OUN-UPA cz.1

Pomimo, iŜ w II RP Ŝyło ok. 5 mln osób narodowości ukraińskiej (byli najliczniejszą mniejszością narodową), to na wskutek polityki prowadzonej przez kolejne polskie rządy

praktycznie przez cały okres międzywojenny byli oni grupą upośledzoną, zarówno pod względem politycznym (nie dopuszczano ich do wyŜszych stanowisk państwowych, nie mieli proporcjonalnej do swej liczebności reprezentacji politycznej) jak i gospodarczym.

Taka polityka władz nie sprzyjała budowaniu porozumienia i zaufania między Polakami a Ukraińcami. Do działań dyskryminujących Ukraińców dochodziły równieŜ zaszłe antagonizmy między tymi dwoma narodami tak umiejętnie podsycane i wzniecane przez zaborców, a takŜe pozostające świeŜo w pamięci wspomnienia z ostatniej wojny polsko ukraińskiej z lat 1918 - 1919.

Cieniem na stosunki polsko ukraińskie rzucała się takŜe ogólnie zła sytuacja gospodarcza. ChociaŜ bieda dotykała w równym stopniu takŜe i Polaków, to Ukraińcy bardzo często odbierali to jako dyskryminację i za swoją sytuację obwiniali Rząd Polski. Taka sytuacja powodowała, Ŝe stosunki między Polakami a Ukraińcami w II RP były w najlepszym razie chłodne, a niejednokrotnie wrogie.

Znaczne odłamy społeczności ukraińskiej widziały w Polakach swoich ciemięŜycieli i stawiali oni raczej na współpracę z jednym lub z drugim śmiertelnym wrogiem Polski: Rosją lub Niemcami.

Część Ukraińców wespół z śydami tłumnie zasiliła szeregi Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy (przybudówki KPP), będącej w rzeczywistości radziecką ekspozyturą na terenie Polski (później zdelegalizowana), część zaś wybrała inną drogę -

współpracę z Niemcami.

Myślę, Ŝe w tym miejscu warto nieco szerzej przedstawić historię ukraińskich formacji politycznych i zbrojnych z tamtego okresu.

Za początek zinstytucjonalizowanego ukraińskiego ruchu narodowego przyjmuje się umownie datę 27 I - 3 II 1929 r., kiedy to odbył się w Wiedniu zjazd, na którym powołano do Ŝycia

ORGANIZACJĘ UKRAIŃSKICH NACJONALISTÓW - (OUN)

OUN od początku swojego istnienia stawiała na współpracę z Niemcami, gdzie szkoliła kadry, zaopatrywała się w broń i amunicję oraz materiały propagandowe. Współpraca ta zacieśniła się po dojściu Hitlera do władzy.

W latach 30. bojówki OUN dokonały wielu zamachów i akcji sabotaŜy na teryturium RP. Najbardziej znaną akcją OUN było zamordowanie 15 VI 1934 r. w Warszawie ówczesnego ministra spraw wewnętrznych - Bronisława Pierackiego. Po tej akcji na karę doŜywotniego więzienia został skazany jeden z czołowych działaczy OUN - Stepan Bandera, a wielu innych trafiło do obozu odosobnienia w Berezie Kartuskiej.

JuŜ wtedy wewnątrz OUN ścierały się dwa stanowiska, dwie frakcje, dwie wizje dalszej działalności OUN i sposobów realizacji głównego celu - budowy niepodległego państwa ukraińskiego.

Andrij Melnyk

Pierwszą frakcją

Stepan Bandera

była grupa działaczy skupionych wokół Andrija Melnyka. Melnykowcy przyszłość odrodzonej Ukrainy ściśle wiązali z Niemcami. UwaŜali oni, Ŝe wojna między ZSRR a III Rzeszą jest nieunikniona i Ŝe w tej wojnie to ZSRR poniesie klęskę. Ukraińcy zaś za swą wierną słuŜbę i walkę u boku Niemiec otrzymają od nich niepodległe państwo.

Drugą frakcję stanowiła tzw "grupa młodych" skupiona wokół radykalnego działacza niepodległościowego Stepana Bandery. Banderowcy uwaŜali, Ŝe niepodległe państwo Ukraińcy powinni wywalczyć sobie sami, jednak nie wykluczali moŜliwości uzyskania przez Ukrainę niemieckiego poparcia. WyróŜniał ich bardzo radykalny antypolonizm.

