de Angelis Fey Vanna - Ryzykantka - S

VANNA de ANGELIS FEY

Ryzykantka

Tytuł oryginału L'AVVENTURIERA Erichowi Linderowi

0

Prolog Słup dymu, wznoszący się w oddali ku południowemu wschodowi, dostrzegł Wasiłow, który cztery lata temu wziął do ręki strzelbę, aby walczyć przeciwko bolszewikom z Taszkientu. O świcie tamtego dnia, 18 lipca 1923 roku, nad okrytymi ciemnymi lasami górami Kaukazu zawisło posępne niebo, tak jakby lato jeszcze nie nadeszło. Nie było wiatru. Nieruchomy, czarny jak smoła słup dymu wznosił się prosto, niczym zapowiedź nieszczęścia.

S R

A przynajmniej tak pomyślał Wasiłow, kreśląc kilka razy ręką na piersi szybkie znaki krzyża. Potem ruszył dalej za stadem kóz, które truchtając między kamieniami, oddalały się w kierunku strumienia. Było zimno. Wasiłow wciągnął czapkę głęboko na uszy i doszedł do wniosku, że to pewnie płonie jakiś zagajnik, mimo że lato było tego roku zaskakująco deszczowe. Nie pamiętał, że w okolicy pośród lasów i gór w pobliżu Elbrusu wznosi się stary klasztor. Wcześniej tej samej nocy na ścieżce, która pięła się ku górze niezamieszkałą doliną i kończyła u klasztornej bramy, odcisnęły się w śniegu ślady idących stępa koni. Nieoczekiwanie dzień wcześniej oziębiło się nagle i ziemia okryła się cienkim, śnieżnobiałym płaszczem, który zdawał się zwiastować powrót zimy. Ale pod wieczór się wypogodziło. Jak każdej nocy, najmłodszy z mnichów obudził się z krzykiem z sennego koszmaru. Pośród ciszy zdołał usłyszeć miękkie stąpania

1

końskich kopyt. W bladej nocnej poświacie dostrzegł w wąskim okienku długi rząd zbliżających się jeźdźców. Gdy mnisi otworzyli bramę, świecąc sobie uniesionymi wysoko latarniami, konni w milczeniu wjechali jeden za drugim do środka, zsunęli przewieszone przez ramię karabiny i oparli je o ścianę bagnetami do góry. Jeden z nich zbliżył się do najstarszego mnicha i poprosił w imię Zbawiciela o gościnę. - Tylko na jedną noc - powiedział z szacunkiem. - Dla mnie i dla moich ludzi. W żelaznych pierścieniach wystających z kamiennych ścian

S R

refektarza, płonęły pochodnie, ale ani ich światło, ani blask bijący od ognia huczącego w wielkim kominku, nie zdołały rozwiać posępnych cieni igrających na sklepieniu.

Każdy z przybyłych przeżegnał się, zasiadając do posiłku rozłożonego przez mnichów na stole. Ręce, którymi łamali chleb i sięgali po ser, były delikatne i szczupłe. Prawie wszyscy ubrani byli w wytarte bluzy, ale nosili się wyniośle, jakby byli jeszcze wystrojeni w eleganckie mundury carskiej armii, rozgromionej przez bolszewików nie więcej niż trzy lata wcześniej wzdłuż wybrzeża Półwyspu Krymskiego. Mimo to na ławach, na których składali, wchodząc, okrycia, leżały oprócz zwykłych baranich kożuchów, także czapki, kurtki i karakuły oraz inne cenne futra. Jeden z mnichów dostrzegł to; był niegdyś kupcem i rozpoznawał kręcone włosie jagniąt, zarzynanych zaraz po wyjęciu z brzucha matki. Książęce futra,

2

pomyślał, pewnie zdobycze z najazdów na ziemie graniczące z Afganistanem. Wszyscy mnisi, było ich około dziesięciu, stali, milcząc, w głębi sali, zbici w małą gromadkę. Powściągany niepokój, z jakim przyglądali się twarzom i zachowaniu ludzi, którym zaoferowali gościnę, nie uszedł uwagi tego, który o nią poprosił. Siedział przy środkowym stole, obok kominka. Cała jego postać, władcza pewność siebie mówiły wyraźnie, że jest ich przywódcą. Kazał zwać się Chalmag. Żaden z zakonników, nawet najstarszy, który bezustannie głaskał powolnymi ruchami długą brodę, nie znał

S R

znaczenia tego starego mongolskiego słowa: Chalmag, ten, który przeżył, ostatni z tych, co przeżyli. A także ten, który nigdy się nie podda. Mężczyzna siedział wyprostowany, z uniesionymi sztywno ramionami, a z całej jego postaci emanowała fizyczna siła i stanowczość.

