Źródło: http://www.nettax.pl/dzienniki/mp/2003/11/poz.159/zal1_3.3.1.htm publikatory Monitor Polski 2003 Nr 11 powrót do spisu treści 3.3.1. Stan aktu...
3 downloads
15 Views
174KB Size
Źródło: http://www.nettax.pl/dzienniki/mp/2003/11/poz.159/zal1_3.3.1.htm publikatory Monitor Polski 2003 Nr 11 powrót do spisu treści 3.3.1. Stan aktualny gospodarki odpadami niebezpiecznymi Źródła powstawania Odpady niebezpieczne powstają zarówno w sektorze gospodarczym, jak i w komunalnym. Podstawowym źródłem powstawania odpadów niebezpiecznych jest działalność przemysłowa i usługowa. Ponadto odpady te powstają w gospodarstwach domowych, służbie zdrowia, szkolnictwie oraz resorcie Obrony Narodowej. Bilans odpadów niebezpiecznych Dane o ilości odpadów niebezpiecznych powstających w 2000 r. pozyskano z krajowej bazy danych monitoringu gospodarki odpadami niebezpiecznymi SIGOP, znajdującej się w gestii Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz ze statystyki państwowej GUS. Następnie pozyskane tą drogą informacje zostały zweryfikowane w oparciu o przeprowadzoną ankietyzację oraz bezpośredni kontakt z przedsiębiorcami wytwarzającymi największe ilości odpadów niebezpiecznych. Z uwagi na fakt, że wiele rodzajów odpadów niebezpiecznych powstaje w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, które ze względu na ilość wytwarzanych odpadów i duże rozproszenie nie są objęte statystyką państwową i monitoringiem odpadów prowadzonym przez WIOŚ, dokonano oszacowania ich ilości w oparciu o literaturowe wskaźniki. Szacunkami objęto następujące grupy odpadów: - odpady z zakładów fotograficznych, - zużyte rozpuszczalniki, - akumulatory i baterie, - zużyte źródła światła zawierające rtęć, - oleje odpadowe, - opakowania po nawozach sztucznych, - opakowania po środkach ochrony roślin, - odpady medyczne, - odpady zawierające azbest, - odpady materiałów wybuchowych. W tabeli 3.3.1.1. przedstawiono ilość odpadów niebezpiecznych wytworzoną w działalności przemysłowej i usługowej wraz ze strukturą gospodarki tymi odpadami. Tabela 3.3.1.1. Powstawanie i struktura gospodarki odpadami niebezpiecznymi w Polsce w 2000 r.* Grupa odpadów
Nazwa grupy
Ilość wytworzona [Mg]
Odzysk
poza składowaniem [Mg]
02
Odpady z rolnictwa, sadownictwa, hodowli, rybołówstwa, leśnictwa oraz przetwórstwa
24 500
Unieszkodliwianie
[%] 0
0,00
[Mg] 2 500
składowanie
[%]
[Mg]
[%]
10,20
22 000
89,80
Magazynowanie do czasu odzysku i unieszkodliwienia
[Mg]
[%] 0
0,00
żywności 03
Odpady z przetwórstwa drewna oraz produkcji papieru, tektury, masy celulozowej, płyt i mebli
700
0
0,00
0
0,00
0
0,00
700
100,00
04
Odpady z przemysłu skórzanego i tekstylnego
39
36
92,31
3
7,69
0
0,00
0
0,00
05
Odpady z przeróbki ropy naftowej, oczyszczania gazu ziemnego oraz wysokotemperaturowej przeróbki węgla
239 977
3 617
1,51 236 010
98,35
0
0,00
350
0,15
06
Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania związków nieorganicznych
532 906 132 098
24,79 396 450
74,39
3 908
0,73
450
0,08
07
Odpady z przemysłu syntezy organicznej
08
57 772
16 183
28,01
39 821
