Smak miodu - Salwa an-Nuajmi

An- nu’ajmi Salwa smak miodu Tytuł oryginału: Burhan al-asal Przełożył Marek M. Dziekan

Twarz, pełna rozkoszy, nie jest wspomnieniem ani snem, który je łączy, lecz który je omija. Przedmiot rozkoszy to przepływ pożądania, który nie ma końca. Unsi al-Hadżdż

Ciało, pamiętaj nie tylko to, jak bardzo byłoś kochane,

T L

R

nie tylko posłania, na których leżałoś', ale i te pragnienia, które ku tobie jawnie pałały w oczach i drżały w głosie — a jakaś

przypadkowa przeszkoda je udaremniła. Teraz, gdy już to wszystko w przeszłość są zapadło, wydaje się niemal, że i takim się oddałoś pragnieniom — jak pałały, pamiętaj, w oczach, które się wpatrywały w ciebie, jak w głosie drżały ku tobie, pamiętaj, ciało. Konstandinos Kawańs, tłum. Z. Kubiak

Przyjdzie do niej, z obnażoną głową, bosy. Salim Rizk Allah

jutro, pojutrze albo po latach będą napisane wersy pełne siły, które tu miały początek.

T L

R

Konstandinos Kawafis, tłum. Z. Kubiak

1 o małżeństwach czasowych i księgach

T L

R

rozkoszy

Istnieją ludzie, którzy wywołują duchy — ja wywołuję ciała. Nie znam swojego ducha, nie znam duchów innych, znam tylko swoje ciało i ciała innych ludzi. To mi wystarczy. Wywołuję je i wracam do moich przygód z nimi, z ciałami, które odchodzą, bo przecież ciała są nietrwałe. Potrzebuję ich tylko po to. Chodzi o sprawy całkiem przyziemne. No właśnie... Wykorzystuję je, traktując jako maszynki do seksu? A dlaczego nie? Zakochani?

R

To wielkie słowo. Nie mogę go używać, nawet w myślach. Jako jedyny

T L

mówił tak do mnie Myśliciel. Raziło mnie to. Zakochany? Nie ma zakochanych. Trzeba znaleźć inne słowo, ale sama nie trudziłam się zbytnio, by to zrobić.

Kiedyś opowiedziałam mu o jednej z moich przyjaciółek, którą poznał na jakimś przyjęciu. Zapytał mnie szeptem: Czy wiesz, że kocham jej przyjaciółkę? Wiedziałam o tym dobrze, ale poruszyło mnie słowo „kocham". Myśliciel jako zakochany? Nigdy nie przeszło mi to przez myśl. Czy mogę być ukochaną człowieka, od którego nie żądam więcej, niż aby objął mnie w zamkniętym pokoju? Czy mogę być ukochaną człowieka, od którego żądam tylko tych skradzionych godzin?

Nie rozmyślałam dłużej o tym, ponieważ Myśliciel powiedział jak zwykle: Mam pomysł. Leżałam na łóżku, na brzuchu. Zbliżył się do mnie. Uniosłam biodra, wspierając się na łokciach. Nie widziałam go, czułam, jak delikatnie gładzi moje pośladki, po czym przywiera do nich, przyciąga mnie do siebie, aby jeszcze szczelniej wypełnić moje wnętrze. Zanurzyłam twarz w poduszce, aby zdusić równoczesne odgłosy rozkoszy. Jednoczyły nas wspólne, jednostajne ruchy. Zawsze wiedziałam, że w zbliżeniu najważniejsza jest dzika przyjemność, a mimo to zaciskałam zęby, wydając ciche jęki. Przyciągnął mnie mocno do siebie — to najbardziej lubimy, i ja, i on.

R

W tej pozycji spotyka się nasz wzrok, choć znajdujemy się pod innym

T L

kątem. Najważniejszy jest ów punkt spotkania się oczu. Stając wobec natury, wobec takiego porozumienia ciał, milknę i zapominam o przyjaciółkach, analizach filozoficznych i teoriach. Zakochani?

Zapewne Myśliciel miał rację, używając tego słowa. Szkoda tylko, że ja pochodzę z innej planety językowej. Przybywam z planety kobiecego języka, który dopiero muszę stworzyć. Często szukam pomocy w słownikach, ale nigdy mi nie wystarczają. To ich język i ich definicje. Znajduję słowo „zakochani", opisujące doskonale mężczyzn, których poznałam. Myśliciela również? Zakochani?

Najpierw jest spotkanie. Oczy natykają się na siebie. To tylko moment, potem wnętrze odpowiada — i już wiem. Od tej właśnie chwili, jeszcze zanim petent złoży podanie w sprawie pożądania. To mnie nie obchodzi — ważne jest tylko moje pożądanie, a to wcale nie zdarza się często. Odpowiedź — „tak" czy „nie" — przychodzi bardzo szybko, analiza trwa tylko chwilę. Słucham swego głosu. Rzadkiego głosu pożądania. Moje wartości etyczne nie mają nic wspólnego z moralnością świata zewnętrznego. Odrzuciłam ją, już nie pamiętam kiedy. Te wartości kierują tym, co robię, tylko one wskazują mi drogę. To ja kształtuję ich skalę. Nie obchodzi mnie, jaki wpływ na moje życie będą miały moje uczynki. Wyraz

R

twarzy po miłosnym akcie, błysk w oczach, drżenie ciała, urywane słowa

T L

— to wszystko rozpala opowieści w moim sercu. W ten sposób wcześnie dowiedziałam się, czego chcę: zdrowego ducha w zdrowym ciele. Stało się tak, zanim przeczytałam o tym w naszych arabskich książkach o seksie.

Tak mnie opisywał Podróżnik: Mężczyznę poznałam dopiero po ślubie. Odrzucałam każdego, który mnie pożądał, bo przecież mam wysokie poczucie moralności, czuję respekt przed społeczeństwem i oceną mężczyzny, nawet jeśli przyjmę jego propozycję, powiedział o mnie. To pozostałości dawnego wychowania w czystości, powiedział. To wskazuje mi drogę, kształtuje i wyznacza granice, powiedział.

Nie mogłam przecież podporządkować się pożądaniu seksualnemu, powiedział. Obawiałam się, jak wyglądam w oczach mężczyzny, nawet tego, którego akceptowałam, powiedział. Nie dowierzałam własnemu ciału, że w pełni powstrzyma się od reakcji wobec mężczyzny, powiedział. Odrzuciłam przykład przyjaciółki, która mówi „tak" każdemu, i uznałam ją za tanią rozpustnicę, powiedział. Odrzekłam na to: Być może od takich poglądów jestem oddalona o lata świetlne. Być może to, że odrzuciłam ciało jednego mężczyzny, nie oznacza, że nie pożądam innego. Być może to tylko gra pozorów, a ja, udając, że akceptuję poglądy ogółu, zwyciężam w rozgrywce. Czy to, że odtrącam jakiegoś mężczyznę, oznacza, że odtrącam wszystkich? Czy jeśli powiem „nie" pożądaniu jakiegoś mężczyzny, oznacza, że mówię „nie" każdemu z nich? Męska logika, wygodna dla wszystkich, dla mnie przede wszystkim. Mówiłam: Być może nie chcę wyjaśniać wszystkim, o co mi chodzi? Nie mam innego punktu odniesienia niż ja sama i moje własne pragnienia. Żadnych definicji, żadnych wartości, żadnej moralności? Żadnego społe-

czeństwa, żadnej religii, żadnych tradycji? Nie boję się ludzkich języków, nie boję się kary i ognia piekielnego? Wiem, wbrew temu, czego nas uczono, w rzeczywistości mam wielu mężów, pewnie jak większość kobiet. Ale to nie do końca tak. Powinnam powiedzieć: mam wielu kochanków albo, jeszcze lepiej, wielu mężczyzn. Lata temu widziałam wywiad z Albertem Moravią, w którym mówił o naturalnej skłonności kobiet do poliandrii. To było dla mnie jak objawienie. Wyraził słowami wszystko, co czuję i co robię. Później to samo przeczytałam u pewnego współczesnego filozofa francuskiego. Rozciągał on dążenie do przyjemności i pragnienie wielu partnerów na wszystkich ludzi — ko-

R

biety i mężczyzn. Łapczywie połykałam jego słowa, choć właściwie ich nie

T L

potrzebowałam: moje życie było dowodem na słuszność tej teorii. Czy słyszałam wywiad z Moravią przed Myślicielem, czy już później? Nie pamiętam.

Czy czytałam francuskiego filozofa przed Myślicielem, czy już później? Nie pamiętam. Pamiętam tylko, że poznałam go, kiedy zaczytywałam się w klasycznej literaturze arabskiej o miłości cielesnej. Wszystko, co działo się między nami, odnosiłam do starych tekstów. Czytałam mu klasyków, których uwielbiałam. A on znał tylko jeden traktat: Powrót szajcha do czasów młodości. W dzieciństwie czytałam ten tekst potajemnie, dzięki koleżance z gimnazjum. Nie była moją przyjaciółką, była starsza o kilka lat od innych dziew-

cząt w klasie. Malowała usta i oczy, krążyły wokół niej niejasne opowieści, o których milczano w naszej obecności. Jej ciało nosiło ślady uderzeń — rodzice chcieli wydać ją za mąż wbrew jej woli. Ona więc z zemsty postanowiła zmieszać z błotem nazwisko rodziny, a chłopcy wystawali pod drzwiami szkoły, aby się jej bezkarnie przyglądać. Nie pamiętam już, jak to się stało, że pożyczyła mi tę książkę, zaklinając, żebym jej nikomu nie pokazywała. Pamiętam przerażenie i strach, że ktoś mnie jednak przyłapie. Właściwie nikt nie zwracał uwagi na to, co czytam, ani też nie stawiał mi zakazów, ale miałam świadomość, że robię coś złego i że muszę to ukryć. Przeczytałam traktat bardzo szybko i potwierdził moje

R

poglądy. Pamiętam pragnienie poznania i strach przed tym, co może się przede mną otworzyć. Pochłaniałam wzrokiem kolejne strony, serce biło mi

T L

coraz szybciej. Schowałam książkę między podręcznikami szkolnymi i następnego dnia oddałam właścicielce. Spojrzała na mnie pytająco. Złożyłam poważnie i ostrożnie książkę w jej dłoniach i nic nie powiedziałam. Zabrała ją, lekko rozczarowana moją reakcją, schowała szybko do kieszeni i odwróciła się. Byłam jeszcze nieduża, ale natura w intymnych miejscach już dawała o sobie znać. Bardzo wcześnie nauczyłam się dwulicowości i korzystałam z niej, żeby bronić się przed zagrożeniami, jakie niesie z sobą życie. Wiele lat później przyszło mi się przekonać praktycznie, że mieli rację arabscy autorzy piszący o — jak to określali — „pożytkach płynących z miłości fizycznej". Pożytki te miały być natury cielesnej, psychicznej i umysłowej.

Ona uśmierza gniew i przysparza radości duszom zbyt gorących ludzi. Miłość fizyczna leczy zaćmę, zawroty i bóle głowy oraz ucisk w skroniach. A wszystkie te dolegliwości oślepiają serca i zamykają bramy myśli. A co czeka tych, którzy się jej wystrzegają? Rzekł Muhammad Ibn Zakarijja: Kto przez dłuższy czas nie będzie zażywał rozkoszy cielesnych, temu osłabną siły i ich źródła, a członek się skurczy. Widziałem kiedyś grupę mężczyzn, którzy tak czynili ze względu na przysięgę czystości. Ich ciała oziębły, ruchy spowolniały, bez przyczyny ogarniał ich smutek i depresja.

R

Zmniejszyło się ich pożądanie i apetyt. Choroby psychiczne i cielesne? Szaleństwo, smutek i depresja z powodu

T L

abstynencji płciowej? Niech Bóg Najwyższy obroni nas przed tym! Rzekł Ibn al— Arzak: Miłość fizyczna to jedyna rozkosz, którą może zafundować sobie człowiek, nie szkodząc własnemu sercu. Zaczęłam więc bardzo dbać o serce.

Nauczyłam się, że gdy idzie o sprawy seksu, z obcymi powinnam zawsze rozmawiać czysto teoretycznie. Przyzwyczaiłam się, że trzeba dawać przykłady z książek albo z przygód innych ludzi, moje zaś życie intymne powinno być ukryte: nie wolno się otwierać, tylko przed samą sobą. Tylko wtedy wypuszczać dżinna własnych wspomnień. Początkowo nikomu nie mówiłam o moim hobby naukowym. Książki te były tajemnicą, o której nikt nie wiedział. Kiedy przyszedł do mnie Myśliciel, powiedziałam: Tak. Przyszedł Myśliciel i otworzył butelkę. W łóżku

opowiedziałam mu o moich potajemnych lekturach. Dwie tajemnice zlały się i stworzyły jedną rzekę. W tamtym czasie wszystkie te książki tylko razem czytaliśmy. Na początku szukałam nazw pozycji seksualnych i wyjaśniałam mu, o co chodzi. Ich zabawne określenia stały się dla nas tajemnym szyfrem, którym bezkarnie mogliśmy się posługiwać w obecności innych. Bawiliśmy się w ten sposób we wszystkich możliwych sytuacjach, choć nie było to łatwe. Ile razy można w sensownym zdaniu użyć takich słów, jak: lejkowaty, wielbłądzie siodło, katapulta, wygibas czy miłosna igiełka? Nieświadomość otoczenia wykorzystywaliśmy bez litości.

R

Byłam pewna, że nikt nie zwróci uwagi na te określenia, jeśli nie zna „ksiąg rozkoszy" tak jak ja. To bardzo rzadkie, nawet wśród ludzi wy-

T L

kształconych, specjalistów od piśmiennictwa klasycznego. Przekonałam się o tym kilka razy — zawsze wydawało mi się to dziwne. Z Myślicielem dotarłam do szczytów moich lektur i uświadomiłam sobie wagę tego dziedzictwa. W towarzystwie Ahmada Ibn Jusufa at— Tifasziego, Alego Ibn Nasra, Samau'ala Ibn Jahji, Nasr ad—Dina Tusiego, Muhammada an— Nafzawiego, Ahmada Ibn Sulajmana, Alego al— Katibiego al— Kazwiniego, As— Sujutiego i At— — Tidżaniego czułam się jak w gronie przyjaciół. Czytałam ich książki i analizowałam je, studiowałam i tłumaczyłam, przykładając moje życie do ich słów. W sekrecie zapamiętywałam duże fragmenty, które zdradzałam tylko Myślicielowi. Dlaczego związek pomiędzy Myślicielem a moimi książkami był tajemnicą?

Z nim dotarłam na ten poziom świadomości seksualnej, którego nigdy bym nie osiągnęła tylko przy pomocy moich lektur. Praktyka zaczęła mieszać się z teorią — taka mikstura musiała eksplodować. To, co przeżywałam z nim, porównywałam do czytanych traktatów. Najpierw opowiadałam mu wszystkie szczegóły, a on patrzył na mnie ze zdziwieniem. To skarb, którego dotąd nie znałem, zdarzało mu się wykrzyknąć. Trzeba o tym napisać — ludzie powinni o tym wiedzieć. Myśliciel był moją tajemnicą, a księgi były częścią tej tajemnicy. Swoboda, z jaką pisali dawni mistrzowie, wzbogacała mój język o słowa, których nie odważyłabym się dziś użyć ani w mowie, ani w piśmie. To ję-

R

zyk, który drażni. Podczas lektury każdego kolejnego fragmentu zlewam się potem. Żaden język obcy nie mógłby tak na mnie zadziałać. Bo dla mnie

T L

arabski jest językiem seksu. Żaden inny nie zastąpi go w chwili szczytowania, nawet z mężczyznami, którzy go nie znają. I niepotrzebny jest tu żaden tłumacz.

Słowa zakazane ożywiały historię purytanizmu seksualnego i jednocześnie historię oporu przeciwko niemu. Zabawne, że nie używałam tych wyrażeń nawet w rozmowach z samą sobą. Słowa tylko do czytania. Nie do mówienia i nie do pisania. Do dziś trudno mi się przełamać, żeby posłużyć się którymś z tych „wielkich słów". Obawiam się ich. Mogę je tłumaczyć, przysięgać na nie z niewinnością dziecka w oczach, bez względu na to, jak są gorące. Co innego korzystać z nich w opowieściach o mnie i moich doświadczeniach.

Te teksty to część mojego życia seksualnego. Przed Myślicielem, z nim i po nim. W tym delikatnym miejscu, gdzie krzyżują się doświadczenia, żaden związek nie może się rozpaść. Wzajemne powiązanie jest jego jądrem. Tak, jądrem. Czy próbować tu użyć innego słowa? Już od dawna wiedziałam, o co mi chodzi, i postanowiłam grać we własną grę. Uczyniłam z niej część mojego tajemnego życia, której nie zna nikt poza mną. Nie muszę przed nikim spowiadać się ze wszystkiego. Nie potrzebuję niczyjej zgody, niczyjej kontroli, niczyjego udziału. Moje życie należy do mnie, do mnie też należą moje tajemnice. Z początku nie chciałam, żeby ten związek się rozpadł. Nie chciałam go

T L

dyś o nim opowiem.

R

odsłaniać. Nie chciałam go obnażać. Nie wyobrażałam sobie nawet, że kie-

Uważałam, że to skandal.

Zastanawiałam się, czy skandal tkwi w samym czynie, czy w jego ujawnieniu? Dziwiłam się swoim pytaniom i mówiłam sobie: Moi dawni mistrzowie byli ponad takie pytania. Skandal? Jaki skandal? Czy to, że jestem kobietą, oznacza, że muszę ukrywać się ze swoimi lekturami? Czy to, że robię z tego tajemnicę, nie jest efektem owego kastrującego wychowania, którego jestem ofiarą? Dlaczego mogę podniecać się czyta-

niem zachodnich i wschodnich książek pornograficznych, a nie mogę czytać At— Tifasziego? Dlaczego mogę okazywać zainteresowanie Georges'em Bataille'em, Henrym Millerem, markizem de Sade, Casanovą czy Kamasutrą, a lekceważyć mam As— Sujutiego lub An— Nafzawiego? Tak czy inaczej, to dawne dzieje i moje skrywane niegdyś lektury nie są już tajemnicą. Wszyscy o nich mówią, a ja pierwsza. Moja tajemnica przestała być tajemnicą. Przestała być tajemnicą i stała się jak perskie oko — wszyscy je widzą. Z biegiem lat ja przestałam się wstydzić, i inni przestali się wstydzić. Stopniowo pojawiły się dowcipy, uśmieszki i komentarze. Moje zaintere-

R

sowania zaczęli poznawać wszyscy, szczególnie po Myślicielu. Moje lektury stały się częścią folkloru biblioteki. Niektórzy moi współpracownicy

T L

traktowali to jako grę, inni jako zboczenie, dla jeszcze innych była to przykrywka dla czegoś, o czym szeptali między sobą po kątach. Wszyscy poznali więc moją tajemnicę i nie musiałam się już z niczym ukrywać. Cieszyłam się głośno każdą książką na mój ulubiony temat. Niektórzy z moich kolegów z radością przynosili mi teksty, na jakie się natknęli, jeśli ich jeszcze nie znałam. Z czasem moje zainteresowanie księgami rozkoszy stało się czymś normalnym albo — prawie normalnym. Jedni zbierają książki kucharskie, inni szukają starych map, ja mam swoje hobby. Każdy ma to, co lubi. Już od dawna wiedziałam, o co mi chodzi, i postanowiłam grać we własną grę. Uczyniłam z niej część mojego tajemnego życia, której nie zna nikt

poza mną. Nie muszę przed nikim spowiadać się ze wszystkiego. Nie potrzebuję niczyjej zgody, niczyjej kontroli, niczyjego udziału. Moje życie należy do mnie, moje są też moje tajemnice. Już od dawna wiedziałam, o co mi chodzi, i grałam w tę moją prostą grę: któregoś dnia przestałam ukrywać, co myślę, bez względu na reakcję otoczenia, które miało całkiem inne wyobrażenia o świecie. Ukrywałam tylko kwestię praktycznej realizacji moich poglądów. To byłby bardzo niebezpieczny krok w społeczeństwie, które na co dzień tai niewygodne prawdy i podporządkowało się zasadzie „co ludzie powiedzą". Kiedy któregoś dnia podczas obiadu powiedziałam do moich koleżanek i kolegów, że małżeń-

R

stwo monogamiczne jest sprzeczne z naturą, że słowa takie jak „wierność" to wielkie kłamstwo i że pożądanie seksualne musi być swobodne, spojrzeli

T L

na mnie przerażeni, z oskarżeniem w oczach. A potem zaczęła się gorąca dyskusja, w której nie brałam już udziału. Lubiłam rzucać tego typu zdania i obserwować reakcje.

Nauczyłam się ukrywać przed kochankiem miłość do męża, nauczyłam się tego od Margaret Duras. Mojemu mężowi nie opowiadałam z kolei o moich kochankach — kobiety są w tym doskonałe. Nauczyłam się, że muszę być doskonałą strażniczką moich tajemnic. Nie wyjdą na jaw, jeśli nikomu o nich nie powiem. Czy każda tajemnica, którą zna więcej niż dwoje ludzi, zostanie wyjawiona? Nie, każda tajemnica, którą pozna ktoś poza mną, zostanie wyjawiona! Po nocach prześladował mnie ciągle jeden i ten sam obraz: trup zagrzebany w jakimś miejscu i ja jako morderczyni. Potajemnie zakopałam trupa i

ciągle bałam się, że ktoś go odkryje. Wciąż wymyślam jakieś sztuczki, żeby nikt go nie znalazł. Bo na pewno ktoś go kiedyś zobaczy. Największym koszmarem były chwile przed tym, gdy inni dowiedzą się o mojej zbrodni, o trupie wszystkich moich tajemnic. W mroku otwierałam oczy, drżąc ze strachu. Mówi się, że w każdej szafie jest jakiś trup. Ja nie posunęłam się dalej w opisie mojego podwójnego życia. Wszystko było jasne i nie potrzebowałam żadnego tłumacza snów. Przyzwyczaiłam się w życiu walczyć z innymi za pomocą broni zapomnienia. Zapominam, co chcę, i pamiętam, co chcę. Ćwiczyłam przez długie lata, aż weszło mi w krew — robiłam to bez zastanowienia.

R

Sama byłam dla siebie ostateczną instancją i nie potrzebowałam żadnego ziemskiego czy niebiańskiego uprawomocnienia. Nie potrzebowałam żad-

T L

nej fatwy, by przytulać się do moich mężczyzn w chwilach najwyższego podniecenia, jak jedna z koleżanek Szybkiego. Kiedyś byli na wspólnej delegacji. Któregoś dnia, zaraz po północy, zapukała do drzwi jego pokoju hotelowego i poprosiła, żeby został jednym z dwóch świadków na szybkim ślubie. Okazało się, że Murzyn, który przypadł jej do gustu, stwierdził, że prześpi się z nią tylko zgodnie z prawem. Szybki opowiedział o tym wszystkim znajomym. Ci z kolei przekazywali tę opowieść dalej, jak gdyby byli tam razem z nim, potwierdzając na wszelkie świętości jej prawdziwość i złośliwie się naśmiewając. Pamiętam, że opowiedziałam o tym Myślicielowi i bezskutecznie zaczęliśmy szukać wokół nas ludzi, którzy nadawaliby się na sprawiedliwych świadków dla nas.

Jak można to nazwać? Małżeństwo czasowe? Czy mogę uznać każdego z mężczyzn, z którym byłam, za czasowego małżonka zgodnie z zasadami islamu? Małżeństwo czasowe? To po arabsku zawadź muta — „małżeństwo przyjemności". Pomiędzy tymi słowami widzę całkowite przeciwieństwo. Pierwsze zamyka duszę i horyzonty, drugie je otwiera. Być może jedyną wartością małżeństwa czasowego jest to, że zawiera się je w określonym celu. Wyzwała nas ono na zawsze od teoretycznej wieczności małżeństwa, zmniejszając nieco jego ciężar.

R

Małżeństwo czasowe tylko dla szyitów? To nie ma dla mnie znaczenia. Nie uznaję żadnych sekt i odłamów religijnych.

