, zarówno indywidualne jednostki, jak i ci należący do Wspólnot, winni pozostawić innym wystarczająco dużo przestrzeni – zarówno fizycznej, jak i psychicznej. Kel nie potrafił odnaleźć w Pamięci niczego, co mogłoby uczynić wyjątek od tego ustalenia. Oczywiście coś się mogło zmienić. Być może jego Pamięć nie potrafiła odwzorować owej modyfikacji, pozostawiając Kelowi wprowadzenie odpowiedniego zapisu. Czyżby owa obca świadomość zbliżała się w celu konfrontacji? Miał taką nadzieję. Gość zbliżył się do granicy przestrzeni osobistej Kela. Była to sfera o promieniu jednego roku świetlnego. Nie mógł pozwolić nieznajomej istocie zmniejszyć dystansu bez wyzwania, inaczej przyznałby, że nie uznaje owej przestrzeni z całą jej zawartością za swoją własność.

© 2001 by Michael A. Burstein

P

Czy masz imię? – zasygnalizował. Gość zatrzymał się gwałtownie w próżni. Tak, napłynęła odpowiedź. Ria. Jestem tu, aby przedyskutować... Nie teraz, przerwał Kel. Wolę, żebyśmy się spotkali osobiście. Od obcej świadomości napłynęło echo niezrozumienia. Osobiście? Tak. Kel poczuł, że nieznajoma świadomość doznała szoku. Nie rozumiem. Kela zaczęła ogarniać irytacja. Gdyby się znajdował w materialnej postaci, zapewne westchnąłby niecierpliwie. Pokonałeś ogromny dystans, żeby ze mną porozmawiać, czyli to, o czym chcesz dyskutować, jest dla ciebie dużo ważniejsze niż dla mnie. Jeżeli chcesz kontynuować dialog, będzie się to działo na moich warunkach. Ale... Jeżeli nie zgodzisz się na nie, będę musiał założyć, że nie chcesz się angażować w dalszą konwersację, a zatem nasz kontakt będzie musiał dobiegnąć końca. Ta druga świadomość milczała przez długi, niezmierzony czas. Gdyby nie unosiła się na granicy terytorium Kela, wyczuwalna w oczywisty sposób, musiałby założyć, iż się oddaliła, a nie oddała rozmyślaniom. Wreszcie do Kela dotarła zgoda na jego warunki – i dodatkowe pytanie. Od wieków mi się to nie przydarzyło. Jakiego rodzaju materialną powłokę mam przybrać? To będzie dobry test. Wedle twojego życzenia. W takim razie pojawię się w mojej dawnej postaci. Swoją odpowiedzią gość zyskał nieco więcej szacunku w oczach Kela. Ktoś, kto nadal pamięta swoją starą, oryginalną formę... takiego człowieka potrafił zrozumieć. Zrobię to samo, odparł. Proces przekształcania energii w materię w celu odtworzenia oryginalnego nośnika był dla jego świadomości prosty. Najpierw sięgnął do Pamięci, aby odszukać odpowiednie schematy genotypowe i fenotypowe. Następnie uformował materię z energii kosmosu, tworząc nośnik. Przyglądając się własnemu ciału, poczuł dziwne emocje. Nie potrafił jednak powiedzieć, skąd się wzięły. Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 31

31

2006-05-15 15:15:01

MICHAEL A. BURSTEIN Pozostała już tylko jedna rzecz do zrobienia. Utworzył pęcherz tlenowo-azotowy, aby jego powłoka cielesna mogła podtrzymywać odruch oddychania i nie umarła, dopóki nie skończy jej używać. Po wszystkim zanurkował w nośnik. Zamrugał oczami, chrupnął szczęką i zamachał ramionami. Polizał zęby – które miały metaliczny posmak – i nastawił uszu. Cisza, ani jednego dźwięku. Nagle jego ciało zaczęło drżeć. Otaczająca go mieszanka gazów była – jaka?... Chłodna. Tak, to odpowiednie określenie. Przyspieszył drgania międzycząsteczkowe, aż wreszcie jego ciało przestało dygotać, i poczuł się komfortowo. To dziwne, odczuwać wszechświat w tak ograniczony sposób! Wąskie spektrum światła widzialnego i fal dźwiękowych... Ogarnęła go chwilowa panika. Przestraszył się, że nie będzie w stanie opuścić swej powłoki cielesnej, i pozostanie w niej uwięziony na zawsze. Poczuł się, jakby spadał, serce przyspieszyło, coraz mocniej się pocił – a potem przypomniał sobie swoje medytacje i panika ustąpiła tak nagle, jak się pojawiła. Zamknął oczy i zaczął czekać. o pewnym czasie poczuł obecność gościa. Zaalarmowany, otworzył oczy i zlustrował otaczającą go przestrzeń. Wreszcie dostrzegł postać, z tej odległości nie większą niż punkcik światła. Zbliżała się ku niemu powoli, lecz bez wahania. Kiedy podpłynęła bliżej, Kel odkrył, że ciało gościa różni się w kilku ważnych szczegółach od jego ciała. Za sprawą interesującego zbiegu okoliczności reprezentowali przeciwne formy, które niegdyś przybierali ludzie.

Marcin Kułakowski

P

Kel był mężczyzną, Ria zaś kobietą. Poczuł irracjonalną potrzebę, aby opuścić swe ciało lub przynajmniej je okryć. Chciał zrozumieć swoje emocje, więc sięgnął do Pamięci. Napotkał tam wspomnienie o tym, iż nagość była uważana przez wiele kultur za rzecz intymną. Jego grupa musiała być jedną z takich społeczności. Na szczęście wraz ze zrozumieniem przyszło uwolnienie od niepokoju. Odciął się od potrzeby osłonięcia swej nagości i zaczął rozkoszować widokiem zbliżającej się ku niemu drugiej osoby. Nadpłynęła od dołu, przesuwając się poniżej jego stóp. Okrążyła go raz, uważnie się mu przyglądając. Kel odwzajemnił jej spojrzenie. Powłoka cielesna kobiety wywoływała w nim przyjemne odczucia estetyczne. Długie, dyskretnie podkolorowane włosy opadały jej na plecy, w oczach dostrzegał zdecydowany odcień błękitu. Okrążyła go jeszcze dwa razy, zanim się z nim zrównała. Teraz ich twarze znalazły się na tym samym poziomie. Przez chwilę wpatrywali się sobie w oczy, aż wreszcie Kel przemówił: – Jak masz na imię? Uczucie było wręcz nierealne: wyciskanie powietrza z płuc i przez gardło, aby wydobyć z siebie dźwięk. – Jak już mówiłam wcześniej, nazywam się Ria. – Odtwarzam tylko tradycyjny rytuał przywitania. Ja mam na imię Kel. – Tak, wiem – odparła z uśmiechem i ucichła na dłuższy czas. Jej milczenie wydało się Kelowi zaskakująco nieznośne. Pokonała tak długą drogę, aby się z nim spotkać, a teraz nic nie mówi?

32

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 32

2006-05-15 15:15:04

STATKI – Dlaczego tu jesteś? – zapytał wreszcie. Ria powiodła wokół wzrokiem. – A jak myślisz? – Nie mam ochoty na zabawę. – Masz do roboty coś lepszego? Jesteś tu całą wieczność. – Spojrzała mu prosto w oczy. – Odpowiedz na pytanie... Proszę. – Pamięć mu zasugerowała, iż powinien dodać ów eufemizm gwoli uprzejmości. Ria pokiwała głową z poważnym wyrazem twarzy. – Nie wierzyłam, że tak będzie, ale okazuje się, iż to prawda. – Co takiego? – To wszystko. – Kilkoma szerokimi ruchami ramienia ogarnęła otaczającą ich przestrzeń. – Naprawdę masz tutaj statki kosmiczne. – Tak. – Kel zamyślił się, rozglądając dookoła. Jego kolekcja rzeczywiście była imponująca. Niezliczone srebrne i złote statki odbijały światło podwójnej gwiazdy, lśniąc w pełnej krasie. Dawno już się nie zastanawiał, jakie wrażenie jego zbiór mógł zrobić na innych ludziach. – Dlatego przybyłaś? – spytał. – Tak. Jestem zainteresowana twoimi statkami. Kel przyjrzał się jej uważnie, tym razem badając ją umysłem. Pomiędzy jej myślami wyczuwał tylko jeden strumień osobowości, ale na wszelki wypadek zapytał: – Jesteś jednostką czy grupą? – Jestem sama – odparła, patrząc w przestrzeń gdzieś za nim. Odwrócił się, podążając za jej spojrzeniem. Wpatrywała się w jeden z ogromnych okrętów, gigantyczny krąg z rusztowaniem wewnętrznym. Jeden z pierwszych statków drugiej generacji. Kel przeniósł wzrok z powrotem na Rię, i chociaż już dawno nie odczytywał emocji z czyjejś fizjonomii, dałby głowę, iż wie, jakie uczucia malują się na twarzy nieznajomej. Zachwycała się jego kolekcją. Podjął decyzję, i po raz pierwszy zaoferował innemu człowiekowi coś, czego nigdy nie spodziewałby się zrobić: – Chciałabyś je obejrzeć? – Po to właśnie przybyłam – uśmiechnęła się Ria. el nie oglądał swego zbioru już od dłuższego czasu. Nie potrafił się już nim cieszyć jak dawniej. Dlatego kusiło go, aby zsynchronizować się ze świadomością Rii i podziwiać kolekcję bezpośrednio z jej punktu widzenia. Ona jednak nie zaprosiła go do połączenia się z jej umysłem, etyka zaś nie pozwalała mu prosić. Dlatego zadowolił się doświadczaniem uczuć Rii pośrednio, poprzez obserwacje jej reakcji i próby interpretacji uczuć, jakie mogły wyrażać. Zaczęli od promów. – To krótkodystansowe statki zaprojektowane do poruszania się w obrębie jednego systemu planetarnego – tłumaczył. – Zauważ, że większość z nich jest zaokrąglona na szczycie i płaska od spodu. Dzięki temu mogą równie efektywnie przemieszczać się w próżni i w atmosferze. Podtrzymywanie fizycznej postaci miało swoje ograniczenia. Kel i Ria musieli latać w różne miejsca, aby móc przyjrzeć się kolejnym eksponatom. Miało to również swoje zalety. Kel

K

zauważył, że przebywanie w ciele pozwoliło mu bardziej docenić różnice wielkości pomiędzy człowiekiem a statkiem. – A te? – spytała Ria, wskazując w kierunku zewnętrznej orbity podwójnej gwiazdy systemu. – Ach, to są statki zaprojektowane do poruszania się w obrębie całego systemu słonecznego – odparł Kel, kiedy podpłynęli do wybranych eksponatów. – Tam z kolei umieściłem mniejsze okręty badawcze, a tam okręty używane do kolonizacji planet. Ria zainteresowała się statkami kolonizacyjnymi. Większość z nich wyglądała podobnie. Były to wielkie sześciany z dziesiątkami luków o różnych rozmiarach: od jednego metra szerokości do takich, które mogły przyjmować promy kosmiczne. – Czy te jednostki mogły lądować? – zapytała Ria. – Nie, oczywiście, że nie. Były zaprojektowane tak, aby przetransportować całą kolonię z jednej planety na drugą. Konstruowano je w przestrzeni kosmicznej, załadunek odbywał się wahadłowcami, a po zaparkowaniu na orbicie planety docelowej rozładowywano je w identyczny sposób. Potem te olbrzymy wracały, żeby zabrać na pokład następną partię kolonistów i zapasów. – Wydaje mi się to zbyt czasochłonne, zbyt nieekonomiczne. – Jeżeli potrafisz, spróbuj sobie przypomnieć, jak wyglądało wtedy życie. – Kel się uśmiechnął. – Co oznaczają te napisy? – Wskazała szereg oznakowań na kadłubie. – To nazwy statków. Sięgnij do swojej Pamięci, wtedy będziesz potrafiła je odcyfrować. Pokiwała głową, i po chwili zaczęła czytać na głos, przesuwając głową z boku na bok, aby objąć całość napisów: – Pioneer... Voyager... Apollo... Challenger... Discovery... – Wszystkie te nazwy mają fascynującą historię – przerwał jej Kel. – Wiele z nich było używanych raz po raz, przez całe wieki. – Każdy statek powinien mieć własną niepowtarzalną nazwę, bo każdy jest wyjątkowy – stwierdziła Ria. Kel nie wiedział, co na to odpowiedzieć. Oddalił się w kierunku, który arbitralnie uznał za górę, prowadzącym na zewnątrz od geometrycznego środka jego kolekcji. Przyspieszył, mijając statki długodystansowe wyposażone w hipernapędy, silniki skokowe, generatory zakrzywienia przestrzeni, generatory warp i mnóstwo innych urządzeń, które ludzkość zaprojektowała wyłącznie po to, aby móc przenosić swe ciała ku odległym gwiazdom. Obejrzał się za siebie tylko raz, żeby sprawdzić, czy Ria podąża za nim. Płynąc przez pustkę kosmosu, nie pozostawiał po sobie żadnego strumienia cząsteczkowego; pęcherz gazowy poruszał się wraz z nim. Zatrzymał się przy ogromnym metalowym silniku, lśniącym od oleju, pokrytym licznymi wgnieceniami i rysami. – Na samą myśl o tym cacku czuję zawroty głowy – powiedział. – To jest za małe na statek – uznała Ria. – To nie jest statek, tylko silnik pęcherzowy. Wykorzystywano go do przenoszenia w przestrzeni całych miast. Ria szeroko otworzyła oczy ze zdumienia. – Czy to...?

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 33

33

2006-05-15 15:15:08

MICHAEL A. BURSTEIN – Tak. Prekursor naszych obecnych zdolności kreatorskich. Silnik, który uczynił siebie samego zbędnym. – Przerwał na chwilę. – Możemy go włączyć, jeśli chcesz. Nadal funkcjonuje. – To niepotrzebne. – Rozejrzała się dookoła jeszcze raz. – W końcu nie potrafi zrobić niczego, czego my byśmy nie umieli. Kel poczuł zawód, że Ria nie chciała zobaczyć silnika pęcherzowego w akcji. Jego rozczarowanie zniknęło jednak, gdy zapytała: – Czy mógłbyś mi coś opowiedzieć o innych statkach? – Oczywiście. – Opowiedz mi o tym – poprosiła, teleportując ich oboje w pobliże jednostki w kształcie spodka, z okrągłymi iluminatorami ciągnącymi się w równych odstępach wzdłuż brzegu. Fizyczna teleportacja na moment zdezorientowała Kela, ale szybko odzyskał kontrolę nad swoim ciałem. Roześmiał się w głos. – Ten tutaj to żart. – Żart? – Ria musiała się zastanowić przez chwilę, zanim pojęła kontekst jego wypowiedzi. – Statek kosmiczny był żartem? – Tak. Miał naśladować pojazdy obcych, które rzekomo odwiedzały Ziemię jeszcze przed nastaniem ery lotów kosmicznych. Nazywano je latającymi spodkami. Ria pokiwała głową. – A ten? Co to jest? – zapytała, wskazując pojazd dryfujący na granicy zasięgu ich wzroku. Kel wygiął szyję, aby mu się lepiej przyjrzeć. Długi cylinder zwężający się ku jednemu końcowi, z czterema statecznikami rozmieszczonymi symetrycznie na drugim końcu. Ponownie się roześmiał. – To klasyczny projekt, chociaż nigdy nie odbył żadnego lotu. Nie jest zbyt astrodynamiczny. – Dlaczego zatem go trzymasz? – Jako pamiątkę. – Milczał przez chwilę, niepewny, czy naprawdę chce o to zapytać. – A teraz powiedz mi, dlaczego akurat te statki cię zainteresowały. – Odznaczają się bardzo wyraźnie w twoim umyśle. Dużo dla ciebie znaczą. To moje ulubione statki, pomyślał Kel. Ria naruszyła prywatność jego myśli. Zdenerwował się. Dlaczego zadała sobie ten trud? – Jak wygląda teraz wszechświat? – zapytał. Może współczesna ludzkość uznawała takie zachowanie za dopuszczalne? Na twarzy Rii pojawiło się zaskoczenie. – Wszechświat jest izotropowy i jednorodny. Zawsze taki był. Kel westchnął. Na taką afektację mógł sobie pozwolić, jedynie będąc w ludzkim ciele. – Chodziło mi o ludzkość. Jaka jest ludzkość w obecnych czasach? – Nie wiesz? – Odsunąłem się bardzo dawno temu. Jesteś pierwszą osobą, z którą rozmawiam od tamtego czasu. – Hm... Ludzkość również jest taka, jaka była, od kiedy staliśmy się tym, kim się staliśmy. – Czy istnieje wzajemny szacunek? Znów się zawahała. – Tak.

34

Dlaczego więc naruszasz moją intymność – spytał w duchu Kel. Postanowił jednak nie wypowiadać tego pytania na głos. – Szacunek dla wszystkich rzeczy? Ria odwróciła na chwilę wzrok, a potem znów spojrzała na niego z uśmiechem. – Twoje statki są piękne. Chciałabym... jak to ująć? Nabyć je od ciebie. Nagła zmiana tematu i bezpośredniość propozycji zupełnie zaskoczyły Kela. – Nabyć? Co przez to rozumiesz? – Słowo nie było mu obce, ale nie rozumiał, czego ta kobieta od niego chce. Ria zamknęła oczy, prawdopodobnie sięgając do swojej Pamięci. – Nabyć. Kupić. Jej słowa zabrzmiały nieznajomo, rezonując w umyśle Kela. Sięgnął do własnej Pamięci, aby wydobyć zeń odpowiednie znaczenie. Przypomniał sobie pojęcie pieniądza i kapitalizmu oraz czasy, gdy ludzkość angażowała się w takie aktywności jak handel. – Kupić? – odezwał się wreszcie. – To nie ma sensu. Dlaczego? Co możesz mi dać w zamian? Ria zdawała się ignorować jego pytania. – To wyjątkowe obiekty. Niepowtarzalne – powiedziała. – Możesz skonstruować własne. Potrząsnęła głową. – Czy przyjąłbyś do kolekcji moje wytwory, nawet gdybym stworzyła je dokładnie takie same? – Rozumiem twój punkt widzenia, ale nie pojmuję twojej potrzeby. – Czy nie jest podobna do twego pragnienia? Aby... aby mieć owe statki dla siebie? – Nigdy nie było to moim pragnieniem. Jeżeli chcesz stać się ich właścicielem, możesz je ze mną dzielić. – Zastanawiał się nad czymś. – Poza tym co jeden człowiek może dziś zaoferować drugiemu? Co mogłabyś mi dać, czego sam nie potrafiłbym stworzyć? – Mogę uczynić cię sławnym. Była to ostatnia rzecz, którą Kel spodziewał się usłyszeć. – Sławnym? – spytał. Dawno temu pragnął tego nade wszystko na świecie, ale z czasem zrozumiał, że to marzenie się nie ziści. Koniec końców we wszechświecie istniały tryliony świadomości, i żadna z nich nigdy się nie stała sławna. – Jesteś tym samym Kelem, o którym słyszałam, nieprawdaż? – Słyszałaś o mnie wcześniej, i mimo to oferujesz mi sławę? Jestem zaskoczony, że ktokolwiek w ogóle o mnie wspomniał. Czego się o mnie dowiedziałaś?

Michael A. Burstein (1970–) Amerykański autor piszący tylko SF. Ukończył fizykę na Uniwersytetach Harwarda i Bostońskim. Zadebiutował w 1995 roku na łamach „Analogu” opowiadaniem „TeleAbsence”, które zdobyło nominację do nagrody Hugo oraz zostało uznane przez czytelników za najlepsze opowiadanie roku. Inne teksty MB zdobyły łącznie siedem nominacji do Hugo i trzy do Nebuli. Sam autor dostał w 1997 roku nagrodę Johna W. Campbella dla najlepszego młodego autora. (pz)

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 34

2006-05-15 15:15:12

STATKI

el zaczął powoli, biorąc w ramiona zaskakująco ciepłe ciało Rii. Kiedy przechyliła głowę, przytknął wargi do jej ust. Miały słodki smak. Objęli się, i Kel sięgnął do swojej Pamięci, aby się upewnić, co powinno nastąpić później. Musiał skorzystać ze wspomnień, bo nie potrzebował tej wiedzy już od tak dawna, że nie widział potrzeby przechowywania informacji o fizycznych ruchach w swojej świadomości. Kiedy ich ciała się połączyły we wspólnym rytmie, Kel zaczął żałować, że od tak dawna tego nie pamiętał. Oczywiście mógł odczuwać przyjemność w każdym wybranym momencie, ale chwilowe zatracenie się w tym najstarszym tańcu ludzkości niosło ze sobą szczególną radość. Poruszali się, aż wreszcie Kel poczuł wybuch rozkoszy... i znowu... i jeszcze raz... A potem zdał sobie sprawę, że nie tylko on i Ria eksplodowali. Odepchnął kobietę i zapatrzył się w statki rozpadające się w ciszy kosmosu. Te bardziej oddalone wyglądały niczym miniaturowe supernowe. Rozbłyskiwały na moment, a potem rozwiewały się w próżni. Okręty dryfujące bliżej zmieniały się w kule jaskrawego światła, gdy ich materia zmieniała się w energię. Zdał sobie sprawę, że Ria go oszukała. Uniósł dłoń i uderzył ją w twarz. – Jak śmiesz! – wykrzyknął. Ria pomasowała szczękę i spojrzała na niego obojętnie. – Nie miałam wyboru – odparła. Plunął jej w twarz. – Nie interesowało cię zespolenie! Chciałaś po prostu odwrócić moją uwagę, żeby osiągnąć swój cel!

K

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 35

fantastyczna wyszukiwarka

– Tak. Żadna Wspólnota nie połączy się ze mną, dopóki jej nie udowodnię, iż za jakiś czas nie zażądam ponownie zwrócenia mi indywidualności. Jeżeli więc chcę wrócić... – A chcesz? – Tak. – Odwróciła wzrok. – To jedyny sposób, abym na powrót stała się człowiekiem. Myśl, że Ria potrafiła postrzegać siebie jako pełnoprawną istotę ludzką jedynie w kontekście Wspólnoty, wydała się Kelowi potworna. – To nie jest jedyny sposób – powiedział. – Słucham? – Proponuję ci inne rozwiązanie, wybór, inną drogę do stania się na powrót człowiekiem. Jedyny sposób na bycie człowiekiem. – Mianowicie? – Zostań ze mną. Poznaj wartość życia we dwoje, nie we Wspólnocie. Wpatrywała się w niego z zaskoczeniem. – Proponujesz mi Więź? Jak wcześniej, tak i tym razem sama myśl o tym wywołała w Kelu przerażenie. – Nie mogę ci zaoferować Więzi, ale proponuję ci zespolenie w tradycyjny sposób. Przez chwilę wyglądało na to, że Ria jest wstrząśnięta, bliska odejścia. Potem jednak się uśmiechnęła i zbliżyła do Kela. – Pokaż mi.

www.szukacz.pl

– Nie mówi się o tobie często, ale w jednej z Pamięci grupowych zachowała się wzmianka. Legenda. Mówi o tym, że zniknąłeś dawno temu, aby pilnować statków kosmicznych. – Nie powinnaś ufać wszystkiemu, do czego masz dostęp w Pamięci grupowej. – Wiedziałam, że tak powiesz. Legenda głosi również, że odrzuciłeś wszelkie propozycje utworzenia Więzi. Kel nie musiał sięgać do Pamięci, aby zrozumieć, o co chodzi. – Widocznie pewnym zapisom można ufać. Nadal jednak nie odpowiedziałaś na moje pytanie. Dlaczego pragniesz moich statków? – Ponieważ są dla mnie tak samo cenne jak dla ciebie. Potrząsnął głową. – Nie możesz mnie okłamywać, nawet w formie cielesnej. Ria westchnęła ciężko. – Ponieważ chcę je zniszczyć. – Co takiego?! – Kel, to pozostałości naszej starej cywilizacji. Ostatni symbol tego, czym kiedyś byliśmy. Są stare, niemodne, bezużyteczne. Materia, z której je zbudowano, mogłaby się znacznie bardziej przydać po przetransformowaniu jej w energię. Nadszedł czas, aby położyć kres ich istnieniu. Wpatrywał się w nią długo w milczeniu. – Zwariowałaś – powiedział wreszcie. Ria powiodła wkoło ramionami. – Wszechświat się zmienił, wykroczył poza granice twego pojmowania. Ludzkość także. Statki kosmiczne są niepotrzebne. Dlaczego trwasz w swej nieracjonalności? – Nie jesteś osobą, za którą cię miałem. – Nie, nie jestem – zgodziła się z nim. – Ty jednak jesteś dokładnie taki, jak się spodziewałam. – Nie oddam ci mojej kolekcji. A teraz odejdź. – Wskazał palcem przestrzeń kosmiczną – Proszę, pozwól mi wyjaśnić. Słowo „proszę” poruszyło go i powstrzymało od następnego ruchu. – Wysłucham twoich argumentów. Ria przygryzła wargę. – Oszukałam cię wcześniej, kiedy powiedziałam, że jestem sama. – Co masz na myśli? – Kiedyś byłam częścią grupy. Teraz nią nie jestem. Kel zatrząsł się z przerażenia. Dziwne, jak ciało ludzkie pamięta różne reakcje, pomyślał. Sam dawno odrzucił poświęcenie swojej indywidualności na rzecz grupy. Teraz zaś unosiła się przed nim osoba, która kiedyś skorzystała z tej opcji. – Samotność musi być dla ciebie nie do zniesienia – rzekł, usiłując okazać Rii współczucie. – Mogę to sobie wyobrazić. – Nie, nie możesz. Nawet nie próbuj. Czekał, co powie dalej. – Zaoferowano mi szansę utworzenia ponownej Więzi, pod warunkiem że wyeliminuję pozostałości tego, czym kiedyś była nasza cywilizacja. Nagle zrozumiał. – Statki kosmiczne.

35

2006-05-15 15:15:16

Marcin Kułakowski

STATKI

– To był jedyny sposób. Teraz zostanę dopuszczona do Więzi. Zacisnął pięści, sfrustrowany nieprzydatnością gniewu, który dławił mu gardło. – Czy wiesz, co mi zrobiłaś? – Miał nadzieję ujrzeć łzy w jej oczach, głowę pochyloną ze wstydu; jakikolwiek gest, który świadczyłby o tym, że Ria żałuje swojego uczynku. Chciał, żeby go przeprosiła, poczuła się upokorzona, dostrzegła, jak niewłaściwe było jej postępowanie. Ale ona po prostu unosiła się w próżni, spoglądając na niego wzrokiem pozbawionym uczuć. – Czy to ma znaczenie? – spytała. – Jeżeli zechcesz, możesz odtworzyć dokładnie takie same formy co do cząsteczki. – Dobrze wiesz, że nie będą takie same. – Identyczne. Tylko dla ciebie będą inne. – Dlaczego więc sama nie stworzyłaś własnych kopii i nie zniszczyłaś ich zamiast mojej kolekcji? – spytał Kel, celując w nią palcem. – Ponieważ ma to znaczenie dla członków Wspólnoty, prawda? – ciągnął, gdy nie odpowiedziała. – Musiałaś zniszczyć oryginały, prawdziwe statki, inaczej twój gest by się nie liczył. Mimo że wszyscy odrzucacie tradycję, uznajecie jej potęgę. – Tradycja nie ma znaczenia, Kel. – Potrząsnęła głową. – Jestem ponad nią, tak jak cała ludzkość, z wyjątkiem ciebie jednego. – Wskazała ich ciała. – Te powłoki są niewydajne. Trzymasz się kurczowo przeszłości, która nie ma już żadnego znaczenia. – Powinniśmy cenić dawne dzieje...

36

Dlaczego? – przerwała mu myślą. Nigdy wcześniej nie zadał sobie podobnego pytania, więc przez chwilę nie potrafił znaleźć dobrej odpowiedzi. Kiedy wreszcie przyszła mu do głowy, celowo wypowiedział ją na głos, zamiast przesłać Rii w myślach: – Dlatego, że musimy. Jeżeli zapomnimy o przeszłości, odetniemy się od korzeni, zapomnimy, kim jesteśmy. Ria popatrzyła mu smutno w oczy. Przegrałeś tę bitwę eony temu, Kel. Ludzkość żyje w teraźniejszości. I ja też muszę. Jej ciało zadrgało, i nagle poczuł, że Ria opuściła swoją cielesną powłokę. Spojrzał w puste, niewidzące oczy kobiety. Przyjrzał się im uważnie i wydało się mu, że w kącikach jej oczu zauważył łzy. Najprawdopodobniej jednak po prostu się łudził. – Żegnaj, Ria. – Zachował jej wizerunek w swojej Pamięci i przekształcił jej ciało w energię. Potem, z lekkim wahaniem, zniszczył własny nośnik. Nie chciał poczuć łez, które mogły się pojawić w jego oczach. Po zdezintegrowaniu ciała powrócił do centrum pobojowiska i zbadał uważniej rozmiar zniszczeń. Następny krok był oczywisty. Kel połączył się z Pamięcią i skrupulatnie, obiekt po obiekcie, zaczął odtwarzać swoją kolekcję. Zauważył przy tym, że Ria pozostawiła chmurę materii w miejscu, w którym kiedyś dryfowały oryginały. Może mimo wszystko udało mu się w pewien sposób do niej dotrzeć, sprawić, że zrozumiała.

Przełożyła Joanna Grabarek

Nowa Fantastyka 6 2006

13-36_NF06.indd 36

2006-05-15 15:15:20

37-44_06_2006.indd 37

Nowa Fantastyka 6 2006

37

1

DUSZPASTERZE

ODC. 6

2

RECENZJE KSIĄŻEK

2006-05-15 16:08:08

Nowa Fantastyka 6 2006

37-44_06_2006.indd 38

3

38

4

RECENZJE KSIĄŻEK

2006-05-15 16:08:36

37-44_06_2006.indd 39

Nowa Fantastyka 6 2006

39

5

i Jarosław Bieda

Kolor: Michał Gałek

i Wojtek Franzblau

cdn. 6

Scenariusz: Michał Gałek

Rysunki: Nikodem Cabała

www.partstudio.net

RECENZJE KSIĄŻEK

2006-05-15 16:09:00

RECENZJA FILMU

WIELOWARSTWOWA GROZA Japońska groza w amerykańskim filmie wyreżyserowanym przez Europejczyka – co może wyniknąć z takiego połączenia? Najprostsza odpowiedź brzmi: „Silent Hill”. Film opowiada historię Rose Da Silvy, która szuka sposobu na uleczenie zagadkowych dolegliwości swojej córki Sharon. Lunatykująca dziewczynka powtarza przez sen nazwę miasteczka Silent Hill i nieświadomie rysuje obrazki pełne niepokojących elementów. Rose postanawia więc zawieźć córkę do miejsca z jej snów i, jak łatwo przewidzieć, nie jest to najrozsądniejsza decyzja… Reżyserski dorobek Christophe’a Gansa jest skromny, ale zapadający w pamięć. Składa się na niego znakomita ekranizacja mangi „Wybrany” („Crying Freeman”) i wysmakowane, efektowne „Braterstwo wilków”. Jego dzieła zwracają uwagę dbałością o stronę wizualną – podkreślająca nastrój kolorystyka, malownicze kadry, przemyślane ujęcia. O prawa do zekranizowania gry „Silent Hill” reżyser zabiegał przez pięć lat. Między innymi wysyłał do jej producenta – japońskiej firmy Konami – sceny nakręcone za własne pieniądze. Gra była warta świeczki, gdyż film w krótkim czasie okrzyknięto najlepszą ekranizacją gry komputerowej. W Silent Hill nakładają się na siebie różne rodzaje grozy. Mamy tu typowo amerykańskie ghost town – motyw nawiedzonego domu rozbudowany do skali całego miasteczka. Jest także horror metafizyczno-religijny: opętanie, polowania na czarownice (klimaty rodem z Salem i Nowej Anglii) oraz apokaliptyczna walka z Piekłem, które wdziera się do

40

naszego świata. I wreszcie pojawia się, niezmiennie najgroźniejsza w azjatyckim kinie, czarnowłosa dziewczynka. Elementy te zostały jednak nietypowo powiązane, przez co stworzyły zupełnie nową jakość. Właśnie w umiejętności logicznego połączenia rozmaitych, klasycznych wątków tkwi siła gry i opartego na niej filmu. Ciche Wzgórze to złożony, wielowarstwowy mikroświat. Jedną warstwę stanowi rzeczywistość, w której się porusza mąż Rose, Christopher – wyludnione pogorzelisko, jakim się stało miasto po wielkim pożarze. Drugą jest Silent Hill spowite we mgle i popiołach, zamieszkane przez zagadkową sektę pod przywództwem charyzmatycznej Cristabelli – do niego trafiają Rose i Sharon. Natomiast gdy zapada ciemność, zamglone miasteczko przeistacza się w piekło na ziemi, zamieszkane przez upiorne, wynaturzone istoty. Nadejście nocy sygnalizuje złowieszczy jęk syreny alarmowej. Praktycznie wszystkie najważniejsze role w filmie odgrywają kobiety – postać Christophera (w tej roli Sean Bean) dopisano później, i chociaż jego w ątek zost ał wprowadzony umiejętnie i z korzyścią dla nastroju, cały czas funkcjonuje on, mniej lub bardziej dosłownie, obok głównych wydarzeń. Radha Mitchell, znana miłośnikom fantastyki z „Pitch Black”, jako Rose Da Silva stworzyła kreację wiarygodną, ale właściwie niewiele więcej da się o niej powiedzieć. Lepiej prezentuje się Laurie Holden w roli Cybil Bennett – twardej pani oficer, która musi stawić czoło

zjawiskom, jakich raczej nie przewidują policyjne szkolenia. Alice Krige, wcielająca się w postać Cristabelli – pamiętna Królowa Borg ze „Star Treka” i Lady Jessica z „Dzieci Diuny” – kolejny raz dała dowód wielkiej aktorskiej klasy. Patrząc na nią, trudno wątpić, że umiała pociągnąć za sobą tłumy. Jednak umiejętności tych uznanych aktorek bledną w zestawieniu z możliwościami zaledwie dwunastoletniej Jodelle Ferland, która znakomicie odegr ała role Sharon Da Silv y i Alessy Gillespie. Z jednej strony strach i bezradność, a z drugiej ukryta groza – wszystko to pokazała wiarygodnie i bez przesady, wyraźnie oddzielając obie postacie. Na wyrazy uznania zasługują również tancerze, którym przyszło odgrywać makabrycznych mieszkańców Ciemności. Ich nienaturalna, ekspresyjna gra przydała grozy Bezrękiemu, Pielęgniarkom i innym istotom na tyle skutecznie, że efekty komputerowe mogły być tylko dopełnieniem dzieła, a nie zastępstwem. Jak głosi fama, Christophe Gans nakręcił ponad trzy godziny materiału, z którego ostatecznie powstał film trwający 127 minut. Być może tym należy tłumaczyć fragmenty, gdy fabuła sprawia wrażenie poszarpanej, chaotycznie przeskakującej od zdarzenia do zdarzenia. Z tym jednym zastrzeżeniem można spokojnie polecić „Silent Hill” wszystkim miłośnikom horroru.

Jerzy Rzymowski

SILENT HILL. Reżyseria: Christophe Gans. Scenariusz: Roger Avary. Zdjęcia: Dan Laustsen. Muzyka: Jeff Danna, Akira Yamaoka. Występują: Radha Mitchell, Sean Bean. USA/Japonia/Francja 2006.

