Ta druga, slodka i ostra - Sabina Czuprynska

Czupryńska Sabina Ta druga, słodka i ostra

Każdej był do czegoś potrzebny. Nie każda miała tego świadomość. Nieliczne tak, choć zwykle pragnęły go „na zawsze". Niepotrzebnie, zupełnie niepotrzebnie... Wiele ich, wiele... A między nimi: Alma: charyzmatyczna i kategoryczna. Hanna: seksowna, choć niezbyt rozmowna. Diana: wycofana, ale zdeterminowana. Marta: zablokowana, w ostatniej chwili uratowana. No i... Beata: konieczność powietrza. I Mania: jedyna. Do kochania. A, i Krystyna: od niej się wszystko zaczyna.

CZĘŚĆ I

Pierwsza, kobieta jego życia była inna niż wszystkie następne. Jednak to właśnie z jej powodu on był taki, jakim tamte go pokochały. A zarazem tym, który je rozczarował. Nie jest to wcale skomplikowane. Nie tak bardzo, jak się z pozoru wydaje. Krystyna Wrocławska, drobna, o wiecznie lekko uśmiechniętych regularnych ustach i wyraźnie zarysowanych brwiach nad migdałowymi oczami (czarna kredka do oczu była przedmiotem pożądania każdej szanującej się - i nieszanującej też, a może głównie - panny w latach sześćdziesiątych). Poruszała się szybko i zgrabnie. Ramiona miała kościste, nogi zaś bardzo chude, przez co wyglądała, jakby miała się za chwilę przewrócić i złamać wpół. Ale tylko na pierwszy rzut oka. Bo na drugi rysowała się jakoś tak strzeliście, jak ktoś, kto zaraz ma zerwać się do lotu. Czarujący poszum jej gęstych, spiętych w koński ogon włosów, falujących

na wyprostowanych plecach, sprawiał wrażenie szelestu skrzydeł. Tak, wyglądała na nieuchwytną. Lekko niedbałą, ale z klasą, choć wcale nie poświęcała sobie uwagi. Całe życie wyglądała na taką, na której zabiegi konfekcyjne i pielęgnacyjne nie robią żadnego wrażenia. - Krysiu, do pedetu rzucili nonajronowe sukieneczki w kratkę. Poprosiłam Basię, żeby ci odłożyła - informowała zwykle Marianna, matka Krystyny, która miała wszędzie znajome ekspedientki i uważała, że jedynym marzeniem dorastającej dziewczyny jest niemnąca się sukienka mini. - Dobrze, mamo, dziękuję - odpowiadała Krysia i nigdy nie odbierała sukienek od Basi. Roztaczała swój urok w czarnych rybaczkach odsłaniających chude kostki i podkreślającym drobny biust takimż golfiku. Dekadencja i wdzięk. W tym zestawie i w beżowym trenczu siadała w kawiarni i popijając małą czarną drobnymi łyczkami - wertowała „Tygodnik Powszechny". Krótkim, drewnianym ołówkiem nanosiła na marginesach uwagi do każdego artykułu. „Brednie", pisała, albo: „Genialne". I stawiała krzywy wykrzyknik. Wśród bywalców, odzianych w podobne czarne golfy egzystencjalistów z bożej lub cudzej łaski, toczyła się cicha rywalizacja o to, który pierwszy natrafi na egzemplarz z komentarzami Krysi Wrocławskiej. Wiedziała o tym. Bawiło ją to. Żaden z nich jej nie interesował.

- Krysiu, czas iść za mąż, co racja, to racja - ubolewała Marianna, polerując kryształowy wazon. Imieninowy prezent od nieżyjącego męża. - To idź, mamo, idź - odpowiadało dziewczę bez serca. Matka od kilku lat była wdową. Krysia nad stratą rodzica przeszła natychmiast do porządku dziennego. - Jak możesz, dziecko, jak możesz? Serca nie masz, to ci powiem... - Może to rodzinne, mamo. - Ja naprawdę nie wiem, jak ty możesz, dziecko, no, jak możesz? - Ojciec też serca nie miał. Wiesz, jak było... - Kochałam go. - To nie ma nic do rzeczy, choć co racja, to racja... - Nic nie rozumiesz, mężczyzna jest kobiecie potrzebny. I nie przedrzeźniaj mnie! - Nie wydaje mi się, mamo. - Nic jeszcze nie wiesz o życiu. Jest potrzebny, co racja, to racja... - Choćby do...? - Krysia usiadła na parapecie otwartego okna, jedną nogę spuszczając za parapet i zapalając małego papierosa trzymanego między krótkimi, białymi paznokciami. - No, do... Uważaj, wypadniesz! I nie pal tyle! Kobietą jesteś... - Wymień trzy powody, mamo. - Naprawdę nie mogę uwierzyć, jak ty ze mną rozmawiasz. Kto cię tak wychował, przecież ja całe swoje serce... Całe swoje życie poświęciłam...

- Brzmi to jak groźba, mamo. No dobrze. To chociaż dwa. - ...żeby cię na damę wychować, ułożoną, grzeczną, kulturalną, miłą, sympatyczną, przecież... - Dobrze - jeden. Wymień jeden powód. - .. .żeby mieć dzieci choćby, żeby... Gdyby nie ojciec, nie byłoby ciebie. - Mamo, o czym ty do mnie mówisz? Naprawdę... - Krystyno, moja panno! - Się nie napracował. Marny powód, mamo. Marny. Na szczęście Marianna tym razem nie odpowiedziała „co racja, to racja". Cokolwiek by o niej powiedzieć, lubiła jeździć taksówkami, nawet na najkrótszych trasach, nawet w najcięższych czasach, gubiła parasolki i była „ostatecznie ostatnią instancją" (jak lubiła o sobie mówić) w każdej dziedzinie. Ale swoją córkę, choć nieporadnie, kochała najbardziej na świecie. Karol pracował zgodnie z wytyczonym planem. Bez przymusu, bez wyrzutów, bez narzekań. Rano robił sobie cztery bułki z pasztetem i musztardą oraz wlewał herbatę Madras do termosu w kratkę. Precyzyjnie sznurował buty i wychodził do pracy. Podczas drogi mówił niewiele. Uprzejmie kłaniał się, komu uważał za stosowne, chodził wyprostowany jak struna i często przeczesywał dłonią włosy. Nie palił i nie lubił kubków, które zwężały się u dołu. Lubił natomiast opowieści kolegi z pracy, który zawsze zaczynał je tak samo:

- Mam przyjaciela... - I tu, stosownie do dnia i okazji, dodawał: - ...który: • pływa na łodziach podwodnych, • gra na harfie, • stracił żonę, • okazyjnie kupił buty, • walczył w powstaniu, • szmuglował papierosy, • cudem wyjechał za Wielką Wodę, • ożenił się po raz trzeci, • w tajemnicy pędzi świetny bimber, • ma z tego powodu w sumie 35 litrów alkoholu, • jest pedałem, niestety, ale za to pięknie śpiewa, • widział swoją matkę po jej śmierci, jak siedziała w fotelu na werandzie, • przejechał psa rowerem i zemdlał, • zawsze mi pomoże. Nie wiadomo, czy był to jeden i ten sam przyjaciel i czy rzeczywiście istniał, ale słuchanie opowieści o nim/o nich niezmiennie sprawiało Karolowi przyjemność. Lubił też czas wolny poświęcać na - osobliwą zdaniem wielu i budzącą podejrzenia o kontakty szpiegowskie - rozrywkę. Był amatorem sztuki. Ale i technologii. A te, połączone, dawały efekt niezwykły. Karol konstruował małe aparaty fotograficzne i instalował je w miniaturowych przedmiotach. W młodości poznał człowieka, który opowiedział mu o fotografującym pierścionku używanym podczas wojny. A Karol chciał

koniecznie sprawdzić, czy skonstruowanie takiego cudeńka jest możliwe. Po kilku miesiącach udało mu się zrobić aparat i umieścić go w bursztynowym oczku pierścionka po matce, jednej z niewielu pamiątek, jakie po niej zostały. Precyzja i cierpliwość niezbędne do takich działań były niewątpliwie dominującymi cechami Karola, lubił spędzać czas sam ze sobą. Konstruowanie wciągnęło go i każdą wolną chwilę poświęcał na tworzenie najpierw precyzyjnych szkiców, a następnie na wcielanie ich w życie. Tak powstały aparaty w wiecznym piórze, broszce czy książce. Wszystkie od początku robił sam. Mimo iż nie był rzeźbiarzem, rzeźbił. Mimo iż nie był jubilerem, robił biżuterię, a wszystko po to, by móc od podstaw zbudować maleństwo, dzieło sztuki i cud techniki jednocześnie. Każdy z tych aparacików robił prawdziwe zdjęcia. Jednak Karol był przede wszystkim listonoszem i traktował to zajęcie z wielką powagą. Miewał poczucie misji, ale miewał też bóle kręgosłupa. Zależnie od pory roku. Właściwie od dzieciństwa marzył, że będzie kimś. „Ktoś" w jego mniemaniu był tym „kimś", bez którego pewne prawidłowości świata nie mogłyby zaistnieć. Karol miał więc do wyboru dość szeroką gamę możliwości. Mógł być: • kosmonautą, ale to wydawało mu się - z oczywistych przyczyn - zbyt odległe, • lekarzem, ale świadomość, że mogłoby od niego zależeć czyjeś życie, jednak go przerastała

kategorycznością. Karol lubił odstępstwa od normy, a w medycynie nie mógłby sobie na nie pozwolić, • naukowcem, choć nie miał pomysłu na dziedzinę, której miałby się poświęcić, poza tym konkurencja wydawała mu się zbyt paraliżująca, • politykiem, ale to wydało mu się zwyczajnie obelżywe. Poza tym miał z tą dyscypliną związane bardzo złe wspomnienia... • oraz ewentualnie piekarzem, co byłoby bliskie ideału, gdyby nie fakt, że Karol nie lubił tak wcześnie wstawać. Zdecydował więc, że będzie listonoszem. Kiedy na to wpadł, natychmiast uznał, że jego pomysł nosi znamiona geniuszu. Zrozumiał, że zajęcie spełnia wszystkie jego oczekiwania wobec roli, jaką chciał odegrać w swoim fragmencie obyczajowego tasiemca życia. Po pierwsze - czynienie dobra. I to nie w sposób nachalny, z cyklu „zabieram złym i daję dobrym", tylko znacznie bardziej dyskretnie. Wiedział jak. Inaczej witał się, kiedy przynosił rachunki, a inaczej kiedy rentę czy przekaz pocztowy. Przeczuwał, czy w listach pozornie bez kategorii są wiadomości dobre, czy złe. Uśmiechał się, kiedy podawał koperty ozdobione kwiatkami, w których przyjaciółki z wakacji opisywały pierwsze doświadczenia w nowym roku szkolnym. Mrużył namiętnie oczy, kiedy miał przekazać list tak zwany miłosny. Karol często wiedział, kiedy koperta, którą właśnie wkłada do skrzynki lub doręcza do rąk własnych (co czasem sprawiało

mu wielką przyjemność, a czasem wielki trud; z wielu powodów) kryje list miłosny. Bezbłędnie wyczuwał miękkość liter i ciepło papieru. Bywał omylny, ale przeważnie o tym nie wiedział. Po drugie - możliwość wpływania na ludzkie losy. To go jednak pociągało. Jak każdy prawdziwy mężczyzna był trochę próżny i lubił, kiedy coś od niego zależało. Przecież to właśnie dzięki jego wizytom pani Karasiowa mogła pójść na targ, kupić ziemniaki i nasmażyć placków ziemniaczanych dla całej zgrai swoich przybranych dzieciaków. Mogła, bo Karol przyniósł jej rentę po mężu, która zawsze kończyła się za wcześnie. Także dzięki jego wizycie Dominika zdążyła na pociąg do Katowic, bo odpowiednio wcześnie przyniósł telegram, w którym Janusz pisał: „Przyjeżdżaj stop matka wyjechała stop kocham stop". Akurat w przypadku tego telegramu Karol był również sprawcą ciąży Dominiki, choć tylko pośrednio. Bo dzięki niemu zdążyła na pociąg do Janusza. Bezpośredni. Karol wpływał na ludzkie losy i - to absolutnie pewne - bez niego parę ważnych spraw nie miałoby miejsca lub potoczyłoby się zgoła inaczej. Uwielbiał moment, w którym przybywał z ważną wiadomością, kiedy jeszcze w jego obecności, jakby biorąc go na świadka, adresat drżącymi rękami rozrywał kopertę... I coś się zmieniało. Stawało. Raz tylko, i tego Karol nie zapomniał nigdy, jego pojawienie się z listem stało się bezpośrednią przyczyną śmierci. Długo nie mógł się pozbierać, mimo że adresat zdawał się oczekiwać złej wiadomości.

Tego dnia wstał lewą nogą. Niechętnie opuszczał bazę. Zwlekał. Długo pił herbatę z termosu w kratkę, przeżuwał kanapki. Tuż przed wyjściem chciał mocniej zawiązać buty, które zwykle rozsznurowywały się podczas całodziennego biegu po mieście z ciężką torbą na ramieniu lub wskakiwania i zeskakiwania z roweru. Sznurowadło, przekładane z dziurki w dziurkę, pękło w trzech miejscach. - No, chyba dziś nie czas... - mruknął do siebie Karol, przewlekając zapasową sznurówkę. Torba ciążyła mu mocniej niż zwykle. Wrzucił ją na bagażnik roweru, którym często przemierzał rejon. Wsiadł, zachwiał się i łapiąc jednośladem równowagę, wpadł w kałużę, choć tego dnia nie padało. Powoli wjechał na podwórko, pozwolił się obszczekać i wyszarpać za nogawkę łaciatemu kundlowi i odszedłszy od roweru, który oparł o ścianę garażu, zwrócił się w stronę drzwi wejściowych. Stały w nich trzy ubrane na czarno kobiety; najmłodsza miała nawet czarne kolczyki. Karol wyprostował się, obciągnął poły firmowej marynarki i przetarł czoło, które na widok czekających pokryło się zimnym potem. Lewą dłonią uniósł czapkę, prawą przeczesał włosy, lewą nałożył czapkę. Wykonując tę mechaniczną choreografię, poczuł, że plecy oblewa mu zimno. Patrzyły na niego w milczeniu. Średnia: piękna, ale z kapryśną twarzą, z lekko rozchylonymi ustami, jakby

gotowymi do krzyku. Najstarsza: o twarzy w kolorze opuszczonej ziemi. I najmłodsza: o jasnych włosach i bladej cerze, ale tak spowita w czerń, jakby był to jedyny słuszny kolor. Patrzyły, co Karola sparaliżowało jeszcze bardziej, nie jak na wroga, lecz jak na przyjaciela. A on tym bardziej czuł, że nie sprosta roli. Posłańca się nie zabija, mówi stara zasada, ale w tym wypadku Karol intuicyjnie wolał, żeby na niego krzyczały, nawet podniosły swoje bezradne ręce. Lepsze byłoby to niż ciepło spojrzeń... Podał telegram najstarszej, która rozdarła go tak szybko, że listonosz nie zdążył się nawet odwrócić i odejść. Zresztą nie chciał. Uważał, że nie może zostawić kobiet. A tamta położyła rękę na sercu i osunęła się na zimne schody ganku. Na zawsze. Tego wieczoru Karol wypił pół litra wódki sam ze sobą i zrozumiał, dlaczego nie został lekarzem. Krysia wsiadła do swojego garbusa o kilka minut za późno. Na osiemnastą była umówiona z Grażyną w Arkadii. Wychodząc z domu, zajęta szukaniem kluczyków w przepastnej torbie, wpadła na kobietę w ciąży. - O, cholera! - krzyknęła, widząc rozdęte ciało, którego nie umiała rozpoznać, lecące do tyłu jak puste pudełko po zapałkach trącone palcem wskazującym. Błyskawicznie zastanowiła się, czy to ona pchnęła tak silnie, czy tamta kobieta tak szybko straciła równowagę

pod własnym ciężarem. Zarejestrowała, jak ciężarnej poplątały się nogi i jak, upadając, nakryła się spódnicą wielkości rodzinnego namiotu. Wielki brzuch obciśnięty był pod sam biust grubymi rajtuzami ohydnego koloru. Krysia próbowała ją złapać, lecz ostatecznie na nią upadła. Szamotała się w połach swojego beżowego trencza, chcąc jak najszybciej wstać i nie przygniatać ciężarnej, ale nie mogła opanować własnego ciała. Leżała, machając rękami i nogami, jak dziecko, które uczy się pływać na wielkim dmuchanym wielorybie. - Aaa... - krzyknęła wreszcie ze złości prosto w twarz odrealnionej istocie zawiniętej we własną spódnicę. Tamta ocknęła się i podskakując jak tenisowa piłeczka, zrzuciła z siebie Krysię. Prosto w kałużę. - Ach! - Zbierając rozsypane rzeczy z torebki i otrzepując ubłocony płaszcz, wściekła Krystyna zamaszyście wsiadła do samochodu. - Pomyśl o czymś miłym - powiedziała do siebie, próbując się uspokoić. Kiedy już oblizała się w myślach na wspomnienie dostępnych w Arkadii szarlotki i importowanego kakao, zobaczyła, że wskaźnik paliwa stoi mocno poniżej kreski. Bardzo niechętnie skonstatowała, że się spóźni, i nadkładając drogi, skierowała się na stację benzynową. - Chryste! - syknęła, rzucając okiem w lusterko i poprawiając poślinionym palcem czarne brwi. Zobaczyła, że kobieta jeszcze nie wstała i dość nieporadnie próbuje się podnieść. - Nie pomogłam jej...? - Zdumiała się jak ktoś, kto pyta o drogę w nieznanym mieście, do którego trafił przypadkiem i wie na pewno, że mu się ono nie podoba.

Wjechała na stację rozdrażniona spóźnieniem, wypadkiem i brudnym płaszczem. - Uwaliłam się jak prosię - mruknęła, zajeżdżając drogę beżowemu zaporożcowi, samochodowej chlubie wschodnich braci, i wciskając się bezczelnie pod dystrybutor, gdzie jak zwykle stała kolejka. Kierowca zaporożca, zapewne nieprzypadkowo, miał powierzchowność radzieckiego kierownika magazynu z bronią, ale zanim zdążył dowieść, że ma adekwatny temperament, Krysia rzuciła mu spojrzenie, które w zestawieniu z jej obło-conym płaszczem i rozwianym włosem utwierdziło go w przekonaniu, że ma do czynienia z wariatką. Postanowił nie ryzykować. W kolejce podniósł się wielki szum na „zdzirę, która się wepchnęła", ale Krystyna, zupełnie nic sobie z tego nie robiąc, po zatankowaniu wydzielonej porcji benzyny odjechała najwolniej, jak jej pozwalał aktualny stan ducha. Tocząc w lusterku tryumfalnym wzrokiem po pozostawionych za plecami kierowcach, najechała wprost na listonosza na rowerze. W dodatku na przejściu dla pieszych. Torba zawirowała w powietrzu. Listy wyfrunęły z niej filmowo, spadając na pogięty rower i zakłopotanego doręczyciela. - Niemożliwe - powiedziała Krysia, która obserwowała tę sytuację zza szyby swojego auta, jakby była w kinie pod chmurką. Patrzyła przez chwilę, jak listy spływają na ziemię, jak wielka czarna torba, niczym ołowiana kula, leci w dół, dzwoniąc sprzączkami, aż wreszcie

z impetem nakrywa głowę właściciela, i jak w rozpostartym niczym rozcięty gryzoń na desce do badań rowerze dramatycznie kręci się, ostatkiem sił, pogięte przednie koło. Wreszcie zdała sobie sprawę, że nie będzie napisów końcowych i dopiero wtedy wysiadła powoli z garbusa. Ostrożnym ruchem ściągnęła torbę z głowy listonosza, zanim jeszcze zdążyła zarejestrować, że nic mu się nie stało. - Chyba pan oszalał! - Oceniła. - Po czym pani to wnosi? - zapytał uprzejmie, nie wstając z ziemi. - Oszalał pan - powtórzyła, teraz już przekonując bardziej siebie niż jego. - Nie wiem, co pani ma na myśli. - Dlaczego pan nie wstaje? Proszę wstać natychmiast! rozkazała. - A może: „Mój Boże, nic panu nie jest?". - No to na pewno pan oszalał. Proszę wstać! - Nie mogę się ruszyć z miejsca wypadku. Proszę zawołać milicję. Krysia rozejrzała się na boki i dotarło do niej, że oto traci jakikolwiek wpływ na dalszy przebieg sytuacji. - Proszę pana, ja nie mam czasu... - powiedziała jakoś tak miękko, pocierając palcem czarną brew. - Widzi pani, ja też nie. - Podniósł się, otrzepując rękawy skórzanej kurtki a la Marlon Brando, którą czasem zakładał na firmowy uniform. - Karol Trzeci. - Wyciągnął dłoń. - A pani? - Co...? - Krysia była już kompletnie zdezorientowana. Samochody trąbiły, żądni sensacji piesi zacieśniali

koło wokół miejsca zdarzenia. Zarejestrowała skórzaną kurtkę na listonoszu, która przydawała mu tajemnicy. - Który? - Trzeci. To moje nazwisko. A pani? Proszę przestawić samochód. Blokuje pani ruch. - Chyba blokujemy. - Spróbowała podzielić się odpowiedzialnością. - Skoro dla pani już jesteśmy „my"... - Krystyna Wrocławska. - Przemilczała uwagę. - Pani Krystyno, musi mi pani pomóc. Jestem w kłopocie, gdyż pewna dama... - Spojrzał znacząco, aby nie miała wątpliwości, o kogo chodzi. - ...wjechała w mój rower samochodem. A ja mam wiele listów do dostarczenia, jeszcze dziś. Musi mi pani pomóc je rozwieźć. Chciała powiedzieć: „Nonsens", ale zachowała resztki zdrowego rozsądku i dobrego wychowania. Nie zastanawiała się ani chwili, kiedy zapytał: „Krysiu, wyjdziesz za mnie?". Natychmiast powiedziała: „Naturalnie", bo, po pierwsze, sytuacja wydała się jej bardzo książkowa, a Krysia była miłośniczką literatury, a po drugie, odpowiedź: „Naturalnie" brzmiała bardzo adekwatnie do propozycji. Bo przecież było „naturalnie mieć męża", jak mawiała Marianna, jej osobista matka. Słysząc własne myśli, Krysia zaśmiała się ironicznie pod adresem swoim i matki, ale nie zawahała się. Pomyślała: „Dlaczego nie?", i to wystarczyło. Miała już wstępny plan na życie. Obecność w nim Karola była

do przyjęcia. A nawet - zważywszy na pewne cele organizacyjno-finansowe - była w pewien sposób niezbędna. - Czemu się śmiejesz? - zapytał Karol, który odkąd wjechała w niego samochodem, nigdy nie był do końca pewien, czego się po niej spodziewać. Wtedy pokiereszowała mu rower. Wkrótce miała zrobić to z całym jego życiem, choć możliwe, że nigdy właściwie tego nie zauważył. - Bo to śmieszne. Zapalimy papieroska? - Co? Co jest śmieszne? - Moja matka całe życie mi powtarzała, że „trzeba dobrze wyjść za mąż", a na moje kontrargumenty znajdowała tylko jeden, jej zdaniem zakorzeniony w naturze. Mianowicie, że „naturalnie jest mieć męża"... -I? - I właśnie, odpowiedziałam ci: „Naturalnie", głuptasie, na twoje pytanie. Czy to nie śmieszne? No, sam powiedz. - Faktycznie. - Karol nie był do końca pewien, ale uznał, że zastanowi się nad tym później. Teraz inna zgoła rzecz zaprzątała mu głowę. Krysia zgodziła się wyjść za niego, co było powodem nie tylko do radości, ale i do podjęcia szeregu działań organizacyjnych. Karol lubił organizować, Krysia zaś zorientowała się, że to jej odpowiada. Absorbowało ją akurat uruchamianie podziemnego pisma we współpracy z grupą zaufanych studentów polonistyki, więc ślub nie zaprzątał jej tak bardzo, jak Karola. Uznała szybko, że jej przyszły mąż ma przynajmniej jedną zaletę, która może się okazać bezcenna w ich wspólnym pożyciu: łatwość planowania,

i postanowiła, że wkrótce się zastanowi, jak ją przeszczepić na grunt własnej działalności zawodowej. Poza tym podobał jej się przecież. Nie była w końcu aż tak skupiona na pracy, by nie dostrzegać walorów wybranka. Zwykle nie poświęcała mężczyznom zbyt wiele uwagi, wolała, gdy to oni poświęcali uwagę jej. Zresztą do tego właśnie była przyzwyczajona. Co do Karola zaś, to zwyczajnie uznała, że przyjemnie jest zawiesić na nim oko. Jego wysoka, wyprostowana sylwetka budziła w Krysi nawet wstępne podniecenie, któremu obiecała się oddać później, kiedy już załatwi wszystkie ważniejsze sprawy. Karol miał głęboki głos i niezwykle przenikliwe spojrzenie, które, gdy patrzył na ukochaną, mogło wydawać się tak zwanym świdrującym, co wśród wychowanych na zachodnich gwiazdach kina panienek, było wysoce pożądanym atutem przyszłego męża. Poza tym wszystkim, Krysia, jak każda dziewczyna w jej wieku, była bardziej romantyczna niż rozważna, a spokój Karola, jego opanowanie, skórzana kurtka a la Marlon Brando (którą wygrał w karty zamiast „zajebistej kupy kasy", jak mawiał później jego dorosły syn) oraz brawurowa jazda na rowerze bardzo jej imponowały. I - co nie było bez znaczenia - bardzo chciała wyprowadzić się wreszcie od matki. Co do zainteresowań i ewentualnych aspiracji społeczno-politycznych przyszłego małżonka, Krysia jeszcze nie wiedziała, że Karol jest jednym z tych ludzi,

u których polityka i sprawy społeczne nie idą w parze. Był prawy i sprawiedliwy, i miał wyjątkową, choć wstydliwą w owych czasach, umiejętność funkcjonowania ponad systemami narzuconymi przez cokolwiek i kogokolwiek. Był to rezultat mozolnej pracy nad sobą, którą musiał wykonać podświadomie, by pozbyć się wspomnienia, które - choć w pewnych miejscach niejasne - budziło w nim strach i nieuzasadnione poczucie winy. Karol przyszedł na świat na początku lat czterdziestych. Czas wojny i stan zagrożenia były dla niego jedynym znanym. Na zawsze zapamiętał, jak się zachowywać, kiedy lęk bywa paraliżujący: milczeć i się nie wychylać. Jego matka znikła, jeszcze kiedy był dzieckiem. Bardzo się martwił, że to przez niego. Pewnego dnia, sadzając kilkuletniego chłopca na obdrapanym blacie kuchennym, ojciec powiedział: - Twoja matka zginęła za ojczyznę. Powinieneś być z niej dumny. Karol nie zrozumiał. I nie był dumny, choć bardzo chciał spełnić oczekiwania taty. Jednak małemu chłopcu do życia potrzebna była mama, nie duma. Przez kolejne lata ojciec z wielkim zaangażowaniem pielęgnował pamięć o matce, wyrabiając w małym przekonanie, że była prawdziwą bohaterką. Karol do dziś trzymał w portfelu jej czarno-białe zdjęcie, na którym - był tego pewien - matka ma pomalowane na czerwono usta i paznokcie. Podpiera twarz dłońmi; woalka delikatnie otula jej nos. Toczek ma kształt wygiętego naleśnika. Karola niezmiennie to śmieszyło.

Przez wiele lat sądził, że udzielała się jako sanitariuszka, a kiedy dowiedział się, że działała w podziemiu i wykonywała wyroki na zdrajcach ojczyzny, nabrał do niej pomnikowego wręcz szacunku. Nie dociekał, ile osób „zlikwidowała" (ojciec z namaszczeniem używał tego słowa). Wydawało mu się to niewyobrażalne, jednak - chyba na skutek „zajęcia" matki - w życiu dorosłym imponowały mu wyłącznie kobiety zaangażowane. A jego żona niewątpliwie do nich należała. Matka była w życiu Karola tylko figurą, choć godną podziwu i bezkrytycznego uwielbienia: łatwo ją było kochać i idealizować, nigdy nie konfrontując z ideałem. Ojciec zaś jawił się jako osoba tajemnicza i niedostępna. Ciągle gdzieś znikał. A kiedy nie znikał, to i tak sprawiał wrażenie nieobecnego, w jakiś sposób przyczajonego i odpychająco skupionego. Karol długo nie wiedział i nie rozumiał, dlaczego tak jest. - Pamiętaj, nie mów nikomu, co się dzieje w domu. Najlepiej nigdy nic nikomu nie mów - mawiał ojciec tonem kategorycznym, mrużąc nerwowo oczy. - A jak już coś wygadasz albo zmalujesz, to bierz odpowiedzialność - dodawał w sposób jeszcze bardziej złowieszczy. I mimo że chłopak nie miał pojęcia, o czym mowa, zapamiętał sobie, że dobrze jest milczeć w sprawach, co do których nie ma się jasności. A najlepiej, zapobiegawczo, we wszystkich. Ojca nie było w domu już od kilku dni. Kilkunastoletni Karol nie miał pojęcia, co się dzieje. Był przerażony,

ale zgodnie z dyrektywami rodzica nie pisnął nikomu ani słowa. Całymi dniami nasłuchiwał znajomych kroków. Kiedy wreszcie zabrzmiały na klatce, nie mogąc powstrzymać radości, z impetem otworzył drzwi i cały rozgrzany z emocji zaczął zbiegać po schodach. Na pół-piętrze ujrzał ojca przyciskającego do ściany sąsiada z dołu. Jakiś obcy człowiek, ubrany podobnie jak ojciec, w długi, zapięty płaszcz, przytrzymywał panią Walczakową, która lamentowała: - Bandyci! Niby swoi, a bandyci! Wtedy ojciec zobaczył Karola. Jakby skurczył się w sobie, a twarz zmieniła mu się nie do poznania. Oczy wpadły jeszcze głębiej w oczodoły. - Na górę, smarkaczu! - syknął przez zaciśnięte zęby. Chłopak wrócił posłusznie do mieszkania i z drżeniem serca usiadł przy kuchennym stole. Przyglądał się, nie widząc, listkom na wytartej ceracie i czekał. Bał się. Oto był świadkiem czegoś, czego - czuł to intuicyjnie - widzieć nie powinien. W dodatku tata go zobaczył, więc pewnie Karol dostanie baty. Wszystko na to wskazywało. Drżał na całym ciele, ale starając się opanować, skubał róg ceratowego obrusa. Ojca nie było od kilku dni. Karol nie wiedział, co się z nim dzieje; czy nic mu się nie stało, czy wróci, czy żyje? Kiedy wreszcie usłyszał znajomy dźwięk jego kroków na klatce, kiedy wszystko błyskawicznie uspokoiło się w nim i uradowało, że jednak nie zostanie sam, że ojciec wraca, jest, żywy, zaraz wejdzie do domu - zobaczył i usłyszał coś, co znowu wytrąciło

go z równowagi. Coś, czego nie zrozumiał, a co było dziwne i... Było tajemnicą, skoro tata nie chciał, by on był tego świadkiem. Nie ucieszył się, że Karol biegnie mu naprzeciw; był wściekły i zajęty czymś dziwnym. Lawina myśli przebiegała przez głowę chłopaka, pogrążając go w przerażeniu i paraliżującym zadziwieniu. Ojciec wszedł do domu. Powoli zamknął drzwi i oparł szare dłonie (przy jednej brakowało serdecznego palca) o futrynę upstrzoną dziurami po kornikach. Z namaszczeniem powiesił płaszcz na wieszaku, naciągając rękawy i modelując kołnierz, zapiął w nim wszystkie guziki, wygładził kieszenie i skonstatowawszy, że okrycie wierzchnie jest odpowiednio zadbane, rozsznurował buty. Równo, jak pod linijkę, ustawił je na przeznaczonej do tego półce, spojrzał w lustro, zatrzymał na chwilę spojrzenie na swojej twarzy, przesunął ręką po włosach, po czym - jakby bezdźwięcznie - westchnął, próbując rozluźnić ciało. Spowodowało to, że stał się niższy i jakby mniej groźny. Wsunął zmarznięte stopy w schodzone laczki barwy popiołu i błota i powłócząc nimi po wytartej drewnianej podłodze, wszedł do kuchni. Rzucił okiem na siedzącego przy stole skulonego syna. Bezgłośnie postawił na kuchence poobijany czajnik, niegdyś zielonego koloru. Z niezwykłym spokojem walczył chwilę z zapałkami, zanim zapalił gaz pod naczyniem. Płomień, jak zwykle, buchnął na boki z głośnym „puff"; ojciec odruchowo się odchylił i powoli zwrócił głowę w stronę Karola. Upewnił się, że chłopak wciąż siedzi przy stole, i postąpiwszy dwa niezbędne kroki

w jego kierunku, uniósł rękę. Karol, patrząc mu w oczy, znieruchomiał przekonany, że ojciec go uderzy. Ale on przyłożył mu tylko dłoń do czoła. - Coś taki rozgorączkowany? - powiedział niemal troskliwym tonem. - Herbaty ci zrobię. Do łóżka, już. Karol wstał i powoli dosuwając krzesło do stołu, spojrzał na ojca. Chciał zapytać, wiedzieć, co się stało, czego świadkiem był przed chwilą. Takie sytuacje, dziwne szarpaniny, szepty w ciemnych pomieszczeniach, pamiętał jeszcze z czasów wojny. Ale przecież ta skończyła się kilka lat temu, przecież na szczęście dorastał już w „wolnym kraju". A mimo to czuł intuicyjnie, że coś nie jest tak, jak powinno. Stał, zaciskając pięści na oparciu krzesła, i choć drżał ze strachu, nie spuszczał z ojca pytającego spojrzenia. - No, czego tak patrzysz? - Ojciec zalał wrzątkiem herbatę granulowaną, nie podnosząc głowy. - Co?! Karol nie wiedział, co powiedzieć. Chciał zwyczajnie usłyszeć, że wszystko w porządku, że nic się nie stało, że sąsiad... Ze może się potknął na schodach. Ojciec powoli odstawił czajnik na kuchenkę. Zamieszał herbatę, dzwoniąc o przybrudzoną szklankę w blaszanym koszyczku. Odkładając łyżeczkę na spodek, przesunął napar po stole w stronę syna. - Nie zrozumiesz tych rzeczy - powiedział mocnym głosem I... - Ojciec oparł się obiema dłońmi o stół. - ...nie interesuj się dodał już tonem niemal groźby. Twarz miał niewzruszoną, a oczy szklane, nieprzeniknione. Karol zrozumiał, że nigdy nie wolno mu pytać o „te

rzeczy". Nie wiedział, czym one są, ale czuł, że od ojca nigdy się nie dowie. - Pamiętaj, smarkaczu, że jestem twoim tatą. Jedynym, jakiego masz - usłyszał jeszcze za plecami, kiedy już kierował się do swojego pokoju. Rzeczywiście, ojciec był w ogóle jedyną osobą, jaką Karol miał na świecie. I zrozumiał, że dla własnego bezpieczeństwa lepiej nie pytać o to, co widział na klatce, że lepiej o tym zwyczajnie zapomnieć... Jednak „zwyczajnie zapomnieć" nie było łatwo. Tamta scena powracała, kiedy Karolowi wydawało się, że jest na skraju, w momencie granicznym, niebezpiecznym, trudnym. Kiedy wszystko wskazywało na to, że od złego nie ma ucieczki, przypominał sobie tamtą niewiedzę, oczekiwanie, lęk, przerażenie, radość, a potem znowu przerażenie, zagubienie i znowu oczekiwanie, tym razem na nieuzasadnioną, ale wymierzoną sobie przez nieświadome dziecko, karę, która nie nadchodziła, ustępując miejsca trosce rodzica. I przekonaniu, że nic nie jest przesądzone i o nic nie należy pytać, bo świat ma swój porządek. Jedyny słuszny. Dlatego wolał, aby jego życie było proste. Wierzył, że należy wstać rano zadowolonym i wykonać pracę z wdzięcznością. Bez zadawania zbędnych pytań i wzbudzania w sobie niepotrzebnych wątpliwości. Czasy były ciężkie; w każdym razie mówili tak wszyscy. I być może faktycznie, ale Karol konsekwentnie realizował swój plan na życie. Czynił tak od lat i nie widział powodu, dla którego miałby się nagle zacząć wdawać w rozważania

ideologiczne, tylko dlatego że robiła to połowa rodaków. Zresztą nie wiedział która. Krystyna twierdziła, że jej mąż nie chce wiedzieć, bo tak mu wygodniej, ale świadczyło to wyłącznie o tym, że nie pofatygowała się, by poznać go lepiej. Zresztą nie zaprzątała sobie tym głowy. Po prostu uznała, że wyszła za bezpiecznego człowieka. - Mój Boże, co to jest za człowiek, ten twój Karol? - biadała Marianna, zwijając turkusową włóczkę w małe motki. - Nie rozumiem pytania, mamo. - Zignorowała ją Krysia. - Przecież to żaden intelektualista jest, co racja, to racja. Żaden. A ty jesteś, dziecko, wykształcona, a on... Kto on jest, powiedz no mi? - Listonosz, mamusiu. Przecież wiesz, to po co pytasz. Krysię bawiły klasowe wątpliwości matki. - Zabójczo przystojny, wzruszająco wrażliwy, nieco nieprzystosowany, niestwarzający żadnego zagrożenia, obdarzony niezwykłym poczuciem estetyki i doskonałą znajomością historii sztuki. Listonosz - wyrecytowała, pocierając palcem czarną brew. - Przecież wiesz, że nie o tym mówię. Tylko o czym wy będziecie rozmawiać? - Nie będziemy - podpuszczała ją Krysia. - Moja panno, nie denerwuj mnie, przecież ja dla ciebie chcę jak najlepiej, ja się martwię. Ty jesteś intelektualistka, no wiesz, a on - listonosz.

- Zawód społecznie pożyteczny, mamo. Poza tym nie masz pojęcia, ale on tak dużo czyta... - Chyba „użyteczny". Zresztą, co ty do mnie mówisz, co ty do mnie mówisz? Ja się szczerze martwię. - Chodź, mamo, zapalimy papieroska. Niczym się nie martw. Sama mówiłaś, że męża trzeba mieć. No to będę miała. - No, mówiłam, ale czy człowiek przypuszczał...? - No właśnie. Ale sama wiesz, że jesteś ostateczną instancją. Krysia zaśmiała się głośno. Jak powiedziała, tak zrobiła. Na ślub założyła białe rybaczki i biały golf, do którego przypięła czarną różę. Włosy, jak zwykle, związała w koński ogon. I choć wzbudzała kontrowersje, wyglądała prześlicznie. Karol był oczarowany i „bardzo widokowy", jak orzekła ciotka Krysi. Rzeczywiście, wszystkie koleżanki panny młodej nie mogły oderwać od niego oczu. Ona zaś, jeszcze tego samego dnia wieczorem, całując go przelotnie, zasiadła do maszyny do pisania. - Karolku, teraz będę zajęta - poinformowała. Z dnia na dzień był nią coraz bardziej zdumiony. Ponieważ jednak w jego osobistym kodeksie, częściowo zaszczepionym przez ojca, nie było miejsca na zadawanie pytań, o ile nie były fundamentalne, przyjmował za fakt to, co oświadczała. Domek był nieduży, ale urządzony z wdziękiem i w stylu jeszcze przedwojennym; obecnie królował

w nim wystrój minimalistyczny, nieco kanciasty. Karol, przywiązany do mebli po rodzicach, tym bardziej poczuł się zachwycony, kiedy Krysia powiedziała, lokując swoją maszynę do pisania na dużym okrągłym stole: - Bardzo tu u ciebie ślicznie, Karolku. Niczego nie będziemy zmieniać, dobrze? I rzeczywiście, niczego nie zmienili. Właściwie oboje żyli prawie dokładnie tak jak przedtem, zanim się poznali i pobrali, tyle że teraz robili to nawet nie tyle razem, ile obok siebie. Spali wspólnie i wspólnie jedli posiłki. Przeważnie obiady przygotowywane przez matkę Krysi, bo Krysia nie lubiła gotować. - W kuchni lubię tylko czytać i pić kawę - mawiała, śmiejąc się rozbrajająco. Od początku byli kompletnie odrębni. On na rowerze, otwarty na świat i dopływ świeżego, prawdziwego powietrza, i ona - w swoim zamkniętym jak kosmiczna kapsuła garbusie, którym go przecież staranowała. Jak dwa końce przysłowiowego kija. Nierozłączni, ale jakby niepołączeni. Zawsze ze sobą, a oddzieleni nieodłączną odległością od jednego (końca) do drugiego (końca). Nie jak dwa bieguny, bo nie przeciwni sobie, ale właśnie paradoksalnie połączeni dystansem. I w nim zachowujący równowagę. Dla Karola autonomia żony była trochę jak pełnia księżyca oczywista; czasem nie dawała spać, można było próbować sądzić, że nikomu nie zaszkodzi, i być pewnym, że się nie zmieni. Zresztą od początku obserwował Krysię z zaciekawieniem, ale i z akceptacją,

którą mógłby obdarować wielu. Pytany, z pewnością nie wyobrażał sobie, że mógłby nie mieć żony. Przecież taka jest kolej rzeczy. Teraz, kiedy była nią Krystyna, nie wyobrażał sobie na jej miejscu jakiejkolwiek innej kobiety. - Chciałbym, żebyś robiła mi kanapki do pracy i kawę zbożową do termosu. Czasem może być herbata. Może tak: co drugi dzień - powiedział pewnego dnia, bo nie miał problemów z wyrażaniem swoich oczekiwań. A dzięki temu, że ogólnie oczekiwał niewiele, był prawie zawsze szczęśliwy. Krysię zachwyciła ta prośba, którą jej matka, „co racja, to racja", uznała za „plebej-ską". Codziennie rano wstawała jeszcze przed mężem i z namaszczeniem przygotowywała mu kanapki i kawę lub herbatę do termosu. Z pewnym rozbawieniem celebrowała rolę żony, w którą wcielała się od 5.30 do 6.10 oraz w święta i rodzinne uroczystości. Jemu to wystarczało. Dla niej, w tym wymiarze godzin, nie stanowiło problemu. Przecież w tamtych czasach był to jedyny znany sposób na życie. Żona przy mężu... Dom, w którym wychowała się Krystyna, był twierdzą zbudowaną przez ojca i pielęgnowaną popisowo przez matkę. Wielki, obrośnięty winoroślą i bardzo cichy. Krysia była jedynym dzieckiem Marianny i Władysława; czy z wyboru, czy z konieczności, nigdy się nie dowiedziała, choć przez całe swoje dzieciństwo słyszała, jak ojciec mawiał tonem proroka: - Gdybyś ty, Marianko, łaskawie raczyła dać mi syna, bylibyśmy o niebo szczęśliwszą rodziną. - Władziu, Władysławie... - mówiła tylko Marianna

tonem udręczonym. Krysia zaś czuła się nie na miejscu. Ojciec chciał mieć syna, ona była dziewczynką. Zapamiętała, że dziewczyny to kłopot, i postanowiła przez całe życie otaczać się wyłącznie mężczyznami. Raz do roku wyjeżdżali z Karolem na wakacje. Krysia nie lubiła chodzić po górach, ale siedzieć i czytać w ich otoczeniu - i owszem. Pewnego dnia trafili do uroczej górskiej willi i odtąd, by nie komplikować sobie życia, jeździli tam niemal co roku. Gospodyni, pani Dobrochna, drobna, z warkoczem do pasa i ciężkimi koralami spoczywającymi na dekolcie, przy posiłkach recytowała wiersze swojego dziadka, który w latach trzydziestych „spotkał się" z marszałkiem Piłsudskim z okazji 250. rocznicy odsieczy wiedeńskiej. Wziął tam podobno małego synka, który nie omieszkał oznajmić Marszałkowi, że wysłał mu życzenia imieninowe, do których dołączony był wiersz autorstwa ojca. Mały - z rozbrajającą, pozbawioną tremy przed Wodzem szczerością - wyrecytował ów wiersz, który lubiła przytaczać przy posiłkach pani Dobrochna. Krysia i Karol co roku słuchali go z tym samym wzruszeniem: Panowie i Panie Starzy i młodzi Dziś imieniny Wodza. Uczcić się je godzi. Tam grają muzyki, strzelają wiwaty, Niosą życzenia, dary i kwiaty.

A ja dziś, z serca, ustami Opowiem wam bajkę nad bajkami (...). I dalej szła historia niedoli, w jakiej znalazła się Ojczyzna, i pochwała Wodza, który ją z tej niedoli uratował. Było więc zrozumiałe, że mnóstwo podobizn Marszałka Józefa i jego Kasztanki znajdowało się w tym domu. Uroczym, drewnianym, w którym można się było przytulić prawie do każdej ściany i poczuć ciepło bijące od pieca. W jadalni sprawowało cichy nadzór nad domostwem popiersie Marszałka z brązu, z góry zaglądając gościom w talerze. Wyraz twarzy surowy, znany, ale i znajomy, podkreślony zmarszczeniem czoła udekorowanego krzaczastymi brwiami, zdawał się wskazywać na niezadowolenie Wodza z ich zawartości, ale: - Panu Marszałkowi gulasz i żurek babki zawsze smakowały opowiadała pani Dobrochna. - Rączki całował, uprzednio wąsy oblizując i w serwetkę wycierając. - O, to, to! A nalewką lubił doprawić - dodawał zawsze Franek, trochę nawet do Wodza podobny, z wąsów i kształtu brwi, bo posturę miał już bardziej nikczemną i baryłkowatą. Ale sympatia wielka od niego biła, kiedy po domu oprowadzał. - Co ma się nie dać? - odpowiadał na każde pytanie. - Nie ma możliwości, żeby się nie dało, mówię! Drewniane ściany, nadżarte przez korniki, zakonserwowane przez kurz i roztocza, udekorowane były licznymi obrazkami pędzla dziadka pani Dobrochny, który ze szczególnym upodobaniem konie na tle okolicznej przyrody uwieczniał. Raz tylko portret babki, żony

swej, namalował, „ale też jakby z lekka koński", śmiał się pan Franek, czego babka gospodyni ścierpieć nie mogła i w bieliźniarce głęboko go schowała. „Dopiero po śmierci teście go znaleźli i dla kontrastu w te oto ramy złote oprawili", opowiadał. „Koński" portret babki wisiał nad kominkiem i w przeciwieństwie do standardowych portretów nadkominkowych zamiast straszyć, śmieszył, w kontraście do popiersia Marszałka, charakterystyczność rysów babki pani Dobrochny podkreślając. Willa zdawała się nieduża, ale miała tyle zakamarków, że można się było w niej nie spotkać. Z każdego pokoju można było wyjść co najmniej na dwa sposoby: a to po schodach w dół, a to choćby przez taras, do ogrodu. A ten był dziki, w stylu angielskim, nieprzewidywalny, wijący się, szeleszczący i piękny. Każdego wieczoru pani Dobrochna zawieszała na drzewach lampiony, które - oprócz tego, że tworzyły egzotyczny klimat wydawały z siebie zapach dziwny, będący pomieszaniem nafty, kapusty i lawendy, który miał rzekomo odstraszać komary, co udawało się tylko czasami. Na tyłach willi świecił zmurszałą (ale bardzo atrakcyjną) pustką stary, suchy basen, w którym ściany porosłe mchem i winoroślą zapraszały w głąb, jakby do zaczarowanego, podziemnego ogrodu. Karol lubił je fotografować, a później na wywołanych negatywach odnajdywać dziwne kształty: a to sylwetek, a to scenek nawet jakichś, uformowanych przez naturę. - Na lato napełniamy go wodą - rekomendował pan

Franek, ale jakoś Krysia i Karol, choć bywali wielokrotnie, nigdy nie trafili na to lato z pełnym basenem. Nie przeszkadzało im to. Lubili jego leśne wnętrze. Nieopodal basenu znajdowała się szopa zbita na kształt garażu bez drzwi, zapowiadająca wyjątkową zawartość. Stała w niej bowiem największa atrakcja województwa - drewniany samochód. Zrobił go własnoręcznie ojciec pani Dobrochny. - Po wojnie, kiedy mało kto mógł sobie auto kupić, na terenach tak rozległych bez pojazdu mechanicznego trudno było żyć opowiadała gospodyni. - A tu materiały do budowy, do pensjonatu potrzebne. Trzeba było sobie radzić. Ojciec, technik mechanik, zrobił z tego, co miał pod ręką. A pod ręką miał, o! Pani Dobrochna zatoczyła ramieniem koło. - Lasy. Zbijał deski, impregnował oliwą i naftą, co by korniki nie zżarły. I jest, proszę! - Z niezmienną dumą prezentowała dzieło ojca. - A silnik? - pytał rzeczowo Karol. - Z czeskiego areo. A z tyłu jeszcze, o. Reflektor taki obrotowy, co by nocą wygodnie było w lesie cofać i zawracać. - Mój Boże! - zachwycała się Krysia. - Długo mu to zajęło? - Jakieś osiem miesięcy. - I zarejestrowali? - dociekał Karol. - Ano, zarejestrowali, choć naczelnik urzędu nie bardzo wiedział, co z tym zrobić, jak ugryźć. Ale ojciec go przewiózł i się spodobało. Więc wszystko dało się załatwić od ręki.

Auto było imponujące. Długie na prawie sześć metrów, bez dachu, z profilowanymi, opływowymi spojlerami i przednimi reflektorami od syrenki. Wyglądało jak kosmiczny pojazd retro i choć połączenie takie zdawało się to wykluczać, dodawało klasy i majestatu nieporównywalnego z żadnym innym pojazdem. Te wakacje w górach miały w sobie coś z obietnicy. W świecie tak innym i dalekim od tego, z którego przybywali, stawali się sobie w jakiś sposób bliżsi. Tak czuł Karol, siedząc z żoną wieczorem na tarasie i trzymając ją za rękę. Tu nigdzie się nie śpieszyła, z nikim nie umawiała na pilne spotkanie, niczego nie stukała na maszynie. I wzrok miała jakby bardziej skupiony na mężu. Karol lubił tę magiczną krainę. Krystyna trochę się tu nudziła, ale: - Dobrze się czasem ponudzić. Jakieś trzy godzinki. Co racja, to racja - śmiała się, naśladując matkę. Tak, tutaj Krysia częściej się śmiała. W kalendarzu nie był to żaden wyjątkowy dzień, ale w historii Karola i Krystyny stał się właśnie takim. Krysia wyglądała wyjątkowo pięknie, Karol zaś wyraźnie to zarejestrował, choć nigdy wcześniej nie miał wątpliwości co do urody żony. Codziennie wyglądała ślicznie, nawet gdy o to specjalnie nie zabiegała, nie należała bowiem do kobiet, które przesadnie dbają o wygląd. Tamtego dnia - Karol, choć wolałby zapomnieć, zapamiętał to

na długie lata - wyglądała zjawiskowo. Oczy mieniły się jej w nieznany dotąd sposób, usta wydawały się pełniejsze, a koński ogon na czubku głowy błyszczał jak umyty w zagranicznym szamponie. - Jacek zostanie u nas jakiś czas - oświadczyła bez zbędnych ceregieli. I dla podbicia efektu dodała scenicznym szeptem: - To konieczne. Krysia uwielbiała atmosferę konspiracji. Była do niej wprost stworzona. Wszystko co owiane tajemnicą miało dla niej wartość szczególną. Pociągała ją również atmosfera zagrożenia. Lubiła się bać. Czytała kryminały. Zanurzała się w fikcji, by nie obawiać się rzeczywistości, by teatralizować swój lęk. Także z tego powodu była odpowiednią osobą do redagowania pisma niepożądanego przez władzę. Przyzwyczajony do takich pokazowych gestów Karol, który kartkował właśnie „Poradnik Mechanika", podniósł się z kanapy i postępując krok naprzód, podał rękę gościowi. - Witam pana - powiedział, rejestrując, że mężczyzna jest od niego młodszy. -Wystarczy „Jacek" - odpowiedział tamten ze spuszczonymi oczami; cofnął się o krok. Karol, przyglądając się twarzy, która wydała mu się znajoma, puścił jego dłoń, zupełnie jakby nie chciał zatrzymywać gościa. - Karol Trzeci - przedstawił się zdecydowanym tonem gospodarza. - A pan?

Zanim Krysia zdążyła zaprotestować („Daj spokój, tu nie pytamy o nazwiska. Przecież wiesz"), tamten odpowiedział: - Wójtowski. - Wójtowski... - powtórzył Karol, błądząc pamięcią i nie spuszczając wzroku z mężczyzny. - Tak. Nie Wójtowski, ale Wójtowski. Często przekręcają moje nazwisko. - Kto? - Coś kazało Karolowi dociekać. Zwykle nie poświęcał tyle uwagi osobom odwiedzającym jego dom, a właściwie - jego żonę. Teraz, z niewiadomych przyczyn, chciał się dowiedzieć jak najwięcej. - Karolu! - nacisnęła Krysia, wyraźnie zdziwiona zachowaniem męża. Chyba widywał go wcześniej. Tak mu się teraz wydawało. Może przewijał się tutaj, jak wielu innych? Krysia ciągle kogoś przyprowadzała albo przyjmowała, prowadząc „tajne biuro", pod pozorem błahych spotkań przy kawie lub kompocie (o który było łatwiej, zwłaszcza że drzewka w ogrodzie nie skąpiły owoców). Wszyscy byli młodzi i albo skrajnie zadumani, albo skrajnie rozdygotani. Chodzili po pokoju, gestykulując, mówiąc głośno, odstawiając szklankę na spodek z teatralnym hałasem, siadali na podłodze, unosili się z niej w jakimś natchnieniu, ekstatycznie drapali się po głowach lub nerwowo palili papierosy, czasem zaś - choć na szczęście rzadziej - rzucali się z impetem na kanapę... Jakby dokonali czegoś wiekopomnego i bezsprzecznie zasługiwali na długi i niczym niezmącony odpoczynek.

Ogólnie, zdaniem Karola, hałasowali. Ale w „ważkiej sprawie", jak lubiła podkreślać Krystyna. Byli dość egzotyczni, choć Karol przywykł, że stają się nieodzownym wyposażeniem ich domu, w którym może nazbyt często czuli się jak u siebie. Przyglądał się im z ciekawością, jakby śledził serial przyrodniczy. Czasem tylko zastanawiał się, na jak długo wystarczy im tej - miał wrażenie - sztucznie produkowanej adrenaliny, która powodowała niezdrową ekscytację. Intuicyjnie czuł, że większość to efemerydy, które pod jego dachem, w warunkach sprzyjających wegetacji, oczekują na swój koniec. Bo zdawało mu się, że byli wśród nich i tacy, którym nie zależało wcale, by robić coś pożytecznego. Oni zwyczajnie chcieli uczestniczyć w tworzeniu się historii, zapisać się w niej, ale nie mieli pomysłu, jak to zrobić. Korzystali z zapału i charyzmy Krystyny. Grzali się w jej blasku, nie dając nic w zamian. Zdawało się, że gotowi są w każdej chwili zmienić front, jeśli tylko na horyzoncie pojawi się alternatywa większych korzyści. Ale Krystyna tego nie zauważała. Przejęta realizowaniem planu, redagowaniem opozycyjnego pisma, kwitła w tłumie złożonym (niestety!) w pewnej części także z fałszywych entuzjastów. Karol rozpoznawał ich bezbłędnie. Prawie nigdy się nie mylił, choć wolał nie zgłębiać tematu. Oni robili coś, czego on do końca nie rozumiał, o czym właściwie nie wiedział. Powstrzymywany przestrogą zaszczepioną mu przez ojca, wolał się nie dowiadywać.

Jacek był zupełnie inny. Jego obecność była totalna, wręcz przerażająca zaangażowaniem. Tak jakby był tu od zawsze. Jakby Karol znał go od dawna, widział, przeczuwał jego obecność. Jego twarz była w wyjątkowy sposób znajoma, jakby utrwalona w świadomości gospodarza już wcześniej. Czuł, że ten chłopak to osobny rozdział, inna liga, że coś, że... Było coś, co nie pozwalało Karolowi o nim zapomnieć tuż po kurtuazyjnym powitaniu, tak jak to miało miejsce w przypadku innych gości. Jakaś tajemnica, coś, co się za nim ciągnęło, rzucało cień. Nie wiedział jeszcze, czy i jak ten cień przesłoni mu widok na własny świat, ale czuł, że to potencjalnie możliwe. Możliwe było też, że Jacek uruchamiał wspomnienie tajemnicy Karola, tej, nad której zapomnieniem gospodarz pieczołowicie pracował przez lata... Jacek roztaczał wokół siebie atmosferę narwańca w ukryciu. Milczący obserwator, w chwilach napięcia - filmowo uśmiechnięty. Miał przepiękne zęby. W tych czasach mało kto miał je tak lśniące i równe. „To takie zagraniczne", śmiała się Krysia. Hipnotyzujące. Jednak reszta Jacka była nieadekwatna. Postury był dość marnej, no ale przy Karolu wielu mężczyzn zdawało się być nikczemnego wzrostu. Miał jasne, kręcone włosy, które nieokiełznane sterczały we wszystkich kierunkach i gwarantowały właścicielowi niechlujny wygląd. Jacek lubił nosić zrobiony na drutach sweter na zamek, taki w kolorze zmęczonego błękitu, który niebezpiecznie

podkreślał barwę jego oczu. W połączeniu z bielą zębów i nieładem włosów całość hipnotyzowała, budząc jednocześnie pewien rodzaj grozy. Boczna kieszeń swetra zawsze była wypchana paczką sportów i piersiówką bez dna, z której Jacek pociągał przez cały dzień, ocierając usta wierzchem dłoni. W drugiej kieszeni nosił zapałki. Po zapaleniu papierosa każdą zużytą wkładał z powrotem do pudełka; kiedy już znajdowały się tam same wypalone, wściekał się, nie mając czym odpalić kolejnego. Przebierał długimi palcami w małym pudełeczku, nerwowo szukając choćby ostatniej dobrej zapałki. W końcu z wściekłością rozsypywał jego zawartość po podłodze i z miną niewiniątka patrzył na Krystynę, która podawała mu nowe, zebrawszy resztki. A wszystko w kompletnym milczeniu i przy przyzwoleniu obu stron. Miał tak bladą cerę, iż wydawało się, że można przez nią dojrzeć myśli. Gdyby się chciało. Choć Karol wolał nie próbować, czuł, że przyjdzie mu się z tym zmierzyć. Jacek nie mówił wiele. Milczał lub się uśmiechał. Coś notował albo czytał, by potem relacjonować treść Krysi. Zawsze żywo dyskutowali, ale dopiero gdy zostawali tylko we dwoje. Ona siadała na kanapie po turecku, notowała coś w starym pogniecionym skoroszycie i kiwała głową; kucyk na czubku falował na wszystkie strony, pieszcząc jej szyję. On zaś chodził dokoła, zamaszyście - lecz jakoś bezdźwięcznie - i mówił. Coś się w nim budziło. Przy niej, bo w towarzystwie innych zwykle jego funkcje życiowe usypiały. Krystynę wszystko w nim fascynowało. Karola, przeciwnie - w niewytłumaczalny sposób niepokoiło.

- Kim on jest? - zapytał kiedyś, a żona spojrzała na niego tak, jakby zadał pytanie, czy Bóg istnieje. Było oczywiste, w czasach, w których żyli, że o to się nie pyta. To się przyjmowało. & Historia Jacka była poszarpana jak jego sweter na zamek. I w dodatku tak samo rozdzierała jego samego i bliskie mu osoby, pozostawiając po sobie popękane nitki zniszczeń i oczek, które raz spuszczone i zaciągnięte nie dawały się na szybko połapać, by uratować chociaż plecy... Jak każdy (choć nie zawsze bywa to oczywiste) miał gdzieś matkę. Bohaterkę, która sama, własnymi rękami zbudowała dom. Dlaczego? Bo nie umiała nikogo poprosić o pomoc, czy wydawało jej się, że nikomu nie może zaufać? I brata, starszego, który niepotrzebnie, acz usilnie, starał się zastąpić mu ojca. Jacek kompletnie nie rozumiał tego układu sił i jak każde dziecko w podobnej sytuacji walczył orężem odpowiednim do wieku. Najpierw wyjadał starszemu bratu precyzyjnie wydzielane przez matkę w ciężkich czasach smakołyki, niszczył jego książki i rzeczy osobiste, podkradał mu ubrania i płyty, związywał sznurówki, przy każdej okazji podstawiał nogę, zatrzaskiwał szklane drzwi przed nosem lub wreszcie tłukł bez opamiętania, używając przy tym czasem twardych, czasem ostrych przedmiotów. Wskakiwał mu na plecy i szarpał go za włosy. Prowokował do bójek. Kiedy przestało mu to wystarczać, zaczął uciekać z domu i zadawać się z „podejrzanym towarzystwem".

