Smith Wilbur Saga rodu Courteneyow 12 Plomienie gniewu 1

Wilbur Smith

Płomienie gniewu Tom I (Rage) Przekład Paweł Józefowicz Monika Szymanowska

Tara Courtney nie ubierała się na biało od dnia swojego ślubu. Jej ulubionym kolorem był zielony, gdyż najlepiej podkreślał gęste, kasztanowe włosy. Była lekko zaniepokojona, ale cieszyła się i wierzyła w słuszność tego, co robi. Rękawy i dekolt sukni były delikatnie przyozdobione kremową koronką, a na gładko uczesanych włosach słońce zapalało czerwone błyski. Podniecenie zaróżowiło jej policzki, a choć była matką czworga dzieci, miała talię smukłą jak młoda dziewczyna. Przez ramię przewiesiła szeroką, żałobną czarną szarfę, ostro kontrastującą z młodością i pięknem jej twarzy. Pomimo niepokoju, jaki odczuwała, stała cicho i spokojnie z założonymi rękoma i opuszczoną głową. Była jedną z blisko pięćdziesięciu ubranych na biało i przepasanych czarnymi szarfami kobiet, stojących w żałobnym milczeniu, w ściśle odmierzonych odstępach na chodniku naprzeciw głównego wejścia do parlamentu Związku Południowej Afryki. Prawie wszystkie kobiety należały do tej samej uprzywilejowanej sfery, co Tara: były bogate i znudzone łatwym trybem życia. Wiele z nich przyłączyło się do protestu, gdyż podniecało je sprzeciwianie się władzy i występowanie przeciwko ludziom z własnej sfery. Niektóre chciały ponownie zwrócić na siebie uwagę własnych mężów, którym, po na przykład – dziesięciu latach, znudziło się pożycie małżeńskie i teraz zajmowali się raczej interesami, golfem lub czymkolwiek innym. Ruch miał jednak swoich przywódców – parę starszych kobiet, a także kilka młodszych, jak Tara i Molly Broadhurst. Kierował nimi wyłącznie wstręt do niesprawiedliwości. Rano, na konferencji prasowej Tara starała się wyrazić swoje uczucia, gdy na pytanie reporterki „Dlaczego pani to robi?” odpowiedziała: „Bo nie lubię tyranów i nie znoszę oszustw”. Jej zdaniem taka postawa była teraz szczególnie uzasadniona. – Nadjeżdża duży, zły wilk – powiedziała cicho kobieta stojąca o pięć kroków na prawo od Tary. – Trzymajcie się dziewczyny! Molly Broadhurst, jedna z założycielek Czarnej Szarfy, była niską, trzydziestoparoletnią kobietą o twardym charakterze. Tara podziwiała ją i starała się naśladować. Czarny chevrolet z rządową tablicą rejestracyjną wjechał na Parliament Square. Wysiadło z niego czterech mężczyzn. Jeden z nich był fotografem policyjnym. Wyposażony w aparat Hasselblad szedł szybko wzdłuż szeregu ubranych na biało, przepasanych szarfami kobiet, robiąc każdej zdjęcie. Zaraz za nim szło dwóch następnych, wymachując notatnikami. Byli ubrani w ciemne garnitury o nie najlepszym kroju, mieli na sobie ciężkie buty policyjne. Przechodząc wzdłuż szeregu i pytając protestujące kobiety o nazwiska oraz adresy, zachowywali się rzeczowo i szorstko. Tara miała już pewne doświadczenie i domyślała się, że to sierżanci z wydziału specjalnego. Jednak, podobnie jak większość kobiet, znała zarówno twarz, jak i nazwisko czwartego mężczyzny. Miał na sobie jasnoszary, letni garnitur, brązowe trzewiki, ciemnobrązowy krawat i szary kapelusz. Był średniego wzrostu i niczym się nie wyróżniał, a kiedy uchylając kapelusza zwrócił

się do Molly, uśmiechał się szeroko i przyjaźnie. – Dzień dobry, pani Broadhurst. Jesteście wcześnie. Kawalkada nie przyjedzie wcześniej niż za godzinę. – Czy zamierza pan nas znów zaaresztować, inspektorze? – spytała cierpko Molly. – Ani mi to w głowie – inspektor uniósł lekko brew. – Wie pani, że to wolny kraj. – Prawie w to uwierzyłam. – Ależ pani Broadhurst! – potrząsnął głową. – Chce mnie pani sprowokować. Mówił doskonale po angielsku, z ledwie wyczuwalnym akcentem afrykanerskim. – Nie, panie inspektorze. Protestujemy przeciwko coraz liczniejszym manipulacjom tego przewrotnego rządu, upadkowi prawa i odmawianiu podstawowych praw ludzkich naszym południowoafrykańskim współobywatelom tylko na podstawie koloru skóry. – Wydaje mi się, że pani się powtarza, pani Broadhurst. Powiedziała mi to pani podczas naszego poprzedniego spotkania – roześmiał się inspektor. – Zaraz pani zażąda, bym znów panią aresztował. Nie zakłócajmy tej wspaniałej uroczystości... – Otwarcie sesji parlamentu popierającego niesprawiedliwość i ucisk powinno być opłakiwane, a nie świętowane. Inspektor dotknął rąbka kapelusza, ale pod jego kpiącym sposobem bycia krył się prawdziwy szacunek, a może nawet nieco podziwu. – Tylko tak dalej, pani Broadhurst – mruknął. – Z pewnością niedługo się spotkamy. Przeszedł dalej i zatrzymał się przed Tarą. – Dzień dobry, pani Courtney. Tym razem jego podziw był nie ukrywany. – A co sądzi o pani zdradzieckim zachowaniu pani wybitny małżonek? – Czy jest zdradą sprzeciwianie się nadużyciom Partii Narodowej oraz wprowadzonym przez nią prawom opierającym się na rasie i kolorze skóry, inspektorze? Musnął wzrokiem jej duży, kształtny, okryty białą koronką biust, po czym zwrócił spojrzenie na jej twarz. – Jest pani zbyt ładna, żeby zajmować się takimi głupstwami – powiedział. – Niech pani to zostawi starszym i brzydszym babom. Niech pani idzie do swego domu i opiekuje się dziećmi. – Jest pan wyjątkowo arogancki, inspektorze – wybuchnęła, zarumieniona z gniewu, nie zdając sobie sprawy, że stała się przez to jeszcze ładniejsza. – Chciałbym, żeby wszystkie zdrajczynie tak wyglądały. Moja praca byłaby wtedy dużo przyjemniejsza. Dziękuję, pani Courtney. – Uśmiechnął się prowokująco i odszedł. – Nie daj się wyprowadzić z równowagi, moja droga – powiedziała cicho Molly. – On jest specjalistą w tej dziedzinie. Protestujemy biernie. Pamiętaj o tym, co głosił Mahatma Gandhi. Tara z trudem odzyskała panowanie nad sobą i powiedzmy, pokorę. Na chodniku za nią

zaczął się gromadzić tłum gapiów. Rząd biało odzianych kobiet wzbudzał zaciekawienie, rozbawienie, nieco życzliwego zainteresowania, lecz przede wszystkim wrogość. – Przeklęte komunistki – warknął zjadliwie mężczyzna w średnim wieku. – Chcecie oddać władzę w kraju bandzie dzikusów. Powinni was zamknąć. Wszystkie! Był dobrze ubrany i mówił z dobrym akcentem. W klapę marynarki miał nawet wpięty mały miedziany hełm, oznakę, że w czasie wojny walczył ochotniczo przeciw faszystom. Jego postawa przypominała o tym, jak wielkie poparcie miała rządząca Partia Narodowa, nawet pośród anglojęzycznej białej społeczności. Tara zagryzła wargi i stojąc ze spuszczoną głową zmusiła się, by zachować spokój, nawet wtedy, gdy obelgi wywołały ironiczne uwagi niektórych kolorowych znajdujących się wśród rosnącego tłumu. Robiło się już gorąco, słońce miało biały, śródziemnomorski blask i choć wał chmur zbliżał się od strony spłaszczonych Gór Stołowych, zwiastując nadejście wiatru południowo-wschodniego, w mieście powietrze było jeszcze nieruchome. Wokół gromadziło się już coraz więcej ludzi, narastał zgiełk i Tara czuła, że jest popychana, jak podejrzewała, celowo. Zachowała jednak spokój i całą swoją uwagę skupiła na budynku stojącym po przeciwnej stronie ulicy. Zaprojektowany przez Sir Roberta Bakera, wybitnego architekta Imperium, masywny, imponujący budynek z czerwonej cegły z białą kolumnadą był perłą architektury kolonialnej. Odbiegał daleko od gustu Tary, która lubiła otwarte przestrzenie i linie, szkło i jasne sosnowe meble skandynawskie. Budynek wydawał się symbolizować wszystko to, co niezmienne i przestarzałe, wszystko to, co Tara chciałaby zburzyć i zmienić. Jej zadumę przerwał wzmagający się zgiełk oczekującego tłumu. – Nadjeżdżają – zawołała Molly. Tłum zafalował, zakołysał się i zaczai wiwatować. Rozległ się szczęk podków końskich na twardej nawierzchni i oddział policji przekłusował aleją z wesołym trzepotem chorągiewek powiewających na czubkach lanc. Wspaniali jeźdźcy na dobranych wierzchowcach o bokach lśniących w słońcu jak polerowany metal. Za nimi jechały otwarte powozy. W pierwszym z nich znajdowali się gubernator generalny i premier. Oto on, Daniel Malan, przywódca Afrykanerów, człowiek o odpychającej, niemal żabiej twarzy, którego jedyną troską i deklarowanym celem było zachowanie przez tysiąc lat nadrzędnej pozycji swojego Volk w Afryce. Gotów był zapłacić za to każdą cenę. Tara patrzyła na niego z jawną nienawiścią, gdyż uosabiał wszystko to, co było dla niej wstrętne w rządzie władającym teraz krajem i ludźmi, których tak kochała. Gdy powóz przejeżdżał koło niej, ich oczy spotkały się na chwilę i starała się przekazać siłę swoich uczuć. W jego zamyślonym, jakby nieobecnym spojrzeniu nie było cienia zawstydzenia. Patrzył na nią,

ale jej nie widział. Jej wściekłość zmieniła się w rozpacz. – Co trzeba zrobić, żeby ci ludzie zaczęli chociaż słuchać? – zastanawiała się. Dygnitarze wysiedli już z powozów i stali poważni, słuchając hymnów narodowych. I choć wtedy nie mogła tego wiedzieć, hymn „Boże zachowaj króla” był grany po raz ostatni na otwarciu sesji parlamentu Południowej Afryki. Orkiestra zakończyła grę dźwiękami trąbek i gabinet ministrów, poprzedzany przez gubernatora generalnego i premiera, wszedł do parlamentu przez potężne drzwi wejściowe. Za nimi szli przywódcy opozycji. Tara bała się tej chwili, gdyż byli wśród nich członkowie jej bliskiej rodziny. Za przywódcą opozycji szedł ojciec Tary z jej macochą; byli najbardziej wyróżniającą się parą w długim rzędzie ludzi. Ojciec był wysoki i pełen godności, o dostojnym wyglądzie patriarchy, a u jego boku Centaine de Thiry Courtney-Malcomess, szczupła, delikatna, w żółtej, połyskliwej sukni odpowiedniej na te okazję i w lekkim kapeluszu bez ronda z woalką przesłaniającą jedno oko. Można by sądzić, że była rówieśnicą Tary, choć wszyscy wiedzieli, że nadano jej imię Centaine, dlatego że urodziła się pierwszego dnia dwudziestego wieku. Tara sądziła, że jej nie zauważono, gdyż żadne z nich nie wiedziało, iż zamierza przyłączyć się do protestu, ale u szczytu schodów wchodzący zostali na chwilę zatrzymani i Centaine, zanim weszła do środka, odwróciła się z rozmysłem i spojrzała w tył. Z tej wysokości mogła patrzeć ponad głowami strażników i dostojników i przez chwilę popatrzyła Tarze prosto w oczy. Choć nie zmieniła wyrazu twarzy, Tara nawet z tej odległości dojrzała ostrą naganę w jej wzroku. Dla Centaine honor, godność i dobre imię rodziny były rzeczami najważniejszymi. Niejednokrotnie ostrzegała Tarę przed publicznymi wystąpieniami, a przeciwstawianie się Centaine było sprawą niebezpieczną, gdyż była nie tylko macochą Tary, ale także teściową i głową rodziny Courtney. Z wysokości połowy schodów Shasa Courtney dostrzegł ostre spojrzenie matki. Podążając za jej wzrokiem odwrócił się. Pośród przepasanych czarnymi szarfami kobiet zobaczył swoją żonę, Tarę. Kiedy rano przy śniadaniu powiedziała mu, że nie będzie z nim na ceremonii otwarcia parlamentu, ledwie podniósł głowę znad gazety. – Jak sobie życzysz, kochanie; to będzie dość nudne – mruknął. – Gdybyś mogła, chciałbym jeszcze filiżankę kawy. Teraz, gdy ją rozpoznał, uśmiechnął się lekko i kpiąco potrząsnął głową tak, jakby przyłapał niegrzeczne dziecko na psocie. Po chwili odwrócił się i wszedł z innymi po schodach. Był wyjątkowo przystojny, a czarna opaska przykrywająca jedno oko nadawała mu wygląd pirata, co dla większości kobiet było intrygującym wyzwaniem. Razem tworzyli najpiękniejszą młodą parę w Kapsztadzie. Lecz w dziwny sposób w ciągu kilku krótkich lat ich płomienna miłość przemieniła się w kupkę popiołu. – Jak sobie życzysz, kochanie – powiedział, powtarzając to, co mówił ostatnio bardzo

często. Ostatni posłowie zniknęli w drzwiach parlamentu, oddział policji i puste powozy odjechały i ludzie zaczęli się rozchodzić. Demonstracja była skończona. – Idziesz, Taro? – spytała Molly, ale Tara potrząsnęła głową. – Muszę się spotkać z Shasą – powiedziała. – Do zobaczenia w piątek. Tara zdjęła przez głowę czarną szarfę, złożyła ją i, przeciskając się wśród rozchodzącego się tłumu, schowała ją do torebki. Przeszła na drugą stronę ulicy. Pokazała przepustkę do parlamentu strażnikowi przy wejściu dla gości, nie dostrzegając ironii w tym, że wchodzi do budynku instytucji, przeciwko której przed chwilą tak żywo protestowała. Weszła bocznymi schodami i rzuciła wzrokiem na galerię dla gości. Siedziało tam wiele żon posłów i ważnych osobistości; spojrzała w dół ponad ich głowami, do wyłożonej boazerią sali parlamentu, gdzie poważnie ubrani posłowie siedzieli na pokrytych skórą, zielonych ławach, uczestnicząc w uroczystości otwarcia sesji. Wiedziała jednak, że przemówienia będą banalne i śmiertelnie nudne, a już cały ranek spędziła stojąc przed parlamentem. Musiała teraz szybko udać się do toalety. Uśmiechnęła się do woźnego i wymknęła ukradkiem, po czym odwróciła i odeszła szybko szerokim korytarzem. Kiedy opuściła toaletę, skierowała się do biura swego ojca. Wychodząc zza rogu, niemal zderzyła się z mężczyzną idącym z przeciwka. Omijając go w ostatniej chwili zobaczyła, że był to wysoki Murzyn ubrany w strój służby parlamentu. Już chciała przejść obok niego z uśmiechem, gdy nagle zdała sobie sprawę, że służący nie powinien przebywać w tej części budynku w trakcie obrad parlamentu, gdyż na końcu korytarza znajdowały się biura premiera i przywódcy opozycji. Poza tym, chociaż niósł szczotkę i kubeł, w jego twarzy nie było śladu uniżoności ani służalczości. Przyjrzała mu się uważnie. Poznała go. To było dawno temu, ale nie mogła zapomnieć tej twarzy o rysach egipskiego faraona, dostojnej i dzikiej, z ciemnymi oczami ożywionymi inteligencją. Był jednym z najpiękniejszych mężczyzn, jakich kiedykolwiek spotkała. Pamiętała jego głos, tak głęboki i przejmujący, że teraz lekko zadrżała na samo wspomnienie. Pamiętała nawet jego słowa: – Nadchodzi pokolenie o zębach ostrych jak miecze... by oczyścić ten świat z nędzy. Dzięki niemu zdała sobie sprawę, co to znaczy urodzić się czarnym w Południowej Afryce. To odległe spotkanie było początkiem jej zaangażowania. Ów człowiek kilkoma słowami zmienił jej życie. Zatrzymała się zagradzając mu drogę i chcąc przekazać jakoś swe uczucia, ale on był już bardzo blisko i poczuła, że jest zbyt poruszona, by mówić. W chwili, gdy odkrył, że go rozpoznano, stał się niczym leopard, który dostrzegł myśliwych. Na jego twarzy pojawił się wyraz afrykańskiego okrucieństwa i Tara wyczuła, że jest w niebezpieczeństwie, ale nie bała się. – Jestem przyjaciółką – powiedziała cicho i zeszła mu z drogi. – Walczymy za tę samą

sprawę. Przez chwilę patrzył na nią i nie ruszał się. Jego badawcze spojrzenie paliło ją, wiedziała, że zapamięta ją na zawsze. Po chwili skinął głową. – Znam panią – odrzekł. Zadrżała słysząc jego głęboki melodyjny głos, w którym brzmiała Afryka. – Spotkamy się jeszcze. Przeszedł koło niej i nie odwracając się zniknął za zakrętem korytarza. Stała nieruchomo, patrząc w ślad za nim z bijącym mocno sercem. – Moses Gama – wyszeptała jego imię. – Mesjasz i wojownik Afryki – przerwała i potrząsnęła głową. – Co ty tu, właśnie tu, robisz? Odpowiedź na to pytanie intrygowała ją i podniecała, gdyż teraz instynktownie wiedziała już, że walka się toczy i że ona weźmie w niej udział. Chciała robić więcej, niż tylko stać na rogu ulicy z przewieszoną przez ramię czarną szarfą. Wiedziała, że wystarczy, by Moses Gama skinął palcem, a pójdzie za nim, podobnie jak miliony innych. – Spotkamy się jeszcze – obiecał. Uwierzyła mu. Uradowana poszła dalej korytarzem. Miała własny klucz do biura ojca i otwierając drzwi bezwiednie spojrzała na umieszczoną na nich, wykonaną z brązu tabliczkę: PUŁKOWNIK BLAINE MALCOMESS ZASTĘPCA PRZYWÓDCY OPOZYCJI Drzwi nie były zamknięte na klucz. Zdziwiona tym popchnęła je i weszła do środka. Centaine Courtney-Malcomess odwróciła się od okna i spojrzała na nią. – Czekałam na ciebie, młoda damo. Sztuczny akcent francuski Centaine irytował Tarę. Centaine była we Francji tylko raz w ciągu trzydziestu pięciu lat, pomyślała. Wyzywająco podniosła głowę. – Tara, cherie, nie kręć głową – mówiła dalej Centaine. – Skoro zachowujesz się jak dziecko, musisz zdawać sobie sprawę, że będziesz traktowana jak dziecko. – Nie, matko, nie masz racji. Nie życzę sobie, by mnie traktowano jak dziecko, ani teraz, ani w przyszłości. Mam trzydzieści trzy lata, jestem mężatką, matką czworga dzieci i panią domu. Centaine westchnęła. – No, dobrze – skinęła głową. – Przepraszam, że w trosce o ciebie stałam się nieuprzejma. Ta rozmowa i tak będzie dla nas trudna, więc nie utrudniajmy jej bardziej. – Nie wiedziałam, że mamy coś do omówienia. – Usiądź, Taro – rozkazała Centaine; Tara instynktownie posłuchała, i zaraz ją to rozzłościło. Centaine usiadła w fotelu ojca Tary i to ją także rozgniewało – to było miejsce ojca i ta kobieta nie miała do niego prawa. – Właśnie powiedziałaś mi, że jesteś żoną i matką czworga dzieci – powiedziała spokojnie Centaine. – Zgodzisz się chyba, że masz obowiązki. – Moje dzieci są pod dobrą opieką – ostro przerwała Tara. – Nie możesz mnie o nic

oskarżyć. – A co z twoim mężem i waszym małżeństwem? – Co takiego z Shasą? – Tara zaczęła się bronić. – Proszę, powiedz mi – zachęciła Centaine. – To nie twoja sprawa. – A jednak to moja sprawa – zaprotestowała Centaine. – Poświęciłam mu całe życie. Dążę do tego, by był jednym z przywódców tego narodu. – Przerwała i na chwilę przymknęła oczy o rozmarzonym spojrzeniu. Tara widywała u niej wcześniej taki wyraz twarzy zawsze wtedy, gdy Centaine była głęboko zamyślona. Teraz chciała zakłócić ten nastrój tak gwałtownie, jak tylko mogła. – To niemożliwe i zdajesz sobie z tego sprawę. Centaine spojrzała na Tarę przytomnym już wzrokiem. – Nic nie jest niemożliwe – nie dla mnie, nie dla nas. – Owszem, to jest niemożliwe – upierała się Tara. – Wiesz tak samo dobrze, jak ja, że nacjonaliści manipulują elektoratem i że nawet w senacie mają swoich popleczników. Na zawsze pozostaną przy władzy. Już nigdy nikt, kto nie jest jednym z nich, nie jest afrykanerskim nacjonalistą, nie będzie przywódcą tego kraju – nigdy, aż do rewolucji, a po rewolucji przywódcą będzie czarny. Tara przerwała i pomyślała o Mosesie Gamie. – Jesteś naiwna – powiedziała ostro Centaine. – Nie rozumiesz tych spraw. To, co mówisz o rewolucji, jest dziecinne i nieodpowiedzialne. – Niech tak będzie, matko. Ale w głębi i ty masz świadomość, że tak jest. Twój ukochany Shasa nigdy nie spełni twoich marzeń. Nawet on zaczyna odczuwać bezsens tego, że wiecznie jest w opozycji. To, co niemożliwe, przestaje go interesować. Nie byłabym zdziwiona, gdyby wycofał swoją kandydaturę w następnych wyborach, porzucił zaszczepione mu przez ciebie aspiracje polityczne i po prostu zajął się robieniem następnego tryliona funtów. – Nie – Centaine potrząsnęła głową. – On się nie podda. Lubi walczyć, podobnie jak ja. – Nie tylko nie zostanie premierem, ale nawet ministrem – odrzekła spokojnie Tara. – Jeżeli tak sądzisz, nie jesteś odpowiednią żoną dla mojego syna – powiedziała Centaine. – To ty powiedziałaś – odparła cicho Tara. – Ty, nie ja. – Och, Taro, kochanie, przepraszam – Centaine sięgnęła przez biurko, zbyt szerokie, by mogła dotknąć ręki Tary. – Wybacz mi. Straciłam panowanie nad sobą. To wszystko jest dla mnie bardzo ważne. Głęboko to odczuwam, ale nie chcę cię urazić. Chcę ci tylko pomóc – tak się martwię o ciebie i Shasę. Chcę pomóc, Taro. Czy pozwolisz sobie pomóc? – Nie sądzę, byśmy potrzebowali pomocy – skłamała gładko Tara. – Shasa i ja jesteśmy szczęśliwi. Mamy czwórkę cudownych dzieci. Centaine wykonała gest zniecierpliwienia.

– Taro, nigdy nie zgadzałyśmy się ze sobą. Ale mimo wszystko naprawdę jestem twoją przyjaciółką. Chcę tylko dobra twojego, Shasy i dzieci. Czy pozwolisz sobie pomóc? – Jak, matko? Dając nam pieniądze? Już nam dałaś dziesięć czy dwadzieścia, a może to było trzydzieści milionów funtów. Czasami już się w tym gubię. – Czy pozwolisz, że podzielę się z tobą moimi doświadczeniami? Czy wysłuchasz moich rad? – Tak, matko, wysłucham. Nie obiecuję, że się im podporządkuję, ale wysłucham. – Po pierwsze, kochana Taro, musisz porzucić tę zwariowaną działalność lewicową. Narażasz na szwank reputację całej rodziny. Przebierając się i wychodząc na ulicę robisz z siebie – a także z nas – przedstawienie. Poza tym, to naprawdę niebezpieczne. Ustawa o zwalczaniu komunizmu jest obowiązującym prawem. Możesz być uznana za komunistkę i objęta tym prawem. Pomyśl o tym, staniesz się nikim, zostaniesz pozbawiona wszelkich praw i godności. A kariera polityczna Shasy? To, co robisz, odbija się na nim. – Matko, obiecałam, że cię wysłucham – powiedziała Tara lodowatym tonem. – Ale wycofuję obietnicę. Wiem, co robię. Podniosła się, podeszła do drzwi i odwróciła się. – Czy kiedykolwiek pomyślałaś o tym, Centaine Courtney-Malcomess, iż moja matka zmarła dlatego, że twój bezwstydny romans z moim ojcem złamał jej serce? I jeszcze masz czelność radzić mi, jak postępować w życiu, by nie okryć hańbą ciebie i twojego bezcennego syna! Wyszła i delikatnie zamknęła za sobą ciężkie drewniane drzwi. Shasa Courtney rozsiadł się wygodnie w pierwszej ławie opozycji, z rękami głęboko w kieszeniach i wysuniętymi nogami. Uważnie słuchał ministra spraw wewnętrznych, tłumaczącego ustawę, którą chciał poddać pod głosowanie podczas tej sesji. Minister spraw wewnętrznych, najmłodszy członek gabinetu, miał mniej więcej tyle samo lat, co Shasa. Było to rzadkością, gdyż Afrykanerzy szanowali wiek i nie dowierzali brakowi doświadczenia i zapalczywości młodych. Shasa zdał sobie sprawę, że średni wiek pozostałych członków gabinetu nie może być mniejszy niż sześćdziesiąt pięć lat, ale oto stał przed nimi Manfred De La Rey, człowiek, który nie przekroczył czterdziestki, i przedstawiał ogólne zarysy Poprawki do Prawa Karnego, którą zaproponuje i będzie się starał prowadzić przez wszystkie etapy. – Żąda ustanowienia prawa do ogłaszania stanu wyjątkowego, stawiającego policję ponad prawem, bez odwoływania się do sądów – mruknął siedzący obok Blaine Malcomess. Shasa skinął głową, nie patrząc na teścia. Patrzył na mężczyznę stojącego przed nim. Manfred De La Rey przemawiał, tak jak zwykle, w języku afrykanerskim. Po angielsku mówił z silnym akcentem, niewprawnie, i niechętnie go używał robiąc jedynie niezbędne gesty,

dla podkreślenia dwujęzyczności parlamentu. Natomiast gdy mówił w swoim ojczystym języku, był elokwentny, potrafił przekonywać, i wysławiał się tak umiejętnie i naturalnie, że podczas jego wystąpień nieraz rozlegał się śmiech zakłopotania ze strony ławy opozycji i okrzyki Hoor, hoor! jego własnej partii. – Ten facet ma tupet – Blaine Malcomess potrząsnął głową. – Chce, by rządząca partia mogła na każde życzenie zawieszać prawo i wprowadzać stan wyjątkowy. Będziemy musieli z tym walczyć wszystkimi siłami. – Racja – gładko zgodził się Shasa. Manfred De La Rey budził jego zazdrość, ale przyciągał ku sobie jakąś tajemniczą siłą. Zastanawiające było, jak silnie splotły się ich losy. Pierwszy raz spotkał Manfreda De La Reya dwadzieścia lat temu. Bez żadnych wyraźnych powodów skoczyli sobie do oczu jak dwa koguty i zaczęli się bić. Shasa skrzywił się przypominając sobie, jak się to skończyło: dostał takie lanie, że pamiętał je do dziś. Odtąd ich drogi często się przecinały. W 1936 roku, w czasie zorganizowanej przez Hitlera olimpiady w Berlinie obaj byli członkami drużyny narodowej, ale to Manfred De La Rey wywalczył na ringu bokserskim jedyny złoty medal dla drużyny, a Shasa powrócił z pustymi rękoma. Zapalczywie i zaciekle walczyli o ten sam mandat w wyborach 1948 roku, kiedy Partia Narodowa zyskała przygniatające poparcie i to Manfred De La Rey wszedł do parlamentu. Shasa musiał natomiast poczekać na wybory dodatkowe w okręgu zdominowanym przez Partię Zjednoczoną i dopiero potem zajął miejsce w ławie opozycji, by z tego miejsca znów stanąć oko w oko ze swoim rywalem. Teraz Manfred piastował stanowisko ministra, tak bardzo pożądane przez Shasę, co razem z niezaprzeczalną inteligencją, umiejętnościami oratorskimi, wzrastającym doświadczeniem politycznym i silnym poparciem własnej partii rokowało mu dobrą przyszłość. Zawiść, podziw i wrogość – te uczucia gościły w sercu Shasy, gdy przysłuchiwał się mężczyźnie stojącemu przed nim. Przyglądał mu się uważnie. Manfred De La Rey wciąż wyglądał jak bokser. Był szeroki w ramionach, miał silny kark, lecz zaczynał już mieć wydatny brzuch i tłusty podbródek. Nie dbał o formę i twarde niegdyś mięśnie z wolna wiotczały. Shasa popatrzył z zadowoleniem na własną szczupłą sylwetkę, po czym znów skoncentrował uwagę na przeciwniku. Złamany nos, biała blizna przecinająca ciemną brew, to ślady, jakie na twarzy Manfreda De La Reya zostawiła walka na ringu bokserskim. Jego oczy miały dziwny, jasny kolor, były niczym żółte topazy, okrutne jak oczy kota, z błyskami bystrej inteligencji. Podobnie jak inni ministrowie, poza premierem, był człowiekiem bardzo wykształconym i mądrym, gorliwym i oddanym, całkowicie przekonanym o boskim posłannictwie swojej partii i swojego Volk. „Oni naprawdę wierzą, że są boskimi narzędziami na ziemi. Właśnie dlatego są tak cholernie niebezpieczni”. Shasa uśmiechnął się ponuro, gdy Manfred De La Rey skończył mówić i usiadł,

a część sali, w której siedzieli jego zwolennicy, oklaskiwała go z zapałem. Premier pochylił się do Manfreda i poklepał go po ramieniu, a z tylnych ław przesłano mu kilkanaście liścików gratulacyjnych. Shasa wykorzystał tę przerwę i szepnął do teścia: – Nie będziesz mnie potrzebował przez resztę dnia, ale gdyby coś się stało, to wiesz, gdzie mnie szukać. Wstał, dyskretnie skłonił się marszałkowi parlamentu i skierował się ku wyjściu. Jednak Shasa miał sześć stóp i jeden cal wzrostu. Czarna opaska na oku, ciemne falujące włosy i piękna twarz skupiły na nim wzrok młodszych kobiet z galerii dla gości i wrogie spojrzenia posłów z ław rządowych. Gdy Shasa przechodził obok Manfreda De La Reya, ten podniósł wzrok znad liściku, który czytał, i wymienili czujne, enigmatyczne spojrzenia. Po chwili Shasa był już poza izbą parlamentu, skinął kłaniającemu się odźwiernemu, zdjął marynarkę i przewiesiwszy ją sobie przez ramię wyszedł z gmachu na ulicę zalaną jasnym światłem słonecznym. Shasa nie miał biura w gmachu parlamentu, gdyż siedmiopiętrowy Centaine House, siedziba Courtney Mining and Finance Co. Ltd. był odległy zaledwie o dwie minuty spaceru przez park. Idąc pod dębami zdjął w myślach cylinder polityka, zamieniając go na filcowy kapelusz biznesmena. Shasa trzymał różne dziedziny swojego życia w oddzielnych przegródkach i nauczył się koncentrować kolejno na każdej z nich, nie marnując energii na myślenie o kilku sprawach jednocześnie. Przechodząc ulicę przed katedrą Świętego Jerzego i wchodząc przez szklane obrotowe drzwi do Centaine House, myślał już o finansach i górnictwie, żonglował liczbami i możliwościami, przeciwstawiał raporty swoim instynktom i ta gra pociągała go równie silnie, co uroczystości i spory w parlamencie. Dwie ładne dziewczyny w recepcji wykładanego marmurem hallu wejściowego uśmiechnęły się do niego promiennie. – Dzień dobry panu – powiedziały jednocześnie, a on uśmiechnął się do nich uwodzicielsko, podchodząc do wind. Jego zachowanie było instynktowne. Lubił, by go otaczały ładne kobiety, choć nigdy nie tknąłby żadnej z tych, które u niego pracowały. Byłoby to bliskie kazirodztwa i niesportowe, podobne do strzelania do siedzącego ptaka, gdyż żadna z nich nie mogłaby go odtrącić. Pomimo to, gdy zamykały się już za nim drzwi windy, dziewczyny westchnęły. Jego sekretarka, Janet słyszała windę i gdy otworzyły się drzwi, już czekała. Była bardziej w typie Shasy – dojrzała i zrównoważona, wypielęgnowana i sprawna, i choć nie starała się ukryć swojego uwielbienia dla Shasy, narzucone przez niego reguły obowiązywały także w tym przypadku. – Co tam mamy, Janet? – spytał, a ona, idąc za nim do jego gabinetu przez pokój recepcyjny,

czytała, co miał do zrobienia przez resztę popołudnia. Podszedł do telegrafu w rogu gabinetu i odczytał kursy giełdowe. Akcje firmy Anglos spadły o dwa szylingi, już niedługo znów będzie można kupować. – Zadzwoń do Allena i odłóż spotkanie. Nie jestem jeszcze przygotowany do rozmowy z nim – powiedział Janet i podszedł do biurka. – Za piętnaście minut połącz mnie z Davidem Abrahamsem. Gdy Janet wyszła z gabinetu, Shasa zaczął przeglądać plik teleksów i pilnych wiadomości, jakie zostawiła mu na biurku. Przeglądał je szybko, nie zwracając uwagi na wspaniały widok Gór Stołowych, jaki roztaczał się za oknem. Gdy zadzwonił telefon, był już gotów do rozmowy z Davidem. – Dzień dobry, Davie, co słychać w Johannesburgu? – Było to pytanie retoryczne, gdyż dobrze wiedział, co się dzieje w Johannesburgu i jak zamierza na to zareagować. Dzienne raporty i oceny leżały pośród innych papierów na biurku, lecz słuchał uważnie sprawozdania Davida. David był dyrektorem firmy. Znali się od czasów studenckich i był mu bliższy niż ktokolwiek inny, poza Centaine. Kopalnia diamentów H’ani, znajdująca się na północy kraju, koło Windhoek, była podstawą potęgi firmy od momentu, kiedy złoże zostało odkryte przez Centaine Courtney trzydzieści dwa lata temu. Jednak pod rządami Shasy firma się rozwinęła, rozszerzyła swoją działalność i trzeba było przenieść dyrekcję firmy z Windhoek do Johannesburga, który był najważniejszym ośrodkiem handlowym w kraju. Jednak było to miasto ponure i nieatrakcyjne, więc Centaine Courtney-Malcomess nie chciała się tam przenieść z pięknego Przylądka Dobrej Nadziei. Zarząd finansowy i administracyjny firmy musiał więc pozostać w Kapsztadzie. Było to bardzo niewygodne i kosztowne, ale Centaine potrafiła postawić na swoim. Co więcej, sąsiedztwo parlamentu było dla Shasy wygodne, a ponieważ on także lubił Kapsztad, nie próbował jej od tego odwodzić. Shasa i David rozmawiali przez dziesięć minut, po czym Shasa powiedział: – Dobrze, nie możemy podjąć decyzji, rozmawiając przez telefon. Przyjadę do ciebie. – Kiedy? – Jutro po południu. Sean będzie grał w rugby o dziesiątej rano. Nie mogę nie pójść na mecz. Obiecałem mu. David nic nie mówił przez chwilę, zastanawiając się, co jest ważniejsze – osiągnięcia sportowe chłopca, czy zainwestowanie ponad dziesięciu milionów funtów w kopalnie złota w Oranii. – Zadzwoń do mnie, zanim wystartujesz – zgodził się niechętnie. – Wyjadę po ciebie na lotnisko.

Shasa odłożył słuchawkę i spojrzał na zegarek. Chciał wrócić do Welteyreden na tyle wcześnie, by spędzić godzinę z dziećmi, zanim pójdą się kąpać i zjedzą kolację. Mógł dokończyć pracę po kolacji. W chwili, gdy zaczął pakować leżące na biurku papiery do teczki z krokodylowej skóry, Janet zapukała i weszła do gabinetu. – Przepraszam, że przeszkadzam. Przed chwilą goniec z parlamentu doręczył mi pismo i powiedział, że jest bardzo pilne. Shasa wziął od niej elegancką kopertę, jakich używali tylko członkowie gabinetu. Na odwrocie miała wytłoczone godło Związku: antylopy podtrzymujące przedzieloną na czworo tarczę. Niżej znajdowała się wstęga z napisem Ex Unitate Vires – Siła w Jedności. – Dziękuję, Janet – otworzył kopertę i wyjął pojedynczą kartkę. Na papierze firmowym ministra spraw wewnętrznych napisano odręcznie w języku Afrykanerów: Szanowny Panie! Znając pańskie zamiłowanie do polowania, ważna osobistość zwróciła się do mnie, bym zaprosił pana na polowanie na gazele w najbliższy weekend. Na terenie posiadłości jest lądowisko o współrzędnych 28°32’S 26°16’E. Zapewniam Pana, że zarówno polowanie, jak i towarzystwo będą interesujące. Proszę mnie powiadomić, czy będzie pan mógł przybyć. Łączę wyrazy szacunku Manfred De La Rey Shasa uśmiechnął się i cicho gwizdnął przez zęby. Podszedł do dużej mapy wiszącej na ścianie. List należało traktować jak polecenie i mógł się tylko domyślać, kim była ta „ważna osobistość”. Posiadłość leżała w Oranii, nieco na południe od złóż złota w Welkom, więc wracając z Johannesburga będzie musiał tylko nieznacznie zboczyć z trasy, by tam dotrzeć. Ciekawe, co oni knują, zastanawiał się i bardzo go to zaciekawiło. Lubił tego rodzaju zagadki. Napisał odpowiedź na papierze z wydrukowanym swoim nazwiskiem: Dziękuję za zaproszenie na polowanie w czasie tego weekendu. Proszę przekazać, że przybędę. Do zobaczenia na polowaniu. Zaklejając kopertę mruknął: – Musiałbyś mnie przykuć do ziemi, żebym tam nie pojechał. Do Welteyreden prowadziła pomalowana na biało brama, prawdziwe dzieło sztuki, zaprojektowane i wykonane w 1790 roku przez Antona Anreitha, architekta i rzeźbiarza Holenderskich Indii Wschodnich, znakomicie pasująca do reszty posiadłości. Shasa wjechał do środka swoim zielonym, sportowym jaguarem SS. Odkąd Centaine, przenosząc się do Blaine’a Malcomessa na drugą stronę gór Constantia

Berg, oddała im Welteyreden, Shasa pokochał posiadłość równie mocno jak ona, i otoczył ją równie staranną opieką. Nazwa „Welteyreden” znaczy po holendersku „Bardzo zadowolony” i tak właśnie czuł się Shasa. Zwolnił, by nie wzbijać kurzu – jechał przez winnice. Winobranie było w pełni. Wśród rzędów niezbyt wysokich winorośli barwne plamy chustek pracujących kobiet odróżniały się kolorami od czerwonych i złotych liści. Gdy Shasa przejeżdżał koło nich, kobiety prostowały się i machały do niego, a mężczyźni, zgięci pod ciężarem koszy wypełnionych czerwonymi winogronami, witali go uśmiechem. Mały Sean jechał powoli środkiem pola, jednym z zaprzężonych w konie pociągowe wozów, starając się nie wyprzedzać pozostałych. Wóz był już wypełniony dojrzałymi winogronami, lśniącymi niczym rubiny w miejscach, gdzie ze skórki starł się pyłek. Gdy Sean zobaczył ojca, oddał lejce woźnicy, który dyskretnie go pilnował, zeskoczył z wozu i pobiegł przez rzędy winorośli, by przeciąć drogę zielonemu jaguarowi. Miał tylko jedenaście lat, lecz jak na swój wiek był wysoki. Po matce odziedziczył jasną karnację, ale był podobny do ojca; miał silne nogi i biegł lekko i szybko, niczym antylopa. Patrząc na niego Shasa poczuł, jak serce przepełnia mu duma. Sean gwałtownie otworzył drzwi jaguara i wskoczył na siedzenie. – Dobry wieczór, tato – powiedział poważnie i Shasa objął go i przytulił. – Cześć, smyku. Co się dzisiaj działo? Minęli magazyn, w którym składowano winogrona, i stajnie. Shasa zaparkował samochód w zamienionej na garaż szopie, gdzie stało kilka jego starych, cennych samochodów. Jaguar był prezentem od Centaine i wolał go nawet od rolls-royce’a phantoma z 1928 roku, koło którego zaparkował. Pozostałe dzieci spostrzegły jego przyjazd z okna pokoju dziecinnego i pędziły przez trawnik, by się z nim przywitać. Pierwszy biegł Michael, najmłodszy, a w sporej odległości za nim Garrick, starszy od Michaela o niecały rok i młodszy o niecały rok od Seana. Michael był rodzinnym marzycielem, romantykiem, który w wieku dziewięciu lat mógł godzinami zaczytywać się Wyspą Skarbów, lub, zapominając o reszcie świata, spędzać całe popołudnia malując akwarelami. Shasa przytulił go równie czule jak najstarszego. Potem, sapiąc astmatycznie, podszedł Garrick, blady i chudy, z rzadkimi, sterczącymi kosmykami włosów. – Dzień dobry, tato – wyjąkał. To naprawdę mały, wstrętny dzieciak, pomyślał Shasa, i gdzie się nabawił tej astmy i jąkania? – Cześć, Garrick. Shasa nigdy nie mówił do niego, tak jak do dwu pozostałych, „synku”, „mój chłopcze” czy „smyku”. Jak zawsze powiedział po prostu „Garrick” i poklepał go po głowie. Nigdy nie przyszło mu do głowy, by go przytulić. Maluch miał już dziesięć lat, a wciąż moczył łóżko!

Shasa odwrócił się z ulgą, by powitać córeczkę. – Chodź, aniołku, chodź do taty! Rzuciła mu się w ramiona, pisnęła głośno, gdy ją podniósł, objęła rękami za szyję i obsypała pocałunkami. – Czego chce mój aniołek? – spytał Shasa trzymając ją na rękach. – Chcę psejazdzki – powiedziała Isabella. Miała już na sobie nowe bryczesy. – No to pojedziemy na psejazdzkę – zgodził się Shasa. Gdy Tara tłumaczyła mu, że jeśli będzie tak robił, Isabella będzie nadal seplenić, protestował: – To tylko małe dziecko. – To mała, wyrachowana spryciara, która doskonale wie, jak owinąć sobie ciebie dookoła palca, a ty jej na to pozwalasz. Podniósł ją do góry powyżej ramion i posadził sobie na karku, a ona trzymając go za włosy podskakiwała i wołała: – Kocham mojego tatusia! – Jedziemy wszyscy na psejazdzkę przed kolacją – rozkazał Shasa. Sean, już zbyt duży, by trzymać ojca za rękę, zazdrośnie szedł tuż przy jego prawym boku; Michael szedł po prawej stronie Shasy, trzymając go za rękę, a Garrick podążał za nimi kilka kroków z tyłu, patrząc z uwielbieniem na ojca. – Tato, byłem dzisiaj najlepszy z arytmetyki – powiedział cicho Garrick, ale Shasa nie usłyszał go wśród ogólnego zgiełku. Stajenni osiodłali już konie, gdyż wieczorna przejażdżka była rodzinnym rytuałem. W pomieszczeniu, w którym trzymano siodła, Shasa zdjął półbuty i założył starannie wyglansowane buty do konnej jazdy, po czym posadził Isabellę na jej małym, tłustym kucyku. Wsiadł na swojego ogiera i wziął od stajennego lonżę kucyka Isabelli. – Kompania! Naprzód kłusem marsz! Wydał kawaleryjską komendę i podniósł rękę do góry, co zawsze wywoływało piski zachwytu Isabelli, i wyjechali ze stajni. Zrobili dobrze znaną rundę po posiadłości, zatrzymując się, by porozmawiać ze spotkanymi ciemnoskórymi rządcami i wymieniając głośne pozdrowienia z powracającymi z winnic grupami robotników. Sean, siedząc prosto w siodle, poważnie rozmawiał z ojcem o winobraniu, aż Isabella, widząc, że o niej zapomniano, przerwała im i Shasa natychmiast pochylił się, by uważnie wysłuchać, co ma do powiedzenia. Chłopcy jak zwykle skończyli przejażdżkę szalonym galopem przez boisko do polo, pod górę do stajen. Sean, jadąc niczym centaur, wysunął się do przodu. Michael był zbyt delikatny, by używać pejcza, a Garrick niezgrabnie podskakiwał w siodle. Pomimo lekcji udzielanych mu przez Shasę, fatalnie trzymał się na koniu, a stopy i łokcie latały mu na wszystkie strony.

– Jeździ jak worek kartofli – pomyślał Shasa z irytacją, jadąc za nimi w tempie określonym przez kucyka Isabelli. Shasa był międzynarodowym graczem w polo i to, że Garrick był tak marnym jeźdźcem, stanowiło dla niego osobistą obrazę. Gdy całą gromadą weszli do domu, Tara nadzorowała ostatnie przygotowania do kolacji. Spojrzała na Shasę i przywitała się z nim zdawkowo: – Co słychać? Shasa nie lubił okropnych, wytartych dżinsów, jakie miała na sobie. Lubił, by kobiety podkreślały swoją kobiecość. – W porządku – odpowiedział, starając się uwolnić od Isabelli, która znów obejmowała go za szyję. Oderwał ją od siebie i podał niani. – Na kolacji będzie dwanaście osób – Tara powróciła do rozmowy z malajskim kucharzem, czekającym na polecenia. – Dwanaście? – spytał szorstko Shasa. – W ostatniej chwili zaprosiłam Broadhurstów. – O Boże – jęknął Shasa. – Chciałam, byśmy dla odmiany porozmawiali przy stole o czymś bardziej interesującym niż konie, polowanie czy interesy. – Gdy ostatni raz Molly była na kolacji, wasza interesująca rozmowa przerwała przyjęcie przed dziewiątą. Shasa spojrzał na zegarek. – Chyba już się przebiorę. – Tatusiu, nakarmisz mnie? – zawołała Isabella z jadalni dla dzieci znajdującej się za kuchnią. – Jesteś już za dużą dziewczynką, skarbie – odpowiedział. – Musisz się nauczyć jeść sama. – Umiem jeść sama, ale lubię, gdy ty mnie karmisz. Tatusiu, proszę cię trylion razy. – Trylion? – spytał Shasa. – Proponują mi trylion, a gdzie zaliczka? Jednak podszedł do niej. – Psujesz ją – powiedziała Tara. – Robi się niemożliwa. – Wiem – powiedział Shasa. – Ciągle mi to powtarzasz. Shasa ogolił się szybko, a ciemnoskóry służący przygotował w garderobie jego smoking i ozdobił wieczorową koszulę platynowymi spinkami z szafirami. Pomimo gwałtownych protestów Tary, do kolacji zawsze ubierał się uroczyście. – To takie nadęte, staromodne i próżne. – To cywilizowane – odpowiadał. Kiedy się ubrał, przeszedł szerokim korytarzem w kierunku sypialni Tary. Korytarz był wyścielony wschodnimi dywanami, a na ścianach wisiały akwarele Thomasa Bainesa. Zapukał i wszedł do środka, gdy zaprosiła.

Tara przeniosła się do tego pokoju, gdy spodziewała się Isabelli. W zeszłym roku zmieniła jego wystrój: usunęła aksamitne zasłony, meble z okresu Jerzego II i Ludwika XIV, wschodnie kilimy i wspaniałe obrazy olejne pędzla de Jonga i Naude, zerwała wzorzystą tapetę i wycyklinowała ściemniały ze starości parkiet z drzewa satynowego, dzięki czemu wyglądał jak zwykła sosna. Teraz nic nie zdobiło białych ścian, poza jednym ogromnym obrazem powieszonym naprzeciwko łóżka. Przedstawiał on jakiegoś kolorowego potwora o geometrycznych kształtach. Przypominał stylem obrazy Miro, lecz namalował go jakiś nieznany student z Cape Town University Art School; nie przedstawiał żadnej wartości rynkowej. Zdaniem Shasy obrazy powinny nie tylko cieszyć oko, lecz być także lokatą kapitału. Ten nie spełniał żadnego z wymagań. Tara wstawiła do swojej sypialni trochę mebli z nierdzewnej stali i szkła. Niskie łóżko leżało niemal na gołych deskach podłogi. – To szwedzki styl – wyjaśniła. – Odeślij je do Szwecji – doradził. Teraz przysiadł na stalowym krześle i zapalił papierosa. Ujrzał w lustrze, że zmarszczyła brwi. – Wybacz mi – wstał, podszedł do okna i wyrzucił papierosa. – Będę pracował do późna w nocy – odwrócił się do niej – i chcę cię uprzedzić, zanim zapomnę, że jutro po południu jadę do Johannesburga i nie będzie mnie przez pięć, sześć dni. – Dobrze. Wysunęła wargi malując je szminką w bladoróżowym odcieniu, którego tak nie lubił. – Tara, jeszcze jedno. Bank lorda Littletona przygotowuje się do wypuszczenia pakietu akcji w związku z naszym zamiarem eksploatacji złóż złota w Oranii. Byłbym ci niezwykle zobowiązany, gdybyście, ty i Molly, powstrzymały się od machania mu przed nosem czarnymi szarfami i nie opowiadały bajeczek o niesprawiedliwości białych i krwawej rewolucji czarnych. – Nie mogę mówić w imieniu Molly, ale obiecuję być grzeczna. – Dlaczego nie nałożyłaś diamentów? – zmienił temat. – Tak dobrze w nich wyglądasz. Tara nie nosiła naszyjnika z żółtych diamentów z kopalni H’ani, odkąd zaangażowała się w ruch Sash. Czuła się w nich jak Maria Antonina. – Nie dzisiaj. Są dość krzykliwe, a to właściwie kolacja rodzinna. Upudrowała nos i spojrzała na jego odbicie w lustrze. – Kochanie, może zejdź już na dół. Twój bezcenny lord Littleton przyjedzie lada chwila. – Chciałem jeszcze powiedzieć Belli dobranoc. Stanął za nią. Poważnie popatrzyli na siebie w lustrze.

– Co się z nami stało, Tara? – spytał cicho. – Nie wiem, o co ci chodzi, kochanie – odpowiedziała, ale spuściła wzrok i zaczęła uważnie poprawiać suknię. – Do zobaczenia na dole – powiedział. – Przyjdź niedługo i bądź uprzejma dla Littletona. On jest ważny i lubi dziewczynki. Gdy zamknął drzwi, patrzyła przez chwilę na nie, a potem powtórzyła głośno pytanie Shasy. – Co się z nami stało, Shasa? To zupełnie proste. Po prostu dorosłam i mam już dość tych bzdur, jakimi wypełniasz swoje życie. Idąc na dół do gości zajrzała do dzieci. Isabella spała ze swoim misiem na twarzy. Tara uratowała dziewczynkę od uduszenia i przeszła do pokoju chłopców. Tylko Michael jeszcze nie spał. Czytał. – Zgaś światło! – poleciła. – Och, mamo, tylko do końca rozdziału. – Zgaś! – Do końca strony! – Powiedziałam zgaś! I pocałowała go czule. Schodząc na dół wzięła głęboki oddech jak nurek na trampolinie, uśmiechnęła się promiennie i weszła do niebieskiego salonu, gdzie pierwsi goście sączyli już sherry. Lord Littleton okazał się znacznie bardziej interesujący, niż przypuszczała. Był wysoki, siwawy i dobrotliwy. – Czy lubi pan polować? – spytała przy pierwszej nadarzającej się okazji. – Nie mogę znieść widoku krwi, droga pani. – Czy lubi pan jazdę konną? – Konie? – prychnął. – Głupie bydlaki. – Chyba będziemy dobrymi przyjaciółmi – powiedziała. W Welteyreden było dużo pokojów, których Tara nie lubiła. Jadalni natomiast wprost nienawidziła, gdyż na ścianach wisiały głowy zwierząt, zastrzelonych dawno temu przez Shasę i patrzących z góry szklanymi oczami. Dziś wieczór zaryzykowała i posadziła Molly po drugiej stronie Littletona i już po kilku minutach Molly rozbawiła go do łez. Gdy po kolacji zostawiły panów ze szklaneczkami porto i cygarami, a same przeszły do innego pokoju, Molly, kipiąc z podniecenia, wyszeptała: – Nie mogłam się doczekać, by porozmawiać z tobą na osobności. Nie zgadniesz, kto jest teraz w Kapsztadzie. – Powiedz. – Sekretarz Afrykańskiego Kongresu Narodowego, sam Moses Gama.

Tara, pobladła i znieruchomiała, spojrzała na Molly. – Przyjdzie do mojego domu, by porozmawiać z nami w ścisłym gronie. Zaprosiłam go, a on nalegał na to, żebyś ty była obecna. Nie wiedziałam, że go znasz. – Spotkałam go raz... dwa razy – poprawiła się. – Możesz przyjść? – nalegała Molly. – Rozumiesz, że byłoby dobrze, gdyby Shasa o tym nie wiedział. – Kiedy? – W sobotę, o ósmej wieczorem. – Shasy nie będzie w domu, przyjdę. Nie opuściłabym tego spotkania za nic. Sean Courtney był rozgrywającym pierwszej drużyny Western Province Preparatory School, czyli Mokrych Szczeniaków, jak nazywano szkołę. Był szybki i silny. Dopingowany okrzykami ojca i młodszych braci, stojących na linii boiska, samotnie okiwał czterech przeciwników, chłopców z Rondenbosch. Po końcowym gwizdku Shasa pozostał tylko na chwilę, by pogratulować synowi. Z trudem powstrzymał się, by nie uściskać ubrudzonego trawą i podrapanego, lecz roześmianego chłopaka. Takie publiczne okazywanie uczuć naraziłoby go na straszną hańbę. Zamiast tego po męsku uścisnął mu dłoń. – Wspaniale grałeś, smyku. Jestem z ciebie dumny. Przykro mi, że mnie nie będzie w weekend. Wynagrodzimy to sobie kiedy indziej. Chociaż rzeczywiście było mu trochę żal, w drodze na lotnisko rozpierała go radość życia. Jego pracownik Dick już wyprowadził samolot z hangaru i przygotował do lotu. Wyskoczył z jaguara, wsadził ręce do kieszeni i trzymając papierosa w kąciku ust patrzył z zachwytem na lśniącą maszynę. Był to myśliwiec bombardujący Mosquito DH 98. Shasa kupił go na jednej z wyprzedaży RAF-u w Biggin Hill. Następnie samolot został rozłożony na części i gruntownie sprawdzony przez świetnych mechaników De Havillanda. Rozebrali nawet drewnianą konstrukcję kadłuba i ponownie ją zmontowali używając nowego, znakomitego kleju Araidite. Fabryczny klej Rodux nie zdawał egzaminu w warunkach tropikalnych. Pozbawiony wyposażenia mosquito stał się jeszcze zwrotniejszy i szybszy. Nawet taka firma jak Courtney Mining nie mogła sobie pozwolić na kupno pasażerskiego odrzutowca, ale mosquito znakomicie go zastępował. Wspaniała maszyna stała na płycie lotniska niczym gotujący się do lotu sokół. Dwa silniki Rolls-Royce’a Merlin mogły w każdej chwili obudzić się do życia i wznieść go wysoko w powietrze. Był niebieski jak niebo, a gdzieniegdzie połyskiwał srebrem. Na kadłubie, w miejscu gdzie niegdyś umieszczono okrągły znak RAF-u, teraz widniał symbol Courtney Company, stylizowany srebrny diament z inicjałami firmy.

– Co z drugim przepustem w iskrowniku? – spytał Shasa Dicka podchodzącego do samolotu w zabrudzonym kombinezonie. Dick wzruszył ramionami. – Chodzi jak maszyna do szycia – odpowiedział. Kochał samolot jeszcze mocniej niż Shasa i każde, nawet najdrobniejsze uszkodzenie sprawiało mu osobistą przykrość. Gdy Shasa coś zgłaszał, Dick był bardzo zmartwiony. Załadowali walizkę, torbę podróżną i futerał z bronią do luku bombowego, przekształconego w komorę bagażową. – Wszystkie zbiorniki napełnione – powiedział Dick patrząc dumnie, jak Shasa sprawdza wszystko sam. – W porządku – zgodził się w końcu Shasa i dotknął skrzydła z taką czułością, jakby to była ręka pięknej kobiety. Shasa włączył tlen na wysokości dziesięciu tysięcy stóp i wyrównał na dwudziestu tysiącach, komentując to w żargonie pilotów wojskowych. Sprawdził temperaturę spalin i obroty silnika, wszedł na właściwy kurs i rozsiadł się wygodnie, by cieszyć się lotem. To nie była zwykła radość. Dla niego latanie było czymś znacznie więcej, triumfem ducha, wrzeniem krwi. Ogromny, płowy, spalony słońcem, wysmagany wiatrami kontynent przesuwał się pod nim. Jego powierzchnia, poryta wąwozami, kanionami i wyschniętymi korytami rzek wyglądała niczym pomarszczona, pocięta, wiekowa skóra. Dopiero tu, w górze, Shasa zdawał sobie sprawę, jak bardzo należał do tej ziemi, jak bardzo ją kochał. Jednak była to ziemia okrutna i twarda, rodziła twardych ludzi, białych i czarnych, Shasa wiedział, że jest jednym z nich. Nie ma tu miejsca dla mięczaków, pomyślał, tylko silni mogą przeżyć. Możliwe, że było to działanie czystego tlenu, którym oddychał, wzmocnione uniesieniem, jakie dawał lot, ale wydawało mu się, że unosząc się w powietrzu myśli jaśniej. Sprawy, które były skomplikowane, stawały się proste, znikały niepewności, godziny mijały tak szybko, jak szybko jego wspaniała maszyna przecinała błękit i gdy wylądował na lotnisku cywilnym w Johannesburgu, wiedział już dokładnie, co trzeba zrobić. Oczekiwał go David Abrahams, chudy i blady, z przerzedzonymi włosami. Złote okulary, które zwykle nosił, nadawały mu wygląd wiecznie zdziwionego. Shasa zeskoczył ze skrzydła samolotu i przywitał się z nim serdecznie. Byli sobie bliżsi niż bracia. – Kiedy będę mógł nim znów polatać? – spytał tęsknie David poklepując skrzydło samolotu. David został odznaczony DFC – Distinguished Flying Cross na pustyni zachodniej, a później zdobył jeszcze belkę we Włoszech. Miał dziewięć pewnych zestrzeleń na swoim koncie i skończył wojnę jako podpułkownik, natomiast Shasa, który stracił oko w Abisynii i został odesłany do domu jako inwalida, był tylko dowódcą eskadry. – Szkoda go dla ciebie – powiedział Shasa i włożył bagaż do bagażnika cadillaca Davida. Wyjeżdżali z lotniska dzieląc się wiadomościami rodzinnymi. David był mężem Mathildy Janine, młodszej siostry Tary, „Shasa był więc jego szwagrem. Shasa opowiadał z dumą

o Seanie i Isabelli, nie wspominając słowem o pozostałych synach. Później zaczęli rozmawiać o tym, co stanowiło właściwy cel ich spotkania. Najważniejszą sprawą było podjęcie decyzji, czy nabyć opcję na nową kopalnię w Silver River, w Oranii. Następnie były pewne problemy z należącą do firmy fabryką chemiczną na wybrzeżu Natal. Lokalna społeczność protestowała przeciwko zatruwaniu dna morskiego i rafy w miejscu, gdzie spuszczano ścieki z fabryki. I wreszcie było to wariackie przekonanie Davida, od którego trudno go było odwieść, że powinien kupić jeden z tych ogromnych kalkulatorów elektrycznych za ponad ćwierć miliona funtów. – Konstruując bombę atomową Amerykanie zrobili wszystkie obliczenia na jednym z nich – przekonywał David. – I nazywają je komputerami, a nie kalkulatorami – poprawił Shasę. – Daj spokój, David, co chcesz wysadzić w powietrze? – zaprotestował Shasa. – Nie buduję bomby atomowej. – Ale firma Anglo-American ma komputer. W tym leży przyszłość, Shasa. Musimy go mieć. – Przyjacielu, ta przyszłość kosztuje ćwierć miliona funtów – przypomniał Shasa. – I to teraz, gdy potrzebujemy każdego grosza na Silver River. – Gdyby jedno z tych urządzeń analizowało dane z wierceń geologicznych w Silver River, oszczędzilibyśmy już niemal cały jego koszt i mielibyśmy dużo więcej danych do podjęcia ostatecznej decyzji, niż mamy teraz. – Czy maszyna może być sprawniejsza niż ludzki umysł? – Zobacz chociaż – prosił David. – Uniwersytet właśnie zainstalował IBM 701. Na dzisiejsze popołudnie przygotowałem dla ciebie pokaz. – Dobrze, zobaczę – zgodził się Shasa – ale to nie znaczy, że kupuję. Pracownica obsługująca komputer stojący w suterenie wydziału inżynierii miała nie więcej niż dwadzieścia sześć lat. – To wszystko dzieciaki – wyjaśnił David. – To nauka, którą zajmują się młodzi. Dziewczyna przywitała się z Shasa i zdjęła okulary w rogowej oprawie. Jego zainteresowanie komputerami nagle wzrosło. Miała jasnozielone oczy i włosy koloru miodu. Była ubrana w obcisły zielony sweter z angory i szkocką spódniczkę, odsłaniającą smukłe, opalone łydki. Bez wahania odpowiadała na pytania Shasy i od razu było widać, że doskonale zna się na komputerach. Mówiła z prowokacyjnym, południowym akcentem. – Marylee ma dyplom MIT z elektroniki – mruknął David i Shasa, oprócz zainteresowania poczuł dla niej także podziw. – Jest bardzo duży – zaprotestował. – Zajmuje całą piwnicę. To cholerne urządzenie jest wielkości sporego domu. – To systemy chłodzące – wyjaśniła. – Strasznie się nagrzewa. Większość objętości to

olejowe systemy chłodzące. – Co pani teraz opracowuje? – Dane archeologiczne profesora Dartas z jaskiń Sterfontem. Porównujemy około dwustu tysięcy obserwacji z ponad milionem innych z wykopalisk we Wschodniej Afryce. – Ile czasu to zajmie? – Zaczęliśmy dwadzieścia minut temu, a skończymy przed zamknięciem, to znaczy przed piątą. – Czyli za piętnaście minut – zaśmiał się Shasa. – Chyba mnie macie! – Nie miałabym nic przeciwko temu – mruknęła wolno i uśmiechnęła się, jej usta były duże, wilgotne, kuszące. – Powiedziała pani, że kończycie o piątej? – spytał. – A kiedy zaczynacie? – Jutro rano o ósmej. – I maszyna stoi bezczynnie całą noc? Marylee rozejrzała się. David stał w drugim końcu pokoju i obserwował wydruki, a szum komputera zagłuszał ich głosy. – Tak. Będzie stała bezczynnie całą noc. Zupełnie jak ja. Widać było, że ta kobieta dokładnie wie, czego chce i jak to zdobyć. Patrzyła mu wyzywająco prosto w oczy. – Nie możemy go kupić – Shasa poważnie potrząsnął głową. – Moja mama zawsze mi mówiła: „Nie trwoń, a nie będziesz w biedzie”. Znam tu pewien lokal, nazywa się „Stardust”. Mają tam znakomitą orkiestrę. Stawiam funta przeciwko weekendowi w Paryżu, że będę z panią tańczył tak długo, aż będzie pani błagać o litość. – To zakład – zgodziła się niby poważnie. – Ale czy pan żartuje? – Oczywiście – odpowiedział. David zbliżył się do nich, więc Shasa gładko wrócił do interesów: – Jakie są koszty eksploatacji? – Nieco poniżej czterech tysięcy funtów miesięcznie, wliczając ubezpieczenie i amortyzację – odpowiedziała fachowo. Gdy żegnając się uścisnęli sobie ręce, wsunęła karteczkę w dłoń Shasy. – To mój adres – mruknęła. – O ósmej? – spytał. – Dobrze – zgodziła się. W samochodzie Shasa zapalił papierosa i wypuścił kółko dymu, które po chwili zderzyło się z szybą samochodu. – No dobrze, Davie, jutro rano porozmawiaj z dziekanem inżynierii. Zaproponuj, że wydzierżawimy tego potwora od piątej po południu do ósmej rano i w weekendy. Zaoferuj mu

cztery tysiące funtów i powiedz, że w ten sposób będzie mógł go używać za darmo. Będziemy płacić wszystkie koszty. David odwrócił się do niego zaskoczony i wjechaliby na chodnik, gdyby w ostatniej chwili nie skręcił wykonując gwałtowny ruch kierownicą. – Dlaczego o tym nie pomyślałem? – zastanawiał się, gdy już odzyskał kontrolę nad samochodem. – Musisz wstawać wcześniej – zaśmiał się Shasa. – Kiedy już będziemy wiedzieli, na jak długo potrzebujemy tej maszyny, pozostały czas będziemy mogli wydzierżawiać innym, nie konkurującym z nami firmom, które też muszą myśleć o kupnie komputera. W ten sposób sami będziemy go używać za darmo, a kiedy IBM poprawi konstrukcję i zmniejszy to piekielne urządzenie, kupimy je. – Szatan – David potrząsnął głową z podziwem. – Szatan. – Po czym powiedział z ożywieniem: – Wciągnę młodą Marylee na naszą listę płac. – Nie – powiedział David. – Weź kogoś innego. David zerknął na niego i jego podniecenie znikło. Zbyt dobrze znał szwagra. – Nie przyjmiesz zaproszenia Matty na kolację dzisiejszego wieczora? – spytał cierpko. – Dzisiaj nie – zgodził się Shasa. – Przeproś ją i przekaż jej moje pozdrowienia. – Uważaj. To małe miasto, a ty jesteś znaną postacią – ostrzegł go David podjeżdżając do hotelu „Carlton”, gdzie firma na stałe wynajmowała apartament. – Sądzisz, że będziesz jutro gotów do pracy? – Punktualnie o ósmej – odpowiedział Shasa. Obie strony uznały, że konkurs taneczny w „Stardust” zakończył się remisem i nieco po północy Shasa wrócił z Marylee do swojego apartamentu w „Carltonie”. Miała młode, smukłe, twarde ciało. Leżąc obok niego z gęstymi włosami koloru miodu rozrzuconymi na jego piersi szepnęła tuż przed zaśnięciem: – To chyba jedyna rzecz, jakiej nie może zrobić mój IBM 701. Następnego ranka Shasa był w biurze piętnaście minut przed Davidem. Lubił utrzymywać dyscyplinę w firmie. Biuro zajmowało całe piętro w budynku Standard Bank na Commissioner Street. Choć Shasa był właścicielem dużej parceli położonej na rogu Diagonal Street, naprzeciwko giełdy, w odległości paruset jardów od siedziby Anglo-American Company, nie zaczął tam jeszcze budować. Wszystkie pieniądze w firmie zawsze były inwestowane w górnictwo, rozbudowę kopalni lub innego rodzaju działalność przynoszącą zyski. W zarządzie firmy Courtney młoda krew była w rozsądny sposób wymieszana ze starymi wyjadaczami. Członkiem zarządu był nadal Twentyman-Jones. Nosił staromodną marynarkę z alpaki i wąski krawat i maskował poważną miną przywiązanie do Shasy. Kierował pracami na pierwszej działce złotonośnej kopalni H’ani w początkach lat dwudziestych, kiedy firma należała

do Centaine, i był jednym z najbardziej doświadczonych konsultantów górniczych w Południowej Afryce, a tym samym i na świecie. Ojciec Davida, Abraham Abrahams, był głównym doradcą prawnym firmy. Siedział obok syna, żywy i bystry niczym mały, srebrny wróbel. Na stole przed nim piętrzyły się sterty papierów, ale rzadko do nich zaglądał. Oprócz nich przy stole siedziało jeszcze sześciu młodszych ludzi, starannie dobranych przez Centaine i Shasę, był to bardzo sprawny zespół. – Zajmijmy się najpierw sprawą fabryki chemicznej w Chaka Bay – rozpoczął Shasa. – Abe, czego oni właściwie od nas chcą? – Wypuszczamy od jedenastu do szesnastu ton dziennie gorącego kwasu siarkowego o stężeniu jeden do dziesięciu tysięcy – powiedział rzeczowo Abe Abrahams. – Zamówiłem niezależny raport o stanie skażenia morza. – Położył rękę na dokumencie. – Nie wygląda to dobrze. Zmieniliśmy współczynnik pH wody na długości pięciu mil wzdłuż wybrzeża. – Nie ujawniłeś raportu? – Co ty sobie myślisz? – oburzył się Abe. – Dobrze. David, ile kosztowałoby zmodyfikowanie procesu produkcyjnego wydziału nawozów sztucznych tak, by w jakiś inny sposób pozbywać się kwasu? – Są dwie możliwości – powiedział David. – Łatwiejsza i tańsza to pompowanie ścieków do tankowców, ale wtedy musimy znaleźć jakieś inne miejsce, gdzie moglibyśmy je spuszczać. Idealnym rozwiązaniem byłoby ponowne używanie kwasu. – Jakie koszty? – Tankowce kosztowałyby sto tysięcy funtów rocznie, a drugie rozwiązanie prawie trzysta tysięcy jednorazowo. – Roczny zysk wyrzucony w błoto – powiedział Shasa. – To nie do przyjęcia. Kim jest ta Pearson, która przewodzi protestującym? Czy nie możemy się z nią dogadać? Abe potrząsnął głową. – Próbowaliśmy. Trzyma w garści cały komitet. Bez niej poszliby w rozsypkę. – Kim ona jest? – Jej mąż jest właścicielem miejscowej piekarni. – Kupmy ją – powiedział Shasa. – Jeżeli nie sprzeda, dajmy mu dyskretnie do zrozumienia, że otworzymy konkurencyjną piekarnię i będziemy sprzedawać poniżej kosztów. Nie chcę, żeby ta kobieta wchodziła nam w drogę. Czy są jakieś pytania? Popatrzył na zebranych. Wszyscy pracowicie coś notowali i nikt na niego nie spojrzał. Chciał, by się nad tym zastanowili. – No dobrze, panowie, czy chcecie kosztem trzystu tysięcy funtów zapewnić spokojne życie ostrygom i innym morskim jeżowcom w Chaka’s Bay? Nie ma pytań? – Skinął głową. – Dobrze, przejdźmy do sprawy najważniejszej. Silver River.

Wszyscy się wyprostowali i słychać było, jak odetchnęli z ulgą. – Panowie, wszyscy pilnie przeczytaliśmy raport geologiczny doktora Twentyman-Jonesa sporządzony na podstawie wierceń w tej posiadłości. Doktor Twentyman-Jones wykonał kawał świetnej roboty i nie muszę chyba was przekonywać, że to najbardziej wiarygodna opinia na całej Harley Street. Chcę, byście panowie, jako szefowie działów, powiedzieli, co o tym sądzicie. Czy możemy zacząć od pana, Rupert? Rupert Horn był najmłodszym członkiem zarządu. Ponieważ był skarbnikiem i głównym księgowym, przedstawił sytuację finansową. – Jeżeli dopuścimy do tego, żeby opcja wygasła, spiszemy na straty dwa i trzy dziesiąte miliona, jakie wydaliśmy na badania przez ostatnie półtora roku. Biorąc opcję, musimy zapłacić cztery miliony. – Możemy zapłacić z funduszu rezerwowego – przerwał Shasa. – Mamy cztery i trzy dziesiąte miliona rezerw – zgodził się Rupert. – W tej chwili trzymamy je na siedmioprocentowym koncie Escom, ale jeżeli je wypłacimy, będziemy w bardzo ryzykownej sytuacji. Przedstawiali kolejno swoje poglądy, od najmłodszych w hierarchii zaczynając, wypowiadali się jako szefowie poszczególnych działów firmy. Na końcu wszystko podsumował David: – Do wygaśnięcia opcji mamy jeszcze dwadzieścia sześć dni, a jeżeli zdecydujemy się ją wykupić, musimy zapłacić cztery miliony. Zostaniemy bez grosza, a chcąc za cztery lata, w 1956 roku, rozpocząć produkcję, będziemy jeszcze musieli zapłacić trzy miliony za sam główny szyb, pięć milionów za fabrykę, procenty i koszty eksploatacji. Skończył i wszyscy spojrzeli uważnie na Shasę, a on wyjął papierosa i lekko postukał nim w złotą papierośnicę. Był bardzo poważny. Wiedział lepiej niż ktokolwiek inny, że decyzja, jaką podejmie, może zniszczyć firmę lub doprowadzić ją do rozkwitu i że nikt nie może za niego zadecydować. Stał samotnie na stanowisku dowodzenia. – Wiemy, że tam jest złoto – zaczął w końcu. – Duże, bogate złoże. Jeżeli się do niego dostaniemy, starczy go na pięćdziesiąt lat. Jednakże cena złota na giełdzie wynosi trzydzieści pięć dolarów za uncję. Amerykanie utrzymują ją na tym poziomie i zapowiedzieli, że od tego nie odejdą. Trzydzieści pięć dolarów, a wydobycie złota z takiej głębokości będzie nas kosztowało od dwudziestu do dwudziestu pięciu dolarów za uncję. Zostaje mały margines, panowie, zbyt mały. Zapalił papierosa, a wszyscy odetchnęli i odprężyli się. Byli rozczarowani, ale i uspokojeni. Byłoby wspaniale wygrać, ale przegrana oznaczałaby klęskę. Nie musieli się już denerwować. Lecz Shasa jeszcze nie skończył. Wypuścił wirujące kółko dymu wzdłuż stołu i mówił dalej:

– Nie sądzę jednak, by Amerykanie mogli dłużej utrzymywać tak niską cenę złota. Ich niechęć do złota jest irracjonalna, nie ma podstaw ekonomicznych. Jestem głęboko przekonany, że już niedługo złoto będzie kosztowało sześćdziesiąt dolarów, a pewnego dnia, szybciej niż możemy się tego spodziewać, będzie kosztowało sto pięćdziesiąt dolarów, może nawet dwieście! Kręcili głowami z niedowierzaniem, a Twentyman-Jones wyglądał, jakby się miał załamać i wybuchnąć płaczem w obliczu takiego optymizmu. Shasa nie zwracał jednak na niego uwagi i powiedział do Abe Abrahamsa: – Abe, osiemnastego następnego miesiąca, w południe, na dwanaście godzin przed wygaśnięciem opcji, wręczysz właścicielom farm Silver River czek na cztery miliony i weźmiesz je w posiadanie w imieniu firmy, jaką utworzymy. Shasa zwrócił się teraz do Davida. – W tym samym czasie otworzymy na giełdach w Johannesburgu i Londynie subskrypcję dziesięciu milionów jednofuntowych akcji kopalni złota w Silver River. Dzisiaj zaczniesz z doktorem Twentyman-Jonesem przygotowywać prospekt. Courtney Mining zarejestruje posiadłość na nową firmę, w zamian za przekazanie nam pięciu milionów akcji. Będziemy także odpowiedzialni za zarządzanie i rozwój. Shasa przedstawił szybko i sprawnie strukturę, finanse i sposób zarządzania nową firmą. Schemat, jaki im przedstawił, był tak spójny i dopracowany w szczegółach, że ci doświadczeni, chytrzy gracze kilkakrotnie podnosili wzrok znad notatników, by popatrzeć na niego z podziwem. – Czy coś opuściłem? – spytał na koniec Shasa, a gdy zaprzeczyli, uśmiechnął się. Ta scena przypominała Davidowi „The Sea Hawk”, film, jaki widział z Matty i dziećmi poprzedniej soboty, choć Shasa z opaską na oku bardziej przypominał pirata niż Errol Flynn w roli tytułowej. – Założycielka naszej firmy, pani Centaine de Thiry Courtney-Malcomess, nigdy nie zezwalała na spożywanie alkoholu w sali konferencyjnej. Jednakże... – Shasa uśmiechając się, skinął na Davida, by otworzył główne drzwi sali. Sekretarka wtoczyła barek, na którym pobrzękiwały kieliszki, a w srebrnych wiaderkach z lodem lśniły zielono butelki szampana Dom Perignon. – Stare zwyczaje ustępują nowym – powiedział Shasa i ze stłumionym wystrzałem korka otworzył pierwszą butelkę. Shasa zwolnił obroty silników rolls-royce’a i mosquito pomknął w dół przez porozrzucane po niebie strzępy chmur na spotkanie z bezkresnymi, złotymi płaskowyżami Afryki. Na zachodzie widać było teraz ciasno stłoczone budynki miasta górniczego Welkom, znajdującego się w centrum złóż złota w Oranii. Miasto powstało zaledwie kilka lat temu, gdy Anglo-American Corporation zaczęła eksploatować te złoża, a teraz miało już ponad sto tysięcy mieszkańców. Shasa zdjął maskę tlenową, opuścił ją wolno na piersi, wychylił się do przodu tak daleko, jak

mu na to pozwalały pasy, i wpatrywał się w przestrzeń przed niebieskim dziobem mosquito. Wypatrzył wysoką stalową wieżę wiertniczą, niemal zagubioną wśród pokrytych pyłem budynków i używając jej jako drogowskazu odszukał pajęczą nić parkanów odgradzających farmy Silver River – jedenaście tysięcy akrów, z czego większość stanowiły prawie nie zagospodarowane nieużytki. Trudno było uwierzyć, że geologowie z wielkich firm przeoczyli ten mały skrawek ziemi, ale nikt nie przypuszczał, by mogło się tam znajdować złoto. Nikt oprócz Twentyman-Jonesa i Shasy Courtneya. Jednakże złoże było tak głęboko pod ziemią, jak wysoko ponad nią krążył teraz mosquito. Wydawało się, że wkopanie się tak głęboko w ziemię leży poza zasięgiem ludzkich możliwości, ale Shasa widział już oczyma wyobraźni, jak nad wcinającym się ku podziemnej rzece cennego metalu, głębokim na pięćdziesiąt stóp szybem, stoi ponad dwudziestostopowa wieża. A Jankesi nie mogą wiecznie utrzymywać ceny złota, będą zmuszeni wypuścić ją spod kontroli. Przechylił mosquito na skrzydło i żyroskop na tablicy zegarowej obrócił się powoli. Wyprostował samolot i postawił na kursie sto dwadzieścia pięć stopni. – Piętnaście minut przy tym wietrze – mruknął patrząc na dokładną mapę rozłożoną na kolanach. Przez resztę lotu czuł się wspaniale. W pewnej chwili dostrzegł w oddali samotny słup dymu, znak, który miał go prowadzić. Przed hangarem z błyszczącej, stalowej blachy stała dakota ze znakami lotnictwa wojskowego. Pas startowy był zrobiony z żółtej, starannie wywalcowanej gliny. Shasa wylądował gładko. Po utracie oka musiał bardzo wiele ćwiczyć, by nauczyć się tak dobrze oceniać odległość. Opuścił osłonę kabiny i skierował samolot w stronę hangaru. Przy maszcie z rękawem stała półciężarówka Forda, a koło niej, przy stojaku ze świecą dymną, stał samotny mężczyzna ubrany w szorty i koszulę koloru khaki. Z rękoma wspartymi na biodrach patrzył, jak samolot kołuje w kierunku hangaru i staje. Shasa zgasił silniki, wyskoczył z maszyny, podszedł parę kroków i wyciągnął rękę. Z tym przyjaznym gestem kontrastował wyraz jego twarzy, uroczysty i poważny. – Dzień dobry, panie ministrze – powiedział bez uśmiechu Shasa i wymienili krótki, mocny uścisk dłoni. Gdy Shasa spojrzał uważnie w jasne oczy Manfreda De La Reya, miał dziwne uczucie deja vu, jakby już kiedyś w jakichś dramatycznych okolicznościach patrzył w te oczy. Musiał lekko potrząsnąć głową, by się go pozbyć. – Miło mi, że mógł pan przyjechać. Myślę, że będzie to korzystne dla nas obu. Czy mogę panu pomóc wyładować bagaże? – spytał Manfred De La Rey. – Dziękuję, dam sobie radę. Shasa cofnął się do samolotu, zabezpieczył go i wyjął bagaże z komory bombowej. Manfred

zgasił świecę dymną. – Przywiózł pan swoją broń – zauważył Manfred. – Co to jest? – Remington magnum, siedem milimetrów. Shasa wrzucił bagaż na tył samochodu i usiadł w szoferce. – Znakomita do tego rodzaju polowania – pochwalił Manfred, uruchamiając samochód. – Dalekie strzały w płaskim terenie. Ruszył i przez kilka minut jechali w milczeniu. – Premier nie mógł przyjechać. Zamierzał tu być, ale przysłał do pana list. Potwierdza w nim, że mówię z jego upoważnienia. – Doskonale – powiedział Shasa, nie zmieniając wyrazu twarzy. – Jest tu minister finansów, a naszym gospodarzem jest minister rolnictwa, to jego farma. Jedna z największych w Oranii. – Robi wrażenie. – Tak – skinął głową Manfred – myślę, że ma pan rację. – Popatrzył twardo na Shasę. – Czy nie wydaje się panu dziwne, że zawsze musimy ze sobą walczyć? – Także o tym myślałem – przyznał Shasa. – Czy sądzi pan, że ma to jakieś podstawy, z których nie zdajemy sobie sprawy? – dopytywał Manfred. Shasa wzruszył ramionami. – Nie sądzę, to chyba tylko przypadek. Odpowiedź nie zadowoliła Manfreda. – Czy pańska matka nigdy panu o mnie nie mówiła? Shasa był zaskoczony. – Moja matka? Na Boga, nie! Możliwe, że wspomniała coś o panu przypadkiem, ale dlaczego pan pyta? Manfred patrzył prosto przed siebie udając, że nie dosłyszał pytania. – Tam jest dom – uciął rozmowę. Droga wspinała się teraz ku brzegowi płytkiej doliny, gdzie był położony dom. Woda musiała się znajdować tuż pod warstwą gruntu, gdyż pastwiska były zielone i bujne. Kilkanaście stalowych wiatraków stało w różnych miejscach doliny. Dom otoczony był ogrodem eukaliptusowym, za nim widać było porządne, świeżo odmalowane zabudowania gospodarskie. Przed jednym z długich garaży stało ze dwadzieścia nowych traktorów, a na pastwiskach pasły się stada pięknych owiec. Rozciągająca się od domu aż po horyzont równina była już zaorana; tysiące akrów ciemnej, ciężkiej ziemi, przygotowanej pod zasiew kukurydzy. To było samo serce ziemi Afrykanerów, to właśnie tu Partia Narodowa miała całkowite poparcie, co spowodowało, że za jej rządów tak zmieniono granice obwodów wyborczych, żeby osłabić wpływy dużych miast, a wzmocnić okręgi rolnicze. I właśnie dlatego nacjonaliści pozostaną na zawsze u władzy, uśmiechnął się kwaśno Shasa. Manfred spojrzał na niego, ale Shasa nic nie powiedział. Podjechali pod dom i zatrzymali się na dziedzińcu.

Przy długim sosnowym stole kuchennym siedziało kilkunastu mężczyzn. Palili, pili kawę i rozmawiali; usługiwały im kobiety. Na widok przyjeżdżających wstali i Shasa przywitał się z każdym z nich, pozdrawiając uprzejmie, niemal serdecznie. Znał wszystkich obecnych przy stole. Wielu z nich oskarżał w parlamencie, przez każdego był atakowany i obwiniany. Teraz jednak zrobili mu miejsce przy stole, a pani domu nalała mu mocnej, czarnej kawy i postawiła przed nim talerz ze słodkimi ciasteczkami i mocno wypieczonymi sucharami. Wszyscy traktowali go z wyszukaną kurtuazją i gościnnością, tak charakterystyczną dla Afrykanerów. Ubrani w proste ubrania myśliwskie udawali prostodusznych, rubasznych farmerów, lecz w rzeczywistości byli zręcznymi i przebiegłymi politykami należącymi do grupy najbogatszych i najpotężniejszych ludzi w kraju. Shasa doskonale mówił ich językiem, rozumiał najbardziej zawoalowane aluzje i śmiał się z ich żartów, ale nie był jednym z nich. Był rooinek, tradycyjnym wrogiem, i dawało się wyczuć, że zwarli przeciw niemu szeregi. Kiedy wypił kawę, gospodarz, minister rolnictwa, zwrócił się do niego: – Zaprowadzę pana do pańskiego pokoju. Będzie się pan mógł przebrać i rozpakować broń. Pójdziemy na polowanie, gdy tylko się ochłodzi. Trochę po czwartej wyjechali kilkoma półciężarówkami. Starsi, wyżsi rangą mężczyźni zajęli miejsca w kabinach, a inni stali z tyłu w otwartej części samochodów. Sznur pojazdów wyjechał z doliny, minął zaoraną połać ziemi i skierował się ku linii wzgórz na horyzoncie. Zobaczyli teraz zwierzynę: małe stadka gazeli tańczących na równinie niczym pyłki cynamonu na płowej ziemi. Samochody jechały jednak dalej, aż do chwili gdy zbliżyli się do podnóża skalistych wzgórz. Pierwszy samochód zatrzymał się na chwilę i zeskoczyło z niego dwóch myśliwych, kierując się w stronę płytkiego wąwozu. – Powodzenia – wołali do nich mężczyźni z przejeżdżających samochodów. Kilkaset jardów dalej konwój znów się zatrzymał i następna para zajęła swoje stanowisko. W ciągu pół godziny wszyscy myśliwi zostali rozstawieni, tworząc nieregularną linię poniżej poszarpanego pasma wzgórz. Manfred De La Rey i Shasa zajęli stanowisko pośród popękanych, szarych głazów. Usadowili się wygodnie z bronią na kolanach, obserwując bacznie równinę pokrytą plamami ciemnych zarośli. Samochody, kierowane przez synów gospodarza, zawróciły, zatoczyły szerokie koło i po chwili były tylko małymi punkcikami na horyzoncie; za każdym z nich wznosił się tuman kurzu. Potem zawróciły ku wzgórzom i jadąc teraz znacznie wolniej płoszyły przed sobą stada gazeli. Shasa i Manfred mieli niemal godzinę oczekiwania na chwilę, gdy zwierzyna zbliży się do ich stanowiska na odległość strzału. Gawędzili swobodnie, pozornie bez żadnego celu, początkowo ocierając się tylko o politykę, mówiąc głównie o gospodarzu, ministrze rolnictwa i o gościach. Potem Manfred delikatnie zmienił kierunek rozmowy rzucając uwagę, iż między

rządzącą Partią Narodową a opozycyjną Partią Zjednoczoną Shasy nie ma istotnych różnic. – Jeżeli przyjrzy się pan temu uważnie, dostrzeże pan, że różnimy się tylko stylem i poziomem. Zarówno wy, jak i my, chcemy, by Afryka Południowa była bezpiecznym schronieniem dla białych i cywilizacji europejskiej. Apartheid jest dla nas sprawą życia i śmierci, bez niego utonęlibyśmy w czarnym morzu. Od śmierci Smutsa stanowisko pańskiej partii bardzo zbliżyło się do naszego, a lewicowcy i liberałowie zaczęli od was odchodzić. To, co powiedział Manfred, było bolesną prawdą, ale Shasa zachował spokój. W jego partii rysowały się liczne i wyraźne podziały, każdego dnia stawało się coraz bardziej oczywiste, że już nigdy nie utworzą rządu. Był jednak bardzo ciekaw, dokąd zmierza Manfred. Nauczył się doceniać swojego przeciwnika i wyczuł, że Manfred zaczyna stopniowo przedstawiać prawdziwy cel zaproszenia Shasy na polowanie. Było oczywiste, że gospodarz celowo umieścił ich razem i że wszyscy inni goście byli wtajemniczeni w całą sprawę. Shasa mówił niewiele, do niczego się nie przyznawał, i czekał z rosnącym zniecierpliwieniem na moment, w którym bestia pokaże pazury. – Wie pan, że chronimy język i kulturę anglojęzycznych mieszkańców Południowej Afryki. Nigdy nie będziemy próbowali tego zmienić, wszyscy nasi rodacy dobrej woli mówiący po angielsku są naszymi braćmi. Nasze losy są połączone stalowymi łańcuchami. Manfred przerwał i podniósł lornetkę do oczu. – Zbliżają się – wyszeptał – przygotujmy się. Opuścił lornetkę i z uśmiechem spojrzał na Shasę. – Słyszałem, że jest pan dobrym strzelcem. Mam nadzieję, że będę się mógł o tym przekonać. Shasa był rozczarowany. Chciał wiedzieć, jaki jest cel tego starannie przygotowanego przedstawienia, ale teraz pokrył irytację swoim ujmującym uśmiechem i otwierając zamek sztucera powiedział: – Co do jednego ma pan rację, panie ministrze. Jesteśmy połączeni stalowymi łańcuchami. Miejmy nadzieję, że ich ciężar nie pociągnie nas w dół. W żółtawych oczach Manfreda zobaczył dziwny błysk, nie wiadomo, gniewu czy triumfu, lecz ponieważ trwał tylko chwilę, Shasa nie był pewien, czy wyrażał gniew, czy satysfakcję. – Będę strzelał do zwierząt, które znajdują się po prawej stronie linii idącej ku horyzontowi, a pan do tych, które będą po lewej, zgoda? – Zgoda – skinął Shasa, choć był nieco zły, gdyż Manfred od razu wyznaczył sobie łatwiejsze zadanie. Prawą stronę, korzystniejszą dla praworęcznego strzelca, z rozmysłem przeznaczył dla siebie. Potrzebujesz ułatwień, pomyślał Shasa zjadliwie, a głośno powiedział: – Słyszałem, że pan także jest znakomitym strzelcem. A może się założymy, kto więcej

upoluje? – Nie zakładam się. To pomysł szatana; ale będę uważnie patrzył, jakie będą wyniki – Manfred spokojnie przypomniał Shasy, jak bardzo purytański był kalwinizm, który wyznawał. Shasa uważnie załadował broń. Własnoręcznie przygotował ładunki, których używał, gdyż nie dowierzał seryjnie produkowanej amunicji. Lśniące miedziane łuski były nabite prochem Norma, wystrzeliwującym rozpryskowy pocisk Noslera z prędkością ponad tysiąca metrów na sekundę. Specjalna konstrukcja pocisku sprawiała, że przy trafieniu jego działanie było piorunujące. Zaryglował zamek, podniósł sztucer do ramienia i przez celownik optyczny zlustrował równinę. Odległe o milę półciężarówki jechały szerokimi zakosami i nie pozwalały wymknąć się zwierzynie kierując ją w stronę wzgórz, ku ukrytym u ich stóp myśliwym. Shasa zmrużył oko, by lepiej widzieć, i mógł teraz rozróżnić pojedyncze zwierzęta w biegnącym przed samochodami stadzie gazeli. Były zwiewne jak dym i mknęły przez równinę niczym cień rzucany przez chmurę. Biegły zgrabnie, trzymając wysoko głowy ozdobione rogami w kształcie doskonałych lir, pełne wdzięku i nieopisanie piękne. Dla Shasy ocena odległości nie była łatwa, gdyż był pozbawiony stereoskopowego widzenia, lecz nauczył się określać wielkość różnych przedmiotów, a oprócz tego wyrobił w sobie szósty zmysł, dzięki któremu mógł pilotować samolot, grać w polo i strzelać równie dobrze jak każdy, kto widział normalnie. Najbliższa gazela była już niemal w zasięgu strzału, gdy nagle rozległy się strzały pierwszej pary myśliwych i stado rozpierzchło się w powietrznej gonitwie. Skakały w górę i tańczyły na długich nogach, nie grubszych niż kciuk mężczyzny. Wydawało się, że nie są skrępowane prawem ciążenia. Opadały w dół i odbijając się od spękanej ziemi śmigały w rozedrgane powietrze płynnymi susami, dając wspaniały popis zręczności, z której były znane. Sierść na ich grzbietach nastroszyła się i połyskiwała w słońcu. Polowanie na gazele było trudniejsze niż strzelanie do zrywających się kuropatw, gdyż uchwycenie w celowniku śmigających, zwiewnych kształtów było prawie niemożliwe. Należało raczej mierzyć w pustą przestrzeń przed nimi, gdzie znajdą się w ułamek sekundy później, w chwili, gdy dosięgnie je lecący z ponaddźwiękową prędkością pocisk. Niektórzy mężczyźni opanowują sztukę strzelania dzięki długim ćwiczeniom i koncentracji. Dla Shasy natomiast była to umiejętność wrodzona. Kiedy obracał się górną częścią ciała, długa lufa sztucera była skierowana dokładnie tam, gdzie patrzył, a krzyżyk celownika optycznego przesuwał się gładko na środek pola widzenia i znajdował się na skaczącym wysoko w powietrze gibkim ciele gazeli. Shasa nie zdawał sobie sprawy, że naciska spust, wydawało się, że sztucer strzela sam z siebie, a odrzut uderza go w ramię dokładnie wtedy, kiedy powinien.

Pocisk trafił kozła w serce, gdy był w powietrzu. Impet małej bryłki metalu obrócił go i biały jak śnieg brzuch zalśnił przez moment w słońcu, po czym martwe już zwierzę spadło na ziemię, uderzając rogami o delikatne kopyta i znieruchomiało. Wprowadził następny nabój do komory, zaryglował zamek, wybrał następne pędzące zwierzę, strzelił, i poczuł ostry zapach spalonego prochu. Strzelał do momentu, gdy lufa była tak gorąca, że aż parzyła, a uszy bolały go od huku wystrzałów. Ostatnie stadko antylop schowało się za wzgórzami i strzały umilkły. Shasa wyjął z magazynka naboje, których nie zużył, i spojrzał na Manfreda. – Osiem – powiedział Manfred – i dwie zranione. Te delikatne zwierzęta mogły biec zaskakująco długo, ranione niecelnym strzałem. Będą musieli za nimi podążyć. Nie do pomyślenia było, by zwierzęta zranione cierpiały niepotrzebnie. – Osiem to dobry wynik – odpowiedział Shasa. – Może pan być zadowolony. – A pan ile upolował? – spytał Manfred. – Dwanaście – odpowiedział Shasa beznamiętnie. – A ile pan zranił? Manfred umiejętnie maskował upokorzenie. – Och – uśmiechnął się w końcu Shasa – nie ranie zwierząt. Trafiam tam, gdzie mierzę. To wystarczyło. Nie chciał drażnić Manfreda. Shasa zostawił go i podszedł do najbliższej sztuki. Martwa gazela leżała na boku, z postawioną sierścią. Shasa przykucnął i pogładził wspaniałe futro. Gruczoły ukryte w fałdach skóry wydzielały ciemnoczerwone piżmo. Shasa odsunął długie pasmo białego futra, dotknął wydzieliny palcem, zbliżył go do nosa i delektował się miodowym aromatem. Był to raczej zapach kwiatu, nie zwierzęcia. Spłynął na niego smutek myśliwego i żal mu było pięknego stworzenia, które sam zabił. – Dziękuję, że umarłeś dla mnie – wyszeptał pradawną modlitwę Buszmenów, jakiej nauczyła go wiele lat temu Centaine. Napawał się tym smutkiem w głębi duszy i atawistyczna namiętność myśliwska owładnęła nim całkowicie. W chłodzie wieczoru mężczyźni zebrali się przed domem wokół ognisk żarzących się przed frontem. Zawsze po polowaniu odbywało się rytualne braaivleis, pieczenie mięsa. Mężczyźni zajmowali się przyrządzaniem pieczeni, podczas gdy kobiety przygotowywały sałatki i deser na ustawionych na werandzie prostych stołach. Mięso ubitej zwierzyny marynowano, zatapiano w tłuszczu lub przerabiano na ostre kiełbasy. Wątroby, nerki i flaki przyrządzano wedle zazdrośnie

strzeżonych

recept,

a następnie

kładziono

na

żarzących

się

węglach,

a kucharze-amatorzy nie pozwalali, by przypaliły się zbyt mocno, i popijali powoli mampoer, mocną nalewkę z brzoskwiń. Grupa ciemnoskórych robotników grała tradycyjne ludowe melodie na banjo i harmonii

i niektórzy goście zaczęli tańczyć na dużej werandzie. Kilka spośród młodszych kobiet było naprawdę ładnych, Shasa uważnie się im przyjrzał. Były opalone, tryskały zdrowiem i naturalną zmysłowością, tym bardziej ujmującą, że otrzymały zgodne z zasadami kalwinizmu wychowanie. Cnotliwość oraz to, że prawdopodobnie były dziewicami, budziło w Shasie namiętność, gdyż cenił sobie walkę na równi ze zwycięstwem. Jednakże stawka była zbyt duża, by ryzykować w najmniejszym nawet stopniu. Unikał nieśmiałych, choć znaczących spojrzeń, jakie niektóre z dziewcząt rzucały w jego kierunku. Wystrzegał się także nalewki i napełniał szklankę piwem imbirowym. Wiedział, że tego wieczoru musi zachować trzeźwość umysłu. Kiedy już zaostrzone polowaniem apetyty gości zostały zaspokojone pieczoną na ogniu dziczyzną, a resztki wyniesione do pomieszczeń dla służby, Shasa zajął miejsce przy dużym stole ustawionym daleko od orkiestry. Naprzeciw niego usiadł Manfred De La Rey, a w fotelach po bokach rozsiadło się wygodnie dwóch innych ministrów. Z ich swobodnym zachowaniem kontrastowały baczne spojrzenia, jakie rzucali w jego kierunku. – Teraz wszystko się wyjaśni – domyślił się Shasa i niemal w tej samej chwili Manfred zaczął mówić: – Mówiłem, meneer Courtney, że pod wieloma względami jesteśmy sobie bardzo bliscy – powiedział cicho, a jego koledzy skinęli głowami. – Wszyscy chcemy chronić ten kraj i zachować wszystko, co cenne i piękne. Bóg wybrał nas na strażników, naszym obowiązkiem jest troszczyć się o wszystkich ludzi żyjących w tym kraju i dbać o to, by tożsamość każdej grupy i kultury nie była zagrożona, by trzymały się oddzielnie. Pojęcie wiecznej separacji było częścią oficjalnej linii partii, doskonale znanej Shasy. Choć potakująco kiwał głową, zaczynał się już niecierpliwić. – Wiele jeszcze trzeba zrobić – mówił dalej Manfred. – Po wyborach czeka nas trudna praca. Jesteśmy budowniczymi społeczeństwa, które przetrwa tysiąc lat. Będzie to społeczeństwo wzorcowe, w którym każda grupa będzie miała swoje miejsce i nie będzie naruszała przestrzeni należącej do innych. Niepowtarzalne społeczeństwo będzie podobne do wielkiej, stabilnej piramidy. Manfred zamilkł i przez chwilę wszyscy zachwycali się w ciszy pięknem tej wizji, a Shasa, choć nie zmienił wyrazu twarzy, śmiał się w duchu z trafności tego porównania. Nikt z obecnych nie miał bowiem żadnych wątpliwości co do tego, która grupa miała po wsze czasy znajdować się na czubku piramidy. – A jednak są jacyś wrogowie – zagadnął Manfreda minister rolnictwa. – Tak, są wrogowie, zarówno wewnętrzni, jak i zewnętrzni. W miarę postępów naszej pracy będą coraz bardziej hałaśliwi i niebezpieczni. Im bliżej będziemy zwycięstwa, tym bardziej będą się starali nam przeszkodzić.

– Już się organizują. – Tak – zgodził się Manfred. – I nawet starzy, wypróbowani przyjaciele ostrzegają nas i chcą nas zastraszyć. Na przykład Ameryka, choć właśnie tam wygórowane aspiracje Murzynów przywiezionych z Afryki jako niewolnicy stwarzają poważny problem. Nawet Wielka Brytania, która sama nie może przecież dać sobie rady z ludem Mau Mau w Kenii i uniezależnieniem się Indii, chce nam rozkazywać, jak mamy postępować i chce nas zawrócić z obranego kursu. – Myślą, że jesteśmy słabi i nieodporni. – Wprowadzili już embargo na dostawy broni, przez co nie możemy się bronić przeciw podstępnemu wrogowi, ukrywającemu się w cieniu. – Mają rację – przerwał Manfred ostro. – Jesteśmy słabi i nie mamy sprawnej armii. Jesteśmy zdani na ich łaskę. – Musimy to zmienić – powiedział surowo minister finansów. – Musimy być mocni. – W przyszłym roku wydamy na armię pięćdziesiąt milionów funtów, a do końca dekady miliard. – Musimy uniezależnić się od gróźb nałożenia na nas sankcji, bojkotu czy embarga. – Siła w jedności, ex unitate vires – powiedział Manfred De La Rey. – Szanujący tradycję Afrykanerzy są farmerami, ludźmi prostymi. Ponieważ dyskryminowano nas przez ponad sto lat, nie mieliśmy styczności z handlem i przemysłem i nie mamy tych umiejętności, które tak łatwo przychodzą naszym rodakom mówiącym po angielsku. Manfred przerwał i jakby szukając poparcia spojrzał na swoich dwóch towarzyszy, po czym mówił dalej: – Ten kraj rozpaczliwie potrzebuje środków, by nasza wizja mogła zostać zrealizowana. Do przeprowadzenia tak ogromnego przedsięwzięcia brak nam umiejętności. Potrzebujemy kogoś zupełnie wyjątkowego. Wszyscy patrzyli teraz przenikliwie na Shasę. – Potrzebujemy człowieka z energią młodzieńca i doświadczeniem, które przychodzi z wiekiem. Potrzebujemy wybitnego finansisty, doskonałego organizatora. Wśród członków naszej partii nie ma nikogo takiego. Shasa patrzył na nich uważnie. To, co sugerowali, było oburzające. Shasa wychował się w cieniu Jana Christiana Smutsa, człowieka wielkiego formatu, i był w naturalny sposób wierny jego partii. Otworzył już usta, by ostro odmówić, gdy Manfred De La Rey podniósł rękę, by go powstrzymać. – Niech pan posłucha – powiedział. – Osoba, której powierzymy tę patriotyczną misję, otrzyma stanowisko, które premier stworzy specjalnie dla niej. Zostanie ministrem górnictwa i przemysłu. Shasa powoli zamknął usta. Musieli zebrać dużo informacji o nim, zanalizować je i ustalić

właściwą cenę. Podstawy jego przekonań i zasad politycznych zostały zburzone. Zaprowadzili go na wysoką górę i pokazali, co może osiągnąć, jeżeli tylko zechce. Na wysokości dwudziestu tysięcy stóp Shasa wyrównał i wszedł na właściwy kurs. Zwiększył przepływ tlenu w masce, by rozjaśnić umysł. Do Youngsfield miał cztery godziny lotu, cztery godziny na dokładne przemyślenie wszystkiego, co usłyszał. Chciał dokładnie wszystko rozważyć, odrzuciwszy wszelkie emocje, ale podniecenie zakłócało jego rozmyślania. Perspektywa posiadania dużej władzy, rozbudowywania potęgi swojego kraju tak, by stał się najsilniejszy w Afryce i znaczący w skali całego świata, nie dawała mu spokoju. To była władza! Na myśl o tym z lekka kręciło mu się w głowie, gdyż to wszystko, o czym marzył, było wreszcie dostępne. Musiał tylko we właściwym momencie sięgnąć ręką. Ale czy nie było to ujmą dla honoru, czy nie raniło jego dumy? Co miałby powiedzieć ludziom, którzy mu zaufali? Nagle pomyślał o Blaine’ie Malcomessie, swoim mentorze i doradcy, człowieku, który przez te wszystkie lata zastępował mu ojca. Jak oceni to zdradzieckie posunięcie? – Blaine, mogę zrobić więcej dobrego przyłączając się do nich – wyszeptał. – Działając razem z nimi mogę skuteczniej łagodzić ich działania, niż będąc w opozycji, gdyż to ja będę miał władzę... Wiedział jednak, że usprawiedliwia tylko swój występek. W końcu chodziło tylko o władzę, i choć wiedział, że Blaine Malcomess nigdy nie pogodzi się z tym, co uzna za zdradę, był ktoś inny, kto zrozumie go i udzieli wsparcia. To przecież właśnie Centaine Courtney-Malcomess starannie uczyła swojego syna, jak zdobywać pieniądze i władzę i jak ich używać. – Mamo, to wszystko może się udać. Może niedokładnie tak, jak planowaliśmy, ale może się udać. Nagle przypomniał sobie o czymś innym i cień przesłonił jego rozjaśniony triumfem umysł. Spojrzał w dół na leżącą na sąsiednim siedzeniu czerwoną teczkę, którą w chwili, gdy wsiadał do mosquito, dał mu na lotnisku Manfred De La Rey, minister spraw wewnętrznych. – Jeżeli przyjmie pan naszą ofertę, jest tylko jeden problem, który będziemy musieli rozwiązać – powiedział Manfred wręczając mu teczkę – i jest to poważny problem. Oto on. Teczka zawierała raport specjalnego wydziału policji, a napis na niej głosił: TARA ISABELLA COURTNEY z domu MALCOMESS Tara obchodziła część domu przeznaczoną dla dzieci, zaglądając do sypialni każdego z nich. Niania otulała właśnie Isabellę różową kołdrą, gdy mała zobaczywszy mamę zawołała: – Mamusiu, mamusiu, miś był niegrzeczny. Chcę, by spał na półce z innymi lalkami. Tara przysiadła na łóżku córeczki i rozmawiając z nią o złym zachowaniu misia przytuliła ją. Isabella była zaróżowiona, ciepła i pachniała mydłem. Jej jedwabiste włosy głaskały policzek

matki i wymagało to od Tary pewnego wysiłku, by ucałowawszy córeczkę, wstać i odejść. – Kochanie, trzeba już spać. Gdy zgasło światło, dziewczynka krzyknęła tak głośno, że Tara wróciła przestraszona. – Co się stało, kochanie? – spytała zapalając znów światło i podchodząc do łóżka. – Przebaczyłam już misiowi. Może spać ze mną. Miś został ze wszystkimi honorami przeniesiony do łóżka Isabelli. Mała objęła go jedną ręką, kciuk drugiej wsadzając sobie do buzi. – A kiedy wróci tatuś? – spytała sennie, ale zamknęła już oczy i zanim Tara podeszła do drzwi, spała. Na środku pokoju Sean siedział Garrickowi na piersiach i z sadystyczną przyjemnością szarpał go za włosy. Tara rozdzieliła ich. – Sean, w tej chwili wracaj do swojego pokoju, słyszysz? Tyle razy mówiłam ci, żebyś się nie znęcał nad swoimi braćmi! Powiem o tym tacie, gdy wróci do domu. Przełykając łzy i głośno sapiąc, Garrick bronił brata: – On się nie znęcał, mamo. Bawiliśmy się tylko. Słuchając jego oddechu Tara wiedziała, że w każdej chwili może dostać ataku astmy. Zawahała się. W takiej sytuacji nie powinna wychodzić z domu, ale dzisiaj było to dla niej bardzo ważne. Przygotuję inhalator i powiem mani, by dopóki nie wrócę, zaglądała do niego co godzinę, znalazła wyjście z sytuacji. Michael czytał i ledwie spojrzał na nią, gdy go całowała na dobranoc. – Kochanie, obiecaj, że zgasisz światło o dziewiątej. Starała się nie okazywać, że był jej ulubieńcem. – Obiecuję, mamo – mruknął, jednocześnie krzyżując palce pod kołdrą. Schodząc po schodach spojrzała na zegarek; za pięć ósma. Wiedziała, że się spóźni. Tłumiąc macierzyńskie poczucie winy, wyszła z domu i wsiadła do swojego starego packarda. Shasa nie lubił packarda, gdyż uważał, że wyblakły od słońca, poplamiony lakier i zniszczona tapicerka są ujmą dla honoru rodziny. Na ostatnie urodziny dostała od niego nowego aston martina, ale zostawiła go w garażu. Packard lepiej pasował do jej spartańskiego obrazu samej siebie. Ruszając zostawiał za sobą kłęby dymu, a później, gdy przyspieszała na drodze biegnącej przez starannie uprawiane winnice Shasy, wzbijał w powietrze tumany pyłu, co sprawiało jej przewrotną przyjemność. Aż dziwne, że po tylu latach mieszkania w Welteyreden, wśród bogactw i staromodnych mebli, nadal czuła się tu obco. Nawet jeżeli przyjdzie jej tu mieszkać jeszcze przez pięćdziesiąt lat, nigdy nie będzie to jej dom, lecz dom Centaine Courtney-Malcomess. Przypominały o tym urządzone przez Centaine pokoje, których Shasa nigdy nie pozwoli jej przemeblować. Przez potężną bramę wymknęła się do realnego świata cierpienia i niesprawiedliwości, gdzie

płakali uciskani, walcząc i żądając pomocy, gdzie czuła się pożyteczna i miała swoje miejsce, gdzie ramię w ramię z innymi szła w kierunku przyszłości, w stronę wyzwań i przemian. Dom Broadhurstów leżał w średniozamożnej dzielnicy Pinelands. Był to nowoczesny, niski i rozległy budynek, z płaskim dachem i dużymi oknami, seryjnymi meblami i tanimi, syntetycznymi dywanami. Na krzesłach można było znaleźć sierść psa, zniszczone od czytania książki piętrzyły się stosami w kątach lub leżały rozłożone na stole jadalnym, zabawki walały się w korytarzu, a tanie, poplamione palcami dzieci reprodukcje Picassa i Modiglianiego wisiały krzywo na ścianach. Tara czuła się uwolniona od przepychu Welteyreden i było jej tu bardzo dobrze. Gdy parkowała packarda, Molly Broadhurst wybiegła, by ją powitać. Była ubrana w piękny, wzorzysty kaftan. – Spóźniłaś się! Ucałowała Tarę gorąco i przez zagracony przedpokój zaprowadziła do brzydkiego, dużego pokoju, zbudowanego później niż reszta domu. W środku znajdowało się wielu gości Molly, którzy zebrali się tu, by wysłuchać Mosesa Gamy. Patrząc na nich Tara poczuła, jak radość ogarnia jej serce. Ci ludzie robili coś wartościowego, tryskała z nich energia i radość życia; byli pełni zapału, mieli poczucie sprawiedliwości, byli poniżani i buntowali się przeciwko temu. Tego rodzaju zgromadzenie nie mogłoby się nigdy odbyć w Welteyreden. Wśród gości było bowiem wielu czarnych: studentów z uniwersytetu Fort Hare i niedawno utworzonego uniwersytetu Western Cape, nauczycieli i prawników, nawet lekarzy. Wszyscy byli działaczami politycznymi i choć nie mogli brać udziału w wyborach do parlamentu ani przemawiać w nim, często występowali publicznie i ich głos był już słyszalny. Był tu także redaktor czarnego pisma Drum i miejscowy korespondent Sowetan, które swój tytuł wzięło od nazwy szybko rozwijającego się miasta czarnych. Już sam fakt, że mogła się spotkać i normalnie porozmawiać z czarnymi, bardzo ją ekscytował. Biali goście byli także bardzo interesujący. Niektórzy z nich byli członkami Komunistycznej Partii Afryki Południowej, zanim ją zdelegalizowano kilka lat temu. Był tam także Harris, którego spotkała już wcześniej w domu Molly. Walczył w Izraelu, u boku Irguna, przeciwko Anglikom i Arabom. Jego wysoki wzrost i gwałtowne zachowanie budziły w Tarze lęk, ale i zainteresowanie. Molly twierdziła, że doskonale znał się na walce partyzanckiej i sabotażu i że zawsze podróżuje potajemnie po kraju i przekrada się przez granice, załatwiając jakieś tajemnicze sprawy. Mąż Molly rozmawiał poważnie z prawnikiem z Johannesburga, Bramiem Fischerem, który specjalizował się w bronieniu czarnych oskarżonych o przestępstwo na podstawie prawa, które

skonstruowano specjalnie tak, by zawsze znalazł się paragraf ograniczający ich swobody. Molly mówiła, że Bram organizuje sieć podziemnych komórek partii komunistycznej, a Tara marzyła, że pewnego dnia i ona będzie mogła wstąpić do jednej z nich. Do tej samej grupy należał Marcus Archer, także były członek partii komunistycznej. Pracował w Witwatersrand jako psycholog zakładowy. Do jego zadań należało szkolenie tysięcy czarnych pracowników kopalni złota i Molly twierdziła, że właśnie dzięki niemu powstał wśród czarnych górników związek zawodowy. Molly szepnęła jej na ucho, że jest homoseksualistą, używając słowa, jakiego Tara nigdy przedtem nie słyszała: – Oczywiste, że jest gejem. Ponieważ w środowisku Tary było to coś zupełnie nie do przyjęcia, uznała, że warto się interesować. – Boże, Molly – szepnęła Tara. – To są wspaniali, prawdziwi ludzie, będąc z nimi czuję wreszcie, że naprawdę żyję. – Jest tam – uśmiechnęła się Molly słysząc wyznanie Tary i wprowadziła ją w tłum gości. Moses Gama stał oparty o ścianę i choć otaczało go grono wielbicieli, górował nad nimi wzrostem. Molly przecisnęła się do przodu. Tara patrzyła z przejęciem na Mosesa Gamę i pomyślała, że nawet w tak wspaniałym towarzystwie wyglądał jak pantera wśród kotów podwórzowych. Jego piękna twarz wyglądała tak, jakby wyrzeźbiono ją z bloku czarnego onyksu, a wewnętrzna siła, jaka z niego promieniowała, wydawała się wypełniać cały pokój. Tara czuła się tak, jakby stała na zboczach Wezuwiusza, wiedząc, że w każdej chwili może zdarzyć się katastrofalny wybuch. Moses Gama spojrzał na Tarę. Nie uśmiechnął się, ale jego głębokie spojrzenie zasnuł dziwny cień. – Prosiłem Molly, żeby panią zaprosiła, pani Courtney. – Proszę tak do mnie nie mówić. Mam na imię Tara. – Taro, musimy później porozmawiać. Możesz zostać? Była tak przejęta tym, że ją wyróżnił, iż nie mogła wymówić słowa i tylko skinęła głową. – Moses, jeżeli jesteś gotów, możemy zaczynać – powiedziała Molly i odciągając go od grona słuchaczy wprowadziła na podwyższenie, na którym stało pianino. – Uwaga, uwaga! Prosimy o ciszę! Molly klasnęła w ręce i ożywione rozmowy ucichły. Wszyscy zwrócili się ku niej. – Moses Gama jest jednym z najbardziej zdolnych i szanowanych wśród nowej generacji czarnych przywódców Afryki. Już przed wojną był członkiem Afrykańskiego Kongresu Narodowego i najbardziej aktywnym działaczem Afrykańskiego Związku Zawodowego Górników. Chociaż związki zawodowe czarnych nie są uznawane przez obecny rząd, podziemny związek zawodowy górników jest jedną z najbardziej wiarygodnych i wpływowych organizacji

czarnych i ma ponad sto tysięcy członków regularnie płacących składki. W 1950 roku Moses Gama został sekretarzem Kongresu i niestrudzenie, bezinteresownie i bardzo skutecznie pracował nad tym, by usłyszano płacz naszych czarnych braci, pozbawionych prawa do decydowania o własnym losie. Przez krótki czas Moses Gama był członkiem rządowej Rady Przedstawicieli Tubylców, będącej próbą wyciszenia aspiracji politycznych czarnych, ale to właśnie on zrezygnował z pełnienia tej funkcji, wypowiadając słynną uwagę: „Rozmawiałem przez telefon, ale z drugiej strony nikt mnie nie słuchał”. Zgromadzeni wybuchnęli śmiechem i oklaskami, po czym Molly zwróciła się do Mosesa: – Wiem, że nie powiesz nam nic przyjemnego ani uspokajającego, ale na tej sali jest wiele serc bijących razem z twoim i gotowych krwawić razem z nim. Tara klaskała tak długo, aż rozbolały ją dłonie, i pochyliła się do przodu, by pilnie słuchać Mosesa Gamy, który wyszedł na środek sceny. Miał na sobie elegancki niebieski garnitur, białą koszulę i granatowy krawat. Tak się dziwnie złożyło, że on był ubrany uroczyście, a inni przyszli w porozciąganych swetrach lub starych tweedowych marynarkach ze skórzanymi łatami na łokciach i plamami na klapach. Garnitur Mosesa był prosty w kroju i doskonale leżał na jego atletycznej figurze. Jednocześnie Gama wyglądał tak dostojnie, że wydawało się, iż ma na sobie królewski płaszcz z lamparta i pióra czapli wetknięte w krótko obcięte włosy. Mówił głębokim, przejmującym głosem: – Przyjaciele, jest tylko jedna idea, której jestem wierny i której zawsze będę bronił ze wszystkich sił. Uważam mianowicie, że każdy Afrykańczyk ma pierwotne, wrodzone, nie dające się podważyć prawo do Afryki, gdyż jest to jego kontynent i jego jedyna ojczyzna. Tara słuchała jak zauroczona, gdy mówił, jak łamano wrodzone prawo przez trzysta lat i jak w czasie ostatnich kilku lat, odkąd nacjonaliści objęli władzę, usankcjonowano to, konstruując zbiór praw, przepisów i zakazów, tworząc politykę apartheidu. – Wszyscy wiemy, że sama idea apartheidu jest tak groteskowa, tak obłąkana, że nie może się sprawdzić w praktyce. Ale chciałbym was ostrzec, przyjaciele, że ludzie, którzy tworzyli ten szalony system, są tak fanatyczni, tak zatwardziali i tak przekonani o swoim boskim posłannictwie, iż zrobią wszystko, by ją wprowadzić w życie. Już utworzyli całą armię urzędników, których zadaniem jest realizowanie tego szaleństwa, a mogą wykorzystać wszelkie bogactwa tej ziemi, zasobnej w złoto i minerały. Nie zawahają się roztrwonić tych dóbr, budując swoje ideologiczne monstrum. Nie ma takiej ceny, ani w sferze duchowej, ani w materialnej, która była by dla nich za wysoka. Moses Gama przerwał i spojrzał na słuchaczy, a Tarze wydawało się, że sam osobiście odczuwał wszelkie udręki swojego ludu i że było w nim więcej cierpienia, niż człowiek może znieść. – Jeżeli się ich nie powstrzyma, zamienią tę piękną ziemię w odrażającą ruinę; będzie to kraj

nie znający litości i sprawiedliwości, kraj zniszczony materialnie i duchowo. Moses rozłożył szeroko ręce. – Ci ludzie nazywają zdrajcami tych spośród nas, którzy się im przeciwstawiają. Przyjaciele, każdego, kto nie sprzeciwi się im, ja nazwę zdrajcą – zdrajcą Afryki. Zamilkł i to oskarżenie wisiało w powietrzu aż do chwili, gdy zaczęto go oklaskiwać. Tylko Tara nie klaskała i nadal patrzyła na niego. Nie mogła wydobyć z siebie głosu i drżała tak, jakby była chora na malarię. Moses wolno opuszczał głowę, aż dotknęła piersi i zebrani myśleli, że skończył. Lecz on nagle wyprostował się, rozpostarł ręce i mówił dalej: – Przeciwstawić się im? Jak to zrobić? Odpowiem wam – przeciwstawimy się im całą mocą, z całą stanowczością i całym sercem. Jeżeli dla nich nie ma ceny, jakiej nie byliby w stanie zapłacić, dla nas także nie może być takiej ceny. Muszę wam powiedzieć, przyjaciele, że zrobię wszystko – przerwał, by podkreślić – wszystko, by dalej prowadzić walkę. Dla niej jestem gotów umrzeć i zabijać. Po tych słowach w pokoju zrobiło się cicho. Dla tych spośród zebranych, którzy jako salonowi intelektualiści zajmowali się dialektyką socjalistyczną, takie oświadczenie było groźne i niepokojące, gdyż można w nim było usłyszeć odgłos łamanych kości i wyczuć zapach świeżo rozlanej krwi. – Jesteśmy gotowi zrobić pierwszy krok i nasze plany są już zaawansowane. Za kilka miesięcy rozpoczniemy ogólnokrajową kampanię oporu przeciwko potwornym prawom apartheidu. Będziemy palić dowody tożsamości, które musimy nosić na mocy ustawy parlamentarnej, te znienawidzone dompas podobne do gwiazdy, jaką musieli nosić Żydzi, dokumenty, które oznaczają, że jesteśmy rasowo gorsi. Zrobimy z nich wielkie ognisko, którego dym rozniesie się po całym cywilizowanym świecie. Będziemy wchodzić do restauracji i kin przeznaczonych tylko dla białych, będziemy jeździć w przeznaczonych tylko dla białych wagonach i będziemy się kąpać na przeznaczonych tylko dla białych plażach. Będziemy krzyczeć do faszystowskiej policji: „Chodźcie! Aresztujcie nas!” I tysiącami ludzi zapełnimy więzienia białych, zablokujemy im sądy, aż cały potężny system apartheidu załamie się pod naszym naciskiem. Tara została dłużej, tak jak prosił, a kiedy większość gości już wyszła, Molly podeszła do niej i wzięła ją pod rękę. – Taro, kochanie, czy podejmiesz ryzyko i spróbujesz mojego spaghetti po bolońsku? Wiesz, że jestem najgorszą gospodynią w całej Afryce, ale ty przecież jesteś odważną dziewczyną. Tylko kilkoro gości zaproszono na późną kolację w ogrodzie. Ponad ich głowami unosiły się roje komarów, a co jakiś czas powiewy wiatru przynosiły zgniły zapach siarkowodoru z oczyszczalni ścieków z drugiej strony Black River. Gościom nie psuło to apetytu i podawane

zawsze przez Molly spaghetti po bolońsku szybko znikało z talerzy, Popijane szklankami taniego czerwonego wina. Dla Tary było to przyjemną odmianą po wyszukanych posiłkach podawanych w Welteyreden, połączonych zawsze z uroczystą ceremonią degustowania wina, którego butelka kosztowała tyle, co pensja robotnika. Tutaj jedzenie i wino nie służyło temu, by się nim zachwycać, lecz miało usprawnić pracę umysłów i rozwiązać języki. Tara siedziała przy Mosesie. Jej sąsiad miał dobry apetyt, ale pił bardzo mało wina. Jego maniery przy stole nie były najlepsze – jadł głośno nie zamykając ust, jednak, rzecz dziwna, nie raziło to Tary. W jakiś sposób podkreślało to jego odrębność i pokrewieństwo z ludźmi, którym przewodził. Początkowo Moses rozmawiał z innymi gośćmi, odpowiadając na ich pytania i komentarze, jakie padały przy stole. Później stopniowo coraz częściej zwracał się do Tary i prowokował ją do wypowiedzi, a w końcu, gdy skończył jeść, obrócił się ku niej i zniżył głos, wykluczając innych z rozmowy. – Znam twoją rodzinę – powiedział. – Znam dobrze panią Centaine Courtney, a zwłaszcza twojego męża, Shasę Courtneya. Tara była zaskoczona. – Nigdy nie słyszałam, by o tobie mówili. – Dlaczego mieliby to robić? Dla nich nigdy nie byłem ważny. Na pewno dawno o mnie zapomnieli. – A gdzie i kiedy ich poznałeś? – Dwadzieścia lat temu. Twój mąż był jeszcze dzieckiem. Byłem wtedy nadzorcą w kopalni diamentów H’ani w południowo-zachodniej Afryce. – H’ani – skinęła głową Tara. – To początek fortuny Courtneyów. – Matka wysłała Shasę do tej kopalni, by nauczył się wszystkiego, co się tam robi. Był przy mnie przez kilka tygodni i pracowaliśmy razem. – Moses przerwał i uśmiechnął się. – Dobrze nam było ze sobą, na tyle, na ile mały biały baas może żyć w zgodzie z czarnym. Dał mi książkę, Historię Anglii Macaulaya. Mam ją do dzisiaj. Pamiętam, że niektóre zagadnienia, jakie poruszaliśmy w rozmowie, wprawiały go w zakłopotanie i niepokoiły. Kiedyś powiedział mi tak: „Moses, to jest polityka. Czarni nie powinni zajmować się polityką. To sprawa białych”. Moses zaśmiał się cicho na to wspomnienie, a Tara zmarszczyła brwi. – To do niego podobne – zgodziła się. – Przez ostatnie dwadzieścia lat niewiele się zmienił. Moses przestał się śmiać. – Twój mąż stał się potężnym człowiekiem. Jest bardzo bogaty i wpływowy. Tara wzruszyła ramionami. – Jaki jest pożytek z potęgi i bogactwa, jeżeli się ich nie używa mądrze i dobrze? – Ale ty jesteś dobra, Taro – powiedział cicho. – Nawet gdybym nie wiedział o tym, co

robisz dla mojego ludu, wyczułbym to w tobie. Tara, słysząc tę pochwałę, spuściła wzrok. – Mądrość – mówił jeszcze ciszej. – Wydaje mi się, że ją także posiadasz. Bardzo mądrze postąpiłaś, nie mówiąc innym o naszym ostatnim spotkaniu. Tara podniosła głowę i spojrzała mu prosto w oczy. W natłoku myśli tego wieczoru niemal zapomniała o ich spotkaniu w korytarzu parlamentu, tam, gdzie nie wolno mu było przebywać. – Dlaczego tam byłeś? – spytała szeptem. – Kiedyś ci powiem – odpowiedział. – Wtedy, gdy staniemy się przyjaciółmi. – Jesteśmy przyjaciółmi – powiedziała, a on jej przytaknął. – Tak, wydaje mi się, że jesteśmy przyjaciółmi, lecz przyjaźń musi być poddana próbie, musi być sprawdzona. Ale powiedz mi, co robisz. – Tak mało jestem w stanie zrobić. – I zaczęła opowiadać o klinice i systemie pomocy dzieciom i ludziom starszym, nie uświadamiając sobie, z jakim entuzjazmem i ożywieniem mówi. W końcu Moses uśmiechnął się. – Miałem rację, jesteś dobra, Taro, bardzo dobra. Chciałbym się przyjrzeć twojej pracy. Czy to możliwe? – Och, to by było wspaniałe, gdybyś mógł przyjechać! Molly przywiozła go do kliniki nazajutrz po południu. Klinika leżała na południowym skraju murzyńskiej dzielnicy Nyanga, co w języku Xhosa oznaczało „świt”. Nazwa nie oddawała jednak rzeczywistości. Nyanga, podobnie jak wiele innych dzielnic murzyńskich, składała się z rzędów identycznych, ceglanych domków pokrytych azbestem, oddzielonych piaszczystymi uliczkami. I chociaż te domki niczym się od siebie nie różniły i były brzydkie, dawały pewną wygodę, gdyż była w nich bieżąca woda i elektryczność. Jednak za nimi, na porośniętych krzakami wzgórzach Cape Clats rozciągały się slumsy, w których żyli ludzie przybyli do miasta z zagrożonych biedą regionów rolniczych. Z nich głównie wywodzili się pacjenci Tary. Tara z dumą oprowadzała Mosesa i Molly po niewielkim budynku. – Ponieważ jest weekend, nie ma tu żadnego z lekarzy pracujących dla nas ochotniczo – wyjaśniła. Moses zatrzymywał się, by porozmawiać z czarnymi pielęgniarkami oraz matkami cierpliwie czekającymi na dziedzińcu ze swoimi małymi dziećmi. Później w swoim skromniutkim biurze zrobiła dla nich kawę. Moses spytał ją, w jaki sposób utrzymuje klinikę. – Och, wspiera nas finansowo lokalny rząd – odpowiedziała Tara wymijająco, ale Molly przerwała jej. – Nie daj się oszukiwać – większość wydatków pokrywa z własnej kieszeni. – Oszukuję męża co do wydatków domowych – zaśmiała się Tara.