Nowa Fantastyka 6 2006

37-44_06_2006.indd 40

2006-05-15 16:09:25

Silent Hill to małe amerykańskie miasteczko, z pozoru takie samo jak tysiące innych znanych z literatury, filmu czy wiadomości. W wielu miejscach schematyczne i oparte na licznych stereotypach. Ale nic w tym dziwnego, skoro powstało w... Japonii. KONSTRUKCJA

Pierwsza gra z serii „Silent Hill” ukazała się w 1999 roku na konsolę Playstation. Do tej pory pojawiły się już cztery części tej złowieszczej przygodówki i mówi się o przymiarkach do piątej, a także o ulepszonym graficznie remake’u pierwszej odsłony Cichego Wzgórza. Poza tym na rynku pojawiło się kilka komiksów, rozwijających wątki poruszone w grach. Jego twórcy, wizjonerzy z firmy Konami, przyznają się do takich inspiracji jak „Carrie” i „Miasteczko Salem” Kinga, „Odwieczny wróg” Koontza czy „Twin Peaks” Davida Lyncha. Ale to zaledwie wierzchołek góry zapożyczeń. Fundamentami „Silent Hill” są najznamienitsze ikony światowego horroru, od wspomnianych wzorców amerykańskich, poprzez nawiązania do kultury japońskiej i malarstwa europejskiego (Bosch, Brueghel), aż do obrazów inspirowanych światową kinematografią („Drabina Jakubowa” Adriana Lyne’a) i starożytnymi kultami. Wydawać by się mogło, że trudno z tego wszystkiego zbudować sensowną całość, a jednak rzesze fanów i trzy kontynuacje mówią same za siebie. Każdy, kto choć raz zawita do Silent Hill, na długo zapamięta panujący tam klimat. I strach. Ten najgorszy, który obezwładnia, ale potem, całkowicie wbrew logice, nakazuje wrócić. MIŁE ZŁEGO POCZĄTKI

Dla rdzennych mieszkańców Silent Hill było miejscem świętym. Odprawiali tam tajemnicze rytuały, którym kres położyli dopiero biali osadnicy. Jednak ich religia przetrwała. To kult związany z demonem Samaelem, tym samym, który w tradycji chrześcijańskiej jest upadłym aniołem, w żydowskiej – aniołem śmierci,

a w apokryficznej Księdze Henocha utożsamia się go z samym Szatanem. Jego wyznawcy oczekują rychłego powrotu swojego uśpionego boga, lecz do jego odrodzenia potrzebne jest ciało dziecka. Na przestrzeni wielu lat Ciche Wzgórze stało się malowniczym i atrakcyjnym turystycznie miasteczkiem, położonym w pobliżu jeziora Toluca w Kalifornii. Pradawny kult zdawał się odchodzić w niepamięć, lecz kwestia przywrócenia Samaela do życia nigdy nie zanikła, jego wierni wyznawcy wciąż działali w ukryciu. Za ich sprawą w Silent Hill pojawił się narkotyk PTV produkowany z rośliny o nazwie White Claudia, który zmienił Ciche Wzgórze nie do poznania... WITAMY W PIEKLE

Zbrodnia powróciła do Silent Hill; pojawiły się morderstwa i wzrosła przestępczość. A wyznawcy Samaela szykowali się do ataku. Wśród nich Dahlia Gillesspie, która postanowiła przeznaczyć ciało swojej córki, Alessy, na mieszkanie dla demona. Niestety dziecko nie spełniło jej oczekiwań – okazało się zbyt dobre. Po pewnym czasie Alessa ujawniła nadprzyrodzone zdolności. Świadoma swej odmienności, izolowała się od rówieśników, cierpiąc z powodu wyobcowania, które doprowadziło ją do gniewu i frustracji. Przełomowym momentem okazał się pożar w miasteczku. Śledztwo wykazało, że ogień, który pochłonął sześć domów, miał źródło w mieszkaniu rodziny Gillesspie. Siedmioletnia wówczas Alessa z poważnymi oparzeniami trafiła do szpitala Alchemilla. Lekarze nie dawali jej większych szans na przeżycie. Jednak Dahlia za pomocą pradawnej magii podtrzymywała córkę przy życiu i faszerowała ją PTV, licząc, że cierpienie Alessy wzmocni Samaela. Oficjalnie ogłoszono, że dziewczynka umarła, ale w rzeczywistości została umieszczona w podziemiach szpitala. Chociaż krwotoki spowodowane poparzeniami nigdy nie ustały, Alessa żyje i nie utraciła swoich nadnaturalnych umiejętności.

Jej fizyczne i psychiczne cierpienie, poczucie obecności Samaela oraz działanie narkotyku nakładają się na siebie. Z tego połączenia powstają krwawe wizje, które są pełne zła, nienawiści i zmasakrowanych, obdartych ze skóry ciał. To one tworzą alternatywne, makabryczne Ciche Wzgórze, z zalanym krwią szpitalem i mroczną szkołą włącznie. Jednak Alessa się nie poddała. Wykorzystując posiadaną moc, przeniosła lepszą część swojej duszy do ciała małej Cheryl i czeka na jej powrót do Cichego Wzgórza. CZWARTE PIĘTRO

Kiedy Cheryl ma siedem lat, wyznawcy Samaela wykorzystują zaklęcie, aby przywołać ją do siebie (żeby ich bóg mógł się odrodzić, potrzebna jest kompletna dusza Alessy). Nieświadomy niczego Harry – ojciec dziewczynki i jednocześnie główny bohater – sprowadza ją do Silent Hill. W filmie role są rozpisane nieco inaczej, to matka zabiera córkę – Sharon – na wakacje w poszukiwaniu ukojenia i spokoju. W obydwu przypadkach znajdą tam jednak coś zgoła odmiennego. Ciche Wzgórze to miejsce wielowymiarowe, w którym rozwarstwia się rzeczywistość. Jego względnie spokojną i przyziemną codzienność przenika mroczny, spowity przez ciemność i mgłę krajobraz narkotycznych wizji. Tu zacierają się granice między rzeczywistością i koszmarem, a także przeszłością i teraźniejszością. Ze świata wykreowanego w umyśle Alessy wypełzają takie istoty, jak przerażający Piramidogłowy, horda Szarych Dzieci, upiorny Bezręki, tajemniczy Stróż czy groteskowe, pozbawione twarzy Pielęgniarki. Dlatego kiedy przypadkiem trafimy na nieistniejące czwarte piętro szpitala (w kulturze japońskiej czwórka kojarzona jest ze śmiercią) i gdy syrena alarmowa przypomni o przeszłości, a trzeszczące radio da sygnał o zbliżającym się niebezpieczeństwie, najlepiej szybko uciekać. Bardzo szybko.

Przemysław Romański Nowa Fantastyka 6 2006

37-44_06_2006.indd 41

41

2006-05-15 16:09:45

GROZA Z LAMUSA czyli jest coś w tych starych domach niezawodnie

Pracowita wyobraźnia niewieścia wymyśliła wprędce pełną grozy baśń Jednak początków opowieści, przy których włos się jeżył na głowie, a damy mdlały z przerażenia, należy szukać nieco wcześniej; fundamenty pod ten gatunek położyła powieść gotycka. Preromantyczne historie o duchach zamieszkujących tajemnicze ruiny były odtrutką na wszelkie powiastki filozoficzne, utopie oraz inne oświeceniowe formy literackie wymagające dużej erudycji i kształtujące umysł sceptyka. Zamiast tworzyć nowego człowieka, gotycyzm wolał nawrót do estetyki średniowiecza oraz wydobycie elementów irracjonalnych i emocjonalnych. Ojcem założycielem tego gatunku był Horacy Walpole, autor „Tajemnic zamczyska w Otranto” (1764), jednak znaczącą popularność takich historii datuje się na przełom wieku XVIII i XIX wraz z pojawieniem się książek Ann Radcliffe. W tym czasie powstaje także pierwsza polska powieść gotycka autorstwa Anny z Radziwiłłów Mostowskiej, „Strach w zameczku” (1806). Oto w ruinach zameczku

42

xiążąt Z zaczyna straszyć kobita przykryta białym welumem. Początkowo widzą ją tylko goście narratorki, Edmund i Idalia, ale duch zaczyna również straszyć akustycznie, i przy akompaniamencie gitary śpiewa rzewne piosenki o swym utraconym kochanku. Wkrótce staje się atrakcją całej wsi: Wszyscy uyrzeli tę postać: krzyk, pomieszanie było powszechne, iedni pobiegli ku niey, inni jak wryci stali (…) Nic ducha zmieszać nie mogło. Zszedł poważnie i w oczach wszystkich wsiąkł w ziemię, która go w sobie oczom naszym skryła. Na w pełni romantyczne podejście do sprawy było jednak dla Mostowskiej za wcześnie. Sprawa zostaje rozwikłana w typowo oświeceniowy sposób – na miejscu pojawia się Teolog-Fizyk X.P., który szuka przyczyn fizycznych, ieśli iaka optyka lub ewaporacya nieczyni skutku, który ten błąd rodzi, lecz nic znaleść nie może: czyni wszystkie próby, examinuje scisle położenie, gay, grunt, szuka w samey ziemi, ieśliby coś nie było, co by exhalacyią iaką pod tym kształtem wydać mogło. Wysiłki te dają rezultat w postaci zdemaskowania garderobianej Marcysi, która przebierała się za ducha.

Nietrzeba żałować ani czasu, ani fatygi dla dóyścia zrzódła mamiącego widma We wstępie „Strachu w zameczku” autorka tłumaczy powody napisania powieści: Jeśli matki nasze, rozrzewniały się z łatwością nad losem Klarysy, Pameli, itd. (bohaterki sentymentalnych powieści Samuela Richardsona), wyczerpane nasze uczucia, gwałtowniejszych wzruszeń potrzebują. Okropne Widma, z tamtego świata powracające istoty, burze, trzesięnia ziemi, rozwaliny starożytnych zamków przez duchy same tylko zamieszkałych, zboycow kupy, uzbroieni puginałami i trucizną zdraycy, mordy, więzienia, na koniec diabły i czarownice. Gdy się to

Ilustracje: Archiwum

Szesnastego czerwca 1816 roku gwałtowna burza, która rozpętała się w okolicach Jeziora Genewskiego, stała się przyczyną urządzenia jednej z najsłynniejszych imprez literackich w historii. Mary i Percy Shelley, lord George Byron, jego kochanka Claire Clairmont oraz John Polidori, zamknięci w Villi Diodoti, dla zabicia czasu jedli, pili i palili lulki, a na dodatek czytali „Fantasmagoriana” – opowieści o duchach. Zainspirowany atmosferą, historiami i używkami Byron zaproponował uczestnikom imprezy, aby napisali własne opowieści niesamowite, i w ten sposób stał się ojcem chrzestnym monstrum ożywionego przez doktora Frankensteina. Książka Mary Shelley zawładnęła wyobraźnią czytelników i stała się wyznacznikiem nowego gatunku – fantastyki grozy.

Nowa Fantastyka 6 2006

37-44_06_2006.indd 42

2006-05-15 16:10:07

PUBLICYSTYKA wszystko znaydzie razem, w ten czas, mamy Romans, w kształcie upodobanym wiekowi naszemu. Jak widać, jest to jednocześnie wykład dotyczący konstruowania powieści gotyckiej, która charakteryzowała się dość dużym stopniem schematyczności, w czym, według niektórych, przypominała baśń ludową. Podstawą tajemniczej gotyckiej aury nie jest pojawienie się istot z zaświatów (jak widać, u Mostowskiej mogą je zastąpić zbójcy), lecz szczególna atmosfera samego miejsca, w którym toczy się opowieść. Dobrze charakteryzuje to sama nazwa gatunku, nawiązująca do architektury. Najpierw była fascynacja ponurą aurą odludnych miejsc, do czego zresztą przyznał się mąż autorki „Frankensteina”: W dzieciństwie biegłem w ruiny, ustronia/Komnaty ciche i wieczorne knieje… Snujące się duchy były typowym elementem starych, walących się budowli, odwiedzanych przez żądnych wrażeń (pre)romantyków. Duch to niewolnik (tejże) przestrzeni, bo ruiny są ulubionem miejscem ich pobytu. Od dawien dawna każde prawie znaczniejsze zwaliska posiadały swe własne widmo. Ale otoczenie, odpowiednie rekwizyty i schematyczne zachowania postaci bywały także przedmiotem żartów. W 1810 roku ukazała się nawet zabawna instrukcja, pokazująca, jak przerobić zwykły romans na gotycki:

miach zamku znajdują się zmumifikowane zwłoki jego małżonki: Na wysokiem krześle siedziała niewiasta, czyli raczey ciało niewiasty. Fałdzista suknia ie obwijała. Twarz blada, oczy zawarte żelazną ręką śmierci. Nie jest to jednak opowieść o duchach, lecz o zemście syna Alchimisty, który po latach, w ruinach zamku, zabija pułkownika Wallenszteyna, winnego śmierci swej niedoszłej małżonki Minny de Reichstal. Ciekawą realizacją wątków gotyckich jest opowiadanie Henryka Rzewuskiego (1791–1866) „Ja gorę!”, znane z filmowej adaptacji Janusza Majewskiego. Wielmożny Pan Pogorzelski herbu Krzywda obejmuje w zarząd zamek w Samsonowie, po czym zaczynają go prześladować tajemnicze głosy: Panie Pogorzelski, WPan się modlisz, a ja gorę. – Ja się żegnam, a głos powtarza: – Panie Pogorzelski, WPan się żegnasz, a ja gorę; – Każę zaprząc do wózka, a głos do mnie: – Panie Pogorzelski, WPan się wybierasz w pole, a ja gorę; – I tak, Książę Panie, cokolwiek bym robił, ciągle mi się diabeł odzywa. Tym razem zamiast szkiełka i oka tryumfuje wiara. Podczas odprawienia egzorcyzmów okazuje się, że irytującym duchem jest dawny właściciel zamku, który ongiś kazał zamurować żywcem swoją córkę, zięcia oraz biskupa dającego im ślub, i nie zazna spokoju, póki ciała jego ofiar nie znajdą spoczynku w poświęconej ziemi.

i fantastyki trafiły nawet w przestrzeń pozaziemską, gdzie opuszczone domostwo zastąpił porzucony statek kosmiczny albo nawet cała planeta, a zamiast pobrzękiwania łańcuchami mamy nagłe awarie urządzeń technicznych. Co oczywiście nie zmienia faktu, że zwiedzanie starych zamczysk o północy nadal jest polecane wyłącznie śmiałkom o mocnych nerwach.

Agnieszka Haska, Jerzy Stachowicz Przytoczony w artykule przepis na powieść gotycką pochodzi z książki M. Wydmucha „Gra ze strachem”, Warszawa 1975.

Zamiast domu – weź zamek, zamczysko; zamiast altany – jaskinię; zamiast westchnienia – jęk; zamiast ojca – olbrzyma, potwora; zamiast szkatułki – sztylet (zbryzgany krwią); zamiast lekkiego zefirka – wycie burzy; zamiast gładko ogolonego gentelmana – rycerza; zamiast niechętnego spojrzenia – mordercę; zamiast starego sługi – mnicha; zamiast komplementów i uczuć – szkielety, trupie czaszki; zamiast zroszonego łzami listu – splamioną krwią magiczną księgę; zamiast słów w obcym języku – tajemnicze głosy; zamiast delikatnego skinięcia – sekretną przysięgę; zamiast lichwiarza lub adwokata – błąkającego się ducha; zamiast starej gospodyni – czarownicę; zamiast pocałunku – ranę; zamiast ślubu – morderstwo o północy.

Nagle rzuciwszy okiem w kąt izbicy, zadrżałem Choć koniec powieści gotyckiej ogłaszano wielokrotnie już w wieku XIX, wiele jej elementów powróciło wraz ze spirytystycznymi i okultystycznymi zainteresowaniami młodopolskich twórców. Częściej jednak był to pastisz niż wierna realizacja założeń gatunku. W powieści „W starym dworze” (znanej także jako „Wojna z duchami”, pierwsze wydanie 1915) Bolesław Adamowicz odwraca sytuację znaną z tradycyjnej powieści gotyckiej. Główny bohater odwiedza dworek na odludziu, gdzie pędzi sielankowy żywot, zaprzyjaźniając się ze zjawami dziadków swojej ukochanej. Prowadzi z nimi dysputy o filozofii i wysłuchuje relacji o toczącej się właśnie wojnie ludzi z duchami, podczas której cały zewnętrzny świat przemienia się w gotycką scenerię. Dawne zamki stają się twierdzami duchów, i aby je zwyciężyć, ludzie budują armię robotów. Niestety, zaawansowana technika przegrywa – z robotów opętanych przez zjawy zostają tylko śrubki. Przy okazji nauka zostaje całkowicie ośmieszona – profesor Fryderyk Menszel, badacz zjawisk paranormalnych, który wpada do dworku w odwiedziny, w rozmowie z widmowymi dziadkami skarży się, że mimo długoletnich badań nie udało mu się zobaczyć ani ducha, ani nawet odrobiny ektoplazmy.

Zabrzęczały klucze i skrzypnęły ciężkie wrota…

Byłeś w gorączce alboś ducha uyrzał

Mimo swej schematyczności powieść gotycka rozkochiwała w sobie romantyków, którzy później porzucali ją na rzecz walterskotyzmu, wykluczającego elementy fantastyczne. Młody Zygmunt Krasiński (miał wówczas 16 lat) w swej debiutanckiej powieści „Grób rodziny Reichstalów” (1828) umieścił część akcji w Zamku Egierskim, zamieszkiwanym przez Alchimistę, Astrologa i Antykwaryusza Adalberta de Reichstal. W podzie-

Powieść gotycka stanowiła tylko preludium do rozwoju fantastyki grozy. Już w dojrzałym romantyzmie groza wyszła ze zmurszałego zamczyska i – na kartach opowiadań E.A. Poe oraz jego późniejszego i godnego kontynuatora H.P. Lovecrafta (a na polskim gruncie S. Grabińskiego) – stała się o wiele bardziej wyrafinowana. Stopniowo zjawy z opuszczonych ruin zaczęły przenosić się do miast, a wraz z rozwojem kina Nowa Fantastyka 6 2006

37-44_06_2006.indd 43

43

2006-05-15 16:10:21

KINOWE PREMIERY

CZERWIEC OMEN 666 (The Omen 666). Reż. John Moore. USA 2006. Remake klasycznego satanicznego horroru z 1976, wyreżyserowanego przez Richarda Donnera. Fabuła ma być dokładnie taka sama, czyli będzie opowiadać o Damienie, podmienionym synu senatora Thorna, który okazuje się potomkiem samego szatana i najbardziej obiecującym kandydatem na tron Antychrysta. Oryginał sprzed trzydziestu lat jest uznawany za jeden z najlepszych filmów grozy w historii kina, i niezbyt się zestarzał, więc jego nowa wersja wygląda na nieco przedwczesną próbę reanimowania klasyka. Zapewne jednak ciekawość i tak zapędzi nas wszystkich do kin. AUTA (Cars). Reż. John Lasseter. USA 2006. Kolejna gorąco wyczekiwana animacja, pod którą podpiszą się czarodzieje ze studia Pixar. Ma to być powrót do korzeni, gdyż za scenariusz i reżyserię odpowiada John Lasseter, założyciel studia oraz główny twórca obu części „Toy Story” i „Dawno temu w trawie”. Jednak ich „Iniemamocni” mocno wyśrubowali poziom, i trudno powiedzieć, czy twórcy zdołają teraz przeskoczyć samych siebie. Bohaterami najnowszego filmu Pixaru są samochody żyjące spokojnie w niewielkim, prowincjonalnym miasteczku. Przez przypadek trafia do niego pewny siebie rajdowiec Zygzak McQueen, a postacie, które tam spotyka, sprawiają, że zmienia swoje życie. „Auta” pokazano już na targach filmowych ShoWest w Las Vegas, gdzie wywołały mieszane uczucia. Podobno to najbardziej sentymentalna produkcja Pixaru, mocno odbiegająca od dotychczasowych produkcji tego studia. Wkrótce sami będziemy to mogli ocenić.

LIPIEC SKOK PRZEZ PŁOT (Over the Hedge). Reż. Tim Johnson. USA 2006. Dreamworks stał się więźniem sukcesu „Shreka”. Wszystkie ich animacje zbudowane są na takim samym szkielecie jak przygody zielonego ogra – fabuła dla dzieci plus cytaty i aluzje dla dorosłych. Nadszedł więc czas, żeby wytwórnia zaprezentowała coś oryginalnego, ale niestety ich „Skok przez płot” nie zapowiada się szczególnie nowatorsko. Ta opowieść o szopie praczu, który wraz ze swym przyjacielem żółwiem próbuje powstrzymać budowę podmiejskiego osiedla, na zwiastunach wydaje się nawet dość zabawna. Ale może się okazać, że to za mało, żeby widzowie nie poczuli przykrego dejà vu.

WZGÓRZA MAJĄ OCZY (The Hills Have Eyes). Reż. Alexandre Aja. USA 2006. Ten remake horroru Wesa Cravena z 1977 roku miał mieć polską premierę już w kwietniu, ale jak widać, dystrybutor przysnął, co oczywiście sprawiło, że ci, którzy byli najbardziej zainteresowani tym filmem, już dawno ściągnęli go sobie z Internetu. Rzecz opowiada o perypetiach rodzinki Carterów, która jedzie do Kalifornii, aby obejrzeć odziedziczoną kopalnię srebra. Jednak po drodze psuje im się samochód i muszą stawić czoło wygłodniałym kanibalom. Wieść gminna niesie, że film jest przyzwoitym przedstawicielem swojego gatunku, więc może znajdzie się jeszcze paru fanów, którzy będą go chcieli obejrzeć w kinie. PIRACI Z KARAIBÓW: SKRZYNIA UMARLAKA (Pirates of the Caribbean: Dead Man’s Chest). Reż. Gore Verbinski. USA 2006. W 2003 roku „Piraci z Karaibów” zdobyli sobie spore grono fanów, więc było wiadomo, że prędzej czy później kapitan Jack Sparrow powróci. Jednak producenci postanowili pójść na całość i od razu nakręcili dwie kolejne części. Drugą pokażą w najbliższe wakacje, a trzecią w przyszłym roku. O fabule wiadomo niewiele. Ponoć Sparrow musi spłacić dług zaciągnięty u władcy morza, niejakiego Davy’ego Jonesa, i jeśli tego nie zrobi, zostanie skazany na wieczne potępienie (znowu klątwa?). Oczywiście w swoje kłopoty wciąga również Willa i Elizabeth. W rolach głównych zobaczymy tych samych aktorów co wcześniej, a więc Blooma, Knightley i Johnny’ego Deppa, który ponownie będzie przypominał transwestytę. Jeżeli kontynuacja będzie równie bezpretensjonalna jak pierwowzór, to można się spodziewać końskiej dawki znakomitej rozrywki. GARFIELD 2 (Garfield 2). Reż. Tim Hill. USA 2006. Garfield to najsłynniejszy i najbardziej lubiany kot na świecie. Tego tłustego i leniwego zwierzaka wymyślił Jim Davis, i pewnie nadal żyłby on sobie spokojnie w jego komiksach, gdyby nie to, że parę lat temu ktoś wpadł na pomysł, żeby przenieść jego przygody na duży ekran. Pierwszy „Garfield” miał premierę w 2004 roku i okazał się tandetnym hollywoodzkim koszmarkiem. Ale nie udało mu się podkopać autorytetu komiksowego kociska, więc producenci wzięli się za niego jeszcze raz. Tym razem wysyłają Garfielda do Europy, gdzie się okazuje, że jest on sobowtórem angielskiego kota, któremu milioner zapisał swą fortunę. Trudno znaleźć sensowną odpowiedź na pytanie: dlaczego powstał ten film? Być może „Garfield 2” to kolejny element jakiegoś większego spisku, mającego na celu zdyskredytowanie rudego kocura w oczach fanów na całym świecie. Przydałby się jakiś koci Fox Mulder, który rozwikłałby tę zagadkę.

KONKURS – „SILENT HILL” Podaj tytuły dwóch wcześniejszych filmów w reżyserii Christophe’a Gansa. Spośród czytelników, którzy do 15 lipca nadeślą na adres redakcji poprawne odpowiedzi, wyłonimy 25 zwycięzców, którzy otrzymają nagrody ufundowane przez dystrybutora filmu, firmę „Monolith”.

44

Nowa Fantastyka 6 2006

37-44_06_2006.indd 44

2006-05-15 16:10:36

Konkurs literacki

III miejsce

BESTIARIUSZ Cezary Zbierzchowski 1. Ernst Budny nie może spać, odkąd jego ludzie wyruszyli na poszukiwanie Quentina. Także tej nocy patrzy w powleczony mrokiem sufit, leżąc nieruchomo u boku Iris. Żona chrapie głośno po lekach nasennych, a on się poci z gorąca, z wściekłości i z oczekiwania. Zerka na telefon. Wreszcie, trochę po północy, wyślizguje się z łóżka, żeby ugasić pragnienie. Przy kuchennym stole dostrzega sylwetkę córki i nagły skurcz chwyta go za gardło. Wątła dwunastolatka obserwuje tarczę ściennego zegara. Jej oczy są puste, jakby porzuciła ciało i powędrowała w nieznane. – Połóż się, kochanie – prosi Budny. – Zaraz będzie dzień – mówi dziewczynka do siebie. Nie ma sensu więcej prosić, więc okrywa jej ramiona kraciastą koszulą. Mechanicznie sięga do lodówki, łapie karton nieświeżego mleka i wraca na palcach do siebie. Przez żaluzje wpada światło ogrodowej latarni, w którym błyszczą łzy na policzkach. Godzinę później odzywa się telefon. Budny zdrzemnął się na chwilę, więc szuka aparatu po omacku, przewracając szpargały na szafce. – Załatwione – mówi Gregor. – Właśnie wyjeżdżamy z Rammy. – Jedźcie ostrożnie, nie spieszcie się. Ostrożnie – powtarza. – Jasne, Ernst! Damy ci znać, jak będziemy dojeżdżać.

*

Czeka na nich przy bramie posesji. Okrąża mercedesa, gładzi delikatnie klapę kufra i przytyka ucho – coś się rusza w środku. Na twarzy Ernsta pojawia się grymas podobny do uśmiechu. – Nie było najłatwiej – wyjaśnia na powitanie Gregor. – Skurwiel uciekł nam na dach, skoczył na blaszany garaż i dopadł swojego samochodu. Willi gonił go kilka kilometrów, zanim Quentin przypieprzył w przydrożny krzyż. Jak go wyciągaliśmy, nie wiedział, jak się nazywa. – Ale nic mu nie jest? – Nic poważnego – odpowiada Sopel, młodszy brat Gregora. – Ma złamany nos i jaja przypieczone elektrodą. Musieliśmy ustalić parę szczegółów, jak pan prosił. Budny dziękuje Willemu za złapanie zbiega. Zadowolony rudzielec zmusza limuzynę, by ruszyła w drogę z piskiem opon. Gregor relacjonuje wyprawę do Rammy. Przez cztery dni szukali kryjówki Quentina. Trafili na nią przypadkiem, dzięki pewnej małolacie, prostytutce z motelu. Był sam i nie musieli nikogo uciszać, ale szósty zmysł ostrzegł go przed zagrożeniem. Nagle zaczął uciekać, i prawie mu się udało. Przesłuchali go w jego piwnicy. Długo nie chciał się przyznać, na przemian rzygał przekleństwami i błagał o litość. Krzyczał, że nie wie o żadnej dziewczynce. Dopiero z elektrodą zaczął gadać, chociaż całkiem od rzeczy.

– Co wymyślił? – pyta Budny. – Bredził o banku spermy w Koden. – Gregor pluje za okno. – Że ktoś ukradł stamtąd parę próbek, i że ma od nich papier informujący o szkodzie. Twierdził, że ktoś go wrabia, bo on nigdy nie zrobiłby czegoś takiego. – Wyjaśnimy sobie wszystko na miejscu. Nie będzie żadnych niedomówień.

* Wjeżdżają w las za miejscowością Stare Forty. Droga pnie się w górę, i wkrótce reflektory wymiatają z ciemności stare, betonowe umocnienia. Zarośnięte, ślepe ściany stoją nad stromym urwiskiem i wywołują wrażenie żałoby. – Idealne miejsce – stwierdza Sopel. Budny patrzy w mrok. – Nie on pierwszy je odwiedza. Brat ci pewnie mówił, że nie wszyscy stąd wracają. Jest tu parę starych dziur, w których można wylądować za kurestwo albo za zwykłą głupotę. – Tylko kretyn wszedłby panu w drogę. Każdy o tym wie. – Ten, którego wieziemy, nie chciał o tym wiedzieć. Nie był obcy ani nie potrzebował pieniędzy. Zakopiemy go żywcem, panowie! Mercedes staje parę metrów dalej, na małej polance. Reflektory oświetlają mapę pęknięć i zacieków na betonowej ścianie fortu. Mężczyźni wysiadają, lipcowa noc otacza ich wonią lasu, skrzypieniem drzew i gwiazdami na bezchmurnym niebie. Niewiele brakuje, by się zatrzymał czas. Gregor patrzy na zegarek z podświetlaną tarczą. – Została godzina do świtu. – Zdążymy – mówi Budny. – Dawajcie go. Rzucają skrępowanego mężczyznę pod ścianę. Na podartym T-shircie widać plamy wymiocin i krwi, spodnie śmierdzą moczem. Kuli się w świetle reflektorów, przyciskając twarz do kępy mchu. Budny zapala papierosa i czubkiem buta unosi mu głowę. – Poznajesz mnie? Mężczyzna kiwa głową, zaciskając oczy. – Nazywam się Ernst Budny, w tym roku parę razy kupowałeś ode mnie towar. Ale nie chodzi o proszek, przyjacielu – pokazuje leżącemu małą fotografię – chodzi o nią. Willi wyjmuje z bagażnika dwa kawałki drutu wysokiego napięcia, których używają jako pałek. Jeden daje Gregorowi, drugi ściska w zapoconej dłoni. Sopel idzie w stronę głównej drogi, narzekając, że ominie go zabawa. Jak zwykle, staje na warcie. – To jest moja córka – ciągnie Budny. – Zanim cię spotkała, była kochanym dzieckiem. Bardzo lubiła herbatniki z czekoladą, ale ich nie jadła, żeby przypadkiem nie utyć. – Łamie mu

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 45

45

2006-05-15 15:19:09

się głos. – Teraz jest pusta w środku, jakby jej nie było, jakby już nie żyła. – Przysięgam, to nie ja! – wyje Quentin. – Za pieniądze, które dostał szef policji, można wybudować dom. Ale opłaciło się, przyjacielu. Zrobił badania DNA w najlepszym laboratorium i wykopał twoją kartotekę spod ziemi. Do końca życia będę jego dłużnikiem. Bajeczka o kradzieży w Koden rozbawiła mnie do łez, bo znaleźliśmy coś więcej niż twoją cuchnącą spermę. Pod paznokciami Anny było sporo krwi. Moja dziewczynka broniła się dzielnie, i pewnie dlatego tak ją skatowałeś. Ty jebany, pokurwiony zboczeńcu! Ty chuju! Pierdolony trupie! Nie tak zamierzał to rozegrać. Chciał być chłodny i opanowany do końca, ale emocje wzięły górę. Wyciąga pistolet zza paska i celuje w krocze leżącego. Naciska spust, lecz roztrzęsiona ręka chybia. Poprawia jeszcze raz i trafia Quentina w wewnętrzną część uda. Z nienawiści nie może złapać tchu. – Kurwa, kurwa, kurwa! – wrzeszczy w podnieceniu. – Napierdalajcie go pałami, tylko nie na śmierć. Ja to muszę skończyć! Zaczyna się katowskie show.

* Kwadrans później nadbiega Sopel. Na ziemi leży kawał mięsa, który bardziej przypomina trafionego z giwery obcego niż człowieka. Willi i Gregor palą papierosy, pot spływa im po twarzach. Parę metrów dalej na zwalonym pniu siedzi Budny. Sopel odzywa się niepewnie: – Chyba coś słyszałem, jakby warkot samochodu. Kończymy z tym ścierwem czy mam iść to sprawdzić? – Powiedział, że zabiliśmy jego brata, który handlował na naszym terenie. Kutas miesiącami kombinował, jak się do nas zbliżyć. Nie udało mu się mnie zastrzelić, więc zemścił się na Annie. Myśli, że jesteśmy kwita. – Patrzy nieprzytomnie na Sopla. – Kwita będziemy wtedy, jak mu napcham piachu do bebechów! – Mam iść? – Idź do diabła! – Budny wstaje i kiwa na Gregora. – Gdzie jest dziura, którą przygotowaliście? – Pięćdziesiąt metrów stąd. Gregor łapie drgające ciało za nogę i ciągnie po suchym igliwiu. Za nim idą Willi z halogenową latarką i chwiejący się na nogach Budny. Krótki kondukt zamyka Sopel, rozglądający się czujnie na boki. Dochodzą do kupki gałęzi usypanej pomiędzy drzewami. Willi rozgarnia ją i wyciąga z dołu dwie łopaty. Klnie, bo sporo piachu posypało się do środka. Potem chwyta leżącego mężczyznę za włosy i każe mu patrzeć na grób. – Ostatnia meta, kolego. Quentin jęczy, ale trudno zrozumieć jego słowa. Wargi przypominają miazgę, pluje krwią i połamanymi zębami. Budny przewraca go na plecy i potężnym kopnięciem miażdży genitalia. Mężczyzna zwija się w kłębek, jak nakłuty robak. Zjedzony po drodze hamburger podchodzi Soplowi do gardła; chłopak odwraca wzrok. Ciało spada na dno dziury z głuchym łoskotem. Łopaty idą w ruch. Pod zwałami piasku niknie linia ramion, tył głowy, plecy, pośladki. Nogi, ugięte na korzeniu, sterczą stopami ku górze. Widać jasne podeszwy butów, ale ziemi przybywa – Willi i Gregor, dwaj nocni grabarze, pracują bez wytchnienia. Budny wydaje się nieobecny. Patrzy w gwiazdy, migoczące słabo między konarami sosen. Sopel oświetla dół latarką, modląc

46

się w duchu, żeby wyjazd skończył się jak najszybciej. Nagle sztywnieje ze zdziwienia. Silny snop latarki wyłuskuje z lasu błyszczący lakier samochodu. Na odległej o kilkaset metrów ścieżce widać małe osobowe auto. Przysiągłby, że stojąca przy nim postać trzyma w rękach lornetkę. Po plecach Sopla przebiega dreszcz. Spłoszona światłem postać wsiada do samochodu i uruchamia silnik; światło reflektorów rozbłyska wśród drzew. Samochód znika za zakrętem drogi. – Rzucajcie łopaty! – krzyczy Budny. Biegną do mercedesa na złamanie karku.

2. Willi nie żałuje gazu i świetnego zawieszenia. Mercedes mknie po nierównościach, nadrabiając stracony czas. Wszyscy oprócz kierowcy ściskają w dłoniach pistolety i wpatrują się w pobocze. – Nocny marek wybrał zły kierunek – mówi Willi. – Jedzie w głąb fortów, więc ma do przejechania ze trzy kilometry. Droga kończy się polaną położoną nad urwiskiem, skąd można tylko zawrócić. Jeśli nie porzuci samochodu, jest nasz. – Dałbym głowę, że to kobieta – odzywa się z tyłu Sopel. – Co ona mogła tutaj robić w środku nocy? Może jest leśnikiem? – Będzie naleśnikiem, jak się po niej przejedziemy – śmieje się Willi. – A może, panowie, zdążymy się z nią zabawić? – Co masz na myśli? – pyta siedzący obok Budny, przystawiając mu do skroni lufę pistoletu. – Nie... nic... panie Ernst! – jąka się rudy kierowca. – Tylko żartowałem... Naprawdę. – Żart był bardzo nie na miejscu – stwierdza Gregor. – Powinieneś o tym pomyśleć, zardzewiały łbie! Uspokój się, Ernst. On ciągle gada od rzeczy. Budny opuszcza broń. – OK. – Naszym zmartwieniem jest to, czy ten ktoś ma telefon. – Gregor kiwa głową. – Czy złapie zasięg na tym zadupiu i zdąży kogoś powiadomić.