Roman Szuchewycz i Jarosław Stećko

Do definitywnego podziału OUN na dwie frakcje OUN-R (B) - banderowcy oraz OUN-M - melnykowcy doszło na II Wielkim Kongresie OUN zorganizowanym przez S. Banderę w Krakowie w kwietniu 1940 r. Na czele frakcji OUN - B stanął sam Stepan Bandera a jego zastępcą został Jarosław Stećko. W okresie ich pobytu w obozie w Sachsenhausen na czele tej frakcji OUN stanął Mykoła Łebed. Do frakcji tej po rozformowaniu Schutzmannschaftsbatalion nr 201 dołączył równieŜ Roman Szuchewycz.

Pierwszym oddziałem, który został sformowany juŜ w 1937 roku na mocy układu między Abwehrą a OUN był

ODDZIAŁ BOJOWY "WOWKA" którego zadaniem były działania operacyjne na terenie Galicji. Oddział ten miał charakter tajny i niewiele wiadomo o jego akcjach.

Następnie w roku 1939 został powołany pod niemieckim protektoratem LEGION UKRAIŃSKI pod dowództwem Romana Suszki. Legion ten miał charakter ochotniczy, a sformowany został przed atakiem Niemiec na Polskę z byłych strzelców siczowych z Ukrainy Zakarpackiej, członków OUN, a takŜe studentów ukraińskich, studiujących w Austii i Niemczech. Razem z ochotnikami ze Słowacji Legion Ukraiński wchodził w skład grupy wschodnioeuropejskiej, która uczesniczyła w ataku na Polskę. Został on umundurowany w przefarbowane na ciemnozielony kolor uniformy Wehrmachtu. Charakterystycznym wyróŜnikiem był emblemat - tryzub z mieczem - stylizowany na znak OUN. Główne dowództwo Legionu Ukraińskiego znajdowało się we Wrocławiu. śołnierze legionu szkoleni byli w Austrii, gdzie uczono ich posługiwać się róŜnymi rodzajami broni, walki wręcz, umiejętności saperskich, działalności propagandowej i sabotaŜowej.

We wrześniu 1939 roku Legion Ukraiński wchodził w skład niemieckiej 14 armii generała Wilhelma Lista, której zadaniem było opanowanie dzisiejszej południowej Małopolski z Krakowem i Śląska. 9 września 1939 r. ukraińscy legioniści ruszyli na Baligród i dalej na wschód poprzez Sanok, Lesko, Ustrzyki Dolne i Sambor do Komarna. Wszędzie po drodze byli oni z entuzjazmem witani przez zamieszkałych na tych terenach Ukraińców. Oddział ten został bardzo szybko przeniesiony do Zakopanego, gdzie po odbyciu przeszkolenia w znajdującej się tam szkole policyjnej, został przekształcony w

jednostkę policyjną, którą jednak wkrótce rozwiązano. Legion Ukraiński nie brał praktycznie udziału w walkach z oddziałami polskimi.

Następną jednostką ukraińską walczącą u boku Niemców był BATALION "NACHTIGALL" Batalion Nachtigall

Został on powołany na mocy uchwały

II walnego kongresu OUN (sierpień 1939 r.). Praktycznie formowanie tego batalionu rozpoczęło się dopiero w marcu 1941 r. w Krakowie. Ochotnicy byli werbowani przez lokalne komórki organizacyjne OUN i po krótkim przeszkoleniu w Krynicy lub Barwinku przechodzili gruntowne szkolenie wojskowe w Świętoszowie koło Wrocławia. śołnierze Batalionu Nachtigall umundurowani byli w niemieckie mundury i uzbrojeni w niemiecką broń. Mieli oni jednak prawo do noszenia naszytej na naramiennikach niebieskio - Ŝółtej wstąŜki. Batalion Nachtigall podlegał formalnie wywiadowi wojskowemu - Abwehrze. Dowódcą liczącego w sumie 330 Ŝołnierzy, podzielonego na cztery kompanie batalionu został kpt. Roman Szuchewycz. Batalion wszedł w skład batalionu dywersyjnego "Brandenburg 800". 18 czerwca 1941 roku Batalion Nachtigall został przetransportowany pod granicę z ZSRR. O godzinie 315 22 czerwca 1941 roku 1 batalion Brandenburg 800 otrzymał rozkaz zaatakować prawobrzeŜną część Przemyśla przez sforsowanie rzeki San. Sam "Nachtigall" zapisał się w pamięci zbrodniami na ludności cywilnej m.in. w Lackiej Woli, Szechyniach i Trzciańcu. Po upadku Przemyśla, atakował w kierunku Lwowa, stanowiąc rezerwę brandenburczyków. W tym czasie oba bataliony weszły w skład 1 Dywizji Górskiej generała - porucznika Richtera von Lanza i otrzymały rozkaz zaatakować Lwów. W nocy z 29/30 czerwca 1941r. batalion Brandenburg 800 wszedł do Lwowa, gdzie brał czynny udział w mordowaniu Ŝydowskiej i polskiej ludności cywilnej. Następnie batalion ten został wysłany do DereŜni, gdzie brał udział w przełamaniu oporu ufortyfikowanej tzw. "Linii Stalina". Po wykonaniu tego zadania został wysłany na odpoczynek do Winnicy i Juzwynia.