– Czy mogłabyś nas obwieźć po slumsach? Chciałbym je zobaczyć. – Moses spojrzał na Molly, lecz ona zagryzła wargi i spojrzała na zegarek: – O cholera, muszę wracać. Tara odezwała się szybko. – Nie martw się, Molly. Mogę zabrać Mosesa. Wracaj do domu, a ja odwiozę go do ciebie wieczorem. Pojechali starym packardem wyboistymi, piaszczystymi drogami, przez porośnięte krzakami wzgórza, tam, gdzie wierzby musiały ustąpić miejsca ruderom, skleconym z pordzewiałej blachy falistej i tektury, pokrytych plastikowymi workami. Co chwila zatrzymywali się i chodzili pomiędzy ruderami. Znad zatoki, niosąc tumany kurzu, wiał południowo-wschodni wiatr, pochylali się walcząc z nim. Ludzie znali tu Tarę, uśmiechali się i pozdrawiali ją, gdy przechodziła, a dzieci wybiegały, by ją powitać, tańczyły wokół niej i prosiły o cukierki, które miała w kieszeni. – Skąd biorą wodę? – spytał Moses. Tara pokazała mu starą beczkę po ropie, na którą nałożono zużyte opony samochodowe. Starsze dzieci napełniały ją wodą z kranu znajdującego się na granicy obszaru zabudowanego, odległego o półtora kilometra, i toczyły z powrotem. – Wycinają wierzby, by mieć czym palić – powiedziała Tara – ale zimą dzieci są wiecznie zaziębione, chorują na grypę i zapalenie płuc. O kanalizację nie musisz pytać. – Wciągnęła w nozdrza smród idący z latryn, osłoniętych kawałkami worków jutowych. Gdy Tara zatrzymała się przed tylnymi drzwiami kliniki i wyłączyła silnik, zapadł już zmrok. Przez kilka chwil siedzieli nic nie mówiąc. – To, co widzieliśmy, nie różni się niczym od setek innych slumsów, w których spędziłem większość mojego życia – powiedział Moses. – Przepraszam. – Za co przepraszasz? – Nie wiem, po prostu czuję się winna – powiedziała wiedząc, że nie oddaje to istoty rzeczy. Otworzyła drzwi packarda. – Chcę wziąć trochę papierów z biura. Wrócę za chwilę i zawiozę cię do Molly. W klinice nie było nikogo. Dwie pielęgniarki zamknęły drzwi i poszły do domu godzinę temu. Tara otworzyła zamek swoim kluczem i przez pokój przyjęć przeszła do swojego biura. Myjąc ręce przejrzała się w lustrze nad umywalką umieszczoną w rogu pokoju. Była zarumieniona i jej oczy błyszczały. Tak się przyzwyczaiła do nędzy slumsów, że przebywanie tam nie przygnębiało jej już tak jak kiedyś. Czuła się dziwnie ożywiona i poruszona. Wsadziła plik korespondencji i rachunków do swojej skórzanej torebki, zamknęła szufladę, sprawdziła, czy elektryczny czajnik jest wyłączony z kontaktu i czy okna są zamknięte, zgasiła światła i wybiegła do pokoju przyjęć. Zatrzymała się zaskoczona. Moses Gama wszedł za nią do

kliniki i siedział teraz na przykrytej białym prześcieradłem kozetce dla pacjentów, stojącej pod przeciwległą ścianą. – Och – wyszeptała odzyskując równowagę. – Przepraszam, że to tak długo trwało. Potrząsnął głową, wstał i podszedł do niej blisko. Uważnie się jej przyglądał, aż poczuła się skrępowana i zakłopotana. – Jesteś niezwykłą kobietą – rzekł głębokim, cichym głosem. Nie słyszała wcześniej, by tak mówił. – Nigdy nie spotkałem białej kobiety, która byłaby do ciebie podobna. Nie wiedziała, co odpowiedzieć, a on mówił cicho dalej: – Jesteś bogata i uprzywilejowana. Masz wszystko, czego mogłabyś chcieć od życia, a pomimo tego przychodzisz tutaj, do nędzy i cierpienia. Dotknął jej ramienia. Wewnętrzna część jego dłoni była jasno-różowa i ostro kontrastowała z wierzchem i ciemnym, muskularnym przedramieniem. Jego skóra była chłodna w dotyku. Zastanawiała się, czy rzeczywiście tak jest, czy to jej skóra była gorąca. Czuła, że płonie, czuła rozpalony żar głęboko w sobie. Popatrzyła na jego rękę na swym gładkim, jasnym ramieniu. Nigdy jeszcze czarny mężczyzna nie dotykał jej tak długo i z rozmysłem. Pasek ześlizgnął się z jej ramienia i torebka upadła z głuchym odgłosem na wykładaną kafelkami podłogę. Broniąc się instynktownie splotła przed sobą ręce, lecz teraz opuściła je i niemal bezwiednie jej ciało wygięło się w łuk. Jednocześnie podniosła głowę i popatrzyła mu prosto w oczy. Rozchyliła wargi i zaczęła szybciej oddychać. Spostrzegła pożądanie w jego oczach, i powiedziała: – Tak. Pogłaskał jej ramie, aż zadrżała, i zamknęła oczy. Dotknął jej lewej piersi, a ona się nie cofnęła. Jej pierś stwardniała pod jego dotykiem i wypełniła mu rękę, a brodawka nabrzmiała i Moses czując ją w dłoni ścisnął mocniej. Doznanie było tak silne, że niemal graniczyło z bólem, i gdy promieniście rozchodziło się po całym ciele, jak fale wywołane kamieniem rzuconym na spokojną wodę, wstrzymała oddech. Nie sądziła, że to może dziać się tak szybko. Nigdy nie uważała się za osobę namiętną. Shasa był jej jedynym mężczyzną, a chcąc rozbudzić jej ciało musiał używać wszystkich swoich umiejętności i być bardzo cierpliwy. Jednak pod dotykiem Mosesa całe jej ciało było wypełnione pragnieniem, jej łono topniało jak wosk w ogniu, nie mogła złapać oddechu, tak silnie pragnęła tego mężczyzny. – Drzwi – powiedziała. – Zamknij drzwi. Zobaczyła jednak, że już wcześniej je zamknął, i była mu za to wdzięczna, gdyż czuła, że nie mogłaby czekać. Podniósł ją szybko i zaniósł na kozetkę. Prześcieradło było czyste i tak mocno wykrochmalone, że szeleściło pod jej ciężarem. Przestraszył ją swą wielkością i choć urodziła czworo dzieci, gdy w nią wchodził, czuła się

tak, jakby ją rozrywano na kawałki. Po chwili lęk zamienił się w dziwne uczucie uświęcenia. Była owieczką składaną w ofierze; tym aktem okupywała wszystkie grzechy swojej rasy i wszystkie przestępstwa, jakie popełniono na pobratymcach Mosesa na przestrzeni wieków. Oczyszczała się z winy, jaką była naznaczona od początków swego istnienia. Kiedy później leżał na niej, ciężko oddychając tuż przy jej twarzy, a jego potężnym, czarnym ciałem wstrząsały jeszcze konwulsje, przywarła do niego z radosną wdzięcznością. Tym jednym aktem jednocześnie uwolnił ją od winy i na zawsze uczynił swoją niewolnicą. W drodze powrotnej Tara nic nie mówiła, zmęczona miłością i zasmucona tym, że jej świat został bezpowrotnie zmieniony. Zatrzymała się niedaleko domu Molly i nie wyłączając silnika odwróciła się i popatrzyła na niego uważnie. – Kiedy się zobaczymy? – spytała, tak jak wiele kobiet przed nią w podobnej sytuacji. – A chcesz się znów ze mną spotkać? – Bardziej niż czegokolwiek innego. W tej chwili nie myślała nawet o dzieciach. W jej życiu liczył się teraz tylko on. – To będzie niebezpieczne. – Wiem. – Jeżeli nas odkryją, będziesz okryta hańbą, zostaniesz odrzucona przez wszystkich, a może nawet uwięziona. Zniszczysz swoje życie. – To nie było prawdziwe życie – powiedziała cicho. – Nic się nie stanie, jeżeli je zniszczę. Popatrzył na nią uważnie, szukając na jej twarzy oznak nieszczerości. Niczego nie spostrzegł. – Dam ci znać, gdy tylko będziemy się mogli bezpiecznie spotkać. – Przyjadę natychmiast, gdy tylko mnie zawiadomisz. – Muszę już teraz iść. Podwieź mnie pod dom. Zaparkowała w cieniu obok domu Molly, tak że nie było ich widać z drogi. Zaczyna się udawanie i ukrywanie się, pomyślała spokojnie. Miałam rację, już nigdy nie będzie tak jak poprzednio. Nie próbował jej objąć, to nie był afrykański zwyczaj. Utkwił w niej wzrok i białka jego oczu błyszczały w mroku jak kość słoniowa. – Zdajesz sobie sprawę z tego, że wybierając mnie, wybierasz walkę? – spytał. – Tak, wiem. – Stałaś się wojownikiem; ty i twoje pragnienia, a nawet twoje życie nie mają od tej chwili żadnego znaczenia. Jeżeli będziesz musiała zginąć za sprawę, nie podniosę ręki, by cię ocalić. Skinęła głową. – Tak, wiem o tym. Wzniosłość tego sformułowania tak ją przytłoczyła, że było jej ciężko oddychać. Wyszeptała

z trudem: – Nie ma większej miłości – zrobię wszystko, o co poprosisz. Moses wszedł do sypialni, którą mu przydzieliła Molly, i umył twarz w umywalce. Marcus Archer wślizgnął się bez pukania do pokoju, zamknął za sobą drzwi i opierając się o nie obserwował Mosesa w lustrze. – Jak poszło? – spytał tak, jakby bał się usłyszeć odpowiedzi. – Dokładnie tak, jak zaplanowaliśmy – odpowiedział Moses wycierając twarz ręcznikiem. – Nienawidzę tej małej, głupiej dziwki – powiedział cicho Marcus. – Ustaliliśmy, że to konieczne. Moses wybrał świeżą koszulę z walizki leżącej na łóżku. – Pamiętam o tym – powiedział Marcus. – Jeżeli sobie przypominasz, to był mój pomysł, ale nie muszę jej za to lubić. – Ona jest narzędziem. Twoje osobiste uczucia nie powinny się liczyć. Marcus Archer skinął głową. Miał nadzieję, że kiedyś będzie umiał postępować jak prawdziwy rewolucjonista, że będzie twardym człowiekiem, oddanym sprawie, ale jego uczucia dla Mosesa Gamy były silniejsze niż przekonania polityczne. Wiedział, że nie były one odwzajemnione. Przez lata Moses wykorzystywał go w sposób równie cyniczny i wyrachowany, jak teraz zamierzał wykorzystać Tarę Courtney. Ogromna atrakcyjność fizyczna była dla Mosesa Gamy kolejnym rodzajem broni w jego arsenale, kolejnym środkiem manipulowania ludźmi. Potrafił oddziaływać swoją urodą zarówno na kobiety, jak i na mężczyzn, na starych i młodych, nie zważając, czy są to osoby atrakcyjne i pociągające, czy nie. Marcus podziwiał tę zdolność Mosesa, ale jednocześnie cierpiał z jej powodu. – Jutro wyjeżdżamy do Witwatersrand – powiedział opanowując ogarniające go uczucie zazdrości. – Wszystko już przygotowałem. – Tak szybko? – spytał Moses. – Wszystko przygotowałem. Pojedziemy samochodem. Przemieszczanie się z miejsca na miejsce było dla nich dużym problemem. Czarnemu trudno było podróżować po ogromnym kraju, gdyż w każdej chwili ktoś mógł od niego zażądać dompas. Gdyby władze zorientowały się, że bez określonego powodu znajduje się daleko od miejsca zamieszkania, wymienionego w dowodzie tożsamości, lub gdyby okazało się, że dowód nie jest podstemplowany przez pracodawcę, mógłby zostać poddany śledztwu. Towarzystwo Marcusa oraz załatwione przez niego dokumenty, potwierdzające zatrudnienie w Izbie Górniczej, były dla Mosesa cenną osłoną w czasie podróży. Zawsze jednak potrzebowali kurierów i jednym z nich miała być Tara. Poza tym urodzenie i małżeństwo zapewniało jej

wysoką pozycję społeczną i dlatego informacje, jakich mogła dostarczyć, były bezcenne w planowaniu działania. Później, jeśliby się sprawdziła, miała także otrzymać bardziej niebezpieczne zadania. Shasa Courtney zdał sobie sprawę, że decyzję, czy przyjmie, czy odrzuci ofertę, złożoną mu podczas polowania na gazele na stepach Oranii, uzależnia od opinii matki. Shasa pierwszy wzgardziłby mężczyzną w swoim wieku, który trzymałby się matczynej spódnicy, lecz nie uważał, by się to odnosiło do niego. To, że Centaine Courtney-Malcomess była jego matką, było tylko przypadkiem. Ważne było, że w sprawach interesów i polityki była najbystrzejszym umysłem, jaki znał; była także wspólnikiem i jedynym prawdziwym powiernikiem. Nie wyobrażał sobie, by mógł podjąć tak ważną decyzję bez jej porady. Po powrocie do Cape Town odczekał tydzień, by spokojnie wszystko rozważyć. Czekał także na chwilę, gdy będzie mógł porozmawiać z Centaine sam na sam, wiedział bowiem, jaka będzie reakcja ojczyma. Blaine Malcomess był reprezentantem opozycji w komisji badającej projekt budowy zakładu przerabiającego węgiel na benzynę. Rząd miał długofalowy program zredukowania uzależnienia kraju od importu ropy, a ten projekt był jego częścią. Komisja miała się zapoznać z projektem na miejscu i tym razem Centaine nie miała towarzyszyć mężowi. Shasa czekał na taką okazję. Z Welteyreden do domu Centaine było mniej niż pół godziny jazdy samochodem. Shasa przejechał przełęcz Constantia Nek i zjechał na drugą stronę gór, gdzie nad brzegiem Atlantyku, na pięciuset akrach pokrytego dziką roślinnością stromego zbocza górskiego spadającego ostro ku wystającym z morza skałom i piaszczystym plażom, leżał dom Centaine i Blaine’a. Posiadłość, zwana Rhodes Hill, należała kiedyś do magnata kopalnianego z Randu, Dom pochodził z czasów królowej Wiktorii, lecz Centaine zupełnie zmieniła jego wnętrze. Gdy Shasa zajechał jaguarem przed dom, czekała na niego na werandzie. Wbiegł po schodach, by się z nią przywitać. – Bardzo wyszczuplałeś – upomniała go czule. Już w trakcie rozmowy telefonicznej domyśliła się, że ma do omówienia jakąś poważną sprawę. Na takie okazje mieli swój własny rytuał. Była ubrana w zwykłą bawełnianą bluzkę, luźne spodnie i wygodne, sportowe buty. Nie mówiąc nic więcej wzięła go pod rękę i idąc wśród klombów róż wspięli się na porośnięte krzakami wzgórze. Ostatni fragment podejścia był stromy i nierówny, ale Centaine nie zatrzymała się i weszła na szczyt przed Shasa. Tempo jej ‘oddechu prawie się nie zmieniło, a po kilku chwilach oddychała już normalnie. Trzyma się doskonale. Tylko Bóg raczy wiedzieć, ile wydaje na zdrowie, a ćwiczy jak zawodowy atleta – pomyślał Shasa uśmiechając się do niej z dumą. Objął jej smukłą, mocną

kibić. – Czy to nie piękne? – Centaine oparła się lekko o niego i patrzyła na ocean, gdzie zielony, spieniony prąd Benguela opływał czubek Afryki, zakuty niczym średniowieczny rycerz w zbroję czarnych skał. – To jedno z moich ulubionych miejsc. – Nic dziwnego – szepnął Shasa. Podeszli do płaskiego, porośniętego mchem kamienia. Centaine siadła na nim i podciągnęła kolana, a on rozłożył się wygodnie koło niej na kobiercu z mchów. Przez chwilę nie mówili nic i Shasa myślał o tym, jak często siadywali w tym miejscu i ile trudnych decyzji podjęli właśnie tu. – Czy pamiętasz Manfreda De La Reya? – spytał nagle. Nie spodziewał się takiej reakcji. Centaine wzdrygnęła się, zbladła, a gdy spojrzała na niego, na jej twarzy malował się dziwny grymas. – Mamo, czy coś się stało? Chciał wstać, ale powstrzymała go gestem. – Dlaczego o niego pytasz? – spytała, ale on nie odpowiedział wprost. – Czy to nie dziwne, że odkąd jego ojciec ocalił nas, gdy byłem dzieckiem i żyliśmy jak rozbitkowie wśród Buszmenów na pustyni Kalahari, nasze ścieżki krzyżują się ze ścieżkami członków jego rodziny? – Nie musimy znów o tym mówić – przerwała szorstko Centaine. Shasa zorientował się, że popełnił błąd. Ojciec Manfreda obrabował kopalnię H’ani z diamentów o wartości niemal miliona funtów. Była to zemsta za krzywdy, jakich rzekomo doznał od Centaine. Za ten napad odsiedział prawie piętnaście lat z wyroku skazującego go na dożywocie i wyszedł na wolność dopiero wtedy, gdy nacjonaliści doszli do władzy w 1948 roku. W tym samym czasie nacjonaliści uwolnili wielu innych Afrykanerów odsiadujących wyroki za zdradę, sabotaż i napady z bronią w ręku. Skazano ich w okresie rządów Smutsa za to, że próbowali osłabić wysiłek wojenny skierowany przeciwko nazistowskim Niemcom. Skradzione diamenty nigdy się jednak nie odnalazły, a ich utrata doprowadziła niemal do ruiny majątek, który Centaine Courtney zbudowała wielkim wysiłkiem, kosztem wielu wyrzeczeń. – Dlaczego wspomniałeś o Manfredzie De La Reyu? – powtórzyła pytanie. – Zaprosił mnie na spotkanie. Sekretne spotkanie – to ścisła tajemnica. – Pojechałeś? Skinął powoli głową. – Spotkaliśmy się na farmie w Oranii. Było tam jeszcze dwóch innych ministrów. – Czy rozmawiałeś z Manfredem sam na sam? – spytała, a Shasa zwrócił uwagę na ton jej głosu oraz na fakt, że użyła jego imienia. Nagle przypomniał sobie pytanie, jakie niespodziewanie zadał mu Manfred De La Rey: „Czy pańska matka nigdy z panem o mnie nie mówiła?”

Reakcja Centaine na jego pytanie nadawała temu nowe znaczenie. – Tak, mamo, rozmawiałem z nim sam na sam. – Czy wspominał o mnie? – pytała dalej Centaine, a Shasa uśmiechnął się z zakłopotaniem. – On spytał o to samo – czy kiedykolwiek mówiłaś ze mną o nim? Dlaczego tak się sobą interesujecie? Twarz Centaine stała się zacięta i wiedział, że niczego już się od niej nie dowie. Była to zagadka, której nie mógł rozwiązać, pytając wprost; musiał próbować dowiedzieć się tego okrężną drogą. – Złożyli mi propozycję – powiedział i spostrzegł błysk zainteresowania w jej oczach. – Manfred ci coś zaproponował? Opowiedz o tym. – Chcą, żebym przeszedł na ich stronę. Wolno skinęła głową. Nie okazała zdziwienia i nie odrzuciła z góry tej propozycji. Shasa wiedział, że gdyby był tu Blaine, byłoby inaczej. Honor i niewzruszone zasady nie zostawiały mu pola manewru. Blaine całą duszą należał do Smutsa i choć jego Wódz zmarł na atak serca wkrótce po objęciu władzy przez nacjonalistów, Blaine postępował tak, jakby Smuts żył nadal. – Chyba wiem, dlaczego chcą mieć ciebie w swoich szeregach – powiedziała wolno Centaine. – Chcą najlepszego finansisty, organizatora i biznesmena. Nie mają takiego człowieka w swoim rządzie. Skinął głową. Zrozumiała sytuację od razu, co zwiększyło jeszcze jego podziw. – A co dają w zamian? – Tekę ministra górnictwa i przemysłu. Spostrzegł, że nie patrzy już na niego, lecz wpatruje się w dal, w morze. Wiedział, co to oznacza. Centaine uważnie wszystko rozważała, analizowała przyszłość. Czekał cierpliwie, aż znów popatrzyła na niego uważnie. – Czy masz jakieś powody, by odmówić? – spytała. – A moje poglądy polityczne? – Czy różnią się czymś od ich poglądów? – Nie jestem Afrykanerem. – To może być dla ciebie korzystne. Będziesz Anglikiem, który z nimi współpracuje. To da ci wyjątkową pozycję. Nie będziesz skrępowany. Ponieważ nie jesteś jednym z nich, będzie im trudniej ciebie zwolnić. – Nie popieram ich polityki w stosunku do krajowców, tego ich apartheidu, to nie jest ekonomicznie uzasadnione. – Mój Boże, Shasa, chyba nie chcesz równych praw politycznych dla czarnych? Tego nie chciał nawet Jannie Smuts. Nie chcesz chyba, by rządził nami następny Chaka i by czarni sędziowie i czarna policja służyli czarnemu dyktatorowi? – Wzdrygnęła się. – Szybko

rozprawiliby się z nami. – Nie, mamo, oczywiście, że nie. Ale za pomocą tego apartheidu chcą zgarnąć dla siebie całą pulę. Część musimy oddać, nie możemy wziąć sobie wszystkiego. To pewny sposób na wywołanie krwawej rewolucji. – Doskonale, cheri. Jeżeli będziesz w rządzie, będziesz mógł dopilnować tego, by otrzymali swoją część. Na twarzy Shasy malowało się wahanie. Powoli wyjął papierosa ze swojej złotej cygarniczki i zapalił go. – Masz ogromne zdolności, Shasa – przekonywała dalej Centaine. – Powinieneś ich używać dla wspólnego dobra. Shasa wciąż się wahał, chciał, by powiedziała wszystko, co o tym myśli. Musiał wiedzieć, czy chciała tego równie mocno jak on. – Możemy być ze sobą szczerzy, cheri. Do tego rodzaju zadania przygotowywałam cię od wczesnej młodości. Obejmij to stanowisko i wykonaj dobrze powierzoną misje, a kto wie, co się wydarzy. Przez chwilę milczeli, wiedząc, na co liczyli. Dążenie do najwyższych godności leżało w ich naturze i nie mogli tego zmienić. – A co z Blaine’em? – odezwał się w końcu Shasa. – Co on na to powie? Niezbyt mi się uśmiecha rozmowa z nim. – Biorę to na siebie – obiecała. – Ale ty będziesz musiał powiedzieć Tarze. – Tara – westchnął. – To będzie problem. Przez chwilę milczeli, po czym Centaine spytała: – Jak tego dokonasz? Jeżeli przejdziesz na ich stronę, będziesz narażony na różnego rodzaju ataki. Podjęli już decyzję, pozostały do uzgodnienia tylko środki. – W następnych wyborach będę kandydował z ramienia ich partii – powiedział Shasa. – Zapewnią mi miejsce w parlamencie. – Mamy więc mało czasu na obmyślenie szczegółów. Omawiali je przez następną godzinę, planując wszystko z drobiazgową dokładnością, dzięki której ich wspólne działania były przez całe lata tak skuteczne. – Dziękuję – powiedział na koniec Shasa, patrząc na nią. – Co bym bez ciebie zrobił? Jesteś twardsza i sprytniejsza niż wszyscy mężczyźni, których znam. – Daj spokój – uśmiechnęła się. – Wiesz, że nie lubię pochwał. Oboje zaśmiali się z tak absurdalnego żartu. – Odprowadzę cię na dół. Potrząsnęła głową. – Chcę jeszcze coś przemyśleć. Zostaw mnie tu. Patrzyła w ślad za nim, a jej pierś wypełniła się taką miłością i dumą, że aż trudno jej było oddychać.

– Daje mi wszystko, czego oczekiwałam od syna, po tysiąckroć wypełnił moje oczekiwania. Dziękuję ci, synu, dziękuję ci za radość, jaką zawsze mi dawałeś. Potem nagle słowa „mój syn” wywołały inne wspomnienia i przypomniała sobie pierwszą część rozmowy. „Czy pamiętasz Manfreda De La Reya?” Takie pytanie zadał jej Shasa, nie spodziewając się, jaka może być odpowiedź. – Czy kobieta może kiedykolwiek zapomnieć o dziecku, które nosiła w łonie? – szepnęła Centaine, ale jej słowa zagłuszył wiatr i zielone fale rozbijające się o skalisty brzeg u stóp wzgórza. Kościół był wypełniony do ostatniego miejsca. Kolorowe czepki kobiet wyglądały jak dzikie stokrotki wiosną, lecz ubrania mężczyzn były poważne i surowe. Wszyscy patrzyli w kierunku wspaniałej, rzeźbionej ambony z czarnego, polerowanego drewna, na której stał wielebny Tromp Bierman, pastor Holenderskiego Kościoła Reformowanego Południowej Afryki. Manfred De La Rey zauważył po raz nie wiadomo który, jak bardzo od czasów wojny posunął się w latach wuj Tromp. Nigdy nie przyszedł całkiem do siebie po ciężkim zapaleniu płuc w obozie koncentracyjnym w Koffiefontein, gdzie w czasie wojny Anglii z Niemcami umieścił go, razem z innymi afrykanerskimi patriotami, zwolennik Anglików, Jannie Smuts. Wuj Tromp miał teraz długą, białą brodę, jeszcze bardziej okazałą niż skręcony, czarny gąszcz, jaki miał dawniej. Na jego podłużnej głowie połyskiwały niczym odłamki szkła rzadkie, siwe, krótko obcięte włosy, lecz gdy patrzył z góry na swoich wiernych, oczy pastora były nadal żywe, a głos, który zyskał mu miano „Trąby Bożej”, nie stracił nic ze swej mocy i odbijał się jak grzmot od wysokiego sklepienia nawy. Wuj Tromp wciąż potrafił zapełnić kościół ludźmi i Manfred z powagą i dumą kiwał głową, słuchając grzmiącego potoku słów przepływającego ponad nim. Nie słuchał uważnie, lecz raczej cieszył się z poczucia ufności, jakim go wypełniały. Gdy wuj Tromp był na ambonie, świat był dobry i bezpieczny. Gdy z taką pewnością przywoływał Boga swojego Volk, można było uwierzyć w Jego istnienie i w to, że życiem kieruje Opatrzność. Manfred De La Rey siedział w pierwszej ławce stojącej najbliżej prawej strony nawy. To najbardziej reprezentacyjne miejsce zajmował właśnie on, gdyż był najpotężniejszym i najważniejszym człowiekiem w kościele. Ławka była zarezerwowana dla niego i jego rodziny, ich nazwisko wytłoczono złotymi literami na śpiewnikach leżących obok nich przy każdym miejscu. Jego żona, Heidi, była wspaniałą kobietą. Była wysoka i postawna, a bufiaste rękawy sukni odsłaniały jej gładkie, silne ręce. Miała duży, kształtny biust, smukłą szyję i gęste, złote włosy zaplecione w warkocze, upięte pod czarnym kapeluszem o szerokim rondzie. Manfred poznał ją

na olimpiadzie w Berlinie, gdy zdobył złoty medal na ringu bokserskim w wadze ciężkiej; sam Adolf Hitler przybył na ich ślub. W czasie wojny byli rozdzieleni, lecz później Manfred sprowadził ją do Afryki, razem z ich synkiem, Lotharem. Lothar miał teraz prawie dwanaście lat. Był ładnym, silnym chłopcem. Po matce odziedziczył jasne włosy, a po ojcu prostą postawę. Siedział teraz w ławce wyprostowany, fryzurę miał gładko przygładzoną pomadą, a biały, sztywny kołnierzyk wpijał mu się w szyję. Podobnie jak ojciec był sportowcem, lecz jego dyscypliną było rugby. Obok siedziały trzy siostry Lothara, ładne, jasnowłose dziewczynki. Ich zdrowe twarzyczki były obramowane tradycyjnymi, obszernymi czepkami voortreker, a szerokie spódnice sięgały kostek. Manfred lubił, by w niedzielę ubierały się w narodowy strój. Kończąc kazanie wuj Tromp zagroził swojej trzódce ogniem piekielnym, po czym wszyscy odśpiewali hymn na zakończenie nabożeństwa. Korzystając z tego samego śpiewnika, co Heidi, Manfred podziwiał jej piękne, germańskie rysy. Z takiej żony można było być dumnym. Była dobrą gospodynią i matką, przyjacielem godnym zaufania i ozdobą jego kariery politycznej. Taka kobieta mogła towarzyszyć każdemu, nawet premierowi potężnego i bogatego narodu. Pozwolił, by jego myśli pobiegły ku temu sekretnemu marzeniu. Wszystko mogło się jeszcze wydarzyć, był młodym mężczyzną, zdecydowanie najmłodszym członkiem rządu i nigdy nie popełnił błędu w polityce. Nawet działalność w czasie wojny umacniała jego prestiż wśród swoich, choć niewielu ludzi spoza grona jego najbliższych przyjaciół wiedziało, jaką rolę pełnił on we wrogiej Anglikom profaszystowskiej armii podziemnej Ossewa Brandwag. Szeptało się już o tym, że był człowiekiem z przyszłością i świadczył o tym ogromny szacunek, jaki mu okazywano, gdy nabożeństwo się skończyło i wierni wychodzili z kościoła. Manfred i Heidi stali na trawniku przed kościołem, a ważni i wpływowi ludzie podchodzili do niego, zapraszając na spotkania towarzyskie, prosząc o pomoc, gratulując mu przemówienia rozpoczynającego debatę parlamentu nad Poprawką do Prawa Karnego, lub po prostu składając wyrazy szacunku. Dopiero po dwudziestu minutach mogli opuścić teren kościoła. Poszli do domu stojącego niedaleko kościoła przy tej samej, wysadzanej dębami ulicy. Mieszkali w Stellenbosch, małym uniwersyteckim mieście, stolicy kulturalnej Afrykanerów. Dziewczynki szły przodem, za nimi Lothar, a na końcu Manfred z Heidi wspartą na jego ramieniu. Co kilka kroków zatrzymywali się, by odpowiedzieć na pozdrowienia, zamienić kilka słów z sąsiadem, przyjacielem lub jednym z wyborców Manfreda. Manfred kupił dom, gdy wrócił po wojnie z Niemiec. Choć stał w małym ogrodzie tuż przy ulicy, był bardzo duży, miał przestronne pokoje i dobrze służył rodzinie. Manfred nie widział powodów, by się gdzieś przenosić, a surowe, teutońskie meble, wybrane przez żonę odpowiadały mu. Heidi pospieszyła z dziećmi do kuchni, by pomóc służącym, a Manfred poszedł do garażu, znajdującego się z tyłu domu. W weekendy nigdy nie używał rządowej limuzyny z szoferem.

Wyprowadził swojego chevroleta, by przywieźć ojca na niedzielny obiad rodzinny. Staruszek rzadko chodził do kościoła, zwłaszcza gdy wielebny Tromp Bierman wygłaszał kazanie. Lothar De La Rey mieszkał sam w kupionym przez Manfreda malutkim gospodarstwie na przedmieściach miasta, u stóp przełęczy Helshoogie. Gdy Manfred zajechał pod dom, Lothar spacerował pomiędzy ulami stojącymi w sadzie brzoskwiniowym. Manfred zatrzymał się w furtce, patrząc na niego z politowaniem i miłością zarazem. Lothar De La Rey był kiedyś wysokim, postawnym mężczyzną, tak jak wnuk noszący jego imię, ale w więzieniu w Pretorii nabawił się artretyzmu, który poskręcał jego ciało, a jedyną rękę zamienił w groteskowy szpon. Prawa ręka była amputowana powyżej łokcia, zbyt wysoko, by przymocować protezę. Stracił ją podczas napadu, po którym go uwięziono. Był ubrany w brudny, niebieski kombinezon roboczy, a poplamiony, brązowy kapelusz zasłaniał mu oczy. Prawy rękaw kombinezonu był spięty z tyłu. Manfred otworzył furtkę i zszedł do ogrodu, gdzie starzec nachylał się nad drewnianym ulem. – Dzień dobry, tato – powiedział cicho Manfred. – Nie jesteś jeszcze gotowy. Lothar wyprostował się, popatrzył na niego uważnie, a na jego twarzy odbiło się zaskoczenie. – Mannie! Czy to już znów niedziela? – Chodź, tato. Musisz się przebrać. Heidi przyrządza pieczeń wieprzową; uwielbiasz przecież wieprzowinę. Wziął ojca pod rękę i zaprowadził do domu. – Jaki tu bałagan, tato – Manfred rozejrzał się z odrazą po małej sypialni. Widać było, że łóżko nie było słane już kilka dni, brudne ubrania leżały na podłodze, a na małym stoliczku stały nie pozmywane talerze i kubki. – Co się stało z nową służącą, którą ci znalazła Heidi? – Bezczelna, czarna diablica, nie lubiłem jej – mruknął Lothar. – Kradła cukier, piła mój koniak. Wyrzuciłem ją. Manfred podszedł do szafy i znalazł czystą, białą koszulę. Pomógł ojcu się rozebrać. – Tato, kiedy się ostatnio kąpałeś? – spytał delikatnie. – Co? – spojrzał na niego Lothar. – Nic takiego. Manfred zapiął ojcu koszulę. – Heidi znajdzie ci następną służącą. Tym razem postaraj się trzymać ją dłużej niż tydzień. To nie była jego wina, upomniał sam siebie Manfred. Więzienie tak go zmieniło. Był wolnym, dumnym mężczyzną, żołnierzem i myśliwym, cząstką dzikiej pustyni Kalahari. Nie można więzić dzikiego zwierzęcia. Heidi chciała, by Lothar mieszkał z nimi, i Manfred czuł się winny, że odmówił. Trzeba by wtedy kupić większy dom, ale to nie było najważniejsze. Manfred

nie mógł sobie pozwolić na to, by jego ojciec snuł się ubrany jak murzyński robotnik, wchodził nieproszony do jego gabinetu, gdy miał ważnych gości, ślinił się przy jedzeniu i wypowiadał bzdurne uwagi przy uroczystych obiadach. Nie, dla wszystkich, a zwłaszcza dla Lothara było lepiej, by mieszkał oddzielnie. Heidi znajdzie następną służącą, która się będzie o niego troszczyć. A jednak, gdy brał Lothara za rękę i prowadził do samochodu, gryzło go sumienie. Jechał bardzo wolno. Chciał zrobić to, na co nie mógł się zdobyć przez tych kilka lat, odkąd Lothar, dzięki jego wstawiennictwu, przebywał na wolności. – Czy pamiętasz stare, dobre czasy, tato? Gdy łowiliśmy razem ryby w zatoce Walvis? – spytał, a oczy Lothara zajaśniały. Odległa przeszłość była dla niego bardziej realna niż chwila obecna i z łatwością przypominał sobie dawne zdarzenia, nazwiska ludzi i nazwy miejsc. – Powiedz mi coś o mojej mamie, tato – poprosił Manfred nienawidząc siebie za to, że zastawia na ojca taką pułapkę. – Twoja matka była piękną kobietą – Lothar z radością pokiwał głową, powtarzając Manfredowi to, co już mu nieraz mówił od czasów dzieciństwa. – Jej włosy miały kolor wydm na pustyni o wschodzie słońca. Wspaniała kobieta z dobrej, niemieckiej rodziny. – Tato – powiedział Manfred łagodnie – nie mówisz mi prawdy. Mówił tak, jak się mówi do niegrzecznego dziecka. – Kobieta, którą nazywasz moją matką, kobieta, która była twoją żoną, zmarła parę lat przed moim narodzeniem. Mam kopię świadectwa zgonu podpisanego przez angielskiego lekarza z obozu koncentracyjnego. Zmarła na dyfteryt. Mówiąc to nie patrzył na ojca, lecz prosto przed siebie. Odwrócił się dopiero wtedy, gdy usłyszał cichy szloch. Lothar płakał, po jego pobrużdżonych policzkach spływały łzy. – Przepraszam, tato – Manfred zjechał na pobocze i wyłączył silnik. – Nie powinienem tego mówić. Wyciągnął z kieszeni białą chusteczkę i dał ją ojcu. Lothar wolno wytarł twarz. Jego ręka nie drżała, a umysł wydawał się rozjaśniać i koncentrować pod wpływem wstrząsu. – Od jak dawna wiesz, że Centaine jest twoją prawdziwą matką? – spytał spokojnym, pewnym głosem. Manfred stracił ostatnią nadzieję na to, że ojciec temu zaprzeczy. – Przyszła do mnie, gdy po raz pierwszy kandydowałem do parlamentu. Szantażowała mnie, gdyż miałem większe szansę niż jej syn. Zagroziła, że jeżeli będę działał przeciwko jej synowi, osłabi moje szansę ujawniając, iż jestem jej bękartem. Powiedziała, że mogę spytać ciebie, czy to prawda, ale nie mogłem się na to zdobyć. – To prawda – skinął Lothar. – Przepraszam, synu. Okłamywałem cię tylko po to, by cię chronić.

– Wiem. Manfred wyciągnął rękę i dotknął kościstej ręki starca, a on mówił dalej: – Gdy znalazłem ją na pustyni, była taka młoda, zagubiona i piękna. Byłem młody i samotny; na pustyni byliśmy tylko my dwoje i jej niemowlę. Zakochaliśmy się w sobie. – Nie musisz się tłumaczyć – powiedział Manfred, ale Lothar zdawał się go nie słyszeć. – Pewnej nocy przyszło do naszego obozu dwoje Buszmenów. Myślałem, że to rabusie, że chcą zrabować nasze konie i woły. Poszedłem za nimi i o świcie zastrzeliłem ich, zanim znalazłem się w zasięgu ich zatrutych strzał. Tak wtedy postępowaliśmy z tymi małymi, niebezpiecznymi, żółtymi zwierzętami. – Tak, tato, wiem. Manfred czytał o walkach Afrykanerów z plemionami tubylczymi i o wytępieniu Buszmenów. – Wtedy o tym nie wiedziałem, ale ona żyła z tymi Buszmenami, zanim ją znalazłem. Pomogli jej przetrwać na pustyni i opiekowali się nią, gdy rodziła pierwsze dziecko. Kochała ich, nazywała ich nawet „dziadkiem” i „babcią”. Potrząsnął głową, nadal nie mogąc pojąć takiego stosunku białej kobiety do dzikusów. – Nie wiedziałem o tym i zastrzeliłem ich, nie zdając sobie sprawy, kim dla niej byli. Jej miłość do mnie zamieniła się w nienawiść. Teraz wiem, że jej miłość do mnie nie była głęboka; być może, że była to tylko samotność i wdzięczność, a nie miłość. Po tym, co się stało, zaczęła mnie nienawidzić, a ta nienawiść przeniosła się także na moje dziecko, które nosiła w swoim łonie. Na ciebie, Mannie. Zmusiła mnie, bym cię zabrał od niej tuż po urodzeniu. Nienawidziła nas tak głęboko, że nigdy nie chciała cię widzieć. Później ja się tobą opiekowałem. – Ty byłeś mi matką i ojcem. – Manfred schylił głowę zły i zawstydzony tym, że zmusił starca do ujawnienia tych tragicznych wydarzeń. – To, co mi powiedziałeś, wyjaśnia wiele rzeczy, których nigdy nie rozumiałem. – Ja – Lothar wytarł łzy białą chusteczką. – Nienawidziła mnie, ale wiesz, kochałem ją mimo to. Nie zwracałem uwagi na to, jak mnie traktowała; byłem nią opętany. To ona była powodem, dla którego popełniłem tę szaleńczą kradzież, w której utraciłem rękę. Podniósł pusty rękaw. – I moją wolność. To twarda kobieta, nie znająca litości. Nie zawaha się przed zniszczeniem czegokolwiek lub kogokolwiek, kto stanie jej na drodze. Ona jest twoją matką, ale strzeż się jej, Mannie. Jej nienawiść jest straszna. Lothar złapał Manfreda za rękę i potrząsnął nią wzburzony. – Trzymaj się od niej z dala, Mannie. Zniszczy ciebie tak, jak zniszczyła mnie. Obiecaj mi, że nigdy nie będziesz miał nic wspólnego z nią ani z jej rodziną. – Przykro mi, tato – Manfred potrząsnął głową. – Już jestem związany z jej synem – zawahał

się chwilę – z moim bratem, moim przyrodnim bratem Shasą Courtneyem. Jesteśmy tak mocno połączeni więzami krwi i przeznaczeniem, że chyba nigdy nie będziemy mogli uwolnić się od siebie. – Och synu, synu! – lamentował Lothar. – Bądź ostrożny, proszę cię, bądź ostrożny. Manfred chciał już zapalić silnik, ale zatrzymał rękę, zanim dotknął kluczyka. – Tato, powiedz, co myślisz o tej kobiecie, o mojej matce? Lothar przez chwilę się nie odzywał, po czym odpowiedział: – Nienawidzę jej prawie tak mocno, jak ją wciąż jeszcze kocham. – To dziwne, że można jednocześnie kochać i nienawidzić – Manfred potrząsnął głową w zadumie. – Nienawidzę jej za to, co uczyniła tobie. Nienawidzę jej za to, co uosabia, ale jesteśmy tej samej krwi. Jeżeli odrzucimy wszystko inne, Centaine Courtney jest moją matką, a Shasa Courtney moim bratem. Co zwycięży, tato, miłość czy nienawiść? – Chciałbym wiedzieć, synu – szepnął cicho Lothar. – Mogę tylko jeszcze raz powtórzyć to, co już ci powiedziałem: strzeż się ich, Mannie. Oboje są niebezpiecznymi przeciwnikami. Marcus Archer był właścicielem starego domu wiejskiego w Rivonii przez niemal dwadzieścia lat. Dom wraz z pięcioakrową parcelą kupił wtedy, gdy okolica nie była jeszcze modna. Teraz z jego posiadłością sąsiadowały tereny Johannesburg Country Club, najbardziej ekskluzywnego w Witwatersrand. Zarząd klubu proponował, że zapłaci mu piętnaście razy tyle, ile wynosiła cena kupna, ponad sto tysięcy funtów, ale on stale odmawiał. Wszystkie inne parcele Rivonii zostały już wykupione przez przedsiębiorców, maklerów i wziętych lekarzy. Większość z nich wybudowała duże, nowobogackie, rozłożyste domy w modnym stylu kolonialnym lub pokryte różową dachówką fantazyjne repliki meksykańskich haciendas, czy willi śródziemnomorskich. Te budowle były otoczone dziedzińcami, stajniami, kortami tenisowymi, basenami oraz trawnikami, które zimą przybierały kolor suszonego tytoniu. Marcus Archer pokrył dom nową strzechą, pobielił ściany, zasadził rośliny ozdobne i pozwolił swobodnie rosnąć dzikim krzewom, tak że dom był zupełnie niewidoczny z drogi. Choć w okolicy mieszkali teraz wyłącznie bogaci biali, Country Club zatrudniał wielu czarnych kelnerów, pomoce kuchenne, ogrodników i chłopców do noszenia kijów na polu golfowym. Widok ciemnej twarzy nie budził więc tu takiego zdziwienia, jak w innych bogatych dzielnicach zamieszkałych przez białych. Przyjaciele i polityczni sprzymierzeńcy Marcusa mogli tu przychodzić, nie wzbudzając zbędnego zainteresowania. Puck’s Hill, jak ostatnio Marcus nazywał swoją posiadłość, stopniowo stał się miejscem spotkań jednego z najbardziej aktywnych odłamów ruchu afrykańskich nacjonalistów, czarnych przywódców i ich białych rodaków oraz członków zdelegalizowanej partii komunistycznej. Było więc rzeczą naturalną, że właśnie Puck’s Hill miało stać się głównym ośrodkiem

przygotowania i koordynacji planowanej kampanii biernego oporu czarnych. Jednakże ludzie zgromadzeni w domu Marcusa nie stanowili jednolitej grupy, gdyż choć twierdzili, że mają te same obiektywne cele, ich wizje przyszłości bardzo się od siebie różniły. Pierwszą grupą była stara gwardia działaczy Afrykańskiego Kongresu Narodowego pod przewodnictwem doktora Xumy. Byli konserwatystami i uważali, że jedyną drogą wiodącą ku poprawie sytuacji są negocjacje z białymi urzędnikami. – Robicie to od 1912 roku, od kiedy utworzono Kongres – powiedział Nelson Mandela patrząc na niego. – Przyszedł czas na konfrontację, na wymuszenie na Burach naszej woli. Nelson Mandela był młodym prawnikiem praktykującym w Witwatersrand razem z innym działaczem, Oliverem Tambo. Obaj stanowili zagrożenie dla młodych, bojowo nastawionych działaczy w hierarchii Kongresu. – Już czas, by rozpocząć działania bezpośrednie – Nelson pochylił się do przodu i spojrzał na wszystkich siedzących przy dużym stole kuchennym. Kuchnia była największym pomieszczeniem w domu i zawsze właśnie tu się spotykali. – Mamy plan bojkotów, strajków i aktów obywatelskiego nieposłuszeństwa. Mandela mówił po angielsku, a Moses Gama siedzący przy końcu stołu, obserwując go z kamienną twarzą cały czas wyprzedzał myślą jego słowa, rozważał je i oceniał. Podobnie jak inni obecni zdawał sobie sprawę z podtekstów tego, co się mówiło w tym pokoju. Wszyscy obecni czarni nosili w głębi serca nadzieję, że pewnego dnia będą kierować innymi, że pewnego dnia staną się wodzami całej Południowej Afryki. Fakt, że Mandela przemawiał po angielsku, przypominał jednak o pewnej podstawowej trudności, przed jaką stawali: pochodzili z różnych plemion. Mandela pochodził z plemienia Tembu, Xuma był Zulusem, a sam Moses pochodził z plemienia Ovambo; byli wśród nich reprezentanci jeszcze sześciu innych plemion. Byłoby nam sto razy łatwiej, gdybyśmy byli jednym narodem, pomyślał Moses i nie mogąc się powstrzymać popatrzył z niepokojem na reprezentantów Zulusów, siedzących naprzeciw niego. Stanowili większość, nie tylko w tym pokoju, ale także w całym kraju. Co by się stało, gdyby się porozumieli z białymi? Była to niepokojąca myśl, lecz Moses odsunął ją zdecydowanie od siebie. Zulusi byli najdumniejszym, najbardziej niezależnym z plemion wojowniczych. Zanim przyszli biali, podbili wszystkie sąsiednie plemiona i uzależnili je od siebie. Chaka, król Zulusów, nazywał je swoimi psami. Ponieważ byli najliczniejsi i najbardziej wojowniczy, było niemal pewne, że pierwszym czarnym prezydentem Południowej Afryki będzie Zulus lub ktoś bardzo silnie powiązany z Zulusami. Mogłoby to być małżeństwo, pomyślał nie po raz pierwszy Moses. I tak przyszła już pora, by się żenić – miał już prawie czterdzieści pięć lat. Dziewczyna z plemienia Zulu z królewską krwią w żyłach? Zachował tę myśl w pamięci do późniejszego rozważenia i ponownie skupił uwagę na tym, co mówił Nelson.

Mandela miał charyzmę i dobrą prezencję. Umiał dobrze i przekonywająco mówić, co czyniło go rywalem i to bardzo groźnym. Moses ponownie się w tym utwierdził. Wszyscy byli dla siebie rywalami. Jednakże za Nelsonem stalą Liga Młodych Kongresu, zapaleni, młodzi ludzie rwący się do walki, i nawet teraz Mandela zalecał ostrożność, osłabiając ograniczeniami swój apel o podjęcie działania. – Musimy odrzucić niepotrzebną przemoc, niszczenie własności prywatnej oraz zabijanie. Choć Moses skinął poważnie głową, zastanawiał się, czy takie wezwanie znajdzie posłuch wśród szeregowych członków Ligi. Czy nie spodoba im się raczej wizja krwawego, świetnego zwycięstwa? To także trzeba było rozważyć. – Musimy pokazać naszym ludziom kierunek, musimy ich przekonać, że jesteśmy zjednoczeni w naszym działaniu – mówił dalej Mandela, a Moses uśmiechnął się w duchu. Kongres liczył siedem tysięcy członków, podczas gdy jego tajny związek górników był niemal dziesięciokrotnie liczniejszy. Dobrze będzie przypomnieć Mandeli i innym o tym, że ma przygniatające poparcie wśród najlepiej zarabiających i pełniących najważniejszą funkcję czarnych. Moses obrócił się nieznacznie i patrząc na mężczyznę siedzącego za nim poczuł niestosowny w tym miejscu przypływ uczuć. Hendrick Tabaka był przy nim przez dwadzieścia lat. Hendrick był mężczyzną tego samego wzrostu co Moses, lecz potężniej zbudowany. Miał grube, muskularne ręce i nogi, a jego okrągła, łysa, pokryta bliznami z dawnych bójek głowa wyglądała jak pocisk armatni. Nie miał przednich zębów, a Moses pamiętał, jak zginął biały, który mu je wybił. Był bratem przyrodnim Mosesa, synem tego samego ojca, wodza Ovambo, lecz innej matki. Był jedynym człowiekiem na świecie, któremu Moses ufał, lecz na to zaufanie pracował przez dwadzieścia lat. Tylko on spośród zebranych czarnych nie był jego rywalem, lecz towarzyszem i oddanym pomocnikiem. Hendrick skinął na niego z powagą, a Moses zorientował się, że Mandela skończył mówić i wszyscy patrzyli na niego, czekając co powie. Wstał powoli, wiedząc, jakie wywiera na nich wrażenie; na ich twarzach pojawił się wyraz szacunku. Nawet jego wrogowie w tym pokoju nie mogli całkiem ukryć uczucia lęku, jakie w nich wzbudzał. – Towarzysze! – zaczął Moses. – Bracia! Słuchałem tego, co mówił do nas mój ukochany brat Nelson Mandela i zgadzam się z każdym słowem, jakie powiedział. Sądzę, że powinienem dodać tylko parę rzeczy... I mówił przez blisko godzinę. Najpierw przedstawił szczegółowy plan wywołania kilku nielegalnych strajków w tych kopalniach, gdzie jego związki miały duży wpływ wśród górników. – Strajki będą wsparciem dla kampanii biernego oporu, ale nie rozpoczniemy strajku generalnego, gdyż to dałoby Burom pretekst do brutalnej akcji przeciw nam. Tylko kilka kopalni

będzie strajkowało w tym samym czasie i tylko przez krótki czas, ale zakłóci to całkowicie wydobycie złota i wytrąci z równowagi dyrekcję. Będziemy ich kąsać w pięty, tak jak terier nęka lwa, będąc jednocześnie gotów uskoczyć w każdej chwili, gdy ten się obróci. To będzie ostrzeżenie. Zorientują się, że jesteśmy silni i co może się stać, jeżeli ogłosimy strajk generalny. Widział, że jego plan wywarł na nich duże wrażenie i kiedy spytał, czy go przyjmują, poparli go jednomyślnie. Było to kolejne małe zwycięstwo budujące jego prestiż i wpływy wśród zgromadzonych. – Oprócz strajków chciałbym także zaproponować bojkot wszystkich należących do białych sklepów w Witwatersrand w czasie kampanii biernego oporu. Ludzie będą mogli kupować artykuły pierwszej potrzeby tylko w sklepach prowadzonych przez czarnych. Hendrick Tabaka posiadał ponad pięćdziesiąt dużych sklepów w murzyńskich miastach położonych w pobliżu złóż rud złotonośnych, a Moses był jego cichym wspólnikiem. Spostrzegł, że jego propozycja nie spodobała się zebranym, a Mandela zaprotestował: – Dla naszych ludzi będzie to niepotrzebny trud. Wielu z nich żyje w dzielnicach, gdzie można kupować tylko od białych. – Będą zatem musieli jeździć tam, gdzie są sklepy czarnych. Nie zaszkodzi, jeżeli nauczą się, że walka wymaga wyrzeczeń od wszystkich – odpowiedział spokojnie Moses. – Takiego bojkotu nie sposób będzie wyegzekwować – nalegał Mandela, a tym razem odpowiedział mu Hendrick Tabaka. – Użyjemy Buffaloes, by zmusić ludzi do posłuszeństwa – warknął krótko. Co bardziej konserwatywni członkowie Kongresu byli wyraźnie niezadowoleni. Buffaloes byli policją związku. Przewodził im Hendrick Tabaka i byli znani z szybkich, brutalnych akcji. Niektórzy spośród zgromadzonych uważali, że Buffaloes są już niemal prywatną armią polityczną i bardzo ich to niepokoiło. Moses zmarszczył brwi. Hendrick popełnił błąd wspominając o nich. Gdy głosowanie wykazało, że zgromadzeni są przeciwni bojkotowi sklepów prowadzonych przez białych w Witwatersrand, Moses ukrył swoje rozczarowanie i zdławił w sobie wściekłość. Było to zwycięstwo Mandeli i grupy umiarkowanej. Każdy zdobył więc po jednym punkcie, ale Moses jeszcze nie skończył. – Zanim się rozejdziemy, chciałbym omówić jedną sprawę. Chciałbym rozważyć, co leży u podstaw kampanii biernego oporu. Co zrobimy, jeżeli kampania zostanie zduszona brutalną akcją białej policji, a w ślad za tym pójdzie atak na czarnych przywódców i wprowadzenie jeszcze bardziej dyskryminujących praw? Czy nasza odpowiedź zawsze będzie łagodna i służalcza, czy zawsze będziemy zdejmować czapki i szeptać „Tak, biały baas. Nie, biały baas”. Przerwał i popatrzył po twarzach zebranych. Na twarzach Kumy i konserwatystów, tak jak oczekiwał, widział niepokój, ale nie do nich się zwracał. Przy końcu stołu siedziało dwóch młodych, dwudziestoparoletnich mężczyzn, obserwatorów przysłanych przez zarząd Ligi

Młodych Kongresu. Moses wiedział, że są bardzo bojowi i rwą się do akcji. To, co zamierzał teraz powiedzieć, przeznaczone było dla nich, gdyż wiedział, że przekażą jego słowa innym młodym wojownikom. Mogły one podkopać poparcie, jakim cieszył się Nelson Mandela wśród młodzieży, i przenieść je na przywódcę, który był gotów dać im to, czego pożądali: krew i ogień. – Proponuję, by utworzyć zbrojne ramię Kongresu – mówił dalej Moses – siłę zbrojną złożoną z wyszkolonych ludzi, gotowych umrzeć za sprawę. Nazwijmy tę armię Umkhonto we Sizwe, Włócznią Narodu. Kujmy tę włócznię potajemnie, ostrzmy jej grot, trzymajmy w ukryciu zawsze gotową do uderzenia. Mówił głębokim, przejmującym głosem i wiedział, że dwaj młodzi mężczyźni przy końcu stołu przysłuchują mu się uważnie, a ich twarze rozjaśnia nadzieja. – Wybierzmy najzdolniejszych i najbardziej oddanych młodzieńców i utwórzmy z nich grot, tak jak robili nasi przodkowie – przerwał na chwilę, a jego twarz przybrała pogardliwy wyraz. – Są pomiędzy nami starzy, mądrzy ludzie. Szanuję ich wiek i doświadczenie, ale, towarzysze, przyszłość należy do młodych. Jest czas na piękne słowa i często słyszeliśmy je na naszych naradach, może zbyt często. Jest także czas na odważne działanie i to należy do młodych. Kiedy Moses w końcu usiadł, widział, że głęboko wszystkich poruszył, choć każdego w inny sposób. Stary Xuma potrząsał siwą głową i drżały mu usta. Wiedział, że jego czasy minęły. Nelson Mandela i Oliver Tambo patrzyli na niego spokojnie, ale w ich oczach płonęła wściekłość. Linia frontu została określona i wrogowie stanęli naprzeciw siebie. Lecz dla Mosesa najważniejsze było to, co zobaczył na twarzach dwóch członków Ligi Młodych. To były spojrzenia ludzi, którzy odkryli nową gwiazdę i chcą za nią podążać. – Od kiedy interesujesz się tak bardzo antropologią i wykopaliskami? – spytał Shasa składając strony Cape Timesa poświęcone finansom i przechodząc do wiadomości sportowych. – To był jeden z moich głównych przedmiotów na studiach – odpowiedziała rozsądnie Tara. – Czy nalać ci jeszcze kawy? – Dziękuję, kochanie – wypił parę łyków. – Na jak długo chciałabyś wyjechać? – Profesor Dart w ciągu czterech kolejnych wieczorów wygłosi serię wykładów, w których omówi wszystkie wykopaliska od czasu pierwotnego odkrycia czaszki Taung aż po dzień dzisiejszy. Opracował tak wielką ilość danych używając jednego z tych nowych komputerów elektronicznych. Shasa uśmiechnął się ukryty za gazetą, przypominając sobie Marylee z MIT i jej IBM 701. Nie miałby nic przeciwko ponownej wizycie w Johannesburgu w najbliższej przyszłości. – Jego wnioski są zdumiewające – mówiła dalej Tara – i zgadzają się w pełni z odkryciami w Sterkfontein i Makapansgat. Wydaje się, że południowa Afryka rzeczywiście była kolebką ludzkości i że Australopithecus jest naszym bezpośrednim przodkiem.

– A więc nie będzie cię przynajmniej cztery dni – przerwał jej Shasa. – A co z dziećmi? – Rozmawiałam z twoją matką. Powiedziała, że chętnie przyjedzie do Welteyreden i będzie tu mieszkać, gdy mnie nie będzie. – Nie będę mógł z tobą pojechać – powiedział Shasa. – W parlamencie odbędzie się trzecie czytanie Ustawy Uzupełniającej do prawa Karnego i wszyscy muszą być obecni. Mógłbym cię podrzucić mosquito, ale w takiej sytuacji będziesz musiała polecieć zwykłym lotem kursowym. – Szkoda – westchnęła Tara. – Zaciekawiłoby cię to. Profesor Dart jest doskonałym wykładowcą. – Zanocujesz chyba w apartamencie w „Carltonie”? Stoi pusty. – Molly zaproponowała mi, bym zamieszkała u jej przyjaciół w Rivonii. – Pewnie u jednego z tych bolszewików – Shasa lekko zmarszczył brwi. – Postaraj się nie trafić znów do więzienia. Shasa czekał na okazję, by pomówić z Tarą o jej działalności politycznej i opuszczając gazetę popatrzył na nią uważnie, ale zdał sobie sprawę, że to nie jest odpowiednia chwila, i tylko skinął głową. – Twoje dzieci i słomiany wdowiec spróbują dać sobie radę bez ciebie przez tych kilka dni. – Nie mam wątpliwości, że skoro będzie tu twoja matka i szesnastu służących, jakoś uda wam się przeżyć – powiedziała szorstko, tracąc na chwilę panowanie nad sobą. Marcus Archer spotkał ją na lotnisku. Był uprzejmy i wesoły, a gdy jadąc samochodem do Rivonii słuchali przez radio Mozarta, Marcus mówił o życiu i dziełach kompozytora. Wiedział o muzyce dużo więcej niż ona, lecz chociaż słuchała go z uwagą i zainteresowaniem, była świadoma, że jest do niej nieprzyjaźnie nastawiony. Starał się to ukryć, lecz dawało się wyczuć wrogość w rzucanej od czasu do czasu złośliwej uwadze lub ostrym spojrzeniu. Ani razu nie wspomnieli o Mosesie. Molly mówiła, że Marcus jest homoseksualistą, a Tara nigdy wcześniej nie spotkała takiego człowieka i zastanawiała się teraz, czy oni wszyscy nienawidzą kobiet. Puck’s Hill wyglądało wspaniale z rozwichrzoną strzechą i dziką roślinnością, tak bardzo kontrastującą ze starannie utrzymanym otoczeniem Welteyreden. – Jest na werandzie od frontu – powiedział Marcus, zatrzymując samochód pod drzewami za domem. Po raz pierwszy wspomniał o Mosesie, ale nawet teraz nie wymówił jego imienia. Odszedł szybko, zostawiając ją przy samochodzie. Nie wiedziała, jak się ubrać, choć sądziła, że nie będą mu się podobały spodnie. Wybrała więc luźną, długą spódnicę z taniego, kolorowego materiału kupionego w Swazilandzie, do tego założyła prostą bawełnianą bluzkę i sandały. Nie wiedziała także, czy zrobić sobie makijaż, więc pociągnęła usta bladoróżową szminką i lekko poprawiła tuszem rzęsy. Gdy czesząc gęste, kasztanowe sploty w łazience na lotnisku przejrzała się w lustrze, wydawało się jej, że wygląda

dobrze, lecz nagle przyszło jej na myśl, że blada skóra może mu się nie podobać. Gdy teraz stała samotnie na słońcu, znów naszły ją wątpliwości i czuła się zupełnie zagubiona. Gdyby był jeszcze Marcus, poprosiłaby go, by ją zawiózł z powrotem na lotnisko. Marcusa jednak już nie było, więc opanowała się i wolno obeszła dom. Zatrzymała się na rogu i spojrzała w kierunku werandy. Moses siedział przy stole, tyłem do niej, w dalszym końcu. Na stole piętrzyły się książki i luźne kartki. Miał na sobie zwykłą białą koszulę, kontrastującą ostro ze wspaniałą czernią jego skóry. Siedział pochylony i pisał coś szybko w notatniku. Weszła nieśmiało na werandę i choć poruszała się bezszelestnie, wyczuł jej obecność i odwrócił się gwałtownie, gdy była już blisko niego. Nie uśmiechnął się, lecz wydawało jej się, że gdy wstawał, by ją powitać, jego oczy jaśniały radością. Podobało jej się, że nie próbował jej przytulić czy pocałować, gdyż podkreślało to jego odmienność. Poprosił, by usiadła na krześle po drugiej stronie stołu. – Co u ciebie? Czy dzieci zdrowe? – spytał zgodnie z nakazami afrykańskiej kurtuazji i zaraz zaproponował: – Dam ci herbaty. Nalał jej herbaty z dzbanka stojącego na biurku, a Tara chętnie pociągnęła kilka łyków. – Dziękuję ci, że przyjechałaś – powiedział. – Przyjechałam, gdy tylko dostałam wiadomość od Molly, tak jak obiecałam. – Czy zawsze będziesz dotrzymywać obietnic? – Zawsze – odpowiedziała z prostotą, a on przyglądał się jej uważnie. – Tak – skinął głową. – Sądzę, że będziesz. Nie mogła dłużej wytrzymać jego spojrzenia, które zdawało się obnażać jej duszę. Spuściła wzrok i spojrzała na kartki gęsto zapisane jego ręką. – To jest manifest – powiedział podążając za jej wzrokiem. – Projekt przyszłości. Wybrał kilka kartek i dał jej. Odstawiła filiżankę i wzięła je od niego. Zadrżała lekko, gdy dotknęła jego dłoni. Pamiętała, że ma chłodną skórę. Zaczęła czytać tekst manifestu i stopniowo jego treść coraz bardziej ją przyciągała, a kiedy doszła do końca, znów popatrzyła na niego. – W twoich słowach jest poezja, dzięki czemu prawda w nich zawarta świeci jaśniej – powiedziała cicho. Słońce stało w zenicie, rozpalając ziemię, drzewa rzucały krótkie, ostre cienie, a oni siedzieli w chłodzie werandy i rozmawiali. Nie poruszali spraw obojętnych, wszystko, co mówił, było wstrząsające i trafne, a dzięki jego obecności jej odpowiedzi i obserwacje były precyzyjne i jasne i spostrzegła, że wzbudziła w nim zainteresowanie. Zapomniała już o swoim stroju i makijażu, liczyły się tylko wypowiadane słowa i tkany z nich wątek. Nie spostrzegła, kiedy minął dzień i nadszedł krótki

afrykański zmierzch. Przyszedł Marcus i zaprowadził ją do skąpo umeblowanej sypialni. – Za dwadzieścia minut wyjeżdżamy do muzeum – powiedział. W sali wykładowej muzeum Transwalu usiedli w ostatnim rzędzie. Na wypełnionej sali było jeszcze kilku czarnych. Marcus usiadł pomiędzy Tarą i Mosesem. Widok czarnego mężczyzny siedzącego przy białej kobiecie wzbudziłby zainteresowanie i wrogość. Tarze trudno było skupić się na tym, co mówił słynny profesor, gdyż myślała cały czas o Mosesie, choć tylko raz czy dwa zerknęła w jego kierunku. Gdy wrócili do Puck’s Hill, zasiedli w obszernej kuchni, a Marcus uczestnicząc w rozmowie, krzątał się przy kamiennym piecu, przygotowując posiłek. Pomimo zaabsorbowania rozmową Tara stwierdziła, że to, co podał, dorównywało najlepszym daniom przyrządzanym w kuchniach Welteyreden. Było już po północy, gdy Marcus nagle wstał. – Do zobaczenia rano – powiedział i znów spojrzał na nią jadowicie. Nie wiedziała, czym mogła go urazić, ale gdy Moses wziął ją za rękę, wszystko inne straciło znaczenie. – Chodź – powiedział cicho, a ona poczuła, że nogi się pod nią uginają. Dużo później leżała zlana potem, tuląc się do niego. Nie mogła się uspokoić. – Nigdy – szepnęła, gdy odzyskała głos – nigdy nie znałam kogoś takiego jak ty. Od ciebie dowiaduję się o sobie samej takich rzeczy, jakich się nigdy nie spodziewałam. Jesteś czarodziejem, Mosesie. Skąd tyle wiesz o kobietach? Zachichotał cicho. – Wiesz przecież, że mamy prawo do wielu żon. Jeżeli mężczyzna nie może dać szczęścia wszystkim, jego życie staje się męką. Musi się nauczyć. – Czy masz wiele żon? – spytała. – Jeszcze nie, ale w przyszłości... – Będę ich nienawidziła! – Zawiodłem się na tobie – powiedział. – Zazdrość seksualna jest głupim, europejskim uczuciem. Jeżeli będziesz zazdrosna, będę tobą gardził. – Proszę – powiedziała cicho. – Nigdy mną nie gardź. – Wiec nie dawaj mi powodów, kobieto – rozkazał, a ona wiedziała, że go posłucha. Zdała sobie sprawę, że ten pierwszy dzień i noc, kiedy miała go cały czas tylko dla siebie, były wyjątkowe. Zdała sobie także sprawę, że musiał zarezerwować sobie czas specjalnie dla niej i że nie było to łatwe, gdyż setki innych ludzi chciało z nim porozmawiać. Gdy przewodził sądom plemiennym na werandzie starego domu, był podobny do starożytnych królów afrykańskich. Pod drzewami w ogrodzie stała zawsze grupka mężczyzn

i kobiet cierpliwie czekając na rozmowę z Mosesem. Byli to ludzie w różnym wieku i różnych zawodów, od prostych wieśniaków przybyłych niedawno z odległych rejonów kraju do znanych prawników i doświadczonych przedsiębiorców w ciemnych garniturach, przyjeżdżających do Puck’s Hill własnymi samochodami. Łączyło ich tylko jedno – szacunek i poważanie okazywane Mosesowi. Niektórzy składali ręce w tradycyjnym pozdrowieniu i nazywali go Baba lub Nkosi, ojcem lub panem, inni po europejsku podawali mu rękę, a Moses pozdrawiał każdego w jego własnym dialekcie. Musi mówić dwudziestoma językami, pomyślała Tara. Zazwyczaj pozwalał jej siedzieć przy swoim stole i wyjaśniał jej obecność spokojnymi słowami: – To przyjaciółka, możesz mówić. Jednak dwukrotnie, gdy miał rozmawiać z ważniejszymi gośćmi, prosił ją, by odeszła, a raz, gdy swym nowym, lśniącym fordem przyjechał potężny, łysy, pokryty bliznami, szczerbaty człowiek, powiedział: – To mój brat, Hendrick Tabaka. – I przeszedł z przybyszem do ogrodu, tak że Tara nie mogła słyszeć ich rozmowy. To, co zobaczyła w ciągu kilku dni, zrobiło na niej ogromne wrażenie i wzmocniło jej uwielbienie dla Mosesa. Wszystko, co robił, każde słowo, jakie wypowiadał, potwierdzało jego odrębność, a grzeczność i szacunek okazywane mu przez pobratymców dowodziły, że oni także uznawali, iż przyszłość należy do niego. Tara bała się tego, że właśnie jej w szczególny sposób poświęcił swoją uwagę, ale równocześnie smuciło ją, że nigdy nie będzie go miała całkowicie dla siebie. Moses należał bowiem do swojego ludu, a ona musiała być wdzięczna za cenne ziarna jego czasu, które mogła zebrać dla siebie. Nawet wieczory, wypełnione zdarzeniami i ludźmi były już inne niż ten ich pierwszy. Do późnej nocy przy stole w kuchni siedziało często nawet dwadzieścia osób, paląc, śmiejąc się i rozmawiając. To były takie rozmowy, takie padały pomysły, że lśniły niczym skrzydła aniołów w powietrzu ponad ich głowami, rozjaśniając ponure pomieszczenie. Później Moses kochał się z nią w ciemności i ciszy, a ona czuła, że jej ciało nie należy już do niej, lecz do niego, gdyż zagrabił je i przywłaszczył sobie, niczym kochający rozbójnik. W ciągu tych trzech krótkich dni i nocy poznała kilkudziesięciu nowych ludzi i choć nie zapamiętała większości z nich, wydawało jej się, że została członkiem rozległej, nowej rodziny. Ponieważ przedstawiał ją Moses Gama, została natychmiast zaakceptowana i obdarzona, tak przez białych, jak i czarnych, całkowitym zaufaniem. Ostatniego wieczoru przed powrotem do urojonego świata Welteyreden, przy stole kuchennym siedziała obok Tary kobieta, wzbudzająca w niej żywiołową sympatię. Młodsza od

niej o co najmniej dziesięć lat, była jak na swój wiek niezwykle dojrzała. – Nazywam się Victoria Dinizulu – przedstawiła się. – Przyjaciele nazywają mnie Vicky. Pani nazywa się Courtney. – Tara – poprawiła ją szybko. Odkąd opuściła Cape Town, nikt nie mówił do niej po nazwisku i teraz dziwnie to dla niej zabrzmiało. Dziewczyna uśmiechnęła się nieśmiało. Miała urodę czarnej madonny: okrągłą twarz zuluskiej księżniczki, ogromne oczy w kształcie migdałów i pełne usta. Jej skóra przypominała kolorem ciemny bursztyn, a splecione w małe warkoczyki włosy tworzyły wspaniałą piramidę. – Czy jesteś krewną Courtneyów z Zulu? – spytała. – Starego generała Seana Courtneya i Sir Garricka Courtneya z Theuniskraal pod Ladyburgiem? – Tak – Tara starała się nie okazać wstrząsu, jakim było dla niej wymienienie tych imion. – Sir Garrick był dziadkiem mojego męża. Moi synowie nazywają się Sean i Garrick na ich cześć. Dlaczego pytasz, Vicky? Czyżbyś dobrze znała moją rodzinę? – O tak, pani Courtney... Taro. Kiedy się uśmiechała, jej twarz wyglądała jak księżyc w pełni. – Dawno temu, w poprzednim stuleciu, mój dziadek walczył po stronie generała Seana Courtneya w wojnie domowej Zulusów, przeciwko Cetewayo, który przywłaszczył sobie tron należący do mojej rodziny. Mój dziadek, Mbejane, powinien być królem. Zamiast tego został sługą generała Courtneya. – Mbejane! – zawołała Tara. – Tak, Sir Garrick Courtney pisał o nim w Historii Zulu. Był wiernym towarzyszem Seana Courtneya aż do śmierci. Pamiętam, że przyjechali razem tutaj, do złóż złotonośnych, a później pojechali tam, gdzie teraz jest Rodezja, by polować na słonie. – Znasz to dokładnie! – zaśmiała się Vicky z radością. – Mój ojciec opowiadał mi o tym, gdy byłam dzieckiem. Ojciec jeszcze żyje w pobliżu Theuniskraal. Gdy mój dziadek, Mbejane Dinizulu, umarł, mój ojciec stał się sługą generała. Pojechał z nim nawet do Francji i usługiwał mu aż do 1916 roku, gdy generała zamordowano. W testamencie generał zapisał ojcu część Theuniskraal i dał mu rentę w wysokości tysiąca funtów rocznie. Należysz do wspaniałej rodziny. Mój ojciec zawsze płacze, gdy wspomina generała... – Vicky przerwała, potrząsnęła głową i nagle posmutniała. – Życie musiało być wtedy takie proste. Mój dziadek i mój ojciec byli wodzami plemienia, lecz mimo to z oddaniem służyli białemu człowiekowi i nawet kochali go, a on na swój sposób także ich kochał. Zastanawiam się czasem, czy to nie było lepsze... – Nie wolno ci tak myśleć! – niemal krzyknęła Tara. – Courtneyowie byli zawsze bezlitosnymi rabusiami, łupiącymi i wyzyskującymi twój lud. Prawda i sprawiedliwość są po stronie waszej walki. Nigdy nie powinnaś w to wątpić. – Masz rację – zgodziła się łatwo Vicky. – Ale czasami miło jest pomyśleć o przyjaźni generała z moim dziadkiem. Może kiedyś znów będziemy mogli być przyjaciółmi, równymi

sobie, umocnieni tą przyjaźnią. – Każde represje, każde nowe prawo oddalają tę przyszłość – powiedziała Tara ze smutkiem – i coraz bardziej wstydzę się za swoją rasę. – Nie chcę dzisiaj zajmować się smutnymi i poważnymi sprawami. Porozmawiajmy o czymś wesołym. Masz dwóch synów, Seana i Garricka, nazwanych tak na cześć przodków. Opowiedz mi o nich. Jednak myśl o dzieciach, Shasy i Welteyreden sprawiła, że w Tarze odżyło poczucie winy i niepokój, więc przy pierwszej nadarzającej się okazji zmieniła temat. – A teraz powiedz mi o sobie, Vicky – nalegała. – Co robisz w Johannesburgu, tak daleko od Zulu. – Pracuję w szpitalu Baragwanath – powiedziała Vicky. Tara wiedziała, że jest to jeden z największych szpitali na świecie, a na pewno największy na półkuli południowej. Miał dwa tysiące czterysta łóżek i pracowało w nim ponad dwa tysiące lekarzy i pielęgniarek, w większości czarnych, gdyż pacjentami byli wyłącznie czarni. Wszystkie szpitale, podobnie jak szkoły, transport i wiele innych instytucji publicznych, ściśle przestrzegały zasad segregacji rasowej, zgodnych z ideą apartheidu. Vicky Dinizulu tak skromnie mówiła o swoich osiągnięciach, że dopiero zadając pytania Tara dowiedziała się, że Vicky jest wykwalifikowaną pielęgniarką i asystuje przy operacjach. – Ale jesteś taka młoda – zaprotestowała. – Są nawet młodsze – zaśmiała się Vicky. Jej śmiech brzmiał jak muzyka. To naprawdę urocze dziecko, pomyślała Tara śmiejąc się także. Nie, nie dziecko – to mądra i wykwalifikowana kobieta, poprawiła się. Tara opowiedziała jej o swojej klinice w Nyanga, o niedożywieniu, ciemnocie i biedzie, z jakimi się spotykała, a Vicky mówiła o środkach, jakie stosowali podejmując niełatwą walkę o zdrowie ludności wiejskiej, starającej się zaadaptować do warunków miejskich. – Och, tak miło się z tobą rozmawiało – nie wytrzymała w końcu Vicky. – Nie wiem, czy kiedykolwiek rozmawiałam tak z białą kobietą. Tak naturalnie i swobodnie – zawahała się – tak jak ze starszą siostrą lub bliską przyjaciółką. – Tak jak z bliską przyjaciółką – zgodziła się Tara. – A Puck’s Hill jest przypuszczalnie jednym z kilku miejsc w całym kraju, gdzie możemy się spotkać i tak rozmawiać. Nieświadomie obie spojrzały w kierunku szczytu długiego stołu. Moses Gama przyglądał się im uważnie i Tara poczuła, że żołądek podchodzi jej do gardła. Przez kilka chwil była zajęta tylko Vicky, ale teraz uczucia do Mosesa powróciły z nową siłą. Zapomniała o swojej sąsiadce i dopiero jej słowa przywróciły ją do rzeczywistości: – To wielki człowiek – w nim pokładamy nadzieję. Tara spojrzała na nią. Gdy Vicky uśmiechała się nieśmiało do Mosesa, na jej twarzy

malowało się takie oddanie, że Tara poczuła w żołądku silne ukłucie zazdrości i przez chwilę obawiała się, że się rozchoruje. Zazdrość i lęk przed bliską już rozłąką nękały ją nawet wieczorem, gdy została sama z Mosesem. Kiedy się kochali, chciała go zatrzymać w sobie na całą wieczność, wiedząc, że tylko w tej chwili naprawdę należał do niej. Zbyt szybko poczuła w sobie jego przypływ i krzyknęła błagając, by się nigdy nie skończył, lecz jej słowa nie miały sensu i wyszedł z niej zostawiając ją osamotnioną. Myślała, że zasnął, i obejmując go wsłuchiwała się w jego spokojny oddech, ale on nie spał. – Rozmawiałaś z Victorią Dinizulu – powiedział nagle, a ona z trudnością przypomniała sobie, co działo się wcześniej tego wieczora. – Co o niej myślisz? – nalegał. – To wspaniała kobieta. Inteligentna i oddana. Bardzo ją polubiłam. Starała się być obiektywna, ale czuła głęboką zazdrość. – Zaprosiłem ją – powiedział Moses. – Widziałem ją po raz pierwszy. – Dlaczego ją zaprosiłeś? – chciała spytać Tara, ale milczała obawiając się odpowiedzi. Wiedziała, że intuicja jej nie myli. – Pochodzi z królewskiej rodziny Zulusów – powiedział Moses cicho. – Tak. Powiedziała mi o tym – szepnęła Tara. – Ma miłe usposobienie, tak jak mi mówiono, a jej matka ma wielu synów. W rodzinie Dinizulu rodzi się wielu synów. Będzie dobrą żoną. – Żoną? – jęknęła Tara. Nie spodziewała się tego. – Muszę się sprzymierzyć z Zulusami, są najliczniejszym i najpotężniejszym plemieniem. Niezwłocznie zacznę negocjacje z jej rodziną. Wyślę Hendricka do Ladyburga, by się spotkał z jej ojcem i wszystko przygotował. To będzie trudne, gdyż to człowiek z zasadami, przeciwny małżeństwom międzyplemiennym. To musi być ślub, który zrobi wrażenie na całym plemieniu, i Hendrick przekona go, że to jest mądre posunięcie. – Ale, ale... – Tara zaczęła się jąkać. – Prawie nie znasz tej dziewczyny. Przez cały wieczór zamieniłeś z nią kilka słów. – Co to ma do rzeczy? – odpowiedział zupełnie zaskoczony. Odsunął się od niej i zapalił lampkę nocną, oślepiając ją. – Spójrz na mnie! – rozkazał. Chwycił ją za brodę, skierował twarz Tary ku światłu, przyglądał się jej przez chwilę, a następnie cofnął rękę, tak jakby dotknął czegoś wstrętnego. – Pomyliłem się co do ciebie – powiedział pogardliwie. – Sądziłem, że jesteś wyjątkową osobą. Prawdziwą rewolucjonistką, oddaną przyjaciółką czarnego ludu tej ziemi, gotową na każde poświęcenie. Ty jednak jesteś słabą, zazdrosną kobietą, hołdującą burżuazyjnym

przesądom białych. Moses wstał i materac zakołysał się pod nią. Pochylił się nad łóżkiem. – Marnowałem czas – powiedział zbierając ubranie i podchodź do drzwi. Tara rzuciła się przez pokój i przywarła do niego zagradzając mu drogę do drzwi. – Przepraszam. Nie o to mi chodziło. Przebacz mi, proszę cię, przebacz mi – błagała go, a on stał zimny, powściągliwy i nic nie mówił. Zaczęła szlochać, łzy zalewały jej twarz i nie mogła już wymówić ani słowa. Powoli, wciąż przytulając się do niego, obsuwała się w dół i po chwili klęczała obejmując go za kolana. – Proszę – szlochała. – Zrobię wszystko, tylko mnie nie opuszczaj. Zrobię wszystko, wszystko co mi powiesz – tylko nie odrzucaj mnie w ten sposób. – Wstawaj – powiedział w końcu, a gdy skruszona stanęła przed nim, powiedział cicho: – Masz jeszcze jedną szansę. Tylko jedną. Rozumiesz? Tara wciąż szlochała i nie mogąc mu odpowiedzieć, skinęła zdecydowanie głową. Z wahaniem wyciągnęła ku niemu rękę, a gdy się nie cofnął, ujęła jego dłoń i zaprowadziła z powrotem do łóżka. Wchodząc w nią ponownie wiedział, że wreszcie jest całkiem przygotowana. Zrobi wszystko, wykona każdy jego rozkaz. Obudziła się o świcie i zobaczyła nad sobą jego twarz. Natychmiast przypomniała sobie, co się wydarzyło i paniczny strach przed tym, że nią wzgardzi i odrzuci ją. Zrobiło jej się słabo, zadrżała i była już blisko płaczu, ale on objął ją delikatnie i kochał się z nią przywracając jej siły. – Zawierzę ci – powiedział cicho, a jej wdzięczność była tak wielka, że nie mogła mówić. – Staniesz się jedną z nas, wejdziesz do ścisłego kierownictwa. Skinęła głową, nie mogąc wypowiedzieć słowa, gdyż patrzyła prosto w jego groźne, czarne oczy. – Wiesz, jak dotąd prowadziliśmy walkę. Graliśmy stosując się do reguł ustalonych przez białych w taki sposób, byśmy nigdy nie mogli wygrać. Petycje i delegacje, komisje badawcze i przedstawicielstwa – ale w końcu zatwierdza się coraz więcej praw zwróconych przeciwko nam, regulujących każdy aspekt naszego życia, naszej pracy, miejsca zamieszkania, określających, gdzie możemy podróżować, jak mamy jeść, spać i kochać. – Przerwał okrzykiem pogardy. – Nadchodzi jednak czas, gdy to my będziemy pisać reguły. Po pierwsze, kampania biernego oporu, w czasie której będziemy świadomie lekceważyć wszystkie krępujące nas prawa, a później – popatrzył na nią dziko – później walka będzie toczyć się dalej i przekształci się w wielką bitwę. Milczała wpatrując się w jego twarz. – Wierzę, że nadchodzi czas, gdy postawieni wobec wielkiego zła musimy chwycić włócznie

i stać się wojownikami. Musimy powstać i uderzyć. Obserwował ją, czekając na odpowiedź. – Jestem gotowa – skinęła głową. – To krew, Taro, nie słowa. Zabijanie, ranienie i palenie. Burzenie i niszczenie. Czy jesteś na to gotowa? Po raz pierwszy porzucając piękne słowa Moses zaczai mówić o faktach i Tara przeraziła się. Oczyma wyobraźni zobaczyła płomienie ogarniające Welteyreden, świeżą, lśniącą w słońcu krew na ścianach domu i ciała dzieci, jej własnych dzieci, leżące w ogrodzie. Już miała wyrzucić te obrazy z wyobraźni, gdy znów przemówił: – Zniszczymy to, co złe, Taro, tak byśmy mogli zbudować sprawiedliwe i dobre społeczeństwo. Jego głos był niski, przejmujący i napełniał ją ufnością i dodawał otuchy. Okrutne obrazy zniknęły i widziała już zbudowany razem z nim raj na ziemi. – Jestem gotowa – powiedziała zdecydowanym głosem. Do odjazdu z Marcusem na lotnisko na samolot do Cape Town została jeszcze godzina. Siedzieli przy stole na werandzie i Moses tłumaczył jej szczegóły działania. – Umkhonto we Sizwe. Włócznia Narodu. Ta nazwa odbiła się echem w jej umyśle i zalśniła jak polerowana stal. – Po pierwsze, musisz porzucić wszelkie działania liberalne. Musisz zostawić swoją klinikę... – Moją klinikę! – krzyknęła. – Mosesie, co te biedne dzieci zrobią... – Przerwała widząc wyraz jego twarzy. – Troszczysz się o potrzeby setki. Ja walczę o dobrobyt dwudziestu milionów. Zdecyduj sama, co jest ważniejsze. – Masz rację – szepnęła. – Przebacz mi. – Używając biernego oporu jako pretekstu, stwierdzisz, że jesteś rozczarowana ruchem wolnościowym, i opuścisz stowarzyszenie Czarnej Szarfy. – Ale kochanie, co powie Molly? – Molly wie – uspokoił ją. – Molly wie, dlaczego to zrobisz. Pomoże ci we wszystkim. Specjalny wydział policji będzie cię oczywiście obserwował jeszcze przez jakiś czas, ale kiedy nie znajdą nic godnego uwagi, zostawią cię w spokoju. – Rozumiem – skinęła głową. – Musisz zainteresować się działalnością polityczną twojego męża, podtrzymywać jego związki z parlamentarzystami. Twój ojciec jest przywódcą opozycji, ma kontakty z ministrami. Musisz się stać naszymi oczami i uszami. – Tak, mogę to zrobić.

– Później będę miał dla ciebie inne zadania, często trudne, a nawet niebezpieczne. Czy jesteś gotowa zaryzykować swoim życiem dla sprawy? – Dla ciebie, Mosesie, zrobię więcej. Dobrowolnie oddaję tobie we władanie swoje życie – odpowiedziała, a gdy zobaczył, że mówi to z przekonaniem, skinął z zadowoleniem głową. – Będziemy się spotykać, gdy tylko będziemy mogli – obiecał. – Wtedy, gdy to będzie bezpieczne. Pożegnał ją słowami, które miały się stać okrzykiem kampanii biernego oporu: – Mayibuye! Afrika! – Mayibuye! Afrika! Niech żyje Afryka! – odpowiedziała Tara. Jestem cudzołożnicą, pomyślała Tara siadając do śniadania. Każdego dnia, odkąd wróciła z Johannesburga kilka tygodni temu, dręczyły ją wyrzuty sumienia. Jestem cudzołożnicą. Pomyślała też, że jest to widoczne dla całego świata, tak jak znamię na czole. Lecz Shasa powitał ją serdecznie, przeprosił, że nie przyjechał sam, lecz wysłał szofera, i spytał, jak jej minęły wolne dni z Australopithecusem: – Choć mogłaś sobie wybrać kogoś młodszego. Milion lat, to dość dużo, nie sądzisz? I w ich stosunkach wzajemnych nic się nie zmieniło. Dzieci, oprócz Michaela, nie stęskniły się za nią. Podczas jej nieobecności Centaine prowadziła dom „żelazną ręką w białej rękawiczce”. Dzieci po przywitaniu się z Tarą zdawkowymi pocałunkami, mówiły o tym, co babcia powiedziała i zrobiła, a Tara zdała sobie z bólem sprawę, że zapomniała kupić im prezenty. Tylko Michael zachowywał się inaczej. Przez kilka pierwszych dni cały czas trzymał się blisko niej, a nawet nalegał na to, by cenne sobotnie popołudnie spędzić z nią w klinice, podczas gdy obaj bracia pojechali z Shasą do Newlands, na mecz rugby między reprezentacją Zachodniej Prowincji a drużyną Ali Blacks z Nowej Zelandii. Tarze łatwiej było zrobić pierwsze przygotowania do zamknięcia kliniki, gdy miała przy sobie Michaela. Musiała powiedzieć swoim trzem pielęgniarkom, by zaczęły szukać nowej pracy. – Oczywiście, dopóki nie dostaniecie nowych angaży, będziecie dostawać pensje i pomogę wam, jak tylko będę mogła. Musiała jednak znieść ich pełne żalu spojrzenia. W niedzielny poranek prawie miesiąc później, siedziała przy śniadaniu w cieniu winorośli oplatającej ganek, a służący w śnieżnobiałych liberiach krzątali się wokół niej. Shasa czytał na głos urywki z Sunday Timesa, lecz nikt go nie słuchał, Sean i Garrick kłócili się zajadle o to, kto jest najlepszym obrońcą na świecie. Isabella krzyczała, by zwrócić na siebie uwagę taty, a Michael dokładnie streszczał czytaną przez siebie książkę. Tara czuła się jak oszustka, jak aktorka grająca rolę, której nie przećwiczyła.

Shasa skończył w końcu czytać gazetę i położył ją obok krzesła, gdyż Isabella domagała się głośno, by ją wziął na kolana. Nie zważając na zwyczajowe protesty Tary, Shasa spełnił prośbę córki mówiąc: – Słuchajcie, musimy się zastanowić nad bardzo poważną sprawą: co będziemy dzisiaj robić. Jego słowa wywołały kłótnię, przerywaną przeraźliwymi okrzykami Isabelli: „Piknik! Piknik!” Decydujący głos miał oczywiście Shasa i poparł Isabellę. Tara próbowała się wykręcić, ale Michael był tak bliski płaczu, że poddała się i wszyscy wyjechali konno. Służący z koszykami zjedzeniem pojechali za nimi w małej dwukółce. Mogli oczywiście pojechać samochodem, ale jazda konno była połową przyjemności. Shasa polecił kiedyś obmurować mały staw poniżej wodospadu i zbudować nad brzegiem kryty strzechą domek. Wielką atrakcją dla dzieci była długa, biegnąca po skałach wodospadu, wyłożona gumą zjeżdżalnia. Zjazd kończył się skokiem do wody, a całej podróży towarzyszyły piski i okrzyki radości. Dzieci mogły się bawić w basenie cały ranek. Tara i Shasa opalali się leżąc na trawiastym brzegu w kostiumach kąpielowych. Często odwiedzali to miejsce w pierwszych latach małżeństwa, kiedy staw nie był jeszcze obmurowany i nie było jeszcze domu. Tara była przekonana, że niejedno z ich dzieci zostało poczęte na tym trawiastym brzegu. Nastrój tego miejsca działał na nich jeszcze dzisiaj. Shasa otworzył butelkę rieslinga i dawno nie rozmawiali tak swobodnie, nie byli tak przychylnie do siebie nastawieni jak teraz. Shasa wyczuł, że jest to dla niego sprzyjający moment, wyciągnął butelkę wina z wiaderka z lodem, dolał Tarze i powiedział: – Kochanie, chcę ci powiedzieć coś, co jest bardzo ważne dla nas obojga i może zupełnie zmienić nasze życie. Znalazł sobie inną kobietę, pomyślała Tara z lękiem, ale i ulgą. Dopiero po chwili zrozumiała, o czym jej mówi. Shasa zamierza de nich dołączyć, chce przejść na stronę Burów. Wiąże swój los z grupą najgorszych ludzi, jakich Afryka kiedykolwiek nosiła. Z tymi, którzy przyczynili się do nędzy, cierpienia i prześladowania. – Jestem przekonany, że będę miał możliwość używania moich talentów i mojej umiejętności robienia interesów z korzyścią dla tego kraju i ludzi – mówił dalej Shasa, a ona obracała w palcach kieliszek i wpatrywała się w wino, bojąc się podnieść wzrok, by nie odczytał jej myśli. – Długo się zastanawiałem i omówiłem tę kwestię z mamą. Sądzę, że jest to moim obowiązkiem wobec kraju, rodziny i siebie. Uważam Taro, że muszę tak postąpić. Tara spostrzegła z przerażeniem, że te słowa niszczą ostatnie szczątki jej miłości, lecz zarazem poczuła się wolna i lekka. Niepokój wyparło nowe uczucie, tak silne, iż w pierwszej chwili Tara nie potrafiła go nazwać i dopiero po chwili zrozumiała, że to nienawiść.

Nie mogła już zrozumieć, dlaczego kiedykolwiek czuła się winna względem niego, dlaczego go kiedyś kochała. Shasa usprawiedliwiał się teraz, próbując wytłumaczyć to, czego nie można było wytłumaczyć, a ona wciąż bała się spojrzeć mu w oczy. Najwyższym wysiłkiem woli powstrzymywała się, by nie krzyknąć mu prosto w twarz: „Jesteś tak samo nieczuły, egoistyczny i zły jak oni” i rzucić się na niego, by paznokciami wydrapać mu jego jedyne oko. Opanowała się najwyższym wysiłkiem woli. Pamiętała słowa Mosesa i tylko one się liczyły w tej trudnej sytuacji. Shasa skończył swoją starannie przygotowaną mowę i czekał na jej reakcję. Tara siedziała na wzorzystym kocu z podkulonymi nogami, wpatrując się w kieliszek. Spojrzał na nią tak, jak nie patrzył przez ostatnie lata, i odkrył, że wciąż jest piękna. Miała wysmukłe, delikatnie opalone ciało, w jej ciemnych włosach migotało słońce, a pełne piersi, które zawsze tak go zachwycały, wypełniły się jakby na nowo. Już dawno nie podobała mu się tak jak teraz; delikatnie dotknął ręką jej policzka. – Porozmawiaj ze mną – prosił. – Powiedz mi, co o tym myślisz. Uniosła głowę i popatrzyła na niego. W pierwszej chwili jej zimne bezlitosne spojrzenie lwicy zmroziło go, ale Tara uśmiechnęła się i wzruszyła ramionami. Pomyślał więc, że się pomylił, sądząc, że w jej oczach dojrzał nienawiść. – Już podjąłeś decyzję, Shasa. Po co ci moja zgoda? Nigdy nie potrafiłam odwieść cię od czegokolwiek. Dlaczego miałabym próbować teraz? Odetchnął z ulgą; spodziewał się trudnego starcia. – Chcę, żebyś wiedziała, dlaczego to robię. Chcę, żebyś wiedziała, że oboje walczymy o to, by każdy człowiek w tym kraju mógł żyć w dobrobycie i poszanowaniu własnej godności. Wybraliśmy tylko inne sposoby osiągnięcia tego celu i ja sądzę, że mój jest skuteczniejszy. – Powtarzam, po co ci moja zgoda? – Potrzebna mi twoja współpraca – poprawił ją – gdyż w pewien sposób ta okazja zależy od ciebie. – Dlaczego? – spytała i odwracając wzrok spojrzała na bawiące się dzieci. Tylko Garrick nie pluskał się w wodzie. Sean przytopił go i teraz siny z zimna dygotał na brzegu basenu. Kaszlał i dyszał starając się złapać oddech, a żebra niemal przebijały mu skórę. – Garry – zawołała Tara. – Wystarczy. Wytrzyj się i nałóż sweter. – Mamo! – próbował protestować, lecz ona przerwała mu: – W tej chwili. Kiedy ociągając się poszedł do domku, Tara spojrzała na Shasę. – Potrzebna ci moja współpraca? – powiedziała już całkowicie panując nad sobą. Nie chciała dać mu poznać, co myśli o nim i jego godnym pogardy planie. – Powiedz, czego ode mnie oczekujesz.

– Nie powinno być dla ciebie zaskoczeniem, że Urząd Bezpieczeństwa Państwowego ma dość grubą teczkę opatrzoną twoim nazwiskiem. – Biorąc pod uwagę fakt, że aresztowali mnie trzy razy. – Uśmiechnęła się krzywo Tara. – Masz rację, nie jestem zaskoczona. – No cóż, moja droga, chodzi o to, że nie będę mógł zostać członkiem rządu, jeżeli ty będziesz wywoływać awantury i urządzać demonstracje ze swoimi siostrami z Czarnej Szarfy. – Chcesz, żebym porzuciła działalność polityczną? Ale co z moimi aktami? Wiesz, o co mi chodzi, jestem starą, zatwardziałą recydywistką. – Na szczęście policja traktuje cię z pobłażliwym rozbawieniem. Widziałem kopię twoich akt. Oceniają, że jesteś naiwną, niesioną uczuciami dyletantką, sterowaną przez bardziej zajadłe koleżanki. Dla Tary była to ciężka obraza. Wstała, podeszła do brzegu basenu, złapała Isabellę za rękę i wyciągnęła ją z wody. – Ty już też masz dosyć, młoda damo. Nie zwracając uwagi na protesty Isabelli ściągnęła z niej kostium. – To boli! – płakała Isabella, gdy Tara wycierała jej włosy i owijała puszystym ręcznikiem. Zapłakana Isabella pobiegła do ojca ciągnąc za sobą ręcznik. – Mama nie pozwala mi pływać! – pożaliła się ze łzami w oczach. – Na świecie nie ma sprawiedliwości – uśmiechnął się Shasa gładząc ją po głowie. Dziewczynka chlipnęła jeszcze raz i mocno przytuliła się do niego. – Dobrze, jestem dyletantką. – Tara znów usiadła na kocu. Odzyskała już spokój i patrzyła mu prosto w oczy. – A jeżeli nie porzucę swojej działalności? Jeżeli będę nadal postępowała zgodnie z nakazami sumienia? – Taro, nie kłóćmy się – rzekł Shasa cicho. – Zawsze dopinasz swego, prawda Shasa? – powiedziała prowokacyjnie, ale on potrząsnął głową, nie podejmując wyzwania. – Porozmawiajmy spokojnie i logicznie – poprosił, ale ona nie mogła się powstrzymać, by się na nim nie odegrać za zniewagę. – Wiesz o tym, że dzieci przyznano by mnie, twoi wspaniali prawnicy musieli cię ostrzec. – Do diabła, wiesz, że nie o to mi chodziło – powiedział Shasa zimno, ale przytulił Isabellę mocniej, a ona dotknęła jego brody. – Tatusiu, kłujesz – mruknęła radośnie, nieświadoma wrogiej atmosfery między rodzicami. – Ale mimo tego kocham cię. – Tak, ja też cię kocham – odparł i zwrócił się do Tary. – Nie straszyłem cię. – Jeszcze nie – stwierdziła. – Ale jeżeli cię znam – a wydaje mi się, że tak – nastąpiłoby to dość szybko.

– Czy nie możemy porozmawiać rozsądnie? – Nie musimy – poddała się nagle Tara. – Już podjęłam decyzję. Zdałam sobie sprawę, jak bezowocne są nasze małe protesty. Już od jakiegoś czasu wiem, że to strata czasu. Wiem też, że zaniedbywałam dzieci i w czasie ostatniej podróży do Johannesburga zdecydowałam, że podejmę znów studia, a politykę zostawię zawodowcom. Już postanowiłam, że wystąpię z Czarnej Szarfy i zamknę klinikę lub przekażę ją komuś innemu. Patrzył na nią ze zdumieniem. Nie dowierzał zbyt łatwo osiąganym zwycięstwom. – Czego chcesz w zamian? – spytał. – Chcę wrócić na uniwersytet i rozpocząć studia doktoranckie z archeologii – powiedziała szybko. – I chcę mieć zupełną swobodę podróżowania i studiowania. – Zgoda – odrzekł bez zastanowienia, nie próbując nawet ukryć ulgi. – Trzymasz się z dala od polityki i możesz jeździć gdziekolwiek i kiedykolwiek chcesz. Mimowolnie spojrzał znów na jej piersi. Miał rację, zaokrągliły się pięknie i wspaniale wypełniały górną część jej kostiumu. Poczuł gorące pożądanie. Tara dostrzegła jego spojrzenie. Znała je dobrze i teraz budziło w niej obrzydzenie. Po tym, co przed chwilą powiedział, po tych wszystkich zniewagach, jakie często musiała znosić, po tym, jak zdradził wszystko to, co dla niej święte i drogie, wiedziała, że nigdy nie będzie mogła go przyjąć. Podciągnęła górę kostiumu i sięgnęła po sukienkę. Shasa był bardzo zadowolony z wyniku negocjacji. Choć rzadko kiedy pił więcej niż kieliszek, piekąc z chłopcami mięso na ruszcie, dokończył butelkę rieslinga. Sean poważnie traktował obowiązki zastępcy szefa kuchni. Tylko parę kawałków mięsa wylądowało na ziemi. – Te są dla was, a jeżeli ich nie spróbujecie, nigdy nie będziecie wiedzieć, czym jest barbecue – powiedział młodszym braciom. Isabella pomagała Tarze przyrządzać sałatki obficie polewając je sosem, a gdy siedli przy stole, dzieci zaśmiewały się z opowiadań Shasy. Tylko Tara nie przyłączyła się do ogólnej wesołości. Kiedy dzieciom pozwolono odejść od stołu z zastrzeżeniem, by nie kąpały się przez godzinę po obiedzie, Tara spytała cicho: – O której jutro wyjeżdżasz? – Wcześnie – odpowiedział. – Muszę być w Johannesburgu przed południem. Lord Littleton przylatuje z Londynu. Chcę go powitać na lotnisku. – Na jak długo wyjedziesz? – Po uroczystości pojadę z Davidem na obiad – odpowiedział. Poprzednio chciał, by była obecna na przyjęciu mającym uświetnić i rozreklamować otworzenie subskrypcji na akcje nowej kopalni w Silver River. Tara znalazła wymówkę, by nie

pojechać i zauważyła, że teraz nie ponowił zaproszenia. – A więc nie będzie cię około dziesięciu dni? Co kwartał Shasa objeżdżał z Davidem wszystkie przedsiębiorstwa należące do firmy: fabrykę chemikaliów w Chaka’s Bay, papiernię we wschodnim Transwalu i położoną na pustyni Kalahari kopalnię diamentów H’ani, dumę firmy. – Prawdopodobnie nieco dłużej – poprawił ją Shasa. – Będę w Johannesburgu przynajmniej przez cztery dni. – Pomyślał z radością o Marylee z MIT i jej IBM-ie 701. David Abrahams przekonał Shasę, by organizację uroczystego otwarcia budowy kopalni Silver River powierzyć jednej z firm zajmujących się promocją, bardzo ostatnio modnych, lecz zdaniem Shasy podejrzanych. Pomimo początkowych obaw, musiał teraz przyznać, że nie był to taki zły pomysł, jak na początku sądził, choć kosztował ponad pięć tysięcy funtów. Zaproszono redaktorów Financial Titnesa i Wall Street Journal razem z żonami, a po przyjęciu zorganizowano dla nich pięciodniowe safari w Parku Narodowym Krugera, płacąc za wszystkie ich wydatki. Zaproszono także dziennikarzy z radia i całej lokalnej prasy, a dodatkową niespodzianką było przybycie na przyjęcie ekipy telewizyjnej z Nowego Jorku, która kręciła dla North American Broadcasting Studios cykl programów zatytułowany „Spojrzenie na Afrykę”. W hallu biura Courtney Mining Co. ustawiono działającą, wysoką na dwadzieścia pięć stóp makietę głównego szybu projektowanej kopalni Silver River. Wkomponowano go w ogromną kompozycję kwiatową, wykonaną przez zespół, który zdobył złoty medal na wystawie kwiatów w Londynie poprzedniego roku. Zdając sobie sprawę, że dziennikarze muszą często płukać gardła, David zamówił sto skrzynek moet & chandon, choć Shasa sprzeciwiał się temu, by podawać tak dobry szampan. – Szkoda dla nich nawet zwykłego wina stołowego. Shasa nie darzył szacunkiem dziennikarzy. Wynajęty przez Davida zespół taneczny z Royal Swazi Spa miał wykonać swój program. Zapowiedź występu tancerek w stroju topless przyciągała niemal równie silnie jak szampan, gdyż dla cenzorów południowoafrykańskich kobieca pierś była prawie tak samo niebezpieczna jak Manifest Komunistyczny Karola Marksa. Przy wejściu każdemu z gości wręczano ozdobną teczkę, zawierającą pięknie wydany kolorowy prospekt, świadectwo depozytowe wystawione dla każdego z gości na akcję Silver Mining Co. o wartości jednego funta oraz wykonaną z dwudziestokaratowego południowoafrykańskiego złota miniaturową sztabkę z wybitym znakiem firmy. Davidowi udało się namówić władze Banku Rezerw, by zleciły wykonanie sztabek mennicy państwowej. Ponieważ jedna sztabka kosztowała prawie trzydzieści dolarów, stanowiły główną pozycję w wydatkach na reklamę, ale wzbudziły takie podniecenie, że poniesiony koszt był w pełni uzasadniony.

Shasa wygłosił przemówienie, zanim szampan i tancerki zdołały zamącić umysły jego gości. Shasa zawsze lubił występować publicznie. Ani błyski fleszy, ani jasne światła lamp ustawionych przez ekipę telewizyjną z NABS nie odebrały mu tej przyjemności. Kopalnia Silver River była jednym z większych osiągnięć w jego dotychczasowej karierze. To właśnie on zorientował się, że na dużej głębokości główne złoże złotonośne Oranii może się rozgałęziać i osobiście negocjował opcje wiertnicze. Dopiero kiedy diamentowe świdry przebiły w końcu cienki, czarny pokład rudy, zawierającej złoto, leżący ponad milę pod powierzchnią ziemi, przypuszczenia Shasy potwierdziły się. Pokład przekroczył nawet jego oczekiwania – zawierał ponad uncję czystego złota na tonę rudy. Dzisiejszy wieczór należał do Shasy. Wyróżniającą go cechą było to, że potrafił się cieszyć wszystkim, co robił. Ubrany w doskonale skrojony smoking stał swobodnie wyprostowany w jasnym świetle reflektorów, a czarna opaska na oku nadawała mu zawadiacki i budzący respekt wygląd. Był zupełnie opanowany, skupił na sobie uwagę zgromadzonych i widać było, że świetnie daje sobie radę ze swoją firmą. Śmiali się i klaskali dokładnie wtedy, kiedy zaplanował. Słuchali z ogromnym zainteresowaniem, gdy mówił o rozmiarach przedsięwzięcia, o tym, jak przyczyni się do wzmocnienia więzów łączących Południową Afrykę z Anglią i Brytyjską Wspólnotą Narodów oraz do nawiązania nowych stosunków z inwestorami ze Stanów Zjednoczonych, skąd – jak sądził – napłynie trzydzieści procent niezbędnego kapitału. Gdy skończył, nagrodzono go oklaskami. Po chwili wstał lord Littleton, który jako prezes banku prowadzącego subskrypcję akcji miał przemawiać po Shasy. Był szczupły i siwy, a nieco staromodny w kroju smoking i szerokie nogawki spodni jakby podkreślały jego arystokratyczną pogardę dla mody. Mówił o silnych powiązaniach swojego banku z Courtney Mining i dużym zainteresowaniu, jakie nowa firma wzbudziła w londyńskim City. – Od samego początku byliśmy zupełnie pewni, że nie będziemy mieli żadnych kłopotów z osiągnięciem zysku z subskrypcji akcji. Wiedzieliśmy, że ogromna większość akcji znajdzie nabywców. Miło mi zatem być wśród państwa tego wieczoru i powiedzieć: „A nie mówiłem?” Podniósł rękę, by uciszyć szmer na sali. – Powiem państwu coś, czego nie wie jeszcze nawet pan Shasa Courtney, a ja sam dowiedziałem się o tym zaledwie godzinę temu. – Sięgnął do kieszeni, wyjął wstążkę teleksu i pomachał nią demonstracyjnie. – Jak państwo wiecie, subskrypcja akcji kopalni Silver River rozpoczęła się dzisiaj o dziesiątej rano czasu londyńskiego, wyprzedzającego o dwie godziny czas południowoafrykański. Po zamknięciu mojego banku kilka godzin temu przysłano mi ten teleks. – Założył okulary w złotych oprawkach. – Proszę przekazać nasze gratulacje panu Courtneyowi i firmie Courtney Mining and Finance, założycielom kopalni złota Silver River.

Stop. Do 16 czasu londyńskiego liczba subskrypcji czterokrotnie przekroczyła ilość akcji. Koniec. Littleton Bank. David Abrahams pierwszy złożył Shasy gratulacje. Uśmiechnęli się do siebie wśród burzy oklasków, po czym Shasa odwrócił się i zszedł z podium. Centaine Courtney-Malcomess siedziała w pierwszym rzędzie. Wstała lekko, by mu pogratulować. Miała na sobie suknię ze złotej lamy i naszyjnik z diamentów, starannie wybranych spośród trzydziestoletniej produkcji kopalni H’ani. Była wysmukła, lśniąca i wyglądała wspaniale. – Mamo, osiągnęliśmy wszystko to, do czego dążyliśmy – szepnął ściskając ją. – Nie, cheri, nigdy nie będziemy mieli wszystkiego – odpowiedziała szeptem. – To byłoby nudne; zawsze jest jeszcze coś, czego można pragnąć. Blaine Malcomess czekał, by mu pogratulować, i Shasa, wciąż obejmując Centaine, odwrócił się do niego. – To twój wielki wieczór, Shasa. – Blaine uścisnął rękę Shasy. – Zasłużyłeś sobie na to. – Dziękuję. – Bardzo żałuję, że nie ma tu Tary – powiedział jeszcze Blaine. – Chciałem, by przyjechała – bronił się Shasa. – Ale, jak wiecie, zdecydowała, że nie może znów opuścić dzieci. W chwilę później byli już otoczeni tłumem, śmiali się i dziękowali za gratulacje, a w pewnym momencie Shasa spostrzegł dyrektorkę firmy promocyjnej i przecisnął się do niej. – No cóż, pani Anstey, dzięki pani możemy czuć się dumni. – Uśmiechnął się do niej czarująco. Była wysoka i nieco zbyt szczupła, lecz wspaniała zasłona puszystych blond włosów opadała na jej nagie ramiona. – Zawsze staram się dawać pełną satysfakcję. – Przymknęła oczy i lekko poruszyła wargami podkreślając dwuznaczność swojej uwagi. Prowadzili tę grę odkąd się poznali poprzedniego dnia. – Obawiam się jednak, że mam dla pana jeszcze trochę pracy. Czy będzie mnie pan tolerował jeszcze przez jakiś czas? – Tak długo, jak sobie pani życzy, pani Anstey – odpowiedział Shasa zgadzając się na reguły gry narzucone przez nią. Położyła mu rękę na ramieniu i ściskając tylko trochę mocniej, niż należało, wyprowadziła z sali. – Dziennikarka z NABS chce zrobić z panem pięciominutowy wywiad dla serialu „Spojrzenie na Afrykę”. To może być wspaniała okazja przemawiania bezpośrednio do ponad pięćdziesięciu milionów Amerykanów. Ekipa telewizyjna przygotowywała swój sprzęt w sali konferencyjnej. Trzech młodych, ubranych w codzienne stroje mężczyzn sprawnie i fachowo ustawiało światła i kamery w końcu długiego pokoju, pod wiszącym na ciemnej boazerii portretem Centaine namalowanym przez

Annigoniego. Koło nich stała młoda dziewczyna. – Kto przeprowadzi wywiad? – spytał Shasa rozglądając się wokoło. – Ona jest reżyserem – powiedziała Jill Anstey – i ona będzie z panem rozmawiać. Dopiero po chwili zorientował się, że mówi o dziewczynie. Spojrzał na nią i zobaczył, że nie wydając żadnych poleceń, za pomocą samych tylko gestów lub pojedynczych słów, kierowała ustawianiem kamery i świateł. – To dziecko – zaprotestował Shasa. – Ma dwadzieścia pięć lat i jest cholernie bystra – ostrzegła go Jill. – Niech pan się nie da zwieść jej wyglądem. Jest wschodzącą gwiazdą w tym zawodzie i jest bardzo znana w Stanach. To ona przeprowadziła tę niezwykłą serię wywiadów z Jomo Kenyatta, terrorystą z Mau Mau, nie mówiąc o reportażu z Korei, zatytułowanym „Heartbreake ridge”. Mówi się, że dostanie za to nagrodę Emmy. W Południowej Afryce nie było sieci telewizyjnej, ale Shasa widział ten reportaż w telewizji BBC podczas swojego pobytu w Londynie. Był to niezwykle ciekawy i przemyślany program o wojnie koreańskiej i Shasa nie mógł uwierzyć, że zrobiła go ta młoda dziewczyna. Odwróciła się teraz i podeszła do niego z wyciągniętą ręką, otwarta i przyjacielska. – Dzień dobry, panie Courtney, nazywam się Kitty Godolphin. Mówiła z czarującym, południowym akcentem. Jej policzki były obsypane piegami, a mały nosek śmiesznie zadarty. Miała jednak kształtną głowę i ładny owal twarzy, dzięki czemu była bardzo fotogeniczna. – Panie Courtney – powiedziała. – Mówił pan tak przekonywająco, że chciałabym porozmawiać z panem przed kamerą. Mam nadzieję, że nie krzyżuję panu planów na dzisiejszy wieczór? Uśmiechnęła się do niego słodko, ale on popatrzył jej prosto w oczy. Spojrzenie Kitty było twarde jak diamenty z kopalni H’ani. Błyszczała w nim ostra, cyniczna inteligencja i bezwzględna ambicja. Shasa nie oczekiwał tego i bardzo go to zaciekawiło. To przedstawienie może być ciekawe, pomyślał i spojrzał w dół. Miała małe piersi, nieco za małe jak na jego gust, ale nie nosiła stanika i mógł ocenić ich kształt pod bluzką. Były śliczne. Podeszła z nim do skórzanych foteli ustawionych już koło siebie w świetle lamp. – Gdyby zechciał pan tu usiąść, moglibyśmy zaczynać. Wstęp zrobię później. Nie chcę pana trzymać dłużej, niż to konieczne. – Jestem całkowicie do pani dyspozycji. – Och, wiem, że ma pan mnóstwo ważnych gości. Spojrzała na swoją ekipę i jeden z nich pokazał jej podniesiony kciuk. Przeniosła wzrok na Shasę. – Amerykańska publiczność wie bardzo mało o Południowej Afryce. Staram się poznać

różne poziomy społeczeństwa południowoafrykańskiego i pokazać, jak funkcjonuje. Przedstawię pana jako polityka, właściciela kopalni i finansistę i powiem o pańskiej nowej, wspaniałej kopalni złota. Potem puścimy wywiad z panem. Zgoda? – Zgoda! – uśmiechnął się swobodnie. – Zaczynajmy. Jeden z operatorów trzasnął mu klatką przed nosem, inny powiedział „Dźwięk!”, a trzeci stojący z tyłu odpowiedział „Gotowe”, a po chwili „Start”. – Panie Courtney, przed chwilą powiedział pan akcjonariuszom pańskiej firmy, że pańska nowa kopalnia złota będzie prawdopodobnie jedną z pięciu najbogatszych w Południowej Afryce, co znaczy, że będzie jedną z najbogatszych na świecie. Czy mógłby pan powiedzieć, jaka część tego ogromnego bogactwa zostanie zwrócona ludziom, którym je skradziono? – spytała wprost. – Chodzi mi oczywiście o plemiona murzyńskie, dawnych właścicieli tej ziemi. Pytanie na moment wytrąciło Shasę z równowagi, lecz natychmiast zorientował się, że musi walczyć, i odpowiedział swobodnie: – Plemiona murzyńskie, dawni właściciele tej ziemi, zostały doszczętnie wymordowane w latach dwudziestych poprzedniego wieku przez królów Chaka i Mzilikazi, łaskawych monarchów plemienia Zulusów, którzy zdołali zmniejszyć populację Południowej Afryki o pięćdziesiąt procent. Biali osadnicy posuwając się na północ napotkali zupełnie bezludne tereny. Ta ziemia nie należała do nikogo, nikomu Jej nie ukradli. Prawa do wydobywania bogactw mineralnych nabyłem od ludzi mających niezaprzeczalne prawo do tej ziemi. Zobaczył błysk uznania w jej oczach, ale ona także była szybka. Przegrała jedną kartę, ale w zanadrzu miała już następną. – Fakty historyczne są oczywiście interesujące, ale powróćmy do chwili obecnej. Proszę mi powiedzieć, czy gdyby był pan biznesmenem o czarnym lub żółtym kolorze skóry, pozwolono by panu wykupić koncesję na kopalnię Silver River? – To hipotetyczne pytanie, panno Godolphin. – Nie sądzę – ucięła szybko. – Czy jestem w błędzie mówiąc, że Prawo o Segregacji Rasowej zatwierdzone ostatnio przez parlament, w którym pan zasiada, zezwala na kupowanie ziemi i wydobywanie bogactw mineralnych tylko białym i firmom należącym do białych? – Głosowałem przeciwko tej ustawie – powiedział Shasa ponuro. – Ale ma pani rację, na mocy tej ustawy kolorowi nie mogliby nabyć praw do kopalni Silver River – zgodził się. Była zbyt bystra na to, by zbyt długo napawać się wygraną. – Ilu czarnych zatrudnia Courtney Mining and Finance w swoich licznych przedsiębiorstwach? – spytała ze słodkim uśmiechem. – W osiemnastu powiązanych z nami firmach zatrudniamy około dwóch tysięcy białych i trzydzieści tysięcy czarnych. – To wspaniałe osiągnięcie i musi być pan bardzo z niego dumny, panie Courtney. – Była

niewinnie dziewczęca. – A ilu czarnych zasiada w zarządach tych osiemnastu firm? Znów go zaskoczyła i starał się nie odpowiadać na pytanie. – Z zasady płacimy naszym pracownikom więcej, niż to przyjęte, a korzystają także z innych przywilejów... Kitty skinęła lekko głową, zadowolona z tego, że i tak może wyciąć niepotrzebny materiał, ale kiedy przerwał, spytała znowu: – A zatem w zarządach firm Courtney nie ma czarnych dyrektorów. Czy w takim razie mógłby nam pan powiedzieć, ilu czarnych mianował pan dyrektorami wydziałów swoich firm? Dawno temu, gdy Shasa polował na bawoły w lasach nad rzeką Zambezi, zaatakował go rój rozwścieczonych gorącem wielkich, czarnych pszczół afrykańskich. Nie było na nie sposobu i w końcu uciekł im nurkując do rzeki, w której aż roiło się od krokodyli. Patrząc teraz na Kitty poczuł tę samą bezsilną wściekłość. Kręciła się wokół niego, łatwo unikając jego uderzeń, i co chwila zadawała bolesne ciosy. – Pracuje dla pana trzydzieści tysięcy czarnych i nie ma wśród nich żadnego dyrektora? – zdziwiła się. – Czy mógłby pan powiedzieć dlaczego? – W tym kraju ludność murzyńska pochodzi w większości z wiosek szczepowych. Przyjeżdżają do miast nie posiadając umiejętności i wykształcenia. – Och, czy nie ma w pańskiej firmie programów szkoleniowych? Shasa skorzystał z okazji. – Firma ma bardzo rozbudowany program szkoleniowy. Tylko w zeszłym roku wydaliśmy dwa i pół miliona funtów na edukację i szkolenie zawodowe pracowników. – Jak długo działa ten program, panie Courtney? – Siedem lat; od chwili, gdy zostałem prezesem firmy. – I po siedmiu latach, pomimo takich środków wydanych na naukę, ani jeden czarny spośród tylu tysięcy nie został awansowany na dyrektora? Czy to dlatego, że nie znalazł pan ani jednego zdolnego do objęcia tej funkcji, czy też zabrania panu tego wasza polityka, w myśl której pewne stanowiska powierza się tylko białym, oraz ścisły zakaz, zabraniający czarnym, bez względu na umiejętności... Nieubłaganie spychała go w tył, lecz zagrożony próbował atakować: – Jeżeli interesuje panią dyskryminacja rasowa, dlaczego nie została pani w Ameryce? – uśmiechnął się zimno. – Jestem pewien, że wasz Martin Luther King mógłby powiedzieć pani więcej niż ja. – W moim kraju jest dużo bigoterii – zgodziła się Kitty. – Wiemy o tym i wychowując ludzi oraz zmieniając prawo staramy się to zmienić. Jednak z tego, co widziałam w tym kraju, wychowujecie dzieci w duchu polityki, zwanej przez was apartheidem, umacnianej potężnymi strukturami prawnymi, takimi jak Prawo o Segregacji i Prawo Rejestracji Ludności,

klasyfikujące ludzi wyłącznie na podstawie koloru skóry. – Odróżniamy – zgodził się Shasa – ale to nie znaczy, że dyskryminujemy. – To ładny slogan, panie Courtney, ale niezbyt oryginalny. Słyszałam go już od ministra do spraw Bantustanów, doktora Hendrika Frensch Yerwoerda. Ja jednak sądzę, że dyskryminujecie. Jeżeli człowiekowi odmawia się prawa głosowania lub posiadania ziemi tylko dlatego, że ma ciemną skórę, to według mnie jest to dyskryminacja. – Nim zdołał odpowiedzieć, zmieniła temat. – Czy wśród pańskich przyjaciół są czarni? – spytała uprzejmie. To pytanie przeniosło Shasę o wiele lat w przeszłość. Przypomniał sobie, jak w młodości pracując po raz pierwszy w kopalni H’ani poznał człowieka, który stał się jego przyjacielem. Ten czarny zarządzał składowiskami, na które wysypywano świeżo wydobytą, niebieską rudę. Kruszyła się tak długo, aż można ją było przewieźć do młynów. Nie myślał o nim od lat, ale doskonale pamiętał, że nazywał się Moses Gama. Przypomniał sobie bez trudu, jak wyglądał: wysoki, szeroki w ramionach, piękny niczym młody faraon, o skórze lśniącej w słońcu jak stary bursztyn. Przypomniał sobie ich długie rozmowy, wspólne lektury i dyskusje, w których ujawniło się niezwykłe pokrewieństwo dusz. Pożyczył Mosesowi Historię Anglii Macaulaya. Kiedy Centaine uznała, że ich przyjaźń stała się zbyt bliska, poleciła zwolnić Mosesa z pracy w kopalni H’ani. Shasa poprosił Mosesa, by zatrzymał książkę. Teraz ponownie poczuł dalekie echo uczucia pustki odczuwanej po przymusowej rozłące z przyjacielem. – Mam tylko kilku bliskich przyjaciół – odpowiedział. – Tysiące znajomych, ale tylko paru przyjaciół – pokazał rozłożone palce prawej ręki. – Nie więcej niż tylu i tak się składa, że nie ma wśród nich czarnego. Jednak kiedyś miałem czarnego przyjaciela i bardzo się martwiłem, gdy nasze drogi się rozeszły. Instynkt, dzięki któremu była niezrównana w swoim zawodzie, podpowiedział jej, że Shasa podsunął jej w tym momencie wspaniałe zakończenie wywiadu. – Kiedyś miałem czarnego przyjaciela – powtórzyła cicho. – I bardzo się martwiłem, gdy nasze drogi się rozeszły. Dziękuję, panie Courtney. Odwróciła się do operatora kamery. – Dobrze, Hank, oddaj to, co nakręciliśmy, do studia i poproś, żeby zrobili jeszcze dzisiaj. Wstała szybko, lecz Shasa górował nad nią wzrostem. – Było wspaniale. Mam dużo materiału do wykorzystania – mówiła z entuzjazmem. – Jestem wdzięczna za współpracę. Shasa zbliżył swoją twarz do jej twarzy uśmiechając się uprzejmie. – Jesteś przebiegłą, małą dziwką – powiedział spokojnie. – Twarz anioła i serce wiedźmy. Wiesz, że to, co przedstawiasz, mija się z prawdą, ale cię to nie obchodzi. Jeżeli udaje ci się zmontować dobry program, nie dbasz o to, czy jest prawdziwy lub czy kogoś rani, prawda?

