Przekroj 01 2013

ad z Moniką Brodką -7 6

Więcej na:

W tym tygodniu me p1szemy...

,

... o ,.Gangnam Style". Ani tym

MARCIN PROKOP

sylwestrowym, w wykonaniu Maryli Rodowicz,

ZUZANNA ZIOMECKA

ani tym politycznym, w interpretacji polskiego ambasadora w Pekinie. Już lepszy byłby

Pierwszy raz zobaczyłem ją

Nie ufam liczbom. Może to

krakowiaczek.

humanistyczna fobia, ale

na scenie dekadę temu, jako juror programu "Idol". Mia­ ła lólat, niewyparzony ję­ zyk oraz talent i charyzmę,

gdy podziela ją "jeden z naj­

... o tym, że Beata l
ciekawszych mózgów eko­

Jak nie wróci, tez o niej nie napisz emy.

nomicznych naszych cza­ sów", to coś musi być na rze­

którymi mogłaby o bdzie­ lić dwukrotnie bardziej doświadczone wokalistki. Program wygrała. I co z tego?- pomyślałem wtedy

... o zespole Weekend. Bo o nim w kolej nym numerze.

gorzko- skoro w najlepszym wypadku i tak skoń­ czy jako niedroga oferta handlowa w laptopach paru niekompetentnych cwaniaków, nazywających sie­ bie menedżerami, promotorami czy producentami. Jak większość mniej lub bardziej uzdolnionych lu­ dzi, naiwnie pukających w naszym kraju do drzwi

czy. To dobry moment na wywiad z byłym doradcą

,

Havla Tomasem Sedlackiem (s. 24 ) który opowiada nam o fałszywej rzeczywistości, jaką przedstawia­

... o tym, że SLD rozpoczęty dopiero 2013 r. chce ogłosić Rokiem Edwarda Gierka. Nasze typy: Feliks Dzierżyński, Róża Luksemburg, Pawka Morozow.

wielkiej kariery.

ją jego koledzy po fachu, gdy modelują przyszłość i oceniają wartość państw przez pryzmat płaskich wartości liczbowych. Warto jego przewrotny pogląd na temat ograni­ czeń liczb przyłożyć do nakazu puszczania okre­ ślonejilościpolskiej muzyki na antenach radiowych.

Wiele sięnie pomyliłem. Ale kiedyvvydawało się, że

... o Ludwiku Sobolewskim, zawieszonym

Najpierw ustalono, że polska muzyka zajmie jed­

Monika Brodka już na stałe zasili ligę wykonawców

prezesie Giełdy Papierów Wartościowych.

ną trzecią czasu antenowego. Teraz okazuje się, że

z gatunku niekoniecznych, stał się cud. Podśpievvu­

CBA sprawdza, czy - by wspierać swoją

60 proc. nakazanej muzyki musi zostać puszczone

j ąca panienka z okładek plotkarskich pism zamieni­

dziewczynę aktorkę- nie został

w godzinach największej słuchalności. Co to za

ła się w dojrzałą, świadomą siebie artystkę, w której na równi zakochały się komercyjne radia,. jak i wy­

samozwańczym producentem filmowym. Mial być Oscar, będą Maliny.

magająca "alternatywna" publiczność. Nam opowia­

dziwaczny pomysł? Gdyby ustalono, że w kinac h mają nam serwować wieczorami konkretną por­ cję polskich filmów, najpewniej wpędziło by to nas

... o cięciach w alternatywnych stacjach

w objęcia pirackich serwisów. Choć dokumenty

Literacki baron Mlinchausen szczycił się tym, że

radiowych. O cięciach we wszystkich mediach.

Marcina Koszałki (s. 5 8) się obronią, częściej tra­

potrafił sam wyciągnąć się z bagna za włosy. Brodka

Postulujemy, żeby w tym sezonie pochować

fiałyby się efekciarskie obrazy typu "Bejbi Blues".

twierdzi podobnie. Tylko że jej to się udało naprawdę.

nożyczki.

A gdyby do tego w księgamiach rozpoczęto wiel­

da, jak doszło do tej transformacji (s. 6).

kie liczenie polskich książek, a w lumpeksach na­ RACZI
-------

rzucono procent polskich butów, mała żelazna kurtyna oddzieliłaby nas na nowo od świata. Na­ wet w języku liczbowym ten nakaz wyje absur­ dem. Stanowimy pół złamanego procenta popu­ lacji tej planety! W dodatku, jak podkreśla Brodka w rozmowie z HaniąRydlewską (s. 6), żyjemy w cza­ sach wielkiego muzycznego rozmnożenia i gatun­ kowej różnorodności. Dlatego ten nakaz, choć pozornie wspierający pol­ ską muzykę, paradoksalnie znokautuje same roz­ głośnie radiowe. Kto będzie wyczekiwał do nocy, by usłyszećmuzykę ze świata, która gra całą dobę w necie? Szkoda, bo radio i tak jest na ostatnich no­ gach. Zabierając temu dziadkowi wolność, nie ura­ tujemy rodzimej branży muzycznej. Przygotowujemy za to grunt pod kreatywną księgowość i intrat:ny handel procentami. Bo matma bez filozofii służy cwaniakom o wiele wierniej niż humanistom.

�

�<(

;:;: � o z

� 7 stycznia 20 1 3

3

7.01-13.01 SPIS TREŚCI

Więcej na:

AI
12 -c) NOWE MEDIA Facebook: kryzys zaufania P isze M a ria n n a Saska

16 -c) WSPOMNIENIE Ona Ter esę To rańską wspo m i na l
�

EWOLUCJE Telefon przeciw inwazji Woj ciec h Mi kot uszko

GRUBESPRAWY

24---,) EKONOMIA Uwolnijmy się od dylktatu liczb T o m a s Se dlacek w ro zmowie z G rze go rzem Sie mionczykiem oba la m it o wszechwiedzy e konom i stów

www

. ebookgigs . eu

42 -c) EZOTERYKA Czas wróżbitów Bi znes nie z tego ś wiata o p isuJe Grażyna Raszkowska

48 -c) ŚWIAT Z Internetem do amazońskiej dżungli Aleksandra Sta nisławska

52 -c) SPORT Szachy i show Norweski a rcymist rz pod lupą Jerze go Z iemackiego

56 -c) PRZODOWNICY Strasznie tłukłem Z Wojcieche m Ma n n e m ro zmawiają Ba rtos ia k & Klinke

KULTURA 58 -c) FILM Wszyscy jesteśmy Perquisami M a rc ina Ko szałkę, autora do kument u o po ls kiej repre zent acji na E u ro 2012, p rze p yt uje Hanna Rydle wska

64 -c) ARCHITEKTURA Wykolejeni M i ke Urba nia k przy p o min a t wó rców warszaws kich dworców

68 ---,)FANTY l FIDSZE Wybiera Tomek Rogalik Monika B rzywc zy

ADRES REDAKCJI 51, 00-838 Warszawa, 22 463 03 00, www.przekroj.pl, e-mail: [email protected]

ul. Prosta

Redaktorzy naczelni: Zuzanna Ziomecka Marcin Prokop Zastępcy redaktorów naczelnych: Hanna Rydlewska Monika Brzywczy (redaktor działu Kultura) Redaktor działu Grube S prawy :

Anna Gwozdowska

Red aktorzy:

Grażyna Raszkowska Grzegorz Sobaszek Sekretarz redakcji: Katarzyna Czarnecka Współpracownicy:

Kamil Antosiewicz, Wojciech Bańkowski, Kuba Dąbrows ki, Mateusz Farenholc, Paweł T.

Felis, Karolina Katowska, Angelika Kucińska, Marta Mach, Monika MacieJewska, Wojciech Mikołuszko, Katarzyna Nowakowska, Agata Napiórska, Agata Nowicka, Cezary Polak, Marek Raczkowski, Marianna Saska, Karolina Sulej, Stach Szabłowski, Mike Urbaniak

o

Projekt graficzny: Magdalena Piw war Pracownia graficzna: A

n drzej F ig atowskr

[email protected], Karolina Sekuła, Katarzyna Serek Obróbka zdjęć: Bogumiła Fotoedycja:

Kreczmańska, Bartosz Wójcik,

Tom asz Kieras, Krzysztof Rzeszotek Korekta: Ling Brett Strona internetowa: I
Wydawca: Presspublica sp. z o.o.

ul. Prosta

51, 00-838 Warszawa i marketing: Cezar y

Promocja

Piernikowski- p.o. Dyrektora

Marketingu i Rozwoju, Paulina Berska

30 -c) FACHOWCY Światła, kamera, aplauz! Po lskich a n imatorów

(p.be rska@ rp.p Q Biuro reklamy: Presspublica sp. z o.o.

publiczności p rze dsta wia Pat ryk Chilewicz

ul. Prosta 51, 00-838 Warszawa;

34 -c) MEDIA Telewizja totalna Andrzej Ga dlewski o Majewski m,

faks: 22 621 46 58, 22 625 61 57

Dyrektor działu agencyjnego:

L i s1e i Woje wódzkim w je dnej osobie

Filip Weichert- 22 463 Ol 88

36 -c) GENDER Żołn ierz bez względu na płeć Edyta Że mt a

RACZI
([email protected])

l ..,lłiłi... r:;] mt.liTillntmn � REM M·IIIM·I

!W,DiiłliUDr.iiU.rJIPW-l

72 -c) KINO Rein karnacja w limuzynie O nowym fil mie Leosa Caraxa pisze Do rota Ch robak

74 -c) MUZVKA PO!P z przyszłości Angeli ka Kucińs ka 7S -c) POPATRZ Złotoręki l
ROZMAITOŚCI 78 ---,)KUCHNIA Powrót polskiej ambrozji M i o dosytnia Ce zara P o laka

80 -c) WINO Francja, ka rton i róż Wojciec h Bań kowski raz jeszcze o tym, co się będ zie p iło w tym roku

FELIETONY 21 ---,)MARIUSZ ZIOMECKI: Łotry z galer ii i krakacze 41 ---,)ASIA BRONISŁAWSKA GOŚCINNIE: Role, któ re o dgrywamy, s am i powinniśmy reżys erować

70 ---,)MACIEJ NOWAI<: Pan od obia dów

PRENUMERATA TYGODNII
j

Prenumerata redal
Cena prenumeraty 2013 r.: Roczna: l 75 zl, kw a a : 46,80 zł

rta ln

Zam ó w ienie na prenumeratę należy składać e-mailem: [email protected] D dat owe nf ormac e te!. 800 120 19S; 22 463 00 87

o

k

r

j

Prenumerata kolporter�l
cz

ta ur ę p cz

Prenumerata na e-Wydania:

ww w . pr z ekroj .pl, www.sklep.rp.pl,

www.egazety.pl, www.e-kiosk.pl Do�tęp na stronę www i er ę na iPada Prenumerata na iPad przez App Stare: ty dz ień - O, 79 €, miesiąc- l ,59 €,

w sj

rok-19,99 €

Prenumerata na Android przez Google Play: tyd zi eń - 3,49 zl, ie i c - 6 ,8 9 zl, rok- 78 ,99 zt Dost p do serwisu oraz e-wydania przez przekroj.pl : tydzie ń - 2,89 zt, m1esiąc- 8,89 z( rok- 89,00 zl lnformaqe: se rw isypl atne@J rp.pl, tel. 22 46 30 066

m są ę

Zdjęcie na okładce: Yulka Wilam

4

PRZEKRÓJ numer 1

ROZMAWIA HANNA RYDLEWSKA, ZDJ ĘCIA YU LI
Brodkajest szczęsc1arą l

•

Udowodnlił a , że n ie trzeba grać o bciachowych piosenek, żeby osiąg nąć kome rcyjny su kces, a n i siedzieć w awanga rdowej niszy, by zys kać uzn a n ie krytyków o raz wymagającej p u bliczności . Przyznaje, że każdy a rtysta jest p rodu kte m, o n a też, ale równoleg l e stara si ę uwol n ić o d terroru muzycznych formatów. Na dob ry początek tego roku M o n ika Brodll
bardzo łatwo jest stać się osobą roz­

ła się konsekwencja co do tego, jak chcę

wyeksploatowanym p rzez świat reklamy,

poznawalną, zaistnieć w kolorowych

być postrzegana.

a l e też intrygującym, bo trudnym d o zdefi· n iowa n ,i a. Co to znaczy "być s o bą " w twoim

pismach. Wystarczy po prostu trzy razy pojawić się w telewizji, najlepiej

P'l a nując swoją ka rierę, myślałaś o a ntyprzy­

p rzypadku?

w programie śniadaniowym. Jeżeli

kładach, czyli o ludziach, któ rzy posiadali

Folegam na swoim instynkcie. Kie­

tylko twoje nazwisko z czymś kojarzy

wielki talent, ale z m a rnowa l i go w głu p i

dy wchodziłam do show-biznesu, nie

się ludziom, to już jesteś w tym kraju ce­

sposó b ?

miałam niczego więcej. Ani kontaktów,

lebrytą. Poniekąd przebyłam taką drogę

Byłam naznaczona antyprzykładami,

ani wiedzy, jak radzić sobie z ludźmi.

sama, bo najpierw byłam osobą rozpo­ znawalną, "znaną twarzą", a dopiero po­

głównie w związku z kiepskimi histo­

Rozmaite tmdne doświadczenia z po­

riami życiowymi zwycięzców "Idola".

czątków mojej kariery tylko utwierdziły

tern z moim nazwiskiem zaczęto łączyć

Gdy wygrałam ten program, czułam

mnie w przekonaniu, że muszę wierzyć

moją twórczość, jakieś pomysły i talent.

strach, a nie szczęście, bałam się, że

samej sobie. Jeżeli czuję, że ktoś lub coś

To była ostra walka o to, żebym była

źle skończę. Tak naprawdę niczym się

mi nie pasuje, nie próbuję tego tłumić.

oceniania ze względu na muzykę, a nie

Los mi sprzyja, skoro jestem dzisiaj tu,

plotki i intymne wynurzenia. Wymaga­

MONll
w momencie zwycięstwa. Oni- tak jak

gdzie jestem, bez wielkiego wysiłku. Sta­

ło to ode mnie ogronmej asertywności.

W lutym skoń czy 261at. Poch odzi z góralskieJ rodziny o muzycznych tradycjach. Popularność zdo była w 2004 r., po wygra n ej w programie ", d o l ". Jest autorką czterech płyt stu dyjnych : " Album" (2004), "Moje p i osenki " (2006), "Gran da" (201 O) oraz " LAX" (201 2).

ja - byli młodzi, nie wiedzieli, jak za­

ram się, żeby moje życie prywatne oraz zawodowe sprawiało mi przyjemność.

Czyli z jednej stro ny zdajesz się na instyn kt,

Wyznaczam sobie nowe cele, kolejne

a z drugiej prowadzisz jednak świadomą poli­

zadania i dążę do satysfakcji. Powiedz­

tykę, jeśli chodzi o swój wizeru nek?

my, że to zdrowy egoizm.

Folityka zaczęła się tal<: naprawdę w mo­

M ówisz, że s u kces os iągnęłaś bez wielkiego

mość tego, co chcę robić. Moje życie za­

wysiłku . A ja myślę, że to cholernie ciężka

wsze było związane z muzyką, ale nie

mencie, w którym osiągnęłam świado­

praca zawiodła cię na szczyt.

sądziłam, że będę znaną piosenkarką,

Samo wejście do show-biznesu było

to nie był mój cel. Kiedy znalazłam spo­

proste. Nie oszukujmy się - w Polsce

sób na to, żeby się z tego cieszyć, pojawi-

6

nie różniłam od moich poprzedników

wiadywać osiągniętym nagle sukcesem, i nie mieli pomysłu na siebie.

Ale nie miałaś p a rcia na szkło, nie chciałaś g rać na festiwa lach tańca i ! k iełbasy, jak n iektórzy la u reaci ",do la". Nie robiłaś takich rzeczy chyba n i gdy? Ro biłam, każdy to robił. Grałam na rozmaitych świętach miast, festynach do kotleta. Tak wyglądają nasze polskie realia. Jeśli chodzi o koncerty plenero-

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

7 stycznia 20 1 3

www

. ebookg ig s . eu

MUlYKA

7

W//R/////R/#///#//R//k//#///R#/&/R//7///#/,W//,;;

TEMAT TYGODNIA

Więcej na:

we, na początku kariery byłam artystką, którą łatwiej było zobaczyć na jakiejś otwartej imprezie niż na biletowanym koncercie. Dlatego -zapytana ostatnio o to, co uważam za swój największy sukces zawodowy -przywołalam ob­ razek spod pewnego klubu we Wrocła­ wiu, w którym zagraliśmy z zespołem koncert tuż po wydaniu "Grandy". Pa­ miętam, że podjechaliśmy wtedy pod klub, zobaczyliśmy kilometrową ko­ lejkę do wejścia i odpadliśmy. Nikt nie wróżył mi sukcesu, nie wierzył, że tak szybko mogę zdobyć zaufanie ambit­ niejszej publiczności, podbić odbior­ ców, którzy wykryją każdą nieszczerość czy artystyczną kalkulację. Uważam to za swój ogromny sukces. Ocz�iście nadal gram plenerowe koncerty, ale bar­ dzo selekcjonuję otrzymane propozy­

ej e -nie gram w centrach handlowych, w miejscach, które kojarzą mi się z ob­ ciachem. A równolegle jeżdżę w trasy biletowane, które świetnie się sprze­ dają. Cieszę się, że ludzie chcą chodzić cały czas na nasze koncerty.

Twój przykład p o kazuje, że komercyjny suk­ ces n ie musi być wca le okupiony bo�esnym

zmieniło, że teraz już mojego nazwiska

ochotę zagrać im na nosie i zrobić coś

a rtystyanym kom p romisem. Udowadn iasz,

nikt nie myli.

odwromego. Nigdy nie lubiłam, jak ktoś

Bywasz cyniczna w pracy? l
da mnie nieprzyjemne uczucie, że lu­ stępną płytę sami komponują.

że alternatywa albo dobra nisza, a l b o kiczo­ " wata masówl
mi mówił, co mam robić. Czasem dopa­ dzie chcą mi wejść na głowę i już mi na­

Cieszę się, że można pożenić pop z am­

Nie, absolutnie tak nie działam. Dbam

bicjami muzycznymi, mam nadzieję, że

tylko o to, żeby nie popaść w rutynę.

takich przykładów będzie u nas więcej

Jeżeli czuję, że coś mnie zaczyna nu­

W muzyce, ta k jak w modzie, obowiązu­

i więcej. Kiedy nagrywalam " Grandę",

dzić, to robię tak, żeby odświeżyć sy­

ją trendy?

czułam, że polska muzyka jest nie­

tuację, żeby praca znowu sprawiała

Myślę, że na pewno widać sezonowość

stety rozpięta pomiędzy skrajnościa­

mi przyjemność. A cynizmu we mnie

zjawisk w muzyce. Muszę przyznać, że

mi, bo albo jest alternatywa, która jest

nie ma. Zresztą w przypadku nagrywa­

jakiś czas temu byłam przerażona vvizją,

bardzo niszowa, siedzi w piwnicy i nie

nia "Grandy" miałam łatwiej, bo płyta

że moja twórczość, razem ze mną, stała

może z niej wyjść, albo polski main­

nie była obciążona żadnymi oczekiwa­

się elementem mody, kolejnym mod­

stream, w którym nie można odróżnić

niami -ani moich fanów, ani wytwórni.

nyrnhipsterskim projektem. Bałam się, że po kilku miesiącach ludzie się mną

od siebie wykonawców, gdyż są kom­ pletnie bezpłciowi. Siłą faktu należa­

W p rzypad ku E P-ki "lAX" oaekiwa nia już

zmęczą i totalnie mnie odrzucą. A nie

łam do tej masy, co mi doskwierało,

były, i to wyś rubowane.

bo czułam, że jestem indywidualistką.

Oczywiście mogłam pójść na łatwiznę

chciałam być artystką modną, "z pew­ nych kręgów", tworzącą dla wybranych. Czy fajerwerkiem jednego sezonu.

Nie chciałam stać w jednym rzędzie

i nagrać kolejną "Grandę". Ale kogo

z 15 innymi dziewczynami, które śpie­

by to cieszyło? Na przykład nowa pły­

wają podobne piosenki, a których na­

ta The XX jest powieleniem poprzed­

Jesteś m odną_ artystką. Wiesz o tym?

zwiska wszyscy przekręcają. Po prostu

niej, która się świetnie sprzedała. Nuda!

Być może. Będę robić tak, żeby tych rup­

miałam ·więcej do powiedzenia i mam

Fakt, że ludzie o czekują ode mnie ko­

sterów ciągle wyprzedzać i zaskakiwać

wrażenie, że od płyty "Granda" to się

piowania samej siebie, sprawia, że mam

(śmiech).

8

PRZEKRÓJ numer 1

W//#//4YP////##//#///#//#/ó'#//$//.W/#/hY//#//&///4W///#/.-Y///#/.-W//,W/#ff/#//$/,/$#/#/,/##//Y///#k//,//#Y///ff.

Więcej na:

r:w'

www

. ebookg ig s . eu

Dzień po tym, jak umarł Michael Jackson, zrobiłam sobie tatuaż z napisem "Thriller", dokładnie taką czcionką jak na albumie. Naprawdę uważam, że od dnia jego śmierci już nic w muzyce nie będzie takie samo. Skończyła się pewna epoka.

MUlYKA

Za muzyką coraz rzadziej stoi jakaś l i deo � l o­ gia. Dawni idole il ansowa l i swoje pog lądy, n ieraz radykalne, budowali całe systemy wartości, m ieli wyznawców" . Współcześnie " m uzyka jest Wl ko m uzyką. Mam wrażenie, że już nie do końca po­ trzebujemy; żeby ktoś nam mówił, jak mamy żyć. Aczkolwiek skąd się wziął fenomen filmu "Jesteś Bogiem"? W ła­ śnie z tęsknoty za artystami, którzy żyli

Nie kierujesz s.ię trendami muzycznymi, ale

tak, jak tworzyli. Może to nasze pokole­

z pewnością je dostrzegasz. To czego teraz

nie też potrzebuje jakiejś legendy; wła­

w m uzyce robić nie wyp ada?

snych idoli, czegoś na miarę "Solidarno­

Ogólna zasada, zawsze i wszędzie,

ści" i Lecha Wałęsy? Szukamy ikon lat

brzmi: "Nie wypada robić złej muzy­

90., że by w przyszłości móc opowiadać

ki". Gdybym miała się jednak pobawić

o nich dzie ciom. Potrzebujemy idoli na­

i wejść w szczegóły; to powiedziałabym,

szych czasów, nieraz za wszelką cenę.

że z pewnością nie są już modne pio­ senki a la The Be atles, czyli klasyczne

Tymczasem kto święci triumfy? Zes pół

melodyjne kawałki. By łam niedawno w Nowym Jorku i tam bardzo modna

Weekend, którego teledysk do utworu " O na tańczy dla mnie " wyświetlono już na YouTu­

jest artystka, która nazywa się Grimes.

be ponad 30 m l n razy. Kil ka lat temu ogło­

O pi niotwórczy portal Pitchfork jej utwór " O bHvion obwołał nawet p1iosen l<ą 2012 r. " No właśnie, ona jest teraz noszona na rę­

n iesłusznie. ja- tęsknią za melodiami. Bo disco polo

kach przez krytyków, a ja kompletnie

to w gnmcie rzeczy proste piosenki

szono w Polsce ś m ierć d isco polo. Chyba Cóż, może ludzie - podobnie jak

tego nie rozumiem. Dla mnie Grimes jest

z melodiami. Jakbyś odarła to z kiczu

odcięta od takiej muzyki, jaką lubię. Jest

i wiochy; to wysze dłby taneczny rdzeń,

przekombinowana , jakby ktoś ją wymy­

który podoba się wszystkim. GdybyBen

ślił na podstawie ankiety "Co teraz w mu­

Howard to nagrał, to pewnie byłby to hit!

zyce ma wzięcie?". Wczoraj oglądałam dokument o Nirvanie oraz o powsta niu

Mówiłyśmy, że za muzyką nie sto i już dzisiaj

pły ty "Nevermind". Wynikało z niego ja­

żad n a ideolog1ia. A może zastąpiła ją czysta

sno, że pomimo całej punkowej, bmdnej

estetyka? Muzyka łączy się dzisiaj z modą

stylistyki Nirvana czerpała z tradycji kla­

jak nigdy dotąd. Twoja muzyka, w pewnym

sycznej piosenki. Nie bez powodu ulu­

sensie, również jest projektem estetycznym:

bionym zespołem Kurta Cobaina było

zawsze d basz o wysublimowan ą oprawę

właśnie The Be atles. Dla niego najważ­

wizua lną swo:ich wydawnictw, teledysków,

niejsza była melodia. Jestem wychowa­

sesji zdjęciowych. Wygląd zaczyna wypiera ć

na w podobnej tradycji, na tym samym

treść?

patencie robienia piosenek.

Nie wydaje mi się, żeby to było coś no­ wego. Treść potrzebuje oprawy, nie

Przeszkadza ci, że ta tradycja się dzisiaj chwieje?

to małe dzieła sztuki. W pewnym mo­

Ciężko byłoby z tym walczyć. Tym

mencie marzyłam nawet, żeby studio­ wać reżyserię. Klip do "Dancing Shoes"

bardziej że nie ma szans na to, żeby

7 stycznia 20 1 3

ma w tym niczego złego. A teledyski

w naszych czasach pojawili się idole

to performance. Z góry założyliśmy; że

na miarę Kurta Cobaina. Dzisiaj muzyką

zbierzemy gmpkę ludzi, którzy nie po­

rządzi różnorodność, a nie kilku "wiel­

trafią tańczyć, i powiemy im, żeby dali

kich", których kocha cały świat. Coraz

z siebie wszystko, tańczyli do upadłego,

rz adziej w muzyce chodzi też o pasję

co kończyło się wymiotami i omdlenia­

wspólnego grania.

mi. Z kolei teledysk do "Varsovie" po-

9

Więcej na:

TEMAT TYGODNIA

www

. ebookg ig s . eu

wstał z prostego konceptu. ReżyserAn­

ru

tek Nykowski po długich dyskusjach za­

w Warszawie, gdzie akurat robiłyśmy

proponował, że będzie opowiadał o lu­

razem sesję. Cieszę się, że mogłam

po parku przed Syrenim Śpiewem

dziach, którzy jedzą śniadanie. Brzmi

mrugnąć w ten sposób do artysty,

banalnie i początkowo byłam nieufna,

którego śmierć strasznie przeżyłam.

jednak efekt pozytywnie mnie zasko­

Dzień po tym, jak umarł, zrobiłamsobie

czył. Klip bazujena kontrastach.Podoba

tatuaż z napisem Thriller", dokładnie " taką czcionką jak na albumie Jackso­

mi się, że Warszawa- zgodnie z rzeczy­

ar

Staram się nie zaglądać do przeszłości. Czy to nie dziwne, że artystl
wistością - została przedstawiona jako

na. Naprawdę czułam, że od dnia jego

wielowymiarowe miasto, pełne zarów­

śmierci już nic w muzyce nie będzie ta­

część dała się nabrać, kupiła bajeczkę,

no piękna, jak i brzydoty. Ludzki ka­

kie samo. Król umarł, skończyła się era

bo woli skupiać się na łzawych histo­

lejdoskop. Gdybym miała powiedzieć,

niesamowitych zjawisk , teledysków,

riach niż na muzyce.

o czym jest

to wydaje mi się,

które trwają po 15 minut, i kosmicznych

że ten projekt opowiada o człowieku.

budżetów. "Thriller" to do dziś najlepiej

W min ionym roku doszło do gło ś nego pro­

O jego słabościach, o podskórnych lę­

sprzedający się album wszech czasów.

testu środowiska teatralnego w Polsce,

"LAX",

kach. O warszawiakach z różnych śro­

głównie warszaws . k iego. Protestujący ukuli

dowisk, którzy żyją obok siebie, kochają

Są tacy, którzy twierdzą, że lady G aGa jest

się i nienawidzą jednocześnie.

współczesnym Miic haelem.

hasło.: Teatr n ie jest produktem, widz nie " jest ! k l ientem". A gdyby przyłożyć ten sza blon

Nie, błagam cię. Jak ktoś tak mówi,

do m u zyki? Jest ona produktem czy n ie?

O lękach i n nych ludzi, ale też twoich?

to po prostu mam ochotę wziąć szty­

Ty sama czujesz się jak produkt?

Piosenka o Warszawie była dla mnie

let i go wykastrować. Nienawidzę Lady

W iadomo, że w pewnym sensie jestem

ważna z osobistych względów. Dłu­

GaGi, to jest dla mnie kompletna ście­

produktem, na którym ktoś zarabia

go nie mogłam pokochać tego mia­

ma i przeciwieństwo M ichaela Jack­

pieniądze. Istnieje prosta zależność:

sta, czułam się tutaj wrzucona na siłę.

sona. Jego dziwactwa brały się z oso­

jeśli jako artystka chcę dotrzeć do du­

Bo to przecież nie było tak, że ja sobie

bowości, talentu czy charyzmy, jej są

żej grupy osób, to potrzebuję też ludzi,

Warszawę do mieszkania wybrałam,

efektem chłodnej kalkulacji. U niego

którzy mi w tym pomogą, żeby szersza

przeprowadziłam się tutaj raczej z przy­

najbardziej wykręcone rzeczy mieściły

publiczność się o mnie dowiedziała,

padku i ze względów czysto zawodo­

się w granicach dobrego smaku, u niej

kupiła moją płytę. Rzecz jasna, że nic

wych. Pamiętam, że bardzo często gu­

są muzycznym fast foodem ubranym

nie jest za darmo, więc płacę za to jakąś

biłam się w Warszawie, ciężko mi było

w surowe mięso.

cenę. Usiłuję jednak żyć zgodnie z pew­

zbudować prawdziwe relacje z ludźmi,

nymi ideałami, wierzę, że artyści two­

znaleźć przyjaciół. Ta piosenka jest też

A lana Dei Rey, na której czerwcowy koncert

rzą po to, żeby wywoływać w ludziach

o tym, że to miasto się zmienia, że na uli­

w Polsce b ilety już zostały wyprzedane?

emocje, zmuszać ich do przemyśleń.

cach jest więcej cudzoziemców, którzy

Kolejny dziwny dla mnie fenomen. Te­

Daleka jest mi sztukaAndy'ego Warhola

chcą się tu z własnej, nieprzymuszonej

raz właściwie wszystko jest już możli­

w takim rozumieniu, że to jest po prostu

woli przeprowadzić. Fascynuje mnie

we. Możesz pójść do agencji reklamowej

sztuka nastawiona na sprzedaż, skrajnie urynkowiona.

to, biorąc pod uwagę poziom naszej

i powiedzieć: "Mam dwie bańki i chciał­

tolerancji. A jednak ludzie z zagranicy

bym wypromować jakąś artystkę, która

zaczynają dostrzegać w Warszawie coś

ma wyglądać tak i tak, śpiewać dla takich

specjalnego, urokliwego, melancholij­

ludzi". I zgłasza się jakaś dziewczyna,

Patti Sm ith w a utobio g rafii "Poniedziałkowe dzieci " na pisała: "Ba liśmy się, że m uzyce,

nego i lirycznego.

która za wszelką cenę jest w stanie się

która daje nam s iłę, g rozi śm ierć z ducha·

tego podjąć, nawet za cenę zmiany swo­

wego głodu. B a liśmy się, że zatraci poaucie

jej twarzy i nazwiska.

celu, że trafi w tłuste łapska, że ugrzęźnie

Dlaczego ludzie to kupują? Co to mówi o na­

w bagnie widowiskowości, mamo ny i ba nal­ nych technianych sztuczek" . Masz czasem

Nad "lAX'' unosi się d uch M ichaela Jacksona. Skąd się tam wziął?

Składam mu hołd w piosence Dan­ " cing Shoes", proszę go o to, żeby na­

szych czasach, o tym, jak ludzie odbierają

uczył mnie tańczyć. Taki miałam po­

m uzykę?

takie obawy? Widziałaś tłuste łapska " , któ· " re w twoją stro nę sięgały?

mysł na tekst. Potem pojawiła się sty­

Niestety, dorobiona przez marketin­

Nie wiem, czy powinnam się jakkolwiek

lizacja nawiązująca do Michaela oraz

gowców historia jej pomogła i podkrę­

porównywać do Patti Smith, bo ja jed­

poza na zdjęciu, które powędrowało

ciła zainteresowanie jej osobą, bo mu­

nak jestem twórcą, który działa w popie,

na okładkę EP-ki. Co ciekawe, zdjęcie

zycznie niewiele za tym stoi. Myślę, że

powstało trochę mimochodem. Yulka

wiele osób już przekonało się, że to jest

W ilam zrobiła mi je podczas space-

dziewczyna pozbawiona charyzmy. Ale

10

Ostatnią EP-kę Brodki "LAX'' promował sin giel "Varsovie "

czyli w muzyce głównego nurtu. Nie ro­ bię artystycznych eksperymentów, skie­ rowanych do małej grupy osób, ale sta-

PRZEKRÓJ numer 1

-r-W//////.W/#/hY/Y#///&//,//#//Y/.-Y///#/.-W///#//Yó'//Y/Y//Y///&'#-Wó'/#/Y//Y##///#k///ó'/ó'#/ff.

Więcej a:

www

. ebookg ig s . eu

MUlYKA

vvrażenie, że to nie jestem ja , że te kawał­

płaci i nie ma sprzętu, na którym mo­

ki niewiele o mnie mówią.

żesz dać profesjonalny koncert. Dzi­ siaj malujemy salę prób. Po wywiadzie

Wstydzisz się s wo ich starych piosenek?

łapię z chłopakami za farby. Wczoraj

Nie, raczej d bam o spójność moich kon­

odkurzaliśmy salę i zdzieraliśmy tynk

certów. Gram dwa stare utwory, bo one

oraz gruntowaliśmy podłogę, a dzisiaj

po przearanżowaniu w warstwie tek­

będziemy ją malować.

stowej są w stanie jeszcze jakoś skleić się z całą resztą. To, co robilam kiedyś,

Kim są pozostali ało nkowie zespołu?

zgrzytałoby z "Grandą" czy numera­

Właściwie nie wiem, czy ja w ogóle po­

mi z LAX Porównanie dwóch pierw­

winnam o tym mówić, bo nie odbyła się

"

"

.

szych płyt z dwiemakolejnymi pokazuje,

jeszcze żadna próba, więc może być tak,

jakwielki zwrot artystyczny wykonałam.

że po dwóch tygodniach wyrzucą mnie

Oczywiście był on bardzo ryzy kow­

z tego zespołu. Tym bardziej że mam

ny, niektórzy wietrzyli ściemę, kolejny

w nim nie tylko śpiewać, ale też grać

chwyt wytwórni. Jednak udowodniłam,

na gitarze. Przechodzę dopiero począt­

że zmiana jest autentyczna. Pomogło

kową drogę, jeśli chodzi o gitarę, i wszyst­

mi też to, że byłam już wcześniej roz­

kiego się uczę, więc jeśli chłopaki stwier­

poznawalna, więc wszyscy byli ciekawi,

dzą, że się nie nadaję, to po prostu mnie

jakabędzie ta "nowaBrodka''.Ludzie py­

wymienią na kogoś innego.

tają mnie czasem o to, co bym poradziła młodym muzykom albo jakajest moja re­

To ciekawe, że działasz na przekór wszyst·

cepta na sukces. Nigdy nie wiem, co od­

kiemu. O siąg nęłaś komercyj ny sukces,

powiedzieć. Po prostu uważam, że jestem

ale ciąg nie cię do garażu.

szczególnym przypadkiem.

Zdecydowanie. Jestem nienasycona , ciągle chcę więcej i inaczej. Wyrosłam

Jesteś szaęśdarą?

z robienia rzeczy pod czyjeś dyktando. Moje życie jest teraz po prostu ...

ram się działać w zgodzie ze sobą i do­

Myślę, że tak. Nie, no tak, absolut­

bieram rozsądnych współpracowników.

nie. Obiektywnie rzecz biorąc, nie

Oni mnie znają, starają się za mnąpodą­

ma w moim życiu teraz nic, co by mnie

.. . świetne?

żać i na siłę do niczego mnie nie prze­

w jakiś sposób ograniczało - i finan­

Dużo ciekawsze teraz niż kiedyś. Czuję,

konują, nie sprzedają nmie jak wielkie

sowo, i twórczo. Mam wrażenie, że

że mogę zdobywać świat.

wytwórnie. Dla nich artysta jest produk­

na więcej rzeczy mogę sobie pozwolić.

tem z katalogu. Parniętam to, bo byłam

Niby zeszłam do "undergroundu", a jest

To jest twój aas?

w takiej wytwórni. Teraz jest inaczej

u mnie coraz ciekawiej, coraz fajniej,

Czas Brodki! (śmiech) Myślę, że póki je­

- pracuję z ludźmi, którym ufam, któ­

otwierają się dla mnie nowe możliwo­

stem zdrowa, mam biegunkę pomysłów,

ści i cały czas szukam nowych środków

chcę robić jak najwięcej rzeczy, wyjeż­

wyrazu.

dżać za granicę, grać koncerty, brać

rzy widzą we mnie człowieka. Parniętaj jednak, że łatwiej jest ci teraz dyk­

udział w różnych projektach, a do tego

tować wa runki, bo osiąg nęłaś s u kces. Debi u ­

A aym się teraz podniecasz?

jeszcze spotykać się z moim zespołem

ta nci nie mają wielkiego wyboru �m uszą go·

Tym, że zakładam nowy zespół. Tym, że

oraz mieć czas na próby, to jest dobrze. Prawdopodobnie nadciągają najlepsze

dzić się na terro r wielkkh wytwórni. Bo albo

mogę sobie na to pozwolić oraz mogę

się poddadzą, albo ktoś pokaże im drzwi.

realizować projekty niezwiązane ściśle

lata mojego życia. Kiedy ma się dwa­

Masz rację. Dlatego nie myślę z poli­

z własną twórczością.

dzieścia kilka lat, trzebarobić wszyst­

w tej całej marketingowej machinie.

Co to za zespół?

Wyciskać z życia, ile wlezie. Nigdy nie

Wiem, że to zazwyczaj są ciężkie ży­

Punkowy (śmiech). Prawda jest taka, że

słynęlam z alkoholowych libacji czy

towaniem o tych, którzy biorą udział

ko, żeby mieć później co wspominać.

ciowe wybory. Sama staram się nie pa­

zawsze o tym marzyłam. W bardzo mło­

narkotykowych odjazdów, więc cho­

trzeć w przeszłość. Czy to nie dziwne,

dymwiekuzostałam wrzucona. do show­

ciaż punk rock mi zostaje. Obiecałam

że na koncertach gram materiał, który

-biznesu i od razu na przód sceny. Ni­

sobie, że na razie nie przysiądę, nie od­

ma niewiele ponad godzinę, chociaż

gdy nie miałam szansy przeżyć garażo­

puszczę. I namawiam wszystkich, żeby

na koncie mam już cztery płyty? Nie

wego grania, występów w małych klu­

w tym świeżo rozpoczętym roku poszu­

gram już swoich starych utworów, mam

bach, gdzie nikt cię nie zna, nikt ci nie

kali w sobie podobnej energii. "''D

7 stycznia 20 1 3

11

Więcej na:

AKTUALNOŚCI

www

. ebookg ig s . eu

MARIAN NA SASKA, I lUSTRACJA KATIA SEREK

Facebook: kryzys zaufania Weszliśmy w Facebooka j a k w m a sło . M asowo zasiedli li śmy tę p rzestrzeń społeczną i dopiero po fa kcie za częło d o nas doci era ć, że to j e d n a k teren prywatny, g dzie n i e my u sta lamy zasady. Ogro mn i e nas za s koczyło, że rzeczy, któ re wnieśliśmy ze sobą d o FB, stały się współwła s n o ś cią fi rmy, któ ra m oże ich używać d la własnej ko rzyści. l zaczęl iśmy p rotestować.

N

ajgłośniej robią to ostatnio

wych gu zików ( " lubię to " , " u dostęp­

klientów (American Customer Satis­

austriaccy stu denci,

którzy

nij "), bo to pozwala na gromadzenie

faction Index). Głównymi p owodami

założyli grupę

danych u żytkowników bez ich wiedzy

niezad owolenia facebookowiczów są:

i zgody.

kwestie prywatności, ciągle zmienia­

w

grudniu

Europ e vs. Faceb o ok i planuj ą pozwać giganta do Europej skiego Trybunału

Skąd ta narastaj ąca fala emocj i ?

S prawiedliwości. I wyto czyli ciężkie

U żytkownicy tworzący media spo­

j ący się produkt i duża liczba reklam. Facebook j est

w p o siadaniu li­

działa, bo ich zdaniem polityka p ry­

łecznościowe czują się j e go właścicie­

sty kontaktów, wiadomo ści, zdj ęć, hi­

watności serwisu narusza europ ej skie

lami. Facebook j est wart tyle, ile j ego

storii rozmów p onad miliarda ludzi.

prawo dotyczące przechowywania da­

klienci. A o kazuje się, że ci wcale nie

W grudniu 2012 r. został znacznie

nych osob owych i zarządzania nimi.

są zachwyceni p oziomem j ego u sług.

uproszczony sposób, w j aki możemy

Max Schrems, student p rawa uni­

Facebook zdobył tylko 61 p kt (na 100)

kontrolować swoje ustawienia prywat­

wersytetu w Wiedniu, inicjator całej

w amerykańskim b adaniu satysfakcji

ności. W prawym górnym rogu ekra­

akcji, przekonywał m .in. na łamach " New York Tim esa", że polityka pry­

Prywatność na FB

watności Faceb ooka, którą o bowiąz­ kowo przy założeniu konta musi za­

•

celowo tak nieprecyzyjnie sformuło­

użyt kownika . •

3 00 tys. euro i dlatego austriaccy stu­ denci na stronie Crowd4privacy.org zbieraj ą fundusze potrzeb ne do prze­ prowadzenia akcj i. To niej edyne kłopoty Facebooka w Europie. W sierpniu zeszłego roku Viviane Reding, unij na komisarz ds. sprawiedliwości, zwracała uwagę,. ż e firmy działaj ące n a terenie Unii m u ­

)

to zweryfikowa ć . •

lei niemiecki land Schleswig- H olste­ sowania na ich stronach face bo oko-

12

Każdy może cię oznaczyć n a zdjęciach i w p os tach. J eśli nie podoba ci s i ę to, że ktoś cię ozna czył, możesz u su n ąć zna czn i k .

