Robert Harris Konklawe

O książce POTĘGA BOGA AMBICJA CZŁOWIEKA 117 KARDYNAŁÓW Z CAŁEGO ŚWIATA W CIĄGU NASTĘPNYCH 72 GODZIN JEDEN Z NICH STANIE SIĘ NAJPOTĘŻNIEJSZYM PRZYWÓDCĄ DUCHOWYM NA ZIEMI ZWROTY AKCJI – INTRYGI – POLITYKIERSTWO Umiera znienawidzony przez Kurię papież propagujący ideę Kościoła ubogiego. Misja przeprowadzenia konklawe przypada kardynałowi Lomelemu, który przeżywa kryzys wiary. Tuż przed rozpoczęciem głosowań w Domu Świętej Marty pojawia się nieznany nikomu kardynał Benítez z Filipin, którego zmarły papież podniósł do tej godności w tajemnicy przed watykańskimi urzędnikami. Zamkniętych we wnętrzu Kaplicy Sykstyńskiej elektorów bardzo szybko zaczynają pochłaniać całkiem ziemskie intrygi. A Lomeli musi rozstrzygĄnąć w swoim sumieniu, czy jako dziekan Kolegium Kardynałów ma się ograniczać wyłącznie do spraw organizacyjnych, czy też spróbować wpłynąć na przebieg głosowania poprzez ujawnienie kom-promitującej przeszłości niektórych pretendentów.

TWÓRCA BESTSELLERA AUTOR WIDMO POWRACA Z NOWYM WSPÓŁCZESNYM THRILLEREM, ROZGRYWAJĄCYM SIĘ ZA ZAMKNIĘTYMI DRZWIAMI KAPLICY SYKSTYŃSKIEJ

Robert Harris Brytyjski pisarz i dziennikarz; pracował m.in. dla BBC i współpracował jako komentator polityczny z „The Observer” Autor kilku książek popularnonaukowych, ale przede wszystkim dziesięciu przetłumaczonych na prawie czterdzieści języków powieści: thrillerów – Vaterland, Enigma, Archangielsk, Autor widmo, Indeks strachu (pierwsze cztery zostały sfilmowane) – a także powieści historycznych z elementami sensacji – Pompeje, Oficer i szpieg oraz „Trylogia rzymska”, w której ukazały się Cycero, Spisek i Dyktator.

Tego autora ARCHANGIELSK ENIGMA INDEKS STRACHU POMPEJE AUTOR WIDMO OFICER I SZPIEG KONKLAWE

Trylogia rzymska CYCERO SPISEK DYKTATOR

Tytuł oryginału: CONCLAVE

Copyright © Canal K Limited 2016 All rights reserved Polish edition copyright © Wydawnictwo Albatros Sp. z o.o. 2017 Polish translation copyright © Andrzej Szulc 2017

Redakcja: Anna Walenko Zdjęcia na okładce: Colin Thomas, Piotr Magdziarz, Alamy Images Projekt graficzny okładki: Glenn O’Neill Opracowanie graficzne okładki polskiej: Katarzyna Meszka

ISBN 978-83-7985-406-6

Wydawca WYDAWNICTWO ALBATROS SP. Z O.O. (dawniej Wydawnictwo Albatros Andrzej Kuryłowicz s.c.) Hlonda 2a/25, 02-972 Warszawa www.wydawnictwoalbatros.com Facebook.com/WydawnictwoAlbatros | Instagram.com/wydawnictwoalbatros

Niniejszy produkt jest objęty ochroną prawa autorskiego. Uzyskany dostęp upoważnia wyłącznie do prywatnego użytku osobę, która wykupiła prawo dostępu. Wydawca informuje, że publiczne udostępnianie osobom trzecim, nieokreślonym adresatom lub w jakikolwiek inny sposób upowszechnianie, kopiowanie oraz przetwarzanie w technikach cyfrowych lub podobnych – jest nielegalne i podlega właściwym sankcjom. Przygotowanie wydania elektronicznego: Magdalena Wojtas, 88em.eu

Spis treści

Od autora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1. Sede vacante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 2. Dom Świętej Marty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 3. Rewelacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 4. In pectore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 5. Pro eligendo Romano pontifice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 6. Kaplica Sykstyńska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 7. Pierwsze głosowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 8. Dynamika wydarzeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 9. Drugie głosowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 10. Trzecie głosowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 11. Czwarte głosowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 12. Piąte głosowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 13. Wewnętrzne sanktuarium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 14. Symonia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 15. Szóste głosowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 16. Siódme głosowanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 17. Universi Dominici Gregis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 18. Ósme głosowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 19. Habemus papam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Podziękowania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

Od autora

Choć przez wzgląd na autentyczność wszędzie w powieści posługiwałem się prawdziwymi nazwami urzędów (arcybiskup Mediolanu, dziekan Kolegium Kardynalskiego i tak dalej), używałem ich jak ktoś, kto pisze o fikcyjnym prezydencie Stanów Zjednoczonych Ameryki albo o brytyjskim premierze. Wymyślone przeze mnie postacie pełniące te urzędy nie miały w żadnej mierze przypominać osób, które je rzeczywiście sprawują: jeśli mi się to nie udało i można spostrzec przypadkowe podobieństwa, przepraszam. To samo dotyczy przedstawionego w Konklawe zmarłego papieża, którego postać, mimo pewnych powierzchownych analogii, nie miała być portretem obecnego Ojca Świętego.

Dla Charlie

Uznałem, że lepiej nie spożywać posiłków z kardynałami. Jadłem w swoim pokoju. W jedenastym głosowaniu zostałem wybrany na papieża. O Jezu, ja też mogę powiedzieć to, co powiedział Pius XII, gdy go wybrano: „Zmiłuj się nade mną, Boże, w swojej łaskawości”. Ktoś mógłby rzec, że to coś w rodzaju snu, niemniej aż do dnia, kiedy umrę, to najbardziej realna rzecz w całym moim życiu. Więc gotów jestem, Panie, „żyć i umrzeć z Tobą”. Około trzystu tysięcy ludzi oklaskiwało mnie na balkonie Bazyliki Świętego Piotra. Lampy łukowe nie pozwalały mi dostrzec niczego poza bezkształtną, poruszającą się masą. Papież Jan XXIII, wpis w dzienniku, 28 października 1958

Byłem samotny i przedtem, lecz teraz moja samotność stała się całkowita i przemożna. Stąd oszołomienie, przyprawiające o zawrót głowy. Niczym posąg na cokole – tak teraz żyję. Papież Paweł VI

1 Sede vacante

K

rótko przed drugą w nocy kardynał Lomeli opuścił swój apartament w Pałacu Świętego Oficjum i zmierzał przez pogrążone w mroku krużganki Watykanu w stronę Domu Świętej Marty, gdzie znajdowały się pokoje papieża. „O, Panie – modlił się – on ma jeszcze tyle do zrobienia, gdy tymczasem cała moja użyteczna praca w Twej służbie dobiega końca. On jest kochany, ja jestem zapomniany. Oszczędź go, Panie. Oszczędź go i zabierz raczej mnie”. Mozolnie wspinał się po bruku ku Piazza Santa Marta. Powietrze Rzymu było wilgotne i ciepłe, choć czuł już pierwsze zapowiedzi jesiennych chłodów. Siąpił lekki deszcz. Rozmawiając z nim przez telefon, prefekt Domu Papieskiego wydawał się taki spanikowany, że Lomeli spodziewał się ujrzeć pandemonium. W rzeczywistości plac był wyjątkowo pusty i spokojny, jeśli nie liczyć zaparkowanego w dyskretnej odległości samotnego ambulansu, wyraźnie widocznego na tle podświetlonej południowej ściany Bazyliki Świętego Piotra. W jego wnętrzu paliło się światło, wycieraczki chodziły w tę i z powrotem i widział twarze kierowcy i sanitariusza. Kierowca dzwonił właśnie z komórki i Lomeli uświadomił sobie z przerażeniem, że przyjechali nie po to, by zawieźć chorego do szpitala, lecz żeby zabrać zwłoki. Stojący przy oszklonych drzwiach Domu Świętej Marty gwardzista szwajcarski przyłożył dłoń w białej rękawiczce do hełmu z czerwonymi piórami, oddając mu salut. – Wasza Eminencjo. – Mógłbyś, proszę, sprawdzić, czy ten człowiek nie dzwoni do mediów? – powiedział Lomeli, wskazując ambulans. Surowe, aseptyczne wnętrze budynku przywodziło na myśl prywatną klinikę. W wyłożonym białym marmurem holu stało kilkunastu zdezorientowanych księży, trzech w szlafrokach, zupełnie jakby obudził ich alarm przeciwpożarowy i nie wiedzieli, jak się zachować. Lomeli zawahał się w progu; poczuł, że ściska coś w lewej ręce, i zorientował się, że to jego czerwona piuska. Nie pamiętał, żeby ją zabierał. Rozwinął ją i włożył na głowę. Poczuł, że ma wilgotne włosy. Gdy szedł do windy, jakiś biskup, Afrykanin,

próbował go zagadnąć, ale Lomeli tylko skinął mu głową, nie zwalniając kroku. Wieki trwało, nim pojawiła się winda. Powinien skorzystać ze schodów, ale był zbyt zdyszany. Czuł, jak inni wpatrują się w jego plecy. Powinien coś powiedzieć. Winda w końcu przyjechała, jej drzwi się otworzyły. Lomeli odwrócił się i podniósł rękę w geście błogosławieństwa. – Módlcie się – powiedział. Wcisnął guzik drugiego piętra; drzwi zamknęły się i kabina ruszyła w górę. „Jeśli Twoją wolą jest powołać go do siebie, a mnie zostawić na ziemi, daj mi siłę, bym stał się opoką dla innych”. W żółtawym świetle windy jego wychudła twarz wydawała się szara i plamista. Czekał na jakiś znak, na przypływ siły. Winda z szarpnięciem stanęła, ale jego żołądek nadal przemieszczał się w górę i musiał złapać się metalowej poręczy, żeby nie stracić równowagi. Pamiętał, jak jechał tą windą z Ojcem Świętym na samym początku jego papiestwa i weszli do niej dwaj wiekowi prałaci. Stając twarzą w twarz z przedstawicielem Chrystusa na ziemi, padli natychmiast na kolana, na co papież roześmiał się i powiedział: „Nie przejmujcie się, wstańcie, jestem zwykłym starym grzesznikiem, nie lepszym od was…”. Kardynał uniósł podbródek. Przybrał swoją publiczną maskę. Drzwi się otworzyły i ciemne garnitury rozstąpiły się, by go przepuścić. Usłyszał, jak jeden z agentów szepcze do rękawa: – Jest dziekan. Na ukos od windy, przy drzwiach do papieskiego apartamentu, trzy zakonnice ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia Świętego Wincentego à Paulo trzymały się za ręce i płakały. Prefekt Domu Papieskiego, arcybiskup Woźniak, wyszedł mu na spotkanie. Jego wodniste oczy za stalowymi oprawkami okularów były spuchnięte. – Eminencjo… – powiedział bezradnie, unosząc ręce. Lomeli ujął w dłonie policzki arcybiskupa i łagodnie je uścisnął. Czuł pod palcami zarost młodszego mężczyzny. – Janusz, on był taki szczęśliwy w twojej obecności. Po chwili kolejny ochroniarz – a może przedsiębiorca pogrzebowy: przedstawiciele obu profesji prawie nie różnili się ubiorem – w każdym razie kolejny mężczyzna w czerni otworzył drzwi apartamentu. Mały salon i jeszcze mniejsza sypialnia były wypełnione ludźmi. Lomeli sporządził później listę i wyliczył, że poza obstawą znajdowało się tam kilkanaście osób: dwóch doktorów; dwóch prywatnych sekretarzy; Mistrz Papieskich Ceremonii Liturgicznych, arcybiskup Mandorff; co najmniej czte-

rech księży z Kamery Apostolskiej; Woźniak i oczywiście czterej najwyżsi rangą kardynałowie Kościoła katolickiego: sekretarz stanu Aldo Bellini; kamerling – albo komornik – Świętego Kościoła Rzymskiego, Joseph Tremblay; kardynał penitencjarz albo Wielki Penitencjariusz, Joshua Adeyemi; oraz on, dziekan Kolegium Kardynalskiego. W swojej próżności spodziewał się, że wezwą go jako pierwszego; w rzeczywistości przekonał się, że jest ostatni. Wszedł w ślad za Woźniakiem do sypialni. Po raz pierwszy znalazł się w jej wnętrzu. Duże podwójne drzwi wcześniej zawsze pozostawały zamknięte. Renesansowe papieskie łoże z wiszącym nad nim krucyfiksem zwrócone było ku salonowi. Zajmowało prawie cały pokój – kwadratowe, z polerowanego dębu, o wiele za duże na to pomieszczenie. Ono jedno zawierało w sobie jakiś element dostojeństwa. Bellini i Tremblay klęczeli przy nim z pochylonymi głowami. Lomeli musiał przestąpić przez ich nogi, żeby podejść do wezgłowia. Lekko podparty papież miał ciało okryte białą narzutą, skrzyżowane na piersi ręce spoczywały na jego prostym żelaznym pektorale. Lomeli nie zwykł oglądać Ojca Świętego bez okularów. Leżały na szafce nocnej, obok sfatygowanego podróżnego budzika. Oprawki pozostawiły czerwone ślady po obu stronach nosa. Twarze zmarłych, wiedział o tym z doświadczenia, często wydają się obwisłe i otępiałe. Jednak ta była czujna, prawie rozbawiona, jakby przerwano mu w pół zdania. Kiedy pochylił się, by ucałować czoło, zauważył w lewym kąciku ust niewyraźną smugę pasty do zębów. W nozdrza wpadł mu zapach mięty i jakiegoś kwiatowego szamponu. – Dlaczego wezwał cię, kiedy tak wiele jeszcze pragnąłeś dokonać? – szepnął. – Subvenite, Sancti Dei… Adeyemi rozpoczął liturgię. Lomeli zdał sobie sprawę, że czekali z tym na niego. Ostrożnie ukląkł na wypastowanym parkiecie, oparł złączone w modlitwie dłonie o narzutę i schował w nich twarz. – …occurite, Angeli Domini… „Przybądźcie mu z pomocą, święci Boży, spieszcie mu na spotkanie, Anieli Pańscy…”. Basso profondo nigeryjskiego kardynała odbijało się echem w małym pomieszczeniu. – …Suscipientes animam eius. Offerentes eam in conspectu Altissimi… „Przyjmijcie jego duszę i zanieście ją przed oblicze Najwyższego…”. Słowa brzęczały w uszach Lomelego, nic nie znacząc. Zdarzało się to coraz częściej. „Wołam do ciebie, Boże, ale Ty nie odpowiadasz”. W ciągu minionego roku dopadła go jakaś umysłowa bezsenność, rodzaj hałaśliwej in-

gerencji, zakłócającej komunię z Duchem Świętym, której wcześniej dostępował całkiem naturalnie. I podobnie jak dzieje się ze snem, im usilniej ktoś pragnie poważnej modlitwy, tym bardziej ulotna się ona staje. Zwierzył się ze swojego kryzysu papieżowi podczas ich ostatniego spotkania – poprosił o zgodę na opuszczenie Rzymu: chciał zrezygnować z obowiązków dziekana i wstąpić do jakiegoś zakonu. Miał siedemdziesiąt pięć lat, był w wieku emerytalnym. Ale Ojciec Święty potraktował go zaskakująco surowo. „Niektórych wybrano, by byli pasterzami, inni są potrzebni do prowadzenia firmy. Nie zostałeś powołany do roli opiekuna. Nie jesteś pasterzem. Jesteś zarządcą. Sądzisz, że mnie jest łatwo? Jesteś mi potrzebny. Nie przejmuj się. Bóg wróci do ciebie. Zawsze wraca”. Lomeli poczuł się urażony – zarządca, czyżby tak właśnie mnie postrzegał? – i pożegnali się raczej chłodno. Wtedy widział go po raz ostatni. – …Requiem aeternam dona ei, Domine: et lux perpetua luceat ei… „Wieczny odpoczynek racz mu dać, Panie, a światłość wiekuista niechaj mu świeci…”. Kiedy liturgia została odprawiona, czterej zebrani przy łożu śmierci kardynałowie trwali nadal w cichej modlitwie. Po kilku minutach Lomeli odwrócił lekko głowę i otworzył oczy. W salonie za nimi wszyscy klęczeli z pochylonymi głowami. Schował z powrotem twarz w dłonie. Martwiło go, że ich długa znajomość skończyła się tak przykrym akcentem. Próbował przypomnieć sobie, kiedy doszło do tej rozmowy. Dwa tygodnie temu? Nie, przed miesiącem – dokładnie rzecz biorąc, siedemnastego września, po mszy upamiętniającej stygmaty świętego Franciszka – nigdy wcześniej tak długo nie widywał się z nim na prywatnej audiencji. Być może Ojciec Święty wyczuwał już, że śmierć jest blisko i jego misja zostanie przerwana; może to tłumaczyło jego nietypową irytację? W pokoju panowała kompletna cisza. Zastanawiał się, kto pierwszy przerwie medytację. Domyślał się, że to będzie Tremblay. Frankofoński Kanadyjczyk zawsze gdzieś się spieszył – typowy północny Amerykanin. I rzeczywiście, kilka chwil później Tremblay westchnął – był to długi, teatralny, prawie ekstatyczny wydech. – Jest teraz z Bogiem – powiedział i rozprostował ramiona. Lomeli myślał, że chce im udzielić błogosławieństwa, ale był to sygnał dla dwóch asystentów Tremblaya z Kamery Apostolskiej, którzy weszli do sypialni i pomogli mu wstać. Jeden z nich trzymał srebrne puzdro. – Arcybiskupie Woźniak – odezwał się Tremblay, kiedy wszyscy zaczęli się podnosić. – Czy możesz mi łaskawie dać pierścień Ojca Świętego? Lomeli wstał z kolan, w których coś chrupnęło po siedemdziesięciu latach bezustannego klękania, i przysunął się do ściany, by przepuścić prefek-

ta Domu Papieskiego. Pierścień nie zszedł łatwo. Biedny Woźniak, pocąc się z przejęcia, musiał obrócić go kilka razy na kłykciu. W końcu jednak się zsunął i arcybiskup podał go na wyciągniętej dłoni Tremblayowi, który wyjął ze srebrnego puzdra nożyce – takiego narzędzia można by używać do ścinania zwiędłych główek róż, pomyślał Lomeli – i wsadził pieczęć pierścienia między ostrza. Krzywiąc się z wysiłku, ścisnął mocno nożyce, rozległ się trzask i metalowe kółko przedstawiające świętego Piotra zarzucającego sieć rybacką zostało odcięte. – Sede vacante – oświadczył Tremblay. – Tron Stolicy Piotrowej jest pusty. *** Lomeli przez kilka minut patrzył w niemym pożegnaniu na łóżko, po czym pomógł Tremblayowi przykryć cienkim białym woalem twarz papieża. Czuwający przy łożu podzielili się na szepczące grupki. Cofnął się do salonu. Zastanawiał się, jak papież znosił to rok po roku – nie tylko życie w otoczeniu uzbrojonych strażników, ale również to miejsce. Pięćdziesiąt anonimowych metrów kwadratowych umeblowanych tak, by zaspokoić gusta przedstawiciela handlowego średniego szczebla. Na podłodze parkiet, by łatwiej było posprzątać. Standardowy stół, biurko, kanapa i dwa fotele obite jakąś niebieską, łatwą do prania tkaniną. Nawet drewniany klęcznik nie różnił się od setek innych w tym budynku. Ojciec Święty zamieszkał tutaj jako kardynał przed obradami konklawe, które wybrało go na papieża, i nigdy się stąd nie wyprowadził: wystarczyło jedno spojrzenie na przysługujący mu w Pałacu Apostolskim luksusowy apartament z biblioteką i prywatną kaplicą, by wziął nogi za pas. Jego wojna z watykańską starą gwardią zaczęła się właśnie w tamtej chwili, pierwszego dnia. Kiedy kilku najwyższych członków Kurii Rzymskiej próbowało podważyć jego decyzję jako nielicującą z godnością papieża, zacytował im, jakby byli zwykłymi uczniakami, słowa, które Chrystus skierował do swoich uczniów: Nie bierzcie nic na drogę: ani laski, ani torby podróżnej, ani chleba, ani pieniędzy; nie miejcie też po dwie suknie!1. Od tego momentu, będąc tylko ludźmi, czuli na plecach jego karcące spojrzenie za każdym razem, gdy wracali do swoich wytwornych oficjalnych apartamentów; i będąc tylko ludźmi, mieli mu to za złe. Sekretarz stanu, Bellini, stał przy biurku odwrócony plecami do innych. Jego urzędowanie skończyło się wraz ze złamaniem pieczęci w Pierścieniu Rybaka; wysoki, chudy, ascetyczny, z postury przypominający lombardzką topolę, wyglądał teraz, jakby coś pękło w nim razem z pieczęcią.

– Drogi Aldo, jest mi tak bardzo przykro – powiedział Lomeli. Zobaczył, że Bellini przypatruje się zestawowi podróżnych szachów, który Ojciec Święty nosił zwykle w swojej teczce. Wodził długim bladym palcem po niewielkich czerwonych i białych plastikowych figurach. Stały tłumnie na środku szachownicy, zaangażowane w jakieś skomplikowane starcie, które nigdy już nie miało się rozstrzygnąć. – Myślisz, że ktoś będzie miał coś przeciwko, jeśli zabiorę to na pamiątkę? – zapytał półprzytomnie Bellini. – Na pewno nie. – Graliśmy dość często pod koniec dnia. Mówił, że pomaga mu się to odprężyć. – Kto wygrywał? – On. Zawsze. – Weź je – ponaglił go Lomeli. – Kochał cię bardziej niż kogokolwiek. Chciałby, żebyś je miał. Weź je. Bellini rozejrzał się. – Chyba powinno się zaczekać i poprosić o pozwolenie. Ale wygląda na to, że nasz gorliwy kamerling lada chwila zapieczętuje apartament. Wskazał głową Tremblaya i jego asystentów, którzy stali przy stoliku do kawy, rozkładając materiały potrzebne do zapieczętowania drzwi – czerwone wstążki, wosk i taśmę. Nagle w oczach Belliniego pojawiły się łzy. Był znany ze swojej oschłości – powściągliwy, bezkrwisty intelektualista. Lomeli nigdy wcześniej nie widział u niego emocji. Wstrząsnęło nim to. Położył dłoń na ramieniu sekretarza stanu. – Wiesz, co się stało? – zapytał ze współczuciem. – Mówią, że to atak serca. – Wydawało się, że ma serce jak dzwon. – Szczerze mówiąc, niekoniecznie. Były pewne sygnały ostrzegawcze. Lomeli spojrzał na niego ze zdziwieniem. – Nic o tym nie słyszałem. – Nie chciał, by ktokolwiek wiedział. Mówił, że kiedy to się wyda, zaczną rozpuszczać plotki, że ma zamiar odejść. Zaczną. Bellini nie musiał mówić, kim są ci oni. Miał na myśli Kurię. Po raz drugi tej nocy Lomeli poczuł się w niezrozumiały sposób pominięty. Czy dlatego nie wiedział o trwających od dawna problemach zdrowotnych? Ponieważ Ojciec Święty uważał go nie tylko za zarządcę, ale za jednego z nich? – Uważam, że powinniśmy bardzo ostrożnie ujawniać środkom masowego przekazu informacje o jego stanie zdrowia – odezwał się. – Wiesz lepiej ode mnie, jakie są media. Będą chcieli poznać całą historię jego sercowych

dolegliwości i dowiedzieć się, co w tej sprawie uczyniliśmy. I jeśli okaże się, że było to ukrywane i nic nie zrobiliśmy, będą dociekać dlaczego. – Teraz, kiedy mijał pierwszy szok, Lomeli zaczął zadawać sobie cały szereg pilnych pytań, na które świat będzie chciał uzyskać odpowiedź. Na które chciał uzyskać odpowiedź on sam. – Czy kiedy Ojciec Święty umierał, ktoś przy nim był? Czy otrzymał rozgrzeszenie? Bellini pokręcił głową. – Nie, obawiam się, że już nie żył, kiedy go znaleziono. – Kto go znalazł? Kiedy? – Lomeli dał znak arcybiskupowi Woźniakowi, żeby do nich podszedł. – Wiem, że to dla ciebie trudna chwila, Janusz, ale będziemy musieli przygotować precyzyjne oświadczenie. Kto znalazł ciało Ojca Świętego? – Ja, Wasza Eminencjo. – Dzięki Bogu choć za to. – Ze wszystkich członków Domu Papieskiego Woźniak był z papieżem w najbliższych stosunkach. To dobrze, że on pierwszy pojawił się na miejscu. Poza tym, z czysto propagandowego punktu widzenia, lepiej, że to on, a nie ochroniarz; zdecydowanie lepiej, że to on, a nie zakonnica. – Co wtedy zrobiłeś? – Wezwałem lekarza Ojca Świętego. – Jak szybko przybył? – Natychmiast, eminencjo. Zawsze sypia w sąsiednim pokoju. – Ale nic nie można już było zrobić? – Nic. Mieliśmy cały sprzęt potrzebny do resuscytacji. Ale było za późno. Lomeli przez chwilę się zastanawiał. – Znalazłeś go w łóżku? – Tak. Wyglądał całkiem spokojnie, prawie jak teraz. Myślałem, że śpi. – O której to było godzinie? – Około wpół do dwunastej, eminencjo. – Wpół do dwunastej? Czyli ponad dwie i pół godziny temu. Zdumienie Lomelego musiało odbić się na jego twarzy, bo Woźniak szybko zaczął się tłumaczyć: – Zadzwoniłbym szybciej do Waszej Eminencji, ale wszystkim zajął się kardynał Tremblay. Tremblay odwrócił głowę na dźwięk swego nazwiska. Choć był środek nocy, wyglądał świeżo i elegancko; jego gęste siwe włosy były starannie uczesane, sylwetka szczupła i sprężysta. Wyglądał jak emerytowany sportowiec, któremu udało się zostać komentatorem telewizyjnym; Lomeli przypomniał sobie, że Kanadyjczyk w młodości grał chyba w hokeja. – Bardzo mi przykro, Jacopo, jeśli uraziło cię to, że zostałeś poinformowany tak późno – odezwał się Tremblay, starannie wymawiając włoskie sło-

wa. – Wiem, że Ojciec Święty nie miał bliższych kolegów od ciebie i Alda… ale jako kamerling uznałem, że moim pierwszym obowiązkiem jest zachowanie integralności Kościoła. Poprosiłem Janusza, by nie zawiadamiał cię od razu. Chciałem, żebyśmy mieli chwilę spokoju i postarali się ustalić fakty. – Tremblay złożył ręce jak do modlitwy. Ten człowiek był niemożliwy. – Mój drogi Joe – odparł Lomeli – troszczę się jedynie o duszę Ojca Świętego i o dobro Kościoła. Czy poinformowano mnie o północy, czy o drugiej nad ranem, nie ma dla mnie większego znaczenia. Jestem przekonany, że postąpiłeś najlepiej, jak było można. – Chodzi o to, że kiedy papież umiera niespodziewanie, każdy błąd popełniony w pierwszym momencie szoku i zamętu może później doprowadzić do najróżniejszego rodzaju złośliwych plotek. Przypomnij sobie tylko tragedię papieża Jana Pawła Pierwszego. Od czterdziestu lat staramy się przekonać świat, że nie został zamordowany… a wszystko dlatego, że nikt nie chciał przyznać, iż jego zwłoki odkryła zakonnica. Tym razem w oficjalnym przekazie nie może być żadnych rozbieżności. Z kieszeni sutanny wyciągnął złożoną kartkę i podał ją Lomelemu. Była ciepła. (Prosto z drukarki, pomyślał Lomeli). Elegancko wydrukowany dokument miał angielski nagłówek: „Chronologia”. Lomeli przesunął palcem wzdłuż linijek. O godzinie 19.30 Ojciec Święty zjadł wraz z Woźniakiem kolację w odgrodzonej dla niego części jadalni w Domu Świętej Marty. O 20.30 udał się do swojego apartamentu i medytował nad fragmentem dzieła Tomasza à Kempis O naśladowaniu Chrystusa (rozdział 8, „O unikaniu poufałości”). O 21.30 poszedł do łóżka. O 23.30 arcybiskup Woźniak zajrzał do niego, by sprawdzić, jak się czuje, i nie stwierdził żadnych oznak życia. O 23.34 doktor Giulio Baldinotti, oddelegowany z watykańskiego szpitala San Raffaele w Mediolanie, rozpoczął próbę reanimacji. Zastosowano połączenie masażu serca i defibrylacji, bez widomego efektu. Zgon Ojca Święto stwierdzono o 24.12. Kardynał Adeyemi stanął tuż za plecami Lomelego i zaczął czytać dokument nad jego ramieniem. Nigeryjczyk zawsze pachniał mocno wodą kolońską. Lomeli czuł na karku jego ciepły oddech. Nie mógł znieść jego fizycznej bliskości. Oddał mu kartkę i odwrócił się, ale w tej samej chwili Tremblay wcisnął mu w dłoń kolejne papiery. – A to co znowu? – Wyniki ostatnich badań Ojca Świętego. Kazałem je przynieść. To angiogram z zeszłego miesiąca. Widać tutaj… – Tremblay podniósł kliszę do lampy – …ślady niedrożności…

Czarno-białe zdjęcie było ziarniste, włókniste – złowrogie. Lomeli mimowolnie się cofnął. O czym to, na miłość boską, ma świadczyć? Papież dawno przekroczył osiemdziesiątkę. W jego zgonie nie było nic podejrzanego. Jak długo miał żyć? Powinni myśleć teraz o jego duszy, nie o tętnicach. – Opublikuj te dane, jeśli musisz, ale nie to zdjęcie – odezwał się stanowczym tonem. – Jest zbyt trywialne. Poniża go. – Zgadzam się – powiedział Bellini. – Przypuszczam, że za chwilę powiesz nam, że należałoby przeprowadzić sekcję zwłok? – dodał Lomeli. – Jeśli jej nie przeprowadzimy, na pewno zaczną się plotki. – To prawda – przyznał Bellini. – Kiedyś wyjaśnienia wszystkich tajemnic szukano w Bogu. Teraz zdetronizowali Go głosiciele teorii spiskowych. To oni są współczesnymi heretykami. Adeyemi skończył czytać chronologię, zdjął okulary w złotych oprawkach i zaczął ssać jeden z zauszników. – Co Ojciec Święty robił przed dziewiętnastą trzydzieści? – zapytał. – Odprawiał nieszpory, eminencjo. Tutaj, w Domu Świętej Marty – odrzekł Woźniak. – W takim razie powinniśmy o tym wspomnieć. Po raz ostatni celebrował liturgię i oznacza to, że był w stanie łaski. Zwłaszcza że nie było możliwości podania mu wiatyku. – Słuszna uwaga – powiedział Tremblay. – Dołączę tę informację. – A cofając się jeszcze bardziej w czasie… do chwili przed nieszporami… – Adeyemi nie dawał za wygraną. – Co wtedy robił? – Z tego, co mi wiadomo, odbywał rutynowe spotkania – odparł ostrożnie Tremblay. – Nie znam wszystkich faktów. Koncentrowałem się na godzinach bezpośrednio poprzedzających jego zgon. – Kto ostatni miał z nim umówione spotkanie? – Właściwie całkiem możliwe, że to byłem ja – przyznał Tremblay. – Widziałem się z nim o czwartej. Prawda, Janusz? Czy byłem ostatni? – Tak, eminencjo. – I jak się zachowywał, kiedy z nim rozmawiałeś? Można było odnieść wrażenie, że jest chory? – Nie, nic takiego nie zauważyłem. – A później, kiedy jadłeś z nim kolację, arcybiskupie? Woźniak spojrzał na Tremblaya, jakby pytał go o pozwolenie, nim się odezwie. – Był zmęczony – oznajmił. – Bardzo, bardzo zmęczony. Nie miał apetytu. Jego głos brzmiał ochryple. Powinienem był… – Woźniak urwał.

– Nie masz sobie nic do zarzucenia. – Adeyemi oddał dokument Tremblayowi i włożył z powrotem okulary. W jego gestach była wystudiowana teatralność. Zawsze miał świadomość swojego dostojeństwa. Prawdziwy książę Kościoła. – Odnotuj tutaj wszystkie spotkania, jakie odbył tego dnia – powiedział. – To pokaże, jak niestrudzenie pracował, do samego końca. I będzie świadectwem, że nikt nie miał powodu podejrzewać, że był chory. – Z drugiej strony – zaoponował Tremblay – czy ujawniając jego pełny rozkład dnia, nie narazimy się na zarzut, że wkładaliśmy zbyt ciężkie brzemię na chorego człowieka? – Papiestwo jest ciężkim brzemieniem. Ludziom trzeba o tym przypominać. Tremblay zmarszczył brwi i nic nie powiedział. Bellini wbił wzrok w podłogę. W pokoju dało się odczuć niewielkie, ale wyraźne napięcie i Lomeli dopiero po dłuższej chwili domyślił się, jaki był jego powód. Przypominanie ludziom o tym, jak ciężkim brzemieniem jest papiestwo, implikowało w sposób oczywisty, że nadaje się do niego ktoś młodszy – a Adeyemi, który niedawno skończył sześćdziesiąt lat, był prawie o dziesięć lat młodszy od pozostałych dwóch. – Czy mógłbym zaproponować – odezwał się w końcu Lomeli – żebyśmy skorygowali dokument, wspominając o udziale Ojca Świętego w nieszporach, ale poza tym nic w nim nie zmieniali? A na wszelki wypadek przygotowali drugi dokument wyliczający spotkania, jakie Ojciec Święty odbył w ciągu całego dnia, i trzymali go w rezerwie, gdyby okazał się konieczny? Adeyemi i Tremblay wymienili krótkie spojrzenia i pokiwali głowami. – Dziękujmy Bogu za naszego dziekana – rzucił oschle Bellini. – Widzę, że w nadchodzących dniach możemy potrzebować jego dyplomatycznych zdolności. *** Lomeli dostrzegł później w tej wymianie zdań moment, w którym zaczęła się walka o sukcesję. Wiadomo było, że wszyscy trzej kardynałowie mają swoje frakcje w kolegium elektorów: Bellini, były rektor Uniwersytetu Gregoriańskiego i były arcybiskup Mediolanu, będący, odkąd Lomeli pamiętał, wielką intelektualną nadzieją liberałów; Tremblay, poza funkcją kamerlinga pełniący urząd prefekta Kongregacji Ewangelizacji Narodów, co czyniło go w pewnym sensie kandydatem Trzeciego Świata, i mający jeszcze tę zaletę, że wyglądał na Amerykanina, w rzeczywistości wcale nim nie będąc; oraz Adeyemi, który

niczym boską iskrę niósł w sobie rewolucyjną możliwość, niezmiennie fascynującą media, że pewnego dnia może stać się „pierwszym czarnym papieżem”. I powoli, w miarę jak obserwował rozpoczynające się w Domu Świętej Marty manewry, Lomeli zdał sobie sprawę, że to na nim, jako na dziekanie Kolegium Kardynalskiego, spocznie obowiązek zorganizowania wyborów. Nigdy nie spodziewał się, że przypadnie mu to zadanie. Kilka lat wcześniej zdiagnozowano u niego raka prostaty i był przekonany, że umrze wcześniej od papieża. Zawsze uważał, że pełni swój urząd tymczasowo. Próbował złożyć rezygnację. Teraz jednak wszystko wskazywało na to, że stanie się odpowiedzialny za organizację konklawe, które odbędzie się w wyjątkowo trudnych okolicznościach. Przymknął oczy. „Jeśli jest Twoją wolą, Panie, bym podjął się tego zadania, modlę się, byś dał mi siłę i bym uczynił to w sposób, który wzmocni Matkę naszą, Kościół…” Po pierwsze i najważniejsze – powinien być bezstronny. – Czy ktoś zadzwonił do kardynała Tedesca? – zapytał, otwierając oczy. – Nie – odparł Tremblay. – Dlaczego akurat do Tedesca? Uważasz, że powinniśmy? – Cóż, zważywszy na jego pozycję w Kościele, byłoby uprzejmie… – Uprzejmie?! – zawołał Bellini. – Co takiego zrobił, by zasługiwać na uprzejmość? Jeśli o kimkolwiek można powiedzieć, że zabił Ojca Świętego, to właśnie o nim! Lomeli rozumiał jego gniew. Ze wszystkich krytyków nieżyjącego papieża właśnie Tedesco był najbardziej nieprzejednany. Jego ataki na Ojca Świętego i Belliniego posuwały się zdaniem niektórych do granicy schizmy. Mówiło się nawet o ekskomunice. Cieszył się jednak dużym poparciem wśród tradycjonalistów i to czyniło go ważnym kandydatem do objęcia sukcesji. – Tak czy inaczej, powinienem do niego zadzwonić – powiedział Lomeli. – Będzie lepiej, jeśli usłyszy o tym od nas, a nie od jakiegoś reportera. Bóg jeden wie, co mógłby palnąć, zaskoczony. Uniósł słuchawkę z widełek i wcisnął zero. Telefonistka zapytała go drżącym z emocji głosem, czym może służyć. – Połącz mnie, proszę, z Pałacem Patriarchy w Wenecji… bezpośrednio z kardynałem Tedeskiem. Zakładał, że kardynał nie odbierze – była w końcu trzecia nad ranem – ale zrobił to, zanim wybrzmiał pierwszy sygnał. – Tedesco – odezwał się szorstko.

Inni kardynałowie wymieniali półgłosem uwagi na temat daty pogrzebu. Lomeli uniósł ręce, prosząc o ciszę, i odwrócił się do nich plecami, by skoncentrować się na rozmowie. – Goffredo? Tu Lomeli. Mam, niestety, straszną wiadomość. Właśnie umarł Ojciec Święty. – Zapadła długa cisza. Lomeli usłyszał w tle jakiś hałas. Kroki? Trzaśnięcie drzwi? – Patriarcho? Słyszałeś, co powiedziałem? – Dziękuję ci, Lomeli. – Głos Tedesca brzmiał głucho w jego olbrzymiej oficjalnej rezydencji. – Będę się modlił za jego duszę. W słuchawce rozległo się kliknięcie. Połączenie zostało zakończone. – Goffredo? Lomeli wyciągnął słuchawkę na długość ramienia i zmarszczył brwi. – I co? – zapytał Tremblay. – Już o tym wiedział. – Jesteś pewien? – Tremblay wyjął z kieszeni sutanny coś, co wyglądało jak oprawiona w czarną skórę książeczka do nabożeństwa, ale okazało się komórką. – Oczywiście, że wiedział – wtrącił Bellini. – Jest tutaj wielu jego stronników. Prawdopodobnie wiedział jeszcze przed nami. Jeśli nie będziemy ostrożni, wyda własne oficjalne oświadczenie na placu Świętego Marka. – Wydawało mi się, że ktoś z nim jest… Tremblay szybko dotykał palcem ekranu, przewijając strony internetu. – To całkiem możliwe. Pogłoski o śmierci papieża pojawiają się już w mediach społecznościowych. Powinniśmy działać bezzwłocznie. Czy mogę coś zaproponować? W tym momencie doszło do drugiej tej nocy kontrowersji. Tremblay nalegał, by przetransportować ciało papieża do kostnicy natychmiast, nie czekając z tym do rana („Musimy nadążać za cyklem produkcyjnym mediów; w przeciwnym razie czeka nas katastrofa”). Proponował, by jak najprędzej wydać oficjalne oświadczenie i wpuścić na Piazza Santa Marta dwie ekipy filmowe z Watykańskiego Ośrodka Telewizyjnego, a także trzech fotografów agencyjnych i reportera z gazety, którzy zarejestrują przeniesienie ciała z budynku do ambulansu. Tłumaczył, że jeśli się pospieszą, transmisja będzie nadawana na żywo i Kościół znajdzie się w centrum zainteresowania. W wielkich azjatyckich centrach wiary katolickiej był ranek; w Ameryce Łacińskiej i Ameryce Północnej wieczór; tylko Europejczycy i Afrykanie dowiedzą się o wszystkim po fakcie. Adeyemi ponownie zaprotestował. Ze względu na dostojeństwo urzędu, dowodził, powinni poczekać, aż zrobi się jasno i zostanie przygotowany karawan oraz odpowiednia trumna, którą będzie można okryć papieską flagą.

– Ojciec Święty nigdy nie przejmował się dostojeństwem urzędu – sprzeciwił się ostro Bellini. – Wybrał życie pokornego tej ziemi i jako jeden z pokornych i ubogich chciałby być widziany po śmierci. – Pamiętajcie, że ten człowiek nie życzył sobie, by wożono go limuzyną – wsparł go Lomeli. – Ambulans jest najodpowiedniejszym środkiem transportu, jaki możemy mu teraz zapewnić. Adeyemi upierał się jednak przy swoim. W końcu musieli go przegłosować stosunkiem głosów trzy do jednego. Uzgodniono także, że ciało papieża powinno zostać zabalsamowane. – Musimy jednak zadbać, by zrobiono to właściwie – powiedział Lomeli. Nigdy nie zapomniał, jak w 1978 roku ludzie defilowali w Bazylice Świętego Piotra przed ciałem papieża Pawła VI; w sierpniowym upale twarz zrobiła się szarozielona, szczęka zapadła się i czuć było wyraźnie woń rozkładu. Ale nawet ta żenująca sytuacja nie była tak straszna jak incydent, który wydarzył się dwadzieścia lat wcześniej, kiedy ciało papieża Piusa XII sfermentowało w trumnie i eksplodowało przed Bazyliką Świętego Jana na Lateranie niczym fajerwerk. – I coś jeszcze – dodał. – Musimy dopilnować, żeby nikt nie sfotografował ciała. – To poniżenie również spotkało Piusa XII, którego zwłoki można było obejrzeć w gazetach na całym świecie. Tremblay odszedł, by ustalić szczegóły z biurem prasowym Stolicy Apostolskiej, i niespełna trzydzieści minut później pojawili się – po skonfiskowaniu im komórek – sanitariusze, którzy zabrali Ojca Świętego z papieskiego apartamentu. Wywieźli go na noszach, w białym worku, i zatrzymali się na podeście drugiego piętra, żeby czterej kardynałowie mogli pierwsi zjechać windą, zaczekać na ciało w holu i wyjść razem z nim z budynku. Pokora ciała w chwili śmierci, jego niewielkie rozmiary, mały, zaokrąglony niczym u płodu zarys głowy i stóp – wszystko to zdaniem Lomelego zawierało w sobie głębokie przesłanie. Ten kupił płótno, zdjął Jezusa z krzyża, owinął w płótno i złożył w grobie…2. Dzieci Syna Człowieczego są w ostatecznym rozrachunku wszystkie równe, pomyślał; wszystkie zależne od Bożej łaski w nadziei na zmartwychwstanie. W holu i na ostatnich stopniach schodów tłoczyli się duchowni wszelkiej rangi. Tym, co najmocniej wryło się Lomelemu w pamięć, było ich milczenie. Kiedy otworzyły się drzwi windy i ciało wytoczono z kabiny, słychać było tylko – ku jego zdenerwowaniu – trzaski i szmery aparatów komórkowych, przerywane z rzadka czyimś szlochem. Tremblay i Adeyemi kroczyli z przodu noszy, Lomeli i Bellini z tyłu, prałaci Kamery Apostolskiej w pochodzie za nimi. Wyszli na październikowy ziąb. Przestało mżyć. Na niebie widać było nawet kilka gwiazd. Minęli dwóch gwardzistów szwajcarskich

i ruszyli w stronę skrzącej się mozaiki świateł – stroboskopowych fleszy fotografów, żółtych jupiterów ekip telewizyjnych, świateł ambulansu i eskortującego go radiowozu, odbijających się od zmoczonego deszczem placu niczym promienie niebieskiego słońca, a za nimi wszystkimi, wyłaniającej się z mroku, gigantycznej podświetlonej Bazyliki Świętego Piotra. Kiedy podeszli do ambulansu, Lomeli próbował wyobrazić sobie Kościół powszechny w tej chwili – jakieś jeden i ćwierć miliarda dusz: gromadzące się przed telewizorami w slumsach Manili i São Paulo tłumy obdartusów; wpatrujący się zahipnotyzowanym wzrokiem w swoje komórki pasażerowie metra w Tokio i Szanghaju; siedzący w barach Bostonu i Nowego Jorku kibice, którym nagle przerwano mecze… Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego…3. Ciało wsunięto do ambulansu głową naprzód. Zatrzaśnięto drzwi. Czterej kardynałowie z powagą stali na baczność, kiedy kondukt ruszył z miejsca – na czele dwa motocykle, potem radiowóz, potem ambulans, jeszcze jeden radiowóz i na koniec kolejne motocykle. Zatoczyli krąg po placu i zniknęli. Chwilę później włączyli syreny. To tyle, jeśli chodzi o pokorę, pomyślał Lomeli. Tyle, jeśli chodzi o ubogich tej ziemi. Równie dobrze mogłaby to być kawalkada dyktatora. Zawodzenie syren powoli cichło w oddali. Odgrodzeni sznurem dziennikarze i fotoreporterzy zaczęli krzyczeć do kardynałów, niczym turyści pragnący zwabić do siebie zwierzęta w zoo. – Wasza Eminencjo! Wasza Eminencjo! Proszę tutaj! – Jeden z nas powinien coś powiedzieć – oświadczył Tremblay i nie czekając na reakcję pozostałych, ruszył przez plac. Padające na niego światła utworzyły wokół niego płomienną aureolę. Adeyemi powstrzymywał się przez kilka sekund, po czym pobiegł, by go dogonić. – Co za cyrk! – mruknął z wielką pogardą Bellini. – Czy nie powinieneś do nich dołączyć? – zasugerował Lomeli. – Boże, nie! Nie będę schlebiał tłumowi. Zamiast tego pójdę chyba do kaplicy i pomodlę się. – Bellini uśmiechnął się ze smutkiem, zagrzechotał czymś w dłoni i Lomeli zobaczył, że trzyma w niej podróżne szachy. – Chodź ze mną – dodał Bellini. – Odprawmy razem mszę za naszego przyjaciela. – Kiedy wchodzili z powrotem do Domu Świętej Marty, wziął Lomelego pod łokieć. – Ojciec Święty mówił mi o twoich problemach z modlitwą – szepnął. – Może będę ci w stanie pomóc. Wiesz, że pod koniec on sam miał wątpliwości?

– Papież stracił wiarę w Boga? – Nie w Boga! Nigdy nie zwątpił w Boga! – odparł Bellini i powiedział coś, czego Lomeli miał nie zapomnieć do końca życia. – On stracił wiarę w Kościół.

2 Dom Świętej Marty

H

istoria konklawe rozpoczęła się nieco ponad trzy tygodnie później. Ojciec Święty zmarł nazajutrz po dniu świętego Łukasza Ewangelisty, czyli dziewiętnastego października. Pozostałą część tego miesiąca i pierwszy tydzień listopada zajął jego pogrzeb i prawie codzienne kongregacje kardynałów, którzy przybywali do Rzymu z całego świata, by wybrać jego następcę. Były to zamknięte spotkania, na których omawiano przyszłość Kościoła. Ku uldze Lomelego, choć czasami dawały o sobie znać normalne różnice zdań między postępowcami i tradycjonalistami, nie dochodziło do poważnych kontrowersji. W dniu świętego Herkulana Męczennika – w niedzielę, siódmego listopada – stał w progu Kaplicy Sykstyńskiej, w towarzystwie sekretarza Kolegium Kardynalskiego, monsiniora Raymonda O’Malleya, oraz Mistrza Papieskich Ceremonii Liturgicznych, arcybiskupa Wilhelma Mandorffa. Tej nocy kardynałowie elektorzy mieli zostać zamknięci w Watykanie. Nazajutrz miały się rozpocząć głosowania. Było tuż po lunchu. Trzej prałaci stali przy balustradzie z marmuru i kutego żelaza, która oddzielała główną część kaplicy od przedsionka, i przyglądali się wnętrzu. Tymczasowa drewniana podłoga była prawie na ukończeniu. Przybijano do niej beżowy dywan, windowano w górę jupitery telewizyjne, wnoszono krzesła, skręcano razem biurka. Nie było miejsca, w którym by się coś nie działo. Cała gorączkowa aktywność na namalowanym przez Michała Anioła suficie – wszystkie te półnagie różowoszare ciała, wyciągnięte, gestykulujące, pochylające się i trzymające coś – znalazła teraz, pomyślał Lomeli, swój niedoskonały ziemski odpowiednik. W drugim końcu kaplicy, na gigantycznym fresku Michała Anioła Sąd Ostateczny, przedstawiciele rodzaju ludzkiego unosili się wokół Niebiańskiego Tronu przy akompaniamencie stukania młotków i jazgotu elektrycznych pił i świdrów. – Cóż, eminencjo – odezwał się ze swoim irlandzkim akcentem sekretarz kolegium O’Malley. – Powiedziałbym, że to dość dokładna wizja piekła. – Nie bluźnij, Ray – odparł Lomeli. – Piekło zacznie się jutro, gdy wprowadzimy tutaj kardynałów.

Arcybiskup Mandorff roześmiał się nieco zbyt głośno. – To było doskonałe, eminencjo! Naprawdę świetne! – On myśli, że żartuję – zwrócił się Lomeli do O’Malleya. O’Malley, który trzymał w ręce notatki, dobiegał pięćdziesiątki; wysoki, powoli nabierający tuszy, miał ogorzałą, rumianą twarz człowieka, który całe życie spędził na świeżym powietrzu – być może jeżdżąc na polowania – choć rzeczywistość wyglądała inaczej: na jego cerę wpłynęło pochodzenie z hrabstwa Kildare i słabość do whiskey. Nadreńczyk Mandorff był starszy, sześćdziesięciokilkuletni, z głową gładko sklepioną i bezwłosą niczym jajko; na uniwersytecie Eichstätt-Ingolstadt zasłynął traktatem o źródłach i teologicznych podstawach celibatu księży. Po każdej stronie kaplicy zestawiono razem w czterech rzędach dwa tuziny prostych drewnianych stołów. Tylko ten stojący najbliżej balustrady nakryto już suknem, by Lomeli mógł dokonać inspekcji. Podszedł bliżej i przesunął dłonią po ułożonych jedna na drugiej tkaninach: miękkim karmazynowym filcu, który sięgał podłogi, i grubszym, gładszym materiale – beżowym, pasującym do dywanu – który pokrywał blat wraz z krawędziami i był dość sztywny, by można było na nim pisać. Leżała tam już Biblia, modlitewnik, kartka z nazwiskiem, pióra, ołówki, niewielka karta do głosowania oraz długa lista nazwisk wszystkich stu siedemnastu kardynałów elektorów. Lomeli podniósł kartkę z nazwiskiem: XALXO, SAVERIO. Co o nim wiedział? Poczuł, jak ogarnia go panika. W dniach, które nastąpiły po pogrzebie papieża, starał się spotkać z każdym kardynałem i zapamiętać o nim kilka osobistych szczegółów. Pojawiło się jednak tyle nowych twarzy – zmarły papież przyznał ponad sześćdziesiąt czerwonych kapeluszy, piętnaście tylko w zeszłym roku – że zadanie okazało się niewykonalne. – Jak, u licha, to się wymawia? Salso, prawda? – Khal-ko, eminencjo – powiedział Mandorff. – To Hindus. – Khal-ko. Jestem ci zobowiązany, Willi. Dziękuję. Lomeli usiadł, żeby sprawdzić krzesło. Z zadowoleniem przekonał się, że jest wyściełane. I dużo miejsca, żeby wyciągnąć nogi. Odchylił się do tyłu. Owszem, było dość wygodne. Zważywszy na to, ile czasu spędzą tu zamknięci, musiało być wygodne. Przy śniadaniu przejrzał włoską prasę. Wiedział, że następnym razem przeczyta jakąkolwiek gazetę dopiero po zakończeniu wyborów. Watykańscy eksperci zgadzali się, że konklawe będzie długie i pełne podziałów. Modlił się, żeby tak nie było, żeby Duch Święty zstąpił do Kaplicy Sykstyńskiej i wskazał im nazwisko. Ale jeśli się tak nie stanie – a w trakcie czternastu kongregacji nic na to nie wskazywało – z pewnością utkną tu na wiele dni.

Spojrzał w głąb kaplicy. To dziwne, jak bardzo fakt, że siedział metr nad mozaikową posadzką, zmieniał perspektywę tego miejsca. W pustej przestrzeni pod jego stopami specjaliści od bezpieczeństwa zamontowali sprzęt zagłuszający, który miał zapobiec elektronicznemu podsłuchowi. Konkurencyjna firma konsultantów upierała się, że takie zabezpieczenia są niewystarczające. Twierdzili, że wycelowane w okna górnej galerii promienie laserowe mogą zarejestrować wibracje szkła, na podstawie których będzie można odtworzyć każde wypowiedziane słowo. Zalecali, by wszystkie okna zabić deskami. Lomeli odrzucił tę propozycję. Brak dziennego światła i klaustrofobia byłyby nie do zniesienia. Grzecznie odmówił, gdy Mandorff chciał mu pomóc wstać, i dźwignąwszy się sam z krzesła, ruszył w dalszy obchód kaplicy. Świeżo położony dywan pachniał słodko niczym jęczmień w młockarni. Robotnicy rozstępowali się, żeby mógł przejść; sekretarz kolegium i Mistrz Papieskich Ceremonii Liturgicznych szli w ślad za nim. Nadal trudno mu było uwierzyć, że to się dzieje naprawdę, że to on wszystkim kieruje. To było niczym sen. – Wiecie, że w pięćdziesiątym ósmym, kiedy byłem chłopcem – odezwał się, podnosząc głos, żeby usłyszeli go przez jazgot świdrów elektrycznych – a właściwie kiedy studiowałem jeszcze w seminarium w Genui… i potem znów, w sześćdziesiątym trzecim, zanim mnie wyświęcono, uwielbiałem oglądać obrazki z konklawe. We wszystkich gazetach zamieszczano wtedy rysunki artystów. Pamiętam, że w czasie głosowania kardynałowie siedzieli na ustawionych pod ścianami tronach z baldachimami. I kiedy wybory dobiegały końca, jeden po drugim pociągali za dźwignie i wszystkie baldachimy się składały, wszystkie oprócz tego nad kardynałem, który został wybrany. Wyobrażacie to sobie? Stary kardynał Roncalli, który nie śnił nawet, że kiedykolwiek zostanie kardynałem, a co dopiero papieżem? I Montini, którego tak nienawidziła stara gwardia, że w czasie głosowania w Kaplicy Sykstyńskiej doszło do głośnej awantury? Wyobrażacie sobie, jak siedzieli tutaj na tych tronach, a ludzie, którzy zaledwie kilka minut wcześniej byli im równi, ustawiali się w kolejce, by złożyć im hołd? Zdał sobie sprawę, że O’Malley i Mandorff słuchają go z czystej uprzejmości, i skarcił się w duchu. Przemawiał jak leciwy starzec. A jednak wspomnienia go poruszyły. Z tronów zrezygnowano w 1965 roku, po Drugim Soborze Watykańskim, podobnie jak z wielu innych starych tradycji kościelnych. W dzisiejszych czasach Kolegium Kardynalskie uważane było za zbyt liczne i zbyt międzynarodowe na takie renesansowe zbytki. Mimo to Lomeli tęsknił w jakiejś mierze za renesansowym zbytkiem i prywatnie był zdania, że zmarły papież szedł czasami za daleko, rozprawiając bez końca o pro-

stocie i pokorze. Przesadna prostota była w końcu jakąś formą ostentacji, a szczycenie się własną pokorą – grzechem. Przestąpił przez przewody elektryczne i opierając ręce na biodrach, stanął przed Sądem Ostatecznym. Przez chwilę przyglądał się pobojowisku. Obrzynki drewna, trociny, skrzynie, kartony, paski izolacji. Skrawki tkanin i wióry wirowały w promieniach światła. Walenie młotków. Piłowanie. Świdrowanie. Nagle ogarnęło go przerażenie. Chaos. Bezbożny chaos. Prawdziwy plac budowy. I to wszystko w Kaplicy Sykstyńskiej! Tym razem musiał krzyczeć, żeby go usłyszeli. – Zakładam, że skończymy na czas? – Jeśli będzie trzeba, popracują w nocy – zapewnił go O’Malley. – Wszystko będzie dobrze, eminencjo, jak zawsze. Wiesz, jacy są Włosi. – No tak, Włosi! W rzeczy samej. Lomeli zszedł z ołtarza. Po lewej stronie były drzwi, a za nimi mała zakrystia nazywana Pokojem Łez. Tam właśnie nowy papież miał udać się bezpośrednio po elekcji, żeby się przebrać. Była to niewielka dziwna komnata z nisko sklepionym sufitem i prostymi bielonymi ścianami, przypominająca prawie loch i zastawiona meblami; był tutaj stół, trzy krzesła, tapczan oraz tron, który wynoszono na zewnątrz, żeby nowy Biskup Rzymu mógł na nim usiąść i przyjąć hołd kardynałów elektorów. Pośrodku stał metalowy wieszak, na którym wisiały zapakowane w celofan trzy papieskie białe sutanny – mała, średnia i duża – a także trzy rokiety i trzy mozzetty. W dwunastu pudełkach znajdowały się papieskie buty różnych rozmiarów. Lomeli wyjął jedną parę. W środku wypchane były bibułką. Obrócił je w dłoniach. To były mokasyny uszyte ze zwykłej czerwonej marokańskiej skóry. Podniósł je do nosa i powąchał. – Trzeba przygotować się na każdą ewentualność, ale nigdy nic nie wiadomo. Na przykład Jan Dwudziesty Trzeci był za duży, żeby zmieścić się w największej sutannie, i musieli zapiąć ją z przodu i spruć szwy z tyłu… podobno najpierw wsunął ręce w rękawy, niczym chirurg przed operacją, a potem papieski krawiec zaszył ją od tyłu. – Lomeli schował z powrotem buty do pudełka i przeżegnał się. – Niech Bóg błogosławi tego, kto je włoży. Trzej mężczyźni opuścili zakrystię i ruszyli tą samą drogą, którą przyszli, po wyłożonym dywanem przejściu; minęli marmurową balustradę i zeszli po drewnianej rampie do przedsionka. W jednym z rogów stały kompletnie niepasujące do tego miejsca dwa pękate szare metalowe piece. Sięgające mniej więcej do pasa, jeden o przekroju koła, drugi kwadratu, oba miały miedziane kominy, które przylutowano do siebie, tworząc jeden przewód. Lomeli przyjrzał mu się z powątpiewaniem. Nie wyglądał solidnie. Wsparty

na rusztowaniu wznosił się na wysokość prawie dwudziestu metrów i znikał w wyciętym w oknie otworze. W okrągłym piecu mieli po każdej sesji palić karty do głosowania, żeby zachować jego przebieg w tajemnicy; w kwadratowym wypuszczali dym z pojemników – czarny, by dać sygnał, że głosowanie nie przyniosło rezultatu, biały na znak, że wybrano nowego papieża. Całe urządzenie było archaiczne, absurdalne i w dziwny sposób cudowne. – Czy system został przetestowany? – zapytał Lomeli. – Tak jest, eminencjo – odrzekł cierpliwie O’Malley. – Kilka razy. – Oczywiście, że to zrobiłeś. – Lomeli poklepał Irlandczyka po ramieniu. – Przepraszam, że tak marudzę. Przecięli wielką marmurową Sala Regia i zeszli po schodach na brukowany parking na Cortile del Maresciallo. Stojące tam wielkie mobilne kontenery na śmieci były przepełnione. – Rozumiem, że jutro ich tu nie będzie – powiedział Lomeli. – Tak jest, eminencjo. Wszyscy trzej przeszli pod sklepioną bramą na sąsiedni dziedziniec, a potem na kolejny i jeszcze jeden – istny labirynt tajnych krużganków – przez cały czas mając po lewej stronie Kaplicę Sykstyńską. Lomelego nigdy nie przestała rozczarowywać jej wzniesiona z burych cegieł ściana. Dlaczego każda kropla ludzkiego geniuszu została wlana w to cudowne wnętrze – jego zdaniem, właściwie aż za cudowne: można było tam dostać estetycznej niestrawności – a jednocześnie żadnej uwagi nie poświęcono temu, co widziało się na zewnątrz? Kaplica nie różniła się wyglądem od zwykłego magazynu lub fabryki. A może właśnie o to chodziło? W Nim wszystkie skarby mądrości i wiedzy są ukryte4. Z zamyślenia wyrwał go O’Malley, który szedł przy jego boku. – Tak na marginesie, eminencjo, chciał z tobą zamienić słowo arcybiskup Woźniak. – To chyba raczej nie jest możliwe, prawda? Za godzinę zaczną przybywać kardynałowie. – Tak mu też powiedziałem, ale wydawał się czymś bardzo poruszony. – O co mu chodzi? – Nie chciał mi zdradzić. – Doprawdy to śmieszne! – Lomeli popatrzył na Mandorffa, szukając u niego wsparcia. – Dom Świętej Marty będzie zamknięty o szóstej. Powinien do mnie przyjść wcześniej. Teraz nie znajdę dla niego czasu. – Mówiąc najdelikatniej, to świadczy o bezmyślności. – Przekażę mu – powiedział O’Malley.

Szli dalej, mijając przy strażniczych budkach salutujących gwardzistów szwajcarskich. Ale już po przejściu kilkunastu kroków Lomelego zaczęły dręczyć wyrzuty sumienia. Odezwał się zbyt ostro. Przemówiła przez niego pycha, okazał się nieżyczliwy. Za bardzo uwierzył w to, jaki jest ważny. Powinien pamiętać, że za parę dni konklawe dobiegnie końca i nim też przestaną się interesować. Nikt nie będzie musiał udawać, że ciekawią go jego opowieści o baldachimach i grubych papieżach. Wtedy zrozumie, jak czuł się Woźniak, który w jednej chwili stracił nie tylko swojego ukochanego Ojca Świętego, ale też swoje stanowisko, dom i perspektywy na przyszłość. „Wybacz mi, Boże”. – Właściwie to było z mojej strony niegrzeczne – powiedział. – Biedaczysko martwi się o swoją przyszłość. Przekaż mu, że kiedy powitam przybywających kardynałów w Domu Świętej Marty, spróbuję znaleźć dla niego potem kilka minut. – Tak, eminencjo – odrzekł O’Malley i to zanotował. *** Zanim przed ponad dwudziestu laty wybudowano Dom Świętej Marty, kardynałowie elektorzy mieszkali podczas konklawe w Pałacu Apostolskim. Wszechwładny arcybiskup Genui, kardynał Siri, weteran czterech konklawe i człowiek, który w latach sześćdziesiątych dwudziestego wieku wyświęcił Lomelego na księdza, narzekał, że czuł się tam żywcem pogrzebany. Łóżka wciśnięto w piętnastowieczne gabinety i sale recepcyjne, zawieszając między nimi zasłony, by zapewnić elementarną prywatność. Kardynałowie myli się w miednicach, do których nalewało się wodę z dzbanków; sanitariatami były nocniki. To Jan Paweł II zdecydował, że u progu dwudziestego pierwszego wieku nie można już dłużej tolerować takiej przaśnej staroświecczyzny, i za sumę dwudziestu milionów dolarów zlecił budowę Domu Świętej Marty w południowo-zachodnim rogu Watykanu. Budynek przypominał Lomelemu sowiecki blok mieszkalny: sześciopiętrowy szary kamienny prostokąt. Składał się z dwóch części i krótkiego centralnego łącznika. Na opublikowanym tego ranka w gazetach zdjęciu lotniczym przypominał wydłużoną literę H, z północnym blokiem A wychodzącym na Piazza Santa Marta i południowym blokiem B – na mur dzielący Watykan od Rzymu. Miał sto dwadzieścia osiem sypialni z łazienkami i był prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia Świętego Wincentego à Paulo. W przerwach między konklawe – czyli przez zdecydowaną większość czasu – służył jako hotel dla odwiedzających Watykan prałatów i miej-

sce zakwaterowania niektórych pracujących w Kurii księży. Ostatni z nich opuścili swoje pokoje tego ranka i zostali przeniesieni do Domus Romana Sacerdotalis przy Via della Traspontina, pół kilometra od Watykanu. Kiedy kardynał Lomeli po swojej wizycie w Kaplicy Sykstyńskiej wchodził do Domu Świętej Marty, opustoszałe wnętrza sprawiały nieco upiorne wrażenie. Przeszedł przez wykrywacz metalu, który ustawiono w holu, i odebrał klucz od siostry w recepcji. Pokoje zostały przydzielone w poprzednim tygodniu drogą losowania. Ten, który przypadł Lomelemu, mieścił się w bloku A, na drugim piętrze. W drodze do niego musiał minąć apartament zmarłego papieża. Zgodnie z watykańskimi prawami zapieczętowano go rankiem po jego śmierci i Lomelemu, którego grzesznym nałogiem była lektura kryminałów, w niepokojący sposób przypominał jedno z miejsc zbrodni, o jakich często czytał. Między drzwiami a framugą biegła krzyżująca się kilkakrotnie czerwona wstążka, przymocowana do nich woskowymi pieczęciami kardynała kamerlinga. W progu stał duży wazon pełen świeżo ściętych białych lilii, z których unosił się mdlący zapach. Na stolikach po obu stronach migotały w chłodnym przeciągu dwa tuziny świec wotywnych osadzonych w czerwonych szklanych podstawkach. Podest schodów, na którym kłębił się kiedyś tłum ludzi antyszambrujących przed faktyczną siedzibą rządu Kościoła, teraz był pusty. Lomeli ukląkł i wyjął różaniec. Próbował się pomodlić, ale myślami wciąż wracał do ostatniej rozmowy z Ojcem Świętym. – Znałeś moje problemy – zwrócił się do zamkniętych drzwi – a mimo to nie przyjąłeś mojej rezygnacji. Dobrze. Rozumiem. Na pewno miałeś swoje powody. Teraz daj mi przynajmniej siłę i mądrość, bym przetrwał tę próbę. Usłyszał, jak z tyłu za nim winda zatrzymuje się i otwiera, ale kiedy obejrzał się przez ramię, nikogo tam nie było. Drzwi zamknęły się i kabina pojechała do góry. Lomeli schował różaniec i dźwignął się z klęczek. Jego pokój był w połowie korytarza, po prawej stronie. Otworzył go, wymacał w mroku kontakt na ścianie i zapalił światło. Z przykrością przekonał się, że nie ma tu saloniku, jest wyłącznie sypialnia, z prostymi białymi ścianami, wypastowaną drewnianą podłogą i żelaznym łóżkiem. Po chwili jednak uznał, że może to i lepiej. W Pałacu Świętego Oficjum miał czterystumetrowy apartament, do którego bez trudu można by wstawić fortepian. Dobrze mu zrobi powrót do prostoty. Otworzył okno i próbował rozewrzeć okiennice, zapominając, że tak jak wszędzie indziej w budynku, zamknięto je na głucho. Zabrano wszystkie telewizory i odbiorniki radiowe. Na czas wyborów kardynałowie mieli zostać całkowicie odcięci od świata, żeby nikt i nic nie zakłócało ich medytacji. Za-

stanawiał się, jaki widok miałby z okna, gdyby zdołał otworzyć okiennice. Na Bazylikę Świętego Piotra czy na miasto? Stracił już orientację. Zajrzał do szafy i z zadowoleniem odkrył, że jego zaradny kapelan, ojciec Zanetti, przyniósł walizkę z apartamentu i nawet ją za niego rozpakował. Strój chórowy wisiał na pałąku, czerwony biret leżał na najwyższej półce, bielizna w szufladach. Policzył skarpetki i uśmiechnął się. Zapas na cały tydzień. Zanetti był pesymistą. W malutkiej łazience zobaczył swoją szczoteczkę do zębów, pędzel i maszynkę do golenia, a także opakowanie tabletek nasennych. Na biurku leżał brewiarz, Biblia, oprawiony egzemplarz Universi Dominici Gregis, konstytucji określającej zasady, według których wybierało się papieża, oraz o wiele grubsza, przygotowana przez O’Malleya teczka zawierająca informacje na temat każdego uprawnionego do głosowania kardynała, a także jego fotografię. A obok skórzana teczka ze szkicem homilii, którą miał wygłosić nazajutrz podczas transmitowanej na cały świat mszy w Bazylice Świętego Piotra. Sam ten widok wystarczył, by poczuł skurcz żołądka i musiał pójść do toalety. Później usiadł na skraju łóżka, z pochyloną głową. Próbował sobie wmówić, że przeświadczenie o własnej niedoskonałości świadczy po prostu o stosownej pokorze. Był kardynałem biskupem Ostii. Wcześniej kardynałem księdzem kościoła San Marcello al Corso w Rzymie. Jeszcze wcześniej tytularnym arcybiskupem Akwilei. Zajmując wszystkie te stanowiska, choć były tylko nominalne, odgrywał aktywną rolę: wygłaszał kazania, odprawiał msze i słuchał spowiedzi. Ale można być najdostojniejszym księciem Kościoła powszechnego i mimo to nie posiadać najbardziej podstawowych talentów prostego wiejskiego księdza. Gdyby tylko spędził rok czy dwa w zwykłej parafii! Zamiast tego od czasu otrzymania święceń jego ścieżka kapłańskiej posługi – najpierw jako profesora prawa kanonicznego, potem jako dyplomaty i na koniec krótko jako sekretarza stanu – w większym stopniu oddalała go od Boga, niż do Niego przybliżała. Im wyżej się wspinał, tym wyższe wydawało się niebo. A teraz, ze wszystkich niegodnych stworzeń, to właśnie jemu przypadło pokierować braćmi kardynałami w wyborze człowieka, który miał otrzymać Klucze Świętego Piotra. Servus fidelis. Wierny sługa. Taki napis widniał na jego godle. Prozaiczne motto dla prozaicznej osoby. Dla „zarządcy”. Po chwili wszedł do łazienki i nalał sobie szklankę wody. No dobrze, pomyślał. Będę zarządzał. ***

Drzwi do Domu Świętej Marty miały zostać zamknięte o szóstej. Później nikt nie zostanie tam już wpuszczony. „Postarajcie się przybyć wcześnie, Wasze Eminencje – poprosił Lomeli kardynałów na ostatniej kongregacji – i pamiętajcie, proszę, że kiedy już się zameldujecie, zabroniona będzie wszelka komunikacja ze światem zewnętrznym. Wszystkie komórki i komputery należy oddać w recepcji. Będziecie musieli przejść przez wykrywacz metalu dla sprawdzenia, czy o tym nie zapomnieliście. Rejestracja przebiegnie o wiele szybciej, jeśli zostawicie je po prostu w domu”. Za pięć trzecia, w zarzuconym na sutannę zimowym palcie, stanął przed drzwiami w otoczeniu swoich urzędników. Ponownie towarzyszyli mu sekretarz kolegium, monsinior O’Malley, i Mistrz Papieskich Ceremonii Liturgicznych, arcybiskup Wilhelm Mandorff, a także jego czterej asystenci: dwaj mistrzowie ceremonii, biskup i ksiądz, oraz dwaj przydzieleni do papieskiej zakrystii mnisi z Zakonu Świętego Augustyna. Zezwolono mu także korzystać z usług jego kapelana, młodego ojca Zanettiego. Te wszystkie osoby plus dwaj lekarze pozostający w pogotowiu, gdyby potrzebna była pomoc medyczna, stanowili cały zespół, który miał nadzorować wybory najpotężniejszego duchowego przywódcy na świecie. Robiło się zimno. Kilkaset metrów nad ziemią, na ciemniejącym listopadowym niebie, unosił się niewidoczny, ale krążący gdzieś blisko helikopter. Brzęczenie jego wirnika dochodziło falami, wzmagając się i cichnąc w zależności od kierunku wiatru. Lomeli omiótł wzrokiem chmury, próbując go zlokalizować. Należał pewnie do jakiejś stacji telewizyjnej i miał z góry sfilmować wjeżdżających przez zewnętrzną bramę kardynałów; a może wchodził w skład sił ochrony. O przedsięwziętych środkach bezpieczeństwa poinformował go włoski minister spraw wewnętrznych, młody ekonomista ze znanej katolickiej rodziny, który nigdy nie zajmował się niczym poza polityką i któremu trzęsły się ręce, gdy przeglądał swoje notatki. Zdaniem ministra istniało poważne i bezpośrednie zagrożenie terrorystyczne. Na dachach budynków otaczających Watykan rozlokowano snajperów i pociski ziemia–powietrze. Sąsiednie ulice miało otwarcie patrolować, dając pokaz siły, pięć tysięcy umundurowanych policjantów i żołnierzy, a setki funkcjonariuszy po cywilnemu wmieszają się w tłum. Pod koniec spotkania minister poprosił Lomelego o błogosławieństwo. Przez warkot helikoptera przebijały się czasami dalekie odgłosy protestów: tysiące głosów skandujących w rytmie nadawanym przez klaksony, bębny i gwizdki. Lomeli próbował dosłyszeć, przeciwko czemu protestują. Bez skutku. Zwolennicy małżeństw gejowskich i przeciwnicy ślubów cywilnych, zwolennicy rozwodów i wspólnoty rodzin katolickich; kobiety domagające się prawa do kapłaństwa i kobiety domagające się prawa do aborcji

i antykoncepcji, muzułmanie i antymuzułmanie, imigranci i antyimigranci… wszyscy połączyli się w jednej niedającej się rozróżnić kakofonii gniewu. Gdzieś zawyły syreny policyjne, najpierw jedna, a potem druga i trzecia, jakby się nawoływały. Jesteśmy na arce, pomyślał, otoczeni przez wzburzone morze niezgody. Po drugiej stronie placu, w najbliższym rogu bazyliki, kurant wydzwonił szybko cztery kwadranse, a potem wielki dzwon świętego Piotra wybił trzecią. Zaniepokojeni ochroniarze w krótkich czarnych kurtkach stąpali sztywno i obracali głowami niczym wrony. Kilka minut później pojawili się pierwsi kardynałowie. Ubrani w obwiązane czerwonymi jedwabnymi szarfami czarne sutanny z czerwoną lamówką, na głowach mieli czerwone piuski. Szli pod górę od strony Pałacu Świętego Oficjum. Towarzyszył im, uzbrojony w halabardę, gwardzista szwajcarski w hełmie z piórami. Gdyby nie terkoczące po bruku walizki na kółkach, scena mogłaby się równie dobrze rozgrywać w szesnastym wieku. Prałaci podeszli bliżej. Lomeli skulił ramiona. Rozpoznał dwóch ze swojej ściągawki. Po lewej był Brazylijczyk, kardynał Sá, arcybiskup São Salvador de Bahia (wiek 60 lat, teolog wyzwolenia, ma szanse zostać papieżem, ale nie tym razem), po prawej sędziwy Chilijczyk, kardynał Contreras, emerytowany arcybiskup Santiago (wiek 77 lat, arcykonserwatywny, niegdysiejszy spowiednik generała Augusta Pinocheta). Między nimi szedł niski, dostojny mężczyzna, którego Lomeli nie od razu rozpoznał: kardynał Hierra, arcybiskup Mexico City, o którym nie wiedział nic poza tym, jak się nazywa. Domyślił się, że jedli razem lunch, próbując zapewne uzgodnić wspólnego kandydata. Ogółem było dziewiętnastu latynoskich kardynałów elektorów i gdyby głosowali jednakowo, stanowiliby poważną siłę. Ale wystarczyło popatrzeć na mowę ciała Brazylijczyka i Chilijczyka, którzy nie chcieli nawet na siebie spojrzeć, by zdać sobie sprawę, że tego rodzaju wspólny front jest niemożliwy. Prawdopodobnie spierali się nawet o to, w jakiej spotkać się restauracji. – Witajcie, moi bracia – powiedział, rozpościerając ramiona. Meksykański arcybiskup, mieszając hiszpański z włoskim, zaczął natychmiast skarżyć się na to, co mu się przytrafiło, gdy jechał przez Rzym – pokazał rękaw: ciemna tkanina nosiła ślady śliny – i jak potraktowano go, gdy wchodził na teren Watykanu: w domyśle, niewiele lepiej. Kazano im okazać paszporty, poddać się rewizji osobistej, otworzyć bagaże do inspekcji. – Czyżbyśmy byli zwykłymi kryminalistami, dziekanie? Lomeli ujął gestykulującą rękę arcybiskupa w obie dłonie i mocno ją uścisnął. – Mam nadzieję, eminencjo, że zjadłeś przynajmniej dobry lunch… przez jakiś czas może nie będzie ci to dane… i przykro mi, jeśli uznałeś takie trak-

towanie za poniżające. Ale musimy robić, co w naszej mocy, by to konklawe było bezpieczne, i obawiam się, że pewne niewygody są ceną, którą wszyscy zapłacimy. Ojciec Zanetti odprowadzi cię do recepcji. Nadal trzymając jego rękę, pchnął łagodnie Hierrę w stronę wejścia do Domu Świętej Marty, po czym go puścił. Patrząc, jak odchodzą, O’Malley odhaczył ich nazwiska na liście i podniósł brwi, za co Lomeli tak spiorunował go wzrokiem, że rumiane policzki wielebnego jeszcze bardziej się zaczerwieniły. Lubił poczucie humoru Irlandczyka, ale nie godził się na żarty z kardynałów. Tymczasem zbliżało się do nich kolejne trio. Amerykanie, pomyślał Lomeli, oni zawsze trzymają się razem: dopóki im tego nie zakazał, urządzali nawet codzienne konferencje prasowe. Domyślał się, że zamówili wspólnie taksówkę z Villa Stritch, gdzie zatrzymywali się amerykańscy duchowni. Rozpoznał arcybiskupa Bostonu, Willarda Fitzgeralda (wiek 68 lat, skupiony na obowiązkach duszpasterskich, nadal sprzątający bałagan po skandalu pedofilskim, dobrze radzący sobie z mediami), jezuitę Maria Santosa, arcybiskupa archidiecezji Galveston-Houston (70 lat, przewodniczący Amerykańskiej Konferencji Biskupów Katolickich, ostrożny reformator) i Paula Krasinskiego (79 lat, emerytowany arcybiskup Chicago, emerytowany prefekt Sygnatury Apostolskiej, tradycjonalista, mocno popierający Legion Chrystusa). Podobnie jak Latynosi, północni Amerykanie dysponowali dziewiętnastoma głosami i zgadzano się na ogół, że w większości będą głosowali na Tremblaya, emerytowanego arcybiskupa Quebecu. Nie mógł on jednak liczyć na Krasinskiego – chicagijczyk poparł już Tedesca, czyniąc to w sposób świadomie obraźliwy dla zmarłego papieża: „Potrzebny nam jest Ojciec Święty, który sprowadzi Kościół na właściwą drogę po długim okresie błądzenia”. Szedł, podpierając się dwiema laskami, i pomachał jedną z nich Lomelemu. Gwardzista szwajcarski niósł za nim wielką skórzaną walizkę. – Dobry wieczór, dziekanie. – Krasinski nie posiadał się z radości, że znów jest w Rzymie. – Założę się, że nie spodziewałeś się mnie jeszcze zobaczyć! Krasinski był najstarszym uczestnikiem konklawe: za miesiąc miał skończyć osiemdziesiątkę i statutowo straci wtedy prawo głosu. Miał poza tym chorobę Parkinsona i do ostatniej chwili nie było wiadomo, czy stan zdrowia pozwoli mu na podróż. No cóż, pomyślał Lomeli, udało mu się jednak dotrzeć i nic się na to nie poradzi. – Wprost przeciwnie, nie ośmielilibyśmy się zacząć konklawe bez Waszej Eminencji. Krasinski zerknął na Dom Świętej Marty. – No dobrze! Gdzie mnie zakwaterowałeś?