Wcześniej, bo 30 czerwca 1941 r., po zajęciu

Batalion Nachtigall

Lwowa przez Niemców, banderowcy proklamowali powstanie niepodległego państwa na czele którego stanął rząd Jarosława Stećki, Niemcy kategorycznie zaŜądali wycofania proklamacji, jednak Ukraińcy odmówili. Odmowa ta zaowocował aresztowaniem przez Niemców niemal całej kadry przywódczej banderowców, łącznie ze Stepanem Banderą i Jarosławem Stećką, których osadzono w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. Rozwiązano takŜe spontanicznie powstałą na Ukrainie Zachodniej ukraińską administrację i policję. Niemcy obawiając się reakcji Ukraińców na te wydarzenia profilaktycznie rozbroili Ŝołnierzy batalionu "Nachtigall" a następnie wysłali ich do Neuhammer, gdzie prowadzono szkolenie bez broni. Stamtąd w październiku 1941 r. przetransportowano ich do Frankfurtu, gdzie zostali połączeni z batalionem "Roland". 21 października z połączonych batalionów powstał batalion policyjny

SCHUTZMANNSCHAFT BATALION nr 201

Roman Szuchewycz Został on sformowany w Frankfurcie z Ŝołnierzy ochotników rozformowanego batalionu Nachtigall i Rolland. Batalion składał się z 4 kompanii, komendantami których byli: Szuchewycz, Brigidier, porucznik Sidor i porucznik Pawlik. Ze strony niemieckiej nad batalionem "czuwał" oficer policji Moksy. Ochotnicy 1 grudnia 1941 roku Schutzmannschaft 201 podpisali jednoroczny kontrakt. 16 marca 1942 roku został wydany rozkaz o wysyłce batalionu na wschód i po trzech dniach batalion otrzymał kuchnię polową, zapasy Ŝywności i numer poczty polowej. Batalion wysłano na Białoruś, gdzie zmienił batalion łotewski przeniesiony na Ukrainę. Ukraińców włączono w skład 201 dywyzji ochronnej korpusu gen. Ericha von dem Bacha - Zelewskiego przeznaczonego do zwalczania partyzantki. Batalion ten został umundurowany w policyjne uniformy. Na wiosnę brał on czynny udział w pacyfikacjach na terenach Białorusi w okolicach Borowki, Lepela, Komenia, śar, Witebska i WoroneŜa. Po skończonym kontrakcie, 1 grudnia 1942 roku większość odmówiła jego przedłuŜenia. Batalion został przewieziony do Mogiłek i rozformowany 6 stycznia 1943 r. Wszyscy Ukraińcy zostali przewiezieni do Lwowa. 8 stycznia 1943 r. Niemcy aresztowali we Lwowie wszystkich oficerów batalionu oprócz Romana Szuchewycza, których jednak po tygodniu zwolnili. Od tej pory wielu oficerów batalionów "Roland" i "Nachtigall" kontynuowała walkę zasilając szeregi Ukraińskiej Powstańczej Armii, na czele której stanął Roman Szuchewycz

SCHUTZMANNSCHAFT BATALIONEN

W lutym 1942 roku w Kijowie zebrała się grupa wyŜszych dowódców ukraińskich formacji wojskowych: Pułku Kijowskiego Armii Czerwonej, Batalionu Bukowińskiego, a takŜe części batalionów Rolland i Nachtigall. Z Ŝołnierzy wspomnianych formacji niemieckie dowództwo chciało sformować ukraińskie bataliony policyjne.