Odwrócił się i wyszedł z sali konferencyjnej. Właśnie zaczął się występ tancerek. Shasa podszedł do stolika, przy którym siedziała Centaine z Blaine’em, ale nie odzyskał już dobrego humoru. Usiadł i patrzył na wirujące tancerki, ale myśląc z wściekłością o Kitty prawie nie widział ich długich, nagich nóg i błyszczących ciał. Szukał niebezpieczeństw polując na lwy, bawoły, latając samolotem i grając w polo. Kitty Godolphin była niebezpieczna. Zawsze pociągały go kobiety inteligentne i kompetentne, z silną indywidualnością – a Kitty była zastraszająco kompetentna, ukształtowana z czystego jedwabiu i stali. Myślał o jej ładnej, niewinnej twarzy, dziecięcym uśmiechu i twardym spojrzeniu. Pragnienie posiadania jej, podporządkowania sobie jeszcze silniej go wzburzały. Wiedział, że niełatwo będzie ją zdobyć, lecz przez to tym trudniej mu było myśleć o czymś innym. Poczuł, że jest fizycznie podniecony i to rozwścieczyło go jeszcze bardziej. Nagle podniósł wzrok i zobaczył, że z przeciwnego końca sali obserwuje go Jill Anstey, dyrektorka firmy promocyjnej. Kolorowe światła połyskiwały na jej szerokich, słowiańskich policzkach i migotały w jasnych włosach. Popatrzyła mu w oczy i przejechała koniuszkiem języka po dolnej wardze. Dobrze, pomyślał. Muszę się na kimś wyładować i ty doskonale się do tego nadajesz. Pochylił nisko głowę, Jill skinęła i wyszła z sali. Shasa przeprosił Centaine, wstał, przeszedł przez wypełnioną muzyką, mroczną salę i wyszedł tymi samymi drzwiami, co Jill. Wrócił do hotelu „Carlton” o dziewiątej rano. Wciąż miał na sobie smoking, więc unikając recepcji wszedł tylnymi schodami z podziemnego garażu. Centaine i Blaine zajmowali apartament firmy, a Shasa drugi, mniejszy po drugiej stronie korytarza. Nie chciał, by go zobaczyli w stroju wieczorowym o tej porze dnia, ale miał szczęście i nie zauważony wszedł do swojego pokoju. Ktoś wsunął kopertę pod jego drzwi. Podniósł ją bez specjalnego zainteresowania, ale gdy zobaczył na niej znak firmowy studia filmowego Killarney, w którym pracowała Kitty, uśmiechnął się i otworzył ją. Szanowny Panie. Materiał jest wspaniały – wygląda pan lepiej niż Errol Flynn w filmie. Jeżeli chce go pan obejrzeć, proszę zadzwonić do mnie do studia. Kitty Godolphin Jej bezczelność uspokoiła go, a nawet rozbawiła, i choć był tego dnia bardzo zajęty – miał zjeść lunch z lordem Littletonem, a na popołudnie zaplanował różne spotkania – zadzwonił do studia. – Dobrze, że jeszcze mnie pan zastał – powiedziała Kitty. – Właśnie wychodzę. Chce pan

zobaczyć materiał? Niech pan tu przyjdzie o szóstej, dobrze? Kitty czekała na niego przy recepcji studia filmowego. Powitała go słodkim, dziecinnym uśmiechem i kpiącym, złośliwym spojrzeniem zielonych oczu. Podała mu rękę i zaprowadziła go do wynajętej sali projekcyjnej. – Wiedziałam, że chcąc tu pana ściągnąć, mogę polegać na Pańskiej męskiej próżności – zapewniła. Chłopcy z jej ekipy filmowej siedzieli w pierwszym rzędzie paląc camele i pijąc coca-colę, ale Hank, operator kamery, wcześniej włożył film do projektora i teraz obejrzeli go w milczeniu. Kiedy zapalono światła, Shasa odwrócił się do Kitty i powiedział: – Doskonale to pani zrobiła – rzeczywiście wyszedłem na niezłego palanta. A montując ostatecznie film może pani oczywiście wyciąć te fragmenty, gdzie jestem górą. – Nie podoba się panu? – uśmiechnęła się marszcząc piegowaty nosek. – Strzela pani do mnie kryjąc się w krzakach, a ja stoję na otwartej przestrzeni. – Jeśli oskarża mnie pan o kłamstwo – rzuciła mu wyzwanie – to niech mnie pan zabierze i pokaże, jak to naprawdę wygląda. Niech mi pan pokaże kopalnie i fabryki należące do pańskiej firmy i pozwoli je sfilmować! A więc dlatego chciała się z nim widzieć. Shasa uśmiechnął się w duchu i spytał: – Ma pani dziesięć dni? – Mam tyle czasu, ile będzie trzeba – uspokoiła go. – Dobrze, zacznijmy od kolacji dzisiaj wieczorem. – Wspaniale! – ucieszyła się i odwracając do swojej ekipy powiedziała: – Mazeltov, chłopcy, pan Courtney zaprasza nas na kolację. – Nie to dokładnie miałem na myśli – mruknął. – Słucham? – spojrzała na niego niewinnie. Kitty była wspaniałą towarzyszką. Żywo interesowała się wszystkim, co jej pokazywał i o czym opowiadał. Gdy mówił, patrzyła mu w oczy, obserwowała jego usta i często przysuwała się tak blisko, że czuł na twarzy jej oddech, ale nigdy go nie dotknęła. Shasę najbardziej pociągało w niej to, że zawsze była czysta. W ciągu wielu gorących dni, jakie spędzili razem na pustyni na dalekim zachodzie lub w lasach na wschodzie, zwiedzając tartaki i fabryki nawozów sztucznych, obserwując, jak spychacze zdejmują wierzchnią warstwę ziemi z pokładów węgla, czy też prażąc się w kopalni odkrywkowej H’ani, Kitty zawsze wyglądała świeżo. Nawet wtedy, gdy jechali w tumanie kurzu, jej oczy były czyste, a małe, równe ząbki błyszczały. Nie mógł odgadnąć, kiedy i gdzie pierze swoje ubrania, lecz były zawsze czyste i zadbane, a jej oddech, gdy zbliżała do niego swoją twarz, zawsze przyjemny. Shasie imponowało także jej profesjonalne podejście do pracy. Gdy chodziło o nakręcenie jakiegoś ujęcia, nie liczyło się dla niej nic innego, nie zważała na trudy ani na

niebezpieczeństwa. Chcąc mieć zdjęcia głównego szybu kopalni H’ani, postanowiła filmować jadąc na zewnątrz windy i Shasa musiał jej tego zabronić. Kiedy później udał się na spotkanie z dyrektorem kopalni, Kitty powróciła do szybu i zrobiła dokładnie takie ujęcie, jakie chciała, a gdy Shasa dowiedział się o tym później, uśmiechem zgasiła jego wybuch wściekłości. Shasę bawiło dwuznaczne nastawienie członków ekipy filmowej do niej. Z jednej strony, bardzo ją lubili, troszczyli się o nią tak, jakby byli jej starszymi braćmi, i byli dumni z jej osiągnięć. Jednocześnie bali się jej bezwzględnego dążenia do doskonałości, gdyż wiedzieli, że poświęci ich i wszystko, co stanie jej na drodze. Choć rzadko to okazywała, była złośliwa i bezlitosna i każde jej polecenie, niezależnie od tego jakim głosem je wydała i czy towarzyszył mu słodki uśmiech, było wykonywane natychmiast. Shasy podobało się także jej nastawienie do Afryki, do ziemi i ludzi ją zamieszkujących. – Myślałam, że to Ameryka jest najpiękniejszym krajem na świecie – powiedziała cicho, gdy wpatrywali się kiedyś w słońce zachodzące za wielkie, samotne góry na pustyniach zachodnich. – Ale kiedy patrzę na to, wcale nie jestem tego taka pewna. Ciekawość zawiodła ją do domów pracowników firmy Courtney. Spędziła długie godziny filmując rozmowy z czarnymi robotnikami i ich żonami, z białymi nadzorcami i kierownikami zmian. Filmowała także ich domy i to, co jedzą, rozrywki i nabożeństwa. – Czy nadal uważasz, że ich wyzyskuję? – spytał w końcu Shasa. – Dobrze im się żyje – zgodziła się. – I są szczęśliwi – nalegał. – Musisz to przyznać. Niczego przed tobą nie ukrywam. Są szczęśliwi. – Są szczęśliwi jak dzieci – zgodziła się. – Dopóki patrzą na ciebie, jak na potężnego tatusia. Ale jak długo możesz jeszcze ich ogłupiać? Jak sądzisz, kiedy spojrzą na ciebie, jak lecisz swoim pięknym samolotem do parlamentu po to, by przegłosować kolejne prawa, których będą musieli przestrzegać i powiedzą sobie: „Człowieku! Tego też chcielibyśmy spróbować”? – Przez trzysta lat rządów białych wspólnie budowaliśmy łączącą nas społeczną strukturę. Nie chciałbym, by ją zburzono, nie wiedząc wcześniej, czym ją zastąpić. – A może demokracja nie byłaby zła na początek? – zasugerowała. – To nie jest zły pomysł, by wprowadzić w życie znaną zasadę – wola większości musi zwyciężyć! – Opuściłaś najważniejszą część – odpowiedział szybko. – Prawa Mniejszości muszą być chronione. Afrykańczycy znają i respektują tylko jedno prawo: zwycięzca zgarnia wszystko – mniejszość pod ścianę! To właśnie stanie się z białymi osadnikami w Kenii, jeżeli Anglicy skapitulują przed zabójcami z Mau Mau. Dyskutowali i kłócili się przez długie godziny dalekich lotów ponad kontynentem afrykańskim. Shasa i Kitty zawsze lecieli razem w mosquito. Kask i maska tlenowa były dla niej za duże i wyglądała w nich jeszcze młodziej i bardziej dziewczęco. David Abrahams pilotował

wolniejszy i bardziej pojemny samolot De Havilland Dove należący do firmy, wioząc ze sobą ekipę filmową i ich sprzęt. Choć większość czasu zabierały Shasy spotkania z dyrektorami i urzędnikami administracji, pozostawało jeszcze sporo wolnych chwil na uwodzenie Kitty. Shasa był przyzwyczajony do tego, że kobiety, o które zabiegał, nie opierają się zbyt długo. Jeżeli walczyły, zawsze rzucały zalęknione spojrzenie przez ramię. Zwykle ukrywały się przed nim w najbliższej sypialni, z roztargnienia zapominając przekręcić klucz w zamku. Spodziewał się, że tak samo będzie z Kitty. Dostanie się do jej niebieskich dżinsów było najważniejszym celem. Przekonanie jej, że Afryka to nie to samo co Ameryka i że sposób postępowania białych jest najlepszy z możliwych, stanowiło dalszy cel. Po dziesięciu dniach nie osiągnął żadnego z nich. Shasy nie udało się naruszyć ani przekonań politycznych Kitty, ani jej cnoty. Kitty bardzo się nim interesowała, ale w sposób czysto zawodowy, bezosobowy. W takim samym stopniu skupił jej uwagę szaman z plemienia Ovambo, demonstrując jej, w jaki sposób wyleczył raka żołądka za pomocą okładów z nawozu jeżozwierza, jak i pokryty tatuażami, biały kierownik zmiany, który tłumaczył jej, że czarnych robotników nigdy nie wolno uderzać w brzuch, gdyż można uszkodzić powiększoną malarią śledzionę, natomiast można ich bić po głowach, gdyż afrykańska czaszka jest mocna i nic poważnego się nie stanie. – Mój ty Boże! – westchnęła Kitty. – Warto było przyjechać tylko po to, by to usłyszeć! Jedenastego dnia podróży opuścili kopalnię diamentów H’ani leżącą na rozległej pustyni Kalahari, przelecieli nad tajemniczym pasmem wzgórz i wylądowali w mieście Windhoek, stolicy niemieckiej kolonii Afryki Południowo-Zachodniej, przyłączonej do Południowej Afryki na mocy Traktatu Wersalskiego. W architekturze i sposobie życia mieszkańców tego małego, schludnego miasteczka wciąż zaznaczały się wyraźne wpływy niemieckie. Położone na pagórkowatej wyżynie, leżącej ponad spieczoną równiną nadmorską miasto miało przyjemny klimat, a hotel „Kaiserhof”, gdzie Shasa stale wynajmował apartament, oferował wiele wygód, jakich nie mieli w ciągu tych dziesięciu dni. Większą część popołudnia Shasa i David spędzili z dyrekcją lokalnego biura firmy Courtney. Przed przeprowadzką do Johannesburga tu mieścił się zarząd całej firmy, a teraz pozostała jeszcze dyrekcja kopalni H’ani. Kitty, która jak zwykle nie traciła czasu, filmowała ze swoją ekipą niemieckie budynki kolonialne, pomniki oraz spacerujące po ulicach, urzekające kobiety z plemienia Herero. W 1904 roku to wojownicze plemię wciągnęło kolonistów niemieckich w najstraszniejszą wojnę w swojej historii. Na polu walki i z głodu zginęło osiemdziesiąt tysięcy Hererów z ogólnej liczby stu tysięcy. Mężczyźni z tego plemienia byli wysocy i odznaczali się godnym wyglądem. Kobiety nosiły długie, niezwykle kolorowe suknie i wymyślne, wysokie fryzury. Późnym popołudniem Kitty wróciła do hotelu w doskonałym humorze, zachwycona Hererami.

Shasa starannie zaplanował wieczór. Zostawił Davida w biurze firmy, by dokończył spotkanie, a sam zamierzał zaprosić Kitty i jej ekipę do mieszczącej się w ogrodzie hotelowym restauracji, gdzie tradycyjna orkiestra w alpejskich kapeluszach wygrywała niemieckie piosenki pijackie. Miejscowe piwo Hansa Pilsner było równie dobre, jak oryginalne monachijskie. Miało czysty, złoty kolor i gęstą piankę na wierzchu. Shasa zamówił największe kufle i Kitty piła równo ze wszystkimi. Wszyscy bawili się znakomicie do momentu, gdy Shasa, rozmawiając z Kitty na boku, powiedział: – Zupełnie nie wiem, jak ci to powiedzieć, Kitty, ale to jest nasz ostatni wspólny wieczór. Poprosiłem sekretarkę, by zarezerwowała dla was miejsca na lot do Johannesburga na jutro rano. Kitty popatrzyła na niego ze zdumieniem. – Nie rozumiem. Myślałam, że lecimy do twoich działek diamentowych w Sperrgebiet. W jej ustach brzmiało to „Spir Bit”. – To miała być najważniejsza część naszej wyprawy. – Sperrgebiet znaczy „Strefa zamknięta” – powiedział smutno Shasa. – I tak właśnie jest, Kitty, to rejon zamknięty. Nikt nie może tam pojechać bez zezwolenia rządowego inspektora kopalni. – Ale byłam pewna, że załatwiłeś nam zezwolenia – zaprotestowała. – Próbowałem. Teleksowałem do naszego tutejszego biura, by to załatwili. Nie wydali nam zezwoleń. Obawiam się, że rząd nie chce was tam wpuścić. – Ale dlaczego? – Musi być tam coś, czego nie chcą wam pokazać i pozwolić sfilmować – powiedział wzruszając ramionami. Kitty milczała przez chwilę, ale obserwując jej wyrazistą twarz widział, jak walczy ze sprzecznymi uczuciami, a jej oczy błyszczały wściekłością i determinacją. Już na samym początku ich znajomości odkrył, że najbardziej skutecznym sposobem zainteresowania czymś Kitty jest zabronienie jej tego. Wiedział, że chcąc dostać się do Sperrgebiet, jest teraz gotowa skłamać, oszukać lub sprzedać swoją duszę. – Mógłbyś nas tam przeszmuglować – zasugerowała. Potrząsnął głową. – Nie warto ryzykować. Mogłoby się nam udać, ale jeżeli nas złapią, dostaniemy po sto tysięcy funtów kary albo pięć lat więzienia. Położyła mu rękę na ramieniu, po raz pierwszy dotykając go z rozmysłem. – Proszę, Shasa, tak bardzo chciałabym to sfilmować. Jeszcze raz potrząsnął poważnie głową. – Przykro mi, Kitty, ale obawiam się, że to niemożliwe. – Wstał. – Muszę się przebrać do kolacji. Możesz to przekazać chłopcom, gdy mnie nie będzie. Wasz samolot do Johannesburga

odlatuje o dziesiątej rano. Podczas kolacji Shasa spostrzegł od razu, że nie uprzedziła członków ekipy o tym, że nastąpiła zmiana planów, gdyż wciąż rozmawiali z ożywieniem, popijając dobre niemieckie piwo. Po raz pierwszy Kitty nie brała udziału w konwersacji. Siedziała przygnębiona przy końcu stołu, patrząc osowiałym wzrokiem na teutońskie dania. Od czasu do czasu rzucała nadąsane spojrzenie w stronę Shasy. David napił się tylko kawy i poszedł dzwonić do Matty i dzieci, a Hank i reszta ekipy zaczęli się interesować miejscowym nocnym lokalem z dobrą muzyką i bardzo dobrymi dziewczynami. – Dziesięć dni bez towarzystwa kobiet, jeżeli nie liczyć szefowej – narzekał Hank. – Staję się dość nerwowy. – Pamiętaj, gdzie się znajdujesz – ostrzegł go Shasa. – W tym kraju czarny kolor to królewska gra. – Niektóre z tych dziewczyn są warte pięciu lat ciężkich robót – powiedział przewracając oczami Hank. – Czy wiesz, że mamy tu południowoafrykańską wersję rosyjskiej ruletki? – spytał go Shasa. – Bierze się kolorową dziewczynę do budki telefonicznej, wzywa patrol policyjny i czeka, kto pojawi się pierwszy. Tylko Kitty się nie roześmiała. Shasa wstał. – Muszę jeszcze przejrzeć kilka dokumentów. Pożegnamy się przy śniadaniu. W pokoju ogolił się szybko, wziął prysznic i przebrał w jedwabny szlafrok. Podszedł do barku i kiedy sprawdzał, czy jest lód, usłyszał delikatne pukanie. W drzwiach stała bardzo zasmucona Kitty. – Czy przeszkadzam? – Nie, skądże znowu. Otworzył szeroko drzwi, a ona przeszła przez pokój i zatrzymała się patrząc przez okno. – Czy chcesz się czegoś napić przed snem? – spytał Shasa. – A co pijesz? – Rusty nail. – Nalej i mnie, niezależnie od tego, co to jest. Gdy mieszał jej drambuie z whisky, powiedziała: – Przyszłam ci podziękować za wszystko, co dla mnie zrobiłeś w ciągu tych dziesięciu dni. Niełatwo będzie się pożegnać. Podszedł do niej niosąc drinki dla nich obojga, lecz ona wzięła od niego obie szklanki i postawiła je na stoliku. Potem stanęła na palcach i objąwszy go za szyję złożyła usta do pocałunku.

Jej usta były miękkie i słodkie jak kakao. Powoli wsadzała mu język w usta. Kiedy w końcu ich wargi rozłączyły się z cichym cmoknięciem, schylił się i wziął ją na ręce. Gdy niósł ją do sypialni, wtuliła twarz w jego ramiona. Miała wąskie, chłopięce biodra, płaski brzuch i białe, krągłe, twarde niczym para strusich jaj pośladki. Jej ciało, podobnie jak twarz, wydawało się dziecinne i jeszcze nie w pełni rozwinięte. Tylko piersi były twarde i pięknie ukształtowane, a w dole brzucha znajdowała się kusząca kępka ciemnych, gęstych włosów. Kiedy ich dotknął, odkrył, że są delikatne jak jedwab i miękkie jak dym. Kochali się tak gorąco, jakby robili to zupełnie spontanicznie. Używając najbardziej wulgarnych słów mówiła, co robił, a widok tych niewinnie wyglądających ust wypowiadających takie słowa był niezwykle podniecający. Kitty dostarczyła mu niezwykle intensywnych doznań i całkowicie zaspokoiła jego pożądanie. W ciemnościach przytuliła się do niego. – Po tym, co się stało, nie wiem, jak zniosę rozstanie z tobą – wyszeptała. Shasa dyskretnie obserwował jej twarz w lustrze po drugiej stronie pokoju. – Do licha! Nie mogę pozwolić, żebyś odeszła – szepnął do niej. – Niech się dzieje, co chce – zabiorę cię do Sperrgebiet. Zobaczył w lustrze, że na jej twarzy pojawił się uśmiech zadowolenia i satysfakcji. A więc miał rację – Kitty używała swojego ciała jak atutów w brydżu. Kiedy nazajutrz rano Kitty i Shasa przyjechali samochodem firmy na lotnisko, członkowie ekipy filmowej pakowali sprzęt do samolotu według wskazówek Davida. Kitty wysiadła i podeszła do nich. – Jak chcesz to zrobić, Davie? – spytała. – Nie wiem, o co ci chodzi – odpowiedział zaskoczony. – Będziesz musiał sfałszować plan lotu, prawda? – nalegała Kitty. David nadal nie wiedział, o co chodzi, i spojrzał na Shasę, ale ten wzruszył tylko ramionami. Kitty zaczęła się niecierpliwić. – Dobrze wiesz, o co mi chodzi. Jak zamierzasz zataić fakt, że lecimy do Sperrgebiet bez pozwoleń? – Bez pozwoleń? – powtórzył David. Pogrzebał w kieszeni skórzanej kurtki lotniczej i wydobył plik dokumentów. – To są pozwolenia. Wydano je tydzień temu. Wszystko jest zupełnie w porządku. Kitty odwróciła się i spojrzała bez słowa na Shasę, ale on nie patrzył na nią. Podszedł do mosquito sprawdzając samolot przed lotem. Shasa wzniósł się na wysokość dwóch tysięcy stóp, obrał właściwy kierunek i wyrównał. – Ty skurwysynu – odezwała się po raz pierwszy Kitty. Była wściekła.

– Kochanie – odwrócił się do niej z uśmiechem i popatrzył na nią z rozbawieniem przez maskę. – Oboje dostaliśmy to, czego chcieliśmy, i mieliśmy wspaniałą zabawę. Dlaczego się tak złościsz? Odwróciła się od niego i popatrzyła w dół na wspaniałe, płowe góry Khama’s Hochtland. Shasa nie zwracał na nią uwagi. Po jakimś czasie usłyszał przerywany odgłos w słuchawkach. Pochylił się do przodu i zaczął manipulować przy radiu. W chwilę później zauważył kątem oka, że skulona w swoim fotelu Kitty dziwnie się trzęsie i że to właśnie od niej pochodzi przerywany odgłos. Dotknął jej ramienia i Kitty odwróciła się do niego. Miała spuchniętą i zaczerwienioną od tłumionego śmiechu twarz, a z oczu płynęły jej łzy. Nie mogła się już dłużej powstrzymywać i parsknęła śmiechem. – Ty chytry sukinsynu – powiedziała łapiąc oddech. – Ty podstępny potworze. – I zaczęła się śmiać nie panując już nad sobą. W chwilę później otarła łzy. – Nieźle się dobraliśmy – stwierdziła. – Nasze umysły podobnie pracują. – Nasze ciała też dobrze sobie radzą – przypomniał, a Kitty zdjęła maskę tlenową i pochyliła się ku niemu składając usta do pocałunku. Jej język był kuszący i wił się niczym węgorz. Odkąd zostali kochankami, przebywanie z Kitty było dla Shasy nieustanną radością, a ich pobyt na pustyni mijał zbyt szybko. Bystrość i ciekawość, z jaką przyglądała się światu, pobudzały także jego umysł, a dzięki jej spostrzegawczości odkrywał na nowo dobrze znane rzeczy. Razem obserwowali i filmowali ogromne żółte spychacze zgarniające ziemię na wznoszących się tarasach, które kiedyś były dnem oceanu. Opowiadał Kitty, jak w czasach, gdy skorupa ziemska jeszcze nie stwardniała, płynna magma wypływała na powierzchnię unosząc ze sobą diamenty, utworzone na wielkiej głębokości, pod wielkim ciśnieniem i w wysokiej temperaturze. W tych czasach padające nieustannie deszcze tworzyły ogromne rzeki, które płynąc ku morzu wypłukiwały diamenty i niosły je ze sobą, zostawiając w zagłębieniach i nierównościach dna morskiego leżących blisko ujścia rzeki. Gdy wyłaniający się kontynent podnosił się coraz wyżej, dno wynurzyło się ponad powierzchnię morza. Rzeki wyschły lub zmieniły koryta dawno temu, a wznoszące się tarasy pokryły osady przykrywając zagłębienia, w których leżały diamenty. Tylko genialny Twentyman-Jones potrafił ustalić, gdzie biegły koryta rzek. Studiując fotografie lotnicze i posługując się szóstym zmysłem, wskazał niezwykłe precyzyjnie pradawne tarasy. Kitty wraz ze swoją ekipą dokładnie sfilmowała cały proces wydobywania diamentów. Piasek i żwir spychano najpierw buldożerami, następnie przesiewano, a w końcu przedmuchiwano ogromnymi wentylatorami tak długo, aż pozostawały tylko drogocenne

kamienie, stanowiące mikroskopijną część masy przerzuconej ziemi. Budynki należące do kopalni nie miały klimatyzacji i w czasie pustynnych nocy było w nich zbyt gorąco, by spać, więc Shasa zrobił na wydmach posłanie z koców. Kochali się w poświacie gwiazd, owiani charakterystycznym zapachem pustyni. Ostatniego dnia pobytu Shasa wziął jeden z dżipów należących do firmy i pojechał razem z Kitty na wycieczkę do czerwonych wydm. Te piaszczyste góry, ukształtowane nieustannie wiejącymi wiatrami prądu Benguela, były najwyższymi wydmami na świecie. Poskręcane czerwone grzbiety wznoszące się na tle bladego, pustynnego nieba wyglądały jak żywe gady. Shasa pokazał Kitty stado gazeli. Były bardzo duże, a ich głowy pokrywał piękny, biało-czarny wzór. Miały wysmukłe rogi i wyglądały jak z bajki. Te piękne zwierzęta tak dobrze przystosowały się do niegościnnej ziemi, na której żyły, że nie musiały pić wody z otwartych zbiorników, gdyż wystarczała im rosa osiadająca na spalonych słońcem trawach. Obserwowali je tak długo, aż stały się ruchomymi punktami na linii horyzontu, a w końcu rozpłynęły w falującym od gorąca powietrzu. – Urodziłem się gdzieś tu, wśród tych wydm – powiedział Shasa, gdy stojąc obok siebie na krawędzi wydmy patrzyli na leżącą poniżej kotlinę, gdzie zostawili dżipa. Opowiedział jej, jak Centaine szła zagubiona i opuszczona przez te straszne ziemie, niosąc go w łonie. Dwoje Buszmenów było jej jedynymi towarzyszami i przewodnikami, a kobieta, której imię nosiła teraz kopalnia H’ani, była także akuszerką przy jego porodzie. Składając hołd najcenniejszej rzeczy na świecie nadała mu imię Shasa, „Dobra Woda”. Przeżywanie w samotności majestatycznego piękna bardzo ich do siebie zbliżyło i pod koniec dnia Shasa wiedział, że naprawdę ją kocha i że chce z nią spędzić resztę życia. Patrzyli razem, jak słońce zniża się ku czerwonym wydmom, a niebo przekształcało się w wykonaną z brązu zasłonę, podziurawioną niebieskimi obłokami, jakby wykutymi młotem niebiańskiego kowala. Później zmieniało stopniowo kolor z brązowego na pomarańczowy, później na purpurowy, a kiedy w końcu słońce zniknęło za wydmami, wydarzył się cud. Patrzyli zadziwieni, jak bezgłośny wybuch pokrył cały horyzont elektryzującym zielonym blaskiem. Przez krótką chwilę niebo było tak zielone, jak głębiny oceanów lub lód w szczelinach lodowców wysoko w górach. Potem światło łagodnie zgasło, a niebo przybrało ponownie metaliczny, brązowy kolor zmierzchu. Kitty spojrzała na niego pytająco. – Widzieliśmy to razem – powiedział Shasa cicho. – Buszmeni nazywają to Zielonym Pytonem. Można całe życie przeżyć na pustyni i nigdy go nie zobaczyć. Ja sam nie doświadczyłem tego wcześniej. – Co to oznacza? – spytała Kitty. – Buszmeni mówią, że ten dobry omen spotyka się nadzwyczaj rzadko – powiedział biorąc ją za rękę. – Mówią, że ci, którzy zobaczą Zielonego Pytona, będą wybrańcami losu. My

zobaczyliśmy go razem. W gęstniejącym mroku zeszli na dół stromym zboczem do miejsca, gdzie Shasa zostawił dżipa. Zapadali się po kolana w miękkim, nagrzanym słońcem piasku i chcąc utrzymać równowagę, wspierali się wzajemnie o siebie. Kiedy znaleźli się przy dżipie, Shasa położył jej ręce na ramionach, zwrócił jej twarz ku sobie i powiedział: – Nie chcę, żeby to się skończyło, Kitty. Nie odchodź, wyjdź za mnie. Dam ci wszystko, czego możesz w życiu zapragnąć. Cofnęła głowę i zaśmiała mu się w twarz. – Nie bądź głupcem, Shasa. Nie możesz mi dać tego, czego pragnę – stwierdziła. – Było nam dobrze, ale to była tylko zabawa. Możemy być dobrymi przyjaciółmi tak długo, jak zechcesz, ale idziemy różnymi ścieżkami i w inną stronę. Gdy następnego dnia wylądowali w Windhoek, na tablicy w pomieszczeniu dla załogi wisiał telegram do Kitty. Przeczytała go szybko. Podniosła wzrok i popatrzyła na niego niewidzącymi oczami. – Coś się zaczyna dziać – odrzekła. – Muszę jechać. – Kiedy cię zobaczę? – spytał Shasa, a ona popatrzyła na niego tak, jakby był kimś zupełnie obcym. – Nie wiem – odparła, a w godzinę później leciała już razem ze swoją ekipą do Johannesburga. Shasa był wściekły i upokorzony. Nigdy nie zaproponował innej kobiecie, że ożeni się z nią rozwodząc się z Tarą – nigdy o tym nawet nie pomyślał – a Kitty go wyśmiała. Dobrze znał różne sposoby odnalezienia utraconego spokoju, a jednym z nich było polowanie. Gdy wielki, czarny jak smoła bawół z lśniącymi w słońcu rogami i czającą się w małych oczkach żądzą mordu atakował go wypuszczając z pyska krwawą pianę, ogarniała go myśliwska pasja i nie istniało dla niego nic innego na świecie. Trwała jednak pora deszczowa i tereny myśliwskie na północy kraju były błotniste i bardzo łatwo było zachorować na malarię. Shasa nie mógł pojechać na polowanie, więc chwycił się innego sprawdzonego sposobu, którym było robienie interesów. Pieniądze zawsze fascynowały Shasę. Gdyby było inaczej, nie zgromadziłby tak wielkich bogactw, gdyż wymagało to oddania i poświęcenia, do jakiego zdolni byli tylko nieliczni ludzie. Inni pocieszali się starymi przesądami, że pieniądze nie dają szczęścia i że są podstawą wszelkiego zła. Shasa doskonale wiedział, iż pieniądze nie są ani dobre, ani złe – po prostu nie mają nic wspólnego z moralnością. Wiedział, że pieniądze nie mają sumienia, lecz kryją w sobie ogromny potencjał zarówno dobra, jak i zła. To posiadający je człowiek dokonuje ostatecznego wyboru, i prawo dokonywania tego wyboru jest nazywane potęgą. Jego instynkt działał nawet wtedy, gdy sądził, że jest całkowicie zajęty Kitty. Niemal

podświadomie dostrzegł oddalone od brzegu białe punkciki na zielonych wodach prądu Benguela na Oceanie Atlantyckim. W niecałą godzinę po odlocie Kitty wpadł do biura Courtney Mining and Finance przy głównej ulicy Windhoek i zaczął intensywnie pracować. Zażądał, by mu przedstawiono pewne liczby i dokumenty, odbył szereg rozmów telefonicznych, wezwał prawników i księgowych, poprosił wysoko postawionych ludzi o załatwienie pewnych spraw i wysłał swoich pracowników, by przeszukali archiwa miejskie i lokalnej gazety. Zebrał wszystkie narzędzia pracy, dane, liczby, które mogły mu pomóc i wpływy, by z radością całkowicie oddać się pracy jak palacz opium swojej fajce. Po pięciu dniach poznał już wszystkie szczegóły i mógł dokonać ostatecznej oceny sytuacji. Miał przy sobie Davida Abrahamsa, gdyż w takich sytuacjach David doskonale doradzał i wynajdował wszystkie słabe punkty pomysłów Shasy. – A więc wygląda to tak – zaczął Shasa podsumowanie. W sali konferencyjnej, pod zamówionym przez Centaine wspaniałym freskiem Pierneefa, pochodzącym z jego najlepszego okresu, siedziało pięciu mężczyzn: Shasa, David, dyrektor filii firmy i jego sekretarz oraz niemiecki prawnik z Windhoek, stale pracujący dla Shasy. – Wygląda na to, że przespaliśmy to. W ciągu ostatnich trzech lat wyrósł nam pod bokiem biznes, który w zeszłym roku przyniósł dwadzieścia milionów funtów zysku, cztery razy więcej niż kopalnia H’ani, i my na to pozwoliliśmy! Spojrzał swoim jedynym okiem na dyrektora filii, żądając wyjaśnień. – Zdawaliśmy sobie sprawę z rozwoju rybołówstwa w Walvis Bay – starał się wyjaśnić nieszczęśliwiec. – Ogłoszenie o przyjmowaniu zgłoszeń na zezwolenia połowu sardeli było wydrukowane w gazecie, ale sądziłem, że rybołówstwo leży poza zasięgiem naszych zainteresowań. – Z całym szacunkiem, Frank, ale tego rodzaju decyzje wolałbym podejmować sam. Do pańskich zadań należy przekazywanie mi wszelkich informacji. Shasa mówił spokojnym głosem, ale zebrani nie mieli wątpliwości, że była to bardzo poważna nagana, i pochylili głowy nad notatnikami. Shasa milczał przez dziesięć sekund, by dobrze zapamiętali jego słowa, po czym powiedział: – No dobrze, Frank. Powiedz nam teraz to, co powinieneś nam powiedzieć cztery czy pięć lat temu. – No cóż, połowy sardeli w Walvis Bay zaczęły się we wczesnych latach trzydziestych i początkowo przynosiły niezły dochód, ale kryzys i prymitywne metody połowu stosowane w tych czasach zmusiły właścicieli do zaprzestania połowów i zamknięcia przetwórni. Gdy Frank zaczął mówić, Shasa przypomniał sobie swoje dzieciństwo. Pamiętał swoją pierwszą podróż nad Walvis Bay i zdał sobie sprawę, że było to dwadzieścia lat temu. Przyjechał tam z Centaine jej żółtym daimlerem, by odebrać pieniądze, które pożyczyła firmie De La Reya

zajmującej się rybołówstwem i przetwórstwem rybnym oraz by zamknąć przetwórnię. Działo się to w trudnych czasach kryzysu, kiedy firmy Courtney przetrwały tylko dzięki determinacji i bezwzględności jego matki. Pamiętał, jak Lothar De La Rey, ojciec Manfreda, prosił jego matkę o odłożenie spłaty zaciągniętej pożyczki. Kiedy jego kutry stały u nadbrzeża wyładowane po burty srebrnymi sardelami, sekwestrator opieczętował na polecenia Centaine drzwi przetwórni. To właśnie wtedy poznał syna Lothara De La Reya. Manfred był wówczas bosym, krótko ostrzyżonym chłopcem, o twarzy spalonej słońcem, wyższym i potężniejszym niż Shasa. Miał na sobie granatowy rybacki sweter i szorty khaki wysmarowane rybim tłuszczem, podczas gdy Shasa był ubrany w nieskazitelne szare spodnie, białą koszulkę i elegancki pulower, a na nogach miał wyglansowane, czarne półbuty. Dwaj chłopcy z różnych światów spotkali się na pokładzie największego z kutrów i natychmiast zapałali do siebie nienawiścią. W ciągu kilku minut kpiny i obelgi przerodziły się w bójkę. Rzucili się na siebie z wściekłością, okładając się pięściami i szamocząc na pokładzie kutra, podjudzani przez rozradowanego tym widokiem ciemnoskórego rybaka. Nawet po tylu latach doskonale pamiętał dzikie spojrzenie bladych oczu Manfreda, gdy spadali z kutra na śliską, śmierdzącą stertę sardeli, i ponownie poczuł okropne upokorzenie, jakiego doznał, gdy Manfred wepchnął jego głowę w masę zimnych, martwych ryb i niemal utopił go w szlamie. Ponownie skupił uwagę na tym, co mówił Frank. – W tej chwili sytuacja wygląda tak, że rząd wydał cztery pozwolenia na łowienie sardeli w Walvis Bay i ich przetwórstwo. Departament Rybołówstwa ustala roczne limity połowów na każde pozwolenie. W tym roku wynoszą one dwieście tysięcy ton. Shasa myślał z zadowoleniem o olbrzymich potencjalnych zyskach z takiej ilości ryb. Według opublikowanych danych, w poprzednim roku podatkowym każda z czterech przetwórni przyniosła około dwóch milionów dochodu. Shasa wiedział, że mógłby zwiększyć tę sumę, być może nawet ją podwoić, ale nie zanosiło się na to, by dano mu szansę. – Wstępne rozmowy z Departamentem Rybołówstwa i wyższymi władzami – Shasa zaprosił na obiad samego gubernatora regionu – wykazały, że dalsze pozwolenia nie będą wydawane. Jedyną drogą rozpoczęcia działalności w tej branży byłoby odkupienie jednego pozwolenia. Shasa uśmiechnął się sardonicznie, gdyż już wybadał dwie firmy. Właściciel pierwszej z nich zaproponował Shasy, używając bardzo kwiecistych zwrotów, by dokonał niezgodnego z naturą aktu seksualnego z samym sobą, a drugi na początek negocjacji rzucił sumę kończącą się bardzo długim ciągiem zer. Mimo że miał teraz posępny wyraz twarzy, Shasa lubił tego rodzaju sytuacje; pozornie beznadziejne, ale dające widoki na ogromne korzyści, jeżeli uda się przezwyciężyć trudności. – Chcę mieć wszystkie zestawienia bilansowe tych czterech firm – polecił. – Czy ktoś zna

dyrektora Departamentu Rybołówstwa? – Tak, ale on jest bezwzględnie uczciwy – ostrzegł Frank, wiedząc, jakim torem biegną myśli Shasy. – Ma zaciśnięte ręce, a jeżeli będziemy się starali wcisnąć mu mały prezent, narobi takiego smrodu, że poczują go w sądzie w Bloemfontein. – Nie mówiąc o tym, że wydawanie pozwoleń nie leży w jego jurysdykcji – zgodził się sekretarz firmy. – Są wydawane wyłącznie przez ministerstwo w Pretorii, ale na mocy decyzji samego ministra ich liczba jest ograniczona do czterech. Shasa został jeszcze w Windhoek przez pięć dni, próbując sprawdzić każdą szansę, chwytając się każdego sposobu i wykorzystując, tak jak tylko on potrafił, najdrobniejsze szczegóły. Pod koniec swego pobytu był jednak równie daleki od kupna pozwolenia na połowy w Walvis Bay co wtedy, gdy po raz pierwszy zobaczył małe, białe kutry na zielonym oceanie. Osiągnął tylko tyle, że przez dziesięć dni nie pamiętał o małym, jadowitym stworzeniu, o Kitty Godolphin. Jednakże, gdy w końcu stwierdził, że nic już nie uzyska zostając dłużej w Windhoek, wsiadł do kabiny mosquito. Widok pustego miejsca obok przypomniał mu Kitty. Pod wpływem nagłego impulsu, zamiast lecieć wprost do Kapsztadu, skręcił na zachód, w stronę wybrzeża, gdyż zdecydował, że zanim całkowicie porzuci pomysł kupienia licencji, raz jeszcze przyjrzy się wszystkiemu dokładnie. Lecąc mosquito ku morzu myślał o Kitty, ale coś innego nie dawało mu spokoju. Wydawało mu się, że rozpatrując różne możliwości, o czymś zapomniał, coś przeoczył. Zobaczył przed sobą ocean, spowity zasłoną mgły w miejscu, gdzie zimny prąd stykał się z ziemią. Wysokie wydmy koloru zboża i miedzi wiły się niczym gniazdo żmij. Zmienił kurs i leciał teraz wzdłuż nie kończących się plaż i białych regularnych grzyw załamujących się fal aż do chwili, gdy zobaczył półksiężyc zatoki zamykający niespokojny ocean i latarnię morską na Pelican Point, migającą do niego przez mgłę. Zwolnił obroty silnika Rolls Royce Merlins i zmniejszył wysokość, muskając strzępy mgły. W prześwitach zobaczył kutry. Znajdowały się blisko lądu, na granicy prądu. Niektóre z nich miały pełne sieci i widział, jak cenny ładunek lśni srebrzyście w wodzie, gdy rybacy wyciągali wolno zaciąg. Nad nimi migotała biała chmara ptaków czekających na ucztę. Dwa kilometry dalej dostrzegł, jak następny kuter, zarzucając sieć na ławicę sardeli, kreślił spienionym śladem wodnym skomplikowany rysunek. Shasa pociągnął ostro za stery i pochylając mocno mosquito skręcił ostro nad kutrem, by dalej obserwować połów. Zobaczył ławicę, ciemny cień wyglądający tak, jakby ktoś wylał tysiące litrów atramentu do zielonej wody. Był zaskoczony wielkością ławicy – miała setki akrów i choć każda z ryb nie była większa niż jego dłoń, razem tworzyły ogromną masę. – Miliony ton w jednej ławicy – szepnął. Gdy przełożył to na pieniądze, ponownie

owładnęła nim zachłanność. Obserwował, jak kuter zarzucał sieć dookoła niewielkiej części ogromnej ławicy. Po chwili wyrównał i na wysokości czterdziestu metrów, dotykając kłębów mgły, poleciał w głąb zatoki. Na samym brzegu stały budynki czterech przetwórni. Przy każdej z nich wychodził w wodę długi pomost, a z kominów unosił się dym. Która z nich należała do starego De La Reya? – zastanawiał się Shasa. Na którym podeście walczył z Manfredem i skończył z oczami, uszami i nosem zalepionymi szlamem? Uśmiechnął się ponuro, wspominając to zdarzenie. Ale ona leżała dalej na północ, pomyślał przypominając sobie zdarzenie sprzed dwudziestu lat. Nie leżała tak głęboko w zatoce. Zawrócił mosquito i poleciał z powrotem równolegle do plaży i milę przed sobą zobaczył nierówny rząd ściemniałych, pordzewiałych pali wychodzący daleko w wody zatoki i stare ruiny przetwórni na plaży. – A więc wciąż tu jest – powiedział i natychmiast poczuł dreszczyk podniecenia. – Wciąż tu jest, opuszczona i zapomniana przez te wszystkie lata. Już wiedział, o czym zapomniał. Jeszcze dwa razy przeleciał nad zabudowaniami tak nisko, że wzbijał tumany piasku z wierzchołków wydm. Na zwróconej w kierunku morza pordzewiałej ścianie z blachy falistej można jeszcze było odczytać niewyraźny napis: SOUTH WEST AFRICAN CANNING AND FISHING CO. LTD. Pociągnął za stery i łagodnym łukiem wzniósł mosquito w górę, wchodząc na kurs powrotny do Windhoek. Zapomniał już o Kapsztadzie i o obietnicy złożonej synom i Isabelli, że wróci do domu przed weekendem. David Abrahams wyleciał rano do Johannesburga na kilka minut przed Shasą, więc w Windhoek nie było nikogo, komu Shasa mógłby powierzyć poszukiwania. Sam poszedł do archiwum miejskiego i na godzinę przed zamknięciem znalazł to, czego szukał. Pozwolenie na łowienie i przerabianie sardeli i innych ryb zostało podpisane przez gubernatora regionu 20 września 1929 roku. Wydano je Lotharowi De La Reyowi zamieszkałemu w Windhoek i nie było na nim daty ważności. Można było zatem nadal z niego korzystać. Shasa uderzył ręką w zniszczony, pożółkły dokument i prostując go starannie patrzył z zachwytem na czerwone znaczki skarbowe i wyblakły podpis gubernatora. Starał się ocenić wartość dokumentu, który leżał w zmurszałej szufladzie przez ponad dwadzieścia lat. Na pewno milion funtów, być może pięć milionów. Zaśmiał się triumfalnie i zaniósł dokument do urzędnika archiwum, by otrzymać poświadczoną notarialnie kopię. – To będzie pana nieźle kosztować – mruknął urzędnik. – Dziesięć funtów sześć szylingów za kopię i dwa funty za poświadczenie. – To dużo pieniędzy – zgodził się Shasa. – Ale mogę sobie na to pozwolić.

Lothar De La Rey wbiegł niczym kozica na czarną, mokrą skałę. Miał na sobie tylko wełniane kąpielówki, w jednej ręce trzymał wędkę, a w drugiej żyłkę z szamocącą się rybką. – Złapałem rybę, tato – zawołał podniecony. Manfred De La Rey otrząsnął się z zadumy. Nawet w czasie rzadkich wakacji stale rozmyślał o pracy swojego ministerstwa. – Świetnie, Lothar. Wstał i podniósł dużą, bambusową wędkę, leżącą obok na ziemi. Patrzył, jak jego syn delikatnie zdejmuje z haczyka rybkę, nadającą się tylko na przynętę, i daje mu ją. Ryba była zimna, twarda i śliska, a kiedy przekłuwał jej ciało dużym hakiem swojej wędki, mała płetwa grzbietowa ryby zaczęła się gwałtownie poruszać. – Żaden stary kob nie będzie mógł się jej oprzeć – pokazał Lotharowi rybę. – Wygląda tak kusząco, że sam bym ją zjadł. Podniósł ciężką wędkę. Przez chwilę patrzył, jak fale załamują się na skałach pod jego stopami i wypatrzywszy odpowiedni moment zbiegł w dół. Jak na tak potężnego człowieka poruszał się bardzo lekko. Gdy wbiegł do wody, piana oblepiła mu kostki. Energicznie zamachnął się wędką. Ryba poleciała wysoko i błyskając w słońcu wpadła w zieloną wodę prawie sto metrów od brzegu, za linią białych grzyw załamujących się fal. Zbliżała się następna wysoka fala i Manfred zawrócił. Trzymając wędkę na ramieniu walczył chwilę z wściekle spienioną falą, podczas gdy żyłka się rozwijała z dużego kołowrotka. Po chwili siedział z powrotem na skale. Wsadził koniec wędziska w szczelinę skalną, unieruchamiając kołowrotek starym, filcowym kapeluszem. Potem, z synem u boku, rozsiadł się wygodnie na kocu i oparł o skałę. – Dobre miejsce na koby – mruknął. Woda była mętna i miała kolor domowego piwa imbirowego, a one lubiły właśnie takie miejsca. – Obiecałem mamie, że przyniesiemy jej rybę do zamarynowania. – Nigdy nie obiecuj gołębia na dachu – doradził Manfred i chłopiec roześmiał się. Manfred nigdy nie obejmował go przy innych, nawet przy matce i siostrach, ale pamiętał, że gdy był w wieku Lothara, pieszczoty ojca były dla niego ogromną przyjemnością, więc od czasu do czasu, gdy byli sami, okazywał swoje prawdziwe uczucia. Położył rękę na ramieniu syna, a Lothar znieruchomiał i wstrzymał oddech z uniesienia i szczęścia. Potem wolno przysunął się do ojca i razem patrzyli, jak długa wędka kołysze się w rytmie fal. – Lothie, czy zdecydowałeś już, co chcesz robić, gdy opuścisz Paul Roos? Paul Roos było najlepszym liceum dla Afrykanerów. Mieściło się w Cape Proyince i było południowoafrykańskim odpowiednikiem Eton czy Harrow.

– Zastanawiałem się nad tym, tato – odpowiedział poważnie Lothar. – Nie chcę, tak jak ty, studiować prawa, a sądzę, że medycyna będzie za trudna. Manfred pokiwał głową z rezygnacją. Oswoił się już z myślą, że Lothar nie miał zadatków na naukowca, lecz był przeciętnie uzdolnionym uczniem. Wybijał się we wszystkich innych dziedzinach. Widać już było, że ma wybitne zdolności przywódcze, determinację odwagę i że jest bardzo sprawny fizycznie. – Chcę wstąpić do policji – powiedział z wahaniem Lothar. – Gdy skończę liceum w Paul Roos, chciałbym wstąpić do akademii policyjnej w Pretorii. Manfred poruszył się lekko, starając się ukryć zaskoczenie. To była chyba ostatnia rzecz, jaka by mu przyszła do głowy. – Ja, dlaczego nie! Doskonale dasz sobie radę – powiedział w końcu kiwając głową. – To dobry zawód – służysz swojemu krajowi i swojemu Volk. Im dłużej się nad tym zastanawiał, tym bardziej się upewniał, że Lothar dokonał właściwego wyboru, a to, że sam był ministrem spraw wewnętrznych, także nie zaszkodzi karierze chłopca. Miał nadzieję, że w niej wytrwa. – Ja – powtórzył. – To dobry wybór. – Tato, chciałbym cię spytać – zaczął Lothar, ale w tym momencie wędka poruszyła się, wyprostowała, a w chwilę później wygięła w łuk. Szarpnięcie żyłki poruszyło kołowrotek i stary kapelusz Manfreda wyleciał w powietrze. Zerwali się z miejsca, Manfred złapał ciężką wędkę i pociągnął w tył, by poczuć opór haczyka. – To potwór – krzyknął, gdy poczuł wagę ryby. Nie mógł jednak uchwycić żyłki. Próbował zatrzymać kołowrotek, blokując go ręką osłoniętą skórzaną rękawiczką i po paru sekundach nad dłonią zobaczył błękitny dymek spalenizny. Kiedy zostało już tylko kilka zwojów linki i wydawało się, że zostanie wyrwana z kołowrotka, ryba nagle zatrzymała się i w odległości dwustu jardów od brzegu szarpnęła tak gwałtownie, że wędka uderzyła Manfreda w brzuch. Manfred, dopingowany okrzykami i radami Lothara, zaczął teraz przyciągać rybę. Ruchami wędki zmieniał napięcie żyłki i nawijał ją na kołowrotek aż do chwili, gdy ryba znajdowała się już bardzo blisko brzegu. Nie mógł się doczekać, kiedy ją zobaczy w falach przy skale. Potem nagle ryba znów mu się wyrwała i musiał ponownie ściągać ją do brzegu. W końcu, w głębokiej wodzie przy skale, zobaczyli ją, światło słoneczne odbiło się w łuskach, Manfred poderwał rybę i wędka znów wygięła się jak łuk. Ryba rzucała się wśród fal i otwierała z wyczerpania wielki pysk. Jej łuski mieniły się perłowo. – Oszczep! – krzyknął Manfred. – Teraz, Lothar, teraz! Chłopiec zerwał się, zbiegł nad wodę, trzymając w ręku długi bosak i wbił go tuż za

skrzelami. Krew zabarwiła wodę na różowo. Manfred odrzucił wędkę i podbiegł do Lothara, by mu pomóc. Wciągnęli razem rzucającą się rybę na skałę, poza zasięg fal. – Musi mieć ze sto funtów – cieszył się Lothar. – Mama i dziewczynki będą ją marynować do północy. Lothar wziął wędki i torbę, a Manfred, obwiązawszy rybę liną wokół skrzeli, zarzucił ją sobie na plecy i poszli wolno plażą do domu. Zrzucił rybę na skałach następnego cypla, by odpocząć. Kiedyś był mistrzem olimpijskim w boksie w wadze ciężkiej, ale od tamtego czasu jego mięśnie zwiotczały, brzuch urósł, a oddech stał się coraz krótszy. Za dużo siedzę za biurkiem, pomyślał ponuro i siadł na ciemnym kamieniu. Otarł twarz z potu i rozejrzał się wokół. Przebywanie w tym miejscu zawsze sprawiało mu przyjemność. Żałował, że może tu przyjeżdżać tak rzadko. W czasach studenckich często łowił ryby i polował na tym kawałku dzikiego, nie tkniętego przez człowieka wybrzeża, ze swoim najlepszym przyjacielem, Roelfem Standerem. Ta ziemia należała do rodziny Roelfa od ponad stu lat i Roelf nigdy nie sprzedałby najmniejszego kawałka nikomu, oprócz Manfreda. W końcu sprzedał Manfredowi sto akrów za jednego funta. – Nie chcę się bogacić kosztem starego przyjaciela – zaśmiał się, gdy Manfred zaproponował mu tysiąc funtów. – Dodajmy tylko w umowie klauzulę stwierdzającą, że mam prawo pierwokupu tej ziemi za tę samą cenę po twojej śmierci lub wtedy, gdy będziesz chciał ją sprzedać. Za cyplem, gdzie właśnie siedzieli, znajdował się letni dom Manfreda i Heidi, jedyny ślad działalności człowieka. Dom rodziny Roelfa był ukryty za następnym cyplem, w odległości krótkiego spaceru, tak by mogli się spotykać, gdy obie rodziny spędzały tu wakacje. Z tym miejscem wiązało się wiele wspomnień. Popatrzył w morze. To właśnie tutaj wynurzył się U-boot, odwożąc go do kraju na początku wojny. Roelf czekał na plaży i wypłynąwszy w ciemnościach łódką przetransportował na brzeg jego i sprzęt. Co to były za wspaniałe czasy, pełne niebezpiecznych przygód i walki; chcieli wywołać powstanie swojego Volk przeciwko zwolennikowi Anglików, Janowi Christianowi Smutsowi i stworzyć republikę południowoafrykańską pod protektoratem faszystowskich Niemiec – i byli bardzo blisko celu. Uśmiechnął się do tych wspomnień, a oczy mu zabłysły. Chciałby to opowiedzieć synowi. Chłopiec w tym wieku doskonale zrozumiałby marzenia Afrykanerów o własnym państwie i byłby z nich dumny. Nikt jednak nigdy nie mógł się o tym dowiedzieć. Próba zamordowania Smutsa i wywołania powstania nie powiodła się Manfredowi. Musiał uciekać i wegetować w dalekim kraju, podczas gdy Roelf i inni patrioci zostali uznani za zdrajców i internowani w obozach, gdzie prześladowano ich i dręczono do końca wojny.

Od tamtego czasu wszystko się zmieniło. Teraz byli panami tej ziemi, chociaż nikt spoza ścisłego grona nie wiedział, jaką rolę pełnił Manfred De La Rey w tych niebezpiecznych czasach. W umysłach ludzi rządzących krajem ponownie zapłonęła myśl o własnym państwie niczym płomień na ołtarzu aspiracji Afrykanerów. Warkot nisko lecącego samolotu przerwał jego zadumę. Manfred podniósł wzrok i zobaczył, jak wysmukła, srebrzysto-niebieska maszyna skręca ostro, by usiąść na lądowisku znajdującym się tuż za wzgórzami. Pas startowy został wybudowany przez departament robót publicznych, gdy Manfreda mianowano ministrem. Było rzeczą bardzo istotną, by zawsze mógł szybko przyjechać do ministerstwa. Z tego lądowiska można było w ciągu kilku godzin przewieźć go samolotem wojskowym do ministerstwa, jeżeli jego obecność była konieczna. Manfred rozpoznał maszynę i wiedział, kto nią leci. Skrzywił się z niechęcią, i ponownie zarzucił rybę na plecy. Bardzo sobie cenił odosobnienie i zaciekle bronił tego miejsca przed natręctwem obcych. Razem z Lotharem poszli ciężko obładowani i zmęczeni w kierunku domu. Heidi i dziewczęta zobaczyły ich z daleka i wybiegły, by ich przywitać. Otoczyły Manfreda i ciesząc się gratulowały mu wspaniałej zdobyczy. Dziewczynki skakały wokół Manfreda, który z trudem szedł przez wydmy i w końcu z ulgą położył rybę na podeście przed kuchennymi drzwiami. Gdy Heidi poszła do kuchni po aparat fotograficzny, Manfred zdjął poplamioną koszulę i nachylił się przy kranie zbiornika z wodą deszczową, by zmyć krew z rąk i sól z twarzy. Gdy się wyprostował, woda ściekała mu z włosów na nagą pierś; nagle zdał sobie sprawę z obecności kogoś obcego. – Przynieś mi ręcznik, Ruda – powiedział szybko i najstarsza córka pobiegła spełnić jego polecenie. – Nie spodziewałem się pana – Manfred skierował wzrok na Shasę. – Moja rodzina i ja lubimy być tu sami. – Proszę mi wybaczyć, wiem, że zakłócam wasz spokój. – Shasa miał zakurzone buty, gdyż do lądowiska było ponad mile. – Jestem pewien, że pan zrozumie, gdy wyjaśnię, że chciałbym z panem omówić bardzo pilną prywatną sprawę. Manfred maskował swoje rozdrażnienie, wycierając twarz ręcznikiem, a gdy Heidi nadeszła z aparatem, niezbyt uprzejmie przedstawił ją Shasie. Po kilku minutach Shasa oczarował Heidi i dziewczynki, ale Lothar stał za ojcem i niechętnie podszedł do Shasy tylko po to, by się przywitać. Nauczył się od ojca, by traktować Anglików podejrzliwie. – Wspaniały kob – zachwycał się Shasa leżącą na podeście rybą. – Jeden z największych, jakie widziałem w ostatnich latach. Teraz rzadko się już takie spotyka. Gdzie go pan złapał? Shasa nalegał, by zrobić zdjęcie całej rodziny przy wspaniałej zdobyczy. Manfred nie

założył jeszcze koszuli i Shasa zauważył starą, siną bliznę na jego piersiach. Wyglądała jak po ranie od kuli, ale po wojnie wielu mężczyzn nosiło takie ślady. Pomyślał o odniesionych na wojnie ranach i oddając aparat Heidi odruchowo poprawił opaskę na oku. – Zostanie pan na obiedzie, meneer – spytała cicho Heidi. – Nie chcę się naprzykrzać. – Będzie nam miło. Heidi była ładną kobietą. Miała duże, pełne piersi, szerokie biodra, gęste jasne włosy zaplecione w długi, sięgający talii warkocz. Kątem oka Shasa spostrzegł wyraz twarzy Manfreda i natychmiast na nim skupił całą uwagę. – Moja żona ma rację, będzie nam miło gościć pana na obiedzie. Zwyczajowa gościnność Afrykanerów nie pozostawiała Manfredowi wyboru. – Posiedźmy na werandzie, dopóki kobiety nie zawołają nas na obiad. Manfred przyniósł z lodowni dwie butelki zimnego piwa i usiedli obok siebie w wiklinowych fotelach, patrząc ponad wydmami na pomarszczoną toń Oceanu Indyjskiego. – Czy pamięta pan, gdzie spotkaliśmy się po raz pierwszy, pan i ja? – przerwał ciszę Shasa. – Ja – skinął Manfred. – Dobrze pamiętam. – Byłem tam dwa dni temu. – W Walvis Bay? – Tak, w przetwórni ryb, na pomoście, na którym walczyliśmy – Shasa zawahał się – gdzie mnie pan pobił i wepchnął moją głowę w stertę martwych ryb. Manfred uśmiechnął się z satysfakcją, przypominając sobie to zdarzenie. – Ja, pamiętam. Shasa musiał panować nad sobą. Pamięć o tej chwili nadal sprawiała mu ból, wzmagany teraz uśmiechem zadowolenia na twarzy Manfreda, ale przypomnienie zwycięstwa odniesionego w dzieciństwie poprawiło Manfredowi humor, a Shasy o to właśnie chodziło. – To dziwne, że wtedy tak się znienawidziliśmy, a teraz jesteśmy sprzymierzeńcami – powiedział Shasa i zamilkł na chwilę, by Manfred mógł się nad tym zastanowić. – Bardzo dokładnie rozważyłem pańską propozycję. Chociaż człowiekowi nie jest łatwo przechodzić z jednej strony na drugą i choć wielu ludzi będzie podejrzewało, że kierowały mną najniższe pobudki, jestem przekonany, że mając na względzie dobro kraju, powinienem zrobić to, do czego mnie pan namawia, i wykorzystać wszystkie swoje zdolności dla dobra kraju. – A zatem przyjmie pan propozycję premiera? – Tak, może pan przekazać premierowi, że w odpowiednim czasie i w wybrany przeze mnie sposób obejmę proponowane mi stanowisko. Nie przejdę teraz do waszej partii, ale gdy parlament zostanie rozwiązany przed zbliżającymi się wyborami, zrezygnuję z członkostwa w Partii Zjednoczonej i wstąpię do Partii Narodowej.

– Doskonale – skinął Manfred. – To honorowa droga. Shasa zdał sobie sprawę, że żadna droga nie była honorowa. Po chwili milczenia mówił dalej: – Jestem panu za to bardzo wdzięczny, meneer. Wiem, że tę propozycję zawdzięczam panu. Biorąc pod uwagę wszystko, co zaszło pomiędzy naszymi rodzinami, był to z pana strony wspaniały gest. – Podejmując tę decyzję nie kierowałem się uczuciami. – Manfred potrząsnął głową. – Szukałem najlepszego człowieka na to stanowisko. Nie zapomniałem i nigdy nie zapomnę tego, co pańska rodzina uczyniła mojej. – Ja także nie zapomnę – powiedział cicho Shasa. – Nigdy nie dowiem się, czy słusznie, ale czuję się winny temu, co się stało. Chciałbym jednak wynagrodzić pańskiemu ojcu doznane krzywdy. – Jak pan chce to zrobić, meneer, – spytał twardo Manfred. – Jak chce pan wynagrodzić utratę ręki i te wszystkie lata spędzone w więzieniu? Czym zapłaci pan za spustoszenie, jakiego dokonała w duszy człowieka utrata wolności? – Nigdy nie zdołam w pełni tego wynagrodzić – zgodził się Shasa. – Jednak w sposób zupełnie niespodziewany stanęła przede mną możliwość oddania pańskiemu ojcu dużej części tego, co mu zabrano. – Proszę mówić – powiedział zachęcająco Manfred – słucham uważnie. – Pańskiemu ojcu wydano pozwolenie na połów ryb w 1929 roku. Przeszukałem archiwa – pozwolenie zachowało ważność. – Co stary człowiek może teraz zrobić z takim pozwoleniem? Nie rozumie pan – on jest psychicznie i fizycznie wyniszczony. – Rybołówstwo i przetwórstwo ryb w Walvis Bay ożyło i wspaniale się rozwija. Liczba pozwoleń jest ściśle limitowana. Pozwolenie pańskiego ojca jest warte wiele pieniędzy. Shasa dostrzegł błysk zainteresowania w oczach Manfreda. – Sądzi pan, że mój ojciec powinien je sprzedać? – spytał wprost. – I pewnie tak się składa, że pan chciałby je kupić? – uśmiechnął się sarkastycznie. Shasa skinął głową. – Tak, oczywiście, chciałbym je kupić, ale pański ojciec może je lepiej wykorzystać. Manfred przestał się uśmiechać; tego się nie spodziewał. – Co jeszcze mógłby z nim zrobić? – Moglibyśmy otworzyć przetwórnię i wspólnie korzystać z pozwolenia. Wkładem pańskiego ojca byłoby pozwolenie, a moim kapitał i umiejętność prowadzenia interesu. W przeciągu roku lub dwóch udział pańskiego ojca wyniósłby niemal na pewno milion funtów. Wypowiadając te słowa Shasa uważnie obserwował Manfreda. To było coś więcej, znacznie więcej niż propozycja zrobienia interesu. To było badanie. Shasa chciał przeniknąć granitową

skorupę otaczającą tego człowieka. Chciał wybadać jego słabości, znaleźć szpary, którymi mógłby się później wedrzeć. – Milion funtów – powtórzył – a prawdopodobnie znacznie więcej. W bladych oczach Manfreda ponownie, na krótką chwilę, rozjarzyły się żółte iskierki chciwości. On też był po prostu człowiekiem. Teraz będę mógł dojść z nim do porozumienia, pomyślał Shasa i by ukryć ulgę, podniósł teczkę i otworzył ją, trzymając na kolanach. – Opracowałem projekt umowy. – Wyjął plik zapisanych kartek. – Mógłby pan pokazać to ojcu i omówić to z nim. Manfred wziął od niego kartki. – Ja, zobaczę się z nim, gdy wrócę do domu w przyszłym tygodniu. – Jest jeden mały problem – dodał Shasa. – Pozwolenie wydano dawno temu. Departament rybołówstwa może chcieć je cofnąć, gdyż wydaje tylko cztery pozwolenia rocznie. Manfred podniósł wzrok znad papierów. – To nie będzie stanowić problemu – powiedział i Shasa podniósł kufel z piwem, by ukryć uśmiech. Mieli już pierwszą wspólną tajemnice. Manfred De La Rey zamierzał użyć swoich wpływów do osiągnięcia celów osobistych. Podobnie jak z utraconym dziewictwem, następnym razem pójdzie łatwiej. Shasa od początku zdawał sobie sprawę, że w gabinecie złożonym z afrykanerskich nacjonalistów będzie outsiderem. Bardzo potrzebował zaufanego sprzymierzeńca wśród swoich, a jeżeli udałoby się związać Manfreda ze sobą wspólnym interesem i tajemnicą, mógłby liczyć na jego lojalność. Shasa właśnie to osiągnął, a ponadto umowa miała przynieść także jemu duże korzyści. Warto było tu przyjechać, pomyślał zamykając teczkę. – Doskonale, meneer. Jestem bardzo wdzięczny, że zechciał mi pan poświęcić czas. Teraz opuszczę pana, by mógł się pan dalej cieszyć wakacjami. Manfred podniósł wzrok znad papierów. – Meneer, moja żona przygotowuje obiad. Będzie bardzo niezadowolona, jeżeli zaraz pan odleci – wreszcie uśmiechnął się życzliwie. – A wieczorem przyjdą do nas nasi starzy przyjaciele na braaivleis. Mamy wiele wolnych łóżek, niech pan zostanie na noc. Może pan odlecieć jutro wczesnym rankiem. – Jest pan bardzo uprzejmy. Shasa usiadł z powrotem. Ich wzajemne nastawienie zmieniło się, ale intuicja ostrzegała Shasę, że dzieliła ich jeszcze przepaść, którą należało pokonać. Gdy uśmiechając się patrzył w podobne do topazów oczy Manfreda, poczuł nagle chłód, jakby zimny powiew z przeszłości. Te oczy nie dawały mu spokoju. Starał się wydobyć z pamięci coś, co było niewyraźne i mroczne, lecz w jakiś dziwny sposób mu zagrażało. Czy mogło to być wspomnienie bójki

w dzieciństwie? Zastanawiał się, ale wydawało mu się, że nie. Nie było tak odległe w czasie i wydawało się Shasy groźniejsze. Już prawie je uchwycił, gdy Manfred opuścił wzrok na umowę, tak jakby domyślił się, czego Shasa szuka, i wspomnienie uleciało mu z pamięci. Heidi De La Rey wyszła na werandę. Miała na sobie fartuch, ale zdążyła zmienić starą koszulę i spięła warkocz. – Obiad jest już gotowy i mam nadzieję, że spróbuje pan ryby, meneer Courtney. Przy stole Shasa zabawiał całą rodzinę. Z Heidi i dziewczętami poszło mu łatwo, ale Lothar był inny, podejrzliwy i ostrożny. Jednak Shasa sam miał trzech synów i zasypywał go opowieściami o lataniu i polowaniach na grubego zwierza, aż – wbrew niemu samemu – oczy chłopca rozjarzyły się zainteresowaniem i sympatią. Kiedy wstawali od stołu, Manfred pokiwał niechętnie głową. – Ja, meneer, muszę pamiętać, by zawsze pana doceniać. Wieczorem na wydmach ukazała się rodzina składająca się z kobiety, mężczyzny i czworga dzieci. Lothar z dziewczynkami wybiegł im naprzeciw i przyprowadził na werandę. Shasa stał z boku, przyglądając się hałaśliwemu powitaniu rodzin. Widać było, że znają się od dawna. Shasa bez trudu rozpoznał głowę rodziny. Był to mężczyzna zbudowany jeszcze potężniej niż Manfred. On także był bokserem w drużynie olimpijskiej w 1936 roku. Potem wykładał prawo na Stellenbosch University, ale ostatnio zrzekł się profesury, by stać się wspólnikiem w firmie Van Schoor, De La Rey i Stander, której głównym udziałowcem, po śmierci starego Van Schoora, był od kilku lat Manfred. Oprócz wykonywania zawodu prawnika, Roelf Stander wspierał karierę partyjną Manfreda, a także jego kampanię wyborczą w 1948 roku. Chociaż sam nie był członkiem parlamentu, stanowił podporę Partii Narodowej i Shasa był niemal pewien, że należał do Broederbond, „Bractwa”, tajnego stowarzyszenia Afrykanerów. Gdy Manfred zaczął ich sobie przedstawiać, Shasa dostrzegł, że Roelf go poznał i że poczuł się nieco zakłopotany. – Mam nadzieję, że nie będzie pan znowu rzucał we mnie jajkami, meneer Stander – powiedział zaczepnie Shasa, a Roelf się roześmiał. – Tylko w przypadku, gdy znów wygłosi pan złe przemówienie, meneer Courtney. W czasie wyborów w 1948 roku, kiedy Shasa przegrał z Manfredem, Roelf organizował bojówki zakłócające spotkania przedwyborcze Shasy. Shasa czuł do niego taką odrazę, jakby się to stało wczoraj, choć wszystko pokrywał uśmiechem. Przerywanie wieców przeciwników było zwykłą taktyką nacjonalistów. Manfred wyczuł ich wzajemną wrogość. – Wkrótce będziemy po tej samej stronie – powiedział stając pomiędzy nimi i kładąc im ręce na ramionach. – Pozwólcie, że przyniosę wam piwo i wypijemy, by zapomnieć o tym, co było.

Trzej mężczyźni się rozeszli i Shasa mógł się teraz przyjrzeć żonie Roelfa Standera. Była bardzo szczupła, niemal koścista, wyglądała na zmęczoną i zrezygnowaną, więc nawet wprawne oko Shasy dopiero po chwili dojrzało, jak piękną kobietą musiała kiedyś być i jak atrakcyjna była nadal. Ona także patrzyła na niego, lecz spuściła wzrok, gdy ich oczy się spotkały. Ta wymiana spojrzeń nie uszła uwagi Heidi. Biorąc żonę Roelfa za rękę podeszła do Shasy. – Meneer Courtney, to moja wielka przyjaciółka, Sarah Stander. – Aangename kennis – skłonił się lekko Shasa. – Miło mi panią poznać, mevrou. – Witam pana, dowódco skrzydła – odpowiedziała cicho ku zdziwieniu Shasy. Nie używał swojego stopnia wojskowego od czasów wojny, a w każdym razie nie w takiej formie. – Czy spotkaliśmy się kiedyś? – spytał wytrącony na chwilę z równowagi, ale Sarah potrząsnęła głową i zwróciła się do Heidi, by porozmawiać o dzieciach. Shasa nie mógł powtórzyć pytania, gdyż Manfred wręczył mu piwo i trzej mężczyźni poszli do ogrodu, by popatrzeć, jak Lothar i najstarszy syn Roelfa, Jakobs, rozpalają ogień. Chociaż rozmowa była bardzo ożywiona i interesująca – zarówno Manfred, jak i Roelf byli ludźmi wykształconymi i inteligentnymi – Shasa stale powracał myślą do kobiety, która zwracając się do niego użyła jego stopnia wojskowego. Chciałby porozmawiać z nią na osobności, ale sądził, że nie będzie takiej okazji i że byłoby to bardzo niebezpieczne. Wiedział, że Afrykanerzy chronią swoje kobiety od kontaktów z obcymi i są o nie bardzo zazdrośni, więc łatwo było spowodować awanturę. Trzymał się więc z dala od Sary Stander, ale przez resztę wieczoru obserwował ją uważnie i stopniowo poznał podłoże stosunków uczuciowych pomiędzy dwiema rodzinami. Wydawało się, że Manfred i Roelf są sobie bardzo bliscy i że znają się bardzo dobrze, ale z kobietami było inaczej. Były dla siebie tak uprzejme, delikatne i tak się wzajemnie wychwalały, że podłożem tego mogła być tylko głęboko zakorzeniona niechęć. Shasa starannie zanotował w pamięci to spostrzeżenie, gdyż znajomość różnych słabości i relacji międzyludzkich była jedną z podstawowych rodzajów broni w jego arsenale. Tego wieczoru miał dokonać jeszcze dwóch ważnych odkryć. W pewnej chwili przechwycił nieostrożne spojrzenie, jakim Sarah Stander obdarzyła Manfreda, gdy zaśmiał się rozmawiając z jej mężem. Shasa natychmiast wyczytał w jej oczach ten szczególny rodzaj nienawiści, jaką kobiety darzą mężczyzn, których kiedyś kochały. To tłumaczyło Shasy zmęczenie i rezygnację, które niemal zniszczyły urodę Sarah, a także nieprzyjazne nastawienie obu kobiet. Heidi De La Rey musiała sobie zdawać sprawę z tego, że kiedyś Sarah kochała Manfreda i że przypuszczalnie nienawiścią pokrywała to, iż wciąż go kocha. Shasę zafascynowała ta gra uczuć. Był rad, że zebrał tyle informacji w ciągu jednego dnia. – Już prawie północ, zbierajmy się. Mamy jeszcze przed sobą długi spacer do domu – zawołał w pewnym momencie Roelf.

Wszyscy zaczęli się żegnać, kobiety i dziewczynki wymieniały pożegnalne pocałunki, a Roelf i Jacobs podeszli do Shasy, by uścisnąć mu dłoń. – Do widzenia – powiedział uprzejmie Jacobs, uczony od urodzenia, jak każde dziecko Afrykanerów, dobrych manier i szacunku dla starszych. – Kiedyś także chciałbym zapolować na lwa z czarną grzywą. Był to wysoki, przystojny chłopak, starszy o dwa lub trzy lata od Lothara. Podobnie jak on, Jacobs był także zafascynowany opowieściami myśliwskimi, ale było w nim coś takiego, co nie dawało Shasy spokoju przez cały wieczór. W pewnej chwili, gdy Jacobs stał za swoim przyjacielem uśmiechając się uprzejmie, odkrył nagle, o co chodzi. Obaj chłopcy mieli takie same oczy, blade, kocie oczy De La Reyów. Z początku nie potrafił sobie tego wytłumaczyć, ale po chwili wszystko poukładało się w logiczną całość. Nienawiść Sarah miała uzasadnienie: Manfred De La Rey był ojcem jej syna. Shasa stał za Manfredem na ostatnim stopniu werandy i patrzył, jak rodzina Standera wchodzi na wydmę. Wszyscy mieli ze sobą latarki i świecili nimi dookoła, a w nocnej ciszy słychać było dobrze głosy dzieci. Shasa zastanawiał się, czy kiedykolwiek zdoła rozwikłać wszystkie zagadki, na jakie natrafił tego wieczoru i poznać wszystkie słabości Manfreda De La Reya. Kiedyś może to być bardzo istotne. Dyskretne sprawdzenie daty ślubu Sarah Stander i porównanie jej z datą urodzenia jej najstarszego syna nie będzie stanowiło problemu, ale jak z niej wydobyć, dlaczego zwracając się do niego użyła jego stopnia wojskowego? Nazwała go „dowódcą skrzydła”. Musieli się kiedyś poznać, ale kiedy i gdzie? Shasa uśmiechnął się. Lubił tajemnice, Agatha Christie należała do jego ulubionych autorów. Postara się je rozwiązać. Shasa obudził się, gdy brzask rzucał smugi światła na jego łóżko, a z pobliskich zarośli dolatywały dźwięki skomplikowanej melodii wykonywanej przez duet dzierzb. Zdjął piżamę pożyczoną od Manfreda, przebrał się w płaszcz kąpielowy i wyszedłszy z pogrążonego w ciszy domu, skierował się na plażę. Rozebrał się, wszedł do wody i na zmianę płynąc crawlem lub nurkując pod zbliżającymi się białymi grzywami fal, wypłynął na spokojną wodę. Czterysta jardów od brzegu zaczął płynąć równolegle do plaży. Wiedział, że może tu zostać zaatakowany przez rekiny, ale to tylko go podniecało. Po jakimś czasie, chcąc wyjść z wody, złapał załamującą się falę i woda zaniosła go na brzeg. Wybiegł na plażę śmiejąc się z własnego zmęczenia, pełen radości życia. Nie chcąc budzić rodziny Manfreda podszedł cicho do domu, ale zatrzymał go ruch w oddalonej części werandy. W jednym z wiklinowych krzeseł siedział Manfred z książką w ręku. Był już ogolony i ubrany. – Dzień dobry, meneer – pozdrowił go Shasa. – Czy idzie pan dzisiaj na ryby?

– Dzisiaj jest niedziela – przypomniał mu Manfred. – Nie łowię ryb w niedzielę. – Ach, tak. Wbrew samemu sobie Shasa poczuł się winny, że cieszył się pływaniem. Przyjrzał się starej, oprawnej w skórę książce, którą trzymał Manfred. – Biblia – zauważył, a Manfred skinął głową. – Ja, zanim zacznę dzień, czytam zawsze kilka stron, a w niedzielę lub wtedy, gdy muszę poradzić sobie z jakimś trudnym problemem, lubię przeczytać cały rozdział. Ciekawe, ile rozdziałów przeczytałeś, zanim zerżnąłeś żonę swojego najlepszego przyjaciela, pomyślał Shasa, ale na głos powiedział: – Tak, Księga bardzo podnosi nas na duchu. Idąc do pokoju, by się przebrać, zastanawiał się, czy to nie było zbyt obłudne. Heidi przygotowała wystawne śniadanie. Na obficie zastawionym stole stał półmisek ze stekami, marynowana ryba i wiele innych potraw, ale Shasa zjadł tylko jabłko i wypił filiżankę kawy. – W prognozie radiowej zapowiadali deszcz na wieczór. Chcę wrócić do Kapsztadu, zanim pogoda się zepsuje – tłumaczył się. – Odprowadzę pana do lądowiska – powiedział Manfred wstając. Nie mówili nic aż do chwili, gdy wyszli ścieżką na wzgórze. – Jak się czuje pańska matka? – spytał nagle Manfred. – Dobrze. Zawsze czuje się dobrze i wydaje się, że czas w ogóle jej nie zmienia – Shasa popatrzył na niego. – Zawsze pan o nią pyta. Kiedy widział ją pan po raz ostatni? – To niezwykła kobieta – powiedział Manfred wolno, uchylając się od odpowiedzi na pytanie. – Starałem się jakoś wynagrodzić krzywdy, jakie matka wyrządziła pańskiej rodzinie – nalegał Shasa, ale Manfred chyba go nie dosłyszał. Zatrzymał się na środku ścieżki, ciężko oddychając, jakby chcąc podziwiać widok. Shasa narzucił szybkie tempo, idąc pod górę. Nie ma kondycji, pomyślał Shasa z satysfakcją. Sam oddychał normalnie, był szczupły i muskularny. – To piękne – powiedział Manfred i dopiero gdy zrobił ręką szeroki gest, Shasa zrozumiał, że chodzi mu o krajobraz. Shasa popatrzył na ocean i góry Langeberge znajdujące się daleko w głębi lądu i ten widok oczarował także jego. – I Pan powiedział im „Oto kraj, który poprzysięgłem Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi tymi słowami: Dam go twemu potomstwu”. – Zacytował cicho Manfred. – Pan dał nam tę ziemię i naszym świętym powołaniem jest strzec jej dla naszych dzieci. Ten obowiązek jest ponad wszystko inne.

Shasa nic nie mówił. Nie potrafił dyskutować z takim poglądem, choć teatralny sposób wyrażania się Manfreda wprawił go w zakłopotanie. – Podarowano nam raj. Musimy poświęcić życie bronieniu go przed zniszczeniem i zmianami – mówił dalej Manfred. – A wielu będzie próbowało to zrobić. Organizują się już przeciwko nam. W nadchodzących czasach będziemy potrzebowali ludzi silnych. Shasa znów nic nie odpowiedział, ale słuchał słów swojego towarzysza ze sceptycyzmem. Manfred odwrócił się do niego. – Widzę, że się pan uśmiecha – powiedział poważnie. – Nie widzi pan zagrożeń dla tego, co zbudowaliśmy tutaj, na krańcu Afryki? – Tak jak pan powiedział, ten kraj jest rajem. Kto chciałby to zmienić? – spytał Shasa. – Ilu czarnych pan zatrudnia, meneer. – Manfred pozornie zmienił temat rozmowy. – W sumie prawie trzydzieści tysięcy – odpowiedział zaskoczony pytaniem Shasa. – A zatem szybko przekona się pan o tym, że miałem rację, ostrzegając pana – mruknął Manfred. – Wśród tubylców rośnie nowe pokolenie awanturników. To oni niosą ciemność. Nie mają szacunku dla starego porządku społecznego, starannie skonstruowanego przez naszych przodków i służącego nam wiernie przez tak długi czas. Tak jak diabelscy marksiści zniszczyli społeczną materię Rosji, tak oni chcą zniszczyć to, co biały człowiek stworzył w Afryce. – Ogromna większość naszych czarnych pracowników jest zadowolona z życia i przestrzega prawa. Są zdyscyplinowani i wiedzą, czym jest władza, gdyż ich własne plemienne prawa są równie twarde i wymagające, jak te, które my narzucamy. Ile jest pomiędzy nimi agitatorów i jaki mają wpływ? Sądzę, że niewielu i nieznaczny – odpowiedział Shasa lekceważącym tonem. – W ciągu niewielu lat, jakie upłynęły od końca wojny, świat zmienił się bardziej niż w ciągu poprzednich stuleci – Manfred odzyskał teraz oddech i mówił silnym głosem, w pełni wykorzystując bogactwo swojego języka. – Odkąd tubylcy zaczęli opuszczać tereny rolnicze i osiedlać się w miastach w poszukiwaniu łatwego życia, plemienne prawa, którym niegdyś byli posłuszni, straciły swoją moc. W miastach poznali wszystkie grzechy białych i są podatni na wszelkie herezje głoszone przez wyznawców proroków ciemności. Szacunek dla białych i dla rządu może się łatwo zmienić w pogardę, zwłaszcza gdy odkryją w nas słabość. Czarni szanują siłę i gardzą słabością. Ci nowi agitatorzy zamierzają właśnie wykryć nasze słabości i pokazać je światu. – Skąd pan o tym wie? – spytał Shasa i natychmiast tego pożałował. Zazwyczaj nie zadawał tego rodzaju pytań. Manfred odpowiedział jednak poważnie: – Mamy wielu informatorów wśród czarnych. To jedyny sposób, by policja skutecznie wykonywała swoje zadania. Wiemy, że planują powszechną akcję przeciwstawiania się prawu, a zwłaszcza tym przepisom, które zostały uchwalone w ostatnich latach: Prawu o Segregacji, Prawu o Rejestracji Ludności i prawom o dokumentach tożsamości, czyli tym wszystkim

prawom, które chronią nasze złożone społeczeństwo przed złem integracji rasowej i krzyżowaniem się ras. – Jakie formy działania przewidują? – Stawianie biernego oporu i nieprzestrzeganie prawa, bojkot przedsiębiorstw prowadzonych przez białych i dzikie strajki w górnictwie i przemyśle. Shasa zmarszczył brwi, zastanawiając się nad tym, co powiedział Manfred. Akcja dotknie bezpośrednio także jego przedsiębiorstwa. – A sabotaż? – spytał. – Czy planują także niszczenie mienia? Manfred potrząsnął głową. – Wydaje się, że nie. Agitatorzy są podzieleni, są wśród nich nawet biali, członkowie partii komunistycznej. Niektórzy z nich chcieliby bardziej zdecydowanego działania i sabotażu, ale większość, przynajmniej w tej chwili, opowiada się za pokojowym protestem. Shasa odetchnął z ulgą, ale Manfred potrząsnął głową. – Niech to nie usypia pańskiej czujności, meneer. Jeżeli nie zdołamy ich powstrzymać, jeżeli okażemy słabość, będą występować przeciwko nam coraz bardziej zdecydowanie. Niech pan popatrzy na: to, co się dzieje w Kenii i na Malajach. – Dlaczego nie można po prostu odseparować prowodyrów teraz, zanim to się stanie? – Nie mamy takiej władzy – przypomniał Manfred. – A zatem trzeba uchwalić odpowiednie ustawy! – Ja, musimy mieć władzę, by wykonywać nasze zadania, i wkrótce będziemy ją mieli. Ale teraz musimy poczekać, by wąż wysunął głowę z jamy, zanim ją odrąbiemy. – Kiedy zaczną się rozruchy? – spytał Shasa. – Muszę się przygotować, by poradzić sobie ze strajkami i ewentualnymi rozruchami... – Tego jeszcze nie wiemy. Sądzimy, że Afrykański Kongres Narodowy jeszcze nie podjął decyzji... – Kongres – przerwał Shasa. – Ale oni chyba za tym nie stoją? Ta organizacja istnieje już od czterdziestu lat i zawsze opowiadała się za pokojowymi negocjacjami. Jej przywódcy są przyzwoitymi ludźmi. – Byli – poprawił go Manfred. – Ale miejsce starych przywódców zajęli młodzi, dużo bardziej niebezpieczni, tacy jak Mandela, Tambo i inni, jeszcze gorsi. Tak jak powiedziałem, czasy się zmieniły i my także musimy się zmienić. – Nie zdawałem sobie sprawy, że zagrożenie jest tak realne. – Niewielu ludzi zdawało sobie z tego sprawę – zgodził się Manfred. – Ale zapewniam pana, meneer, że w naszym małym raju zagnieździły się jadowite węże. Szli dalej w milczeniu w stronę pokrytego ubitą gliną pasa startowego, na którym stał srebrzysto-niebieski mosquito. Shasa wszedł do kokpitu i zaczął przygotowywać maszynę do lotu, a Manfred obserwował go stojąc przy skrzydle. Skończywszy przygotowania Shasa zszedł

do Manfreda. – Jest jeden pewny sposób pokonania przeciwnika – powiedział. – Tych nowych bojowników z Kongresu. – Jaki, meneer! – Trzeba ich uprzedzić. Trzeba sprawić, by czarni nie mieli w tym kraju powodów do narzekania – powiedział Shasa. Manfred patrzył bez słowa na Shasę twardo żółtymi oczami. – Czy sugeruje pan, byśmy dali im prawa polityczne? Czy sądzi pan, że powinniśmy podporządkować się tym, którzy niczym papugi powtarzają: „Jeden człowiek, jeden głos”? – spytał po chwili Manfred dobierając ostrożnie słowa. Wszystkie plany Manfreda zależały od odpowiedzi Shasy. Zastanawiał się, czy mógł się aż tak pomylić w wyborze. Nikt, kto miał takie przekonania, nie mógł być członkiem Partii Narodowej, nie mówiąc o wzięciu na siebie odpowiedzialności, jaką pociągało za sobą objęcie urzędu ministerialnego. Odpowiedź Shasy rozproszyła jego obawy. – Na Boga, nie! To by oznaczało koniec dla nas i dla cywilizacji białych w tym kraju. Czarnym nie trzeba prawa głosu, lecz dobrobytu. Musimy popierać powstanie klasy średniej wśród czarnych, oni będą naszą osłoną przed rewolucjonistami. Nigdy nie widziałem, by człowiek z pełnym żołądkiem i grubym portfelem chciał zmian. Manfred zaśmiał się. – To dobry plan, ma pan rację, meneer. Potrzebujemy wielkich bogactw, by zapłacić za naszą koncepcję apartheidu. Wiemy, że to będzie kosztowało. Dlatego wybraliśmy pana. Jesteśmy przekonani, że pan znajdzie pieniądze, by zapłacić za naszą przyszłość. Uścisnął rękę Shasy. – Jeżeli chodzi o sprawy osobiste, miło mi było usłyszeć, że pańska żona wzięła pod uwagę to, co jej pan powiedział. Z raportów mojego wydziału specjalnego wynika, że zarzuciła wszelką liberalną działalność lewicową i nie bierze udziału w protestach politycznych. – Przekonałem ją o tym, że są zupełnie nieskuteczne – uśmiechnął się Shasa. – Zdecydowała, że zamiast być bolszewikiem, zostanie archeologiem. Zaśmiali się obaj i Shasa wszedł do kokpitu. Zapalił silniki, rozległ się głośny warkot, a z rur wydechowych uniosła się chmurka niebieskiego dymu i szybko rozpłynęła w powietrzu. Shasa pomachał ręką i zamknął osłonę kabiny. Manfred obserwował, jak samolot kołuje na koniec pasa, powraca z łoskotem silników i odrywa się od ziemi niczym srebrzysto-niebieska strzała. Zmrużył oczy, by patrzeć, jak mosquito skręca na południe i gdy Shasa pomachał mu na pożegnanie, poczuł, że jest z nim tajemnie, niemal mistycznie związany więzami krwi i przeznaczenia. Chociaż dzieliła ich religia, język i poglądy polityczne, i chociaż walczyli ze sobą i nienawidzili się, wiele ich ze sobą

łączyło. Ty i ja jesteśmy braćmi, zwrócił się do niego w myśli. Chcąc przetrwać musimy przezwyciężyć nienawiść. Jeżeli przyłączysz się do nas, inni Anglicy pójdą w twoje ślady, oddzielnie nie przetrwamy. Losy Afrykanerów i Anglików są ze sobą tak silnie splecione, że jeżeli jedni zatoną, drudzy pogrążą się w ciemnym oceanie. – Garrick musi nosić okulary – powiedziała Tara podając Shasy filiżankę kawy. – Okulary? – popatrzył znad gazety. – O czym ty mówisz? – Mówię o okularach, takich do zakładania na nos. Gdy ciebie nie było, odwiedziłam z nim okulistę. Jest krótkowidzem. – Ale w naszej rodzinie nikt nigdy nie nosił okularów – powiedział Shasa patrząc na siedzącego przy stole Garricka. Chłopak poczuł się winny i spuścił wzrok. Do tego momentu nie wiedział, że przyniósł wstyd całej rodzinie. Sądził, że upokorzenia związane z używaniem okularów będą tylko jego udziałem. – Okulary – powiedział Shasa z nie ukrywaną pogardą. – Jeżeli dajesz mu okulary, mogłabyś także wyposażyć go w korek, by mógł zatkać siusiaka i nie moczyć łóżka. Sean parsknął śmiechem, dał bratu kuksańca łokciem i Garrick musiał zacząć się bronić. – Ale tato, od Wielkanocy nie zmoczyłem łóżka – powiedział ze wściekłością. Miał czerwoną z upokorzenia twarz i był bliski płaczu. Sean zetknął kciuki z palcami wskazującymi i patrzył przez nie na brata. – Będziemy cię nazywać „Mokra Sowa” – zasugerował, a Michael, jak zwykle, zaczął bronić brata. – Sowy są mądre – przypomniał. – To dlatego w tym semestrze Garrick miał najlepsze wyniki w klasie. A ty jak wypadłeś, Sean? Sean popatrzył na niego nic nie mówiąc. Michael zawsze potrafił znaleźć uprzejmą, lecz uszczypliwą odpowiedź. – No dobrze, panowie – Shasa powrócił do czytania gazety. – Proszę, by śniadanie odbyło się bez przelewu krwi. Isabellą zbyt długo nikt się nie interesował. Ojciec zdecydowanie za wiele czasu poświęcał jej braciom, a ona nie otrzymała jeszcze tego, co się jej należało. Shasa przyjechał późnym wieczorem poprzedniego dnia, kiedy już dawno spała, i powitanie nie mogło się odbyć z należytym ceremoniałem. Oczywiście rano pocałował ją, obsypał pieszczotami i zapewnił ją, że jest bardzo piękna, ale Isabelli brakowało czegoś istotnego. Chociaż wiedziała, że zadawanie takich pytań jest nietaktem, nie mogła się już dłużej powstrzymać. – Czy psywiozłeś mi płezent? – pisnęła i Shasa znów opuścił gazetę. – Płezent? A co to takiego jest „płezent”?

– Nie wygłupiaj się, tatusiu. Wiesz, co to jest. – Bella, wiesz, że nie wolno domagać się prezentów – skarciła ją Tara. – Gdybym mu nie przypomniała, tata mógłby po prostu zapomnieć – zauważyła rozsądnie Isabella i uśmiechnęła się anielsko do Shasy. – Wielki Boże! – Shasa strzelił palcami. – Prawie zapomniałem! Isabella zaczęła podskakiwać z radości na wysokim stołku. – Psywiozłeś! Psywiozłeś mi płezent! – Skończ najpierw owsiankę – powiedziała ostro Tara. Łyżka Isabelli zaczęła dzwonić o dno talerza i po chwili talerz był już pusty. Wybiegli wszyscy z pokoju jadalnego do gabinetu Shasy. – Mnie kochasz najbardziej. Ja piełwsza dostanę płezent – Isabella ustalała takie reguły postępowania, jakie jej odpowiadały. – Dobrze, najukochańsza. Wystąp z szeregu. Isabella całkowicie skoncentrowała się na rozwiązywaniu sznurka. – Lalka! – pisnęła i obsypała pocałunkami porcelanową twarzyczkę. – Ma na imię Oleandra i już ją pokochałam. Isabella była właścicielką chyba największej na świecie kolekcji lalek, ale wszystkie kolejne eksponaty były przyjmowane entuzjastycznie. Długie pakunki, jakie otrzymali Sean i Garry, wzbudziły w nich dreszczyk emocji. Wiedzieli, co w nich jest. Już od dawna o to prosili, a teraz, kiedy marzenia stały się rzeczywistością, bali się dotknąć prezentów, by nie zniknęły. Michael mężnie ukrył rozczarowanie. Miał nadzieję, że dostanie książkę, więc w skrytości ducha odczuwał to samo co Tara, która krzyknęła z rozpaczą w głosie: – Och, Shasa, chyba nie przywiozłeś im sztucerów. Wszyscy chłopcy dostali identyczne automatyczne Winchestery kaliber 22, na tyle lekkie, że mogli je swobodnie trzymać. – To najwspanialszy prezent, jaki kiedykolwiek dostałem. Sean wyjął broń z pudła i z uwielbieniem poklepał wykonaną z orzecha kolbę. – Ja też. Garrick nie mógł się zdobyć na to, by dotknąć Winchestera. Pochylił się nad otwartym pudłem stojącym na środku pokoju i patrzył z zachwytem na broń. – Jest super, tato – powiedział Michael trzymaj, niezgrabnie broń. Jego uśmiech nie był zbyt przekonywający. – Nie używaj tego słowa, Mickey – powiedziała Tara. – Jest takie amerykańskie i wulgarne. Ale Tara nie była zła na Michaela, lecz na Shasę. – Popatrzcie – Garry po raz pierwszy dotknął broni – Tu jest moje imię – dotknął palcem liter wygrawerowanych na lufie, a po chwili podniósł wzrok i popatrzył z uwielbieniem na ojca.

– Wolałabym, żebyś przywiózł im cokolwiek innego byle nie broń – wybuchnęła Tara. – Prosiłam cię, Shasa, byś tego nie robił. Nienawidzę tego. – Ależ kochanie, muszą mieć bron, jeżeli jadą ze mną na myśliwskie safari.. – Safari! – krzyknął Sean z radością. – Kiedy? – Już czas byście poznali busz i żyjące w nim zwierzęta – Shasa powiedział do Seana – Nie możecie żyć w Afryce nie wiedząc, jaka jest różnica pomiędzy łuskowatym mrówkojadem a pawianem. Garry wyjął strzelbę i stanął tak blisko ojca, jak tylko mógł, by Shasa – jeżeli tylko zechce – mógł objąć także jego. Ale Shasa mówił do Seana. – W wakacje, w lipcu polecimy na południowy wschód, weźmiemy kilka ciężarówek z kopalni H’ani i dojedziemy przez pustynię do mokradeł Okawango. – Shasa nie wiem, jak możesz uczyć własne dzieci zabijania tych pięknych zwierząt; naprawdę tego nie rozumiem – powiedziała Tara. – Polowanie to męska sprawa – zgodził się Shasa. – Nie musisz rozumieć – nawet nie musisz oglądać. – Czy ja także będę mógł pojechać, tato? – spytał Garrick nieśmiało. Shasa spojrzał na niego. – Będziesz musiał wyczyścić swoje nowe okulary, by widzieć, do czego strzelasz. Oczywiście, że pojedziesz, Garrick – dodał łagodniej. Popatrzył na Michaela, stojącego koło matki. – A ty Mickey? Chciałbyś pojechać? Michael spojrzał przepraszająco na Tarę i odpowiedział cicho: – No tak, tato. Chyba będzie fajnie. – Widzę że tryskasz entuzjazmem – mruknął Shasa. – Dobrze, panowie wszystkie sztucery będą zamknięte w pokoju myśliwskim. Nie wolno ich dotykać bez mojej zgody i nadzoru. Gdy wrócę do domu wieczorem, dam wam pierwszą lekcję strzelania. Shasa postanowił sobie, że wróci do Welteyreden na tyle wcześnie, by móc jeszcze za dnia wziąć chłopców na dwie godziny na strzelnicę. Zbudował ją by wprawiać się w strzelaniu. Znajdowała się za winnicą, w takiej odległości od stajni, by strzały nie płoszyły koni ani innych. Wysportowany Sean miał doskonałą koordynację ruchów i szybko nauczył się strzelać. Wydawało się, że lekki sztucer jest częścią jego ciała – a po kilku minutach nauczył się opanowywać oddech i lekko naciskać spust. Michael był prawie tak samo sprawny, ale strzelanie niezbyt go pociągało i szybko przestał się nim interesować. Garry tak bardzo się starał, że zaczął się trząść, a jego twarz była napięta z wysiłku. Rogowe okulary, które Tara odebrała rano od optyka, zsuwały mu się na nos i zaparowywały, gdy celował. Dopiero za dziesiątym strzałem trafił w cel. – Nie musisz przyciskać spustu tak mocno – powiedział Shasa z rezygnacją. – Zapewniam

cię, że kula nie poleci przez to dalej ani szybciej. Gdy wrócili do domu, było już niemal ciemno. Shasa zaprowadził ich do pokoju myśliwskiego i zanim schował broń, pokazał chłopcom, jak należy ją czyścić. – Sean i Mickey mogą już spróbować strzelać do gołębi – oznajmił Shasa, gdy wchodzili na górę, by się przebrać do kolacji. – Garry, będziesz musiał jeszcze trochę poćwiczyć. Gołębia prędzej zabije starość niż twoja kula. Sean wybuchnął śmiechem: – Gołębie zdechną ze starości. Michael trzymał się z boku. Wyobrażał sobie, jak jeden z pięknych, niebiesko-różowych gołębi, które wysiadywały często na gzymsie za oknem jego sypialni, ginie w chmurze piór i spadając na ziemię bryzga krwią. Poczuł, że robi mu się słabo, ale wiedział, że ojciec chce, by strzelał do gołębi. Wieczorem, gdy Shasa przebierając się do kolacji zakładał muszkę, dzieci przyszły do niego, by jak zwykle powiedzieć mu dobranoc. Isabella była pierwsza. – Nie zmrużę oka dopóki nie wrócisz, tatusiu – ostrzegła go.– Będę sama leżeć w ciemnościach. Drugi przyszedł Sean. – Jesteś najlepszym tatą na świecie – powiedział i podali sobie ręce. Całować na dobranoc mogły tylko dziewczynki. – Dasz mi to na piśmie? – spytał Shasa poważnie. Pytania Michaela zawsze były najtrudniejsze: – Tatusiu, czy gdy się strzela do zwierząt, to bardzo je to boli? – Jeżeli nauczysz się strzelać celnie, to nie – zapewnił Shasa. – Ale Mickey, masz zbyt bujną wyobraźnię. Nie możesz iść przez życie martwiąc się cały czas o zwierzęta i innych ludzi. – Dlaczego, tato? – spytał cicho Michael. Shasa spojrzał na zegarek, by ukryć zniecierpliwienie. – Musimy być w Kelvin Grove o ósmej. Porozmawiamy o tym innym razem, dobrze Mickey? Garrick przyszedł ostatni. Stał nieśmiało w drzwiach garderoby Shasy, ale gdy zaczął mówić, w jego głosie była determinacja. – Nauczę się dobrze strzelać, tak jak Sean. Kiedyś będziesz ze mnie dumny, tato, obiecuję. Garrick chciał jeszcze wejść do pokoju dziecinnego, ale niania zatrzymała go przy drzwiach. – Paniczu Garrick, Isabella już śpi. W pokoju Michaela zaczęli rozmawiać o obiecanym safari, ale Mickey myślał tylko o trzymanej w ręku książce i po kilku minutach Garrick wyszedł pozwalając mu wrócić do przerwanej lektury. Zajrzał ostrożnie do pokoju Seana, w każdej chwili gotów do obrony, na wypadek, gdyby

starszy brat chciał się zabawić jego kosztem. Jednym z ulubionych sposobów wyrażania ojcowskich uczuć Seana do młodszego brata był „kasztan”, czyli zabawa polegająca na bolesnym szturchaniu w żebra. Jednak tym razem Sean leżał wyciągnięty na łóżku. Opierał nogi wysoko o ścianę i niemal dotykając głową podłogi czytał komiks o Supermanie, trzymając go wysoko nad głową. – Dobranoc, Sean – powiedział Garry. – Shazam! – odpowiedział Sean nie przerywając oglądania komiksu. Garrick wrócił do swojego pokoju, zadowolony, że obeszło się bez bójki, i zamknął drzwi. Podszedł do lustra i przyglądał się uważnie swoim rogowym okularom. – Nienawidzę ich – szepnął. Kiedy je zdjął, na nosie pozostał czerwony ślad. Ukląkł, usunął listwę szafy ściennej idącą wzdłuż podłogi i sięgnął do schowka znajdującego się za nią. Nikt, nawet Sean, nie znał tej skrytki. Ostrożnie wyjął cenny pakunek. Kupił go za kieszonkowe z ośmiu tygodni, ale uznał, że był tego wart. Do pięknie opakowanej paczki dołączony był osobisty list od samego Charlesa Atlasa, zaczynający się od słów „Drogi Garry”. Garry był zaszczycony tym, że sławny człowiek poświęcił mu swoją uwagę. Położył książkę z ćwiczeniami na łóżku i wkładając spodnie od piżamy przypomniał sobie wskazówki. – Dynamiczne napięcia – powiedział głośno i zajął pozycję przed lustrem. Zaczął serię ćwiczeń powtarzając: – Mocniej, mocniej w różne strony, co dzień staję się lepszy. Kiedy skończył, był bardzo spocony. Zgiął rękę i uważnie przyglądał się swoim bicepsom. – Są większe – starał się rozproszyć swoje wątpliwości, dotykając bicepsu wielkości orzecha – naprawdę są większe. Włożył książkę do schowka i zamocował listwę. Następnie wyjął z szafy płaszcz przeciwdeszczowy i rozłożył go na deskach. Garrick czytał kiedyś z podziwem, jak Frederick Selous, znany afrykański myśliwy, hartował się w młodości śpiąc zimą bez przykrycia na podłodze. Zgasił światło i położył się na płaszczu. Wiedział z doświadczenia, że trudno mu będzie zasnąć i że noc będzie się dłużyć. Deski podłogi były twarde jak stal, ale dzięki spaniu na płaszczu Sean nie będzie mógł wykryć w czasie porannej inspekcji, czy jego młodszy brat zmoczył łóżko w nocy. Garrick był także pewien, że odkąd przestał sypiać na miękkim materacu i okrywać się ciepłą kołdrą, ataki astmy stały się coraz rzadsze. – Każdego dnia staję się lepszy – wyszeptał, zamykając oczy i postanawiając, że nie będzie zwracał uwagi na zimno i twardą podłogę. – A pewnego dnia tata będzie ze mnie tak dumny, jak z Seana.

– Twoje dzisiejsze przemówienie było bardzo dobre, nawet jak na ciebie – powiedziała Tara i Shasa spojrzał na nią zaskoczony. Dawno już nie mówiła mu komplementów. – Dziękuję, kochanie. – Czasami zapominam, że jesteś taki zdolny – mówiła dalej. – Robisz wszystko tak swobodnie i naturalnie. Te słowa tak go wzruszyły, że chciał ją pogładzić, ale Tara siedziała daleko od niego na szerokim siedzeniu rolls-royce’a i nie mógł jej dosięgnąć. – Muszę powiedzieć, że wyglądasz dzisiaj wspaniale. Postanowił odwzajemnić się jej komplementem, ale jak się spodziewał, Tara odpowiedziała grymasem. – Czy naprawdę chcesz wziąć chłopców na safari? – Kochanie, muszę pozwolić im wyrobić sobie własne zdanie o życiu. Seanowi będzie się to bardzo podobało, ale nie wiem, jak będzie z Mickeyem – odpowiedział Shasa, a Tara zauważyła, że nie wspomniał o Garricku. – No cóż, jeżeli już postanowiłeś, będę chciała wykorzystać nieobecność chłopców. Zaproszono mnie do wzięcia udziału w wykopaliskach w jaskiniach Sundi. – Ale jesteś przecież nowicjuszką – odpowiedział zaskoczony. – To ważne wykopaliska. Dlaczego cię zaprosili? – Dlatego, że obiecałam wpłacić dwa tysiące funtów na pokrycie kosztów wykopalisk. – Ach tak, to zwykły szantaż – zaśmiał się ironicznie, rozumiejąc teraz jej komplementy. – Dobrze, umowa stoi. Jutro dam ci czek. Jak długo cię nie będzie? – Nie wiem – odpowiedziała Tara myśląc: Tak długo, jak długo będę mogła być przy Mosesie. Wykopaliska w jaskiniach Sundi były oddalone tylko o godzinę drogi od domu w Rivonii. Wsadziła rękę pod futro i dotknęła brzucha. Już wkrótce będzie widoczny – musiała znaleźć powód, by ukryć się przed oczami rodziny. Jej ojciec i Shasa nie zauważą, ale Centaine de Courtney-Malcomess miała oczy jak sokół. – Rozumiem, że moja matka zgodziła się zaopiekować Isabellą, gdy cię nie będzie. Tara skinęła głową, a jej serce wyrywało się do kochanka. Moses, przyjeżdżam do ciebie; oboje do ciebie przyjeżdżamy, kochanie, powtarzała w myśli. Przyjazd Mosesa Gamy do Drake’s Farm wyglądał zawsze tak jak powrót króla do ojczyzny po zwycięskiej wyprawie wojennej. Wiadomość o jego przybyciu rozchodziła się błyskawicznie i nastrój oczekiwania, niemal tak namacalny jak dym z tysięcy kominów, spływał na całe osiedle zamieszkane przez czarnych. Moses przyjeżdżał zazwyczaj samochodem dostawczym z namalowanym znakiem

firmowym sklepu mięsnego, ze swoim przyrodnim bratem, Hendrickiem Tabaką. Hendrick był właścicielem sieci kilkudziesięciu sklepów mięsnych w zamieszkanych przez czarnych osiedlach rozciągających się wzdłuż Witwatersrand, więc znak był autentyczny. Niebiesko-czerwony napis głosił: SKLEP MIĘSNY PHUZA MUHLE NAJLEPSZE MIĘSO PO NAJNIŻSZYCH CENACH „Phuza Muhle” znaczyło w miejscowym języku „Jedz dobrze”. Samochód był bezpiecznym środkiem lokomocji dla Hendricka, gdziekolwiek jechał. Niezależnie od tego, czy dostarczał tusze do swoich sklepów mięsnych lub inne towary do swoich sklepów spożywczych, czy też zajmował się innymi interesami, takimi jak rozwożenie nielegalnie pędzonego bimbru, zwanego skokiaan, czyli miejskim dynamitem, zawożenie dziewczyn do ich miejsc pracy położonych w pobliżu dzielnic zamieszkanych przez tysiące najemnych czarnych robotników kopalni złota, by mogły na krótko urozmaicić ich klasztorne życie, czy też załatwianiem spraw Afrykańskiego Związku Górników, dobrze zorganizowanego i silnego związku zawodowego nie uznawanego przez rząd, niebiesko-czerwony samochód był idealnym pojazdem. Kiedy Hendrick siedział za kierownicą, nosił czapkę z daszkiem i brązową tunikę z tanimi mosiężnymi guzikami. Prowadził bardzo ostrożnie, skrupulatnie przestrzegając wszystkich zasad ruchu drogowego, tak że w ciągu dwudziestu lat nie był zatrzymany przez policję. Kiedy wyjeżdżali z Mosesem do Drake’s Farm, wkraczali do swojej fortecy. To właśnie tutaj osiedlili się dwadzieścia lat temu, gdy wrócili z pustyni Kalahari. Choć byli synami tego samego ojca, różnili się pod każdym względem. Moses był młody, wysoki i niezwykle przystojny, Hendrick zaś dużo starszy, potężny i łysy, miał szramę na głowie i połamane, wyszczerbione zęby. Moses był inteligentny i bystry. Samokształceniem zdobył szeroką wiedzę, miał charyzmę i zdolności przywódcze, podczas gdy Hendrick był wiernym porucznikiem, który podporządkował się władzy młodszego brata, szybko i bez wahania wykonując jego rozkazy. Chociaż to Moses Gama rzucił pomysł zbudowania potęgi finansowej, wykonawcą był Hendrick. Gdy raz wskazano mu drogę postępowania, Hendrick trzymał się jej z wytrwałością właściwą buldogowi, co zgadzało się z jego wyglądem. Legalne i nielegalne przedsięwzięcia handlowe, związek zawodowy i podporządkowana mu, budząca postrach wśród górników i innych mieszkańców murzyńskich dzielnic prywatna armia znana pod nazwą Buffaloes były dla Hendricka celami samymi w sobie. Z Mosesem było inaczej. To, co dotąd osiągnęli, było tylko pierwszym etapem zdobywania czegoś tak wielkiego, że chociaż Moses tłumaczył to Hendrickowi wiele razy, jego brat nigdy nie mógł pojąć, jak niezwykły był ów plan. W ciągu dwudziestu lat, jakie minęły od ich przyjazdu, osiedle Drake’s Farm całkowicie się zmieniło. Kiedyś był to niewielki obóz włóczęgów, przyczepiony niczym kleszcz do wielkiego

kompleksu kopalni złota, tworzących środkowy Witwatersrand. Drake’s Farm składało się wtedy z wielu nędznych ruder, zbudowanych z różnych rupieci, drągów i starych kawałków blachy, zgniecionych pudeł i kartonów. Nie było bieżącej wody, kanalizacji ani elektryczności. Nie było szkoły, szpitala ani policji. Biali radcy miejscy z Johannesburga nie uznawali tego terenu za zamieszkany przez ludzi. Dopiero po wojnie Rada Transwalu postanowiła przyjąć do wiadomości to, co było już faktem, i wywłaszczyła nie istniejących właścicieli. Zdecydowano, że na trzech tysiącach akrów ziemi powstanie dzielnica, w której – na mocy Prawa o Segregacji – mieli mieszkać tylko czarni. Zachowali pierwotną nazwę, Drake’s Farm, gdyż bardzo pasowała do starego Johannesburga, w przeciwieństwie do nazwy pobliskiego Soweto, będącej po prostu skrótem od South Western Townships. W Soweto mieszkało już ponad pół miliona czarnych, podczas gdy w Drake’s Farm mniej niż dwieście pięćdziesiąt tysięcy. Teren nowego osiedla został ogrodzony przez władze, a na większej części postawiono szeregi małych, jednakowych trzypokojowych domów, różniących się od siebie tylko numerami, namalowanymi na frontowych ścianach. Domki były od siebie oddzielone wąskimi, piaszczystymi uliczkami, a płaskie dachy wykonane z blachy falistej połyskiwały w ostrym świetle słońca jak tysiące luster. W centrum osiedla stały budynki administracji. Czarni urzędnicy, pracujący pod nadzorem kilku białych naczelników, przyjmowali komorne i dbali o to, by wszędzie dochodziła woda i by wywożono śmieci. Za tym osiedlem, zbudowanym z iście orwellowskim, bezdusznym porządkiem, leżała pierwotna część Drake’s Farm, gdzie pełno było ruder, spelunek i burdeli. To właśnie tutaj nadal mieszkał Hendrick Tabaka. Kiedy obaj z Mosesem wolno jechali samochodem przez nową część dzielnicy, kobiety i dzieci wychodziły z domów, by na nich popatrzeć. Mężczyźni wychodzili wcześnie z domu, jechali do pracy w mieście i wracali dopiero wieczorem. Kiedy kobiety rozpoznawały Mosesa, klaskały i przeraźliwie krzyczały, tak jakby witały wodza plemienia, a dzieci biegły za samochodem, tańcząc i ciesząc się z tego, że są tak blisko wielkiego człowieka. Przejechali powoli wzdłuż cmentarza, na którym nieporządne kopczyki ziemi przypominały kretowiska. W niektóre z nich wetknięto grubo ciosane krzyże, a na innych powiewały poszarpane chorągiewki, stały ofiary z jedzenia i zbitych naczyń oraz tajemnicze, rzeźbione totemy, mające zjednywać przychylność duchów. Symbole chrześcijańskie mieszały się z animistycznymi symbolami kultu czarowników. Zjechali do starej części Drake’s Farm, w plątaninę zaśmieconych uliczek, gdzie stragany znachorów stały obok stoisk z żywnością, nowymi i używanymi ubraniami, oraz skradzionymi radiami. Gdzie kury i świnie pasły się w błotnistych rowach przydrożnych, nagie dzieci, przepasane tylko sznurkiem paciorków wokół napęczniałych brzuszków, załatwiały się pomiędzy straganami, a młode prostytutki krocząc

dumnie, zachwalały swoje umiejętności. Wszędzie czuć było straszliwy smród, wokół panował hałas. Biali nie pojawiali się tu nigdy, a nawet czarni strażnicy miejscy przyjeżdżali tylko wtedy, gdy ich o to poproszono. Tym światem rządził Hendrick Tabaka. W samym centrum starej części dzielnicy jego żony utrzymywały dla niego dziewięć domów. Były to solidne domy z cegły, ale ścian zewnętrznych celowo nie wykańczano starannie, tak by nie różniły się od sąsiednich ruder. Hendrick nauczył się dawno temu, że nie należy ściągać uwagi na siebie ani na to, co posiadał. Domy jego dziewięciu żon otaczały kręgiem jego własny, nieco bardziej okazały. Szukając żon Hendrick nie ograniczał się tylko do swojego plemienia Ovambo, miał także kobiety z plemion Pondo, Xhosa, Fingo i Basuto. Nie miał jednak żony z plemienia Zulusów, gdyż nigdy nie wierzyłby Zulusce w łóżku. Gdy Hendrick parkował samochód w szopie obok swojego domu, wyszły wszystkie, by pozdrowić jego i Mosesa. Ukłony i pełne szacunku oklaski prowadziły mężczyzn do salonu. Na końcu długiego pokoju stały, niczym dwa trony, pokryte pluszem fotele. Gdy bracia usiedli, dwie najmłodsze żony przyniosły dzbany świeżego, gęstego, gorzkiego piwa warzonego z prosa, schłodzonego w naftowej lodówce. Gdy odświeżyli się napojem, weszli synowie Hendricka, by przywitać się z ojcem i złożyć wyrazy szacunku wujowi. Hendrick miał wielu synów, gdyż był namiętnym mężczyzną i każda z jego żon każdego roku zachodziła w ciążę. Jednak nie wszyscy byli obecni. Ci, którzy nie spodobali się Hendrickowi, zostali wysłani na wieś do pasania stad bydła i kóz, stanowiących część majątku Hendricka. Bardziej obiecujący chłopcy pracowali w sklepach, magazynach i knajpach, a dwóch najbardziej uzdolnionych zostało wysłanych na studia prawnicze w przeznaczonym dla czarnych uniwersytecie Fort Hare, znajdującym się w niewielkim mieście Alice we wschodnim Cape. Tylko najmłodsi synowie Hendricka byli na miejscu, by przyklęknąć przed nim z szacunkiem. Dwóch spośród nich Moses szczególnie lubił. Byli to bliźniacy, synowie jednej z żon Hendricka z plemienia Xhosa, kobiety o niezwykłych uzdolnieniach. Oprócz tego, że była wierną żoną i rodziła synów, była utalentowaną tancerką, śpiewaczką, potrafiła wspaniale opowiadać, była mądra i inteligentna. Zasłynęła też jako sangoma, zielarka i znachorka, posiadająca wyjątkową zdolność przewidywania i przepowiadania przyszłości. Jej synowie odziedziczyli po niej większość uzdolnień, mieli potężną budowę ojca i niektóre z wspaniałych cech wuja Mosesa. Gdy się urodzili, Hendrick poprosił brata, by nadał im imiona, i Moses wybrał je z Historii Anglii Macaulaya. Ze wszystkich bratanków ci dwaj byli jego ulubieńcami i uśmiechał się teraz, gdy przy nim przyklęknęli. Zdał sobie sprawę, że mieli już po trzynaście lat. – Witam cię, Wellingtonie Tabaka – pozdrawiał ich. – Witam cię, Raleighu Tabaka. Nie byli do siebie podobni. Wellington był wyższy, miał skórę koloru karmelu, podczas gdy

ciemniejsza skóra Raleigha miała kolor morwy. Miał, podobnie jak Moses, klasyczne rysy twarzy, podczas gdy twarz Raleigha była bardziej negroidalna. Miał płaski nos, duże usta, był potężniej zbudowany i przysadzisty. – Jakie książki czytaliście, odkąd widzieliśmy się ostatni raz? – spytał Moses po angielsku, zmuszając ich do odpowiedzi w tym samym języku. – Słowa są jak dzidy, są orężem, którym można się bronić i atakować swoich wrogów. Słowa angielskie mają najostrzejsze groty, nie znając ich będziecie bezbronni – wyjaśnił im, a następnie słuchał uważnie ich urywanych odpowiedzi. Zauważył, że zrobili postępy w angielskim. – Wciąż jeszcze nie jest dobry, ale w Waterford nauczycie się mówić lepiej – powiedział i chłopcy zmartwili się. Dzięki Mosesowi przystąpili do egzaminów wstępnych w elitarnej szkole kształcącej chłopców różnych ras, w sąsiednim niezależnym, czarnym księstwie Swaziland, zdali je i zostali przyjęci. Ogarniał ich lęk na myśl, że zostaną wyrwani z dobrze znanego świata i wysłani w nieznane. W szkołach Południowej Afryki panowała ścisła segregacja, zgodnie z polityką wyznawaną przez ministra Bantustanów, doktora Hendrika Yerwoerda, że im mniej się kształci czarne dzieci, tym lepiej. W swoim przemówieniu w parlamencie powiedział kiedyś szczerze, że nauczanie czarnych nie powinno kolidować z polityką apartheidu i powinno być na takim poziomie, by nie budzić w czarnych uczniach oczekiwań, które nigdy nie będą mogły być spełnione. Na kształcenie każdego białego ucznia państwo wydawało rocznie sześćdziesiąt funtów, a na czarnego dziewięć. Ci czarni rodzice, którzy mogli sobie na to pozwolić, głównie wodzowie plemienni i drobni biznesmeni, wysyłali dzieci do szkół w innych krajach i najchętniej wybierali właśnie Waterford. Bliźniacy uciekli z ulgą od ojca i wujka, ale matka czekała na nich na podwórku za niebiesko-czerwonym furgonem i zdecydowanym ruchem głowy nakazała im, by weszli do jej izby. Była to jaskinia wróżbitki i chłopcy zazwyczaj nie mieli do niej wstępu, więc teraz wchodzili bojąc się bardziej niż wtedy, gdy wkraczali do domu ojca. Pod ścianą naprzeciw wejścia stały posągi bożków i bogiń wyrzeźbione z drewna, ubrane w skóry ozdobione piórami i paciorkami. Posągi miały oczy z kości słoniowej, szczerzyły zęby psów i pawianów. Była to przerażająca wystawa i chłopcy drżąc ze strachu nie śmieli spojrzeć na rzeźby. Przed bóstwami opiekuńczymi stały ofiary z jedzenia i drobnych monet, a na przeciwległej ścianie wisiały różne przerażające narzędzia sztuki uprawianej przez ich matkę: tykwy i dzbanki z maściami i lekarstwami, pęki wysuszonych ziół, skóry węży, zmumifikowane iguany, kości i czaszki pawianów, szklane słoiki z sadłem hipopotama i lwa, piżmem krokodyla i inne nie nazwane substancje, które gniły, kipiały i tak strasznie śmierdziały, że aż zęby bolały.

– Nosicie amulety, które wam dałam? – spytała ich matka, Kuzawa. Miała pełną, lśniącą twarz, białe zęby, wilgotne oczy gazeli i wśród tych okropnych narzędzi i lekarstw wyglądała niezwykle pięknie. Jej długie kończyny były pokryte magicznymi balsamami, a duże, pełne piersi, przesłonięte naszyjnikiem z paciorków i amuletów z kości słoniowej wyglądały jak dzikie melony z Kalahari. Odpowiadając na pytanie matki obaj chłopcy, nie mogąc wydobyć z siebie słowa, kiwnęli energicznie głowami i rozpięli koszule. Amulety zawieszone na rzemykach spoczywały na ich piersiach. Były to rogi małej, szarej antylopy, zatkane gumą arabską. W środku znajdowała się magiczna substancja, którą Kuzawa sporządzała odkąd przyszli na świat, przez dwanaście lat. Zawierała wszystkie wydzieliny ciała ich ojca, Hendricka Tabaki: kał i mocz, ślinę i katar, pot i nasienie, wosk z uszu, krew, łzy i wymiociny. Kuzawa zmieszała to z wysuszoną skórą jego stóp, paznokciami, włosami z brody, głowy i łona, rzęsami wyrwanymi Hendrickowi podczas snu oraz ze strupami i ropą z jego ran. Następnie dodała niezwykle skutecznych ziół i olejków wymawiając słowa zaklęcia, a w końcu, by amulet był niezawodny, zapłaciła dużą sumę jednemu z rabusiów grobów, wyspecjalizowanemu w takich usługach, by przyniósł jej wątrobę noworodka utopionego po urodzeniu przez własną matkę. Wszystkie te składniki zapieczętowała w niewielkich rogach antylopy i gdy jej synowie mieli się widzieć z ojcem, musieli je mieć na szyi. Teraz Kuzawa zabrała im amulety. Były zbyt cenne, by je im zostawić. Uśmiechnęła się trzymając je smukłymi różowymi palcami. Warte były całego jej kunsztu, cierpliwości i wszystkich kosztów, które poniosła, by je sporządzić. – Czy wasz ojciec uśmiechnął się, gdy was zobaczył? – spytała. – Uśmiechnął się jak wschodzące słońce – odpowiedział Raleigh i Kuzawa kiwnęła głową z radością. – Czy był uprzejmy, gdy rozmawiał z wami? – Gdy mówił do nas, pomrukiwał jak lew nad mięsem – szepnął Wellington, wciąż przestraszony otoczeniem. – Spytał, jak sobie dajemy radę w szkole i pochwalił nas, gdy mu opowiedzieliśmy. – To amulety zapewniają jego przychylność – uśmiechnęła się z zadowoleniem. – Dopóki będziecie je nosić, ojciec będzie lubił was bardziej niż inne dzieci. Trzymając dwa rogi w ręku uklękła przed środkową figurą, wzbudzającym lęk posągiem o lwiej grzywie, w którym zamieszkiwał duch jej dziadka. – Strzeż ich dobrze, czcigodny przodku – szepnęła wieszając amulety na jego szyi. – Zachowaj ich moc do momentu, gdy będą znów potrzebne. Były tu bezpieczniejsze niż w skarbcach najlepiej strzeżonych banków białych. Żaden człowiek nie ośmieliłby się tu wtargnąć, tylko najpotężniejsze złe duchy odważyłyby się spróbować odebrać duchowi dziadka amulety, gdyż on był niezawodnym strażnikiem.