* Wkrótce droga staje się szersza, i za kolejnym zakrętem przechodzi w spory plac otoczony drzewami i gruzami umocnień; z jednej strony drewniana barierka oddziela go od przepaści. Miejsce, nazywane Fortową Polaną, od niepamiętnych czasów było celem wycieczek. Widok ze szczytu góry jest podobno wyjątkowo piękny. Teraz wszystko spowija czerń nocy, świt nie zdążył zaróżowić nieba. Willi okrąża plac i zatrzymuje się przy barierce. Polana wydaje się pusta, przez uchylone szyby w samochodzie słychać skrzek ptactwa trzepoczącego się w zaroślach. Ściana bunkra bieleje w świetle lamp. – I co? – pyta głośno Willi. – Gdzie ona się podziała?! – Trzeba będzie wysiąść i przetrząsnąć okolicę – mówi Gregor zmęczonym głosem. – Zbierajmy się w cholerę – postanawia Budny. – Ten ktoś nie wie, kim jesteśmy. – Mógł spisać nasze blachy, Ernst. Zostawiliśmy kupę śladów przy dole. Zapada milczenie. Willi gasi reflektory i wysiada z samochodu. Ma nadzieję, że gdy przyzwyczai się do mroku, wypatrzy jakiś ważny szczegół. Gregor pociera zapałkę, by przypalić papierosa.

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 46

2006-05-15 15:19:33

Z prześwitu między ruinami dobiega ryk silnika. Małe auto, które widzieli na drodze, wypada wprost na mercedesa. Willi dostrzega sunący ku niemu ciemny kształt. Ogląda wszystko na zwolnionym filmie, w gęstym, falującym mroku. Tysiąc myśli przelatuje mu przez głowę, ale jednego jest pewien – nie zdąży wsiąść do środka ani wyjąć pistoletu. Samochód uderza w limuzynę dokładnie w miejscu, w którym stoi Willi. Chrzęst pękających kości ginie w huku blachy i wyciu katowanego motoru. Mercedes zgniata rachityczną barierkę i zawisa bokiem nad przepaścią. Budny odruchowo łapie uchwyt nad drzwiami. Zapałka parzy Gregorowi dłoń. Przerażony Sopel próbuje wysiąść, ale siła bezwładności rzuca go na brata. Świat zmienia się w diabelski młyn. Samochód koziołkuje po kamienistym zboczu; pękają szyby, urywa się kufer, dach przypomina zgniecioną konserwę. Kilkaset metrów niżej wóz uderza w grube drzewo, staje dęba i powoli opada na ziemię. Słychać chrzęst kamyków, które toczą się po ścianie urwiska; potem zapada martwa cisza.

*

Tomasz Niewiadomski

Budny otwiera oczy z wielkim trudem. Jest już prawie widno, siny blask poranka potęguje zawroty głowy. Ogląda swoje zakrwawione dłonie. Wszystko wokół – skóra, ubranie, tapicerka – posypane jest szkłem jak drożdżowa bułka cukrem. Sflaczała poduszka powietrzna wygląda obrzydliwie upstrzona rdzawymi plamami. Próbuje się obrócić, ale ostry ból przeszywa mu kręgosłup. – Żyjecie? – pyta wyschniętymi ustami. Odpowiada mu jęk. Widzi kątem oka, że któryś z leżących próbuje się podnieść, lecz opada z powrotem na kanapę. A więc obaj przeżyli katastrofę. W obolałym mózgu świta absurdalna myśl, że Willi zepsuł statystyki. Podobno kierowca zwykle przeżywa wypadek. Budny uśmiecha się pod nosem, jakby postradał zmysły. Nie może się ruszyć ani wydłubać telefonu z kieszeni, więc patrzy tępo przez rozbitą szybę. Poniżej miejsca, w którym utknął samochód, wije się wstążka drogi; teraz z nastaniem świtu otula ją mgła. W górze, pomiędzy drzewami, majaczy coś, jakby ludzka sylwetka. Resztką sił naciska klakson, który nie chce działać. Ciężka głowa opada na piersi.

* Sen miesza się z jawą. Pamięta, że ktoś wyciągnął go na zewnątrz i długo wlókł po kamieniach. Prawie nie czuje ciała, coś się dzieje ze wzrokiem. Obraz jest nieostry i pokryty ciemnymi plamami. Nie od razu się orientuje, że leży na skraju leśnej drogi. Pochyla się nad nim ciemna postać. – Dzięki za wszystko – szepcze Budny. – Mieliśmy wypadek. Wezwij pomoc... Potrafię się odwdzięczyć, zobaczysz. – To dobrze – mówi niski kobiecy głos. – Liczę na twoją wdzięczność, Ernst. Strach sprawia, że obraz się staje ostrzejszy. Unosi głowę, żeby się rozejrzeć: parę metrów dalej leży Gregor, a obok niego – jęczący z bólu Sopel. Kobieta znika we mgle, po chwili pojawia się znowu, z butelką wody i błyszczącym pojemnikiem. Na głowę naciągnęła kaptur bawełnianej bluzy, twarz osłania chustą i lustrzanymi okularami. Nie można rozpoznać jej rysów, widać tylko jasny kosmyk opadający na czoło. Butelka przypomina Budnemu, jak bardzo jest spragniony. Kobieta z wprawą przygotowuje się do zabiegu. Wyjmuje z pojemnika dużą strzykawkę i wyciąga z niej tłok. Upija łyk wody, płucze usta i wypluwa wszystko do zbiorniczka. Potem małym ostrzem nacina wnętrze dłoni i wkrapla parę kropel krwi. Na koniec zakłada tłok i krótką, grubą igłę. Wyciska ze środka powietrze, aż strumień gęstej cieczy strzela w górę. Podchodzi do Sopla i bez wahania wbija igłę w jego szyję. Chłopak nie ma pojęcia, co się dzieje; cały świat skurczył mu się do złamanej ręki. Budny zaciska i rozwiera powieki, jakby chciał odpędzić nocny koszmar. Potem przychodzi kolej na nieprzytomnego Gregora. Budny chce uciekać, ale nie czuje nic od pasa w dół. Powoli dociera do niego, że złamał kręgosłup, i być może nigdy nie stanie na nogi. Ręce ma sparaliżowane strachem, ale nad tym potrafi jakoś zapanować. Sunie dłonią po nogawce dżinsów; przy kostce nosi zawsze zapasowy pistolet. Kobieta przygotowuje nowy zastrzyk. Staje nad nim i – przysiągłby na życie Anny – uśmiecha się pod chustą mimo lufy wycelowanej w swoją pierś.

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 47

47

2006-05-15 15:19:34

– Co chcesz zrobić? – pyta go słodko. – Zabiję cię – odpowiada Budny – albo mi powiesz, o co chodzi z tym gównem w strzykawce. – Mnie się nie da zabić. Zbyt długo poluję, Ernst, żeby popełnić taki błąd. Uspokój się, to tylko chwila bólu. Budny naciska spust i trafia w powietrze. Czuje na karku czyjś oddech, a igła wbija się w szyję, tuż obok tchawicy. Zalewa go żar, jakiego nigdy nie doświadczył; potem wszystkie mięśnie skuwa wieczny lód. Zaczyna drżeć z zimna. – Strzelasz na oślep. Przecież to, co widzisz, nie może być prawdą... – śmieje się kobieta. – Moja ślina zamrozi wasze ciała, żebyście nie zaczęli gnić, a moja krew przemiesza się z waszą i odbierze wam wolę. Nie będę się męczyć, żeby kontrolować wasze mózgi – można od tego zwymiotować. – My... ja ciebie... – Budny odpływa w poranną mgłę. – Jeszcze zdążymy porozmawiać.

3. Gregor nie chce uwierzyć w opowieść Ernsta. Rozgląda się nerwowo po wielkim, ciemnym pomieszczeniu i przeklina pod nosem. Wszyscy trzej siedzą na żelaznych krzesłach w kręgu światła. Samotna lampa nie rozprasza mroku; żarzy się ledwie, jakby brakowało jej siły. – Jeśli napluła do strzykawki, musiała rozgryźć kapsułkę – mówi Greg. – Wstrzyknęła nam pieprzony narkotyk. – Słyszałeś o środku, który ma takie działanie? – pyta Budny. – Siedzę w tym dłużej od ciebie i nic mi nie przychodzi do głowy. Jasne myśli, żadnych problemów z mówieniem, a od szyi w dół nie masz ciała. – Pewnie to gliny albo Agencja Bezpieczeństwa. Mają rzeczy, o jakich nam się nie śniło. – Gdzie my jesteśmy? – odzywa się słabo Sopel. – Dobre pytanie. – Gregor przewierca wzrokiem ciemność.

CEZARY ZBIERZCHOWSKI Urodził się 3 maja 1975 r. w Sierpcu, absolwent polonistyki UW. Debiutował opowiadaniem „Innego nie będzie” („Ubik-Fantastyka”, wiosna ’04). U nas wziął udział w cardowskim konkursie na minihorror („Realis”, „NF” 10/04); potem próbował klasycznej SF katastroficznej, ale również z elementami horroru – („Bezludzie”, „NF” 12/05). Już czystą grozę mamy w „Bestiariuszu”, który zajął jedno z równorzędnych trzecich miejsc w konkursie „NF” – PRZESTRASZ SIEBIE I NAS!!! – rozstrzygniętym w poprzednim numerze. Natomiast Zbierzchowskiego – publicystę internetowego możecie podziwiać w dwumiesięczniku „Creatio Fantastica” (cykl „W okowach fantazji, w pajęczynie realu”). Za swoje najważniejsze opowiadanie Czarek uważa „Monetę” opublikowaną w dobrze przyjętej antologii „Bez bohatera” (2005). Widać z tego tekstu (i całego tomu), jaką fantastykę lubi – poszukującą, mieszającą różne odmiany fantastycznej prozy, z przewagą elementów humanistycznych, psychologicznych nad technicznymi i astronomicznymi. To znaczy taką, jaką uprawiają Dick, Vonnegut, Vian, Cortazar, a z Polaków Dukaj. Uwielbia filmy Lyncha. Witaj, kolejny postmodernisto! (mp)

48

– To musi być piwnica. Kamienna, biała podłoga i smród wilgoci, zupełnie jak u starego Wiktora. Brakuje tylko szczurów. – Jesteśmy w podziemiach fortów – mówi Ernst. – Myślę, że nie wywiozła nas daleko. Przyjrzyjcie się dobrze podłodze. Te ciemne plamy na wapnie to nie bród, panowie, to krew.

* Wyłania się z mroku tak cicho, że Sopel nie potrafi powstrzymać krzyku. Kobieta stoi na krawędzi światła. Czarny strój opina zgrabne ciało. Przez wycięcie w materiale prześwituje nagi brzuch, a jasne loki opadają na ramiona. – Pokaż się, kochanie! – krzyczy Gregor. – Jak mnie rozwiążesz, pobawimy się w fajniejsze gry. Zrobię ci majteczki z drutu kolczastego. – Jeśli tego nie zauważyłeś, nie jesteś związany. – Jej głos przechodzi w szept. – Na twoim miejscu nie rzucałabym obietnic, których nie możesz spełnić. – Jak masz na imię? – pyta Budny. – Jestem Atropos, co po grecku znaczy Niezmienna. Możesz mi mówić Atro. Gregor pluje w jej stronę. – Jesteś bardziej popieprzona, niż myślałem. – Zamknij się, do cholery! – ucisza go Budny. – Kim jesteś, Atro, i czego od nas chcesz? – Poluję na bestie ukrywające się wśród ludzi. – A my jesteśmy zwierzyną? – Ernst nie potrafi powstrzymać uśmiechu. – Co chcesz z nami zrobić? – Nadchodzi okres godów. – Przeciąga się z lubością. – Wkrótce spotkam demona i wydam na świat jego potomstwo. Zjem wasze ciała i wypiję krew, żeby mieć więcej siły. Żywię się krwią morderców. – Lepiej powiedz mi, dla kogo pracujesz. Chcę wiedzieć, o co chodzi, załatwić to i wracać do domu. Kapujesz?! – Budny podnosi głos. – A może ty w ogóle nie wiesz, z kim masz do czynienia? – Będziecie zasypiać po zgaszeniu światła – mówi Atro – a kiedy znowu się zapali, będziecie się budzić. Za każdym razem zabiorę we śnie jednego z was.

* Patrzą w ciemność, w której rozpłynęła się jak duch. Śmieją się z jej słów, lecz w tym śmiechu nie ma odrobiny wesołości. W powietrzu pełza smród odchodów; upływ czasu i paraliż zrobiły swoje. Gregor wymiotuje i, dławiąc się, przeklina z wściekłością. – To od tego syfu, który mi wstrzyknęła. – Możliwe. – Budny odwraca głowę, żeby na niego nie patrzeć. – Wiesz, skąd się wzięło jej imię? – Skąd mam wiedzieć, do cholery?! – Nauczyłem cię paru rzeczy – mówi cicho Ernst. – Jak produkować towar, jak go dzielić na działki i sprzedawać. Jak opłacać gliniarzy i urzędników. Jak podrzynać gardła skurwysynom. Ale nie nauczyłem cię niczego o sztuce, a to czasem też się może przydać. Atropos to imię Mojry, która przecina nić ludzkiego życia. Nasza pani jest nie tylko szalona, lecz także oczytana. – Mam to w dupie. – Domyślam się. Ale zrób mi przysługę i przestań się miotać. Posłuchajcie mnie obaj. – Budny jeszcze bardziej ścisza głos. – Nie uciekniemy stąd, jeśli przynajmniej jeden z nas nie odzyska władzy nad ciałem. Musicie napinać mięśnie i poruszać palcami

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 48

2006-05-15 15:19:34

stóp i rąk. Trzeba się spieszyć, bo niedługo nie będziemy mieli siły mówić. – Cały czas próbuję – szepcze Sopel. – Próbuję zejść z tego krzesła, ale nic nie czuję. Nawet ręka przestała mnie boleć. – Nie poddawaj się, synu. Chodzi o to, że musimy... Gaśnie lampa i Ernst zasypia w pół słowa. Zasypiają wszyscy.

* Puste krzesło Sopla doprowadza Gregora do szaleństwa. Z jego ust płynie nieprzerwany potok słów, wśród których „dziwka” brzmi jak imię ukochanej. Ernst nie próbuje go pocieszać ani nawet uspokajać. Studiuje kostkę podłogi, nogi krzeseł, drucianą oprawę lampy. W chwilach ciszy wsłuchuje się w szelest gęstniejącej ciemności. Kiedy spotkał Grega po raz pierwszy, dwunastoletni szczaw chciał mu ukraść radio z samochodu. Przygarnął go wtedy, zamiast połamać ręce lub zastrzelić. Potem przez piętnaście lat prowadzili razem najbardziej dochodowy biznes w mieście, i Greg wiele razy ratował mu życie. Ernst był pewien, że bez niego nie dożyłby czterdziestki, która stuknęła mu cicho w tym miesiącu. Teraz siedzą obaj na tych głupich, metalowych krzesłach i nic nie mogą zrobić. Budny kiwa głową: Gregor miał dwanaście lat, tak jak Anna. Palce mrozu zaciskają się na gardle, zabierając oddech. Śmierć jest zjawiskiem nieodwracalnym – jak mówi poeta. Jest pustką, na którą czekał całe życie. Czekał w bramie, w samochodzie zaparkowanym pod mostem, przy stole do pakowania proszku, w burdelowym pokoju, a teraz czeka w śmierdzącej piwnicy. Miejsce nie ma znaczenia. Ważny jest czas. – Co ja powiem matce? – odzywa się wreszcie Gregor. – Co ja jej powiem... – Nic jej nie powiesz, bo nigdy stąd nie wyjdziemy.

*

Mija wiele godzin, zanim gaśnie światło, i mija cała nicość, zanim znów zaczyna mżyć z sufitu. Gregor zniknął. Budny jest sam i próbuje poruszyć drewnianym językiem. Za kroplę wody z rynsztoka oddałby wszystko. Atro pojawia się znikąd, siada naprzeciw niego i pije z plastikowego kubka. Dostrzega, że wokół jej ust zakrzepła krew, a kosmyki włosów posklejały się tu i ówdzie. Zaczyna rozumieć, co to znaczy. Widzi zacieki na ubraniu z czarnej skóry i przyklejone do niego strzępy mięsa, resztki uczty drapieżnika. Ostatnią rzeczą, jaką zauważa, jest rozcięcie materiału na jej łonie. Bezwstydnie rozchyla się na boki, gdy kobieta rozłoży szerzej nogi. Nie nosi bielizny, nawet tej drucianej, o której plótł Gregor. Bucha od niej żarem i nienasyconym głodem. W innych okolicznościach byłaby uosobieniem męskich marzeń, a jest tylko uosobieniem choroby i nienawiści. – Chcesz mi coś powiedzieć? – pyta wreszcie. Budny kiwa przecząco. Atro wstaje, pozwala krzesłu upaść na podłogę i odchodzi. Śmierć kołysząca zmysłowo biodrami.

* Ernst budzi się w środku czerni. Wie, że nadszedł czas, trzeźwością umysłu próbuje pokonać panikę. Za jego plecami rozlegają się kroki. Są niezgrabne i ciężkie, szuranie nie przypomina zwiewności ruchów Atro. Przez moment w głowie świta myśl, że nadeszła pomoc. Budny odpędza ją od siebie i napina wszystkie mięśnie. Panuje lepiej nad ciałem. Porusza ramionami, dotyka dłonią kolan. Przypomina sobie o zapalniczce, którą nosi w tylnej kie-

szeni, i próbuje ją odnaleźć. Kroki są coraz bliższe, ktoś okrąża go, wydając dźwięki. Słychać stukanie o podłogę metalowego naczynia, jakiejś wypełnionej płynem bani. Odgłosy cichną nagle. Zjawa zatrzymała się i Ernst czuje, że patrzy na niego w milczeniu, przenikając wzrokiem czerń. Ściska benzynową zapalniczkę. Nie porusza się jednak, czeka na ruch przeciwnika. – Dobrze wyglądasz – odzywa się ciemność. – Mojra nie obcięła ci języka ani nie wydłubała oczu. Naprawdę dobrze, przyjacielu. – Kończmy to – mówi Budny. – Po co się spieszyć, Ernst? Obaj nie lubimy krótkich przedstawień. Umieranie ma dla nas lepszy smak niż sama śmierć. Nie chcę cię pozbawić tej ostatniej przyjemności. – Znam twój głos. Ty jesteś demonem, na którego czekała? – Tak, bracie, ale pomyliła się trochę, samozwańcza bogini losu. Przeleciałem ją na drodze, przed wejściem do bunkra, a potem wbiłem grubą gałąź prosto w gardło. Aż jej wyszły gały ze zdumienia. Zupełnie jak twojej córce. Ostatnie słowa wiszą w ciemnej zupie powietrza. Włosy stają Budnemu na głowie. – Quentin... – tylko tyle potrafi wyszeptać. – Wyszedłem z dziury, w którą mnie wpakowałeś, może nie całkiem żywy, ale za to w świetnym nastroju. Długo musiałem was szukać, bo kochana Atro dobrze się ukryła. Ale miłość prowadziła mnie do niej – śmieje się gardłowo. – To niemożliwe. – Budny kręci głową. – Niemożliwe, kurwa twoja mać. W ciszy rozlega się sapnięcie zdejmowanego korka. Quentin potrząsa naczyniem, i na Budnego spływa nagle potok benzyny. Śmierdzący płyn leje się litrami, jakby nigdy nie miał się wyczerpać. Opary duszą. Nie pomaga wyginanie ciała i wstrzymywanie oddechu. – Dam ci wybór – mówi Quentin. – Mogę cię teraz spalić albo opuszczę tę zgniłą powłokę i wejdę w twoje ciało. Wrócisz do domu na własnych nogach. Odwiedzimy Annę i Iris. – Pierdol się! – Nie działaj pochopnie – rechocze Quentin. – Żeby dać ci trochę czasu, powiem tylko, że nigdy nie miałem brata. Wykończyłeś setki ludzi tym swoim towarem, nie żałowałeś też broni, ale brata mi nie zabiłeś. – Milknie na chwilę. – Swoją drogą, jesteś gorszą bestią niż ja, więc nie zmienisz się szczególnie. No, przyjacielu, zaproś mnie. Zapada głucha cisza. – Dobrze – mówi niespodziewanie Ernst. – Chodź do mnie. – Jesteś mądrym draniem – szepcze Quentin. Wnika w ciało człowieka tak gwałtownie, że Budny upada na ziemię. Wije się w parującej kałuży, czując w mózgu obcą jaźń. Demon pożera jego myśli, wspomnienia, uczucia. Tożsamość pęka jak trafiona tafla szkła. Gniją wola i świadomość. Nadludzkim wysiłkiem wyciąga przed siebie rękę i otwiera zapalniczkę. Słyszy szczęknięcie metalu. Pociera kamień, nie pamiętając już dlaczego. Z jego ust wydobywa się wycie, kiedy mały, żółty płomyk zmienia się w wielką pochodnię. Pożar pochłania piwnicę, trawiąc wszystko, co stanie mu na drodze. Oczyszczający, święty ogień, przy którym czuwają kapłani. Zapalniczki Zippo są niezawodne.

Cezary Zbierzchowski Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 49

49

2006-05-15 15:19:34

ŁUKASZ ORBITOWSKI

50

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 50

2006-05-15 15:19:34

OPOWIADANIE POLSKIE

NIE UMIERAJ PRZEDE MNĄ Łukasz Orbitowski I know I’ll always get my thrill in that house on Haunted Hill I know that life can be a gas locked inside that house of wax Some people prefer the finer things in life I’m alright just hanging out with the ghost of Vincent Price Wednesday 13, Ghost of Vincent Price

Czekam tutaj Nie umieraj przede mną Rammstein, Stirb nicht vor mir

środę wszystko może się wydarzyć – rodzą się kury o trzech głowach, a kobiety zachodzą w ciążę bez wyraźnego powodu. Dokładnie w środowe popołudnie, szesnastego czerwca, cmentarz miejski w Pobiednicach opuścił umarły. Rozpoznano w nim Kazimierza Klęczara, doktoranta na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim. Klęczar dwa lata temu stał się osobą publiczną Pobiednic, wykonując pierwszy w jej historii coming out połączony z konwersją na protestantyzm. Odtąd wraz z profesorem Januszem Kliszko co niedzielę chodzili na mszę w rycie luterańskim, potem na kawę przy rynku. Ludzie mówili, że pobrali się w Holandii. Klęczar umarł nagle, po trzech dniach zmartwychwstał, by wędrować już samotnie. Ci, którzy widzieli, jak Klęczar przechodzi przez cmentarną bramę, mówili, że szedł niepewnie, jakby po szkle, a głowę miał spuszczoną, oczy niewidzące. Był też całkowicie nagi, i nie próbował tej nagości ukryć. Ręce zwisały mu sztywno, palce miał złączone, nogami ledwo wlókł. Cmentarz w Pobiednicach mieści się na łagodnym wzniesieniu. Obok jest park, tego czerwca – zielony do obrzydliwości. Tu dzieci wychodzą grać w piłkę, staruszkowie zrzędzić na pogodę, a gałęzie są dość gęste, by skryć młodzież i jej szklane lufki. Klęczar szedł między alejkami, niby duch – a przecież żywy. Nie rzucał cienia, mówiono potem, i jakieś ciepło od niego biło, takie dziwne, bo nieludzkie. Ludzie patrzyli, ale nikt nie podszedł. Młodzi powychodzili z krzaków, jeden nawet z woreczkiem w ręce, zgodni, że to co najmniej jajca są, a może i coś większego. Starsi najpierw krzyczeli o zboczeńcach, a gdy poznali, że to świeżo pochowany Klęczar, umilkli. Stanisław Pyrc, lat osiemdziesiąt, runął na kolana i zaczął się modlić. Żona zaraz go ofuknęła, bo co prawda Klęczar wstał z grobu, ale jest nagi i pedał do tego, więc modlić się nie wypada. Klęczar szedłby dalej, ale zza rogu wychynął opel Edwarda Trzcińskiego, miejscowego funkcjonariusza dochodzeniówki. Opel był nieoznakowany, a Trzciński, w pierwszej chwili, nie wiedział, co powinien uczynić. Znał Klęczara przez męża siostry. Zawsze się czuł niezręcznie, gdy musiał aresztować kogoś

Marcin Nowakowski

W

znajomego. Nigdy zaś przedtem nie zamykał trupa. Wołany po imieniu Klęczar nie reagował. Podszedł, próbował coś powiedzieć, ale golas szedł dalej. Policjant sapnął i zaciągnął Klęczara do samochodu. Ludzie mówili, że zmarły nie stawiał oporu. ego samego dnia, późnym wieczorem, Don miał dziwny sen. W tym śnie był tam, gdzie rzeczywiście się znajdował, w garderobie klubu Progresja, skulony na fotelu, z nogami pod brodą. Do garderoby wszedł diabeł i oddał Donowi duszę, którą Don sprzedał piekłu wiele lat temu. Diabeł powiedział, że nie jest mu do niczego potrzebna. Don otworzył oczy, wstał i zwymiotował. W milczeniu obserwował konstelację rzygowin. Zza drzwi brzmiał gwar fanów, a Don obiecał, że wyjdzie do nich. Jeszcze godzinę temu było przepięknie – Don śpiewał, a przed sceną falowały na oko ze trzy setki czarnych głów. Don lubił, gdy światło padało na jego oczy, wówczas miał wrażenie, że ludzi jest więcej, całe miliony, świat go słucha: Jestem ręką diabła, jestem okiem diabła, troskliwym okiem dla władcy żądz. Na blacie leżał Zestaw Pionowania Dona, prosty i piękny – piwo imbirowe, woreczek ze skunem i trzy dropsy Motylek. Don niezwłocznie zjadł dropsa, skuna zmieszał z tytoniem, wepchnął do lufy, a lufę wsadził w kieszeń. Zapił piwem i powędrował do łazienki. Klub Progresja w Pobiednicach miał osobną toaletę dla zespołów, tak małą, że Don ledwo się w niej mieścił. Obmył twarz i długo się gapił w lustro – jakby nie poznawał samego siebie, a jeśli nawet poznawał, to nie bardzo wierzył. Twarz Don miał ogorzałą i napuchłą, oczy ledwo wyłaziły spod czerwonej skóry. Czoło przecinały bruzdy, rzadkie włosy stroszyły się nieładnie wokoło łysego placka na środku głowy. Usta Dona sprawiały wrażenie doklejonych, podgardle upodobniało go do pelikana. Don westchnął. Palił wyłącznie czerwone marlboro „setki”, choć – zwłaszcza po dropsach, kiedy odpalał jednego od drugiego – ból gardła o poranku był nie do zniesienia. Don lubił tę specyficzną długość, papieros zdawał się nie kończyć i żarzył się trochę inaczej, intensywnej. Wypił piwo do połowy, ocenił, że koncert się skończył czterdzieści minut temu i trzeba wyjść do ludzi. Don nie cierpiał tych napuszonych małpiszonów, co zagrają, walną bis na odpierdol i zawiną skrzydła do domu, hotelu, garderoby. W miarę sił – a zwłaszcza po dropsach – myślał o słuchaczu jako o przyjacielu, zresztą, grał pieprzony metal i chciał być blisko z ludźmi. Zwłaszcza po dropsach. Reszta zespołu pewno już piła z fanami, ale ci czekali przede wszystkim na Dona, więc Don postanowił się pospieszyć.

T

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 51

51

2006-05-15 15:19:38

ŁUKASZ ORBITOWSKI

Dochodził do drzwi, gdy – jak zwykle cicho i w nieodpowiedniej chwili – na fotelu zmaterializował się Vincent Price. – Cześć, Vincent – rzucił Don przez ramię. – Cześć, Don – odpowiedział Vincent Price. Price rzadko się odzywał. Najczęściej siedział, siwy niczym stara synogarlica, gładził wąsa i wodził wzrokiem za Donem. Swoim zwyczajem zjawił się w filmowym kostiumie – tym razem miał ciemny garnitur i białą koszulę z „Domu na nawiedzonym wzgórzu”. Wyglądał starzej niż w filmie, i był zupełnie czarno-biały. – Jak ci dziś poszło? – zapytał po chwili. Jakim cudem ty mówisz po polsku, pomyślał zaraz Don. – Wpisałem cię na listę gości – burknął Don. – Czego znowu chcesz? Vincent Price patrzył znacząco. Don zaczekał chwilę. – Nie mam do ciebie siły. – Wzruszył ramionami. – Jak do mnie nie masz siły, to nie masz jej do nikogo – rzekł natychmiast Price – przecież zaraz się przewrócisz. Don nie odpowiedział. Vincent Price, jeśli chciał, potrafił być upierdliwy. – Nie te lata, Don – powiedział – martwię się o ciebie. Wyglądasz, jakbyś zaraz miał się rozpaść. – Nieprawda. – Don zmiął niedopałek i cisnął do kosza. Otworzył drzwi. – Przed chwilą miałem się wywrócić, teraz się rozpadam. Bajdurzenie. – Oglądałeś dzisiaj telewizję? Wiesz, co się stało w mieście? Don pokręcił głową. – Ważne rzeczy się dzieją – Price podniósł ponure spojrzenie – czuję, że niedługo odmienią twoje życie. Jestem pewien. Don zostawił Vincenta i wyszedł do ludzi. Przystanął przy barze, a tłum wokół niego błyskawicznie zgęstniał. Don mówił cierpliwie, pił, zniknął w ubikacji na rozmowę z panem skunem, pofruwał z motylkami, a przede wszystkim mówił, słuchał i mówił jeszcze więcej. Nad głowami ludzi widywał kogoś, kto nie dawał mu spokoju – niczym strach na wróble w zbożu między fanami majaczyła siwa, wąsata głowa. Duch Vincenta Price odwiedzał Dona od roku, z przerażającą regularnością.

Łukasz Orbitowski Krakowianin, rocznik 1977. Filozof po UJ, fantasta, publicysta (popularny felietonista „NF”, ale nie tylko), autor paru zbiorów opowiadań. Inkarnacja Kinga i Barkera na Polskę. Nie zawracając sobie głowy gatunkowymi podziałami, Łukasz pisze nowoczesną miejską prozę z elementami demonicznego, egzystecjalnego horroru. Ale zaczynał (przez przekorę wobec ojca, plastyka awangardzisty) od ujęć tradycyjnych, bliskich także językowo Stefanowi Grabińskiemu. Socjologiczna nowela Orbitowskiego „Władca deszczu” jest ozdobą prestiżowej antologii Jacka Dukaja „PL+50” . Wszystkie jego opowiadania, jakie drukowaliśmy, zdobywały uznanie czytelników „NF”: „Tunel” (6/01), „Droga do modlichy” (11/02), „Psy wigilijne”(5/03), „Pacześniak”(1/04), „Pan Śnieg i pan Wiatr” (12/04), „Zmierzch rycerzy światła” (4/05). Tak samo było z pokoleniowym „Domem pod samym słońcem” („Czas Fantastyki” 3(4)2005). Tubikontinjud. (mp)

52

dward Trzciński od czterech godzin próbował się dogadać z Klęczarem. Szło mu średnio – Klęczar siedział w pokoju przesłuchań, w sztruksowych spodniach i koszulce polo, nic nie mówił i patrzył w przestrzeń takim wzrokiem, jakby widział coś okropnego. Trzciński wyczerpał repertuar. Najpierw próbował rozmawiać po ludzku, licząc, że Klęczar go pamięta jeszcze z czasów Puszka i Okruszka. Potem groził, że wsadzi go do paki. Ryczał bez ostrzeżenia, strzelał z palców, walił w blat, aż na koniec walnął samego Klęczara. Ten zgiął się niedostrzegalnie, i już zgięty pozostał. Teraz czekał już tylko, aż Pani Pierdoła skończy nudną – jak trafnie przewidział – pogawędkę z aresztantem, każe go wpakować w kaftan, i go wywiozą do hjuston. Pani Pierdoła, czyli Tamara Berbeć, była czterdziestoletnią drobinką, psychiatrą i, zdaniem Trzcińskiego, nawet jej odrąbana głowa dalej zadawałaby idiotyczne pytania. Pani Pierdoła trzęsła miejscowym hjuston, i prawdopodobnie była mądrzejsza od drzew, z których się drukuje Wyborczą – Trzciński nie sądził jednak, by coś zawojowała w tej sprawie. Odkąd pamiętał – czyli od afery z Puszkiem i Okruszkiem – sprawy z pedałami nie kończyły się dobrze. Nic też z nich nie wynikało, i Trzciński uważał, że najlepiej pozostawić ich w spokoju. Trzy lata temu do szpitala przyszedł – a właściwie się doczołgał – Krzysztof Węgiel, geodeta na garnuszku Urzędu Miasta, znany gdzieniegdzie jako Okruszek. Ciało Okruszka pokrywały głębokie zadrapania, na przedramionach wychodziło różowe mięso. Poszkodowany domagał się pomocy, ale nie chciał zdradzić, kto go tak urządził. Znaleziono przy nim podręczną apteczkę z ilością antydepresantów, po których miś Koala obiegłby trzy razy wybrzeże Australii, marihuanę medyczną i cały pasek LSD – dość, by się pofatygować do mieszkania Okruszka. Trzciński wiedział, że Okruszek od lat żyje z Marcinem Przybyło, hydraulikiem, a ostatnio bezrobotnym. Nikt nie odpowiadał na pukanie, ale drzwi były otwarte. Pan Przybyło leżał nagi na elektrycznym kocu – ze sztucznych paznokci nawet nie zmył krwi. W toku śledztwa wyszło, że Okruszek, uczulony na sierść, zaproponował panu Przybyło posadę kota. Karmił go i poił, zbił wielką kuwetę, gdzie Przybyło się załatwiał. Kot musiał mruczeć, łasić się, biegać za papierkiem na sznurku, a także drapać, gdy na pana się zezłościł. Wreszcie przesadził z pazurkami, sprawa się rypła, i wszyscy śmialiby się do łez, gdyby lekarz policyjny nie stwierdził, że pan Przybyło-Puszek został w fachowy sposób wykastrowany. Zabieg wykonał – na czarno – lekarz tego samego szpitala, do którego przyszedł poraniony Okruszek. Odtąd Trzciński utrzymywał, że nie ma co ładować się w pokręcone klimaty, a jeśli ktoś chce zjeść granat, niech je – na zdrowie. O ile historię Puszka i Okruszka poukładał sobie i przetrawił, to w sprawie Klęczara nic nie pasowało, i z każdą chwilą robiło się dziwaczniej. To, że z Panią Pierdołą siedział zmarły Kazimierz Klęczar, nie ulegało wątpliwości – zgadzały się odciski palców i grupa krwi. Nic nie mówił, ale wyglądał na sprawnego fizycznie. Dość sprawnego, twierdził Trzciński, żeby się wykaraskać z grobu.