- Dlaczego ty mi to robisz, synuś? - pytała matka. Nie umiał odpowiedzieć, ale przecież podświadomie o to mu właśnie chodziło. By ją ukarać. O ojcu Jacka niewiele było wiadomo. Jednak wiedza, którą miał jego syn, wystarczyła w pewnym momencie, by zaangażował się w działania inicjowane przez Krystynę. - Starego Wójtowskiego zamordowało SB - powiedziała kiedyś do męża, nie mogąc znieść dłużej jego pytającego wzroku. Karol zaczął kojarzyć. Matka z bratem uznali ostatecznie, choć jej przyszło to z ogromną trudnością, że ratunkiem dla wszystkich może być jedynie zmiana przez Jacka otoczenia. Ponieważ mimo niepokornej, wręcz awanturniczej natury przejawiał zainteresowania humanistyczne, wysłali go na studia do innego miasta. Na początku był nawet zadowolony, że wreszcie się „ich wszystkich pozbył". Że może być sam. Autonomiczny. Nowy. Nierozpoznawalny. Zanim zdążył zdać sobie sprawę, że znalazł się z dala od dwojga najbliższych mu osób, poznał Krystynę - nowoczesną doktorantkę na wydziale polonistyki, która nie pozwalała mówić do siebie „pani doktor" i o której wszyscy jego koledzy mówili, że jest „niemożliwa". Długo zastanawiał się, co mieli na myśli. Chodził na jej zajęcia, ale nie mógł się na nich odnaleźć. Wydawała mu się niestabilna. Raz zbyt konkretna, innym razem znów

zbyt odrealniona. Choć na początku w pewien sposób go irytowała, szybko zauważył, że bez skrajnych uczuć, które w nim budzi, on odczuwa jakąś pustkę. A Jacek lubił skrajne stany, ciągłe, niby nieuzasadnione podenerwowanie połączone z niecierpliwym oczekiwaniem nie wiadomo na co. Dawały mu, paradoksalnie, poczucie spełnienia. Wieczna adrenalina. Serwował ją sobie radykalnie. Pewnego dnia, wychodząc z uczelni, jak zwykle obejrzał się za drzwiami, które wypuścił z rąk. Lubił sprawdzać, czy tym razem nie trafią w twarz kogoś, kto za nim idzie. Gdyby trafiły, mogłoby mu się to spodobać. Taka „nieumyślna", mała zemsta, nie wiadomo za co na nie wiadomo kim. Kiedy powrócił wzrokiem na podwórko przed budynkiem, zobaczył Krystynę mocującą się z zamkiem przy drzwiczkach w samochodzie. Szarpała za klamkę, kręciła kluczykiem i - co wydało się Jackowi szczególnie zabawne - tupała nogą odzianą we włochaty kozaczek, upstrzony małymi, brudnymi kulkami śniegu, i odgarniała wierzchem dłoni wełnianą czapkę z pomponem, opadającą na oczy. W końcu zaczęła się nerwowo rozglądać, jakby szukając pomocy. Jacek też się rozejrzał, a kiedy zorientował się, że nikogo nie ma w pobliżu, uznał, że jest jedyną osobą, która tej pomocy może udzielić. - Jakiś problem? - zapytał od razu. - Jaki? - Z roztargnieniem odgarnęła przylepione do twarzy włosy.

- No z samochodem. - A, tak. Nie mogę go otworzyć. - Prawie krzyknęła i uderzyła pięścią w drzwi. Jacek uśmiechnął się pod nosem, bo jednak czuł, że śmiać się z „pani profesor" nie wypada. Wyjął kluczyk z jej dłoni. - Mogę? - Proszę bardzo - odparła prawdziwie umęczona, jakby przekonana, że to nic nie da. Ze nie uda się otworzyć auta. - Klucz nie pasuje. - No, tyle to wiem. - Ale on w ogóle nie pasuje. Nie wchodzi w zamek. - Wiem... - Więc to albo nie ten klucz, albo... - Jacek rozejrzał się po podwórku, na którym stało jeszcze kilka samochodów. - ...nie ten pojazd. - Bardzo odkrywcze, wie pan... - Spojrzała z niedowierzaniem. - Nie wiem. Ale skoro nie pasuje, musi to być jedno z tych dwóch rozwiązań. Krysia już nie słuchała. Błądziła wzrokiem po podwórku. Wbiegła nawet po kilku schodkach na pokryty breją błota zmieszanego z roztopionym śniegiem parking, gdzie stało jeszcze kilka aut. Zatrzymała się na szczycie i odwróciła głowę w stronę Jacka. Bardzo powoli zeszła z tych schodków, niczym gwiazda w cekinowym bikini uzbrojona w pióra zamocowane... no, poniżej pleców. Podeszła bardzo blisko i przyłożyła ciepłą i miękką dłoń do Jackowego policzka. - Zrób coś dla mnie - powiedziała. - Tam, na górze, stoi taki garbus... Sprawdź może, czy te kluczyki pasują?

Sprawdził. Pasowały. A że ona rozbawiła go do łez, od tej pory mógł robić dla niej wszystko. Czytał więc każdą książkę, którą mu poleciła. Nie spał po nocach, analizował teksty krytyczne. I choć przedtem nie przypuszczał, że nauki humanistyczne to coś, co da mu tyle radości i wytchnienia, pochłaniał pozycje z przygotowywanej listy w tempie błyskawicznym. Robił notatki, rozwijał myśli, polemizował na własny użytek z autorami, a potem zadawał Krystynie pytania, po których szybko zorientowała się, że chłopak ma umysł bystrzejszy niż większość jego kolegów z fakultetu. Przyglądała mu się jeszcze przez jakiś czas, aż zdecydowała się wciągnąć go w redagowanie pisma. Właściwie stał się jej drugą parą oczu. Czytał to, czego sama przeczytać nie zdążyła, i streszczał jej na potrzeby artykułów. Musiało minąć jednak jeszcze trochę czasu, zanim zaproponowała mu, żeby sam coś napisał. Nie spał przez kolejne noce, wypalił paczkę sportów, spluwając do blaszanego kubka, obgryzł cztery ołówki, wypił litry letniej, obrzydliwej herbaty granulowanej, ale była zadowolona. A to okazało się najważniejsze. Teraz już stał się częścią jej „redakcji", zaczął bywać u niej w domu. I czuł, że jest potrzebny. A to było potrzebne jemu. Stawał się na nowo. Stracił miejsce w akademiku, włóczył się po stancjach, ale nigdzie nie mógł się skupić. Nie podzielał metod naukowych stosowanych przez kolegów. A teraz ona powiedziała, że zostanie u nich. Uznała to za konieczne. Pasowało mu to. Nie musiał się martwić, gdzie będzie spał za tydzień. Milcząco lub zaledwie

półsłówkami dawała mu do zrozumienia, że go potrzebuje, że może mieszkać, jak długo zechce, że ona w każdym razie chce, żeby został jak najdłużej. Jej mąż nic nie mówił, więc Jacek wygodnie założył, że i on nie ma nic przeciwko temu. Dostał pokój na górze. Nie pamiętał już, jak to się stało, ale chyba Krysia wskazała mu to miejsce, żeby się tam przespał raz czy drugi, a potem to już jakoś siłą rozpędu. Kiedyś był tam strych, ale jeszcze za czasów kawalerskich Karol przerobił pomieszczenie na niewielkie poddasze. Stały tam stara komoda i niski tapczan, nic specjalnego, za to przez okno w dachu wpadało niezwykłe światło. Pyłki kurzu prezentowały się w nim jak wirujące w tańcu płatki śniegu, pozornie lekkie, błahe, ale w rzeczywistości zimne i w dużej ilości grożące przygnieceniem... Dzięki naturalnemu oświetleniu wszystko w tym pokoju wyglądało inaczej niż na dole, niż w tej innej, drugiej części domu. Jakby wyświetlano tu kolorowy film. Niemy, na górce, którą Jacek zajął „na jakiś czas", nigdy się nie rozmawiało. Tam się milczało. Na każdy temat i na wszelki wypadek. Jeśli w ogóle się tam wchodziło. Karol od dawna nie był w środku. Nie przychodził, nawet kiedy miał sprawę do Jacka. Zwykle stawał u dołu schodów. - Centrala do góry! Odbiór! - wołał, we właściwy sobie dyskretny sposób zaznaczając hierarchię.

Krysia też tam nie bywała. Może raz czy dwa, ale zawsze czuła się niezręcznie. Nigdy nie siadała i nigdy nie zamykała za sobą drzwi. Czasami w nocy, nie mogąc spać, siadywała u szczytu schodów. Jacek nie zamykał ich niemal nigdy, jakby chciał pokazać: „Nie mam nic do ukrycia, jestem w porządku". Ale domownicy nie korzystali z tego nieświadomego zaproszenia. Wejście w jego świat wiązało się z jakimś niewytłumaczalnym ryzykiem. Z pewnością innym dla Krystyny i innym dla jej męża. Wiedzieli o tym wszyscy troje. Każde na swój sposób. W pokoju na poddaszu nigdy nie padło żadne słowo i nie zaistniał żaden gest. Spał tam człowiek, który w sposób bezwstydny, choć nieświadomie wyrafinowany, demonstracyjnie kultywował swoją samotność. Na wszelki wypadek. Coraz częściej zdarzały się święta, które poprzedzał tak zwany strajk przedświąteczny Krystyny. - W tym roku nic nie robię - mówiła znad książki, naśladując własną matkę, która to zdanie wygłaszała dwa razy do roku, po czym zakasywała rękawy i brała się do przyrządzania wymyślnych potraw, z nadziewanym pasztetem z zająca w żurawinach i tortem makowym na czele. Krysia zwykle w tych sytuacjach traciła orientację. I nie udawało się jej tej orientacji odzyskać przez lata. Bowiem Marianna mówiła jedno, a robiła drugie.

Nie wiadomo, czy z powodu chęci podbudowania swojej pozycji w rodzinie („Oto ogłaszam, że nic nie robię, a potem jednak robię - specjalnie dla was; doceńcie, jaka jestem wspaniałomyślna"), czy też dlatego, że przygotowanie kilkunastu wyrafinowanych dań było, jej zdaniem, „nicnierobieniem na święta". Już na jakiś tydzień przed dniem świątecznym Krysia czuła, jak jej mózg puchnie od gromadzonych w dzieciństwie wzorców. Jak pulsują zwoje mózgowe w rytmie młota pneumatycznego, sugerując: „Weź się do czegoś, rób święta, niech pachnie, niech ładnie wygląda, gotuj, sprzątaj, lataj, pływaj, lecz broń Boże wypoczywaj". Stawała się nieznośna dla siebie samej i dla najbliższego otoczenia. Karol i Jacek chodzili na palcach, unikając jej wzroku, aż w końcu ten pierwszy zaszywał się w piwnicy, by poświęcić się konstruowaniu kolejnego aparatu, drugi zaś ostatecznie podnosił nieświadomie rzuconą przez matkę Krysi rękawicę i stawał przy kuchni, wyczarowując kulinarne cuda, o jakich przyrządzaniu nie śniło się żadnemu statystycznemu mężczyźnie. Podczas jego wieloletniego letargu, gdy wszyscy, którzy nie znali go bliżej, mogli mieć wrażenie, że jest jedynie milczącą figurą funkcjonującą w zupełnie innej, niedostępnej zwykłym śmiertelnikom rzeczywistości, istniały tylko dwa rodzaje sytuacji, w których Jacek sprawiał wrażenie, że żyje, i to pełną parą. Kiedy pracował nad czymś z Krystyną, kiedy ona na niego patrzyła, słuchała go i zadawała mu pytania, i kiedy opuszczał mury przesiąkniętego jedynie jego własną obecnością

pokoju i wchodził do kuchni. Wówczas zwyczajnie się przeistaczał. - O, Jaca się przeistacza... - mówił wtedy o nim Karol. I miało to znaczenie dosłowne. Twarz Jacka nabierała świeżego wyrazu, a sylwetka wydłużała się o co najmniej dziesięć centymetrów. Palce przebierały w mące jak po klawiaturze fortepianu, zgrabnie mieszały pozornie banalne produkty, z wdziękiem układały na talerzach elementy potraw, jakby właśnie tworzyły na nich wielkie malarskie arcydzieło. Monę Lizę - niebezpiecznie tajemniczą, Śniadanie na trawie zawstydzająco zmysłowe czy Krzyk - uniwersalnie fascynujący przerażeniem... Kuchnia - czuł to podświadomie - była terenem, na którym nikt nie mógł mu zagrozić. W żaden sposób. Była też miejscem, z którego na wiele wyszukanych, a niezgłębionych przez pozostałych mieszkańców sposobów mógł im imponować. Zwłaszcza jej. Krysi. Mógł oczarowywać, wyczarowując. Mógł obłaskawiać smakiem, zaskakiwać połączeniami, ostatecznie zatrzymywać ją przy stole (w pewnym sensie więc przy sobie) przynajmniej trzy razy dziennie. To on w tym domu - w którym pozorny porządek, podkreślany starannie zakomponowanym układem sprzętów, był codziennie zaburzany przez rozchwiane i zawiłe konfiguracje poruszających się między nimi osób - w jego sercu, kuchni, objął władzę. Tu, gdzie każdy musi trafić prędzej czy później, by zaspokoić jedną z pierwotnych, najważniejszych potrzeb... Tu Jacek rozdawał karty. Fizjologiczna potrzeba jedzenia, którą nauczył się mistrzowsko zaspokajać we współmieszkańcach,

zaspokajała w nim te wyższe: potrzebę miłości i przynależności czy szacunku i uznania. Dlatego mógł być pewien, że nikt go nie zdetronizuje. Krysia lubiła w kuchni „tylko czytać i pić kawę", Karol zaś, jak każdy jego zdaniem prawdziwy mężczyzna, na kuchni w ogóle się nie znał i nie zamierzał poznać. Jacek znalazł lukę i wirtuozersko ją wypełnił, czyniąc siebie nieodzownym brakującym ogniwem. Czasem, kiedy czuł, że może sobie pozwolić na więcej, dyskretnie wciągał Krysię w najprostsze czynności, prosząc ją na przykład, żeby pokroiła warzywa na sałatkę. Jednak dla niej nie była to „najprostsza czynność". Dla niej było to zmierzenie się z demonem. Zawsze obawiała się, że pokroi zbyt grubo. Wyobrażała sobie, że kiedy Marianna przyjdzie na świąteczny obiad, skontroluje te bogu ducha winne warzywa i - tego Krysia była pewna - nigdy nie powie: - Nie szkodzi, że za grubo kroisz warzywa na sałatkę, za to robisz świetną babkę cytrynową. Raczej na pewno powie natomiast: - Masz jeszcze dużo czasu. Przyjdzie pora, to się nauczysz, co racja, to racja. Nawet gdy Krysia będzie miała czterdzieści lat. Jej matka tak właśnie powie. Na co dzień Krystyna nie zaprzątała sobie tym głowy, a przynajmniej tak się jej wydawało, ale święta dwa razy do roku bywały chwilą próby. Drobiąc marchewkę do konsystencji pomarańczowej mazi, zamiast popisowych małych sześcianów, zaczynała sobie zdawać sprawę, że matka to także źródło cierpień.

- O czym myślisz, Krysiulek? - zadawał pytanie Jacek, który już zdążył usmażyć karpia, ugotować zupę grzybową i nastawiał suszone owoce na kompot. - A, tak sobie... _ ? - Nie lubię robić sałatki. - Polubisz. Kiedyś polubisz. - Mówisz jak Marianna. - Wcale nie. - Owszem. Mówisz jak ona. - Co ty? Zła jesteś na mnie czy co? - Na ciebie... nie. - To nie rozumiem, o co ci chodzi... - Ja ciągłe ją usprawiedliwiam. Oszczędzam. - Kogo? - Mariannę... Matkę. - Myślałem, że sałatkę. - Nie było żartu. - Przed czym? Krysia zastanowiła się przez chwilę i odkryła coś, co napełniło ją smutkiem. -Przed czym mogę - powiedziała. - Jezu! Przed wszystkim. -? - Na przykład przed tym, że Karol drapie kota za uchem, a ona tego nie lubi. - Czego? - Kiedy ktoś drapie jej koty. - Ale co ty masz z tym wspólnego? - zapytał całkiem zasadnie Jacek, który o własnej matce przyzwyczaił się

prawie nie myśleć, nawet, a może zwłaszcza, przy okazji świąt. - Pamiętasz, jak kupiłam jej fototapetę z łódką? - No... - Obierki ziemniaków zgrabnie wypadały spod palców Jacka, w których tańczył mały nożyk z oskubaną korkową rączką. - Taką, jak chciała. - A widzisz, chyba jednak nie. Karol przykleił ją na ścianie, a ona ogląda, ogląda... „Dlaczego wydawało mi się, że ten pasek na łódce jest żółty?". - A jaki jest? - Nieważne. Jej się wydawało, że będzie żółty, a jest niebieski. I mnie skręca. - Krysiulek, jesteś przewrażliwiona. - Nie, ja po prostu złą fototapetę kupiłam. - Jezu, przecież to nie ma znaczenia, jaki pasek jest na łódce! - Dla niej ma... - Krysia odpaliła papierosa nad pietruszką. - Nie pal tutaj. Nie nad pietruszką! - Ty palisz wszędzie. - Dmuchnęła mu w twarz, mrużąc oczy. - Nie w kuchni. Zresztą, Krysiulek, nie baw się mną! - Lekko klepnął ją po nosie natką. - O czym rozmawiacie? - Karol wyszedł z piwnicy, w której pracował nad kolejnym mikroskopijnym aparatem fotograficznym. Przybywał trochę jak z innej przestrzeni. W jego świecie dziwnych przedmiotów konstruowanych z innych dziwnych przedmiotów, nieprzeznaczonych przeważnie do tego, do czego je ostatecznie

wykorzystywał, nikt nie miał do nikogo o nic pretensji. Wszystko było tam takie, jakie powinno być. Służyło konkretnym celom, czasem wyższym. Ale tu, na powierzchni, było dokładnie odwrotnie. Wszyscy, pozornie normalni, grali swoje role w normalnej komórce społecznej, jaką jest rodzina. Ale właśnie pozornie, bo życie na górze biegło kompletnie inaczej niż powinno. Bo właściwie jakie role? Męża, żony i...? Ojca? Matki? Przyjaciółki? W paśmie neuroprzekaźników coś się zapętlało i - zamiast zdrowo funkcjonować - powodowało raczej pasmo nieszczęść. Skrytych i mistrzowsko kamuflowanych. Wszystko gra. A że potwornie fałszywie...? Karol zauważył, że Krysia jest smutna. Przeniósł wzrok na Jacka, sprawdzając, czy to nie on jest przyczyną jej nastroju. Dziwiąc się trochę, że na żadnej zbrodni przeciwko swojej żonie go nie przyłapał, po raz kolejny uznał, że wszystko jest na swoim miejscu... No, że jest jak zawsze. Bo wszelkie miejsca w tym domu już od dawna były „nie swoje". Był piękny letni dzień. Krysia z pewnym zaskoczeniem, ale i ze znajomością rzeczy, stwierdziła, że jest w ciąży. Nie planowała tego. No cóż... Teraz już na pewno zaplanuje, że więcej dzieci mieć nie będzie. Jej zdaniem było to wątpliwe szczęście.

Wiedziała to już wcześniej. Mniej więcej w tym samym czasie, gdy wszystkie jej koleżanki odwracały głowy za wózkami w kratkę. W tamtym sezonie właśnie kratka była najmodniejsza. Wtedy właśnie Krysia, rozsądnie, postanowiła zadbać o swoją bezdzietność i udała się do specjalisty z silnym postanowieniem podwiązania jajowodów. Bardzo wiekowy doktor o powierzchowności Bustera Keatona uznał jej żądanie za świetny żart, ale, naturalnie, w ogóle się nie uśmiechnął. Uzmysłowił jej tylko, że to przestępstwo. Krysię bardzo zdziwił fakt, że zgodnie z prawem może sobie wyciąć żebra, amputować piersi, wyrwać ząb czy złamać nogę, ale nie może podwiązać jajowodów. W dodatku, nawet gdyby była to jedyna forma skutecznej antykoncepcji. Na przykład gdyby chorowała na zakrzepicę, która uniemożliwia stosowanie tabletek zawierających hormony. Jednak nawet podając taki argument, Krysia została potraktowana jak potencjalny przestępca planujący zamach na własne jajowody. - Doktorze - tłumaczyła kolejnemu, którego odwiedziła. Podwiązanie w krajach wysokorozwiniętych jest traktowane jako jedna z form antykoncepcji. Mogę to zrobić w Niemczech, w Austrii, we Francji, w Wielkiej Brytanii... - Otóż nie może pani - przerwał jej z satysfakcją. Spojrzała pytająco. - Jak chce się pani tam dostać? - zapytał, utrzymując złośliwy uśmieszek na popękanych ustach. - Mieszka pani w Polsce. No, powiedzmy, że panią rozumiem, ale... Ile właściwie ma pani lat?

- To nie ma nic do rzeczy. - Przejdzie pani. Każdy chce mieć dzieci - zakończył doktor z naciskiem na „każdy". A Krysia nie była „każdym" i miała tego wysoko rozwiniętą świadomość. Przecież, jeśli już podjęła jakąś decyzję, nie dopuszczała możliwości, że mogą pojawić się komplikacje w dążeniu do osiągnięcia celu. Tymczasem okazało się, że jej jajniki są narodowe. - Ja nie jestem każdym, proszę pana - wyraziła na głos demonstrację odrębności. Doktor patrzył na nią chwilę znad okularów, jakby jej uwierzył, ale konserwatyzm zwyciężył. Westchnął, przesunął okulary palcem wskazującym i tonem mędrca wieków minionych powiedział: - Urodzisz - pokochasz. Czym ostatecznie przekreślił szansę na dalszą dyskusję. Siedziała w gabinecie na obdrapanym krześle. Nie podnosząc wzroku, sucha pani doktor potwierdziła: - Szósty tydzień, moja pani. Wszystko pięknie. Lekarka miała na biuście wielki bursztynowy wisior, który przyciskał jej piersi do pleców. Z tego powodu trwała lekko pochylona do przodu, sprawiając wrażenie kogoś, kto przyjął konfidencjonalny ton. - Skąd pani wie? - zapytała rzeczowo Krysia. - Jak to skąd! Jestem lekarzem! - oburzyła się pani doktor, głosem suchym jak ona sama, gryzmoląc coś na recepcie.

- Pytam, skąd pani wie, że „wszystko pięknie". - Krysia, zapinając zegarek na nadgarstku, nie mogła trafić w dziurkę. Tak trzęsła się jej ręka. - Powtarzam pani: jestem lekarzem. - Sądzę, że nie widzę związku - mruknęła pod nosem Krysia, szybko zorientowawszy się, że sucha pani doktor nie jest partnerem do rozważań nad wątpliwą radością z powodu poczęcia. Nie słuchając, czego jej teraz nie wolno, a co powinna, przewiązała beżowy trencz. Już w wyjściu mruknęła do wnętrza własnej torebki: - To, co? Zapalimy? Wyłuskała z ciemnoniebieskiego pudełka papierosa z filtrem i szła powoli, zastanawiając się, co zrobić. Kupiła w delikatesach radzieckiego szampana i czekoladki. Następnie wstąpiła do fryzjera, ale była duża kolejka. Krysia uznała, że to świetnie, bo tak naprawdę wcale nie zamierza zmieniać fryzury. Pomyślała, że posiedzi, posłucha kakofonicznych biadań kobiet na dzieci i mężów i może dojdzie do siebie. I wróci. Do domu. I powie, że będą mieli dziecko. A na razie: - ...a on tylko „zaraz" i „zaraz"...! - krzyczy kobieta po fioletowej płukance spod wielkiej suszary. Krysia czuje mrowienie w brzuchu i dziwne oddzielenie głowy od reszty ciała. Otwiera pudełko z czekoladkami. -Ja mu mówię: ty się lepiej weź do... - Dobiega głos drugiej, chyba wprost spod nożyc samego mistrza i właściciela zakładu. Krystyna nerwowo szuka w torbie

papierosów, ale czuje, że jej niedobrze, a dym tylko pogorszy sytuację. Próbuje założyć nogę na nogę, lecz kolana są zbyt ciężkie. Dokonuje oględzin czekoladek. Są w różnokolorowych papierkach. Każdy chyba oznacza jakiś smak. Krysię niezmiennie dziwi, dlaczego orzechowa jest zawsze w zielonym celofanie. - Mój dzieciak święty nie jest... - peroruje okrągła jak bochenek kobieta w kostiumiku koloru spalonej skórki. Krysia patrzy na nią tępym wzrokiem, powtarzając w myślach zwrot „mój dzieciak". Próbuje zrozumieć, co to właściwie znaczy. Nie ma pojęcia. Sięga po czekoladkę w niebieskiej folii. Smak kokosowy. Za słodka. - Ani mój, pani, ale jak ja usłyszałam, jak tego Piotrusia ojciec jego porwał... - Włącza się do rozmowy starsza, zasuszona emerytowana kierowniczka sklepu mięsnego, z drobnym wąsem. Kierowniczki sklepów mięsnych w przeważającej części mają wąsy, myśli Krysia i czuje nieznane kołatanie w okolicy żołądka. Zupełnie jakby ktoś w środku z determinacją walił pięścią w małe wewnętrzne drzwi. To pewnie przez tę kokosową. Żeby zabić jej smak, sięga po tę w czerwonym celofanie. Wiśniowa, ale bez likieru. Szkoda. Alkohol mógłby pomóc, tylko głupio tak u fryzjera otwierać szampana. Bez okazji... - Taaak... Co za straszna historia! - Uruchamiają się wszystkie naraz. Krysia bezwiednie nadstawia ucha i sięga po czekoladkę w żółtej folii. Egzotyczna. Ananas plus mnóstwo estrów. - Ojciec, ten bandyta jeden, dzieciaka matce żeby wziąć. Żadnych zasad, żadnych. - Wygraża pięścią

kobieta podobna do konia pociągowego. Kwadratowa szczęka i owłosione łydki. Krysia zaczyna tracić wątek i sięga po słodycz w fioletowej folii. Truflowa. Nie wiedzieć czemu trufle kojarzą się z fioletem... Chyba tylko na bazie luksusu. Wytrawno-słodka. Idealne połączenie. -Ja słyszałam, że ta matka nie zajmowała się... - Włącza się do rozmowy fryzjerka, którą pozostałe natychmiast, mierząc lodowatym spojrzeniem, odsądzają od czci i wiary. - Od razu widać, że pani nie ma dzieci! - wołają jedna przez drugą. - No bo skąd ma wiedzieć! - Jak: nie zajmowała? To on tak mówi, bandyta jeden - kontynuuje pani okrągła jak bochenek. Krysia toczy błędnym wzrokiem od jednej do drugiej. Jak na meczu piłki nożnej, próbuje nadążyć za każdym z zawodników, ale jakoś wymykają się jej percepcji. Zaczyna się zastanawiać, czy nie pomyliła lokali i co właściwie tutaj robi. Sięga po czekoladkę w jasnoróżowym celofanie. Malinowa. Smak dzieciństwa. - Tak. Żeby zemścić się, dzieciaka zabrał. - Matka płacze, na milicję chodzi, do sądu, a on niby na sobotę i niedzielę wziął, co mu przysługiwały, i drugi miesiąc oddać nie chce. - Bandyta! Krysia zaczyna podejrzewać, że gra w kryminale albo przynajmniej przypadkiem zaplątała się w to odrealnione miejsce akcji. Czuje, że jej niedobrze, a w pudełku zostały jeszcze dwie czekoladki. Ani przez chwilę nie przyszło jej do głowy, żeby podzielić się nimi

ze współtowarzyszkami. Może i dlatego, że w ogóle nie ma wrażenia, iż te opowiadające dramatyczną, ale jakże jej obcą historię, kobiety w jakikolwiek sposób jej towarzyszą. Nie, ona jest zupełnie gdzie indziej... Jeszcze nie wie gdzie, ale prędzej po drugiej stronie lustra. Tam, gdzie wszystko jest inne niż dotąd i irytująco zaskakujące. -Ja zawsze mówię, że z chłopami nie wiadomo! - grzmi była kierowniczka sklepu mięsnego. - Ale co ten dzieciak, co on...? Maleńki taki - zawodzi kolejna, jak Matka Boska nad kołyską z dzieciątkiem. Krysia czuje, jak kropelki potu występują na jej nos, czoło, brodę. Nerwowo szuka chusteczki w kieszeni płaszcza. Czuje się nieskończenie ciężka. Albo żeby przydać sobie kilogramów, albo żeby odwrócić uwagę od tematu, sięga po czekoladkę w złotawym celofanie. Marcepanowa. Zadowalające połączenie słodyczy i goryczy. - A ile on ma? - Pięć lat chyba. - No to już rozumie, że coś nie tak. - Że mamy nie ma - ubolewają matki Polki. - On podobno płakał, kiedy ona tam w drzwi waliła i krzyczała: „Oddaj dziecko". - No wiadomo. Głos matki słyszał, to i płakał. - Takie rzeczy, no takie rzeczy... - Się porobiło, że człowiek nie wie co i jak... Krysia wie już „co i jak" i że temat na pewno jest nieadekwatny do jej stanu. Łapczywie połyka ostatnią, zostawioną na koniec, ulubioną orzechową czekoladkę

w zielonej folii i heroicznie, błyskawicznie, zgromadzoną siłą woli mobilizuje swoje obce ciało, które jeszcze przez chwilę odmawia jej posłuszeństwa. Zginając obie nogi w kolanach, unosi się, jakby chciała wystartować w biegu przez płotki. Udało się. Stoi. Czuje, że dawno nie dokonała czynu tak wielkiego. Wrzuca puste pudełko po czekoladkach do stojącego obok kosza na śmieci i już ma się odwrócić, żeby opuścić zakład, kiedy wielka, dusząca fala napiera na jej gardło wprost spod żołądka. Rozchyla usta i wielkim haustem zwraca wszystkie czekoladki do kosza. - Pani, co pani jest? - Była kierowniczka sklepu mięsnego jest najszybsza. Dopada do Krystyny, chwytając ją za ramię. Krysia, wycierając twarz rękawem, spogląda na nią nieprzytomnie i bardzo wyraźnie mówi: - Nic. Cholernie nic mi nie jest. - Dobrze, że jesteś - woła Jacek, słysząc ją w korytarzu. Czekamy na ciebie z obiadem. Karol! Krysiulek już jest, siadamy do stołu! Krysia stawia szampana na podłodze i powoli wiesza brudny płaszcz na drewnianym wieszaku w korytarzu. Wieszak jest stary i obdrapany, pamięta czasy Karola rodziców, zresztą jak wszystko w tym domu. Jak ta szafeczka, właściwie toaletka, z lustrami po dwóch stronach. Głupio, że tu stoi, myśli Krysia. I tak nie spełnia swojej roli. Powinna stać w sypialni, a ja powinnam przed

nią siedzieć i malować usta na czerwono, uśmiecha się do siebie lekko ironicznie. Po pierwsze dlatego, że nigdy nie siada, by poświęcić czas swojej urodzie; zawsze na stojąco pociąga rzęsy gęstym tuszem i związuje włosy w koński ogon. A po drugie, pozostające w związku z pierwszym, nigdy nie maluje ust na czerwono. Zresztą czerwone usta są w tym sezonie niemodne. Ale tu, w korytarzu, toaletka i tak stoi niepotrzebnie. Oba lustra są wiecznie zasłonięte płaszczami, nawet latem. Nigdy nie można się przejrzeć. Spotkać ze sobą. Na górze, akurat po obu stronach, znajdują się wieszaki, a na nich płaszcze kurtki, swetry, szaliki, torby Karola i Jacka. Przecież i tak nie noszą wszystkich naraz, myśli Krysia, a jednak wisi tu wszystko. Jedno na drugim. Czasem spada z hukiem i leży pod nogami, bo nie można ich obu nauczyć, żeby wieszali swoje rzeczy w szafie. Przecież od tego właśnie jest szafa. A tak to tylko zasłaniają te piękne lustra! Choć trochę przetarte i popękane, ale matka Karola musiała w nich wyglądać ładnie. Krysia widziała ją tylko na zdjęciu, ale pamięta tamtą zachwycającą kobietę. O proporcjonalnej twarzy i sylwetce. A w tych szufladkach na dole toaletki nic się nie mieści, no, na pewno nie buty, co najwyżej rękawiczki, ale i tak każdy wkłada je automatycznie do kieszeni albo do rękawa. Karol i Jacek też tak robią. A Krysia swoje wrzuca do torebki jeszcze przed drzwiami, zanim się rozbierze. Więc lustra zasłonięte ubraniami, a w szufladach dzwonią jakieś gwoździe, stare, pordzewiałe nożyczki, klucze do piwnicy i garażu, który i tak zawsze jest

otwarty, klej „guma arabska", dawno zaschnięty, szpulki nici ubabrane tym klejem, kiedy jeszcze nie był zaschnięty, przyklejone do nich igły, które zawsze wchodzą pod paznokieć, kiedy po ciemku szuka się taśmy klejącej, której zresztą nigdy tam nie ma. Na wierzchu leżą stare gazety, dawno przeczytane, dawno odłożone do spalenia. Jakoś Karolowi nigdy nie jest po drodze, gdy idzie do piwnicy napalić w piecu, żeby akurat je zabrać. Skutkiem czego woła: - Jacek, rzuć mi gazety do rozpałki! A Jacek, zupełnie jakby tu nie mieszkał i nie przechodził kilka razy dziennie obok tej szafki zawalonej starymi gazetami, odpowiada: - A gdzie są? Karol niezmiennie, jakby nie pamiętał, że wczoraj z nich korzystał, odpowiada: - Nie wiem. Może zobacz pod stołem w kuchni! I Jacek sprawdza pod stołem w kuchni, ale naturalnie ich tam nie znajduje, co niezmiennie, codziennie, od lat go dziwi. Czemu daje wyraz, odkrzykując do Karola sterczącego u dołu schodów: - Dziwne! Nie ma! Może weź stare kartony! - Dobra, to zrzuć mi parę starych kartonów! - woła Karol, który nie słyszy ostatniego zdania. Jacek wstaje i idzie po kartony, które leżą za drzwiami wejściowymi pod daszkiem, obok węgla, i wtedy szczęśliwie potyka się w korytarzu o gazety, które właśnie spadły z toaletki. Uradowany niezwykłym odkryciem, woła w dół: - Są gazety! Rzucam! - I spuszcza po schodach jedną bądź dwie, zamiast zrzucić od razu wszystkie. Krysię

kiedyś bawił ten serial pod tytułem Rozpalanie w piecu, ale od dłuższego czasu była nim szczerze znudzona. Może dlatego, że znała zakończenie. Stała teraz w korytarzu, próbując odnaleźć swoją twarz i sylwetkę w szparach wyzierających spod płaszczy luster. Postępowała krok do przodu i w bok, ale zwoje szarych, burych okryć wierzchnich skutecznie odbierały jej dostęp do własnego wizerunku. Ciemne, ciężkie plamy broniły jej dostępu do siebie. - Krysiulek, pośpiesz się. Ziemniaki stygną! - ponaglał z kuchni Jacek odziany w fartuszek kuchenny, który Krystyna dostała od matki „na nową drogę życia". Oprócz tego otrzymała wówczas jeszcze Biblię i książkę kucharską, ale nigdy z żadnej z nich nie skorzystała. W kuchni lubiła przecież tylko pić kawę i czytać. -Już idę! - zawołał Karol, choć ponaglenie go nie dotyczyło. Umyję tylko ręce! Krysia szybko zrzuciła buty, żeby nie spotkać się z mężem w korytarzu, i przyśpieszonym krokiem weszła do kuchni. Usiadła do stołu, zapominając o szampanie. - Umyłaś ręce? - Zatrzymał ją Jacek w pół drogi. Jak małą dziewczynkę. Rzeczywiście nie umyła. Poszła więc do łazienki, a kiedy wróciła, Karol i Jacek siedzieli już przy stole. Naprzeciwko siebie, przy dłuższych krawędziach. Jedną, krótszą, stół był dosunięty do okna, przy drugiej zawsze siadała Krysia. Jak mistrz ceremonii. Na stole stała pozostawiona przez nią w korytarzu butelka radzieckiego szampana. Mężczyźni spoglądali

wyczekująco to na butelkę, to na Krystynę. Ona zaś patrzyła teraz, przez parę unoszącą się nad gorącymi ziemniakami, na nich obu. Nieprzypadkowo rozmieszczonych przez los: Jacka po lewej i Karola po prawej stronie... stołu. Mężczyźni dzwonili sztućcami, podając sobie garnek z mięsem. Jacek drewnianym tłuczkiem ubijał kartofle w misce. Skąd mamy ten tłuczek, zastanowiła się Krysia. Ach, pewnie po ojcu Karola. Ja go nie kupowałam, odpowiedziała w myślach sama sobie. Tłuczone kartofle, do których Jacek, jak zawsze, dodał za dużo masła, rozbryznęły się po ściankach. Krysia patrzyła na to jak na zwolniony poklatkowy film. Jacek posypuje kartofle koperkiem. Karol, zanurzając w nich łyżkę, serwuje sobie na talerz pokaźne kupki i podsuwa Krysi garnek z pachnącym mięsem. W tym samym momencie od lewej Jacek podsuwa jej miskę z parującymi ziemniakami. Obaj zawisają chwilę nad Krysinym talerzem, czekając, po co sięgnie najpierw, po ziemniaki czy mięso. Ona zaś patrzy chwilę na salaterkę z mizerią stojącą pośrodku stołu, w której odbija się światło wpadające przez okno. Przenosi wzrok na kompletnie nieadekwatną do dań obiadowych i własnego nastroju butelkę szampana. Nie rozumie, jak butelka się tutaj znalazła. Któryś z nich, pewnie Jacek, sięgnął, przyniósł, postawił, nie pytając, jakie Krysia ma wobec niej zamiary. Zadecydował za nią. A teraz butelka, zielona, obca, zimna, ze złotymi napisami, świeci na stole, burząc jego spokój, zakłócając plan gry obiadu, który powinien być przewidywalny i schematyczny. Jak zawsze.

I w końcu, wciąż czując się, jakby grała w jakimś obcym filmie... - Jestem w ciąży - mówi do cieniutkich plasterków ogórków zanurzonych w śmietanie z cukrem i rozdziela ręką dotykające się nad jej talerzem garnek z mięsem i miskę z ziemniakami. Ocierając się przypadkiem o zimną, zieloną butelkę, sięga po salaterkę. Jacek natychmiast rzuca spojrzenie Karolowi. Odruchowo, jak pies Pawłowa, kontroluje jego reakcję, zanim uzewnętrzni swoją. Karol zaś patrzy na Krysię. Zrywa się z krzesła i chwytając ją za rękę, mówi: - Wspaniale, kochanie... W tym samym momencie Jacek unosi się również. Chwyta Krysię za drugą dłoń, ale pozostaje na swoim miejscu, mówiąc tylko: - Wspaniale... Teraz dopiero Karol zawiesza wzrok na Jacku. Robi to przelotnie, ale jest to spojrzenie, które mówi wiele. Jest serią pytań, których Karol już nigdy nie zada, i serią przypuszczeń, których Jacek nigdy nie rozwieje. Właśnie zostali połączeni na zawsze jakąś poszarpaną pępowiną tkanych od lat emocjonalnych zrywów i maskowanych codziennym uśmiechem upadków. Mistrzowsko przemilczanych, przetaczanych w tym milczeniu panicznie, jak krew, w ostatniej chwili. By ratować życie. Nie wiadomo czyje. Każdego z osobna. Teraz już cały ten show must go on, a raczej: will continue.

Jacek patrzy teraz tylko na Krysię. Przygląda się jej jak komuś dawno niewidzianemu. Jakby na nowo rozpoznawał jej twarz. Pod stołem drętwieją mu nogi. - Stąd ten szampan! - woła, nienaturalnie rozradowany. Otwieramy! - Chwyta za szyjkę i zaciska palce, aż bieleją. - Nie! - mówi stanowczo Krystyna. Od tamtej chwili Krysia zaczęła źle sypiać. Mimo podręcznikowej dla kobiet w ciąży senności nie mogła zasnąć lub budziła się co kilkanaście minut zlana potem. Prawdziwa męczarnia, której nie umiała sobie nawet wyobrazić. Kładła się zmęczona i gotowa na sen, a im bardziej była znużona i śpiąca, tym bardziej on nie nadchodził. Codziennie wierzyła, że tym razem zaśnie, i co wieczór spotykała się z takim samym oporem ze strony własnego ciała. Ono nie pozwalało się uśpić i podczas wiecznego czuwania drążyło tematy, które bynajmniej nie wymagały do tego nocy. Leżała na wznak, patrząc przed siebie. Karol obok niej, z rękami podłożonymi pod głowę, wyglądał, jakby położył się na chwilę, żeby popatrzeć w niebo pełne gwiazd. Zwykle tak zasypiał i ani drgnął przez całą noc. Otwarty, odprężony. Rozchylone lekko wargi wydawały pomruk chrapania. Krysia czasem kładła na nich dłoń i wtedy na chwilę przestawały. Karol oblizywał usta, wciągał język i jakby przebudzony kręcił się przez chwilę, by znowu powrócić do bezpiecznej pozycji.

Była na niego wściekła, kiedy taki spokojny i swobodny regenerował siły, a ona musiała borykać się z własnymi myślami i coraz cięższym ciałem. Jacek spał w pokoju na górze. Chrapał głośno i nierówno lub wcale. Krysia nasłuchiwała zaniepokojona, gdy zbyt długo nie dobiegał jej stamtąd żaden odgłos. Czasem wstawała i po cichutku wchodziła po schodach; skrzypiały złowrogo. Stawała w uchylonych drzwiach i patrzyła, otulona szlafrokiem. Jacek spał zwinięty w kłębek. Skulony, owinięty kołdrą, spod której tylko czasem wystawały zwichrzone, sklejone snem włosy. Obłożony poduszkami, bronił dostępu do swojego ciała i snu. Przed łóżkiem zawsze leżało kilka par pozwijanych skarpetek, nigdy nie wiadomo: czystych czy brudnych. Jak kule armatnie też broniące dostępu do śpiącego. Nagle Jacek podrywał się, przebierał nogami, naciągał kołdrę tam, gdzie jej brakowało, staczał jakąś walkę nie wiadomo z kim i w jakiej sprawie i nerwowo łapiąc powietrze - spał dalej, jakby nic się nie stało. Krysia często siadywała na schodach pomiędzy sypialnią na dole a pokojem na poddaszu i wsłuchiwała się w te dwa odgłosy, jak wtórowały sobie lub pojedynkowały się podczas snu. Spokojny, niczym niezmącony oddech Karola i przerywany, przyczajony Jacka. Oba znała doskonale, niemal jak swój własny. Czasem siedziała tak do rana. Bolały ją nogi i plecy, ale nie mogła się ruszyć. Zastygała na drewnianym stopniu, dokładnie tym w połowie drogi. Jakby zapadała w jakiś letarg, zawieszona, niemogąca zasnąć. Słuchała

napięta, czując, jak dwa oddechy dwóch mężczyzn, jeden z dołu, drugi z góry, oplatają ją i przywiązują do tych schodów, tego domu, do siebie nawzajem. - Dzień dobry, kochanie. Pięknie dziś wyglądasz. - Karol powitał Krystynę w korytarzu. Jeszcze ciepłą od niespełnionego snu pocałował w policzek, ale ona wysunęła mu się prawie niezauważalnie i powoli, jakby nie chcąc, weszła do kuchni. - Dzień dobry, Krysiulek, siadaj. Jest śniadanie. - Trysnął entuzjazmem Jacek nad rondelkiem z gotującymi się jajkami. - Rzeczywiście dobrze wyglądasz... - Nie rozśmieszajcie mnie - ucięła Krysia, oglądając swoje dłonie. Opuchnięte i suche. Podobnie jak stopy. - Jakie chcesz jajeczko? - Jacek zwyczajowo, w roli szefa kuchni, gotów był spełniać wszystkie życzenia. - Wszystko jedno. - Ja poproszę na twardo - zakomunikował Karol, choć jego Jacek nie pytał. Krysia wstała i powłócząc nogami, zamknęła się w łazience. Udręczona usiadła na wannie. Nie była ani głodna, ani spragniona, ani tym bardziej piękna. Czuła się za to gruba, zmęczona i wściekła na własną zgagę. Przyglądała się opuchniętym stopom, jakby nie były jej. - Krysiulek, co tam robisz? Jajka stygną! - zawołał Jacek.

- Czekamy na ciebie! - zawtórował mu Karol, uderzając łyżeczką w skorupkę, która pokryła się siatką pęknięć. W kuchni panowała świąteczna atmosfera. Jacek wprowadzał ją mimowolnie, zawsze kiedy zabierał się do przygotowywania posiłków. Były nieprzerwanie jego domeną. Przejmował wówczas dowodzenie albo je obejmował samozwańczo, bo w tym domu, jak na okręcie widmie, nikt już nie dowodził. Wszyscy beztrosko szli na dno. Tylko nie grała żadna orkiestra. - No właśnie. Bez ciebie nie zaczniemy! - Mężczyźni przekrzykiwali się w zaproszeniach, a Krysia siedziała na brzegu wanny i nie miała odwagi nie tylko spotkać się z nimi przy stole, ale i z samą sobą w lustrze. W końcu wstała. Spojrzała sobie w twarz i mając wrażenie, że nie poznaje tej kobiety, uniosła ręce, by związać włosy na czubku głowy w koński ogon. Ramiona opadły ciężko w dół, a włosy rozsypały się na plecach. Nie miała nawet siły się uczesać... - Co chcesz? Kawę czy herbatę z miodem? - drążył niestrudzenie Jacek. - A może herbatę z mlekiem? Masz ochotę? Czego chcesz, powinien zapytać, zarejestrowała Krysia w milczeniu, zbierając włosy ze szczotki. Wypadały. Długie, ciemne, znaczyły teren, po którym się poruszała. Przed niczym nie mogła uciec. Przed sobą też. Zwłaszcza przed sobą. Znajdowała je wszędzie. Jak ślady małych zbrodni. Na poduszce rano, w talerzu w ciągu dnia i na podłodze w łazience wieczorem. Ostatnio coraz więcej na kołnierzu płaszcza Jacka i na rękawach kurtki Karola. Mieszały się. Między sobą, na okryciach wierzchnich w korytarzu

wymieniały się komórkami, zaplątywały o siebie, mechaciły i wysychały splecione w mikrowarkocze, aż w końcu łamały się i spadały to tu, to tam, rozmnażając się, bezwstydnie pozostając w punktach, w których normalnie nie miałyby prawa pozostawać bez podejrzeń... Natykała się na nie w tych wszystkich nieadekwatnych miejscach i starała się obojętnie omijać je wzrokiem. Nie przyjmować do wiadomości, że są jej. Że wraz z ich martwym opadaniem w dowolnie wybranym miejscu, traci... Kawałki siebie? - Smaruję ci chleb. Chcesz z serem czy tylko z jajkiem? kontynuował Jacek. - Z niczym i nic. Nic nie chcę! - Krysia z impetem wypadła z łazienki. - Przestań mi podsuwać wszystko pod nos! Niedobrze mi od tego! Jacek, odkładając obok maselniczki dymiącego papierosa, spojrzał zaskoczony. Karol, niewzruszony, z niezwykłą precyzją obierał jajko ze skorupki. - A ty dlaczego nic nie mówisz?! - zaatakowała go Krystyna nieco po czasie i zupełnie bez związku. - W tej kwestii, Krysiu, całkowicie świadomie, nie mam nic do powiedzenia - odpowiedział spokojnie jej mąż. - To jest sprawa między wami. - Podkreślając ostatnie słowo, spojrzał najpierw na nią, a potem na niego, i przesunął ręką po włosach. U Karola był to gest autonomii. Kiedy go wykonywał, nawet nieświadomie, można było być pewnym, że nie da się wciągnąć w żadną grę. Zresztą Karola w ogóle trudno było uwikłać, nawet jeśli z pozoru wydawało się inaczej.

- Miałam sen... - zaczęła Krystyna, siadając do stołu, tonem, jakby nic przed chwilą nie zaszło. Karol pokiwał ze zrozumieniem głową. - Stąd te nerwy - skomentował niepotrzebnie Jacek. - Nie jestem zdenerwowana. - Zaprzeczyła podniesionym głosem, nakręcając na palec koniuszki rozdwojonych włosów. Śniło mi się... - Dziecko - powiedzieli obaj niemal jednocześnie, z tym że Karol bardziej do siebie, a Jacek wyraźnie do Krysi, ze znakiem zapytania na końcu. - Że jest duże. Niby wychodzi ze mnie, ale nie może wyjść. I że... mówi jakimś językiem, którego nie rozumiem, nie znam. Obcym. Jakimś bełkotem. - A to dziewczynka czy chłopak? - zapytał Jacek nieadekwatnie, nie umiejąc ukryć niezdrowej ciekawości. - Nie wiem. Właśnie nie wiem. Mówię do niego, krzyczę, a ono mnie nie rozumie i też krzyczy. Sen się powtarzał. Kiedy Krysia, zmęczona własnym ciałem, które nocą bolało, swędziało, piekło i stawało się dwa razy cięższe niż za dnia, wreszcie zasypiała, pozostawała na moment w poczuciu błogości, jakby w przeczuciu czegoś cudownego. Czuła, że czeka na coś ważnego. W każdym razie wszyscy inni, choć ich nie widziała, nie miała z nimi kontaktu, dawali jej to do zrozumienia. Była więc tego nawet trochę ciekawa, i kiedy wreszcie otwierały się drzwi, które okazywały się jej własnym brzuchem, to coś, na co czekała, nie mogło się przez nie przedostać. Jakby nie mogła się przez nie przedostać ona sama.

Próbowała za wszelką cenę zmaleć, skurczyć się, dopasować do rozmiaru drzwi, które miały ją przeprowadzić do nowego, wspaniałego świata. Nie dawała rady. Przestawała być sobą, nie poznawała siebie w tej odmienionej postaci, dostosowanej do otworu. I w końcu widziała, jak przez te drzwi, w których ona nie może się zmieścić, żeby dostać się do tego nowego, wyjątkowego czegoś, jak przez te drzwi przechodzi jakaś inna postać. Nieznana. Obca. Nierozpoznawalna. Mała, ale nie maleńka. Krystyna woła do niej, jakby o pomoc, ale postać nie słyszy. A potem patrzy na nią i coś mówi, ale w obcym, nieznanym języku. Krysia denerwuje się, że postać jej nie rozumie. Postać denerwuje się, że nie rozumie Krysi. Krzyczą do siebie. Kompletny brak porozumienia i zmiana formy, do której zmusiła się Krystyna, w końcu ją wyczerpują i budzi się, znowu zmęczona tak, jak ledwo zasnęła, zmęczona faktem, że nie może zasnąć. Błędne koło, w które wpadała prawie co noc. Nienawidziła nocy. Bała się ich. Były zbyt długie i zbyt bezwzględne. Kiedy tylko robiło się ciemno, miotała się po domu, szukając zajęć. Odkurzała książki, czyściła sztućce, szorowała je niemiłosiernie prawie każdego wieczoru, polerowała, można powiedzieć „do pierwszej krwi". A kiedy już nudziły się jej te zastępcze czynności, opanowywała ją złość na Karola i Jacka, że tak zwyczajnie, po prostu, kładą się do swoich łóżek i zasypiają. - Moja panno, ty musisz dużo, dużo spać. Nie chce ci się? zagadywała niedelikatnie Marianna. - Mamo, codziennie pytasz o to samo. Mówiłam ci...

- Mówiłaś, mówiłaś, ale przecież dziś może być inaczej niż wczoraj. Zawsze może być inaczej niż wczoraj, co racja, to racja, no, powiedz sama? - Marianna mieszała łyżeczką w filiżance z kawą. Kawa była zbożowa, zresztą jej własna. Przyniosła ją do domu Karola i Krystyny tuż po ich ślubie. - Kochani, tu sobie stawiam kawusię swoją zakomunikowała, umieszczając blaszaną puszkę z widoczkiem na półce. - Mamo, my mamy kawę - zareagowała Krysia. Karol tylko przyglądał się z rozbawieniem. - Z pewnością nie tak dobrą, jak moja. Zresztą chyba ci nie przeszkadza, że będę miała w waszym domu swoją kawę? Krysia nie odpowiedziała, bo nie była pewna, czy jej to nie przeszkadzało. Dla Karola ta sytuacja wykraczała poza normy zaangażowania, więc patrzył ciekawie, jak się zakończy. - Zostawię też parasolkę w korytarzu, bo ja ciągle gubię parasolki, przecież wiesz, Krysiu, o tym. A tak, co racja, to racja, będę miała jedną u was, jedną w domu, jedną u Marleny. Jest nadzieja, że nigdy nie zostanę bez parasolki. Zostawiłam też jedną w taksówce, którą cudem udało mi się złapać dwa dni temu. - W której? - Nie wytrzymał Karol. - Właśnie nie pamiętam. Ale... - Zorientowała się. - Nie drwij, Karolu! Krysia na każdy dzień czekała z utęsknieniem i mimo zmęczenia i niewyspania witała go z ukojeniem. Dużo

chodziła. Wręcz do wyczerpania. Wierzyła, że zmęczy się i będzie spała długo i zdrowo. Ale niestety, wieczorem bolały ją nogi i plecy, a okrutny sen nie przychodził. Narzucała sobie trasy spacerowe wśród szarych domów umajonych niewielkimi ogródkami. W tych ogródkach zwykle bawiły się kilkulatki, dla których świat był fascynującą abstrakcją. Z każdego krzaka czy kamienia potrafiły wykreować baśniową rzeczywistość na własny użytek. Krysia nie umiała wejść w ten świat, mimo że - jak twierdziła jej znajoma widoczną korzyścią z posiadania dziecka są babki z piasku, których niekontrolowaną atrakcyjność można bezkarnie celebrować wraz z pociechą w piaskownicy. Czasem w tych ogródkach stały zadaszone wózki, które - w odczuciu Krysi - poruszane lekkim wiatrem tykały spokojem jak złowrogie bomby zegarowe. Starała się przy nich nie zatrzymywać, tylko iść, iść... Maszerować. Marsz dawał jej poczucie bezpieczeństwa, jednostajny, przewidywalny. Mogła nim sterować. Rześki i zdrowy, pozwalał się w sobie zapomnieć i dzięki niemu Krysia mogła znów wyobrażać sobie, że oto biegnie w balerinkach po trawie, waży pięćdziesiąt kilogramów, a koński ogon z lśniących, pachnących zielonym jabłuszkiem, prostych włosów unosi się na wietrze, falując to w prawo, to w lewo, muskając delikatnie policzek. Niestety, czasem jak spod ziemi wyrastała sąsiadka albo jakaś koleżanka mamy, która odsłaniając zęby w złowrogim uśmiechu, stawała na drodze Krysi jak radziecki czołg. Zamiast, jak normalny człowiek, podać jej rękę na przywitanie, wyciągała ją wprost w kierunku

Krysinego brzucha. Delikatnym plaskiem-pluskiem przystawiała na nim pieczątkę ze swoich linii papilarnych, jak na ogólnodostępnej karcie pocztowej, którą każdy może przeczytać. - Moja kochana! - ćwierkała. - Jak ślicznie wyglądasz. Zdrowo. Ciąża ci służy. No jak? Kopie? Kiedy rozwiązanie? Co będzie, dziewczyna czy chłopak? Co byście chcieli? Ile przytyłaś? Mąż pewnie zadowolony? - wypluwała szereg niedyskretnych pytań, jak serię z kałasznikowa, przenosząc dłoń z brzucha na policzek Krysi, nie czekając na odpowiedzi, których i tak by nie otrzymała, poklepywała ją po tym policzku jak konia wyścigowego. Po czym, obracając się na wystającej poza korkowy laczek pięcie, wołała na odchodnym: - No, powodzenia! A jak byś po wszystkim potrzebowała pomocy, to daj znać. Znam się na dzieciach. Krysia, kompletnie wybita ze swojego długo i w pocie czoła wypracowywanego jawo-snu o lekkim biegu po trawie w balerinkach w kratkę, po pierwsze, miała ochotę przyłożyć rękę do policzka tej pani, tyle że z większą siłą. Po drugie, przypomnieć jej, że nie jest „jej kochaną". Po trzecie wreszcie, nie miała pojęcia, co to znaczy „po wszystkim" i kiedy to będzie, i czy kiedykolwiek, a po czwarte była absolutnie przekonana, że nigdy nie będzie potrzebowała pomocy tej kobiety i nigdy, przenigdy, nie da jej w tej sprawie znać. Nie widziała też powodu, dla którego owa pani, jedna czy druga, bo w końcu i tak wszystkie są do siebie podobne, miałaby znać się na jej dziecku, w dodatku jeszcze nieurodzonym.

Karol konstruował nowy maleńki aparat, tym razem umieszczony w damskim plastikowym klipsie. Od tygodni w wolnych chwilach dłubał precyzyjnie w maleńkich częściach z lupą przytwierdzoną do oka. Nie śpieszył się. Cudownie przy tym wypoczywał. Krystyna siedziała w ogrodzie, dając się obserwować Małgosi Pająk, córce sąsiadów zza płotu, starszej chyba o wiele lat, ale o wyglądzie właściwym osobom lekko upośledzonym, o których nigdy nie jest się w stanie powiedzieć, ile ich sobie liczą, bo zawsze wyglądają na młodsze. Małgosia miała twarz jasną, przepełnioną tak obezwładniającą naiwnością, że z miejsca chciało się zrobić wszystko, by uszczęśliwić jej właścicielkę. Nikt nie brał przy tym pod uwagę, że Małgosię od urodzenia przesycała radość, której wszyscy skoncentrowani na codzienności mogliby jej pozazdrościć. Była w tym podobna do swojej mamy, krągłej ciemnej kobiety o zawsze precyzyjnie natapirowanych włosach, która pieląc w ogródku, podśpiewywała pod nosem. Jacek czasem, kiedy nikt nie widział, obserwował ją zza firanki. Przypominała mu matkę, z którą nie rozmawiał od dawna. Wciąż nie wiedział, jak zacząć tę rozmowę. Pamiętał, że właściwie z mamą od pewnego momentu się nie rozmawiało. Nie było jak. Mówiło się do niej, ona chyba nawet słuchała, bo patrzyła szeroko otwartymi

oczami, ale nie mówiła nic. Otwierała usta, jakby chciała coś powiedzieć, ale - żeby tego nie robić - gryzła się w przysłowiowy język. Dlaczego? Jacek nie wiedział. Czy było tak jeszcze przed odejściem ojca? Bo po jego odejściu - na pewno. Zanim odszedł, długo wszystkich do tego przygotowywał. Mówiło się, że „wyjeżdża na ryby", a on przepadał. Nie wracał dniami, potem tygodniami. Co to właściwie znaczyło? - Mamo, kiedy będzie tata? - pytał Jacek. - Niedługo - odpowiadała. - A gdzie jest? - W pracy. - Mówiłaś, że pojechał na ryby. - Tak? No, może i tak. - To jak? - dopytywał. Matka patrzyła na niego tępo. -Tatuś cię kocha. - Znajdowała odpowiedź na wszystko. - To dlaczego nie ma go tyle dni? Pytanie było zasadne, ale odpowiedź nie nadchodziła. W końcu ojciec wracał - nad ranem, dziwnie zmęczony, blady i dumny na twarzy w taki sposób, że nikt nie śmiał spojrzeć mu w oczy. Matka w stylonowym szlafroku, z blado-pomarańczowymi włosami upiętymi na czubku głowy, stała przy kuchni, smażąc jajecznicę. Jacek wdrapywał się na ojca, zachwycony jego obecnością. Przytulony obserwował plecy matki odwróconej do kuchni. Tak ją zapamiętał. Albo odwróconą, albo milczącą.