Odwróciła się do synów, wzięła ich za ręce i zaprowadziła do kuchni. Zamykając drzwi swojej świątyni, zrzuciła przybranie czarownicy i stała się kochającą matką. Postawiła przed synami miski wypełnione kukurydzą, fasolą i mięsem w doskonałym sosie. Bogatym i potężnym ludziom nie wypadało posilać się byle czym. Gdy zaczęli jeść, patrzyła na nich z miłością, rozmawiała i dowcipkowała z nimi, dokładała jedzenia, a jej ciemne oczy jaśniały dumą. W końcu niechętnie pozwoliła im odejść. Rozradowani chłopcy popędzili w wąskie, cuchnące uliczki starej dzielnicy. Tutaj czuli się całkiem swobodnie. Kobiety i mężczyźni uśmiechali się do nich, pozdrawiali i żartowali z nimi, śmiali z ich celnych odpowiedzi, gdyż chłopcy byli ulubieńcami wszystkich, a ich ojcem był Hendrick Tabaka. Stara Mama Nginga, gruba i siwa Murzynka, siedziała przed prowadzoną przez siebie spelunką Hendricka. – Dokąd idziecie, maluchy? – krzyknęła za nimi. – To tajemnica, nie możemy mówić – odkrzyknął Wellington, a Raleigh dodał: – Ale w przyszłym roku podzielimy się z tobą naszą tajemnicą, babciu. Wypijemy ci całą shokiaan i zerżniemy wszystkie dziewczęta. Mama Nginga pokiwała głową z zachwytem, a dziewczyny siedzące w oknach wy buchnęły śmiechem. – To młody lew – mówiły do siebie. Idąc wąskimi uliczkami, nawoływali innych rówieśników. Z ruder i chat starej dzielnicy, a także z nowych, ceglanych domków wybudowanych przez rząd, wybiegali koledzy i przyłączali się do nich. Wkrótce szło już za nimi pięćdziesięciu, lub więcej, chłopców w ich wieku. Niektórzy z nich nieśli długie tobołki, starannie spakowane i związane rzemieniami. Przy końcu osiedla znajdowała się dziura w wysokiej siatce zamaskowana pękiem gałęzi. Chłopcy przeszli przez parkan i rozmawiając głośno zebrali się razem na plantacji bhiegum. Zdjęli nędzne europejskie ubrania, które mieli na sobie. Ich penisy zaczynały się już rozwijać, ale nie byli jeszcze obrzezani. Za kilka lat wszyscy przejdą inicjację. Będą musieli wytrzymać ból, odosobnienie i trudy, a w końcu także cięcie noża. To miało ich złączyć silniej niż więzy plemienne. Braterstwo rytualnego noża zwiąże ich na całe życie. Ostrożnie złożyli ubrania – z każdej zguby trzeba by się tłumaczyć przez rozzłoszczonymi rodzicami. Zupełnie nadzy patrzyli, jak uznani przez wszystkich wodzowie, Wellington i Raleigh, otwierają cenne pakunki. Każdy z nich otrzymał strój wojownika z plemienia Xhosa. Nie były to jednak prawdziwe insygnia – krowie ogony, grzechotki i pióropusze, przeznaczone wyłącznie dla obrzezanych amadoda – a jedynie ich namiastki, skóry psów i kotów, miejskich przybłędów. Chłopcy obwiązywali jednak kawałkami skóry swoje ramiona, uda i głowy z taką powagą, jakby były prawdziwe, a następnie podnieśli z ziemi swoją broń.

To także nie były prawdziwe włócznie z długimi ostrzami, jakie mieli wojownicy, lecz tradycyjne kije służące do walki wręcz. Jednakże nawet w rękach dzieci długie, giętkie kije były groźną bronią. Trzymając kije oburącz, zaczęli wyć jak demony. Wprawnymi ruchami potrząsali nimi, tak że śpiewały i gwizdały w powietrzu. Bronili się przed uderzeniami kolegów trzymając kije, skakali i tańczyli, udawali, że wymierzają sobie ciosy, aż do chwili, gdy rozległ się głośny świst rogowego gwizdka Raleigha i wszyscy ustawili się za nim w długiej, zwartej kolumnie. Poprowadził ich za sobą. Szli charakterystycznym, chwiejnym krokiem, trzymając kije wysoko i śpiewając bojowe pieśni swojego plemienia. Opuścili plantację i wyszli na pusty, pofałdowany teren. Brązowa trawa sięgała do kolan, a gdzieniegdzie widać było płaty ciemnoczerwonej ziemi. Nieco dalej grunt opadał ku małemu, kamienistemu strumykowi, płynącemu w głębokim jarze, by parę jardów dalej unieść się ku szafirowemu niebu. Gdy tylko zaczęli schodzić w dół, na tle jasnej linii nieba pojawił się długi szereg pióropuszy i pokazała się druga banda chłopców. Byli nadzy i mieli na sobie tylko skórzane przepaski biodrowe. Zatrzymali się na krawędzi wąwozu, trzymając wysoko w górze włócznie. Stali naprzeciwko siebie, zagrzewając się do walki okrzykami. – Zuluskie psy – wrzasnął Raleigh. Odczuwał tak silną nienawiść, że jego czoło lśniło potem. Głęboką, atawistyczną nienawiść do tego wroga miał we krwi; była głęboko wyryta w jego pamięci. Historia nie zanotowała, jak często powtarzały się takie sceny, ile tysięcy razy w ciągu stuleci uzbrojone oddziały Xhosa i Zulusów stawały naprzeciw siebie. Pozostała tylko pamięć o szale bojowym, krwi i nienawiści. Raleigh Tabaka skoczył wysoko w górę i krzyknął przeraźliwie, jednak głos załamał mu się zdradziecko i pod koniec bojowego okrzyku przeszedł w dziewczęcy pisk. – Chce mi się pić. Chcę się napić zuluskiej krwi! Jego wojownicy skoczyli i zawołali: – Chcemy zuluskiej krwi! Z przeciwległego brzegu wąwozu doleciały, niesione wiatrem, groźby, obelgi i wyzwania. W chwilę później chłopcy z obu grup zaczęli schodzić do wąskiego wąwozu, śpiewając i tańcząc. Stanęli naprzeciw siebie oddzieleni tylko wąskim strumieniem, a ich wodzowie wystąpili do przodu, by dalej obrzucać się obelgami. Induna Zulusów był w tym samym wieku, co bliźniacy. Chodził do tej samej klasy, co oni, w prowadzonym przez rząd liceum w mieście. Nazywał się Joseph Dinizulu, był tak wysoki, jak Wellington i tak potężnie zbudowany, jak Raleigh. Jego imię i arogancja przypominały światu, że należał do królewskiego rodu Zulusów. – Hej, wy zjadacze gówna hien – zawołał. – Wasz smród wiatr przenosi na tysiąc kroków. Od smrodu Xhosa nawet sępy rzygają. Raleigh skoczył wysoko, odwrócił w powietrzu i podniósł spódniczkę przymocowaną do opaski biodrowej, odsłaniając pośladki.

– Pierdnięciem oczyszczę powietrze ze smrodu Zulusów! – krzyknął. – Powąchajcie, czciciele szakali! Pruknął tak długo i głośno, że Zulusi stojący naprzeciwko niego syknęli głośno i potrząsnęli kijami. – Wasi ojcowie byli kobietami, a wasze matki małpami – krzyknął Joseph Dinizulu drapiąc się pod pachą. – Wasi dziadkowie byli pawianami – naśladował małpi krok – a wasze babki... Raleigh przerwał to ośmieszanie swoich przodków ostrym świstem gwizdka i skoczył do strumienia. Zręcznie jak kot utrzymał się na nogach i po chwili był na drugim brzegu. Wspiął się tak szybko na drugi brzeg, że Joseph Dinizulu, który spodziewał się, że wymiana uprzejmości potrwa nieco dłużej, cofnął się przed gwałtownym atakiem. Kilkunastu chłopców z plemienia Xhosa posłuchało gwizdka i skoczyło za nim. Zaciekłym atakiem Raleigh zdobył przyczółek na drugim brzegu. Walczyli u jego boku i sprawnie wywijając kijami wbili się w środek oddziału wroga. Raleigh pałał żądzą walki. Był niezwyciężony, jego ramiona nie odczuwały zmęczenia, a jego ręce i dłonie były tak zręczne, że wydawało się, iż kije walczą same. Znajdowały słabe miejsca w obronie Zulusów, uderzały w ciało, trzeszczały na kościach i przecinały skórę, tak że wkrótce ich końce zaczerwieniły się, a małe krople krwi błyszczały w słońcu. Wydawało się, że nic nie zdoła go dotknąć, aż nagle coś uderzyło go w żebra pod uniesioną ręką. Z trudem złapał oddech, a ból przypomniał mu, że on także jest człowiekiem. Przez chwilę był bogiem wojny, a nagle stał się małym chłopcem, ledwie trzymającym się na nogach. Cios sprawił mu silny ból, był tak zmęczony, że nie mógł już się bronić, a przed nim tańczył Joseph Dinizulu, z każdą chwilą potężniejszy. Wymierzony w jego głowę kij Josepha znów gwizdnął w powietrzu i Raleigh bronił się ostatkiem sił. Cofnął się o krok i rozejrzał wokół. Powinien mieć więcej rozumu, by nie atakować tak śmiało Zulusów. Byli najbardziej zdradzieckimi i najsprytniejszymi wrogami, a okrążenie należało do ich ulubionych podstępów. Chaka Zulu, założyciel tego plemienia wilków, nazywał ten manewr „Rogami Byka”. Rogi otaczały wroga, a pierś go miażdżyła. Joseph Dinizulu nie cofnął się ze strachu ani dlatego, że go zaskoczono. Wycofanie się było instynktownym fortelem, a Raleigh wprowadził kilkunastu wojowników w pułapkę Zulusów. Byli osamotnieni, reszta oddziału nie przekroczyła strumienia. Raleigh widział ich na drugim brzegu ponad głowami okrążających go Zulusów. Wellington, jego brat bliźniak, stał na czele, cichy i nieruchomy. – Wellington! – zawołał, a w jego głosie słychać było zmęczenie i strach. – Pomóż nam. Zuluski pies wgryza nam się w jaja. Przyjdź i uderz go w pierś! Tylko tyle zdołał powiedzieć. Joseph Dinizulu znów go zaatakował, a każde jego uderzenie było silniejsze niż poprzednie. Raleigh opadł już zupełnie z sił. Nie zdołał odeprzeć kolejnego

ciosu i poczuł silne uderzenie w ramię, paraliżujące całą rękę aż do koniuszków palców. Wypuścił z ręki kij. – Wellington! – krzyknął znowu. – Pomóż nam! Jego ludzie wykruszali się. Niektórzy padali pod ciosami, a inni odrzucali kije i klękali na ziemi, błagając o litość. Zulusi otaczali ich coraz ciaśniej, ich kije nieustannie wznosiły się i opadały, uderzając w miękkie ciała, a okrzyki bojowe Zulusów rozbrzmiewały coraz donośniej, niczym szczekanie psów osaczających zające. – Wellington! Jeszcze raz spojrzał na brata stojącego na drugim brzegu, gdy wtem otrzymał uderzenie w czoło, tuż nad okiem, i poczuł, jak krew z rozcięcia cieknie mu po twarzy. Zanim zalała mu oczy, jeszcze raz zobaczył wykrzywioną żądzą walki twarz Josepha Dinizulu. W następnej chwili nogi ugięły się pod nim i upadł twarzą na ziemię, a ciosy Zulusów wciąż spadały na jego ramiona i plecy. Musiał na chwilę stracić przytomność, bowiem gdy przewrócił się na bok i wierzchem dłoni otarł krew z czoła, zobaczył, że Zulusi przeszli na drugą stronę potoku. Resztki jego oddziału uciekały w popłochu w kierunku plantacji bluegum, ścigane przez wojowników Dinizulu. Próbował wstać, ale zakręciło mu się w głowie, ciemność przesłoniła oczy i znów upadł. Kiedy ocknął się po raz drugi, otaczali go Zulusi, szydząc z niego i obsypując obelgami. Zdołał usiąść, a w chwilę potem tumult wokół niego uspokoił się, przechodząc w pełną oczekiwania ciszę. Spojrzał w górę i zobaczył, że Joseph Dinizulu przeciska się ku niemu uśmiechając się szyderczo. – Szczekaj, psie z plemienia Xhosa – rozkazał. – Chcemy usłyszeć, jak szczekasz i skamlesz o litość. Pokonany Raleigh dumnie potrząsnął głową i ból wywołany tym ruchem wypełnił mu czaszkę. Joseph Dinizulu położył stopę na jego piersi i pchnął mocno. Raleigh był zbyt słaby, by się bronić, i upadł na plecy. Joseph Dinizulu stanął nad nim i uniósł przód przepaski biodrowej. Drugą ręką ściągnął napletek odsłaniając różowy penis i skierował strumień moczu na twarz Raleigha. – Wypij to, psie z plemienia Xhosa – zaśmiał się. Mocz był gorący i palił niczym kwas otwartą ranę na czole; duszę Raleigha wypełniła wściekłość, upokorzenie i nienawiść. – Bracie, rzadko staram się odwieść cię od czegoś, na co się zdecydowałeś. Hendrick Tabaka usiadł na krześle przykrytym skórą lamparta i opierając łokcie na kolanach pochylił się do przodu. – Nie chodzi mi o samo małżeństwo, wiesz przecież, że zawsze przekonywałem cię, byś

wziął sobie żonę, wiele żon, i miał synów. Nie potępiam tego, że chcesz się ożenić. Nie mogę jednak spać z powodu tej zuluskiej dzierlatki. W tym kraju jest dziesięć milionów innych kobiet – dlaczego musiałeś wybrać Zuluskę? Wolałbym, żebyś wziął sobie do łóżka czarną mambę. Moses zaśmiał się cicho. – Twoja troska świadczy o twojej miłości do mnie. Nagle spoważniał. – Zulusi są największym plemieniem w południowej Afryce. Już sama liczebność sprawia, że są ważni, ale jeżeli dodasz do tego ich agresywność i waleczność, przekonasz się, że w tym kraju nic się nie zmieni bez udziału Zulusów. Jeżeli zdołam sprzymierzyć się z tym plemieniem, może ziszczą się moje marzenia. Hendrick westchnął, mruknął coś i potrząsnął głową. – Daj spokój, Hendrick, rozmawiałeś z nimi, prawda? – nalegał Moses i Hendrick niechętnie przytaknął. – Siedziałem przez cztery dni w domostwie Sangane Dinizulu, syna Mbejane, który był synem Gubi, który był synem Dingaana, który był bratem samego Chaka Zulu. On się uważa za księcia Zulusów, co – jak usilnie podkreśla – znaczy „Niebiosa”, i żyje bardzo wystawnie na wzgórzach ponad Ladyburgiem w swojej posiadłości na ziemi podarowanej mu przez jego dawnego pana, generała Seana Courtneya. Trzyma tam wiele żon i trzysta sztuk tłustego bydła. – To wszystko wiem, bracie – przerwał Moses. – Powiedz mi, co z dziewczyną. Hendrick zmarszczył brwi. Lubił zaczynać opowieść od początku, rozwijać ją omawiając każdy szczegół, i stopniowo dochodzić do końca. – Dziewczyna – powtórzył. – Ten stary zuluski łobuz jęczał, że ona jest księżycem jego nocy i słońcem jego dni, że żadna córka nigdy nie była tak kochana jak ona i że nigdy nie zgodzi się na to, by wyszła za kogoś innego niż za wodza Zulusów – westchnął Hendrick. – Dzień po dniu słuchałem o zaletach tej suki: jaka jest piękna, uzdolniona, że jest świetną pielęgniarką w szpitalu rządowym, że pochodzi z rodu, w którym kobiety rodziły wielu synów – Hendrick przerwał i splunął z odrazą. – Dopiero po trzech dniach wspomniał o tym, o czym myślał od samego początku – o loboli, cenie za narzeczoną – Hendrick machnął ręką z rezygnacją. – Wszyscy Zulusi to złodzieje i zjadacze łajna. – Ile? – spytał Moses z uśmiechem. – Ile zażądał za zgodę na małżeństwo z mężczyzną spoza plemienia? – Pięćset sztuk najlepszego bydła, same cielne krowy, nie starsze niż trzyletnie – Hendrick skrzywił się z odrazą. – Wszyscy Zulusi są złodziejami, on twierdzi, że jest księciem, a więc jest księciem złodziei. – Oczywiście zgodziłeś się na jego pierwszą cenę? – spytał Moses. – Oczywiście targowałem się przez dwa dni. – Ostateczna cena?

– Dwieście sztuk – westchnął Hendrick. – Przebacz mi, bracie. Starałem się, jak mogłem, ale ten stary zuluski pies był twardy jak skała. To była najniższa cena za księżyc jego nocy. Moses Gama oparł się o krzesło i zastanawiał nad propozycją. Była to niezwykle wysoka cena. Sztuka dobrego bydła była warta pięćdziesiąt funtów, ale w przeciwieństwie do swojego brata, Moses nie był chciwy, a pieniądze były dla niego tylko środkiem do osiągania celu. – Dziesięć tysięcy funtów? – spytał cicho. – Czy mamy tyle? – Poczujemy to. Będzie mnie to boleć przez rok, tak jakbym został wychłostany batem – narzekał Hendrick. – Bracie, czy zdajesz sobie sprawę, ile można kupić za dziesięć tysięcy funtów? Mógłbym ci znaleźć przynajmniej dziesięć dziewczyn z plemienia Xhosa, ślicznych jak papużki, pulchnych jak przepiórki, z dziewictwem poświadczonym przez godne najwyższego zaufania akuszerki... – Dziesięć dziewczyn z plemienia Xhosa nie zbliży do mnie Zulusów – przerwał mu Moses. – Chcę Victorii Dinizulu. – Lobola to nie wszystko, czego chce – powiedział Hendrick. – Jest coś jeszcze. – Co takiego? – Dziewczyna jest chrześcijanką. Jeżeli się z nią ożenisz, nie możesz się żenić z innymi. Ona będzie twoją jedyną żoną, bracie, a posłuchaj człowieka, którego mądrość opiera się na doświadczeniu. Mężczyzna, jeśli ma być zadowolony, potrzebuje przynajmniej trzech żon. Trzy żony są tak zajęte walcząc o względy męża, że mężczyzna może odpocząć. Dwie żony są lepsze niż jedna. Jednakże jeżeli będziesz miał tylko jedną jedyną żonę, jedzenie skwaśnieje ci w brzuchu, a twoje włosy pokryją się siwizną. Niech ta zuluska dzierlatka idzie do kogoś, kto na nią zasługuje, do Zulusa. – Powiedz jej ojcu, że zapłacimy mu żądaną cenę i zgadzamy się na jego warunki. Powiedz mu także, że jeżeli jest księciem, oczekujemy, że wyda przyjęcie weselne odpowiednie dla księżniczki. Oczekujemy ślubu, o którym będzie głośno w całym kraju Zulusów, od gór Drakensberg do oceanu. Chcę, żeby na mój ślub przybyli wszyscy wodzowie, cała starszyzna, wszyscy doradcy i iduna, chcę, by przybył sam król Zulusów, a kiedy wszyscy się zgromadzą, przemówię do nich. – Równie dobrze mógłbyś przemawiać do stada pawianów. Zulus jest zbyt dumny i przepełniony nienawiścią, by słuchać głosu rozsądku. – Mylisz się, Hendricku – Moses położył bratu rękę na ramieniu. – Mamy za mało godności, a nasza nienawiść jest za słaba. Ta nasza duma, ta nasza mizerna nienawiść jest źle ukierunkowana. Nienawidzimy siebie wzajemnie, nienawidzimy naszych braci. Gdyby wszystkie plemiona tej ziemi skierowały całą swoją dumę i nienawiść przeciwko białemu ciemiężycielowi, to jak mógłby się obronić? O tym będę im mówił podczas przyjęcia weselnego. O tym muszę powiedzieć ludowi. To dlatego tworzymy Umkhonto we Sizwe, Włócznię Narodu.

Przez chwilę nic nie mówili. Szerokie wizje brata i ogromna moc, z jaką je przedstawiał, zawsze napawały Hendricka lękiem. – Stanie się tak, jak sobie życzysz – zgodził się w końcu. – Kiedy chcesz wziąć ślub? – W czasie pełni zimowego przesilenia – odpowiedział Moses bez wahania. – To będzie tydzień przed rozpoczęciem naszej akcji oporu. Po chwili milczenia Moses powiedział wstając: – A więc wszystko ustalone. Czy powinniśmy coś jeszcze omówić przed wieczornym posiłkiem? – Nie. Hendrick także wstał i już miał zawołać kobiety, by przyniosły jedzenie, gdy coś sobie przypomniał. – Ach, jest coś jeszcze. Ta biała kobieta, ta, która była z tobą w Rivonii – pamiętasz ją? Moses skinął głową. – Tak. Nazywa się Courtney. – Tak, to ona. Przysłała wiadomość. Chce się z tobą znowu zobaczyć. – Gdzie ona jest? – Niedaleko, przy jaskiniach Sundi. Zostawiła numer telefonu. Mówiła, że to ważna sprawa. Moses był wyraźnie rozdrażniony. – Powiedziałem jej, by nie próbowała mnie szukać – powiedział. – Ostrzegłem ją, że to niebezpieczne. – Wstał i zrobił parę kroków. – Jeżeli nie nauczy się dyscypliny i opanowania, będzie bezwartościowa dla naszej sprawy. Białe kobiety takie właśnie są: zepsute, nieposłuszne i niepohamowane. Trzeba ją nauczyć... Przerwał i podszedł do okna, gdyż coś zwróciło jego uwagę. – Wellington! Raleigh! Chodźcie tu obaj! – zawołał ostro. Kilka sekund później chłopcy weszli nieśmiało do pokoju i stanęli ze spuszczonymi głowami tuż przy drzwiach. – Raleigh, co ci się stało? – spytał Hendrick ze złością. Bracia zmienili skóry i przepaski biodrowe na zwykłe ubrania, ale z rany na czole Raleigha, niezdarnie opatrzonej opaską, wciąż leciała krew. Miał plamy krwi na koszuli i podpuchnięte oko. – Baba – zaczął wyjaśniać Wellington. – To nie była nasza wina. Zostaliśmy zaatakowani przez Zulusów. Raleigh spojrzał na niego z pogardą i inaczej przedstawił zajście. – Sprowokowaliśmy ich do walki. Szło nam dobrze, aż do chwili, gdy niektórzy uciekli opuszczając innych. – Dotknął rany na głowie. – Nawet wśród Xhosa są tchórze – powiedział patrząc na brata. Wellington stał nic nie mówiąc. – Następnym razem walczcie dzielniej i bądźcie bardziej przebiegli – zgromił ich Hendrick, a gdy wyszli z pokoju, zwrócił się do Mosesa: – Czy widzisz, bracie? To dotknęło nawet dzieci.

Czy możemy mieć nadzieję, że to się zmieni? – Nadzieja w dzieciach – powiedział Moses. – Możesz je nauczyć wszystkiego, tak jak małpy. To starszych trudno zmienić. Tara Courtney zatrzymała starego, wysłużonego packarda na skraju szosy na wzgórzu i stała przez chwilę patrząc na śródmieście Kapsztadu, leżącego u jej stóp. Wiatr południowo-wschodni smagał wody zatoki Table. Wyszła z samochodu, przespacerowała wolno wzdłuż krawędzi urwiska, udając, że podziwia kwiaty porastające zbocze ponad nią. Drogę zamknęła jej skała wznosząca się pionowo ku niebu. Zatrzymała się, uniosła głowę i spojrzała w górę. Tuż nad wierzchołkiem przewalały się chmury, co sprawiało wrażenie, że skalna ściana się wali. Jeszcze raz zlustrowała drogę, którą przyjechała. Była pusta. Nikt jej nie śledził. Policja musiała w końcu przestać się nią interesować. Ostatni raz śledzono ją kilka tygodni temu. Przestała udawać, że podziwia kwiaty. Wróciła do packarda, wyjęła z bagażnika mały koszyczek i weszła szybko do betonowego budynku, w którym mieściła się dolna stacja kolejki linowej. Wbiegła po schodach i zapłaciła za bilet powrotny dokładnie w chwili, gdy bileter otwierał drzwi poczekalni i mała grupa pasażerów wsiadła do kolejki. Czerwony wagonik szarpnął i wzniósł się szybko, kołysząc się pod srebrną liną. Inni pasażerowie podziwiali szeroką panoramę miasta i oceanu otwierającą się przed nimi, a Tara obserwowała ich ukradkiem. Po kilku minutach upewniła się, że nie ma wśród nich ubranego po cywilnemu agenta wydziału specjalnego policji. Odetchnęła z ulgą i skupiła uwagę na wspaniałym widoku. Wagonik wznosił się prawie pionowo. Erozja pocięła skałę na niemal geometryczne kostki, wyglądające jak kamienie ogromnej, starożytnej budowli. Minęli parę połączonych liną wspinaczy, pokonujących w mozole strome urwisko. Tara wyobraziła sobie, że jest z nimi i trzyma się skały, a przepaść ciągnie ją ku sobie, i zakręciło się jej w głowie. Musiała mocno złapać za uchwyt, by się uspokoić, a kiedy wagonik zatrzymał się na górnej stacji, na skraju wznoszącej się na wysokość tysiąca stóp skały, opuściła go z ulgą. W kawiarence, przypominającej górskie schronisko, czekała na nią Molly. Zerwała się, gdy ją zobaczyła. Tara podbiegła i objęła przyjaciółkę. – Och Molly, moja kochana Molly, tak mi ciebie było brak. Po kilku chwilach, nieco zawstydzone takim okazywaniem uczuć i uśmiechami innych ludzi w kawiarni, oderwały się od siebie. – Nie chcę tu siedzieć – powiedziała Tara. – Tak się cieszę. Chodźmy na spacer. Mam kanapki i termos.

Wyszły z kawiarni i skierowały się ścieżką wzdłuż urwiska. W powszedni dzień było tu niewielu turystów i już po stu metrach zostały same. – Powiedz mi o starych przyjaciołach z Czarnej Szarfy – domagała się Tara. – Chcę się dowiedzieć o wszystkich waszych działaniach. Jak się ma Derek i dzieci? Kto się zajmuje moją kliniką? Czy byłaś tam ostatnio? Och, tak się za wami wszystkimi stęskniłam. – Uspokój się – zaśmiała się Molly. – Nie wszystko naraz... I zaczęła Tarze o wszystkim opowiadać. Spacerowały, Molly opowiadała, a w pewnej chwili znalazły dobre miejsce na piknik, siadły na skale, piły herbatę z termosu, a kawałkami chleba karmiły małe, puszyste skalne króliki, które wyszły ze szczelin i nor w skale. W końcu przekazały sobie wszystkie wiadomości i plotki i przez chwilę siedziały w ciszy, ciesząc się swoim towarzystwem. Po chwili Tara powiedziała: – Molly, będę miała następne dziecko. – Aha – zachichotała Molly. – To tym byłaś tak zajęta. Spojrzała na brzuch Tary. – Nic jeszcze nie widać. Jesteś pewna? – Och, na miłość boską! Wiesz przecież, że raczej nie jestem afektowaną panienką. Mam już czwórkę, więc możesz mi zaufać. Oczywiście, że jestem pewna. – Kiedy ma się urodzić? – W styczniu przyszłego roku. – Shasa będzie się cieszył. Jest zwariowany na punkcie dzieci. Z tego, co widziałam, oprócz pieniędzy chyba tylko dzieci darzy uczuciem. Powiedziałaś mu już? Tara potrząsnęła głową. – Nie. Powiedziałam tylko tobie. Do ciebie przyszłam najpierw. – Jestem wzruszona. Na pewno oboje będziecie się nim cieszyć. Przerwała widząc wyraz twarzy Tary i przyjrzała się jej uważniej. – Nie sądzę, żeby Shasa miał się z czego cieszyć – powiedziała cicho Tara. – To nie jest jego dziecko. – Dobry Boże, Tara! Po kim, jak po kim... – przerwała i zastanowiła się nad tym, co powiedziała Tara. – Zadam ci jeszcze jedno głupie pytanie. Tara, kochanie, skąd wiesz, że to nie dzieło Shasy? – Shasa i ja – nie żyliśmy – no wiesz, nie żyliśmy jak mąż z żoną od – no, od jakiegoś roku. – Rozumiem. – Pomimo przyjaźni i uczucia, jakim darzyła Tarę, oczy Molly zajaśniały ciekawością. To było intrygujące. – Ale, kochanie, to nie jest jeszcze koniec świata. Pędź do domu i ściągnij Shasy spodnie. Mężczyźni są tacy naiwni, daty niewiele dla nich znaczą, a jeżeli zacznie liczyć, możesz zawsze przekupić doktora, by mu powiedział, że to wcześniak. – Nie, Molly, posłuchaj: jeżeli kiedykolwiek zobaczy dziecko, będzie wiedział. – Nie rozumiem.

– Molly, noszę dziecko Mosesa Gamy. – Dobry Boże! – wyszeptała Molly. Reakcja Molly uświadomiła Tarze, w jak trudnej sytuacji się znalazła. Molly miała bardzo liberalne przekonania, nie miała uprzedzeń rasowych, ale mimo to nie mogło jej się pomieścić w głowie, że biała kobieta może nosić w łonie dziecko czarnego. W tym kraju mieszanie ras było karane więzieniem, ale ta kara była niczym w porównaniu ze społecznym wyobcowaniem. Tara stanie się wyrzutkiem, pariasem. – Och kochanie – powiedziała Molly spokojniej. – Moje kochanie. Moja biedna Taro, jesteś w trudnej sytuacji. Czy Moses wie? – Jeszcze nie, ale mam nadzieję, że się z nim wkrótce spotkam i powiem mu. – Oczywiście musisz się pozbyć dziecka. Mam pewien adres w Laurenco Marques. Jest tam portugalski lekarz. Wysyłamy do niego dziewczęta z sierocińca. Jest drogi, ale jest tam czysto i to dobry lekarz, nie jakaś stara baba z byle jakimi narzędziami w podejrzanej norze. – Och, Molly, jak możesz sądzić, że ja to zrobię? Jak możesz sądzić, że zabiję swoje dziecko? – Chcesz je urodzić? – Molly spojrzała na nią szeroko otwartymi oczyma. – Oczywiście. – Ale, kochanie, ono będzie... – Kolorowe – dokończyła za nią Tara. – Wiem, przypuszczalnie koloru cafe au lait, z kręconymi, czarnymi włoskami i będę je kochać całym sercem, tak jak ojca. – Ale nie wiem, jak... – Właśnie dlatego do ciebie przyszłam. – Zrobię wszystko, czego ode mnie zażądasz – powiedz mi tylko, o co chodzi. – Chcę byś mi znalazła kolorową parę. Dobrych ludzi, najlepiej z dziećmi, którzy się nim zaopiekują do czasu, gdy sama będę mogła się nim zająć. Oczywiście będę płacić za utrzymanie dziecka i więcej – mówiła powoli Tara patrząc błagalnie na Molly. Molly zastanawiała się przez chwilę. – Chyba znam odpowiednią parę. Oboje są nauczycielami w szkole i mają czworo dzieci, same dziewczynki. Zrobią to dla mnie – ale, Taro, jak chcesz to ukryć? Shasa jest tak zajęty swoją książeczką czekową, że być może nie zauważy, ale twoja teściowa to wiedźma. Przed nią nic nie ukryjesz. – Już zrobiłam odpowiednie przygotowania. Przekonałam Shasę, że chcąc czymś zastąpić moją działalność polityczną, zaczęłam się żywo interesować archeologią i będę pracować przy wykopaliskach w jaskiniach Sundi z amerykańskim archeologiem, profesor Marion Hurst. Znasz ją? – Tak, czytałam jej dwie książki.

– Powiedziałam Shasy, że nie będzie mnie przez dwa miesiące, ale gdy raz zniknę, będę odkładała powrót. Centaine będzie się zajmowała dziećmi, już to z nią uzgodniłam, i, szczerze mówiąc, dzieci tylko na tym zyskają, gdyż znacznie lepiej ich pilnuje niż ja. Gdy będą przez jakiś czas pod opieką mojej ukochanej teściowej; staną się grzecznymi aniołkami. – Będziesz za nimi tęsknić – stwierdziła Molly i Tara skinęła głową. – Oczywiście, będę za nimi tęskniła, ale to jeszcze tylko sześć miesięcy. – Gdzie urodzisz dziecko? – Nie wiem. Nie mogę pójść do znanego szpitala albo lecznicy. Mój Boże, możesz sobie wyobrazić, co by się stało, gdybym urodziła małe, brązowe stworzenie na ich czyściutkich, przeznaczonych tylko dla białych prześcieradłach, w ich cudownie czystych, przeznaczonych tylko dla białych izbach porodowych. Ale jest jeszcze dużo czasu. Najpierw trzeba pojechać do Sundi, uciec od czujnych oczu Centaine Courtney-Malcomess. – Dlaczego wybrałaś właśnie Sundi? – Bo będę blisko Mosesa. – Czy to jest dla ciebie ważne? – Molly spojrzała na nią surowo. – Czy rzeczywiście coś cię z nim łączy? Czy to nie była zwykła przygoda, czy nie zrobiłaś tego z ciekawości, jak to jest z jednym z nich? Tara potrząsnęła głową. – Czy jesteś pewna, Taro? No wiesz, mnie to też czasami ciekawi. To naturalne, ale nigdy nie dałam się temu zwieść. – Molly, ja go kocham. Gdyby mnie o to poprosił, bez wahania poświęciłabym dla niego swoje życie. – Moja biedna Taro. W oczach Molly pojawiły się łzy i objęła Tarę. Przytuliły się do siebie i Molly powiedziała: – On jest poza twoim zasięgiem. Nigdy, nigdy go nie zdobędziesz. – Wystarczy mi, jeżeli będę go miała tylko częściowo, tylko przez chwilę. Moses Gama ustawił czerwono-niebieski samochód na parkingu i wyłączył silnik. Pojedynczy, mały hydrant podlewał trawnik, ale nie mógł naprawić szkód wyrządzonych przez zimowe przymrozki i suszę i trawa nadal była żółta i wypalona. Długi, piętrowy dom mieszkalny dla pielęgniarek szpitala Baragwanath stał po drugiej stronie trawnika. Od strony szpitala nadchodziło kilka czarnych pielęgniarek. Były ubrane w wykrochmalone fartuszki, wyglądały schludnie i fachowo. Kiedy zbliżyły się do samochodu i zobaczyły Mosesa za kierownicą, zaczęły się śmiać i zasłaniały usta dłonią w instynktownym geście podporządkowania się mężczyźnie. – Chciałbym panią o coś zapytać – powiedział Moses wychylając się z okna samochodu. –

Tak, panią! Wskazana pielęgniarka bardzo się zawstydziła. Jej przyjaciółki śmiały się z niej, gdy podeszła do Mosesa, zatrzymując się o pięć kroków od niego. – Czy zna pani siostrę Victorię Dinizulu? – Tak – potwierdziła pielęgniarka. – Gdzie ona jest? – Zaraz będzie szła. Jest na tej samej zmianie, co ja. Pielęgniarka chciała już uciec od Mosesa, ale dostrzegła Victorię w następnej grupie biało ubranych dziewcząt. – Jest tam. Victoria, podejdź tu! – krzyknęła dziewczyna i uciekła do domu, pokonując po dwa stopnie naraz. Victoria poznała Mosesa, powiedziała coś do przyjaciółek i podeszła do niego przez wyschnięty trawnik. Moses wyszedł z samochodu i Victoria spojrzała na niego. – Przepraszam. Zdarzył się straszny wypadek autobusowy i pracowałyśmy na sali operacyjnej, opatrując wszystkich poszkodowanych. Musiałeś czekać. Moses skinął. – Nie szkodzi. Mamy dużo czasu. – Przebiorę się tylko w normalne ubranie – uśmiechnęła się do niego. Miała wspaniałe zęby, tak białe, że wydawały się niemal przezroczyste, a jej skóra lśniła zdrowiem i młodością. – Tak się cieszę, że cię znów widzę – i musimy wypić to piwo, którego nawarzyłeś. Porozumiewali się po angielsku i choć miała akcent, mówiła płynnie, używając tych samych słów, co on. – Dobrze – uśmiechnął się poważnie. – Po obiedzie wypijemy to piwo, co zaoszczędzi mi pieniędzy. Zaśmiała się gardłowo. – Nie odchodź, zaraz wrócę. Odwróciła się i weszła do domu pielęgniarek po schodach, a on patrzył na nią z przyjemnością. Była bardzo wąska w talii, co podkreślało krągłość jej pośladków. Choć miała drobne piersi, jej biodra były szerokie i pełne. Łatwo jej będzie nosić dziecko. Takie ciało było wzorem bogini Ngani, a Mosesowi bardzo przypominała posąg Wenus z Milo, którego zdjęcia kiedyś widział. Victoria trzymała się bardzo prosto, miała długą szyję i choć poruszała biodrami tak, jakby tańczyła w takt odległej muzyki, jej głowa i ramiona pozostawały nieruchome. Było oczywiste, że – tak jak inne młode dziewczęta – nosiła na głowie gliniane naczynia wypełnione wodą ze studni, nie wylewając ani kropli. To właśnie dzięki temu zuluskie dziewczęta miały wspaniałą, królewską postawę. Miała owalną twarz i duże, ciemne oczy i była jedną z najpiękniejszych kobiet, jakie kiedykolwiek widział. Czekał na nią opierając się o furgon i myślał o tym, że każda rasa ma swój

ideał kobiecego piękna i że są one tak różne. Pomyślał też o Tarze Courtney, o jej dużych, krągłych piersiach i wąskich, chłopięcych biodrach, długich, kasztanowatych włosach i miękkiej, mdłej, białej skórze. Moses skrzywił się z odrazą, ale obie kobiety miały dla niego duże znaczenie, a to, czy go przyciągały, czy odpychały, nie miało znaczenia. Liczyła się tylko ich użyteczność. Victoria wróciła po pięciu minutach. Miała na sobie jasnoczerwoną suknię. W jasnych kolorach było jej dobrze, gdyż podkreślały ciemną, błyszczącą skórę. Usiadła w samochodzie obok Mosesa i spojrzała na tani, pozłacany zegarek. – Jedenaście minut i szesnaście sekund. Nie możesz narzekać – powiedziała, a on uśmiechnął się i włączył silnik. – No to wypijmy to nawarzone piwo – zasugerował. – Nie, zachowamy je do obiadu, tak jak powiedziałeś. Jej żarty bawiły go. Było rzadkością, by niezamężna czarna dziewczyna zachowywała się tak swobodnie i była tak pewna siebie. Przypomniał sobie, że jest wykształcona i że pracowała w jednym z największych szpitali na świecie. To nie była zwykła wiejska, głupia, chichocząca dziewczyna. Jakby chcąc podkreślić swoje zalety, Victoria zaczęła swobodną rozmowę o szansach generała Dwighta Eisenhowera w wyborach prezydenckich i o tym, jak to wpłynie na walkę o prawa obywatelskie w Ameryce, a ostatecznie także na ich walkę w Afryce. Gdy tak rozmawiali, słońce zaczęło zachodzić i ciemność ogarnęła piękne parki i budynki miasta. Potem wjechali w dzielnicę nędzy, Soweto, gdzie żyło pół miliona czarnych. Dymy z drewna palonego w piecach snuły się w powietrzu, tworząc w świetle zachodzącego słońca pomarańczowoczerwoną zasłonę. Wąskimi, zniszczonymi chodnikami szła w jednym kierunku zbita masa czarnych robotników, wracających do domów po długim dniu pracy, który zaczynał się przed świtem uciążliwym dojazdem autobusem lub pociągiem, a kończył wieczorem równie długą i męczącą podróżą powrotną. Moses zwolnił, gdy wjechali na bardziej zatłoczone ulice i niektórzy przechodnie rozpoznawali go. Biegli przed samochodem, torując drogę. – Moses Gama! Zróbcie przejście dla Mosesa Gamy! Gdy przejeżdżali, rozlegały się okrzyki: – Witaj, Nkosi. – Witaj, Baba! Nazywali go ojcem i panem. Przed dzielnicowym domem kultury stykającym się z budynkami administracyjnymi zebrał się już spory tłum. Musieli wysiąść z samochodu i przejść na piechotę ostatnie jardy. Przybyli jednak żołnierze Hendricka Tabaki, Buffaloes, by ich eskortować. Torowali przejście przez ciżbę ludzką, uśmiechami i żartami łagodząc swoje postępowanie, tak że ludzie

ustępowali im bez oporu. – To Moses Gama, zróbcie mu przejście – wołali. Victoria trzymała się ramienia Mosesa i śmiała z radości. Gdy wchodzili przez główne drzwi budynku, spojrzała w górę i zobaczyła napis: DOM KULTURY IMIENIA H. F. YERWOERDA. Rząd nacjonalistów wprowadził zwyczaj nazywania wszystkich budynków państwowych, lotnisk i innych budowli publicznych imionami prominentów. Jednak nazwanie domu kultury w największym osiedlu czarnych imieniem budowniczego prawa, przeciwko któremu tu właśnie mieli protestować, było ironią losu. Hendrik Frensch Yerwoerd był bowiem ministrem Bantustanów i głównym architektem apartheidu. W środku było bardzo hałaśliwie. Władze dzielnicy nie wydałyby zezwolenia na manifestację polityczną w sali domu kultury, więc plakaty i ogłoszenia zapowiadały koncert rockandrollowy zespołu o dumnej nazwie „The Marmalade Mambas”. Czterech członków zespołu, ubranych w obcisłe, wyszywane cekinami stroje, występowało już na scenie. Muzyka nagłośniona zestawem wzmacniaczy uderzała w stłoczoną publiczność niczym bombardowanie dywanowe, a tańczący śpiewali razem z zespołem, kołysząc się i kręcąc w rytm muzyki, jak jeden ogromny organizm. Buffaloes utorowali Mosesowi przejście przez całą salę, a tancerze pozdrawiali go głośno i starali się dotknąć, gdy koło nich przechodził. Gdy zespół zorientował się, że przybył Moses, przerwał w połowie dynamicznego utworu, by powitać go fanfarą na trąbce i biciem w bębny. Dziesiątki rąk pomogły Mosesowi wejść na scenę, a Victoria została na dole, mając głowę na wysokości jego kolan. Stała ściśnięta tak między ludźmi przepychającymi się, by zobaczyć i wysłuchać Mosesa. Leader zespołu chciał go przedstawić, ale mimo że mówił przez głośnik, jego głos ginął wśród spontanicznego aplauzu dla Mosesa. Cztery tysiące ludzi wiwatowało nieprzerwanie na jego cześć. Okrzyki uderzały w Mosesa jak morskie fale wzburzone zimowym sztormem, a on stał nieruchomo jak skała. Po chwili podniósł do góry rękę i okrzyki powoli zamarły, na sali nastała zupełna cisza i Moses zawołał: – Amandla! Moc! Odkrzyknęli mu jednym głosem: – Amandla! Moses zawołał po raz drugi, głębokim, przejmującym głosem, który odbijał się od sufitu i trafiał prosto do serc: – Mayibuye! – Afrika! Niech żyje Afryka – odkrzyknęli w odpowiedzi. Zamilkli, oczekując w napięciu, a Moses zaczął mówić: – Chcę mówić o Afryce. O bogatej, płodnej ziemi, na której nasz lud musi żyć w biedzie.

O dzieciach, które nie mają szkół, o matkach, dla których nie ma nadziei. O podatkach i przepustkach. O tych, którzy pracują w skwarze słonecznym i głęboko pod ziemią. O głodzie i chorobach. O tych, którzy żyją w obozach daleko od swoich rodzin. Chcę wam mówić o głodzie, łzach i surowych prawach ustanowionych przez Burów. Przez godzinę słuchali go w ciszy i z uwagą, a jego słowom wtórowały westchnienia, odruchowe jęki bólu i okrzyki wściekłości. Pod koniec przemówienia Victoria spostrzegła, że płacze. Łzy ciekły ciurkiem po jej pięknej twarzy. Kiedy Moses skończył, opuścił ręce i skłonił głowę na piersi, wyczerpany i poruszony tym, o czym mówił z taką pasją. Na sali zaległa cisza. Byli zbyt wzruszeni, by krzyczeć i bić brawa. W ciszy Victoria nagle weszła na scenę i odwróciła się do sali. – Nkosi Sikelel Afrika – zaśpiewała. – Boże, ocal Afrykę. Zespół natychmiast podchwycił refren, a wszyscy zebrani zaśpiewali wspaniałym chórem czarnych głosów. Moses podszedł do Victorii, wziął ją za rękę, a ich głosy połączyły się. Wyjście z sali zajęło im prawie dwadzieścia minut, gdyż tysiące ludzi chciało ich zatrzymać, dotknąć, usłyszeć ich głosy, być cząstką walki. Podczas jednego krótkiego wieczoru piękna dziewczyna z plemienia Zulusów ubrana w czerwoną suknię stała się częścią niemal mistycznej legendy otaczającej Mosesa Gamę. Szczęśliwcy, którzy byli tam tego wieczoru, z pewnością opowiedzą innym o tym, że gdy stała przed nimi i śpiewała, wyglądała niczym królowa u boku potężnego, czarnego władcy. – Nigdy niczego takiego nie doświadczyłam – powiedziała Victoria, kiedy w końcu znów byli sami, jadąc samochodem główną szosą w kierunku Johannesburga. – Oni tak cię kochają. – Przerwała. – Nie potrafię tego opisać. – Czasami mnie to przeraża – zgodził się. – To dla mnie ogromna odpowiedzialność. – Nie wierzę, byś wiedział, co to lęk – powiedziała. – Wiem bardzo dobrze – potrząsnął głową. – Wiem lepiej niż inni. Która jest godzina? Musimy znaleźć coś do jedzenia przed godziną policyjną – zmienił temat. Victoria skierowała tarczę zegarka w kierunku latarni. – Dopiero dziewiąta – powiedziała ze zdziwieniem. – Myślałam, że jest już później. Wydaje mi się, że przeżyłam całe życie jednego wieczoru. Przed nimi zamigotał neon: ZAJAZD „DOM LALEK”. Smaczne dania Moses zwolnił i stanął na parkingu. Podszedł do lady baru, podobnego do domu dla lalek. Po chwili wrócił z hamburgerami i dwoma papierowymi kubkami z kawą. – Pyszne – powiedziała Vicky z pełnymi ustami. – Nie wiedziałam, że jestem taka głodna. – No a co z tym piwem, którym mnie straszyłaś? – spytał Moses płynnie w języku Zulusów. – Och, mówisz po zulusku! – była zaskoczona. – Nie wiedziałam. – Kiedy się nauczyłeś? –

spytała w tym samym języku. – Mówię wieloma językami – powiedział. – Chcę dotrzeć do wszystkich ludzi, a na to nie ma innego sposobu – uśmiechnął się. – Ale, młoda damo, nie zmieniaj tak szybko tematu. Powiedz mi o tym piwie. – Och, tak mi głupio teraz o tym mówić, po tym wszystkim, co przeżyliśmy razem dziś wieczór – zawahała się. – Chciałam cię zapytać, dlaczego wysłałeś swojego brata, by rozmówił się z moim ojcem, zanim powiedziałeś mi o czymkolwiek. Wiesz, nie jestem zwykłą wiejską dziewczyną. Jestem nowoczesną kobietą i mam swoje własne zdanie. – Victorio, w naszej walce o wyzwolenie nie powinniśmy odrzucać starych tradycji. Zrobiłem to z szacunku dla ciebie i twojego ojca. Przepraszam bardzo, jeżeli cię uraziłem. – Było mi trochę przykro – przyznała. – Czy wybaczysz mi, jeżeli poproszę cię teraz? – uśmiechnął się. – Nadal możesz odmówić. Zanim pójdziemy dalej, dobrze sobie wszystko przemyśl. Jeżeli poślubisz mnie, poślubisz sprawę. Nasze małżeństwo będzie częścią walki naszego ludu. Droga przed nami jest twarda i niebezpieczna i nie widać jej końca. – Nie muszę się zastanawiać – powiedziała cicho. – Gdy stałam dziś przed ludźmi, trzymając cię za rękę, poczułam, że właśnie po to się urodziłam. Wziął jej ręce w swoje i przyciągnął ją lekko ku sobie, ale zanim ich usta spotkały się do siebie, ostre światło latarki oświetliło ich twarze. Zaskoczeni odskoczyli od siebie, zasłaniając oczy rękoma. – Hej, co się dzieje? – krzyknął Moses. – Policja! – odpowiedział głos z ciemności. – Wyjdźcie z samochodu! Wysiedli z samochodu, a Moses obszedł maskę i stanął przy Victorii. Spostrzegł, że w czasie, gdy byli zajęci sobą, na parking wjechał mikrobus policyjny i stanął przy restauracji. Teraz czterech policjantów z latarkami sprawdzało pasażerów wszystkich samochodów stojących na parkingu. – Dokumenty proszę. Policjant stojący przed Mosesem wciąż świecił mu w oczy, ale Moses zobaczył, że jest bardzo młody. Moses sięgnął do wewnętrznej kieszeni, Victoria poszukała w torebce i podali dokumenty. Policjant oświetlił je i oglądał uważnie. – Już prawie godzina policyjna – powiedział po afrykanersku, oddając dokumenty. – O tej porze wy, Bantu, powinniście być w miejscu zamieszkania. – Do godziny policyjnej jest jeszcze dużo czasu – odpowiedziała ostro Victoria. – Proszę nie mówić do mnie takim tonem, panienko – powiedział twardo, z pogardą policjant i znów zaświecił Victorii w twarz.

– To, że masz buty na nogach i róż na twarzy, nie znaczy, że jesteś białą kobietą. Pamiętaj o tym. Moses wziął Victorię za rękę i wsadził ją do samochodu. – Już odjeżdżamy, panie oficerze – udobruchał policjanta, a kiedy byli już oboje w samochodzie, powiedział do Victorii: – Niczego nie uzyskamy, jeżeli nas aresztują. Nie na tym poziomie powinniśmy walczyć. To tylko mały, biały cielak, który ma więcej władzy, niż potrafi utrzymać. – Przebacz mi – powiedziała. – Zdenerwowałam się po prostu. Ale czego oni szukali? – Białych mężczyzn z czarnymi dziewczętami. Ich Prawo o Aktach Niemoralnych pilnuje, by ich cenna, biała krew pozostała nieskażona. Połowa ich sił policyjnych zajmuje się kontrolowaniem cudzych sypialni. Zapalił silnik i wyjechał na szosę. Nie odezwali się do siebie, aż zaparkował przed domem dla pielęgniarek. – Mam nadzieję, że teraz nikt nam nie przeszkodzi – powiedział cicho Moses i kładąc jej ręce na ramionach skierował jej twarz ku swojej. Chociaż widziała to już w kinie i choć jej koleżanki z hotelu bez końca dyskutowały o tym, co nazywały „stylem hollywoodzkim”, Victoria nigdy nie całowała się z mężczyzną. Podniosła ku niemu z drżeniem i niecierpliwym oczekiwaniem. Była zaskoczona tym, jego usta są tak gorące i miękkie. Jej szyja i ramiona rozluźniły stopniowo i wydawało jej się, że rozpływa się w nim. Praca w jaskiniach Sundi była ciekawsza, niż Tara oczekiwała. Szybko adaptowała się do wolnego rytmu życia i intelektualnie pobudzającego towarzystwa małej grupy specjalistów, z którymi teraz pracowała. Mieszkała w jednym namiocie z dwiema młodymi studentkami z uniwersytetu w Witwatersrand. Z pewnym zdziwieniem odkryła, że nie przeszkadzała jej obecność innych kobiet w tak spartańskich warunkach. Wstawali na długo przed świtem, by uniknąć skwaru dnia. Po krótkim i skromnym śniadaniu, profesor Hurst prowadziła ich na teren wykopalisk i przydzielała pracę. Odpoczywali i jedli główny posiłek około południa, a później, kiedy robiło się chłodniej, powracali do wykopalisk i pracowali aż do zmroku. Wieczorem mieli już tylko tyle sił, by wziąć gorący prysznic, spożyć lekki posiłek i wyciągnąć się na wąskim obozowym łóżku. Wykopaliska znajdowały się w głębokim wąwozie. Wysokie na sto stóp ściany opadały stromo ku wąskiemu potokowi. W tej osłoniętej i nagrzanej słońcem dolinie rosła tropikalna roślinność, zupełnie inna niż na otwartym stepie, wystawionym na wiatry i mróz. Górną część zboczy porastały wysokie kaktusy, a niżej rosły drzewiaste paprocie, sagowce, wielkie poskręcane drzewa figowe, których szara, popękana kora przypominała skórę słonia.

Jaskinie były rzędem otwartych nisz wyżłobionych w odsłoniętej warstwie geologicznej. Idealnie nadawały się do zamieszkania dla człowieka prymitywnego. Znajdowały się wysoko na zboczu i były osłonięte od wiatrów, ale roztaczał się z nich szeroki widok na płaskowyż, ku któremu otwierał się wąwóz. Do wody było niedaleko, bronić się było łatwo. Wiele warstw śmieci i piętrzące się szczątki świadczyły o tym, że jaskinie były zamieszkane przez stulecia. Sklepienia grot były osmalone dymem niezliczonych ognisk, a wewnętrzne ściany ozdobione płaskorzeźbami i przypominającymi dziecinne rysunki malowidłami starożytnego ludu San i jego przodków. Odkrywali wiele śladów świadczących o tym, iż przebywali tu pradawni ludzie i choć zbadali dotychczas tylko górne warstwy, wszyscy byli w dobrych nastrojach i czuło się, że jest to grupa bliskich sobie ludzi, których łączą wspólne zainteresowania i którzy pracują niestrudzenie nad projektem o niezwykłej wadze. Tara lubiła zwłaszcza profesor Marion Hurst, pięćdziesięcioparoletnią Amerykankę prowadzącą wykopaliska. Miała krótko obcięte, siwiejące włosy, a jej spalona słońcem Afryki i Arabii twarz wyglądała, jakby była zrobiona z wysuszonej skóry. Stały się przyjaciółkami, jeszcze zanim Marion powiedziała Tarze, że jest żoną czarnoskórego profesora antropologii uniwersytetu w Cornell. Gdy dowiedziała się o tym, ich przyjaźń jeszcze się umocniła, a jednocześnie Tara poczuła się uwolniona od konieczności ukrywania swojej tajemnicy. Pewnego wieczoru siedziała długo z Marion w szopie, która służyła za laboratorium i nagle zorientowała się, że mówi jej o Mosesie i swojej szalonej miłości do niego, a nawet o dziecku, które już nosiła w łonie. Natychmiast znalazła szczere zrozumienie i współczucie u starszej kobiety. – Jakiż to nikczemny system społeczny zabraniający ludziom kochać innych! Oczywiście wiedziałam wszystko o panujących tu prawach, zanim tu przyjechałam. To właśnie dlatego Tom został w domu. Prace tutaj były jednak dla mnie tak ważne, że przyjechałam nie licząc się z moim życiem prywatnym. Jednakże obiecuję ci, że zrobię wszystko, co w mojej mocy, by pomóc wam obojgu. Tara była już na wykopaliskach przez pięć tygodni, lecz nie otrzymała żadnej wiadomości od Mosesa. Napisała do niego kilkanaście listów, telefonowała do Rivonii, i pod inny numer w dzielnicy Drake’s Farm. Moses nigdy nie był obecny i nie odpowiedział na żaden z jej pilnych listów. W końcu nie mogła już tego wytrzymać. Pożyczyła półciężarówkę Marion i pojechała do miasta, oddalonego o prawie godzinę jazdy. Pierwszą część drogi jechała błotnistymi, wyboistymi drogami, a drugą asfaltową szosą wśród wielu ciężarówek jadących z kopalni węgla w Witbank. Zaparkowała samochód pod drzewami bluegum z tyłu domu Puck’s Hill i nagle przeraziła się, że wszystko się zmieniło i on nie zechce się z nią zobaczyć. Musiała zebrać całą odwagę, by wyjść z samochodu i okrążywszy wielki, zaniedbany dom wejść na werandę.

Na końcu werandy siedział mężczyzna przy biurku i serce zabiło jej żywiej. W chwilę później odwrócił się, a zobaczywszy ją wstał i Tara poczuła ukłucie zawodu. Był to Marcus Archer. Szedł do niej długą werandą uśmiechając się złośliwie. – Co za niespodzianka! – powiedział. – Jesteś ostatnią osobą, jakiej się spodziewałem. – Dzień dobry, Marcus. Szukam Mosesa. – Wiem, kogo szukasz, kochanie. – Czy jest tu? Marcus potrząsnął głową. – Nie widziałem go od dwóch tygodni. – Pisałam i telefonowałam – nie odpowiadał. Martwiłam się. – Być może nie odpowiada, bo nie chce cię widzieć. – Dlaczego tak mnie nie lubisz, Marcus? – Ależ moja droga, skąd ci to przyszło do głowy? – uśmiechnął się figlarnie. – Przepraszam, że cię niepokoiłam. Chciała się już odwrócić i odejść, ale powstrzymała się. – Czy przekażesz mu wiadomość, gdy go zobaczysz? – spytała twardo. Marcus skinął głową i po raz pierwszy zobaczyła siwe włosy w jego rudych bokobrodach i zmarszczki w kącikach oczu. Był znacznie starszy, niż myślała. – Powiedz Mosesowi, że przyjechałam, by się z nim spotkać. Nic się nie zmieniło, nie zmieniłam zdania. – Dobrze, kochanie, powiem mu. Zeszła po schodach, a gdy była już w ogrodzie, Marcus zawołał: – Tara! Odwróciła się. Marcus opierał się o poręcz werandy. – Nigdy go nie będziesz miała. Wiesz o tym, prawda? Będzie cię trzymał przy sobie tak długo, jak długo będzie cię potrzebował. Potem odsunie cię na bok. Nigdy nie będzie do ciebie należał. – Ani do ciebie, Marcus – powiedziała cicho, a Marcus cofnął się. – On nie należy ani do ciebie, ani do mnie. Należy do Afryki i swojego ludu. Zobaczyła rozpacz w jego oczach, ale nie odczuwała zadowolenia. Wolno wróciła do samochodu i odjechała. Na szóstym poziomie głównego ciągu jaskiń odkryli stos kawałków glinianych dzbanów. Nie znaleźli jednak wykończonych naczyń i było oczywiste, że odkryli śmietnisko starożytnych garncarzy. Jednakże fragmenty, które znaleźli, świadczyły o tym, że dzbany pochodziły z bardzo wczesnego okresu, co miało ogromne znaczenie dla określania wieku poziomów.

Marion Hurst była bardzo podniecona tym odkryciem, co udzieliło się wszystkim. W tym czasie Tara nie wykonywała już ciężkiej pracy grzebania w piasku na dnie wykopów. Wykazywała naturalną zdolność do układania elementów łamigłówki, jaką były kawałki kości i dzbanów, tak by przywrócić im pierwotną postać. Pracowała teraz w poskładanej z gotowych elementów szopie, pod bezpośrednim nadzorem Marion i stała się nieocenionym członkiem zespołu. Tara odkryła, że gdy zajmowała się układaniem, zagłuszała tęsknotę i niepokój związany z niepewnością i poczuciem winy. Wiedziała, że takie zaniedbywanie dzieci i rodziny jest niedopuszczalne. Raz w tygodniu dzwoniła do Rhodes Hill i rozmawiała z ojcem, Centaine i Isabellą. Dziewczynka wydawała się zupełnie zadowolona i duma własna Tary była ugodzona tym, że dziecko nie tęskni za matką i że wystarcza jej babcia. Centaine rozmawiała z Tarą bardzo przyjaźnie i nie krytykowała tego, że nie ma jej tak długo, ale jej ukochany ojciec, Blaine Malcomess, jak zwykle nie ukrywał swoich uczuć. – Nie wiem, od czego chcesz uciec, ale uwierz mi, to się nigdy nie udaje. Twoje miejsce jest przy boku męża i przy dzieciach. Skończ z tymi wygłupami. Wiesz przecież, co jest twoim obowiązkiem, nawet jeżeli jest to dla ciebie trudne. Shasa i chłopcy mieli niedługo wrócić ze swojego wspaniałego safari i wtedy nie będzie mogła dłużej zwlekać. Będzie musiała podjąć decyzję, a nie wiedziała nawet, między czym ma wybierać. Późną nocą, kiedy człowiek najłatwiej popada w przygnębienie i ma najmniej zapału, zastanawiała się często, czy nie pójść za radą Molly, pozbyć się dziecka i zapominając o Mosesie powrócić do nęcącego, niezwykle łatwego życia w Welteyreden. – Och Moses, gdybym tylko mogła cię zobaczyć. Chciałabym tylko porozmawiać z tobą przez parę godzin – potem wiedziałabym, co robić. Zaczęła unikać towarzystwa innych pracowników wykopalisk. Serdeczne, beztroskie zachowanie dwóch studentek, z którymi dzieliła namiot, zaczęło ją denerwować. Ich rozmowy były naiwne i dziecinne, a głośna, młodzieżowa muzyka, której bez przerwy słuchały z przenośnego magnetofonu, szarpała jej nerwy. Marion zgodziła się, by kupiła sobie mały namiot. Tara postawiła go przy laboratorium, w którym pracowała. Dzięki temu kiedy inni wypoczywali w środku dnia, ona mogła powrócić do swojego warsztatu pracy i zapomnieć o wszystkim, angażując się całkowicie w dopasowywanie kawałków potłuczonych skorup. Wydawało się, że ich wiek wpływa na nią uspokajająco i sprawia, że trudności obecne stają się błahe. Pewnego gorącego, sennego popołudnia, gdy siedziała w laboratorium, światło słoneczne padające przez otwarte drzwi zostało nagle przesłonięte i Tara podniosła wzrok, wierzchem dłoni odgarniając z czoła zlepione potem kosmyki włosów. Jej usta stały się suche, a serce zamarło na dłuższą chwilę, by potem zabić jak szalone.

Słońce oświecało z tyłu jego wysoką, szeroką w ramionach i wąską w biodrach, królewską postać. Zerwała się z miejsca, podbiegła do niego i zarzuciła mu ręce na szyję przyciskając twarz do jego piersi, by poczuć bicie jego serca na swoim policzku. Nie mogła powiedzieć ani słowa, ale usłyszała nad sobą głęboki, dźwięczny głos Mosesa. – Byłem dla ciebie okrutny. Powinienem spotkać się z tobą wcześniej. – Nie – wyszeptała. – To nie ma znaczenia. Teraz, gdy jesteś tutaj, nic innego się nie liczy. Został tylko na jedną noc i Marion chroniła ich przed innymi członkami ekspedycji, tak że byli sami w jej małym namiocie, oddzieleni od zgiełku całego świata. Tara wcale nie spała, gdyż nie chciała stracić ani jednej chwili. – Niedługo muszę odjechać. Musisz coś dla mnie zrobić – powiedział o świcie. – Wszystko, o co poprosisz! – Nasza kampania oporu wkrótce się zacznie. Tysiące naszych ludzi podejmie ogromne ryzyko i zgodzi się na wyrzeczenia, ale żeby miało to sens, o wszystkim musi się dowiedzieć cały świat. – Co mogę zrobić? – spytała. – Na skutek szczęśliwego zbiegu okoliczności w kraju jest teraz ekipa amerykańskiej telewizji. Robią serię filmów zatytułowaną „Spojrzenie na Afrykę”. – Tak, wiem o nich. Robili wywiad z... – Przerwała. Nie chciała wspominać o Shasy w tak drogiej dla siebie chwili. – Z twoim mężem – zakończył za nią. – Tak, wiem. Jednak już niemal skończyli filmowanie i mają wrócić do Stanów za kilka dni. Potrzebujemy ich tutaj. Chcemy, by sfilmowali naszą walkę. Muszą pokazać światu ducha naszych ludzi i nieugiętą wolę przezwyciężenia ucisku i bestialstwa. – Jak mogę pomóc? – Nie mogę się sam skontaktować z producentem filmów. Potrzebuję pośrednika. Musimy ich zatrzymać. Musimy mieć ich tutaj, gdy zacznie się kampania oporu. Musisz pomówić z kobietą, która kieruje ekipą. Nazywa się Godolphin, Kitty Godolphin. Przez następne trzy dni będzie przebywać w hotelu „Sunnyside” w Johannesburgu. – Pojadę do niej dzisiaj. – Powiedz jej, że czas akcji nie jest jeszcze uzgodniony, ale kiedy będzie, zawiadomię ją i musi tam być z kamerą. – Dopilnuję tego – obiecała Tara, a on obrócił ją delikatnie na plecy i znów się z nią kochał. Choć wydawało się to niemożliwe, za każdym razem Tarze było z nim lepiej niż poprzednio. Kiedy wyszedł z niej i wstał z łóżka polowego, czuła się słaba, miękka i gorąca jak topniejący wosk. – Moses – powiedziała cicho i on przestał zapinać jasnoniebieską koszulę.

– Tak? – spytał cicho. Musiała mu powiedzieć o dziecku, które nosi. Usiadła pozwalając prześcieradłu zsunąć się na biodra, a na jej piersiach, powiększonych już zbliżającym się macierzyństwem, spod skóry koloru kości słoniowej przebijały niebieskie żyłki. – Moses – powtórzyła niemądrze, próbując zdobyć się na odwagę, by to powiedzieć. Podszedł do niej. – Powiedz – rozkazał, lecz Tarze zabrakło śmiałości. Nie mogła mu powiedzieć, gdyż ryzyko, że ją opuści, było zbyt duże. – Chciałam ci tylko powiedzieć, jaka jestem ci wdzięczna, że dałeś mi tę okazję włączenia się do walki. Skontaktowanie się z Kitty Godolphin było znacznie łatwiejsze, niż Tara przypuszczała. Pożyczyła półciężarówkę Marion, pojechała pięć mil do najbliższej wioski i zatelefonowała z telefonu publicznego w małym urzędzie pocztowym. Telefonistka w hotelu „Sunnyside” połączyła ją z pokojem Kitty. – Kitty Godolphin, kto mówi? – odezwał się pewny młody głos z południowym akcentem. – Nie będę podawała swojego nazwiska, ale chciałabym się spotkać z panią tak szybko, jak to możliwe. Muszę pani o czymś opowiedzieć, o czymś bardzo ważnym i dramatycznym. – Kiedy i gdzie chce się pani ze mną spotkać? – Za dwie godziny mogę być w pani hotelu. – Będę na panią czekać – powiedziała Kitty i spotkanie było umówione. Tara zgłosiła się w recepcji. Recepcjonistka zadzwoniła do Kitty i powiedziała Tarze, gdzie ma się udać. Młoda, ładna i szczupła dziewczyna, ubrana w kolorową bluzkę i dżinsy otworzyła Tarze drzwi. – Dzień dobry, czy jest pani Godolphin? Byłam z nią umówiona. Dziewczyna zlustrowała ją uważnie, przyglądając się jej sukience khaki, wysokim butom zabezpieczającym przed moskitami, jej opalonym rękom, twarzy i chustce, którą związała gęste, kasztanowe włosy. – Ja jestem Kitty Godolphin – powiedziała i Tara nie potrafiła ukryć zaskoczenia. – Dobrze, nie musi mi pani tego mówić. Spodziewała się starej cioty. Proszę wejść i powiedzieć mi, kim pani jest. W pokoju Tara zdjęła ciemne okulary i spojrzała na nią. – Nazywam się Tara Courtney. Chyba zna pani mojego męża, Shasę Courtneya, prezesa firmy Courtney Mining and Finance. Tara spostrzegła nagłą zmianę wyrazu twarzy Kitty, a w jej oczach, poprzednio szczerych i niewinnych, pojawił się twardy błysk. – Pani Courtney, w moim zawodzie poznaję wielu ludzi. Tara nie spodziewała się wrogości

i pospiesznie starała się temu zapobiec. – Tak, wiem... – Czy pani chciała porozmawiać ze mną o swoim mężu? Jestem bardzo zajęta – powiedziała Kitty patrząc na zegarek. Nosiła męskiego rolexa po wewnętrznej stronie ręki, jak żołnierz. – Nie, przepraszam. Nie chciałam stworzyć takiego wrażenia. Przyszłam tu w imieniu kogoś innego, kogoś, kto nie może tu przyjść sam. – Dlaczego? – spytała ostro Kitty i Tara ponownie zmieniła swoją ocenę. Pomimo dziecinnego wyglądu, Kitty była równie twarda i ostra jak mężczyźni, których znała. – Ponieważ jest obserwowany przez agentów specjalnego wydziału policji i ponieważ to, co planuje, jest nielegalne i niebezpieczne. Tara spostrzegła od razu, że powiedziała to, co należało i rozbudziła instynkt dziennikarski Kitty. – Proszę usiąść. Czy napije się pani kawy? Podniosła słuchawkę telefonu i zamówiła kawę, a potem zwróciła się do Tary. – Proszę mi powiedzieć, kto jest tą tajemniczą osobą? – Przypuszczalnie nie słyszała pani o nim, ale niedługo cały świat będzie znał jego imię – powiedziała Tara. – To Moses Gama. – Do diabła, Moses Gama! – krzyknęła Kitty. – Przez sześć tygodni staram się do niego dotrzeć. Już zaczynałam myśleć, że on jest tylko legendą, że nie istnieje naprawdę. Kwiat paproci. – On istnieje – zapewniła ją Tara. – Czy może pani umówić mnie z nim, bym mogła przeprowadzić wywiad? – Kitty prosiła tak natarczywie, że pochyliła się nad stołem i złapała Tarę za rękę. – Wywiad z nim mógłby mi przynieść nagrodę Emmy. To właśnie on jest tą osobą w Południowej Afryce, z którą naprawdę chciałabym porozmawiać. – Chcę pani zaproponować coś dużo ciekawszego – powiedziała Tara. Shasa Courtney nie chciał, by jego synowie wyrośli w przekonaniu, że Afryka kończy się na bogatych przedmieściach Kapsztadu i Johannesburga, w których mieszkali biali. Safari miało im pokazać starą Afrykę, pierwotną i wieczną, i wytworzyć w nich trwałe przywiązanie do historii i przodków, rozbudzić szacunek do siebie i dumę z tych, którzy odeszli przed nimi. Przeznaczył na to sześć tygodni, cały okres wakacji szkolnych chłopców, starannie wszystko zaplanował i przemyślał. Interesy firmy były tak wielostronne i skomplikowane, że nie lubił ich zostawiać, nawet komuś tak zaufanemu jak David Abrahams. Drążenie szybu w Silver River postępowało bardzo szybko i osiągnięto już prawie piętnaście stóp, a jednocześnie sprawnie posuwała się budowa kopalni na powierzchni. Oprócz tego pierwszych sześć trawlerów dla

przetwórni rybnej w Walvis Bay miało być dostarczonych za trzy tygodnie, a sama przetwórnia była już transportowana statkiem z Wielkiej Brytanii. Tak wiele się działo, było tyle problemów, które wymagały jego szybkiej decyzji. David mógł się oczywiście zawsze poradzić Centaine, ale ona wycofała się już niemal zupełnie z prowadzenia firmy. Było wiele takich spraw, które mógł załatwić osobiście tylko Shasa. Rozważył dokładnie szansę, że tak się stanie, położywszy na drugiej szali to, co jego zdaniem było konieczne dla wychowania synów i uprzytomnienia im, jakie jest ich miejsce w Afryce, jakie odziedziczyli obowiązki i powinności, i zdecydował, że musi zaryzykować. Gdyby działo się coś niezwykłego, mogli go zawiadomić, gdyż wręczył Centaine i Davidowi dokładny plan safari, by zawsze wiedzieli, gdzie się znajduje każdego dnia. Miał także utrzymywać kontakt radiowy z kopalnią H’ani, tak że samolot mógł go odnaleźć w którymkolwiek z obozów zagubionych daleko w buszu w ciągu czterech lub pięciu godzin. – Wezwij mnie tylko wtedy, gdy to będzie absolutnie konieczne – ostrzegł Davida. – Chyba tylko raz w życiu możemy pojechać razem na safari. Wyjechali z kopalni H’ani w ostatnim tygodniu maja. Shasa zwolnił chłopców z kilku dni szkoły, co samo w sobie wprawiłoby każdego w dobry humor i zapewniło dobry początek. Wziął cztery ciężarówki kopalni i skompletował całą ekipę, w skład której wchodzili kierowcy, służący, oprawiacze zwierzyny, tropiciele, nosiciele broni i kucharz z klubu kopalni H’ani. Samochód, którego Shasa używał do polowań, stał w garażu kopalni, jak zawsze idealnie sprawny i gotów do drogi. Był to wojskowy dżip, przebudowany przez inżynierów z kopalni, bez liczenia się z kosztami. Wyposażono go we wszystko, od zapasowych zbiorników na paliwo i stojaków na broń po krótkofalówkę. Siedzenia pokryto skórą zebry, a karoserię pomalowano tak, by był zupełnie niewidoczny w buszu. Chłopcy dumnie umocowali swoje winchestery kaliber 22 za holland and holland magnum kaliber 375 Shasy. Ubrani w swoje nowe kurtki khaki wskoczyli do dżipa. Sean, jako najstarszy, usiadł z przodu obok ojca, a Michael i Garrick zajęli miejsca w otwartym tyle samochodu. – Czy ktoś zmienił zdanie i chce zostać w domu? – spytał Shasa włączając silnik. Chłopcy potraktowali to pytanie poważnie i potrząsnęli razem głowami. Ich oczy świeciły, a twarze mieli blade z podniecenia i byli zbyt wzruszeni, by wykrztusić słowo. – A zatem ruszamy – powiedział Shasa i pojechali w dół wzgórza, na którym stało biuro firmy, a za nimi ruszył konwój czterech ciężarówek. Strażnicy zasalutowali otwierając bramę i uśmiechnęli się szeroko, gdy dżip przejeżdżał koło nich. Pomocnicy stojąc na otwartych platformach samochodów zaczęli nucić jedną z piosenek śpiewanych tradycyjnie podczas safari: Zapłacz, dziewczyno, tej nocy będziesz spać sama, Długa droga przed nami i musimy już jechać...

Ich tajemnicze głosy zamierały i odzywały się na nowo w odwiecznym rytmie Afryki, uosabiając jej potęgę i okrucieństwo. Były wspaniałą oprawą dla zaczynającej się, niezwykłej przygody. Przez dwa dni jechali samochodem, by oddalić się od okolic zbyt często odwiedzanych przez myśliwych w samochodach z napędem na cztery koła, gdzie niemal nie było dużych sztuk, a zwierzęta, które widzieli, zbierały się w małe stadka uciekające na pierwszy odgłos silnika, i Shasa z chłopcami mógł spostrzec tylko obłoczki kurzu, jakie zostawiały za sobą uciekając. Shasa ze smutkiem zdał sobie sprawę, jak wiele się zmieniło od czasu, gdy był tu po raz pierwszy, mając tyle lat, co Sean. Wszędzie można było napotkać ogromne stada gazeli i antylop, które nie bały się człowieka i ufały mu. Były też żyrafy i lwy, i małe grupy Buszmenów, tych intrygujących, małych, pustynnych Pigmejów. Teraz jednak oni, tak jak dzikie zwierzęta, uciekali coraz dalej przed nieubłaganym postępem cywilizacji. Shasa wiedział jednak, że zbliża się taki dzień, gdy dzikie stworzenia nie będą już miały dokąd uciekać, gdyż drogi i linie kolejowe potną ziemię, a niezliczone wioski i zagrody staną na stworzonym przez człowieka pustkowiu. Drzewa zostaną wycięte, trawa wyjedzona przez kozy, a dobra ziemia zamieni się w piasek unoszony wiatrem. Ta wizja napełniła go smutkiem, rozpaczą i nie chcąc psuć nastroju zmusił się, by ją od siebie odegnać. – Jestem im winien spojrzenie w przeszłość. Zanim to wszystko przeminie, muszą zobaczyć choć trochę, jaka Afryka była kiedyś, tak by pojęli coś z jej chwały. Uśmiechnął się i zaczął im opowiadać wszystko, co sam przeżył, a sięgając dalej, to co opowiadała mu matka i dziadek, starając się pokazać im, jak bardzo ich rodzina była zakorzeniona w tym kraju. Tego pierwszego wieczoru siedzieli przy ognisku, chciwie słuchając opowiadań ojca, aż do momentu, gdy wbrew ich woli oczy zaczęły się zamykać, a głowy opadły na piersi. Następnego dnia jechali cały dzień koleinami, przez pustynne zarośla i stepy, a później przez las mopani, ale wciąż jeszcze nie zatrzymywali się, by zapolować. Jedli zapasy zabrane z kopalni, choć tego wieczoru służący mruczeli coś o świeżym mięsie. Trzeciego dnia opuścili ledwie widoczną drogę, którą jechali od świtu. Shasa skręcił ku północy, a ślady opon, których się trzymali, prowadziły dalej na wschód. Wkroczyli teraz w dziewiczy teren. Przez pewien czas jechali rzadkim lasem, aż nagle stanęli na brzegu rzeki. Nie była to jedna z wielkich afrykańskich rzek, takich jak Kavango, lecz jeden z jej dopływów. Miała jednak kilkanaście jardów szerokości, była zielona i głęboka, i z pewnością stanowiła wystarczającą barierę, by zatrzymać każdą grupę myśliwych, którzy zapuściliby się tak daleko na północ. Dwa tygodnie wcześniej Shasa zlustrował całą okolice z powietrza, lecąc mosquito tuż ponad wierzchołkami drzew, tak że mógł policzyć sztuki w każdym stadzie i ocenić wielkość ciosów słoni. Zaznaczył tę odnogę rzeki na mapie o dużej skali i teraz sprowadził konwój

dokładnie w to samo miejsce. Poznał łuk rzeki i ogromne drzewo makuyu po drugiej stronie z gniazdem rybołowa w koronie, charakterystyczne dla tego miejsca. Przez następne dwa dni obozowali na południowym brzegu rzeki. Wszyscy uczestnicy safari, nawet chłopcy i gruby kucharz z plemienia Herero, pomagali w budowie mostu. Ścinali w lesie grube jak udo kobiety i wysokie na kilkanaście jardów pnie drzew mopani i przyciągali je dżipem. Spławiali następnie pnie na środek rzeki i wbijali w gliniaste dno, a Shasa strzegł ich przed krokodylami, stojąc na wysokim brzegu ze sztucerem kalibru 375 magnum na ramieniu. Następnie wiązali pnie linami z kory drzew mopani, która wciąż jeszcze wypuszczała gęsty, czerwony jak krew sok. Kiedy w końcu most był gotów, rozładowali ciężarówki, by stały się lżejsze, i Shasa przeprowadzał je pojedynczo na drugą stronę rzeki Chwiejny most skrzypiał, kołysał się i poruszał pod ich ciężarem, ale w końcu na drugim brzegu znalazł się dżip i wszystkie cztery ciężarówki. – Teraz naprawdę rozpoczyna się safari – powiedział chłopcom. Wkroczyli do utworzonego przez naturę rezerwatu, chronionego swoim położeniem i naturalnymi przeszkodami, lasami i rzekami przed eksploatacją przez człowieka. Shasa widział z powietrza stada bawołów tak duże jak stada bydła domowego i unoszące się nad nimi chmary białych czapli. Tego wieczora opowiedział chłopcom o sławnych myśliwych polujących na słonie – „Karamajo”, Bellu, Fredericku Selousie i Seanie Courtneyu, ich przodku, stryjecznym dziadku Shasy i imienniku jego najstarszego syna. – Wszyscy byli twardymi mężczyznami, znakomitymi strzelcami i byli bardzo sprawni fizycznie. Musieli tacy być, by przetrwać trudy i choroby tropikalne. Sean Courtney w młodości polował w dolinie rzeki Zambezi, gdzie roiło się od much tse-tse, a temperatura w południe sięgała czterdziestu pięciu stopni; mógł przebiec czterdzieści mil w ciągu dnia tropiąc słonia z wielkimi ciosami. Miał tak bystry wzrok, że widział kulę w locie. Chłopcy słuchali zafascynowani, prosząc go, gdy tylko przerwał, by opowiadał dalej. W końcu powiedział: – Wystarczy. Jutro musicie wstać o piątej rano. Będziemy po raz pierwszy polować. W ciemnościach ruszyli powoli dżipem północnym brzegiem rzeki. Kulili się z zimna, gdyż szron osiadł białą warstwą na trawie i chrzęścił pod kołami. W pierwszym świetle brzasku odnaleźli miejsce, gdzie stado bawołów podeszło w nocy do wodopoju, a później oddaliło się w gęsty busz. Zostawili dżipa na brzegu rzeki i zdjęli ocieplane kurtki. Następnie Shasa pokazał ślad tropicielom ze szczepu Ovambo i podążyli za stadem. Szli cicho i sprawnie przez gęsty zagajnik mopani, a Shasa szeptem i gestami objaśniał wszystko chłopcom. Pokazywał im różnice pomiędzy śladami starego byka, krowy i cielaka, zwracał ich uwagę na mniejsze, ale równie

ciekawe zwierzęta, ptaki i owady w lesie wokół nich. Nieco przed południem odnaleźli stado, składające się z ponad stu wielkich, podobnych do bydła zwierząt ze zwiniętymi w trąbkę uszami i opadającymi w dół rogami, nadającymi im posępny wygląd. Większość z nich leżała w cieniu drzew, spokojnie przeżuwając, choć parę byków drzemało na stojąco. Poruszały tylko z wolna ogonami odpędzając muchy. Shasa pokazał chłopcom, jak podchodzić zwierzynę. Wykorzystując podmuchy wiatru i każdą możliwość ukrycia się, zamierając, gdy tylko jedno ze zwierząt zwróciło wielką, uzbrojoną w rogi głowę w jego kierunku, podprowadził ich na dziesięć jardów do największego byka. Czuli już jego gorący odór, słyszeli ciężki oddech dobywający się przez śmieszny, mokry pysk i zęby miażdżące pokarm. Byli tak blisko, że widzieli nawet łysiny na grzbiecie i zadzie, świadczące o wieku byka oraz kawałki zaschniętego mułu z rzeki, przyczepione do sztywnej, czarnej sierści na jego grzbiecie i brzuchu. Gdy chłopcy wstrzymali oddech patrząc na zwierzę z przerażeniem i podziwem, Shasa wolno podniósł ciężką broń i wymierzył w grubą szyję zwierzęcia tuż przed potężnymi łopatkami zwierzęcia. – Bum! – krzyknął i wielki byk rzucił się dziko do przodu, łamiąc rząd młodych drzew. Shasa zgarnął chłopców pod jeden z pni wielkich drzew, osłaniając ich ramionami, podczas gdy wokół nich galopowało ogarnięte paniką stado. Wielkie, czarne kształty przemykały koło nich, a zewsząd dobiegały pobekiwania cielaków i ryki byków. Odgłosy uciekającego stada oddaliły się, choć tumany kurzu wciąż unosiły się w powietrzu. Shasa śmiejąc się głośno, puścił synów. – Dlaczego to zrobiłeś? – spytał Sean z wściekłością, patrząc na ojca. – Mogłeś go zastrzelić. Dlaczego go nie zabiłeś? – Nie przyjechaliśmy tu, by zabijać – wyjaśnił Shasa – przyjechaliśmy tu, by polować. – Ale – gniew Seana przeszedł w zdumienie – co to za różnica? – A, tego właśnie musisz się nauczyć. To był wielki byk, ale nie dość wielki, a ponieważ nie potrzebujemy mięsa, więc pozwoliłem mu uciec. To lekcja pierwsza. A lekcja druga – żaden z was nigdy nie zabije żadnego zwierzęcia, dopóki nie będzie o nim wszystkiego wiedział, najpierw musi poznać jego zwyczaje i cykl życia, i nauczyć się szanować je i cenić. Wtedy i tylko wtedy możecie na nie polować. Wieczorem dał każdemu z nich dwie oprawione w skórę książki, z ich imionami wytłoczonymi na okładkach. Były to Ssaki Południowej Afryki i Ptaki Południowej Afryki Robertsa. – Przywiozłem je specjalnie dla was i chcę, byście je uważnie przestudiowali – polecił. Sean nie wydawał się zadowolony, gdyż nie lubił książek i nauki, ale Garry i Michael poszli zaraz do swoich namiotów, by zagłębić się w lekturze.

Przez następne dni pytał ich o każde zwierzę i ptaka, jakie widzieli. Na początku zadawał bardzo proste pytania, ale stopniowo pytał o coraz trudniejsze rzeczy i wkrótce znali już nazwy systematyczne zwierząt, wiedzieli, jakie osiągają rozmiary, ile ważą osobniki męskie i żeńskie, poznali, w jaki sposób się nawołują i jakie mają zwyczaje, gdzie żyją i jak się rozmnażają, wszystko do najdrobniejszych szczegółów. Nawet Sean, zachęcony przykładem młodszych braci, uczył się trudnych nazw łacińskich. Jednakże dopiero po dziesięciu dniach Shasa zezwolił im na pierwszy strzał – i to tylko do ptaków. Pod ścisłym nadzorem mogli zapolować w nadrzecznych zaroślach na tłuste brązowe kuropatwy i cętkowane perliczki o śmiesznych, żółtych jak wosk główkach. Potem musieli oczyścić i oskubać swoją zdobycz i pomóc kucharzowi przyrządzić ją i upiec. – To najlepszy posiłek, jaki kiedykolwiek jadłem – stwierdził Sean, a jego bracia, mając usta pełne jedzenia, entuzjastycznie się z nim zgodzili. Następnego ranka Shasa powiedział: – Potrzebujemy świeżego mięsa dla naszych ludzi. W obozie było trzydziestu ludzi, wyczekujących z utęsknieniem na świeże mięso. – Dobrze, Sean, jaka jest naukowa nazwa impali? – Aepyceros melampus – odpowiedział swobodnie Sean. – Afrykanerzy nazywają ją rooibok. Waży od 130 do 160 funtów. – Wystarczy – zaśmiał się Shasa. – Idź po broń. W kępie kolczastych zarośli nad rzeką znaleźli samotnego, starego byka, żyjącego poza stadem. Kiedyś zaatakował go leopard i teraz utykał na przednią nogę, ale miał wspaniałe skręcone rogi. Sean podkradał się ze sztucerem do pięknej, brązowej antylopy dokładnie tak, jak go uczył Shasa. Wykorzystywał brzeg rzeki i wiatr, by podejść na odległość pewnego strzału. Shasa odbezpieczył swoją ciężką broń, przygotowując się do coup de grace, gdyby zaszła taka potrzeba. Impala upadła natychmiast z przestrzeloną szyją. Była martwa, zanim jeszcze dobiegł do niej huk wystrzału. Shasa podszedł do zdobyczy razem z synem. Gdy podawali sobie ręce, Shasa dostrzegł w chłopcu głęboką, atawistyczną namiętność łowiecką. W dzisiejszych czasach niektórzy mężczyźni nie mieli już w sobie pasji myśliwskiej – w innych wciąż była żywa. Shasa i jego najstarszy syn należeli do tych drugich i teraz Shasa zanurzył swój palec wskazujący w jasnej, ciepłej krwi wypływającej z niewielkiej rany w szyi antylopy, i przejechał nim po czole i policzkach Seana. – To twój chrzest myśliwski – powiedział zastanawiając się, kiedy po raz pierwszy ojciec naznaczał krwią upolowanej zwierzyny swojego syna i instynktownie wiedział, że musiało to być w czasach prehistorycznych, kiedy ludzie ubierali się w skóry i żyli w jaskiniach. – Teraz jesteś myśliwym – powiedział, ciesząc się, że Sean jest poważny i dumny. To nie

była chwila na śmiechy i dowcipkowanie; to było coś bardzo ważnego i głębokiego, coś czego nie dało się wyrazić słowami i Shasa był dumny, że Sean to wyczuł. Następnego dnia ciągnęli losy i wypadło na Michaela. Shasa nie chciał niepokoić całego stada i pragnął, by chłopiec miał piękne rogi jako trofeum, więc postanowił, że tym razem też zapolują na samotnego byka impala. Wytropienie odpowiedniej sztuki zajęło im niemal cały dzień. Shasa i dwaj bracia przypatrywali się z oddali, jak Michael podchodzi zwierzę. Miał znacznie trudniejsze zadanie niż Sean, gdyż znajdowali się w otwartym stepie z paroma akacjami o szerokich koronach. Czołgając się sprawnie zbliżał się do antylopy, aż znalazł się przy niewysokim kopcu termitów, zza którego mógł oddać strzał. Michael wstał wolno i podniósł lekką broń. Byk nadal pasł się spokojnie w odległości trzydziestu kroków, nie wyczuwając niczego podejrzanego. Ponieważ był zwrócony bokiem ku Michaelowi, można było mierzyć zarówno w serce, jak i w kręgosłup. Shasa odbezpieczył sztucer na wypadek, gdyby Michael tylko zranił antylopę. Chłopiec trzymał go na celu, a sekundy mijały. Byk podniósł głowę i rozejrzał się wokół uważnie, ale ponieważ Michael stał zupełnie nieruchomo z bronią przy ramieniu, nie zauważył go. Po chwili odszedł spokojnie, zatrzymując się raz, by skubnąć jeszcze nieco pożywienia, i zniknął w wyższej trawie. Michael nie oddawszy strzału, wolno opuścił broń. Sean zerwał się, gotów podbiec do brata i naśmiewać się z niego, ale Shasa położył mu rękę na ramieniu i powiedział: – Idźcie do dżipa i poczekajcie na nas. Shasa podszedł do Michaela, który siedział na kopcu termitów z winchesterem na kolanach. Usiadł obok niego i zapalił papierosa. Żaden z nich nic nie mówił przez prawie dziesięć minut. – Popatrzył wprost na mnie i miał przepiękne oczy – wyszeptał w końcu Michael. Shasa rzucił niedopałek papierosa i zgasił go obcasem. Przez chwilę znów nic nie mówili, po czym Michael spytał: – Tato, czy naprawdę muszę zabijać? Proszę cię, nie zmuszaj mnie do tego. – Nie, Mickey – Shasa objął syna ramieniem. – Nie musisz zabijać. I choć w inny sposób, jestem z ciebie tak dumny, jak z Seana. Przyszła kolej Garricka. Znów był to samotny byk ze wspaniałym poskręcanym porożem i trzeba było go podchodzić przez rzadkie zarośla i sięgającą pasa trawę. Shasa uważnie obserwował, jak Garry zaczął podchodzić antylopę, a okulary błyszczały mu z determinacji. Był jednak jeszcze daleko od zwierzęcia, gdy nagle krzyknął przeraźliwie, zniknął z powierzchni i tylko mały obłoczek kurzu wskazywał miejsce, gdzie znajdował się jeszcze przed chwilą. Impala uciekł do lasu, a Shasa z chłopcami pobiegli do miejsca, w którym widzieli Garry’ego ostatni raz. Z daleka usłyszeli stłumione okrzyki i zobaczyli, że coś się rusza

w trawie. Na powierzchnię wystawały tylko nogi Garricka, wierzgające w powietrzu. Shasa złapał za nie mocno i wyciągnął chłopca z głębokiej dziury. Było to wejście do jamy mrówkojada. Garry tak się przejął podchodzeniem antylopy, że nadepnął sznurowadło i wpadł głową w jamę. Miał zupełnie zakurzone okulary, obtarł sobie skórę z policzka i rozdarł kurtkę. Te obrażenia były jednak niczym w porównaniu ze zranioną dumą. Przez następne trzy dni Garry codziennie próbował podchodzić antylopy, jednak zwierzęta zawsze wyczuwały go dużo wcześniej, nim zdołał zbliżyć się na odległość pewnego strzału. Za każdym razem, gdy patrzył jak antylopa ucieka, był coraz bardziej przygnębiony, a kpiny Seana stawały się coraz bardziej bolesne. – Nazajutrz spróbujemy razem – pocieszył go Shasa. Następnego dnia Shasa podchodził antylopę razem z nim, niosąc mu broń, wskazując przeszkody, na które Garry by wpadł, i prowadząc go za rękę przez ostatnie dziesięć jardów, aż znaleźli się na dobrej pozycji strzeleckiej. Wtedy dał mu załadowaną broń. – W szyję – szepnął. – Nie możesz chybić. Znajdujący się w odległości dwudziestu pięciu kroków byk miał najwspanialsze rogi, jakie dotąd widzieli. Garry’emu zrobiło się tak gorąco z podniecenia, że zaparowały mu okulary. Podniósł broń, lecz nie mógł opanować drżenia rąk. Gdy Shasa zobaczył napiętą twarz Garry’ego i niekontrolowane ruchy lufy sztucera, rozpoznał objawy „gorączki myśliwskiej” i sięgnął ręką, by powstrzymać chłopca. Było jednak za późno. Impala podskoczyła wysoko na odgłos strzału i rozejrzała się wokół ze zdziwieniem. Ani Shasa, ani antylopa, a już z pewnością nie Garry, nie wiedzieli, gdzie poleciała kula. – Garry! – Shasa starał się przeszkodzić mu, ale chłopiec wystrzelił ponownie i w połowie odległości do antylopy pojawił się obłoczek kurzu. Impala wyskoczyła wspaniałym susem, w powietrzu zaświeciła jej jedwabista, cynamonowa skóra i błysnęły skręcone rogi. W następnej chwili śmigała już na długich, cienkich nogach tak lekko, że wydawało się, iż nie dotyka ziemi. W milczeniu wracali do dżipa. Garry szedł kilka kroków z tyłu za ojcem, a jego starszy brat naśmiewał się z niego bezlitośnie: – Garry, następnym razem rzuć w zwierzę swoimi okularami. – Sądzę, że musisz jeszcze trochę potrenować, zanim pójdziemy znów polować – powiedział Shasa taktownie. – Ale nie przejmuj się. Gorączka może zaatakować każdego – nawet najstarszych i najbardziej doświadczonych. Przenieśli obóz w głąb ich małego Edenu. Teraz każdego dnia napotykali odchody słoni, wysokie do kolan sterty kulek wielkości piłek tenisowych z włóknistej, żółtej substancji, poprzetykanych przeżutą korą, gałązkami i pestkami dzikich owoców. Pawiany i kuropatwy ryły w nich w poszukiwaniu smakołyków.

Shasa pokazywał chłopcom, jak wkładając w nie palec można zmierzyć temperaturę i dowiedzieć się, czy są świeże. Uczył ich także odczytywania wielkich, okrągłych śladów słoni, odróżniania samicy od samca, śladów tylnej nogi od śladów przedniej, oraz określania kierunku marszu i wieku zwierzęcia. – Stare sztuki mają starte kopyta – są gładkie jak stare opony samochodowe. W końcu natrafili na zupełnie gładkie ślady starego samca, wielkości pokrywki kosza na śmieci. Zostawili dżipa i przez dwa dni szli tropem słonia, śpiąc na ziemi i jedząc zabrany ze sobą prowiant. Późnym popołudniem drugiego dnia zobaczyli go. Stał w niemal nieprzebytym buszu, przez który musieli się przeczołgiwać, aż znaleźli się bardzo blisko zwierzęcia. Od ogromnego, szarego cielska oddzielała ich tylko zasłona z gałęzi. Miał jedenaście stóp wysokości, był szary jak burzowa chmura, a z jego brzucha dochodziły odgłosy podobne do odległych grzmotów. Shasa podprowadzał blisko zwierzęcia kolejno każdego z chłopców, by mu się uważniej przyjrzeli, a następnie wszyscy razem wycofali się przez splątane zarośla, zostawiając samotnika jego własnemu losowi. – Dlaczego go nie zastrzeliłeś, tato? – wyjąkał Garry. – Po tym jak go tak zawzięcie tropiliśmy? – Nie widziałeś? To był ogromny samiec, ale jeden kieł miał złamany u nasady, a drugi był zupełnie mały. Wlekli się z powrotem przez wiele mil, aż na stopach porobiły im się bąble. Chłopcy musieli odpoczywać w obozie przez dwa dni, by odzyskać siły po wyczerpującym marszu. Nocami często budziły ich krzyki i śmiech hien myszkujących w śmietniku obok kuchni; leżeli na wąskich łóżkach polowych nie mogąc zasnąć. Słyszeli także wysokie ujadanie małych, podobnych do psów szakali. Chłopcy uczyli się rozpoznawać te i wiele innych odgłosów nocy – głosy różnych ptaków, mniejszych ssaków, małp żerujących w nocy, genett, cybetów oraz owadów i gadów, które piszczały, brzęczały i rechotały w przybrzeżnych trzcinach. Kąpali się rzadko, gdyż Shasa nie wymagał od nich tak ścisłego przestrzegania zasad higieny jak matka, nie mówiąc już o babci. Jedli wspaniałe smakołyki z wielką ilością cukru i mleka skondensowanego, przyrządzane przez kucharza z plemienia Herero. Szkoła była daleko, a ojciec poświęcał im cały swój czas, wspaniale opowiadał i uczył wielu ciekawych rzeczy. Byli szczęśliwi jak nigdy dotąd. – Nie widzieliśmy jeszcze śladów lwów – zauważył Shasa pewnego ranka przy śniadaniu. – To niezwykłe. Wokół nas jest wiele stad bawołów, a duże koty trzymają się zwykle blisko nich. Wzmianka o lwach wzbudziła w chłopcach dreszczyk podniecenia, gdyż brzmiała tak, jakby Shasa wywoływał groźne zwierzę. Tego popołudnia jechali dżipem przez step, podskakując na wybojach, omijając nory mrówkojadów i powalone pnie, aż stanęli na brzegu długiego, porośniętego trawą zagłębienia.

Było to jedno z sezonowych jezior afrykańskich, które w czasie pory deszczowej są płytkimi zbiornikami wodnymi, a potem stają się zdradzieckimi mokradłami, w których łatwo ugrzęznąć. Podczas najsuchszych miesięcy zamieniają się natomiast w gładkie, bezdrzewne przestrzenie, przypominające dobrze utrzymane boisko do polo. Shasa zatrzymał samochód wśród drzew i używając lornetki uważnie lustrował drugi brzeg bagna, starając się wypatrzyć zwierzęta kryjące się w cieniu wysokich pni mopani. – Tylko kilka lisów z uszami jak nietoperze – mruknął i przekazał lornetkę synom. Chłopcy zaśmiewali się obserwując, jak poruszają się te interesujące, małe zwierzęta podczas łowienia koników polnych w trawie na środku zagłębienia. – Tato! – powiedział nagle Sean zmienionym głosem. – Na wierzchołku tego drzewa siedzi stary, wielki pawian. Oddał lornetkę ojcu. – Nie – powiedział Shasa nie opuszczając lornetki. – To nie pawian. To człowiek! Powiedział coś w miejscowym języku do dwóch tropicieli z plemienia Ovambo siedzących w dżipie i rozgorzała krótka, zawzięta dyskusja, gdyż każdy miał inne zdanie. – Dobrze, pojedźmy tam i przyjrzyjmy się temu – zadecydował Shasa. Wjechał dżipem do zagłębienia i zanim zdołali przejechać połowę odległości do drzewa, nie było już żadnych wątpliwości. Na najwyższych gałęziach drzewa siedziała czarnoskóra dziewczynka ubrana tylko w opaskę biodrową z taniej, niebieskiej bawełny. – Jest sama – wykrzyknął Shasa. – Tutaj, pięćdziesiąt mil od najbliższej wioski! Pędem przejechał ostatnie paręset jardów dzielących go od drzewa, zahamował ostro wzbijając tuman kurzu i podbiegł do drzewa. – Schodź! – krzyknął do niemal zupełnie nagiego dziecka. Zamachał także ręką, gdyż dziecko niemal na pewno nie rozumiało jego słów. Dziewczynka nie poruszyła się, nawet nie podniosła głowy z konaru, na którym leżała. Shasa rozejrzał się szybko dookoła. Pod drzewem walały się podarte, zniszczone koce. Obok leżała rozdarta, skórzana torba, z której wysypywała się wysuszona kukurydza, czarny kociołek wsparty na trzech nogach, prosta siekiera z kutym z miękkiej stali obuchem i włócznia z ułamanym ostrzem. Nieco dalej leżały zabrudzone krwią łachmany i jakieś inne przedmioty pokryte błyszczącą, mieniącą się zasłoną z much. Gdy Shasa podszedł tam, uniosła się brzęcząca chmara owadów odsłaniając to, na czym siedziały. Ujrzał szczątki ludzi: dwie pary dłoni i stóp, odgryzione w nadgarstkach i kostkach, oraz – co wyglądało najstraszniej – dwie głowy, kobiety i mężczyzny. W ich przegryzionych szyjach widać było zmiażdżone wielkimi zębami kręgosłupy. Głowy zostały nie naruszone, choć usta, nosy i puste oczodoły wypełniały jasne jajeczka rojących się much. Trawa wokół była wygnieciona i zbryzgana krwią, a na ubitej ziemi

Shasa z łatwością zauważył ślady dużego lwa. – Lew zawsze zostawia głowy, dłonie i stopy – powiedział jeden z tropicieli z plemienia Ovambo rzeczowym tonem. Shasa skinął głową i odwrócił się, chcąc powiedzieć synom, żeby zostali w samochodzie; spóźnił się. Chłopcy podeszli za nim i teraz przyglądali się przerażającym szczątkom. Sean znajdował w tym jakąś upiorną przyjemność, Michaela mdliło z przerażenia, a Garry patrzył z naukowym zainteresowaniem. Shasa delikatnie okrył odgryzione głowy podartymi kocami. Poczuł że proces rozkładu jest już zaawansowany. Musiały tu leżeć od kilku dni. Potem ponownie skoncentrował uwagę na dziecku leżącym na konarze drzewa, wysoko ponad nim i zaczął wołać do niego. – Ona nie żyje – powiedział tropiciel. – Ci ludzie nie żyją przynajmniej od czterech dni. Ta mała przez cały ten czas jest na drzewie. Z pewnością nie żyje. Shasa nie mógł się z tym pogodzić. Zdjął buty, zrzucił kurtkę i wszedł na drzewo. Wspinał się uważnie, sprawdzał ręką każdą gałąź, i dopiero potem obciążał ją całym ciężarem. Do wysokości dziesięciu stóp kora drzewa była podrapana pazurami. Kiedy dziecko było bezpośrednio nad nim, niemal w zasięgu ręki, Shasa powiedział w języku Ovambo, a następnie w języku Zulusów: – Maleństwo, słyszysz mnie? Dziecko się nie poruszyło. Shasa zobaczył, że kończyny dziewczynki są cienkie jak patyczki, a jej skóra ma ten szczególny, popielaty odcień szarości, który u Murzynów zapowiada śmierć. Wspiął się ostatnie parę stóp i dotknął jej nogi. Skóra była ciepła i Shasa poczuł niewypowiedzianą ulgę. Spodziewał się chłodnego dotyku śmierci. Dziewczynka nie odzyskała jednak przytomności, a jej odwodnione ciało było lekkie jak piórko. Delikatnie rozluźnił jej ramiona obejmujące konar i wziął ją na ręce. Powoli schodził w dół, chroniąc ją przed wstrząsami i gwałtownymi ruchami, a kiedy stanął na ziemi, zaniósł ją do dżipa i położył w cieniu. W podręcznej apteczce znajdował się porządny zestaw sprzętu medycznego. Dawno temu Shasa musiał pielęgnować jednego ze swoich nosicieli broni zranionego przez bawoła. Po tym wypadku nigdy nie polował bez apteczki i nauczył się posługiwać wszystkimi instrumentami. Szybko przygotował kroplówkę i zmierzył dziecku ciśnienie. Było bardzo niskie, a puls słaby i nierówny. Musiał spróbować jeszcze raz na nodze. Tym razem wprowadził cewnik i dał całą torebkę mleczanu Ringersa, a następnie dodał dziesięć centymetrów sześciennych roztworu glukozy. Dopiero wtedy podał wodę do picia. Dziecko z trudem przełknęło parę kropli, potem po trochu wypiło cały kubek. Dziewczynka zaczęła dawać oznaki życia – poruszyła się niespokojnie i pisnęła. Shasa, zajmując się dziewczynką, wydawał przez ramię polecenia tropicielom: – Weźcie łopatę i pogrzebcie tych ludzi. To dziwne, że hiena jeszcze ich nie znalazła, ale nie

chciałbym, żeby to się stało. Podczas podróży powrotnej jeden z tropicieli trzymał dziecko na kolanach, chroniąc je od wstrząsów i kołysania dżipa. Gdy tylko przyjechali do obozu, Shasa przymocował antenę krótkofalówki do najwyższego drzewa w okolicy i po trwających godzinę próbach uzyskał połączenie, choć nie z kopalnią H’ani, lecz z wyprawą geologiczną swojej firmy, znajdującą się o sto mil bliżej. Nawet to połączenie było bardzo słabe i przerywane, ale w końcu, po wielokrotnym powtarzaniu wiadomości, udało mu się przekonać ich, by przekazali wiadomość do kopalni. Dyrekcja kopalni miała jak najszybciej wysłać samolot z lekarzem na lądowisko przy komisariacie policyjnym w Rundu. Tymczasem dziewczynka odzyskała świadomość i zaczęła rozmawiać z tropicielami z plemienia Ovambo cieniutkim, piskliwym głosem, który przypominał Shasy szczebiotanie budujących gniazdo jaskółek. Mówiła mało znanym dialektem plemion mieszkających na północy, nad rzekami Angoli, ale żona jednego z tropicieli pochodziła z tego szczepu, dzięki czemu rozumiał, co mówiła. Opowiedziała przerażającą historię. Wyruszyła z rodzicami kilkaset mil na piechotę do wioski Shakawe na południu, by zobaczyć się ze swoją babką. Szli niosąc ze sobą wszystko to, co posiadali, i skrócili sobie drogę przez ten odludny i pustynny rejon. Pewnego dnia zauważyli, że ich śladami idzie lew. Początkowo trzymał się daleko, lecz później zaczął się do nich zbliżać. Jej ojciec, nieustraszony myśliwy, zdawał sobie sprawę, że zatrzymywanie się i budowanie schronienia lub wchodzenie na drzewo nic nie da, gdyż drapieżnik będzie ich oblegał. Starał się natomiast odpędzać lwa krzykiem i klaskaniem, poganiając jednocześnie rodzinę, by szybko dojść do rzeki i znaleźć schronienie w jednej z nadbrzeżnych wiosek rybackich. Dziecko opisało końcowy atak. Lew uderzył na rodzinę z nastroszoną, czarną grzywą, walcząc i rycząc. Jej matka, zanim dopadł ją lew, zdążyła posadzić dziewczynkę na najniższej gałęzi drzewa. Ojciec stanął dzielnie do walki z lwem i wbił mu w pierś długą dzidę, która jednak się złamała. Lew skoczył na niego i jednym uderzeniem żółtych, zakrzywionych pazurów rozszarpał mu brzuch. W następnej chwili skoczył do kobiety, która usiłowała wejść na drzewo, i zatapiając pazury w jej plecach ściągnął ją na dół. Cienkim, ptasim głosikiem dziewczynka opowiedziała, jak lew zjadł ciała jej rodziców, zostawiając tylko głowy, stopy i dłonie, a ona patrzyła na to z góry. Ta przerażająca uczta trwała dwa dni, a w przerwach lew lizał ranę od włóczni. Trzeciego dnia próbował dosięgnąć dziewczynki, drapiąc korę drzewa i straszliwie rycząc. W końcu zrezygnował i ciężko kulejąc z powodu rany odszedł w las. Dziewczynka była wciąż tak przerażona, że bała się opuścić swoją kryjówkę i siedziała tam, aż w końcu zemdlała z wycieńczenia, upału i strachu. Gdy o tym opowiadała, służący uzupełniali paliwo w dżipie i przygotowywali żywność na drogę do Rundu. Shasa odjechał, gdy wszystko było już gotowe, zabierając ze sobą chłopców.

Nie chciał ich zostawić w obozie, gdy w okolicy grasował lew ludojad. Wyruszyli wieczorem, przejechali polowy most i jadąc całą noc swoimi śladami rankiem dojechali do głównej drogi do Rundu, a po południu, zmęczeni i zakurzeni, dojechali w końcu do lądowiska. Niebiesko-srebrzysty mosquito, którego Shasa zostawił w kopalni H’ani, stał w cieniu drzew na skraju pasa startowego. Leżąc pod skrzydłem samolotu, cierpliwie czekali pilot firmy i lekarz. Shasa powierzył dziecko opiece lekarza i zaczął szybko przeglądać plik pilnych dokumentów i telegramów przywiezionych przez pilota. Spisał na kartce odpowiedzi i polecenia, a następnie sporządził długą listę poleceń dla Davida Abrahamsa. Po krótkim czasie mosquito wzbił się w powietrze, zabierając ze sobą dziewczynkę. W szpitalu należącym do kopalni lekarze mieli udzielić jej pierwszej pomocy, a kiedy odzyska zdrowie, Shasa zadecyduje, co zrobić z małą sierotą. Powrót do obozu był znacznie przyjemniejszy niż jazda w przeciwnym kierunku i w ciągu następnych kilku dni wrażenia z przygody z lwem zatarły się w zetknięciu z innymi zajęciami na safari, a także sprawą pierwszego polowania Garricka. Pech, słaba koordynacja ruchów i brak wprawy w strzelaniu powodowały, że nie mógł osiągnąć tego, czego pragnął tak mocno, podczas gdy Sean za każdym razem zaopatrywał obóz w świeże mięso. – Potrenujemy jeszcze trochę na gołębiach – zadecydował Shasa po jednej z najgorszych prób Garry’ego. Na figowcach przy wodopoju ucztowały wieczorami stada tłustych, zielonych gołębi. Shasa wziął chłopców, gdy tylko słońce przestało mocno palić, i porozmieszczał w kryjówkach zbudowanych przez nich z gałęzi i suchych traw. Kryjówki były od siebie tak oddalone, by jakiś nieuważny strzał nie spowodował wypadku. Tego popołudnia wyznaczył Seanowi miejsce w bliższym końcu polany. Michael, który raz jeszcze odmówił brania czynnego udziału w polowaniu, miał mu dotrzymywać towarzystwa i zbierać strącone ptaki. Shasa i Garry skierowali się w głąb polany. Shasa szedł pierwszy zwierzęcą ścieżką, wijącą się między grubymi, żółtawymi pniami figowców, a Garry podążał za nim. Popękana kora figowców wyglądała jak skóra jakiegoś ogromnego gada, a kiście fig nie zwisały z gałęzi, lecz wyrastały bezpośrednio z pnia. Pod drzewami rosło gęste, splątane poszycie, a ścieżka była tak kręta, że widzieli przed sobą tylko jej krótki odcinek. Gałęzie osłaniały ją z góry i o tej porze dnia panował tu półmrok. Shasa minął kolejny zakręt, W odległości pięćdziesięciu kroków ścieżką wprost na niego szedł lew. Już w chwili, gdy go zobaczył, Shasa zdał sobie sprawę, że to ludojad. Był ogromny, największy, jakiego widział. Sięgał mu powyżej pasa, a jego długa i gęsta grzywa była kruczoczarna z przodu, a stalowa po bokach i z tyłu. Płaski pysk starego zwierzęcia był pocięty szramami. Poruszał nim, kulejąc i dysząc z bólu

szedł ku nim. Shasa zobaczył rozległą ranę od włóczni, rozszarpany płat czerwonego mięsa i mokrą plamę na futrze, tam gdzie lew je lizał. Muchy latały wokół rany, kąsając i drażniąc ją. Widać było, że lew jest rozwścieczony i chory ze starości i bólu. Podniósł ciemny, kudłaty łeb i spojrzawszy w blade, żółte oczy Shasa dostrzegł w nich agonię i ślepą wściekłość. – Garry! – powiedział szybko. – Wycofaj się! Nie biegnij, ale odejdź. I nie oglądając się za siebie zdjął broń z ramienia. Zwierzę przyczaiło się do skoku, długi ogon z czarną kitą włosów na końcu poruszał się w przód i w tył niczym metronom. Żółte oczy patrzyły z nienawiścią. Lew gotował się do skoku. Shasa wiedział, że będzie miał czas tylko na jeden strzał, gdyż dzielący ich dystans bestia pokona z przerażającą szybkością. Odległość była zbyt duża, a światło zbyt słabe, by strzał był śmiertelny, więc zdecydował, że poczeka, aż lew się zbliży i strzał będzie pewny, a wystrzelona z holland and holland duża, trzystugramowa kula z miękkim czubkiem roztrzaska mu czaszkę i rozszarpie mózg. Lew przywarł płasko do ziemi i zaczął się czołgać, a z jego pyska, w którym widać było rzędy długich, żółtych kłów, wydobywał się przerażający pomruk. Shasa stanął nieruchomo i wymierzył, ale zanim zdążył wystrzelić, z tyłu za nim rozległ się ostry strzał małego winchestera i lew, trafiony w pół skoku, padł głową w dół i przewrócił się na grzbiet, odsłaniając jasnożółte futro na brzuchu. Wyciągnął przed siebie łapy, długie, zakrzywione pazury schowały się, a różowy język wysuwał się spomiędzy rozwartych szczęk i wściekłość powoli gasła w bladych, żółtych oczach. Z małego otworu po kuli między oczami zaczęła ściekać po czole i dalej na ziemię cienka strużka krwi. Shasa ze zdumieniem opuścił broń i spojrzał w tył. Za nim, ledwie sięgając mu do piersi, stał Garry. Przy ramieniu wciąż trzymał niewielki sztucer, jego twarz była napięta i śmiertelnie blada, a okulary połyskiwały w panującym półmroku. – Zabiłeś go – powiedział Shasa niemądrze. – Stałeś jak mur i zabiłeś go. Shasa ruszył powoli do przodu i zatrzymał się nad martwym lwem. Potrząsnął głową z niedowierzaniem i popatrzył na syna. Garry nie opuścił jeszcze broni i dopiero teraz zaczął się trząść ze strachu. Shasa umoczył palec w wypływającej z rany na głowie krwi, wrócił do Garry’ego i namalował na czole i policzkach syna rytualne znaki. – Teraz jesteś mężczyzną i jestem z ciebie dumny – powiedział. Policzki Garry’ego powoli odzyskiwały naturalny kolor, wargi przestały mu drżeć. Po chwili jego twarz zaczęła jaśnieć taką dumą i niewypowiedzianą radością, iż Shasa poczuł, że zasycha mu w gardle, a w oczach zbierają się łzy. Z obozu przychodzili wszyscy służący, by popatrzeć na ludojada i wysłuchać szczegółowego opowiadania Shasy o polowaniu. Potem przy światłach pochodni zanieśli lwa do obozu. Oprawiacze zaczęli ściągać skórę i wszyscy zaśpiewali myśliwską pieśń na cześć Garry’ego.

Sean był rozdarty pomiędzy pełnym niedowierzania podziwem dla brata a najgłębszą zazdrością, podczas gdy Michael wychwalał brata pod niebiosa. Garry nie chciał zmyć z twarzy wyschniętej krwi, aż w końcu, już po północy, Shasa powiedział, by szli spać. Przy śniadaniu Garry miał jeszcze na rozpromienionej twarzy paski zakrzepłej krwi. Michael przeczytał na głos wiersz, który napisał na cześć brata. Zaczynał się tak: Z płucami, których ryk dociera do słońca, Oddechem jak piec kowalski gorącym, Oczami tak żółtymi, jak światło księżyca, I apetytem na ludzkie mięso niegasnącym... Shasa śmiał się dyskretnie ze starannych rymów, ale na koniec klaskał równie głośno jak inni. Po śniadaniu wszyscy poszli patrzeć, jak oprawiacze ściągają skórę, rozciągają ją w cieniu, usuwają żółty, podskórny tłuszcz i wcierają w skórę sól i ałun. – Wciąż myślę, że umarł na atak serca – Sean nie potrafił dłużej ukrywać zawiści. Garry natarł na niego ze wściekłością: – Wszyscy wiemy, jaki z ciebie cwaniak. Ale możesz ze mną rozmawiać dopiero wtedy, gdy zastrzelisz swojego lwa. Potrafisz polować wyłącznie na małe, stare antylopy! To była długa, gorąca przemowa, lecz Garry nie zająknął się ani razu. Shasa po raz pierwszy widział, by Garry odpowiedział na zwykłe docinki Seana i oczekiwał, że ten będzie chciał pokazać, kto tu rządzi. Widział, że Sean zastanawia się, co zrobić, i nie może się zdecydować, czy pociągnąć brata za kosmyk włosów na skroni, czy szturchnąć go w żebra. Widział także, że Garry był na to przygotowany, gdyż zwinął dłonie w pięści i zacisnął usta. Nagle Sean uśmiechnął się szeroko. – To był żart – powiedział niedbale i odwrócił się, by podziwiać małą dziurkę po kuli w czaszce. – Bum! Dokładnie między oczy! To była próba zawarcia pokoju. Garry nie był pewien, jak zareagować. Po raz pierwszy Sean musiał się wycofać i Garry nie od razu zrozumiał, że wygrał. Shasa podszedł do młodszego syna i położył mu rękę na ramieniu i powiedział: – Wiesz, co zamierzam zrobić, smyku? Dam głowę lwa do spreparowania. Wprawią mu oczy i wypchają, a później powiesimy ją na ścianie w twoim pokoju. Shasa po raz pierwszy zdał sobie sprawę, że na ramionach i przedramieniu Garry’ego rozwinęły się małe, twarde muskuły. Zawsze sądził, że jego młodszy syn jest cherlakiem. Możliwe, że nigdy wcześniej nie przypatrzył mu się uważnie. W końcu trzeba było kończyć safari. Służący składali namioty i łóżka, pakowali je na ciężarówki, a nad chłopcami zawisła przerażająca perspektywa powrotu do Welteyreden i szkoły. W czasie długiej drogi powrotnej do kopalni H’ani Shasa starał się ich pocieszać

opowieściami i piosenkami, ale z każdą milą chłopcy byli coraz smutniejsi. Ostatniego dnia, kiedy na drgającym od gorącego powietrza horyzoncie pojawiły się wzgórza zwane przez Buszmenów „Miejscem na całe życie”, Shasa, chcąc ich nieco rozruszać, spytał: – Czy panowie zdecydowali już, co chcą robić, gdy skończą szkołę? Sean? – Chcę robić to, co właśnie robiliśmy. Chcę być myśliwym i polować na słonie, tak jak pradziadek Sean. – Doskonały pomysł! – zgodził się Shasa. – Jest tylko jeden mały problem – spóźniłeś się o co najmniej sześćdziesiąt lat. – No dobrze – powiedział Sean. – Zostanę żołnierzem, lubię strzelać. Po twarzy Shasy przemknął cień. Po chwili spojrzał na Michaela. – A ty, Mickey? – Chce być pisarzem. Będę dziennikarzem, a w wolnych chwilach będę pisał wiersze i wspaniałe książki. – Zginiesz z głodu, Mickey – zaśmiał się Shasa i odwrócił się do Garry’ego, który opierał się o siedzenie kierowcy. – A ty, smyku? – Chcę robić to, co ty robisz. – A co ja takiego robię? – spytał z zainteresowaniem Shasa. – Jesteś prezesem Courtney Mining and Finance i mówisz wszystkim, co mają robić. Właśnie tym chcę być w przyszłości, prezesem Courtney Mining and Finance. Shasa przestał się uśmiechać i uważnie przyglądał się zaciętej twarzy dziecka, a po chwili powiedział swobodnie: – No cóż, wygląda na to, że będziemy musieli zarabiać na myśliwego i poetę. Przejechał dłonią po splątanych włosach Garry’ego. Już nie musiał się przymuszać, by pogładzić swoje brzydkie kaczątko. Szli śpiewając falującym stepem Zulu. Ponad stu członków Buffaloes, specjalnie dobranych do pełnienia tej honorowej warty przez Hendricka Tabakę. Sami najlepsi, ubrani w królewskie, plemienne stroje: pióra, futra, czapki ze skóry małpy i spódniczki z krowich ogonów. Nieśli tylko kije, gdyż tradycja zabraniała posiadania metalowej broni w tym dniu. Na czele kolumny szedł Moses Gama i Hendrick Tabaka. W tym dniu oni także zrzucili europejski ubiór i założyli przysługujące tylko im płaszcze ze skóry lamparta. Pół mili za nimi stado bydła wzbijało tuman kurzu. To była lobola, opłata za żonę; dwieście wybranych sztuk, zgodnie z umową. Zwierząt doglądali synowie najznamienitszych wojowników, jadąc ze stadami trzysta mil z Witwatersrand na swój koszt. Dowodzili nimi Wellington i Raleigh Tabaka i to oni

doglądali rozładunku stada na stacji kolejowej w Ladyburgu. Podobnie jak ich ojciec, na tę okazję także zrzucili europejskie stroje, założyli przepaski biodrowe i chwycili w dłonie włócznie. Podnieceni i dumni z powierzonego zadania tańczyli i krzyczeli na bydło, utrzymując je w zwartym stadzie. Za niewielkim Ladyburgiem wyrosło przed nimi wysokie wzgórze, porośnięte czarnymi akacjami. Cała ta ziemia, od spadającego ze wzgórza wodospadu wzbijającego migoczącą w słońcu chmurę wodnego pyłu, należała do Courtneyów. Dziesięć tysięcy akrów było własnością lady Anny Courtney, wdowy po sir Garricku Courtneyu, i Storm Anders, córki generała Seana Courtneya. Jednakże sto akrów najlepszej ziemi leżącej za wodospadem dostał, zgodnie z wolą generała Seana Courtneya, Sangane Dinizulu, gdyż był wiernym i oddanym towarzyszem rodziny Courtneyów, podobnie jak uprzednio jego ojciec, Mbejane Dinizulu. Droga schodziła z góry serpentynami. Kiedy Moses zmrużył oczy i popatrzył przed siebie, zobaczył w oddali inną grupę wojowników. Było ich znacznie więcej, być może nawet pięciuset. Oni także byli ubrani w królewskie stroje: głowy przystroili piórami i kawałkami futra, a na nadgarstkach i kostkach mieli wojenne bransolety. Obie grupy zatrzymały się u stóp wzgórza, w odległości stu jardów od siebie, nie przestając śpiewać, przytupywać i potrząsać włóczniami. Zulusi nieśli także dobrane tarcze z białej i brązowej skóry bawołów. Trzymający je wojownicy ozdobili czoła paskami skóry w tych samych kolorach, a ich spódniczki były zrobione z białych krowich ogonów. Wszyscy byli wysocy, ich spocone ciała połyskiwały w słońcu, a oczy były przekrwione z powodu kurzu, podniecenia i wielu kufli wypitego już piwa z prosa. Wyglądali groźnie i bojowo. Stojąc przed nimi Moses poczuł, że ogarnia go lęk, jaki ci ludzie wzbudzali przez dwieście lat we wszystkich szczepach afrykańskich, i chcąc się go pozbyć tupnął i zaśpiewał tak głośno, jak Buffaloes zgromadzeni ciasno wokół niego. W dniu swojego ślubu Moses odrzucił wszystkie zachodnie zwyczaje i tradycje, i łatwo powrócił do swoich afrykańskich korzeni. Jego serce biło zgodnie z rytmem i pulsem surowego kontynentu. Z szeregu Zulusów naprzeciw niego wyskoczył wyróżniający się wspaniałą postawą mężczyzna. Jego czoło zdobiły paski skóry leoparda, oznaczające przynależność do rodziny królewskiej. Był to jeden ze starszych braci Victorii Dinizulu. Moses wiedział, że jest wykształconym prawnikiem z dużą praktyką w Eshowe, stolicy Zulu, ale dzisiaj był po prostu Afrykańczykiem, dzikim i groźnym w obrotach tańca wojennego giya. Skakał, obracał się i głośno wychwalał siebie i swoją rodzinę, stawiał czoło całemu światu i wojownikom stojącym przed nim, a jego współplemieńcy uderzali włóczniami w tarcze; w powietrzu rozlegał się odgłos podobny do dalekiego grzmotu, ostatni dźwięk, jaki słyszały miliony ofiar. Wojownicy grali podzwonne dla plemion Swazi i Xhasa, Burów i Brytyjczyków z czasów, kiedy oddziały Chaki, Dingaana i Cetewayo przemierzały kraj od Isandhlawana,

„Wzgórza Małej Ręki”, gdzie podczas jednej z najgorszych klęsk, jakie Anglia poniosła w Afryce, wycięto w pień siedmiuset piechurów, do „Miejsca Płaczu”, nazwanego przez Burów „Weenen” dla uczczenia kobiet i dzieci zabitych przy akompaniamencie tych samych przerażających dźwięków, gdy oddział wojowników przeszedł rzekę Tugela; i tysięcy innych nieznanych lub zapomnianych miejsc, w których Zulusi wymordowali mniejsze plemiona. W końcu spocony i pokryty kurzem, z pianą na ustach i wznoszącą się ciężko piersią wycofał się do szeregu. Teraz Moses miał odtańczyć giya. Wybiegł spomiędzy Buffaloes i skoczył wysoko w górę, a płaszcz z leoparda okręcił się wokół niego. Jego ręce i nogi błyszczały jak świeżo wydobyte bryły węgla, a oczy i zęby świeciły w słońcu jak szkło. Głos odbijał się od wzgórza i choć stojący przed nim wojownicy nie mogli rozumieć słów, z łatwością odgadywali siłę i znaczenie tego, co chciał im przekazać, gdyż dumna wzgarda przebijała z każdego jego gestu. Pomruk niezadowolenia przemknął przez ich szeregi i zbliżyli się ku niemu, podczas gdy Buffaloes rozgrzał jego przykład. Krew zawrzała im w żyłach, byli gotowi walczyć ze swoim odwiecznym wrogiem i kontynuować krwawą wendetę trwającą sto lat. Kiedy wydawało się, że nic już nie może powstrzymać przemocy i śmierci, a w powietrzu, niczym napięcie podczas najgorszej burzy, wisiał gniew, Moses nagle przerwał swój taniec, stając przed nimi w pozie przypominającej posąg herosa. Siła jego osobowości była tak wielka, a jego obecność tak na nich oddziaływała, że bębnienie w tarcze i gniewne pomruki nagle ustały. W tej ciszy Moses zawołał w języku Zulusów: – Przynoszę zapłatę za żonę! I podniósł w górę swoją włócznię, dając sygnał pasterzom idącym za nim. Stado zbliżyło się, poganiane okrzykami i wrzaskami, wzbijając jeszcze większy tuman kurzu niż tancerze. Nastawienie Zulusów od razu się zmieniło. Od tysiąca lat, od czasów gdy plemię Nguni, z którego wywodziło się plemię Zulusów, nadeszło prowadząc swoje stada ze wschodu przez tereny nie nawiedzone plagą much tse-tse, był to lud pasterski. Zwierzęta stanowiły o dobrobycie i były ich bogactwem. Kochali zwierzęta tak, jak inni mężczyźni kochają kobiety i dzieci. Chłopcy zajmowali się bydłem niemal od chwili, odkąd umieli chodzić i przebywali ze zwierzętami w stepie od świtu do nocy. Ta więź ludzi ze zwierzętami przeradzała się w niemal mistyczny związek: chłopcy chronili je z narażeniem własnego życia przed drapieżnikami, rozmawiali z nimi, opiekowali się i doskonale je poznawali. Legenda głosiła, że król Chaka znał każde zwierzę w swoich królewskich stadach i natychmiast poznawał, że zginęło jedno zwierzę ze stada liczącego sto tysięcy sztuk, pytał o nie podając dokładny opis, i nie wahał się rozkazać swoim oprawcom, by rozłupywali maczetami głowy nawet najmłodszym pasterzom, jeżeli byli choć podejrzani o niedbalstwo. Zulusi byli więc grupą znających się na rzeczy sędziów i teraz przestali się zajmować tańcem, pozami i przechwałkami, a skupili swoją uwagę na dużo poważniejszej sprawie, jaką

była ocena zapłaty. Każde zwierzę było wyprowadzane ze stada i dokładnie oglądane, przy akompaniamencie komentarzy, spekulacji i sporów. Zwierzęta były obmacywane przez kilkanaście par rąk jednocześnie. Otwierano im pyski, by obejrzeć język i zęby, wykręcano głowy, by zajrzeć do uszu i nozdrzy, ważono w ręku wymiona i podnoszono ogony, by poznać, ile cielaków wydały na świat i ile jeszcze mogą wydać. W końcu Sangane Dinizulu, ojciec panny młodej, niechętnie zgadzał się na każdą sztukę. Mimo usilnych starań nie mogli znaleźć powodu, by odrzucić choć jedno zwierzę. Ovambo i Xhosa kochali swoje stada równie mocno jak Zulusi i równie dobrze znali się na zwierzętach. Ponieważ chodziło o dumę i honor, wybierając zwierzęta Moses i Hendrick użyli wszystkich swoich umiejętności. Dokładne zbadanie każdej z dwustu sztuk bydła zajęło wiele godzin. W tym czasie orszak pana młodego rozsiadł się na trawie obok drogi, wciąż stroniąc od Zulusów i udając brak zainteresowania dla tego, co się obok nich działo. Słońce mocno paliło, a kurz jeszcze wzmagał ich pragnienie, ale podczas sprawdzania stada nie podawano żadnych napojów. Wreszcie Sangane Dinizulu, siwy, wspaniałej postawy mężczyzna, zawołał swoich pasterzy. Joseph Dinizulu, przewodzący pasterzom, wystąpił do przodu i starzec oddał mu stado pod opiekę. Choć napomniał najmłodszego syna bardzo ostro i patrzył na niego surowo, nie potrafił ukryć ani miłości do niego, ani zadowolenia ze stada, będącego zapłatą za żonę. Kiedy więc zwrócił się do swojego przyszłego zięcia i przywitał się z nim po raz pierwszy, trudno mu było powstrzymać uśmiech, który pojawiał się na jego twarzy i znikał, jak promyki słońca na zachmurzonym niebie. Choć Sangane Dinizulu był wysokim mężczyzną, musiał podnieść ręce w górę, gdy z godnością ściskał Mosesa. Następnie cofnął się i klasnął w ręce, wzywając grupę siedzących nie opodal młodych kobiet. Usłyszawszy wezwanie, kobiety wstały i pomagając sobie wzajemnie postawiły na głowach ogromne dzbany z piwem. Potem utworzyły szereg i ruszyły, a choć śpiewały i kręciły biodrami, ani kropla płynu nie wylała się z dzbanów. Były to niezamężne dziewczyny, żadna z nich nie nosiła upiętych wysoko włosów ani skórzanego kaftana mężatki, miały na sobie krótkie spódniczki z paciorków. Ich nagie ciała były namaszczone oliwą, a młode, sterczące piersi kołysały się i podskakiwały w rytm pieśni powitalnej, wzbudzając uśmiechy i pomruk zadowolenia wśród gości weselnych. Chociaż w głębi serca stary Sangane Dinizulu nie pochwalał związków z członkami innych szczepów, otrzymał wysoką lobolę, a według dostępnych informacji, jego przyszły zięć był człowiekiem o dużej władzy i rozległych wpływach. Nikt rozsądnie myślący nie mógł niczego zarzucić takiemu konkurentowi, a ponieważ w orszaku weselnym pana młodego mogli być inni tacy jak on, Sangane nie chciał ujawniać swoich wątpliwości. Dziewczęta klękały przed gośćmi, spuszczając głowy i skromnie odwracając oczy.