•

N ie tracisz p ra w a utorskic h po u m i eszcze n i u zdjęcia n a Fa ceb o o k u czy l n stagr a m i e .

•

Zdjęc i a , które us u n iesz z Facebooka, zni kają z jego s erwerów w ciągu 30 d n i . Zmia ny te zostały w p rowadzone w s i e r p n i u 2 0 1 2 r.

•

O b e cn i e Fac ebo o k w cel a ch reklam owych wykorzys t uje tylko twoje

zdj ęcie profilowe, a n i e foto grafie z a l b u m ów. •

szą stosować się do j ej polityki. Z ko ­ in zakazał miej scowym urzę dom sto­

Możesz s p rawd zić, j a k twoją Oś Czasu widzą i nne osoby, na p rzykład znaj o m i c zy os o b y o bce (użyj ikony któ d ki, żeby

ż eniami o naruszenia prywatno ści. Proces sądowy m o że ko sztować nawet

Twoje zdjęc ie p rofilowe i i nformacje, które o z naczysz ja ko public zne, są widoc zn e dla każdego, nawet niezalogowanego

akceptować każdy u żytkownik, j est wana, by chronić serwis przed oskar­

- fakty

•

Facebook nie s p r z ed aj e twoich d a n ych osobom t r zecim. Według

nu znaj duje się ikona kłódki, za któ­ rą kryj e się dostęp do najważniejszych ustawień. Kto może zobaczyć do da­ wane przeze mnie treści? Kto może się ze mną kontaktować? Jak m ogę unie­ możliwić komuś przeszkadzanie mi? Wszystko

wytłumaczo ne

j e st

pro­

stym j ę zykiem. - Wierzymy w to, że im lepiej rozumiesz, kto może zoba­ czyć to, co publiku j esz, tym lepsze bę­ dzie twoje doświadczenie n a Facebo­ oku - napisał pro duet manager Samu­ el Lessin . Trzeba pamiętać, że nasze praw­ dziwe dane są niezwykle cenne nie tylko pod kątem m arketingowym, ale przede wszystkim ze względu na b ez­

info r m a cj i w serwisie m ijałoby się to z jego m isją i c elem

pieczeństwo. Jeśli nie są odpowied­

biznesowy m .

nio chronione, mogą zostać użyte

Tylko z n aj o m i użytk ow n i ka widzą w rekla mac h i nformację o jego działa niach .

do kradzieży tożsamości, włamania się na inne konta (np. b ankowości in­ ternetowej) lub do stalkingu. Wiąże

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

7 stycznia 20 1 3

www

. ebookg ig s . eu

NOWE M EDIA

13

AKTUALNOŚCI

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

się to z ogromną odpowiedzialnością,

Crunch. To prawda, że choć tysiące

zumieją j ako utratę praw autorskich.

która ciąży na Faceb ooku (i innych

osób deklaruj ą usunięcie swoich kont,

Wszystko, co unlieszczasz na Facebo­

m e diach społecznościowych). Inter­

więks zość z nich tego nie robi, a liczba

oku, należy do ciebie. Po usunięciu

nauci, zdając sobie z tego sprawę, co­

użytkowników ciągle wzrasta. " Cho­

zdj ę ć lub całego konta licencj a, której

raz gorliwiej o b s erwują to, co dziej e

dzi o to, dlaczego wyszliśmy z założe­

udzieliłeś, wygasa i Facebook traci pra­

się z ich danymi, a każda zmiana p o­

nia, że Instagram ma zamiar zrobić coś

wo do wykorzystywania twoich foto­

lityki prywatności p o dlega skrupulat­

złego. Dlatego, ż e teraz należy do Face­

grafii.

nej o cenie ekspertów, blogerów i sa­

bo oka? Dlaczego sądzimy, że Facebook

W rze czywistości FB prezentuj e

mych użytkowników.

m a zanliar zrobić coś złego? Te serwi­

w reklamach tylko twoj e zdj ęcie profi­

sy maj ą m odel biznesowy, który polega

lowe. - Ludzie lubią wiedzieć, co lubią

lnstagram, czyli tam i z powrotem

na wyświetlaniu reklam, dzięki czemu

ich znajomi. Dlatego łączymy reklamy

Jak przekonał się ostatnio serwis Insta­

ty m ożesz korzystać z ich usług za dar­

z informacj ami o znaj omych, bo to uła­

gram, kilka niefortunnie sformułowa­

mo. Wiele serwisów działa w ten spo-

twia znalezienie interesuj ących pro­

nych zdań w regulaminie może wywo­

sób, na przykład Google" - pisze

duktów i usług w oparciu o znaczni­ ki " lubię to " i informacj e udostępnio­ ne przez znaj omych - czytamy w ser­

łać skandal i p otencjalny exodus użyt­

Siegler.

kowników. Facebook zakupił Insta­ grama, serwis służący do edycji i pu­

Reklamowe mity

blikacj i zdj ęć,. w 2012 r. za 7 1 5 mln

Na

dol. Największym atutem serwisu

co

tak

wisie. Innymi słowy FB wykorzystuj e

na­

wiedzę o tym, co robisz, aby wesprzeć

prawdę

zgadza­

przekaz reklamodawców. Możesz wy­

nie są wcale specj alne filtry fotogra­

my się,

umiesz­

łączyć możliwo ść łączenia twoich za­

ficzne, które nadają zdj ęciom cha­

czając swoj e zdję­

chowań na Faceb ooku z reklamami

rakter vintage, lecz jego użytkownicy

cia

w dziale Ustawienia Konta.

i sieć społeczno ściowa, którą tworzą. Po zmianie regulaminu w z

grudniu

wielu

Udzielamy

83 proc. przychodów serwisu po­

licencji

chodzi z reklam wyświetlanych na

na ich wykorzystywa­

stronie i prezentowanych na różne

serwisowi

nie. D otyczy to zresz­

sposoby. S erwis daj e reklamodawcom coraz więcej przestrzeni i możliwości

Chodziło

wszystkich treś ci publi­

docierania do użytkowników. Jednym

sformułowa­

kowanych na j ego łamach.

z nowszych p omysłów na reklamę są

Nie ma to j ednak nic wspól­

tzw. zdarzenia sp onsorowane, ro dzaj

n ego z tym, co niektórzy ro-

reklamy sp ołecznościowej . Informuj ą

wisu. nia,

Face bo-

tą nie tylko zdjęć, ale

nich

zagroziło

o dejściem z ser­ o

oku?

na

j akimi

się

posłużono. Wiele osób zrozumia­ ło,

że

Instagram

ma zamiar sprzeda­ wać zdjęcia pu­ blikowane przez u żytkown ikó w. Założyciel serwisu Kevin Systrom szybko zareagował i napisał na blogu, że Instagram nie ma takiego zamiaru, a kontrowersyjne zdania zo stały usu­ nięte z regulaminu. Tego typu fale niezadowolenia nie są niczym nowym. "W zeszłym roku o puściliśmy Facebo oka. Sześć nliesię­ cy temu Twittera. Dzisiaj opuszczamy

Profilowy Alcatraz JAK ZATRZASNĄĆ SWOJE DANE NA FACEBOOKU? 1 . Odwiedź Dziennik Aktywności, który u możli wia kontrolowa nie treści i wydarzeń

face book.com/setti n g s wejdź w zakładkę Subskrybe nci i wyłącz ,.zezwalaj na subskry b owa nie". 4 . N ie i n staluj p o d ej rz a nych aplikacj i,

związa nych z twoi m p rofilem. Tyl k o

n p . takich, które maJą p okazać, kto

ty widzisz swój dzienn ik. Te u stawienia

odwiedzał twój profil, i usuń ws zystkie,

mają wpływ na personalizację rekla m . 2 . Wejdź n a stronę Face b o o k.co m /sett i ngs,

wybierz z m e n u po lewej i nt e re sujące cię zag a d n ienia i d o p a suj d o swoich p otrzeb ustawienia d la reklam, a p li kacji i s u b sk r yp cj i . W m iejscu: ,.Łącz m oj e

których nie używasz ( n p . q uizy, g ry ) .

5. Za każdym razem wylogowywuj się. Fa ceb ook jest w sta n i e śledzić twoje ruchy w sieci, jeśli p ozostajesz zalogowany.

6. N ie umi eszczaj swojej daty u rodzenia i d a nych a d resow ych w profi l u . N um er

Instagrama. Ale zaraz, czy przez >>opu­

działania społecznościowe z rekl a m a m i d la

ś ciliśmy« masz na myśli to, że przesta­

komórkowy oznacz jako widoczny tylko

następ ujących osób" zaznacz: n i kt.

d la cieb ie.

liśmy korzystać z tych serwisów? Nie, tak nie zrobiliśmy" - napisał na Twit­ terze poirytowany MG Siegler ze zna­ nego technologicznego serwisu Tech-

14

3 . Wyłącz o pcję s ubskrypcj i, któ ra p ozwala

7. Nie k l i kaj w l i nki, które dotyczą

n a śledzen i e cię p rzez osoby, które

,.atra kcyj nych" te matów, np. najgorętsze

nie s ą twoimi znaj o my m i - na stro n i e

laski n a FB, bo m ogą wyłudzać d a ne .

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

NOWE M EDIA

one między innymi o tym, że twoi zna­

tym kupę fraj dy. Typowa rodzinna

twoich znajomych dotyczące tego, kto

j o mi polubili daną firmę, osobę czy or­

fotka, wszyscy się śmieją, robią miny,

może oglądać ich treści, mogą p odwa­

ganizacj ę lub zameldowali się na lotni­

w tle brat miliarder. Znana w świe­

żyć twoje własne ustawienia.

sku. W 2011 r. został wniesiony pozew

cie mediów cyfrm"l}'ch Callie Schwe­

do kalifornij skiego sądu o to, że "''Yko­

itzer zobaczyła to zdjęcie na Facebo ­

berg i usunęła zdj ę cie, które zdąży­

Schweitzer

przepro siła

Zu cker­

rzystywanie takich informacji j est bez­

oku i opublikowała j e n a Twitterze.

ło już j ednak rozej ść się po sieci. Wy­

prawne. Facebook będzie naj prawdo­

Randi Zuckerberg napisała oburzona:

dawałoby się, że już po wszystkim,

po dobniej musiał przeznaczyć 20 mln

"Nie wiem, skąd masz to z dj ęcie. Opu­

ale Zuckerberg musiała mieć o stat­

dol. na wypłaty o dszkodowań, co dla

b likowałam je tylko dla znaj omych

nie słowo i napisała: " Cyfrowa etykie­

poj edynczego użytkownika oznacza

na FB. To, że udostępniłaś je na Twit­

ta: zaws ze p o proś o pozwolenie, za­

możliwość otrzymania do lO dol. Pie­

terze, j e st b ardz o niefaj n e".

nim

opublikuj esz

zdj ęcie

swoj ego

niądze, które nie zostaną wykorzysta­

Sama Randi Zuckerberg padła ofia­

znaj omego. Tu nie cho dzi o u stawie­

ne, będą przeznaczone na cele dobro­

rą skomplikowanych faceb o okowych

nia prywatności . Cho dzi o zwyczaj ­

czynne.

ustawień prywatności. Według dzien­ nikarki " Forbesa" Kashmir Hill to j e st właśnie j eden z największych proble­

ną ludzką przyzwoitość". Grubo. Li­

Ran d i strzela focha

czenie na ludzką przyzwoitość w In­ ternecie j est naiwne i kto j ak kto, ale

Ran­

mów serwisu. - Mimo uproszczeń

Zuckerberg powinna o tym wiedzieć.

di, zrobiła w grudniu scenę na Twit­

i " skrótów" ustawienia prywatno ści nie zawsze są łatwe w nawigacji. Pouf­

Jeden z komentatorów wydarzenia

Sio stra

Marka

Zuckerb erga,

terze z powodu wyci e ku prywatne­

napisał: " Zasada numer jeden - j eśli

go zdj ęcia. Na fotografii rodzina Zuc­

ne informacje mogą niespodziewanie

coś umieszczasz w Internecie, licz się

kerbergów (w tym Mark) używa no­

wyciec. Nawet j eśli tobie uda się opa­

z tym, że zostanie to upublicznione " .

wej facebo okowej aplikacji i m a przy

n ować ustawienia Faceb o o ka, wybory

To n ajważniej sza nauka. ""'D

R E KL A MA -------

.,

.

a w ntm m,.Jn. : •

H alik Ko chanski Polacy mogą być dumni

•

z

AK

Micha el F o e drowitz Abwehra kontra gestapo

•

•

Andrew N·a gorski Amerykant�e w Hitlerlandzie An drew Rob erts To Francu,zi z dra dzi l i P o l skę

7 stycznia 20 1 3

15

AKTUALNOŚCI

T

ego nie można. j ednoznacznie

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

drzej Osęka ... Długo byvvymieniać. Teresa

wość - ciekawość raczej psychologa niż

ocenić, to skomplikowane - To­

długo nie błyszczała w tym gronie, nawet

encyklopedysty. Dla historyka nie będzie

rańska pokazywała, że takie sło­

wśród reporterów, trzymała się z b o ku,

ważne, że generał Jaruzelski miał kucyka

wa mogą zostać użyte zarówno w obro­

rzadko zabierała głos na kolegiach. W.y­

o imieniu Ku cka i że zmuszał się do j e ­

nie prawdy, która naj częściej wymyka się

buchła dopiero pod koniec dekady". Wy­

dzenia barszczu czerwonego. Dla histo­

uproszczeniom, j ak i w imię kłamstwa.

buchła książką "Oni" - wyniosła j ą ona

rii

Na wszelki wypadek zadawała proste

na dziennikarski Parnas, którego Torań­

pytania. Chciała dać s zansę prawdzie

ska już nigdy nie opuściła.

Byli" to książki, które otworzyły czytel­ " nikom oczy na motywacje ludzi dawnego

Dlaczego, proszę pana?

systemu, rozpoczęły proces pojednania.

który towarzyszy j ego wykluciu. " " Histmie Onych , "Nas , tych, któ­ " " rzy "Byli , i tych, którzy " Są", to osobne

mi komunistycznymi decydentami, doty­

Oni byli, my jesteśmy

czące ich roli w budowaniu PRL . Książkę

Kontynuacj ą

rozdziaływielkiej dziennikarskiej epopei

i weszła do kanonu lektur na wydzia­

był wydany " w l994 r. zbiór wywiadów pt. My , w któ­ " " rych Tora.ńska przygląda się " Swoim :

o współczesnym społeczel'istwie, o XX w.,

łach nauk społecznych i politycznych

demokratycznej opozycj i, która buduj e

lub obnażyć fałsz. Zależało jej nie tylko n a tym, aby ustalić fakt historyczny, ale również prześwietlić proces mentalny,

" Na "Onych składają się vvywiady z były­

przetłumaczono na kilkanaście j ęzyków

mentalnej, którą spisywała Torańska, " miało to ogromne znaczenie. "Oni oraz

" Onych

"

o totalitaryzmie i d emokracji oraz o byciu człowiekiem wobec tych mechanizmów. Jej pracę można z powodzeniem porów­ nywać do Balzakowskiej Komedii ludz­ " kiej " . Przez całe życie To rańska pisała jed­ no opus magnum, którego celem było do­ tarcie - przez politykę, która nas otacza, przez język, którym siebie rozgrywamy - do tajemnic naszego człowieczeństwa. Pytała: Dlaczego właściwie to wszystko " s obie robimy?".

Słowa mają rytm Urodziła się w 1944 r. w Wołkowysku. Ukm1czyła prawo na Uniwersytecie War­

KAROLINA SU LEJ

l na Odeszła Teresa Tora ńs ka , wyb itna po lska dzienn ikarka, specj a l i stka od p rostych, a przez to tru dnych pyta 1ń . Przez całe życie p isała jedno opus m a g n u m, w którym sta rała się zgłębić tajemn ice człowieczeństwa .

s zawskim, ale zanim to nastąpiło, chcia­ ła zostać pianistką. Z muzycznej kariery zrezygnowała, kiedy zrozumiała, że nie j est utalentowana na tyle, aby stać się

uniwersytetów. Potraktowałam ich j ak " n ormalnych l udzi - mówiła Torańska

niepodległą Polskę. Złożyły się nań wy­

pianistką wybitną. Zwróciła się w stronę

w wywiadzie dla " G azety Wyborczej ".

słowa, jednak - j ak twierdziła - bez zro­

- To była moj a siła. Oni wygłas zali ma­

i Jarosławem Kaczyńsldm. Trylogię do­ " pełnia książka "Byli , gdzieTorańska roz­

zumienia i wyczulenia na muzykę nie by­

nifesty, a ja cierpliwie słuchałam, aby p o­

rnawia z kolejnym pokoleniem komuni­

łabydobrą dziennikarką. Swoj e wywiady

tem zadać najbardziej oczywiste pytanie:

stycznych dygnitarzy, m.in. z generałem

budowała tak, j ak komponuje się utwory

))Dlaczego, proszę pana?«. Tylko tak moż­

Woj ciechem Jaruzelskim.

muzyczne. W rozmowach szukała rytmu,

na było przebijać się przez ideologiczny

tempa, długo budowała kompozycje i za­

pancerz. Cierpliwie wbijać te szpileczki".

W Jesteśmy" z 2000 r. Torańska przy­ " " " gląda się "marcowym rozstaniom , w "Są pyta m.in. Jana Nowaka-J eziorańskiego

wiady m.in. z Leszkiem Balcerowiczem

stanawiała się nad dramaturgią. Dlatego

Bała się czasem, że przesadza w spoufa­

j ej wywiady nie są spisanymi rozmowami

laniu się. Kiedy p owiedziała Moczarowi,

i Ewę Łętowską, j ak poradzili sobie z trau­

- to formalne arcydzieła, literackie etiudy.

że z niego kawał chłopa, po rozmowie,

matycznym doświadczeniem. Te pytania

W latach 70. współpracowała z tygo­

już na kl atce schodowej, wyrzucała so­

zadaj e także w zbiorze z 2010 r., "Śmierć

dnikiem "Kultura". " Sp oro było gwiazd " w tamtej redakcji, pisarzy i dziennikarzy

bie: " Tfu, co ty wyrabiasz? Prawisz Mo­

spóźnia się o minutę", w którym tropi, ile

czarowi komplementy? Nie ! Upadłam

tajemnic j eszcze kryje się w naszym pa­

- napisał w dniu śmierci Torańskiej na Fa­

zbyt nisko, to mnie w końcu zniszczy. " Dość tego! .Wierzyła j ednak, że aby zro­

miętaniu o Zagładzie.

zumieć, dlaczego ktoś staj e się dyktato­

gół niczym detektyw, bo wiedziała, że

cebooku jej redakcyjny kolega z "Kultu­

ry" Mariusz Ziomecki. "Tomasz Łubień­

Torańska wypytywała o każdy szcze­

ski, Krzysztof Mętrak, Baśka Łopieńska,

rem, trzeba najpierw wiedzieć, co czyni

od szczegółu zaczyna się rozumienie.

oczywiście Rysio Kapuściński, oczywi­

go człowiekiem. W j ej pytaniach nie było

Nie bała się pokazać własnego zdania,

ście K .T. Toeplitz, wybitny krytyk An-

pobłażania ani wybaczenia - była cieka-

ale nie robiła tego w sposób ofensywny.

16

PRZEKRÓJ numer 1

W//////#///-0'///#/#///##///#///#k//#//ff.

WSPOM N I EN IE

ca powiedział coś, z czym Teresa nie czu­ ła się dobrze, potrafiła wrócić po dwóch dniach i dopiero po u zupełnieniu swojej wiedzy dalej maglować temat. Nie p o ­ przestawała i ni e wycofywała się, p o pro­ stu znikała na chwilę w bibliotece" - tak opowiadał o pracy swojej mentorki Ma­ rius z Szczygieł. Torańska wykształciła całe p okolenie dziennikarzy, dla których była punktem odniesienia, mistrzynią, a którzy teraz sami stali się autorytetami. Paweł Smoleński wspomina, że kiedy przynosił j ej do czytania teksty, najpierw chwaliła, że świetne, po czym zwijała kartkę w kulkę i wyrzucając do śmieci, stwierdzała krótko: " Napiszesz lepsze" . Jej pytania spu s z cz ały powietrze z każdego nadętego j ęzyka. Pokazała, że historia nie jest pisana przez " koniecz­ ność dziej ową" , ale przez poszczególnych ludzi, którzywierzą w nią alb o z kaprysu, albo ze szczytnych pobudek, ze słab oś ci, z okrucieństwa, z głupoty; ze strachu. Nie­ zależnie od tego, czy są "nami", czy " tam­

tymi", czy są tu" , czy tan1 " . " "

Sprawdzam ! �

Dziennikarz według Teresy Torańskiej ·� ma być tym, który woła: "Spraw d zam! " .

!

Niczym poeta Nowej Fali pyta o znacze-

�

nie słów. Sam polega na tych najprost-

N

z

Kiedy Jerzy Urban zdenerwował się, po

wydaj e mu się, aby puściła w książce "My"

tym, j ak Torańska zarzuciła mu skanda­

autoryzowanywywiad. Po raz kolejny nie

lizowanie i wulgaryzowanie polskiej pra­

straciła zimnej krvvi. Napisała list opubli­

sy (krzyczał nawet, że nie ma problemu

kowanyna portalu NaTemat.pl, w którym

szych, " naiwnych". Stanisław B arańczak mówił o poezji: " Powinna być nieufno­

Torańska uwielbiała rozmawiać, ale przede wszystkim potrafiła słuchać. Kiedy trzeba, grała naiwną A była o czytana i szal enie inteligentna.

ścią. Krytycyzmem. Demaskatorstwem. Powinna być tym wszystkim, aż do chwi­ li, gdy z tej Ziemi zniknie ostatnie kłam­ stwo, ostamia demagogia i ostatni akt przemocy" . Te słowa mogłyby również

z tym, że dopierdolił papieżowi, i może

przypominała swojemu rozmówcy o tym,

też dopierdolić prezydentowi), potrakto­

że kh konwersację ma nagraną i spisaną

wała go niczym rozkapryszone dziecko

w dwóch wersjach. Ten list to arcydzieło

i zapytała tylko: " D obrze się pan czuj e, panie Urban?" .

dziennikarskiego przytyku - napisane

najgorsza d l a człowieka j est fanatyczna

w bardzo uprzejmym tonie, j e dn ak za­

wiara w ideę - b o zacieśnia pole widzenia

bój czo złośliwe. Szczególnie w swoim

i może stać się uzasadnieniem dla naj cięż­

pełnić rolę manifestu d ziennikarstwa, j akie postulowała Tonu1ska. Wierzyła, ż e

On był z " Onych". To j ednak z obozu " Swoich" w ciągu ostatnich miesięcyspa­

posts criptum, gdzie Torańska zachęca

szych zbrodni. Że z człowiekiem można

dały na nią ciosy Adam Bielan zarzucał

Jarosława Kaczyńsldego, żeby zamiast

zrobić ws zystko, graj ąc na naj niższych

j ej dziennikarskie manipulacje przy au­

instynktach, odpowiednio wyzwalaj ąc

"Prasa stanęła na rozdrożu. Proponuję

" reinterpretować przes złość" wedle Or­ wellowskich zasad, lepiej zapoznał się z wersją książki "My" na e-booka, która

poważną dyskusj ę o tym, dokąd zmie­

robi furorę w sieci.

toryzacji, co podsumowała soczystym:

na s zczęście dowiedziała się także tego, że w każdym człowieku tkwi potrzeba dą­ żenia do nonnalności. Wywiad to, dzięki

rza dziennikarstwo i czym powim1o być w obliczu narastającej ingerencji poli­

w nim strach, próżność, nienawiś ć. Ale

Napiszesz lepsze

ToraJ.1skiej, sytuacja, w której przestaj emy

tyków w wolność słowa pod byle j akim

D o swoich rozmów Torańska zawsze

być zwierzętami politycznymi, a staj emy

pretekstem" . Jarosławowi Kaczyńskiemu

przygotowywała się niesamowicie do­

się rozmawiaj ącymi ludźmi. Jej humani­

zaś po dekadzie przypomniało się, że nie

kładnie. " W momencie, gdy jej rozmów-

zmu i klasy będ zie nalll brakować. "''D

7 stycznia 20 1 3

17

AKTUALNOŚCI

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

FRANCJA

WŁOCHY

Artyści wa lczą z Coca -Coll ą

Pierwsza pomoc dla zwierząt

Royal de Luxe oskarża Coke o plagiat. Francuskagrupa ar­

Od kilku dni na terenie Włoch o b owią­

tystyczna, znana z organizacji happeningów z udziałem

zuje przepis nakazuj ący kierowcom

gigantycznych marionetek, j est oburzona bożonarodze­

u dzielenie pomocy rannemu zwierzę­

niową reidamą Co ca-Coli. Występuj e w niej olbrzymia

ciu , które zobaczą na drodze. Zignoro­

marionetka św. Mikołaja, który wędruje po mieście dzięki

wanie tego obowiązku ma być ś cigane

współpracy ludzi - zdaniem przedstawicieli Coke to ideal­

równie surowo, j ak nieudzielenie po­

na alegoria świątecznej atmosfery. Artyści z Royal de Luxe

m o cy ludziom rannym w wyp adku.

nie maj ą j ednak wątpliwości, że producent Coca-Coli po­

Chociaż chodzi o zmotywowanie kie­

służył się ich pomysłami - w 2006 r. przeprowadzili przez

rowców, by nie porzucali na j ezdni po­

Londyn B -metrowego słonia, dwa lata później w Liverpo­

trąconych zwierząt, to ob owiązkiem

olu olbrzymiego pająka, a w rnmionym roku lO-metrowa

p om o cy obarczeni są wszyscy - rów­

dziewczynka poszukiwała na ulicach tego miasta 1 7-me­

nież ci, którzy po prostu zauważyli

trowego wuj a-nurka. RdL zapowiedział pozew o plagiat.

zwierzę. Aby uniknąć dochodzenia i sprawy karnej (w teorii za zlekcewa­

Kto wie, czy ego c złonków francuskiej grupy nie odpowia­

żenie przepisu mogą grozić nawet dwa lata więzienia), lepiej zwierzako ­

da wielkoś cią marionetkom gigantom. Nawet francuskie

wi pomóc. Dla tych, którzy o każą o drobinę empatii, wło skie Ministerstwo

media p okpiwaj ą z oryginalnoś ci ich pomysłów, przy­

Transportu przygotowało prezent. Kierowca wiozący pos zkodowane zwi e­

taczaj ąc inne p odobne happeningi ze świata. Nikt tylko

rzę do weterynarza będzie miał nadzwyczaj ne uprawnienia j ak przy prze­

nie podaje w wątpliwość atrakcyjności dorobku Royal de

wożeniu do s zpitala rannego człowieka: nie będzie musiał przestrzegać

Luxe. O ile j ednak Coke nie musi reklamować Co ca-Coli,

ograniczeń prędkości, będzie też mógł przej echać skrzyżowanie na czer­

by podnosić j ej sprzedaż (to zwykle reklamy wizerunko­

wonym świetle bez narażania się na mandat policyjny. Włosi dyskutuj ą te­

we) , o tyle Royal de Luxe nawet przegrany proces z Coke

raz o uruchomieniu specjalnego drogowego pogotowia ratunkowego dla

może przynieść nieoczekiwaną sławę .� S z y m o h M u cha

zwierząt. � szm

18

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

ŚWIAT

N I EMCY

l<łótn i,a o pleć Boga Jak s ię okazuj e, nie tylko wśród naszych polity­ ków każdy pretekst do wszczęcia afery jest dobry. Wystarczy spojrzeć za naszą zachodnią granicę - w niemieckim rządzie ostatnio zawrzało z p owo­ du płci Boga. Minister ro dziny, Kristina Schroeder, w wywiadzie dla tygo dnika "Die Zeit" wyznała, że j ej zdaniem męski rodzajnik "der" w tym przypadku sp okojnie może być zastąpiony neutralnym " das" .

Łódź: ol
C o ciekawe, naj agresywniej nie zareagowali repre­

Do Łodzi co tydzień będzie przyj eżdżał

zentanci konkurencyj nych partii, tylko działacze

po ciąg towarowy bezpośrednio z Chin.

z Unii Chrześcij ańsko-Demokratycznej, do której

Łódź będzie jedynym miastem w Polsce,

właśnie należy S chroeder. Słowa minister rodziny

w którym pociąg się zatrzyma. Stacj a nie

zo stały uznane za

została o czywiście wybrana przypadkowo

przeintelektualizowany non­ " sens" i " komen tar z nie na miejscu" . Pomyśleć, że cała gafa" powstała w odpowiedzi na pytanie, j ak mini­

" ster wytłumaczyła swoj ej córce "męski charakter"

POLSKA

Polsl
POLSKA

- miasto leży na przecięciu autostrad oraz w p obliżu trasy SS, która będzie przeci­ nać Polskę na połowę, w rejonie znaj duj ą

Boga . . . To kolejny przykład tego, że w polityce trze­

się też dziesiątki centrów logistycznych.

ba mieć się zawsze na baczności. � M ate us z Far e n h o lc

Rozmowy na temat regularnego p ołą­ czenia towarowego z Chinami n1s zyły

S zefowie więks zości stacji radio­

p o d koniec ubiegłego roku, po wizycie

wych i ich dyrektorzy muzyczni

prezydenta Bronisława Komorowskiego

m aj ą prze d sobą trudne z ada­

w Państwie Środka. To zaskakuj ące połą­

nie l ogistyczne - co trzecia grana

czenie kolejowe może przynieść Polsce

przez nasze rozgłośnie pios enka

wiele korzyści. Skróci dwu-, trzykrotnie

musi być p olska, a sześćdziesiąt

czas transportu towarów (wysyłkamorska

procent tych utworów ma być

zajmuje ok. 4 5 dni), a także może obniżyć

obowiązkowo wyemitowana mię­

kos zty. Wszystko to szansa dla polskich

dzy godz. 5 a 24. To efekt uchwalo­

producentów żywności na podbój gigan­

nej półtora roh1 temu ustawy; któ­

tycznego rynku . W pierwszych sześciu

ra zakłada systematyczne zwięk­

miesiącach 2012 r. wysłali oni do Chin

szanie liczby p olskich produkcji

mięso o wartości 400 tys. doL Duńczycy

w programach stacji radiowych.

sprzedali tam takich produktów za 1 5 5

Probl em w

tym,

mln doL Ciekawe, czy mamy szansę ich

że p olskiej mu­

dogonić. � sz m

zyki, którą stacj e radiowe chętnie by puszczały, j est mało - dotąd li­ mity wyrabiano, emitując wieko­

PO LSKA

we hity i wątpliwej j akości debiuty

Bog d a n Zd rojewsl
w czasie nocnych audycji lub j ako

Ministerstwo Kultury nie przyjęło odwołania Polskid1 Linii Kolejowych

p o dkład serwisów i nformacyj­

i o dmówiło zgody na budowę ekranów dźwiękochłonnych wzdłuż to­

nych. D zięki tym zabiegom w go­

rowiska prowadzącego od Grodziska Mazowieckiego, przez Warszawę

dzinach największej słuchamości

wzdłuż tzw. trasy średnicowej . Linia biegnąca przez środek miasta mia­

stacj e mogły serwować rzeczywi­

łaby zostać ogrodzona 4,5-metrowymi ekranami. Najpierw we wrześniu

ś cie p opularną muzykę, zwykle

wydania takiej zgody odmówił mazowiecki konserwator zabytków. Teraz

zagraniczną. Świat p olskiej mu­

j ego decyzj ę p odtrzymał minister. Kolejarze będą zmuszeni walczyć z nimi w sądzie . Dokument

zyki kontrargumentuj e, że im

od konserwatora, rozpatrzony pozytywnie, j est potrzebny do uzyskania pozwolenia na mo derniza­

b ardziej rodzim a muzyka będzie

cję torowiska. Bez niego ani rusz. Konieczność budowy ekranów narzucaj ą zaś rygorystyczne polskie

wypychana z anteny, tym dłużej

normy hałasu wprowadzone w ostatnich tygodniach trwania rządu Jarosława Kaczyńskiego - tylko

nie usłys zymy dobrej twórczości

za pomocą ekranów da się osiągnąć nonny dotyczące poziomu nasycenia dźwięku w przestrzeni

w p olskim wykonaniu. Nie j este­

publicznej. Konserwator i minister u znali jednak, że ekrany doprowadzą do skraj nej degradacj i kraj­

śmy pewni, czy ustawa pomoże

obrazu w miastach przecinanych przez ciągnące się kilometrami ekrany. Nie wiadomo, co zrobią

naszym artystom w złapaniu weny,

PLK- ministrowie transportu i środowiska doprowadzili bowiem do częściowego uchylenia zapisów

ale trzymamy za to kciuki. � szm

d otyczących norm hałasu. Kolej mogłaby się zacząć starać o d nowa o pozwolenie na budowę.� s z m

7 stycznia 20 1 3

19

AKTUALNOŚCI

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

POLSI
Zielona e n ergi a Niemcy produkują dziś 20 proc. zużywanego przez siebie prądu, b azując na źródłach odnawialnych. Realizowany od wielu lat kosztowny program modernizacji infrasu-uktu­ ryenergetycznej przynosi pozytyw­ ne efekty: spada emisj a dwutlenku węgla do atmosfery, źródła prądu są zróżnicowane, co ma wpływ na bezpieczeństwo energetyczne kraju, coraz bliżej do ostateczne­ go 1-mieruchornienia nielubianych w Niemczech elektrowni atomo­ wych. Produkcja energii to jednak nie wszystko - trzeba ją też rozpro­ wadzić. Tymczasem budowa sieci energetycznych nie nadąża za mocą produkcyjną wiatraków i innych al­ ternatywnych elektrowni. W efekcie siłownie wiatrowe staj ące w Morzu Bałtyckim produkują prąd, którego nie może przenieść niemiecka sieć. Energia szuka drogi uj ścia i płynie za granicę: do Polski i Czech. Zaty­ ka przy tym nasze druty i transfor­ matory, które są w o wiele gorszym stanie niż niemieckie. Sytuacja j est poważna - Polacy i Czesi zagrozili o dcięciem się od niemieckiej s ie­

CH I NY

IZRAEL

Wa lka z ko ru pcj ą

N iespodzi a n ka przy wykopa ch

ci. Niechciany import prądu może

Choć dla nas może to być niezłą

Buduj ący autostradę Izraelczycy natknęli się n a ciekawe

b owiem doprowadzić pewnego

egzotyką, do tej pory w Chinach

odkrycie . W rejonie Tel Motza, na zachód od Jerozolimy,

dnia do krytycznego przeciążenia

picie alkoholu w czasie pracy było

znale źli zaskakujące pozo stał ości p o świątyni sprzed

i tzw. blackoutu, czyli awaryjnego

całkowicie w p orządku (nawet,

3 tys. l at . Nie było by w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt,

wyłączenia się sieci nawet w całych

a może zwłaszcza, w przypadku

że do tej pory odkryto niewiele śladów związanych z ry­

województwach. Operator wiatra­

pracowników p aństwowych) . Te­

tualnymi kultami z tamtego okresu i miej sca. Wśró d pe­

ków zobowiązał się doinwestować

raz j ednak, za sprawą szefa kornu­

rełek wykopanych przez archeologów był " skład rytual­

polskie i czeskie inwestycje, by do­

nistycznej p artii Xi Jinpinga i j ego

nych n aczyń" i figurki mężczyzn - j e dn a z przedstawio­

prowadzić do budowy specj alnych

antykorup cyjnej polityki, atmos­

nych po staci ma brodę, choć n aukowcy jeszcze nie wie­

przełączników hamujących prze­

fera w pracy będzie dużo mniej

dzą, j akie j est j ej znaczenie. Pl an świątyni jednoznacz­

pływy prądu do bezpiecznych U­

wyluzowana. Nowe rozporządze­

nie nawiązuje do bliskowschodnich tradycji z tamtego

mitów. -:;. szm

nie zakazuj e spożywania alkoholu

okresu. Że by móc wyciągnąć j akiekolwiek wnioski z tego

na służbowych rau tach, zabrania

odkrycia, naukowcy p otrzebuj ą czasu, jednak j uż teraz

te ż wys o kim urzędnikom korzy­

wiadomo j e dno: warto budować autostrady. -> mf

stania z u sług luksusowych ho­ teli czy wyprawiania ekskluzyw­

�z

nych przyj ęć na ko szt państwa. Na efekty takiego p osunięcia nie trze ba było długo czekać - chiński

. -��. ..::J.:"-""!!Iłr

sektor alkohol owy, z p otentatem

służba rrie drużba. -> mf

20

;;]

>(' ;;;

3 o 2E "'

Kweichow Moutai Co Ltd na cze­ le, zaliczył spadki n a giełdzie. Cóż,

I­ V> <(

C<: <( "' C<: :::>

������ ���� � PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na: � ookgigs . eu

Mariusz Ziomecl
Ł otry z galerii i krakacze M y, kupcy w centrach h a n dl owych , j esteśmy ulubionymi

tego kienmku - chrzest. W centrach odbywa się handel,

chłopcami do bicia dla moralistów wszelkiej maści. Ci

nie wzloty ducha. Ludzie tam chodzą dla przyj emno ści.

państwo mogą wisieć sobie nawzaj em u gardeł we wszyst­ kich kwestiach światopoglądowych, od aborcji po p odatki - poza j e dną: galerie są symbo lem wszelkiego zła. Tu pan uj e pełna zgoda. Jakby tego było mało, padamyteż ofiarą laakania ekonomistów. Ekonomiści uwielbiaj ą straszyć nas, konsumentów. Ostat­

nio wmówili publice, że w 201 3 r. Polskę czeka okropny kryzys. Nieważne, że produkt kraj owy brutto (w skrócie PKB, niepozbawiony wad, ale najpowszechniej używa­ ny miernik rozwoju) Polski pozostaje uparcie na plu­ sie, we wszystkich kwartałach. Również dzięki naszym, kupców, staraniom. Ludzie od tak dawna słyszą Złą No­ winę, że w końcu się spłoszyli. Wcisnęli portfele głęb oko do kieszeni. Obroty handlu spadają - a my, kupcy, czyn­ sze za sklepy musimy bulić co miesiąc. Do tego j eszcze postanowiła n am dokopać hierarchia kościelna. Biskupi zaapelowali przed gwiazdkowym szczytem zakupów, ż eby w szabas nie chodzić do centrów handlowych. Wier­

To ma być grzech? Do tej pory nie rzuciło mi się w oczy,

� ;:;:

żeby nasi katoliccy pasterze mas owo o d cinali się o d

�

dóbr doczesnych. Ostatni raz, ki e dy miałem przyj em­

i

ność oficjalnie spotkać kardynała i kilku biskupów, mialo

""

to miejsce w bogato urządzonym pałacu. Niedługo na­

Do galerii handlowych ludzie chodzą dla przyjemności. To ma być grzech? N i e zauważyłem, żeby nasi katoliccy pasterze odcinali s1ę masowo od dóbr doczesnych.

dej dą walentynki, moraliści i kler znów o dp alą s alwy po­ tępienia. Kolejna duża okazja do przywalenia centrom handlowym nastąpi wiosną, g dy w witrynach p ostawi­ my nasze wielkanocne kurczaki i zaj ące. Intrygujące, że mało komu przychodzi do głowy, by karcić tak inne branże. A przecież fabryki samo chodów przyczyniaj ą się do rzezi na drogach. Klasztory pędzą alkoholowe nalewki. A poczciwi hodowcy krów są odpowiedzialni za emisj e gazów cieplarnianych, które szkodzą planecie nie mniej niż cały przemysł i transport ( nie wierzycie , to sprawdźcie hasło " metan " ) . . . N i eważne. My, kupcy, damy radę żyć z niesprawiedliwością.

Gorzej z tymi czarnymi prognozami ekonomicznymi,

ni powinni o ddawać się w weekendy refleksj i religij nej

które zmieniają się w samospełniaj ące się przepowiednie.

i rezolutnie stanąć po stronie histmycznego, bezbarwne­

Konsumpcja kraj owa to j e den z trzech motorów napędo­

go Świętego Mikołaj a, olewaj ąc naszych, tak działających

wych polskiego wzrostu gospodarczego (pozostałylni są

na wyobraźnię dzieci grubaskóww czerwonych stroj ach,

eksport i inwestycj e ) . W ostatnich latach konsumenci

którzy rozwożą paczki zaprzęgami reniferów. Nie pani­

i eksport ratowali " zieloną wyspę " , generuj ąc lwią część

kujemy - polscy katolicy m aj ą długą i piękną tradycj ę

naszego wzrostu PKB. Jednak w 2012 r. konsumpcja wy­

bimbania sobie z napuszonych apeli swoich pasterzy. Ale

raźnie zaczęła siadać.

muszę przyznać, trochę nas, kupców, skręca. Bo czym są w końcu te nasze centra handlowe? Siedliskami szatana?