Ostatecznie otrzymały one numery: 101-111, 113126, 129-131, 134-140, 143-146, 157-169. 101 batalionem dowodził sowiecki major Murawiec, 102 major UNR Szuryga - w batalionie tym słuŜył Roman Szuchewicz. 109 batalionem dowodził generał UNR Pawlenko. Ogólna liczba ukraińskich policjantów wynosiła ok. 35 tyś. Uczestniczyli oni głównie w operacjach zwalczania partyzantki. W lecie 1942 r. do zwalczania partyzantów na Białorusi został skierowany 101, 102 i 109 batalion. Z początkiem września dołączył do nich batalion 115 i 118. W 1943 r. część batalionów ukraińskich została włączona do niemieckich pułków strzeleckich (nr 31 - 38). W lecie 1944 r. bataliony policyjne poniosły cięŜkie straty w bojach z partyzantami, w wyniku czego rozformowano 109 batalion. Bataliony 57, 61 i 62 weszły w skład 30 dywizji grenadierów SS (rosyjskiej).

Ukraińscy policjanci w trakcie przyjmowania odznaczeń

Formacje ukraińskiej policji pomocniczej umundurowane były w mundury SS, mundury Wehrmachtu, i innych słuŜb III Rzeszy, a takŜe mundury ze zdobytych magazynów mundurowych innych krajów. Na czapkach Ukraińcy mogli nosić okrągły znak z Ŝółtym tryzubem na niebieskim tle. Od 1943 r. ukraińskie formacje nosiły na lewym rękawie munduru swastykę w wieńcu laurowym i napisem "TREU TAPFER GEHORSAM". Na pagonach mieli wyszytą swastykę.

BATALION "WOŁYŃ"

Batalion ten był jednym z głównych antypartyzanckich oddziałów ukraińskich. Nosił on równieŜ nazwę "Ukraiński Legion Samoobrony". Został sformowany w 1943 roku z Ukraińców, którzy patrzyli na Nimców z duŜą nieufnością. PoniewaŜ Niemcy nie chcieli mieć na swoim terenie działających przeciwko nim oddziałów ukraińskich, dosyć szybko dogadali się z dowódcami Wołynia. Obiecali im, Ŝe batalion zostanie wypozaŜony w niemiecką broń i umundurowany. śołnierze batalionu skierowali wówczas broń przeciwko Rosjanom. Batalion ten był dobrze wyposaŜony. Miał swoją artylerię, saperów, a nawet szpital polowy. Kadry dla tego bataliou kształciły się w stworzonej specjalnie w tym celu szkole oficerskiej. Batalion wydawał takŜe swoją gazetę "Ukraińskij Legioner". Po

wkroczeniu Armii Czerwonej Batalion Wołyński wycofał się na zachód i walczył w bitwach pod Bykowem i Krakowem. Walczył takŜe w Słoweni z partyzantami. W 1945 r wszedł w skład 14 Dywizji SS Galicja.

UKRAIŃSKA ARMIA WYZWOLEŃCZA

Wiosną 1943 roku Ukraińcy słuŜący w Wehrmachcie a takŜe w niektórych batalionach policyjnych zostali skupieni w nowej formacji zbrojnej - Ukraińskiej Armii Wyzwoleńczej - UWW. W jej skład weszli takŜe byli Ŝołnierze, J. Goebels wizytuje Legion Wschodni niektóre oddziały UPA, ochotnicy ze wschodniej Ukrainy, 200 słuchaczy szkoły oficerskiej w Saubersdorfie tzw. własowców, a takŜe byli Ŝołnierze sowieccy z wojennych obozów. Pod dowództwem gen. Kestringa odpowiedzialnego za sformowanie legionów wschodnich w 1942 r. UWW liczyła 50 tyś ludzi. W końcu wojny ta liczba wzrosła do 80 tysięcy. UWW wchodziła w skład Wehrmachtu i była podporządkowana niemieckim oficerom. Ukraińskim dowódcą był Pawlenko, a szefem sztabu pułkownik Pierto KriŜaniewski. W 1945 roku część UWW została przetransporotwana do pomocy 2 Dywizji UNA, która walczyła w Pradze.

Znaczna część Ŝołnirzy UWW zginęła w walkach z sowietami. Część została natomiast wydani sowietom i wywieziona do syberyjskich łagrów, skąd powrócili tylko nieliczni. Większość oddziałów UWW było umundurowanych w uniformy Wehrmachtu. Rozkazem Szefa Sztabu z 29 kwietnia 1943 roku Ukraińcy mogli nosić pagony i patki a takŜe Ŝółto niebieską owalną kokardę i Ŝółto niebieską naszywkę na ramieniu ze znakami YBB i tryzubem.

BATALION "ROLAND"

do którego nabór przeprowadzono na wiosnę 1941 r. w Austrii miał mieć w załoŜeniach bardziej "ukraiński" charakter niŜ "Nachtigall". Miał on mieć równieŜ inną "orientację polityczną", gdyŜ zdominowany został w odróŜnieniu od banderowskiego batalionu "Nachtigall" przez melnykowców. Dodatkowym czynnikiem odróŜniającym śołnierze Batalionu Roland Ŝołnierzy "Rolanda" od "Nachtigall" było takŜe umundurowanie, wzorowane na mundurach petlurowców.