Tylko starszy brat stał oparty o futrynę i przyglądał się ojcu z dezaprobatą. - Gdzie byłeś? - pytał. - Nie twoja sprawa, gówniarzu! - Matka się martwiła o ciebie, Jacek ciągle o ciebie pyta... A ty się w ogóle martwisz o nas? - Janusz, daj spokój - upominała go matka. - Ojciec jest zmęczony. - Czym? - Tatusiu, pograsz ze mną w piłkę? - zapytał Jacek. Ojciec pogłaskał go po głowie, postawił na ziemi, rozejrzał się po kuchni i powiedział: - Janusz z tobą pogra. - Spojrzał wymagająco na starszego syna. - A mama poda mi śniadanie. - Podjął decyzje za wszystkich. I wszyscy zrobili tak, jak chciał. Zawsze robili tak, jak chciał. No, prawie zawsze. I prawie wszyscy. Janusz wyłamał się pierwszy. Skończył osiemnaście lat, spakował stary plecak i przeniósł się kilka ulic dalej, do dziadka. Matka nigdy. Jacek próbował całe życie. Nieudolnie. Kiedy ojciec zaczynał swoją litanię „patrzcie i uczcie się, jakiej kobiety nie brać za żonę", bo: • matka nie wie, jak dobrze zaparzyć herbatę, • matka nie wie, jak wymienić baterię w latarce, • matka nie wie, jak czytać rozkład jazdy autobusów (ha, ha!), • matka nie umie porządnie jeździć na rowerze, • matka nie da rady powiedzieć tego ciotce, • matka jest totalnie bezkrytyczna, • matka (no cóż...) jest po prostu głupia, • matka żyje w innym świecie,

• matka nie będzie pracować za takie marne pieniądze, niech już lepiej zajmie się domem, • matka tego nie rozumie, • matka tego nie wie, • matka nie ma pojęcia, • matka jest do niczego, • matka nie jest w stanie zmierzyć się z rzeczywistością, Jacek wchodził pod stół i zatykał rękami uszy. Ona zaś patrzyła na męża w milczeniu i przygryzała wargi. Ojciec czerwieniał na twarzy i zaciskał zęby, wymyślał coraz to bardziej wyszukane obelgi i rzucał je w jej kierunku, a ona wciąż milczała. Nie reagowała. Nie broniła się. Nie zaprzeczała. Tylko patrzyła tymi wielkimi, okrągłymi oczami, jakby zaciągniętymi mgłą, i bladła coraz bardziej. Nigdy nie powiedziała: „Dość, przestań, nie wolno ci!". Nigdy. Kiedy Jacek dorósł i nie mieścił się już pod stołem, wychodził z domu, trzaskając drzwiami, bo nie mógł znieść już nie tylko ojca, który bezpodstawnie obrażał i poniżał matkę, ale i jej samej, bo nie robiła nic, by go przed tym powstrzymać. Jacek czuł wściekłość na oboje. Za słabość. Za milczenie. Za zgodę. Za to, że matka odebrała mu swoją postawą poczucie bezpieczeństwa. Więc w końcu, na swój nieporadnie dziecięcy sposób, próbował nią potrząsać. Wdając się w bójki, kradnąc i wąchając klej ze starszymi kolegami, prowokował ją, by wreszcie wydała z siebie głos. Podniosła sprzeciw, podjęła działanie. Nigdy tego nie zrobiła. To Janusz postanowił wysłać brata na studia do innego miasta. Matka jedynie na to przystała.

- Jedź, synku, tylko na siebie uważaj. Bardzo cię kocham powiedziała, całując go w głowę zimnymi ustami. I nic więcej. - Krystyniu, co robisz? - zagaiła Małgosia Pająk, widząc Krystynę piszącą w ogrodzie z maszyną na kolanach. - Pracuję. - Piszesz sobie? Sobie a muzom? Tak mówi się? - Piszę, Małgosiu. - Ja też mam maszynę do pisania. Z włoską klawiaturą. Małgosia zawiesiła głos, ciekawa efektu wywołanego tym zwierzeniem. Udało się. Krysia podniosła głowę i się uśmiechnęła. - Z włoską klawiaturą, mówisz? - Tak. To mój największy skarb. - Wspaniale, to musi być coś. A powiedz...? - Ale Małgosi już nie trzeba było wyciągać na zwierzenia. Płynęła sama w swojej opowieści, nie wiadomo czy prawdziwej, ale na pewno wzruszającej. - Zawsze o niej marzyłam. Dostałam od mamy. Kiedyś ją wyczyszczę i wtedy będzie działać. Wtedy też coś napiszę. Jak ty. - A co napiszesz? - List. - Małgosia była tego absolutnie pewna. - List? - Tak, prawdziwy. Albo miłosny. - To się nie wyklucza - zaśmiała się Krysia.

- No to jeden albo drugi. Albo dwa razem. - A do kogo? - Do Janka Kosa - wyznała natychmiast Małgosia. Krystyna pokiwała ze zrozumieniem głową, choć fikcyjny bohater Czterech pancernych i psa wydał jej się dość niecodziennym adresatem. - Ach, do Janka Kosa... Małgosia milczała dłuższą chwilę. Wreszcie, przysiadłszy na pieńku po drugiej stronie płotu, powiedziała: -Myślę, żeby założyć rodzinę... Ty masz rodzinę, Krystyniu? zapytała, wskazując na brzuch. - Mam. - A kiedy będziesz miała tego dziecka? - Niedługo. - Nie cieszysz się. - Bardziej stwierdziła niż zapytała Małgosia. Krysia milczała. Chciała zaprzeczyć, ale coś trzymało ją za gardło. - A ja mam drugą grupę inwalidzką. Zachowuję się nietypowo. - W naturalny sposób ratuje sytuację Małgosia tonem bezwstydnej autoreklamy. - A co z Jankiem Kosem? - Zaciekawiła się Krysia. - Tak mnie jeszcze korci, żeby jakieś życie rodzinne sobie poukładać. - Z Jankiem Kosem? - Ja lubię zwierzęta. Ale zawodu żadnego nie wykonuję. Jestem na rencie. Ale tak myślę, żeby się właśnie do jakiejś pracy zabrać, bo już to siedzenie mnie męczy. -No tak... - Teraz myślę, żeby iść za różnymi talentami, które

mam ukryte. Tańczyć lubię. Myślisz, że Janek Kos lubi tańczyć, Krystyniu? - Myślę, że lubi. - Muszę trochę zmądrzeć i wtedy ten list napiszę. Karol stał w drzwiach prowadzących na taras i przysłuchiwał się rozmowie. - Nie potrzebujesz mądrzeć, Małgosiu - zawołał, schodząc do ogrodu i podając żonie szklankę z kompotem. - Karol ma rację - dodała Krysia. - Nie potrzebujesz. Małgosia spojrzała na nich uważnie, jakby powiedzieli coś, czego jeszcze nigdy nie słyszała. Spoważniała. I westchnąwszy bardzo ciężko, powiedziała z powagą: - Jestem przecież przeciętna. Ale chciałabym, żeby w moim życiu coś zadrgało. Krysia popatrzyła na nią, spluwając pestką wiśni do szklanki, i głęboko pozazdrościła. Zrozumiała, że chciałaby, żeby w jej życiu przestało drgać. Wszystko. Wreszcie. Leżała już tyle tygodni, że w końcu zaczęła marzyć, aby rozerwało jej brzuch. Mogłaby wtedy przynajmniej wstać, chociażby po to, żeby posprzątać. Często powtarzała taki właśnie sen. Leży na kanapie w gościnnym pokoju, patrzy w sufit, bo nie może już ani słuchać radia, ani słuchać Jacka, ani oglądać telewizji, ani oglądać

Jacka, który przez cały ten czas nie odstępuje jej na krok. Nie może też już nawet czytać ani pisać. Właściwie nic nie może, bo wszystko ją nudzi, denerwuje i boli. - Krysiu, musisz się czasem podnieść - radzi córce Marianna, która jest absolutnie przekonana, że wie, co mówi. - Kiedy ja byłam w ciąży z tobą, chodziłam bez opamiętania. Ciągle byłam w ruchu. - Pani Marianno, wtedy wszędzie było dalej... - Wtrącił Jacek tonem ratownika. - Co racja, to racja, synku, i czasy przecież niebezpieczne. Brało się parasolkę i się szło. A to do... - Mamo! - Krysi brakowało argumentów. - Zrób mi kawy, kochany - zwróciła się Marianna do Jacka tonem pani domu. - Ach, mówię wam, co ja mam za przyjemności na tych tańcach... - Na jakich tańcach? - Krystyna uniosła się na łokciu. - Ach, takich... No, wyciągnęłam Jadwinię, na tańce sobie chodzimy, co za przyjemność, co racja, to racja. Muzyka gra na żywo, tacy strojni panowie we frakach... - Jacy panowie?! - No, na klawiszu takim nowoczesnym, na gitarze i na perkusji tej też. Włosy mają tak do góry zaczesane brylantyną, jak nasi chłopcy mieli... - Jacy chłopcy, mamo? - Krysia była zbulwersowana. - No, nasi, co racja, to racja, z dzieciństwa, z młodości znaczy, jak byłyśmy panienkami. Nie było kiedyś takiego czochractwa jak dziś, że wszyscy nieuczesani chodzą. - Spojrzała na Jacka. No a już kobiety to w ogóle o koafiury nie dbają...

- Czasy, pani Marianno. Czasy inne - uprzejmie wyjaśnił Jacek. Słuchając matki, Krysia nie mogła wyjść z zadziwienia. - Może i czasy inne, ale elegancja jest ponadczasowa, cóż robić, co racja, to racja, dzisiaj dla dam świat nie ten sam, czy jakoś tak było w piosence. A jakież tam piosenki, ach... Klasnęła w dłonie. - Taka panienka śpiewa, nawet ładnie śpiewa, tylko taką jakąś sukienkę ma... No ale, jak mówisz, synku, czasy inne. Myśmy sobie z Jadwinią tam poszły razy kilka. Towarzystwo, no różne, muszę powiedzieć różne, ale kilku przyzwoitych panów, owszem, można trafić... - Mamo, jakich panów?! - No jakich panów, jakich panów? Coś ty taka nieprzytomna, Krystyniu, ciągle „jakich" i „jakich" pytasz, na głowy się pozamieniałaś czy na uszy? Nie słyszysz, jak opowiadam? - Słyszę, mamo, ale uszom nie wierzę. - A cóż tu jest do wiary, moja panno? Żyć trzeba, co racja, to racja. - No, mamo... Ale żeby na tańce, w twoim wieku...? - A jakiż to wiek? Zadziwiasz mnie, Krystyniu. -No... - W każdym razie... Krysia nie mogła tego słuchać dłużej. Robiła wszystko, żeby nie słyszeć. Zamiast tego, wolała już patrzeć w sufit, na którym starała się odnaleźć względny spokój. Okazało się to niemożliwe, bo pojawiła się tam mucha i zatoczywszy kilka kółek, zastygła bez ruchu. Żeby chociaż spacerowała albo przelatywała z miejsca na miejsce. A ona przysiadła i siedziała niewzruszona.

Dla Krysi było to nie do zniesienia. Mucha przypominała jej ją samą. Uwięzioną na wielkiej przestrzeni, przyklejoną i jakby martwą. Gdyby chociaż bzyczała, dała znać, że żyje, wykonała jakieś dynamiczne czynności, ale ona po prostu trwała i trwała. A w Krysi rosła irytacja. Rosła i puchła, aż jej właścicielka zaczęła czuć, że staje się tak ogromna, iż niemal dotyka brzuchem muchy na suficie. Zdała sobie sprawę, że za chwilę się spotkają i że zgniecie owada. Będzie katastrofa. Koniec. Masakra, pomyślała. I wtedy właśnie zobaczyła, jak jej brzuch - szczęśliwie wybucha. I wysypują się z niego dziwne przedmioty, jak z wielkiego, wypchanego po brzegi balonu. Robi się jakiś nieokiełznany bałagan, jak na obrazie Hieronima Boscha, ale już po chwili widać pośród niego książki i maszynę do pisania, buciki na obcasie (jakieś takie małe i nie do pary), beżowy trencz i paczkę papierosów. Jest też garbus Krysi, tylko mały, w formie blaszanej zabawki, dom bez dachu, jak poturbowany domek dla lalek, mięso mielone z podsmażoną cebulką, ławki szkolne, połamane i całe popisane, suszarka do włosów, kulki z chleba i wielka gąbkowa kłódka, ale bez klucza, który - jak się okazuje jest wciśnięty w kulę z mielonego. Krysia początkowo nieco zdezorientowana, ostatecznie wstaje z radością i świadomością, że musi posprzątać. Czuje się lekka i wolna. Mucha ocalała. I odfrunęła.

- ...pan Fryderyk, tak, bardzo widokowy, bardzo kontynuowała tymczasem opowieść Marianna. - No i tańczyć potrafi, co racja, to racja, bo w większości to niestety tylko dostawiacze nóżki do nóżki, ale pan Fryderyk nie, wręcz przeciwnie. Wspaniale prowadzi. - Tu Marianna uniosła obie ręce, ułożyła je w taneczną ramę i sunąc po pokoju w rytm walca, pokazywała, jak pan Fryderyk prowadzi. - O tak, znakomicie. No tylko ta Jadwinia taka, jak wy to mówicie, miągwowata... Ścianę podpiera i pod nogi patrzy, zamiast kusić wzrokiem. Taka fajna dziewczyna, a taka nie towarzyska... Krystyna milczała. Słowa matki prawie do niej nie docierały, jakby znajdowała się za szklaną, grubą ścianą. A może zwyczajnie zasnęła? Na swoje szczęście. - Tam nikt nikogo o wiek nie pyta. Wszyscyśmy równi, co racja, to racja. A ona ma taki piękny biust, no ja jej takiego biustu zazdroszczę. I mogłaby przyciągnąć, zainteresować, ale ona wiecznie speszona. Mój ty Boże, mój Boże, chciałam jej życie jakoś, no, rozerwać, ale ona chyba się do tego nie nadaje, biedaczka, ta Jadwinia moja. Natomiast pan Fryderyk... No, pan Fryderyk prowadzi profesjonalnie... Opowieść Marianny płynęła, a Krystyna przez mgłę półsnu miała ochotę poderwać się i uciec jak najdalej. Czuła się kompletnie nie na miejscu. Oto ona, w ciąży, z wielkim, zagrożonym brzuchem, leży unieruchomiona, a jej sześćdziesięciokilkuletnia matka chodzi na tańce z jakimś „panem Fryderykiem". Coś tu straciło swój porządek...

Nasilona częstotliwość wizyt matki, ciotek i sąsiadek podczas ciąży była dla Krysi nie do zniesienia. Wszystkie te kobiety przesiadywały zbyt blisko niej prawie na okrągło. Obsiadały ją na kanapie - jak stado wron - i krakały. Wyglądały nawet trochę jak ptaki. Wielkie, rozpostarte, skrzekliwe i gotowe na wszystko. Rozprawiały o niej bez niej. Zupełnie jakby Krysi nie było. Reflektowały się, dopiero kiedy Karol przychodził z pracy. Wówczas łaskawie, choć z wielkimi oporami, zbierały się do wyjścia, co też trwało około godziny. Krysia z czasem znalazła jedyny możliwy w jej położeniu sposób na przetrwanie tych wizyt. Zamykała oczy i udawała, że śpi. Czasem nawet naprawdę zasypiała. Kiedy się orientowały, ściszały głosy i przenosiły się do kuchni. Dzień był ciepły. Ciągnął się lepko i leniwie, ale Karol jeździł z pocztą, wyjątkowo szybko przebierając nogami na rowerze. Raz niemal przejechał jamnika, drugi omal nie strącił lusterkiem kapelusza z natapirowanej głowy malutkiej, acz okrągłej pani, która stała na przejściu dla pieszych. Był jakiś podenerwowany, ale jednocześnie czuł się silny, mocny. Miał wrażenie, że dziś przynosi same dobre wiadomości. Nie wypił nawet herbaty z termosu i chyba nie tylko dlatego, że przygotował mu ją Jacek. Ponieważ Krysia już od dłuższego czasu nie wstawała rano i nie robiła mężowi kanapek (musiała się wysypiać, co w jej przypadku ciągle było rzadkością),

Jacek zaoferował, że zastąpi ją w tych czynnościach, i każdego ranka wyprawiał Karola do pracy. - I tak jestem od świtu na nogach - mawiał. - Więc nie ma sprawy. Dla Karola być może była to sprawa, bo jednak wydawało mu się cokolwiek dziwne, aby Jacek robił mu kanapki i kawę lub herbatę do termosu. Ale ponieważ nie widział możliwości zajęcia się tym samodzielnie, a poza tym Jacek lubił się krzątać po kuchni, przystał w końcu na tę propozycję, zwłaszcza że jego zdaniem było to zastępstwo tymczasowe. Krysia, obejrzawszy w telewizji dwie części Fantomasa (powtarzane zresztą już po raz nie wiadomo który), od około południa skarżyła się na straszliwe bóle w krzyżu. W końcu powiedziała: - Jacek, nie wytrzymam. Jedziemy! - Ale dokąd? - No, do szpitala. Możliwe, że rodzę. - Jezu, teraz? - A kiedy? - No nie wiem. - Ja też nie... Żaden moment nie jest dobry. - No właśnie. Więc może... - Co?! - krzyknęła, akurat zdjęta skurczem. - Poczekajmy. - Na co?! - Nie wiem. Aż będziesz pewna... Będziemy pewni... - Aaa! Będziemy pewni, jak dziecko wyskoczy na dywan! W dodatku nieodkurzony.

- No, fakt. Ale może... Może to chwilowe, może źle spałaś, wiesz, leżałaś? - Jacek zdawał się w ogóle nie przyjmować do wiadomości doniosłości chwili, mimo że od dziewięciu miesięcy robił wszystko, żeby być, żeby jej nie przegapić, nie pominąć. Prawie w ogóle nie wychodził z domu. Myśl o tym, że Krysia zaczęłaby rodzić, a on byłby przy tym nieobecny, napawała go przerażeniem porównywalnym ze stratą najbliższej osoby. Często wydawało mu się, że ona trafia do szpitala, tam rodzi, poprzez ten akt ulegając jakiemuś przeistoczeniu, i wraca do domu całkiem odmieniona. On zaś przez to, że nie zdążył być przy niej, być świadkiem narodzin dziecka, traci z nią kontakt, bo ona przecież staje się kimś innym, matką, i... zapomina go, zapomina Jacka, dla którego nie ma już teraz miejsca w jej życiu. Te myśli paraliżowały go do miesięcy, dlatego odkąd Krysia leżała w domu, nie mogąc chodzić (ciąża była przecież zagrożona), Jacek był przy niej cały czas. Najdalej wyprawiał się do ogrodu, ale zawsze zostawiał otwarte drzwi balkonowe. Nie chodził na zakupy, robił Karolowi listę produktów i książek potrzebnych z biblioteki i, jak w areszcie domowym, oczekiwał, aż tamten przyniesie wszystkie sprawunki. Miał nieustająco przyśpieszony puls. - Wiesz co? Nie masz pojęcia o kobietach. - Faktycznie, nie miał. Była jedyną, której poświęcał uwagę. - I nie masz pojęcia o rodzeniu. Ale to mnie akurat nie dziwi. - No, właśnie. Całe szczęście. -Co?! - To co robimy? - Jacek przestępował z nogi na nogę.

- Jezu, nie wiem! Daj mi buty, idziemy! - zarządziła. Zawahał się, ale zobaczył w jej oczach determinację, której nie śmiał się przeciwstawić. - Ty nie możesz chodzić... - Spróbował nieśmiało. - Ale muszę. Dawaj te buty! - rozkazała. Od tej chwili, jak zaprogramowany, wykonywał wszystkie zlecone przez nią czynności. Zawahał się po raz drugi przed domem, kiedy zakomenderowała przy samochodzie: - Otwieraj drzwi! - Chyba nie zamierzasz jechać samochodem? - A co? Przecież ty nie pojedziesz. - Dlaczego? - Chryste! Bo nie masz prawa jazdy - odpowiedziała przytomnie i zaglądając do środka, poleciła: - Odsuń fotel, nie zmieszczę się z brzuchem. Aaa! No pośpiesz się! Nie chcesz chyba, żebym urodziła tu, przed domem? - Nie wiem. - Jacek był coraz bledszy, choć fascynowała go jej determinacja. - Ale ja wiem! Mój Boże, co się z tobą dzieje? Wsiadaj z drugiej strony. Stał niewzruszony. - Czy wolisz, żebym pojechała sama? - Przekręcała już kluczyk. - Co my zrobimy teraz? - zapytał od rzeczy. - Jak się nie pośpieszysz, będę musiała urodzić na skrzyżowaniu, ale jak zepniesz tyłek, to może zdążymy przed kolejnym skurczem - oświadczyła tonem proroka i z impetem ruszyła spod domu, zostawiając

za sobą tuman kurzu i niezamkniętą bramę wjazdową, która powitała Karola, kiedy wrócił do domu. Nie zastawszy nikogo w środku, zorientował się, że musieli pojechać do szpitala. Termin był przecież blisko. Krysia zaparkowała nieprzepisowo tuż pod wejściem do szpitala. Zanim cieć zdążył wyskoczyć i zwrócić jej uwagę karcącym: - Co pani! Tu nie wolno, do cholery! wytoczyła się ze swojego garbusa, który w tej chwili wydawał się być zgrabniejszy od niej samej. Trzaskając drzwiami tuż przed nosem Jacka, który próbował się za nią wychylić, oparła się o drzwi wejściowe. Już po chwili pojawiła się pielęgniarka i z właściwą służbie zdrowia troską oświadczyła: - Niech mąż przestawi samochód. Tu nie wolno. - Po pierwsze, to nie mąż, po drugie, nie przestawi. - Też coś! A to dlaczego? - Bo nie ma prawa jazdy. Po trzecie, nie zawaham się urodzić tu, na schodach, jeśli będzie mnie pani nadal denerwować. Tonem nieznoszącym sprzeciwu zakomunikowała Krysia. I wydarła się wniebogłosy, nie poznając samej siebie. - Czego pani krzyczy od razu?! - Podskoczyła pielęgniarka. - Czego pani pyta naiwnie? Dawno pani w zawodzie? - Proszę mi tu nie ironizować! - Proszę mi tu nie histeryzować! Od histerii ja tu

jestem. Wózek! - zawołała Krysia głosem potężnym, jakiego nigdy u siebie nie słyszała. Jacek, wciąż w szoku, przesiadł się na miejsce kierowcy i ruchami pewnymi jak u zawodowca wrzucił bieg wsteczny, chwytając za kierownicę. Garbus szarpnął kilka razy, ale wreszcie ruszył, naturalnie z impetem waląc w barierkę i zmuszając grupę akurat przechodzących za nią osób, by w wymuszonej sytuacją choreografii żabich ruchów wskoczyli w skrzynki z pelargoniami w celu uniknięcia staranowania. Jacek wrzucił jedynkę i znów zbyt mocno przycisnął gaz, zbyt szybko puszczając sprzęgło, co spowodowało tym razem poderwanie się samochodu ku przodowi i przyłożenie zderzakiem w betonową skrzynię. Rejestracja odpadła, podobnie jak przed chwilą tylna, ale świeżo upieczony kierowca walczył dzielnie, szarpiąc samochodem to w tył, to w przód. Siejąc postrach i ogólną irytację, w końcu jakoś się wydostał, bo w ostatnim momencie odkrył, że kierownicą można nie tylko kierować (jak sama nazwa wskazuje), ale i skręcać. Zaparkował w bezpiecznej odległości od innych aut i zdawszy sobie sprawę, że musiało minąć dużo czasu, a Krysia mogła już urodzić, ponownie wpadł w panikę, z powodu której nogi zaplątały mu się pomiędzy pedałami. Zamiast wysiąść, wypadł z samochodu. - W porządku czy nie bardzo? - zapytał go Karol, który właśnie nadjechał na rowerze. Jacek spojrzał nieprzytomnie i oblizał wargi, na które spływała krew z nosa rozbitego o płytę chodnikową. - Nie wiem, kurde... - wycharczał.

- Krysia już tu jest? - Karol był rzeczowy. -Kto? - Krystyna. - Jest. - Rodzi? - Chyba tak. - Chodź, potrzebujesz specjalisty. - Uśmiechnął się pod nosem Karol, zapinając rower pod dębem i wyjmując z torby aparat fotograficzny. - Na porodówkę - poinformował przy wejściu, prowadząc Jacka za ramię. - A który z panów rodzi? - zagadnął salowy. A przynajmniej tak przypuszczali, bo nikt bardziej przytomny nie zadałby tak idiotycznego pytania. - Zona rodzi, proszę pana. - Którego z panów? - Salowy dociekał niestosownie. - Nieważne! - warknął Jacek w tym samym momencie, w którym Karol podkreślił stanowczo: - Moja. Dotarli wreszcie na odpowiedni korytarz, na którym wszystko było szare, brudne i stare. Krwawiący nos Jacka przydawał sytuacji niekłamanej grozy. - Co pan tu tak krwawi? - zapytała niezbyt bystro przechodząca mała i chuda pielęgniarka o twarzy świeżo wyklutego tyranozaura. Jacek spojrzał nieprzytomnie. - A gdzie ma krwawić, droga pani? Jesteśmy w szpitalu. Zachował zimną krew Karol. - Proszę pomóc panu, przewrócił się. - Niech mi nie tłumaczy, przecież widzę. - Jej musiało

być na wierzchu. - Za mną - rozkazała i postukała drewniakami w głąb korytarza. Jacek posunął za nią w głębokiej obawie, że już nie wróci stamtąd, dokąd podąża. Czuł, że coś wymyka mu się spod kontroli. Lekko zdezorientowany Karol został na korytarzu. - Pan tu czeka? - zapytał wychodzący z sali doktor o budowie goryla i twarzy dziecka. - No, czekam. - Zona rodzi? - drążył doktor, jakby spotkali się na lotnisku, a nie na porodówce. - Tak sądzę. - Nazwisko? - Trzeci. - Żony. - Krystyna Wrocławska-Trzeci. - Wrocławska, Wrocławska... Dziś pierwsza chyba... - Tak, to nazwisko: Trzeci-Wrocławska. - To chyba dwa nazwiska...? - Tak, dwojga nazwisk. - Głupie jakieś - mruknął doktor pod nosem, a żwawiej dodał: - Pan czeka, to pan poczeka, tak... - Wszystko z nią w porządku? - Jak z każdą w tej sytuacji, panie kolego. Poczekać trzeba... - To znaczy? - To znaczy, panie kolego, że w przyrodzie nie ma przymusu, urodzi, jak urodzi, a jak nie urodzi, to trzeba będzie jeszcze czekać. - Dobrze, to ja poczekam.

- No tak, właśnie mówię. Ale wie pan, panie kolego, może lepiej w domu? To potrwa. Na górę i tak pan nie wejdzie. - Nie, nie trzeba, zostanę. Mogę do niej wejść? - Przedni żart, mówię przecież. Jak pan chce czekać, to tu, nie dalej. Ale uprzedzam, że to potrwa. Zresztą potem też pan do niej nie wejdzie, więc może od razu do domu, hę? Karol, oprócz przekonania, że nie jest „kolegą" doktora, był także zdecydowany pozostać, przysiadł więc na obdrapanym krześle, które z pewnością wielu już wspierało w oczekiwaniu na potomka, i przyglądał się swoim butom. Czuł, że jest w odpowiednim czasie na odpowiednim miejscu i delektował się adekwatnością chwili. Ponieważ nie mógł sfotografować Krysi, sfotografował siebie i swoje buty, jako te, które go tu przywiodły. W momencie, który z siłą wodospadu codziennie odmieni wszystko kawałek po kawałku... Czekał. I czuł, że w tym czekaniu zatrzymał się na dłużej. Że teraz będzie już czekał zawsze podwójnie. Po raz pierwszy czekał na swoje dziecko i z obezwładniającą siłą zdawał sobie sprawę, że czekanie stanie się jego udziałem po wsze czasy. Że będzie czekał na jego pierwsze słowo, na pierwszy krok, pierwszy ząb, pierwszą dwóję w dzienniczku, pierwszą wycieczkę rowerową. O, tak, rowerową, koniecznie! Na pierwszą miłość, złość i pierwsze „nie wtrącaj się, tato". I już wszystko, zawsze, do końca - oby do końca, oby nie przed nim, oby nie

wcześniej! - będzie wielkim czekaniem. To czekanie napawało go ciekawością i lękiem. Oba uczucia pielęgnował w sobie od zawsze, w każdej okoliczności, w jakiej go spotykały. Postrzegał je jako nierozłączną parę i uważał, że mogą dostarczać wrażeń porównywalnych z momentem dostąpienia wzniosłości i grozy. Tym były. Jak wojna - pociągały i fascynowały. Przeszywały dreszczem i koiły. Lubił mieć je blisko. W sobie. Właśnie odkrył, że zostawszy ojcem, ma je zagwarantowane. Siedział tak na obdrapanym krześle, spokojny, mimo napięcia oczekiwania, i na zdartych czubkach zamszowych butów analizował ułożenie włosków. Nie wiedział, jak długo to trwało, ale nagle ktoś stanął tuż przed nim, zabierając mu światło i rzucając cień na całą jego postać pogrążoną w ciepłych rozmyślaniach. - No, już. Myślałem, że mi coś wstrzyknie i zakopie żywcem na tyłach szpitala - zakomunikował Jacek z wielkim tamponem w nosie. Karol chwilę jeszcze błądził pomiędzy zamszowymi włoskami butów. Pojawienie się intruza wyrwało go z tej wędrówki. Zgubił drogę i światło. - Jak Krysiulek? - zapytał Jacek, wciąż stojąc. - Nie wiadomo - odparł Karol. Wstał, wyprostował się i przeczesał dłonią włosy. - Ale dobrze wszystko? Dobrze? - drążył Jacek. - Dobrze, dobrze, panowie. - Położnik o budowie goryla i twarzy dziecka wyrósł przed nimi i klepiąc obu jednocześnie po plecach, uśmiechnął się rozbrajająco. - Ale... - Uniósł palec wskazujący ku górze. - Czekamy,

czekamy! - zawołał jak postać z bajki i znikając, zabrzęczał kluczami w kieszeni fartucha. A więc „czekali, czekali". Po kilku godzinach obaj mocno już zmęczeni, a raczej znużeni. Żaden jednak nie przyznał przed drugim, że chętnie poczekałby w domu. Jak zwykle, od lat, w milczeniu, walczyli o swoje terytorium wokół Krysi, zataczali kręgi jak dzikie zwierzęta. Licytowali się, który „podejdzie" bliżej. Nigdy wprost. Wreszcie nad ranem, gruchocząc niemiłosiernie drewniakami po kamiennych schodach, śliczna, krągła pani doktor zakomunikowała: - Ma pan syna... - Rozejrzała się, nie wiedząc, do kogo ma mówić, i bez ogródek zapytała: - Właściwie, który z panów jest ojcem? Karolowi zimny pot wystąpił na plecy. Przeczesał dłonią włosy, podnosząc wysoko głowę. Jacek przysiadł na obdrapanym krzesełku. Ten jeden raz zaskoczył sam siebie. Patrzył na Karola, nie spuszczając z niego wzroku. Jakby chciał wywołać go, sprowokować, do czegoś zmusić. Jakby ten jeden, jedyny raz znalazł w sobie odwagę, żeby go zapytać: „No? I co teraz?". Nigdy wcześniej nie brał tego pod uwagę. Opanował do perfekcji przemilczanie najistotniejszej sprawy. Zupełnie jakby ten muszący budzić moralny niepokój układ: Krysia, Karol i on Jacek, mimo wszystko był układem właściwym, jedynym słusznym, ostatecznym. Sprowokował go przecież swoim pojawieniem się i mógł albo udawać, że tego nie zrobił, albo (a najlepiej jedno i drugie) zrzucić

za to odpowiedzialność na kogoś innego. Na Karola, bo przecież nie na Krysię. Przemknęło mu nieśmiało przez głowę, że może teraz, że może to jest ten moment... I spróbował wciągnąć przeciwnika w grę. Ale Karol był nie do ruszenia. Zwłaszcza teraz. Od tego momentu już totalnie. Stał wyprostowany, z rękami w kieszeniach, z twarzą tak jasną i czystą, że nie było siły, która byłaby w stanie ściągnąć go w dół. Miał syna. Jacek nie mógł znieść tej sytuacji. Nie był też w stanie wstać i wyjść. Nie potrafił ot tak ustąpić pola i pozostawić tam Karola samego. Kręciło mu się w głowie, drżały ręce. Błądząc nimi po kieszeniach, odnalazł paczkę zmiętych sportów. Wyłuskał ostatniego papierosa, mocno już sfatygowanego, i wcisnął go w kącik ust. Z zapałki potartej o pudełko buchnął ogień, niemal dosięgając poczochranych włosów. Jacek zaciągnął się, odrzucając zapałkę między nogi. Ogromny haust nikotyny rozpływający się po płucach spowodował lekkie rozluźnienie. Oparty plecami o ścianę Jacek patrzył na Karola. - Nie wolno tu palić - powiedział Karol bardzo spokojnie. Idziemy - dodał, a Jacek posłusznie wstał i chowając papierosa w dłoni, ruszył szpitalnym korytarzem. Panował półmrok, lampy jarzeniowe rzucały na obdrapane ściany zimne refleksy, śmierdziało lizolem. Sylwetka idącego przed nim mężczyzny była wyprostowana i pewna. Musiał iść ZA nią, bo nie dawało się jej wy/ pominąć...

Niecałą godzinę później siedzieli naprzeciwko siebie, przy stole. Karol po prawej stronie, Jacek po lewej, jak zawsze. Na zmianę polewali sobie wódkę do kryształowych kieliszków po ojcu Karola, ale to Karol odkręcił butelkę i nalał pierwszy. Wszystko w milczeniu. Tylko raz Jacek spróbował: - Słuchaj... - Pij! - przerwał mu Karol, uzupełniając zawartość szkła, a drugą ręką przejeżdżając po głowie. Za każdym razem, gdy nalewał, wstawał, przeczesywał dłonią włosy, odkręcał nakrętkę sprawnym ruchem lewej dłoni i lał po same brzegi. Jacek patrzył na to w milczeniu, odpalał jednego papierosa od drugiego i pomiędzy zaciągnięciami wychylał kieliszek do dna, rozlewając połowę zawartości na stół i na siebie. Od razu, na raz, nerwowo i szybko. Wtedy Karol wstawał i nalewał mu ponownie. Unosił swój i skinąwszy głową, spokojnie wypijał. Po lewej stronie stołu Jacek, otoczony niedopałkami, spalonymi zapałkami, popiołem i plamami rozlanej wódki, podpierał głowę dłonią z dymiącym papierosem. Po prawej Karol maczał ogórki w musztardzie i sączył wódkę z kieliszka po ojcu. Minęło wiele godzin, w ciągu których nie zamienili ani słowa. W kuchni unosił się zapach papierosów, przetrawionego alkoholu i przypalonych włosów Jacka. Karol, który poczuł, że musi się oderwać od zagęszczonej plazmy życiowych niedomówień, postanowił się przespać, więc wstał i zaczął sprzątać ze stołu. Jacek,

drzemiący z głową na blacie, obudził się gwałtownie i uniósłszy się na łokciach, ryknął: - Czego ty sprzątasz?! - Posprzątać trzeba i spać - odpowiedział Karol nieco zaskoczony pytaniem, ale jak zwykle opanowany. - Nie ma czego sprzątać, frajerze! - wyrzucił z siebie Jacek i spróbował się podnieść, celowo wywracając stół do góry nogami. Popielniczka z niedopałkami, słoik z musztardą i spodek z ogórkami zjechały po blacie, roztrzaskując się spektakularnie na podłodze i wygrywając złowieszczą melodię tłukącego się różnej grubości szkła. Karol odskoczył, by uratować stopy przed zmiażdżeniem (stół był ciężki, dębowy), wyprostował się i omijając bałagan, podszedł do Jacka, który wydawał się roztrzęsiony własnym zachowaniem. Jakby zaistniało poza nim. Karol chwycił mocno za niebieski sweter; sprawiał wrażenie, że chce go gwałtownie szarpnąć do góry, zawahał się jednak przez chwilę. Puścił Jacka i poklepawszy go po szyi uspokajająco, powiedział głośno: - No, do łóżka! Jacek spuścił głowę, mrucząc nieprzytomnie: - Co, co...? - No co? Do łóżka, na górę! - Karol delikatnie popchnął go w stronę schodów. Jacek obejrzał się jeszcze i rozpoczął wspinaczkę do pokoju. Nogi odmawiały mu posłuszeństwa, schody były wąskie i kręte. Wchodził na kolanach, przytrzymując się poręczy. Potykał się i osuwał. Karol stał oparty o kredens i patrzył, czekając, aż Jacek dotrze na górę, gdy nagle noga tamtego zaplątała się między szczeble. Jacek

skręcił się wokół własnej osi i zahaczając o wszystkie stopnie po kolei, poleciał w dół, wyszarpując uwięzioną kończynę, która gruchnęła bardzo nieprzyjemnie w kilku miejscach. Karol obserwował wszystko jak w zwolnionym tempie. Widział dokładnie zgięty kręgosłup Jacka odbijającego się od każdego stopnia, miotanie uwięzioną nogą, która wydawała się wydłużać i rozciągać, wciąż nie mogąc uwolnić się z pułapki między stopniami. W końcu wyrwała się i sprężynując, odbijała swego właściciela to w górę, to w dół i ze wzmożoną siłą ciągnęła go na ziemię, o którą w końcu uderzył z głuchym tąpnięciem. Karol patrzył jeszcze przez chwilę na leżącego u swoich stóp Jacka, któremu krew leciała z nosa, i czuł, że nie ruszy się, żeby mu pomóc. Jakby na coś czekał. Krystyna długo nie mogła zrozumieć, co się właściwie stało. Dom wydawał się dziwnie pusty i obcy. Jacek trafił do szpitala z rozległymi złamaniami. Unieruchomiony w gipsie, pozostawał pod obserwacją. - Nie rozumiem, jak mogłeś do tego dopuścić! - Wciąż powtarzała Karolowi. - Jak mogłeś mu nie pomóc. Przecież widziałeś, że spada? Karol milczał. - No tak czy nie? Widziałeś? - Tak, widziałem, że spada. -No i?!

- O co pytasz, Krysiu? Jacek spadł ze schodów. Po prostu. - Aj, już o nic. Robisz ze mnie idiotkę. Od porodu była bardzo rozdrażniona. Oto w jej życiu pojawił się ktoś, kto wydawał jej się zupełnie obcy i nie przypominał nikogo, kogo znała wcześniej. Lub choćby spotkała. Miał ręce, choć dziwnie krótkie, nogi, choć dziwnie zgięte, i twarz, która nie wyrażała niczego. Nie można było spojrzeć mu w oczy, bo najpierw były zamknięte, a potem błądziły po ścianach. Krystynę to zadziwiało. Istota, której nagle zmuszona była poświęcić całą swoją uwagę, w ogóle na nią nie patrzyła. Kiedy więc dziecko zerknęło po raz pierwszy, poczuła zaskoczenie. Została przyłapana. Na czym? Nie wiedziała, ale miała wrażenie, że to coś bardzo wstydliwego i niezręcznego. Uciekła wzrokiem. Właściwie nigdy nie spotkali się naprawdę. Krysia nie miała odwagi spojrzeć własnemu dziecku w twarz i robiło jej się gorąco za każdym razem, gdy ono przyglądało jej się dłużej niż przez niezbędne ułamki sekund. Im synek był starszy, tym bardziej się bała. Spojrzenia, które mogło być pytające. Krystyna w ogóle bała się pytań. Każde mogło ją pogrążyć. Ją i budowany w pocie czoła i cieniu wielkiej tajemnicy jej własny, przerażający świat, w którym - od teraz - musiała podtrzymywać o jedną więź więcej i grać o jedną rolę za dużo. Mechanicznie wykonywała wszystkie czynności. Wstawała do małego jak zaprogramowana, przewijała

go, odcięta od poznawania jego dziecięcego ciałka, które przecież było częścią niej samej, karmiła, sama nie mogąc jeść. Bujała w wózku i podawała wypluwany radośnie smoczek. Właściwie robiła wszystko „jak należy", karmiąc, zapewniając opiekę i dziękując Bogu, że jej dziecko przynajmniej jest chłopcem. Nic poza tym. Bała się. I przerażało ją, że się boi. Czuła, że jej nie wolno. Ze teraz jest, musi być -matką. Teraz niczego już nie może, ale wszystko musi. I była przekonana, że pewnego dnia po prostu nie da rady. Nie da rady być jeszcze nią. Była już przecież żoną Karola i... była dla Jacka. Zbyt wiele ją kosztowała udręczająca wędrówka przez codzienność, aby jeszcze dała radę być jakąś trzecią. Kimś dodatkowo ponad to, kim była od dawna. Matką. Bał się również Jacek. Był w totalnej panice, kiedy dzień po narodzinach Rafała trafił do szpitala. Tak przerażało go odcięcie od Krysi, że nawet ból połamanych kości nie był w stanie odwrócić jego uwagi od tego przerażenia. Leżał na wyciągu i wyobrażał sobie, jak przestrzeń domu się kurczy, jak przestaje jej wystarczać dla niego, jak dziecko zajmuje cały świat Krystyny, którego on nie może kontrolować, bo go przy niej nie ma. Ze złości krzyczał nocami, a pielęgniarki, myśląc, że to z bólu, faszerowały go środkami odurzającymi. Chciało mu się palić i pić. Jedno wiedział na pewno: równowaga została zachwiana. A właściwie wszystko runęło. Oprócz Karola, który (no, trudno) był od zawsze, a Jacek nie ośmielił się

podważyć tej obecności, nie licząc tego jednego jedynego wybuchu złości, kiedy cisnął stołem w nieporadnym geście sprzeciwu... I oprócz Krystyny, której obecność była wszechobecnością konieczną i dla Jacka była jak tlen, pojawił się ktoś trzeci. Trzeci. I kompletnie nie było wiadomo, czego się po nim spodziewać. Był ciągle przy Krysi, a raczej ona ciągle przy nim. Jacek nie potrafił sobie tego w ogóle wyobrazić. Jak to będzie, kiedy kobieta, przy której trwał nieustająco przez ostatnie kilkadziesiąt miesięcy, będzie teraz nieustająco przy kimś zupełnie innym? Nowym. Obcym. A ona wciąż nie mogła spać. Myślała, że to dlatego, iż nastawiła się na wstawanie w nocy do dziecka, ale mały sypiał coraz lepiej. Poza tym Karol siedział przy nim niemal przez cały czas. A mimo to Krysia wstawała, owijała się kocem i patrzyła przez okno, paląc papierosa. Trwało to czasem godzinę, czasem dwie. Stała tyłem do wszystkiego. Odwrócona. Za jej plecami tykał zegar odmierzający czas rodziny, która ukonstytuowała się w tym domu. Coraz głośniej i natarczywiej wżerał się w jej głowę, w której od dawna nie było miejsca dla niej samej, a co dopiero dla „rodziny". Wywiercał otwory, przez które wyciekała ćwiczona dzień po dniu mobilizacja w byciu „Krysią", „Krysiulkiem", a teraz jeszcze „mamą". Jednej nocy, kiedy stała zapatrzona na majaczące krzaki agrestu, z zamyślenia wyrwał ją dźwięk. Coś

skrzypnęło, szelestnęło i upadło. Podskoczyła, strącając popiół na podłogę. Owinęła się szczelniej kocem i rozejrzała po domu, który dotąd żył za jej plecami. Dźwięk doszedł z góry. Krystyna zapaliła wszystkie dostępne w zasięgu ręki światła i zaczęła powoli wchodzić po schodach. Oczywiście, skrzypiały. W połowie drogi zawahała się, ale w końcu stanęła na progu pokoju Jacka. Jak zwykle był otwarty w fałszywym zaproszeniu. Szybko włączyła światło, czując na całym ciele gęsią skórkę. Nie bywała tu przecież, ale miała wrażenie, że w pomieszczeniu nie nastąpiły żadne zmiany. Tutaj właściwie wszystko i zawsze było „bez zmian". Pozorny porządek, pozorna stałość, pozorne bezpieczeństwo - jeden wielki show nad przepaścią. Krystyna rozejrzała się i zobaczyła leżące na podłodze kartki z notatkami. To one musiały spaść. Podeszła, żeby je podnieść. Powoli zbierała i układała jedną na drugiej, rzucając okiem na treść, przypominając sobie, kiedy nad nimi pracowali i co wtedy mówili. Zatęskniła. Spomiędzy pomiętych, zapisanych skrawków wypadła złożona we czworo kartka w kratkę. Krysia, chcąc złożyć ją równo z pozostałymi, najpierw rozłożyła papier. „Synuś, tęsknię. Odezwij się. Mama", przeczytała. Dumny Karol wziął wolne w pracy i poszedł zarejestrować dziecko w urzędzie. Postanowił, że tym razem zostawi rower w domu i wybierze się pieszo. Chciał dłużej celebrować ten wyjątkowy moment. Kolejka

w urzędzie była spora, a pani w okienku wyjątkowo nieużyta. Z gatunku tych, które na każdy temat mają swoją niezbywalną, choć niczym niepopartą teorię. Zasiadanie i wypełnianie obowiązków po drugiej stronie tak zwanego okienka było w owych czasach niemal synonimem władzy. Oczywiście władzy w skali mikro, ale tym bardziej pompowanej przez „okienkowych", jak ich nazywał Karol na własny użytek. Z racji wykonywanego zawodu znał doskonale specyfikę ich charakterów. Miał przecież koleżanki na poczcie, na co dzień urocze, uczynne kobiety, które, gdy zasiadały za okienkiem, przeobrażały się w biurowe potwory. Podobnie musiało być i w tym wypadku. Postawna brunetka o lekko azjatyckiej urodzie dzierżyła berło urzędowej władzy pomiędzy spiłowanymi na szpony bladoróżowymi paznokciami. Grube, czarne kreski na górnych powiekach dodawały jej majestatu i choć oczy sprawiały wrażenie lekko przymkniętych, sugerowały, że „wróg czuwa". Wszystkie czynności wykonywała z pieczołowitą ślamazarnością, dając do zrozumienia zgromadzonym w kolejce petentom, że wielki trud oczekiwania na załatwienie niezbędnych formalności dopiero przed nimi. Swojej bystrości i nieomylności dowiodła na schludnie odzianym mężczyźnie, który - podobnie jak Karol - przyszedł zarejestrować syna. Bardzo wyraźnie i z determinacją podał imię potomka, na co pani w okienku uniosła zagiętą jak skrzydło jaskółki brew i na cały głos, tonem nagany, stwierdziła: - Kuba?! Co to za imię: Kuba?! Kuba to jest wyspa,

proszę pana, a nie imię dla dziecka! Dla chłopca w szczególności! Tak robić nie wolno. Jakub może ewentualnie być i już! Reflektuje pan? Pozostawiwszy syna z Karolem w domu, Krysia pojechała odebrać Jacka ze szpitala. Pomalowała rzęsy przed obwieszonym płaszczami lustrem w korytarzu i mocno zaciągnęła koński ogon na czubku głowy. Wychodząc, trzasnęła drzwiami. - Jadę! - krzyknęła tylko w głąb domu. Przemierzała ulice powoli, licząc na czerwoną serię świateł na skrzyżowaniach. Sposób prowadzenia auta sprawił, że mijali ją nawet rowerzyści, a co bardziej zapamiętali kierowcy trąbili, pukając się w czoło i ubolewając nad nieporozumieniem posadzenia baby za kierownicą. Krysia nic sobie z tego nie robiła. Rozpierała ją niemierzalna radość z dwóch powodów: mogła wreszcie opuścić mury domu, ubrać się, umalować i przewiązując beżowy trencz w pasie, po prostu wyjść. Być przynajmniej przez jakiś czas z dala od duszącego zapachu mleka i pieluszek, który powodował, że zbierało się jej na wymioty. I jechała po Jacka. Po brakujące ogniwo. Wreszcie wszystko wróci do normy. Tak jej się wydawało. Podjechała pod szpital. Jacek stał i palił papierosa. Jak zawsze lekko zgarbiony, w wymiętym swetrze. Nie

umiałaby odpowiedzieć na pytanie, czy kiedykolwiek widziała go w czymś innym. Poszarpane jasne włosy falowały na wietrze. Krysia uśmiechnęła się do tego sformułowania; wyśmiałby ją, że jest „zbyt oczywiste". Palił i skubał palcami prawej dłoni lewe ramię. Często tak robił, kiedy się denerwował. Czyli... zawsze? Bujał się w tył i przód, patrząc pod nogi. Nieobecny. Zatrzymała samochód, zaczekała, aż ją zobaczy. - Krysiulek! - Ocknął się i niemal zachłysnął jej widokiem. Daj papierosa - dodał zaraz potem, wsiadając do auta. - Jak ty się czujesz? Jak w domu? Jak sobie radzisz? - zadawał pytania, celowo używając liczby pojedynczej. Mimo faktów, przyjmował do wiadomości wyłącznie jej obecność. Nie odpowiadała. Zmęczona jesteś, tak? - Nie odrywał od niej wzroku, nie mogąc się nacieszyć jej widokiem. Na przednim siedzeniu garbusa, pozwalając się wieźć do domu, czuł jednak niepokój, co w nim zastanie. Kiedy podjechali, w drzwiach powitał ich Karol z Rafałem na ręku. - Poznajcie się - powiedział tylko. Do małego. Jacek wszedł szybko i zdecydowanie, zdjął buty i udał się do łazienki. Nie po to, żeby umyć ręce, ale żeby sprawdzić, czy jest tam jeszcze jego szczoteczka do zębów. Była. Osiągnął chwilowy i pozorny spokój. Chwilowy i pozorny, bo nic już nie było takie samo. Najtrudniej przyszło mu zaakceptowanie nieobecności Krysi przy stole; właściwie w ogóle się z tym wewnętrznie nie pogodził. A ona nie siadała już regularnie

(jeśli w ogóle), bo musiała nakarmić albo przewinąć Rafała, albo - co Jacek przyjmował z największym trudem - pokołysać dziecko na rękach. Nakładał jedzenie na talerze i wołał. Kiedy nie przychodziła, stawał się nerwowy. - Chodź już! Wszystko stygnie! - Naciskał po raz kolejny, a kiedy odpowiadała z sypialni: „Nie widzisz, że mały płacze. Jedzcie beze mnie", rzeczywiście nie widział. I nie słyszał. Rejestrował wyłącznie jej nieobecność przy stole, a więc fakt, że nie ma jej w ogóle. W miejscu, w którym powinna być. W którym mógł ją mieć - przynajmniej trzy razy dziennie. Legalnie i na widoku. Siedział więc jak uśpiony i czekał, a twarz zaciskała mu się coraz boleśniej. Nie jadł. Karol zaś nakładał sobie na talerz i smakował powoli, spokojny o porządek świata. Jego życiu syn przydawał sensu. Życiom Krystyny i Jacka ten sens raczej odbierał. Swoją konieczną, a postrzeganą podświadomie przez tamtych oboje jako nachalną, obecnością wtargnął w ich świat, minimalizując czas, który mogli sobie nawzajem poświęcić. Teraz Krysia go po prostu nie miała, a Jacek wymagał go i oczekiwał, co w nim rodziło frustrację, w niej zaś poczucie winy (w stosunku do obu, do niego i do syna). Nie mogli mieć już „swoich spraw", nie mogli „pracować nad tekstem", „szukać interpretacji" czy „planować publikacji". Właściwie Jacek zauważył to i poczuł gwałtowne uderzenie, jak pięścią w brzuch. Nie było żadnego „my". Krysia nie mówiła już „my z Jackiem, częściej używała sformułowania „mały". „Mały" stał się

środkiem domowego kosmosu i ośrodkiem skupiającym wszystkie tematy i zagadnienia. Nie było w nich miejsca na analizę krytyczną postępowej prozy współczesnej. Minęło trochę czasu, zanim Jacek zrozumiał, że aby znów odzyskać swoją przestrzeń, musi wejść w świat Rafała. Spróbował. - Hej, co widać tam z góry? - wołał Karol z poziomu trawnika do kilkuletniego Rafała stojącego na górce z piasku. Specjalnie położył się na ziemi, by dać synowi poczucie, że malec stoi na wyjątkowo wysokim szczycie, podczas gdy kopiec miał może metr i dwadzieścia centymetrów. - Prawie nic! - odkrzyknął chłopiec tonem wielkiego zdobywcy. - Ale chyba nadciąga niebezpieczeństwo! Wyobraźnia ruszyła. - A więc skacz, kapitanie! Pora na skok! - Nie jestem pewien! - Rafał, pozostając w roli, jednak trochę się zawahał. Wygodniej byłoby zbiec z górki, niż skoczyć. - Lepiej byłoby zbiec, niż skoczyć! - poinformował, zastanawiając się, czy faktycznie o to mu chodzi. - Odwagi! To będzie niezapomniane wrażenie. Nic ci nie będzie! Jestem na dole i w razie czego czuwam. - Co to znaczy? - Ze cię złapię. Jeśli będzie trzeba.

- Obiecujesz? - No jasne! - Dobra. - Poza tym, coś ci powiem. -Co? - Dasz radę, synu! Rafał spojrzał ku dołowi. Z kupy ziemi, którą wczoraj Jacek specjalnie dla niego zostawił w ogrodzie, po tym, jak wykopał dwie wielkie dziury na krzewy, miał zupełnie inną perspektywę niż z pozycji gruntu. Wszędzie było dalej i wszystko wydawało się jakieś mniej dostępne, miejscami nawet nieosiągalne. Trudne. A górka robiła wrażenie prawdziwego szczytu. Ale przecież tata mówi, że już raz go osiągnął, wdrapując się nań i brodząc w ziemi, która sypała mu się do butów, obciążając stopy... Mimo to dostał się na górę. A skoro dał radę wzwyż, był w stanie opuścić szczyt w sposób, jaki wybierze. Mógł wybrać bieg z zamkniętymi oczami, ale stać go było na więcej. Wiedział, że to zależy od niego. - Dobraaa! - krzyknął i uginając nogi w kolanach, wyskoczył w górę. Po raz pierwszy miał uczucie, że może wszystko. Tatooo, leeecę! - krzyknął zachwycony, zanim Karol złapał go w ramiona. Razem miękko opadli na trawę. - Brawo. Twoja zasługa! - Dzięki, że mnie namówiłeś. - Nie ma za co, kapitanie. - Było przefajnie. Jak wtedy, kiedy uczyłeś mnie chodzić po wannie. Jak byłem mały.

Karol przypomniał sobie, jak trzymając dwuletniego Rafała pod ręce, pozwalał synkowi stąpać brzegiem wanny. Dla małego było to źródłem cudownej zabawy, ale i ważnego doświadczenia. Z jednej strony kroczył nad przepaścią pełną wody, z drugiej nad czarną otchłanią podłogi. Jak prawdziwy podróżnik przeprawiał się mostem zawieszonym nad rwącą rzeką. Niewiele wtedy jeszcze rozumiał, ale czuł radość z przygody i bezpieczeństwo z powodu obecności i wsparcia taty. To miało moc. Tak jak dzisiejszy samodzielny skok z góry czarnej ziemi usypanej w ogrodzie. Marianna bywała gościem, ale kiedy należało się wtrącić i zademonstrować swój pogląd - domownikiem. Zaś kiedy miała ochotę na kawę, ciastko i podanie jej płaszcza - gościem honorowym. Przynajmniej raz w tygodniu. Jej obecność stanowiła część domowego krajobrazu, który dla każdego z mieszkańców miał inne barwy. Karola jej wizyty bawiły, co z kolei Krystynę irytowało szczególnie. - Nie rozumiem, z jakiego powodu tak się wiecznie uśmiechasz - powtarzała, zaciskając zęby. - Z powodu twojej matki, Krysiu - odpowiadał pogodnie. - Naprawdę, Karol, ja nie widzę powodu, żeby się cieszyć akurat z jej powodu. Przychodzi i opowiada farmazony... - Krysiu, ona jest po prostu zabawna. Barwna.

- Jak możesz mówić o mojej matce, że jest zabawna?! To chyba niegrzeczne i w ogóle... No, to nie ma sensu, Karol! W tej sprawie nigdy nie dochodzili do porozumienia, choć dyskutowali wielokrotnie. A Marianna faktycznie była barwna. Sprzeczna, chaotyczna, egzaltowana i z tygodnia na tydzień coraz bardziej głucha, niestety. Jacek odnosił się do niej z jakimś nabożnym szacunkiem, dlatego to właśnie jego upodobała sobie szczególnie. Czuł, że powinien mieć ją po swojej stronie, bez względu na to, czy jakiekolwiek strony w ogóle istniały. - Pani Marianna pozwoli, że zrobię kawusię - mawiał, używając stosowanego przez nią zdrobnienia. „Pani Marianna" pozwalała zawsze. - Dziękuję ci, synku. Czytasz w moich myślach. - Nazywając Jacka w ten sposób, wzbudzała irytację we własnej córce. - Mamo, Jacek nie jest twoim synem! - syczała Krysia pod nosem. - Pewnie, Krystyniu, próbujesz mi teraz powiedzieć, że Jacek nie jest moim synem, ale, kochanie, czy to teraz wiadomo, kto jest czyim synem...? Czasy takie! - Zaśmiewała się z własnego żartu Marianna, który był co najmniej nie na miejscu. - Co racja, to racja, pani Marianno. - Ośmielał się wtórować jej Jacek. Marianna wciąż opowiadała. O czymś. Trwał niepohamowany strumień wolnych skojarzeń. Wolnych i niezawisłych, upstrzonych przymiotnikami i zaimkami

dzierżawczymi w odmianie przez przypadki w liczbie pojedynczej (ja, mi, mnie, mojego, mojemu, mojej, dla mnie, ze mną, dzięki mnie) itepe. Jej głos płynął po pokoju jak huragan i zgarniał po drodze każdy pyłek z powierzchni mebli wzbieranym i wydychanym powietrzem zachłanności na siebie samą. Była w nim, tym strumieniu, mądrość całego świata i ubolewanie nad losem jednostki. - Mówię ci, moja panno, musisz o tym bezwzględnie pamiętać, bawełniane majtki, a nie żadne tam fanaberie. A mydło Biały Jeleń teraz twoim przyjacielem. - Mój Boże, Jacku, synku, to mleko do kawy jest niedogrzane, dziwi mnie to, ale cóż, takie jest okrucieństwo świata tego. - Zobaczcie, kochani, w jakich czasach przyszło mi żyć. Bieda świata tego jest przerażająca. Moje futerko z liska, które wczoraj wyjęłam z szafki, żeby przewietrzyć, co racja, to racja, takie wytarte się okazało. Trudne czasy w nim przechodziłam, a teraz co? Na nowe mnie nie stać, zresztą na co mnie w ogóle stać w tych czasach? A czy ty sobie jesteś w stanie w ogóle wyobrazić, że Jadwiga spóźniła się na moje imieniny dwadzieścia pięć minut! Dwadzieścia pięć minut z zegarkiem w ręku. Nie wiem, naprawdę, co ona ma do roboty, na rencie jest, a punktualnie przyjść nie była w stanie. Ja myślę, co racja, to racja, że to zwyczajna ludzka podłość jest, ot co! W dzienniku podali, że będzie piętnaście stopni Celsjusza i słonecznie, a cały dzień pada, o, parasolkę wzięłam, a jak już ja biorę parasolkę, to będzie padało, nie ma co.