– Udało się załatwić dla Waszej Eminencji apartament na parterze. – Apartament! To bardzo przyzwoicie z twojej strony, dziekanie. Pokoje były, zdaje się, przydzielane drogą losowania? Lomeli nachylił się do ucha Krasinskiego. – Odpowiednio ustawiłem losowanie – mruknął. – Ha! – Krasinski stuknął w bruk jedną ze swoich lasek. – Nie zdziwiłbym się, gdybyście wy, Włosi, ustawili również głosowanie! – oznajmił i pokuśtykał dalej. Jego towarzysze trzymali się od niego w pewnej odległości, jakby kazano im zabrać na wesele sędziwego krewnego, za którego zachowanie nie mogli ręczyć. Santos wzruszył ramionami. – Obawiam się, że stary Paul nigdy się nie zmieni. – Och, nie przejmujcie się nim. Od lat się ze sobą droczymy. To dziwne, ale Lomeli traktował starego choleryka niemal z nostalgią. Obaj niejedno już przeżyli. To miały być ich trzecie wybory papieża. Tylko garstka mogła to o sobie powiedzieć. Większość nowo przybyłych nigdy jeszcze nie uczestniczyła w konklawe; i jeśli wybierze się stosunkowo młodego papieża, większość nigdy nie weźmie w nim ponownie udziału. Tworzyli historię i kiedy szli w to popołudnie pod górę, z walizkami, czasami pojedynczo, lecz na ogół w trzy- lub czteroosobowych grupkach, Lomeli zwrócił uwagę, jak wielu było wyraźnie przejętych tym faktem, nawet ci, którzy udawali nonszalancję. Cóż za nadzwyczajną mieszankę ras reprezentowali – jak mocnym dowodem na uniwersalność Kościoła był fakt, że ludzi, którzy urodzili się tak odmienni, połączyła wiara w Boga! Z Kościołów wschodnich, maronickiego i koptyjskiego, przybyli patriarchowie Libanu, Antiochii i Aleksandrii; z Indii metropolici Thiruvananthapuram i Ernakulam-Angamaly, a także arcybiskup Ranchi, Saverio Xalxo, którego nazwisko Lomeli z satysfakcją wymówił prawidłowo: – Witaj na konklawe, kardynale Khal-Ko… Z Dalekiego Wschodu przyjechało co najmniej trzynastu azjatyckich arcybiskupów – z Dżakarty i Cebu, Bangkoku i Manili, Seulu i Tokio, Ho Chi Minh City i Hongkongu… Z Afryki kolejna trzynastka – z Maputo, Kampali, Dar es-Salaam, Chartumu, Addis Abeby… Lomeli był przekonany, że Afrykanie będą głosowali jednym blokiem za kardynałem Adeyemim. Zauważył wcześniej Nigeryjczyka zmierzającego przez plac w stronę Pałacu Świętego Oficjum. Kilka minut później wrócił on z grupą afrykańskich kardynałów; prawdopodobnie spotkał się z nimi przy bramie. Idąc, pokazywał gestem gospodarza to ten, to tamten budynek. Przyprowadził całą grupę do Lomelego, by ten mógł ich oficjalnie powitać, i dziekana uderzyło, z jak wielkim sza-

cunkiem odnosili się do Adeyemiego nawet siwowłosi starcy, tacy jak kardynał Zucula z Mozambiku i Kenijczyk Mwangale, którzy bywali w Watykanie o wiele wcześniej od niego. Żeby wygrać, Adeyemi musiał jednak zdobyć poparcie poza Afryką i Trzecim Światem, a to mogło okazać się trudne. W Afryce mógł zdobywać głosy, tak jak to często czynił, atakując „szatana globalnego kapitalizmu” i „ohydę homoseksualizmu”, ale wówczas tracił je w Ameryce i Europie. A na konklawe nadal dominowali Europejczycy – było ich razem sześćdziesięciu czterech. To byli ludzie, których Lomeli znał najlepiej. Niektórzy, jak Ugo de Luca, arcybiskup Genui, z którym studiował w seminarium diecezjalnym, byli jego przyjaciółmi od pół wieku. Innych spotykał na konferencjach od ponad trzydziestu lat. Ramię w ramię szli pod górę dwaj wielcy liberalni teologowie zachodniej Europy, niegdyś wyrzuceni poza nawias, ale ostatnio, w geście przekory, mianowani przez Ojca Świętego kardynałami: Belg, kardynał Vandroogenbroek (68 lat, były profesor teologii na Katolickim Uniwersytecie Lowańskim, zwolennik przyznawania kobietom stanowisk w Kurii, bez szans na wygraną), oraz Niemiec, kardynał Löwenstein (77 lat, emerytowany arcybiskup Rottenburga-Stuttgartu, w 1997 roku oskarżony przez Kongregację Nauki Wiary o herezję). Patriarcha Lizbony, Rui Brandão D’Cruz, pojawił się, paląc cygaro, i przystanął w progu Domu Świętej Marty, nie chcąc go zgasić. Arcybiskup Pragi, Jan Jandaček, idąc przez plac, nadal kulał w rezultacie tortur, których doznał z rąk czeskiej tajnej policji, kiedy w latach sześćdziesiątych jako młody ksiądz działał w podziemiu. Był tam również emerytowany arcybiskup Palermo, Calogero Scozzazi, przeciwko któremu trzy razy wszczynano śledztwo w sprawie prania brudnych pieniędzy, ale nigdy nie został skazany, i arcybiskup Rygi, Gatis Brotzkus, którego rodzina przeszła na katolicyzm po wojnie i którego matkę Żydówkę zamordowali naziści. Był Francuz, Jean-Baptiste Courtemarche, arcybiskup Bordeaux, którego nagrano potajemnie, gdy twierdził, że Holocaust nigdy nie miał miejsca, i ekskomunikowano niegdyś jako stronnika heretyka Marcela François Lefebvre’a. Był Hiszpan, arcybiskup Toledo, Modesto Villanueva – pięćdziesięcioczteroletni, najmłodszy uczestnik konklawe – organizator młodzieży katolickiej, utrzymujący, że droga do Boga prowadzi przez piękno kultury… Na koniec – i mówiąc najogólniej, był to rzeczywiście koniec – pojawił się ten oddzielny, najbardziej wyrafinowany gatunek kardynałów: dwudziestu kilku członków Kurii, którzy mieszkali w Rzymie na stałe i kierowali wielkimi instytucjami Kościoła. W kolegium tworzyli w rezultacie własną grupę, zakon kardynałów diakonów. Wielu, tak jak Lomelemu, za położone zasługi przyznano apartamenty w obrębie murów Watykanu. Większość była Wło-

chami. Przejście z walizką przez Piazza Santa Marta nie było dla nich niczym szczególnym. Dlatego zasiedzieli się przy obiedzie i przybyli jako ostatni. I chociaż Lomeli witał ich tak samo serdecznie jak innych – byli w końcu jego sąsiadami – nie mógł nie zauważyć, że brakowało im tego drogocennego daru zadziwienia, jakie widział u tych, którzy zjechali się z całego świata. Choć zacni z nich byli ludzie, należeli do wewnętrznego kręgu; byli nieco zblazowani. Lomeli dostrzegał tę duchową deformację i u siebie samego i modlił się o siłę, by z nią walczyć. Zmarły papież zwykł mówić im to w twarz: „Uważajcie, moi bracia, by nie rozwinęły się w was wady dworaków wszystkich czasów: strzeżcie się grzechów pychy, intryganctwa, złośliwości i plotkarstwa”. Kiedy Bellini wyjawił mu w dniu śmierci Ojca Świętego, że papież stracił wiarę w Kościół – co było dla Lomelego rewelacją tak szokującą, że wciąż starał się wyprzeć ją z umysłu – z pewnością miał na myśli tych biurokratów. Lecz przecież to papież wszystkich ich mianował. Nikt nie kazał mu wybierać akurat tych. Na przykład prefekta Kongregacji Nauki Wiary, kardynała Sima Guttusa. Liberałowie pokładali tyle nadziei w sympatycznym arcybiskupie Florencji. Nazywali go „drugim papieżem Janem XXIII”. Ale zamiast przyznać więcej niezależności biskupom, czego domagał się, nim został członkiem Kurii, Guttuso po mianowaniu powoli okazywał się człowiekiem podobnie autorytarnym jak jego poprzednicy, co najwyżej bardziej leniwym. Ponad miarę tęgi, niczym jakaś renesansowa postać, z wielkim trudem pokonał krótki dystans między swoim olbrzymim apartamentem w Palazzo San Carlo a Domem Świętej Marty, który znajdował się tuż obok. Jego osobisty kapelan taszczył za nim trzy walizy. – Mój drogi Simo, czyżbyś próbował przeszmuglować swojego osobistego kucharza? – zapytał Lomeli, mierząc je wzrokiem. – Cóż, dziekanie, człowiek nigdy nie wie, kiedy będzie mógł wrócić do domu, prawda? – Guttuso złapał dłoń Lomelego w swoje tłuste łapy. – A nawet, jeśli już o tym mowa, czy w ogóle wróci do domu. – To zdanie zawisło w powietrzu na kilka sekund i Lomeli pomyślał: „Dobry Boże, on naprawdę sądzi, że może zostać wybrany!”. I wtedy Guttuso mrugnął porozumiewawczo. – Ach, Lomeli! Co za mina! Nie martw się, tylko żartowałem. Jestem człowiekiem, który zna swoje możliwości. W przeciwieństwie do niektórych naszych kolegów… Ucałował Lomelego w oba policzki i potoczył się dalej. Dziekan patrzył, jak zatrzymuje się w progu, by złapać oddech, a potem znika wewnątrz Domu Świętej Marty. Domyślał się, że Guttuso miał szczęście, że Ojciec Święty zmarł wtedy, kiedy zmarł. Za kilka miesięcy z pewnością zostałby poproszony o rezygna-

cję. „Chcę Kościoła, który jest biedny – skarżył się niejednokrotnie papież przy Lomelim. – Guttuso to poczciwa dusza, ale zapomniał, skąd pochodzi. Jeśli chcesz być doskonały… idź, sprzedaj, co masz, i rozdaj biednym, a będziesz miał skarb w niebie. Potem przyjdź i chodź za Mną”5, cytował świętego Marka. Lomeli oceniał, że Ojciec Święty zamierzał zwolnić prawie połowę swoich mianowańców. Na przykład Billa Rudgarda, który stawił się zaraz po Guttusie: choć pochodził z Nowego Jorku i wyglądał jak bankier z Wall Street, kompletnie nie radził sobie z finansami swojego urzędu, Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych („Między nami mówiąc, nigdy nie powinienem powierzać tej roboty Amerykaninowi. Oni są tacy niewinni; nie mają pojęcia, jak wygląda korupcja. Wiesz, że stawka za beatyfikację wynosi podobno siedemset pięćdziesiąt tysięcy euro? Jedynym cudem jest to, że ktoś chce tyle zapłacić…”). Jeśli chodzi o następną osobę, która zmierzała do Domu Świętej Marty, kardynała Tutina, prefekta Kongregacji do spraw Biskupów, to z pewnością straciłby urząd po Nowym Roku. Prasa ujawniła, że wydał pół miliona euro na połączenie dwóch apartamentów, by zakwaterować u siebie trzy zakonnice i kapelana, którzy jego zdaniem powinni mu usługiwać. Został tak mocno przeczołgany przez media, że wyglądał jak ofiara fizycznej napaści. Do gazet wyciekły jego prywatne e-maile. Tutino obsesyjnie szukał tego, kto je ujawnił. Przemknął ukradkiem przez plac, zerkając przez ramię i nie patrząc Lomelemu w oczy. Następnie, po najbardziej zdawkowym powitaniu, wślizgnął się do Domu Świętej Marty, ostentacyjnie niosąc swoje rzeczy w taniej plastikowej torbie. *** O godzinie piątej zaczęło się ściemniać. W miarę jak słońce chyliło się ku zachodowi, robiło się coraz zimniej. Lomeli zapytał, ilu kardynałów się jeszcze nie pojawiło. O’Malley zerknął na swoją listę. – Czternastu, eminencjo. – A zatem sto trzy nasze owieczki bezpiecznie trafiły do zagrody przed zmierzchem – stwierdził Lomeli. – Czy mógłbyś być tak dobry i przynieść mi szalik, Rocco? – zwrócił się do swojego kapelana. Helikopter odleciał, ale wciąż słychać było ostatnich demonstrantów. Bębny waliły miarowo i rytmicznie. – Ciekawe, gdzie się podział kardynał Tedesco – mruknął. – Może nie przyjdzie – rzucił O’Malley.

– Raczej bym na to nie liczył. Och, wybacz. To nie było zbyt miłe. Nie mógł przecież upominać sekretarza kolegium za brak szacunku, jeśli sam go nie okazywał. Musiał zapamiętać, by wyspowiadać się z tego grzechu. Ojciec Zanetti wrócił z jego szalikiem i w tej samej chwili pojawił się kardynał Tremblay, podążający samotnie od strony Pałacu Apostolskiego. Na ramieniu trzymał zawinięty w celofan z pralni strój chórowy, w prawej ręce sportową torbę Nike’a. Taki wizerunek prezentował od dnia pogrzebu Ojca Świętego: wizerunek papieża na współczesne czasy – bezpretensjonalnego, bezpośredniego i dostępnego – choć ani jeden włos we wspaniałej siwej czuprynie pod czerwoną piuską nigdy nie znalazł się na niewłaściwym miejscu. Lomeli spodziewał się, że po kilku dniach kandydatura Kanadyjczyka przestanie być aktualna. Ale Tremblay wiedział, jak podtrzymywać zainteresowanie mediów. Jako kamerling odpowiadał za codzienne funkcjonowanie Kościoła do czasu wyboru nowego Ojca Świętego. Niewiele było do zrobienia, lecz on i tak zwoływał codziennie spotkania kardynałów w Auli Pawła VI, a potem urządzał konferencje prasowe, i wkrótce w prasie pojawiły się artykuły, w których powołując się na „źródła watykańskie”, pisano, jak wielkie wrażenie na kolegach wywarły jego zdolności przywódcze. Dysponował również innymi, bardziej konkretnymi, sposobami szukania poparcia. To do niego, jako do prefekta Kongregacji Ewangelizacji Narodów, zgłaszali się kardynałowie z krajów rozwijających się, zwłaszcza tych biedniejszych, po fundusze nie tylko na działalność misjonarską, lecz także na wydatki, które ponosili w Rzymie między pogrzebem papieża a konklawe. Trudno było nie patrzeć na niego z podziwem. Skoro ktoś miał tak silne poczucie posłannictwa, może rzeczywiście został wybrany? Może otrzymał znak, którego inni nie zobaczyli? Lomeli z pewnością go nie zobaczył. – Witaj, Joe. – Witaj, Jacopo – odrzekł Tremblay, z przepraszającym uśmiechem unosząc ręce, by pokazać, że nie może mu podać dłoni. Jeśli wygra, obiecał sobie w duchu Lomeli, gdy Kanadyjczyk go minął, nazajutrz rano nie będzie mnie w Rzymie. Zawiązał na szyi czarny wełniany szalik, wcisnął dłonie w kieszenie palta i zatupał o bruk. – Możemy zaczekać w holu, Wasza Eminencjo – powiedział Zanetti. – Nie, wolę odetchnąć świeżym powietrzem, póki mogę. Kardynał Bellini pojawił się dopiero o wpół do szóstej. Lomeli dostrzegł jego wysoką szczupłą postać wyłaniającą się z mroku przy skraju placu. Jedną ręką ciągnął za sobą walizkę, w drugiej trzymał teczkę, do tego stopnia wypchaną książkami i papierami, że nie udało jej się porządnie zamknąć.

Głowę miał pochyloną w zamyśleniu. Wszyscy zgadzali się, że to Bellini zastąpi zmarłego papieża na tronie świętego Piotra. Lomelego ciekawiło, jakie myśli budzi w nim ta perspektywa. Był zdecydowanie zbyt wyniosły, by zniżać się do intryg i plotek. Krytyczne uwagi papieża wobec Kurii nie odnosiły się do niego. Jako sekretarz stanu pracował tak ciężko, że przydzielono mu drugą zmianę asystentów, którzy zaczynali dyżur wieczorem i siedzieli z nim aż do rana. Bardziej niż którykolwiek inny członek kolegium posiadał kwalifikacje fizyczne i umysłowe niezbędne, by pełnić godność papieża. I był człowiekiem modlitwy. Lomeli postanowił, że będzie na niego głosował, lecz wolał mu o tym nie mówić, a Bellini miał zbyt wiele delikatności, by go o to zapytać. Były sekretarz stanu szedł tak pogrążony w myślach, że mógł minąć powitalną grupkę, w ogóle jej nie zauważając. W ostatniej chwili przypomniał sobie jednak, gdzie się znajduje, podniósł wzrok i życzył wszystkim miłego wieczoru. Jego twarz wydawała się bardziej blada i pociągła niż zwykle. – Czy jestem ostatni? – Niezupełnie. Jak się czujesz, Aldo? – Och, naprawdę paskudnie! – Bellini spróbował przywołać na twarz uśmiech i odciągnął Lomelego na bok. – Czytałeś chyba dzisiejsze gazety… Jak inaczej mogę się czuć? Dwa razy medytowałem nad Ćwiczeniami duchownymi świętego Ignacego tylko po to, by nie tracić kontaktu z rzeczywistością. – Owszem, widziałem gazety i jeśli chcesz mojej rady, najroztropniej będzie zignorować wszystkich tych samozwańczych „ekspertów”. Zostaw to Bogu, przyjacielu. Jeśli taka jest Jego wola, tak będzie. Jeśli nie, to nie. – Ale ja nie jestem tylko bezwolnym narzędziem Boga, Jacopo. Mam coś do powiedzenia w tej kwestii. Dał nam przecież wolną wolę. – Bellini ściszył głos, żeby nie usłyszeli go inni. – Nie jest tak, że tego pragnę, rozumiesz? Nikt zdrowy na umyśle nie może pragnąć papiestwa. – Niektórzy z naszych kolegów go pragną. – W takim razie są głupcami albo jeszcze gorzej. Obaj widzieliśmy, co ono uczyniło z Ojcem Świętym. To Golgota. – Tak czy inaczej, powinieneś się przygotować. Sądząc po tym, jak rozwija się sytuacja, może to spaść na twoje barki. – A jeśli tego nie chcę? Jeśli w głębi serca wiem, że nie jestem godzien? – Nonsens. Jesteś bardziej godzien niż którykolwiek z nas. – Nie. – W takim razie powinieneś powiedzieć swoim stronnikom, żeby na ciebie nie głosowali. Przekazać ten kielich komu innemu. Na twarzy Belliniego odbiło się udręczenie.

– I pozwolić, by przypadł w udziale jemu? – Wskazał maszerującą w ich stronę przysadzistą, korpulentną, prawie kwadratową postać, tym bardziej komiczną, że towarzyszył jej wysoki gwardzista w hełmie z piórami. – On nie ma żadnych wątpliwości. Jest gotów zaprzepaścić cały postęp, cofnąć wszystko to, czego dokonaliśmy w ciągu ostatnich sześćdziesięciu lat. Jak mam być w zgodzie z samym sobą, jeśli nie spróbuję go powstrzymać? – Nie czekał już na odpowiedź, tylko wszedł do Domu Świętej Marty, zostawiając Lomelego, by samotnie stawił czoło patriarsze Wenecji. Lomeli nie widział w życiu nikogo, kto tak mało wyglądałby na duchownego. Gdyby pokazać fotografię kardynała Goffreda Tedesca komuś, kto go nie znał, powiedziałby, że to chyba emerytowany rzeźnik albo kierowca autobusu. Tedesco pochodził ze wsi, z regionu Basilicata, na samym południu Włoch, i był najmłodszy z dwanaściorga potomstwa – dziecko wielkiej rodziny, która była niegdyś we Włoszech bardzo popularna, lecz po drugiej wojnie światowej prawie zanikła. W młodości złamał nos, który był perkaty i lekko skrzywiony. Włosy miał za długie, z niedbale zrobionym przedziałkiem. Nie golił się zbyt dokładnie. O zmierzchu przypominał Lomelemu postać z innego stulecia: być może Gioachina Rossiniego. Ale tylko udawał wieśniaka. Miał dwa doktoraty z teologii, mówił płynnie w pięciu językach i był protegowanym Ratzingera w Kongregacji Nauki Wiary, gdzie dał się poznać jako wierny żołnierz Pancernego Kardynała. Po pogrzebie papieża trzymał się z daleka od Rzymu, tłumacząc się ciężkim przeziębieniem. Nikt oczywiście w to nie wierzył. Tedesco nie potrzebował więcej rozgłosu, a nieobecność przydała mu tajemniczości. – Przepraszam, dziekanie. Mój pociąg miał opóźnienie w Wenecji. – Dobrze się czujesz? – Och, całkiem nieźle… Chociaż czy ktoś może się dobrze czuć w naszym wieku? – Brakowało nam ciebie, Goffredo. – Nie wątpię. – Tedesco roześmiał się. – Niestety, nic na to nie mogłem poradzić. Ale moi przyjaciele o wszystkim mnie informowali. Do zobaczenia później, dziekanie. Nie, nie, mój drogi – powiedział do gwardzisty – oddaj mi to. – I do samego końca będąc człowiekiem z ludu, uparł się, by samemu zatargać do środka swoją walizkę.

3 Rewelacje

Z

a kwadrans szósta wtoczono pod górę siedzącego na wózku emerytowanego arcybiskupa Kijowa, Wadima Jacenkę. O’Malley odhaczył ostentacyjnie ostatnie nazwisko na liście i ogłosił, że w Domu Świętej Marty zebrało się wszystkich stu siedemnastu kardynałów. Wzruszony Lomeli pochylił z ulgą głowę i zamknął oczy. Siedmiu urzędników konklawe natychmiast poszło za jego przykładem. – Ojcze niebieski – zaczął. – Stworzycielu nieba i ziemi, wybrałeś nas na swoich przedstawicieli. Pomóż nam okryć Cię chwałą we wszystkim, co czynimy. Pobłogosław to konklawe i poprowadź je w swojej mądrości. Zbliż nas, Twoje sługi, do siebie i spraw, byśmy traktowali się wzajemnie z miłością i radością. Chwalmy Twoje imię, Ojcze, teraz i na zawsze. Amen. – Amen. Odwrócił się w stronę Domu Świętej Marty. Po zamknięciu na głucho okiennic z górnych pięter nie padał nawet jeden promyk światła. W ciemności budynek przypominał bunkier. Oświetlone było tylko wejście. Za grubym kuloodpornym szkłem księża i ochroniarze poruszali się bezgłośnie w żółtawym blasku, niczym ryby w akwarium. Lomeli był prawie przy drzwiach, gdy ktoś dotknął jego ramienia. – Eminencjo, pamiętaj, że czeka na ciebie arcybiskup Woźniak – powiedział Zanetti. – A tak, Janusz; zapomniałem o nim. Zdecydował się na to w ostatniej chwili, nieprawdaż? – Wie, że musi stąd wyjść przed szóstą. – Gdzie jest teraz? – Poprosiłem, żeby zaczekał w jednej z sal konferencyjnych na dole. Lomeli skinął głową salutującemu gwardziście, wszedł do ciepłego wnętrza budynku i ruszył w ślad za Zanettim, rozpinając po drodze palto. Po panującym na zewnątrz rześkim chłodzie zrobiło mu się nieprzyjemnie gorąco. Między marmurowymi kolumnami stali w kilku małych grupkach pogrążeni w rozmowach kardynałowie. Przechodząc, uśmiechnął się do nich. Jak brzmiały ich nazwiska? Pogarszała mu się pamięć. Kiedy był nuncju-

szem papieskim, pamiętał nazwiska wszystkich swoich kolegów dyplomatów, a także imiona ich żon i dzieci. Teraz podczas każdej rozmowy bał się kompromitacji. Przy drzwiach sali konferencyjnej, naprzeciwko kaplicy, oddał palto i szalik Zanettiemu. – Mógłbyś to zanieść do mnie na górę? – Czy mam być tu obecny, eminencjo? – Nie, sam to załatwię. – Lomeli położył dłoń na klamce. – Przypomnij mi, o której godzinie są nieszpory? – O wpół do siódmej, eminencjo. Lomeli otworzył drzwi. Arcybiskup Woźniak stał w drugim końcu pokoju, odwrócony do niego plecami. Wpatrywał się chyba w gołą ścianę. W powietrzu unosił się słaby, ale wyraźny zapach alkoholu. Lomeli musiał po raz kolejny opanować irytację. Jakby brakowało mu innych problemów! – Janusz! – Ruszył w stronę Woźniaka, chcąc go objąć, ale ku jego przerażeniu były mistrz Domu Papieskiego padł na kolana i przeżegnał się znakiem krzyża. – Wasza Eminencjo, w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Ostatni raz byłem u spowiedzi przed czterema tygodniami… Lomeli wyciągnął do niego rękę. – Janusz, Janusz, wybacz mi, ale nie mam teraz czasu wysłuchać twojej spowiedzi. Za kilka minut zamykamy drzwi i będziesz musiał wyjść. Po prostu usiądź i powiedz, co cię trapi. – Pomógł arcybiskupowi wstać, zaprowadził go do krzesła i usiadł obok. Uśmiechając się z zachętą, poklepał go po kolanie. – Mów. Pulchna twarz Woźniaka była zlana potem. Lomeli siedział dość blisko, by dostrzec, że szkła jego okularów są brudne. – Powinienem przyjść do Waszej Eminencji wcześniej. Ale obiecałem, że nic nie powiem. – Rozumiem. Uspokój się. – Ten człowiek dosłownie wypacał z siebie wódkę. Śmierdział nią. Kto wymyślił tę bajkę, że jest bezwonna? Trzęsły mu się dłonie. – Mówiąc, że obiecałeś, że nikomu o tym nie powiesz… Komu złożyłeś taką obietnicę? – Kardynałowi Tremblayowi. – Rozumiem. – Lomeli lekko się odchylił. Wysłuchując przez całe życie różnych sekretów, rozwinął w sobie instynkt do takich spraw. Prostacy zawsze uważali, że najlepiej jest wiedzieć wszystko; z jego doświadczenia wynikało, że często lepiej jest wiedzieć jak najmniej. – Zanim powiesz coś więcej, Janusz, proszę, żebyś zapytał Boga, czy powinieneś złamać obietnicę, którą złożyłeś kardynałowi Tremblayowi.

– Pytałem Go wiele razy, eminencjo, i dlatego tutaj jestem. – Woźniakowi drżały usta. – Ale jeśli sprawiam ci przez to kłopot… – Nie, nie, oczywiście, że nie. Proszę tylko, żebyś podał mi proste fakty. Mamy mało czasu. – Dobrze. – Polak wziął głęboki oddech. – Pamiętasz, że w dniu, kiedy zmarł Ojciec Święty, ostatnią osobą, która się z nim oficjalnie spotkała, o czwartej po południu, był kardynał Tremblay? – Pamiętam. – No więc na tym spotkaniu Ojciec Święty zwolnił kardynała Tremblaya ze wszystkich zajmowanych w Kościele urzędów. – Co takiego?! – Wylał go. – Dlaczego? – Za poważne uchybienia. Lomelego na chwilę zupełnie zamurowało. – Doprawdy, arcybiskupie – odezwał się w końcu – mogłeś wybrać lepszy moment, żeby przyjść i opowiadać mi takie rzeczy. Woźniak pochylił głowę. – Wiem, Wasza Eminencjo. Wybacz. – Przecież mogłeś się ze mną spotkać w dowolnej chwili w ciągu tych trzech minionych tygodni! – Nie dziwię się, że jesteś zagniewany, eminencjo. Ale dopiero kilka dni temu dotarły do mnie te plotki o kardynale Tremblayu. – Jakie plotki? – Że może zostać wybrany na papieża. Lomeli milczał dość długo, starając się opanować irytację z powodu takiej bezpośredniości. – A ty uważasz za swój obowiązek, żeby do tego nie dopuścić? – Nie wiem już, na czym polega mój obowiązek. Modliłem się i modliłem o oświecenie i ostatecznie wydaje mi się, że powinieneś poznać fakty i sam zdecydować, czy powiedzieć o tym innym kardynałom. – Ale co to za fakty, Janusz? Nie podałeś mi żadnych faktów. Czy byłeś obecny przy ich spotkaniu? – Nie, eminencjo. Ojciec Święty opowiedział mi o tym później, kiedy jedliśmy kolację. – Wyjaśnił, dlaczego zdymisjonował kardynała Tremblaya? – Nie. Stwierdził, że powody staną się wkrótce jasne. Ale był bardzo poruszony… bardzo rozgniewany. Lomeli przyjrzał się uważnie Woźniakowi. Czy mógł kłamać? Nie. Był poczciwcem wyciągniętym z małego miasta w Polsce, by w schyłkowych latach

Jana Pawła II stać się jego kapelanem i towarzyszem. Lomeli nie miał wątpliwości, że mówi prawdę. – Czy wie o tym ktoś poza tobą i kardynałem Tremblayem? – Monsinior Morales… uczestniczył w spotkaniu Ojca Świętego z kardynałem Tremblayem. Lomeli nie znał zbyt dobrze Hectora Moralesa, który był jednym z prywatnych sekretarzy papieża. Urugwajczykiem. – Posłuchaj, Janusz, czy masz całkowitą pewność, że dobrze to zrozumiałeś? Widzę, że jesteś bardzo zdenerwowany. Ale dlaczego na przykład nie napomknął o tym ani słowem wielebny Morales? Był z nami w papieskim apartamencie, kiedy zmarł Ojciec Święty. Mógł wtedy poruszyć ten temat. Albo mógł się zwierzyć jednemu z pozostałych sekretarzy. – Powiedziałeś, eminencjo, że chcesz poznać proste fakty. To są proste fakty. Analizowałem je w myślach tysiąc razy. Znalazłem Ojca Świętego martwego. Wezwałem doktora. On wezwał kardynała Tremblaya. Takie, jak wiesz, obowiązują zasady: „Pierwszym członkiem Kurii, który ma zostać oficjalnie powiadomiony w przypadku śmierci papieża, jest kamerling”. Kardynał Tremblay przybył i przejął nad wszystkim pieczę. Nie mogłem, co naturalne, się temu sprzeciwić, a poza tym byłem w stanie szoku. Lecz potem, po jakiejś godzinie, poprosił mnie na bok i zapytał, czy Ojciec Święty wydawał się czymś zaaferowany, kiedy jedliśmy kolację. Wtedy właśnie powinienem był zdobyć się na szczerość. Ale bałem się, Wasza Eminencjo. To nie są rzeczy, o których wypadałoby mi wiedzieć. Odparłem więc tylko, że sprawiał wrażenie poruszonego, ale nie wdawałem się w szczegóły. Później widziałem, jak kardynał szepcze w kącie z wielebnym Moralesem. Domyślam się, że przekonywał go, żeby nie mówił nikomu o treści spotkania. – Dlaczego tak sądzisz? – Ponieważ kiedy później próbowałem powtórzyć wielebnemu Moralesowi, co usłyszałem od papieża, zareagował bardzo stanowczo. Oświadczył, że nie było żadnej dymisji, że w ciągu ostatnich tygodni Ojciec Święty nie był sobą i że dla dobra Kościoła nie powinienem już poruszać tego tematu. Więc go nie poruszałem. Ale to nie jest w porządku, eminencjo. Bóg mówi mi, że to nie w porządku. – Nie – zgodził się Lomeli. – To nie jest w porządku. Próbował uświadomić sobie wszystkie implikacje. To oczywiście nie musiało być nic ważnego: Woźniak mógł przesadzać. Ale z drugiej strony, jeśli wybiorą Tremblaya na papieża i wyjdzie później na jaw jakiś skandal, konsekwencje dla całego Kościoła mogą być fatalne. Rozległo się głośne pukanie do drzwi. – Nie teraz! – zawołał Lomeli.

Drzwi jednak się uchyliły i do pokoju zajrzał O’Malley. Cały jego niebagatelny ciężar był wsparty, niczym u łyżwiarza, na prawej stopie; lewą ręką trzymał się futryny. – Eminencjo, arcybiskupie, bardzo mi przykro, że przeszkadzam, ale eminencja jest pilnie potrzebny. – O co znów chodzi, dobry Boże? O’Malley zerknął przelotnie na Woźniaka. – Przykro mi, eminencjo, ale wolałbym tego nie mówić. Czy mógłbyś, proszę, udać się ze mna od razu? – zapytał i cofnął się, wskazując ręką hol. Lomeli niechętnie wstał z fotela. – Musisz zostawić tę sprawę mnie – powiedział do Woźniaka. – Ale postąpiłeś słusznie. – Dziękuję. Wiedziałem, że zawsze mogę do ciebie przyjść. Czy możesz mnie pobłogosławić, eminencjo? Lomeli położył dłoń na głowie arcybiskupa. – Idź w pokoju i służ Panu. – W drzwiach jeszcze się odwrócił. – I czy byłbyś tak dobry, Janusz, i wspomniał o mnie dzisiaj w swoich modlitwach? Obawiam się, że będzie mi potrzebnych więcej próśb o wstawiennictwo aniżeli tobie. *** W ciągu kilku ostatnich minut w holu zrobiło się tłoczniej. Kardynałowie zaczęli wychodzić ze swoich pokoi, przygotowując się do mszy odprawianej w kaplicy Domu Świętej Marty. Tedesco mówił coś do grupki, która zebrała się u stóp schodów – Lomeli zobaczył go kątem oka, kiedy zmierzał razem O’Malleyem do recepcji. Przy długim drewnianym kontuarze stał gwardzista szwajcarski, trzymając pod pachą swój hełm. Towarzyszyli mu dwaj ochroniarze i arcybiskup Mandorff. W tym, jak stali, patrząc prosto przed siebie i w ogóle się nie odzywając, było coś złowieszczego i Lomeli stwierdził nagle ze stuprocentową pewnością, że musiał umrzeć jakiś kardynał. – Przepraszam za tę tajemniczość, Wasza Eminencjo, ale wolałem nic nie mówić w obecności arcybiskupa – odezwał się O’Malley. – Wiem dokładnie, co chcesz mi powiedzieć: straciliśmy jakiegoś kardynała. – Wręcz przeciwnie, dziekanie, wygląda na to, że przybył nam jeszcze jeden. Irlandczyk nerwowo zachichotał. – To ma być żart?

– Nie, eminencjo. – O’Malley spoważniał. – Mówiłem w sensie dosłownym: właśnie pojawił się kolejny kardynał. – Jak to możliwe? Czy odhaczyliśmy go na liście przez pomyłkę? – Nie, jego nazwiska nie było w ogóle na liście. Został nominowany in pectore. Lomeli miał wrażenie, jakby zderzył się z niewidzialnym murem. Na chwilę zatrzymał się pośrodku holu. – To z pewnością jakiś oszust? – Też tak pomyślałem, eminencjo. Ale arcybiskup Mandorff odbył z nim rozmowę. I jego zdaniem to nie oszust. Lomeli podszedł do Mandorffa. – Co to za historia, o której się dowiaduję? Siedzące w recepcji dwie zakonnice pochyliły się nad komputerami, udając, że nic nie słyszą. – Nazywa się Vincent Benítez, eminencjo. Jest arcybiskupem Bagdadu. – Bagdadu? Nie wiedziałem, że mamy tam arcybiskupa. To Irakijczyk? – Otóż nie! To Filipińczyk. Ojciec Święty mianował go w zeszłym roku. – Tak, chyba to sobie przypominam. Lomeli pamiętał jak przez mgłę fotografię w czasopiśmie. Przedstawiała katolickiego prałata stojącego pośród wypalonych ruin kościoła. Jest teraz naprawdę kardynałem? – Akurat eminencja powinien wiedzieć o jego wyniesieniu – powiedział Mandorff. – Ale nie wiem. Dziwi cię to? – Zakładałem, że jeśli Benítez został mianowany kardynałem, Ojciec Święty powinien zawiadomić o tym dziekana kolegium. – Niekoniecznie. Jak pamiętasz, na krótko przed śmiercią papież kompletnie zmienił przepisy prawa kanonicznego dotyczące mianowania kardynałów in pectore. Lomeli udawał, że specjalnie się tym nie przejmuje, lecz prawdę mówiąc, ta ostatnia zniewaga zabolała go bardziej niż inne. In pectore („w sercu”) było wywodzącą się z zamierzchłych czasów prerogatywą papieża, na mocy której mógł on mianować kardynała bez ujawniania jego nazwiska nawet najbliższym współpracownikom; z wyjątkiem samego mianowanego wiedział o tym tylko Bóg. W trakcie wszystkich lat spędzonych w Kurii Lomeli słyszał tylko o jednym mianowanym in pectore kardynale, którego nazwiska nie ujawniono nawet po śmierci papieża. Było to w roku 2003, podczas pontyfikatu Jana Pawła II. Po dziś dzień nikt nie dowiedział się, kim był mianowaniec – domyślano się, że to Chińczyk, który musiał pozostać anonimowy, by uniknąć prześladowań. Prawdopodobnie takie same względy bezpie-

czeństwa mogły odnosić się do najwyższego dostojnika Kościoła w Bagdadzie. Czy o to chodziło? Zdawał sobie sprawę, że Mandorff wciąż się w niego wpatruje. Niemiec pocił się obficie w ciepłym pomieszczeniu. Jego mokra łysa czaszka lśniła w świetle żyrandola. – Jestem pewien, że Ojciec Święty nie podjąłby tak ważnej decyzji, nie konsultując się przynajmniej z sekretarzem stanu – powiedział Lomeli. – Ray, czy mógłbyś poszukać kardynała Belliniego i poprosić, żeby do nas przyszedł? – Po odejściu O’Malleya zwrócił się ponownie do Mandorffa: – Sądzisz, że on naprawdę jest kardynałem? – Ma zaadresowany do diecezji bagdadzkiej list nominacyjny od zmarłego papieża, który zgodnie z życzeniem Ojca Świętego trzymali w tajemnicy. Opatrzony urzędową pieczęcią. Sam zobacz. – Mandorff pokazał Lomelemu plik dokumentów. – I na pewno jest arcybiskupem, sprawującym posługę w jednym z najniebezpieczniejszych miejsc na ziemi. Nie wyobrażam sobie, po co miałby fałszować własną nominację. Eminencja widzi jakiś powód? – Chyba nie. – Papiery wydawały się Lomelemu bez wątpienia autentyczne. Oddał je Mandorffowi. – Gdzie jest teraz? – Poprosiłem, żeby poczekał na zapleczu. Mandorff zaprowadził go do środka recepcji. Za szybą Lomeli zobaczył szczupłą pochyloną postać siedzącą na pomarańczowym plastikowym krześle, między drukarką a ryzami papieru do kopiowania. Filipińczyk był ubrany w zwykłą czarną sutannę. Siedział z gołą głową, bez piuski, z łokciami opartymi na kolanach; trzymał w dłoniach różaniec i najwyraźniej się modlił. Jego twarz zasłaniał kosmyk czarnych włosów. – Pojawił się przy wejściu w momencie, gdy zamykaliśmy drzwi – powiedział cicho Mandorff, jakby przyglądał się komuś śpiącemu. – Jego nazwiska nie było oczywiście na liście i nie jest ubrany jak kardynał, więc gwardzista posłał po mnie. Kazałem wpuścić go do środka i poczekać, dopóki go nie prześwietlimy. Mam nadzieję, że postąpiłem właściwie? – Oczywiście. Filipińczyk przesuwał w palcach paciorki różańca, głęboko pogrążony w modlitwie. Lomeli poczuł się intruzem przez sam fakt, że na niego patrzy. A jednak nie potrafił oderwać wzroku. Zazdrościł mu. Minęło sporo czasu, odkąd był w stanie skoncentrować się na tyle mocno, by całkowicie odciąć się od świata. W jego głowie ostatnio przez cały czas trwał zgiełk. Najpierw Tremblay, pomyślał, a teraz to. Ciekawe, jakie jeszcze czekały go rewelacje. – Kardynał Bellini na pewno będzie mógł wyjaśnić tę sprawę – powiedział Mandorff.

Lomeli odwrócił się i zobaczył zbliżającego się z O’Malleyem Belliniego. Na twarzy byłego sekretarza stanu malowały się konsternacja i zakłopotanie. – Wiedziałeś o tym, Aldo? – zapytał Lomeli. – Nie wiedziałem, że Ojciec Święty podjął jednak decyzję i to zrobił, nie. – Bellini wpatrywał się ze zdumieniem w siedzącego za szybą Beníteza, jakby ujrzał jakąś mityczną istotę. – A jednak tu się pojawił… – Więc papież mówił, że nosi się z takim zamiarem? – Tak, wspomniał o takiej możliwości przed kilkoma miesiącami. Mocno mu to odradzałem. Chrześcijanie doznali w tamtej części świata dość prześladowań, więc po co jeszcze bardziej rozjuszać islamskich radykałów. Kardynał w Iraku! Amerykanie będą wściekli. Jak w ogóle możemy zapewnić mu bezpieczeństwo? – Dlatego pewnie Ojciec Święty chciał zachować to w tajemnicy. – Ale ludzie przecież się dowiedzą. Wszystko wychodzi w końcu na jaw, zwłaszcza w tym miejscu… co on rozumiał lepiej niż ktokolwiek inny. – Cóż, z pewnością teraz nie pozostanie to już tajemnicą, obojętnie, co się wydarzy. – Filipińczyk za szybą w milczeniu przesuwał paciorki różańca. – Skoro potwierdzasz, że papież miał zamiar uczynić go kardynałem, logika nakazuje nam uznać, że jego nominacja jest autentyczna. Dlatego moim zdaniem nie mamy innego wyboru: musimy go przyjąć. Lomeli ruszył w stronę drzwi. Ku jego zdziwieniu Bellini złapał go za rękę. – Zaczekaj, dziekanie! – szepnął. – Naprawdę musimy? – Dlaczego mielibyśmy tego nie zrobić? – Czy jesteśmy pewni, że Ojciec Święty miał pełne prawo podjąć taką decyzję? – Zastanów się, przyjacielu. To brzmi jak herezja. – Lomeli również mówił półgłosem. Nie chciał, by usłyszeli go inni. – Nie do nas należy orzekanie, czy Ojciec Święty miał rację, czy się mylił. Naszym obowiązkiem jest dopilnować, by jego życzenie zostało spełnione. – Zasada nieomylności papieża dotyczy doktryny. Nie obejmuje nominacji. – Świetnie zdaję sobie sprawę z ograniczeń papieskiej nieomylności. Ale to kwestia prawa kanonicznego. A w tej dziedzinie jestem tak samo jak ty uprawniony do wydawania sądów. Paragraf trzydziesty dziewiąty Konstytucji Apostolskiej nie pozostawia żadnych wątpliwości: „Jeśliby jacyś kardynałowie elektorzy przybyli re integra, to znaczy przed dokonaniem wyboru Pasterza Kościoła, będą oni dopuszczeni do prac związanych z wyborem w takim punkcie, w jakim one się znajdują”.

Lomeli wyswobodził rękę i otworzył drzwi. Kiedy wszedł, Benítez podniósł wzrok i powoli wstał z krzesła. Był nieco ponad średniego wzrostu, z delikatną przystojną twarzą, gładką cerą i wystającymi kośćmi policzkowymi. Trudno było określić, w jakim jest wieku. Chudy, na granicy wycieńczenia, miał słabiutki uścisk dłoni i wydawał się skrajnie wyczerpany. – Witaj w Watykanie, arcybiskupie – odezwał się Lomeli. – Przepraszam, że kazaliśmy ci czekać, ale musieliśmy sprawdzić pewne rzeczy. Mam nadzieję, że rozumiesz. Jestem kardynał Lomeli, dziekan kolegium. – To ja powinienem cię przeprosić, dziekanie, za to, że w tak nieortodoksyjny sposób się pojawiłem. – Benítez mówił cichym głosem, wyraźnie wypowiadając słowa. – Bardzo uprzejmie z twojej strony, że w ogóle mnie przyjąłeś. – Mniejsza z tym. Jestem pewien, że nie stało się to bez powodu. To kardynał Bellini, którego chyba znasz. – Kardynał Bellini? Obawiam się, że nie miałem okazji. Benítez wyciągnął rękę do Belliniego i przez chwilę Lomeli bał się, że ten jej nie uściśnie. Ale w końcu to zrobił. – Przykro mi to mówić, arcybiskupie – powiedział Bellini – ale uważam, że przyjeżdżając tutaj, popełniłeś poważny błąd. – A to dlaczego, Wasza Eminencjo? – Ponieważ chrześcijanie na Bliskim Wschodzie znajdują się już w wystarczająco niebezpiecznym położeniu, lepiej było nie prowokować losu przez twoją nominację na kardynała i twój przyjazd do Rzymu. – Zdaję sobie oczywiście sprawę z ryzyka. To jeden z powodów, dla których wahałem się, czy przyjechać. Ale mogę cię zapewnić, że przed wyruszeniem w podróż modliłem się długo i głęboko. – Cóż, podjąłeś taką, a nie inną decyzję i to zamyka sprawę. Ale skoro już tu jesteś, muszę ci powiedzieć, że nie powinieneś w żadnej mierze oczekiwać, iż wrócisz do Bagdadu. – Oczywiście, że tam wrócę i jak tysiące innych poniosę konsekwencje mojej wiary. – Nie wątpię ani w twoją odwagę, ani w wiarę, arcybiskupie – odparł chłodno Bellini. – Ale twój powrót wywoła dyplomatyczne reperkusje i z tego względu decyzja niekoniecznie będzie należała do ciebie. – Niekoniecznie też będzie należała do ciebie, eminencjo. Zdecyduje o tym przyszły papież. Jest twardszy, niż na to wygląda, pomyślał Lomeli. Bellini ten jeden raz nie bardzo wiedział, co odpowiedzieć.

– Wyprzedzamy chyba wypadki, moi bracia – powiedział Lomeli. – Najważniejsze, że tu jesteś. Teraz, jeśli chodzi o sprawy praktyczne: musimy sprawdzić, czy znajdzie się dla ciebie wolny pokój. Gdzie są twoje bagaże? – Nie mam bagażu. – W ogóle nic? – Uznałem, że jeśli chcę ukryć swoje zamiary, najlepiej będzie pojechać na lotnisko w Bagdadzie z pustymi rękami… Dokądkolwiek się udaję, śledzą mnie rządowi agenci. Spędziłem noc w hali przylotów w Bejrucie i przed dwoma godzinami wylądowałem w Rzymie. – Wielkie nieba! Zobaczymy, co uda nam się zrobić. – Lomeli wyprowadził Beníteza z pokoju i stanęli przy biurku recepcji. – Wielebny O’Malley jest sekretarzem Kolegium Kardynalskiego. Spróbuje ci załatwić wszystko co potrzebne. – Ray – zwrócił się do O’Malleya – jego eminencja będzie potrzebował przyborów toaletowych, jakichś czystych ubrań… i oczywiście stroju chórowego. – Stroju chórowego? – zdziwił się Benítez. – Kiedy wychodzimy do Kaplicy Sykstyńskiej, by głosować, musimy mieć na sobie oficjalny strój. W Watykanie na pewno znajdzie się zapasowy zestaw. – Kiedy idziemy do Kaplicy Sykstyńskiej, by głosować… – powtórzył Benítez i nagle się stropił. – Wybacz, dziekanie, ale to mnie całkowicie przerasta. Jak mogę oddać z należytą powagą swój głos, skoro nie znam żadnego z kandydatów? Kardynał Bellini ma rację. Nie powinienem był przyjeżdżać. – Nonsens! – Lomeli złapał go za ramiona. Były szczupłe i drobne, ale wyczuł w nim wewnętrzną siłę. – Posłuchaj mnie, eminencjo. Dziś wieczorem zjesz z nami kolację. Przedstawię cię i porozmawiasz przy posiłku ze swoimi braćmi kardynałami. Przynajmniej niektórzy z nich powinni być ci znani, choćby ze słyszenia. Pomodlisz się, tak jak my wszyscy. W odpowiednim momencie Duch Święty wskaże nam nazwisko. I dla nas wszystkich będzie to cudowne duchowe doświadczenie. *** W kaplicy na parterze zaczęły się nieszpory. W holu niosły się dźwięki chorału gregoriańskiego. Lomeli poczuł się nagle bardzo zmęczony. Zostawił O’Malleya, żeby ten zajął się Benítezem, i pojechał windą do swojego pokoju. Na górze również było piekielnie gorąco. Klimatyzacja chyba nie działała. Zapomniawszy o zamkniętych na głucho okiennicach, przez chwilę usiłował otworzyć okno. Kiedy mu się to nie udało, rozejrzał się po swojej celi.

Światło było bardzo jasne. Bielone ściany i wyfroterowana podłoga sprawiały, że jeszcze bardziej raziło w oczy. Czuł, że zaczyna boleć go głowa. Zgasił lampy w sypialni, przeszedł po omacku do łazienki i znalazł sznurek, którym włączało się jarzeniówkę nad lustrem. Zapalił ją, zostawił lekko uchylone drzwi i położył się na łóżku w błękitnawej poświacie, mając zamiar się pomodlić. Minutę później już spał. W którymś momencie przyśniło mu się, że jest w Kaplicy Sykstyńskiej i że Ojciec Święty modli się przy ołtarzu. Ale za każdym razem, gdy chciał się do niego zbliżyć, starzec cofał się, aż w końcu podszedł do drzwi zakrystii. Tam się odwrócił, uśmiechnął do Lomelego, po czym otworzył drzwi do Pokoju Łez i nagle runął w otchłań. Lomeli obudził się z krzykiem, który stłumił szybko, gryząc palce. Leżał przez kilka sekund z szeroko otwartymi oczami, nie mając pojęcia, gdzie jest. Wszystkie znajome przedmioty zniknęły. Czekał, aż serce przestanie mu bić jak oszalałe. Po chwili spróbował sobie przypomnieć, co jeszcze mu się śniło. We śnie widział wiele obrazów, był tego pewien. Wyczuwał je. Ale kiedy usiłował je złapać w siatkę myśli, migotały i znikały niczym bańki mydlane. W jego umyśle pozostał tylko straszliwy obraz spadającego w otchłań Ojca Świętego. Z korytarza dobiegły go głosy dwóch mężczyzn rozmawiających po angielsku. To byli chyba Afrykanie. Przez dłuższą chwilę ktoś zmagał się z kluczem. Drzwi otworzyły się i zamknęły. Jeden z kardynałów odszedł, szurając stopami, a drugi pstryknął włącznik światła w pokoju obok. Ściana była cienka jak z tektury. Lomeli słyszał, jak jego sąsiad chodzi po pokoju, mówi do siebie – przyszło mu do głowy, że to może być Adeyemi – a potem kaszel, chrząknięcie i szum spuszczanej wody. Spojrzał na zegarek. Dochodziła ósma. Spał ponad godzinę. Mimo to czuł się skrajnie niewypoczęty, jakby czas snu był o wiele bardziej stresujący od czasu na jawie. Pomyślał o wszystkich zadaniach, które go czekały. „Daj mi siłę, Boże, bym sprostał tej próbie”. Ostrożnie obrócił się na łóżku, usiadł, postawił stopy na podłodze i zakołysał się do przodu i do tyłu, by móc z rozpędu wstać. Taka jest starość – prosta czynność wstawania z łóżka wymagała teraz całej sekwencji zaplanowanych ruchów. Przy trzeciej próbie dźwignął się na nogi i sztywnym krokiem pokonał dystans dzielący go od biurka. Usiadł, zapalił lampę i skierował światło na brązową skórzaną teczkę. Wyjął z niej dwanaście arkuszy w formacie A5: kremowego koloru, gruby, ręcznie czerpany, opatrzony znakiem wodnym papier, którego jakość uznano za odpowiednią dla tego historycznego wydarzenia. Czcionka była duża, wyraźna, interlinia podwójna. Kiedy dokument będzie gotowy, spocznie na zawsze w watykańskim archiwum.

Kazanie miało tytuł Pro eligendo Romano pontifice – „Na wybór biskupa Rzymu” – a jego celem, zgodnie z tradycją, było przedstawienie cech, którymi powinien się odznaczać przyszły papież. Takie homilie, jak pamiętał, potrafiły przesądzić o wyborze papieża. W roku 1958 kardynał Antonio Bacci zaprezentował wizerunek idealnego papieża z punktu widzenia liberała (Niechaj nowy Wikariusz Chrystusa zbuduje most pomiędzy wszystkimi warstwami społecznymi, pomiędzy wszystkimi narodami…), będący w zasadzie dość wiernym portretem kardynała Roncallego z Wenecji, który w rezultacie został papieżem Janem XXIII. Pięć lat później konserwatyści spróbowali zastosować taką samą taktykę w homilii wielebnego Amleta Tondiniego (Należy podać w wątpliwość entuzjastyczne przyjęcie, jakim cieszył się „papież pokoju”), ale udało im się wyłącznie sprowokować tak ostrą reakcję frakcji umiarkowanej, że przyczyniło się to do zwycięstwa kardynała Montiniego. W przeciwieństwie do tamtych kazań mowa Lomelego była do tego stopnia ostrożna i neutralna, że można by ją uznać za bezbarwną. Nasi ostatni papieże byli niestrudzonymi obrońcami pokoju i współpracy na szczeblu międzynarodowym. Módlmy się, by przyszły papież kontynuował to nieustające dzieło miłosierdzia i miłości… Nikt nie mógł się temu sprzeciwić, nawet Tedesco, który potrafił wyczuć relatywizm tak samo szybko, jak tresowany pies wyczuwa trufle. Lomelego niepokoiła sama perspektywa mszy: jego duchowe predyspozycje. Będzie tak bacznie obserwowany. Kamery telewizyjne skierowane będą prosto na jego twarz. Odłożył kartki i podszedł do klęcznika. Zrobiony ze zwykłego drewna, był podobny do tego, który Ojciec Święty miał w swoim pokoju. Lomeli ukląkł, chwycił za jego krawędzie, pochylił głowę i trwał w tej pozycji prawie przez pół godziny, aż nastała pora, by iść na kolację.

4 In pectore

J

adalnia była największą salą w Domu Świętej Marty. Wyłożona białym marmurem i kryta szklanym dachem, w dużej części otwarta na hol wejściowy, znajdowała się po jego prawej stronie. Donice z roślinami, odgradzające niegdyś miejsce, gdzie jadał Ojciec Święty, zostały usunięte. Każdy z piętnastu dużych okrągłych stołów nakryto na osiem osób; pośrodku białych koronkowych obrusów stały butelki z wodą i winem. Kiedy Lomeli wysiadł z windy, zobaczył, że jadalnia jest pełna. Panujący w środku zgiełk był pogodny i pełen wyczekiwania, zupełnie jak w pierwszy wieczór konferencji biznesowej. Szarytki podały już wielu kardynałom drinki. Poszukał wzrokiem Beníteza i spostrzegł, że Filipińczyk stoi samotnie w holu za kolumną. O’Malleyowi udało się gdzieś znaleźć sutannę z czerwoną kardynalską szarfą i lamówką, ale była trochę za duża dla nowego użytkownika. Benítez prawie w niej niknął. Lomeli podszedł do niego. – Już się zadomowiłeś, eminencjo? – zapytał. – Monsinior O’Malley znalazł ci pokój? – Tak, dziekanie, na najwyższym piętrze. – Benítez pokazał mu swój klucz z miną, jakby dziwiło go, że w ogóle znalazł się w takim miejscu. – Podobno rozciąga się stamtąd wspaniały widok na miasto, ale okiennice nie dają się otworzyć. – Zamknięto je, żebyś nie zdradził naszych sekretów i nie otrzymał informacji z zewnątrz – powiedział Lomeli i widząc konsternację na twarzy Beníteza, szybko dodał: – Żartowałem, eminencjo. Dotyczy to wszystkich. Poza tym nie możesz tak tu stać przez cały wieczór. Po prostu nie wypada. Chodź ze mną. – Naprawdę czuję się bardzo dobrze, dziekanie, stojąc tu i obserwując. – Nonsens. Mam zamiar cię przedstawić. – Czy to konieczne? Wszyscy ze sobą rozmawiają… – Jesteś teraz kardynałem. To wymaga pewności siebie. Wziął Filipińczyka pod rękę i zaprowadził go na środek jadalni, pozdrawiając skinieniem głowy zakonnice czekające, by zacząć podawać kolację, i przeciskając się między stołami, aż znalazł dla nich miejsca. Wtedy wziął

do ręki nóż i postukał nim w kieliszek. Na sali zapadła cisza. Tylko leciwy emerytowany arcybiskup Caracas głośno perorował dalej, aż w końcu jego towarzysz dał mu znak, by umilkł, i wskazał Lomelego. Wenezuelczyk obejrzał się i pomajstrował przy swoim aparacie słuchowym. Przeszywający gwizd sprawił, że ci, którzy siedzieli najbliżej, odruchowo się skulili. Arcybiskup podniósł rękę w przepraszającym geście. Lomeli skinął mu głową. – Dziękuję, eminencjo. Usiądźcie, proszę, moi bracia – odezwał się i poczekał, aż zajmą swoje miejsca. – Nim zaczniemy jeść, Wasze Eminencje, chciałbym wam przedstawić nowego członka naszej kongregacji, o którego istnieniu nikt z nas nie wiedział i który przybył do Watykanu zaledwie kilka godzin temu. – Przez salę przeszedł szmer zdziwienia. – To całkowicie zgodna z prawem procedura, znana pod nazwą mianowania in pectore. Powód, dla którego ją zastosowano, jest znany tylko Bogu i zmarłemu Ojcu Świętemu. Ale możemy się go chyba domyślać. Nasz nowy brat pełni posługę kapłańską w najbardziej niebezpiecznym rejonie świata. Przyjazd tu do nas nie był dla niego łatwy. Modlił się długo i żarliwie, zanim wyruszył w podróż. Tym bardziej gorąco powinniśmy go powitać. – Zerknął na Belliniego, który utkwił wzrok w obrusie. – Z łaski Pana Naszego braterstwo stu siedemnastu stało się teraz braterstwem stu osiemnastu. Witaj w naszym zgromadzeniu, Vincencie Benítez, kardynale arcybiskupie Bagdadu. Odwrócił się do Beníteza i zaczął bić mu brawo. Przez kilka deprymujących sekund tylko on klaskał w dłonie. Ale stopniowo dołączali do niego inni i w końcu Filipińczyka nagrodzono serdeczną owacją. Benítez ze zdumieniem przyglądał się otaczającym go uśmiechniętym twarzom. – Czy mógłbyś pobłogosławić nasz posiłek, eminencjo? – poprosił Lomeli, kiedy ucichły brawa. Na twarzy Beníteza odbiło się takie przerażenie, że przez jeden niedorzeczny moment Lomelemu przemknęła myśl, że Filipińczyk nigdy nie odmawiał modlitwy przed posiłkiem. – Oczywiście, dziekanie – mruknął jednak zaraz. – To będzie zaszczyt. Uczynił znak krzyża i pochylił głowę. Kardynałowie poszli za jego przykładem. Lomeli zamknął oczy i czekał. Przez dłuższą chwilę trwała cisza. I w końcu, kiedy Lomeli zaczął się już obawiać, że coś mu się stało, Benítez przemówił. – Pobłogosław nas, Panie, i te dary, które otrzymujemy w Twej łaskawości. Pobłogosław także tych, którzy nie mogą uczestniczyć w tym posiłku. I spraw, Panie, byśmy, jedząc i pijąc, pamiętali o głodnych i spragnionych, chorych i samotnych, oraz o siostrach, które przygotowały dla nas tę strawę i które będą nam ją dzisiaj podawać. Przez Chrystusa Pana Naszego. Amen.