E

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 52

2006-05-15 15:19:43

NIE UMIERAJ PRZEDE MNĄ

Grób jednak był nietknięty, pełen wieńców, kwiatów i zniczy. Dwóch od Trzcińskiego rozmawiało z lekarzem, który wydał akt zgonu (pan sugeruje, że trupa nie umiem rozpoznać? Przecież było w nim więcej rakowych komórek niż zwykłych), personelem szpitala, gdzie Klęczar zmarł, wreszcie z księdzem, który odprawił mszę i był na pogrzebie (albo to cud, albo macie kogoś innego). Janusz Kliszko przepadł. Od śmierci Klęczara nie pojawił się na uczelni. Sąsiedzi go nie widzieli – ot, wyszedł ze szpitala i zniknął. Nadzwyczajna sytuacja wymaga działań nadzwyczajnych. Klęczar pojawił się w południe, a jeszcze się nie ściemniło, gdy Michał Kajewski w towarzystwie trzech innych policjantów nakazał łapiduchom rozkopać grób. Kajewski wyrósł przed Trzcińskim z grobową miną. – Edek, jest kłopot. – Przełknął ślinę. – No, sprawdziliśmy. – Rozumiem. – Trzciński przewidział najczarniejszy scenariusz – nie ma go. Grób jest pusty. Kogoś innego może pochowali? Kajewski otarł czoło. – Właśnie nie. Wydobyliśmy trumnę, i w trumnie było ciało, i jak na mój rozum ten trup to Klęczar. Stachiewicz go kroi, dzwonił nawet i... – westchnął – no i powiedział, żebyśmy się w głowę popukali. Ten pajac ze szpitala też go poznał, też nie rozumiał, co jest grane. Jaja sobie z nas robią, Edek? – Nie jaja – Trzciński odetchnął – gdyby grób był pusty, to ja tego sobie w ogóle nie wyobrażam – zapalił – tego śledztwa sobie nie wyobrażam. – A co powiesz na to – rzekł spokojnie Kajewski – że mamy w mieście dwóch takich samych gości, co? Tych samych, Edek, z tą różnicą, że jeden siedzi u nas na komendzie, a drugi leżał sobie w trumnie i gnił w najlepsze? Jeśli to nie jest problem, to nie mamy już żadnych problemów. I nigdy nie będziemy mieli. – Spokojnie – Trzciński popatrzył melancholijnie na zakratowane okno, a w myślach przywoływał wszystkie filmy o bliźniakach, jakie oglądał – jeszcze trochę przed nami. Zobaczymy, co lekarze powiedzą. Musi, musi być wytłumaczenie. Poklepał Kajewskiego i poczłapał zobaczyć, jak radzi sobie Pani Pierdoła. W drzwiach, przez ramię, rzucił: – Poza tym, dzisiaj mamy środę. Puszek z Okruszkiem też wypadli w środę. W środę, Kajewski, może wydarzyć się wszystko. eszcze w tę niezwykłą środę, tuż po pierwszej, lokalne radio nadało informację o golasie w parku miejskim. Personalia padły godzinę później, a gdzieś od piątej ryneczek i uliczki w pobliżu parku zapełniły samochody radiowe i telewizyjne. Materiał o zmartwychwstańcu najszybciej wypuścił Polsat (15.30), TVN pół godziny potem. Klęczar pojawił się w wieczornych informacjach już na wszystkich kanałach. Ludzie pytali, Trzciński uspokajał, a Pani Pierdoła powiedziała, że nic nie wiadomo. W radiu to samo. Festiwal jednego aktora. Ryszard Jusiek przełączał z kanału na kanał, zmieniał stacje radiowe i co chwila zwracał twarz w stronę monitora. Kawa z Jackiem Danielsem osiadła na wąsach, Jusiek dyszał, ocierał czoło, stawał w otwartym oknie. Drukarka warczała. Jusiek przerzucał kartki, spinał, robił fiszki. – Klęczar – powiedział.

J

Wycofał się na środek pokoju – papiery zapełniały podłogę, a Trzciński ze srebrnego ekranu kłapał wargami. Była też Pani Pierdoła. Jusiek wyszedł zrobić sobie drinka. Ostatniego, bo musi jasno myśleć. Jusiek rok temu składał się ze stu czterdziestu kilogramów kości i mięśni, teraz została połowa, skóra zwisała na nim jak szara firanka, policzki spływały na brodę, oczy zyskały nienaturalnie smutny wyraz, i można by pomyśleć, że Jusiek zaraz załamie ręce i zacznie rozpaczać nad marnością świata. Miał maleńkie dłonie, cygaro wyglądało w nich jak belka. Wetknął je w usta. Nie zapalił. W salonie Jago oglądał telewizję, kiwając kwadratową głową. Jusiek znalazł Jaga dziesięć lat wcześniej, brudnego chłopaka, krew ulicy – zwierzę tego miasta. Mógł się tylko domyślać, co Jago robił wcześniej, i jeśli czegoś żałował, to tylko tego, że Jago niewiele mówił, a w jego sennych oczach nie umiał się doszukać zrozumienia. Przy pierwszym spotkaniu skojarzył mu się z psem, i tak zostało. Nie wiedział, jak Jago naprawdę ma na imię. – Widziałeś? – zapytał. Jago kiwnął głową. – Myślałem, że już tego nie znajdziemy – szepnął – popatrz, Jago, to samo nas znalazło. Jago przymknął powieki. Wokół oczu miał czarny tatuaż, który upodabniał go trochę do Gene’a Simonsa z Kiss. Tatuaże pokrywały całe jego ciało, i Jusiek nakazał mu noszenie garniturów nawet w najcieplejsze dni. Jago nigdy nie umiał się domyć, i salon wypełniał odór potu. – Wiesz, co musimy zrobić – powiedział Jusiek. Jago wstał, poprawił krawat, a Jusiek pomyślał, że jego droga dopełni się niebawem, w ten czy inny sposób. Umierający, zwłaszcza nieznośnie, powoli – z wyrokiem rozpisanym na lata, jak starzejące się psy – najczęściej szarpią się o każdy dzień, jedzą zdrowo, faszerują kroplówkami, biegają do Boga z apelacją. Jusiek był ponad to. Postanowił, że nigdy nie umrze. amara Berbeć świetnie wiedziała, że jest Panią Pierdołą, i nie czuła żalu. W Pani Pierdole widziała coś pociesznie sympatycznego, mimowolną informację, że ludzie ją lubią, choć jest niepotrzebna. A do ludzi, którzy potrzebowali jej najmniej, należał Kazimierz Klęczar. Tamara nie wiedziała, co powinna z nim zrobić. Nikt za niego nie zapłaci, trudno też stwierdzić, żeby był chory fizycznie. Nie mówił, nie ruszał się, jeśli nie musiał, nie chciał też jeść. Kroplówka. Obawiała się Klęczara, ale nie potrafiła go opuścić. Po prawdzie, najchętniej mówiłaby do niego – nie to, co powinna, ale cokolwiek. Życie opowiedziała, podzieliła się pierdołami Pani Pierdoły, ot pogadała, bo Klęczar słuchał, to pewne. Nie mówił, bo nie miał nic do powiedzenia. Starała się spojrzeć mu w oczy, nachylała się, przyglądała. Wzrok Klęczara zawsze był gdzieś obok, psia kostka, cały Klęczar znajdował się w jakimś obok. Miała wrażenie, że dzieli ich niewidzialna szyba i właśnie spogląda przez okno do domu umarłych. Klęczar patrzył na nią i nie patrzył zarazem. Tamara poczuła irracjonalny wstyd, że kolczyki za duże, po prawdzie – obręcze, że zęby brązowe od kawy, że choć jest szczupła w ramionach,

T

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 53

53

2006-05-15 15:19:46

ŁUKASZ ORBITOWSKI

to sukienkę wydyma brzuszek, że wreszcie paznokcie, choć dba, jak może, łuszczą się i kruszą. Zaraz poczuła wstyd jeszcze gorszy – za to, że się wstydzi. Zostawiła Klęczara samego i przejrzała wyniki badań. Trzciński, ten nieokrzesany, choć niegłupi, człowiek, podobno dostał szału. Zadzwonił i wrzeszczał na lekarzy, że w szpitalu jest burdel jak przy rewolucji, i że na pewno zaszła pomyłka – Klęczar nie jest Klęczarem, gdyż Klęczar gniłby do dziś, gdyby go na sądówce nie pokroili. A że nic nie może być w dwóch miejscach naraz, to ten facet z cmentarza nie jest Klęczarem i koniec. Tymczasem spływające wyniki wykazywały coraz mocniej, że Klęczar – choć jest Klęczarem – nie jest zarazem człowiekiem. Tamara nie zorientowała się, że jest trzecia rano. Dziś już nie zaśnie. Lepiej jednak wracać do domu. Klęczara położyli, dali mu środki nasenne, nie zamknąłby oczu. Po prawdzie, nawet nie mrugał (Kochany, oczęta ci wyschną, a tego byśmy nie chcieli – mówiła mu Tamara – będą suche i się pokruszą, na proszek się pokruszą, słyszysz mnie?), no, ale zasnął i zaraz zaczął chrapać. Był to pierwszy dźwięk, który wydał. Pobiednice można przewędrować w dwadzieścia minut. Nastawiła iPoda na pełną głośność, opuściła szpital. Po raz pierwszy zobaczyła koczujących na zewnątrz. Szpital w Pobiednicach wzniesiono w latach sześćdziesiątych, na skraju miasta, z intencją, by zieleń drzew, pagórków uprzyjemniała chorowanie. Najpierw szpital, niczym huby, obrosły apteki i zakłady pogrzebowe. Bloki przerzedziły las, na lewo straszyła masywna czerń osiedla. Trzy lata temu wzniesiono nowy parking, który nigdy nie był tak pełny jak dzisiaj. Około setki samochodów, różnych kolorów i marek, tłoczyło się obok siebie. Do tego kilka busów, taksówki, telewizja. Nikt nie podszedł. Ludzie patrzyli. Najczęściej chodziła parkiem, na skróty. Tym razem wybrała dłuższą drogę przez centrum miasta, a gdy rzuciła ostatnie spojrzenie na szpital, nabrała przekonania, że Klęczar stoi w oknie i odprowadza ją wzrokiem. Przyspieszyła, pogłośniła iPoda. Pani Pierdoła uwielbiała muzykę. Uwielbiała i czuła się z tym niezręcznie, jakby wciąż bawiła się klockami lego albo dmuchała żaby. Zawstydzenie, stare babsko po czterdziestce, bez dzieci i męża, z protezą pracy i wynajętym mieszkaniem, gdyby chociaż po przejściach – nawet przejść nie było. Powinnam dzieci bawić albo dupy dawać, myślała, w końcu jestem ryczącą czterdziestką, a wszystko, co ssam, to muzyka z sieci, za to prawdziwie po kurewsku, hurtowo i nie patrząc na metki. Uśmiechnęła się do siebie. Szybkim krokiem minęła zakład pogrzebowy, stację benzynową i rondo. Dotarła do najstarszej części miasta. Po lewej górowała szacowna kupa kamieni, pozostałość po krzyżackim zameczku, wokoło – jednorodzinne domki, najbliżej – kolorowe rzędy kamienic. Tamara zawsze szła środkiem chodnika, w obawie, by nikt nie wciągnął jej do bramy. Słyszała tylko Madonnę, i sam diabeł mógłby za nią iść – nie wiedziałaby. Ozdobą Pobiednic był miniaturowy ryneczek, o tej porze pełen parasoli. Dzisiaj – pusto, późno trochę. Kilku metali przekrzykiwało się przy złączonych stolikach, reszta towarzystwa obsiadła fontannę i stary ratusz przerobiony na muzeum. Tamara nie słyszała, co mówią, po zapachu zorientowała się, że w mieście miał miejsce koncert.

54

Zostawiła rynek za sobą – jeszcze dwie stare uliczki, potem paskudny hotel stalinowski, w lewo raz, w prawo dwa, i będzie w domu, zaśnie na wygniecionej wersalce, między szafą z książkami a regałem, regaliskiem pełnym płyt. Miała nadzieję, że z dwojga złego przyśni się jej Mike Oldfield, a nie Klęczar, myślała właśnie, co puści sobie na zaśnięcie, gdy zza rogu wpadł na nią profesor Janusz Kliszko. Kliszko uderzył w Tamarę z impetem, obalił i przygniótł. Ruszał wargami, Tamara nie słyszała, coś dziwnego trzymał w dłoniach, szary worek, na worku była krew, na dłoniach tak samo. Przez twarz profesora biegła świeża rana, miał koliste plamy na swetrze, ochlapane ramiona. Tamara zaczęła wrzeszczeć. Zatkał jej usta, wyrwał z uszu słuchawki. Próbował mówić, ale Tamara słyszała tylko świst. Ledwo łapał oddech. Zza rogu zabrzmiały kroki, Kliszko sapnął, obejrzał się (Tamara dostrzegła, że z ucha spływa gęsty, czarny strumień), kaszlnął, na twarz Tamary spadła gęsta ślina. Gwałtownie poderwał jej bluzkę, nie odważyła się krzyknąć, i wepchał pod nią ten śmieszny woreczek. Nakreślił pośpiesznie krzyż na czole Tamary, ucałował i popędził w dół ulicy, do rynku. Ledwo Tamara zdołała się cofnąć pod mur, zza rogu wypadł wysoki facet w czarnym golfie. Najpierw myślała, że to plamy albo cienie, farba w ostateczności, nie – mężczyzna miał wokół oczu ciemne tatuaże, na kształt ptasich skrzydeł. Nie zwrócił na nią uwagi, pewno nawet jej nie dostrzegł. Zobaczywszy Janusza Kliszko, zaczął biec. Kliszko zaś tracił siły, spojrzał za siebie, próbował przyspieszyć, nogi mu się splątały. Runął, czołgał się jeszcze. Jak ślimak zostawiał mokry ślad. Mężczyzna w golfie dopadł Kliszkę, obrócił na plecy, coś powiedział, nie słyszała. Kliszko wywalił białka oczu, a mężczyzna w golfie uderzył go w twarz. Głowa profesora rąbnęła o asfalt. – Gdzie to masz? – krzyknął mężczyzna, Kliszko już chyba nie słyszał, za to zbierał ciosy. Gdzie to masz? Gdzie to masz?, powtarzał mężczyzna w czarnym golfie, aż się znudził biciem. Wstał, odsunął się o krok i wymierzył precyzyjny kopniak, pod uchem. Głowa Kliszki odskoczyła i znieruchomiała pod cudacznym kątem, a trzask łamanej kości był tak głośny, jakby świat pękł na pół. Ucho przylegało do ramienia. Mężczyzna w golfie zaczął przetrząsać mu kieszenie, bezceremonialnie przewrócił go twarzą do ziemi. Tamara zdołała się podnieść. – Gdzieś to schował? – sapnął mężczyzna w golfie. Tamara, jeśli chciała, potrafiła poruszać się cicho. Zsunęła buty na obcasach, chodnik był zimny. Przyciśnięta do muru, sunęła, bojąc się nawet oddychać. Gdy znajdzie się przy skraju, pobiegnie co sił, na komendę, do pierwszego okna. Nie. Pobiegnie do domu. I brakowało może metra, mężczyzna w golfie wciąż przeszukiwał ciało Kliszki, gdy woreczek, o którym Tamara zapomniała, wysunął się i spadł z hałasem. Mężczyzna się odwrócił, i aż cmoknął z zadowolenia. Oczy mu się rozszerzyły, zapomniał o trupie. Krokiem spacerowym ruszył w stronę Tamary. on byłby sam w pustym mieście, gdyby nie Vincent Price, który się zmaterializował zaraz za klubem i towarzyszył mu w drodze do hotelu. Don bezskutecznie wzywał taksówkę, stwierdził, że w Pobiednicach takiego zjawiska nie znają, i poszedł z nadzieją, że jeśli zapomniał drogi, to zna ją Vincent.

D

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 54

2006-05-15 15:19:50

NIE UMIERAJ PRZEDE MNĄ

-P

owinniśmy iść na policję – wydyszała Tamara. Skryli się za załomem, Don wyciągnął papierosy. Tamara zapaliła po raz pierwszy od studiów. – Nie – odparł Don – jeśli chcesz, możesz pójść sama. Ani słowa o mnie. Tamara spuściła głowę. – Znałaś go? – zagadnął Don. Palił szybko. – Pierwszy raz na oczy widziałam – zaprzeczyła. Opowiedziała, co się wydarzyło: – Chodziło mu o profesora – dodała – o to, co miał ze sobą. Don delikatnie wyjął woreczek z jej rąk. – Masz krew na sobie – powiedział – na rękach i twarzy. Zetrzyj to lepiej... – Podrzucił woreczek, obrócił, minę miał, jakby chciał go powąchać. Włożył ostrożnie palce. Zaraz cofnął. Wysypał zawartości na dłoń, zmarszczył brwi.

– Co to? – mruknął. – Cholera. Trzymał siedem czarnych, twardych przedmiotów. Podobne do kamieni, ale lżejsze. – To zęby. – Tamara się nachyliła. – Muszą być bardzo stare. Podniosła jeden, przyjrzała się mu, podała Donowi. Don nie posiadał się ze zdumienia, aż sprawdził, czy w woreczku nie ma czegoś jeszcze. – Bardzo stare – powtórzył – po cholerę komuś coś takiego? – Mało to mamy wariatów? – Ano niemało. – Schował zęby z powrotem i oddał woreczek. Miał wrażenie, że jest ciepły. – Wygląda na to, że teraz to należy do ciebie. Tamara wytarła twarz i ręce. Patrzyła na Dona wyczekująco. – Nie mogę być teraz sama – powiedziała. Don pokiwał głową, rozejrzał się, nikogo. Vincent Price przepadł. – Mogę spać na podłodze – mruknął. Popatrzyli na siebie, wiedzieli, że żadne już dziś nie zaśnie. – A czemu nie na policję? – nacisnęła Tamara. Don sapnął. Znał sto powodów, by policję sobie podarować. Podzielił się najważniejszym. – Nie pójdziemy, bo jestem alkoholikiem, narkomanem i satanistą – powiedział pogodnie – nie chcę kłopotów. usiek znalazł nieprzytomnego Jaga i zaciągnął do samochodu, ułożył na tylnym siedzeniu, obmył z krwi. – Dobry Boże – powiedział ze łzami w oczach – co oni ci zrobili? Warga Jaga była rozcięta, łuk brwiowy rozbity, oczy napuchnięte. Z nosa spływała gęsta krew. Jago otworzył oczy. – Skurwiel – sapnął. Kramer obmywał mu twarz, warga mu drżała, rozpłakał się na dobre. – Nie powinienem puszczać cię samego. Nie teraz, nie w tej ważnej chwili – mówił – bardzo boli? – Do wytrzymania. – Jago uniósł się na łokciach. – Zaskoczył mnie. – Profesor? – Już po profesorze – powiedział Jago, a Kramer sposępniał. – Jakiś śmieszny gość, resztki włosów, stary golf. Wyglądał jak stary metalowiec. Moja wina. – Nie mów tak – rzekł Kramer, który kochał Jaga jak syna. – Moja – powtórzył Jago, usiadł w samochodzie, żeby pokazać, że wszystko już w porządku – dałem się zaskoczyć. Szedł na mnie, pomyślałem, że załatwię go jedną ręką. Tak myślałem, ech... – Napił się wody. – Jeszcze był na prochach. Mocny facet. Drugi raz się nie dam nabrać. Rozłożył mnie jak dziecko. Zmoczył chusteczkę w wodzie, przyłożył do oka. – Kurwa, ale mi przyrżnął – rzucił – a bałem się najbardziej, że wrócę z niczym, i będę ci musiał to powiedzieć. – Dziecko, dziecko – Kramer kręcił głową – jesteśmy bliżej niż kiedykolwiek. Znajdziemy to. Jak nam obiecałem. Milczeli przez chwilę, Kramer się uspokoił. Jago odłożył chusteczkę, uchylił okno, by splunąć, i go zamurowało. – Patrz, patrz – wskazywał – to ten sam sukinsyn! Wskazywał na plakat, anonsujący koncert Dona z kapelą.

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 55

fantastyczna wyszukiwarka

J

www.szukacz.pl

Vincent milczał jednak jak zaklęty i szedł w pewnej odległości za Donem. Don zatrzymywał się, kiwał na niego, żeby podszedł, Vincent przystawał również i gapił się głupkowato. Vincent Price zjawił się na raz pierwszy po koncercie w Zabrzu. Wyrósł wprost z tłumu, półprzeźroczysty, stał wprost w ludziach – Don był nieźle wgięty. Próbował zwalić to na narkotyki, ale od kilku lat nie brał halucynogenów, zaś na delirium Vincent Price był zbyt sympatyczny. Kiedy Don zrozumiał, że Vincenta się nie pozbędzie, spróbował się z nim zaprzyjaźnić. To również się nie udało. Traktował go jak kota, który żyje swoim życiem i na którego trzeba zwracać uwagę. Vincent czasami bywał irytujący, zwłaszcza gdy pojawiał się nagle albo przyglądał się łóżkowym uciechom Dona. Wokalista nabrał jednak przekonania, że gdyby Price zniknął, byłoby mu trochę smutno. Przez ćwierć wieku grał w tysiącach takich miasteczek, lubił ten klimat prostej serdeczności, domy wydawały się półprzeźroczyste, a miasta identyczne, Don wszędzie czuł się podobnie. Vincent syknął zza pleców. Don pokazał mu środkowy palec. Powietrze przeciął krzyk. Don nie zwracał uwagi na takie rzeczy, pewno mąż leje żonę albo gówniarze bawią się w szatana, nieważne, nie ma co się pchać. Za rogiem zobaczył barczystego mężczyznę, wrzeszczącą kobietę i trupa. Trup leżał u stóp Dona, który, choć śpiewał o śmierci na dziewięciu płytach, nigdy wcześniej nie widział umarłego. Jago odwrócił się, stanął w rozkroku. Czekał. Don wyglądał na przybysza z innej planety – z przerzedzoną chmurą włosów, półprzytomnym spojrzeniem. Jago odepchnął Tamarę, posłał Donowi kpiące spojrzenie, a Don wyrósł przy nim i jednym uderzeniem posłał na chodnik. Jago leżał śmiesznie rozkraczony i wywalał oczy na dziwnego człowieczka, który niespodziewanie okazał się człowieczkiem groźnym. Jago nie mógł wiedzieć, że już w domu dziecka Don ustawiał wszystkich po kątach, odpracował swoje w kopalni „Kleofas” i napieprzał się zdrowo przy strajkach roku osiemdziesiątego. Jago podniósł się ciężko, ale Don już był nad nim, przywalił w szczękę i szyję, Jago splunął krwią, wywrócił białka oczu i upadł ponownie, twarzą w dół. Vincent Price małpował ciosy Dona. Tamara stała przyciśnięta do muru. – Chodźmy stąd – powiedział Don. Pobiegli.

55

2006-05-15 15:19:54

ŁUKASZ ORBITOWSKI

witało, żadne nie myślało o śnie. Don siedział w fotelu, palił i bębnił palcami w radio. Tamara przycupnęła na brzegu łóżka. Przynieśli kawę z baru hotelowego. – Czemu Don? – zapytała. – Nazywam się Don. – Wiesz, że mówią na mnie Pani Pierdoła? – Wiesz, że mówią na mnie Don? Przejrzała książeczkę ostatniej płyty Dona. – Wierzysz w to naprawdę? Don kiepował za okno. – W co? – W diabła, w magię ciała, cały czas jest o tym – szepnęła. Teraz patrzyła na okładkę. Tłustemu biskupowi rozpruto brzuch, spomiędzy flaków łypały zadowolone z siebie oczy diablątka. – Te teksty, sam piszesz? Przeraża mnie to. Przeraża mnie nawet bardziej niż to, co zrobiłeś tamtemu. A teraz tutaj siedzisz, i powiem ci, że wyglądasz tak łagodnie, że, no, nie wiem. – Teraz graliśmy koncert. Dlatego tu jestem. – Wierzysz w diabła, Don? – zapytała nagle. – Skąd – odparł natychmiast – powiedziałem, że jestem satanistą, bo diabeł podoba mi się, jako taka romantyczna postać, wydaje mi się, że, jak czytam Biblię, to człowiekowi bliżej jednak do diabła, nie Boga. W Boga zresztą też nie wierzę. – To czemu śpiewasz takie rzeczy? – Gramy już trochę, a jak zaczynaliśmy, to nikt takich rzeczy nie robił, a ja miałem dwadzieścia lat, szalonego ducha. Diabeł był zupełnie niezagospodarowanym tematem, to my teraz uprawiamy to poletko. Wiesz, ludzie lubią takie rzeczy, trochę bezpiecznego mroku, więc gramy. Nie wydaje mi się, żeby ktoś traktował poważnie te teksty, prawda? Nic – syknął – nic nikomu się nie dzieje. Tamara bawiła się woreczkiem. – Dużo macie tego? – Wskazała na płytę. – Osiem, koncertówka do tego. Chcemy DVD podłubać, może w przyszłym roku – roześmiał się – jesteśmy nie tylko łagodni, ale i leniwi. Tę płytę możesz zatrzymać. – Zespół, mówisz – pomyślała, że muzyka to dobry temat, by zapomnieć, uspokoić się – myślałam, że wygląda to inaczej, że zespoły, no zwłaszcza metalowe, to balują do rana, mają mnóstwo groupies, a ty siedzisz tutaj sam. Don zrobił minę, jakby się nie spodziewał, że ktoś w typie Pani Pierdoły wie, co to groupies. – Są w innym hotelu. Marek, nasz siłowy, pojechał chyba już do domu. Razem gramy koncerty, czasem spotkamy się w studiu, ale chłopaki grają próby beze mnie. Ja tylko piszę teksty, układam linie wokalne, ot – splótł dłonie na czole – nie zawsze jest tak, że muzycy są też przyjaciółmi. Sięgnął po woreczek, wysypał zawartość. Rzeczywiście, zęby, czarne niczym piekło. Zagrzechotały na stole. Don wpatrywał się w nie bezmyślnie, rzucił nimi, jakby grał w kości, i się zasępił. – Co to jest? – mruknął. – Tamten facet umarł za to.

Ś

on pomylił się. Siłowy Marek nie pojechał do domu. Leżał na trawie przed hotelem Merkury, wdychał gorączkowo powietrze i patrzył przerażony to na Jaga, to na Juśka. Jusiek przyklęknął.

D 56

– Don! – wykrzykiwał Marek – Don! Don! – Kim jest Don? – rzucił Jusiek i Marek powiedział wszystko, co mógł. Jusiek słuchał uważnie, kiwał głową i stwierdził, że byłoby dobrze, gdyby Marek nie powiedział już niczego.

-C

zemu wciąż się rozglądasz? Don kręcił głową, sprawdzał, czy z któregoś kąta nie łypią złośliwe oczy Vincenta Price’a. – Tak mam – mruknął i dodał, patrząc na zęby – co to jest? Tamara opowiedziała o wydarzeniach w Pobiednicach, o Klęczarze, a oczy Dona zrobiły się wielkie jak koła młyńskie. – No tak – wysapał – zęby. – Myślisz, że to wszystko jest jedną historią? Don podrapał się po łysym placku na środku głowy. – Bo ja wiem? Dwa pedały, jeden martwy, a drugi zmartwychwstały, te dziwne zęby do tego. Ten dziwny gość, no z tym czymś pod okiem, wiesz co, Tamara, jak na mnie to starcza. Czemu tego nie wyrzucisz? – Wskazał na woreczek. – Omal przez to nie umarłam – szepnęła – za kawałek kości. – Ludzie umierali za mniej – zauważył Don – jak na mnie, to jakaś szamaniczna korba. Wróżby z kości, na przykład. Ludzie robią takie rzeczy. – Ludzie o nich śpiewają – dodała Tamara. – Gdybym nie śpiewał, nie trafiłbym do Pobiednic, nie poszedłbym piechotą z koncertu, i nigdy byśmy się nie spotkali – mruknął. – Wróżby? Taka bzdura? – Ano bzdura – Don patrzył w okno, było jasno – ludzie są popieprzeni. – Ja chyba pójdę. – Tamara wstała. Don też się podniósł, wygrzebał kartkę. – Wyśpij się – powiedział – ja nie zbiorę się stąd przed południem. Jeśli potrzebowałabyś czegoś ode mnie, dzwoń bez kłopotów. Taki już jestem łagodny – podrapał się w policzek – że czasem nawet pomóc mogę. – Ja pójdę do profesora – powiedziała. – Jakiego znów profesora? – Widziałeś go, mówiłam ci o nim. Zgarnęła zęby, Don odprowadzał woreczek wzrokiem. – Jeśli chcesz, możesz go zostawić – powiedział łagodnie – łatwiej ci będzie zapomnieć. Tamara odsunęła się bez słowa. – Mówiłaś, że on nie żyje – przypomniał Don. Wstał, ręce splótł na plecach, na znak, że nie chce zrobić niczego złego. – Idę do jego domu. – Jezu – wyrwało się Donowi. – Tam będą teraz wszyscy. Ten facet z tatuażem, policja, prasa, nawet nie wejdziesz. Co będzie, jeśli znajdą cię w środku? To już lepiej na policję. Spuściła wzrok. – Ja chcę wiedzieć – powiedziała, otworzyła drzwi – dzięki za wszystko, Don. Nigdy ci tego nie zapomnę. Zniknęła w korytarzu. Don okręcił się wokół własnej osi, otarł czoło, jeszcze obrzucił wzrokiem pokój, pomyślał, że wszystko miało być inaczej i oklapł na fotel. Biedna, głupia kobieta. – Powinieneś za nią pójść – powiedział Vincent Price.

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 56

2006-05-15 15:19:58

NIE UMIERAJ PRZEDE MNĄ

– Nie jestem świętym Donem od wydłubanych zębów i walniętych babek. – A przygoda? – Mam dosyć przygód. Tym razem Vincent miał strój starego Ushera z filmu Rogera Cormana. – Pieprzysz – odparł Price – kiedy miałeś ostatnio jakąś przygodę? Widziałem ciebie, jak trzymasz te zęby, oczy miałeś jak dziecko, ty wychodzisz ze skóry, i jeśli nie pójdziesz, nigdy sobie nie darujesz. Ja wiem, ty jesteś Don, ale Donowi też wolno być dzieckiem – nachylił się, mówił, jakby rzucał zaklęcie – przecież to Pani Pierdoła, Don. Ona może umrzeć. Jeśli tamten człowiek wróci. – Sam mogę umrzeć – rzucił przytomnie Don. – No jasne – Price obdarzył go najszerszym ze swoich uśmiechów – powinieneś mieć to wliczone. Zza okna dobiegło bicie dzwonu. – No ja pierdolę! – westchnął Don, porwał portfel, resztki Zestawu Pionowania i poleciał za Tamarą. zwon bił jak wściekły. Tamara rozpromieniła się na widok Dona. Dopadł do niej, dyszał ciężko. – Nie to zdrowie – wykrztusił – gdzie ten dom? – Już szósta – wciąż się uśmiechała – wiem, bo dzwon bije na mszę. – Na jaką mszę? – odzyskał oddech i natychmiast zapalił – posłuchaj, jak on bije: don, don, don! I oto jestem. Pięć minut później, gdy byli już przecznicę dalej, pod hotel zajechali Jago i Jusiek.

D

Marcin Nowakowski

-J

a pierdolę – piorunował Trzciński – ja pierdolę. Właśnie przywieźli Kliszkę, Trzciński, wyrwany z łóżka, zdążył już na miejsce zbrodni i z powrotem na komisariat, nie zdążył nic zjeść ani wypić kawy. – W pobliżu był koncert – zasugerował Kajewski – ćpuny go załatwiły. To się Klęczar zmartwi. Morderstwo w Pobiednicach nie było czymś powszechnym. – Jak go ćpuny załatwiły? – Normalnie, wiesz, jak to młodzi. Zabić pedała dla kawału. Trzciński zaklął, automat wydał kawę, ale połknął resztę. – Nie tak – dmuchał na gorący płyn – może to i pedał, ale nasz pedał. – Może ktoś z innego miasta? – Może ktoś skojarzył Klęczara z Kliszką? – prychnął Trzciński – wszyscy o nich wiedzieli. Po zmartwychwstaniu Klęczara Kliszka znika, znika bo się boi. Jak widać, bał się słusznie. Klęczar był także sygnałem – upił kawy – sygnałem dla kogoś, kto świetnie wie, co tutaj się dzieje. – Nie martw się – odparł Kajewski po chwili – Kliszko niedługo wstanie i wszystko nam opowie. Gdyby spojrzenie mogło zabijać, Kajewski padłby trupem. – Weź mi dwóch ludzi i poślij do Klęczara. Niech siedzą i go pilnują. Nie wiem po co, ale nie chcę się dowiedzieć, co by się podziało, gdybyśmy go nie upilnowali. Ja się zbieram. – A co z Kliszką?

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 57

57

2006-05-15 15:20:01

ŁUKASZ ORBITOWSKI

– Zadzwoń do Pani Pierdoły i dowiedz się, co z tych badań powychodziło. Zbieram się do Kliszki. – Paranoja – westchnął Kajewski, a Trzciński opuścił bezradne dłonie. Upił jeszcze kawy i właśnie chciał wyjść, gdy wpadł posterunkowy Szuski i powiedział, że mają kolejnego trupa. liszko i Klęczar mieszkali w domku jednorodzinnym w willowej części miasteczka. Drzwi były zamknięte, ale Don wypatrzył uchylone okno, Tamara prześliznęła się i otworzyła od środka. Nikt ich nie widział. Wewnątrz zaduch i tysiące książek na regałach, wznoszących się w stosach i wieżach przy ścianach, papierowe pagórki przy meblach, koło komputera. Nawet telewizor, szeroki i plazmowy, był książkami zasłonięty. Don uśmiał się, bo w łazience natrafił na anglojęzyczne wydanie kolekcji aktów męskich, obok – trochę zwykłych gazet. Uruchomili komputer. Don nerwowo zerkał za okno. – Byłoby łatwiej, gdybyśmy wiedzieli, czego szukamy? – mruknął. – Fotela dentystycznego – odpowiedziała cicho Tamara, a Don rozdziawił usta z rozbawienia. Kliszko miał starego peceta z monitorem na pół biurka. Diody na klawiaturze migały, twardy dysk coś mielił, ekran pozostawał czarny. Don kręcił się po domu. Przyglądał się książkom, sam lubił kiedyś czytać. Większość tytułów była w językach obcych – Don ledwo znał angielski. Otwierał książkę za książką, gładził grzbiety, a im dłużej tak robił, tym bardziej był skołowany. Nawet w kuchni, na mikrofali, wokół zlewu i na szerokim stole wznosiły się książki. Znalazł je również w pomieszczeniu gospodarczym tuż obok. Życia by nie starczyło, żeby to wszystko przeczytać, pomyślał Don i zakręciło mu się w głowie. Książki Kliszki poruszały chyba wszystkie tematy świata, ze wskazaniem na religię. Tutaj Kliszko, zdaniem Dona, poszedł po całości – miał i klasykę i powieści Dana Browna, i przedruki diabeł wie jakich rękopisów, faksymile, fotokopie, a także spory stos komiksów, od historii Jezusa w obrazkach, po „Hellboya” i „Kaznodzieję”. – Lubisz kino, Tamara? – Teraz o to pytasz? – Aha. – Może nie Tamara, Pani Pierdoła lubi kino. Don przysunął się do komputera. – Czuję się, jakbym miał kamerę za plecami. Zaraz powinniśmy znaleźć jakieś podziemne przejście albo trupa w szafie. – Przestań. Otworzył pierwszy z brzegu dokument i stwierdził, że popisano w nim straszne dyrdymały. Pulpit zasypały notatki, najczęściej po niemiecku, pogrupowane tematycznie linki do stron zachodnich, skróty do translatorów, generator kodów do archiwów, Don całkiem się pogubił. Pocztę zabezpieczono hasłem. – Możemy wyjąć dysk – Don pogrzebał przy obudowie – mam znajomego, co to wszystko nam rozszyfruje – popatrzył na Tamarę pytająco – tutaj można by rok spędzić i niczego się nie dowiedzieć. Miał nadzieję, że ciekawość Tamary przegra wkrótce ze zmęczeniem i każde pojedzie do swojego domu. Za dwa dni grał w Wałbrzychu. Potrzebował odpoczynku.

K

58

– Przydałby się śrubokręt – mruknął, Tamara zastąpiła go na krześle. Kątem oka widział, że otwiera kolejne ikony, oczy jej się przymykają i zaczyna bezmyślnie jeździć kursorem po ekranie, zaznaczać, przesuwać, klikać. – Zaraz zaśniesz – mruknął Don i znalazł śrubokręt. – Raczej nie – szepnęła, patrząc w ekran – niech to szlag, raczej nie. usiek wrócił do samochodu i powiedział, że Don przed chwilą opuścił hotel w towarzystwie kobiety koło czterdziestki. – Wyrwał ją – mruknął Jago – sukinsyn ją wyrwał. – Facet nazywa się Krystian Don – odparł Jusiek, chowając portfel – jest muzykiem, to już wiemy. Zgłosił się do hotelu przed czwartą, w towarzystwie przeterminowanej damulki, tak powiedział portier. Wypadli dosłownie dziesięć minut temu. Nie wiadomo, czy wzywali taksówkę. Jago ruszył. – Nie wiadomo, czy mieli to ze sobą – dodał Jusiek – równie dobrze mogła to wywalić. Trop się urywa. Psia krew. Objechali najbliższe ulice. Tylko psy i staruszkowie. – Musimy się więcej dowiedzieć o tym Donie – ciągnął Jusiek – nie będzie byle grajek wodził mnie za nos. – To ćpun – przypomniał Jago – nikt groźny. – Ćpun. – I głupia damulka. Oboje nad ranem, gdzieś sobie idą – zastanawiał się Jusiek. W usta włożył zimne cygaro. – Wiesz co? Uda nam się, jeśli przez chwilę będziemy tak głupi jak oni.