Chichocząc ze spojrzeń i figlarnych uwag mężczyzn podawały wypełnione piwem dzbany, a następnie odchodziły kołysząc biodrami, a wirujące spódniczki prowokacyjnie odsłaniały ich jędrne pośladki. Dzbany były tak ciężkie, że trzeba było używać dwóch rąk, by je podnieść. Kiedy goście odstawiali je, na ich górnych wargach pozostawała gęsta, biała piana. Oblizywali ją hałaśliwie i śmiechy stawały się coraz swobodniejsze i przyjazne. Kiedy już opróżniono dzbany, Sangane Dinizulu wstał i wygłosił krótką mowę powitalną. Następnie wszyscy podnieśli się i ruszyli drogą pod górę, ale teraz Zulusi szli ramię w ramię z Ovambo i Xhosa. Moses Gama nie spodziewał się, że kiedykolwiek to zobaczy. To tylko początek, pomyślał, wspaniały początek, ale trzeba jeszcze wcielić w życie przedsięwzięcia tak potężne jak góry Drakensberg, które ukazały się na niebieskim horyzoncie, gdy weszli na szczyt wzgórza. Choć Sangane Dinizulu miał z pewnością ponad siedemdziesiąt lat, wszedł dziarsko pod górę, a teraz prowadził długą kawalkadę mężczyzn do swojego obejścia, usytuowanego na trawiastym zboczu schodzącym do rzeki. Chaty jego wielu żon, przypominające wyglądem ule z równymi dachami, otaczały kręgiem chatę starca. Wejścia do nich były tak niskie, że wchodząc trzeba się było schylać. Chata Sangane Dinizulu także wyglądała jak ul, lecz była znacznie większa, a liście na dachu tworzyły regularny wzór. Był to dom wodza Zulusów, syna niebios. Na zboczu siedziało bardzo wielu, tysiąc lub nawet więcej, najważniejszych rangą Zulusów, wraz ze swoimi starszymi żonami. Niektórzy z nich podróżowali wiele dni, by uczestniczyć w uroczystości. Teraz zebrali się w grupy, a każdy z wodzów był otoczony świtą. Kiedy orszak pana młodego pokazał się na wzgórzu, wstali jak jeden mąż i zaczęli wykrzykiwać pozdrowienia i uderzać w tarcze, a Sangane Dinizulu poprowadził ich do bramy swojego obejścia. Przed wejściem rozłożył ręce uciszając zebranych i goście weselni ponownie rozsiedli się wygodnie na trawie. Tylko wodzowie usiedli na rzeźbionych tronach i podczas gdy młode dziewczęta roznosiły wśród nich dzbany z piwem, Sangane Dinizulu wygłosił mowę weselną. Najpierw przypomniał historię całego plemienia, podkreślając rolę rodu Dinizulu. Wymieniał zasługi wojenne i bohaterstwo swoich przodków. Ponieważ było ich wielu, zajęło to dużo czasu, ale goście byli zadowoleni, gdyż dziewczęta dolewały piwa do czarnych dzbanów, gdy tylko zostały opróżnione, a choć starsi znali historię plemienia równie dobrze, jak Sangane Dinizulu, zawsze lubili jej słuchać, gdyż była niczym kotwica na niespokojnym morzu życia. Dopóki historia i zwyczaje nie zostaną zapomniane, plemię jest bezpieczne. Po dłuższej przemowie Sangane Dinizulu powiedział na zakończenie ochrypłym, ostrym głosem: – Są wśród was tacy, którzy zastanawiali się, czy jest rzeczą mądrą, by córka Zulusa

wychodziła za mężczyznę z innego plemienia. Szanuję te poglądy, gdyż mnie także dręczyły wątpliwości i długo się nad tym zastanawiałem. W tym momencie wielu starszych pokiwało głowami, a w stronę orszaku pana młodego padło kilka wrogich spojrzeń, ale Sangane Dinizulu mówił dalej: – Miałem te same wątpliwości, gdy moja córka poprosiła, bym jej pozwolił opuścić chatę jej matki i by mogła pojechać do goldi, kopalni złota, i pracować w wielkim szpitalu w Baragwanath. Teraz jestem przekonany, że postępowała właściwie i dobrze. Stary człowiek może być dumny z takiej córki. Ma przed sobą wielką przyszłość. Mówił spokojnie i rozważnie. Widział powątpiewanie w oczach starszyzny, ale nie zwracał na to uwagi. – Mężczyzna, który zostanie jej mężem, nie jest Zulusem – ale on także ma przed sobą wielką przyszłość. Większość z was słyszała jego imię. Wiecie, że jest człowiekiem dzielnym i potężnym. Jestem przekonany, że oddając mu córkę za żonę, raz jeszcze postępuję właściwie – zarówno ze względu na dobro córki, jak i plemienia. Kiedy starzec usiadł na swoim tronie, wszyscy byli bardzo poważni, powściągliwi i nikt nic nie mówił. Patrzyli z niechęcią na pana młodego siedzącego przed swoimi ludźmi. Moses Gama wstał i wszedł wyżej na zbocze, tak by patrzeć na nich z góry. Dzięki temu jego dobrze widoczna na tle nieba postać wydawała się jeszcze wyższa, a królewskie futro z leoparda podkreślało pochodzenie. – Zulusi, pozdrawiam was! W panującej ciszy jego głęboki przejmujący głos niósł się daleko i wszyscy dobrze go słyszeli. Byli poruszeni i zaskoczeni tym, że mówił płynnie ich językiem. – Przybyłem tu, by poślubić jedną z najpiękniejszych córek waszego plemienia, ale jako część zapłaty przynoszę wam wizję i obietnicę – zaczął Moses. Słuchali go uważnie, ale i ze zdziwieniem. Powoli, w miarę jak przedstawiał im swoją wizję przyszłości, zjednoczenie plemion i odrzucenie istniejącej przez trzysta lat dominacji białych, ich nastawienie się zmieniało. Starsi słuchali go z coraz większą niechęcią, potrząsali głowami i wymieniali gniewne spojrzenia, a niektórzy z nich – co było dużym uchybieniem w stosunku do ważnego gościa – nawet szemrali przeciw niemu. Jednak to, co im proponował, oznaczało odrzucenie starych zwyczajów i porządku społecznego, z którym splecione było ich życie. Na to miejsce proponował coś nieznanego i nie sprawdzonego, świat odwrócony do góry nogami, bezład, w którym szalone słowa miały zastąpić stare wartości i sprawdzone prawa, a oni – jak wszyscy starzy ludzie – obawiali się zmiany. Inaczej było z młodymi. Słuchali go, a jego słowa rozgrzewały ich jak ognisko w mroźną zimową noc. Jeden z nich słuchał uważniej niż inni. Joseph Dinizulu nie miał jeszcze czternastu lat, ale w jego żyłach płynęła krew wielkiego Chaka. Te dziwne z początku słowa weselnego

przemówienia Mosesa zaczęły rozbrzmiewać w jego uszach jak pieśń bojowa, a jego oddech stawał się coraz szybszy. – A więc, Zulusi, przybyłem tu, by oddać wam ziemię waszych ojców. Przybyłem, by obiecać wam, że czarny człowiek znów będzie władał Afryką i że tak jak pewne jest to, że jutro wzejdzie słońce, tak też pewne jest to, że przyszłość należy do was. Nagle Joseph Dinizulu zobaczył przyszłość. – Czarny człowiek będzie władał Afryką! Dla Josepha Dinizulu, podobnie jak dla wielu innych spośród zgromadzonych, tego dnia zmienił się świat. Victoria Dinizulu czekała w chacie swojej matki. Siedziała na wymoszczonym futrem królików klepisku. Miała na sobie tradycyjny strój zuluskiej panny młodej, wyszywany i zdobiony przez jej matkę i siostry, bardzo bogaty i piękny. Każdy wzór miał magiczne znaczenie. Nadgarstki i kostki przewiązała sznurami kolorowych paciorków i nałożyła naszyjnik z korali, a jej krótka spódniczka ze skórzanych rzemieni była ozdobiona paciorkami. Sznury paciorków miała także we włosach i wokół talii. Tylko jedno różniło jej strój od tradycyjnego stroju panny młodej z plemienia Zulusów – od okresu dojrzewania, kiedy ją ochrzczono w kościele anglikańskim, zawsze miała zakryte piersi. Nałożyła bluzkę z wzorzystego jedwabiu, pasującego do reszty stroju. Siedząc w środku chaty słuchała uważnie dochodzącego z zewnątrz głosu oblubieńca. Słyszała go dobrze, choć musiała uciszać inne dziewczęta, gdy zaczynały szeptać i chichotać. Każde słowo raziło niczym strzała i czuła, jak rośnie i niemal obezwładnia ją miłość i oddanie dla tego mężczyzny. Chata nie miała okien, więc wewnątrz było tak ciemno jak w średniowiecznej katedrze. Powietrze było gęste od dymu, który wydobywał się wolno z ogniska żarzącego się w środku, a następnie wznosił ku małemu otworowi w zwieńczeniu kulistego dachu. Kościelna atmosfera pogłębiała jej cześć dla niego, a kiedy Moses przestał mówić, wydawało jej się, że cisza wniknęła w jej serce. Po jego przemowie nie było słychać wiwatów ani okrzyków. Zulusi byli bardzo poruszeni słowami Mosesa i zachowali ciszę. Victoria czuła to, mimo że siedziała w zaciemnionej chacie. – Już czas – wyszeptała matka, pomagając jej wstać. – Idź z Bogiem. Matka Victorii była chrześcijanką i właśnie dzięki niej dziewczyna poznała tę wiarę. – Bądź dla niego dobrą żoną – pouczyła ją, prowadząc do wejścia chaty. Wyszła na zewnątrz, w jasne światło słoneczne. Na tę chwilę oczekiwali goście, a kiedy zobaczyli, jaka jest piękna, ryczeli jak byki i bębnili w tarcze. Ojciec podszedł, by ją przywitać, a następnie posadził ją na rzeźbionym krześle z kości słoniowej, stojącym przy wejściu do

obejścia, tak by mogła się rozpocząć ceremonia cimeza. Cimeza znaczy „zamknięcie oczu”. Victoria siedziała mocno zamykając oczy, podczas gdy reprezentanci różnych klanów pojedynczo stawali przed nią i kładli prezenty. Gdy odszedł ostatni z nich, pozwolono jej otworzyć oczy. Victoria cieszyła się głośno z hojności ofiarodawców. Dostała dzbany, koce, ozdoby, pięknie tkane narzuty i koperty z pieniędzmi. Stary Sangane stojąc za nią oceniał dokładnie wartość każdego prezentu i uśmiechając się z zadowoleniem dał w końcu swojemu synowi Josephowi znak do rozpoczęcia uczty. Przeznaczył na ubój dwanaście tłustych wołów, co dowodziło, że był jeszcze hojniejszym człowiekiem niż ofiarodawcy jego córki, ale jako człowiek potężny i głowa królewskiego klanu nie mógł postąpić inaczej. Wybrani wojownicy zbliżyli się, by zabić woły. Ponury widok rzezi, ryki zwierząt i nieprzyjemny zapach świeżej krwi zmieszanej z kurzem wkrótce zastąpiła woń dymu z rozpalonych na zboczu ognisk. Na znak Sangane Moses Gama zbliżył się do obejścia, a Victoria wstała, by go powitać. Stanęli naprzeciw siebie i ponownie nastała cisza. Pan młody był tak postawny i majestatyczny, a panna młoda tak piękna i pełna wdzięku, że goście nie mogli się im napatrzeć. Gdy Victoria zdejmowała sznur koralików ucu, którym była przepasana w talii, goście mimowolnie zbliżyli się do młodej pary. Uklękła przed Mosesem i z dłońmi złożonymi w uroczystym geście ofiarowała mu je jako symbol dziewictwa. Przyjmując ten dar, przyjął także ją i zebrani zakrzyknęli głośno. Ceremonia była zakończona, Moses Gama stał się jej mężem i panem. Teraz dopiero mogło się naprawdę rozpocząć ucztowanie i picie piwa. Nad ogniskami zawieszano surowe mięso i zdejmowano je, ledwie się opiekło, dzbany z piwem krążyły z rąk do rąk, a młode dziewczęta nadchodziły z góry tanecznym krokiem dolewając gościom złocistego płynu. Nagle w dole wybuchnęła wrzawa i grupa ozdobionych piórami wojowników puściła się pędem w górę zbocza w kierunku siedzącej u wejścia Victorii. Jej bracia, bracia przybrani, siostrzeńcy i bratankowie, a wśród nich Joseph Dinizulu, biegli z okrzykami wojennymi na ustach, by wybawić siostrę z rąk obcego, który chciał ją zabrać spośród nich. Buffaloes byli jednak na to przygotowani. Wywijając kijami pobiegli z Hendrickiem na czele, by uniemożliwić porwanie. Rozległ się płacz i zawodzenie kobiet, a w chwilę później odgłos uderzeń kijów. Wojownicy krzyczeli, krążyli wokół siebie i obrzucali się wyzwiskami w tumanach kurzu. To właśnie dlatego w czasie uroczystości nikt nie mógł posiadać metalowej broni, gdyż walka, początkowo traktowana jak zabawa, stawała się coraz bardziej zacięta. Zanim porywacze zdecydowali się wycofać, lała się krew i pękały kości. Tamowano krew przykładając do ran garście piasku, a zarówno zwycięzcy, jak i pokonani byli tak spragnieni po walce, że wołali na

dziewczęta, by przyniosły więcej piwa. Zgiełk ucichł, ale po chwili zza wzgórza dał się słyszeć hałas zbliżających się samochodów. Dzieci pobiegły na górę i zaczęły klaskać w ręce i śpiewać. Zza grzbietu wyłoniły się dwa samochody i kołysząc się jechały wolno drogą prowadzącą do obejścia. W pierwszym samochodzie siedziała wysoka biała kobieta, o czerwonej, pomarszczonej i pobrużdżonej twarzy, przypominającej pysk buldoga. Miała na głowie staromodny kapelusz z szerokim rondem, spod którego wystawały nieporządne, kręcone, siwe włosy. – Kto to jest? – dopytywał Moses. – Lady Anna Courtney – wykrzyknęła Victoria. – Ona zachęcała mnie, by opuścić to miejsce i pójść w świat. Victoria pobiegła na spotkanie samochodu, a kiedy lady Anna wysiadła ciężko z samochodu, objęła ją. – A więc, moje dziecko, powróciłaś do nas. Mimo że lady Anna mieszkała już trzydzieści pięć lat w Afryce, wciąż mówiła z twardym akcentem. – Nie na długo – zaśmiała się Victoria i lady Anna popatrzyła na nią z uwielbieniem. Kiedyś, gdy Victoria była dzieckiem, służyła w dużym domu jako pokojówka, ale jej uroda i inteligencja przekonały lady Annę, że jest przeznaczona do wyższych zadań. – Gdzie jest ten mężczyzna, który cię nam zabiera? – spytała, a Victoria wzięła ją za rękę. – Najpierw musi się pani przywitać z moim ojcem, a potem przedstawię panią mojemu mężowi. Z drugiego samochodu wysiadła para w średnim wieku, radośnie witana przez cisnący się tłum. Mężczyzna był wysoki i elegancki. Miał postawę żołnierza, ogorzałą twarz, o oczach zapatrzonych w dal, tak jak u ludzi dużo przebywających na łonie natury. Podkręcił wąsy i podał żonie ramię. Była niemal tak wysoka jak on, jeszcze szczuplejsza i pomimo że jej włosy były już przyprószone siwizną, nadal niezwykle piękna. Sangane Dinizulu podszedł, by ich powitać. – Witaj, Jamela! Szeroki uśmiech ujął nieco dostojeństwa Sangane. Pułkownik Mark Anders mówił płynnie w języku Zulusów. – Witaj, stary przyjacielu – powiedział z szacunkiem. – Niech twoje bydło i twoje żony będą zdrowe i tłuste. Sangane zwrócił się do jego żony, Storm, córki generała Seana Courtneya: – Witaj, Nkosikazi. Przynosisz zaszczyt mojemu domowi. Obie rodziny łączyły nierozerwalne, wielokrotnie sprawdzone więzy, sięgające poprzedniego stulecia. – Och, Sangane, tak się cieszę, dla ciebie i Victorii to radosny dzień. Storm opuściła męża, podeszła szybko do Victorii i objęła ją.

– Vicky, życzę ci szczęścia i wielu synów – powiedziała. – Tak wiele zawdzięczam pani i pani rodzinie, Nkosikazi. Nigdy nie spłacę długu wdzięczności – odpowiedziała Vicky. – Nawet nie próbuj – powiedziała Storm z udawanym oburzeniem w głosie. – Czuję się tak, jakby moja własna córka wychodziła za mąż. Vicky, przedstaw mnie swojemu mężowi. Teraz podszedł do nich Moses Gama i kiedy Storm przywitała go w języku Zulusów, odpowiedział poważnie po angielsku: – Witam panią, pani Anders. Victoria dużo mi mówiła o pani i pani rodzinie. Po chwili odwrócił się do Marka Andersa wyciągając ku niemu rękę. – Witam pana, pułkowniku – powiedział i uśmiechnął się lekko, gdy zobaczył, że biały człowiek zawahał się, zanim podał mu rękę. Było rzeczą niezwykłą, by mężczyźni różnych ras witali się w ten sposób. Moses wyczuł jego intencje, pomimo że Anders udawał, iż kocha Zulusów i mówił ich językiem. Pułkownik Mark Anders był przeżytkiem epoki królowej Wiktorii. Walczył w obu wojnach światowych, a obecnie był dyrektorem Parku Narodowego Chaka’s Gate. Walcząc z oddaniem i zimnym okrucieństwem przeciw kłusownikom i rabusiom, uczynił go jednym z najwspanialszych rezerwatów dzikiej przyrody w Afryce. Kochał afrykańskie zwierzęta ojcowską miłością, chronił je i pielęgnował, a do czarnych ludów – zwłaszcza do Zulusów – odnosił się niemal tak samo protekcjonalnie. Pułkownik był więc śmiertelnym wrogiem Mosesa i kiedy popatrzyli sobie w oczy, obaj upewnili się co do tego. – Słyszałem z daleka ryk lwa – powiedział Mark Anders w języku Zulusów. – Teraz patrzę bestii prosto w twarz. – Ja także o panu słyszałem, pułkowniku – odpowiedział Moses po angielsku. – Victoria to delikatne dziecko – Mark Anders dalej mówił w języku Zulusów. – Mamy nadzieję, że nie zaszczepi pan jej swojej dzikości. – Będzie wierną żoną – odpowiedział Moses po angielsku. – Jestem pewien, że zrobi to, o co ją poproszę. Storm przysłuchiwała się tej wymianie zdań i wyczuwając zdecydowanie wrogie nastawienie dwóch mężczyzn, delikatnie wtrąciła się do ich rozmowy. – Moses, jeżeli jest pan gotów, możemy pojechać na uroczystość do Theuniskraal. Victoria i jej matka nalegały, by oprócz tradycyjnych zaślubin plemiennych odbył się także ślub kościelny. Teraz Sangane wraz z większością gości, którzy jako poganie i wyznawcy kultu przodków nie mieli uczestniczyć w uroczystości, zostali w obejściu, podczas gdy państwo młodzi i kilkoro gości wsiedli do dwóch samochodów. Theuniskraal był domem lady Anny Courtney i pierwotną siedzibą rodziny Courtneyów. Stał u stóp wzgórza Ladyburg, wśród nie pielęgnowanych trawników i zaniedbanych ogrodów,

w których rosły palmy, pnącza i drzewa zwane „dumą Indii”. Stary, rozłożysty dom był dziwną mieszanką różnych stylów architektonicznych. Za ogrodami rozpościerały się nie kończące się pola trzciny cukrowej, poruszające się i falujące jak wzburzone morze. Goście weselni weszli do domu, by zmienić paciorki, pióra i futra na bardziej odpowiednie do drugiej uroczystości stroje, a lady Anna z rodziną poszła przywitać anglikańskiego pastora, stojącego w dużym namiocie ustawionym na trawniku. Kiedy pół godziny później pan młody i jego towarzysze wyszli na trawnik, mieli na sobie ciemne garnitury. Brat Victorii, który zaledwie parę godzin wcześniej skakał i wymachiwał piórami w tańcu giya, miał teraz nienagannie zawiązany krawat w barwach Stowarzyszenia Prawników i lotnicze, ciemne okulary, zabezpieczające go przed blaskiem białych ścian Theuniskraal; czekał na pannę młodą, rozmawiając uprzejmie z rodziną Courtney. Matka Victorii, kobieta podobnej budowy co lady Anna, ubrana w jeden z jej nie noszonych żakietów, zaczęła już próbować dań wystawionych na długim drewnianym stole w namiocie. Pułkownik Mark Anders i pastor stali nieco z boku. Należeli do tego samego pokolenia i obaj uważali, że ta uroczystość jest gorsząca i nienaturalna. Storm musiała długo przekonywać pastora, by udzielił ślubu Victorii i Mosesowi. Zgodził się pod warunkiem, że uroczystość nie odbędzie się w jego kościele, gdyż mogłoby to urazić konserwatywnie nastawionych białych wiernych. – Niech mi kto powie, czy dawniej, kiedy wszyscy znali swoje miejsce i nie próbowali naśladować ludzi wyższego stanu, nie było lepiej – mruknął Mark Anders, a pastor kiwnął głową. – Nie warto o tym myśleć... Przerwał, gdyż Victoria wyszła na werandę. Storm Anders pomogła jej wybrać długą, białą atłasową suknię z wiankiem z drobnych czerwonych róż przytrzymujących długi welon. Czarna, lśniąca twarz Victorii wspaniale kontrastowała z bielą i czerwienią, a jej radość promieniowała na wszystkich. Gdy lady Anna zaczęła grać na pianinie marsz weselny, nawet Mark Anders zapomniał o swoich obawach. Rodzina Victorii wybudowała w obejściu jej ojca nową, wspaniałą chatę na ich noc poślubną. Bracia i bracia przyrodni wycięli pęki młodych drzew i pień na środkowy słup, a następnie wpletli pomiędzy nie gałęzie, nadając budowli kształt ula. Później jej matka, siostry i siostry przyrodnie wykonały to, co należało do kobiet: pokryły chatę trawą, starannie przywiązały do szkieletu chaty długie źdźbła, upychały je, przycinały i układały, aż chata była równa i symetryczna, a dokładnie ułożone źdźbła trawy lśniły jak wypolerowany brąz. W chacie znajdowało się dużo całkowicie nowych sprzętów: wsparty na trzech nóżkach dzban, koce i podarowana przez siostry, wspaniała narzuta z futer królików i małpich skór, przez nie wyprawionych i tak uszyta, że była prawdziwym dziełem sztuki.

Przy ognisku na środku chaty Victoria sama po raz pierwszy przygotowywała posiłek dla swojego męża, przysłuchując się głośnym śmiechom gości dochodzącym z zewnątrz. Piwo z prosa nie było mocne, ale kobiety nawarzyły mnóstwo tego trunku, a goście pili od wczesnego ranka. Usłyszała, że orszak pana młodego zbliża się do chaty. Słychać było śpiewy i głośne, dwuznaczne rady, okrzyki dodające odwagi, wulgarne przypominania o obowiązku i po chwili Moses wszedł do chaty. Wyprostował się stając obok niej, tak że głową dotykał kulistego dachu, a głosy jego towarzyszy oddaliły się i ucichły. Victoria, wciąż klęcząc, przysiadła na piętach i spojrzała na Mosesa. Teraz wreszcie nie miała na sobie europejskiego ubrania, ale po raz ostatni krótką spódniczkę z paciorków, jakie nosiły tylko dziewice. W czerwonym blasku ognia jej czarne, lśniące ciało miało barwę starego bursztynu. – Jesteś bardzo piękna – powiedział. Victoria była uosobieniem ideału piękna kobiety Nguni. Zbliżył się do niej, ujął ją za ręce i pomógł wstać. – Przygotowałam dla ciebie jedzenie – wyszeptała. – Później będzie czas na jedzenie. Zaprowadził ją do legowiska ze skór. Stała nie ruszając się, a on rozwiązał rzemień spódniczki, wziął dziewczynę na ręce i położył na posłaniu z miękkiego futra. Jako dziewczynka Victoria baraszkowała z chłopcami w przybrzeżnych zaroślach i na otwartym stepie, gdzie chodziła z koleżankami zbierać chrust w pobliżu pasących się stad. W czasie tych zabaw dotykali się wzajemnie, badali, ocierali, pieścili, prawie doprowadzając do zabronionego zbliżenia. Zwyczaje plemienne zezwalały na to, a starsi patrzyli z uśmiechem, ale te zabawy nie przygotowały jej na moc i umiejętności tego mężczyzny ani na to, że był tak duży. Wszedł głęboko w jej ciało, dotykając samego środka duszy. Dużo później przywarła do niego i wyszeptała: – Teraz jestem nie tylko twoją żoną, ale także twoją niewolnicą do końca moich dni. O świcie jej radość została zmącona. – Będziemy razem jeszcze tylko jedną noc – w czasie powrotu do Johannesburga. Potem opuszczę cię – powiedział Moses, a ją ogarnęła rozpacz, choć jej piękna, okrągła twarz pozostała spokojna. – Na jak długo? – spytała. – Aż dokończę to, co zacząłem – odpowiedział Moses, a po chwili pogładził ją po twarzy i dodał łagodnie: – Wiedziałaś, że tak musi być. Ostrzegałem cię, że poślubiając mnie, poślubisz sprawę. – Ostrzegałeś mnie – powiedziała chrapliwym szeptem. – Ale w żaden sposób nie mogłam

się domyślić, że twoja nieobecność sprawi mi taki ból. Następnego ranka wstali wcześnie. Moses kupił używanego buicka, na tyle starego i zdezelowanego, by nie wzbudzał zainteresowania i zawiści. Jeden z najlepszych mechaników Hendricka wyremontował jednak silnik i wzmocnił zawieszenie, nie zmieniając wnętrza. Tym samochodem mieli wrócić do Johannesburga. Choć było jeszcze ciemno, wszyscy już wstali, a siostra Victorii przygotowała dla nich śniadanie. Po posiłku nadeszła trudna chwila pożegnania z rodziną. Uklękła przed ojcem. – Idź w pokoju, córko – powiedział serdecznie. – Będziemy często o tobie myśleć. Odwiedzaj nas ze swoimi synami. Matka Victorii tak płakała i lamentowała, jakby to był pogrzeb, a nie wesele, a Victoria obejmowała ją i mówiła, jak bardzo ją kocha i jak jest oddana, ale nie mogła matki pocieszyć. Wreszcie zaopiekowały się nią siostry Victorii. Potem podchodziły wszystkie żony jej ojca, przyrodni bracia i siostry, wujowie, ciotki i kuzyni przybyli z odległych stron Zulu. Victoria musiała się pożegnać z każdym z nich, ale niektóre rozstania były trudniejsze niż inne. Jednym z nich było pożegnanie z Josephem Dinizulu, jej ulubieńcem. Choć był przyrodnim bratem i miał o siedem lat mniej niż ona, zawsze istniała pomiędzy nimi specjalna więź. Byli najzdolniejszymi członkami rodziny w swoim pokoleniu, a ponieważ Joseph mieszkał w Drake’s Farm z jednym ze swoich starszych braci, mieli się nadal spotykać. Jednakże Joseph nie miał wrócić do Witwatersrand. Zdał egzamin pisemny do elitarnej szkoły w Waterford w Swazilandzie, w której nie obowiązywała segregacja rasowa, a lady Anna Courtney miała płacić jego czesne. Jak na ironię, do tej samej szkoły posyłał swoich synów, Wellingtona i Raleigha, Hendrick Tabaka. Będą zatem mieli okazję dalej ze sobą współzawodniczyć. – Obiecaj mi, że będziesz bardzo się starał, Joseph – powiedziała Victoria. – Nauka to potęga. – Będę się uczył – zapewnił ją Joseph. Uniesienie wywołane przemówieniem Mosesa jeszcze nie wygasło. – Vicky, czy mogę odwiedzić ciebie i twojego męża? On jest takim mężczyzną, jakim ja chciałbym kiedyś być. Vicky powtórzyła to Mosesowi. Jechali sami starym buickiem, a w bagażniku i na tylnym siedzeniu piętrzyły się prezenty ślubne i rzeczy Vicky. Opuszczali właśnie wielki nadmorski amfiteatr Natal i wjeżdżali grzbietem gór Drakensberg na położone wysoko stepy Transwalu. – Dzieci są naszą przyszłością – skinął Moses, patrząc przed siebie na stromą serpentynę drogi, wspinającą się na zbocze w pobliżu gór Majuba, gdzie Burowie pobili Brytyjczyków w jednej z wielu bitew. – Starzy ludzie są beznadziejni. Widziałaś na weselu, że gdy starałem się pokazać im drogę,

wierzgali i protestowali niczym nie ujarzmione woły – ale dzieci! – uśmiechnął się. – Są jak nie zapisane kartki papieru. Można pisać na nich to, co się chce. Starzy ludzie są twardzi jak kamień i niewzruszeni, ale dzieci są jak glina, łatwo formująca się glina czekająca na zręczne ręce garncarza. Podniósł rękę. Jego dłoń była długa i kształtna, niczym ręka chirurga lub artysty, a wewnątrz bladoróżowa i nie zniszczona pracą. – Dzieci nie mają zmysłu moralnego, niczego się nie boją, nie rozumieją, czym jest śmierć. To wszystko poznają później, ucząc się od starszych. Są znakomitymi żołnierzami, gdyż nie pytają o nic, a pociąganie za spust nie wymaga dużo siły. Jeżeli wróg pobije je, stają się znakomitymi ofiarami. Okrwawione zwłoki dziecka wywołują przerażenie i wyrzuty sumienia nawet w najtwardszym sercu. Tak, dzieci są naszym kluczem do przyszłości. Twój Chrystus wiedział o tym, mówiąc „Pozwólcie dzieciom przychodzić do mnie”*. [* Biblia Tysiąclecia, Łk, 18,6] Victoria obróciła się na skórzanym siedzeniu buicka i popatrzyła na niego. – Twoje słowa są okrutne i bluźniercze – wyszeptała, rozdarta między miłością do niego i instynktownym wstrętem do tego, co powiedział. – Twoja reakcja potwierdza, że są prawdziwe – powiedział. – Ale... – przerwała nie mając odwagi spytać i bojąc się usłyszeć jego odpowiedź – mówisz, że powinniśmy wykorzystywać nasze dzieci... – Urwała i przypomniała sobie widok oddziału pediatrycznego szpitala. Pomiędzy małymi pacjentami spędziła najszczęśliwsze miesiące całej praktyki. – Czy chcesz mi powiedzieć, że użyłbyś dzieci w pierwszej linii walki – jako żołnierzy? – Jeżeli dziecko nie może wyrosnąć na wolnego człowieka, równie dobrze może umrzeć młodo – powiedział Moses. – Victorio, już wcześniej słyszałaś, jak to mówiłem. Najwyższy czas, żebyś w to uwierzyła. Dla naszego zwycięstwa zrobię wszystko, zapłacę każdą cenę. Jeżeli trzeba będzie poświęcić tysiąc małych dzieci, żeby sto tysięcy innych mogło wyrosnąć na wolnych ludzi, nie zawaham się ani chwili. Victoria Dinizulu po raz pierwszy w życiu naprawdę się przestraszyła. Na nocleg zatrzymali się w domu Hendricka w Drake’s Farm, ale wielu ludzi chciało porozmawiać z Mosesem. Byli wśród nich członkowie Buffaloes, członkowie Związku Zawodowego Górników, posłańcy z Rady Kongresu i dziesiątki innych petentów, którzy przychodzili cicho, niczym szakale do lwa, gdy w okolicy rozniosło się, że powrócił. Dopiero późną nocą mogli pójść do przygotowanej dla nich małej sypialni. Victoria była obecna na wszystkich tych spotkaniach, choć niczego nie mówiła i siedziała cicho w kącie pokoju. Mężczyźni byli z początku zdziwieni i zaskoczeni, rzucali jej ukradkowe spojrzenia i dopiero zmuszeni przez Mosesa mówili o tym, co ich do niego przywiodło. Nie byli

przyzwyczajeni do tego, by ważne sprawy omawiać w obecności kobiet. Żaden z nich nie zdobył się jednak na to, by zaprotestować, aż do chwili, gdy do pokoju wszedł jeden z posłańców Kongresu. Ponieważ reprezentował tak potężną i ważną instytucję, jako pierwszy poruszył sprawę obecności Victorii. – Jest tu kobieta – powiedział. – Tak – skinął Moses. – To nie tylko kobieta, to moja żona. – Tak nie można – powiedział posłaniec. – To wbrew zwyczajowi. To sprawa mężczyzn. – Naszym celem jest zburzenie i spalenie starych zwyczajów i zbudowanie nowych. Chcąc to osiągnąć, potrzebujemy pomocy wszystkich. Nie tylko mężczyzn, ale także kobiet i dzieci. Nastała cisza i posłaniec kręcił się niespokojnie pod bezlitosnym spojrzeniem ciemnych oczu Mosesa. – Może zostać – poddał się w końcu. – Tak – skinął głową Moses. – Moja żona może zostać. Później, gdy leżeli na wąskim łóżku w ciemności sypialni, Victoria przytuliła się mocno do Mosesa. Jej miękkie, krągłe ciało przylegało do jego twardych mięśni. – Sprawiłeś mi zaszczyt, czyniąc mnie częścią swojej walki. Chcę być żołnierzem, tak jak dzieci. Myślałam o tym i odkryłam, co mogę zrobić. – Powiedz – poprosił. – Kobiety. Mogę organizować kobiety. Mogę zacząć od pielęgniarek w szpitalu, a potem przyjdzie czas na inne – z czasem wszystkie. Weźmiemy udział w walce u boku mężczyzn. Objął ją mocno. – Jesteś lwicą – powiedział. – Piękną lwicą z plemienia Zulusów. – Czuję bicie twojego serca – szepnęła – i moje serce bije dokładnie tak samo. Rankiem zawiózł ją do hotelu dla pielęgniarek przy szpitalu. Victoria stała na szczycie schodów, ale nie wchodziła do budynku. Odjeżdżając obserwował ją we wstecznym lusterku. Stała tam jeszcze, gdy włączył się w ruch uliczny i skierował do Johannesburga, do Rivonii. Był jednym z pierwszych przybyłych do Puck’s Hill na zebranie Rady, na które wezwał go posłaniec poprzedniego wieczoru. Marcus Archer przywitał go na werandzie, uśmiechając się jadowicie: – Ludzie mówią, że dopóki mężczyzna się nie ożeni, nie żyje pełnią życia – ale gdy to zrobi, jest skończony. W kuchni, która zawsze służyła im za salę konferencyjną, siedziało już dwóch białych. Bram Fischer był potomkiem znanej rodziny Afrykanerów, a jego ojciec przewodził Oranii. Chociaż był znawcą prawa górniczego i sędzią w Johannesburgu, należał do starej partii komunistycznej i Kongresu, a ostatnio w praktyce prawniczej zajmował się niemal wyłącznie

sprawami związanymi z ustawami rasowymi wprowadzonymi przez nacjonalistów w 1948 roku. Ten czarujący i mądry człowiek rzeczywiście przejmował się wszystkim, co dotyczyło jego rodaków wszystkich ras, lecz Moses wystrzegał się go. Ślepo wierzył w ostateczne cudowne zwycięstwo dobra nad złem i zdecydowanie przeciwstawiał się utworzeniu Umkhonto we Sizwe, wojskowej formacji Kongresu. Swoimi pacyfistycznymi poglądami wywierał duży wpływ na część Kongresu, ograniczając tym samym dążenia Mosesa. Drugim mężczyzną był Joe Cicero, emigrant litewski. Moses mógł się tylko domyślać, dlaczego przyjechał do Afryki i kto go przysłał. Był jednym z „jastrzębi”, zawziętym tak jak Moses, tak jak on opowiadającym się za bezpośrednim, bezwzględnym działaniem. Moses siadł koło niego, z dala od Fischera, gdyż dzisiaj potrzebował jego poparcia. Marcus Archer, który lubił gotować, ustawił przed nimi talerze ze smażonymi nerkami i oeufs ranchero, ale zanim Moses skończył śniadanie, zaczęli nadjeżdżać inni. Nelson Mandela przyjechał razem ze swoim wiernym sojusznikiem Tambo, a zaraz po nich Sisulu, Mbeki i inni, aż wszystkie miejsca były zajęte, a długi stół był zastawiony brudnymi talerzami, kubkami i popielniczkami, które wkrótce wypełniły niedopałki. Powietrze było gęste od dymu z papierosów i zapachu smażeniny. W czasie burzliwej, poważnej rozmowy starali się ustalić, jakie są cele kampanii oporu. – Musimy rozbudzić świadomość naszych ludzi, otrząsnąć ich z tępej akceptacji zniewolenia – zaproponował Mandela, a siedzący naprzeciw niego Moses pochylił się do przodu. – Co ważniejsze, musimy wstrząsnąć sumieniem reszty świata, gdyż to właśnie stamtąd przyjdzie ostateczne ocalenie. – Nasi ludzie... – zaczął Mandela, ale Moses przerwał mu. – Nasi ludzie są bez broni i nie wyszkoleni. Ci, co nas uciskają, są zbyt silni. Nie możemy zwyciężyć bez broni. – A więc odrzucasz drogę pokojową? – spytał Mandela. – Z góry zakładasz, że wolność można wywalczyć tylko zbrojnie? – Rewolucja hartuje się i utwardza w krwi mas – potwierdził Moses. – Tak jest zawsze. – Panowie! Panowie! – Bram Fischer podniósł rękę, by ich powstrzymać. – Powróćmy do głównego tematu dyskusji. Zgadzamy się, że celem kampanii oporu jest rozbudzenie z letargu naszych ludzi i zwrócenie uwagi reszty świata. To są nasze główne cele. Ustalmy teraz, co jeszcze chcemy osiągnąć. – Wzmocnić pozycje Kongresu, jako jedynej realnej siły wyzwoleńczej – zasugerował Moses. – W chwili obecnej mamy mniej niż siedem tysięcy członków, ale powinniśmy dążyć do tego, by pod koniec kampanii mieć ich ponad sto tysięcy. Wszyscy się z tym zgodzili, nawet Mandela i Tambo przytaknęli. Jednogłośnie przyjęli to postanowienie, więc mogli zacząć omawiać szczegóły kampanii.

Było to poważne przedsięwzięcie, gdyż planowali, że chcąc jak najsilniej oddziaływać na rząd i zbadać reakcję sił bezpieczeństwa, trzeba rozpocząć kampanię tego samego dnia we wszystkich głównych miastach całego Związku Południowej Afryki. – Musimy wypełnić ich więzienia, aż je rozsadzimy. Musimy dawać się aresztować tysiącami, by pod naszym naciskiem rozpadł się mechanizm tyranii – powiedział Mandela. Przez następne trzy dni siedzieli w kuchni w Puck’s Hill, wszystko dokładnie opracowując i planując. Przygotowywali listy osób i miejsc, ustalali plan działań, zasady transportu i porozumiewania się, ustanawiali linie kontroli idące od komitetu centralnego do komitetów ruchu w poszczególnych prowincjach, i dalej do regionalnych organizacji w każdym murzyńskim osiedlu i wiosce. Było to bardzo skomplikowane, ale w końcu pozostało do ustalenia tylko jedno – data, kiedy kampania miała się rozpocząć. Wszyscy popatrzyli na Albertha Luthuli siedzącego u szczytu stołu. Nie zawahał się ani chwili. – Dwudziestego szóstego czerwca – powiedział, a gdy zebrani przytaknęli, mówił dalej: – A więc niech tak będzie. Wszyscy znamy nasze zadania. Podniósł dłonie z wyprostowanymi kciukami. – Amandla! Moc! Ngawethu! Moses wyszedł z domu. Zachodzące słońce zalało niebo płomieniem i ognistą purpurą. Podszedł do starego buicka, gdzie czekał na niego Joe Cicero. Złożywszy ręce na szerokiej piersi opierał się o srebrzysty pień drzewa. Był krępy, silny, przypominał niedźwiedzia. Gdy Moses podszedł do niego, wyprostował się. – Czy mógłby mnie pan podwieźć do Braamfontein, towarzyszu? – spytał. Moses otworzył mu drzwi buicka. Jechali w milczeniu przez dziesięć minut, po czym Joe powiedział: – To dziwne, że pan i ja nie rozmawialiśmy dotąd prywatnie. Mówił bez obcego akcentu, ale miał okoloną brodę, szeroką, słowiańską twarz i czarne jak smoła oczy. – Dlaczego uważa pan, że to dziwne? – spytał Moses. – Mamy podobne poglądy – odpowiedział Joe, – Obaj jesteśmy wiernymi synami rewolucji. – Czy jest pan tego pewien? – Jestem pewien – skinął Joe. – Przyglądałem się panu i słuchałem pana z uwagą i podziwem. Jestem przekonany, że jest pan, towarzyszu, jednym z tych twardych ludzi, jakich potrzebuje rewolucja. Moses nie odpowiedział. Patrzył przed siebie, nie zmieniając wyrazu twarzy, zmuszając milczeniem swojego pasażera do tego, by mówił dalej. – Co pan sądzi o Rosji? – spytał w końcu cicho Joe i Moses rozważał, co odpowiedzieć. – Rosja nigdy nie miała kolonii w Afryce – odpowiedział ostrożnie. – Wiem, że wspiera

walkę na Malajach, w Algierii i w Kenii. Jestem przekonany, że jest prawdziwym sprzymierzeńcem prześladowanych na całym świecie. Joe uśmiechnął się i zapalił następnego papierosa „Springbok”. którego wyjął z płaskiego, brązowo-białego pudełka. Zapalał jednego papierosa od drugiego, a na jego krótkich palcach widniały brązowe plamy. – Droga do wolności jest stroma i kamienista – mruknął. – A rewolucja nigdy nie jest bezpieczna. Proletariat musi być chroniony przed sobą samym przez straż rewolucyjną. – Tak – zgodził się Moses. – Czytałem prace Marksa i Engelsa. – A więc nie myliłem się – mruknął Joe. – Jesteś wyznawcą. Powinniśmy być przyjaciółmi, dobrymi przyjaciółmi. Zbliżają się trudne dni i będą potrzebni twardzi ludzie. Sięgnął za tylne siedzenie i wziął swoją teczkę. – Towarzyszu, byłbym zobowiązany, gdyby mnie pan wysadził przy dworcu głównym – powiedział. Gdy Moses dojechał do wąwozu poniżej jaskiń Sundi i zaparkował buicka przed domkiem z prefabrykatów, służącym ekspedycji za biuro i laboratorium, było już dwie godziny po zmroku. Po cichu, by nie wystraszyć Tary, podszedł do jej namiotu. Zobaczył jej sylwetkę przy ścianie namiotu. Leżała na polowym łóżku czytając przy świetle lampy karbidowej i zobaczył, jak zerwała się z miejsca, gdy dotknął płótna namiotu. – Nie bój się – powiedział cicho. – To ja. – O Boże, myślałam, że nigdy nie przyjedziesz – odpowiedziała spokojnie, ale głos drżał jej z radości. Szalała za nim. W czasie poprzednich ciąży zawsze odczuwała nudności, była ociężała i myśl o współżyciu napełniała ją odrazą. Ale teraz, mimo że była już w trzecim miesiącu, pragnęła go do szaleństwa. Moses chyba odgadł jej potrzeby, ale nie starał się ich zaspokoić. Położył się nago na łóżku niczym blok czarnego granitu. Tara usiadła na nim, by wprowadzić go w siebie. Płakała, krzyczała i jęczała. Jej nie zniekształcone jeszcze ciążą ciało, zarazem ciężkie i zręczne, podskakiwało i poruszało się na nim, a on leżał nieruchomo. Tara pragnęła go tak rozpaczliwie i chciwie, że przekraczała próg swojej wytrzymałości fizycznej, pokonywała ograniczenia swojego ciała, aż w końcu wyczerpana zsunęła się z niego i leżała nie mogąc złapać tchu. Jej pociemniałe od potu kasztanowe włosy przylepiły się do szyi, a namiętne ruchy były tak gwałtowne, że na jej udach pojawiła się krew. Moses okrył ją prześcieradłem i trzymał w ramionach, aż przestała się trząść i zaczęła spokojnie oddychać i wtedy powiedział: – Wkrótce wszystko się rozpocznie – data jest już ustalona. Tara była tak nieprzytomna, że potrząsnęła głową nie rozumiejąc, o co chodzi – Dwudziesty szósty czerwca – powiedział

Moses. – W całym, kraju, w każdym mieście, wszędzie w tym samym czasie. Jutro pojadę do Port Elizabeth we wschodnim Cape, by tam zorganizować kampanię. To było setki mil od Johannesburga, a ona przyjechała, by być blisko niego. Zmęczona miłością, poczuła się oszukana i wykorzystana. Chciała zaprotestować, ale opanowała się i powstrzymała. – Jak długo cię nie będzie? – Tygodnie. – Och Moses! – zaczęła, ale natychmiast zamilkła, gdy spostrzegła, że zmarszczył brwi. – Ta Amerykanka, Godolphin. Skontaktowałaś się z nią? Połowa naszych wysiłków pójdzie na marne, jeżeli nie nadamy im rozgłosu. – Tak – zaczęła Tara i przerwała. Chciała mu powiedzieć, że wszystko jest przygotowane i że Kitty spotka się z nim kiedykolwiek będzie chciał, ale powstrzymała się. Jeżeli skontaktuje ją z Mosesem, sama pozostanie na uboczu, a jeżeli nie, będzie mogła być blisko niego. – Tak, rozmawiałam z nią. Spotkałyśmy się u niej w hotelu. Bardzo chce się z tobą spotkać, ale wyjechała z miasta do Swazi. – To niedobrze – mruknął Moses.– Miałem nadzieję, że się z nią spotkam, zanim wyjadę. – Mogłabym ją zawieźć do Port Elizabeth – podsunęła Tara. – Ona wróci za dzień lub dwa i przyjadę z nią do ciebie. – A będziesz mogła stąd wyjechać? – spytał Moses z powątpiewaniem. – Oczywiście. Przywiozę ekipę telewizyjną moim samochodem. Moses mruknął niepewnie, w milczeniu zastanawiając się nad tym, po czym skinął głową. – Doskonale. Wyjaśnię ci, jak będziesz się mogła ze mną skontaktować, gdy się tam znajdziesz. Będę w osiedlu New Brighton, na przedmieściach miasta. – Moses, czy mogę być z tobą? Czy mogę z tobą zostać? – Wiesz, że to niemożliwe – zirytowało go jej naleganie. – Biali nie mogą wchodzić do osiedla dla czarnych bez przepustki. – Ekipa telewizyjna nie pomoże ci wiele, jeżeli nie dostaniemy się do środka – powiedziała szybko Tara. – Jeżeli mamy być użyteczni dla sprawy, powinniśmy być blisko ciebie. W ten chytry sposób związała się z Kitty Godolphin i aż wstrzymała oddech, gdy zdała sobie z tego sprawę. – Chyba tak – skinął głową, a ona odetchnęła lekko. Zaakceptował jej propozycję. – Istnieje sposób, W dzielnicy jest szpital misyjny prowadzony przez niemieckie siostry. One są naszymi przyjaciółkami. Mogłabyś się tam zatrzymać. Przygotuję to. Próbowała ukryć przed nim swoje zwycięstwo. Będzie z nim i tylko to się liczyło. To było szaleństwo, ale choć była posiniaczona i wszystko ją bolało, znów go pragnęła. To nie było tylko fizyczne pożądanie, lecz coś więcej. Tylko w ten sposób mogła mieć go dla siebie, choćby na

kilka przelotnych chwil. Kiedy miała go w swoim ciele, należał tylko do niej. Tara była zaskoczona nastawieniem Kitty do siebie. Przyzwyczaiła się, że zarówno kobiety, jak i mężczyźni, szybko reagują na jej otwarty, ciepły charakter i urodę. Z Kitty było inaczej, dziewczyna od początku odnosiła się do niej z zimną rezerwą i wewnętrzną wrogością. Tara bardzo szybko przekonała się, że Kitty nie jest niewinną, małą dziewczynką, za jaką chce uchodzić, ale nawet gdy poznała, jak jest twarda i bezlitosna, nie tłumaczyło to jeszcze nastawienia Kitty do niej. Przecież chciała ją umówić na ważne spotkanie, a Kitty przyjęła to tak, jakby była żywym skorpionem. – Nie rozumiem – zaprotestowała wściekle. – Powiedziała mi pani, że możemy przeprowadzić wywiad tu, w Johannesburgu. Teraz chce pani, żebym się włóczyła po jakichś bezdrożach. – Moses Gama musi tam być. Ma się zdarzyć coś ważnego... – Co takiego? – zapytała Kitty, opierając pięści na smukłych biodrach. – To, co ustaliłyśmy, także było ważne. Większość ludzi, poczynając od najbardziej znanych polityków międzynarodowych gwiazd sportu i rozrywki, a kończąc na zwykłych śmiertelnikach zrobiłoby wszystko, by się dostać, choćby na kilka sekund, na mały ekran. Kitty Godolphin miała równe boskiemu prawo decydowania, komu dać tę szansę, a komu jej odmówić. Moses Gama obrażał ją swoim nonszalanckim zachowaniem. Został wybrany i zamiast okazać należną Kitty wdzięczność, stawiał warunki. – Więc cóż jest tak ważnego, że nie może okazać mi zwykłej grzeczności? – powtórzyła. – Przykro mi, ale nie mogę pani powiedzieć. – Dobrze, mnie też jest przykro, pani Courtney, ale proszę powiedzieć ode mnie Mosesowi Gamie, że może iść do diabła, nie odbierając dwustu dolarów. – Nie mówi pani poważnie! – Tara nie oczekiwała tego. – Nigdy nie byłam tak poważna – Kitty odwróciła rękę, by spojrzeć na swojego rolexa. – A teraz, jeżeli pani mi wybaczy, muszę się zająć ważniejszymi sprawami. – Dobrze – poddała się natychmiast Tara. – Zaryzykuję. Powiem pani, co ma się wydarzyć... – Tara przerwała zastanawiając się nad konsekwencjami, a później spytała: – Czy nie powie pani nikomu o tym, co pani wyjawię? – Kochanie, jeżeli będę mogła z tego zrobić dobry reportaż, nie wydobędą tego ze mnie obcęgami ani rozżarzonym żelazem – przynajmniej dopóki nie rzucę tego na ekran. Tara opisała jej wszystko prostymi słowami, chcąc powiedzieć wszystko, zanim zmieni zdanie. – To będzie okazja do sfilmowania go przy pracy, wśród jego ludzi, w momencie, gdy rzuca wyzwanie siłom ucisku i bigoterii. Zobaczyła, że Kitty się waha i wiedziała, że musi szybko

myśleć. – Jednakże, muszę panią ostrzec, to może być niebezpieczne. Konfrontacja może być gwałtowna, a nawet krwawa. Powiedziała dokładnie to, co należało. – Hank! – krzyknęła Kitty do przedpokoju, gdzie rozsiedli się wygodnie członkowie jej ekipy. Nastawili radio najgłośniej, jak było można, i słuchali, jak nowa gwiazda rock and rolla ostrzega, by trzymać się z dala od jego niebieskich butów zamszowych. – Pakuj kamery. Jedziemy do miejscowości Port Elizabeth, jeżeli dowiemy się, gdzie to, do cholery, jest. Jechali nocą packardem Tary, a zawieszenie uginało się pod ciężarem ludzi i sprzętu filmowego. W czasie wcześniejszych podróży po kraju Hank odkrył, że wokół większości wiosek w rezerwatach Zulu i Transkei konopie indyjskie rosną jak chwasty. W miejscach, w których była dobra ziemia, rośliny osiągały rozmiary małych drzew. Tylko niektórzy wśród starego pokolenia tubylców palili wysuszone liście. Choć konopie były uznane za roślinę trującą i umieszczone na liście niebezpiecznych narkotyków, używano ich tylko lokalnie i w bardzo ograniczonym zakresie, gdyż ani biali, ani bardziej wykształceni czarni nie zniżyliby się do palenia ich i władze nie starały się zbytnio ograniczyć upraw i sprzedaży. Hank znalazł tu nieograniczone zapasy tego, co – jak twierdził – jest „czystym złotem”, płacąc zupełne grosze. – Człowieku, za worek tego towaru dostałbym na ulicach Los Angeles sto tysięcy dolarów – mruknął z zadowoleniem, zapalając skręta i usadowił się wygodnie na tylnym siedzeniu packarda. Ciężki dym z liści wypełnił wnętrze samochodu. Hank zaciągnął się głęboko kilka razy i przekazał papierosa siedzącej na przednim siedzeniu Kitty. Dziewczyna również zaciągnęła się i zatrzymała dym w płucach tak długo, jak tylko mogła, po czym wydmuchnęła chmurę dymu na szybę. Później podała skręta Tarze. – Dziękuję, nie palę tytoniu – powiedziała Tara grzecznie i wszyscy się zaśmieli. – To nie jest tytoń, kochanie – powiedział Hank. – A co to jest? – Tutaj nazywają to dagga. – Dagga? Tara była zaskoczona. Pamiętała, że Centaine zwolniła jednego ze służących za to, że ją palił. – Upuścił wazę rosenthalowską, tę, która należała do cara Mikołaja – narzekała Centaine. – Gdy raz zaczną to palić, stają się zupełnie bezużyteczni. – Nie, dziękuję – powiedziała Tara szybko i pomyślała, że Shasa byłby bardzo zły, gdyby się dowiedział, co jej proponowano. Zastanowiła się nad tym i zmieniła zdanie. – No dobrze. Prowadząc packarda jedną ręką wzięła skręta. – Co mam robić? – Po prostu zaciągnij się, zatrzymaj dym w płucach – podpowiedziała Kitty – i daj się

ponieść. Dym drapał ją w gardle i palił płuca, ale myśl o tym, że się mści na Shasy, dodawała jej sił. Powstrzymywała kaszel i trzymała dym w płucach. Po chwili rozluźniła się, a delikatnie promieniujące uczucie senności sprawiło, że miała wrażenie, iż jej ciało jest bardzo lekkie a umysł oczyszczony. Wszystkie zmartwienia przestały być istotne i zostały usunięte w cień. – Jest mi dobrze – mruknęła i śmiejąc się razem z nimi pomknęła przed siebie. Wczesnym rankiem, zanim się całkiem rozwidniło, dojechali do wybrzeża okalającego głęboko wcinającą się w ląd zatokę Algoa. Wiatr pokrywał białymi grzywami wody Oceanu Indyjskiego. – Dokąd teraz pojedziemy? – spytała Kitty. – Do osiedla czarnych zwanego New Brighton – powiedziała Tara. – Jest tam misja prowadzona przez niemieckie siostry z zakonu sióstr św. Magdaleny, zajmującego się nauczaniem i opieką nad chorymi. Czekają na nas. Nie wolno nam przebywać w tej dzielnicy, ale one to przygotowały. Siostra Nunziata była ładną, czterdziestoparoletnią kobietą. Miała gładką, jakby wypolerowaną skórę; poruszała się szybko i sprawnie. Nosiła jasnoszary, bawełniany habit zakonny i biały welon sięgający do ramion. – Czekałam na panią, pani Courtney. Nasz wspólny przyjaciel przyjdzie później. Mogą się państwo wykąpać i odpocząć. Zaprowadziła ich do przygotowanych dla nich cel, przepraszając za to, że są bardzo ubogo wyposażone. Kitty i Tarze przydzielono jedną celę. W pomieszczeniu z betonową podłogą jedyną ozdobą był krucyfiks powieszony na białej ścianie. Na stalowych ramach łóżek leżały twarde materace wypełnione włóknem kokosowym. – Jest wspaniała – cieszyła się Kitty. – Muszę ją sfilmować. Siostry zawsze stanowią dobre tło. Gdy tylko się wykąpali i rozpakowali sprzęt, Kitty zaczęła filmować ze swoją ekipą. Nagrała ciekawy wywiad z siostrą Nunziatą, a atrakcyjność wypowiedzi siostry była jeszcze podkreślona przez jej niemiecki akcent. Następnie sfilmowała czarne dzieci w ogródku szkolnym i pacjentów czekających przed kliniką. Energia Kitty, jej bystry umysł, cięty język i wprawa, z jaką ustawiała kamerę i reżyserowała, wzbudzały w Tarze lęk. Czuła się przy niej niepotrzebna i drażniło ją to, że sama nie ma talentu i szczególnych umiejętności. Poczuła się urażona tym, iż swoją osobą Kitty dobitnie uwypukla fakt, że jej możliwości są tak ograniczone. Nagle cały świat przestał dla niej istnieć. Stary, zniszczony buick wjechał na teren misji. Wysiadł z niego wysoki mężczyzna i skierował się ku nim. Moses miał na sobie niebieskie,

spięte paskiem spodnie, podkreślające jego szczupłą postać i błękitną koszulkę polo, odsłaniającą gładkie muskuły jego ramion i karku. Tara nie musiała niczego mówić, natychmiast wiedzieli, kto to jest. – Boże, jest piękny jak czarna pantera – powiedziała Kitty cicho. Niechęć Tary przerodziła się w zaciekłą nienawiść. Chciała podbiec do Mosesa i objąć go, tak by Kitty dowiedziała się, że należy do niej, ale zamiast tego stała nieruchomo, a on stanął przed Kitty i wyciągnął do niej rękę. – Pani Godolphin? Nareszcie – powiedział, a dźwięk jego głosu sprawił, że Tarą wstrząsnął dreszcz. Resztę dnia spędzili poznając okolicę i nakręcając różne ujęcia, w których Moses był centralną postacią. Dzielnica New Brighton była typowym południowoafrykańskim osiedlem, składającym się z rzędów identycznych, tanich domków, położonych przy regularnie poprowadzonych, wąskich uliczkach. Niektóre z nich miały utwardzoną nawierzchnię, inne były wyboiste. W wypełniających nierówności błotnistych kałużach bawiły się małe dzieci, często nagie lub ubrane tylko w wyświechtane szorty. Kitty filmowała, jak Moses lawiruje wśród kałuż, nachyla się, by rozmawiać z dziećmi, bierze na ręce urocze dziecko murzyńskie i wyciera mu nos. – To wspaniałe ujęcie – cieszyła się. – Będzie wyglądał wspaniale na filmie. Dzieci szły za Mosesem, śmiejąc się i podskakując, tak jakby był Zaczarowanym Kobziarzem, a ze stojących przy drodze, nędznych domków wychodziły kobiety zaciekawione wrzawą. Gdy rozpoznały Mosesa i zobaczyły kamery, zaczęły śpiewać i tańczyć. Były urodzonymi aktorkami, nie miały żadnych zahamowań. Kitty była wszędzie, wydawała polecenia swojej ekipie, filmowała z różnych perspektyw i widać było, że jest zachwycona ujęciami, jakie kręci. Późnym popołudniem z autobusów i pociągów zaczęli wysiadać powracający z pracy robotnicy. Większość z nich pracowała w montowniach samochodów Forda i General Motors lub fabrykach opon Goodyear i Firestone, gdyż Port Elizabeth i leżące nie opodal miasto Uitenhage stanowiły centrum przemysłu samochodowego kraju. Moses spacerował wąskimi uliczkami, a Kitty filmowała go. Zatrzymywał się, by porozmawiać z powracającymi z pracy robotnikami, a kamera rejestrowała ich narzekania i opowieści o kłopotach związanych z zarabianiem na życie oraz poruszaniem się w gąszczu Przepisów rasowych. Kitty mogła wyciąć większość z tych ujęć, ale wszyscy mówili, że najbardziej nienawidzą i obawiają się klauzuli „Okazać na żądanie” w prawie o dokumentach. Moses Gama był centralną postacią każdego, najkrótszego nawet ujęcia. – Gdy to zmontuję, będzie tak sławny, jak Martin Luther King – cieszyła się Kitty. Zjedli z siostrami skromny wieczorny posiłek, ale Kitty wciąż nie była zadowolona. Przed

jednym z domów niedaleko misji jakaś rodzina gotowała jedzenie na otwartym ogniu i Kitty poprosiła Mosesa, by usiadł przy nich i coś powiedział. Płomienie oświetlające w ciemnościach jego twarz sprawiały, że wyglądał na tym ujęciu jeszcze bardziej dramatycznie. Z tyłu jedna z kobiet nuciła kołysankę dziecku ssącemu jej pierś, a z ciemności dobiegały odgłosy nocy, płacz niemowlęcia i dalekie szczekanie psów. Słowa Mosesa, wypowiadane głębokim, przejmującym głosem, chwytały za serce i głęboko poruszały. Opisywał agonię swojego kraju i ludu, a Tara, słuchając go w ciemności, spostrzegła nagle, że płacze. Rankiem Kitty zostawiła swoją ekipę w misji i bez kamery pojechała buickiem z Mosesem i Tarą na stację kolejową, by przyjrzeć się, jak czarni robotnicy, niczym pszczoły do ula, przeciskają się przez przejście oznaczone napisem NIE DLA BIAŁYCH – NIE BLANKES, tłoczą się na peronie przeznaczonym dla czarnych i gdy tylko wjeżdża pociąg, wypełniają przeznaczone dla nich przedziały. Drugim wejściem, oznakowanym napisem TYLKO DLA BIAŁYCH – BLANKES ALLEENLIK, weszło kilku białych urzędników oraz ludzi załatwiających jakieś sprawy w osiedlu, i niespiesznie zajęło miejsca w wagonie pierwszej klasy, na końcu składu pociągu. Siedli na obciągniętych zieloną skórą siedzeniach i patrzyli przez okna na czarny tłum na peronie po drugiej stronie pociągu z tak obojętnym wyrazem twarzy, jakby obserwowali stworzenia należące do innego gatunku. – Muszę spróbować to uchwycić – mruknęła Kitty. – Muszę spróbować uchwycić tę reakcję na filmie. Z zapałem pisała coś w notatniku, rysowała ogólne plany stacji i zaznaczała, gdzie można by ustawić kamerę i z jakiej perspektywy filmować. Przed południem Moses powiedział: – Muszę spotkać się z miejscowymi organizatorami i ustalić ostateczne plany na jutro – powiedział i odjechał buickiem. Tara wzięła Kitty i jej ekipę na plażę przy St George’s Strand i filmowali ludzi opalających się pod napisami BLANKES ALLEENLIK – TYLKO DLA BIAŁYCH. Szkoła się skończyła, więc opalone dziewczęta w bikini i chłopcy z krótko obciętymi włosami, o szczerych, otwartych twarzach, wylegiwali się na piasku, grali w różne gry lub pływali na deskach na załamujących się falach. Kitty podchodziła do nich i pytała: – Co sądzisz o tym, by przychodzili tu kąpać się czarni? Niektórzy z nich chichotali nerwowo zaskoczeni pytaniem, nad którym nigdy się nie zastanawiali. – Im nie wolno tu przychodzić – mają swoje własne plaże. – Nie mogą tu przychodzić i patrzeć na nasze dziewczęta w kostiumach kąpielowych – powiedział w końcu z oburzeniem młody, muskularny chłopak. Na jasnych włosach osiadła

morska sól, a z opalonego nosa schodziła mu skóra. – Ale czy ty nie patrzyłbyś na czarne dziewczęta w kostiumach kąpielowych? – spytała niewinnie Kitty. – Sis, człowieku! – powiedział chłopak, a na jego przystojnej twarzy pojawił się wyraz odrazy. – To zbyt piękne, by było prawdziwe – Kitty nie mogła uwierzyć we własne szczęście. – Zmontuję to z ujęciami pięknej, czarnej tancerki z klubu nocnego w Soweto. W drodze powrotnej do misji Kitty poprosiła Tarę, by się zatrzymała przy stacji kolejowej w New Brighton, gdyż chciała raz jeszcze jej się przyjrzeć. Zostawili kamery w packardzie i leniwie obserwowani przez dwóch białych policjantów przespacerowali się po niemal zupełnie wymarłych peronach, wypełnionych w godzinach szczytu tysiącami czarnych pracowników jadących do pracy. Kitty pokazała dyskretnie członkom swojej ekipy miejsca, które wcześniej wybrała, i powiedziała, jakie ujęcia chciałaby otrzymać. Wieczorem Moses zjadł z nimi kolację w refektarzu misji i choć rozmowa była lekka i wesoła, w ich śmiechu słychać było napięcie. Gdy Moses wstał od stołu, Tara poszła za nim do buicka zaparkowanego w ciemnościach za kliniką. – Chcę z tobą być dzisiejszej nocy – powiedziała patetycznie. – Bez ciebie czuję się taka samotna. – To niemożliwe. – Jest ciemno, moglibyśmy pojechać na plażę – prosiła. – Patrole policyjne tylko na to czekają – powiedział Moses. – Następnej soboty mogłabyś siebie oglądać w Sunday Timesie. – Moses, kochaj się ze mną tutaj – powiedziała i to rozwścieczyło go. – Jesteś samolubna jak zepsute dziecko – nawet dziś, w przededniu wielkich wydarzeń, myślisz tylko o sobie i swoich własnych pragnieniach i chcesz podjąć ryzyko, które może nas zgubić. Tara nie mogła zasnąć przez większą część nocy, słuchając równego oddechu Kitty leżącej na stalowym łóżku po drugiej stronie celi. Zasnęła tuż przed świtem i obudziła się ze złym samopoczuciem i nudnościami, podczas gdy Kitty, ubrana w różową, pasiastą piżamę, wesoło wyskoczyła z łóżka, jakby nie mogąc się doczekać tego dnia. – Dwudziesty szósty czerwca – zawołała. – Nadszedł w końcu wielki dzień! Zamiast śniadania wypili tylko po filiżance kawy. Tara czuła się niedobrze, a inni byli zbyt podnieceni. Hank sprawdził sprzęt poprzedniego wieczoru, ale teraz przed spakowaniem do packarda przejrzał go jeszcze raz, po czym pojechali na stację. Było jeszcze ciemno i w świetle nielicznych latarni widać było tłumy czarnych robotników

zdążających do pracy. Jednak gdy dojechali do stacji, pierwsze promienie słońca padły na wejście i można już było filmować. Tara zauważyła, że przed stacją stoją dwa mikrobusy policyjne, a zamiast dwóch policjantów, którzy byli na służbie poprzedniego dnia, pod zegarem stacyjnym stało ich ośmiu. Byli ubrani w niebieskie mundury, czarne czapki z daszkiem, a przy czarnych skórzanych pasach wisiały futerały z rewolwerami. Wszyscy mieli długie pałki. – Uprzedzono ich – krzyknęła Tara, zatrzymując samochód po przeciwnej stronie ulicy niż samochody policji. – Spodziewają się kłopotów, tylko popatrzcie na nich. Kitty odwróciła się i wydawała ostatnie instrukcje Hankowi siedzącemu na tylnym siedzeniu, ale kiedy Tara spojrzała na nią, by zobaczyć, jaka jest jej reakcja na obecność policjantów, jej uwagę zwrócił wyraz twarzy Kitty i to, że nie patrzyła jej w oczy. – Kitty? – nalegała. – Ci policjanci... Chyba nie... – przerwała, gdyż coś sobie przypomniała. Poprzedniego popołudnia, gdy jechali na plażę, Kitty poprosiła ją, by się zatrzymała przed pocztą w Humewood, gdyż chciała nadać telegram. Przez okno poczty zobaczyła jednak, że dziewczyna wchodzi do budki telefonicznej. Zaskoczyło ją to już wtedy. – To ty – powiedziała ostro. – To ty uprzedziłaś policję! – Słuchaj, kochanie – warknęła Kitty. – Ci ludzie chcą, by ich aresztowano. O to im chodzi. A ja chcę zrobić film o tym, jak ich aresztują. Zrobiłam to dla naszego wspólnego dobra – przerwała i podniosła głowę. – Słuchajcie! – krzyknęła. – Nadchodzą! Ciszę poranka zakłócił daleki śpiew setek głosów. Czekający przed stacją policjanci poruszyli się niespokojnie i czujnie rozejrzeli dokoła. – Hank! – warknęła Kitty. – Idziemy! Wysiedli z packarda i dźwigając sprzęt przeszli szybko na poprzednio wybrane miejsce. Policjantami dowodził kapitan, w czapce ozdobionej złotym galonem. Tara znała stopnie policyjne z własnego doświadczenia. Wydał rozkaz swoim podkomendnym i dwóch z nich ruszyło w stronę filmowców. – Filmuj, Hank – Tara usłyszała głos Kitty. Śpiew stawał się głośniejszy. Tara zadrżała słuchając pięknego, przejmującego refrenu Nkosi Sikelei i Afrika śpiewanego przez tysiąc głosów. Dwóch policjantów było już w połowie drogi do filmujących, zza pobliskich sklepów i domów ukazał się pierwszy rząd demonstrantów. Kapitan szybko przywołał podkomendnych do siebie. Dwudziestu ludzi szło, ramię przy ramieniu, całą szerokością ulicy. Szli ze śpiewem na ustach, trzymając się za ręce, za nimi podążał zwarty tłum. Niektórzy byli ubrani w garnitury, inni w obdarte łachmany, niektórzy byli siwi, inni bardzo młodzi. W środku pierwszego rzędu, wyprostowany niczym żołnierz, górujący wzrostem nad innymi, szedł z gołą głową Moses Gama.

Hank wybiegł na środek ulicy, ciągnąc za sobą operatora dźwięku. Trzymając kamerę na ramieniu, cofał się filmując Mosesa, a operator dźwięku nagrywał jego głos, piękny i głęboki, brzmiący jak hymn, prawdziwy dźwięk Afryki, rozpalony niemal religijnym uniesieniem. Kapitan pospiesznie ustawiał swoich ludzi w poprzek przejścia dla białych. Policjanci nerwowo uderzali pałkami w dłonie, a słońce oświetlało ich jasne twarze. Ludzie idący na czele kolumny skręcili i zaczęli wchodzić po schodach. Kapitan policji wyszedł do przodu i rozłożył ręce, by ich powstrzymać. Moses Gama podniósł rękę. Kolumna zatrzymała się nierówno, a śpiew ucichł. Kapitan policji był wysokim człowiekiem o sympatycznej twarzy. Tara widziała go ponad głowami tłumu i uderzyło ją to, że się uśmiechał. Miał przed sobą tysiąc protestujących czarnych i uśmiechał się. – Dajcie spokój – mówił głośno, jak nauczyciel przemawiający do niegrzecznej klasy. – Przecież wiecie, że nie możecie tego zrobić, to nie ma sensu. Zachowujecie się jak gromada uczniaków, a przecież wiem, że jesteście dobrymi ludźmi. Wciąż uśmiechnięty zwrócił się bezpośrednio do dwóch ludzi z pierwszych rzędów: – Panie Dhlovu i panie Khandela, powinniście się wstydzić, że jesteście w komitecie organizacyjnym. Pokiwał palcem i mężczyźni, do których przemawiał, spuścili głowy i uśmiechnęli się ze skruchą. Demonstracja załamała się. Oto mieli przed sobą ojca, surowego albo łaskawego, a oni byli niegrzecznymi, ale w głębi serca dobrymi i posłusznymi, dziećmi. – Rozejdźcie się teraz. Idźcie do domu i nie róbcie głupstw – zawołał kapitan i tłum zafalował. W tylnych rzędach słychać było śmiech, a ci, którzy niechętnie dołączyli do demonstracji, zaczęli się ukradkiem rozchodzić. Tłum rzedniał i policjanci stojący za kapitanem uśmiechnęli się z ulgą. – Dobry Boże! Co za cholerny zawód. Zmarnowałam czas – zauważyła gorzko Kitty. Nagle wysoki człowiek z pierwszego rzędu wszedł na najwyższe stopnie stacji i zaczął mówić. Jego głos dochodził do wszystkich, uciszał ich i zatrzymywał tam, gdzie stali. Śmiechy ustały, a twarze zebranych spoważniały. – Moi bracia – mówił Moses – to wasza ziemia. Zgodnie z prawem boskim możecie na niej żyć w pokoju i z godnością. Ten budynek należy do wszystkich, którzy tu mieszkają – macie takie samo prawo, jak każdy, kto tu mieszka, wejść do niego. Ja wchodzę – kto pójdzie za mną? Poparły go nieliczne, nieśmiałe głosy z pierwszego rzędu i Moses odwrócił się do kapitana. – Wchodzimy, kapitanie. Proszę nas aresztować lub zejść z drogi. W tym momencie na peron wjechał pociąg wypełniony czarnymi robotnikami. Wychylali się z okien wagonów, krzycząc głośno. – Nkosi Nike! Afrika! – zaśpiewał Moses i z uniesioną wysoko głową wszedł wejściem

oznaczonym napisem: TYLKO DLA BIAŁYCH. – Łamie pan prawo – powiedział kapitan podniesionym głosem. – Aresztować tego człowieka – polecił i paru policjantów ruszyło w kierunku Mosesa. W tym samym momencie w tłumie rozległy się okrzyki: – Aresztujcie mnie! Aresztujcie także i mnie! I ruszyli do przodu, porywając ze sobą Mosesa, jak fala porywa pływaka. – Aresztujcie mnie! Malan! Malan! Chodźcie nas aresztować! Tłum wdarł się przez wejście, unosząc białych policjantów, którzy w ścisku nie potrafili się bronić. – Aresztujcie mnie! – krzyczał coraz głośniej tłum. – Amandla! Amandla! Kapitan walczył, by się utrzymać na nogach, i zwoływał swoich ludzi, ale jego głos ginął wśród okrzyków: – Moc! Moc! Czapka zsunęła mu się na oczy i został zepchnięty na peron. Hank był w samym środku wydarzeń i trzymając wysoko w górze kamerę Arriflex filmował z ręki. Wokół niego białe twarze policjantów przesuwały się jak szczątki rozbitego statku na wzburzonym ludzkim prądzie. Z wagonów wysiadali czarni pasażerowie, by dołączyć do tłumu. Nagle pojedynczy głos zawołał: – Jee! Ten okrzyk rozpalał zapał bojowy w sercach wojowników z plemienia Nguni. – Jee! – odpowiedziało sto głosów. – Jee! Okno pociągu, wybite czyimś ramieniem, rozprysło się na kawałki i znów rozległ się okrzyk: Jee! Jeden z policjantów potknął się i przewrócił do tyłu. Został natychmiast stratowany przez tłum i krzyczał jak królik złapany w sidła. – Jee! – zawołali znów mężczyźni, którzy odrzucając zachodnie obyczaje zamienili się w wojowników. Słychać było odgłos wybijania następnego okna. Peron był już wypełniony nacierającym tłumem. Przerażonego maszynistę i palacza wyciągnięto z lokomotywy, popychano i szturchano. – Jee! – krzyczeli dalej opanowani już szałem zabijania robotnicy uderzając rękami po kolanach. Ich przekrwione oczy błyszczały, a ich twarze wyglądały jak świecące, czarne maski. – Jee! – zaśpiewali. – Jee! – przyłączył się do nich Moses. Można było nawoływać do opanowania i biernego oporu wobec wroga, ale to wszystko poszło teraz w zapomnienie i krew Mosesa zawrzała od tłumionej długo nienawiści. – Jee! – krzyknął. Ciało rozgrzewała mu wściekłość, a serce wypełnił zapał bojowy. Kapitan policji nie przewrócił się jeszcze, ale tłum przygniótł go do ściany budynku stacji. Stracił jeden z epoletów munduru i nie miał czapki. Po uderzeniu łokciem w twarz z kącika ust

ciekła mu krew. Walczył z paskiem futerału z rewolwerem. – Zabić! – krzyknął ktoś. – Bulala! – podchwycono natychmiast i czarne ręce chwyciły poły jego munduru. Kapitan wyciągnął rewolwer i starał się go podnieść, lecz ludzie otaczali go zbyt ciasno. Strzelił z biodra na oślep. Huknął strzał, ktoś krzyknął z bólu i tłum odsunął się od policjanta, zostawiając na ulicy młodego mężczyznę w długiej kurtce wojskowej. Klęczał koło kapitana i jęcząc trzymał się za brzuch. Kapitan pobladł i z trudem łapiąc oddech wystrzelił ponownie w powietrze. – Do mnie! – krzyknął chrapliwym, urywanym z przerażenia i zmęczenia głosem. Następny z jego ludzi upadł na kolana i zniknął w kłębiącym się tłumie, ale zdołał wyszarpnąć rewolwer i strzelając na oślep opróżnił cały magazynek w ciżbę ludzką wokół niego. W następnej chwili tłum, szukając ucieczki przed strzałami, rzucił się do wejścia i zablokował je. Przerażeni policjanci strzelali teraz, niektórzy jeszcze klęcząc, a ich kule trafiały w zbitą masę ciał z głośnym zduszonym odgłosem, podobnym do odgłosu trzepania dywanu. Powietrze było gęste od zapachu prochu, kurzu i krwi, potu, niemytych ciał i strachu. Czarni robotnicy przepychali się i krzyczeli, walcząc o to, by wyjść na ulicę, zostawiając na peronie swoich rannych towarzyszy w kałużach krwi lub ciągnąc ich ze sobą za zranione kończyny. Policjanci w podartych i pokrwawionych mundurach otrząsnęli się z szoku. Wzięli ze sobą maszynistę i palacza i z gotowymi do strzału rewolwerami, pomagając sobie wzajemnie, przeszli przez peron i omijając ciała i kałuże krwi szybko zbiegli ze schodów do zaparkowanych samochodów. Po przeciwnej stronie ulicy ponownie zebrał się tłum. Policjanci rzucili się do samochodów, a tłum wygrażał im pięściami i krzyczał. Gdy ruszyli z piskiem opon, ludzie wybiegli na ulicę, za samochodami posypały się kamienie i przekleństwa. Tara obserwowała to wszystko z zaparkowanego packarda. Siedziała sparaliżowana strachem, słuchając zwierzęcego ryku tłumu, przerywanego krzykami i jękami rannych. Podbiegł do niej Moses. – Jedź sprowadzić siostrę Nunziatę. Powiedz jej, że potrzebujemy pomocy – krzyknął w otwarte okno. Tara przytaknęła i włączyła silnik. Spostrzegła, że Kitty i Hank wciąż filmują po drugiej stronie ulicy. Hank przyklęknął przy rannym i filmował z bliska jego ściągniętą bólem twarz i kałużę krwi, w której leżał. Tara cofnęła samochód, a tłum starał się ją zatrzymać. Za oknami widziała czarne twarze wykrzywione w grymasie wściekłości. Słyszała uderzenia pięści o dach samochodu, ale nacisnęła klakson i pojechała dalej.

– Muszę sprowadzić lekarza – krzyknęła. – Pozwólcie mi przejechać, przepuśćcie mnie. Udało jej się wydostać. Kiedy po chwili popatrzyła we wsteczne lusterko, zobaczyła, jak ludzie, nie mogąc inaczej wyładować swojej złości, z wściekłością rzucają kamieniami w budynek stacji, zrywają płyty chodnikowe i rozbijają ciężkimi płytami szyby. W jednym z okien zobaczyła białą twarz i pomyślała o zawiadowcy stacji i innych pracownikach, którzy zabarykadowali się w kasie biletowej. Przed stacją zebrał się zbity tłum. Jadąc w kierunku misji, mijała grupy czarnych kobiet i mężczyzn spieszących, by się do niego przyłączyć. Kobiety wyły dziko, co doprowadzało mężczyzn do szaleństwa. Niektórzy z nich próbowali zatrzymać Tarę, ale ona trąbiąc bez przerwy omijała ich. Spojrzała we wsteczne lusterko i zobaczyła, że ktoś podnosi kamień z pobocza i rzuca w kierunku oddalającego się samochodu. Kamień uderzył w dach samochodu i odbił się od niego. W szpitalu należącym do misji słyszano strzały i tumult. Na werandzie stała zaniepokojona siostra Nunziata, biała lekarka i pielęgniarki. – Siostro, musicie jechać szybko na stację. Policja strzelała i raniła wielu ludzi. Są zabici. Najwyraźniej czekały na wezwanie, gdyż miały przygotowane na werandzie torby ze sprzętem medycznym. Gdy Tara zawracała packardem, siostra Nunziata i lekarka zbiegły po schodach, niosąc ze sobą czarne torby. Wsiadły do małej kabiny niebieskiej półciężarówki forda należącej do misji i ruszyły w kierunku bramy, przejeżdżając przed samochodem Tary. Tara pojechała za nimi, ale zanim zawróciła i wyjechała na ulicę, mały niebieski samochód był już bardzo daleko. Skręcił właśnie w ulicę prowadzącą do stacji i Tara usłyszała ryk tłumu zagłuszający hałas silnika. Gdy wyjechała zza zakrętu, zobaczyła forda pięćdziesiąt kroków przed sobą. Tłum zupełnie go otoczył. Ulica była wypełniona czarnymi kobietami i mężczyznami. Krzyczeli bardzo głośno, ale Tara nie mogła odróżnić słów. Całą uwagę skupili na fordzie i nie zauważyli packarda, Ludzie stojący najbliżej forda uderzali w kabinę i kołysali samochodem. Drzwi otworzyły się i siostra Nunziata stanęła na stopniu samochodu. Wystawała nieco ponad otaczający ją ciasno tłum. Podnosząc wysoko ręce, próbowała do nich przemówić, prosząc, by jej pozwolili zająć się rannymi. Nagle z tłumu wyfrunął kamień i uderzył siostrę w głowę. Zachwiała się, a na jej białym welonie pojawiła się plama krwi. Siostra osłabiona uderzeniem dotknęła dłonią policzka i spojrzała na zakrwawioną rękę. Widok krwi rozwścieczył tłum. Las czarnych rąk wyciągnął się ku niej i ściągnął ją z samochodu. Przez chwilę walczyli o nią, ciągnąc ją po drodze i szarpiąc, niczym sfora psów osaczająca lisa. W chwilę później Tara krzyknęła widząc błysk noża i przycisnęła rękę do twarzy, by stłumić głos.

Nóż trzymała w ręce stara czarownica, sangoma. Jej piersi zdobił naszyjnik z kości, piór i czaszek zwierząt, oznaka władzy. Nóż miał rękojeść z rogu nosorożca, a ręcznie kute, długie na osiem cali ostrze było fantazyjnie zakrzywione. Czterech mężczyzn złapało siostrę i ułożyło ją na masce forda, a stara kobieta skakała wokół niej. Mężczyźni trzymali mocno siostrę twarzą do góry, tłum zaczął dziko wyć, i sangoma nachyliła się nad nią. Pojedynczym uderzeniem zagiętego noża przecięła habit zakonnicy i rozcięła jej brzuch od pachwiny do żeber. Siostra Nunziata wyrywała się z rąk trzymających ją mężczyzn, a czarownica wsadziła głęboko rękę w otwartą ranę. Tara patrzyła nie wierząc własnym oczom, jak po chwili wyciągnęła coś mokrego, błyszczącego i czerwonego, coś, co było miękkie i przelewało jej się w rękach. Zrobiła to tak szybko i wprawnie, że Tara dopiero po chwili zdała sobie sprawę, że kobieta trzyma w okrwawionych rękach wątrobę siostry. Cięciem zakrzywionego noża odcięła kawałek jeszcze żywego organu i wyprostowała się. Odwróciła się do tłumu, z trudem utrzymując równowagę na wygiętej masce forda. – Zjadam naszego białego wroga – powiedziała skrzeczącym głosem – i przez to odbieram mu siłę. Gdy stara kobieta włożyła kawałek wątroby w bezzębne usta i zaczęła żuć, tłum ryknął dziko. Odcięła następny kawałek i wciąż poruszając otwartymi ustami rzuciła go w tłum. – Zjedzcie swojego wroga! – krzyknęła. Zaczęli walczyć o krwawe strzępy jak psy. – Bądźcie mocni! Zjedzcie wątrobę tych, których nienawidzicie. Rzuciła im następne kawałki, lecz Tara zakryła oczy, żeby tego nie widzieć, zemdliło ją. Poczuła kwaśny smak w ustach i przełknęła z trudem. Nagle drzwi packarda otworzyły się, chwyciły ją czyjeś silne ręce i wyciągnęły na ulicę. Ogłuszył ją okrutny krzyk tłumu, ale przerażenie dało jej nadludzką siłę i zdołała się wyrwać. Była na samym skraju zbiegowiska, ale uwaga większości obecnych była całkowicie skupiona na okropnym dramacie rozgrywającym się wokół forda. Tłum podpalił samochód. Zmaltretowane ciało siostry Nunziaty leżało na masce niczym ofiara na ołtarzu całopalnym, a uwięziona w kabinie lekarka rzucała się i próbowała gasić ogień gołymi rękami, podczas gdy tłum śpiewał i tańczył wokół, tak jak dzieci tańczą wokół ognisk w noc Guya Fawkesa*. [*Guy Fawkes (1570-1606) – główny uczestnik spisku prochowego (1605 r.), zorganizowanego przez katolików angielskich. Celem spisku było wysadzenie w powietrze Parlamentu wraz z przebywającym w nim Jakubem I. Spisek wykryto, a przywódców stracono.] Przez chwilę Tara była wolna, ale ludzie wokół niej krzyczeli i starali się ją złapać. Mieli okrutne twarze, a w ich oczach błyszczało szaleństwo. To już nie byli ludzie, opanował ich szał zabijania, w którym nie było miejsca na rozsądek i litość. Tara zwinnie jak ptak prześlizgnęła się pod rozłożonymi rękami i uciekła. Wymknęła się z tłumu; przed nią rozpościerał się otwarty

teren, zawalony wrakami samochodów i śmieciami. Biegła przed siebie, słysząc za plecami swoich prześladowców, ścigających ją niczym sfora psów. Otwarta przestrzeń kończyła się ogrodzeniem z drutu kolczastego. Obejrzała się przez ramię. Goniło ją kilku mężczyzn, a dwaj z nich pędzili na przedzie. Byli wysocy i silni, biegli na bosaka, a ich twarze były wykrzywione okrucieństwem. Zbliżali się w milczeniu. Tara zgięła się, by przejść pomiędzy drutami. Prawie jej się to udało, gdy poczuła, jak kolec wbija jej się w plecy i ból nie pozwala się ruszyć. Przez chwilę szarpiąc się desperacko, starała się uwolnić. Rozdarła sobie skórę, poczuła płynącą krew i wtedy ją złapali. Ciągnęli ją do siebie śmiejąc się dziko, kolce rozdzierały jej ubranie, ciało i nie mogła się utrzymać na nogach. – Proszę, nie róbcie mi nic złego. Spodziewam się dziecka – błagała ich. Pociągnęli ją z powrotem przez otwartą przestrzeń, miejscami wlokąc po ziemi, a Tara broniła się i wyrywała. Zobaczyła, że naprzeciw nim wychodzi sangoma, podrygując i skacząc jak stary pawian. Wymawiała coś bezzębnymi ustami, naszyjnik podskakiwał na jej chudej szyi, a w okrwawionej ręce trzymała zakrzywiony nóż. Tara zaczęła krzyczeć i poczuła, że mocz cieknie jej po nogach. – Proszę! Proszę nie rób tego! – błagała, a strach niczym lodowata zasłona ogarnął jej umysł i powalił o ziemię. Zamknęła oczy i znieruchomiała, oczekując na ukąszenie noża. Wtem ponad dzikim, zwierzęcym wrzaskiem tłumu, ponad piskliwym śmiechem starej kobiety, dał się słyszeć inny głos, podobny do ryku lwa: wściekły, rozkazujący głos, uciszający wszystko wokół. Tara otworzyła oczy i zobaczyła nad sobą Mosesa. Stał nad nią, potężny jak posąg, a jego głos powstrzymał ich i zmusił do wycofania się. Podniósł ją i wziął na ręce jak dziecko, a tłum wokół packarda rozstąpił się przed nim. Zaniósł ją do samochodu, posadził na siedzeniu, a sam usiadł za kierownicą. Włączył silnik i ruszył ostro zawracając. Czarny dym z palącego się forda otoczył ich na chwilę, zasłaniając przednią szybę i Tara poczuła zapach palącego się ciała siostry Nunziaty. Tym razem nie mogła się już powstrzymać. Pochyliła się do przodu, położyła głowę na kolanach i zwymiotowała na podłogę samochodu. Manfred De La Rey zajął miejsce u szczytu długiego stołu w sali operacyjnej w piwnicach budynku przy Marshall Square. W czasie trwania zamieszek przeniósł się ze swojego biura w Union Buildings w Pretorii do centrali policji, by razem ze starszymi oficerami analizować wszystkie nowe depesze nadchodzące z komisariatów rozsianych po całym kraju. Całą ścianę przed Manfredem zajmowała dokładna mapa kraju. Dwóch młodszych oficerów umieszczało na niej magnetyczne znaczki. Każdy z małych czarnych krążków miał na sobie nadrukowane nazwisko i reprezentował jednego z niemal pięciuset działaczy Kongresu,

rozpoznanych już przez wywiad. Krążki były najgęściej rozmieszczone wzdłuż wielkiego sierpu Witwatersrandu w środku kraju, chociaż w miarę jak co kilka sekund przychodziły raporty policyjne podające miejsce pobytu kolejnych aktywistów, umieszczano je na całej mapie. Pośród bardzo wielu czarnych krążków było także nieco mniej niż pięćdziesiąt czerwonych, oznaczających znanych członków komitetu centralnego Kongresu. Niektórzy z nich, jak Harris, Marks, Fischer byli Europejczykami, inni, jak Naicker, Nana Sita – Azjatami, ale większość stanowili Afrykańczycy. Tambo, Sisulu i Mandela mieli swoje krążki na mapie. Czerwony krążek Mandeli był umieszczony w Johannesburgu, Moroki we wschodnim Cape, a Alberta Luthuli w Zulu. Manfred De La Rey spoglądał z kamienną twarzą na mapę, a starsi oficerowie siedzący wokół niego z rozmysłem unikali jego spojrzenia i starali się na niego nie patrzeć. Manfred cieszył się reputacją „twardego człowieka” w rządzie. Jego koledzy nazywali go między sobą „Człowiekiem Panga”, gdyż tak nazywała się ciężka maczeta używana na plantacjach trzciny cukrowej, ulubiona broń wojowników Mau Mau w Kenii. Wygląd Manfreda pasował do powierzonej mu funkcji. Był wysoki, jego duże, silne ręce leżały na stole nieruchomo, bez nerwowego drżenia. Poryta bruzdami twarz, mocna szczęka i gruba szyja podkreślały jeszcze bijącą z niego siłę. Podwładni obawiali się go. – Ilu macie? – spytał nagle. Siedzący obok niego pułkownik, udekorowany medalami za odwagę, zerwał się jak uczniak i szybko spojrzał na listę. – Nie odnaleziono jeszcze czterech – Mbeki, Mtola, Mhlaby i Gamy – przeczytał z listy nazwiska, przy których nie było krzyżyków. Manfred nie odpowiedział słowem. Pomimo że zachowywał milczenie i surowy wyraz twarzy, był zadowolony z tego, co zdołali już zrobić dzisiejszego dnia. Nie było jeszcze dwunastej, a już zlokalizowali większość przywódców. Manfred doszedł do wniosku, że Kongres zaplanował całą kampanię z nadzwyczajną precyzją i wykazał niezwykłą dokładność i przezorność w jej wykonaniu. Nie spodziewał się, że mogą być tak sprawni, gdyż na ogół Afrykańczycy byli marzycielami i nie potrafili planować. Teraz jednak doradzali im i pomagali biali komuniści. Protesty, demonstracje i strajki odbywały się w całym kraju i były dobrze zorganizowane. Manfred chrząknął i oficerowie zgromadzeni wokół stołu popatrzyli na niego z lękiem, lecz gdy zmarszczył brwi, spuścili pośpiesznie wzrok. Manfred powrócił do swoich myśli. Całkiem nieźle jak na bandę czarnuchów, mających do pomocy kilku białych. Jednak niemal całkowita jawność i brak zabezpieczenia ujawniały naiwność i amatorstwo ich działań. Paplali o wszystkim tak, jakby byli w barze. Przekonani o własnej sile chwalili się swoimi planami i nie starali się ukryć tożsamości przywódców i zamaskować ich ruchów. Informatorzy policji nie mieli zbyt dużo kłopotów ze zdobywaniem

informacji. Oczywiście, były wyjątki i Manfred zachmurzył się namyślając się nad listą tych, których jeszcze nie odnaleziono. Jedno imię nie dawało mu spokoju: Moses Gama. Kiedyś przestudiował dokładnie jego akta. Po Mandeli był chyba najniebezpieczniejszy z nich wszystkich. Musimy go mieć, powiedział sobie. Musimy mieć tych dwóch, Mandelę i Gamę. – Gdzie jest Mandela? – spytał ostro. – W tej chwili przemawia na wiecu w ratuszu w Drake’s Farm – odpowiedział natychmiast pułkownik spoglądając na czerwony krążek na mapie. – Gdy go opuści, będzie śledzony aż do chwili, gdy zdecydujemy się go aresztować. – Żadnych wieści o Gamie? – spytał Manfred niecierpliwie i pułkownik potrząsnął głową. – Jeszcze nie, panie ministrze. Ostatni raz widziano go w Witwatersrand dziewięć dni temu. Możliwe, że zaczął się ukrywać. Być może, że będziemy musieli zacząć nie mając go. – Nie – warknął Manfred. – Chcę go mieć. Chcę mieć Mosesa Gamę. Manfred zamilkł ponownie. Wiedział, że jest wydany na pastwę krzyżujących się prądów historii. Czuł sprzyjające dla obranego przez siebie kursu wiatru, ale widział też, że w każdej chwili mogą ucichnąć i może zacząć się odpływ. To było niebezpieczne, śmiertelnie niebezpieczne, ale nadal czekał. Jego ojciec i przodkowie byli myśliwymi. Teraz Manfred wyruszył na łowy, ale zwierzyna, na którą polował choć równie niebezpieczna, była nieporównanie bardziej przebiegła. Zastawiając pułapki wykorzystał wszystkie dostępne mu środki. Przygotowano już pięćset nakazów internowania. Kobiety i mężczyźni, dla których były przeznaczone, mieli być odseparowani od społeczeństwa, osadzeni na odludziu. Będą mogli się spotykać w grupach nie więcej niż trzyosobowych i poruszać tylko w obrębie jednego powiatu, nie będzie im wolno opublikować nawet jednego słowa i nikt nie będzie mógł publikować tego, co mówią. Dzięki temu ich zdradliwe i zwodnicze poglądy zostaną skutecznie stłumione. Tak poradzi sobie z mniej ważnymi wrogami, drobną zwierzyną swoich łowów. Dla innych, dla pięćdziesięciu najgroźniejszych i najniebezpieczniejszych, przygotował inną broń. Sporządzono już nakazy aresztowania i przygotowano zarzuty. Oskarżono ich o wspieranie międzynarodowego komunizmu, konspirację, której celem było obalenie rządu siłą, nawoływanie do przemocy. Gdyby udało się udowodnić te zarzuty, winni skończyliby na szubienicy. Całkowity sukces był niemal w zasięgu ręki, ale mógł się wymknąć w każdym momencie. W tej chwili ktoś zaczął głośno mówić w kabinie operacyjnej oddzielonej szybą od sali i wszyscy podnieśli wzrok. Nawet Manfred odwrócił głowę i zmrużył blade oczy. Jeden z oficerów zwrócony plecami do szyby rozmawiał przez telefon i zapisywał coś w notatniku leżącym na biurku. Po chwili rzucił słuchawkę na widełki, wyrwał kartkę z notatnika i wbiegł na

salę. – Co się stało? – spytał starszy oficer. – Mamy go, sir – powiedział podniesionych z podniecenia głosem – mamy Mosesa Gamę. Jest w Port Elizabeth. Mniej niż dwie godziny temu przewodził rozruchom na stacji kolejowej w New Brighton. Policjanci zostali zaatakowani przez tłum i musieli otworzyć ogień w obronie własnej. Zginęło co najmniej siedem osób, w tym zakonnica. Jej ciało zostało potwornie okaleczone – istnieją nawet nie potwierdzone doniesienia, że doszło do kanibalizmu – a następnie spalone. – Czy są pewni, że to był on? – spytał Manfred. – Nie może być wątpliwości. Został rozpoznany przez informatora, który zna go osobiście, a kapitan policji zidentyfikował go na podstawie opisu i zdjęcia. – Dobrze – rzekł Manfred. – Teraz możemy zacząć. Spojrzał na komendanta policji siedzącego przy końcu stołu. – Proszę to zrobić, komendancie – powiedział podnosząc ze stołu ciemny, filcowy kapelusz. – Proszę mi złożyć raport, gdy będzie pan ich miał wszystkich pod kluczem. Zjechał windą na parter, gdzie czekała limuzyna z szoferem, by zawieźć go do Union Buildings. Gdy oparł się wygodnie o skórzane siedzenie, limuzyna ruszyła i Manfred uśmiechnął się po raz pierwszy tego ranka. – Zjedli ją! – stwierdził głośno. – Zjedli zakonnicę! Potrząsnął głową z satysfakcją. – Niech krwawiące serca na całym świecie przeczytają to i dowiedzą się, z jakimi dzikusami mamy do czynienia. Poczuł, że sprzyjające mu wiatry wzmagają się i unoszą go tam, gdzie jeszcze niedawno nie śmiał nawet marzyć, że może się znaleźć. Gdy powrócili do misji, Moses pomógł Tarze wysiąść z packarda. Była nadal blada i trzęsła się tak, jakby miała malarię, i musiał ją podtrzymywać, żeby nie upadła. Jej ubranie było podarte, pobrudzone krwią i kurzem. Kitty Godolphin ze swoją ekipą zdołała uniknąć zemsty tłumu, uciekając na drugą stronę torów i kryjąc się w kanale odprowadzającym wodę deszczową. Wielkim łukiem okrążywszy okolice stacji, powrócili wszyscy do misji. – Musimy się stąd wydostać – krzyknęła Kitty w kierunku Tary, gdy wchodząc na werandę zobaczyła Mosesa pomagającego Tarze na schodach. – Mam najlepszy materiał, jaki kiedykolwiek udało mi się nakręcić. Nie powierzę go nikomu. Chcę zdążyć na jutrzejszy samolot PanAmu wylatujący rano z Johannesburga i sama dostarczyć niewywołane filmy do Nowego Jorku. Była tak podniecona, że drżał jej głos. Jej dżinsy, tak jak ubranie Tary, były także podarte

i pobrudzone, ale spakowała już swoje rzeczy w jeden brezentowy worek i była gotowa do odjazdu. – Czy sfilmowała pani siostrę? – spytał Moses. – Czy sfilmowała pani, jak zabijają siostrę Nunziatę? – Oczywiście, kochany – uśmiechnął się Hank. Stał tuż za Kitty. – Mamy wszystko. – Ile rolek nakręciłeś? – nalegał Moses. – Cztery. Hank był tak podniecony, że nie mógł ustać w miejscu. Podskakiwał na palcach i pstrykał palcami. – Czy sfilmowaliście strzelaninę policjantów? – pytał dalej Moses. – Wszystko, kochany, wszystko. – Gdzie jest film z siostrą? – dopytywał Moses. – Jeszcze w kamerze – Hank poklepał arriflexa wiszącego mu na ramieniu. – Cały na jednej taśmie. Gdy wyciągnęli siostrę i rozcięli jej brzuch, nałożyłem właśnie nowy film. Moses zostawił Tarę opartą o kolumnę werandy i podszedł do Hanka. Szedł zupełnie normalnie, tak że nikt się nie domyślił, co zamierza zrobić. Kitty nadal zastanawiała się głośno: – Jeżeli zaraz wyruszymy, jutro rano możemy być w Johannesburgu. Samolot PanAmu wylatuje o 11.30... Moses był już przy Hanku. Złapał ciężką kamerę, skręcił przytrzymujące ją pasy tak, że Hank nie mógł się poruszyć, i uwolnił zatrzaski przytrzymujące okrągłą kasetę z filmem umieszczoną na korpusie kamery. Odwrócił się i uderzył nią w zbudowaną z cegieł kolumnę werandy. Kitty zdała sobie sprawę, co robi Moses, i rzuciła się na niego jak kotka, chcąc mu wydrapać oczy paznokciami. – Mój film – krzyknęła piskliwie. – Do diabła, to jest mój film! Moses pchnął ją tak gwałtownie, że wpadła na Hanka i przewróciła się razem z nim na posadzkę werandy. Moses ponownie uderzył kasetą i tym razem udało mu się ją otworzyć. Wstęga błyszczącego celuloidu wysunęła się z kasety i rozwinęła na murze. – Zniszczyłeś go! – wrzasnęła Kitty wstając i podchodząc do Mosesa. Moses wyrzucił pustą kasetę, złapał Kitty za nadgarstki i podniósł ją. Kitty starała się wyrwać i kopała go, ale nie mogła się uwolnić. – Masz film o brutalności policji, o mordowaniu niewinnych czarnych – powiedział. – Reszty nie miałaś prawa widzieć. Nie pozwolę, byś pokazała to światu. Odepchnął ją. – Możesz wziąć packarda.

Kitty spojrzała na niego rozcierając czerwone od uścisku jego rąk nadgarstki i prychnęła jak kotka: – Nie zapomnę tego, przyjdzie dzień, że zapłacisz za to, Mosesie Gamo – powiedziała zimno. – Pospiesz się – rozkazał Moses. – Musisz złapać samolot. Zawahała się, ale po chwili podniosła torbę. – Chodź, Hank – zawołała, po czym zbiegła po schodach do packarda i usiadła za kierownicą. – Ty pierdolony skurwysynu – syknął Hank do Mosesa, przechodząc koło niego. – To były najlepsze ujęcia, jakie kiedykolwiek nakręciłem. – Masz jeszcze trzy kasety – powiedział spokojnie Moses. – powinieneś być mi wdzięczny. Moses patrzył, jak odjeżdżają packardem, po czym zwrócił się do Tary: – Musimy stąd natychmiast wyjechać – policja zaraz zacznie działać. Musimy wyjechać z miasta, zanim je zablokują. Będą mnie szukali – musimy zniknąć. – Co mam zrobić? – spytała Tara. – Chodź, później ci powiem – powiedział Moses i popchnął ją w kierunku buicka. – Najpierw musimy stąd zniknąć. Tara dała sprzedawcy czek i czekała w jego niewielkim biurze śmierdzącym tanim tytoniem, podczas gdy on telefonował do jej banku w Kapsztadzie. Na zawalonym papierami biurku leżała gazeta. Podniosła ją i zaczęła czytać: SIEDMIU ZABITYCH W DEMONSTRACJACH W PORT ELIZABETH. ZAMIESZKI W CAŁYM KRAJU. INTERNOWANO 500 DZIAŁACZY. MANDELA ARESZTOWANY. Niemal cała gazeta była poświęcona kampanii oporu i jej skutkom. Na dole strony, pod sensacyjnym opisem śmierci i aktu kanibalizmu dokonanego na siostrze Nunziacie, znajdowało się sprawozdanie z działań Kongresu w innych częściach kraju. Aresztowano tysiące ludzi. Gazeta zamieszczała także zdjęcia ładowanych do ciężarówek policyjnych, uśmiechających się i pokazujących wyciągnięte w górę kciuki demonstrantów. Ten gest miał się stać znakiem całego ruchu. Na drugiej stronie wydrukowano listę niemal pięciuset nazwisk internowanych i wyjaśniono, na jakich warunkach zostali internowani – jak skutecznie ograniczono ich życie publiczne. Wydrukowano także znacznie krótszą listę osób aresztowanych pod zarzutem zdrady i realizacji celów partii komunistycznej. Tara zagryzła wargi, gdy zobaczyła na tej liście nazwisko Mosesa. Rzecznik policji wyprzedził swoim oświadczeniem zdarzenia, ale dowodziło to, że Moses postępował mądrze zachowując takie środki ostrożności. Zdrada była najpoważniejszym przestępstwem i Tara zobaczyła już Mosesa z naciągniętym na głowę kapturem, szarpiącego się na szubienicy. Zadrżała i wymazała z wyobraźni ten obraz, skupiając

uwagę na dalszych stronach gazety. Zamieszczono tam zdjęcia przywódców Kongresu, w większości niewyraźne i ciemne. Uśmiechnęła się smutno, zdając sobie sprawę z tego, że były to pierwsze owoce kampanii. Aż do tej chwili na stu białych mieszkańców Południowej Afryki jeden nawet nie słyszał nigdy o Mosesie Gamie, Nelsonie Mandeli lub którymkolwiek czarnym przywódcy, ale teraz odegrali rolę sumienia narodu. Świat dowiedział się nagle, kim są. Środkowe strony gazety były w większości poświęcone reakcjom na kampanię i działaniom rządu. Było jeszcze zbyt wcześnie na reakcje innych państw, ale lokalna opinia publiczna niemal jednogłośnie potępiała barbarzyński mord siostry Nunziaty i chwaliła policję za odwagę, a ministra spraw wewnętrznych za szybkie zdławienie komunistycznego spisku. Redaktor pisał: Nie zawsze chwaliliśmy działania i wypowiedzi ministra spraw wewnętrznych. Jednakże w chwili próby okazał się niezastąpiony i dzisiaj myślimy z wdzięcznością o odważnym i silnym człowieku, który stoi pomiędzy nami a siłami anarchistycznymi... Dalsze czytanie zakłóciło Tarze nadejście sprzedawcy używanych samochodów. Wpadł do małego pomieszczenia, wylewnie usprawiedliwiając się przed Tarą. – Droga pani Courtney, musi mi pani wybaczyć. Gdybym wiedział, kim pani jest, nigdy nie naraziłbym pani na poniżenie sprawdzania pani czeku. Kłaniając się i uśmiechając zaprowadził Tarę na parking i otworzył drzwi cadillaca model 1951, za który przed chwilą wypisała czek na prawie tysiąc funtów. Tara zjechała za wzgórze i ustawiła samochód na parkingu z widokiem na morze. W następnym domku przy głównej ulicy znajdował się sklep mundurowy armii i marynarki. Tara wybrała szoferską czapkę z daszkiem ze świecącej skóry i jasnoszary mundur w rozmiarze Mosesa, a sprzedawca zapakował je do brązowej papierowej torby. Wróciła do samochodu, pojechała wolno ulicą do głównej stacji kolejowej i zaparkowała naprzeciw wejścia. Zostawiła kluczyk w stacyjce i usiadła na tylnym siedzeniu. Po pięciu minutach pojawił się Moses, ubrany w brudny niebieski kombinezon. Policjant stojący przy wejściu nawet na niego nie spojrzał. Tara podała mu przez otwarte okno papierową torbę. Wrócił za dziesięć minut. Nie miał już na sobie kombinezonu, lecz elegancką nową bluzę od munduru, czapkę z daszkiem, ciemne spodnie i czarne buty. Usiadł na miejscu kierowcy i włączył silnik. – Miałeś rację. Wydano nakaz aresztowania ciebie – powiedziała cicho. – Skąd wiesz? – Na siedzeniu leży gazeta. Otworzyła ją na nakazie aresztowania. Przeczytał go szybko, po czym skierował cadillaca w ruch uliczny. – Co zamierzasz zrobić, Moses? Oddasz się w ręce policji i staniesz przed sądem?

– Z sali sądowej można przemawiać do całego świata – powiedział z zadumą Moses. – A jeśli zostaniesz skazany, to wisząc na szubienicy jeszcze bardziej zwrócisz na siebie uwagę – zauważyła ironicznie, a on uśmiechnął się do niej w tylnym lusterku. – Potrzebujemy męczenników, każda sprawa potrzebuje męczenników. – Mój Boże, Moses, jak możesz tak mówić. Każda sprawa potrzebuje przywódcy. Wielu może być znakomitymi męczennikami, ale tylko nieliczni potrafią przewodzić. Przez chwilę prowadził nic nie mówiąc, po czym powiedział pewnym głosem: – Pojedziemy do Johannesburga. Zanim zadecyduję, muszę porozmawiać z innymi. – Większość z nich aresztowano – przypomniała Tara. – Nie wszystkich – potrząsnął głową. – Muszę porozmawiać z tymi, którzy uciekli. Ile masz pieniędzy? Otworzyła torebkę i policzyła pieniądze w portfelu. – Ponad sto funtów. – Wystarczy – skinął głową. – Bądź przygotowana, żeby odegrać wielką damę, gdy nas zatrzyma policja. Na przedmieściach miasta, na moście Swartkops natknęli się na pierwszą blokadę policyjną, przed którą stał długi sznur samochodów. Posuwali się wolno, zatrzymując się i ruszając, aż zostali zatrzymani przez dwóch policjantów, a do tylnego okna podszedł oficer. – Dzień dobry, mewou – dotknął daszka czapki. – Czy możemy zajrzeć do bagażnika? – A o co chodzi? – Rozruchy, proszę pani. Szukamy tych morderców, którzy zabili zakonnicę, a potem ją zjedli. Tara pochyliła się do przodu i powiedziała ostro do Mosesa: – Stephen, otwórz bagażnik policjantowi. Moses wyszedł z samochodu, podniósł klapę bagażnika, a policjanci rutynowo przeszukali go. Żaden z nich nawet nie spojrzał na twarz Mosesa, gdyż uniform szofera znakomicie go maskował. – Dziękujemy pani. Oficer machnął im ręką i Moses wymamrotał: – To było bardzo nieprzyjemne. Myślałem, że teraz jestem znaną osobistością. Mieli przed sobą długą drogę, ale Moses prowadził spokojnie, nie chcąc dać komukolwiek powodu do zatrzymania i uważniejszych oględzin. Jadąc nastawił radio na stację South African Broadcasting Corporation, nadającą co godzinę wiadomości. Odbiór był zakłócony nierównościami terenu, ale wychwycił jedną niezwykłą informację. Związek Radziecki, wspierany przez swoich sojuszników, zażądał zwołania w trybie pilnym

debaty na forum Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych na temat sytuacji w Południowej Afryce. Już tylko z tego powodu ich poświęcenie nie poszło na marne. Jednakże inne wiadomości były niepokojące. Aresztowano ponad osiem tysięcy demonstrantów, wyłapano i internowano wszystkich przywódców, a rzecznik prasowy ministra spraw wewnętrznych zapewniał, że sytuacja w kraju jest pod kontrolą. Jechali do momentu, aż się zupełnie ściemniło. Zatrzymali się na noc w jednym z małych hoteli w Oranii, przeznaczonych głównie dla ludzi podróżujących w interesach. Gdy Tara poprosiła o pokój i jedzenie dla szofera, zostało to przyjęte bez zdziwienia, gdyż wszyscy podróżujący zatrudniali kolorowych szoferów i Mosesa odesłano do pomieszczeń dla służby, znajdujących się na tyłach hotelu. Po prostym, niezbyt smacznym posiłku w restauracji hotelowej Tara zadzwoniła do Welteyreden. Odebrał Sean. Poprzedniego dnia wrócili z Shasą z safari i byli jeszcze bardzo podnieceni. Każdy z chłopców kolejno z nią rozmawiał, więc musiała wysłuchać trzech relacji o tym, jak Garrick zabił lwa-ludożercę. Potem do telefonu podeszła Isabella i jej dziecinnych głosik ukłuł Tarę boleśnie w serce i przypomniał jej, że zaniedbuje macierzyńskie obowiązki. Jednak nie odniosła wrażenia, by którekolwiek z dzieci, nawet Isabella, choć trochę za nią tęskniło. Podobnie jak chłopcy, dziewczynka także długo opowiadała o tym, co robiła z babcią, o nowej sukience, jaką od niej dostała, i lalce, jaką specjalnie dla niej przywiózł z Londynu dziadek Blaine. Żadne z nich nie spytało, gdzie jest i kiedy przyjedzie do Welteyreden. W końcu słuchawkę wziął Shasa. Był chłodny, ale przyjacielski. – Wspaniale spędziliśmy czas, Garry zastrzelił lwa... – O Boże, Shasa, nie mów mi o tym. Już usłyszałam trzy opowiadania o śmierci tego biednego zwierzęcia. W ciągu kilku minut wyczerpali wszystko, co mieli sobie do powiedzenia. – No dobrze, wiesz, dbaj o siebie. W Randzie jest dość niespokojnie, ale De La Rey trzyma to wszystko w garści – zakończył Shasa. – Nie daj się wciągnąć w jakieś nieprzyjemności. – Dobrze – obiecała. – Idź na kolację. Shasa lubił jeść kolację dokładnie o ósmej i zostały tylko cztery minuty. Wiedziała, że był już ubrany i patrzył na zegarek. Gdy odwiesiła słuchawkę, zdała sobie sprawę, że nie spytał, gdzie jest, co robi i kiedy wróci do domu. – Dzięki temu nie musiałam kłamać – pocieszyła się. Z sypialni patrzyła na dziedziniec hotelu i światła w oknach pomieszczeń dla służby. Nagle poczuła się bardzo samotna. Uczucie było tak silne, że poważnie zastanawiała się, czy nie pójść do Mosesa. Wysiłkiem woli zmusiła się, by nie zrobić tego głupstwa. Zamiast tego ponownie podniosła słuchawkę i poprosiła operatora o połączenie z Puck’s Hill. Odebrał służący mówiący z wyraźnym akcentem afrykańskim i serce Tary zamarło. To, czy

dom w Rivonii był bezpieczny, czy nie, było dla nich sprawą podstawowej wagi. Mogli być wciągnięci w pułapkę policyjną. – Czy Nkosi Marcus jest w domu? – spytała. – Nkosi Marcus nie być w domu, wyjechać, psze pani – odpowiedział służący. – Pani Tara? – Tak! Tak! Choć nie pamiętała służącego, on musiał rozpoznać jej głos. Miała już coś powiedzieć, gdy Marcus Archer przemówił normalnym głosem. – Wybacz mi, kochanie, to małe przedstawienie, ale wszystko się tu przewróciło do góry nogami. Wszystkich ogarnęła panika – te świnie zadziałały znacznie szybciej, niż ktokolwiek się spodziewał. O ile wiem, tylko ja i Joe ocaleliśmy. A co z naszym wspólnym przyjacielem, czy go złapali? – Jest bezpieczny. Czy możemy przyjechać do Puck’s Hill? – Jak dotąd wydaje się, że nas tutaj nie znaleźli, ale bądźcie ostrożni. Wszędzie są blokady na drogach. Tara spała bardzo krótko i obudziła się przed świtem, by wyruszyć w ostatni etap podróży. Kucharz hotelowy dał jej pakunek z kanapkami z mielonym mięsem i termos gorącej herbaty, więc mogli jeść nie wysiadając z samochodu. Każdy postój zwiększał ryzyko zdemaskowania i aresztowania, więc zatrzymywali się tylko po to, by zatankować, i przed południem przekroczyli rzekę Vaal. Odkąd Tara, chcąc być blisko Mosesa, przyjechała do Transwalu, szukała właściwego momentu, by z nim porozmawiać, ale teraz wiedziała już, że nigdy nie będzie właściwego momentu i że za kilka godzin będą w Puck’s Hill. Później nic nie będzie już pewne, oprócz tego, że im wszystkim będzie groziło wielkie niebezpieczeństwo i wszystko będzie bardzo skomplikowane. – Moses – powiedziała spokojnym głosem. – Nie mogę tego dłużej przed tobą ukrywać. Muszę ci to powiedzieć teraz. Noszę w łonie twoje dziecko. Cofnął nieco głowę i zobaczyła we wstecznym lusterku, że się wpatruje w nią ciemnymi, hipnotyzującymi oczami. – Co zamierzasz zrobić? – spytał. Nie spytał, czy jest tego pewna ani nie zakwestionował ojcostwa dziecka. To było typowe dla niego – ale jednocześnie nie wziął na siebie odpowiedzialności. – Co zamierzasz zrobić? – Nie wiem. Znajdę sposób, by je urodzić. – Musisz się go pozbyć. – Nie – krzyknęła. – Nigdy. Jest mój. Będę się nim opiekowała. Nie zauważył, że użyła formy męskiej.