68,93
1 199
2,08
569
0,98
Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania powłok ochronnych (farb, lakierów, emalii ceramicznych), kitu, klejów, szczeliw i farb drukarskich
3 135
893
28,48
1 643
52,41
555
17,70
44
1,40
09
Odpady z przemysłu fotograficznego
4 000
4 000 100,00
0
0,00
0
0,00
0
0,00
10
Odpady nieorganiczne z procesów termicznych
66 200
44 100
66,62
0
0,00
22 100
33,38
0
0,00
11
Odpady nieorganiczne z przygotowania powierzchni i powlekania metali oraz z procesów hydrometalurgii metali nieżelaznych
108 956
91 900
84,35
16 308
14,97
748
0,69
0
0,00
12
Odpady z kształtowania i powierzchniowej obróbki metali i tworzyw sztucznych
28 390
7 830
27,58
15 560
54,81
0
0,00
5 000
17,61
13
Oleje odpadowe (z wyłączeniem olejów jadalnych oraz grup 05 i 12)
122 175
82 887
67,84
27 388
22,42
0
0,00
11 900
9,74
14
Odpady z rozpuszczalników
1 300
350
26,92
620
47,69
30
2,31
300
23,08
organicznych (z wyłączeniem grup 07 i 08) 16
Odpady różne, nieujęte w innych grupach
88 955
55 898
62,84
20 321
22,84
17
Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz drogowych
7 700
0
0,00
0
0,00
18
Odpady z działalności służb medycznych i weterynaryjnych oraz związanych z nimi badań
25 000
0
0,00
25 000 100,00
19
Odpady z urządzeń do likwidacji i neutralizacji odpadów oraz oczyszczania ścieków i gospodarki wodnej
170 832
9 716
5,69
Razem
1 482 537 449 508
118
0,13
12 618
14,18
7 700 100,00
0
0,00
0
0,00
0
0,00
33 982
19,89 126 259
73,91
875
0,51
30,33 815 606
55,01 184 617
12,45
32 806
2,21
* z wyłączeniem: (1) odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych, (2) przeterminowanych odczynników chemicznych powstających w szkolnictwie różnego szczebla, źródło: opracowanie własne IGO z wykorzystaniem danych z GUS, GIOŚ, sondaży, ankiet i wywiadów
Wielkości wytworzonych w kraju odpadów niebezpiecznych przedstawionych w tabeli 3.3.1.1. odbiegają od danych GUS i GIOŚ, z uwagi na fakt, że nie obejmują odpadów występujących w znaczących ilościach, takich jak: - smoła koksownicza klasyfikowana w grupie 05 (ok. 115 tys. Mg), traktowana obecnie jako pełnowartościowy surowiec i w związku z tym nieujęta w aktualnym katalogu odpadów, - odcieki ze składowisk, klasyfikowane w grupie 19 (ok. 250 tys. Mg), traktowane obecnie jako ścieki i w związku z tym nieujęte w katalogu odpadów. Odcieki te podlegają aktualnie ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229, z późn. zm.). Przedstawiona ilość wytworzonych odpadów zawiera wielkości doszacowane dla odpadów powstających w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw i resorcie Obrony Narodowej. Z tabeli 3.3.1.1 wynika, że w procesach przemysłowych i usługowych wytwarzane jest ok. 1,48 mln Mg odpadów niebezpiecznych, z czego ok. 185 tys. Mg jest deponowane w środowisku. Procesowi unieszkodliwiania (poza składowaniem) poddawane jest ok. 55% wytwarzanych odpadów, procesowi odzysku - ok. 30%, magazynowane z przeznaczeniem do odzysku i unieszkodliwiania jest ok. 2,2%, natomiast deponowane na składowiskach jest ok. 12,4% (rys.3.3.1.1.).