Sześciotygodniowe przeszkolenie wojskowe batalion "Roland" przeszedł niedaleko Wiednia. 7 czerwca 1941 roku pierwsza grupa batalionu w liczbie 60 osób wyjechała do Rumunii na dalsze szkolenie wojskowe. Niedługo potem przyjechały tam równieŜ dwie kompanie - 200 osób. 5 lipca przyjechał równieŜ cały ukraiński sztab. Dowództwo liczącego 280 Ŝołnierzy batalionu objął ze strony ukraińskiej mjr Jewhen Pobihuszczyj, zaś ze strony niemieckiej Ernst Eikiern ze sztabu głównego armii południe. 27 lipca 1941r. Batalion Rolland został przydzielony do niemieckiej 11 Armii. Miał on uczestniczyć w walkach koło rzeki Prut. Jego głównym zadaniem było oczyszczanie okolicznych terenów, ochranianie obowiązkowych dostaw, oraz zakładów przemysłowych. W końcu lipca batalion został podzielony na 4 kompanie po 65 Ŝołnierzy. Na czele dwóch kompanii stali Niemcy, na czele dwóch ukraińscy oficerowie. Batalion"Roland" nigdy nie uczestniczył w walkach z Rosjanami na pierwszej linii frontu. Ich szlak bojowy wiódł z rejonu Jass w kierunku Odessy. Pod koniec sierpnia 1941 r. dotarł do miejscowości Dubosar, skąd został odesłany do Austrii. Po drodze został on jednak rozbrojony przez Niemców i 21 października 1941 r. odtransportowany do Frankfurtu, gdzie połączył się z batalionem "Nachtigall", o czym wcześniej wspomniałem.

Maksym Boroweć znany jako Taras Bulba-Boroweć rozpoczął organizowanie zaląŜków podziemnej formacji zbrojnej juŜ na jesieni 1940 r. Formacja ta ujawniła się podczas ataku III Rzeszy na ZSRR jako oddziały ukraińskiej milicji

"POLESKA SICZ"

Taras Bulba Boroweć

Oddziały siczy, liczące ok. 3 tysiące ludzi atakowały wycofujących się Ŝołnierzy Armii Czerwonej i funkcjonariuszy sowieckiego aparatu terroru. Po przejściu frontu przez te tereny, oczyszczały takŜe tereny bagniste i lesiste zachodniej Ukrainy z niedobitków Armii Czerwonej i sowieckich partyzantów. Niemcy potraktowali oddziały Poleskiej Siczy jako oddziały policyjne, jednak zdając sobie sprawę z tego, iŜ nie są one im organizacyjnie podporządkowane zaŜądali od Borewecia, aby przekształcił "Poleską Sicz" w zwykły oddział policyjny Schutzmannschaften, pod niemieckim dowództwem. Taras Bulba odmówił, w odpowiedzi na co w połowie listopada 1941 r. Niemcy cofnęli swoje uznanie dla "Poleskiej Siczy" i 15 listopada SD zaŜądała rozwiązania oddziałów. Bulba-Boroweć rozformował wówczas swoje oddziały i niemal natychmiast z jej członków rozpoczął organizowanie nowych oddziałów zbrojnych pod nazwą

"UKRAIŃSKA POWSTAŃCZA ARMIA" Obszar działania UPA Tarasa Bulby obejmował tylko część Polesia i Wołynia. W ramach UPA - B istniało 5 tzw. Latających Brygad składających się z kilku sotni kaŜda (kilkaset osób).

śołnierz UPA

Co prawda, za oficjalną datę powstania Ukraińskiej Powstańczej Armii przyjmuję się dzień 14 X 1942 r. jednakŜe siła pierwszych oddziałów była wtedy znikoma i centralnie niezorganizowana. W rzeczywistości pierwsze sotnie banderowskie powstały pod koniec 1942 r. ze scalenia bojówek OUN Bandery.

Swoje siły zbrojne powołali do Ŝycia równieŜ działacze OUN - M. Oddziały zbrojne Ukraińskiej Powstańczej Armii UPA - M zaczęto formować w marcu 1943 r. Miały one jednak bardzo krótki Ŝywot, gdyŜ po nieudanych próbach przeciągnięcia ich na stronę UPA Bandery, zostały przez banderowców rozbite.