– Dziecko będzie kolorowe – powiedział. – Jesteś na to przygotowana. – Znajdę sposób – nalegała. – Nie mogę ci pomóc, ani trochę – mówił dalej brutalnie. – Rozumiesz, prawda? – Możesz mi pomóc – odpowiedziała. – Możesz mi powiedzieć, iż cieszysz się z tego, że noszę w łonie twojego syna – i że będziesz go kochał tak, jak ja kocham jego ojca. – Kochał? – spytał. – To nie jest afrykańskie słowo. W moim słowniku nie ma słowa oznaczającego miłość. – Och, Moses, to nieprawda. Kochasz swój lud. – Kocham ich jako całość, ale nie jednostki. Poświęciłbym każdego z nich dla wspólnego dobra. – Ale nasz syn, Mosesie. Coś bezcennego, co powstało z połączenia nas obojga – czy nic do niego nie czujesz? Obserwowała jego oczy we wstecznym lusterku i zobaczyła w nich cierpienie. – Tak – przyznał – oczywiście, czuję. Ale nie ośmieliłbym się do tego przyznać. Muszę odsuwać od siebie takie uczucia, gdyż mogłyby osłabić moją wolę i zniszczyć nas wszystkich. – A więc będę go kochała za nas oboje – powiedziała cicho. Tak jak ostrzegał Marcus Archer, na drodze było jeszcze kilka blokad. Gdy zbliżali się do Witwatersrand, wielkiego centrum przemysłowego i górniczego, zatrzymano ich jeszcze trzykrotnie, ostatni raz przy Halfay House, ale za każdym razem chronił ich uniform szoferski, biała twarz Tary i jej wyniosłe zachowanie. Tara spodziewała się, że Johannesburg będzie przypominał oblężone miasto, ale blokady na ulicach i posterunki na skrzyżowaniach ulic były jedynymi znakami, że dzieje się coś niezwykłego. Koła wind górniczych, przy których przejeżdżali, obracały się normalnie, a za płotami widzieli czarnych górników w gumowych butach i lśniących kaskach, tłoczących się przy wejściach do szybów. Ulice w centrum Johannesburga były jak zwykle wypełnione ludźmi wszystkich ras robiącymi zakupy, a ich twarze były pogodne i spokojne. Tara była rozczarowana. Nie potrafiłaby określić, czego się spodziewała, ale miała nadzieję, że zobaczy jakiś znak tego, iż ludzie zaczynają się zmieniać. – Nie możesz oczekiwać zbyt wiele – powiedział Moses, gdy narzekała, że nic się nie zmieniło. – Siły zwrócone przeciwko nam są twarde jak skała i mają do dyspozycji nieograniczone możliwości. Ale to jest początek – nasz pierwszy chwiejny krok na drodze ku wolności. Przejechali wolno obok Puck’s Hill. Posiadłość wydawała się opuszczona, a w każdym razie nie widać było znaków obecności policji. Moses zaparkował cadillaca w gaju akacjowym na tyłach Country Club i, zostawiając Tarę w samochodzie, poszedł przekonać się, czy na pewno

nie wpadną w pułapkę policyjną. Wrócił po półgodzinie. – Jest bezpiecznie. Marcus jest w domu – powiedział zapalając silnik i ruszając. Marcus czekał na nich na werandzie. Wyglądał na zmęczonego i przygnębionego, a od czasu, gdy Tara widziała go po raz ostatni, bardzo się postarzał. Zaprowadził ich do obszernej kuchni, podszedł do pieca i gotując dla nich posiłek, opowiedział o wszystkim, co się zdarzyło, gdy ich nie było. – Reakcja policji była tak silna i szybka, że musiała być starannie przygotowana. Spodziewaliśmy się, że minie trochę czasu, zanim zorientują się w sytuacji i zbiorą siły. Spodziewaliśmy się, że potrafimy wykorzystać to opóźnienie i zaapelować do mas, by wsparły nas w kampanii oporu tak, by nabrała pędu i żeby nie można już jej było zatrzymać. Oni jednak byli przygotowani. Na wolności jest nie więcej niż dziesięciu przywódców, Moses jest jednym z tych szczęśliwców, a bez nich kampania już się zaczęła załamywać. Spojrzał na Tarę z nienawiścią w oczach i mówił dalej: – Jednakże wciąż jeszcze są gniazda oporu – nasza mała Victoria wykonuje wspaniałą robotę. Zorganizowała pielęgniarki w Baragwanath i włączyła je do kampanii. Nie będzie to długo trwało – mogę się założyć, że wkrótce aresztują ją albo internują. – Vicky jest odważną kobietą – przytaknął Moses. – Wie, jakie podejmuje ryzyko, i z ochotą na nie przystała. Mówiąc to patrzył wprost na Tarę, tak jakby chciał rozbudzić jej zazdrość. Tara oczywiście wiedziała o jego małżeństwie, ale nigdy o tym nie mówiła. Wiedziała, jakie byłyby tego konsekwencje, i teraz spuściła oczy, nie mogąc znieść jego spojrzenia. – Nie doceniliśmy De La Reya – powiedział Moses. – Jest groźnym przeciwnikiem. Osiągnęliśmy bardzo niewiele z tego, co planowaliśmy. – ONZ debatuje nad naszą sytuacją – powiedziała cicho Tara nie podnosząc wzroku. – Debatuje – przyznał szyderczo Moses. – Ale veto Ameryki, Anglii lub Francji wystarczy, by nie podjęto żadnej akcji. Będą gadać i gadać, gdy moi ludzie cierpią. – Nasi ludzie – poprawił go Marcus. – Nasi ludzie, Moses. – Moi ludzie – sprzeciwił się ostro Moses. – Wszyscy inni są w więzieniu. Pozostałem jedynym przywódcą. To są moi ludzie. W kuchni zapanowała cisza i słychać było tylko brzęk sztućców. Po chwili Marcus zmarszczył brwi i przerwał ciszę. – No i co się teraz stanie? – spytał. – Dokąd się udasz? Tu nie możesz zostać, policja może się tu zjawić w każdej chwili. Dokąd się udasz? – Drake’s Farm? – zastanawiał się Moses. – Nie – Marcus potrząsnął głową. – Znają cię tam zbyt dobrze. Gdy tylko tam przyjedziesz,

będzie wiedzieć o tym całe osiedle, a donosiciele są wszędzie. To tak samo, jakbyś zgłosił się do najbliższego komisariatu. Znów nastała cisza, a po chwili Moses spytał: – Gdzie jest Joe Cicero? Czy został aresztowany? – Nie – odpowiedział Marcus. – Zszedł do podziemia. – Czy możesz się z nim skontaktować? – Ustaliliśmy sposób kontaktowania się. Zadzwoni do mnie – jeżeli nie dziś wieczór, to jutro. Moses popatrzył przez stół na Tarę. – Czy mogę pojechać z tobą do bazy wyprawy w jaskiniach Sundi? W tej chwili to jedyne bezpieczne miejsce, jakie mi przychodzi do głowy. Serce Tary zadrżało z radością. Będzie go miała nieco dłużej. Tara wytłumaczyła Marion Hurst, kim jest Moses, nie starając się ukryć, że jest poszukiwany. Amerykanka zareagowała tak, jak Tara się spodziewała: – To tak, jakby Martin Luther King prosił mnie o schronienie – powiedziała. – Oczywiście, zrobię wszystko co mogę, by mu pomóc. Marion znalazła pretekst, by zatrudnić Mosesa w magazynie przy wyrobach garncarskich pod nazwiskiem Stephena Khamy, a inni uczestnicy wyprawy szybko przyjęli go do swojego grona. Zarówno biali, jak i czarni nie zadając pytań wspólnie udzielili mu schronienia. Pomimo zapewnień Marcusa Archera minął niemal tydzień, zanim zdołał się skontaktować z Joe Cicero i jeszcze jeden dzień, zanim zorganizował ich spotkanie. Drogo zapłacili za zdobycie wiedzy o czujności policji, ale Joe Cicero zawsze był skryty i postępował jak zawodowiec. Nikt nie wiedział, gdzie mieszkał ani z czego się utrzymywał, pojawiał się i znikał bez zapowiedzi, nie można było przewidzieć jego obecności. – Zawsze sądziłem, że jest teatralny i zbyt ostrożny, ale teraz wiem, że to było mądre – powiedział Moses Tarze, gdy jechali do miasta. Znów miał na sobie uniform szofera. – Od teraz musimy zacząć uczyć się od zawodowców, gdyż ci, którzy nas zwalczają, są najlepszymi zawodowcami. Joe Cicero wyszedł głównym wyjściem stacji kolejowej w Johannesburgu w chwili, gdy Moses zatrzymał cadillaca na czerwonym świetle na przejściu dla pieszych i dyskretnie wślizgnął się na tylne siedzenie samochodu obok Tary. Moses ruszył w kierunku Doornfontein. – Gratuluję, że wciąż jest pan na wolności – powiedział Joe ironicznym tonem i spoglądając z ukosa na Tarę zapalił nowego papierosa od niedopałka. – Pani nazywa się Tara Courtney – uśmiechnął się widząc jej zaskoczenie. – Jaka jest pani rola w tym wszystkim?

– Jest przyjaciółką – odpowiedział za nią Moses. – Jest nam oddana. Może pan przy niej mówić otwarcie. – Nigdy nie mówię otwarcie – mruknął Joe. – Tylko idioci to robią. Milczeli przez chwilę, aż nagle Joe zapytał: – Przyjacielu, czy nadal wierzysz, że rewolucja może zwyciężyć bez przelewu krwi? Czy nadal jest pan jednym z pacyfistów chcących grać w grę, której reguły ustala i dowolnie zmienia ciemiężyciel? – Nigdy nie byłem pacyfistą – zagrzmiał Moses. – Zawsze byłem wojownikiem. – Cieszę się, że to, co słyszę, potwierdza moje wcześniejsze przekonania – Joe uśmiechnął się chytrze i zagadkowo pod osłoną ciemnej brody. – Gdyby było inaczej, nie siedziałbym tutaj. Nagle jego głos zmienił się. – Proszę zawrócić i skręcić w ulicę Krugersdrop – rozkazał. Zamilkli, a Joe odwrócił się i obserwował ruch uliczny. Po chwili odetchnął z ulgą i rozsiadł się wygodnie na tylnym siedzeniu. Moses wyjechał już z terenu zabudowanego w otwarty step, gdzie ruch samochodowy był tu mniej intensywny. Nagle Joe Cicero pochylił się do przodu i wskazał na pusty plac przy drodze. – Niech pan tam stanie – polecił Mosesowi, a gdy Moses zatrzymał cadillaca, otworzył drzwi. Wychodząc z samochodu, skinął na Mosesa. – Niech pan wyjdzie! Gdy Tara otworzyła swoje drzwi, chcąc się do nich przyłączyć, Joe warknął: – Nie, pani nie. Proszę zostać w samochodzie! Przeszli razem przez zagajnik suchych, czarnych akacji i znaleźli się na otwartym stepie, niewidoczni z drogi. – Mówiłem panu, że tej kobiecie można zaufać – powiedział Moses, a Joe wzruszył ramionami. – Być może. Nie podejmuję ryzyka, jeżeli nie jest to konieczne. Zmienił temat. – Spytałem pana kiedyś, co pan sądzi o Rosji? – A ja odpowiedziałem, że jest przyjaciółką uciskanych ludów na całym świecie. – Chce być także pańską przyjaciółką – powiedział prosto Joe. – Ma pan na myśli mnie personalnie – przyjaciółką Mosesa Gamy? – Tak, personalnie pana – Mosesa Gamy. – Skąd pan to wie? – Są w Moskwie ludzie, którzy obserwowali pana uważnie przez wiele lat. To, co zobaczyli, zyskało ich aprobatę. Chcą panu podać przyjazną rękę. – Pytam jeszcze raz, skąd pan to wie? – Jestem pułkownikiem rosyjskiego KGB. Polecono mi, bym panu o tym powiedział. Moses patrzył na niego. To stało się tak szybko, że potrzebował chwili, by zebrać myśli.

– Do czego będzie mnie zobowiązywać ta oferta przyjaźni? – spytał, chcąc zyskać na czasie, a Joe Cicero skinął głową z aprobatą. – To dobrze, że pyta pan o warunki przyjaźni. To potwierdza naszą ocenę, iż jest pan ostrożnym człowiekiem. We właściwym czasie otrzyma pan odpowiedź. Tymczasem powinien pan się zadowolić tym, że wybraliśmy pana spośród wielu. – Doskonale – zgodził się Moses. – Ale niech mi pan powie, dlaczego mnie wybrano. Jest wielu dobrych – Mandela jest jednym z nich. – Mandela był brany pod uwagę, ale sądzimy, że nie jest wystarczająco twardy. Wyczuwamy w nim pewną słabość. Nasi psycholodzy są zdania, że cofnie się przed trudnymi i krwawymi zadaniami, jakie stawia rewolucja. Wiemy także, że nie ceni sobie Rosji równie wysoko, jak pan. Nazwał ją nawet nowym ciemiężycielem, kolonialistą dwudziestego wieku. – A co z innymi? – spytał Moses. – Nie ma innych – powiedział spokojnie Joe. – Był albo pan, albo Mandela. Wybrano pana. – Czy chcą, bym odpowiedział teraz? Moses spojrzał w czarne jak smoła oczy Joe’go i zobaczył w nich dziwną, nieruchomą pustkę. Joe Cicero potrząsnął głową. – Chcą się z panem spotkać, porozmawiać, przekonać się, czy pan wie, o co im chodzi. Później będzie pan szkolony i przygotowywany do zadań, jakie przed panem stoją. – Gdzie się odbędzie spotkanie? Joe uśmiechnął się i wzruszył ramionami. – Jak to gdzie, w Moskwie. Moses ukrył zdumienie, ale jego dłonie zwinęły się w pięści. – W Moskwie! Jak się tam dostanę? – Poczyniono już odpowiednie przygotowania – uspokoił go Joe. Moses podniósł głowę i spojrzał na burzowe chmury piętrzące się na horyzoncie. Przez dłuższą chwilę był zatopiony w myślach. Poczuł, jak jego myśl uwalnia się i wzbija ku niebu. Moment, na który czekał i pracował przez całe życie, nadszedł. Los zmiótł z pola jego wszystkich rywali i został wybrany. Ofiarowano mu, niczym wieniec laurowy, królestwo i koronę. – Pojadę, by się z nimi spotkać – zgodził się gładko. – Wyjedzie pan za dwa dni. Tyle czasu zajmą mi ostateczne przygotowania. Na razie niech pan pozostanie w ukryciu, niech się pan nie żegna z przyjaciółmi, nie mówi nikomu – nawet pani Courtney i swojej nowej żonie – że pan wyjeżdża. Przekażę wiadomość przez Marcusa Archera, a jeżeli on zostanie wcześniej aresztowany, skontaktuję się z panem w bazie wyprawy do jaskiń Sundi. Profesor Hurst nam sprzyja. Joe odrzucił niedopałek papierosa i gasząc go obcasem zapalił następnego.

– Wracajmy do samochodu. Victoria Gama stała na skraju opadającego w dół trawnika przy hotelu dla pielęgniarek szpitala Baragwanath. Przemawiała do setki nie będących na dyżurze pielęgniarek, mając na sobie jeszcze fartuch szpitalny z błyszczącą oznaką pielęgniarki. Wyglądała bardzo młodo i biła z niej wiara w to, co robi. Biała siostra przełożona nie pozwoliła im spotkać się w stołówce, więc stały pod gołym niebem. – Moje siostry! – wyciągnęła ku nim ręce. – Mamy zobowiązania wobec naszych pacjentów, wobec tych, którzy cierpią i umierają, wobec tych, którzy nam zawierzyli. Jednakże myślę, że mamy także silniejsze i bardziej uświęcone zobowiązanie wobec wszystkich naszych pobratymców, którzy przez trzysta lat cierpieli bezlitosny ucisk... Wydawało się, że stopniowo Victoria nabiera pewności siebie, a jej słodki, młody głos swoją dźwięcznością i rytmem przyciąga uwagę. Była lubiana przez pielęgniarki, a jej energia, ciężka, pełna poświęcenia praca i bezinteresowność sprawiły, że piastowała wysokie jak na swój wiek stanowisko i była wzorem dla młodszych koleżanek. Przemawiała teraz do kobiet dziesięć, piętnaście lat starszych od niej, a one słuchały jej z uwagą i biły brawo, gdy przerwała, by zaczerpnąć oddechu. Ich aplauz i pochwały umocniły Victorię i mówiła dalej ostrzejszym tonem: – W całym kraju nasi przywódcy pokazują ciemiężycielom – czynami, a nie słowami – że nie będziemy już bierni i nie pogodzimy się z naszym losem. Błagają świat o sprawiedliwość i godność. Jakimi byłybyśmy kobietami, gdybyśmy stały z boku i nie przyłączyły się do nich? Czy możemy nie zwracać uwagi na to, że naszych przywódców aresztuje się i gnębi diabelskimi prawami... W tłumie ubranych w codzienne stoję pielęgniarek wybuchło poruszenie i twarze zwrócone dotąd ku Victorii odwróciły się, a wyraz skupionej koncentracji zastąpiły zdziwienie i strach. Kilka pielęgniarek stojących dotąd z boku odeszło. Wbiegły po schodach do hotelu. Pod bramę podjechały trzy furgony policyjne, a biała siostra przełożona z dwiema starszymi pielęgniarkami podeszła do wysiadającego z pierwszego samochodu kapitana dowodzącego oddziałem policji. Jej biała bluza i spódnica kontrastowała z niebieskim kolorem mundurów policyjnych. Wskazywała na Victorię i mówiła coś z ożywieniem kapitanowi. Głos Victorii załamał się i pomimo tego, co sobie wcześniej postanowiła, przestraszyła się. Ogarnął ją instynktowny, paraliżujący strach. Od wczesnego dzieciństwa niebieskie policyjne mundury były symbolem nie kwestionowanej potęgi i władzy. Przeciwstawianie się im kłóciło się z jej instynktem i tym, czego nauczył ją ojciec i starsi. – Nie sprzeciwiaj się białemu człowiekowi – uczyli. – Jego gniew jest straszniejszy niż letnie pożary trawiące step. Nic przed nim nie ocaleje. Potem pomyślała o Mosesie i jej głos stał się pewniejszy. Przemogła strach i krzyknęła:

– Popatrzcie na siebie, siostry. Spójrzcie, jak drżycie i spuszczacie oczy na widok ciemięzcy. On jeszcze nie przemówił, nie podniósł ręki, a wy już boicie się jak małe dzieci. Kapitan policji zostawił swoich ludzi przy bramie i podszedł do trawnika. Zatrzymał się i podniósł megafon. – To jest nielegalne zgromadzenie na terenie należącym do państwa – jego głos był wzmocniony i zniekształcony. – Macie pięć minut na rozejście się i powrót do swoich pokojów. Podniósł rękę i ostentacyjnie spojrzał na zegarek. – Jeżeli nie zrobicie tego w tym czasie... Pielęgniarki rozbiegły się nie czekając, aż oficer spełni tę niejasną groźbę, i Victoria zorientowała się, że została sama. Ona także chciała uciec i gdzieś się skryć, ale pomyślała o Mosesie i duma nie pozwoliła jej się ruszyć. Oficer opuścił megafon i podszedł do białej siostry przełożonej. Porozmawiali chwilę, wyjął z teczki jakiś dokument i pokazał go siostrze, która skinęła głową. Znów popatrzyli na Victorię, stojącą samotnie przy skraju trawnika. Gdy podszedł ku niej kapitan, pozostała sztywna i wyprostowana, gdyż duma i strach nie pozwalały jej się ruszyć. – Victoria Dinizulu? – spytał ją normalnym, spokojnym głosem tak innym od ryku megafonu. Victoria skinęła głową, lecz po chwili poprawiła się. – Nie – zaprzeczyła. – Nazywam się Victoria Gama. Oficer miał bardzo jasną skórę i piękne blond wąsy. Odpowiedź Victorii zaskoczyła go. – Powiedziano mi, że pani się nazywa Victoria Dinizulu, to jakaś pomyłka – mruknął i zarumienił się zakłopotany, a Victorii zrobiło się go żal. – Wyszłam za mąż – wyjaśniła. – Moje panieńskie nazwisko brzmiało Dinizulu, ale teraz nazywam się Victoria Gama. – Ach, rozumiem – odetchnął oficer i spojrzał na dokument, który trzymał w ręku. – Jest wystawiony na Victorię Dinizulu. Ale chyba i tak jest dobry. Znów nie był pewien. – To nie pana wina – pocieszyła go Victoria. – Chodzi mi o tę pomyłkę w nazwisku. Nie mogą tego panu zarzucić. Nie mógł pan o tym wiedzieć. – Nie mogłem, ma pani rację. – Widać było, że kapitan odzyskał pewność siebie. – To nie moja wina. Tak czy owak, postąpię z panią zgodnie z rozkazem. Wyjaśnią to później w komendzie. – Co to jest? – spytała Victoria z zaciekawieniem. – To nakaz internowania – odrzekł kapitan. Pokazał jej dokument. – Jest podpisany przez ministra spraw wewnętrznych. Muszę go pani przeczytać, a pani musi go podpisać – powiedział i przybrał skruszony wyraz twarzy. – Przykro mi, to mój obowiązek.

– Rozumiem – uśmiechnęła się do niego Victoria. – Musi pan wypełniać swoje obowiązki. Popatrzył na dokument i zaczął czytać na głos: Do Victori Thandela Dinizulu Na podstawie części 9 (i) Prawa o Bezpieczeństwie Wewnętrznym (Paragraf 44 z 1950 roku) ja, Manfred De La Rey, minister spraw wewnętrznych stwierdzam, że zajmuje się pani działalnością szkodliwą lub mającą na celu szkodzenie porządkowi publicznemu... Kapitan zatrzymywał się przy trudnych zwrotach prawniczych, a niektóre słowa angielskie wymawiał niepoprawnie. Victoria poprawiała go uczynnię. Nakaz internowania liczył cztery strony i gdy policjant doszedł do końca, odetchnął z ulgą. – Ma pani tutaj podpisać – podał jej papiery. – Nie mam długopisu. – Proszę, dam pani swój. – Dziękuję – odpowiedziała Victoria. – Jest pan uprzejmy. Podpisała się w przeznaczonym do tego miejscu i oddała mu długopis. Odebrano jej niektóre prawa, regulamin internowania zabraniał jej przebywania poza pracą w towarzystwie więcej niż dwóch osób, przemawiania na jakimkolwiek zebraniu i przygotowywania tekstów do publikacji. Zgodnie z jego postanowieniami nie mogła oddalać się poza okręg Johannesburga i miała przez dwanaście godzin na dobę pozostawać w areszcie domowym, a także zgłaszać się codziennie do lokalnego komisariatu. – Przykro mi – powtórzył kapitan, zakręcając skuwkę długopisu. – Wierzę, że jest pani uczciwą kobietą. – To pana zawód – uśmiechnęła się do niego. – Niech się pan tym nie martwi. W ciągu następnych dni Victoria wycofała się do dziwnego kręgu izolacji. W pracy odkryła, że zarówno jej koleżanki, jak i przełożone unikały jej, tak jakby roznosiła jakąś zarazę. Siostra przełożona usunęła ją z pokoju, jaki zajmowała razem z dwiema koleżankami, i dała jej mały, pojedynczy pokój po nielubianej południowej stronie hotelu, gdzie w zimie nigdy nie dochodziło słońce. Tu przynoszono jej posiłki na tacy, ponieważ nie mogła przebywać w stołówce, gdy były tam więcej niż dwie osoby. Każdego wieczoru po dyżurze szła półtorej mili do komisariatu, by podpisać listę, lecz to szybko stało się dla niej przyjemnym spacerem, a nie karą. Mogła uśmiechać się i pozdrawiać ludzi spotykanych na ulicy, gdyż nie wiedzieli, że jest nie-osobą, i cieszył ją nawet tak powierzchowny kontakt z innymi ludźmi. W swoim pokoju słuchała przenośnego radia, czytała książki, które dał jej Moses, i myślała o nim. Kilkakrotnie słyszała jego nazwisko w radiu. W Stanach Zjednoczonych sieć NABS wyświetliła film, który wywołał burzę w całym kraju. Wydawało się, że Południowa Afryka, która dla większości Amerykanów była równie odległa jak księżyc i tysiąc razy mniej ważna, stała się nagle najważniejszym tematem politycznym. Ten film eksponował osobę Mosesa, który

dzięki prezencji i postawie został uznany za centralną postać w walce toczącej się w Afryce. W debacie Organizacji Narodów Zjednoczonych, która odbyła się po projekcji filmu, niemal każdy mówca wymieniał jego nazwisko. Choć na forum Rady Bezpieczeństwa Wielka Brytania postawiła veto wobec wniosku Zgromadzenia Ogólnego potępiającego dyskryminację rasową w Południowej Afryce, debata rozniosła się szerokim echem po całym świecie i wstrząsnęła członkami rządu. Afryka Południowa nie miała własnej sieci telewizyjnej, ale Victoria słuchała propagandowego wydania audycji „Aktualności” nadawanej w kontrolowanej przez państwo stacji South African Broadcasting Corporation, w której kampania oporu została uznana za akcje radykalnej mniejszości, a Mosesa Gamę określono jako inspirowanego przez komunistów rewolucyjnego kryminalistę, który wciąż przebywał na wolności, choć wydano już na niego nakaz aresztowania pod zarzutem zdrady. Victoria, pozbawiona współczucia innych ludzi, samotna, tak za nim tęskniła, że każdego dnia płakała w swoim pokoju. Dziesiątego dnia aresztu wracała brzegiem chodnika do domu po codziennej wizycie w komisariacie. Szła lekkim, rozkołysanym krokiem, jaki od dzieciństwa praktykują kobiety Nguni, nosząc na głowie wszystko – od drewna do palenia, po dwudziestolitrowe dzbany z wodą. Niewielka furgonetka jadąca za Victorią zwolniła i posuwała się równo z nią. Victoria była przyzwyczajona do tego, że przyciąga uwagę mężczyzn, gdyż była ideałem piękna kobiet Nguni. Kiedy kierowca gwizdnął cicho, nie spojrzała w jego kierunku, lecz tylko podniosła nieco głowę i przybrała wyniosły wyraz twarzy. Kierowca gwizdnął bardziej natarczywie i kątem oka Victoria zobaczyła, że niebieska furgonetka ma na boku wymalowany napis: EKSPRESOWE PRALNIE CHEMICZNE – SERWIS SZEŚCIOGODZINNY. Kierowca był potężnym mężczyzną i choć miał czapkę nasuniętą głęboko na oczy, wyczuła, że był atrakcyjny i przystojny. Wbrew woli jej biodra zaczęły falować, a jej duże, krągłe pośladki poruszały się jak policzki wiewiórki gryzącej orzech. – Victoria! – syknął ktoś i natychmiast rozpoznała jego głos. Zatrzymała się jak wryta i odwróciła się ku niemu. – To ty! – szepnęła i rozejrzała się szybko wokół. W tej chwili nikogo nie było na chodniku i tylko na szosie poruszały się światła samochodów pomiędzy rzędami wysokich drzew. Spojrzała znów na jego twarz pałającymi oczyma i szepnęła: – Och, Mosesie, nie spodziewałam się, że przyjedziesz. Moses pochylił się i otworzył drzwi z jej strony, a Victoria podbiegła i wsiadła do jadącego samochodu. – Schowaj się – polecił, a ona skuliła się pod deską rozdzielczą. Zatrzasnął drzwi i przyspieszył.

– Nie mogę uwierzyć, że to ty. Nadal nie mogę – skąd masz ten samochód? Och, Mosesie, nigdy się nie dowiesz, jak bardzo... Wielokrotnie słyszałam twoje nazwisko przez radio, tyle się wydarzyło... Zorientowała się, że mówi bardzo szybko, niemal histerycznie. Tyle czasu już upłynęło, od kiedy mogła mówić otwarcie i czuła się tak, jakby bolesny wrzód samotności i tęsknoty otworzył się i cała trucizna wypływała strumieniem słów. Zaczęła mu opowiadać o strajku pielęgniarek i internowaniu, o tym, że skontaktowała się z nią Albertina Sisulu i że odbędzie się marsz stu tysięcy kobiet na budynki rządowe w Pretorii, do którego ona się przyłączy, łamiąc zakazy aresztu domowego. – Chcę, byś był ze mnie dumny. Chcę być częścią walki, gdyż tylko w ten sposób mogę być częścią ciebie. Moses jechał w milczeniu. Uśmiechał się lekko słuchając jej paplania. Miał na sobie niebieski kombinezon z napisem na plecach „Ekspresowe Pralnie Chemiczne”. Tył samochodu był wypełniony ubraniami mocno pachnącymi proszkiem. Wiedziała, że pożyczył samochód od Hendricka Tabaki. Po kilku minutach jazdy Moses zwolnił i ostro skręcił w boczną drogę, która stopniowo zamieniała się w dwie koleiny, po czym zanikła zupełnie. Przejechał jeszcze kilka metrów po kępach trawy i zatrzymał samochód za zrujnowanym, pozbawionym dachu budynkiem, którego wybite okna wyglądały jak oczodoły w czaszce. Victoria wysunęła się spod deski rozdzielczej. – Słyszałem o strajku pielęgniarek i o tym, że jesteś w areszcie domowym – powiedział cicho, wyłączając silnik. – Tak, jestem z ciebie dumny. Bardzo dumny. Jesteś dobrą żoną dla wodza. Victoria opuściła skromnie głowę. Słowa Mosesa sprawiły jej ogromną przyjemność. Gdy byli rozdzieleni, nie zdawała sobie w pełni sprawy z tego, jak go kocha, i teraz spadło to na nią z całą siłą. – A ty jesteś wodzem – powiedziała. – Nie, jeszcze więcej – jesteś królem. – Victoria, mam mało czasu. Nie powinienem tu przyjeżdżać... – Uschłabym, gdybyś nie przyjechał... moja dusza była tak wysuszona – wybuchnęła, ale Moses położył jej rękę na ramieniu, by ją uciszyć. – Posłuchaj. Przyjechałem, żeby ci powiedzieć, że odjeżdżam. Przyjechałem, by cię umocnić na czas, gdy będę daleko stąd. – Och, mężu! – ze wzruszenia zaczęła mówić w języku zulu. – Dokąd jedziesz? – Mogę ci tylko powiedzieć, że jadę do dalekiego kraju. – Czy nie mogę pojechać z tobą? – poprosiła. – Nie. – A zatem poślę za tobą moje serce, by ci towarzyszyło, a moja ziemska skorupa zostanie tu,

czekając twojego powrotu. Kiedy wrócisz mój mężu? – Nie wiem, ale nieprędko. – Dla mnie każda minuta bez ciebie staje się trudnym do zniesienia dniem – powiedziała cicho, a on podniósł rękę i delikatnie pogłaskał ją po twarzy. – Gdybyś czegoś potrzebowała, zawiadom Hendricka Tabakę. On jest moim bratem i oddałem cię pod jego opiekę. Skinęła, nie mogąc wypowiedzieć słowa. – Mogę ci powiedzieć tylko jedno. Kiedy przyjadę, odwrócę świat, który znamy, do góry nogami. Wszystko się zmieni. – Wierzę ci – odpowiedziała. – Muszę już iść. Czas, jaki moglibyśmy spędzić razem, dobiegł końca. – Mój mężu – szepnęła, znów spuszczając oczy – pozwól mi po raz ostatni być twoją żoną, bo gdy nie ma cię przy mnie, noce są tak długie i zimne. Wziął zwój prześcieradeł z tyłu furgonetki i rozłożył je na trawie obok samochodu. Jej nagie ciało rysowało się wyraźnie na białym płótnie niczym wyrzeźbiona z brązu figura rzucona w śnieg. Na koniec, gdy leżał na niej zmęczony i słaby jak dziecko, ujęła w dłonie jego głowę, delikatnie przycisnęła do ciepłego, miękkiego łona i szepnęła: – Niezależnie od tego, jak daleko i na jak długo wyjedziesz, moja miłość pokona przestrzeń i czas i będę przy twoim boku, mój mężu. Tara czekała na niego. Gdy Moses wrócił do obozu, leżała na łóżku, a w namiocie paliła się lampa. Odsunął płótno zasłaniające wejście i Tara usiadła. Koc opadł odsłaniając jej duże, białe piersi z drobnymi, niebieskimi żyłkami wokół nabrzmiałych sutków – tak różnymi od piersi kobiety, którą właśnie opuścił. – Gdzie byłeś? – spytała. Nie odpowiedział na pytanie i zaczął się rozbierać. – Pojechałeś zobaczyć się z nią, prawda? Joe powiedział, byś tego nie robił. Popatrzył na nią pogardliwie, demonstracyjnie zapiął swój kombinezon i ruszył ku wyjściu. – Przepraszam, Moses – krzyknęła, przerażona myślą, że może odejść. – Nie chciałam tego powiedzieć, zostań, proszę. Nie będę już tak mówiła. Przysięgam, kochanie. Proszę cię, przebacz mi. Byłam smutna, miałam taki przerażający sen... Uklękła na łóżku odrzucając koc i wyciągnęła ku niemu ręce. – Proszę! – błagała. – Chodź do mnie! Patrzył na nią przez długą chwilę, po czym zaczął rozpinać kombinezon. Gdy położył się do łóżka, przytuliła się do niego mocno.

– Och Moses, miałam taki sen. Śniła mi się znów siostra Nunziata. Boże, ten wyraz ich twarzy, gdy jedli jej wątrobę! Byli jak wilki, krew ciekła im po twarzach. To było przerażające, niewyobrażalne. Wydawało mi się, że to niemożliwe, by na świecie istniało dobro. – Nie – powiedział niskim głosem, który rozchodził się w jej ciele tak, jakby była pudłem rezonansowym skrzypiec pobudzanym do drgania przez struny. – Nie – powtórzył. – To było piękno, absolutne piękno, oczyszczone ze wszystkiego, oprócz prawdy. Byłaś świadkiem świętego gniewu ludu. Zanim to się stało, miałem tylko nadzieję, ale teraz naprawdę w to wierzę. To było poświęcenie naszego zwycięstwa. Zjedli jej ciało i wypili jej krew, tak jak to robicie wy, chrześcijanie, by przypieczętować pakt z historią. Zobaczywszy ten święty gniew, musisz uwierzyć, że w końcu zwyciężymy. Westchnął głęboko, jego wielka, muskularna pierś poruszyła się w jej objęciach i zasnął. Nigdy nie mogła się przyzwyczaić, że zasypia tak, jakby zamykał drzwi wiodące do swojej świadomości. Tara została osamotniona, bojąc się tego, co przyniesie przyszłość. Joe Cicero przyjechał po Mosesa w nocy. Moses ubrał się jak jeden z tysięcy górników z kopalni złota, w długą wojskową kurtkę i kominiarkę zakrywającą niemal całą twarz. Tak jak polecił mu Joe, nie miał żadnego bagażu. Kiedy zdezelowana półciężarówka zatrzymała się po drugiej stronie drogi i mignęła światłami, Moses wyszedł z cadillaca i szybko przeszedł do niej. Nie powiedział jej „do widzenia”, gdyż pożegnali się już wcześniej i nie odwrócił, by spojrzeć na nią, siedzącą samotnie za kierownicą. Gdy tylko Moses wsiadł, samochód ruszył. Tylne światła malały i znikły za pierwszym zakrętem drogi, a Tara poczuła się tak przytłoczona nieszczęściem, że nie wiedziała, czy to przeżyje. Francois Afrika był dyrektorem szkoły dla kolorowych w Mannenbergu w Cape Flats. Był czterdziestoparoletnim, tęgim i poważnym mężczyzną. Miał cerę koloru cafe au lait, gęste, poskręcane włosy, które rozczesywał na boki i przygładził używając brylantyny. Jego żona Miriam była pulchna, ale znacznie niższa i młodsza od niego. Zanim wyszła za Francois, uczyła historii w szkole podstawowej w Mannenbergu. Urodziła mu czworo dzieci, same córki. Była przewodniczącą lokalnego oddziału Womens Institute, który służył jej za wygodny kamuflaż dla działalności politycznej. W czasie kampanii oporu została aresztowana, a gdy kampania wygasła, uwolniono ją narzucając jednak rygory aresztu domowego. Po trzech miesiącach, gdy opór ustał zupełnie, nie przedłużono jej aresztu. Molly Broadhurst znała ją, zanim Miriam wyszła za Francois i razem często odwiedzali jej dom. Pucołowata Miriam zawsze uśmiechała się, spoglądając wesoło zza grubych okularów. Jej dom stojący na terenie szkoły podstawowej był zawsze czysty jak sala operacyjna. Ręcznie tkane

pokrowce przykrywały ciężkie, brązowe fotele, a podłogi błyszczały jak lustra. Jej córki zawsze pięknie ubrane, miały wplecione kolorowe wstążki w warkocze i były – podobnie jak Miriam – pogodne i pucołowate, czego powodem była raczej kuchnia matki, a nie geny. Tara poznała Miriam w domu Molly. Przyjechała pociągiem z obozowiska w jaskiniach na dwa tygodnie przed spodziewanym porodem. Wykupiła przedział sypialny dla siebie i nie chcąc, by ją rozpoznano, przez całą podróż trzymała drzwi zamknięte na klucz. Molly wyszła po nią na stację Paarl, gdyż nie chciała zaryzykować wysiadania na głównym dworcu Kapsztadu. Shasa i jej rodzina byli nadal przekonani, że pracuje z profesor Hurst. Miriam spełniała wszystkie oczekiwania Tary. Była dokładnie taka, jak opowiadała Molly, choć Tara nie spodziewała się, że zobaczy ją w sukience ciążowej. – Pani także jest w ciąży? – spytała, gdy podały sobie ręce. Miriam wstydliwie pogładziła się po brzuchu. – To przezorność, pani Taro. Nie mogłabym wziąć dziecka tak z niczego, prawda? Gdy tylko Molly mnie powiadomiła, wsadziłam małe zawiniątko i z wolna je powiększałam. Tara zdała sobie sprawę, na jakie kłopoty naraziła Miriam, i rzuciła jej się na szyję. – Och, nigdy nie będę w stanie wyrazić, jak bardzo jestem pani wdzięczna. Proszę mi nie mówić „pani”. Jestem twoją przyjaciółką i chciałabym, żebyśmy sobie mówiły po imieniu. – Obiecuję, że będę się opiekowała twoim dzieckiem tak, jak swoim własnym – powiedziała Miriam, a gdy zobaczyła wyraz twarzy Tary, pospiesznie dodała: – Ale ono zawsze będzie twoje. Zawsze możesz przyjeżdżać i spotykać się z nim, a jeżeli kiedyś będziesz mogła je wziąć, no cóż, ani ja, ani Francois nie będziemy ci przeszkadzać. – Jesteś milsza, niż mówiła mi Molly! – uściskała ją Tara. – Chodź, pokażę ci ubranka, jakie przywiozłam dla dziecka. – Och, same niebieskie – zawołała Miriam. – Jesteś pewna, że to będzie chłopiec? – Nie mam żadnych wątpliwości – to będzie chłopiec. – Ja też byłam pewna – zaśmiała się Miriam. – No i popatrz – same dziewczyny! Choć nie jest tak źle, to dobre dziewczyny i teraz wszystkie oczekują, że to będzie chłopiec – poklepała się po wypchanym brzuchu – i wiem, że strasznie go będą rozpieszczać. Dziecko Tary urodziło się w pokoju gościnnym Molly. Poród przyjmował doktor Chetty Abrahamji, stary przyjaciel Molly, potajemny członek partii komunistycznej, jeden z nielicznych Hindusów w tej partii. Gdy tylko Tara zaczęła rodzić, Molly zatelefonowała do Miriam Afrika. Miriam przyjechała z torbą i poszła prosto do Tary. Miała bardzo powiększony brzuch. – Tak się cieszę, że w końcu zaczęłyśmy – zawołała. – Muszę przyznać, że chociaż była to trudna ciąża, poród będzie bardzo szybki i łatwy.

Wsadziła rękę pod sukienkę i wyciągnęła poduszkę. Tara zaśmiała się razem z nią, lecz nagle przerwała, gdyż chwyciły ją bóle. – Au! – szepnęła. – Chciałabym, żeby mnie też poszło tak łatwo. Wydaje mi się, że jest ogromny. Molly i Miriam siadały na zmianę koło niej i trzymały ją za rękę, gdy Tarę chwytały bóle, a doktor stał w nogach łóżka i mówił: – Mocniej! Mocniej! W południe następnego dnia Tara była już wyczerpana, wszystko ją bolało i z trudem łapała oddech. Jej włosy były zlepione potem, tak jakby kąpała się w morzu. – Niedobrze – powiedział doktor. – Będziemy musieli przewieźć cię do szpitala i zrobić cesarskie. – Nie! Nie! – Tara podniosła się na łokciu z twarzą wykrzywioną determinacją. – Pozwólcie mi spróbować jeszcze raz. Kiedy nadeszły następne bóle, Tara napięła mięśnie tak silnie, że wydawało jej się, że ścięgna popękają jej jak gumowe taśmy. Nic się jednak nie zdarzyło, dziecko nie chciało się przesunąć i czuła, że zatrzymało się w niej niczym wielka kłoda. – Jeszcze! – szeptała jej Molly do ucha. – Mocniej – jeszcze raz, dla dziecka. Tara napięła mięśnie jeszcze raz z całych sił i krzyknęła, gdyż miała wrażenie, że jej ciało rozdziera się jak kartka papieru. Poczuła coś ciepłego i śliskiego między nogami i odczuła ulgę tak wielką, że jej jęki przeszły w długi krzyk radości, który połączył się z płaczem dziecka. – Czy to chłopiec? – spytała z trudem, próbując się podnieść. – Powiedz mi, powiedz mi szybko. – Tak – uspokoiła ją Molly. – To chłopiec – popatrz na jego siusiak. Długi jak mój palec. Nie ma co do tego wątpliwości – to z pewnością chłopiec. Tara roześmiała się. Dziecko ważyło cztery i pół kilograma. Miało gęste, czarne włosy, poskręcane jak wełna astrachańskiej owcy, jasnobrązową skórę i rysy Mosesa. Tara nigdy nie widziała niczego tak pięknego w swoim życiu, żadne z jej poprzednich dzieci nie było do niego podobne. – Dajcie mi go – powiedziała głosem zachrypniętym po straszliwym wysiłku rodzenia. Podali jej jeszcze mokre i śliskie dziecko. – Chcę go nakarmić – szepnęła. – Muszę mu dać possać pierś – wtedy będzie mój na zawsze. Ścisnęła sutek i wsadziła go w usta dziecka. Chłopiec zacisnął na nim wargi, spazmatycznie sapiąc i wierzgając nogami z radości. – Tara, jak się będzie nazywał? – spytała Miriam Afrika. – Nazwiemy go Benjamin – powiedziała Tara. – Benjamin Afrika. Podoba mi się to – on jest

naprawdę synem Afryki. Tara została z noworodkiem pięć dni. Gdy w końcu musiała się z nim rozstać i Miriam odjechała z dzieckiem swoim małym morrisem minor, Tara czuła się tak, jakby w wyniku jakiejś brutalnej operacji usunięto kawałek jej duszy. Gdyby nie to, że była przy niej Molly, Tara wiedziała, że nie mogłaby tego znieść. Ale Molly miała coś dla niej. – Czekałam z tym aż do tej chwili – powiedziała Tarze. – Wiedziałam, jak będziesz się czuła, gdy będziesz musiała oddać dziecko. To cię trochę pocieszy. Wręczyła jej kopertę, a Tara uważnie przyjrzała się napisanemu odręcznie adresowi. – Nie poznaję charakteru pisma. Wyglądała na zaskoczoną. – Dał mi to specjalny kurier, otwórz. No, już! – rozkazała Molly surowo i Tara posłuchała jej. W kopercie były cztery kartki taniego papieru. Tara spojrzała na ostatnią stronę i gdy zobaczyła podpis, wyraz jej twarzy zmienił się. – Moses! – krzyknęła. – Nie mogę uwierzyć. Po tylu miesiącach! Porzuciłam już nadzieję. Nawet nie rozpoznałam charakteru pisma. Przycisnęła list do piersi. – Nie wolno mu było pisać, kochanie. Przebywa w obozie o bardzo surowym reżimie. Złamał rozkazy i podjął wielkie ryzyko, chcąc ci przekazać ten list. Molly podeszła do drzwi. – Zostawię cię w spokoju, byś mogła to przeczytać. Wiem, że cię to trochę pocieszy. Nawet gdy Molly wyszła, Tara zwlekała z rozpoczęciem lektury listu. Chciała przedłużyć radość, ale w końcu nie mogła się już powstrzymać. Najukochańsza Taro! Choć praca tutaj jest bardzo ciężka i wymagająca, każdego dnia myślę o Tobie i o naszym dziecku. Nie wiem, być może, że już się urodziło i zastanawiam się często, czy to chłopiec, czy dziewczynka. Chociaż to, co robię, ma wielkie znaczenie dla nas wszystkich – dla wszystkich mieszkańców Afryki, ale także dla Ciebie i dla mnie – jednak tęsknię za Tobą. Myśl o Tobie nachodzi mnie niespodziewanie w nocy i w dzień i jest jak cios nożem w pierś. Tara nie mogła dalej czytać, gdyż oczy zalewały jej łzy. – Och Mosesie – zacisnęła usta, by nie zacząć głośno szlochać. – Nie wiedziałam, że możesz żywić do mnie takie uczucia. Otarła oczy wierzchem dłoni. Gdy wyjeżdżałem, nie wiedziałem dokąd jadę ani co mnie tutaj czeka. Teraz wszystko jest jasne i wiem już, jak trudne zadania stoją przed nami. Wiem także, że będę potrzebował twojej pomocy. Moja żono, nie odmówisz mi? Nazywam cię „żoną”, gdyż tak właśnie o Tobie myślę, gdy teraz nosisz nasze dziecko. Tarze trudno było to przyjąć. Nigdy nie spodziewała się, by się tak do niej zwracał, i teraz ją

to poraziło. – Nie mogłabym ci niczego odmówić – szepnęła, i spojrzała znów na kartkę. Odwróciła ją i czytała dalej: Kiedyś powiedziałem Ci, jak użyteczne mogłoby być wykorzystywanie związków rodzinnych po to, by nas informować o tym, co się dzieje w państwie. Twój mąż, Shasa Courtney, zamierza przejść na stronę neofaszystowskiego ciemięzcy. Chociaż napełni Cię to nienawiścią i wstrętem do niego, jest to dar losu, jakiego nie oczekiwaliśmy i nie spodziewaliśmy się w najśmielszych marzeniach. Mamy informację, że obiecano mu stanowisko w rządzie tego barbarzyńskiego reżimu. Gdyby Shasa Courtney miał do ciebie zaufanie, mielibyśmy bezpośredni dostęp do informacji i znalibyśmy wszystkie ich plany i zamiary. Byłoby to dla nas wprost bezcenne. – Nie – szepnęła, potrząsając głową, wyczuwając, co nastąpi dalej. Zebrała całą odwagę i czytała: Przez wzgląd na nasz kraj i naszą miłość proszę Cię, byś po urodzeniu dziecka i odzyskaniu sił po porodzie wróciła do domu swojego męża w Welteyreden, przeprosiła go za swoją nieobecność, powiedziała, że nie możesz żyć bez niego i dzieci i robiła wszystko, co w twojej mocy, by się do niego zbliżyć i jeszcze raz zdobyć jego zaufanie. – Nie mogę tego zrobić – szepnęła Tara. Potem pomyślała o dzieciach, zwłaszcza o Michaelu i zaczęła się wahać. – Och Mosesie, nie wiesz, o co mnie prosisz. -Zakryła oczy ręką. – Proszę cię, nie zmuszaj mnie do tego. Dopiero co odzyskałam wolność – nie zmuszaj mnie, bym się jej znowu wyrzekła. List był jednak bezlitosny: Każdy z nas będzie musiał ponieść ofiary w walce, która nas czeka. Niektórzy z nas będą musieli poświęcić swoje życie i być może, że ja będę jednym z nich... – Nie, nie ty, kochany, tylko nie ty! Jednakże lojalni i oddani towarzysze, oprócz nagrody, jaką będzie ostateczne zwycięstwo i wyzwolenie, otrzymają także inną. Jeżeli potrafisz zdobyć się na to, o co Cię proszę, moi przyjaciele zorganizują nasze spotkanie – nie tam, gdzie musimy ukrywać naszą miłość, ale w wolnym kraju, gdzie przez pewien czas będziemy mogli cieszyć się naszą miłością. Czy możesz sobie to wyobrazić, kochana? Spędzać dnie i noce razem, spacerować ulicami trzymając się za ręce. Chodzić razem do restauracji i głośno się śmiać, protestować bez obaw i mówić na głos to, co się myśli, całować się i robić te wszystkie głupie rzeczy, jakie robią kochankowie, i mieć przy sobie dziecko zrodzone z naszej miłości... Było to zbyt bolesne, nie mogła dalej czytać. Gdy Molly zobaczyła, że Tara gorzko płacze, usiadła koło niej na łóżku i objęła ją. – Co się stało, powiedz starej Molly. – Muszę wracać do Welteyreden – zaszlochała Tara. – Och Boże, Molly, myślałam, że na

zawsze odeszłam z tego miejsca, a teraz muszę tam wracać. Prośba Tary o formalne spotkanie w celu omówienia spraw małżeńskich bardzo zaskoczyła Shasę. Nieformalne porozumienie, które dawało mu całkowitą wolność działania i wychowywania dzieci oraz szacunek i zachowanie stanu małżeńskiego, bardzo mu odpowiadało, Bez słowa sprzeciwu płacił rachunki przesyłane przez Tarę i dbał o to, by duża kwota wpływała na jej rachunek na początku każdego miesiąca. Raz zdarzyło się, że dyrektor banku zadzwonił z wiadomością, iż Tara wypłaciła za dużo pieniędzy i Shasa natychmiast to wyrównał. Innym razem wpłynął czek na prawie tysiąc funtów wystawiony dla handlarza używanymi samochodami. Shasa nie zakwestionował go. Był zupełnie zadowolony z takiego stanu rzeczy. Teraz wyglądało na to, że wszystko ma się zmienić, i Shasa natychmiast zwołał spotkanie swoich głównych doradców w sali konferencyjnej w Centaine House. Przyjechała sama Centaine, a z Johannesburga przyleciał Abraham Abrahams przywożąc ze sobą współwłaściciela bardzo znanej i drogiej kancelarii adwokackiej specjalizującej się w sprawach rozwodowych. Centaine od razu przeszła do rzeczy. – Rozważmy najgorszy możliwy przypadek – powiedziała wprost. – Załóżmy, że Tara będzie chciała dzieci i odszkodowanie, plus pensję dla siebie i każdego dziecka. Spojrzała na Abe, który skinął siwą głową, co spowodowało, że pozostali prawnicy, zachowując śmiertelną powagę, zaczęli kiwać głowami jak lalki. Shasa pomyślał zjadliwie, że potajemnie liczą już swoje wynagrodzenia. – Do cholery, ta kobieta mnie opuściła! Za nic nie oddam jej dzieci. – Ona będzie twierdzić, że sprawiłeś, iż nie mogła zostać w domu – powiedział Abe, a kiedy zobaczył gniewny wyraz twarzy Shasy, starał się go uspokoić. – Shasa, musisz pamiętać, że prawdopodobnie ona także weźmie najlepszych doradców prawnych. – Cholerni kłamliwi prawnicy! – powiedział gorzko Shasa, co sprawiło zebranym przykrość, ale Shasa nie przeprosił ich ani nie sprostował. – Już jej powiedziałem, że nie dam jej rozwodu. Moja kariera polityczna jest teraz w krytycznej fazie i nie mogę sobie pozwolić na taki skandal. Wkrótce będę kandydował w wyborach. – Być może, że nie będziesz mógł odmówić – mruknął Abe. – Jeżeli będzie miała swoje racje. – Nie ma żadnych – powiedział Shasa cnotliwie. – Zawsze byłem oddanym i hojnym mężem. – Twoja hojność jest znana – mruknął Abe oschle. – Jest wiele atrakcyjnych, młodych dam, które mogą temu zaświadczyć. – Doprawdy, Abe – przerwała Centaine – Shasa zawsze trzymał się z daleka od kłopotów

z kobietami. – Centaine, kochanie, mówimy o faktach, a nie o macierzyńskich złudzeniach. Nie jestem prywatnym detektywem i nie obchodzi mnie życie osobiste Shasy. Jednakże pomimo że mnie to nie interesuje, mogę wymienić przynajmniej sześć przypadków w ciągu ostatnich kilku lat, które dają Tarze wystarczające powody... Shasa dawał Abe gwałtowne znaki, by przestał, ale Centaine pochyliła się do przodu, wyraźnie zainteresowana. – Mów dalej, Abe – poleciła. – Zacznij wymieniać! – Dwa lata temu, w styczniu młoda kobieta z objazdowego musicalu „Oklahoma” – zaczął Abe, a Shasa osunął się na krześle i zakrył oczy ręką, jak gdyby się modlił. – Kilka tygodni później grająca – jak na ironię – na lewym skrzydle zawodniczka z przebywającej u nas brytyjskiej kobiecej drużyny hokejowej. Jak dotąd Abe nie wymieniał nazwisk, ale mówił dalej: – Następnie była reżyserka z North American Broadcasting Studios, zuchwała mała jędza. Nazywała się jak ryba... nie, jak delfin, właśnie, Kitty Godolphin. Czy chcesz, żebym wymieniał dalej? Są jeszcze inne, ale tak jak powiedziałem, nie jestem prywatnym detektywem. Możesz być pewna, że Tara wynajmie dobrego detektywa, a Shasa nie starał się zbytnio zacierać śladów. – Wystarczy, Abe – przerwała mu Centaine patrząc na syna z dezaprobatą i skrywanym uwielbieniem zarazem. To krew de Thiry, pomyślała. Rodzinna klątwa. Biedny Shasa. – Wygląda na to, że jednak mamy problem – powiedziała surowo i zwróciła się do prawnika zajmującego się rozwodami. – Przypuśćmy, że Tara ma pewne racje. Jaki może być najgorszy wyrok przeciwko nam? – Pani Courtney, jest bardzo trudno... – Nie będę pana z tego rozliczać – powiedziała Centaine ostro. – Nie musi się pan wykręcać. Proszę mi przedstawić najgorszą ewentualność. – Mogą jej przyznać dzieci, zwłaszcza najmłodszą dwójkę, i duże odszkodowanie. – Ile? – spytał Shasa. – Biorąc pod uwagę pana położenie, mogłoby to być – prawnik zawahał się ostrożnie – milion funtów, plus dodatki, dom, pensja i kilka drobniejszych rzeczy. Shasa wyprostował się na krześle. Gwizdnął cicho i mruknął: – To, co było dobrą zabawą, staje się poważne. Nikt się nie roześmiał. Shasa zaczął się więc poważnie przygotowywać do pogodzenia się z Tarą. Przeczytał uważnie rady, jakie sporządził mu Abe z prawnikami, i opracował taktykę działania. Wiedział, co ma powiedzieć i czego unikać. Miał się do niczego nie przyznawać i niczego nie obiecywać,

zwłaszcza jeśli chodzi o dzieci. Na miejsce spotkania wybrał staw u stóp Constantia Berg, mając nadzieję, że Tara będzie pamiętać szczęśliwe chwile, jakie tu spędzili. Kucharz przygotował mu koszyk z jedzeniem na piknik, pakując do niego ulubione przysmaki Tary. Shasa wybrał też z piwnicy kilka butelek najlepszego wina. Bardzo starannie zadbał o swój wygląd. Ostrzygł się i wyjął z szuflady nową przepaskę na oko z czarnego jedwabiu. Skropił się wodą kolońską, którą dostał od niej, nałożył kremowy, jedwabny garnitur, który kiedyś pochwaliła, niebieską koszulę i lotniczą chustkę na szyję. Wszystkie dzieci zostały na weekend oddane pod opiekę Centaine i zawiezione do Rhodes Hill. Tara zatrzymała się u Molly i Shasa wysłał po nią rolls-royce’a z szoferem. Samochód podwiózł ją nad staw, a Shasa otworzył drzwi. Zaskoczyła go nadstawiając mu policzek do pocałunku. – Pięknie wyglądasz, kochanie – powiedział i nie było to dalekie od prawdy. Straciła na wadze, miała kształtnie wciętą talię i wspaniałe piersi. Pomimo powagi chwili Shasa patrząc na jej dekolt poczuł podniecenie. Spokojnie, chłopcze! – strofował się w myślach i spojrzał na jej twarz. Miała gładką skórę, ledwo widoczne ciemne obwódki pod oczami, świeżo umyte i uczesane włosy. Widać było, że przed spotkaniem ona również zadbała o swój wygląd. – Gdzie są dzieci? – spytała od razu. – Są z matką, więc możemy spokojnie porozmawiać. – Czy są zdrowe? – Jak najbardziej. Czują się znakomicie. Nie chciał dłużej tego omawiać. – Strasznie za nimi tęsknie. To była złowieszcza uwaga i Shasa nic nie odpowiedział. Zamiast tego zaprowadził ją do letniego domku i poprosił, by usiadła na kanapie zwróconej w kierunku wodospadu. – Jak tu pięknie – rozejrzała się wokół. – To moje ulubione miejsce w całym Welteyreden. Wzięła kieliszek podany przez Shasę. – Za lepsze czasy! – Shasa wzniósł toast, stuknęli się kieliszkami i wypili. Odstawiła kieliszek na wykładany marmurem stół, a Shasa zamarł czekając na początek ich prawdziwej rozmowy. – Chcę wrócić do domu – powiedziała. Shasa z wrażenia rozlał wino na przód swojego garnituru, po czym, chcąc odzyskać równowagę, wyjął chusteczkę z kieszonki na piersi. Był biznesmenem, całkowicie przekonanym o tym, że dobije najlepszego targu. Co więcej, zdążył się już przyzwyczaić do myśli, że znów będzie kawalerem i z radością myślał

o przywilejach tego stanu, nawet jeśli miało go to kosztować milion funtów. Poczuł ukłucie zawodu. – Nie rozumiem – powiedział ostrożnie. – Tęsknię za dziećmi. Chcę być z nimi – ale nie chcę ich zabierać od ciebie. Potrzebują ojca, tak samo jak matki. To było zbyt łatwe. Jego instynkt biznesmena podpowiadał mu, że to nie wszystko. – Próbowałam żyć sama – mówiła dalej. – To nie dla mnie. Chcę wrócić. – A więc wrócimy do punktu wyjścia? – spytał ostrożnie, ale Tara potrząsnęła głową. – Oboje wiemy, że to niemożliwe – wstrzymała dalsze pytania wyciągnięciem ręki. – Daj mi powiedzieć, czego chcę. Chcę wszystkich wygód, jakie miałam, możliwości wychowywania dzieci, prestiżu związanego z nazwiskiem Courtneyów i swobodnego korzystania z pieniędzy... – Zawsze gardziłaś pozycją i pieniędzmi – zakpił, ale Tara nie obraziła się. – Nigdy nie musiałam się bez tego obywać – powiedziała prosto. – Jednakże chcę mieć możliwość wyjeżdżania na pewien czas, gdy będzie mi tu ciężko – ale nie będę ci sprawiać kłopotów politycznych ani jakichkolwiek innych. – Przerwała, po czym stwierdziła: – To wszystko. – A co dostanę w zamian? – spytał. – Matkę dla dzieci i oficjalną żonę. Będę uczestniczyć w wydawanych przez ciebie przyjęciach, będę uprzejma dla twoich znajomych, a nawet będę ci pomagać w kampanii wyborczej. Kiedyś byłam w tym bardzo dobra. – Sądziłem, że moje poglądy i działalność polityczna budzą w tobie wstręt. – To prawda – ale nigdy nie dam tego po sobie poznać. – A co z moimi prawami małżeńskimi, jak to delikatnie określają prawnicy? – Nie – potrząsnęła głową. – To tylko skomplikowałoby nasz związek. Pomyślała o Mosesie. Nigdy nie mogłaby być mu niewierna, nawet gdyby jej rozkazał. – Nie, ale możesz mieć kogoś innego. Zawsze byłeś pod tym względem rozsądnie dyskretny. Wiem, że tak samo będzie w przyszłości. Popatrzył na jej pierś i zrobiło mu się żal, ale układ, jaki mu proponowała, wprawił go w zdumienie. Dostał wszystko, czego chciał, i zaoszczędził milion funtów. – Czy to wszystko? – spytał. – Jesteś pewna? – Chyba że uważasz, iż jest coś jeszcze, co powinniśmy omówić. Potrząsnął głową. – Czy możemy dobić targu podając sobie ręce i otworzyć następną butelkę wina? Uśmiechnęła się do niego znad kieliszka, chcąc ukryć to, co naprawdę myślała o nim i jego świecie. Pociągając mocne wino w kolorze jasnego bursztynu, obiecywała sobie: – Zapłacisz, Shasa; zapłacisz za ten układ więcej, niż możesz sobie wyobrazić.

Tara była panią Welteyreden przez ponad dziesięć lat, więc ponowne zagranie tej roli przyszło jej łatwo, choć teraz, bardziej niż kiedykolwiek przedtem, zdawała sobie sprawę, że gra w nudnej i kiepskiej sztuce. Były jednak pewne różnice. Lista gości nieznacznie się zmieniła, teraz znajdowało się na niej wielu nacjonalistycznych polityków i działaczy partyjnych, a przy stole znacznie częściej rozmawiano w języku afrikaans. Tara znała go dobrze, gdyż jest to bardzo prosty język. Gramatyka jest do tego stopnia uproszczona, że czasowniki nie odmieniają się, a wiele słów jest wziętych wprost z angielskiego. Miała jednak pewne trudności z gardłową wymową, więc zazwyczaj uśmiechała się słodko i nic nie mówiła. Spostrzegła, że gdy tak robi, szybko zapominano o jej obecności i mogła usłyszeć znacznie więcej, niż gdyby uczestniczyła w rozmowie. Częstym gościem w Welteyreden był teraz minister spraw wewnętrznych, Manfred De La Rey. Tara uznała to za ironię losu, że oczekuje się od niej, by podawała jedzenie i zabawiała właśnie tego człowieka, który uosabiał całe zło i okrucieństwo znienawidzonego reżimu. Czuła się tak, jakby siadała do stołu z lampartem-ludojadem; nawet jego oczy były blade i okrutne, zupełnie jak oczy wielkiego, drapieżnego kota. Jednakże, pomimo odrazy, jaką do niego żywiła, Manfred fascynował ją. Gdy przemogła początkowy wstrząs wywołany jego obecnością, ze zdziwieniem odkryła, że jest inteligentny. Oczywiście, wszyscy wiedzieli, że był wyróżniającym się studentem wydziału prawa Stellenbosch University i że zanim kandydował do parlamentu, był bardzo wziętym prawnikiem. Tara wiedziała także, że w rządzie nacjonalistów byli tylko wybitni ludzie, ale jego inteligencja była groźna i przewrotna. Odkryła, że jego logiczne i elokwentne wywody, za pomocą których przekonywał do najprzewrotniejszych idei, tak do niej przemawiają, że musiała otrząsnąć się z jego hipnotycznego czaru niczym ptak, próbujący przełamać urok rozkołysanego tańca kobry. Stosunek Manfreda do rodziny Courtneyów był dla niej jeszcze jedną zagadką. Wszyscy wiedzieli, że jego ojciec zrabował z kopalni H’ani diamenty o wartości miliona funtów i że Blaine, jej ojciec, i Centaine, zanim jeszcze została żoną Blaine’a, tropili go na pustyni i ujęli po zawziętej walce. Ojciec Manfreda skazany na dożywocie odsiedział piętnaście lat i został uwolniony w 1948 roku, gdy nacjonaliści doszli do władzy i ogłosili amnestię, obejmującą wielu więźniów afrykanerskich. Obie rodziny powinny być do siebie wrogo nastawione i rzeczywiście Tara dostrzegała czasami ślady nienawiści w tonie rzucanych uwag i nieopatrznych spojrzeniach, jakimi obrzucali się Manfred i Shasa. W ich demonstracyjnej przyjaźni było też coś kruchego i sztucznego, tak jakby w każdym momencie mogła zaniknąć, a oni mieli się rzucić sobie do gardeł jak wściekłe psy. Z drugiej strony Tara wiedziała, że właśnie Manfred namówił Shasę, by porzucił Partię

Zjednoczoną i przyłączył się do nacjonalistów, obiecując mu tekę ministra, i że Shasa uczynił De La Reyów, ojca i syna, głównymi udziałowcami i dyrektorami nowej przetwórni rybnej w Walvis Bay, która, jak się spodziewano, miała już w pierwszym roku swej działalności dać pół miliona funtów zysku. Tajemnica ich stosunków stała się jeszcze bardziej intrygująca za sprawą Centaine. Gdy Shasa po raz drugi zapraszał Manfreda De La Reya i jego żonę na kolację w Welteyreden, Centaine zatelefonowała do Tary kilka dni wcześniej i spytała wprost, czy on i Blaine także mogą przyjść na przyjęcie. Choć Tara postanowiła, że będzie unikać Centaine i że zrobi wszystko, by zmniejszyć jej wpływ na dzieci i zarządzanie posiadłością, ta bezpośrednia prośba tak ją zaskoczyła, że nie potrafiła odmówić. – Oczywiście, mamo – zgodziła się z fałszywym entuzjazmem. – Zaprosiłabym ciebie i ojca, ale sądziłam, że ten wieczór by cię znudził, a wiem także, że tata nie może znieść De La Reya... – Dlaczego tak sądzisz, Taro? – spytała Centaine ostro. – Siedzą po przeciwnych stronach w parlamencie, ale Blaine szanuje rodzinę De La Reya i przyznaje, że Manfred dobrze sobie poradził z kłopotami. Dowodzona przez niego policja umiejętnie wyłapała prowodyrów i zapobiegła poważniejszym wystąpieniom i dalszym ofiarom. Tarze cisnęły się na usta ostre słowa i chciała rzucić je prosto w twarz teściowej, ale zacisnęła zęby i wziąwszy głęboki oddech, powiedziała słodko: – Dobrze, mamo, Shasa i ja oczekujemy was w piątkowy wieczór o wpół do siódmej; panowie będą w smokingach. – Oczywiście – powiedziała Centaine. Był to zaskakująco miły wieczór. Shasa wyznawał zasadę, zgodnie z którą we wspaniałej jadalni w Welteyreden nigdy nie mówiło się o polityce, i także tym razem, pomimo tak wielkiej różnicy poglądów, zgromadzeni przy wspólnym stole goście zachowali rozsądek. Panowie rozmawiali o wszystkim, poczynając od zaplanowanego tournee drużyny rugby „Ali Blacks”, a kończąc na stupięćdziesięciofuntowym niebieskim tuńczyku, największym, jakiego do tej pory złapano w False Bay. Manfred De La Rey i Blaine byli zapalonymi wędkarzami, więc perspektywa tak wspaniałej zdobyczy bardzo ich podniecała. Centaine mówiła dużo mniej niż zwykle. Tara posadziła ją koło Manfreda i Centaine przysłuchiwała się z uwagą wszystkiemu, co mówił, a kiedy przeszli po kolacji do niebieskiego salonu, trzymała się blisko Manfreda i po niedługim czasie pogrążyli się całkowicie w cichej rozmowie, zapominając o reszcie towarzystwa. Heidi, żonie Manfreda, postawnej blondynce, nie udało się zainteresować Tary długą tyradą o lenistwie i nieuczciwości kolorowych służących. Tara uciekła, gdy tylko nadarzyła się okazja, podała kieliszek koniaku ojcu i usiadła obok niego.

– Centaine mówi, że podziwiasz De La Reya – powiedziała cicho i oboje spojrzeli na siedzącą w drugim końcu pokoju parę. – To niezwykły człowiek – mruknął Blaine. – Twardy jak stal i ostry jak brzytwa. Czy wiesz, że nawet jego koledzy nazywają go „Człowiek Panga”? – Dlaczego on tak intryguje Centaine? Gdy dowiedziała się, że on tu będzie, zadzwoniła do mnie i nalegała, bym was zaprosiła. Wydaje się że jest nim w pewien sposób zafascynowana. Czy wiesz, tato, dlaczego? Blaine spuścił wzrok i popatrzył na szary popiół na końcu cygara. Co mógł jej powiedzieć? O tym, że Manfred De La Rey jest synem z nieprawego łoża Centaine, wiedziały tylko cztery osoby. Pamiętał, że gdy się o tym dowiedział, zaszokowało go to i przeraziło. Nawet Shasa nie miał pojęcia, że Manfred jest jego przyrodnim bratem, chociaż Manfred oczywiście wiedział. Centaine powiedziała o tym Manfredowi w 1948 roku, chcąc szantażem nakłonić go, by nie niszczył kariery politycznej Shasy. To wszystko było tak skomplikowane i Blaine – jak wiele już razy w ciągu ostatnich lat – poczuł się zaniepokojony śladami dawnych szaleństw i nierozważnych czynów Centaine. Po chwili uśmiechnął się smutno. Centaine wciąż była tą samą porywczą i gwałtowną kobietą i on nie miał na to żadnego wpływu. – Sądzę, że interesuje się wszystkim, co dotyczy kariery Shasy. To zupełnie naturalne, gdyż De La Rey pomaga Shasy. Po prostu dlatego, kochanie. – Tak. De La Rey mu pomaga – zgodziła się Tara. – Ale co sądzisz, tato, o zmianie poglądów politycznych Shasy? Pomimo postanowienia, by nie dać się ponieść emocjom, Tara mówiła podniesionym głosem i Shasa, pogrążony w rozmowie z młodą elegancką i prowokującą drugą żoną ambasadora Francji, usłyszał swoje imię z drugiego końca pokoju i spojrzał w jej kierunku. Tara natychmiast zniżyła głos. – Co o tym myślisz, tato? Czy to nie było dla ciebie po prostu przerażające? – Na początku tak – przyznał Blaine. – Ale potem porozmawiałem o tym z Centaine, a następnie z Shasą. Dyskutowaliśmy o tym bardzo długo i powiedziałem, co o tym myślę – w końcu zrozumiałem jego punkt widzenia. Nie zgadzam się z nim, ale szanuję go. Shasa jest przekonany, że może uczynić wiele dobrego... Tara słuchała, jak jej własny ojciec powtarza banalne i oklepane usprawiedliwienia, i oburzyło ją to. Odkryła, że aż drży od skrywanego gniewu, i chciała rzucić wszystko w twarz Shasy, Centaine i własnemu ojcu, ale pomyślała o Mosesie i sprawie, i z najwyższym wysiłkiem zapanowała nad sobą. Muszę wszystko zapamiętywać, powiedziała sobie. Wszystko, co mówią i robią. Nawet najmniejszy szczegół może mieć nieocenioną wartość dla sprawy.

Wszystko sumiennie przekazywała Molly. Przynajmniej raz w tygodniu wymykała się z Welteyreden pod pretekstem wizyt u krawcowej i fryzjera. Tara spotykała się z Molly, upewniając się starannie, że nie jest śledzona. Według otrzymanych instrukcji miała porzucić swoje lewicowe kontakty i powstrzymywać się od wszelkich politycznych i socjalizujących komentarzy w obecności innych. Molly była jedyną osobą kontaktującą ją ze światem walki i każda minuta spędzona z nią była niezwykle droga. Miriam Afrika zawsze przywoziła dziecko do Molly, tak by Tara mogła się z nim zobaczyć. Składała szczegółowe sprawozdania, trzymając dziecko na rękach i karmiąc butelką. W małym Benjaminie urzekały ją rzadkie, czarne loczki, niezwykła miękkość i odcień jego skóry przypominający starą kość słoniową, oraz jego bladoróżowe, niczym koral, stopy. W czasie jednej z takich wizyt dostała następny list od Mosesa i nawet przyjemność trzymania na rękach małego Benjamina zbladła wobec możliwości czytania napisanych przez jego ojca słów. List został napisany w Addis Abebie, stolicy Etiopii. Moses został tam osobiście zaproszony przez cesarza Hajle Sellasje, by wygłosić przemówienie na spotkaniu przywódców państw afrykańskich. Opisywał, jak ciepło go przyjęto i zaoferowano pomoc moralną, finansową i militarną dla walki w Anzanii – tak brzmiała nowa nazwa Południowej Afryki. Tara słyszała tę nazwę po raz pierwszy i kiedy powtórzyła ją na głos, jej brzmienie wzbudziło tak głębokie uczucia patriotyczne, jakich nigdy wcześniej nie odczuwała. Przeczytała resztę listu Mosesa: Stąd pojadę do Algieru, gdzie spotkam się z pułkownikiem Bumedienem, który walczy z francuskim imperializmem. Wielkie męstwo tego człowieka z pewnością przyniesie wolność i szczęście temu straszliwie ciemiężonemu krajowi. Potem pojadę do Nowego Jorku. Jest prawie pewne, że będę mógł przedstawić naszą sprawę Zgromadzeniu Ogólnemu Narodów Zjednoczonych. To wszystko jest bardzo interesujące, ale mam także inne, lepsze wiadomości dotyczące Ciebie i dziecka. Jeżeli będziesz nadal wykonywała ważne dla sprawy zadania, nasi potężni przyjaciele chcą Cię nagrodzić. Pewnego dnia Ty, ja i Benjamin spotkamy się w Londynie. Nie potrafię Ci powiedzieć, jak bardzo wyczekuję chwili, gdy będę mógł wziąć na ręce mojego syna i znów zobaczyć się z Tobą. Napiszę do Ciebie, gdy tylko będę wiedział coś więcej. Teraz proszę Cię o to, byś wykonywała dalej tak ważną dla sprawy pracę, a zwłaszcza żebyś robiła wszystko, by Twój mąż wygrał w wyborach w przyszłym miesiącu i objął jedno z najważniejszych stanowisk w rządzie. Dzięki temu stałabyś się niezwykle przydatna dla sprawy. Przez wiele dni po otrzymaniu tego listu Tara była w tak wspaniałym humorze, że nie umknęło to uwagi Shasy i Centaine, którzy uznali, że w końcu przywykła do obowiązków pani

Welteyreden i postanowiła wypełniać układ, jaki zawarła z Shasą. Kiedy premier ogłosił datę wyborów, cały kraj natychmiast ogarnęła gorączka i podniecenie, jakie zawsze towarzyszyły wydarzeniom politycznym w Południowej Afryce, a gazety zaczęły drukować ostre i stronnicze artykuły. Odejście Shasy z Partii Zjednoczonej oraz fakt, że został kandydatem Partii Narodowej z okręgu South Boland, zwróciło uwagę wszystkich w czasie tej kampanii. Prasa angielska potępiła go, uznając za tchórza i zdrajcę, podczas gdy Brugier i Transvaler, gazety broniące dążeń nacjonalistów, okrzyknęły go człowiekiem przewidującym i z niecierpliwością wyczekiwały dnia, w którym wszyscy mieszkańcy Południowej Afryki, prowadzeni twardą ręką Partii Narodowej, pójdą ramię przy ramieniu ku „złotej republice”, marzeniu wszystkich prawdziwych patriotów Południowej Afryki. Kitty Godolphin przyleciała z Nowego Jorku, by sfilmować wybory i nakręcić kolejny odcinek swego słynnego serialu „Spojrzenie na Afrykę”, za który dostała nagrodę Emmy i dzięki któremu stała się jedną z najlepiej opłacanych wśród nowej generacji młodych, ładnych i nieustępliwych dziennikarek telewizyjnych. Gdy Kitty przyleciała na lotnisko imienia Jana Smutsa, polityczna zdrada Shasy zajmowała pierwsze strony gazet. Zadzwoniła z lotniska pod jego prywatny numer i złapała go w biurze, tuż po zakończeniu zebrania, któremu przewodził. Miał właśnie wyjść z Centaine House i polecieć do kopalni H’ani na comiesięczną inspekcję. – Cześć – powiedziała wesoło. – To ja. – Ty suko. – Od razu rozpoznał jej głos. – Po tym, co ze mną zrobiłaś, powinienem cię kopnąć w tyłek, mając na nogach podkute buty i biorąc pełny zamach. – Och, widziałeś program? Czy nie był doskonały? Sądziłam, że znakomicie cię uchwyciłam. – Tak, widziałem program w zeszłym miesiącu w BBC, gdy byłem w Londynie. Zrobiłaś ze mnie kogoś pomiędzy kapitanem Bligh’iem i Simonem Legree, tyle że byłem bardziej nadęty niż każdy z nich z osobna, i dużo mniej sympatyczny. – No, przecież mówię – przedstawiłam cię takim, jakim jesteś. – Nie wiem, po co z tobą rozmawiam – zaśmiał się cicho wbrew sobie. – Ponieważ pożądasz mojego pięknego ciała – zasugerowała. – Zrobiłbym mądrzej robiąc awanse gniazdu szerszeni. – Nie mówimy o mądrości, przyjacielu, tylko o pożądaniu. Tych dwóch rzeczy nie da się pogodzić. Przed oczyma Shasy pojawił się wyraźny obraz jej smukłego ciała, pięknych, drobnych piersi i z trudnością zaczerpnął tchu. – Gdzie jesteś? – spytał.

– Na lotnisku w Johannesburgu. – Jakie masz plany na wieczór? Szybko obliczył w myślach. Mógł odłożyć inspekcję w kopalni H’ani, a do Johannesburga było cztery godziny lotu mosquito. – Jestem otwarta na propozycje – powiedziała – pod warunkiem, że będzie w nich miejsce na wywiad z prawem wyłączności dla stacji NABS, w którym porozmawiamy o zmianie twojego stanowiska politycznego, twoim zdaniu o nadchodzących wyborach i o tym, czym one są dla zwykłych ludzi. – Powinienem był się tego spodziewać – powiedział. – Ale będę tam za pięć godzin. Shasa odłożył słuchawkę i stał przez chwilę, zastanawiając się nad swoim postępowaniem. Zmiana planów zdziwi wszystkich w firmie, gdyż jego program zajęć na najbliższe tygodnie, kiedy zaczynała się już kampania wyborcza, był bardzo napięty. Ta kobieta rzuciła na niego jakiś urok. Przez ostatnie miesiące wspomnienie o niej, niczym senna zjawa, przesuwało się na krawędzi jego świadomości i teraz myśl o tym, że będzie z nią, nie dawała mu spokoju i czuł się jak chłopiec zdobywający pierwsze doświadczenia erotyczne. Mosquito stał zatankowany i gotowy do lotu do kopalni H’ani. Ułożenie nowego planu lotu i przekazanie go do wieży kontrolnej zajęło dziesięć minut. Potem wszedł do kokpitu i uśmiechając się jak uczeń idący na wagary, włączył silniki. Wylądował o zmierzchu. Na lotnisku czekał na niego samochód należący do firmy, który zawiózł go wprost do hotelu „Carlton” w centrum Johannesburga. Gdy wszedł przez obrotowe drzwi do hallu, zobaczył Kitty. Długonoga, ubrana w niebieskie dżinsy podkreślające szczupłość jej bioder, wyglądała świeżo jak nastolatka. Podeszła do niego i zarzuciła mu ręce na szyję, by go pocałować. Ludzie stojący w hallu musieli pomyśleć, że to ojciec wita się ze swoją nastoletnią córką, i uśmiechnęli się z pobłażaniem. – Pozwolili nam wejść do twojego apartamentu – powiedziała prowadząc go do windy. Podskakiwała chcąc dotrzymać mu kroku i demonstracyjnie trzymała za rękę. – Hank przygotował już kamerę i światła. – Nie dasz mi nawet czasu na zebranie myśli – zaprotestował Shasa i Kitty skrzywiła się. – Miejmy to już za sobą. Będzie więcej czasu na to, co zamierzasz robić później – uśmiechnęła się do niego szelmowsko, a Shasa niechętnie skinął głową. Zrobiła to oczywiście z rozmysłem. Kitty była zbyt dobrą dziennikarką, by dać mu czas na zebranie myśli. Do jej ulubionych metod należało wyprowadzanie z równowagi swoich rozmówców. Od ich rozmowy telefonicznej miała pięć godzin i dokładnie przygotowała notatki i pytania. Kitty zmieniła ustawienie mebli w jego apartamencie, tworząc miły nastrój w jednym

z kątów. Hank oświetlił go i stał obok z kamerą Arriflex. Shasa przywitał się z nim po przyjacielsku, a Kitty nalała mu dużą porcję whisky z barku. – Zdejmij marynarkę – poprosiła podając mu szklankę. – Chcę, żebyś był odprężony i żeby to wyglądało jak zwykła rozmowa. Posadziła go na jednym z dwóch stojących naprzeciwko siebie krzeseł i podczas gdy sączył whisky, usypiała jego czujność wesołym opowiadaniem o locie, który był opóźniony o osiem godzin przez złą pogodę w Londynie. Potem Hank dał jej sygnał i Kitty powiedziała słodko: – Panie Courtney, od początku tego stulecia pańska rodzina była sprzymierzona z generałem Smutsem, osobistym przyjacielem pańskiego dziadka i pańskiej matki. Generał Smuts był częstym gościem w pańskim domu i to on pomógł panu wejść na arenę polityczną. Teraz odwrócił się pan tyłem do Partii Zjednoczonej, której on przewodził, i porzucił pan fundamentalną zasadę przyzwoitości i fair play w stosunku do kolorowych obywateli tego państwa, stanowiących ważną część ogólnej filozofii generała Smutsa. Nazwano pana dezerterem i zdrajcą – a nawet jeszcze gorzej. Czy sądzi pan, że są to właściwe określenia, a jeżeli nie, to dlaczego? Zaatakowała tak szybko i bezlitośnie, że na chwilę wytrąciła go z równowagi, ale Shasa wiedział, czego się spodziewać po Kitty, więc odpowiedział uśmiechem. Oczekiwał dobrej zabawy. – Generał Smuts był wielkim człowiekiem, ale nie tak niewinnym w stosunku do tubylców, jak pani sugeruje. W czasie gdy sprawował władzę, nie zmienił ich statusu politycznego, a kiedy przekraczali linię, którą im wyznaczył, nie wahał się wysłać przeciwko nim żołnierzy i traktować bezlitośnie. Czy słyszała pani o buncie w Bondelswart i masakrze w Bulhoek? – Sugeruje pan, że Smuts także uciskał tubylców w tym kraju? – Nie bardziej niż surowy dyrektor szkoły uciska dzieci. On nigdy nie sprecyzował swojego stanowiska wobec kolorowych. Zostawił to przyszłym pokoleniom i właśnie my jesteśmy tym pokoleniem. – Dobrze, co w takim razie zamierzacie zrobić z czarnymi, którzy są w tym kraju prawie czterokrotnie liczniejsi i nie mają żadnych praw politycznych w swojej rodzinnej ziemi? – Po pierwsze, należy unikać uproszczeń. – Czy może pan to wytłumaczyć? – skrzywiła się Kitty. Nie chciała, by wymknął się jej atakowi używając wykrętów. – Proszę podać przykład takiego uproszczenia. Skinął głową. – Pani bez zastanowienia używa określeń „biali” i „czarni”, dzieląc ludność na dwie oddzielne, być może nierówne, grupy. To jest niebezpieczne. Tak prawdopodobnie można zrobić w Ameryce. Gdyby wszystkim amerykańskim czarnym dać białe twarze, staliby się po prostu Amerykanami i myśleliby o sobie jak o...

– Sugeruje pan, że w Afryce jest inaczej? – Tak – odrzekł Shasa. – Gdyby wszystkim czarnym w tym kraju dać białe twarze, nadal uznawaliby się za Zulusów, Xhosa czy Yendas, a my nadal bylibyśmy Anglikami czy Afrykanerami – bardzo mało by się zmieniło. Kitty to się nie podobało; chciała pokazać swojej publiczności coś innego. – A więc oczywiście wyklucza pan istnienie demokracji w tym kraju. Nigdy nie zaakceptuje pan zasady „jeden człowiek, jeden głos”, ale zawsze będzie pan dążył do dominacji białych... Shasa szybko przerwał. – Zasada „jeden człowiek, jeden głos” nie prowadziłaby do rządu czarnych, co, jak się wydaje, pani zakłada, ale do rządu Zulusów, gdyż Zulusi przewyższają liczebnością wszystkie inne grupy. Mielibyśmy dyktatora Zulusa, podobnego do starego króla Chaka i to byłoby przerażające doświadczenie. – A więc jakie rozwiązanie pan proponuje? – spytała, pokrywając zdenerwowanie niewinnym uśmiechem. – Czy to ma być biały baasskap, dominacja białych i okrutny ucisk czarnych opierający się na białej policji i armii? – Nie wiem, jakie rozwiązanie – uciął Shasa. – Musimy się do niego zbliżać, ale spodziewam się, że będzie to system, w którym każda grupa społeczna, czarna, brązowa czy biała będzie mogła utrzymać swoją tożsamość i integralność terytorialną. – Piękna idea – zgodziła się Kitty. – Ale proszę mi powiedzieć, czy kiedykolwiek w historii jakakolwiek grupa społeczna, piastująca niepodzielną władzę, ustąpiła pola innym bez walki zbrojnej? Czy pan naprawdę wierzy, że biali mieszkańcy Południowej Afryki zrobią to pierwsi? – Musimy tworzyć własną historię – Shasa uśmiechnął się równie swobodnie jak Kitty. – Ale w tym czasie standard życia czarnych jest w tym kraju pięć do sześciu razy wyższy niż w jakimkolwiek innym kraju afrykańskim. Na edukację, lecznictwo i budownictwo mieszkaniowe wydajemy, licząc na jednego czarnego mieszkańca naszego kraju, więcej niż gdziekolwiek indziej w Afryce. – A jak się mają wydatki na edukację jednego czarnego mieszkańca w stosunku do wydatków na edukację jednego białego mieszkańca? – odparowała Kitty. – Według moich informacji na edukację jednego białego dziecka wydaje się pięć razy więcej niż na edukację czarnego. – Razem ze wzrostem zamożności naszego społeczeństwa wzrośnie wydajność czarnych rolników i wysokość płaconych przez nich podatków, z których płacimy za edukację. Ta dysproporcja będzie się więc zmniejszać. W tej chwili biali płacą dziewięćdziesiąt pięć procent podatków... Kitty zamierzała rozmawiać z Shasą o czym innym i teraz gładko zmieniła temat. – A jak i kiedy prowadzone będą negocjacje z czarnymi na temat tych zmian? Czy można

powiedzieć, że prawie wszyscy czarni, a z pewnością wszyscy wykształceni, ci którzy powinni być przywódcami, całkowicie odrzucają obecny system polityczny, w którym jedna szósta społeczeństwa decyduje o losie reszty? Zaczęli się sprzeczać, ale w pewnej chwili Hank odsunął głowę od kamery i przewrócił oczami. – Kitty, skończył się film. Powiedziałaś mi, żebym założył rolkę dwudziestominutową, choć przecież mamy też czterdziestki piątki. – Dobrze, Hank. Moja wina. Nie wiedziałam, że będziemy mieli do czynienia z tym gadatliwym zapaleńcem – uśmiechnęła się kwaśno do Shasy. – Wyjmij ją. Do zobaczenia jutro o dziewiątej w studio. Odwróciła się do Shasy i nawet nie spostrzegła, kiedy Hank wyszedł z apartamentu. – A więc, na czym stanęło? – spytała. – Na tym, że problem jest bardziej złożony, niż sądzimy nawet my w rządzie. – Nie do rozwikłania? – spytała Kitty. – Jeżeli nie będziemy mogli liczyć na ostrożność i dobrą wolę wszystkich obywateli naszego kraju i naszych przyjaciół za granicą, z pewnością nie do rozwiązania. – Rosji? – przekomarzała się z nim. – Anglii – powiedział wzruszając ramionami. – A Ameryki? – Nie. Anglia nas rozumie. Ameryka jest zbyt zaplątana w swoje własne problemy rasowe. Nie jest zainteresowana rozpadem Imperium Brytyjskiego. My jednak zawsze wspieraliśmy Anglię – i teraz Anglia będzie nas wspierać. – Podziwiam twoją wiarę we wdzięczność potężnych narodów. Jednakże sądzę, że w następnym dziesięcioleciu Stany Zjednoczone będą coraz silniej popierać ruchy walczące o przestrzeganie praw człowieka. Przynajmniej mam taką nadzieję – a North American Broadcasting Studios będzie robić wszystko, by tak się stało. – Twoim obowiązkiem jest przedstawienie rzeczywistości, a nie jej zmienianie – powiedział Shasa. – Jesteś dziennikarką, a nie Wyrokiem Opatrzności. – Jeżeli w to naprawdę wierzysz, jesteś naiwny – uśmiechnęła się. – Kreujemy i niszczymy władców. Shasa spojrzał na nią tak, jakby ją widział po raz pierwszy. – Boże, ty też, tak jak wszyscy inni, bierzesz udział w walce o władzę. – Bo tylko to się liczy, chłopcze. – Jesteś niemoralna. – Nie bardziej niż ty. – Ależ tak. My jesteśmy gotowi podejmować decyzje i brać za nie odpowiedzialność. Ty

niszczysz, a następnie, bez żadnych wyrzutów sumienia, tak jak dziecko odrzucające zniszczoną zabawkę, zajmujesz się jakąś nową sprawą, dzięki której będzie można puścić więcej reklam. Rozzłościł ją. Jej oczy zwęziły się i rzucały groźne blaski, a piegi na policzkach i twarzy stały się bardziej widoczne. Shasę podniecała walka z tym przeciwnikiem, twardym i groźnym, i chciał, by całkowicie odsłoniła swoje pozycje, by mógł ją ostatecznie pokonać. – W telewizji amerykańskiej wykreowałaś się na znawcę Południowej Afryki tylko z jednego powodu. Nie dlatego, że obchodzi cię los czarnej ludności, ale po prostu dlatego, że czujesz w powietrzu krew i przemoc. Wyczułaś, że tu właśnie wiele się wydarzy i chcesz to sfilmować... – Ty bydlaku – warknęła. – Chcę pokoju i sprawiedliwości. – Kochanie, pokój i sprawiedliwość nie dają dobrych ujęć. Jesteś tu po to, by filmować zabijanie i krzyki, a jeżeli to się nie wydarzy odpowiednio szybko, no cóż, postarasz się to przyspieszyć. Zerwała się z krzesła i podeszła do niego z wargami zbielałymi z wściekłości. – Przez ostatnią godzinę sączyłeś najokropniejszą rasową truciznę, a teraz oskarżasz mnie o niesprawiedliwość... Twierdzisz, że jestem agent provocateur odpowiedzialnym za zbliżającą się przemoc. Podniósł brew i posłał jej ironiczny uśmiech, którym rozwścieczał swoich oponentów w parlamencie. Tego było dla niej za wiele. Rzuciła się na niego trzęsąc się z wściekłości, próbując wydrapać mu jego jedyne oko. Shasa złapał ją za nadgarstki i podniósł w górę. Nie spodziewała się, że jest taki silny; uniosła kolano, by go kopnąć w krocze. Shasa obrócił się szybko i jej cios trafił go w udo. – Gdzie taka miła dziewczyna nauczyła się brzydkich sztuczek? – spytał. Wykręcił jej ręce, złapał oba nadgarstki w lewą rękę i pochylił się nad nią. Trzymając zaciśnięte wargi starała się odwrócić twarz od niego, ale odnalazł jej usta i pocałował ją, a wolną ręką rozpiął bluzkę i pieścił jej drobne piersi. Jej sutki były twarde jak dojrzałe morwy, była równie podniecona jak on, ale kopała i szamotała się wściekle. Obrócił ją przerzucając jej ciało przez miękkie oparcie skórzanego fotela i przytrzymał za kark. Tak wykonywano chłostę w szkole Shasy. Kitty krzyczała i kopała, ale on wyciągnął pasek z jej dżinsów, ściągnął je, wraz z majtkami, do kostek i stanął tuż za nią. Jej białe, krągłe pośladki podniecały go do szaleństwa. Chociaż nadal walczyła i szarpała się, jednocześnie uniosła lekko biodra i wygięła się tak, żeby mu było łatwiej. Dopiero gdy w nią wszedł, przestała się opierać i przywarła do niego, i poruszając się w tym samym tempie co on, jęczała z wysiłku. Bardzo szybko oboje doszli do szczytu. Kitty przekręciła się, pociągnęła go na fotel i szepnęła do ucha:

– No cóż, muszę przyznać, że to bardzo dobry sposób przekonywania. Shasa zamówił obiad. Po chwili do apartamentu wniesiono langustę z rusztu z sosem mornay, a następnie chateaubrianda, pieczone ziemniaki i szparagi. Shasa odesłał kelnera i sam usługiwał Kitty, gdyż dziewczyna miała na sobie tylko jeden z hotelowych ręczników kąpielowych. Otwierając butelkę chambertina powiedział: – Zarezerwowałem dla nas cztery dni. W ciągu ostatnich kilku tygodni udało mi się nabyć pięćdziesiąt tysięcy akrów ziemi niedaleko parku Narodowego Krugera, po drugiej stronie rzeki Sabi. Starałem się o to od piętnastu lat. Ta ziemia należała do wdowy po starym właścicielu ziemskim z Randu i by ją kupić, musiałem czekać, aż ta baba przeniesie się do lepszej rzeczywistości. To wspaniały, nie tknięty ręką ludzką kawałek ziemi, gdzie roi się od zwierzyny. Wspaniałe miejsce na samotny weekend. Polecimy tam jutro po śniadaniu i nikt nie będzie wiedział, gdzie jesteśmy. Zaśmiała się. – Kochanie, chyba zwariowałeś. Ja pracuję. Jutro o siódmej rano mam umówiony wywiad z przywódcą opozycji, De Yilliers Graaffem, więc z pewnością nie będę się włóczyć z tobą po bezdrożach, by podpatrywać lwy i tygrysy. – Jesteś ekspertem od Afryki, więc powinnaś wiedzieć, że tu nie ma tygrysów – rozzłościł się Shasa. – To podstęp. Przyjechałem tu taki kawał po nic – powiedział oskarżająco. – Po nic? – zaśmiała się znowu. – Mówisz, że to było nic? – Oczekiwałem, że tak będzie przez cztery dni. – Wywiad z tobą nie jest tyle wart. Masz jeszcze resztę nocy, a jutro oboje wracamy do pracy. Shasa zdał sobie sprawę, że zbytnio jej ulega. Ostatnim razem proponował jej, że się z nią ożeni, i ten pomysł wciąż wydawał mu się kuszący. Odkąd poznał Tarę, żadna kobieta tak na niego nie działała. Jednym z powodów, dla których jej pragnął, było to, że była tak nieosiągalna. Shasa był przyzwyczajony do tego, że dostawał to, czego chciał, nawet jeżeli była to twarda, bezlitosna mała lisica, z twarzą i ciałem dziecka. Patrzył, jak je krwisty befsztyk z tą samą zmysłową przyjemnością, z jaką się kochała. Siedziała ze skrzyżowanymi nogami na skraju fotela i brzeg ręcznika zsunął się, odsłaniając jej uda. Widziała, że na nią patrzy, ale nie zrobiła nic, by się zakryć. – Jedz, kochanie. – Uśmiechnęła się do niego. – Nie wszystko naraz. Propozycja Tary, że będzie pomagać mu w kampanii wyborczej, wzbudziła w Shasy nieufność. Jadąc na pierwsze dwa spotkania wyborcze przez przełęcz Sir Lowry i dalej przez góry, zostawiał ją w Welteyreden.

South Boland, jego nowy okręg wyborczy, leżał na dobrych ziemiach, pomiędzy morzem a górami, we wschodnim Cape. Wyborcy bogaci farmerzy uprawiający zboże i hodujący owce, niemal wyłącznie Afrykanerzy, żyli na tych ziemiach od ponad trzystu lat. Byli to konserwatywni kalwini, ale nie tak radykalnie republikańscy i antyangielscy jak ich pobratymcy ze środka kraju, z Oranii i Transwalu. Wysłuchali pierwszych przemówień Shasy z uwagą i na koniec pożegnali go oklaskami. Jego przeciwnik, kandydat Partii Zjednoczonej, był, tak jak Blaine, z krwi i kości człowiekiem Smutsa. Utracił mandat poselski w 1948 roku, po przegranej z nacjonalistami. Wciąż miał jednak duże poparcie w okręgu wśród ludzi, którzy znali Smutsa i walczyli na północy z plemieniem Axis. Po drugim wiecu Shasy lokalni działacze Partii Nacjonalistycznej byli bardzo zaniepokojeni i przestraszeni. – Tracimy punkty – powiedział Shasy jeden z nich. – Kobiety patrzą podejrzliwie na mężczyznę, który występuje na wiecu bez swojej żony. Chcą na nią popatrzeć. – Widzi pan, meener Courtney, pan jest trochę za przystojny. To się podoba młodszym kobietom, które uważają, że pan wygląda jak Errol Flynn, ale starsze tego nie lubią, a mężczyznom nie podoba się to, że młode kobiety są w pana wpatrzone. Musimy im pokazać, że pan także ma rodzinę. – Przyjadę z żoną – obiecał im, ale przygnębiło go to. Jakie wrażenie zrobi Tara na tej pobożnej społeczności, gdzie wiele kobiet nadal nosiło czepki voortrekker, a mężczyźni uważali, że miejscem kobiety jest łóżko albo kuchnia? – Jest jeszcze jedna rzecz – odezwał się ostrożnie jeden z działaczy partyjnych. – Chcielibyśmy, aby jeden ze znanych ludzi, jeden z ministrów stał przy panu na trybunie. Widzi pan, ludziom trudno jest uwierzyć, że z pana nazwiskiem i przeszłością pańskiej rodziny jest pan prawdziwym nacjonalistą. – Chodzi panu o to, że potrzebny jest ktoś, dzięki komu nabiorą do mnie szacunku? – powiedział Shasa ukrywając uśmiech, a wszyscy odetchnęli. – Ja, o to właśnie chodzi. – Czy sądzą panowie, że dobrze by było, gdybym na piątkowy wiec przyjechał z ministrem De La Reyem, no i oczywiście z moją żoną? – Znakomicie – ucieszyli się. – Minister De La Rey świetnie by się do tego nadawał. Ludziom podobało się, że tak gładko poradził sobie z problemami. To twardy, silny człowiek. Jeżeli mógłby pan z nim przyjechać, nie mielibyśmy więcej problemów. Tara przyjęła propozycje bez komentarzy, a Shasa wykazał dużą powściągliwość i nie pouczał jej, jak ma się ubrać i zachowywać. Kiedy weszła na trybunę przed ratuszem małego miasta Caledon, ubrana w skromną, granatową suknię, z gęstymi, kasztanowymi włosami

upiętymi w kok w tyłu głowy, Shasa był zachwycony. Chociaż była ładna i uśmiechała się, wyglądała dokładnie tak, jak powinna wyglądać oddana żona. Isabella, w białych podkolanówkach i ze wstążkami we włosach, usiadła obok niej. Urodzona aktorka, szybko dostosowała się do sytuacji i wyglądała tak, jakby oczekiwała na polecenia z nieba. Shasa spostrzegł, że organizatorzy kiwają aprobująco głowami i wymieniają uśmiechy ulgi. Minister De La Rey, występujący w towarzystwie żony i rodziny, przedstawił Shasę w gorących słowach. Powiedział także, że rząd kierowany przez nacjonalistów nie pozwoli, by sterowały nim obce rządy lub komunistyczni agitatorzy, zwłaszcza jeżeli byli czarni. Manfred potrafił doskonale przemawiać. Wysuwał szczękę, patrzył na słuchaczy swoimi żółtymi oczami i groził im palcem. Kiedy po jego przemowie zgotowali mu owację, stał wspierając się dumnie pod boki. Shasa przemawiał inaczej. Był rozluźniony i przyjacielski, a kiedy powiedział pierwszy dowcip, wybuchnęli śmiechem. W chwilę później zapewnił ich, że rząd będzie jeszcze bardziej subsydiował produkty rolne, zwłaszcza wełnę i zboże, a jednocześnie będzie rozwijał lokalny przemysł i badał możliwości poszerzenia rynków zbytu na krajowe produkty, w szczególności na wełnę i zboże. Zakończył stwierdzeniem, że wielu obywateli mówiących po angielsku zdało sobie sprawę z tego, iż ocalić kraj może tylko silny, bezkompromisowy rząd, w związku z czym przewaga nacjonalistów z pewnością wzrośnie. Tym razem po jego przemówieniu rozległy się huczne brawa. Widać było, że opowiedzieli się jednocześnie za rządem, Partią Zjednoczoną i kandydatem ze swojego okręgu. Wszyscy mieszkańcy okręgu, w tym także zwolennicy Partii Zjednoczonej, przyszli na urządzony przez Shasę bezpłatny piknik na boisku rugby. Upieczono dwa całe woły, wypito morze piwa Castle i mnóstwo mampoer, lokalnego brandy z moreli. Tara siedziała z kobietami. Wyglądała poważnie i łagodnie, mówiła mało i pozwalała starszym kobietom, aby traktowały ją jak córkę. Shasa krążył wśród ich mężów i rozmawiał ze znajomością rzeczy o tak ważnych sprawach, jak choroby zboża i owiec. Panowała miła, przyjacielska atmosfera i Shasa po raz pierwszy podziwiał staranne planowanie działaczy Partii Narodowej i ich oddanie sprawie, przejawiające się w tym, że dawali z siebie wszystko. Partia Zjednoczona nigdy tego nie osiągnie, ponieważ gdy w grę wchodziła polityka, Anglicy działali powoli i byli pewni siebie. Ich stary błąd polegał na tym, że nigdy nie chcieli, by sądzono, że bardzo im na czymś zależy. Polityka była rodzajem sportu, a każdy dżentelmen wie, że sport powinni uprawiać tylko amatorzy. Nie ulega wątpliwości, że straciliśmy kontrolę, pomyślał Shasa. Ci faceci są zawodowcami i nie możemy się z nimi równać. Nagle zdał sobie sprawę, że sytuacja się zmieniła. Oni działali dla niego, nie byli wrogami.

Stał się częścią sprawnej, dobrze naoliwionej maszyny politycznej i świadomość tego nieco go odstraszała. W końcu Shasa i Tara zaczęli się żegnać. Działacze partyjni zadbali o to, by nie przeoczyć żadnego z ważniejszych lokalnych dygnitarzy. Zebrani uznali, że rodzina prezentuje się doskonale. Na nocleg zatrzymali się u najbogatszego farmera, a następnego ranka, w niedzielę, poszli na mszę do Holenderskiego Kościoła Reformowanego. Shasa nie był w kościele od czasu chrztu Isabelli i nieco się tego obawiał. To był następny wielki wiec, gdyż Manfred namówił swojego wujka, wielebnego Trompa Biermana, by wygłosił jedno ze swoich kazań, z których był znany w całym Cape. Ludzie jechali setki mil, by go wysłuchać. – Nigdy się nie spodziewałem, że swoim kazaniem będę pomagał przeklętemu rooinek – powiedział Manfredowi. – To, że się na to zgodziłem, świadczy o tym, że się robię stary, albo o tym, że bardzo cię kocham. To powiedziawszy wszedł na ambonę, a jego wielka, siwa broda wyglądała jak bałwan na wzburzonym morzu. Zaczął łajać wiernych z taką siłą, że drżeli i spuszczali oczy, a w ich duszach zagościł przejmujący lęk. Pod koniec kazania wujek Tromp ściszył nieco głos przypominając o zbliżających się wyborach i powiedział, że jeżeli ktoś będzie głosować na Partię Zjednoczoną, odda głos na samego szatana. Niezależnie od tego, co sądzili o Anglikach, nie mieli tu głosować na człowieka, ale partię pobłogosławioną przez Wszechmogącego, partię, w której ręce Wszechmogący złożył los swojego Volk. Wydawało się, że zaraz powie, iż wrota niebios będą zamknięte przed każdym, kto nie postawi krzyżyka przy nazwisku Courtney. Kiedy tak patrzył na nich groźnie, tylko nieliczni odważyliby się mu sprzeciwić. – Kochanie, trudno mi powiedzieć, jak bardzo jestem ci wdzięczny za pomoc – powiedział Shasa Tarze, gdy przejeżdżali przez górskie przełęcze Hottentots Holland. – Teraz powinno pójść jak po maśle. – Obserwowanie działania naszego systemu politycznego było bardzo interesujące – mruknęła Tara. – Wszyscy dżokeje zsiedli z koni, by cię popędzać. Dzień wyborów w South Boland był tylko potwierdzeniem pewnego zwycięstwa. Kiedy policzono głosy, okazało się, że Shasa przyciągnął przynajmniej pięćset głosów wyborców, którzy poprzednio głosowali na Partię Zjednoczoną, i ku zadowoleniu hierarchii partyjnej poważnie zwiększył przewagę nacjonalistów. Gdy nadeszły wyniki z innych regionów kraju, stało się oczywiste, że wszędzie działo się podobnie, po raz pierwszy w historii wielu mówiących po angielsku obywateli Południowej Afryki opuściło partię Smutsa. Nacjonaliści dostali sto trzy miejsca w parlamencie, a Partia Zjednoczona pięćdziesiąt trzy. Obietnica silnego,

bezkompromisowego rządu przynosiła owoce. Chcąc uczuć nominację Shasy na nowe stanowisko w rządzie, Centaine wyprawiła w Rhodes Hill uroczyste przyjęcie na sto pięćdziesiąt osób. Gdy tańczyli na parkiecie w takt walca „Fale Dunaju’”, powiedziała do Shasy: – Cheri, po raz kolejny udało nam się zrobić to, co należało, w odpowiednim czasie. Wszystkie nasze marzenia mogą się jeszcze ziścić. I zaśpiewała cicho pieśń, jaką ułożył stary Buszmen przy narodzinach Shasy: Wypuszczone przez niego strzały dosięgną gwiazd, A kiedy ludzie będą wymawiać jego imię, Będzie słyszane daleko i wszędzie, gdzie pójdzie, znajdzie dobrą wodę. Język Buszmenów, podobny do dźwięku łamanych gałęzi i kroków na piasku, wywołał nostalgiczne wspomnienia odległej przeszłości, kiedy byli razem na pustyni Kalahari. Shasa lubił gmach parlamentu, który przypominał mu ekskluzywny klub męski. Podziwiał potężne białe kolumny i przestrzenne halle, wzorzyste kafelki na podłogach, boazerie i ławy pokryte zieloną skórą. Często zatrzymywał się w labiryncie korytarzy, by oglądać malowidła i popiersia słynnych ludzi: Merrimana, Louisa Bothy, Cecila Rhodesa. Leandera Starra Jamesona i wielu innych bohaterów i awanturników, mężów stanu i podróżników: oni tworzyli historię tego kraju. – Historia to rzeka, która nie przestaje płynąć. Dzisiejszy dzień także należy do historii, a ja stoję u źródła. – I wyobraził sobie, że pewnego dnia jego portret zawiśnie tu wśród innych. Zaraz go zamówię, pomyślał, gdy jeszcze jestem w sile wieku. Na razie zawieszę go w Welteyreden, ale w moim testamencie zrobię odpowiedni zapis. Jako minister miał teraz swoje biuro w budynku parlamentu usytuowane w tych samych pokojach, których używał premier Cecil Rhodes, kiedy urzędował w starym budynku parlamentu Cape, zanim go rozbudowano. Shasa odnowił pokoje i umeblował je na własny koszt. Thesens, firma stolarska z Knysny, ułożyła boazerię z drzewa miejscowych dzikich oliwek, ze wspaniałymi słojami, o pięknym atłasowym połysku. Na boazerii powiesił cztery najpiękniejsze pejzaże Pierneefa, a na stole pod nimi umieścił wykonaną z brązu figurkę polującego Buszmena Van Wouwa. Chociaż chciał utrzymać styl afrykański, na podłodze położył wspaniały, zielony dywan Wiltona i wstawił biurko w stylu Ludwika XIV. Gdy po raz pierwszy zasiadł w rządowych ławach po przeciwnej stronie niż dotychczas, czuł się dość dziwnie. Zignorował wrogie spojrzenia byłych kolegów, uśmiechnął się tylko widząc nieznaczne mrugnięcie Blaine’a i podczas gdy marszałek czytał modlitwę, przyglądał się ludziom, z którymi się związał. Jego zaduma została wkrótce przerwana. Gdy marszałek skończył czytać modlitwę, wstał De Yilliers Graaff, wysoki i przystojny przywódca opozycji, by tradycyjnie już zgłosić votum

nieufności dla rządu. Członkowie rządu, pewni siebie i zarozumiali, upojeni zwycięstwem, krzyczeli: – Skande! Skandal! Siestog! Hańba! Dwa dni później, gdy Shasa wstał, by wygłosić swoje pierwsze przemówienie z ław rządowych, w parlamencie zapanował zgiełk. Jego dawni towarzysze wyzywali go machając biuletynami, tupali i gwizdali, podczas gdy członkowie jego nowej partii wykrzykiwali słowa otuchy i zachęty. Wysoki i elegancki Shasa zaczął przemawiać uśmiechając się szyderczo i przechodząc łatwo z angielskiego na afrikaans. W krótkim czasie zdołał uciszyć ławy naprzeciw siebie. Kiedy już go słuchali, dokładnie, niczym znający się na rzeczy chirurg, analizował ich partię, obnażając słabości i namawiając ich, by się nad nimi zastanowili, aż zaczęli się niespokojnie kręcić w ławach. Kiedy usiadł, byli wyraźnie przygnębieni. Premier pochylił się do przodu i skinął mu, publicznie wyrażając swoje uznanie, a większość ministrów, nawet tych, którzy pochodzili z północy i byli przychylni jego nominacji, przesłała mu liściki gratulacyjne. Manfred De La Rey zaprosił go na lunch dla starszych rangą ministrów w salonie członków klubu. To był pomyślny początek. Blaine i Centaine przyjechali na weekend do Welteyreden. Tak jak zwykle, całe sobotnie popołudnie rodzina spędziła na boisku polo. Blaine niedawno zrezygnował z pełnienia funkcji kapitana drużyny południowej Afryki. – To nieprzyzwoite, by mężczyzna po sześćdziesiątce jeszcze grał – wyjaśnił swoją decyzję Shasy. – Jesteś lepszy niż większość tych czterdziestoletnich młodzików i wiesz o tym. – Czy nie byłoby ładnie, gdyby funkcja kapitana została w rodzinie? – zasugerował Blaine. – Nie mam jednego oka. – Daj spokój. Uderzasz piłkę tak samo dobrze jak kiedyś. To tylko sprawa częstego treningu. – Nie mam na to czasu – zaprotestował Shasa. – W życiu jest czas na wszystko, czego się naprawdę chce. I Blaine zmuszał go do ćwiczenia, ale w głębi serca wiedział, że Shasa stracił zainteresowanie grami i nigdy nie będzie kapitanem drużyny narodowej. No, oczywiście, nadal jeździł jak centaur, jego ręce były silne i pewne, a gdy ogarnął go zapał, miał odwagę lwa, ale dzisiaj potrzebował silniejszego bodźca, by krew zaczęła mu żywiej krążyć w żyłach. To dziwny paradoks, że człowiek o tylu talentach marnuje je wszystkie, nie rozwijając w pełni żadnego, pomyślał Blaine i spojrzał na synów Shasy. Tak jak zawsze, Sean i Garrick nieproszeni przyłączyli się do nich, i chociaż było im daleko do niezwykłej szybkości i wprawy starszych, grali jako obrońcy i pomocnicy.