Ogień w kominku zapłonął żywiej, oświetlając jego twarz. Spod gęstych, jasnych, prostych włosów, które opadały mu na czoło, spoglądały niespokojne oczy, zatrzymując się od czasu do czasu. Wystające kości policzkowe nadawały mu wygląd Azjaty, kontrastując dziwnie z bladością twarzy, naznaczonej na prawym policzku długą, wężowatą blizną. Za każdym razem, gdy jego wzrok krzyżował się ze spojrzeniem najstarszego mnicha, Chalmag robił małe, powolne ruchy głową na znak szacunku i czci. Mimo to błyski w jego oczach przypomniały najmłodszemu zakonnikowi pewien

3

odległy dzień w Baku i grozę, jaką czuł, stojąc naprzeciwko jaguara, trzymanego na łańcuchu przez wędrownego sztukmistrza. Przybysze posilali się bez słowa, spoglądając nieco hardym wzrokiem na jedzenie rozłożone w wielkich misach. Chalmag, gdy miał sięgnąć po metalową czarkę z wodą, obcierał wąsy, które zasłaniały mu usta, i ostrożnym, bezgłośnym gestem odstawiał misę na drewniany blat stołu. Jaka nienaturalna cisza, pomyślał najmłodszy mnich, niemal słychać, jak po ciemnym niebie nad klasztorem, nad lasami i górami wokół Elbrusu przesuwają się gwiezdne konstelacje. Młodzieniec zapragnął, żeby w przestronnym wnętrzu,

S R

zapełnionym tyloma ludźmi, zabrzmiało choć parę słów. Odszedł na chwilę, żeby przynieść jeszcze kawałek sera, i położył go na najbliższym stole. Nikt nie zwrócił na niego uwagi. Wrócił więc między swoich, próbując opanować niepokój.

Zdawało mu się, że czas się zatrzymał albo przynajmniej zwolnił swój bieg i sączy się leniwie, niczym krople wilgoci z niewidocznych pęknięć w sklepieniu, zaludnionym przez duchy, a z kosmicznej klepsydry ześlizgują się do wnętrza, na to ubogie pożywienie, niedostrzegalne drobiny czasu. A jednak, za bożym przyzwoleniem, kolacja skończyła się i nie było już nic więcej do jedzenia. Przybysze nie podnieśli się od stołu. Oparli ręce na blacie i zaczęli wymieniać ukradkowe spojrzenia, jakby czekali na rozkaz. Żaden z nich nie poruszył się także wtedy, gdy podniósł się Chalmag. Stanął i zaczął szperać w wewnętrznej kieszeni kurtki. Wreszcie wyjął z niej i położył na stole małą fajkę i zawiniątko z

4

materiału. Rozłożył je i skupił uwagę na garstce zeschłych liści, które znajdowały się w środku. Wziął dwa z nich i rozwinął, wygładzając powoli końcami palców. W jego lewej ręce ukazał się nóż; ostrze błysnęło na chwilę w blasku płomieni. Pokroił liście na wąskie, równe paseczki. Zawinął brzegi materiału i włożył małe zawiniątko na miejsce, do kieszeni. Jego powolne ruchy wypełniały przestrzeń refektarza i młody zakonnik poczuł nagle, że przygniata go deprymujące uczucie oczekiwania. Chalmag upchnął w fajce pokrojone liście i pochylił się w stronę kominka, odwracając się plecami do wszystkich. Młody zakonnik

S R

poczuł w powietrzu przenikliwy i ciężki, aromatyczny zapach, który przeniósł go w przeszłość, do wsi, gdy starcy przysiadali w kucki wokół ognia, trzymając w sękatych dłoniach fajki. Przypomniała mu się dłoń dziadka, ze wskazującym palcem ozdobionym zwiniętym wężowato pierścieniem. Starcy zaciągali się powoli dymem z fajek, snując opowieści, i w oparach tajemniczych roślin, pod niskim sufitem chaty, błądziły wspomnienia.

Chalmag podszedł do mnichów. Obcasy jego wysokich butów stukały głucho i powoli na kamiennej posadzce. Podziękował za posiłek i zapytał, gdzie jego ludzie mogliby się przespać. - Są zmęczeni - dodał, zniżając głos - bardzo zmęczeni. - Po czym cofnął się o parę kroków, jakby chciał lepiej przyjrzeć się mnichom lub oszczędzić im zapachu fajki. Najstarszy mnich odpowiedział, że można rzucić na posadzkę plecione maty; muszą być w jakimś zakamarku za biblioteką. Jego

5

pożółkła jak pergamin ręka popłynęła w kierunku młodego zakonnika. Zrozumiał, że ma natychmiast ich poszukać. Wyszedł na korytarz. Wraz z nim poszli dwaj ludzie Chalmaga, a zaraz potem dołączyli jeszcze dwaj. Czuł ich obecność tuż za plecami. Szedł z uniesioną wysoko latarnią. Gdy dotarł do końca korytarza, przeciął na ukos przestronną salę w kształcie krzyża; po jej lewej stronie znajdowało się wejście do biblioteki. Przy drzwiach kaplicy przyspieszył kroku. Spod jego stóp wyskoczył i znikł w mroku szczur. Jeden z ludzi powiedział coś i zaczął się śmiać. Młody zakonnik poczuł na ramieniu

S R

czyjąś rękę. Zabrano mu latarnię i zmuszono, żeby zawrócił i cofnął się do kaplicy. Tutaj wszyscy się zatrzymali.