- Pani zawsze ma przy sobie parasolkę, pani Marianno przerwał jej Jacek, nieco rozbawiony. - No, co racja, to racja, synku, ale zobacz, że jest przynajmniej o całe pięć stopni mniej, no i czy jest porządek na tym świecie? Nie ma. Nie ma, mogę ci to zagwarantować. Bo czy gdyby był, to do przystanku byłoby tak daleko? No powiedz sam? To jest nieskończony absurd świata tego, ot co! Karol przysłuchiwał się opowieściom teściowej z rozbawieniem, układając z Rafałem klocki. Odkąd syn pojawił się na świecie, Karol osiągnął stan spokoju nieporównywalny z niczym. Jakkolwiek już wcześniej uchodził za niezwykle spokojnego i - jak mawiała Krystyna - „nie do ruszenia", tak teraz jego pozycja nawet jemu samemu wydała się nie do zachwiania przez żadne siły. Czuł to i wiedział niejako intuicyjnie każdego ranka, kiedy witał syna przy śniadaniu, i każdego wieczoru, kiedy czytał mu przed snem. Za każdym razem, kiedy mały zaczynał: „Tata, a co...?". Karol był pewien, że zna odpowiedź, a jeśli nie, to znajdzie ją dla niego, a jeśli nie znajdzie, to mu o tym powie, a Rafał to zrozumie. „Aha, nie wiesz. To nic, może kiedyś się dowiemy. Razem", powie. Syn był pierwszą osobą w życiu Karola, której ten ufał i przy której czuł się uwolniony od swoich win, przykrych i smutnych doświadczeń, wspomnień, o których chciałby zapomnieć. Tak, przy Rafale zapominał. I czuł się lekki. I dobry. - Ja nie wiem, nie wiem, jak wy go chowacie... Żeby takie zachowanie miało miejsce, że przychodzi babcia i on się nie wita, nie zrywa, nie leci uściskać - ubolewała Marianna. - Co to za maniery?

- A co to są „maniery", babciu? - pytał rezolutnie mały. - No że się starszych szanuje, należny szacunek, co racja, to racja, zwraca się im... - O rany, ja ostatnio zwróciłem... Wydawało mi się, że ogórki kiszone, ale może to był ten szacunek, babciu? Bo te ogórki to były od ciebie, więc chyba może? - Poważnie roztrząsał mały. - Bój się Boga, dziecko! Bój się! - Marianna wstawała i siadała kilkakrotnie, jakby nie wiedząc, gdzie podziać swoje obrażone jestestwo. - Eee, ja się nikogo nie boję. A kto to jest Bóg? - No, Krystyniu! Krystyniu! Ja się za głowę łapię, jak wy tego dzieciaka chowacie... On się mnie pyta, kto to jest Bóg! - Ja babcię pytam, bo babcia najdłużej jest na świecie, to pewnie najwięcej wie - odpowiadał Rafał, wytrącając babce wszelkie argumenty. „Krystynia" paliła papierosa, skubiąc paznokcie. Jak to miała w zwyczaju, nie zabierała głosu w żadnym sporze, dyskusji, wymianie zdań, mających miejsce w obrębie rodziny, całą swoją bystrość umysłu i gotowość do zażartej dyskusji rezerwując na potrzeby zawodowe. Mimo to jej matka od dawna twierdziła: - Moja panno, jeśli kobieta posiada rodzinę, to raczej nie powinna mieć hobby. A praca jest absolutnie wykluczona. Kiedy Rafał miał osiem lat, dostał od ojca pierwszy rowerek. Mały, niebieski, z białymi, gumowymi rączkami przy kierownicy. Siodełko też było białe.

- Brakuje jeszcze, żeby go ubrać w marynarskie biało-niebieskie ubranko - skomentowała Krysia, prawie doskonale skrywając ironię. Jacek obserwował sytuację w milczeniu, paląc papierosa. Zarówno dla Rafała, jak i dla jego ojca był to wyjątkowy moment. Mały właśnie dostał swój pierwszy pojazd, wprawdzie jeszcze nie z napędem mechanicznym, ale tym przecież istotniejszy, że poruszany siłą jego na razie wątłych, kształtujących się dopiero mięśni. W perspektywie miał swoją pierwszą podróż w świat. Karol przeczesał dłonią włosy, przewiesił przez ramię aparat fotograficzny, wziął syna za jedną rękę. Drugą zaś złapał za rowerek. - Start, kapitanie - powiedział. - Na pierwszą jazdę próbną! - Co to znaczy, tata? - zapytał Rafał, zaaferowany tak, że jego policzki i uszy przybrały buraczany kolor. - To znaczy synu, że po raz pierwszy spróbujesz, czym jest wolność. I zmieni się twoje życie. - O, ja cię! Ale przefajnie chyba, co? - Pewnie, że tak. - Ty też tak miałeś? - Też. - Przefajnie, a jak to było? - Dostałem rower od mojego ojca. - Tak jak ja. - Dokładnie tak samo. To był rower syna sąsiada, który tata odkupił za węgiel. - Dlaczego? - Bo węgiel był wtedy cenny. - Aha. Ciężkie czasy, jak mówi babcia?

- Tak - zaśmiał się Karol. - I dostałem go na urodziny. - Ale przefajnie. -Tak. - Przefajnie, tata. I co? I co? - I nigdy tego nie zapomnę. Jeździłem na nim codziennie. Trzymałem go obok łóżka, nie chciałem się z nim rozstawać. - Dlaczego, tata? - Bo kiedy na nim jechałem, czułem, że wszystko mogę. Ze nikt mnie nie zatrzyma. - A kto? - Nikt. Chodzi o takie wewnętrzne poczucie. Że jest się wolnym. - A, rozumiem. To ważne? - Czuć się wolnym to najważniejsze. A teraz wskakuj. Będę cię trzymał. A kiedy już się rozpędzisz, puszczę. - Nie przewrócę się? - Nawet jeśli, to wliczone w koszta. - Że nic się nie stanie? - Nic. Będzie przefajnie. - Dobra. Chłopięce pragnienie poczucia się wolnym, niezdeterminowane jeszcze kontekstem politycznym, społecznym czy finansowym, takie pierwotne, ciekawskie, dziecięce niemal, unosiło Rafała nad ziemią. Chybotał się trochę, próbując złapać równowagę, ale udało mu się to nadspodziewanie szybko. Tak się zapamiętał w pedałowaniu, że nawet nie zauważył, kiedy Karol go puścił. Jechał z prawdziwym ośmioletnim impetem i wrzeszczał. Jakoś tak samo zaczęło mu się krzyczeć, kiedy wiatr

wpadał mu we włosy, oczy i buzię. Był totalnie zachwycony i w ogóle nie zwracał uwagi na przyglądające mu się karcącym wzrokiem panie, które w namaszczeniu i niewątpliwie w ciszy planowały rozprostować swoje stare kości podczas nadmorskiego spaceru. Karol patrzył za nim zachwycony i sunąc nienerwowym marszem, pilnował, żeby być w pobliżu. W bezpiecznej odległości. Rafał porzucił rowerek, wskoczył na oparcie drewnianej ławki, wsparł się rękami o falochron i całym sobą zaczął wpatrywać się w morze, z ciekawością, ale i pewną ostrożnością badając świat po drugiej stronie falochronu. Włosy falowały mu na wietrze, tuż obok stał jego pierwszy pojazd, na którym poczuł pierwotne drgnienie wolności. Patrzył na morze, na ten wszechogarniający bezkres bez ram i nakazów, obiecujący wolność i grożący zapomnieniem jednocześnie. Wszystko nowe, porywające i wciągające. I tata był w pobliżu. Tak mogłoby już być zawsze. Karol zapamiętał ten moment podobnie jak jego syn. Z tą różnicą, że wiedział, iż zawsze tak nie będzie. W milczeniu, z bezpiecznej oddali zatrzymał ten moment na kliszy. - Dobrze, że jesteście! - zawołał Jacek z kuchni, kiedy wrócili z wycieczki. - Pewnie jesteście głodni. Zrobiłem dla was zrazy, siadajcie. - Zrazy? - zapytał rozgorączkowany jeszcze pierwszą jazdą na rowerze Rafał, zdejmując buty.

- Tak, dla ciebie bez ogórka kiszonego w środku. - A, to fajnie. - No, tak jak lubisz. - Umyj ręce - zarządziła Krystyna z kanapy, pogrążona w lekturze. - Dobrze, mamo... Ale wiesz, jak było przefajnie! Ja cię! Taki wiatr wiał i szumiało, i w ogóle! Tata mnie puścił, a ja nawet nie zauważyłem i jechałem dalej, i w ogóle się nie przewróciłem. - Jesteś cały zgrzany... - Nie martw się, nie przeziębię się. Było super, mówię ci. I tata robił zdjęcia. Pokażemy ci potem, jak wywołamy, prawda, tata? - Oczywiście. Jak wywołamy. - Tak pędziłem, ja cię! Normalnie nie wiem, jaka to mogła być szybkość, z pięćdziesiąt na godzinę, nie, tata? - Możliwe - zaśmiał się rozczulony Karol, nie prostując wyobrażenia syna o rozwiniętej na rowerze prędkości. - No, już, już, siadajcie, bo stygną - komenderował Jacek. - Mamo, a ty? - zapytał Rafał, sadowiąc się na krześle. - Myśmy z mamą już zjedli - wyjaśnił Jacek, nakładając na talerze parujące ziemniaki z koperkiem. - Nie czekaliśmy na was. Od bardzo wczesnego dzieciństwa Rafała fascynował warsztat ojca mieszczący się w piwnicy. Karol zabierał go tam jeszcze w wózku. Mały spał wówczas beztrosko

w przytłumionym świetle ciemni. Dorastał w niej właściwie. Był to dla niego świat pełen skomplikowanych czarodziejskich przedmiotów, za pomocą których można było wyczarować inne magiczne światy na zdjęciach. Karol precyzyjnie objaśniał przeznaczenie i możliwości każdej rzeczy. Blachy, koreksy, powiększalniki, pojemniki z chemikaliami, kuwety wypełnione płynem, dzięki magicznemu działaniu którego na papierze fotograficznym powoli pojawiały się drzewa z ogrodu, ptaki w karmniku, mama przy maszynie do pisania czy on sam, Rafał, w wózku: najpierw niemowlęcym, potem w spacerówce, wreszcie na rowerku. Nie mógł oderwać od nich oczu, a czas oczekiwania na zdjęcie był dla niego momentem wielkiego podniecenia i szczęścia, zaufania, że to, co za chwilę zobaczy, bardzo go zachwyci. Wysoko na ścianie nad stołem do wywoływania, za szybą w grubej ramie wisiała duża odbitka przedstawiająca stopy w butach ujęte z góry. - Tata, a co to? - zapytał kiedyś Rafał po dłuższym oglądaniu. Sztuka jakaś? Dzieło, tak? - Tak - zaśmiał się Karol. - Można tak powiedzieć. Bo jesteś moim najlepszym dziełem, a to zdjęcie zrobiłem swoim butom, kiedy czekałem na ciebie w szpitalu. Aż mama cię urodzi. - Ja cię! Naprawdę? Ale przefajnie! - No, pamiątka... - Ale że buty akurat zrobiłeś? Fajne. Zamszowe chyba? - Tak. Nie mogłem zrobić zdjęcia ciebie ani mamy, to zrobiłem sobie. - Przebierałeś nogami? - zapytał bystro Rafał.

- Tak - śmiał się Karol. - Jakbyś zgadł. Przebierałem nogami. Nie mogłem się ciebie doczekać. - Fajny pomysł - skonstatował dojrzale mały. - Dasz mi to kiedyś? - Pewnie. - Kiedyś, kiedyś, kiedy już będę całkiem dorosły, co? - Jesteśmy umówieni. Nie wiadomo kiedy Rafał stał się „całkiem dorosły". Czy to w ogóle było możliwe? Na pewno wydarzeniem, dzięki któremu zaczął w stronę tej dorosłości zmierzać, było spotkanie Mani. Kiedy ją zobaczył, pomyślał: „Co za wariatka!". Ciągnęła, a raczej dawała się ciągnąć na smyczy wielkiemu kundlowi z obciętym ogonem. W drugiej ręce dźwigała koszyk, z którego wyglądał chudy kotek. Toczyła błędnym wzrokiem po mijających ją ludziach, aż wreszcie zatrzymała spojrzenie na Rafale. - Jesteś może weterynarzem? - zapytała, łapiąc go za rękaw dłonią, w której trzymała smycz. Kundel bez ogona natychmiast zrobił kółko, oplatając Rafała rzemieniem jak skazańca. Chłopak nie odpowiedział od razu. Zaczął sobie wyobrażać, że jest weterynarzem i że może jej pomóc, a ona jest mu za to wdzięczna do końca życia i w związku z tym godzi się wyjść za niego. Lubił kreować w wyobraźni melodramatyczne sceny. Bawiło go to. Postanowił zatrzymać dziewczynę.

- Niestety, nie jestem - powiedział. - Ale wyobrażam sobie, że jestem i mogę ci pomóc, a ty z wdzięczności zgadzasz się wyjść za mnie. Zaśmiała się. Jej śmiech, z początku niski, stalowy, przechodził w dziecięcy chichot. - Jestem niepełnoletnia. - Poczekam. Bawili się sytuacją. Weterynarza w końcu znaleźli. Był niski, chudy, bardzo umięśniony. Z pewnością jeździł na motorze i zdradzał żonę, o to ostatnie nie odważyli się jednak zapytać. Spędzali odtąd wiele czasu razem. Rafał był oczarowany Manią - zawsze pozostającą w stanie chorobowym, z torebką wypchaną receptami, w większości przedawnionymi, zawsze oczekującą na wizytę u jakiegoś lekarza lub próbującą się dostać „po znajomości" do „świetnego specjalisty". Z oczami podkrążonymi jak wielkie fale na morzu, głosem chropawym i kompletnie zanikającą dykcją, kiedy mówiła w emocji, co zdarzało się nader często. Manią o lekko obgryzionych paznokciach, z nad-jedzonym lakierem, potarganymi w nieładzie włosami. Mimo swego oszałamiającego piękna miała w sobie jakąś rysę - a to plamę na sukience, a to dziurę w rajstopce albo zmechacony płaszczyk, rękaw przypięty na agrafkę czy wielkie, musze okulary przeciwsłoneczne sklejone taśmą klejącą. Zjawisko. Chodziła bardzo szybko, a jej krok zdawał się być szybszy od jej wzroku, który zawsze błądził gdzieś w tyle.

Rafał postanowił przedstawić Manię rodzinie. Był taki z niej dumny. Z jej piękna, wrażliwości, czarodziejskości, jak lubił mówić. Zdawało mu się, że teraz w końcu nastąpi harmonia. Bo przecież od zawsze, intuicyjnie, bo nie świadomie, miał poczucie, że ta harmonia jest jakaś zaburzona. Ojciec i Jacek nie mogli oderwać od Mani wzroku, matka była nią zafascynowana zgoła inaczej, jak dzikim okazem owada, Marianna zaś znalazła kolejnego słuchacza. - Czym się zajmujesz, Maniu? - zapytała Krystyna z poziomu redaktorki poważnego pisma, w obliczu którego to zajęcia nic nie mogło być ważniejsze i godne większej uwagi. - Robię na drutach sweterki - odparła Mania z rozbrajającą szczerością, próbując wbić na widelec trzy ziarnka groszku. - Ach tak... - Zamawiam jeden. - Karol radośnie podniósł palec do góry. Mania uśmiechnęła się z wdzięcznością. - Sweterki, kochanie? - Ożywiła się Marianna. - Miałam kiedyś piękny sweterek, z aplikacją z chińskiego jedwabiu, czy wy wiecie, co to jest chiński jedwab? Pojęcia nie macie, co racja, to racja... - A na szydełku czapeczki - dodała Mania wcale nie dla efektu, ale by uzupełnić zakres umiejętności. - A w jakim kolorze, panie Karolu? - Zielony może być?

- Mój Boże... - westchnęła Krysia jak dobijana łania. - Ach, jakżeż ja w nim wyglądałam, no gwiazda, gwiazda! Do tego ta parasolka z rzeźbioną rączką. Gdzież ja ją mam...? - Pewnie będzie panu ładnie w zielonym. - Mania kontynuowała dialog z Karolem. - Czasem też śpiewam na weselach - kontynuowała, jakby relacjonowała obrady Rady Ministrów. - A co śpiewasz? - włączył się do rozmowy Jacek, który do tej pory zajmował się rozkładaniem na talerzach wyrafinowanych potraw według własnego przepisu. - Różnie, najczęściej „Sto lat" - powiedziała Mania i zanim zdążyli posądzić ją o cynizm, roześmiała się tym swoim śmiechem, którym rozłożyła prawie wszystkich na łopatki. Karol czuł, że Mania „zna Józefa", Jacek był zaciekawiony na miarę swoich możliwości, w Krysi budziły się mordercze instynkty. Marianna niezmiennie perorowała na temat sweterka: - Był w kolorze rozmydlonej moreli... - Co to za kolor? - zainteresował się Jacek. - Słodka jesteś - powiedziała w międzyczasie Krystyna do Mani, raczej obelżywie niż sympatycznie. - Ale powinnaś jeść więcej czerwonego mięsa. - Słusznie, to najpopularniejszy kawałek. I chyba każdy go lubi - zaśmiał się w tym samym momencie Karol na temat „Sto lat" śpiewanego przez Manię po weselach. - Tak, sprawdza się w każdej sytuacji. - Mania poczuła nić porozumienia. - No ale ostatecznie nie młodnieję, co racja, to racja, i musiałam go oddać Jadwini. Z przykrością przyznaję,

że lepiej ode mnie w nim wygląda do dziś. To z powodu tego pięknego biustu, który utrzymała przez lata. No ale ludzie są podłe, wiadomo - kontynuowała Marianna mrożącą krew w żyłach historię sweterka. - Ja w ogóle nie jem mięsa, proszę pani - poinformowała Mania Krystynę, jak podczas lekarskiego wywiadu. - Dlatego tak niezdrowo wyglądasz. - No a teraz takiego sweterka nigdzie nie uświadczysz. Wszystko szare, bure, byle jakie... - Krysiu, czuję zapach prochu. - Zainterweniował Karol. Mania w końcu była pierwszą kobietą, dziewczyną, którą Rafał przyprowadził do domu. Pierwszą, z którą musiała się skonfrontować jego matka. Krystyna zaś nie znosiła konfrontacji, ponieważ to jej właśnie, zawsze i bezsprzecznie, należało się pierwszeństwo. Bez względu na okoliczności i bez względu na rodzaj relacji. Oto do pieczołowicie, jej zdaniem, budowanej fortyfikacji, na straży której ustawiła trzech mężczyzn swojego życia, przedarła się inna. Mała, dziwna, niechlujna i zupełnie beztroska. I - niemalże biegając boso po stole - zwróciła na siebie uwagę wszystkich trzech. Siedzieli sztywno: Rafał, wyraźnie w niej zakochany szczeniacką, wirującą miłością, odkrywającą różnice płci i fascynujące odmiennością zawirowania mózgów. Karol, który od dawna już wydawał się żonie istotą pozbawioną płci, pełniącą raczej rolę wygodnego, bezpiecznego mebla. I Jacek, który był Mani ciekaw jak nowego gatunku człowieka, bo inne kobiety, poza Krysią, nie interesowały go nigdy. Przyglądał się i słuchał uważnie, co mówiła, choć przecież, w przeważającej części, plotła od rzeczy. W obliczu tych

spostrzeżeń Krystyna poczuła, jak silnie działa w niej instynkt terytorialny i wytoczywszy działa uroczej zjadliwości, znaczyła teren, na którym wyhodowała trzech samców, zakładając, że zawsze będą jej oddani. Myliła się, naturalnie. A teraz nastał czas konfrontacji. - Co pan ma na myśli, panie Karolu? - Fakt, że Mania zwracała się do Karola po imieniu, świadczył, iż czuje się z nim dobrze. - W jakim sensie? - No, z tym prochem. - Śmiała się. - Głupie pytanie. - Krysia nie składała broni. - Z czyim nochem? - Nie dosłyszała Marianna. - Prochem, mamo! Czuć zapach prochu, kiedy w powietrzu wisi wojna. - Bezceremonialnie wyjaśnił Karol, nalewając żonie czerwone wino. Liczył, że to ją uspokoi. - Tato... - Rafał poczuł, że sytuacja wymyka się spod kontroli. - Po co zaraz te krzyki, słyszę przecież, Karolu! - Aha - śmiała się Mania. - Faktycznie, tak chyba pisze się czasem w książkach. - Jest napisane. - Cicho poprawił Jacek, jakby chciał ubiec Krystynę. Rafał spojrzał na niego złowrogo. Jakim prawem ośmiela się poprawiać jego Manię? Zawsze do wszystkiego się wtrąca. - Spostrzegawcza - mruknęła Krysia. - Tylko... O jakiej wojnie mowa? - Atomowej? Wojna to straszna rzecz! Straszna, a teraz jeszcze te wszystkie bomby, co oni mają, gdzieś tam je trzymają, nie wiadomo gdzie...

- Mamo...! - syknęła Krystyna. - No właśnie. - Rafał uniósł bulionówkę do ust. Barszcz miał kolor wyjątkowo czerwony. - O tej, która wisi w powietrzu - podpowiedział uprzejmie Jacek, który zaczynał w tym wyścigu stawiać na jedynego słusznego konia. - Ale te buraki to nie to samo... - Asekuracyjnie podjął bezpieczny temat. - Wolę te z targowiska, lepszy barszcz wychodzi. - Ja nie znam starego Wiska. Czy to aby prawda, że to jakiś oszust jest? - wtrąciła Marianna. Rafał zupełnie nie rozumiał, co się działo. Przyprowadził na obiad swoją dziewczynę. Wydawało mu się, że będzie miło. I na początku chyba było. A teraz... Odnosił wrażenie, że nie wszystko jest w porządku. Jakby grał w jakimś filmie albo w sztuce teatru absurdu. Każdy mówił o czymś innym. Obecność Marianny i jej błyskotliwe uwagi nie na temat rozbijały każdy rozsądny wątek, kierując go na niepewne tory. Matka miała muchy w nosie, Jacek zbyt głośno dzwoni! talerzami. Tylko ojciec, Karol, wydawał się względnie spokojny i zainteresowany Manią. Jak zawsze, można było na niego liczyć. - W każdym razie... - Krysia spokojnie odłożyła nóż, którym właśnie rozkroiła i tak miękki i kruchy kawałek wołowiny na dziko. - To taka metafora, Maniu - dodała, patrząc na dziewczynę. Ziarnko zielonego groszku właśnie spadło na niedoprasowaną spódniczkę. - Nie rozumiem - powiedziała Mania cicho, usiłując niepostrzeżenie przemycić groszek z powrotem na talerz.

Normalnie zrobiłaby to bez ceregieli, po prostu spadł, więc trzeba go podnieść i położyć, ale w tej sytuacji poczuła, że upadek ziarnka to nadużycie gościnności. - Otóż to - mruknęła Krysia, podając jej serwetkę. A Rafał poczuł, że nie przełknie już niczego. Spojrzał na matkę, która badawczo przyglądała się Mani, całą sobą starając się jej przekazać, że niewiele jest tutaj do rozumienia. Zaledwie to, że jej syn to j e j s y n i sięganie po niego jest równoznaczne z narażaniem się na niepewne jutro... Mania była pozbawiona sztuczności. Śmiała się albo niepokoiła zupełnie zwyczajnie, odruchowo, naturalnie. Mówiła, co myślała i co czuła. Była po prostu prawdziwa. - Nie rozumiem twojej mamy - powiedziała więc, kiedy Rafał odprowadzał ją do domu. - Ja też nie. - Nie chodzi tylko o mnie. To rozumiem. Jest zazdrosna, bo jesteś jej oczkiem w głowie. - Znów się zaśmiała. - Raczej nie jestem. Chyba nie. Dlaczego miałaby być...? - Tylko oni. Twój tata i ten tam... Jacek. Kim on jest? - Wujek Jacek, przyjaciel. Mieszka z nami. - Wyrecytował Rafał, jak wyrwany do odpowiedzi. - Brat mamy? Albo taty? Dlaczego? - Nie, nie brat. Co: dlaczego? - Dlaczego mieszka z wami? - No normalnie. Zawsze tak było.

- Jak zawsze? - Że mieszkał. Nie wiem. Zawsze był. - Nie ma swojego domu? - Tu jest jego dom. - To nie jest normalne. - Wiesz co...? No, dla mnie jest. - Rafał podświadomie podkreślił ostatnie słowo. Kogo i o czym chciał przekonać? - Dziwne... - Co dziwne? -No to... -Co? - Wiesz co. - Dlaczego? - Zabrnął w pytania. Jakby skapitulował. - Że twojemu tacie to nie przeszkadza. - Co by miało mu przeszkadzać? - Że twoja mama go kocha. - Kogo? - Przedłużał. - Tego Jacka. Wujka. - Śmieszny pomysł - powiedział Rafał bardzo cicho po dłuższym milczeniu, ale słowa, których użył, były słowami jego matki, nie jego. Zdał sobie sprawę, że to, co mówi Mania, wcale go nie śmieszy. Usłyszał to na głos z czyichś ust po raz pierwszy, ale jakby wcześniej słyszał już setki razy... Nie chciał o tym myśleć. - Wcale nie. - Mania śmiała się po swojemu, nie do końca świadoma, że właśnie odkrywa przed Rafałem ważne początki. Początki wszystkiego. Jego domu, relacji innych niż w domach kolegów. Początki jego samego. Być może.

- Skąd ci to przyszło do głowy? - Podjął ostatnią próbę ucieczki przed faktem, którego nie chciał uznać. - Widziałam, jak na siebie patrzą, głuptasie. - Jak? - Czuł, że nie chce, ale coś brnęło za niego. - Jak my. - Zarzuciła mu ręce na szyję i wspięła się nań jak mała małpka. Cały czas się śmiejąc. Bo Mania traktowała świat śmiechem. Śmiech rozbrzmiewał niemal nieustannie, niósł się za nią jak zapach, zapowiadał jej nadejście, ściszony oznajmiał oddalanie się. Czasem oddzielała nim, a nie oddechem, najzwyklejsze słowa. Jakimś parsknięciem, które z jej ust wydobywało się jak dźwięk poruszanych wiatrem glinianych dzwoneczków. „Mój Boże, co za idiotka!", mógł pomyśleć ktoś, kto dopiero co ją poznał. A to był jej sposób komunikacji. Śmiała się na różne melodie. Tryskała symfonią śmiechu lub zamykała się w sobie gasnącą miniaturą. Rafał szybko nauczył się rozpoznawać dźwięki jej serca. Doskonale ją rozumiał. Rozpoznawał jej stany, jak rozpoznawał instrumenty w koncercie orkiestry. Zakochał się w Mani. I w muzyce, którą niosła. Bo była w niej lekka, naturalna i bardzo delikatna nuta prawdy. Mania nie umiała udawać. Patrzył teraz na nią, roześmianą, w tym dziwnym momencie, który wcale nie wydawał mu się wesoły. W momencie, w którym usłyszał na głos prawdę, o której zapomnienie przez wiele lat bardzo wprawnie zabiegali jego bliscy. Jak na starej, zniszczonej taśmie filmowej, przez mgłę pielęgnowanego wyparcia przypomniał sobie własne pierwsze zdziwienie. Jedyne słuszne.

Miał kilka lat i tyle samo miesięcy, kiedy największą frajdę zaczęła mu sprawiać zabawa w „Księgę dżungli". Karol włączał odkurzacz - z racji wydawanego dźwięku i długiej rury imitującej trąbę - modelowego słonia, na którym chłopiec w ferworze walki z niewidzialnym przeciwnikiem uciekał przez dżunglę domu. Tu każda lampa była palmą, każdy przedłużacz jadowitym wężem, a każda komoda czarną panterą. Rafał, w poczuciu rychłego uniknięcia ogromnego zagrożenia, porzucił słonia u podnóża schodów i z całym impetem swoich kilkuletnich nóg wbiegł na górę. Wpadł do pokoju, w którym chyba nigdy wcześniej nie był, zatrzaskując za sobą drzwi, aż zatrzęsły się w futrynach. To w domu był jeszcze jakiś pokój? Jeszcze jeden? - Ojej... - Zatrzymał się tuż za progiem i z ciekawością godną odkrywcy rozdziawił buzię, tocząc wzrokiem po pustych, zupełnie nowych dla siebie ścianach. Oglądając się, sprawdził, czy jest w tym pokoju sam, a upewniwszy się co do tego, zaczął stąpać ostrożnie (podłoga lekko skrzypiała) i dotykać wszystkiego, czego dosięgał. Dużego worka zawieszonego na wystającym z drzwi wieszaku, pustego (ciekawe, co mogłoby w nim być?). Zielonkawego plecaka, rzuconego niedbale, przyciśniętego stertą książek o długich tytułach (Rafał uznał, że nie ma czasu, by je wszystkie przeliterować; niektóre były otwarte, z niektórych wystawały stare widokówki, czasem trójwymiarowe, pewnie znaczące miejsce,

w którym przerwano lekturę). Znoszonych tenisówek, porzuconych w rogu i lekko śmierdzących, jak skonstatował, próbując je poznać zmysłem węchu. Porozrzucanych, pokreślonych kartek maszynopisów, które zawsze towarzyszyły mamie i Jackowi podczas pracy. Kolorowych, płaskich kartoników z płytami, których chyba nikt nigdy nie słuchał. Rozgniecionej paczki papierosów. I kilku pogniecionych koszulek, dwóch swetrów i pary spodni, które przecież już na kimś widział. Przez okno w dachu wpadało światło słoneczne, w którym tańczyły pyłki kurzu. Rafał był bardzo zaskoczony nowo odkrytym miejscem. Próbował je jakoś nazwać, komuś przypisać, dziwił się, że nie znał go wcześniej. Wszystko było tu takie inne niż tam, na dole, w domu. Inaczej pachniało i jakby nie pasowało do reszty. Wypadł na schody i rozgrzany niezidentyfikowanym odkryciem zawołał: - Tata, czyj to pokój? - Myj ręce i do stołu - rozkazała Krystyna. Karol był już w łazience i nie słyszał pytania syna. Teraz Rafał przypomniał sobie tamto zdarzenie, wyświetlając je jak na starej, porysowanej taśmie, i przeniósł wzrok na Manię, która wciąż się śmiała. Jakby była z innego filmu. Musiała być. Nie wiedział już, co jest prawdą, a co projekcją. Czy te chwile, które spędzał tylko z Jackiem, kiedy rodzice wychodzili (choćby do znajomych na imieniny)? Nie było ich wiele, a przecież... Jacek zawsze był.

Czy jak wtedy, kiedy został z nim, jakoś tak zimą, w domu i przypadkiem wspólnie przetestowali wytrzymałość plastikowej choinki, dociekając wcześniej skomplikowanych początków chrześcijańskiego świata? Choinka stała na stoliku przy drzwiach do ogrodu, udekorowana kolorowymi bombkami i obowiązkową watką imitującą śnieg. Na końcach gałązek jarzyły się lampki w kształcie grzybków i bałwanków, a pod drzewkiem widniała mała szopka ze sklejki z pomalowanymi na kolorowo postaciami Marii, Józefa, Dzieciątka, Trzech Króli i zwierzątek. Jacek, zmobilizowany dociekliwością dziecka, ćmiąc papierosa, roztaczał przed Rafałem skomplikowaną historię. - I ta pani, bracie, z tym panem mieli tego chłopca - tłumaczył, wskazując dłonią z papierosem na Marię i Józefa w szopce. - Byli małżeństwem? Jak mama i tata? - Chciał koniecznie wiedzieć malec. - No nie. Nie byli... - Ta pani nie miała męża? Nie tego pana? - Rafał nie mógł pojąć statusu Józefa. - Nie, nie miała męża. - Jacek zaciągnął się dymem i pociągnął łyk z buteleczki, którą nosił zawsze przy sobie. - To ja nie rozumiem, o co chodzi. - Powiem ci, Młody, że mało kto to wszystko rozumie. I chyba dlatego wszyscy uznali, to znaczy spora część ludzkości, że nie ma sensu w to wnikać i przyjęli na tak zwane czysto. Czy też, i to byłoby w tej sytuacji bardziej trafne określenie, na wiarę. Przyjęli na wiarę.

- Czyli jak? - No, że tak było. Bez dociekania, JAK było. - To jak mieli tego chłopca? Jacek westchnął, podrapał się po głowie i wskazując profesorskim gestem na postaci w szopce, zaczął mówić: - Ta pani, Maria, Matka Boska, jak słusznie zauważyłeś, nie miała męża. I choć nie trzeba mieć męża, żeby mieć dziecko, to w tamtych czasach, w których żyła, nie mieściło się to nikomu w głowie. Więc wymyślili coś takiego, jak niepokalane poczęcie... - A co to jest? - Hm, to jest... Jakby to powiedzieć... - Jacek pociągnął z buteleczki. - Coś, czego nie ma. - Wujek Jacek... Ja nie wiem, o co ci chodzi. - Rafał się trochę niecierpliwił. - To skomplikowane. Widzisz... - No dobra. A jak się kończy ta bajka? - A widzisz, smutne jest to, że ona się nie kończy. I właściwie nie wiem, czy to jest bajka. Coraz częściej się ostatnio nad tym zastanawiam. Ale... Ta pani miała w brzuchu tego chłopca, bo nawiedził ją anioł... - Jacek zawahał się przez chwilę, uznając, że dla kilkuletnich uszu Rafała to chyba zbyt dużo niejasnych informacji. - No, nieważne. Ona była sama, nie miała męża, i ten facet... - Wskazał na Józefa. - ...się nią zaopiekował. -Aha. - Dobre serce miał. - No tak. - Chociaż ten chłopiec to nie było jego dziecko. - Tak? Nie rozumiem za bardzo.

- No tak. Widzisz, w życiu nie zawsze wszystko jest proste, nie zawsze takie, jak się wydaje... z początku. - Aha... - Rafał nie wiedział dokładnie, o czym mówi Jacek, ale czuł, że to istotne. Pomyślał chwilę i postanowił powrócić do zagadnienia głównego. - A ci panowie tu? Kolorowi? - To są jakby wujkowie. Trzej Królowie, co przyszli powitać dziecko, bo ono, i tu uważaj - najlepsze... - No, no! - Ożywił się Rafał. - Ono się okazało tym, na które wszyscy czekali, żeby ich zbawiło. I wszyscy się cieszyli, i ci goście, i te zwierzęta, bo wierzyli, że ono, no, wszystko im załatwi, że będą dobrze żyli. - Ale przecież to dzidziuś był! - No, słuszna uwaga, dlatego widzisz, to wszystko... Znaczy są kraje, inne niż nasz, albo inni ludzie, którzy wcale nie są przekonani, że ten dzidziuś... A on potem dorósł i dużo rzeczy zrobił. Był tym, za kogo go uważali... - To on się urodził, a oni już wiedzieli, kim on będzie? To bez sensu. Mama z tatą nie wiedzieli, kim ja będę, jak się urodziłem. Nawet teraz nie wiedzą. - Logicznie dociekał Rafał, który podświadomie współczuł „dzidziusiowi". Jacek, kompletnie zakłopotany wywodami małego, pociągał coraz żywiej z buteleczki, zaciągając się papierosem. - Jeszcze raz, po kolei. - Wstał na lekko już chwiejne nogi i ściskając między palcami papierosa, prezentował „postaci dramatu". - To jest Maria, to Józef... Ale Rafał już go nie słuchał. Patrzył jak zahipnotyzowany na coraz szersze i bardziej taneczne, choć

nieskoordynowane gesty Jacka, który na tle choinki odgrywał dla niego przedstawienie. Lampki na gałązkach migotały, rozentuzjazmowany wujek „tańczył", a żar z jego papierosa kapał to tu, to tam. Aż wreszcie spadł na pokaźny placek waty zdobiący jedną z gałęzi plastikowego drzewka. Zapaliła się błyskawicznie. Ogień buchnął ku górze, zajmując całą choinkę. Jacek odruchowo chlusnął jedynym płynem, jaki miał pod ręką, a więc zawartością buteleczki, z której pociągał, co niestety nie powstrzymało pożaru. Rafał na początku cofnął się przestraszony, ale już po chwili zagapił na błyszczącą łunę zafascynowany, krzycząc z radości: -Ale! Ale...! - Łoooł! Ewakuacja, bracie! - wrzasnął Jacek, odruchowo chwytając płonącą choinkę. Rzucił się z nią do drzwi balkonowych, szybko je szarpnął i z całej siły cisnął drzewkiem w śnieg. Natychmiast wytrzeźwiał. Rozejrzał się po domu, ocenił zniszczenia. Rafała znalazł u szczytu schodów. Małemu błyszczały oczy. Podskakiwał. Jacek wyjął z kieszeni papierosy. Zapalił, zaciągnął się mocno. - Nic się nie stało - powiedział i w tej samej chwili zdał sobie sprawę, że gdyby... Gdyby COŚ się stało, gdyby dom się zapalił, a Rafał ucierpiał... Karol z pewnością by jego, Jacka, zabił. Ale to nie byłoby wcale takie okrutne wobec faktu, że Krystyna z pewnością przestałaby z Jackiem rozmawiać, kazała mu się wynieść, przepłakałaby całe życie czy cokolwiek jeszcze... Nie zniósłby tego.

Spojrzał jeszcze raz na Rafała, wbiegł po schodach i mocno przytulił chłopca. Trzymał go tak blisko siebie, właściwie uświadomił sobie - po raz pierwszy. Czuł bicie jego serca, zapach, ciało i docierało do niego, jak bliski jest mu ten maluch. Ten, którego musiał „oswoić" na swoje potrzeby, bo zrozumiał, że jest on również bliski Krystynie. Ten, którego traktował jak intruza, którego pojawienie się wywróciło cały jego świat, odebrało mu dostęp do najbliższej osoby, a który przecież był z natury swej rzeczy wolny od jakichkolwiek złych intencji... Przez tych kilka lat Jacek nauczył się żyć z nim, akceptować. Lubił go nawet, jak się lubi bezproblemowe dziecko, ale teraz, w obliczu zagrożenia jego życia, a w następstwie - utraty wszystkiego, co udało mu się dotychczas zbudować, osiągnąć, zdał sobie sprawę, że ten chłopiec jest tego częścią. Że Rafał, syn Krystyny, jest jego radością. Dla Rafała zaś Jacek był częścią jego świata. Odkąd pamiętał. Był zawsze obok. Także w ważnych momentach, jak choćby śmierć Marianny. Mania, wraz ze swoją naiwnością i naturalnością, nieświadomie zaczęła wskazywać Rafałowi nowy sposób postrzegania świata. Zrobiła to także najbardziej beztroskim z pytań: „Kto to jest Jacek?". Telefon dzwonił i dzwonił, ignorowany przez przypadkową nieobecność domowników. W domu był tylko

Jacek, który spał w ogrodzie kamiennym snem. Ktoś po drugiej stronie słuchawki wytrwałością mógłby obdzielić wielu. Nie ustawał. Nie wiadomo, czy dlatego że czas płynął mu inaczej, czy z powodu niczym niepopartych podejrzeń, że będzie to jego ostatnia rozmowa. - Jacek! Jacek, telefon dzwoni do was, u was! - Małgosia Pająk, słysząc zza płotu dźwięk dzwonka, zaczęła nawoływać. - Śpi jakby zabity czy nieżywy, Jezu! - mruknęła do siebie. Nie uzyskując efektu, zaczęła rzucać śliwkami. Z trafianiem do celu miała spory problem, bo cechowały ją ruchy dość nieskoordynowane, ale w końcu jeden z owoców trafił śpiącego prosto w głowę. - Aaa! Udało się! Jacek, Jacek! - Nie posiadała się z radości. Obudzony podskoczył w fotelu i półprzytomny stanął z Małgosią oko w oko. -Co...? Co? - Budzę cię, wołam, telefon od godziny dzwoni do was, u was - oświadczyła, rozpromieniona sukcesem. Jacek, drapiąc się po głowie, powoli wszedł do mieszkania i podniósł prawie podskakującą słuchawkę. - Halo? Proszę? - No, na litość boską, Krystyniu! Drugą godzinę wydzwaniam, tu mama - odezwał się po drugiej stronie głos Marianny. - Dzień dobry, pani Marianno, tu Jacek. - No co? Robisz placek? Dlatego nie słyszałaś? No, moja panno, ze słuchem to podobno u mnie coś nie tak, nie u ciebie...

- Jacek! - krzyknął w słuchawkę. - Jacek, pani Marianno! Krysi nie ma! - A to! No cóż, dobrze, więc słuchaj, synku, i nic do mnie nie mów, bo co racja, to racja, ja przez to urządzenie już nic nie słyszę. Dzwonię, żeby wam powiedzieć, że jeśli nie przyjdę jutro na obiad, to znaczy, że zasnęłam we śnie, no! - Pani Marianno... - Próbował jej przerwać, ale Marianna, nie słysząc, kontynuowała: - Tak mi się wydaje, przeczuwam mianowicie. Zajrzyjcie do mnie. Wszystkie dyspozycje zostawiłam w kopercie pod serwetką. No, trzymajcie się tam w zdrowiu - powiedziała i zakończyła połączenie. Jacek odłożył słuchawkę i uśmiechnął się do siebie, nie traktując tej rozmowy poważnie, zwłaszcza że jeszcze się nie obudził na dobre i mógł nawet przypuszczać, że wszystko mu się przyśniło. Nazajutrz Marianna rzeczywiście się nie pojawiła, na co nikt, oprócz niego, nie zwrócił uwagi. Bo też nikt nie wiedział o rozmowie telefonicznej. Krystyna z Karolem załatwiali jakieś sprawy na mieście, a Jacek niespokojnie kręcił się po domu, paląc papierosy. Raz był pewien, że rozmowa z Marianną miała miejsce we śnie, raz, że kobieta zwyczajnie żartowała, wymyślając, jak to miała w zwyczaju, kolejną historyjkę na swój temat. Po chwili jednak opanowała go fala paniki. W końcu, około osiemnastej, nie wytrzymał. - Młody! - zawołał, stając pod drzwiami piwnicy, w której Rafał, w ciemni ojca, wywoływał zdjęcia. - No? Nie mogę teraz!

- Za ile będziesz mógł? - Nie wiem, za chwilę. A co? - To pośpiesz się, potrzebny jesteś. - Dobra. Moment! W autobusie Jacek nie chciał powiedzieć Rafałowi, skąd pomysł złożenia Mariannie wizyty. Skłamał, że prosiła o pomoc w dokręceniu kranu czy czymś podobnym. Coraz silniej był przekonany, że wszystko to, co zapowiedziała wczoraj przez telefon, jest prawdą. A wówczas fakt, że on o tym wie i że ją znajdzie, wydawał mu się absurdalny. Nawet niestosowny. Mimo że znali się od tylu lat - tak, byli „rodziną" - śmierć matki Krystyny, która zwracała się do Jacka „synku", była ponad jego siły. Przez te wszystkie lata robił wszystko, by go akceptowała. Udało się. Ani razu nie zapytała, co on właściwie tutaj robi, jaką rolę odgrywa w domu jej córki i zięcia. Ani razu nie podała w wątpliwość jego obecności. A przynajmniej nigdy nie dała mu tego odczuć. Nie, no, po prostu akceptowała go. A zależało mu na tym szczególnie, ponieważ wiedział, że niepohamowana w swojej bezwzględności Marianna potrafi powiedzieć, co myśli, zademonstrować swoją niezależność i doprowadzić, by wypadki potoczyły się tak, jak sobie akurat zaplanowała. Tylko pozornie była zabawną starszą panią przekręcającą wyrazy i głoszącą niczym niepoparte teorie. W rzeczywistości miała siłę sprawczą, z której jej córka nie zdawała sobie sprawy.

Zupełnie inaczej niż matka Jacka, matka Krystyny dawała mu poczucie bezpieczeństwa. Winda była zepsuta, więc wchodzili po schodach na dziewiąte piętro. Jacek nawet się cieszył, że dzięki temu wszystko się opóźni. Szedł coraz wolniej. - No dawaj, dawaj. Papieroski wychodzą, kondycja nie ta żartował Rafał, przeskakując po dwa stopnie. - Szacunku trochę, lata swoje mam. - Jacek silił się na swobodę. - Jasne, przepraszam, ale dotrzesz chyba na górę, co? Czy chcesz sobie tu usiąść na schodku i odpocząć? Jacek nawet przez chwilę rozważał taką ewentualność, zastanawiając się, czy nie wysłać Rafała samego na górę, ale ostatecznie pogardził sam sobą za taki pomysł. - Żartuj, żartuj! Też kiedyś będziesz starym palaczem. Otworzyli drzwi i weszli do środka. - Cześć, babcia! - zawołał Rafał od progu, zdejmując buty w przedpokoju. Jacek powoli wszedł dalej. Mieszkanie było małe, wystarczyły trzy kroki. Przystanął na progu. - Ej, buty zdejmij, bo dostaniesz ochrzan! - szepnął mu Rafał do ucha, przepychając się do przodu. - Co jest? - zapytał, ujrzawszy Mariannę na łóżku pod kanarkową szydełkową narzutą. - Śpi? - Podszedł bliżej. - Z parasolem...? - Umarła. Chyba - mruknął Jacek, nie ruszając się z miejsca.

- Babcia... - Rafał przysiadł na łóżku i złapał Mariannę za nadgarstek, próbując wyczuć puls. - No, tak, umarła... Z parasolką - stwierdził spokojnie, oglądając przedmiot. - Chyba sama wyhaftowała, jak myślisz? Zobacz, jaka spokojna. Nareszcie. - Uśmiechnął się do stojącego nieruchomo Jacka. Wujek, co ty? Boisz się? Jacek zapalił papierosa. - Rozmawiałem z nią wczoraj. Powiedziała: „Jak nie przyjdę do was jutro na obiad, to znaczy, że umarłam, no, trzymajcie się", czy coś takiego... Czuła to. - Ale jaja! Tak ci powiedziała? - No jakoś tak. - Super! - Rafał ugryzł się w język. - To dlatego mnie tu wyciągnąłeś. Wiedziałeś. - No, nie uwierzyłem jej. Wiesz, jaka jest... była. Myślałem w ogóle, że mi się to przyśniło. Dzwoniła i dzwoniła wczoraj. Nie słyszałem, spałem w ogrodzie, Gośka Pająk rzuciła we mnie czymś i się obudziłem. Jak z nią rozmawiałem, myślałem, że jeszcze śpię. - Nieźle. -Kurde, jakoś tak... Cały dzień siedziałem jak na szpilkach. - Nie powiedziałeś mamie? - Nie. Nikomu, no jak? A jakby się okazało, że to nieprawda? - Dobra, trzeba zadzwonić po pogotowie. Opanowanie Rafała zaimponowało Jackowi. W trudnych momentach chłopak wydawał mu się bardziej dojrzały od niego samego. Tak podobny do ojca...

Rafał czasem nie potrafił się przy Mani skoncentrować. Rozbrzmiewała jak dodekafonia. Fascynowało go to na swój sposób, zapewniało wyjątkowe wrażenia, których przecież poszukiwał. Wręcz pragnął, jak każdy mężczyzna u progu męskości. Rozpraszała go jej niehigieniczna seksualność. Naturalistyczna. Otwarta. Uwielbiał ją po prostu. I jej ciało. Podniecała go tak szalenie, że nie mógł się z nią kochać. Eksplodował błyskawicznie i całował już tylko kawałek po kawałku, pieścił jej piersi, uszy, dłonie, palce i paznokcie u nóg i powtarzał, jak bardzo ją kocha. A ona odpowiadała tak samo. Dziwił się, kiedy słyszał „kocham cię". Nie znał tych słów, nie słyszał ich wcześniej, nie z ust kobiety. A brzmiały tak melodyjnie. Ładnie po prostu. Pasowały do Mani. Były jak dla niej stworzone. Kochał ją więc, ale w ten głupi, młodzieńczy sposób nie mógł jej tego udowodnić. Miał najpiękniejszą dziewczynę, a nie mógł opowiedzieć, „jak z nią jest". Zresztą pewnie i tak by tego nigdy nie zrobił. Nie o Mani. Mania była zarezerwowana w milczeniu. Nie zdradzał jej ani niczego o niej. Nawet kumplom. Frustrował się. Wreszcie wydusił kiedyś z siebie prawdę, dodając zupełnie niepotrzebnie „przepraszam". Tym uspokoił ją i siebie na jakiś czas. I wtedy się udało. Ten jedyny raz z nią udało mu się być mężczyzną. Właściwie stać się nim dopiero. Był zachwycony. Oszołomiony. Wierzył, że tak już będzie zawsze. Ale kilka tygodni później Mania powiedziała mu, że jest w ciąży. I że matka

kazała jej usunąć. Rafał patrzył, a jakby nie widział. Słuchał, a jakby nie słyszał. Ta cisza rozrywała mu uszy. Wykastrowały go dwie kobiety. Dopiero co narodzonego mężczyznę! Kiedy wreszcie udało mu się nim zostać, kiedy jednocześnie, przedwcześnie, ale niezaprzeczalnie automatycznie, niejako dosłownie, odruchowo stał się również ojcem, został wytrzebiony na starcie... Właściwie przez jedną z nich. Przez jej matkę. Mania była zbyt zagubiona. Zbyt dziecinna. Kiedy zrozumiała, siedziała długo na kamiennych schodach przed domem. Było ciepło, majowe słońce grzało jej kasztanowe włosy. Miała nadzieję, że siedząc na tych kamiennych schodach, przeziębi się i może wszystko okaże się tylko snem. Poleży trochę w łóżku z katarem. I to będzie tylko to. Nic więcej. W końcu wstała i wchodząc po schodach do domu, poczuła, że to najtrudniejsza i najdłuższa podróż w jej życiu. Matka w kuchni smażyła ziemniaki; tłuszcz pryskał na beżowe, podpalane kafelki. Miała na sobie lekką, również beżową, ginącą w kuchennej przestrzeni sukienkę. Była bardzo skupiona na zawartości patelni. - Mamusiu, jestem w ciąży - rzuciła Mania błyskawicznie i zakręciło jej się w głowie. Matka spojrzała na nią znad płyty takim wzrokiem, jakby wiedziała. Mania poczuła ulgę. Więc może, skoro wie, skoro jest przygotowana, to będzie dobrze... Przytuli ją może, powie, że wszystko będzie dobrze? No, nie wiadomo, ale może będzie dobrze... - Zadzwonię do doktora Lewkowicza - odparła matka. Powiedz ojcu.

- A, ty nie mogłabyś...? -Nie. A potem długo paliła papierosy w ogrodzie. Mania o tym nie wiedziała. Próbowała zasnąć, ale przecież nie mogła. Bo sen byłby ucieczką, a Mania nie miała dokąd uciekać. W tak ostatecznym momencie nie mieć dokąd uciec jest najstraszniej w życiu, najokropniej na świecie. Kiedy jedyna, ostatnia i pierwsza osoba na świecie odmawia, mówi „nie", traci się pod nogami każdy grunt. Mania więc boi się zaśnięć i przebudzeń, a teraz boi się podwójnie. Odżywa w niej wspomnienie z dzieciństwa. Miała może pięć łat, gdy obudziła się w nocy przerażona, wołając mamę. Krzyczała najgłośniej, jak potrafiła, ale mama nie przychodziła. Mania zerwała się więc z łóżka i zapłakana biegała po domu, zaglądając nawet do szafek w kuchni. W końcu podbiegła do okna. Padał śnieg, a latarnia słabym światłem oświetlała złowrogie podwórko. Mania obok śmietnika zobaczyła znajomy kształt. Ktoś tam leżał. Może to mama? Na pewno. - Mamo! Mamusiu! - wołając, wybiegła w piżamce na dwór. Przy śmietniku znajduje porzucony przez kogoś (a może zerwany z balkonowego sznurka?) koc. Boi się jeszcze bardziej. Zapłakana wbiega do domu. Mama jest, czeka, zdenerwowana. - Dziecko... Szukałam cię, gdzie byłaś? - A ty? Mamusiu?! - Wyszłam na chwilę do cioci Joli - odpowiada rzeczowo matka, nie przytulając roztrzęsionej Mani.

A ona zapamiętuje, że kiedy się boi, mamy nie ma. A to oznacza koniec świata. Jej świata. Dzisiejszy dzień to potwierdza. Mama jej nie przytuliła. „Zadzwonię do doktora Lewkowicza", stwierdziła rzeczowo. Zamiast powiedzieć: - Kochanie, chodź do mnie, nie bój się. Myślę, że wiem, jak się czujesz. Miałam tyle lat, co ty, kiedy urodziłam twoją siostrę. Było mi bardzo ciężko. Ale pomogę ci. Zastanowimy się nad wszystkim razem. Nie wystarczyło jej jednak odwagi lub siły, by współodczuwać z córką, by opowiedzieć jej o swojej przeszłości. Najpierw o lęku, przerażeniu, a potem o rozdzierającym bólu, kiedy urodzona w cierpieniu i samotności pierwsza córeczka zmarła po dwóch tygodniach. Matka poprawiła lekką beżową sukienkę i wyszła do ogrodu, by zapalić papierosa. Rafał nic z tego wszystkiego nie rozumiał. Jakby jechał na niebieskim rowerku, który dostał od ojca na ósme urodziny, i nie mógł się zatrzymać. Jakby przestały działać hamulce, rozpędzony pojazd sam nabierał prędkości, a droga nie kończyła się nigdy. Jakaś okrutna siła pchała go w nieznanym kierunku, w którym nie było żadnej perspektywy. Pusto i szybko. Wszystko w jego głowie wirowało. Wcześniej, mimo młodzieńczego buntu, liczył się z tym, że kiedyś będzie zwykłym facetem, który płaci podatki. Mężem, ojcem, jakimś pracownikiem.

Przykładnym trybikiem w ospałej maszynie codzienności. Pewnie lekko łysiejącym, z drobnym kryzysem i pokaźnym brzuszkiem około czterdziestki, ale i z ukochaną kobietą w domu, i z dorastającym nastolatkiem w postaci syna lub córki, którego teraz matka Mani brutalnie im odebrała. Nigdy nie próbował pomyśleć, że może chciała im pomóc. Zresztą nie miał powodów. Matka Mani nie dała im szansy. Rafał nie zrozumiał tego. Nie próbował. O tej kobiecie mógł powiedzieć wyłącznie, że odebrała mu męskość. - Jesteście jeszcze młodzi. Macie czas - to jedyne, co usłyszeli. I to było wszystko, i nie wiadomo do kogo. A potem kupiła Mani błękitną sukienkę, dużo za dużą, w małe czerwone kropki. Mania od dawna nienawidziła ubrań w kropki. Jej matka tego nie wiedziała. A Rafał nigdy nie odzyskał czasu, o którym matka Mani powiedziała, że go mają. Wahał się, czy powiedzieć swojej matce. Obserwował ją siedzącą na pufie w ogrodzie i ćmiącą papierosa. Stukała coś na maszynie. Jak zwykle w małym, czarnym golfiku. - Mamo, nie jest ci za ciepło? - zaczął. Zamiast: „Mamo, chcę ci coś powiedzieć". - Nie, niekoniecznie. - Podniosła głowę. - Dlaczego pytasz? - Bo jest wiosna, praży słońce, a ty masz na sobie

czarny golf - tłumaczył. Zamiast poprosić: „Pomóż mi, nie wiem, co robić". - Przecież wiesz, że to moja druga skóra - zaśmiała się. - Tak. - Zastanowił się, czy byłaby w stanie powiedzieć to samo: „Jesteście jeszcze młodzi. Macie czas". - Ile masz ich w szafie? - Jakieś kilkanaście - śmiała się matka, nie odrywając palców od klawiatury. Popiół z tlącego się papierosa spadał pomiędzy klawisze. - Spalisz tą maszynę. - Zaatakował, zamiast zawołać o uwagę. - Nie, niekoniecznie. - Zaciągnęła się dymem. - Jest stalowa. Nic jej nie będzie. Nigdy - dodała, jakby podkreślając coś zupełnie innego. - Ale najbardziej lubię ten, który ojciec przywiózł mi z Węgier - kontynuowała temat golfów. - Poza tym, mówi się „tę maszynę". - Rozróżniasz je? - Nie wiem. Nie zastanawiam się nad tym. Rozróżniam ten węgierski. - Od którego? - Od pozostałych - zaśmiała się. - No, co tak stoisz? - zapytała zwyczajnie, ale nie zaprosiła go, żeby usiadł. Rafał zacisnął pięści w kieszeniach spodni. Czuł, jak pot przecieka mu między palcami. - Co robisz? - zapytał szybko, żeby nie odpowiedzieć na pytanie, którego właściwie nie zrozumiał. Powie jej. I co wtedy? Ona powie, że jest młody i ma czas. Albo że to wina Mani. O, może tak powiedzieć, choć on zupełnie nie ma pojęcia, dlaczego miałaby tak pomyśleć. Ale to przecież możliwe. A on nie chce tego wszystkiego

usłyszeć. Boi się. Stracił już męskość, teraz może jeszcze stracić twarz. - To co zawsze - zaśmiała się. - Piszę. Pracujemy z Jackiem nad ważnym materiałem, który ma się ukazać za granicą w przyszłym miesiącu. Duża rzecz. Duża. Wiesz, tajemnica, ciii. Jak dziecko przyłożyła palec do popękanych ust. - Aaa, tajemnica. - Puścił do niej oko i odszedł. Błyskawicznie powróciła do swojej pracy. Zamyślona nad odpowiednią metaforą do tekstu, spojrzała za nim jak za kimś obcym, kto na chwilę, zupełnie niepotrzebnie, zawrócił jej czymś głowę. Właściwie nie pamiętała już czym, nie zauważyła, że nie dowiedziała się, co u niego. Nie wyczuła przyśpieszonego bicia jego serca, nie zauważyła kropelek potu pod nosem i przestępowania z nogi na nogę. Nie miała też okazji powiedzieć mu, że każda kobieta jest właścicielką swojego ciała i sama decyduje, jak z nim postępować. Bo to przecież by mu powiedziała. To by było w jej stylu. Bardzo. Gdyby odważył się z nią porozmawiać. Po tym wszystkim Mania nie dowiedziała się, jak dokonywać wyborów. I co jest dobre, a co złe. Ta niejasność priorytetów prowadziła ją drogami donikąd. Śmiała się już rzadziej i ciszej. Symfonia cichła. Bardziej kochała zwierzęta (niż ludzi). Po tym, jak rozstali się z Rafałem, pewnie wcale nie dlatego, że przestali się kochać z własnej woli, ale dlatego że „ze wszystkich rzeczy wiecznych

miłość trwa najkrócej", zakochiwała się bardzo rzadko i bardzo nietrafnie. Wyprowadzała się teatralnie, ciągnąc za sobą kartony z książkami i koszyki ze zwierzętami, od kolejnych kochanków, z których każdy miał w sobie demona destrukcji, na początku fascynującego głębią, a następnie przerażającego płycizną. Jeden z nich, o powierzchowności kultowego wokalisty irlandzkiej grupy rockowej, miał szczery uśmiech i ciepły uścisk dłoni, ale w komplecie także słabość do marihuany i kompletnie nieromantyczną w życiu codziennym zdolność do lądowania w dziurze czasowej. Zakładał spodnie tyłem do przodu, zapinał i wychodził z domu. Cechował go brak asertywności wobec kolegów i porażający brak odpowiedzialności. Drugi - ponury miłośnik dadaistycznych tatuaży - nie panował nad nerwami i gustował w samookaleczeniach. Robił interesujące kolaże ze szczątków zwierzęcych, ale wbrew swojemu anarchistycznemu wizerunkowi lubił mieć wszystko zaplanowane. A Mania była jak ptak, nieustająco unosiła się nad ziemią. Doprowadzała go tym do furii. Więc uciekła, bo zaczął ją przerażać. Wędrowała z dachu pod dach, ciągnąc za sobą swoje koty i psa noszącego imię indyjskiego boga. Coraz bledsza, smutniejsza i coraz piękniejsza. Od tego wszystkiego bolało ją serce. Pulsowało w lewej piersi, próbując wyrwać się na powierzchnię. Czerwieniło skórę, płakało jakąś wydzieliną, puchło od smutku, jakby chciało się przecisnąć przez węzły chłonne.