T L

Tak czy inaczej, mężczyzn, których przelotnie poznałam, nie mogę uważać za czasowych mężów, ponieważ nie uznaję przepisów prawnych mówiących:

Małżeństwo czasowe, podobnie jak stałe, wymaga kontraktu obejmującego wszystkie punkty, na które zgadzają się obie strony. Nie wystarcza tu tylko wola serca. Kontrakt małżeństwa czasowego jest zatem kontraktem prawnym wymagającym spełnienia odpowiednich warunków. Aban Ibn Taghlib zapytał Abu Abd Allaha: Jak podpisać z kobietą kontrakt czasowy? Ten odpowiedział: Zawieram z Tobą małżeństwo czasowe na tyle i tyle dni, przysięgając na Księgę Boga i Tradycję Proroka. Ty nie dziedziczysz po nikim i nikt po Tobie nie dziedziczy. Jeśli ona się zgodzi, jest Twoją kobietą, a Ty jako pierwszy masz prawo do niej.

Nie wiem, skąd Murzyn wziął przepis o dwóch świadkach. Nie znalazłam o tym ani słowa w księgach prawniczych. W rzeczywistości mało mnie to obchodziło. W moich obyczajach wystarczyło wyraźne pragnienie obu ciał. Ze wszystkiego, co czytałam, o czym się uczyłam i czego mnie uczono, w

2

T L

R

mojej głowie pozostało tylko pragnienie, rozkosz i ich zaspokajanie.

o Myślicielu i sprawach osobistych

T L R

Myśliciel to odrębna historia. Podzieliłam moje życie na dwie części: przed M. i po M. Przed Myślicielem i po Myślicielu. Zawsze przychodziłam do niego zlana potem — wystarczyło, że o nim pomyślałam, a już burzyła się we mnie krew. Myśliciel mówił: Zawsze jesteś spragniona, zawsze podniecona. Uśmiechałam się i nigdy nie przyszło mi do głowy, żeby mu wyjaśnić, że to właśnie on jest powodem gorączki mojego serca i ciała. Rzucałam się na niego, potwierdzając jego słowa.

R

Pewnego razu w metrze rozpamiętywałam ostatnie spotkanie, kiedy zwróciłam uwagę na mężczyznę, który siedział naprzeciwko i przyglądał mi

T L

się. Patrzył na mnie i sprawiał wrażenie, że ogląda film pornograficzny. Patrzył na mnie, jak gdyby czytał w moich myślach. Przypomniałam sobie, że kiedyś w kawiarni, gdy próbowałam okiełznać swoje pożądanie w miejscu publicznym, Myśliciel powiedział, że nie spotkał jeszcze kobiety, której twarz tak jednoznacznie zdradzałaby podniecenie. Przychodziłam do niego zlana potem. Zawsze najpierw zanurzał swą dłoń między moimi udami i naznaczał ją moim miodem. Następnie oblizywał palce i całował mnie, wdzierając się głęboko w moje usta. Mówiłam wtedy: Tak, postępujesz dokładnie tak, jak nakazał Prorok: Nie postępujcie wzajemnie wobec siebie jak dzikie zwierzęta. I niech będzie pomiędzy wami posłaniec: pocałunek i rozmowa. Jego ukochana żona

A'isza rzekła zaś: Kiedy Prorok Boży całował którąś z nas, nasze języki spotykały się.

Jakżebym mogła nie być córką takiej kultury? Jakżebym mogła nie wspomnieć o tym Myślicielowi? Nie potrzebował nikogo, kto uczyłby go jego kultury. Był wzorowym muzułmaninem, podobnie jak ja. Przychodziłam do niego o poranku, przed pracą. Biegiem pokonywałam schody. Dzwoniłam do drzwi. Otwierał od razu, jak gdyby oczekiwał mnie

R

za nimi, na pół śpiący. Zrzucam ubranie i rozpalona wchodzę do łóżka.

T L

Przytulam się do niego i wdycham jego zapach. Podnosi kołdrę i zaczyna powoli, centymetr po centymetrze całować moje ciało. Smakuje mój miód z powagą i rozkoszą. Ja również badam ustami każdy skrawek jego ciała. Otwieram oczy i całą siebie... znajdujemy wspólny rytm pomiędzy moim przyśpieszonym oddechem a powolnymi ruchami jego ciała. Mija czas, a my nie rozdzielamy się. Nie przestajemy. Nad nim, pod nim i obok niego, na brzuchu i na plecach... Po każdej kolejnej pozycji powtarzał: Mam pomysł. Tak, jego pomysły nie miały końca, a ja lubię filozofię. Dlatego nazwałam go Myślicielem. Myśliciel to odrębna historia. Podzieliłam moje życie na dwie części: przed M. i po M. Przed Myślicielem i po Myślicielu.

Przed nim to czasy prehistoryczne. Nie znaczy to, że byłam dziewicą duszą czy ciałem. Ani to, ani to. Nie byłam jak Ewa, która, gdy Adam przespał się z nią po raz pierwszy, zapytała: Co to było? Nazywa się to miłością cielesną — odparł. Róbmy to częściej, bo to bardzo miłe — powiedziała. Dla mnie, z moimi praktycznymi doświadczeniami, po lekturach w ukryciu i oficjalnie, rozkosz była wiedzą na wpół świadomą. Wiedzą niejasną, niczym zniekształcona, niewyraźna fotografia. Pojawił się Myśliciel i szczegóły stały się widoczne. Ukazały się linie i kolory, światło zaczęło

R

grać. Przestałam grać rolę samej siebie. Stałam się sobą. Przed M. to czasy prehistoryczne?

T L

Spotykałam się z mężczyznami, adorowali mnie i ja ich adorowałam. Wiedziałam, czego chcę, i nie interesowały mnie ich pragnienia. Kartki ze słowami nadpisanymi jedne na drugich. Te, co na wierzchu, nie zamazywały tych, co pod spodem. W końcu powstał brudnopis, kartki z bazgrołami, których nikt, nawet ja, nie jest w stanie odczytać. Kartki z tajemnym szyfrem. Pojawił się Myśliciel, aby wszystko oświetlić i uporządkować moje legendy. Nie zamazał tego, co było przed nim, ale sprawił, że wkroczyłam na inny stopień świadomości, aby na nowo odczytać linie mego życia. Po M. to czas odrodzenia seksualnego. Sama się odrodziłam. Wszystko, co przeżyłam po nim, z innymi mężczyznami, ubarwione było tym, co przeżyłam z nim. — To nie ma nic wspólnego z nasyceniem.

Już przed nim byłam zaspokojona i napojona — to jasne. Kiedy jedna z moich koleżanek skarżyła się, że na wystawach sztuki dla kobiet zaczepiają ją lesbijki, odparłam, śmiejąc się, że mnie nigdy żadna lesbijka nie zaczepiła. Co Podróżnik skomentował: Na kilometr czuć od ciebie mężczyznę, więc czego się spodziewasz? M. również to rozumiał. Mówił: Do tej pory karmiłaś się fast foodami, ze mną przeżyjesz coś innego. Czy miał rację? Być może. Są dwa rodzaje kobiet, mówił. Pierwszy to kobieta podła, drugi — ko-

R

bieta gorąca. A ja? — pytałam podstępnie. Nie odpowiadał. Przytulał mnie do piersi, a ja rzucałam się na niego. Całował moje oczy i usta, a ja

T L

piłam jego ślinę. Głaskał mój brzuch, ja otwierałam uda, a on wchodził we mnie głęboko, aby płonąć razem ze mną. Chciałam zapytać: A co z mężczyznami? Ile jest rodzajów mężczyzn? Ale z rozkoszą zapominałam o wszystkich pytaniach.

Od razu znaleźliśmy wspólny rytm, nie były potrzebne długie i mozolne ćwiczenia. Był wyraźnie zdziwiony, a ja nie miałam czasu na dywagacje. Z nim czułam się spełniona. Milczałam. Obejmowałam jego ciało, wtulałam twarz pod jego pachę i wdychałam zapach, który wypełniał moje piersi.

Pierwsza korzyść z miłości cielesnej to pożądanie, druga — rozkosz, trzecia — zdrowie.

Obejmował mnie za zamkniętymi drzwiami, kiedy się żegnaliśmy, ale nie mogliśmy się rozejść. Całował mnie i całował, i nie mogliśmy się rozstać. Klękałam przed nim, przytulałam się do jego łona, chciałam, żeby wypełnił moje usta, prawie się dusiłam, a on się powiększał. Spijałam jego soki do ostatniej kropli, po czym podnosiłam oczy ku górze, by ujrzeć tę przepełnioną rozkoszą twarz, obserwować jego drgające ciało, podczas gdy on dłońmi mierzwił moje włosy. Teraz mogę tylko wspominać tamten smak: ciężki, biały, słodki, pachnący duszącą kamforą, jak w książkach. Jesteś piękna, mówił. Po każdej zaś rozłące szeptał, jak gdyby oszołomiony moim widokiem: Jesteś jeszcze piękniejsza, wdowieństwo dobrze ci

R

robi. Sądzę, że nie jestem wdową ani kiedy go nie ma, ani w jego obecności. Uśmiechałam się i prawie powtarzałam sobie słowa Garance z Kome-

T L

diantów: Nie jestem piękna, po prostu żyję. To wszystko. Nie mówiłam jednak nic, a on rozumiał znaczenie mojego uśmiechu. Obejmował dwoma palcami przegub mojej ręki i powtarzał: O tym przypominam sobie, kiedy myślę o tobie. Otwierasz się i zamykasz na nim — ciągły ruch. To niezwykłe. Naciskał i uwalniał mój przegub, kiedy wyjaśniał mi różne sprawy. Odkrycia z nim nie miały końca, wszystkie były dla mnie czymś nowym. To nazywał „kruszeniem strzelby". Zaraz poszukam czegoś na ten temat w słowniku wyrażeń miłosnych. Nie mówiłam mu, że jeszcze przez kilka dni po tym, jak ze mnie wyjdzie, czuję, jakby jeszcze ciągle tam był. Szukałam chwil, kiedy będę mogła oddalić się od ludzi, zamknąć oczy w samotności i wypełnić się nim z powrotem.

Tak mało mówisz — skarżył się. A ja zadowalałam się uśmiechem. Rozmawiałam głównie ze sobą. Przyzwyczaiłam się już do tego — bo z kim miałam rozmawiać i o czym? Zamykał oczy i byłam pewna, że odtwarza w myślach dawno zapomniane obrazy. Przed sobą miałam tylko bruzdę pośrodku jego pleców, która kończyła się na granicy głębokich dołeczków, potem linie pośladków, zaokrąglające się poniżej talii — dalej była już tylko jedwabista ścieżka. Znasz to? — pytał. Bezradnie odpowiadałam: Nie mogę widzieć tego, co ty ze swojego miejsca. Następnym razem przygotuję aparat fotograficzny, chciał mnie uciszyć.

R

jeśli to jedyny sposób, żeby cię przekonać. Odpowiadał na to tak, jak gdyby

Pewnego dnia, po dłuższej rozłące zapytał mnie: Czy myślisz o mnie?

T L

Tak, powiedziałam. A zatem to miłość, rzekł. Nic nie odpowiedziałam. Zawsze, gdy spacerowaliśmy po mieście, Myśliciel trzymał rękę na moich biodrach — na ubraniu, ale często pod nim — głaskał moje ciało. Wariat — krzyczałam i odsuwałam się od niego — przecież jesteśmy na ulicy, ludzie nas widzą! Bałam się i moja praktyczna wolność cielesna nie przekraczała samej siebie, i wolnością była tylko poza wzrokiem obcych. On mówił na to: Przyciągasz wzrok innych, kiedy się odsuwasz. Przecież nic nie widzą. Nikt na nas nie spojrzy, jeśli będziemy szli spokojnie — i ponownie mnie obejmował. Oczy zachodziły mi mgłą, przytulałam się do niego i zapominałam o wzroku obcych ludzi. Szukał bramy najbliższego domu, aby mnie tam wciągnąć, wpić się w moje usta, ssać mój język i pieścić moje piersi. Początkowo denerwowało

mnie to. Z czasem jednak razem z nim zaczęłam szukać miejsc, gdzie i ja mogłabym go pocałować, ssać jego język i przywrzeć do jego ciała. Kiedyś napisał do mnie list miłosny. Jak może w ogóle używać tego słowa? — pomyślałam. Unikałam go, jak tylko mogłam. Tak z nim, jak z innymi. Nie znam miłości, znam pożądanie. Miłość sięga do świata pozazmysłowego, którego nie pojmuję i za którym nie tęsknię. Pożądanie — moje lub innych — znam, czuję i widzę, przeżywam je, przeżywam jego przypływy i odpływy. Tylko ono chwyta mnie za rękę i prowadzi ku nieznanym miejscom. Miłość jest dla ducha, a pożądanie dla ciała. Ja nie mam ducha. To zdanie

T L

wiały kobietom duszy.

R

utkwiło mi w głowie, zanim jeszcze poznałam wypowiedzi, które odma-

Kiedy byłam mała, nie znajdowałam swojej duszy. Kiedy podrosłam, nie zawracałam sobie już głowy, żeby jej poszukiwać. „Nie mam duszy" — to zdanie zostało wydrążone w mojej głowie, a moje życie zostało uporządkowane zgodnie z tą maksymą. Wiedziałam, że jestem tylko ciałem. Nie mam nic poza tym. Moje ciało stało się moją inteligencją, moją świadomością i moją kulturą. Kto skosztuje mojego ciała, ten mnie kocha. Kto kocha moje ciało, ten mnie pieści i dotyka. To jedyna miłość, jaką znam, wszystko inne to literatura. Kiedy na początku Myśliciel zapytał mnie: Czy to, co jest między nami, to tylko seks?, nie odpowiedziałam. Nie powiedziałam mu, że kocham tylko przez swoje ciało, że inaczej nie umiem wyrażać miłości.

Przed M. moje życie zewnętrzne i wewnętrzne równoważyły się. W szkole podstawowej nauczyłam się, że linie równoległe nigdy się nie przetną. Złośliwi mówią, że w saudyjskich szkołach następuje potem zastrzeżenie: „chyba, że Bóg tak zechce". Ale to całkiem inna historia. Równoległe linie mojego życia nigdy się nie przecinały, zgodnie z zasadami geometrii. Pojawił się jednak Myśliciel i sprawy zaczęły się plątać, jak w saudyjskich podręcznikach. Sprawy zaczęły się plątać przede wszystkim w mojej głowie. Przenosiłam go do mojego życia zewnętrznego, myślałam o nim, szukałam go, tęskniłam do jego widoku. Zaczęłam się bać. Nie byłam do tego przyzwyczajona.

R

Równowaga była podstawą mojego życia. Jej naruszenie oznaczało, że wszystko się rozsypuje, a tego nie chciałam. Zaplanowałam wydarzenia ni-

T L

czym utalentowany scenarzysta, a wyjście poza tekst oznaczało tylko jedno: stracę panowanie nad liniami mojego życia. Uciekną ode mnie jedna po drugiej i już nigdy nie będę w stanie ich uchwycić. Nie mogłam spojrzeć na swoją twarz w lustrze, żeby nie przypomnieć sobie, jak mówił: Po zbliżeniu twoje oczy ciemnieją, skóra jaśnieje, jakby przenikało ją światło. Tak jest z każdą kobietą po zbliżeniu — odpowiadałam. Przytulał twarz do moich piersi, zanurzał ją między nimi, a ja przyciągałam go do siebie, aby czuć go jeszcze bardziej. Ilekroć spoglądałam na swoje ciało, zawsze miałam w oczach jego zachwyt, gdy ujrzał je po raz pierwszy, przy pierwszym spotkaniu naszych ciał. Uśmiechałam się: I któż mógłby się zachwycać źródłem grzechu, jak

nie on? Nagą, rozpaloną przytulał mnie do siebie, obsypując pocałunkami. Zapominałam o śmiechu. We śnie Myśliciel oczekiwał na mnie i nie wiedziałam, jak pozbyć się tych wszystkich ludzi, którzy mnie otaczali, żeby wreszcie być przy nim. Opowiedziałam mu o tym, ale nie roześmiał się. „W życiu jesteś taka, jak we śnie: bezsilna, niezdolna do żadnego czynu". Powiedział to z okrucieństwem, patrząc mi prosto w oczy. Odwróciłam twarz, skupiając się na przechodniach, aby uspokoić wzburzoną w żyłach krew. Zaczęłam się bać?

R

Kiedy Myśliciel wniknął w moje sny, wiedziałam już, że znalazłam się w niebezpieczeństwie. Przede mną otwierała się przepaść, która z każdym

T L

dniem stawała się coraz głębsza.

Kiedyś Myśliciel napisał do mnie list miłosny. Byłam ślepa, ale zaczęłam się bać.

Przed Myślicielem żadnego z moich kochanków nie spotykałam we śnie, zanim nie przekształcił się w niejasne wspomnienie. Żaden nie przeskoczył z łóżka do moich snów. Musieli długo przebywać w moich ciemnych, ukrytych jaskiniach, zanim mogli odżyć w moich snach. Potrzebowałam dłuższego czasu, aby odtworzyć ich wygląd, przypomnieć sobie wydarzenia, które poruszyłyby moją wyobraźnię, i słowa, które przywróciłyby mnie do równowagi. Myśliciel od razu po prostu był. Pojawił się w moich snach wprost z ciepłego jeszcze łóżka. Pominął wszystkie etapy pośrednie, przyszedł, a ja się ocknęłam.

T L

R

I zaczęłam się bać.

3

T L

R

seks w arabskim mieście

Po pierwszym oszołomieniu zaczęłam z wypiekami na twarzy czytać arabskie i tłumaczone z języków obcych książki o seksie. Latami czekałam, aby wreszcie zrobić to w sposób metodyczny. Zaraz na początku mojej pracy w Bibliotece Uniwersyteckiej natrafiłam na długi spis arabskich tekstów poświęconych tej tematyce. Zaczęłam czytać je regularnie i dokładnie jeden po drugim. Czyż jednym z moich obowiązków nie było zapoznanie się ze zbiorami biblioteki? A zatem z poświęceniem i spokojnym sumieniem oddałam się moim studiom. Pracowałam, a moje lektury albo okładałam w obwolutę z innej książki, albo po prostu ukrywałam pod innym tomem w moim pokoju lub

R

bezpośrednio w czytelni. Ciągle odkrywałam coś nowego. Czy komuś patrzącemu z daleka, kto widział, jak coś czytam i notuję, przyszłoby do gło-

T L

wy, że czytam to, co czytam? Kiedy zbliżał się jakiś student, zgrabnie chowałam przeklętą książkę pod jakąś grzeczną lekturą. Po obsłużeniu studentów wracałam do przerwanego zajęcia. Za każdym razem, gdy do listy dochodziła nowa pozycja z interesującej mnie dziedziny, sytuacja się powtarzała. Po latach lektur stałam się specjalistką w dziedzinie arabskich ksiąg rozkoszy. Oczywiście tajną specjalistką. Wszystko zmieniło się, gdy któregoś dnia z dziwnym uśmiechem na twarzy przyszedł do mnie dyrektor. Okazało się, że Biblioteka Narodowa organizuje wystawę pod tytułem „Piekło Ksiąg" — o tych książkach, które zazwyczaj umieszcza się na strychach bibliotek, aby pozostały z daleka od oczu czytelników. Towarzyszyć jej miała konferencja o literaturze erotycznej. Potrzebują kogoś, kto napisze referat o starych arabskich książkach

erotycznych — co ty na to? Zaproponowałem im ciebie. Co ty na to? Czekają na twoją zgodę, aby dograć szczegóły. Co ty na to? Co ja na to? Bardzo ostrożnie podziękowałam mu za jego wiarę we mnie. Wyglądało na to, że moje zainteresowania staną się moją specjalnością akademicką. Zaczęłam sobie wyobrażać, jak przed szeroką publicznością na głos czytam któryś z moich ulubionych akapitów. Stanę się badaczką specjalizującą się w nauce o rozkoszy? W rozkoszologii? Nie mogę przestać się śmiać. Ale czy jest w tym coś śmiesznego?

R

— Konferencja odbędzie się w Stanach Zjednoczonych. Co ty na to? Czy mówiłem, że współorganizuje ją Uniwersytet Nowojorski, gdzie wystawa

T L

będzie prezentowana po jej zakończeniu w Paryżu? Wiesz na pewno, że po wydarzeniach 11 września Amerykanie zaczęli bardzo interesować się wszystkim, co arabskie i muzułmańskie. Co ty na to? Co myślę o ich nowych zainteresowaniach czy o 11 września? Nic nie powiedziałam. Jeśli chodzi o zainteresowanie książkami o rozkoszy, to nasze zainteresowania spotykają się w tym miejscu. Być może wstydliwy dyrektor miał nadzieję, że z dala od biblioteki będziemy mogli zbliżyć się do siebie w sposób, który nie uchodzi w murach instytucji. Na jego twarzy nie było jednak śladu uśmiechu. Dlaczego więc sprawiał wrażenie, jakby składał mi niemoralną propozycję? Skinęłam akceptująco głową. Jak mogłabym odmówić, skoro wyglądało to tak, jak

gdyby zażądał ode mnie napisania studium o siedmiu szkołach recytacji Koranu? Z powagą podał mi nazwisko osoby odpowiedzialnej. Proszę się z nim skontaktować w sprawie szczegółów. Co ty na to? Skryte lektury stały się specjalnością naukową. Niech żyją zmiany społeczne, które zlikwidują wszelkie zakazy — wszystko można będzie robić, o wszystkim będzie można mówić, czytać i pisać, wszystko będzie mogło być tematem konferencji naukowych. Moje sekretne lektury utwierdziły mnie w przekonaniu, że Arabowie są jedyną nacją na świecie, która uważa seks za przyjemność i dziękuje Bogu, że może z niej korzystać. Oto jak rozpoczyna swój Pachnący ogród prze-

R

zacny szajch, imam Sidi Muhammad an— Nafzawi:

T L

Dzięki Bogu Najwyższemu, który stworzył dla mężczyzn wielką— przyjemność pomiędzy udami kobiet dla nich stworzonych, a dla kobiet pomiędzy udami mężczyzn! Mężczyźni bowiem z kolei stworzeni są dla kobiet: czyż nie jest tak, że kobiece łono nie zazna spokoju i nie odczuje ulgi, dopóki nie zagości w nim męskie przyrodzenie, a ono czyż nie potrzebuje wytchnienia w zaciszu kobiecego zakątka rozkoszy? Pisarze arabscy dostrzegali, że pożytek ze zbliżenia tkwi nie tylko w mnogości potomstwa i przetrwaniu rodu, ale także w przeżywaniu przyjemności innego rodzaju. Przecież to zapowiedź rozkoszy, jakie obiecano wiernym w Raju, bo jakże można pragnąć tego, czego się nigdy nie zaznało?

Próbujemy w życiu doczesnym cząstki tego, czego w pełni zażywać będziemy w Raju. To w ekonomii nazywają stymulacją produkcji. Zapach seksu to marchewka na kiju, która prowadzi mnie na tym świecie, abym w nagrodę kiedyś mogła poczuć woń Raju. Zaprawdę, męski harcownik nie ustaje, kobiece łono nie zamyka się, a rozkosz nie ma końca. Jest wielka mądrość w słodyczy zbliżenia. Tkwi w niej wielka rozkosz, która długo nie trwa i przypomina o przyjemnościach obiecanych w Raju. W ten sposób człowiek, znając, co przeżywa, tym bardziej będzie pragnął to osiągnąć w życiu wiecznym. Spójrz bowiem na Bożą przyjemność. Ta sama rozkosz jest dla tego i tamtego świata: Człowiek jest

R

szczęśliwy, że pozostawił na ziemi swoje potomstwo, a przemijająca rozkosz cielesna pobudza pragnienie rozkoszy wiecznej i doskonałej.

T L

Nawet, jeśli ciało nie jest w stanie odczuwać pragnień, Arabowie potrafią znaleźć sposób, aby osiągnąć przyjemność. Czynili to nie tylko za pomocą afrodyzjaków, o których można by długo i dużo opowiadać, ale wykorzystywali też metody bardziej wyszukane.

Na przykład kalif z dynastii Abbasydów Al— Mutawakkil: lubił częste zbliżenia, ale miał problemy z poruszaniem się. Zbudowano mu więc rodzaj basenu wypełnionego rtęcią. Na tym basenie umieszczony został materac i tam kalif sypiał ze swoimi kobietami. Rtęć poruszała nim, choć on się nie poruszał.