– Amen. Lomeli przeżegnał się. Kardynałowie wyprostowali się i rozwinęli swoje serwetki. Ubrane w niebieskie habity siostry, które czekały z podaniem posiłku, zaczęły nosić z kuchni talerze zupy. Lomeli ujął Beníteza pod rękę i rozejrzał się, żeby sprawdzić, czy jest stół, przy którym przyjaźnie by go powitano. Zaprowadził Filipińczyka do jego rodaków, kardynała Mendozy i kardynała Ramosa, arcybiskupów Manili i Cotabato. Siedzieli przy stole razem z innymi kardynałami z Azji i Oceanii i obaj wstali na znak szacunku, kiedy się zbliżył. Mendoza był szczególnie wylewny. Obszedł cały stół i uścisnął Benítezowi rękę. – Jestem taki dumny. Jesteśmy tacy dumni. Cały kraj będzie dumny, kiedy dowie się o twoim wyniesieniu. Wiesz, dziekanie, że w naszej diecezji w Manili ten człowiek jest legendą? Wiesz, czego dokonał? – Mendoza odwrócił się do Beníteza. – Jak dawno to było? Dwadzieścia lat temu? – Bardziej trzydzieści, Wasza Eminencjo. – Trzydzieści! – Mendoza zaczął wspominać: Tondo i San Andres, Bahala Na i Kuratong Baleleng, Payatas i Bagong Silangan… Z początku te nazwy nic nie mówiły Lomelemu. Ale stopniowo docierało do niego, że były to albo slumsy, w których Benítez służył jako ksiądz, albo uliczne gangi, którym stawiał czoło, zakładając misje ratunkowe dla ich ofiar, w większości dziecięcych prostytutek i młodocianych narkomanów. Misje wciąż istniały i ludzie nadal wspominali „księdza o łagodnym głosie”, który je zbudował. – To naprawdę wielka przyjemność dla nas obu, że cię w końcu spotykamy – podsumował Mendoza, wskazując Ramosa, który z entuzjazmem pokiwał głową. – Zaczekajcie – wtrącił Lomeli, marszcząc czoło. Chciał się upewnić, że dobrze zrozumiał. – To znaczy, że wy trzej tak naprawdę się nie znacie? – Nie, osobiście nie. – Kardynałowie pokręcili głowami. – Minęło wiele lat, odkąd wyjechałem z Filipin – dodał Benítez. – Chcesz powiedzieć, że przez cały ten czas byłeś na Bliskim Wschodzie? – Nie, dziekanie! – krzyknął ktoś za plecami Lomelego. – Przez długi czas był u nas, w Afryce! Przy sąsiednim stole siedziało ośmiu afrykańskich kardynałów. Ten, który się odezwał, emerytowany arcybiskup Kinszasy, Beaufret Muamba, wstał, przywołał do siebie Beníteza i objął go serdecznie. – Witaj! Witaj! – mówił, oprowadzając go dookoła stołu. Jeden po drugim kardynałowie odkładali łyżki i wstawali, by uścisnąć mu dłoń. Obserwując ich, Lomeli zdał sobie sprawę, że również żaden z nich nie spotkał wcześniej Beníteza. Oczywiście o nim słyszeli. Nawet go podziwiali. Ale to, co robił, działo się w odległych miejscach, często poza oficjalny-

mi strukturami Kościoła. Z tego, co zdołał usłyszeć – stojąc w pobliżu, uśmiechając się, kiwając głową i przez cały czas pilnie nadstawiając uszu, jak nauczył się to robić, kiedy był dyplomatą – posługa kapłańska Beníteza w Afryce, podobnie jak ta, którą pełnił na ulicach Manili, była aktywna i niebezpieczna. Zakładał tam kliniki i schroniska dla kobiet i dziewcząt zgwałconych w toczących się na kontynencie wojnach domowych. Teraz cała sprawa stawała się dla Lomelego jaśniejsza. O tak, świetnie rozumiał, dlaczego ten ksiądz misjonarz zafascynował Ojca Świętego, który tak często powtarzał, że Boga prędzej spotka się w najuboższych i najbardziej zacofanych miejscach na ziemi niż w bogatych parafiach Pierwszego Świata i że szukanie Go tam wymaga odwagi. Jeśli kto chce iść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech co dnia bierze krzyż swój i niech Mnie naśladuje! Bo kto chce zachować swoje życie, straci je, a kto straci swe życie z mego powodu, ten je zachowa6. Benítez należał do tego typu ludzi, którzy nigdy nie zdołaliby awansować w kościelnej hierarchii – którzy nawet o tym nie marzyli i o to się nie starali – i którzy zawsze będą niewyrobieni towarzysko. Jak inaczej udałoby mu się wskoczyć do Kolegium Kardynalskiego niż przez akt nadzwyczajnego patronatu? Tak, to wszystko Lomeli potrafił zrozumieć. Intrygowało go tylko, dlaczego odbyło się to w sekrecie. Czy naprawdę byłoby o wiele bardziej niebezpiecznie dla Beníteza, gdyby został publicznie ogłoszony kardynałem, a nie tylko arcybiskupem? I dlaczego Ojciec Święty nie dopuścił nikogo do tej tajemnicy? Ktoś z tyłu poprosił go grzecznie o zejście z drogi. Arcybiskup Kampali, Oliver Nakitanda, niósł wolne krzesło i sztućce, które zabrał z sąsiedniego stołu, a inni kardynałowie przesuwali się, żeby zrobić miejsce dla Beníteza. Nowy arcybiskup Maputo, którego nazwisko wypadło Lomelemu z głowy, dał znak jednej z sióstr, żeby przyniosła dodatkową porcję zupy. Benítez odmówił wina. Lomeli życzył mu smacznego i odwrócił się, by odejść. Dwa stoły dalej kardynał Adeyemi przemawiał do swoich współbiesiadników. Afrykanie zaśmiewali się, słuchając jednej z jego słynnych opowieści. Mimo to Nigeryjczyk wydawał się jakiś nieswój i Lomeli zauważył, że od czasu do czasu zerka ze zdziwieniem i irytacją na Beníteza. *** W konklawe uczestniczyła tak nieproporcjonalnie duża liczba włoskich kardynałów, że trzeba było więcej niż trzech stołów, żeby ich posadzić. Jeden zajmowali Bellini i jego liberalni zwolennicy. Przy drugim Tedesco prze-

wodniczył tradycjonalistom. Przy trzecim siedzieli kardynałowie, którzy albo nie opowiedzieli się za żadną z frakcji, albo pielęgnowali potajemnie własne ambicje. Lomeli zauważył ze smutkiem, że przy żadnym z trzech stołów nie zostawiono dla niego miejsca. Tedesco zobaczył go pierwszy. – Dziekanie! – zawołał, zapraszając go do stołu tak stanowczym gestem, że trudno było odmówić. Skończyli już zupę i zabrali się do antipasti. Lomeli usiadł naprzeciwko patriarchy Wenecji i pozwolił, by nalano mu pół kieliszka wina. Chociaż nie miał apetytu, z grzeczności nałożył sobie na talerz trochę szynki i mozzarelli. Przy stole siedzieli konserwatywni arcybiskupi – z Agrigento, Florencji, Palermo i Perugii – a także Tutino, okryty niełaską prefekt Kongregacji do spraw Biskupów, który był zawsze uważany za liberała, ale liczył chyba, że pontyfikat Tedesca może uratować jego karierę. Tedesco miał dziwny sposób jedzenia. Trzymając talerz w lewej ręce, zmiatał z wielką szybkością jego zawartość widelcem trzymanym w prawej, a jednocześnie zerkał na wszystkie strony, jakby bał się, że ktoś ukradnie mu jedzenie. Lomeli domyślał się, że to nawyk, który wyniósł z licznej i wiecznie głodnej rodziny. – A więc, dziekanie, masz już gotową swoją homilię? – zapytał z pełnymi ustami Tedesco. – Jest gotowa. – Mam nadzieję, że będzie po łacinie? – Będzie po włosku, Goffredo… o czym doskonale wiesz. Inni kardynałowie przerwali swoje prywatne rozmowy i teraz przysłuchiwali się z uwagą. Nikt nie wiedział, co może nagle wypalić Tedesco. – Jaka szkoda! Gdybym ja ją wygłaszał, upierałbym się przy łacinie. – Ale wtedy nikt by jej nie zrozumiał, Wasza Eminencjo. I to byłaby dopiero tragedia. Tedesco był jedynym, który się roześmiał. – Owszem, przyznaję, że moja łacina jest słaba, lecz i tak kazałbym ci jej wysłuchać, żeby pokazać, o co mi chodzi. Ponieważ w mojej prostej wiejskiej łacinie próbowałbym powiedzieć, co następuje: że zmiana prawie zawsze doprowadza do efektu, który jest dokładnie przeciwny temu, co miała przynieść, i że powinniśmy o tym pamiętać, kiedy będziemy wybierać papieża. Na przykład rezygnacja z łaciny… – Otarł serwetką tłuszcz z grubych warg i uważnie jej się przypatrzył. Przez chwilę wydawało się, że zgubił wątek, ale zaraz podjął swoją przemowę. – Rozejrzyj się po tej sali, dziekanie. Zauważ, jak podświadomie, całkiem instynktownie, rozlokowaliśmy się według naszych ojczystych języków. My, Włosi, jesteśmy tutaj… najbliżej kuchni, bardzo rozsądnie. Mówiący po hiszpańsku siedzą tam. Angielskojęzyczni

są bliżej recepcji. A przecież kiedy byliśmy jeszcze chłopcami, dziekanie, i liturgią całego świata pozostawała wciąż msza trydencka, kardynałowie na konklawe mogli rozmawiać ze sobą po łacinie. I nagle w tysiąc dziewięćset sześćdziesiątym drugim roku liberałowie uparli się, że powinniśmy porzucić martwy język, aby łatwiej się ze sobą komunikować. I cóż widzimy? Udało im się jedynie utrudnić wzajemną komunikację. – To może być prawdą w przypadku konklawe. Ale nie odnosi się raczej do misji Kościoła powszechnego. – Kościoła powszechnego? Ale jak coś może być uważane za powszechne, skoro przemawia pięćdziesięcioma różnymi językami? Język jest podstawą. Bo z języka stopniowo powstaje myśl, a z myśli powstaje filozofia i kultura. Od Drugiego Soboru Watykańskiego upłynęło sześćdziesiąt lat, ale już teraz bycie katolikiem w Europie znaczy nie to samo co bycie katolikiem w Afryce, Azji czy Ameryce Południowej. Staliśmy się w najlepszym razie konfederacją. Rozejrzyj się po tej sali, dziekanie, spójrz, jak język dzieli nas nawet w trakcie takiego prostego posiłku jak ten, i powiedz mi, że nie mam racji. Lomeli nie zamierzał na to odpowiadać. Pomyślał, że rozumowanie Tedesca jest niedorzeczne. Musiał jednak pozostać neutralny. Nie mógł wdawać się w kłótnię. Poza tym nigdy nie było wiadomo, czy Tedesco mówi serio, czy tylko się droczy. – Mogę jedynie powiedzieć, Goffredo, że jeśli takie są rzeczywiście twoje poglądy, moja homilia bardzo cię rozczaruje. – Porzucenie łaciny doprowadzi ostatecznie do porzucenia Rzymu. – Tedesco nie dawał za wygraną. – Zważ moje słowa. – Och, daj spokój, to już za wiele, nawet jak na ciebie! – Mówię absolutnie serio, dziekanie. Ludzie zaczną wkrótce zadawać sobie otwarcie pytanie: dlaczego Rzym? Już teraz się je słyszy. W doktrynie i w Piśmie nie ma żadnej zasady mówiącej, że papież musi rezydować w Rzymie. Może zasiąść na tronie świętego Piotra gdziekolwiek na ziemi. Nasz tajemniczy nowy kardynał jest, zdaje się, z Filipin? – Tak, wiesz o tym. – Teraz więc mamy trzech kardynałów elektorów z tego kraju, który liczy… ile? Osiemdziesiąt cztery miliony katolików. We Włoszech jest ich pięćdziesiąt siedem milionów… z czego większość, swoją drogą, w ogóle nie przyjmuje komunii… a mimo to mamy dwudziestu sześciu kardynałów elektorów! Czy ta anomalia długo się, twoim zdaniem, utrzyma? Jeśli tak myślisz, jesteś głupcem. – Tedesco rzucił na stół serwetkę. – To były zbyt ostre słowa i przepraszam za nie. Ale obawiam się, że to konklawe może być ostatnią szansą, by uratować Kościół, Matkę naszą. Kolejne dziesięć lat ta-

kich jak te minione… kolejny Ojciec Święty taki jak ten ostatni… i Kościół przestanie istnieć w takim kształcie, w jakim go znamy. – Czyli wynika z tego wszystkiego, że następny papież musi być Włochem. – Owszem, tak właśnie uważam. Dlaczego nie? Nie mieliśmy włoskiego papieża od ponad czterdziestu lat. W całych dziejach nigdy nie było tak długiego interregnum. Musimy odzyskać papiestwo, dziekanie, żeby ocalić Kościół rzymski. Z pewnością zgodzą się z tym wszyscy Włosi? – My, Włosi, moglibyśmy się z tym zgodzić, Wasza Eminencjo. Ale ponieważ nie potrafimy się zgodzić w żadnej innej sprawie, przypuszczam, że mamy na to niewielkie szanse. A teraz powinienem porozmawiać z naszymi innymi kolegami. Życzę miłego wieczoru. Powiedziawszy to, Lomeli wstał, skłonił się kardynałom i przeszedł kilka kroków dalej, by usiąść przy stole Belliniego. *** – Nie będziemy cię pytać, jak miło było przełamać się chlebem z patriarchą Wenecji. Twoja twarz mówi wszystko, co chcemy wiedzieć. Były sekretarz stanu siedział razem ze swoimi pretorianami: arcybiskupem Mediolanu Sabbadinem, Landolfim z Turynu, Dell’Acquą z Bolonii i kilkoma członkami Kurii – Santinim, który był nie tylko prefektem Kongregacji do spraw Edukacji Katolickiej, ale również starszym kardynałem diakonem, co oznaczało, że to on poda nazwisko nowego papieża z balkonu Bazyliki Świętego Piotra; oraz kardynałem Panzavecchią, który kierował Papieską Radą do spraw Kultury. – Jedno trzeba mu przyznać – odparł Lomeli, biorąc kolejny kieliszek wina, żeby opanować gniew. – Najwyraźniej nie ma zamiaru łagodzić swoich poglądów, żeby zdobyć więcej głosów. – Nigdy tego nie robił. Raczej go za to podziwiam. – Sprytne z jego strony, że aż do dzisiaj trzymał się z dala od Rzymu – stwierdził Sabbadin, który miał opinię cynika i był kimś w rodzaju szefa kampanii Belliniego. – W przypadku Tedesca mniej znaczy zawsze więcej. Jeden szczery wywiad w gazecie mógłby zniszczyć jego szanse. Tymczasem jutro, jak sądzę, wypadnie całkiem dobrze. – Zdefiniuj, co rozumiesz przez słowo „dobrze” – odrzekł Lomeli. Sabbadin popatrzył na Tedesca, który kręcił głową niczym farmer oceniający na targu sztukę bydła.

– Powiedziałbym, że w pierwszym głosowaniu otrzyma piętnaście głosów. – A twój kandydat? Bellini zakrył uszy. – Nie mów mi! Nie chcę wiedzieć. – Dwadzieścia do dwudziestu pięciu. W pierwszym głosowaniu na pewno więcej od Tedesca. Dopiero jutro wieczorem zacznie się poważna praca. W jakiś sposób musimy mu zapewnić większość dwóch trzecich. Co oznacza siedemdziesiąt dziewięć głosów. Na szczupłej bladej twarzy Belliniego pojawił się wyraz bólu. Lomeli pomyślał, że bardziej niż kiedykolwiek przypomina świętego męczennika. – Proszę, nie mówmy o tym. Nie powiem ani słowa, które zachęciłoby kogokolwiek do oddania na mnie głosu. Jeśli po wszystkich tych latach moi koledzy nadal mnie nie znają, to nic, co mógłbym powiedzieć w ciągu jednego wieczoru, i tak ich nie przekona. Umilkli, gdy przy ich stole pojawiły się zakonnice, podając główne danie, którym była potrawka cielęca. Mięso miało gumowy smak, sos skrzepł. Jeśli coś może przyczynić się do szybkiego zakończenia konklawe, pomyślał Lomeli, to właśnie jedzenie. – Nie musisz nic mówić, eminencjo – odezwał się jak zwykle z wielkim szacunkiem Landolfi, który jako sześćdziesięciodwulatek był najmłodszy spośród siedzących przy stole. – Oczywiste jest, że musisz to nam zostawić. Ale gdybyśmy mieli wyjaśnić nieprzekonanym, za czym się opowiadasz, co według ciebie powinniśmy im powiedzieć? Bellini wskazał podbródkiem Tedesca. – Powiedzcie im, że opowiadam się za tym wszystkim, co on zwalcza. Szczerze wierzy w to, co mówi, ale są to piramidalne bzdury. Nigdy nie wrócimy do czasów łacińskiej liturgii, do księży, którzy odprawiają mszę odwróceni plecami do wiernych i do rodzin z dziesięciorgiem dzieci, bo mama i tato nie wiedzieli, jak temu zaradzić. To była podła, opresyjna epoka i powinniśmy się cieszyć, że minęła. Powiedzcie im, że opowiadam się za respektowaniem innych wierzeń i za tolerowaniem różnych poglądów w obrębie Kościoła. Powiedzcie im, że moim zdaniem biskupi powinni mieć większą władzę, a kobiety powinny odgrywać większą rolę w Kurii… – Chwileczkę – przerwał mu Sabbadin, robiąc zdziwioną minę i wciągając przez zęby powietrze. – Naprawdę? Uważam, że nie powinniśmy w ogóle poruszać tematu kobiet. Tedesco od razu to wykorzysta, żeby nam zaszkodzić. Będzie twierdził, że potajemnie popierasz święcenia kapłańskie kobiet… a tak przecież nie jest.

Być może Lomelemu tylko się zdawało, ale Bellini jakby lekko się zawahał, nim udzielił odpowiedzi. – Zgadzam się, że za mojego życia temat święceń kapłańskich kobiet jest zamknięty… i za życia kilku następnych pokoleń. – Nie, Aldo – odparł stanowczo Sabbadin. – Ten temat jest zamknięty na zawsze. Został rozstrzygnięty dekretem papieskim: zasada kapłaństwa mężczyzn jest oparta na spisanym słowie Bożym… – „…ponieważ została podana w sposób nieomylny przez Magisterium zwyczajne i powszechne”7. Owszem, znam to rozstrzygnięcie. Nie była to zapewne najmądrzejsza z wielu deklaracji świętego Jana Pawła, ale jest, jaka jest. Nie, oczywiście, że nie proponuję kapłaństwa kobiet. Ale nic nie stoi na przeszkodzie, żebyśmy wprowadzili kobiety na najwyższe stanowiska w Kurii. To praca administracyjna, nie kapłańska. Zmarły Ojciec Święty często o tym mówił. – To prawda, ale nigdy tego nie zrobił. Jak kobieta może instruować biskupa, a tym bardziej go wybierać, skoro nie ma nawet prawa udzielać komunii świętej? Konklawe uzna to za wprowadzenie kapłaństwa kobiet tylnymi drzwiami. Bellini dziobnął parę razy swoją cielęcinę, po czym odłożył widelec. Oparł łokcie na stole, pochylił się do przodu i spojrzał po kolei na każdego z nich. – Posłuchajcie mnie, proszę, moi bracia. Będę z wami absolutnie szczery. Nie pragnę papiestwa. Boję się go. Dlatego też nie mam zamiaru ukrywać swoich poglądów i udawać kogoś innego, niż jestem. Proszę was… błagam was… abyście nie zabiegali o głosy w moim imieniu. Ani jednym słowem. Czy to jest jasne? A teraz przepraszam, ale straciłem apetyt i jeśli pozwolicie, wrócę do swojego pokoju. Patrzyli, jak odchodzi, wysoki jak tyczka, stąpając sztywno między stołami, a potem idzie przez hol, aż w końcu zniknął na schodach. Sabbadin zdjął okulary, chuchnął na szkła, wytarł je serwetką i założył z powrotem. – No cóż, przyjaciele – odezwał się – słyszeliście go. Proponuję, żebyśmy teraz podzielili między siebie pracę. Ty, Rocco – zwrócił się do Dell’Acquy – mówisz najlepiej po angielsku: pogadasz zatem z północnymi Amerykanami i naszymi kolegami z Wielkiej Brytanii i Irlandii. Kto z nas mówi dobrze po hiszpańsku? – Rękę podniósł Panzavecchia. – Doskonale. Będziesz odpowiedzialny za południowych Amerykanów. Ja pogadam ze wszystkimi Włochami, którzy boją się Tedesca… to znaczy z większością. Ty, Gianmarco – rzekł do Santiniego – pracując w Kongregacji Edukacji, znasz pewnie dobrze

Afrykanów… Zajmiesz się nimi? Nie muszę dodawać, że w ogóle nie wspominamy o kobietach w Kurii. Lomeli pokroił cielęcinę na drobne kawałki i zjadł je po kolei. Słuchał, jak Sabbadin zwraca się do wszystkich siedzących przy stole. Jego ojciec był prominentnym chadeckim senatorem; syn wiedział, jak się zbiera głosy. Lomeli domyślał się, że za pontyfikatu Belliniego zostanie sekretarzem stanu. Skończywszy przydzielać zadania, arcybiskup Mediolanu zamknął notes, nalał sobie kieliszek wina i z satysfakcją odchylił się na krześle. Lomeli podniósł wzrok znad talerza. – Rozumiem, że nie wierzysz w szczerość naszego przyjaciela, kiedy twierdzi, że nie chce być papieżem. – Och, jest jak najbardziej szczery… to jeden z powodów, dla których go popieram. Ludzie, którzy są niebezpieczni… ludzie, których trzeba powstrzymać, to ci, co tego rzeczywiście pragną. *** Lomeli przez cały wieczór obserwował Tremblaya, ale dopiero pod koniec posiłku, kiedy wszyscy kardynałowie stanęli w holu w kolejce po kawę, miał sposobność do niego podejść. Kardynał stał w rogu, trzymając filiżankę ze spodkiem i słuchając arcybiskupa Colombo, Asanki Rajapaksego, w powszechnej opinii jednego z największych nudziarzy na konklawe. Tremblay utkwił w nim wzrok. Nachylony ku niemu, kiwał z przejęciem głową. „Jak najbardziej… jak najbardziej…”, słyszał od czasu do czasu jego głos Lomeli. Czekał w pobliżu. Wyczuwał, że Tremblay jest świadomy jego obecności, ale ją ignoruje w nadziei, że dziekan da za wygraną i odejdzie. Lomeli jednak ani myślał się poddawać i w końcu sam Rajapakse, który co chwila na niego zerkał, przerwał swój monolog. – Wydaje mi się, że chciałby z tobą porozmawiać dziekan – powiedział. Tremblay odwrócił się i wyszczerzył zęby w uśmiechu. – Witaj, Jacopo! – zawołał. – To był uroczy wieczór. Jego zęby lśniły nienaturalną bielą. Lomeli przypuszczał, że kazał je sobie wypolerować na tę okazję. – Czy mógłbym ci zająć chwilę, Joe? – zapytał. – Ależ tak, oczywiście. – Tremblay zwrócił się do Rajapaksego: – Może skończymy naszą rozmowę później? – Lankijczyk skinął głową obu mężczyznom i oddalił się. Tremblay popatrzył za nim z żalem. Kiedy odezwał się ponownie do Lomelego, w jego głosie słychać było ślad irytacji. – O co chodzi?

– Czy moglibyśmy porozmawiać w bardziej ustronnym miejscu? Na przykład w twoim pokoju? Olśniewające zęby Tremblaya zniknęły. Opadły mu kąciki ust. Lomelemu przeszło przez głowę, że mu odmówi. – No cóż, skoro to konieczne, dobrze. Ale szybko, jeśli nie masz nic przeciwko temu. Muszę jeszcze porozmawiać z kilkoma kolegami. Jego pokój mieścił się na pierwszym piętrze. Poprowadził Lomelego schodami, a potem przez korytarz. Szedł szybko, jakby chciał to już mieć za sobą. Dostał apartament, dokładnie taki sam jak Ojca Świętego. Wszystkie światła – żyrandol pod sufitem, lampkę nocną i lampę na biurku, nawet światła w łazience – zostawił zapalone. Wnętrze wydawało się aseptyczne, jasne niczym sala operacyjna, i było kompletnie pozbawione rzeczy osobistych z wyjątkiem stojącego na szafce nocnej sprayu do włosów. Tremblay zamknął drzwi. Nie poprosił Lomelego, żeby usiadł. – O co chodzi? – Rzecz dotyczy twojego ostatniego spotkania z Ojcem Świętym. – A konkretnie? – Powiedziano mi, że było trudne. To prawda? Tremblay potarł czoło i zmarszczył brwi, jakby usilnie wytężał pamięć. – Nie, z tego, co pamiętam, to nie. – Mówiąc ściśle, powiedziano mi, że Ojciec Święty zażądał, żebyś zrezygnował ze wszystkich pełnionych urzędów. – Ach! – Twarz Tremblaya się rozjaśniła. – Chodzi o tę bzdurę? Zakładam, że to wyszło od arcybiskupa Woźniaka? – Nie mogę tego zdradzić. – Biedny Woźniak. – Tremblay wychylił w powietrzu wyimaginowany kieliszek. – Kiedy to wszystko się skończy, musimy zadbać, żeby objęto go właściwym leczeniem. – Więc nie ma żadnej prawdy w twierdzeniu, że w trakcie tego spotkania zostałeś zdymisjonowany? – Najmniejszej! Cóż za absurd! Zapytaj monsiniora Moralesa. Był obecny. – Zrobiłbym to, ale teraz naturalnie to niemożliwe, ponieważ jesteśmy zamknięci. – Mogę cię zapewnić, że tylko potwierdzi to, co mówię. – Nie wątpię. Niemniej wydaje się to trochę dziwne. Widzisz jakiś powód, dla którego rozpowszechnia się taką plotkę? – Dla mnie to oczywiste, dziekanie. Moje nazwisko wymienia się wśród kandydatów na przyszłego papieża… nie muszę chyba dodawać, że są to niedorzeczne spekulacje… i ktoś chce mnie oczernić, wysuwając fałszywe oskarżenia.

– Uważasz, że tą osobą jest Woźniak? – A któż inny? Wiem na pewno, że poszedł do Moralesa z tą samą historią: o tym, co Ojciec Święty rzekomo mu powiedział… Powtórzył mi to sam Morales. Dodam tylko, że nigdy nie miał czelności przyjść z tym bezpośrednio do mnie. – I uważasz, że wynika to wyłącznie ze złośliwego spisku, który ma cię zdyskredytować? – Obawiam się, że do tego się to sprowadza. To bardzo smutne. – Tremblay złożył razem dłonie. – Dziś w nocy pomodlę się za arcybiskupa i poproszę Boga, żeby pomógł mu uporać się z problemami. A teraz, jeśli pozwolisz, chciałbym wrócić na dół. Tremblay skierował się w stronę drzwi. Lomeli stanął mu na drodze. – Jeszcze tylko jedno pytanie, jeśli wolno, żeby zamknąć tę sprawę. Czy mógłbyś mi powiedzieć, o czym dyskutowałeś z Ojcem Świętym w trakcie tego ostatniego spotkania? Gniew ogarniał Tremblaya z taką samą łatwością, z jaką przychodziły mu uśmiechy i pobożność. – Nie, dziekanie, nie mógłbym – odparł stalowym tonem. – I prawdę mówiąc, jestem wstrząśnięty, że oczekujesz ode mnie ujawnienia treści bardzo prywatnej i cennej rozmowy, zważywszy, że były to ostatnie słowa, jakie zamieniłem z Ojcem Świętym. Lomeli przyłożył rękę do serca i przepraszająco skłonił głowę. – Całkowicie to rozumiem. Wybacz. Kanadyjczyk oczywiście kłamał. Obaj o tym wiedzieli. Lomeli odsunął się na bok. Tremblay otworzył drzwi. W milczeniu przeszli razem przez korytarz i przy schodach ruszyli każdy swoją drogą, Kanadyjczyk na dół do holu, dziekan ze znużeniem piętro wyżej, do swojego pokoju i swoich wątpliwości.

5 Pro eligendo Romano pontifice

T

ej nocy leżał w ciemności w łóżku, z różańcem Najświętszej Panienki na szyi i rękami skrzyżowanymi na piersi. Była to pozycja, którą przybrał po raz pierwszy w wieku dojrzewania, by odsunąć od siebie pokusy ciała. Chodziło o to, by nie zmieniać jej aż do rana. Obecnie, po sześćdziesięciu latach, gdy nie groziły mu już takie pokusy, spał z przyzwyczajenia w ten sam sposób – niczym rzeźba na grobowcu. Celibat nie sprawił, że czuł się bezpłciowy lub sfrustrowany, jak to sobie, myśląc o księżach, wyobrażają na ogół ludzie świeccy. Czuł się raczej potężny i zaspokojony. Widział w sobie wojownika należącego do kasty rycerskiej: samotnego i nietykalnego bohatera, różniącego się od zwyczajnych ludzi. Jeśli kto przychodzi do Mnie, a nie ma w nienawiści swego ojca i matki, żony i dzieci, braci i sióstr, nadto i siebie samego, nie może być moim uczniem8. Nie był całkiem naiwny. Wiedział, jak to jest pożądać i być pożądanym, zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn. A jednak nigdy nie poddał się fizycznemu zauroczeniu. Chlubił się swoją samotnością. Dopiero gdy rozpoznano u niego raka prostaty, zaczął się zastanawiać, co go ominęło. Bo czym dzisiaj był? Nie rycerzem w lśniącej zbroi, ale kolejnym starym impotentem, nie bardziej heroicznym niż pierwszy lepszy pacjent w domu opieki. Czasami zastanawiał się, jaki był sens tego wszystkiego. W nocy nie czuł już pożądania; przenikał go tylko żal. Z sąsiedniego pokoju dobiegało chrapanie afrykańskiego kardynała. Cienka ścianka działowa wydawała się wibrować przy każdym chrapliwym oddechu. Był pewien, że to Adeyemi. Nikt inny nie mógł być tak hałaśliwy, nawet we śnie. Próbował liczyć chrapnięcia w nadziei, że ich powtarzalność ukołysze go do snu. Po dojściu do pięciuset dał za wygraną. Żałował, że nie może otworzyć okiennic i wpuścić trochę świeżego powietrza. Ogarnęła go klaustrofobia. Wielki dzwon świętego Piotra skończył wybijać północ. W zamkniętym pokoju mroczne godziny nocy były długie i jałowe. Zapalił lampę przy łóżku i przeczytał kilka stron z Medytacji przed mszą Guardiniego.

Gdyby ktoś zapytał mnie, od czego zaczyna się życie liturgiczne, odpowiedziałbym: od nauczenia się spokoju… Tego uważnego spokoju, w którym słowo Boże może zapuścić korzenie. Musi się to stać przed rozpoczęciem nabożeństwa, jeśli możliwe, kiedy idzie się w milczeniu do kościoła, a jeszcze lepiej w krótkim okresie skupienia poprzedniego wieczoru.

Ale jak osiągnąć taki bezruch? To było pytanie, na które Guardini nie dawał odpowiedzi, i w miejsce spokoju, w miarę jak mijała noc, zgiełk w głowie Lomelego stawał się jeszcze głośniejszy niż zwykle. Innych wybawiał, siebie nie może wybawić9 – tak drwili uczeni w Piśmie i arcykapłani u stóp krzyża. Paradoks w samym sercu ewangelii. Ksiądz, który odprawia mszę, a sam nie może dostąpić komunii. Wyobraził sobie wypełniony szyderczymi głosami olbrzymi snop ciemności, spadający nań z nieba. Boskie objawienie wątpliwości. W którymś momencie, zdesperowany, złapał Medytacje i cisnął nimi o ścianę. Odbiły się od niej z głuchym łoskotem. Chrapanie ustało na minutę, a potem wróciło. *** O wpół do siódmej rano w całym Domu Świętej Marty zabrzmiała pobudka – jazgotliwy seminaryjny dzwonek. Lomeli otworzył oczy. Leżał skurczony na boku. Był półprzytomny, obolały. Nie miał pojęcia, jak długo spał, ale pewnie nie dłużej niż godzinę, dwie. Kiedy uświadomił sobie nagle, co musi zrobić tego dnia, poczuł falę mdłości i przez chwilę leżał, nie mogąc się poruszyć. Normalnie po przebudzeniu przez piętnaście minut medytował, a potem wstawał i odmawiał poranne modlitwy. Ale tym razem, kiedy w końcu udało mu się zmobilizować i postawić stopy na podłodze, poszedł od razu do łazienki i wziął najgorętszy, jaki zdołał znieść, prysznic. Woda smagała go po plecach i ramionach. Stojąc w kabinie, skręcał się, obracał i krzyczał z bólu. Potem starł parę z lustra i z niesmakiem przyjrzał się zaczerwienionej i poparzonej skórze. „I odpowiem sobie: ciało – ziemia, sława – dym, koniec – popiół”10. Był zbyt spięty, by jeść śniadanie z innymi. Siedząc w pokoju, powtarzał swoją homilię i próbował się modlić, i dopiero w ostatniej chwili poszedł na dół. W holu było czerwono od kardynałów ubierających się przed krótką procesją do Bazyliki Świętego Piotra. Urzędnikom konklawe, prowadzonym przez arcybiskupa Mandorffa i wielebnego O’Malleya, pozwolono wejść do Domu Świętej Marty, by mogli w tym kardynałom pomóc; ojciec Zanetti cze-

kał u stóp schodów na Lomelego. Weszli do tego samego pokoju naprzeciwko kaplicy, w którym spotkał się poprzedniego wieczoru z Woźniakiem. Kiedy Zanetti spytał, jak mu się spało, odrzekł: „Dziękuję, bardzo dobrze”, mając nadzieję, że młody ksiądz nie zauważy jego podkrążonych oczu i tego, jak trzęsły mu się ręce, kiedy dał mu tekst homilii do potrzymania. Wsunął pochyloną głowę w otwór w grubym czerwonym ornacie, który od dwudziestu lat nosili kolejni dziekani kolegium, i rozłożył ręce, kiedy Zanetti krzątał się wokół niego niczym krawiec, wyrównując i poprawiając tkaninę. Peleryna ciążyła mu na ramionach. „Panie, który powiedziałeś – modlił się cicho – «jarzmo moje jest słodkie, a moje brzemię lekkie»11, pozwól, bym mógł je nosić, by zasłużyć na Twoją łaskę. Amen”. Zanetti stanął przed nim, podniósł ręce i włożył mu na głowę wysoką mitrę z białego jedwabiu. Następnie cofnął się o krok, by sprawdzić, czy jest prawidłowo nałożona, zmrużył oczy, ponownie się do niego zbliżył i poprawił ją o milimetr. Obszedł go dookoła, pociągnął za wstążki z tyłu i je wygładził. Mitra była niepokojąco niestabilna. Na koniec dał mu pastorał. Lomeli podniósł kilka razy w lewej ręce złoty kij pastuszy, sprawdzając jego ciężar. „Nie jesteś pasterzem – odezwał się znajomy głos w jego głowie. – Jesteś zarządcą”. Miał ochotę oddać go, ściągnąć z siebie ornat, przyznać, że jest uzurpatorem, i zniknąć. Zamiast tego uśmiechnął się i pokiwał głową. – Pasuje idealnie – powiedział. – Dziękuję. Tuż przed dziesiątą kardynałowie, uszeregowani według starszeństwa i odhaczani przez O’Malleya na liście, zaczęli wychodzić parami przez oszklone drzwi Domu Świętej Marty. Lomeli, opierając się o pastorał, czekał wraz z Zanettim i Mandorffem przy recepcji. Dołączył do nich zastępca Mandorffa, wesoły korpulentny włoski prałat o nazwisku Epifano, który miał być jego pierwszym asystentem podczas mszy. Lomeli nie odzywał się do nikogo i na nikogo nie patrzył. Wciąż starał się znaleźć w swoim umyśle miejsce dla Boga. „Wieczna Trójco, z łaski Twojej mam odprawić mszę na Twoją chwałę, dla dobra wszystkich, żywych i umarłych, za których oddał życie Chrystus, w intencji wyboru nowego papieża…”. W końcu wyszli na zewnątrz, w szary listopadowy poranek. Procesja odzianych w szkarłat kardynałów zmierzała przed nim po brukowanym dziedzińcu w stronę Bramy Dzwonów i znikała we wnętrzu bazyliki. I znów gdzieś w pobliżu unosił się helikopter; z oddali znów dobiegały niewyraźne odgłosy demonstracji. Lomeli próbował odsunąć od siebie wszystko, co go rozpraszało, ale było to niemożliwe. Co dwadzieścia kroków stali ochroniarze, którzy pochylali głowy, gdy ich mijał i błogosławił. Przeszedł wraz ze swoimi asystentami pod bramą, przez plac poświęcony pamięci pierw-

szych męczenników, wzdłuż portyku bazyliki, przez potężne drzwi z brązu, i w końcu wkroczył do rzęsiście oświetlonej na potrzeby telewizji świątyni, w której czekało dwadzieścia tysięcy ludzi. Słyszał śpiew chóru wysoko pod sklepieniem i odbijający się echem pomruk nieprzebranych rzesz. Procesja się zatrzymała. Lomeli wbił wzrok przed siebie, pragnąc zastygnąć w bezruchu, świadomy, że ze wszystkich stron otacza go stłoczony tłum – zakonnice, księża i świeccy, uśmiechający się, wpatrzeni w niego i szepczący. „Wieczna Trójco, z łaski Twojej mam odprawić mszę na Twoją chwałę…”. Po kilku minutach ruszyli dalej szerokim przejściem pośrodku nawy. Opierając się na pastorale trzymanym w lewej ręce i wykonując nieokreślone ruchy prawą, spoglądał na boki i udzielał błogosławieństwa zlewającym się w jedną plamę twarzom. Zobaczył się na olbrzymim ekranie telewizyjnym – sztywno wyprostowana, odziana w wymyślny kostium, stąpająca jakby w transie postać. Kim była ta marionetka, ten pusty w środku człowiek? Czuł się całkowicie odcieleśniony, jakby unosił się obok siebie. Przy końcu przejścia, tam gdzie od kopuły odchodziła apsyda, musieli zatrzymać się przy posągu świętego Longina dłuta Berniniego, niedaleko miejsca, gdzie śpiewał chór, i zaczekać, aż ostatni kardynałowie wejdą po stopniach, by ucałować centralny ołtarz. Dopiero gdy zeszli z powrotem i cały ten skomplikowany manewr dobiegł końca, Lomeli mógł sam podejść do ołtarza. Skłonił się przed nim. Epifano zrobił krok do przodu, odebrał od niego pastorał i przekazał go ministrantowi. Następnie zdjął z głowy Lomelego mitrę, złożył ją i podał drugiemu ministrantowi. Lomeli z przyzwyczajenia dotknął ręką piuski, by sprawdzić, czy jest na swoim miejscu. Razem z Epifanem wspięli się po siedmiu obitych dywanem stopniach ołtarza. Lomeli ponownie się pokłonił i ucałował biały obrus. Następnie wyprostował się i podwinął rękawy ornatu, jakby miał zamiar umyć ręce. Wziął od ministranta srebrną kadzielnicę na łańcuchu, wypełnioną żarzącymi się węglami, i zakołysał nią nad ołtarzem – siedem razy po jednej stronie, a potem, obchodząc go wkoło, siedem razy po każdej z pozostałych trzech stron. Słodki dym przywołał dawne wspomnienia. Kątem oka Lomeli spostrzegł ubranych na czarno mężczyzn ustawiających jego tron. Oddał kadzielnicę, jeszcze raz się pokłonił i pozwolił, by z powrotem założono mu mitrę i zaprowadzono go przed ołtarz. Ministrant otworzył mszał na odpowiedniej stronie; inny podniósł mikrofon na statywie. Kiedyś, w młodości, cieszył się pewną sławą za sprawą swojego głębokiego barytonu. Z wiekiem jednak głos jego stał się cieńszy, niczym zbyt długo trzymane dobre wino. Lomeli złożył dłonie, zamknął na chwilę oczy, zaczerpnął powietrza i zaintonował drżącym głosem, który wzmocniony przez głośniki, wypełnił całą bazylikę:

– In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti… Z ust olbrzymiego zgromadzenia popłynęła śpiewna odpowiedź: – Amen. Lomeli podniósł ręce w geście błogosławieństwa i zaintonował znowu, wydłużając trzy sylaby do sześciu: – Pa-a-x vob-i-is. A oni odpowiedzieli: – Et cum spiritu tuo. I zaczął. *** Nikt, kto oglądał później nagranie mszy, nie zdołałby odgadnąć, jak wielki zamęt panował w myślach jej celebransa – przynajmniej do momentu, gdy zaczął wygłaszać homilię. To prawda, podczas aktu pokuty ręce trzęsły mu się w niekontrolowany sposób, ale nie bardziej, niż można się tego spodziewać po siedemdziesięciopięcioletnim mężczyźnie. Prawdą jest również, że raz czy dwa nie bardzo chyba wiedział, czego się od niego wymaga, na przykład przed ewangelią, kiedy miał dosypać kadzidła na żarzące się w trybularzu węgielki. Jednak przez większość czasu zachowywał się nienagannie. Jacopo Lomeli z diecezji genueńskiej nie dotarłby na same szczyty hierarchii Kościoła rzymskiego, gdyby nie posiadał cech, które okazał właśnie tego dnia: opanowania, powagi, spokoju, dostojeństwa i niewzruszoności. Pierwsze czytanie, po angielsku, wygłosił amerykański jezuita i było zaczerpnięte z proroka Izajasza (Duch Pana Boga nade mną). Drugie czytanie, po hiszpańsku, wygłosiła kobieta udzielająca się w Ruchu Focolari. Pochodziło z Listu świętego Pawła do Efezjan i opisywało, jak Bóg stworzył Kościół (Z Niego całe Ciało przyczynia sobie wzrostu dla budowania siebie w miłości). Lomeli siedział na swoim tronie i próbował się skupić, przekładając w myślach na włoski znajome słowa. I On ustanowił jednych apostołami, innych prorokami, innych ewangelistami, innych pasterzami i nauczycielami…12. Przed nim zasiadał w półokręgu pełny skład Kolegium Kardynalskiego: obie jego części – ci, którzy mieli prawo uczestniczyć w konklawe, i ci, mniej więcej w tej samej liczbie, którzy przekroczyli już osiemdziesiątkę i stracili prawo głosu. (Przed pięćdziesięciu laty papież Paweł VI wprowadził limit wieku i bezustanna zmiana składu konklawe wzmocniła w wielkim stopniu pozycję Ojca Świętego, który mógł je teraz kształtować na własny obraz i podobieństwo). Z jaką goryczą niektórzy z tych niedołężnych starców przyjęli

utratę władzy! Jak bardzo zazdrościli młodszym! Ze swego miejsca Lomeli prawie widział ich chmurne miny. …dla przysposobienia świętych do wykonywania posługi, celem budowania Ciała Chrystusowego, aż dojdziemy wszyscy razem do jedności wiary…13. Jego oczy wędrowały wzdłuż czterech szeroko rozstawionych rzędów krzeseł. Twarze mądre, twarze znudzone, twarze naznaczone religijną ekstazą; jeden kardynał zasnął. Wyglądali tak, jak wyobrażał sobie, że mogli wyglądać w dniach starej republiki odziani w togi senatorowie starożytnego Rzymu. Tu i tam widział głównych pretendentów – Belliniego, Tedesca, Adeyemiego, Tremblaya – siedzących daleko od siebie, a każdy był zatopiony we własnych myślach, i uderzyło go, jakim niedoskonałym, arbitralnym, stworzonym przez człowieka instrumentem jest konklawe. Nie miało żadnej podstawy w Piśmie Świętym. W czytaniu nie było nic, co wskazywałoby, że to Bóg stworzył kardynałów. Jakie było ich miejsce w przedstawionym przez świętego Pawła obrazie Jego Kościoła jako żywego ciała? …Żyjąc prawdziwie w miłości sprawmy, by wszystko rosło ku Temu, który jest Głową – ku Chrystusowi. Z Niego całe Ciało – zespalane i utrzymywane w łączności dzięki całej więzi umacniającej każdy z członków…14. Czytanie dobiegło końca. Zaintonowano aklamację przed ewangelią. Lomeli siedział bez ruchu na swoim tronie. Miał wrażenie, że właśnie coś sobie uświadomił, ale nie był pewien co. Podsunięto mu żarzący się trybularz, a także łódkę z kadzidłem i małą srebrną chochelkę. Epifano musiał go ponaglić, ujmując jego rękę i pomagając posypać węgielki kadzidłem. Kiedy dymiący trybularz został zabrany, asystent dał znak Lomelemu, żeby wstał, i podnosząc ręce, by zdjąć mu z głowy mitrę, przyjrzał mu się z niepokojem. – Eminencja dobrze się czuje? – szepnął. – Owszem, całkiem dobrze. – Zaraz nadejdzie pora na homilię eminencji. – Rozumiem. Z pewnym wysiłkiem Lomeli próbował się zmobilizować w trakcie śpiewania Ewangelii świętego Jana (Ja was wybrałem i przeznaczyłem was na to, abyście szli i owoc przynosili15). A potem bardzo szybko Ewangelia się skończyła. Epifano wziął od niego pastorał. W trakcie wkładania mu z powrotem na głowę mitry powinien siedzieć, ale o tym zapomniał i Epifano, który miał krótkie ręce, musiał stawać na palcach, by to zrobić. Ministrant wręczył mu kartki z tekstem homilii, przeszyte w górnym lewym rogu czerwoną wstążką. Ustawiono przed nim mikrofon. Akolici się wycofali. Nagle zobaczył przed sobą martwe oczy kamer telewizyjnych i ogrom zgromadzenia, zbyt dużego, by objąć je wzrokiem, podzielonego z grubsza

na kilka kolorowych bloków: czarny – stojących w oddali, prawie przy drzwiach z brązu, zakonnic i świeckich; biały – księży, w połowie nawy; purpurowy – biskupów, z przodu; i szkarłatny – kardynałów, u jego stóp, pod kopułą. W bazylice zapadło pełne oczekiwania milczenie. Spojrzał na swój tekst. Tego ranka przez kilka godzin go szlifował, lecz teraz wydawał mu się zupełnie obcy. Wpatrywał się weń tak długo, aż usłyszał wokół siebie niespokojny szmer i zdał sobie sprawę, że lepiej będzie zacząć. – Umiłowani bracia i siostry w Chrystusie… *** Na początku czytał machinalnie. – W tym momencie wielkiej odpowiedzialności w historii Świętego Kościoła Chrystusowego… Wypowiadane przez niego słowa trafiały w pustkę i zdawały się opadać gdzieś w środku nawy. Dopiero gdy wspomniał zmarłego Ojca Świętego, „którego wspaniały pontyfikat był darem od Boga”, dały się słyszeć oklaski; zaczęły się od laikatu w samym końcu bazyliki i potoczyły w stronę ołtarza, aż w końcu zostały podjęte, ze znacznie mniejszym entuzjazmem, przez kardynałów. Lomeli był zmuszony przerwać i poczekać, aż umilkną. – Teraz musimy prosić naszego Pana, by poprzez duszpasterską troskę ojców kardynałów przysłał nam nowego Ojca Świętego. I w tej godzinie musimy przede wszystkim pamiętać o wierze i obietnicy Jezusa Chrystusa, który mówił swojemu wybrańcowi: „Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego”16. Po dziś dzień dwa klucze pozostają symbolem władzy papieskiej. Ale komu mają zostać powierzone? To najpoważniejsza i najświętsza odpowiedzialność, jaką którykolwiek z nas może wziąć w całym życiu na swoje barki, i musimy modlić się do Boga o to czułe wsparcie, którym zawsze obdarza swój Święty Kościół, i prosić go, by pozwolił nam dokonać właściwego wyboru. Lomeli przewrócił kartkę i przebiegł wzrokiem następną. Banał gonił banał, wszystko gładko się ze sobą łączyło. Zajrzał na trzecią i czwartą stronę. Nie były lepsze. Pod wpływem nagłego impulsu cofnął się, położył tekst homilii na siedzeniu tronu i wrócił do mikrofonu. – Ale wszystko to wiecie. – Rozległ się stłumiony śmiech. Niżej widział kardynałów, którzy spoglądali na siebie z niepokojem. – Pozwólcie, że powiem coś od serca.

Przerwał, by uporządkować myśli. Czuł się całkowicie spokojny. – Mniej więcej trzydzieści lat po tym, jak Jezus powierzył świętemu Piotrowi klucze do swego Kościoła, święty Paweł apostoł przybył tu, do Rzymu. Przedtem nauczał w różnych miejscach w basenie Morza Śródziemnego, kładąc fundamenty Kościoła, Matki naszej, i kiedy pojawił się w tym mieście, wtrącono go do więzienia, ponieważ władze się go bały… z ich punktu widzenia był rewolucjonistą. I jak każdy rewolucjonista, nawet siedząc w celi, nadal organizował ruch. W roku sześćdziesiątym drugim albo trzecim wysłał jednego ze swoich uczniów, Tychika, z powrotem do Efezu, gdzie sam mieszkał wcześniej przez trzy lata, by ten dostarczył wiernym ów niezwykły list, którego fragmentu przed chwilą wysłuchaliśmy… Zastanówmy się nad tym, co usłyszeliśmy. Paweł mówi Efezjanom, z których, przypomnijmy, część była gojami, a część Żydami, że darem Boga dla Kościoła jest jego różnorodność: niektórzy są stworzeni przez Niego, by zostać apostołami, inni prorokami, jeszcze inni ewangelistami, pasterzami i nauczycielami, „do wykonywania posługi celem budowania Ciała Chrystusowego, aż dojdziemy wszyscy razem do jedności wiary”. Dochodzą oni do jedności, wykonując posługę. To byli różni ludzie… można przypuszczać, silni ludzie, o wyrazistych osobowościach, niebojący się prześladowań… i służyli Bogu każdy na swój sposób. To wspólna posługa zbliżała ich do siebie i tworzyła Kościół. Bóg mógł przecież stworzyć jeden typ człowieka, który będzie mu służył. Zamiast tego stworzył coś, co przyrodnik mógłby nazwać całym ekosystemem mistyków, marzycieli oraz ludzi praktycznych, budowniczych… a nawet zarządców… o różnej energii i różnych impulsach. I z tego ukształtował ciało Chrystusa. Cała bazylika, z wyjątkiem filmującego go, krążącego wokół ołtarza kamerzysty, zastygła w bezruchu. Umysł Lomelego pracował na najwyższych obrotach. Jeszcze nigdy nie był tak dokładnie pewien tego, co chce powiedzieć. – W drugiej części czytania usłyszeliśmy, jak Paweł rozwija ten obraz Kościoła jako żywego ciała. Mówi on: „Żyjąc prawdziwie w miłości sprawmy, by wszystko rosło ku Temu, który jest Głową – ku Chrystusowi. Z Niego całe Ciało – zespalane i utrzymywane w łączności dzięki całej więzi umacniającej każdy z członków”17. Ręce są rękoma, podobnie jak stopy są stopami i każde służą Panu w inny sposób. Innymi słowy, nie powinniśmy się bać różnorodności, bo właśnie ona daje Kościołowi jego siłę. A kiedy, jak mówi Paweł, osiągniemy pełnię miłości i prawdy, nie będziemy już „dziećmi, którymi miotają fale i porusza każdy powiew nauki, na skutek oszustwa ze strony ludzi i przebiegłości w sprowadzaniu na manowce fałszu”18. W tym

wyobrażeniu ciała i głowy widzę piękną metaforę zbiorowej mądrości: religijnej społeczności trudzącej się wspólnie, by wzrastać w Chrystusie. Żeby razem pracować i razem wzrastać, musimy być tolerancyjni, ponieważ potrzebne są do tego wszystkie członki ciała. Żadna osoba ani frakcja nie powinna dominować nad innymi. „Bądźcie sobie wzajemnie poddani w bojaźni Chrystusowej”19, poucza Paweł wiernych gdzie indziej w tym samym liście. Moi bracia i siostry, powiem wam, że w trakcie długiego życia w służbie Kościoła, Matki naszej, jedynym grzechem, którego obawiałem się bardziej niż innych, była pewność. Pewność jest wielkim wrogiem jedności. Pewność jest śmiertelnym wrogiem tolerancji. Nawet Chrystus nie był na końcu pewny. Eli, Eli, lama sabachtani?! – zawołał w udręce w dziewiątej godzinie na krzyżu. „Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?”. Nasza wiara jest żywa, ponieważ chadza ręka w rękę ze zwątpieniem. Gdyby była tylko pewność, a nie byłoby zwątpienia, to nie byłoby tajemnicy, a zatem nie byłoby potrzeby wiary. Módlmy się, by Pan dał nam papieża, który wątpi i poprzez swoje zwątpienie czyni dalej z wiary katolickiej coś żywego, coś, co może zainspirować cały świat. Niech da nam papieża, który grzeszy, prosi o wybaczenie i pełni dalej swoją posługę. Prosimy o to Pana za wstawiennictwem Najświętszej Maryi, Królowej Apostołów, a także wszystkich męczenników i świętych, którzy na przestrzeni dziejów otoczyli ten Kościół rzymski chwałą. Amen. *** Zabrał z tronu kartki z homilią, której nie wygłosił, i podał wielebnemu Epifanowi, a ten wziął je ze zdziwieniem, jakby nie do końca wiedział, co ma z nimi zrobić. Skoro nie została wygłoszona, czy na pewno powinna trafić do watykańskiego archiwum? Potem Lomeli usiadł. Zgodnie z tradycją przez półtorej minuty miała teraz trwać cisza, żeby wierni zastanowili się nad treścią kazania. Co jakiś czas rozlegał się tylko stłumiony kaszel. Lomeli nie potrafił ocenić reakcji. Możliwe, że wszyscy byli w stanie szoku. Jeśli tak, to dobrze. Czuł się bliżej Boga, niż był od wielu miesięcy – być może bliżej niż kiedykolwiek wcześniej w życiu. Zamknął oczy i pomodlił się. „O, Panie, mam nadzieję, że moje słowa były zgodne z Twoją wolą. Dziękuję, że dałeś mi odwagę, bym powiedział coś od serca, a także umysłową i fizyczną siłę, bym temu sprostał”. Kiedy chwila przeznaczona na refleksję minęła, ministrant ponownie postawił przed nim mikrofon. Lomeli podniósł się i zaintonował pierwszą linijkę Credo – Credo in unum Deum. Jego głos brzmiał pewniej niż poprzed-

nio. Czuł potężny przypływ duchowej energii i ta siła w nim pozostała: na każdym etapie eucharystii, która się teraz zaczęła, był świadom obecności Ducha Świętego. Intonował te długie łacińskie ustępy, o których myślał wcześniej z drżeniem serca – modlitwę powszechną, modlitwę nad darami, prefację, sanctus, modlitwę ofiarniczą i Modlitwę Pańską – a każde ich słowo i każda nuta przepojone były obecnością Chrystusa. Zszedł po stopniach, by udzielić komunii wybranym zwyczajnym członkom zgromadzenia, a kardynałowie ustawili się w kolejce do ołtarza. Kładąc opłatki na językach klęczących komunikantów, był świadom spojrzeń, jakie rzucali mu koledzy. Wyczuwał zdumienie. Lomeli – gładki, solidny, kompetentny Lomeli; Lomeli adwokat; Lomeli dyplomata – zrobił coś, czego się nie spodziewali. Powiedział coś ciekawego. On sam też się tego po sobie nie spodziewał. *** O godzinie 11.52 zaintonował obrzęd zakończenia, Benedicat vos omnipotens Deus, i trzy razy uczynił znak krzyża: na północ, na wschód i na południe: Pater… et Filius… et Spiritus Sanctus. – Amen. – Idźcie, ofiara spełniona. – Bogu niech będą dzięki. Stał przy ołtarzu ze złożonymi na piersi rękami, podczas gdy chór i zgromadzenie odśpiewały antyfonę maryjną. Kiedy kardynałowie kroczyli z powrotem nawą i wychodzili z bazyliki, mierzył ich beznamiętnym spojrzeniem. Wiedział, że nie jest odosobniony w przekonaniu, że gdy pojawią się tu następnym razem, jeden z nich będzie papieżem.

6 Kaplica Sykstyńska

L

omeli wraz ze swoimi asystentami pojawił się z powrotem w Domu Świętej Marty kilka minut po innych kardynałach. Zdejmowali szaty w holu i prawie natychmiast wyczuł zmianę w ich nastawieniu do niego. Nikt nie podszedł, żeby z nim porozmawiać, a kiedy oddawał pastorał i mitrę ojcu Zanettiemu, zauważył, że młody ksiądz unika jego spojrzenia. Nawet wielebny O’Malley, który zaproponował, że pomoże mu zdjąć ornat, wydawał się speszony. Lomeli spodziewał się, że rzuci przynajmniej jeden ze swych zwykłych, zbyt poufałych żarcików. Tymczasem zapytał tylko: – Czy Wasza Eminencja będzie chciał się modlić w trakcie zdejmowania stroju? – Chyba dość się już dziś rano namodliłem, nie sądzisz, Ray? Pochylił się i pozwolił ściągnąć sobie przez głowę ornat. Jaką ulgą było pozbycie się z ramion tego ciężaru. Pokręcił szyją, by złagodzić napięcie mięśni. Potem wygładził włosy, sprawdził, czy ma piuskę na właściwym miejscu, i rozejrzał się po holu. W rozkładzie dnia przewidziano teraz dla kardynałów długą przerwę na lunch – dwie i pół godziny, które mogli spędzić według własnego uznania, zanim sześć minibusów podjedzie pod Dom Świętej Marty, by zawieźć ich na głosowanie. Niektórzy wchodzili już na górę, żeby odpocząć i pomedytować w swoich pokojach. – Dzwoniono z biura prasowego – powiedział O’Malley. – Tak? – Media zauważyły obecność kardynała, którego nie ma na oficjalnej liście. Niektórzy z lepiej poinformowanych rozpoznali już w nim arcybiskupa Beníteza. Ludzie z biura chcą wiedzieć, co mają w tej sprawie zrobić. – Powiedz, żeby potwierdzili tę informację i wyjaśnili okoliczności. – Lomeli zobaczył Beníteza, który stał przy recepcji i rozmawiał z dwoma innymi kardynałami z Filipin. Nosił swoją piuskę lekko na bakier niczym uczniowską czapkę. – Przypuszczam, że powinniśmy także podać kilka faktów biograficznych. – Tak, eminencjo.

– Czy mógłbyś coś zredagować i dać mi kopię? Sam też powinienem chyba dowiedzieć się czegoś więcej o naszym nowym koledze. – Tak jest, eminencjo. – O’Malley zapisał to w notesie. – Biuro prasowe chciałoby także opublikować homilię – dodał. – Obawiam się, że nie mam jej tekstu. – To nie szkodzi. Możemy ją zawsze spisać z nagrania. Lomeli wciąż liczył na to, że usłyszy jakiś komentarz o swoim kazaniu. – Jest coś, co chciałbyś mi jeszcze powiedzieć? – To chyba wszystko, czym musiałem w tym momencie zaprzątnąć uwagę Waszej Eminencji. Czy eminencja ma dla mnie jakieś dalsze instrukcje? – Właściwie jest coś jeszcze. – Lomeli zawahał się. – To delikatna sprawa. Wiesz, kim jest monsinior Morales? Pracował w prywatnym gabinecie Ojca Świętego. – Nie znam go osobiście. Słyszałem o nim. – Czy mógłbyś z nim dyskretnie porozmawiać? To musi być dzisiaj… jestem pewien, że przebywa w Rzymie. – Dzisiaj? To nie będzie takie łatwe, eminencjo. – Tak, wiem. Przykro mi. Może udałoby ci się to, kiedy będziemy głosowali? – Lomeli ściszył głos, żeby nie usłyszał go żaden z kardynałów, którzy nieopodal zdejmowali szaty. – Powołaj się na mnie. Powiedz, że jako dziekan muszę wiedzieć, co wydarzyło się w trakcie ostatniego spotkania Ojca Świętego z kardynałem Tremblayem: czy miało miejsce coś, co czyniłoby z kardynała Tremblaya nieodpowiednią osobę do objęcia papiestwa. – Normalnie niewzruszony O’Malley wpatrywał się w niego wytrzeszczonymi oczami. – Przykro mi, że obarczam cię tak delikatną misją. Wolałbym naturalnie załatwić to sam, ale oficjalnie nie wolno mi się teraz kontaktować z nikim poza konklawe. Nie muszę chyba dodawać, że nikomu o tym ani słowa. – Oczywiście. – Bóg z tobą. – Lomeli poklepał O’Malleya po ramieniu. Nie mógł już dłużej opanować ciekawości. – Zauważyłem, Ray, że nic nie mówisz na temat mojego kazania. Normalnie nie jesteś taki taktowny. Naprawdę było aż takie złe? – W żadnym wypadku, Wasza Eminencjo. Było znakomicie wygłoszone, choć przypuszczam, że kilka osób w Kongregacji Nauki Wiary może zareagować na nie uniesionymi brwiami. Ale powiedz, eminencjo: czy naprawdę było ex tempore? – Owszem, tak się składa, że było. – Lomeli obruszył się trochę na przypuszczenie, że jego spontaniczność mogła być udawana. – Pytam o to, bo eminencja przekona się pewnie, że wywarło duże wrażenie.

– To chyba dobrze, nieprawdaż? – Absolutnie. Choć słyszałem głosy, że eminencja chce wybrać nowego papieża. Pierwszą reakcją Lomelego był wybuch śmiechu. – Chyba nie mówisz serio? Aż do tej chwili w ogóle nie przyszło mu do głowy, że jego słowa mogą zostać zinterpretowane jako próba wpłynięcia na wynik wyborów. Mówił po prostu to, czym natchnął go Duch Święty. Niestety, nie pamiętał teraz dokładnie, jakich użył fraz. Na tym polega niebezpieczeństwo mówienia bez przygotowanego konspektu i dlatego nigdy wcześniej tego nie robił. – Powtarzam tylko, co słyszałem, eminencjo. – Ale cóż to za niedorzeczność! O co apelowałem? O trzy rzeczy: jedność, tolerancję, pokorę. Czy moi koledzy chcą dać do zrozumienia, że potrzebujemy papieża, który jest nietolerancyjnym i aroganckim schizmatykiem? – O’Malley skłonił z szacunkiem głowę i Lomeli zdał sobie sprawę, że podniósł głos. Kilku kardynałów się na niego obejrzało. – Przepraszam, Ray. Wybacz. Chyba pójdę na godzinę do swojego pokoju. Czuję się trochę wyczerpany. Wszystko, czego kiedykolwiek pragnął w tej batalii, to zachować neutralność. Neutralność była lejtmotywem całej jego kariery. Kiedy w latach dziewięćdziesiątych tradycjonaliści przejęli kontrolę nad Kongregacją Nauki Wiary, nie wychylał się i pracował dalej jako nuncjusz papieski w Stanach Zjednoczonych. Dwadzieścia lat później, gdy zmarły Ojciec Święty postanowił pozbyć się starej gwardii i poprosił go o rezygnację ze stanowiska sekretarza stanu, służył mu dalej na mniej eksponowanym stanowisku dziekana. Servus fidelis: liczył się tylko Kościół. Naprawdę wierzył w to, co powiedział dziś rano. Widział na własne oczy, jakie szkody może przynieść niezachwiana pewność w kwestiach wiary. Lecz teraz, zmierzając przez hol do windy, z niepokojem zauważył, że choć spotyka się z uznaniem – kilka razy poklepano go po plecach i powitano uśmiechem – przyjaznego wsparcia udziela mu wyłącznie frakcja liberałów. Przynajmniej tylu samo kardynałów, którzy na jego liście figurowali jako tradycjonaliści, patrzyło na niego chmurnie lub odwracało głowy. – Dobrze powiedziane, dziekanie! – zawołał na tyle głośno, by usłyszeli go wszyscy obecni, arcybiskup Bolonii Dell’Acqua, jeden z tych, którzy poprzedniego wieczoru siedzieli przy stole Belliniego. Ale kardynał Gambino, arcybiskup Perugii, który należał do najwierniejszych stronników Tedesca, ostentacyjnie pogroził mu palcem w niemej przyganie. Jakby tego było mało, kiedy otworzyły się drzwi windy, zobaczył za nimi samego Tedesca, czerwonego na twarzy i wybierającego się bez wątpienia na wczesny lunch w towarzystwie wspartego na lasce emerytowa-

nego biskupa Chicago, Paula Krasinskiego. Zaskoczony cofnął się, żeby ich przepuścić. – Mój Boże, to była naprawdę nowatorska interpretacja Listu do Efezjan, dziekanie – odezwał się ostro, mijając go, Tedesco. – Żeby sportretować świętego Pawła jako Apostoła Zwątpienia! Nigdy wcześniej tego nie słyszałem! – Przystanął, gotów się z nim spierać. – Czyż nie napisał również do Koryntian: „Jeśli trąba brzmi niepewnie, któż będzie się przygotowywał do bitwy?”20. Lomeli wcisnął guzik drugiego piętra. – Może byłoby to dla ciebie bardziej strawne po łacinie, patriarcho? – zapytał. Drzwi windy zamknęły się, tłumiąc odpowiedź Tedesca. W połowie korytarza Lomeli zdał sobie sprawę, że zostawił klucz w środku. Wezbrał w nim dziecinny żal. Czy naprawdę musi o wszystkim myśleć? Czy ojciec Zanetti nie powinien otoczyć go staranniejszą opieką? Nie pozostało mu nic innego, jak zawrócić, zejść po schodach i wyjaśnić swoje gapiostwo zakonnicy w recepcji. Zniknęła w pokoiku na tyłach i wróciła z siostrą Agnes ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia Świętego Wincentego à Paulo – drobną, dobiegającą siedemdziesiątki Francuzką o ostrych, wyrazistych rysach twarzy i krystalicznie błękitnych oczach. Jeden z odległych arystokratycznych przodków siostry Agnes był członkiem zakonu w czasie rewolucji francuskiej i został zgilotynowany na targu, kiedy nie chciał złożyć przysięgi nowej władzy. Mówiono o niej, że jest jedyną osobą, której bał się zmarły Ojciec Święty, i być może z tego powodu często szukał jej towarzystwa. „Agnes zawsze powie mi prawdę”, mawiał. Kiedy Lomeli powtórzył przeprosiny, zacmokała i dała mu swój klucz uniwersalny. – Cóż mam powiedzieć? Mogę tylko mieć nadzieję, że Wasza Eminencja będzie lepiej pilnował Kluczy Świętego Piotra niż tych do swojego pokoju! Większość kardynałów opuściła już hol: udali się do pokoi, by odpocząć tam albo pomedytować, lub też poszli do jadalni na lunch. W przeciwieństwie do kolacji, podczas lunchu obowiązywała samoobsługa. Szczęk talerzy i sztućców, zapach ciepłego jedzenia, pogwar głosów – wszystko to kusiło Lomelego. Ale patrząc na kolejkę, zdał sobie sprawę, że głównym tematem rozmów będzie jego kazanie. Mądrzej zrobi, nie wdając się w dyskusje. Na schodach spotkał idącego na dół Belliniego. Były sekretarz stanu był sam. – Nie wiedziałem, że jesteś taki ambitny – powiedział cicho, kiedy się zrównali.

Przez chwilę Lomeli nie był pewien, czy go dobrze usłyszał. – Cóż to za niezwykła uwaga! – Nie chciałem cię w żadnym wypadku obrazić, ale musisz przyznać, że… jak to najlepiej ująć? Wyszedłeś z cienia? – W jaki sposób można pozostać w cieniu, skoro przez dwie godziny celebruje się mszę w Bazylice Świętego Piotra, transmitowaną przez telewizję? – Teraz jesteś nieszczery, Jacopo. – Usta Belliniego skrzywiły się w nieprzyjemnym uśmiechu. – Wiesz, o czym mówię. I pomyśleć, że jeszcze tak niedawno chciałeś zgłosić rezygnację! A obecnie…? – Wzruszył ramionami i znowu skrzywił usta. – Kto wie, jak potoczą się sprawy. Lomeli poczuł się nagle słabo, jakby dostał zawrotów głowy. – Aldo, ta rozmowa jest dla mnie bardzo stresująca. Nie wierzysz chyba naprawdę, że mam jakąkolwiek ochotę i w ogóle jakąkolwiek szansę zostać papieżem? – Drogi przyjacielu, taką szansę ma każdy mężczyzna w tym budynku, przynajmniej teoretycznie. I każdy kardynał przynajmniej raz o tym marzył i wybrał imię, pod którym chciałby zasłynąć jako papież. – Ja o tym nie… – Możesz oczywiście zaprzeczać, ale najpierw wejrzyj we własne serce i powiedz mi, że tak nie jest. A teraz wybacz, ale obiecałem arcybiskupowi Mediolanu, że zejdę do jadalni i porozmawiam z niektórymi z naszych kolegów. Po jego odejściu Lomeli stał przez dłuższą chwilę nieruchomo na schodach. Bellini musiał być najwyraźniej w wielkim stresie, skoro przemawiał do niego w ten sposób. Ale kiedy Lomeli wrócił do swojego pokoju i położył się na łóżku, by odpocząć, zdał sobie sprawę, że nie może przestać myśleć o tym oskarżeniu. Czy gdzieś w głębi jego duszy naprawdę tkwił szatan ambicji, którego obecności przez te wszystkie lata nie chciał dostrzec? Spróbował dokonać szczerego rachunku sumienia i ostatecznie doszedł do wniosku, że Bellini głęboko się mylił. Później jednak przyszła mu do głowy inna możliwość, która – choć absurdalna – była o wiele bardziej niepokojąca. Bał się niemal poważnie ją rozważać. Może Bóg miał wobec niego jakiś plan? Czy to mogło wyjaśniać ów niezwykły impuls, którego doznał w Bazylice Świętego Piotra? Czyżby to nie on, lecz Duch Święty był autorem tych kilku zdań, których nie potrafił sobie teraz do końca przypomnieć? Próbował się modlić. Ale Bóg, który zaledwie kilka minut wcześniej wydawał się tak bliski, teraz ponownie zniknął i jego błagania o jakąkolwiek wskazówkę pozostały bez odpowiedzi.