Lekarz, do którego w końcu trafiła jako eksmiłośniczka przeterminowanych recept, przyglądał jej się długo, w milczeniu. Niczemu się nie dziwił, gdy przeglądał pomięte świstki z pieczątkami swoich kolegów po fachu. Był empatyczny. Kiedy już jej się przyjrzał, zrozumiał, że jest bardzo smutna. I że to długotrwała choroba duszy. A ta zawsze, niestety, prędzej czy później, przeradza się w chorobę ciała. - To nie serce, proszę pani - powiedział. Po nic niewnoszącej rozmowie z matką na temat jej kilkunastu podobnych do siebie czarnych golfów, Rafał zszedł do piwnicy, gdzie ojciec z wielkim zadowoleniem na twarzy oddawał się swojemu hobby, instalując mały aparacik fotograficzny w dzwonku rowerowym. - O, uwaga! - zawołał Karol, kiedy noga syna utknęła pomiędzy szprychami. - Kurde! - wyplątał się z roweru Rafał, przysiadając na drewnianej skrzynce. - Przepraszam. Chyba nic mu się nie stało? - A tobie? Co się stało? - zapytał Karol, kładąc nacisk na „tobie" i „co". Odstawił rower na bok, żeby nie dzielił ich w rozmowie. Przyjrzał się synowi i błyskawicznie zrozumiał, że takim go jeszcze nie widział. Przeczesał dłonią włosy. - Cholera, ojciec... - zaczął Rafał. Czekał na pytanie. Ale Karol milczał. Jego spojrzenie miało silę rażenia większą od jakichkolwiek słów. - Jest problem. Niefajnie jest...

- Naprawdę? - Spokojnie zapytał Karol, podając w wątpliwość jakiekolwiek życiowe komplikacje. Jakby, zanim syn wyjawi mu, z czym się boryka, już go zapewnił, że problemu nie ma. Ze wszystko będzie dobrze. - No właśnie. Chyba tak. - No, zobaczmy, o co chodzi. Opowiesz? - Mhm. - Dobry początek, tu nie widzę problemu. A jak dalej? - Karol intuicyjnie rozładowywał napięcie. Rafał nawet się uśmiechnął. - A dalej jest tylko gorzej, tata... Karol uznał, że nie będzie przerywał. - Mania jest w ciąży - powiedział Rafał od razu, bo poczuł, że zostanie wysłuchany. Karol milczał. Nie spuszczał wzroku z syna. - Jej matka chce, żeby usunęła. - A Mania? Czego ona chce? - Nie wiem. Ona jest... zagubiona. Chyba. - A ty? Rafał milczał przez chwilę. - A ja... Ja czuję się jak frajer. - Dlaczego, synu? - Bo nie mogę nic zrobić. - A co byś chciał zrobić? - Tato, nie wiem. A ty? Jak myślisz? Co powinienem zrobić? Rafał odważył się zadać pytanie. W tym momencie obaj już byli pewni, że to rozmowa. Najważniejsza. - Wiesz, nie wiem. Mnie się wydaje, że nic nie można zrobić. Ze ty nic nie możesz zrobić. - Tak myślisz?

- Możemy decydować wyłącznie o nas samych. O nikim więcej. Innych możemy wspierać, ale nic ponadto. - Tak myślisz? - Tak myślę. Cisza trwała przez dłuższą chwilę. Karol wstał i uścisnął synowi dłoń. Jak mężczyźnie, jakby właśnie dobili targu. Bo Karol wiedział, że od tej pory Rafałowi będzie już tylko trudniej. Że właśnie skończyły się tak zwane cudowne lata. Że ze świadomością tej sprawy, straty, tajemnicy, będzie już inny niż do tej pory. Rafał natomiast, mimo że nie miał jeszcze tej wiedzy, patrząc na ojca, przeczuwał, że coś właśnie się skończyło. Nie wiedział jeszcze co. Nic nie wiedział. Nie wiedział nawet, czy chce tego dziecka. Co będzie dalej? Co byłoby, gdyby się urodziło? Skąd miał to wiedzieć? - Gratuluję, synu. I... Dziękuję, że mi powiedziałeś. -Tata... - Pamiętaj, że możemy decydować tylko o nas samych. Próbując nie ranić innych. - Kogo? - Decydować i próbować nie ranić - powtórzył Karol. Rafał podniósł wzrok, przeczesał ręką włosy znanym im obu gestem i w obecności ojca zapalił pierwszego papierosa. Zaciągnął się dymem, przytrzymał go w płucach, krztusząc się, i w milczeniu, powoli, z pozorną obojętnością wypuścił w górę. Wyjawił, przemilczał i opanował swoją nową przestrzeń. Życiową. - Co to? - Wskazał głową na wieszak. - Moja kurtka skórzana. Stara.

- Skąd ją masz? - Wygrałem w karty. - Karol się uśmiechnął. - Mogę? - Pewnie. Rafał rzucił niedopałek na betonową podłogę, przydepnął butem i szybkim ruchem założył kurtkę. Poczuł naturalny zapach. Skóry i mężczyzny. Pasowała.

Część II

Od tamtej chwili Rafał palił dużo. Coraz więcej. Źle sypiał, świetnie wyglądał i często płacił mandaty za przekraczanie prędkości. Chciał pracować. Dużo, jak najwięcej. Żeby nie myśleć. Żeby nie kochać. Okoliczni amatorzy miejskich szaletów rżnęli w karty na skwerze, a on, wiedziony patologiczną tęsknotą za nie-sprecyzowanym czy wypartym obiektem, jako nieaktualny kochanek pozdrawiał esemesem z „wykurwistej" Indonezji dowolnie wybraną z listy kontaktów dziewczynę. O 00.16, zapowiedziany dźwięcznym „pik", do jednej czy drugiej przychodził esemes o obiecującej, ale bardzo wieloznacznej treści: „LOVE U". Co on miał na myśli? Myślał, że jej się przyśni... Ktoś rozsądny zadałby pytanie, czy Rafał ma głowę na karku, czy mózg w dupie? Ale on nie zadawał sobie tak niewygodnych pytań.

Zakochiwał się. Reaktywował. Świadomie czy nie miał wyboru? W dowolnie wybranym momencie przypominał sobie jej/tej/tamtej numer telefonu. Taka gra. Potrzebował reguł. Tuż po przebudzeniu narzucał na siebie skórzaną kurtkę po ojcu i wychodził na balkon, żeby zapalić. Marianna, mimo iż sama lubiła „papieroska", smrodu papierosowego nie znosiła. Rafał mieszkał w kawalerce po babce, więc szanował jej pogląd oraz mury mieszkania, w którym spędziła ostatnie lata życia. W którym teraz on próbował składać swoje. Stał tak na małym betonowym balkoniku i zaciągał się papierosem. Na czczo. Nawet bez kawy. Patrzył na uśpione betonowe osiedle, odgarniał z czoła włosy i dmuchał dymem w górę, w szare, jeszcze nieoświetlone niebo. Czasem je fotografował, ale zdjęć nigdy nie wywoływał. W dół raczej nie patrzył. Wolał nie. Zresztą na dole tylko śmietnik. Jak w jego głowie. Gasił niedopałek o ścianę, spuszczał go w dół i stawiając kołnierz, wracał do środka. Wrzucał do torby paczkę papierosów, aparat, dwa obiektywy i zbiegał po schodach, jakby miał do kogo, do czego... Ta krótka podróż z dziewiątego piętra w dół pozwalała mu wierzyć. Trzasnąwszy drzwiami od klatki schodowej, stawał twarzą w twarzą z dniem i wtedy przeważnie nie wiedział, co zrobić. Zapalał więc kolejnego papierosa i szedł przed siebie. Czasem aż do późnej nocy.

Tak trafił do redakcji jednego z kilku pism dla kobiet, które powoli zdobywały rynek. Pracę dostał. Dzięki talentowi i zdjęciom oraz palącej potrzebie posiadania przez pismo młodego, a więc pozbawionego zobowiązań, fotografa. Nie było to bez znaczenia, zwłaszcza że redaktor naczelną była kobieta (w okolicach pięćdziesiątki), a Rafał był po prostu „obrzydliwie" przystojny. Wysoki po ojcu i wyprostowany jak struna. Potrafił patrzeć bez skrępowania w oczy i - w odpowiedniej chwili - poprawiać włosy filmowym gestem. Przypalając papierosa, trzymał w dłoniach całe pudełko zapałek (nigdy nie korzystał z zapalniczki) i pochylał głowę w kierunku ognia z niewiarygodną uwagą. Wydmuchiwał dym w górę, wystawiając do niego twarz jak do słońca. Wszystko to odbywało się bardzo powoli, jakby leniwie, niechętnie, a jednak z dużym wdziękiem uśpionego drapieżnika. Dopiero po jakimś czasie naczelna zapytała: - Trzeci, jesteś synem Karola i Krystyny? - Jestem. - Uśmiechnął się w sposób, który mógł wiele obiecywać, ale niczego na pewno... - Dlaczego nie powiedziałeś? Pewnie matka ci zabroniła. Cała Krystyna - odpowiedziała naczelna sama sobie, miała to bowiem w zwyczaju. Dzięki temu nigdy nie otrzymywała odpowiedzi, które jej nie satysfakcjonowały. - Do roboty! Walcz, walcz! I pamiętaj: możesz być Pierwszym, ale wiedz, że jeżeli ktoś gdzieś zaszedł,

to tylko dlatego, że ktoś starszy od niego i mający władzę sobie tego życzył. - Kobieta spojrzała znacząco i klasnęła w dłonie z taką siłą, że obfitość biżuterii zadźwięczała złowrogo. Każdego dnia, wiedziona nadpobudliwością, naczelna wygrywała swoim pracownikom tę złowrogą melodię, codziennie bowiem bywała obwieszona wysokokaratowym złotem, wliczając w to oprawki markowych okularów sprowadzonych z Zachodu. Używała także perfum o tak silnej woni, że gdy wchodziła na spotkanie do redakcyjnej kawiarni, zabijały zapach nawet najbardziej intensywnej kawy. Rafał błyskawicznie i bezboleśnie wszedł w ten świat. Wszystko - kobiety także, a może przede wszystkim - było tu piękne, wysmakowane. Choć jeszcze trochę chaotyczne, bo dopiero się kształtujące, to czuć było już wielkie ambicje i potencjał w kreowaniu masowych gustów. A on potrzebował nowych ram i tematów, które odwracałyby uwagę od ostatnich wydarzeń w jego życiu. Potrzebował miejsca, z którego mógłby nie wychodzić. Redakcja nadawała się idealnie. Pismo w każdym z numerów podkreślało, że jest magazynem ekskluzywnym (zaznaczało to już w nazwie), dla kreatywnych, niezależnych i gotowych na wyzwania i zmiany kobiet, które cenią w sobie - ale i w innych - wyobraźnię, wiedzę i rozwój, nie zapominając o radości życia. Mają pasję i oczekiwania, są otwarte i gotowe spełniać swoje marzenia. I właśnie „TO" będzie im w tym towarzyszyć i pomagać.

W życiu Rafała nastał właśnie moment, gdy chaotyczny, szybki i nieco snobistyczny świat był tym, w którym mógł on zapomnieć o sobie. Tego teraz chciał. Rozpraszaczy. Wszystko, co nie miało nic wspólnego z Manią, miłością, dziećmi i spokojem, było warte jego czasu i poświęcenia. Byle zapomnieć, byle nie myśleć, byle unosić się na nieznanej fali, o którą można się nawet roztrzaskać... Był gotów. Fascynował go choćby unoszący się w redakcyjnym powietrzu zapach ksero. Ciepły i lekko słodkawy. Ogromna kopiarka, niczym królowa statków kosmicznych, panowała niepodzielnie nad rozległym korytarzem. To ona była Matką Makiety Stron. To ona bowiem wypluwała z siebie pierwsze kopie, często robocze, i wciąż ciepłe oddawała w ręce redaktora numeru. Prowadzący przyczepiał je, bynajmniej jeszcze nie z dumą, na ogromnej tablicy, podając w wątpliwość lub - to znacznie rzadziej - gloryfikując. Duże pomieszczenie, a w nim boksy, z których każdy był fascynującym małym światem wystającej znad ścianek główki. Widać było zaledwie jej oczy. Reszta twarzy, ukryta poniżej ścianek, nie zdradzała, czy jej posiadacz jest zadowolony z doskonałego materiału, który właśnie popełnił, czy wręcz przeciwnie - wykrzywia usta w grymasie twórczej męki. Migający monitor rzucał to zimne, to ciepłe światło, powodując niezdrowe drgania. W rogu wspólnej przestrzeni znajdowało się akwarium Ryby Piły. Za przeszklonymi ścianami, przysłoniętymi żaluzjami, które jak w amerykańskim filmie z lat czterdziestych rzucały złowrogi cień na twarz tego, kto

akurat stanął przy szybie, zasiadała redaktor naczelna. Każdy jej ruch był bacznie śledzony przez pary rozbieganych oczu mrugających nad ściankami boksów. W tym wypadku jej biżuteria miała status szpiega w obozie wroga. Gdy lekko zadzwoniła, można było spokojnie pozostawać na miejscu i nadal w skupieniu pochylać się nad nie zawsze radosną twórczością, przede wszystkim kształtującą gusta współczesnych kobiet. Ale gdy zaczynała wygrywać złowrogą melodię, stawało się oczywiste, że naczelna podniosła się ze swojego kręconego fotela i zaraz wypłynie z akwarium z jakąś bezcenną uwagą lub, co gorsza, odkrywczym pomysłem. Wtedy jedynym ratunkiem okazywała się ewakuacja do toalety, ale błyskawiczna, zanim uchylą się szklane drzwi. Spóźnienie choćby o sekundę akcji ewakuacyjnej owocowało łapanką i samobójstwem na ochotnika. - O, widzisz. - Ryba Piła stawała na progu akwarium, wskazując delikwenta palcem zakończonym ostro spiłowanym, czerwonym paznokciem. - Najpierw ja powiem ci, z czym wychodzę, a dopiero potem ty pójdziesz to przesikać. Więc wstrzymaj i konia, i mocz. - Przesrane jak niemieckie szambo - komentował pod nosem Grzegorz, wyposażony w zbyt długie kończyny, zbyt potarganą grzywkę, zbyt krótki T-shirt (spod którego zawsze wystawał wklęsły brzuch) i zbyt błyskotliwy umysł. I jakiś nie do końca jasny immunitet. Jego nigdy palec nie wskazywał. Ale poza takimi sytuacjami, które mimo wszystko nie zdarzały się często, życie w redakcji toczyło się uporządkowanie-chaotycznym trybem.

- Stary, widzisz ten sąd ostateczny? - Grzesiek zagadnął Rafała na powitanie. - Wszyscy zapieprzają z kanapkami. Jak u Boscha, nie? Zobacz, jak nerwowo wciągają. A okruchy wpadają w klawiaturę. Normalnie słyszę ten ich trzask. Po tygodniach, kiedy się zasuszą, nie można wcisnąć spacji. Syf i malaria jak się patrzy, stary. Mówię ci. Czy tam ruja i poróbstwo. A jak się patrzy? - Rafał się zawahał. - No? Oczami, oczywiście. - To chyba „czym" się patrzy... - „Czym" to się ramy i... czego tam chcesz. „Chudy" jestem. Grzegorz wyciągnął dłoń będącą zakończeniem przydługiej ręki. - Trzeci - uśmiechnął się Rafał. - „Chudy"? - Wyszukane, nie wnosisz? Ha, ha. Przyuważyłeś, Drugi, że wszyscy kumple i ich kumple nazywają się zawsze tak samo? Chudy, Gruby, Długi, Łysy, Mały, Czarny? Miał rację, choć Rafał tego wcześniej nie zauważył. Jak i tego, że Chudy mianował go „Drugim". I tak już zostało. Nie minęło wiele czasu, a przy porannej kawie w bufecie niemal każda z młodszych koleżanek przeglądała swój telefon w poszukiwaniu esemesa, badając, czy to ją Rafał ma teraz wpisaną pod LOVE U. On zaś, jak filip z konopi, za każdym razem wybierał akurat nie tę, która na esemes liczyła. Erotyczna loteria. Z przyzwyczajenia, przyczajenia, znudzenia albo zwyczajnie przez pomyłkę. Kto wie? On nie wiedział.

Kto był ostatnio? Która? - „Mała Czarna". Nie dość, że głupia, nie dość, że brzydka, to jeszcze niezdolna - powiedziałby o niej Chudy. Ale nie, nie. Zaskoczyła wszystkich. Wydźwignęła się, wychynęła ponad mury swoich deficytów. Czy zmądrzała - nie wiadomo. Ale stwarza wrażenie jakby. Czy wypiękniała - na pierwszy rzut oka niekoniecznie. Ale na drugi... Jasna, czysta, oczywista! Subtelna i uduchowiona. Zyskuje przy bliższym poznaniu, pod warunkiem zachowania odpowiedniego dystansu. Czy się „uzdolniła"? Gołym okiem widać było jej potencjał. Teraz go po prostu wydobyła z odmętów młodocianych wygłupów. Metamorfoza roku. U niego - chwilowy spadek formy. Zwykle mierzył wyżej. Potem? Albo przedtem. Jedna taka, czarująca, o orientalnej urodzie. Piękna. I bystra. Zdeterminowana. Uwięziona w roli wiecznej opiekunki - każdego i każdej. Trzepocząca rozpaczliwie skrzydłami w sieci rodzinnych naleciałości. Długie nogi, piękne piersi, wydatny nos i sarnie oczy. Cudeńko. Kołysała się na szpilkach jak nagie ciało poruszane letnimi falami oceanu. Uwielbiał ten wenezuelski posmak kiczu. Właściwie przez chwilę nawet pożałował, że ktoś mu ją sprzątnął, zanim zdążył się nacieszyć. Jeszcze później? Lekko nadpobudliwa, dobrze rozjaśniona blondynka o czarnych jak węgle oczach, które

zdradzały, że właściwie jest brunetką. Krótko ściętą. Nie wymawiała „r". Więc kiedy zwracała się do niego po imieniu, miał prawo odczuwać elektryczne drrreszcze. Tak jak lubił. Szczuplutka budowa, prawie dziecięca; paznokcie malowała na żółto. Zdawało się, że puls miała dwa razy szybszy, niż powinna. W czwartek zaczęła mu się wydawać nudna. Zbyt dużo mówiła. I zbyt entuzjastycznie reagowała na wszystko. W międzyczasie? Chuda, blada właścicielka osiedlowego pubu, o chłopięcej budowie ciała. Poruszała się jak rugbysta i z wprawą godną wytrawnego preparatora zwierząt (taksy-dermisty) zmieniała koła w samochodzie. W każdym, nawet w terenowym. Uwodzicielski brak wdzięku, ale za to dobry wiek i drinki spod lady, za które nie musiał płacić. Jeszcze dla odmiany jej koleżanka, młoda, piegowata. Przed lustrem mierzyła linijką odległość od nosa do zewnętrznego kącika ust, od brwi do włosów. Porównywała z wymiarami idealnej twarzy, ubolewając nad brakiem proporcji własnej. Możliwe, że od tego zwariowała. Zapomniał. Wcześniej zabrał ją na koncert i zgubił w tłumie. Nie ubolewał. Jakoś pod koniec roku ta dziennikarka. Przygnębiająco wylaszczona. Uzależniona od stresu. Kawa za kawą, red buli, od czasu do czasu xanax, zomiren, ogólnie leki przeciwlękowe (zażywane jak tik-taki), święta w spa i całodobowy salon fitness. Mężatka. Mąż od niej o niebo piękniejszy.

I jeszcze ta początkująca asystentka szefowej. Chuda, blada, spać mogła tylko przy włączonym telewizorze. Ubytki w cerze i wątrobowe plamy na dłoniach, mimo młodego wieku; prawdopodobnie problemy z żołądkiem. Wszystko wiedziała najlepiej. Ale miała niebotyczne biodra. Oszałamiające. Ciągle sobie wyobrażał, że trzyma je w dłoniach jak dwa wielkie, okrągłe bochny wiejskiego chleba. Z makiem. Mimo wykształcenia i elokwencji miała w sobie coś małomiasteczkowego. Może przez szczękościsk? Ta pociągała go względnie najdłużej. Przesuszona przedstawicielka Daru Natury podniecała Rafała w środy i piątki. Niedopita, za to zawsze dobita łamiącymi się paznokciami. Własnymi. Toczyła błędnym wzrokiem za każdym jego słowem, jakby miało ją doprowadzić do świętego Graala. Kompletny brak poczucia estetyki, rozbrajający w księgarniach, przy półkach z albumami o sztuce. Ile to można wytrzymać? Tydzień? Góra trzy. Poza tym, chyba miała narzeczonego. Na szczęście. Metody stosował zawsze podobne. Nic nieobiecujące, ale magiczne słowa klucze: tak, nie, wino? (zawsze z pytajnikiem), i charakterystyczne zwroty przyczajonego kochanka, ukrytego po parkach uśpionego smoka: kiedy? gdzie? chcesz? będę. Itepe. Itede zaś czasem dochodziło do skutku, a czasem nie.

Studio było niewielkie. Zresztą Rafał, przyzwyczajony przez Karola, wolał pracować w plenerze. Wracał po całym dniu do redakcji, kiedy niemal nikogo w niej nie było, oprócz kilku jemu podobnych wariatów siedzących jeszcze w swoich norach. Był wśród nich, na szczęście, i pan Krystian, stary laborant, widzący już tylko na jedno oko, w dodatku prawie przezroczyste. Drugie stracił podczas zamieszek, kiedy milicjant z zaciekłością walił gumową pałką na przemian to w głowę, to w aparat fotograficzny technika. Rafał oddawał panu Krystianowi swoją partię naświetlonych rolek, a ten, jeśli nie jechał akurat do córki za miasto, dawał się naciągnąć, żeby filmy wywołać „na zaraz". - Co, pewnie „na zaraz"? - pytał, strzelając lodowym okiem. - Jak się da... - To z rozkoszą, z rozkoszą, panie Drugi. - Mieląc w ustach pestki słonecznika w łupinkach, laborant znikał za drzwiami ciemni. Dwie godziny oczekiwania na stykówki były dla Rafała godzinami największego podniecenia, zupełnie jak w dzieciństwie, kiedy Karol zabierał go do piwnicy i razem wywoływali filmy. Pamiętał swój pierwszy raz. Od rana wiedział, że dziś tata pozwoli mu samodzielnie wywołać rolkę. Tak się

umówili. Tego dnia Jacek zrobił na obiad pierogi z mięsem. Rafał czuł jeszcze w ustach ich smak, kiedy schodził z ojcem do piwnicy. Pamiętając o wszystkich wskazówkach, delikatnie rozłożył koreks i rolki, na które miał nawijać negatyw. Wszystko ułożył obok siebie, tak aby w totalnej ciemności, której wymagało wywoływanie, odnaleźć je dłońmi. Wcześniej, wielokrotnie przyzwyczajając wzrok do ciemności, obserwował, jak robi to ojciec. Czasem mu nawet pomagał. - Najważniejsze, synu - mówił spokojnie Karol - jest nawinięcie filmu na szpulę. Chodzi o to, żeby nie uszkodzić emulsji i nie zniszczyć obrazu. Kiedy po kilkunastu minutach oczy przyzwyczaiły się do mroku, Rafał wziął do ręki rolkę, nawinął na nią negatyw i zamknął całość w koreksie. Bardzo przejęty kilkakrotnie sprawdzał drżącymi dłońmi, czy wszystko dobrze zakręcił, uważając, żeby światło nie przedostało się do środka. Ojciec przygotował stoper, Rafał sprawdził temperaturę przygotowanej wcześniej chemii i - cały czas próbując opanować drżenie, zarówno rąk, jak i serca - wlał pierwszy odczynnik. Po nalaniu utrwalacza, nie mogąc doczekać się efektu, już po kilku minutach podglądał, czy negatyw został dobrze naświetlony, czy wszystko idzie zgodnie z planem. Chwycił rolkę i koniuszkami palców odgiął ostatnie dwie klatki. Nieprawdopodobne, były tam! - Tata! Są! - krzyknął, zachwycony magią. - Gratuluję, synu! - Karol poklepał go po plecach, a potem uścisnął mu rękę.

Wypłukali film i wyjęli z koreksu. Rafał rozwiesił go na lince, przypinając delikatnie drewnianymi klamerkami, które zawsze w tajemnicy podkradali Krystynie. Po dwóch godzinach, podczas których Rafał poobgryzał prawie wszystkie paznokcie, ojciec podał mu nożyczki. - Proszę. Chłopiec zdjął wysuszony film i zaczął powoli obcinać, po sześć klatek. Z namaszczeniem wkładał je do wcześniej przygotowanych kopert. Zostawił sobie fragment, który długo oglądał, przygotowując się do najbardziej magicznego momentu - skopiowania pojedynczej klatki na duży papier. - Jaki format? - zapytał ojciec. - Największy, tata! - odparł Rafał bez namysłu. - Okej - zgodził się Karol. - Zrobimy 18 na 24, foto-nowski połysk, zgoda? - Przefajnie, tata! Karol się roześmiał. - Wszystko było „przefajne", kiedy byłeś mniejszy. - Tak. - Zaaferowany Rafał rozstawiał kuwety. Z czasem lista „przefajnych" rzeczy będzie się zmniejszać, pomyślał Karol, ale nie powiedział tego synowi. Zanurzeni w poświacie czerwonego ciemniowego światła przygotowywali kąpiele z odczynników. Rafał włożył negatyw do powiększalnika i na malutkim skrawku papieru zrobił próbkę. Oglądał ją bardzo dokładnie i - mimo że chodziło tylko o to, by sprawdzić, czy czernie są dobrze naświetlone i czy zdjęcie jest ostre - nie mógł oderwać od niej wzroku. Od swojej pierwszej, własnoręcznie wykonanej próbki.

- I jak? - zapytał ojciec. - No nie wiem... - Dobrze jest? - Zobacz. - Nie, ty zobacz. To twoja próbka. Przecież się na tym znasz uśmiechnął się Karol. Rafał oglądał próbkę jak największe dzieło sztuki. - Dobrze - stwierdził w końcu. Właśnie zrozumiał, że potrafi, i bardzo mu się to spodobało. Zachwycony przystąpił do robienia dużej odbitki. Po latach nie pamiętał nawet, co na niej było, ale zapamiętał, jak Karol powiedział: - Co ci się w tym najbardziej podoba? - Ze można zatrzymać chwilę, świat, uczucie - odparł Rafał, uświadomiwszy sobie to porażające odkrycie. - Tak. I mieć je dla siebie, choć dawno przeminęły. - Tata... To jest. - Taki boski pierwiastek. Teraz, w redakcji, oczekiwanie na owoce pracy, zaangażowania i pasji, które - Rafał wierzył w to właśnie dzięki ojcu - przyniosą adekwatny efekt, było miłym stanem ciekawości. Kiedy pan Krystian otwierał drzwi i zapraszał do środka szerokim gestem, zaczynało się najlepsze. Pochyleni nad stykówkami z lupami w dłoniach mruczeli obaj na sobie tylko znane melodie, które zwykle

godziły ze sobą większość taktów. Wybierali. A kiedy Rafał nie był pewien, wybór pana Krystiana bywał rozstrzygający, bo: - Panie Drugi, ile ja to obrazków w życiu widziałem, nie policzysz. Ale ile dobrych - policzysz - mówił technik, zaznaczając czerwonym mazakiem wybrane klatki, by zrobić z nich mniejsze odbitki, przyjrzeć się im po raz kolejny precyzyjnie i zdecydować, które z nich zasługują na miano tych policzalnych. Pan Krystian mógł się wydawać nie-znoszącą sprzeciwu ostatnią instancją. Mógł się wydawać zbyt kategorycznym, zbyt narzucającym własne zdanie starym człowiekiem bez oka, nieprzystającym do nowoczesnych czasów. Ale był mistrzem w swoim fachu. I Rafał, na szczęście, umiał to w nim odkryć. Bez skrępowania podziwiał jego wiedzę i doświadczenie. W swojej pasji i zaangażowaniu laborant przypominał mu ojca, z którym Rafał nie spędzał już tyle czasu, co dawniej. Z powodu... Z niejasnych powodów. Stary pan Krystian zaś docenił w młodym talent, ale przede wszystkim ciekawość i pokorę. Lubili ze sobą pracować. Miał tylko to. Fotografię i pracę. I te esemesowe zrywy. Choć w istocie nic mu nie dawały, choć w dzień wyciszony i uprzejmie uśmiechnięty, wieczorem, nie wiedząc, co ze sobą zrobić, szukał. Kombinował. Do nocy. Szwendał się, wałęsał samotnie, bo i z kim? Jego stary kumpel,

jeszcze z podstawówki, od wódki i trutki na smutki, został ojcem z nacisku, będąc mężem z odzysku. Od jakiegoś czasu nie stanowił już kompana do picia, palenia i życia nocnego „chujlajfu", jak lubił mawiać Rafał. - My tu mamy taki „chujlajf" na miarę naszego nadmorskiego „miasta z morza i marzeń". Nic, tylko puścić się. Na głęboką wodę. Po nocach, o smętnej godzinie 00.16 nie siedział w kinie i nie biegał ścieżkami zdrowia w srebrnych new balance'ach na nogach. Szwendał się więc, wałęsał, wysyłał rozpaczliwe esemesy bez treści. Outsider z wyboru. Gasił i zapalał papierosa. Przyglądał się pustym już autobusom. Dłonią o zapachu markowego tytoniu przejeżdżał po włosach. Przeglądał się w podświetlonych wiatach przystankowych: mocny nos, usta wąskie, blisko osadzone oczy w kolorze pasztetu z zająca. Piękny i smutny. A jednak - w tym smutku - wiecznie pociągający. Bił w przedbiegach każdego wychudzonego pięknisia z garbem nowoczesności, krokiem w kolanach i grzywą na czole, powłóczącego nogami, wpatrzonego w płyty chodnikowe przyszłości. Puszczał (się), popuszczał wodze fantazji. Myślał, że może przynajmniej tyle. Na początek nie najgorzej. Ale co potem? Nowe wyzwania i życie w tempie przyśpieszonym podobały się Rafałowi. Ich skutkiem, na razie jeszcze nie ubocznym, było coraz większe spożycie alkoholu i papierosów.

- Chudy, jestem pewien, że to wszystko zapisuje się w historii mojej wątroby - mówił. - Ty, nie babul, zawsze sobie tą wą-torbę możesz wymienić na inną torbę. - Na ęą-torbę chyba? - Nooo, dobry wybór. Sto procent zysku i gratis po pysku. Chudy zanosił się śmiechem ze swoich żartów. Sam dla siebie bywał najwdzięczniejszą publicznością. - Zawsze masz odpowiedź, co? - No co ja mam ci stary powiedzieć? Dwadzieścia jeden lat życia przy komputerze, jarania trawy i łapania pająków, to się człowiek o życiu dowie tego czy tamtego. - Taaa... Szczególnie tamtego. - Prawdziwy chujlajf tu sobie wiedziemy, Drugi, wiesz ty o tern? - Tak, tak. - A o tamtem? - O tamtem też. - Śmiali się już obaj, wypuszczając kółka z dymu ku górze. - Ale jak tak się zagłębię, to do wniosku dochodzę... - Mój ty Boże! Nie tak prędko. - ...że Boga nie ma. - No taaa... A światem rządzi Presley... - .. .co czyta Kinga, tańczy swinga i gra w pinga... - ...ponga. - Ha, ha, ha! Każdy dzień spędzony z Chudym mógł być przygodą. Chudy miał bowiem niezwykłą zdolność uruchamiania lawiny więcej niż dziwnych wydarzeń, która niemal

zawsze skutkowała spektakularnym rozwiązaniem. Podczas jednej z wypraw do Berlina, na drugi dzień po wyczerpującej sesji, postanowili wybrać się na miasto, zwłaszcza że w tym rejonie były akurat wystawki. Chudy, amator nietypowych przedmiotów, w wolnych chwilach przerabiał je z fantazją. Zdarzyło mu się przetransformować stare radio w fotel, wannę w pluszową kanapę. Jedną z instalacji, z której był szczególnie dumny, okazało się przerobienie garnków emaliowanych na ozdobne lampy wiszące. - Rzeźbię. - Lubił odpowiadać na pytanie nowo poznanej dziewczynie, która koniecznie chciała wiedzieć, czym się zajmuje. - W śmieciach - dodawał i zanosił się śmiechem. Pod warunkiem, że akurat nie chciał jej poderwać. Tym razem Chudemu spodobał się okazały zrolowany dywan. - Bierzemy - zadecydował i zabrał się do montowania go na dachu starego golfa, którym przyjechali. - Nie rozwiniesz? Nie wiadomo, jak wygląda - stwierdzi! rzeczowo Rafał. - Co ty? Tutaj będę rozwijał? Wrzucaj, za miastem sobie obejrzymy. Niemiaszki o porządek dbają, na pewno jest jeszcze nówka, nie rdzewka. Dawaj go tu. Zainstalowali dywan na dachu i odjechali. Bawili się znakomicie, snując fantazje na temat zawartości rulonu, dzieląc między siebie upchnięte w środku domniemane dolary, kiedy Rafał powiedział: - Jadą za nami.

-Kto? - Nie wiem. Ale beemwuchą czarną. - Jaja sobie robisz? -Nie. - To jaja z Chudego robisz? - Tym bardziej nie, Chudy. - No to z kogo jaja robisz? - Nie pytaj mnie, bo nie robię jaj. Z nikogo. - To jajecznicę? - Zapewniam cię, stary, że żarty się skończyły i nie ma nic do jedzenia. - Grobowo powiedział Rafał. Sytuacja wciąż go bawiła, choć już niedługo. - To im gwizdnęliśmy ten dywan? - A bo to wiesz, jak nie wiesz? - Mogli nie wystawiać - żartował jeszcze Chudy, odpalając papierosa. - A właściwie co to za jedni? - Nie wiem. Może mafia? - Niemiecka mafia? Słyszałeś o czymś takim? - Chyba na wsi. - No to sam wiesz. Nie u nich, stary, nie u nich. Ordnung muss sein! - Chyba jednak cisną do nas. - Rafał obserwował w lusterku zbliżający się w szybkim tempie czarny punkt. - No chyba. Nic innego tu nie jedzie. - Rozejrzał się Chudy. A co się będziemy cipać w szczypę! Pociśnij! - zarządził. Rafał chętnie docisnął pedał gazu, nie biorąc pod uwagę, że w tym pościgu nie mają szans. Czarne bmw dogoniło ich szybciej, niż się spodziewali. A właściwie w ogóle

się nie spodziewali, bo nie brali poważnie pod uwagę, że ktoś może ich gonić z powodu starego dywanu. Jednak auto zajechało im drogę. Zanim zdążyli się zorientować, co się dzieje, czterech mężczyzn w ciemnych okularach obskoczyło golfa, każąc im wysiadać. - Kurwa, policjanci z Miami czy co? - szepnął Chudy, trzaskając drzwiami. - Ostatni raz gdzieś z tobą jadę! - rzucił Rafał. - Już to słyszałem. - Sprechen nicht! Kryminał Polizei. Ausweis bitte! - zażądali. Rafał i Chudy niemieckim nie władali zbyt biegle, ale żądanie zrozumieli. Tyle że, niestety, dokumenty zostawili w hotelu, bo mieli się przejechać tylko po wystawkach i szybko wrócić z łupami. Pomysł Chudego, by rozwinąć dywan na parkingu za miastem, okazał się zgubny. - Nie mamy. My Polen - tłumaczył sprawca zamieszania. - Polen - wymruczał jeden z policjantów, przyglądając się bacznie to Rafałowi, to Chudemu. - Was haben sie dort? Wskazał na rolkę na dachu. - Myśli, że trupa wieziemy - bąknął Rafał. - A jeśli ma, kurwa, rację? - Chudego pochłaniała konwersacja za pomocą języka migowego. - Jestem Herr Leitner. - Miał nadzieję, że jego niemiecko brzmiące nazwisko uratuje sytuację. - Chcieliśmy, wollen, ten dywan, no, lochen. - Przyłożył palce do oczu, imitując lornetkę. - Lochen, lochen! - Wskazywał na dywan. - Tylko lochen. Nicht więcej.

Nie wiedzieć czemu Chudy sądził, że lochen to „patrzyć". W niewytłumaczalny sposób kojarzyło mu się to ze słowem „lornetka", błędnie jednak, znaczyło bowiem „przekłuć" i tym bardziej wzbudzało podejrzenia niemieckiej policji kryminalnej. Rafał starał się ukryć rozbawienie, zwłaszcza że władza była w coraz gorszym nastroju. - Entiwickeln! - rozkazała. - Jeśli tam rzeczywiście jest trup, pamiętaj, że cokolwiek się zdarzy, byłeś moim najlepszym kumplem - powiedział z ironią. Faktycznie, nie mogli wiedzieć, co wiozą. Wzięli rulon spod starej kamienicy, nie zaglądając do środka. - Mnie to nie bawi - szepnął Chudy. - Nicht sprechen! - krzyknął policjant. Atmosfera zrobiła się naprawdę napięta. Nie mieli dokumentów, nie mówili po niemiecku, deklarowali „przekłucie" i wieźli na dachu zrolowany dywan, w którym mógł być nieboszczyk albo kilogram heroiny. Tymczasem cała kryminalna policja w Niemczech szukała Polaków pracujących na czarno, którzy poćwiartowali swojego szefa ogrodnika i ukryli zwłoki, uprowadziwszy uprzednio setki cebulek unikatowych tulipanów. Na szczęście w dywanie Chudego nie było ani zwłok, ani heroiny, ani cebulek, ani nawet dziur. Policjanci po dłuższym zamieszaniu na komisariacie puścili wolno nieodpowiedzialnych poławiaczy wystawkowych skarbów. - Dziękuj mi, dziękuj, Drugi! - krzyczał Chudy, unosząc kolejny kufel piwa. Piana ciekła mu po nieogolonej brodzie. Gdybyś był sam, nigdy by cię to nie spotkało!

- Jakoś nie żałuję, wiesz? - Rozbawiony Rafał w kłębach dymu delektował się smakiem niemieckiego trunku. - A tam! I tak wiedziałem, że będzie wilk syty i Kansas City. Mam to w genach. Geniusz w genach, rozumiesz pan to? Mój ojciec na wojnie zeżarł kreta. - Żarty! Na jakiej wojnie, Chudy? - Żadne żarty! Zeżarł! Dorwał i upichcił, i jeszcze matce nie powiedział, boby się porzygała. - No chyba... - No chyba, jak pochodziła ze szlachty francuskiej. Taka wiesz, ę, ą, ależ, dupą w talerz. - To by się porzygała. Żaby to co innego, ślimaki, ale krecik? - No, nic tylko paw. -No! W towarzystwie Chudego Rafał miał zapewnione rozrywki przez całą dobę i gwarantowany brak czasu na sięganie pamięcią w traumatyczne rejony przeszłości. Grzesiek był błyskotliwy, zabawny, towarzyski i mimo swojej „niezapraszającej powierzchowności", jak mawiał, kobiety lgnęły do niego jak pszczoły do miodu. - Z zamkniętymi oczami to robią, królewny - żartował. - No bo powiedz uczciwie, ale zastanów się wcześniej, czy ci się to opłaci. Widziałeś kiedyś coś równie niewidokowego? Coś, co by się mogło brakiem proporcji równać z moją, szlachetną jednak z wnętrza, twarzą?

- Ja myślę, Chudy, że ty jesteś po prostu taki brzydki, że aż ładny - rozważał Rafał. - A to ty podszedłeś do sprawy tak trochę bardziej filozoficznie, widzę. Niech będzie, Drugi, niech będzie! zaśmiewał się Grzesiek, klepiąc przyjaciela po plecach. Rafał bawił się z nim doskonale, zwłaszcza że towarzystwo Chudego w szybkim czasie gwarantowało dodatkowo towarzystwo kobiet, które - choć wydawały mu się wszystkie do siebie podobne - były jednak miłą formą spędzania czasu. W precyzyjnie wybranym przez siebie momencie, kiedy już czuł, że to odpowiednia chwila, a wyczuwanie „odpowiedniej chwili" wkrótce opanował do perfekcji, niby przy okazji rozmowy na zupełnie inny temat, mimochodem rzucał: - Wiesz, generalnie nie panuję nad niczym i nie ma sensu niczego ode mnie wymagać. Było to zdanie, które słyszała każda, prędzej czy później. Niejako z definicji. Tak już miał. Rafał Trzeci, pseudonim Drugi. Robił dobre zdjęcia, pociągająco wyglądał z papierosem, miał hipnotyzujący głos, znał się trochę na muzyce poważnej i jedną rzecz miał wytrenowaną do bólu: wiedział, kiedy przestać. Bo był pewien, że nie chce zaczynać niczego poważnego. Przynajmniej na razie, przynajmniej do czasu. - Wiesz co, Drugi, ja sobie zdałem sprawozdanie, że ja cię szanuję za to, że ty wiesz, co robisz - mówił Chudy, kiedy zdarzało im się, choć bardzo sporadycznie, w ogóle rozmawiać o kobietach.

- Dbam o ogólny standard psychiczny. - Duża rzecz, stary, duża rzecz. Obrazkowo przy tym wypadasz, powiem ci, dobrze. - Dobrze wypaść to można przez okno. Ja dbam o standard. - Psychiczny. Taaa, gruba sprawa. - Podstawowa. - A czyj standard psychiczny, bo mnie to na swój sposób interesuje nawet? - Swój i jej. - Rafał przeczesał ręką włosy i nachylił się, żeby zapalić papierosa. - Której „jej'? - Każdej - odparł. Mówił bardzo poważnie. Było to dla niego mniej niż skomplikowane. Chodziło przecież o to, żeby nie wymagać. I one przeważnie, przynajmniej przez chwilę, na początku, nie wymagały. Ale choć było to właśnie tym, czego od nich oczekiwał, nie miało smaku, którego żądał od bliskiej relacji. Czegoś w tej konfiguracji brakowało. Do czasu aż poznał Beatę. Dopiero ona uruchomiła w nim wszystkie braki, wypełniła luki i wydrążyła kanały, którymi dryfowały jego lęki, przyzwyczajenia i wzorce. Beata była brakującym ogniwem. Szybka, szczupła, mówiła scenicznym szeptem i bardzo źle się ubierała. Demonstracyjnie wręcz. Także z tego powodu zwrócił na nią uwagę. Myślał, że coś bojkotuje.

Miał powody. Pracowała w luksusowym piśmie kobiecym i wyglądała, jakby miała to gdzieś. I miała. Ale potrafiła perfekcyjnie to ukrywać przed tymi, którzy nie powinni wiedzieć. Była szefową działu zdrowia, więc mogła koncentrować się na trochę istotniejszych sprawach niż ciuchy i makijaże. Rzeczywiście, to ją urządzało. Jeździła na rowerze i ciągle coś czytała. Była w najlepszym momencie, kiedy się poznali. Właśnie doprowadziła na skraj załamania nerwowego swojego męża i z dorastającym synem wprowadziła się do nowego mieszkania z widokiem na morze. Za mieszkanie zapłacił mąż. Zresztą były i zresztą niechętnie. Dowiodła mu przed sądem tak kardynalnych zaniedbań wobec rodziny, że choćby po to, by o nich zapomnieć, musiał ponieść koszty. A w rzeczywistości poniósł je, by więcej jej nie oglądać. Z radością oddelegował byłą żonę i własnego syna na drugi koniec kraju. Marzył, by jej więcej nie spotkać. Prawie mu się udało. Z okna sypialni widać było morze, ale żeby je zobaczyć, trzeba było wspiąć się na ostatnie piętro starej kamienicy. Dla Rafała wspinanie się po schodach było codziennością, choć kiedy wspinał się na piętro Beaty po raz pierwszy, z butelką wina w kieszeni skórzanej kurtki po Karolu, nie sądził, że będzie to morze oglądał częściej. No, nie częściej, niż można policzyć na palcach jednej ręki. Beata natomiast już wtedy była odmiennego zdania. I z właściwą sobie determinacją w bardzo szybkim

tempie doprowadziła do tego, że widok na morze stał się także widokiem Rafała. Zanim się zorientował, miał już jej adres w swoim dowodzie. Wyjątkowo wstał pierwszy. Wyjeżdżał na zdjęcia. Zwykle to ona go budziła, lecz teraz spod kołdry tylko patrzyła na stopy zanurzone we włochatym dywanie. Dywan wyglądał jak niedźwiedź albo jak ogromny bóbr. Wydawało się, że można w nim wiele ukryć. - Dzień dobry, żono - powiedział, zapalając papierosa, zanim jeszcze otworzył okno, nie odwracając się. Lubił podkreślać to absurdalne słowo „żono", zawsze w wołaczu. Lubił też brać pod uwagę jego staropolskie znaczenie - od „żonąć": „gnać", „zająć", „pędzić", „porwać" - które jego zdaniem było trafne, jak żadne inne. Nie dawało wytchnienia i miało w sobie coś z użycia siły. Będąc jednocześnie tak bezpiecznym i kategorycznym. „Biorę sobie ciebie za żonę" wydawało się Rafałowi w chwili przysięgi jednym z bardziej absurdalnych oświadczeń. Nikogo nie brał. Nie chciał. To raczej ona go wzięła, a i to na określonych warunkach, o czym - być może - wiedziała już wtedy. Krótkie włosy zaczesała drapieżnie do góry. Sukienka była krótka, asymetryczna, z lamparcim motywem i jednym rękawem. Na nogach skórzane botki, użyte do sesji w ostatnim numerze magazynu. Sięgała mu zaledwie

do ramienia i wyglądała... szałowo. Tak, szałowo. I cokolwiek to oznaczało - było kompletnie nieadekwatne. Krystyna powiedziała: - Beatko, szałowo wyglądasz. - I nic ponadto. Karol z właściwym sobie wdziękiem niczemu się nie dziwił, Jacek zaś był przekonany, że „coś tu się komuś pomyliło". Ale mimo ekstrawagancji panny młodej to Rafał był gwiazdą wieczoru: w stylizowanym na mundur garniturze, który sprowadziła dla niego z Rosji znajoma sty-listka o migdałowych oczach i krótkich, pomalowanych na neonowo paznokciach. On był gwiazdą, ale to Beata kreowała przedstawienie. Ponieważ był to jej drugi ślub, doskonale wiedziała, jak sprawić, by stał się widowiskowy. Nie odstępowała męża na krok, przylepiona do niego jak do świeżo upolowanej w dżungli maskotki. On zaś filmowo się uśmiechał i palił papierosy, poświęcając jej akurat tyle uwagi, ile było konieczne dla stworzenia dobrego wrażenia. Zresztą... Wydawało się, że tyle właśnie jej wystarcza. Karol przyglądał się synowi, wyczuwając, że ten jest nieobecny. Nie zdążył go o to zapytać. Rafał go unikał. Czekając na gości w korytarzu urzędu, zobaczył ten dziwny widok i coś zrozumiał na pewno. Na szerokich schodach prowadzących z holu na dole najpierw pojawiła się siwa głowa ojca, potem matki, a u drugiego jej boku - Jacka. Powoli wyłaniały się całe sylwetki. Karol wyprostowany, w stalowym garniturze, wyglądał jak agent 007 retro (Rafał nawet się uśmiechnął do skojarzenia). Wchodził zdecydowanie i rozglądał się za synem.

Krystyna miała niezmiennie koński ogon na czubku głowy, od wielu lat farbowany na kasztanowo. Zwracała głowę w stronę Jacka, który coś do niej mówił i wspierał się na jej ramieniu, jakby nie mogąc skoordynować kroków. Wyglądał jak zwykle, rozczochrany i jakiś taki „oberwany". Lata wydrążyły głębokie bruzdy na jego twarzy, przez co sprawiał wrażenie jeszcze bardziej tajemniczego i doświadczonego przez los, choć nie wiadomo kiedy i czym. Byli tak inni, ojciec i Jacek, i tak nieprzerwanie obecni przy niej przez wszystkie te lata. Widok ten wydał się Rafałowi „bardzo fotograficzny", a przez to dosadnie nierealny, bo zbyt bliski. Potrzeba było obcej perspektywy, rozległych schodów urzędu stanu cywilnego, żeby w dniu swojego ślubu rozpoznać rodzinną układankę, której nie wszystkie części znajdowały się na miejscu. - Synu... - Karol przytulił Rafała i poklepał go po plecach. Chciał dodać coś jeszcze, ale być może musiałby powiedzieć zbyt wiele. - Powodzenia. I pamiętaj, nie głupiej - rzuciła matka, poklepując Rafała po piersi. Jacek nadpobudliwie zerwał się do uścisku. - No, Młody... Ale Rafał wyciągnął dłoń, zatrzymując go w bezpiecznej odległości. - Dzięki - powiedział, patrząc mu w oczy. - No, jak się czujesz? - Jacek nie wyczuł dystansu. - Jak się ma czuć? - Zareagowała Krystyna. - Pytam go właśnie. - Pewnie przerażony.

Nigdy nie wiedziała nic o uczuciach syna... - Nie, mamo. - Spróbował zaoponować, przejeżdżając dłonią po włosach. Karol uśmiechnął się, jak zawsze gdy rozpoznawał swój gest. Rafał poczuł się bardzo obco w tej konfiguracji, w której przecież i tak nie chodziło o niego. - No, jestem w stanie to zrozumieć - ciągnął Jacek, w mentorskim nastroju. - Tak... Gdzie Beata? - Karol spróbował przerwać bezsensowną dyskusję. - Dlatego nigdy się nie ożeniłem, ha, ha! - Myślę, że nie dlatego - powiedział Rafał. Ojciec spojrzał na niego uważnie, zerkając zaledwie, a jednak marszcząc czoło. Matka zatrzymała w połowie drogi do ust rękę z papierosem, ale spuściła wzrok. - A ty? Dlaczego się żenisz, ha, ha? - Zachowanie Jacka wyraźnie wskazywało, że przed wyjściem z domu musiał już co najmniej kilka razy wypić za zdrowie młodych. -Jacek... - powiedział spokojnie, ale konkretnie Karol. Tonem, który uciąłby najbardziej nawet zażartą dyskusję. - Przestań. Jezu! - Bezradnie szepnęła w tym samym momencie Krystyna. - Co, mamo? - Rafał zauważył jej konsternację. - Nie mam już siły... - Naprawdę? - Wyprostował się i spojrzał na matkę z góry. Być może gdyby spytał „na co?", odpowiedziałaby. Ale to był jego dzień i ten jeden raz wszystko i wszyscy

powinno być skoncentrowane właśnie na nim, a nie - jak przez większość ich wspólnego życia bywało - na niej. Nie chciał tego ciągnąć. Rozejrzał się w poszukiwaniu Beaty. Znalazł ją wśród grupy gości, uśmiechniętą, pewną siebie, zabawiającą anegdotami, panującą nad wszystkim. Odetchnął z ulgą. Więc jest ktoś, kto nad wszystkim panuje. Całe szczęście. Zdejmując palcem kurz z parapetu, szukał popielniczki, którą ona zawsze gdzieś odstawiała. - Dzień dobry, żono - powiedział jak co dzień, dmuchając w jej kierunku dymem. Nie odpowiadała, patrzyła tylko, jak jego stopy wędrują po dywanie i giną w naciąganych nogawkach. - Gdzie popielniczka? - Usiadł przy niej na łóżku. Moja żona, pomyślał, dotykając jej krótkich włosów. - Popielniczka? Wstał, zabrał z parapetu telefon i klucze. Wyszedł z pokoju. - Zadzwonię, jak dojadę - zawołał jeszcze z łazienki, przyglądając się w otoczonym żarówkami lustrze swojej twarzy. Zarejestrował zmiany. Zmarszczki wokół oczu i w bruzdach przynosowych stawały się coraz głębsze, golił się raz na tydzień. Rozpoznał oczy, bo były oczami jego matki, i uśmiech, bo był uśmiechem jego ojca. Lubił go. Spojrzeniu nie ufał.

- Odbierzesz awizo na poczcie? To może być ta paczka. - Odbiorę, Rafałku - odpowiedziała Beata spokojnie. Jej krótkie, ale ładnie umięśnione nogi wystawały spod za dużego T-shirtu, w którym spała. Nie pomalowała paznokci u stóp. On lubi, kiedy kobieta ma pomalowane paznokcie i usta. Ona od jakiegoś czasu już tego nie robi. Chyba przestała wtedy, kiedy Rafał jeździł do Łodzi robić sesje do katalogu tej początkującej projektantki, niewiele od niego młodszej i świetnie wyglądającej w zielonym. Niestety, było to widać na jego zdjęciach. - No, to doskonale. Jesteś... - zawahał się - ...niezastąpiona. Potrafił dobierać słowa. Po matce. Rzeczywiście, Beata była (w pewien, jemu tylko znany sposób) niezastąpiona. Gdyby jej zabrakło, cała konstrukcja zbudowanego na fałszywych fundamentach życia Rafała ległaby w gruzach. Dopiero kiedy stała się jego częścią, on poczuł się prawdziwie bezpieczny, a codzienność stała się dla niego układanką, którą dobrze znał z rodzinnego domu. Z tego pola minowego, na które - odkąd poczuł się „całkiem dorosły" - wolał już nie wchodzić. Dawno postanowił: najważniejsze to minimalizować ryzyko. Beata wita go rano, wymawia zdrobniale jego imię, czego nikt dotąd nie robił (żadna kobieta i na żadnym etapie jego życia), robi mu śniadanie, dzwoni trzy razy dziennie, pierze i prasuje ubrania, pilnuje rachunków,

kupuje papierosy i dzieli swoją uwagę pomiędzy niego a dorastającego syna. On, kobieta i jeszcze jeden „on". Stare, znane puzzle. Ona zaś wie, że jest niezastąpiona. Ma tego dogłębną, luksusową świadomość. Świadomość kobiety, która jest od swojego męża mądrzejsza. Wie, że on jej potrzebuje i że nie zrezygnuje z niej z żadnego, nawet najpiękniejszego, mającego najjędrniejsze piersi i najdłuższe nogi powodu. Bo to ona go wybrała. Ona, zanim zdążył się za nią obejrzeć na ulicy i zapragnąć się z nią przespać, przypisała go sobie. I tym samym uczyniła pierwszym. Ta świadomość dla faceta, który z powodu własnych, rozpaczliwych przecież wyborów był zawsze którymś z kolei, przelotnym i nigdy ostatnim, była bezcenna. Mógł się czuć naznaczony i jedyny. Przecież tego w istocie chciał: odzyskania czasu ukochania i uwagi, których nigdy nie dostał od pierwszej kobiety swojego życia, zajętej pokonywaniem karkołomnego slalomu między mężem a kochankiem (?), między przyrzeczeniem a pragnieniem, między prawdą a kłamstwem. Między lewą a prawą stroną stołu. - Co robisz? - Wszedł do kuchni i oparł się o futrynę. - Dzień dobry, Rafałku. - Beata podniosła się, żeby pocałować go na powitanie. Wspięła się na pałce, sięgając do jego policzka. (Od jakiegoś czasu nie całowała go

w usta. Albo to on jej nie całował. Oboje nie pamiętali). Nachylił się, aby jej to ułatwić, ale bez entuzjazmu. - Planuję nasze wakacje - odpowiedziała. - Będziemy mieli wakacje? - Podszedł do lodówki, otworzył i zajrzał, nie widząc, do środka. - Właśnie je planuję. Do piętnastego zamkniemy numer. Ja nawet wcześniej złożę materiał. Ty sesję też masz gotową, z tego, co wiem? - Jeszcze z Chudym będziemy... - No, to dobrze. W razie czego Grzesiek dopilnuje. Szesnastego możemy jechać, a właściwie lecieć. - Jej ton nie przewidywał sprzeciwu. - Dokąd? - zapytał, choć właściwie było mu wszystko jedno. - Wszystko wskazuje, że dotąd. - Postukała palcem w kolorowe zdjęcia w folderze. - Co to? - Jak to: co? Twoja wymarzona wyspa! - To ja mam wymarzoną wyspę? - zapytał Rafał nieprzytomnie, rozglądając się po kuchni, jakby był w niej pierwszy albo ostatni raz. - Oczywiście, kochanie. - Beata klasnęła w dłonie. - Podopinaj wszystkie terminy i na szesnastego bądź gotowy poleciła. - Dobra - odparł zgodnie z jej oczekiwaniami. - To będą dwa tygodnie. - Uściśliła. - Dwa tygodnie... - powtórzył, żeby zapamiętać. - Co sądzisz o tym, żeby Marcin pojechał z nami? - Upozorowała, że liczy się z jego zdaniem. - A co on o tym sądzi?

- Nie rozmawiałam z nim jeszcze. - Dla mnie w porządku. - Rafał nawet wolał, żeby towarzyszył im syn Beaty. - Świetnie. Ustalę to z nim jeszcze dziś. -Tak. - Zresztą porozmawiamy o tym wszyscy za chwilę. - Okej. - Zatem postanowione. - Tak. Można tak powiedzieć. - Oczywiście. - Jesteś świetna w planowaniu. - Rafał przyglądał się Beacie przez chwilę z zainteresowaniem, bo ta cecha wciąż jeszcze go intrygowała. Oto jego żona, która wie, jak ogarnąć cały świat. - Wiem, dziękuję. - Przyłożyła mu przelotnie dłoń do policzka. Wstała i zamaszyście pozbierała foldery. - Na obiad pieczeń i puree. - Będę zachwycony - zażartował. - To umyj ręce i siadamy. Maaarcin! Obiad! Przyglądał się, jak nakrywała do stołu. Pewne, szybkie ruchy. Zaplanowane czynności. Spokój. Tak, miała to coś, czego ze strachu przed utratą kochanka nie umiały z siebie wykrzesać wszystkie inne kobiety, z którymi był, bywał albo zamierzał być (spał, sypiał albo zamierzał się przespać). Planowała, zanim zdążył pomyśleć. I wymagała. Może nie za wiele, ale zawsze akurat tyle, by miał wrażenie, że jest potrzebny. I nie więcej, by nie poczuł się osaczony. Do niej nigdy nie odważyłby się powiedzieć:

- Nie panuję nad niczym i nie ma sensu niczego ode mnie wymagać. Bo jej wymagania dawały mu poczucie stabilizacji i ram, w których mógł się bezpiecznie poruszać. Jak w dobrze wytrenowanym tangu. Technicznie przepięknie, ale bez prawdziwych emocji. Beata przesterowywała swoje decyzje na niego, a jemu było z tym zwyczajnie wygodnie. Wiedział, co ma robić. Ona zaś wiedziała, że wymagania są sposobem na zatrzymanie go przy sobie. Bo wszystkie inne myślały, że przeciwnie. Że dadzą mu wolność, że przy nich będzie niezależny. A „ta straszna żona wcale go nie rozumie" i wciąż czegoś od niego chce. To, naturalnie, nie było prawdą. Beata rozumiała potrzeby męża doskonale. Że on potrzebuje ram, konkretów. Rozumiała, że imponuje mu pogardą dla histerii. A przecież o tę ostatnią było łatwo, kiedy wracał po kilku dniach wyczerpujących sesji zdjęciowych w towarzystwie pięknych i szczupłych modelek, i tylko trochę bardziej, jej zdaniem, skomplikowanych intelektualnie stylistek i wizażystek. Zanim za niego wyszła, znała jego styl życia, wiedziała, że wraz z Chudym mogliby napisać przewodnik po wszystkich knajpach Polski i Europy, ale nigdy, dosłownie nigdy, się nie awanturowała. Kiedy stawał na progu w chmurze całonocnych sesji alkoholowo-nikotynowych, obładowany sprzętem, ze stoickim spokojem patrzyła mu w twarz i nie zadawała pytań, kreując codzienność zgodnie z założonym wcześniej planem.

W tym opanowaniu i pewności siebie była bliźniaczo podobna do jego ojca. Dawała poczucie stabilizacji. Wiedział, czego się po niej spodziewać. Bo przecież nie zadając pytań, nie robiąc scen zazdrości, nie dociekając prawdy, gdzie był i z kim, gwarantowała mu „święty spokój". Tak, uspokajała go tym, bo znał wzór, który w każdym innym budziłby naturalne podejrzenia. Jego ojciec - ślepy na pytające spojrzenia innych i głuchy na zadawane prawdopodobnie przez co odważniej-szych pytania o status Jacka przy rodzinie - milczał. Tak wnioskował po latach Rafał, który nie przypominał sobie jakiegokolwiek zamieszania wynikłego z permanentnej obecności Jacka w ich życiu. Być może za tę cechę cenił ją najbardziej, a być może za tę samą najbardziej jej nienawidził. Bo - podobnie jak w przypadku ojca po latach - zorientował się w tym rodzinnym oszustwie, a w przypadku swojej żony miał prawo odczuwać na nią złość. Za spokój i milczenie, które mogły być równie dobrze wyrazem obojętności, tego, że Beata nie chce walczyć o porządek świata. O siebie. O niego. Miała więc w sobie najważniejsze cechy najbliższych mu osób. I najbardziej destrukcyjne zarazem. A jednocześnie jako kobieta zapewniała mu to wszystko, czego z powodu prowadzenia podwójnego życia nie dała mu matka. Z Beatą stworzył najsilniejszą więź, do jakiej był zdolny. Kochany i oszukiwany przez ojca. I pomijany przez matkę.