Zakonnik poczuł, że klucz z pęku przy pasku, powierzony mu przed sześcioma miesiącami, zsuwa się i z brzękiem spada na posadzkę. Po chwili odnalazł się w kręgu światła latarni, odcinając się na jasnym tle jak jakiś tajemniczy hieroglif. Zakonnik pochylił się szybko, podniósł go i ścisnął spoconymi ze strachu palcami. - Daj mi go - rozkazał mężczyzna niosący latarnię, wyciągając rękę, której brakowało trzech palców. Jednocześnie ktoś mocno złapał młodego zakonnika za ramiona. Mężczyźni niecierpliwie otworzyli drzwi kaplicy. Gwałtownie wepchnęli zakonnika do środka. Pociągnęli go przy świetle świec w kierunku schodów prowadzących do krypty. Próbował się opierać, powstrzymać ich. Zaczęli go bić. Sturlał się po schodkach na dół; ale nie przeszkodził im w dostaniu się do krypty. Jeszcze tutaj, potykając

6

się o popękane kamienie, próbował walczyć, utrzymać ich z dala od ściany, w której była wnęka. Poobijany, ociekając krwią, rzucił się do nich. Przez mgłę dojrzał świętokradcze ręce wyciągające się do wnęki i wyjmujące drogocenną szkatułę z drzewa cedrowego, ozdobioną kością słoniową i złotem. Uświadomił sobie, że umiera. Uśmiechnął się, oddając się Bogu, który nie zdradził go nigdy, w opiekę. Prześladowcy pochylili się skonsternowani nad nim. Pogodzony z losem zamknął oczy przeświadczony, że dobiegł kresu swojego przeznaczenia, a jego dusza uleciała do zakrzywionej kopuły nieba nad klasztorem, gdzie gwiazdy chowały się za sunącymi od wschodu obłokami.

S R

Szkatułę umieszczono na stole pośrodku refektarza. Torturowano mnichów po kolei, ale żadna z okrutnych tortur nie wydarła z nich tajemnicy jej potrójnego zamka. Ich poświęcenie poszło na marne, ponieważ tym samym nożem, którym poderżnął gardło ostatniemu z nich, Chalmag podważył jeden zamek i dwoje drzwiczek otworzyło się na oścież, niczym wrota katedry. Mężczyźni zbili się w gromadę za plecami Chalmaga. Zamilkli nagle, gdy się odwrócił, dzierżąc mocno to, czego szkatuła strzegła tak zazdrośnie. Ujrzeli skarb zdumiewającej piękności, mitycznego ptaka Feniksa. Jego złoty korpus i skrzydła bogato ozdobiono diamentami i szmaragdami rzucającymi olśniewające blaski w świetle pochodni. - To Feniks - powiedział cicho Chalmag. - Symbol nieśmiertelności - dodał, spoglądając drwiąco na martwe ciała zakonników na posadzce.

7

Ich zwłoki przeniesiono do krypty i oblano smołą. A potem podłożono ogień. Podsyciły go porąbane na kawałki stoły i ławy. Pożar, który rozszalał się z trzaskiem, okrył czerwoną łuną śnieg wokół klasztoru. Chalmag zgromadził ludzi na polance, skąd prowadziła ścieżka wiodąca do lasu. Trzymając mocno szkatułę pod pachą, wsiadł na konia. Powiedział, że ogień zatrze niedługo wszelkie ślady wydarzeń tej nocy, tak jak jej szczegóły zatrą się w pamięci każdego z nich. Dodał, że zniszczenie klasztoru będzie przypisane bolszewikom, bo to oni chcieli unicestwienia miejsc religijnego kultu. Przypomniał, że sam walczył przeciwko bolszewikom, by potwierdzić

S R

religijność narodu, który prowadząc partyzancką walkę z sowieckim reżimem, podsycał płomień wolności. Następnie wezwał mężczyzn, którzy poszli do refektarza razem z młodym zakonnikiem. Zapytał ich, dlaczego zabili go, nie mając rozkazu. Tłumaczyli się, że sądzili, iż szkatuła zawiera coś cenniejszego niż zwykła relikwia. Na co Chalmag odpowiedział, że okrucieństwa nocy to nic innego jak tylko wola boska, która również oddała w jego ręce szkatułę. Potem wyciągnął pistolet i oddał cztery strzały. Cztery ciała upadły w śnieg i Chalmag wydał rozkaz, aby rzucono je na pastwą płomieni. Niedługo potem rząd ludzi na komach zniknął w lasach. Nikt nie zauważył, że jeden z czterech rozstrzelanych zdołał wydrzeć się z rąk śmierci.

8

Rozdział 1 Hamburg. 10 sierpnia 1923roku. Dziś rano kobiety z robotniczej dzielnicy Barmbeck obrabowały kilka sklepów spożywczych. Interweniowała policja. Zamieszki szerzą się coraz bardziej. Zgnębiona przerażającym kryzysem gospodarczym ludność głoduje i jest już gotowa, także w naszym mieście, do... Umoczone w kałamarzu pióro zawisło w powietrzu. Ktoś zapukał do drzwi. Mężczyzna podniósł głowę i zawołał głośno: „Proszę!". Na papier rozlała się wielka plama atramentu, dokładnie w

S R

miejscu, gdzie na końcu zdania miały się pojawić wyrazy „zbrojnego powstania".