Gdybym teraz spotkała Myśliciela, oświadczyłabym mu, że rozpocznę naukę od tego pomysłu. To anegdota, od której rozpocznę opowieść o seksualnej literaturze arabskiej. Dlaczego obraz Myśliciela powraca teraz, wymieszany z obrazami z literatury klasycznej? Od momentu, gdy zaczęłam pisać studium, w mojej duszy eksplodował pomysł: zrobię to, o czym myślałam przez wiele lat. Wiedziałam, że wreszcie wyznam otwarcie to, o czym chciałam powiedzieć od dawna. Tyle lat zmuszałam się, aby skrywać to we wnętrzu. Wiedziałam, że muszę ujawnić moje podwójne życie, że muszę wyciągnąć na światło dzienne cały bagaż

R

moich małych tajemnic. Muszę rozszarpać ostatnią zasłonę, za którą cho-

T L

wało się to, co z takim trudem starałam się ukrywać. Wiedziałam, że muszę zrobić to, co ciągle odkładałam: przywołać Myśliciela po długiej nieobecności. Umieścić go obok tych starych pisarzy, których razem tak uwielbialiśmy.

Od momentu, gdy zaczęłam pisać studium, miałam wrażenie, że to Myśliciel trzyma mnie za rękę i zmusza do robienia czegoś, czego nigdy nie chciałam robić. Zmusza mnie do powiedzenia głośno tego, co przyzwyczaiłam się chronić w swoim wnętrzu. Zmusza mnie do opisania wszystkiego, co nam się razem wydarzyło. To, z czym miałam do czynienia w społeczeństwie pozorów, ostrzegało mnie przed tematem studium. Dlaczego? Nie chodzi o myśli. Mogę pisać, o czym chcę. Problemem są wielkie słowa, które powinny zostać utajone.

Pierwsze, co im przyjdzie do głowy, to na pewno cenzura, która mogłaby wyciąć każde słowo dotyczące seksu. Jeśli tak, to najwyraźniej nie czytają tego, co drukuje się teraz w świecie arabskim. Nie zauważyli jeszcze, że z zakazanego trójkąta pozostały tylko dwa boki: religia i polityka. Seks już cenzury nie interesuje, czy może: otwarto mu szerzej drzwi. Kiedy jakiś czas temu spotkałam Sahar, prowadzącą zajęcia na jednym z paryskich uniwersytetów, zagadnęła mnie bez wstępów: — Czy to prawda, że pracujesz nad książką o miłości u Arabów? Jest wiele książek na ten temat. Czy czytałaś André Miquela? A o miłości

R

uzryjskiej? O dawnych kochankach Kajsie i Lajli? O... Chłodno przerwałam jej zapał:

T L

— Piszę o seksie Arabów. Zesztywniała i otwarła usta ze zdziwienia. — Aha... A czy ktoś to wydrukuje?

— Jeszcze nie wiem. Piszę artykuł na sesję na ten temat. —Źle robisz. Musisz już teraz szukać wydawcy. Takie tematy dobrze się sprzedają. —Nie wybrałam tematu. Zaproponowano mi go i zgodziłam się. To artykuł naukowy. —Naukowy? —Tak, o dawnych arabskich książkach o seksie. —Czytałam jakieś francuskie tłumaczenia. Bardzo ładne.

—Ja piszę po arabsku, opierając się na oryginalnych tekstach. —Po arabsku? A co z cenzurą? W językach zachodnich nie ma problemu z używaniem jakichkolwiek słów wprost. Co innego po arabsku. —Teksty są, istnieją ich wydania, można je kupić w księgarniach. Nie odkrywam Ameryki. Mówię przecież — nie jestem pierwsza: to studium naukowe. —A jeśli zakażą? —Będę słynna.

R

—Teraz każdy pisarz, którego książek zakażą, staje się sławny.

T L

Właściwie czemu nie, jeśli cenzura jest aż tak głupia?

4

T L

R

o wodzie

Pochłonięta pisanym artykułem i zadowolona, że mogę o moich zainteresowaniach otwarcie opowiadać, czyniłam to wobec wszystkich z wielką przyjemnością. Ogarnęła mnie fala pierwotnej radości i poprosiłam o urlop z pracy na czas pisania tego opracowania. Wzięłam moje książki i uciekłam z Paryża do Tunisu. Musiałam znaleźć się w tym świecie, żeby zabrać się poważnie do pracy. To fizyczna potrzeba przebywania w arabskim otoczeniu. Konieczność przebywania w arabskim środowisku, słyszenia języka. Tęsknota do ulic i parków, smaków, zapachów, świateł i głosów. Do twarzy i ciał, słońca i morza. Tęsknota do łaźni na sukach, masażu i gorącej wody. Dlaczego hammam, łaźnia, kojarzy mi się z seksem — może ktoś słusz-

R

nie zapytać. Czy to przez wysoką temperaturę, która przenika całe ciało? Czy może przez pulsowanie krwi w żyłach, które zdają się za chwilę wy-

T L

buchnąć? Wychodzę z nagrzanego pomieszczenia, czuję się po kąpieli w hammamie tak piękna, jak po miłosnym akcie. Myśliciel, podobnie jak średniowieczny mistyk Al— Dżunajd, powtarzał: Zbliżeń cielesnych potrzebuję jak pokarmu. Ja pragnę przede wszystkim wody, nasienia i słów. To trzy zasady mojego życia, bez których nie jestem w stanie egzystować. Trzy zasady, które wprowadzają ład w moje życie, kiedy rozpada się na kawałki. Gdy otwieram rankiem oczy sztywna niczym ruchomy manekin, nic nie widzę, nie słyszę i nie rozumiem. Idę do łazienki. Stoję pod prysznicem, a moje ciało powoli zaczyna funkcjonować. Woda ogarnia mnie stopniowo niczym czarodziejka, która ożywia moje ręce, nogi i serce. Powraca czucie w moich członkach, moje ciało wreszcie przygotowane jest do życia.

Wyciągam się na ławce hammamu, rozkładając szeroko ręce. Wyobrażam sobie kształty innych kobiet majaczące w gęstej parze. Oczy mam szeroko otwarte. Obserwuję bałwany pary osadzające się w formie kropli na kopulastym sklepieniu pomieszczenia, kropli, które za chwilę spadną na podłogę. Uczono nas w szkole, że Newton odkrył zasadę przyciągania ziemskiego, obserwując spadające jabłko. A ja co odkryję? Może zasadę przyciągania Myśliciela? To żadne odkrycie. To wiedziałam zawsze, przeżyłam to. Po tych godzinach w hammamie mogę myśleć tylko o nim. Jestem goto-

R

wa na miłość. Jestem gotowa na Myśliciela. Mówił mi: Spotkajmy się jutro. Przygotuj się. A ja odpowiadałam: Zaw-

T L

sze jestem na ciebie gotowa.

Jestem najczystszą kobietą na świecie. Nie to, żebym kochała czystość, lecz po prostu samą wodę, dlatego umrę w arabskim mieście na brzegu morza. Woda jest moim żywiołem pierwotnym. Zanim dowiedziałam się o tym z książek, już to poznałam w praktyce. Wiedziałam o tym, wcześniej niż przeczytałam, co Prorok Muhammad powiedział do swojej córki Fatimy idącej do swojego męża Alego Ibn Abi Taliba: umyj się zawsze wodą, aby, kiedy twój mąż spojrzy na ciebie, cieszyło się tobą jego oko. Myłam się wodą, aby patrzeć na siebie i aby moje oko cieszyło się moim ciałem. Jeszcze niedawno hammamy były miejscem, w którym matki młodych mężczyzn obserwowały kandydatki na żony dla swoich synów. A zatem hammam był miejscem, gdzie można było dojrzeć prawdę o kobiecie. Z

pewnością była to doskonała okazja, bez możliwości jakiegokolwiek oszustwa. Panna młoda niczym Ewa w Raju, w pełni swej prawdziwej natury. Przewracam się na plecy, a masażystka dalej w milczeniu naciera moją skórę. Jej koleżanka zapytała mnie na początku, czy znam arabski. Czyżbym sprawiała wrażenie orientalistki? W tym miejskim hammamie nie ma miejsca na fałszywy folklor. Nie ma tu barchanowych poduch, orientalnych perfum i zapachu tytoniu. Tylko kobiety, kamień i woda oraz ta woń, którą odróżniam wśród tysiąca innych. Dociera do mnie z Damaszku, miasta mojego dzieciństwa. W tamtym czasie bardzo rzadko chodziłam do łaźni dla kobiet. Byłam tam kilka razy z

R

naszą młodą sąsiadką. Moja matka nie uznawała takich zwyczajów. Wypełniały ją zapachy kadzidła i pomarańczy, olejków i tymianku. Rodzinny

T L

hammam dla matek z dziećmi, jaki można obejrzeć na niektórych arabskich filmach. Teraz nie ma już tymianku ani pomarańczy. Ten zapach pozostał, tam gdzie był, i nie chcę go odtwarzać nigdzie indziej, jak tylko we własnej pamięci. Przewracam się na plecy, a masażystka naciera moją skórę szorstką gąbką. Wcześniej, w gorącej sali moczyłam nogi w głębokim naczyniu z wodą. Zanim znalazła mnie masażystka, leżałam w mojej ulubionej pozycji, na brzuchu. Zaczęła silnie mnie nacierać. Śledziłam z uwagą ruchy jej rąk. Od stóp powoli przechodziła coraz wyżej. Delikatny dotyk palców Myśliciela poniżej pleców pomiędzy dołeczkami nad pośladkami wystarczał, aby zadrżały wszystkie ośrodki mojej rozkoszy. To już przeszłość. Kobieta masuje mnie mocno, zamykam oczy. W różnych częściach sali poruszają się ciała

nagich kobiet. Matka i jej trzy córki. Starsza kobieta i jej matka. Samotna jak ja cudzoziemka z małymi piersiami. Hammam kojarzy mi się z rozkoszą i z seksem a nie nagością z opowie-

T L

R

ści, które słyszałam w młodości.

5

T L

R

opowieści i historyjki

Opowieści. Opowieści. Opowieści kobiet, które wcześniej słyszałam, a później zapomniałam. O miłości i zazdrości. Kto się ubrał, kto rozebrał. Kto spał, kto się obudził. Kto się wydał, kto rozwiódł. Kto się zakochał, kto kogo zdradził. Skandale i związki ze wszech miar pochwalane — takie same są opowieści kobiet, jak i opowieści mężczyzn. Mnie interesują jedne i drugie. Podobne plotki usłyszeć można w każdym arabskim mieście. Historie, które nie przyszłyby ci do głowy, kiedy na ulicy mijasz zwykłych ludzi wychowanych w duchu dwulicowości. Są takie tematy — na przykład seks, ale nie tylko — o których publicznie nie wypada rozmawiać. Doskonała codzienna społeczna zmowa.

R

Do zwykłego hammamu w arabskich miastach przed południem przychodzą mężczyźni, kobiety po południu. Wczoraj po południu poszłam z

T L

Radżą do centrum odnowy biologicznej dużego hotelu, gdzie łaźnia jest koedukacyjna. W sali relaksacyjnej na końcu korytarza byłyśmy same. O tej porze roku klientela w takich przybytkach jest niewielka. Obudziłam się z zamyślenia, kiedy weszło dwóch mężczyzn, którzy rozłożyli się na barchanowych poduszkach w otoczeniu bogatych orientalnych dekoracji. Palili i głośno rozmawiali. Spojrzałam na Radżę pijącą powoli herbatę. W mig się zrozumiałyśmy. Skróciłam sesję nagrzewania i uciekłyśmy na nadmorską plażę, gdzie nikt nie będzie wrzeszczał i palił. W Damaszku do kina chodziłam z sąsiadką, która nie chciała robić tego sama. Było to najlepsze praktyczne rozwiązanie, jakie znaleźli z mężem, żeby mogła z jaką taką swobodą poruszać się po mieście, w którym nikogo nie znała. W ciemnościach sali kinowej widziałam, jak jej głowa poruszała

się w rytm piosenek śpiewanych przez znanego egipskiego piosenkarza Farida Atrasza, którego twarz wypełniała ekran i moją wyobraźnię. Byłam jeszcze za młoda, żeby wszystko zrozumieć. Kiedy któregoś dnia opowiadałam Sulajmie o naszej młodej sąsiadce, rzekła poważnie: —Na pewno wykorzystywała cię, żeby ukryć swoje miłosne schadzki! —Nie, na pewno nie! — wykrzyknęłam z pełnym przekonaniem. —A czy widziałaś, kto w mroku sali kinowej siedzi po jej drugiej stronie? — przerwała mi.

R

Tym razem jednak to ja miałam rację:

T L

— Nie znasz Damaszku tamtych czasów. Chodziłam z nią na seanse o trzeciej po południu! Uczestniczyły w nich tylko kobiety z małymi dziećmi. Twoje podejrzenia nijak mają się do rzeczywistości. — Czemu jej bronisz? Chciałabym wiedzieć. A czy pomyślałaś na przykład o bileterze? — zapytała, uśmiechając się szyderczo. Nie broniłam mojej młodej sąsiadki. Broniłam obrazów, jakie zachowały się w mojej pamięci. Nie chciałam, aby uległy zniszczeniu, zburzyły moją starą opowieść, przez moją nieuwagę zmieniły swoje znaczenie. Broniłam swej własnej historii. Pamiętam z dzieciństwa rozmaite przypadki. Kiedy do naszego domu przybywał z daleka nasz krewny, krawiec damski, i proponował nowe ubrania nam i naszym sąsiadkom, każda patrzyła na niego pożądliwie, jak

mówiła moja siostra. Moja młoda sąsiadka była tą, która wpadła mu w oko. Ale nie miało to większego znaczenia. Mierzył ilość materiału, delikatnie i dokładnie wymacywał jej ciało, a ona czerwieniła się i bladła na przemian, uśmiechała się zażenowana, jednak nic nie mówiła. Patrzyłam na nich, czekając na swoją kolejkę do mierzenia nowego stroju. Moja starsza siostra, zastępując sąsiadkę, krzyczała: Przestań, wujku, dosyć już, dosyć! Pilny wujek— krawiec kontynuował z oddaniem swoją robotę. Byłam mała, kiedy wujek nas odwiedzał. Opowieści toczyły się przy mnie, ale niewiele rozumiałam. Wiedziałam tylko, że mój ojciec, po długiej rozmowie z matką za zamkniętymi drzwiami ich pokoju, skłonił krewnego

R

do skrócenia wizyty i powrotu do żony i dzieci w dalekim mieście. Moja starsza siostra była głównym motorem tego wygnania. Wiele lat później

T L

dowiedziałam się, że przypadkiem odkryła ona ślady tajemnych spotkań, wykraczających znacznie poza dotyki, pocałunki i rumieńce, pomiędzy krawcem i naszą sąsiadką, wykształconą starą panną, która miała poświęcić się całkowicie wychowaniu dzieci swojego brata. Moja siostra bała się skandalu i powiedziała o tym mamie, ta też się przestraszyła i wymyśliła jakąś historyjkę, która przekonała naszego ojca do pozbycia się niebezpiecznego gościa. Jak zwykle przyznał jej rację. Wiele lat później, kiedy ta sąsiadka przekroczyła już czterdziestkę, uciekła z dużo młodszym kierowcą pracującym na trasie do Bejrutu. Jeździła z nim kilka razy razem z dziećmi, aby odwiedzić rodzinę w Libanie. Zakochała się w nim, a on w niej i postanowili się pobrać. Wiedziała doskonale,

że jej rodzina nigdy się na to nie zgodzi i sam pomysł uzna za rzecz nie do pomyślenia. Kto miałby, na Boga, wychować dzieci, skoro ciotka je opuści? Była to bogata, tradycyjna rodzina z prowincji. Wydarzenie zostało zapomniane, a imię uciekinierki— — kochanki po prostu znikło. Tego typu informacje rozchodziły się między sąsiadami tylko szeptem, nawet w naszym domu. Mój ojciec zawsze powtarzał, kręcąc głową: Ibtisam, któż by wierzył? Wystarczyło, że matka spojrzała na nas, a już rozumiał i milczał. Powtarzał ruch głową, podkreślając znaczenie swoich słów. Byłam wtedy mała i przez te lata zapomniałam, jak dokładnie wyglądała ta sąsiadka. Teraz usiłuję odtworzyć sobie jej obraz: śniada kobieta, nieduża, pulchna, o

R

ciemnych, krótko przyciętych włosach, w skromnym ubraniu. Wszyscy zgadzali się, że jest pracowita i inteligentna oraz że jest doskonałą gospo-

T L

dynią, ale jednocześnie jest nieszczęśliwa. Tu ludzie zamyślali się ze smutkiem. Pamiętam, że dla nas, dzieci, była bardzo dobra. Lubiliśmy ją, bo zawsze nas całowała i gdy tylko miała, dawała nam parę groszy. Jak zakończyła się jej historia? Nie wiem. Ucieczka z młodym kochankiem to nie był koniec. To był dopiero początek. Kiedy następnym razem pojadę do Damaszku, wypytam o wszystko siostrę. Na schodach do ogródka w domu Radży, przed drzewkami pomarańczy i krzewami czerwonych, kwitnących róż przekazywałyśmy sobie opowieści. Mieszały się czasy, miejsca i osoby. Jej mąż wyjechał w interesach na tydzień, rodzice byli na wycieczce, ona miała ferie szkolne — i czas jakby specjalnie dla mnie.

Jej mąż był naszym kolegą na Uniwersytecie Damasceńskim. Zakochali się w sobie i pobrali zaraz po skończeniu studiów. U Radży wszystko poszło prosto i łatwo, u mnie, jak zwykle, musiały być problemy. Różniłyśmy się bardzo i wszyscy dziwili się, że nasza przyjaźń mimo to trwa. Radża zawsze widziała radosną stronę ludzi i świata, ja zawsze widziałam tylko ich ciemne strony. Ja zawsze dużo się śmiałam, byłam wesoła i hałaśliwa, ona zaś grzeczna, milcząca i spokojna. Ona żyła w zgodzie ze światem, ja zaś zawsze stawałam przeciwko niemu. Dużo gadałyśmy, ale nie zawsze wymieniałyśmy między sobą tajemnice — ograniczałyśmy się do naszego życia zewnętrznego. Pozostałe sprawy pilnie skrywałyśmy w naszych ser-

R

cach. Ona znała tylko moje życie zewnętrzne, ja nie znałam jej tajemnic. Koniec, kropka.

T L

Zapach jaśminu, zapadający zmierzch, czarny kot na przeciwległym murku podsłuchuje nasze przytłumione głosy i patrzy na nas uporczywie. — A Majsa, co u niej? — pytam.

— Widziałam ją zeszłego lata, jak byłam w Damaszku. Kilka miesięcy wcześniej zmarł jej mąż, a dwójka jej synów studiuje w Stanach Zjednoczonych. Myślę, że już tam zostaną. — Żyje samotnie? — Mieszka z matką. Matka Majsy była jej tragedią, albo tak mi się wydawało. Pamiętam łzy mojej przyjaciółki wymieszane z moimi w dniu jej ślubu. Chodziłyśmy razem do szkoły średniej. Dzień po dniu przeżywałam historię jej miłości do

kuzyna z Bejrutu. Był jej rówieśnikiem, studentem uniwersytetu, bez grosza w kieszeni, jak podkreślała jej matka. Chciała wydać córkę za znanego inżyniera, także z rodziny, starszego o ponad piętnaście lat. Matka Majsy była silna, a Majsa słaba, wycofana. Rankiem szeptem protestowała przeciwko małżeństwu, a wieczorem z uśmiechem przyjmowała pana młodego. Opowiadała o swoim bólu, kiedy taszcząc ciężkie torby z książkami i zeszytami, wracałyśmy ze szkoły. Opowiadała, jak śpi ze swoim ukochanym, ale podkreślała, że nie jest szalona i pilnuje, żeby nie przekroczyć „granicy". Opowiadała o grubiaństwie oficjalnego narzeczonego, który nawet nie spróbował dotknąć jej dłoni. Opowiadała o jego przysłowiowym skąpstwie.

R

Opowiadała i opowiadała, a moja nienawiść do jej matki rosła. Kilka tygodni po licencjacie Majsa wyszła za mąż. Byłam na jej ślubie w pobliskim

T L

kościele. Pożegnała mnie, przytuliła się do mnie, płakałyśmy razem, nasze łzy zmieszały się, a uśmiech jej matki ogłaszał zwycięstwo wszem wobec. Odwiedziłam Majsę jakiś czas po powrocie z miesiąca miodowego. Oczekiwała pierwszego dziecka. Obejmowała swój brzuch, który jeszcze nie urósł, głaszcząc go z radością. Opowiadała o nowym domu i drogich meblach, o rodzinie męża i cennych prezentach. Łzy miłości wyparowały, a twarz panny młodej jaśniała szczęściem. Nic nie powiedziałam. Próbowałam zrozumieć, jak mogła zdradzić swoje łzy. Próbowałam także dowiedzieć się, jak zdradzić własne łzy. Próbowałam zapomnieć jej słowa, jej ukochanego i jej ambicje. Obiecałam sobie przy tym, że nigdy nie doprowadzę się do takiego upadku.

„Granica"? Tak mówiła Majsa. Potem słyszałam to słowo od wielu innych, tam, w Damaszku, a potem również w Paryżu. Wszystkie pilnowały „granicy". Ja nie wiedziałam, gdzie jest ta granica. A właściwie nie chciałam wiedzieć. Słyszałam o niej od Hijam, przyjaciółki mojej siostry. Była śliczna, wysoka, szczupła, z ciemnymi, długimi włosami, o wielkich oczach. Miała ukochanego starszego o przynajmniej dziesięć lat. Mówiła swojej matce, że uczy się z moją siostrą u nas w domu, i rzeczywiście często przychodziła. Zostawała krócej niż kwadrans. Potem przyjeżdżał samochodem jej Muhammad i zabierał ją do siebie. Robiła z nim wszystko, co tylko może

R

przyjść do głowy, jednak z zachowaniem owej „granicy". Ciekawe, że chwaliła się swoimi szczerymi stosunkami z matką, tym, że o wszystkim

T L

może jej powiedzieć. Kiedy któregoś dnia zapytałam: Rzeczywiście wszystko? Zmieszała się nieco. Poza sprawą Muhammada — dodała. Razem czytałyśmy jego listy i analizowałyśmy je niczym tekst literacki. Był zakochany w niej przez wiele lat, zanim się z nią zaręczył oficjalnie. Potem się pobrali i od tego czasu ani ja, ani moja siostra nic już o niej nie słyszałyśmy. „Granica" pojawiła się też w opowieści jednej z moich współlokatorek w miasteczku uniwersyteckim. Była Libanką i przygotowywała rozprawę doktorską pod kierunkiem jednego z orientalistów o pewnym libańskim poecie. Kiedy jej przyjaciel, znany malarz egipski odwiedzał Paryż, zakładała ponoć pas cnoty i mieszkała z nim w hotelu. Jej historię znali wszyscy wokół. A mimo to z uporem twierdziła, że zawsze przestrzegała legendarnej

„granicy", ponieważ nie chciała skalać imienia swojej rodziny i swojego młodszego rodzeństwa. „Kto wie, jakie tajemnice kryje przed nami przyszłość? Ty nie ukrywasz swojego związku z mężczyzną. A co zrobisz, jeśli związek ten nie zakończy się małżeństwem?" — pytała, wmawiając mi, że jestem nierozsądna. Ja zaś patrzyłam na dziwny obraz, który namalował dla niej kochanek i który wisiał w jej uporządkowanym pokoju. Czy namalowałby go, gdyby przekroczyli „granicę"? Myślałam o tym w milczeniu i chyba znałam odpowiedź. O „granicach" słyszałam zazwyczaj od tych dziewcząt wokół mnie, które chodziły na randki z chłopakami. Zbliżając się do „granicy", zawsze można

R

się przed nią cofnąć. Za nią nie ma już odwrotu. Kobiety opowiadają z goryczą o dwulicowości arabskich mężczyzn w kontaktach z kobietami, męż-

T L

czyźni zaś ze smutkiem rozprawiają o zdradzieckiej naturze kobiet. Co z tym można zrobić? Czy to konieczność historyczna w społeczeństwach takich jak nasze?

Starałam się zapomnieć o spotkaniu z Majsą. Zajęłam się nauką i egzaminami. Wyjechałam i zniknęła mi z oczu. Czasem opowiadały mi o niej nasze koleżanki. Urodziła dwóch synów, nie ma córki i dobrze jej się żyje. — Jej matka zdaje się jest chora? — zapytałam. — Bardzo chora. Majsa opiekuje się nią. Sądzę, że już niedługo pożyje. — I zostanie sama? Radża wzruszyła ramionami i zamilkła.