Zgarnął z pralki szczoteczkę do zębów. Sięgnął po szampon. - Nie ma szamponu? Skończył się mój szampon? Nie wiesz, gdzie jest mój szampon? - zawołał do Beaty, przyzwyczajony, że zna odpowiedź na wszystkie jego pytania. - Skończył się. Po co pytasz o to codziennie i odmieniasz przez wszystkie przypadki? - No bo codziennie nie mogę go znaleźć. Wczoraj tu stał. - Kup na trasie. - A zresztą, kupię po drodze - powiedział sam do siebie, nie słuchając żony. Wrzucił do torby tubkę pasty, dezodorant, wodę po goleniu. - Zadzwonię, jak dojadę. Kocham cię. Pa! - krzyknął z korytarza. I już trzasnęły za nim drzwi. Beata właściwie wiedziała, że on ją kocha, że zadzwoni, jak dojedzie, że „pa!". Ale mogła być absolutnie pewna jedynie „pa!". Reszta była kwestią interpretacji. Rafał zbiegł po schodach, mijając sąsiadkę ze starym jamnikiem, który mimo swego tytułu naukowego (wabił się Docent) codziennie w trudzie niesprawiedliwie nadanej mu przez naturę długości zmuszony był pokonywać morderczy układ stopni. - Dzień dobry, pani Ludmiło. Chodź, Docent, ocalę ci życie. Chwycił psa na ręce i ruszył na dół. - Dziękuję, panie Rafale. Nie mam już siły go dźwigać, a właściwie najtrudniej to się schylić, żeby podnieść. A jeszcze taki ciężki.

- Trudy bycia razem, pani Ludmiło. Trzeba dźwigać ten garb aż do śmierci - zaśmiał się Rafał i przyciskając do siebie jamnika, który chuchał mu prosto w twarz świeżo zjedzonym mięsem mielonym z cebulką, zeskoczył z kilku schodków. Pani Ludmiła patrzyła za nim rozczulona. Taki miły ten pan Rafał, taki miły... - Proszę pozdrowić panią Beatkę! - zawołała. - Pozdrowię! Pozdrowię, jak wrócę. - A Marcinek to chyba maturę w tym roku robi? - Przynajmniej takie jest założenie ministra edukacji - zaśmiał się Rafał ponownie. - Udał wam się synek, no udał... - Udać to się można na ryby albo grzyby, pani Ludmiło. A moja żona ze swojego syna jest zadowolona - podkreślił. Zawsze i niezmiennie, przy każdym wywołaniu tematu zaznaczał, że Marcin nie jest jego synem. Lubił go, zdążył się przyzwyczaić przez lata. Mieli nawet kilka wspólnych tematów i płyt, ale nie był jego dzieckiem. On kiedyś już miał dziecko. Miał mieć. Marcin był chłopakiem, którego się wychowuje, synem żony i innego faceta. On, Rafał, nie ma dzieci. I całkiem możliwe, że dlatego jego żoną została matka. On nie musiał jej matką uczynić. Mógł dowolnie i bez ponoszenia dodatkowych kosztów skorzystać z roli, którą już pełniła. Bez rywalizacji. Możliwe też, że w swoim wieloletnim maratonie przez łóżka innych Rafał próbował wypełnić pustkę. Instynktownie szukał możliwości złożenia swoich genów na ołtarzu przypadku młodości. Przecież to zupełnie naturalne. Zupełnie. A że społecznie nieakceptowane...?

- No tak... - Pani Ludmiła nie podjęła wątku, bo choć wiedziała, że Marcin nie jest synem Rafała, nie potrafiła przyjąć tego do wiadomości. Zaburzało to sielankowy obrazek sąsiadów, który lubiła kultywować, pląsając w chrześcijańskim porządku świata. - A pan to znowu w wielki świat, panie Rafale? - Taka praca. - Rafał odstawił Docenta na ziemię i poprawił kurtkę. - Wielki, wielki. Wszędzie gdzie ja, tam wielki świat, co, pani Ludmiło? - Oj, pewnie tak, pewnie tak, chłopaku - zawołała za trzaskającymi drzwiami sąsiadka. Rafał z uśmiechem zarejestrował, że nazwała go „chłopakiem", którym nie był już od dawna. Wsiadł do samochodu i rzucił torbę na tylne siedzenie. Pani Ludmiła chwilę jeszcze stała przed kamienicą i patrzyła za odjeżdżającym z piskiem opon autem. Wszystko takie szybkie teraz, życie takie szybkie, świat taki szybki, myślała, śpieszą się wszędzie, ale się śmieją, to dobrze, smutków nie mają, pracują, kochają się, rodziny zakładają, samochody kupują i dzwonią do siebie cały czas, dobrze, smutków nie mają. I dobrze, myślała pani Ludmiła, która w najśmielszych fantazjach nie wymyśliłaby świata, w którym żyli jej sąsiedzi. I w którym „dobrze" ma zupełnie inną jakość, i jest znacznie pojemniejsze niż w jej świecie. Początki były takie jak zwykle, jak u każdego. Przyjemne i pełne beztroskiego zaangażowania.

Marta wstaje powoli, zakłada dżinsy i białą podkoszulkę, nie jest pewna, czy to podkoszulka jej, czy Mariusza, ale to wszystko jedno. Od kilku tygodni już wirują razem w pralce. Teraz Marta ściąga pierwszą lepszą z suszarki. Trochę duża, może być jego. To miłe. Nigdzie się nie śpieszy, nie idzie dziś do pracy, wzięła dzień wolny, żeby trochę posprzątać, zanim przyjadą rodzice. Lubi swoją pracę. Każdy robi swoje, skupiony nad własnym biurkiem czy własną deską kreślarską. Dyscyplina i uprzejmość. Można mieć słabszy dzień, nie będą drążyć, jutro zapomną, ale Marta nie miewa słabszych dni, zwłaszcza odkąd jest z Mariuszem. Przy nim słabsze dni nie istnieją, bo on ma w sobie coś dobrego, złe rzeczy mu się nie przytrafiają. A skoro jemu nie, to i jej także. Marta pracuje długo, lubi wychodzić z biura ostatnia, zamykać szklane drzwi, wbijać kod alarmowy. Lubi mieć poczucie dobrze spełnionego obowiązku i odhaczone punkty na liście życzeń i obowiązków. Lubi swoją pracę. Lubi swoje życie. Szkoda, że Mariusz musiał wyjechać. Pomógłby jej sprzątać, przygotowywać mieszkanie, ale taką ma pracę. Marta związuje rude włosy gumką, dotyka twarzy, słyszy jeszcze rzucane rano pytania, jego „witaj, kochanie", uśmiecha się do tych porannych rytuałów, do pokrzykiwań, pozostawiania kubka z kawą przy klawiaturze, do jego dziwnych poleceń: „Powtórz prenumerata" albo: „Powtórz bądź co bądź". Uśmiecha się do brzęku jego kluczy na kółku, przy którym dzwonią nie tylko te od jej mieszkania, od samochodu, od piwnicy, od mieszkania jego ojca, od domu matki, która od ośmiu lat jest w Stanach, stary klucz od domofonu i kluczyki od blokady skutera. Uśmiecha się do wywróconych rękawów kurtki,

której jednak nie zabrał, widocznie uznał, że będzie ciepło. Chodzi powoli po mieszkaniu, zbiera jego rzeczy, słucha radia, patrzy na kurz na półkach i parapecie. Często zatrzymuje dłoń na swojej szyi. Pocałował ją tam rano. Trochę jej brakuje jego dotyku. Mama i tata przyjadą jutro wieczorem, zrobi kolację, Mariusz będzie nalewał wino. On nie przepada za winem, ale będzie je nalewał i będzie wiedział, jak i kiedy to robić. Marta lubi przyglądać się mamie, kiedy siedzą przy stole, mama ma taką dostojną urodę. Marta jest podobna do ojca. „Dziewczyna jak wszystkie", powiedziała o niej kiedyś matka jej byłego chłopaka. „Ale ma wdzięk", odparł wtedy tamten, chociaż nie byli już razem. Mariusza rodziców nie będzie. Mama od ośmiu lat w Stanach, ojciec ma służbę. Policjant spirytysta, znajduje zabójców poprzez kontakt z duchami zamordowanych. Marta nabrała się na tę historię na początku znajomości. Mariuszowi chyba nie przeszkadza, że jego rodziców nie będzie? Jest samodzielny. Często to podkreśla. Samodzielność. A ona lubi w nim to, że wszystko załatwia sam, że ma swoje sprawy. Że jest konsekwentny i ambitny. Lubi w nim jego zasady. Założę brązową sukienkę w kropki, myśli Marta. Mama ją lubi, i Mariusz chyba też. Mówi, że lubi mnie we wszystkim. Marta się uśmiecha. Uśmiechnięta kobieta jest piękna, myśli Marta i rozpuszcza włosy po to, by za chwilę ponownie odruchowo związać je w ogonek nad karkiem. Chciałaby mieć gęste włosy. On je lubi.

Mówi, że lubi, ale się im nie przygląda. Gdybym była mężczyzną, też pewnie bym się nie przyglądała, delikatnie usprawiedliwia go Marta. - Nie pożałujesz, mówię ci, że nie pożałujesz. - Grzegorz zakasał rękawy i odkręcił kurek z zimną wodą w łazience. - Nie wytrzyma tego. - Rafał sceptycznie przyglądał się, jak Chudy nalewa wody do foliowego worka. - Wytrzyma, zobaczysz. - Chudy, nie jestem pewien... - Ale ja jestem. Jestem pewien jak Pewnikowski. - Kto to jest, kurwa, Pewnikowski? - Rafał siedział na sedesie i palił papierosa. - Mój mistrz, taki szczerze mnie inspirujący i nigdy niepozwalający spuścić choćby o ton z tonu. Taki muz. Od muzy, no. Mój muz, kumasz pan to? - Chyba mózg. Zamieniłeś na paczkę papierosów, co? - Prędzej na brudną fantazję o japońsko-rumuńskiej prostytutce. Nie doceniasz mnie. Dobra, trzymaj ten worek! Rafał wrzucił niedopałek do muszli, spuścił wodę i mocno chwycił wielki worek z grubej folii, już prawie po brzegi wypełniony wodą. - Wiesz, ile to będzie ważyć? - Nie wiem. A ty znasz wzór na objętość wody w worku na ryby, czy jak to się liczy? -No...

- No to nie myśl o tym, nie myśl. Myśl kłopotliwa ideę czystą zatruwa. A nasza idea czysta i oczywista jest - dowodził Chudy, który odkąd Rafał wpadł na znakomity pomysł sfotografowania wybranych zabytkowych budynków w mieście niejako spod wody, nie ustawał w kombinacjach, jak tego dokonać. - I ja to widzę tak: te rozmyte kontury... Około osiemnastej będzie dobre światło, wydobywające się spod tej wodnej otchłani... - roztaczał pewnego dnia artystyczną wizję Rafał. - Ja nie wiedziałem, że ty poeta jesteś, Drugi. - ...jak widokówki z modernistyczną architekturą „miasta z morza i marzeń". Wystawiasz to sobie? Sztuka, prawdziwy art, co? - Ano, wystawiam jak ta lala, ale dalej jestem więcej niż niespokojny, że otóż z całej substancji zabytkowej... - Jak powiedziałeś? „Substancji zabytkowej"? - Piękne, co? Profesjonalny termin muzealny. - Mrugnął Chudy. - Stosunki z jakąś muzealnicą utrzymujesz? Mam cię! - Muzealniczką, Drugi, muzealniczką. No i idąc dalej... - Czekaj, czekaj, mów mi tu zaraz kto to? - Z rodziny wykształconej pochodzę, historyków sztuki w drzewie mam. - Chudy zaimprowizował historię, przekazując tym informację: „nic ci nie powiem". - Z całej tej masy architektonicznej naszego pięknego miasta portowego - ciągnął - tylko być może jeden z tych budynków, które, jak mi intuicja podpowiada, masz na myśli, znajduje się w pobliżu morza. Reszta... Cóż, w więcej niż niewielkim oddaleniu.

- No i do tego jest mi potrzebny twój błyskotliwy umysł, Chudy. Wymyśl coś. Chudy podrapał się po karku i przewrócił oczami. - Daj fajkę. - Zapalił i powiedział, jakby wiedział to od dawna: - Aparat w obudowie. Włożymy go do wielkiego pojemnika z wodą, który ustawimy w odpowiednim miejscu, na przykład na skwerze, pod odpowiednim kątem. Zabełtamy ręką, żeby były fale, i naciśniemy fotę... - Snuł fantazje. - Do jakiego pojemnika? - Drugi był realistą. - Jezu, no do jakiego? Do jakiego...? Do wanny, takiej starej, blaszanej! Na ten przykład, o! - To chyba na tamten, bo taka wanna to, po pierwsze, skąd ją weźmiesz, a po drugie, ciężka jest. A po trzecie skąd wody nalejesz w środku miasta? - Z fontanny! - Chudy podskoczył z radości, że wpadł na pomysł. - Sucha. - Rafał dmuchnął mu w twarz dymem. - Czyja? - Nie czyja, tylko jaka. - A jaka? - No, sucha. - Jak sucha? - No, nieczynna jeszcze. Nie sezon. Poza tym to woda państwowa, nie? - Nie rozśmieszaj mnie! Podcinasz mi skrzydła i podkopujesz korzenie. - I brudna. -Co? - Ta woda z fontanny, co to jej i tak nie ma?

- Powstrzymaj się. Masz coś lepszego, no? - Pojemnik musi być przezroczysty. Będziemy mieli lepszy kąt i więcej światła. - No, masz ty rację, masz rację, Drugi. Ja widzę, że ty głowę nie tylko dla zasady decorum nosisz, no! - Chudy klepnął przyjaciela po plecach. - To co proponujesz? - Przezroczysty... - No to worek na ryby, z zoologicznego. I tam włożymy aparat w obudowie, ma się rozumieć. Jak postanowili, tak zrobili, a właściwie prawie. Nalali wody do worka. Zawiązali go sprawnie i spojrzeli na siebie nad wanną. - No, teraz stary, to go on! Tylko ostrożnie. Łap z drugiej strony! Wszystkie niezbędne akcesoria były już zapakowane do samochodu. Teraz należało tylko dostarczyć wodę w worku w odpowiednie miejsce. A potem rozwiązać worek, włożyć do niego aparat i fotografować z tejże wody stylową modernistyczną architekturę „miasta z morza i marzeń". Chwycili wypełniony worek za rogi i zaczęli powoli schodzić po schodach, popatrując pełnym napięcia wzrokiem. - Tylko się nie poślizgnij! - rozkazał Chudy. - Chyba ty. - No, ty mi nie imputuj. Ja jestem stabilny. - Emocjonalnie bynajmniej. - Nic o mnie nie wiesz, nic, a sądy wydajesz. Poza tym, to nie ma znaczenia dla sprawy. - Może nie mieć, ale jak się poślizgniesz...

- Wiem, wiem. Mam zapomnieć o herbacie u dziekana, pochwale uściskowej i goździku do ręki - rzucił kolejnym ze swych absurdalnych stwierdzeń Chudy. - No, z ust mi to wyjąłeś, a teraz mijaj zdrów otwarte okna. Idziemy. - No przecież idziemy. - Puck, ile ty gadasz... Na półpiętrze przed parterem Chudy, zadowolony z przebiegu działań, mruknął: - Sprawnie nam idą sprawy, nie wnosisz? - Co? - Rafał był zbyt skupiony na worku, by zwracać uwagę na przyjaciela. - Świetnie nam idzie, mówię. I właśnie wtedy worek wysunął mu się najpierw z jednej, potem błyskawicznie z drugiej ręki, i z całym ciężarem uwięzionej w nim wody uderzył o ziemię, rozrywając się i chlustając zawartością po ścianach i stopniach. Klatka spłynęła wodą, podtapiając po kostki panią Ludmiłę i po sam brzuch jej jamnika, Docenta, z którym właśnie wracała ze spaceru. - Ożeż kurwa fuck! - zaklął Chudy. - Pełen sukces, ja pierdolę! - zawtórował mu przyjaciel. Mania wyglądała pięknie. Jak z początku ubiegłego stulecia. Czerwień jej szminki przy bieli twarzy przywoływała śmiertelne skojarzenia. Drobna główka, wielkie oczy, zapadnięte kości policzkowe i dużo, dużo prostych,

równych zębów odsłanianych w uśmiechu otoczonym karminem ust. I ta wszechogarniająca biel. Na całym ciele, sukience, fraczku, woalce, naszyjniku, dłoniach i na plecach. Biła jasność. Tylko paznokcie i buty były czerwone, jakby paliły się do odejścia, jakby już stały w ogniu. Na szczęście gasił je chłód sukienki. Śmiała się i płakała na przemian, a granica między emocjami zacierała się wraz z upływającymi godzinami wesela. Rafał patrzył na to i nie mógł uwierzyć. Jej szminka odcisnęła mu się na klapie marynarki. Jak w taniej komedii romantycznej. Założył marynarkę. Rzadko to robił. Beata powiedziała: „Nie jesteś stworzony do marynarek". Nie przejął się tym. Wiele kobiet miało na ten temat odmienne zdanie. Tyle że jego żona podzieliła się swoim. Niepotrzebnie zresztą. Dzisiaj założył marynarkę dla Mani. Właściwie już dla Marii. Kiedy byli razem, nie miał w szafie ani jednej. Był na to zbyt młody. Zbyt wyzwolony. Żadnych zasad, żadnych mundurów. Tylko tanie wino i rock and roli. A potem jeszcze, po tym wszystkim, skórzana kurtka ojca, którą tamten wygrał w karty i na którą ostatecznie wyrwał matkę. Nieśmiertelna kurtka Karola. Talizman właściwie. Dziś Rafał nie zabrał jej ze sobą. Poczuł się trochę nieswojo, kiedy zdał sobie z tego sprawę. Nie ma jej na sobie w tak ważnym momencie! W momencie wielkiego pożegnania. Właśnie na zawsze traci kogoś, z kim zaczynał. W ogóle wszystko. Czytać poetów, grać na gitarze, palić papierosy i trawę, pić tanie wino mieszane z piwem, biegać nago po dachu, robić zdjęcia, uprawiać seks i - po raz najpierwszy - snuć plany na przyszłość.

Nic nie zostało. Może tylko alkohol i papierosy. Znacznie droższe niż tamte. Markowe, z klasą i w większych ilościach. I seks. Też w większych ilościach, czasami bez klasy. Tracił Manię na zawsze. Podwójnie. Bez odwrotu. Nalał sobie whisky, przeczesał dłonią włosy. Poszukał papierosów w kieszeni marynarki. Są. Nie zapalił przy stole tylko ze względu na nią. Stać go było, żeby podarować jej wesele bez dymu. Nawet, a co tam, żeby jemu, Jej (już) Mężowi, też podarować wesele bez dymu. Poczuł zadowolenie, że przychodzi mu to lekko. Że ot tak sobie może nie zapalić dla nich przy stole. Właściwie tyle mógł im podarować. Nie miał żadnego prezentu. Co można podarować Pierwszej, kiedy wychodzi za innego? A jemu? Co mu można podarować? Nie licząc poklepania po plecach i sakramentalnego: „No, zazdroszczę ci, skurwysynu!"? Rano pod kościołem kupił bukiet stokrotek. Pamiętał, że ona lubi. A może lubiła? Nie wiedział już. Przy życzeniach podał go nieporadnie i z uciskiem w sercu, którego dawno nie czuł. Zarejestrował, że mechanicznie przekazała go świadkowej. Jednak poklepał go po plecach, ale nic nie powiedział, bo z trudem przyznawał, że facet jest w porządku. Że dobrze, że ona na niego trafiła. Nie akceptował w sobie akceptacji jego. Jej Męża. Kiedy poszedł zapalić przed restaurację, mruknął pod nosem: - Pedał ze mnie.

Wrócił na salę, gdzie wszyscy przesuwali się jak w chocholim tańcu. W półmroku z sufitu leciały bańki mydlane i konfetti w kształcie serduszek. Na podwyższeniu pretendującym do miana sceny wywijał pałeczką mistrza ceremonii jak Jaś złotym rogiem ubrany w czarne spodnie zaprasowane na kant i czerwony frak spięty z przodu pozłacanym łańcuszkiem w połowie atrakcyjny mężczyzna o powierzchowności idola matki - Staną Borysa. Dyskretnie podkręcał muzykę, kiedy akurat sam nie śpiewał, i raz po raz zerkał, czy tabliczka z hasłem: „Profesjonalna obsługa wesel i imprez okolicznościowych", oraz jego imieniem, nazwiskiem i adresem strony internetowej nie przewróciła się pod wpływem drgań kolumn. Pary tańczyły. - Kurwa, po chuj oni tańczą? - mruczał do siebie Rafał oparty o futrynę, wyprostowany jak struna, z rękami w kieszeniach. Była to pozycja raczej sędziego śledczego niż gościa. Miał wrażenie, że albo już tak dużo wypił, że nic nie rozumie, albo nic nie rozumie, bo za mało wypił. Stojąc, nalał sobie whisky i ze szklanką w ręku obserwował widowisko. Dziwowisko, w którym ubrane odświętnie, choć nie zawsze stosownie do wieku i typu urody, panie i w większości przyzwoicie odziani panowie podrygiwali, niestosownie do uroczystości, której status „wesela" był mocno przereklamowany. W obliczu raka żrącego gibkie piersi panny młodej nie było powodu, żeby się weselić. Były pierwszymi, dla których oszalał, choć wcześniej dotykał już kilku. Poznawał ich kopulasty kształt, chropowate, naprężone zakończenia, ich miękkość

i sprężystość. Ich różnorodność, uwięzioną w bieliźnie lub oswobodzoną, puszczoną bezwolnie w zwoje ciepłej materii sweterka z angory. Dotykał większych, piękniejszych, ale piersi Mani były doskonałe. Jak ona. Był pewien, że dla niego pozostanie taka już na zawsze. Utwierdzał się w tym, patrząc na jej białą twarz w białej woalce. Na jej białe zęby i okalające je czerwone usta. Na jej szczupłe ciało, które wirowało w zapamiętaniu na parkiecie. Przypominał sobie każdą spędzoną z nią chwilę. I uśmiechał się, bo wydawało mu się, jakby to było nigdy. Jednak poczuł zmęczenie, więc wyszedł przed budynek, by zapalić papierosa. Zabrał ze sobą szklankę i napoczętą butelkę whisky. Z przyjemnością marzł „w tej, kurwa, chujowej marynarce". Znieczulał się. W tym był naprawdę dobry. Już od wielu, jak sobie policzyć, lat osiągał coraz lepsze efekty w autoznieczulicy. Zatrzymał się, by zrobić drobne zakupy w małym sklepiku na trasie. Od zawsze lubił jeździć w długie trasy samochodem. Nie znosił podróży pociągiem. Samolot dawał mu chwilowe poczucie wolności, ale potem przerażający na dłuższą metę brak kontroli. Choć w samolocie zawsze się można skutecznie rozluźnić; to jedyny plus tych podróży. W pociągu zaś... - Drugi, ja cię ogarniam, że to jest nie dla ludzi - komentował kiedyś Chudy. - Taka podróż pociągiem to, kurwa, gorzej niż pierwsze przypadkowe

doświadczenie seksualne. Tu boli, tam boli i śmierdzisz kolejarzem. Rafał od dziecka miał słabość do mercedesów. Pewnego dnia jechał starą taksówką. - Nie chciałby pan go sprzedać? - zapytał po prostu. - A skąd pan wiesz? - Taksówkarz, złowieszczo ruszając wąsem, podejrzliwie zerknął w lusterko. - Nie wiem - zaśmiał się Rafał. - Po prostu pytam, bo chciałbym go kupić. - Dobra. - Taksówkarz się uspokoił. - Dajesz pan pięć tysięcy i jest twój. - Cztery. - Dobryś pan. Cztery i pół. - Ale biorę na miejscu? - Jak na miejscu, panie? To jeszcze moje narzędzie pracy, muszę coś, wiesz pan... - Biorę teraz za cztery i pół albo za tydzień i płacę trzy. - Rafał bawił się sytuacją, czując, że dobije targu. Zawsze działał podobnie. Nie odpuszczał. I zyskiwał, co chciał. - No wiesz pan, podobasz mi się. Dobra, podjedziem tu do kumpla do warsztatu i spiszem umowę. - Zgoda. Tamtego wieczoru wracał do domu mercedesem w kolorze granatowy metalik. Kupił go w piętnaście minut. Dokładnie tak, jak chciał. Teraz kupuje butelkę wina, którą lubi mieć przy sobie, dwie paczki papierosów, colę i choinkę zapachową

w czarnym kolorze, zapach bliżej nieokreślony. Do kasy jest kolejka, ale jemu się nie śpieszy. Jest cierpliwy. Lubi w niewymuszonym tempie podporządkowywać sobie rzeczywistość. Poprawia ręką włosy. Mała dziewczynka w błękitnych bojówkach i bluzie z kolorowym kucykiem przygląda mu się bez skrępowania. Stoi w kolejce z tatą. Patrzy na niego i patrzy, więc i on zaczyna jej się przyglądać z uśmiechem. Mała jest urocza, ma może sześć lat. Rafał gapi się na nią z poziomu swojego wzrostu i myśli, z jak banalnych powodów zmienia się perspektywa i ogląd pewnych spraw. Choćby z powodu wzrostu właśnie. - Jaki pan jest strasznie ładny - mówi nagle mała, nie spuszczając z niego oczu. On śmieje się głośno. - Dziękuję, ty też jesteś niczego sobie, wiesz? - odpowiada. - Wiem. - Mała wcale nie jest zawstydzona. Ojciec dziewczynki przygląda się sytuacji skrępowany, ale ponieważ Rafał się uśmiecha, a pozostałe osoby w kolejce są rozczulone bezpośredniością dziewczynki, uznaje, że ta sytuacja nie jest aż tak niezręczna. - Proszę na nią uważać - śmieje się do niego Rafał. - Będzie kruszyć męskie serca. - Taaa, na pewno - wtóruje mu ojciec, który przez najbliższe trzydzieści lat nie zamierza tego przyjąć do wiadomości. - Pan ma dzieci? - Nie. Ale mam nadzieję, że nie będę miał syna, któremu będzie mogła złamać serce. - Ożenisz się ze mną? - pyta mała. - Z przyjemnością. A jak ci na imię?

- Marlenka. - Dzień dobry, Marlenko. Jestem Rafał. - Szkoda, bo lubię imiona na „em". Tatku, kup mi ememsy. Gdzie mieszkasz? - Nad morzem. - To daleko. Tatku, i jeszcze soczek Tymbark. Przeprowadzisz się, jak będzie trzeba? - Jak będzie trzeba. - Nie przestaje śmiać się Rafał. Przesuwa dłonią po włosach. - Byłoby wygodniej. - Podsumowuje mała i bierze sok od ojca. Podaje Rafałowi. - Otwórz, zobaczymy, co pisze na kapslu. To będzie wróżba, dobra? - Okej - zgadza się Rafał i otwiera. - Zobaczmy, co jest napisane... - I co? - Niecierpliwi się mała. - Co pisze? - „Rób, co chcesz". Marta niechętnie, ale jednak zabrała się do porządków. Nie wiedziała, od czego zacząć. Na półkach sporo miejsca, trzeba tylko wszystko poukładać. Weszła na regał, ale stopa poślizgnęła się na paczce przewiązanych książek (Love sfory Ericha Segala wysunęła się pierwsza). Marta upadła. Coś strzeliło jej w plecach. Wydostała się spod masy małych rzeczy, które opowiadały nie wiadomo czyją historię, sycząc z bólu. Chyba rzeczy Mariusza, bo Marta jedne z nich znała doskonale, na przykład smycz do kluczy przywiezioną z lotniska w Barcelonie, lecz inne były jej zupełnie obce,

na przykład zdjęcie jakiegoś skweru nad morzem. Było zupełnie tak, jakby wysypało się przed nią całe jego życie, którego jeszcze do końca nie poznała. Nie zamierzała nawet o to zabiegać, bo wydawało jej się, że ważne jest to tworzone razem. Pomyślała o swoim kartonie, na którym - gdyby istniał - byłoby czarnym mazakiem napisane „Mariusz". Bo on jest całym jej życiem. Co by w nim było? • Moje ciało, • stanik w kropki, • ser feta, • czerwone fresco, białe fresco (Marta lubi to tanie wino, choć Mariusz uważa je za sikacz), • park Skaryszewski, • słowo „kochanie", • rozkład jazdy PKP, • słowa piosenki Marii Peszek: „Chcę pokochać Anioła, który ma na moim punkcie fioła", • czekolada na gorąco, • zapalenie migdałów, • 700 złotych, • klucze do domu, • dźwięk pilota od samochodu, • brązowo-pomarańczowa pościel, dwie poduszki i dwie kołdry w jednym łóżku, • błękitny szal i błękitny tusz do rzęs, • zakupy w delikatesach, • słoik miodu z ekologicznej pasieki, • herbata wiśniowa Dilmah, • słowa: „Boję się, że mogę Cię stracić",

• dziewięciocyfrowy numer telefonu zaczynający się na 6 i kończący na 4, • niebieskie rękawiczki bez palców, • brązowy płaszczyk, który teraz nosi Tośka, • porzeczkowe Hallsy, • piernik z InterCity. A odkąd zamieszkali razem w tym jej malutkim mieszkanku: • niebieski płyn do naczyń Pur, • krówki, • coca-cola, • lody z McDonalda z polewą truskawkową, nazywaną tURskawkową (Mariusz zawsze ją tak nazywa), • herbata w termosie, • punkty dorabiania kluczy, • za duże zamszowe, kremowe botki, • broszka w kształcie kota, • godziny: 23.33 i 5.25, • czarny tusz do rzęs DiorShow, • torebka „prezent od Edka", • hot dog na stacji Shella, • czarny parasol na tylnej szybie samochodu, • słowa: „Witaj, kochanie". Marcie zrobiło się słabo. Plecy bolały. Puchły. Tak, powinna pójść do lekarza. Chociaż może nie, może Mariusz zobaczy i powie, że nie trzeba? No nic, zobaczą jutro. Teraz się trochę prześpię. Mariusz nagrał się na sekretarkę. Dlaczego? Nie słyszała, jak dzwonił? Może. Teraz

ma wyłączony telefon. Pewnie poszedł spać. Szkoda, myśli Marta i owija się kocem. Mogłam jechać z nim. Jakoś wyjątkowo jej się tęskni, może dlatego, że źle się czuje i byłoby cudownie, gdyby ją przytulił. Dzwoni jeszcze raz. Jednak dzwoni jeszcze raz, bo chciałaby go usłyszeć. Włącza się informacja, że abonent jest poza zasięgiem lub ma wyłączony telefon. Nawet na sekretarkę nie można się nagrać, bo Mariusz jej nie używa, nie znosi odsłuchiwać wiadomości, dlatego wyłączył. Żeby nikt mu się nie nagrywał. Marta wysyła esemesa, żeby dał znać. Może jednak włączy na chwilę? Plecy bolą coraz bardziej, więc jest nerwowa i chce jej się płakać. Dzwoni. Nic. Jeszcze raz, jednak jeszcze raz. Nic. Nie może zasnąć. Beata była ostatnio u fryzjera. Zmieniła kolor i ścięła włosy do uszu. Odsłoniła zgrabną, choć, czego nie omieszkały zauważyć młodsze koleżanki z redakcji, niemłodą już szyję. - Jak sądzisz, będzie mi pasować? - spytała tej małej idiotki, która znała zapach jej męża. Ale tak naprawdę nie obchodziło jej to. Czasem zadawała takie pytania kontrolnie. Nie po to, żeby uzyskać odpowiedź, raczej po to, by zasiać grozę. I zawsze, nie czekając na odpowiedź, uśmiechała się uroczo, ostatnim uśmiechem, któremu powinno się zaufać. Od jakiegoś czasu częściej pracowała w domu, miała ten luksus. Testowała próbki kremów, a w swoich tekstach radziła,

jak zapobiegać otłuszczeniu żył, czego efektem może być brak doprowadzenia krwi do serca i ostatecznie ustanie jego akcji. Zawał serca - permanentny stan pod jej dachem. Czasem, dla zdrowia psychicznego, gotowała mięso, biegała na domowej bieżni, oczywiście z książką. - Ty też powinnaś przeczytać W poszukiwaniu straconego czasu albo przynajmniej poznać mapę wędrówek Napoleona radziła raz po raz kolejnej małej idiotce, mijanej na korytarzu w redakcji. Zawsze wiedziała, której to powiedzieć. Sadziła kwiatki na balkonie (lubiła zwłaszcza niecierpki), wycierała kurze, opróżniała popielniczkę. Ostatnio złamała klucz do windy, ale i tak wciąż woli zbiegać po schodach. To dobre dla sylwetki. Wyszła z domu. Wolała się przejść, zamiast korzystać z samochodu. Codziennie chodziła tą samą drogą, jak zwykle szybko i zamaszyście. Trochę w dół i trochę wśród drzew. No, chyba że jesień, to wśród nagich drzew. Nawet nie wiedziała, jak naga jest na tych spacerach. Że widać ją, kiedy tak prawie biegnie, unosząc głowę. Jakby miała w głowie jakąś myśl przewodnią. Bo nie odpowiedź. Beata nie szukała odpowiedzi. Znała wszystkie. Wyszła z domu. By kupić sukienkę. Nie umie kupować sukienek, ale oczywiście poradzi sobie. To tylko kolejne zadanie do szybkiego i sprawnego wykonania. - Zawsze było mi wszystko jedno, jak wyglądam

- powiedziała kiedyś do tej małej idiotki, której nigdy nie było wszystko jedno. Weszła do sklepu absolutnie przekonana, że musi mieć sukienkę. Nigdy nie przeceniała magii kiecek, jak jej koleżanki z pracy, ale tym razem oceniła, że w tej sytuacji powinna jakąś mieć. Nie precyzowała, czym jest „ta sytuacja", działała mechanicznie. Choćby jedną. Właściwie to ona nie ma ani jednej sukienki, oprócz ślubnej. Właściwie ma dwie. Obie ślubne. Nie liczą się. Teraz będzie miała taką zwyczajną. Weszła. Pachniało ładnie. Jak w cukierni. Przy kontuarze stała wysoka kobieta. Kiedyś w sklepach były lady, teraz są kontuary, tylko drinków brakuje. Za to ekspedientki (też słowo retro, zauważyła) odurzają nienaturalnym wdziękiem. - Dzień dobry. - Mocnym głosem powiedziała Beata. Jej „dzień dobry" nie znosiło braku odpowiedzi. Na wieszakach zaszemrały obce materie. Ocierały się o siebie nawzajem. Beata przejrzała ceny; stać ją na każdą. Specjalnie weszła do tego właśnie sklepu, gdzie żadna cena nie jest „atrakcyjna". Bo stać ją na drogą, markową sukienkę. Na każdą, jaką zechce mieć. Dotykała. Wysuwały się z rąk. Powoli dotknęła jeszcze raz. Wysunęły się. Jeszcze raz. I jeszcze raz. Wysunęły się. Napięła łopatki. - W czym mogę pani pomóc? - zapytała wysoka kobieta lawendowym głosem. - Potrzebuję sukienki. Właściwie nie potrzebowała. Bo nie chodziło o sukienkę. Ale kupiła ją. Jakąś. Hit sezonu: w haftowane

zielone kwiaty. Pamiętała ją z jakiejś sesji w ich magazynie. Chyba nawet Rafał robił tę sesję. Szerokie ramiączka, zakładki na biuście, rozkloszowana od pasa. Przymierzyła. Miała ładne kostki. Szczupłe. Nie umiała dobrać butów. Ale nigdy się tym nie przejmowała. Sukienka leżała na oparciu fotela. Beata obrzuciła ją spojrzeniem jak obcą kobietę. Przyznała, że jest ładna, ale żeby jakaś wyjątkowa? Nie. W ogóle, co jest wyjątkowego w sukienkach? Właściwie nie obchodziło jej to. A jednak założyła ją następnego dnia, kiedy Rafał był już w domu. Wrócił w nocy. Patrzyła, jak śpi, choć znała ten widok na wyrywki. Z zamkniętymi oczami. Poznałaby Rafała wszędzie, po zapachu, rytmie kroków, oddechu i kaszlu. Zawsze, kiedy budziła się w nocy, najpierw patrzyła na niego. Jakby sprawdzała, czy jest. Kiedy wyszła z domu w nowej sukience, stał na balkonie i palił papierosa. Spojrzał w dół, żeby strzepnąć popiół. Zarejestrował widok, ale nie pomyślał: „Dziwne. Moja żona w sukience". Codzienność Marty. Zgodnie z planem. Po latach niezmienna, standardowa, zawsze na bank taka sama: • dom (piękny, w lesie, z ogrodem), • dziecko (cudowna Helenka, córeczka, skarbek mamusi i tatusia), • mąż (ten sam Mariusz, który jest całym jej życiem,

tylko trochę bardziej zabiegany, bo „trzeba utrzymać rodzinę), • praca (może poczekać), • lista zadań na każdy dzień (z samodzielnie odhaczanymi punktami, bo samodzielnie załatwianymi). Marta wstaje codziennie o szóstej rano, żeby zawieźć Helenkę do przedszkola. Dawniej nienawidziła wczesnego wstawania, ale odkąd jest mała, przychodzi jej to jakoś... Jak to się mówi? Naturalnie. - Chodź, kochanie, pora wstawać - mówi do cieplutkiej jeszcze od snu córeczki. - Nieme... - Rozlega się płacz małej obywatelki świata, która choć o tym świecie ma jeszcze wątpliwe pojęcie, wie na pewno, że wyjście teraz z łóżeczka to ostatnie, czego pragnie. - Zuzia czeka na ciebie w przedszkolu. - Nie czeka. - Helenka jest pewna. - Na pewno czeka. Już! Wstajemy! - Nieee, ja nie lubię rano wstawać! - Kochanie, ja też nie lubię rano wstawać. - Marta czuje, że nie powinna się z tego zwierzać swojemu dziecku, a już na pewno nie jest to argument, który ma je zmobilizować do rozpoczęcia dnia. - Nie lubisz? - Zainteresowana Helenka natychmiast zapomina o swojej niechęci. - Nie, nie lubię. - To nie wstawaj, mamusiu - mówi mała i obejmuje ją ciepłymi ramionkami. Marta przytula córeczkę

z rozczuleniem i niesie do łazienki, mimo że znów boli ją kręgosłup. Gdyby to było takie proste, myśli. Gdybym po prostu nie musiała robić tego, czego nie lubię. Albo gdybym mogła robić tylko to, co lubię. Jak by to było? Zastanawia się, co lubi robić: • długo spać (musi wstawać wcześnie, żeby przygotować i zawieźć małą do przedszkola), • chodzić w butach na obcasie (od tamtego upadku cierpi na bóle kręgosłupa, a ciąża tylko pogorszyła ten stan, lecz przecież nie odmówi Helence wzięcia na ręce; poza tym uwielbia mieć ją przy sobie), • czytać przy górnym świetle (Mariusz nie może zasnąć przy najmniejszym choćby błysku), • zasypiać przy włączonym radiu (Mariusz nie może zasnąć przy najmniejszym choćby dźwięku), • słuchać muzyki w samochodzie (Mariusz musi się skupić na jeździe, bo „ludzie jeżdżą jak debile"), • jeździć na rowerze bez kasku, bo wtedy włosy cudownie łapią wiatr (Mariusz sprawdza za każdym razem, czy założyła, bo się martwi; a poza tym „spadniesz, coś ci się stanie i osierocisz dziecko"), • tort makowy (Mariuszowi kojarzy się z babcią, którą źle wspomina, a Helenka nie znosi, kiedy mak wchodzi jej między zęby), • Muminki (jej córka ich nie lubi, bo są „zbytnio niekolorowe"), • Pippi Langstrump (jej córka się jej boi, bo jest „zbyt chłopakowata"),

• przeglądać po południu magazyny dla kobiet (jej córka w tym czasie bardzo chce być z mamą po powrocie z przedszkola), • wyjeżdżać ad hoc z przyjaciółkami na wakacje (nigdy nie zrobi tego małej, nie zostawi jej przecież, kocha ją), • mieć rude włosy (jej córka powiedziała: „Mamusiu, ja cię nie poznaję", a Mariusz: „Wolałem, kiedy byłaś szatynką"), • jeść na mieście (Mariusz mówi: „Nie będziemy dziecka nie wiadomo czym karmić"). Marta zastanawia się, co jeszcze lubi, i przygląda się Helence, która umoczyła nos w nutelli. Śmieje się. - Czemu się śmiejesz, mamusiu? - pyta mała, oblizując palce. - Bo masz czekoladowy nosek. Wyglądasz jak mała myszka. - Hi, hi. A ty lubisz nutelłę, mamusiu? - Jestem uczulona na orzechy - odpowiada Marta, która lubi nutellę. Okazało się, że benzyna, którą Rafał zatankował, dwie butelki czerwonego wina, papierosy i „Newsweek" przekroczyły możliwości gotówki, którą zabrał ze sobą, wyskakując z domu. I że zostawił tam portfel z dokumentami i kartą płatniczą. Pani przy kasie na stacji benzynowej miała piękne złote loki i plakietkę z napisem „Ola".

- Ma pan za mało pieniędzy - powiedziała. - Faktycznie. Bardzo żałuję... - Uśmiechnął się czarująco. - Musi pan z czegoś zrezygnować. - Pani Olu... - Rafał się rozejrzał. W kolejce stało jeszcze kilka osób, tuż za nim delikatna blondynka. - Ja nigdy nie rezygnuję. Proszę tego ode mnie nie wymagać. - Proszę zostawić wino i papierosy, wtedy wystarczy panu na benzynę i gazetę. - Wyobraża sobie pani faceta, który kupuje tylko benzynę i gazetę? Kasjerka milczała, poirytowana sytuacją. Czuła się odpowiedzialna, że inne osoby w kolejce muszą czekać, bo jakiś facet urządza cyrk. - Niech pani sobie wyobrazi: wino i papierosy czy benzyna i gazeta. Z którym facetem by się pani umówiła? - Proszę pana, proszę nie utrudniać mi pracy. Nie ma pan pieniędzy, nie kupuje pan wszystkiego. To proste. - Strasznie jest pani zasadnicza, pani Olu. Z naciskiem na „strasznie". - Rafał rozejrzał się ponownie. Delikatna blondynka za nim była od niego dużo niższa. Urocza. - Pani... - zwrócił się do niej uprzejmie. - Jak pani na imię? - Diana - odparła cicho. - Pani Diana na pewno rozumie, że to nie jest takie proste, prawda? Diana nie odpowiedziała, choć od dawna nic nie wydawało się jej proste, raczej wszystko zbyt trudne. - Panie, co pan, żony szukasz? Streszczaj się pan! - Nie wytrzymał starszy facet w czapce z daszkiem, z napisem „Michigan". Rafał nie zareagował.

- Pani Diano, będę musiał prosić panią o pomoc - powiedział powoli, nie odrywając od niej lekko zmrużonych oczu. Mieszkam kilka ulic dalej. Ponieważ nie mam przy sobie ani pieniędzy, ani dokumentów, zostawię pani Oli w zastaw mój samochód. - Demonstracyjnie podał kluczyki dziewczynie za kasą. - Podwiezie mnie pani do domu, wezmę stamtąd co trzeba i wrócimy tutaj, dobrze? Ola powoli zaczynała być pod wrażeniem, Diana zaś kompletnie nie miała pojęcia, co zrobić. - To może... Może ja panu pożyczę te pieniądze... - Niemożliwe. - Uciął. - Nigdy nie wziąłbym pieniędzy od kobiety. Proszę tylko o podwózkę. Namówił ją. W samochodzie przedstawił się i pocałował w rękę. Chyba nikt nigdy nie całował jej w rękę. Nawet jej mąż, który teraz pewnie całuje w inne części ciała tę wariatkę z Greenpeace'u, która przykuwa się łańcuchami do drzew i ubiera wyłącznie na brązowo. - Głupia sprawa z tą stacją - kontynuował Rafał. - Ale... Nie żałuję - spojrzał na Dianę, pozornie skoncentrowaną na zmianie biegów. Nic nie mówiła. Czuła, że to kompletne szaleństwo. Wzięła do samochodu obcego faceta, gdzieś go wiezie, w czymś mu pomaga. Nawet nie wie, kto to jest i w ogóle! Przecież ona nigdy takich rzeczy nie robi! - Będę musiał zaprosić cię na kawę - powiedział już po uregulowaniu opłat u pani Oli (która na koniec nawet życzyła mu miłego dnia), kiedy wsiadał do swojego samochodu. - Naprawdę nie trzeba. - Diana nie potrafiła patrzeć mu w oczy.

- Nie wierzę, że tak myślisz. Nie zrozumiała. - To znaczy...? Jak? - Że nie zasługujesz na podziękowania. Uratowałaś mi tyłek... O, przepraszam. I tak już wyszedłem na dostatecznego idiotę. Gdyby nie ty, widziałaś, zlinczowaliby mnie w tej kolejce. A ten gość w czapeczce z daszkiem... Nasz kraj jest pełen takich... Zaśmiała się subtelnie. - Może kiedyś. Przy okazji - powiedziała Diana i wsiadła do samochodu. Rafał dotknął dłonią szyby i bezgłośnie powiedział: „Dziękuję". Odjechała, długo patrząc w lusterko. Przy śniadaniu wciąż sprawdza coś w swoim iPhonie. Przystojny, po trzydziestce, w dobrym garniturze, z fachowo przyciętym tygodniowym zarostem. Na nadgarstku zegarek Bulgari Diagono, edycja limitowana. Jedyny snobistyczny gadżet, tak twierdzi. Nie musi mieć najdroższych samochodów i butów (wystarczą drogie), ale „zegarek to marka mężczyzny". - Mariusz, proszę cię... - mówi cicho Marta do męża. - Już, już kochanie. - Mariusz nie odrywa wzroku od wyświetlacza, nauczony latami praktyki donosić jedzenie do ust bez patrzenia. - Tyle razy ci mówiłam, to jedyny moment w ciągu

dnia, kiedy możemy być razem. - Marta spogląda na Helenkę, zajętą układaniem kwiatka z plasterków ogórka. - Kochanie, prosiłaś, żebym nie siadał do jedzenia z laptopem, więc tego nie robię. - Mariusz podnosi głowę, ale nie może skoncentrować się na żonie. Myślami wciąż przebywa w wirtualnym świecie. - Spełniłem twoje życzenie. Przynajmniej monitor mi ciebie nie zasłania - śmieje się, jak z naprawdę przedniego żartu. - To nie jest śmieszne. - Euro leci na łeb na szyję. - Mariusz nerwowo popija kawę i przebiera palcami po wyświetlaczu. Dotyka go czulej niż mnie, myśli Marta. - Dotykasz go czulej niż mnie - mówi na głos. - Kogo, kochanie? - Mariusz ani na chwilę nie unosi głowy - Swojego iPhone'a. - Nie masz racji, kochanie. Posłuchaj. Praktyka zarządzania projektami i portfelem projektów w organizacji to... - Popatrz, tatusiu, jakiego kwiatka ułożyłam, popatrz, tatusiu, jakiego kwiatka ułożyłam! - woła radośnie Helenka. Mariusz odrywa głowę od wyświetlacza i stara się skoncentrować na córeczce. - Piękny, kochanie, to najpiękniejszy kwiatek, jaki widziałem, prawda, mamusiu? - zwraca się do Marty. A ona nie odpowiada. Po pierwsze, nie jest „mamusią", nie dla niego, a po drugie, nie słuchał jej. - Nie słuchałeś mnie. - Dlaczego tak mówisz? Jesteś niesprawiedliwa. Zawsze cię słucham. - Mariusz stara się na nią patrzeć, ale

rozbiegany wzrok ucieka w stronę telefonu. Zdawkowo całuje żonę w czoło, nie wypuszczając iPhone'a z ręki. - To co powiedziałam? Mariusz milknie skonsternowany. Helenka wychwytuje napiętą atmosferę. - To co powiedziałam, to co powiedziałam? - powtarza za mamą, nieświadomie przychodząc ojcu z pomocą. - Ty mała papużko! - mówi z ulgą Mariusz, podnosząc córeczkę zza stołu, kiedy mała przeżuwa jeszcze kanapkę z serem. - No, to lecę. Trzymajcie się, dziewczyny! Pa, kochanie, tatuś będzie za tobą tęsknił. - Całuje Helenkę w oba policzki, ciepło przytula i z powrotem sadza na krześle. - Pa, tatusiu, tatusiu, pa, wróć szybko! Mariusz śmieje się, odwraca na pięcie. Jedną ręką zarzuca torbę z laptopem na ramię, drugą ustawia już trasę w GPS-ie i wychodzi. - Nie biorę kluczy! - woła z korytarza. - Będziecie w domu stwierdza z przekonaniem godnym proroka. - Mariusz... - mówi Marta do jego pleców, ale słyszy już tylko trzask drzwi. Helenka zeskakuje z krzesła i podbiega do okna. - Mamusiu, pomachajmy tatusiowi, mamusiu, pomachajmy tatusiowi! - woła, gramoląc się na oparcie kanapy. - Będzie za nami tęsknił. - Mała przykleja do szyby pluszowego króliczka i macha jego łapką do małej figurki na parkingu. Ojciec robi to samo zza szyby samochodowej. Wozi w aucie identycznego królika. Na wszelki wypadek, gdyby zapomniał zabrać go z domu, kiedy jadą z córką na wycieczkę. „Krófisia", bo tak mówi o zabawce

mała, musi być zawsze pod ręką. Kiedy jej nie ma, dziewczynka wpada w histerię. Mariusz nigdy by na to nie pozwolił. - To nie jest takie trudne - mówi. - Wystarczy mieć ich kilka, w każdym strategicznym miejscu. - Naprawdę to wystarczy? - pyta Marta. „Kiedyś, przy okazji" nastąpiło prędzej, niż Diana się spodziewała. Może dlatego że za dużo o nim myślała. Właściwie bez przerwy. Karciła się za to nieustannie, zwłaszcza kiedy próbowała się skoncentrować na zagniataniu ciasta na pierogi, a odpływała myślami w kierunku pobliskiej stacji benzynowej. Odkąd rozeszła się z mężem, zrobiła prawo jazdy, wyremontowała mieszkanie, zaczęła depilować brwi i nauczyła się tańczyć salsę. Żadna z tych rzeczy nie dodała jej jednak pewności siebie. Żadna nie obudziła w niej kobiety, którą ten niedojrzały dureń, odchodząc od niej po kilkunastu latach wspólnego życia, pogrzebał spektakularnie. Właściwie długo nie wiedziała, jak to się stało. Przecież zawsze mieli być razem. Jej pierwsza miłość. Jego pierwsza miłość. Z tą różnicą, że on podczas trwania ich wspólnej brał pod uwagę posiadanie kolejnej. Ona - nigdy. Mieli mieć dom z ogródkiem, poletko truskawek, najlepiej odmiany Rosie, która owocuje bardzo wcześnie, dwójkę uroczych dzieci i psa, koniecznie beagla. Kiedy się poznali, mieli po piętnaście lat. Najgorsze było dopiero przed nimi. Ona miała determinację, by

utrzymać małżeństwo aż do śmierci. On nie miał determinacji i nie myślał o śmierci. Nie miał też pracy i nie myślał perspektywicznie. Zwyczajnie był niedojrzały i lubił cierpieć. W dniu ślubu Diana obroniła jeszcze projekt kluczowy dla strategii firmy, w której pracowała zaledwie rok, a potem pobiegła do fryzjera. Wracając, w taksówce poprawiła fryzurę po swojemu - wyprostowała loki zwilżonymi cisowianką palcami. Sukienkę zaprojektowała jej matka. Do kolan, obniżona talia, krój lata dwudzieste, ozdobiona perełkami i kryształkami. Diana wyglądała w niej jak figurka z miśnieńskiej porcelany z art deco delikatnie i nieco eterycznie; nikt nie śmiałby jej skrzywdzić. On miał granatowy garnitur, wyglądał raczej jak chłopiec przystępujący do Pierwszej Komunii, choć rolę pana młodego grał jak popisowy numer. Tańczyli do rana, zachwyceni sobą. Ostatni taki taniec. Worki z jego rzeczami spuszczała na parter, gdzie czekał, pomarańczową windą, jedną z najstarszych w mieście. Załadowywała, wciskała „P" na obdrapanym guziczku ze śladami podpalenia i zatrzaskiwała podwójne drzwi. Na dole on je otwierał, a worki wysypywały się jak lawina ślepych, choć przecież nieplanowanych jako złe uczynków. Diana na górze słyszała, jak mąż klnie. Stała na górze i płakała. Nie chciała go widzieć. Chciała mu pomóc. Nienawidziła go. Chciała się do niego przytulić. Chciała natrzaskać mu po twarzy. Chciała się w nim schować. Zawsze robiła to tylko

z nim. Nie wyobrażała sobie, że mogłoby być inaczej. Żeby dotykał jej ktoś inny. A więc zniknął. Przestał być. A był zawsze. Pożałowała, że nie mieli dzieci. Nie mieli, bo on miał jeszcze czas. Ona go nie miała, ale czekała na niego. Nie doczekała się. A teraz? Natychmiast zrozumiała, że nigdy nie będzie już żadnego innego. To była fatalna wiadomość, ale przyjęła ją z pokorą, bo mimo wszystko było to dla niej naturalne. Przez pierwsze trzy lata oswajała się ze stratą. Chudła. Więdła. Piła herbatę rumiankową i jadła razowe grzanki. Prawie nie odbierała telefonów, choć nieustannie sprawdzała wyświetlacz. Nosiła zdarte balerinki i czarną sukienkę na zamek błyskawiczny. Można by sądzić, że ten zamek (chociaż on!) dawał jej nadzieję na jakieś zdarzenie, zrzucenie z siebie wszystkiego. Symbolicznie, ale także fizycznie. Ale nie. Po prostu zapinał się szybko, kiedy mechanicznie ubierała się każdego ranka, znowu spóźniona do pracy. Przez pierwsze trzy lata Diana zadawała nie wiadomo komu i prawie każdemu najbanalniejsze pytanie świata: dlaczego? Nikt jej nie odpowiadał. Przez następne wzrastała powoli, ale systematycznie. Właśnie wtedy zrobiła prawo jazdy. Instruktor - co zdarza się rzadko, ale jednak - był w typie aktora wieńczącego listę najseksowniejszych mężczyzn świata według magazynu „People" (George Clooney, Brad Pitt, Johnny Depp, Daniel Craig - niepotrzebne skreślić). Nie

zauważyła tego. Ale jeździła brawurowo. Okazyjnie kupiła niebieskie twingo i poczuła się wolna. Przynajmniej na trasie do Władysławowa. Wtedy też przemalowała całe mieszkanie. Na zimne, ale świeże kolory. Dużo akwamarynu, jaśminu, ametystu, fiołka i lilaróżu. Świeży chłód. Trochę ją to uspokoiło. A salsa była zamiast. Mniej więcej w tym momencie, kiedy wyjałowiona rumiankiem i czarnym chlebem zaczęła szukać smaku. „Salsa" po hiszpańsku oznacza sos lub smak. Sugeruje także pikantne i aromatyczne doznania, ale do uświadomienia sobie tego przez Dianę było jeszcze daleko. Może dlatego nie szło jej najlepiej? Ponieważ jednak należała do osób, które po zimie wypychają kozaki gazetą i smarują je kremem nawilżającym, zanim zniosą do piwnicy, nerwowo pilnowała, by skończyć to, co zaczęła. Ukończyła kurs, ciągle jednak czuła, że jej ciało nie potrafi się wyzwolić i poddać naturalnemu rytmowi. Czuła się naga w butach na obcasie. Garbiła się jeszcze bardziej i otulała szyję zbyt nachalną liczbą szali. -Wiedziałem, że tak się to nie skończy... Albo zacznie powiedział Rafał, kiedy niemal na niego weszła, patrząc, jak zawsze, pod nogi. - Ojej, przepraszam! - Skuliła się jeszcze bardziej. - Nie ma za co, Diano. Dzień dobry. - Dzień dobry. - No, to jest okazja. - Poprawił dłonią włosy. - Okazja? - Chciała uciekać, ale jak bohaterka dobrego kryminału po prostu wrosła w ziemię.

- Kiedy zaproponowałem ci kawę, powiedziałaś „kiedyś, przy okazji", pamiętasz? - No tak. - Właśnie jest okazja. -No tak. Aleja... - Uciekasz? - Celowo użył tego słowa. - No właśnie. Spieszę się. - Naprawdę? Wiedział, kiedy nie przestawać. I rzeczywiście, Diana zastanowiła się, czy faktycznie się śpieszy. Właściwie nie aż tak bardzo. Ostatecznie gdyby chciała, miałaby trochę czasu. Właściwie dlaczego miałaby nie mieć? Skoro on nalega... Skoro jest w końcu ktoś, kto ją do czegoś namawia, coś jej proponuje. Ktoś - jej. Tak przecież nie bywało nigdy. Nawet kandydata musiała zmobilizować do ślubu jakimś „może już czas, żebyśmy się pobrali". A teraz mężczyzna, całkiem atrakcyjny (zauważyła to z niepokojem) zaprasza ją na kawę. Bardzo to chyba przyjemne. I bardzo niecodzienne. Przynajmniej w jej życiu. Raz jej nie zamordował, więc teraz chyba tym bardziej... No, naprawdę, dlaczego nie? -Wiesz... - Diana waha się jeszcze przez chwilę, ale już jest całkowicie pewna. - Tak, śpieszę się. Innym razem. Rafał nie wierzy własnym uszom, ale bardzo mu się to podoba. Ona go zaskakuje. Zanim zdążyła obrócić się na pięcie zdartej balerinki, on mówi głosem, który zatrzymałby huragan: - Zaczekaj.

Diana przystaje. - Pozwól mi chociaż zadzwonić. Ona recytuje numer telefonu i ucieka. Jest na siebie bardzo zła, że nie zrobiła tego wcześniej, i bardzo zawstydzona, że jednak prawie dała się namówić. Rafał zapala papierosa i zapisuje w komórce jej numer. Nieśpieszne podporządkowywanie rzeczywistości. Lubi to. Dzwoni potem kilka razy, ale ona nie odbiera. Beata szybko weszła do redakcji. Kilka osób zwróciło, naturalnie, uwagę na jej sukienkę. Młodsze koleżanki doceniły materiał i krój. - Bardzo korzystnie wyglądasz. - Komplement-szpila popłynął pierwszy. - A, to z tej ostatniej kolekcji. Skusiłaś się? - No, no, masz kogoś? Młodszy? Ambitniejszy? - Twój trener fitness? - Hej, nowy asystent Ryby Piły? No, no... - No, naprawdę, co za figura! - Świetnie dobrałaś fason! - Dostałaś rabat? - Dziękuję ci, kochanie - odpowiedziała Beata, nie wiadomo do której, i rzuciła torebkę na biurko. Postanowiła napić się kawy i dobrego alkoholu. Wczesna pora nie grała roli w przypadku jej pragnień czy planów. Zjechała windą do bufetu, przeglądając się w lustrze. Nigdy nie spędziła tyle czasu przed lustrem. Pracowała na dziesiątym, bufet był na czwartym piętrze. Kawał czasu windą.