*** Dochodziła druga, kiedy Lomeli w końcu wstał z łóżka. Rozebrał się do bielizny i skarpetek, otworzył szafę i położył na narzucie różne elementy stroju chóralnego. Zdejmując z każdego z nich celofan, czuł w nozdrzach słodki aromat pralni chemicznej – zapach, który przypomniał mu lata spędzone w rezydencji nuncjusza w Nowym Jorku, gdzie cała jego garderoba była prana w pralni przy Wschodniej Siedemdziesiątej Drugiej Ulicy. Kiedy zamknął na chwilę oczy, usłyszał ponownie nigdy niemilknący odgłos klaksonów na Manhattanie. Każda rzecz była szyta na miarę u Gammarellich, papieskich krawców od 1798 roku, w ich słynnym zakładzie za Panteonem, i żeby pogłębić swoją duchową świadomość, ubierał się bardzo powoli, medytując nad świętą naturą każdego elementu ubioru. Najpierw wsunął ręce w rękawy szkarłatnej wełnianej sutanny i zapiął biegnące od szyi aż po kostki trzydzieści trzy guziki – jeden na każdy rok życia Chrystusa. W pasie przewiązał się czerwonym jedwabnym cingulum, mającym przypominać mu o ślubach czystości, i sprawdził, czy jego frędzlaste zakończenie sięga do połowy lewej łydki. Potem włożył przez głowę cienką białą lnianą rokietę symbolizującą razem z mozzettą jego władzę sądowniczą. Dolna część i mankiety zrobione były z białej koronki o kwiecistym wzorze. Zawiązał tasiemki przy szyi i pociągnął rokietę w dół, żeby sięgała za kolana. Na koniec włożył mozzettę, sięgającą łokci szkarłatną narzutę z dziewięcioma guzikami na piersi. Następnie wziął z szafki nocnej swój pektorał i go ucałował. Jan Paweł II sprezentował mu go osobiście z okazji odwołania z Nowego Jorku do Rzymu i mianowania sekretarzem do spraw relacji z państwami. Papież był wtedy w zaawansowanym stadium choroby Parkinsona; ręce trzęsły mu się tak bardzo, że kiedy próbował wręczyć Lomelemu krzyż, ten upadł na podłogę. Lomeli odpiął złoty łańcuszek i zastąpił go złoto-czerwonym jedwabnym sznurkiem. Odmówił półgłosem zwyczajową modlitwę o opiekę (Munire digneris me) i zawiesił krzyż na szyi, tak by leżał blisko serca. Potem siadł na skraju łóżka, wcisnął stopy w znoszone czarne skórzane półbuty i zawiązał sznurowadła. Została tylko jedna rzecz – biret z czerwonego jedwabiu, który nałożył na piuskę. Na drzwiach łazienki od wewnątrz było lustro do podłogi. Lomeli zapalił migoczącą jarzeniówkę i w jej niebieskawym blasku przejrzał się w nim: najpierw z przodu, potem z lewej i prawej strony. Z wiekiem nabrał ptasiego profilu. Wyglądam niczym stara wyliniała czapla, pomyślał. Siostra Anjeli-

ca, która prowadziła mu dom, stale powtarzała, że jest za chudy, że powinien więcej jeść. W jego apartamencie wisiały stroje, które nosił jeszcze jako młody ksiądz, ponad czterdzieści lat temu, i nadal świetnie na niego pasowały. Pogładził się po brzuchu. Czuł się głodny. Nie jadł ani śniadania, ani lunchu. I bardzo dobrze, stwierdził. Skurcze żołądka posłużą mu jako środek umartwiania ciała i w trakcie pierwszej rundy głosowania będą mu stale przypominać o bezmiarze męki Chrystusa. *** O wpół do trzeciej kardynałowie zaczęli wsiadać do białych minibusów, które przez całe popołudnie czekały w deszczu przed Domem Świętej Marty. Po lunchu atmosfera stała się o wiele poważniejsza. Lomeli pamiętał, że tak samo wyglądało to podczas poprzedniego konklawe. Dopiero tuż przed samym głosowaniem kardynałowie zaczęli sobie zdawać sprawę z ciężaru odpowiedzialności. Tylko Tedesco wydawał się na to uodporniony. Opierając się o kolumnę, nucił coś pod nosem i uśmiechał się do wszystkich, którzy go mijali. Lomeli zastanawiał się, co tak bardzo poprawiło mu humor. Może była to z jego strony zwykła gierka, która miała wyprowadzić z równowagi przeciwników. Z patriarchą Wenecji wszystko było możliwe. Lomeli poczuł się niepewnie. Wielebny O’Malley, jako sekretarz kolegium, stał pośrodku holu ze swoją listą i wywoływał nazwiska niczym kierownik wycieczki. Jeden za drugim w milczeniu szli do minibusów, w odwróconym porządku starszeństwa: najpierw kardynałowie z Kurii, tworzący zakon diakonów; potem kardynałowie księża, w większości arcybiskupi z całego świata; i na koniec kardynałowie biskupi, do których należał Lomeli i wśród których byli trzej patriarchowie wschodni. Lomeli, jako dziekan, wyszedł ostatni, tuż za Bellinim. Podnosząc poły sutanny, żeby wsiąść do minibusa, nawiązali ze sobą krótki kontakt wzrokowy, ale Lomeli nie próbował się odzywać. Widział, że umysł Belliniego wspiął się na takie wyżyny, iż – w przeciwieństwie do jego umysłu – nie rejestruje już wszystkich tych trywialnych detali, które nie pozwalały odczuć obecności Boga: na przykład krosty na karku ich kierowcy, skrzypienia wycieraczek albo świadczących o niechlujstwie zagnieceń na mozzetcie patriarchy Aleksandrii. Lomeli siadł w fotelu po prawej stronie, w środku minibusa, daleko od innych. O’Malley zajął miejsce zaraz za kierowcą i odwrócił się, żeby spraw-

dzić, czy wszyscy wsiedli. Drzwi zamknęły się z sykiem sprężonego powietrza i minibus ruszył z miejsca, chrzęszcząc oponami po bruku. Przemieszczająca się pod wpływem ruchu pojazdu woda lała się na ukos po grubej szybie, zasłaniając widok na bazylikę. Za oknami po drugiej stronie Lomeli widział patrolujących Ogrody Watykańskie ochroniarzy z parasolami. Jadąc przez Via delle Fondamenta, okrążyli powoli bazylikę, przejechali pod bramą i zatrzymali się na Cortile della Sentinella. Czerwone światła jadących przed nimi busów żarzyły się przez zaparowane szyby niczym świeczki wotywne. Gwardziści szwajcarscy schronili się w swojej budce strażniczej, pióra na ich hełmach zmokły na deszczu. Minibus przejechał pomalutku przez następne dwa dziedzińce, skręcił ostro w prawo, w Cortile del Maresciallo, i stanął tuż przy wejściu na schody. Lomeli z zadowoleniem zobaczył, że pojemniki na śmieci zostały usunięte, i natychmiast zirytowało go własne zadowolenie – był to kolejny trywialny detal, który nie pozwalał mu się skupić. Drzwi busa otworzyły się i do środka wpadło chłodne wilgotne powietrze. Lomeli włożył z powrotem biret. Kiedy wychodził na zewnątrz, oddali mu salut następni dwaj gwardziści. Zerkając instynktownie w górę, ujrzał nad wysoką ceglaną fasadą skrawek szarego nieba i na krótką chwilę przed oczami stanął mu absurdalny obrazek więźnia na spacerniaku. Wszedł do środka i zaczął się wspinać po długich marmurowych schodach prowadzących do Kaplicy Sykstyńskiej. *** Zgodnie z Konstytucją Apostolską konklawe miało się najpierw zebrać „o stosownej popołudniowej porze” w Kaplicy Paulińskiej, tuż obok Sykstyńskiej. Wyłożona marmurami Paulińska była prywatną kaplicą Ojca Świętego, nie tak jasną i bardziej kameralną od Sykstyńskiej. Kiedy Lomeli tam wszedł, kardynałowie zasiedli już na swoich ławach i zapalono jupitery telewizyjne. Wielebny Epifano czekał przy drzwiach, trzymając szkarłatną jedwabną stułę dziekana, którą starannie założył Lomelemu na szyję, i obaj razem ruszyli w stronę ołtarza, między freskami Michała Anioła przedstawiającymi świętego Piotra i świętego Pawła. Piotr, po prawej stronie przejścia, był ukrzyżowany nogami do góry. Z wykręconą głową zdawał się mierzyć oskarżycielskim i gniewnym spojrzeniem każdego, kto miał czelność na niego spojrzeć. Przez całą drogę do stopni ołtarza Lomeli czuł na plecach jego palący wzrok. Przy mikrofonie odwrócił się twarzą do kardynałów. Wszyscy wstali. Epifano trzymał przed nim cienką książkę zawierającą przewidziane obrzę-

dy, otwartą na części drugiej, „Przystąpieniu do konklawe”. Lomeli przeżegnał się. – In nomine Patris et Filii, et Spiritus Sancti. – Amen. – Czcigodni bracia w kolegium, dopełniwszy dziś rano świętych obrzędów, zaczynamy teraz konklawe, aby wybrać nowego papieża… Jego wzmocniony mikrofonem głos wypełnił niewielką kaplicę. W przeciwieństwie do wielkiej mszy w bazylice tym razem nie czuł jednak żadnej emocji ani niczyjej duchowej obecności. Słowa były tylko słowami: pozbawioną magii inkantacją. – Cały Kościół łączy się z nami we wspólnej modlitwie, błaga o bezpośrednią łaskę Ducha Świętego, aby wybrany został spomiędzy nas godny pasterz stada Chrystusa. Niechaj Pan skieruje nasze kroki na ścieżkę prawdy, abyśmy za wstawiennictwem Błogosławionej Dziewicy Maryi, a także Piotra, Pawła i wszystkich świętych postąpili w sposób, który jest im prawdziwie miły. Epifano zamknął i zabrał książkę. Jeden z trzech mistrzów ceremonii podniósł krzyż procesyjny, dwaj pozostali ujęli zapalone świece i chór zaczął wychodzić z kaplicy, śpiewając Litanię do Wszystkich Świętych. Lomeli stał twarzą do uczestników konklawe, ze złączonymi dłońmi, zamkniętymi oczami i pochyloną głową, na pozór pogrążony w modlitwie. Miał nadzieję, że kamery telewizyjne już go nie filmują i że na zbliżeniach nie widać, iż nie jest w stanie łaski. Chór szedł przez Sala Regia do Kaplicy Sykstyńskiej i wyśpiewywane imiona świętych dobiegały z coraz większej oddali. Słyszał, jak skrzypią buty stąpających po marmurowej posadzce kardynałów. – Powinniśmy już iść, eminencjo – szepnął po chwili Epifano. Lomeli podniósł wzrok i zobaczył, że kaplica jest prawie pusta. Odchodząc od ołtarza i po raz drugi mijając ukrzyżowanie świętego Piotra, starał się wpatrywać prosto w drzwi przed sobą. Ale siła malowidła była przemożna. „A ty? – zdawał się go pytać święty. – W czymże jesteś godny, by wybrać mojego następcę?”. W Sala Regia stali na baczność gwardziści szwajcarscy. Lomeli i Epifano dołączyli do końca procesji. Po każdym odśpiewanym imieniu świętego kardynałowie intonowali responsorium – Ora pro nobis. Po wejściu do przedsionka Kaplicy Sykstyńskiej byli zmuszeni przystanąć i zaczekać, aż ci stojący przed nimi zostaną zaprowadzeni na swoje miejsca. Po lewej stronie Lomelego stały dwa piece, w których będą palone karty do głosowania; przed sobą widział wąskie wysokie plecy Belliniego. Miał ochotę klepnąć go po ramieniu, nachylić się i życzyć powodzenia. Ale wszędzie były kamery telewi-

zyjne; wolał nie ryzykować. Poza tym Bellini był na pewno w komunii z Bogiem. Minutę późnej procesja minęła balustradę i weszła po tymczasowej drewnianej rampie na podniesioną podłogę kaplicy. Grały organy. Chór wciąż śpiewał imiona świętych: Sancte Antoni… Sancte Benedicte… Większość kardynałów stała już przy swoich biurkach. Belliniego jako ostatniego zaprowadzono na jego miejsce. Kiedy przejście było puste, Lomeli ruszył po beżowym dywanie do stołu, na którym przygotowano już Biblię do złożenia przysięgi. Zdjął swój biret i przekazał go Epifanowi. Chór zaczął śpiewać Veni Creator Spiritus: O Stworzycielu Duchu, przyjdź, Nawiedź dusz wiernych Tobie krąg. Niebieską łaskę zesłać racz Sercom, co dziełem są Twych rąk.

Kiedy hymn dobiegł końca, Lomeli podszedł do ołtarza, który był szeroki i niski, dostawiony do ściany niczym dwa kominki. Wyżej całe jego pole widzenia wypełniał Sąd Ostateczny. Widział wcześniej ten fresk tysiące razy, lecz nigdy nie doświadczył jego mocy tak jak teraz. Czuł niemal, jak go wciąga. Wspiąwszy się na stopień, zobaczył na wysokości oczu wleczonego do piekła potępieńca i musiał chwilę odczekać, nim obrócił się twarzą do zgromadzonych. Epifano trzymał przed nim książkę. Lomeli zaintonował modlitwę – Ecclesiae tuae, Domine, rector et custos – a następnie zaczął odbierać przysięgę. Kardynałowie czytali jej tekst razem z nim. „My, wszyscy i poszczególni kardynałowie elektorzy obecni przy tym wyborze papieża, przyrzekamy, zobowiązujemy się i przysięgamy zachować wiernie i skrupulatnie wszystkie przepisy zawarte w Konstytucji Apostolskiej… Równocześnie przyrzekamy, zobowiązujemy się i przysięgamy, że jeśli ktokolwiek z nas, z Bożego postanowienia, zostanie wybrany na Biskupa Rzymu, dołoży starań, by wiernie wypełniać munus Petrinum Pasterza Kościoła powszechnego… Przyrzekamy i przysięgamy zachować z największą wiernością i wobec wszystkich, tak duchownych, jak świeckich, tajemnicę związaną z tym wszystkim, co w jakikolwiek sposób odnosi się do wyboru Biskupa Rzymskiego, i z tym, co odbywa się w miejscu wyboru…”. Lomeli podszedł z powrotem do stołu, na którym ustawiono Biblię. – I ja, Jacopo Baldassare, kardynał Lomeli, przyrzekam to, zobowiązuję się i przysięgam – powiedział i położył dłoń na otwartej stronie. – Tak mi dopomóż, Panie Boże i te Święte Ewangelie, których moją ręką dotykam.

Po złożeniu przysięgi zajął swoje miejsce przy końcu długiego biurka, najbliżej ołtarza. Na krześle obok siedział patriarcha Libanu; za nim Bellini. Lomeli mógł teraz tylko patrzeć, jak kardynałowie stają w kolejce i podchodzą jeden po drugim, żeby złożyć krótką przysięgę. Widział doskonale każdą twarz. Za kilka dni realizatorzy telewizyjni będą mogli przewinąć swoje taśmy i odnaleźć obraz nowego papieża dokładnie w tej chwili, gdy kładł rękę na Ewangelii – i wtedy jego wyniesienie będzie się wydawało nieuniknione; zawsze tak się wydawało. Roncalli, Montini, Wojtyła, nawet biedny nieporadny Luciani, który zmarł zaledwie miesiąc po objęciu urzędu – kiedy widziało się ich z długiej majestatycznej perspektywy czasu, każdego otaczała aura przeznaczenia. Oglądając paradę kardynałów, próbował wyobrazić sobie każdego z nich w pontyfikalnej bieli. Sá, Contreras, Hierra, Fitzgerald, Santos, de Luca, Löwenstein, Jandaček, Brotzkus, Villanueva, Nakitanda, Sabbadin, Santini – to mógł być każdy z tych mężczyzn. I nie musiała to być żadna z pierwszoplanowych postaci. „Ten, kto wstępuje na konklawe jako papież, opuszcza je jako kardynał”, brzmiało stare porzekadło. Nikt nie stawiał na zmarłego Ojca Świętego przed poprzednimi wyborami, a jednak osiągnął on większość dwóch trzecich w czwartym głosowaniu. „O, Panie, niechaj nasz wybór padnie na godnego kandydata i tak prowadź nas w naszych decyzjach, aby nasze konklawe nie było ani długie, ani podzielone, ale stanowiło znak jedności Naszego Kościoła. Amen”. Złożenie przysięgi przez wszystkich członków kolegium zajęło ponad pół godziny. Następnie arcybiskup Mandorff, jako Mistrz Papieskich Ceremonii Liturgicznych, podszedł do mikrofonu ustawionego pod Sądem Ostatecznym i swoim cichym dobitnym głosem, wyraźnie akcentując wszystkie cztery sylaby, wypowiedział oficjalną formułę: Extra omnes. Jupitery telewizyjne zostały wyłączone i czterej mistrzowie ceremonii, a także księża i urzędnicy, chórzyści, ochroniarze i kamerzyści telewizyjni, oficjalny fotograf, jedna samotna zakonnica oraz dowódca Gwardii Szwajcarskiej w hełmie z białymi piórami ruszyli wszyscy w stronę wyjścia z kaplicy. Mandorff zaczekał, aż ostatni z nich wyjdzie, po czym stąpając po dywanie, podszedł do wielkich podwójnych drzwi. Była dokładnie 16.46. Ostatnim obrazem konklawe, jaki ukazał się światu zewnętrznemu, była jego poważna łysa głowa, a potem drzwi zostały zamknięte od środka i zakończyła się transmisja telewizyjna.

7 Pierwsze głosowanie

K

iedy eksperci, którym zapłacono za analizowanie konklawe, próbowali przełamać później mur milczenia i odtworzyć dokładnie, co się wydarzyło, ich informatorzy zgadzali się w jednym: podziały zaczęły się w chwili, gdy Mandorff zamknął drzwi. W Kaplicy Sykstyńskiej przebywały w tym momencie tylko dwie osoby, które nie były kardynałami elektorami. Pierwszą był Mandorff; drugą najstarszy mieszkaniec Watykanu, dziewięćdziesięcioczteroletni emerytowany wikariusz generalny Rzymu, kardynał Vittorio Scavizzi. Scavizziego kolegium wybrało wkrótce po pogrzebie Ojca Świętego, by wygłosił to, co w Konstytucji Apostolskiej określano mianem „drugiej medytacji”. Miał to zrobić tuż przed pierwszym głosowaniem; chodziło o to, by po raz ostatni przypomnieć członkom konklawe o ciążącym na nich obowiązku „działania w prawej intencji dla dobra Kościoła powszechnego”. Tradycyjnie przywilej ten przyznawano jednemu z kardynałów, którzy niedawno przekroczyli osiemdziesiąt lat i tym samym stracili prawo do głosowania – innymi słowy był to ochłap rzucony starej gwardii. Lomeli nie pamiętał już, jak to się stało, że wybrali akurat Scavizziego. Tyle było innych spraw, którymi musiał się zająć, że nie poświęcił tej decyzji większej uwagi. Podejrzewał, że pierwotna propozycja mogła wyjść od Tutina – było to, zanim odkryto, że prefekt Kongregacji do spraw Biskupów, w którego sprawie toczyło się dochodzenie w związku z nieszczęsnym powiększeniem apartamentu, ma zamiar zmienić front i poprzeć Tedesca. Patrząc teraz, jak arcybiskup Mandorff pomaga sędziwemu duchownemu podejść do mikrofonu – przechylony lekko na bok, pomarszczony Scavizzi ściskał w artretycznej dłoni swoje notatki, w jego wąsko osadzonych oczach płonęło zdecydowanie – Lomeli zaczął mieć nagle złe przeczucia. Scavizzi złapał mikrofon i przyciągnął go do siebie. Wzmocniony przez głośniki stukot odbił się rykoszetem od ścian kaplicy. Kardynał przysunął kartki pod same oczy. Przez kilka sekund nic się nie działo, a potem z chrypiącego rzężenia stopniowo zaczęły się wyłaniać pojedyncze słowa.

– Bracia kardynałowie, w tym momencie wielkiej odpowiedzialności wysłuchajmy, co Pan mówi do nas własnymi słowami. Słysząc, jak dziekan tego zgromadzenia w swojej porannej homilii cytuje List świętego Pawła do Efezjan, by propagować zwątpienie, nie wierzyłem własnym uszom. Zwątpienie! Czy tego właśnie nam brakuje we współczesnym świecie? Zwątpienia? Ze strony słuchaczy dał się słyszeć cichy pomruk, zbiorowe zaczerpnięcie oddechu, szelest przy zmianie pozycji. Lomeli słyszał, jak krew pulsuje mu w uszach. – Błagam was o tej późnej porze, byście wsłuchali się w to, co rzeczywiście powiedział święty Paweł: że potrzebujemy jedności w naszej wierze i naszym poznaniu Chrystusa, abyśmy „nie byli dziećmi, którymi miotają fale i porusza każdy powiew nauki”. Mówimy o łodzi podczas sztormu, moi bracia. Mówimy o barce świętego Piotra, naszym Świętym Kościele Katolickim, który jak nigdy dotąd w swojej historii narażony jest na szwank „na skutek oszustwa ze strony ludzi i przebiegłości w sprowadzaniu na manowce fałszu”. Wichry i fale, z którymi boryka się nasza łódź, mają wiele nazw: ateizm, nacjonalizm, agnostycyzm, marksizm, liberalizm, feminizm, kapitalizm… ale każdy z tych „izmów” stara się nas zwieść z prawdziwego kursu. Waszym zadaniem, kardynałowie elektorzy, jest wybór nowego kapitana, który zignoruje tych spośród nas, co wątpią, i ujmie mocną ręką ster. Codziennie pojawiają się jakieś nowe „izmy”. Ale nie wszystkie idee mają tę samą wartość. Nie każdej opinii można poświęcić tę samą uwagę. Kiedy poddamy się „dyktaturze relatywizmu”, jak to słusznie określono, i będziemy się starali dostosować do każdej przejściowej sekty i mody współczesności, nasza łódź zatonie. Potrzebny nam jest nie Kościół, który będzie podążał za światem, ale Kościół, za którym podąży świat. Módlmy się do Boga, by Duch Święty natchnął was i wskazał pasterza, który położy kres dryfowaniu ostatnich lat… pasterza, który poprowadzi nas ponownie do poznania Chrystusa, do Jego miłości i prawdziwej radości. Amen. Scavizzi puścił mikrofon. W kaplicy rozległa się eksplozja wzmocnionych dźwięków, a on pokłonił się chwiejnie przed ołtarzem i złapał pod łokieć Mandorffa. Wspierając się mocno na ramieniu arcybiskupa, pokuśtykał przejściem, śledzony w ciszy przez każdą parę oczu w kaplicy. Starzec na nikogo nie patrzył, nawet na Tedesca siedzącego w pierwszym rzędzie, prawie naprzeciwko Lomelego. Dziekan uświadomił sobie teraz, dlaczego patriarcha Wenecji był w takim dobrym humorze. Wiedział, jakie padną słowa. Niewykluczone nawet, że sam je napisał. Scavizzi i Mandorff zniknęli z pola widzenia za balustradą. W panującej ciszy słychać było wyraźnie ich kroki po marmurowej posadzce przedsion-

ka, potem otwierające się i zamykające drzwi Kaplicy Sykstyńskiej i wreszcie zgrzyt obracanego w zamku klucza. Konklawe. Z łacińskiego con clavis: „pod kluczem”. Od trzynastego wieku w ten właśnie sposób Kościół obligował swoich kardynałów, by podjęli decyzję. Z wyjątkiem przerw na posiłki i sen nie mogli opuścić kaplicy, dopóki nie wybiorą papieża. Teraz kardynałowie elektorzy byli w końcu sami. *** Lomeli wstał i ruszył do mikrofonu. Szedł powoli, zastanawiając się, jak naprawić szkody, które właśnie zostały wyrządzone. Osobisty charakter ataku oczywiście go zabolał. Ale bardziej przejmował się tym, jak mocno ów atak zagraża jego misji, którą było przede wszystkim zachowanie jedności Kościoła. Wyczuwał, że trzeba zwolnić tempo, złagodzić szok z powodu tego, co się wydarzyło, sprawić, by argumenty przemawiające za tolerancją na nowo trafiły do kardynałów. Stanął przed konklawe w momencie, kiedy wielki dzwon świętego Piotra zaczął wybijać godzinę piątą. Spojrzał w górę na okna. Niebo było ciemne. Zaczekał, aż umilknie odgłos ostatniego uderzenia. – Bracia kardynałowie, po tej pobudzającej medytacji… – zaczął i w kilku miejscach rozległ się życzliwy śmiech – …możemy teraz przystąpić do pierwszego głosowania. Jednak zgodnie z Konstytucją Apostolską, może być ono opóźnione, jeśli któryś z członków konklawe ma jakieś zastrzeżenia. Czy ktoś chce odłożyć głosowanie do jutra? Zdaję sobie sprawę, że był to wyjątkowo długi dzień i może chcemy się dłużej zastanowić nad tym, co przed chwilą usłyszeliśmy. Po krótkiej pauzie Krasinski wstał z miejsca, wspierając się na swojej lasce. – Oczy świata utkwione są w Kaplicy Sykstyńskiej, bracia kardynałowie. Moim zdaniem wyglądałoby co najmniej dziwnie, gdybyśmy wstrzymali się do jutra. Uważam, że powinniśmy głosować – zakończył i ostrożnie usiadł na swoim krześle. Lomeli zerknął na Belliniego. Ten miał obojętny wyraz twarzy. Nikt inny nie zabrał głosu. – Bardzo dobrze – powiedział Lomeli. – Będziemy głosować. – Wrócił na miejsce, wziął do ręki swój egzemplarz Konstytucji Apostolskiej i kartę do głosowania i podszedł ponownie do mikrofonu. – Drodzy bracia, każdy z was znajdzie przed sobą taką oto kartę. – Podniósł kartę do głosowania

i zaczekał, aż kardynałowie otworzą czerwone skórzane teczki. – Jak widzicie, w górnej części napisane są po łacinie słowa: „Wybieram na Ojca Świętego”, a dolna część jest pusta: tam macie wpisać nazwisko swojego kandydata. Upewnijcie się, proszę, czy nikt nie widzi, na kogo głosujecie, i wpiszcie tylko jedno nazwisko, w przeciwnym razie wasz głos zostanie uznany za nieważny. I piszcie, proszę, czytelnie, tak by nie można było zidentyfikować waszego charakteru pisma. A teraz otwórzcie wszyscy Konstytucję Apostolską na rozdziale piątym, paragraf sześćdziesiąty szósty, i zapoznajcie się z procedurą, którą będziemy stosować. Kiedy otworzyli swoje egzemplarze konstytucji, odczytał na głos wspomniany paragraf, aby mieć pewność, że wszyscy zrozumieli. – „Każdy kardynał elektor, w porządku pierwszeństwa, po zapisaniu i zgięciu karty, trzymając ją podniesioną, tak aby była widoczna, przynosi ją do ołtarza, przy którym stoją skrutatorzy i na którym jest postawiona urna przykryta talerzem do zebrania kart. Po dojściu tam kardynał elektor wypowiada głośno następującą formułę przysięgi: „Powołuję na świadka Chrystusa Pana, który mnie osądzi, że mój głos jest dany na tego, który według woli Bożej powinien być, moim zdaniem, wybrany”. Po czym kładzie kartę na talerzu i nim wprowadza ją do urny. Po wypełnieniu tych czynności kłania się przed ołtarzem i wraca na swoje miejsce”21. Czy to jest dla wszystkich jasne? Bardzo dobrze. Skrutatorzy, czy możecie, proszę, zająć swoje miejsca? Trzej kardynałowie, którzy mieli liczyć głosy, zostali wybrani drogą losowania w poprzednim tygodniu. Byli to arcybiskup Wilna, kardynał Lukša; prefekt Kongregacji do spraw Duchowieństwa, kardynał Mercurio; i arcybiskup Westminsteru, kardynał Newby. Teraz wstali ze swoich miejsc w różnych częściach kaplicy i zbliżyli się do ołtarza. Lomeli usiadł z powrotem na krześle i wziął do ręki pióro dostarczone przez kolegium. Zasłonił ramieniem kartę niczym student na egzaminie, który nie chce, żeby sąsiad zobaczył jego odpowiedź, i napisał dużymi literami: BELLINI. Złożył kartę, wstał i trzymając ją w górze, podszedł do ołtarza. – Powołuję na świadka Chrystusa Pana, który mnie osądzi, że mój głos jest dany na tego, który według woli Bożej powinien być, moim zdaniem, wybrany. Na ołtarzu stała duża ozdobna urna, większa od normalnej liturgicznej puszki, nakryta zwykłym srebrnym talerzem, który służył w charakterze pokrywki. Obserwowany bacznie przez skrutatorów, Lomeli położył swoją kartę do głosowania na talerzu, uniósł go oburącz i wrzucił głos do urny. Potem odstawił talerz, pokłonił się przed ołtarzem i wrócił na swoje miejsce.

Następni byli trzej patriarchowie Kościołów wschodnich, a za nimi Bellini, który wyrecytował z westchnieniem słowa przysięgi, a po powrocie na miejsce wsparł czoło na dłoni i najwyraźniej pogrążył się w głębokiej zadumie. Lomeli, zbyt spięty, by modlić się lub medytować, obserwował mijających go kardynałów. Tedesco wydawał się dziwnie podenerwowany. Przechylił swoją kartę do głosowania tak niefortunnie, że spadła na ołtarz, więc musiał ją podnieść i wrzucić ręką do urny. Lomeli zastanawiał się, czy głosował na samego siebie – Tremblay na pewno mógł coś takiego zrobić: nie zabraniał tego żaden przepis. Przysięga określała po prostu, że powinno się zagłosować na osobę, która zdaniem głosującego powinna zostać wybrana. Kanadyjczyk podszedł do ołtarza ze spuszczonymi z szacunkiem oczami, następnie podniósł je na Sąd Ostateczny, najwyraźniej urzeczony, i ostentacyjnie się przeżegnał. Kolejnym człowiekiem, który wierzył we własne możliwości, był Adeyemi; ten złożył przysięgę swoim charakterystycznym tubalnym głosem. Jako arcybiskup Lagos zasłynął podczas pierwszej pielgrzymki Ojca Świętego do Afryki; zorganizował tam mszę, w której uczestniczyły ponad cztery miliony wiernych. Papież zażartował w swojej homilii, że Joshua Adeyemi jest jedynym człowiekiem w Kościele, który mógłby odprawić nabożeństwo bez głośników. Następny był Benítez, którego Lomeli od wczoraj stracił z oczu. Co do niego przynajmniej można było mieć pewność, że nie zagłosuje na siebie. Strój chórowy, który mu znaleziono, był za długi. Jego rokieta zwisała prawie do samej ziemi i podchodząc do ołtarza, mało się o nią nie potknął. Po oddaniu głosu odwrócił się i posłał Lomelemu cierpkie spojrzenie. Lomeli skinął w odpowiedzi głową i uśmiechnął się, by dodać mu otuchy. Pomyślał, że Filipińczyk ma w sobie coś ujmującego, jakąś wewnętrzną grację. Mógł daleko zajść teraz, kiedy stał się szerzej znany. Głosowanie trwało ponad godzinę. Kiedy się zaczęło, na sali słychać było prowadzone szeptem rozmowy. Ale gdy swoje głosy oddali skrutatorzy i gdy ostatni głosujący – młodszy kardynał diakon Bill Rudgard – wrócił na miejsce, cisza stała się absolutna i bezkresna niczym nieskończona przestrzeń. Bóg wkroczył na tę salę, pomyślał Lomeli. Jesteśmy zamknięci pod kluczem w punkcie, w którym spotykają się czas i wieczność. Kardynał Lukša podniósł urnę i pokazał ją członkom konklawe niczym świętą hostię. Potrząsnął urną kilka razy, by głosy się wymieszały, i podał ją kardynałowi Newby’emu. Ten zaczął wyjmować złożone karty, jedną po drugiej, i głośno je licząc, wkładać do drugiej urny stojącej na ołtarzu. – Oddano sto osiemnaście głosów – oznajmił w końcu po włosku, z silnym angielskim akcentem.

Razem z kardynałem Mercuriem weszli do mieszczącego się po lewej stronie ołtarza Pokoju Łez, gdzie wisiały stroje papieskie w trzech różnych rozmiarach, i prawie natychmiast stamtąd wyszli, niosąc niewielki stół, który ustawili przed ołtarzem. Kardynał Lukša nakrył go białym obrusem i postawił pośrodku urnę z głosami. Newby i Mercurio przynieśli z zakrystii trzy krzesła. Ten pierwszy zdjął ze stojaka mikrofon i umieścił go na stole. – Moi bracia – powiedział – przystępujemy do liczenia głosów oddanych w pierwszym głosowaniu. I dopiero teraz wyrwani z transu członkowie konklawe poruszyli się na krzesłach. Każdy elektor miał w teczce ułożoną w porządku alfabetycznym listę kardynałów uprawnionych do głosowania. Lomeli z zadowoleniem stwierdził, że w nocy wydrukowano ją ponownie, tak by zawierała nazwisko Beníteza. Wziął do ręki pióro. Lukša wyjął z urny pierwszą kartę, rozłożył ją i zapisał nazwisko. Następnie przekazał ją Mercuriowi, który przyjrzał się jej, również zanotował nazwisko i oddał Newby’emu. Ten przebił na karcie srebrną igłą słowo „Wybieram”, przewlekł przez nią czerwony jedwabny sznurek i nachylił się do mikrofonu. Miał spokojny, pewny siebie głos absolwenta Oksfordu i publicznej szkoły. – Pierwszy głos został oddany na kardynała Tedesca. *** Za każdym razem, gdy ogłaszano, na kogo został oddany głos, Lomeli robił znaczek przy nazwisku kandydata. Z początku trudno było się zorientować, kto prowadzi. Trzydziestu czterech kardynałów – więcej niż jedna czwarta członków konklawe – otrzymało przynajmniej jeden głos; później stwierdzono, że był to rekordowy wynik. Ludzie głosowali na samych siebie, na przyjaciela albo na swojego rodaka. Dość szybko Lomeli usłyszał wyczytane swoje nazwisko i postawił sobie znaczek na liście. Ujęło go, że ktoś uznał, iż jest godzien tego najwyższego honoru; zastanawiał się, kto to mógł być. Ale kiedy jego nazwisko powtórzyło się kilka razy, zaczął się niepokoić. W tak licznej stawce już pięć czy sześć głosów mogło wystarczyć, przynajmniej teoretycznie, by ktoś stał się poważnym kandydatem. Cały czas miał spuszczoną głowę i koncentrował się na swoim rejestrze. Mimo to wyczuwał, że kardynałowie co jakiś czas na niego zerkają. Batalia była długa i wyrównana, poparcie dziwnie nieregularne: jeden z faworytów mógł dostać dwa lub trzy głosy z rzędu, a potem w następnych dwudziestu nie dostawał żadnego. Niemniej po odczytaniu około osiemdziesięciu gło-

sów było już jasne, którzy kardynałowie mają wystarczające poparcie, by stanąć w szranki, i zgodnie z przewidywaniami okazało się, że są to Tedesco, Bellini, Tremblay i Adeyemi. Kiedy policzono sto głosów, nadal nie było między nimi czterema większych różnic. Ale później, na samym końcu, zdarzyło się coś dziwnego. Głosy oddawane na Belliniego zatrzymały się i nazwiska, które padały, musiały być dla niego niczym uderzenia młotka: Tedesco, Lomeli, Adeyemi, Adeyemi, Tremblay i ostatnie ze wszystkich – co zdumiewające – Benítez. Podczas gdy skrutatorzy konferowali ze sobą i sprawdzali wyniki, w kaplicy zaczęły się prowadzone szeptem rozmowy. Lomeli wodził piórem po liście, sumując głosy. W końcu nakreślił przy każdym nazwisku cyfry: Tedesco 22 Adeyemi 19 Bellini 18 Tremblay 16 Lomeli 5 Inni 38

Liczba oddanych na niego głosów zmartwiła go. Zakładając, że wsparcia udzieliła mu część stronników Belliniego, można było uznać, że odebrał mu pierwsze miejsce – a wraz z nim poczucie nieuchronności, które mogło go doprowadzić do zwycięstwa. I rzeczywiście, im dłużej studiował wyniki, tym bardziej rozczarowujące okazywały się dla Belliniego. Czyż Sabbadin, jego szef kampanii, nie przepowiadał przy kolacji, że po pierwszym głosowaniu Bellini z pewnością znajdzie się na pierwszym miejscu, choćby z dwudziestoma pięcioma głosami, podczas gdy Tedesco otrzyma najwyżej piętnaście? A jednak zajął dopiero trzecie miejsce, za Adeyemim – czego nikt się nie spodziewał – i nawet Tremblay otrzymał tylko dwa głosy mniej. Jedno było pewne, uznał Lomeli: żaden kandydat nie zbliżył się nawet do liczby siedemdziesięciu dziewięciu głosów, które trzeba było zdobyć, by wygrać wybory. Słuchał tylko jednym uchem odczytującego oficjalne wyniki Newby’ego: potwierdzały to, co sam już wcześniej policzył. Przerzucił kartki Konstytucji Apostolskiej, szukając paragrafu siedemdziesiątego czwartego. Żadne współczesne konklawe nie trwało dłużej niż trzy dni, ale nie oznaczało to, że coś takiego nie może się zdarzyć. Zgodnie z przepisami byli zobowiązani głosować tak długo, aż jeden z kandydatów zdobędzie większość dwóch trzecich – jeśli to konieczne, nawet trzydzieści razy w ciągu dwunastu dni.

Dopiero po upływie tego czasu wolno było zastosować inny system, w którym do wyboru papieża wystarczała zwykła większość głosów. Dwanaście dni – przerażająca perspektywa! Newby skończył podawanie wyników i podniósł czerwony jedwabny sznur, przez który przewleczone były wszystkie karty do głosowania. Zawiązał razem dwa końce i spojrzał na dziekana. Lomeli wstał z miejsca i podszedł do mikrofonu. Ze stopni ołtarza widział studiującego wyniki wyborów Tedesca, wpatrzonego w przestrzeń Belliniego i rozmawiających cicho ze swoimi sąsiadami Adeyemiego i Tremblaya. – Moi bracia kardynałowie, w ten sposób zakończyliśmy pierwsze głosowanie. Ponieważ żaden z kandydatów nie zdobył wymaganej większości, przerwiemy głosowanie na noc i wznowimy je jutro rano. Zostańcie, proszę, na swoich miejscach, dopóki znów nie wejdą tu urzędnicy. I chciałbym przypomnieć Waszym Eminencjom, że z Kaplicy Sykstyńskiej nie wolno zabierać żadnych pisemnych wyników głosowania. Notatki będą wam odebrane i spalone razem z kartami do głosowania. Na zewnątrz stoją busy, które zawiozą was z powrotem do Domu Świętej Marty. Pokornie proszę, abyście nie rozmawiali na temat popołudniowego głosowania w obecności kierowców. Dziękuję za cierpliwość. Młodszy kardynał diakon poprosi teraz, żeby nas wypuszczono. Rudgard wstał i zszedł do przedsionka. Słyszeli, jak puka w drzwi i woła, żeby je otworzono – Aprite le porte! Aprite le porte! – niczym więzień wzywający strażnika. Chwilę później wrócił w towarzystwie arcybiskupa Mandorffa, wielebnego O’Malleya i innych mistrzów ceremonii. Księża nieśli papierowe worki i chodząc od biurka do biurka, zabierali listy z zaznaczonymi głosami. Niektórzy kardynałowie nie chcieli oddać swoich notatek i trzeba ich było przekonywać, by wrzucili je do worków. Inni wpatrywali się w nie do ostatniej chwili. Bez wątpienia usiłują zapamiętać wyniki, pomyślał Lomeli. A może po prostu nie mogli oderwać oczu od cyfr, które świadczyły o tym, że pewnego dnia oddano na nich głos w wyborach na papieża. *** Większość kardynałów nie poszła od razu na dół, do czekających na nich busów, ale zebrała się w przedsionku, żeby popatrzeć, jak będą palone karty do głosowania i notatki. W końcu nie każdy Książę Kościoła mógł poszczycić się tym, że był świadkiem takiego spektaklu.

Proces sprawdzania głosów nie dobiegł jeszcze końca. Do ponownego ich przeliczenia byli zobowiązani trzej kardynałowie pełniący funkcję rewizorów, również wybrani w drodze losowania jeszcze przed rozpoczęciem konklawe. Zasady te obowiązywały od wielu stuleci i świadczyły o tym, jak mało ufali sobie Ojcowie Kościoła: sfałszowanie wyników wymagałoby spisku co najmniej sześciu osób. Kiedy kontrola się zakończyła, O’Malley przykucnął, otworzył drzwiczki okrągłego pieca i wsadził do niego papierowe worki oraz przeplecione sznurkiem karty do głosowania. Zapalił rozpałkę i włożył ją ostrożnie do środka. Lomeli ze zdziwieniem patrzył, jak wielebny robi coś tak prozaicznego. Rozległo się ciche łump i w ciągu kilku sekund papier zajął się ogniem. O’Malley zamknął żelazne drzwiczki. W drugim piecu, tym kwadratowym, znajdował się pojemnik z nadchloranem potasu, antracenem i siarką, które zapalały się po naciśnięciu przycisku. O godzinie 19.42, w listopadowym mroku, z tymczasowego metalowego komina nad dachem Kaplicy Sykstyńskiej zaczął się unosić oświetlony reflektorem czarny jak smoła dym. *** Kiedy członkowie konklawe wychodzili z kaplicy, Lomeli wziął O’Malleya na stronę. Stanęli w rogu przedsionka, dziekan tyłem do pieców. – Rozmawiałeś z Moralesem? – Tylko przez telefon, Wasza Eminencjo. – I co? O’Malley przyłożył palec do ust i popatrzył ponad jego ramieniem. Obok przechodził Tremblay, żartując z grupą kardynałów ze Stanów Zjednoczonych. Na jego nijakiej twarzy malowała się wesołość. – Morales podkreślił z naciskiem, że nie są mu znane żadne powody, dla których kardynał Tremblay nie mógłby zostać papieżem – powiedział O’Malley, kiedy Amerykanie przeszli do Sala Regia. Lomeli pokiwał powoli głową. Nie spodziewał się niczego więcej. – Dziękuję, że przynajmniej go zapytałeś. W oczach O’Malleya pojawił się chytry błysk. – Ale wybaczysz mi, eminencjo, jeśli powiem, że nie do końca wierzę zacnemu monsiniorowi? Lomeli wbił w niego spojrzenie. Irlandczyk był na co dzień sekretarzem Kongregacji do spraw Biskupów. Miał dostęp do akt pięciu tysięcy wyższych duchownych. Mówiono o nim, że potrafi odkryć różne sekrety. – Dlaczego tak mówisz?

– Ponieważ kiedy przycisnąłem go w kwestii spotkania Ojca Świętego z kardynałem Tremblayem, wychodził z siebie, by zapewnić mnie, że było czysto rutynowe. Nie mówię zbyt dobrze po hiszpańsku, ale muszę przyznać, że jego stanowczość wzbudziła moje podejrzenia. Zasugerowałem więc… broń Boże, nie stwierdziłem tego wprost, ale powiedzmy, że napomknąłem w mojej kulawej hiszpańszczyźnie, iż mogłeś widzieć dokument, który to podważa. A on odparł, że eminencja nie musi się tym przejmować: El informe ha sido retirada. – El informe? Raport? Powiedział, że był jakiś raport? – Raport został wycofany… tak się dokładnie wyraził. – Raport o czym? Został wycofany kiedy? – Tego już nie wiem, eminencjo. Lomeli w milczeniu się nad tym zastanawiał. Potarł oczy. To był długi dzień i czuł się głodny. Czy miał się martwić, że sporządzono jakiś raport, czy może raczej cieszyć się, że już nie istnieje? I czy to w ogóle miało jakieś znaczenie, zważywszy, że Tremblay zajął dopiero czwarte miejsce? Nagle rozłożył ręce. Nie mógł nic z tym zrobić, nie teraz, kiedy był zamknięty na konklawe. – To prawdopodobnie nic wielkiego. Zostawmy to. Wiem, że mogę liczyć na twoją dyskrecję. Przez Sala Regia przeszli dwaj prałaci. Spod fresku przedstawiającego bitwę pod Lepanto obserwował ich ochroniarz. W pewnym momencie obrócił się lekko i szepnął coś do rękawa lub pod klapę marynarki. Lomeli zastanawiał się, o czym oni zawsze mówią tym swoim naglącym tonem. – Czy w zewnętrznym świecie zdarzyło się coś, o czym powinienem wiedzieć? – zapytał. – Raczej nie. Głównym tematem światowych mediów jest konklawe. – Mam nadzieję, że nie doszło do żadnych przecieków? – Nie doszło. Reporterzy robią wywiady sami ze sobą. Zaczęli schodzić po schodach, oświetlonych z obu stron lampami elektrycznymi w kształcie świec. Długi ciąg stromych stopni – było ich trzydzieści albo czterdzieści – stanowił dla niektórych kardynałów prawdziwe wyzwanie. – Powinienem dodać – powiedział O’Malley – że bardzo interesują się kardynałem Benítezem. Opublikowaliśmy, zgodnie z życzeniem eminencji, notę biograficzną. Pozwoliłem sobie także sporządzić notę tylko do twojej wiadomości, eminencjo. W przypadku Beníteza mamy do czynienia z najbardziej niezwykłą serią nominacji w Kościele. – O’Malley wyjął z kieszeni sutanny kopertę i przekazał ją Lomelemu. – „La Repubblica” uważa, że jego

spektakularne pojawienie się to część sekretnego planu zmarłego Ojca Świętego. Lomeli roześmiał się. – Bardzo bym się cieszył, gdyby istniał jakiś plan… sekretny albo jakikolwiek inny. Ale czuję, że wyłącznie Bóg ma jakiś plan w stosunku do tego konklawe, choć na razie zachowuje go dla siebie.

8 Dynamika wydarzeń

L

omeli wracał do hotelu w milczeniu, przyciskając policzek do zimnej szyby minibusa. Mlaskanie opon po mokrym bruku, gdy mijali kolejne dziedzińce, było dziwnie krzepiące. Nad Ogrodami Watykańskimi zniżały się światła pasażerskiego odrzutowca podchodzącego do lądowania na lotnisku Fiumicino. Obiecał sobie, że nazajutrz rano, bez względu na to, czy będzie padało, czy nie, pójdzie do Kaplicy Sykstyńskiej pieszo. To duszne odosobnienie było nie tylko niezdrowe; nie sprzyjało również duchowej refleksji. Kiedy dojechali do Domu Świętej Marty, minął plotkujących kardynałów i udał się prosto do swojego pokoju. Podczas głosowania zajrzały tu zakonnice, żeby posprzątać. Jego szaty liturgiczne zawieszono schludnie w szafie, łóżko posłano. Zdjął mozzettę i rokietę, powiesił je na krześle, ukląkł na klęczniku i podziękował Bogu za to, że przez cały dzień pomagał mu w wypełnianiu obowiązków. Zaryzykował nawet szczyptę humoru. „Dziękuję Ci też, Panie, za to, że przemówiłeś do nas, kiedy głosowaliśmy, i proszę, byś pozwolił nam zrozumieć, co próbujesz nam przekazać”. Z sąsiedniego pokoju dobiegały stłumione głosy, przerywane co jakiś czas wybuchem śmiechu. Lomeli spojrzał na ścianę. Teraz był już pewny, że jego sąsiadem jest Adeyemi. Żaden inny członek konklawe nie miał tak głębokiego tembru głosu. Wyglądało na to, że spotkał się ze swoimi zwolennikami. Lomeli usłyszał kolejny wybuch wesołości i z dezaprobatą zacisnął wargi. Jeśli Adeyemi naprawdę wyczuwał, że papiestwo jest w jego zasięgu, powinien leżeć w ciemności na łóżku, zdjęty niemą trwogą, a nie cieszyć się na tę myśl. Po chwili jednak skarcił się za swoją małoduszność. Pierwszy czarny papież to byłaby wielka sprawa dla świata. Któż mógł winić człowieka radującego się, że w ten sposób objawia się przez niego Wola Boża? Przypomniał sobie o kopercie, którą dał mu O’Malley. Nie zważając na chrupanie w kolanach, powoli podniósł się z klęczek, siadł przy biurku i ją rozerwał. W środku były dwie kartki. Na pierwszej była nota biograficzna opublikowana przez biuro prasowe Watykanu.

Kardynał Vincent Benítez Kardynał Benítez ma 67 lat. Urodził się w Manili na Filipinach. Studiował na seminarium San Carlos i w 1978 roku został wyświęcony przez arcybiskupa Manili, Jego Eminencję kardynała Jaime Sina. Pierwszą posługę duszpasterską pełnił w kościele Santo Niño de Tondo, później w parafii Nuestra Señora de los Desamparados (Santa Ana). Dobrze znany ze swojej pracy w najbiedniejszych rejonach Manili, założył w ramach projektu świętej Małgorzaty z Kortony osiem schronisk dla bezdomnych dziewcząt. W 1996 roku, po zamordowaniu byłego arcybiskupa Bukavu, Christophera Munzihirwy, ojciec Benítez na własną prośbę został przeniesiony do Demokratycznej Republiki Konga, gdzie podjął pracę misjonarską. Założył w Bukavu katolicki szpital, do którego w trakcie pierwszej i drugiej wojny domowej w Kongu trafiały kobiety – ofiary przemocy seksualnej. W 2017 roku został wyniesiony do godności biskupa. W 2018 mianowano go arcybiskupem Bagdadu w Iraku. Na początku tego roku zmarły Ojciec Święty przyjął go in pectore w poczet Kolegium Kardynalskiego.

Lomeli przeczytał notę dwa razy, żeby upewnić się, czy niczego nie pominął. Archidiecezja Bagdadu była niewielka – jeśli dobrze pamiętał, ostatnimi czasy liczyła nie więcej niż dwa tysiące dusz – lecz mimo to Benítez najwyraźniej przeszedł prosto od pracy misjonarskiej do pełnienia godności arcybiskupa. Lomeli nigdy wcześniej nie słyszał o tak błyskawicznym awansie. Przeczytał skreślony odręcznie list O’Malleya. Eminencjo! Z akt kardynała Beníteza w dykasterii wynika, że zmarły Ojciec Święty spotkał go po raz pierwszy w trakcie swojej pielgrzymki do Afryki w 2017 roku. Był pod tak dużym wrażeniem jego pracy, że mianował go biskupem. Kiedy w archidiecezji Bagdadu zwolniło się stanowisko arcybiskupa, Ojciec Święty odrzucił trzy proponowane przez Kongregację do spraw Biskupów nominacje i mianował ojca Beníteza. W styczniu tego roku, w następstwie urazów odniesionych w wybuchu samochodu pułapki, arcybiskup Benítez złożył rezygnację z przyczyn zdrowotnych, ale wycofał ją po prywatnej rozmowie w Watykanie z Ojcem Świętym. Poza tym jego akta są niezwykle skąpe. RO’M

Lomeli odchylił się na krześle. Kiedy się nad czymś zastanawiał, miał zwyczaj żuć bok palca wskazującego prawej dłoni. A zatem Benítez podupadł na zdrowiu w wyniku ataku terrorystycznego w Iraku? Może temu należało przypisać jego wątły wygląd. Tak czy inaczej pełnił posługę duszpasterską w kilku okropnych miejscach; takie życie musiało się na nim odcisnąć. Pewne było to, że ten człowiek reprezentował najlepsze, co miała do

zaoferowania wiara katolicka. Lomeli postanowił dyskretnie go obserwować i wspominać o nim w swoich modlitwach. Zadźwięczał dzwon, oznajmiając, że podano kolację. Była godzina 20.30. *** – Spójrzmy prawdzie w oczy. Nie wypadliśmy tak dobrze, jak na to liczyliśmy. – Arcybiskup Sabbadin, w połyskujących w świetle żyrandoli bezramkowych okularach, przyjrzał się siedzącym przy stole włoskim kardynałom, który tworzyli trzon stronników Belliniego; Lomeli siedział naprzeciwko niego. Tego wieczoru konklawe zaczęło się toczyć na serio. Choć papieska konstytucja w teorii zabraniała kardynałom elektorom, pod groźbą ekskomuniki, „wszelkich form pertraktacji, uzgodnień, obietnic lub innych zobowiązań jakiegokolwiek rodzaju”, przystąpiono teraz do głosowań, a więc była to kwestia arytmetyki: kto może dostać siedemdziesiąt dziewięć głosów? Tedesco, którego pozycja umocniła się po zwycięstwie w pierwszym głosowaniu, opowiadał jakąś wesołą historyjkę kardynałom z Ameryki Południowej i ocierał serwetką oczy, ubawiony własnymi żartami. Tremblay wysłuchiwał z uwagą poglądów swoich kolegów z Azji Południowo-Wschodniej. Adeyemi, co bardzo niepokoiło jego rywali, został zaproszony do stołu przez konserwatywnych arcybiskupów z Europy Wschodniej – z Wrocławia, Rygi, Lwowa i Zagrzebia – pragnących poznać jego zdanie na temat zagadnień społecznych. Nawet Bellini czynił jakieś zabiegi – przysiadł się wraz z Sabbadinem do stołu północnych Amerykanów i opowiadał o swoich zamiarach przyznania większej autonomii biskupom. Zakonnice, które podawały jedzenie, nie mogły nie słyszeć, jak wygląda sytuacja, i kilka z nich miało się później okazać użytecznymi źródłami informacji dla reporterów starających się odtworzyć wewnętrzną historię konklawe; jedna zachowała nawet serwetkę, na której jakiś kardynał zapisał wyniki tych, co zyskali przewagę w pierwszej rundzie. – Czy to oznacza, że nie możemy wygrać? – kontynuował Sabbadin. Ponownie usiłował spojrzeć każdemu z siedzących przy stole prosto w oczy i Lomeli pomyślał nieżyczliwie, jak bardzo wydaje się roztrzęsiony: jego nadzieje na stanowisko sekretarza stanu pod pontyfikatem Belliniego zostały poważnie nadszarpnięte. – Oczywiście, że nadal możemy wygrać! Po dzisiejszym głosowaniu można powiedzieć wyłącznie tyle, że następnym papieżem będzie jeden z tej czwórki: Bellini, Tedesco, Adeyemi albo Tremblay.

– Czyżbyś zapomniał o naszym przyjacielu dziekanie? – przerwał mu Dell’Acqua, arcybiskup Bolonii. – Dostał pięć głosów. – Z całym szacunkiem dla Jacopa, byłoby rzeczą bez precedensu, gdyby ktoś, kto cieszył się tak nikłym poparciem w pierwszym głosowaniu, stał się poważnym kandydatem – odparł Sabbadin. Ale Dell’Acqua nie dawał za wygraną. – A Wojtyła na drugim konklawe w siedemdziesiątym ósmym? W pierwszej rundzie dostał bardzo niewiele głosów, a mimo to został wybrany w ósmym głosowaniu. Sabbadin machnął niecierpliwie ręką. – No dobrze, więc zdarzyło się to jeden raz w ciągu stulecia. Ale nie rozpraszajmy się… nasz dziekan nie ma raczej ambicji Karola Wojtyły. Chyba że jest coś, o czym nam nie mówi? Lomeli wbił wzrok w talerz. Na drugie podano kurczaka w szynce parmeńskiej. Był rozgotowany i suchy, ale i tak go jedli. Wiedział, że Sabbadin ma mu za złe to, że odebrał głosy Belliniemu. W tych okolicznościach uznał, że powinien złożyć oświadczenie. – Wynik wprawił mnie w zakłopotanie – powiedział. – Jeśli dowiem się, kim byli ci, którzy na mnie głosowali, postaram się ich przekonać, żeby oddali głos na kogoś innego. A jeśli zapytają, na kogo sam będę głosować, odpowiem, że na Belliniego. – Czy nie powinieneś zachowywać się neutralnie? – wtrącił Landolfi, arcybiskup Turynu. – Nie mogę być postrzegany jako ktoś, kto prowadzi na jego rzecz kampanię, jeśli coś takiego sugerujesz. Lecz uważam, że kiedy ktoś zapyta mnie o zdanie, mam prawo je wyrazić. Bellini niewątpliwie najlepiej się nadaje, by rządzić Kościołem powszechnym. – Posłuchajcie – odezwał się Sabbadin. – Jeśli przejdzie do nas pięć głosów dziekana, będziemy ich mieć razem dwadzieścia trzy. Wszyscy ci beznadziejni kandydaci, którzy dostali dziś jedną albo dwie nominacje, jutro odpadną. To oznacza, że do wzięcia będzie trzydzieści osiem głosów. Musimy po prostu zdobyć większość z nich. – Po prostu? – powtórzył drwiącym tonem Dell’Acqua. – Obawiam się, że nic tutaj nie jest takie proste, Wasza Eminencjo! Nikt nie znalazł na to odpowiedzi. Sabbadin zaczerwienił się i wszyscy w milczeniu zaczęli żuć kurczaka. ***

Jeśli ta siła, którą świeccy nazywają dynamiką wydarzeń, a która zdaniem wierzących jest Duchem Świętym, sprzyjała tego wieczoru któremuś z kandydatów, to był nim Adeyemi. Jego rywale zdawali się to wyczuwać. Na przykład kiedy kardynałowie wstali, by napić się kawy, a patriarcha Lizbony, Brandão D’Cruz, wyszedł na zamknięty dziedziniec, żeby wypalić swoje wieczorne cygaro, Lomeli zauważył, że Tremblay natychmiast ruszył w ślad za nim, najprawdopodobniej, aby zabiegać o poparcie. Tedesco i Bellini chodzili od stołu do stołu. A Nigeryjczyk stał po prostu spokojnie w rogu holu i czekał, aż jego stronnicy przyprowadzą potencjalnych głosujących, którzy chcieliby z nim zamienić kilka słów. Wkrótce ustawiła się do niego niewielka kolejka. Lomeli, opierając się o biurko recepcji i sącząc kawę, patrzył, jak przed nimi bryluje. Gdyby Adeyemi był biały, pomyślał, zostałby potępiony przez liberałów jako ktoś bardziej reakcyjny niż Tedesco. Ponieważ jednak był czarny, nader niechętnie krytykowali jego poglądy. Na przykład jego tyrady przeciwko homoseksualizmowi tłumaczyli afrykańskim dziedzictwem kulturowym. Lomeli zaczął dochodzić do wniosku, że nie doceniał Adeyemiego. Być może rzeczywiście był kandydatem, który zjednoczy Kościół. Z całą pewnością miał wystarczająco silną osobowość, by zasiąść na tronie świętego Piotra. Zdał sobie sprawę, że gapi się na niego zbyt otwarcie. Powinien zmieszać się z tłumem. Nie miał jednak wielkiej ochoty z kimkolwiek rozmawiać. Zaczął chodzić po holu, trzymając przed sobą filiżankę i spodeczek niczym tarczę; uśmiechał się i pozdrawiał skinieniem głowy podchodzących kardynałów, ale się nie zatrzymywał. Tuż za rogiem, przy drzwiach do kaplicy, zobaczył stojącego pośrodku grupy kardynałów Beníteza. Słuchali z uwagą tego, co mówił. Zastanawiał się, co takiego tłumaczy im Filipińczyk. Benítez obejrzał się przez ramię i zauważył, że Lomeli patrzy w jego stronę. Przeprosił swoich towarzyszy i podszedł do niego. – Dobry wieczór, Wasza Eminencjo. – Dobry wieczór tobie. – Lomeli położył dłoń na ramieniu Beníteza i przyjrzał mu się z troską. – Jak twoje zdrowie? – Nic mi nie dolega, dziękuję. Filipińczyk lekko stężał, udzielając tej odpowiedzi, i Lomeli przypomniał sobie, że informacja o jego rezygnacji z przyczyn zdrowotnych była poufna. – Przepraszam – powiedział – nie chciałem być wścibski. Chodziło mi o to, czy doszedłeś do siebie po podróży. – Całkowicie, dziękuję. Spałem bardzo dobrze.

– To wspaniale. Zaszczytem jest mieć cię wśród nas. – Lomeli poklepał Filipińczyka po ramieniu i szybko cofnął rękę. – Zauważyłem w Kaplicy Sykstyńskiej, że znalazłeś kogoś, na kogo warto zagłosować. – W rzeczy samej, dziekanie. – Benítez nieśmiało się uśmiechnął. – Zagłosowałem na ciebie. Filiżanka zaskoczonego Lomelego zagrzechotała o spodeczek. – Och, wielkie nieba… – Wybacz mi. Czyżby nie wolno mi było tego zdradzać? – Nie, nie o to chodzi. Czuję się zaszczycony. Ale naprawdę nie jestem poważnym kandydatem. – Z całym szacunkiem, czy nie zdecydują o tym raczej koledzy Waszej Eminencji? – Tak, oczywiście. Obawiam się jednak, że gdybyś mnie lepiej znał, doszedłbyś do wniosku, że w żadnym wypadku nie jestem godzien zostać papieżem. – Każdy, kto jest tak naprawdę tego godzien, musi się uznać za niegodnego. Czy nie o tym właśnie mówiłeś w swojej homilii? Że bez wątpliwości nie może być wiary? To zgadza się z moim doświadczeniem. Szczególnie sceny, których byłem świadkiem w Afryce, mogłyby każdego nastawić sceptycznie do idei Bożego miłosierdzia. – Mój drogi Vincencie… mogę mówić ci Vincent?… Błagam cię, żebyś w następnym głosowaniu oddał głos na jednego z naszych braci, którzy mają realne szanse na wygraną. Ja osobiście stawiałbym na Belliniego. Benítez pokręcił głową. – Bellini wydaje mi się… jak brzmi ta fraza, której użył kiedyś Ojciec Święty, żeby mi go opisać…? Błyskotliwy, ale neurotyczny. Przykro mi, dziekanie. Będę głosował na ciebie. – Nawet jeśli poproszę cię, żebyś tego nie robił? Ty też dostałeś dziś jeden głos, prawda? – Owszem. To jakiś absurd! – Więc spróbuj sobie wyobrazić, jak byś się czuł, gdybym uparł się, żeby na ciebie głosować, i jakimś cudem byś wygrał. – To byłaby katastrofa dla Kościoła. – I tak właśnie by to wyglądało, gdybym ja został papieżem. Czy zastanowisz się przynajmniej nad tym, o co proszę? Benítez obiecał, że to zrobi. ***

Po rozmowie z Benítezem Lomeli był do tego stopnia podminowany, że zaczął szukać głównych kandydatów. Znalazł kardynała Tedesca w holu, siedzącego samotnie w jednym ze szkarłatnych foteli, z pulchnymi dłońmi splecionymi na wielkim brzuchu i stopami opartymi o stolik. Były zaskakująco drobne jak na człowieka o jego posturze, obute w zdarte i bezkształtne buty ortopedyczne. – Chciałem ci tylko powiedzieć, że robię wszystko, co mogę, by wycofać moją kandydaturę z drugiego głosowania – zwrócił się do niego Lomeli. Tedesco przyjrzał mu się przez zmrużone oczy. – A dlaczegóż miałbyś to robić? – Bo nie chcę narażać na szwank mojej neutralności jako dziekana. – Chyba naraziłeś ją dziś rano? – Przykro mi, że tak to odebrałeś. – Och, nie musisz się tym przejmować. Jeśli o mnie chodzi, mam nadzieję, że nadal będziesz występował jako kandydat. Chcę, żeby problemy zostały ujawnione: moim zdaniem Scavizzi odpowiedział ci całkiem dobrze w swojej medytacji. Poza tym… – Tedesco poruszył radośnie stopami i zamknął oczy – rozpraszasz głosy liberałów! Lomeli przez chwilę mu się przyglądał. Trudno się było nie uśmiechnąć. Tedesco popisał się sprytem wieśniaka sprzedającego świnię na targu. Czterdzieści głosów – tyle tylko potrzebował patriarcha Wenecji: czterdzieści głosów wystarczało, by zablokować wybór znienawidzonego „postępowca”. Jeśli będzie musiał, przeciągnie konklawe do kilku dni. Lomeli chciał czym prędzej wycofać się z niezręcznej pozycji, w jakiej się teraz znalazł. – Życzę ci miłych snów, patriarcho. – Dobranoc, dziekanie. Zanim wieczór dobiegł końca, Lomelemu udało się porozmawiać po kolei z każdym z trzech innych czołowych kandydatów i każdemu zadeklarował swój zamiar wycofania się ze współzawodnictwa. – Proszę, żebyście to powtórzyli wszystkim, którzy wymieniają moje nazwisko – mówił. – Powiedzcie im, że jeśli wątpią w moją szczerość, niech przyjdą i porozmawiają ze mną osobiście. Wszystko, czego chcę, to służyć temu konklawe i sprawić, by podjęło właściwą decyzję. Nie zdołam tego dokonać, jeśli będę postrzegany jako jeden z kandydatów. Tremblay zmarszczył czoło i potarł podbródek. – Wybacz mi, dziekanie, ale jeśli tak właśnie zrobimy, czy nie wydasz się wszystkim wzorem skromności? Ktoś podejrzliwy mógłby to nawet uznać za makiaweliczny ruch mający na celu zdobycie większej liczby głosów.

Była to tak obraźliwa insynuacja, że Lomeli miał ochotę poruszyć sprawę wycofanego raportu na temat działalności kamerlinga. Ale co mógłby przez to osiągnąć? Tremblay i tak wszystkiemu by zaprzeczył. – Tak w każdym razie wygląda sytuacja i pozostawiam uznaniu Waszej Eminencji, jak to załatwić – odparł. Następnie odbył rozmowę z Adeyemim, który potraktował go jak mąż stanu. – Sądzę, że to pryncypialne stanowisko, dziekanie, dokładnie takie, jakiego się po tobie spodziewałem. Poproszę moich stronników, żeby przekazali to innym. – Z całą pewnością masz ich wielu. – Adeyemi zareagował na tę uwagę zdziwioną miną. Lomeli uśmiechnął się. – Wybacz, ale nie mogłem nie usłyszeć, jak z nimi wcześniej konferowałeś. Jesteśmy sąsiadami. Ściany są bardzo cienkie. – Ach, tak! – Adeyemi rozchmurzył się. – Po pierwszym głosowaniu dał o sobie znać pewien entuzjazm. Być może nie było to zbyt stosowne. To się już nie powtórzy. Udającego się na spoczynek Belliniego Lomeli przechwycił na schodach. Powiedział mu to samo co innym, po czym dodał: – Czuję się fatalnie, zdając sobie sprawę, że mój żałosny wynik mógł zmniejszyć liczbę głosów oddanych na ciebie. – W ogóle się tym nie przejmuj. Dla mnie to wielka ulga. Uważa się powszechnie, że ominie mnie ten kielich. Jeśli tak jest w istocie… a gorąco się o to modlę… mogę tylko mieć nadzieję, że przypadnie on tobie. – Bellini wziął Lomelego pod rękę i dwaj starzy przyjaciele ruszyli na górę. – Ty jeden spośród nas odznaczasz się odpowiednią świętością i intelektem, by zostać papieżem – powiedział Lomeli. – To miło z twojej strony, tyle że ja zbytnio się wszystkim zamartwiam, a nie możemy mieć papieża, który się bez przerwy zamartwia. Ale musisz uważać, Jacopo. Mówię serio: jeśli moje szanse osłabną, większość udzielanego mi poparcia przejdzie prawdopodobnie na ciebie. – Nie, nie, to byłaby katastrofa! – Zastanów się nad tym. Naszym rodakom bardzo zależy, żeby mieć włoskiego papieża, ale większość dostaje wysypki na myśl o Tedescu. Jeśli ja przestanę się liczyć, ty będziesz jedynym kandydatem, za którym gotowi są stanąć. Lomeli zatrzymał się w pół kroku. – Cóż to za przerażająca myśl! Nie wolno do tego dopuścić! Być może właściwą odpowiedzią może się okazać Adeyemi – dodał, kiedy ruszyli dalej. – Z pewnością złapał wiatr w żagle.

– Adeyemi? Człowiek, który w gruncie rzeczy twierdzi, że wszyscy homoseksualiści powinni na tym świecie wylądować za kratkami, a na tamtym w piekle? On nie jest żadną odpowiedzią! Weszli na drugie piętro. Płonące przed apartamentem Ojca Świętego świeczki wotywne rzucały czerwony blask na podest. Dwaj najwyżsi rangą kardynałowie w kolegium elektorskim stali przez chwilę, wpatrując się w zapieczętowane drzwi. – Zastanawiam się, co chodziło mu po głowie w tych ostatnich tygodniach – powiedział prawie do siebie Bellini. – Mnie o to nie pytaj. W ostatnim miesiącu w ogóle się z nim nie widywałem. – Bardzo tego żałuję! Był dziwny. Nieosiągalny. Tajemniczy. Wydaje mi się, że czuł zbliżającą się śmierć i nawiedzały go dziwne myśli. Bardzo mocno odczuwam jego obecność. A ty? – Ja również. Wciąż z nim rozmawiam. Często czuję, że nas obserwuje. – Jestem tego całkiem pewien. Cóż, w tym miejscu musimy się pożegnać. Mieszkam na trzecim piętrze. – Bellini przyjrzał się swojemu kluczowi. – W pokoju trzysta jeden. To musi być dokładnie nad Ojcem Świętym. Może jego duch przenika przez podłogę? To tłumaczyłoby, dlaczego jestem taki niespokojny. Postaraj się dobrze wyspać, Jacopo. Kto wie, w jakim punkcie znajdziemy się o tej porze jutro. I w tym momencie, ku zaskoczeniu Lomelego, Bellini pocałował go lekko w oba policzki, a potem odwrócił się i ruszył dalej po schodach. – Dobranoc! – zawołał za nim Lomeli. Bellini, nie odwracając się, uniósł rękę w odpowiedzi. Po jego odejściu Lomeli stał jeszcze przez minutę, wpatrując się w drzwi, do których dostępu broniły wstążki i woskowe pieczęcie. Wspominał swoją rozmowę z Benítezem. Czy Ojciec Święty mógł naprawdę nawiązać tak bliskie stosunki z Filipińczykiem i do tego stopnia mu ufać, by w rozmowie z nim krytykować własnego sekretarza stanu? Mimo to przytoczona przez Filipińczyka ocena wydała się uderzająco trafna. „Błyskotliwy, ale neurotyczny”. Potrafił sobie niemal wyobrazić, jak zmarły papież wypowiada te słowa. *** Tej nocy również nie spał dobrze. Po raz pierwszy od wielu lat przyśniła mu się matka – która przez czterdzieści lat była wdową i skarżyła się często, że chłodno ją traktuje – i kiedy obudził się w środku nocy, wciąż brzmiał mu

w uszach jej płaczliwy głos. Po kilku minutach zdał sobie jednak sprawę, że głos, który słyszy, jest prawdziwy. W pobliżu była jakaś kobieta. Kobieta? Obrócił się na bok i sięgnął po zegarek. Dochodziła trzecia. Kobiecy głos znowu się odezwał: naglący, oskarżycielski, prawie histeryczny. A potem odpowiedział mu głos męski: głęboki, łagodny, uspokajający. Lomeli odrzucił nakrycie i włączył światło. Nienaoliwione sprężyny żelaznego łóżka zaskrzypiały głośno, gdy postawił stopy na podłodze. Ostrożnie przeszedł na palcach przez pokój i przystawił ucho do ściany. Głosy umilkły. Wyczuwał, że po drugiej stronie gipsowej ściany też nasłuchiwano. Przez kilka minut pozostawał w tej samej pozycji i w końcu poczuł się głupio. Jego podejrzenia były chyba absurdalne. Lecz nagle usłyszał niemożliwy do pomylenia z czyimkolwiek innym głos Adeyemiego – nawet szept kardynała odbijał się echem – a potem trzaśnięcie zamykanych drzwi. Podszedł szybko do własnych drzwi i otworzywszy je na oścież, zobaczył znikający za rogiem niebieski habit szarytki. *** Później nie miał wątpliwości, co powinien wtedy zrobić. Powinien się natychmiast ubrać i zapukać do drzwi Adeyemiego. Na tym wczesnym etapie, kiedy sprawa była świeża i całemu epizodowi nie dało się zaprzeczyć, można było odbyć szczerą rozmowę o tym, co się wydarzyło. Zamiast tego jednak wrócił do łóżka, przykrył się kołdrą pod brodę i zaczął się zastanawiać nad różnymi możliwościami. Najlepsze wytłumaczenie – to znaczy najmniej katastrofalne z jego punktu widzenia – było takie, że jakaś zakonnica miała kłopoty, schowała się gdzieś, kiedy inne siostry opuściły budynek o północy, i przyszła do Adeyemiego po radę. Wiele zakonnic w Domu Świętej Marty było Afrykankami; któraś z nich mogła znać kardynała z czasów, gdy rezydował w Nigerii. Adeyemi postąpił oczywiście bardzo nieroztropnie, przyjmując ją w środku nocy w swoim pokoju, ale nieroztropność nie musiała koniecznie oznaczać grzechu. Incydent można było sobie oczywiście tłumaczyć na wiele innych sposobów, jednak większości z nich Lomeli nie chciał sobie nawet wyobrażać. W dosłownym sensie nauczył się w ogóle nie miewać takich myśli. Odkąd był młodym księdzem, w pełne udręki dni i noce przyświecały mu słowa papieża Jana XXIII z jego Dziennika duszy:

Także o kobietach i sprawach kobiecych nigdy ani słowa, nigdy, jak gdyby kobiety nie istniały na tym świecie. To bezwzględne milczenie, zachowane także w poufnych rozmowach, na temat kobiet było jedną z najwymowniejszych i najgłębszych lekcji z czasów mej młodości, także kapłańskiej22.

To była kwintesencja twardej dyscypliny mentalnej, która pozwoliła Lomelemu przez ponad sześćdziesiąt lat zachować celibat. Nawet o nich nie myśl! Sama myśl o tym, żeby pójść do sąsiedniego pokoju i pogadać z Adeyemim jak mężczyzna z mężczyzną o jakiejś kobiecie, nie mieściła się kompletnie w zamkniętym intelektualnym systemie dziekana. Dlatego postanowił zapomnieć o całym incydencie. Jeżeli Adeyemi zdecyduje mu się zwierzyć, naturalnie go wysłucha, w duchu spowiedzi. W przeciwnym razie będzie się zachowywał, jakby nic się nie stało. Wyciągnął rękę i zgasił światło.