Rys.3.3.1.1. Struktura gospodarki odpadami niebezpiecznymi w Polsce Poza sektorem działalności przemysłowej i usługowej wytwórcami odpadów niebezpiecznych są również gospodarstwa domowe. Oszacowane ilości powstających odpadów w układzie rodzajowym oraz planowaną wielkość ich zbiórki przedstawiono w tabeli 3.3.1.2. Tabela 3.3.1.2. Powstawanie i plan zbiórki odpadów niebezpiecznych wchodzących w strumień odpadów komunalnych w latach 2006-2014 Kod
Rodzaj odpadów
Udział w masie odpadów niebezpiecznych [%]
Ilości Planowana wielkość zbiórki wytworzone odpadów niebezpiecznych ze w 2000 r. strumienia odpadów [tys. Mg/rok] komunalnych (zakładany procent pozyskania) [tys. Mg/rok] 2006 r. (15%)
20 01 33 Baterie i akumulatory ołowiowe
2010 r. (50%)
2014 r. (80%)
12
12,22
2,09
6,98
11,23
20 01 29 Detergenty zawierające substancje niebezpieczne
5
5,09
0,87
2,91
4,68
20 01 17 Odczynniki fotograficzne
2
2,04
0,35
1,16
1,87
35
35,64
6,09
20,37
32,76
20 01 14 Kwasy i alkalia 20 01 15
1
1,02
0,17
0,58
0,94
20 01 21 Lampy fluorescencyjne i inne
5
5,09
0,87
2,91
4,68
20 01 27 Farby, tusze, farby drukarskie, kleje, lepiszcza i żywice zawierające substancje niebezpieczne
odpady zawierające rtęć 20 01 31 Leki cytotoksyczne i cytostatyczne
4
4,07
0,70
2,33
3,74
10
10,18
1,74
5,82
9,36
20 01 19 Środki ochrony roślin (np. pestycydy, herbicydy, insektycydy)
5
5,09
0,87
2,91
4,68
20 01 35 Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione
10
10,18
1,74
5,82
9,36
20 01 37 Drewno zawierające substancje niebezpieczne
5
5,09
0,87
2,91
4,68
20 01 23 Urządzenia zawierające freony
3
3,05
0,52
1,75
2,81
20 01 13 Rozpuszczalniki
3
3,05
0,52
1,75
2,81
100
101,81
17,4
58,2
93,6
20 01 26 Oleje i tłuszcze
Razem
Źródło: na podstawie danych opracowanych przez IETU w Katowicach
Ilość odpadów niebezpiecznych wytworzonych w gospodarstwach domowych w 2000 r. została oszacowana na około 102 tys. Mg. Odpady niebezpieczne powstające w gospodarstwach domowych kierowane są obecnie ze strumieniem odpadów komunalnych na składowiska komunalne. Działem gospodarki będącym poza statystyką GUS, stanowiącym źródło powstawania odpadów niebezpiecznych w postaci przeterminowanych odczynników chemicznych, jest sektor szkolnictwa, głównie wydziały chemiczne szkół wyższych. W ostatnich latach został opracowany program minimalizacji ilości ich powstawania poprzez uruchomienie międzyuczelnianego systemu informatycznego, pozwalającego na prowadzenie prawidłowej gospodarki magazynowej oraz wymianę odczynników. Problemem dotychczas nierozwiązanym jest gospodarka odpadowymi odczynnikami chemicznymi w szkołach niższego szczebla. Oszacowano, że w skali roku powstaje około 1200 Mg odpadowych odczynników chemicznych. Odpady te są gromadzone w szkolnych magazynach. Przyjmuje się, że odpady te mogą być zbierane w proponowanych do utworzenia gminnych punktach zbiórki odpadów niebezpiecznych (GPZON) przeznaczonych głównie do zbierania odpadów niebezpiecznych od mieszkańców. Koszty związane z gospodarką tymi odpadami mogą być pokrywane w części lub całości przez gminy. Kolejnym działem gospodarki stanowiącym źródło powstawania odpadów niebezpiecznych są placówki służby zdrowia. Powstające w tych placówkach odpady medyczne wymagają, zgodnie z obowiązującymi przepisami, specjalnego traktowania zarówno na poziomie zbiórki i gromadzenia, jak i docelowego unieszkodliwiania. Na podstawie danych z GIOŚ, wskaźników literaturowych oraz przeprowadzonej ankietyzacji dokonano oszacowania ilości wytwarzanych odpadów medycznych. Ilość ta w 2000 r. kształtowała się na poziomie 25 tys. Mg. Uwzględniając powyższe źródła, można oszacować, że ilość wytwarzanych w 2000 r. odpadów niebezpiecznych wynosiła ok. 1 580 tys. Mg. Odzysk i unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych
Odpady niebezpieczne mogą być poddawane procesom odzysku lub unieszkodliwiania w instalacjach własnych u ich wytwórców lub w instalacjach jednostek zewnętrznych. Zestawienie ilości odpadów niebezpiecznych poddawanych procesom odzysku i unieszkodliwiania we własnych i zewnętrznych instalacjach przedstawiono w tabeli 3.3.1.3. Tabela 3.3.1.3. Odzysk i unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych w instalacjach własnych i w instalacjach jednostek zewnętrznych w 2000 r. Grupa odpadu
Nazwa grupy
Ilość wytwarzana [Mg]
Odzysk i unieszkodliwianie we własnym zakresie [Mg]
02
Odpady z rolnictwa, sadownictwa, hodowli, rybołówstwa, leśnictwa oraz przetwórstwa żywności
03
Odpady z przetwórstwa drewna oraz produkcji papieru, tektury, masy celulozowej, płyt i mebli
04
Odpady z przemysłu skórzanego i tekstylnego
05
[%]
Odzysk i unieszkodliwianie poza zakładem
[Mg]
[%]
24 500
0
0,0
24 500
100,0
700
0
0,0
700
100,0
39
0
0,0
39
100,0
Odpady z przeróbki ropy naftowej, oczyszczania gazu ziemnego oraz wysokotemperaturowej przeróbki węgla
239 977
237 566
99,0
2 411
1,0
06
Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania związków nieorganicznych
532 906
500 211
93,9
32 695
6,1
07
Odpady z przemysłu syntezy organicznej
57 772
48 844
84,5
8 928
15,5
08
Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania powłok ochronnych (farb, lakierów, emalii ceramicznych), kitu, klejów, szczeliw i farb drukarskich
3 135
0
0,0
3 135
100,0
09
Odpady z przemysłu fotograficznego
4 000
0
0,0
4 000
100,0
10
Odpady nieorganiczne z procesów termicznych
66 200
44 100
66,6
22 100
33,4
11
Odpady nieorganiczne z przygotowania powierzchni i powlekania metali oraz z procesów hydrometalurgii metali nieżelaznych
108 956
36 848
33,8
72 108
66,2
12
Odpady z kształtowania i powierzchniowej obróbki metali i tworzyw sztucznych
28 390
2 692
9,5
25 698
90,5
13
Oleje odpadowe (z wyłączeniem olejów jadalnych oraz grup 05 i 12)
122 175
3 005
14
Odpady z rozpuszczalników organicznych (z wyłączeniem grup 07 i 08)
16
Odpady różne, nieujęte w innych grupach
17
1 300
0
0,0
1 300
100,0
88 955
602
0,7
88 353
99,3
Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz drogowych
7 700
0
0,0
7 700
100,0
18
Odpady z działalności służb medycznych i weterynaryjnych oraz związanych z nimi badań
25 000
0
0,0
25 000
100,0
19
Odpady z urządzeń do likwidacji i neutralizacji odpadów oraz oczyszczania ścieków i gospodarki wodnej
170 832
0
0,0 170 832
100,0
1 482 537
873 868
58,9 608 669
41,1
Razem
2,5 119 170
97,5
Źródło: na podstawie danych opracowanych przez IGO
W tabeli tej rozważano jedynie odpady powstające w sektorze gospodarczym i usługowym, gdyż odpady niebezpieczne pochodzące ze strumienia odpadów komunalnych oraz przeterminowane odczynniki chemiczne powstające w szkolnictwie różnego szczebla nie podlegają obecnie procesom odzysku i unieszkodliwiania. Analiza stanu odzysku i unieszkodliwiania odpadów powstających w sektorze gospodarczym i usługowym wykazała, że ok. 59% tych odpadów jest poddawane procesowi odzysku bądź unieszkodliwiania we własnych instalacjach, a pozostałe 41% w instalacjach zewnętrznych. Oznacza to, że w sektorze gospodarczym istnieją moce przerobowe dla odzysku bądź unieszkodliwiania części odpadów własnych. Aktualnie funkcjonuje w kraju 114 instalacji prowadzących procesy odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, przyjmujących odpady niebezpieczne od wytwórców zewnętrznych. Wykaz tych instalacji wraz z określeniem