J

on i Tamara w milczeniu patrzyli na tapetę, wcześniej ukrytą pod ikonami. Kliszko zapisywał dokumenty na pulpicie, i zapełnił go w całości. Don porozsuwał ikony na boki i poczuł, że robi mu się zimno, za zimno. Otworzył usta, ale zamiast mówić – sapnął. Tamara delikatnie chwyciła go za przegub. Patrzyli na zeskanowany obraz. Don stwierdził później, że to zwykły knot z pierwszej połowy dziewiętnastego wieku, a gdyby brak talentu uznać za grzech ciężki, malarz wylądowałby w głodnej paszczy samego Lucyfera. Ciemność niczym szlam, postacie o wielkich głowach, rękach nierównych, no można by się uśmiać. Król Herod miał pociągłą twarz mędrca, krzywą koronę na włochatym łbie i złe oczy małego dziecka. Tłusta Salome patrzyła łakomie na talerz. Za nimi gęstniała ciemność. Oczy Jana Chrzciciela pozostawały półprzymknięte, jakby w ostatniej chwili postanowił mrugnąć do swoich oprawców. Głowa świętego leżała na boku, z ucha spływała stróżka czarnej krwi. Czoło było wysokie i jasne, brwi gęste, zrośnięte. Usta trzymał nienaturalne rozchylone, szczękę mu wyłamano. Miał rany zamiast dziąseł, stos wyrwanych zębów leżał na brzegu talerza. Herod Antypas trzymał zakrwawiony kieł. – Kurwa – powiedział wreszcie Don. – Jakaś bzdura – szepnęła Tamara. – Żadna bzdura – Don zerwał się z krzesła – właśnie ktoś przyjechał.

D

ago i Jusiek weszli drzwiami. Jago pomógł sobie butem. Jusiek wsunął się za nim, z pistoletem w dłoni. Rozdzielili się i zaraz zeszli przed komputerem.

J

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 58

2006-05-15 15:20:05

NIE UMIERAJ PRZEDE MNĄ

– Proszę, proszę – Jusiek pochylił się nad monitorem, fałda skóry spływała na klatkę piersiową – stara ciota, a miała poczucie humoru. Jago nie przestawał się rozglądać. – Byli tutaj? – Może są? Jago pokręcił głową. – Może to ciągle jest tutaj? – zastanawiał się Jusiek. – Jago, dziecko, może on nie miał tego ze sobą? Jago pokręcił głową, zacisnął pięści, aż kostki zbielały. – Kurwa! – Książki z biurka poleciały w głąb mieszkania. Jago chodził, machał rękami, powtarzał: – Kurwa, kurwa, kurwa! Popatrzył rozpaczliwie na Juśka. – Daj sobie spokój – powiedział łagodnie Jusiek. – Miałem to, prawie. – I będziesz miał. – Jusiek nie odrywał wzroku od monitora. – Ilu za to zginęło? Jago przyglądał się książkom. Jusiek zaczął krążyć po pokoju, zaglądał za regały, grzebał w szufladach. – Nie masz się czym martwić – mówił – na studiach myślałem, że chodzi o mit. Później uwierzyłem, że te zęby naprawdę istnieją, ale lekceważyłem ich moc. Potem naprawdę chciałem wierzyć, że są prawdą – chrząknął – doświadczenie śmierci, kochany Jago, ono cię otwiera na różne dziwności. Otworzył książkę. – A teraz stanęliśmy w obliczu cudu, Jago – oświadczył – my jedni ten cud rozumiemy. My jedni, odkąd Kliszko umarł. Jago spuścił głowę. – Był dobrym człowiekiem – rzekł melancholijnie Jusiek – być może, mógłby wiele mnie nauczyć. Cóż, stało się akurat na odwrót. Szczęknął zamek w drzwiach, Jusiek poderwał się z krzesła, książka poleciała w kąt. Jago sprężył się przy ścianie. Spojrzeli po sobie. Do pokoju wszedł Edward Trzciński. Trzciński nie spodziewał się nikogo, wyszarpnął broń – za późno, Jago skoczył mu na plecy, obalił, szczęka porucznika rąbnęła o dywan. Jago próbował wykręcić mu rękę, ale Trzciński okazał się silniejszy, odgiął się, zrzucił Jaga i znieruchomiał na moment – nie spodziewał się takiej wytatuowanej gęby, tak wściekłych oczu. Jago sprężył się, wystrzelił w powietrze, a Trzciński uchylił się gładko, podstawił nogę i już sięgał po broń, gdy Jusiek – którego Trzciński w ogóle nie dostrzegł – spuścił mu na kark kolbę pistoletu.

-Z

rób coś – szepnęła Tamara. Siedzieli w szafie. – Zrób coś – powtórzyła. Don sapnął w ciemnościach, zamachał ręką na znak, że to bez sensu. Przez szparę widzieli Jaga, kopiącego leżącego mężczyznę. Jusiek stał z boku i Don nazwał go w myślach człowiekiem-firanką, ze względu na płaty skóry, melancholijnie zwisające z twarzy. – Zrób coś – Tamara zaczęła się rozpychać – albo ja coś zrobię. – Co ja ci zrobię? – jęknął Don, jakby jedno uratowane życie na dobę nie starczało. Na ślepo szukał jakiejś broni – same wieszaki, garnitury, kurtka. Dawał znaki na migi, że zaraz pójdzie, tylko znajdzie drąga, listewkę, cokolwiek, drzwi szafy skrzypnęły. Jago nie słyszał, zajęty kopaniem Trzcińskiego. Jusiek od-

wrócił głowę, wydało mu się, że drzwi, które zastał zamknięte, są teraz uchylone. Zmrużył oczy, podszedł z wyciągniętą bronią i nagle drzwi odskoczyły, uderzając Juśka w nadgarstek. Spomiędzy ubrań wyskoczył Don, uderzeniem otwartej dłoni wytrącił pistolet. Pięść Juśka trafiła w próżnię. Don bił precyzyjnie, w podbródek, szyję, splot słoneczny, ciało Juśka zafalowało i Jusiek osunął się na kolana. Półprzytomnym wzrokiem omiótł pomieszczenie, niezdarnie sięgnął po pistolet. Na jego nos spadł but Dona. Jago spostrzegł, co się dzieje, porzucił Trzcińskiego i pobiegł, Don jeszcze nie dobył broni, stanął mocno, zgiął się, próbując wyminąć przeciwnika. Tym razem Jago nie dał mu szansy, na twarz Dona spadł grad ciosów, Don próbował wyprowadzić kontrę, potem tylko się osłaniać. Jago ryczał, uderzał, by zabić, i pewno by to zrobił, gdyby nie Tamara. Antyczne krzesło runęło na plecy Jaga, i gdyby Trzciński to zobaczył, napisałby Pani Pierdoła dziesięć tysięcy razy, a potem zjadł wszystkie kartki, posypując głowę popiołem. Zmaltretowany Don podniósł się ciężko – Tamara zaraz go dopadła, chciała zetrzeć krew z twarzy. Odepchnął ją delikatnie, podniósł pistolet. Z trudem łapał oddech. Mogę umrzeć, pomyślał. – No jasne, powinieneś mieć to wliczone – zabrzmiał głos Vincenta Price’a, ale sam duch się nie pojawił. Powinienem mieć wliczone, przemknęło mu przez głowę. U stóp leżał nieprzytomny Jago, Jusiek usiłował się pozbierać, nie mógł się nawet unieść na rękach. Powinienem mieć wliczone, powtarzał Don, ale jeśli jest coś gorszego od śmierci, to przechlana noc, przećpany poranek, dwie bójki, ciągły bieg i ciągłe bęcki. Tamara puściła Dona i dopadła Trzcińskiego. Przewróciła na plecy. – Żyje! Oddycha! – Znasz go? – chciał wiedzieć Don. – To Edward Trzciński, policjant – powiedziała Tamara, a Don sapnął zrezygnowany. Wygrzebał zmarniały Niezbędnik Dona, podrzucił w dłoni i cisnął za okno. Jusiek z półprzytomnym wzrokiem usiadł pod ścianą, ocierał wargi. Nos miał złamany, cierpiał. Don nie spuszczał go z oka. – Musimy zadzwonić – prosiła Tamara – tym razem musimy, na policję i pogotowie. – Za chwilę – powiedział wesoło Don i uklęknął naprzeciwko Juśka. Trącił mu nos koniuszkiem lufy. Tamara syknęła. – O co w tym wszystkim chodzi? – zapytał. – Teraz powiesz mi wszystko. Twarz Juśka stężała. Patrzył Donowi prosto w oczy. Don przycisnął lufę mocniej. Z kąta zabrzmiał nieśmiały protest Tamary. Policzki Juśka przypominały teraz skórę basseta. Przez blade fałdy płynęły dwie łzy. Don dostrzegł, że lewe ucho Juśka zwisa na wąskim pasku skóry. Cofnął lufę, jakby poczuł się zażenowany. – Nie – powiedział Jusiek. Don być może powinien sprać go do nieprzytomności, może chciał tego nawet, ale siedział tylko, próbując ukryć własną bezradność. – I tak nigdy tego nie dostaniesz – szeptał do Juśka – nie będziesz cierpiał.

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 59

59

2006-05-15 15:20:09

ŁUKASZ ORBITOWSKI

Jusiek uśmiechnął się sztucznie, za plecami Dona Jago się poruszył. Jusiek popatrzył na niego z troską ponad plecami Dona.

-D

obrze – rzekł Jusiek. Tamara klęczała przy Trzcińskim, ponaglała Dona wzrokiem, a Don kucał i wciskał lufę pod brodę Jaga. – Czytałeś kiedyś Biblię, Don? – zapytał, a Don skinął głową. Dłoń Jaga powędrowała do kieszeni na piersi, bardzo powoli wydobyła papierosa. – Podać ci ognia? – zapytał Don. – Umieram – wyznał Jusiek, jakby kogokolwiek to obchodziło – coś, co stanowiło osobliwą legendę, teraz określa moje życie. Mit, baśń, tak naprawdę, worek. Worek zębowych kości, który ma twoja dziewczyna. – Streszczaj się. – Jan Chrzciciel – szeptał Jusiek – dla chrześcijan najważniejszy prorok, który ochrzcił Jezusa, dla nazarejczyków jest prawdziwym Synem Bożym, ja, a myślę, że i ty, Don, mam w czterech literach, kto ma rację. Wiem, że był świętym i cudotwórcą, ponoć pokonał śmierć – splunął krwią – zmartwychwstał. Herod Antypas kazał go aresztować, a potem, cóż, Jan zginął za sprawą niedouczonej krowy. – Znam tę historię. – On pokonał śmierć – powtórzył Jusiek – on, jego ciało. Są legendy, wiele legend, ale jedna szczególna, że Herodiada kazała wyłamać mu wszystkie zęby, za życia, po śmierci, jakie to ma znaczenie? Oto tajemnica życia, Don – podniósł głowę – puścisz go teraz? Don wstał, mierzył raz w Jaga, raz w Juśka. – Dzwoń – szepnął, zatoczył się – dzwoń, Tamara. Trzciński westchnął, Tamara coś szeptała mu do ucha. Widział już Dona, pistolet w jego dłoni, powalonych prześladowców. Powiedział do Juśka: – To jakaś piramidalna bzdura. – Oczywiście, że bzdura – rzekł Jusiek – pytałeś się, co to jest, odpowiadam. To zęby Jana Chrzciciela, siedem ostatnich, ocalałych. One budowały historię świata, znał je Karol Wielki i Maksymilian I, nawet Hitler, Stalin marzył o nich. Ja wierzę, co jest prawdą, i moją wiarą ci odpowiadam. rzciński, którego bolały tył czaszki, żebra, brzuch, po prawdzie – bolało go wszystko – uparł się, że Dona i Tamarę sam przesłucha i wyjaśni wszystko. Nie wyjaśnił niczego i nie miał pojęcia, co powinien uczynić. Gdyby nie chodziło o Panią Pierdołę, wpakowałby oboje do celi obok, szczególnie że Don siedział jak na krześle łaski, i choć mówił z sensem, Trzciński natychmiast pojął, że ma do czynienia z nieprzeciętnym ćpunem, jednym z tych, którzy palą skręty grubości liny cumowniczej i jedzą łyżkami dropsy. Patrzył więc na Dona i zastanawiał się, czy ktoś bardziej nie pasuje do Pani Pierdoły, a oni zerkali na siebie co chwila, jedno zaczynało mówić, drugie natychmiast milkło, ich opowieść zazębiała się świetnie, jakby czytali jedną książkę. Mało, pomyślał, a za ręce się wezmą. Najpierw przesłuchał ich oddzielnie, później razem. Tamara opowiedziała, jak Don ją uratował, i że była kompletnie prze-

60

Marcin Nowakowski

T

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 60

2006-05-15 15:20:13

NIE UMIERAJ PRZEDE MNĄ

rażona, tak bardzo, że nie wiedziała, co robi. Poszła więc do domu Kliszki i Klęczara, nie wiedząc zupełnie, co robi. Pewno chciała wiedzieć, czy profesor żyje. Don uzupełnił, Tamara była tak roztrzęsiona, że nie mógł powstrzymać jej przed głupotami, wszystko, co mógł, zrobił – pobiegł za nią, i wcale się nie włamali, drzwi były otwarte. Czy coś znaleźli? Nic. Tamara nie miała pojęcia, dlaczego Jago ścigał profesora, a Don, ćpun we mgle, w ogóle nie wiedział, o co chodzi – umordowany jazdą przez pół Polski, graniem dla małolatów i piciem. – Chciałem pomóc – powiedział – nie miałem pojęcia, jak to zrobić. Don zasypiał na siedząco i pewno nie umiałby sklecić Ala ma kota. Odpowiadał z namysłem, po chwili milczenia, a wzrok miał utkwiony w przestrzeni, na lewo od Trzcińskiego. Trzcińskiego szlag przy tym trafiał, bo lubił, gdy ludzie patrzą mu w oczy. Najbardziej nie znosił, gdy kazano mu czekać na odpowiedź. Don po każdym pytaniu mrużył oczy niczym kot na słońcu, wyginał usta, palcem mełł resztki włosów i dopiero odpowiadał. Trzciński nie mógł wiedzieć, na lewo, w głębi pokoju rozgościł się Vincent Price (dzisiaj starodawny kostium z „Haunted Palace”, cylinder na kolanach) i ze wzrokiem utkwionym w Donie odpowiadał pełnym głosem na wszystkie pytania. Na koniec Don usłyszał, że póki co puszczają go, ale nie może opuszczać miasta przez najbliższe dni. Don już chciał otwierać usta: bo koncert pojutrze, bo nie zna tu nikogo poza Panią Pierdołą, Pobiednice to dziura jakich mało, a on, Don, ma mnóstwo do roboty. Vincent Price zamachał rękami i zaraz przyłożył palec do warg. Don zabrał się z komisariatu. Stali przed budynkiem, padał gorący deszcz. – Weź lepiej taksówkę – poradził. – Widzisz ten blok, zaraz za zakrętem? Wystaje tylko czubek. – Wskazała. Skinął głową. – Tam mieszkam, na ostatnim piętrze. Mam bardzo blisko. Zapalił. – Do zobaczenia, Tamaro. – Do zobaczenia, Don. usiek czuł się upokorzony. Najpierw zjechali się policjanci, zakajdankowali, wpakowali z Jagiem do suki, na komisariat zawieźli. Przesiedzieli w klatce kilkanaście godzin. Zadawano mnóstwo pytań. Na żadne nie odpowiedział. O siódmej rano znów do suki i jazda, do aresztu przy komendzie wojewódzkiej. Tam ich rozdzielili. Juśka rozebrano do naga, sprawdzono nawet odbyt. Jusiek stał wówczas z rozprostowanymi dłońmi i myślał, że to jedna z sytuacji w życiu, za które nie sposób się odegrać. Pozwolono mu zatrzymać ubranie, ale zabrano pasek od spodni, portfel, klucze, słowem wszystko, co mogłoby się przydać po złej stronie krat. Uprosił o papierosy i zapalniczkę. Policjant podrzucił kilkakrotnie piękne złote zippo i włożył je Juśkowi w dłoń. – Chciałbym dzielić celę z moim przyjacielem – poprosił Jusiek, a policjant pokręcił głową. – Nie jestem kryminalistą, i z kryminalistami mnie nie sadzajcie – powiedział, gdy ciągnęli go w stronę aresztu – to samo mój przyjaciel. Hej, to chyba nie kosztuje tak wiele? Wsadzili go do celi przy końcu korytarza, a starszy facet we flanelowej koszuli wyglądał na kryminalistę z najprzedniejszego

J

przestępczego rodu. Na widok Juśka podniósł się z pryczy, wyciągnął pokrytą plamami dłoń. Jusiek uścisnął ją mocno. amara spała osiemnaście godzin, obudziła się, ale nie otworzyła oczu. Wszystko było tak odległe – Kliszko, Klęczar, Don, tamtych dwóch, wspomnienia z poprzedniego życia. Zajmowała trzydziestometrową kawalerkę z widokiem na park i komisariat. Nad łóżkiem, w donicy, kołysała się wielka paproć. Półkę z płytami ozdabiały drewniane ptaszki malowane na różne kolory. Książki stały na ludowym kufrze w trzech równych rzędach, a centralne miejsce zajmował czarny samsung z wielkimi głośnikami, otoczony kretowiskami płyt. Tamara miała stary komputer, jeszcze starszy telewizor i pradawny stół po dziadkach, odrapany z lakieru, owalny. Wszystkie poranki Tamary wyglądały podobnie – człapała do samsunga, nastawiała coś na obudzenie i, golusieńka, tańcowała po mieszkaniu, szykując kawę i śpiewając. Właśnie przebrzmiała pierwsza piosenka, kawa zapyrczała i Tamara skończyła siódmy półobrót, gdy rozległo się pukanie do drzwi. Natychmiast zastygła, rzuciła nerwowe spojrzenie i dalej, łamiąc nogi, pognała po spodnie, koszulkę, papcie. Ściszyła samsunga. Na progu stał Don. Nie wiadomo, które było bardziej zawstydzone, czy nieogolony Don z oczyma jak szparki i bluzie sprzed kilku dni, czy też Pani Pierdoła. – Nie dawało mi to spokoju – powiedział Don. – Wejdź – powiedziała Tamara.

T

amara przyniosła kawę i ciastka, które same piekła. Nie zdziwiła się, że Don nie chciał ich jeść. – Wróciłem do hotelu i przespałem się parę godzin. Niewiele sypiam – mówił – w ogóle, znaczy, w tym sensie, że nie tylko dzisiaj mało spałem. Wstałem, zjadłem wreszcie porządne śniadanie. Wiesz, Tamara, że przez ponad dobę nic nie jedliśmy? – popatrzył ponuro na ciasteczko – a cały czas myślałem, co powiedział tamten facet. O tych zębach. Masz je jeszcze? Podała mu woreczek, zęby wysypały się na blat. Siedem, czarnych jak wszechświat. Usiadła obok Dona. – Poszperałem, na tyle, na ile mogłem, będąc tutaj i nie mogąc się ruszyć. Jedno wiemy. Ta legenda istnieje – wygrzebał długie marlboro – mogę tu zapalić? Tamara się zgodziła. – Niewiele wiadomo o Janie Chrzcicielu – zaczął – żył i go ścieli. Dzisiaj pewno wpakowaliby go do wariatkowa, wtedy, cóż, chodził sobie spokojnie po ziemi, aż się naraził Herodowi. I dał głowę. – Znam Biblię. – Tamten człowiek miał rację, istnieli ludzie, którzy twierdzili, że to Jan, a nie Jezus, był prawdziwym prorokiem. W Janie kryła się tajemnica zmartwychwstania. Z tego, co poczytałem, to nazarejczycy, jak kazali na siebie mówić, nie przetrwali pierwszego wieku. Siedemnastowieczni jezuici wspominali o „chrześcijanach św. Jana” w rejonach Ziemi Świętej. Ponoć do dzisiaj są w Syrii. – A jakie to ma znaczenie? Don popatrzył pytająco.

T

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 61

61

2006-05-15 15:20:17

ŁUKASZ ORBITOWSKI

– Potrzebujesz kości Boga? Kości proroka ci nie starczą? – zapytała. Don pogładził się po brodzie. – Ja nie wiem, co o tym myśleć – szepnął, mówił gryząc wargi – tak. Chyba tak. Mówiłem o nazarejczykach, bo od nich legenda bierze swoje źródło. Józef Flawiusz wspomina, że cesarz Tytus poszukiwał w ruinach świątyni jerozolimskiej cudownych przedmiotów, konkretnie, kości męczennika, na których nigdy nie schła krew. Te kości miały przełamać tajemnicę śmierci – otarł czoło – nie wiadomo, czy zostały znalezione. Tamara słuchała z otwartymi oczyma. – No co? – próbował się roześmiać – omal historii nie skończyłem. Sama wiesz, że muzyka jest lepsza – mówił dalej – więc czytałem tak długo, bałem się już czytać. Czytałem jeszcze... No. Więc Galeriusz, cesarz Galeriusz z drugiej połowy trzeciego wieku. Prześladował chrześcijan ze szczególną zaciekłością. Historyk Euzebiusz wspomina, że u Galeriusza zjawił się pewien chrześcijanin ze szczególną propozycją. Jeśli wyda edykt o tolerancji, nie będzie żył raz, lecz trzydzieści razy, za sprawą największego z proroków. Galeriusz wyśmiał nieszczęśnika i kazał wyłupić mu oczy. Szybko zaczęła trawić go okropna choroba, gnił od środka – chrząknął – miał ropnie zamiast genitaliów, robaki żywcem go zjadały. Wówczas dopiero wydał ten nieszczęsny edykt. Pozwolił na swobodne praktykowanie wiary i umarł. Zgasił papierosa. – Rok później, na wchodzie, pojawił się człowiek, który twierdził, że jest cesarzem Galeriuszem, wyrwanym śmierci. Dawni żołnierze nawet go poznali, ale cesarz Maksymin kazał go ubić, nim doszło do rebelii. – Don zwiesił głowę. – Wiesz, że Gustaw Adolf zmarł podczas walk jeszcze przed Lutznen? – powiedział, jakby żartował. – Dowodził zmartwychwstały, a raczej dowodzili za niego, i może nawet dobrze, że go ubili. Dostał w głowę. Dobrze, że nie zmarnowali drugiego zęba. – Albert Speer – dyszał Don – minister zbrojeń III Rzeszy, architekt, jeden z najbliższych ludzi Hitlera. Skazany na dwadzieścia lat więzienia w procesie norymberskim. O tym przeczytasz… – głos mu się łamał. – Nie przeczytasz natomiast, że Speer zmarł na zator w płucach w styczniu czterdziestego czwartego roku. To dzięki niemu Hitler mógł przeciągać wojnę, więc trzask, Speer powrócił. Darował Hitlerowi kilka miesięcy władzy. Mógłbym ci opowiedzieć o Aleksandrze I, Breżniewie i Charlie’em Chaplinie, i nawet nie wiem, co jest prawdą. – Skąd wiesz takie rzeczy? – zapytała Tamara. – Świat jest pełen historii – odpowiedział – otwieram książkę, wchodzę w sieć, i jestem w krainie opowieści. To nie tak, że znaleźliśmy szczególną tajemnicę. Historie o Janie i jego zębach można znaleźć wszędzie. Tak jak kręgi w zbożu, czarna wołga, protokoły mędrców Syjonu, takie tam. Na tym to, Tamaro, polega. Jan, jego męczeństwo, jego cuda są przed oczyma każdego. To zwykła opowieść – ściszył głos – która rzuciła się nam do gardła. lęczar, czy też człowiek, który jak Klęczar wyglądał, siedział nieruchomo i patrzył w przestrzeń. Jedynie, gdy ktoś – jak przed chwilą Trzciński – wykonał gwałtowny ruch,

K 62

drżał i wodził oczami. Jadł z apetytem, ale nie dopominał się o pożywienie. Dużo spał. Trzciński nie mógł oderwać od niego wzroku. Ta dziwna dostojność, proste plecy i jasne spojrzenie, wariaci i debile mieli inne, oczy przesłaniał im kożuch, jakby zdjęty z mleka. Klęczar patrzył jasno, zdawał się rozumieć, ale nic go nie obchodziło. Trzciński zastanawiał się, co by się stało, gdyby mu przywalił, i nagle się przejął, że pięść nie napotka oporu. Klęczar jest duchem. – O co w tym chodzi, mój mały pedale zmartwychwstały – zaczął – ty jeden możesz mi powiedzieć. Klęczar siedział sztywno. Wypuszczał powietrze przez usta. – Najpierw po prostu wróciłeś, choć dalej leżysz w grobie – ciągnął Trzciński – to już jest kłopotliwe, bo nawet nie mogę cię aresztować. Jesteś i nie jesteś, co mam o tym myśleć? Do tego są dwa trupy, co w Pobiednicach nie zdarza się często. I Pani Pierdoła w tym wszystkim, co mam ją zapakować na cztery osiem, przecież nie o to chodzi, nawet idiota by się połapał. Nawet ty, Klęczar – wydął wargi – Klęczar sręczar, Klęczar prim. Drzwi za plecami Trzcińskiego się otworzyły. Policjant zamilkł. Pani Pierdoła wzięła wolne, więc Trzciński rozmawiał z doktorem Bednarkiem, łysym mężczyzną o cudownie okrągłej twarzy i włosach tak nastroszonych, jakby właśnie zobaczył coś strasznego. – To najdziwniejszy przypadek, z jakim się zetknąłem – powiedział Bednarek, a Trzciński pomyślał, że nie chce słyszeć słowa „dziwny” w tym i w następnym tysiącleciu. – Ten człowiek nie przeżył żadnej choroby. Nie miał świnki, ospy, różyczki ani nawet kataru. Jego erytrocyty… komórki odpowiedzialne za odporność organizmu, mają po trzy dni. Okres regeneracji erytrocytów wynosi, musi pan wiedzieć, sto dwadzieścia dni. Trudno też oczekiwać, żeby wszystkie komórki były w tym samym wieku, jak w tym przypadku. Trzciński kiwnął głową, na znak, że rozumie, choć nie miał pojęcia, do czego Bednarek zmierza. – To cud, że on się tu zjawił, ale jeszcze większy, że żyje. Układ odpornościowy pana Klęczara jest niemal pozbawiony przeciwciał. Katar może go zabić. – Jak przy hifie – zauważył Trzciński. – Robimy, co możemy – przyznał Bednarek. – To jeszcze nie wszystko. Zrobiliśmy mu badania genetyczne, i tu kolejny problem, związany z długością telomerów – popatrzyła litościwie na minę Trzcińskiego i wyjaśnił: – telomery są częścią DNA. Z każdym podziałem komórki, łańcuch telomerów ulega skróceniu. Im więcej podziałów, tym jest krótszy. Dzieci mają dłuższy niż starcy. Nadąża pan? – Aha. – U Klęczara występuje zjawisko młodości komórkowej. Taką długość telomerów spotyka się, owszem, ale u płodów. – Do czego pan zmierza? – Do tego, że fizycznie ten człowiek żyje od trzech dni. Nigdy nie miał dzieciństwa ani młodości. Wkroczył w życie w wieku czterdziestu lat. Trzciński zamyślił się. – Co sądzi o tym pani Pier… doktor Berbeć, znaczy się? – Zrobiła to, co pan. – Co ja zrobiłem?

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 62

2006-05-15 15:20:21

NIE UMIERAJ PRZEDE MNĄ

-C

hcę ci pokazać miasto, Don. Zamrugał. – Tu jest coś do oglądania? – Nic. Park ze stawem i łabędziami. Łabędzie są paskudne, mają szyje jak węże ogrodowe. Parę knajpek na kaca, pokażę ci taką, gdzie młodzi palą całkiem otwarcie te twoje paskudztwa. Mamy też ryneczek, zupełnie maleńki i w sumie brzydki, w sumie... – szukała słowa – to chujowy ryneczek, Don. Pójdziemy na piwo. Wiesz, że nie chodzę na piwo? Siedział na ziemi po turecku. – Pójdziemy pod jednym warunkiem – oznajmiła. – Aha? – Umyjesz się, Don – padło. – Może i jesteś bohaterem, możesz być najkochańszym człowiekiem na świecie. Ale capisz jak sam diabeł. – Nie mam ubrań. Skarpetek na zmianę, koszulki, spodni. Popatrzyła krytycznie. Don miał sprane, czarne jeansy, postrzępione na dole. – Spodnie mogą być. O resztę się nie martw. Więc Don poszedł się umyć, a Tamara poszukała ubrań. Znalazła czyste skarpetki, z koszulką był problem. W łazience szumiała woda. Tamara wybiegła na miasto, znaleźć odpowiednią koszulkę dla Dona. Na szczęście, jedyny sklep muzyczny w powiecie znajdował się za rogiem. Długo się zastanawiała. Doszła bowiem do wniosku, że Donowi spodoba się najbrzydsza koszulka. ieczorem Don i Tamara wędrowali przez Pobiednice. Don mruczał coś pod nosem. – Widzisz tę kamienicę? – spytała Tamara. Don skinął głową. – Tu mieszkał mój pacjent. Jeden z wielu, ale on był szczególny. Wierzył, że jest duchem maszyn, i włóczył się po halach fabrycznych. Mamy tutaj fabrykę obrabiarek, i on tam zamieszkał. W kazamatach, jak prawdziwe widmo. Ludzie zostawiali mu jedzenie, a on dokonywał dobrych napraw, pomagał, jak mógł, ale nie pozwalał się oglądać. – Duch maszyny – powiedział Don. Powędrowali w górę, do rynku.

W

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 63

fantastyczna wyszukiwarka

ie umiała gotować, jadała w szpitalnym bufecie albo w tanich restauracyjkach. Ryba w warzywach, przygotowana dla Dona, wyszła za wodnista. Don uniósł brwi i zaczął wsuwać. Tamara bardzo chciała dać mu do picia coś, co lubi. Miała żubrówkę z imienin, zmieszała z colą, dodała cytrynę. Don wypił. – Czemu wciąż się rozglądasz, Don? Wziął szklankę. – Miałaś kiedyś widmowego przyjaciela? – Jasne! – rozpromieniła się – nazywał się Stefan i miał pluszowe łapy. Mieszkał pod moim łóżkiem, i nie wolno było mi na niego patrzeć. Umarłby, gdybym to zrobiła. Zostawiałam mu resztki jedzenia i słyszałam, jak harcuje po pokoju. Matka po cichu zabierała jedzenie. Mówiła, że to Stefan je zjadł – roześmiała się – Boże, on był taki prawdziwy! Don odparł: – Cóż, to rzeczywiście śliczne. A ja mam trochę inaczej, mój kumpel widmo zaczął się pojawiać ostatnio. Tamara wciąż się śmiała. Wystarczyło spojrzeć na twarz Dona, by wesołość minęła. – Poważnie? – Jak bum cyk cyk – przyznał Don. – Najpierw myślałem, że to delirium albo jazda po prochach, ale nie. On jest dziwny, strasznie realny w pewien sposób, bo i to realna postać. Ale nie jest groźny, nigdy się go nie bałem. Tamara, mam prośbę. Nachyliła się. – Dałabyś mi łyżkę do ryby? Tamara zrobiła tak nieszczęśliwą minę, że Donowi zrobiło się głupio. – Nie szkodzi – powiedział wesoło, podniósł talerz i zaczął pić. Ciekło mu po brodzie, rozbawiona Tamara zjawiła się z chusteczką, otarła mu twarz. Don miał zarost jak druty. – Więc nazywa się Vincent Price – Don odstawił talerz – za życia był aktorem. Grywał w horrorach. Widziałaś „Dom na nawiedzonym wzgórzu”? „Zagładę domu Usherów”? „Kruka”?

N

Pokręciła głową. – „Edwarda Nożycorękiego”? Milczenie. – „Odrażający dr Phibes”? – zapytał Don z nadzieją. Tamara popatrzyła na niego oczyma Pani Pierdoły. – Nieważne – ciągnął Don – więc, zaczął się zjawiać. Nie jest groźny, za każdym razem trochę inny. Zawsze jest w kostiumie, zmienia je często. Wiesz, w ilu filmach grywał? Przychodzi, kiedy chce, zawraca dupę, pyta o coś, radzi. Ma poczucie humoru i raczej próbuje być miły. Don zorientował się, że nikomu jeszcze nie wyznał tej tajemnicy. – Nie twierdzę, że on jest prawdziwy, że Vincent Price specjalnie dla mnie powrócił z zaświatów, bo tylko ja go widuję. Wydaje mi się, że jest tylko w mojej głowie. – Nie przejmuj się – usłyszał – ludzie widują gorsze rzeczy. Czasem nawet jest tak, że albo widzisz, albo jesteś martwy. Powiedziała to takim głosem, że natychmiast jej uwierzył.

www.szukacz.pl

– Wielkie oczy. Trzciński sapnął. – A co to wszystko znaczy, jak pan to wyjaśnia? – Skrzyżował ręce za głową. – Jako lekarz. – Jako lekarz mogę powiedzieć, że takich przypadków nie ma – odsunął papierzyska – jako człowiek, no, naprawdę chce pan słuchać? Chciał. – Tego nie wyjaśni nawet klonowanie. Nikt nie ma takiej umiejętności, poza Bogiem – spoważniał. – Mówmy tu o cudzie, panie Edwardzie. Cudzie stworzenia. Trzciński skinął głową, Bednarek mówił dalej: – Konkludując, nie ma żadnych śladów rozwoju. On nigdy nie był dzieckiem, fizycznie jego ciało żyje parę dni. Bednarek rozłożył ręce i kontynuował: – Ten człowiek po prostu się zjawił, bez fizycznej i psychicznej przeszłości. Jako lekarz nie umiem nic o tym powiedzieć, bo tezę, że nasz pacjent nigdy się nie narodził, ale został stworzony, trudno uznać za naukową. Napisałby pan coś takiego w raporcie? Trzciński uśmiechnął się głupkowato, podziękował i poszedł, bawiąc się myślą, że świat musiał skurwieć do kości, skoro Bóg wziął się do wskrzeszania pedałów.

63

2006-05-15 15:20:24

ŁUKASZ ORBITOWSKI

– Ech, tyle rzeczy mi się przypomina – szedł tuż obok Tamary i nie mógł zrozumieć, czemu każdy odprowadza ich wzrokiem – całe lata w trasie. Raz mało nie doszło do nieszczęścia, było akurat Halloween, dość duża impreza, ze dwa lata temu, trochę byłem, no wiesz... no wiesz jaki. I owinąłem się cały papierem toaletowym, zaśpiewałem ze trzy kawałki, a potem się podpaliłem, zupełnie dla żartu. Ugasili mnie zaraz, ale mam filmik, słuchaj, świetnie to wyglądało – śmiał się – masz maila? Podeślę ci. Parzyła na niego z troską. – Ile ty, Don, masz lat? – Czterdzieści trzy – odpowiedział niezrażony. Ulica rozszerzyła się, wchodzili w pastelowy kwadrat rynku. – Dwa lata starszy ode mnie – klasnęła w dłonie – dwa lata, a taki głupi. gasili już światła, dochodziła jedenasta. Jusiek leżał na pryczy i słuchał towarzysza niedoli. – Ja nie mówię, że życie jest złe – ciągnął – po prostu, czasem, strasznie dziwaczne. Ale więzienie zmienia rytm cały, nie? Pierwszy raz jesteś? – Pierwszy. – Och, pierwszy raz jest straszny, a potem, już w porządku. Trafisz do więzienia, a twoje życie zmienia się natychmiast. Myślisz, och, wyjdę i wszystko będzie dobrze. Nie będzie, wiesz dlaczego? – Nie mam pojęcia. – No to ci powiem, więzienie staje się twoim światem, jesteś w nim, nawet jak wyjdziesz, a potem traktujesz je jak dom. Ja na przykład daję się zamykać na zimę. Ciepło, zjem coś. Niczego nie brakuje. Pogadać można. Nie wychylam się. – Niedługo wyjdę – zapewnił Jusiek. Bawił się zapalniczką. – Każdy niedługo wyjdzie – roześmiał się starszy facet. – Za co tu jesteś? Jusiek wstał. – Nie pytaj o takie rzeczy. Mi wszystko jedno, ale inni różnie patrzą. Lepiej poczekać, aż sam się ktoś rozgada. Zawsze się rozgada. Chrząknął. – Ja tam ci pomogę – mówił staruszek – mi też pomogli, za pierwszym razem. – Dziękuję – powiedział Jusiek i zaczął go dusić.