W lutym 1943 r. III. konferencji OUN Bandery podjęła decyzje o utworzeniu własnych oddziałów zbrojnych, noszących początkowo nazwę

Latem 1943 r. doszło do rozmów T. Bulby-Borowecia z S. Banderą o utworzeniu wspólnych sił zbrojnych. W rzeczywistości w lipcu 1943 r. OUN-B siłą podporządkowała sobie większość oddziałów UPA-Borowcia oraz OUNMelnyka. Z pozostałych, niepodporządkowanych UPA - Bandery oddziałów Taras Bulba usiłował stworzyć nową siłę zbrojną pod nazwą

"UKRAJINŚKA NACJONALNO-REWOLUCIJNA ARMIJA" (OUNR) Formacja ta nie odegrała juŜ jednak większej roli.

Oficerowie UPA

Kadra dowódcza UPA rekrutowała się z dwóch źródeł. Pierwszym byli Ŝołnierze rozformowanego przez Niemców Schutzmannschaftsbatalion nr 201, w skład którego wchodzili Ŝołnierze batalionów Nachtigall i Roland. Drugim źródłem kadr dla UPA była podległa Niemcom ukraińska policja pomocnicza (ok. 5000 ludzi), której funkcjonariusze w zdecydowanej większości na wiosnę 1943 r. na rozkaz Stepana Bandery przeszli do lasu i zasilili szeregi UPA.

Dodatkowo oddziały UPA zasilali chroniący się w lasach przed niemieckim terrorem ukraińscy chłopi, śydzi a takŜe byli Ŝołnierzy radzieccy, którym udało się uciec z niemieckiej niewoli. Banderowcy prowadzili takŜe swoistą "mobilizację" a więc przymusowy pobór do UPA wśród zamieszkujących te tereny Ukraińców. Odmowa wstąpienia do UPA oznaczała najczęściej wydanie na siebie wyroku śmierci.

STRUKTURA ORGANIZACYJNA UPA

Na szczycie struktury organizacyjnej

Oddział UPA

UPA znajdowała się Komenda Główna. Podlegały jej komendy UPA działające na terenie trzech organizacyjnych obszarów, zwanych krajami. Podstawową jednostką UPA była sotnią (odpowiednik kompanii w polskim wojsku). Sotnią dzieliła się na 3-4 czoty (plutony), a czota na 3-4 róji (druŜyn). W roju, który dzielił się na 2 lanki (sekcje), było 7-12 "wojaków". Kilka sotni tworzyło kuriń (batalion), a 2 kurenie (lub więcej) stanowiło zahin (zagon, pułk).

Jednostki UPA były ściśle powiązane z terenową siecią OUN, jej podlegały, a wszelkie posunięcia były uzgadniane z prowidnykiem OUN. Na początku 1943 r. liczebność UPA Bandery była określana na 10-15 tysięcy ludzi i w przeciągu 1943 r. rosła w wyniku

prowadzonych mobilizacji oraz podporządkowania sobie w sierpniu 1943 r. UPA Bulby i oddziałów Melnyka. Przy końcu 1943 r. - po częściowej demobilizacji i wraz z róŜnymi terenowymi zbrojnymi oddziałami podziemia nacjonalistycznego - stan UPA był oceniany na 15-20 tyś. ludzi.

Oprócz oddziałów zbrojnych w strukturze UPA działały równieŜ organizacje paramilitarne, swoiste pospolite ruszenie tzw.

SAMOOBRONNI KUSZCZOWI WIDDIŁY (SKW) Kuszcz tworzyło 4 - 6 wsi (stanic). Głównym zadaniem kuszczy były działania mobilizacyjne, oraz logistyczne (zbieranie i magazynowanie Ŝywności, broni, odzieŜy, artykułów sanitarnych a takŜe transportu dla oddziałów UPA).

UPA od samego początku nie ukrywała zamiaru totalnego wymordowania ludności polskiej na terenach, które uznali za etnicznie ukraińskie. Dowodzą tego liczne zachowane odezwy i rozkazy w których wprost mówi się o "wyniszczeniu wszystkich Polaków i spaleniu ich osiedli". Pomordowane przez oddział UPA dzieci

Pierwszy masowy mord na ludności polskiej dokonany przez oddział ukraińskiej policji pomocniczej we wsi Obórki miał miejsce juŜ 13 listopada 1942 r. Co prawda nie była to jeszcze akcja OUN Bandery, ale zemsta za pomaganie partyzantom radzieckim przez mieszkańców wsi. Dokonana jednak została przez oddział ukraiński ze szczególnym okrucieństwem. Trzy miesiące później 9 lutego 1943 r. miał miejsce kolejny mord na cywilnej ludności polskiej dokonany przez ukraińskich nacjonalistów - UPA -Bulby we wsi Parośle.