Drzwi otworzyły się i podłoga zaskrzypiała pod jakimiś krokami.

- Nie spodziewałem się ciebie - mruknął mężczyzna, sięgając po bibułę. - Zobacz, co mi się stało przez ciebie - dodał zrzędliwie. - Jak możesz mówić, że się mnie nie spodziewałeś, Willy? Uzgodniliśmy przecież, że zajrzę do ciebie koło południa! - Myślałem, że wydarzenia na mieście zatrzymają cię w hotelu... wszędzie kręci się policja, robią rewizje, aresztowali parę osób. Była nawet strzelanina w porcie i chyba są ranni. Właśnie teraz piszę artykuł o rannych w wypadkach... a około piątej idę do komitetu, aby... – urwał i sapnął ze złością, szukając gumki w bałaganie na stole. - Czy to znaczy, że nie odebrałeś ikon?

9

- Nie, proszę jaśnie pani! - Mężczyzna potrząsnął gęstą rudawą grzywą, którą bezustannie przygładzał ręką. - Absolutnie nie można tam dzisiaj iść, a być może i jutro - dodał, prostując plecy. Poprawił pince-nez i odwrócił się do młodej kobiety, która, stojąc przy stole, wyjmowała z torebki kartonik z bibułkami do papierosów. - Te ikony potrzebne są mi dzisiaj - powiedziała spokojnie lecz zdecydowanie, - Jutro muszę być w Amsterdamie w sprawie ich sprzedaży, jestem umówiona z kupcem, a pojutrze o piątej po południu muszę przekazać pieniądze we Frankfurcie. - Zręcznymi i dokładnymi ruchami rozłożyła na bibułce porcję tytoniu. - Nie

S R

poszedłeś ze strachu, że mogą cię zaaresztować? - Zwinęła bibułkę i zwilżyła jej krawędź koniuszkiem języka.

- Tak, proszę pani - odparł Willy, patrząc prowokująco. Właśnie dlatego. Nie mam ochoty znaleźć się za kratkami, w żadnym razie! -Podniósł się i podszedł do planu Hamburga przymocowanego do ściany między dwoma regałami na książki. - Rzuć tylko okiem... dom Helmuta znajduje się w Eilbeck - powiedział, unosząc palec wskazujący do prawego górnego rogu. - To dzielnica najbardziej obstawiona przez policję, nie tylko z powodu wczorajszych napadów na sklepy spożywcze, ale i dlatego, że mieszka tam kilku szefów organizacji robotniczych. -Odwrócił się i utkwił w kobiecie błyskające gniewem oczy. - Ja tam nie pójdę, zrozumiałaś, Lili Harlepp? Dla ciebie to nic trudnego... - dodał i zmierzył ją wzrokiem od stóp do głów, potrząsając głową, jakby nie znalazł w niej nic pozytywnego. Ty nie jesteś jedną z nas, zwróć uwagę, jak się ubierasz. - Przyjrzał się

10

badawczo małemu okrągłemu kapelusikowi z niebieskiego materiału, przyozdobionemu kwiatkami i przechylonemu leciutko na bakier, błyszczącym kolczykom i plisowanej sukience z błękitnego jedwabiu z szerokim haftowanym kołnierzykiem, sięgającej prawie kostek, obciągniętych jasnymi, przezroczystymi pończoszkami. Pantofelki na wysokich obcasach z połyskującej, niebieskiej skóry, z ozdobnymi sprzączkami nie pasowały do zniszczonych desek podłogi. - Ty naprawdę nie masz z nami, z ludem, nic wspólnego. Lili Harlepp nie przejmowała się jego gadaniem. Swoją uwagę skupiła na wiszącym przed nią planie miasta, unosząc co jakiś czas,

S R

powoli, papierosa do jaskrawo pomalowanych ust. W końcu rozgniotła niedopałek w popielniczce i wykrzyknęła: - Nieważne!

- Co jest nieważne? - Wyraźnie zdenerwowany mężczyzna zrobił kilka kroków w jej kierunku.

- Nieważne, że nie pójdziesz do Helmuta. To znaczy, że pójdę do niego sama. Nie będę zmieniać planów dlatego, że boisz się aresztowania. - Pójdziesz tam sama? - zapytał mężczyzna, przeczesując palcami włosy. - Nie rozśmieszaj mnie! - A czemuż by nie? - Lili Harlepp sięgnęła po torebkę. - Nie dostaniesz się do jego domu, Lili. Splądrowano dwa sklepy tuż obok jego bramy, a w tym samym domu, jak ci próbowałem wyjaśnić, mieszka dowódca oddziału robotniczego, który zorganizowaliśmy niedawno. Jest poszukiwany i...