Gdy następnym razem przyjadę do Damaszku, odwiedzę ją. Spróbuję może zrozumieć to, przeciwko czemu się buntuję. Wyjaśnienie jest proste — mówi Radża spokojnie, próbując znaleźć jakieś usprawiedliwienie dla Majsy. Ja jednak nie mogę pojąć tej jej kapitulacji, nawet po tylu latach. Wiem, człowiek potrafi sobie wszystko wytłumaczyć, ale wiem też, że czas niczego nie zmienia. Wprost przeciwnie — zamazuje zazwyczaj sens naszych posunięć, decyzji i wyborów. Opowieści szukam u przyjaciółek Radży. Każda nasza rozmowa w końcu dochodzi do punktu, który mnie interesuje. Opowieści nie kończą się, a ja, niczym piekielny ogień, pragnę ich więcej i więcej.

R

Wczoraj z Radżą i jej przyjaciółką Hanijją spacerowałyśmy nad brzegiem morza. Hanijja, socjolożka, opowiadała o książce, jaką przygotowuje o ko-

T L

respondencji pomiędzy jej rodzicami. O historii miłości, którą zakończyła dopiero śmierć matki, po trzydziestu latach niezwykłego wzajemnego zrozumienia i szacunku. Ojciec po tej tragedii nie pożył już długo. Rozmawiałyśmy o miłości, małżeństwie i dzieciach, cierpliwości, zdradzie i rozwodach. Takie tam babskie gadanie. Po dłuższej chwili milczenia, kiedy słyszałyśmy tylko własne kroki na piasku, odezwała się Hanijja: — Kiedyś chciałam wyjechać w podróż służbową, ale mąż absolutnie nie chciał się zgodzić. Wkurzyło mnie to i postanowiłam się rozwieść. Po dwojgu dzieciach i dziesięciu latach wspólnego życia. Poszłam do ciotki i opowiedziałam jej o wszystkim, łącznie z moim pomysłem rozwiązania sprawy. Poradziła mi: Strzeż się szatańskich podszeptów, pomyśl na

chłodno. Idź do hammamu, umaluj się i wyperfumuj, wróć do domu i prześpij się z mężem. Niech to będzie noc taka, jak gdybyście się spotkali po raz pierwszy. Następnego dnia porozmawiaj z nim o wyjeździe, na pewno się zgodzi. Hanijja zamilkła. — I co dalej ? — Pojechałam. Rada ciotki była doskonała: zgodził się i pojechałam. — Na jej twarzy błądził nieokreślony uśmiech. Żadna z nas nic nie powiedziała. Ileż było podobnych historii, o których nawet nie warto wspominać? Ileż to spraw załatwiałyśmy właśnie w ten

R

sposób: przez łóżko? Ileż trudnych problemów, ile kłótni znalazło swoje rozwiązanie pod kołdrą? Być może były to rozwiązania na krótką metę,

T L

jednak siła przekonywania tych metod zawsze okazywała się wielka. To nic nowego. Moi uczeni szajchowie już dawno o tym pisali. Al— Kali w swoich Dyktatach pisze: Kiedyś pewna kobieta posprzeczała się ze swoim mężem. Ciche dni trwały już długo, aż którejś nocy położył się na niej i wszedł pomiędzy jej uda. Ona zaś rzekła na to: Wstydź się Boga! Ilekroć pokłócimy się, przynosisz mi lekarstwo, przed którym nie mogę się powstrzymać! W innej historyjce opowiada, że pewna kobieta westchnęła do męża, wyrażając żal nad kadim, który opuścił ten świat, i nocami, które następowały po jego wyrokach: Oto zmarł ten, który wprowadzał pomiędzy nas pokój! Radża zapytała:

—A chcesz usłyszeć jakieś opowieści o miłości? Musisz poznać Nadję. Ona zna wszystkie historyjki z okolicy. Ale zacznijmy od historii o niej samej. —Zależy mi na opowiastkach o seksie — odpowiedziałam. —Używamy słowa „miłość", a rzadko mówimy „seks". Czy jest między nimi różnica? — podsumowała Radża, spoglądając na mnie filuternie. Nadja czekała na nas u siebie w domu. Radża opowiedziała mi o niej dużo. Nadja otworzyła nam drzwi prawie goła, w barwnym pareo, które okrywało tylko jej tułów i sięgało połowy ud. Wyraźnie nie wstydziła się

R

swojego ciała, ale też nie miała się czego wstydzić. Była piękna niczym nimfa z tą czerwoną różą wpiętą we włosy. Opowiadała i poruszała się z

T L

wielką swobodą. Była w tym zachwycająca. Ledwie weszłyśmy, zadźwięczał telefon. Chwyciła za słuchawkę. To jej ukochany dzwonił z Francji. Puściła do nas oko i kontynuowała bardzo gorącą rozmowę. Jej kochanek jest dużo od niej starszy, ale podobno w pełni sił — szepnęła ze śmiechem Radża. Bardzo polubiłam Nadję. Polubiłam jej pewne ruchy. Czytała nam gorące fragmenty ze swoich dzienników, w których opisywała spotkania ze swoim kochankiem. Radża szturchnęła mnie: Nie wierz w to, to wszystko jej wymysły. Widziałam go, jest strasznie stary i z trudem się porusza. Ale ja chciałam wierzyć. Nadja nie ukrywa swojego wieku i jego wieku, śmiejąc się radośnie. Czy miłość może rozkwitnąć po tylu latach wdowieństwa? Wyszła z pokoju, żeby przynieść nam herbatę i czekoladę. Patrzę na nią i

myślę, że nie ma chyba mężczyzny, który by jej nie pokochał. Radża skrzywiła się. — Jaki mężczyzna? Albo jaki mężczyzna w jej wieku? —Chcesz jeszcze jakąś historyjkę? — zapytała Nadja. —Uważaj, zna wszystkie okoliczne opowiastki, nawet plotki. Twoje historie muszą być najświeższej daty — ostrzegła ją ze śmiechem Radża. — Jestem pewna, że o tym nie słyszałaś. Pewna młoda aktorka pojechała na studia do Paryża. Poznała tam francuskiego reżysera w wieku jej ojca, bardzo bogatego i wpływowego. Był żonaty i miał dzieci starsze od niej. Zakochał się w niej: smagłej, delikatnej i gorącej. Oszalał na jej punkcie.

R

Obiecał, że zrobi wspaniały film z rolą specjalnie dla niej, i spełnił obietnicę. Znasz to pokolenie, które szybko działa. Ona miała ambicje zostać

T L

wielką aktorką, a on był owładnięty pięknem jej ciała. Za każdym razem, gdy jechała do Tunisu odwiedzić rodzinę, on jej towarzyszył. Kiedy był tu po raz ostatni, dostał zawału serca.

—I co dalej? — zapytałam zaciekawiona. Byłam pewna, że historia nie może się tak skończyć. - Umarł w jej obecności. Umarł, kiedy z nią spał, po prostu na niej. Niektórzy zastanawiali się, czy zmarł, zanim skończył, czy jeszcze przed. Ale się nie dowiedzieli. — I co dalej ? — Co dalej, co dalej? Czego jeszcze byś chciała? Skandal. Całe miasto o niej mówi.

Nic nie słyszałam o skandalu. Widziałam film. Bohaterką była mała złodziejka. Krytycy zachwycali się jej talentem i ciekawą osobowością. I co ją to wszystko może obchodzić? Skandal rozpuści się niczym sól w szklance wody, a pozostanie film i droga do kariery, która się przed nią szeroko otwarła na samym początku. Aktywne pokolenie w epoce stawiającej na aktywność. Poza tym skandal zawsze niesie ze sobą specyficzny smaczek, przyciągając niczym magnes. Wiem to bardzo dobrze. Skandal jest niczym dzwon, mówią w Egipcie — niech mówią dobrze albo źle, ale niech mówią, niech cię znają, to najważniejsze. Słucham Nadji i przychodzi mi do głowy, że cała ta obyczajowa otoczka jest bardzo ważna

R

— zwraca uwagę wielu ludzi, co aktorce może wyjść tylko na dobre. Stanie się znana.

cuski pisarz:

T L

Przypominam sobie to słynne zdanie, jakie wygłosił kiedyś pewien fran-

W Egipcie nie ma seksu!

Nie ma seksu w społeczeństwie muzułmańskim! Napisał to młody twórca, autor powieści, która dwa lata temu odniosła spory sukces we Francji, a nawet zdobyła nagrodę literacką. Narrator przyjeżdża do Egiptu na zaproszenie ambasady francuskiej, żeby wziąć udział w Targach Książki w Kairze. Przepełniony orientalistycznymi złudzeniami udaje się śladami Flauberta, poszukując jego wschodnich kobiet, ale oczywiście niczego takiego nie znajduje. Znikły gdzieś piękne Nubijki, z którymi sypiał dziewiętnastowieczny powieściopisarz, kobiety noszące prze-

piękne złote kolie sięgające bioder, przepasane sznurami kolorowych pereł odcinających się od ich czarnych, płaskich brzuchów. Ich miejsce zajęły kobiety w hidżabach, nikabach i innych zasłonach. Podróżnik przekonał się, że wschód Flauberta z 1847 roku już nie istnieje. Teraz jest tylko 11 września i czas dżihadu. Jedyna kobieta, jaka zaczepia pisarza pod koniec powieści, nie jest Egipcjanką, lecz przypadkowo spotkaną francuskojęzyczną Marokanką pracującą w ambasadzie francuskiej. On jednak odrzuca zdecydowanie propozycję najpiękniejszej kobiety w Kairze, jak wszyscy o niej mówią, ponieważ chce zachować wierność dla swojej ukochanej, która na niego czeka w Pa-

R

ryżu. Po kilku przygodach i wielu rozczarowujących przeżyciach, po długich rozmowach i trwających przez cały tydzień dyskusjach — z Francu-

T L

zami i ludźmi zapatrzonymi we Francję, z którymi się spotykał — o islamie, muzułmanach i muzułmankach, bohater dochodzi do wniosku, który spada na niego niczym objawienie: islam i seks nigdy się nie spotkają. To wieczna prawda, jak krążąca wokół Słońca Ziemia. Młody Francuz odkrył ją po tych kilku dniach pobytu w Egipcie. W społeczeństwie muzułmańskim nie ma seksu. Podobnie wiele lat temu mówiono o innej części świata: w Związku Radzieckim nie ma seksu. Pierwszą prawdę ogłosił pisarz, bohater książki, który z niczym wrócił z wyprawy do Egiptu, drugą zaś pewna komunistka w wywiadzie telewizyjnym. W obu przypadkach była to sprawka ślepej lub udającej ślepotę propagandy. —Dlaczego nie przyszła z wami Sulajma? — zapytała Nadja.

—Jest zajęta, ma gości — skłamała Radża z obojętnością w głosie, która nikogo nie przekonała. Nadja i Sulajma absolutnie się nie rozumieją. Lubię je obie, a ich tutejsze spory w ogóle mnie nie obchodzą. Bardzo lubię Sulajmę, Libankę, która wyszła za mąż za marokańskiego dyplomatę i mieszka z nim teraz w Tunisie. To są uroki Paryża, to miejsce stworzone dla spotkania arabskiego Wschodu z arabskim Zachodem. Jeśli poznasz couple wschodnio— zachodni, to bardzo prawdopodobne, że spotkali się w Paryżu.

R

Lubię Sulajmę, uwielbiam się z nią spotykać i słuchać arabsko— francuskich historyjek. O jej pierwszym kochanku, drugim, trzecim... itd. O ko-

T L

chankach, których nie jest już w stanie policzyć i których imiona w połowie zapomniała. To oczywiście historyjki sprzed małżeństwa. A po ślubie? Społeczeństwo nakazuje, żeby pozostać czystą kartą, na której widoczne mogą być wyłącznie bazgrały męża.

— Kiedyś odwiedził mnie w miasteczku uniwersyteckim — opowiada Sulajma. — Tak jak ja był Libańczy— kiem. Wysoki, piękny, z jasną cerą i czarnymi włosami. Każdego dnia miał inną dziewczynę. Chłopcy mu zazdrościli, dziewczęta się nim zachwycały. Pisał doktorat na Sorbonie, ale oczywiście nigdy go nie napisał. To znaczy nic nie robił, zależało mu tylko na podbojach miłosnych. Spotkałam go raz czy dwa w towarzystwie. Widział mnie z moim palestyńskim chłopakiem, pomimo tego zaczął mnie podrywać w miły sposób.

Mieszkał również w miasteczku uniwersyteckim i kiedyś przyszedł do mnie z wizytą. Było lato, w Paryżu było strasznie gorąco. Nie zdążył jeszcze usiąść na krześle, jak powiedział: Gorąco dziś. I zdjął koszulę. Po czym rzekł ponownie: Gorąco dziś — i zdjął spodnie. Poopowiadał trochę o swojej argentyńskiej dziewczynie, która jest bardzo zazdrosna i szpieguje go, zatruwając mu życie. Patrzyłam na niego z obojętnością, słuchałam jego historyjek, reagowałam na ich zawiłości, a jednocześnie obserwowałam striptiz, jaki przede mną odstawiał. Wciągnęło mnie to, byłam niezwykle ciekawa, jak dalej wszystko się potoczy. Co jeszcze może zrobić? A on znów powiedział: Gorąco dziś — i pozostał tylko w białych bokserkach, a

R

ja dalej z nim rozmawiałam, jak gdyby miał na sobie smoking. Wreszcie stwierdził: Strasznie dziś gorąco! Zdjął z siebie wszystko i został goły jak

T L

go Pan Bóg stworzył. Tyle tylko, że stworzony został jako dzidziuś, a teraz był dorosłym mężczyzną. Możesz to sobie wyobrazić? Chwycił się za członek i powiedział: Spójrz, moja dziewczyna jest szalona! Jest tak zazdrosna, że robi na nim znak flamastrem w tym miejscu i sprawdza po powrocie, czy jest na swoim miejscu! Miałam już powiedzieć, żeby jej zaproponował ołówek kopiowy do tego celu, ale się nie odezwałam. Pokiwałam głową z zainteresowaniem i patrzyłam z uwagą na zaznaczone miejsce, udając zdziwienie. A on pozostał goły jak dżdżownica przez ponad dwadzieścia minut. Kokieteryjnie przechadzał się po moim pokoju, stawał przy oknie, przyglądał się obrazom na ścianie, a mnie jakby nie było. Patrzyłam na niego chłodno, obojętnie z nim gadając. Wreszcie ubrał się i powiedział: Czuję się obrzydliwie. Właściwie zgadzałam się z nim, że było

to obrzydliwe. Wyszedł, cmokając mnie w policzki po przyjacielsku. Była to jego ostatnia wizyta w moim pokoju. —I co dalej? — zapytałam jak zwykle. Zawsze chcę kontynuacji takich historyjek. —Pozostaliśmy znajomymi. On się ożenił, ja wyszłam za mąż. On się rozwiódł i ja się rozwiodłam, on się ożenił po raz drugi i ja wyszłam za mąż po raz drugi, po czym wyjechałam. Czasem spotykamy się przypadkiem, gdy przyjeżdżam do Paryża. Zna mojego drugiego męża, wita mnie, rzucając mi się w ramiona i całując. Po prostu znajomi.

T L

—A dlaczego nie?

R

—Niemożliwe! Znajomi? Po tym wszystkim?

—Wspominacie tę historię?

—Kiedyś powiedział: Pamiętasz, jak odwiedziłem cię w miasteczku uniwersyteckim, a ty się przede mną rozebrałaś? Odpowiedziałam: Nie, słonko, to nie ja się rozebrałam, to ty się rozebrałeś do naga, a potem się ubrałeś j wyszedłeś. Zapytał: Tak było? Chyba zwariowałem To właśnie wtedy stwierdziłeś — odpowiedziałam. —Chciał wypróbować twoją pamięć — albo napisać historię od nowa, po swojemu. Czy wydawało mu się, że możesz o tym zapomnieć? Wariat, rzeczywiście. —Co ciekawsze, opowiedziałam to kiedyś naszemu wspólnemu przyjacielowi. Uśmiał się szczerze i powiedział: Wiesz, zazdrościłem mu urody i

powodzenia. Każdego dnia z inną dziewczyną, jedna piękniejsza od drugiej. Nie mogłem tego przeżyć. Po twojej opowieści czuję, że zemściłaś się na nim za mnie. Oto jest na świecie kobieta, która potrafiła mu odmówić. Stał się taki, jak my wszyscy. —Następny wariat. Zdaje się, że wielu jest im podobnych. — Gdy chodzi o kobiety, absolutnie przestają myśleć. — Tak jak my, gdy chodzi o facetów — dokończyłam i razem wybuchnęłyśmy śmiechem. Patrzę na Sulajmę, malarkę, która wypełnia swoje obrazy gorącymi uczu-

R

ciami i ciężkimi barwami, portretując nagie, otyłe kobiety z ciężkimi piersiami i jeszcze cięższymi pośladkami, pochylone, pałające wewnętrznym

T L

ogniem. Patrzę na Sulajmę, kiedy opowiada swoje historie, i widzę tylko jej piękno, śmiech i urok oraz całkowity brak zainteresowania tym, co inni mogą sobie o niej pomyśleć. Być może lubiłam ją też dlatego, że nie miałam w sobie jej odwagi, ja, wychowana w ostrożności. Ja, która zawsze chciałam milimetr po milimetrze rysować swój zewnętrzny obraz. Nigdy nie mówiłam o moim prywatnym życiu. O mojej własnej historii — ani na głos, ani na piśmie. Nie odważyłam się. Wiem, że to nie potrwa już długo. Uśmiecham się w duchu z odrobiną złośliwości i kontynuuję opowieść.

6

T L

R

o masażystce jej niewiernym mężu

Kiedy zobaczyłam ją po raz pierwszy w zakładzie kosmetycznym, nie dostrzegłam piękna jej figury. Zaprowadził mnie do niej recepcjonista zakładu. Nie patrzyła na mnie w ogóle. Szła przede mną dość sztywno do gabinetu masażu. Zdawała się nie zwracać na mnie uwagi aż do chwili, gdy zamknęła drzwi. Dopiero wtedy uśmiechnęła się i przywitała ze mną wesoło. Arabka? Witaj! Skąd jesteś! Rzadko przychodzą tu arabscy turyści! —Rozwiodłam się z nim, jak wyszedł z więzienia. —Z więzienia? —Tak, był oskarżony o niewierność.

R

—Niewierność?

—Kochanką?

T L

—Zabrała go policja razem z jego kochanką.

—Poszłam na posterunek policji i zażądałam, żeby przyszli. —Posterunek policji? — powtarzałam jej słowa niczym automat. —Był przekonany, że jestem jak zwykle w pracy, ale szef dał mi wolne, bo wyglądałam na zmęczoną. Wróciłam do domu niespodziewanie i zastałam ich razem. — Widziałaś ich razem? — Przez okno. Nie weszłam. Widziałam ich tylko przez okno. To było dla mnie jak policzek. Od tamtego dnia mam chrypkę. Wtedy ktoś jak gdy-

by dźgnął mnie nożem w serce i zacisnął pętlę na szyi. Do dziś mam ściśnięte gardło, a minęły już trzy lata. — Znasz ją? — Nie, nie znam. Broń Boże! Dziwka przeklęta. Broń Boże! Jak takie nazywają u was? Już miałam powiedzieć, że u nas mówią o nich kurwa, ale powstrzymałam się w ostatniej chwili. — My nazywamy je zdzira albo lafirynda. To właściwie to samo.

słyszałam tylko głos:

R

Jej palce poruszały się sprawnie po moich plecach. Nie widziałam jej,

T L

— Zrobił mi to po pięciu latach małżeństwa. To była wielka miłość. A na koniec co? Zdradził mnie w moim własnym domu, w moim własnym łóżku... Całe szczęście, że nie mogli się tym długo cieszyć. Nie było mu do śmiechu: spędził w więzieniu całe dziewięć miesięcy. — Zdrada? Zdrada to każdy stosunek pomiędzy mężczyzną i kobietą, którzy nie są związani węzłem małżeńskim, a który kończy się pełnym aktem seksualnym. O samym tylko terminie „pełny" można opowiadać bez końca. Ma on określone ściśle warunki i zasady. Co poza tym? Sam imam Chomejni, można w to wierzyć lub nie, twierdzi w swojej Księdze opinii prawnych, że pocałunek, spanie obok siebie, obejmowanie się i inne przyjemności, jeśli nie dotyczą narządów płciowych, nie

są wszeteczeństwem. Powinny być one jednak osądzone przez odpowiedniego sędziego. Jej glos drży, mam wrażenie, że łzy napływają do jej umalowanych antymonem oczu. Przypomniałam sobie często powtarzane żarty o Monice i cygarze oraz pytanie, jakie zadał w wywiadzie telewizyjnym francuski dziennikarz: Czy seks oralny jest zdradą? Mógł zadać je ajatollahowi, kiedy mieszkał jeszcze we Francji. Na pewno na to zasadnicze pytanie dostałby jednoznaczną odpowiedź.

R

Matka opowiadała nam chętnie pewną historyjkę. Któregoś dnia zauważyła naszego ojca, jak spaceruje po ulicy z jakąś kobietą. Nie widział jej,

T L

zajęty swoją towarzyszką. Szybko przeszła na drugą stronę ulicy, żeby się na nich nie natknąć. Zawsze opowiadała nam o tym z rodzajem dumy, bez względu na to, na ile zmieniały się szczegóły. Jako mała dziewczynka przysłuchiwałam się temu z uwagą, wyobrażając sobie całą sytuację niczym film. Mój ojciec idzie, rozmawiając i śmiejąc się, i obejmuje obcą, piękną kobietę w małym kapelusiku na głowie, kokieteryjnie przytulającą się do niego. Kurwa? Według mojej matki mogła to być tylko taka kobieta. Wyobrażam sobie moją matkę, również piękną, jak w pośpiechu przechodzi przez ulicę, wymijając samochody, z opuszczoną głową, aby ojciec nie zauważył, że jest tak blisko. Dramatyczny obraz kinowy, który oczywiście interpretować można różnie.

Najpierw próbowałam to pojąć, teraz już nie próbuję. Wystarczy, że te obrazy przesuwają się w mojej głowie klatka po klatce, jak w głowie kinomana, oglądającego swój ulubiony film. Zwykła zdrada? Jak gdyby zdrada była czymś nieważnym. Jak gdyby każdy mógł zdradzić, ot, tak sobie, bez problemu. Wszyscy ci ludzie nie wiedzą, że pojęcie zdrady czy też wszeteczeństwa, co bardziej oddawałoby sens tego terminu w prawie muzułmańskim, ma siedem warunków ustalonych już za bardzo dawnych czasów. Pierwszy

R

warunek — trzeba być młodzieńcem... o pięknym zapachu. Chodzi o to, że piękny zapach pobudza kobiece pragnienie i przyczynia się do wzrostu po-

T L

żądania. Musi nosić czyste, piękne ubranie... Powinien często chodzić do łaźni i malować włosy henną... stosować wykałaczkę i drapowaćfryzurę. Powinien mieć wśród swoich znajomych starą swatkę, której obieca odpowiednie wynagrodzenie. Powinien być delikatnego serca, szybko zalewać się łzami w dowolnej chwili i potrafić przekonać swoją kochankę w zgrabnych słowach, że niemalże umiera z miłości do niej. Jeśli mężczyzna jest taki właśnie i pozostaje sam na sam z kobietą, oznacza to, że podporządkuje się ona jego uczuciom i że bliski jest spełnienia z nią swoich zamiarów. Wskazania dotyczyły tylko mężczyzn, jak gdyby prawnik zdawał sobie sprawę, że kobieta zawsze gotowa jest na miłość. Jeśli zaś spełnione zostaną powyższe warunki, będzie to dodatkowy prezent, niczym wisienka na pysznym torcie.

A zatem warunki wszeteczeństwa obejmowały tylko mężczyzn, co się zaś tyczy kobiet, poszukiwano jedynie zewnętrznych oznak pożądania: kiedy z nią rozmawia, ona wodzi za nim wzrokiem, jakby ze znudzeniem, i kokieteryjnie chwyta za części ubrania i guziki, jakby chciała je zdjąć z siebie. Jednocześnie bawi się swymi pakami, wyginając je z tajemniczą miną, i stopami rysuje coś na ziemi. Potem zajmuje się myciem dziecka i praniem jego ubranek, czesze je i naciera olejkami. Wspomina o rozmowach z przyjaciółkami i sąsiadkami, a jej nastrój i opinie zmieniają się właściwie bez powodu. Jeśli mężczyzna jest żonaty, odwiedza ją często i zaprzyjaźnia się z nią. Jeśli ona w jego domu zauważy coś szczególnego, bierze to w dłonie z w nim zabawiając.