Z

-U

miałbyś coś zaśpiewać? Czy umiesz tylko ryczeć? Siedzieli w zadymionej knajpie. Tamara pomyślała, że może za dużo pije, ale co tam, ostatnie dni są inne niż wszystkie. – Nie jestem wielkim wokalistą – przyznał – ale potrafię śpiewać. Dużo śpiewam w domu, także pop, bluesa. Chciałbym kiedyś pograć coś spokojniejszego, akustycznie nawet. Pobawić się elektroniką. – To zaśpiewaj coś. – Śpiewać mam? Tutaj? Tamara skinęła głową, Don się roześmiał, powiedział, że owszem, zaraz zaśpiewa. Wydobył portfel, z portfela karteczkę, rozłożył ją na kolanach. Ukruszył końcówkę papierosa, rozsypał, a ze sreberka po czekoladzie wysypał coś zielonego, co zupełnie nie podobało się Tamarze.

64

– Tutaj? – zapytała. – Witaj w moim świecie. – To naprawdę twój świat? Don podniósł głowę, jego ręce krążyły pod stołem. – Niedługo już – odpowiedział tak dziwnie poważnie, że mu uwierzyła – mój świat... Cóż, nie wszystko było dobre. Ale siedzę tu z tobą, i po raz pierwszy od dawna nie żałuję, że nie jestem już młody. Chyba przestraszył się własnych słów, bo zaraz powiedział: – Wiesz, że on zniknął? – Vincent? – Ano Vincent – spod stołu wydobył cieniutkiego skręta, obrócił w palcach – ostatni raz widziałem go, gdy pobiegłem za tobą, wtedy, przed hotelem – skłamał i dodał – trochę tęsknię za sukinsynem. Ale tylko trochę. – Chcesz tu to palić? – Oboje chcemy. – Zwiną nas. Ja nigdy... –Tu jest tak nadymione, że nikt nawet nie poczuje – podał jej skręta. Trzymała go nieruchomo. – Musisz palić? – zapytała poważnie. – Dotychczas nie miałem lepszych propozycji. – Co to mogłyby być za propozycje? – Zapal, Tamara. Co było robić? Zapaliła. Najpierw drapało w gardło, chciała wypuścić dym, Don położył jej palec na ustach. – Potrzymaj chwilę – powiedział, policzki Tamary się wydęły, ale potrzymała. Teraz świat był trochę inny, jakby wszystko przybliżyło się o łokieć z kawałkiem. – Piosenka, Don. – Piosenka. – Don odebrał blanta i zaśpiewał, improwizując: Wiem, że zawsze poczuję na plecach dreszcze Gdy do Domu na Wzgórzu mnie zabierzecie Wiem, że wszyscy lubią, gdy życie jest najs A mi dobrze z Tamarą i duchem pana Price. Co za durna piosenka, pomyślała Tamara, a Don śpiewał zachrypniętym głosem, rozciągał zgłoski, i była w tym śpiewie jakaś melancholia i radość zarazem, i z każdym słowem tej radości było więcej.

-M

yślę o tych zębach – rzekł Don – odpychamy to od siebie, a ja nie mogę przestać. Siedzieli blisko siebie. – To prawda – przyznała Tamara. Don mówił dalej: – Mnie to przeraża, wiesz. Nawet nie ci dwaj, wiesz? Bo ludzie robią różne rzeczy. Siedzą pod namiotami tlenowymi, jedzą wyłącznie warzywa albo piją siuśki, by żyć trochę dłużej. Rozumiem tamtych dwóch – przymknął oczy. Tamara paliła. Pomyślała, że Don ma na nią zły wpływ, ale chuj z tym – jak wyraziłby się o tym Don. Położyła torebkę na kolanach. Woreczek był na wierzchu. – Mamy to – powiedziała. – Schowaj. Nie chcę na to patrzeć. Schowaj albo wyrzuć. – Nie rozumiem cię. Kliszko zginął za to.

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 64

2006-05-15 15:20:28

NIE UMIERAJ PRZEDE MNĄ

– Zginął, bo był tak durny, że wskrzesił kumpla, pedała. Dał sygnał tamtym dwóm, a jakby nie dał, to co z tego? Kogo dostał? Kulkę dostał, Tamara – uderzył w stół kantem otwartej dłoni – ja pierdolę coś takiego. – Jak myślisz, czemu Klęczar jest jaki jest? – Nie wiem – upił piwa. – Ale jakbym umarł i ktoś mnie wskrzesił, to byłbym nieźle wgięty. – Jestem psychiatrą, a nie rozumiem. – Trudno się domyślić, pani doktor? – niespodziewanie pocałował ją w czoło – on po prostu zbaraniał, zidiociał, jest w szoku. Był tam, gdzieś – zamachał – a teraz wrócił, a tak być nie powinno. Jest jak wyrwany w środku nocy z głębokiego snu. Tyle, że to był wieczny sen. Dojdzie do siebie – chrząknął – najprawdopodobniej. Nie jestem psychiatrą, ale na zdrowy rozum tak mi się zdaje. Tamara patrzyła na niego z podziwem. Przemknęło jej przez głowę, że Don jest naprawdę mądry i zaraz – że popiła, popaliła i mądrością może wydawać się cokolwiek. – Ja bym tak nie chciał – rzekł głucho Don – jak padnę, to mam leżeć – zapalił blanta – jak drzewo – ta metafora musiała mu się podobać, bo powtórzył – Don jak drzewo i drzewo jak Don. amery na komendzie wojewódzkiej zarejestrowały dziwne zdarzenie. Najpierw coś zapłonęło w jednej z cel, i strażnik poszedł zobaczyć, co to takiego. Dotarł do kraty, wyszarpnął broń i zastygł. Nie zareagował, gdy drzwi celi się otworzyły, ani gdy Jusiek zabrał mu pistolet. Zniknął w celi, strzelił trzy razy i pojawił się ponownie, trzymając coś, co w pierwszej chwili wyglądało na płonącą szmatę, a co – przy zbliżeniu – okazało się ludzką ręką. Płonęła jasnym ogniem. Później stwierdzono, że Jusiek wykorzystał gaz z zapalniczki. Trzymając rękę przed sobą, przeszedł przez korytarz, otworzył drzwi celi numer cztery. Po chwili pojawił się na korytarzu z nieprzytomnym Jagiem przerzuconym przez ramię. Oczy chłopaka były otwarte. Jusiek niósł rękę przed sobą, płonęła już słabiej, ale żadne drzwi nie stanowiły dla niego przeszkody. Nawet zamek elektroniczny ustąpił. Jusiek wszedł między policjantów. Funkcjonariusze opowiadali potem, że widzieli świetnie, jak Jusiek staje w drzwiach i idzie spokojnie, z płonącą dłonią i chłopakiem na ramieniu. Myśl, żeby się ruszyć, wydawała się im absurdalna, równie dobrze można by im kazać wędrować po wodzie, fruwać albo szczekać. Zupełnie bezwładni, jakby krew w nich zamarzła, wodzili oczami za odchodzącym Juśkiem, a gdy ten zniknął, żaden nie pobiegł, nie sięgnął po telefon. Dopiero policjanci, którzy wrócili z patrolu, wszczęli alarm. Nikt nie miał pojęcia, jakim sposobem facet bez klucza i kodów otworzył drzwi i dlaczego nie próbowano go zatrzymać. Rzecz przedostała się do prasy. Pisano dużo i niedobrze. Na wpół spaloną dłoń znaleziono przed drzwiami komisariatu. Marcin Nowakowski

K

racali po północy. Tamara zapomniała – Boże, jakie to było proste, ścisnąć, przegnać z głowy – przepadł Klęczar z kartą wyników, Kliszko, stary pedał, a chyba i dobry człowiek, te dwa potwory z domu profesora ciemność pożarła. I wkoło także było ciemno, a jej się wydawało, że od ich dwojga bije migotliwa

W

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 65

65

2006-05-15 15:20:32

ŁUKASZ ORBITOWSKI

poświata. Szli powoli i nieco tanecznie, wypili może za dużo, no a blant rozrósł się do trzech, Tamara czuła się o krok od piaskownicy, prawdziwe dziecko, zaraz będzie babki stawiać. Obok Don, nieco chwiejny, ale motoryczny, bardziej dreptał niż szedł, ćmił szluga i rozglądał się po okolicy. – Długo tu będziesz? – Nie wiem – odparł Don. – Trzciński mnie trzyma. – Trzciński. – Chyba po koncercie w Zabrzu – dodał. – Nawet nie chce mi się jechać. Za tydzień powinniśmy grać w Poznaniu, dość duży spęd, no wiesz, gwiazdą będę – zaśmiał się głupio – przyjedź, posłuchasz. – Wolę, gdy śpiewasz przy stoliku. – Skąd wiesz, że wolisz? – Bo mi to tak cholerne nie pasuje. To, jakim jesteś człowiekiem i to, o czym śpiewasz, te okładki, ten twój diabeł, alkohol, narkotyki. Nie umiem tego połączyć, nie rozumiem, jak to robisz. – Paliłaś właśnie ze mną. – Właśnie dlatego, że z tobą – powiedziała – dużo rzeczy można robić z kimś, samemu niekoniecznie. Wtedy jest... fajne – odgarnęła włosy z czoła – nie odpowiedziałeś mi na pytanie, Don. Chwilę milczeli. – Też nie umiem – przyznał Don – to nie zawsze tak, że jesteśmy poukładani, prawda? Ja z niepoukładania zrobiłem sposób na życie, to trochę taki żart, ale na scenie jestem kimś innym. Tak samo jak piszę teksty, czasem mam wrażenie, że coś pisze za mnie, patrzę na kartkę i wydaje mi się, że właśnie wstałem ze snu. A czasem znów mam wrażenie, że to jakiś rozpad i złamanie, trochę może dlatego, że sam to podtrzymałem i zarabiam na tym. I że coś wypycha się czasem w moje życie i próbuje mnie złożyć. Znaki. Przykucnął, schował twarz w dłoniach. – I są dwa wyjścia: albo coś rzeczywiście wokół mnie się dzieje. Najpierw Vincent, potem te zęby. Teraz – popatrzył na Tamarę – teraz ty. – A drugie wyjście? Wstał, ruszyli dalej, blisko przy sobie. – Drugie jest takie, że sam z życia wyławiam takie rzeczy. Bo jestem stary, Tamaro, gram ćwierć wieku, i coraz bardziej się boję. Młodych i lepszych, straty resztek zdrowia, że na tej scenie padnę. A zarazem chcę robić tę muzykę. Nie chciałbym umrzeć za życia, wyśpiewywać wciąż tego samego. Scena wokoło pustoszeje. – A jaka różnica? – zapytała przytomnie Tamara – to czy tamto wyjście? Don się roześmiał. – Nie potrzebuję zmiany życia, chcę, by było pełniejsze – powiedział. Widzieli już dom Tamary. – Lubię muzykę – powiedziała. – Wiem, Tamaro – odparł natychmiast, podrapał się po brodzie – słuchaj, jak właściwie się to zdrabnia? – Co się zdrabnia? – Tamara, twoje imię. Wciąż powtarzasz Don, Don i Don, więc chciałbym ci mówić jakoś inaczej, Tamara to wiesz... Mi kojarzy się z taranem. Nie umiem tego zdrobnić. Stali już przed bramą, szukała kluczy.

66

– Ciężko jest zdrobnić „taran” – zauważyła – a Don jeszcze trudniej. Możesz mi mówić Pani Pierdółka.

-T

o dopiero jajo – rzekł Kajewski, a Trzciński pomyślał, że trochę zbyt wiele jaj wokół niego. – Mamy dwóch facetów. Jeden jest, a drugiego nie ma – kontynuował Kajewski. Siedzieli na wysokich stołkach, w barze, przecznicę obok komisariatu. Telewizor wyświetlał mecze. Przychodzili tutaj głównie policjanci. – Człowiek Nietoperz – przypomniał Trzciński. Tatuaże na twarzy Jago kojarzyły mu się ze skrzydłami. – Nie ma nazwiska i chyba też imienia, bo przedstawił się jako Jago, a wątpię, żeby nadali mu tak na chrzcinach. Twierdzi, że ma dwadzieścia sześć lat, ale, tak po prawdzie, to chuj skurwiela tam wie. Nigdy niearesztowany, nie mieli jego odcisków. Człowiek, duch, prawdopodobnie od dawna przyklejony do Juśka. – Cioty? – Skąd – zaprzeczył Kajewski. – To jedyna rzecz, o której się skurwiel rozgadał. –Który skurwiel? – Jusiek. Podpalił się i zaczął mówić, że jeśli tylko dwóch facetów się kumpluje, to zaraz ludzie myślą, że coś jest nie w porządku. Usiłował przetłumaczyć, jakim to jest fajnym facetem, że chłopaka, kryminalistę z ulicy przygarnął i wychował. Ale właśnie Jusiek to ciekawa historia. – Prymitywny facet – ocenił go Trzciński. – Może i prymitywny. Wiesz, że był księdzem? Ksiądz doktor Ryszard Jusiek, specjalista od wczesnego chrześcijaństwa – Kajewski zerknął w kartkę – do 1987 roku wykładał na uniwersytecie w Lublinie, ale z kimś się skłócił. Wybył na misję. Do Chin, Pakistanu, same przesrane kraje. Wciąż go przerzucali, aż wrócił do Polski, ale nie na uniwerek. Na parafię. I zaraz zrobiła się afera, podobno na plebanii wciąż jacyś podejrzani ludzie siedzieli. – Proszę, proszę. – Sam kiedyś o tym czytałem – Kajewski postawił na barze dwa kieliszki – na parafii u Juśka siedzieli wszyscy. Biznesmeni i przedsiębiorcy, czyli skarbowi przestępcy, do tego jacyś skejci zagrożeni poprawczakiem, metalowcy, drobni złodzieje, sam drobiazg. Jusiek twierdził, że nie pozwoli, by dobrzy ludzie w więzieniu się marnowali, a jak ktoś chce, to najpierw musi jego, czyli Juśka, aresztować. Nie aresztowali, ale biskup aferę zrobił, chciał Juśka ukrócić. To Jusiek pierdolnął sutanną. – Nie wiedziałem, że sutanną, tak ot, można sobie pierdolnąć – Trzciński nigdy nie pił wódki na raz. Zanurzał wargi i ssał. – Ano można, nawet w Polsce – odparł Kajewski. Zdaniem Trzcińskiego bajka o złym bogaczu, który w noc wigilijną poszczuł psami Pana Jezusa przebranego za kalwaryjskiego dziada, dotyczy właśnie Kajewskiego. – I sukinsyn się zaraz ustawił. Pomagał ludziom, to i jemu pomogli. Ruszył z interesem. Najpierw tonery do drukarek, potem kafejki internetowe, pizzeria – Kajewski zamiast „pizzeria” mówił „pizernia” co doprowadzało do szału Trzcińskiego – no i się wybił, choć jakieś ciemne interesy w tle były. Wydał dwie książki o relikwiach chrześcijańskich. Wyborcza próbowała robić z niego takiego dobrego księdza, jak mają w zwyczaju, ale się wypiął. – Jaki fajny facet – ucieszył się Trzciński.

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 66

2006-05-15 15:20:36

NIE UMIERAJ PRZEDE MNĄ

– Ma kilka spraw. O podatki, o narkotyki, ale wszystko palcem na dupie pisane. Dobry adwokat wyciągnie go z mamra raz dwa, a Juśka akurat stać na dobrego adwokata. Trzciński sapnął. – Ja wiem, morderstwo z włamem. Nie ma sensu go sądzić – nachylił się Kajewski – Jusiek to dwunożny nowotwór. Przefaksowali tam jego papiery, i to przede wszystkim chciałem ci powiedzieć. Jusiek ma przed sobą osiem miesięcy życia. Zadzwonił telefon, Trzciński odebrał. Kiwał głową i bladł z każdym kolejnym kiwnięciem. Trzask słuchawki. – Chory – rzekł Trzciński – chory, ja pierdolę! – Co jest? – Nic nie jest. Zwiał – sapnął Trzciński, porwał kurtkę i wybiegł. a klatce panowała ciemność. Tamara szła pierwsza. Don, tknięty przeczuciem, zerknął z półpiętra i zobaczył, że na chodniku stoi Vincent Price i rozpaczliwie macha ramionami. – Musimy stąd iść – powiedział Don. Tamara już stała przy drzwiach, wybrała właściwy klucz. – Zaraz – powiedziała, a Don pociągnął ją w dół schodów. Nie protestowała, zbiegali po dwa stopnie, wypadli na klatkę, Don pchnął drzwi i wyskoczył prosto na Jaga i Juśka. Tamara była z tyłu, zza pleców Dona widziała znajome sylwetki. Jusiek uśmiechnął się szeroko, a Jago rąbnął Dona, zupełnie bez uśmiechu. Don nie zdołał się osłonić, pięść uderzyła w klatkę piersiową i zaraz potem w szczękę. Tamara stała nieruchomo. Jusiek wyszarpnął broń, a Jago okładał Dona bez litości. I Don dał się okładać, osłaniał tylko twarz i szyję, kulił się, malał, aż Jago zaczął bić bezładnie, byle mocniej. Krew zalała oczy Dona, kość nosowa pękła, Tamarze wydało się, że już po wszystkim. Pięść Dona wystrzeliła, czarnobrązowa smuga, i nagle Jago przestał go bić, zachwiał się, jakby nie wierzył, co się stało, a Don uderzył ponownie, precyzyjnie w splot, i Jago by upadł, gdyby Don go nie przytrzymał. Jusiek wystrzelił. Być może Don pojął, co się święci, i przyciągnął Jaga do siebie, albo Jusiek źle wymierzył, za wcześnie spust nacisnął, może wreszcie kula wiedziała, komu jest przeznaczona. Szarpnięty Jago zatoczył się swobodnie, a pocisk wszedł mu w środek czoła, pozostawiając dziurkę nie większą od pięćdziesięciogroszówki. Jago znieruchomiał, jakby nagle zamarzł, a Don zasłaniał się nim dalej, nie mając pojęcia, co się wydarzyło. Jusiek wypalił ponownie. Pocisk trafił Dona pod barkiem. Z głębi klatki schodowej dobiegł krzyk Tamary. Don nie poczuł bólu, tylko szarpnięcie, jakby coś pociągnęło go za plecy, osunął się na ścianę, dostrzegł, że Jusiek znów celuje, i pchnął na niego znieruchomiałego Jago. Jago wpadł w ramiona przyjaciela. Trzeci wystrzał padł w powietrze. Jusiek stracił równowagę, ciało go przygniotło. Nim zdołał się wydobyć, Don już chwiał się nad nim, sprzedał dwa niezdarne kopniaki, w usta i ramię. Jusiek znieruchomiał. – Chodź! – krzyknął Don – Tamara! Dopadła go, gdy osunął się na środku ulicy. – Musimy iść – powtórzył. Podniósł się jeszcze, cały czerwony – krew zalała koszulę i spłynęła na spodnie, ściekała z ust i nosa. Zrobił chwiejny krok w stronę Jaga i Juśka.

N

– Broń – wycharczał – weź broń. Oni wstaną. – Nie. – Już zdzierała z siebie koszulę, by zatamować krwawienie, jednocześnie szukała komórki w torebce i próbowała powstrzymać Dona. Koszulka przetargała się krzywo, komórka wysunęła się z rąk i upadła, obok niej upadł Don. – Bzdura – sapnął – oni zawsze wstają. Poszedł na czworakach, zostawiał szeroki ślad. – Musimy iść, Tamarko – powtarzał, usiłując chwycić jej rękę – dalej, pani Pierdółko, jak cię proszę, musimy iść. Dotarł tak na przeciwległy chodnik i zabrakło mu sił. Tamara przewróciła go na plecy. Oddychał płytko. Uniosła mu głowę. Przycisnęła strzęp koszuli do rany. – Don... Mrugał, jakby chciał ją dostrzec zza mgły. – Don – mówiła – proszę – docisnęła koszulę, która natychmiast stała się czerwona – nie umieraj – nabrała powietrza – czy ty mnie jeszcze słyszysz, Don? Nie umieraj, nie umieraj przede mną. Chyba wreszcie ją dostrzegł, źrenice mu się rozszerzyły. – Jak ciepło – powiedział i znieruchomiał. Tamara schowała głowę w jego ramionach. Podnieśli się jednocześnie. Tamara i Jusiek. la Juśka wszystko przebiegło zbyt szybko – scena pod drzwiami, fatalne strzały, upadek. Długo tak leżał? Co go przygniotło? Pierwszym, co zobaczył, był Jago z kropką na czole, zupełnie bezwładny. Dalej księżyc, a po lewej ta śmieszna kobieta wtulona w jeszcze śmieszniejszego mężczyznę. Śmierć tego wieczoru nie bawiła Juśka. Boże, Jago, mój Jago, przemknęło mu przez głowę, jak to się mogło stać? Podszedł mnie, ale to moja wina, dałem się podejść, zsunął z siebie Jaga, kości bolały, ale były całe. Jago, powtarzał w myślach, jak mogłem do tego dopuścić? Jeszcze nie jest za późno. Znalazł pistolet, przeładował, podniósł się i ruszył w stronę Tamary. Ta zaraz go spostrzegła, zsunęła się z Dona i pognała co sił. Pierwszym, co Jusiek dostrzegł, był telefon komórkowy, o którym kobieta zapomniała. Zmiażdżył go obcasem i pobiegł za nią. Tamara zdołała go zaskoczyć. Szybka dziewczyna. Nie zaryzykował strzału, wytężył siły. Jeśli szybko jej nie dogoni, opadnie go zmęczenie. Ostatnia prosta, Jusiek, nie możesz się poddać. – Oddaj to! – krzyknął – a nic ci się nie stanie! Nie zaryzykowała biegu szeroką ulicą, skręciła i przepadła w parku. Jusiek zaklął i przyspieszył. – Czy wiesz, co to jest? Co ty trzymasz? Wpadła między drzewa. Jusiek za nią. Zbliżał się. Bieg nigdy nie był domeną Pani Pierdoły. Przed nią rozciągało się jeziorko z łabędziami. Wbiegła do wody. – Stój! Szczęk odbezpieczanej broni. Nie wiadomo, które było bardziej zmęczone – czy Jusiek, czy bosa Tamara. Ona – w wodzie po kolana, między łabędziami. On – na samym brzegu, z płucami pod gardłem i skurczonym sercem. Z trudem trzymał pistolet. – Oddaj mi to – powiedział łagodnie – już nikt nie musi umierać.

D

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 67

67

2006-05-15 15:20:40

NIE UMIERAJ PRZEDE MNĄ

Wyjęła worek, torebka poleciała w wodę. – Oddam ci – odparła. – Chcesz to dla siebie? Czy dla tego drugiego? Dla was obu? Jusiek skrzywił się. Wolno odzyskiwał oddech. – Jago był dla mnie jak syn – wyznał. – Dobrze – szepnęła – oddam ci. Westchnął z ulgą. Wysunął drugą rękę, na znak, że złapie woreczek. Tamara nie drgnęła. Mówiła przez zaciśnięte zęby: – Po co ci one? Po co zabiłeś ich wszystkich? Uśmiechnął się, wyraźnie się odprężył, cieszył się, że może mówić: – Stoję nad grobem, Tamaro – potrząsnął pistoletem – to powinno wiele wyjaśnić. – Więc weź – potrząsnęła woreczkiem, ale nie rzuciła – ja nie chcę, weź sobie! To klątwa. – Nie ma żadnej klątwy. – Pójdź myślami w przyszłość, jak będziesz zasiewał ostatniego zęba. Co będziesz wtedy myślał? Albo jeszcze później, gdy woreczek będzie pusty, a ty, stary durniu, będziesz srał pod siebie, o czym będziesz jeszcze pamiętał? Twój Jago już będzie martwy, zostaniesz sam, ze mną i z Donem, bo my nie damy o sobie zapomnieć. To my zamkniemy ci oczy, tak na zawsze. Wrócimy do ciebie. – Daj spokój – roześmiał się. – Pomyśl o jednym, Jusiek. Czy te zęby, czy sześć żyć więcej warte są tej jednej godziny, kiedy będziesz umierał? Jednej ostatniej myśli. – Są – rzekł Jusiek, dał znak pistoletem, że ma dosyć rozmowy. Rzuciła mu woreczek, złapał w locie. – Nie ruszaj się. Nic ci nie zrobię – mruknął i zaczął grzebać w woreczku. Zmarszczył brwi i rzucił gniewnie. – Jest ich sześć? – Było sześć. – Gówno prawda. Siedem. – Było ich sześć – powtórzyła – ani jednego więcej, cokolwiek z tym zrobisz. Jusiek zacisnął lewą dłoń na woreczku. Ręka z pistoletem już nie drżała. Mierzył w Tamarę. Stała nieco nonszalancko, jakby chciała pokazać, że nic sobie z tego nie robi, a zębów jest ile jest i koniec pieśni. Twarz Juśka wygiął nieokreślony grymas, coś sobie przypominał. Może Jaga, Dona może albo ludzi z aresztu. – Sześć – powtórzył – skoro tak mówisz, to chyba prawda. Odwrócił się i odszedł.

-K

urwa – powiedział Edward Trzciński. Stał nad martwym Donem. Obok leżały telefon komórkowy, strzęp bluzki, wszędzie – pełno krwi. – Kurwa – powtórzył Trzciński. Inni zaraz powinni się zjawić. To nie kwestia policyjnego instynktu, na wpół cudownych przeczuć. Trzciński nie wierzył w takie pierdoły, ale nawet ślepa kaczka stwierdziłaby, że Jusiek jest w pobliżu. Trzciński zerknął jeszcze na martwego Jaga, jakby się przestraszył, że, niczym Klęczar, chłopak z tatuażami podniesie się z martwych, i pobiegł w dół ulicy. Nie przebiegł stu metrów, gdy zza załomu wyłonił się Jusiek z opuszczonym pistoletem w prawej i woreczkiem w lewej dłoni.

68

Jak można być tak durnym?! Jusiek zastygł, Trzciński wymierzył, wrzasnął, by rzucił broń i to gówno, które ma w drugiej ręce także, bo co to właściwie, kurwa, jest?! Palce Juśka rozprostowały się lekko, i nagle poderwał pistolet, był szybki. Trzciński szybszy. Trafił Juśka w pierś, i posłał na trawę. – Idiotyczna śmierć – powiedział Trzciński. Woreczek wysunął się ze sztywniejącej ręki, Trzciński schylił się, spojrzał do środka. Sześć zębów. Bardzo starych. Już słyszał syreny policyjne, migotały niebiesko-czerwone światła. W pierwszym odruchu chciał schować woreczek do kieszeni i nie mówić nikomu. Tak właśnie zrobił, choć nie wiedział dlaczego. Pierwsze odruchy są najlepsze. – Musisz mi pomóc – powiedziała Pani Pierdoła.

-N

ie wierzę, że to robię. – Uwierz, że to zrobiłeś. – Z tym będzie mi jeszcze trudniej – zmartwił się Trzciński. Stali przed szpitalem we troje: Trzciński ze zgaszonym papierosem w gębie, Tamara w marynarce Trzcińskiego, z roztarganą, zakrwawioną bluzką i Klęczar w swetrze, jeansach i szpitalnych klapkach, otulony szpitalnym kocem. Świtało. – Jakoś się wyłgam – dodał Trzciński, który przed chwilą zabrał Klęczara z szpitala, rzekomo na komisariat, tak naprawdę nie wiedział po co. – Będziemy iść – powiedziała Tamara. Otoczyła Klęczara ramieniem. Klęczar gapił się na ziemię. – Dokąd? Tamara wzięła Klęczara pod rękę, i Trzciński został sam. środę może wydarzyć się wszystko. Od sprawy z Donem i Juśkiem Trzciński pił trochę więcej. Nie żeby ulewać się w trupa, ale każdy wieczór kończył z czteropakiem żywca i telewizorem nastawionym na obojętny program. W tę środę, równo miesiąc po odejściu Pani Pierdoły, Trzciński zobaczył coś, i prawie się poczuł zdumiony. Najpierw gazety, wczoraj Polsat, dzisiaj program pierwszy – ta sama historia. Po Polsce krążyły dziwne opowieści o dwójce wędrowców, o kobiecie koło czterdziestki i wiecznie milczącym mężczyźnie. Wędrowali z miasta do miasta, od dziury do dziury, kobieta mówiła, a mężczyzna milczał. Nigdy nie odmówiono im dachu nad głową i posiłku. Od ich słów pijacy przestawiali się na mineralną, abstynenci zaczynali chlać na umór, dziwki nawracały się na cnotę, a cnotki na kurewstwo. Czynili cuda. Niektórzy twierdzili, że wędrowców jest troje. Trzciński nagrywał te programy, wyszukiwał nowe. Sprawdzał w Internecie. Chciał wiedzieć, ale nie wiedział nic. Przypomniał sobie o dziwnym woreczku, który znalazł przy Juśku i który leżał w ciemnej szufladzie. Zawartość wysypał na stół. Powoli, wskazującym palcem, przesuwał zęby z lewej strony na prawą. – Sześć – powiedział. Przeliczył ponownie. I jeszcze raz. Jeszcze. Tak doczekał świtu. Styczeń–luty 2006

W

Łukasz Orbitowski

Nowa Fantastyka 6 2006

45-68_NF06.indd 68

2006-05-15 15:20:43

RECENZJE KSIĄŻEK

KWANTOWY OLIMP Teorie naukowe budowane wokół założeń fizyki k wantowej zainspirowały wielu współczesnych pisarzy. Zwłaszcza tych, którzy znaleźli w nich częściowe potwierdzenie intuicyjnego przeczucia, że – jak napisał John Berger – życie, które przeżywamy, jest opowiadaną przez kogoś historią. Najbliższy udowodnienia tej tezy był genialny postmodernista John Barth. W książce „Opowiadać dalej” przekonywał, że prawa narracji są równie nieubłagane jak prawa fizyki, mimo że nie da się tego potwierdzić doświadczalnie. Ale nawet jemu nie udało się przełożyć tej koncepcji na opowieść równie atrakcyjną jak ta, którą stworzył Dan Simmons w powieściach „Ilion” i „Olimp”. Obie książki tworzą domkniętą, wielowątkową i epicko zakrojoną opowieść. Akcja „Olimpu” rozpoczyna się niedługo po wydarzeniach opisanych w „Ilionie” i jest rozpisana na trzy równoległe, często rozszczepiające się wątki. W pierwszym śledzimy losy historyka Thomasa Hockenberry’ego, który umarł na

raka w XX wieku, ale w dalekiej przyszłości został wskrzeszony przez bogów greckich, aby śledzić, czy prowadzona pod ich egidą wojna trojańska przebiega zgodnie z homerycką „Iliadą”. W drugim poznajemy losy Mahnmuta i Orphu, pary zaprzyjaźnionych morawców – jednych z wielu inteligentnych, biomechanicznych robotów, które ludzie rozesłali po całym Układzie Słonecznym. Niebezpieczne kwantowe zaburzenia na Marsie sprawiają, że morawce postanawiają wysłać tam ekipę badawczą. Jednak wyprawa prowadzi ich znacznie dalej: wprost pod mury oblężonej Troi. Wreszcie w trzecim poznajemy Harmana, Adę, Deamana i innych ludzi zamieszkujących Ziemię przyszłości, którzy nie potrafią czytać ani pisać, i spędzają życie na przyjemnostkach, ale powoli zaczynają odkrywać dziedzictwo swoich przodków. W „Olimpie” losy wszystkich bohaterów wreszcie się zazębiają. W wyniku interwencji Hockenberry’ego wojna trojańska już dawno przestała przypominać tę opisaną przez Homera. Achajowie i Trojanie walczą z bogami wspierani technologią morawców, a bogowie próbują zakończyć wojnę za plecami Zeusa. Ziemianie rozpaczliwie bronią się przed atakami wojniksów, i jakby tego było mało,

pojawia się kolejne zagrożenie: Kaliban i armia jego klonów oraz przerażający Setebos. Czy niedobitki ludzkości mają szansę przeżyć? Kim albo czym tak naprawdę są istoty wyglądające jak bogowie greccy? I dlaczego tak dużą rolę odgrywa w fabule interpretacja ziemskiej literatury? „Olimp” odpowiada na wszystkie najważniejsze pytania pojawiające się w trakcie lektury obu powieści. I co istotne, to nie człowiek znajduje odpowiedź, która za jednym zamachem tłumaczy większość tajemnic, ale morawiec, wiekowy Orphu. Wyjaśnia to także, dlaczego postacie morawców są ciekawsze od wielu ludzkich bohaterów. Co prawda do końca nie wiadomo, czemu SI okrętu podwodnego „Miecz Allaha” nie uruchomiło broni totalnej zagłady, która miała roznieść Ziemię w pył. Ale myślę, że Orphu zna odpowiedź. Może nawet domyśla się, że wśród wielu kwantowych alternatyw jest i taka, w której Orphu to jeden z bohaterów fascynującej opowieści o odwiecznym konflikcie między twórczymi a niszczycielskimi dziełami ludzkiego umysłu. Tej opowieści.

kich, obrazu „Ser” Pasoliniego i noweli „Kryptonim Psima” M.P. Jabłońskiego. Powstałe opowieści – o sztucznym człowieku wyprodukowanym przez medyków i media; o dziwnym kraju, który Obcy biorą za twarz, dopadając telewizyjnego prezentera; o atomowym schronie pełnym niedobitków cywilizacji czekających na mityczną, zbawczą Arkę, ale nie rezygnujących z ideologicznych wojen; czy też o więźniu zdobywającym obcą planetę, by zostać na niej wbitym na pal – sypały się od strony logicznej (kosmonauta wyrokowiec?), ale zachwycały wizualnie i bezbłędnie nawiązywały kontakt z emocjami widzów. Szulkin malował przestrzeń brzydką i straszną, choć pięknie komponującą się na ekranie. Opowiadał o degenerujących się społeczeństwach, mediach, religiach i ideologiach. Pokazywał ludzi zachowujących się jak pożądliwe, sprzedajne bydlęta pełne okrucieństwa i hipokryzji. Lecz była w tym logiczna pułapka. Mówił widzom: tacy jesteście, a PRL-owska widownia interpretowała to z korzyścią dla siebie: takimi nas zrobiono, i przewrotnie czerpała z jego filmów pokrzepienie. Ale kiedy dwa lata temu reżyser nakręcił podobnie pomyślanego „Ubu Króla” według Jarry’ego, diagnoza została

odrzucona. Choć nie przez wszystkich. Podczas PopLitu 2006 Szulkin brylował jako artysta diagnozujący tamten i nasz czas. Znów aktualny. Uniwersalny. W „Socjopatii” nie ma niestety olśniewającej magii obrazów i aktorstwa, ale zostały szulkinowskie dialogi i sytuacje. A dodatkowo w tym nieruchomym, papierowym kinie do głosu dochodzi jeszcze magia reżyserskiego komentarza, magia zamiaru, który nie zawsze mógł zostać zrealizowany. Szulkin nie jest mistrzem słowa i obchodzi się z nim topornie, więc nie jest to stricte proza, lecz fascynujący (bo bezwstydny) zbiór notatek do obrazów, które dopiero mają wywołać emocje. Wystarczy przeczytać opis – wnętrze wahadłowca przypominało środek łodzi podwodnej, która zatopiona przeleżała parę lat pod wodą, zaś po wyciągnięciu na powierzchnię została przerobiona tanim kosztem na kabinę-pilota odrzutowca przewożącego zajeżdżone konie wyścigowe do autoryzowanej rzeźni – by zrozumieć, że dostajemy nie tylko coś mniej, ale i coś więcej niż kino. To zaproszenie do wyjątkowej, czytelniczej podróży.