Oparta się o kontuar i zapaliła cienkiego papierosa. Rzadko to robiła, ale dziś, w tej sukience, miała ochotę zapalić. Krótkie palce i gładkie paznokcie, niepomalowane. Przejrzała się w wypolerowanym blacie. Podniosła wzrok. Za barem stała Alma. Małe, sterczące piersi i metaliczny głos. Dwadzieścia sześć lat. Mniej więcej o połowę mniej. - Kochanie, latte i koniak - zażądała Beata. Alma postawiła przed nią wysoką szklankę, pękaty kieliszek i szybko odgarnęła z czoła pofalowane włosy, które wpadały jej między rzęsy. Rano, malując je przed lustrem, uśmiechała się. Nuciła przy tym Ineed a Hero. Lubiła śpiewać. Miała mocny, przeszywający głos, wyrwany z wątroby i pępka, pod wpływem którego szybciej żarzą się papierosy. Beata położyła dłonie na kontuarze, dokładnie tam, gdzie przed chwilą trzymała je Alma. Ciepłe miejsce. I lepkie. Od kremu do rąk. Alma używa kremu do rąk. Pachnie truskawkami i wanilią. Beata zna i ten zapach. Wszedł do jej domu. Przyjrzała się dokładniej. Niewysoka, też jasna, też zdecydowane ruchy. Wytrzymuje prawie każde spojrzenie. Sprężysta. Małe piersi falują pod jasną koszulką na ramiączkach. Właściwie jesteśmy podobne, pomyślała Beata, nie doceniając różnicy. Różnica zaś polegała na tym, że Beata była pierwszą, Alma zaś drugą kobietą w układzie z Rafałem. On potrzebował drugiej. Nieustająco potrzebował drugiej, po to, by czuć się bezpiecznie. Stan jego harmonii leżał dokładnie pośrodku między jedną zawsze Beatą,

a drugą - co jakiś czas inną - kobietą. Ta pierwsza była pewna i niezaprzeczalna. Była centrum jego świata. Jego początkiem. Jego sercem i opiekunem. Druga, przeciwnie, drżeniem i podnietą, zawsze niewiadomą, zawsze do odkrycia, zdobycia i przeżycia. W układance rodzinnej z żoną i dzieckiem (nawet nie jego, a może właśnie nie jego) w tle brakowało spajającego ogniwa. Jak w jego domu rodzinnym, w którym przecież Rafał, jego matka, ojciec i Jacek byli jak komplet puzzli, tak w jego dorosłym życiu brakowało tej drugiej, potrzebnej, by zakłócić nieznany mu przecież porządek. Ona musiała być ciągle w pobliżu. Tak, żeby wiedział, czuł, że w tym koncercie na sześcioro rąk wszystko gra. Beata spojrzała na Almę uważniej, nie zdając sobie sprawy, że ciałem jest już niemal po drugiej stronie kontuaru. Że brzeg blatu wpił się w jej brzuch i zagniótł nową sukienkę. - Poczęstujesz mnie? - zapytała Alma, przerywając krępujące milczenie. Beata pochyliła się do przodu, przypalając cienkiego papierosa w błyszczących ustach barmanki. Truskawki z wanilią. Poznaje ten zapach. Robiła ostatnio pranie. Rafał nosi taką beżową, wojskową koszulę... Alma przytrzymała dłonie z zapalniczką, jakby chciała upewnić Beatę w odkryciu prawdy. Beatę nawet przez chwilę bawiło, że wszyscy troje pachną tak samo. Ale zaraz twarz jej stężała, zesztywniały łopatki. Mocno zaciągnęła się papierosem. Na kieliszku z koniakiem nie zostawiła odcisku ust; przecież nie używa szminki.

Zatrzymała wzrok na błyszczących ustach Almy. Oczy Beaty stały się jeszcze węższe, a brwi jeszcze wyraźniejsze. Jak jaskółki zbierające się do ostatniego lotu. - Dobrze się czujesz? - zapytała Alma. - A ty? - Beata przyłożyła dłoń do jej policzka. - Musisz dbać o siebie, kobieto. - Przytrzymała dłużej, niż było to konieczne. - Dlaczego? Czuję się świetnie, jestem tylko trochę niewyspana... - No właśnie - przerwała jej Beata. - Masz kłopoty? Dmuchnęła dymem prosto w ucho Almy, która stukała pomalowanym paznokciem w pusty kieliszek po koniaku. To miejsce za uchem dobrze znał Rafał. - Nie, nie mam. Skąd! - Głos stał się bardziej gardłowy. -Nie masz... - powtórzyła Beata, nie spuszczając wzroku z ucha Almy. - Nie masz, ale... Popiół spadł tuż obok dłoni barmanki. Wtopił się w kontuar, gdzie ziała teraz pomarańczowa dziura. Obie patrzyły na nią w milczeniu. - Nic ci się nie stało? - zapytała Beata, rozcierając popiół na blacie. - Kochanie, mam nadzieję, że ominą cię nieprzyjemności. Z powodu tej dziury... - Powierciła palcem w wypalonym śladzie. - Nie. Nie przejmuj się, to naprawdę nic takiego. - Alma poprawiła opadające na czoło włosy, potarła policzek i zahaczyła stopą o lewą nogę. Jej mocno wytuszowane rzęsy co chwila przesłaniały jasne, powiększone źrenice. Nuciła. - Naprawdę nie chciałabym, żebyś miała przeze mnie kłopoty. - Z naciskiem powtórzyła Beata.

Alma nie odpowiedziała. Wiedziała, że to ostrzeżenie, natomiast Beata nie wiedziała, że już nieaktualne. Zanim wyjechał na zdjęcia do Londynu, po raz kolejny zadzwonił do Diany. Oglądała akurat w telewizji jakiś mecz piłki nożnej. Nie do końca wiedziała kto z kim, ale grali Hiszpanie, a Hiszpanie są piękni. Trochę była zawstydzona, że kibicuje im wyłącznie z tego powodu, ale za pomocą butelki czerwonego wina mogła się do tego przyznać przynajmniej sama przed sobą. Spróbowała dziś założyć zielone czółenka na małej szpilce, które kupiła na rozprawę rozwodową (nie założyła ich wówczas, bo jej zdaniem stukały zbyt ostentacyjnie). Dziś jednak podjęła kolejną próbę, bo zrobiło się ciepło, a ona chciała choć trochę zintegrować się z wiosną. Boże, ile ją to kosztowało! Wszyscy się za nią oglądali. Na pewno wszyscy. I na pewno za nią. I na pewno z tego powodu. No bo przecież te buty robiły tyle hałasu (tak naprawdę) o nic, ale dla niezintegrowanych z kobiecością uszu Diany był to dźwięk młota pneumatycznego. Starała się w nich przemykać niezauważenie, ale, o zgrozo, nawet prezes zauważył: - Pani Diano, piękne buty. Zgarbiła się. Więc widać to aż tak? Rozbolały ją brzuch i kark, a do końca dnia jeszcze tyle godzin. Nie wytrzyma. Cóż, przecież chciała zostać zauważona. Chciała. Tylko może nie tak od razu. I nie tak bardzo. Więc kiedy? Więc jak?

Czy ja z powodu głupich butów muszę dostawać pulpitacji serca?! Złościła się na siebie, we właściwy tylko sobie sposób przekręcając słowa. Skoro buty nie pomogły, może chociaż dzielni Hiszpanie obudzą w niej kobietę? Diana zaczynała, choć jeszcze nieśmiało, bardzo tego chcieć. Czerwone wino i zgrabne figurki śniadych mężczyzn w telewizorze zaczynały powoli spełniać swoją rolę. Wtedy zadzwonił Rafał. - Dzień dobry, Diano. - Witaj... Rafał. - Odważyła się wypowiedzieć imię. - Co robisz? Zaśmiała się. Ten śmiech przypomniał mu coś niewyraźnie. - Oglądam mecz - chichotała leciutko. - Mecz? Zaskakujesz mnie. Kto prowadzi? - Nie wiem. Ale bardzo mi się podoba. - Miała już za sobą trzy czwarte butelki i stać ją było na wyrażanie uczuć. To chyba dzięki tej butelce i dzięki hiszpańskim zawodnikom dała się namówić na odwlekaną kawę po jego powrocie. I obiecała, że nie zmieni zdania, nawet pod groźbą dwóch kaw i szarlotki na ciepło, i to w dodatku na jej koszt. Uparła się, żeby podkreślić swoją niezależność. Trochę nie mogła się doczekać. A trochę przerażało ją, że czas do jego powrotu tak szybko płynie. Drżącą ręką zapisała numer Rafała w swoim telefonie. - Mamo, zostaniesz z Helenką ze dwie godziny?

- Marta od kilku dni była niemal unieruchomiona bólem kręgosłupa. Musiała chodzić na rehabilitację, a nie miała z kim zostawić małej. Ale nie to było najgorsze, tylko niemożność wzięcia jej na ręce. - Kochanie, mówiłam ci przecież, że wyjeżdżamy z ojcem do Zakopanego. - Ach tak... - No to trzymajcie się. I uważajcie na siebie. Co robić? Kogo prosić o pomoc? Jak długa jest lista osób, do których można zwrócić się w tak banalnej sprawie? Kiedy nie można wyjść z domu, wejść po schodach, zawiązać butów i wziąć własnego dziecka na ręce? Kto mógłby się okazać pomocny? - Jej siostra - ma randkę, - przyjaciółka - posiedzenie zarządu, - przyjaciel męża - partyjkę golfa, - sąsiadka - zapalenie płuc, - Mariusz... Nie ma go. To znaczy jest. Na delegacji we Francji. Prościej pożyczyć albo wydać pieniądze, niż znaleźć bliską osobę, która nie zawiedzie w potrzebie. Właściwie nic się nie stało. Jest przecież zdrowa i zamożna. Nic takiego. Nie może tylko się ruszać. Nie może się schylić, siedzieć, leżeć, ubrać Helenki, bawić się z nią w zoo (chodzenie na czworakach imitujące ruch tygrysa nie wchodzi w grę) ani w Indian (krycie się w namiocie z koca i ręczników też jest niemożliwe). Nie może wziąć małej na ręce, nie może jej nawet zapakować do fotelika

w samochodzie, żeby gdziekolwiek z nią pojechać. Zresztą Marta nie dałaby rady wsiąść do auta. - Koniec. Jesteśmy uziemione. - Co to znaczy, mamusiu? - Ze jesteśmy same i znikąd pomocy, kochanie. - Aha. To może ja pobiegnę po tę pomoc - proponuje rezolutnie mała. - Co by to miała być za pomoc? - Kochanie, dziękuję, ale musimy poradzić sobie inaczej. - Tylko mi tu nie rezygnuj - recytuje Helenka nie swoim tekstem. - Nie rezygnuję, tylko nie wiem, jak... - A czego potrzebujemy? Załatwię to. - Zabrzmiało sformułowanie, którego często używał Mariusz. - Na przykład... - Jedzenie zamówimy przez telefon. Zakupy, wiesz... W telefonie jest wszystko. Martę wzrusza zaradność córeczki. Rzeczywiście mogą tak zrobić, choć „w telefonie jest wszystko" nie jest prawdą. - I tego pana do twojego krękosłupka też. On na pewno też jest w telefonie. - Helę cieszy, że za pomocą magicznego urządzenia, które kiedyś demonstrował jej tatuś, może rozwiązać wszystkie problemy. - Masz rację, kochanie. Tak zrobimy. - I co jeszcze, mamusiu? Co jeszcze potrzebujemy? Wszystko jest w telefonie, wiesz... Załatwię to. - Nie, kochanie, nie wszystko tam jest - śmieje się Marta. - Nie? A czego nie ma?

- Wielu rzeczy. - A jakich? Powiedz. - Na przykład nie ma w nim tych, których kochamy. - Wydaje mi się, że są. - Helenka zastanawia się, przykładając palec do ust. Myśli, myśli, po czym tonem wielkiego odkrywcy oświadcza: - Tatuś ma ciebie i mnie w telefonie. - To nie to samo, kochanie - śmieje się Marta. - To samo, mamusiu - mówi uspokajająco mała. - Pokazywał mi, nie martw się. Hela nie widzi różnicy. Na razie. W Londynie było beznadziejnie zimno. Zbyt szybko kończyły się papierosy. - Chudy, za mało fajek. Mam już stres, że się paczka kończy narzekał Rafał w hotelowym barze. - Ty masz stres, a ja mam depressję. Przez duże „ę", stary. Wiesz ty o tern? - Wiem, wiem. - A o tamtem? - Też. - No to mówię ci, depressja. Przez duże „es" czy - Bo co? - Rafał skinął na barmana i dostał kolejną szklaneczkę whisky. - Bo jak ja tu na nich wszystkich patrzę, to ja widzę szał ciał i uprzęży. - Aż dzwoni.

- No, aż dzwoni. Wszyscy, kurwa, piękni, młodzi, bogaci. I nie łamią się im paznokcie. - A ty co? - A ja jestem Polak mały. - Ty, Chudy, to się zakochaj. - Rafał odgarnął ręką włosy. - Taaa... „Kaziu, Kaziu, Kaziu - zakochaj się". Ty mi tu Kabaretu Starszych Panów nie proponuj. - A wiesz, że to dobre? - Co? - Chudy zaciągnął się papierosem i rozmarzonym wzrokiem popatrzył za kółeczkami dymu, które wypuszczał w kierunku własnego odbicia w barowym lustrze. - To o nas - zaśmiał się Rafał, pociągając ze szklanki. - Co? Ze starsi panowie dwaj? Ha, ha! Nie wiem jak ty, ale ja się czuję jak młody bóg. - Chyba buk. - Taaa, chyba bóbr. - „Jak młody bóbr", ha, ha! To ma moc, Chudy! - Albo jak młody but. - Chudy wskoczył na ulubiony poziom abstrakcji. - Ha, ha! Tak jest w oryginale. Buk. - Kurwa, gdzieś ty się tego wszystkiego naczytał? - Albo to wiesz, jak nie wiesz? - Chyba w Księdze dżungli, co? - Taaa, tam było dużo o butach. - Ze słomy chyba. - No, że słoma z butów i te inne. Daj fajkę. - No, ale a propos, to u nich nawet buciarz jakiś sznyt ma, nie wnosisz?

- Jaki buciarz? - No, ten gość, co przy recepcji stoi i buty pucuje. - A, to jest pucybuciarz, Chudy. Wbij sobie do łba. - No, pótybuciarz chyba. - Jezu, daj ognia! Ile ty gadasz... - Dopóty pucybuciarz... - Dopóki się nie zamkniesz! Ognia daj! Rozmowa trwałaby do rana, gdyby barman nie oddelegował ich do pokoju w ostatnim momencie, w którym mogli tam jeszcze dotrzeć na własnych nogach. Następnego dnia zwyczajowo wybrali się zwiedzać miasto. Choć byli w Londynie już kilka razy, zawsze mieli nadzieję odkryć coś nowego, a najlepiej nowy pub. W Hampstead postanowili coś zjeść. Restauracja wyglądała dość luksusowo, a że Rafał zawsze był zdania, że zasługuje na wszystko co najlepsze, a Chudy akurat miał na sobie marynarkę, postanowili skorzystać z okazji. Lokal był rozległy i bardzo ciepły. Po butelce wina i kilku porządnych przystawkach, w tym niektórych o nieznanej zawartości składników, Chudy był już tak rozgrzany, że zdjął marynarkę, i tak rozkojarzony, że kiedy poszedł do toalety, zabłądził. Snuł się po schodach prowadzących na jakieś piętra, z których nie było zejścia, a potrzeba, silniejsza niż zwykłe oddanie moczu, mocno już domagała się zaspokojenia. Kiedy tak w powoli, ale bardzo skutecznie kiełkującej w organizmie panice, biegając nerwowo to w górę, to w dół, Chudy natrafił na drzwi z tabliczką, na której jakiś facet (bardzo się z nim identyfikował) zbiegał po schodach, w poczuciu nagłego ocalenia szarpnął

za klamkę i z rozpędu wskoczył wprost do kubła na odpadki. Wylądował na tyłach kuchni. - No żeż kurwa! - wrzasnął i machając nogami, na resztkach trzeźwości wydostał się na zewnątrz, czując, że jeżeli w tej chwili nie znajdzie toalety, będzie musiał potwierdzić, błędną jego zdaniem, opinię o Polakach, że to pijaki i brudasy. - Za chwilę się obsram jak dzieciak - mruczał do siebie, krążąc wokół budynku. Wreszcie dotarł do drzwi, w których zatrzymał go bramkarz. Chudy długo musiał tłumaczyć ochroniarzowi, że marynarkę zostawił w środku, że przy stole czeka na niego przyjaciel, że wyszedł do toalety i zabłądził, że po drodze napadł go bezwzględny kosz na śmieci i że nie jest rosyjskim terrorystą. Przebierał przy tym nogami i wytrzeszczał oczy, próbując resztkami cywilizacyjnych przyzwyczajeń powstrzymać naturalną potrzebę zrobienia kupy. Wreszcie udało mu się i z całej siły ściskając pośladki, wpadł do toalety. Błyskawicznie ściągnął spodnie, ani chwili nie zawahał się nad deską, nie uległ staremu odruchowi narciarza, nakazującemu nie siadać na nieznanych klozetach. Z impetem całej swojej wagi i z ulgą, jakiej nie doznał od dzieciństwa, klapnął na sedes, wydając cichy jęk rozkoszy. I wtedy coś uszczypnęło go w tyłek. Zerwał się z niemiłosiernym wrzaskiem. - Kurwaaa! Szczur! Ja pierdolę, a niby takie luksusy! - Rzucił złowrogie spojrzenie, gotów do walki z gryzoniem, który przerwał mu najprzyjemniejszą czynność na świecie. Nie napotkał, niestety, godnego przeciwnika. Szczura nie było. Była za to pęknięta deska.

Rafał czekał zaniepokojony przy stoliku, bo od wyjścia Chudego minęło już jakieś pół godziny, a telefon przyjaciela został, niestety, w kieszeni marynarki. - Nie uwierzysz, Drugi. Wiary nie dasz. - Co? Policja kryminalna czy kret? - Gorzej, stary, szczur. Uszczypnął mnie w dupę. Beata częściej bywała w redakcji. Wymyśliła nowy cykl, nad którym teraz pracowała, a w domu, mimo spokoju, a może właśnie z tego powodu, nie mogła się skoncentrować. Redakcyjny chaos i hałas jednak ją stymulowały. Siedziała po wiele godzin, do momentu aż zaczynała czuć, że boli ją kark i puchną nogi. Wtedy schodziła po schodach do bufetu. To dobre dla sylwetki. Nie nosiła już tamtej sukienki, więc nie miała powodu oglądać się w lustrze. Uśmiechnęła się do Almy jak do najlepszej przyjaciółki: - Kochanie, latte i koniak - zamówiła jak zwykle i już chciała odejść do stolika, kiedy weszła Hanna, sekretarz redakcji. Drobna. Okrągła. Falujące ciemne loki spadały jej na plecy. Lekko kulała, ale nosiła buty na obcasie. W tym połączeniu było coś seksownego. - Dzień dobry - rzuciła słodko przybyła, a Beata natychmiast zorientowała się, że jest to kolejna mała idiotka, której Rafał poświęca więcej czasu, niż wymagają tego kontakty zawodowe. - Co się stało? - zapytały jednocześnie Beata i Alma.

Beata dodała: „Haneczko", a Alma przechyliła się przez bar, żeby spojrzeć na nogi Hanki. Zahaczyła głową o ramię Beaty i jej poszarpany włos przyczepił się do żakietu, którego kolor był ostatnim, jaki Beata powinna była nosić. Pozostał na jego kołnierzu. Do następnego prania, kiedy pewnie zmieni lokalizację, przenosząc się na beżowy sweter Rafała, w którym był w Maroku. I nie dały odpowiedzieć. - Czym tak ładnie pachniesz? - zapytała Beata. - Och, to mój ukochany zapach, od lat... - wyjaśniła Hanka, grzebiąc w torebce. - Znajomy. - Beata zaczęła sobie przypominać skąd. - Naprawdę? Jest bardzo intensywny. Może dlatego? - Wiła się Hania, która poczuła, że żona Rafała się domyśla. Ty mała idiotko, pomyślała Beata, pieszcząc palcami kieliszek z koniakiem. Truskawki z wanilią i kardamon z pieprzem gęstniały, mieszane z zapachem świeżo parzonej kawy, który zbyt nachalnie wnikał we włosy. - Czy ty masz może garaż na Malczewskiego? - Beata z podnieceniem chirurga szczękowego podtrzymywała rozmowę, która od pierwszych słów nie miała sensu. - Tak. Mam. - Tak mi się właśnie wydawało, że cię tam widziałam. - Naprawdę? A kiedy? - Byliśmy ostatnio z Rafałem na spacerze i przechodziliśmy Malczewskiego. Powiedział, że to chyba tutaj ma garaż Haneczka. - Nacisnęła Beata, nie spuszczając z ofiary wzroku. Szukamy drugiego w pobliżu, więc interesuję się tematem kontynuowała zupełnie niepotrzebnie, choć z podniecającą satysfakcją.

Powiedział „Haneczka", cholera, powiedział „Haneczka", a nie „Hanka", i w ogóle po co to mówił? - powtarzała w myślach Hanka z prędkością światła. - No tak, ale z tego, co wiem, tam już nie ma wolnych garaży powiedziała na głos, zanurzając usta w espresso, które postawiła przed nią Alma, myśląc: „Wcale tak nie powiedział i wcale nie byli na spacerze...". - Ale co z twoją nogą? - zapytała, żeby zneutralizować temat. Hanna już otworzyła buzię. -No, widzisz, to dobrze myśleliśmy. Taka stara, obdrapana kamienica. - Beata nie pozwalała jej dojść do słowa. Tyle mogła uzyskać. Nie mogła powstrzymać rywalki przed romansem z Rafałem, ale mogła masakrować ją tą bezsensowną rozmową, w której tamta nie miała głosu. - Tak. Mają zmieniać elewację i... - I niebezpieczna ulica. - Czy ja wiem...? - Nie powinnaś wracać po nocy. Podczas rozmowy, tego pojedynku o z góry wiadomym zwycięzcy, Alma cały czas się uśmiechała. Żeby stworzyć wrażenie, że jest miło. I lekko mrużyła powieki, kiedy udawało jej się ściągnąć wzrok Hanki. Zupełnie jakby chciała powiedzieć: „spokojnie". Bo Alma już była spokojna. Możliwe, że dlatego, iż to przedstawienie jej nie dotyczyło. Już od jakiegoś czasu nie. I sama tak zdecydowała, pisząc pewnej nocy esemesa do Rafała: „Możesz kupować u mnie whisky i papierosy, ale nie będziemy się już pieprzyć".

Patrząc teraz na Hankę, wiedziała, że i ona będzie miała to wszystko niedługo za sobą. Nie wiadomo tylko, kto zdecyduje o tym pierwszy, ona czy Rafał. A potem obie, i ona - Alma, i ona - Hanka, będą gdzie indziej, a jego zapach i ciepło rąk będą pamiętać jak przez mgłę, jak słabo znany wierszyk z pierwszej klasy. Beata natomiast do końca pozostanie w grze. Zmieniać się będą tylko jej przeciwniczki. Hanna niebezpiecznie zachłysnęła się espresso i szybko popiła je wodą. Nie potrafi pić espresso, pomyślała Beata. Co ta mała idiotka właściwie potrafi? Obejrzała ją bardzo uważnie. Sekretarzem redakcji jest od niedawna, no może od roku. Jak ona się tu właściwie znalazła? Na takim stanowisku? Ma na sobie tunikę w tulipany. Rafał ostatnio zatrzymał się przy tulipanach, zdała sobie sprawę Beata. Przy czerwonych. - Lubisz tulipany? - zapytała. - Uwielbiam! Naturalnie, czerwone. - Wiedziałam! - Beata uśmiechnęła się lodowato. - Trochę o tobie wiem. Hanka nie ma ochoty uczestniczyć dłużej w tym przedstawieniu „co mi zrobisz, jak mnie złapiesz?". Żeby je przerwać, pyta Almę: - Jak twoje lekcje śpiewu? Od początku, od kiedy przyszła tu do pracy, ta dziewczyna ją przyciąga. Nie pasuje nijak do tego bufetu. Taka mocna, ostra kobieta. I ten jej głos. Powinien brzmieć w największych salach koncertowych. - Super! Mój nauczyciel jest strasznie upierdliwy, ale jestem mu za to wdzięczna.

Obie podczas tej zwykłej rozmowy odwracają wzrok od Beaty. Prezentują wobec siebie jakąś niewymuszoną serdeczność. Beata zauważa to, przyglądając się uważnie. Obie młode, ładne, każda w inny sposób. Obie z jakichś powodów wydają się lekkie, choć Hanna na pierwszy rzut oka nie ma tyle wdzięku co Alma. Alma ma hipnotyzujący głos, ale to Hanka skupia na sobie uwagę wszystkich, gdzie tylko się pojawi. Być może w dzieciństwie czytały te same książki, oglądały te same dobranocki, chodziły na te same filmy i podbierały matkom te same szminki. Być może obie w podstawówce kochały się w tych samych starszych kolegach i na ten sam temat pisały maturę z polskiego... Obie także sypiają z jej mężem. Być może już tylko jedna z nich, ale przecież nie to tak zbliża je do siebie. Te dwie dziewczyny, które w sumie chyba niewiele o sobie wiedzą i widać, że w zasadzie nie mają wspólnych spraw, zastanawia się Beata. Rozmawiają wyłącznie ze sobą może przez pół minuty, ale Beata ma świadomość, że w ciągu tych trzydziestu sekund stają się sobie bliższe niż jej podczas godzinnej dyskusji. Przecież nie ze względu na Rafała, myśli, choć tak jest w istocie. Nie myślą chyba, że tylko je łączy tajemnica, małe idiotki? Ona łączy nas wszystkie... Beata ma rację, nie bierze jednak pod uwagę, że Alma i Hanka mają wspólny sekret. Obie były Drugimi. Choć nie wiedziały tego o sobie na pewno. Beata zastukała niepomalowanym paznokciem w pusty kieliszek po koniaku. Dłoń była goła, bez obrączki.

Bez tej niesmacznej ekstrawagancji. Uśmiechnęła się najpiękniej, jak potrafiła i tonem nieznoszącym sprzeciwu, na tyle głośno, by przerwać szmer wymiany mało cennych informacji, powiedziała: - Słuchajcie... Skierowały głowy w jej kierunku. Alma poprawiła grzywkę, Hanna lekko rozchyliła usta. Będą jej słuchały. Beata wie. Jest do tego stworzona. I naprawdę by jej posłuchały, odruchowo i pokornie, ale zanim zdążyły to zrobić, trzasnęły drzwi. W bufecie powstało nienaturalne zamieszanie. - No nareszcie! - Witaj z powrotem! - Ha! Mówiłem, że wrócę, nie zasmucę! - woła Chudy, przeciskając się pomiędzy stolikami. - Nie! Mówiłeś, że wrócisz „w-kurtce" wkrótce. - Podchwycił ktoś jeden z jego tekstów. - Brawo dla tego pana! Oczarował królową! - Prędzej Camillę Parker Bowles, ha, ha! - Czy ty widzisz, żeby on miał coś z księcia Karola? Weź, wysil się trochę. - Ucina Chudy. - Dobra, opowiem wam. Posłuchajta Barry White'a... Jak zawsze podczas występu Chudego pojawia się seria żywiołowych komentarzy i pytań nieoczekujących odpowiedzi. Chudy jest jak magnes, a jego barwne opowieści, nawet te wymyślone, zawsze budzą sporo emocji.

- Ja będę nawijał interesująco, a ty wystąpisz w charakterze dekora - polecił kiedyś Rafałowi, kiedy na początku znajomości wybrali się do knajpy. Ta kombinacja zawsze się sprawdzała i przynosiła zamierzone efekty. Kobiety uwielbiały słuchać i uwielbiały być podziwiane. Grzegorz opowiadał, a Drugi się przyglądał. Zawsze z sukcesem... Rafał stał przez chwilę bez ruchu, czując ogromne zmęczenie. Samolot zbyt długo krążył ze względu na beznadziejną pogodę i myśleli już, że będzie musiał siadać w innym mieście. Podróż z Londynu była nieadekwatnie krótka do procesu lądowania. A Rafał koniecznie chciał się napić. I to na lądzie. Picie w samolocie już go nie satysfakcjonowało. Jeszcze przegapiłby moment własnej śmierci... Jakkolwiek wolałby, to jednak jakaś część jego natury kazała mu być przy tym na trzeźwo. Mógł pojechać do domu. Nie spodziewał się, że zastanie w redakcyjnym bufecie taki układ żeńskich sił. Ręce spociły mu się w kieszeniach. Kuli się, pomyślała Beata. Kurwa, pomyślał Rafał i jeszcze bardziej pożałował, że nie pojechał od razu do domu. Hanka, nie przymykając ust, spoglądała na Almę, zgięta lekko wskutek skurczu mięśni brzucha. Alma wyprostowała plecy, ale spuściła wzrok. Jej rzęsy trzepotały nad kontuarem, jakby ich ruch mógł oczyścić zgęstniałe powietrze. Przez myśl przebiegły jej słowa piosenki I need a Hero. „And he's gotta be fast and he's gotta be fresh from the fight", zanuciła w myślach nerwowo, pocierając pod barem podbiciem lewej stopy o kostkę prawej. Ramiona Hanki

pokryła gęsia skórka i jak za pociągnięciem odpowiedniej dźwigni zaczęły jej pulsować wszystkie żyły. Jakby miały pęknąć. Rafał przez ułamek sekundy przesuwał wzrokiem po trzech kobiecych postaciach, ale na żadnej nie zatrzymał wzroku. Postawił kołnierz skórzanej kurtki po ojcu. Palce przylepiły mu się do brązowej, przetartej skóry. Beata nie spuszczała z niego wzroku. Beata nigdy nie spuszcza wzroku. Kiedy wszedł, ani drgnęła. Teraz po prostu patrzyła. Tylko stężała jej twarz i napięły się łopatki. On nie wiedział o tym, bo na nią nie patrzył, ale czuł, że tak jest, bo ją znał. Najlepiej. Tak jak ona jego. - Dzień dobry - powiedziała Beata mocno. Jej „dzień dobry" nie znosiło braku odpowiedzi. Zanim Rafał zdążył skierować się do wyjścia, rozkazała Almie: - Kochanie, whisky dla mojego męża. Diana wstała dziś wcześniej niż zwykle, choć zawsze wstawała bardzo wcześnie. Stąd ta cienka skóra pod oczami, niemal przezroczysta. I ukryte w cieniu spojrzenie. Od rana wyobrażała sobie, że dziś wydobędzie je Rafał. W końcu zgodziła się na tę kawę. Pójdzie. Będą na siebie patrzeć, siedząc naprzeciwko. Może ktoś przy stoliku obok pomyśli, że są parą? Może będą...? Zamknęła oczy, zawstydzona snuciem karygodnego planu. Skoro dzwonił tyle razy, skoro nie dał się zniechęcić, może będzie miło? Diana starała się zawrócić myśli na bezpieczne tory.

Była przerażona. Od więcej niż kilku lat nie była z nikim nawet tak blisko, żeby pod stołem stykały się kolana. Nikt nie patrzył na nią dłużej niż minimum sekund i nikt nie trzymał za rękę dłużej niż na powitanie. Długo wmasowywała balsam, odwracając wzrok od ciała. Nie znała już swoich piersi, ud, brzucha ani stóp. Jak przez mgłę pamiętała, że uwielbiały być całowane. Stopy. Nie, to chyba nie jej stopy? Nie patrzyła na siebie od dawna. Rozpoznawała tylko twarz. Dziś z trudem, bo była inna. Jakaś jasna. Usta lekko powiększone, oczy błyszczące. Przyjrzała się dłużej, ale onieśmieliła ją obcość odbicia. Wargi pociągnęła bezbarwnym błyszczykiem już bez lustra. Bezbarwnym, bo każdy inny zbyt by je podkreślał. Każdy inny mógłby mu podpowiedzieć, że oto są. W tym miejscu. - Jestem żałosna - szepnęła do siebie. - Żenująco nieśmiała i żałośnie dostępna. Znała siebie. Racjonalny kontakt ze sobą codziennie zaliczała do udanych. Emocjonalny? Nie znała takiej możliwości. Nie wiedziała, w co się ubrać. Długo przesuwała po zimnej rurze wieszaki z sukienkami, nie zdejmując żadnej. Wszystkie były czarne. Trudno, pomyślała Diana i postanowiła zrzucić swoją żałobę na karb elegancji. Wybrała tę z gołymi plecami. Plecy, tak, przypomniała sobie, plecy to ta część jej ciała, którą wspomina najlepiej. Kiedyś ośmielała się myśleć o nich, że są seksowne. Więc nie! Będzie zbyt wyzywająca. Gołe plecy! Boże, jak ja mogłam w ogóle o tym pomyśleć, skarciła się. Więc która? Niech będzie ta asymetryczna. Założyła. Sukienka odsłoniła lewe kolano. Za dużo ciała. Za dużo.

Była już prawie spocona, kiedy natrafiła na tę klasyczną. Długość trzy czwarte, krótki rękawek, drobne zaszewki pod biustem, bez talii. Coco Chanel byłaby z niej dumna. Jezu, przecież miałam ją na maturze, zdała sobie sprawę. Przymierzyła. Sukienka leżała idealnie. Radość z nieprzemijalności figury przyćmił Dianie brak subtelności półdługiego worka na ciało. Mimo to, zadowolona z wyboru, lekko ośmielona, postanowiła jeszcze kupić butelkę wina. I mieć ją w lodówce. Na wszelki wypadek. Ucięła wszelkie projekcje, które z żarliwością młodego filmowca wyświetlała jej spragniona kobiecość. Rafał po nią przyjedzie i zabierze ją... No, nawet nie wie gdzie, ale do jakiegoś miejsca, gdzie będą mogli wypić kawę. Nie brała pod uwagę, że w jego ustach „kawa" była terminem zastępczym. I koniec. To będzie na tyle. No, przynajmniej na początek. Nie jestem gotowa na... Zadrżały jej nogi na myśl o słowie, którego znaczenie już wiele lat temu straciło dla niej nawet chemiczny sens. Związek. Narzuciła płaszcz, lekko wskoczyła w zielone szpilki, które jeszcze jakiś czas temu budziły w niej sprzeciw, i popędziła do sklepu. Niemal biegła między półkami, bo czasu do przyjazdu Rafała pozostało niewiele, a poza tym - coś ją niosło. Czuła rumieniec na policzkach. Nie założyła szalika, żadnej chusty, nawet apaszki. Miała odsłoniętą przepiękną, nagą szyję, którą lekko muskały jej delikatne loki koloru słomy. Śpieszyła się do regałów z winami. Weźmie na pewno czerwone półwytrawne. On takie lubi. Wiedziała to o nim. Takie kupił na stacji, kiedy mu pomogła, kiedy się poznali, kiedy jechał z nią

w samochodzie. W jej samochodzie. Butelki błyszczały. Każda miała w sobie coś. Obietnicę przygody. Hiszpańskiej (ach, ci piłkarze, to wszystko przez nich!), chilijskiej, gruzińskiej, francuskiej, włoskiej, australijskiej, portugalskiej... Diana wyciągnęła rękę po jedną z nich, z przyjemnością obejmując chłodną dłonią. Zarejestrowała swoje roześmiane oblicze. Usłyszała znajomy głos. - Na jakie masz ochotę, kochanie? - zapytał mężczyzna, który przez kilkanaście lat zadawał to pytanie tylko jej. - Michał, przecież wiesz, że nie mogę teraz pić - odpowiedział kobiecy głos, który od wielu lat nie był już głosem Diany. - Faktycznie. - Mężczyzna mówił ciepło. - Musisz uważać na naszą fasolkę - roześmiał się głośno. - A jak się urodzi, to się z tatą napije, prawda? - Pocałował kobietę w brzuch. Diana wypuściła butelkę z osłabłej dłoni i powoli podniosła głowę. Poznała ich. Poznała jego. Michała, swojego byłego męża. I ją. Nie, jej nigdy nie chciała poznać. Szkło roztrzaskało się z hukiem. Czerwone wino rozprysnęło po podłodze, po nogach Diany, zielonych szpilkach, po sukience. Wszędzie. - Nic się pani nie stało? - Uprzejmie zainteresowała się ekspedientka. - Nie, nie... Ja... Oczywiście, zapłacę. Diana szybko skierowała się do kasy, uregulowała należność, próbując opanować drżenie rąk, przebiegła na ślepo przez ulicę i wpadła do domu. Zrzuciła buty.

Kiedy usłyszała pukanie do drzwi, zaczęła zrywać z siebie sukienkę. Nie otworzę, przebiegła jej przez głowę jedna z miliona kotłujących się w niej myśli. Nie otworzy. Nigdy. Przenigdy nie spotka się z Rafałem. Z nikim. Z żadnym. Z mężczyzną. Pukanie nie ustawało. Diana była wściekła na cały świat. Na siebie, że w ogóle mogła pomyśleć o szczęściu, na Michała, że robi zakupy w jej sklepie. Jej sklepie! Na Rafała, że ją naciskał, że się z nią umówił, że do niej dzwonił, zatrzymał ją, wsiadł do jej samochodu, poprosił o pomoc... Że stał przed nią w kolejce, że w ogóle robił zakupy na jej stacji. Jej stacji! Na stację, że stoi, gdzie stoi, na architekta, że ją tam wybudował, na miasto, że wydało na to zgodę. Na siebie, że mieszka w tym mieście, na rodziców, że się tu osiedlili, na... Z impetem otworzyła drzwi. - Co? No co?! O co...? Co?! - krzyczy, mokra od wina i łez, rozczochrana i wściekła, jak nigdy jeszcze. Gdyby nie ogromne emocje, zauważyłaby, że jej się to podoba. To, że wreszcie przeżywa coś z taką siłą. - Co się stało? - pyta Rafał i obejmuje ją mocno. Diana szarpie się i okłada go pięściami. On najpierw się śmieje, zachwycony jej naturalnością, a potem delikatnie całuje jej włosy, czoło, oczy, policzki, nos, usta i szyję. Jest. Przyszedł. Znalazł się w odpowiednim miejscu, w odpowiedniej chwili. Dianę oszałamia złość, która przechodzi w podniecenie. Emocje i instynkty wydostają się na zewnątrz. A ona czuje, jak wiele ma w sobie siły sprawczej. Może się wściec, zawalczyć lub poddać. Może

się też oddać. Jemu. I to jest chyba rzecz, której teraz potrzebuje najbardziej. Rafał wie o tym. A Diana po raz pierwszy od wielu lat przestaje się zastanawiać. - Kochanie, musisz umyć ząbki - powtarza Marta zdanie, które od kilku minut nie schodzi jej z ust. Jak mantra. Tyle że w ogóle jej to nie uspokaja. Jej córki też nie. Wręcz przeciwnie. Helenka opluła już lustro, papier toaletowy w kwiatki, butelkę z malinowym mydłem w płynie. I właśnie zamierzała się na mamę. - Nieee chcęęę! - wrzeszczała. - Nie możesz nie chcieć. Musisz i już. - Mogę! I nie chcę! - Hela wyrywa się matce, która siłą próbuje zatrzymać ją w łazience. Marta też by chciała „nie musieć i nie chcieć". - Mariusz, zrób coś! - woła do męża, który jeśli jeszcze nie oślepł od komputera, to z pewnością z jakiegoś powodu ogłuchł. - Już, już, kochanie! - krzyczy Mariusz sprzed monitora. - Zostaw mnie! Nie będę myła! - Mała okłada pięściami matkę. - Mariusz! - Już, już! - Tatusiu, nie chcę myć ząbków, załatw to! Głos córki sprawia, że mężczyzna odwraca głowę w stronę łazienki. Chwilę zajmuje mu zorientowanie się w sytuacji. Wstaje.

- Do szczotki, już! Co to za popisy? Helenka, czerwona i zmęczona od płaczu, posłusznie zaczyna myć zęby szczoteczką z Królem Lwem. -Nie rozumiem, po co tak z nią walczysz — mruczy Mariusz do Marty. - Przecież to proste. Dla niego wszystko jest proste. Marta nie wierzy własnym uszom i oczom. I choć bardzo się stara, nie może zrozumieć, jak to możliwe, że Helenka dyskutuje z nią na każdy temat, a na uwagi Mariusza nawet się nie krzywi. Nie pojmuje, jakim cudem, mimo poświęcenia małej całego wolnego czasu, nie może wyegzekwować wykonania najbardziej banalnej czynności, podstawowych obowiązków przedszkolaka. Dla Marty nie jest to proste. I staje się coraz trudniejsze. Helenka, po interwencji ojca, z miejsca staje się uroczą, zmęczoną po całym dniu zmagań ze światem dziewczynką, przykładnie układaną w łóżku przez rodziców. - Jak będę duża, zostanę dentystą. Nie będę musiała myć zębów - oświadcza. - Dentyści myją zęby jeszcze częściej - mówi poirytowana Marta. - Ja będę takim dentystą z zawodu. Taki nie musi myć jeszcze częściej - upiera się mała. - I w ogóle nie musi. - Dobrze, już dobrze. - Mariusz głaszcze córeczkę po głowie. - Mamusiu, a ty kim jesteś z zawodu? - Mamusia jest architektem - wyjaśnia Mariusz, zanim jeszcze Marta otwiera usta. Helenka milczy przez

chwilę, kiwając główką. W końcu tonem znawcy oświadcza: - Architektem? Nieee, mamusia jest mamą... - Wiesz, że już do ciebie nie zadzwonię? - mówi Rafał około szóstej nad ranem, zakładając skórzaną kurtkę i sprawdzając, czy w kieszeni są papierosy. - To nawet lepiej... - odpowiada Diana. Tuż po jego wyjściu narzuca na gołe ciało trykotową sukienkę. Kiedy idzie po bułki i mleko do kawy, jej piersi i pośladki tańczą radośnie, pozbawione gorsetu bielizny i zahamowań właścicielki. Czuje, jak się unoszą i opadają. Jak są. Czuje, że są. Są! Włosy spadają na plecy i twarz. Uda ocierają się o siebie. Kilku facetów na przystanku gwizdnęło, a rowerzysta, który przejeżdżał tędy codziennie, tym razem na widok Diany omal nie wjechał w semafor. - Uwaga! - woła Diana ze śmiechem i podnosi wysoko głowę. Jej piękna szyja grzeje się w słońcu. Szyja, plecy, uda, piersi i pośladki... Czuje je. Są! - A ty co, Chudy? Żadnej kobiety, żadnej perspektywy? Rafał i Grzegorz siedzą naprzeciwko siebie przy redakcyjnym biurku. Jest późno, ale po długiej pracy palą teraz

jeszcze ostatniego „na rozchodne". Jak zwykle na jednym się nie kończy, a pożegnalne rozmowy trwają niemal do rana. - Nie można mieć, stary, kurwa, wszystkiego. - Nie? - Rafał nie przyjmuje tego do wiadomości. - No widzisz, fucken, nie. Może się napijemy? Pożyjemy? Zobaczymy? - Coś się załatwi, jak przyjdzie pora na Telesfora. Ale czekaj, wracając... A nie można, jak to ty mówisz, zrobić tak, że będzie wilk syty i Kansas City? - W sprawie kobiecej, ewentualnie, nie. Mnie na przykład, realistycznie rzecz biorąc, wystarczy, że nie ukrywając, nie chwaląc się, jestem dość atrakcyjny. - No, co racja, to racja, Chudy, daj popielniczkę. - Ty zaś, na przykład, realistycznie rzecz biorąc, jesteś najlepszym nakurwiaczem pań... Porywasz się na gruby przemiał, z którego... Niech już będzie, że docieknę. Co ty Drugi aby masz? Rafał przeczesuje włosy dłonią i uważnie patrzy na przyjaciela. Nikt mu dotąd nie zadał takiego pytania. Nie zadał go sobie również on sam. Przecież działa tak, bo... zna wyłącznie taki sposób działania. Co „aby ma" z tego „grubego przemiału"? Z tej liczby kobiet, które spotyka, adoruje, zdobywa i żegna. Nigdy nie powiedziałby, że je „porzuca". Bo przecież nie obiecuje im, że się dla nich zmieni. Nigdy nie obiecuje, że z nimi będzie. Jest żonaty i - to żonie obiecał - nie opuści Beaty aż do śmierci. Ale tylko jej. Dla niego to proste i nieodwracalne. Bo Rafał dotrzymuje obietnic. Nauczył go tego ojciec.

Niestety, co zauważył już jakiś czas temu, kobiety lubią wszystko komplikować i nie potrafią cieszyć się tym, co dostają, zawsze pragnąc więcej. Zadają dużo pytań, a ich zwoje mózgowe produkują takie ilości niepopartych niczym hipotez, że gdyby to działo się w głowie Rafała, dawno by sobie w nią strzelił. Kobietom się wydaje, że wykombinują coś odkrywczego. Że teraz, wyjątkowo, właśnie w tej jedynej sytuacji spowodują (Rafał nie ma pojęcia, jakimi środkami, choć przyznaje, że nie zaprząta mu to głowy), że wszystko będzie inaczej, odwrotnie, dokładnie przeciwnie. Akurat tak, jak one chcą. Że ziemia będzie trójkątna, a Polska wygra mistrzostwo świata w piłce nożnej. Rafał nie ma pojęcia, na jakiej podstawie kobiety snują takie plany. Z czego wnoszą, że „wszystko jest możliwe" i dlaczego są przekonane, że kiedy on mówi „nie", myśli „tak". Według niego taki sposób kształtowania rzeczywistości to największa pomyłka rodzaju ludzkiego. I jeżeli prawdą jest, że ludzie pochodzą od małp, to - zdaniem Rafała - przynajmniej od dwóch różnych człekokształtnych. A więc? Co on z tego ma? Nie wie. Nic. Nie myśli o tym. Działa. Żyje. Jest. Robi to przecież automatycznie. Choć z przyjemnością. - Nie wiem, Chudy, nic. Nie myślę o tym. Tak mam. Wiesz... - No wiem. Dbasz o standard psychiczny. - No właśnie. Czytałem gdzieś - mówi Rafał po chwili - że narciarz, który myśli na stoku, upada, a świadomie grający pianista fałszuje. - Aha - mruczy Chudy, dmuchając mu w twarz dymem. - A kto to powiedział?

- Jakiś specjalista pewnie. Ktoś, kto się na tym zna. Prawdziwy mężczyzna? Chudy wzdycha i gasi niedopałek w popielniczce, która jest już pełna. - A, widzisz, powiem ci coś. Prawdziwy mężczyzna to pierdzi, śmierdzi i ma blizny. Taka jest różnica. - A ja robię swoje całe życie. Wiesz, przyzwyczaiłem się. - No taaa... Przyzwyczajenie gorsze niż cukier. Cichy, skryty, rozkoszny zabójca. - Ja po prostu kocham wszystkie rodzaje kobiet. - Moja matka mówiła, że jak coś jest do wszystkiego, to jest do niczego. - Twoja matka? - pyta cicho Rafał. - Stary, kurwa, to była królowa życia! I król w jednej osobie, wystaw to sobie! - Ha, ha, ładne! - Ty wiesz? Ona na przykład zrobiła prawo jazdy. W późnym wieku, bo się ogólnie bała pojazdów mechanicznych, oprócz czołgu i odkurzacza, ha, ha. Ale zrobiła, chwała jej, chylę czółko i czółenko. Zrobiła to prawko i sobie nakleiła na szybę tego zielonego liścia, wiesz, dla początkujących kierowców świeżych. Ale ojciec nie mógł tego zdzierżyć. Nie znosił ludzkich słabości, swoich głównie. I jej codziennie tego liścia odklejał przed wyjściem do roboty. Ona wstawała, stary, przyklejała z powrotem, i jechała załatwiać swoje sprawy. A raz, niestety, klopsiki, stary. Wstała, patrzy, naklejki nie ma. Chuj, nie tylko na szybie, ale nigdzie. Obszukała cały garaż. Nic. Zdeterminowana, wyszarpnęła liścia

jakiemuś chwastowi w ogrodzie, kółko z papieru wycięła, przykleiła taśmą na szybę i pojechała! Start, szuuuu! - Chudy wykonał ręką gest wzbijającego się w chmury odrzutowca. - Mocne! Prawdziwa moc, Chudy! - Nooo... Milczą przez dłuższą chwilę. Rafał przypala kolejnego papierosa. Trzyma go w palcach nad popielniczką, popiół żarzy się powoli. Niedługo zacznie parzyć go w palce, ale on tego nie poczuje. Zastanawia się. - One wszystkie są takie, wiesz... - mówi nagle zmienionym głosem. - One są... takie smaczne. Patrzą, słuchają, są ciepłe i miękkie. Bez nich świat chyba byłby gorszy. - No, to na pewno. - Chudy, bez kobiet... Wyobrażasz sobie świat bez kobiet? Nuda z biedą. Sam bym wolał być kobietą, gdybym nie był sobą. - Wolę sobie tego nie wyobrażać. Od jakiegoś czasu każdy rozmawia właściwie sam ze sobą. - Czasem się uśmiechają, wtedy są... - Rafał waha się i zanurza dłoń we włosy. - Rozczulające są, chuj, nawet jak mają krzywe zęby. Piękne to jest. Ty jesteś w ogóle wrażliwy na piękno, Chudy, bo sądzę, że wątpię? - A bo to wiesz, jak nie wiesz? - Nie zwierzałeś się nigdy. - A co ja ci się będę zwierzać? Przyjaciółki, kurwa, szukasz? - A wiesz, co jest w tym wszystkim najlepsze? - Rafał

nie odpowiada na ostatnie pytanie. Chudy milczy, bo nie ma pojęcia. - Ja je wszystkie naprawdę lubię. Tak zwyczajnie, wiesz? One są stworzone do lubienia. - Ty jesteś prawdziwy romantyk. Jak ta stara barmanka, co nosiła statyw w TVN-ie. - Ha, ha! Nie, Chudy, z romantyzmem to ja mam tyle wspólnego, co ta łycha z kremem przeciwzmarszczkowym. - No, to całkiem sporo. Najważniejsze, to się dobrze zasuszyć, nie? - mówi Chudy i pociąga ze szklanki kojący płyn koloru herbaty. - Stary, to jest ciągła sraczka. -Co? - Ten romantyzm. To jest stan na granicy, ciągła nerwica, natręctwa jakieś. Wyobraź sobie, że ciągle myślisz o jednej osobie. Masz ją w głowie non stop. Można się zajeździć. Ręce ci się trzęsą, stany euforyczne pchają cię pod tira na autostradzie i tak dalej. Niebezpieczeństwo, Chudy, prawdziwe. - „Kocham wszystkie rodzaje kobiet". To twoje słowa. - Kocham przedtem. - Rafał uśmiecha się czarująco i poprawia włosy. - Potem je lubię. - Wygrałam sesję zdjęciową - mówi Marta przy obiedzie, podczas którego Mariusz, jak zawsze, przebiera palcami po klawiaturze iPhone'a. - Co? - wyjątkowo podnosi głowę i patrzy na żonę. Prawie z uwagą.

- Mamusia wygrała taką sesję w gazecie dla czytelniczki. Tak, tatusiu - mówi Helenka z dumą. - Coś podobnego! Jak to się stało? - Mariusz nie dowierza, jakby jego żonie nie mogło się przydarzyć nic poza nieoczekiwanym brakiem jajek w lodówce. - Wygrałam konkurs. - Marta nieśpiesznie kroi polędwicę wołową, nie spuszczając spojrzenia z męża, który z kolei nie spuszcza z niej oczu, mimo że wzrok ucieka mu w stronę wyświetlacza. - Dla czytelniczki, która w najbardziej oryginalny sposób opisze, jak macierzyństwo zmieniło jej życie kontynuuje. - Ach, tak. Świetnie! - Mariusz się poddaje i powraca do bezpiecznej wirtualnej rzeczywistości. - A wyobraź sobie, moja mama też wzięła udział w tym konkursie. - Marta jest podniecona i bardzo chce się podzielić sukcesem. - No ale tym razem szczęście uśmiechnęło się do mnie. Tym razem... - Twoja mama? - Teatralnie dziwi się Mariusz, nie podnosząc głowy. - No, coś takiego! - Tatusiu? - Poważnieje nagle Hela. - Czy mamusia będzie teraz gwiazdą? Marta nie rozumie, dlaczego pytanie nie zostało skierowane do niej. - Helenko... - zaczyna. - Nie, kochanie. Mama zawsze będzie twoją mamusią. Przecież wiesz, gwiazda to ktoś... - Waha się Mariusz, który natychmiast przystąpił do wyjaśniania. Wydaje mu się, że zna się na wszystkim, a na własnej żonie w szczególności. Marta patrzy na niego wyczekująco. On podnosi wzrok, zastanawia się przez chwilę i natrafia

na jej spojrzenie - ... ktoś inny - kończy szybko i wstaje od stołu. - Kurczę, słaby zasięg, strasznie wolno działa - mruczy. - Nie jesteś ciekawy, co napisałam? - O czym? - woła z bezpiecznej odległości korytarza, manipulując przy rooterze. - Na konkurs. - Ach... No tak, jestem. - Na zadany temat. - Na jaki temat? - To chyba ty masz słaby zasięg... - mówi w końcu Marta, zmęczona kolejną próbą nawiązania kontaktu z własnym mężem. - Jesteś niesprawiedliwa. Przecież rozmawiam z tobą cały czas. Marta nie jest niesprawiedliwa i nie jest idiotką. Od dawna wie, że Mariusz z nią nie rozmawia. Wymieniają informacje, z tą różnicą, że te, które on wysyła, ona przyswaja. Te zaś, które wysyła ona, najwidoczniej giną gdzieś po drodze, bo z pewnością nie trafiają do jego świadomości. Gdyby z nią rozmawiał, wiedziałby, że ona: • jest zmęczona nieustannym slalomem pomiędzy zabawkami Helenki a sobą samą, • jest zmęczona kucaniem, schylaniem się i prostowaniem kilkadziesiąt razy na godzinę, • jest zmęczona odkładaniem na miejsce tego, co za chwilę znów znajdzie się na podłodze, bo Helenka koniecznie zechce to obejrzeć, a zaraz potem porzucić,

• jest sfrustrowana, że jej ukochane dziecko liczy się wyłącznie ze zdaniem ojca, a ją traktuje jak koleżankę lub worek treningowy, • jest przerażona, że jej ukochane dziecko rozmawia o niej z ojcem w osobie trzeciej, podczas gdy ona sama znajduje się w pobliżu, • jest zestresowana tym, że nie może rano zrobić siku i pomalować rzęs, bo Helenka natychmiast wali w drzwi łazienki, jakby walił się świat, • chciałaby wrócić do pracy, co nie znaczy, że nie kocha swojego dziecka, • chciałaby się wyspać, co nie znaczy, że nie kocha swojego dziecka, • chciałaby się upić, co nie znaczy, że nie kocha swojego dziecka, • chciałaby czuć się piękna, • chciałaby czuć się lekka, • chciałaby czuć się pożądana, • chciałaby, żeby przynajmniej całował ją na „dzień dobry" i „do widzenia", • chciałaby, żeby przynajmniej na nią patrzył. Diana ogląda przed lustrem swoje pełne piersi. Patrzy na nie z zachwytem, z jakim nie oglądała ich nigdy. Widzi siebie nową. Od tamtego momentu. Od spotkania Rafała. Myśli o tym właśnie tak: „od czasu spotkania Rafała", a nie „spotkania z Rafałem". Bo w tej krótkiej znajomości była cały czas jakby obok.

Była wtedy zbyt daleko od siebie, by móc być blisko z kimkolwiek. Teraz, dzięki tamtemu spotkaniu, jest siebie najbliżej. Najbliżej w całym swoim życiu. Nie zdążyła mieć wobec niego, wobec Rafała, żadnych oczekiwań, nie zdążyła chcieć ich mieć. Ani on nie dał jej na to szansy. Na snucie planów na jego temat. Pojawił się. Zaistniał w jej życiu i znikł w najbardziej odpowiednim momencie. Zanim zdążyła cokolwiek. Za to on zdążył obudzić w niej naturalne odruchy, których nie udało się wyzwolić ani jej mężowi przez kilkanaście lat, ani salsie, na której naukę poświęciła prawie dwa. Dzięki niemu spotkała się ze sobą. I teraz jest gotowa na kolejne ważne spotkanie. Z kimś drugim. Kimś, na kogo od dawna czeka, a kto nie przychodził, bo nie miał jeszcze dokąd. Bo jej nie było naprawdę. Nosi go teraz pod sercem. To z jego powodu tak pięknie zaokrągliły się jej piersi. Żeby mogła utrzymać go przy życiu. Czeka na niego. Jeszcze tylko kilka miesięcy. I pięknieje w swoim oczekiwaniu. Bez pretensji, że jest w nim sama i ciągle chce się jej jeść. Rafał obudził się ciężki i odrealniony. Miał wrażenie, że dziś nie wstanie. Nie da rady. Na szczęście Beata już nie spała. Była gdzieś niedaleko, ale i nie za blisko, możliwe, że w kuchni. To i tak dużo lepiej niż w sypialni, gdzie on się obudził i nie wiedział, co ze sobą zrobić.

W kuchni to wystarczająco daleko, aby móc chociaż przez chwilę popalić w samotności i się zastanowić. Rafał nie wiedział nad czym, ale wyraźnie czuł zmęczenie. Wyciągnął rękę po papierosy. Jak zawsze leżały na półce. Na szczęście Beata wciąż kupuje, dba, żeby były na miejscu. Dba, żeby je miał. Leżał tak i czuł, jak jest ciężki i sobie obcy. Jakby patrzył na siebie z boku. Jeszcze spocony. Nieuczesany. Wymięty. Nawet trochę brzydki. Zwyczajny. Spojrzał na wyświetlacz telefonu. Rozładowany, ale na pewno jeszcze dużo czasu do rozpoczęcia dnia. Sam zdecyduję, czy w ogóle go dziś zacznę, postanowił. Zapalił i leżał. Bez ruchu. W spokoju. Beata już na pewno poczuła zapach dymu. Zastanawiał się, czy przyjdzie. Bo jakiś czas temu przestała przychodzić. Wcześniej zaglądała i pytała, czy Rafał napije się kawy. Od jakiegoś czasu nie zagląda. A Rafał nie był pewien, co to dla niego oznacza. Podłożył ramię pod głowę i popatrzył w sufit. Znał go na pamięć. Nadął policzki i zaciągnął się dymem. Rozchylił usta. Wypuścił kółka. Idealnie równe i do siebie podobne. Nie pamiętał, o której się położył i czy w ogóle się kładł. Wiedział natomiast, że to nie Beata otworzyła mu drzwi. Nie otwierała od jakiegoś czasu. I Rafał nie był pewien, co to dla niego oznacza. Od tego samego czasu nie zamykała też zamków na noc. To zauważył. Zauważył również, że żona nie staje już w oknie i nie dzwoni do niego po północy. Ze nie pyta, czy kupić mu gazetę i jak minął dzień. Nie był pewien, co to dla niego oznacza.