9 Drugie głosowanie

O

wpół do siódmej zadzwonił dzwon na poranną mszę. Lomeli obudził się z tkwiącym gdzieś w tyle umysłu poczuciem nieuchronnej klęski, zupełnie jakby wszystkie jego obawy czekały tylko na moment, gdy się obudzi. Wszedł do łazienki i próbował się ich pozbyć pod gorącym prysznicem. Ale kiedy stanął przed lustrem, żeby się ogolić, wciąż tam były, wciąż czaiły się za jego plecami. Wytarł się, naciągnął szlafrok i odmówił na klęczniku różaniec, a potem pomodlił się o mądrość i wsparcie Chrystusa w trudnych chwilach, które go tego dnia czekały. Kiedy się ubierał, drżały mu palce. Przerwał na chwilę i nakazał sobie spokój. Do każdej sztuki garderoby – sutanny, cingulum, rokiety, mozzetty i piuski – przypisana była oddzielna modlitwa i odmawiał je w trakcie ich wkładania. „Chroń mnie, Panie, pasem wiary – szeptał, zawiązując na biodrach cingulum – i ugaś we mnie płomień namiętności, abym mógł rok po roku żyć w cnocie”. Ale robił to machinalnie, tak jakby podawał komuś numer telefonu. Tuż przed wyjściem z pokoju zobaczył w lustrze swoje odbicie w stroju chórowym. Przepaść między postacią, jaką się jawił, a człowiekiem, którym – o czym wiedział – był w rzeczywistości, nigdy nie wydawała się większa. Razem z innymi kardynałami zszedł do kaplicy na parterze. Mieściła się w aneksie głównego budynku: aseptyczne modernistyczne wnętrze ze wspartym na białych drewnianych belkach przeszklonym dachem i złotokremową marmurową posadzką. Jak na gust Lomelego całość zanadto przypominała poczekalnię na lotnisku, ale Ojciec Święty, co zaskakujące, wolał tę kaplicę od Paulińskiej. Jedna z bocznych ścian również była przeszklona; tuż za nią biegł podświetlony stary watykański mur, przy którym ustawiono rośliny w donicach. Z wnętrza kaplicy nie można było dostrzec nieba ani nawet zobaczyć, czy już świta. Dwa tygodnie wcześniej Tremblay przyszedł do niego i zaproponował, że będzie odprawiał poranne msze w Domu Świętej Marty, a Lomeli, na którego barkach spoczywał obowiązek celebrowania Missa pro eligendo Romano Pontifice, z wdzięcznością się do tego przychylił. Teraz raczej tego żałował.

Dało to Kanadyjczykowi znakomitą sposobność, by przypomnieć kardynałom, jak świetnym jest celebransem. Bardzo dobrze śpiewał i wyglądał niczym ksiądz w hollywoodzkim romansie; przywodził na myśl Spencera Tracy. Jego gesty były na tyle dramatyczne, by dać do zrozumienia, że ożywia go Duch Boży, a równocześnie nie aż tak teatralne, by można w nich było wyczuć fałsz lub egocentryzm. Kiedy Lomeli ustawił się w kolejce do komunii i klęknął przed kardynałem, przyszła mu do głowy bluźniercza myśl, że to jedno nabożeństwo może dać Kanadyjczykowi trzy albo cztery głosy więcej. Adeyemi przyjął hostię jako ostatni. Wracając na swoje miejsce, uważał, by nie spojrzeć na Lomelego ani na kogokolwiek innego. Robił wrażenie całkowicie panującego nad emocjami: poważny, wyniosły i uważny. W porze lunchu będzie zapewne wiedział, czy ma szanse zostać papieżem. Po błogosławieństwie kilku kardynałów zostało, żeby się pomodlić, ale większość udała się prosto do jadalni na śniadanie. Adeyemi usiadł jak zwykle razem z afrykańskimi kardynałami. Lomeli zajął miejsce między arcybiskupami Hongkongu i Cebu. Starali się podtrzymywać grzeczną rozmowę, ale przerwy stały się wkrótce coraz częstsze i dłuższe i kiedy inni poszli nałożyć sobie coś w bufecie, Lomeli nie ruszył się z miejsca. Obserwował zakonnice, które chodziły między stołami i podawały kawę. Uświadomił sobie ze wstydem, że nigdy wcześniej ich nie zauważał. Zgadywał, że są średnio w wieku pięćdziesięciu lat. Reprezentowały najróżniejsze rasy, ale wszystkie bez wyjątku były niskie, jakby siostra Agnes nie chciała zatrudnić nikogo, kto przewyższałby ją wzrostem. Większość nosiła okulary. Cała ich powierzchowność – niebieskie habity i czepki, skromne maniery, spuszczone oczy i milczenie – miała nie tylko chronić je przed staniem się obiektem pożądania, ale też sprawić, by jak najmniej zwracały na siebie uwagę. Zakładał, że nie wolno im się odzywać: kiedy jedna z nich nalewała kawę Adeyemiemu, ten nie odwrócił się nawet, by na nią spojrzeć. A przecież zmarły Ojciec Święty przynajmniej raz w tygodniu jadł posiłek z grupą tych sióstr – po raz kolejny demonstrując pokorę, która tak bardzo nie podobała się w Kurii. Tuż przed dziewiątą Lomeli odsunął od siebie nietknięty talerz i oznajmił swoim współbiesiadnikom, że pora wracać do Kaplicy Sykstyńskiej. To zapoczątkowało ogólny exodus do holu. O’Malley stał już ze swoją listą przy recepcji. – Dzień dobry, Wasza Eminencjo. – Dzień dobry, Ray. – Czy Wasza Eminencja dobrze spał? – Bardzo dobrze, dziękuję. Jeśli nie pada, chyba pójdę pieszo.

Zaczekał chwilę, aż gwardzista szwajcarski otworzy drzwi, i wyszedł na zewnątrz. Powietrze było chłodne i wilgotne. Po przegrzanym wnętrzu Domu Świętej Marty miło było poczuć powiew wiatru na twarzy. Przy skraju placu stał rząd minibusów, każdy z pracującym silnikiem i każdy pilnowany przez ochroniarza w cywilu. Piesza wędrówka Lomelego spowodowała całą serię poszeptywania do rękawów, a kiedy ruszył w stronę Ogrodów Watykańskich, uświadomił sobie, że idzie za nim osobisty ochroniarz. Normalnie w tej części Watykanu roiło się od urzędników Kurii, którzy przybywali do pracy albo szli z jednego spotkania na inne; po bruku turkotały samochody z literami SCV na tablicach rejestracyjnych. Ale na czas konklawe cały ten rejon opustoszał. Nawet Palazzo San Carlo, w którym głupawy kardynał Tutino urządził sobie obszerny apartament, robił wrażenie wymarłego. Mogło się zdawać, że Kościół nawiedziła jakaś straszliwa katastrofa, uśmiercając wszystkich duchownych i zostawiając przy życiu wyłącznie ochroniarzy, którzy łazili po opuszczonym mieście niczym żuki gnojarze. W ogrodach stali w małych grupkach za drzewami i przyglądali się bacznie Lomelemu, gdy przechodził. Jeden z nich patrolował ścieżkę, trzymając na krótkiej smyczy owczarka alzackiego i sprawdzając, czy między rabatkami nie podłożono bomby. Pod wpływem impulsu Lomeli zszedł z drogi i mijając fontannę, wspiął się po kilku schodkach na trawnik. Żeby nie zmoczyć sutanny, podniósł ją lekko. Trawa pod stopami była gąbczasta, przesiąknięta wodą. Między drzewami mógł stąd zobaczyć niskie rzymskie wzgórza, szare w bladym listopadowym świetle. I pomyśleć, że ten, którego wybiorą na papieża, nigdy już nie będzie mógł sam spacerować po mieście, nigdy nie zajrzy do księgarni i nie siądzie w kafejce, lecz pozostanie tu więźniem aż do śmierci! Nawet Ratzinger, który złożył rezygnację, nie mógł stąd uciec i niczym cień samego siebie dożywał swych dni zamknięty w przebudowanym klasztorze w ogrodach. Lomeli po raz kolejny pomodlił się, by został mu oszczędzony ten los. Jego rozmyślania przerwała detonacja trzasków z krótkofalówki. Zaraz po tym rozległ się niezrozumiały elektroniczny szwargot. – Och, wynoście się stąd! – mruknął pod nosem. Kiedy się odwrócił, ochroniarz zniknął nagle z widoku, chowając się za posągiem Apolla. Naprawdę, to było niemal komiczne, takie nieporadne silenie się na niewidzialność. Zerkając na drogę, Lomeli przekonał się, że kilku innych kardynałów poszło za jego przykładem i wybrało się do kaplicy pieszo. Trochę dalej stąpał samotnie Adeyemi. Lomeli zszedł szybko po stopniach, nie chcąc się z nim spotykać, ale Nigeryjczyk przyspieszył kroku i go dogonił. – Dzień dobry, dziekanie.

– Dzień dobry, Joshua. Przystanęli na chwilę, by przepuścić jeden z minibusów, a potem ruszyli dalej, wzdłuż zachodniej ściany Bazyliki Świętego Piotra, w stronę Pałacu Apostolskiego. Lomeli wyczuwał, że Adeyemi oczekuje od niego, iż odezwie się pierwszy, ale już dawno temu nauczył się nie przerywać ciszy czczą paplaniną. Nie chciał odnosić się do tego, co widział, nie miał zamiaru być stróżem niczyjego sumienia poza swoim własnym. I wreszcie to Adeyemi, po tym, jak wchodząc na pierwszy dziedziniec, odpowiedzieli na salut gwardzistów, zmuszony był wykonać pierwszy ruch. – Czuję, że jest coś, co muszę ci powiedzieć – oznajmił. – Nie uznasz tego, mam nadzieję, za niestosowne? – Zależy, o co chodzi – odparł ostrożnie Lomeli. Adeyemi wydął wargi i pokiwał głową, jakby potwierdzało to coś, czego już wcześniej się domyślał. – Chcę tylko, żebyś wiedział, że zgadzam się w całej rozciągłości z tym, co mówiłeś wczoraj w swojej homilii. Lomeli spojrzał na niego zaskoczony. – Nie tego się spodziewałem! – Mam nadzieję, że jestem może subtelniejszym człowiekiem, niż ci się wydaje. Wiara każdego z nas bywa poddawana próbie, dziekanie. Wszyscy się potykamy. Lecz chrześcijaństwo jest przede wszystkim religią wybaczenia. Czy nie to było sednem twojego kazania? – Zgadza się, wybaczenia. Ale również tolerancji. – Otóż to. Tolerancji. Ufam, że kiedy te wybory dobiegną końca, twój umiarkowany głos będzie słyszany na najwyższych szczeblach Kościoła. Stanie się tak z całą pewnością, jeśli będzie to ode mnie zależało. Na najwyższych szczeblach – powtórzył z naciskiem Adeyemi. – Mam nadzieję, że rozumiesz, o co mi chodzi? Wybaczysz, dziekanie? Powiedziawszy to, wydłużył krok, jakby nie chciał pozostawać z Lomelim ani chwili dłużej, i ruszył do przodu, by dogonić idących przed nimi dwóch kardynałów. Objął ich za ramiona i przycisnął do siebie, a idący z tyłu Lomeli zastanawiał się, czy coś mu się przywidziało, czy też w zamian za milczenie zaoferowano mu właśnie jego dawne stanowisko sekretarza stanu. ***

Zebrali się w Kaplicy Sykstyńskiej, zajmując te same miejsca co poprzednio. Drzwi zamknięto. Lomeli stanął przed ołtarzem i wyczytał po kolei nazwiska wszystkich kardynałów. Każdy odpowiadał: „Obecny”. – Módlmy się. Kardynałowie wstali. – Ojcze, abyśmy mogli prowadzić Twój Kościół i czuwać nad nim, obdarz nas, Twoje sługi, błogosławieństwem inteligencji, prawdy i pokoju, dzięki czemu będziemy mogli poznać Twoją wolę i służyć Ci z pełnym oddaniem… Przez Chrystusa, Pana naszego… – Amen. Kardynałowie usiedli. – Przystąpimy teraz, moi bracia, do drugiego głosowania. Skrutatorzy, czy możecie, proszę, zająć swe miejsca? Lukša, Mercurio i Newby wstali zza swoich biurek i podeszli do przodu kaplicy. Lomeli wrócił na miejsce i wyjął kartę do głosowania. Kiedy skrutatorzy byli gotowi, zasłonił ją ramieniem, zdjął skuwkę z pióra i po raz kolejny napisał dużymi literami: BELLINI. Złożył kartę, wstał, podniósł ją wysoko, by wszyscy mogli zobaczyć, i podszedł do ołtarza. Na Sądzie Ostatecznym nad jego głową zastępy niebieskie unosiły się w powietrzu, a potępieni spadali w otchłań. – Powołuję na świadka Chrystusa Pana, który mnie osądzi, że mój głos jest dany na tego, który według woli Bożej powinien być, moim zdaniem, wybrany. Położył kartę na talerzu i zsunął ją do urny. *** W 1978 roku, na konklawe, które wybrało go na papieża, Karol Wojtyła przyniósł marksistowskie czasopismo i spokojnie je czytał w trakcie trwających długie godziny ośmiu głosowań. Jako papież Jan Paweł II nie pozwolił jednak rozpraszać się w podobny sposób swoim następcom. Na mocy zmienionych przez niego w 1996 roku przepisów zabroniono elektorom wnoszenia do Kaplicy Sykstyńskiej jakichkolwiek lektur. Na biurku przed każdym kardynałem położono Biblię, by mógł w niej szukać inspiracji. Wolno im było tylko medytować nad stojącym przed nimi wyborem. Lomeli przyglądał się freskom na suficie, kartkował Nowy Testament, obserwował kroczących do urny kandydatów, przymykał oczy i modlił się. Według jego zegarka oddanie wszystkich głosów zajęło sześćdziesiąt osiem mi-

nut. Kwadrans przed jedenastą kardynał Rudgard, ostatni głosujący, wrócił na swoje miejsce na tyłach kaplicy, a kardynał Lukša podniósł wypełnioną głosami urnę i pokazał ją zgromadzonym. Następnie skrutatorzy odprawili ten sam rytuał co poprzednio. Kardynał Newby przełożył karty do głosowania do drugiej urny, licząc je głośno, aż doszedł do 118. Potem razem z kardynałem Mercuriem ustawili przed ołtarzem stół i trzy krzesła. Lukša nakrył stół suknem i umieścił na nim urnę. Trzej mężczyźni usiedli. Lukša wsadził rękę do ozdobnej srebrnej urny, jakby wyciągał los na jakiejś diecezjalnej loterii, i wyjął pierwszą kartę do głosowania. Rozłożył ją, odczytał, zanotował coś i przekazał ją kardynałowi Mercuriowi. Lomeli wziął do ręki pióro. Newby przebił igłą kartę i nachylił się do mikrofonu. W Kaplicy Sykstyńskiej zabrzmiał jego okropny włoski. – Pierwszy głos w drugim głosowaniu został oddany na kardynała Lomelego. Przez kilka straszliwych sekund Lomeli nie mógł się oprzeć przeświadczeniu, że w nocy koledzy uknuli za jego plecami spisek i nim zdoła zebrać myśli i w jakiś sposób temu zapobiec, fala kompromisowych głosów wyniesie go na tron papieski. Ale następnym wyczytanym nazwiskiem było Adeyemi, potem Tedesco i znów Adeyemi i przez zbawiennie długi okres nazwisko Lomelego w ogóle nie padło. Jego dłoń sunęła w górę i w dół wzdłuż listy kardynałów, dodając znaczek za każdym razem, kiedy ogłaszano, na kogo został oddany kolejny głos, i wkrótce zorientował się, że spada na piąte miejsce. Kiedy Newby odczytał ostatnią kartę – „kardynał Tremblay” – okazało się, że Lomeli zgromadził łącznie dziewięć głosów, prawie dwa razy tyle co w pierwszym głosowaniu, co w żadnym wypadku nie było zgodne z jego nadziejami, ale nadal zapewniało mu bezpieczeństwo. To Adeyemi, który szedł jak burza, zajął ostatecznie mocne pierwsze miejsce: Adeyemi 35 Tedesco 29 Bellini 19 Tremblay 18 Lomeli 9 Inni 8

I tak z mgły ludzkich ambicji zaczęła się wyłaniać wola Boża. W drugim głosowaniu odpadli jak zwykle ci pozbawieni większych szans, a Nigeryjczyk przejął szesnaście z ich głosów: fenomenalne osiągnięcie. Tedesco, który powiększył swój wynik o siedem głosów, również powinien być zadowolony, pomyślał Lomeli. Tymczasem Bellini i Tremblay prawie nie zmienili

stanu posiadania, co nie było pewnie złym wynikiem w przypadku Kanadyjczyka, ale stanowiło katastrofę dla byłego sekretarza stanu, który, jeśli chciał, by jego kandydatura nadal się liczyła, powinien chyba zdobyć bliżej trzydziestu głosów. Dopiero sprawdzając po raz drugi swoje wyliczenia, Lomeli dostrzegł kolejną małą niespodziankę – tak naprawdę ciekawostkę – która umknęła mu, gdy koncentrował się na głównym wątku. Poparcie dla Beníteza również wzrosło, z jednego do dwóch głosów.

10 Trzecie głosowanie

K

iedy Newby odczytał wyniki i sprawdzili je trzej kardynałowie rewizorzy, Lomeli wstał i podszedł do ołtarza. Wziął mikrofon od Newby’ego. Mogło się zdawać, że Kaplica Sykstyńska emituje niski szum. Przy wszystkich ustawionych w czterech rzędach biurkach kardynałowie porównywali listy i szeptem wymieniali uwagi z sąsiadami. Ze stopni ołtarza widział czterech głównych pretendentów. Bellini, jako kardynał biskup, siedział najbliżej, po prawej stronie kaplicy: osamotniony, studiował cyfry, stukając się palcem w wargi. Trochę niżej, po drugiej stronie przejścia, Tedesco odsunął się do tyłu i słuchał siedzącego w następnym rzędzie emerytowanego arcybiskupa Palermo, Scozzaziego, który nachylał się nad biurkiem, żeby mu coś powiedzieć. Kilka miejsc dalej Tremblay próbował rozciągnąć mięśnie, obracając się w jedną i drugą stronę, niczym sportsmen między rundami. Siedzący naprzeciwko niego Adeyemi wpatrywał się prosto przed siebie, nieruchomy niczym posąg wyrzeźbiony w hebanie, nie zwracając uwagi na spojrzenia, które biegły do niego ze wszystkich stron kaplicy. Lomeli postukał w mikrofon. Dźwięk odbił się od fresków niczym uderzenie bębna. Szum natychmiast ucichł. – Moi bracia, zgodnie z Konstytucją Apostolską, nie zrobimy teraz przerwy, żeby spalić karty, ale przystąpimy od razu do następnego głosowania. Módlmy się. *** Lomeli po raz trzeci zagłosował na Belliniego. Już wcześniej postanowił, że będzie przy nim trwał, choć było widać – prawie dosłownie, namacalnie widać – jak opuszcza go pewność siebie, gdy podchodził sztywno do ołtarza, recytował płaskim głosem słowa przysięgi i oddawał swój głos. Odwracając się, żeby wrócić na miejsce, był niczym pusta łupina. Czym innym był lęk przed zostaniem papieżem, a czym innym nagła świadomość, że nigdy do tego nie dojdzie – że po długich latach uchodzenia za oczywistego następcę

twoi koledzy przyjrzeli ci się uważnie i Bóg inaczej pokierował ich wyborem. Lomeli zastanawiał się, czy Bellini kiedykolwiek się po tym podźwignie. Kiedy były sekretarz stanu mijał go w drodze do swojego biurka, poklepał go krzepiącym gestem po plecach, ale on chyba tego nawet nie zauważył. Podczas głosowania Lomeli zabijał czas, oglądając najbliższe freski na suficie. Jeremiasz pogrążony w rozpaczy. Antysemita Haman oskarżony i ścięty. Prorok Jonasz tuż przed tym, jak połknęła go wielka ryba. Po raz pierwszy dziekana uderzyła gwałtowność tego wszystkiego; zaciekłość; siła. Wykręcił szyję, by przyjrzeć się Bogu oddzielającemu światło od ciemności. Stworzeniu słońca i planet. Bogu oddzielającemu wodę od ziemi. Niepostrzeżenie dał się porwać malowidłu. Będą znaki na słońcu, księżycu i gwiazdach, a na ziemi trwoga narodów bezradnych wobec szumu morza i jego nawałnicy. Ludzie mdleć będą ze strachu, w oczekiwaniu wydarzeń zagrażających ziemi. Albowiem moce niebios zostaną wstrząśnięte…23. Targnęło nim nagłe przeczucie zbliżającej się katastrofy, tak głębokie, aż zadrżał, a kiedy rozejrzał się dokoła, zdał sobie sprawę, że minęła cała godzina i skrutatorzy przygotowują się do liczenia głosów. *** – Adeyemi… Adeyemi… Adeyemi… Prawie co drugi głos oddawany był na kardynała z Nigerii i kiedy odczytano kilka ostatnich kart, Lomeli odmówił za niego modlitwę. – Adeyemi… – Newby nanizał kartę do głosowania na szkarłatny sznurek. – Moi bracia, niniejszym zakończyliśmy trzecie głosowanie. W kaplicy rozległo się zbiorowe westchnienie. Lomeli szybko policzył znaczki, które postawił przy nazwisku Adeyemiego. Było ich pięćdziesiąt siedem. Pięćdziesiąt siedem! Nie mógł się powstrzymać, by nie pochylić się do przodu i nie spojrzeć poprzez rzędy biurek tam, gdzie siedział Adeyemi. Prawie pół konklawe uczyniło to samo. Jeszcze tylko trzy głosy i zdobędzie większość; jeszcze tylko dwadzieścia dwa i zostanie papieżem. Pierwszym czarnym papieżem. Adeyemi zwiesił swoją masywną głowę na piersi. W prawej ręce trzymał pektorał. Modlił się. W pierwszym głosowaniu co najmniej jeden głos otrzymało trzydziestu czterech kardynałów. Teraz zagłosowano tylko na sześciu: Adeyemi 57

Tedesco 32 Tremblay 12 Bellini 10 Lomeli 5 Benítez 2

Nim skończy się dzień, Adeyemi zostanie papieżem. Lomeli był tego pewien. Tak mówiły liczby. Nawet gdyby jakimś cudem Tedesco zdobył w następnym głosowaniu czterdzieści głosów i uniemożliwił mu osiągnięcie większości dwóch trzecich, blok mniejszości rozsypie się szybko w następnej rundzie. Niewielu kardynałów gotowych było zaryzykować schizmę w Kościele, sprzeciwiając się tak wyraźnemu objawieniu woli Bożej. Praktycznie rzecz biorąc, nie odważyliby się też narazić przyszłemu papieżowi, zwłaszcza komuś z tak silną osobowością jak Joshua Adeyemi. Kiedy rewizorzy sprawdzili karty do głosowania, Lomeli ponownie stanął przed ołtarzem. – Moi bracia, w ten sposób zakończyliśmy trzecią rundę głosowania. Teraz udamy się na lunch. Wybory wznowimy o wpół do trzeciej. Zostańcie, proszę, na swoich miejscach, kiedy do kaplicy znów wpuści się urzędników, i pamiętajcie, żeby nie dyskutować na temat naszych debat, dopóki nie znajdziecie się z powrotem w Domu Świętej Marty. Czy młodszy kardynał diakon mógłby poprosić o otwarcie drzwi? *** Członkowie konklawe oddali swoje notatki mistrzom ceremonii. Następnie, prowadząc ożywione rozmowy, przeszli przez przedsionek Kaplicy Sykstyńskiej do wykładanej marmurami, majestatycznej Sala Regia, a stamtąd do minibusów. Widać już było, z jakim szacunkiem odnoszą się do Adeyemiego: Nigeryjczyk wytworzył wokół siebie jakby ochronną tarczę. Nawet najbliżsi zwolennicy trzymali się od niego w pewnej odległości. Szedł sam. Kardynałowie chcieli jak najszybciej wrócić do Domu Świętej Marty. Tylko nieliczni pozostali, by obejrzeć spalenie kart do głosowania. O’Malley wepchnął papierowe worki do jednego pieca i zapalił chemikalia w drugim. O 12.37 z komina nad Kaplicą Sykstyńską zaczął się unosić czarny dym. Widząc go, watykańscy eksperci w głównych telewizyjnych kanałach informacyjnych w dalszym ciągu przepowiadali z przekonaniem zwycięstwo Belliniego.

*** Lomeli opuścił Kaplicę Sykstyńską wkrótce po ukazaniu się dymu, mniej więcej za kwadrans pierwsza. Na dziedzińcu ochroniarze zatrzymali dla niego ostatni minibus. Nie korzystając z ich pomocy, wsiadł o własnych siłach do środka i zobaczył wśród pasażerów Belliniego, który siedział w przedniej części, w otoczeniu tych samych co zwykle stronników – Sabbadina, Landolfiego, Dell’Acquy i Panzavecchii. Nie ułatwia sobie sytuacji, starając się o głosy światowego elektoratu z kliką Włochów za plecami, pomyślał Lomeli. Ponieważ tylne miejsca były zajęte, musiał usiąść razem z nimi. Minibus ruszył z miejsca. Widząc wpatrujące się w nich w tylnym lusterku oczy kierowcy, kardynałowie z początku milczeli. Po pewnym czasie Sabbadin odwrócił się jednak do Lomelego. – Zauważyłem, dziekanie – odezwał się z podejrzaną uprzejmością – że dziś rano prawie przez godzinę studiowałeś sufit Michała Anioła. – Owszem… i jakież to wstrząsające dzieło. Tyle spada na nas katastrof: egzekucje, zabójstwa, potop. Jednym z detali, których nie dostrzegłem wcześniej, jest twarz Boga, kiedy oddziela światło od ciemności: maluje się na niej czyste morderstwo. – Oczywiście, dziś rano powinniśmy raczej kontemplować historię gadareńskich świń. Jaka szkoda, że mistrz nie zdecydował się namalować akurat tego epizodu. – Spokojnie, Giulio – ostrzegł go Bellini, spoglądając na kierowcę. – Nie zapominaj, gdzie jesteśmy. Ale Sabbadin nie mógł opanować ogarniającej go goryczy. Jedyne, co zrobił, to zniżył głos do szeptu, tak że musieli się wszyscy nachylić bliżej, by go usłyszeć. – Czyżbyśmy naprawdę postradali wszyscy zmysły? Nie widzimy, że zbliżamy się do przepaści? Co ja im powiem w Mediolanie, kiedy dowiedzą się, jakie są poglądy społeczne nowego papieża? – Nie zapominaj, że wybór pierwszego afrykańskiego papieża może zostać przyjęty z wielkim entuzjazmem – szepnął Lomeli. – O tak! Papieża, który zezwoli na plemienne tańce w trakcie mszy, ale odmówi komunii rozwodnikom! – Dosyć tego! – Bellini wykonał zdecydowany gest dłonią, przecinając dalsze dywagacje. Lomeli nigdy jeszcze nie widział go tak rozgniewanego. – Musimy pogodzić się ze zbiorową mądrością konklawe. To nie jest jedna z politycznych nasiadówek twojego ojca, Giulio. Bóg nie zarządzi reasumpcji głosowania.

Bellini wlepił wzrok w szybę i nie odezwał się już do końca tego krótkiego przejazdu. Sabbadin odchylił się do tyłu i skrzyżował ręce na piersi, zgrzytając zębami z frustracji i rozczarowania. W lusterku wstecznym widzieli szeroko otwarte ze zdziwienia oczy kierowcy. Dojazd do Domu Świętej Marty zajął niecałe pięć minut, dlatego Lomeli wyliczył później, że musiała być za dziesięć pierwsza, kiedy wysiedli z minibusa. Przyjechali jako ostatni. Mniej więcej połowa kardynałów siedziała już w jadalni, około trzydziestu ustawiło się w kolejce z tacami; pozostali udali się zapewne do swoich pokoi. Zakonnice krzątały się przy stołach, podając wino. Panowała atmosfera niczym nieskrępowanej ekscytacji: kardynałowie, którym zezwolono otwarcie rozmawiać, wymieniali opinie na temat niezwykłych wyników głosowania. Stając na końcu kolejki, Lomeli ze zdziwieniem ujrzał Adeyemiego siedzącego przy tym samym stole co przy śniadaniu, razem z tymi samymi afrykańskimi kardynałami; on na miejscu Nigeryjczyka klęczałby w tym momencie w kaplicy, z dala od ludzkiej wrzawy, zatopiony w modlitwie. Dochodząc do lady i nakładając sobie na talerz niewielką porcję riso tonnato, usłyszał nagle za sobą podniesione głosy, a potem trzask uderzającej o marmurową posadzkę tacy, brzęk tłuczonego szkła i krzyk kobiety. (Choć słowo „krzyk” nie było chyba najlepszym określeniem. Raczej „płacz”: płacz kobiety). Obrócił się, by zobaczyć, co się dzieje. Inni kardynałowie wstali z krzeseł w tym samym celu i kilku zasłoniło mu widok. Jakaś zakonnica, trzymając się rękami za głowę, przebiegła przez jadalnię do kuchni. Dwie siostry pospieszyły za nią. – Co się stało? – zapytał Lomeli najbliżej stojącego kardynała; był to młody Hiszpan, Villanueva. – Widziałeś coś? – Upuściła chyba butelkę wina. O cokolwiek chodziło, incydent najwyraźniej się zakończył. Kardynałowie, którzy podnieśli się z krzeseł, z powrotem usiedli. Lomeli odwrócił się do lady, żeby zabrać swój talerz. Trzymając tacę, rozejrzał się za miejscem, gdzie mógłby usiąść. Z kuchni wyszła w stronę stołu Afrykanów zakonnica z wiadrem i mopem i dopiero teraz Lomeli zauważył, że Adeyemiego już tam nie ma. W momencie straszliwej jasności domyślił się, co musiało się zdarzyć. Lecz mimo to – jak bardzo wyrzucał to sobie później! – mimo to nadal był przekonany, że najlepiej będzie zignorować incydent. Przestrzegane od wielu lat dyskrecja i samodyscyplina kazały mu podejść do najbliższego wolnego krzesła, usiąść, uśmiechnąć się do sąsiadów i rozwinąć serwetkę, podczas gdy w uszach słyszał wyłącznie głośny szum, niczym odgłos wodospadu.

I to tłumaczyło fakt, że nieświadomie zajął miejsce obok arcybiskupa Bordeaux, Courtemarche’a, który kwestionował historyczne dowody Holocaustu i którego zawsze starał się unikać. Biorąc to mylnie za oficjalne zaproszenie do rozmowy, arcybiskup zwrócił się do niego z prośbą w imieniu Bractwa Kapłańskiego Świętego Piusa X. Lomeli słuchał go, w ogóle nie słysząc. Zakonnica, ze skromnie spuszczonymi oczami, stanęła przy stole, by nalać mu wina. Spojrzał na nią, żeby odmówić, i na ułamek sekundy napotkał jej wzrok – zobaczył w nim straszliwe oskarżenie, od którego zaschło mu w ustach. – …Niepokalane serce Maryi… – wywodził Courtemarche – …niebiańska intencja objawiona w Fatimie… Za zakonnicą Lomeli zobaczył zbliżających się do jego stołu trzech afrykańskich arcybiskupów, którzy siedzieli wcześniej z Adeyemim – Nakitandę, Mwangalego i Zuculę. Najmłodszy, Nakitanda z Kampali, pełnił najwyraźniej rolę ich rzecznika. – Czy możemy zamienić z tobą słowo, dziekanie? – Oczywiście. – Lomeli skinął głową Francuzowi. – Przepraszam. Razem z trójką Afrykanów stanął w rogu holu. – Co się przed chwilą stało? – zapytał. Zucula pokręcił głową ze smutkiem. – Nasz brat ma kłopoty – oznajmił. – Jedna z obsługujących nas zakonnic zaczęła coś mówić do Joshuy – dodał Nakitanda. – Z początku próbował ją ignorować. Wtedy upuściła tacę i coś krzyknęła. Joshua wstał i wyszedł. – Co powiedziała? – Niestety, nie wiemy. Mówiła w nigeryjskim dialekcie. – W języku joruba – dodał Mwangale. – Rodzimym języku Adeyemiego. – Gdzie jest teraz kardynał Adeyemi? – Nie wiemy, dziekanie – odparł Nakitanda – ale najwyraźniej stało się coś złego i musi nam powiedzieć, o co chodzi. I zanim wrócimy do Kaplicy Sykstyńskiej, żeby dalej głosować, musimy wysłuchać tej siostry. Co dokładnie mu zarzuca? Zucula złapał Lomelego za ramię. Jak na kogoś tak wątłego, jego uścisk był niezwykle silny. – Czekaliśmy bardzo długo na afrykańskiego papieża, Jacopo, i jeśli z woli Boga to ma być Joshua, będę szczęśliwy. Ale musi mieć czyste serce i sumienie… być prawdziwie świętym mężem. Jeśli tak nie jest, to byłaby dla nas wszystkich katastrofa. – Rozumiem. Zobaczę, co uda mi się zrobić. – Lomeli spojrzał na zegarek; były trzy minuty po pierwszej.

Żeby dostać się do kuchni, musiał przejść przez całą jadalnię. Kardynałowie obserwowali jego rozmowę z Afrykanami i był świadom, że śledzi go wiele par oczu, że ludzie pochylają się ku sobie, by wymienić szeptem uwagi, i ich sztućce zawisają w powietrzu. Pchnął drzwi obrotowe. Minęło wiele lat, odkąd ostatnio był w jakiejś kuchni, i nigdy w tak rojnej jak ta. Oszołomiony patrzył na zakonnice przyrządzające jedzenie. Te, które były najbliżej, skłoniły głowy. – Wasza Eminencjo… – Wasza Eminencjo… – Błogosławię was, moje dzieci. Powiedzcie, gdzie jest siostra, która miała przed chwilą wypadek? – Jest u siostry Agnes, Wasza Eminencjo – odparła włoska zakonnica. – Czy mogłabyś mnie do niej zaprowadzić? – Oczywiście, eminencjo. Proszę. – Siostra wskazała drzwi prowadzące z powrotem do jadalni. Lomeli cofnął się. – Czy jest stąd jakieś tylne wyjście? – Tak, eminencjo. – Wskaż mi drogę, dziecko. Ruszył za nią przez spiżarnię i tylny korytarz. – Wiesz może, jak ma na imię ta siostra? – Nie, eminencjo. Jest tutaj nowa. Zakonnica zapukała nieśmiało w oszklone drzwi. Lomeli zorientował się, że prowadzą do tego samego pomieszczenia, w którym po raz pierwszy spotkał się z Benítezem, tyle że teraz opuszczono żaluzje i nie sposób było zobaczyć, co dzieje się w środku. Po chwili zapukał sam, mocniej. Usłyszał, że ktoś podchodzi, a potem drzwi lekko się uchyliły i ujrzał siostrę Agnes. – Wasza Eminencjo? – Dzień dobry, siostro. Muszę porozmawiać z siostrą, która przed chwilą upuściła tacę. – Zajęłam się nią, Wasza Eminencjo. Sytuacja jest opanowana. – Nie mam co do tego wątpliwości, siostro Agnes. Ale muszę się z nią spotkać osobiście. – Nie wydaje mi się, żeby dziekan Kolegium Kardynalskiego musiał się zajmować upuszczoną tacą. – Mimo to czy mógłbym? – Lomeli złapał za klamkę. – Naprawdę nie jest to coś, z czym nie mogłabym sama… Pchnął delikatnie drzwi i siostra Agnes, po raz ostatni stawiwszy mu opór, ustąpiła.

Zakonnica siedziała na tym samym krześle, które wcześniej zajmował Benítez, tuż przy kopiarce. Kiedy wszedł, wstała. Pomyślał, że ma pewnie koło pięćdziesiątki – niska, pulchna, w okularach, nieśmiała: nieróżniąca się od innych. Ale zawsze tak trudno jest dostrzec pod habitem i czepkiem osobę – zwłaszcza jeśli ta osoba wbija wzrok w podłogę. – Usiądź, dziecko – przemówił łagodnie. – Jestem kardynał Lomeli. Wszyscy bardzo się o ciebie martwimy. Jak się czujesz? – Czuje się o wiele lepiej, eminencjo – odezwała się siostra Agnes. – Możesz mi powiedzieć, jak masz na imię? – Ma na imię Shanumi. Nie rozumie ani słowa z tego, co Wasza Eminencja mówi… w ogóle nie zna włoskiego, biedactwo. – A angielski? Mówisz po angielsku? – zwrócił się do zakonnicy. Pokiwała głową. Nadal nie podnosiła wzroku. – To dobrze. Ja też. Przez kilka lat mieszkałem w Stanach Zjednoczonych. Usiądź, proszę. – Naprawdę uważam, eminencjo, że lepiej będzie, jeśli… – Czy możesz być tak dobra i nas teraz zostawić, siostro Agnes? – powiedział stanowczo Lomeli, w ogóle na nią nie patrząc. I dopiero kiedy ośmieliła się znowu zaprotestować, w końcu się do niej odwrócił, mierząc ją tak surowym spojrzeniem, że nawet ona, przed którą truchlało trzech papieży i co najmniej jeden afrykański watażka, skłoniła głowę i wycofała się z pokoju, zamykając za sobą drzwi. Lomeli przysunął sobie krzesło i usiadł naprzeciwko zakonnicy, tak blisko, że ich kolana niemal się zetknęły. Tego rodzaju intymność była dla niego trudna. „O, Boże – modlił się – daj mi siłę i mądrość, bym mógł pomóc tej biednej kobiecie, dowiedział się tego, co muszę wiedzieć, i wypełnił mój obowiązek względem Ciebie”. – Siostro Shanumi, przede wszystkim chciałbym, żebyś wiedziała, że nic ci nie grozi. Chodzi tylko o to, że moim obowiązkiem wobec Boga i wobec Kościoła, któremu oboje staramy się służyć najlepiej, jak możemy, jest upewnienie się, że podejmowane przez nas tutaj decyzje są słuszne. Z tego względu jest ważne, abyś wyznała mi, co leży ci na sercu i co cię trapi w odniesieniu do kardynała Adeyemiego. Możesz to dla mnie zrobić? Zakonnica pokręciła głową. – Nawet jeśli zapewnię cię z całą mocą, że to nie wyjdzie poza ściany tego pokoju? Po krótkiej przerwie znowu pokręciła głową. I wtedy właśnie Lomeli doznał olśnienia. Potem uwierzył, że to Bóg przyszedł mu z pomocą. – Czy chciałabyś, żebym wysłuchał twojej spowiedzi? – zapytał.

11 Czwarte głosowanie

M

niej więcej godzinę później i zaledwie dwadzieścia minut przed odjazdem minibusów do Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie miało się odbyć czwarte głosowanie, Lomeli wyruszył na poszukiwanie Adeyemiego. Sprawdził najpierw wszystkie zakamarki holu, potem kaplicę. Sześciu kardynałów klęczało, odwróconych do niego plecami. Zbliżył się do samego ołtarza, żeby przyjrzeć się ich twarzom. Nie było wśród nich Nigeryjczyka. Pojechał windą na drugie piętro, podszedł szybkim krokiem do pokoju, który sąsiadował z jego własnym, i zapukał głośno w drzwi. – Joshua? Joshua? To ja, Lomeli! Zapukał ponownie. Miał już zamiar dać za wygraną, kiedy usłyszał kroki i drzwi się otworzyły. Adeyemi, wciąż w stroju chórowym, wycierał twarz ręcznikiem. – Za chwilę będę gotów, dziekanie – powiedział. Zostawił drzwi otwarte i zniknął w łazience; po krótkim wahaniu Lomeli przestąpił próg i zamknął za sobą drzwi. W niewietrzonym pokoju unosił się mocny zapach należącego do kardynała płynu po goleniu. Na biurku znajdowała się oprawiona w ramki czarno-biała fotografia Adeyemiego jako młodego seminarzysty: stał przed misją katolicką, razem z dumnie wyglądającą starszą kobietą w kapeluszu – prawdopodobnie jego matką, a może ciotką. Łóżko było wymięte, jakby kardynał dopiero co na nim leżał. Rozległ się dźwięk spuszczanej wody i pojawił się Adeyemi, zapinając dolne guziki sutanny. Zachowywał się, jakby zaskoczyło go, że Lomeli wszedł do pokoju, a nie został na korytarzu. – Czy nie powinniśmy już iść? – Za chwilę. – To brzmi złowieszczo. – Adeyemi pochylił się, żeby przejrzeć się w lustrze. Zdecydowanym ruchem nałożył na głowę piuskę i poprawił ją, żeby się nie przekrzywiała. – Jeżeli chodzi o ten incydent na dole, nie mam ochoty o tym mówić. – Strzepnął niewidzialny pyłek ze swojej mozzetty. Wysunął podbródek. Poprawił pektorał na piersi. Lomeli milczał, obserwując go. – Jestem ofiarą haniebnego spisku, który ma podkopać moją reputację, Jacopo –

powiedział w końcu cicho Adeyemi. – Ktoś sprowadził tutaj tę kobietę i wyreżyserował całą tę melodramę wyłącznie po to, bym nie został wybrany na papieża. Jak w ogóle trafiła do Domu Świętej Marty? Nigdy wcześniej nie wyjeżdżała z Nigerii. – Z całym szacunkiem, Joshua, pytanie, jak tu trafiła, jest wtórne wobec pytania, jakie cię z nią wiążą relacje. Adeyemi ze zniecierpliwieniem podniósł ręce. – Nie łączą mnie z nią żadne relacje! Nie widziałem jej od trzydziestu lat… aż do ostatniej nocy, kiedy przyszła do mojego pokoju! Nawet jej nie rozpoznałem. Zdajesz sobie chyba sprawę, co się tutaj dzieje? – Przyznaję, że okoliczności są dziwne, ale na razie odłóżmy to na bok. Bardziej interesuje mnie stan twojej duszy. – Mojej duszy? – Adeyemi obrócił się na pięcie. Jego twarz znalazła się kilka centymetrów od twarzy Lomelego. Miał słodki oddech. – Moja dusza jest pełna miłości do Boga i Jego Kościoła. Dziś rano wyczułem obecność Ducha Świętego… ty też musiałeś ją wyczuć… i jestem gotów wziąć to brzemię na swoje barki. Czy jedno potknięcie sprzed trzydziestu lat może mnie dyskwalifikować? Pozwól, że zacytuję twoją własną wczorajszą homilię. „Niech Pan da nam papieża, który grzeszy, prosi o wybaczenie i pełni dalej swoją posługę”. – Czy poprosiłeś o wybaczenie? Czy wyznałeś swój grzech? – Tak! Wyznałem wtedy swój grzech, mój biskup przeniósł mnie do innej parafii i nigdy więcej nie zszedłem z drogi cnoty. Takie relacje nie były w tamtych czasach niczym niezwykłym. Celibat zawsze był w Afryce czymś kulturowo obcym… wiesz o tym. – A co z dzieckiem? – Z dzieckiem? – Adeyemi lekko się zachwiał. – Dziecko zostało wychowane w chrześcijańskim domu i do dzisiaj nie ma pojęcia, kim jest jego ojciec… jeśli to ja nim rzeczywiście jestem. To stało się z dzieckiem. Odzyskał równowagę w wystarczającym stopniu, by zmierzyć surowym spojrzeniem Lomelego, i jeszcze przez chwilę zachowywał pozory – groźny, zraniony i dostojny. Naprawdę wspaniale prezentowałby się na czele Kościoła, pomyślał Lomeli. A potem coś w nim pękło: nagle usiadł na skraju łóżka i objął dłońmi głowę. Przypominał Lomelemu widzianą kiedyś fotografię więźnia, który stał na skraju wykopanego dołu i czekał, aż nadejdzie jego kolej na rozstrzelanie. ***

Jakie to wszystko okazało się straszliwie pogmatwane! Lomeli nie pamiętał w życiu bardziej bolesnej godziny niż ta, w trakcie której słuchał spowiedzi siostry Shanumi. Według jej słów, kiedy to się zaczęło, nie była nawet nowicjuszką, ale zwykłą postulantką, prawie dzieckiem. Adeyemi był w jej społeczności księdzem. Nawet jeśli formalnie nie doszło do gwałtu, różnice wydawały się niewielkie. Jaki więc miała wyznać grzech? Na czym polegała jej wina? A mimo to konsekwencje zrujnowały całe jej życie. Dla Lomelego najgorsza była chwila, kiedy wyjęła złożone do rozmiarów znaczka pocztowego zdjęcie. Przedstawiało uśmiechającego się do obiektywu sześcio- albo siedmioletniego chłopca w bezrękawniku – fotografia z porządnej katolickiej szkoły, z krucyfiksem, który wisiał na ścianie za jego plecami. Od zagięć w miejscach, gdzie w ciągu minionego ćwierćwiecza składała i rozkładała zdjęcie, jego błyszcząca powierzchnia popękała tak bardzo, że mogło się zdawać, iż chłopiec patrzy zza cienkich krat. Kościół zajął się adopcją. Po porodzie nie chciała od Adeyemiego nic poza jakimś potwierdzeniem tego, co się stało, ale przeniesiono go do parafii w Lagos i jej listy wracały nieotwarte. Ujrzawszy go w Domu Świętej Marty, nie mogła się powstrzymać. Dlatego poszła do jego pokoju. Powiedział, że oboje muszą o wszystkim zapomnieć. A kiedy w jadalni nie chciał nawet na nią spojrzeć, a jedna z sióstr szepnęła jej, że Adeyemi zostanie chyba papieżem, nie zdołała nad sobą zapanować. Jest winna, stwierdziła, tylu grzechów – grzechu pożądania, gniewu, dumy, oszustwa – że prawie nie wie, od czego zacząć. W końcu osunęła się na kolana i odmówiła akt skruchy: – Mój Boże, gorąco żałuję, że Cię obraziłam, i brzydzę się wszystkich swoich grzechów, dlatego że boję się utraty nieba i ogni piekielnych. Ale przede wszystkim dlatego, że obraziłam Ciebie, mój Boże, który jesteś dobrem i zasługujesz na całą moją miłość. Z pomocą Twojej łaski szczerze postanawiam wyznać swe grzechy, odprawić pokutę i naprawić swoje życie. Amen. Lomeli pomógł jej wstać i udzielił rozgrzeszenia. – To nie ty zgrzeszyłaś, moje dziecko, ale Kościół – powiedział i uczynił znak krzyża. – Dzięki składaj Panu, bo On jest dobry. – Bo Jego łaska trwa na wieki. *** – Byliśmy oboje bardzo młodzi – szepnął po chwili Adeyemi. – Nie, eminencjo, to ona była młoda; ty miałeś trzydzieści lat. – Chcesz zniszczyć moją reputację, żeby samemu zostać papieżem!

– Nie opowiadaj bzdur. Sama taka myśl jest ciebie niegodna. Adeyemiemu zadrżały wstrząsane szlochem ramiona. Lomeli usiadł obok niego na łóżku. – Opanuj się, Joshua – powiedział łagodnie. – Wiem o tym tylko stąd, że wysłuchałem spowiedzi tej biednej kobiety, a ona, jestem pewien, nigdy nie powie o tym publicznie, choćby dlatego, żeby chronić chłopca. Jeśli chodzi o mnie, tajemnica spowiedzi nie pozwala mi nikomu powtórzyć tego, co usłyszałem. Adeyemi zerknął na niego z ukosa. Miał wilgotne oczy. Nawet teraz nie chciał przyjąć do wiadomości, że jego marzenie się nie spełni. – Chcesz powiedzieć, że mam jeszcze jakąś nadzieję? – Nie, żadnej nadziei. – Lomeli poczuł przypływ oburzenia, ale zdołał się opanować. – Obawiam się, że po tego rodzaju publicznej scenie zaczną krążyć plotki. Wiesz, jaka jest Kuria. – Wiem, ale plotki to nie to samo co fakty. – W tym wypadku to samo. Wiesz równie dobrze jak ja, że tym, czego nasi koledzy boją się ponad wszystko, jest ryzyko kolejnych skandali seksualnych. – Więc tak to wygląda? Nie mogę nigdy być papieżem? – Nie możesz być niczym, eminencjo. Adeyemi nie był w stanie oderwać wzroku od podłogi. – Co powinienem zrobić, Jacopo? – Jesteś dobrym człowiekiem. Znajdziesz jakiś sposób, żeby to odpokutować. Bóg będzie wiedział, czy szczerze żałujesz za grzechy, i zdecyduje, co się z tobą stanie. – A konklawe? – Zostaw ich mnie. Siedzieli w milczeniu. Lomeli nie potrafił sobie wyobrazić, co tamten przeżywa. „Boże, proszę, wybacz mi to, co musiałem uczynić”. – Pomodlisz się za mnie przez chwilę? – zapytał w końcu Adeyemi. – Oczywiście. I tak oto w blasku światła elektrycznego, w zamkniętym pokoju, wypełnionym słodkim zapachem płynu po goleniu, obaj mężczyźni uklękli – bez większego trudu w przypadku Adeyemiego, sztywno w przypadku Lomelego – i modlili się ramię przy ramieniu. ***

Lomeli chętnie udałby się znowu pieszo do Kaplicy Sykstyńskiej, żeby odetchnąć świeżym powietrzem i poczuć na twarzy łagodne listopadowe słońce. Ale było już na to za późno. Kiedy zjechał do holu, kardynałowie wsiadali właśnie do minibusów, a Nakitanda czekał na niego przy recepcji. – I co? – Będzie musiał zrezygnować ze wszystkich urzędów. Nakitanda pochylił głowę w rozpaczy. – O nie! – Nie natychmiast… mam nadzieję, że uda nam się uniknąć upokarzających sytuacji… ale z pewnością w ciągu roku czy dwóch. Tobie zostawiam, co powiesz innym. Rozmawiałem z obiema stronami i jestem związany tajemnicą. Nie mogę powiedzieć nic więcej. W minibusie zajął miejsce na samym końcu i zamknął oczy, położywszy biret na sąsiednim siedzeniu, żeby nikt się do niego nie dosiadł. Cała ta sprawa przyprawiała go o mdłości, lecz zwłaszcza jeden aspekt nie dawał mu spokoju. Chodziło o to, na co już w pierwszym momencie zwrócił uwagę Adeyemi: o zbieżność czasową. Według siostry Shanumi, od dwudziestu lat pracowała w miejscowości Iwaro Oko, w prowincji Ondo, pomagając kobietom zarażonym wirusem HIV. – Byłaś tam szczęśliwa? – Bardzo, Wasza Eminencjo. – Wyobrażam sobie, że praca, jaką tam wykonywałaś, różniła się od tego, co musisz robić tutaj? – O tak. Tam byłam pielęgniarką. Tutaj jestem służącą. – Więc co sprawiło, że zdecydowałaś się na przyjazd do Rzymu? – W ogóle nie chciałam przyjeżdżać do Rzymu! Nadal nie miała pojęcia, jak to się stało, że wylądowała w Domu Świętej Marty. Któregoś dnia we wrześniu wezwano ją do siostry przełożonej w ich miejscowości i poinformowano, że z biura przełożonej generalnej w Paryżu przyszedł e-mail, zalecający, by natychmiast przenieść ją do misji zakonu w Rzymie. Inne siostry były bardzo przejęte, że spotkał ją taki zaszczyt. Niektóre uważały, że to sam Ojciec Święty musiał stać za tym wyróżnieniem. – Coś niebywałego. Czy kiedykolwiek spotkałaś się z papieżem? – Oczywiście, że nie, Wasza Eminencjo. – To był jedyny moment, kiedy się roześmiała, tak absurdalne było to przypuszczenie. – Widziałam go raz, kiedy przybył z pielgrzymką do Afryki, ale stałam pośród milionów. Dla mnie był tylko białą kropką w oddali. – I kiedy dokładnie poproszono cię o przyjazd do Rzymu? – Sześć tygodni temu, eminencjo. Dali mi trzy tygodnie na przygotowania, a potem wsiadłam do samolotu.

– A kiedy tu dotarłaś, miałaś okazję rozmawiać z Ojcem Świętym? – Nie, eminencjo. – Shanumi przeżegnała się. – Zmarł dzień po moim przyjeździe. Niech jego dusza odpoczywa w pokoju. – Nie rozumiem, dlaczego w ogóle zgodziłaś się przyjechać. Po co miałabyś opuszczać swój dom w Afryce i podróżować tak daleko? Jej odpowiedź zabolała go bardziej niż wszystko inne, co powiedziała. – Bo myślałam, że może posłał po mnie kardynał Adeyemi. *** Jedno trzeba było przyznać Adeyemiemu. Nigeryjski kardynał zachowywał się z takim samym dostojeństwem i powagą jak w końcówce trzeciego głosowania. Nikt obserwujący go przy wejściu do Kaplicy Sykstyńskiej nie domyśliłby się nie tylko, że jego życie legło w gruzach, ale też, że wypełniające go poczucie przeznaczenia zostało w jakikolwiek sposób zakłócone. Ignorując otaczających go ludzi, siedział za swoim biurkiem i spokojnie czytał Biblię, kiedy sprawdzano listę. – Obecny – odpowiedział mocnym głosem, gdy padło jego nazwisko. O 14.45 drzwi zostały zamknięte i Lomeli po raz czwarty poprowadził modlitwę. Ponownie wpisał nazwisko Belliniego na swojej karcie do głosowania i podszedł do ołtarza, żeby wrzucić ją do urny. – Powołuję na świadka Chrystusa Pana, który mnie osądzi, że mój głos jest dany na tego, który według woli Bożej powinien być, moim zdaniem, wybrany. Wrócił na swoje miejsce i czekał. Trzydziestu kardynałów, którzy głosowali w pierwszej kolejności, było najstarszymi członkami konklawe – patriarchami, kardynałami biskupami i kardynałami księżmi o najdłuższym stażu. Wpatrując się w ich nieprzeniknione twarze, kiedy jeden po drugim wstawali ze swoich miejsc z przodu kaplicy, Lomeli nie potrafił zgadnąć, co myślą. Nagle ogarnął go niepokój, że być może nie uczynił wszystkiego, co powinien. Może nie zdawali sobie sprawy, jak wielki grzech popełnił Adeyemi, i w swojej niewiedzy głosowali na niego dalej? Lecz po kwadransie zaczęli głosować kardynałowie siedzący wokół Adeyemiego w środkowej części kaplicy. Widać było, jak wracając po oddaniu głosu, unikają wzroku Nigeryjczyka. Przypominali członków ławy przysięgłych, którzy wchodząc na salę, by wydać wyrok, nie potrafią się zmusić, by popatrzeć na skazanego. Obserwując ich, Lomeli powoli odzyskiwał spokój. Kiedy nadeszła kolej na Adeyemiego, podszedł do urny statecz-

nym krokiem i wyrecytował słowa przysięgi z taką samą absolutną pewnością jak wcześniej. Mijając Lomelego, w ogóle na niego nie spojrzał. O 15.51 głosowanie się zakończyło i do dzieła przystąpili skrutatorzy. Po stwierdzeniu, że oddano sto osiemnaście głosów, ustawili swój stół i zaczął się rytuał liczenia. – Pierwszy głos został oddany na kardynała Lomelego… „O nie, Boże – zaczął się modlić. – Nie znowu, odwróć ode mnie ten kielich”. Adeyemi insynuował, że kieruje nim osobista ambicja. To była nieprawda, wiedział o tym. Lecz notując teraz rezultaty, nie mógł nie spostrzec, że jego szanse znów rosną, nie do niebezpiecznego poziomu, ale w stopniu, który jednak go niepokoił. Pochylił się lekko do przodu i zerknął w dół, w stronę rzędu biurek, gdzie siedział Adeyemi. W przeciwieństwie do innych, Nigeryjczyk nie zawracał sobie głowy zapisywaniem głosów, tylko gapił się po prostu w ścianę. Kiedy Newby odczytał, na kogo oddano ostatni głos, Lomeli podsumował wyniki. Tedesco 36 Adeyemi 25 Tremblay 23 Bellini 18 Lomeli 11 Benítez 5

Położył listę z wynikami przed sobą i zaczął ją studiować, opierając łokcie na biurku i przyciskając palce do skroni. Od przerwy na lunch Adeyemi stracił ponad połowę głosów – druzgoczący odpływ: trzydzieści dwa głosy, z których Tremblay wziął jedenaście, Bellini osiem, on sam sześć, Tedesco cztery i Benítez trzy. Najwyraźniej Nakitanda rozpuścił wieści i dość wielu kardynałów albo widziało scenę w jadalni, albo usłyszało o niej potem, żeby się nie na żarty przerazić. W miarę jak kardynałowie zdawali sobie sprawę z tego nowego obrotu rzeczy, wszędzie w kaplicy zaczęto półgłosem rozmawiać. Lomeli widział po ich twarzach, co mówią. I pomyśleć, że gdyby nie zrobili przerwy na lunch, Adeyemi mógł już zostać Ojcem Świętym! Tymczasem zaś marzenie o afrykańskim papieżu zgasło i na prowadzenie wyszedł ponownie Tedesco – tylko czterech głosów brakowało mu do czterdziestu, których potrzebował, żeby nie pozwolić nikomu zdobyć większości dwóch trzecich. To nie chyżym bieg się udaje i nie waleczni w walce zwyciężają. (…) Bo czas i przypadek rządzi wszystkim24. A Tremblay… zakładając, że zagarnie większość głosów Trzeciego Świata… czy mógł wyjść na czoło stawki? (Biedny Bellini, szeptali,

zerkając na jego obojętną minę – kiedy dobiegnie końca jego przeciągające się upokorzenie?). Co do Lomelego, oddane na niego głosy odzwierciedlały prawdopodobnie fakt, że kiedy sytuacja stała się chwiejna, niektórzy zatęsknili za jego pewną ręką. Na koniec był Benítez – pięć głosów na człowieka, którego jeszcze przed dwoma dniami nikt nie znał… to graniczyło z cudem. Lomeli pochylił się i nie zdając sobie sprawy, że coraz więcej kardynałów zerka na niego, nadal studiował cyfry. W końcu Bellini musiał wyciągnąć rękę za plecami patriarchy Libanu i szturchnąć go lekko w żebra. Dziekan zaskoczony poderwał głowę. Po drugiej stronie kaplicy rozległy się stłumione śmiechy. Jakim starym głupcem się stawał! Podniósł się z krzesła i podszedł do ołtarza. – Moi bracia, ponieważ żaden kandydat nie zdobył wymaganej większości dwóch trzecich, przystąpimy teraz niezwłocznie do piątego głosowania.

12 Piąte głosowanie

W

czasach współczesnych papieża wybierano na ogół najpóźniej w piątym głosowaniu. Tak było na przykład w przypadku zmarłego Ojca Świętego i Lomeli przypomniał sobie teraz, jak bardzo nie chciał on siedzieć na papieskim tronie i uparcie wstawał, by objąć kardynałów, którzy czekali w kolejce, żeby mu pogratulować. Ratzinger zwyciężył jedno głosowanie wcześniej, kiedy głosowali po raz czwarty; Lomeli pamiętał i jego – to, jak nieśmiało się uśmiechnął, kiedy jego wynik osiągnął większość dwóch trzecich i kardynałowie zaczęli klaskać. Właściwie poza Wojtyłą zasada piątego głosowania sprawdzała się od roku 1963, kiedy Montini pokonał Lercara i wygłosił słynną uwagę do swojego bardziej charyzmatycznego rywala: „Takie jest życie, Wasza Eminencjo – to ty powinieneś tu zasiąść”. Konklawe zakończone po pięciu głosowaniach było czymś, o co po cichu modlił się Lomeli – miła, łatwa, konwencjonalna liczba wskazywałaby, że wybór był nie schizmą ani koronacją, ale medytacyjnym procesem poznawania woli Bożej. W tym roku się na to nie zanosiło. Nie podobało mu się to, co wyczuwał. Pisząc doktorat z prawa kanonicznego na Papieskim Uniwersytecie Laterańskim, przeczytał Masę i władzę Canettiego. Pozwoliło mu to rozróżniać różne rodzaje tłumu – tłum ogarnięty paniką, tłum w stanie stagnacji, tłum zrewoltowany i tak dalej. Okazało się to użyteczną umiejętnością dla duchownego. Stosując tę świecką analizę, papieskie konklawe można było uznać za najbardziej wyrafinowany tłum na ziemi, poruszany w tę lub inną stronę przez zbiorowy impuls Ducha Świętego. Jedne konklawe, na przykład to, na którym wybrano Ratzingera, były zachowawcze i nienastawione na zmianę; inne śmiałe, jak choćby to, które w końcu wybrało Wojtyłę. Lomeli z zatroskaniem stwierdził, że obecne konklawe zaczyna przypominać to, co Canetti nazywał tłumem zdezintegrowanym. Było niespokojne, niestabilne, chwiejne: w każdej chwili mogło się skłonić w dowolnym kierunku. Nic nie pozostało po podnieceniu i determinacji, które ogarnęły ich pod koniec porannej sesji. Teraz, w miarę jak kolejni kardynałowie szli głoso-

wać, a widoczny za wysokimi oknami mały skrawek nieba robił się coraz ciemniejszy, panująca w Kaplicy Sykstyńskiej cisza stawała się ponura i grobowa. Wybijający godzinę piątą dzwon świętego Piotra mógł równie dobrze wzywać ich na pogrzeb. Jesteśmy zagubionym stadem owiec, pomyślał Lomeli, i zbliża się wielka burza. Ale kto będzie naszym pasterzem? Wciąż uważał, że najlepszym kandydatem będzie Bellini, i ponownie oddał na niego głos, lecz nie spodziewał się już, że to on wygra. Jego wyniki w czterech głosowaniach wynosiły kolejno osiemnaście, dziewiętnaście, dziesięć i osiemnaście głosów: najwyraźniej coś nie pozwalało mu się przebić poza grupę najwierniejszych zwolenników. Może wynikało to z faktu, że był sekretarzem stanu, więc łączono go ze zmarłym Ojcem Świętym, którego rządy jednocześnie zantagonizowały konserwatystów i rozczarowały liberałów. Zorientował się, że ustawicznie zerka na Tremblaya. Kanadyjczykowi, który w czasie głosowania nerwowo ściskał pektorał, udało się w jakiś sposób połączyć bezbarwną osobowość i ogromną ambicję – wcale nie taki rzadki paradoks, o czym Lomeli wiedział z doświadczenia. Ale może bezbarwność była tym, czego potrzebowali, by zachować jedność Kościoła. I czy ambicja jest rzeczywiście takim wielkim grzechem? Wojtyła był ambitny. Mój Boże, jaki on był pewny siebie, od samego początku! W ten wieczór, kiedy został wybrany, wychodząc na balkon, by zwrócić się do tysięcy ludzi zebranych na placu Świętego Piotra, praktycznie odsunął na bok Mistrza Papieskich Ceremonii Liturgicznych, tak bardzo zależało mu, żeby przemówić do świata. Gdyby trzeba było wybierać między Tremblayem a Tedeskiem, pomyślał Lomeli, będę głosować na Tremblaya, bez względu na to, czy był jakiś tajny raport, czy go nie było. Mógł się tylko modlić, żeby do tego nie doszło. Niebo było już całkiem czarne, kiedy został oddany ostatni głos i do pracy przystąpili skrutatorzy. Rezultat był kolejnym szokiem. Tremblay 40 Tedesco 38 Bellini 15 Lomeli 12 Adeyemi 9 Benítez 4

Kiedy koledzy Tremblaya odwracali się, żeby na niego spojrzeć, ten pochylił głowę i złączył dłonie w modlitwie. Tym razem ta ostentacyjna pobożność nie zirytowała Lomelego. Przymknął oczy i odmówił modlitwę dzięk-

czynną. „Dzięki ci, Panie, za to wskazanie Twojej woli i jeśli twój wybór padł na kardynała Tremblaya, modlę się, żebyś dał mu mądrość i siłę do wypełnienia tej misji. Amen”. Z pewną ulgą wstał i zwrócił się do zgromadzonych: – Moi bracia, na tym kończy się piąte głosowanie. Ponieważ żaden kandydat nie zdobył wymaganej większości, przystąpimy do dalszych wyborów jutro rano. Mistrzowie ceremonii odbiorą od was papiery. Nie zabierajcie, proszę, żadnych notatek z Kaplicy Sykstyńskiej i pamiętajcie, żeby nie dyskutować o naszych debatach, dopóki nie znajdziecie się z powrotem w Domu Świętej Marty. Czy młodszy kardynał diakon mógłby poprosić o otwarcie drzwi? *** O godzinie 18.22 czarny dym zaczął się ponownie unosić z komina nad Kaplicą Sykstyńską. Z ciemności wyłuskał go reflektor zamontowany z boku Bazyliki Świętego Piotra. Wynajęci przez stacje telewizyjne eksperci wyznali, że są zaskoczeni brakiem zgody na konklawe. Większość przepowiadała, że nowy papież zostanie już do tej pory wybrany, i amerykańskie sieci były gotowe w każdej chwili przerwać swoje popołudniowe programy, żeby pokazać rozgrywające się na placu Świętego Piotra sceny, kiedy zwycięzca pojawi się na balkonie. Eksperci zaczęli po raz pierwszy wyrażać wątpliwości w kwestii poparcia udzielanego Belliniemu. Jeśli miał wygrać, powinno już do tego dojść. Na szczątkach starej dojrzewała nowa zbiorowa mądrość: że jest to konklawe, które dokona historycznego przełomu. W Zjednoczonym Królestwie – na tej bezbożnej wyspie apostazji, gdzie całą historię traktowano niczym wyścigi konne – agencja bukmacherska Ladbrokes wytypowała na nowego zwycięzcę kardynała Adeyemiego. Nazajutrz, powtarzano, dojdzie w końcu do wyboru pierwszego czarnego papieża. *** Lomeli był jak zwykle ostatnim kardynałem, który opuścił kaplicę. Pozostał, żeby popatrzeć, jak wielebny O’Malley pali karty do głosowania, a potem przeszli razem przez Sala Regia. Ochroniarz zszedł w ślad za nimi po schodach na dziedziniec. Lomeli zakładał, że O’Malley – choćby dlatego, że zebrał notatki kardynałów, żeby je zniszczyć, a nie był człowiekiem, który odwraca oczy od sekretów – musi jako sekretarz kolegium znać wyniki popołudniowego głosowania. Musiał zatem wiedzieć o załamaniu się kandy-

datury Adeyemiego i nieoczekiwanym awansie Tremblaya. Był jednak zbyt dyskretny, by poruszyć bezpośrednio ten temat. – Czy jest coś, co Wasza Eminencja chciałby, bym zrobił przed jutrzejszym rankiem? – zapytał półgłosem. – To znaczy? – Zastanawiałem się, czy Wasza Eminencja nie chce może, żebym udał się do wielebnego Moralesa i spróbował dowiedzieć się czegoś więcej o wycofanym raporcie na temat kardynała Tremblaya. Lomeli obejrzał się przez ramię na ochroniarza. – Nie wiem, jaki miałoby to sens, Ray. Jeżeli nic nie powiedział przed początkiem konklawe, tym bardziej nie zrobi tego teraz, zwłaszcza jeśli podejrzewa, że kardynał Tremblay może zostać wybrany na papieża. A oczywiście zacznie to podejrzewać, jeśli poruszysz temat po raz drugi. Wyszli na zewnątrz. Ostatni z minibusów już odjechał. Gdzieś w pobliżu krążył helikopter. Lomeli przywołał gestem ochroniarza i wskazał mu pusty dziedziniec. – Wygląda na to, że mnie zostawili. Mógłby pan? – Oczywiście, Wasza Eminencjo. – Mężczyzna szepnął coś do rękawa. Lomeli odwrócił się z powrotem do O’Malleya. Czuł się znużony, osamotniony i co było u niego rzadkie, ogarnęła go ochota, żeby się zwierzyć. – Czasami człowiek wie zbyt dużo, mój drogi. To znaczy kto spośród nas nie ma jakiegoś sekretu, którego się wstydzi? Na przykład ta upiorna sprawa przymykania oczu na molestowanie seksualne… byłem wtedy w służbie dyplomatycznej, więc dzięki Bogu nie musiałem się w to osobiście angażować… ale wątpię, czy zachowałbym się bardziej stanowczo. Ilu naszych kolegów nie potraktowało poważnie skarg ofiar, lecz tylko przeniosło odpowiedzialnych za to księży do innych parafii? Nie można powiedzieć, że ci, którzy odwracali wzrok, byli źli; oni po prostu nie zdawali sobie sprawy ze skali łajdactwa, z którym mają do czynienia, i woleli mieć święty spokój. Teraz wiemy, że trzeba było postąpić inaczej. Przez chwilę milczał, rozmyślając o siostrze Shanumi i małej pogiętej fotografii jej synka. – A ilu nawiązało przyjaźnie, które stały się zbyt intymne? Albo biedny głupi Tutino i jego nieszczęsny apartament… u kogoś pozbawionego rodziny kwestie statusu i protokołu mogą tak łatwo stać się obsesją i dawać poczucie spełnienia. Więc powiedz: czy mam stać się kimś w rodzaju łowcy czarownic i szukać błędów, które moi koledzy popełnili ponad trzydzieści lat temu? – Zgadzam się, Wasza Eminencjo – odrzekł O’Malley. – „Kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci na nią kamień”25. Odniosłem jednak wraże-

nie, że jeśli chodzi o kardynała Tremblaya, eminencję niepokoi coś nie tak odległego w czasie… czyli jego spotkanie z Ojcem Świętym, które miało miejsce w zeszłym miesiącu. – Owszem. Ale zaczynam odkrywać, że Ojciec Święty… niechaj na zawsze dołączy do bractwa najświętszych kapłanów… – Amen – wtrącił O’Malley i obaj się przeżegnali. – Zaczynam odkrywać – podjął trochę ciszej Lomeli – że w ostatnich tygodniach życia Ojciec Święty nie był do końca sobą. Z tego, co usłyszałem od kardynała Belliniego, wnoszę, że ogarnęła go chyba… mówię ci to w absolutnej dyskrecji… lekka paranoja, a w każdym razie stał się bardzo tajemniczy. – O czym świadczy choćby jego decyzja powołania kardynała in pectore? – W rzeczy samej. Dlaczego, na niebiosa, to uczynił? Dodam tu od razu, że darzę kardynała Beníteza wielkim szacunkiem, najwyraźniej podobnie jak kilku naszych braci… Jest prawdziwym sługą Bożym… ale czy naprawdę trzeba było go mianować w sekrecie i tak pospiesznie? – Zwłaszcza że tuż przedtem złożył rezygnację z urzędu arcybiskupa ze względów zdrowotnych. – A przecież wydaje się w świetnej formie fizycznej i umysłowej i kiedy zapytałem go wczoraj wieczorem o zdrowie, wyraźnie go to zaskoczyło. – Lomeli zdał sobie sprawę, że mówi szeptem. Roześmiał się. – Tylko mnie posłuchaj: szepczę niczym typowy plotkujący po kątach urzędnik Kurii. Na dziedziniec wjechał minibus i zatrzymał się przed Lomelim. Kierowca otworzył drzwi. W środku nie było innych pasażerów. Twarze owionęło im ciepłe powietrze. Lomeli popatrzył na O’Malleya. – Podwieźć cię do Domu Świętej Marty? – zapytał. – Nie, dziękuję, Wasza Eminencjo. Muszę wrócić do Kaplicy Sykstyńskiej, wyjąć nowe karty do głosowania i upewnić się, czy wszystko jest gotowe na jutro. – W takim razie dobranoc, Ray. – Dobranoc, Wasza Eminencjo. – O’Malley wyciągnął rękę, żeby pomóc mu wejść do minibusa, i tym razem Lomeli czuł się tak zmęczony, że nie odmówił. – Oczywiście jeśli Wasza Eminencja chce, mogę przeprowadzić małe dochodzenie – dodał Irlandczyk. Lomeli zatrzymał się na najwyższym schodku. – Dotyczące kogo? – Kardynała Beníteza. Lomeli przez chwilę się nad tym zastanawiał. – Dziękuję, ale nie. Nie wydaje mi się. Usłyszałem już dość sekretów jak na jeden dzień. Niech wypełni się wola Boża… jeśli to możliwe, szybko.