R

przyjemnością. Jeśli zaś dostrzeże jego łóżko, kładzie się na nim, chętnie się

T L

Pożądanie miało wśród Arabów wielką siłę. Poddawał się jej świat, w którym żyli ci, którzy kochali, i ci, których kochano. Pożądanie miało swoje prawa, których nie było w stanie zmienić ani małżeństwo, ani posiadanie dzieci, prawa niezmienne dla mężczyzn i kobiet. Kochankowie odgrywali cały czas ten sam scenariusz, podobnie jak wszyscy wokół — małżonkowie, dzieci, przyjaciele i sąsiedzi. To był kompas opowieści, która ani nie zabraniała pożądania, ani nawet go nie powstrzymywała. Wprost przeciwnie — można ją było wykorzystać do rozpalenia miłości i jej wyrażenia. Kochankowie byli głównymi bohaterami, wszyscy wokół grali jedynie role drugoplanowe. - Tu, w pracy, nikt nie wie, że jestem rozwódką. Wiesz, jak mężczyźni w naszym kraju patrzą na kobiety rozwiedzione. Jakby ich przyciągały. A oni

krążą wokół i próbują swoich sił. Nie chcę problemów. Córkę wychowuję sama, nie mam nikogo. Ojciec powiedział mi: Daj mu spokój, popełnił błąd i na pewno już go nie powtórzy. On też przyszedł prosić o przebaczenie, ale odrzuciłam wszystkie błagania. Po wyjściu z więzienia przyszedł z płaczem i klękał przede mną. - Jak długo był w więzieniu? - Dziewięć miesięcy, ponieważ był żonaty. Ją skazano na trzy miesiące. To wyrok za zdradę w naszym kraju. Dzięki Bogu, że mam córkę, ona jest dla mnie wszystkim. Od dwóch lat żyję i pracuję tylko dla niej. Nie mam

R

nikogo, nikt mi nie pomaga. Tak to już jest. To kraj postępowy, szanuje prawa człowieka nawet w

T L

przypadku zdrady małżeńskiej. Dziewięć miesięcy dla osób w związkach małżeńskich i tylko trzy dla wolnych!

Rzeczywiście, postępowy kraj. Nie stosują już chłosty, jak to zaleca Koran: Cudzołożnicy i cudzołożnikowi wymierzcie po sto batów. Oczywiście najpierw kobiecie. Ech... Rzeczywiście, postępowy kraj. Ustrzegłam się przynajmniej tej kary. Kiedy masażystka zajmowała się moimi stopami, nie byłam wystarczająco skoncentrowana, żeby obliczyć, ile lat musiałabym spędzić w więzieniu, gdyby za każdym razem, kiedy spotkałam się z mężczyzną, złapano mnie na gorącym uczynku. Gdyby złapali mnie za każdym razem z Myślicielem, to spędzilibyśmy całe życie za kratkami. A gdyby złapali mnie z tymi, którzy byli przed nim i

po nim? Żadne życie, choćby najdłuższe, nie wystarczyłoby, żeby odbyć karę. Będę miała dług wobec prawa, pewnie nie ja jedyna. Razem ze mną wszyscy moi znajomi. Wszyscy? Powiedzmy, że większość z tych, których znam, podzieliłaby mój los na dłużej łub krócej. Każdy, oczywiście, zależnie od tego, jak sprytnie potrafił ukryć swoją zbrodnię. Niewinni pozostaną tylko ci, których występku jeszcze nikt nie odkrył. Tak czy inaczej, musimy pochylić się nad jawnogrzesznikiem takim jak mąż masażystki, bo inaczej opowieść będzie słaba. Plotki i bezpodstawne oskarżenia nie mają istotnej wagi. Prorok, kiedy wobec jego ukochanych

R

żon A'iszy i Marii Koptyjki wysuwano podobne zarzuty, wprowadził zasady, które w rzeczywistości uniemożliwiają dowiedzenie niewierności.

T L

Wśród nieb jest konieczność istnienia czterech męskich świadków, którzy widzieli zbliżenie seksualne ze wszystkimi szczegółami, a zatem wprowadzenie członka do pochwy niczym patyczka do nakładania kuhlu do pojemnika z tą substancją lub żurawia do studni. Jest to warunek niemożliwy do spełnienia ze względu na pełną tajemnicę otaczającą akt seksualny, szczególnie jeśli jest on bezprawny, jak mówią znawcy prawa.

Kiedy przyłapano kochanków w łazience naszej biblioteki, dyrektor chciał ich wyrzucić z pracy. Jeden z szefów związków zawodowych umówił się z nim na rozmowę i zażądał, żeby wstrzymał się z decyzją w tej sprawie. Przy okazji wskazał warunki, na jakie zalecił zważać Prorok w takich przypadkach. Dyrektor pomyślał i dał się przekonać, odwołując swoją

poprzednią decyzję. Przyszło mi do głowy, że mąż masażystki nie poszedłby do więzienia, jeśliby i w jego przypadku zastosowano tę zasadę. Ona sama przez okno widziała tylko dwa cienie i nie było tam ani studni, ani żurawia. Czy policjanci nakryli ich na gorącym uczynku? To przecież jest konieczne. Ludzie w tym kraju znają swoją religię tak dobrze, jak nasz kolega, któremu udało się przekonać dyrektora biblioteki w samym centrum Paryża. —Ożenił się? —Nie. Żyje sam jak pies. I dzięki Bogu. Nie ma się nim kto zająć. Nie ma mu kto gotować, a ubrania pierze w pralni. Jest jak pies. Ja mam córkę,

T L

—Spotyka się z nią?

R

która jest dla mnie całym światem.

—Tak, przy niej nie mówię o nim nic złego. Pozostaje jej ojcem, nie chcę, żeby go znienawidziła. Tak czy inaczej, jest jej ojcem. Znów zaczęła chrypieć, a jej pałce wędrowały po moich udach. Kabinę wypełniał zapach olejku jaśminowego, którego używała do masażu. Czułam go, choć nos miałam prawie zatkany, leżąc na brzuchu. Przekręciłam nieco głowę i dostrzegłam pieprzyk na jej owalnej twarzy. Zamknęłam oczy, poddając się bezwładnie uspokajającemu rytmowi jej palców i zapachowi jaśminu. Odtwarzałam dawne obrazy przenikające moje nagie ciało i próbowałam uchwycić je, zanim znikną. Sonia powiedziała mi, kiedy spacerowałyśmy razem po Saint Germain:

— Fathijja przyznała się nam, że uwodzi cię od wielu lat, ale bez skutku. Czy to prawda? Nie odpowiedziałam, tylko się uśmiechnęłam. — Dlaczego? — dopytywała. — Dlaczego się mną interesuje? — odpowiedziałsutt, prześmiewcze — Nie, dlaczego ją odrzucasz? — Nie wiem — odrzekłam i obojętnie wzruszyłam ramionami. —Nie podoba ci się?

R

—Być może.

T L

—Nie chcesz spróbować czegoś nowego?

Nie powiedziałam jej, że z Fathijja wcale nie chcę próbować niczego nowego, ale umilkłam, a ona wybuchła kpiarskim śmiechem. — To są doświadczenia, które powinnyśmy przeżyć choćby jeden raz. Tak — po prostu, żeby wiedzieć — mówiła dalej. Nie powiedziałam jej, że nie poznałam jeszcze do końca świata mężczyzn i przynajmniej na razie nie mam ochoty na żadne dodatkowe przeżycia. — Może z inną kobietą zmieniłabyś zdanie — kontynuowała chytrze. — Gdyby zdarzył się cud i zapragnęłabym kobiety, to ja sama ją wybiorę. —Tak tylko sobie gadam, jak zwykle, ale ci nie wierzę. —Wcale nie musisz.

—Ciągle musisz grać? — zapytała, patrząc na mnie z odrobiną udawanej złości w oczach. —Na pewno nie zdarzy się to jutro. Może kiedy na świecie nie będzie już mężczyzn? —Albo kiedy znajdziesz się razem z Fathijją na bezludnej wyspie. —Fathijją czy nie Fathijją — odpowiedziałam ostro, słuchając jej perlistego śmiechu unoszącego się nad ulicą. Stare księgi przekazują nam historyjki o niejakiej Hubie z Medyny, której matactwom nie uszedł żaden mężczyzna. Była ona także jedną z najsłyn-

R

niejszych lesbijek w mieście. Opowiadają, że kiedyś powiedziała do swej córki: Powinnaś głośno krzyczeć, jak cię biorą. Wiedz, że na pustyni tak

T L

głośno krzyczałam, że rozbiegły się od tego wielbłądy kalifa Usmana Ibn Affanajemu Pokój, i nigdy już się nie odnalazły. Nasze babki były lepsze od nas. Znały, co to sława i chwała.

Rzekł ktoś do Mazida: Twoja żona zdradza cię. Tak, odpowiedział, sam jej kazałem, bo to robi dobrze jej pochwie i wargom sromowym. Kiedy wchodzi w nie mój członek, czuję wyraźnie, jakie są sprężyste i jak wspaniale go wchłaniają. A zatem i nasi dziadowie wiedzieli, co dobre. Niech Bóg ma ich wszystkich w opiece. Pewna kobieta mówiła o dwóch rodzajach miłości fizycznej: Kiedy wchodzi w ciebie mężczyzna, odżywa twoje ciało, a kiedy kochasz się z kobietą, odżywa twoja dusza. A zatem to wewnętrzne przeżycie, które bardzo dobrze znam. Tylko skąd?

Gdyby masował mnie mężczyzna w taki właśnie sposób, mój wymyślony scenariusz wypełniłby mi głowę, a krew rozpaliłaby moje ciało. Czy byłabym w stanie pobić rekord francuskiej pisarki, która przez trzy miesiące napisała książkę Byłam lesbijką: Ja napisałabym książkę Byłam lesbijką przez trzydzieści minut. Sądzę, że homoseksualizm nie ma źródeł naturalnych ani u mnie, ani u owej francuskiej pisarki. Lekarze piszą, że źródło tej choroby tkwi w kobiecej naturze. Być może chodzi o to, że w młodości wykorzystywały zazwyczaj do tych celów niewolnice, a kiedy dorosły, ich skłonności do dziewcząt przetrwały, podobnie jak ma to miejsce z rozpustą? Jeśli istnieje naturalna skłonność do lesbijstwa, to szybko zanika,

R

ale w innych przypadkach szybko się przenosi. A to, co wynika z natury, jest trudne do wykorzenienia i rzadko poddaje się Uczeniu.

T L

Masażystka jest kobietą i jej wyuczony dotyk nie porusza mojej wyobraźni. Pozostaję obojętna, a w moim umyśle nie rodzą się żadne obrazy. Na pewno nie chodzi tylko o moją miłość do mężczyzn. Wiele kobiet wcześniej i później zbierało owoce z jednej i drugiej strony. Ja po dziś dzień dostrzegam tylko mężczyzn. Koniec, kropka. Fathijja rozpływała się, mówiąc: Kocham cię! Ale jej wyznanie wzbudzało we mnie tylko pusty śmiech. Dlaczego się śmiałam? Uciekając od trudnej sytuacji? Ze strachu przed akceptacją? Naśmiewając się z języka angielskiego, na który przechodziła, mówiąc o swoich uczuciach? Jest inteligentna i śmiała się razem ze mną, jak gdyby wiedziała, że nie odpowiem albo przynajmniej nie teraz. Moja masażystka dalej opowiada stłumionym głosem, jak gdyby zdradzała mi tajemnice wszechświata:

— Francuzka Monique. Klientka, która była przed tobą. Minęłaś ją, jak wchodziłaś. Sądzę, że miała trudne przejścia z mężczyznami. Kiedy opowiedziałam jej moją historię, stwierdziła, że mężczyznom nie należy wierzyć i że nie powinnam już nigdy ufać żadnemu z nich. Na pewno ma swoją opowieść. Zapytałam ją, ale tylko pokiwała głową i nic nie powiedziała. Na pewno ma swoją historię. Opowie ją kiedyś, na pewno. Jeszcze pobędzie tu kilka dni i w końcu opowie. Nie chce, żeby masował ją ktokolwiek oprócz mnie. Woła mnie po imieniu, dała mi swój adres w Paryżu i wzięła mój. Na pewno opowie. Powiedziała: nie wierz mężczyznom. Ma rację, oczywiście, że ma rację.

R

Ja nie mogę jej dać takiej rady.

T L

Dlaczego kobiety cały czas rozmawiają o zaufaniu? Hiszam, maula Proroka, przekazał: pewien mężczyzna skarżył się Prorokowi: Moja żona nie odrzuca żadnej ręki, która jej dotyka. Rozwiedź się z nią — rzekł Prorok. Ale ja ją kocham — odparł ów mężczyzna. Prorok poradził mu: To jej słuchaj.

Zrozumiałam prostą lekcję. Ja słucham ich, a oni słuchają mnie. Koniec, kropka. Nie żądam od nich miłości, wierności czy zaufania. Nie podpisujemy żadnych układów o zamykaniu horyzontów i rozpinaniu spodni. Kiedy Monique opowie o sobie, mnie już nie będzie. Pożegnam się z tym morzem, z tym krajem, z tym ośrodkiem i z tą masażystką. Kiedy Monique opowie o sobie, ja powrócę już do swojego życia.

Czy muszę wysłuchiwać jej historii? Scenariusze się powtarzają. Znam to wszystko na pamięć. Powie, że odkryła, iż mąż ją zdradza. Powie, że przyszedł do niej z płaczem, bo kocha inną kobietę i nie może już wytrzymać w tym kłamstwie, dlatego mówi jej o tej straszliwej prawdzie. Powie, że ktoś, kto wiedział o tym już wcześniej, łaskawie ją poinformował, a kiedy rzuciła mu to w twarz, przyznał się do grzechu. W dodatku podziękował jej, bo uwolniła go od ciężaru codziennego kłamstwa, który

R

szarpał jego nerwy. Powie, że po latach małżeństwa odkryła, że on woli mężczyzn i ma ko-

T L

chanka. Wiedzieli o tym wszyscy poza nią.

Powie, że zabrał swoje rzeczy i opuścił dom. Powie, że nie może znieść, iż ktoś tak zdradził jej zaufanie.

Powie, że nie można ufać mężczyznom. Powie... powie... Czy opowie o swej samotności? O swoich poszukiwaniach innego mężczyzny? O spotkaniach z przyjaciółkami samotnymi jak ona? O biurach matrymonialnych, klubach dla samotnych i internetowych schadzkach? Nie można ufać mężczyznom? Kiedy weszłam, Monique właśnie wychodziła. Farbowana blondynka z uśmiechem przyklejonym do twarzy, błyszcząca od olejków masażystki.

— Kiedy następnym razem Monique przyjedzie z Paryża, przywiezie mi krem do twarzy. Powiedziała mi: Poproś, o co chcesz. I obiecała zadzwonić, jak tylko przyjedzie. Już pierwszego dnia poprosiła mnie, żebym wskazała jej kogoś, kto robi depilację cukrem. Znasz cukier? Też tego używacie? Chciała wydepilować sobie całe ciało: nogi, ramiona, pachy, nawet twarz. Wszystko. Wysłałam do niej jedną z moich koleżanek pracujących w hotelu i była bardzo zadowolona. Kosztowało ją to dużo mniej niż w zakładzie kosmetycznym. Chce iść także do miejskiej łaźni w śródmieściu, a nie do łaźni hotelowej. Jak będę miała wolne, to z nią pójdę. Mam wychodne tylko pół dnia w tygodniu. Córka mieszka u mojej siostry w stolicy. Zależało mi

R

na tym, żeby została tam w czasie wakacji szkolnych. Pomaga mi. Bardzo lubię wasz dialekt, jest śliczny. Macie taki serial, który oglądam co wieczór. fonie i zaraz wrócę.

T L

Nie pamiętam tytułu, zaraz, przepraszam, tylko zmienię kasetę w magneto-

Wyprzedza ją jakaś piosenka znad Zatoki: „O, Boże, o, piękny, przyszedłeś i przesłoniłeś mi cały świat.

Pojawiłeś się i zajaśniałeś światłem, nie ma światła ponad twoje światło..." Nie słuchałam arabskich piosenek od czasów Myśliciela, a piosenki znad Zatoki to dla mojego ucha coś całkiem nowego. Dlaczego tak wyraźnie powraca do mnie teraz, po wszystkich tych latach?

7

T L

R

zapomnienie ciała

Dla niego otworzyłam wszystkie swoje zmysły. Zagarniałam go wzrokiem, wchłaniałam jego zapach, połykałam jego słowa. Nie przestawał mówić, a ja uwielbiałam, jak mówił, pobudzając moje pożądanie. Wiersze, które recytował z pamięci, mieszały się ze słowami, którymi opisywał swoją rozkosz, i z jego jękami. Określał rytm moich ruchów, kiedy zbliżałam się ku otchłani. To było najwspanialsze cierpienie: krzyczałam z całego serca. W końcu nauczyłam się, sama doskonale to zrozumiałam, że nie należy zbyt szybko dążyć do ostatniego spazmu, do chwili, kiedy leżę bezwładnie w nasieniu i miodzie, obejmując udami bijącą w rytm serca rozkosz.

R

Może po raz pierwszy spotkałam go na kolacji z grupą przyjaciół. Zagryzki i libański arak, pogaduszki i dyskusje polityczne, różne kawały,

T L

gwar i śmiechy. Krążył wśród wszystkich, rozdając pozdrowienia, i wcześnie opuścił towarzystwo. Podszedł do mnie, całując niezobowiązująco w policzek, i nagle poczułam zapach jego ciała: zapach pożądania. Wypełnił mój nos i już byłam pewna, że jeszcze się spotkamy, że ta woń wypełni moje płuca i wszystkie zakątki mojego ciała. Gdzie rodzi się miłość? — pytał słynny filozof i mistyk Ibn al— Arabi. Uwielbiam to, co mnie oświetla, a jednocześnie sprawia, że ciemność w moim wnętrzu staje się coraz głębsza — odpowiada francuski poeta René Char. Walcząc z Myślicielem, poruszałam się pomiędzy tym pytaniem a rozmaitymi odpowiedziami. Miałam świadomość niebezpieczeństwa owej gry, która rysowała między nami coraz więcej wyraźnych linii.

Od chwili, gdy go poznałam, przez te wszystkie lata nie było dnia, żebym o nim nie myślała. Nie potrafiłam przeżyć rozkoszy z żadnym mężczyzną, żeby nie myśleć o nim. Nie mogłam przeczytać ani jednej strony, żeby nie myśleć o nim. Musiało zawsze pojawić się coś, co mi o nim przypominało. Co mi go przypomina? Wszystko w moim życiu wiąże się właśnie z nim. Od niego nauczyłam się, żeby pływać powoli, aby stopniowo zanurzać się w falach własnego ja aż po samo dno. Powoli... byłam pewna, że jest obok aż do momentu, gdy otworzę oczy, a on będzie stał przede mną.

R

Otworzę oczy? Rzadko je zamykałam. Zawsze chciałam być gotowa i

T L

przytomna, chciałam patrzeć na niego i żeby on widział mnie. Może po raz pierwszy spotkałam go w metrze, gdy czytałam francuski tygodnik satyryczny. Podniosłam wzrok i ujrzałam, jak przygląda mi się z uwagą. Stał naprzeciwko i rozmawiał z przyjaciółmi. Wróciłam do lektury, ale nie trwało to długo. Było w nim coś, co mi na to nie pozwalało. W jego wzroku było coś dziwnego. Nasze oczy znów się spotkały, poczułam to skoncentrowane na mnie, uporczywe spojrzenie. Wysiedliśmy na stacji i każde poszło w swoją stronę, tylko nasze oczy rozstawały się z bólem. Może po raz pierwszy spotkałam go na tamtej konferencji politycznej, na którą przyszłam, żeby posłuchać kilku wystąpień. Był z grupką ludzi, których znałam. Przedstawił mi go jeden z moich przyjaciół. Już mnie nie zostawił. Został ze mną, a ja byłam bardzo szczęśliwa. Przez kolejne dwa dni

rozstawaliśmy się tylko wieczorem, żeby każde z nas mogło powrócić do swojego życia. Co mam zrobić ze spazmem, który ściska mi gardło? — powiedział pod koniec drugiego dnia, kiedy znaleźliśmy się daleko od ludzi. Wydało mi się, że nie całkiem zrozumiałam. Kiedy powtórzył swoje słowa, pojęłam, że właśnie na nie czekałam. Byłam na wpół uśmiechnięta, na wpół poważna, jak zwykle, kiedy nie mam odwagi stanąć wobec jakiegoś problemu. Nie odważyłam się rozpocząć z nim gry, jak z innymi mężczyznami. Jego doskonała, pełna obecność sama narzucała mi odpowiedź. Ziemia zatrzymała się, cały wszechświat przestał się kręcić. Skąd wiedziałam, że muszę podjąć

T L

Nie chciałam go stracić.

R

decyzję właśnie w tej chwili, bo jeśli nie, to stracę go na zawsze?

Może po raz pierwszy spotkałam go jednak w tamtej paryskiej knajpce? Byłam wtedy z pewnym palestyńskim reżyserem. Wpadł do Paryża tylko na kilka dni i umówiliśmy się na spotkanie z jego arabskimi klientami w znanej kawiarni w centrum Dzielnicy Łacińskiej. On siedział przy sąsiednim stoliku z dwoma innymi mężczyznami. Usłyszałam kilka słów po arabsku o sytuacji w Libanie. Widziałam jego twarz i plecy jego towarzyszy. Naprzeciwko mnie opowiadał o czymś ze złością, nie spuszczając ze mnie wzroku. Jeden z jego kolegów wstał do wyjścia, ale zauważył palestyńskiego reżysera. Zaczęły się powitania i uściski, stoliki zostały zestawione, a on usiadł obok mnie, nie opuszczając mnie ani na chwilę. Rozmawiał, śmiał się, jak gdyby spadło na niego nieoczekiwane szczęście. Poruszył się i jego nagie ramię dotknęło mojego. Ileż razy nasze ramiona zetknęły się niechcący tego

popołudnia? „Zazwyczaj tak się nie zachowuję, ale coś silniejszego ode mnie zmusiło mnie, żeby się do ciebie zbliżyć" — powiedział mi później, kiedy rozpływałam się w jego ramionach. Od chwili, gdy go poznałam, ciągle czytał wiersze. Uczył się na pamięć całych poematów. Recytował je, a ja wyobrażałam sobie, że pisze je na nowo tylko dla mnie. Czy poezja była jednym z kluczy do mojego ciała? Zawsze była między nami. Kochał mnie przez wiersze innych. Kiedy wyjeżdżał, kontaktował się ze mną poprzez tytuły wierszy i dywanów poMyśliciel jest ze mną.

R

etyckich. Szukałam poety i jego zbioru, czytałam wiersz i wiedziałam, że

T L

Pessoa i Kawafis, Char, Michaux i inni, których dotąd nie znałam. Stałam się podobna do niego, ale uczyłam się wierszy arabskich, które uwielbiałam. Recytowałam je tylko w jego obecności. Czy poezja zawsze była między nami? Przy nim wróciłam do pisania niewielkich wierszy i stało się naszym obyczajem, że na początku każdego spotkania pytał mnie o moje słowa. W milczeniu podawałam mu wiersz, który czytał, jak gdyby odkrywał największe głębie mojego ciemnego wnętrza chowanego za pozorami obojętności i śmiechem. Odkrywał to, czego sama nie odważyłabym się pokazać. Czytał z uwagą mój wiersz i ostrożnie chował do kieszeni. Czy moje ciało było jednym z kluczy do poezji?

A może nasze pierwsze spotkanie wyglądało jeszcze inaczej? Kiedyś byłam na targach książki w jednym z arabskich miast. Pojechałam tam zamiast koleżanki, która zachorowała w ostatniej chwili. Dyrektor wybrał ją, żeby zaprezentowała tam naszą bibliotekę. Z powodu jej choroby pojechałam ja, choć bez większej chęci. Kiedy przedstawiciele targów przyjechali po gości z Paryża, było nas pięcioro, a on był u mojego boku. Jego pytania miały magnetyczną siłę, skrywaną pod pozorem uprawnionej ciekawości. Potem opowiedział mi, jak to było, a ja jemu. Opowiedział, jak zobaczył mnie na lotnisku i jak odprowadzał mnie z fotela w samolocie, jak gdyby mnie znal. Opowiedziałam mu taką samą historię: jak gdybym go znała.