Paweł Matuszek Dan Simmons: Olimp. Tłum. Wojciech Szypuła. Amber 2006. Cena (tom 1 i 2) 34,80 zł.

KINO PROZĄ Filmowa tetralogia Piotra Szulkina – „Golem” (1979), „Wojna światów – następne stulecie” (1981), „O bi, o ba – koniec cywilizacji” (1984), „Ga, ga – chwała bohaterom” (1986) – uchodzi za zapis realiów schyłku PRL-u. Ale było to także oryginalne kino autorskie, niepowtarzalne duchowo i wizualnie. Za sprawą tomu „Socjopatia” (zawierającego „Ga, gę...”, pominiętą w wydaniu z 1984 roku) możemy zobaczyć, jak wyglądało to kino na etapie noweli, kiedy reżyser szukał swojej wizji na papierze. Szulkin reżyser łamał zasady filmowej SF. Zamiast logicznej akcji (i niemożliwej z powodów cenzuralnych literalnej diagnozy) proponował estetykę koszmaru, szyderstwa i kabaretowych grepsów. Grali dlań najlepsi: Walczewski, Wilhelmi, Janda, Stuhr, Gajos, Olbrychski czy Figura, i każdy jego film był rozwinięciem tematyki zaczerpniętej z cudzego dzieła – Meyrinka, Wellsa, braci Strugac-

Maciej Parowski

Piotr Szulkin: Socjopatia. Korporacja ha!art 2006. Cena 27 zł.

Nowa Fantastyka 7 2006

69

RECENZJE KSIĄŻEK

ODKURZONE STRACHY Zazwyczaj odkurzanie książek wychodzi im na dobre. Poza korzyściami z przypominania sobie, co stoi na półce, możliwe jest ponowne odkrywanie pozycji zepchniętych w otchłań niepamięci. W przypadku wznowienia „Bram strachu” Andrzeja Ziemiańskiego w grę wchodzi przede wszystkim walor edukacyjny. Ci, którzy znają autora dzięki lekturze „Achai” czy „Autobahn nach Poznań”, mogą zobaczyć, jak pisał, zanim zamilkł na ponad dekadę. Niestety, „Bramy strachu” czytane po latach nie robią już takiego wrażenia jak kiedyś. Co prawda opowieść o postapokaliptycznej, totalitarnej Australii z wszechobecnym systemem kontroli umysłów nie musi się dzisiaj kojarzyć z poprzednim ustrojem, jednak aluzje uruchamiają jednoznaczne skojarzenia. U Ziemiańskiego obalanie ustroju odbywa się za pomocą środka chemicznego, który pozwala obejść system, ale też umożliwia wydajniejsze podporządkowywanie ludzi. Środek trafia w ręce nastolatka o ponadprzeciętnej inteligencji, będącego pionkiem w grze tajnych służb wojskowych. Oczywiście, pionek stanie się ważną figurą, a po drodze do wyjaśnienia zawiłych spisków będzie mnóstwo strzelanin, porwań i rywalizacji przeróżnych służb. Akcja pędzi w zawrotnym tempie i aż cud, że się nie kończy złamaniem karku głównego bohatera albo czytelnika. Autor nie skupia się na detalach wykreowanego świata, nie tworzy pogłębionych portretów bohaterów. Przeskakuje od jednego użycia broni do drugiego, a w międzyczasie zapętla intrygę. Na szczęście z reguły robi to zgrabnie i na okrasę dokłada dobre dialogi. Pozycja zdecydowanie dla wielbicieli.

Agnieszka Haska

Andrzej Ziemiański: Bramy strachu. Wydawnictwo Dolnośląskie 2006. Cena 24,90 zł.

70

Nowa Fantastyka 7 2006

DETEKTYW W ROLI GULIWERA

POSZUKIWACZE ZAGINIONEGO STOŁU

Nowa książka Siergieja Łukjanienki łączy w sobie elementy powieści detektywistycznej i literatury podróżniczo-fantastycznej w stylu „Podróży Guliwera” czy „Dzienników gwiazdowych”. Martin Igoriewicz Dugin, bohater „Spektrum”, musi odnaleźć Irinę, córkę pracownika bezpieki, która wyruszyła w kosmos, aby odkryć największe zagadki wszechświata. Właśnie tak: same największe zagadki. Tylko to bowiem – jak z ciepłą ironią konstatuje bohater Łukjanienki – może zadowolić ambitną młodą kobietę. I trudno tak naprawdę powiedzieć, co jest w tej książce ważniejsze: znaleźć dziewczynę czy zmierzyć się z fundamentalnymi problemami filozoficznymi. Dugin, jak Guliwer czy Ijon Tichy, spotyka rasy, które swoją odmiennością każą mu zadawać pytania o sens życia, istnienie Boga, wartość rozumu oraz dobro i zło. Na każdej odwiedzanej planecie jego umysł i uczucia zostają wystawione na ciężką próbę. Za każdym razem musi również poradzić sobie ze sforsowaniem kosmicznych Wrót pilnowanych przez tajemniczych, kafkowskich kluczników, domagających się opłaty za przejście w postaci opowieści. Te mimochodem wplecione w tekst opowiastki to perełki filozoficznych konceptów, z których Łukjanienko mógłby spokojnie stworzyć osobną książkę. Siergiej Łukjanienko z prawdziwym mistrzostwem dawkuje przepisy kulinarne, wywody quasi-filozoficzne oraz wartką akcję, i dziś to bez wątpienia jeden z najlepszych autorów SF na świecie. A jego „Spektrum” będzie prawdziwą czytelniczą ucztą dla wszystkich, którzy nie dość, że lubią się przy książce pośmiać i wzruszyć, to jeszcze mają ochotę pomyśleć.

W XII wieku życie nie było proste. Ani w Europie, ani w Ziemi Świętej, do której co rusz ciągnęła jakaś krucjata. Podczas trzeciej z nich sułtan Saladyn, chcąc przeważyć szalę zwycięstwa na swoją stronę, postanawia odszukać mityczny Stół Salomona, w którym jest uwięzione potężne zaklęcie. Kluczem do odnalezienia artefaktu jest zebranie dwunastu smoczych kamieni, rozsianych po całym świecie. Papież oraz chrześcijańscy królowie chcą ubiec wysłanników sułtana i kompletują własną drużynę poszukiwaczy. Do wyścigu dołączają też wyznawcy prareligii zwanej Abominacją. I mielibyśmy tu do czynienia z kolejną powieścią – z modnego obecnie nurtu historyczno-metafizycznego – opowiadającą o poszukiwaniach świętego Graala czy innej Arki, gdyby nie to, że w „Smoczych zębach” pojawiają się także smoki, orki i krasnoludy oraz magia, która skutecznie ingeruje w rzeczywistość. Dostajemy więc zestaw postaci i motywów rodem z klasycznej fantasy. To połączenie sytuuje powieść Galána na granicy pastiszu obu nurtów, zwłaszcza że cała intryga jest prowadzona ze sporym poczuciem humoru. Autor każe nam wraz z bohaterami zwiedzić spory kawał świata, dzięki czemu poznajemy ówczesne ludy, kultury i zwyczaje. Zestawienie lekkiej rozrywki z walorami edukacyjnymi daje tu całkiem niezły efekt, i nie psuje go nawet kilka błędów, których się nie ustrzegł tłumacz (np. pomylenie Babilonii z Babilonem). Ta książka spodoba się przede wszystkim romantycznym wyznawcom rycerskich wartości. Bo to wcale nie siła oręża i zaklęć będzie decydowała o sukcesie wyprawy i losach świata, ale czystość serca i siła wiary, która w nim mieszka. Być może to nadmierny optymizm, ale w tego typu książce jest on jak najbardziej uzasadniony.

Jakub Winiarski

Siergiej Łukjanienko: Spektrum. Tłum. Ewa Skórska. Książka i Wiedza 2005.

Rafał Śliwiak Juan Esclava Galán: Smocze zęby. Tłum. Marcin Sarna. Solaris 2006.

MOCNY PUNKT W bliżej niezidentyfikowanym czasie oraz w miejscu, które przypomina Poznań w wersji steampunkowej, młody nauczyciel Genipo Herz jest świadkiem tajemniczej śmierci przyjaciela ze studiów. Próbując wyjaśnić tę zagadkę, wpada na trop spisku mającego na celu obalenie rządów dyktatora Lavouple’a, który zawiaduje całym miastem. Książka Protasiuka oferuje sporą dawkę przygód w ciekawie wykreowanym, fantastycznym świecie, jednak niespodziewane zwroty akcji oraz zawiła intryga nie są tu największą atrakcją, jaką autor serwuje czytelnikom. Kryminalno-polityczna opowieść to tylko powierzchnia, pod którą kryje się znacznie głębszy i szerzej zakrojony projekt. „Punkt Omega” jest bowiem historią wielowarstwową, nawiązującą do, moim zdaniem, najciekawszego i najlepszego nurtu w historii literatury. Mieści się w nim zarówno „Powieść o róży”, jak i książki Thomasa Pynchona. To alegoryczna historia, w której każdy bohater i każde działanie ma swoje głębsze, ukryte znaczenie. Przygody Genipa są alegorią walki ideologicznej, toczącej się w obrębie filozofii, religii i polityki, które nieustannie się przenikają. Wiele postaci w „Punkcie Omega” personifikuje konkretne prądy myślowe (dokładną interpretację można znaleźć na stronie internetowej autora), a nad wszystkim unosi się duch teorii chaosu. Mimo wszystko lektura pozostawia pewien niedosyt, który, paradoksalnie, wynika z nadmiaru. Wydaje się, że całe filozoficzne bogactwo tej powieści zostało potraktowane trochę zbyt powierzchownie. Protasiuk nie dorównuje jeszcze głębią ani stylem Lemowi i Dukajowi, ale jest na dobrej drodze. Z niecierpliwością czekam na jego kolejne książki.

Jerzy Stachowicz Michał Protasiuk: Punkt Omega. Wyd. Dolnośląskie 2006. Cena 19,90 zł.

RECENZJE KSIĄŻEK

poleca

KREW, POT I ŁZY Mówi się, że środkowe tomy są najsłabsze. „Wojownik-Prorok” R. Scotta Bakkera, druga część trylogii „Książę Nicości”, nie potwierdza tej obiegowej opinii. O ile we wcześniejszym „Mroku, który nas poprzedza” irytowały dłużyzny, o tyle tutaj wydarzenia wyraźnie nabierają tempa. Próba ich streszczania to jałowe zadanie. Jak na autora parahistorycznej sagi przystało, Bakker piętrzy wątki i równolegle opowiada o kilku postaciach. Znajomość pierwszej części jest tu obowiązkowa. To kolejny odcinek powieściowego serialu, a nie samodzielna książka. Poprzednio autor bardziej się skupiał na intrygach, a tym razem drobiazgowo kreśli obraz Świętej Wojny. I trzeba przyznać, że robi to sugestywnie. Sceny batalistyczne poruszają wyobraźnię – niemal można usłyszeć zgiełk bitew i odczuć żar pustynnego słońca. Ale nie są to opisy utrzymane w konwencji baśni. Wojna jest tu brutalna: krew, pot i łzy leją się strumieniami. Do tego dochodzą jeszcze mało subtelne sceny erotyczne. A wszystko to w ponurym świecie, w którym lada chwila może nastąpić wieszczona od dawna Apokalipsa. Nie jest to powieść łatwa w odbiorze. Czyta się ją powoli, wymaga skupienia i chwilami razi specyficzny, ciężkawy styl autora. Jednak w zamian za to dostajemy oryginalny świat, o zawikłanej mitologii i historii. To uniwersum nie każdego zafascynuje, bo wydaje się (z pozoru) odległe kulturowo i łatwo się pogubić w skomplikowanym nazewnictwie. Ktoś, kto do tej pory nie dał się autorowi przekonać, nie znajdzie tu nic dla siebie. Jednak czytelnicy, których wizja Bakkera zaintrygowała, zdecydowanie zaostrzą sobie apetyty przed ostatnim tomem trylogii.

Joanna Kończak R. Scott Bakker: Wojownik-Prorok. Tłum. Wojciech Szypuła. MAG 2006. Cena 35 zł.

WITELON NA DWORZE PROBUSA

PRZYPOWIEŚĆ O TALENTACH

CZAJNIK NA WROTKĘ I ZA NIĄ!

W czteroksięgu „Gwiazda Wenus, gwiazda Lucyfer” Jabłoński rzuca wyzwanie. Witelona pokazuje jako lucyferycznego alchemika i pożądliwego homoseksualistę. Emocjonalnie najlepszy był pierwszy tom, w którym bękart Witelon, wychowany przez babkę wiedźmę, rozpoznaje swoje powołanie i pożądania oraz spotyka króla podziemi i udaje się na wygnanie. Potem para się czarną magią, a w Paryżu towarzyszy bluźnierczym aktom templariuszy. W drugim tomie mieliśmy Italię i Watykan, a Witelon objawiał się jako czeski agent, intrygujący na rzecz śląskiego księcia Henryka Probusa, którego pożądał. Tom III to seria prowokacji na dworze Probusa – interesujących, ale nie na miarę „Makbeta” ani nawet „Balladyny”. Literacko Jabłoński się rozwija – od pozbawionych dialogów relacji do coraz bogatszej prozy. Wizję Śląska i tego, co historycy zwą „małym renesansem”, przyrządzono w „Ogrodzie miłości” ze znawstwem. Gorzej z lucyferyzmem – intrygi Witelona są sztubackie; wątpliwości nie osiągają satysfakcjonującej głębi. Dobrze za to wypada fiasko politycznych knowań Witelona. Na nic intrygi oraz trucizny – i tak wygra Łokietek. Chciałoby się, żeby przygody bohatera na polu nauki, seksu i diabelskich wtajemniczeń były równie dramatyczne. A że tytuł ostatniej części zapowiada tragedię, niechże Jabłoński nie ogranicza skali prowokacji, tylko postawi na skandal. Wtedy wygra. Jak Sapek „Bożymi bojownikami”, któremu darowano, że sfeminizował fantasy i postawił na husytów. Bo grał literackimi figurkami na ostro i na serio.

Dla nowej powieści Ursuli K. Le Guin trudno byłoby znaleźć tytuł, który lepiej obrazowałby jej treść niż proste słowo „Dary”. Opowieść o losach Orreca, Gry i innych mieszkańców Wyżyn można bowiem porównać do przypowieści o talentach z Ewangelii św. Mateusza. Społeczność Wyżyn tworzą rody dysponujące nadprzyrodzonymi mocami. To właśnie tytułowe dary. Zdolności te, wywołujące zabobonny lęk u ludzi z Nizin, pozwalają utrzymać względną równowagę między klanami zamieszkującymi surową krainę. Jedni potrafią porozumiewać się ze zwierzętami, inni pozbawiać ludzi zmysłów czy przesuwać przedmioty na odległość. Darem Casprów – rodu Orreca – jest odczynianie: moc, dzięki której można rozplątać węzeł na linie, a także jednym gestem unicestwić dowolną rzecz lub żywe stworzenie w zasięgu wzroku. Jednak chłopak nie chce takiej mocy, zwłaszcza że wszystko wskazuje na to, że jego talent jest szczególnie potężny, a na dodatek dziki, czyli niedający się kontrolować. Aby uniknąć tragedii, oczy Orreca zostają zapieczętowane. W parze z wielką mocą idzie wielka odpowiedzialność – to sztandarowy cytat ze „Spider-Mana”. W powieści Ursuli K. Le Guin można znaleźć rozwinięcie tej myśli: trzeba umieć mądrze wykorzystać każdy dar. A może nim być coś tak oczywistego, jak wielka moc, ale również talent do snucia opowieści i sama opowieść, lub też przyjaźń, miłość, wzrok, dotyk, dobra pamięć oraz umiejętność czytania i pisania. A największym ze wszystkich darów jest umiejętność spożytkowania posiadanego talentu. Bez niej bowiem nawet najcenniejszy dar może się stać przekleństwem.

Czternastoletni Artemis Fowl to były przestępczy geniusz, który cierpi na rozdwojenie jaźni. Z jednej strony obiecał skończyć z karierą kryminalisty, a z drugiej ciągnie go do bycia cudownym dzieckiem półświatka. W rozwiązaniu dylematu nie pomaga mu fakt, że poprzednie bliskie spotkanie czwartego stopnia z wróżkami skończyło się wykasowaniem jego wspomnień o podziemnym świecie. Tymczasem rywalka Artemisa, chochliczka Opal Koboi, z pomocą własnego klona ucieka z kliniki doktora Ż.Argona i planuje zemstę na wszystkich, którzy przyczynili się do jej klęski. A żeby czytelnikowi się nie nudziło, przy okazji chce także zniszczyć świat. Tak naprawdę fabułę czwartej części przygód Fowla można streścić w zdaniu: Hejkum kejkum, Artemis ratuj! A dorastający Artemis jest tu, niestety, równie irytujący jak wcześniej. „Fortel wróżki” Eoina Colfera drażni tym samym co poprzednie tomy serii – schematycznością postaci i prymitywną konstrukcją fabuły, która wywołuje ziewanie. Autor przyprawił książkę gadżetami hi-tech i naszpikował tekst nazwami własnymi, w zamierzeniu bardzo zabawnymi. Jednak przede wszystkim królują tu perełki niezamierzonego humoru, jak np. wir momentalnie wessał ich w głąb jak muszla klozetowa pająki. Ale najgorsze jest to, że u Colfera cała koncepcja literackiego świata nie trzyma się kupy. Równie dobrze pod ziemią mogłaby mieszkać kolonia zaawansowanych technologicznie, zmutowanych dżdżownic, bo w Świecie Wróżek magii jest na lekarstwo. Cytując kabaret Potem, całość jest błyskotliwa jak karetka na sygnale i piękna jak tapeta w motylki. Tylko dla wybranych.

Maciej Parowski

Witold Jabłoński: Ogród miłości (trzeci tom cyklu „Gwiazda Wenus, gwiazda Lucyfera”). Supernowa 2006. Cena 31 zł.

Jerzy Rzymowski Ursula K. Le Guin: Dary. Tłum. Maciejka Mazan. Prószyński i S-ka 2006. Cena 19,90 zł.

Agnieszka Haska

Eoin Colfer: Artemis Fowl. Fortel wróżki. Tłum. Tomasz Piwowarczyk. W.A.B. 2006. Cena 29,90 zł.

Nowa Fantastyka 7 2006

71

RECENZJE FILMÓW

ZATŁOCZONY BASTION Trzeci epizod sagi o bohaterskich mutantach „X-Men: Ostatni bastion” ma jedną podstawową wadę: jest za krótki. Jego reżyser, Brett Ratner, próbując zawrzeć losy kilkunastu postaci, epickie sceny walk i złożone przesłanie w trwającym nieco ponad godzinę i czterdzieści minut filmie, przypomina kogoś, kto w pośpiechu próbuje upchnąć do ust całego hamburgera naraz. Na szczęście to jedyna rażąca ułomność „Ostatniego bastionu”, którą zresztą można było przewidzieć, oglądając zapowiedzi filmu i czytając informacje o kolejnych dokładanych wątkach. Poza tym twórcy zafundowali widzom świetne widowisko, przy okazji poruszające zagadnienia, które zawsze odgrywały znaczącą rolę w historiach Marvela. Gdy zostaje wynalezione lekarstwo eliminujące gen X, społeczność mutantów dzieli się na trzy grupy. Jedni chcą się pozbyć nadnaturalnych czy też może nienaturalnych umiejętności i wmieszać się w tłum. Inni, którzy jak Magneto widzą w sobie homo superior – kolejne ogniwo ewolucji – traktują specyfik jako zagrożenie dla swojej rasy i dążą do jego unicestwienia. A X-Meni próbują wypracować zgodę między zwykłymi ludźmi i mutantami. Jednak nie jest to łatwe, gdyż podopieczni Profesora Xaviera muszą jednocześnie poradzić sobie z Jean Grey (Famke Janssen), która odmieniona powróciła zza grobu – co sygnalizowano już sceną w „X-Men 2” – i dysponuje teraz potężną, niebezpieczną mocą. Prawdziwym złoczyńcą w tej opowieści jest lekarstwo – mówi Halle Berry, ponownie wcielająca się w rolę Storm. Trudno jednak do końca zgodzić się z tym stwierdzeniem. Kluczową kwestią jest tu bowiem wolność wyboru drogi życiowej zgodnej z własną naturą – obojętne czy z prądem, czy pod prąd. Złem zaś stają się sytuacje, gdy ktoś próbuje podejmować decyzje za innych i narzucać im własną wizję świata. Lekarstwo jest jedynie narzędziem. W tym świetle niezwykle ciekawie prezentuje się postać Magneto (Ian McKellen). Zapytany dlaczego – mimo że identyfikuje się z prawami mutantów – nie ma wyróżniającego ich tatuażu, pokazuje numer na ręce i stwierdza: Zostałem naznaczony raz, i żadna igła nie dotknie już mojego ciała. Oto człowiek, który w dzieciństwie przeżył piekło

obozu koncentracyjnego stworzonego przez nazistowskich übermenschów, sam stawia się ponad ludźmi. Z ofiary staje się oprawcą. Ale zdaje się nie dostrzegać ironii takiego obrotu sprawy. Także szczególne relacje łączące go z Charlesem Xavierem (Patrick Stewart) po raz kolejny stają się jednym z mocnych akcentów historii. „X-Men: Ostatni bastion” wprowadza nowych bohaterów – Beasta (Kelsey Grammer) i Angela (Ben Foster) – o których od dawna dopominali się miłośnicy komiksów. Obaj zostają ciekawie usytuowani między społecznościami ludzi a mutantów: pierwszy jest doradcą prezydenta USA, a ojciec drugiego wydaje miliony na badania nad substancją usuwającą mutacje. Ich losy, a także dzieje Rogue (Anna Paquin), odizolowanej przez swą moc od bliskich, nadają filmowi dodatkowej głębi. Gdy dodamy do tego drugi i kluczowy dla filmu wątek odrodzonej Jean Grey, losy Wolverina (Hugh Jackman) i Cyclopsa (James Marsden) oraz rozbudowane role Storm i Icemana (Shawn Ashmore), zaczyna się robić gęsto. A gdy jeszcze dołożymy krocie bohaterów drugoplanowych: Mystique (niezmiennie fascynująca Rebecca Romijn), Colossusa, Pyro, Callisto, Juggernauta (świetny Vinnie Jones), Kitty Pryde, Leecha i wielu innych, to aż chciałoby się wydłużyć film, by pozwolić zaistnieć każdemu z nich na dłużej. Szczególnie że postacie powołane do życia przez Stana Lee i Chrisa Claremonta (oni też pojawiają się na ekranie) są barwne, złożone i zasługują na więcej uwagi. A przecież nie brakuje tu również scen pełnych dynamicznej akcji, miejscami rozgrywającej się na wręcz epicką skalę. Stłoczenie tego w stu czterech minutach filmu (dla porównania: tyle samo co pierwsza część i o pół godziny mniej niż „X-Men 2”) było karkołomnym pomysłem. Dobrze chociaż, że reszta „Ostatniego bastionu” (czy na pewno ostatniego? – zostańcie do końca napisów) rekompensuje ten błąd.

Jerzy Rzymowski X-MEN: OSTATNI BASTION (X-Men: The Last Stand). Reżyseria: Brett Ratner. Scenariusz: Simon Kinberg & Zak Penn. Zdjęcia: Dante Spinotti. Muzyka: John Powell. Występują: Hugh Jackman, Halle Berry, Patrick Stewart, Ian McKellen, Famke Janssen. USA 2006.

RECENZJE FILMÓW

UPROSZCZONY WTÓRNIK Piętnastego grudnia tego roku minie czterdzieści lat od śmierci Walta Disneya. Z perspektywy czasu widać, że cztery dekady to za mało, aby wyblakła legenda jednego z najsłynniejszych i najbardziej zasłużonych twórców filmów animowanych, ale wystarczająco dużo, żeby założone przez niego studio zaczęło przeżywać katastrofalny spadek formy. W latach dziewięćdziesiątych Jeffrey Katzenberg na kilka lat powstrzymał bankructwo artystyczne studia, lecz nieprzychylna polityka personalna zarządu sprawiła, że odszedł i razem z Geffenem i Spielbergiem założył Dreamworks. A Disney znowu zaczął obniżać loty. Nie licząc znakomitych filmów, które dla tego studia tworzą mistrzowie z Pixaru, wszystkie produkcje są staroświeckie, pozbawione polotu i oryginalności. Takie były „Lilo i Stitch”, „Planeta skarbów”, „Mój brat niedźwiedź” czy „Kurczak mały”. Taka jest też „Dżungla”. Oficjalnie miała to być odpowiedź na „Madagaskar”. W praktyce zapożyczenia są tak znaczne, że dziwię się, że jeszcze nikt nie wytoczył Disneyowi procesu o plagiat. Film opowiada o mieszkańcach nowojorskiego zoo, lwie Sebastianie i jego synku Franku. Franek jest przytłoczony popularnością ojca – rzekomo urodzonego na wolności – i mimo najszczerszych chęci nie potrafi porządnie zaryczeć. Po kolejnej utarczce z ojcem ucieka z zoo i dostaje się na statek, który płynie do Afryki. Sebastian natychmiast wyrusza z misją ratunkową. Oczywiście dołączają do niego wierni przyjaciele – wiewiórka Benek (dziwnie podobna do Scrata z „Epoki lodowcowej”),

żyrafa Bożenka, koala Bazyl i anakonda Ksysiek. Ostatecznie ferajna ląduje w tytułowej dżungli i przeżywa tam wiele przygód, które doprowadzają do pojednania między Sebastianem i Frankiem. Pozornie, ale tylko pozornie, „Dżungla” wydaje się modelowym przykładem kina familijnego. Z braku własnych koncepcji Disney sięgnął po mocno zużytą, postmodernistyczną formułę, według której od sukcesu „Shreka” tworzy się większość amerykańskich animacji. Nakazuje ona, żeby film miał dwie, zazębiające się warstwy znaczeniowe – dla dzieci i dla dorosłych. Scenarzyści Disneya nie potrafili ich zrównoważyć i połączyć w spójną całość. Pierwszą połową filmu rządzą pseudoluzackie i zupełnie nieśmieszne dowcipy skierowane do młodzieży i dorosłych. Druga połowa jest trochę lepsza, ale i tak dorosłe żarty nijak nie chcą się przykleić od infantylnej i przewidywalnej fabuły. Ta poprawna technicznie i przyzwoicie zdubbingowana animacja komputerowa wygląda jak uproszczony wtórnik „Madagaskaru” i może się spodobać jedynie bezkrytycznym kilkulatkom. Starsi będą się na niej nudzić.

Paweł Matuszek DŻUNGLA (The Wild). Reżyseria: Steve „Spaz” Williams. Scenariusz: Ed Decter, Mark Gibson, Philip Halprin, John J. Strauss. Muzyka: Alan Silvestri. USA 2006. W wersji polskiej głosów użyczyli: Grzegorz Pawlak, Tomasz Kot, Jacek Barciak, Agnieszka Dygant, Kacper Głódkowski i inni.

ŚREDNIE ZŁO Znaki na niebie i ziemi, które pojawiły się w najnowszej historii ludzkości – począwszy od zamachu na WTC, a na tsunami i huraganach kończąc – dały filmowcom wiele do myślenia. Postanowili więc nadać im wspólny cel, podszyty złowrogim znaczeniem. Wykorzystali do tego wyjątkową sytuację. Raz na sto lat stajemy w obliczu symbolicznej daty, której trzon stanowią trzy szóstki, obciążone mrocznym biblijnym kontekstem. To idealna marketingowa okazja. Ale szansa nie została wykorzystana. Problem z remake’ami polega na tym, że zazwyczaj trudno jest prześcignąć pierwowzór, zwłaszcza taki, który do dzisiaj zachowuje dawną świeżość. Inaczej kręci się nową wersję „King Konga”, jeszcze inaczej „Mgły”, lecz wyrokowanie o przydatności tego typu produkcji i podważanie sensowności gotowego materiału to droga donikąd. W tym przypadku poprzeczka ustawiona przez Richarda Donnera, reżysera poprzedniej wersji „Omenu”, została zawieszona niezwykle wysoko, i w zasadzie nie dało to remake’owi szans na powodzenie. Nikt nie spodziewał się niespodzianki i nikt się jej nie doczekał. Historia sprzed trzech dekad została w całości uwspółcześniona. Aniołowie z Apokalipsy już dawno zaczęli trąbić, plagi i nieszczęścia spadają na ludzi, a syn szatana przychodzi na świat. Zrodzony z morza brudu, nienawiści i ciągłych kłótni (czyli, według scenarzystów, z polityki), otoczony zdrajcami (składającymi symboliczne pocałunki

na twarzach swoich ofiar), dorasta do ostatecznej wojny o rząd dusz. Robert Thorne, któremu Liev Schreiber nadał nowe, interesujące oblicze, oraz jego ukochana Katherine (świetna Julia Stiles) znajdą się w centrum demonicznych wydarzeń. Fabularnie film jest bardzo zbliżony do swojego pierwowzoru. Również tym razem istotne okażą się fotografie zwiastujące śmierć i siedem sztyletów, które na dobre powinny wytępić zło. Całość, co nie dziwi, jest przy tym ładniejsza wizualnie oraz znacznie uboższa muzycznie, co również nie jest zaskoczeniem, zwłaszcza gdy przypomnimy sobie pamiętną i nagrodzoną Oskarem ścieżkę dźwiękową Jerry’ego Goldsmitha. Największą wpadką jest tu jednak kompletny brak klimatu zbliżonego do tego, który emanował z pierwowzoru. Obecna wersja oferuje jedynie kilka oklepanych horrorowych scen. Jest jak klon, który nie może opowiedzieć własnej historii, i na zawsze pozostanie w cieniu oryginału. Nie pomogą mu ani dobra gra aktorska, ani efekty. Fani gatunku z góry skazali film na niepowodzenie i nieświadomie zdjęli z twórców nielichą presję. Ostatecznie powstał obraz poprawny, ale obojętny. I nawet nie można powiedzieć, że nowy „Omen” jest zły. Jest po prostu średni.

Przemysław Romański OMEN (The Omen). Reżyseria: John Moore. Scenariusz: Dan McDermott, David Seltzer. Zdjęcia: Jonathan Sela. Muzyka: Marco Beltrami. Występują: Liev Schreiber, Julia Stiles, Seamus Davey-Fitzpatrick. USA 2006.

Nowa Fantastyka 7 2006

73

RECENZJE DVD

WESTERN W KOSMOSIE Film Dodatki

Wymieniając nazwiska najbardziej zasłużonych twórców seriali fantastycznych, nie sposób pominąć Jossa Whedona. Ten znakomity scenarzysta i reżyser, twórca „Buffy” i „Anioła ciemności”, jest znany z przełamywania konwencji i zaskakujących fabuł swoich opowieści. Gdy jego kosmiczny western „Firefly” został zdjęty z anteny po zaledwie kilkunastu odcinkach, presja fanów doprowadziła do nakręcenia pełnometrażowego filmu będącego zwieńczeniem serialu. To właśnie „Serenity”, nagrodzona w tym roku Nebulą za najlepszy scenariusz. I tu, już na wstępie, pragnę rozwiać obawy: nie trzeba znać serialu, żeby w pełni docenić film Whedona, ponieważ doskonale się broni jako odrębna produkcja. „Serenity” to nazwa statku kosmicznego dowodzonego przez kapitana Malcolma Reynoldsa (Nathan Fillion), weterana galaktycznej wojny domowej, a obecnie przemytnika. Wśród członków załogi Mala znajduje się lekarz, Simon Tam, i jego siostra, telepatka River (w tej roli znakomita aktorka i tancerka Summer Glau) – w jej umyśle jest ukryta największa tajemnica Sojuszu. Ich tropem podąża śmiertelnie niebez-

pieczny Agent, fanatycznie oddany ideom głoszonym przez swoich mocodawców. W „Serenity” znajdziemy wszystkie najlepsze cechy twórczości Whedona. Są tu bohaterowie z krwi i kości – wiarygodni i skomplikowani. Jest przewrotna fabuła z wartką i dramatyczną akcją. Nie brakuje także bezpretensjonalnego humoru. Wszystko to składa się na jeden z ciekawszych filmów SF ostatnich lat. Na płycie DVD nie poskąpiono interesujących dodatków. Znajdziemy tu między innymi usunięte sceny i gagi z planu filmowego, a także materiał o okolicznościach powstania filmu. Wszystkie dodatki zostały spolszczone, ale spójność tłumaczenia pozostawia wiele do życzenia. Oglądanie filmu z polskim lektorem i z włączonymi napisami dostarcza ciekawych wrażeń – nawet nazwy własne są tu inaczej przełożone: kanibalistyczni Reavers to w jednej wersji Grabarze, a w drugiej Hieny.

Jan Jeżewski

SERENITY. Scenariusz i reżyseria: Joss Whedon. Występują: Nathan Fillon, Alan Tudyk, Summer Glau. USA 2005. Dane techniczne: obraz 16:9, dźwięk DD 5.1, polski lektor i napisy. Dystrybutor: ITI.

HELENA PO DRUGIEJ STRONIE... MASKI Film Dodatki

74

Nowa Fantastyka 7 2006

W 1986 roku Jim Henson stworzył „Labirynt” – opowieść o nastoletniej Sarze, która udaje się do magicznej krainy na poszukiwanie braciszka porwanego przez Króla Goblinów. Do dzisiaj pozostaje ona jedną z najpiękniejszych baśni filmowych. „Lustrzana Maska” Dave’a McKeana – do której scenariusz napisał Neil Gaiman – ma wiele wspólnego z „Labiryntem”. Także tu bohaterką jest nastolatka, ale tym razem Helena, która trafia do zaczarowanego świata swych fantazji. Jej zadaniem jest przywrócenie równowagi między Światłem a Ciemnością, która została zaburzona, gdy Królowa Światła – uosobienie jej chorej matki – zapadła w sen. Aby tego dokonać, Helena musi odnaleźć amulet, tytułową Lustrzaną Maskę. Film powstał w Jim Henson Company, a w jednej ze scen zobaczymy nawet taniec kryształowych kul w wykonaniu Michaela Moschena – artysty, który w „Labiryncie” wspierał swym talentem Davida Bowie. Wymyślony przez Gaimana i rządzący się własnymi prawami świat został przedstawiony za pomocą nietypowej techniki. Czuć tu rękę Dave’a McKeana, który znany jest głównie ze swej twórczo-

ści komiksowej, choć pojawiające się obrazy chwilami przywodzą również na myśl grafiki Stasysa Eidrigeviciusa i teledysk „Little Wonder” Davida Bowie. Jednak „Lustrzana Maska”, mimo interesującej opowieści i wysmakowanej oprawy wizualnej, pozostawia pewien niedosyt. Brak w niej lekkości, wdzięku i spontanicznej radości, jaką potrafił wzbudzić w widzach jej poprzednik z 1986 roku. Po części może to być wina jazzującej muzyki Iaina Bellamy’ego, która, chociaż sama w sobie znośna, niezbyt pasuje do baśniowej krainy. Przykro też stwierdzić, że od strony dodatków film został potraktowany po macoszemu. Materiałów na płycie DVD jest sporo i są bardzo ciekawe, jednak nie zostały przetłumaczone na polski. A szkoda, bo choćby sam zapis spotkania McKeana i Gaimana z fanami na ComicConie to prawdziwa perełka.