11

- Żegnam - przerwała mu Lili Harlepp i ściskając torebkę pod pachą, ruszyła do drzwi. - Ejże, posłuchaj. - Mężczyzna podszedł do niej zatroskany. Nie zapomnij, że jeśli przyłapią cię z ikonami, trafisz do paki. Będą cię przesłuchiwać, a oni nie są zbyt delikatni. Posiedzisz jakiś czas, i może wymkną ci się nazwiska ludzi takich jak ja albo inne... - Nazwiska? - przerwała mu Lili Harlepp. Jej szare oczy rzucały błyski niczym ostrze noża. - Nie wiem, o czym mówisz, Willy. - Nie gniewaj się - powiedział mężczyzna, opuszczając z zakłopotaniem oczy - nie miałem na myśli, że jesteś osobą, która

S R

może coś wygadać. Chciałem tylko powiedzieć... - urwał, kręcąc palcami wąsy. - A tak w ogóle, wiesz doskonale, że handel ze Związkiem Radzieckim jest surowo zabroniony, a te ikony... - Cześć - ucięła krótko Lili i wyszła, nie zawracając sobie głowy zamykaniem drzwi.

Helmut stał na szczycie schodów, opierając się jedną ręką o balustradę. W drugiej trzymał kulę.

- Czy policjanci widzieli, jak tu wchodziłaś? - zapytał. - Nie - uśmiechnęła się Lili. Weszła podekscytowana, unosząc twarz w jego stronę. - Dostałam się na podwórze przez tylne drzwi jednego ze sklepów. Policja pilnuje ulicy i bramy, ale nie sklepów. Może myślą, że skoro nie ma tam już nic, co dałoby się ukraść...— dodała, pokonując ostatni schodek. Zatrzymała się na wprost Helmuta. - Musiałam tylko siłą otworzyć okno - powiedziała i zdjęła kapelusik. Jak się miewasz?

12

- A niech to diabli! - odparł Helmut, wskazując prawą nogę. Po lewej została mu tylko nogawka spodni, niezdarnie podwinięta do biodra. - Najbardziej idiotyczne jest to, że kiedy zanosi się na zmianę pogody, boli nie tylko ta, która mi została, ale i tamta, jakbym ciągle ją miał. Mówią, że to nerwowe. Poprowadził Lili ciemnym korytarzem, gdzie czuć było ubikacją. Pokonał z trudem kilka schodków, przeszedł przez taras, manewrując ostrożnie między rozwieszoną bielizną, wreszcie wszedł w pomalowane na zielono drzwi, obok których stały dwie doniczki z przekwitłymi bodziszkami. Wpuścił Lili do środka, nasłuchując przez

S R

chwilę, nim je zamknął. Z położonej cztery piętra niżej ulicy dochodziły podniecone głosy.

- Nie chciałbym, żeby ktoś zobaczył, jak tu wchodziłaś mruknął. Na balkonie naprzeciwko, spoglądając w ich stronę, stał jakiś człowiek. Helmut zatrzasnął ze złością drzwi. -Przeklęty podglądacz!

- A jeśli nawet mnie widzieli, to co? - zapytała Lili, wchodząc do środka. Pokój zalany był złotawą mgiełką słonecznego światła. Możesz chyba przyjąć przyjaciółkę, no nie? - Gdybym był policjantem lub wojskowym, nie uwierzyłbym, że taka piękna kobieta jak ty odwiedza inwalidę. - Helmut usiadł na stołku i oparł kulę o ścianę. - Inwalidę, do tego bez grosza przy duszy. Lili podeszła do czarnej komody, która odcinała się od białej ściany. Stała na niej duża fotografia w srebrzystej ramce, na której dwaj roześmiani młodzieńcy siedzieli na murku. Jednym z nich był

13

Helmut, jeszcze z obiema nogami, pokazywał palcem coś w górze. Jego kolega miał jasne włosy i nosił okulary. Obaj mieli odkryte głowy. Ich czapki leżały obok. W tle widać było drzewa i leżącego na trawie białego psa. Lili Harlepp znała to zdjęcie na pamięć. Sama je zrobiła. Położyła kapelusik obok fotografii. - Nie widzę nic dziwnego w moich odwiedzinach. Helmut spojrzał na stojącą tyłem kobietę, jak uniosła rękę, żeby ułożyć sploty jasnych włosów na karku. - Jeszcze nie zapomniałaś? - zapytał cicho. - A powinnam?

S R

- Dla Manfreda wszystko skończyło się dawno temu - zauważył z wyrzutem. - Ja straciłem tylko jedną nogę, za to on... - urwał, nie kończąc. - Daj spokój - powiedział po chwili - zostaw tę komodę i usiądź tu na moment. - Zaczekał, aż zajmie miejsce na kanapce pod ścianą, i masując szyję ręką, dodał. - Byłem pewien, że Willy nie przyjdzie. Kto jak kto, ale on nie może sobie pozwolić, żeby go złapali. - Ale masz ikony, prawda? - Mam je tutaj - odpowiedział Helmut, wskazując na stojącą obok skrzynię służącą jako ława. -I nie mogę się doczekać, kiedy ktoś wreszcie uwolni mnie od nich. Rewidowali wiele mieszkań, nie chciałbym, żeby przyszli także do mnie. Wyobrażasz sobie, co by było, gdyby je znaleźli? — zapytał, potrząsając głową. - Brakuje mi tylko tego, żeby znaleźć się w kiciu.