Planowe, systematyczne i zorganizowane masowe zbrodnie na cywilnej ludności polskiej zaczęły się wczesną wiosną 1943 roku. Janowa Dolina,

Postójno, Japołot, Czudwy, Biczal, Lubasza Wielka, BereŜce, Nowostaw, Smyga, Zamczysko, Biłohorodka, Studynka, Cumań, Kołki, śuków, Serhijówka, Buhryn, Turzysk, Dorotyń,

DruŜkopol, Horochów, Marusin, Wydumka, Marianówka, Skurcz, Zaułek, Halinówsk, Marianówka, Perełesianka, Półbieda, Pyndyki, Hurby, Turków - to tylko niewielka część wsi, w których Ukraińcy wymordowali Polaków, niekiedy w bardzo brutalny, bestialski wręcz sposób przy pomocy wideł, siekier, młotów.

W sumie według bardzo ostroŜnych ocen oddziały UPA wymordowały ok. 60 tyś. Polaków.

W 1944 r. ofensywa Armii Czerwonej zmusiła część oddziałów UPA do wycofania się na zachód w rejon Bieszczad, okolic Przemyśla i Chełma. Upowcy dąŜyli do oderwania tych terenów od państwa polskiego i utworzeniu na nich przyczółka państwa ukraińskiego. Środkami do tego celu były działania podobne do tych na Wołyniu, choć stosowane nie na tak masową skalę. Walki z oddziałami UPA trwały na terenie Polski jeszcze w 1946 r., zaś na terenie ZSRR praktycznie do początku lat 50.

Inną ukraińską formacją zbrojną była

przemarsz ochotników SS Galizien we Lwowie

O utworzenie ukraińskiej jednostki wojskowej w ramach niemieckich sił zbrojnych OUN Melnyka zabiegała juŜ od 1941 r. JednakŜe istniały wtedy bataliony "Roland" i "Nachtigall" i Niemcy nie chcieli zezwolić na tworzenie innych ukraińskich jednostek. Dopiero 15 kwietnia 1943 r., Niemcy powołali przy głównym urzędzie Generalnego Gubernatora 12-osobowy Ukraiński Zarząd Wojskowy (Wijskowa Uprawa) z płk A. Bisanzem na czele, zaś 28 kwietnia 1943 r. gubernator dystryktu Galizien Otto Wächter po uzyskaniu zgody Hitlera zezwolili na utworzenie w ramach Waffen SS "Galicyjskiej Dywizji Strzeleckiej SS", złoŜonej z ukraińskich ochotników. Jednostka ta przyjęła nazwę

14. OCHOTNICZA DYWIZJA SS "GALIZIEN"

płk A. Bisanz

Do legionu

Plakat werbunkowy do SS Galizien

"Galizien" zgłosiło się w sumie ponad 80 tys. ochotników (w samym Przemyślu i jego okolicach - 1831 ochotników), z

czego ostatecznie przyjęto i przeszkolono ok. 11 tyś Ukraińców. W lipcu 1943 r. ukraińscy ochotnicy zostali przewiezieni do obozów szkoleniowych w Pustkowie koło Dębicy, na poligony ćwiczebne w Neuhammer na Śląsku, Norymberdze, Monachium, Treslau, a takŜe do innych miejscowościach w Niemczech, Francji i okupowanej Polsce.

W skład dywizji weszły ostatecznie 29, 30, 31 pułki piechoty, pułk zapasowy, oraz inne pododdziały dywizyjne. Z części ochotników uformowano takŜe pięć tak zwanych "pułków policyjnych" o numerach: 4,5,6,7,8.

W listopadzie 1943 r. Ŝołnierze, podoficerowie i oficerowie dywizji SS-Galizien złoŜyli przysięgę na wierność nie Ukrainie, ale Adolfowi Hitlerowi. Na czele dywizji "Hałyczyna" stanął niemiecki generał major Fritz Freitag, a szefem sztabu został mjr Wolf Heike. W sumie Niemcy stanowili około 11% stanu osobowego dywizji, obsadzając prawie wszystkie stanowiska dowódcze w sztabach, pułkach i batalionach.