Tylko się poch lastać. Na szczęście profes orowie od koniunk­

Wrzo dami na z drowym ciele społeczel"lstwa? A mo że

tury s ą równie omylni j ak głośni i często zmieniaj ą pro­

wreszcie ktoś się puknie w głowę ?

gnozy. Jeszcze do niedawna widzieli kryzys po horyzont,

N o woczesne galerie h a n dl owe to po prostu silne przedsię­

się rating tego kraju, a integracj a Unii Europej skiej przy­

b io rstwa, miejsca pracy dla tysięcy ludzi. To kuźnie pol­

spiesza (gdy ten fakt dotrze do świadomości naszej opo­

skiej klasy średniej i źródło wielomiliardowych wpływów

zycji i zachowawczej części opinii publicznej, będzie się

p odatkowych (VAT) dla pal"lstwa. Być może też - p omy­

dzi ało!). Ostatnio m ądrale zaczęli przebąkiwać o popra­

do 201 5 r. Grecji już miało nie być - tymczasem po dniósł

wie koniunktury w drugiej połowie 20 1 3 r. Niektórzy na­

ślcie tylko ! - są one dziś czynnikiem kulturotwórczym. To potężny lewar rozwoju, który ciągnie Polskę w górę, integruj e nas z materialną cywilizacj ą Zachodu nie mniej skutecznie niż przed wiekami - też przyniesiony z tam-

7 stycznia 20 1 3

Autor jest redaktorem, dziennikarzem, publicystą, biznesmenem. U nas pisze o ekon omii.

wet widzą odbicie w Polsce już w drugim kwartale. Pewnie prześlizgniemy się i tym razem. Tylko przestal"lcie krakać. Zapraszam na zakupy! "'D

21

Więcej na:

AKTUALNOŚCI

�--�

------------------

www

. eboo

WOJCIECH M IKOtU SZKO

Telefon przec1w 1nwaz) 1 •

•

• •

Wojna rozpoczęta. Po jednej stron1i e stanęła a rm i a l u dzi z telefo n a m i komórkowymi, po drugiej - i nwazja zielonych.

B

roń, j aką dysponuj ą obrońcy, t o aplikacj a w telefo­ nie. "Wym ierzona j est przeciw stworzeniom na po­ zór niewinnym: roślinom. Nie byle j akim j ednak,

lecz tym, które przybyły z obcych krain i szkodzą nam b ezlitośnie. Niszczą nasze rodzime gatunki, zmniej szają różnorodność w przyrodzie, wywołują alergie, oparzenia skóry, zatrucia, a nawet zapalenia mięśnia s ercowego. W Polsce stwierdzono już p o na d tysiąc gatunków ob­ cych roślin. - W Anglii j est jeszcze gorzej - twierdzi dr Ha­ lina Galera z Uniwersytetu Warszawskiego. Może dlatego to właśnie tam opracowano aplikacj ę PlantTracker. Podczas dorocznego spotkania Brytyj skiego Towarzystwa Ekolo­ gicznego opowiadał o niej Dave Kilbey. - PlantTracker j e st łatwy w u życiu - mówił. Aplikacja najpierw pomaga roz­ poznać gatunek rośliny inwazyjnej. Następnie do zdjęcia, j aki e robi się telefonem, dołącza współrzędne GPS i całość

przesyła do bazy danych. Brytyj s cy ekolo d zy otrzymali w ten sposób j u ż 2,5 tys. wiadomości. Część z nich pozwoli­ ła na likwidację ognisk rozprzestrzeniania się groźnych ro­ ślin. To zmniej szyło koszty i zwiększyło skuteczność walki z inwazj ą. - "Wykorzystanie narzędzia, do którego młodzi lu dzie się tak przyzwyczaili, j est wspaniałym pomysłem. Telefon przecież zawsze mamy w ręku - chwali dr Galera. Botanik

do daj e j e dn ak , że aplilzacji nie da się wprost przenieść na te­ ren Polski. - Mamyinny zestaw roślin - tłumaczy. Na szczę­ ś cie zespół, w skład którego wchodziła dr Galera, opracował multimedialny klucz do oznaczania roślin "Flora oj czysta". Na j ego podstawie być może dałoby się stworzyć aplikacj ę, która rozpoznawałaby gatunki inwazyjn e. Armia młodych ekologów, uzbroj onych w telefony ko­ mórkowe, czeka na rozkazy. "W

22

PRZEKRÓJ numer 1

7 stycznia 20 1 3

23

� · G RU B E S Prmvr · r

. ebo ok9i4JS�e\Ulwv istnieje.

b'a s'U'o logach, bioenergoterapeutach i radiestetach pisze Graży n a Raszkowska.

-7 42

ROZMAWIA G RZEGORZ S I EM IONCZYK

Uwolnijmy się o d dyktatu liczb l jest równ ie b ezsen sownym term inem/ co 11WOj own i cze żółwie n i njal/ ręka ryn ku/ iN iewidzialna l - p rzeko n uj e w wywiadzie z 1/Przekrojemll To ma s Sed lacek i obala m it o wszechwi edzy ekon o m i stów. O ile zmieni się p rodukt krajowy brutto strefy

30 lat była w najlepszym przypadku bezuży­

euro w przyszłym roku?

teana, a w najgo rszym wprost szkodliwa?

rzęce instynkty oraz homo oeconomicus.

Nie mam poj ęcia! Skąd do ...

Mam podobne zdanie. Różnica j estmoże

To wszystko, j e śli spojrzeć krytycznie,

taka, że moje przekonania nie maj ą ko­

brzmi gorzej niż "abrakadabra" czy dzie­

Proszę się n1ie tłumaayć, żartowałem.

rzeni w o statnim kryzysie finansowym,

( Ś miech) Złapał mnie p an. Punkt dla

j ak może się wydawać czytelnikom mo­

cięce "gu-gu ga-ga". Niewidzialna ręka " rynku" j est równie b ezsensownym termi­

pana.

j ej "Ekonomii dobra i zła". Pracowałem nad nią przez około lO lat.

mistycznego można vvymyślić ?! - zwie­

nem, co wojownicze żółwie ninj a". Trzy " losowo wybrane słowa miałyby pewnie więcej sensu. Ale tego terminu używa się

Chciałbym jednak pana ostrzec, że podważa­ jąc zdol ności prognostyczne ekonomistów,

IJiaaego traktuje pan ekonomię głównego

tak często, że zaczęto go traktować, jakby

robi pan wszystko, żeby stradć pracę.

nurtu jako samo zło?

był terminem naukowym. Dzięki trzem

Na razie wciąż j ą mam.

Z ekonomią j e st tak, j ak z każdą inną

pojęciom, które wymieniłem, ekonomi­

wiarą. Niektórzy j ej ważni przedstawi­

sta potrafi wyjaśnić wszystko. A przecież

Ale podważa p a n jej sens . .

ciele mogą być krytyczni, ale c ały orga­

te p oj ę cia są puste.

W p ewnym sensie tak.

nizm działa tak j ak wcześniej, wykazu­

.

j e inercj ę. Od setek lat wiemy, że świat

Wysta rczy po patrzeć na l istę ekonomicznych

Co pana mierzi we współaesnej eko no mii?

j est heliocentryczny, ale nadal myślimy

bestsellerów z ostatnich lat, żeby dojść

Uważam, że podstawowe metody badaw­

tak, jakby był geo centryczny. Mówimy

do wniosku, że 1podejście do ekonomii, które

cze stosowane w ekonomii, tzn. matema­

na przykład, że słońce wschodzi lub za­

pan krytykuje, staje się powoli niszowe. N ie

tyczne modele, oparte m.in. n a wątpli­

chodzi. A przecież to Ziemia wschodzi

wyważa pan otwartych drzw,i?

wych hipotezach efektywnego rynku

i zachodzi!

To prawda, że najpopularniej sze dziś

i racj onah1ego homo oeconomicus, oraz

książki ekonomiczne traktuj ą o tym, że

fonnułowane na ich podstawie prognozy

ludzie nie są racj onalni, że gospodarką

są w pewnym zakresie pożyteczne, ale też trochę mylące . Problem w tym, że nie wiemy, gdzie l eżygranica. A to dość waż­ ne, żeby ją znaleźć. Dążenie do precyzji w prognozach nie j est bowiem tylko nie­

cw

Ekonomiści boją się po prostu powiedzieć, że czegoś nie wiedzą. Dlatego z pełną powagą potrafią tłumaczyć, że kryzys skończy się wtedy, kiedy się skończy.

winną zabawą, może być niebezpieczne.

instynkty, że rynki z awodzą, że wielu kluczowych zj awisk prognozować się nie da itd. Jeszcze dekadę temu to by­ łyby książki alternatywne. Dziś te idee z margine sów trafiaj ą pod strzechy. Ale

Stwarza bowiem iluzję pewności, bez­ pieczeństwa.

steruj ą nieprzewidywalne zwierzęce

zmiany w ekonomii wcale nie są szybkie.

Ekonomia jest wiarą, a nie twardą nauką?

Na przyldad ekonomia behawio ralna jest

Wystarczy zauważyć, w j akim trójką­

populamym nurtem już od dawna. Dzię­

Zgadza1 się pan z Paulem l
cie pojęciowym ekonomia się porusza.

ld niej dobrze wiemy; że model homo

kilka lat temu powiedział, że większa część

Na j ego biegunach mamy trzy mity:

oeconomicus j est fałszywy. Ale nadal jest

badań makroekono mlanych z minionych

niewidzialną rękę rynku - cóż bardziej

wpajany studentom ekonomii.

24

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

A ci, którzy ten model odrzucają i twierdzą,

wartość złota j est inna niż ta, którą ustalił

iż l udżmi 1i w efekcie gospoda rkami sterują ra­

rynek. Analityk sugeruj e więc z j ednej

czej zwierzęce i nstynkty, zarazem najbardziej

strony, że ma wgląd w prawdziwą war­

wierzą w moc ekonomii. Termin "zwierzęce instynkty " u kuł Keynes, któ rego współcześni

lowi, a z drugiej - że rynek się myli. Ale

zwo lennky uważają, że gospodarką da się

w takim układzie rynek zawsze się myli,

tość złota, przypuszczalnie dzięki mode­

za rządzać.

bo przecież złoto j est, zdaniem anality­

Tak, to paradoks, ale ekonomia j est ich

ków, ciągle przewartościowane lub nie­

pełna. Byłem niedawno w Dusseldorfie,

dowartościowane. Czyli analitycyj edno­

gdzie rozmawiałem z zarządzającymi

cześnie podważają racj onalność tynków

fundu szami inwestycyjnymi. Mówi­

i w nią wierzą,

łem o tym, że ludzie nie są racj onalni,

przecież na prognozy.

bo inaczej nie sililiby się

że wcale nie dążą do maksymalizacji użyteczności. Wszyscy kiwali głowami,

A może ekonomiści wiedzą, tak jak pan, że

EKo N o M 1 A

TO MAS SEDLACEI<

ne, są ustawicznie rewidowane. Zresz­

Czeski ekonomista, główny strateg makroekonomiczny banku CSOB, członek Czeskiej l
tą ekonomiści p owszechnie przyzna­ j ą, że nie p otrafią prognozować, ale są w tym niekonsekwentni. Gdy pyta się ich o przyszłoro czne tempo wzrostu PKB, na ogół odpowiadaj ą coś w stylu: "Pro szę nie żartować. Skąd niby mam to wie dzie ć ? Nie da się przewidywać przyszłości. Ale biorąc pod uwagę roz­ wój sytuacj i na rynkach finansowych, presję inflacyjną i elastyczność cenową popytu, sądzę, że będzie to 1 , 6 proc!'. Nawet rap orty analityczne kol"tczą się ostrzeżeniem, cho ć zakamuflowanym

że owszem, gospo darką i rynkami rzą­

prognozy nie mają sensu, ale są po prostu

w prawniczym żargonie, aby nie trak­

dzą zwierzęce i nstynkty. Spytałem ich,

dostawcami usługi, na którą jest n ieusta nny

tować zawartych w nich prognoz po­

j ak wobec tego mogą taką ekonomiczną

po pyt?

ważnie. Ekonomiści boją się po pro­

rzeczyvvistość mo delować, j ak mogą j ą

To prawdop o dobne. Nie wierz ę, ż e

stu powiedzieć, że czego ś nie wiedzą.

przewidywać ?

można na p oważnie formułować pro­

Dlatego z p ełną p owagą p o trafią tłu­

gnozy dotyczące stopy wzrostu PKB

maczyć, że kryzys skończy się wtedy,

wie na przykład, że cena złota wzrośnie.

z dokładn o ścią do dwó ch miej s c

gdy się skończy. B o do tego sprowadza

To oznacza, że w momencie tej wypo­

po przecinku, skoro nawet historycz­

się wyliczanie, że kryzys w strefie euro

wiedzi j est za niska, czyli że prawdziwa

ne dane na ten temat są niepre cyzyj -

skończy się, gdy poprawi się koniunk-

Innyparadoks: analityk rynkowypo­

7 stycznia 20 1 3

25

GRUBESPRAWY

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

tura w Niemczech, ta zaś zależy od tego,

nie o ddaj e j ego istoty. W tym wypadku

takie informacj e, bo wiedzą, że one się

co dziej e się w Chinach i USA itd.

to oczywiste, ale w innych sferach j u ż

dobrze sprzedaj ą.

nie. Wracając na gnmt ekonomii, nawet Prognozy to wdzięczny obiekt krytyki, bo naj­

za prostym wskaźnikiem inflacyjnym

Ten przykład sugeruje, że liczby w ekono mii

częściej są chybione. Ale pa n oskarża elmno­

kryj e się cały kontekst: ż e jest on obli­

potrzebne są do porównań. Gdy mówił pan

m istów o fiksację na punkcie liczb, nawet

czany dla pewnego regionu, w taki a nie

o czarnym scenariuszu, media nie przykładały

gdy nie wybiegają one w przyszłość. A p rze­

inny sposób, w oparciu o p ewne założe­

cież ta sytuacja m a wiele pozytywów.

nia. To, że otrzymuj emy liczbę, sprawia,

Na ll>rZYkład dzięki liczbom społeczeństwo może rozliczać władze z tego, czy wypełniają

że cały ten kontekst gdzieś się gubi, tra­

do tego wagi. Bo kto wie, co w tym kontek­ ście znaczy "czarny"? A gdy powie pan, że PKB spadnie o koło 10 proc., to możemy sobie przypo m n ieć, jak się nam powodziło,

cimy go z oczu.

gdy PKB spadło o 5 proc., i wyciągnąć z tego

swoje fun kcje. Co się stanie, jeśli ekonomiści stwierdzą - a takie głosy już s ą - że inflacji

Sądzi pan, że za ten kult l iczb częściowo od­

jakieś wnioski.

i d eficytu nie da się sensownie m ierzyć,

powiedzia l ne są media?

Nie zgadzam się z tym. Po pierwsze zmia­

że to są teoretyczne konstrukty, niewiele

To niestety prawda. Gdy j ako doradca

ny PKB mają niewielki związek z tym,

mówiące o rzeczywistości?

ekonomiczny rządu podaj ę jakąś liczbę,

co ludzie chcą wiedzieć o rzeczywisto­

Myślę, że przecenia pan znaczenie da­

to, co nią ilustm je, u zyskuj e w mediach

ś ci gospodarczej. Jeśli pożyczę lO tys .

nych ekonomicznych dla zwykłych ludzi. Liczby niczego nie rozjaśniają. Same, bez kontekstu, nie maj ą bmviem znaczenia. Jeśli ekonomista panu po­ wie, że rocznainflacja wyniosła 0,9 proc., to zapewne spyta pan n astępnie, czy to dobrze, czy źle, i j akąś odpowiedź uzyska. Zna pan książkę "Autostopem przez galaktykę"? Traktuj e ona o tym, że ludzie maj ą j uż dość filozofii, etyki, war­ tościowania, subiektywnych sądów itd. Chcieliby uzyskać wreszcie klarowną, obiektywną o dpowiedź na temat sensu życia i świata. Budują więc komputer, który ma dojść do naukowej o dpowie­ dzi na pytania ostateczne. Maszyna po­ trzebuj e na to setek lat, ale w końcu jej u dziela. Definitywna, niepodważalna o dpowiedź brzmi: 42. Jednoznaczna, ale przecież nie klarowna! Ale z j akichś p owodów ludzie domagaj ą się tego typu o dpowiedzi. D laczego, skoro liczby n iczego definitywnie nie rozjaśniają?

wyższą rangę niż to, co mówię, abstra­

To, co wyrażone liczbą, ujęte w symbo­

huj ąc o d liczb. W ub.r. uczestniczyłem

l e matematyczne, wydaj e się pewniej­

w opracowywaniu planu działaó rządu

Sedlacek: Faryzeusze sądzili, że droga do Boga to ścisłe przestrzeganie praw. Chrystus mówił, że faryzeusze fetyszyzują prawo, co za myka im oczy na prawdę. Dziś część ekonomistów m ówi, że kryzys wybu chł, bo nie słu chaliśmy rynków, a stro n ę Chrystusa bierze ruch O kupuj Wali Street.

euro, tylko głupiec powie, że j estem bo­ gatszy o lO tys. euro. Ale gdy to samo robi rząd, który w danym roku pożycza rów­

sze, bardziej prawdziwe niż to, co ujęte

na wypadek czarnego scenariusza w go­

w słowa. Mamy głęboko wpoj one prze­

spodarce. Umówiliśmy się z kolegami, że

konanie, że świat j est matematyczny, ż e

nie b ędziemy podawali dziennikarzom

d a się go matematycznie opisać. Myśląc

ż adnych liczb, i zainteresowanie mediów

o prawdzie, myślimy o j akimś niebiaó­

było znikome. Ktoś j e dnak chlapnął, że

skim równaniu opisuj ącym zachowa­

braliśmy pod uwagę spadek PKB nawet

nie ciał niebieskich, rynków i wszyst­

o lO proc. I zaraz na pierwszych stronach

kiego innego. Nawet człowieka można

gazet pojawiły się nagłówki: " Kraj owa

m atematycznie opisać, po daj ąc wzrost,

Rada D oradców Ekonomicznych liczy

wagę, numerycznie określając kolor

się z tąpnięciem PKB o lO proc." itd.

nie ma sensu porównywanie PKB per ca­

włosów, b arwę głosu itd., ale to przecież

Większość dziennikarzy woli j e dnak

pita, bo ten wskaźnik też nie uwzględnia

26

nawartość 3 proc. PKB, a j ednocześnie PKB powiększa się o 3 proc., cieszymy się, że j e steśmy o 3 proc. b ogatsi. A przecież to nieprawda. A skoro nie, to nie m o ż ­ n a też b ezpośrednio p orównywać stóp wzro stu gospodarczego. Wzrost PKB o 3 proc. w j ednym roku nie musi dla mnie oznaczać tego samego, co wzrost PKB o 3 proc. w irmym roku. Podobnie

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

wielu c zynników, m.in. zadłużenia spo­

że droga do Boga to ś cisłe przestrzega­

łeczeństwa. Potrafi pan powiedzieć, jak

nie praw. W tej optyce nieszczęścia nie

się zmienił pana prywatny PKB w ubie­

były dowodem na to, że prawa są do bani,

głym roku ?

tylko na to, że nie dość rygorystycznie ich przestrzegano. Chrystus z kolei uważał,

O czywiście, jak przystało na Polaka

że faryzeusze fetyszyzuj ą prawo, etykę,

ze s kło nno.ścią do narzeka n ia, jestem pewien,

co zamyka im oczy n a prawdę .

że s p adł. O ile?

lF

EKONOMIA

Na pierwszy rzut oka ekonomiści rozmawiają o lmnkretnych prawach, które dają się ująć w matematyczne formuły, a faktycznie prowadzą chaotyczną debatę etyczną, przypisując liczbom boską moc.

Teraz przerabiamy to ponownie. Część ekonomistów mówi, ż e kryzys wybuchł, bo nie słuchaliśmy rynków, nie

Dziś fetyszyzujemy ekonomię, co zabu­

Chwileczkę, muszę sięgnąć do mojego mode­

przestrzegaliśmyich praw, więc musimy

rza relację podmiot - przedmiot. Eko­

lu, uwzględn iającego ...

j es zcze bardziej w rynki uwierzyć. Inni

nomia jest przedmiotem, który powin­

(śmiech) No właśnie, nie wie pan. A dla­

mówią, że przeciwnie, kryzys pokazał, że

niśmy umieć kontrolować, a tymczasem

czego ? Bo nie obchodzi to pana. Gdy­

zanadto zdaliśmy się na rynki, że musi­

to on ma nad nami kontrolę. To problem

by to pana obchodziło, łatwo byłoby

mywięcej w gospodarkę ingerować. Tak

charakterystyczny dla przedmiotów, któ­

to sprawdzić. Wystarczyłoby skontak­

czyn1aczej chodzi o to, ż e rozwiązaniern

re j akoby kryj ą klucz do wszystkich na­

tować się z księgowym i zapytać, jak się

problemów ekonomicznych j est j eszcze

szych bolączek, j ak np. lampa Aladyna.

zmieniły pańskie dochodyw ciągu roku.

więcej ekonomii.

W trylogii "Władca pierścieni" takim

Może usłyszałby pan: "Przykro mi, ale

Stronę Chrystusa bierze ruch Oku­

przedmiotem j est pierścień, którego

pogorszyło się panu o 4,7 proc. To nie­

puj Wall Street, który j est przeciwny ca­

nikt nie kontroluj e. Jeśli już, to pierścień

stetywynik gorszy od ś redniej kraj owej ".

łemu korpusowi ekonomii. Na pierwszy

może zdobyć nad kimś kontrolę , co wi­

Ale przecież nikt nie próbuj e tego spraw­

rzut oka wydaj e się, że ekonomiści roz­

dać na przykładzie Golluma. Mądrzy bo­

dzić, b o j e st to kompletnie nieistotne.

mawiaj ą o konkretnych prawach, które

haterowie o tym wiedzą i nigdypierście­

Nawet n a poziomie osobistym, co teo­

daj e się uj ąć w matematyczne formuły,

nia nie dotykaj ą. Ten motyw powraca też

retycznie j est zdecydowanie ważniejsze

a faktycznie prowadzą bardzo nie dbałą,

w twórczości Milana Kundery. B ohatero­

niż zmiana PKB n a poziomie kraju. Nie

chaotyczną debatę etyczną. Nie jest więc

wie prowadz ą j akąś grę, która wymyka

vviedzieć czemu, ta ostatnia liczba urasta

prawdą, że j est tylko j e den możliwy język

się spod kontroli i czyni ich kukiełkami.

do niewiarygodnej rangi tylko dlatego,

ekonomii. A ten obecnie dominuj ącyteż

Podobnie można rozumieć chrześcijań­

że j est oblic zana i dostępna. Tak j est też

nie byłby zły, gdybyśmy nie przeceniali

stwo: Bóg stworzył człowieka, którywy­

z wieloma innymi statystykami.

j ego możliwości, nie przypisywali licz­

mknął się spo d kontroli, a Bóg nie mógł

bom boskiej mocy.

go po prostu zgładzić, tylko musiał sam się poświęcić, zabić samego siebie.

M oże osobistego PKB nikt nie oblicza, bo każdy mn iej więcej czuje, jak mu się powo­

W " Ekonomii do bra i zła" wskazuje pan, że

dzi. A tego, jak się ma g os podarka, poczuć nie

ekonomiczne modele mogą też kreować rze­

W jakim sensie eko nomia nami zawładnęła?

można. Potrzebne są syntetyczne wskażni ki?

czywistość i nie muszą się one kłócić z etycz­

Sam pan powiedział, że d la większości ludzi

Sądzi pan, że potrafi ocenić, j ak mu się

ną naturą ekonomii. Można je wykorzystać

dane ekonom1iczne nie mają znaczenia i nie

p owodzi? Czy na przykład j est pan obec­

do realizacji słusznych cellów?

przep rowadzają oni przed każdą decyzją eko­

nie szczęśliwszyniż roktemu? Myślę,. że

Teoretycznie tak, ale niestety tak się

nomicznego rachunku zysków i strat.

n awet tego nie wiemy i nie przywiązuj e­

z nich nie korzysta. Mamy na przykład

Te dane mają znaczenie dla ludzi, którzy

my do tego wagi.

m o del d o s konałej konkurencji. Ale

mają wpływ na nasze życie. Na przykład

to nie j est żaden ideał, wzór rzeczywisto­

były prezydent Francji Nicolas Sarkozy

Powiedział pan, że ekonomiści dobrze wie­

ści, w j akiej ludzie chcieliby żyć. Bo w tej

skarżył się, że utracił swobo dę działania,

dzą, że nie są w stanie niczego właściwie pro­

rzeczywistości nie byłoby inn owacji, nie

bo musi słuchać dyktatu rynków, które

g nozować. Może trzymają się jednak języka

byłoby też zysków, a świat byłby dość

maj ą własną wolę, logikę i j ęzyk, a nawet

matematyki, bo wiedzą, że in aczej o ekono­

niezmienny.

rzecznika: agencje ratingowe. Wcześniej

mii, o gospodarce mówić się nie da?

żalił się na to Bill Clinton, gdy po zwy­

Nie sądzę. G dyby z rozmów ekonomi­

Czyli właściwie n ie ma pan n ic przeciwko

cięskich wyborach usłyszał od d oradców,

stów wyciąć wszystkie liczby, została­

współczesnej ekon omii o prócz tego, że jej

że nie może zrealizować wielu punktów

by nam debata teologiczna o roli łaski.

praktycy n ie dość jasno zdają sobie s prawę

swoj ego programu, bo nie podobałoby

Chodzi o to, czy B óg patrzy na nas przez

z tego, że jest to wiara, ze wszystki mi jej

się to rynkom.

pryzmat praw, których przestrzeganie

ograniczeniami?

gwarantuj e nam zbawienie, czy może

Tak, bo wiara może być niebezpieczna.

Ekonomistów wierzących w wolny rynek moż­

raczej zbawienie j est łaską, n a którą za­

Jeśli ludzie zapominają, że to, w co wie­

na szukać ze świecą. Dziś większość z nkh

służyć nie można? Faryzeusze sądzili,

rzą, j est tylko wiarą, grozi im fanatyzm.

wyznaje i nterwencjo nizm. W efekcie nawet

7 stycznia 20 1 3

27

w niezbyt zamożnych krajach, jak Polska czy

j emnie p o dpierać, aby nie upaść. Rzą­

Czechy, wydatki rządów s ięgają 20 proc. PI
dy potrzebuj ą rynków, aby zaciągać

a na Zachodzie przekraczają często ponad

kredyty, nie m ogą bez nich przetrwać.

50 p roc. Do tego dochodzą liczne regulacje.

Widać to na przykładzie Grecji czy

Właściwie trudno wskazać jakikolwiek rynelk,

Irlandii, które utraciły dostęp do ryn­

który byłby nap rawdę nieskrępowany.

ków. Jed n o cz eśnie, rządy mus zą się

Ale j e dnak agencja ratingowa może po­

zadłużać, bo gospodarki wymagaj ą ich

wiedzieć Francji, że j eśli nie obniży po­

wsparcia. Gdyby zaczęły równoważyć

datków dla najbogatszych, to j ej ocena

swoj e budżety, na rynkach p oj awiłby

wiarygodności kredytowej zostanie ob­

się strach p rz e d recesj ą.

S edlacek: Gdy kraj pożycza pieniądze, to początkowo zyskuje większą wolność, może sobie n a więcej pozwolić. Ale w koń cu rząd przestaje nad długiem pan ować i traci wolność, staje się niewolnikiem rynków.

niżon a. Przy obecnym poziomie zadłu­

że je rozumieją, a to, że regulatorom wy­ dają się one niezrozumiałe i skompliko­ wane, to vvynik ignorancji, braku czasu. Lepiej więc, ż eby l aicy regulatorzy nie przes zkadzali, nie ingerowali w te b oskie mechanizmy. A gdy kryzys wybuchł, ci sami finansiści zwrócili się do rządów o pomoc. Lamentowali, że nie wiedzą, co się dzieje, i potrzebne j est zaangażo­ wanie władz. Wiadomo, że najgorszyjest lekarz, który twierdzi, że wie, co panu

żenia Francji, to może być dla niej po­

Główny ekonomista MFW Olivier Blanchard

dolega, choć faktycznie nie wie, a nie taki,

ważnyproblem. Do swojej skargi Sarko­

w tym kontekście powiedział, że rynki zacho­

który od razu przyzna, że nie wie. Rynki

zy p owinien był j ednak dodać, że to on

wują się schizofren icznie.

zachowały się j ak ten pierwszy. Utrzymy­

sam i j ego poprzednicy są współwinni

Ja bym dodał, że zachowuj ą się też ma­

wały; że są racj onalne, ale nie spełniły naj­

tej sytuacji, bo gdyby kraj nie był zadłu­

niakalno-depresyjnie. Dobre nastroje in­

wyższej powinności rozumu, którą j est

ż ony, wiarygo dność Francj i w oczach

westorów przeradzaj ą się w manie, a złe

- j ak mówił Pascal - poznanie własnych

rynków nie mialaby dużego znaczenia.

w finansowe krachy.

ograniczeń. Albo - j ak mówił Russell

Podobnie j estwprzypadku Węgier, które

- że ponad logiką j est wyższa logika, że

też utraciły swobodę działania. Można

W "Ekonomii dobra i zła " napisał pan, że spór

rozum nie j est samowystarczalny.

powiedzieć, ż e gdy kraj pożycza pie­

między zwolennikami wolnego rynku a sym·

niądze, to początkowo zys kuj e większą

patyka m i interwencjon 1i zmu to w gruncie

O tym, o czym n ie można mówić, trzeba mil·

wolność, może sobie na więcej pozwolić.

rzeay spór o naturę człowieka, o to, czy jest

aeć. ..

Ale w końcu rząd przestaj e nad długiem

on dobry, czy zły. Jeśli zły, to rynki trzeba re­

Na te słowa Wittgensteina Carnap odpo­

panować i traci wolność, staj e się niewol­

gulować i nadzorować, jeś l i dob ry, to można

wiedział: " Niestety, właśnie to, o czym nie

nikiem 1ynków. Znów poj awia się więc

je pozostawi ć samym sobie. Pan sądzi, że

można mówić, j est najważniej sze".

motyw gry, która się uniezależnia od gra­

ludzie są z natu ry źli?

cza. Rządy m ogą rynki ograć, ale potem

(śmiech) Rzeczywiście sądzę, że rynld

To i ronia los u . Dawni liberałowie z tzw. szko­

nie reguluj ą się same. Sektor finansowy

ły austriackiej, zasłużeni w p ropagowaniu

dość szybko role się zamieniają.

ma dziś tak złą prasę, bo przed kryzy­

Teraz rządy próbują ponownie złapać za joy­

sem przekonywał rządy, abytrzymały się

stick. N ie ma pan wrażenia, że próby zapa­

od niego z daleka, aby się nie mieszały

nowa n ia nad rynkami mają podobne skutki

w j ego funkcj onowanie. Finansiści mó­

u boane jak p rognozy ekonom istów: rodzą

wili, że przecież są inteligentnymi ludź­

i luzję bez:pieaeństwa, usypiają aujno śf?

mi, z dyplomami MIT i Harvardu, że nie

Relacja rządów i rynków przypomina

trzeba im patrzeć na ręce. Pokazywali

dwó ch pijaków, którzy muszą się wza-

swoje równania i modele, zapewniaj ąc,

28

lF

Rynl
Więcej na: ekono mii wolnorynkowej, byl i p rzeciwni in­

www

. ebookg ig s . eu

ną, może stracić zaufanie rynków i wpę­

EKONOMIA

j edną potrzebę, pojavvi się inna. Musimy

gerowaniu w działanie ryn ków i gos,podarki

dzić kraj w recesję, której próbowal za­

zdać sobie z tego sprawę. Niby wszyscy

właśnie dlatego, że byli przekonani o braku

po biec. Ale to nie jest tak, że wolny rynek

wiemy, że pieniądze to nie wszystko, że j est to banał, ale żyj emy, j akbyśmy tego

racjonalności człowieka, o tym, że wiedza

j e st w j akiś sposób stanem naturalnym,

jest rozproszona w milionach umysłów i n,ikt

a interwencj e wła,dz go burzą. Wracaj ąc

nie wiedzieli. To właśnie przykład tego,

nie posiada pełnego zrozumienia gospoda rki.

do przykładu parku, dla większości lu­

j ak model, który j e st tylko uproszcze­

Roszaenia do ta kiej wiedzy l-layek nazywał " zgubną pychą rozum u . " I taką ekonomię, j aką u prawiano w szko­

dzi na świecie nie ma już nic naturalne­

niem rzeczyvvistości, zaczyna funkcj o­

go. Natura, którą oglądamy, jest sztucznie

nować j ako ideał. Mam na myśli model

utrzymywana, a ż ebyobejrzeć dziką na­

homo oeconomicus, człovvieka dążą­

le austriackiej , doceniam. Obywala się

turę, musimy poj echać na wakacj e, co też

cego do maksymalizacj i użyteczności.

ona bez matematycznego sztafażu, bez

nie j est naturalne. Żyj emy w fundamen­

Móvvi nam się, że mamy konsumować,

potężnych modeli, stosowała raczej ar­

talnie sztucznym świecie.

mamy wydawać, wtedy j esteśmy war­

gumentacj ę filozoficzną. Ale to wystar­

tościowymi uczestnikami życia gospo­

c zyło, abywykazać bezsens gospodarek

Zastanawia mnie, ay z pa ńsiki ch pog lądów

darczego. A w efekcie politycy sądzą, że

planowanych, komunizmu. I być może,

na eko nomię użytek mogą zrobić polity-

mogą wkupić się w nasze łaski większą

gdyby nie pycha ekonomistów i finan­

cy zmagający się z kryzysem w strefie euro.

rozrzutnością. Nasuwa się więc wniosek,

sistów zapatrzonych w mo dele, rynki

Jeśli na pewnym szczeblu ten kryzys jest

że politykę fiskalną powinno się odebrać

rzeczyvviście najlepiej funkcj onowały­

wynikiem il uzji, że zwiększając konsumpcję,

politykom, tak j ak odebrano im politykę

by pozostawione same sobie.

ludz ,ie w lk ońcu zaspokoją swoje p ragnienia,

pieniężną. Tą ostatnią zajmuj ą się nie­

to może na leży p rzestać ratować ban krutują­

zależne banki centralne, rządy nie mogą

Dziś n ie mogą?

ce gospodarki, a by tę iluzję skruszyć?

j uż dmkować pieniędzy. Ale mogą zacią­

Niewidzialna ręka rynku j e st potężna,

Ludzie nigdy nie będą mieli dość, nie

gać długi. I dlatego nie mamyproblemów

ale muszą istnieć granice, które skanali­

o siągną zadowolenia. Gdy zaspokoj ą

z inflacją, a mamy z zadłużeniem. .,;u

zują j ej siłę. Tak j ak rzeka wymaga brze­ gów, tak muszą istnieć pewne ogranicze­ nia dotyczące stosowania logiki rynku,

RE

K�M A _________________________________________________________

np. zakaz pracy dzieci. W "Ekonomii dobra i zła" p o daję przykład Nowego Jorku. Ta metropolia j e st wykorzystana w każ dym calu, wydaj e się doskonale rozplanowana, z j ej ponumerowanymi, prostopadłymi ulicami i drapaczami chmur. I w centrum tego wszystkiego j est przestrzenny szabat: Central Park. Tam nie można zbudować nowego wie­ ż owca za żadne pieniądze, choć może z perspektywywydajności Nowego Jor­

ku byłoby to pożądane i zwiększyłoby j ego PKB. Przykład parku zawsze sprawia kłopot zwolennikom wo lnego rynku, ale równie wy­ mowny jest inny pański przykład z " Eko nomii dobra i zła": tama, która ma zapo biegać po­ wodziom na danym obszarze, może pęknąć, co poskutkuje znacznie poważniejszą powo­ dzią niż te, któ rym zapobiegła. B o z ingerowaniem w gospodarkę i rynki też nie można przesadzić. Gdy bank cen­ tralny próbuj e tłumić wszelkie kryzysy, w końcu nieprawidłowości się skumulu­ j ą i może doj ś ć do znacznie poważniej­ szego kryzysu. Albo gdy rząd próbuj e p o dgrzać koniunkturę polityką fiskal-

7 stycznia 20 1 3

29

'o//$////.W/#/hY//##///&///#///#/.
W / / # / / / / / # / d / / / / / / / #/ / / / / / # / // # / / # / / / / d / /.ó' / / / # # / &/ # / / / # / / / # # / / / / / / # / / /.
GRUBESPRAWY

------

Więcej na.: www . ebookg ig s . eu

�·

��:

l 9r

qj

�. •

30

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

PATRYK CHilEWICZ, ZDJ ĘCIA DAREK GO U K

FACHOWCY

dla ludzi przycho dzących na nagra­ nia, j ak i dla producentów, którzy ode

l

Swiatła, kamera, aplauz ! N 1i ewidoczni dla kamery i widzów p rzed tell ewizora mi, a niezastąpieni przy pro d ukcj i każd ego s how. To a n i matorzy p u b l i cz n o ś ci, dzięki którym oklaski n a widown i są b a rdziej g ro m kie, a a pll a uz d o nośniejszy.

mnie wymagali kontrolowania sytu­ acj i. Jeśli ktoś po trzech godzinach na­ grań non stop potrzebował iść do toa­ lety, to wyprowadzałem go ukradkiem, by nie narazić się produkcji - zwierza się animator. B alicki nie był naj p o korniej szym pracownikiem telewizji. Praca z pu­ blicznością wymaga specj alnego stroju, a play maker miał z tym spore problemy. - Czarny T-shirt, spodnie i buty pozwa­ laj ą przemykać kamerze, nie zwracaj ąc na siebie uwagi. To istotne w pracy ani­ m atora publiczności, w końcu mamy być niewidoczni. Ja j e dnak preferuję żywe kolory, więc wielokrotnie musia­

P

lay maker, warm u p per, ani­

lep szego rodzimego warm uppera, zna

łem wykłócać się z producentami. Teraz

mator publiczn ości. Nazw tego

wszystlde sztuczki profesji. - Przygodę

już machnęli ręką i m ogę przycho dzić

spe cyficznego zawodu j e st wie­

z telewizją zacząłem, gdy miałem 17

ubranytak, j ak chcę. Bo i tak przeciętny

le, lecz wiedza o nim niska. Dlaczego?

lat. Znaj omy zaproponował mi u dział

widz ma problem z zauważeniem mnie

- Nie mówi się o nim z prostego powo­

w programie Zbigniewa Wo deckiego

w tłumie - tłumaczy warm upper.

du: lepiej dla widza i dla producenta, je­

"Droga do gwiazd" w j akiejś nowej kra­

śli nikt nie będzie miał wątpliwości, ż e

kowskiej telewizji TVN Zgodziłem się,

Publiczność ja k orkiestra

wszystko, c o dziej e się w show, j est na­

pojechałem do Łęgu, gdzie był wówczas

Praca animatora publiczności to zarów­

turalne - mówi Piotr Balicki, znany te­

największy w Polsce ośrodek n agranio­

no nagrania na żywo, j ak i te m ontowa­

lewizyjny wymiatacz", który pracował " przy p o łowie polskich show z udzia­

wy, usiadłem wśród pu b liczności i bi­

ne. Przed nagraniem warm upper do­

łem brawa. Od razu mnie to wciągnęło,

staj e od reżysera scenariusz programu

łem publiczności.

a okazało się , że to był okres, w którym

i wskazówki: czy publiczność ma być

W Polsce ten zawód o dkryto p o d

m ało ludzi wiedziało o tym, ż e można

bardziej rozbawiona, czy skupiona, j ak

koniec lat 90., g dy po p oj awieniu się

przyj ść do telewizji i wziąć udział w na­

intensywne i spontaniczne maj ą być jej

graniu programu. A co dopiero dostać

reakcj e. Później animator ma za zada­

na rynku

TVN

stacje komercyjn e za­

.

częły ze sobą konkurować. Gdy TVN

za to pieniądze, co dziś j est standardem.

nie wyj aśnić ludziom, j ak mniej wię­

zatrudnił swojego animatora publicz­

Realizatorzy mieli niewielu chętnych,

cej b ę dzie wyglądało nagranie i czego

ności, Polsat nie m ógł pozostać w tyle.

więc zaprop onowałem , by cala moja

mogą się spodziewać. Oczywiście Ba­

Złote czasy polskiej telewizji p ozwalały

klasa m aturalna przycho dziła na na­

licki nie zdradza uczestnikom wszyst­

na bezproblemowe zatrudnienie kolej ­

grania - opowiada animator. B alicki się

kich szczegółów. Na przykład podczas

nej osoby do pro dukcji programu. Po­

wciągnął. - Dziewczyna zajmująca się

ustalel"J. z publicznością " Rozmów w

czątkowo animatorzy pełnili b ardziej

zapraszaniem ludzi do roli publiczno­

toku" tłumaczył im, o czym będzie o d­

funkcj ę reprezentatywną. - Niedawno

ści show zauważyła, że j e stem dobry

cinek i kto w nim weźmie u dział, lecz

zawód animatora zaczął w końcu być do­

i potrafię żywiołowo reagować na wy­

nie zdradzał pytań Ewy Drzyzgi. Część

ceniany przez reżyserów. Wcześniej po­

darzenia ze sceny, więc zaproponowa­

programu musiała pozostać impro­

l egało to trochę na bitwie między stacja­

ła mi pracę przy organizacji publiki.

wizowana, by ludzie nie deklamowali

mi o prestiż, dziś docenia się jego wkład

To był dla mnie szok, byłem tuż przed

w produkcj ę show - tłumaczy Balicki.

m aturą, a dostałem pracę w telewizji

Jego praca polega na tym, by być nie­

- wspomina Balicki, który mimo mło­

dostrzeżonym, a b ezpo średnio wpły­

dego wieku szybko zrozumiał, j akimi

wać na reakcje publiki. Ta, j ak wiemy,

prawami rządzi się telewizj a. że liczy

ma wielką siłę - potrafi zarówno obro­

się tu s zybkość działania, perfekcja

nić przed prowadzącym zaproszonego

i szeroki uśmiech.

gościa, j ak i pogrążyć go w niesławie.