*** Po przyjeździe do Domu Świętej Marty ruszył prosto do windy. Dochodziła siódma. Przytrzymał drzwi, by wpuścić do kabiny arcybiskupów Stuttgartu i Pragi, Löwensteina i Jandačka. Czech szedł o lasce, twarz miał szarą ze zmęczenia. – Myślisz, dziekanie, że uda nam się skończyć do jutrzejszego wieczoru? – zapytał Löwenstein, kiedy drzwi zamknęły się i ruszyli w górę. – Być może, Wasza Eminencjo. To nie zależy ode mnie. Löwenstein uniósł brwi i zerknął na Jandačka. – Jeśli rzecz przeciągnie się dłużej, zastanawiam się, jakie jest prawdopodobieństwo, że jeden z nas umrze, zanim doczekamy nowego papieża. – Możecie o tym wspomnieć kilku naszym kolegom. – Lomeli uśmiechnął się i skłonił lekko głowę. – Może da im to do myślenia. Przepraszam… to moje piętro. Wysiadł z windy, minął świeczki wotywne przed apartamentem Ojca Świętego i ruszył słabo oświetlonym korytarzem. Tu i ówdzie zza zamkniętych drzwi słyszał odgłosy prysznica. Kiedy dotarł do swojego pokoju, zawahał się, a potem przeszedł kilka kroków dalej i stanął przed drzwiami Adeyemiego. Nie dobiegał zza nich żaden dźwięk. Kontrast między tą całkowitą ciszą a wczorajszym gwarem i śmiechem był dla niego okropny. Przejęła go grozą brutalna konieczność własnych działań. Zapukał lekko. – Joshua? To ja, Lomeli. Dobrze się czujesz? Żadnej odpowiedzi. Jego własny pokój znów posprzątały zakonnice. Zdjął mozzettę i rokietę, usiadł na łóżku i rozwiązał sznurowadła. Bolały go plecy. Oczy zamykały mu się ze zmęczenia. Wiedział, że jeśli się położy, natychmiast zaśnie. Podszedł do klęcznika, ukląkł, otworzył brewiarz na czytaniu na ten dzień i jego wzrok padł natychmiast na psalm 46: Pójdźcie, spójrzcie na dzieła Pana, który położył spustoszenie na ziemi. Uśmierzył wojny po krańce ziemi, kruszy łuk, łamie włócznię, wozy ogniem pali26.

Podczas medytacji targnęło nim to samo przeczucie przemocy i chaosu, którego tak mocno doświadczył podczas porannej sesji w Kaplicy Sykstyńskiej. Po raz pierwszy zobaczył, jak bardzo Bóg upodobał sobie destrukcję; że od samego początku była ona zawarta w Jego Stworzeniu i że nie mogą przed nią uciec – że obróci przeciwko nim swój gniew. Spójrzcie na dzieła Pana, który położył spustoszenie na ziemi! Ścisnął krawędzie klęcznika tak

mocno, że kiedy kilka minut później ktoś zapukał głośno do drzwi, całe jego ciało przeszył dreszcz, jakby pod wpływem wstrząsu elektrycznego. – Chwileczkę! Dźwignął się na nogi i przyłożył dłoń do serca. Trzepotało o jego palce niczym schwytane w pułapkę zwierzę. Czy coś podobnego poczuł Ojciec Święty tuż przed śmiercią? Nagłe palpitacje, które zmieniły się w żelazną obręcz bólu? Odczekał jeszcze chwilę, by wziąć się w garść, i dopiero wtedy otworzył drzwi. Na korytarzu stali Bellini i Sabbadin. Bellini zmierzył go zatroskanym spojrzeniem. – Wybacz nam, Jacopo. Czyżbyśmy przerwali twoje modlitwy? – To nie ma znaczenia. Bóg z pewnością nam wybaczy. – Dobrze się czujesz? – Jak najbardziej. Wejdźcie. Odsunął się na bok, żeby ich wpuścić. Arcybiskup Mediolanu przybrał jak zwykle posępną minę przedsiębiorcy pogrzebowego, ale rozchmurzył się, widząc rozmiary pokoju Lomelego. – Niech mnie kule, ale tu ciasno. My obaj mamy apartamenty. – Dokucza mi nie tyle brak przestrzeni, ile brak światła i powietrza. Ale módlmy się, żeby nie trwało to zbyt długo. – Amen! – Właśnie w tej sprawie przyszliśmy – powiedział Bellini. – Proszę. – Lomeli zabrał z łóżka mozzettę i rokietę i powiesił je na klęczniku, żeby jego goście mieli gdzie usiąść. Odsunął krzesło od biurka, obrócił je i usiadł naprzeciwko nich. – Zaproponowałbym wam coś do picia, ale w przeciwieństwie do Guttusa pokpiłem sprawę i nie wziąłem własnych zapasów. – To nie potrwa długo – oznajmił Bellini. – Chciałem cię po prostu powiadomić, że doszedłem do wniosku, iż nie mam wśród naszych kolegów wystarczającego poparcia, aby zostać papieżem. Lomeli był zbulwersowany jego otwartością. – Nie byłbym tego taki pewien, Aldo. To jeszcze nie koniec. – Jesteś bardzo miły, ale obawiam się, że jeśli o mnie chodzi, to już koniec. Miałem bardzo lojalne grono zwolenników… do których ze wzruszeniem zaliczam i ciebie, Jacopo, chociaż zastąpiłem cię na stanowisku sekretarza stanu, za co miałeś pełne prawo mieć do mnie pretensję. – Nigdy nie straciłem przekonania, że najlepiej nadajesz się na ten urząd. – Słuchajcie, słuchajcie – wtrącił Sabbadin. Bellini uniósł rękę.

– Proszę, drodzy przyjaciele, nie utrudniajcie mi tego bardziej, niż to konieczne. Zachodzi więc teraz pytanie: skoro nie mogę wygrać, co powinienem poradzić moim stronnikom? Na kogo mają głosować? Za pierwszym razem wpisałem na karcie nazwisko Vandroogenbroeka… w mojej opinii największego teologa naszej epoki… chociaż oczywiście nigdy nie miał najmniejszej szansy wygrać. W następnych czterech głosowaniach głosowałem na ciebie, Jacopo. Lomeli spojrzał na niego zaskoczony. – Drogi Aldo, nie wiem, co powiedzieć… – I powinienem z radością głosować na ciebie dalej, i poradzić moim kolegom, żeby robili to samo. Ale… – Bellini wzruszył ramionami. – Ale ty też nie możesz wygrać – dokończył za niego Sabbadin z brutalną szczerością. – W ostatnim głosowaniu Aldo dostał piętnaście głosów. Ty dostałeś dwanaście – oświadczył, otwierając swój mały czarny notes. – Więc nawet jeśli oddalibyśmy ci nasze piętnaście głosów… czego prawdę mówiąc, nie możemy zrobić… zająłbyś dopiero trzecie miejsce, za Tremblayem i Tedeskiem. Włosi są jak zwykle podzieleni, a ponieważ wszyscy trzej zgadzamy się, że patriarcha Wenecji byłby katastrofą, sytuacja jest jasna. Jedyną możliwą do zaakceptowania opcją jest Tremblay. Suma naszych dwudziestu siedmiu głosów plus jego czterdzieści dałoby mu razem sześćdziesiąt siedem. To oznacza, że potrzebuje jeszcze tylko dwunastu, żeby osiągnąć większość dwóch trzecich. Jeśli nie zbierze ich w następnym głosowaniu, jestem przekonany, że dojdzie do tego w kolejnym. Zgadzasz się, Lomeli? – Niestety, tak. – Podobnie jak ty, ja też nie jestem entuzjastą Tremblaya – powiedział Bellini. – Niemniej musimy przyjąć do wiadomości fakt, że zyskał on szerokie poparcie. A skoro wierzymy, że poprzez konklawe przemawia Duch Święty, musimy się zgodzić, że Bóg… choć może się to wydać niewłaściwe… chce, abyśmy powierzyli Klucze Świętego Piotra Josephowi Tremblayowi. – Być może tego chce… chociaż, co dziwne, przed lunchem wydawało się, że chciał, byśmy powierzyli je Joshui Adeyemiemu. – Lomeli spojrzał na ścianę: zastanawiał się, czy Nigeryjczyk to słyszy. – Czy muszę dodawać, że jestem lekko zaniepokojony tym – wskazał dłonią siebie i swoich gości – że spotykamy się tutaj i próbujemy wpłynąć na wynik? Wydaje się to profanacją. Brakuje nam tylko patriarchy Lizbony z jego cygarami, żeby siedzieć w pokoju wypełnionym dymem, jak to się dzieje w trakcie amerykańskich konwencji politycznych. – Bellini lekko się uśmiechnął, Sabbadin zmarszczył czoło. – Mówiąc serio, nie zapominajmy, że zgodnie ze złożoną przysięgą, mamy oddać głos na kandydata, który według woli Bożej powinien być,

naszym zdaniem, wybrany. Nie wystarczy, że będziemy głosować na najmniejsze zło. – Och, naprawdę, z całym szacunkiem, dziekanie, ale to jest sofistyka – obruszył się Sabbadin. – W pierwszym głosowaniu można przyjąć stanowisko purystyczne… dobrze, proszę bardzo. Ale kiedy dochodzimy do czwartego albo piątego głosowania, nasz osobisty kandydat najprawdopodobniej przepadł już dawno temu i musimy wybierać z węższego grona. Głównym celem konklawe jest proces koncentracji. W przeciwnym razie nikt nie zmieniałby zdania i siedzielibyśmy tu długie tygodnie. – A tego właśnie chce Tedesco – dodał Bellini. – Wiem. Macie rację – przyznał z westchnieniem Lomeli. – Dziś po południu w Kaplicy Sykstyńskiej doszedłem do tego samego wniosku. Mimo to… – Pochylił się i zatarł ręce, zastanawiając się, czy powinien im powiedzieć o tym, o czym wiedział. – Jest jeszcze jedna rzecz, z której powinniście sobie zdawać sprawę. Tuż przed rozpoczęciem konklawe przyszedł do mnie arcybiskup Woźniak. Oznajmił, że Ojciec Święty poróżnił się bardzo z Tremblayem, do tego stopnia, że miał zamiar zwolnić go ze wszystkich urzędów w Kościele. Czy do któregoś z was dotarła ta historia? Bellini i Sabbadin wymienili zdziwione spojrzenia. – To dla nas nowość – odparł Bellini. – Uważasz, że to prawda? – Nie wiem. Przedstawiłem te zarzuty Tremblayowi, ale oczywiście wszystkiemu zaprzeczył. Jego zdaniem to są pijackie przywidzenia Woźniaka. – Cóż, to możliwe – mruknął Sabbadin. – A jednak sprawa nie jest całkowicie wytworem wyobraźni Woźniaka. – A to dlaczego? – Bo odkryłem później, że istniał jakiś raport na temat Tremblaya, ale został wycofany. Przez chwilę zastanawiali się nad tym w milczeniu. – Gdyby istniał taki raport, jako sekretarz stanu z pewnością byś o nim wiedział? – zwrócił się Sabbadin do Belliniego. – Niekoniecznie. Wiesz, jak to u nas funkcjonuje. A Ojciec Święty bywał czasami bardzo skryty. Znowu umilkli. – Nigdy nie znajdziemy kandydata, który nie ma czegoś za uszami – odezwał się mniej więcej po pół minucie Sabbadin. – Mieliśmy papieża, który należał w młodości do Hitlerjugend i walczył w szeregach nazistów. Mieliśmy papieży, których oskarżano o kolaborację z komunistami i faszystami albo którzy ignorowali raporty o najbardziej odrażających przypadkach molestowania. Czym to się skończy? Jeśli byłeś członkiem Kurii, możesz być

pewien, że ktoś ma na ciebie jakiegoś haka. A jeśli byłeś arcybiskupem, na pewno popełniłeś ten czy inny błąd. Jesteśmy zwykłymi śmiertelnikami. Służymy ideałowi, ale nie możemy zawsze być idealni. Zabrzmiało to jak wyćwiczona mowa obrończa – do tego stopnia, że Lomelemu przyszła do głowy niegodna myśl, że Sabbadin zwrócił się już do Tremblaya i zaproponował mu pomoc w zdobyciu papiestwa w zamian za jakieś przyszłe fawory. Jego zdaniem arcybiskup Mediolanu byłby do tego jak najbardziej zdolny; nigdy nie krył swoich ambicji i tego, że chce zostać sekretarzem stanu. – Bardzo dobrze to ująłeś – powiedział jednak tylko. – A więc się zgadzamy, Jacopo? – zapytał Bellini. – Ja porozmawiam z moimi zwolennikami, a ty ze swoimi i będziemy ich obaj namawiać, żeby udzielili wsparcia Tremblayowi? – Chyba tak. Tyle że poza tobą i Benítezem nie bardzo wiem, kim są moi zwolennicy. – Benítez… – powiedział w zadumie Sabbadin. – Interesujący z niego człowiek. W ogóle nie mogę go rozgryźć. – Zajrzał do swojego notesu. – W ostatnim głosowaniu dostał cztery głosy. Ciekawe, kto na niego głosuje. Mógłbyś z nim porozmawiać, dziekanie, i spróbować przekonać go do naszego punktu widzenia. Te cztery głosy mogą o wszystkim zadecydować. Lomeli obiecał, że spróbuje spotkać się z Benítezem przed kolacją. Pójdzie do jego pokoju. Nie była to rozmowa, którą chciałby prowadzić w obecności innych kardynałów. *** Pół godziny później Lomeli wjechał windą na szóste piętro w bloku B. Pamiętał słowa Beníteza, że mieszka na najwyższym piętrze hotelu i że jego okna wychodzą na miasto, ale teraz, kiedy tam się znalazł, zdał sobie sprawę, że nie zna numeru pokoju. Wędrując korytarzem i przyglądając się tuzinowi zamkniętych drzwi, usłyszał nagle za sobą czyjeś głosy, a odwróciwszy się, zobaczył dwóch kardynałów. Jednym z nich był arcybiskup Peruggi, Gambino, który pełnił funkcję jednego z nieoficjalnych szefów kampanii Tedesca. Drugim był Adeyemi. Z ożywieniem o czymś dyskutowali. – Jestem pewien, że uda się go przekonać – mówił Gambino, ale ujrzawszy Lomelego, zamilkł. – Zgubiłeś się, dziekanie? – zapytał. – Prawdę mówiąc, tak. Szukam kardynała Beníteza. – Ach, tego nowego! Czyżbyś spiskował, eminencjo? – Nie. W każdym razie nie bardziej niż ktokolwiek inny.

– To oznacza, że spiskujesz. – Arcybiskup, wielce rozbawiony, wskazał koniec korytarza. – Znajdziesz go chyba w ostatnim pokoju po lewej stronie. Gambino odwrócił się i wcisnął guzik windy, ale Adeyemi patrzył jeszcze przez chwilę na Lomelego. Wydaje ci się, że jestem już skończony, mówiła jego twarz, lecz oszczędź mi swojej litości, bo coś niecoś jeszcze ode mnie zależy. A potem drzwi windy się zamknęły i Lomeli pozostał na korytarzu, wpatrując się w pustą przestrzeń. Zdał sobie sprawę, że w swoich kalkulacjach kompletnie zapomnieli o Adeyemim. Chociaż jego kandydatura najzwyczajniej w świecie upadła, w ostatnim głosowaniu Nigeryjczyk otrzymał jednak dziewięć głosów. Gdyby zdołał przekonać choćby połowę swoich wytrwałych stronników do głosowania na Tedesca, patriarcha Wenecji zapewniłby sobie blokującą wybór jedną trzecią głosów. Ta myśl dodała mu determinacji. Ruszył szybko korytarzem i zapukał mocno w ostatnie drzwi. – Kto tam? – usłyszał po chwili głos Beníteza. – To ja, Lomeli. Zazgrzytała zasuwka i drzwi się uchyliły. – Wasza Eminencjo? Benítez ściskał przy szyi niezapiętą sutannę. Jego wąskie brązowe stopy były gołe. Pokój za nim tonął w półmroku. – Przepraszam, że przeszkodziłem ci w ubieraniu. Możemy zamienić kilka słów? – Oczywiście. Chwileczkę. Benítez cofnął się do pokoju. Jego ostrożność trochę zdziwiła Lomelego, ale zaraz pomyślał, że gdyby sam mieszkał w podobnych miejscach co ten człowiek, bez wątpienia nie otwierałby drzwi, nie sprawdziwszy najpierw, kto za nimi stoi. Na korytarzu pojawili się dwaj kolejni kardynałowie, którzy szykowali się do zejścia na kolację. Zerknęli w jego stronę. Pozdrowił ich uniesioną dłonią i oni zrobili to samo. Benítez otworzył drzwi na oścież. Skończył się ubierać. – Wejdź, dziekanie. – Zapalił światło. – Przepraszam. O tej porze dnia zawsze staram się przez godzinę medytować. Lomeli wszedł w ślad za nim do pokoju, który był mały – nie różnił się od jego własnego – i paliło się w nim kilkanaście świeczek: na szafce nocnej, na biurku, przy klęczniku, nawet w ciemnej łazience. – W Afryce przywykłem do tego, że nie zawsze mam prąd – wyjaśnił Benítez. – Teraz przekonałem się, że świeczki stały się dla mnie nieodzowne, kiedy się sam modlę. Siostry były tak dobre i pożyczyły mi kilka. Jest coś w jakości ich światła.

– To ciekawe. Muszę sprawdzić, czy mi to pomoże. – Trudno ci się modlić? Lomelego zaskoczyła śmiałość, z jaką Filipińczyk zadał to pytanie. – Czasami. Zwłaszcza ostatnio. – Zrobił dłonią kółko w powietrzu. – Za dużo mam na głowie. – Może mógłbym pomóc? Przez krótką chwilę Lomeli poczuł się urażony – czy on, były sekretarz stanu i dziekan Kolegium Kardynalskiego, ma się od kogoś uczyć, jak się modlić? – ale propozycja płynęła najwyraźniej prosto z serca. – Owszem, chętnie skorzystam, dziękuję – odrzekł nieoczekiwanie dla siebie samego. – Usiądź, proszę. – Benítez odsunął krzesło od biurka. – Nie przeszkodzi ci, jeśli podczas naszej rozmowy będę się szykował do wyjścia? – Nie, proszę bardzo. Lomeli patrzył, jak Filipińczyk siada na łóżku i naciąga skarpetki. Uderzyło go ponownie, jak młodo i sprawnie – niemal chłopięco, z opadającymi na czoło czarnymi jak smoła włosami, gdy się pochylił – wygląda mimo ukończonych sześćdziesięciu siedmiu lat. Włożenie skarpetek zajmowało ostatnio Lomelemu nawet dziesięć minut. Tymczasem nogi i palce Filipińczyka wydawały się zgrabne i smukłe niczym u dwudziestolatka. Może przy świetle świec nie tylko się modlił, ale też ćwiczył jogę. Przypomniał sobie, po co tu przyszedł. – Byłeś wczoraj uprzejmy powiedzieć, że oddałeś na mnie głos. – Owszem, zrobiłem to. – Nie wiem, czy robiłeś to również później, i nie pytam o to, ale jeśli tak, chcę po raz kolejny poprosić cię, żebyś przestał. Tyle że tym razem proszę cię jeszcze usilniej. – Dlaczego? – Po pierwsze, ponieważ brakuje mi duchowej głębi, żeby być papieżem. Po drugie, ponieważ nie mam szansy wygrać. Musisz zrozumieć, eminencjo, że to konklawe zawisło na skraju przepaści. Jeśli nie podejmiemy jutro decyzji, wiadomo, co dalej: przepisy określają to jasno. Głosowanie zostanie zawieszone na jeden dzień, żebyśmy mogli zastanowić się nad impasem. Potem przez następne dwa dni będziemy próbowali go przełamać. Znów zrobimy dzień przerwy i tak na zmianę, aż minie dwanaście dni i łącznie przeprowadzimy trzydzieści głosowań. Dopiero wtedy będziemy mogli wybrać papieża zwykłą większością głosów. – Więc na czym polega problem? – To chyba oczywiste: chodzi o szkody, jakie ten długotrwały proces może wyrządzić Kościołowi.

– Szkody? Nie rozumiem. Czy on jest naiwny, pomyślał Lomeli, czy nieszczery? – Trwające przez dwanaście dni tajne głosowania i dyskusje, kiedy połowa światowych mediów koczuje w Rzymie, będą oznaczały, że Kościół jest w kryzysie: że nie potrafi uzgodnić, kto go poprowadzi w tych trudnych czasach. Szczerze powiedziawszy, wtedy wzmocni się również ta frakcja naszych kolegów, którzy chcą cofnąć Kościół do wcześniejszej epoki. Mówiąc bez ogródek, mam obawy, że spełnią się moje najgorsze koszmary i to przedłużające się konklawe zapoczątkuje wielką schizmę, która grozi nam od prawie sześćdziesięciu lat. – Rozumiem więc, że przyszedłeś, by namówić mnie do głosowania na kardynała Tremblaya? Jest bystrzejszy, niż mogło się to wydawać, pomyślał Lomeli. – Właśnie to bym ci doradzał. A jeśli wiesz, którzy kardynałowie głosowali na ciebie, prosiłbym cię również, byś poradził im to samo. Swoją drogą, czy wiesz, kto to może być? – Podejrzewam, że dwaj z nich to moi rodacy: kardynał Mendoza i kardynał Ramos… chociaż podobnie jak ty błagałem wszystkich, żeby na mnie nie głosowali. Tak się składa, że kardynał Tremblay też ze mną o tym mówił. Lomeli roześmiał się – Wcale w to nie wątpię! – mruknął i natychmiast pożałował swojego sarkazmu. – Chcesz, żebym głosował na człowieka, którego uważasz za ambitnego? Benítez popatrzył na Lomelego – zmierzył go twardym spojrzeniem, które wcale nie było przyjemne – a potem, już nic więcej nie mówiąc, zaczął wkładać buty. Lomeli poprawił się na krześle. Długie milczenie wcale mu nie przeszkadzało. – Ponieważ byłeś oczywiście w bliskich stosunkach z Ojcem Świętym – powiedział w końcu – zakładam, że nie chcesz, żeby papieżem został kardynał Tedesco. Ale może się mylę? Może wierzysz w to samo co on? Benítez skończył wiązać sznurowadła, postawił stopy na podłodze i znowu podniósł wzrok. – Wierzę w Boga, eminencjo, i tylko w Boga. Dlatego w przeciwieństwie do ciebie nie przeraża mnie perspektywa długiego konklawe… albo nawet schizmy, jeśli do niej dojdzie. Kto wie? Może tego właśnie chce Bóg. Tłumaczyłoby to, dlaczego to konklawe okazało się taką zagadką, że nawet ty nie możesz jej rozwikłać. – Schizma zniszczyłaby wszystko, w co wierzyłem i nad czym pracowałem przez całe moje życie.

– Czyli co? – Boski dar jednego Kościoła powszechnego. – I ta jedność instytucji jest warta zachowania nawet za cenę złamania świętej przysięgi? – To niebywały zarzut. Kościół nie jest zwykłą instytucją, jak to nazywasz, ale żywym wcieleniem Ducha Świętego. – I tu się różnimy. Ja czuję, że prędzej uda mi się spotkać wcielenie Ducha Świętego gdzie indziej… na przykład w tych dwóch milionach kobiet, które zostały zgwałcone przez wojskowych w wojnach domowych w Afryce Środkowej. Lomeli był tak zaskoczony, że minęła chwila, zanim zdołał coś odpowiedzieć. – Mogę cię zapewnić – odparł sztywno – że nigdy nie brałbym pod uwagę złamania przysięgi danej Bogu… bez względu na to, jakie byłyby tego konsekwencje dla Kościoła. Zabrzęczał dzwonek – długi jazgotliwy dźwięk przypominający alarm pożarowy. W jadalni podano kolację. Benítez wstał i wyciągnął rękę do Lomelego. – Nie chciałem cię urazić, dziekanie, i przykro mi, jeśli tak to odebrałeś. Ale nie mogę głosować na kogoś, jeśli nie uważam, że jest on najbardziej godzien zostać papieżem. A dla mnie tym człowiekiem nie jest kardynał Tremblay. Jesteś nim ty. – Ile razy mam to powtarzać, eminencjo! – Sfrustrowany Lomeli uderzył kantem dłoni w krzesło. – Nie chcę twojego głosu! – Mimo to będziesz go miał. – Benítez ponownie wyciągnął do niego rękę. – No już. Zostańmy przyjaciółmi. Pójdziemy razem na kolację? Lomeli dąsał się jeszcze przez kilka sekund, a potem westchnął i pozwolił, żeby Filipińczyk pomógł mu wstać z krzesła. Patrzył, jak obchodzi pokój i zdmuchuje świeczki. Z pogaszonych knotów uniosły się czarne smugi gryzącego dymu. Zapach spalonego wosku przypomniał Lomelemu seminarium i to, jak czytał w dormitorium książki przy świetle świecy i udawał, że śpi, kiedy na salę przychodził z inspekcją ksiądz. Wszedł do łazienki, polizał kciuk i palec wskazujący i zgasił świeczkę przy umywalce. Robiąc to, zobaczył mały zestaw przyborów toaletowych, który O’Malley dał Benítezowi w dniu jego przyjazdu – szczoteczkę do zębów, małą tubkę pasty, dezodorant oraz jednorazową plastikową maszynkę do golenia – wciąż tkwiącą w celofanowym opakowaniu.

13 Wewnętrzne sanktuarium

T

ego wieczoru, gdy odcięci od świata kardynałowie spożywali swoją trzecią kolację – jakąś niezidentyfikowaną rybę w sosie kaparowym – ogarnął ich nowy, gorączkowy nastrój. Stanowili doświadczony elektorat. „Umieli liczyć”, jak powtarzał im bez końca emerytowany arcybiskup Chicago, Paul Krasinski. Widzieli, że rzecz rozstrzygnie się teraz między Tedeskiem a Tremblayem, między niezłomnym pryncypializmem z jednej strony a pragnieniem kompromisu z drugiej; między konklawe, które mogło trwać jeszcze dziesięć dni, a takim, które zakończy się prawdopodobnie jutro rano. I odpowiednio do tego frakcje urabiały elektorów. Tedesco już na samym początku zajął pozycję obok Adeyemiego, przy stole afrykańskich kardynałów. Jak zwykle trzymał w jednej ręce talerz, a drugą przenosił jedzenie do ust, co pewien czas przerywając, by dźgnąć widelcem powietrze, gdy podkreślał jakąś kwestię. Lomeli – który już zwyczajowo siedział razem z Włochami: Landolfim, Dell’Acquą, Santinim i Panzavecchią – nie musiał nadstawiać ucha, by domyślać się, że Tedesco eksploatuje swój ulubiony temat moralnego upadku liberalnych społeczeństw Zachodu. I sądząc po tym, jak słuchacze kiwali z powagą głowami, jego argumenty trafiały im do przekonania. W tym czasie pochodzący z Quebecu Tremblay jadł główne danie razem z francuskojęzycznymi kardynałami: Courtemarche’em z Bordeaux, Bonfilsem z Marsylii, Gosselinem z Paryża i Kouroumą z Abidżanu. Prowadził kampanię inaczej niż Tedesco, który lubił gromadzić wokół siebie krąg słuchaczy i wygłaszać wykład. Tremblay spędzał wieczór, przechodząc od grupki do grupki, rzadko zostając w jednym miejscu dłużej niż kilka minut: tu ściskał dłonie, tam obejmował za ramiona, z jednym kardynałem wymieniał ogólne serdeczności, drugiemu szeptał do ucha sekrety. Wydawało się, że nie ma on formalnego szefa kampanii, ale Lomeli usłyszał już, jak kilku popularnych kardynałów – takich na przykład jak arcybiskup Toledo, Modesto Villanueva – powtarza na głos, że Tremblay jest jedynym możliwym zwycięzcą.

Od czasu do czasu wzrok Lomelego wędrował ku innym. Bellini siedział w odległym rogu sali. Zrezygnował już chyba z przekonywania nieprzekonanych i choć jeden raz pofolgował sobie, spożywając posiłek w towarzystwie swych kolegów teologów, Vandroogenbroeka i Löwensteina; bez wątpienia dyskutowali na temat tomizmu, fenomenologii albo podobnych abstrakcji. Jeśli chodzi o Beníteza, zaraz po wejściu do jadalni został zaproszony do stołu anglofonów. Lomeli nie widział twarzy Filipińczyka, który siedział odwrócony do niego plecami, ale mógł obserwować jego współtowarzyszy – Newby’ego z Westminsteru, Fitzgeralda z Bostonu, Santosa z Galveston-Houston i Rudgarda z Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. Podobnie jak Afrykanie z Tedeskiem, wydawali się zafascynowani tym, co mówił ich gość. I przez cały czas między stołami, donosząc tace i butelki, ze spuszczonymi oczami krzątały się odziane w niebieskie habity zakonnice ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia Świętego Wincentego à Paulo. Lomeli dobrze poznał ten stary zakon, pełniąc funkcję nuncjusza. Prowadzony był z macierzystego domu zakonnego przy rue du Bac w Paryżu. Dwa razy złożył tam wizytę. W tamtejszej kaplicy spoczywały szczątki świętej Katarzyny Labouré i świętej Ludwiki de Marillac. Członkinie zakonu nie poświęcały życia, by usługiwać przy stole kardynałom. Ich charyzmatem miała być pomoc ubogim. Przy stole Lomelego panował ponury nastrój. Skoro nie mogli w żadnym wypadku głosować na Tedesca – a wszyscy zgodzili się, że to niemożliwe – stopniowo zaczynali godzić się z faktem, że za swojego życia nigdy już nie zobaczą włoskiego papieża. Przez cały wieczór prowadzili zdawkową rozmowę, a Lomeli był zbyt zaabsorbowany własnymi myślami, by zwracać na to większą uwagę. Dialog z Benítezem głęboko go wzburzył. Nie mógł o nim zapomnieć. Czy to naprawdę możliwe, że przez ostatnie trzydzieści lat czcił bardziej Kościół niż Boga? Bo do tego w gruncie rzeczy sprowadzał się zarzut Beníteza. W głębi serca nie mógł odmówić mu racji – nie mógł nie uznać, że popełnił grzech, herezję. Jakże więc się dziwić, że tak trudno przychodziła mu modlitwa? Było to objawienie podobne do tego, którego doznał w Bazylice Świętego Piotra przed wygłoszeniem swojej homilii. W końcu, nie mogąc tego dłużej znieść, odsunął krzesło i wstał. – Obawiam się, moi bracia – powiedział – że jestem nudnym współtowarzyszem. Pójdę chyba do łóżka. – Dobranoc, dziekanie – chórem pożegnali go siedzący przy stole.

Lomeli ruszył w stronę holu. Niewiele osób zwracało na niego uwagę. A spośród tych, którzy zwracali, żaden nie poznałby po jego dostojnym kroku, jaki mętlik ma w głowie. W ostatniej chwili, zamiast wejść na górę, skręcił w stronę recepcji. Zapytał zakonnicę za biurkiem, czy siostra Agnes nadal pełni dyżur. Było mniej więcej wpół do dziesiątej. W jadalni za jego plecami właśnie podawano deser. Kiedy siostra Agnes wyszła ze swojego biura, coś w jej zachowaniu sugerowało, że się go spodziewała. Jej wyrazista, przystojna twarz była blada, oczy kryształowo błękitne. – Wasza Eminencjo? – Dobry wieczór, siostro Agnes. Zastanawiałem się, czy mógłbym porozmawiać jeszcze przez chwilę z siostrą Shanumi? – Obawiam się, że to niemożliwe. – Dlaczego? – Jest w drodze do Nigerii. – Mój Boże, to się stało błyskawicznie! – Dziś wieczorem z Fiumicino odlatywał samolot Etiopskich Linii Lotniczych do Lagos. Uznałam, że dla wszystkich zainteresowanych będzie lepiej, jeśli znajdzie się na jego pokładzie. Patrząc mu prosto w oczy, nawet nie mrugnęła. – W takim razie – podjął po chwili Lomeli – czy mógłbym porozmawiać z siostrą na osobności? – Chyba właśnie rozmawiamy na osobności, Wasza Eminencjo? – Owszem, ale czy moglibyśmy kontynuować tę rozmowę w biurze siostry? Nie była zbyt chętna. Oświadczyła, że właśnie skończył się jej dyżur. W końcu jednak wpuściła go za kontuar recepcji i do swojej małej szklanej celi. Żaluzje były opuszczone. Jedyne światło dawała lampa na biurku. Na stole stał staroświecki radiomagnetofon grający chorały gregoriańskie. Rozpoznał Alma Redemptoris Mater, „Matko Odkupiciela z niewiast najsławniejsza”. Wzruszył go ten dowód jej pobożności. Pamiętał, że jej przodek, który zginął męczeńską śmiercią podczas rewolucji francuskiej, został beatyfikowany. Siostra Agnes wyłączyła muzykę, Lomeli zamknął za nimi drzwi. Oboje nadal stali. – Jak to się stało, że siostra Shanumi przyjechała do Rzymu? – zapytał cicho. – Nie mam pojęcia, Wasza Eminencjo.

– Ta biedna kobieta nie mówiła nawet po włosku i nigdy wcześniej nie opuszczała Nigerii. Nie mogła się zjawić tutaj tak po prostu, ktoś musiał do tego przyłożyć rękę. – Otrzymałam notyfikację z biura przełożonej generalnej, że przybędzie do nas siostra Shanumi. Wszystko zostało przygotowane w Paryżu. Wasza Eminencja powinien zapytać na rue du Bac. – Zrobiłbym to, gdybym, jak siostra doskonale wie, nie był tu zamknięty na okres trwania konklawe. – W takim razie Wasza Eminencja może zapytać ich później. – Ta informacja jest dla mnie ważna teraz. Patrzyła na niego tymi swoimi nieustraszonymi błękitnymi oczami. Mogli ją stracić na gilotynie albo spalić na stosie, i tak by się nie ugięła. Gdybym kiedykolwiek się ożenił, pomyślał, chciałbym mieć żonę taką jak ona. – Kochałaś Ojca Świętego, siostro Agnes? – zapytał łagodnie. – Oczywiście. – Wiem ponad wszelką wątpliwość, że darzył cię szczególnym szacunkiem. Właściwie sądzę, że trochę się ciebie bał. – Nic mi o tym nie wiadomo! – odparła niechętnym tonem. Wiedziała, do czego zmierzał. I w jakimś stopniu nie mogło jej to nie pochlebiać. Jej spojrzenie po raz pierwszy nieco złagodniało. – I wierzę, że mnie też chyba trochę szanował – ciągnął Lomeli. – Tak czy owak, kiedy próbowałem zrezygnować z urzędu dziekana, nie pozwolił mi na to. Nie rozumiałem wtedy dlaczego. Szczerze mówiąc, byłem na niego wściekły… niech Bóg mi wybaczy. Ale teraz chyba go rozumiem. Moim zdaniem Ojciec Święty wyczuwał, że umiera, i z jakiegoś powodu chciał, żebym to ja poprowadził konklawe. I ciągle się modląc, to właśnie próbuję czynić… dla niego. Kiedy więc mówię, że muszę wiedzieć, dlaczego siostra Shanumi przyjechała tutaj i znalazła się w Domu Świętej Marty, nie proszę o to tylko dla siebie, ale w imieniu naszego zmarłego wspólnego przyjaciela, papieża. – To słowa Waszej Eminencji. Ale skąd mam wiedzieć, co on chciałby, żebym zrobiła? – Zapytaj go, siostro Agnes. Zapytaj Boga. Przynajmniej przez minutę milczała. – Obiecałam przełożonej, że niczego nie powiem – oświadczyła w końcu. – I niczego nie powiem. Wasza Eminencja rozumie? Włożyła okulary, siadła przy swoim komputerze i zaczęła z wielką szybkością stukać w klawisze. Był to dziwny widok – Lomeli miał go nigdy nie zapomnieć – niemłoda już, arystokratyczna zakonnica, wpatrująca się z uwagą w ekran, i jej palce, które śmigały nad szarą klawiaturą, jakby obdarzone własną wolą. Perkusyjny rytm zlewających się ze sobą kliknięć przyspieszył,

a potem zwolnił, przeszedł w pojedyncze stuknięcia i po ostatnim finałowym uderzeniu podniosła obie ręce, wstała i przeszła w drugi koniec pomieszczenia. Lomeli siadł przy komputerze. Na ekranie widniał e-mail od samej przełożonej generalnej, wysłany trzeciego października – dwa tygodnie przed śmiercią Ojca Świętego – oznaczony jako „poufny” i komunikujący o natychmiastowym przeniesieniu do Rzymu siostry Shanumi z miejscowości Iwaro Oko w prowincji Ondo w Nigerii. Moja droga Agnes, między nami dwiema i nie do użytku publicznego, byłabym wdzięczna, gdybyś w szczególny sposób zaopiekowała się naszą siostrą, jako że o jej obecność w Rzymie zabiegał prefekt Kongregacji Ewangelizacji Narodów, Jego Eminencja kardynał Tremblay. *** Pożegnawszy się z siostrą Agnes, Lomeli wrócił do jadalni. Stanął w kolejce po kawę, zaniósł ją do holu, siadł w jednym z wygodnych szkarłatnych foteli i odwrócony plecami do recepcji czekał i obserwował. No, no, pomyślał, cóż za ciekawy człowiek z tego kardynała Tremblaya! Północny Amerykanin, który nie był obywatelem Stanów Zjednoczonych, frankofon, który nie był Francuzem, doktrynalny liberał, który był również społecznym konserwatystą (a może odwrotnie?), chorąży Trzeciego Świata i uosobienie Pierwszego – jak nieroztropnie on, Lomeli, go nie doceniał! Zauważył, że Kanadyjczyk nie musi już sam stać po kawę – Sabbadin przyniósł ją dla niego, a potem podszedł z nim do grupy włoskich kardynałów, którzy rozstąpili się, by dopuścić go do swego grona. Lomeli, nie spiesząc się, popijał swoją kawę. Nie chciał, żeby byli świadkowie przy tym, co musiał zrobić. Co pewien czas jakiś kardynał podchodził, by z nim porozmawiać, a on uśmiechał się i zamieniał z nim kilka zdań, nie zdradzając ani jednym drgnieniem twarzy, jak bardzo jest poruszony. Stwierdził, że jeśli nie będzie wstawał, wkrótce pojmą aluzję i dadzą mu spokój. Jeden po drugim oddalali się do swoich pokoi. Dobiegała jedenasta i większość kardynałów udała się już na spoczynek, kiedy Tremblay skończył wreszcie rozmawiać z Włochami. Uniósł dłoń w geście, który można było prawie uznać za błogosławieństwo. Kilku kardynałów skłoniło lekko głowy, a on odwrócił się z uśmiechem i ruszył w stronę schodów. Lomeli poderwał się z fotela. I tu nastąpił niemal komiczny moment, ponieważ zesztywniały mu kolana i nie mógł się szybko podnieść. Po krótkich zmaganiach zdołał jednak wstać i kuśtykając na sztywnych no-

gach, puścił się w pogoń. Dopadł Kanadyjczyka, gdy ten stawiał stopę na pierwszym stopniu. – Wasza Eminencjo, czy mogę na słówko? Tremblay nadal się uśmiechał. Emanował życzliwością. – Witaj, dziekanie. Szedłem właśnie do łóżka. – To zajmie tylko chwilę. Proszę. Uśmiech pozostał, ale w oczach Tremblaya pojawiła się czujność. Mimo to kiedy Lomeli dał mu znak, by podążył w ślad za nim, zrobił to – przez cały hol, skręcając na rogu i wchodząc do kaplicy. Była pusta i pogrążona w półmroku. Za hartowaną grubą szybą jarzył się – niczym operowa scenografia do sceny schadzki albo morderstwa – podświetlony niebieskawozielonym światłem mur Watykanu. Poza tym paliły się tylko lampy nad ołtarzem. Lomeli przeżegnał się. Tremblay zrobił to samo. – Jesteś bardzo tajemniczy – powiedział. – O co chodzi? – To całkiem proste. Chcę, żebyś wycofał swoje nazwisko z następnego głosowania. Tremblay spojrzał na niego, wciąż, jak się zdawało, bardziej rozbawiony niż zaniepokojony. – Dobrze się czujesz, Jacopo? – Przykro mi, ale nie jesteś odpowiednim człowiekiem, żeby zostać papieżem. – To twoje zdanie. Czterdziestu naszych kolegów uważa inaczej. – Tylko dlatego, że nie wiedzą tego, co ja wiem. Tremblay pokręcił głową. – To bardzo smutne. Zawsze ceniłem twoje umiarkowanie i mądrość. Ale od początku konklawe straciłeś równowagę ducha. Będę się za ciebie modlił. – Wydaje mi się, że lepiej zrobisz, modląc się za własną duszę. Wiem o tobie rzeczy, eminencjo, o których nie mają pojęcia nasi koledzy. Po pierwsze wiem, że sporządzony został jakiś raport na temat twojej działalności. Po drugie wiem, że Ojciec Święty poruszył ten temat na kilka godzin przed swoją śmiercią. Po trzecie wiem, że zwolnił cię ze wszystkich zajmowanych stanowisk. I po czwarte wiem, dlaczego to zrobił. W sinawym półmroku na twarzy Tremblaya odbiło się oszołomienie. Wyglądał, jakby oberwał tępym narzędziem w tył głowy. Siadł szybko na najbliższym krześle. Przez chwilę nic nie mówił, patrzył tylko prosto przed siebie, na wiszący nad ołtarzem krucyfiks. Lomeli usiadł bezpośrednio za nim. – Jesteś dobrym człowiekiem, Joe, mam co do tego pewność – szepnął mu prosto do ucha. – Chcesz służyć Bogu na miarę swoich zdolności. Niestety,

uważasz, że te zdolności pozwalają ci zostać papieżem, a ja muszę ci powiedzieć, że są niewystarczające. Mówię to jako przyjaciel. Tremblay nadal odwrócony był do niego plecami. – Przyjaciel! – mruknął z goryczą i drwiną. – Tak właśnie. Ale jestem również dziekanem Kolegium Kardynalskiego i w związku z tym ponoszę określoną odpowiedzialność. Nie postępując stosownie do tego, co wiem, popełniłbym śmiertelny grzech. – Co takiego dokładnie wiesz, co nie jest zwykłą plotką? – zapytał głuchym głosem Tremblay. – Że w jakiś sposób… zakładam, że poprzez kontakty z naszymi misjami w Afryce… dowiedziałeś się, iż przed trzydziestu laty kardynał Adeyemi uległ wielkiej pokusie, i spowodowałeś, że kobieta, której to dotyczyło, została sprowadzona do Rzymu. Tremblay z początku nawet się nie poruszył. Kiedy w końcu odwrócił się, miał zmarszczone czoło, jakby próbował sobie coś przypomnieć. – A jak ty się o niej dowiedziałeś? – zapytał. – To nie ma znaczenia. Ważne jest, że ściągnąłeś ją do Rzymu z bezpośrednim zamiarem pogrzebania szans Adeyemiego na zostanie papieżem. – Bezwzględnie odrzucam to oskarżenie. Lomeli podniósł ostrzegawczo palec. – Zastanów się dobrze, eminencjo, zanim się odezwiesz. Jesteśmy w poświęconym miejscu. – Jeśli chcesz, mogę przysięgnąć na Biblię. Nadal odrzucam to oskarżenie. – Postawmy sprawę jasno: czy zaprzeczasz, że poprosiłeś przełożoną generalną szarytek, żeby przenieść jedną z jej sióstr do Rzymu? – Poprosiłem ją o to. Ale nie w swoim imieniu. – A więc w czyim? – Ojca Świętego. Lomeli cofnął się z niedowierzaniem. – Żeby ratować swoją kandydaturę, gotów jesteś zniesławić Ojca Świętego w jego własnej kaplicy? – To nie jest potwarz, to prawda. Ojciec Święty podał mi nazwisko siostry w Afryce i polecił, żebym jako prefekt Kongregacji Ewangelizacji Narodów zwrócił się w zaufaniu do szarytek i poprosił, aby przysłały ją do Rzymu. Nie zadawałem żadnych pytań. Po prostu spełniłem jego życzenie. – Bardzo trudno w to wierzyć. – Ale taka jest prawda i szczerze mówiąc, jestem wstrząśnięty, że mogłeś uważać inaczej. – Tremblay wstał. Odzyskał wcześniejszą pewność siebie. –

Będę udawał, że ta rozmowa nigdy nie miała miejsca – oświadczył, patrząc na Lomelego z góry. Lomeli dźwignął się na nogi. – Niestety, ta rozmowa miała miejsce – powiedział, z wysiłkiem powstrzymując gniew – i jeśli nie dasz jutro do zrozumienia, że nie zamierzasz ubiegać się o papiestwo, powiadomię konklawe, że ostatnim oficjalnym aktem Ojca Świętego było zwolnienie cię z zajmowanych urzędów za próbę szantażowania kolegi. – A jaki dowód przedstawisz na poparcie tego absurdalnego stwierdzenia? – Tremblay rozłożył ręce. – Nie masz żadnych. – Podszedł krok bliżej do Lomelego. – Czy mógłbym ci poradzić, Jacopo… i ja też mówię to jako przyjaciel… żebyś nie powtarzał takich nikczemnych oskarżeń naszym kolegom? Twoje własne ambicje nie przeszły niezauważone. Próba oczernienia kolegi może zostać uznana za taktykę. I może mieć efekt całkiem przeciwny do zamierzonego. Pamiętasz, jak w sześćdziesiątym trzecim tradycjonaliści próbowali zniszczyć kardynała Montiniego? Dwa dni później był papieżem! Tremblay przykląkł przed ołtarzem, przeżegnał się, chłodnym tonem życzył Lomelemu dobrej nocy, po czym wyszedł z kaplicy. Dziekan Kolegium Kardynalskiego słuchał jego oddalających się po marmurowej podłodze kroków. *** Przez kilka następnych godzin Lomeli leżał w ubraniu na łóżku, wpatrując się w sufit. Jedynym źródłem światła była lampa w łazience. Przez cienką ścianę dochodziło chrapanie Adeyemiego, ale tym razem Lomeli był tak zatopiony w myślach, że prawie go nie słyszał. W rękach trzymał klucz uniwersalny, który siostra Agnes pożyczyła mu, kiedy po mszy w Bazylice Świętego Piotra wrócił do Domu Świętej Marty i zorientował się, że zostawił własny w pokoju. Obracał go teraz w palcach, modląc się i mówiąc do siebie, tak że monolog i modlitwa zlały się w jedno. „O Panie, powierzyłeś mi zadanie poprowadzenia tego najświętszego konklawe… Czy moim obowiązkiem jest wyłącznie odpowiednie zorganizowanie obrad, czy też powinienem interweniować i wpływać na ich wynik? Jestem Twoim sługą i poddam się Twojej woli… Duch Święty z pewnością doprowadzi nas do wyboru godnego pasterza bez względu na działania, które mogę podjąć. Błagam Cię, Panie, wskaż mi drogę, abym mógł wypełnić Twoją wolę… Sługo, musisz sam ją znaleźć…”.

Dwa razy wstał z łóżka i podszedł do drzwi i dwa razy wrócił i z powrotem się położył. Wiedział oczywiście, że nie doczeka się błysku olśnienia, nie ogarnie go nagła pewność. Wcale tego nie oczekiwał. Bóg nie działał w ten sposób. Dał mu wszystkie potrzebne sygnały. Od niego zależało, czy postąpi zgodnie z nimi. I być może od początku wiedział, co ostatecznie zrobi, i dlatego właśnie nie zwrócił klucza uniwersalnego, ale trzymał go w szufladzie szafki nocnej. Wstał po raz trzeci i otworzył drzwi. Zgodnie z Konstytucją Apostolską, po północy w Domu Świętej Marty mogli przebywać tylko kardynałowie. Zakonnice odwieziono na ich kwatery. Ochroniarze siedzieli w swoich samochodach albo patrolowali okolice. W Palazzo San Carlo, zaledwie pięćdziesiąt metrów dalej, dyżurowali dwaj lekarze. Gdyby potrzebna była interwencja – medyczna albo jakakolwiek inna – kardynałowie mieli uruchomić alarm przeciwpożarowy. Upewniwszy się, że korytarz jest pusty, Lomeli ruszył szybko w stronę podestu. Świeczki wotywne przed apartamentem Ojca Świętego migotały w czerwonych lichtarzach. Popatrzył na drzwi i po raz ostatni się zawahał. „Cokolwiek czynię, czynię to dla Ciebie. Widzisz moje serce. Wiesz, że mam czyste intencje. Powierzam się Twojej opiece”. Włożył klucz do zamka i przekręcił. Drzwi lekko się uchyliły. Wstążki, które Tremblay tak szybko zamocował po śmierci Ojca Świętego, naprężyły się, broniąc dostępu do apartamentu. Lomeli przyjrzał się pieczęciom. Na czerwonych woskowych krążkach odciśnięte było godło Kamery Apostolskiej: skrzyżowane pod rozłożonym parasolem klucze. Funkcja pieczęci była wyłącznie symboliczna. Nie przetrwałyby mocniejszego nacisku. Pchnął drzwi mocniej. Wosk pękł i przełamał się, wstążki odpadły i papieski apartament stanął przed nim otworem. Lomeli przeżegnał się, przestąpił próg i zamknął za sobą drzwi. W dusznym wnętrzu czuć było stęchlizną. Pomacał ścianę, szukając kontaktu. Znajomy salonik wyglądał tak samo jak tamtej nocy, kiedy zmarł Ojciec Święty. Zasunięte szczelnie zasłony cytrynowego koloru. Tapicerowana niebieska kanapa i dwa fotele. Stolik do kawy. Klęcznik. Biurko, o które opierała się sfatygowana skórzana czarna teczka papieża. Lomeli usiadł przy biurku, wziął do ręki teczkę, oparł ją na kolanach i otworzył. W środku była elektryczna maszynka do golenia, puszka z miętówkami, brewiarz i tanie wydanie O naśladowaniu Chrystusa Tomasza à Kempis. Według raportu wydanego przez watykańskie biuro prasowe była to ostatnia książka, którą Ojciec Święty czytał, zanim doznał ataku serca. Strona, którą studiował, założona była pożółkłym biletem autobusowym wydanym przeszło dwadzieścia lat wcześniej w jego rodzinnym mieście:

O unikaniu poufałości 1. Nie przed każdym otwieraj serce, jedynie mądremu i pobożnemu możesz się zwierzyć. Unikaj zbyt młodych i obcych. Nie schlebiaj bogatym i nie narzucaj się możnym. Trzymaj się pokornych, prostych, pobożnych i życzliwych27.

Lomeli zamknął książkę, włożył wszystko z powrotem do teczki i odłożył ją tam, gdzie stała. Sprawdził środkową szufladę biurka. Nie była zamknięta. Wysunął ją do końca, postawił na biurku i zaczął przetrząsać zawartość: futerał na okulary (pusty), plastikowa buteleczka z płynem do czyszczenia soczewek, ołówki, pudełko z aspiryną, kieszonkowy kalkulator, scyzoryk, stary skórzany portfel z dziesięcioeurowym banknotem, egzemplarz najnowszego Annuario Pontifico, oprawnego w czerwoną skórę grubego informatora zawierającego dane na temat wszystkich wyższych urzędników Kościoła… Wysunął trzy pozostałe szuflady. Poza podpisanymi pocztówkami z Ojcem Świętym, które papież zwykł wręczać gościom, nie było tam żadnych innych papierów. Odchylił się do tyłu, żeby się zastanowić. Chociaż papież nie chciał zamieszkać w tradycyjnym papieskim apartamencie, korzystał z biura swych poprzedników w Pałacu Apostolskim. Chodził tam co rano ze swoją teczką i niezmiennie przynosił ją z powrotem do domu, żeby studiować wieczorem materiały. Obowiązki związane z urzędem nie miały końca. Lomeli pamiętał dobrze, jak towarzyszył mu, kiedy papież podpisywał listy i dokumenty, siedząc na tym krześle. Albo w ostatnich dniach przestał w ogóle pracować, albo biurko zostało uprzątnięte – bez wątpienia przez jego zawsze sprawnego prywatnego sekretarza, monsiniora Moralesa. Wstał i obszedł dookoła pokój, zbierając siły, by otworzyć drzwi do sypialni. Z masywnego antycznego łoża zabrano pościel, poduszki nie miały poszewek. Ale na szafce nocnej nadal były okulary i budzik papieża, a kiedy otworzył szafę, zobaczył wiszące niczym zjawy dwie białe sutanny. Widok tych prostych szat – Ojciec Święty nie chciał nosić bardziej ozdobnych papieskich strojów – najwyraźniej przełamał w nim coś, co tkwiło uwięzione od dnia pogrzebu. Zakrył ręką oczy i pochylił głowę. Jego ciało zaczęło drżeć, choć z oczu nie popłynęły łzy. Ten suchy szloch trwał zaledwie pół minuty, ale kiedy minął, Lomeli poczuł się dziwnie wzmocniony. Zaczekał, aż uspokoi mu się oddech, po czym odwrócił się i z uwagą popatrzył na łoże. Było niesamowicie brzydkie, kilkusetletnie, z wielkimi kwadratowymi słupkami w czterech rogach i rzeźbionymi panelami u wezgłowia i w nogach. Ze wszystkich wspaniałych mebli, do których miał prawo w papieskim

apartamencie, Ojciec Święty zgodził się, by tylko ten jeden sprzęt przetransportowano do Domu Świętej Marty. Papieże spali w tym łożu od niepamiętnych czasów. Żeby wnieść je do środka przez zewnętrzne drzwi, trzeba było je rozłożyć i na powrót zmontować. Ostrożnie, tak jak to zrobił w noc śmierci papieża, Lomeli ukląkł, złożył dłonie, zamknął oczy i oparł czoło o skraj materaca, by się pomodlić. Straszliwa samotność, w której wiódł życie ten starzec, stała się nagle czymś prawie niemożliwym do wyobrażenia. Lomeli rozpostarł ręce i złapał po obu stronach drewnianą ramę łóżka. Nie potrafił później dokładnie określić, jak długo pozostawał w tej pozycji. Może trwało to dwie minuty; może dwadzieścia. Był pewien tylko jednego: w pewnym momencie Ojciec Święty wstąpił do jego umysłu i do niego przemówił. Oczywiście mogło to być wytworem jego wyobraźni: racjonaliści na wszystko – nawet na olśnienie – mają swoją teorię. Wiedział tylko, że zanim ukląkł, był w rozpaczy, a później, gdy dźwignął się na nogi i spojrzał na łóżko, starzec powiedział mu, co robić. *** Jego pierwszą myślą było, że gdzieś tu musi być ukryta szuflada. Ponownie ukląkł i obmacał dookoła ramę, ale jego palce napotykały tylko pustą przestrzeń. Chociaż wiedział, że to strata czasu, próbował podnieść materac: Ojciec Święty, który prawie co wieczór ogrywał Belliniego w szachy, nigdy nie zrobiłby czegoś tak oczywistego. W końcu, kiedy wyczerpał wszystkie inne możliwości, Lomeli przyjrzał się słupkom łóżka. Najpierw sprawdził ten po prawej stronie wezgłowia. Wieńczyła go półkula z ciemnego polerowanego dębowego drewna. Na pierwszy rzut oka wydawała się tworzyć jedną całość z ciężką podstawą, ale kiedy przesunął palcami po żłobieniach, poczuł, że jeden z rzeźbionych małych krążków jest obluzowany. Włączył lampkę nocną, wdrapał się na łóżko i ostrożnie go wcisnął. Z początku nic się nie działo, ale kiedy złapał za słupek, żeby postawić stopę z powrotem na podłodze, półkula została mu w ręce. Pod spodem była pusta przestrzeń z płaskim nielakierowanym drewnianym dnem, pośrodku którego znajdowała się malutka, prawie niedostrzegalna gałka. Złapał ją palcem wskazującym i kciukiem, poruszył i powoli wyciągnął zwykłą drewnianą kasetkę. Zbliżona rozmiarami do pudełka na buty, pasowała jak ulał do otworu. Potrząsnął nią. W środku coś zaszeleściło.

Było tam kilkadziesiąt zrolowanych dokumentów. Rozwinął je. Zobaczył kolumny cyfr. Wyciągi bankowe. Przekazy pieniężne. Adresy apartamentów. Na wielu kartkach widniały odręczne uwagi skreślone drobnym kanciastym pismem Ojca Świętego. Nagle ujrzał własne nazwisko: Lomeli. Apartament nr 2. Pałac Świętego Oficjum. 445 metrów kwadratowych! Najwyraźniej miał przed sobą listę apartamentów, jakie zajmowali urzędujący i emerytowani członkowie Kurii, sporządzoną dla papieża przez Administrację Dóbr Stolicy Apostolskiej. Podkreślone były nazwiska wszystkich kardynałów elektorów, którzy posiadali apartamenty: Bellini (410 metrów kwadratowych), Adeyemi (480 metrów kwadratowych), Tremblay (510 metrów kwadratowych)… Na dole kartki papież dopisał własne nazwisko: Ojciec Święty, Dom Świętej Marty. 50 metrów kwadratowych! Do dokumentu dołączony był aneks. Wyłącznie do wiadomości papieża Najświętszy Ojcze! Z tego, co udało nam się ustalić, łączna powierzchnia zarządzanych przez ADSA nieruchomości wynosi 347 532 metry kwadratowe. Ich wartość rynkowa przekracza 2 700 000 000 euro, natomiast wartość księgowa opiewa na 389 600 000 euro. Niedobór dochodów zdaje się wskazywać, że wskaźnik zajętości wynosi zaledwie 56%. Wydaje się zatem, iż zgodnie z tym, co podejrzewał Jego Świątobliwość, duża część dochodów nie jest właściwie zgłoszona. Mając zaszczyt być najbardziej oddanym i posłusznym sługą Jego Świątobliwości, D. Labriola (komisarz specjalny)

Lomeli zerknął na inne kartki i znowu zobaczył swoje nazwisko: tym razem, ku jego zdumieniu, okazało się, że ma przed sobą zestawienie własnych wyciągów bankowych z Istituto per le Opere di Religione – Banku Watykańskiego. Lista comiesięcznych sald sięgała aż dziesięciu lat wstecz. Ostatnie, pochodzące z 30 września, wynosiło 38 734,76 euro. Sam nawet nie wiedział, że ma tyle na koncie. Były to wszystkie pieniądze, jakie posiadał na tym świecie. Przebiegł wzrokiem po liście zawierającej setki nazwisk. Czuł się brudny już przez to, że ją czytał, ale nie mógł się powstrzymać. Bellini miał na koncie 42 112 euro, Adeyemi 121 865, a Tremblay 519 732 (ta liczba doczekała się kolejnych wykrzykników postawionych przez papieża). Niektórzy kardynałowie mieli nieduże kwoty – Tedesco zaledwie 2821 euro, a Benítez najwyraźniej nie posiadał w ogóle konta – lecz inni byli bogaczami. Emeryto-

wany arcybiskup Palermo, Calogero Scozzazi, który pracował przez jakiś okres w IOR za czasów Marcinkusa i którego właściwie podejrzewano o pranie brudnych pieniędzy, był wart 2 643 923 euro. Pewna liczba kardynałów z Afryki i Azji wpłaciła duże kwoty w ciągu minionych dwunastu miesięcy. Na jednej z kartek Ojciec Święty zapisał w poprzek drżącym ołówkiem cytat z Ewangelii świętego Marka: Czyż nie jest napisane: Mój dom ma być domem modlitwy dla wszystkich narodów, lecz wy uczyniliście z niego jaskinię zbójców28. Skończywszy czytać, Lomeli zwinął ciasno papiery, schował je z powrotem do kasetki i ją zamknął. Czuł obrzydzenie, jakby coś zgniłego przywarło mu do języka. Ojciec Święty potajemnie skorzystał ze swojej władzy, by uzyskać z IOR prywatne dane dotyczące finansów jego kolegów! Czy uważał, że wszyscy są skorumpowani? Część tych informacji nie była dla Lomelego niespodzianką: skandal wokół apartamentów Kurii wybuchł już kilka lat wcześniej. I Lomeli od dawna podejrzewał, że niektórzy jego bracia kardynałowie zgromadzili niemałą fortunę: o bujającym w obłokach Lucianim, który przeżył jako papież tylko miesiąc, mówiono, że został wybrany w 1978 roku wyłącznie dlatego, że był jedynym włoskim kardynałem, na którym nie ciążyły żadne zarzuty. Nie, przy pierwszej lekturze najbardziej wstrząsnęło nim to, co ta kolekcja mówiła o stanie umysłu Ojca Świętego. Wcisnął kasetkę do skrytki i nałożył na słupek jego górną część. Przyszły mu do głowy słowa zalęknionych uczniów Jezusa: Miejsce jest puste, a pora już późna29. Przez kilka sekund trzymał się kurczowo solidnej drewnianej kolumny. Poprosił Boga, by wskazał mu drogę, i Bóg mu ją wskazał, lecz mimo to Lomeli bał się, co jeszcze może odkryć. Nie bacząc na to, kiedy się uspokoił, obszedł łoże i sprawdził wyżłobienia pod rzeźbioną półkulą po drugiej stronie wezgłowia. Tutaj także odkrył ukrytą dźwignię. Górna część słupka ustąpiła i wyciągnął drugą kasetkę. A potem podszedł do stóp łóżka i wydobył ze słupków trzecią i czwartą.

14 Symonia

D

ochodziła trzecia w nocy, kiedy Lomeli opuścił papieski apartament. Uchyliwszy drzwi na tyle, by spróbować coś dojrzeć w szkarłatnym blasku świec, omiótł wzrokiem korytarz i nadstawił uszu. Ponad stu mężczyzn, w większości po siedemdziesiątce, albo spało, albo cicho się modliło. W budynku panowała kompletna cisza. Zamknął za sobą drzwi. Próba ich ponownego zapieczętowania mijała się z celem. Wosk popękał, wstążki odpadły. Kardynałowie odkryją to, kiedy się obudzą; nie można było na to nic poradzić. Skierował się do schodów i ruszył na górę. Zapamiętał, jak Bellini mówił, że mieszka dokładnie nad apartamentem Ojca Świętego i że jego duch przenika przez podłogę: Lomeli wcale w to nie wątpił. Odnalazł numer 301 i cicho zapukał. Obawiał się, że dobijając się do drzwi, obudzi przy okazji połowę korytarza, ale ku swojemu zaskoczeniu prawie natychmiast usłyszał kroki, drzwi otworzyły się i stanął w nich Bellini, również ubrany w sutannę. Zmierzył Lomelego współczującym spojrzeniem towarzysza w cierpieniu. – Jak się masz, Jacopo. Też nie możesz zasnąć? Wejdź. Lomeli wszedł za nim do apartamentu, identycznego jak ten piętro niżej. Lampy w saloniku były zgaszone, ale światło padało zza uchylonych drzwi sypialni. Zorientował się, że Bellini właśnie się modlił. Jego różaniec leżał na klęczniku, na pulpicie stał otwarty brewiarz. – Chciałbyś się ze mną przez chwilę pomodlić? – zapytał Bellini. – Bardzo chętnie. Dwaj mężczyźni uklękli. Bellini pochylił głowę. – W tym dniu wspominamy świętego Leona Wielkiego. Panie Boże, Ty zbudowałeś swój Kościół na mocnym fundamencie apostoła Piotra i obiecałeś, że bramy piekła nigdy go nie przemogą. Wspierani przez modlitwy świętego papieża Leona, prosimy, abyś zachował Kościół w wierności Twojej prawdzie i w trwałym pokoju przez naszego Pana. Amen. – Amen.

– Coś ci podać? – zapytał po minucie czy dwóch Bellini. – Może szklankę wody? – Chętnie się napiję, dziękuję. Lomeli usiadł na sofie. Czuł się jednocześnie skrajnie wyczerpany i pobudzony – nie był to stan, w którym powinno się podejmować ważne decyzje. Usłyszał odgłos płynącej z kranu wody. – Obawiam się, że nie mogę cię niczym poczęstować! – zawołał z łazienki Bellini, po czym wrócił do saloniku z dwiema szklankami wody. Jedną z nich podał Lomelemu. – Co nie pozwala ci zasnąć o tak późnej porze? – zapytał. – Nie wolno ci wycofywać swojej kandydatury, Aldo. Bellini jęknął i usiadł ciężko w fotelu. – Nie, proszę cię, nie zaczynaj od nowa! Myślałem, że sprawa jest zakończona. Nie chcę tego i nie mogę wygrać. – Który z tych względów jest dla ciebie ważniejszy? To, że tego nie chcesz, czy to, że nie jesteś w stanie tego osiągnąć? – Gdyby dwie trzecie moich kolegów uznało, że jestem godzien podjąć się tego zadania, niechętnie odsunąłbym na bok wątpliwości i zaakceptował wolę konklawe. Ale nie zrobili tego, więc cała kwestia jest bezprzedmiotowa. – Bellini patrzył, jak Lomeli wyjmuje z kieszeni sutanny trzy kartki i kładzie je na stoliku. – Co to takiego? – Klucze Świętego Piotra, jeśli chcesz, by ci je powierzono. Zapadła długa cisza. – Powinienem chyba poprosić, żebyś wyszedł – odezwał się w końcu cicho Bellini. – Ale nie zrobisz tego, Aldo. – Lomeli pociągnął długi łyk wody. Nie zdawał sobie sprawy, jak bardzo jest spragniony. Bellini skrzyżował ręce na piersi i nic nie mówił. Lomeli obserwował go znad szklanki. Dopił wodę i ją odstawił. – Przeczytaj to – powiedział, przesuwając kartki w stronę Belliniego. – To raport na temat działalności Kongregacji Ewangelizacji Narodów… a ściślej biorąc, raport na temat działalności jej prefekta, kardynała Tremblaya. Bellini zerknął z chmurną miną na kartki i odwrócił wzrok. W końcu wziął je niechętnie do ręki. – Na pierwszy rzut oka wynika z niego niezbicie, że Tremblay jest winien symonii… przewinienia, które, jeśli mogę ci przypomnieć, opisane jest w Piśmie Świętym: „Kiedy Szymon ujrzał, że Apostołowie przez wkładanie rąk udzielali Ducha Świętego, przyniósł im pieniądze. «Dajcie i mnie tę władzę – powiedział – aby każdy, na kogo włożę ręce, otrzymał Ducha Świętego».

«Niech pieniądze twoje przepadną razem z tobą – odpowiedział mu Piotr – gdyż sądziłeś, że dar Boży można nabyć za pieniądze!»”30. Bellini nadal czytał raport. – Wiem, czym jest symonia, dziękuję. – Ale czy mieliśmy kiedykolwiek bardziej oczywisty dowód na próbę kupienia urzędu lub sakramentu? W pierwszym głosowaniu Tremblay tylko dlatego uzyskał te wszystkie głosy, że je kupił, w większości od kardynałów z Afryki i Ameryki Południowej. Są tutaj wszystkie nazwiska: Cárdenas, Diène, Figarella, Garang, Papouloute, Baptiste, Sinclair, Alatas. Zapłacił im w gotówce, żeby trudniej to było namierzyć. Wszystko to miało miejsce w ostatnich dwunastu miesiącach, kiedy musiał się domyślać, że nadchodzi kres pontyfikatu Ojca Świętego. Bellini skończył czytać i wbił wzrok w przestrzeń. Lomeli widział, jak jego przenikliwy umysł przyswaja sobie informacje, sprawdza siłę dowodów. – Skąd wiesz, że nie użyli tych pieniędzy na całkiem legalne cele? – Bo widziałem ich wyciągi bankowe. – Dobry Boże! – W tym momencie problemem nie są ci kardynałowie. Nie oskarżałbym ich nawet koniecznie o korupcję… Być może mieli zamiar przeznaczyć te pieniądze na swoje kościoły, ale nie zdążyli tego zrobić. Poza tym ich karty do głosowania zostały spalone, więc jak moglibyśmy udowodnić, na kogo głosowali? Jest jednak całkowicie jasne, że Tremblay zignorował oficjalne procedury i wręczał dziesiątki tysięcy euro w sposób, który bez cienia wątpliwości wzmacniał jego kandydaturę. A bezdyskusyjną karą za symonię jest, o czym nie muszę ci przypominać, ekskomunika. – Wszystkiemu zaprzeczy. – Może sobie zaprzeczać, ile chce: jeśli ten raport zostanie ujawniony, wywoła skandal, przy którym zbledną wszystkie inne skandale. Poza tym jest dowodem na to, że arcybiskup Woźniak mówił prawdę, twierdząc, że w swoim ostatnim urzędowym akcie Ojciec Święty nakazał Tremblayowi złożyć rezygnację. Bellini nie odpowiedział. Odłożył papiery na stolik i swoimi długimi palcami metodycznie wyrównał ich brzegi, tak że znalazły się idealnie w jednej linii. – Czy mogę spytać, skąd masz te informacje? – zapytał. – Z apartamentu Ojca Świętego. – Kiedy je uzyskałeś? – Dziś w nocy. Bellini spojrzał na niego z przerażeniem.