Plakat Werbunkowy

Zołnierze dywizji SS-Galizien, a

Bitwa pod Brodami

zwłaszcza jej pułków policyjnych oskarŜani są o liczne zbrodnie na cywilnej ludności polskiej, w tym o dokonanie pacyfikacji polskiej wsi Huta Pieniacka, w następstwie której od kul i w płomieniach zginęło ponad 1.000 Polaków. Inny pułk dywizji SS-Galizien brał udział w zwalczaniu polskiego podziemia i radzieckiej partyzantki w okolicach Chełma. Udział tej jednostki w innych akcjach eksterminacyjnych, m.in. w akcji "Wehrwolf" na

Zamojszczyźnie, Chodaczkowie Wielkim, Podkamieniu, Siemianówce, Młynowie, Poturzynie i wielu innych miejscowościach wciąŜ jest obiektem badań historyków i pracowników IPN - u. Reichsfuehrer SS Hainrich Himler i Brigadefuehrer Freitag podczas inspekcji Dywizji SS "Galizia" w maju 1944 roku

Na

początku 1944 r. dywizję skierowano na front wschodni. W czerwcu 1944 r. skoncentro wano ją w rejonie Brodów, gdzie w dniach 14-22 lipca 1944 została okrąŜona i zniszczona przez nacierającą Armię Czerwoną. Podczas tej bitwy zginęło lub dostało się do niewoli około 7 tys. Ŝołnierzy dywizji. Po tej klęsce wielu Ŝołnierzy z rozbitej dywizji przeszło do oddziałów OUN-UPA. Stan liczebny dywizji szybko jednak został odtworzony z Ŝołnierzy pułku zapasowego, ukraińskich policjantów i ochotników, po czym na początku października 1944 r. skierowano ją do zwalczania powstania na Słowacji.

W końcu stycznia 1945 r. dywizję SS-Galizien przerzucono do Słowenii, gdzie zwalczała jugosławiańską partyzantkę komunistyczną.

UKRAIŃSKA ARMIA NARODOWA

12 marca 1945 r. został utworzony w Waimarze Ukraiński Komitet Narodowy (UNK), który miał reprezentować Ukraińców wobec III Rzeszy. Jednocześnie powołano Ukraińską Armię Narodową (UNA), do której miano wcielić wszystkich ukraińskich Ŝołnierzy, walczących po stronie Niemiec, w tym, przede wszystkim Ŝołnierzy dywizji SS "Hałyczyna". Dowódcą UNA został były oficer Wojska Polskiego gen. Pawło Szandruk, który 25 kwietnia 1945r. przekształcił 14 Ochotniczą Dywizję SS "Galizien" w

1. UKRAIŃSKĄ DYWIZJĘ UNA Liczyła ona ok. 15 tyś Ŝołnierzy. Ukraińcy sformowali takŜe

2. UKRAIŃSKĄ DYWIZJĘ UNA której skład był duŜo bardziej zróŜnicowany. Dywizja ta została stworzona z Ŝołnirzy brygady "Wolna Ukraina", Ŝołnirzy z UWW, ochotników z ROA, cywili wywiezionych na roboty do Niemiec, oraz ukraińców z oddziałów pomocniczych przebywający w Niemczech. Poszczególne oddziały tej dywizji formowano równocześnie w kilku miastach Niemiec, ale stanowiła ona jedną całość pod dowództwem Pietra Diaczenki. Zarówno 1 jak i 2 Dywizja UNA zostały przetransportowane do Czech, gdzie walczyły w składzie Grupy Armii "Centrum" praktycznie do końca wojny. W kwietniu 1945r. w skład UNA weszły takŜe inne oddziały ukraińskie płk. Tereszenki czy płk. Gudymy. 25 kwietnia część 1 Dywizji UNA złoŜyła przysięgę na wierność Ukrainie. Sztandar 1. Ukraińskiej Dywizji UNA

generał Pawło Szandruk

7 maja 1945r. ukraińskie oddziały UNA uznały kapitulację Niemiec, a chcąc uniknąć dostania się do sowieckiej niewoli, Ukraińcy przemaszerowali do zachodniej strefy okupacyjnej. Większość sił ukraińśkich poddała się w rejonie Tamsberga Anglikom, a komendant UNA i mniejsza część 1 Dywizji została internowana w amerykańskiej strefie okupacyjnej w Radsztadzie. Część 2 Dywizji walczyła do 11 maja 1945 r. Pozostałości tej dywizji takŜe przeszły do amerykańskiej i angielskiej strefy okupacyjnej zostały internowane w Danii, Belgii i Holandii. śołnierzy UNA alianci osadzili w obozach we Włoszech. Na wskutek zakulisowych działań dyplomatycznych Ŝołnierzy SS "Galizien" nie deportowano do ZSRR, lecz pozwolono im wyjechać do Kanady i Anglii.


Główna

 Dalej