14

- Przyszłam po nie - powiedziała Lili, podnosząc się. - Powinienem był domyślić się tego. Lili uniosła wieko skrzyni. - To one? - zapytała, pokazując paczkę owiniętą szarym papierem, byle jak związaną sznurkiem. -Tak. Lili rozwiązała paczkę. - Cudowne - szepnęła po chwili. - Widziałeś je? - Zamknęła skrzynię i położyła na wieku jedną obok drugiej dwie ikony. Naprawdę cudowne - powtórzyła cicho, cofając się o parę kroków, żeby spojrzeć z oddali.

S R

Helmut nie mógł oderwać oczu od Lili. Wpatrywał się w jej twarz, pochyloną trochę do przodu, w jej szkarłatne wargi i trzepoczące powieki.

- Jak szkoda, że trzeba je sprzedać - westchnęła. Złoto pokrywające ikony błyszczało w słońcu, a na jego tle widać było małe, ciemne postaci. - Te arcydzieła powinny pozostać w Rosji. - Nie bądź taka sentymentalna - zaoponował Helmut. - Ty przecież... - oparł głowę o ścianę i wyjął organki z kieszeni koszuli ...jeżeli się nie mylę, wcale nie jesteś sentymentalna, prawda? - Szkoła nowogrodzka, prawdopodobnie koniec siedemnastego wieku - ciągnęła Lili, nie zważając na niego. - Kto ci je dostarczył tym razem? -Dymitr.

15

- No tak - stwierdziła i owinęła ikony papierem. - Zazwyczaj to on zdobywa najlepsze rzeczy. - Podeszła do stołu i wsunęła paczkę do dużej torby. - Potrzebujesz czegoś? - Obrażę się, jeśli zostawisz mi pieniądze, jak to zrobiłaś miesiąc temu. - Pójdę już - powiedziała Lili, podeszła do komody i włożyła kapelusz, przechylając go na bok. - Poproszę kogoś, żeby cię odwiedził w więzieniu. Założę się, że jak tylko stąd wyjdziesz, zatrzymają cię, aby przeszukać - dodał. - Miejmy nadzieję, że nie - odparła Lili i przystanęła

S R

naprzeciwko. Helmut siedział nadal na stołku z głową opartą o ścianę. Patrząc jej prosto w oczy, podniósł organki do ust i zaczął grać jakąś melodyjkę.

- Przestań - rzuciła cicho. - Zrób to dla mnie. Helmut wyciągnął organki w jej kierunku.

- Chcesz je? Należały do Manfreda.

- Wiem doskonale do kogo należały i nie chcę ich - odparła Lili, pochyliła się i pocałowała go w policzek. Helmut przytrzymał ją za ramię, wpijając się wzrokiem w jej usta. - Nie możesz go zapomnieć? - To moja sprawa, nie uważasz? - Pocałuj mnie - powiedział i przyciągnął ją. Lili musnęła wargami jego usta. - Pocałunek licealistki... - zaprotestował cicho Helmut. - Nie każę ci od razu zakochiwać się we mnie, lecz na wojnie zginęło wielu

16

z nas, a to było dawno temu. Uważaj na siebie! - zawołał, widząc, że wychodzi. - Oni nie żartują. Lili schodziła po schodach, trzymając mocno torbę pod pachą. Gdy szybko mijała podest na drugim piętrze, nagle podskoczyła. „ Gott... " - Stać! - rzucił jakiś mężczyzna, stając jej na drodze. - Policja! Wyskoczył niespodziewanie z cienia. Nie był zbyt wysoki ani mocno zbudowany. Dopinał właśnie guziki przy mundurze. - Dokumenty rozkazał. Lili przycisnęła torbę do piersi, wpatrując się w niego bez słowa.

S R

- Co tam pani ma? - zapytał mężczyzna i wyciągnął rękę w kierunku torby, w tym momencie jego oczy napotkały ciemny wylot lufy browninga trzymanego pewną ręką.

- Ręce do góry i odwróć się - syknęła Lili. - Jeden niepotrzebny ruch i strzelam.

Mężczyzna powoli uniósł ręce.

- Jesteś szalona, naprawdę szalona... drogo za to zapłacisz. Lili niemal niedostrzegalnie poruszyła pistoletem. - Odwróć się i milcz. Mężczyzna odwrócił się powoli. - Wejdź w ten korytarz - powiedziała Lili i przytknęła lufę pistoletu do jego pleców. Mężczyzna zaklął przez zęby, ale zrobił, co mu kazano. - Teraz otwórz drzwi - rozkazała Lili. Znajdowali się naprzeciwko ubikacji. Widząc, że mężczyzna się waha, mocniej wcisnęła lufę.

17

Gdy otworzył drzwi ubikacji - wejdź i nie oglądaj się powiedziała, chwyciła szybko pistolet za lufę, po czym mocno i dokładnie uderzyła go kolbą w kark. Mężczyzna ugiął się w kolanach i bez jęku osunął się jak nieżywy na podłogę. Lili wepchnęła go głębiej do środka, aby zamknąć drzwi. Zatrzasnęła zasuwkę. Włożyła pistolet do zewnętrznej kieszeni torby i wróciła na schody. Parę minut później wsiadła do taksówki i pojechała na dworzec kolejowy. Przez okno pokoju za ogrodem widać było Bramę Lejdejską.