- Po czątki były potwornie tru dne.

Balicki, którego branża uważa za n aj -

Musiałem p o z o stać miłym zarówno

7 stycznia 20 1 3

Piotr Balicki, przez branżę uznany za najlepszego w Polsce animatora publiczności, z jej pomocą_ p otrafiłby zarówno obronić gościa programu przed p rowadzą_cym, jak i pogrą_ży ć go w niesławie.

formułek z wypowiedziami do kamer. - Na planie "Rozmów w toku" praco­ wałem sześć lat. Uwielbiam ten format, ale po takim czasie błagałem, by mnie zwolnili - śmiej e się Balicki. - Nagry­ waliśmy dwa odcinki dziennie, to było niesamowite doznanie, ale też duż e obciążenie. Bohaterowie przychodzili z własnymi historiami i emocj ami, po

31

GRUBESPRAWY

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

p ewnym czasie zauważyłem, że sam czułem się j ak psychoanalityk. Po " Rozmowach .. :' przysz e dł czas n a "Taniec z gwiazdami " . - Pracowa­ łem tam przez sześć i pół roku. Na pla­ nie produkcji wszyscy się znali, przez tak długi okres u dało nam się zbudo­ wać niezwykłą drużynę, która potra­ fiła niemalże taśmowo produ kować o dcinki na do brym poziomie. Okaza­ ło się, że gdy zabrakło " Tańca . . .", osoby przy nim pracuj ące zatęskniły nie tyle za samym formatem, ile za atmosferą i współpracownikami. Ta ekipa lu dzi była wartością samą w sobie - wspo ­ mina Balicki.

Animatorów trzech Przez te wszystkie lata animator nie tyl­ ko wypracował mocną pozycj ę w racz­ kuj ącej u nas branży, ale też poznał najważniej s zych tego światka. A to nie­ zwykle istotne w tej pracy, b o to właśnie dzięki kontaktom zdobywa się kolej ne zlecenia. - Każdy reżyser wychowu j e sobie wann upperów. Przy telewizyj ­ nych show pracuję j u ż b ardzo długo, znam wszystkich animatorów pu blicz­ no ści, więc nie j e st trudno dopasować mi konkretnego warm uppera do pro­ dukcji telewizyjnej - przyznaje Woj ­ ciech Iwański, reżyser wielu telewizyj ­ nych show, od " Idola" po "Mam talent! " . rwański współpracował często z Balie­ kim, panowie znaj ą się od ponad lO l at .

Wojciech lwań ski, reżyser " Mam talent! ", przyznaje, że każdy show, który realizuJe, wymaga innych reakcji publiczności, dlatego tak ważna jest praca warm upperów.

Nic dziwnego, b o choć telewizyj ­ nych formatów wciąż przybywa, pro­

który pobij ał rekordy długości nagrań.

dy widział. Nagranie skończyło się do­

fesj onalnych warm upperów j est zale­

Do studia przycho dziło się o go dz. 8

piero o go dz. 6 rano. - Większo ś ć j u ż

dwie trzech. Poza Piotrem Baliekim j est

rano, kamery włączano o lO i przez 12

wytrzeźwiała, a ż e następnego dnia

j eszcze B arbara Gosztyła i animator

godzin nagrywano kilkudziesięciomi­

każdy szedł do swoj ej regularnej pracy,

tancerz Mykee , który zajmuj e się pu­

nutowy show.

ze studia od razu rozj echali się praco­

blicznością " You Can Dance". Każde z nich swoj e umiejętności z dobywało

Jeszcze gorzej było w krakowskim

wać dalej - opowiada animator.

studiu telewizyjnym. Nagrywanie j ed­

Iwańsk:i przyznaj e, że praca warm

samo dzielnie, metodą prób i błędów.

nego z programów miało skończyć się

W Polsce nie m a szkoły warm uppe­

o godz. 22, lecz z p owodu licznych

uppera nie należy do najłatwiej s zych. - Jedno nagranie "X Factor " trwa około

rów, wszystko zależy od indywidual­

problemów trzeba było wydłużyć

sześciu godzin z przerwami, po dczas

nych umiejętności. Najważniej sza j e st

pracę. - Wte dy publicz no ś ć dostała

których trzeba utrzymać publiczność

otwartość wobec n ieustannie zmienia­

p ółgo dzinną przerwę. Ludzie poszli

w dobrym nastroju i sprawić, by cią­

j ących się ludzi na widowni. Trzeba też

do sklepu po alkohol. Wrócili w o wie­

gle żywo reagowała. Podczas przerw

zachować pogo dę ducha, choć wanm­

le lepszych nastrojach i przez 40 minut

konieczne są zmiany inscenizacji czy

ld często są, delikatnie rzecz uj mując,

byli publicznością idealną - śmiej e się

makij ażu występuj ących w programie,

niesprzyj aj ące. Jako przykład Balleki

Piotr Balicki. Wspomina, że tak natu­

wtedywarm upperzy zagadują publicz­

p odaj e program TVN " Ciao Darwin'',

ralne i żywiołowe o druchy rzadko kie-

ność, buduj ą z nią więź. Często są też

32

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

FACHOWCY

urządzane drobne konkursy z nagro­

ewoluować, a te dwa proste słowa prze­

ry, uzgadniam z operatorem, kogo po­

dami - móvvi. Wszystko po to, by pod­

stały wystarczać. Spój rzmy, j ak bardzo

kazuj emy, uśmiecham się d o wskazanej

trzymać atmosferę zabawy, niezbędną

zaangażowana j e st publika w show Jer­

osoby, a ona o dpowiada mi uśmiechem

w porządnym show.

ly'ego Springera, która krzyczy, rzuca

- tłumaczy warm u pper. Czy ten uśmiech zaws z e działa?

Jeśli w ogóle ludzie wiedzą, że ist­

w gości przedmiotami, żywo uczestni­

nieje kto ś taki j ak warm upperzy, naj­

czy w akcji. Producenci show u znali,

Piotr Balicki uspokaja: - To prosta za­

częściej mają błędne wyobrażenie o ich

że trzeba znaleźć kogoś, kto zajmie się

leżność: j eśli uśmiechasz się do kogoś,

pracy. - Fanuj e stereotyp, że animato­

tymi ludźmi i b ę dzie nad nimi pano­

to on zwykle ten uśmiech o dwzaj em­

rzy publiczności podnoszą kartki z na­ " pisami " aplauz" i " cisza . To bzdura.

wał, kto w dyskretny sposób pomoże

nia, wypróbuj to wśród przecho dniów.

im i wskaże, kiedy podj eżdża do nich

Zawsze trzeba wej ść z ludźmi w inte­

Będąc dyrektorem artystycznym Teatru

kamera, kiedy warto głośniej zareago­

rakcj ę. Tego nauczyłem się w "Rozmo-

S ztuk Wielu, szkoły artystycznej dla

wać - komentuje Piotr Balicki.

młodzieży, zrobiłem wśród uczniów

B alicki i inna znana wann up perka

doświadczenie, w którym poprosiłem

Barbara Gosztyła, którzy dojrzewali

ich, by animowali tłum kartkami. Uda­

na planach pro dukcji, maj ą opanowa­

ło im się wywołać brawa, j ednak były

ne triki umożliwiaj ące szybkie dotarcie

to oklaski na bardzo miernym pozio­

do ludzi. W zapanowaniu nad machiną

mie. Przy dzisiejszym show, w którym

nagraniową, gdzie z j ednej strony trze­

publiczność dysponuje vvi eloma środ­

ba śledzić poczynania na scenie, z dnl­

kami wyrazu , od buczenia, tupania

giej pozostawać w kontakcie z produk­

i krzyków, po śmiech, bujanie się i ta­

cj ą, a z trzeciej utrzymywać kontakt

niec, nikt nie byłby w stanie pracować

z publiką, p om aga magiczne u ch o ,

z kartkami - wyj aśnia Piotr Balicki.

w którym play maker słyszy, c o dziej e

Reżyser " Mam talent! " przyznaj e,

się p o dczas produkcji show. - Prowa­

ż e każdy show, który realizuj e, wyma­

dzący maj ą w swoich słuchawkach tyl­

ga indywidualnego po dejścia. - Każdy

ko głos reżysera, j a mam 12 osób z pla­

program j e st inny, więc wykorzystuj e

nu: reżysera, realizatora wizji, asysten­

się przy nich inne reakcj e publiczno­

tów, realizatorów dźwięku, grafików . . .

ści. Castingi do "X Factor" o dbywaj ą się

- wyjaśnia Balicki, któremu p o czątko ­

w wielkiej sali koncertowej w Zabrzu

wo trudno było j e dno cześnie pra­

na 2 ,5 tys. osób. Wiadomo, że inaczej

cować z p u bliką i słuchać wszyst­

pracuj e się z taką masą ludzi. W studiu

kich tych głosów. - Zdarzyło się

nagranie trwa oczywiście krócej , lecz

kiedyś, że nieświadomie zaczą­

wymaga wytężonej pracy i skupienia

łem mówić do ludzi z p ublicz­

zarówno ze strony publiki, j ak i samego

ności slangiem pro dukcji, po­

animatora. Zaczyna on prac ę p ół godzi­

wtarzać rzeczy, które mówili

ny przed startem programu, bo prze­

do mnie ludzie z planu - do­

cież musi poznać publikę i zdobyć j ej

daj e . To wszystko wymaga

zaufanie, by podczas nagrania live móc

wielkiej pracy nad po dziel­

szybko reagować - tłumaczy Iwański.

wach w toku''."''D

nością uwagi. - Ucho j est niezbędne. Gdy słyszę, ż e

Warm up per do śmiechu

teraz b ę dzie kamera numer

Zawód animatora publiczności przybył

sześć, to wiem, że za chwilę

do nas z Wielkiej Brytanii, bo to właśnie

na vvizji poj avvi się publicz­

BBC j est kolebką wszystkich dużych

ność. Biegnę do tej karne-

formatów, które zawładnęły świado­ mością polskich widzów: "Idol", " Ta­ " niec z gwiazdami czy The Voice". " - To wtedy na ścianie studia nagranio­

-------

wego poj awiły się dwie lampki: zielona z napisem aplauz" i czerwona z napi­ "" sem " cisza . Początkowo spełniały one swoją rolę, j e dnak programy zaczęły

7 stycznia 20 1 3

33

--

GRUBESPRAWY

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

AN DRZEJ GODLEWSKI

Telewizj a totalna Kuba Wojewódzki/ Szymon M ajewski i To masz Lis w jed nym - co by było/ gdyby jedną osobę o b d a rzyć ta lenta m i i su kcesami tych gwiazd? W Polsce t ru d no t o sobie wyo b razić/ a le N i em cy m aj ą l
tefan Raab prowadzi w Niem­

technicznych i edukacyj nych 46-letni

Boks, poker i zjazdy na woku

czech najp opularniejsze audy­

gwiazdor (z zawodu rzeźnik) radził so­

cj e komediowe, go ści najsłyn­

bie doskonale, ale w czasie tego prawie

" To płaska, nastawiona wyłąc znie " na trywialną ro zrywkę telewizj a - mó­

niej szych artystów i odkrywa młode ta­

pięciagodzinnego p o j e dynku z rolni­

wią z kolei nieustannie krytycy działal­

lenty, które np. wygrywaj ą festiwal Eu­

kiem - oczywiście na żywo transmito­

ności Raaba. Owszem. Można nawet

rowizji. Owszem, nie j e st redaktorem

wanego przez j e go macierzystą stacj ę

przypus zczać, że wiele jego audycj i

naczelnym prestiżowego tygodnika, ale

Pro7 - zaczęło j u ż mu brakować kon­

zostało wymyślonych p o dczas dłu­

od niedawna prowadzi polityczny talk­

dycj i. Kiedy doszło do decydującego

gich p iwnych biesiad. Mistrzo stwa

-show, który gromadzi znacznie więcej

starcia i prowadzący wręczył konku ­

świata w zj eżdżaniu na patelni wok?

młodych widzów niż tradycyjne debaty

rentom noże oraz kazał im przedzierać

Ten szalony p o mysł Raab realizuje

konkurencji. Jego wpływ na współcze­

się przez grubą ścianę z gąbki flory­

już o d dziesięciu lat. Na profesjonal­

sną telewizję w Europie moż e być po­

stycznej, wyczerpany Stefan ostatecz­

nych saneczkowych torach o dbywaj ą

S

równywalny tylko z BBC.

nie p rzegrał. Jednak porażka Raaba

się więc zj azdy w woku poj e dynczym

j ako gwiazdora oznaczała dla niego

i po czwórnym. Stefan Raab zdobył

Raabinator

ogromny sukces j ako producenta. Au­

już cztery złote medale i w klasyfikacj i

Kto używaj ąc łyżeczki j ako katapulty,

dycj a pobiła bowiem kolej ny rekord

wszech czasów ustępuje jedynie Geor­

wrzuci więcej kostek cukru do szkla­

w historii telewizji w Niemczech. Do tej

gowi Hacklowi, trzykrotnemu mistrzo­ wi olimpij skiemu w saneczkarstwie.

nej miski? Kto strzelając kapslem, j ako

p ory jeszcze żaden widz nie wygrał sa­

pierwszy przewróci pustą plastikową

mo dzielnie j e dnego wieczoru tak gi­

Pokerowa noc? Ta idea także przy­

butelkę p o stawioną do góry nogami?

gantycznej nagro dy. Poza tym zmaga­

p adła do gustu Raabowi. Gra więc pół

Oprócz posiadania smykałki w knaj ­

nia były na tyle pasjonujące, że "Schlag " den Raab znalazł się w pierwszej

nocy w karty z innymi celebrytami i wi­

pianych zabawach trzeba się spraw­ dzić również w olimpij skich konku­

dziesiątce tematów dyskutowanych

i quiz? Także głupie, ale Raab zdecydo­

rencj ach, np. w siatkówce, szermierce

na Twitterze na całym świecie. A na do­

wał się i to połączyć. " Mamyjuż wystar­

i biathlonie . Do tego dochod z ą pytania

datek wśród widzów w wieku l4-49 lat

z geografii i historii oraz quizy spraw­

(tzw. grupa komercyjna) Raab miał naj­

czająco dużo głupich bokserów i trzeba " szukać mądrych - przekonuj e. W jego

dzające wiedzę ogólną. Łącznie w pro­ " gramie "Pobij Raaba (oryg. "Schlag den

liczniejszą publiczność i pokonał tego " wieczoru niemiecki finał " Mam talent !

minuty b o ksu. Takich rund jest po pięć,

Raab '') j est 1 5 tego typu p o j e dynków.

W ten sposób Raabinator, j ak nazywaj ą

ale w każdej chwili możliwy j est nokaut

Jeśli widz (wyłoniony we wcześniej ­

go sympatycy, umo cnił swoją p ozycj ę

- albo na ringu, albo przy pytaniach.

szych elirninacj ach) zdobędzie więcej

Tak jak w prawdziwym boksie są różne

punktów niż gwiazdor, wygrywa p ół

wśród gigantów telewizji w Niemczech. " Licencj ę na swój "Beat the Host sprze­

kategorie wagowe (lekka, średnia i cięż­

miliona euro. Jednak nie jest łatwo po­

da wkrótce do kolejnych kraj ów.

ka) , a nawet specj alna federacja, którą

konać Stefana Raaba. Z 3 8 takich zma­ gań z vvidzami gwiazdor wygrał aż 2 5. D zięki temu pula nagród przechodziła do kolej nych wydań p rogramu , aż 16 grudnia urosła do 3 ,5 mln euro! Wtedy u Raaba zj awił się rolnik B ernd z Bawarii.

34

W konkurencj ach

dzem, który zdobył dziką kartę. Boks

show są więc dwie minuty pytań i dwie

powołał Raab i która strzeże reguł tej

cw

Niemiecka prasa nie jest dla Raaba łaskawa. "Wprowadza w Niemczech emo-krację" - atakują go krytycy. Zarzucają mu granie na prostych emocjach.

nowej dyscypliny (Quizb oxing Asso­ ciation, WQBA). O czywiście

wszystkie

zawody,

w których bierze udział Stefan Raab, stylizowane są przez jego macierzystą stacj ę Pro7 j ako najważniejsze wyda-

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

M EDIA

bliczność. Wówczas bowiem pula na­ gród wynosić będzie aż 200 tys. euro (w pierwszym odcinku zwycięzca zdo­ był tylko 42 proc. głosów). Zresztą nie tylko Niemcy mają wie­ le pociechy ze Stefana Raaba. W 2000 r. wystąpił na festiwalu piosenki Eurowi­ zji z prześmiewczą piosenką w stylu disco " Wadde hadde dudde da?" i zaj ął piąte miejsce. Było to j e dnak poniżej j ego ambicji, więc stworzył w Niem­ czech krajową wersję Eurowizji, którą nazwał Bundesvision Song Contest. Jest w tym oczywiście sporo żartu (gło­ sowanie odbywa się według eurowizyj ­ nych zasad i każdy z 16 landów przy­ znaj e kandydatom odpowiednią liczbę głosów), ale i przemyślanej koncepcji.

rzenia. "Widzowie przeciw gospoda­ rzowi - tego nigdy nie było w TV!" - re­ klamuje nadawca i ma wiele racji. Kiedy Raab skupia się przed rzutem kapslem

wtargnie na tereny zarezerwowane do­ tąd dla tzw. poważnych dziennikarzy i wymyślił polityczny talk-show. Pięciu polityków z różnych partii dyskutuj e

w butelkę PET, sportowy komentator opisuje to w taki sposób, j akby odby­

o aktualnych sprawach - podatki, euro, sieci społecznościowe itp. Nie byłoby

wał się właśnie finał mundialu i Niem­ cy mieli strzelić decyduj ący rzut karny. Gwiazdor Pro 7 pozbawiony j est wszelkich kompleksów: rzucił nawet

w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, że vvidzowie o ddają głosy na dys­ kutuj ących i uczestnicy z najmniej­ szym poparciem kolejno o dpadają. W finale pozostaje trójka polityków i ten, który zdobywa poparcie absolut­

rękavvicę mistrzyni świata w boksie Re­ ginie Halmich. Mocno go poobij ała, ale Raab znów miał oglądalnościowy suk­

W programach Raaba nie ma miejsca n a poniżanie

i u pokarzanie tych, którym zamarzyła się konfrontacja z gwiazdą. l
Dzięki takim eliminacjom Raab odkrył talent Leny Meyer-Landrut. Właśnie dla niej napisał pio senkę Satelite '', " która w 2010 r. wygrała Eurowizję. "Ko­ cham taką rywalizacj ę, gdzie p orów­ nuj e się jabłka z gruszkami i ballady z rytmicznymi hitami. Nie ma lepszej rozrywki niż połączenie rywalizacji z zabawą" - tłumaczył wtedy swój po­ mysł na televvizj ę. Dla Stefana Raaba opiniotwórcza prasa nie j e st z reguły łaskawa. " On wprowadza w Niemczech emo -kra­ cj ę" - zaatakowali ostatnio z nowy­ mi argumentami krytycy. Rzeczywi­ ście, wszystkie j ego produkcj e b azuj ą na pro stych emocj ach. Ale czy jest w tym coś złego ? Widz oglądaj ący wi­ dowiska Raaba emocj onuje się ty­ walizacj ą (czasami rzeczywiście dzi­

nej większości głosujących, wygrywa

waczną) ucze stników. Jednak w o d­ różnieniu o d wielu popularnych au­ dycj i, także tych znanych w Polsce, nie ma tu miej sca na poniżanie i upoka­ rzanie tych, którym zamarzyła się kon­

" Nie pozwolimy, by traktowano nas j ak niedźwiedzie tańczące w cyrku''

100 tys. euro. "Opinie muszą się zno­ opłacać!" - reklamował przewrotnie swój nowy show Raab. Mimo że do pierwszego o dcinka nie udało mu się pozyskać pierwszo­ ligowych uczestników (być może za­ wstydziły ich słowa Lammerta), znów o dniósł rynkowy sukces. Jego audycj ę

- grzmiał na j esieni przewodniczący Bundestagu Norbert Lammert. W ten sposób szef niemieckiego parlamentu o dniósł się do najnowszej idei Stefana Raaba i programu "Absolutna więk­

- j ak ogłosił Pro7 - oglądało znacznie więcej widzów w grupie komercyjnej niż j akąkolvviek inną polityczną de­ batę w niemieckiej telewizji. A możli­ we, że w lutowym wydaniu programu

A że przy tym wszyscy maj ą mnóstwo

szość". Raab zdecydował bowiem, że

Raab zgromadzi jeszcze większą p u-

Autor jest zastępcą dyrektora TV P 1 .

ces, a jego posiniaczona twarz stała się symbolem tej totalnej telewizji (j ego codzienny program nosi właśnie tytuł "TVTotal") .

Emo-kracja

7 stycznia 20 1 3

wu

frontacja z gwiazdą. Nie ma też jurorów o b n aż aj ących slab o ści ucze stników. Potencj alnie każdy widz m a szansę zmierzyć się z Raabem i z nim wygrać. zabawy, a niektórzy świetnie zarobią? Przecież właśnie takie jest zadanie współczesnej telewizji. "1D

35

7 stycznia 20 1 3

37

36

PRZEKRÓJ numer 1

W//#/////#/#///#//4'//k//#///##/&/#///#/,W//&

GRUBESPRAWY •

Z

Więcej

na : www

.e

ołnierze mówią o nas "piguły", " pielęgniary", że niby potrafimy tylko podać leki czy założyć opa­

trunek. To przykre, bo przecież nieraz j echałam z nimi w patrolu - opowiada B asia, pielęgniarka z woj skowego szpi­ tala na Szaserów, która kilkakrotnie była na misjach w Iraku i Afganistanie. - Kie­ dyś, w Afganistanie, MRAP (wojskowy pojazd opancerzony - przyp. red.) wj e­ chał na minę pułapkę. To było straszne - wszędzie krew i ranni. Ci, którzy na­ zywali mnie lekceważąco " piguła'', są w takim szoku, że nawet ruszyć się nie mogą. To ja wtedy musiałam, oprócz ra­ towania rannych, zadbać jeszcze i o nich. Potrząsnąć nimi, zmusić do działania. Ktoś musiał nas przecież o słaniać, zanim przyleciał ORF ( Siły Szybkiego Reagowa­ nia - przyp. red.) - opowiada.

Kolumna, którą j e chała, została zaata­

Basia to niewysoka, korpulentna

kowana przez u zbroj o nych reb elian­

b londyr1ka, ma starannie pomalowane

tów. Podczas strzelaniny Taylor zabiła

paznokcie i delikatny, ledwo wid ocz­

jednego z atakujących. "Musiałam wy­

ny makij aż. Za to w działaniu - wul­

bierać pomiędzy j ego życiem a moim.

kan. Na misji w Afganistanie pracowała

Wybrałam siebie " - wspomina w książ­

w szpitalu polowym w polskiej bazie

ce, w której napisała o woj ennych do­

woj skowej w Ghazni. Do j ej o b owiąz­

świadczeniach.

ków należały takż e wyjazdy na patrole.

Na misjach boj owych takie sytuacj e

Z wielkim, ciężkim plecakiem ratownika

to codzienność. Jednak w świetle ame­

medycznego spędzała w opancerzonych

rykańskich przepisów strzelanina, która

pojazdach wiele godzin.

przytrafiła się Chantelle, nie może być

Bywała w sytuacjach niebezpiecz­

zaliczona do walki na linii frontu, bo ko­

nych i trudnych. Wiedziała, że nie może

bietom z US Army tego nie wolno robić.

stracić zimnej krwi, bo inni potrzebują

Dlatego Amerykanki walczą w sądzie,

j ej pomo cy, bo może komuś uratować

by zmienić woj skowe prawo i utorować

życie albo zdrowie. Czy to, co rob ią

sobie drogę do służby w j ednostkach li­

B asia i j ej koleżanki - wojskowe pielę­

niowych. Dwie rezerwistki, Jane Baldwin

gniarki, żołnierki, ratowniczki medyczne

i Ellen Haring, już wcześniej pozywały

c zy inne kobiety w mundurach służące

USAza restrykcje dotyczące ich udziału

w Polskim Kontyngencie Wojskowym

w działaniach bojmvych. Pozew złożony

w Afganistanie - to tzw. u dział w akcji

przez rezerwistki wpłynął do sądu fede­

bojowej ? Tak. Według polskich przepi­

ralnego w Waszyngtonie w maju ubie­

sów każdy wyjazd żołnierza poza teren

głego roku. Z kolei w sądzie federalnym

bazy to "akcja boj owa". Problem w tym,

w San Francisco podobny pozew złożyły

że żołnierze z patrolu, którym j echała

niedawno cztery kobiety żołnierki oraz

B asia, służą na stanowiskach boj owych,

działaczki Service Women's Action Ne­

ona zaś w tzw. zab ezpieczeniu medycz­

twork - organizacji zrzeszaj ącej kobiety

nym.

wojskowe.

l
uniemożliwiaj ą im objęcie niektórych

W po dobnej sytuacji j ak polska pielę­

stanowisk "tylko d latego, że są kobieta­

W pozwach przekonuj ą, że przepisy

gniarka znalazła się Chantelle Taylor

lni". To zaś nanlSza ich prawa zagwaran­

z Royal Army Medical Corp s (Korpu­

towane przez piątą poprawkę do kon­

su Medycznego Armii Brytyjskiej ).

stytucji.

38

W//////#///-0'///#/#///##///#///#k//#//ff.

GEN DER

ścia z kuchni d o s alonu - mówi gen. Ro­ man Polko, były dowódca elitarnej j ed­ nostki specj alnej GROM.

Wygrała pierwszą bitwę Walka amerykańskich kobiet o równe prawa w wojsku to czy się już od dłuż­ szego czasu. W 1994 r. wprowadzono przepisy zezwalaj ące na służbę kobiet w j edno stkach boj owych na stanowi­ skach m edycznych. Mogły zostać tak­ ż e oficerami wywiadu i pełnić służb ę na innych stanowiskach na poziomie brygady. I to wszystko. Nakolejne zmia­ ny żołnierki czekały aż 1 8 lat. W lutym tego roku Pentagon ogłosił, że kobiety mogą zaj ąć dodatkowych 140 tys. stano­ wisk w armii i Korpusie Pie choty Mor­ skiej. Na reakcję nie trzeba było długo Trudno się im dziwić. W armii USA kobiety stanowią 14,5 proc. personelu woj skowego w służbie czynnej. Dla po­ równania - w polskim woj sku ten o d ­ s etek wynosi j e dynie 2,4 proc. Jednak w naszej armii nie ma prawie ż adnych ograniczeń dotyczących służby kobiet. Natomiast w amerykańskim wojsku nie mogą one służyć m.in. w piechocie, woj ­ skach pancernych czywoj skach specjal­ nych. Nie przysługuj e im także prawo do stu diowania w elitarnej szkole ran­ gersów (Ranger School). Amerykańskie żołnierki chcą wyka­ zać, że ograniczenia wobec kobiet wpły­

W polskiej armii kobiety mogą służyć na stanowiskach bojowych, ale wśród m ężczyzn wciąż pokutuje przekon anie, że nadają się tylko do ro li pielęgniarek. Amerykańskie żołnierki (z lewej i na g órze) mają dość zakazu walki na linii frontu "tylko dlatego, że s ą kobietami ". Zaczęły sądową batalię, by móc służyć w piechocie i w wojskach specJalnych na równi z mężczyznami.

go filmu z Meg Ryan " S zalona odwaga" - kapitan Wal den, musiała walczyć. Fil­

by w brygadowych grupach b oj owych.

mowa żołnierka zginęła. Pośmiertnie

- Amerykanki bardziej niż Polki są wy­

została o dznaczona Medalem Honoru.

czulone na kwestie równouprawnienia

Maj or Hegar przeżyła, została j ednak

płci i b ardziej zaangażowane w walkę

ranna. Za odwagę uhonorowano j ą Pur­

o równe prawa - zauważ a komandor

purowym Sercem i Zaszczytnym Krzy­

Boż ena Szubińska, pełnomocnik mi­

ż em Lotniczym z odznaką waleczności

nistra obrony narodowej ds. woj skowej

(Distinguished Flying Cross with Valor).

służby kobiet. - W naszej armii jest coraz

czekać. Setki kobiet zgłaszają się do służ­

- Umiej ętności walki maj ą niewiele

więcej kobiet, są w każdym rodzaju Sił

wspólnego z płcią. Znaczenie mają serce,

Zbrojnych. I zaczynaj ą zajmować rów­

charakter, zdolności, determinacj a i o d­

nież stanowiska b oj owe, bo za takie

danie - przekonuj e major Hegar. Według

można uznać dowódców plutonów czy

niej , wielką niesprawiedliwością j est to,

kompanii - m ówi komandor Szubińska.

że kobiety wciąż nie mają wstępu do lą­

A maj or Julita Mirowska, oficer praso­

dowych oddziałów bojowych. I to mimo

wy z D owó dztwa Operacyj nego, doda­

i przyszłe zarobki, a także świadczenia

że w o statnim dziesięcioleciu walczyły

j e, że kobiety na większą skalę poj awiły

emerytalne. Przekonuj ą, że kobiety i tak

już w Afganistanie i Iraku, a ponad 140

się w polskiej armii dopiero po przystą­

waj ą na możliwości ich awansu, obecne

od latwykonuj ą zadania boj owe chociaż­

zginęło w walce. - Okazuj e się, że ko­

pieniu naszego kraju do stmktur NATO

by w Iraku czy Afganistanie. Formalny

bietom przysługuj ą równe prawa, j e śli

w l999 r.

zakaz blokuj e im drogę awansu, bo nie

chodzi o śmierć na polu walki p odczas

mogą wykazać się doświadczeniami

służ by dla kraju . Ale nie przysługują im

Co ty, babo, wiesz o zabijaniu

z pola walid. - Już j ako mała dziewczyn­

równe prawa do służby swemu kraj owi

Przykłady polskiej pielęgniarki czy ame­

ka wiedziałam,. że chcę zostać pilotem Sił

- powiedziała sierżant Jennifer Hunt,

rykańskiej lotniczld świadczą o tym,

Powietrznych. Mozolnie, krok po kroku,

inna sygnatariuszka pozwu. Ona rów­

że kobiety coraz częściej biorą u dział

musiałam udowadniać swoj e umiejętno­

nież została odznaczona Purpurowym

w walkach. Chociażby dlatego, że tra­

ści - mówi maj or Mary Jennings Hegar,

Sercem po tym, jak poj azd, którym jecha­

dycyjne linie frontu zacierają się w ta­

j e dna z żołnierek, która złożyła pozew.

ła, natknął się na podłożoną przy drodze

kich operacjach j ak te w Iraku czy Afga­

minę pułapkę.

nistanie. Zgodnie z danymi Pentagonu

W Afganistanie Hegar brała udział - j ako pilot śmigłowca - w operacjach

- Kibicuję tym kobietom, bo nie zga­

co n aj mniej 144 kobiet zginęło w Iraku

M e devac (lotnicza pomoc m edyczna

dzają się na poniżaj ące traktowanie. Są

i Afganistanie, a ponad 860 zostało ran­

- przyp. red. ) . W 2009 r., gdy ratowała

częścią wojskowej rodziny i wskazywa­

nych. Od pocz ątku tych misji służyło

trzech rannych żołnierzy, j ej samolot

nie im miejsca jedynie na zapleczu to tak,

w nich p onad 2 8 0 tys . kobiet.

z ostał zestrzelony. Wtedy, pod o b nie

j akby mówić o partnerstwie w rodzinie,

Polskie wojsko również wysyła kobie­

j ak b ohaterka słynnego amerykańskie-

a j ednocześnie zakazywać żonie przej-

ty na misje. W20 l l r. poza granicami kra-

7 stycznia 20 1 3

39

GRUBESPRAWY

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

ju służyło ich 140. Najwięcej w Afganista­

staraj ą się raczej pracować na zapleczu,

nie - 120, 18 w Kosowie oraz dwie w Bo­

organizować działania i wspierać je logi­

że kobiety są zbyt słabe fizycznie, by być

śni i Hercegowinie. W minionym roku

stycznie. - W naszej kulturze nadal j est

żołnierzami. Rzadko słychać takie opi­

podobnie. Najbardziej niebezpieczna

zakorzenione przekonanie, że kobiety

nie, j akie wygłasza gen. Polko: - Wśród

Mniej lub b ardziej oficjalnie powtarzają,

j est oczywiście misja w Afganistanie.

to strażniczki domowego ogniska, spo­

moich podwładnych było niewiele ko­

A kobiety służą tam na różnych stano­

koju i ładu - mówi mjr Mirowska z Do­

biet. Te, którymi dowodziłem w GROM,

wiskach.

wództwa Operacyjnego, odpowiedzial­

nie tylko brały udział w operacjach bo­

- Mamy dziewczyny, które moni­

nego za misje polskich żołnierzy. - Nie

jowych, ale były też na pierwszej linii.

toruj ą i nadzorują działania żołnierzy,

róbmy więc z nich na siłę wojowników.

Spisywały się znakomicie - przekonuj e

pełniąc służbę w TOC (pomieszczenia

Może to j est nieuniknione, ale niech te

gen. Polko. - Ku m o j emu zaskoczeniu

dowódcze kontyngentu - przyp. red.)

zmiany zachodzą stopniowo - przeko­

największe obiekcj e co do obecnościko­

- mówi kpt. Marcel Podhorodecki z biu­

nuj e.

biet w misj ach specjalnych w Iraku mieli

Więks zo ś ć

ra prasowego polskiego kontyngentu

mężczyzn

ż ołnierzy

w Afganistanie. - Są też takie, które j ako

- tak w armii amerykańskiej, j ak i polskiej

ratownicy medyczni biorą udział w pa­

- jest przeciwna służbie kobiet wwojsku,

trolach, ale nie w b ezpośrednich akcj ach

szczególnie na stanowiskach boj owych.

właśnie dumni ze swojej o twartości i de­ mokracji Amerykanie. Niesłusznie. � Autorka jest redaktorką naczelną portalu Polska-zbrojna.pl.

b oj owych - dodaj e. No właśnie, co to znaczy, że nie biorą udziału w "bezpośrednich akcjach bojo­ wych" ? Każdywyjazd za b azę j est kwali­ fikowany j ako " akcj a boj owa", choć nie "bezpośrednia". - Kobiety zaangażowane są b ezpo­ średnio w boju, nawet kiedy nie są im for­ malnie w-yznaczane takie zadania - prze­ konują amerykańskie rezerwistki, które złożyły p ozew. Fotwierdza to przypadek Chamelle Taylor. W czerwcu 2008 r.

W ostatnim dziesięcioleciu Amerykanki wa l czyły już w Afganistanie i Iraku, a ponad 1 40 zginęło, mimo formalnego zakazu w walce. W armii USA kobiety stanowię 1 4, 5 proc. personelu w pol skim wojsku ten odsetek wyn osi jedynie 2,4 proc. ,

p atrol, w którym j e chała, został zaata­ kowany prze z 20 dobrze uzbroj onych rebeliantów z twierdzy talibów Marjah w prowincji Helmand. - Po dwóch ogłuszających wybuchach nastąpiły strzały z broni ręcznej i karabi­ nów maszynowych. Pierwsza eksplozja wstrząsnęła p ojazdem. Uderzyłam głową w przednią część samochodu. Potem na­ stąpił wybuch z granatnika przecivvpan­ cemego. Dookoła nas było pełno odłam­ ków. Konwój natychmiast skierowal się w stronę strzelaj ących talibów - mówi

Polki są, mn i ej niż Amerykanki wyczulone na kwestie równouprawnienia płci.

Chantelle Taylor. - Od razu, niewiele ponad 1 5 m etrów ode mnie, zauważy­ łam w polu po lewej stronie b oj ownika talibskiego. Dodała, że ogarnął ją strach, że bę­ dzie musiała strzelić do człowieka. - In­ stynktownie, ale z pełną determinacj ą wystrzeliłam siedem razy. Później kole­ dzy z mojego pułku żartowali ze mnie, że zmarnowałam amunicj ę - opowiada. Polskie żołnierki podkreślają, że nie zabijają i nie chcą zabijać: j ako pomoc medyczna ratują życie, a j ako woj skowe

40

PRZEKRÓJ numer 1

WięcejFWEUHtlta.OŚł�Mt ł l
Asia Bronisławs ka

Role , które odgrywamy, sami poWinnismy rezyserowac •

•

•

,

•

,

Najwa ż n i ejsi dla m nie są LU DZ I E, ale role, które dla nich

Zamiast cicho działać w tak zwanej niszy, zacz ęłam

o dgrywamy, dotkliwie mnie uwieraj ą. Ludzie s ą

głośno mówić o tym, ż e uczę wbrew schematom. Zy­

u mnie n a pierwszym miej s cu. Fostrzegam ich j ako

skałam spokój i pogodziłam się ze s obą.

gatunek, który lubię, i wszystko, co robię - obojętnie, j aką przyj muj e formę - j e st pretekstem do kontaktu

Stało s i ę p o d o b n i e , kiedy zostałam mamą. Kolejna rola.

z drugim c złowiekiem, do poznania i tworzenia re­

W kontekście sp ołecznym naszego kraj u chyba naj ­

lacji. D oświadc zania i emocji. To nie ciekawość, ale

trudniej s za . Nie słyszałam nigdy o m atce Niemce

s zukanie pełni. Nie chodzę sama do kina, książki też n aj chętniej czytałabym na gło s, muzyki lubię słu ­ chać w tłumie, a chwilę samotn ości postrzegam j ako aktywność bycia ze sobą. Kon sekwencją o b c ow a n i a z l ud ź m i j e st przyjmowanie

różnych ról, a ich społeczne obciążenie zastanawia mnie od dłuż szego czasu , ponieważ " o dgrywanie" ich oznacza, że musimy przestać być sobą. Zmaga­ ł am się z godzeniem i p ełnieniem ich ws zystkich,

Mocna i świadoma al
albo matce Włosz ce. Za to ta słynna POLKA! Brana pod lup ę przez bliskich i dalekich. Tego też nie mo­ głam nieść na plecach. Jestem taką matką, j aką j estem sobą/osobą. Patrzę na moj e dzieci z miłoś cią. Miłoś ć to emocj e, a emocj e mogą być przecież różne, ważne są intencj e. Przykłady można by mnożyć. N ie mam pojęcia, jak to się dzieje, że ciągl e ulegamy de­

finicjom, skoro każdy z nas j es t inny. A gdzie wol­ n o ś ć ? Gdzie różnorodnoś ć ? Przecież przekonania

dop óki nie przedefiniowałam tych pojęć. Problemy,

to nie fakty. Przez pół życia przyjmujemy stereotypy,

które mamy z byciem m atką, córką, siostrą, żoną,

ale drugie pół warto p oświęcić n a ich odrzuceni e .

przyj aciółką, nauczycielką, biorą się ze schematycz­

Mocna i świadoma akceptacj a siebie oraz wyborów,

nego ich opisu. S ą zamknięte, ponazywane, p odzie­

które nam służą, pozwala odciąć się od porównań,

lone na dobre i złe. Nie ma miej sca na dylematy. Każ­

osiągnąć wolność i żyć bez obłudy.

dy wie, co ma robić. Powinnoś ci, konteksty, tradycj e, religie, szerokość geograficzna usidlaj ą nas. Nie mia­

Nada l , rzecz j a sna, znajduję s i ę w procesie z m ian i p ewnie

łam wyj ścia, p ostanowiłam zawalczyć o si ebie.

będę w nim j uż z awsze, ale to z decydowanie l ep s z a p ersp ektywa niż przyj ęcie zasad, w które nie mogę

Zaczęło się od tego, że zostałam nauczy c i e l l<ą. Uczę mu­

uwierzyć . Bo prze cież s pełnianie c udzych o c ze­

zyki, ale poza syste mem. Nie planowałam tego,

kiwań to naj częś ciej pogubienie s iebie . Emp atia

bo nie uważałam, że wiem więcej niż inni. Do tego

mylona j est z p o święceniem, natomiast kompromis

dochodziły pocz ucie o dp owiedzialności i stereotyp

z rezygnacj ą. Z kolei spokój p o s trzegany j es t j ako

roli nauczyciela, który straszył mnie wiele lat, kryj ąc

l enistwo, a aktywnoś ć j ako panika. Myślę, że prawda

w nazwie: ocenianie, wszechwiedzę, nieomylność,

n adal j es t w cenie, tyle że nieustannie okł amuj ąc

konsekwencj e, radykalność ... Czyli wszystko, co było mi obce. Zbyt wiele sprzeczności. Próbowałam więc wyrolować się. S zczęśliwie zrozumiałam, że chcę pracować inaczej i mam do tego prawo. Udało s ię.