Leżał tak, uprawiając nikotynową choreografię. Nadymał policzki, ściągał usta, wysuwał brodę, wypuszczając dym. Substancje smoliste, nikotyna i tlenek węgla wsiąkały w jego oddychające potem i alkoholem ciało. Bezszelestnie przenikały się nawzajem, wsączały w siebie i na powrót uwalniały się wszystkimi porami, secesyjną falą wplatając się we włosy. Pomyślał, że jednak dziś nie wstanie. Poprosi Beatę o kolejną paczkę papierosów i jakoś tak minie ten dzień. Ten jeden dzień. Dzisiejszy. Beata stanęła w drzwiach. Z jej twarzy trudno było wyczytać cokolwiek. Zwłaszcza dziś. - Dzwoni twoja matka, pyta, czy przyjedziesz do ojca, chce cię zobaczyć - wyrzuciła z siebie na jednym oddechu, bez emocji. Rafał był zdezorientowany, ale zanim zdążył choćby mrugnąć powieką na znak reakcji, Beata odwróciła się i wyszła. Zostawiła go z tym. Z trudem podjęcia decyzji, czy dziś wstać, czy wręcz przeciwnie. Czy pojechać, czy zostać. Beata od jakiegoś czasu bardzo się starała, żeby jej było wszystko jedno, a on czuł się pozostawiony samemu sobie. Czuł, że ona mu nie pomoże. Już nie. Dziś nie. Już chyba nigdy. Teraz pilnowała wyłącznie siebie. Na razie jeszcze w bliskiej odległości od niego, ale już tak, aby jej nie dosięgnął. Choć nie był pewien, co to dla niego oznacza, był sam. Bywają momenty, w których bardzo trudno jest podjąć decyzję, choćby najprostszą, bo nie ma nikogo, kto by podpowiedział co i jak albo chociaż spojrzał w ten czy

inny sposób i zasugerował. Wtedy jedyny widok, jaki może podpowiadać wszystko i nic, to sufit wchłaniający dym z papierosa. Wtedy nic nie pomaga i nic nie dobija tak jak obezwładniająca, niezobowiązująca pustka bladej płaszczyzny nad głową. Leżał, zaciągał się, wypuszczał dym. Dziwił się sobie, bo nie wiedział, co robić. Naprawdę nie wiedział. Zwłaszcza w takim momencie, kiedy... Kiedy umiera ojciec. Nie umiał zareagować na śmierć. Nic dziwnego. Nie umiałby zareagować także na narodziny. Nie miał dzieci. Miał mieć, ale... Nie. Nie umiałby powitać na świecie żadnego innego dziecka. Bo nie było tamtym. Nie było z Manią. Zdał sobie sprawę, że nie umie pożegnać ojca. Usłyszał dzwonek telefonu. Nogi miał zdrętwiałe od dużego palca w górę, aż do lędźwi. Był zimny. Kurwa. Usłyszał, jak Beata mówi: - Dobrze, mamo, zaraz oddzwonimy. Lód w nogach nie puszczał. Rafał czekał, że żona wejdzie do sypialni i powie po raz drugi: „Matka dzwoni ojciec pyta czy dziś przyjedziesz chce cię zobaczyć". Dla niego to zdanie nie miało żadnych znaków przestankowych, nie podlegało zasadom interpunkcji. Było zbyt osobiste. Rafał czekał, że ona wejdzie i powie. Czekał, że ona wejdzie i. Czekał, że ona wejdzie. Czekał, że ona. Czekał, że. Czekał... Nogi były lodowate, ale ramię ręki doprowadzającej papierosa do ust działało sprawnie, jak aorta pompująca krew. Doprowadzało i odprowadzało zgodnie z planem:

zgięcie w łokciu, przyłożenie filtra do ust, zaciągnięcie się, zgięcie w łokciu, odprowadzenie od ust, równoczesne ułożenie ramienia na poduszce i wydmuchanie dymu w stronę sufitu. Powtarzalne mechaniczne czynności. Na czoło wystąpiły mu kropelki potu. Miał wrażenie, że zapada się w poduszki, w których pierze tańczy złośliwie i zatyka mu nozdrza, małymi szpileczkami bestialskich nóżek podąża poprzez górne drogi oddechowe i z hukiem kaszlu eksploduje przez zaczerwienione oczy. W efekcie Rafał zaciąga się w nieodpowiednim momencie. Dym wypełnia płuca, puchnąc w nich i pęczniejąc jak dobrze namoczona czerwona fasola. Kurwa! Dusił się. Kaszlał. Krztusił. Zapalony papieros przewiercał się żarem przez poszewkę poduszki, jakby chcąc dotrzeć do skłębionego pierza. Ramiona drgały unoszone nerwowym kaszlem, zadymione oczy łzawiły. Lodowate nogi unosiły się nieskładnie i opadały. Pokój zdawał się kurczyć. Kurwa! Beata nie przychodziła. Dzwonił telefon. On czekał, aż ona odbierze. Telefon wciąż dzwonił. Dzwonił. Dzwonił. Dzwonił. Dzwonił. Dzwonił. Nie było słychać jej kroków, jej głosu, jej obecności. Wyszła! Nie było jej!

Do terminu sesji zostały tylko dwa tygodnie. Marta koniecznie chciała schudnąć do tego czasu, ponieważ: nie miała w biuście dziewięćdziesięciu centymetrów, tylko o dwanaście więcej, nie miała w talii sześćdziesięciu centymetrów, tylko o dwanaście więcej, nie miała w biodrach dziewięćdziesięciu centymetrów, tylko o dwanaście więcej, no i, niestety, nie miała przynajmniej stu siedemdziesięciu dwóch centymetrów wzrostu, tylko o dwanaście mniej. Realistycznie rzecz biorąc, Marta miała idealne proporcje, ale jeżeli wziąć pod uwagę, że faktycznie większość modelek ma wymiary: w biuście: od 80 do 85 cm, w talii: od 58 do 63 cm, w biodrach: od 82 do 88 cm, i 172 cm wzrostu + 10-centymetrowe szpilki (co daje w sumie 182 cm), na spektakularny sukces nie miała szans. Mogłaby wprawdzie założyć szpilki, ale niewiele by to dało. Na wzrost nie miała wpływu, postanowiła zatem przynajmniej zawalczyć o obwody. Niemal przestała jeść. Czasem jakiś kisiel, głównie z paczki. Piła tylko wodę. Dużo wody. W związku z tym wciąż korzystała z toalety, w nocy nawet do siedmiu razy. Musiała o tym pamiętać, kiedy na przykład wychodziła

z Helenką na plac zabaw, ale zapominała, pchana determinacją. Będzie piękna. Będzie szczupła. Więc zapominała i na placu zabaw musiała długo wstrzymywać mocz. Wtedy już zwykle bolał ją brzuch, a potrzeba domagała się zaspokojenia tak bardzo, że zostawiała córkę w przedpokoju i wpadała jak błyskawica do toalety. Helenka wrzeszczała, Marta próbowała opróżnić pęcherz, ale nerwy nie pozwalały jej tego zrobić od razu. Mała krzyczała i waliła w drzwi, Marta spinała się jeszcze bardziej. Nie licząc brzucha i pęcherza: bolała ją głowa, miewała jej zawroty, było jej słabo, miała zgagę, była bardzo nerwowa, miała worki pod oczami, drżały jej ręce, nie mogła spać. Trudno, myślała, takie są koszty. Nikt nie obiecywał, że będzie łatwo. Ale postanowiła, że da radę. Bo warto. Bo będzie piękna i szczupła. Będzie widoczna, widzialna. Nie będzie przezroczysta. W markecie między półkami sunęła powoli, pchając przed sobą wózek. Obok dreptała wyjątkowo milcząca Helenka. W wózku chlupotały dwie zgrzewki wody

niegazowanej i szeleściły w celofanie herbatniki dla małej. Marta przyglądała się kolorowym słoikom z przetworami. Zawekowane, zapeklowane kawałki papryki, dyni, oliwek, czosnku, ogórków czy pieczarek były jak embriony w formalinie. Kolorowe opakowania czekolad i żelków migały jak w teledysku, z którego trudno wyłuskać treść. Nabiał straszył prosektoryjnym chłodem, a zapach świeżego pieczywa powodował mdłości. Co za straszne miejsce, pomyślała pchana nagłą potrzebą dotarcia do kasy. Tylko... W którą alejkę skręcić? Marta była rozkojarzona, czuła zawroty głowy. Kluczyła w tym labiryncie dla wtajemniczonych w tę i z powrotem. - Czy wszystko w porządku? - usłyszała ciepły głos. Marta skoncentrowała się i spojrzała w stronę, z której dobiegał. Niewysoka, subtelna blondynka o przepięknej szyi delikatnie chwyciła ją za łokieć. -Wie pani, właściwie... - Marta niespodziewanie poczuła się bezpieczna. - Nie mogę znaleźć kasy. - Proszę się nie denerwować - powiedziała spokojnie kobieta i Marta rzeczywiście się uspokoiła. Już dawno nie wystarczała do tego sama czyjaś obecność. Ta dziewczyna... Tak lekka, jakby za chwilę miała unieść się nad ziemią. - Zaprowadzę panią. Proszę powiedziała i uśmiechnęła się do Helenki. - Bardzo dziękuję. Nie wiem, co się ze mną dzieje - tłumaczyła się Marta, nie mogąc oderwać oczu od nieznajomej. - Czuję się tak niezręcznie... - Naprawdę proszę się nie denerwować. Wszystko będzie dobrze - powtórzyła raz jeszcze kobieta, a Marta poczuła, że tamta daje jej przyzwolenie na wszystko,

na co ona sama sobie nie pozwalała. Jakby nagle wolno było jej być zmęczoną, zagubioną, zdezorientowaną. I jakby rzeczywiście wszystko miało być dobrze. Marta właściwie od dawna nie myślała w tych kategoriach. Nie myślała, że wszystko będzie dobrze, bo niby co? Co to znaczy „dobrze"? Przecież wszystko jest dobrze. Ma wspaniałego, przystojnego męża, który nie pije, nie bije i nie zdradza, a jeszcze porządnie zarabia na dom. I wspaniałą córeczkę, która jest uroczym aniołkiem. Przecież jest zdrowa, a jej jedynym obowiązkiem jest siedzenie z dzieckiem w domu. Więc wszystko jest dobrze. Ale czy dość dobrze? Marta od nikogo od dawna nie słyszała, że wszystko będzie dobrze, bo wszyscy, którzy z nią rozmawiali (a właściwie odzywali się do niej), tak właśnie uważali. Ze wszystko jest dobrze. Ona podejrzewała, że nie jest, ale nie miała odwagi głośno podać tego w wątpliwość. Nie miała odwagi zanegować nieśmiertelnego i nietykalnego dobra powszechnego w postaci życia, jakie miała, a jakiego - tego zaczynała być pewna - nie chciała mieć. Tak to sobie wyobrażała, kiedy była małą dziewczynką. Nawet kiedy była trochę większa. Mąż. Dziecko. Dom. Ale nie tak to sobie wyobrażała, kiedy stała się kobietą: Obojętny Mąż. Lekceważące Ją Dziecko. Pusty Dom. Chciała uciec. To znaczy: zaczynała chcieć, bo nie dopuszczała do siebie radykalnego rozwiązania. Jeszcze nie. Ale teraz, kiedy ta emanująca lekkością i harmonią kobieta powiedziała jej, że wszystko będzie dobrze, Marta zaczynała rozumieć, że „dobrze" ma różny stopień

natężenia, a ten znany jej nie satysfakcjonuje. Dla niej nie jest dość dobrze. Ona chce więcej. - Dziękuję pani - powiedziała. Poczuła delikatny, kwiatowy zapach nieznajomej. - Mam na imię Diana, a ty? - Tamta patrzyła uważnie. Marta stała przez chwilę jak sparaliżowana, bo od dawna nikt nie szukał jej wzroku tak świadomie. Diana rozpoznała w niej pewien rodzaj rezygnacji i zagubienia, jakie jeszcze całkiem niedawno były właściwe i jej samej. Kiedy zobaczyła Martę między półkami, przypomniała sobie kupowanie wina i spotkanie z byłym mężem i jego nową ciężarną żoną. Przypomniała sobie nagły paraliż i brak oddechu. A jednocześnie, jak bardzo szybko potem, po spotkaniu z Rafałem, i teraz, w tym momencie jej życia - nie miało to znaczenia. Wtedy wydawało się jej, że rozpadnie się na kawałki. Dziś była szczęśliwa i silna jak nigdy dotąd. W jakiś niewytłumaczalny sposób czuła, że chce tej dziewczynie pomóc, przekazać jej swoją siłę, powiedzieć, że wszystko w końcu się udaje. Po prostu - podać jej rękę, dosłownie czy symbolicznie. - Marta. Jestem Marta. - Zawsze chciałam mieć tak na imię - roześmiała się Diana. A Marta pomyślała, że zawsze chciała być tak lekka. Jak Diana, kobieta o pięknej szyi. Karol leżał w kremowej pościeli. Miał białą twarz i ramiona, bardzo równo ułożone na wykrochmalonej kołdrze.

- Po co ty w ogóle krochmalisz pościel...? - mruknął Rafał do matki. - Nie rozumiem? - Krystyna rzeczywiście nie rozumiała pytania. Pościel musi być wykrochmalona. Zawsze. To sprawia wrażenie porządku. Rafał stanął w nogach łóżka i zapatrzył się na dwa wzgórki powstałe z kołdry i ukrytych pod nią stóp ojca. Perspektywa jak na obrazie Mantegni Martwy Chrystus, pomyślał. Nie sięgał wzrokiem dalej. Wyżej. Nie do twarzy ojca. Starał się, naprawdę, ale wzrok zatrzymywał się na wysokości palców u rąk, a Rafała ogarniał znany paraliżujący chłód. Sięgnął po papierosy. Wbrew wszystkiemu zapalił bardzo sprawnie. Podczas tej czynności miał zawsze pewną rękę. - Rafał, nie pal. Przecież ojcu... - zaczęła Krystyna. - Nie, niech sobie zapali. - Karol uniósł przezroczystą dłoń kilka centymetrów nad kołdrę. - Jak się czujesz, synu? Rafał wiedział, że teraz nie jest w stanie na niego spojrzeć. A nie może nie spojrzeć na ojca, który umiera. Którego wolał nie widywać przez te wszystkie lata, odkąd zrozumiał, że był oszukiwany. Ten ojciec teraz pyta go, jak się czuje. Rafał mu ufał. Przez całe dzieciństwo, wczesną młodość. Ojciec był dla niego centrum. Autorytetem. Jedynym słusznym. Pierwszym w objaśnianiu świata. Jakiś czas temu, kiedy już od dawna nie mieszkał w domu, wpadł na jakieś święta czy z innej okazji.

Przeglądali z ojcem odbitki w ciemni; Rafał postanowił zrobić kawę, bo wyglądało na to, że posiedzą tam jeszcze trochę. Zwykle gdy zamykali się w tym zacienionym królestwie obrazów, czas przestawał istnieć. Był wieczór. Rafał wszedł do kuchni i zobaczył Jacka siedzącego, jak zawsze, po lewej stronie stołu. I matkę, stojącą tuż za nim. Trzymała dłonie na jego ramionach i zanurzała twarz w jego włosach. Milczeli. Rafał patrzył na nich przez chwilę, jak na scenę z filmu albo... Nie był pewien. Nie słyszeli go. Nie zauważyli. Trwali w swojej bliskości. A on stał i przyglądał się, paląc papierosa. W miarę upływu czasu scena zaczęła mu się wydawać oczywista, choć z początku zamurowało go na progu. Ta oczywistość go przeraziła, ale przecież... Fakt, nigdy ich w takiej konfiguracji nie widział, ale przecież czuł, że są sobie bliscy. Przecież wiedział, obserwował, odkąd Mania zwróciła mu na to uwagę, jak się do siebie odnoszą i jak na siebie patrzą. Opanowali do perfekcji pozorną obojętność w codziennym kontakcie, zwykłe, niebudzące podejrzeń funkcjonowanie obok. Ale przecież... Przecież pod tym wszystkim pulsowała namiętność, jeszcze podsycana koniecznością przeżywania jej w ukryciu. Sposób, w jaki Jacek zwracał się do Krystyny, nie był obojętny. „Krysiu-lek". W tym jednym, przerysowanym zdrobnieniu kryła się rozpaczliwa chęć zaznaczenia uczuć. Codzienna deklaracja „jesteś dla mnie najważniejsza", przemycana w tej przegiętej do granic możliwości formie imienia. Jedyny legalny sposób manifestowania miłości, który

z powodów... Z wielu niezrozumiałych wciąż dla Rafała powodów był akceptowany i tolerowany przez ojca. Więc? Było oczywiste. Żyli tu wszyscy razem. We troje, jeszcze zanim pojawił się Rafał. I we troje po jego odejściu. Krystyna, Karol i Jacek. W miłości...? W niezdrowym przywiązaniu. W przerażającym milczeniu. W niewytłumaczalnym przyzwoleniu. Ojciec? Musiał wiedzieć. A matka? Musiała wiedzieć, że on wie. A Jacek? Rafałowi pulsowały skronie. Jacek musiał mieć to wszystko gdzieś. Czy uwierzyć, to znaczy zobaczyć? Czy zobaczyć, to znaczy zrozumieć? Czasem nie trzeba, a jednak Rafałowi było to potrzebne. Żeby uwierzyć. Bo zrozumieć... Nie, nie zrozumiał do dziś. Nie wybaczył zresztą również. Kurwa! Zaciągnął się. Żeby nie patrzeć na ojca z perspektywy jego nóg, obszedł łóżko i niepewnie przysiadł na nim, nie wiedząc, co zrobić z dłonią, w której trzymał papierosa. Substancje smoliste wżerały się w opuszki palców, wędrując w korytarzach linii papilarnych, jakby chciały zawrócić go z drogi. - No, wiesz, no... Jak ja się mogę czuć? - Kłęby dymu

okalały twarz ojca jak aureola, układając się wokół jego posiwiałej od dawna głowy, zawijały okręgi wokół oczu. Nawet nie mrugnął powieką, zupełnie jakby mu to nie przeszkadzało. - Pytam, bo masz już swój wiek. Kiedy tak myślę o tym wszystkim, wydaje mi się, że źle się stało. - O czym: wszystkim? - Wszedł mu w słowo Rafał. - O tobie. - O mnie? - Tak. Leżę tu teraz, odchodzę, właściwie umieram, a ty w końcu siedzisz przy mnie. - No, tak. Nie mogłem wcześniej. - Wiem... Wiem, synu. Myślę raczej, że kiedy ty będziesz umierał... - Naprawdę nie masz o czym myśleć? - Rafał zgasił papierosa w spodeczku od szklanki z zimną herbatą. - Mam. O tobie myślę. Całe życie myślę o tobie. Pamiętam, jak się urodziłeś, pamiętam ten dzień. - Karol roześmiał się i zaniósł kaszlem. - No jasne. - Rafał chciał spytać, czy Jacek też pamięta tamten dzień, ale się powstrzymał. Poczuł wściekłość, że nie jest w stanie wyjaśnić największej zagadki swojego życia. - I dziękuję ci, że teraz jesteś tu, kiedy ja umieram... - Tato! - powiedział Rafał nerwowo. - Wiesz, nie myślę teraz o tym... - Szkoda, bo chcę ci powiedzieć, że myślę, że źle się stało, że jesteś sam. - Co ty mówisz? Nie jestem sam. Mam żonę, Beata ma syna. Mam rodzinę. - Rafał uświadomił sobie, że

powiedział to po raz pierwszy. „Mam rodzinę". Choć nie był pewien, czy to prawda. - Wiesz, co mam na myśli. Nie jestem pewien, czy... - Karol rozkasłał się na dobre. Krystyna wpadła do pokoju. - No i co mu powiedziałeś? Zdenerwował się przez ciebie! - Skąd wiesz, że przeze mnie? - A przez kogo? - Położyła dłoń na czole męża. - Może przez ciebie - rzucił Rafał i wyszedł do ogrodu zapalić kolejnego papierosa. Rozejrzał się, ale nigdzie nie zobaczył Jacka. Zauważył, że wbrew wszelkiej logice brakuje mu go w tej układance. Co się stało? - Jacek wyjechał kilka miesięcy temu i się nie odzywa. Jego matka poważnie choruje - powiedziała nagle Krystyna za plecami syna. Rafał odwrócił się powoli, stając z matką twarzą w twarz, bardzo blisko. Patrzył na nią z góry. Była bardzo drobna, a on odziedziczył wzrost po ojcu. Patrzył i nie mógł jej zrozumieć. Nigdy jej nie rozumiał. Teraz też. Nie wiedział, po co mu to powiedziała. - Nie mogę sobie z tym wszystkim poradzić - szepnęła jeszcze, choć za Rafałem trzasnęła już bramka. Jacek otworzył drzwi na taras. Zaskrzypiały złowrogo. - Cholera! - Poruszał jednym skrzydłem w tę i z powrotem.

- Co jest? Skrzypią znowu? - zapytał Karol, pastując buty. -No. - No patrz. - Nie rozumiem. Przecież były smarowane w zeszłym tygodniu... - Jacek pociągnął łyk z buteleczki, którą zawsze nosił w kieszeni swetra. - Wytarło się - stwierdził spokojnie Karol. - Tak szybko? - Widocznie. - Zaraz przesmaruję. - Zaofiarował się Jacek, schodząc do ogrodu po maliny. - W porządku, ja to zrobię. - Karol odstawił wypolerowane buty na półkę i zszedł do piwnicy po smar. Jak zawsze, ze spokojem niezachwianym od lat, zaznaczył swój teren i dopilnował, by to on sam, a nie Jacek zadbał - w tym wypadku - o drzwi. Jego drzwi na j e g o taras w j e g o domu. To było bezdyskusyjne. Jacek przedzierał się przez krzaki malin. Raniąc sobie dłonie, wrzucał dojrzałe owoce do starego emaliowanego garnka. Postanowił, że zrobi kruche ciasto z malinami, które uwielbiała Krystyna. Zajęty wybieraniem najdorodniejszych owoców, nie zwrócił uwagi, że od dłuższego czasu jest obserwowany. - Co to robisz? - zapytała powoli Małgosia Pająk. Podskoczył, wyrwany z zamyślenia, i zdał sobie sprawę, że ona stoi tuż naprzeciwko, tyle że po drugiej stronie płotu. - Przestraszyłaś mnie! - Wiedziałam, ale nie chciałam przecież, nie chciałam.

- Dobrze już, wiem. - Co to robisz? - Zbieram maliny na ciasto. -Aha. - No, a ty? Co tu robisz? Chłodno jest, w ogrodzie siedzisz? - Stoję. Patrzę, jak maliny zbierasz, a po co to zbierasz? - Na ciasto. - Z malinami ciasto... Moja mamusia też robiła, dobre, pyszne, na urodziny moje zawsze. - To pewnie na najbliższe urodziny też ci zrobi. - Nie zrobi. - Małgosia skubała odchodzącą z płotu farbę. - Dlaczego? - Umarła mi mamusia - powiedziała zupełnie zwyczajnie. Zanim dotarło to do Jacka, minęła chwila. - Nie... Nie wiedziałem. - Umarła mi mamusia, tak. Uśmiechnięta była, ubrałam ją ślicznie, uczesałam. Ona chciała. Ucałowałam i pożegnałam. I zaśpiewałam jej. Moja mamusia pięknie śpiewała. Ja mniej pięknie, ale zaśpiewałam jej. - Wiem - szepnął Jacek, który wciąż nie mógł się otrząsnąć. Spokój Małgosi napawał go zachwytem i przerażeniem jednocześnie. - Jak...? - A twoja mamusia? - zapytała Małgosia. - Kiedy umarła? - Nie umarła! - Wyrwało mu się, zanim zdążył powstrzymać okrzyk. Było to tak silne i tak naturalne... Chyba dlatego, że właśnie zdał sobie sprawę, że nie wie,

co się dzieje z jego matką. A jeśli...? A jeśli jego przy tym nie było? Nie darowałby sobie. - Nigdy jej tu nie widziałam - powiedziała Małgosia, dla której takie spostrzeżenie oznaczało tyle, że „mamusia" Jacka nie istnieje. Spojrzał na nią, jak przyłapany na czymś wstydliwym. Miała jasną, radosną twarz. Pogodzona ze sobą, ze stratą, z przemijaniem, ze wszystkim. Mogłaby dziś odejść i - wiedział to - pozostawiłaby po sobie porządek i spokój. Nie miała pracy, mówiła od rzeczy i nie wiedziała, co będzie jutro, ale wszystko miała w życiu cudownie pozałatwiane. Po prostu. Poczuł się przy niej tak bezradny i bezsensowny... Poczuł, jak słabną mu ręce. Garnek z malinami potoczył się na ziemię. Uwolnione owoce rozsypały się po trawie. - Co to robisz? Szkoda! - Małgosia rzuciła się w dół i przeciskając ręce przez płot, zaczęła zbierać owoce. - Zrobić ciasto miałeś, masz, mówiłeś... Następnego dnia Jacek wstał bardzo wcześnie. Nie znał rozkładu jazdy pociągów, ale miał nadzieję, że uda mu się złapać jak najwcześniejszy. Wyjechał. Żeby zobaczyć się z matką. Krótko po jego wyjeździe Karol zaczął chorować. Nie musiał już być silny i czujny. Marta, mimo że bardzo przejęta sesją, nie była w stanie się na niej skoncentrować. Helenkę zostawiła

z Mariuszem, który specjalnie z tego powodu wziął wolne w pracy, demonstrując swoje niepocieszenie. Cały czas nasłuchiwała, czy po nią nie zadzwoni. Mogło się zdarzyć, że zadzwoni, a wtedy ona będzie musiała wszystko zostawić i pojechać. Bardzo się denerwowała, że zawiedzie wszystkich ludzi, którzy przyszli tu właśnie dla niej, ale nie mogła przecież zawieść męża i córki. Ich przede wszystkim. Osobisty zawód i rozczarowanie nie wchodziły w grę. Marta była zbyt spięta obawą, że telefon za chwilę odbierze jej tę radość, którą starała się odczuwać z powodu znalezienia się w centrum wydarzeń. Bardzo chciała pobyć tam choć przez chwilę, ale w tym momencie wydawało jej się to tak nienaturalne, że nie potrafiła się odnaleźć. Czekała na dźwięk telefonu. Stylistka właśnie prezentowała sukienki. Marta nigdy nie miała na sobie tak odpowiednio dobranej do swojego typu urody. Teraz dopiero zobaczyła, jak wiele może zdziałać kolor. Zaczynała się sobie podobać. To znaczy: chciała się sobie podobać, ale nie mogła się skupić, nasłuchując. Fryzura! Grzywka podkreśliła oczy. Marta nigdy nie myślała o grzywce. Grzywka jest dla dziewczynek, ona jest kobietą, matką. Ale? Stylista fryzur w fioletowej, obcisłej koszuli z podwiniętymi rękawami odsłaniającymi wytatuowane ręce, zaklaskał w dłonie. - Kochana, zrobię ci grzywkę, tutaj, do brwi. Podkreśli kształt twoich ocząt, będziesz zachwycona - powiedział, a Marta miała wrażenie, że sobie z niej żartuje. Często miała wrażenie, że wszyscy z niej żartują. Żartują

albo kpią. Ale poddała się, bo wiedziała przecież, że ma do czynienia z profesjonalistami. Makijażystka tak delikatnie dotykała jej twarzy, kiedy nakładała podkład i róż! Miała ciepłe, miłe dłonie. Marta zdała sobie sprawę, że od dawna nikt tak delikatnie nie dotykał jej policzków. Kiedy otworzyła oczy i stanęła przed lustrem, nie poznała siebie. Nie miała odwagi się zachwycić. Krzyknąć. Podskoczyć. Rzucić się komuś na szyję. Nie. Spontaniczne reakcje były jej obce od dawna. Uśmiechnęła się tylko i powiedziała cicho: - Dziękuję. - Sobie podziękuj. - Stylistka spojrzała na nią uważnie. - Na co czekamy? - zapytała nerwowo Marta, nie przestając spoglądać w stronę leżącego przy lustrze telefonu. - Na fotografa. Nie denerwuj się. - Nie denerwuję się - skłamała. Musiała przecież być na stanowisku. To była jej chwila, nie mogła się denerwować, musiała się cieszyć. Musiała. Powtarzała sobie i próbowała. Ale radość z przymusu, mimo kilku lat zaawansowanych ćwiczeń, jakoś nie nadchodziła. - Czekasz na ważny telefon? - Nie. Tak. Nie wiem w sumie... Stylistka chciała drążyć, ale otworzyły się drzwi i pojawił się Rafał. W jasnej koszuli, wymięty, nieogolony. Zgasił papierosa przed wejściem, a wchodząc, przejechał ręką po włosach.

- Dzień dobry - powiedział zdecydowanie i rozejrzał się dokoła. Odnalazł wzrokiem Martę, podszedł do niej powoli i wyciągnął dłoń. Zauważył piękne piersi. Wiedział, że jej to powie, choć nie podejrzewał, że ona nie da mu szansy, ale najpierw: - Dzień dobry - powtórzył, patrząc jej w oczy. Poczuła się nieswojo. Tego dnia zbyt wiele osób przyglądało jej się z uwagą, do której nie była przyzwyczajona. Zanim zdołała odpowiedzieć, zadzwoniła komórka. Marta wyrwała dłoń ze stanowczego uścisku i rzuciła się do telefonu. Zdziwiony Rafał odwrócił się i wziął do ręki aparat. A ona rozmawiała dłuższą chwilę, tłumacząc Mariuszowi, na którym kanale są ulubione bajki Helenki i jak długo mała powinna je oglądać. Kiedy wreszcie skończyła, w ogóle nie mogła się rozluźnić. Telefony od Mariusza odbierała jeszcze kilkukrotnie. Ekipa czuła wyraźnie niezręczność sytuacji. Fotograf milczał. - Co pani właściwie robi? - zapytał w końcu Rafał, umyślnie zwracając się do Marty per pani. - Przepraszam. Mój mąż został z dzieckiem. - No i? - Zapalił papierosa, choć nigdy nie palił w studiu. Tym razem jednak nie potrafił się powstrzymać. Był rozstrojony. Chorobą ojca, wizytą w rodzinnym domu, obojętnością Beaty, jakąś zbliżającą się sytuacją, która - czuł to podświadomie - go przerośnie. A teraz jeszcze to. Ta kobieta, która wygrała sesję zdjęciową w ich magazynie, a zachowuje się, jakby znalazła się tutaj za karę.

Piękna i schowana w sobie w tak odrzucający sposób. Jako mężczyzna Rafał nie mógł tego znieść. Nie mógł znieść jej ucieczki przed radością. - No i? Nie radzi sobie, chyba... - Z czym? - Z byciem ojcem... - zaśmiała się nerwowo. - Przepraszam. Wiem. Ale nie mogę wyłączyć telefonu. - Bo? - Rafał zaciągnął się mocno i wypuścił dym w jej kierunku. Przerażał ją. Swoimi krótkimi, acz bezwzględnie trafnymi pytaniami i spojrzeniem, którego od niej nie odrywał. Ale mimo swojej stanowczości podobał się jej, bo tymi pytaniami o nią walczył. A ona chciała, żeby tak było. Zadawał jej pytania i patrzył na nią, czyli robił coś, czego pragnęła od bardzo dawna, czego od dawna bardzo jej brakowało. Nie mogła tylko uporządkować teraz swoich pragnień w lawinie obowiązków, które porzuciła, i poczucia winy, które przygniatało ją z tego powodu. Poza tym ten fotograf genialnie pachniał. Mężczyzną. - Bo jestem mamą... - Znów zaśmiała się nerwowo i wyciągnęła rękę, żeby odebrać esemesa. Makijażystka trzasnęła kasetką z cieniami. Marta aż podskoczyła. Rafał najpierw delikatnie wyjął jej telefon z ręki, wyłączył i... zdecydowanie trzasnął nim o ziemię. - Jakiś mamowirus, widzę - powiedział, stając bardzo blisko. - Słucham? - zapytała przestraszona. - Jesteś kobietą. Przede wszystkim. Zwłaszcza dziś. Podkreślił i nacisnął spust migawki. - Dziękuję. Mamy to. Dotknął jej włosów, jakby chciał je ułożyć

do następnego zdjęcia, którego nie zrobił. Tamto było ostatnie. Pod wpływem tego dotyku po plecach Marty przebiegł dreszcz. I tych słów. Równocześnie. Nareszcie się uśmiechnęła. To było jej najlepsze ujęcie. Zrobione w chwili, kiedy mężczyzna przypomniał jej, że jest kobietą. Ze była nią, zanim została mamą i żoną. - Chudy, masz jakąś flaszkę, żeby się wprowadzić w baśniowy nastrój? - zapytał Rafał, siadając na podłodze. - Pora na Telesfora już minęła, ale flaszka się znajdzie w przepastnicy mojej piwnicy. - Chudy zakręcił się w okolicy lodówki. - A w okrężnicy, ha, ha? - No, tam nie sięgajmy. - Pić mi się chce. Co robisz? - A żyć ci się chce? Telewizję oglądam, nie widać aby? - Zajęcie godne mistrza - mruknął Rafał, pstrykając mechanicznie po kanałach. - Jak ta lala, powiem ci. - Kto to jest „ta lala"? - Nie znam, nie spałem, a ty? - Przecież tu nic nie ma. Gówno jak w dupiu. - Otóż i to właśnie. Badania prowadzę. - Chudy już rozlewał whisky do szklaneczek.

- Badania? - W jakim stanie znajduje się mózg dorosłego mężczyzny po paczce papierosów i butelce czerwonego wina, poddany oszałamiającej papce bloku reklamowego przerywanego filmem. - I co ci wychodzi? - Wychodzi to Kopciuszek w połowie imprezy. A potem latasz z butem i szukasz wiary w polu... - Chyba wiatru. - Ja szukam wiary, jak mi kobieta spieprzy przed północą, a ty jak chcesz. - W co wiary? - No, w siebie. Wiary w siebie, bo jak spieprzy przed północą, to chyba nie rokowałem, nie? A ty jak chcesz, to wiatru szukaj, chociaż ty chyba nie masz przypadków uciekinierskich. - Nie wiem, stary. Wszystko mi jedno. - No i jak tak patrzę, to mam konkluzję jedną i zatrważającą, Drugi. Rafał patrzył wyczekująco, smakując whisky. - Stary, kurwa, trwa masowe ogłupianie narodu. Komunizm robił to wódką. Kapitalizm robi to telewizją. - Co racja, to racja, Chudy. Rzygać się chce. - Jak ta lala. Trzeba chujem w bombki strzelić i wrócić do książek. Książka. Prasa. Ruch! - ogłosił tonem proroka i teatralnym gestem wyłączył telewizor. - Wzruszasz mnie, Chudy - zaśmiał się Rafał smutno. - Ja cię wzruszam? Ja? Sam się lepiej wzrusz albo rusz. - Ja się między książkami wychowałem. - Zapalił Rafał, zaciągając się głęboko.

- Oho, sentymenty święty Walenty. - Moja matka, stary, pismo podziemne prowadziła. Pisała i czytała. Głównie... - Twoja matka? Nigdy o niej nie mówiłeś. - Nie ma o czym. - Nie ma? No: mówisz - musisz wiedzieć... - No właśnie wiem. Nie ma o czym, stary. Nie ma o czym... - Mówisz - musisz wiedzieć, powtórzę, że się. - Ojciec... Ojciec to co innego. - Rafał oparł głowę na dłoni, w której trzymał papierosa. Chwilę milczeli. - Co z nim? - zapytał w końcu Chudy, zmieniając ton. - Skąd wiesz? - Ożywił się Rafał, jakby Grzesiek rzeczywiście odkrył coś wyjątkowego. Sam nie miał odwagi zacząć rozmowy na ten temat. - Umiera ci staruszek, co? - No, kurwa - mruknął Rafał po dłuższej chwili. Papieros powoli żarzył mu się między palcami. Taki Jackowy charakterystyczny gest. Karol nigdy nie palił, a jego syn zawsze miał przy sobie dwie paczki. I w słabszych momentach opierał głowę na dłoni z papierosem, który często wplątywał się we włosy. Jak Jackowi. - Lubiłeś go? - Stary...! Kurwa. - To napij się. Za jego zdrowie się napij. - Chudy polał i podał szklankę. Trzymał ją chwilę w powietrzu. Przyglądał się przyjacielowi. - No, bierz z niego przykład, jak ci przykład dał, i życz mu udanej podróży...

Rafał patrzył przez chwilę, jakby nie rozumiał, ale powoli docierało do niego, że Chudy ma rację. Karol dał mu dobry przykład, jak żyć. Mimo że sam borykał się ze swoim życiem. Chyba. Bo nigdy się nie skarżył. Być może walczył po cichu z wielkim rozczarowaniem albo z bolesnym pogodzeniem. Przez całe swoje życie. Bo kochał matkę. I nie chciał odchodzić. Nie widział powodu? Pomimo Jacka? A teraz wreszcie będzie mógł odpocząć. Odejść w spokoju. Rafał myślał o tym i powoli się rozluźniał. - Kurwa, co tak śmierdzi? - Ożywił się nagle Chudy. - Fuck, fuck, fuck! - Ocknął się Rafał, gasząc papierosa, od którego zaćmiły się włosy. - Zjarały ci się prawie! No, daj żyć! Cały jesteś? - Taaa... Już, już - powiedział Rafał, już całkiem po swojemu. Stary się czuję. Wiesz, z tego wszystkiego... - Stary, no co ci powiem, no? Wszyscy jesteśmy starcami, Drugi, tylko nie po wszystkich widać. Rafał powoli wspinał się po schodach; krótki oddech zatrzymywał go co kilka stopni. Od papierosów, tłumaczył sobie, orientując się, że to żadne wytłumaczenie. Ze oszukuje sam siebie. Od kiedy kaszle? Chyba nigdy wcześniej nie kaszlał (Chudy mawia, że każdy kiedyś nigdy wcześniej czegoś nie robił). Może od dawna, tyle że nie zwracał uwagi? Dlaczego? Bo nie zwracał. Uwagi. Na siebie. Wcześniej. Kiedy wreszcie stanął pod drzwiami, był umęczony, spocony. Ręce i kolana drżały mu lekko. Łapczywie chwytał powietrze.

Fakt, widok na morze z okna sypialni był piękny, ale po pierwsze, od dawna już go nie oglądał, a po drugie, to już dla niego zdecydowanie za wysoko. Oddychając głośno, nacisnął klamkę. Było otwarte. - Jesteś? - zawołał od progu i szybko skierował się w stronę jadalni. Poczuł pewien rodzaj spokoju, konstatując, że Beata jest w domu. - Nie - odparła spokojnie jego żona. - Jak to nie? Przecież jesteś, widzę... - Szedł za głosem. - Między tym, co widzisz, a tym, co jest, jest spora różnica, Rafał. I to od dawna - powiedziała Beata i powoli wstała od stołu. Nie rozumiał. Przez okno wpadało światło, które rozjaśniało jej twarz. Wyglądała inaczej niż zwykle. Jakby miała zacząć krzyczeć. Albo nagle zacząć się śmiać. Była przerażająco piękna. - Czekałam na ciebie - dodała. - Miło... - Rafał usłyszał własny głos, ale mu nie uwierzył. Brzmiał jakoś fałszywie. I nie dlatego, że nie czuł tego, co mówił, tylko dlatego, że czuł, iż to, co powie za chwilę jego żona, miłe nie będzie. - Żeby ci powiedzieć, że zdecydowałam się to przerwać. Wystawiłam mieszkanie na sprzedaż. Wyjeżdżam. - Spokojnie kontynuowała Beata. Miała na sobie sukienkę, której wcześniej nie widział. Albo nie zauważył. I krótką skórzaną kurtkę w kolorze kawy z mlekiem. Dobrze wyglądała w tym odcieniu. - Jak to? - Rafał przesunął ręką po włosach i oparł się o futrynę. Kręciło mu się w głowie.

- Możesz tu zostać jeszcze przez jakiś czas. Najdalej do sprzedaży. Marcin dopilnuje wszystkich spraw. - Minęła go w drzwiach. Z przewieszoną przez ramię torebką skierowała się do wyjścia. Torebka. Tylko torebka, zauważył. Musiała wcześniej przygotować się do tego wyjścia. Spakować. Gdzie? Gdzie są jej rzeczy? Dokąd wyjeżdża? Zadawał te wszystkie pytania osobie, która nie była w stanie na nie odpowiedzieć. Sobie. Spytać Beaty nie miał odwagi. Nie pierwszy raz zresztą. - Nie możesz... - Spróbował cicho i natychmiast poczuł niestosowność tych słów. - Proszę? - Odwróciła się, już prawie na klatce. Dłoń położyła na futrynie. Zauważył, że ma pomalowane paznokcie. Nie znał tego koloru. - Nie możesz tak... Uśmiechnęła się szeroko. Jej pełne usta odsłoniły oszałamiający rząd białych zębów. Był to pierwszy w jego życiu uśmiech kobiety, którego nie odwzajemnił. I którego pożałował. Obróciła się na pięcie i zaczęła zdecydowanie schodzić po schodach. Drzwi zostały otwarte, ale Rafał wrósł w podłogę w przedpokoju. Dosłownie. W ten przedwojenny parkiet, który tak lubiła polerować. Może i by chciał, ale nie wiedział, jak ją zatrzymać. Był unieruchomiony. Słyszał jej stukające po stopniach obcasy, niemal do parteru. Obcasy, zauważył. Nie nosiła ich prawie nigdy. Nie takie głośne. I miał już nigdy nie zapomnieć tego dźwięku. Był jak rytm tanga, w którym ona poruszała się pewnie i z podniesioną głową, on zaś dawno pogubił kroki.

W domu pachniało chorobą. Nigdy wcześniej nie było tu takiego zapachu. Najczęściej unosiły się jakieś smakowite wonie, których sprawcą był Jacek w kuchni, albo aromat kleju, żywicy, lakieru, który dobiegał z piwnicy, gdzie Karol konstruował swoje aparaty. Radośnie grała jakaś stara, zacinająca się płyta. Jakby ktoś ją włączył dawno temu i pozostawił samej sobie. - Co tu tak śmierdzi? - mruknął Rafał, przechodząc przez salon do pokoju Karola. Minęło kilka tygodni, a tutaj nic się nie zmieniło. Ojciec nadal leżał w wykrochmalonej, zmienianej chyba co drugi dzień, pościeli. Ręce miał wyciągnięte na kołdrze wzdłuż ciała. Twarz jasną, wręcz zlewającą się z kolorem poszewki na poduszce. Na stoliku obok leżało przekrojone na pół jabłko i stała szklanka z wodą. Wszystko było blade. Także odciski palców, nie wiadomo czyich, na szklance. Śladu ust nie było widać. - O, witaj synu. Nie spodziewałem się ciebie - powiedział Karol, dziwnie rześko. - No, co ty, tata... - No siadaj, opowiadaj. - Karol poklepał dłonią kołdrę, wskazując synowi miejsce. W jego głosie brzmiała nieznana świeżość. Rafał patrzył na ojca w milczeniu. Oglądał, jakby widział po raz pierwszy. Nie do końca poznawał, a jednak znał dobrze. Te brwi, oczy, układ ust. Były jego. Był taki sam. Jak

negatyw, a właściwie jak gotowa odbitka. Jak ten mały mechanizm, który ojciec wmontowywał w różne przedmioty, pozornie niezwiązane z fotografią... Był właśnie nim, tyle że ukrytym w jakiejś paradoksalnej powłoce. Czuł to teraz bardzo wyraźnie. Przypominał sobie wszystkie momenty obcości we własnym ciele, kiedy coś zauważał i to coś go zadziwiało, zastanawiało, nie było jego. Teraz rozpoznał w sobie Karola. Tak samo stoi na równo rozstawionych nogach, tak samo poprawia ręką włosy, tak samo unosi brwi, kiedy coś, a częściej ktoś, mu się podoba. Tak samo stawia kołnierz kurtki, zawsze lewą ręką po prawej stronie. Tak samo sznuruje buty. Najpierw klękając na lewe kolano, potem na prawe. Tak samo wstaje, kiedy pije czyjeś zdrowie, szybko i zamaszyście, filmowo unosząc kieliszek. Karol nie pali, nigdy nie palił, więc to po Jacku trzyma papierosa między włosami, opierając głowę na dłoni. „Też będziesz kiedyś starym palaczem", powiedział mu kiedyś Jacek. Dlaczego akurat teraz powróciło to wspomnienie? Tak samo jak ojciec otwiera drzwi, chwytając wysoko, tak aby kobieta mogła przejść pod jego ramieniem. I tak samo odpala samochód. Zawsze równocześnie przekręcając prawą ręką kluczyki, a lewą włączając światła. Tak samo prostuje plecy, kiedy się wita, i tak samo mruga oczami, kiedy się żegna. Ma zdecydowany uścisk dłoni, przy którym zawsze patrzy w oczy.

Tak samo się śmieje. Choć tego akurat nie pamięta zbyt dokładnie. To znaczy: kiedy się śmiali razem z ojcem. Wspólnie. Właściwie, myśli chaotycznie Rafał, kiedy to się stało? Kiedy stracili ze sobą kontakt? Kiedy on przestał patrzeć w ojca jak w lustro i powtarzając jego gesty, odwrócił się plecami? Przecież od zawsze uważał go za wyjątkowego człowieka. Listonosz. Babka Marianna lubiła podkreślać, że Karol jest banalnym, mało skomplikowanym facetem, spędzającym życie na zaspokajaniu podstawowych potrzeb. O, matka, Krystyna, to co innego! Zawsze nad książką albo nad maszyną do pisania. Nad wyszukanym romansem w stylu Madame Bovary albo wnikliwą analizą teorii literatury. Marianna twierdziła, że jej Krysia popełniła mezalians, wychodząc za Karola. Myliła się. Krystyna, będąc żoną Karola, codziennie popełniała coś znacznie bardziej dramatycznego. Spektakularne kłamstwo. Kłamała wobec całej rodziny i siebie samej. Tego jednak już nikt, przez wszystkie te lata, nie ośmielił się skomentować. Prawdopodobnie też nikt - oprócz babki - nigdy nie pomyślał o nich w ten mieszczański sposób. Przeciwnie. Szacunek i spokój. Zasady. Tak się do siebie odnosili. I zawsze ta wykrochmalona pościel. On przy niej. Zawsze wyprostowany, postawny, lekko pochylający się nad jej karkiem, kiedy coś do niego mówiła. Bo on był bardzo wysoki, co widać nawet teraz, kiedy leży, ona zaś niska i drobna. Teraz ona się nad nim pochyla. I oboje, w milczeniu, przyjmują tę wymuszoną przez jego chorobę zmianę miejsc.

Rafał pamiętał jeszcze niedzielne spacery po plaży. No, może nie było ich tak wiele. Może dwa czy trzy, ale je właśnie zapamiętał, jakby chciał, żeby były wspomnieniem łączącym ich wszystkich. Rzeczywiście, wspólnych wspomnień mieli niewiele. Ale tamte spacery tak. Ojciec w skórzanej kurtce a la Marlon Brando, którą wygrał w karty, wyglądał niezwykle przystojnie. Kobiety, grzejąc stopy w piasku, przystawały, by za nim popatrzeć. Matka uśmiechała się uprzejmie. Było dla niej oczywiste, że jej mąż ma podobać się kobietom. I że jest j e j. To drugie było również oczywiste dla niego. Ale nie działało w dwie strony. Niestety. Mały Rafał biegł przed nimi i obracał się raz po raz, żeby sprawdzić, czy są. Byli, ale rodzaj ich obecności budził w chłopcu niepokój. Rafał spotykał spojrzenie ojca, mrużył oczy od słońca i machał do niego. Ale kiedy przenosił oczy na matkę, miał wrażenie, że na czymś ją przyłapał. - Mamo! - wołał, podskakując i machając do niej, a ona, jakby wyrwana ze snu, kierowała wzrok na syna i śmiała się głośno. Ten śmiech budził w Rafale grozę. Był nienaturalny. Wtedy Karol rzucał na żonę ukradkowe spojrzenie i puszczał się biegiem za synem. Chwytał go na ręce albo udawał, że goni i nie może dogonić. Wszystko, aby odwrócić jego uwagę od matki. Od jej nieuwagi. Nie zauważył, kiedy przejechał te wszystkie skrzyżowania. Świadomie zatrzymał się dopiero na ostatnim.

Przez pasy przechodziła staruszka - pomimo piętnastu stopni w cieniu miała na głowie futrzaną czapkę. Prowadziła nieadekwatnie wielkiego psa. Staruszki przeważnie miewają małe, krzywe pieski, pomyślał. Grupa nastolatków pojedynkująca się na dźwięki z telefonów komórkowych. Rowerzystka, mhm, całkiem wow, zarejestrował. Jego uwagę zwróciły zwłaszcza jej błękitne buty na obcasie. Zapatrzył się w miejsce po niej (zbyt szybko zniknęła), które nagle wypełniła barwna, rozedrgana plama. Ubrana w kwiecistą sukienkę i czerwone botki kobieta jedną ręką zawijała wokół szyi falujący na wietrze żółto-zielony szalik, drugą podtrzymując wspinające się po jej biodrze dziecko w dżinsowym płaszczyku w różowe kropki, w kapelusiku w kratkę burberry i kaloszach w biedronki. Dziecko, sądząc po garderobie - dziewczynka, wywijało nienaturalnej wielkości pluszowym kotem w kolorze pomarańczy, z pstrokatą kokardą na szyi. Kot wyleciał w powietrze, akurat kiedy zmieniły się światła i wszyscy kierowcy sprawnie docisnęli pedały gazu, by opuścić skrzyżowanie. - Mama! Malwinia! - krzyknęła dziewczynka już na chodniku. Jej matka rzuciła się na jezdnię w celu ratowania pluszowej zabawki. Auta przyhamowały, nie zdążywszy się rozpędzić, a kakofonia klaksonów zagłuszyła wołanie. Kobieta, niewzruszona, spokojnie podniosła maskotkę i powoli schodząc z jezdni, pokazała zirytowanym kierowcom środkowy palec prawej dłoni.

- Cudowna. - Uśmiechnął się Rafał, doceniając jej bezkompromisowość. Odkręcił szybę, żeby pogratulować jej uniesieniem kciuka. - Mania... - Zorientował się w tej samej chwili. - Mania! krzyknął, ale go nie zauważyła. Trąbił z całych sił, próbując jednocześnie zjechać na pobocze i niemal doprowadzając do karambolu. Mania nie zwróciła uwagi. Rafałowi udało się w końcu porzucić pojazd na pasie zieleni. Wysiadł i biegł bez opamiętania za oddalającymi się kolorowymi punkcikami, cały czas wołając jej imię. Widział tańczące plecy i miodowe włosy rozwiewane na wszystkie strony, wciąż opadający zielono-żółty szalik, drobiące małe kroczki czerwone botki i podskakującą kolorową dziewczynkę z kosmicznym pluszowym kotem. Biegł i biegł, i wydawało mu się, że ogląda końcową scenę jakiegoś filmu. I że jego bohaterowie nigdy się nie spotkają. Zatrzymały się, chyba intuicyjnie. Dobiegał do nich, patrząc, jak powiększają się ich sylwetki, najpierw kolorowe plamki, które teraz odzyskiwały naturalne rozmiary. A więc są prawdziwe... - Rafał! - Mania zaśmiała się tym swoim zniewalającym śmiechem postaci z kreskówek. - Ale się umachałeś, cześć! Objęła go za szyję, jakby witali się tak niemal codziennie, i pocałowała w policzek. - Mania... Myślałem... Zaśmiała się ponownie, wycierając mu z policzka odcisk swojej szminki. - Bałem się... To znaczy...

- Ach, ty draniu! Że umarłam? - Jezu, nie... Nie wiem. Co ty?! - Głupi. - Śmiała się cały czas. - Nie miałam wyboru, Dorotka mnie zatrzymała. - Dorotka... - Dopiero teraz spojrzał na małą. - Boże, jest identyczna. - No, cała moja, tylko niezłomny charakter po tacie. - Mania nie przestawała się śmiać. Słowa przebijały niewyraźnie przez ten śmiech, zupełnie jak kiedyś. Radość zdominowała poprawną wymowę, dusząc głoski pomiędzy wybuchami zadowolenia. - Zaszłam w ciążę podczas leczenia. Nie było opcji. Cały czas chemia. Ale wyrolowałyśmy go, skorupiaka! Dorotka i ja. Prawda, biedronko? - Tak, maminku. - Mała przytuliła się do kolorowej sukienki. Kto to ten pan? - zapytała bezpretensjonalnie, wskazując na Rafała. Nachylił się, żeby się przedstawić, ale Mania położyła mu dłoń na ramieniu. - Ten pan, kochanie, to facet, którego mamusia kiedyś kochała jak wariatka. - Rafałowi ciepło uderzyło do głowy. - Zanim poznała tatusia, ma się rozumieć. Ma na imię Rafał i jest fajny. - W porządku - powiedziała Dorotka. - To Malwinia. - Podsunęła mu kota pod nos. Rafał ukłonił się i zamaszyście ucałował pluszową łapę. Nigdy by siebie nie podejrzewał, że tak błyskawicznie i bez zażenowania wejdzie w dziecięcy świat. - Rzeczywiście jest fajny - oceniła Dorotka, a Rafał poczuł, że musi zapalić, bo w przeciwnym wypadku grozi mu zawał. Patrzył na małą, która była kopią Mani,

tylko o połowę mniejszą. I na Manię, która, nie mógł uwierzyć, stała tu przed nim, kolorowa i rozkojarzona jak zawsze, śmiejąc się jak dwadzieścia lat temu. - Cieszę się... - powiedział w końcu, bo nic innego nie przychodziło mu do głowy. - Wariacie, bałeś się, co? Zwyczajnie zadzwonić, zapytać? Przejrzała go. Przez te wszystkie lata od jej ślubu, kiedy widział ją po raz ostatni, nawet przez myśl mu nie przeszło, żeby sprawdzić, czy żyje. Wtedy, na weselu, postanowił, że gdyby... umarła... Postanowił nigdy nie przyjąć tego do wiadomości. Skinął głową. - Wiem, wybaczam ci, łobuzie. - Nie zniósłbym... Tyle nam się zdarzyło... Wiesz. - Ale już wszystko dobrze - zaśmiała się, dotykając jego policzka. Spojrzał, jakby nie zrozumiał, co powiedziała. No tak, u niej było wszystko dobrze. Wyzdrowiała. I miała córkę. Dziecko. Którego nie mieli wspólnie. A u niego? Dokładnie odwrotnie. Karol białą dłonią poklepał Rafała po przedramieniu, jakby chciał wyrwać go ze snu. - Weź to zdjęcie z ciemni. Pamiętasz? - powiedział. - Zdjęcie pamiętam. To z butami? - Zabierz je. Umówiliśmy się, że je weźmiesz, jak

już będziesz całkiem dorosły. - Karol uśmiechnął się delikatnie. - To chyba jeszcze nie teraz. - Odpowiedział z uśmiechem Rafał. - Weź teraz. - Nacisnął ojciec. - Dzisiaj je zabierz, no... -Tato... - Obiecaj mi. Rafał patrzył na ojca uważnie. W głowie miał gonitwę myśli. - Dobrze, wezmę - powiedział. - Dziś. - Dobrze, dziś. - No, a teraz... Co chciałeś mi powiedzieć? - Karol miał pogodny i uważny wyraz twarzy. Rafał przyglądał mu się nieprzytomnym wzrokiem. - Nic. Tak wpadłem. - Jak to: nic? - No, odwiedzić cię przyszedłem, zobaczyć. - Synu... - Karol spróbował unieść się na poduszce. - Nie mamy zbyt wiele czasu... - Tata, co ty... - ...więc skorzystaj z okazji. - Z jakiej okazji? Okazji na co? - Rafał nerwowo szukał papierosów w kieszeni skórzanej kurtki. - Widzę, że wciąż ją nosisz. Dobrze ci w niej - zaśmiał się Karol, znów klepiąc syna po ramieniu. - Tak. - Rafał podchwycił śmiech ojca. Śmiali się teraz obaj, razem. Więc to teraz? Do zapamiętania na zawsze: wspólny śmiech.

Zapalił papierosa i powiedział: - Kobietom robi. Wiesz, taka stara, znoszona, z historią. Myślą, że dużo przeszedłem. A one lubią facetów po przejściach, ha, ha! - A przeszedłeś? - Co ty, ojciec? Nie będziemy teraz o tym rozmawiać. - Rafał dmuchnął dymem w górę. Zastanawiał się przez chwilę. Właściwie to rzeczywiście ostatni moment, żeby porozmawiać o czymś ważnym... - Beata odeszła - powiedział, zaciągając się głęboko dymem. Długo kaszlał. Karol patrzył na syna szeroko otwartymi oczami. - Porażka, co? - Nie powiedziałem... - Ale może pomyślałeś, co? Ty nie pozwoliłeś matce odejść przez te wszystkie lata. Wszystko, kurwa, robiłeś, żeby ją zatrzymać. Udawałeś, że nie wiesz... - O czym? - Teraz też udajesz? - Rafał poczuł, jak fala długo tłumionej wściekłości wzbiera w nim z wielką siłą. Nie znał tego uczucia. - Nigdy niczego przed tobą nie udawałem - powiedział Karol mocnym głosem. - A ja, widzisz, nie zatrzymałem Beaty - wygłosił butnie jego syn, jakby czuł się winny, że nie sprostał wzorcowi przekazanemu przez ojca. - Ja przeciwnie, robiłem, kurwa, wszystko, żeby ode mnie odeszła, wiesz? Akurat odwrotnie niż ty. Więc to chyba jednak nie porażka, co? Tylko świadoma robota z premedytacją, co? Jak myślisz? Co ty właściwie o tym wszystkim myślisz? Nigdy nie powiedziałeś właściwie. Dlaczego nigdy nic

nie mówisz? Kiedy trzeba, co? Dlaczego nigdy nic nie powiedziałeś, kurwa? Dlaczego nie wypierdoliłeś Jacka z naszego domu, z naszego życia? Dlaczego pozwoliłeś jemu, matce...? Sobie? Kurwa, dlaczego pozwoliłeś sobie? Rafał mówił i mówił, coraz głośniej i mocniej. Zapamiętał się w krzyku tak, że niczego nie zauważał. Słyszał tylko siebie, swój głos i swoje uczucia, których wcześniej nie próbował, nie miał odwagi, siły, nie wiadomo, wyrazić. Płynął w tej mowie niepowstrzymany. Karol miał już tylko szeroko otwarte oczy. Jego ciepła dłoń jeszcze spoczywała na przedramieniu syna, cięższa z minuty na minutę. Dym z papierosa, którego w zapamiętaniu, niemal zachłystując się, palił Rafał, utworzył wokół twarzy ojca aureolę, a żar stopniowo spadał na wierzch jego dłoni, paląc małe, siwe włoski... Ale to już go nie bolało. Już nic go nie dotyczyło. Już nie. Rafał dmuchał dymem w sufit. Inny niż ten, który ze spokojem, w poczuciu bezpieczeństwa i braku zobowiązań witał co rano. Dym też był jakiś inny. I smak. Smak papierosa też. Wszystko było już, kurwa, inne. Od teraz. Całkiem.

EPILOG Bezlitosne mewy ze złowrogim piskiem drą przestrzeń na strzępy, wyławiając ze śmietnika resztki po konsumpcjonistach. Wielkie żarcie codzienności startuje o czwartej nad ranem. Rafał to lubi. Pierdoli widok na morze. Teraz ma znowu widok na śmietnik z dziewiątego piętra, jak dawniej, i jest to najpiękniejszy widok z okna. Nawet o czwartej nad ranem. Dziewczyna, która teraz mieszka naprzeciwko (dawniej jej tam nie było), wynosi śmieci w kapciach z napisem „Hello Kitty". Przechodzi przez ulicę, staje na palcach przy śmietniku i wrzuca niebieski worek do środka, patrząc za nim, jakby dno pojemnika znajdowało się głęboko w podziemiach, a on leciał i leciał. Zupełnie jak Alicja, która wpadła do dziury prowadzącej do Krainy Czarów. Dziewczyna patrzy, patrzy i wreszcie, poprawiając szybkim ruchem platynowy lok nad czołem, wraca do klatki. Mięciutkie, mocno już przybrudzone białe laczki, zwieńczone wielką kocią głową bez ust, kłapią po kamiennych schodach. Ona też nie korzysta z windy.

Rafał widuje ją często. Także wtedy, kiedy ona, stukając czerwonymi szpilkami, zbiega po schodach. Dzwoni kluczami i wrzuca je do torby razem z błyszczykiem, którym jeszcze przed chwilą poprawiała usta. Szybko wsiada do samochodu, dużego i starego. A ona? Wręcz przedziwnie: jest mała i młoda. Chyba. Jest dzieckiem i kobietą jednocześnie. Uśpiona i roztańczona, zdecydowana i zatrzymana. Jest jak każda i jak żadna. Inna. Niż wszystkie dotychczas. Drzwi ma wyklejone imitacją kory bambusa, a na nich tabliczkę: „Nie dzwonić. Nie pukać. Kwiaty i czekoladki zostawiać na wycieraczce". I tyle. Bez imienia, nazwiska, numeru mieszkania. Tego dnia nie posłuchał. Zapukał. - Czego tu szukasz? - Stanęła w drzwiach, zanim się zorientował. - Czytać nie umiesz? No, mów zaraz! - Zapukała w tabliczkę paznokciem pomalowanym na czerwono, który natychmiast ściągnął jego wzrok. - Sweet and spicy. - Zmrużyła oczy, jakby gotując się do skoku. - Co? - Dawno, albo prawie nigdy, nie czuł się tak bezradny, jak teraz wobec niej. Tak zaskoczony kobietą. - Nazwa lakieru. Sweet and spicy. Daje po oczach, prawda?

-No tak... - Zośka Łaniewska. - Wyciągnęła do niego smukłą dłoń, podzwaniając plastikowymi bransoletkami we wszystkich kolorach tęczy. - Łaniewska? - No. „The only one Łaniewska" - zaśmiała się. - A ty kto? - Rafał Trzeci. - Jego ojciec w takim momencie z pewnością strzeliłby obcasami. - Ale fajnie... Zośka śmieje się głośno, a ten śmiech Rafałowi coś przypomina. KONIEC Gdynia, maj 2012