S R

- Tędy - powiedział antykwariusz, wskazując historyczną budowlę - dwa wieki temu Prusacy wkroczyli do Amsterdamu. - Był przy tym oburzony, jakby chodziło o niedawne wydarzenie. Ułożył swój wielki brzuch w fotelu imponujących rozmiarów, z wyściełanymi poręczami i sztywnym oparciem, rozsiadając się wygodnie przy stole. Ruchem ręki zaprosił Lili, żeby usiadła naprzeciwko. Lili znajdowała się w domu Jana Rijkego, handlarza dziełami sztuki. Z podziwem przyjrzała się pięknemu i wdzięcznemu, typowo holenderskiemu budynkowi, frontowej ścianie w odcieniu szaroniebieskim, ozdobionej marmurowymi fryzami, niebieskiemu dachowi w formie trapezu i wielkim oknom we framugach z białego drewna. Nie spodziewała się jednak, że wnętrze będzie urządzone z taką elegancją i wyrafinowaniem. Patrzyła przez okno na mnóstwo drzew w wielkim ogrodzie, zielone żywopłoty i rabaty pełne białych

18

róż i żółtych tulipanów. Lekki wietrzyk marszczył wodę w fontannie, pośrodku niej marmurowa nimfa podtrzymywała ramionami galeon. - A więc nie usiądzie pani, madame? - zapytał antykwariusz bardziej rozkazująco niż pytająco. Wyjął lupę z kieszonki na piersiach i pochylił się nad ikonami, które rozłożył na blacie ogromnego stołu. Lili przeszła po marmurowej posadzce w błękitne i białe kwadraciki i przysiadła, trochę na ukos, w foteliku obitym błękitnym aksamitem. Białe ściany pokoju ozdobiono małymi, różowymi cegiełkami, udającymi arkady. Na dwóch obrazach zawieszonych pośrodku arkad rozpoznała rękę mistrza z Utrechtu; jeden

S R

przedstawiał rybaków i wieśniaków na tle holenderskiego krajobrazu, a drugi pracownię stolarza, z rzemieślnikami podczas pracy. Prawdopodobnie z tego samego okresu pochodził obraz w lewej arkadzie, naprzeciwko; z lekkim wahaniem przypisała go Mostaertowi. Był to krajobraz zimowy: pod brunatnym niebem, urozmaiconym lecącymi ptakami, ludzie podążali w procesji, wyróżniając się na śniegu - typowy epizod antyhiszpańskich rozruchów. Lili westchnęła oczarowana. Uderzał ją nie tyle zbytek, co wdzięk i wyrafinowanie zgromadzonych w pokoju przedmiotów. Z sufitu poprzecinanego belkami z ciemnego drewna zwieszały się dwa ogromne, cynowe świeczniki, rozpościerając zakrzywione ramiona. Na stole królowała ceramiczna waza z Delft w kształcie białej chińskiej pagody z błękitnymi zdobieniami, a talerze z tej samej, cennej szkoły ceramicznej ozdabiały ścianę między oknami.

19

Antykwariusz odłożył szkło powiększające, zagłębił się w fotelu i włożył kciuki do kieszonek kamizelki. - No dobrze - westchnął - możemy porozmawiać o cenie. - Oczywiście, w dolarach - powiedziała Lili. Mężczyzna skinął głową. Ssąc dolną wargę, wpatrywał się w ikony wilgotnymi, opuchniętymi oczami spod zaczerwienionych powiek. - W dolarach powtórzył i wymienił kwotę. W tym momencie drzwi się otworzyły i ukazała się w nich pani Rijke tuż za nią szła służąca z tacą; połyskiwały na niej dwa kryształowe szlifowane kieliszki i butelka z terakoty. Służąca

S R

postawiła tacę na stole i wyszła.

- Nalewka ziołowa - powiedziała pani domu i posłała Lili chłodny uśmieszek. - Będzie pani smakować - dodała i wyprostowana usiadła obok męża. Ubrana była w suknię z ciężkiego, brązowego jedwabiu, kołnierzyk przyozdobiono rzeźbioną misternie spinką z koralu.

Bogata małżonka bogatego handlarza, pomyślała Lili. Czuła na sobie jej spojrzenie przez długie i mozolne negocjacje, które zdawały się nie mieć końca. - Madame... niechże pani nie nalega - powiedział w końcu antykwariusz, muskając leciutko leżące przed nim ikony - ostatecznie dzieła te pochodzą z pokątnego, a nawet, śmiem zauważyć, bardzo pokątnego handlu. - Podrapał się po uchu i dokończył: - Nie mogę zapłacić więcej, ale żeby panią zadowolić, dorzucę jakąś drobną

20

kwotę, z dobrej woli. -Wyjął z kieszeni ołówek i karteczkę, napisał kwotę i popchnął kartkę w kierunku Lili. - To moja ostatnia oferta. Lili rzuciła okiem. - Ostrzegam pana, monsieur, następnym razem zwrócę się do kogoś innego, zanim przyjdę do pana. - Będę wiedział, jak postąpić w takim wypadku - odparł handlarz. Tymczasem oczy jego żony błądziły po białej muślinowej sukience Lili, niezmordowanie badały pierścionek z rubinami, bransoletkę z pereł, gorszyły się przezroczystością rękawów, aby znowu skupić się na jej twarzy.