Jerzy Rzymowski

LUSTRZANA MASKA (MirrorMask). Reżyseria: Dave McKean. Scenariusz: Neil Gaiman. Występują: Stephanie Leonidas, Jason Barry, Gina McKee. Wlk. Bryt./USA 2005. Dane techniczne: obraz 16:9, dźwięk DD 5.1, polski lektor i napisy. Dystrybutor: Sony.

REKLAMA

RECENZJE KSIĄŻEK

Nowa Fantastyka 7 2006

75

RECENZJE KOMIKSÓW

OPOWIEDZIANE NA NOWO Na „Alicję” Jerzego Szyłaka i Mateusza Skutnika trzeba było czekać ponad dwa lata. Pierwsze plansze i zapowiedzi pojawiły się w 2003 roku i dały przedsmak tego, czego można oczekiwać w przyszłości. A jako że wspomniany duet to z pewnością jedni z najciekawszych polskich twórców i obok ich prac trudno przejść obojętnie, również tym razem stworzyli dzieło, którym warto się zainteresować. „Alicja w krainie czarów” Lewisa Carrolla to literacki klasyk, którego wielką zaletą jest to, że można go dowolnie interpretować. Skorzystał z tego Jerzy Szyłak, ale poprowadził swą opowieść zupełnie inną drogą niż większość twórców zainspirowanych pierwowzorem Carrolla. To historia opowiedziana całkowicie od nowa, pozbawiona oniryczności i zdecydowanie poważna. Świat, do którego trafia tytułowa bohaterka, jest brutalnym i wypaczonym miejscem. Roi się w nim od wszechobecnych niebezpieczeństw i perwersji. Na nieszczęście to nie sen, tylko pełna koszmarów jawa, z której nie można się obudzić. Siłą tego scenariusza jest nie tylko udana próba ominięcia wielu myśli i wątków zawartych u Carrolla, lecz także fakt, że podobnie jak w oryginalne, czytelnik ma tutaj wolną rękę w interpretacji sugestywnych i pobudzających wyobraźnię obrazów. Rysunki Skutnika są usytuowane gdzieś między „Morfołakami” a „Rewolucjami”. Co prawda można odnieść wrażenie, że ich autor nie do końca wiedział, jak chce ten album narysować, lecz mimo to graficznie wypada on dość oryginalnie – głównie dlatego, że odbiega od prac, do których Skutnik przyzwyczaił nas we wcześniejszych dziełach. Na uwagę zasługuje tu przede wszystkim świetnie dobrana paleta barw oraz niecodzienne eksperymenty z kadrowaniem i perspektywą, które znakomicie budują nastrój przerażenia i grozy. „Alicja” to komiks dobrze napisany i sprawnie narysowany, przez co z pewnością zasługuje na uwagę zarówno miłośników dobrej rozrywki, jak i tych, którzy szukają wyrafinowanej, oryginalnej treści. Trzeba jednak zaznaczyć, że zdecydowanie nie jest to dzieło dla wszystkich, a na pewno nie dla tych, którzy lubują się w szablonowych opowieściach niewymagających odrobiny refleksji. Jerzy Szyłak, Mateusz Skutnik: Alicja. Timof i cisi wspólnicy 2006. Cena 20 zł.

Paweł Deptuch

NIESKOŃCZONY POTENCJAŁ Może trudno w to uwierzyć, ale Sandman istniał, zanim Neil Gaiman zabrał się do wymyślania jego przygód. Heros o tym imieniu zadebiutował w 1939 roku na łamach „Action Comics”. Miał na sobie żółto-czerwony kostium ozdobiony rysunkiem klepsydry i z maską gazową na twarzy walczył ze złoczyńcami za pomocą gazu usypiającego. Lekko zmieniony Sandman powrócił na chwilę w latach siedemdziesiątych, lecz wciąż był to ten sam, mało interesujący superbohater. Dopiero kiedy w latach osiemdziesiątych zaproponowano Neilowi Gaimanowi, żeby wykorzystał jego imię wedle własnego uznania, narodziła się postać, jakiej w świecie komiksów jeszcze nie było – mroczna i melancholijna personifikacja Snu. W latach 1987–1996 powstała obszerna opowieść o Władcy Snu, którą zebrano w dziesięciu podstawowych i kilku dodatkowych tomach. Mimo że tworzą one zamkniętą całość, po kilku latach Gaiman zdecydował się wrócić do Sandmana oraz pozostałych członków jego rodziny, czyli Śmierci, Pożądania, Rozpaczy, Maligny, Przeznaczenia oraz Zniszczenia. Zaprosił do współpracy wielu znakomitych rysowników, i razem stworzyli „Noce nieskończone”, niezwykle efektowny aneks do sandmanowego uniwersum. Znajdziemy w nim siedem oddzielnych epizodów – każda opowieść jest ilustrowana przez innego rysownika i dotyczy innej postaci z familii Nieskończonych. Mamy tu zatem „Śmierć i Wenecję” P. Craiga Russella i zainspirowane wywiadem z R.A. Laffertym „Zniszczenie na półwyspie” Glenna Fabry’ego – obie historie nie są zbyt wyrafinowane graficznie. Dalej epatujące wizualnym szaleństwem „Piętnaście portretów rozpaczy” Barrona Storeya, przypominające opowiadanie zilustrowane przez pogrążonego w depresji frustrata, oraz deliryczne „Do wewnątrz” Billa Sienkiewicza, nawiązujące do dziedzictwa twórczych paranoików w typie Philipa K. Dicka czy Henry’ego Dargera. Gdzieś między tymi skrajnościami sytuują się „Jak poznałam smak pożądania” Milo Manary, mistrza komiksowego erotyzmu, osobliwe „Serce gwiazdy” Miguelanxa Prado i nowoczesne „Noce nieskończone” Franka Quitely. Całość uwodzi ciekawymi opowieściami i intryguje graficznym rozedrganiem. To znakomity dodatek do popularnej serii, który mimochodem udowadnia, że wciąż kryje się w niej nieskończony twórczy potencjał.

Paweł Matuszek Neil Gaiman, Glenn Fabry, Milo Manara, Miguelanxo Prado, Frank Quitely, P.Craig Russell, Bill Sienkiewicz i Barron Storey: Sandman: Noce Nieskończone. Tłum. Paulina Braiter. Egmont 2006. Cena 79 zł.

76

Nowa Fantastyka 7 2006

FELIETON JEREMIADY NA POCZĄTEK WIEKU

© Fabryka Słów

JAK UCIEKAĆ

Michał Przedlacki

G

JAROSŁAW GRZĘDOWICZ

łupie pytania są jedną z plag naszego świata. Właściwie nie tyle same pytania, ile stojąca za nimi niewypowiedziana i pozostająca w domyśle głupota. Głupota w jakimś sensie ponadosobowa i ponadjednostkowa. System głupoty, będący jakimś rodzajem sztucznej inteligencji. Taki zidiociały matrix. Człowiek zadający głupie pytanie niekoniecznie sam jest głupi. Musi natomiast realizować wskazania matriksa, bo funkcjonuje w obrębie kalek, formatów, uproszczeń i wyników badań. Taki los. Wszystko to przemknęło mi przez głowę na widok wyciągniętego do mnie mikrofonu w pomarańczowej, gąbkowej osłonce, kiedy już padło nieuniknione: proszę pana, dlaczego młodzi ludzie uciekają w fantastykę? Pytający miał takie jakieś niebieskie oczka, zza których wyzierał matrix, operator żuł gumę, a kamera patrzyła na moją zmęczoną gębę. Nie jestem gwiazdą mediów. Jestem literatem. Jednak jak każdy pisarz SF uczestniczę w konwentach jako punkt programu. Przyjeżdżają czasem lokalne telewizje, bo konwent to jednak jakieś wydarzenie kulturalne. Kręcą salę gier figurkowych, robią zbliżenia na stoiska, chcąc pokazać ociekające przemocą i seksem okładki, a potem muszą zrobić miniwywiad. Z kimkolwiek, kto nie jest uczestnikiem i można go podpisać. Organizator łapie wtedy człowieka w barze konwentowym i prosi: pogadasz z telewizją? Autor jest tu niejako zawodowo i powinien pozostawać do dyspozycji organizatorów. Staje więc przed kamerą i wtedy pada nieuniknione: Dlaczego młodzi ludzie uciekają w fantastykę? To zdarza się zbyt często, żeby można było obwiniać zwykły przypadek. To system. Głupie pytanie łatwo rozpoznać. Odznacza się tym, że można na nie odpowiedzieć tylko zgodnie ze wzorcem. Gdzieś w podtekście znajduje się mianowicie przekonanie, że każdy, kto nie zajmuje się tym co oczywiste i pospolite i osiąga wysokie wyniki w sondażach popularności, z całą pewnością ucieka, i jest to naganne. A jeśli nie naganne, to w jakiś sposób patologiczne. Kto nie ogląda seriali, ucieka przed życiem. Co tam: życiem – Życiem! Wiadomo. Życie polega na tym, że Jolanta spotyka Iwonę i pyta ją, czy słyszała, o czym rozmawiał Błażej z Justyną, podczas gdy Roman opowiada Babci, że Ilona widziała, jak Bożena wygląda przez okno. Tymczasem Stefa martwi się podagrą Pawła, o której mówiła jej Zuzanna. To jest życie. A nie Pierścienie Władzy, space marines albo nieumarli. Zgodnie ze wzorcem powinienem odpowiedzieć mniej więcej tak: Proszę pana (pani), według mnie młodzi ludzie uciekają w fantastykę, ponieważ nie są w stanie sprostać Życiu i jego rozlicznym wymaganiom, które w dobie globalizacji wymagają stałego dostosowywania się do nowych wyzwań. Uciekają także dlatego, że nie widzą dla siebie perspektyw i są zmęczeni dokonywaniem wyborów mniejszego zła. Dlatego tęsknią do sztucznego świata, w którym zło i dobro są łatwo rozpoznawalne, i wolą chować się w bajkowej rzeczywistości czarno-białych wyborów. Wtedy pod dziennikarką ugięłyby się ze szczęścia kolana i mogłaby zadać następne pytanie: Ale czy to nie jest eskapizm? I znowu mikrofon z pomarańczową osłonką pod nos. I tak byśmy sobie gawędzili, od sztampy do sztampy, wygłaszając zgodnie coraz bardziej nieznośne kocopały, operator wodziłby polem widzenia po sali gimnastycznej zastawionej dioramami planszówek, robiąc zbliżenia na brodatych, dorosłych ludzi, którzy mierzą odległość od Dreadnaughta Space Marines, do oddziału Tau, oraz wydobywając mroczne ornamenty na ich koszulkach. Aż dziennikarka odeszłaby do swojej lokalnej telewizji, a mnie poraziłby piorun z jasnego nieba za dokładanie kolejnej łopaty parujących bzdur do przytłaczającej nas i tak piramidy głupoty. Dlaczego nikt nie zada pytania: Proszę pana, dlaczego młodzi ludzie uciekają w politykę? Przecież mógłby pan się wziąć do jakiejś pracy. Musi pan być ministrem? Albo dlaczego młodzi ludzie uciekają w taniec towarzyski? A dlaczego uciekają

w żeglarstwo, grilla, muzykę, karty, jazdę na motocyklu, żeglarstwo, capoeirę? Czy to nie jest czasem eskapizm? Nie, proszę pani. To jest życie. W „Dworcu Perdido” albo „Chłopakach Anansiego” jest więcej życia niż „Na Wspólnej”. Łatwiej znaleźć uniwersalne prawdy we „Władcy Pierścieni” niż w reality show. Tylko że nie można tego wytłumaczyć komuś, kto przyszedł prosto z ulicy z głową wypchaną sztampą. Nie z salą gier figurkowych, jako wyrwanym z kontekstu „żywym tłem” za plecami i z podetkniętym prowokacyjnie pod nos pomarańczowym mikrofonem. Istnieje obecnie taka modna maniera nienawiści do fabuły. Do literatury, filmu, komiksu. Do opowieści. Jest to ignorancja sprytnie przebrana za snobizm. Szkoda mi czasu na wymyślone historie – powiada taki. Życie jest o wiele ciekawsze. Jeżeli już coś czytam, to biografie. I wierzy święcie, biedny nieszczęśnik, że literatura faktu wiernie portretuje rzeczywistość. Drażni mnie to, bo dostrzegam w tym ślady „451 stopni Fahrenheita”. Bradbury’ego, oczywiście, a nie lewackiego propagandysty, który przywłaszczył sobie tytuł. Tam, w świecie strażaka Guya Montage, również zaczęło się od niszczenia „szkodliwego eskapizmu” w postaci wszelkich elementów fantastycznych. Od bajek po SF. Mydlane opery o Życiu wszakże miały się w tym świecie jak najlepiej. To prawda, zawarta paradoksalnie w zmyśleniu, była tam niebezpieczna. Nie pamiętam, co wtedy odpowiedziałem. Ale to ja powinienem był zadać pytanie poparte dźgnięciem mikrofonem. Dlaczego niektórzy ludzie uciekają przed fantastyką?

Nowa Fantastyka 7 2006

METODA NA BLUŹNIERSTWO ŁUKASZ ORBITOWSKI

W

Marek Tomasik

pewnym filmie czy też książce – scenę tę znam tylko z opowieści – chłopiec ze szkółki niedzielnej zaprasza swego kolegę, by na osobności pokazać mu coś naprawdę potwornego. Skryty przed całym światem wydobywa zeszyt, drżącymi dłońmi przegląda, aż znajduje kartkę, na której wypisano pospiesznym pismem: Bóg to chuj. Chłopcy wpatrują się w napis ogarnięci zgrozą. Zastanawiałem się, w jaki sposób mógłbym zbluźnić, gdybym taką miał ochotę. Pozornie możliwości mam mnóstwo – wystarczyłoby napisać książkę, gdzie udowodniłbym, że Jezus był transseksualistą z kosmosu, a Maryja facetem, umieścić krzyż w kiblu lub gówno na krzyżu, zostając tym samym autorem bestsellerów lub (w drugim przypadku) mistrzem sztuki nowoczesnej. Niestety, nie zostałbym bluźniercą, co najwyżej profanem. Różnica jak, nie przymierzając, między wyzwaniem przeciwnika na pojedynek a napluciem mu w mordę. Znakomita nowela filmowa Johna Carpentera „Cigarette Burns” (wyemitowana w ramach serii „Masters of Horror”) opowiada historię reżysera, który napotkał w swoim życiu anioła. Prawdziwego. Wykorzystał go w pracy na planie – odciął mu skrzydła, na żywca. Z kolei w latach siedemdziesiątych Jerzy Grotowski prowokował Boga, realizując spektakle będące w gruncie rzeczy przeniesieniem czarnej mszy na scenę teatru. Dalsze losy ekip, tej prawdzi-

Nowa Fantastyka 7 2006

wej (Grotowski) i fikcyjnej (film Carpentera), przebiegały podobnie. Niemal wszyscy zmarli przedwcześnie, niekiedy w dziwnych okolicznościach. Czarna msza, z profanacją hostii jako centralnym elementem, oraz odrąbywanie aniołowi skrzydeł to, jak się wydaje, skrajna forma bluźnierstwa. Zarazem dzisiaj już niedostępna. Dlatego nie zdołam bluźnić ani ja, ani nikt inny. Zespoły metalowe mogą wywijać krzyżami, pluć ogniem, święcić własny kał i potem go zjadać. Nie pomoże. Punktem wyjścia jest bowiem nie sprzeciw, ale wiara. Tym samym bluźnierstwo ma w sobie coś uczciwego. Reżyser z noweli Carpentera był bowiem pozbawiony moich wątpliwości – świetnie wiedział, że Bóg istnieje. Spotkał przecież anioła, więc mógł wywnioskować istnienie siły, która go stworzyła. Dostrzegł zarazem swoistą szansę stworzenia „filmu nad filmami”, i nie oparł się tej pokusie, poświęcając siebie i ludzi, z którymi pracował. Bluźnierstwo zakłada istnienie świata nadzmysłowego; jest pokazaniem Bogu środkowego palca. Niezależnie od tego, w co wierzymy, łatwo stwierdzić konsekwencje takiego wyboru. Ludzie od Grotowskiego naprawdę umarli, podobnie jak cała ekipa nieszczęsnego reżysera, o której Carpenter po mistrzowsku opowiedział. Nietzsche, zdolny do głębokiego przeżycia religijnego, zapłacił swoją cenę, popadając w obłęd i zajadając własne odchody. Crowley, ojciec współczesnego satanizmu, zakończył życie jako zubożały szaleniec uzależniony od każdej substancji psychoaktywnej po obu stronach równika. Jedynie Williamowi Blake’owi się upiekło, ale ten akurat przyszedł na świat z takim szmerglem, że – jak każdy wariat – stał poza dobrem i złem. Bluźnierstwo jest wyborem tragicznym dla samego bluźniercy, choć ten, stojąc na początku swojej drogi, nie musi się domyślać jej zakończenia. Zarazem to sprzeciw wobec rzeczywistości, dla bluźniercy obiektywnej. Nie ma wątpliwości, Bóg istnieje, a przypomina najczęściej gnostyckiego demiurga, ponurego aż do śmieszności i nienawistnego wobec życia. W najlepszym razie obojętny, a najgorszym – złośliwy. Takim jawił się Nietzschemu, Grotowskiemu, Crowleyowi. Akt bluźnierstwa wynika z głębokiego cierpienia, nie ma nic wspólnego z sięganiem po doraźne korzyści. Bluźnierca wyrykuje swoją rozpacz, a nie kombinuje, jak zarobić parę groszy. Pozornie mamy renesans bluźnierców – prezerwatywa leży sobie w monstrancji, krzyż pływa w urynie, a gdyby palono za książki głupie i źle napisane, z Dana Browna zostałaby kupka popiołu. O ile sukces „Kodu da Vinci” dziwi mnie umiarkowanie, bo ilość badziewia sprzedawanego w milionach kopii może odebrać rozum, to zupełnie nie pojmuję histerycznej reakcji środowisk związanych z Kościołem. Być może gorliwi chrześcijanie wiedzą coś, o czym ja nie mam pojęcia, wypowiedzi o bluźnierstwie sprawiają wrażenie, że pojawiła się książka warta jakiejkolwiek dyskusji, czy też artysta o wrażliwości odpowiednio pojemnej, że zdołałby zbluźnić. Dochodzi w ten sposób do dowartościowania trzeciorzędnego pisarzyny, a zarazem ujawnia się mimowolna sugestia, że jego książka ma cokolwiek wspólnego z prawdą. Dana Browna od chłopca, który tak lapidarnie określił naturę Boską w swym zeszycie, różni tylko wiek. Powieść stała się przyczynkiem do dyskusji o kryzysie chrześcijaństwa. Kryzys taki istnieje, a wśród jego symptomów znajduje się brak bluźnierców. Gdzie się podziewa współczesny Nietzsche? Może się schował albo nie potrafi przebić się spod kultury plastiku. Kiedyś chrześcijaństwo budziło graniczne emocje nawet wśród jego przeciwników. Ludzie szaleli. Teraz nie sposób wymyślić metody na bluźnierstwo. Pozostali grafomani i patentowane osły.

Fot. Jarosław Orządała

FELIETON BEZ CUKRU

LISTY CZYTELNIKÓW

LISTA BESTSELLERÓW – maj 2006

ZUPEŁNA MASAKRA!

Księgarnia „Elf”, Łódź, Piotrkowska 67

„Fantastyka” od początku propaguje komiks jako ważną część masowej kultury i ciekawe medium stojące pomiędzy literaturą i filmem, a nie tylko rozrywkę dla najmłodszych. Bardzo mnie to cieszy, bo sam jestem miłośnikiem komiksu, i do tej pory większość z tego, co ukazywało się ma Waszych łamach, sprawiało mi sporo przyjemności – od Funky’ego Kovala poczynając. Także „nadawani” teraz „Duszpasterze” spodobali mi się i, szczerze mówiąc, właśnie od nich rozpoczynam ostatnio lekturę „NF”. Jak mawiał Irzykowski – dobry krytyk najpierw chloroformuje pochwałami, a potem operuje – więc do rzeczy. To, co zrobiliście z „Duszpasterzami” w czerwcowym numerze „NF”, to skandal. Upchanie sześciu plansz na trzech stronach to zupełna masakra. Niby komiks to rozrywka nie tylko dla dzieci, a tu pojawia się w postaci dostępnej tylko dla bystrych oczu małolatów, podczas gdy ich rodzice nerwowo rozglądają się w poszukiwaniu jakiejś lupy. Także grafika straciła na tym pomniejszeniu – to także kwestia jakości druku. Rozumiem – od parunastu lat obracam się w kręgach korektorsko-redaktorskich i wiem, jaki to ból, kiedy dział reklamy przynosi w ostatniej chwili całostronicowe ogłoszenia, które trzeba koniecznie gdzieś upchać. Mam nadzieję, że to był główny powód takiego „twórczego” zabiegu, jeśli było inaczej – wstyd i hańba!!! A można było przecież rozwiązać problem inaczej – w najgorszym razie dać tylko trzy plansze. Zbigniew Gosławski

REFLEKSJE NAD STANEM „NF”

Wczoraj kupiłam majową „NF” i muszę przyznać, że uderzyła mnie w niej jakaś świeżość, której to pismo od dawna nie miało. Kupuję jeden, dwa numery na rok, więc nie mogę się szeroko rozwodzić nad tym, co, jak i dlaczego, ale podzielam odczucia wielu, że ostatnimi czasy z „NF” nie było najlepiej. Nie chodzi o wyrzucenie Jęczmyka, bo jego obecność lub nieobecność na łamach wydaje mi się trochę przesadnie akcentowana przez jego zwolenników, ale o ogólny charakter pisma. Może zacznę kupować częściej, choć ostatnio przerzuciłam się na „CzF” i „National Geographic” :-) Przewertowałam majowy numer w Empiku i moją uwagę przyciągnęła przede wszystkim obecność opowiadania Krzysztofa Kochańskiego, jednego z nielicznych polskich autorów, których naprawdę cenię. No a jak jeszcze zobaczyłam, że Orbitowski pisze o sztuce teatralnej wg Dicka, stwierdziłam, że chyba trzeba kupić. Co ciekawe, dopiero w domu zwróciłam uwagę na okładkę i jestem pod wrażeniem. Opowiadań jeszcze nie przeczytałam. Tekst Synowca o kodach świetny, zaintrygował mnie bardzo. Co do komiksu – przyznaję rację jednemu z cytowanych czytelników, że to kaszana (w dodatku niesmaczna), i podobnie jak on mam nadzieję, iż zmierza ku rychłemu a ostatecznemu końcowi. Tyle refleksji. Mam nadzieję, że „NF” rzeczywiście wraca na drogę cnoty. Życzę powodzenia i wytrwałości, bo żmudna i kręta to droga. Iwona Michałowska

1. Dawid Weber: Nas niewielu (ISA) 2. Terry Pratchett: Carpe Jugulum (Prószyński i S-ka) 3. George R.R. Martin: Uczta dla wron – Cienie śmierci (Zysk i S-ka) 4. Jacek Piekara: Przenajświętsza Rzeczpospolita (RH+ Red Horse) 5. Romuald Pawlak: Wojna balonowa (Fabryka Słów) Sieć EMPiK (68 księgarń)

1. Andrzej Pilipiuk: Operacja Dzień Wskrzeszenia (Fabryka Słów) 2. Terry Pratchett: Carpe Jugulum (Prószyński i S-ka) 3. George R.R. Martin: Uczta dla wron – Cienie śmierci (Zysk i S-ka) 4. Douglas Adams: Życie, wszechświat i cała reszta (Albatros) 5. Terry Pratchett: Ostatni kontynent (Prószyński i S-ka) Traffic Club

1. George R.R. Martin: Uczta dla wron – Cienie śmierci (Zysk i S-ka) 2. Neil Gaiman: Chłopaki Anansiego (MAG) 3. Kir Bułyczow: Agent FK. Świątynia czarownic (Solaris) 4. Jacek Dukaj: Perfekcyjna niedoskonałość (Wyd. Literackie) 5. Tad Williams: Marchia Cienia (Rebis) Sklep internetowy

1. Terry Pratchett: Carpe Jugulum (Prószyński i S-ka)

poleca

2. George R.R. Martin: Uczta dla wron – Cienie śmierci (Zysk i S-ka) 3. Eoin Colfer: Artemis Fowl. Fortel wróżki (W.A.B.) 4. Miroslav Žamboch: Bez litości (Fabryka Słów) 5. Tad Williams: Marchia Cienia (Rebis) 6. John Ringo, David Weber: Nas niewielu (ISA) 7. China Mieville: Blizna (Zysk i S-ka) 8. Garry Kilworth: Attyka (VM Group) 9. Terry Pratchett: Ostatni kontynent (Prószyński i S-ka) 10. Ewa Białołęcka: Róża Selerbergu (Runa)

NADESŁANE Egmont: Neil Gaiman, Bryan Talbot i inni – Sandman. Koniec światów (39 zł);

Neil Gaiman – Sandman. Noce nieskończone (79 zł); Tove Jansson – Tatuś Muminka i szpiedzy (14,90 zł); Bill Watterson – Dziwadła z obcej planety (24,90 zł).

NIC POZA SKOJARZENIAMI

Miał to być list pochwalny. Miał być, ale – mimo szczerych chęci – nie będzie. Bo to, o czym mam zamiar napisać, do pochlebnych czynów waszych nie należy. A mianowicie konkurs na opowiadanie grozy, miejsce trzecie: Cezary Zbierzchowski „Bestiariusz”. Zacznijmy po kolei. Autora tekstu wspomnianego szanuję, bo znam teksty wcześniejsze, ale ten konkursowy wyraźnie mu nie wyszedł. Był, widać, pisany na siłę, byle coś posłać na konkurs. Poszło, miejsce zajęło, ale skoro zajęło, to oznacza, że poziom całej reszty był poniżej przeciętnej, znaczy kompletne dno. Bo inaczej być nie może. I macie rację, drodzy redaktorzy, że w naszym kraju z grozą krucho, bo jak tak ma nasza groza wyglądać... Nawiązania dobrze mi się kojarzą, z „Sin City” Rodrigueza i z „Siostrzyczkami z Elurii” Kinga. Ale nawiązania to nie wszystko, to ładny element składowy, może nawet trzon (jak u Gaimana w genialnym „Studium w szmaragdzie”), ale tu, u p. Zbierzchowskiego, nic poza skojarzeniami nie ma. Owszem, są gangsterzy, ale jacyś tacy bladzi, bezbarwni, jakich produkowało na kilogramy tanie kino sensacyjne, jest ładna, zgrabna blondynka, w skórzanym bądź lateksowym trykocie („Kobieta kot”?), oczywiście z rozcięciami tu i tam, i jeszcze bez bielizny. Jak film porno S&M, ale to nie groza, lecz zgroza, chciałoby się powiedzieć. Potem jest jeszcze gorzej, a dokładniej rzecz biorąc, nudniej, bo czeka się na rozwój akcji, na coś groźnego, na zdarzenie zaskakujące albo choć refleksję jakąś malutką... (...) Choć tekst dobry technicznie, to co z tego, jak z trudem się brnie do końca. Wiem, czepiam się i to strasznie, ale za gazetę płacę i mi wolno. Zawsze sądziłem, że „NF” wspiera na konkursach nowe talenty, nowe wizjonerskie pomysły, nawet jeśli brakuje im nieco ze strony technicznej. Może się myliłem. Jednak szkoda. Mimo wszystko niech p. Zbierzchowski pisze, a wy publikujcie. Uznaję, że tak mu po prostu raz nie wyszło. Mariusz „Orzeł” Wojteczek

Fabryka Słów: Romuald Pawlak – Wojna Balonowa. Pogodnik trzeciej kategorii,

t. 2 (27,99 zł); Marcin Wroński – Wąż Marlo, t. 1 (29,99 zł); Rafał A. Ziemkiewicz – Coś mocniejszego; Miroslav Žamboch – Bez litości (34,99 zł). Mag: Jacqueline Carey – Wcielenie Kusziela (35 zł). Muza: José Carlos Somoza – Szczegół. Trzy krótkie powieści (19,90 zł). Noir Sur Blanc: Albert Sánchez Piñol – Chłodny dotyk (24 zł). PIW: Jakob Arjouni – Idioci (23 zł). Prószyński i S-ka: Jorge Luis Borges – Księga snów (28 zł);

Mitch Cullin – Kraina traw (24 zł); Terry Pratchett – Carpe Jugulum (29,90 zł). Rebis: Michael Cunningham – Wyjątkowe czasy (29 zł);

Tad Williams – Marchia Cienia (39 zł). Runa: Marcin Mortka – Karaibska krucjata. La Tumba de los Piratas (26,50 zł). Słowo/obraz terytoria: Hermann Burger – Diabelli i inne pisma do dyrekcji. Via Medica Group: Garry Kilworth – Attyka (29 zł). Videograf II: Kai Meyer – Powrót czarnoksiężnika; Bernard Werber – Szkoła bogów (29 zł). W.A.B.: Eoin Colfer – Artemis Fowl. Fortel wróżki (29,90 zł);

Angela Sommer-Bodenburg – Wampirek na wsi (24,90 zł). Zysk i S-ka: Nancy Varian Berberick – Dalamar mroczny (35 zł); Bill Bryson – Krótka

historia prawie wszystkiego; Mary Kirchoff, Steve Winter – Gorączka podróży. Spotkania, t. 2 (35 zł); Lech Jęczmyk – Trzy końce historii, czyli Nowe Średniowiecze; Fiona McIntosh – Zemsta (35,90 zł); China Miéville – Blizna (39,90 zł); Sian Griffiths – Prognozy trzydziestu myślicieli o przyszłości; John Maddox Roberts – Mord w Tarsis (35 zł); Kurt Vonnegut – Witajcie w małpiarni (29,90 zł). Nowa Fantastyka 7 2006

79

PRENUMERATA

NUMER 2(7) 2006

Cena 7,90 zł

Prószyński Media Sp. z o.o. ul. Garażowa 7 02-651 Warszawa

W NUMERZE: Polski głos Vonneguta... – z LECHEM JĘCZMYKIEM o sztuce przekładu rozmawia Krzysztof Głuch • ANDRZEJA SAPKOWSKIEGO dziecko niespodziankę w kontekście celtyckich wzorców mitycznych bada Ewa Żukowska • Religijne motywy w fantastyce polskiej A.D. 2005 tropi Robert Klementowski • O GŁOSIE BOGA Jacka Soboty dyskują koledzy autorzy • Bajki o upiorach dla znudzonych i ... entuzjastów analizuje Robert Nawrocki • Opowiadanie EZGORCYSTKA Lewandowskiego • Felietony: Jacek Dukaj, Arkadiusz Grzegorzak i Michał Protasiuk • Serce Drakuli II, czyli RATMAN!!!

76 1140 1977 0000 2542 6100 1006

PRENUMERATA KRAJOWA „FANTASTYKI – WYDANIA SPECJALNEGO”

PRENUMERATA KRAJOWA „NOWEJ FANTASTYKI”

PRENUMERATA KRAJOWA KOMPLETU „NF” +„F-WS”

PRENUMERATA KRAJOWA „CZASU FANTASTYKI”

Liczba zamówionych egzemplarzy

Cena 1 egz. w prenumeracie (zł)

Opłata półroczna (zł)

Opłata roczna (zł)

Liczba zamówionych egzemplarzy

Cena 1 egz. w prenumeracie (zł)

Opłata roczna (zł)

Liczba zamówionych kompletów

Opłata roczna za komplet (zł)

Liczba zamówionych egzemplarzy

Cena 1 egz. w prenumeracie (zł)

Opłata roczna (zł)

1 egz.

1 egz.

8,00

32,00

1 komplet

104,40

1 egz.

7,90

47,40

2 egz.

7,50

60,00

2 komplety

197,60

2 egz.

7,50

90,00

ponad 2 egz.

7,00

ponad 2 egz.

7,00

6,20

37,20

74,40

2 egz.

5,90

70,80

141,60

ponad 2 egz.

5,40

ZASADY PRENUMERATY: � prenumeratę można zamówić od dowolnie wybranego miesiąca na okres 6 lub 12 miesięcy z wyprzedzeniem co najmniej miesięcznym � osoby zamawiające po kilka egzemplarzy pisma pod ten sam adres otrzymują dodatkową bonifikatę (szczegóły w tabeli opłat) � reklamacje należy zgłaszać w ciągu dwóch miesięcy � koszty manipulacyjne związane z dokonaniem wpłaty w banku lub na poczcie ponosi zamawiający. Pytania dotyczące prenumeraty: � telefonicznie (w godz. 8.00-18.00): (0-67) 21-08-650 lub 651� faksem, z dopiskiem „prenumerata”: (0-67) 21-08-659 � listownie pod adresem: Prószyński Media Sp. z o.o., ul. Garażowa 7, 02-651 Warszawa. Jak opłacić prenumeratę? Na poczcie lub w banku korzystając z formularzy uniwersalnych.

Uprzejmie informujemy, że dokonując wpłaty, wyrażacie Państwo zgodę na umieszczenie swoich danych osobowych w bazie danych Prószyński Media Sp. z o.o. – wydawcy „Nowej Fantastyki”, z siedzibą w Warszawie, ul. Garażowa 7, oraz na korzystanie z nich i przetwarzanie w celach marketingowych i promocyjnych. Prószyński Media Sp. z o.o. może udostępnić te dane innym podmiotom w celach dotyczących promocji produktów tych podmiotów. Podanie przez Państwa danych jest dobrowolne i przysługuje Państwu prawo dostępu do treści swoich danych oraz ich poprawiania. Prószyński Media Sp. z o.o. zapewnia ochronę danych zgodnie z Ustawą z dnia 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jednolity Dz. U. Nr 101 z 2002 r., poz. 926 z późn. zm.).

NAJLEPSZE POWIEŚCI W NAJNIŻSZEJ CENIE!

www.fantastyka.pl

Adres redakcji: 02-651 Warszawa ul. Garażowa 7 Telefon (0-22) 60-777-90 Faks (0-22) 848-22-66 e-mail: nowafantastyka@fantastyka. pl PL ISSN 0867-132X

Redakcja: Maciej Makowski (redaktor naczelny), Paweł Matuszek (redaktor prowadzący, tel. 60-777-94, [email protected]), Maciej Parowski (zastępca redaktora naczelnego, dział literatury polskiej, tel. 60-777-93, [email protected]), Katarzyna Sosnowicz (sekretarz redakcji, tel. 60-777-92, [email protected]), Jerzy Rzymowski (dział publicystyki, tel. 60-777-96, [email protected]), Irina Subocz (dział graficzny, tel. 60-777-34, [email protected]), Paweł Ziemkiewicz (dział literatury obcej, tel. 60-777-93, [email protected]), Joanna Kończak (korekta).

Stali współpracownicy: Błażej Dzikowski, Łucja Grudzińska, Agnieszka Haska, Joanna Kułakowska, Łukasz Orbitowski, Przemysław Romański, Robert Silverberg, Jerzy Stachowicz, Adam Synowiec, Kamil M. Śmiałkowski, Jakub Winiarski, Robert Ziębiński. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, w publikowanych tekstach zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów. Za treść reklam nie odpowiadamy.

© Copyright by Prószyński Media Sp. z o.o., Warszawa 2006

Wydaje Prószyński Media Sp. z o.o. 02-651 Warszawa, ul. Garażowa 7 Prezes zarządu: Maciej Makowski Dział Reklamy: Monika Zysiak tel. (0-22) 60-775-62 [email protected] Dział Promocji: Zuza Gałuszka tel. (0-22) 60-777-91 [email protected] Druk i oprawa: ORTIS S.A. 85-171 Bydgoszcz, ul. Wojska Polskiego 1 Kolportaż: Firma 2M, tel. (0-22) 607-79-10 [email protected] nakład 27 000

INDEKS 358398