7 stycznia 2 0 1 2

Autorka wst muzykiem (występuje pod pseudon imem Asi Mina), p edagogiem, animatorką kultury, aktywistką. PracUJe z dziećmi i młodzieżą - uczy gry na gitarze i pianinie.

siebie, bardzo trudno j e s t nam to przyznać.. Przy­ szło nam w życiu grać vviele ról, p owinniśmy j ednak pamiętać, że sami j e reżyseruj emy i to moż e ws zyst­ ko zmienić. "''D

41

W//#/////#/d///#//#///.///##/&/#///#/.///Y/,//47/.//#/ó'#//-W//.W//.//hY//##///&//,///#/.-Y///Y#///#/Y/#ó'/#d///d/#///#/,W///ó'/#d///h:

GRUBESPRAWY

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

G RAżYNA RASZKOWS KA, I LUSTRACJ E TYMOTEUSZ PIOTROWS KI

Czas wróżbitów P rzekonują, że świat pozazmysłowy istnieje n a rów n i z materia lnym. Reprezentanci bra nży ezote rycznej wróżą, stawiają horoskopy, o d działują za pomo cą b i o p rądów, sprawdzają p rzych ylność l iczb, o czyszczają ze złych energii. O d sądze n i o d czci i wiary p rzez n a u kę oraz l< ości ót stan owią j e d n a l< potężną g rupę zawod ową.

C

hłopie c miał dziewięć lat

przerwie leczenia farmakologicznego.

nych wydarzeń, pomaga także zawo­

i nie mówił od kilku tygo dni.

O czywiście zdarzaj ą się groźni szarla­

dowo prywatnej pani detektyw. Do cie­

Na pierwszym spotkaniu tak­

tani, którzy zalecają odstawienie leków

kawych zleceń zalicza również współ­

że się nie o dezwał, dopiero czwarte

czy zaprzestanie s zpitalnej kuracji.

pracę z pracodawcami w dob orze od­

przynio sło o dmianę. Był pogryziony

Pani Zofia nieraz nakazywała swoim

powiednich pracowników.

przez psa, który uszkodził mu twarz.

pacj entom udanie się do gabinetu le­

- Odpowiednimi zabiegami i rozmową

karskiego.

W j ej mieszkaniu na biurku, przy którym pracuje, stoi bożek Ku Tiki. Za­

o dtworzyłam, co się stało. Okazało się,

Przekonała się o swoich zdolno­

nim do niej trafił, znaj dował się w komo­

że całe zdarzenie miało inny przebieg,

ściach j eszcze w czasie studiów poli­

dzie w domu, w którym nagle wszyscy

niż na początku sądzono. Chłopiec

technicznych. Jest inżynierem elek­

lokatorzy odczuli spadek nastroju i za­

na po dwórku u babci zaczepiał młod­

trotechnikiem, a także byłą pływacz­

częli chorować. Pani Zofia trafiła tam,

szą siostrę, szarpał ją za ramię. Wów­

ka, reprezentantką Warszawy w wielu

by pomóc. - Stojąc tyłem do komo dy,

czas właśnie zaatakował go pies, któ­

zawodach sportowych. Na początku

odczułam silny sygnał i poprosiłam go­

ry stanął w o bronie dziewczynki. Psa

z dolności te bardzo j ą zaskoczyły i na­

spodarzy, by otworzyli mebel. Na pół­

uśpiono - opowiada Zofia Telesińska­

wet odczuła strach, ale szybko podjęła

ce stał właśnie ten bożek - opowiada.

-Bratek, bioenergoterapeutka, prezes

Okazało się, że przywieziono go z Haiti.

Folskiego Towarzystwa Psychotronicz­

Po ekspertyzie pani Zofii został przeka­

nego. Chłopca przyprowadziła do niej b ab cia. Bioterapeutka p odkreśla, ż e mały pacj ent sam w czasie kilku sesji opowiedział o tym, co się wydarzyło. Odblokował się. Pani Zofia " oddziału­

� Każda odkryta do tej pory cywilizacja miała swój system astrologiczny, który był zgłębiany przez największe umysły epoki.

zany dalej, do innych zaprzyj aźnionych osób. Jednak i oni po pewnym czasie odczuli u ciążliwy dyskomfort. Wtedy dopiero trafił na biurko pani Zofii, która w j ego towarzystwie czuje się świetnie.

je ręką". Przykłada ją lub oddala od p a­

- Jest mi bardzo przychylny. Ta figur­

cj enta w zależności od tego, j aki efekt

ka, bóg woj ny, w czasie walki pomaga

chce u zyskać. Jednak w tym wypadku,

de cyzj ę o doskonaleniu umiejętności

swoim zwolennikom, a w czasie pokoju

zaznacza, ważna była także rozmowa

radiestezyjnych i bio energoterap eu­

sprzyj a tym, którzy zwracaj ą się o po­

z chłopcem i postawione pytania, któ­

tycznych. Dziś sama prowadzi zaj ęcia

moc - tłumaczy. Na wszelki więc wypa­

re naprowadziły na odblokowanie psy­

dla radiestetów i bioenergoterapeutów.

dek,. gdy na chwilę biorę do ręki piękny

chiczne dziecka. Czy gdyby chłopcem

- Nie każdy może dostać się na lcurs.

posążek Ku Tiki, głośno go chwalę i za­

zajęli się profesjonalni psychoterapeu­

W rozmowach kl"lalifikacyjnych za­

pewniam, j ak bardzo mi się podoba.

ci, efekt byłby lepszy?

wsze bierze udział lekarz, który ocenia,

Do bioenergoterapeutów zgłaszaj ą

czy dana oso ba j est zdrowa, sprawdza­

Niewiarygodny biznes

się chorzy, którzy liczą na pomoc, cza­

ne j e st też, czy wykazuj e wrażliwo ść

Z p orad astrologów, wróży, bio ener­

sem widzą w nich ostatnią deskę ratun­

na b odźce energetyczne - mówi. Bio­

goterap eutów, radiestetów korzystaj ą

ku. W niektórych gabinetach trzeba

terapeutka współpracowała z p olicj ą

re prezentanci wszystkich zawo dów

podpisać oświadczenie, że korzystanie

po dczas .ś ledztw dotyczących m.in.

i grup społecznych, zarówno o soby

z usług energoterapeutycznych w żad­

po szukiwania zaginionych osób oraz

z p o dstawowym, j ak i wyższym wy­

nym wypadku nie wykluczy czy też nie

w o dtwarzaniu przebiegu dramatycz-

kształceniem, na stanowiskach i ci,

42

PRZEKRÓJ numer 1

GRUBESPRAWY

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

którzy właśnie stracili pracę. Mo że czę­ ściej panie niż panowie. Wróżbiarstwo, astrologia, chiromancj a, radiestezj a, bio energoterapia, jasnowidzenie, pro­ dukcja i sprzedaż amuletów, wahade­ łek i literatury ezoterycznej to poważ­ ny biznes, który szacowany jest w Pol­ sce na około 2 mld zł. Nowe technologie znakomicie poprawiaj ą j ego kondycj ę, sprzyj aj ą odwie cznemu pragnieniu ludzkości - po dglądaniu przyszłości. W Wielkiej Brytanii rynek usług ezote­ rycznych opłacanych za pomocą telefo­ nów komórkowych i kart kredytowych to około 140 mln funtów. W Polsce j e st on wart w przybliżeniu 7 5 mln zł. Z te­ lefonicznej ezoteryki korzysta rocznie l ,5 mln osób. Rekordziści wydaj ą na nią

4 tys. zł. - D ostępność j est ważnym ar­ gumentem przyciągaj ącym do wróżb. Wystarczy zadzwonić czy wysłać SMS, by dowiedzieć się czegoś niezwykłego i wyj ątkowego, przeznaczonego tyl­ ko dla mnie - komentuj e D orota Ja­ kubowska, psycholog z warszawskiej grupy Trop. - Poczucie wyj ątkowości p olegające na tym, że oto sprzyj aj ące moce wszechświata skupiły się wyłącz­ nie po to, by mi pomóc, bywa bardzo wciągaj ące. Pornaga na moment poko­

zachwyciła, o dmieniła moje patrzenie

nać bezradność i daj e poczucie więzi,

na świat, stała się z czasem m oj ą pasją.

choćby z wróżką - wyj aśnia psycholog.

Astrologia dobra na wszystko

W Polsce według danych CBOS z zeszłego roku horoskopy w gazetach

Gdy w latach 80. ubiegłego wieku

czyta ponad połowaPolaków, a 46 proc.

zapropon owano j ej powrót na uniwer­

przyznaje, że przynajmniej czasami

sytet - odmówiła. - Byłam j uż zdekla­

kieruj e się zawartymi w nich wskazów­

Na początku nowego roku wiele osób

rowanym astrologiem, nie chciałam

kami. Do tego co siódmy badany odwie­

lubi " zajrzeć za zasłonę " , odrzucić ra­

wracać do pracy akademickiej - dodaj e.

dził kiedyś wróżkę. Astrologia j e st więc

cj onalne myślenie i pytać co też przy­

Wiedza astrologiczna pozwala j ej

według j ednych rozrywką i zabawą, a inni traktują ją całkowicie serio.

niesie im przyszłość. Dlatego też w tym

wyj aśniać najb ardziej

gorącym od emocji okresie, zwłaszcza

sprawy i rozumieć nie tylko m e andry

zagm atwane

Pewne j est natomiast, że to j edna

po niedawno z ap owiadanym " koń­ cu świata" namówiliśmy na rozmowę

psychiki, lecz także przyczyny i sens

z naj starszych dziedzin ludzkiej wie­

wielu kontrowersyjnych wydarzeń.

dzy. Każda o dkryta do tej pory cywili­

Margot Graham, prezesa Folskiego

Umożliwia też prognozowanie tren­

zacja miała swój system astrologiczny,

Towarzystwa Astrologicznego, z wy­

dów rozwoj owych, na przykład w eko­

który był zgłębiany przez największe

kształcenia s o cj ologa i filozofa,. wykła­

nomii! Nie wszystkich j e dnak takie

umysły w każdej epoce historycznej .

dającą przez wiele lat na Uniwersytecie

"przyszło ściowe" możliwości astrolo­

Praktykowali j ą tacy u czeni j ak Ko-

Warszawskim.

gii przekonują. W Cagliari na Sardynii

Podczas swego pobytu w Wielkiej

pewne stowarzyszenie, którego celem

Brytanii zainteresowała się tak niekon­

j est walka z oszu stwami popełnianymi

wencjonalnym tematem, jak astrologia.

przez wróżbitów i astrologów, ufundo­

- Z początku, jako naukowiec, pod­

wało 50 tys. euro dla o soby, która traf­

cho dziłam do tej wiedzy ogromnie

nie przewidzi co najmniej trzy przyszłe

sceptycznie, właściwie zaczęłam ją stu­

ważne wydarzenia polityczne i spo­

diować po to, by ją ob alić - wspomina.

łeczne. Nagroda, j ak dotąd nie została

- Nieoczekiwanie dziedzina ta mnie

odebrana.

44

ar

Psychotronicy twierdzą, że we wszechświecie istnieje jedno wspólne pole energii, z którego każdy może czerpać moc. To bzdura - m ówią naukowcy. PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

EZOTERYKA

Ceny usług ezoterycznych

pernik, Galileusz, Kepler czy Newton,

chę zaniepokojonych b abć, które chcą

nadwornych astrologów mieli kró ­

wiedzieć, j aka przyszłość i możliwo ści

lowie i papieże. Również dyktatorzy

kariery pisane są ich wnuczętom. Lecz

i zbrodniarze. W Indiach, Chinach

niezależnie od układu ciał niebieskich

� wybór s zczęśli wego i mi e n ia d l a d z i e c ka

i na całym Daleldm Wschodzie upra­

są dwa niezawodne czynniki, aby osią­

� a na l i za o s o bowości i uzdolnień

wiana j e st nieprzerwanie od wielu ty­

gnąć sukce s - pozytywne nastawienie

sięcy lat do dziś. W Europie wykładana

oraz rzetelny i konsekwentny wysiłek

była na uniwersytetach do XVII wieku,

wkładany w daną sprawę - p odkreśla

a od XX wieku nastąpił j ej powrót i roz­

Margot Graham.

wój j ako samodzielnej gałęzi wiedzy, ale już p oza oficj alnym nurtem nauki.

Nauka i parapsychologia

W Polsce po prawie 40-letniej prze­

Według osób zajmuj ących się psycho­

rwie wybu chło zainteresowanie astro­

troniką świat materialny to tylko frag­

logią we wczesnych latach 80., zeszłe­

ment prawdziwej rzeczywistości, któ ­

go stulecia. Mnóstwo o só b chciało

r a n a s otacza. - Nie rozumiemy zasad

się j ej u czyć, wznowiono wydawnic­

działania wszechświata, choć jesteśmy

cena

u sługa

+

1 2 0-1 50 zł 20 zł

+

30 zł

p ortret n u me r o l o g i czny

50 zi

� a na liza p redyspozycj i intelektual nych dzie cka

o raz o p i s relacji rodzice - dziecko 200-300 zł

� pomoc w d o b o rze partnera życiowego � d o bó r dat na n ajważniejsze wyda rzen ia w życiu

20 zł

Źródło: opracowanie własne Sedlak & Sedlak � k u rs z radiestezji i b io e nergoterap i i

900 zł

- 4 godz. tyg o d n iowo - o koło 1 5 spotkań

twa sprzed II woj ny, tłumaczenia z j ę ­

coraz bliżsi poznania prawdy - prze­

na ministerialną listę zawodów. " Nie

zyków obcych i drukowano nowe am­

ko nuj e Zofia Tele sińska-Bratek, która

można czuć się b ezpiecznie w pań­

bitne pozycj e autorów powo j ennych.

stwie , w którym powstaj ą takie doku­ menty" - pisano w liście.

w stanie woj ennym powszechnie pę­

p o leca lektury m.in. Gregga Bradena, " autora "Bosldej matrycy czy " Efektu " Izaj asza . Naj ogólniej m ówiąc, świa­

dzono, choć oficj alnie było to zakazane

topogląd Bradena oparty jest na prze­

grzechu ciężkiego, zabrania korzysta­

- Astrologia była j ak bim b er, który

Z kolei Kościół katolicki, p o d gro źbą

konaniu, ż e istniej e we wszechświe­

nia oraz posługiwania się wiedzą po­

Dziś astrologię można studiować

cie j akieś j edno wspólne pole energii,

chodzącą ze świata p ozamaterialnego.

j ako przedmiot w prywatnych szkołach

z którego każdy może czerpać moc.

Kościół, w przeciwieństwie do nauki,

p sychotronicznych l na specj alisycz­

Autor chętnie powołuj e się też na naj ­

tald wymiar uznaje, twierdzi natomiast,

nych kursach. Polskie Towarzystwo

nowsze o dkrycia naukowe dotyczące

że sięganie do tych rej o n ów przyno­

Astrologiczne

rozpo czyna

fizyld kwantowej. Mówi nawet wprost,

si spustoszenie moralne i czyni zło,

w Warszawie dwa intensywne półrocz­

że "modlitwa i proroctwa łączą się z fi­ " zyką kwantową . Autorzy książek psy­

z którym później nieje dn o krotnie maj ą

- dodaje Margot Graham.

wkrótce

ne kursy (każdy po 950 zł) : p o dstawo­

d o czynienia egzorcyści.

wy oraz dla osób już zaawansowanych.

chotronicznych i parapsychologicz­

Z oficj alnym p o dej ściem naukow­

A od wielu lat zawód astrologa figuruj e

nych czę sto zwracaj ą uwagę na związld

ców i zakazami Kościoła nie zgadzaj ą

w oficj alnym spisie zawodów uprawia­

fizyld kwantowej, b iologii molekular­

się przedstawiciele psychotroniki. - Nie

nych w Polsce.

nej i w ogóle najbardzlej zaawansowa­

wszyscy maj ą zdolności radiestezyjne

- Horoskop to obraz układu planet

nej wiedzy matematyczno -fizyczno­

czy bioenergoterapeutyczne, tak j aknie

w danym momencie czasu dla danego

biologicznej z ich dziedziną. Jednym

wszyscy vvykazuj ą zdolności artystycz­

miej sca na Ziemi. Jest kopalnią wie­

z naj nowszych przekonal"t tych auto­

ne czy muzyczne - mówi Zofia Teleslń­

dzy, b o według zasady synchronicz­

ska-Bratek. W Polsce j e st około 70 tys.

ności "temu co na górze odpowiada to, " co na dole ,. a więc interpretacja obrazu

rów j est p owtarzany obecnie pogląd, że " "czas przyspieszył , szybciej biegnie i mamy do czynienia z prawdziwą ak­

rapeutów, rocznie kwalifikacj e czelad­

nieba pozwala zrozumieć procesy to­

celeracją zdarzeń. Wszellde tego rodza­

nicze i mistrzowslde w tym zakresie

czące się na naszym ziemskim planie

ju teorie, które w j akiś sposób zahaczaj ą

wydawane przez Związek Rzemiosła

o niezbadane siły i moce, wróżbiarstwo,

Folskiego zdobywa 3 00 o sób.

- przekonuj e Graham. Ceny sporządzenia horoskopu wraz

astrologię czy bioenergoterapię, są

osób, które podaj ą się za bioenergote­

Mistrz radiestezji Piotr Smażyński

z s zerokim j ego omówieniem kształtu­

j e dnoznacznie negatywnie o sądzane

(informatyk, pracownik Folitechniki

j ą się w granicach 200 - 400 zł. Pytania

przez o ficj alny świat nauki. W Polsce

Warszawskiej i wykładowca w Polsko­

lderowane do astrologów dotyczą naj­

n ajdobitniej daje temu wyraz prof. Łu­

-Jap ońskiej Wyższej Szkole Technik

różniejszych spraw - na przykład: j aki

kasz Tursld, fizyk z Polsldej Akademii

Komputerowych)

wybrać optymalny termin ślubu lub

Nauk Był on inicj atorem słynnego listu

radiestezj ą na studiach, czyli już w la­

op eracji, kiedy organizować ważną

"w obronie rozumu", który w 2009 r.

tach 80. ubiegłego wieku. - Działałem

zafascynował

się

konferencj ę, j al<: postępować z trud­

p odpisało pięć tys. osób. Protestowano

w Kole Naukowym Radiestetów utwo­

nym dzieckiem lu b szefem . . . - Wiele

wówczas przeciwko oficj alnemu uzna­

rzonym na Wydziale Elektroniki Po­

zamówień mam od przej ętych l tro-

waniu zawodu wróża l wciągnięciu go

litechniki Warszawskiej , które p otem

7 stycznia 20 1 3

45

Więcej na:

GRUBESPRAWY

wsp ółpracowało

z

podobnym

ko­

łem na Akademii Medycznej - wspo­ mina. Smażyński jest przekonany, ż e radiestezj a m a wymiar praktyczny i pomaga lepiej funkcj onować, takż e w działalności b iznesowej. Je dną z naj­

lK

www

. ebookg ig s . eu

Kościół uznaje działania sił nadprzyrodzonych, ale zabrania korzystania z usług astrologów czy wróżek

sama radiestezja także ulega zmianom i wpływom cywiliz acj i. - Dziś słab­ nie zainteresowanie poszukiwaniem miej sc, w których warto kopać studnie, bo znaj duj e się tam woda. Klienci chcą raczej u strze c się przed szko dliwymi

częściej zamawianych usług j est wykry­

wpływami energetycznymi - dodaj e.

wanie w mieszkaniach i biurach miej s c wodnych i zab ezpieczanie przed skut­

wujemy i przed którymi zabezpie­

A my poprosiliśmy Margot Gr
kami ich działania. Bywaj ą klienci za­

czamy naszych klientów. O strożno ś ć

Cały zespół o dczuwa wielką ener­

interesowani wyborem optymalnego,

nakazuj e , aby stosować procedury

gię i chęć do działania, j est to mo cne

pod względem radi e stezyjnym, miejsca

zapewniaj ące nam b ezpieczeństwo

wej ś ci e w nowy rok. Współpraca bę­

n a b udowę domu. - Zdarzają się też zle­

- przestrzega. Piotr Smażyński do wy­

dzie się harmonij nie i zgodnie układać,

cenia ze strony s zpitali lub sanatoriów,

krywania szkodliwych promieniowań

a autorzy będą mieć oryginalne, nowa­

w których pacjenci, zwłaszcza ci leżący,

cieków wodnych u żywa metalowej

torskie i śmiałe pomysły. Mogą pojawić

nie powinni być n arażeni na nieustają­

różdżki. Sprawdzenie l mlew. mieszka­

się j e dnak trudności związane z siedzi­

cy, szkodliwy wpływ cieków wodnych

nia czy działki kosztuje około 5 zł. Za­

bą redakcji. Należy też zwrócić uwagę

- wyjaśnia. Sami radi esteci także mu ­

zwyczaj w przypadku mieszkań spraw­

na niespo dziewane sytuacj e pod ko­

o ddziaływania s zko dliwych cieków

szą przestrzegać zasad BHP. - Jesteśmy

dza się od 50 do 80 mkw. p owierzchni,

niec marca, pod konie c kwietnia i w po­

w trakcie badań n arażeni na szkodliwe

czyli miej s ca, gdzie n aj częściej przeby­

łowie lipca br. Ale ogólne perspektywy

działanie promieniowań, które ob s er-

waj ą j ego mieszkańcy. Jest zdania, ż e

są poza tym bardzo optymistyczne. "q)

46

PRZEKRÓJ numer 1

GRUBESPRAWY

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

ALEKSANDRA STAN ISŁAWSKA

Z Internetem do amazońskiej dżungli W b razylijskich fawelach i w głębi li asu deszczowego l u dzie korzystaj ą z komórek i szybki ego I nternetu. Firmy technolog iczne, które za1i n westowały w ten regi o n , stwo rzyły trochę sztuczny, może n awet uto pijny świat. Ale o d n iego nie ma j uż odwrotu . 48

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

B

www

. ebookg ig s . eu

ŚWIAT

razylia, kraj bogaczy i prz e­

Cruzeiro to nie lada wyzwanie: przej­

z oddalonej o ponad 2,5 tys. km szkoły

ludnionych

slumsów, wyro­

ś cie z busa do wej ś cia d o bu dynku

w amazońskiej wio sce Sumaca.

sła na piątą gospo darkę świata.

ob stawione j est przez l O o chroniarzy

Suruaca leży l 3 km, czyli j akieś 1,5

I znienacka postęp wkradł się w miej sca

o posturach bokserów. Wnętrze szkoły

godziny drogi łodzią o d miasta Santa­

zapomniane przez Boga i ludzi: do prze­

to zup ełnie inny świat: są tu duż e b o ­

rem. To szczególne miejsce, gdzie zle­

syconej zbrodnią faweli w Rio de Janeiro

isko d o gry - a j akż e ! - w piłkę nożną

waj ą się wody Amazonki i nie mniej ma­

czy amazm'iskiej wioski, do której do­

i niewielki b asen. Budynek ma t e ż

j estatycznej Tapajós. Nie przypominaj ą

trzeć można tylko łodzią. Ludzie żyjący

pracownię komputerową i p ołączenie

tego, co pod poj ęciem rzeki rozumiemy

do niedawna b ez elektryczności budują

z szybkim Internetem . To skutek part­

my, mieszkańcy Europy: to rozlewiska

teraz kawiarenki internetowe i sale te­

n erstwa prywatno -publicznego za­

o szerokości nawet 3 5 km, leniwie mie­

lewizyjne. Prowadzą blogi, mają konta

wiązanego przez miej s cowe władze

szające masy brunatnej i zielonkawej

na Facebo oku, korzystaj ą z regularnej

z p roducentem s przętu telekomuni­

wo dy. Thm, gdzie kończą się niedbałe,

opieki medycznej.

kacyjnego Ericssonem i operatorem

chaotyczne zabudowania 200-tysięcz­

komórkowym Telefonica/Vivo. Fir­

nego Santarem, władzę przejmuje pusz­

Dramat w faweli

my te wyp o sażyły w dostęp do sieci

cza. Nie ma dróg, słupów telefonicznych

Wszystko zaczęło się w Vila Cm zeiro,

dwie s zkoły p o dstawowe w Vila Cru­

czy elektrycznych. Podróżować można

cieszącej się złą sławą dzielnicy leżą­

zeiro, w których uczy się 3 tys. dzieci.

wyłącznie rzekami, a i to j est utrudnio­

cej w północnej części Rio de Janeiro,

ne, kiedy - j ak teraz - poziom wody jest

niedaleko słynnej Głowy Cukru, naj ­

niższy o 8 m etrów niż po dczas pory

większej atrakcji miasta. P rzytulone do siebie miniaturowe domki buduj e się tu z tego, co wpadnie w ręce: starej blachy falistej , niepotrzebnych nikomu cegieł czy nawet kartonów. W tym miej ­ scu w 2002 r. członkowie miej scowych

m=

Mieszkańcy zagubionych w amazońskich lasach wiosek zaczęli dzwonić do krewnych, z którymi nie widzieli się od wielu lat.

deszczowej i do brzegu trzeba brnąć k:ilkadziesiąt metrów pieszo, w wodzie po kolana. Właśnie w ten do Suruaca,

sposób

dotarłam

naj dziwniej szej

wioski

amazońskiej pod słońcem. Na pierwszy

gangów narkotykowych wyj ątkowo

rzut oka wygląda normalni e: p arterowe,

bmtalnie zamordowali dziennikarza

skromne domki, trochę chudych psów

Tima Lopesa, który prowadził śledztwo

Oprócz nich zasięgiem obj ętych j e st

i niewielkie poletka uprawne wydarte

dotyczące ich działalności. Vila Cmze­

j eszcze 5 tys. nieletnich.

silą puszczy. Wystarczy j ednak zrobić

iro zyskała sławę naj nieb ezpieczniej ­

- Niesamowite jest o b serwować, j ak

szej faweli w Rio, a życie w niej stało się

życie tych dzieci zmienia się dzięki łącz­

dzie rozmawiaj ą tu przez komórki, oglą­

nie do zniesienia.

ności ze światem - opowiada Carla Beli­

daj ą telewizj ę i korzystaj ą z kawiarenki

tardo, mocno zaangażowana w proj ekt

internetowej.

- W tych czasach Vila Cruzeiro była

kilka kroków dalej , by zobaczyć, że lu­

miejscem, skąd nie ma ucieczki i gdzie

przedstawicielka Ericssona. - U czen­

nie ma przyszłości - opowiada Antonio

nica j e dnej ze szkół w faweli na swoim

Techn ologia wkracza do puszczy

Tiburcio, dyrektor miej scowej organiza­

fotoblogu p okazała, w j ak bardzo znisz­

A j eszcze kilka lat temu w Suruaca

cji Social Attitude. - Mafia rekrutowała

czonym budynku przyszło jej się uczyć.

nie było nawet elektryczności. Potem

dzie ci, by były j ej dilerami. Jeśli ktoś j ej

Sprawą zainteresowały się miejscowe

j ednak poj awili się tu przedstawicie­

podpadł, ginął.

władze i szkoła została odnowiona. Po­

le firmy telekomunikacyjnej , którzy

Napięcie sięgnęło zenitu w 2010 r.

dobne przykłady można mnożyć.

do strzegli w tym mie j s cu potencjał.

W listopadzie rząd Brazylii zorganizo­

Pierwszy maszt telefonii 3G - będący

wał wielką policyjną obławę, podczas

Rozmowy z Amazonią

której jednej no cy aresztowani zostali

To wszystko ma swój cel, uj ęty w pro­

sięwzięciem w Amazonii

główni bossowie gangów.

gramie

w po bliskiej

- Wtedy wreszcie mogły się zacząć

" Co n ne ct

to L e arn".

p o kazuj ą

Wo ­

miej scowoś ci

- p owstał B e lterra

dzie cio m

na przeciwległym brzegu rzeki. Ob­

społeczności,

ze slumsów, j ak zrobić użytek z do­

j ął zasięgiem 16 tys. ludzi żyj ących

zaczęliśmy mieć kontakt ze światem

brodziej stw XXI w. , a więc Google

o dtwarzać miej scowe

lontarius z e

zarazem pierwszym tego typu przed­

zewnętrznym. To właśnie dzięki temu

i Faceb o oka, ale też udostępnianych

mogłaś tu teraz przyjechać - do daje Ti­

w chmurze

burcio, patrząc mi w oczy.

cy naukowych. W programie biorą

nowocze snych

pomo­

Trudno sobie wyobrazić, j ak tu było

udział inne s zkoły w Brazylii i za gra­

kilka lat temu, bo i teraz wizyta w s zko­

nicą, a u czniowie z J oracy Camargo

le podstawowej Joracy Camargo w Vila-

naj częściej kontaktuj ą się z dziećmi

7 stycznia 20 1 3

Dzieci z faweli dowiadują się, jak zrobić użytek z dobrodziejstw XXI w. Google i Facebooka. W programie biorą też udział dzieci z amazońskiej wioski.

w 1 7 0 pobliskich wioskach. W 2 0 1 0 r. Suruaca otrzymało własny maszt , dzięld któremu w obrębie sieci zna­ lazło się lO tys. osób z 50 i zolowa­ nych dotąd społeczności. Za masz­ ty zapłacił o perator Vivo;Telefonica, a anteny sfinansował Ericsson. Ta in-

49

Więcej na:

GRUBESPRAWY

www

. ebookg ig s . eu

westycj a zwróciła im się po s zescm

dyskutujących na temat sytuacji p oli­

Vivo/Telefonica - i w 201 1 r. do użytku

mie siącach

tycznej na świecie. Dawniej to nie mo­

oddano p ełnowymiarowy statek przy­

gło mieć miej sca.

chodnię pływaj ący po rzece Thpaj ósz le­

wania

się

ciętych

- p otrzeba ze światem

dotąd

komuniko­ u ludzi

od cywilizacj i

zała się zaskakująco

od­ oka­

Mieszkańcy Suruaca z dumą opo­

karzanli i pielęgniarkami na pokładzie.

silna. Miesz­

wiadaj ą o Monice de Almeida z pobli­

Nosi on nazwę Abare, co znaczy "tro­

wio ­

skiego B elterra, która zaraz po postawie­

skliwy przyj aciel". Po samej królowej

do krewnych

niu tam masztu 3 G zaczęła prowadzić

rzek kursuj e mniejsza, podobna łódź.

z Santarem, których nie widzieli nieraz

blog, n a którym opisywała problemy

Obie wyposażono w sale operacyj ne,

i po kilkanaście lat.

miejscowych społeczności. Dzięki temu

gabinety stomatologiczne, sprzęt dia­

dziś j e st selaetarzem ds. komunikacji

gnostyczny do podstawowych b adań

w biurze lokalnych władz prowincji.

i łącznoś ć 3 G.

kańcy s ek

zagubionych

zaczęli

w lasach

dzwonić

- Ten projekt to nie akcj a dobro­ czynna , ale sposób na uświadomienie operatorom potrzeby łączenia ze świa­

Jednak życie w osadzie Suruaca da­

! właśnie kwestia tej łączności oka­

tem izolowanych s połeczności - mówi

lekie j e st od ideału . W okolicy miesz­

zała się kluczowa dla tego ambitnego

Carla B elitardo. - I dowód na to, że to się

ka około 3 0 tys. ludzi zgromadzonych

proj ektu. - Łódź przychodnia nie może

opłaca.

w około 1 50 społecznościach osiadłych

działać w o derwaniu od miej scowych

Tuż za liczącą 2,5 tys. mieszkań­

nad brzegami obu rzek. Kilka lat temu

szpitali i punktów diagnostycznych.

ców osadą Suruaca wznosi się ma­ j e statyczny,

władze kraju zapowie działy, ż e opie­

- Trudne przypadki trzeba konsul­

zup ełnie

nieprzysta­

ką zdrowotną powinni zostać obj ęci

tować z innymi lekarzami, a badania

do miej s cowego

kraj obrazu

wszyscy Brazylij czycy, i taki j est plan

na cukrzycę czy nadciśnienie mu szą

maszt telefonii komórkowej . Ante­

na najbliższe lata. Sęk w tym, ż e San­

być wykonywane

n ę zasilają baterie słoneczne, z któ ­

tarem ma tylko 1 5 0 lekarzy, na których

sposób po naszym o dpłynięciu pacjent

rych prąd p o ciągnięto też d o wioski.

przypada aż 1,5 mln mies zkańców

odebrałby ich wyniki? - mówi dr Fabio

Z tego dobrodziej stwa korzysta miej ­

z całego regionu. W sytuacji, kiedy do-

j ący

od ręld.

Bo w j aki

Tozzi, szef operacyjny Abare. Dlatego

scowa szkoła, w której uczy się 2 5 0

konieczny był s zybki kontakt z Santa­

dzieci. Wyposażona jest w łączność 3 G

rem. Zamiast stosowanych dotychczas

i darowaną przez sponsorów niewielką pracownię komputerową złożoną z kil­ ku laptopów, dzięki którym m ożna ko­ rzystać z e-learningu czyteż przywoły­ wać przed monitor dzieciaki z wielide­ go świata, j akim niewątpliwie j est fawe­

c:w

Jeszcze kilka lat temu w Suruaca nie było elektryczności. Pojawili się jednak przedstawiciele firmy telekomunikacyjnej, którzy dostrzegli w tym miejscu potencjał.

drogich telefonów satel itarnych wyko­ rzystaliśmy do tego łączność 3G z dzia­ łaj ących w okolicy masztów.

Woda wzmacnia Ale dwie anteny o ddalone od siebie

la Vila Cru zeiro w Rio d e Janeiro. Wła­

o kilkanaście kilometrów nie wystarczą

sne p anele słoneczne ma stworzona

do pokrycia zasięgiem obszaru, na któ­

w ramach proj ektu " Connect to Learn"

rym żyj ą liczne izolowane społeczności

kawiarenka internetowa, obok której

j azd do naj bliższego szpitala czy przy­

amazońskie. I na to znaleziono sposób.

u sadowiła się też j edno o sobowa re­

chodni zaj muj e im n awet tydzień, de­

Z pomo cą przyszły rzeki, których roz­

dakcj a miejscowej rozgłośni radiowej,

klaracj e rządu Brazylii o p owszechnej

lewiska działaj ą na sygnał komórko­

nadaj ąca audycj e do pobliskich wiosek

dostępności leczenia p o zostaj ą czysto

wy j ak lustro: o dbij aj ą go na znacznie

i Santarem

fikcyj ne. Ten problem dotyczy całej

większe o dległości, niż to ma miej sce

Amazonii, w której mieszka około 2 3

na lądzie. Łódź przychodnię wyposa­

I nternet przed telewizją

mln ludzi. Jak dotrzeć do nich z choć­

ż ono dodatkowo we wzmacniacz sy­

D zięki panelom słonecznym w Suruaca

b y n aj b ardziej elem entarną opi eką

gnału, który podnosi wydajność tej i tak

ludzie mogą ładować telefony komór­

zdrowotną?

już stymulowanej sieci. Dlatego statek m o ż e być w stałym kontakcie z Santa­

kowe. Prąd pociągnięto też do sali tele­

Organizacj a Saude e Alegria miała

wizyjnej , która p o dczas meczów piłki

na to pomysł tyleż prosty, co genialny.

rem i wioskami, do których przypływa

nożnej gromadzi wszystkich mężczyzn

Ponieważ cały transport o dbywa się

według stałego miesięcznego rozkładu.

z wioski. - D o niektórych społeczności

tu rzekami, również przychodnia może

Codziennie odwiedza dwie, trzy żyjące

amazońskich Internet dotarł wcześniej

przypływać do pacj entów. Do tego celu

na brzegach społeczności. W razie po­

niż telewizj a - opowiada dr Eugenio

wykorzystano łódź zakupioną w 2 006

trzeby działa j ak pogotowie, wysyłaj ąc

Scannavino Netto, szef proj ektu Sau de

r. przez holenderską organizacj ę Terre

chorych łó dką ekspresową do miejskie­

e Alegria na rzecz po prawy służby

dos Hommes. Potem do proj ektu dołą­

go szpitala.

z drowia w Amazonii. - Widziałem gru­

czyły miejscowe władze oraz znany już

- Abare ob sługuj e 72 sp ołeczno­

pę starszych kobiet z maleńkiej wioski,

team złożony z Ericssona i operatora

ści żyj ące na brzegach Tapajós - mówi

50

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

i pasożytnicze

www

. ebookg ig s . eu

dr Tozzi. I wylicza: - Wykonuj emy rocz­

ne

wywodzące

się

nie 7 tys. badaó i 350 operacji, u d ziela­

z wody - mówi dr Tozzi. - Dlatego uczy­

my też 18 tys. konsultacji.

my ludzi, j ak się przed nimi chronić. tu­

Roczny ko szt funkcj onowania Aba­

taj osób myśli, ż e naszym najwięk­

re wraz z pensj ami personelu medycz­

- Wiele

p rzyj e ż d ż aj ących

szym problemem j est malaria, a tym­

nego to około 5 00 tys. dol. Druga pły­

czasem najbardziej nękaj ą okolicz-

waj ąca po Amazonce ł ó dź j est nieco

nych mies zkaóców choro by zakaź-

taósza. Jednak dwa statki przychodnie

7 stycznia 20 1 3

Własne panele sło n eczne ma kawiarenka internetowa, obok któ rej usadowiła się też jednoos obowa redakcja miejscowej rozgłośni radioweJ .

ŚWIAT

to kropla w morzu p otrzeb 2 3 -milio­ nowej Amazonii. Dlatego b razylij skie Ministerstwo Zdrowia zdecydowało, że ufunduj e p o dobne ło dzie każdej społeczności, która b ędzie tego potrze­ bowała. Zatwierdzono j u ż budowę 3 2 statków, a do celowo, w ciągu pię ciu lat, ma ich powstać sto.�

51

W//#/////#/d///#//#///.///##/&/#///#/.///Y/Y//47/Y//#/.//#/ó'#//-W//.W//.//hY//##///&///4W///#/.-Y//,//./ff/d#///#/Y/#ó'/#d///#/-W///ó'/#d///h:

Więcej na:

GRUBESPRAWY

www

. ebookg ig s . eu

JERZY ZI EMACKI

Szachy i show M a 22 lata . Gra w sza chy lepiej n1i ż Garry Kasparow. Właśnie uzyskał najwyższy ranking w h istorii szachów. " " M a g n u s Ca rlsen to Mozart ! - p isze dzien n i k ,,Th e Wash ington Post''.

P

onad 600 mln ludzi n a świecie

nie nie popełnia błędów. Daj e pokazy

2851 punktów. W 2005 r. wycofał się

potrafi grać w szachy. Ale Ma­

gry "na ślepo": rozgrywa kilkadziesiąt

z profesjonalnych szachów, by zaj ąć się

gnus Carlsen z Norwegii j est

partii naraz bez p atrzenia na szachow­

polityką (był kandydatem na prezyden­

najlepszy. Ma wygląd wikinga, groźną

nicę. I nadal j est najlepszy. W p ewnym

ta Rosji). Po kilku latach system atycz­

minę i chłodne spojrzenie geniusza.

momencie pojawił się problem ze zna­

nego pięcia się w górę Magnus Carlsen

Uważa, że szachy to woj na. D o świato­

l ezieniem trenera, który dorównywał­

wreszcie prześcignął legendę. Na razie

wej czołówki profesjonalistów przebił

by genialnemu uczniowi. Nauczycie­

tylko o 10 punktów.

się w vvi eku 12 lat. Rok później zo stał

lem Carlsena został ostatecznie Garry

j e dnym z naj młodszych arcymistrzów

Kasparow.