R

Spotkaliśmy się i nic nie było nas w stanie rozłączyć, a początkiem opowieści było ciało.

T L

Zaczynałam o poranku, a Myśliciel towarzyszył mojej nagości. Wystarczyło, żebym spojrzała na siebie nagą w lustrze, i przypomniałam sobie, co mówił o moim ciele. O moich piersiach, o mojej pochwie, o moich pośladkach, skórze, oddechu, kolorze.

Przypominam sobie jego słowa i wprawiają mnie w drżenie. Przypominam sobie jego dotyk i wzrok, to wszystko wprawia mnie w drżenie. Przypominam sobie siebie i drżę. Chcę o tym wszystkim zapomnieć, aby móc żyć dalej. Myśliciel mówił: Wiesz, co najbardziej w tobie kocham? Patrzyłam na niego z przekorą i uśmiechałam się w milczeniu.

— Nie, nie to, o czym myślisz: Even though I love your dirty mind*1. Wielokrotnie ze śmiechem powtarzał to angielskie powiedzonko. —Nic sobie nie wyobrażałam. Czekałam tylko na odpowiedź. —Kocham w tobie dwie rzeczy: twoją wolność i twoją arabskość. —Nigdy nie podejrzewałam, że wolność i arabskość mogą być częścią seksapilu — odpowiedziałam, udając, że mnie to zbytnio nie poruszyło, choć w rzeczywistości wywołało to trzęsienie ziemi w mojej świadomości. Jego słowa głęboko utkwiły w moim sercu i powtarzałam je, litera po literze, jeszcze długo potem.

R

Przypominam sobie teraz jego słowa i drżę. Przypominam sobie teraz je-

T L

go słowa, jego dotyk i spojrzenie i drżę.

Przypominam je sobie teraz i nie chcę zapomnieć. Chcę pamiętać. Chcę pisać.

Namnożyło się scenariuszy, które zazwyczaj tak samo się zaczynają. A tu nowe odkrycie. Nagła wymiana spojrzeń, krótka rozmowa, nerwowe uśmiechy, niby przypadkowe dotknięcia, zażenowanie, kiedy wszystko się wydało. Jak można odtworzyć te niezapomniane chwile, z których każda ma swój własny charakter? Które przeżyłam z Myślicielem? Wszystkie czy też żadną z nich?

1

Najbardziej kocham twoje kosmate myśli.

Szczegóły różnią się, ale opowieść pozostaje ta sama. Ja jednak kocham szczegóły, które ubarwiają każde spotkanie na swój sposób. Każdy mężczyzna to nowa opowieść. Którą z nich przeżyłam z Myślicielem? Daleki przysłał mi przez internet idiotyczny angielski dowcip pod tytułem „Kobieta i łóżko": Ósmej nocy zaciągasz ją do łóżka, aby jej opowiedzieć historyjkę. Osiemnastej nocy opowiadasz jej historyjkę, żeby ją zaciągnąć do łóżka.

ciągnąć ją do łóżka.

R

Dwudziestej ósmej nocy nie potrzebujesz już żadnej historyjki, żeby za-

do łóżka.

T L

Trzydziestej ósmej nocy ona opowiada ci historyjkę, żeby zaciągnąć cię

Czterdziestej ósmej nocy opowiadasz jej historyjkę, żeby wykręcić się od łóżka. Pięćdziesiątej ósmej nocy zostajesz w łóżku, żeby nie słuchać już jej historyjek. Sześćdziesiątej ósmej nocy: jeśli uda ci się zaciągnąć ją do łóżka, to już jest historyjka. Siedemdziesiąta ósma noc: jakie łóżko i jaka historyjka? Do czorta, co z ciebie za facet?!

Idiotyczny dowcip w rodzaju tych, jakie opowiadają sobie mężczyźni, którzy muszą się pocieszać, bo mają już niewielkie szanse na jakiekolwiek przygody. Dowcip zainteresował mnie z powodu dwóch słów: łóżko i historyjka. W moim życiu zawsze jedno prowadziło do drugiego. W moim życiu oba były ściśle związane, a ja miotałam się między nimi. W moim życiu kochałam historyjki i opowiastki. Każdy mężczyzna to historyjka, a każda historyjka to łóżko.

R

Nie chcę jej stracić. Nie chcę go stracić. W łóżku powstają historyjki i tam się toczą.

T L

Dotykam dłońmi nieba

i drążę wadi w głębi duszy.

Używam właśnie słowa „łóżko" w tłumaczeniu tych słów. Kiedy wysłałam pocztą zwrotną mój przekład, Daleki zapytał mnie w e— mailu, dlaczego do tłumaczenia z arabskiego użyłam łóżka, a nie na przykład posłania. Odpowiedziałam: posłanie kojarzy mi się ze snem, chorobą, narodzinami i śmiercią. Łóżko — z przyjemnością. Łóżko ma w sobie coś z tajemnicy, a pragnienie jest tajemnicą. Seks jest tajemnicą. Seks jest tajemnicą tajem-

nic. Przyjemność w moim umyśle powiązana jest z łóżkiem, nawet jeślibym robiła to w windzie. A robiłaś to w windzie? Zapytał Daleki w kolejnym e— mailu, a ja już wyobrażałam sobie, jak w napięciu podnosi swoje brwi, czekając na odpowiedź. Nie, nawet nie robiłam tego nigdy na świeżym powietrzu — odpowiedziałam krótko. Kocham tajemnice. Te opowieści, które znam tylko ja, to sedno mojego życia. Całe moje życie jest moją i wyłącznie moją własnością. Nikt nie ma

R

do niego dostępu. Wystarczy, że zamknę oczy, a już mogę rozkoszować się jego smakiem. Wystarczy, że zamknę oczy, aby wyobrazić sobie jego po-

T L

stać, głos i woń, dotyk i smak. Wystarczy... Czy mogłabym żyć bez nich?

Czy mogłabym budzić się każdego dnia z nowymi siłami— do życia, gdybym ich nie miała? Odpowiedź jest prosta i jednoznaczna, ostra jak ostrze miecza. Nie boję się jej. W długich okresach pomiędzy poszczególnymi opowieściami żyję przeszłością i wierzę, że kolejne dni przyniosą nową historię. Nie czekałam na nią, bo nie mam żadnych oczekiwań. Nie przyspieszałam jej.

A później? Pytałam tylko samą siebie i na tym pytaniu poprzestawałam. Odpowiedzi, tak jak opowieści, w swoim czasie przychodzą same. Jak

T L

R

dojrzałe owoce spadają z drzewa.

8 czas hipokryzji i tajemnicy społeczeń-

T L

R

stwach arabskich

Rano czytałam o afrodyzjakach, a wieczorem — cóż za zbieg okoliczności — znajomi naśmiewali się z pewnego egipskiego artysty, który zażył syryjskiej viagry. Tyle z tego miał, że strasznie spuchła mu głowa, a jego interes jak wisiał, tak wisiał. Dziewczyna, z którą był, przeraziła się i uciekła. On przestraszył się jeszcze bardziej, ale nie odważył się wezwać lekarza. Zadzwonił za to do kolegi, który poradził mu, żeby nic nie robił, tylko przeczekał te objawy, i żeby już więcej takich wspomagaczy nie używał. Zapoznałam się z przerażającymi danymi dotyczącymi impotencji mężczyzn w świecie arabskim i szacunkowymi kwotami wydawanymi na via-

R

grę i inne środki wspomagające potencję, jak określa się je często w reklamach, które codziennie można przeczytać w internecie. Przypomniałam so-

T L

bie bohaterów ostatniej powieści libańskiego pisarza Raszida ad— Da'ifa, którzy łykali viagrę niczym aspirynę.

Dlaczego czekali na viagrę, aby wybawiła ich z cierpienia? Cierpienie seksualne dotyczy wszystkich, nie jest faktem jednostkowym. Przenika nawet nasz stosunek do tradycji. Gdyby choć przeczytali jedną ze starych książek i zastosowali opisane tam metody! Mówi się, że są owiane tajemnicą i tylko autorzy znają ich prawdziwą moc. Jeśli jednak ktoś zdecydowałby się spróbować, zobaczyłby cud. To, co podnieca kobietę i wpływa dobrze na mężczyznę. To, co wydłuża członek i pogrubia go. To, co zacieśnia pochwę i czyni ją doskonalszą. Prawdą jest, że czasem ciężko zdobyć podstawowe składniki, jak na przykład penisa czerwonego byka, mózg bia-

łego koguta czy też woreczek żółciowy wilka, ale pieprz, kłosy, piżmo, imbir i ocet winny dostępne są dla każdego. Weź ciepłej wody i polewaj penisa aż zesztywnieje i stanie się czerwony. Potem weź kawałek cienkiego pergaminu, rozrób na nim gorącej smoły i owiń tym członek. Zrób to kolejno kilka razy, a twój instrument znacznie się powiększy. Przed taką operacją radziłabym numer najbliższego szpitala mieć pod ręką... Redaktor wyjął swój telefon komórkowy i przeczytał esemesa. To nowe

R

źródło rozmaitych pieprznych dowcipów. Znałam ten żart i razem się uśmialiśmy. Elie każdego dnia dostawał od Hajfy i Nancy nowe dowcipy

T L

seksualne przez komórkę. Wszystkie pamiętał i potem opowiadał. Często przychodziły do mnie kolejne kawały przez internet. Czytałam je i zazwyczaj zaraz zapominałam. Zapamiętywałam tylko gry językowe. Moje ulubione to te o szajchu z Maroka, który nauczał studentki zasad ablucji, czyli rytualnego obmycia przed modlitwą. Omawiając wszystko szczegółowo, w którymś momencie musiał dojść do członka. Żeby go umyć, trzeba go pociągnąć. Ręką czy ustami? — zapytała jedna z młodych uczennic... Takie dowcipy załapuję od pierwszego razu. A zatem słuchałam i notowałam. Byłam kronikarzem hipokryzji naszego społeczeństwa. Redaktor opowiedział kolejny dowcip, tym razem nie z komórki, lecz z pamięci. Wszyscy chichotali i komentowali, a ja znów tylko notowałam, śmiejąc się pod nosem.

— Viagra uratowała ludzi przed nieszczęściem i wypogodziła nasze twarze pogrążone w ciemności. Niech Bóg jak najszczodrzej wynagrodzi tego, kto ją wynalazł i przetestował! Powinien za to dostać Nagrodę Nobla! Przysłużył się wielce wszystkim ludziom — tak mężczyznom, jak i kobietom! Poeta powtórzył swe słowa, popadając we wzniosły ton, i wszyscy wybuchnęli śmiechem. Redaktor kontynuował swoje opowieści. Kolejny dowcip już znałam: —Czy wiecie, dlaczego viagre sprzedają nie tylko w aptekach, ale i w

—Bo dobrze wpływa na cerę!

R

drogeriach?

T L

—Nigdy jej nie używałem — powiedział — ale często kupuję ją dla moich arabskich przyjaciół. Zapytałem jednego z nich, co mu przywieźć z Paryża, i odpowiedział: Viagre! Ta z importu jest w krajach arabskich bardzo droga, a miejscowa — tania i działa dokładnie tak samo .'"Mój kumpel opowiedział mi szczegółowo o cenach wszystkich rodzajów tego specyfiku i o tym, jak który działa. — Hej, skoro jej nie używasz, to skąd to wszystko wiesz? — Uwierz mi, przywożę ją dla nich w prezencie, a potem, oni mi opowiadają, jakie są efekty. Za czasów Myśliciela nie było viagry. Ja pożądałam jego, on pożądał mnie. Nie potrzebowaliśmy żadnych zagranicznych wynalazków. Wystarczyły nam nasze ciała.

Co pomyślą wszyscy ci ludzie, obecni dziś w naszym towarzystwie, gdy przeczytają to, co piszę? Co pomyślą, kiedy odkryją, że zerwałam społeczną umowę? Ze ujawniłam wszechogarniającą zasadę społecznej hipokryzji? Skandal, po prostu skandal. Ze ujawniłam to, co kryje się za ich uśmiechami? Byłam pewna, że to wszystko pozory, że pod przykrywką społecznej poprawności można znaleźć wiele ciekawostek. Byłam pewna... Kto z nich przyznałby się oficjalnie, że zna się dobrze na tych sprawach? Wokół raz po raz wybuchał śmiech. Sami mężczyźni. Z początku nie odważyli się używać tak zwanych brzydkich słów wobec kobiety. Bez skrępowania śmiałam się głośno. Z czasem zaczęli opowiadać sobie kawały

R

i historie, jakie krążą tylko między facetami. Zapomnieli, że z nimi siedzę, albo udawali, że zapomnieli. I o to właśnie mi chodziło. Głoszę nawet ha-

T L

sło: tam, gdzie zbierze się dwóch mężczyzn, ja chcę być trzecia, niczym Szatan. Tu było ich czterech, a ja byłam ukrytym wśród nich Szatanem. — Kiedyś miałem bardzo wysoki cukier i nie mogłem dać sobie rady bez viagry czy podobnych specyfików. Teraz, po długiej i ścisłej diecie, cukier mi spadł i wszystko jest jak dawniej — nie potrzebuję już żadnych afrodyzjaków. Spojrzałam na poetę i stwierdziłam, że rzeczywiście stracił jedną czwartą dawnej wagi, ale wcale nie jestem pewna, czy jeszcze może cokolwiek bez użycia nowych technologii... Wszyscy zażyczyli sobie rybę i owoce morza. Przypomniałam sobie o zupie— viagrze, o której pisali w internetowej gazecie „Elaph". To egipski

wynalazek, tajemnica chroniona przez restauracje rybne oraz wędrownych handlarzy rybami. Składa się ona przede wszystkim z morskich muszli, meduz, kalmarów, krewetek. Do tego dodaje się nieco gotowanej ryby i mnóstwo papryki i innych przypraw. Taką zupę polecają mężczyznom z obszarów wybrzeża, a wiara w ten afrodyzjak jest bardzo silna i szeroko rozpowszechniona. Potrzeba jest matką wynalazku, dlatego mieszkańcy tych terenów, których minister zdrowia przez długi czas odcinał od viagry, wynaleźli taką przedziwną zupę, która rozgrzewa im ciała, nadając ich członkom odpowiedniej żywotności.

R

Z pewnością moi towarzysze znają ten przepis bardzo dobrze i nie murad w tym zakresie.

T L

siałam nawet wspominać o morskim afrodyzjaku, nie potrzebowali moich

Któregoś dnia do biblioteki przyszedł Kobieciarz z uśmiechem od ucha do ucha. Nie zauważył moich uniesionych ze zdziwienia brwi, kiedy weszłam do jego biura przekonana, że czeka mnie jakaś niespodzianka. — Zamknij drzwi — powiedział tajemniczo. — Wczoraj po raz pierwszy użyłem viagry To faktycznie niesamowite! Teraz rozumiem, dlaczego nasz przyjaciel wołał o modlitwę za tych, którzy ją wynaleźli! Niech Bóg ich wynagrodzi i niech zamieszkają w Raju po wsze czasy. To, co dali ludzkości, nie da się opisać w żadnym ludzkim języku! Pewien reżyser telewizyjny powtarzał ciągle, że erotyzm może mieć tylko charakter rewolucyjny. Wielekroć pojawiał się publicznie, dzierżąc w ręce

czarodziejską fiolkę, którą przepisali mu w Stanach, i wolał: Mam fiolkę, teraz muszę tylko znaleźć kobietę, która będzie chciała się ze mną przespać! Pytaliśmy go jednym głosem, nieco zgorszeni: A co z twoją żoną? Odpowiadał: Nie jestem głupkiem, żeby tracić ją na moją żonę! Bóg sam już chyba nie pamięta, jaka jest stara! Wszyscy zaczęli się śmiać, pojadając i popijając w paryskiej restauracji. Zawsze na takie imprezy przychodzili sami, a ich żony zostawały w domach, daleko stąd. Gdzie były ich żony?

R

Pamiętam taką scenę w filmie Fatiha Akina. Główny bohater mówi do Turków skupionych wokół niego, zbierających się, by pójść do burdelu:

T L

Dlaczego nie pieprzycie się ze swoimi żonami? Wszyscy milczą, obrażeni, a jeden z nich niemal chce go uderzyć. W następnej scenie w pokoju siedzi kilka Turczynek, które ze śmiechem opowiadają sobie, jakimi ciamajdami są w łóżkach ich mężowie.

Moi przyjaciele przynajmniej nie udają powagi, wstrzemięźliwości i skromności. Z pewnością wolność słowa to rodzaj wolności seksualnej. Mówi się, że krowa, która dużo ryczy, mało mleka daje albo że gadanie zastępuje robotę. To nie tak. Rozmowy o seksie są częścią energii seksualnej. Pamiętam naszą sąsiadkę z Damaszku. Mówiła dużo i dosadnie. Moja matka śmiała się zgorszona i uważała ją za wariatkę. Byłam wtedy mała i nie rozumiałam ani połowy z tego, o czym gadała, ale czułam, że otacza ją jakaś energia, niczym świętą. Ta energia udzielała się wszystkim wokół. Kobiety jej się bały, wzbudzała też niepokój wśród mężczyzn.

Ciekawe, że moi koledzy, kiedy chcą mówić o seksie, uciekają się do języków obcych. W języku obcym wszystkie wielkie słowa karleją. Zmieszanie, jakie wywołują wypowiedziane po arabsku, znika. Po francusku czy

T L

R

angielsku używają tych słów z dużą pewnością siebie.

9

T L

R

gry językowe

Z dnia na dzień coraz bardziej odczuwam, że jestem istotą językową. Język jest częścią mnie samej, dotykam wszystkich jego głosek, wnikam coraz głębiej w znaczenia słów i fraz. Dlatego uwielbiam słowniki każdego rodzaju i zaglądam do nich przy każdej możliwej okazji. I mam coraz więcej pytań i wątpliwości. Nie jestem w stanie użyć słowa, zanim nie poznam i nie zrozumiem jego źródeł, rozmaitych znaczeń i odcieni. Czasem, wychodząc ze znanych wyrazów, tworzę nowe, będące częścią tylko mojego, własnego języka. Wczoraj Podróżnik powiedział, że jego dewizą jest: „Pieprzę, więc jestem". Powiedział to po francusku, ale raczej w języku markiza de Sade niż

R

Moliera. Powtarzałam to za nim, dobrze się bawiąc — jak nową językową

T L

grą.

Podróżnik często opowiadał o swoich przygodach w trzeciej osobie: pojechał, poderwał, zdobył... Za każdym razem mnie to dziwiło i nie mogłam zrozumieć, o co mu właściwie chodzi. Jak gdyby się czegoś wstydził — nie pasowało to do takiego światowca jak on. Ja zawsze— wolałam proste i jednoznaczne wypowiedzi. „Pieprzę, więc jestem". Dlaczego nie mogę powiedzieć czy napisać tych słów po arabsku?

We współczesnej arabszczyźnie słowo to zakazane jest w oficjalnym użyciu. Pieprzenie się — nik — jest grzeszne, choćby nawet było zgodne z prawem muzułmańskim. Nawet podobne do niego słowo nikah, oznaczają-

ce faktycznie stosunek w łożu małżeńskim, zostało wymazane z tytułu jednego z dzieł szacownego szajcha As— Suju— tiego. Kiedyś napisał on traktat Al— Idah fi Urn an— nikah, czyli po prostu „Wyjaśnienia na temat aktów seksualnych". Teraz przetłumaczono go z arabskiego na arabski: Al— Idah fi Urn al— dżama znaczy niby to samo, ale ileż straciło ze swojego ślicznego rymowanego brzmienia? Kiedy któregoś dnia Myśliciel użył pewnego słowa po francusku, poprosiłam go o przekład na arabski. - Luń to pederasta — powiedział — a czasownik to będzie lata. Znasz przecież tę opowieść z Koranu o Locie i jego ludziach. To słowa znane na-

R

wet w arabskich dialektach. Dlaczego pytasz?

T L

- Nie wiem. Jest słowo dla mężczyzn, ale chciałabym wymyślić też słowo dla kobiet. Co myślisz o tym, żeby też ten czasownik stworzyć od imienia? Może safa od Safony? Można też zapożyczyć z francuskiego. W ten sposób odróżnialibyśmy to, co robią pederaści, od tego, co robią lesbijki. - I tak wszyscy wiedzą, że to nie to samo. Po co zawracać sobie głowę wymyślaniem słów? - Ale to byłoby doskonałe, żeby dokładnie i bez problemu móc opisywać cielesne zabawy dwóch mężczyzn i dwóch kobiet, nie sądzisz? — Nie bądź już taką lingwistką, daj spokój swoim wynalazkom, które i tak niczego nie zmienią. Może poradź się swojego nauczyciela arabskiego z podstawówki?

I co by to dało, nawet gdybym zaczęła radzić się wszystkich tych intelektualistów krążących wokół? Na pewno każdy ma coś do powiedzenia na ten temat. Nie, to bez sensu. Dyskusja o jednym słowie doprowadzi ich do zwietrzałych opowieści o idealnym wezyrze, zaczną ględzić i baj durzyć o pseudoskandalach i swoich zazwyczaj wymyślonych przygodach i podbojach. Nie chce mi się tego słuchać. Wszystko to znam już na pamięć. Ciekawe są tylko rozmowy o niebieskiej tabletce, która ożywia zmurszałe kości. Przynajmniej dla mnie, bo nie wszystkie jeszcze znam. Czy mam zapytać, jak przetłumaczą piętnastowieczne tytuły na współczesną arabszczyznę, żeby nie urazić dzisiejszych świętoszków? Przecież

R

nic mi nie poradzą, bo sami używają tych słów tylko po kryjomu. Cały ten fałsz jako żywo przypomina to, o czym pisał słynny literat z IX

T L

wieku Al— Dżahiz: Niektórzy z tych, którzy udają, że są tacy ułożeni i poważni, z obrzydzeniem reagują na takie słowa, jak: pochwa, penis czy stosunek seksualny. Większość z nich to ludzie małej wiedzy, ograniczeni i pozbawieni szlachetności, natomiast pełni obłudy i fałszu. Słowa te"istnieją po to, aby używali ich ludzie smakujący język, nawet jeśli ktoś stwierdzi, że należy ich unikać ze względu na znaczenie. Byłoby wielką ujmą i szkodą dla języka Arabów, gdyby słowa te zniknęły ze słownika, skoro zostały dla niego stworzone. Tłumaczę teraz z francuskiego zdanie wypowiedziane przez Podróżnika: Pieprzę, więc jestem. On pieprzy, ona pieprzy.

Piszę to słowo, a komputer podkreśla je na czerwono: błąd! Nie ma takiego słowa! Literówka! Odmieniam je na wszelkie sposoby: wszędzie czerwony wężyk... Potem piszę po kolei wszystkie podobne słowa. Wszystkie podkreśla, jakby żadne z nich nie istniało po arabsku. A może i on jest zaprogramowany na obłudę? Komputer prawiczek! Kto wykastrował język? Kto wykastrował komputer? Kto mnie wykastrował?