mocy przerobowych, rodzaju procesu oraz kodów przetwarzanych odpadów przedstawiono w załączniku 3, natomiast lokalizację tych obiektów na terenie kraju ilustruje rys. 3.3.1.2. Transport odpadów niebezpiecznych Transport odpadów niebezpiecznych z miejsc wytwarzania do miejsc ich odzysku lub unieszkodliwiania realizowany jest z wykorzystaniem środków transportu, będących w gestii: - wytwórców odpadów, - właścicieli instalacji do odzysku bądź unieszkodliwiania, - specjalistycznych firm transportowych. Według ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach posiadacz odpadów, który prowadzi działalność w zakresie transportu odpadów, jest zobowiązany uzyskać zezwolenie na prowadzenie tej działalności. Transport odpadów niebezpiecznych powinien odbywać się z zachowaniem obowiązujących przepisów, takich jak: - ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. Nr 98, poz. 602, z późn. zm.), - rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 15 czerwca 1999 r. w sprawie przewozu drogowego materiałów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 57, poz. 608),
- rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 15 czerwca 1999 r. w sprawie kursów dokształcających kierowców pojazdów przewożących materiały niebezpieczne (Dz. U. Nr 57, poz. 609). Zgodnie z ww. rozporządzeniami przy przewozach materiałów niebezpiecznych w kraju obowiązują przepisy zawarte w załącznikach A i B do Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) - jednolity tekst Umowy ADR z 1999 r. (Dz. U. Nr 30, poz. 287). Załącznik A [ADR] zawiera klasyfikację wszystkich produkowanych na świecie materiałów niebezpiecznych, dzieląc je na 9 klas, a w ramach klas na punkty i grupy, oraz określa zasady ich oznakowania. Klasa i punkt charakteryzują materiał i rodzaj stwarzanego zagrożenia, a litera określa stopień natężenia tego zagrożenia. Załącznik B [ADR] określa ogólne i szczegółowe warunki przewozu materiałów niebezpiecznych, warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać pojazdy samochodowe przywożące te materiały, wymogi kwalifikacyjne kierowców, wymogi techniczne opakowań transportowych, a także warunki załadunku i wyładunku poszczególnych materiałów. Załącznik ten określa również, szczegółowo dla klas, punktów i materiałów, maksymalne ilości dopuszczone do przewozu jednorazowo. Podaje również górną granicę "małej ilości", poniżej której przewożone ładunki zwolnione są w części lub całości z wymogów obowiązujących przy przewozie materiałów niebezpiecznych. Aktualnie został przekazany do Senatu tekst ustawy z dnia 12 września 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych. Ustawa ta ma obowiązywać z dniem 1 stycznia 2003 r., z wyjątkiem art. 16 pkt 5 i art. 23 ust. 2, które mają wejść w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. Przygotowywane jest również do opublikowania (do końca 2002 r.) rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o transporcie materiałów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych.
Rys. 3.3.1.2. Lokalizacja instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych W chwili obecnej brak jest dokładnych danych o ilości podmiotów gospodarczych posiadających zezwolenie na transport odpadów niebezpiecznych. Związane to jest m.in. z brakiem oddzielnego rejestru dla firm prowadzących tę działalność. Wiele podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w tym zakresie posiada łączne zezwolenie na odzysk, unieszkodliwianie i transport odpadów niebezpiecznych. Rejestr firm prowadzących tę działalność będzie dostępny po uruchomieniu wojewódzkich baz danych w urzędach marszałkowskich.