Nie oznacza to j ednak, że Magnus Carlsen jest j uż n owym mistrzem świa­

(najwyższa kategoria szachowa). Pod­

Aktorka Liv Tyler wyznała ostatnio

ta. Oficj alnie p ozo staje nim Viswana­

czas turniej u w Reykjaviku w 2 004 r.

w telewizji śniadaniowej, że kocha Ma­

thanAnand, 44-latek z Indii. Woj owni­

1 3 -letni arcymistrz w p oiarz e wzbudził

gnusa Carlsena za inteligencj ę. Szachi­

czy Carlsen planuje o debrać mistrzo­

sensację, wygrywaj ąc z byłym mistrzem

sta i aktorka spotkali się o statnio w N o­

stwo Anandowi w meczu planowanym

ŚwiataAnatolem Karpowem i remisując

wym Jorku na Fashio n We eku. Poznali

na listopad. - Magnus Carlsen dokonał

z legendarnym Garrym Kasparowem.

się p o dczas sesji fotograficznej . Ma­

rzeczy wielkiej. Przewyższył Kasparo­ wa, który dla szachów jest tym, kim Ti­

Podczas partii ziewał, wiercił się i wsta­

gnus od trzech lat robi karierę j ako fo­

wał od stolika. Chodził po sali, nonsza­

tomodel, reklamując znane m arki eks­

ger Woods dla golfa. Sądzę, że Norweg

lancko trzymaj ąc ręce w kies z eniach.

klu zywnych ubrań. Swoim wizerun­

wygra mecz o mistrzo stwo świata i ofi­

Kasparow był zaskoczony siłą gry nie­

ldem do daje firmom splendoru i pre­

cjalnie zostanie nowym królem - mówi

sfornego chłopca. Po zremisowanej

stiż u . Nadaje się do m odelingu, bo j est

"Przekrojowi" polski arcymistrz Da­

p artii vvyszedł z s ali, zaszył się w poko­

wysoki, dobrze zbudowany i ma ta­

riusz Świercz.

ju hotelowym i analizował strategię ma­

j e mnicze spoj rzenie. - To wyj ątkowy

łoletniego przeciwnika. Magnu s w tym

mężczyzna. Ma w sobie coś z artysty,

Tablet i poker

czasie poszedł z rodzicami na lody.

genialnego m atematyka, z dolnego pi­

Magnus Carlsen mieszka na przedmie­

s arza. Lubię j ego sposób bycia i bardzo

ś ciach Oslo. Większość czasu spędza,

Dwa dzieścia ruchów d o przod u

kibicuj ę karierze szachowej - mówi

j e ż dżąc z turnieju n a turniej, co zaj­

" The Washington Post"

okrzyknął

Liv Tyler. Młody arcymistrz oficjalnie

muj e mu ponad 200 dni w roku . Dba

chłopca Mozartem Szachów. Jego ka­

nie ma dziewczyny. Na wszystkie tur­

o ciało: biega, gra w piłkę i pływa olim­

riera nabrała szalonego rozpędu. Od pa­

nieje j eź dzi z o piekuńczym oj cem.

pij skie dystanse w basenie. S zachista,

miętnego 2004 r. wygrał dziesiątki tur­

A co d o inteligencji: Garry Kasparow

j ak każdy sportowiec, musi mieć dobrą

niej ów. Swoj ą grą zadziwił ekspertów

ma IQ powyżej 190. Jakie IQ ma Ma­

kondycj ę, bo wielogodzinne partie po­

i kibiców ( szachowa publiczność przy­

gnus Carlsen? Nie wiadomo. Od lat nie

trafią być wyczerpujące. Zdarza się, ż e

gląda się rozgrywanym partiom głównie

chce p o d dać się testom.

w Internecie). Stało się j asne, że nasto ­

W grudniu 2012 r. Magnu s wygrał

latek posiada genialną intuicj ę , rozu­

prestiżowy turniej w Londyni e , de­

mie szachy na wyższym p oziomie, wi­

klasuj ąc rywali i osiągaj ąc najwyższy

dzi więcej niż inni. Potrafi przewidzieć

ranking w histo rii szachów. To system,

20 ruchów do przodu, zna na p amięć

który mierzy siłę gry szachisty i klasyfi­

kilka tysięcy wariantów, łączy wiedzę

kuj e graczy. Od kilkunastu l at na szczy­

i brawurę. Gra z wirtuozerią, o dważ­

cie listy znaj dował się Garry Kasparow.

nie oraz szybko, a przy tym praktycz -

W 1999 r. osiągnął rekordowy ranking:

52

szachiści zrzucaj ą podczas mistrzo stw kilkanaście kilogramów. Większość

arcymistrzów to szczupli mężczyźni,

N orweski arcymistrz p otrafi p rzewidzieć 20 ru chów do przodu, łqczy wiedzę z brawu rę, ale od lat nie chce się p oddać testom n a inteligencję.

którzy p o dczas gry z nerwów wyrywaj ą sobie włosy z głowy. Ale wysportowany Carlsen j est inny: ma chłodny j ę zyk cia­ ła, p okerową twarz, rywalom nie oka­ zuj e emocj i. Wygląda, j akby nigdy się nie stresował.

PRZEKRÓJ numer 1

W//////#///-0'///#/#///##///#///#k//#//ff.

· na:

www

. ebookg ig s . eu

S PORT

W s zachy gra kilka godzin dzien­ nie. Aby się rozwij ać, musi analizować własne i cudze błędy, studiować p o d­ ręczniki, rozwiązywać zadania, robić ćwiczenia. - Ludzie s ądzą, ż e w moim pokoju znaj dą drewniane szachowni­ ce i porozrzucane figury. Ale j a uży­ wam wyłącznie komputera i tabletów - wyznaj e Carlsen. Oprócz szachów lubi grać w p okera, oczywiście na pie­ niądze. Kiedyś w Moskwie j ego rodzi­ ce udali się do filharmonii, ale on wo­ lał zaszyć się w kafej ce internetowej i grać w Texas Holdem. Twierdzi, ż e jeśli chce, w pokerze zawsze wygry1-va. Jego ulubionym klubem piłkarskim j e st Re al Madryt, a ulubionym rape­ rem Lil Jon. - Zawsze zapamiętywał s zczegóły. Uczył się na pamięć danych statystycz­ nych. Jako przedszkolak znał wszystkie stolice i liczbę populacji każdego kraj u świata. Nie miał problemów z koncen­ tracją - wymienia w natchnieniu Hen­ rik Carlsen, oj ciec geniusza. Magnus nauczył się grać w szachy od niego, miał wtedy pięć lat. Ale początkowo gra mu się nie podobała. Szachownicę rzucił w kąt. Zajął się pamięciowym opanowy­ waniem atlasu świata. Do szachów wró­ cił, gdywygrał z siostrą. To go zachęciło. Po kilku latach został najlepszym j unio­ rem Norwegii, w wieku l l lat przywiózł pierwszy medal z mistrzostw świata dla dzieci. Potem był remis z K asparowem. O be cnie gwiazdor szachów nie musi martwić się o pieniądze. Zarabia milio­ ny. Nagrody w turniejach sięgaj ą setek tysięcy dolarów. Udział w reklamach to kolejne miliony na koncie. Mło dego Norwega hojnie sponsomj ą b ogaci ro­ dacy, dla których j est jedynym sportow­ cem wygrywaj ącym nie na śniegu. Pie­ niądze płyną również od Microsoftu: fenomenalną karierą Carlsena intere­ suje się Bill Gates. - Na razie nie myślę o przyszłych sukcesach. Skupiam się na permanentym, zrównoważonym rozwoju. Chcę być coraz lep s zy. Jestem coraz lepszy. Będę coraz lepszy - mówi ,... n aj silniejs zy szachista świata. z

�

Magnus C arlsen chce być j ak Bob-

s e: by Fischer, który zo stał okrzyknięty

7 stycznia 20 1 3

53

Więcej na:

GRUBESPRAWY

www

. ebookg ig s . eu

cu downym dziecldem: w szachach

zawartość tych archiwów mam na pul­

licki j eszcze do niedawna znaj dował się

o siągnął wszystko. Niestety, po zakoń­

picie komputera. O, tutaj : kilkanaście

w rankingach najbogatszych Polaków.

czeniu kariery stracił równowagę psy­

milionów plików. Kupiłem j e za 1 5 0

Swoj ą miłość do szachów i kontakty

chiczną. Wyemigrował do Japonii, skąd

euro - mówi Norweg.

w świecie biznesu przekuwa ob ecnie

pisał zj adliwe pas zkwile na tajne rządy

w sukcesy PZSzachu. Na naj z dolniej­

W profesj o nalnych szachach kom­

świata, które rzekomo spiskowałyprze­

puter stał się nieocenionym narz ę ­

s zych graczy czekaj ą przyzwoite pie­

ciw j ego życiu. Wybitny szachista stra­

dziem. Okazał się naj lepszym trenerem

niądze. Firma informatyczna z Krako­

cił kontakt z rzeczywistością. Gdy mlo­

i partnerem do gry. Czy Magnus Carl-

wa, Comarch, przeznaczyła kilkaset

dy Carlsen ogląda filmiki, na których p o dstarzały Bobby Fischer z wielką bro d ą, zaniedb any, wykrzykuj e niedo­ rzeczności i obelgi, zastanawia się, czy czeka go podobny los. - Każdemu, kto p o grąży się bez reszty w abstrakcyj ­ nym świecie szachów, grozi chorob a p sychiczna. Mam nadziej ę, że mnie się to nie przydarzy - mówi z powagą. Bobby Fischer zmarł w 2008 r., gdyMa­ gnus kończył 13 lat.

Mistrz na nowe czasy Historia szachów sięga VI w. naszej ery. Zasady wymyślono w Indiach. Szachy to logiczna gra, w której licz­ b a ustawień j est nieograniczona. Dwa króle na pustej szachownicy mo żna po stawić na 3 6 1 2 sposob ów. Dwa kró-

>z

�

o w

le i pionka na 167 243 sposobów. Dwa fr' króle i dwa pionki już na ponad 7 mln sposobów. Wystarczy dodać kolejne fi­ gury, by liczba kombinacji zwiększyła

sen może pomścić Kasparowa i wygrać

się do setek miliardów. Komputery li­

z najsilniejszym szachowym kompute­

czą skomplikowane warianty w sekun­

rem? To możliwe.

dy. Człowiek musi sporo się namęczyć. W 2003 r. świat emocj onował się poj e­

Polscy konkurenci

dynkiem Kasparowa z komputerem

W Polsce w szachy gra 2 mln ludzi,

Deep Fritz. Ludzkość traktowała ten

w turniejach u czestniczy 40 tys. Wśród

s zachowy poj edynekjako walkę dwóch

nich są p oważni konkurenci dla Ma­

inteligencji: naturalnej i sztucznej. Ka­

gnusa Carlsena. Arcymistrz Dariu sz

Wysportowany Carlsen ma chło dny j ęzyk ciała, pokerową twarz, rywalom nie okaz uje emocJi Magnus od trzech lat robi karie rę j ako fotomodel, reklam ując znane marki ekskluzywnych u b rań. .

tysięcy złotych na wspieranie czterech najlepszych mło dych polskich szachi­ stów. Tak powstał Wojtaszek Comarch Team. Kapitanem drużyny jest Rado sław Wojtaszek, 2 5-latek, wicemistrz Eu­ ropy, który na światowej liście rankin­ gowej zaj mu j e 2 1 . miej sce. Oprócz niego Comarch Team tworzą: 14-let­

sparow z komputerem przegrał. A wraz

Świercz, 1 8 -latek z Tarnowskich Gór,

ni Jan Krzysztof Duda z Wielicz­

z nim cała ludzkość. - To Magnus Carl­

został w 2 0 1 1 r. mistrzem świata do lat

ki (mistrz świata do lat 10), 16-latka

sen wprowadzi szachy w nową epokę

20. Wcześniej w turnieju zwyciężali

Aleksandra Lach z Olku sza i Darius z

najwięksi: Karp ow, Kasparow, Anand.

Świercz. - Chcemy stworzyć drużynę,

Nowa ep oka szachów to era ultra­

Polakj est młodszy od Carlsena o cztery

która zdobędzie złoty medal w 2018 r.

nowoczesnych komputerów. Magnus

lata. Na razie, ze swoim arcymi strzow­

na olimpiadzie szachowej - mówi pre­

Carlsen wykorzystuje obliczenia kom­

skim rankingiem 2627, traci do lidera

zes Folskiego Związku Szachowego To­

putera i dodaj e do nich swój geniu sz.

ponad 200 punktów.

masz Sielicki.

- stwierdził odcho dzący mistrz.

Naj silniej s zy s z achista świata uważa,

Folski e szachy od kilku lat są w roz­

Ostatni złoty medal Polacy zdobyli

że UŻy-'i"lanie komputerów to oszczęd­

kwicie. To zasługa bardzo zdolnych sza­

w 1930 r. w Hamburgu. Te rozbudzone

ność czasu. - Kiedyś Rosj anie mieli

chistów, których Folska miała zawsze

ambicj e świadczą o d obrym stanie pol­

przewagę nad resztą świata, ponieważ

p o d dostatkiem, oraz skutecznej p oli­

skich szachów. Przez ostatni rok polscy

posiadali w Moskwie ogromne archiwa

tyki prowadzonej przez Folski Związek

szachiści wygrali kilka najsilniej obsa­

zapisanych partii szachowych. Dzisiaj

Szachowy. Prezes Związku Tomasz Sie-

dzonych turniej ów. "''A)

54

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

GRUBESPRAWY

www

. ebookg ig s . eu

ROZMAWIAJĄ BARTOS IAK 8r KLI N I
Straszni,e tiultłem P ierwsza p ra ca to zawsze wielkie p rzetyci e. D l atego poświęca my jej n asz n owy cykl rozmów. W tym tyg o d n i u pod lu pę b1i erzemy Woj ciecha M a n n a, który zaczął zarab iać j uz w dzieciństwie. J a k za robił pan p1i erwsze p.i en iądze?

dolarów. Solidarnie podzielił się z całą

kresu budownictwa. W restauracji nie

Ojciec był grafikiem i p ewnego razu za­

rodziną.

potrafiłem sobie niczego zamówić, ale

l co? Na płyty?

kretne deski, podpory, rusztowania

proj ektował dla Orbisu tabliczki z na­ pisem "Recommended by Orbis ". Takie

za to wiedziałem, j ak nazywaj ą się kon­

oznaczenia miały wisieć na ścianach

O nie. Kupilem sobie w peweksie skó­

lub wzmocnienia. Mimo że praca była

najle pszych p olskich hoteli. Byłem

rzaną zapalniczkę Ronsona i czerwone

wyczerpuj ąca fizycznie, bardzo miło j ą

j eszcze dzieckiem, ale o d razu wylay­ łem, że w słowie " recommended " były dwa błędy. Zwróciłem oj cu uwagę, a ten

wino Walencj a.

wspominam.

Pan tak zawsze? Tylko umysłowo?

W Stanach też pan so bie dobrze radził.

mnie opierdzielił, żebym się nie wtrą­

Nie zawsze. W Londynie na lewo pra­

Byłem bezczelny. Aż mi dziś głupio.

cał, bo pisownię sprawdzali fachowcy.

cowałem w hotelach, na przykład wy­

Przedstawiałem się j ako fachowiec

Obraziłem się.

dawałem bieliznę do pralni. Bard zo

od wszystkiego. Dzięki temu udało

czysta robota. Byłem też na zmywaku,

mi się przepiłować piłą do karton -gipsu

ście miałem racj ę, a tabliczki już były

ale s zybko mnie zdj ęli, bo strasznie

jej własny kabel zasilający. Jako współ­

gotowe. Tata zaczął wtedy na mnie

tłukłem. Robiłem tosty, by następnie te

właściciel firmy remontowo-dekora­

Po dwó ch dniach panika. Oczywi­

p atrzeć j ak na ab solwenta Oxfordu

spalone pokazywać na wystawie. Pra­

cyjnej działałem z polskimi maj strami,

prawie mówić " proszę pana". Udało się uniknąć kompromitacji, bo razem

cowałem też w biurze p o dróży j ako

którzy tak j ak i j a twierdzili, że potrafią

goniec-pom agier. Potem nawet zała­

wszystko. Robiliśmy hydraulikę, sta­

z kolegami ze szkoły chałupniczymi

twiałem ludziom wizy, paszporty i do­

wialiśmy krzywe płoty, naprawialiśmy

m eto dami

kumenty. Tak mi ufali.

sam o chody. .. Klientów zdobywaliśmy

i

poprzeklejaliśmy literki

urokiem o s obistym. Kobiety na dzień

w o dpowiedniej kolej ności. Za tę pra­ cę dostałem swoj e pierwsze pieniądze.

Strasznie ufni ci londyńaycy.

dobry całowaliśmy w rękę. Rozniosła

Nie pamiętam ile, ale to nie było takie

To j eszcze mało. Pracowałem w firmie

się fama, że j esteśmy szarmanccy. Na­

siup, byle co. Coś z tą sumką mogłem

rozsyłaj ącej paczki z Izraela do ZSRR.

szym targete m stały się wkrótce rozma­

Związek Radziecki nie miał wtedy

rzone panie.

kombinować.

umowy pocztowej z Izraelem i ws zyst­ Pewnie poszła na płyty.

kie paczki szły przez Londyn, a następ­

Czyli w USA ma pan markę budowlańca­

Prawdopodobnie. Zawsze zreszt ą nimi

nie były wysyłane do żydowskich ro­

·fachury.

handlowałem, coś tam sprzedałem, coś

dzin mieszkaj ących za naszą wschod­

Nie doceniacie mnie, panowie. Praco­

kupiłem. Drugie poważne pieniądze

nią granicą. Siedzib a firmy mieściła

wałem też w fabryce lekarstw ro bio­

też zarobiłem dzięki ojcu . Któregoś

się w centrum Londynu , a j ej wej ście

nych z mo czu u doktora Burzyńskiego.

razu zauważyłem w łazience wypasio­

sąsiadowało z posterunkiem policj i .

Na początku chcieli, żebym wymył taki

ne jugosłowiańskie pudełko z kosmety­

Każde m o j e przyj ście było dzięki temu

wielki kocioł po sikach. Powiedziałem,

kami mamy. Pudełko miało liczne prze­

bardzo emocjonujące. W końcu to też

że nie mogę, bo mam okulary i mi się

gródki, a na wieczku... grafikę oj ca. Po­

była lewizna.

zabryzgaj ą, a j ak je z dejmę, to nic nie widzę. Nie zaryzykowali i zostałem sze­

szedłem do niego, a on nic. Nienavvidził urzędów, pieczątek, po dań - j ednym

A co robił pan w Szwajcarii ?

fem konserwacji, który przez parę dni

słowem miał to gdzieś i chciał odpuścić.

Pracowałem w firmie wynajmuj ącej

malował wszystkie pompy, ale nie tym

Ja nie. Wziąłem pudło oraz pracę oj ca

rusztowania. Jeździłem po Genewie

kolorem, co trzeba.

i poszedłem do ZAiKS -u. Po dwóch la­

ciężarówką. W tym czasie mój francu ­

tach tata wygrał proces i do stał tysiąc

ski wzbogacił się o masę wyraż eń z za-

56

Artystą też byłem. Na " Bat01ym" . Jak

sobie przypomnę te konferansj erki. ..

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

www

. ebookg ig s . eu

Pl ERWSZA P RACA

Bawił s,ię pan wtedy, jak wszyscy, w ja'kiś n ie·

stwierdził, że skoro j esteśmy tak bardzo

Niezła h istoria jak na belfra . . .

winny p rzemy(ik?

lubiani, to b ędzie miło, j ak zrobimy mu

Nauczycielem zostałem z musu. Po an­

Wtedy nie. Ale z darzyło mi się prze­

p ewną przysługę. Z małą paczką mieli­

glistyce był ob owiązek pracy. Prywat­

mycić laadziony samo chód. Jechałem

śmy jechać do Niemiec.

ne lekcje i tłumaczenia dla Pagartu nie

nim z Teksasu do Nowego Jorku. Nie

Pytamy: "Co j est w tej paczuszce?".

wystarczały. Zatrudniłem się więc w li­

miałem poj ęcia, j ak a j est j ego historia.

"A nic, taki tam drob i azg dla znaj ome­

ceum Batorego. Wytrzymałem tam pół­

Poznałem ją dopiero w areszcie w Pół­

go Heinricha. W ogóle nieszko dliwy

tora roku.

no cnej Karolinie. Sprawa się oczywi­

i świetnie zapakowany". "A ty nie mo­ żesz zawieźć?" .

Przynajmniej m iał pan blisko Trójkę.

ście wyj aśniła. Pó źniej

żadnych mo i ch udzia­

To była strasznie chamska próba

łów w przemytach już nie pamiętam.

wmanewrowania nas w przemyt j akichś

Ale któregoś razu zgłosił się do mnie

radioaktywnych odpadów z dawnego

i do Krzyśka Materny facet, który

ZSRR.

7 stycznia 20 1 3

A j ak myślicie, dlaczego wybrałem wła­

śnie to liceum? "W Bartosiak & Klinke - Wywiad owcy. pi.

57

,.-- LTU RA

58

r�c:e� r.liił1 s�MMW · �bookg igs. e u O duecie architektów, którzy zaprojektowali wi ększość

warszawskich dworców kolejowych, p isze M i ke U rbaniak. --?

64

PRZEKRÓJ numer 1

W//#/////#/d///#///ó'/#//#///.///##/&/#///#/.///Y/,//47/.//d//.W//.//hY//##///&//,/#//#/#/#$/#///.W.W///Y//#ff/Y///#/#/#.W///Y##/Y/f//ff/Y#//Yh.

Więcej na:

www

. ebookg igs . eu

FI LM

ROZMAWIA HAN NA RYDLEWSKA, ZDJ ĘCIA PAWEŁ EI BEL

VVszyscy j esteśrny Perquisarni M a rci n l
się do fa któw z j ego życia . J est specj a l i stę od rodzin nych wiwisekcji oraz ła m an1i a wszelkiego ta b u na ekra n ie. W l utym pre m i era jego nowego fi lmu, w którym tym razem p rzyg lęda s i ę dramatom - życiowym i zawod owym - piłkarzy po lskiej reprezenta cj i na E u ro 2 0 1 2 .

" Będziesz legendą, człowieku to do kument " o wybranych człon kach kad ry Frandszka

pli, niepozorni, wręcz " czerstwi". Dziś

Wybrałem Perquisa na centralnego bo­

to wymuskani atleci, pokryci tatuażami,

hatera właśnie dlatego, że w całej historii

Sm udy, kręcony przed, w trakcie i po Euro

modnie uczesani.

o Euro 2012 i polskiej reprezentacji on

Da mien Perqu1i s, centra l na postać pańskiego

rza przestrzeń dramatyczną w moim

A jednak pojawiają się w nim obrazy za ska·

filmu, w jednej ze scen m ierzy świetnie s kro­

filmie, który mówi o po czuciu obco­

kująco dopieszczone estetycznie. Sceny,

jony garn itu r, oczywiście "slim fit", i wygląda jak p olska odpowiedź na Davida Beckha ma.

ści, odrzuceniu, wielkiej samotności. Perquis został obrażony przez legen­

wie, przypo m inają współczesny balet. To ce­

Rzecz w tym, ż e to nie j e st odpowiedź

dę p olskiego sportu - Jan Tomaszew­

l owy dysonan s?

w stu procentach p olska. Wiem, ż e

ski n azwał go " francuskim śmieciem".

Zaczynam inaczej myśleć o roli o b­

t o może być bolesne dla polskich face­

A koledzy z drużyny wcale nie p alili się

razu w filmie dokumentalnym. Kie­

tów, ale powiem to - widać, że Perquis

do tego, że by z nim rozmawiać. On sam

dyś z dawało mi się, ż e w przypadku

należy do kultury zach o dni o europej­

nie walczył szczególnie o czyj ąkolwiek

p oważnych dzieł forma powinna być

skiej. Oczywiście ma polskie korzenie,

sympatię, godził się na alienację, do któ­

201 2 . Film ukazujący kul isy męs kiej rywali· zacji, wypełniony po brzegi testosteronem.

w których p ilkarze rozg rzewają s ię na mura­

j est przybys zem z kosmosu. To stwa­

surowa, a z pewnoś cią dmgoplanowa.

ale ciągnie się za nim zacho dni szyk,

rej p opchnął go j uż w dzieciństwie oj ­

Teraz interesuj e m nie opo wiad ani e su­

ma w sobie ponadprzeciętną klasę. Mo­

ciec. Miał ogromne wymagania, żądał

gestywnymi obrazami, być może przy­

że i j est w tym element szpanu, w tych

od syna, by ten spełniał j ego własne

pisanymi stereotypowo do fabuły,. a nie

dobrych garniturach i aktorskich po­

marzenia. " Mu siałem być nienaganny"

do dokumentu. Kiedy zacząłem kręcić

zach, ale D arnien to nowy typ sportow­

- wspomina w filmie Perquis. Przyj eż­

film o piłkarzach i piłce nożnej, wie­

ca, przynależny do XXI w.: dobrze wy­

dżając do Polski, próbował się z tym

działem, ż e zaintrygować widza mogę

gląda, ma nienaganne maniery, potrafi

zmierzyć, przewalczyć w sobie oj ca,

tylko za pomocą niebanalnego spoj ­

się wysłowić.

który go bił i męczył psychicznie.

Szkoda, że j ego koledzy z polskiej reprezen­

Ojciec p iłkarza także pojawia się w pa ńskim

skupiłem się na nogach moich bohate­

tacji nie potrafili tego docenić. Pański film

filmie. l p rzed kamerą rozsypuje się, płacze,

rów i to być może dało lekko b aletowy

o b n aża negatywne nastawienie na szych

wypowiada wprost to, co było wiadomo

efekt. Współczesne fragmenty zesta­

p ilka rzy do kogoś, kto jest "spoza", do o bce­

od początku, czyli że był toksycz nym ojcem.

wiłem z przebitkami z lat 80., co poka­

go. Drwiny z tego, że Perquis nie mówi zbyt

Czy warto łopatą traktować ten wątek? Czy

rzenia na - pozornie zwyczajny - ruch człowieka

z

p iłk ą . Podczas treningów

zało, j ak bardzo w ostatnich trzech de­

dobrze po p o lsku, bo u rodził się 1i wychował

nie lepiej było operować n iedopowiedze n iem?

kadach zmieniło się ciało przeciętnego

we Fra ncji, bywały b a rdzo nieprzyjemne.

Nie traktuję tego wątku łopatologicznie.

piłkarza. Kiedyś piłkarze byli szczu-

Skąd to chamstwo w pUka rskiej szatni?

Nie mam możliwości przewidzieć, j aki

7 stycznia 20 1 3

59

W///7/7/////.>W///7$/7/7/fi"fi"//7#///7/7//Y//$#/7///fiW///&#/7/#/.>W/#/Y/./fiW//fi"///7/Y///#/fi"//W/fi"///fi"/Y///#//##/fi"fi"fi"#///,W//Y/.-Y///#/#///7//,//Y/##///$#/W#/##///#fi"/Y//#k///ó'/ó'#/ff.

KULTURA

Więcej na:

www

. ebookg igs . eu nej porażce. "Ws zystko, co było, prze­

będzie rozwój wydarzeń, byłem nawet

Mam wrażenie, że to bardzo b oli, s zcze­

z askoczony re akcj ą oj ca piłkarza. Wła­

gólnie gościa, który ma grać o honor na­

grałem". W Wasilewskim j est j e dnak siła,

śnie owa scena finałowa z oj cem j e st

rodu. Ja j estem j akimś tam reżyserem,

która sprawia, że nawet na emeryturze

otwarta - nie wiemy do końca, czy j e st

a Perquis miał walczyć z godłem na pier­

będzie walił w piłkę i nie od puści.

w nim poczucie winy. Sam mówi: ża­ " łuj ę i nie żałuj ę". Sprzeczność, zupełnie

siach. I na dzień dobry powiedzieli mu:

j ak w życiu, nie ma czarnego i białego. I le aasu m usiał p a n poświęcić rodzi n ie Per­

Nie chcemy cię, j esteś śmieciem". Dla­ " tego tak zajadle walczył, mimo że przy­

Wasyl p rzeklina zawodowo. Jak pan zdalal

j echał z potwornym złamaniem łok­

p iłkarzam i? Pan, l
cia. W meczu z Grecj ą ten facet niemal

słownikiem, i o n i, wyjęci z kom p letnie i nnego

nawiązać kontakt z nim o raz z pozostalymi

q u isa, żeby doprowadzić do takiej eskalacji

strzelił bramkę. Zostawiłem w filmie

dys kursu?

emocji?

scenę, w której widać grymas złości i ża­

Jest to chyb a kwestia odpowiedniego

To był trudny i żmudny pro ces. Prze­

lu na twarzy Perquisa. On wiedział, że

spojrzenia na tych ludzi. Jako doku­

bywaliśmy sporo razem, poznawali­

gdyby strzelił gola, zostałby Polakiem.

mentalista muszę popatrzeć na nich

śmy się kawałek po kawałku. Oni stop­

Gdyby Folska dzięki niemu wygrała

z zewnątrz, przekonać się, co mnie - j a­

niowo zaczęli mnie lu bić. Od p o czątku

to spotkanie, wszyscy by mu dziękowa­

ko przybysza z innego świata - w nich

byłem z nimi szczery, mówiłem im,

li, łącznie z Tomaszewskim.

ciekawi. Bo j eśli bohaterowie zaintere­

co i po co zamierzam zrobić. Powie­

sują mnie, to może i zaciekawią widzów?

dzialem do oj caDamiena: Słuchaj, chcę " zrobić taką scenę, w której opowiesz

Na przykład byłem bardzo zaskoczony

do kamery o relacji z synem, bo czuj ę, ż e j e st między wami problem. Myślę, że m o że to j est taki sam problem jak mię­ dzy moim ojcem a mną - myśmy się kochali, ale ojciec tak naprawdę nigdy

przy kręceniu scen, w których uwiecz­

cw Nie wymagałbym od zawodowego piłkarza wyśrubowanego poziomu intelektualnego. Wolę patrzeć na jego charakter.

mi nie powiedział, co do mnie czuje, po­

niam, j ak nasi pilkarze graj ą na PlaySta­ tion. Nie mogłem uwierzyć, że zawodni­ cy warci miliony b awią się j ak na kolonii harcerskiej. Ta s cena pokazuje dokład­ nie, kim są ci ludzie. O to chodzi każde­ mu reżyserowi.

tem ja nie miałem za bardzo czasu wy­ No właśn1ie, a kim oni są?

znawać mu miłości i on umarł". Oj ciec Perquisa usłyszał moją historię i pękł,

Zdecydował pan, że d rugą ważną postacią

Myślę, że s ą cały czas małymi chłopca­

rozpłakał się. Z kolei Damien musiał

w filmie będzie M a rcin Wasilewski. Dlaczego

mi, którzy bawią się za duże pieniądze.

p odświadomie chcieć wniknąć w ro­

a kurat Wasyl? W jaki sposób dopełnia s i ę

dzinne traumy za pomocą filmu. Bez

z Perquisem ?

Prostactwo tych chłopców pana nie raziło?

problemu pokazał całą swoją ro dzinę,

D okonałem z derzenia dwóch skrajnie

Nie o ceniałbym ich w ten sposób. Nie

a w ten sposób mówił: "Zobaczcie mnie,

różnych typów ludzkich. Jeden j est

wymagałbym od zawodowego piłkarza

j estem wrażliwym człowiekiem, tak

przybyszem o romantycznej , melan­

wyśmbowanego poziomu intelektual­

szybko mnie nie skreślaj cie". To nie j e st

cholijnej naturze. Drugi j est stąd i j est

nego. Wolę patrzeć na j ego charakter.

tak, że Perquis j est wyłącznie bohaterem

twardy. Ale obaj maj ą problem - Perquis

Wiem chociażby, że Wasyl j e st człowie­

filmowym. Myślę, że on tu rozegrał swo­

nie czuj e, że by gdziekolwiek przynale­

kiem, który potrafi być loj alny. Ma faj ną

je życie, j eżeli chodzi o Polskę. Chciał,

żał i j e st poturbowany przez rodzinę,

dusz ę .

ż eby l udzie go z o baczyli.

a Wasilewski ściga się z czasem. Boi się starości, która dla piłkarza nadcho­

Przeraża z a t o potworna samotność piłl
Przyznam, że nie mogła m zrozumieć,

dzi n adspodziewanie s zybko. Nie wy­

rzy, którą dosko nale pan uchwycił. Ojciec

d laczego rodzina Perqu isa i on sam

obraża sobie końca swoj ej kariery, nie

Perquisa mówi do n iego: ,,Pa miętaj, ciesz się swoimi dziećm i " . Ale jak on m a wychowy­

zachowywa l i się tak, jakby jego udział

ma p omysłu na to, co będzie dalej robił

w rozgrywkach Euro 20 1 2 był wa l ką o życie.

w życiu. Wyznaj e: Potrafię tylko grać " w piłkę".

występuje w filmie właściwie wyłąanie jako

s zewskiego. Perquis spinał się nad­

Podkreślla także, że p iłka u ratowała mu

Nie ma j ej , ona się w ogóle nie odzywa.

ludzko, żeby udowodnić, że nie j est

życie.

To nie wynika z j akiej ś moj ej strategii,

śmieciem.

Wasilewski

Skąd to ciśnienie?

wać córl<ę p rzez Skype'a? A żo na Perqu isa m ilaąca matka.

Z u pokorzenia. Przez wybryk Toma­

p o ch o dzi

z

p olskiego

Bronksu, z Nowej Huty, z prostej rodzi­ Ale jeżeli ktoś ma poczucie własnej wartości,

ny. Bywa dosadny, ale m a do bre serce

to podobne oszczerstwa powin1ien wyśm iać.

i trzyma się zasad. Dla niego przegra­

Gdyby ktoś nazwał pana śm ieciem, załamał­

ne Euro to prawdziwa tragedia, mówi

by się pan z tego powodu?

o tym, j ak o swoj ej kolejnej i ostatecz-

60

tylko z rzeczywistego układu w ich ro­

M arcin Ko szałka dał się namówić n aszemu fotografowi na rozegranie krótkie go meczu, mimo zimowej aury.

dzinie. Ona j est z dziećmi, wycofana, zawsze z b oku. Po patrzmy na scenę po meczu z Grecj ą - rodzina Perquisa w milczeniu o czekuj e na j ego powrót. Fotem on siedzi, a w pokoju panuj e

PRZEKRÓJ numer 1

W//#/////#/d///#///ó'/#//#///.///##/&/#///#/.///Y/,//47/.//#/ó'#//-W//.W//.//hY//##///&/##///#/#/#$/#/#/#//#/#/#/hr-W//#/Y//$//#ff/Y///#/#/#$##f//ff/Y#fh.

Więcej na:

www

. ebookg igs . eu

FI LM

kompletna cisza. Wygląda to j ak taki śląski film o górniku, który wraca z ko­ palni. On wchodzi, a wszyscy milczą.

D laczego milczą? Bo on j est głową rodziny. To on dostar­ cza pieniędzy. Wszystko j est dzięki nie­ mu. Tylko ojciec nie o dpuścił. Jego oj­ ciec pracuj e na nocnej zmianie w Tesco, j est szefem przyjęciatirów w supermar­ kecie w Nicei, zarabia pieniądze ciężką pracą,. bo w j ego mniemaniu syn nie mo­ ż e go utrzymywać. "Może j esteś bogaty, ale masz być p orządnym człowiekiem" - powtarza Perquisowi. Co ciekawe, dla piłkarza kluczową p ostacią j e st babcia. Kiedy przychodzi po meczu z Grecją, od razu zwraca się do niej : "Bab ciu, po­ dobało ci się?".

W filmie wyznaje, że gdy śp iewa polski hymn, to babcia w nim śp iewa. Bo to babcia obudziła w nim Polaka.

Ale dlaaego Perquis 1p owtarza patriarchalny m o del, lktó ry sam krytylwje? Czy nie widzi, że wpada w rodzinną p uła p kę? Co ciekawe, Perquis z j ednej strony wie, że oj ciec go skrzywdził, a z drugiej rozu­ mie go i ceni. Powiedział mi wprost, że nie ma żalu do ojca, ż e go bił, bo j ednak wychował go na człowieka. Dzisiaj Da­ mien j est kimś i p o dświadomie uważa, że to również zasługa oj ca.

M o że postawa Perquisa wobec żony jest chara l
Zainteresowało mnie, że w piłkars kiej szatni pa nuje specyfiany, nieco erotyany klimat. Chociaż piłkarze są potwornymi ho mofoba m i, pozwalają sobie na ża rty ,j zachowa n.ia, które można zinterpretować jako homoerotyzm . M ó j film j est j edną wielką afirmacj ą mę­ skiego ciała. Dla kobiet j est z p ewnością

7 stycznia 20 1 3

61

KULTURA

Więcej na:

www

. ebookg igs . eu

przyj emny w odbiorze, również dlatego,

O aywiście dla p a na człowiek i jego p rzeżycia

mu dominowała matka. Ojciec zarabiał,

że pokazuj e mężczyzn w negliżu. Nie

l i aą się b a rdziej niż spo rtowa histo ria?

ale matka rządziła. I była współczesną

sądzę, żeby między piłkarzami istnia­

Tak, zawsze szukam psychologicznego

wersj ą Dulskiej , cały czas dbała o po­

ło jakiekolwiek erotyczne napięcie, ale

zory, określała, czego nie wypada ro bić

niektóre niewybredne żarty, którymi

zaczepienia. Nie inaczej jest z " Będziesz legendą, człowieku" . Nie mogłem zrobić

"przed sąsiadami" . Kiedy dorastałem,

rzucali chłopcy z reprezentacji, zasko­

filmu po prostu o Euro 2012. Mistrzo­

robiłe m j ej na przekór. Byłem otwarty

czyły mnie. "Tu ci paluszek wsadzę,

stwa od początku były w tle, jako kon­

na złość matce. W dorosłym życiu prak­

a potem będę mu siał wycierać". Moc­

tekst ludzkiego dramatu. Przyglądam

tykuję partnerski model. Moja żona jest

ne to. Natomiast j awnych kontekstów

się ludziom, ich wyborom, być może

silną kobietą. Podoba mi się, że ona do­

homo seksualnych w tym świecie być

prowokuję pewne sytuacj e. Film doku­

wodzi, j e st szefem firmy, dominuj e.

nie może - miękki goś ć zostałby w tym

m entalny zawsze ma w sobie coś z ma­

świecie o d razu zabity. Coming out był­

nipulacji, bo reżyser musi zamknąć rze­

by samobój stwem.

czywistość w atrakcyjnej narracji. Zrobić

To pańska żona wyprod ukowała " Będziesz legendą, człowieku " .

wprowadzenie i mocną puentę. Nie po­

Tak.. Cieszę się, bo lubię z nią praco­

M ęskie ciało, któ rego afirmacją jest pana

winien za to krytykować swoich boha­

wać. Z tego punktu widzenia p odejście

fi lm, w św;i ecie spo rt u staje się zarazem

terów. Nigdy tego nie robię. To znaczy,

Perquisa do żony mi nie odpowiada.

d o b rze nao l iwionym m echanizmem . ma pił­

zdarza mi się powiedzieć coś krytyczne­

Ale to nie powinna być oś dokumentu.

karza jest narzędziem p racy, czymś a bstrak­

go o film owanej po staci, ale prywatnie,

Dla mnie ciekawsze okazały się sprawy

cyjnym i bez czucia.

a nie przed kamerą. Dokument poka­

pokoleniowe. Wina ojca idzie w syna,

Fas cynuj ę się ludzkim ciałem j ak Leni

zuj e pewien problem, a interpretuj e go

Damien nie potrafi się z tego wyrwać.

Riefenstahl. Ciałem sportowca, któ­

widz. Bo j e dnemu na przykład patriar­

Jest zbyt zaj ęty karierą, a w piłce n oż­

re przypomina rzeźbę, zaczyna być

chat w pilkarskich rodzinach będzie się

nej trzeba być żołnierzem. To j est zero­

p odobał, a innemu nie. Ktoś p owie: "Faj­

jedynkowy układ. Trening, masaż, sen,

ny facet, ma j aj a, taktrzeba postępować

trening. Im mniej myślisz, tym lepiej.

nieludzkie. Marzę o tym, żeby pój ś ć dalej, w psychologiczne kino sporto­ we. Chciałbym w tym roku zrobić film o kadrze siatkarek - mistrzostwa świata w Polsce to doskonała okazj a.

62

Kadr z " Będziesz legendę, człowieku " . Marcin Koszałka przyznaje, że ten film to afirmacja m ęskiego ciała.

z kobietami".A kobiety, rzecz j asna, bę­ dą oburzone. Ja osobiści e patriarchatu

Lejtmotywem pana twórczości jest rodzinna

nie czuję i nie popieram. U mnie w do-

wiwisel
PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

www

. ebookg igs . eu

FI LM

sne oraz cudze. Ale - proszę m nie pop rawić,

mieli trzydz i e stkę p iątkę , g dzie była

im życiu, o najskrytszych problemach,

jeśli s i ę mylę - z każdym kolejnym filmem

o b serwacj a i kadrowanie. W filmach

oni ws zystko wie dzą. Często wiedzą

coraz m niej mówi p a n o sobie.

K i e ślowskiego była k o n c ertowa for­

więcej niż moi bliscy.

Już tego nie potrzebuj ę. Przestaje mnie

ma. A teraz to się wszystko skurwiło.

interesować kino takie, j ak mój pierwszy

Każdy tylko vvyciąga kamerkę i kręci

Nie ma pan oporów?

film - "Takiego pięknego syna urodzi­

wszystko, bez o p amiętania. Nie chcę

Nie. Bo tylko taki układ daj e szansę, ż e

łam", czyli prosta rej estracj a, "home vi­ deo " . Współczesne kino dokumentalne

w tym brać u działu. Parę dni temu za­

bohater się otworzy. O n n i e m o ż e roz­

c z ął em film fabu l arny, kinowy, m ó j

mawiać z ob cym facetem.

coraz bardziej traci formę, staj e się nie­

debiut. A zdarza się panu w takich sytuacjach kła­

chlujne obrazowo, dźwiękowo, b ez­ kształtJ1e n arracyj nie. A ja idę w prze­

lo będzie historia seryjnego mordercy?

m ać? Konfa b u lować, żeby z b ud ować poczu­

ciwnym kierunku. Chcę robić doku­

Tak. Okazuj e się, ż e świetnie pracuj e

cie więz1i ?

menty blisko fabu ły, e ksp e rym en talne,

mi się z aktorami. Normalnego czło­

Nie, bo to j e st j u ż niemoralne. Nakre­

z elementami innych gatunków. D latego

wieka ciężko j est namówić do p ew­

ślam tylko sytuację mojej rodziny i mo­

w moim najnows zym filmie znalazły się

nych wyrazistych zachowaó, z akto­

jego domu tak, że ludzie widzą, że nie

animacyj ne wstawki.

rem tego problemu nie ma. Prawda

j estem kryształowy. że dostałem w życiu

j e st taka, że do aktora trze b a mówić

w dupę, że nieraz zostałem upokorzony,

Wykona! pan radykalny zwrot: kiedyś staw1iał

b ardzo krótko i precyzyj nie, a do nor­

że j akoś wybrnąłem z tego, a teraz mam

pan wyłącznie na emocje. J a kie są powody

malnego człowieka b ardzo du żo i nie­

rodzinę. Ja n awet p okazuj ę czasem im

tej zmia ny?

precyzyj nie. To się musi stać bliska

mój film, żeby wiedzieli, że nie przy­

wieku, doj rzał o ­

tobie - autorowi dokume ntu - os oba.

szedł j akiś facio z kasą, chociaż j a pie­

ś ci. Jestem j u ż p o czterdziestc e . Z wy­

Nie wiem, czy wykorzystuj ę tych ludzi,

niędzy specj alnie nie mam. W ten spo­

Chyba wynika to

z

kształcenia j e stem operatorem filmo ­

czy nie, to sprawa trudna do ustalenia,

wym , kręciłem filmyfabularne i siedzi

ale moj a zasada j est zaws ze taka, że j ak

to we mnie. Nie odkrywam n iczego

chc esz komuś otworzyć serce czy du ­

nowego, chc ę tylko wró cić d o korze ­

s z ę , t o musisz otworzyć swoj ą. Ja tym

n i p olskiego d okumentu lat 8 0 . Gdz i e

l udziom op owiadam wszystko o swo-

7 stycznia 20 1 3

S ceny treningów naszej rep rezentacji w piłce nożnej przypomi n ają choreografie taneczn e.

sób chcę pokazać, że j estem na ich po­ ziomie albo nawet mam więks ze proble­ my od nich . I wtedy oni mówią: " Tak, ten facet j est w porządku, będziemy z nim rozmawiać". Tylko tyle i aż tyle. "ll)

63

'Ofięcej _ na:

www

. eboo

M I KE URBAN lAK

WarszawyZachodniej - zaprojektowali

chiteltci

Arseniusz Romanowicz i Piotr Szyma­ niak. Do niedawn a obaj znani byli j e dy­ nie wąskiej grupie fanów architektury. Dzisiaj ich nazwiska zna każdy s zanu­ j ący się stołeczny hipster. A wszystko za sprawą j ednej knajpki na Powiślu i kilku spektakularnych demolek.