R

Kiedy po dłuższej rozłące zobaczyłam Myśliciela w japońskiej restaura-

T L

cji, usiadł naprzeciwko mnie. Nasze dłonie się spotkały. Pragnę cię, powiedział. Chcę wniknąć w ciebie. Teraz. Miłosna zabawa słowami była bardzo okrutna dla nas obojga. Wszystkie szczegóły: od gorących oddechów po spazmatyczne drżenie ciała. Od pierwszych kropli wilgoci po gorące bicie serca. Od pierwszego delikatnego zbliżenia po nieprzytomne milczenie uścisku. Oprócz miłości najcudowniejsze jest mówienie o niej — napisała szesnastowieczna poetka Louise Labe. Czy zmienia cokolwiek, że powiadają, iż to apokryf, że taka poetka nie istniała, albo że to nie ona jest autorką tych słów? Tak czy inaczej, pozostają one prawdą. Z Podróżnikiem rozmawialiśmy prawie wyłącznie o seksie. Zapragnął mnie od pierwszego wejrzenia, wiele lat temu, i tak już zostało. Pragnienie stało się jego znakiem rozpoznawczym. Kiedy się spotykamy, zawsze jest

tak samo: opowiada mi, co chciałby ze mną robić, całą listę. Śmieję się. Czasem słucham, czasem uciszam — zależnie od tego, jaki mam humor. To nasza osobista gra. Pod koniec ostatniego spotkania powiedział: Czy nie wydaje ci się, że w ogóle ze sobą nie spaliśmy? Oczywiście tak nie było, ale w słowach kochaliśmy się bardziej, doskonalej i cudowniej niż ktokolwiek na świecie. Uśmiechnęłam się i pomyślałam, że właściwie ma rację. Z żadnym mężczyzną nie przeżyłam takiej głębokiej zażyłości jak z nim. Nawet z żadną kobietą. Otwarcie, bez zażenowania rozmawialiśmy o seksie, o mowie napuszczał:

R

szych ciał i pożądaniu. Szczegółowo relacjonował swoje podboje i pod-

T L

— A ty, opowiedz, jak ostatnio przespałaś się z facetem! A ja jak zwykle mu odpowiadałam:

— Mój drogi, ja nie śpię... Ja się budzę! — Kłamczuszka! Wiem, że jesteś wierna swojemu mężowi." Ciągle to powtarzał niczym zdarta płyta, a mnie zależało, żeby mi opowiedział, tak barwnie jak tylko on to potrafi, o ostatniej łóżkowej przygodzie z pewną dziewczyną z Zatoki. Była śliczna, troszkę przyszczypna, oszalałem na punkcie jej piersi. Miała jednak jedną wadę i tym mnie wykańczała: w łóżku usta jej się nie zamykały. Gadała i gadała bez przerwy. Wszystko, co robiliśmy, komentowała sekunda po sekundzie, lepiej niż najlepszy komentator sportowy w czasie bezpośredniej relacji z meczu. Z początku mnie to bawiło, nawet podnieca-

ło, ale potem stwierdziłem, że to kompletnie nienormalne. Próbowałem uciszyć ją pocałunkami, jednak bez skutku. Ledwie odrywałem swe usta od jej warg, relacja wracała do punktu, w którym została przerwana. Musiałem z tym skończyć, uff! Śmiałam się, wyobrażając sobie całą scenę. - To był koniec. A początek? Pracowała w biurze pewnego dyrektora, z którym miałem spotkanie służbowe. Podczas obiadu wydanego przez jej szefa siedziała obok mnie. Zacząłem ją zagadywać, a ona reagowała bez zażenowania. Zbliżyłem pod stołem moje udo do jej uda, a ona nie odsunęła na zaczepkę.

T L

- A ludzie przy stole?

R

się. Wprost przeciwnie, przytuliła się jeszcze bardziej. Wyraźnie reagowała

- Nikt nic nie zauważył. - I co dalej?

Zostaliśmy sami i zaczęliśmy bardziej osobistą pogawędkę. Powiedziała, że bardzo jej odpowiada moja szczerość. Zaproponowałem, żeby poszła ze mną do pokoju w hotelu, na co ona, że jest mężatką i jeszcze nigdy nie zdradziła swojego męża. - I co dalej? - Stwierdziła, że musi się rozwieść z mężem, zanim go zdradzi. Odpowiedziałem, że to wymaga długich procedur, a na to nie mamy czasu ani ona, ani ja. Chciałem ją przekonać, że jeśli podobamy się sobie, możemy

przeskoczyć ten niewygodny etap. Zaprzeczyła zdecydowanie. Poszła ze mną do pokoju, cały czas zapewniając mnie, że bardzo kocha swojego męża i jest mu wierna. Pocałowałem ją w windzie, a ona odwróciła twarz. Pod abają nosiła dżinsowe spodnie. W pokoju rozebrałem ją, a ona wciąż się wzbraniała. Zacząłem całować jej piersi, a ona dalej się wzbraniała. - No szybciej! - Chciałaś ze szczegółami, to opowiadam ze szczegółami. Nosiła najpiękniejszą jedwabną bieliznę, jaką widziałem w życiu. Była naprawdę słodziutka. Pomyśl, jej mąż był dużo młodszy ode mnie. A potem powie-

- Uwierzyłeś jej?

R

działa, że po raz pierwszy śpi z innym mężczyzną.

T L

Za każdym razem, gdy zamężna kobieta śpi z mężczyzną, jest to pierwszy raz, kiedy zdradza swego męża. Po arabsku mówi się, że przed małżeństwem jej usta pocałowała tylko matka. Po ślubie można zmienić „matka"— na „mąż". W taki czy inny sposób wszystkie są dziewicami. Suham każdemu spotkanemu facetowi mówiła, że jest pierwszy w jej życiu, pomimo że miała męża i trójkę dzieci. Dlaczego? — pytali ją, a ona odpowiadała, że z mężem jest oziębła seksualnie i za każdym razem, gdy z nim śpi, odnosi wrażenie, że on ją gwałci. Uderza ją, rozpala i nie chce z niej wyjść. Powtarzało się to z każdym kolejnym mężczyzną. Sama nigdy mi tego nie opowiadała, ale dowiedziałam się o tym od kilku facetów, którzy mieli z nią do czynienia i raczej się nawzajem nie znali.

R T L

10

o wychowaniu

Kiedy poznałam Myśliciela, ogień we mnie zapłonął. Palił mnie tak jeszcze jakiś czas, szczególnie po jego wyjeździe. Czy to była cena, jaką musiałam zapłacić za tę niezwykłą, pełną odkryć podróż, jaką z nim odbyłam? Czy to cena, jaką muszę zapłacić, zanim powrócę do normalnego życia? Czekając, aż pojawią się inni „Myśliciele", którzy zabiorą mnie w dalszą podróż?

W dawnych tekstach można znaleźć opowieść o testamencie, jaki pewna

R

stara kobieta zostawiła swojej wychodzącej za mąż córce: Przekazuję ci, moja kochana, słowa — jeśli ich posłuchasz, radość będzie przepełniać twe

T L

serce, a twoje życie będzie pełne szczęścia. Jeśli wyciągnie ku tobie rękę, spuść skromnie wzrok, westchnij głęboko, bądź kokieteryjna, udawaj wiotką, delikatną i cichą. Kiedy dotknie twoich piersi, krzyknij głośno z podniecenia. Gdy ci go wetknie, zalewaj się łzami i wypowiadaj nieprzyzwoite słowa — to zawsze wzmaga głębię przeżycia i siłę orgazmu. Kiedy już zauważysz, że zaraz dojdzie, przytuł go mocno i powiedz: tak, tak pragnę twojego nasienia, zalej mnie jego gęstym strumieniem. Potem znów przytul się do niego, pocałuj go w usta i powiedz: 0, mój ukochany, jakże wspaniale ukoiłeś moje pożądanie!

Moja matka nie przekazała mi nic podobnego, nawet najmniejszej części tych słów. Najbardziej „nieprzyzwoitą" rzeczą, jaką mi powiedziała, kiedy

jeszcze byłam mała, było to, że nawet sami aniołowie w niebiesiech wymieniają między sobą pocałunki. Stąd również my, mieszkańcy Ziemi, możemy się całować. A miało to oznaczać: Możesz całować się z synem sąsiadów, któremu się podobasz, pod warunkiem że na pocałunkach poprzestaniesz i nie przekroczysz tej granicy. Kiedy mi to wyjaśniała, ja byłam już znacznie dalej. Śmiałam się głośno, ale to zdanie mimo wszystko wyraźnie wyryło się w mojej pamięci. Zazwyczaj kiedy rodzice uświadamiają sobie, że ich dzieci dorastają, te są już dalej, niż się wydaje matce czy ojcu. Najczęściej mleko się wylało i łzy nic nie pomogą. Jak w dowcipie, w którym ojciec mówi do syna: Dorosłeś już i

R

możemy teraz szczerze porozmawiać na delikatne tematy. Na to młodzik: A czego, tatusiu, chcesz się ode mnie dowiedzieć?

T L

Wiedzieliśmy więcej niż nasi rodzice, a nasze dzieci będą wiedziały więcej niż my. Gdyby moja mama czytała, co dawni Arabowie pisali o pocałunkach, nie dawałaby mi pozwolenia na całowanie się z chłopakami z sąsiedztwa. Wiedz, że pocałunek jest pierwszym stopniem pożądania, wzmacnia miłosne instynkty i pobudza ludzkie zmysły. To on sprawia, że penis sztywnieje i wilgoć pojawia się między udami kobiety. Szczególnie, jeśli całując, mężczyzna delikatnie ssie usta i język kobiety.

Takie mądre matki jak ta, która uczyła córkę zachowania wobec mężczyzny podczas zbliżenia, znaleźć można tylko w książkach o miłości. Ale

to jeszcze mato, to tylko część życiowych i łóżkowych porad, które można przekazać pokoleniom. Bo równie ważne jest i to, co powinni wiedzieć zięciowie. W innych zatem książkach ojcowie odgrywają analogiczne role wobec swoich synów.

Huba, o której już wspominałam, nie tylko przekazała mieszkankom Medyny Sztukę miłości, jak mówią stare księgi, ale doradzała także swojemu synowi. Któregoś dnia zapytał ją: Mamo, jaka pozycja najbardziej podoba się kobietom podczas stosunku? Odpowiedziała mu: Synku, jeśli masz do czynienia z kobietą starą, taką jak ja, to rzuć ją na kolana, przyciśnij jej

R

twarz do ziemi i wepchnij jej całego od tyłu. Jeśli zaś to młódka, to niech

T L

pochyli głowę aż do swoich piersi, a wtedy osiągniesz to, czego pragniesz.

Mnie nikt nie uczył. Ani matka, ani ojciec, ani nawet starsza siostra. Nikt mi nic nie wyjaśniał. Ani słowa na ten temat. Nie ma sprawy. Ani mru— mru. Teoretyczną wiedzę o seksie czerpałam z książek, filmów i opowieści innych kobiet oraz własnych obserwacji. Praktycznie musiałam uczyć się sama, metodą prób i błędów, powoli, krok po kroku. Jak to się mówi, gotowałam na zimnym piecu, i nie jest to żadna metafora. Tak, zaczynałam moje wychowanie seksualne, czytając książki i czasopisma oraz oglądając filmy i seriale.

Trudno je chyba nazwać „seksualnymi". Bardziej chyba były „romantyczne". Potem przyszły małe łyczki seksualnej praktyki i teorii szacownych arabskich klasyków. Filmy i czasopisma pornograficzne poznałam dopiero po przyjeździe do Francji, w moim kraju były całkowicie niedostępne. Nie ja jedna pozostawałam w tym stanie nieświadomości i niewiedzy. To norma w czasach seksualnego upadku, jaki moja kultura teraz przeżywa. Wystarczy poczytać pytania i odpowiedzi na ten temat w internetowej gazecie kulturalnej „Elaph", aby przekonać się, jak niska świadomość seksualna panuje obecnie w świecie arabskim. Wyobrażam sobie, jak specjalista

R

seksuolog rwie włosy z głowy, kiedy odpowiada na te pełne naiwności pytania. Jak można w ogóle mówić o wychowaniu seksualnym, kiedy ludzie ła?

T L

zadający pytania nie mają najmniejszego pojęcia o budowie własnego cia-

Wczoraj, odpowiadając na pytanie dotyczące błony dziewiczej, po raz tysięczny tenże lekarz wyjaśniał czytelniczce: Poszukiwanie błony dziewiczej w świecie arabskim jest teraz niczym szukanie igły w stogu siana, a oczekiwanie na wzrost świadomości i kultury seksualnej arabskich dziewcząt to czekanie na Godota. Pomyślałam, co zrozumiałyby współczesne dziewczęta ze znanego traktatu szajcha As— Sujutiego, który w XV wieku specjalnie dla nich napisał dziełko o seksie, pięknie rymując tytuł: Szaka'ik al— itrindż fi raka'ik al— — ghanidż, co by się tłumaczyło „Siostry limonek o tym, jak skutecznie być

kokietką". Przecież one żyją teraz w seksualnym okresie kamienia łupanego! Chłopcy też nie są w lepszej sytuacji, a na swoje pytania skoncentrowane na długości penisa powinni raczej szukać odpowiedzi w zbiorach tablic matematycznych. Za każdym razem, gdy poczytam sobie więcej tych pytań, to myślę, że gdyby ktoś wysilił się na przestudiowanie średniowiecznych traktatów o seksie, oszczędziłby sobie tych wszystkich problemów teoretycznych i praktycznych. Trzeba zatem wyciągnąć je na światło dzienne z zakurzonych bibliotek i spod lad księgarenek w ślepych zaułkach arabskich miast i mia-

R

steczek. Trzeba się zacząć nimi chwalić, zamiast się ich wstydzić, aby świat

T L

poznał nas z całkiem innej strony.

Taką myśl umieszczę na końcu mojego studium. Zaproponuję przedruki i reedycje tych książek, szeroki ich kolportaż i zgłoszę konieczność głębokiej naukowej analizy tego niezwykłego dziedzictwa. Na wykładach naszych szacownych profesorów na Wydziale Literatury Arabskiej nie usłyszeliśmy nawet wzmianki na ten temat. Księgi poznałam sama, dotarłam do nich własnym wysiłkiem, kierując się swoimi zainteresowaniami. Kiedy opowiadam o nich moim znajomym, okazuje się, że mało kto je czytał czy nawet o nich słyszał. Gdy kilka lat temu jedno z czasopism literackich przedrukowało nazwy penisa, jakie pojawiają się w jednej z tych książek, wybuchł prawie skandal: czasopismo czytają wszyscy, a książkę znajdzie tylko ten, kto jej szuka.

Francuski dyrektor biblioteki na jednym z potencjalnych spotkań powiedział, że leżąc, najlepiej mieć obok siebie butelkę wina i kobietę. Wszystkich oburzyło to seksistowskie stwierdzenie. Pomyślałam wtedy o czymś analogicznym. Spędziłam znaczną część mojego życia na leżąco. Nie to, że uczyłam się, leżąc — po prostu rzucałam się w ramiona mężczyzn, a wiedza sama wchodziła mi do głowy. Wczoraj w biurze mojej koleżanki Fadijji patrzyłam na jej ukrytą urodę i pomyślałam, że pas cnoty, jaki sobie założyła, dusi ją. Musi poznać męskie ciało, żeby jej uroda mogła naprawdę rozkwitnąć. Na pewno mężczyzna będzie musiał długo zdzierać z niej dotychczasową skórę, ale wyjdzie z te-

R

go jak nowo narodzona, jak spod ożywczego prysznica, ukazując swoją ukrywaną do tej pory za zasłoną narzuconych zasad tak zwanej przyzwo-

T L

itości — prawdziwą twarz. Tak, to wreszcie musi nastąpić. Jakiś facet musi upuścić jej całą złą krew, aż pogodzi się wreszcie ze swoim własnym ciałem i z całym światem.

Wiem, że porusza się w zaklętym kręgu — sama nie jest w stanie nauczyć się swojego ciała, a jak dotąd nie pojawił się obok niej żaden mężczyzna. Myślę, że to trzeba wyćwiczyć, a do tego potrzebne jest towarzystwo faceta. Tak, tak, facet na pewno ułatwia te sprawy. Przyśpiesza bieg zdarzeń, przynajmniej na początku. Ale gdzie on jest? Dlaczego jego ścieżki nie przecinają się ze ścieżkami Fadijji? Dlaczego nikt nie widzi tych błysków, które ja dostrzegam bez trudu? Dlaczego żyje samotnie z ogniem spalającym ją od środka?

W tym przypadku scenariusz się nie zmienia, jest ciągle ten sam: rozpoczynamy rozmowę o pracy, po czym szybko przechodzimy do gadki o kobietach i mężczyznach. Jak dotarłyśmy dziś do rozmowy o wychowaniu seksualnym? To ona zaczęła się skarżyć: —Nie nauczono nas, jak mamy zachowywać się wobec mężczyzn. Nie nauczono nas czytać tego świata pełnego tajemnic, tajemnic nie do końca rozwikłanych. —Uczą nas, gdy jesteśmy mali, potem uczymy się już sami — odparłam. „Nauczono"? Słuchałam jej i pomyślałam, że mnie nie uczył nikt i nie

R

chcę, żeby ktokolwiek to robił. Uczę się sama i nie potrzebuję żadnych nauczycieli. Uczę się, udając ślepą, głuchą i niemą.

T L

Powracam do jej słów. Do czego doszła?

—Moja matka zrozumiała późno wiele rzeczy. Teraz jest z nas dumna i mówi: Moje córki są wolne niczym mężczyźni. Pracują i żyją samotnie. Niczym mężczyźni. —Dlaczego niczym mężczyźni? — zapytałam. —Ponieważ takie życie dla kobiet jej pokolenia nie jest sprawą normalną. One zawsze były zależne od mężczyzn. — I mówiła dalej: Mężczyźni boją się niezależnych kobiet. Czekam na mężczyznę, który będzie mi wierny. —To znaczy, że zostaniesz samotna na zawsze — odpowiedziałam jej, śmiejąc się w duchu.

—Czemu tak mówisz? Są na świecie ludzie dotrzymujący wierności. Moja matka była wierna ojcu, mój brat jest wierny swojej żonie. —Jak możesz o innych ludziach, mówić z taką pewnością? — Daję głowę za to, że są wierni! —Nie handluj swoją głową, jeśli nie mówisz o sobie. Inni ludzie zawsze mogą skrywać swoje mroczne tajemnice. Ale ona powtarzała: — Tego jestem pewna, pewna w stu procentach! Zamilkłam, a ona kontynuowała:

czyć. Nie nauczono nas.

R

— Kobiety mówią dużo o obowiązkach i nie wiedzą, kiedy i jak skoń-

T L

Opowiedziałam jej o bohaterce kolejnego odcinka serialu Seks w wielkim mieście, który właśnie wczoraj oglądałam. Kiedy leżała z facetem w łóżku, ten zaczął ssać jej piersi, a ona odepchnęła go i powiedziała, żeby przestał, bo nie jest jego matką, a on dzidziusiem. Jest dojrzałą kobietą i chce być adorowana, pożądana, chce widzieć to na jego twarzy i chce, aby mówiło o tym całe jego ciało. W czasie tej przemowy członek jej kochanka najpierw stanął sztywno, po czym stopniowo wiotczał, a w końcu całkiem opadł. Wtedy facet się ubrał i wyszedł, zostawiając ją z oczami okrągłymi ze zdziwienia. Widz rozumie bardzo dobrze, że powinna była zamilknąć i pozwolić mu ssać piersi, aż się nasyci. Aż nasycą się oboje. Ale ona nie zrozumiała. Wybuchnęłyśmy śmiechem, a Fadijja podsumowała: — Ale nie powinien był wychodzić.

Sama lubię się uczyć, ale nie mam zdolności pedagogicznych i nie umiem uczyć innych. Nie umiem tego ani ja, ani moja najbliższa przyjaciółka Ibtisam. Dorastałyśmy razem, ale nie pamiętam, żebyśmy kiedykolwiek wprost rozmawiały o seksie, tak jak o innych naszych sprawach. Na uniwersytecie, kiedy miłość paliła mnie do głębi, nie wspomniałam jej o tym, ona też nie powiedziała mi, że się zakochała. Niewiele o miłości i ani słowa o seksie, jakbyśmy były aniołami. Dopiero ostatnio zaczęłyśmy zahaczać o ten temat, chyba po tym, jak już wydałyśmy się za mąż, w otoczeniu mebli, garów i dzieci. Kiedy oglądam w filmach czy serialach, jak dziewczęta rozmawiają ze

R

sobą, stwierdzam, że ja nigdy czegoś takiego nie przeżyłam. Nie znam tego zupełnie. Nie mówimy o sprawach intymnych, lecz raczej o kulturze. Pro-

T L

blemy osobiste poruszałam czasem z kobietami spotkanymi przypadkiem, ale nie zdarzyło mi się to z bliskimi przyjaciółkami ani z rodzeństwem. Nawet kiedy już założyliśmy rodziny.

Jedynie Rihab opowiadała mi o swoim życiu seksualnym. Słuchałam tego z chorobliwą ciekawością i myślałam, że emigracja uwolniła niektóre arabskie kobiety, rozrywając kajdany milczenia w mowie i piśmie.

Pewna reżyserka libańska pracująca we Francji nagrała dla jednego z francuskich kulturalnych programów radiowych emitowanych w rozgłośni Latakia szczere wypowiedzi młodzieży pochodzenia arabskiego o życiu seksualnym. Dialekt był tłumaczony symultanicznie na francuski. W życiu nie słyszałam takich słów. Przyszło mi do głowy, że mogli na ten temat

mówić w taki właśnie sposób, ponieważ swoje wypowiedzi kierowali do zachodnich słuchaczy w zachodnim kraju. Żadna rozgłośnia arabska nie odważyłaby się wyemitować takiej audycji. Rihab także łamała zasadę milczenia w nieodpowiedzialny, niedojrzały sposób. Pracuje z nami w bibliotece. Przybyła do Paryża z tradycyjnego środowiska, ozdobiła swoje biurko fotografiami sióstr w hidżabach i opowiadała o ich życiu seksualnym, jak gdyby chciała mi wręczyć ordery ich kobiecości. Opowiadała łapczywie — tak jak łapczywie jadła. Śmiałam się razem z nią z wrednym zainteresowaniem, podpuszczając ją do snucia coraz to nowych historyjek. Mówiła też ciągle o kolejnych facetach w jej

R

życiu. Nie pozostawali z nią długo, bardzo dobrze rozumiem dlaczego. Było w niej coś, co powodowało wściekłość. Często po prostu uciekali czym

T L

prędzej. Śledziłam szczegółowo ten przepełniony przygodami serial, poczynając od momentu, gdy starali się o prawo pobytu we Francji dla siebie i swych ukochanych. Potem formalne małżeństwo z Rihab, które kończyło się rozwodem, kiedy facet uzyskiwał odpowiednie dokumenty w określonym prawnie terminie. Wtedy wracał do swej poprzedniej narzeczonej, jak gdyby nic się nie stało. W ten sposób łańcuszek jej kolejnych mężów wydłużał się i wydłużał, i nikt nie widział w tym nic złego. Wydaje mi się, że to właśnie opowieści o nich przyciągały mnie do Rihab. Tylko dlatego wytrzymywałam jej sapanie, kiedy szybko opowiadała, śmiejąc się przy tym nerwowo: - Był u sąsiadki, nawet nie próbował zaprzeczać. Kiedy go spotkałam, powiedział wprost: Pomagałem jej w ogrodzie, czemu robisz z tego dramat?

- No tak, dlaczego robisz z tego dramat... Przypomina mi to serial Gotowe na wszystko, w którym jedna z bohaterek, Gabriela Solis, ma kochanka ogrodnika. - Wyobraź sobie, że po tym wszystkim, co dla niego zrobiłam, stać go było tylko na tyle: dać sobie jak najwięcej wolności.

W poprzednim odcinku serialu Rihab wykarmiła go, gdy był głodny, bezdomnemu dała dach nad głową, wyszła za niego za mąż wedle wszelkich przepisów islamu w paryskim meczecie i oczekiwała na ślub w urzęna którym tak mu zależało.

R

dzie stanu cywilnego, aby pan młody mógł uzyskać prawo stałego pobytu,

T L

— Od roku nie miał gdzie mieszkać. Uratowałam go. Wiesz, poznałam go, kiedy przyszedł pomóc mi naprawić jakieś usterki w moim nowym mieszkaniu. A jak już wszedł do domu, to szybko z niego nie wyszedł. Histeryczny śmiech dzielił jej opowieści niczym znaczniki końca zdania lub zbyt głośne wykrzykniki. — Studentem był tylko na papierze, chodziło mu o paszport. Miał już dyplom uniwersytecki, a tutaj sprzedawał warzywa, żeby jakoś się utrzymać. Gdy zamieszkał ze mną, przestał pracować. — Chciał cały czas poświęcić tobie — odpowiedziałam ironicznie. Śmiała się dalej, jak gdyby wspominała najszczęśliwsze chwile w życiu.

— Wszedł mi do łóżka już pierwszej nocy. Zaczęła teraz opowiadać powoli: — Miałam rację. To był koniec spokoju. Zaczął pomagać sąsiadce w ogrodzie, ale sądziłam, że go wychowam. Zdawało mi się... — Na jej twarzy pojawiła się nostalgia: — Wiesz, co mi się w nim podobało? Ledwie dotknęłam jego małego, a już był sztywny. Był gotów do roboty w każdej chwili. Zanim przyjechał do Paryża, musiał być bardzo wygłodniały. W kraju pozostawało mu tylko radzić sobie własnoręcznie. Był studentem i nawet prostytutki były dla niego niedostępne, bo nie miał pieniędzy na ich usługi.

R

Podobało mi się, że znała rozmaite aspekty problemu.