Sean jeździł tak jak jego ojciec, gdy był w tym samym wieku, i patrząc na niego Blaine odczuł ukłucie żalu. Chłopiec stanowił z koniem jedną całość, trzymał się doskonale w siodle, naturalnie i wprawnie uderzał kijem, ale szybko tracił zainteresowanie i robił małe, wynikające z niedbalstwa błędy i bardziej niż wprawianiem się w grze, interesował się drażnieniem brata, popisywaniem i przewracaniem oczami do młodych dziewcząt siedzących na trybunie. Zupełnie inaczej było z Garrym. Pomiędzy jego pośladkami a siodłem było zawsze tyle wolnego miejsca, że przechodzące tamtędy światło słoneczne mogłoby oślepić nawet niewidomego. Jednakże Garrick był całkowicie skoncentrowany, morderczo wpatrywał się w piłkę przez okulary i uderzał w nią z wdziękiem robotnika kopiącego rów, trafiał jednak zadziwiająco często, a kiedy mu się to udawało wykonana z korzenia bambusa piłeczka leciała nadspodziewanie daleko. Blaine’a zadziwiła taka zmiana w jego wyglądzie. Jeszcze niedawno był chudym, małym brzdącem, a teraz, jak na dziecko w tym wieku, miał niemal groteskowo rozwinięte mięśnie ramion klatki piersiowej i bicepsy. Kiedy zsiedli z koni i szli na herbatę muskularny korpus chłopca w połączeniu z chudymi nogami nadawał mu śmieszny, małpi wygląd. Kiedy zdjął czapkę jeździecką, jego potargane włosy były zlepione w odstające kosmyki, i podczas gdy Sean podszedł do dziewcząt i zaczął je zabawiać, Garrick trzymał się blisko ojca. Blaine’a zaskoczyło także to, że Shasa tak często zwraca się bezpośrednio do syna, a nawet pokazuje mu, jak najlepiej uchwycić kij i ustawia mu palce na rączce. Kiedy Garrick się tego nauczył, klepnął go lekko po ramieniu i powiedział: – Właśnie tak, smyku. Któregoś dnia ubierzemy cię w zielonozłotą bluzę. Miło było patrzeć, jak Garrick cieszy się z tej pochwały i Blaine wymienił spojrzenie z Centaine. Niedawno rozmawiali o tym, że Shasa zupełnie nie interesuje się synem i że może to być dla niego bardzo krzywdzące. Blaine uznał, że obawy o Garricka były nieuzasadnione i że powinni się martwić o dwóch pozostałych. Michael nie jeździł dzisiaj. Stłukł sobie nadgarstek, chociaż było to dziwne uszkodzenie, gdyż choć bardzo bolało, nie było ani opuchlizny, ani sińca. Rzecz zadziwiająca, jak często dokuczał mu nadgarstek, łokieć albo kolano, gdy na horyzoncie pojawiała się wizja wysiłku fizycznego. Blaine popatrzył teraz na siedzącego razem z Tarą przy stole pod dębami Michaela i zmarszczył brwi. Oboje trzymali w rękach tomiki poezji. Żadne z nich ani razu nie podniosło wzroku, pomimo że cały czas wokół nich galopowały konie i było gwarno, a z boiska dobiegały głośne okrzyki. Blaine mocno wierzył w stare przysłowie, że u młodego człowieka „w zdrowym ciele zdrowy duch”, i był przekonany, że mężczyzna powinien być energiczny i dobrze sobie radzić w życiu. Rozmawiał o nim z Tarą, ale choć obiecała, że go zachęci do czynniejszego udziału w sporcie i grach, Blaine nie zauważył niczego, co by świadczyło o tym, że rozmawiała z nim. Z tyłu rozległy się śmiechy i piski i Blaine spojrzał za siebie. Gdziekolwiek ostatnio pojawił

się Sean, zawsze otaczała go gromada dziewcząt. Chłopak skupiał ich uwagę tak, jak drzewo obsypane owocami przyciąga chmarę hałaśliwych jemiołuszek. Blaine nie miał pojęcia, skąd się wzięły te dziewczęta. Były wśród nich córki zarządców Shasy oraz Niemca, zajmującego się wyrobem wina. Ładna blondyneczka była córką amerykańskiego konsula, a dwie małe brunetki córkami ambasadora Francji, innych Blaine nie znał – przypuszczalnie były córkami polityków i członków korpusu dyplomatycznego, którzy zazwyczaj gościli w Welteyreden w sobotnie popołudnia. – Nie powinienem się wtrącać – mruknął do siebie Blaine. – Ale chyba pomówię z Shasą. Nie ma sensu rozmawiać z Tarą. Jest o wiele za łagodna, Blaine rozejrzał się wokół i spostrzegł, że Shasa porzucił towarzystwo przy stole pod dębami i podszedł do kucyków. Wraz z jednym ze stajennych nachylił się, by zbadać przednią pęcinę swojego ulubionego kucyka, silnego ogiera Kenyatta. Nazwano go tak, gdyż był czarny i niebezpieczny. – Dobra okazja – mruknął Blaine i podszedł do Shasy. Zastanawiali się, czy nie zabandażować konikowi nogi, gdyż była bardzo słaba. – Jak sobie Sean radzi w Bishops? – spytał spokojnie Blaine, ku zaskoczeniu Shasy. – Tara z tobą rozmawiała? – odpowiedział Sasha pytaniem na pytanie. Sean zdał do szkoły średniej na początku roku, skończywszy szkołę podstawową jako przewodniczący samorządu i kapitan drużyny sportowej. – Ma jakieś kłopoty? – chciał wiedzieć Blaine. – Przechodzi trudny okres – wzruszył ramionami Shasa. – Wszystko będzie w porządku. Jest bardzo zdolny i w końcu na pewno da sobie radę. – Co się stało? – Nic, czym trzeba by się było przejmować. Zaczął się trochę buntować i ma fatalne stopnie. Dałem mu niezłe lanie. Tylko z językiem nie ma problemów. Nie martw się, Blaine, da sobie radę. – Niektórym wiele rzeczy przychodzi zbyt łatwo – zauważył Blaine. – Zaczynają traktować życie bardzo swobodnie. Blaine spostrzegł, że Shasa skrzywił się lekko, i zdał sobie sprawę, że bierze tę uwagę do siebie. To dobrze, pomyślał, i z rozmysłem kontynuował: – Powinieneś o tym wiedzieć, Shasa. Masz tę samą słabość. – Zakładam, że jako jedyny człowiek na świecie masz prawo tak do mnie mówić – powiedział wolno Shasa. – Ale nie myśl, że mi się to podoba. – Spodziewam się, że młody Sean także nie może znieść krytyki – powiedział Blaine. – To o nim, a nie o tobie chciałem porozmawiać. Jak to się stało, że zaczęliśmy rozmawiać o tobie? Ale skoro już tak się stało, pozwól, że stary wyga powie wam obu parę słów przestrogi. Po pierwsze, nie lekceważ zachowania Seana. Jeżeli teraz czegoś z nim nie zrobisz, pewnego dnia

możesz mieć poważne kłopoty. Niektórzy ludzie muszą być stale pobudzani czymś nowym, gdyż w przeciwnym razie się nudzą. Sądzę, że Sean może do nich należeć. Stają się nałogowcami podniecenia i niebezpieczeństwa. Uważaj na niego, Shasa. – Dziękuję, Blaine – skinął głową Shasa, ale nie odczuwał wdzięczności. – A ty, Shasa, traktujesz życie jak grę. – Bo z pewnością tym właśnie jest – zgodził się Shasa. – Jeżeli naprawdę tak sądzisz, to nie powinieneś brać na siebie odpowiedzialności, jaką niesie za sobą objęcie stanowiska ministra – powiedział cicho Blaine. – Nie, Shasa. Wziąłeś na siebie odpowiedzialność za dobrobyt szesnastu milionów ludzi. To już nie jest gra, lecz święta misja. Zatrzymali się i popatrzyli na siebie. – Przemyśl to, Shasa – powiedział Blaine. – Jestem przekonany, że nadchodzą trudne i ciężkie czasy, a ty nie będziesz grał o wzrost dywidendy firmy – będziesz grał o przeżycie narodu, a jeżeli przegrasz, zawali się cały świat, który znasz. Nie tylko ty będziesz cierpiał... Podbiegła Isabella i Blaine odwrócił się do niej. – Dziadku! Dziadku! – zawołała. – Chcę ci pokazać nowego kucyka, którego dał mi tatuś. Obaj popatrzyli na śliczną dziewczynkę. – Nie tylko ty, Shasa, nie tylko ty – powtórzył Blaine i dał dziecku rękę. – Dobrze, Bella – powiedział. – Chodźmy do stajni. Dla Shasy słowa Blaine’a były jak nasiona stepowych traw. Gdy przyczepiły się do ubrania, najpierw tylko lekko drapały, potem stopniowo wbijały się coraz mocniej w skórę, w końcu zadawały prawdziwy ból. Gdy w poniedziałek rano wszedł do sali obrad ministrów i jako najmłodszy członek rządu zajął swoje miejsce przy końcu stołu, słowa ojca wciąż nie dawały mu spokoju. Przed rozmową z Blaine’em Shasa traktował obrady rządu na równi, powiedzmy, z posiedzeniami pełnego zarządu Courtney Mining and Finance. Oczywiście przygotował się starannie, oprócz swoich obszernych i spójnych notatek miał także komplet wiadomości o każdym ministrze. Blaine pomógł mu w tej pracy, a zebrane dane umieszczono w komputerze należącym do firmy i stale uaktualniano. Blaine, który niemal całe życie zajmował się polityką, był uzdolnionym analitykiem i potrafił wykryć tajemne, subtelne nici lojalności i zobowiązań, łączące tę grupę ważnych osobistości. Najmocniejszym spoiwem wiążącym ich wszystkich było to, że wszyscy, oprócz Shasy, należeli do Broederbond, Bractwa, znienawidzonej, potajemnej organizacji skupiającej najznamienitszych Afrykanerów, której jedynym zadaniem było wynoszenie ich interesu ponad interesy innych, w każdy możliwy sposób i na wszystkich poziomach, poczynając od polityki, poprzez gospodarkę, aż do różnych poziomów wykształcenia i administracji. Żaden obcy nie

mógł marzyć o zgłębieniu struktury tej organizacji, gdyż była okryta zasłoną milczenia, jakiej nikt nie ośmieliłby się zerwać. Jednoczyła ich wszystkich, niezależnie od tego, czy byli członkami Holenderskiego Kościoła Reformowanego, czy nawet jeszcze bardziej skrajnego kościoła Dopper, czy też kościoła Hervormde, który w artykule 3 swojego prawa stwierdzał, że niebo jest zarezerwowane wyłącznie dla członków rasy białej. Broederbond jednoczyło nawet południowców, nacjonalistów z Cape i twardych ludzi z północy. Shasa odsunął stos notatek, których już nie potrzebował, gdyż ich treść znał na pamięć, i popatrzył na zgromadzonych. Spostrzegł, że dwie przeciwstawne grupy w gabinecie usiadły naprzeciw siebie niczym wrogie armie. Dla Shasy oczywistymi sprzymierzeńcami byli południowcy pod przywództwem doktora Theophilusa Dongesa, jednego z najstarszych, członka rządu od 1948 roku, kiedy kierowana przez doktora Malana partia objęła władzę. Doktorr Donges przewodził partii w Cape i Manfred Le La Rey był jednym z jego ludzi. Jednakże stanowili oni mniejszą i mniej wpływową grupę. Mieszkańcy Transwalu i Oranii tworzyli grupę północy i to właśnie do niej należeli najpotężniejsi politycy kraju. Dziwna rzecz, że wśród tak wielu znamienitych ludzi Shasa skupił uwagę na człowieku, który zasiadał w senacie tyle samo czasu, ile on w niższej izbie parlamentu. Zanim został senatorem, Yerwoerd był redaktorem gazety Die Transvaler, a jeszcze wcześniej profesorem na Stellenbosch University. Shasa wiedział, że Manfred De La Rey studiował u niego i że Yerwoerd miał na niego wielki wpływ. Teraz byli jednak w innych obozach, gdyż Yerwoerd pochodził z północy. Od 1950 roku był ministrem bantustanów, posiadającym nieograniczoną władzę nad czarną ludnością, a jego imię stało się symbolem segregacji rasowej na wszystkich poziomach społeczeństwa. Jak na człowieka powszechnie znanego z nietolerancji rasowej, architekta gmachu apartheidu, zbudowanego z wzajemnie się wspierających praw, regulujących każdy aspekt życia milionów czarnych obywateli kraju, miał przyjemny wygląd i miły sposób bycia. Wstał i wykorzystując specjalnie przygotowaną mapę Południowej Afryki, zaczął objaśniać, jak zamierza przesiedlać czarną ludność. Mówił cicho i uśmiechał się uprzejmie, niemal łagodnie. Był wysoki, lekko przygarbiony, a jego kręcone włosy były już nieco przyprószone siwizną. Widać było, że jest zupełnie szczerze przekonany o absolutnej słuszności swoich wniosków. Shasa spostrzegł, że sam poddaje się wpływowi przekonywających wywodów Yerwoerda. Chociaż mówił nieco zbyt wysokim głosem, a od czasu do czasu w jego monologu słychać było ton napięcia, przykuł uwagę zgromadzonych nie tylko tym, że święcie wierzył w to, co mówi, ale także swoją osobowością. Przemawiał tak umiejętnie, że przekonał nawet swoich przeciwników. Wszakże jeden mały szczegół zaniepokoił Shasę. Niebieskie oczy Yerwoerda były zwężone, tak jakby cały czas patrzył na słońce, i choć otaczała je sieć zmarszczek wywołanych

najprawdopodobniej częstym uśmiechem, były zimne niczym oczy żołnierza patrzące znad karabinu maszynowego. Gdy usiadł przy błyszczącym stole, Shasa przypomniał sobie słowa Blaine’a: – Nie, Shasa, to nie jest gra. Wziąłeś na siebie odpowiedzialność za dobrobyt szesnastu milionów ludzi. To już nie jest gra, ale święta misja. Nie zmienił jednak wyrazu twarzy do końca wystąpienia Yerwoerda, nawet gdy z jego ust padły słowa: – Nikt z nas nie wątpi dzisiaj, że Południowa Afryka to kraj białego człowieka. Moja propozycja zmierza do tego, by wewnątrz rezerwatów ludność miejscowa miała pewną autonomię. Jednakże, jeżeli chodzi o kraj jako całość, a zwłaszcza jego europejskie części, my, biali, jesteśmy i pozostaniemy jego panami. Słychać było ogólny szmer zrozumienia i aprobaty, a dwóch spośród zgromadzonych poprosiło o wyjaśnienie pewnych mniej istotnych spraw. Ponieważ wystąpienie Yerwoerda było tylko sprawozdaniem z działalności jego departamentu, nie odbyło się głosowanie i nie podjęto żadnej decyzji. – Sądzę, że doktor Yerwoerd omówił temat dokładnie. Jeżeli nikt nie ma pytań, możemy przejść do następnego punktu. Premier spojrzał na Shasę. Punkt drugi obrad brzmiał: Minister górnictwa i przemysłu. Przedstawienie potrzeb kapitałowych sektora przemysłu prywatnego w ciągu najbliższych dziesięciu lat i projektu, jakimi środkami je zaspokoić. Tego poranka Shasa miał przemawiać po raz pierwszy do całego gabinetu i miał nadzieję, że będzie miał choć część tej pewności siebie i siły perswazji, jaką posiadał Yerwoerd. Ponieważ przygotował się dogłębnie i szczegółowo, gdy tylko zaczął mówić, przestał się denerwować. Na wstępie ocenił, jakie będzie zapotrzebowanie gospodarki kraju na kapitał zagraniczny w ciągu najbliższej dekady, „by doprowadzić kraj do końca lat sześćdziesiątych”, a następnie oszacował, jakich sum można się spodziewać z tradycyjnych rynków Wspólnoty Brytyjskiej. – Jak panowie widzą, będzie nam brakowało kapitału, zwłaszcza w górnictwie, nowej gałęzi przemysłu zajmującej się produkcją benzyny z węgla i w przemyśle zbrojeniowym. Proponuję, by ten niedobór pokryć w sposób następujący: w pierwszym rzędzie powinniśmy popatrzeć na Stany Zjednoczone. To ogromny kraj, o jeszcze nie wykorzystanym źródle kapitału. Zaczął opisywać, jak jego departament zamierza przekonywać amerykańskich biznesmenów do tego, że Południowa Afryka jest obiecującym rynkiem, i zachęcać tak wielu, jak to możliwe, by ją odwiedzili na koszt departamentu; słuchali go w skupieniu. W Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii zamierzał także powołać promujące kraj stowarzyszenia, skupiające życzliwie do nich nastawionych i wpływowych biznesmenów. W tej sprawie porozumiał się już z lordem Littletonem, prezesem banków handlowych Littleton, który zgodził się być

przewodniczącym British South Africa Club. Podobne stowarzyszenie, American South Africa Club, miało być powołane w Stanach Zjednoczonych. Wystąpienie Shasy zostało przyjęte bardzo dobrze, co skłoniło go do mówienia o tym, czego początkowo nie zamierzał poruszać. – Przed chwilą doktor Yerwoerd zapoznał nas z projektem budowania samorządnych okręgów dla czarnych w obrębie kraju. Nie chcę się spierać, że jestem wystarczająco kompetentny, by zwrócić panów uwagę na ostateczny koszt, finansowy raczej niż ludzki, wprowadzenia go w życie. Shasa zaczął płynnie wyliczać potężne przeszkody i wynikający z tego spadek produkcji. – Będziemy musieli wielokrotnie tworzyć podstawowe struktury państwa w różnych częściach kraju i musimy liczyć się z tym, że rachunek za to będzie opiewał na miliardy funtów. Te pieniądze można korzystniej zainwestować w przedsięwzięcia przynoszące zysk. Shasa poczuł na sobie zimne spojrzenie Yerwoda przyprawione wrogością. Shasa wiedział, że jest autokratyczny, i wyczuł, że działając przeciwko człowiekowi, który pewnego dnia może stanąć u steru podejmuje wielkie ryzyko, ale twardo kontynuował: – Ten projekt ma jeszcze jeden aspekt. Jeżeli zdecentralizujemy przemysł, stanie się on mniej efektywny i konkurencyjny. W dzisiejszych czasach, gdy wszystkie kraje konkurują ze sobą ekonomicznie, osłabimy naszą pozycję. Kiedy usiadł, pomyślał, że chociaż być może nikogo nie przekonał, będą musieli poważnie i gruntownie zastanowić się nad tym, co im powiedział. Kiedy obrady się skończyły, paru ministrów, głównie południowców, zostało, by zamienić z nim parę słów. Shasa wyczuł, że w czasie tego popołudnia umocnił swoją reputację i ugruntował pozycję w rządzie. Wracał do Welteyreden bardzo zadowolony z siebie. Postawił teczkę na biurku w swoim gabinecie i słysząc głosy na zewnątrz wyszedł na taras oświetlony popołudniowym słońcem. Tara rozmawiała z dyrektorem szkoły Bishops. Zazwyczaj wzywał rodziców krnąbrnych uczniów, gdy tylko dowiedział się o ich występkach. Nie odnosiło się to jednak do rodziny Courtneyow. Centaine Courtney-Malcomess, jako jedyna kobieta, była członkinią zarządu szkoły przez niemal trzydzieści lat. Przed wojną jej syn był prymusem, a teraz zasiadał w zarządzie razem z matką. Oboje byli głównymi sponsorami szkoły – ufundowali między innymi organy, witraże w nowej kaplicy i nowe kuchnie przy głównej sali jadalnej. Dyrektor szkoły przyjechał więc do Shasy, a nie odwrotnie. Jednakże Tara wyglądała na zmartwioną i z ulgą wstała, by powitać męża. – Dzień dobry, panie dyrektorze – Shasa uścisnął mu dłoń serdecznie, ale poważny wyraz twarzy gościa mroził atmosferę. – Dyrektor chce z tobą porozmawiać o Seanie – wyjaśniła Tara. – Sądzę, że najlepiej będzie, jeżeli panowie porozmawiają w cztery oczy, więc zostawię panów i każę przynieść dzbanek

herbaty. Tara wyszła, a Shasa spytał pogodnie: – Słońce chyli się już ku zachodowi. Czy napije się pan whisky, dyrektorze? – Nie, panie Courtney, dziękuję. Fakt, że zwracając się do niego użył jego nazwiska, a nie imienia, był złowieszczy. Shasa spoważniał i zajął sąsiednie miejsce. – Sean, tak? Co ten mały chuligan znów narozrabiał? Tara otworzyła cicho drzwi jadalni, podeszła do okna i stanęła za firankami. Po chwili stwierdziła, że ton rozmowy prowadzony na tarasie stał się tak poważny, iż mogła mieć pewność, że Shasa będzie zajęty co najmniej przez następną godzinę. Odwróciła się szybko i wyszła z jadalni, zamknęła za sobą drzwi i przeszła korytarzem wykładanym białym marmurem, mijając bibliotekę i pokój myśliwski. Drzwi do gabinetu Shasy były otwarte, gdyż w Welteyreden zamykano jedynie piwnicę z winami. Teczka Shasy stała na środku biurka. Otworzyła ją i spostrzegła niebieską aktówkę ozdobioną godłem państwa, zawierające pisemne sprawozdanie z dzisiejszych obrad. Wiedziała, że ponumerowane kopie przekazywano wszystkim ministrom po cotygodniowym spotkaniu i spodziewała się, że znajdzie ją w teczce. Wyjęła aktówkę uważając, by nie przełożyć niczego innego w teczce z krokodylowej skóry, i położyła ją na stole obok drzwi balkonowych. Było tu lepsze światło, a oprócz tego patrząc przez firanki mogła obserwować osłonięty dzikim winem taras, na którym siedział Shasa pogrążony w rozmowie z dyrektorem szkoły. Szybko rozłożyła na stole niebieskie kartki, a następnie wyjęła z kieszeni mały aparat fotograficzny i nastawiła go. Aparat był rozmiarów zapalniczki. Nie znała go jeszcze zbyt dobrze, a ręce trzęsły się jej ze zdenerwowania. Robiła to po raz pierwszy. Molly dała jej aparat podczas ich ostatniego spotkania i powiedziała, że ich przyjaciele są tak zadowoleni z informacji, jakich im dostarczała, że chcą jej ułatwić pracę. Niezręcznie manipulowała maleńkimi pokrętłami i naciskała spust. Chcąc zabezpieczyć się przed ewentualnymi błędami ustawienia ekspozycji lub odległości sfotografowała każdą kartkę dwukrotnie. Następnie wsunęła aparat do kieszeni, włożyła papier do aktówki i ostrożnie umieściła ją w teczce Shasy, dokładnie jak ją znalazła. Była tak zdenerwowana, że nagle poczuła, iż musi oddać mocz. Pobiegła korytarzem do toalety i ledwie zdążyła. Pięć minut później zaniosła na taras herbatę w srebrnym dzbanku w stylu królowej Anny. Shasa nie lubił, by Tara, zwłaszcza przy gościach, wykonywała czynności należące do służby i normalnie zirytowałoby go to. Teraz jednak był zbytnio pogrążony w rozmowie z dyrektorem, by to zauważyć. – Trudno mi uwierzyć, że to coś więcej niż żywy temperament – powiedział Shasa

marszcząc brwi. Położył ręce na kolanach i wyprostował się na krześle, patrząc dyrektorowi prosto w oczy. – Próbowałem na to tak spojrzeć. – Dyrektor ze smutkiem pokiwał głową. – Mając na względzie specjalne stosunki łączące pańską rodzinę ze szkołą, byłem tak wyrozumiały, jak to tylko możliwe. Jednakże – przerwał znacząco – nie mamy do czynienia z odosobnionym przypadkiem. To nie jest po prostu jeden lub drugi młodzieńczy wybryk, ale stan umysłu, sposób postępowania budzący najwyższe zaniepokojenie. Dyrektor przerwał, by przyjąć filiżankę herbaty, którą podała mu Tara ponad stołem. – Pani Courtney, proszę mi wybaczyć, to jest dla mnie równie bolesne jak dla pani. – Wierzę panu. Wiem, że na każdego z chłopców patrzy pan jak na własnego syna – powiedziała cicho Tara. Spojrzała na Shasę. – Mój mąż nie chciał przyjąć do wiadomości istnienia tego problemu. Zamaskowała swoje małostkowe zadowolenie melancholijnym, skromnym uśmiechem. Sean był zawsze ulubieńcem Shasy. Miał silną wolę i nie myślał o innych. Nigdy nie mogła zrozumieć i zaakceptować okrutnego rysu jego charakteru. Pamiętała, że okazywał egoizm i brak wdzięczności, jeszcze zanim zaczął mówić. Jako niemowlę często ssał długo jej pierś, a kiedy miał już dość, uderzał ją w sutek tak mocno, że sprawiał jej ból. Oczywiście, kochała go, ale nie umiała go polubić. Gdy tylko nauczył się chodzić, stale trzymał się przy ojcu, włócząc się za nim jak szczeniak, a pierwszym słowem, jakie wypowiedział, było „tiatia”. Bolało ją to, że to ona nosiła duże i ciężkie dziecko w łonie, urodziła je i dawała ssać pierś, a pierwszym słowem, jakie wypowiedziało, było „tiatia”. No cóż, był ulubieńcem ojca i teraz, gdy patrzyła, jak Shasa zastanawia się, w jaki sposób sobie poradzić z tym problemem, odczuwała przewrotną przyjemność. – Jest urodzonym sportowcem i przywódcą – powiedział Shasa. – Jest zdolny, jestem przekonany, że się pozbiera. Gdy przyniósł świadectwo pod koniec zeszłego semestru, sprawiłem mu niezłe lanie, a dzisiaj, by przywrócić mu właściwy stan umysłu, zrobię to samo. – W przypadku niektórych chłopców chłosta nie skutkuje lub raczej wywołuje skutek przeciwny do zamierzonego. Pański Sean patrzy tak na kary cielesne, jak żołnierz na rany, odniesione w bitwie – jak na oznaki odwagi i męstwa. – Zawsze byłam przeciwna temu, by mąż bił dzieci – powiedziała Tara, a Shasa spojrzał na nią groźnie, ale dyrektor mówił dalej. – Ja także starałem się ukarać Seana chłostą, pani Courtney. Wydaje się, że wita tę karę z zadowoleniem, tak jakby w jakiś szczególny sposób go wyróżniała. – Ale jest dobrym atletą – powtórzył smutno Shasa. – Widzę, że podobnie jak ja bym to zrobił, używa pan słowa „atleta”, a nie „sportowiec” – skinął głową dyrektor. – Sean jak na swój wiek jest bardzo rozwinięty i dojrzały. Jest silniejszy

niż inni chłopcy w jego grupie i nie ma skrupułów, by używać swojej siły po to, by zwyciężyć, nie zawsze zgodnie z regułami gry. Dyrektor popatrzył na Shasę znacząco. – Ma bystry umysł, ale jego stopnie wskazują, że nie zamierza używać go w klasie. Zamiast tego stosuje go do mniej chwalebnych poczynań. Dyrektor przerwał, wyczuwając, że to nie jest dobra chwila, by dawać zaślepionemu ojcu konkretne przykłady. Po chwili mówił dalej: – Tak jak pan zauważył, jest urodzonym przywódcą. Niestety, zbiera wokół siebie najgorszych uczniów w szkole. Zorganizował ich w bandę, za pomocą której terroryzuje innych chłopców. Nawet starsi uczniowie boją się go. – Trudno mi w to uwierzyć – powiedział Shasa z ponurym wyrazem twarzy. – Panie Courtney, mówiąc otwarcie: Sean jest występny i mściwy. Oczywiście, będę próbował dopatrzyć się poprawy w jego postępowaniu. Jeżeli jednak jej wkrótce nie ujrzę, będę musiał podjąć poważną decyzję co do przyszłości Seana w Bishops. Panie Courtney, jeżeli do końca roku Sean nie zmieni postępowania, będę musiał poprosić, by zabrał go pan z Bishops. – Mój Boże – westchnął Shasa. – Chyba nie mówi pan poważnie? – Przykro mi, ale tak. Zupełnie nie wiadomo, dlaczego Clare East została zatrudniona przez dyrektora w Bishops. Jedynym wytłumaczeniem było to, że została przyjęta tylko na sześć miesięcy, by zastąpić poprzednią nauczycielkę rysunków, która niespodziewanie zrezygnowała z pracy z powodu złego stanu zdrowia. Proponowana pensja była tak niska, że zgłosiły się tylko dwie kandydatki, obie zupełnie nie nadające się do tej pracy. Clare przyszła na rozmowę z dyrektorem ubrana tak, jak się ubierała w wieku dwudziestu jeden lat, czyli przed sześciu laty. Na tę okazję wydobyła z kufra zapomnianą, zapinaną pod samą szyje szarozieloną sukienkę, odpowiadającą wyobrażeniom dyrektora o ubraniu nauczycielki. Długie, czarne włosy zaplotła starannie z tyłu głowy. Postanowiła mu pokazać pejzaże – pejzaże morskie i martwe natury. Tego rodzaju tematy interesowały ją mniej więcej wtedy kiedy kupiła ową skromną, wełnianą sukienkę. W Bishops rysunki nie były jednym z głównych przedmiotów, lecz jedynie przedmiotem dodatkowym dla uczniów, wykazujących niewielkie zdolności do nauk ścisłych. Pracownia znajdowała się w oddzielnym domu, oddalonym od głównego budynku szkoły, i kiedy Clare została już nauczycielką, mogła dzięki temu korzystać z pewnej swobody i powróciła do swojego zwykłego sposobu ubierania się: nosiła szerokie, luźne, bardzo wzorzyste i kolorowe spódnice, a do nich meksykańskie bluzki, podobne do tych, jakie nosiła w filmie „The Outlaw” Jane Rusell. Kiedy chodziła do London School of Arts, obejrzała ten film

pięć razy i wzorowała się na Jane Rusell, choć oczywiście wiedziała, że ma ładniejsze piersi niż słynna aktorka: równie duże, lecz bardziej strome i spiczaste. Długie włosy czesała inaczej każdego dnia, a kiedy prowadziła lekcję, zawsze zrzucała sandały i chodziła po pracowni boso, paląc długie, portugalskie papierosy. Dostała ich całe mnóstwo od jednego z kochanków. Sean zupełnie nie interesował się sztuką. Pojawił się w tej klasie w wyniku procesu selekcji naturalnej. Fizyka i chemia wymagały zbyt dużo wysiłku, a geografia, kolejny mało ważny przedmiot, była jeszcze nudniejsza niż rysunki. Sean zakochał się w Clare East, gdy tylko weszła do klasy. Kiedy po raz pierwszy zatrzymała się przy jego sztalugach, by popatrzeć na kolorowe plamy, namalowane przez Seana na arkuszu papieru, zdał sobie sprawę, że jest parę cali niższa niż on. Kiedy wyciągnęła rękę, by poprawić jedną z narysowanych przez niego linii, spostrzegł, że nie goliła pach. Kępa ciemnych, lśniących od potu, poskręcanych włosów wywołała u niego najsilniejszą i najboleśniejszą erekcję, jakiej kiedykolwiek doświadczył. Starał się wywrzeć na niej wrażenie twardym, męskim zachowaniem, a kiedy to się nie powiodło, użył w jej obecności słowa, jakim zazwyczaj nazywał swoje kucyki do gry w polo. Clare East wysłała go z liścikiem do dyrektora, a ten wymierzył mu cztery uderzenia laską trzcinową, dodając parę słów pouczenia: – Musisz się nauczyć, młody człowieku, że nie zezwolę na twoje skandaliczne zachowanie i na używanie sprośnych słów, zwłaszcza w obecności pań. – Bardzo dziękuję, panie dyrektorze. Wyrażanie wdzięczności za karę i powstrzymywanie się od masowania zbitego miejsca w obecności dorosłego człowieka należało do tradycji. Kiedy Sean wrócił do klasy, jego zapał wcale nie ostygł; wprost przeciwnie, był tak rozpalony, że trudno mu było zachować spokój. Zdał sobie jednak sprawę, że musi zmienić taktykę. Omówił to ze swoim przyjacielem, Snottem Arbuthnotem, ale jego rady niewiele mu pomogły. – Zapomnij o tym. Każdy chłopak w szkole onanizuje się myśląc o Wielkich Melonach – w przezwisku była aluzja do piersi Clare East – ale Tug widział ją w kinie z jakimś trzydziestoparoletnim facetem, z brzuchem i własnym samochodem. Obrabiali się w tylnym rzędzie jak wściekłe psy. Może zamiast niej spotkasz się z Poodle? Poodle miała szesnaście lat i chodziła do szkoły do Rustenberg, szkoły dla dziewcząt, położonej po drugiej stronie ulicy kolejowej. Była młodą damą, której życiowa misja polegała na tym, by poznać tylu chłopców, ilu tylko mogła. Chociaż Sean nigdy się z nią nie umawiał, kibicowała mu ostatnio podczas wszystkich meczów krykieta i przez wspólnego znajomego przesłała list, w którym zaproponowała spotkanie w sosnowym lesie przy Rondeobosch.

– Wygląda jak szczeniak – Sean pogardliwie odrzucił tę sugestię i zaczął dyskretnie adorować Clare East. Pewnego dnia grzebał w jej biurku, szukając czarnych portugalskich papierosów, które zaczęły mu bardzo smakować. To, że ją kochał, nie znaczyło, że nie miał jej okradać. W szufladzie, którą otworzył używając spinacza do papieru, znalazł sztywną kartonową teczkę, zawiązaną zielonymi tasiemkami. W środku znajdowało się ponad dwadzieścia wykonanych ołówkiem rysunków, przedstawiających nagich mężczyzn, wszystkie z datą i podpisem Clare East. Po pierwszym ukłuciu zazdrości Sean zdał sobie sprawę, że każdy rysunek przedstawiał kogoś innego, lecz wszystkie miały jedną wspólną cechę. Podczas gdy twarze modeli były tylko naszkicowane, ich penisy narysowano z najdrobniejszymi szczegółami, a każdy był w pełnym wzwodzie. To, co odkrył, było odpowiednikiem kolekcji skalpów. Panna East miała wyszukany smak, ale w swojej diecie, bardziej nawet niż czosnku i wina, potrzebowała mężczyzn. Jej sekretna teczka tak Wymownie o tym świadczyła, że nadzieje Seana znów odżyły i tego wieczoru namówił Michaela oferując mu pięć szylingów, by w jego bloku rysunkowym namalował portret Clare. Michael był w niższej klasie i udało mu się przypatrzyć modelowi nie zwracając uwagi Clare, a ukończona praca przekroczyła oczekiwania Seana. Pokazał jej portret, a gdy uczniowie wychodzili już po następnej lekcji, powiedziała: – Sean, czy mógłbyś chwilę zostać? Kiedy pracownia opustoszała, otworzyła jego blok na swoim portrecie. – Czy to ty namalowałeś? – spytała. – Jest naprawdę dobry. Pytanie było bardzo niewinne, ale różnica pomiędzy portretem a mrocznymi kompozycjami Seana była tak wyraźna, że nawet on zdał sobie sprawę, że niebezpiecznie będzie przyznać, iż to jego dzieło. – Chciałem powiedzieć, że to ja – przyznał otwarcie – ale nie mogę pani skłamać. Zapłaciłem bratu, żeby to dla mnie zrobił. – Dlaczego, Sean? – Chyba dlatego, że bardzo panią lubię – wymamrotał i zaskoczona Clare zobaczyła, że się rumieni. Była wzruszona. Aż do tej chwili nie lubiła tego chłopca. Był zuchwały, zaczepny i miał zły wpływ na klasę. Była pewna, że to właśnie on podkrada jej papierosy. Ta nieoczekiwana wrażliwość zaskoczyła ją i nagle zdała sobie sprawę, że jego napuszone zachowanie miało na celu zwrócenie jej uwagi. Stała się dla niego życzliwa i przez następne dni i tygodnie uśmiechając się do niego lub nieco dłużej poprawiając efekty jego wysiłków twórczych, okazywała, że mu przebaczyła. W zamian za to Sean zaczął podrzucać jej do biurka małe prezenty, potwierdzając tym

samym podejrzenia, że otwierał je już wcześniej. Jednakże kradzieże papierosów skończyły się i przyjmowała dary z owoców i kwiatów bez komentarza, a jedynie uśmiechała się i kiwała głową, przechodząc koło jego sztalug. Pewnego piątkowego popołudnia otworzyła szufladę i znalazła w niej niebieskie, emaliowane pudełko ze złotym napisem „Garrard’s” na wieczku. Stojąc tyłem do klasy otworzyła je, a gdy zdała sobie sprawę, że znajduje się w niej broszka z białego złota, wzdrygnęła się i niemal upuściła pudełko. Nawet Clare, która nie znała się na kamieniach, spostrzegła od razu, że wielki szafir, otoczony gwiaździście małymi diamentami, jest cennym klejnotem. Clare zakręciło się w głowie z chciwości. Ta broszka musiała być warta setki funtów, więcej pieniędzy niż kiedykolwiek miała naraz w ręku, więcej niż jej obecna, nędzna roczna pensja. Sean zabrał klejnot z toaletki swojej matki i dopóki wszystko się nie uciszyło, ukrył go w stropie pomieszczenia na siodła za stajniami. Shasa, którego rozgniewało takie nadużycie zaufania, przesłuchał wszystkich służących. Jak dotąd żaden z jego pracowników nie ukradł nic oprócz alkoholu. Kiedy prowadzone przez niego dochodzenie zakończyło się fiaskiem, Shasa wezwał policję. Na szczęście dla Seana okazało się, że jedna z młodszych pokojówek została kiedyś skazana na sześć miesięcy za kradzież u pracodawcy. Oczywiście została uznana za winną i sąd w Wenberg skazał ją na osiemnaście miesięcy, gdyż okoliczności przestępstwa zaostrzył jeszcze fakt, że uparcie odmawiała zwrócenia skradzionej broszki. Ponieważ miała już ponad dwadzieścia jeden lat, wysłano ją do więzienia kobiecego w Pollsmoor. Sean odczekał jeszcze dziesięć dni, by zapomniano o tej sprawie, i dopiero wtedy podarował prezent wybrance. Broszka bardzo kusiła Clare. Zdawała sobie sprawę, że musiała być skradziona, ale z drugiej strony miała, jak zawsze, poważne kłopoty finansowe. To był jedyny powód, dla którego zatrudniła się w szkole. Wspomniała z nostalgią minione lata wypełnione ucztowaniem, piciem, malowaniem i miłością, zanim wpadła w obecne kłopoty. Broszka mogła je rozwiązać. Nie miała wyrzutów sumienia, ale przerażała ją perspektywa, że może zostać skazana za kradzież. Wiedziała, że jej wolna dusza artystki uschłaby za kratami więzienia. Ukradkiem włożyła broszkę do szuflady, ale przez resztę lekcji nie mogła odzyskać spokoju. Zapalała jednego papierosa od drugiego i trzymała się z dala od końca pracowni, gdzie Sean udawał niewiniątko, pracując niezwykle pilnie nad sztalugami. Nie musiała mu mówić, by został po ostatnim dzwonku. Podszedł do jej biurka. – Czy podoba się pani? – spytał cicho, gdy Clare wyjęła pudełko z szuflady i położyła je na środku biurka. – Nie mogę tego przyjąć, Sean – powiedziała. – Wiesz o tym dobrze. Nie chciała go pytać, skąd je ma. Nie chciała wiedzieć. Mimowolnie wyciągnęła rękę, by dotknąć pudełka po raz ostatni. Emaliowana powierzchnia przypominała w dotyku dopiero co

złożone jajko, była gładka i ciepła. – Wszystko w porządku – powiedział cicho Sean. – Nikt nie wie. Myślą, że wziął ją ktoś inny. To zupełnie bezpieczne. Czyżby to dziecko przejrzało ją tak łatwo? Popatrzyła na niego. Czyżby jedna zdeprawowana dusza rozpoznała drugą? Zezłościło ją to, że przejrzał, odkrył jej chciwość. Zdjęła rękę z pudełka i położyła na kolanach. Zaczerpnęła powietrza i już miała powtórzyć odmowę, gdy Sean powstrzymał ją, otwierając swój blok rysunkowy i wyciągając trzy luźne arkusze. Położył je na stole, obok niebieskiego emaliowanego pudełka. Wciągnęła ze świstem powietrze. To były rysunki z teczki z aktami, z jej podpisem. – Wziąłem je, to uczciwa wymiana – powiedział Sean, a ona popatrzyła na niego, jakby widziała go po raz pierwszy. Sean był młody tylko wiekiem. W muzeum w Atenach zachwyciła ją marmurowa rzeźba bożka Pana, przedstawionego w postaci młodego chłopca. Nad pięknym młodzianem stał demon tak kuszący, jak sam grzech. Clare East nie była nauczycielką z powołania i nie odczuwała instynktownej niechęci do deprawowania młodych. Po prostu nie pomyślała o tym wcześniej. Miała ostry apetyt seksualny i próbowała już niemal wszystkiego, także partnerek swojej płci, lecz te eksperymenty nie powiodły się i porzuciła je dawno temu. Poznała, w sensie biblijnym, bardzo wielu mężczyzn różniących się wymiarami, budową i kolorem skóry. Brała ich i porzucała z pewnego rodzaju przymusem, szukając nieuchwytnego spełnienia, które, jak się wydawało, zawsze się jej wymykało. Często się bała, była naprawdę przerażona, że osiągnęła już ten stopień zaspokojenia, kiedy przyjemność nie może być świeża i zmysłowa. Teraz miała okazję do nowej i podniecającej perwersji, rozbudzającej w niej pożądanie, które – jak sądziła – utraciła na zawsze. Zachwycił ją przewrotny i grzeszny urok tego chłopca. Nigdy jej nie płacono, a ten chłopak chciał za nią zapłacić cenę, jakiej była warta królewska kurtyzana. Nigdy jej nie szantażowano, a on groził jej tymi niemądrymi rysunkami. Wiedziała, co by się stało, gdyby wpadły w ręce dyrekcji szkoły, a nie miała wątpliwości, że Sean wykonałby nie wypowiedzianą głośno groźbę. Wspomniał już, że obciążył kradzieżą broszki kogoś niewinnego. Najbardziej jednak dręczyło ją to, że nie miała dziecka. Spojrzała na niego z ciekawością. Miał jasną, czystą skórę, przyjemnie połyskującą młodością, złote włoski na rękach i gładkie policzki. Golił się już, był wyższy niż ona, a w jego chłopięcej figurze rysowały się ramiona i wąskie biodra mężczyzny. Miał długie, kształtne ręce i nogi. Dziwne, że nigdy dotąd nie zauważyła muskułów jego rąk. Oczy Seana były zielone jak szmaragdy lub creme de menthe w kryształowej czarce, a jego źrenice otoczone drobnymi brązowozłotymi gwiazdeczkami. Gdy z rozmysłem pochyliła się do przodu i bluzka rozchyliła się ukazując krągłość jej piersi, zobaczyła, że oczy chłopca lekko się powiększają. Ostrożnie wzięła

emaliowane pudełko. – Dziękuję, Sean – szepnęła chrapliwie. – To wspaniały prezent, jest mi bardzo miło. Sean zebrał pikantne rysunki i włożył je do swojego bloku, jako gwarancję ich cichej umowy. – Dziękuję, panno East – powiedział szorstkim głosem, jak ona. – Tak się cieszę, że się pani podoba. Obserwowanie jego podniecenia sprawiło, że i ona zaczęła odczuwać, jak z wolna w dolnej części ciała narasta znany ucisk. Z wyrachowanym okrucieństwem wstała, skazując go na nieznośne męki oczekiwania. Instynktownie wiedziała, że wszystko to zaplanował. Nie będzie musiała nic więcej robić, gdyż sprytny chłopiec zadba o miejsce i czas, a to oczekiwanie podniecało ją. Nie musiała długo czekać. Choć spodziewała się czegoś niezwykłego, zaskoczył ją liścik zostawiony przez niego na biurku. Droga Panno East, Mój syn, Sean, mówi, że nie może Pani znaleźć odpowiedniego mieszkania. Rozumiem, jakie to musi być trudne, zwłaszcza w lecie, gdy wydaje się, że cały świat przyjeżdża na nasz mały półwysep. Tak się składa, że na terenie mojej posiadłości urządziłam domek, który w chwili obecnej stoi pusty. Jeżeli spodoba się Pani, będzie mi miło, gdy zechce Pani w nim zamieszkać. Opłata będzie symboliczna. Sądzę, że gwinea na tydzień zadowoli naszego zarządcę. Domek jest spokojny, cichy, a z jego okien roztacza się wspaniały widok na Constantia Berg i False Bay, który z pewnością ucieszy oko artysty. Sean mówi z uznaniem o Pani pracach i oczekuję z niecierpliwością, by je zobaczyć. Szczerze oddana Tara Courtney. Clare East płaciła pięć gwinei na tydzień za jeden nędzny pokoik na tyłach stacji kolejowej, obok torów. Kiedy sprzedała szafirową broszkę za trzysta funtów, co – jak sądziła – było ułamkiem jej wartości, postanowiła spłacić swój dług wraz z odsetkami. Jednakże, podobnie jak w przypadku większości jej dobrych intencji, zwalczyła ów impuls i zamiast tego kupiła używanego morrisa minor. Pojechała do Welteyreden rankiem następnej soboty. Instynkt podpowiedział jej, by nie próbowała ukryć swojej artystycznej natury, tak więc obie z Tarą od pierwszego spotkania rozpoznały w sobie pokrewne dusze. Tara wysłała ciężarówkę z kierowcą, by przywiózł trochę nędznych mebli i stos ukończonych płócien, a następnie osobiście pomogła jej wprowadzić się do domku. W czasie rozpakowywania rzeczy Clare pokazała Tarze kilka swoich obrazów, zaczynając od pejzaży i obrazów marynistycznych. Reakcja Tary była dość obojętna, więc raz jeszcze

kierując się instynktem, Clare zdjęła zasłonę z jednego ze swoich obrazów abstrakcyjnych, kubistycznej kompozycji różnych odcieni niebieskiego i czerwonego i pokazała je Tarze. – Boże, wspaniałe! – wyszeptała Tara. – Takie gwałtowne i bezkompromisowe. Zachwycające! Kilka wieczorów później Tara przyszła ścieżką wśród sosen, niosąc mały koszyk. Clare siedziała na werandzie domku na skórzanej poduszce, boso, ze skrzyżowanymi nogami, trzymając na kolanach blok do rysowania. Podniosła wzrok. – Miałam nadzieję, że przyjdziesz. Tara usiadła przy niej i wyjęła z koszyka butelkę najlepszego, piętnastoletniego wina Shasy. Rozmawiały swobodnie, pijąc wino i patrząc na słońce zachodzące za góry, a Clare rysowała. – Dobrze jest mieć przyjaciela – powiedziała Tara pod wpływem nastroju chwili. – Nie możesz sobie wyobrazić, jak tu czasem jest samotnie. – A tylu tu gości i odwiedzających! – zaśmiała się Clare. – To nie są prawdziwi ludzie – powiedziała Tara. – To mówiące lalki, napuszone i wypchane pieniędzmi. Wyjęła z kieszeni płaską, srebrną papierośnicę i otworzyła ją. W środku znajdowały się arkusiki papieru ryżowego i zeschnięte, żółte liście. – Palisz? – spytała nieśmiało. – Kochanie, ocaliłaś mi życie! – wykrzyknęła Clare. – Proszę cię, skręć od razu jednego. Nie mogę się doczekać. Przekazywały sobie skręta, a w pewnej chwili leniwej rozmowy Clare zauważyła: – Rozejrzałam się w okolicy. Tu jest tak pięknie. Mały raj na ziemi. – Raj może być strasznie nudny – uśmiechnęła się Tara. – Znalazłam wodospad, a przy nim mały domek letni. – To miejsce na piknik. Służba nie może tam chodzić, więc jeżeli chcesz popływać nago, nie musisz się obawiać. Nikt cię nie zaskoczy. Clare nie widziała Seana na terenie posiadłości, odkąd się tu wprowadziła. Spodziewała się, że spragniony wrażeń, przyjdzie do niej pierwszego dnia i była nieco rozżalona, że tak się nie stało. Po kilku kolejnych dniach była rozbawiona tym zwlekaniem. Miał instynkt znacznie bardziej doświadczonego mężczyzny, urodzonego flirciarza, i czekała na niego z coraz większym podnieceniem. Potem zaczęło ją to denerwować. Nie była przyzwyczajona do przedłużających się okresów celibatu i marzenia erotyczne zakłócały jej sen. Wiosenne, przesycone balsamiczną wonią wieczory wydłużały się i Clare przypomniała sobie sugestię Tary, by odwiedzić staw przy wodospadzie. Każdego popołudnia po skończeniu

zajęć w szkole jechała do Welteyreden, nakładała kostium kąpielowy, szorty i lekką bluzkę, a następnie szła na przełaj przez winnice do stóp wzgórza. Zapewnienia Tary sprawdziły się. Nad stawem nigdy nie było nikogo, tylko słowiki zakłócały ciszę, i Clare szybko zdejmowała kostium. Pewnego dnia, gdy odwiedzała to miejsce po raz trzeci, stała pod wodospadem, a długie, mokre włosy oblepiały jej ciało. Nagle zdała sobie sprawę, że ktoś ją obserwuje. Zanurzyła się szybko aż po szyję i rozejrzała czujnie dookoła. Sean siedział na mokrych kamieniach, tuż przy niej. Łoskot wodospadu zagłuszył jego kroki. Przypatrywał się jej z uwagą, a podobieństwo do bożka Pana było w tym dzikim i pięknym miejscu jeszcze bardziej uchwytne. Sean miał na sobie tylko szorty i koszulkę bawełnianą. Lekko rozchylone wargi odsłaniały jego białe, równe zęby. Podniósł rękę i odgarnął na bok opadający na oczy kosmyk włosów. Clare powoli wstała, wynurzając się aż do bioder, a jej ciało lśniło ociekając wodą. Zobaczyła, że spojrzał na jej piersi, przejechał językiem po wargach i skrzywił się, jakby z bólu. Chcąc przezwyciężyć jego powagę, zgięła palec i skinęła na niego. Szum wodospadu nie pozwalał na rozmowę. Sean wstał, zaczął rozpinać koszulę, ale po chwili zawahał się. Spostrzegła, że w końcu stracił pewność siebie i jego zmieszanie rozbawiło ją i podnieciło. Skinęła zachęcająco głową i znów kiwnęła palcem. Uspokoił się, zdjął koszulę i odrzucił ją na bok, a następnie rozpiął pasek i pozwolił, by szorty opadły do kostek. Zaczerpnęła głęboko powietrza i poczuła, jak twardnieją jej mięśnie po wewnętrznej stronie ud. Nie potrafiła określić, czego oczekiwała, ale widok wystającego z kępki włosów na podbrzuszu długiego, białego, nabrzmiałego członka zaskoczył ją. Także tutaj był niemal w pełni rozwinięty, a fakt, że nie był jeszcze zupełnie dojrzałym mężczyzną, podniecał ją. Stał nagi tylko przez chwilę, po czym zanurkował i wynurzył się tuż koło niej. Woda spływała mu po twarzy, uśmiechał się jak skrzat. Clare natychmiast zanurkowała, a Sean popłynął za nią. Był dobrym pływakiem, poruszał się w wodzie jak młoda wydra i dogonił ją na środku stawu. Walczyli ze sobą wzburzając wodę, śmiejąc się i łapiąc z trudem oddech. Nurkowali i wypływali na powierzchnię. Clare była zdziwiona, że jego ciało jest tak silne i twarde i chociaż walczyła z nim ze wszystkich sił, zdobywał przewagę. Zaczynała się już męczyć, zwolniła ruchy i pozwoliła mu się objąć. Zimna woda i wysiłek sprawiły, że nie był już tak podniecony, ale poczuła, że znów twardnieje i próbując instynktownie dostać się do niej przesuwa biodrami po jej brzuchu. Zarzuciła mu ręce na szyję i przycisnęła jego twarz do piersi. Ciało chłopca wygięło się, zastygło na chwilę i myślała, że dla niego już się to skończyło. Nie chcąc do tego dopuścić, sięgnęła ręką i ścisnęła go mocno i boleśnie.

Gdy zaskoczony atakiem odskoczył od niej, odwróciła się i zwinnie dopłynęła do brzegu. Wyszła na brzeg i pobiegła, naga i mokra, do letniego domku. Złapała ręcznik, wytarła twarz i trzymając go przed sobą odwróciła się, by popatrzeć na niego właśnie w chwili, gdy dobiegł do domku. Sean, wściekły, z wypiekami na twarzy, stał w drzwiach. Ciężko dysząc patrzyli na siebie. Po chwili wolno opuściła ręcznik i rzuciła go na kanapę. Podeszła do niego kręcąc biodrami. – No dobrze, panie Sean. Wiemy już, że pędzlem niczego dobrego nie zrobisz. Zobaczymy, czy można cię nauczyć czegoś innego. Sean był jak czyste płótno, na którym mogła kreślić swoje własne wzory, choćby najbardziej dziwaczne. Były takie rzeczy, przed którymi inni jej kochankowie cofali się, oraz takie akty, o jakich tylko marzyła i nigdy nie miała odwagi, by je zasugerować partnerowi. Teraz mogła w końcu porzucić wszelkie skrępowanie. Wydawało się, że Sean odgaduje jej intencje. Wystarczyło, by rozpoczęła jakiś nowy eksperyment, podprowadziła go kawałek, a on podchwytywał go z zadziwiającą zachłannością i doprowadzał do zakończenia, jakiego nie mogła czasem w pełni przewidzieć, a które zupełnie ją oszołamiało. Jego siła i pewność siebie rosły z każdym ich spotkaniem. Po raz pierwszy odnalazła coś, co po pewnym czasie nie zaczynało jej nudzić. Stopniowo jej myśli opanował letni domek stojący obok stawu i nie mogła doczekać wieczoru, by się w nim znaleźć. W szkole musiała się powstrzymywać ze wszystkich sił, by nie dotknąć Seana. Podczas lekcji nie stawała blisko ani nie patrzyła wprost na niego, gdyż nie była pewna swoich reakcji. Potem Sean rozpoczął nową serię niebezpiecznych zabaw. Zostawał po lekcjach na kilka minut. Musieli to robić bardzo szybko, ale ryzyko, że zostaną odkryci, bardzo ich podniecało. Pewnego razu, gdy będąc już bardzo blisko celu, byli tak podnieceni, iż myślała, że za chwilę dostanie ataku serca, wszedł woźny. Sean stał wyprostowany za jej biurkiem, a ona klęczała przed nim. Chwycił ją za włosy i przycisnął jej twarz do siebie. – Szukam panny East – powiedział woźny, stojąc w drzwiach. Był emerytem, miał niemal siedemdziesiąt lat, ale z próżności nie nosił okularów. – Czy ona jest tutaj? – spytał Seana, patrząc na niego zmrużonymi oczami krótkowidza. – Dzień dobry, panie Brownlee. Panna East poszła już do pokoju nauczycielskiego – powiedział Sean spokojnie, trzymając Clare za włosy, tak że nie mogła się od niego odsunąć. Woźny zamruczał coś niezrozumiale i odwrócił się, by wyjść z pracowni. Wtem, ku jej przerażeniu, Sean zawołał: – Och, panie Brownlee, czy coś jej przekazać? – spytał. Rozmawiał z woźnym jeszcze minutę, która straszliwie się dłużyła, podczas gdy ona, osłonięta biurkiem, nie mogła przerwać swojej czynności. Kiedy zastanawiała się nad tym, wiedziała, że całkowicie ją zdominował. Dostrzegła w nim

okrucieństwo i skłonność do przemocy, a jasne było, że wraz z upływem czasu jego siła fizyczna wzrośnie tak jak trawa na pustyni, gdy spadnie deszcz. Jego smukłe mięśnie przekształcały się w twarde muskuły. Wydawało się, że wręcz na jej oczach pierś chłopca staje się coraz szersza i pokrywa się ciemnymi, kręconymi włosami. Chociaż czasami wciąż opierała mu się i walczyła z nim, za każdym razem podporządkowywał ją sobie coraz łatwiej i zmuszał do jednej z przekazanych mu przez nią sztuczek, które on następnie nieco wzbogacił, nadając im swój własny, nieco sadystyczny odcień. Te upokorzenia spodobały się Clare i zaczęła go z rozmysłem prowokować, aż wreszcie odniosła sukces, jakiego się nie spodziewała. Zdarzyło się to w jej domku. Spotkali się tam po raz pierwszy, gdyż zawsze istniało niebezpieczeństwo, że niespodziewanie może przyjść tu w odwiedziny Tara, ale oboje byli już zaślepieni szaleństwem. Clare odczekała, aż był bardzo podniecony. Oczy mu błyszczały, wargi zacisnął w ekstazie. Odwróciła się i poruszyła, a kiedy z niej spadł, uklękła przy nim i zaśmiała się szyderczo. Rozzłościł się, ale uspokoiła go. Kilka minut później zrobiła to samo, ale tym razem ścisnęła go mocno, tak jak podczas ich pierwszego wieczoru. W kilka chwil później leżała na łóżku oszołomiona i półprzytomna. Wokół oczu ukazała się już fioletowa opuchlizna, usta zostały zmiażdżone, a z nosa ciekła krew. Sean stał nad nią. Był blady jak ściana i wciąż potrząsał z wściekłości pokrwawionymi, zaciśniętymi pięściami. Chwycił ją za włosy, ukląkł nad nią i zmusił, by go wzięła rozbitymi, pokrwawionymi ustami. Nie było wątpliwości, że jest jej panem. Clare nie była trzy dni w szkole, gdyż musiała poczekać, aż zejdzie jej najgorsza opuchlizna i zbledną siniaki. Gdy przyszła prowadzić zajęcia, założyła ciemne okulary. Przechodząc obok jego sztalug, otarła się o niego jak kotka i Sean został po lekcjach. Sean nie mógł już dłużej ukrywać swojego podboju, ale Snotty Arbuthnot nie chciał mu wierzyć. – Jeżeli sądzisz, że w to uwierzyłem, to znaczy, że ci się poprzestawiało w głowie – zaśmiał się. – Człowieku, czy sądzisz, że jestem tak naiwny? Ty i Wielkie Melony – chyba w marzeniach! – Dobrze, udowodnię ci to. – Nie próbuj mnie wykołować. – Już ty się nie martw – zapewnił go twardo Sean. W sobotę po południu Sean ukrył Snotty’ego w krzakach przy końcu stawu, a chcąc mu umożliwić jak najlepszą ocenę dał mu lornetkę, którą dostał od swojej babci na czternaste urodziny. – Zdejmijmy koc z tapczanu – zaproponował Clare, kiedy przyszła do letniego domku. –

Położymy go na trawie, na brzegu. Na słońcu będzie cieplej. Zgodziła się skwapliwie. Kiedy spotkali się następnego dnia przed bramą szkoły, Snotty Arbuthnot ledwie zdołał wykrztusić z siebie parę słów. – Do diabła, człowieku, nigdy mi się nie śniło, że ludzie to robią. Człowieku, to było niewiarygodne. Kiedy ona – no wiesz – wtedy, kiedy ona – myślałem, że nie wytrzymam. – Mówiłem prawdę? – spytał Sean. – Czy też kłamałem? – Człowieku, to było niesamowite, fantastyczne. Sean, wieczorem zasmarowałem całe prześcieradło, założę się, że ty nie. Proszę, Sean, proszę cię, pozwól mi popatrzeć jeszcze raz. – Następnym razem będziesz musiał zapłacić – powiedział Sean. Chociaż występowanie przed publicznością odpowiadało jego ekshibicjonistycznym potrzebom, rzucając tę propozycję Sean sądził, że spotka się z odmową. Jednak Snotty spytał bez wahania: – Ile, Sean? Podaj swoją cenę! Sean popatrzył na niego badawczo. Zgodnie ze swoimi zasadami, odziedziczonymi po matce, Shasa dawał swoim synom bardzo niewielkie kieszonkowe. – Muszą poznać wartość pieniędzy – powtarzał maksymę rodzinną. Nawet Snotty, którego ojciec był chirurgiem, dostawał czterokrotnie więcej niż wynosiło groszowe kieszonkowe Seana. Z obejrzanego w kinie filmu George’a Rafta Sean zapożyczył ideę ochraniania, za odpowiednią opłatą, młodszych i to ponad dwukrotnie powiększyło jego dochód. Jednakże zawsze strasznie mu brakowało gotówki, a Snotty miał pieniądze, by zapłacić. – Dwa funty – zasugerował Sean, wiedząc, że tyle właśnie wynosi tygodniowe kieszonkowe kolegi. Snotty uśmiechnął się szeroko: – Zgoda! Jednakże dopiero wtedy, gdy rankiem następnej soboty Snotty wcisnął mu do ręki dwa pogniecione banknoty, Sean zdał sobie w pełni sprawę z możliwości finansowych, jakie się przed nim otwierały. Była niewielka szansa, by Clare zorientowała się, że jest na scenie. Krzaki były gęste, szum wodospadu zagłuszał wszystkie mimowolne szepty lub chichoty, a niezależnie od tego, gdy Clare raz zaczęła, była głucha i ślepa na wszystko inne. Sean mianował Snotty’ego sprzedawcą biletów i organizatorem. Jego wynagrodzeniem był wolny wstęp na wszystkie sobotnie przedstawienia. Z niechęcią zdecydowali, że ograniczą liczbę uczestników każdego widowiska do dziesięciu, ale nawet to oznaczało dochód w wysokości osiemnastu funtów tygodniowo. Trwało to przez trzy miesiące, co samo w sobie graniczyło z cudem, gdyż po wykupieniu biletów na pierwsze przedstawienie cała szkoła była rozgorączkowana. Przedstawienia cieszyły się taką sławą, że Snotty żądał, by mu płacono z góry, lecz nawet pomimo to wszystkie miejsca były zarezerwowane aż do ferii. Połowa uczniów, chcąc zapłacić

dwa funty za bilet, tak oszczędzała, że gwałtownie spadła sprzedaż w sklepiku szkolnym. Snotty starał się namówić Seana na dodatkowe przedstawienie w środku tygodnia lub przynajmniej na zwiększenie sobotniej puli, kiedy pierwsze pogłoski dotarły do pokoju nauczycielskiego. Nauczyciel historii przechodząc korytarzem usłyszał, jak dwóch zadowolonych widzów omawia ostatni spektakl. Dyrektor szkoły nie mógł uwierzyć w to, co mu przekazano. To było zupełnie niedorzeczne. Wiedział jednak, że do jego obowiązków należy porozmawianie na osobności z panną East, choćby tylko po to, by ją uprzedzić o krążących o niej oburzających plotkach. W piątek po południu, po zajęciach, w najmniej odpowiednim czasie, poszedł do budynku, w którym mieściła się pracownia plastyczna. Clare porzuciła już środki bezpieczeństwa, gdyż chłopiec zupełnie ją opętał. Była z Seanem w magazynku z farbami i zanim się zorientowali, że wszedł dyrektor, minęło kilka sekund. Shasy wydawało się, że wszystko stało się w jednej chwili. Wiadomość o wyrzuceniu Seana z Bishops spadła na Welteyreden jak grom z jasnego nieba. Shasa był akurat w Johannesburgu na obradach Izby Górniczej, kiedy wywołano go do telefonu. Dyrektor nie chciał jednak podawać szczegółów przez telefon, więc Shasa natychmiast poleciał do Kapsztadu i prosto z lotniska udał się do szkoły. Shasę oszołomiło i rozwścieczyło to, co usłyszał od dyrektora, i kipiąc ze wściekłości popędził jaguarem wokół Góry Stołowej do Welteyreden. Od samego początku nie podobała mu się kobieta, którą Tara sprowadziła do domku. Miała w sobie wszystko to, czym gardził: duże, przelewające się piersi, była głupio pretensjonalna, choć sama uważała się za artystkę i to niezwykle awangardową. Jej obrazy, malowane z dziecinnej perspektywy ostrymi kolorami, były okropne, a brak talentu i smaku starała się zatuszować portugalskimi papierosami, sandałami i spódnicami w jaskrawe wzory. Postanowił, że upora się z nią najpierw. Jednakże Clare już wyjechała, pozostawiając straszny bałagan w domku. Shasę rozwścieczyło to jeszcze bardziej. Skierował się do domu, wpadł do hallu i krzyknął do Tary: – Gdzie jest ten mały drań? Obedrę mu tyłek ze skóry! Pozostała trójka dzieci, przerażona i podniecona, wyglądała ponad poręczą galeryjki na drugim piętrze. Isabella miała tak wielkie oczy, że wyglądała jak jedna z maskotek Walta Disneya. – W tej chwili marsz do swoich pokojów. To dotyczy także ciebie, młoda damo! – krzyknął Shasa w kierunku schodów. Dzieci rozbiegły się i zniknęły. Po chwili zastanowienia Shasa zawołał za nimi: – I powiedzcie swojemu bratu, że chcę go zaraz widzieć w pokoju myśliwskim. Popędzili ścigając się korytarzem prowadzącym do skrzydła, w którym znajdowały się ich

pokoje, gdyż każde chciało dostarczyć przerażające wezwanie. Pokój myśliwski był w Welteyreden odpowiednikiem dziedzińca, gdzie wykonywano wszystkie egzekucje. Garrick dobiegł pierwszy i zastukał w zamknięte drzwi pokoju Seana. – Tata chce cię zaraz widzieć! – krzyknął. – W pokoju myśliwskim – dodał Michael, a Isabella, która od początku została daleko z tyłu, zapiszczała nie mogąc złapać tchu: – Chce ci obedrzeć tyłek ze skóry! Była zaczerwieniona, drżała z przejęcia i miała ogromną nadzieję, że Sean pokaże jej swój tyłek po spełnieniu groźby przez ojca. Nie mogła sobie wyobrazić, jak będzie wyglądał, i zastanawiała się, czy tata da do wyprawienia skórę i położy ją na podłodze, tak jak skóry zebr i lwów, w pokoju myśliwskim. To było prawdopodobnie najbardziej ekscytujące wydarzenie w jej życiu. – W hallu Tara próbowała uspokoić Shasę. Odkąd się pobrali, tak rozwścieczonego widziała go tylko dwa lub trzy razy, wtedy gdy narażony był na szwank honor i reputacja rodziny. Jej wysiłki nie odniosły jednak skutku. Spojrzał na nią wściekle i powiedział: – Do diabła, kobieto, to przede wszystkim twoja wina. To ty nalegałaś na to, by sprowadzić tę kurwę do Welteyreden. Gdy Shasa skierował się do pokoju myśliwskiego, jego głos niósł się po schodach i słychać go było tam, gdzie Sean zbierał siły, by odebrać karę. Szybki bieg wypadków tak go zaskoczył, że aż do tej chwili nie potrafił jasno myśleć. Schodząc teraz po schodach pospiesznie układał linię obrony. Przeszedł obok matki, która wciąż stała na środku hallu, na podłodze z ułożonych w szachownicę białych i czarnych marmurowych kwadratów. – Starałam się pomóc, kochanie – szepnęła, dodając mu odwagi uśmiechem. Nigdy nie byli sobie bliscy, ale teraz gniew Shasy sprawił, że stali się sprzymierzeńcami. – Dziękuję, mamo. Zapukał do drzwi pokoju myśliwskiego i otworzył je, gdy usłyszał krzyk ojca. Zamknął je ostrożnie za sobą, stanął wyprostowany obok leżącej na środku podłogi skóry lwa. Lanie w Welteyreden odbywało się wedle ustalonego rytuału. Na wykładanym suknem stole do czyszczenia broni leżało pięć szpicrut, różniących się od siebie długością, wagą i giętkością. Sean wiedział, że ojciec będzie starannie wybierał odpowiedni na tę okazję egzemplarz i że dzisiaj niemal na pewno będzie to ten długi i giętki, z fiszbinu. Mimowolnie popatrzył na stojący obok kominka wyściełany skórą fotel, na którym będzie musiał się wyciągnąć, trzymając rękami za jego nogi. Shasa był znanym graczem w polo, miał przeguby jak stalowe sprężyny, i przy jego uderzeniach nawet lanie dyrektora szkoły wydawało się pudrowaniem. Po chwili Sean opanował strach, podniósł brodę i spojrzał spokojnie na ojca. Shasa stał przy kominku ze splecionymi z tyłu rękami kołysząc się na boki.

– Wylano cię z Bishops – powiedział. Chociaż podczas swojego długiego przemówienia dyrektor nie wspomniał o tym Seanowi, ta wiadomość nie zaskoczyła go. – Tak, ojcze. – Trudno mi uwierzyć w to, co mi o tobie powiedziano. Czy to prawda, że robiłeś z siebie przedstawienie z tą – z tą kobietą? – Tak, ojcze. – I że pozwoliłeś swoim przyjaciołom oglądać siebie? – Tak, ojcze. – I że za tę przyjemność żądałeś od nich pieniędzy? – Tak, ojcze. – Funta na głowę? – Nie, ojcze. – Co to znaczy – nie? – Dwa funty na głowę. – Jesteś Courtneyem – to, co robisz, dotyczy bezpośrednio wszystkich członków rodziny. Czy zdajesz sobie z tego sprawę? – Tak, ojcze. – Przestań to powtarzać. W imię wszystkiego, co święte, jak mogłeś to zrobić! – Ona to zaczęła. Gdyby nie ona, nawet bym o tym nie pomyślał, Shasa popatrzył na syna i nagle jego gniew wyparował. Pamiętał, jak będąc prawie w tym samym wieku, stał skruszony przed Centaine. Nie zbiła go, ale wysłała na kąpiel dezynfekcyjną i poniżające badania lekarskie. Pamiętał tę dziewczynę, zuchwałą, małą nierządnicę, starszą tylko o rok lub dwa od niego, z burzą spalonych słońcem włosów i nieśmiałym uśmiechem – i prawie sam się uśmiechnął. Drażniła go i prowokowała, doprowadzała do szaleństwa, ale pomimo to poczuł dziwne ukłucie nostalgii. To była jego pierwsza kobieta – mógł zapomnieć o stu innych, ale nie o niej. Sean dostrzegł, jak w oczach ojca zanika gniew i wyczuł, że właśnie teraz powinien wykorzystać zmianę nastroju. – Zdaję sobie sprawę, że naraziłem rodzinę na skandal i wiem, że muszę ponieść karę. Wiedział, że ojcu się to spodoba, lubił powtarzać: – Musisz znieść karę jak mężczyzna. Spostrzegł, że wyraz twarzy ojca jeszcze bardziej łagodnieje. – Wiem, to było bardzo głupie i zanim otrzymam karę, chciałbym tylko powiedzieć, że jest mi przykro. Musisz się mnie wstydzić. To nie było całkiem prawdziwe i Sean instynktownie o tym wiedział. Ojciec gniewał się na niego za to, że go złapano, ale w głębi duszy był raczej dumny z tego, że jego syn udowodnił

swoją męskość. – Na swoje usprawiedliwienie mogę powiedzieć tylko to, że nie mogłem się oprzeć. Ona mnie doprowadzała do szału. Nie mogłem myśleć o niczym innym – jak tylko o tym, co chciała, żebym jej robił. Shasa doskonale go rozumiał. Mając już niemal czterdzieści lat wciąż miał takie problemy. Jak to powiedziała Centaine? „To krew de Thiry, wszyscy musimy z tym żyć”. Chrząknął cicho poruszony uczciwością i otwartością syna. To był piękny chłopiec, prosty, wysoki i silny, przystojny i męski, nie było wątpliwości, że ta kobieta na niego nastawała. Nie mógł być naprawdę zły, pomyślał Shasa, może trochę nieposłuszny, nieco zbyt zarozumiały, nieco zbyt chciwy życia – ale nie naprawdę zły. Jeżeli baraszkowanie z ładną dziewczyną jest śmiertelnym grzechem, nie ma zbawienia dla żadnego z nas, pomyślał. – Zamierzam sprawić ci lanie, Sean – powiedział głośno. – Tak, wiem. Ani śladu lęku, żadnych jęków. Nie, do diabła, to dobry chłopak. Syn, z którego można być dumnym. Shasa podszedł do stołu i wziął długą fiszbinową szpicrutę, najdoskonalszą broń w swoim arsenale, a Sean, wcale o to nie proszony, podszedł do fotela i przyjął przepisową pozycję. Szpicruta świsnęła w powietrzu i boleśnie uderzyła Seana, ale nagle Shasa westchnął z niesmakiem i odrzucił ją na stół. – Kij jest dla dzieci, a ty już nie jesteś dzieckiem, lecz mężczyzną – powiedział. – Wstawaj. Sean nie mógł uwierzyć w swoje szczęście. Chociaż to pierwsze uderzenie piekło tak, jakby go pogryzło całe gniazdo skorpionów, nie zmienił obojętnego wyrazu twarzy i nie starał się rozmasować siedzenia. – I co my z tobą zrobimy? – zastanawiał się Shasa, a przeczucie podpowiadało Seanowi, by nic nie mówić. – Musisz skończyć szkołę – powiedział spokojnie Shasa. – Musimy po prostu znaleźć kogoś, kto cię przyjmie. Okazało się to trudniejsze, niż Shasa początkowo sądził. Próbował szkół SACS i szkoły dla chłopców w Rondebosch, a następnie w Wynberg. Dyrektorzy znali sprawę Seana. W tym czasie był najbardziej znanym uczniem na Przylądku Dobrej Nadziei. W końcu został przyjęty do Costello’s Academy, przepełnionej szkoły mieszczącej się w zrujnowanym pałacu wiktoriańskim na obrzeżach Rondebosch; tu nie robiono żadnych problemów. Pierwszego dnia pobytu w szkole Seana mile zaskoczył fakt, że był powszechnie znaną osobistością. W przeciwieństwie do ekskluzywnej szkoły dla chłopców, którą właśnie opuścił, do Costello’s Academy chodziły także dziewczęta, a doskonałe wyniki w nauce i wysoki poziom moralny nie były warunkami wstępnymi przyjęcia.

Sean odnalazł tu ostoję duchową i zaczął wyszukiwać najbardziej obiecujących kolegów i organizować ich w bandę, która w ciągu roku podporządkowała sobie całą szkołę. Następnie wybrał spośród uczennic kilka najurodziwszych i usłużnych młodych dam. Jak zauważył jego ojciec i dyrektor poprzedniej szkoły – Sean był urodzonym przywódcą. Manfred De La Rey stał na baczność na trybunie. Jako minister nosił prosty, ciemny garnitur w prążki i czarny filcowy kapelusz, a w butonierce mały stroik z goździków i liści paprotki – oficjalny strój nacjonalistów. Orkiestra policyjna grała w żywym, marszowym rytmie melodię ludową Die Kaapse Nooi, „Dziewczyna z Kapsztadu”, a szeregi kadetów z karabinami FN na ramionach energicznym krokiem mijały trybunę. Każdy pluton w momencie zrównania się z podium patrzył na prawo, gdzie stał Manfred, salutując w odpowiedzi. Prezentowali się wspaniale w zgrabnych, błękitnych mundurach z błyszczącymi mosiężnymi guzikami, w których odbijało się oślepiające białe światło słoneczne. Widok tych muskularnych, młodych mężczyzn, pełnych prawdziwej godności, zapału i patriotyzmu, doskonale wyszkolonych i gotowych na wszystko, napawał Manfreda poczuciem bezbrzeżnej dumy. Wciąż stał na baczność, gdy kolejne formacje robiły przed nim zwrot, a następnie ustawiały się przodem do trybuny na rozległym placu defiladowym, gotowe do przeglądu. Rozległy się ostatnie werble i orkiestra ucichła. Generał policji wyglądał imponująco w galowym mundurze z kompletem odznaczeń na piersi. Podszedł do mikrofonu i w kilku zwięzłych zdaniach przedstawił ministra, po czym wycofał się, oddając mu głos. Manfred przygotował swoje przemówienie niezwykle starannie, ale nim je rozpoczął, nie potrafił się powstrzymać, by nie spojrzeć w kierunku Heidi, która siedziała w pierwszym rzędzie, przeznaczonym dla gości honorowych. Ona także miała dziś swój dzień. W kapeluszu z szerokim rondem, ozdobionym monumentalną konstrukcją ze sztucznych róż, wspaniale harmonizującym z jej twarzą o regularnych, germańskich rysach, wyglądała jak złotowłosa walkiria. Niewiele było kobiet dostatecznie wysokich i urodziwych, by mogły nosić podobne nakrycia głowy, nie narażając się na śmieszność. Dla Heidi było ono wprost stworzone. Przechwyciła spojrzenie Manfreda i uśmiechnęła się. Co za kobieta, pomyślał. Zasługuje na to, żeby być pierwszą damą w tym kraju, i ja tego dopilnuję. Pewnego dnia tak się stanie, może szybciej, niż myśli. Odwrócił się do mikrofonu i przybrał stosowny wyraz twarzy. Wiedział, że jest świetnym mówcą i lubił skupiać na sobie spojrzenia tysięcy par oczu. Na podium czuł się swobodnie, był opanowany, rozluźniony i umiał bez reszty zawładnąć słuchaczami. – Zdecydowaliście się pracować w służbie swego Volk i swego kraju – zaczął. Przemawiał w afrikans i odwołanie się do Volk było całkiem naturalne, jako że do policji werbowano prawie

wyłącznie Afrykanerów. Taka była polityka Manfreda De La Reya. Gwarancję skuteczności działania sił bezpieczeństwa stanowiła, według niego, obecność w jej szeregach najbardziej odpowiedzialnych przedstawicieli społeczeństwa, do głębi świadomych nadciągającego zagrożenia. Pragnął teraz ostrzec pełną poświęcenia młodzież przed tym, co ją czeka. – Będziecie musieli wykazać całą swoją odwagę i hart ducha, by pokonać ciemne moce, które są zwrócone przeciw nam. Podziękujmy Stwórcy, Bogu naszych ojców, za to, że po bitwie nad Blood River zawarł z nimi przymierze, na mocy którego otacza nas swoją opieką i wskazuje właściwą drogę. Jeżeli ofiarujemy Mu naszą wierność i uczciwość, cześć i zaufanie, sprawi, że ta droga będzie zawsze gładka i prosta. Zakończył swoje przemówienie aktem wiary, która wyniosła Afrykanerów z nędzy i ucisku na należne im miejsce na ziemi: Wierz w swego Boga, Wierz w swój Naród, Wierz w siebie. Jego głos, stukrotnie wzmocniony, rozbrzmiewał donośnie na placu apelowym i Manfred, patrząc na rozjaśnione twarze kadetów, czuł nieomal namacalnie łaskawą obecność istoty wyższej. Nadszedł moment dekoracji. Rozległy się głośne komendy i błękitne szeregi stanęły na baczność. Dwaj oficerowie wystąpili do przodu i zajęli miejsca po obu stronach Manfreda. Jeden z nich trzymał aksamitną poduszkę, na której leżały medale i odznaczenia. Drugi oficer odczytywał z listy kolejne nazwiska wyróżnionych przywołując ich do podium. Jeden po drugim występowali ze swoich szeregów dziarskim krokiem i zatrzymywali się przed okazałą postacią Manfreda. Każdemu ściskał dłoń i przypinał do piersi medal. Wreszcie nadeszła chwila, w której Manfred o mało nie pękł z dumy. Przez plac apelowy maszerował ku niemu ostatni z wyróżnionych kadetów – najwyższy, najzgrabniejszy i najlepszy ze wszystkich. W pierwszym rzędzie gości Heidi pochlipywała cicho ze szczęścia i nie kryjąc się z tym, ocierała łzy koronkową chusteczką. Lothar De La Rey stanął sztywno na baczność przed swoim ojcem. Bez cienia uśmiechu popatrzyli sobie w oczy, ich twarze były surowe i oficjalne, ale przepływał pomiędzy nimi niewidzialny prąd uczucia, tak silny, że wszelkie słowa czy uśmiechy stawały się zbyteczne. Manfred niechętnie zerwał tę nić milczącego porozumienia, odwracając się do stojącego obok pułkownika, który wręczył mu szpadę. Grawerowana pochwa zalśniła srebrem i złotem, kiedy Manfred ujął szpadę i ponownie zwrócił się do syna. – Oto szpada honorowa – powiedział. – Noś ją z godnością. Postąpił naprzód i zawiesił Lotharowi wspaniałą broń u pasa. Podali sobie ręce w uroczystym milczeniu, ale tym krótkim, powściągliwym uściskiem zapewnili się wzajemnie

o nieprzemijającej miłości, ojcowskiej dumie i synowskim posłuszeństwie. Stał na baczność, salutując, podczas gdy orkiestra grała hymn narodowy: Pod błękitną strażą nieba, Pośród głębin naszych mórz... Na tym zakończył się uroczysty apel. Kadeci rozproszyli się po placu, próbując odnaleźć w tłumie gości swoich bliskich. Słychać było podniecone damskie głosy i radosne śmiechy. Rodziny padały sobie w ramiona, wymieniając długie, gorące uściski. Lothar De La Rey stał między rodzicami ze szpadą u boku, cierpliwie ściskając setki rąk i odpowiadając skromnie na nie kończącą się litanię przesadnie wylewnych gratulacji. Manfred i Heidi uśmiechali się promiennie. Nie potrafili już dłużej ukrywać przepełniającego ich szczęścia ani dumy. – Dobra robota, Lothie! – Do Lothara przepchał się wreszcie jeden z jego kolegów. Podali sobie ręce, uśmiechając się szeroko. – Nie ma wątpliwości, kto był najlepszy. – Po prostu miałem szczęście – bagatelizował swój sukces Lothar, zmieniając temat. – Wiesz już, dokąd cię wysyłają, Hannes? – Ja, bracie. Gdzieś na wybrzeże, do Natalu. A ciebie? Może będziemy razem? – Nic z tego – Lothar potrząsnął głową – jadę na jakiś mały posterunek w osiedlu czarnych koło Yereeniging. Nazywa się Sharpeville. – Sharpeville? To rzeczywiście pech – Hannes pokiwał głową z udanym współczuciem – nigdy o czymś takim nie słyszałem. – Ani ja. Pewnie nikt o tym nie słyszał – powiedział Lothar z rezygnacją – i nigdy nie usłyszy. 24 sierpnia 1958 roku premier Johannes Gerhardus Strijdom, „Lew z Warterbergu”, zmarł na atak serca. Stał na czele rządu zaledwie cztery lata, ale jego odejście uczyniło wyłom w granitowym monolicie nacjonalizmu Afrykanerów. Rzucili się do pracy jak termity umacniające zagrożony kopiec. W kilka godzin po tym, jak podano do publicznej wiadomości, że premier nie żyje, Manfred De La Rey, w towarzystwie dwóch starszych posłów Partii Narodowej Cape, wszedł do biura Shasy. – Musimy zrobić wszystko, żeby wyeliminować tych z północy – oświadczył bez ogródek – i wprowadzić naszego człowieka. Shasa skinął głową z rezerwą. Przez większość członków rządu był nadal uważany za outsidera. Wiedział, że w zbliżających się wyborach nowego przywódcy jego zdanie nie będzie decydujące, ale chciał zobaczyć, jak Manfred wyłoży mu swoją strategię, i wyciągnąć z tego wnioski.

– Zaproponowali już Yerwoerda – kontynuował Manfred. – Wprawdzie dotychczas robił karierę głównie w senacie i ma niewielkie doświadczenie w parlamencie, ale cieszy się opinią twardego i rozsądnego faceta. Ludziom podoba się to, w jaki sposób radzi sobie z czarnymi. Sprawił, że „Yerwoerd” i apartheid znaczy to samo. Wiadomo, że jeżeli dojdzie do władzy, nie pozwoli na mieszanie ras, a Afryka Południowa będzie już na zawsze własnością białych. – Ja – zgodził się jeden z posłów – ale jest zbyt brutalny. Trzeba wiedzieć, jak postępować i co mówić, żeby nikogo nie obrazić. Nasz człowiek też jest silny. Donges zgłosił projekt Ustawy o Rasowej Segregacji Rezydencjonalnej i o Odrębnej Reprezentacji Parlamentarnej. Nikt nie może zarzucić mu, że jest kafferboetie, że popiera czarnuchów. Ale przy tym ma więcej klasy, działa bardziej finezyjnie. – Tym z północy nie zależy na finezji. Nie chcą premiera-arystokraty, ubierającego wszystko w piękne słówka, chcą rządów silnej ręki. A Yerwoerd to urodzony mówca, ma lepsze gadane niż sam diabeł i nie boi się roboty. Poza tym, jeżeli ktoś jest tak znienawidzony przez angielską prasę jak on, to wiadomo, że nie może być z gruntu zły – roześmiał się, patrząc na Shasę, ciekawy, jak to przyjmie. Cały czas pamiętał, że jest dla nich kimś obcym, rooinek, i nie zamierzał dostarczać im okazji do złośliwej satysfakcji. Uśmiechnął się swobodnie i przyznał: – Yerwoerd jest cwany jak stary pawian i szybki jak kobra. Będziemy się musieli napracować, jeśli chcemy, żeby przegrał. Wszyscy pracowali nad tym w pocie czoła. Zdaniem Shasy Donges był najbardziej umiarkowany i altruistycznie nastawiony spośród trzech kandydatów, którzy zdecydowali się ubiegać o najwyższy urząd w państwie, jakkolwiek przedłożył w parlamencie projekty ustaw, inspirowane polityką segregacji. Sam doktor Hendrik Yerwoerd przyjmując nominację powiedział: – Nie mam prawa odmówić, jeśli słyszę rozpaczliwe wezwanie mego narodu. 2 września 1958 roku Partia Narodowa spotkała się na zjeździe, by wybrać swojego przywódcę. Głosowało stu siedemdziesięciu ośmiu nacjonalistów – posłów do parlamentu i senatorów. Krótki staż Yerwoerda w parlamencie, uważany początkowo za jego słabość, okazał się plusem. Yerwoerd przez lata grał w senacie pierwsze skrzypce. Swoją pozycję w Wyższej Izbie zawdzięczał silnej osobowości i talentom oratorskim. Potulni i bezwolni senatorowie, którzy umożliwili partii rządzącej przeforsowanie rasistowskich ustaw, poczuli się ważni i głosowali na Yerwoerda jak jeden mąż. Donges zwyciężył w pierwszym głosowaniu, eliminując kandydata z Oranii, „Blackie’ego” Swarta. Jednak podczas drugiej tury, kiedy rywalizował bezpośrednio z Yerwoerdem, północ zwarła szeregi, co przesądziło o wygranej Yerwoerda stosunkiem głosów dziewięćdziesiąt osiem do siedemdziesięciu pięciu.

Premier Hendrik Frensch Yerwoerd, przemawiając tego wieczoru przez radio do narodu, nie omieszkał zaznaczyć, że funkcję tę powierzył mu sam Wszechmogący Bóg. – To on zdecydował, że lud Południowej Afryki wkroczy w nowe czasy pod moją władzą. Blaine i Centaine przyjechali z Rhodes Hill do Welteyreden. Zgodnie z tradycją cała rodzina zbierała się zawsze wokół radia w błękitnym salonie, by słuchać wszystkich najważniejszych doniesień. Tutaj wspólnie wysłuchiwali przemówień i obwieszczeń, które obracały losy znanego im świata o sto osiemdziesiąt stopni, dowiadywali się o śmierci królów i umiłowanych przywódców, i o tym, kto po nich przejął władzę. O tym, że wybuchały wojny, zawierano pokój, i że nad japońskimi miastami wyrósł wysoko w niebo szatański grzyb. Teraz siedzieli w skupieniu, słuchając wysokiego, napiętego, ale starannie modulowanego głosu nowego premiera, zżymając się na powtarzane przez niego frazesy. – Z całą mocą pragnę wszystkich zapewnić, że moim głównym celem jest i będzie realizacja demokratycznych założeń naszego ustroju, jako że są to fundamentalne zdobycze zachodniej cywilizacji – obwieścił Yerwoerd. – Wszyscy obywatele o odmiennych zapatrywaniach zachowają pełną swobodę wyrażania swoich poglądów. – Pod warunkiem, że te poglądy przejdą przez sito cenzury rządu, Holenderskiego Kościoła Reformowanego i kliki Partii Narodowej – mruknął Blaine z niezwykłym u niego sarkazmem. Centaine trąciła go łokciem. – Cicho bądź, chcę spokojnie posłuchać. Yerwoerd sięgnął po kolejną kwestię z żelaznego repertuaru, ubolewając nad tym, że wrogowie państwa z rozmysłem opacznie interpretują jego politykę rasową. Nie on wprowadził pojęcie apartheidu. Były już przed nim światłe i przewidujące umysły, które dostrzegły, że w złożonym, wielonarodowym społeczeństwie istnieje konieczność umożliwienia poszczególnym rasom nieskrępowanego, indywidualnego rozwoju. – Jako minister do spraw Bantu byłem od 1950 roku odpowiedzialny za konsekwentne wdrażanie tej polityki – jedynej polityki, która gwarantuje każdemu obywatelowi i każdej grupie prawo do zachowania odrębności ze względu na ich rasową przynależność. Nie zboczymy ani o cal z obranej drogi. Do tej chwili Tara, słuchając Yerwoerda, uderzała nerwowo stopą o podłogę. Teraz jednak zerwała się z miejsca i wybuchnęła. – Przepraszam na chwilę, źle się czuję. Pójdę na taras zaczerpnąć świeżego powietrza. – I wybiegła z pokoju. Centaine rzuciła Shasy badawcze spojrzenie, ale on uśmiechnął się tylko i wzruszył ramionami. Właśnie zamierzał jakoś to skomentować, kiedy wysoki, wypełniający cały pokój głos w radiu ponownie przykuł ich uwagę. – Chciałbym teraz poruszyć temat szczególnie bliski, jeśli nie najbliższy naszym sercom.

Mam na myśli świętą ideę stworzenia republiki. Zdaję sobie sprawę, jak wielu anglojęzycznych mieszkańców Afryki Południowej, którzy słuchają mnie dzisiejszego wieczora, odczuwa głęboką lojalność wobec korony brytyjskiej. Wiem również, że to poczucie lojalności uniemożliwia im trzeźwą ocenę sytuacji, nie pozwala dostrzec jej najistotniejszych aspektów. Przywiązanie do modelu monarchistycznego nazbyt często przyczyniało się do rozłamu w naszym społeczeństwie, pogłębiało przepaść między obywatelami anglojęzycznymi i Afrykanerami właśnie wtedy, kiedy potrzebna im była jedność. W dobie dekolonizacji wzrastają aspiracje czarnej ludności, powstają nowe państwa. Stanowią one zagrożenie dla Afryki Południowej, którą znamy i kochamy. Afrykanerzy i Anglicy nie mogą sobie pozwolić na dalsze spory. Muszą stanąć ramię przy ramieniu jak przyjaciele, zjednoczyć swoje siły dla dobra przyszłej, białej republiki. – Mój Boże – westchnął Blaine. – To coś nowego. Do tej pory mówiło się tylko o republice Afrykanerów i nikt nie traktował tego serio, a już na pewno nie Afrykanerzy. Ale tym razem on mówi poważnie. Wsadził kij w mrowisko. Pamiętam dobrze spór o flagę w latach dwudziestych. W porównaniu z zamieszaniem, jaki wywoła jego koncepcja republiki, to były dziecinne igraszki. – Przerwał, by wysłuchać ostatnich słów Yerwoerda. Kiedy premier skończył, Shasa przeszedł przez pokój i wyłączył radio. Odwrócił się i stał zgarbiony, z rękami głęboko w kieszeniach, studiując twarze obecnych. Wszyscy wyglądali na wstrząśniętych i zagubionych. Od stu pięćdziesięciu lat ten kraj należał do Brytyjczyków. Byli z tego dumni i dawało im to ogromne poczucie bezpieczeństwa. Teraz wszystko miało się zmienić. Przyszłość napawała ich lękiem. Nawet Shasa czuł się dziwnie niepewnie, jakby coś mu odebrano. – On nie mówił poważnie, po prostu podlizywał się swoim wyborcom. Zawsze w takich sytuacjach wygłaszają slogany na temat republiki – powiedziała z nadzieją Centaine, ale Blaine potrząsnął głową. – Na razie niewiele o nim wiemy. Możemy tylko wyciągnąć wnioski na podstawie tego, co napisał, będąc redaktorem Transvalera, oraz tego, z jaką energią i determinacją zabrał się do wprowadzania w życie polityki segregacji. I jeszcze jedno. Dał się poznać jako ktoś, kto mówi dokładnie to, co myśli, i kto usunie każdą przeszkodę, która stanie mu na drodze. – Wziął Centaine za rękę. – Mylisz się, moja droga. On mówił poważnie. Spojrzeli na Shasę i Centaine spytała w imieniu ich obojga: – Co zamierzasz zrobić, cheri? – Nie jestem pewien, czy w ogóle będę miał jakiś wybór. On nie cierpi opozycji, a ja go zwalczałem. Namawiałem posłów, żeby głosowali na Dongesa. Jest całkiem prawdopodobne, że w poniedziałek, kiedy Yerwoerd ogłosi skład nowego rządu, nie będzie mnie na jego liście. – Powrót na daleką ławę to trudna rzecz – zauważył Blaine.

– Zbyt trudna – przytaknął Shasa. – I nie zamierzam tego robić. – Ależ cheri! – wykrzyknęła Centaine. – Nie zamierzasz chyba zrezygnować z miejsca w parlamencie – po tym wszystkim, co przeszliśmy. Pracowaliśmy ciężko przez lata, żeby spełniły się nasze nadzieje. – Wszystkiego dowiemy się w poniedziałek – Shasa wzruszył ramionami, chcąc ukryć bezmiar goryczy i rozczarowania. Krótko miał w ręku prawdziwą władzę, dostatecznie długo jednak, by docenić jej smak. Zdawał sobie ponadto sprawę, jak wiele miał jeszcze krajowi do zaoferowania, ile jego projektów właśnie dojrzało do realizacji. Nie mógł znieść myśli, że cały plon jego wysiłków i ambicji pójdzie na marne, nim zdąży zakosztować pierwszych owoców. Jednak nie wątpił ani przez chwilę, że Yerwoerd wykluczy go ze swojego rządu. – „Jeżeli potrafisz przeżyć triumf i klęskę” – zacytowała Centaine z ledwie dostrzegalnym drżeniem w głosie i roześmiała się pogodnie. – A teraz, cheri, otwórzmy szampana. To jedyny sposób na te dwa szalbierstwa Kiplinga. Shasa wszedł do swojego biura w parlamencie i z żalem rozejrzał się dookoła. Przez pięć ostatnich lat to miejsce należało do niego. Teraz będzie musiał spakować swoje książki, obrazy i zabrać meble. Boazerię i dywany zostawi w prezencie narodowi. Kiedyś miał nadzieję, że pozostawi po sobie trochę więcej. Skrzywił się i po raz ostatni usiadł za biurkiem, próbując odpowiedzieć sobie na pytanie, gdzie popełnił błąd, i czego by jeszcze dokonał, gdyby mógł. Zadzwonił telefon i Shasa podniósł słuchawkę, zanim zdążyła to zrobić sekretarka, siedząca w pokoju obok. – Tu sekretariat premiera – powiedział głos w słuchawce. W pierwszej chwili Shasa skojarzył tę informację z osobą zmarłego, a nie jego następcy. – Jeśli to możliwe, premier chciałby się jak najszybciej z panem zobaczyć. – Oczywiście, już idę – odpowiedział Shasa. – A więc nie odmówi sobie przyjemności dokonania egzekucji osobiście, pomyślał, odkładając słuchawkę. Yerwoerd kazał mu czekać tylko dziesięć minut. Kiedy Shasa wszedł do gabinetu, podniósł się zza biurka z przeprosinami. – Proszę mi wybaczyć, mam dzisiaj sporo spraw. – Shasa uśmiechnął się słysząc tę prawie naiwną aluzję. Nie był to wymuszony uśmiech. Yerwoerd miał rzeczywiście ogromną charyzmę i roztaczał przed Shasą wszystkie swoje uroki. Okrążył biurko i ujął go pod ramię w geście poufałości, ciągnąc miękkim, kojącym głosem, zupełnie niepodobnym do wysokiego, zgrzytliwego tonu, którego używał w publicznych wypowiedziach: – Ale z panem muszę koniecznie porozmawiać, tak zresztą jak ze wszystkimi członkami mojego nowego gabinetu. Shasa odwrócił się gwałtownie, uwalniając ramię z uścisku Yerwoerda. Stali teraz twarzą

w twarz, mierząc się wzrokiem. – Nie przydzieliłem jeszcze teki ministra górnictwa i przemysłu, ale nie wyobrażam sobie nikogo bardziej odpowiedniego na to stanowisko niż pan. Doceniam pańską pracę w poprzednim rządzie. Widać, że zna się pan na tym, o czym pan mówi. – Nie potrafię ukryć, jak bardzo jestem zaskoczony, panie premierze – powiedział cicho Shasa. Yerwoerd zachichotał. – Czasami lubię być nieobliczalny. – Ale dlaczego? – zapytał Shasa. – Dlaczego ja? Yerwoerd w charakterystyczny sposób przechylił głowę, udając, że nie rozumie, ale Shasa był nieustępliwy. – Wiem, że ceni pan szczerość, panie premierze, dlatego powiem otwarcie: nie ma pan żadnego powodu, by mnie lubić lub uważać za sprzymierzeńca. – To prawda – zgodził się Yerwoerd. – Ale ja nie potrzebuję pochlebców. Mam już ich wystarczająco wielu. Podejmując tę decyzję, kierowałem się wyłącznie przeświadczeniem, że od pańskich umiejętności zależy przyszły dobrobyt naszego kraju, i że nie ma nikogo, kto mógłby pana zastąpić. Jestem pewien, że nasza współpraca ułoży się pomyślnie. – Czy to już wszystko, panie premierze? – Jak pan słusznie zauważył, lubię szczerość. A więc to jeszcze nie wszystko. Słyszał pan zapewne, od czego zacząłem sprawowanie swojej funkcji. W pierwszych słowach zaapelowałem do dwóch grup, tworzących białą ludność naszego kraju, o zbliżenie. Zaapelowałem do Burów i Brytyjczyków o to, by zapomnieli o dawnych antagonizmach i ramię przy ramieniu zaczęli budować republikę. Jak by to wyglądało, gdybym zaraz po tym zdymisjonował jedynego Anglika w rządzie? Roześmieli się obaj i Shasa potrząsnął głową – Nie będę popierał pana koncepcji, dotyczących republiki – ostrzegł Yerwoerda i na moment pochwycił rozbrzmiewające w jego beztroskim śmiechu chłodne, nieustępliwe nuty. Miał do czynienia z człowiekiem, który nigdy nie ugnie się przed żadną opozycją. Śmiech Yerwoerda przerodził się w chichot. – W takim razie będę musiał pana przekonać, że się pan myli. A tymczasem spełni pan rolę mojego sumienia – jak się nazywa ta postać z bajki Disneya? – Z której? – Tej o pajacyku Pinokio – dobrze mówię? Jak nazywał się świerszcz? – Gadający Świerszcz – powiedział Shasa. – Właśnie. Będzie pan moim Gadającym Świerszczem. Przyjmuje pan to stanowisko? – Obaj wiemy, że nie mam prawa odmówić, panie premierze – odrzekł Shasa myśląc cynicznie: To ciekawe, z jaką łatwością motywujemy poczuciem obowiązku decyzje, które podyktowała ambicja.

Tego wieczora jedli poza domem. Shasa ubrał się i poszedł do pokoju Tary, żeby jak najszybciej przekazać jej nowiny. Obserwowała w lustrze jego odbicie, kiedy tłumaczył, dlaczego przyjął propozycję Yerwoerda. Minę miała poważną i uroczystą, ale w jej głosie usłyszał ledwo wyczuwalny odcień pogardy, gdy powiedziała: – Cieszę się wraz z tobą. Wiem, jak bardzo ci na tym zależało. Mam nadzieję, że będziesz miał mnóstwo pracy i nawet nie zauważysz mojej nieobecności. – Wyjeżdżasz? – zdziwił się. – Zawarliśmy pewną umowę, Shasa. Że będę mogła wyjechać na jakiś czas, jeśli poczuję taką potrzebę. Oczywiście wrócę. To także było w naszej umowie. Wyglądał na uspokojonego. – Dokąd wyjeżdżasz i na jak długo? – Do Londynu – odpowiedziała. – Nie będzie mnie przez kilka miesięcy. Chcę zrobić kurs archeologii na uniwersytecie w Londynie. Próbowała ukryć przed nim swoje dzikie, trudne do opanowania podniecenie. Tego popołudnia, zaraz po tym, jak ogłoszono skład nowego gabinetu, dostała wiadomość od Molly. Moses nareszcie ją wezwał. Zarezerwowała już bilety dla siebie, Benjamina i Miriam na statek „Pendennis Castle” do Southampton. Chciała zabrać dziecko i pokazać je ojcu. Każdy rejs statku pocztowego był radosnym wydarzeniem, świętowanym przez wszystkich mieszkańców macierzystego portu. Na pokładzie było gwarno i tłoczno. Pomiędzy smukłym kadłubem statku a nabrzeżem rozpościerała się wielobarwna pajęczyna, utkana z serpentyn i papierowych chorągiewek, które powiewały na południowo-wschodnim wietrze. Stojący na brzegu zespół murzyńskich śpiewaków rywalizował z orkiestrą ze statku, która grała na pokładzie spacerowym. Po odśpiewaniu starej, ulubionej przez mieszkańców Przylądka „Alabamy” zaintonowano „God be with you till we meet again”. Shasa nie uczestniczył w pożegnaniu. Musiał polecieć do Walvis Bay, żeby uporać się z jakimś nieprzewidzianym problemem w fabryce konserw. Nie było także Seana, który tego dnia miał egzaminy w Costello’s Academy. Tarę odprowadzali na statek tylko Blaine, Centaine oraz trójka pozostałych dzieci. Stali pośród tłumu zbici w gromadkę, każdy z papierową chorągiewką w ręce, machając do Tary, która spoglądała na nich z pokładu pierwszej klasy. Statek odbił od nabrzeża, rozległo się buczenie syren, a zerwane serpentyny poszybowały w dół, osiadając na ciemnej powierzchni wody. Holowniki zatoczyły olbrzymi łuk, aż znieruchomiały u wejścia do zatoki. Wprawiona w ruch gigantyczna śruba spieniła wodę za rufą i wyprowadziła statek na fale Zatoki Stołowej. Tara zbiegła lekko po schodach do swojej kabiny. Nie protestowała zbytnio, kiedy Shasa nalegał, by odwołała pierwotną rezerwację i popłynęła pierwszą klasą zamiast turystyczną.

– Moja droga, na tym statku z całą pewnością będą nasi znajomi. Co sobie pomyślą na widok mojej żony, podróżującej czwartą klasą? – Nie czwartą, Shasa. Turystyczną. – Wszystko poniżej pierwszej klasy to czwarta klasa – odpowiedział. Teraz była mu wdzięczna za ten odruch snobizmu, bo w luksusowej prywatnej kabinie mogła mieć Bena tylko dla siebie. Z kolorowym dzieckiem wzbudziłaby na ogólnym pokładzie niezdrową sensację. Shasa miał słuszność. Na statku było pełno wścibskich oczu. Życzliwi donieśliby mu o wszystkim szybciej niż gołębie pocztowe. Na szczęście dobroduszna Miriam Afrika zgodziła się przebrać za służącą i zagrać na czas podróży rolę pokojówki Tary. Mąż Miriam niechętnie przystał na jej wyjazd do Anglii i rozłąkę z rodziną, ale Tara wynagrodziła mu to hojnie. Miriam wsiadła na statek z dokumentami stwierdzającymi, że Ben jest jej dzieckiem. Tara przez całą podróż prawie nie opuszczała swojej kabiny. Odrzuciła zaproszenie do kapitańskiego stołu, unikała przyjęć, nie poszła na bal maskowy. Nie mogła nacieszyć się obecnością dziecka Mosesa. Jej miłość była jak głód, którego nie sposób zaspokoić. Nawet gdy Benjamin zasypiał w swojej koi, wyczerpany jej czułością i troską, krążyła wokół niego bezustannie, szepcząc: – Kocham cię. Jesteś moim największym skarbem, zaraz po tatusiu. W ogóle nie myślała o pozostałych dzieciach, nawet o Michaelu. Wszystkie posiłki jadała z Benjaminem w kabinie, niemal zazdrośnie walcząc z Miriam o każdą chwilę opieki nad nim. Dopiero późnym wieczorem i z wielkimi oporami pozwalała jej zabrać dziecko na dół, do kabiny turystycznej. Podróż minęła szybko. Wreszcie któregoś dnia Tara zeszła z pomostu w dokach Southampton, trzymając Benjamina za rękę, i razem wsiedli do pociągu, który miał ich zawieźć do Londynu. Wynajęła, także za namową Shasy, apartament w hotelu „Dorchester”, z widokiem na park. Zatrzymywali się tutaj wszyscy członkowie rodziny. Dla Miriam i dziecka wzięła pojedynczy pokój od podwórka, za który zapłaciła gotówką, z własnej kieszeni, aby Shasa nie znalazł tej pozycji na wyciągu z jej konta bankowego. Kiedy przyszła się zameldować, w recepcji czekała już na nią wiadomość od Mosesa. Rozpoznała jego charakter pisma. Stojąc w drzwiach do apartamentu rozerwała kopertę i poczuła bolesny skurcz rozczarowania. List był bardzo oficjalny: Droga Taro! Przykro mi, że nie zdołałem się z Tobą zobaczyć. Niestety, muszę wziąć udział w ważnych rozmowach z naszymi przyjaciółmi w Amsterdamie. Skontaktuję się z Tobą zaraz po powrocie. Szczerze oddany Moses Gama

Suchy ton listu i doznany zawód pogrążyły Tarę w czarnej rozpaczy. Jedynie obecność Miriam i dziecka dodawała jej otuchy. Dni oczekiwania spędzali wspólnie zwiedzając parki i ogrody zoologiczne, spacerując bez końca nad Tamizą lub penetrując piękne aleje i kręte uliczki Londynu. Tara robiła dla Benjamina zakupy w sklepach Marksa & Spencera oraz C & A, celowo omijając Harrodsa i Selfridges, do których lubił zaglądać Shasa. Zapisała się na uniwersytet, na kurs archeologii afrykańskiej. Nie była pewna, czy Shasa nie zechce skontrolować jej poczynań. Także ze względu na niego zmusiła się do złożenia grzecznościowej wizyty Wysokiemu Komisarzowi do spraw Afryki Południowej. Ubrana w nobliwą garsonkę, ze skromnym sznurem pereł na szyi, pojechała taksówką do jego siedziby przy Trafalgar Square. Nie udało się jej uniknąć zaproszenia na lunch, który pod względem doboru potraw win i współbiesiadników stanowił wierną kopię posiłków w Welteyreden. Tara z pogodną twarzą wysłuchiwała opowieści siedzącego obok redaktora Daily Telegraph, ale jej wzrok raz po raz wędrował ku widocznej za oknem wysokiej kolumnie Nelsona i otaczającej ją chmarze gołębi. Spełniła już swój obowiązek i chciała być wolna tak jak one. W końcu udało jej się wymknąć. Z trudem zdążyła do hotelu, żeby wykąpać Bena. Kupiła mu w sklepie zabawkarskim Hamleya plastikową łódeczkę-holownik. Był to bardzo udany prezent. Siedząc w wannie Ben chichotał uszczęśliwiony, kiedy holownik pływał wokół niego. Tara ze śmiechem wycierała ręce. W tym momencie do łazienki weszła Miriam. – Taro, masz gościa. – Kto to taki? – zapytała Tara, nie podnosząc się z klęczek. – Nie podał nazwiska – odparła Miriam z kamienną twarzą. – Dokończę kąpać Bena. Tara zawahała się. Nie miała ochoty ani na chwilę go opuszczać. – No dobrze, idę – powiedziała i wyszła z ręcznikiem do przedpokoju. W drzwiach zatrzymała się gwałtownie. Szok był tak silny, że cała krew odpłynęła jej z twarzy. Poczuła zawrót głowy i zachwiała się. Musiała chwycić się framugi, by nie upaść. – Moses – wyszeptała, wpatrując się w niego. Miał na sobie długi, brązowy, wojskowy trencz. Na ozdobionych epoletami ramionach widniały ślady deszczu. Krój płaszcza jeszcze uwydatniał jego potężną budowę. Zdążyła zapomnieć, jak bardzo jest przystojny. Nie uśmiechnął się, tylko spoglądał na nią swoim charakterystycznym, uważnym wzrokiem, od którego serce zamierało jej w piersi. – Moses – powtórzyła i zrobiła chwiejnie krok w jego stronę. – Boże, gdybyś wiedział, co się ze mną działo przez te wszystkie lata, odkąd widziałam cię po raz ostatni. – Taro – jego głos przyprawiał całe jej ciało o drżenie. – Moja żono – powiedział

i wyciągnął do niej ramiona. Rzuciła się naprzód. Moses chwycił ją w objęcia i mocno przytulił. Przywarła kurczowo do jego piersi, rozkoszując się bijącym od niego silnym, męskim zapachem, który przypominał podniecającą woń afrykańskiej roślinności rozgrzanej słońcem. Przez dłuższą chwilę trwali tak w całkowitym bezruchu i milczeniu, tylko od czasu do czasu ciałem Tary wstrząsały dreszcze, a z jej gardła wydobywał się mimowolnie cichy jęk. W końcu Moses odsunął ją od siebie delikatnie i ujął jej twarz w dłonie, by spojrzeć w oczy. – Myślałem o tobie codziennie – powiedział. Tara nieoczekiwanie wybuchnęła płaczem. Łzy spływały jej po policzkach i zatrzymywały się w kącikach ust. Całując ją Moses czuł na języku metaliczny smak soli. Miriam przyprowadziła im Benjamina. Chłopiec był wykąpany i ubrany w nową, błękitną piżamę. Przyglądał się ojcu poważnie. – Witam cię, synu – szepnął Moses. – Gdy urośniesz, będziesz silny i piękny jak twoja ojczyzna. Tara po raz pierwszy w życiu widziała ich razem i jej serce niemal pękało ze szczęścia i dumy. Choć różnili się kolorem skóry – u Benjamina był to jasny odcień przypominający karmel lub mleczną czekoladę, podczas gdy u Mosesa przeważały barwy brązu i bursztynu, typowe dla Afrykanów – Tara dostrzegała między nimi wyraźne podobieństwo w kształcie głowy, układzie szczęk i brwi. Obaj mieli szeroko rozstawione oczy, takie same uszy i nosy, i byli dla niej najpiękniejszymi istotami na świecie. Tara wprowadziła się do mieszkania Mosesa niedaleko Bayswater Road, ale zatrzymała apartament w hotelu „Dorchester” na wypadek, gdyby Shasa próbował się z nią skontaktować. Wiedziała też, że korespondencja z uniwersytetu oraz wszystkie zaproszenia z Przedstawicielstwa Południowej Afryki będą przychodziły na adres hotelu. Mieszkanie należało do cesarza Etiopii i było przeznaczone dla jego służby dyplomatycznej, ale Hajle Sellasje oddał je do dyspozycji Mosesa na tak długo, jak okaże się to konieczne. Był to wielki, ciemny, chaotycznie urządzony apartament. Podłogę i ściany pokrywały ręcznie tkane etiopskie dywany i kilimy, podczas gdy pośród mebli przeważały zniszczone kanapy i klubowe fotele w stylu zachodnim. Dekorację stanowiły afrykańskie wyroby artystyczne – figurki rzeźbione w hebanie, skrzyżowane na ścianach obosieczne miecze, somalijskie tarcze z brązu, ikony i krzyże koptyjskie z rodzimego srebra wysadzanego kamieniami półszlachetnymi. Wszystko razem tworzyło przedziwną mieszankę. Afrykańskim obyczajem spali na podłodze, na cienkim materacu z włókna kokosowego. Moses używał nawet małego drewnianego wałka zamiast poduszki, ale Tara nie mogła się do tego przyzwyczaić. Benjamim spał z Miriam w sypialni na końcu korytarza. Miłość fizyczna była dla Mosesa Gamy czynnością równie naturalną jak jedzenie, picie czy

sen. Jego cudowna sprawność i troska o doznania Tary stanowiły dla niej niewyczerpane źródło przyjemności. Bardziej niż czegokolwiek na świecie pragnęła kolejnego dziecka. W trakcie stosunku całą siłę woli wkładała w to, by jak najszerzej rozewrzeć wejście do macicy i niczym rozwinięty pąk kwiatu przyjąć jego nasienie. Kiedy Moses zasypiał, Tara jeszcze długo leżała z udami ściśniętymi i kolanami uniesionymi do góry, bojąc się uronić choćby kroplę drogocennego płynu i wyobrażając sobie, że jej ciało wchłania go i wsysa głęboko w siebie jak gąbka lub mech. Jednak chwile, które spędzali we dwoje, wydawały się Tarze o wiele za krótkie. Drażniło ją, że w mieszkaniu bez przerwy kręci się tłum obcych ludzi. Nienawidziła dzielić się Mosesem z kimkolwiek, chciała go mieć wyłącznie dla siebie. Rozumiał to doskonale, ale kiedy stawała się nieprzyjemna i posępna wobec gości, upominał ją surowo. – Moje życie to walka, Taro. Wszystko inne będzie zawsze na drugim miejscu. Nawet moje sprawy osobiste, moje najskrytsze pragnienia tracą znaczenie w obliczu misji, którą mam do spełnienia. Jeśli chcesz być ze mną, musisz myśleć tak samo. Żeby złagodzić brutalność tych słów, wziął ją w ramiona, zaniósł na materac i kochał się z nią dopóty, dopóki nie zaczęła szlochać i rzucać się na poduszce, obezwładniona rozkoszą. Wtedy powiedział: – Daję ci z siebie więcej, niż mógłbym dać komukolwiek innemu na świecie. Postaraj się to docenić i nie żądaj więcej. Nigdy nie wiadomo, kiedy przyjdzie nam stracić nawet to, co mamy. Dlatego proszę cię, Taro, żyj dniem dzisiejszym i kochaj mnie, póki możesz, bo kto wie, czy w ogóle czeka nas jakieś jutro. – Wybacz mi, Mosesie – szepnęła. – Byłam taka małostkowa. Już nigdy nie sprawię ci zawodu. Od tej chwili postanowiła poskromić swoją zazdrość i wejść w jego świat. Przestała uważać pojawiających się w mieszkaniu ludzi za wrogów i intruzów. Zaczęła traktować ich jak towarzyszy, nieodłączny składnik ich życia i walki. Dopiero wtedy zauważyła, że stanowią fascynujący odłam rasy ludzkiej. Większość pochodziła z Afryki. Byli wśród nich wysmukli członkowie kenijskiego plemienia Kikuyu, młodzi podopieczni Jomo Kenyatty, bojownicy z ugrupowania Mau Mau. Raz nawet odwiedził ich wieczorem Hastings Banda – maleńki człowieczek o wielkim sercu i umyśle. Przychodzili Rodezyjczycy z plemion Shona i Shangaan, a także ludzie z Xhosa i Zulusowie, urodzeni w Afryce Południowej, podobnie jak przybysze z plemienia Mosesa, z kraju Ovambo. Wszyscy oni utworzyli niedawno wspólny ruch niepodległościowy pod nazwą Organizacja Ludności Afryki Południowo-Zachodniej i chcieli, aby Moses udzielił im poparcia, co też chętnie uczynił. Tara z trudem mogła uwierzyć, że Moses pochodzi z jednego, konkretnego plemienia. Wydawało się jej, że cała Afryka należy do niego – znał prawie wszystkie języki, którymi się posługiwali, rozumiał ich wszystkie, nierzadko

sprzeczne ze sobą, nadzieje i obawy. Gdyby na miano Afrykanina zasługiwał tylko jeden człowiek na ziemi, byłby to Moses Gama. Na Bayswater Road przychodzili także hindusi, muzułmanie i mieszkańcy krajów północnych, Etiopii, Sudanu i Afryki Środkowej. Niektórzy z nich żyli nadal w szponach kolonializmu, inni, świeżo wyzwoleni spod tyranii, rwali się do walki, chcąc pomóc swym cierpiącym afrykańskim pobratymcom. Pojawiali się również biali – robotnicy mówiący z silnym akcentem, rodem z fabryk i kopalń Liverpoolu i północnej Anglii oraz cudzoziemcy, którzy żarliwością i zapałem pokrywali niedostatki swojej angielszczyzny – patrioci z Polski, Wschodnich Niemiec i innych krajów sowieckiego bloku, czasem nawet z samej Rosji. Łączyło ich wszystkich umiłowanie wolności i nienawiść do ciemięzców. Shasa otworzył Tarze nieograniczony kredyt w swoim londyńskim banku, z czego korzystała teraz z mściwą satysfakcją, wydając jego pieniądze na alkohole i różne przysmaki. Znosiła do domu sole, skarpie i homary, najdroższą polędwicę i najdelikatniejszą jagnięcinę. Po raz pierwszy w życiu sprawiało jej przyjemność zamawianie najszlachetniejszych marek burgunda i innych win, o których przedtem słyszała tylko z ust Shasy podczas wystawnych kolacji i jego napuszonych wykładów na ten temat. Zanosiła się radosnym śmiechem na widok tych wszystkich ludzi uważanych przez niego za „ciemną masę” i stanowiących zagrożenie dla jego najświętszych ideałów, którzy teraz wypijali łapczywie te wspaniałości, jakby to była coca-cola. Od bardzo dawna nie zajmowała się gotowaniem. Szef kuchni w Welteyreden czułby się upokorzony, gdyby odważyła się wtrącać w jego sprawy. Teraz cieszyła się, mogąc pracować w kuchni wraz z innymi kobietami. Hinduski nauczyły ją przygotowywać przepyszne odmiany curry, Arabki – przyrządzać jagnię na kilkanaście różnych sposobów. Każdy posiłek stawał się świętem i zarazem wielką przygodą. Do domu schodzili się zarówno biedni studenci, jak i przywódcy rewolucyjnych rządów i zniewolonych narodów, przebywający na wygnaniu, by przy jedzeniu dyskutować wspólnie o swoich planach. Idee, które wymieniali, szły do głowy i oszałamiały szybciej niż wypite wino. W centrum całego zamieszania znajdował się zawsze Moses Gama. Jego przytłaczająca obecność i majestatyczna, zamyślona postawa wyraźnie inspirowały pozostałych i ukierunkowywały odpowiednio ich energię. Tara zdawała sobie sprawę, że Moses stara się zbudować między nimi więź, opartą na lojalności i przyjaźni, więź, która zjednoczy ich przed następnym etapem walki. Była nieprawdopodobnie dumna z niego i trochę także z siebie, szczęśliwa, że ma swój mały udział w tym wielkim przedsięwzięciu. Po raz pierwszy poczuła się ważna i użyteczna. Jej dotychczasowe życie było płytkie i jałowe. Dzięki Mosesowi, który dopuścił ją do swoich spraw, stała się nareszcie w pełni dojrzałym człowiekiem. Choć wydawało się to niemożliwe, podczas tych kilku czarownych miesięcy jej

miłość do niego wyogromniała jeszcze po stokroć. Czasami wyruszali w podróż, kiedy Mosesa zapraszało jakieś ważne ugrupowanie lub kiedy musiał się spotkać z przedstawicielami któregoś z obcych mocarstw. Byli w Sheffield i w Oxfordzie, gdzie Moses przemawiał do dwóch przeciwnych żywiołów działających na arenie politycznej – Brytyjskiej Partii Komunistycznej i związku studentów – zwolenników Partii Konserwatywnej. Kiedyś polecieli na weekend do Paryża, żeby zobaczyć się z przedstawicielami francuskiego departamentu spraw zagranicznych. W miesiąc później wyjechali razem aż do Moskwy. Tara podróżowała z paszportem brytyjskim i dzięki temu przez całe dnie mogła zwiedzać miasto w towarzystwie przewodnika z radzieckiego biura podróży „Intourist”, podczas gdy Moses prowadził tajne rozmowy w siedzibie czwartego departamentu, którego okna wychodziły na Prospekt Gorkiego. Kiedy wrócili do Londynu, Moses wraz z grupą przyjaciół – wygnańców z Południowej Afryki – zorganizował zbiorowy protest na Trafalgar Square, dokładnie naprzeciw głównego wejścia do okazałego gmachu Przedstawicielstwa, ozdobionego kolumnadą i szeregiem rzeźbionych zwierzęcych głów. Tara nie mogła uczestniczyć w demonstracji. Moses ostrzegł ją, że będą fotografowani z budynku przez teleskopowe obiektywy i zabronił jej wystawiać się na pożarcie rasistowskim agentom. Jej działalność była zbyt ważna dla sprawy. Zamiast tego wykonała ironiczne i przewrotne posunięcie, telefonując do Wysokiego Komisarza, który zaprosił ją znów na lunch. Wygodny fotel w jego wspaniałym biurze, wykładanym boazerią z wonnego, egzotycznego drewna, był świetnym punktem obserwacyjnym. Tara widziała Mosesa, stojącego pod transparentem z napisem: „Apartheid to zbrodnia przeciwko ludzkości” i przemawiającego do pięciusetosobowej grupy demonstrantów. Żałowała jedynie, że szum wiatru oraz uliczny hałas zagłuszają jego słowa. Powtórzył je dla niej raz jeszcze tego wieczora, gdy leżeli razem z swojej sypialni na materacu. Ich treść przyprawiała ją o dreszcze. Pewnego pięknego wiosennego poranka trzymając się za ręce spacerowali po Hyde Parku. Benjamin rzucał pływającym po Serpentine kaczkom okruchy bułki. Po drodze na Speaker’s Corner przyglądali się jeźdźcom galopującym po Rotten Row i podziwiali wiosenne bujnie kwitnące ogrody. Na trawnikach leżały tłumy rozleniwionych ludzi w niedbałych pozach. Korzystając z pierwszych, niecodziennych o tej porze roku promieni słońca wielu mężczyzn zdjęło koszule, zaś dziewczęta podwinęły wysoko spódnice, odsłaniając uda. Zakochani obejmowali się bezwstydnie i Moses zmarszczył brwi. Publiczne demonstrowanie intymnych uczuć obrażało jego afrykańską moralność. Kiedy doszli na Speaker’s Corner, ominęli wojowniczych homoseksualistów i irlandzkich republikanów, którzy przemawiali stojąc na odwróconych skrzyniach po mleku, i przyłączyli się do grupy czarnych mówców. Mosesa natychmiast rozpoznano, był już znaną postacią w tych

kręgach. Pół tuzina mężczyzn i kobiet – kolorowych emigrantów z Południowej Afryki zbliżyło się, by go powitać i podzielić się z nim czym prędzej wielką nowiną: – Uniewinnili ich... – Wszystkich wypuszczono... – Nokwe, Makgatho, Nelson Mandela – wszyscy są na wolności! – Sędzia Rumpff uwolnił ich od zarzutu zdrady stanu... Moses Gama stanął w miejscu jak wryty i popatrzył groźnie na otaczających go synów i córki Afryki, którzy tańczyli i śmiali się radośnie w bladych promieniach angielskiego słońca. – Nie wierzę w to – warknął gniewnie i ktoś podsunął mu wymiętoszony egzemplarz Observera. – Przeczytaj sam! To prawda! Moses chwycił gazetę i łapczywym wzrokiem przebiegł artykuł znajdujący się na pierwszej stronie. Z ponurą i zaciętą twarzą wcisnął pismo gwałtownym ruchem do kieszeni i przepchnął się przez skupionych wokół niego ludzi. Jego wielka, dystyngowana postać oddalała się szybko asfaltową alejką. Tara i Benjamin musieli biec, by za nim nadążyć. – Zaczekaj na nas, Moses. Nawet za nią nie spojrzał, ale jego nieruchome, ściągnięte usta i charakterystyczny ruch ramion zdradzały autentyczną furię. – O co chodzi, Mosesie? Co cię tak zdenerwowało? Powinniśmy się cieszyć, że nasi przyjaciele są wolni. Odezwij się do mnie, proszę! – Naprawdę nie rozumiesz? – zapytał. – Czy jesteś aż tak tępa, że nie widzisz, co się stało? – Przykro mi, ale nie rozumiem... – Wychodząc z tego umocnili niebywale swoją pozycję, zwłaszcza Mandela. A miałem nadzieję, że do końca życia będzie gnił w więzieniu, albo jeszcze lepiej, że wkrótce zadynda na szubienicy. – Moses! – Tara była wstrząśnięta. – Jak możesz tak mówić? Przecież Nelson Mandela to nasz towarzysz. – Póki żyję, Nelson Mandela jest moim największym rywalem. Afryką Południową może władać tylko jeden człowiek – on albo ja. – Nie wiedziałam. – Bardzo mało jeszcze wiesz, kobieto. I nie musisz wiedzieć więcej. Musisz się tylko nauczyć bezwzględnego posłuszeństwa wobec mnie. Drażniła go i irytowała swoimi wiecznymi humorami i napadami zazdrości, coraz częściej czuł odrazę do jej miękkiego, białego ciała i coraz trudniej przychodziło mu symulowanie miłosnych uniesień. Z utęsknieniem oczekiwał chwili, kiedy będzie się mógł jej wreszcie pozbyć, ale wiedział, że na to jeszcze za wcześnie.

– Wybacz mi, Mosesie, jeśli byłam niemądra i niepotrzebnie cię zdenerwowałam. Szli dalej w milczeniu, ale gdy znaleźli się znów w pobliżu Serpentine, Tara spytała nieśmiało: – Co zamierzasz teraz zrobić? – Muszę upomnieć się o swoje prawa i zająć należne mi miejsce na czele naszego ludu. Nie pozwolę, by Mandela mnie ubiegł. – Co zamierzasz zrobić? – powtórzyła. – Muszę wrócić do Afryki. – Proszę, nie! – Z trudem złapała oddech. – Nie możesz tam jechać. To zbyt niebezpieczne, Mosesie. Aresztują cię, ledwie zdążysz postawić stopę na afrykańskiej ziemi. – Nie – zaprzeczył. – Nie stanie się tak, jeśli mi pomożesz. Zamierzam się nadal ukrywać i dlatego będziesz mi potrzebna. – Oczywiście, kochany, zrobię, co tylko zechcesz. Ale powiedz mi, na co liczysz, podejmując tak straszliwe ryzyko? Udało mu się powstrzymać kolejny wybuch gniewu i spojrzeć na nią. – Czy pamiętasz miejsce, gdzie się poznaliśmy i rozmawialiśmy ze sobą po raz pierwszy? – Na korytarzu w gmachu parlamentu – odparła natychmiast. – Nigdy tego nie zapomnę. Skinął głową. – Zapytałaś mnie, co tam robię, a ja obiecałem, że pewnego dnia ci to wyjaśnię. Ten dzień właśnie nadszedł. Moses mówił przez następną godzinę cichym, przekonywającym tonem. Tara słuchała go w napięciu, jej emocje wzrastały i opadały na przemian, wahając się pomiędzy szalonym entuzjazmem i przemożnym lękiem. – Pomożesz mi? – spytał na koniec. – Tak się o ciebie boję! – Zrobisz to? – Nie ma takiej rzeczy, której potrafiłabym ci odmówić – szepnęła. – Po prostu nie ma. Tydzień później Tara zadzwoniła do Rhodes Hill, do Centaine. Zdumiało ją, jak wyraźnie słychać z tej odległości. Rozmawiała z każdym z dzieci po kolei. Sean odpowiadał monosylabami i z wyraźną ulgą przekazał słuchawkę Garry’emu. Po pierwszym roku spędzonym w szkole handlowej Garry stał się bardzo poważny i pedantyczny, wyrażał się jak młody staruszek, a jedyną nowiną, którą miał do przekazania, było to, że Shasa zezwolił mu wreszcie na zatrudnienie się na pół etatu w Courtney Mining and Finance, w charakterze gońca. – Ojciec płaci mi dziennie dwa funty i dziesięć szylingów – oznajmił z dumą – i już niedługo będę miał własne biuro i tabliczkę ze swoim nazwiskiem na drzwiach. Kiedy przyszła kolej na Michaela, odczytał Tarze przez telefon swój wiersz o morzu

i rybitwach. Wiersz był naprawdę dobry, a jej zachwyty szczere. – Tak bardzo cię kocham – szepnął Michael. – Wracaj szybko do domu. Isabella była rozdrażniona. – Jaki prezent mi przywieziesz? – zapytała. – Tatuś kupił mi złoty medalion z prawdziwym brylantem. Tara odetchnęła, kiedy jej córka oddała wreszcie słuchawkę Centaine. – Nie martw się o Bellę – uspokajała ją Centaine. – Miałyśmy małą sprzeczkę i nasza mademoiselle dostała troszkę po nosie. – Chciałabym przywieźć dla Shasy coś na powitanie – zwierzyła jej się Tara. – Znalazłam przepiękny średniowieczny ołtarz przerobiony na skrzynię. Pomyślałam, że wyglądałby wspaniale w jego gabinecie w parlamencie. Czy mogłabyś zmierzyć wysokość tej ściany po prawej stronie jego biurka, od ziemi do obrazów Pierneefa, które tam wiszą? Chciałabym mieć pewność, że ołtarz się zmieści. Po głosie można było poznać, że Centaine jest trochę zaintrygowana. Tara nigdy nie interesowała się antykami. – Oczywiście, że zmierzę – zgodziła się z powątpiewaniem. – Ale pamiętaj, że Shasa ma bardzo konserwatywny gust. Na twoim miejscu starałabym się uniknąć czegoś zbyt... – zawahała się lekko nie chcąc kwestionować dobrego smaku swojej synowej – zbyt rzucającego się w oczy. Tara zignorowała tę uwagę. – Zadzwonię do ciebie jutro wieczorem, żebyś mogła przedyktować mi te dane. Dwa dni później Tara w towarzystwie Mosesa pojawiła się ponownie w sklepie z antykami na Kensington High Street. Razem zrobili skrupulatne pomiary ołtarza od zewnątrz i od środka. Było to prawdziwe dzieło sztuki, z wiekiem wyłożonym mozaiką z kamieni półszlachetnych. Na jego rogach czuwały figurki wyobrażające apostołów, wyrzeźbione z kości słoniowej oraz rzadkich gatunków drewna i ozdobione płatkami złota. Na kasetonach przedstawiono mękę Chrystusa, od biczowania aż po śmierć na krzyżu. Dopiero po starannym obejrzeniu ołtarza Moses skinął głową z aprobatą. – Tak, to się świetnie nadaje. Tara wręczyła sprzedawcy czek na sześć tysięcy funtów. – Dla Shasy miernikiem wartości artystycznej jest cena – wyjaśniła Mosesowi, kiedy czekali na jego przyjaciół, którzy mieli zająć się transportem. – Nie odmówi postawienia w swoim biurze czegoś, co kosztowało sześć tysięcy funtów. Sprzedawca z bólem serca oddawał skrzynię w ręce trzech młodych Murzynów, którzy przyjechali rozklekotaną furgonetką, wezwani przez Mosesa. – To bardzo delikatny i cenny mebel, prawdziwe dzieło mistrza – protestował. – Byłbym dużo spokojniejszy, gdyby państwo powierzyli pakowanie i załadunek jakiejś doświadczonej

firmie. Mogę polecić... – Proszę się nie martwić. Od tej chwili ja za to odpowiadam – zapewniła go Tara. – To taka piękna rzecz – powiedział jeszcze. – Przysięgam pani, że umarłbym ze zgryzoty, gdyby ktoś ją choć zadrasnął. Stał z opuszczonymi żałośnie rękami, kiedy wynosili ołtarz i ładowali go do furgonetki. Tydzień później Tara odleciała do Kapsztadu. Nazajutrz po tym, jak skrzynia szczęśliwie przeszła przez kontrolę celną w dokach Kapsztadu, Tara zaaranżowała w biurze Shasy małe, elitarne przyjęcie. Chciała zrobić mu niespodziankę i pokazać prezent. Premier nie mógł przyjść, ale zjawiło się trzech ministrów, Blaine, Centaine i około tuzina innych gości. Wszyscy tłoczyli się w gabinecie, popijając szampana i podziwiając ołtarz. Tara usunęła spod ściany georgiański, palisandrowy stolik i na jego miejscu ustawiła skrzynię. Shasa częściowo domyślał się, co go czeka. Centaine dyskretnie uchyliła rąbka tajemnicy, a dodatkową wskazówkę stanowił ostatni wyciąg z jego konta w Lloyds Bank. – Sześć tysięcy funtów! – Shasa był przerażony. – Tyle kosztuje nowy rolls! – Co, u licha, ta przeklęta kobieta sobie myśli? Przecież to idiotyczne, żeby kupowała mu ekstrawaganckie prezenty za jego własne pieniądze. Znając jej gust, miał jak najgorsze przeczucia. Kiedy wszedł do biura, ołtarz był jeszcze zasłonięty kapą z weneckiej koronki. Shasa przyglądał mu się pełen obaw, podczas gdy Tara wygłaszała zgrabną mówkę na temat tego, jakim Shasa jest wspaniałym mężem i ojcem, i jak wiele ona, Tara, mu zawdzięcza. Ceremonialnym gestem ściągnęła ze skrzyni koronkową płachtę. Wszyscy obecni mimowolnie wydali z siebie pełne podziwu westchnienie. Figurki z kości słoniowej z wiekiem nabrały szlachetnej, żółtej barwy, a warstewka złota okrywała je iście królewską patyną. Goście podeszli bliżej, żeby dokładnie obejrzeć ołtarz, i Shasa poczuł, że jego bezsensowna niechęć wobec prezentu gwałtownie topnieje. Nigdy by się nie spodziewał po Tarze tak wspaniałego wyboru. Zamiast przeładowanego ozdobami szkaradzieństwa miał przed sobą autentyczne i piękne dzieło sztuki, a ponadto – wyśmienitą lokatę kapitału. W tych sprawach instynkt zawodził go niezwykle rzadko. – Mam nadzieję, że ci się podoba? – zapytała Tara z zaskakującą niepewnością w głosie. – Jest niezrównany – odparł szczerze. – Nie uważasz, że powinien raczej stać pod oknem? – Sądzę, że wygląda doskonale tu, gdzie go postawiłaś – powiedział, po czym, zniżając głos, żeby nikt go nie usłyszał, dokończył: – Czasami mnie zaskakujesz, moja droga. Jestem naprawdę wzruszony twoją troskliwością.