– Złamałeś pieczęcie? – A jaki pozostał mi wybór? Byłeś świadkiem sceny podczas lunchu. Miałem powody podejrzewać, że Tremblay celowo pogrzebał szanse Adeyemiego na papiestwo, sprowadzając z Afryki tę biedną kobietę, by go skompromitować. Oczywiście wszystkiemu zaprzeczył, więc musiałem znaleźć jakiś dowód. Nie mogłem z czystym sumieniem zignorować tej sprawy i nie próbując tego przynajmniej zbadać, pozwolić, by taki człowiek został wybrany na papieża. – I co? Czy sprowadził ją tutaj, żeby skompromitować Adeyemiego? Lomeli zawahał się. – Nie wiem. Na pewno poprosił, żeby wysłano ją do Rzymu. Twierdzi jednak, że zrobił to na życzenie Ojca Świętego. Może jest to w jakiejś części prawdą… wydaje się, że Ojciec Święty prowadził coś w rodzaju śledztwa przeciwko swoim kolegom. W jego pokoju znalazłem schowane najprzeróżniejsze prywatne e-maile i zapisy rozmów telefonicznych. – Mój Boże, Jacopo! – Bellini jęknął, jakby cierpiał fizycznie. Odchylił do tyłu głowę i wbił wzrok w sufit. – Cóż to za diabelska afera! – Zgadzam się. Ale lepiej wyjaśnić ją teraz, kiedy konklawe nadal obraduje i można omówić nasze sprawy we własnym gronie, niż pozwolić, by prawda wyszła na jaw dopiero po wyborze papieża. – A jak mamy ją wyjaśnić na tak późnym etapie wyborów? – Przede wszystkim musimy ujawnić naszym braciom raport na temat Tremblaya. – W jaki sposób? – Musimy go im pokazać. Bellini znów popatrzył na niego z przerażeniem. – Mówisz serio? Dokument oparty na wyciągach z prywatnych kont, wykradziony z apartamentu Ojca Świętego? To będzie świadczyło o desperacji! I może się obrócić przeciwko nam. – Nie proponuję, żebyś ty to zrobił, Aldo… w żadnym wypadku. Musisz trzymać się od tego z daleka. Zostaw to mnie czy może mnie i Sabbadinowi. Jestem gotów ponieść wszelkie konsekwencje. – To bardzo szlachetnie z twojej strony i jestem ci oczywiście wdzięczny. Ale to odbije się negatywnie nie tylko na tobie. Dojdzie nieuchronnie do przecieku. Pomyśl, jakie będą konsekwencje dla Kościoła. Nie mogę się zgodzić, by w takich okolicznościach zostać papieżem. Lomeli nie wierzył własnym uszom. – W jakich okolicznościach? – Okolicznościach, które wskazują na podstępne działania: włamanie, wykradziony tajny dokument, oczernianie innego kardynała. Stałbym się

papieskim odpowiednikiem Richarda Nixona! Nawet zakładając, że wygrałbym wybory, w co mocno wątpię, mój pontyfikat byłby od samego początku zdyskredytowany. Czy zdajesz sobie sprawę, że człowiekiem, który najbardziej na tym skorzysta, jest Tedesco? Cała jego kandydatura opiera się na przekonaniu, że poprzez swoje nieprzemyślane reformy Ojciec Święty doprowadził Kościół do katastrofy. Dla niego i jego stronników ujawnienie faktu, że Ojciec Święty czytał ich wyciągi bankowe i zamawiał raporty mające udowodnić korupcję na najwyższych szczeblach Kurii, potwierdzi tylko, że mieli rację. – Wydawało mi się, że jesteśmy tu po to, by służyć Bogu, nie Kurii. – Och, nie bądź naiwny, Jacopo… przynajmniej ty spośród nich wszystkich! Toczyłem te batalie dłużej od ciebie i prawdą jest, że możemy służyć Bogu tylko za pośrednictwem Kościoła Jego Syna, Jezusa Chrystusa. A Kuria jest sercem i mózgiem Kościoła, bez względu na to, jak bardzo może być niedoskonała. Lomeli zdał sobie nagle sprawę, że zaczyna odczuwać straszliwy ból głowy, umiejscowiony dokładnie za prawym okiem – zawsze powodowało go zmęczenie i napięcie nerwowe. W przeszłości, jeśli nie był ostrożny, musiał położyć się wtedy na dzień albo dwa do łóżka. Może powinien to zrobić? W Konstytucji Apostolskiej był paragraf pozwalający kardynałom oddawać głos z ich pokoi w Domu Świętej Marty. Karta do głosowania miała być odbierana przez trzech wyznaczonych kardynałów, tak zwanych infirmarii, którzy przekazywali ją w zamkniętym pudle do Kaplicy Sykstyńskiej. Kusiło go boleśnie, by położyć się do łóżka, nakryć głowę kołdrą i pozwolić, by inni posprzątali ten bałagan. Ale natychmiast poprosił Boga, by wybaczył mu tę chwilę słabości. – Jego pontyfikat to była wojna, Jacopo – powiedział cicho Bellini. – Ludzie nie mieli o tym pojęcia. Zaczęła się już pierwszego dnia, kiedy nie chciał włożyć uroczystego stroju i uparł się, żeby zamieszkać tutaj, a nie w Pałacu Apostolskim. I toczyła się codziennie. Pamiętasz, jak wkroczył na pierwsze spotkanie z prefektami wszystkich kongregacji w Sala Bologna i zażądał pełnej finansowej transparentności… właściwego prowadzenia ksiąg, ujawnienia kont, zewnętrznych przetargów na najdrobniejsze prace budowlane, faktur? W Administracji Dóbr nie wiedzieli, co to takiego faktury! A potem sprowadził księgowych i konsultantów, żeby przeczesali wszystkie akta, i przydzielił im gabinety na pierwszym piętrze Domu Świętej Marty. I dziwił się, że Kurii się to nie podoba… i to nie tylko starej gwardii! Wtedy zaczęły się przecieki i za każdym razem, kiedy czytał jakąś gazetę albo oglądał telewizję, wychodziło na jaw, jak często jego przyjaciele, tacy jak Tutino, defraudowali fundusze przeznaczone dla ubogich, żeby odnowić swoje

apartamenty albo latać pierwszą klasą. I przez cały ten czas gdzieś za jego plecami czaił się Tedesco ze swoją bandą, oskarżając go o herezję za każdym razem, kiedy powiedział coś bardziej zgodnego ze zdrowym rozsądkiem o gejach, rozwiedzionych parach i większym promowaniu kobiet. Stąd wziął się okrutny paradoks jego papiestwa: im bardziej kochał go świat, tym bardziej był izolowany w Watykanie. Pod koniec nie ufał już prawie nikomu. Nie wiem nawet, czy ufał mnie. – Albo mnie. – Nie, powiedziałbym, że tobie ufał jak każdemu innemu, w przeciwnym razie przyjąłby twoją rezygnację, kiedy ją zgłosiłeś. Ale nie ma się co oszukiwać, Jacopo. Był osłabiony i chory i to odbijało się na jego ocenie sytuacji. – Bellini pochylił się i stuknął palcem w raport. – Jeśli użyjemy tego, nie przysłużymy się jego pamięci. Moim zdaniem powinno się to schować z powrotem albo zniszczyć – dodał i przesunął kartki w stronę Lomelego. – I mieć Tremblaya jako papieża? – Miewaliśmy gorszych. Lomeli przyglądał mu się przez chwilę, a potem wstał. Ból pod oczodołem był niemal oślepiający. – Zasmucasz mnie, Aldo. Naprawdę. Pięć razy oddałem na ciebie głos, wierząc szczerze, że jesteś odpowiednim człowiekiem, żeby poprowadzić Kościół. Ale teraz widzę, że to konklawe, w swojej zbiorowej mądrości, miało rację, a ja się myliłem. Brakuje ci odwagi, która jest potrzebna papieżowi. Zostawiam cię samego. *** Trzy godziny później, kiedy w całym budynku wciąż brzmiało echo dzwonka o 6.30, Jacopo Baldassare Lomeli, kardynał biskup Ostii, wyszedł w pełnym stroju chórowym ze swojego pokoju, minął noszące oczywiste ślady włamania drzwi do apartamentu Ojca Świętego, po czym ruszył w dół po schodach do holu. Nie pojawił się jeszcze żaden inny kardynał. Za przeszklonymi drzwiami ochroniarz sprawdzał tożsamość zakonnic, które przyszły przygotować śniadanie. Nie było dość jasno, by zobaczyć ich twarze. W mroku przed świtem tworzyły korowód ruchomych cieni, jakie widuje się wszędzie na świecie o tej porze – zaczynających codzienną harówkę ubogich tej ziemi. Lomeli obszedł szybko recepcję i wkroczył do biura siostry Agnes. Minęło wiele lat, odkąd dziekan kolegium kardynalskiego używał po raz ostatni kopiarki. Właściwie, kiedy się jej teraz przyjrzał, nie był pewien, czy

kiedykolwiek to robił. Studiował przez chwilę panel ustawień, a potem zaczął na chybił trafił naciskać przyciski. Zapalił się mały ekranik i ukazał się na nim jakiś komunikat. Lomeli pochylił się, żeby go przeczytać: Error. Usłyszał za sobą szelest. W drzwiach stała siostra Agnes. Jej nieruchomy wzrok onieśmielił go. Zastanawiał się, jak długo obserwowała jego nieudolne wysiłki. Podniósł bezradnie ręce. – Próbuję skopiować pewien dokument. – Jeśli Wasza Eminencja mi go da, zrobię to sama. Lomeli zawahał się. Na pierwszej stronie widniała data 19 października – dzień śmierci papieża – oraz nagłówek: Raport przygotowany dla Ojca Świętego na temat domniemanego przestępstwa symonii popełnionego przez kardynała Josepha Tremblaya. Streszczenie. Ściśle tajne. W końcu uznał, że nie ma wyboru, i podał jej plik kartek. – Ile kopii potrzebuje Wasza Eminencja? – Sto osiemnaście. Siostra Agnes otworzyła szerzej oczy. – I jeszcze jedno, siostro, jeśli mogę. Wolałbym pozostawić oryginalny dokument w nienaruszonym stanie, ale jednocześnie zaczernić pewne słowa w kopiach. Czy coś takiego jest możliwe? – Tak, Wasza Eminencjo. To powinno być możliwe. – W jej głosie zabrzmiała nutka rozbawienia. Uniosła pokrywę maszyny i po skopiowaniu wszystkich kartek, dała mu je. – Wasza Eminencja może nanieść poprawki na tej wersji i tę właśnie skopiujemy. To bardzo dobra kopiarka. Pogorszenie jakości będzie bardzo niewielkie. Znalazła mu pióro i wysunęła krzesło, żeby mógł usiąść przy biurku, a potem taktownie odwróciła się i wyjęła z szafki świeżą ryzę papieru. Lomeli sprawdzał dokument linijka po linijce, starannie zamazując nazwiska ośmiu kardynałów, którym Tremblay przekazał gotówkę. Gotówkę! – pomyślał, zaciskając usta. Pamiętał, jak zmarły Ojciec Święty powtarzał, że gotówka jest jabłkiem w ich rajskim ogrodzie, pierwszą pokusą, która doprowadziła do tylu grzechów. Gotówka płynęła przez Stolicę Piotrową nieprzerwanym strumieniem, który zmieniał się w rzekę podczas Bożego Narodzenia i Wielkanocy, kiedy to biskupi, prałaci i zakonnicy defilowali po Watykanie, niosąc koperty, teczki i kasetki wypchane banknotami i monetami od wiernych. Audiencja u papieża mogła przynieść sto tysięcy euro w datkach: wychodzący goście wciskali dyskretnie pieniądze w dłonie asystentów Ojca Świętego, a papież udawał, że tego nie widzi. Gotówka miała potem trafiać prosto do skarbca kardynałów w Banku Watykańskim. Zwłaszcza Kongregacja Ewangelizacji Narodów, zobowiązana do wysyłania pieniędzy do

misji w Trzecim Świecie, gdzie szalała korupcja, a banki były nierzetelne, lubiła obracać dużymi kwotami. Przejrzawszy do końca raport, Lomeli sprawdził go od początku, by upewnić się, że zaczernił każde nazwisko. Poprawki sprawiły, że wyglądał on jeszcze bardziej złowrogo, niczym jakiś tajny dokument, ujawniony przez CIA na mocy ustawy o wolności informacji. Oczywiście raport trafi w końcu do mediów. Wcześniej czy później wszystko tam trafia. Czyż sam Jezus Chrystus nie przepowiedział w Ewangelii świętego Łukasza: Nie ma bowiem nic ukrytego, co by nie miało być ujawnione, ani nic tajemnego, co by nie było poznane i na jaw nie wyszło31? Trudno było ocenić, czyja reputacja bardziej na tym ucierpi, Tremblaya czy Kościoła. Lomeli oddał poprawiony raport siostrze Agnes i patrzył, jak zaczyna robić po sto osiemnaście kopii każdej strony. Przesuwające się tam i z powrotem niebieskie światło kopiarki przypominało mu zataczającą kręgi kosę. – Niech Bóg mi wybaczy – mruknął. Siostra Agnes zerknęła na niego. Musiała już wiedzieć, co takiego drukuje: trudno było tego nie zobaczyć. – Wybaczy, jeśli Wasza Eminencja ma czyste serce – powiedziała. – Dzięki za dobre słowo, siostro. Wierzę, że mam czyste serce. Ale skąd ktokolwiek z nas może wiedzieć na pewno, dlaczego robimy to, co robimy? Z mojego doświadczenia wynika, że najpodlejsze grzechy są często popełniane z najbardziej wzniosłych pobudek. Wykonanie kopii zajęło dwadzieścia minut; kolejne dwadzieścia ułożenie kartek i ich pospinanie. Pracowali obok siebie w milczeniu. W którymś momencie do biura weszła jakaś zakonnica, żeby skorzystać z komputera, ale siostra Agnes ostrym tonem kazała jej wyjść. Kiedy skończyli, Lomeli zapytał, czy w Domu Świętej Marty mają dość kopert, żeby wsadzić do nich wszystkie kopie raportu i je rozdać. – Pójdę to sprawdzić, Wasza Eminencjo. Proszę usiąść. Wasza Eminencja sprawia wrażenie wyczerpanego. Kiedy wyszła, ze spuszczoną głową usiadł przy biurku. Słyszał, jak kardynałowie przecinają hol, udając się do kaplicy na poranną mszę. Zacisnął palce na swoim pektorale. „Wybacz mi, Panie, jeśli dzisiaj spróbowałem Ci służyć w inny sposób…”. Kilka minut później siostra Agnes wróciła z dwoma pudełkami brązowych kopert formatu A4. Zaczęli wkładać do nich raporty. – Co mamy z nimi zrobić, eminencjo? – zapytała. – Czy dostarczymy je do każdego pokoju?

– Chcę, żeby każdy kardynał miał możność to przeczytać, zanim udamy się na głosowanie. Obawiam się, że nie starczy czasu. Może powinniśmy rozdać raporty w jadalni? – Jak Wasza Eminencja sobie życzy. Po zaklejeniu wszystkich kopert podzielili je na dwa stosy i przeszli do jadalni, gdzie zakonnice nakrywały stoły do śniadania. Lomeli obszedł jedną część sali, kładąc koperty na krzesłach, siostra Agnes drugą. Z kaplicy, w której Tremblay odprawiał mszę, dochodził chóralny śpiew. Lomeli czuł, jak wali mu serce; ból za oczami pulsował przy każdym jego uderzeniu. Mimo to nie zwolnił aż do chwili, gdy wszystkie raporty spoczęły na krzesłach i spotkał się z siostrą Agnes pośrodku jadalni. – Dziękuję – powiedział. Poruszony jej surową dobrocią wyciągnął do niej rękę, spodziewając się, że ją uściśnie. Ku jego zaskoczeniu przyklękła i pocałowała go w pierścień. Następnie wstała, wygładziła habit i bez słowa się oddaliła. Po jej wyjściu Lomeli mógł tylko usiąść przy najbliższym stole i czekać. *** Zniekształcone relacje o tym, co działo się później, miały się rozejść już kilka godzin po zakończeniu konklawe i chociaż od każdego kardynała wymagano absolutnego dochowania tajemnicy, po powrocie do zewnętrznego świata wielu nie mogło się oprzeć, żeby nie porozmawiać ze swoimi najbliższymi współpracownikami, a ci zausznicy, w większości księża i prałaci, powtórzyli plotki innym, w związku z czym bardzo szybko pojawiła się pewna wersja wydarzeń. Świadkowie dzielili się generalnie na dwie kategorie. Tych, którzy pierwsi opuścili kaplicę i weszli do jadalni, uderzył widok Lomelego siedzącego samotnie przy jednym ze środkowych stołów, z rękami opartymi o blat i nieruchomym wzrokiem utkwionym w ścianę. Inną rzeczą, którą zapamiętali, była cisza, jaka zapadła, kiedy wstrząśnięci kardynałowie odkryli koperty z raportem i zaczęli go czytać. W przeciwieństwie do nich uczestnikom konklawe przybyłym kilka minut później – tym, którzy woleli się pomodlić w swoich pokojach, niż brać udział w porannej mszy, lub po przyjęciu komunii pozostali trochę dłużej w kaplicy – najmocniej wryła się w pamięć wrzawa w jadalni i tłum kardynałów otaczających Lomelego i domagających się wyjaśnień. Innymi słowy prawda zależała od przyjętej perspektywy.

Poza tamtymi była jeszcze inna, mniejsza, grupa kardynałów, których pokoje znajdowały się na drugim piętrze albo którzy schodząc z wyższych pięter, zauważyli złamane pieczęcie na drzwiach papieskiego apartamentu. Na podstawie ich relacji zaczęły krążyć równoległe plotki, że w nocy doszło do włamania. Przez cały ten czas Lomeli w ogóle nie ruszył się z miejsca. Wszystkim kardynałom, którzy do niego podchodzili – Sá, Brotzkusowi, Jaczence i pozostałym – powtarzał tę samą mantrę. Owszem, to on odpowiada za rozpowszechnienie dokumentu. Owszem, to on złamał pieczęcie. Owszem, jest przy zdrowych zmysłach. Doszło do jego wiadomości, że popełniono być może i zatajono przestępstwo, które jest karane ekskomuniką. W związku z tym uznał za swój obowiązek sprawdzić te pogłoski, mimo że oznaczało to wejście do apartamentu Ojca Świętego w poszukiwaniu dowodów. Starał się to załatwić w odpowiedzialny sposób. Jego bracia elektorzy mają teraz tę informację przed sobą. Ich świętym obowiązkiem jest zdecydowanie, jak poważnie należy ją potraktować. On posłuchał po prostu swojego sumienia. Zaskoczyło go zarówno własne poczucie wewnętrznej siły, jak i sposób, w jaki to poczucie wydawało się z niego emanować, wskutek czego nawet ci kardynałowie, którzy podeszli do niego, by wyrazić swój niepokój, często odchodzili, kiwając z aprobatą głowami. Inni oceniali go surowiej. Mijając Lomelego w drodze do bufetu, Sabbadin pochylił się i syknął mu do ucha: – Dlaczego pozbawiłeś się skutecznej broni? Mogliśmy tego użyć, żeby trzymać w szachu Tremblaya po jego wyborze. Udało ci się wyłącznie wzmocnić Tedesca! Arcybiskup Fitzgerald z Bostonu, jeden z najważniejszych stronników Tremblaya, podszedł do Lomelego i cisnął przed nim raport na stół. – To jest sprzeczne z jakąkolwiek naturalną sprawiedliwością! Nie dałeś naszemu bratu kardynałowi żadnej możliwości obrony. Zachowałeś się jak prokurator, sędzia i kat. Jestem oburzony takim niechrześcijańskim postępowaniem. Kilku siedzących przy sąsiednich stołach kardynałów wyraziło głośnym pomrukiem swoje poparcie. – Dobrze powiedziane! – zawołał jeden z nich. – Amen! – dodał drugi. W którymś momencie Benítez przyniósł Lomelemu trochę pieczywa i owoców, dał znak jednej z zakonnic, żeby nalała mu kawy, i usiadł obok. – Musisz jeść, dziekanie, albo się rozchorujesz – powiedział. – Czy dobrze postąpiłem, Vincent? – zapytał półgłosem Lomeli. – Jakie jest twoje zdanie?

– Nikt, kto słucha swojego sumienia, nie postępuje źle, Wasza Eminencjo. Konsekwencje mogą być inne, niż się spodziewaliśmy; z czasem może się okazać, że popełniliśmy błąd. Ale to nie oznacza, że postąpiliśmy źle. Jedyną wskazówką, na podstawie której wybieramy to lub inne postępowanie, jest nasze sumienie, bo to we własnym sumieniu słyszymy najwyraźniej głos Boga. Tremblay pojawił się dopiero tuż przed dziewiątą, wychodząc z windy położonej najbliżej jadalni. Ktoś musiał mu dostarczyć kopię raportu. Trzymał ją zwiniętą w rulon. Kiedy szedł między stołami w kierunku Lomelego, wydawał się całkowicie opanowany. Większość kardynałów przestała rozmawiać i jeść. Siwe włosy Tremblaya były ufryzowane; podbródek wysunięty. Gdyby nie szkarłatny ubiór chórowy, można by go wziąć za westernowego szeryfa, który zmierza na pojedynek. – Czy mógłbym zamienić słowo, dziekanie? Lomeli odłożył serwetkę i wstał. – Oczywiście, Wasza Eminencjo. Eminencja chciałby porozmawiać na osobności? – Nie, jeśli eminencji to nie przeszkadza, wolałbym, by nasza rozmowa odbyła się w miejscu publicznym. Chcę, żeby nasi bracia usłyszeli, co mam do powiedzenia. Rozumiem, że ty jesteś za to odpowiedzialny? – zapytał, machając raportem przed nosem Lomelego. – Nie, eminencjo, to ty jesteś za to odpowiedzialny… z racji swoich działań. – Ten raport jest całkowicie kłamliwy! – zwrócił się Tremblay do sali. – Nigdy nie powinien ujrzeć światła dziennego. I nie ujrzałby, gdyby kardynał Lomeli nie włamał się do apartamentu Ojca Świętego, żeby go stamtąd wykraść i wpłynąć w ten sposób na wynik konklawe! – Hańba! – krzyknął jeden z kardynałów; Lomeli nie dostrzegł który. – W tych okolicznościach – kontynuował Tremblay – uważam, że kardynał Lomeli powinien zrzec się godności dziekana, bo nikt już nie może wierzyć w jego bezstronność. – Skoro raport jest, jak twierdzisz, kłamliwy – odparł Lomeli – być może wyjaśnisz, dlaczego Ojciec Święty w swoim ostatnim urzędowym akcie poprosił cię o złożenie rezygnacji? Przez salę przeszedł szmer zdumienia. – Niczego takiego nie zrobił… co może potwierdzić jedyny świadek tego spotkania, jego prywatny sekretarz monsinior Morales. – A mimo to arcybiskup Woźniak utrzymuje, że papież osobiście poinformował go o tej rozmowie i że relacjonując ją podczas kolacji, był tak poruszony i przygnębiony, iż mogło się to przyczynić do jego śmierci.

Tremblay zareagował na to najwyższym oburzeniem. – Ojciec Święty… niechaj jego imię będzie wymieniane pośród najdostojniejszych kapłanów… był pod koniec życia schorowanym i łatwo tracącym orientację człowiekiem. Ci z nas, którzy widywali się z nim regularnie, mogą to potwierdzić. Czy nie tak właśnie było, kardynale Bellini? Bellini wbił wzrok w swój talerz. – Nie mam nic do powiedzenia w tej kwestii. W drugim końcu sali podniósł rękę Tedesco. – Czy w ten dialog może włączyć się ktoś inny? – zapytał i z trudem dźwignął się z krzesła. – Przykro mi słuchać tych wszystkich plotek o prywatnych rozmowach. Ważne jest to, czy informacje zawarte w raporcie są prawdziwe, czy nie. Nazwiska ośmiu kardynałów zostały zaczernione. Zakładam, że dziekan może nam powiedzieć, kim są. Niech poda nam nazwiska i niech ci bracia potwierdzą tu i teraz, czy otrzymali te kwoty, a jeśli tak, czy kardynał Tremblay zażądał w zamian ich głosów. Tedesco usiadł. Lomeli był świadom, że spoczęły na nim oczy wszystkich. – Nie, nie zrobię tego – powiedział cicho. Rozległy się protesty. Uniósł rękę. – Niech każdy zapyta swojego sumienia, tak jak ja to musiałem zrobić. Pominąłem te nazwiska właśnie po to, by uniknąć niesnasek w konklawe, niesnasek, które tylko utrudniłyby nam wysłuchanie głosu Bożego i wypełnienie świętego obowiązku. Zrobiłem to, co uważałem za konieczne… Wielu z was powie, że zrobiłem za dużo. Rozumiem to. W tych okolicznościach chętnie zrzeknę się godności dziekana. Proponuję, by dalszym obradom przewodniczył kardynał Bellini, jako kolejny najstarszy członek kolegium. W całej jadalni natychmiast rozległy się krzyki, jedne za, inne przeciw. Bellini energicznie pokręcił głową. – W żadnym wypadku! We wrzawie, jaka wybuchła, trudno było usłyszeć następne słowa, być może dlatego, że wypowiedziała je kobieta. – Wasze Eminencje, czy wolno mi będzie coś powiedzieć? – Musiała powtórzyć to pytanie głośniej i tym razem ją usłyszano. – Wasze Eminencje, czy mogę coś powiedzieć, jeśli pozwolicie? Głos kobiety! Niewiarygodne! Wstrząśnięci kardynałowie obrócili się i ujrzeli drobną postać siostry Agnes, która z determinacją szła między stołami. Cisza, jaka zapadła, wynikała chyba w równym stopniu z zaskoczenia jej tupetem co z ciekawości, czego mogą się od niej dowiedzieć. – Chociaż my ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia Świętego Wincentego à Paulo mamy być podobno niewidzialne – zaczęła – Bóg dał nam mimo to oczy i uszy i jestem odpowiedzialna za moje siostry. Chcę powiedzieć, że wiem, co skłoniło dziś w nocy dziekana kolegium, by wejść do apartamentu

Ojca Świętego, ponieważ odbył ze mną wcześniej rozmowę. Niepokoiło go, że siostra z mojego zgromadzenia, która zrobiła wczoraj godną pożałowania scenę… za którą niniejszym przepraszam… mogła zostać sprowadzona do Rzymu wyłącznie po to, by postawić w kłopotliwej sytuacji jednego z uczestników tego konklawe. Te podejrzenia były słuszne. Mogłam go poinformować, że rzeczywiście znalazła się tutaj na żądanie jednego z was: kardynała Tremblaya. Uważam, że to właśnie, a nie jakieś inne niecne zamiary, kazało dziekanowi uczynić to, co uczynił. Dziękuję. Siostra Agnes przyklękła przed kardynałami, a potem odwróciła się i z wysoko podniesioną głową wyszła z jadalni. Tremblay odprowadził ją przerażonym wzrokiem. Rozłożył ręce, domagając się zrozumienia. – Moi bracia, to prawda, że zwróciłem się o to przeniesienie, ale tylko dlatego, że poprosił mnie o to Ojciec Święty. Nie miałem pojęcia, kim ona jest, przysięgam! Przez kilka sekund nikt się nie odzywał. A potem ze swojego krzesła wstał Adeyemi. Powoli wyciągnął rękę i wskazał nią Tremblaya. Swoim głębokim, modulowanym głosem, który tego ranka bardziej niż kiedykolwiek wydawał się słuchaczom objawieniem gniewu Bożego, wypowiedział tylko jedno słowo: – Judasz!

15 Szóste głosowanie

K

onklawe było nie do powstrzymania. Niczym jakaś święta machina, bez względu na wszelkie bezbożne przeszkody, wkraczało w swój trzeci dzień. O godzinie 9.30, zgodnie z Konstytucją Apostolską, kardynałowie zaczęli ponownie wsiadać do minibusów. Zdążyli już wpaść w rutynę. Zajęli miejsca na tyle szybko, na ile pozwalał im wiek i zdrowie. Minibusy wkrótce ruszyły z miejsca, jeden po drugim, co dwie minuty, zmierzając w stronę Kaplicy Sykstyńskiej. Lomeli stał przed hotelem, pod szarym niebem, z gołą głową i biretem w ręce. Kardynałowie byli przygnębieni – właściwie skołowani – i spodziewał się nawet, że Tremblay w ogóle wycofa się z wyborów, tłumacząc to złym stanem zdrowia, ale nie: wyszedł na zewnątrz pod ramię z arcybiskupem Fitzgeraldem i wsiadł do swojego minibusa, na pozór całkiem spokojny, chociaż jego twarz, kiedy odjeżdżając, wyjrzał przez okno, była trupią białą maską nieszczęścia. – Najwyraźniej kończą nam się faworyci – rzucił oschłym tonem Bellini, który stał obok Lomelego. – W rzeczy samej. Ciekawe, kto będzie następny. Bellini spojrzał na niego. – Myślałem, że to chyba oczywiste: ty. Lomeli przyłożył rękę do czoła. Pod opuszkami palców czuł pulsującą żyłę. – Naprawdę wierzyłem w to, co powiedziałem przed chwilą w jadalni: uważam, że byłoby lepiej dla nas wszystkich, gdybym ustąpił z funkcji dziekana i ty nadzorowałbyś dalej wybory. – Nie, dziękuję, dziekanie. Poza tym musiałeś spostrzec, że pod koniec dyskusji sympatia była po twojej stronie. Sterujesz tym konklawe… nie wiem dokładnie, w jakim kierunku… ale z całą pewnością nim sterujesz i twoje rządy silnej ręki spotykają się z uznaniem. – Nie sądzę.

– W nocy ostrzegłem cię, że zdemaskowanie Tremblaya obróci się przeciwko temu, kto to zrobi, ale okazało się, że byłem w błędzie… ponownie! Teraz przewiduję, że walka potoczy się między tobą a Tedeskiem. – W takim razie miejmy nadzieję, że znów jesteś w błędzie. Bellini posłał mu lodowaty uśmiech. – Po czterdziestu latach możemy mieć w końcu włoskiego papieża. To ucieszy naszych rodaków. Naprawdę, przyjacielu, będę się za ciebie modlił – dodał, ściskając ramię Lomelego. – Bardzo o to proszę. Pod warunkiem że nie będziesz na mnie głosował. – Och, to również zrobię. O’Malley odłożył swoją listę. – Możemy już jechać, Wasze Eminencje. Bellini wsiadł pierwszy. Lomeli włożył na głowę biret, poprawił go, spojrzał po raz ostatni na niebo, po czym wspiął się do minibusa tuż za obszernymi czerwonymi szatami patriarchy Aleksandrii. Wybrał jedno z wolnych miejsc tuż za kierowcą. O’Malley usiadł obok. Drzwi zamknęły się i minibus ruszył po bruku. Kiedy mijali Bazylikę Świętego Piotra i Pałac Sprawiedliwości, O’Malley nachylił się do niego. – Zakładam, Wasza Eminencjo, że biorąc pod uwagę ostatnie wydarzenia, jest wysoce nieprawdopodobne, by konklawe podjęło decyzję już dzisiaj? – zapytał bardzo cicho, żeby nikt go nie podsłuchał. – Skąd o tym wiesz? – Byłem przez cały czas w holu. Lomeli jęknął w duchu. Skoro wiedział o tym O’Malley, wcześniej czy później dowiedzą się wszyscy. – No cóż, arytmetycznie rzecz biorąc – odparł – trzeba uznać, że impas jest prawie nieunikniony. Będziemy musieli poświęcić jutrzejszy dzień na medytacje i wznowić głosowanie w… – Przerwał, bo jeżdżąc w tę i z powrotem między Domem Świętej Marty a Kaplicą Sykstyńską, stracił poczucie czasu. – W piątek, Wasza Eminencjo. – W piątek, dziękuję. Cztery głosowania w piątek, kolejne cztery w sobotę, następnie kolejne medytacje w niedzielę, zakładając, że nie posuniemy się do przodu. Musimy coś zrobić w sprawie pralni, świeżych ubrań i tak dalej. – Wszystko jest przygotowane. Zatrzymali się, czekając, aż z minibusów przed nimi wysiądą pasażerowie. Lomeli popatrzył na ślepą ścianę Pałacu Apostolskiego, po czym odwrócił się do O’Malleya.

– Powiedz, co mówią w mediach – szepnął. – Przewidują, że decyzja zapadnie dzisiaj rano albo po południu. Za faworyta nadal uważany jest kardynał Adeyemi. – O’Malley nachylił się do ucha Lomelego. – Mówiąc między nami, Wasza Eminencjo, obawiam się, że jeśli nie zobaczymy dziś białego dymu, sytuacja może się wymknąć spod kontroli. – W jakim sensie? – W takim, że nie wiemy, co biuro prasowe mogłoby przekazać mediom, by powstrzymać spekulacje, iż Kościół znalazł się w kryzysie. Jakim innym tematem mają wypełnić czas antenowy? Dochodzą do tego kwestie bezpieczeństwa. Mówi się, że w Rzymie są cztery miliony ludzi czekających na nowego papieża. Lomeli spojrzał w lusterko wsteczne. Obserwowały go baczne ciemne oczy kierowcy. Może ten facet potrafił czytać z ruchu warg? Wszystko było możliwe. Zdjął z głowy biret, zasłonił usta i szepnął do O’Malleya: – Zobowiązaliśmy się dochować tajemnicy, Ray, więc polegam na twojej dyskrecji, ale sądzę, że powinieneś dać biuru prasowemu do zrozumienia, bardzo delikatnie, że to konklawe będzie trwało dłużej niż jakiekolwiek inne w najnowszej historii. Poinstruuj ich, żeby odpowiednio przygotowali media. – Jakie mam przedstawić powody? – Na pewno nie te prawdziwe! Powiedz im, że mamy wielu silnych kandydatów i wybór między nimi okazał się trudny. Powiedz, że celowo dajemy sobie czas i modlimy się żarliwie, by odgadnąć wolę Bożą, i że wyłonienie nowego pasterza może jeszcze potrwać kilka dni. Możesz również wskazać, że Boga nie można popędzać dla wygody CNN. Lomeli przesunął dłonią po włosach i włożył z powrotem biret. O’Malley pisał coś w notesie. – Jeszcze jedna rzecz, Wasza Eminencjo – szepnął, odkładając pióro. – Bardzo trywialna. Nie muszę o niej wspominać, jeśli Wasza Eminencja woli nie wiedzieć. – Mów. – Zebrałem trochę więcej informacji na temat kardynała Beníteza. Mam nadzieję, że Wasza Eminencja nie weźmie mi tego za złe. – Rozumiem. – Lomeli zamknął oczy, jakby słuchał spowiedzi. – Lepiej mi już powiedz. – Wasza Eminencja pamięta, że w styczniu tego roku, po złożeniu rezygnacji z urzędu arcybiskupa z przyczyn zdrowotnych, kardynał Benítez odbył prywatne spotkanie z Ojcem Świętym? Rezygnacja jest w jego aktach w Kongregacji do spraw Biskupów, razem z notatką z prywatnego biura Oj-

ca Świętego, że prośba o zwolnienie została wycofana. Nie ma tam nic więcej. Kiedy jednak wpisałem nazwisko kardynała Beníteza do naszej wyszukiwarki, odkryłem, że wkrótce potem wydano mu bilet lotniczy do Genewy i z powrotem, opłacony z osobistego konta papieża. Ta informacja znajduje się w oddzielnym rejestrze. – Czy to ma jakieś szczególne znaczenie? – Będąc obywatelem Filipin, zmuszony był wystąpić o wizę. Jako powód podróży podano „leczenie”, a kiedy sprawdziłem adres, pod którym miał przebywać w Szwajcarii, okazało się, że to prywatny szpital. Lomeli szeroko otworzył oczy ze zdumienia. – Dlaczego nie udał się do jednej z naszych klinik? Na co był leczony? – Nie wiem, Wasza Eminencjo… prawdopodobnie miało to jakiś związek z obrażeniami, jakie odniósł podczas zamachu bombowego w Bagdadzie. Tak czy owak, o cokolwiek chodziło, nie było to nic poważnego. Bilety nie zostały wykorzystane. W ogóle tam nie poleciał. *** Przez następne pół godziny Lomeli nie zaprzątał sobie głowy arcybiskupem Bagdadu. Po wyjściu z minibusa dał do zrozumienia O’Malleyowi i innym, żeby poszli przodem, i dopiero po chwili ruszył sam po długich schodach i przez Sala Regia ku Kaplicy Sykstyńskiej. Potrzebował chwili samotności, by oczyścić umysł ze wszystkich zbędnych myśli, co było nieodzownym warunkiem dopuszczenia do siebie Boga. Skandale i napięcie ostatnich czterdziestu ośmiu godzin, świadomość, że miliony ludzi oczekują niecierpliwie za murami na ich decyzję – wszystko to starał się odsunąć na bok, recytując w myślach modlitwę do świętego Ambrożego: Dobroci nieskończona i pełen potęgi Majestacie, Śpieszę do Ciebie, aby doznać uzdrowienia, i szukam Twojej opieki; A nie mogąc ostać się wobec sprawiedliwości Sędziego, Wzdycham do miłosierdzia Zbawiciela. Na widok licznych i wielkich moich grzechów ogarnia mnie trwoga, Ale ufam Twojemu miłosierdziu, które nie ma granic…

Pozdrowił arcybiskupa Mandorffa i jego asystentów, którzy czekali na niego w przedsionku przy piecach, a potem wszedł razem z nimi do kaplicy. Wewnątrz nikt nie odzywał się ani słowem. Jedynymi dźwiękami, wzmocnionymi przez potężny pogłos, były pojedyncze kaszlnięcia i szelest sutann.

Można by pomyśleć, że są w galerii sztuki albo w muzeum. Większość się modliła. – Dziękuję – szepnął Lomeli do Mandorffa. – Spodziewam się, że zobaczymy się ponownie w porze lunchu. Po zamknięciu drzwi siadł na swoim miejscu, z pochyloną głową, i nie przerywał milczenia. Wyczuwał zbiorowe pragnienie medytacji, która miała przywrócić nastrój świętości. Nie mógł jednak przestać myśleć o wszystkich tych pielgrzymach, a także o komentatorach wygadujących głupoty przed kamerami. Po pięciu minutach wstał i podszedł do mikrofonu. – Moi najświętsi bracia, sprawdzę teraz listę obecności w porządku alfabetycznym. Kiedy odczytam nazwisko, odpowiadajcie, proszę, „obecny”. Kardynał Adeyemi? – Obecny. – Kardynał Alatas? – Obecny. Alatas, Indonezyjczyk, siedział w połowie nawy, po prawej stronie. Należał do tych, którzy wzięli pieniądze od Tremblaya. Lomeli zastanawiał się, na kogo teraz odda głos. – Kardynał Baptiste? – Obecny. Baptiste, z Saint Lucia na Karaibach, siedział niedaleko Alatasa i był kolejnym beneficjentem Tremblaya. Te misje były takie biedne. Miał gruby głos, jakby niedawno płakał. Lomeli czytał dalej. Bellini… Benítez… Brandão D’Cruz… Brotzkus… Cárdenas… Contreras… Courtemarche. Znał ich teraz o wiele lepiej, wiedział, jakie mają słabości i fiksacje. Przyszły mu do głowy słowa Kanta: „Z drewna tak krzywego jak to, z którego zbudowany jest człowiek, nie można wystrugać nic prostego”32. Kościół był zbudowany z krzywego drewna – jak mogło być inaczej? Ale dzięki łasce Bożej nie upadł. Przetrwał dwa tysiące lat; i jeśli to konieczne, przetrwa kolejne dwa tygodnie bez papieża. Poczuł, jak wypełnia go głęboka i tajemnicza miłość do jego kolegów i ich ułomności. – Kardynał Jaczenko? – Obecny. – Kardynał Zucula? – Obecny, dziekanie. – Dziękuję, moi bracia. Jesteśmy tutaj wszyscy. Módlmy się. Kardynałowie po raz szósty wstali z miejsc. – Ojcze, po to, byśmy mogli prowadzić Twój Kościół i czuwać nad nim, obdarz nas, Twoje sługi, błogosławieństwem inteligencji, prawdy i pokoju,

dzięki czemu będziemy mogli poznać Twoją wolę i służyć Ci z pełnym oddaniem… Przez Chrystusa, Pana naszego… – Amen. – Skrutatorzy, czy możecie zająć, proszę, swoje miejsca? Spojrzał na zegarek. Była za trzy minuty dziesiąta. *** Kiedy arcybiskup Lukša z Wilna, arcybiskup Newby z Westminsteru i prefekt Kongregacji do spraw Duchowieństwa, kardynał Mercurio, zajęli swoje miejsca przy ołtarzu, Lomeli studiował kartę do głosowania. Na górze wydrukowane były słowa: Eligo in Summum Pontificem – „wybieram na Ojca Świętego”; dolna część była pusta. Teraz, gdy nadeszła odpowiednia chwila, nie był pewien, jakie ma wpisać nazwisko. Wiara, którą pokładał w Bellinim, bardzo osłabła, ale kiedy rozważał inne kandydatury, żadna nie wydawała mu się lepsza. Rozejrzał się, błagając Boga, by dał mu znak. Zamknął oczy i modlił się, ale nic się nie wydarzyło. Zdając sobie sprawę, że inni czekają, by rozpoczął głosowanie, zasłonił ramieniem kartę i napisał na niej niechętnie: BELLINI. Złożył ją, podniósł wysoko i stąpając po wyłożonym dywanem przejściu podszedł do ołtarza. – Powołuję na świadka Chrystusa Pana, który mnie osądzi, że mój głos jest dany na tego, który według woli Bożej powinien być, moim zdaniem, wybrany. Położył kartę na talerzu i zsunął ją do srebrnej urny. Usłyszał, jak spadła na dno. Wracając na swoje miejsce, czuł dotkliwe rozczarowanie. Po raz szósty Bóg zadał mu to samo pytanie i po raz szósty on udzielił tej samej błędnej odpowiedzi. *** Nie pamiętał w ogóle, jak potoczyło się dalej głosowanie. Wyczerpany tym, co działo się w nocy, zasnął, ledwie z powrotem usiadł w fotelu, i obudził się dopiero godzinę później, gdy coś zatrzepotało przed nim na biurku. Podbródek opadł mu na pierś. Otworzył oczy i zobaczył złożoną kartkę: Nagle zerwała się gwałtowna burza na jeziorze, tak że fale zalewały łódź; On zaś spał33. Rozejrzał się i zobaczył Belliniego, który pochylony do przodu utkwił w nim wzrok. Zawstydziło go, że okazał publicznie taką słabość, ale najwy-

raźniej nikt inny nie zwracał na niego żadnej uwagi. Kardynałowie po drugiej stronie albo coś czytali, albo wpatrywali się w przestrzeń. Skrutatorzy ustawiali przed ołtarzem swój stół. Głosowanie chyba się skończyło. Wziął do ręki pióro, napisał pod cytatem: Kładę się, zasypiam i znowu się budzę, bo Pan mnie podtrzymuje34, po czym oddał kartkę z powrotem. Bellini przeczytał ją i pokiwał z uznaniem głową, jakby Lomeli był jednym z jego dawnych studentów na Uniwersytecie Gregoriańskim i udzielił prawidłowej odpowiedzi. – Moi bracia, przystąpimy teraz do przeliczenia głosów oddanych w szóstym głosowaniu – powiedział Newby do mikrofonu. I znowu zaczęła się żmudna procedura. Lukša wyciągał z urny kartę do głosowania, rozkładał ją i zapisywał nazwisko. Mercurio sprawdzał ją i też je zapisywał. Na koniec Newby przewlekał przez nią szkarłatny sznur i ogłaszał, na kogo został oddany głos. – Kardynał Tedesco. Lomeli postawił znaczek przy nazwisku Tedesco i czekał na następny głos. – Kardynał Tedesco. Piętnaście sekund później znowu: – Kardynał Tedesco. Kiedy nazwisko Tedesco odczytano po raz piąty z rzędu, Lomelego ogarnęła obawa, że w rezultacie wszystkich jego starań konklawe doszło do wniosku, iż potrzebuje silnego przywództwa, i że wybory wygra zaraz patriarcha Wenecji. Oczekiwanie na ogłoszenie szóstego głosu, opóźnione przez prowadzone szeptem konsultacje między Lukšą a Mercuriem, było prawdziwą torturą. W końcu je usłyszał. – Kardynał Lomeli. Następne trzy głosy również oddane zostały na niego, potem dwa na Beníteza, jeden na Belliniego i znowu dwa na Tedesca. Dłoń Lomelego sunęła w górę i w dół listy kardynałów i nie wiedział, co bardziej go przeraża: liczba głosów oddanych na Tedesca czy też coraz większa liczba znaczków, które stawiał przy własnym nazwisku. Tremblay – co zadziwiające – zebrał na ostatek kilka głosów, podobnie jak Adeyemi, a potem głosowanie dobiegło końca i zabrali się do pracy skrutatorzy. Lomeli próbował drżącą ręką podsumować głosy oddane na Tedesca, bo to było najważniejsze. Czy patriarcha Wenecji zdobył czterdzieści głosów, które pozwoliłyby mu zablokować konklawe? Musiał je przeliczyć dwa razy, zanim poznał wynik.

Tedesco 45 Lomeli 40 Benítez 19 Bellini 9 Tremblay 3 Adeyemi 2

Z drugiej strony Kaplicy Sykstyńskiej dobiegł triumfalny pomruk i Lomeli zdążył zobaczyć, że Tedesco zasłania szybko usta, by nikt nie zobaczył, że się uśmiecha. Jego stronnicy pochylali się, dotykali jego pleców i przekazywali szeptem gratulacje. Tedesco ignorował ich, jakby byli natrętnymi muchami. Spojrzał natomiast prosto w oczy Lomelemu i z rozbawieniem uniósł krzaczaste brwi. Sprawa miała się teraz rozstrzygnąć między nimi dwoma.

16 Siódme głosowanie

O

dbijający się od fresków Kaplicy Sykstyńskiej gwar rozmów, prowadzonych półgłosem przez ponad stu kardynałów, przypominał Lomelemu coś, czego z początku nie potrafił umiejscowić, a co – zdał sobie po chwili sprawę – było szumem morza, a dokładniej rzecz biorąc, chrzęstem poruszanych odpływem kamyków na plaży w Genui, gdzie jako dziecko chodził z matką pływać. Trwało to kilka minut, aż wreszcie, po krótkiej konferencji z rewizorami, Newby wstał, by odczytać oficjalne wyniki. W tym momencie w kaplicy zapadła na krótko cisza. Ale arcybiskup Westminsteru potwierdził tylko to, co już wcześniej wiedzieli, i kiedy skończył mówić, a stół, krzesła skrutatorów i policzone głosy wyniesiono do zakrystii, znowu zaczęły się spekulacje. Przez cały ten czas Lomeli wydawał się całkowicie nieporuszony. Nie odzywał się do nikogo, chociaż zarówno Bellini, jak i patriarcha Aleksandrii próbowali zwrócić na siebie jego uwagę. Kiedy urnę i talerz postawiono z powrotem na ołtarzu i skrutatorzy zajęli swoje miejsca, podszedł do mikrofonu. – Moi bracia, ponieważ żaden kandydat nie zdobył wymaganej większości dwóch trzecich, przystąpimy teraz niezwłocznie do siódmego głosowania. Pod maską spokoju jego umysł powtarzał bez końca to samo pytanie. Na kogo? Na kogo? Za niespełna minutę będzie musiał oddać swój głos – ale na kogo? Nawet wracając na miejsce, nie wiedział, co powinien zrobić. Nie chciał zostać papieżem – tego jednego był absolutnie pewien. Modlił się z całego serca, by oszczędzono mu tej golgoty. „Mój Ojcze, jeśli to możliwe, odwróć ode mnie ten kielich”. A jeśli jego modlitwa nie zostanie wysłuchana i kielich przypadnie mu w udziale? W takim przypadku był zdecydowany odmówić, tak jak to próbował zrobić biedny Luciani pod koniec pierwszego konklawe w 1978 roku. Odmowa wzięcia krzyża na swoje barki była uważana za ciężki grzech egoizmu i tchórzostwa i dlatego właśnie Luciani ostatecznie wysłuchał błagań swych kolegów. Ale Lomeli nie zamierzał ustąpić. Skoro Bóg obdarzył kogoś samowiedzą, to ten ktoś ma chyba obo-

wiązek z niej skorzystać? Był gotów znosić samotność, izolację i cierpienia papiestwa. Nie można było jednak dopuścić do wyboru na papieża kogoś, kto nie odznaczał się wystarczającą świętością. To byłby dopiero ciężki grzech. Z drugiej strony musiał wziąć odpowiedzialność za fakt, że Tedesco wysunął się na prowadzenie. To on, jako dziekan, przyczynił się do zniweczenia szans jednego z jego głównych konkurentów, a potem do upadku drugiego. Usunął przeszkody stojące na drodze patriarchy Wenecji, mimo że przez cały czas uważał, że trzeba go powstrzymać. Bellini najwyraźniej nie był w stanie tego zrobić; dalsze głosowanie na niego byłoby aktem czystej nieodpowiedzialności. Usiadł przy biurku, otworzył teczkę i wyjął z niej kartę do głosowania. W takim razie Benítez? Ten człowiek niewątpliwie miał w sobie duchowość i empatię, która wyróżniała go na tle innych członków kolegium. Jego wybór wpłynąłby ożywczo na nauczanie Kościoła w Azji i prawdopodobnie również w Afryce. Media na pewno by go pokochały. Jego pojawienie się na balkonie nad placem Świętego Piotra wywołałoby sensację. Ale kim był? Jakie były jego doktrynalne przekonania? Wydawał się taki wątły. Czy w ogóle ma dość fizycznej wytrzymałości, by zostać papieżem? Biurokratyczny umysł Lomelego odznaczał się wieloma wadami, ale nie można mu było odmówić logiki. Po wykluczeniu Belliniego i Beníteza jako realnych pretendentów pozostał tylko jeden kandydat będący w stanie powstrzymać owczy pęd, którego rezultatem mogło stać się zwycięstwo Tedesca – i tym kandydatem był on sam. Musiał trzymać się swoich czterdziestu głosów i przedłużać konklawe do chwili, gdy Duch Święty wskaże im godnego dziedzica Tronu Piotrowego. Nikt inny nie mógł tego dokonać. To było nieuniknione. Wziął do ręki pióro. Na chwilę zamknął oczy. A potem wpisał na karcie do głosowania nazwisko LOMELI. Bardzo powoli wstał z krzesła. Złożył kartę do głosowania i podniósł ją wysoko, żeby wszyscy mogli zobaczyć. – Powołuję na świadka Chrystusa Pana, który mnie osądzi, że mój głos jest dany na tego, który według woli Bożej powinien być, moim zdaniem, wybrany. Pełna świadomość własnego krzywoprzysięstwa uderzyła go dopiero, gdy stanął przez ołtarzem, by położyć kartę do głosowania na talerzu. W tym momencie jego wzrok padł na namalowanych przez Michała Anioła potępieńców, których ściągano z łodzi i wleczono do piekła. „Dobry Boże, wybacz mi mój grzech”. Nie mógł się jednak teraz cofnąć.

Kiedy zsunął swój głos do urny, rozległ się straszliwy huk, posadzka zatrzęsła się pod jego stopami i z tyłu dobiegł odgłos pękającego i rozbijającego się o kamień szkła. Przez dłuższy moment był pewien, że zginął, i w ciągu tych kilku sekund, gdy czas, zdawało się, stanął w miejscu, przekonał się, że myśli nie zawsze następują jedna po drugiej – że idee i wrażenia mogą nachodzić na siebie niczym przezrocza. Był jednocześnie przerażony, że ściągnął na swoją głowę gniew Boga, i uradowany, że otrzymał dowód na Jego istnienie. Nie przeżył życia na próżno! Ogarnięty lękiem i radością, miał uczucie, że znalazł się na innej płaszczyźnie istnienia. Ale kiedy spojrzał na własne ręce, wydawały się nadal rzeczywiste i nagle czas wrócił do swojej normalnej prędkości, zupełnie jakby hipnotyzer pstryknął palcami. Zauważył przerażone miny skrutatorów, którzy utkwili wzrok gdzieś za nim. Odwrócił się i zobaczył, że Kaplica Sykstyńska jest nienaruszona. Część kardynałów wstawała, żeby zobaczyć, co się stało. Zszedł ze stopni ołtarza i ruszył po beżowym chodniku ku tylnej części kaplicy. Idąc, dawał znaki kardynałom po obu stronach przejścia, żeby z powrotem usiedli. – Zachowajcie spokój, moi bracia. Nie traćmy spokoju. Zostańcie tam, gdzie jesteście. – Nikt chyba nie był ranny. Nagle zobaczył przed sobą Beníteza. – Jak myślisz, co to było? – zapytał. – Pocisk? – Powiedziałbym, że to bomba w samochodzie, Wasza Eminencjo. Z oddali dobiegł odgłos drugiej eksplozji, słabszy niż pierwszej. Kilku kardynałów głośno westchnęło. – Zostańcie na miejscu, bracia. Minął balustradę i wszedł do przedsionka. Marmurowa posadzka usłana była okruchami szkła. Zszedł po drewnianej rampie, uniósł poły sutanny i ruszył ostrożnie dalej. Zadarł głowę i zobaczył, że tam, gdzie na zewnątrz wystawały kominy pieców, wybite zostały szyby z dwóch okien. Były wielkie – wysokie na trzy albo cztery metry i złożone z setek paneli – i ich szczątki przypominały stos krystalicznego śniegu. Usłyszał dobiegające zza drzwi męskie głosy – spanikowane i naglące – a potem zgrzyt klucza w zamku. Drzwi otworzyły się na oścież i ujrzał w nich dwóch ubranych na czarno ochroniarzy z wyciągniętą bronią, a za nimi protestujących O’Malleya i Mandorffa. Zbulwersowany ruszył po rozbitym szkle i rozłożył szeroko ręce, nie pozwalając im wejść. – Nie! Wyjdźcie stąd! – Przeganiał ich, jakby byli stadem wron. – Odejdźcie! To świętokradztwo. Nikt nie jest ranny. – Przepraszam, Wasza Eminencjo, ale musimy przetransportować wszystkich w bezpieczne miejsce – powiedział jeden z nich.

– W Kaplicy Sykstyńskiej, pod Bożą opieką, jesteśmy tak samo bezpieczni jak gdziekolwiek indziej. A teraz nalegam, żebyście stąd natychmiast wyszli. – Mężczyźni zawahali się. – To święte konklawe, moje dzieci… narażacie na niebezpieczeństwo swoje nieśmiertelne dusze! Ochroniarze spojrzeli na siebie, po czym niechętnie cofnęli się za próg. – Proszę nas zamknąć, wielebny O’Malley. Wezwiemy cię, kiedy będziemy gotowi. Na zwykle rumianej twarzy Irlandczyka wystąpiły szare plamy. – Tak jest, Wasza Eminencjo – odrzekł drżącym głosem i zamknął drzwi; klucz obrócił się w zamku. Kiedy Lomeli wracał do głównej części kaplicy, kilkusetletnie szkło chrzęściło i kruszyło się pod jego stopami. Dziękował w duchu Bogu – to cud, że nad ich głowami nie pękło żadne z okien bliżej ołtarza. Gdyby tak się stało, siedzący pod nimi mogli zostać pocięci na kawałki. Ale i tak kilku kardynałów spoglądało niepewnie w górę. Lomeli podszedł prosto do mikrofonu. Zauważył, że Tedesco nie wydaje się wcale przejęty. – Moi bracia, najwyraźniej wydarzyło się coś poważnego… arcybiskup Bagdadu podejrzewa, że był to wybuch samochodu pułapki, a zetknął się już z tego rodzaju złem. Osobiście uważam, że powinniśmy pokładać wiarę w Bogu, który nas na razie oszczędził, i kontynuować głosowanie, ale możecie być innego zdania. Jestem waszym sługą. Jaka jest wola konklawe? Z miejsca natychmiast wstał Tedesco. – Nie powinniśmy wyciągać pochopnych wniosków, Wasza Eminencjo. Możliwe, że to nie była bomba, ale wybuch gazu lub coś podobnego. Wyszlibyśmy na idiotów, gdybyśmy uciekli z powodu wypadku! A może to rzeczywiście akt terroru… w takim razie bardzo dobrze: pokażemy światu niezłomność i siłę naszej wiary, nie dając się zastraszyć i kontynuując naszą świętą misję. Dobrze powiedziane, pomyślał Lomeli. Mimo to nie mógł stłumić niegodnego podejrzenia, że Tedesco odezwał się tylko po to, żeby przypomnieć konklawe o swojej pozycji czołowego pretendenta. – Czy ktoś chciałby się jeszcze wypowiedzieć? – zapytał. Kilku kardynałów nadal spoglądało z obawą na rząd okien piętnaście metrów nad ich głowami. – Nie? Dobrze. Ale zanim przejdziemy dalej, proponuję, żebyśmy się przez chwilę pomodlili. – Kardynałowie wstali. – Dobry Panie, zanosimy nasze modlitwy za tych, którzy mogli ucierpieć lub cierpią w tej chwili w rezultacie gwałtownej detonacji, którą słyszeliśmy. Módlmy się o nawrócenie grzeszników, o wybaczenie i odpuszczenie grzechów i o zbawienie dusz… – Amen. Lomeli odczekał jeszcze pół minuty, po czym oznajmił:

– Głosowanie zostaje wznowione. Przez wybite okna dobiegły bardzo słabo dźwięki syren, a potem warkot helikoptera. *** Głosowanie podjęto w punkcie, w którym zostało przerwane. Najpierw patriarchowie Libanu, Antiochii i Aleksandrii, potem Bellini i kardynałowie księża. Godne odnotowania było, że podchodzili teraz do ołtarza o wiele szybciej. Niektórzy tak bardzo chcieli to już zakończyć i znaleźć się w ciepłym wnętrzu Domu Świętej Marty, że słowa świętej przysięgi wyrzucali z siebie jednym tchem. Lomeli oparł dłonie o blat biurka, by powstrzymać ich drżenie. Kiedy stawiał czoło ochroniarzom, był całkowicie spokojny, ale po powrocie na miejsce odczuł skutki szoku. Nie był aż tak zapatrzony w siebie, by uznać, że bomba wybuchła wyłącznie dlatego, że napisał swoje nazwisko na kawałku papieru. Z drugiej strony nie był aż tak prozaiczny, by nie wierzyć we wzajemny związek rzeczy. Jak inaczej, jeśli nie tym, że Bogu nie spodobały się te machinacje, można było tłumaczyć fakt, że bomba z precyzją pioruna wybuchła właśnie w tamtym momencie? „Postawiłeś przede mną zadanie, a ja Cię zawiodłem”. Wycie syren urosło do potężnego crescendo i brzmiało jak chór potępionych: jedne melodyjne, inne jazgotliwe, jeszcze inne emitujące pojedynczy charkot. Do pierwszego helikoptera dołączył drugi. Postulowane odosobnienie elektorów stało się w tych okolicznościach kpiną. Równie dobrze mogliby się spotkać pośrodku Piazza Navona. Mimo to, jeśli ktoś nie potrafił odnaleźć spokoju, by medytować, mógł przynajmniej prosić Boga o łaskę – w tym wypadku syreny pomagały się tylko skupić – i za każdym razem, gdy mijał go któryś z kardynałów, Lomeli modlił się za jego duszę. Modlił się za Belliniego, który niechętnie godząc się przyjąć ten kielich, zorientował się nagle, że w tak upokarzający sposób mu go odjęto. Modlił się za Adeyemiego z całym jego ociężałym dostojeństwem: mógł stać się jedną z największych postaci w historii, ale zgubił go brudny impuls sprzed ponad trzydziestu lat. Modlił się za Tremblaya, który przemknął obok, zerkając na niego z ukosa, i którego, wiedział o tym, będzie miał do końca życia na sumieniu. Modlił się za Tedesca, który parł niepowstrzymanie po stopniach ołtarza, kołysząc się na krótkich nogach niczym przecinający wzburzone fale sfatygowany stary holownik. Modlił się za Beníteza: na jego twarzy malowały się determinacja i powaga, jakich wcze-

śniej tam nie widział, zupełnie jakby eksplozja przypomniała Filipińczykowi o rzeczach, o których wolałby zapomnieć. Na koniec modlił się za samego siebie, by zostało mu wybaczone złamanie przysięgi i by w tej całej beznadziei otrzymał znak mówiący, jak ma ocalić konklawe. *** Na zegarku Lomelego była 12.42, kiedy oddany został ostatni głos i skrutatorzy zaczęli je przeliczać. Syreny rozbrzmiewały coraz rzadziej i przez kilka minut nie słychać było ich wcale. W kaplicy zapadła pełna napięcia i zażenowania cisza. Tym razem Lomeli nie wyjął z teczki listy kardynałów. Nie był w stanie znieść powolnej tortury śledzenia wyników głos po głosie. Gdyby nie to, że mógłby się w ten sposób ośmieszyć, zatkałby sobie palcami uszy. „Panie, odsuń ode mnie ten kielich!”. Lukša wyciągnął z urny pierwszy głos i przekazał go Mercuriowi. Mercurio przekazał go Newby’emu, a ten nanizał go na sznur. Oni również wyraźnie się spieszyli. Arcybiskup Westminsteru po raz siódmy zaczął wyliczanie. – Kardynał Lomeli… Lomeli zamknął oczy. Siódme głosowanie powinno być pomyślne. W Piśmie Świętym siódemka symbolizowała spełnienie i sukces: tego dnia Bóg odpoczywał po stworzeniu świata. Czyż siedem Kościołów Azji nie było odbiciem jedności ciała Chrystusa? – Kardynał Lomeli… – Kardynał Tedesco… Siedem gwiazd w prawej ręce Chrystusa, siedem pieczęci, którymi zapieczętowana była księga Boga, siedem aniołów z siedmioma trąbami, siedem duchów przed Bożym tronem… – Kardynał Lomeli… – Kardynał Benítez… …siedmiokrotne obejście murów Jerycha, siedmiokrotne zanurzenie się w rzece Jordan… Wyliczał to, jak długo mógł, ale nie zdołał zamknąć uszu na soczysty głos Newby’ego. Ostatecznie dał za wygraną i zaczął słuchać. Tyle że nie potrafił już określić, kto prowadzi. – To były wszystkie głosy oddane w siódmym głosowaniu. Lomeli otworzył oczy. Trzej kardynałowie rewizorzy wstali ze swoich miejsc i podeszli do ołtarza, żeby sprawdzić wyniki. Spojrzał w poprzek nawy na Tedesca, który stukając w listę piórem, liczył swoje głosy. „Czterna-

ście, piętnaście, szesnaście…”. Poruszał ustami, ale nie sposób było nic odczytać z jego twarzy. Tym razem nie słyszało się szmeru rozmów. Lomeli skrzyżował ręce na piersi i wbił oczy w biurko, czekając, aż Newby ogłosi, jaki czeka go los. – Moi bracia, wynik siódmego głosowania jest następujący… Lomeli zawahał się i wziął do ręki pióro. Lomeli 52 Tedesco 42 Benítez 24

Był na czele. Gdyby zobaczył te wyniki wypisane ognistymi cyframi, nie wpadłby w większe osłupienie. Ale takie właśnie były i wiedział, że nie zmienią się, choćby nie wiadomo jak długo się w nie wpatrywał. Jeśli nie prawa boskie, to zasady socjologii wyborów pchały go nieubłaganie na skraj przepaści. Uświadomił sobie, że zwrócone są ku niemu wszystkie twarze. Musiał złapać się za boki fotela, żeby wstać. Tym razem zrezygnował z podejścia do mikrofonu. – Moi bracia – przemówił podniesionym głosem do kardynałów – żaden kandydat ponownie nie zdobył wymaganej większości. Z tego względu dziś po południu przystąpimy do ósmego głosowania. Bardzo proszę o pozostanie na miejscach do chwili, kiedy mistrzowie ceremonii zbiorą wasze notatki. Wyjdziemy stąd najszybciej, jak to jest możliwe. Kardynale Rudgard, czy mógłbyś poprosić o otwarcie drzwi? *** Nadal stał, kiedy młodszy kardynał diakon spełniał swój obowiązek. Słyszeli wyraźnie każdy krok Amerykanina, który stąpał ostrożnie po usłanej szkłem marmurowej posadzce przedsionka. Kiedy zastukał w drzwi i zawołał: Aprite le porte! Aprite le porte!, w jego głosie słychać było niemal desperację. Zaraz po jego powrocie do głównej części kaplicy Lomeli ruszył sam w stronę wyjścia. Mijając Rudgarda, który wracał na swoje miejsce, próbował uśmiechnąć się do niego z otuchą, ale Amerykanin odwrócił wzrok. Żaden z siedzących kardynałów również nie patrzył mu w oczy. Z początku myślał, że okazują mu wrogość, ale potem zdał sobie sprawę, że to pierwszy objaw nowej i zatrważającej atencji: doszli do przekonania, że może zostać papieżem.

Minął balustradę w tej samej chwili, kiedy do kaplicy weszli Mandorff i O’Malley, a za nimi dwaj księża i dwaj zakonnicy, którzy pełnili funkcję ich asystentów. Dalej, w Sala Regia, widział stojących w rzędzie ochroniarzy i dwóch oficerów Gwardii Szwajcarskiej. Mandorff wyciągnął ręce i ruszył ku niemu, stąpając ostrożnie po okruchach szkła. – Wasza Eminencja dobrze się czuje? – Dzięki Bogu nikt nie został ranny, Willi, ale powinniśmy sprzątnąć to szkło jeszcze przed wyjściem kardynałów, żeby nikt się nie pokaleczył. – Eminencja pozwoli? Mandorff dał znak stojącym za drzwiami ludziom. Czterech weszło do środka z miotłami, skłoniło się Lomelemu i natychmiast zaczęło szybko oczyszczać drogę, nie zważając na hałas, jaki przy tym robili. W tym samym czasie mistrzowie ceremonii weszli po rampie do kaplicy, żeby zebrać notatki od kardynałów. Po ich pośpiechu widać było, że podjęto decyzję o jak najszybszej ewakuacji konklawe. Lomeli położył ręce na ramionach Mandorffa i O’Malleya i przyciągnął ich do siebie. Cieszył się z tego fizycznego kontaktu. Nie znali jeszcze wyniku głosowania; nie mieli oporów ani nie próbowali zachować czołobitnego dystansu. – Jak poważna jest sytuacja? – Bardzo poważna, Wasza Eminencjo. – Wiemy już, co się stało? – Wygląda na to, że mieliśmy do czynienia z zamachowcem samobójcą, a także z bombą w samochodzie. Na Piazza del Risorgimento. Wybrali miejsce, w którym był tłum pielgrzymów. Lomeli puścił obu prałatów i przez kilka sekund stał w milczeniu, mierząc się z grozą tego, co usłyszał. Od Piazza del Risorgimento dzieliło ich około czterystu metrów. Plac znajdował się tuż za murami Watykanu i był najbliższym miejscem publicznym. – Ile osób zginęło? – Co najmniej trzydzieści. Doszło również do strzelaniny w Bazylice Świętego Marka Ewangelisty podczas mszy. – Wielki Boże! – A także do zbrojnego ataku w Monachium, we Frauenkirche, oraz do eksplozji na uniwersytecie w Louvain – dodał Mandorff. – Jesteśmy atakowani w całej Europie – podsumował O’Malley. Lomeli przypomniał sobie spotkanie z ministrem spraw wewnętrznych. Młody człowiek mówił o „wielokierunkowym skoordynowanym ataku na dostępne cele”. A zatem to właśnie miał na myśli. Dla laika eufemizmy terroru były równie ogólnikowe i niejasne jak msza trydencka. Przeżegnał się.

– Niech Bóg zmiłuje się nad ich duszami. Czy ktoś przyznał się już do zamachów? – Jeszcze nie – odparł Mandorff. – Ale sprawcami są zapewne islamiści? – Obawiam się, że kilku świadków na Piazza del Risorgimento słyszało, jak zamachowiec krzyczał: Allahu Akbar, więc nie ma co do tego większych wątpliwości. – „Bóg jest wielki”. – O’Malley z obrzydzeniem pokręcił głową. – Jak bardzo ci ludzie oczerniają Wszechmocnego! – Powściągnij emocje, Ray – ostrzegł go Lomeli. – Musimy mieć jasny umysł. Już sam zbrojny zamach w Rzymie jest czymś przerażającym. Ale celowy atak na Kościół powszechny w trzech różnych krajach, i to w momencie, gdy wybieramy nowego papieża? Jeśli nie będziemy ostrożni, świat uzna to za początek wojny religijnej. – To jest początek wojny religijnej, eminencjo. – Uderzyli w nas dokładnie wtedy, gdy nie mamy głównodowodzącego – dodał Mandorff. Lomeli przesunął dłonią po twarzy. Chociaż przygotował się na wszelkie ewentualności, tej jednej nie przewidział. – Dobry Boże – mruknął. – Jaki obraz niemocy pokazujemy światu! Czarny dym nad rzymskim placem, na którym wybuchły bomby, i czarny dym unoszący się z komina nad Kaplicą Sykstyńską, obok dwóch wybitych okien? Ale cóż możemy zrobić? Zawieszając konklawe, z pewnością okażemy szacunek ofiarom, ale nie rozwiąże to kwestii braku przywództwa… w istocie tylko go przedłuży. Z drugiej strony, przyspieszając proces głosowań, złamiemy przepisy Konstytucji Apostolskiej. – Złam je, eminencjo – zachęcił go O’Malley. – Kościół zrozumie. – Ale wówczas grozi nam, że wybierzemy papieża bez odpowiedniej legitymacji, a to byłoby katastrofą. Jeśli powstanie choćby najmniejsza wątpliwość co do legalności wyborów, jego edykty będą podważane od pierwszego dnia pontyfikatu. – Jest jeszcze jeden problem, który trzeba rozważyć, Wasza Eminencjo – stwierdził Mandorff. – Konklawe ma być odcięte od świata zewnętrznego. Kardynałowie nie powinni znać szczegółów tego, co się wydarzyło, bo mogłoby to zakłócić proces podejmowania decyzji. – Na Boga, arcybiskupie, musieli przecież słyszeć, co się stało! – wybuchł O’Malley. – Owszem, wielebny ojcze – przyznał sztywno Mandorff – ale nie wiedzą, że ten atak wymierzony był właśnie w Kościół. Ktoś mógłby uznać, że zamachy stanowią komunikat skierowany bezpośrednio do konklawe. Jeśli

tak jest w istocie, nie wolno przekazywać kardynałom elektorom informacji o tym, co się stało, bo mogłoby to wpłynąć na ich wybory. – Jego jasnobłękitne oczy za okularami wpatrywały się w Lomelego. – Jakie są instrukcje Waszej Eminencji? Ochroniarze skończyli oczyszczać drogę z okruchów szkła i zgarniali je teraz szuflami do taczek. Odbijający się od ścian kaplicy brzęk przypominał odgłosy wojny. Jakim piekielnym świętokradztwem tutaj się wydawał! Lomeli widział za balustradą odzianych w czerwone szaty kardynałów, którzy wstawali zza biurek i ruszali w stronę przedsionka. – Na razie nic im nie mówcie – zarządził. – Jeśli ktoś będzie naciskał, powiedzcie, że wykonujecie moje instrukcje, ale ani słowa o tym, co się wydarzyło. Czy to jest jasne? Obaj mężczyźni pokiwali głowami. – A co z konklawe, eminencjo? – zapytał O’Malley. – Czy będzie się po prostu toczyło dalej? Lomeli nie miał na to odpowiedzi. *** Wyszedł szybko z Kaplicy Sykstyńskiej, mijając falangę tłoczących się w Sala Regia strażników, i skręcił do Paulińskiej. Pogrążona w półmroku ogromna sala była pusta. Zamknął za sobą drzwi. To tutaj czekali O’Malley, Mandorff i mistrzowie ceremonii, kiedy konklawe prowadziło prace. Krzesła przy wejściu ustawione były w kręgu. Zastanawiał się, jak spędzali czas w trakcie długich godzin głosowania. Czy spekulowali na temat tego, co się dzieje? Czytali? Wyglądało niemal, jakby grali w karty – ale to było absurdalne przypuszczenie; oczywiście, że tego nie robili. Przy jednym z krzeseł stała butelka wody. Lomeli zdał sobie sprawę, jak bardzo jest spragniony. Pociągnął długi łyk, a potem ruszył do ołtarza, starając się uporządkować myśli. Z fresku Michała Anioła jak zawsze śledziły go z wyrzutem oczy świętego Piotra, którego miano ukrzyżować nogami do góry. Podszedł do samego ołtarza, przykląkł, a potem, wiedziony impulsem, cofnął się do połowy nawy, by przyjrzeć się malowidłu. Przedstawionych było na nim może pięćdziesiąt postaci, w większości patrzących na muskularne, prawie nagie ciało świętego na krzyżu, który właśnie podnoszono z ziemi. Tylko sam święty Piotr spoglądał poza obraz, na żywy świat, i to nie prosto na widza – na tym polegała genialność obrazu – lecz kątem oka, jakby właśnie spostrzegł, że prze-

chodzi, i zastanawiał się, czy się zbliży. Lomeli nigdy jeszcze nie odczuł tak przemożnego związku z dziełem sztuki. Zdjął z głowy biret i ukląkł. „Błogosławiony święty Piotrze, głowo i przywódco apostołów, ty jesteś strażnikiem kluczy do królestwa niebieskiego i nie przemogą ciebie bramy piekła. Jesteś opoką Kościoła i pasterzem trzody Chrystusowej. Podnieś mnie z oceanu moich grzechów i uwolnij z rąk wszystkich nieprzyjaciół. Pomóż mi, dobry pasterzu, pokaż, co powinienem czynić”. Musiał co najmniej dziesięć minut modlić się do świętego Piotra, zatopiony tak głęboko w myślach, że w ogóle nie usłyszał, jak kardynałów poprowadzono przez Sala Regia i w dół po schodach do minibusów. Nie usłyszał również, jak otwierają się drzwi i staje za nim O’Malley. Ogarnęło go cudowne poczucie spokoju i pewności. Wiedział już, co należy zrobić. „Pozwól, bym służył Jezusowi Chrystusowi i tobie i z twoją pomocą, po zakończeniu dobrego życia, zasłużył na nagrodę wiecznego szczęścia w niebie, gdzie po wieki wieków jesteś strażnikiem bramy i pasterzem trzody. Amen”. – Eminencjo? – odezwał się grzecznie i z pewną troską w głosie O’Malley i dopiero wtedy Lomeli ocknął się z zadumy. – Czy karty do głosowania się palą? – zapytał, nie odwracając się. – Tak, dziekanie. Czarny dym, po raz kolejny. Lomeli wrócił do medytacji. Minęło pół minuty. – Jak się Wasza Eminencja czuje? – zapytał O’Malley. Lomeli niechętnie oderwał oczy od malowidła i spojrzał na Irlandczyka. Odkrył teraz coś nowego również w jego zachowaniu – nieśmiałość, niepokój, zawstydzenie. O’Malley widział z pewnością wyniki siódmego głosowania i zdał sobie sprawę, co grozi dziekanowi. Lomeli wyciągnął rękę i Irlandczyk pomógł mu wstać. Dziekan wygładził sutannę i rokietę. – Nie upadaj na duchu, Ray. Przyjrzyj się, podobnie jak ja, temu niezwykłemu dziełu sztuki i zobacz, jakie jest profetyczne. Widzisz te ciemne obłoki na górze obrazu? Kiedyś myślałem, że to tylko chmury, ale teraz jestem pewien, że to dym. Gdzieś w pobliżu, poza polem naszego widzenia, szaleje pożar, którego Michał Anioł woli nam nie pokazywać… symbol przemocy, bitwy, waśni. I widzisz, jak święty Piotr wykręca szyję, by mieć wyprostowaną głowę, chociaż wieszają go nogami do góry? Dlaczego to robi? Z pewnością po to, by nie poddać się przemocy, której pada ofiarą. Resztkami sił demonstruje nam swoją wiarę i człowieczeństwo. Pragnie zachować równowagę, sprzeciwiając się światu, który dla niego jest dosłownie odwrócony do góry nogami. Czyż nie jest to dla nas dzisiaj znakiem pochodzącym od założyciela Kościoła? Zło próbuje postawić świat na głowie, ale chociaż cierpimy, błogosławiony apostoł Piotr każe nam zachować rozsądek i wia-

rę w Chrystusa Zbawiciela, który powstał z martwych. Wykonamy do końca pracę, której oczekuje od nas Bóg. Konklawe będzie trwało dalej.