T L

Rihab była jedyną kobietą, z którą mogłam gadać na ten temat szczerze aż do bólu. Zawsze, kiedy z nią rozmawiałam, zdawało mi się, że nawet te najbliższe mi dziewczęta nigdy się tak nie zachowywały, przynajmniej wobec mnie.

Inaczej było z mężczyznami, zarówno z przyjaciółmi, jak i dalszymi znajomymi. Większość z nich stale była gotowa odkryć przede mną swe najczulsze miejsca, opowiadać o swoich przygodach miłosnych, nawet podbojach seksualnych, jak gdyby chcieli, żebym uczestniczyła w ich doświadczeniach. Przez całe życie słuchałam z uwagą. Byłam doskonałą publicznością, z tą moją nigdy nienasyconą ciekawością i niekończącym się śmiechem.

Pamiętam Anwara. Poznałam go w pierwszej bibliotece, w jakiej pracowałam po przybyciu do Paryża. Spotykaliśmy się każdego ranka, kiedy w biurze jeszcze nikogo nie było. Zostawaliśmy sami, a on opowiadał mi o dziewczynach, które podrywał na ulicach lub w kawiarniach, w autobusach lub metrze. Nawet w bibliotece. Był żonaty i pilnował się, żeby żadna nie znała jego imienia. Albert też miał żonę. Jego opowieści wkurzały mnie, bo starał się dowieść, jaki to jest kulturalny, uczuciowy, a jednocześnie rozbuchany seksualnie. Ghadir, który opowiadał mi wszystko ze szczegółami, był z kolei kawa-

T L

czeń.

R

lerem. Wiedziałam, że ma więcej wyobraźni niż prawdziwych doświad-

W biurze byłam jedyną dziewczyną i każdy z kolegów wykorzystywał chwilę nieobecności drugiego, żeby opowiedzieć mi swoją prawdziwą lub wydumaną historię. W efekcie wciąż bawiłam się doskonale. Słuchałam dokładnie— i śmiałam się radośnie. Skutecznie broniłam się przed ich świadomymi czy nieświadomymi planami, mając dla nich otwarte tylko uszy. Na pewno z tych i innych opowieści dużo się nauczyłam. Słuchałam uważnie, choć udawałam, że słucham nieuważnie. Komentowałam ze śmiechem ich przygody, niespecjalnie się w nie angażując. Gdy któryś z nich spoglądał na mnie, żeby wyczytać z mojej twarzy, jakie wrażenie zrobiła jego opowieść, mógł dostrzec co najwyżej rozbawienie. Rejestrowałam jednak ich wszystkie słowa, porządkowałam, szufladkowałam, analizowa-

łam i studiowałam. Czyż bowiem dokumentowanie nie jest moim zawodem?

Tego gorącego lata powracam do starych traktatów i do Myśliciela, a świat wokół mnie zaczyna płonąć. Czy to, co piszę, odzwierciedla moje myśli? Czy świat zawsze tak płonął? Czy zawsze tak pałał gorącem? Co się dzieje? Seks tu, seks tam, wszędzie tylko seks. Otwieram gazetę i znajduję go na pierwszej stronie, na stronach wewnętrznych albo w dodatkach specjalnych.

R

W telewizji. W radiu. Kiedyś we Francji jedyną gwiazdą filmów porno była Brigitte Lahaie, teraz ma całą szkołę uzdolnionych uczennic i uczniów,

T L

którzy zapełniają media.

Co wydarzy się tego lata?

Każdy, kogo spotkałam w tych dniach, opowiadał mi swoją historię o seksie, jak gdyby wszystkich coś opętało. Jak gdyby wszyscy na pierwszy rzut oka widzieli, co mnie teraz głównie interesuje. Czyżby do tego stopnia było widać na zewnątrz, że chodzi mi właśnie o seks? Kiedy odkryłam, że moje zainteresowanie seksem ma tylko swój naukowy wymiar? Śmieję się, kiedy czytam, że każda kobieta jest produktem mężczyzn, których spotkała w swoim życiu. Mój brat powtarzał zawsze, że uczymy się tylko tego, co wiemy. Od niego również wiele się nauczyłam.

Pragnienie kolejnych doświadczeń zawsze stymulowało mój pociąg seksualny. Doświadczenie pożądania, przyjemności, samej siebie, innego, całego świata. Po Myślicielu zaczęłam oceniać każdego nowego mężczyznę w zależności od jego talentów pedagogicznych. Tego bardziej kocham, kto więcej mnie nauczy. Po Myślicielu nie jestem w stanie znieść faceta, który nie potrafi odkryć przede mną czegoś nowego. Rozkosz nauki zrównała się u mnie z rozkoszą seksualną. Centrum rozkoszy nachodzi w mojej głowie na centrum rozkoszy z wiedzy, wiążą się ze sobą nierozerwalnie. Moje pożądanie seksualne stało się niczym bezdenna przepaść i każdy, kto się na mnie

T L

R

natknął, musiał się w niej pogrążyć.

Mówią, że jeśli dziewica zbyt długo nie zazna cielesnej rozkoszy, nabawi się choroby, którą lekarze nazywają „zadławieniem łona". Choroba ta przyczynia się do białej gorączki i melancholii. Mówią czasem, że to szaleństwo, ale to nie jest prawda, bowiem kiedy kobieta doświadczy mężczyzny, choroba znika w jednej chwili. Gdybym wyrzekła te słowa w obecności jakiejś feministki, wypowiedziałaby mi wojnę i oskarżyła o reprezentowanie męskiego szowinizmu.

Kiedy oczekuje się na strzał z karabinu, nie da się opowiedzieć całego życia — rzekł negatywny bohater jednego ze spaghetti westernów, zanim uśmiercił swoją ględzącą ofiarę. Opowiedziałam to Fadijji, ale nawet się nie

uśmiechnęła. Ja za to się śmiałam. Wyszłam z jej biura, kręcąc głową. Ta dziewczyna potrafi unicestwić najsilniejszą erekcję. Beznadzieja, nie zazdroszczę jej. Niczego się nie nauczyła. Walczy i walczy ze swoim ciałem i z mężczyznami, a walki tej nie widać końca. Spróbuję jej pomóc — niech poczyta o przygodach legendarnej Al— Alfijji, jednej z najważniejszych postaci w dziejach ruchu kobiecego, przynajmniej w jego seksualnym aspekcie. Po raz pierwszy natknęłam się na wzmiankę o niej u Al— Dżahiza — on zapoznał mnie z tą wyjątkową kobietą. Najpierw przeżyła wiele przygód, potem przekuła praktykę w teorię, aby przekazać ją całemu światu,

R

szczególnie kobietom. Wzywała je, żeby ją naśladowały i zdobywały coraz wynagrodzi!

T L

głębszą wiedzę. Nauczycielka czerpiąca wiedzę z natury. Niech Bóg ją

Z pewnością Al— Dżahiz był nią zauroczony jako osobą najlepiej obeznaną ze sprawami zaspokajania pożądania. Tym bardziej ją podziwiał, że podobnie jak on należała do szkoły naukowej, w której podstawą był eksperyment: jej członkowie wypowiadali się tylko na takie tematy, które zostały przez nich zbadane za pomocą osobistego doświadczenia. Kobiety zebrane wokół Al— Alfijji kierowały do niej pytania związane z jej specjalnością: Opowiedz nam o zbliżeniu, jego rodzajach i metodach. A ona odpowiadała: Spytałyście mnie o coś, czego nie mogę ukrywać, o czym wiedza powinna być wszystkim dostępna.

Opowieści o Al— Alfijji przekazali nam również inni autorzy. U Al— Dżahiza pochodziła z Indii i pojawiła się w księgach o seksie, stając się legendą przekazywaną przez Arabów z pokolenia na pokolenie. Ze szczególną atencją mówili o nich mężczyźni, wyrażając przy tym coś na kształt strachu, zazdrości i podziwu. Legenda zaczyna się od jej imienia. Nazwano ją Al— Alrijja, po arabsku Tysięcznica, ponieważ spała z tysiącem mężczyzn. Dlaczego piszę „spała"? Być może cały czas była świadoma? Nie spała i nie pozwalała mężczyznom zasnąć? Dlaczego używam tego głupiego czasownika? W księgach czytamy: „ponieważ uprawiało z nią seks tysiąc mężczyzn". Dla Arabów sprawa była jasna. Nie chodzi ani o spanie,

R

ani o budzenie się. Właściwe wyrażenie to uprawiać seks — po arabsku wata'a.

T L

Co znaczy wata'a w słynnym słowniku Języka Arabów? Ile czasowników o tym samym znaczeniu możemy tam znaleźć? Nie ma identycznych znaczeń. Każdy czasownik ma swoje właściwe znaczenie. Nie liczyłam ich, ale jest ich dużo. Czasem ktoś powie, że po arabsku istnieje sto słów oznaczających srom i setka innych nazywających prącie, ale to nie tak. Każcie z tych słów ma inny odcień, każde odkrywa inną tajemnicę ludzkiego ciała. Z punktu widzenia nauki należy zwrócić uwagę na najważniejsze pozycje ciała: poziomą, pionową, skłon i kuczną. Można je wykorzystywać w najrozmaitszych konfiguracjach. I jakie rozmaite doznania, jakie rodzaje rozkoszy z nimi się wiążą! Wszystko zależy od naszej fantazji — każdy może się tu po swojemu wykazać, zależnie od wyobraźni i fizycznych możliwości ciała własnego i partnera.

Al— Alfijja może wyjaśnić swoim słuchaczkom, co wzbudza miłość w sercach mężczyzn, czego najbardziej od swoich partnerek oczekują, a co ich odrzuca, wreszcie, jak się powinny zachowywać, żeby przyciągnąć jak największą część męskiej populacji. Gdyby Al— Alfijja żyła w naszych czasach, napisałaby książkę o swym życiu seksualnym, z własnym obnażonym ciałem na okładce. Czytelniczki wpisywałyby się na listy subskrybentek, książka byłaby bestsellerem tłumaczonym na wszystkie języki świata, a autorka słynęłaby na cały glob i wygłaszała wykłady na najważniejszych uniwersytetach na pięciu kontynentach.

R

Czy Al— Alfijji przyszłoby do głowy, że jej wnuczki rozpierzchły się po całym świecie, że mówią wszystkimi językami, choć nigdy nie słyszały jej

T L

imienia? Ale to ona była prawdziwą pionierką.

R o fikcjach

T L

11

T L R

Myśliciel wyjechał, a ja pozostałam, otumaniona i nieszczęśliwa niczym niemowlę odstawione od matczynej piersi. Czułam się osamotniona, czułam pustkę, ból i śmierć. Myśliciel był moją tajemnicą, musiałam więc żyć tak jak dawniej, nie dając nic po sobie poznać. Nie chciałam, żeby ktokolwiek znał mój sekret. Kiedy wyjechał, życzyłam mu śmierci. Budowałam też grobowiec dla siebie samej, zmuszając serce, żeby o nim zapomniało. Musiałam się bronić, bronić własnej duszy. Broniłam jej własną śmiercią. Kiedy zmartwychwstałam? Nie było mi trudno ukrywać swe drugie życie, kiedy byłam z nim. zadaniu.

R

Nie— życie bez niego było dużo trudniejsze, ale musiałam sprostać temu

Przez wiele miesięcy żyłam niczym żywy trup. Jak zombi wędrowałam

T L

po swoim życiu, opróżniona z wszelkich przejawów życia. Budziłam się i zasypiałam, uśmiechałam się, pracowałam i wyjeżdżałam, spotykałam się z innymi. Wykonywałam wszystkie swoje obowiązki, analizując ciągle dalsze możliwości gry. Była to podwójna gra — nie podejrzewałam, że mam na tyle siły, żeby ciągnąć ją tak długo. Poruszałam swoje ciało za pomocą niewidzialnych nici, jak mistrz teatru marionetek.

Kiedy Myśliciel wyjechał, życzyłam mu śmierci. Po raz pierwszy zrozumiałam opowieść, którą czytałam w dzieciństwie, o królu, który zażądał od swojej córki, żeby określiła, w jaki sposób ma się skończyć jej miłość do uwięzionego ukochanego. Musiała wybrać jedną z bram. Pierwsza prowadziła go żywego do innej kobiety, a druga na pożarcie przez lwa. Opowieść

zawsze kończyła się pytaniem o to, co wybierze księżniczka. Ja byłam pewna, którą bramę bym wybrała, ale Myśliciel wyjechał, nie pozostawiając mi możliwości wyboru. Wyjechał, zanim skończyła się opowieść. Wyjechał, a ja nawet nie dostrzegłam napisu „Odjazd" na horyzoncie. On sam wybrał bramę i zostawił mnie z otwartymi ranami. Po całych dniach wspomnienia o Myślicielu otaczały mnie z każdej strony, krzyczały z bliska i z daleka, ogłuszając mnie niczym gigantyczne dzwony. Wiedziałam, że muszę to wszystko zlekceważyć, że muszę zapomnieć, aby nie rozpaść się niczym zmurszała budowla. Nocami leżałam w łóżku, oswajając się z własną samotnością, próbując

R

znaleźć się w odrzuceniu. Spałam i budziłam się, a moje oczy były suche

T L

niczym porzucona studnia. Ale jeszcze bardziej sucha była moja dusza. Musiałam uzbroić się w szczerość kłamstwa, aby móc dalej żyć. Któregoś dnia, kiedy czas już zdążył zaleczyć rany, zadrżałam niczym człowiek porażony prądem, kiedy pewien mężczyzna takim samym głosem, w ten sam sposób powiedział do mnie: Jesteś piękna. Uśmiechnęłam się i przez jakąś chwilę nawet prawie mu uwierzyłam. Wiele lat po wyjeździe Myśliciela zrozumiałam, że każdy z nas ma swojego Myśliciela lub Myślicielkę (a może jest ich więcej?), który czeka na nas w jakimś miejscu na tym świecie. On lub ona mają nam wyjaśnić nasze własne dusze, mają pomóc nam odkryć nasze własne możliwości, abyśmy mogli iść dalej i dalej w labiryncie własnego ja.

Wiele lat po wyjeździe Myśliciela zrozumiałam, że każdy z nas ma swojego Myśliciela, który czeka na niego w którymś momencie życia, na jakiejś ścieżce naszej egzystencji. Może się tak stać, że stracimy go przez jedno słowo, przez jedno wzruszenie ramion, przez zbyt szybki odjazd, nieprzemyślane zdanie, zakorzeniony w nas strach, z powodu gry, której zasadom przesadnie ulegliśmy. Są ludzie, którzy żyją i umierają, nie napotykając tego najbliższego innego, który otworzyłby owe zamknięte drzwi na świat. Są ludzie, którzy żyją i umierają niczym suche źdźbło, które pewnego

R

dnia zapłonie i spali każdego, kto doń się zbliży. Każdego bez wyjątku.

nych ludzi.

T L

Są ludzie, którzy żyją i umierają, nie znając drogi swego ciała i ciał in-

Ileż musiało się wydarzyć, abym odkryła, że istnieje ktoś taki jak Myśliciel, i aby on odkrył, że ja istnieję? Abym ja ujrzała jego, a on mnie? Ileż musiało się wydarzyć, żeby nastąpiła wreszcie ta chwila, chwila odkrycia, w której oboje wszystko zrozumieliśmy? Dopiero teraz wszystkie te wydarzenia układają się niczym paciorki różańca — przesuwam je, perełka za perełką. Ale wtedy, gdy go spotkałam, nie miałam najmniejszej świadomości, że oto początek, wątek, na którym osnuje się opowieść. Moja opowieść?

Wiele lat po wyjeździe Myśliciela szeptałam czasem jego imię. Wiedziałam, co mi dał, i dziękowałam mu za to. Były też chwile, kiedy nie mogłam powstrzymać serca, żeby nie krzyknęło: Przeklinam cię, Myślicielu! Wiele lat po wyjeździe Myśliciela przestałam się opierać i przyjęłam do wiadomości to, co się stało. Na początku pytał mnie: Czy to, co jest między nami, to tylko seks? Unikałam odpowiedzi. Potem już nie pytał. Wreszcie wyjechał.

T L

R

Wreszcie?

Wiele lat po jego wyjeździe przypomniałam sobie fragment wiersza niemieckiego poety, który Myśliciel często powtarzał: Bóg stworzył człowieka tak, jak morza stworzyły kontynenty — wycofując się. Może wycofał się, żeby stworzyć mnie? Powracam do tego, co o nim napisałam, i wydaje mi się, że to, co opowiedziałam, dotyczy nie tylko jego. Pomieszały się opowieści i ich bohaterowie. Być może wszyscy rozpłynęli się w Myślicielu — ci, co byli przed nim, i ci, co po nim. Kiedy wspominam któregoś z jego poprzedników, zaraz przybiera on obraz Myśliciela, jak gdyby wszyscy zjednoczyli się w nim. Zostawili dla

niego swoje miejsca i odeszli. Podporządkowali się mu tak, jak ja mu się podporządkowałam. Podporządkowali się, nic o nim nie wiedząc. Odeszli, a zostałam z nim ja, która wiem wszystko. Teraz, kiedy powracam do tego, co napisałam, wydaje mi się czasem, że wszystko, co przeżyłam, to tylko fikcja. Myśliciel rozsunął jedynie zasłonę, która skrywała to, co wcześniej zgromadziłam. Pojawił się w odpowiedniej chwili, żebym zrozumiała samo sedno. To nie on mi je wskazał — sama je znalazłam, jednak dzięki niemu. Teraz, kiedy powracam do tego, co napisałam, wydaje mi się, że utkałam dla Myśliciela legendarny portret, który nie ma z nim nic wspólnego. Nie

R

ma w tym obrazie niczego, co tworzyło jego osobowość. Powiedziałam: Bądź! — i stał się taki, jakim stworzyłam go przez swoje słowa. Ten obraz

T L

jest tylko moją własnością i nie ma z nim nic wspólnego. Dlaczego właśnie on? To pytanie pojawia się, kiedy czytam, co napisałam. Nie był przystojniejszy, inteligentniejszy, dowcipniej szy ani czulszy niż inni. Nie był. Był Nim. Był Myślicielem.

Wydaje mi się teraz, że Myśliciel był tylko obrazem, że nigdy go nie było w rzeczywistości, dlatego musiałam go wymyślić.

Rozumiem teraz, o co mu chodziło, kiedy powtarzał przy każdej okazji: Ty jesteś podstawą tego, co jest między nami. Ty jesteś animatorką naszego związku. Kiedy powiedział to po raz pierwszy, zezłościłam się. Potem już się przyzwyczaiłam do tych słów, zrozumiałam ich dalekie konteksty i konsekwencje i bawiłam się nimi razem z nim. To ja jestem autorką opowieści, on jest tylko jej tematem. Opowiadam ją i bawię się nią tak, jak chcę. Teraz myślę, że wszystko, co przeżyłam po Myślicielu, nie było „po nim". Ukryłam go gdzieś w zakątku mózgu. Żyłam z jego nieobecnością,

R

wierząc w szybkie spotkanie. Nie szukałam go ani on mnie nie szukał. Nie spotkałam się z nim nawet

T L

przypadkiem przez tyle długich lat.

Sądziłam zawsze, że przyszłość przywiedzie go do mnie. Sądziłam, że wystarczy tylko poczekać, a przyjdzie. Czekać? Nie czekałam. Równoległe linie mojego życia zaczęły plątać się ze sobą, przecinać się wzajemnie i rozciągać. Tamy zostały przerwane, wezbrane fale zalały moje życie i wszystko zmieniły.

Nie czekałam, bo nie umiem czekać.

Byłam pewna, że któregoś dnia Myśliciel pojawi się przede mną, po prostu wychodząc zza rogu, i powie, jak za pierwszym razem, że boli go gardło. Poprosi mnie o mój miód, jak gdybyśmy się widzieli wczoraj. Będzie pieścił moje łono, żeby je znaleźć i skosztować. Dowodem smaku miodu jest słodycz samego miodu, mówi Ibn al— Arabi. Powtarzałam mu tę frazę po wielekroć. Potem on sam powtarzał te słowa, kiedy o nich zapomniałam, aby nauczyć mnie nawet tego, co już umiałam. Teraz wydaje mi się, że czas „po Myślicielu" zaczął się dopiero wtedy, gdy go opisałam. Teraz wydaje mi się, że ta książka to jego książka. Jak gdyby to on zasiał

T L

wykiełkowało w moim wnętrzu.

R

we mnie to ziarno. Potrzebowałam tych wszystkich lat, które minęły, aby

Pamiętam, jak powtarzał: Pisz o tych książkach, które kochasz. Musisz to robić. Śmiałam się i odsuwałam od siebie ten pomysł. Nie odważyłam się nawet o tym pomyśleć. Potrzebowałam całego tego czasu, żeby te idee wyrosły we mnie. Potrzebowałam całego tego czasu i zewnętrznego bodźca, aby odważyć się na napisanie studium ksiąg o seksie. Wszystko po to, żeby na głos opowiedzieć o tym, co robiłam w tajemnicy. Potrzebowałam wszystkich tych lat, żeby studium cofnęło mnie do czasów Myśliciela, aby o nim napisać. Aby ukazać go światu i aby stał się opowieścią. Czas Myśliciela?

Wczoraj przyszedł do mojego biura dyrektor. Sprawa musiała być poważna, skoro zamknął za sobą drzwi. Uniosłam głowę, milcząc z ciekawością. — Skontaktował się ze mną dyrektor Biblioteki Narodowej. Niestety, ze względów bezpieczeństwa Amerykanie odwołali swój udział w wystawie „Piekło Ksiąg", a w konsekwencji odwołane zostało nowojorskie sympozjum. Francuzi nie są w stanie sami ponieść kosztów. A zatem nie pojedziemy. Co ty na to? Jak — daleko posunęłaś się w swoich badaniach nad arabskimi książkami o seksie? Skończyłaś studium? Przepraszam. Możesz

Względy bezpieczeństwa?

R

je wydrukować, pomogę ci w tym. Naprawdę przepraszam.

T L

To chyba jakiś dowcip. Tak się cieszyłam na podróż do Nowego Jorku, miasta, które oczarowało mnie, kiedy odwiedziłam je po raz pierwszy. Ale teraz najważniejsze jest moje studium i to, co napisałam o Myślicielu. Wydrukuję je bez pomocy dyrektora i przerażonych zagrożeniem terrorystycznym Amerykanów czy Francuzów. Tak czy inaczej, jestem im wdzięczna. Bez nich nie odważyłabym się napisać ani o arabskich traktatach, ani o czasach Myśliciela. Tak, mogę być im tylko wdzięczna, a moja wdzięczność nie ma granic. Myśliciel był moją tajemnicą, a księgi były częścią tej tajemnicy. Czy skandalem jest zrobienie czegoś, czy też tego wyjawienie? Kto może zadać takie pytanie?

Moje życie nie było skandalem, tak jak skandalem nie jest moja książka. Skandalem była tajemnica. Tajemnica nie jest już tajemnicą.

T L

R

Paryż— Tunis 2005/2006

Milena Agus

Mian Mian

Ból kamieni

Cukiereczki

Póki rekin śpi

Jaclyn Moriarty

Christine Angot

Mam łóżko z racuchów

Kazirodztwo

Helen Oyeyemi

Majgull Axelsson

Mala Ikar

Dom Augusty

ZZ Packer

Droga do piekła

Pijąc kawę gdzie indziej

Kwietniowa czarownica

Halina Pawłowska

Ta, którą nigdy nie byłam

Dzięki za każdy nowy ranek

Claire Castillon

Zdesperowane kobiety postępują desperacko Grażyna Plebanek

Maryse Condé

Dziewczyny z Portofino

R

Insekt

Ja, Tituba, czarownicaz Salem

Pudełko ze szpilkami

T L

Aminatta Forna

Przystupa

Kamienie przodków

Ena Lucia Portela

Elina Hirvonen

Sto butelek na ścianie

Przypomnij sobie

Sonia Raduńska

Petra Hùlovà

Białe zeszyty

Czas Czerwonych Gór

Kartki z białego zeszytu

Grażyna Jagielska

Monika Rakusa

Fastryga

39,9

Alona Kimchi

Ahdaf Soueif

Płacząca Zuzanna

Mapa miłości

Melania Mazzuco

Mariolina Venezia

Tak ukochana

Jestem tu od wieków

Vita

Oksana Zabużko

Marsha Mehran

Badania terenowe

Woda różana i chleb na sodzie

nad ukraińskim seksem

Zupa z granatów

Siostro, siostro