– Ty też postąpiłeś bardzo ładnie, pozwalając mi wyjechać do Londynu – odparła. – Mógłbym wyrwać się dziś po południu z posiedzenia i wrócić do domu wcześniej – zaproponował, zerkając w dół, na jej dekolt. – Och, wolałabym nie – odpowiedziała pośpiesznie, zdziwiona natychmiastową reakcją swego ciała na tę propozycję. – Wieczorem będę na pewno wykończona. Tyle wrażeń... – A więc nasza umowa obowiązuje nadal w całej rozciągłości? – zapytał. – Myślę, że tak będzie najrozsądniej. A ty? Prosto z Londynu Moses poleciał do Delhi, gdzie odbył kilka przyjacielskich rozmów z Indirą Gandhi, przewodniczącą indyjskiej Partii Kongresowej. Udzieliła mu gorącego poparcia, wyraziła uznanie dla jego misji i obiecała wszelką pomoc. W Bombaju wszedł na pokład trampowego parowca pływającego pod banderą liberyjską i dowodzonego przez polskiego kapitana. Zaciągnął się jako majtek na rejs do Lourenco Marques w Portugalskim Mozambiku. Statek zawinął po drodze do portu Victoria na Seszelach, żeby zostawić ładunek ryżu, po czym popłynął prosto do Afryki. W Lourenco Marques Moses pożegnał jowialnego polskiego kapitana i zszedł na ląd w towarzystwie pięciu innych członków załogi, którzy wybierali się do dzielnicy słynącej z licznych burdeli. Łącznik czekał na Mosesa w obskurnym nocnym klubie. Był jednym z czołowych działaczy podziemnej organizacji wyzwoleńczej, która dopiero niedawno rozpoczęła zbrojną walkę z portugalskim kolonializmem. Zamówili wielkie, soczyste krewetki, które były specjalnością tego lokalu, młode i cierpkie wino portugalskie. Przy jedzeniu przedyskutowali stopień zaawansowania działalności i przyrzekli sobie nawzajem wsparcie w przyszłej walce. Kiedy skończyli, agent dał znak jednej z dziewcząt siedzących przy barze. Przysiadła się do nich i po kilku minutach figlarnego przekomarzania wzięła Mosesa za rękę i tylnym wyjściem wyprowadziła z sali. Jej pokój znajdował się po drugiej stronie podwórka. Agent dołączył do nich po krótkiej chwili. Dziewczyna została na czatach, żeby w razie potrzeby ostrzec ich przed niespodziewanym nalotem miejscowej policji. Mężczyzna wręczył Mosesowi przygotowane dokumenty podróżne, niewielki tobołek z używaną odzieżą i sumę eskudów wystarczającą, by zdołał przedostać się przez granicę i dotrzeć do złotonośnych rejonów Witwatersrandu. Następnego popołudnia Moses wmieszał się w ponad stuosobowy tłum robotników na dworcu kolejowym. Mozambik był ważnym źródłem siły roboczej, a pieniądze zarobione przez jego mieszkańców w kopalniach złota w znacznym stopniu napędzały miejscową gospodarkę. Moses, ubrany tak jak wszyscy i z prawdziwymi dokumentami w kieszeni, niczym się nie różnił od ludzi drepczących po peronie. Bez kłopotów wsiadł do wagonu trzeciej klasy; znudzony

portugalski urzędnik nie obdarzył go nawet jednym spojrzeniem. Późnym popołudniem pociąg opuścił rejon wybrzeża, wydostał się ze strefy dusznego tropikalnego upału i wjechał w górzyste lasy niskiego veldu. Wczesnym rankiem następnego dnia zbliżali się już do przejścia granicznego w Komatipoort. Kiedy pociąg turkocząc przetaczał się wolno po niskim, żelaznym moście, Moses miał wrażenie, że przekracza nie rzekę, lecz ogromny ocean. Miotały nim sprzeczne uczucia: śmiertelny strach na przemian z radosnym oczekiwaniem. Wracał do domu, ale dla niego i dla jego ludu dom ten był jednocześnie więzieniem. Czuł się obco i dziwnie, słysząc znów język afrykanerski – szorstki, gardłowy, jeszcze wstrętniejszy dla ucha przez to, że mówili nim ciemięzcy. Tutejsi urzędnicy w niczym nie przypominali leniwych i nieudolnych Portugalczyków. Przerażająco sprawni i dociekliwi, skrupulatnie przestudiowali papiery Mosesa, zadając mu mnóstwo obcesowych pytań w tym znienawidzonym języku. Ale Moses zdążył już przybrać barwy ochronne typowego Afrykanina – miał puste oczy i twarz całkowicie pozbawioną wyrazu. Była to po prostu jeszcze jedna czarna twarz, podobna do miliona innych, i wróg dał się oszukać. Hendrick Tabaka początkowo nie rozpoznał zgarbionego, ociężałego przybysza, który wszedł do jego sklepu w osiedlu Drake’s Farm. Moses miał na sobie luźne, znoszone ubranie i starą czapkę golfową nasuniętą na oczy. Dopiero kiedy się wyprostował i podniósł daszek, Hendrick skoczył na równe nogi i wydał zdumiony okrzyk. Potem chwycił brata za ramię i rozglądając się nerwowo na boki szybko pociągnął go w stronę zaplecza i wepchnął do maleńkiej izdebki, która służyła mu jako biuro. – To miejsce jest stale obserwowane – wyszeptał ze wzburzeniem. – Czyś już zupełnie postradał rozum, że zjawiasz się tutaj w biały dzień? Dopiero gdy znaleźli się na zapleczu, bezpiecznie zamknięci od wewnątrz, Hendrick odzyskał wreszcie spokój i objął Mosesa na powitanie: – Część mojej duszy odeszła wraz z tobą i wraz z tobą szczęśliwie powróciła. – Przez cienką, obitą skórą nosorożca ścianę oddzielającą biuro od sklepu zawołał syna. – Raleigh, przyjdź tu natychmiast! Chłopak przez chwilę wpatrywał się ze zdumieniem w sławnego stryja, po czym ukląkł przed nim i umieścił na swojej głowie jego stopę, składając w ten sposób hołd wielkiemu wodzowi. Moses z uśmiechem podniósł go na nogi, uściskał i wypytał dokładnie o szkołę i studia. – Idź teraz do matki – polecił chłopcu ojciec. – Powiedz, żeby przygotowała posiłek. Całego kurczaka, dużo kukurydzianego budyniu i galon mocnej, słodkiej herbaty. Twój stryj jest głodny. Siedzieli zamknięci w biurze do późnej nocy. Musieli omówić mnóstwo spraw. Hendrick zdał Mosesowi szczegółową relację, jak idą ich wszystkie interesy, jak rozwija się tajny związek

zawodowy górników i organizacja Buffaloes. Na koniec przekazał mu nowiny o rodzinie i najbliższych przyjaciołach. W końcu opuścili biuro i przeszli do domu. Tam Hendrick wziął Mosesa za ramię i zaprowadził do małej sypialni, zawsze przygotowanej na wypadek jego wizyty. W środku, na niskim łóżku, siedziała Victoria, czekając cierpliwie na tę chwilę. Kiedy Moses wszedł, podniosła się, zbliżyła do niego i tak samo jak przedtem chłopiec padła przed nim na twarz i umieściła jego stopę na swojej głowie. – Jesteś moim słońcem – wyszeptała. – Od kiedy cię nie ma, żyję pogrążona w ciemnościach. – Posłałem jednego z naszych, żeby ją przyprowadził ze szpitala – wyjaśnił Hendrick. – Mądrze zrobiłeś – Moses schylił się i podniósł młodą Zuluskę z kolan. Onieśmielona dziewczyna stała ze spuszczoną głową. – Wrócimy do naszej rozmowy jutro rano. – Hendrick Tabaka delikatnie zamknął za sobą drzwi. Moses wsunął palec wskazujący pod brodę Vicky i uniósł jej twarz, by móc na nią popatrzeć. Była jeszcze piękniejsza niż w jego wspomnieniach – afrykańska madonna o twarzy jak czarny księżyc. Pomyślał przez moment o kobiecie, którą zostawił w Londynie, i wzdrygnął się z obrzydzeniem porównując jej wilgotne, białe ciało, miękkie i sflaczałe, z gładką, lśniącą skórą dziewczyny stojącej przed nim, twardą i chłodną w dotyku niczym polerowany onyks. Jego nozdrza poruszyły się, reagując na ostrą, afrykańską, piżmową woń, jakże inną od mdłego, kwaśnego zapachu białej kobiety, nieudolnie maskowanego przez nią kwiatowymi perfumami. Kiedy Vicky podniosła wzrok i uśmiechnęła się, białka jej oczu i nieskazitelne jak kość słoniowa zęby rozbłysły jak kość słoniowa w ślicznej, ciemnej twarzy. Zaspokoiwszy pierwszą namiętność ułożyli się pod ciężką derką ze skór antylop i resztę nocy spędzili rozmawiając. Moses wysłuchał przechwałek na temat bohaterskich wyczynów Vicky podczas jego nieobecności. Wraz z innymi kobietami pomaszerowała do Pretorii, żeby wręczyć petycję nowemu ministrowi do spraw Bantu, który zastąpił na tym stanowisku obecnego premiera, doktora Yerwoerda. Nie udało im się jednak dotrzeć do siedziby ministra. Drogę zagrodziła im policja, aresztując główne organizatorki marszu. Vicky spędziła w więzieniu trzy dni i trzy noce. Swoje upokarzające przeżycia relacjonowała z takim poczuciem humoru, że gdy chichocząc zaczęła przytaczać absurdalne dialogi z sędzią, Moses zawtórował jej śmiechem. W końcu zarzuty o udział w nielegalnym zgromadzeniu oraz podburzanie do publicznych zamieszek oddalono, a Vicky i pozostałe kobiety zostały zwolnione z aresztu. – Ale teraz jestem już zaprawiona w boju – śmiała się. – Umoczyłam swoją włócznię we

krwi, tak jak wojownicy starego króla Zulusów, Chaki. – Jestem z ciebie dumny – pochwalił ją Moses. – Ale prawdziwa walka dopiero się zaczyna – dodał i odsłonił przed Vicky zaledwie część tego, co czekało ich wszystkich w najbliższej przyszłości. Obserwowała jego twarz w żółtym, migotliwym świetle lampy, chłonęła chciwie każde słowo. Jej oczy błyszczały. Nim wreszcie zapadli w sen, przez małe, pojedyncze okno zaczął się już przedostawać pierwszy brzask. Vicky zamruczała z wargami wtulonymi w jego nagą pierś: – Jak długo zostaniesz tym razem, mój panie? – Krócej niżbym chciał. Spędził w Drake’s Farm jeszcze trzy doby. Vicky była z nim każdej nocy. Na wieść o tym, że Moses Gama wrócił, w domu zaczęli się pojawiać liczni goście, głównie młodzi zapaleńcy z Umkhonto we Sizwe, wojownicy rwący się do walki. Niektórzy ze starszych członków Kongresu, przybyli, aby porozmawiać z Mosesem, opuszczali dom poważnie zaniepokojeni tym, co usłyszeli. Nawet Hendrick Tabaka był zdenerwowany. Jego brat się zmienił. Hendrick nie potrafił dokładnie określić, na czym polegała ta zmiana, ale widział ją wyraźnie. Moses zrobił się niecierpliwy i wybuchowy. Przyziemne problemy związane z prowadzeniem interesów, codzienna praca w komitecie związku zawodowego i kierowanie działalnością Buffaloes przestały go interesować. – Zachowuje się jak ktoś, kto zapatrzył się w odległy wierzchołek wysokiej góry i nie dostrzega niczego, co jest niżej. Bez przerwy mówi o jakichś obcych ludziach z dalekich krajów, a ja się pytam: cóż mądrego oni mogą powiedzieć na temat naszej sytuacji? – gderał zwierzając się matce bliźniaków, jedynej osobie, której naprawdę ufał. – Gardzi zarobionymi i zaoszczędzonymi przez nas pieniędzmi twierdząc, że po rewolucji nie będą już miały żadnej wartości, że wszystko będzie należeć do ludu. – Hendrick przerwał na chwilę, żeby pomyśleć o wszystkim, co posiadał, o swoich sklepach i nielegalnych lokalach z wyszynkiem, o piekarniach i trzodach w rezerwatach, o pieniądzach, które zgromadził na książeczce oszczędnościowej w banku białego człowieka, a także o gotówce schowanej w wielu sekretnych miejscach, między innymi zakopanej pod podłogą w pokoju, w którym teraz siedział popijając świeże piwo uwarzone przez ulubioną żonę. – Nie jestem wcale pewien, czy chciałbym, żeby wszystko należało do ludu – mruknął w zamyśleniu. – Lud jest jak bydło – leniwy, bezwolny i głupi. Niby czym zasłużył sobie na to, żeby przejąć wszystko, na co pracowałem w pocie czoła przez tyle długich lat? – Może to choroba. Może twój wielki brat ma robaki w swoich wnętrznościach – zasugerowała kobieta. – Przyrządzę mu muti, to oczyści jego jelita i rozjaśni mu umysł. Hendrick ze smutkiem potrząsnął głową. Szczerze wątpił, czy nawet najbardziej zabójczy środek przeczyszczający, sporządzony według przepisu jego żony zdoła wyplenić te mroczne

idee z mózgu brata. To prawda, że kiedyś, dawno temu, rozmawiali o wielu dziwnych rzeczach, wspólnie snuli szalone plany. Moses był wówczas młody, a takie pomysły stanowią przecież przywilej młodości. Jednak teraz skronie Hendricka przyprószył szron dojrzałej mądrości, jego brzuch był syty i okrągły, dom zapełnił się synami, a zagrody – stadami bydła. Nigdy dotąd Hendrick nie zastanawiał się nad tym poważnie, lecz niewątpliwie posiadł wszystko, czego potrzeba człowiekowi do szczęścia. Prawda, że nie był wolny, ale też nie do końca zdawał sobie sprawę z tego, czym w istocie jest wolność. Chociaż głęboko kochał brata i czuł przed nim respekt, miał poważne wątpliwości, czy jest gotów zaryzykować utratę wszystkiego, co zdobył, w imię tego mglistego pojęcia. – Musimy spalić i zrównać z ziemią cały ten zbrodniczy system – powiedział Moses, a Hendrick zaczął podejrzewać, że brat uznaje także jego sklepy i piekarnie za część owego systemu. – Musimy sprowokować ludzi, przemienić nasz kraj w dzikiego, wspaniałego, nieposkromionego ogiera, który swoimi kopytami stratuje ciemięzców. – Pod wpływem tych słów Hendrick z niepokojem wyobraził sobie, jak on sam wraz ze swoim bezpiecznym światem ginie miażdżony z równą bezwzględnością. – Gniew ludu to rzecz piękna i święta. Musimy spowodować, by wreszcie się wyzwolił – mówił dalej Moses, a Hendrick pomyślał o tłumach plądrujących bezkarnie jego zasobne w towar sklepy. Był już kiedyś świadkiem buntu Zulusów w Durbanie, dobrze pamiętał, że wszyscy uczestnicy zamieszek w pierwszym rzędzie rabowali hinduskie sklepy, żeby zaopatrzyć się w nowe ubrania i radia. – Policja to wróg ludu. Ona także zginie w płomieniach. – Słysząc to Hendrick przypomniał sobie wydarzenia z listopada zeszłego roku, kiedy przez Drake’s Farm przetoczyła się fala krwawych zamieszek pomiędzy zwalczającymi się ugrupowaniami Zulu i Xhosa, w wyniku których zginęło czterdzieści osób. Tylko policja zdołała ich rozdzielić i powstrzymać dalszy rozlew krwi. Także dzięki policji sklepy Hendricka ocalały przed rabunkiem w trakcie rozruchów. Zastanawiał się teraz, kto w przyszłości będzie pilnował, by odwieczni przeciwnicy nie powyrzynali się nawzajem, i jak będzie wyglądało codzienne życie w osiedlach, jeżeli policja zostanie wyeliminowana, a każdy zechce ustanawiać swoje własne prawa. Jednak pomimo tych refleksji Hendrick Tabaka wstydził się przed sobą owej zdradzieckiej ulgi, którą poczuł trzy dni później, kiedy Moses opuścił Drake’s Farm i przeniósł się do domu w Rivonii. W gruncie rzeczy sam delikatnie zasugerował bratu, że jego dłuższe pozostawanie w osiedlu pociąga za sobą poważne niebezpieczeństwo. Prawie wszyscy mieszkańcy wiedzieli o jego powrocie, tłumy nierobów całymi dniami gromadziły się pod domem w nadziei, że choć na chwilę ujrzą uwielbianego przywódcę, Mosesa Gamę. Nie trzeba było dużo czasu, by policja

dowiedziała się o tym za pośrednictwem swoich informatorów. Młodzi członkowie Umkhonto we Sizwe przez następne tygodnie ochoczo służyli Mosesowi jako łącznicy, organizując tajne zebrania, na których spotykały się małe grupki najbardziej zbuntowanych i wojowniczych uczestników ruchu. Kiedy wysłuchali, co Moses ma im do powiedzenia, tłumiony dotąd sprzeciw wobec konserwatywnych i pokojowo nastawionych przywódców Kongresu przerodził się w gotowość do natychmiastowej rebelii. Moses odszukał kilku członków Kongresu, którzy pomimo podeszłego wieku mieli radykalne poglądy i rwali się do walki. Spotkał się także potajemnie z przywódcami komórek organizacyjnych Buffaloes, nie informując o tym Hendricka Tabaki, ponieważ czuł, że nastawienie brata uległo zmianie, że jego polityczny zapał, który zresztą nigdy nie dorównywał płomiennej pasji Mosesa, wyraźnie osłabł. Po raz pierwszy w życiu Moses przestał ufać mu bez zastrzeżeń. Hendrick był jak zbyt długo używany topór – jego ostrze stępiło się i zmatowiało. Moses zdał sobie sprawę, że powinien znaleźć na jego miejsce kogoś nowego i skuteczniejszego. – Walkę muszą kontynuować młodzi – powiedział do Vicky. – Tacy jak Raleigh, a także ty. Teraz wszystko jest w waszych rękach. Na każdym spotkaniu zarówno sam przemawiał, jak i uważnie przysłuchiwał się temu, co mówią inni. Wyłapywał ledwo dostrzegalne zmiany w układzie sił, które nastąpiły podczas jego wieloletniego pobytu za granicą. Dopiero teraz zaczynał rozumieć, jak znacznie zmniejszyła się strefa jego wpływów. W gronie liderów Afrykańskiego Kongresu Narodowego i w oczach całego narodu pozostał daleko w tyle za Mandelą. – Zrobiłem poważny błąd schodząc do podziemia i wyjeżdżając z kraju – zadumał się. – Gdybym pozostał tutaj i zajął swoje miejsce na ławie oskarżonych, obok Mandeli i pozostałych... – Ryzyko było zbyt wielkie – usprawiedliwiła go Vicky. – Jeśli rozprawa potoczyłaby się inaczej, jeśli sądziłby ich nie Rumpff, ale ktoś inny spośród Burów, mogliby wszyscy zawisnąć na szubienicy. A gdybyś i ty zawisnął razem z nimi, nasza sprawa przepadłaby wraz z waszą śmiercią. Nie wolno ci zginąć, mój mężu, bo kiedy ciebie zabraknie, będziemy wszyscy jak dzieci bez ojca. – A jednak Mandela stanął przed sądem – warknął gniewnie Moses. – I wykorzystał to jako okazję do zaprezentowania światu swojej osobowości. Miliony ludzi, które przedtem nie miały pojęcia o jego istnieniu, codziennie oglądały jego twarz w gazetach i cytowały jego słowa – Moses potrząsnął głową. – Dwa proste słowa: Amandla i Ngawethu – i słuchał go cały kraj. – Ciebie także wszyscy znają, mój panie. I twoje słowa również. Moses spiorunował ją wzrokiem. – Nie próbuj mi schlebiać, kobieto. Oboje wiemy, że w czasie procesu, kiedy siedzieli w więzieniu, a ja byłem na wygnaniu, mianowali Mandelę swoim oficjalnym przywódcą. Nawet stary Luthuli dał mu swoje błogosławieństwo. Kiedy go uniewinnili, zaczął ostro działać. Wiem,

że podróżuje po całym kraju w pięćdziesięciu różnych przebraniach, umacniając swoją pozycję. Muszę się z nim spotkać, stawić mu czoło i odebrać jak najszybciej władzę, póki jeszcze nie jest za późno. Inaczej przestanę się liczyć i wszyscy o mnie zapomną. – Co zamierzasz zrobić, mój panie? W jaki sposób chcesz go wysadzić z siodła? Zajechał już bardzo daleko. Czy potrafimy go powstrzymać? – Mandela ma jeden słaby punkt. Jest zbyt uległy, zbyt pojednawczy wobec Burów. Muszę to wykorzystać. Moses mówił cicho, ale w jego oczach płonęła taka zawziętość, że Victorię przeszedł mimowolny dreszcz. Zaraz potem jednak z wysiłkiem odegnała od siebie ponure wizje, które pojawiły się w jej umyśle pod wpływem tych słów. On jest moim mężem, powtarzała sobie żarliwie. Jest moim panem i władcą, więc cokolwiek mówi lub robi, musi być słuszne i prawe. Konfrontacja odbyła się w kuchni domu w Puck’s Hill. Na niebie wisiały ciężkie, ołowiane, burzowe chmury, przez co w pomieszczeniu panował siny, nienaturalny półmrok i Marcus Archer musiał zapalić elektryczne lampy, które wisiały nad długim stołem osadzone w mosiężnych, pseudozabytkowych żyrandolach. Potężny grzmot rozdarł ciszę i przetoczył się po niebie niczym huk artylerii. Za oknami błyskawice wybuchały co chwila oślepiająco białym światłem. Z okapu spływał deszcz tworząc na szybach srebrzystą, falującą zasłonę. Zgromadzeni w kuchni, zamiast normalnie rozmawiać, musieli do siebie krzyczeć, by usłyszeć się nawzajem poprzez gniewne odgłosy natury. Stanowili naczelne dowództwo Umkhonto we Sizwe – było ich w sumie dwunastu, wszyscy z wyjątkiem Archera i Joe Cicero czarni, ale tak naprawdę w tej grupie liczyło się tylko dwóch – Moses Gama i Nelson Mandela. Pozostali siedzieli w milczeniu, zadowalając się rolami obserwatorów, podczas gdy ci dwaj jak potężne czarnogrzywe lwy walczyli ze sobą o to, kto zostanie przywódcą stada. – Jeżeli zgodzę się na twoje propozycje – Mandela stał za stołem pochylony do przodu, wsparty zaciśniętymi pięściami o blat – utracimy poparcie całego świata. – Zgodziłeś się już ze mną co do konieczności zbrojnego powstania, do którego przekonywałem cię przez te wszystkie lata – Moses odchylił się na drewnianym, kuchennym krześle balansując na jego dwóch tylnych nogach. – Ale zignorowałeś moje wezwanie do walki i zamiast tego trwonisz nasze siły w żałosnych, nic nie znaczących demonstracjach, które Burowie z uśmiechem pogardy rozpędzają na cztery wiatry. – Nasze akcje pomogły ludziom się zjednoczyć – krzyknął Mandela. Od czasu, gdy widzieli się po raz ostatni, zapuścił krótką, gęstą brodę, dzięki czemu wyglądał teraz jak prawdziwy rewolucjonista, i Moses musiał w duchu przyznać, że prezentował się świetnie – wysoki, emanujący pewnością siebie mężczyzna, potężny i groźny przeciwnik.

– Pomogły ci również zwiedzić więzienie białego człowieka – powiedział Moses szyderczo. – Dosyć już tych dziecinnych igraszek. Pora uderzyć bez litości w samo serce wroga. – Przecież doszliśmy do porozumienia – Mandela nadal stał. – Dobrze wiesz, że zaakceptowałem, choć niechętnie, używanie siły... Teraz Moses zerwał się na równe nogi tak gwałtownie, że jego krzesło odskoczyło do tyłu i grzmotnęło w ścianę. – Niechętnie! – przechylił się nad stołem, aż jego oczy znalazły się zaledwie o kilka cali od oczu Mandeli. – Owszem, jesteś niechętny jak stara baba i bojaźliwy jak dziewica. To, co proponujesz, nazywasz używaniem siły – wysadzenie w powietrze paru słupów telegraficznych albo centrali telefonicznej? – głos Mosesa był pełen miażdżącej wzgardy. – Następnym razem wysadzisz publiczny szalet i będziesz czekał, aż Burowie przyczołgają się pokornie na kolanach, żeby negocjować z tobą warunki. Jesteś naiwny, mój przyjacielu, chodzisz z głową w chmurach i śnisz słodkie sny na jawie. Ludzie, z którymi grasz, są twardzi. Tylko w jeden sposób możesz zwrócić ich uwagę – musisz zadać im cios i sprawić, by poczuli zapach własnej krwi. – Atakujemy wyłącznie cele nieożywione – powiedział Mandela. – Nie będziemy zabijać ludzi. Nie jesteśmy mordercami. – Jesteśmy wojownikami – Moses mówił teraz ciszej, ale jego głos nie stracił przez to na sile. Jego słowa zdawały się rozświetlać ponure wnętrze kuchni. – Walczymy o wolność naszego ludu. Nie możemy sobie pozwolić na skrupuły, za pomocą których usiłujesz nas powstrzymać. Po tych słowach wśród młodych mężczyzn siedzących przy końcu stołu zapanowało gwałtowne ożywienie. Joe Cicero uśmiechnął się nieznacznie, ale jego oczy pozostały puste i niezgłębione, a w twarzy czaiło się okrucieństwo. – Nasze akty przemocy powinny mieć wyłącznie charakter symboliczny – próbował wyjaśnić Mandela, ale Moses przerwał mu lekceważąco. – Symbole! Nie mamy już czasu na symboliczne akty. W Kenii wojownicy Mau Mau złapali dzieci białych osadników, powiesili je głowami w dół i rozpłatali maczetami ostrymi jak brzytwy, tnąc między nogami, a to, co zostało, wrzucili do dołów kloacznych. Tak się zmusza białych do podjęcia dialogu. Tylko takie symbole są w stanie zrozumieć. – Nigdy nie pogrążymy się w takim barbarzyństwie – zaprotestował stanowczo Mandela. Moses pochylił się jeszcze bardziej w jego stronę i ich spojrzenia się spotkały. Przez chwilę mierzyli się wzrokiem, Moses myślał intensywnie. Zmusił przeciwnika, żeby jasno określił swoje stanowisko. Sprowokował go do złożenia jednoznacznej deklaracji w obecności wojowniczo nastawionego dowództwa naczelnego. Wiadomość o tym, że Mandela odmówił udziału w bezpośredniej walce, rozejdzie się szybko, dotrze do członków Ligi Młodych, do młodych zuchów Buffaloes i do wszystkich, którzy tworzyli silną grupę popierającą Mosesa. Postanowił nie naciskać Mandeli mocniej, jeszcze nie teraz. Wiedział, że w przeciwnym

razie może tylko stracić część tego, co już udało mu się zyskać. Nie chciał ryzykować i dawać mu okazji do wyjaśnienia, że w przyszłości byłby jednak skłonny użyć bardziej radykalnych metod. Udało mu się sprawić, że Nelson Mandela wyszedł w oczach wojowników na pacyfistę, a sam, dla kontrastu, okazał im własną, nieposkromioną żądzę walki. Odsunął się z pogardą od Mandeli, zaśmiał się cicho, ale znacząco, i posłał mężczyznom siedzącym w końcu stołu krótkie, wymowne spojrzenie, potrząsając głową jak ktoś, kto traci cierpliwość w dyskusji z upartym i niezbyt rozgarniętym dzieckiem. Potem usiadł z założonymi rękami, opuścił brodę na piersi i wyłączył się z dalszej rozmowy, zastygając na krześle jakby w zadumie. Swoją przytłaczającą osobowością i demonstracyjnym milczeniem torpedował wszelkie wysiłki Mandeli, który proponował ograniczony sabotaż instytucji państwowych. Mandela ofiarowywał im tylko zręczne slogany, ale Moses wiedział, że dopóki słowa nie zamienią się w czyny, ludzie nie zaakceptują Mandeli jako swojego prawdziwego wodza. Ja im pokażę, co to znaczy czyn – zrobię coś, co nie pozostawi w ich sercach ani cienia wątpliwości, pomyślał z ponurym i nieubłaganym wyrazem twarzy. Motocykl był prezentem od ojca – wielki Harley Davidson z siedzeniem jak kowbojskie siodło i dźwignią zmiany biegów obok srebrzystego baku. Sean nie wiedział dokładnie, czemu Shasa mu go podarował. Jego końcowe oceny w Costello’s Academy nie uzasadniały aż takiej rodzicielskiej hojności. Być może Shasa odetchnął z ulgą, że Sean w ogóle zdołał dobrnąć do końca szkoły. Z drugiej strony mógł uznać, że chłopakowi potrzeba teraz przede wszystkim zachęty, lub też w ten sposób chciał się pozbyć poczucia winy, które miał wobec swojego najstarszego syna. Sean nie zamierzał analizować tego zbyt głęboko. Była to wspaniała maszyna, lśniąca od chromu i lakieru z pięknymi, rubinowymi reflektorami, dostatecznie ekstrawagancka aby przyciągnąć wzrok każdej młodej dziewczyny w okolicy. Sean wycisnął z harleya już dobrze ponad sto mil na godzinę na prostym odcinku drogi za lotniskiem. Teraz jednak motocykl drżał łagodnie między jego kolanami, a gdy dotarli na szczyt wzgórza, Sean zgasił światła, po czym, kiedy ciężka maszyna poddała się sile grawitacji, zredukował bieg i zjechali bezgłośnie w dół. Poruszali się w kompletnych ciemnościach. Ulice na tym eleganckim przedmieściu były nieoświetlone, a każda z działek otaczających ogromne domy miała powierzchnię małej farmy. U podnóża góry Sean skierował harleya na pobocze. Przedostali się przez płytki rów do kępy drzew rosnących po drugiej stronie. Za drzewami stanęli i Sean unieruchomił motocykl. – W porządku? – zapytał swojego towarzysza. Nie był zaprzyjaźniony z Rufusem na tyle, by móc go zaprosić do Welteyreden i przedstawić rodzinie. Łączyła ich tylko wspólna miłość do motocykli. Rufus był niższy od Seana co najmniej o cztery cale, chudy i na pierwszy rzut oka

niepozorny. Miał ziemistą cerę, zupełnie jakby jego skóra nasiąknęła pyłem dróg i olejem napędowym, oraz osobliwy, irytująco nieśmiały sposób bycia, polegający na ustawicznym spuszczaniu głowy i unikaniu wszelkiego kontaktu wzrokowego. Minęło trochę czasu, nim Sean się zorientował, że szczupłe ciało Rufusa składa się z twardych muskułów, że chłopak jest szybki i zwinny jak chart, a jego skamlący głos i rozbiegane spojrzenie skrywają błyskotliwą inteligencję dziecka ulicy oraz zuchwałe poczucie humoru. Po tym odkryciu Rufus szybko awansował w gangu Seana do rangi jego głównego zastępcy. Od czasu, gdy Sean bez specjalnego wyróżnienia ukończył Akademię, ojciec nalegał, by rozpoczął praktykę zawodową celem wejścia w przyszłości do grona członków Instytutu Dyplomowanych Księgowych. Rewidenci spółki Courtney Mining and Finance, firma Rifkin & Markovitch nie bez pewnych obaw ulegli naciskom Shasy i przyjęli Seana jako praktykanta. Praca nie okazała się aż taką zmorą, jak przewidywał Sean. Bez skrupułów posługiwał się swoim nazwiskiem i nieodpartym urokiem, żeby uzyskać dostęp do najatrakcyjniejszych zajęć – przede wszystkim interesowała go kontrola ksiąg tych firm, które zatrudniały głównie płeć piękną. Żaden z wieloletnich partnerów Shasy w interesach nie miał odwagi donieść mu, co wyprawia jego ukochany syn. Zyski spółki sięgały ćwierć miliona funtów rocznie. Sean nigdy nie spóźniał się do pracy więcej niż godzinę. Jego złote gogle i olśniewający uśmiech zręcznie skrywały kaca lub niedospanie. Rano, nie przeciągając struny, fundował sobie krótki odpoczynek, flirtował niezobowiązująco z którąś z maszynistek lub urzędniczek, po czym jechał na lunch do Mount Nelson lub do Kevina Grove’a. Wypady te kończyły się dostatecznie wcześnie, by mógł jeszcze wrócić do biura i wręczyć swojemu przełożonemu przekonywający raport z wykonanej pracy. Od tego momentu był wolny i jechał do Weltevreden, żeby przez godzinę pograć w squasha albo w polo. Kolacje zwykle jadał w domu, ponieważ wychodziło to taniej niż na mieście. Choć Shasa dorzucał mu sporo do skromnej pensji, którą wypłacała firma Rifkin & Markovitch, Sean był bez przerwy w tarapatach finansowych. Po kolacji mógł wreszcie zrzucić z siebie smoking i czarną muszkę. Przebierał się w skórzaną kurtkę motocyklową, podkute buty i zaczynało się jego drugie życie – jakże inne od tego, które prowadził za dnia, niebezpieczne i podniecające, w towarzystwie barwnych i fascynujących ludzi, niezaspokojonych kobiet i wiernych kompanów, życie, które polegało na wiecznym prowokowaniu ryzyka i było szaloną przygodą – tak jak tego wieczora. Rufus rozpiął suwak swojej skórzanej kurtki i uśmiechnął się do Seana. Był ubrany od stóp do głów na czarno – kurtka, golf, spodnie i czapeczka. – Jestem silny, zwarty i gotowy, jak powiedział biskup do pewnej aktorki. Dalsza dyskusja była zbędna. Robili razem podobny numer już cztery razy i plan mieli dopracowany w najdrobniejszych szczegółach. Mimo to w świetle gwiazd twarz Rufusa była

blada i napięta. To przedsięwzięcie miało być najbardziej brawurowe z dotychczasowych. Sean odczuwał jednocześnie strach i podniecenie – mieszankę, pobudzającą jego krew do szybszego krążenia, wywołującą rozkoszny, pierwotny dreszcz i dostarczającą niespożytej energii. Tylko dlatego to robił – żeby poczuć raz jeszcze nieopisaną euforię, której zawsze doznawał w obliczu niebezpieczeństwa. Wiedział, że na razie to dopiero przygrywka – przyjemność rosła i obezwładniała go coraz bardziej, w miarę jak wzrastał stopień ryzyka. Często się zastanawiał, gdzie może być kres tej rozkoszy – szczytowy punkt, ponad który nie można się już wznieść. Wiedział, że w przeciwieństwie do swoich doznań seksualnych, które były intensywne, lecz bardzo ulotne, w dziedzinie niebezpieczeństwa nie zdołał się nawet zbliżyć do tej ostatecznej granicy emocji. Zadawał sobie pytanie, co mogłoby ją stanowić. Zabicie człowieka gołymi rękami? Zabicie w ten sam sposób leżącej pod nim kobiety w trakcie zespolenia, w chwili, gdy będzie osiągała orgazm? Na samą myśl o czymś takim miał za każdym razem bolesną erekcję, ale wiedział, że dopóki nie nadarzy się stosowna okazja, muszą mu wystarczyć słabsze przeżycia, takie jak to, które czekało go teraz. – Szluga? – Rufus podsunął mu metalowe pudełko z papierosami, ale Sean potrząsnął głową. Nie chciał, by cokolwiek, alkohol czy nikotyna, stępiło jego doznania. Pragnął czerpać z każdej chwili maksimum przyjemności. – Wypal pół i idź za mną – polecił Rufusowi i zniknął bezszelestnie między drzewami. Szedł ścieżką wzdłuż niskiego brzegu strumienia. W miejscu, gdzie było płytko, przedostał się na drugą stronę, stąpając lekko po kamieniach wystających z wody. Zbliżył się do wysokiego ogrodzenia z drucianej siatki i przykucnął. Nie musiał długo czekać. Po kilku sekundach z mroku po przeciwnej stronie ogrodzenia wyłonił się wilkowaty kształt. Na widok Seana pies natychmiast skoczył do przodu i rzucił się na grubą siatkę. – Cześć, Prince – powiedział cicho Sean, pochylając się w stronę zwierzęcia i nie okazując śladu strachu. – Daj spokój, mały, przecież mnie znasz. Pies w końcu go rozpoznał. Zdążył szczeknąć tylko raz, nie dość głośno, by zaalarmowało to domowników. Sean powoli wsunął palce w otwory siatki, przemawiając do niego łagodnym, kojącym głosem. Pies obwąchał mu rękę i zaczął przyjaźnie machać ogonem na powitanie. Sean umiał się świetnie dogadać ze wszystkimi żywymi stworzeniami, nie tylko z ludźmi. Wilczur polizał jego palce. Sean cicho zagwizdał i Rufus wgramolił się na brzeg zaraz za nim. Pies natychmiast zesztywniał, sierść zjeżyła mu się na grzbiecie. Warknął głucho, ale Sean powiedział do niego szeptem: – Nie wygłupiaj się, Prince. Przecież Rufus to przyjaciel. Przekonanie tych dwóch do zawarcia znajomości zajęło Seanowi następne pięć minut. Wreszcie przynaglany przez niego Rufus ostrożnie wetknął palce przez siatkę. Pies obwąchał jego rękę i zamerdał ogonem – Idę pierwszy – powiedział Sean i wspiął się na ogrodzenie. Na

górze było zabezpieczone potrójnym drutem kolczastym, ale Sean sprawnie przedostał się na drugą stronę najpierw przekładając nogi, wyginając ciało w łuk jak gimnastyk i miękko zeskakując na ziemi? Pies stanął na tylnych łapach, a przednie oparł mu na piersi. Sean przytrzymał go, pieszcząc jego łeb, podczas gdy Rufus z jeszcze większą zręcznością pokonał ogrodzenie. – Chodźmy – szepnął Sean. Skierowali się w stronę domu, a pies spokojnie podreptał za nimi. Skradali się szybko, kucając co parę kroków i przemykając się cały czas w cieniu ozdobnych krzewów, aż dopadli ściany. Przywarli do niej płasko i skryli się pod osłoną gęstego bluszczu. Był to dwupiętrowy dworek, niemal równie okazały jak Welteyreden. Należał do jednej z najznakomitszych rodzin na Przylądku. Westonowie przyjaźnili się blisko z Courtneyami, Mark Weston chodził z Shasą do jednej szkoły, potem ukończyli ten sam Wydział Inżynierii na Uniwersytecie, byli nawet razem w grupie. Jego żona Marjorie była rówieśnicą Tary. Mieli dwie nastoletnie córki, z których starszą Sean pozbawił dziewictwa rok temu, po czym porzucił bez słowa wyjaśnienia. Niedojrzała siedemnastolatka przeżyła załamanie nerwowe. Tak długo odmawiała przyjmowania posiłków, groziła samobójstwem i płakała w poduszkę, że rodzice zmuszeni byli zabrać ją ze szkoły. Marjorie wezwała Seana do siebie na poważną rozmowę. Zamierzała udzielić mu nagany za to, co się stało, po czym namówić go, by zobaczył się z dziewczyną i spróbował jakoś załagodzić sytuację. Spotkanie zaaranżowała bez wiedzy córki w dniu, kiedy Mark przebywał służbowo w Johannesburgu, co zdarzało się dość często. Zamknęła się z Seanem na parterze, w pokoju do szycia. Było czwartkowe popołudnie – służba miała wychodne, młodsza córka nie wróciła jeszcze ze szkoły, a starsza, Veronica, siedziała jak zwykle na górze, w swojej sypialni, cierpiąc i usychając z tęsknoty za Seanem. Marjorie poklepała miejsce obok siebie na sofie. – Proszę, podejdź tu i usiądź przy mnie. – Chciała za wszelką cenę odbyć tę rozmowę w przyjaznej atmosferze. Dopiero gdy Sean znalazł się blisko niej, zdała sobie sprawę, jak szalenie jest atrakcyjny, bardziej nawet niż jego ojciec, chociaż Shasa Courtney zawsze ogromnie się jej podobał. Przyłapała się na tym, że w trakcie rozmowy z Seanem jej oddech stał się trochę nierówny, ale dopiero kiedy położyła dłoń na jego odsłoniętym przedramieniu i wyczuła napięte mięśnie pod gładką, młodą skórą, dotarło do niej, co się naprawdę dzieje. Sean posiadał wrodzony i nieomylny instynkt podrywacza, odziedziczony zapewne po ojcu. Nigdy dotąd nie myślał o matce Veroniki w ten sposób. Na Boga, była przecież w tym samym wieku, co jego własna matka! Ale od czasu przygody z Clare East czuł wyraźny – pociąg do dojrzałych kobiet, a Marjorie Weston dzięki pływaniu i grze w tenisa miała nadal szczupłą,

zgrabną, wysportowaną sylwetkę, zaś kurze łapki w kącikach oczu i pierwsze zmarszczki na szyi ukrywała skrzętnie pod opalenizną. Podczas gdy Veronica była trzpiotowata i bezmyślna, matka emanowała zrównoważeniem i doświadczoną kobiecością, a na dodatek miała te same fiołkowe oczy, które najpierw zachwyciły go u jej córki, i równie wspaniałe, gęste, ciemne włosy, tylko jeszcze bardziej wypielęgnowane. Sean wyraźnie wyczuł jej podniecenie – zauważył rumieniec przebijający spod opalenizny, przyśpieszony oddech i piersi falujące gwałtownie pod sweterkiem z angory i sznurem pereł; jego nozdrza wychwyciły też subtelną zmianę w zapachu jej ciała. Była to różnica niedostrzegalna dla przeciętnego mężczyzny, ale Sean odczytywał ją niczym zaproszenie wydrukowane starannie na tłoczonym papierze, a jego własne podniecenie wzrosło dodatkowo, kiedy uświadomił sobie perwersyjność sytuacji. Podwójna zdobycz, pomyślał, matka i córka... coś takiego jeszcze mi się nie zdarzyło. Nie musiał się specjalnie wysilać, po prostu zdał się na swój niezawodny instynkt. – Żadna z twoich córek nie będzie nigdy równie pociągająca jak ty – zaczął. – Właśnie z tego powodu musiałem zerwać z Ronny. Nie potrafiłem już dłużej znosić faktu, że jestem blisko ciebie, ale nie wolno mi robić z tobą tego... – Pochylił się nad nią i pocałował ją rozchylonymi wargami. Marjorie była przekonana, że całkowicie panuje nad sytuacją – aż do momentu, gdy poczuła jego usta na swoich. Nie padło między nimi już ani jedno słowo. Dopiero kiedy Sean ukląkł przed nią, obiema rękami rozwierając szeroko jej kolana, Marjorie leżąc bezwładnie na sofie z fałdzistą spódnicą zadartą do góry i skręconą wokół talii, wybuchnęła łamiącym się głosem: – Chryste, to się nie dzieje naprawdę! Ja chyba oszalałam. Teraz siedziała u podnóża schodów w atłasowym szlafroku. Pod spodem była naga i co kilka sekund wstrząsały nią gwałtowne dreszcze. Noc była ciepła, a dom pogrążony w ciemnościach. Dziewczęta spały na górze, Mark znowu wyjechał w interesach. Dziś miała szansę zobaczyć się z Seanem po prawie dwutygodniowej przerwie i jej ciało drżało nie z zimna, lecz z niecierpliwości. Zgodnie z umową, o dziewiątej wieczorem wyłączyła alarm przeciwwłamaniowy, ale Sean był już spóźniony prawie o pół godziny. Może coś go zatrzymało i nie zamierzał wcale przyjść. Wzdrygnęła się żałośnie na tę myśl i ciasno oplotła ramionami kolana. Nagle od strony francuskich okien, które wychodziły na patio z basenem, usłyszała ciche pukanie. Zerwała się na nogi i pobiegła przez ciemny pokój. Mocując się z klamką poczuła, że jej serce bije jak szalone. Sean wszedł do środka i chwycił ją w ramiona. Był tak wysoki i potężny, że dosłownie miażdżył jej ciało w swoim uścisku. Żaden mężczyzna na świecie nigdy nie całował jej w ten sposób – władczo i gwałtownie, a zarazem z taką wprawą. Czasami zastanawiała się, kto go tego nauczył, i wtedy czuła przypływ bolesnej zazdrości. Pragnęła go tak mocno. Dreszcze pożądania

wstrząsały nią raz po raz i mąciły jej umysł do tego stopnia, że ledwo mogła utrzymać się na nogach i byłaby upadła, gdyby Sean jej nie podtrzymał. Wreszcie szarpnął za pasek jej szlafroka, rozwiązał węzeł, po czym wsunął dłoń pomiędzy rozchylone poły. Marjorie wsparła się o niego, rozstawiając szerzej nogi, by ułatwić mu dostęp. Kiedy poczuła, że Sean wsuwa w nią palec wskazujący, wydała stłumiony jęk i mocno naparła ciałem na jego rękę. – Cudownie – zaśmiał się cicho do jej ucha. – Zupełnie jak rzeka Zambezi w czasie powodzi. – Ciii... – szepnęła. – Obudzisz dziewczęta. – Marjorie zawsze uważała się za kobietę z klasą, elegancką i wyrafinowaną, jednak brutalna bezpośredniość słów Seana rozpaliła ją do szaleństwa. – Zamknij drzwi – rozkazała mu schrypniętym, drżącym głosem. – Chodźmy na górę. Puścił ją i odwrócił się do drzwi. Docisnął je tak, że się zatrzasnęły, po czym przekręcił klucz i niemal w tym samym momencie wykonał nim odwrotny ruch. – W porządku – zwrócił się do Marjorie. – Wszystko załatwione. Pocałowali się znów. Gorączkowo przesunęła dłońmi po jego ciele i sięgnęła w dół. Pod cienką tkaniną spodni wyczuła pulsującą twardość. Wreszcie oderwała się od niego. – Boże, nie mogę się już doczekać. – Wzięła go za rękę i pociągnęła na marmurowe schody. Pokoje dziewcząt znajdowały się we wschodnim skrzydle i Marjorie zamknęła na klucz ciężkie, mahoniowe drzwi prowadzące do małżeńskiej sypialni. Tutaj nikt nie mógł ich zaskoczyć. Nie musiała już dłużej panować nad sobą. Marjorie Weston była mężatką od ponad dwudziestu lat i miała w tym czasie mniej więcej tylu kochanków. Niektórzy z nich pojawiali się w jej życiu zaledwie na jedną, szaloną noc, z innymi wiązała się na dłużej. Był też jeden romans, który trwał z przerwami niemal przez całe te dwadzieścia lat – dziwny, zwariowany układ, nieustanny ciąg odejść i powrotów, długich okresów rozłąki przeplatanych wybuchami szalonej namiętności. Jednak żaden mężczyzna nie dorównywał temu chłopakowi urodą ani umiejętnościami, seksualną wydolnością ani diabelską wręcz inwencją w tej dziedzinie – nawet Shasa Courtney, który był właśnie ową najdłuższą przygodą w jej życiu. Syn wykazywał się równie bezbłędną intuicją w odgadywaniu jej pragnień. Wiedział kiedy ma być szorstki i gwałtowny, kiedy zaś delikatny i czuły, ale pod innymi względami znacznie przewyższał ojca. Nigdy nie była w stanie go wyczerpać lub powstrzymać choć na chwilę. Miał w sobie jakiś rys okrucieństwa, głęboko zakorzenionego zła, które chwilami ją przerażało. Poza tym odczuwała coś na kształt kazirodczej rozkoszy przyjmując go w siebie ze świadomością, że przedtem robiła to samo z jego ojcem. Tej nocy Sean również jej nie zawiódł. Kiedy była już bliska pierwszego szczytowania, sięgnął nagle do nocnego stolika.

– Zadzwoń do męża – polecił, wciskając jej do ręki słuchawkę telefonu. – Chyba postradałeś zmysły! – Straciła na chwilę oddech. – Co mam mu powiedzieć? – Zrób to – powiedział i Marjorie uświadomiła sobie, że jeśli odmówi, Sean trzaśnie ją w twarz. Już się to kiedyś zdarzyło. Wciąż trzymając go między udami, obróciła się niezdarnie na łóżku i wykręciła numer hotelu „Carlton” w Johannesburgu. Kiedy zgłosił się recepcjonista, powiedziała: – Poproszę z panem Markiem Westonem, apartament 1750. – Łączę panią – odparł głos w słuchawce. Mark odebrał po trzecim sygnale. – Witaj, kochanie – powiedziała i wtedy leżący na niej Sean zaczął się znowu poruszać. – Nie mogłam zasnąć, więc pomyślałam, że do ciebie zadzwonię. Przepraszam, jeśli cię obudziłam. Rozpoczęła walkę z Seanem, który próbował zmusić ją do westchnienia lub krzyku, podczas gdy ona sama robiła wszystko, by jej głos w rozmowie z Markiem brzmiał naturalnie. W końcu Sean ją pokonał i wydała z siebie krótki, mimowolny jęk. – Co to było? – zapytał ostro Mark. – Zrobiłam sobie filiżankę czekolady, ale jest trochę za gorąca. Sparzyłam się w usta. Zauważyła teraz, jak bardzo ta sytuacja podnieciła również Seana. Jego twarz nie była już piękna, lecz czerwona i obrzmiała, a rysy wydawały się grube i pospolite. Czuła, jak jego męskość rośnie i twardnieje w niej coraz bardziej, popychając ją nieuchronnie do punktu kulminacyjnego. Wreszcie zaczęła tracić kontrolę nad sobą i gwałtownie zakończyła rozmowę. – Dobranoc Mark, śpij dobrze. – Z trzaskiem odłożyła słuchawkę na widełki, dokładnie w momencie, kiedy jej gardło zaczęło eksplodować krzykiem. Potem leżeli przez pewien czas nieruchomo, próbując odzyskać oddech, ale gdy Sean chciał zsunąć się z niej, napięła silniej mięśnie ud i przytrzymała go w uścisku. Wiedziała, że jeśli zdoła go zmusić do pozostania w niej, po kilku minutach będzie znów gotowy. Na zewnątrz przed frontem domu zaszczekał pies. – Czy tam ktoś jest? – zapytała Marjorie. – Nie, to tylko Prince próbuje nam przeszkodzić – zamruczał sennie Sean; w rzeczywistości nasłuchiwał bacznie, choć zaplanowali wszystko w najdrobniejszych szczegółach i miał pewność, że Rufus jest zbyt dobry, by dać się nakryć. Obaj wiedzieli dokładnie, po co tu przyszli. Żeby uczcić pierwszy miesiąc ich znajomości, Marjorie kupiła Seanowi komplet wiktoriańskich, platynowych spinek do kołnierzyka i mankietów, wysadzanych onyksami i brylantami. W pewne czwartkowe popołudnie zaprosiła go do domu i wprowadziła do wykładanego boazerią gabinetu Marka na parterze. Na biurku stała fotografia Marjorie z dziewczętami, oprawiona w srebrną ramkę, w rogu której wygrawerowana była kombinacja

szyfru, otwierającego ścienny sejf Westonów. Marjorie na oczach Seana sprawdziła cyfry, po czym odsunęła część regału z książkami zakrywającą sejf i obracając zamkiem wybrała kombinację. Przyniosła mu prezent zostawiając drzwi do sejfu otwarte. Żeby zademonstrować swoją wdzięczność, Sean podciągnął jej spódnicę, zsunął w dół brzoskwiniowe, atłasowe majteczki, po czym posadził ją na brzegu mężowskiego biurka, uniósł jej kolana i umieścił jej stopy w rogach oprawionego w skórę bibularza. Kochając się z nią na stojąco spoglądał ponad jej ramieniem i oceniał zawartość sejfu. Kiedyś słyszał opowieść swego ojca o należącej do Marka Westona kolekcji złotych monet angielskich i południowoafrykańskich. Z tego, co zrozumiał, był to jeden z dziesięciu najcenniejszych na świecie zbiorów tego typu, jakie znajdowały się w prywatnych rękach. Poza dwunastoma grubymi, oprawnymi w skórę klaserami, w których znajdowały się monety, Sean zauważył na środkowej półce sejfu księgi rachunkowe oraz niewielką kasetkę na męską biżuterię, zaś na górnej – ciasno ułożone pliki starych banknotów w banderolach i duży płócienny worek z nadrukiem „Standard Bank Ltd.”, z całą pewnością zawierający srebro. Na oko w sejfie leżało co najmniej pięć tysięcy funtów w samej gotówce. Sean wyjaśnił Rufusowi dokładnie, gdzie ma szukać kombinacji szyfru, jak otworzyć fałszywą półkę z książkami i czego się za nią spodziewać. Teraz świadomość obecności Rufusa na dole i ryzyka związanego z ewentualnym odkryciem całego podstępu podniecała Seana tak mocno, że w pewnej chwili Marjorie wyrwało się spontaniczne wyznanie: – Ty nie jesteś człowiekiem. Jesteś maszyną. W końcu zostawił ją w wielkim łóżku, leżącą niczym woskowa lalka, która roztopiła się na słońcu. Jej ciało było miękkie i zwiotczałe, gęsta grzywa włosów pociemniała i wilgotna od potu, wargi wyczerpane namiętnością, opuchnięte i bezkształtne. Spała jak katatoniczka. Sean był wciąż niezaspokojony i podekscytowany. Wychodząc zajrzał do gabinetu Marka Westona. Fałszywa część regału była odsunięta, drzwi od sejfu szeroko otwarte, rejestry i księgi rachunkowe zrzucone na podłogę w bezładny stos. Sean poczuł ciężką woń własnego ciała i ogarnęła go kolejna fala erotycznego podniecenia. Znów miał pełną erekcję. Wiedział, że szaleństwem było pozostawać w tym domu choćby minutę dłużej i ta świadomość uczyniła jego pożądanie wręcz nieznośnym. Spojrzał w górę marmurowych schodów i dopiero wtedy wpadł na pomysł. Pokój Veroniki znajdował się we wschodnim skrzydle, drugie drzwi z korytarza. Nagle obudzona mogła zacząć krzyczeć. W każdym razie pewnie nienawidziła go tak bardzo, że zaczęłaby krzyczeć rozpoznawszy go. Z drugiej strony – kto wie, może zareagowałaby inaczej? Ryzyko graniczyło z obłędem. Sean uśmiechnął się do siebie w ciemnościach, zawrócił i zaczął się wspinać po schodach.

Wąska srebrzysta smuga księżycowego blasku przedostawała się przez szparę w zasłonach i oświetlała włosy Veroniki wijące się na poduszce. Sean pochylił się nad nią i ręką zakrył jej usta. Obudziła się przerażona i próbowała się wyrwać. – To ja – szepnął. – Nie bój się, Ronny, to ja. Przestała walczyć, wyraz lęku zniknął z jej wielkich, fiołkowych oczu i wyciągnęła do niego ramiona. Kiedy zdjął dłoń z jej ust, powiedziała: – Ach, Sean, w głębi duszy zawsze wiedziałam, że nadal mnie kochasz. Rufus był wściekły. – Myślałem, że dałeś się nakryć! Człowieku, co ty tam wyprawiałeś przez tyle czasu? – Ciężko pracowałem. – Sean kopnął starter i harley zawarczał budząc się do życia. Kiedy wjechali na drogę, poczuł, że ciężkie sakwy przytroczone do siodełka przechylają maszynę na boki, ale szybko ją wyczuł i odzyskał równowagę. – Nie pędź tak, chłopie – ostrzegł siedzący za nim Rufus pochylając się do przodu. – Obudzisz całą dolinę! – W odpowiedzi usłyszał tylko głośny, pełen euforii śmiech Seana przebijający się przez wściekłe podmuchy wiatru, kiedy pędzili pod górę z prędkością stu mil na godzinę. Sean zaparkował harleya przy drodze do Kraaifontein. Zsunęli się niezdarnie po zboczu i przycupnęli na dnie biegnącego poniżej suchego kanału, żeby w świetle latarki podzielić łup. – Mówiłeś, że będzie pięć kawałków – jęknął oskarżycielsko Rufus. – Stary, przecież tu jest najwyżej stówa! – Widocznie staruszek Weston zapłacił niedawno swoim niewolnikom. – Sean zachichotał beztrosko, dzieląc niewielki stos banknotów. Większą kupkę popchnął w kierunku Rufusa. – Bierz, mały. Potrzebujesz ich bardziej niż ja. W kasetce z biżuterią znaleźli spinki do mankietów i do kołnierzyka, szpilkę do krawata z brylantem, który Sean ocenił na pełne pięć karatów, emblematy masońskie, komplet miniaturowych odznaczeń – Mark Weston zdobył Krzyż Wojenny pod El Alamein i cały szereg różnych medali – a także złoty zegarek firmy Patek Philip i kilka innych osobistych przedmiotów. Rufus szybko przejrzał je fachowym okiem i powiedział: – Zegarek ma wygrawerowane inicjały. Wszystkie te rzeczy są trefne, nie dadzą się upłynnić, to zbyt niebezpieczne. Musimy się ich zaraz pozbyć. Otworzyli klasery z monetami. Pięć z nich zawierało wyłącznie suwereny. – Dobra,– mruknął Rufus. – Tę drobnicę mogę opchnąć, ale takie, jak te – nie ma mowy. Gorący towar, można sobie poparzyć palce! – Z lekceważeniem wyciągał z klaserów ciężkie monety o nominałach pięciu funtów lub pięciu gwinei, z wizerunkami monarchów brytyjskich.

Wysadziwszy przyjaciela w Szóstej Dzielnicy zamieszkanej przez kolorowych, pod nielegalną knajpą z alkoholem, gdzie Rufus przed wyprawą zostawił swój motocykl, Sean pojechał samotnie krętą szosą opasującą stromy masyw Chapman’s Peak. Zaparkował harleya na brzegu urwiska. Pięćset stóp poniżej miejsca, w którym stał, zielone fale Atlantyku rozbijały się o skały. Jedną po drugiej Sean rzucał ciężkie, złote monety ze szczytu daleko w morze, prztykając palcami tak, że każda najpierw leciała do góry, lśniła przez chwilę w słabym blasku budzącego się świtu, po czym opadając znikała w cieniu skalnej ściany. Nie widział, kiedy gdzieś tam w dole uderzała o powierzchnię wody. Wreszcie skończył z monetami i w ślad za nimi cisnął puste klasery, których karty zatrzepotały na wietrze. Potem rzucił w przepaść zegarek i szpilkę z brylantem. Medale zostawił na sam koniec. Poczuł mściwą satysfakcję na myśl, że najpierw przeleciał żonę i córkę Marka Westona, a teraz topi w morzu jego cenne odznaczenia. Wsiadł na harleya i zawrócił w dół wijącą się, spadzistą drogą. Przesunął gogle na czoło, pozwalając, by wiatr smagał mu twarz i wyciskał z oczu strumienie łez, które spływały na boki po jego skroniach. Jechał brawurowo, brał zakręty prawie kładąc lśniącą maszynę na boku, tak że podnóżki tarły o nawierzchnię i wzniecały snopy iskier. – Niewielki zarobek, jak na całą noc pracy – powiedział sam do siebie. Wiatr porywał ze sobą słowa, ledwo zdążyły wydobyć się z jego ust. – Chryste, ale ten dreszcz emocji! Kiedy stało się jasne, że zarówno Sean, jak i Michael na wszelkie próby wtajemniczenia ich w zawiłą strukturę rodzinnego imperium reagują nikłym i kiepsko udawanym entuzjazmem lub wręcz jawną obojętnością, Shasa nie potrafił dojść do ładu z własnymi emocjami. Był zdumiony i całkowicie zbity z tropu. Nie mieściło mu się w głowie, jak ktokolwiek, tym bardziej wybitnie inteligentny młody człowiek, a konkretnie – jego własny syn, może oprzeć się fascynacji z imponującą i skomplikowaną machiną, która jest źródłem bogactwa i potęgi, stanowi ciągle wyzwanie i hojnie wynagradza zwycięzców. Uznał, że to jego wina. Nie zadbał we właściwym momencie, by synowie zaczęli utożsamiać się z firmą, niesłusznie założywszy, że jest to zrozumiałe samo przez się. Przeoczył pewne sprawy i teraz poniósł klęskę. Dla niego samego spółka stanowiła sens życia. Każdego dnia pierwszą myśl po przebudzeniu i ostatnią przed zaśnięciem poświęcał temu, jak pomnożyć jej majątek i zabezpieczyć jej egzystencję. Dlatego nie dawał za wygraną. Cierpliwie i gruntownie tłumaczył synom, w czym rzecz, ale czuł się jak ktoś, kto próbuje objaśnić ślepemu kolory. Wtedy w miejsce zdumienia pojawił się gniew. – Niech to diabli! – wybuchnął któregoś dnia, siedząc z Centaine na stoku, w jej ulubionym zakątku z widokiem na ocean. – Ich to w ogóle nie obchodzi! – Garry’ego też nie? – spytała spokojnie Centaine.

– Och, Garry! – Shasa prychnął lekceważąco. – Gdziekolwiek się obrócę, potykam się o niego. Plącze się pod nogami jak szczeniak. – Zdaje się, że dostał od ciebie własne biuro na trzecim piętrze – zauważyła łagodnie. – Owszem, jedną starą, rozlatującą się szafkę – powiedział Shasa. – To miał być żart, ale widać ten gałgan potraktował to serio. Nie miałem sumienia... – Garrick większość rzeczy traktuje serio – stwierdziła Centaine – w przeciwieństwie do reszty twoich synów. To bardzo poważny chłopak. – Daj spokój, Garry? – Ucięłam sobie z nim niedawno dłuższą pogawędkę. Powinieneś zrobić to samo. Myślę, że parę rzeczy by cię zaskoczyło. Wiedziałeś, że był jednym z trzech najlepszych uczniów na swoim roku? – Oczywiście, że wiedziałem, ale przecież on dopiero od roku studiuje zarządzanie. Nie ma sensu przywiązywać do tego zbyt wielkiej wagi. – Czyżby? – spytała niewinnie Centaine. Shasa nieoczekiwanie zamilkł i pogrążył się w myślach. W następny piątek zajrzał do małej dziupli na końcu korytarza, która służyła Garry’emu, zatrudnionemu w Courtney Mining na okres wakacji, jako biuro. Na widok ojca Garry poderwał się służbiście z miejsca i poprawił okulary na nosie. – Cześć, prymusie! Co porabiasz? – zagadnął Shasa, obrzucając wzrokiem biurko zasłane formularzami. – Przeprowadzam kontrolę – Garry, kompletnie zaskoczony, próbował zebrać myśli. Niepokoiło go i onieśmielało nagłe zainteresowanie ojca jego pracą, a jednocześnie pragnął za wszelką cenę to zainteresowanie podtrzymać i uzyskać aprobatę. – Czy wiesz, że w zeszłym miesiącu na same materiały biurowe wydaliśmy ponad sto funtów? – Tak strasznie chciał zrobić na ojcu wrażenie, że z przejęcia zaczął się znów jąkać, ostatnio zdarzało mu się to tylko w chwilach wyjątkowego podekscytowania. Shasa wsunął się do mikroskopijnego pokoiku. Ledwo starczało w nim miejsca dla nich obu. – Weź głęboki oddech, prymusie. Staraj się mówić wolno. Opowiedz mi o wszystkim. Do obowiązków Garry’ego należało między innymi zaopatrywanie całego biura w papier. Na półkach piętrzyły się ryzy papieru maszynowego i pudełka z kopertami. – Według moich wyliczeń możemy bez problemu zredukować koszty do osiemdziesięciu funtów miesięcznie. W ten sposób oszczędzamy dwadzieścia. – Pokaż – Shasa przycupnął na brzegu biurka i zagłębił się w analizie problemu. Robił to z takim namaszczeniem, jakby chodziło o rozbudowę nowej kopalni. – Masz rację – potwierdził wreszcie po zapoznaniu się z danymi przedstawionymi przez Garry’ego. – Upoważniam cię do wdrożenia nowego systemu kontroli wydatków w firmie. – Shasa wstał. – Dobra robota – dodał.

Garry rozpromienił się ze szczęścia. Shasa odwrócił się w stronę drzwi, żeby ukryć uśmieszek rozbawienia. Przystanął jednak i spojrzał na syna ponownie. – Byłbym zapomniał. Lecę jutro do Walvis Bay. Spotykam się w terenie z architektami i inżynierami, żeby omówić kwestię rozbudowy fabryki konserw. Może masz ochotę wybrać się ze mną? Straciwszy zaufanie do własnego głosu, Garry ograniczył się w odpowiedzi do energicznego skinienia głową. Shasa pozwolił Garry’emu usiąść za sterami. Garry miał licencję pilota od dwóch miesięcy, ale wciąż jeszcze brakowało mu kilku godzin w powietrzu, by uzyskać uprawnienia do pilotażu maszyn dwusilnikowych. O rok starszy Sean zdobył licencję za pierwszym podejściem, gdy tylko osiągnął pełnoletniość. Latał dokładnie tak samo, jak strzelał czy jeździł konno – efektownie, ale zbyt beztrosko. Należał do tych pilotów, którzy mają wrodzony talent i dużo szczęścia – zdają się na własną intuicję i boską opatrzność. Garry wręcz przeciwnie – był pilotem metodycznym, skrupulatnym, zdyscyplinowanym i w rezultacie, co Shasa musiał niechętnie przyznać, dużo lepszym od Seana. Sporządził plan lotu z taką pieczołowitością, jakby to był konspekt jego pracy doktorskiej. Przed startem tak długo sprawdzał wszystkie wskaźniki, że Shasa dosłownie wił się na siedzeniu obok i tylko nadludzkim wysiłkiem woli udało mu się powstrzymać i nie krzyknąć: „Garry, na litość boską, ruszajmy wreszcie!” Powierzenie samolotu Garry’emu było dowodem wielkiego zaufania ze strony Shasy. W razie jakichkolwiek problemów zamierzał natychmiast przejąć stery, ale szybko się przekonał, że dotychczasowa cierpliwość i powściągliwość opłaciły się z nawiązką. W oczach Garry’ego dostrzegł iskierki niekłamanej radości, kiedy chłopak pruł w górę piękną maszyną i przez warstwę srebrzystych obłoków wyprowadzał ją na błękitne, afrykańskie niebo, gdzie połączyło ich obu rzadkie uczucie całkowitej, wzajemnej harmonii. Kiedy znaleźli się w Walvis Bay, obecność Garry’ego była dla Shasy czymś, tak naturalnym, że niemal przestał ją zauważać. Zdążył już przyzwyczaić się do tego, że średni syn bez przerwy depcze mu po piętach i chociaż specjalnie się nad tym nie zastanawiał, jego ciągła bliskość stała się dla niego nie tylko oczywista, ale też i bardzo pomocna. Garry zdawał się uprzedzać wszystkie życzenia ojca, czy to podając mu ogień, czy podsuwając papier i ołówek, by mógł naszkicować architektowi swój projekt. Był przy tym dyskretny i małomówny, nie zadawał głupich pytań ani nie wtrącał przemądrzałych czy żartobliwych uwag. Fabryka konserw w szybkim tempie zbliżała się do czołówki przedsiębiorstw współtworzących imperium Courtneyów. Przez trzy sezony z rzędu odławiali cały dozwolony kontyngent sardeli, po czym nieoczekiwanie nastąpił znaczny rozwój. Manfred De La Rey w prywatnej rozmowie zasugerował Shasy, że jeśli spółka wyemituje dziesięć tysięcy dodatkowych akcji w imieniu pewnej osoby w Pretorii, wszyscy mogą na tym skorzystać.

Trzymając Manfreda za słowo, Shasa puścił akcje w obieg zgodnie z instrukcją. W dwa miesiące później Departament Rolnictwa i Rybołówstwa zrewidował wysokość ich kontyngentu, niemal ją podwajając. Uzyskali zgodę na odławianie dwustu tysięcy ton sardeli rocznie. Przez trzysta lat Afrykanerzy nie mieli dostępu do wielkich interesów – Shasa uśmiechnął się cynicznie, kiedy dotarły do niego pomyślne wieści. Ale błyskawicznie nadrabiają zaległości. Weszli do gry nie przebierając w środkach. Żydzi i Anglicy powinni mieć się na baczności i zacząć lepiej pilnować tego, co już zdobyli. Naród dochodzi do głosu. – Shasa pogrążył się znowu w planach dotyczących rozbudowy fabryki. Dopiero późnym popołudniem skończył konferować z architektami, ale o tej porze roku do zmierzchu brakowało jeszcze kilku godzin. – Co powiesz na przejażdżkę do Pelican Point? – zaproponował Garry’emu. Wzięli jednego z firmowych land-roverów i ruszyli wzdłuż zatoki, po twardym, wilgotnym piasku. Zalatywało siarką i rybimi odpadami, ale widok był piękny – w oddali złociste wydmy i nagie, posępne szczyty gór wznosiły się ku niebu w milczącym majestacie, zaś chmary flamingów na atłasowych wodach zatoki miały tak cudowną, intensywnie różową barwę, że wydawały się wręcz nierealne. – A więc – zagadnął Shasa, kiedy mknęli land-roverem po plaży, a wiatr rozwiewał im włosy – czy dowiedziałeś się dzisiaj czegoś nowego? – Dowiedziałem się, że kiedy chce się pociągnąć kogoś za język i pozwolić mu się wygadać, należy milczeć, przybierając sceptyczny wyraz twarzy – odparł Garry. Shasa zaskoczony zerknął na syna. Rzeczywiście, była to taktyka postępowania, którą wypracował już dawno temu, ale nigdy nie przypuszczał, że ktoś tak młody i niedoświadczony może ją w jednej chwili rozszyfrować. – Nie odzywając się ani słowem zmusiłeś architekta do przyznania, że nie ma jeszcze jasnej koncepcji, gdzie najlepiej byłoby usytuować kotłownię – ciągnął Garry. – Nawet ja się zorientowałem, że rozwiązanie, które zaproponował, to kosztowny kompromis. – Tak uważasz? – zapytał Shasa. Spędził cały dzień na dyskusjach, nim doszedł do identycznego wniosku, ale nie miał najmniejszego zamiaru się do tego przyznawać. – Czy to znaczy, że masz lepszy pomysł? – Nie jestem pewien, ojcze – odparł Garry. Wyrażał swoje opinie w sposób niezwykle pedantyczny, co początkowo Shasę irytowało, ale z czasem zaczęło mu się wydawać dość zabawne, tym bardziej że były to na ogół opinie warte wysłuchania. – Ale może zamiast instalować po prostu kolejny kocioł, warto by pomyśleć o nowym systemie Pattersona. – A co ty wiesz na temat tego systemu? – zapytał Shasa ostro. Sam usłyszał o nim dopiero niedawno. Nagle zdał sobie sprawę, że spiera się z synem jak z równorzędnym partnerem. Okazało się, że Garry przestudiował już wszystkie broszury reklamowe i oferty handlowe

dotyczące nowego wynalazku i teraz przytaczał z pamięci konkretne dane. Widać było, że starannie przemyślał wszystkie wady i zalety tradycyjnej metody przetwórstwa i produkcji konserw. Dyskutując zawzięcie, dotarli do końca piaszczystego łuku zatoki i zatrzymali się pod latarnią morską, na pustej, białej plaży, która wąskim pasem ciągnęła się aż po horyzont. Ocean w tym miejscu był dziki i wzburzony. Zimna, przejrzysta woda miała piękny, zielony kolor, a o brzeg uderzały co chwila spienione fale. Szybko zdjęli ubrania i nadzy wypłynęli w morze nurkując głęboko pod każdą wściekle atakującą falą. Wreszcie, po długiej i szalonej kąpieli, wrócili zmęczeni na brzeg. Ich ciała były sine z zimna, ale śmiali się radośnie jak dzieci. Kiedy stanęli przy samochodzie, by się wytrzeć, Shasa obrzucił syna uważnym, krytycznym spojrzeniem. Niesforne włosy Garry’ego, choć ociekające słoną wodą, sterczały mu sztywno na głowie jak kolce. Był krótkowidzem, więc bez okularów wyglądał trochę głupkowato i bezradnie. Tors miał potężny, jego klatka piersiowa przypominała solidną beczkę, a gęstwina ciemnego owłosienia skrywała niczym kolczuga twarde wypukłości mięśni na brzuchu. Patrząc na niego, trudno uwierzyć, że jest jednym z Courneyów. Gdybym nie znał Tary, pomyślałbym, że zrobiła w tajemnicy jakiś skok w bok – Shasa wiedział doskonale, że Tara byłaby zdolna do wielu rzeczy, ale na pewno nie do wiarołomstwa. Ten chłopiec nie odziedziczył absolutnie nic po swoich przodkach, dumał dalej. Nagle zerknął nieco niżej i uśmiechnął się pod nosem. – No cóż, Garry, nie jest tak źle – powiedział. – Dostałeś w spadku przynajmniej jeden z naszych rodowych skarbów. Masz takiego kutasa, że sam stary generał Courtney z pewnością przewraca się w grobie z zawiści. Garry pośpiesznie okrył się ręcznikiem i sięgnął do land-rovera po slipy, ale słowa ojca sprawiły mu przyjemność. Dotychczas traktował tę część swojego ciała z dużą podejrzliwością. Było to dla niego obce, tajemnicze stworzenie, obdarzone wolną wolą, żyjące własnym życiem i robiące wszystko, by go ośmieszyć oraz upokorzyć w najbardziej nieoczekiwanej i nieodpowiedniej chwili. Pamiętał kilka takich koszmarnych momentów – na przykład, gdy w szkole handlowej stał na podium przed całą klasą wygłaszając swój referat i nagle dziewczęta siedzące w pierwszych ławkach zaczęły chichotać, albo kiedy odwiedził pokój maszynistek w Centaine House i zawstydzony musiał salwować się ucieczką, ponieważ „obcy” nagle zaczął zdradzać bardzo wyraźne zainteresowanie otoczeniem. Ale skoro ojciec wyrażał się o tym wybryku natury z szacunkiem, sugerując także coś więcej niż aprobatę ze strony ducha legendarnego generała, Garry doszedł do wniosku, że pora zrewidować swój stosunek do tego czegoś i zawrzeć z nim rozejm. Następnego ranka polecieli do H’ani Mine. W tej kopalni odbyli praktykę wszyscy trzej

młodzi Courtneyowie, tak jak przed wieloma laty ich ojciec. Shasa wymagał, by przeszli wszystkie szczeble górniczego rzemiosła, począwszy od wiercenia i podkładania ładunków wybuchowych w głębokiej, amfiteatralnej niecce kopalni, a skończywszy na pracy w sortowniach, gdzie cenne kamienie wyłuskiwano z okruchów błękitnej ziemi. Zarówno Sean, jak i Michael mieli po uszy tej przymusowej harówki. Po zakończeniu stażu żaden z nich nigdy więcej nie pojawił się w H’ani Mine. Garry był wyjątkiem. Wydawało się, że zapałał do tego dzikiego, odległego, górzystego zakątka równie silną miłością, co Shasa i Centaine. Upierał się, by towarzyszyć ojcu w trakcie każdej inspekcji. Po kilku latach znał na wylot wszystkie tajniki funkcjonowania kopalni, a od czasu do czasu chętnie podejmował pracę na poszczególnych odcinkach. Tak więc wieczorem, ostatniego dnia wizyty w H’ani, Shasa i Garry stali razem na brzegu ogromnego dołu. Słońce znikało powoli nad pustynią, a oni obaj wpatrywali się w ciemną czeluść. – I pomyśleć, że to wszystko wzięło się właśnie stąd – powiedział cicho Garry. – Wszystko, co ty i babcia zbudowaliście do tej pory. Ta świadomość powoduje, że człowiek czuje się dziwnie mały – trochę tak jak w kościele. – Milczał przez dłuższą chwilę, po czym dodał: – Kocham to miejsce. Szkoda, że musimy już wracać. Shasę głęboko poruszyły te słowa, ponieważ zabrzmiały jak echo jego własnych myśli. Garry jako jedyny spośród trzech jego synów zdawał się rozumieć i podzielać niemal religijne uczucie grozy, którego Shasa doznawał, ilekroć patrzył na tę potężną wyrwę w ziemi i myślał o bogactwie, którego była źródłem. Ich źródłem. Tylko Garry potrafił to należycie ocenić. Shasa objął syna ramieniem, ale nie umiał znaleźć odpowiednich słów, by wyrazić swoje wzruszenie. Powiedział po prostu: – Wiem, co czujesz, prymusie, ale pora jechać do domu. W poniedziałek muszę przedstawić w Izbie swój budżet. Zamierzał wprawdzie powiedzieć coś zupełnie innego, ale miał pewność, że Garry i tak go zrozumiał. Po raz pierwszy połączyło ich tak silne pokrewieństwo dusz. Idąc krętą ścieżką w ciemnościach, czuli się sobie bliscy jak nigdy przedtem. W tym roku budżet Ministerstwa Górnictwa i Przemysłu został niemal podwojony i Shasa spodziewał się ostrego ataku ze strony opozycji. Nigdy nie wybaczyli mu zmiany partii. Sytuacja ta działała na niego jeszcze bardziej mobilizująco. Gotów do starcia, wstał i poszukał wzrokiem przewodniczącego, po czym odruchowo spojrzał na galerię dla gości. Centaine siedziała w samym środku pierwszego rzędu. Zjawiała się zawsze, jeśli w Izbie przemawiał Shasa lub Blaine. Miała mały, płaski kapelusik nasunięty nisko na czoło, ozdobiony filuternie i jakby od niechcenia jednym żółtym piórem rajskiego ptaka. Kiedy napotkała

spojrzenie Shasy, uśmiechnęła się dodając mu otuchy skinieniem głowy. Obok Centaine dostrzegł Tarę i to dla odmiany było dość zaskakujące. Nie pamiętał już, kiedy ostatnim razem przyszła tutaj, by go posłuchać. „Nasza umowa nie przewiduje, że mam umierać z nudów” – oznajmiła mu kiedyś. Mimo to siedziała tu dzisiaj i wyglądała niezwykle elegancko w gustownym, słomkowym kapeluszu z różową wstążką i białych rękawiczkach do łokcia. Dotknęła ronda w żartobliwym salucie. Shasa zdziwiony uniósł brew, po czym powędrował wzrokiem w stronę galerii dla dziennikarzy, która znajdowała się wysoko nad tronem przewodniczącego. Siedzieli tam, z ołówkami w pogotowiu, wysłannicy wszystkich anglojęzycznych gazet. Shasa był ich ulubioną ofiarą, ale wszystkie oszczerstwa rzucane przez prasę pod jego adresem, zamiast mu szkodzić, zdawały się jeszcze umacniać jego pozycję w Partii Narodowej; poprzez swoją małostkowość i subiektywizm napaści te uwydatniały także zalety Shasy jako kompetentnego i biegłego ministra. Shasa uwielbiał burzliwe i chaotyczne debaty w parlamencie, cały ten bałagan, dlatego, teraz jego jedyne oko zapłonęło żądzą walki. Przybrał charakterystyczną dla siebie, niedbałą pozę, wcisnął obie ręce do kieszeni i rozpoczął wystąpienie. Rzucili się na niego natychmiast, ujadając jak wściekłe psy. Zewsząd dobiegały okrzyki niedowierzania i oburzenia: – Wstyd, sir! To skandal! Jego ironiczny uśmieszek doprowadzał ich do furii i prowokował dalsze ekscesy, które Shasa jak zwykle pogardliwie ignorował, nie dając się ani na chwilę zbić z pantałyku. Stopniowo zapanował nad sytuacją i zaczął odpowiadać swoim przeciwnikom w tym samym tonie, płacąc szyderstwem za szyderstwo. Jego koledzy uśmiechali się z podziwem i zachęcali głośno Shasę do jeszcze bardziej kąśliwych uwag, wołając: Hoor, hoor – „Brawo, brawo!” Kiedy przyszło do głosowania, zgodnie z przewidywaniami, jego partia udzieliła mu silnego poparcia i w rezultacie proponowany przez niego budżet został zatwierdzony większością głosów. Tym wystąpieniem jeszcze raz potwierdził swoją klasę. Udowodnił, że już dawno przestał być szeregowym członkiem gabinetu. Doktor Yerwoerd przesłał mu liścik: Miałem rację stawiając na pana. Dobra robota. Centaine uchwyciła na moment jego wzrok i złączyła dłonie w triumfalnym geście, który wykonuje bokser po zwycięstwie nad przeciwnikiem, ale w jej interpretacji był to gest iście królewski i po kobiecemu wytworny. Potem Shasa zauważył, że miejsce obok Centaine jest puste. Domyślił się, że Tara wyszła w trakcie debaty i uśmiech na jego twarzy zgasł. Sam się zdziwił, jak bardzo go to rozczarowało. Wolałby, żeby Tara była do końca świadkiem jego triumfu. Zbliżał się następny punkt programu, który go nie dotyczył. Pod wpływem impulsu Shasa

wstał i opuścił salę. Szerokimi schodami dostał się na górę i poszedł długim korytarzem, wyłożonym boazerią, do swojego biura. Znalazłszy się już niemal przed głównym wejściem, zatrzymał się nagle, po czym, znów wiedziony jakimś impulsem, minął je, skręcił za róg i podszedł do nie rzucających się w oczy ani nie opatrzonych żadnym napisem drzwi na końcu korytarza. Było to tylne wyjście z biura – wygodna droga ucieczki przed nieproszonymi gośćmi. Korzystając z niego omijało się frontową poczekalnię. Drzwi były pomysłem starego Cecila Johna Rhodesa, który potrzebował ich w zgoła odwrotnym celu – by móc przyjmować szczególnych gości w całkowitej tajemnicy. Oba zastosowania okazały się dla Shasy równie przydatne. Od czasu do czasu używał tych drzwi premier lub Manfred De La Rey, ale głównie korzystały z nich kobiety, których wizyty u Shasy niezwykle rzadko miały charakter służbowy. Zamiast jak zwykle hałaśliwie wepchnąć klucz do zamka, Shasa wsunął go po cichu i tak samo obrócił, po czym brutalnie pchnął drzwi otwierając je na oścież. Boazeria po ich wewnętrznej stronie zastała tak precyzyjnie dopasowana do boazerii zdobiącej cały pokój, że mało kto domyślał się ich istnienia. Tara, odwrócona do Shasy plecami, pochylała się nad skrzynią ołtarza. Była jedną z tych osób, które nie wiedziały nic o drzwiach. Poza podarowaniem Shasy ołtarza prawie w ogóle nie interesowała się wystrojem ani umeblowaniem biura. Dopiero po paru sekundach zorientowała się, że nie jest sama. Zareagowała z przesadną gwałtownością. Błyskawicznie odskoczyła od skrzyni, wykonała półobrót i stanęła oko w oko z Shasą, ale kiedy zobaczyła, że to on, na jej twarzy zamiast ulgi odmalowała się panika. Tara zbladła i zaczęła się bezładnie tłumaczyć. – Chciałam sobie tylko na niego popatrzeć – powiedziała pośpiesznie. – To taka misterna robota... Jest piękny. Już zdążyłam zapomnieć, jak bardzo. Shasa natychmiast zauważył, że Tara zachowuje się jak winowajca przyłapany na gorącym uczynku, ale nie mógł pojąć, co wywołało z jej strony aż tak silną reakcję – miała przecież prawo przebywać w jego biurze, dysponowała nawet własnym kluczem do frontowych drzwi, a poza tym sama ofiarowała mu ten ołtarz w prezencie, mogła więc go podziwiać, kiedy tylko chciała. Milcząc wpatrywał się w nią oskarżycielsko. Miał nadzieję, że sprowokuje ją w ten sposób do dalszych wyjaśnień, ale Tara odsunęła się od skrzyni, okrążyła biurko Shasy i stanęła przy oknie. – Byłeś dzisiaj w świetnej formie, tam na dole – skomentowała. Głos miała wciąż lekko zdyszany, ale na jej twarz powróciły już rumieńce. Powoli odzyskiwała zimną krew. Zresztą jak zawsze. – Czy dlatego wyszłaś przed końcem? – spytał. Zamknął za sobą drzwi i energicznym krokiem podszedł do skrzyni.

– Ach, wiesz przecież, jak męczą mnie wszelkie liczby. Pod koniec już się zgubiłam i przestałam cokolwiek rozumieć. Shasa uważnie przypatrywał się ołtarzowi. Czego ona tu chciała? – zastanawiał się gorączkowo. Skrzynia wyglądała na nietkniętą. Rzeźba z brązu przedstawiająca Buszmena stała na swoim miejscu, więc Tara z pewnością nie otwierała wieka. – Tak, to prawdziwe dzieło sztuki – powiedział głaszcząc narożną figurkę wyobrażającą świętego Łukasza. – Nie miałam pojęcia, że w boazerii są ukryte drzwi. – Tara najwyraźniej usiłowała za wszelką cenę odwrócić uwagę Shasy od skrzyni, ale jej wysiłki spotęgowały tylko jego ciekawość. – Nieźle mnie przestraszyłeś. Shasa nie podjął tematu i nadal pieścił palcami wieko pokryte mozaiką. – Powinienem zaprosić tutaj doktora Findlaya z National Gallery – kontynuował. – Jest ekspertem w dziedzinie średniowiecznej i renesansowej sztuki sakralnej. – Ach, byłabym zapomniała! Obiecałam zawiadomić Tricię, kiedy tylko się pojawisz. – Głos Tary brzmiał już niemal desperacko. – Ma dla ciebie pilną wiadomość. Tara podbiegła do drzwi łączących gabinet Shasy z sekretariatem i otworzyła je. – Tricio, pan Courtney już przyszedł. Sekretarka Shasy zajrzała do gabinetu. – Czy zna pan pułkownika Louisa Nela? – spytała. – Próbował skontaktować się z panem przez cały ranek. – Nel? – Shasa nadal przyglądał się skrzyni. – Nel? Nie, chyba nie przypominam sobie nikogo takiego. – Ale on twierdzi, że pana zna. Mówił, że pracowaliście razem w czasie wojny. – Boże drogi, ależ oczywiście! – Shasa przestał wreszcie interesować się ołtarzem. – To dawne czasy... Ale faktycznie, znam go bardzo dobrze. Wtedy nie był jeszcze pułkownikiem. – Jest teraz szefem oddziału CID na Przylądku Dobrej Nadziei – poinformowała go Tricia. – Prosił, żeby zatelefonował pan do niego możliwie jak najszybciej. Twierdzi, że to bardzo pilne, „sprawa życia i śmierci” – tak się wyraził. – Mogę sobie wyobrazić – uśmiechnął się Shasa. – Pewnie chce pożyczyć ode mnie pieniądze. – Proszę połącz mnie z nim, Trish. Usiadł za biurkiem i przyciągnął do siebie telefon. Wskazał Tarze kanapę, ale ona potrząsnęła głową. – Umówiłam się na lunch z Sally i Jenny – powiedziała kierując się w stronę drzwi. Z jej twarzy znikło wreszcie napięcie, ale Shasa nawet nie zwrócił na to uwagi. Patrzył w zamyśleniu przez okno na wierzchołki dębów i odległe zbocza Signal Hill. Nie zauważył ani nie usłyszał, kiedy Tara wyślizgnęła się z gabinetu i cicho zamknęła za sobą drzwi. Pod wpływem telefonu Nela w pamięci Shasy odżyły wydarzenia sprzed niemal dwudziestu

lat. Czy to możliwe, że minęło już tyle czasu, zadumał się. Tak, możliwe, Boże, jak to szybko zleciało. Dwadzieścia lat temu Shasa był młodym dowódcą eskadry i walczył z Włochami w Abisynii. W jednym ze starć stracił oko i odesłano go z frontu do domu. Bezczynność podziałała na niego fatalnie. Uznał, że jest kaleką i ciężarem dla swojej rodziny oraz przyjaciół, a jego życie już się skończyło. Zaczął pić, izolował się od wszystkich i popadał w coraz głębszą depresję. Ze stanu całkowitej apatii wyrwał go wreszcie Blaine Malcomess. Odnalazł go i po męsku, w cierpkich słowach, podsumował jego postępowanie, a następnie zaproponował mu zajęcie – pomoc w tropieniu i unieszkodliwianiu członków Ossewa Brandwag, czyli Straży Wozów – tajnego ugrupowania wojowniczych Afrykanerów-nacjonalistów, którzy robili wszystko, by udaremnić plany wojenne Brytyjczyków i feldmarszałka Jana Christiana Smutsa. Wtedy właśnie rozpoczęła się bliska współpraca Shasy z Louisem Nelem. Wspólnie demaskowali liderów pronazistowskiej konspiracji, zbierali dowody, przygotowywali nakazy aresztowania i internowania. Rozpracowując siatkę Ossewa Brandwag Shasa wszedł w układ z tajemniczym informatorem – kobietą, która kontaktowała się z nim wyłącznie telefonicznie i przedsiębrała nadzwyczajne środki ostrożności, by utrzymać swoją tożsamość w sekrecie. Shasa do dziś nie wiedział, kim była, nie wiedział nawet, czy jeszcze żyje. Informatorka ta wyjawiła mu szczegóły dotyczące zaplanowanej przez Ossewa Brandwag kradzieży broni z zakładów zbrojeniowych w Pretorii, dzięki czemu mogli zadać wywrotowcom decydujący cios. Potem ta sama osoba ostrzegła ich przed Białym Mieczem. Powiedziała, że istnieje zuchwały spisek, mający na celu zamordowanie feldmarszałka Smutsa i zamach stanu. Po wyeliminowaniu Smutsa spiskowcy planowali przejąć, korzystając z powstałego zamieszania, kontrolę nad wojskiem, ogłosić Południową Afrykę republiką i połączyć swe siły z Hitlerem oraz innymi państwami Osi. Shasa zdołał udaremnić ten spisek dosłownie w ostatniej chwili, nadludzkim wręcz wysiłkiem i niestety – kosztem życia swojego własnego dziadka. Morderca zastrzelił sir Garricka Courtneya biorąc go omyłkowo za feldmarszałka Smutsa. Poza wieloletnią, gorącą przyjaźnią łączyło ich jeszcze fizyczne podobieństwo. Shasa już od wielu lat nie wracał pamięcią do tamtych niebezpiecznych czasów. Teraz wszystko stanęło mu jak żywe przed oczami. W oczekiwaniu na dzwonek telefonu przeżywał od nowa każdą minutę swojej szaleńczej wspinaczki stromym zboczem Table Mountain, kiedy usiłował dogonić i ostrzec dziadka i Smutsa, nim dotrą na szczyt, gdzie czekał już na nich morderca. Shasa przypomniał sobie to potworne uczucie bezradności, które opadło go na dźwięk wystrzału, zwielokrotniony przez echo odbijające się od skał, kiedy zrozumiał, że przybył za późno. Przypomniał sobie też swoje przerażenie i ból na widok dziadka leżącego na drodze z raną, która tworzyła w jego klatce piersiowej ogromną wyrwę, i klęczącego obok

zrozpaczonego starego feldmarszałka. Shasa ruszył w pogoń za zabójcą. Znając okolicę jak własną kieszeń, pobiegł skrótami i odciął mu drogę ucieczki. Walczyli zajadle, na śmierć i życie. Biały Miecz okazał się silniejszy – zdołał wyrwać się i uciec, ale przedtem Shasa wpakował mu w pierś kulę ze swojej beretty. Plan obalenia rządu Smutsa nie powiódł się, ale morderca zniknął i nigdy nie udało się postawić go przed sądem. Shasa jeszcze raz poczuł dręczący ból na wspomnienie tamtej ohydnej zbrodni. Bardzo kochał dziadka, na jego cześć dał średniemu synowi imię Garrick. Wreszcie telefon zadzwonił. Shasa niecierpliwie chwycił słuchawkę. – Louis? – zapytał. – Shasa! – Tak, to był ten sam głos. – Dawno się nie widzieliśmy, co? – Miło cię słyszeć. – Wiem, dlatego wolałbym mieć dla ciebie trochę lepsze wieści. Przykro mi. – Co się stało? – Shasa natychmiast spoważniał. – Nie przez telefon. Jak szybko mógłbyś zjawić się u mnie, na Caledon Square? – Za dziesięć minut – powiedział Shasa i odłożył słuchawkę. Tyle czasu wystarczało, żeby dotrzeć pieszo z Izby Zgromadzeń do kwatery głównej CID. Zaintrygowany Shasa szedł żwawym krokiem. Incydent z Tarą i ołtarzem zupełnie wyleciał mu z pamięci. Teraz próbował zgadnąć, cóż za złe wieści ma dla niego Louis Nel. Sierżant przy wejściu został uprzedzony i rozpoznał Shasę natychmiast. – Pułkownik oczekuje pana, panie ministrze. Wyślę kogoś, żeby wskazał panu drogę do jego gabinetu – powiedział i skinieniem przywołał jednego z policjantów. Louis Nel urzędował w samej koszuli. Powitał Shasę w drzwiach, po czym usadził go w jednym z wygodnych klubowych foteli. – Masz ochotę na drinka? – Dla mnie jest jeszcze za wcześnie – odparł Shasa, przyjmując tylko papierosa. Nel był szczupły, jak zawsze, ale utracił już większość włosów, zaś te, które pozostały, były śnieżnobiałe. Miał głębokie cienie pod oczami, a z jego ust bardzo szybko zniknął powitalny uśmiech, wargi ściągnęły się na powrót w cienką, nerwową linię. Wyglądał jak ktoś, kto jest przepracowany, ma dużo zmartwień i źle sypia. Biorąc pod uwagę wiek, mógłby już chyba pójść na emeryturę, pomyślał Shasa. – Jak się miewa twoja żona? – spytał. Spotkał ją raz, może dwa razy w życiu, ale nie pamiętał ani jej imienia, ani jak wyglądała. – Rozwiedliśmy się pięć lat temu. – Przykro mi z tego powodu – powiedział Shasa. Louis wzruszył ramionami. – Wtedy mnie również było przykro. – Pochylił się do przodu. – A co u ciebie? Masz trzech

synów i córkę, zgadza się? – O, widzę, że zrobiłeś już wywiad na mój temat – uśmiechnął się Shasa, ale Louis nie zareagował na żart ani nie zmienił posępnego wyrazu twarzy, tylko ciągnął dalej: – Twój najstarszy syn ma na imię Sean – to też się zgadza, prawda? Shasa skinął głową. Teraz on również spoważniał, bo tknęło go jakieś złe przeczucie. – Chcesz mówić ze mną na temat Seana? – zapytał spokojnie. Louis nieoczekiwanie wstał i podszedł do okna. Nie patrząc na Shasę powiedział: – Rozmawiam z tobą nieoficjalnie. Nie mamy takiego zwyczaju, ale ze względu na szczególne okoliczności postanowiłem zrobić wyjątek. Nasza wspólna przeszłość, pozycja, którą obecnie zajmujesz... – odwrócił się od okna. – Prawdopodobnie w ogóle nie zainteresowałbym się całą sprawą, w każdym razie jeszcze nie na tym etapie śledztwa, gdyby nie pewne detale, które przykuły moją uwagę. Słowo „śledztwo” podziałało na Shasę jak sygnał alarmowy. Chciał jak najszybciej usłyszeć, co Louis ma mu do zakomunikowania i mieć to już za sobą. Zapanował jednak nad wzburzeniem i cierpliwie czekał, przygotowany na najgorsze. – Mieliśmy ostatnio całą serię włamań do najbogatszych domów w okolicy. To głośna sprawa, na pewno czytałeś o tym w gazetach. Prasa nazywa złodzieja „przylądkowym dżentelmenem-włamywaczem”. – Oczywiście, że czytałem. Wśród poszkodowanych jest kilku moich bliskich przyjaciół – Simpsonowie, Westonowie. Mark Weston stracił swoją słynną kolekcję złotych monet. – A pani Simpson swoje słynne szmaragdy – dodał Louis. – Kolczyki z tego kompletu odzyskaliśmy podczas nalotu na siedzibę pewnego pasera w Szóstej Dzielnicy. Dostaliśmy cynk od naszego informatora. Strzał w dziesiątkę. Znaleźliśmy u faceta całe tony skradzionych rzeczy. To kolorowy. Jako przykrywkę prowadził sklep z artykułami elektrycznymi, ale prawdziwy handel odchodził na zapleczu. Gość siedział u nas dwa tygodnie, aż w końcu zaczął sypać. Podał nam całą listę swoich dostawców. Jest na niej między innymi taki jeden przyjemniaczek, niejaki Rufus Constantine. Mówi ci coś to nazwisko? Shasa przecząco pokręcił głową. – Co to ma wspólnego z moim synem? – Zaraz do tego dojdę. To właśnie Constantine opchnął paserowi te szmaragdy, a także kilka innych przedmiotów skradzionych twoim przyjaciołom. Przyskrzyniliśmy go i zaprosiliśmy do nas na rozmowę. To kawał twardziela, ale znaleźliśmy sposób, żeby zmiękł. Wyśpiewał nam wszystko. Nie sądzę, żeby spodobał ci się tekst jego piosenki. – Sean? – zapytał krótko Shasa. Louis skinął głową. – Przykro mi, ale wygląda na to, że jest szefem świetnie zorganizowanej szajki. – Nie wierzę. To do niego nie pasuje.

– Obawiam się, że nie masz racji. Twój syn nigdy nie cieszył się najlepszą opinią. – Owszem, ma na koncie kilka nieodpowiedzialnych wybryków – przyznał Shasa. – Ale to już przeszłość. Ustatkował się i wziął solidnie do roboty. A poza tym, dlaczego miałby dać się wciągnąć w coś takiego? Przecież nie dla pieniędzy. Ma ich dosyć. – Z tego co wiem, pracownicy biurowi na stażu nie zarabiają zbyt dużo. – Dorzucam mu spore kieszonkowe. – Shasa jeszcze raz potrząsnął głową z niedowierzaniem. – Nie, to niemożliwe. Zresztą Sean nie jest włamywaczem. Nie ma o tym pojęcia. – Oczywiście, że nie. On tylko nadaje robotę. Resztę odwala Rufus i jego pomagierzy. – Co rozumiesz przez „nadawanie roboty”? – O ile się nie mylę, Sean jako twój syn jest wszędzie mile widzianym gościem. – Tak sądzę – powiedział Shasa ostrożnie. – Z relacji Rufusa wynika, że Sean bierze pod lupę każdy dom, w którym bywa. Szacuje zamożność gospodarzy i potencjalną wartość posiadanej przez nich gotówki oraz kosztowności. Uważnie studiuje rozkład domu i rozmieszczenie takich elementów jak ścienne sejfy czy skrytki. Jeśli uzna, że sprawa jest warta zachodu, typuje którąś kobietę z rodziny – matkę lub córkę – i nawiązuje z nią romans, by mieć pretekst do częstszych wizyt oraz poznać szczegóły, na przykład kombinację szyfru. Wreszcie aranżuje skok. Podczas kolejnej schadzki, gdy on zabawia wybrankę swego serca w sypialni na górze, wspólnik, zgodnie z wcześniej ustalonym planem, zakrada się do domu. Shasa w milczeniu słuchał tych rewelacji. – System sprawdza się doskonale – ciągnął Louis. – W kilku przypadkach poszkodowane damy nie zameldowały nam nawet o kradzieży, ponieważ bardziej niż na odzyskaniu biżuterii zależało im na ocaleniu własnej reputacji i uniknięciu mężowskiego gniewu. – Czy jedną z tych dam nie była przypadkiem Marge Weston? – zapytał Shasa zimno. – Z naszych informacji wynika, że tak. – A to sukinsyn! – wyrwało się Shasy. Choć był wstrząśnięty, nie miał już cienia wątpliwości co do tego, że Louis zrelacjonował mu fakty, nie domysły. Wszystko ułożyło się nagle w logiczną całość. Marge i Sean! Shasa po prostu nie potrafił znieść myśli, że Sean uwiódł jedną z jego kochanek. – Tym razem posunął się za daleko – wycedził. – Zgadzam się z tobą – odparł Louis. – Za daleko co najmniej o milę. Nawet jeśli nie był jeszcze nigdy karany, grozi mu pięć albo sześć lat. Zraniona duma na chwilę odebrała Shasy zdolność logicznego myślenia i przewidywania konsekwencji prawnych tego, co usłyszał, ale pod wpływem ostatniego zdania błyskawicznie odzyskał zimną krew. Nie potrafił wyobrazić sobie najstarszego syna na ławie oskarżonych,

a tym bardziej – skazanego na wieloletnie więzienie. Spontaniczny gniew ustąpił chłodnej analizie sytuacji. – Przygotowaliście już akt oskarżenia? – zapytał Louisa. – Jest nakaz aresztowania? – Na razie nie – powiedział Louis z lekkim ociąganiem. – Dostaliśmy te informacje dopiero przed kilkoma godzinami. Podszedł do swojego biurka i jakby od niechcenia wziął do ręki niebieską teczkę zawierającą akta. – Co mam robić? – zapytał Shasa spokojnie. – Czy da radę jeszcze coś zdziałać w tej sprawie? – Ja zrobiłem już wszystko co mogłem – oznajmił Louis. – A nawet więcej, niż mogłem i powinienem. Nie mam prawa opóźniać śledztwa ani tym bardziej udzielać ci poufnych informacji na temat jego przebiegu. Ale nie potrafiłem zataić ich przed tobą. Nie wybaczyłbym sobie tego. Znamy się od wielu lat, Shasa, ale nigdy nie zapomnę jak wiele zrobiłeś, by udaremnić spisek Białego Miecza. Ryzykuję wyłącznie przez wzgląd na ciebie i na pamięć tamtych czasów. Już i tak bardzo poważnie nadstawiłem karku. Przerwał i wziął głęboki oddech. Shasa w milczeniu czekał na dalszy ciąg. – Powtarzam, nie mogę zrobić nic więcej ponad to, co już zrobiłem. Ani ja, ani nikt inny. Nie na tym etapie. – Louis położył szczególny nacisk na trzy ostatnie słowa, po czym dodał, pozornie bez związku: – W przyszłym miesiącu odchodzę na emeryturę. Ktoś inny zajmie moje miejsce. – Ile mam czasu? – zapytał Shasa nie tracąc czasu na zbędne komentarze. Rozumieli się bez słów. – Mogę posiedzieć nad tymi aktami jeszcze przez kilka godzin, powiedzmy do piątej po południu. Potem muszę nadać sprawie bieg. Shasa wstał. – Jesteś prawdziwym przyjacielem. – Odprowadzę cię na dół – powiedział Louis. Shasa odezwał się ponownie dopiero w windzie, kiedy udało mu się uspokoić i zebrać myśli. – Już od dawna nie myślałem o Białym Mieczu – zagadnął, chcąc zmienić na chwilę temat. – Aż do dzisiaj. To wszystko wydaje mi się tak odległe, choć przecież dotyczyło mnie osobiście. – Ja nigdy nie przestałem o tym myśleć – odparł cicho Louis. – Ten człowiek był mordercą. Gdyby powiodła się jego zbrodnicza misja, bylibyśmy dziś w o wiele gorszej sytuacji. Ten kraj również. – Ciekawe, co się z nim stało – rozmyślał głośno Shasa. – Kim był wtedy i kim jest teraz? A może już od dawna nie żyje? – Mam powody, by w to wątpić – odparł Louis. – Kilka lat temu chciałem jeszcze raz

przejrzeć akta tamtej sprawy... – urwał, kiedy winda zatrzymała się na parterze. W milczeniu przeszli przez hall. Na dworze świeciło słońce. Przystanęli na schodach przed głównym wejściem. – No i? – ponaglił Shasa. – Co z tymi aktami? – Nie ma żadnych akt – odpowiedział spokojnie Louis. – Nie rozumiem. – Po prostu. Ani śladu sprawy Białego Miecza – powtórzył Louis. – Ani w rejestrach policyjnych, ani w kartotekach Departamentu Sprawiedliwości, ani w centralnym archiwum. Oficjalnie ktoś taki w ogóle nie istniał. – To niemożliwe. – Shasa wpatrywał się w Louisa z niedowierzaniem. – Te akta muszą gdzieś być. Przecież obaj mieliśmy je w rękach setki razy. Były takie grube – pokazał palcami. – Nie mogły tak po prostu zniknąć. – Ale znikły. Daję ci słowo, że sprawdziłem wszędzie. – Louis wyciągnął rękę na pożegnanie. – Pamiętaj, do piątej. Gdyby ktoś chciał do mnie zatelefonować, do piątej czekam w biurze. Ale ani minuty dłużej. – Nigdy ci tego nie zapomnę – powiedział Shasa ściskając mu dłoń. Odwrócił się i zerknął na zegarek. Do południa brakowało kilku minut. Szczęśliwym trafem był umówiony na lunch z Manfredem De La Reyem. Punktualnie o dwunastej znalazł się z powrotem w parlamencie. Na dźwięk odległego armatniego wystrzału, który oznaczał południe, wszyscy obecni w głównym hallu, łącznie z oddźwiernym, odruchowo sprawdzili zegarki. Shasa od razu skręcił w stronę jadalni, chociaż wiedział, że jest o wiele za wcześnie. Nie licząc ubranych na biało kelnerów, sala była zupełnie pusta. Poszedł do baru i zamówił gin. Do spotkania z Manfredem zostało jeszcze prawie pół godziny. Co parę sekund niecierpliwie spoglądał na zegarek, ale zdawał sobie sprawę, że szukanie Manfreda w ogromnym labiryncie parlamentu nie jest najlepszym pomysłem. O tej porze cały gmach tętnił życiem, a Manfred mógł być dosłownie wszędzie. Żeby zabić czas, Shasa zajął się pielęgnowaniem i podsycaniem swojej wściekłości. Co za gnojek, rozmyślał. Przez tyle lat robił ze mnie durnia, a ja na to pozwalałem. Nie docierało do mnie, co się dzieje. Przymykałem na wszystko oczy. Może nie chciałem znać prawdy, bo bałem się, że jej nie zniosę? On jest całkowicie pozbawiony skrupułów. Zepsuty do szpiku kości. Nagle przypomniało mu się coś jeszcze. Przecież Marge Weston mogłaby być jego matką! Ciekawe, iloma kobietami musiałem się z nim podzielić? Dla tego sukinsyna nie ma chyba nic świętego! Manfred De La Rey zjawił się parę minut przed czasem. Kroczył przez salę rozdając na prawo i lewo szerokie uśmiechy, uściski dłoni i porozumiewawcze mrugnięcia. Zachowywał się

jak rasowy polityk, w związku z czym dotarcie do Shasy zajęło mu dłuższą chwilę. Shasa siedział przy barze jak na szpilkach, ale z kamienną twarzą. Nie chciał, by ktokolwiek domyślił się kipiących w nim emocji. De La Rey zamówił piwo. Nigdy nie pijał niczego mocniejszego. Shasa odczekał, aż Manfred pociągnie pierwszy łyk, i najspokojniej jak mógł powiedział: – Mam problem. Bardzo poważny problem. Twarz Manfreda nadal promieniała niewymuszonym uśmiechem. Był zbyt przebiegły, aby zdradzić swoje myśli i uczucia w obecności całego tłumu adwersarzy i potencjalnych wrogów. Ale jego oczy momentalnie stały się zimne, przenikliwe i jasne jak u bazyliszka. – Nie tutaj – rzucił i pociągnął Shasę do toalety. Stanęli obok siebie nad rynną urynału. Cichym, lecz napiętym głosem Shasa wyjaśnił, o co chodzi. Kiedy skończył mówić, Manfred stał ze spuszczoną głową zaledwie przez kilka sekund, wpatrując się w białe wnętrze urynału. Wyprostował się i powiedział krótko: – Daj mi ten numer. Shasa pośpiesznie wetknął mu do ręki wizytówkę Louisa Nela. – Muszę skorzystać ze specjalnej linii w moim biurze. Spotkajmy się znowu w barze za kwadrans. – Manfred zasunął rozporek i wyszedł z toalety. Wrócił już po dziesięciu minutach i dołączył do Shasy, który zabawiał rozmową czterech wpływowych posłów. Kiedy wszyscy dopili swoje drinki, Shasa zaproponował przejście do jadalni. Po drodze Manfred wziął go mocno pod ramię i uśmiechając się dwuznacznie, jakby opowiadał słony dowcip, szepnął mu do ucha: – Załatwione, ale chłopak ma się wynieść z tego kraju w ciągu dwudziestu czterech godzin. I nie chcę go tu widzieć z powrotem. Umowa stoi? Shasa skinął głową. – Jestem ci bardzo wdzięczny – powiedział. Zobowiązanie, które złożył i musiał wypełnić, ciążyło mu teraz dużo bardziej niż świadomość skandalicznych wyczynów Seana. Wiedział, że właśnie zaciągnął wielki dług i kiedyś będzie go musiał spłacić, prawdopodobnie z odsetkami. Harley Seana stał przed halą sportową, którą Shasa kazał wybudować dwa lata temu i podarował synom jako wspólny prezent na Gwiazdkę. Była tam sala gimnastyczna, kort do squasha, kryty basen o wymiarach półolimpijskich oraz szatnie. Shasa z daleka usłyszał twarde, rytmiczne dźwięki odbijanej piłki i skierował się od razu na galerię dla widzów. Sean grał z jednym ze swoich bliskich kolegów. Był w białych satynowych spodenkach, ale bez koszulki. Miał też białe tenisowe pantofle, a na czole – białą opaskę. Jego opalony, złocisto-brązowy tors lśnił od potu. Chłopak był nieprawdopodobnie piękny, jakby dopiero co wyskoczył z ram swojego wyidealizowanego, romantycznego portretu. Poruszał się z leniwą gracją polującego lamparta,

ale ten wdzięk i lekkość były złudne; uderzał w małą, czarną piłkę z tak potworną siłą, że każde odbicie brzmiało jak huk karabinowego wystrzału. Kiedy zobaczył Shasę, błysnął radośnie w jego kierunku równymi, białymi zębami. Napotkawszy spojrzenie zielonych, roziskrzonych oczu syna, Shasa poczuł nagle w okolicach serca bolesne szarpnięcie. Pomimo gniewu nie pogodził się jeszcze z myślą, że za chwilę muszą się rozstać, być może na zawsze. W przebieralni Shasa bezceremonialnie pożegnał partnera Seana: – Muszę pilnie pomówić z synem. Na osobności. Kiedy zostali sami, powiedział bez wstępów: – Masz na karku policję. Wiedzą o tobie wszystko. – Przerwał, czekając na jakąś reakcję, ale spotkał go zawód. Sean spokojnie wycierał twarz i szyję ręcznikiem. – Przepraszam, ojcze, ale chyba nie bardzo rozumiem, o czym mówisz. Cóż takiego wie policja na mój temat? – spytał niewinnie. Jego opanowanie wyprowadziło Shasę z równowagi. – Przestań wreszcie grać ze mną w kotka i myszkę. Wiedzą dosyć, żeby wsadzić cię za kratki na dziesięć lat. Sean wstał z ławki upuszczając ręcznik. Teraz był już poważny. – Kto mnie sypnął? – Rufus Constantine. – Nędzny skurwiel. Przy najbliższej okazji skręcę mu kark! Aż do tego momentu Shasa żywił irracjonalną nadzieję, że być może jednak Sean jest niewinny. Ale syn nie zadał sobie nawet trudu, by czemukolwiek zaprzeczyć i to pozbawiło Shasę reszty złudzeń. – Ja też z rozkoszą skręciłbym komuś kark! – odparował. – Co teraz zrobimy? – zapytał Sean całkowicie ignorując tę groźbę. Jego bezczelność po raz kolejny zbiła Shasę z tropu. – My? – wykrztusił wreszcie. – Co ci przyszło do głowy? Miałbym narażać na szwank swoje dobre imię, żeby ratować skórę pospolitego złodzieja? – Nie. Żeby ratować honor rodziny – wyjaśnił Sean z niezmąconym spokojem. – Nie pozwolisz nigdy na to, żebym stanął przed sądem. To zaszkodziłoby naszej reputacji o wiele bardziej. Wiem, że do tego nie dopuścisz. – Pomyślałeś o wszystkim zawczasu, prawda? – spytał sarkastycznie Shasa. Ponieważ Sean zbył to wzruszeniem ramion, dodał: – Nie powinieneś używać takich słów jak honor czy przyzwoitość. Nie masz pojęcia, co znaczą. – To tylko słowa – odparł Sean. – Puste słowa. A ja nie lubię gadać. Lubię, kiedy coś się dzieje. – Nie znam sposobu, żeby ci udowodnić, jak bardzo się mylisz – szepnął Shasa. –

Najchętniej pozwoliłbym ci zgnić w celi pełnej szczurów, ale nie mogę. Jego furia sięgnęła zenitu i poczuł, że musi się wyładować w brutalnej, męskiej walce. Mimowolnie zacisnął pięści, gotów do pierwszego ciosu. Sean natychmiast przybrał postawę obronną, ale w jego oczach czaiła się żądza mordu. Shasa wydał setki funtów na jego treningi, załatwił mu najlepszych instruktorów w Afryce. Każdy z nich przyznawał w końcu, że nie jest w stanie go niczego więcej nauczyć. Walka była żywiołem i drugą naturą Seana. Bił się instynktownie. W kraju bardzo szybko zabrakło mu przeciwników. Shasa, uszczęśliwiony, że chłopak znalazł wreszcie coś, co go naprawdę interesuje i w czym się spełnia, jeszcze przed rozpoczęciem przez Seana stażu w firmie wysłał go do Japonii. Przez trzy miesiące Sean trenował pod okiem mistrza walk wschodnich. Shasa nieoczekiwanie uświadomił sobie, na co się porywa. Stał przed nim młody, wojowniczy, wysportowany i gotowy na wszystko mężczyzna, zawodnik w szczytowej formie. Poczuł nagle, że każda kość w jego własnym ciele ma dokładnie czterdzieści jeden lat. Zdał sobie także sprawę, że syn będzie chciał zabawić się jego kosztem, maksymalnie go upokorzyć. Drapieżny wyraz oczu Seana mówił sam za siebie. Shasa rozluźnił pięści i zrobił krok do tyłu. – Spakuj się – powiedział nie podnosząc głosu. – Wyjeżdżasz stąd. Na zawsze. Polecieli samolotem na północ. Wylądowali tylko na moment w Johannesburgu, żeby uzupełnić zapas paliwa, po czym dopiero w Messynie, niedaleko granicy z Rodezją. Shasa był właścicielem trzydziestu procent udziałów w tamtejszej kopalni miedzi. Skontaktował się przez radio z lotniskiem. Kiedy wylądowali, przy pasie startowym czekał już na nich ford pikap. Shasa usiadł za kierownicą. Mogli wprawdzie minąć granicę i polecieć dużo dalej – do Salisbury lub Loureneo Marques – ale wolał, by ich rozstanie miało charakter symboliczny i ostateczny. Wymyślił sobie, że jeśli Sean przekroczy granicę na własnych nogach, będzie to bardzo podniosły i oczyszczający akt. Na razie jednak, kiedy pokonywali ostatnie mile suchego, rozgrzanego veldu, zbliżając się nieubłaganie do mostu na rzece Limpopo, nastrój Seana nie wydawał się zbyt uroczysty. Chłopak siedział obok w niedbałej pozie, z rękami w kieszeniach, opierając jedną stopę na desce rozdzielczej. – Zastanawiałem się – powiedział ugrzecznionym, bezosobowym tonem, jak na lekcji konwersacji – co powinienem teraz zrobić. Doszedłem do wniosku, że najlepiej będzie, jeśli zatrudnię się w jednej z firm organizujących safari – w Rodezji, Kenii albo w Mozambiku. Zaraz po odbyciu stażu postaram się o koncesję i zostanę wolnym strzelcem. Myśliwi zarabiają kupę forsy, a poza tym nie wyobrażam sobie ciekawszego życia. Pomyśl tylko – polowanie od rana do nocy! Shasa obiecywał sobie, że przez całą drogę będzie zachowywał się chłodno i z rezerwą. Prawie mu się to udało. Odkąd opuścili Kapsztad, odezwał się najwyżej dwa-trzy razy i to bardzo zwięźle. Ale brak jakichkolwiek oznak skruchy ze strony Seana i jego awanturnicze,

totalnie beztroskie, egoistyczne plany na przyszłość zirytowały go do tego stopnia, że w ostatniej chwili był zmuszony wprowadzić istotne zmiany w misternym scenariuszu pożegnania. – Z tego, co słyszałem, nie wytrzymałbyś nawet tygodnia bez kobiety – zauważył złośliwie. Na twarzy Seana pojawił się lubieżny uśmiech. – Dam sobie radę, ojcze. Tam będzie na pęczki tego towaru. Część napiwku dostaje się w naturze. Na safari przyjeżdżają starzy, nadziani faceci i zazwyczaj przywożą ze sobą swoje córki albo najnowsze, bardzo młode żony... – Na litość boską, Sean! Jesteś kompletnie amoralny! – Uważam to za komplement. – A twoje plany co do zdobycia koncesji i założenia własnej firmy? W jaki sposób zamierzasz tego dokonać bez pieniędzy? Sean wyglądał na zaskoczonego. – Tato, jesteś przecież jednym z najbogatszych ludzi w Afryce. Nie chciałbyś mieć własnej firmy i polować sobie ile dusza zapragnie? Miałem nadzieję, że rozkręcimy ten interes wspólnie. Przez moment Shasa wbrew sobie czuł silną pokusę, żeby powiedzieć „tak”. Sam już od jakiegoś czasu rozważał sensowność takiego przedsięwzięcia. Jego przewidywania dotyczące ewentualnych zysków zgadzały się dokładnie z tym, co mówił Sean. Dziewicze piękno Afryki i jej dzika, niepowtarzalna fauna były wspaniałym towarem, który można było rozreklamować i sprzedać jak wszystko inne, robiąc na tym fortunę. Problem polegał na znalezieniu człowieka godnego zaufania – fachowca rozumiejącego specyfikę tej branży, który mógłby z powodzeniem poprowadzić taką firmę, Shasa odwlekał realizację tego planu, ponieważ dotychczas nie znalazł nikogo odpowiedniego... Do licha, przywołał się do porządku. Spłodziłem potwora. Przed egzekucją zdążyłby jeszcze sprzedać używany samochód sędziemu, który skazał go na śmierć. Złapał się na tym, że wciąż czuje wobec syna bezkrytyczny podziw i w głębi duszy jest z niego dumny. Wziął się jednak w garść i powiedział twardo: – Sean, widzę, że ty nadal nic nie rozumiesz. Nasze drogi rozchodzą się definitywnie. Znajdowali się u celu. Przed nimi roztaczał się widok na rzekę Limpopo, ale wbrew temu co pisał Kipling, jej wody nie były ani oleiste, ani szarozielone. Normalnie rzeka miała pół mili szerokości, ale teraz, w porze suszy, środkiem koryta snuł się zaledwie wąski, niemrawy strumień. Długi betonowy most prowadził prosto na północ. W dole rozpościerały się połacie pomarańczowego piasku, porośnięte gdzieniegdzie kępkami rachitycznych trzcin. Przejechali przez most w całkowitym milczeniu. Shasa zatrzymał samochód po drugiej stronie, przed barierką. Posterunek straży granicznej mieścił się w małym kwadratowym budynku krytym falistą blachą. Shasa nie wyłączył silnika. Sean wygramolił się z forda i obszedł go od tyłu, żeby wyjąć swoją walizkę. Potem wrócił i stanął przy otwartym oknie od strony Shasy. Schylił się i powiedział:

– Mylisz się, tato. Nasze drogi nigdy się nie rozejdą. Jestem częścią ciebie i zbyt mocno cię kocham, by do tego dopuścić. Nikogo ani niczego nie kocham na tym świecie i nigdy nie kochałem. Poza tobą. Shasa próbował doszukać się w jego twarzy choćby śladu fałszu, ale niczego takiego nie znalazł. Pod wpływem impulsu wyciągnął rękę i przygarnął Seana do siebie. Nie planował tego, przeciwnie, chciał do końca zachować twarz. Skapitulował jednak po raz drugi i sięgnął do wewnętrznej kieszeni marynarki, skąd wyciągnął gruby plik banknotów oraz kilka kopert. Miał je przygotowane, choć przyrzekał sobie solennie, że nie zrobi z nich użytku i zostawi Seana bez grosza przy duszy. – Masz tu parę funtów na przetrwanie – powiedział burkliwie. – I trzy listy polecające do moich znajomych w Salisbury. Może zechcą ci pomóc. Sean niedbale wetknął listy i pieniądze do kieszeni, po czym wziął do ręki walizkę. – Dziękuję, ojcze. Nie zasłużyłem na to. – Zgadza się – odparł Shasa. – Ale nie rób sobie wyrzutów, więcej nie będzie. Nic i nigdy. Skończyłem z tobą, Sean. Właśnie wypłaciłem ci pierwszą i zarazem ostatnią część twojego rodzinnego majątku. Sean posłał ojcu jeden ze swoich najbardziej olśniewających uśmiechów. Przez całe lata każdy taki uśmiech był dla Shasy jak wschód słońca lub mały cud. Znów targnęły nim wątpliwości. Na przekór oczywistym faktom pomyślał, że to jednak niemożliwe, by Sean był z gruntu zły. – Napiszę do ciebie, ojcze. Zobaczysz, któregoś dnia będziemy się obaj śmiać z tej całej historii. Kiedy znów będziemy razem. Wlokąc za sobą walizkę Sean minął barierkę. Kiedy zniknął w baraku odprawy celnej, Shasę ogarnęło uczucie nieznośnej pustki i bezradności. Nie mógł pogodzić się z myślą, że tyle lat jego troski i czułości poszło na marne. Shasa z rozbawieniem zauważył, z jaką łatwością Isabella oduczyła się szczebiotania. Już po dwóch tygodniach nauki w Rustenberg Girl’s Senior School mówiła i wyglądała jak prawdziwa dama. Najwyraźniej zarówno nauczycielki, jak i koleżanki ze szkoły okazały się odporne na jej paplaninę. Nadal jednak stosowała stare sztuczki w postaci przymilania się lub dąsów, gdy chciała zjednać sobie ojca i coś uzyskać. Teraz przycupnęła obok niego na brzeżku fotela i pieszcząc siwe włosy na jego skroniach zagruchała: – Mam najpiękniejszego tatę na świecie. – Nie kłamała. Srebrne skronie Shasy wspaniale harmonizowały z resztą gęstych, ciemnych włosów i opaloną twarzą o męskich rysach, wciąż nietkniętych przez czas. – Mam najcudowniejszego i najukochańszego tatę na świecie.

– A ja mam najbardziej podstępną i jędzowatą córkę pod słońcem – odgryzł się. Isabella roześmiała się uszczęśliwiona. Czuł jej dziecięcą jeszcze, słodką woń przywodzącą na myśl sennego, opitego mlekiem kotka. Kiedy była w pobliżu, serce topniało mu jak wosk. Wyczuwając zbliżające się niebezpieczeństwo, postanowił wzmocnić fortyfikacje. – Córkę, która ma dopiero czternaście lat... – dodał surowo. – Piętnaście – poprawiła go Isabella. – Czternaście i pół – odparował. – Prawie piętnaście – nalegała. – Niespełna piętnastoletnią córkę, która jest dla mnie zbyt wielkim skarbem, bym pozwolił jej przebywać poza domem po dziesiątej wieczorem... – Mój groźny, kudłaty niedźwiedź – szepnęła mu do ucha obejmując go mocno i przytulając jedwabisty policzek do jego twarzy. Dopiero teraz zdał sobie sprawę, że jego córka jest już kobietą. Zawsze podziwiał pełne i kształtne piersi Tary. Nadal budziły w nim pożądanie. Isabella odziedziczyła piękny biust po matce i Shasa przez ostatnie kilka miesięcy z dumą i ciekawością obserwował jego gwałtowny rozkwit. Teraz jędrne i ciepłe krągłości dotykały ramienia Shasy. – Czy będą tam jacyś chłopcy? – zapytał wrogo. Isabella natychmiast dostrzegła lukę w barykadzie. – Chłopcy mnie nie interesują – odparła, po czym mocno zacisnęła powieki na wypadek, gdyby Pan Bóg zesłał piorun chcąc ją ukarać za tak bezczelne kłamstwo. Ostatnio myślała prawie wyłącznie o chłopcach, wypełniali nawet jej sny. Zajmowały ją zwłaszcza szczegóły męskiej anatomii – do tego stopnia, że Michael i Garry zabronili jej wstępu do swoich pokoi bez pukania. Podglądała braci przy każdej nadarzającej się okazji, z jawną fascynacją, która zaczęła wprawiać ich w zakłopotanie. – Kto cię odwiezie i przywiezie? Chyba nie myślisz, że matka będzie czekać na ciebie do północy? Ja będę wtedy w Johannesburgu – powiedział Shasa. Isabella otworzyła oczy. – Stephen może pojechać. – Stephen? – powtórzył Shasa ostro. – To nowy szofer mamy. Jest bardzo miły i krystalicznie uczciwy. Sama tak mówi. Shasa nie wiedział nawet, że Tara zatrudniła szofera. Zawsze prowadziła sama, ale jakiś czas temu jej ukochany, wysłużony packard rozpadł się ostatecznie i Shasa namówił ją na chevroleta. Widocznie szofer pojawił się przy okazji nowego samochodu. Wprawdzie mogła to z nim skonsultować, ale przyzwyczaił się już do tego, że pewne decyzje dotyczące spraw domowych Tara podejmuje samodzielnie. Przez kilka ostatnich lat bardzo oddalili się od siebie. – Nie zgadzam się – powiedział stanowczo. – Nie życzę sobie, żebyś włóczyła się

samochodem po nocy bez opieki. – Przecież Stephen będzie ze mną – zaoponowała błagalnie Isabella. Shasa zignorował jej protesty. Nie wiedział nic o nowym szoferze, z żyjątkiem tego, że jest mężczyzną oraz że jest czarny. – Mam inny pomysł. Jeśli dostanę pisemną gwarancję od rodziców którejś z twoich koleżanek – oczywiście od kogoś, kogo znam – że przyjadą po ciebie i odstawią cię z powrotem przed północą – wtedy zgoda, możesz pójść. – Ach, tatusiu! – Isabella obsypała go pocałunkami, po czym zeskoczyła z fotela i wykonała kilka triumfalnych piruetów wokół gabinetu. Shasa z przyjemnością obserwował jej mały, zgrabny tyłeczek w koronkowych majteczkach i długie, smukłe nogi widoczne spod rozkloszowanej spódnicy. Mam chyba... – pomyślał, po czym szybko się poprawił: Mam na pewno najpiękniejszą córkę na świecie. Isabella zatrzymała się raptownie i przybrała wyjątkowo nieszczęśliwy wyraz twarzy. – Byłabym zapomniała! – jęknęła żałośnie. – Cóż znowu? – Shasa rozparł się wygodnie w fotelu z nieprzejednaną miną, powstrzymując śmiech. – Patty i Lenora mają na pewno nowe sukienki. Będę wyglądała przy nich jak wieśniaczka! – Wieśniaczka! To by dopiero było! Nie możemy chyba na to pozwolić, prawda? Isabella rzuciła się do fotela i znów objęła Shasę mocno za szyję. – Czy to znaczy, że mam sobie sprawić nową sukienkę, tatku? Warkot samochodu na podjeździe przerwał ich idyllę. – Mamusia przyjechała! – Isabella zeskoczyła z kolan ojca i pociągnęła go za rękę do okna. – Powiemy jej o przyjęciu i o sukience, prawda, tatku? Nowy chevrolet zatrzymał się naprzeciw frontowych schodów. Najpierw wysiadł szofer – wysoki, postawny, barczysty mężczyzna w popielatej liberii i czapce ze skórzanym daszkiem. Otworzył tylne drzwi i pomógł wysiąść Tarze. Poklepała go przyjaźnie po ramieniu. Było to irytujące, ale typowe dla Tary, która zdaniem Shasy zbytnio spoufalała się ze służbą. Weszła na schody i zniknęła mu z pola widzenia. Szofer usiadł z powrotem za kierownicą i ruszył wolno w kierunku garaży. Przejeżdżając pod oknem gabinetu Shasy zerknął przelotnie w górę. Jego twarz przesłaniał do połowy daszek czapki, ale Shasa dostrzegł coś dziwnie znajomego w linii jego szczęki i podbródka, a także w zarysie potężnych ramion. Zmarszczył brwi próbując sobie przypomnieć, gdzie i kiedy mógł spotkać tego człowieka, niestety bez rezultatu. Musiało to być bardzo dawno, a może wziął go za kogoś innego? W tym momencie usłyszał za plecami podejrzanie słodki głos Isabelli:

– Mamusiu, ja i tatuś mamy ci coś ważnego do powiedzenia! Shasa odwrócił się od okna. W myślach przygotowywał się do odparcia nieuchronnego ataku ze strony Tary. Wiedział, że za chwilę po raz kolejny oskarży go o zbytnie faworyzowanie córki i uleganie wszystkim jej zachciankom.