Ratuj się, kto może W 2006 r. władze Warszawy wydały zgodę na zburzenie Supersamu. Zbu­

Wa rszawa niezm i e n n i e pozbawiona jest centrum , ale m a za to kręgosłu p. Zap rojektowali go z n a komici a rchitekci Arse n i u sz Ro manowicz i Piotr Szym a n i a l<. Dzis 1i aj ich dworce kolej owe

są i kon a m i stol icy, a o n i sam i odzys kuj ą n a l eżne i m m i ejsce w p a m ięci .

64

dowany w 1962 r. według proj ektu ze­

C

hyba każdy Polak j e chał choć

społu p od przewo dnictwem prof. Je­

raz w życiu linią średnicową.

rzego Hryniewieckiego pierwszy sklep

Pod tą taj emniczą nazwą kry­

sam o ob sługowy w stolicy zachwycał

j e się trasa kolejowa, która przebiega

nowatorską konstrukcj ą i był j ednym

przez środek Warszawy. Pociągi dale­

z naj ciekawszych budynków w mie­

kobieżne zatrzymuj ą się na trzech sta­

ście. To go nie uratowało. Musiał ustą­

cjach: Warszawa Wschodnia, Warszawa

pić

Centralna i Warszawa Zachodnia, po­

kolosowi (właśnie trwa j ego budowa)

miej sca

biurowo-handl owemu

ciągi regionalne i p o dmiejskie na do­

zapro j ektowanemu przez znakomi­

datkowych: Warszawa-Stadion, War­

tego architekta Stefana Kuryłowicza.

szawa-Powiśle, Warszawa- Śródmieście,

Dwa lata później buldożery rozj echały

Warszawa- Ś ró dmieście WKD (War­

Pawilon Chemii zbudowany w 1960 r.

szawska Kolej Doj azdowa) i Warsza­

według proj ektu Jana Bogusławskie­

wa- O chota. Wszystkie - z wyj ątkiem

go i Bohdana Gniewiewskiego. W j ego

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

www

. ebookg igs . eu

mleJ scu powstał ekskluzywny dom

ARCHITEKTU RA

cw PKP doprowadziły te budynki do stanu niewyobrażalnego: robiono jakieś straszne " " remonty , prowizorki, dostawiano kolejne budy, dowieszano bannery.

handlowy (również autorstwa Kuryło­ wicza). Dla miłośników późnomoder­ nistycznej architektury zagłada Super­ samu i Pawilonu Chemii była ostamim dzwonkiem alarmowym,. tym bardziej że władze banlcu PKO zaczęły plano­ wać zniszczenie Rotundy, a władze PKP zburzenie Dworca Centralnego i zbu­ dowanie nowego na Euro 2 0 1 2 . Tego było j uż za wiele. - Pracując j eszcze w Instytucie

skiej, zaprosili członków zespołu, któ­

Adama Micldewicza, oprowadzałem

ryproj ektował dworce linii średnicowej

po Warszawie profesorów z zagrani­

do wspólnego świętowania urodzin

cy i kiedy wchodziliśmy na Dworzec

a zainstalowana w środku knajpa szyb­

Centralny, mówili: "Jaki interesuj ący

ko stała się j ednym z najbardziej zna­

budynek! Dlaczego się nim nie chwa­

nych stołecznych adresów imprezo­

licie ?�'. A mnie wówczas Centralny ko­

wych. Jak wspmnina Fudala: - To było

j arzył się z tym, z czym inne dworce

wspaniałe, bo nagle się okazało, że ar­

i w ogóle architektura PRL , czyli zapa­

chitektura może być wydarzeniem. Lu­

chem brudnej szmaty - mówi Tomasz

dzie chyba po raz pierwszy zob aczyli

Fudala, kurator Muzeum Sztuki No ­

na własne o czy, że to wszystko j est b ar­

woczesnej w Warszawie, kieruj ący fe­

dzo warto ś ciowe.

stiwalem Warszawa w Budowie. - PKP

Rok p óźniej na Powiślu zorganizo­

doprowadziły te budynki do stanu nie­

wano, niestety j uż p o śmiertnie, setne

wyobrażalnego: robiono j akieś straszne

uro dziny jednego z dwóch architek­

" remonty", prowizorki, dostawiano ko­

tów stacji - Arseninsza Romanowi­

lejne budy, dowieszano bannery. W tej

cza. Małgorzata Kuciewicz z Centrali

zdegradowanej przestrzeni chłopaki

i Hubert Trammer, który pisze doktorat

z Powiśla z grupą Centrala robią arche­

o Romanowiczu n a Politechnice Lub el-

Twórcy Dworca Centralnego w hali głównej w roku 1 9 76. Od lewej: inż. Włodzimi erz Zdziarski (kierownik zarządu bu d owy) , arch. Andrzej Pań kowski (autor proJ ektu wnętrz) , Arseniusz Romanowiu i N . N . Poniżej: wnętrze paw1lonu dworca Warszawa-Stadion po gen eral nym remoncie przeprowadzonym przed E u ro 2 0 1 2 .

architekta i wsp ominania pracy nad konstruowaniem dworców. - Opowia­ dali na przykład, że kiedy proj ektowali tunel na stacji Warszawa-Stadion, nie było m owy o żadnym urlopie - m ówi Tomasz Fudala. - Dzisiaj , kie dy się ogląda ten dworzec z tym wspaniałym tunelem po generalnym remoncie, wi­ dać, j akie to cudo. Warszawiacy robią wycieczki, że by go oglądać. Wyo bra­ ż.asz sobie?

Pierwsze spotkanie Arseniusz Romanowicz i Piotr Szyma­ niak urodzili się w 1910 r. Romanowicz w Hrubieszowie na Lubelszczyźnie,

ologiczny remont stacji Warszawa-Po­ wiśle. I co się dziej e ? Mamy nagle archi­ tektoniczną p erłę. Owe chłopaki to Bartek Kraciuk i Norb ert Redkie, którzy w 2009 r. wy­ najęli o d PKP j ed en z dwó ch budyn­ ków stacji Warszawa-Powiśle, zwany ,, grzybldem'' lub " UFO", i poprosili Grupę Proj ektową Centrala o przepro­ wadzenie remo ntu. - Kiedy zaczyna­ liśmy pracę nad budynkiem Warsza­ wy-Powiśla, było o nim wiadomo tyle, że j est niesamowicie fajny i wygląda kosmicznie na tle spuścizny architek­ tonicznej lat 90. Na tym się kończyła nasza ówczesna wiedza - wspomi­ na Bartek Kraciuk i dodaj e: - To była ruina. Nie było tam n awet żadnej ta­ bliczki z informacją, kto to zaproj ekto­ wał. Wszystkiego dowiadywaliśmy się na bieżąco, podczas remontu. Centrala z zegarmistrzowską pre­ cyzj ą przywróciła stacji dawny blask,

7 stycznia 20 1 3

65

Więcej na:

KULTURA

www

. ebookg ig s . eu

cw Architekci nie zdawali sobie wówczas sprawy, że ta wygrana zadecyduje o niemal całym ich zawodowym życiu, że zaprojektują i zbudują w przyszłości prawie wszystkie stołeczne dworce linii średnicowej. wyodrębnić z Centralnego Dworzec Śródmieście, rozdzielając w ten sposób ruch daleko bieżny od lokalnego. Trze­ ba więc było wymyślić kolejny dworzec, proj ektuj ąc j e dno cześnie panowie osiągaj ą małą stabilizacj ę i za­

a S zymaniak w Warszawie. 2 0 lat póź­

następne

wersj e Centralnego.

niej rozpo częli studia na Wydziale Ar­

czynaj ą (pierwszy raz wspólnie) pracę

Zanim Centralny uzyskał ostatecz­

chitektury Folitechniki Wars zawskiej.

w miejscu, które b ędzie początkiem

ny kształt, z espół Kolejproj ektu p o d

ich w dużej mierze wspólnej zawodo­

kierownictwem Romanowicza i Szy­

turze przyj echał do stolicy z rodzinne- �

wej drogi - dostaj ą etaty w prestiżo­

maniaka zdążył zaproj ektować i docze­

go Hrubies zowa z kilkoma kolegami, �

wym Biurze Budowy Dworca Głóvvne­

kać końca budowy mniej s zych stacji,

którzy też kształcili się wyżej. Wszyscy �

go. Dworzec projektowany i budowany

naj prawdziwszych perełek p owojen­

- Romanowicz opowiadał mi, że po ma-

w

� �

byli Żydami i wszyscy poszli na prawo, a o n j e den na architekturę. Na wydział przy ulicy Koszykowej chodził na pie­ chotę z Muranowa, a to przecież kawał drogi, by zao szczędzić na bilecie tram­ wajowym - opowiada Grzegorz Piątek,

� ......__

.... -.. ...

Piotr Szymaniak. Powyżej: Arseniusz Romanowicz n a placu budowy Dworca Ce ntralnego.

redaktor wydanej przez Centrum Ar­

prze z Polaków, a potem Niemców, któ­

nej modemy. W roku 195 8 zbudowano

rzy zlikwidowali BBD G, a część pra­

Warszawę-Stadion, a w 1963 hurtowo

cowników polskiej kolei, w tym archi­

otworzono stacj e: Powiśle, Śródmieście,

tektów, zatrudnili w Ostbahndirektion,

Śródmieście WKD i Ochotę . Proj ekto­

nie przetrwał wojny. Pa.dł p o dczas po­

wany był j u ż także dworzec Warszawa

wstania. Po wojnie trzeba było zbudo­

Wschodnia, który otwarto w 1969 r.

wać nowy.

Niestety, inauguracji nie doczekał Piotr Szymaniak.

Z m arł

prz e dwcze śnie

chitekturyw Warszawie książki " ARPS. ArchitekturaArseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka" .

Dworz,ec za dworcem

w wieku 57 lat. Po j ego śmierci otwarto

Konkurs na j ego proj ekt rozstrzygnięto

j eszcze j e den wspólny proj ekt - stacj ę

Warto dodać, że żaden z panów nie

w 1946 r. Mial nosić nazwę Warszawa

Warszawa-Ursus Północny. To był rok

wywodził się z rodziny z architekto ­

Centralna. Wygrał duet Romanowicz/

1971 , a cztery lata później, w końcu,

nicznymi tradycjami. Byli pierwsi. Ro­

S zymaniak . Architekci nie zdawali

po prawie 30 latach od zwycięskie­

manowicz - student generalnie piąt­

sobie wówczas sprawy, ż e ta wygrana

go konkursu E dward Gierek otworzył

z adecydu j e o niemal całym ich zawo­

z pompą największy i najnowocześniej ­

dowym życi u , że zaproj ektują i zbu­

szy dworzec kolej owy w Polsce, perłę

duj ą w przyszłości prawie wszystkie

w koronie, czyli Warszawę Centralną.

kowy i Szymaniak, któremu z darzały się także w indeksie trój e. Studia koń­ czą w drugiej połowie lat 30. i startuj ą

ll.filCHIUJ;Jl.JIU """" "....... .o-,;;u . ....... =-..,.,....

stołeczne dworce linii średnicowej , że

o ddzielnie ( Romanowicz z Jackiem Szweminem, Szymaniak z Henrykiem Freyem) w konkursie na meczet w War­ s zawie. Równocześnie Romanowicz otrzymuje propozycj ę zostania naczel­ nym architektem Hrubieszowa, ale dla młodego i ambitnego architekta byłoby to degradujące. Odrzuca ofertę i dostaj e zatmdnienie w pracowni słynnych Bar­ b ary i Stanisława Brukalskich. Na rok przed wybuchem II wojny światowej

66

"ARPS. Architekt ura Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka ", praca zbiorowa pod redakcją Grzegorza Piątka, projekt: Błażej Pindor, wyd. Ce ntrum Architektury w Warszawie, dystr. Bęc Zmiana, cena 79 zł

na zawsz e pozostaną j uż - j ak mówil

Wyjście z cienia

żartem, ale z nutką goryczy Romano­

W czasach swoj ej największej zawo­

wicz - " wykolejeni " .

dowej aktywno ści architekci byli do­

Konkurs to j edno, a budowa to dru­

ceniani. Otrzymywali różne m edale

gie, s zczególnie w bardzo politycznej,

i o dznaczenia: D ziesięciolecia Folski

nakaz owo -roz dzielczej

rze czywi­

Ludowej, za pracę w Centralnym Biu­

stości PRL . Architekci byli zmuszeni swój zwycięski projekt zmieniać j esz­

rze Studiów i Proj ektów Kolejowych, 11• " Z a zasługi dla Warszawy Po śmierci

cze wiele razy. Dwa lata po ko nkursie

Szymaniaka Romanowicz dostał j esz­

władze z decydowały, by dodatkowo

cze tytuł Milionera (za zaproj ektowa-

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na:

www

. ebookg igs . eu

ARCHITEKTU RA

nie budynków o łącznej kubaturze

Stały się symbolem tego, co najgorsze.

Piątek: - Chyba nie da się ich rozdzie­

p onad miliona metrów sześciennych)

Nie była to oczywiście wina architektów,

lić. Mimo że przecież nieustannie star­

i Medal Czterdziestolecia Polski Ludo­

tylko właściciela - spółki PKP, która zde­

towali oddzielnie w konkursach archi­

wej. Ich dwa największe dworce - Cen­

gradowała j e, jak tylko mogla. - Romano­

tektonicznych. Romanowicz na Halę

tralny i Wschodni dostały tytuły Mister

wicz ub olewał nad tym, ż e dworce wy­

Oliwii w Gdańsku , Szymaniak na ko­

Warszawy. Ale wraz z końcem lat 70.

glądają, jak wyglądaj ą i że kolej przesta­

ściół w Nowej Hucie. Ale ich najważ­

nastąpił też koniec zainteresowania

ła korzystać z j ego usług, bo trzeba mu

niej szą spuścizną są dworce kolejowe

i zwyczajnie pracy zawodowej żyj ącego

oddać, że był realistą i widział, że trzeba

w Wars zawie, które robili razem i któ­

Romanowicza, który przed przejściem

dworzec dostosować do nowych czasów

rym udało się o siągnąć nieprawdopo­

n a e meryturę zaproj ektował j eszcze

- wyjaśnia Grzegorz Piątek.

dobną spój ność. Wynikało to z tego, że

zgrabny dworzec kolejowo-autobus o­

Architekt nie doczekał generalnego

wy w Nowym Dworze Mazowieckim

remontu Wscho dniego i Centralnego.

(dzisiaj zrównany z ziemią) i wciąż sto­

Zmarł na początku 2008 r., przeżywszy

j ący budynek Towarzystwa Salezj al'i­

98 lat.

skiego na warszawskiej Pradze. - Na tle innych architektów proj ek­

Porządek i prostota

tuj ących w Polsce świetne dworce Ro­

Czy Arseniu sz Roman owicz i Piotr

manowicz i Szymaniak byli bardzo do­

Szymaniak skazani są na wieczny duet?

ceniani - mówi Hubert Trammer.

Na górze: jedna z koncepcJi Dworca Centralnego (tzw. wariant V I I), którq_ zaprojektowano w latach 1 9 6 1 - 1 963. Na dole: współczesny widok na Warszawę Centralną od strony zachodn i ej.

obaj byli szalenie pracowici, rz etelni i solidni, przyświe cało im racj onalne i funkcjonalne p o dej ście do architek­ tury i łączyła ogromna ambicj a. Nie było też w nich absolutnie żadnego gwiazdorstwa. To prawda, nie było, co być może utrudnia odkopywanie materiałów do­ kumentuj ących ich gigantyczną pracę

- Stanisław Kaller, twórca niesamo­

i naprawdę rńezwykły dorobek. Plany

witych dworców w Kunowicach i Tere­

ich proj ektów poginęły w bałaganiar­

spolu, nigdy nie do czekał splendorów.

sko prowadzonych archiwach. W za­

Z kolei w porównaniu z takimi tuzami

sobach telewizji j e st półtoraminutowe

j ak Halina Skibniewska czy B ohdan

nagranie wypowiedzi Romanowicza.

Pniewski - autorzy bryły C entralnego

Pozostają archiwa rodzinne, a te także

nie byli specj alnie hołubieni. Nie doceniano ich szczególnie w la­

są ub ogie, bo dzieci architektów zbyt pó źno zainteresowały się tym, co robią

tach 90., naj koszmarniejs zym czasie dla

ich oj cowie. Szczególnie Szymaniaka,

p olskiej architektury, kiedywielkie dzie­

który j ako wielki asceta i człowiek nie­

ła duetu zaczęły się zamieniać w najbar­

zwykle skromny nie gromadził doku­

dziej znienawidzone, śmierdzące, oble­

mentacj i własnej działalności zawo do­

pione tanilni budami i szmatami miej sca.

wej . A j e st czego szukać, bo ich spuści­ zna j est nieprawdopodobnie interesu­ j ąca. Co j e st j ej wartością? - Ja ją cenię za wielowątkowo ść, składanie z różnych elementów i róż­ norodne układy kompozycyjne. Wy­

starczy spoj rzeć na stację Wars zawa­ -Stadion: tu pawilon, tam rotunda, jed­ na ściana kamienna, druga z luksferów i to wszystko p erfekcyjnie połączone

w cało ś ć - twierdzi Hubert Trammer. I do daj e: - Profesor Jerzy Sołtan, któ­

ry zaprojektował z zespołem z ASP wnętrze

stacj i

Warszawa- Ś r ó dmie­

ści e, pisząc o nim, przywolał o pinię rumuńskiego rzeźbiarza Constantina Brancu§iego: " C elem sztuki nie j e st prostota, lecz prostotę mimo woli się osiąga przez porządkowanie rzeczy skomplikowanych". I taka jest właśnie architektura Arseninsza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. �

7 stycznia 20 1 3

67

KULTURA

Więcej na:

www

. ebookg igs . eu

MON I KA B RlYWCZV

Wybiera Tomek Rygalik P rojektuj e przed m ioty, a le nie przywiązuje się d o n ich. J eden z n aj bardziej z n a nych p o l s k i c h d e s i g ne rów mówi, że woli kolekcj o n ować przeżycia n i ż rzeczy.

S

zewc bez butów chodzi" - śmieje się na początku rozmowy, ostrzegając, że nie będzie o czym opowiadać. Bo - jak twier­ dzi - ma bardzo mało rzeczy i niewiele potrze b m aterialnych.

Jego mieszkanie jest minimalistyczne, wyp osażone w przedmioty proste i podstawowe. Wbrew powszechnym wyobrażeniom nie tonie w designerskich gadżetach. Przeciwnie - mówi, że mało co przecho­ dzi przez jego zaostrzony filtr krytyczny. Trudno mu nawet coś spre­ zentować, ma wysokie wymagania. Ocenia błyskawicznie i szczerze, często kwituj ąc, że przedmiot j est do b ani. Przeprowadzał się tyle razy, mieszkał w tylu miejscach, że o dzw-yczaił się od posiadania wielu rze­ czy. Zdecydowanie woli kolekcjonować do świadczenia, filmy albo . . . wina. A j eżeli już przedmioty, to nie takie, które w środowisku proj ek­ tantów s ą określane j ako "hałnaj sik:i", które są akurat modne lub epa­ tuj ą blichtrem. Wybiera rzeczy użyteczne, przydatne, funkcj onalne.

O Ba rolo Pasj ą d o win zaraził mnie b rat. Jego ulubionym było Barolo i od tego zaczęła się moja winiarska przygo da. Pij ę wina przywiezione z po­ dróży, ostatnio z północnych Włoch i Gruzji. Nie j estem fanatycznym sommelierem, wina to dla mnie smaki wypraw, które można j eszcze przez pewien czas smakować w domu.

G Sofa i stół Mamy w domu rzeczy zaproj ektowane przez nas (przez Tomka i j ego żonę Gosię Rygalik,. która też j e st de signerką - przyp. red.). Stół drew­ niany Xylo to centrum naszego mieszkania, sofa Soft, ława, lampa - poza przyj emnością patrzenia na swoj e proj ekty oraz tym, że na­ prawdę j e lubimy, chodzi też o testowanie ich. Chcemy zob aczyć, j ak się z nimi żyje, żeby ewentualnie je udo skonalać albo następnym ra­ zem zaprojektować coś inaczej . Nasze mieszkanie to rodzaj poligonu doświadczalnego dla naszych projektów.

8 Sanki, butell
A bliskich uświadamiamy grzecznie i taktownie, że róż i plastik nie są u nas mile widziane. W d o mu pojawiaj ą się zabawki, w większości drewniane, ale uważam, że najlepsze są nie te, które kosztują majątek,

68

PRZEKRÓJ numer 1

Wi

na: www . eboo

s . eu

FANTY l FETYSZE

To mek Rygalilk - stud i ował na Wydz i a l e Architektury i U r b a n i styki Po litech niki Łódzkiej , w I n d ust r i a l D e s i g n w Pratt l n stitute w r� owym Jorku oraz w Royal C o l l e g e of Art w Londynie, z którą to ucz e l n i ą związał się p ó ź n i ej jako pra c o w n i k n a u kowy. Współ pra cuje z e z n a nymi

(

)

p r o d u centami polskimi n p . Comfo rty, l ker, Noti i zagranicznymi

(n p . M o roso ) . P rowadz i p racow n i ę P G 1 3 na Wydzia l e Wzornictwa Przemysłowego AS P w Warsza wie. www.tom ekryga l i k . c o m W/##/#//#&'///H'//�///@/#-W/V/&/////-WH'/.0'#/ff##///ff/V#/#fff///##/ff#/#ff@#//$#///#/V4W//#ffif'//f//,?',?'/H'//#�'7#&//7//$#$///7-W/7/##/NffhW#/h

tylko te, które skutecznie zajmują dziecko. To może być plastikowa butelka po wodzie czy drewniana kuchenna łyżka. Ale spokojnie, zdarza si ę, że w domu pojawia si ę coś nowego... Ostatnio drewniana huśtawka i sanki od dziadka.

O Łódki z kory Moje pierwsze doświadczenia projektanckie. Miękka kora była nie­ zwykle plastyczna.

O Vo lkswagen Caddy Ostatnio miałem okazję jeździć przez weekend wysokiej klasy samo­ chodem, dostałem go do test ów. Pojechaliśmy n a. Hel, pobiłem m ój re­ kord prędkości, to rakieta i wypas, ale na co dzień zupełnie nie chciał­ bym mieć takiego samochodu. Lubię auto, które spełnia moje użytko­ we potrzeby: parkowanie w trudnych miejscach, łatwość manewrowa­ nia, żeby można było do niego wrzucić nawet prototyp sofy, rower czy wózek dzieci ęcy b ez składania. I znalazłem takie auto, to Volkswagen Caddy. Pozwa.la na prawdziwie piękne doświadczanie codzienności . Bo j est bardzo praktyczny w użytkowaniu.

O "Źródło" Ayn Rand Ważna. dla mni e książka, bo czytana w istotnym momenci e konstytu­ owania się mojej osobowości, kiedy w wieku l9 lat wyjechałem do No­ wego Jorku. Akcja rozgrywa się w środowisku architektów, dzienni­ karzy, wydawców, opisuje i ch wzajemne relacje. Otworzyła mi oczy, jak świat wygląda, jak funkcjonuj e. Miała też wpły w na moje wybory życiowe, na to, kim chcę zostać w tej całej układance, jaką j est świat. Chyba chciałbym przeczytać ją na nowo.

O "Zaczarowany ołówek" Byłem absolutnie zafascynowany tą bajką. Mały chłop czyk rysował, a rysunki stawały się rzeczywistością. Na tym przecież polega projek­ towani e !

0 Rodzice o

Dużo wnieśli w moje życie. Oboje byli zaradnymi przedsi ębiorcami w dobie raczkującego kapitalizmu. Moja mama z włóczki przywie­ zionej przez ojca z zagranicy dziergała czapki, stwor zyła m ałą linię produkcyjną. Ojciec robił rze czy codziennego użytku na. potrzeby domu, np. kosiarkę do trawy z silnika od pralki Frani i z miski, sam wyspawał przyczepkę do samochodu, zmajstrował kinkiet. Dziś tam­ ten rodzaj pomysłowości, zaradności nie mieści nam się w głowie.Ale niedostatek potrafił być mocno inspirujący. żyłkę do projektowania mam ewidentnie po nich. "1il

7 stycznia 20 1 3

69

Więcej na: � ookgigs . eu

M aciej Nowa l<

Pan od obiadów Czyta l iście n otkę o a utorze tego felietonu, umieszczoną

j enerała Dąbrowskiego w XI księdze "Pana Tad eusza"

na dole strony? To pewnie mój kompleks, ale wyda­

ma być przygotowany, , obiad polski", Mickiewicz każ e

j e mi się, że czai się w niej zdziwienie, że szef Insty­

zajrzeć Woj skiemu po przepisy właśnie do " Ku charza

tutu Teatralnego pisze teksty o teatrze. No dobra, nie

doskonałego". Dla teatralno-kulinarnego gryzipiórka

ma co palić głupa, wiem, o co chodzi. Ostatnią recenzj ę

postać Wielądki j awi się j ako autentyczny patron. Wła­ " ściwie powinienem zwracać się do niego Papo ! . Był " bliskim współpracownikiem Franciszka Ryxa, który

teatrah1ą napisałem j akieś 20 lat temu, by potem zaj ąć się tym, co Amerykanie nazywaj ą food writing. W ofi­ cj alnym życiu zawodowym pozostałem ciągle w krę­ gu teatralnym i artystycznym, ale w wolnych chwi­ lach ostrzyłem sobie styl na dewolaj ach, sztufadach, bouillab aisse i pot-au-feu. Wydawało mi się to dużo b ardziej atrakcyjne, niż rozdawać cenzurki i stopnie na koniec roku, w czym polska policja teatralna lubu­ j e się z wielkim zapałem. Starannie separowałem dwa p oziomy mej aktywności. Zajmowanie się gastrono­ mią było lekko zawstydzaj ącym hobby (coś w rodza­ ju zbierania resoraków alb o wafli piwnych), teatr był

W "Titusie Andronicusie " l
na życzenie króla zarządzał sprawami teatralnymi, a także - uwaga, uwaga - Woj ciecha Bogusławskiego ! Wraz z Ojcem Sceny Polskiej przetłumaczył francuską komedię "Duch sprzeciwieństwa, czyli żona sprzecz­ " na . Pisałteż sztuki samodzielnie i wielokrotnie trafiały one na narodową scenę. Tro1py teatra l n e i l
tu ( a kto nie rozumie znaczenia bufetu teatralnego, ten w ogóle nie rozumie teatru), ale też i scenicznych

na serio. Upieralem się przy tym, mimo że już dawno

środków wyrazu. Jedną ze sztandarowych premier

zarej estrowałem, z e dzieci przyj aciół reaguj ą na mnie

po przełomie roku 1989 była "Tamara" w teatrze Stu­

j ednoznacznie: " 0, pan od obiadów!". Z kolei starsza

dio w Warszawie w reż. Maciej a Wojtyszki. Niewiele

publiczność wita mnie do dziś z szacunkiem: " Niech

pozostało mi w głowie z tego przedstawienia poza jed­

żyj e Maciej Kuroń!".

nym szczegółem. Bankiet dla widzów, który stanowił część inscenizacji, przygotowany został przez restau­

Powoli j e d n a k powstaję z kola n . Refleksj a nad humani­

rację hotelu Marriott. To dopiero był szyk! Drogowskaz

stycznym wymiarem jedzenia staj e się dyscypliną aka­

aspiracj i nowych elit! Dekadę później wyszydzał to Jan

demicką i dystans między pisaniem o teatrze a pisa­

Klata w inscenizacji "Hamleta" w Stoczni Gdańskiej .

niem o żarciu staj e się coraz mniejs zy. W Polsce dzieje

Spektakl rozpoczynał się sceną przy stole, przy którym

się tak za sprawą Jarosława Dumanowskiego, profeso­

dwór Klaudiusza u c zył się na pamięć apelacji i gatun­

ra Uniwersytetu im. Mikołaj a Kop ernika w Toruniu,

ków win z " Przewo dnika Parkera", biblii wszystkich

który animuje wielki program badań nad historią

snobów i nuworyszy świata ( skądinąd cztery tomy tego

polskiej kuchni. W jego ramach wraz z Muzeum-Pa­

opasłego dzieła stoj ą równie ż w mojej biblioteczce) .

łacem w Wilanowie wydaj e serię " Monumenta Polo­

W ostatniej premierze Klaty "Titusie Andronicusie"

niae Culinaria", gromadzącą źródła do dziej ów oj czy­

według Shakespeare'a i Mullera, kooprodukcji Teatru

stych kulinariów. Dzięki troskliwej i laytycznej edycji

Folskiego we Wrocławiu i Staatschauspiels w Dreźnie,

Dumanowskiego lekceważone dotąd dawne książki

też mamy scenę uczty. Tak j ak u Shakespeare'a, cesarz

kucharskie ujawniaj ą bezcenne świadectwa historii,

Rzymian (Wolfgang Michałek) po daj e królowej Gotów

kultury; obyczaj owości, pokazuj ą spójność całego pro­

( Ewa Skibińska) pasztet z j ej własnych dzieci. Ci, któ­

cesu cywilizacyjnego, j aki odbywał się w naszej części

rzy nie chcieli zrozumieć zamysłu reżyserskiego Klaty,

Europy. Po d koniec ubiegłego roku ukazał się trzeci " tom serii, prezentujący "Kucharza doskonałego Woj ­

polegaj ącego na obnażeniu najbardziej prymitywnych

ciecha Wielądka, wydanego po raz pierwszy w roku

1 783 , a potem wznawianego j eszcze siedmiokrotnie. O powadze dzieła świadczy fakt , że gdy na życzenie

70

Autor jest teatrologiem, szefem Instytutu Teatraln ego, smakoszem, autorem barwnych recen zJi kulinarnych. U nas pisze o premierach teatralnych.

stereotypów na temat Niemców i Polaków, przynaj ­ " mniej w finale "Titusa ... p owinni być u s atysfakcj o­ nowani. Barbarzyńcy - tak j ak lubią - wciąż pozostaj ą mięsem. Smacznego ! "'D

PRZEKRÓJ numer 1

7 stycznia 20 1 3

71

KULTURA

Więcej na: www . eboo

DOROTA CHROBAK

Reinkarnacja w limuzynie " " H o ly M otors to wyb itne kino

wyreżyserowane p rzez ka pryś n ego, n iejednoznacznego, fascynuj ącego reżysera.

P

zdj ęciowego uległ kontuzji, pozwolenie

gnaniu (możemy sobie tylko wyobrazić,

na zamknięcie autentycznego Pont-Nettf

ile kąśliwych uwag i kpiących u śmiesz­

na p otrzeby filmu wygasło, więc Carax,

ków przez ten czas doświadczył), dystan­

by doko óc zyć zdj ęcia, musiał wybudo­

su do świata ponad 5 0-letniego już prze­

wać j ego replikę etc. W efekcie produk­

cież męż czyzny czy wreszcie humoru,

cja filmu trwała trzy lata, budżet wzrósł

którym zapewne z czasem kwitował swoją

odczas spotkania z Caraksem,

do astronomicznej sumy 28 mln doL,

pękniętą zawodową biografię. W warstwie

w trakcie ubiegłorocznego festi­

a "Kochankowie z Pont-Neuf" od ponad

walu T-Mobile Nowe Horyzon­

20 lat ( prerniera rniała miej sce w 199 1 r.)

fabularnej Holy Motors " przypominaj ą " bowiem inteligentny dowcip: oto bladym

ty; ktoś z widowni spytał: "Co pan robił

wciąż uchodzą za naj droższy francuski

świtem wściekle bogaty biznesmen, nie­

przez ostatnie 12 lat"? " Spałem, j adłem śniadania, podróżowałem, zakochiwałem

film wszech czasów. I j edną z najwięk­

jaki Monsieur Oscar (pon owni e ulubiony

szych finansowych klap. Po tej klęsce

aktor Caraksa, Denis Lavant), w luksu­

się. żyłem dokładnie tak j ak wy" - odparł

Carax musiał czekać aż osiem lat n a ko­

sowej rezyde nc ji wsiada do luksusowej

reżyser, co należy j ednak odczytać jako

lejną szansę, ale ta - w postaci kontro­

limuzyny i w d rodze na - zapewne bizne­

zgrabny; wręcz kokieteryjny unik przed

wersyjnego, oskarżanego o pornografię

sowe - spotkanie przegląda dokumenty.

niewygodnym tematem.

romansu "Pola X" ( 1999) - pogrążyła go

W tym momencie następuj e zwrot ak­

ostatecznie i zmusiła do zamilknięcia

cji: nie ma żadnego spotkania, Monsieur

Przez ostatnie 12 lat Leo s Carax wiódł bowiem gorzki żywot znakomicie zapo­ wiadaj ącego się reżysera, któremu po­

na następne l2 lat.

Oscar nie j est biznesmenem, a jego zada­ nie polega na tym, by udawać żebraczkę

winęła się noga. Po głośnych filmach

Powrót syna marnotrawnego

" Chłopiec spotyka dziewczynę" (1984)

"

i "Zła krew" ( 1 9 86), dzięki którym wy­

ni e tylko filmowych,

robił sobie markę jednego z najciekaw­

wych składników: głodu wyposzczonego

to nie tylko kolejny fabularny zwrot, ale

szych francuskich reżyserów młodego

reżysera, pragnącego w j ednym dziele

też następna miniscenka zrealizowana

pokolenia, Carax porwał się na realizacj ę

zawrzeć kilka czy nawet kilkanaście ob­

wedle reguł innego gatunku filmowego,

w centrum Paryża. Po odegraniu żebracz­

Holy Motors " są więc konglomeratem

ki przychod zi p ora na kolejną rolę, po­

ale takż e pozafilmo­

tem następną etc. Każdewcielenie Oscara

dzieła życia, "Kochanków z Pont-Neuf",

razów, których nie dane mu było przez

a tych mamy tu całkiem sporo - m.in. me­

i poległ. Odtwórca głównej roli męskiej,

lata nakręcić; goryczy i urażonej dumy

lo dramat, horror, animacja 3D, musical,

Denis Lavant, podczas pierwszego dnia

świadomego swego talentu twórcyna wy-

kino gangsterskie, a nawet - w formie in-

72

PRZEKRÓJ numer 1

FI LMY

terludium - teledysk. Z czasem zmiany dekoracji i charakteryzacji następują co­ raz szybciej, klimat filmu staj e się coraz

li@!lUd

bardziej delilyczny, a płaszczyznytego,

Polmsa

co umowne, i tego, co dosłowne, splataj ą

Inteligentny rewers endenticznie amerykru1skiego gatunku filmo­ wego, jakim j est dramat sądowy w odmiallie " uwolnić niewinnego ". W "Fokusie" ów domniemany " niewinny" ma oczy szaleńca, j ego

się w węzeł nie do rozplątania. Kim zatem j est Oscar i o co w tym wszystkim chodzi?

Święci widzowie

narzeczona to rozerotyzowana dzidzia-piernik, a ż ądni p rawdy dziennikarze maj ą sporo mrocznych sekretów. Rzecz dzieje się

Z pewnością jednym z kluczy interpreta­ cyjnych filmu jest imię głównego bohatera

reż. Lee Danieis

w 1969 roku, więc do tego docho dzą coraz staranniej ukrywany rasizm i

- Oscar. Leo s Carax to pseudonim arty­

USA, 20 1 2, 1 0 7 m in,

coraz j awniejsza rewolucj a seksualna. Lee Daniel s pewną ręką prowadzi

styczny, anagram dwó ch prawdziwych

dystryb . M o n o l ith

aktorów (Kidman, Cusack, McConaughey!) i millej ętnie zagęszcza klimat,

imion reżysera, które brzmią: Al ex Oscar.

mmmm

przełamuj ąc napięcie mocno zjadliwym humorem, ale najlepiej wychodzi

Monsieur Oscar byłby zatem kimś w ro­

mu o ddanie na ekranie nihilizmu epoki, która j uż nie potrafi funkcj ono­

dzaju alter ego Caraksa - zarazem twórcy

wać p o staremu, ale w nowej rzeczywistości nijak odnaleźć się nie potrafi.

i tworzywa, nieustannie po dnieconego, wręcz uzależnionego od swojego zaj ęcia, aleteż coraz bardziej nim wyczerpanego,

B ej bi B l u e s

rozdartego między nadmiarem i niespeł­

17-letnia, kompletnie niedojrzała emocj onalnie Natalia ( ener­

nieniem, zmuszanego do upokarzających

getyczna Magdalena B erus) zach o dzi w ciążę i rodzi dziecko.

aktywności, a równocześnie próbującego

Wszystko wskazuj e jednak na to, że całe j ej otoczenie składa s ię z

zachować w całym tym chaosie godność. "Holy Motors " to jednak zbyt dobryfilm,

równie niedojrzałych jak ona osób, a nagromadzenie nieodpovvie­

by interpretować go wyłącznie przez pry­

Nastoletnie matki to temat z potencjałem, ale raczej na p orządny,

zmat biografii autora. Z p owodzeniem

dzialnych czynów i postaw prowadzi do prawdziwego dramatu . reż. Katanyna Rosta niec

można potraktować go m.in. j ako złośliwy

P o ls k a , 2 0 1 2, 98 min,

komentarz do kultury masowej, w któ­

dystryb . l{i r w

rej do reszty zatarły się granice między

mmm

Św i at

kinem i życiem, czy naszego intelektu­

p o głębiony dokument, a nie fabułę - w dodatku zaludnioną przez galerię antypatycznych i durnych j ak kil o gwoździ postaci. W efekcie scenariusz nie daj e b o h aterom ż adnych szans na przemianę, czy choćby myślową syntezę, a to z kolei nieuchronnie prowadzi do zoboj ętnienia, by nie po­ wiedzieć znużenia całą historią.

alnego lenistwa i skłonności do myśle­ nia wytrychami (rozwiedziony oj ciec, j edno z wcieleń b ohatera, j est kalką n aj prostszych skoj arzefl: zaniedbany facet w starym samochodzie, który nie

Złote g roby

m o ż e się dogadać z dorastaj ącą córką).

Złote Globy to wciąż dla gwiazd seriali jedna z nieliczflych okazji, podczas

Po dczas wspomnianego spotkania z wi­

których zyskują s plendor należny ho llywoodzkim celebrytom. A w tym roku

dzami na pytanie, czym są Holy Motors

na dodatek galę pop rowadzą dwie fajne seńalowe dziewczyny. Oglądać!