17 Universi Dominici Gregis

L

omeli dojechał do Domu Świętej Marty na tylnym siedzeniu radiowozu, w towarzystwie dwóch ochroniarzy. Jeden siedział obok kierowcy, drugi obok niego. Samochód wyjechał na pełnym gazie z Cortile del Maresciallo i wszedł ostro w zakręt. Opony zapiszczały na bruku, a potem znowu przyspieszyli i przemknęli przez następne trzy dziedzińce. Od ciemnych ścian Pałacu Apostolskiego odbijały się migające na dachu radiowozu światła. Lomeli zobaczył w niebieskim blasku zaskoczone twarze gwardzistów, którzy odwracali się, by na niego spojrzeć. W ręce ściskał pektorał, wodząc kciukiem po jego ostrych krawędziach. Przypomniały mu się słowa amerykańskiego kardynała, nieżyjącego już Francisa George’a: „Ja spodziewam się umrzeć we własnym łóżku, mój następca umrze w więzieniu, a jego następca na publicznym placu jako męczennik”. Zawsze uważał je za przejaw histerii. Teraz, kiedy wjeżdżali na plac przed Domem Świętej Marty, gdzie naliczył sześć innych radiowozów z migającymi światłami, skłonny był uznać, że miały w sobie coś z przepowiedni. Gwardzista szwajcarski podszedł i otworzył przed Lomelim drzwi. Twarz owiało mu świeże powietrze. Wysiadając, podniósł wzrok. Szare gęste chmury; dwa helikoptery ze sterczącymi pod podwoziem pociskami, unoszące się w oddali niczym wściekłe czarne, gotowe użądlić owady; oczywiście syreny; i potężne niewzruszone sklepienie Bazyliki Świętego Piotra. Znajomy widok kopuły wzmocnił jego determinację. Nie odpowiadając na saluty i ukłony, minął tłum policjantów i gwardzistów szwajcarskich i wszedł do Domu Świętej Marty. Przypominało to noc, kiedy zmarł Ojciec Święty – taka sama atmosfera dezorientacji i tłumionego przerażenia, skupieni w małych grupkach, rozmawiający półgłosem kardynałowie, odwracające się w jego kierunku głowy. Mandorff, O’Malley, Zanetti i mistrzowie ceremonii stali przy recepcji. Kilku kardynałów weszło do jadalni. Zakonnice czekały przy ścianach, najwyraźniej nie wiedząc, czy mają podawać lunch. Wszystko to Lomeli objął jednym spojrzeniem. Przywołał palcem Zanettiego. – Prosiłem o najświeższe informacje.

– Tak, Wasza Eminencjo. Chciał poznać gołe fakty, nic więcej. Ksiądz podał mu pojedynczą kartkę. Lomeli przebiegł ją wzrokiem. Zacisnął mimowolnie palce, lekko mnąc papier. Co za tragedia! – Panowie – zwrócił się spokojnie do urzędników – bądźcie tak dobrzy i poproście siostry, aby wróciły do kuchni. Pilnujcie także, by nikt inny nie wchodził do holu i do jadalni. Chciałbym, żeby nikt nam nie przeszkadzał. Idąc w stronę jadalni, zobaczył stojącego samotnie Belliniego. – Zdecydowałem, że powiem, co się stało – szepnął, biorąc go pod ramię. – Czy postępuję słusznie? – Nie wiem. Sam musisz to osądzić. Ale popieram cię, cokolwiek się zdarzy. Lomeli ścisnął go za ramię i odwrócił się do wszystkich. – Moi bracia – odezwał się głośno – czy moglibyście usiąść? Chciałbym powiedzieć parę słów. Zaczekał, aż wszyscy wejdą z holu i znajdą sobie miejsca. W trakcie poprzednich posiłków, w miarę jak poznawali się coraz lepiej, grupy językowe w pewnym stopniu się zmieszały. Teraz, w chwili kryzysu, zauważył, jak podświadomie wracali do układu z pierwszego wieczoru – Włosi przy kuchni, hiszpańskojęzyczni pośrodku, anglofoni bliżej recepcji… – Bracia, zanim cokolwiek powiem o tym, co się wydarzyło, chciałbym, żeby konklawe udzieliło mi na to zgody. Na mocy paragrafów piątego i szóstego Konstytucji Apostolskiej zezwala się, by w szczególnych okolicznościach można było przedyskutować pewne sprawy lub problemy pod warunkiem, że zgodzi się na to większość zgromadzonych kardynałów. – Czy mogę coś powiedzieć, dziekanie? – Człowiekiem, który podniósł rękę, był Krasinski, emerytowany arcybiskup Chicago. – Oczywiście, Wasza Eminencjo. – Podobnie jak Wasza Eminencja, brałem udział już w trzech konklawe i przypominam sobie, że paragraf czwarty tej konstytucji mówi, że Kolegium Kardynałów nie może zrobić niczego, co „w jakikolwiek sposób zakłócałoby procedurę związaną z wyborem Biskupa Rzymu”… Wydaje mi się, że tak dokładnie brzmi ten paragraf. Zwracam uwagę, że sam fakt, iż próbujemy odbyć to spotkanie poza Kaplicą Sykstyńską, jest sprzeczny z procedurą. – Nie proponuję żadnych zmian dotyczących samych wyborów, które moim zdaniem powinny być kontynuowane dzisiaj po południu, tak jak to określają przepisy. Chciałbym tylko zapytać, czy konklawe pragnie wiedzieć, co wydarzyło się dziś rano za murami Stolicy Piotrowej. – Ale taka wiedza naruszałaby procedurę wyboru! Bellini wstał ze swojego miejsca.

– Z zachowania dziekana wynika w sposób jasny, że wydarzyło się coś poważnego, i ja na przykład chciałbym wiedzieć, co to było – oświadczył. Lomeli spojrzał na niego z wdzięcznością. Bellini usiadł przy akompaniamencie okrzyków: „Słuchajcie, słuchajcie!” i „Zgadzam się!”. W tym momencie podniósł się Tedesco i w jadalni zapadła cisza. Położył dłonie na swoim pokaźnym brzuchu – Lomeli pomyślał, że wygląda, jakby opierał się o murek – i odczekał chwilę, nim zabrał głos. – Jeśli sprawa jest aż tak poważna, z pewnością zwiększy to presję na konklawe, żeby podjąć szybką decyzję. Tego rodzaju presja, choćby była najbardziej subtelna, narusza oczywiście procedurę wyboru. Jesteśmy tutaj, by wysłuchać Boga, Wasze Eminencje, a nie biuletynów prasowych. – Patriarcha Wenecji uważa niewątpliwie, że nie powinniśmy usłyszeć eksplozji, ale tak się stało, że ją usłyszeliśmy! Rozległy się śmiechy. Tedesco zaczerwienił się i poszukał wzrokiem tego, kto to powiedział. Był to kardynał Sá, arcybiskup São Salvador de Bahia – teolog wyzwolenia, niebędący przyjacielem Tedesca ani jego frakcji. Lomeli przewodniczył wystarczająco dużej liczbie zebrań w Watykanie, żeby wiedzieć, kiedy uderzyć. – Czy mogę coś zaproponować? – Spojrzał na Tedesca i czekał. Patriarcha Wenecji niechętnie usiadł. – Najprostszym wyjściem jest oczywiście poddanie tej sprawy pod głosowanie i jeśli Wasze Eminencje pozwolą, chciałbym tak właśnie uczynić. – Chwileczkę… Tedesco próbował mu przerwać, ale Lomeli na to nie pozwolił. – Ci, którzy pragną, by konklawe poznało te informacje, zechcą podnieść ręce. – W górę natychmiast powędrowało wiele ramion w szkarłatnych rękawach. – A teraz ci, którzy są przeciwko? Tedesco, Krasinski, Tutino i może tuzin innych niechętnie podniosło ręce. – A zatem sprawa jest rozstrzygnięta. Naturalnie wszyscy, którzy nie chcą usłyszeć tego, co mam do powiedzenia, mogą wyjść. – Lomeli odczekał chwilę. Nikt nie ruszył się z miejsca. – Dobrze. – Wygładził kartkę. – Tuż przed opuszczeniem Kaplicy Sykstyńskiej poprosiłem, żeby biuro prasowe w porozumieniu ze służbą ochrony Stolicy Apostolskiej przygotowało zbiorczą informację. Fakty są następujące: o jedenastej dwadzieścia dziś rano na Piazza del Risorgimento wybuchła bomba w samochodzie. Zaraz potem, kiedy ludzie uciekali z miejsca eksplozji, wysadził się w powietrze opasany materiałami wybuchowymi zamachowiec. Wielu godnych zaufania naocznych świadków potwierdziło, że krzyczał przy tym: Allahu Akbar. Z ust kilku kardynałów wyrwał się jęk.

– W tym samym czasie dwóch uzbrojonych mężczyzn wtargnęło do Bazyliki Świętego Marka Ewangelisty i otworzyło ogień do uczestniczących w mszy wiernych… a modlono się właśnie o pomyślność konklawe. W pobliżu były siły bezpieczeństwa i jak się dowiadujemy, obaj zamachowcy zostali zastrzeleni. O jedenastej trzydzieści, czyli dziesięć minut później, doszło do wybuchu w bibliotece Katolickiego Uniwersytetu Lowańskiego… – O Boże, nie! – wykrzyknął kardynał Vandroogenbroek, który był profesorem teologii w Louvain. – …a uzbrojony mężczyzna otworzył ogień we Frauenkirche w Monachium. Ten incydent zakończył się tym, że budynek kościoła został okrążony. Informacje o ofiarach są wciąż aktualizowane, ale najnowsze dane przedstawiają się następująco: trzydziestu ośmiu zabitych na Piazza del Risorgimento, dwunastu w Bazylice Świętego Marka, czterech na uniwersytecie w Belgii i co najmniej dwóch w Monachium. Obawiam się, że te liczby mogą wzrosnąć. Jest kilkuset rannych. Lomeli opuścił kartkę. – To są wszystkie informacje, jakie posiadam. Wstańmy teraz, moi bracia, i uczcijmy minutą milczenia wszystkich tych, którzy zginęli i zostali ranni. *** Kiedy spotkanie się zakończyło, dla teologów i znawców prawa kanonicznego stało się oczywiste, że ogłoszone w 1996 roku przez papieża Jana Pawła II zasady regulujące funkcjonowanie konklawe, Universi Dominici Gregis, należą do bardziej niewinnej epoki. Pięć lat przed jedenastym września ani papież, ani jego doradcy nie przewidzieli skoordynowanych ataków terrorystycznych. Ale dla kardynałów, którzy trzeciego dnia konklawe zgromadzili się podczas przerwy na lunch w Domu Świętej Marty, nic nie było jasne. Kiedy minuta milczenia dobiegła końca, w jadalni powoli zaczęły się rozmowy – ciche, pełne niedowierzania i zaskoczenia. Jak mogli kontynuować swoje prace po tym, co się wydarzyło? A z drugiej strony: jak mogli je zawiesić? Po zarządzonym milczeniu większość kardynałów usiadła, ale kilku nadal stało. Wśród nich byli Lomeli i Tedesco. Patriarcha Wenecji rozglądał się chmurnie, najwyraźniej nie wiedząc, co ma zrobić. Zdawał sobie sprawę, że jeśli opuści go tylko trzech zwolenników, straci blokującą wybór jedną trzecią głosów. Po raz pierwszy nie wydawał się taki pewny siebie.

kę.

Lomeli zobaczył, że siedzący w końcu sali Benítez podnosi nieśmiało rę-

– Chciałbym coś powiedzieć, Wasza Eminencjo. Siedzący najbliżej kardynałowie Mendoza i Ramos z Filipin starali się uciszyć innych, żeby można było usłyszeć ich rodaka. – Kardynał Benítez chce zabrać głos – ogłosił Lomeli. Tedesco ze zniecierpliwieniem machnął rękami. – Naprawdę, dziekanie, nie wolno pozwolić, żeby to zmieniło się w wiec… ten etap mamy już za sobą. – Uważam, że jeśli jeden z naszych braci chce nam coś powiedzieć, powinno mu się to umożliwić. – Ale jaki paragraf na to zezwala? – A jaki paragraf tego zabrania? – Wasza Eminencjo, chcę coś powiedzieć! – Lomeli po raz pierwszy usłyszał, jak Benítez podnosi głos. Jego wysoki krzyk przebił się przez pomruk rozmów. Tedesco w teatralny sposób wzruszył ramionami i przewrócił oczami, patrząc na swych stronników; dawał w ten sposób do zrozumienia, że cała sprawa staje się śmieszna, ale dalej już nie protestował. W sali zapadła cisza. – Dziękuję, moi bracia. Będę się streszczał. – Dłonie Filipińczyka lekko drżały. Opuścił je i splótł za plecami. Ponownie ściszył głos. – Nie wiem nic o etykiecie kolegium, więc proszę mi wybaczyć. Ale może z tego samego powodu, że jestem waszym nowym kolegą, czuję, że muszę coś powiedzieć w imieniu milionów ludzi za tymi murami, którzy teraz właśnie spoglądają na Watykan w oczekiwaniu na przywództwo. Jesteśmy wszyscy dobrymi ludźmi, tak wierzę… wszyscy z nas, nieprawdaż? – Poszukał wzrokiem Adeyemiego i Tremblaya i skłonił się im, a potem skłonił się kardynałowi Tedescowi i Lomelemu. – Nasze drobne ambicje, dziwactwa i nieporozumienia nikną w obliczu zła, które nawiedziło naszą Matkę, Kościół. Kilku kardynałów wyraziło pomrukiem swoje poparcie. – Jeśli ośmieliłem się przemówić, to tylko dlatego, że dwudziestu kilku z was było tak uprzejmych i dodałbym tutaj, tak głupich, by oddać na mnie głos. Uważam, moi bracia, że nigdy by nam nie wybaczono, gdybyśmy kontynuowali te wybory dzień po dniu aż do chwili, kiedy reguły pozwoliłyby nam wybrać papieża zwykłą większością głosów. Po ostatnim głosowaniu mamy oczywistego lidera i błagam was, byśmy dziś po południu stanęli za nim murem. Z tego względu chciałbym z mojej strony poprosić, żeby wszyscy, którzy głosowali na mnie, poparli naszego dziekana, kardynała Lomelego, dzięki czemu po powrocie do Kaplicy Sykstyńskiej będziemy mogli go wybrać na papieża. Dziękuję. Wybaczcie. To wszystko, co chciałem powiedzieć.

Zanim Lomeli zdążył zareagować, odezwał się Tedesco. – O nie! – zawołał, kręcąc głową. – Nie, nie i nie! – Wymachując swoimi pulchnymi rękami o krótkich palcach, rozpaczliwie się uśmiechał. – Widzicie teraz! To jest dokładnie to, przed czym was przestrzegałem! W ferworze dyskusji zapomnieliśmy o Bogu i reagujemy na bieg wypadków zupełnie tak, jakbyśmy brali udział w zwykłej politycznej naradzie. Ducha Świętego nie można przywołać na żądanie, niczym kelnera! Błagam was, pamiętajcie, bracia, że przysięgaliśmy wybrać tego, który naszym zdaniem najlepiej nadaje się na papieża, a nie kogoś, kogo najłatwiej będzie wypchnąć na balkon świętego Piotra, żeby uspokoił tłum! Gdyby Tedesco przerwał w tym momencie, zdał sobie później sprawę Lomeli, zdołałby przechylić szalę na swoją korzyść, co byłoby całkowicie dopuszczalne. Ale patriarcha Wenecji nie potrafił się opanować, gdy porwał go jakiś temat – na tym polegała jego wielkość i jego tragedia; za to kochali go jego zwolennicy i dlatego też namawiali go, by trzymał się z daleka od Rzymu w dniach poprzedzających konklawe. Był niczym człowiek z kazania Chrystusa: z obfitości serca mówią jego usta35 – bez względu na to, czy ta obfitość jest dobra, czy zła, mądra czy głupia. – A swoją drogą – podjął Tedesco, wskazując Lomelego – czy nasz dziekan jest najodpowiedniejszym człowiekiem na czas kryzysu? – Jego wargi znów wykrzywiły się w tym okropnym uśmiechu. – Szanuję go jako brata i przyjaciela, ale on nie jest pasterzem; nie jest człowiekiem, który uleczy śmiertelnie zranionych i opatrzy ich rany, a tym bardziej takim, który zadmie w trąbę. Jeśli zaprezentował dotąd jakiekolwiek poglądy doktrynalne, o których warto wspomnieć, to pokrywają się one z tym, co doprowadziło nas do obecnego dryfu i relatywizmu, w którym wszystkim wierzeniom i przelotnym modom nadaje się równe znaczenie, wskutek czego, gdy rozejrzymy się dokoła, widzimy ojczyznę Świętego Kościoła Rzymskokatolickiego, upstrzoną meczetami i minaretami Mahometa. – Hańba! – krzyknął ktoś; Lomeli zorientował się, że to Bellini. Tedesco odwrócił się ku niemu rozjuszony niczym byk. Twarz poczerwieniała mu z gniewu. – „Hańba!”, woła były sekretarz stanu. Zgadzam się: to hańba. Pomyślcie o krwi niewinnych na Piazza del Risorgimento albo o kościele Świętego Marka dziś rano. Sądzicie, że nie jesteśmy w jakiejś części sami za to odpowiedzialni? Tolerujemy islam w naszym kraju, choć oni piętnują nas w swoich; hołubimy ich w naszych ojczyznach, choć oni eksterminują nas w swoich, zabijają nas w dziesiątkach, nawet setkach tysięcy… to nienazwane lu-

dobójstwo naszych czasów. A teraz stanęli dosłownie u naszych bram, a my nic nie robimy! Jak długo jeszcze wytrwamy w słabości? Nawet Krasinski próbował go powstrzymać, wyciągając rękę, ale Tedesco ją odtrącił. – Nie, są rzeczy, które trzeba powiedzieć na tym konklawe, i teraz jest na to odpowiednia chwila. Moi bracia, za każdym razem, gdy wchodzimy do Kaplicy Sykstyńskiej, żeby zagłosować, mijamy w Sala Regia fresk przedstawiający bitwę pod Lepanto. Przyjrzałem mu się dziś rano… Morskie siły chrześcijaństwa połączone dzięki dyplomacji Jego Świątobliwości papieża Piusa Piątego i wspierane przez Matkę Boską Różańcową pokonały wtedy galery Imperium Osmańskiego i uratowały kraje śródziemnomorskie przed poddaniem się w niewolę islamu. – Dzisiaj potrzebne nam jest właśnie tego rodzaju przywództwo. Musimy być wierni naszym wartościom, podobnie jak islamiści są wierni swoim. Musimy położyć kres dryfowi, który niemal nieprzerwanie trwa przez pięćdziesiąt lat, od zakończenia Drugiego Soboru Watykańskiego, i który osłabił nas w obliczu zła. Kardynał Benítez mówi o milionach ludzi za murami, którzy spoglądają na nas w tych straszliwych godzinach, czekając na nasze przewodnictwo. Zgadzam się z nim. Najświętsze zadanie, jakie powierzono nam w naszej Matce, Kościele… przekazanie Kluczy Świętego Piotra… zostało zakłócone przez akt terroru w samym Rzymie. Znaleźliśmy się w najgłębszym kryzysie, tak jak to przepowiadał nasz Pan Jezus Chrystus, i musimy wreszcie znaleźć siły, by stawić mu czoło: „Będą znaki na słońcu, księżycu i gwiazdach, a na ziemi trwoga narodów bezradnych wobec szumu morza i jego nawałnicy. Ludzie mdleć będą ze strachu, w oczekiwaniu wydarzeń zagrażających ziemi. Albowiem moce niebios zostaną wstrząśnięte. Wtedy ujrzą Syna Człowieczego, nadchodzącego w obłoku z wielką mocą i chwałą. A gdy się to dziać zacznie, nabierzcie ducha i podnieście głowy, ponieważ zbliża się wasze odkupienie”36. Skończywszy mówić, Tedesco przeżegnał się, spuścił głowę i szybko usiadł. Cisza, która zapadła, trwała, w odczuciu Lomelego, bardzo długo i przerwał ją dopiero łagodny głos Beníteza. – Mój drogi patriarcho Wenecji, zapominasz, że jestem arcybiskupem Bagdadu. W Iraku żyło półtora miliona chrześcijan, zanim zaatakowali Amerykanie, a teraz jest ich sto pięćdziesiąt tysięcy. Moja własna diecezja jest prawie pusta. To tyle, jeśli chodzi o siłę oręża! Na Bliskim Wschodzie i w Afryce widziałem nasze zbombardowane święte miejsca i naszych braci i siostry, którzy leżeli pokotem. Pocieszałem ich w nieszczęściu i grzebałem ich ciała i mogę wam powiedzieć, że żaden z nich… żaden… nie chciałby, że-

by na gwałt odpowiadano gwałtem. Zginęli w miłości i dla miłości Pana naszego Jezusa Chrystusa. Grupa kardynałów – wśród nich Ramos, Martinez i Xalxo – zaczęła głośno bić brawo na znak zgody. Oklaski rozszerzały się stopniowo na całą salę, od Azji, poprzez Afrykę i obie Ameryki, aż do samych Włoch. Tedesco rozejrzał się zdumiony i pokręcił ze smutkiem głową – nie sposób powiedzieć, czy ubolewając nad ich szaleństwem, czy zdając sobie sprawę z własnego, czy też może z obu powodów. Bellini wstał z miejsca. – Moi bracia, patriarcha Wenecji przynajmniej w jednym ma rację. Nie spotykamy się tutaj jako kongregacja. Zostaliśmy tu przysłani, by wybrać papieża, i tym właśnie powinniśmy się zająć… przestrzegając ściśle Konstytucji Apostolskiej, żeby ważność naszego wyboru była niepodważalna, ale też traktując to jako pilne zadanie, w nadziei, że Duch Święty objawi się nam w godzinie próby. Dlatego proponuję, byśmy darowali sobie lunch… zapewne żaden z nas nie jest specjalnie głodny… wrócili natychmiast do Kaplicy Sykstyńskiej i głosowali dalej. Nie sądzę, aby to naruszało nasze święte statuty, dziekanie? – Nie, w żadnym wypadku. – Lomeli złapał koło ratunkowe, które rzucił mu jego stary kolega. – Reguły mówią jedynie, że dziś po południu musimy, jeśli okaże się to konieczne, odbyć dwa głosowania i że jeśli nie uda nam się podjąć decyzji, jutrzejszy dzień będzie przeznaczony na medytacje. Czy konklawe przyjmuje propozycję kardynała Belliniego, abyśmy powrócili natychmiast do Kaplicy Sykstyńskiej? – Lomeli omiótł wzrokiem salę. – Proszę, żeby zagłosowali ci, którzy są za tą propozycją. – Dookoła wyrósł las szkarłatnych rąk. – Kto jest przeciw? – Rękę podniósł tylko Tedesco, ale robiąc to, spoglądał w inną stronę, jakby chciał się od tego wszystkiego odciąć. – Konklawe wyraziło swoją wolę. Wielebny O’Malley, mógłbyś sprawdzić, czy kierowcy są gotowi? A ty, ojcze Zanetti, poinformuj, proszę, biuro prasowe, że konklawe zbierze się zaraz na swoim ósmym głosowaniu. Na tym zakończyło się zebranie. Bellini podszedł do Lomelego. – Przygotuj się, przyjacielu – szepnął mu do ucha. – Nim skończy się popołudnie, będziesz papieżem.

18 Ósme głosowanie

O

statecznie minibusy okazały się w większości niepotrzebne. Pod wpływem jakiegoś zbiorowego impulsu ci z kardynałów, którzy byli zdolni iść o własnych siłach, postanowili udać się z Domu Świętej Marty do Kaplicy Sykstyńskiej na piechotę. Maszerowali falangą, niektórzy trzymając się za ręce, jakby uczestniczyli w demonstracji, co w pewnym sensie było prawdą. I zrządzeniem losu – albo w wyniku Bożej interwencji – w tym właśnie momencie nad Piazza del Risorgimento unosił się wynajęty przez kilka stacji telewizyjnych helikopter, dokumentując szkody wyrządzone przez wybuch. Przestrzeń powietrzna Państwa Watykańskiego była zamknięta, ale kamerzysta, używając teleobiektywu, zdołał sfilmować kardynałów, którzy zanim zniknęli na dziedzińcach Pałacu Apostolskiego, przeszli przez Piazza Santa Marta, a potem minęli Palazzo San Carlo, Palazzo del Tribunale, kościół Świętego Stefana i skraj Ogrodów Watykańskich. Transmitowane na żywo na cały świat i wielokrotnie powtarzane w ciągu dnia drżące obrazy odzianych w szkarłat postaci wlały trochę otuchy w serca katolickich wiernych. Świadczyły o determinacji, jedności i woli oporu. Podprogowo przekonywały również, że nowy papież zostanie wybrany już niebawem. W oczekiwaniu na komunikat pielgrzymi z całego Rzymu zaczęli zmierzać na plac Świętego Piotra. W ciągu godziny zgromadziło ich się tam sto tysięcy. O tym wszystkim Lomeli dowiedział się oczywiście później. W tym momencie szedł pośrodku grupy, z jednej strony trzymając za ramię arcybiskupa Genui, de Lucę, z drugiej Löwensteina. Twarz miał zwróconą ku blademu listopadowemu słońcu. Za nim, z początku cicho, Adeyemi zaczął śpiewać swoim wspaniałym głosem hymn Veni Creator i wkrótce podjęli go wszyscy: Nieprzyjaciela odpędź w dal, I Twym pokojem obdarz wraz, Niech w drodze za przewodem Twym Miniemy zło, co kusi nas.

Śpiewając, Lomeli składał dzięki Bogu. W tej godzinie śmiertelnej próby, w mało prawdopodobnej scenerii brukowanego dziedzińca, kiedy jego koledzy nie mieli przed oczami nic bardziej wzniosłego poza gołymi ścianami, wyczuwał wreszcie, że Duch Święty jest między nimi. Ewentualny wynik po raz pierwszy nie budził w nim niepokoju. Jeśli los wskaże na niego, niech tak będzie. Ojcze, jeśli chcesz, zabierz ode mnie ten kielich! Jednak nie moja wola, lecz Twoja niech się stanie!37. Wciąż śpiewając, weszli po schodach do Sala Regia. Kiedy stąpali po marmurowej podłodze, Lomeli spojrzał na wielki fresk Vasariego przedstawiający bitwę pod Lepanto. Jak zwykle jego uwagę przyciągnął dolny prawy róg, w którym symbolizujący Śmierć groteskowy szkielet trzymał w ręce kosę. Za Śmiercią wrogie floty chrześcijaństwa i islamu szykowały się do bitwy. Zastanawiał się, czy Tedesco będzie kiedykolwiek w stanie spojrzeć na to malowidło. Jego nadzieje na papiestwo utonęły w wodach Lepanto równie definitywnie jak galery imperium osmańskiego. Z przedsionka Kaplicy Sykstyńskiej usunięto już odłamki szkła. Przygotowano też drewniane płyty do zabicia okien. Kardynałowie wspięli się parami po rampie i rozeszli na swoje miejsca. Lomeli podszedł do ustawionego przed ołtarzem mikrofonu i czekał, aż wszyscy usiądą. Umysł miał absolutnie jasny i gotowy na przyjęcie Boga. Zasiane zostało we mnie ziarno wieczności. Z jego pomocą mogę wyłączyć się z nieustannej gonitwy; mogę pozbyć się wszystkiego, co nie należy do domu Bożego; mogę zastygnąć w bezruchu i w swoim jestestwie, żeby móc szczerze odpowiedzieć na Jego wezwanie: „Tu jestem, Panie”38. Kiedy wszyscy kardynałowie zajęli swoje miejsca, skinął głową Mandorffowi, który stał w tylnej części kaplicy. Po chwili łysa czaszka arcybiskupa zniknęła z pola widzenia. On, O’Malley i mistrzowie ceremonii wyszli na zewnątrz. Klucz obrócił się w zamku. Lomeli zaczął czytać listę obecności. – Kardynał Adeyemi? – Obecny. – Kardynał Alatas? – Obecny. Nie spieszył się. Wyliczanie nazwisk było inkantacją, każde z nich stanowiło krok zbliżający ich do Boga. Skończywszy, opuścił głowę. Kardynałowie wstali. – Ojcze, abyśmy mogli prowadzić Twój Kościół i czuwać nad nim, obdarz nas, Twoje sługi, błogosławieństwem inteligencji, prawdy i pokoju, dzięki

czemu będziemy mogli poznać Twoją wolę i służyć Ci z pełnym oddaniem… Przez Chrystusa, Pana naszego… – Amen. Rytuały konklawe, jeszcze trzy dni wcześniej takie niezwykłe, stały się dla kardynałów czymś równie zwyczajnym jak poranna msza. Skrutatorom nie trzeba było mówić, żeby ustawili urnę i talerz na ołtarzu. Lomeli wrócił za swoje biurko, wyjął z teczki kartę do głosowania, zdjął skuwkę z pióra i wbił wzrok w przestrzeń. Na kogo powinien oddać głos? Nie na siebie – nie ponownie; nie po tym, co wydarzyło się poprzednim razem. To pozostawiało mu tylko jednego możliwego kandydata. Przez sekundę trzymał pióro nad kartką. Gdyby cztery dni temu ktoś mu powiedział, że w ósmym głosowaniu odda głos na człowieka, którego nigdy wcześniej nie spotkał i w ogóle nie wiedział, że jest on kardynałem, i który nawet obecnie w dużej części stanowił dla niego zagadkę, uznałby to za czystą fantazję. Lecz teraz tak właśnie postąpił. Pewną ręką, dużymi literami napisał: BENÍTEZ – i gdy spojrzał na to ponownie, wydało mu się to w dziwny sposób słuszne. Wstając i podnosząc złożoną kartę do głosowania, by wszyscy ją zobaczyli, mógł z czystym sercem wypowiedzieć słowa przysięgi. – Powołuję na świadka Chrystusa Pana, który mnie osądzi, że mój głos jest dany na tego, który według woli Bożej powinien być, moim zdaniem, wybrany. Położył kartę na talerzu i zsunął ją do urny. *** W trakcie dalszego głosowania Lomeli zajął się czytaniem Konstytucji Apostolskiej. Należała do drukowanych materiałów wydanych każdemu kardynałowi. Chciał się upewnić, czy zna od podszewki procedurę tego, co miało nastąpić. Rozdział 7, punkt 87: kiedy kandydat uzyska dwie trzecie głosów, młodszy kardynał diakon poprosi o otwarcie drzwi i Mandorff oraz O’Malley wejdą z niezbędnymi dokumentami. Lomeli, jako dziekan, zapyta zwycięskiego kandydata: „Czy przyjmujesz twój kanoniczny wybór na Biskupa Rzymskiego?”. Kiedy zwycięzca udzieli odpowiedzi twierdzącej, zapyta go: „Jakie imię przybierasz?”. Następnie Mandorff, jako notariusz, mając za świadków dwóch mistrzów ceremonii, wypełni dokument potwierdzający przyjęcie wyboru przez nowego papieża i obrane przez niego imię. Po przyjęciu wyboru osoba ta staje się natychmiast Biskupem Kościoła Rzymskiego, prawdziwym papieżem i głową Kolegium Biskupiego. Nabywa

w ten sposób i może wykonywać pełną i najwyższą władzę w Kościele powszechnym. Jedno słowo potwierdzenia, jedno przyjęte imię, jeden złożony podpis i sprawa załatwiona: było to naprawdę genialne w swojej prostocie. Nowy papież uda się następnie do zakrystii, tak zwanego Pokoju Łez, by przywdziać szaty pontyfikalne. W tym czasie w Kaplicy Sykstyńskiej zostanie ustawiony papieski tron. Gdy papież znów się pojawi, kardynałowie elektorzy podejdą „w ustalony sposób, aby wyrazić mu cześć i posłuszeństwo”. Z komina uniesie się biały dym. Z wychodzącego na plac Świętego Piotra balkonu prefekt Kongregacji do spraw Edukacji Katolickiej, Santini, a także pierwszy z kardynałów diakonów ogłoszą: Habemus papam – „Mamy papieża” – i zaraz potem nowy biskup Rzymu pokaże się światu. A jeśli, pomyślał Lomeli – ta możliwość była dla niego prawie zbyt doniosła, by mógł ją objąć rozumem, lecz byłoby przejawem nieodpowiedzialności, gdyby nie wziął jej pod uwagę – jeśli sprawdzi się przepowiednia Belliniego i kielich przypadnie jemu, co wtedy się stanie? Wtedy to Bellini, jako następny najstarszy członek konklawe, będzie musiał go zapytać, jakie imię przybiera jako papież. Na myśl o tym zakręciło mu się w głowie. Na początku konklawe, kiedy Bellini oskarżył go o wybujałe ambicje i dowodził, że każdy kardynał wie w głębi duszy, jakie przybierze imię, jeśli zostanie wybrany, Lomeli zaprzeczył. Lecz teraz – niech Bóg wybaczy mu to zatajenie – przyznał w duchu, że zawsze wiedział, jakie to będzie imię w jego przypadku, choć świadomie nigdy, nawet w myślach, go nie wymawiał. Od lat wiedział, kim zostanie. Zostanie Janem. Janem, by oddać w ten sposób hołd błogosławionemu uczniowi Chrystusa i papieżowi Janowi XXIII, pod którego rewolucyjnym pontyfikatem wszedł w wiek męski. Janem, bo zasygnalizuje w ten sposób, że chce być reformatorem; Janem, bo to imię tradycyjnie wiązało się z papieżami, których panowanie było krótkie, a wiedział, że jego takie właśnie będzie. Zostanie Janem XXIV. Miało to swoją wagę. Wydawało się realne. Kiedy wyjdzie na balkon, jego pierwszym aktem będzie udzielenie apostolskiego błogosławieństwa Urbi et Orbi – „Miastu i Światu” – ale potem musi powiedzieć coś bardziej osobistego, by uspokoić i zainspirować spragnione jego przywództwa oglądające go miliardy ludzi. Musi zostać ich pasterzem. Ze zdziwieniem zdał sobie sprawę, że ta perspektywa wcale go nie przeraża. W tym momencie przyszły mu do głowy słowa naszego Zbawiciela, Jezusa Chrystusa: Nie martwcie się o to, jak ani co macie mówić. W owej

bowiem godzinie będzie wam poddane, co macie mówić39. Mimo to uznał (ani na chwilę nie przestając być biurokratą), że lepiej byłoby przynajmniej trochę się przygotować, i dlatego przez ostatnie dwadzieścia minut głosowania, zerkając co jakiś czas, by znaleźć natchnienie, na sufit Sykstyńskiej, szkicował, co mógłby powiedzieć jako papież, żeby dodać otuchy swojemu Kościołowi. *** Dzwon świętego Piotra uderzył trzy razy. Głosowanie dobiegło końca. Kardynał Lukša podniósł z ołtarza urnę z głosami, pokazał ją siedzącym po obu stronach kardynałom i potrząsnął tak energicznie, że Lomeli usłyszał, jak w środku szeleszczą papiery. W kaplicy zrobiło się zimno. Przez wybite okna dobiegał dziwny, stłumiony, lecz potężny dźwięk – pomruk albo westchnienie. Kardynałowie spoglądali jeden na drugiego. Z początku nie bardzo rozumieli, co to za hałas, ale Lomeli natychmiast go rozpoznał. To były głosy dziesiątków tysięcy ludzi gromadzących się na placu Świętego Piotra. Kardynał Lukša podał urnę kardynałowi Newby’emu. Arcybiskup Westminsteru włożył do niej rękę i wyjął kartę do głosowania. – Jeden – powiedział na głos. Obrócił się do ołtarza, wrzucił ją do drugiej urny, po czym odwrócił się do Lukšy i powtórzył cały rytuał. – Dwa. Kardynał Mercurio, z dłońmi złożonymi w modlitwie, poruszał lekko głową, obserwując każdy ruch. – Trzy. Aż do tego momentu Lomeli był spokojny, nawet beztroski. Teraz z każdym policzonym głosem jakby zaciskał się niewidzialny pas, krępujący jego pierś, i coraz trudniej było mu oddychać. Próbował się modlić, ale w głowie słyszał tylko nieubłagane miarowe odliczanie. Przypominało to torturę wodną, aż w końcu Newby wyciągnął ostatni głos. – Sto osiemnaście. W ciszy, która zapadła, słychać było znowu rosnący i opadający niczym olbrzymia fala głos wiernych. Newby i Mercurio weszli do Pokoju Łez. Lukša czekał, trzymając biały obrus. Po chwili wrócili, niosąc stół. Nakrył go starannie, wygładzając materiał, a potem zabrał z ołtarza urnę z głosami i w nabożnym skupieniu umie-

ścił ją pośrodku. Newby i Mercurio dostawili do stołu trzy krzesła. Newby zabrał mikrofon ze stojaka. Trzej skrutatorzy usiedli. W całej Kaplicy Sykstyńskiej kardynałowie poruszyli się na swoich miejscach i sięgnęli po listy kandydatów. Lomeli otworzył teczkę. Nie zdając sobie z tego sprawy, trzymał pióro nad swoim nazwiskiem. – Pierwszy głos został oddany na kardynała Beníteza. Pióro Lomelego powędrowało w górę listy, postawiło znaczek przy nazwisku Beníteza, a potem wróciło do własnego. Czekał, nie podnosząc wzroku. – Kardynał Benítez. Pióro ponownie wspięło się w górę, postawiło znaczek i wróciło na pozycję wyjściową. – Kardynał Benítez. Tym razem po postawieniu znaczka Lomeli podniósł wzrok. Lukša wyciągał następną kartę głęboko ze środka urny. Wyjął ją, rozłożył, zanotował nazwisko, po czym przekazał kartę Mercuriowi. Włoch zapisał starannie nazwisko i oddał kartę Newby’emu. Ten rzucił na nią okiem i nachylił się do mikrofonu. – Kardynał Benítez. Pierwsze siedem głosów oddano na Beníteza. Ósmy był na Lomelego, podobnie dziewiąty, i dziekanowi przyszło do głowy, że wcześniejsze nagromadzenie głosów oddanych na Beníteza wynikało po prostu z przypadku, tak jak to się często zdarzało podczas konklawe. Ale potem usłyszał znowu Benítez, Benítez, Benítez i poczuł, że opuszcza go Boża łaska. Po kilku minutach zaczął liczyć głosy oddane na Filipińczyka, przekreślając każdą piątkę. Dziesięć razy po pięć. A potem pięćdziesiąt jeden… pięćdziesiąt dwa… pięćdziesiąt trzy… W tym momencie przestał go obchodzić własny wynik. Siedemdziesiąt pięć… siedemdziesiąt sześć… siedemdziesiąt siedem… Kiedy Benítez zbliżył się do progu, po którego przekroczeniu miał zostać papieżem, powietrze w kaplicy Sykstyńskiej zgęstniało, jakby jego cząsteczki ścisnęło pole magnetyczne. Kardynałowie pochylili głowy nad biurkami i dokonywali tych samych obliczeń. Siedemdziesiąt osiem… siedemdziesiąt dziewięć… osiemdziesiąt! Rozległo się wielkie zbiorowe westchnienie, a potem odgłos dłoni uderzających w blaty biurek. Skrutatorzy przerwali liczenie i podnieśli wzrok, by zobaczyć, co się dzieje. Lomeli wychylił się do przodu, żeby spojrzeć na Beníteza. Filipińczyk opuścił brodę na pierś. Chyba się modlił. Skrutatorzy liczyli dalej. – Kardynał Benítez…

Lomeli wziął kartkę, na której nakreślił punkty swojego wystąpienia, i podarł ją na drobne strzępy. *** Kiedy odczytano ostatni głos – tak się złożyło, że oddany na niego – Lomeli odchylił się do tyłu i czekał, aż skrutatorzy i rewizorzy podadzą oficjalne wyniki. Kiedy później starał się opisać swoje emocje Belliniemu, przyznał, że miał wrażenie, jakby wielki wiatr na krótko porwał go z ziemi i zakręcił nim w powietrzu, a potem gwałtownie odstawił na miejsce i dopadł kogoś innego. „Przypuszczam, że to był Duch Święty. Uczucie było przerażające, upojne i z całą pewnością niezapomniane… bardzo się cieszę, że go doznałem… ale kiedy się skończyło, odczuwałem wyłącznie ulgę”. Było to w zasadzie prawdą. – Wasze Eminencje – powiedział do mikrofonu Newby – oto wyniki ósmego głosowania. Lomeli z przyzwyczajenia chwycił pióro i po raz ostatni zapisał wyniki: Benítez 92 Lomeli 21 Tedesco 5

Ostatnie słowa Newby’ego utonęły w głośnym aplauzie. Nikt nie klaskał głośniej od Lomelego. Spoglądając dookoła, uśmiechał się i kiwał głową. Rozległo się kilka okrzyków. Naprzeciwko niego Tedesco bardzo powoli złożył razem ręce, jakby intonował pieśń żałobną. Lomeli, klaszcząc jeszcze głośniej, wstał i całe konklawe wzięło to za znak, by nagrodzić zwycięzcę stojącą owacją. Tylko Benítez nie podniósł się z miejsca. Podczas gdy otaczający go kardynałowie patrzyli na niego i bili mu brawo, wydawał się w tym momencie triumfu jeszcze mniejszy i jeszcze bardziej nie na miejscu niż wcześniej – drobna postać, z głową nadal pochyloną w modlitwie i twarzą zasłoniętą kosmykiem czarnych włosów, dokładnie tak samo jak wtedy, gdy Lomeli zobaczył go po raz pierwszy, z różańcem, w biurze siostry Agnes. Lomeli podszedł do ołtarza, niosąc egzemplarz Konstytucji Apostolskiej. Newby przekazał mu mikrofon. Oklaski umilkły. Kardynałowie usiedli. Zauważył, że Benítez nie zmienił pozycji. – Wymagana większość głosów została osiągnięta. Czy młodszy kardynał diakon mógłby wezwać Mistrza Papieskich Ceremonii Liturgicznych i sekretarza kolegium?

Odczekał, aż Rudgard przejdzie do przedsionka i poprosi o otwarcie drzwi. Minutę później w tylnej części kaplicy pojawili się Mandorff i O’Malley. Lomeli ruszył w stronę Beníteza. Widział konsternację na twarzach arcybiskupa i prałata. Zatrzymali się dyskretnie tuż przy balustradzie i patrzyli na niego ze zdumieniem. Musieli być przekonani, że został papieżem, i dziwili się, co robi. Podszedł do Filipińczyka i stanął przed nim. – W imieniu całego Kolegium Kardynalskiego – przeczytał z Konstytucji – pytam cię, kardynale Benítez, czy przyjmujesz kanoniczny wybór na Biskupa Rzymskiego? Benítez wydawał się go nie słyszeć. Nie podniósł głowy. – Czy przyjmujesz? W ciszy, która nastąpiła, ponad stu mężczyzn wstrzymało oddech i Lomelemu przemknęło przez głowę, że Benítez odmówi. Wielki Boże, jakaż by to była katastrofa! – Czy mogę zacytować Waszej Eminencji Konstytucję Apostolską napisaną przez samego świętego Jana Pawła Drugiego? – zapytał cicho. – „Proszę tego, kto zostanie wybrany, by od przyjęcia urzędu, do którego jest powołany, nie uchylał się z obawy przed jego ciężarem, ale by pokornie poddał się zamysłowi woli Bożej. Bóg bowiem, wkładając brzemię na niego, będzie go podtrzymywał swoją ręką, aby był zdolny je nieść”40. Benítez uniósł w końcu głowę. W jego ciemnych oczach pojawiła się determinacja. – Przyjmuję – powiedział, wstając z miejsca. Z obu stron kaplicy dobiegły spontaniczne okrzyki radości, a potem znowu rozległy się brawa. Lomeli uśmiechnął się i dotknął dłonią piersi, by pokazać, że kamień spadł mu z serca. – A jakie chcesz przybrać imię? Benítez zawahał się i Lomeli pojął nagle, dlaczego wcześniej nie reagował: w ciągu ostatnich kilku minut starał się wybrać dla siebie odpowiednie imię. Musiał być jedynym kardynałem, który przybył na konklawe, nie mając go obmyślonego. – Innocenty – oznajmił pewnym głosem.

19 Habemus papam

W

ybór imienia zaskoczył Lomelego. Nawiązanie w nim do cnoty – niewinności, pobożności, łaski – a nie do świętego, należało do tradycji, która wygasła wiele pokoleń wcześniej. Było trzynastu papieży o imieniu Innocenty, lecz ani jednego w ostatnich trzech stuleciach. Im dłużej się jednak nad tym zastanawiał, nawet w tych pierwszych kilku sekundach, tym bardziej uderzała go jego trafność – jego symboliczność w chwili, gdy polała się krew, jego śmiałość w deklarowaniu intencji. Wydawało się jednocześnie obiecywać powrót do tradycji i odejście od niej – dokładnie z taką dwuznacznością, jaką upodobała sobie Kuria. I pasowało idealnie do obdarzonego naturalnym wdziękiem i dostojeństwem, dziecinnego, cichego Beníteza. Papież Innocenty XIV – długo wyczekiwany papież Trzeciego Świata! Lomeli składał w duchu dzięki. Po raz kolejny Bóg w cudowny sposób pozwolił im dokonać właściwego wyboru. Uświadomił sobie, że kardynałowie znowu zaczynają klaskać, aprobując przybrane imię. Ukląkł przed nowym Ojcem Świętym. Uśmiechając się z niepokojem, Benítez podniósł się z krzesła, wychylił nad biurkiem i pociągnął go za mozzettę, dając znak, by wstał. – To ty powinieneś być na moim miejscu – szepnął. – Głosowałem na ciebie w każdym głosowaniu i będę potrzebował twojej rady. Chciałbym, żebyś pozostał dziekanem kolegium. Lomeli chwycił Beníteza za rękę i dźwignął się z klęczek. – A moją pierwszą radą, Wasza Świątobliwość, jest, żebyś na razie nie obiecywał jeszcze nikomu żadnych stanowisk. Mógłbyś być tak dobry, arcybiskupie – zawołał do Mandorffa – i sprowadził swoich świadków, a także zredagował akt przyjęcia urzędu?! Cofnął się, by można było dopełnić formalności. Nie powinno to zająć więcej niż pięć minut. Dokument był już spisany; Mandorff musiał tylko umieścić w nim imię nadane przy urodzeniu oraz imię pontyfikalne Beníteza, a także datę, następnie zaś nowy papież i świadkowie musieli złożyć podpisy.

Dopiero kiedy Mandorff położył akt na biurku i zaczął wypełniać puste miejsca, Lomeli zauważył O’Malleya, który wpatrując się w dokument, wyglądał, jakby był w transie. – Przepraszam, że przeszkadzam, monsinior… – zaczął Lomeli, ale Irlandczyk w ogóle nie zareagował. – Ray? – spróbował ponownie. O’Malley obrócił się w końcu i na niego spojrzał. Miał skonsternowaną, prawie przerażoną minę. – Powinieneś chyba zacząć zbierać notatki kardynałów. Im prędzej spalimy je w piecu, tym prędzej świat dowie się, że mamy nowego papieża. Ray? – Lomeli z troską wyciągnął do niego rękę. – Dobrze się czujesz? – Przepraszam, Wasza Eminencjo. Nic mi nie jest – odparł O’Malley. Widać było jednak, że z całych sił stara się zachowywać tak, jakby nic się nie stało. – O co chodzi? – Po prostu nie takiego wyniku się spodziewałem… – No tak, lecz mimo to jest wspaniały. Słuchaj – Lomeli zniżył głos – jeśli martwisz się o mnie, mój drogi, zapewniam cię, że odczuwam wyłącznie ulgę. Bóg udzielił nam swojej łaski. Nasz nowy Ojciec Święty stanie się o wiele większym papieżem, niż mnie mogłoby się to kiedykolwiek udać. – Tak. O’Malley zdołał przywołać na twarz niewyraźny uśmiech, po czym dał znak dwóm mistrzom ceremonii niebędącym świadkami podpisania aktu, żeby zaczęli zbierać notatki kardynałów. Przeszedł kilka kroków w głąb Kaplicy Sykstyńskiej, ale potem przystanął i szybko wrócił. – Eminencjo, mam wielki ciężar na swoim sumieniu. Lomeli poczuł, jak pierś ponownie ściska mu niepokój. – O czym ty właściwie mówisz? – Czy mógłbym porozmawiać z eminencją na osobności? O’Malley złapał go pod łokieć i próbował zaciągnąć do przedsionka. Lomeli rozejrzał się, by sprawdzić, czy nikt ich nie obserwuje. Wszyscy kardynałowie patrzyli na Beníteza. Nowy papież podpisał akt przyjęcia urzędu i szedł do zakrystii, gdzie miał zostać ubrany w szaty pontyfikalne. Lomeli niechętnie uległ prałatowi i dał się zaprowadzić do chłodnego przedsionka kaplicy. Spojrzał w górę. Wiatr wiał przez pozbawione szyb okna. Robiło się już ciemno. Biednego O’Malleya najwyraźniej poniosły nerwy wskutek eksplozji. – Ray, mój drogi – odezwał się Lomeli. – Uspokój się, na litość boską. – Przepraszam, Wasza Eminencjo. – Powiedz po prostu, co cię trapi. Mamy dużo do zrobienia.

– Tak jest. Zdaję sobie teraz sprawę, że powinienem porozmawiać z eminencją wcześniej, ale wydawało się to takie trywialne. – Mów dalej. – Tamtej pierwszej nocy, kiedy przyniosłem kardynałowi Benítezowi przybory toaletowe, których nie miał, powiedział, żebym nie zawracał sobie głowy maszynką do golenia, bo w ogóle się nie goli. – Co takiego? – Mówił to z uśmiechem i przyznam szczerze, że w obliczu wszystkiego, co się wtedy działo, nie poświęciłem temu większej uwagi. To znaczy, Wasza Eminencjo, nie jest to przecież czymś niezwykłym, prawda? Lomeli spojrzał na niego nierozumiejącym wzrokiem. – Przykro mi, Ray, ale w tym, co mówisz, nie widzę żadnego sensu. – Mgliście przypominał sobie, jak zdmuchując świecę w łazience Beníteza, zobaczył maszynkę do golenia w nietkniętym celofanowym opakowaniu. – Jednak teraz, kiedy dowiedziałem się o tej klinice w Szwajcarii… – O’Malley zawiesił bezradnie głos. – O klinice? – powtórzył za nim Lomeli. Miał wrażenie, jakby marmurowa posadzka zmieniła się nagle w coś płynnego. – Masz na myśli ten szpital w Genewie? O’Malley pokręcił głową. – O to właśnie chodzi, eminencjo. Coś nie dawało mi spokoju i dziś po południu, kiedy zorientowałem się, że konklawe może skłaniać się ku kardynałowi Benítezowi, postanowiłem to sprawdzić. Okazuje się, że to nie jest normalny szpital. To klinika. – Jaka klinika? – Specjalizuje się w operacjach zmiany płci. *** Lomeli wrócił do głównej części kaplicy. Mistrzowie ceremonii chodzili wzdłuż rzędów biurek, zabierając z nich każdy skrawek papieru. Kardynałowie nadal siedzieli na swoich miejscach, cicho rozmawiając. Puste było tylko krzesło Beníteza i jego własne. Przed ołtarzem ustawiono papieski tron. Przeszedł przez całą długość Kaplicy Sykstyńskiej, stanął przed drzwiami zakrystii i zapukał. Ojciec Zanetti uchylił je na kilka centymetrów. – Jego Świątobliwość jest ubierany, Wasza Eminencjo – szepnął. – Muszę z nim porozmawiać. – Ale, Wasza Eminencjo…

– Ojcze Zanetti, bardzo proszę! Młody ksiądz, zaskoczony jego tonem, przyglądał mu się przez chwilę, zanim cofnął głowę. Lomeli usłyszał w środku głosy, a potem drzwi się otworzyły i wślizgnął się do zakrystii. Nisko sklepione pomieszczenie przypominało teatralną rekwizytornię. Stały tam krzesła i stół używane przez skrutatorów, obok leżały porzucone stroje. Benítez, ubrany już w białą jedwabną sutannę papieża, stał z rozłożonymi szeroko ramionami, jakby przybijano go do niewidzialnego krzyża. U jego stóp klęczał papieski krawiec z firmy Gammarelli, trzymając w ustach szpilki i podszywając skraj sutanny, tak zaabsorbowany tym, co robił, że nie uniósł nawet głowy. Benítez posłał Lomelemu zrezygnowany uśmiech. – Najwyraźniej nawet najmniejsze szaty są za duże – powiedział. – Czy mógłbym porozmawiać z Waszą Świątobliwością na osobności? – Oczywiście. – Benítez zerknął na krawca. – Skończyłeś, mój synu? Udzielona przez zaciśnięte wargi i szpilki odpowiedź była niezrozumiała. – Zostaw to – polecił szorstko Lomeli. – Możesz skończyć później. – Krawiec rozejrzał się, wypluł szpilki do metalowej miseczki, a potem wywlekł z igły cieniutką jedwabną białą nitkę i ją przegryzł. – Ty też, ojcze – dodał Lomeli. Obaj mężczyźni skłonili się i wyszli. – Musisz mi powiedzieć o terapii w tej klinice w Genewie – powiedział Lomeli, kiedy zamknęły się za nimi drzwi. – Jaka jest twoja sytuacja? Przewidywał różne reakcje: gniewne zaprzeczenia, łzawe wyznania. Ale Benítez wydawał się bardziej rozbawiony niż zaniepokojony. – Muszę to zrobić, dziekanie? – Tak, Wasza Świątobliwość, musisz. Za godzinę będziesz najsławniejszym człowiekiem na ziemi. Możemy być pewni, że media spróbują się o tobie dowiedzieć wszystkiego, co można. Twoi koledzy mają prawo dowiedzieć się o tym pierwsi. Dlatego, jeśli wolno mi powtórzyć: jaka jest twoja sytuacja? – Moja sytuacja, jak to określasz, jest taka sama jak wówczas, gdy wyświęcono mnie na księdza, gdy nadano mi urząd arcybiskupa i gdy potem uczyniono mnie kardynałem. Prawda jest taka, że nie było żadnej terapii w Genewie. Rozważałem ją. Modliłem się o wskazówki. Ostatecznie postanowiłem się jej nie poddawać. – A na czym miała polegać ta terapia? Benítez westchnął. – Klinicznymi terminami są chyba korekcja synechii warg sromowych większych i mniejszych oraz plastyka napletka łechtaczki.

Lomeli usiadł na najbliższym krześle i schował twarz w dłonie. Po chwili zdał sobie sprawę, że Benítez siada naprzeciwko niego. – Pozwól, że opowiem ci, jak było, dziekanie – powiedział cicho. – Taka jest prawda. Urodziłem się w bardzo biednej rodzinie na Filipinach, w miejscu, gdzie chłopców ceni się wyżej od dziewczynek, co nadal, obawiam się, jest częstym zjawiskiem na całym świecie. Moja deformacja, jeśli tak właśnie musimy to nazywać, była tego rodzaju, że w naturalny sposób uchodziłem za chłopca. Moi rodzice wierzyli, że jestem chłopcem. Ja sam wierzyłem, że jestem chłopcem. A ponieważ w seminarium, jak wiesz, prowadzi się skromne życie i niechętnie odkrywa własne ciało, ani ja, ani ktokolwiek inny nie miał powodów sądzić, że jest inaczej. Nie potrzebuję chyba dodawać, że przez całe życie przestrzegałem złożonych ślubów czystości. – I naprawdę nigdy się nie domyśliłeś? Przez sześćdziesiąt lat? – Nie, nigdy. Oczywiście teraz, spoglądając wstecz, widzę, że charakter mojej posługi kapłańskiej, którą odbywałem głównie pośród doznających różnego rodzaju cierpień kobiet, wynikał prawdopodobnie z mojego naturalnego stanu. Ale wówczas nie miałem o tym pojęcia. Po tym, jak zostałem ranny w wybuchu w Bagdadzie, trafiłem do szpitala, gdzie po raz pierwszy zostałem całościowo zbadany przez lekarza. Kiedy wyjaśniono mi kwestie medyczne, byłem oczywiście przerażony. Ogarnęła mnie taka ciemność! Wydawało mi się, że spędziłem całe życie w stanie śmiertelnego grzechu. Złożyłem Ojcu Świętemu swoją rezygnację, nie podając żadnych przyczyn. Wtedy zaprosił mnie do Rzymu, żeby porozmawiać ze mną i spróbować mi to wyperswadować. – Podałeś mu powody swojej rezygnacji? – Pod koniec, tak, musiałem to zrobić. Lomeli spojrzał na niego z niedowierzaniem. – I uznał, że możesz dalej pełnić posługę kapłańską? – Zostawił decyzję mnie. Modliliśmy się razem w jego pokoju o oświecenie. Ostatecznie postanowiłem poddać się zabiegowi i zrezygnować z kapłaństwa. Ale w noc przed wylotem do Szwajcarii zmieniłem zdanie. Jestem tym, czym uczynił mnie Bóg, Wasza Eminencjo. Poprawianie Jego dzieła wydało mi się większym grzechem od pozostawienia mojego ciała takim, jakie jest. Odwołałem więc zabieg i wróciłem do Bagdadu. – I Ojciec Święty się na to zgodził? – Trzeba tak zakładać. Uczynił mnie w końcu kardynałem in pectore, mimo że dobrze wiedział, kim jestem. – W takim razie chyba oszalał! – wykrzyknął Lomeli. Rozległo się pukanie do drzwi. – Nie teraz! – zawołał Lomeli.

– Proszę wejść! – powiedział Benítez. To był Santini, pierwszy kardynał diakon. Lomeli często zastanawiał się później, co mógł sobie pomyśleć, widząc świeżo wybranego Ojca Świętego i dziekana Kolegium Kardynalskiego siedzących na krzesłach, prawie dotykających się kolanami i pogrążonych, jak się zdawało, w poufałej rozmowie. – Wybacz, Wasza Świątobliwość, ale kiedy mam wyjść na balkon, żeby ogłosić twój wybór? – zapytał. – Mówią, że na placu i przylegających ulicach jest ćwierć miliona ludzi. – Spojrzał błagalnie na Lomelego. – Czekamy, żeby spalić karty do głosowania, dziekanie. – Daj nam jeszcze minutę, eminencjo – odparł Lomeli. – Oczywiście. Santini skłonił się i wycofał. Lomeli pomasował czoło. Ból za oczami powrócił, jeszcze bardziej oślepiający niż wcześniej. – Ile osób wie o stanie zdrowia Waszej Świątobliwości? – zapytał. – Wielebny O’Malley domyślił się, jak się sprawy mają, ale przysięga, że nie wspomniał o tym nikomu oprócz mnie. – W takim razie jest nas tylko trzech. Doktor, który badał mnie w Bagdadzie, zginął wkrótce potem w zamachu, a Ojciec Święty nie żyje. – A ta klinika w Genewie? – Zarejestrowałem się tylko na wstępne konsultacje, pod przybranym nazwiskiem. W ogóle tam nie pojechałem. Nikt nie będzie miał pojęcia, że to ja byłem tym pacjentem. Lomeli odchylił się na krześle i myślał o tym, co było nie do pomyślenia. Ale czyż nie jest napisane w Ewangelii świętego Mateusza, w rozdziale 10, wersie 16: Bądźcie więc roztropni jak węże, a nieskazitelni jak gołębie? – Powiedziałbym, że jest dość duża szansa, iż na krótką metę zdołamy zachować to w tajemnicy. O’Malley może być mianowany arcybiskupem i gdzieś wysłany… nie piśnie ani słowa, załatwię to z nim. Ale na dłuższą metę, Wasza Świątobliwość, to się nie uda, prawda wyjdzie na jaw, możemy być tego pewni. Pamiętam, że przed twoim wyjazdem do Szwajcarii złożone było podanie o wizę… któregoś dnia ktoś może to odkryć. Zestarzejesz się i trzeba będzie cię leczyć… wtedy przypuszczalnie cię zbadają. Może będziesz miał atak serca. I w końcu kiedyś umrzesz i twoje ciało zostanie zabalsamowane… Siedzieli w milczeniu. – Oczywiście zapomnieliśmy o jednym – odezwał się Benítez. – Jest ktoś jeszcze, kto zna ten sekret. Lomeli spojrzał na niego przerażony. – Kto?

– Bóg. *** Dochodziła piąta, gdy obaj się pojawili. Watykańskie biuro prasowe ogłosiło później, że papież Innocenty XIV nie chciał odebrać tradycyjnych ślubów posłuszeństwa, siedząc na papieskim tronie, lecz witał się z każdym kardynałem elektorem z osobna, stojąc przed ołtarzem. Obejmował wszystkich z wielką serdecznością, najserdeczniej jednak tych, którzy marzyli o tym, by znaleźć się na jego miejscu: Belliniego, Tedesca, Adeyemiego i Tremblaya. Dla każdego miał słowa otuchy i podziwu; każdemu obiecywał wsparcie. Tą demonstracją miłości i wielkoduszności dał do zrozumienia wszystkim obecnym w Kaplicy Sykstyńskiej, że nie będzie żadnych wzajemnych oskarżeń – że nikt nie zostanie zwolniony i że Kościół w duchu jedności stawi czoło nadchodzącym trudnym dniom i latom. Wszyscy odczuli ulgę. Przyznawał to nawet niechętnie Tedesco. Duch Święty wypełnił swoją powinność. Wybrali właściwego człowieka. W przedsionku Lomeli patrzył, jak O’Malley wciska do okrągłego pieca papierowe worki z kartami do głosowania i notatkami i je podpala. Sekrety łatwo płoną. Następnie w kwadratowym piecu otworzył pojemnik z chloranem potasu, laktozą i żywicą sosnową. Lomeli przesunął powoli wzrokiem po przewodzie kominowym aż do miejsca, w którym dym wychodził przez pozbawione szyb okno, prosto w pociemniałe niebo. Nie zobaczył białego dymu, widział tylko odbijające się na ciemnym suficie blade światło reflektora, lecz chwilę później dobiegł go z oddali ryk setek tysięcy głosów, w których słychać było nadzieję i aprobatę.

Podziękowania

Na samym początku zbierania materiałów poprosiłem Watykan o możność odwiedzenia miejsc, w których odbywa się konklawe i które są na stałe zamknięte dla publiczności. Jestem wdzięczny monsiniorowi Guillermowi Karcherowi z Biura Ceremonii Liturgicznych Biskupa Rzymu za przygotowanie mojej wizyty oraz signorze Gabrielle Lalatcie za jej światłe rady. Spotkałem się także z wieloma wybitnymi katolikami, wśród nich z kardynałem, który brał udział w konklawe; nasze rozmowy były jednak nieoficjalne i z tego względu nie mogę im podziękować indywidualnie. Mam nadzieję, że nie zbulwersował ich zbytnio rezultat. Czerpałem z pracy wielu reporterów i autorów. Wśród tych, którym chciałbym szczególnie podziękować, są: John L. Allen (Wszyscy ludzie papieża, Konklawe); John Cornwell (Złodziej w nocy: śmierć Jana Pawła I; The Pope in Winter: The Dark Face of John Paul II’s Papacy); Peter Hebblethwaite (John XXIII: Pope of the Century; The Year of Three Popes); Richard Holloway (Leaving Alexandria: A Memoir of Faith and Doubt); Austen Ivereigh (The Great Reformer: Francis and the Making of a Radical Pope); Papież Jan XXIII (Dziennik duszy); Sally Ninham (Ten African Cardinals); Gianluigi Nuzzi (Merchants in the Temple: Inside Pope Francis’s Secret Battle Against Corruption in the Vatican; Jego Świątobliwość: tajne dokumenty Benedykta XVI); Gerald O’Collins SJ (On the Left Bank of the Tiber); Cormac Murphy-O’Connor (An English Spring); John-Peter Pham (Następcy świętego Piotra: kulisy śmierci i wyborów papieży); Marco Politi (Pope Francis Among the Wolves: The Inside Story of a Revolution); John Thavis (Dziennik watykański: władza, ludzie, polityka). Chciałbym również po raz kolejny podziękować moim wydawcom w Londynie i Nowym Jorku, Jocaście Hamilton i Sonny’emu Mehcie, za ich nieustająco mądre rady i entuzjazm; Joy Terekiev i Cristianie Moroni z wydawnictwa Mondadori w Mediolanie za pomoc w doprowadzeniu do skutku mojej wizyty w Watykanie; oraz tradycyjnie już mojemu niemieckiemu tłumaczowi, Wolfgangowi Müllerowi, który jak zwykle wychwycił swoim bystrym okiem błędy. Na koniec wyrazy miłości i wdzięczności dla mojej rodziny – moich dzieci, Holly, Charlie (której ta książka jest zadedykowana), Matildy i Sama,

a przede wszystkim dla mojej żony Gill, jak zawsze pierwszej czytelniczce. Semper fidelis.

1

Ewangelia św. Łukasza 9, 3. Wszystkie cytaty biblijne pochodzą z Biblii Tysiąclecia. 2 Ewangelia św. Marka 15, 46. 3 Ewangelia św. Mateusza 28, 19. 4 List do Kolosan 2, 3. 5 Ewangelia św. Marka 10, 21. 6 Ewangelia św. Łukasza 9, 23–24. 7 Kongregacja Nauki Wiary. Wyjaśnienie doktrynalne dotyczące końcowej części formuły „Wyznania wiary”. 8 Ewangelia św. Łukasza 14, 26. 9 Ewangelia św. Marka 15, 31. 10 Jan XXIII, Dziennik duszy, wyd. Znak, Kraków 2000, tłum. Józefa Ledóchowska. 11 Ewangelia św. Mateusza 11, 30. 12 List do Efezjan 4, 11. 13 List do Efezjan 4, 12–13. 14 List do Efezjan 4, 15–16. 15 Ewangelia św. Jana 15, 16. 16 Ewangelia św. Mateusza 16, 18–19. 17 List do Efezjan 4, 15–16. 18 List do Efezjan 4, 14. 19 List do Efezjan 5, 21. 20 Pierwszy List do Koryntian 14, 8. 21 Konstytucja Apostolska Universi Dominici Gregis Ojca Świętego Jana Pawła II o wakacie Stolicy Apostolskiej i wyborze Biskupa Rzymskiego, Księgarnia Świętego Wojciecha, Poznań 2005. 22 Jan XXIII, Dziennik duszy, wyd. Znak, Kraków 2000, tłum. Józefa Ledóchowska. 23 Ewangelia św. Łukasza 21, 25–26. 24 Księga Koheleta 9, 11. 25 Ewangelia św. Jana 8, 7. 26 Księga Psalmów, tłum. z hebrajskiego Czesław Miłosz, Editions du Dialogue, Paris 1979. 27 Tomasz à Kempis, O naśladowaniu Chrystusa, PAX, Warszawa 1995, tłum. Anna Kamieńska. 28 Ewangelia św. Marka 11, 7. 29 Ewangelia św. Marka 6, 35. 30 Dzieje Apostolskie 8, 18–20. 31 Ewangelia św. Łukasza 8, 17. 32 Immanuel Kant, Idea powszechnej historii w aspekcie kosmopolitycznym. Rozprawy z historii filozofii, Wydawnictwo Antyk, Komorów 2005, tłum. Mirosław Żelazny. 33 Ewangelia św. Mateusza 8, 24. 34 Psalm 3, 6. 35 Ewangelia św. Łukasza 6, 45. 36 Ewangelia św. Łukasza 21, 25–28. 37 Ewangelia św. Łukasza 22, 42.

38

Romano Guardini, Meditations Before Mass. Ewangelia św. Mateusza 10, 19. 40 Konstytucja Apostolska Universi Dominici Gregis Ojca Świętego Jana Pawła II o wakacie Stolicy Apostolskiej i wyborze Biskupa Rzymskiego, Księgarnia Świętego Wojciecha, Poznań 2005. 39