(tak w filntie nazywane są owe luksuso­

Gale nagród filmowych zazwyczaj charakteryzuje sztuczna i s ztywna

we limuzyny, w których Monsieur Oscar,

atmosfera a la dom pogrzebowy. Złote Globy sp okojnie mogłyby zwać się

ale też - j ak się potem okazuj e - wiele

Złote Groby, bo napięcie towarzyszące nominowanym skutecznie zabija

innych o s ób, doświadcza swoich życio­

ducha wszelkiej zabavvy. Na szczęście organizujące imprezę Hollywoodz­

wych reinkarnacji), Carax odparł, że być

kie Stowarzyszenie Prasy Zagranicznej ostatnio powierza prowadzenie

może jesteśmynilTli my - widzowie. I jest

ceremonii ludziom, którzy wiedzą, j ak rozruszać publikę. Przynajmniej tę przed telewizorami.

to kolejna, logiczna i spójna interpretacja

Przez trzy lata z rzędu gospodarzem wieczoru był brytyjski komik Ricky Gervais , który zdołał obrazić

j ego dzieła. Patrzymyna świat nie wprost,

większość zebranego celebryctwa, a j ego cudowne złośliwości pod adresem Brangeliny, Mela Gibso­

ale przez okna (czasem limuzyny, czasem

na, Chadiego Sheena czy niewymienionych (za. radą prawników) z n azwiska słynnych scj entologów

ekranu kinowego), żyjemy w zawiesze­

kryptogej ów były cytowane przez prasę na całym świecie. I na pewno zostały lepiej zapantiętane niż

niu między fantazją i realnym światem,

nudne fakty typu: kto i za co dostał nagrodę.

a za utrzymanie owej iluzji jesteśmyw sta­

W tym roku jubileuszową 70. galę wręczenia Złotych Globów p oprowadzą damskie specj alistki od ko­ medii - Tina Fey ( " Rockefeller Plaza" ) i AmyPoehler ( " Parks and Recreations " ) - ż eby było ciekawiej, obie nominowane w kategorii najlepsza aktorka komediowa. Jest szansa, że bardzo zabavvnie się p obiją n a s cenie, zwłaszcza j e śli statuetkę w tej k ategorii zgarnie Lena Dunham ( " Dziewczyny " ). 70. Cere m o n i a rozdania Zło tych Gl obów, H BO , 1 3 stycznia, godz. 2

nie płacić zdrowiem i nałogami. Ale czy ulotne chwile prawdziwej m agii, które udaje się nam dzięki temu osiągnąć, nie są tego warte? "l!:l

7 stycznia 20 1 3

73

W///7/7/////.>W///7$/7/7/fi"fi"//7#///7/7//Y//$#/7///fiW///&///7/#//Y/Y/./$/fi"///7/Y///#/fi"/AW///fi"/Y//7///7///fi"fi"fi"/7//Yfi"fi"//7/#/Y//fi"fiW/7/##///'///##///#///fi?#$#/#/7#/#///#k///ó'/ó'#/ff.

KULTURA

N EO SOUL/R'N'B/ELECTRO PO

Pop z przyszłości Hi pstereczka. Młodsza siostra Beyo nce wie, z kim trzymać, żeby nie zgi nąć. l j eśli tylko nie wym ieni ko legów, b ędzie dyktować waru n ki. Tak powinien brzmieć tegoroczny pop. Tak może brzmieć tegoroczny pop, bo choć EP-kę "Try" można było znaleźć w iTt.m esie j esienią, fi­ "

zycznie ukazuj e się dopiero teraz i zapowiada nowy długograj ący al­

Solange "True ,

bum Solange. To z kim trzyma, że tak po dkręca apetyt? Za materiał j e st

Te rrible Records

odpowiedzialny Dev Hynes, brytyjs ki muzyk i producent, który od kil­

mmmmm

ku lat s kutecznie przekonuj e, że dobra piosenka funkcj onuj e poza ga­ tunkami. Był liderem rockandrollowo hałasującego zespołu Test Icic­ les, który porzucił dla autorskiego, prawie folkawego projektu Light­ speed Champion, który z kolei zawiesił n a rzecz dyskretnie tanecznego Blood Orange . Eklektyzm wyzna­ cza też koncept " Try". Solange z pomoc ą Hynesa o dnajduje się i w futurystycznym soulu spo d znaku Janelle Monae, i w romantycznym electro popie, a ich wspólne " Losing You" ma potencjał piosenki sezonu. I choć starsza siostra może czuć się niezagrożona, bo młod s za z premedytacj ą pozostaj e środowiskową s en sacją, celując w alternatywne towarzystwa, j ej błyskotliwe piosenki zasługują na szczyty notowań. Nie będzie za­ skoczenia, gdy wysokobudżetowe gwiazdy przejmą te patenty. Z Solange będą ściągać naj więksi.

m Bez ryzylka Ma parę nagród na ko ncie � milio nowe wyniki s p rzedaży, któ re potwierdzają jej status pierwszej damy nowego soulu. Angie Ston e już n ie m u s i się starać. l to trochę słychać. To dobra płyta. Tylko tyle. Sprawnie skomponowana, poprawnie wyprodukowana. Wzorowo wpisuje się w specyfikę gatunku - o d muzyki tworzonej z s zacunku do tradycji s oulu, ale brzmiącej współcześnie (choć An gie Stone "Rich G i rl",

Saguaro Road Records/VVa rner

rn rn rn rn

niezbyt nowocześnie), po emocjonalne teksty. Sypialniane tempa, wysmakowane ballady, świetny głos. I nic nie odstaj e, nie zaskakuje, nie rusza bardziej. Nic dziwnego, ż e płyta kompletnie przepadła w zeszłorocz­ nych p o ds umowaniach (w Polsce ukazuje się z minimalnym opóźnieniem). D ocenią ją ci, którzy nie lubią ryzyka w muzyce, bo to bezpieczny, wręcz asekurancki album. Angie Stone może wciąż j est kcólową, ale dziś już tylko wśród rzemieślników.

Szafa g ra Muzyk wszechstro n ny żadnej piosenki się nie boi. B runo Mars na swojej nowej płycie gim nastykuje się, I:Jy dowieść, że nie ma gatu nku, który byłby mu o bcy. Nigdy nie wiesz, co znaj dziesz w szafie graj ącej . Zestaw skompilowany przez Bruno Marsa, amerykańskiego wokalistę i kompozytora, ma poka­ B runo Ma rs,,

" " !U n o rthodox J ultebox ,

Atl a ntic

rn rn rn

zać, j ak szerolde są j ego zainteresowania i umiej ętności. Jest tu i całkiem stylowy soul (najlepsze na płycie "Young Girls " ), i buj ane rytmy reggae, i j ackapodobne efekciarstwo. Kopiowanie p atentów Jacksona dowodzi j ednak, że budżet na pro dukcj ę to nie wszystko, zw-łaszcza gdy nie star­ cza refrenu. Choć Mars miewa przebłyski kompozytorskiej i wykonaw­ czej sprawności, brakuj e mu naturalnej swobody w poruszaniu się po róż­ nych estetykach. Nie j est to też wcale tak nieortodoksyjna mieszanka, j ak sugerowałby tytuł albumu. Za du żo by chciał, za mało może.

74

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na: www . ebookg igs . eu K U BA DĄBROWS KI

POPATRZ

kręcić ambitne fabuły. Nowe filmy po­ trzebuj ą nowej estetyki. Przyzwycza­

Złotoręki

j o n e do s chematów agencje sobie nie radzą. Filmowcy przypominaj ą sobie o niesfornym grafiku. W 1954 r. do Bassa zgłasza się Otto Preminger, b ezkompromisowy reżyser

S a u l Bass - o tym, skąd się wzi ęły fli l m owe czołówki i a b stra kcyjne p l a katy.

austriackiego pochodzenia. Kręci wła­ śnie " Carmen Jones" - uwspółcześnioną wersj ę opery Bizeta. Obaj są zadowoleni ze współpracy, więc Austliak zamavvia plakat do kolejnego filmu "A Man with the Golden Arm" ( "Złotoręki"). To opo­ wieść o uzależnionym od heroinyjazzo­

wym perkusiście, którego gra Frank Si­ natra. Bass przygotowuj e prosty, symbo­ liczny plakat - wykręcona czarna ręka i wypisany rozchwianym kroj em pisma tytuł. Preminger jest zachwycony - pla­ kat j est niedosłowny, a równocześnie nie ucieka od tematu. Inwestorzy i dystry­ butor zachwyceni nie są - nie po to pła­ cą Sinatrze, ż eby nie było go na plaka­ cie. Ostatecznie udaj e się wypracować kompromis: plakat p ozostanie w orygi­ n alnym duchu, ale w rogach znajdą się zdjęcia aktorów. Podczas nego cj acji Premingerowi i Bassowi przychodzi do głowy kolej na genialna myśl: dlaczego graficzny mo­

tyw, z którego są tak bardzo zadowoleni, nie miałby być wykorzystany w samym lf,l,th l'lmDJiii Shn:tt t::l..lifr'C"n J.ł'tG:a•�o:�� � DohNł �J'.; � H..I �s- 6otu. C"on.t:e.. l!'lia
B

filmie? Dlaczego nie zrobić z niego ani­ m owanej czołówki? Oprócz artystycz­ nego plakatu Bas s przygotowuje pierw­

N

owy Jork, rok 1936. 16-letni Saul Bass mieszka na Bronk­ sie. Po lekcjach w liceum dora­

bia, malując szyldy w sklepach spożyw­ czych. Chłopak zawsze lu bił rysować, a w czasach kryzysu trzeba dokładać się

Film "Złotoręki" (1 9 54) nie tylko zachwycał n owatorskim plakatem. To pierwsza w dziejach kinematografii fabuła z animowaną czołówką.

segment reidamowego rynku - maszy­

szą w histalii kina otwieraj ącą film ru­

nowa robota, bez miej sca na kreatyw­

chomą tytułową sekwencj ę . "Złoto ręki"

ność - wspominał Bass. Grafik próbuje

j est rewolucją.

wprowadzić o dstępstwa od sztampy.

B as s staj e się specjalistą od autor­

Ale zleceniodawcy tego nie lubią. Zmę­

skiego film owego marketingu, a ani­

czony kłótniami Bas s w 1944 r. rzuca ko­

mowane czołówki nieodzowną częścią

lejną posadę w studiu filmowym i zaczy­

ambitnych produkcji. Do proj ektanta

na proj ektować logotypy oraz kampanie.

zgłaszaj ą się m.in. Billy Wilder i Alfred

uważa działacz studencki z Art Students

Lata 50. to początek ery telewizji

Hitchcock, a p óźniej rozkochany w fil­

League na Manhattanie. Zachwycony

i kres potęgi h ollywo odzkich studiów

m owej tradycji Martin Scorsese. Bass

j ego robotą proponu j e mu skromne

filmowych. Pod wpływem tego, co dzieje

zaws ze przygotowuje pakiet: logotyp,

stypendium: godzina darmowych zajęć

się w Europie, w Stanach też zaczyna się

typografia, plakat i sekwencja początko ­

do domowego bud żetu. Pewnego letnie­ go dnia maluj ącego szyld chłopaka za­

tygodniowo. Bass zaczyna uczyć się pro­

wa. Jego najsławniejsze projekty to m.in.

j ektowania graficznego. Po skończeniu

Vertigo", "Psychoza", West Side Sto­ " " ry" czy ,,Lśnienie". - Obrazy Picassa

kursu chce pracować w reklamie. Znaj­ duj e p osadę w agencji o dpowiedzial­ nej za robienie typografii i plakatów do filmówprodukowanych przez studio United Artist. - Filmy to był najgorszy

7 stycznia 20 1 3

Kuba Dąbrowski co tydzień pisze o rzeczach, które m ogłyby być u znane za szt ukę, ale są też częścią codzi enności. O zdjęciach, pla katach, re­ klamach, okładkach książeki płyt, logotypach .

i Cezann e' a, reklamowy plakat i napisy początkowe - wszystkim rządzą te same zasady kompozycji - podsumował wła­ sną pracę proj ektant. "'D

75

ROZMAITOŚCI

Więcej na: www . ebookg igs . eu

MARTA MACH l AGATA NAPIÓRSKA

Litery w starej i nowej szacie I;J =d;t•J

Pan J ózef Suwała grawerem jest już ponad 40 lat. P rawdziwy z n iego

J ózef S uwała i M a rian M isiak n a co dzień pracuję z literę. Pa n J ózef - g rawer - żałuj e, że dziś często maszyny za stępuję ludzi; M arian, któ ry p roj el
specjal ista - nie m a rzeczy, które uważa{by za n iemożliwe do wykorta n ia Pracownia grawerska Józefa Suwały znajduje się w Warszawie przy u li cy Nowowiejs kiej 5.

Czym zajmuje się grawer? - Od zdobienia wyrobów jubilerskich, precjozów, sreber aż po szyldy, statu etki, rzeźby, płaskorzeźby, medale, emalie. Jeżeli klient nie ma proj ektu zdobienia medalu czy innego przedmiotu, a dysponuj e jedynie myślą przewodnią, to robię też projekt.

To jak s ię, ro bi medal? - Naj pierw jest proj ekt. Potem nanosi się ten projekt na krą­ żek miękkiej stali, a potem się hartuj e i przepuszcza przez prasę. Taka prasa ma nacisk 1 50 ton na centymetr, trzeba być ostrożnym. Grawer współpracuje też z innymi rzemieślni­ kami, którzy zajmuj ą się o dlewaniem i tłoczeniem. Ja sam j estem bardziej od spraw artystycznych.

.lak zostać g rawerem? - Skończyłem Szkołę Rzemiosł Artystycznych. To było w 1972 r. Potem dyplom czeladniczy i mistrzowski. Moj ą pracą dyplomową było wykonanie matrycy do tłoczenia me­ dalionów - z twarzą kobiety. Szkoły nadal uczą grawerstwa, ale to już nie to samo - te­ raz głównie korzysta się z oprogramowania. Maszynywypie­ raj ą ludzi. Jednak wprawne oko wypatrzy; co było zrobione ręcznie, a co maszynowo. Maszyna nigdy nie osiągnie takiej precyzji wykonania j ak lu dzka ręka. Takich prawdziwych grawerów j est coraz mniej.

Jakie zlecenia lubi pan najbardziej ? - Nie ma dla mnie prac nielubianych. Najciekawsze są uni­ katy; które mało kto j est w stanie wykonać - wtedy to wyzwa­ nie i satysfakcj a. Kiedyś robiłem na przykład tacę o średnicy 30 cm. Po wojnie klientowi zachowała się tylko j edna czwarta tej tacy - i j a j ą w całości odtworzyłem na p odstawie powta­ rzającego się motywu. Klient był bardzo zadowolony. Niektóre zlecenia są bardzo pracochłonne, wymagaj ące ślęczenia przy mikroskopie - czasem i tydzień mo żna sie­ dzieć nad j ednym centymetrem kwadratowym płaskorzeźby czyrzeź by. es

z

a

:::J
�

Autorki prowadz� magazyn www.zwyklezycie.pl.

o z <(

E!:

76

PRZEKRÓJ numer 1

ljiJil);t•J

M a rian Misia!<, typog raf, zajmuje s i ę projektowa niem krojów pism, czyli

i n aczeJ - projekt owaniem liter. M ieszka we Wro cławi u , ale żeby za projek­ tować swój krój w alfabecie łacińskim i a rabskim, uczył s ię pod Londyn e m i m ieszkał w J ordanii.

Jak bardzo zm ien iła się praca typografa na p rzestrzen i ostatnich dekad?

Rewoluci ą była wymiana narzędzia. Komputer bardzo zna­ cząco zmienił naszą pracę. W odstawkę poszły linijki, ołówki i pisaki. Ja osobiście mam sentyment do starych metod pra­ cy - dużo na ich temat czytam i piszę. Nie chciałbym j ednak do nich powrócić. Dzięki digitalizacji nastąpił postęp w typo­ grafii. Cofnięcie się j est niemożliwe. Skąd wzięło s i ę twoje za m iłowanie do liter?

O d kiedy zacząłem zaj mować się proj ektowaniem graficz­ nym, najbardziej zaintere sowały mnie litery. Żeby pogłębić swoją -vvi edzę, wyjechałem na studia do Anglii. Podlondyński University of Reading nie tylko oferuje studentom kierunek poświęcony wyłącznie proj ektowaniu krojów pism, specj ali­ zuj e się również w typografii multiscriptowej. Co to z naczy?

To projektowanie kilku skryptów, czyli zestawu liter, j edno­ cześnie, w moim przypadku łacińskiego i arab skiego. To ko­ lejny przełom w typografii i n owe wyzwanie dla współcze­ snych projektantów. Wiąże się to z glob alizacją i ogromną w dzisiejszych czasach łatwością przepływu informacji. Pro­ j ektowanie multiskryptowe j ako j edna z dziedzin typografii j est dziś praktycznie w p oczątkowej fazie rozwoj u . Interesu­ j ące j e st, w j akim kierunku ten rozwój będzie przebiegał. M usiałeś nauczyć się języka a rabskiego, żeby zaprojektować a rabsl<ą wersję swojego kroju?

Nie tylko j ęzyka. Pismo jest dla kultury czymś tak fundamen­ talnym, że aby zacząć proj ektować litery w innym alfabecie, musiałem poznać kulturę regionu, z którego pochodzą. Dla­ tego po studiach wyj echałem na rok do Jordanii. Nie byłoby m ożliwe proj ektowanie arab skich liter bez poznania ludzi, którzy je czytaj ą, i środowiska, w których one funkcj onuj ą. Upraszczaj ąc: zaproj ektowanie skryptów, które "podaj ą so­ bie ręce" j est możliwe j e dynie, j eśli ludzie, którzy tych skryp­ tów używają, też to zrobią. M asz swoją ulubioną l iterę?

s

C o tydzień inną. Nie umiem wybrać j e dn ej , bo lubię j e ffi wszystkie.

:.E � ..·-=�� "" CD :::J

------

7 stycznia 20 1 3

�

77

W//#/////#/d///#//4W/#//#///.///##/&/#///#/-/#/.///Y/Y//4Y/.///#/.///Yó'/4W#/ó'#//h7#//.W//.//hY//##///&//,W//#/.ó'//,//-

ROZMAITOŚCI

Więcej na: www . ebookg igs . eu

CEZARY POLAK

Powrót polskiej ambrozj i Po latach zapaści rni ód pitny wra ca na polskie stoły - w wyrafi nowanych wersj a ch . M iodziarze u d oskonalili m etody p ro d ukcj i i wytwarz ają trun ki o różnych smakach. Oferują nawet m i ó d półwytrawny oraz m u suj.ą cy!

J

eszcze dwa lat temu na pytanie o mi o­

niesycony, czyli niepoddawany obróbce

dy pitne ekspedientka w stołecznych

termicznej w temperaturze wyższej niż

delikatesach otworzyła usta, j akby

40 st. C. Dla smaku, aromatu i właściwości

chciała wyssać całe p owietrze ze sklepu.

napoju ma to kolosalne znaczenie.

"To miód j est do picia?" - nie mogła się na­

- W trakcie sycenia, czyli gotowania

stwie Piasta: "[ ...] Nie maj ąc wina, robią

dziwić. Dziś sklep ma w ofercie wszystkie

brzeczki w około 100 st., giną naturalne

pewien napój z miodu, który upij a ludzi

rodzaje miodów - w różnych butelkach

antybiotyki, witaminy i mikroelemen­

znacznie bardziej niż wino" - pisał.

i od różnych producentów. Podobnie jest

ty. Taki trunek j est małowartościowym

Miód dominował na naszych stołach

w super- i hipermarketach, które - inaczej

słodzikiem - mówi B ogdan Piasecki,

przez kolejne stulecia. Można rzec, że

niż kiedyś - handlują pszczelarskim alko­

właściciel zakładu Mazurskie Miody

dzieje miodosytnictwa były nierozerwal­

holem nie tylko zimą, lecz przez cały rok.

z p odolsztyńskiego Tomaszkowa.

nie związane z historią polityczną Polski.

- Klienci przeprosili się z miodami.

Grecy wkrótce porzucili alkoholowe

Złotywiekkultury polskiej był także okre­

Niektórzygoście przychodzą do nas spe­

pszczelarstwo i zajęli się fermentowa­

sem miodowej prospelity - pszczeli alko­

cjalnie na degustację miodu. Na życzenie

niem winogron. Miód, będący prawdo­

hol panował na królewskich, magnackich,

robimy nawet miodowe drinki - zapew­

p odobnie naj starszym napojem wysko­

biskupich i c o bogatszych szlacheckich

nia kelner w stołecznej Karczmie u Ded­

kowym w dziejach ludzkości, zadomowił

stołach. Opiewał go Kochanowski, a po­

ka w parku Skaryszewskim, stawiając

się natomiast w krajach o mniej łaskawym

tem Fasek. Bajarze opowiadali o Rzeczpo­

przede mną c eramiczną czarkę z grza­

klimacie. Kłopoty z uzyskaniem surow­

spolitej mlekiem oraz miodem płynącej

nym trójniakiem.

ca niezanieczyszczonego szumowinami

i nikomu nie trzeba było tłumaczyć, o jaki

Czemu zawdzięczamy nieoczekiwany

- odnóżami, woskiem i pyłkiem pszcze­

miód chodzi. Wykształciła się też oboV\rią­

come back staropolskiego trunku biesiad­

lim - skłoniły miodziarzy do sycenia.

zująca do dziś typologia. Naj słabsze i naj­

n ego na nasze stoły? Zabrzmi to p aradok­

W efekcie było mniej aromatycznie,

pośledniejsze są czwórniald, składaj ące

salnie, ale miód wraca dzięki zerwaniu z ...

smacznie i bez mikroelementów, ale za­

się z j ednej c zęści miodu i trzech wody,

tradycją.

razem bez ryzyka fuszerki i wyproduko­

Żeby wyj aśnić, w czym rzecz, mu­

wania kwaśnego b imbru.

simy się cofnąć do czasów starożytnej

Syconym miodem raczyli się mies z­

Grecji. Otóż zanim mieszkańcy Hellady

kańcy ziem dzisiejs zej Polski, jeszcze

nauczyli się uprawiać winorośl, p ozyski­

zanim wspomagany przez myszy Koło­

wali alkohol z miodu. Wyznawcy raczyli

dziej obalił króla Popiela. Poświadczył

Picie p ółtoraka i dwójn iaka należy ce lebrować. Można degu stować Je z ceramiczneJ czarki a lbo z kieliszka do czerwonego wina.

dojrzewaj ące około sześciu-ośmiu mie­ sięcy. Od półtora roku do czterech lat doj ­ rzewają trójniaki (jedna objętość miodu i dwie wody), dwójniaki (jeden do jedne­ go) - około ośmiu lat, zaś najmocniejsze, 16-procentowe półtoraki (półtorej objęto­

się nim na Dionizjach, b ogowie popijali

to arab ski kupiec pochodzenia żydow­

ści miodu naj edną wody) - 10 l at i dłużej.

go na Olimpie - to miód pierwotnie był

skiego Ibrahim ib n Jakub, który podczas

Wkrótce j e dnak trunek stracił pry­

ambrozj ą. Starożytny tnmek różnił się

podróży w nasze rej ony zanotował: "Ich

mat na rzecz tańszych w produkcji piwa

o d tego, którym zalewali się Sienkiewi­

wina i upajające napoj e - to miód". Bar­

i gorzałki. W XIX w. - również dzięki

c zowski Zagłoba i inni Sarmaci. Praw­

dziej wylewny był wenecki dyplomata

Sienkiewiczowi, który stworzył postać

dopodobnie Helleni produkowali miód

Ambragio Contarini, który bawił w pań-

prawdopodobnie n ajwięks zego kon-

78

PRZEKRÓJ numer 1

W//////#///-0'///#/#///##///#///#k//#//ff.

KUCH N IA

sumenta miodu w dziej ach literatury

miodów j est bowiem doprawiana - przy­

- oraz patriotyczno-gospodarczej akcj i

prawami korzennymi, ziołami i sokami.

intelektualistów i inwestorów, miody

żaden miodziarz nie z dradzi receptury;

Bogdan Piasecki, właściciel zakładu M azurskie Mio dy, przywrócił zdrowq, niesyconq metodę produkcji miodów pitnych.

Jaros docenia zwyżkuj ące zaintere­ sowanie miodem, ale nie wierzy w jego masową popularnoś ć. - Mió d zawsze był

wróciły do łask, ale już nie na taką skalę,

ale wystarczy posmakować Półtorak Pia­

j ak w czasach Zygmunta Starego. W ko­

secki, żeby wyczuć nuty śliwkowe i ko­

lejnym stuleciu miodosytnictwo dobiły

rzenne. Dwójniak Gnmwaldzki dosma­

dwie wojny i komunizm.

c zony jest wyciągiem z kory dębowej,

- Wszystkie mięsa podlewam miodem.

a Trójniak Kresowy miksem czarnej po­

D o d ajemy go do s ałatek owo cowych

rzeczki z dziką różą.

i lodów, pijemy z lodem i podgrzewany

Szansa na renesans pojawiła się dopie­ ro w latach 90. Po odzyskaniu niepodle­

trunkiem elit, dro ż szym niż wódka czy piwo, i to się nie zmieni - mówi. Rekla­ muj e gastronomiczne zal ety mio dów.

głości zniesiono państwowy monopol

Największe wrażenie robi j ednak inny

z cynamonem oraz goździkami - mówi.

n a produkc j ę alkoholu, miodziarze zaś

tnmek I"'Ymyślony prz e z Pias eckiego

Zastrzega, że miód fatalnie komponuj e

u zyskali dostęp do nowoczesnych tech­

- czwórniak, kolorem i smakiem przypo­

nologii, dzięki którym mogą wytwarzać

minający lekkie białe wino półwytrawne,

Bogdan Piasecki uważa, że czwór­

miody tak, j ak robiono je w czasach sta­

które komponuje się z potrawami z ryb

niaki trójniak są alkoholami egalitarny­

rożytnej Grecji. Z nowych możliwości

i kurczaków oraz serami. Pszczelarz z To­

mi - pierwszy to trunek stołowy, drugi

skorzystał wspomniany Bogdan Piasecki.

maszkowa próbuj e też unowocześnić wi­

zaś to idealny napój biesiadny Dystynk­

Sześć lat temu wybudował w Tomaszka­

zerunekmiodów pitnych i zamiast do sta­

cji wymaga dopiero dwójniak. Można

wie nowoczesny zakład , gdzie produkuj e

ropolskich butelek typu gąsiorek rozlewa

degustować go z c eramicznej czarki

metodą z pierwszych Dionizj ów. Na tyle

napój do smukłych flas zek od wina.

skutecznie, że zdobywa nagrody na pre­

Maciej Jaros , właściciel pasieki w Ła­

się z herbatą i kawą.

albo z kielis zka do czerwonego wina. Picie półtoraka wymaga obrzędu.

stiżowym konkursie branżowym The Ma­

zisku koło Tomas zowa Mazowieckiego,

Kieliszkiem tego miodu p uentuje

zer Cup International w Boulder w Sta­

wierny j est ceramice. Uważa, że polski

się vvażne wydarzenia i uroczystości.

nach Zjednoczonych. W ubiegłym roku

miód najlepiej degustować w czarkach

- Najlepiej smakuje w małych kie ­

PółtorakPiasecki wrócił zza oceanu z brą­

z uszkiem. Eksperymentuje za to z trun­

liszkach z rżniętego szkła - dodaje.

zowym medalem.

kiem. Produkuje mio dy niesycone oraz

Czas pokaże, czy coraz większa

O walorach trunku decyduje przede

- jako pierwszy w Polsc e - pszczeli szam­

frekwencja miodów na naszych sto­

wszystkim miód, który musi być surow­

pan. Trunek p owstaj e z miodu nasyco­

łach się utrzyma. Wygląda j ednak

cem najwyżs zej jakości. Bez tego nawet

nego dwutlenkiem węgla. - To napój po­

na to, że po dwóch dekadach fascyna­

najlepsza technologia nic nie pomoże.

p ularnyw USA, ale powoli przyjmuje się

cji porto, sangrią i włoskimi likierami

Istotne s ą także d o datld, dzięki którym

u nas. Są amatorzy, którzypij ą mió d tylko

zaczynamy na nowo odkrywać polską

napój zyskuje wyrazistość. Więks zość

w tej postaci - mówi.

ambrozj ę. "1D

7 stycznia 20 1 3

79

'//////#///##///,{///#/.//.///.///#/./#/,{/,{///#k//,{//h.

W / / ń' / / / / / # / # / / / / / / / # / / / / / / ń' / // / k/ # / / / # / / /# / / / # # / &/ # / / / / / / / / # # / / / / / / # / / /./ / # # / / / # / / 47 # / / / / # /./ / / / / / / / / / / # / //# / / # # / # / / / # # # /# / / / /./ / hY / / / / / # / / / / & / / / / / / / / / /7 // '// / / / / / / / / / / /

Więcej na: www . ebookg ig s . eu

ROZMAITOŚCI

WI NA

-------

et

WOJCI ECH BOŃ KOWSKI

0 M atośević l starska

Francja, karton i róż

M a lvazija All ba

201 1 , ma ndary n ka, m i ód, sól, d o krewete k,

ok. 65 zł

e Ta barri n i Bocca d i Rosa 201 1 ,

m a li ny, czereśnie, do tuńczyl
ok. 46 zł

Czyli co się będzie pił o w tym ro ku .

W

nych miej scach, tych wszystkich Char­

m owalem winiarsko rok 2012

i wizualnie atrakcyjne. Zatem i dla pol­ skiego "pokolenia Frugo " mogą być bra­

i zaproponowałem kilka pro­

mą do winiarskiej inicj acji.

dach na Patyku: Kalifornii ani śladu, Fran­

poprzednim felietonie pod su­

lottach, Bułkach przez Bibułkach czy Lo­

roctw na 201 3 . Dostałem wiele e-maili

l
cj a wraca na należne j ej miejsce królowej

i nawet jeden papierowy list z prośbą, że­

b ag-in-box ( 3 - albo S -litrowych) niespe­

wina. Trzeba powiedzieć, że tak jak sama

byrozY'Iinąć ten temat, bo "bardzo chcia­

cj alnie się w Polsce przyjęły. Niby moż­

zapracowała na niedawną klęskę, takte­

łabym wiedzieć, j akie wina b ę dą modne w tym sezonie " .

n a je kupić we wszystkich m arketach,

raz w p ocie czoła tyra, by wrócić do łask.

a nawet w niektórych ambitnych skle­

Robi wina przesmaczne, wyraziste, praw­

Uprzejmie informuję, że m odne na­

pach winiarskich ( duży wybór miał za­

dziwe, o dkrywa drzenliącyw sobie owoc

dal będą te same wina, co w sezonach

wsze np. Marek Kondrat), ale z aintere­

i radoś ć. Do n aszych zmysłów przema­

ubiegłych: tanie i dobre. Niezgrabnie

s owanie j e st małe. Wid o cznie karton

wiają d zi ś wina z Langwedocji, słonecz­

brzmiący " stosunek j akości d o ceny" to bowiem nigdyniewychodzącyz mody

n azbyt się kłóci z aspiracyj n ą aureolą,

nej Prowansji, buchające smacznością

która w oczach wielu polskich konsu­

flaszki z D oliny Rodanu, białe burgundy,

evergreen. Tym bardziej w czasach rece­

mentów otacza " n apój B achusa". Tym­

ba, nawet ultrakonserwatywne Bordeaux!

sji, wysokiego b ezrobocia i ogólnej smu­

c zasem w wielu kraj ach lwia część win

To dobrze, bo winiarska Francj a to s zyk,

ty, którymi straszą nas ekonomiści. Wino

tarlich i c o dziennych nie j est j uż pako­

kultura, bezliki potencjał. Im więcej pije­

pić trze ba, więc przestawimy się po pro­

wana w szklane b utelki. Wkrótce ma na­

my Francji, tym j esteśmy b ogatsi.

stu na tańsze, w czym ochoc zo pomogą

stąpić era butelek PET, pu szek i karto­

supermarkety. MaJe sklepywpadną (j esz­

nów. Są o wiele lżej s ze od butelek s zkla­

się kupić win chorwackich. Importuj ą

c ze głębiej ) w tarapaty, j eśli nie zapropo­

nych, co znacznie obniża koszty trans­

j e dwie mikrofiremki, dostępne są w paru

nuj ą butelek poniżej 30 zł.

portu z takich miejs c j ak Chile czy Au­

restauracjach i w j ednym markecie. Tym­

Cho rwacja. W Polsce praktycznie nie da

Mam j ednak pam swoich faworytów

stralia. Kolejną zaletą tych opakowań j est

czasem ten balkański kraj j est wschodzą­

n a 2013 r., którzy nie dadzą się kryzyso­

ich recykling. Na razie najlepiej spraw­

cą p otęgą. Jugosłowiański gen p ewności

wii p oszybują wysoko w górę w rankin­

dzaj ą się kartony, które maj ą dodatko­

siebie połączony z doskonałym wyczu­

gu popularności.

wy atut: n awet tydzień po otwarciu wi­

ciem zagranicznego konsumenta (wszak

Wina różowe. Globalnie to j edyne wi­

no się w nich nie psuje. W Skandynawii

Chorwację o dwiedza co roku l l mln tu­

na utrzymuj ące od paru lat silny trend

stanowią j uż ponad p ołowę sprzedaży!

rystów) sprawiaj ą, że wina chorwackie

wzrostowy: Zapijają się nimi Francu zi,

Myślę, że w końcu się przyjmą też w Pol­

już są w swej masie ciekaws ze nie tyl­

Amerykanie, Anglicy i Niemcy. My na ra­

sce. Dzieli j e o d tego j eszcze tylko j edna

ko o d bułgarskich czy rumuńskich, ale

zie nie, ale w końcu zaczniemy. Obsta­

bitwa: muszą wej ść do Biedronki i Li dla.

śmiem twierdzić, że wręcz od węgier­

wiam, że stanie się to właśnie w tym ro­

Potem pój dzie j ak z płatka.

skich. Polacyteż masowo jeżdżą do Chor­ wacji i co roku o dbieram w sierpniu te­

ku. Nie żyjemy przecież na innej pla­

Fra ncj a. W 1989 r. rządziła polskim

necie ; jako konsumenci wina j esteśmy

rynkiem wina niepodzielnie. O d tej po­

po prostu nieco opóźnieni wob ec świa­

ry stacza się p o równi p o chyłej . Nie po­

towej mody. A dlaczego ros e tak dobrze

m ogły milenijny entuzjazm dla s zam­

BONI
się sprzedaj e? Jedna z ciekawych teorii

pana c zy dominacja francuskich super­

głosi, że stanowi ono dobry punkt wej ­

marketów. Stała się jakoś takrozpaczliwie

ś cia do świata wina dla o sób wychowa­

niemodna i nieseksowna. Dla mas wię­

Pisze o winie o d 2000 r., twórca p ortalu Winicjatywa.pl, nieustraszony eksplorator win marketowych i wsze lki ch innych.

nych na s oft drinkach i innych lekko

cej seksapilu miały wręcz masowe dże­

słodkich napoj ach: są d elikatne w sma­

molady z Kalifornii czy Argentyny. Ale

ku, mało kwaśne, wyraźnie owocowe, no

to się zmienia. Przej dźcie się po mo d-

80

lefony (a n awet dostaj ę papierowe listy)

WOJ CIECH

z hasłem: " Gdzie kupić w Polsce wino chorwackie?". 1 lipca Chorwacj a wstę­ puj e do Unii Europej skiej ; s zum zwią­ zany z tym wydarzeniem i uproszczenia w imporci e to gwarancja, że dostępnoś ć pys znej chorwackiej Malvazii i Plavaca wydatnie się w Polsce zwiększy. Ja się j uż na to cieszę! '"VJ

PRZEKRÓJ numer 1

KRlYŻÓWKA N R 1

Więcej na: www . ebookg igs . eu

P R ZYG OTOWUJ E : ZESPÓŁ KALIBER 45

Litery z oznaczo nych pól czytane poziomo utworzą rozwiązanie. 2

3

10

� A t1.A' 1-"i � w ,, :) Ę �T ·---�

31

34

P I O N OW O :

POZI O M O : 1 . P A L I S I Ę DO PROTESTU

2 0 . LI P N Y B U T

1 . N O RMALNY CZU B EK

1 2 . I
2 3 . B RO N I B R A M KI

7. D A J E ZŁOTE N A M EDAL

2 5 . KU L I U N O G I

2. G DZI E W P A D ŁY Ś L IWK I

1 3 . S Z P ILARÓ Ż

24. U D ERZ E N I E S ERCA

8. R O Z U M I E W M I G

3 1 . NA BARKACH R E KTORA

3. TOWARZYSTWO

1 4 . N IJAKI E D O P I CI A

26. O Ś M I ORĄCZKI

9 . KTO P A N A TAl< U B RAŁ?

32. D O P O D ZIAŁU W R O D Z I N I E

1 5 . N O S I W I LKA

2 7 , MISI NA GAŁĘZI

DO O S O BY

1 0 . K R Ó W KA CIĄGUTKA

3 3 . P 0 2YCJA P RZ E D S N E M

4. W KU R Z O N Y S A M I E C

1 8 . NA WALETA

28. STRUGA WA R I ATA

14. R O Ś N I E N A Ł O N I E

34. PRZE N O S I D RO GĄ

5 . M O Ś C I W ŁÓŻKU

1 9 . O D GÓRY G Ó R Y

2 9 . NA P O CZĄTEI<

M A G NATKI

KROPELKOWĄ

1 6. W YJ EŻ D ŻA D O PRACY Z A G RA N I CĘ 1 7. Z P I ECA D O P I ECA

3 5 . LOSY P O LA I<ÓW

1 8. S I EDZI W G N IA Z D K U

36. D O KRWI OSTATN I EJ

N a grodą w tym tygo dniu jest książka "Świat się bawi. Podróże z pasją. 200

najlepszych zab aw,

festiw a l i , świąt" Wyd awni ctwo N a ukowe PWN Wygraj jedną z 1 0 ks iąże k. Rozwiąza n i a należy przesłać

NA I
na adres: Presspublica sp. z o . o., ul. Prosta 51, oo-838 Warszawa, z d o p is k i e m : "krzyżówka 1". N a prawidłowe rozwiąz a n i a czeka m y d o 13 stycznia 2013 r. (decyd uje data stempla po cztowego) .

11. POPA POPU

LA U R E A C I

:Z N R .

50

Anna Labuda, To ruń; Maria Sęl
Ko-wallsl
Elbląg; Ludomira Jabłoń­ sl
G n iewków;

I lona

Figaj, Trzebnica; Mateusz Kamiński, Chełm no ; Ry­

szard Janowski, Wrodaw; Beata Grzybek, Olsztyn; Jagoda Mugaj,

Poznań

Presspublica s p . z o . o. jest o rg a n izatorem konkursu z nagrodami rzeczowy m i . Aby wziąć w nim udział, należy w trakcie trwania konkursu prawidłowo rozwiązać krzyżówkę p u b l i kowaną_ w tygodniku "Przekrój". Rozwiązanie krzyżówki należy przesłać na kartce pocztowej na adres redakcji. Zwycięzcy zosta ną wyłonieni p o zakończeniu konkursu w drodze losowania. W przypa d k u wygranej i mi ę i nazwisko laureata oraz miejscowość jego zamieszka nia zostaną opu b l ikowane w tygodniku " Przekrój". Udział w konkursie i p rzesła nie kartki pocztowej z rozwiąz a n i e m krzyżówki s ą jednoznaczne z wyrażen i e m zgody n a przetwarzanie danych osobowych. D a n e osobowe nie będą udostępniane innym podmiotom.

7 stycznia 20 1 3

D O DOŁU

6 . B UJ N A N A S A WA N N I E

BYŁO S Ł O W O

2 1 . I
3 0 . C I AŁO N I E B I E S K I E

2 2 . D O CIERA N I E S A M O C H O D U

R O ZW U \ZA N I E

W ZENICIE

R . 5 1 152

KRZyżóWKA.: CARSKI OFICER POZIOMO :

1 . SI
- Z B I Ó RKA 8. CH O P I N W WARSZAWIE - SERCE 9. JAKI ŁATNY KOTEI< - LAM PART 1 0 . ZA­ GLĄDA CI D O I(I ELISZI
PI ONOWO: 1 . WŁOSKIE PA S M O -

KOSMYK 2 . N U D A Z P AP U G Ą - MARAZM 3. S P RYTN I E

S I Ę_ U Ś M I E C H A - SZELMA 4 . ZAI(ŁAD? - FIRMA S , L U D Z I E N A RYN K U - WRZAWA 6. CZŁO­ NEK W ŁO N I E - PARTIA 1 1 , GRA W GŁOWIE - OCZI
l

KOTA - PSOTA 3 0 . P IE RW S Z E Z D A N I E

81

Marta W Koci a k tygo dnia: absolwentl
, 24 lata,

W co inwestować, by brylować?

Ż e świat nie słynie ze s praw i e d li wości, to rzecz wia­ doma i z p rzykro ś cią od czuwa l n a ta kże w d z i e d z i n i e o s o b i stych talentów towarzys k i c h . J ed nakże i t e n , kto uch odzi za rasowego b o n viva nta, i ten nieszczęśnik, któ ry z a słynął j a ko m a l k o ntent ka n a p o w i e c, m o ż e na fal i p osta nowień noworocznych p rzeds ięwziąć roz­ wój powabów towarzys k i c h . Tak d a ma, jak i d żente l ­

(

m e n m o g ą ul okować ambicje o raz stosown e fun dusze

(

)

w n a b ycie znajo m o ś c i form ś w i atowych m et o d ą l a st

minute) , mogą wygładzić u rodę, wyple n i ć na swym ciele

b lusz cze-tłuszcze, a nawet urozmaicić b i o g rafię o jakiś

(

)

brawu rowy wątek typu s p o rty ekstre m a l n o-ekranowe . Przymioty tego rodzaju p rzydają towarzyskiego g l a m o ­ uru, j e d n a kże w d o b i e p owszechnych trendó w up odab­ niaj ą n a d wyraz d o otoczen i a . M etodą o ry g i n a ln ieJszą

(i

o i l eż t a ń s z ą ! ) , by w y d a ć się kimś n ie p o s p o l itym

i p o n o w n e g o w i d z e n i a godnym, jest wzbudzić w s o b i e gotowość d o tego, by będąc w towarzystwie, nie wsłu­ chiwa ć s i ę w słowa własne, tylko w cudze. Zj awisko to dziś rzadsze n i ż s p a dający z n i e b a m eteoryt, d l a ­ te g o z łatw o ś c ią p rzydaje b l asku nawet w n aj b a rdziej o l ś n i ewającym towarzystwie. -7 U l a Rycia !<

82

PRZEKRÓJ numer 1

Więcej na: www . ebookg igs . eu WCHODZĄC OD WODY, WYCHODZISZ Z POWIETRZA STANIS!AWTYM -------

7 stycznia 20 1 3

83