S R

- Moja droga - powiedział handlarz. Na co żona podniosła się sztywno, ale bez ociągania.

- Już idę, mon cher - odparła i wyszła, aby powrócić po chwili ze szkatułką z brązu, wysadzaną ozdobnymi guzami. Postawiła ją na stole przed mężem.

Handlarz otworzył szkatułkę, wyjął kilka paczek banknotów i ułożył dwie piramidki przed Lili. Uśmiechnął się, - Dokładna kwota, madame - powiedział i zaczął podnosić się hałaśliwie, podczas gdy Lili chowała pieniądze. W chwilę potem, jakby na wezwanie, w drzwiach w głębi pokoju ukazała się głowa służącej. - Odprowadź panią - polecił handlarz, Gdy tylko Lili wyszła, pani Rijke uniosła dwoma palcami kieliszek, z którego tamta piła, jakby obawiała się czymś się zarazić.

21

- Widziałeś? Ona się maluje! - powiedziała. - To bardzo piękna kobieta - zaoponował małżonek. - Prawdziwa dama nie ubiera się tak krzykliwie. - Ale jest inteligentna i zna się na rzeczy - odparł handlarz, a potem pochylił się nad ikonami. - Są przepiękne. - Jest mężatką - zauważyła pani Rijke, jej uwagi nie uszła złota obrączka na serdecznym palcu Lili Harlepp - i mąż pozwala jej tak się pacykować? - Och - uśmiechnął się handlarz - prawdopodobnie pozwala jej także na wiele innych rzeczy.

S R

- Ale kim ona ostatecznie jest, że... Pan Rijke zawahał się, co odpowiedzieć.

- Nie bądź zazdrosna - stwierdził w końcu - to ryzykantka, nic innego, tylko ryzykantka.

We Frankfurcie padało. Z nieba lały się strugi deszczu, tym bardziej dokuczliwe, że wiatr zacinał bez litości. Lili Harlepp biegiem wpadła do księgarni naprzeciwko dworca kolejowego. Zsunęła płaszcz z głośnym westchnieniem ulgi, aż jakiś mężczyzna z wąsami a la Bismarck, pochylony nad atlasem, spojrzał na nią. - Spóźniłaś się, czekałam na ciebie o piątej - odezwała się stojąca obok Lili kobieta o surowych, ale niezwykle pięknych rysach twarzy, prawdziwa nordycka bogini z lodowatymi niebieskimi oczami. - Jesteś bardzo spóźniona, moja droga - powtórzyła z naciskiem.

22

- Pociąg z Amsterdamu... Przykro mi... - powiedziała Lili, układając płaszcz na zgiętej ręce, po czym odrzuciła z czoła kosmyk mokrych włosów. - Chodź na zaplecze, zrobię ci herbatę. - Kobieta odwróciła się plecami do Lili i poszła w stronę regałów z książkami. Suknia marszczyła się na jej pełnych biodrach. Utyła jeszcze bardziej, pomyślała Lili, idąc za nią, coraz mniej przypomina nordycką piękność. Kostki nóg, wokoło których falowała suknia, były jednak nadzwyczaj smukłe, a stopy zgrabne i wdzięczne. - Masz wszystko? - zapytała kobieta, gdy usiadły w maleńkim

S R

biurze przy filiżance herbaty. Lili wskazała głową torbę leżącą na krześle.

- Tutaj, w torbie. Otwórz ją i wyjmij kopertę. Dolary. Odliczyłam już moją prowizję - dodała i zaczęła popijać herbatę małymi łykami, uważając, żeby się nie sparzyć. Zapaliła papierosa i zaciągając się, przyglądała się, jak banknoty szeleszczą w długich palcach kobiety, która liczyła jak zawodowy buchalter. Skończywszy, włożyła je do kasy pancernej w ścianie i wróciła na miejsce. - Jeszcze herbaty? - Tak, odrobinę - odparła Lili, podsuwając filiżankę. - Następnym razem pieniądze odbierze Dmitrij. W Innsbrucku, jak przypuszczam. - Napełniła filiżankę Lili i ostrożnie odstawiła imbryk. Położyła ręce na stole i wbiła w Lili spojrzenie swoich niewiarygodnie jasnych oczu. - A więc, zdecydowałaś się? - zapytała chłodno.

23

- Na zapisanie się do partii bolszewików? - Lili zgasiła papierosa w popielniczce. - Nie daje ci spokoju, że nie jestem jedną z was? - Byłabym pewniejsza - odparła tamta.. Lili zmarszczyła bez słowa brwi i wzruszyła ramionami. Kobieta przeczesała palcami swoje bujne błyszczące i bardzo jasne włosy, związane z tyłu w miękki kok. - Nie mogę pojąć - powiedziała lekceważąco - że kobieta taka jak ty... - urwała i spojrzała na Lili. Patrzy na mnie tak samo jak Willy, pomyślała Lili; z takim wyrazem twarzy, jakby było we mnie coś niestosownego.

S R

- A więc - odezwała się tamta poirytowana - widzę, że nie chcesz nawet wysłuchać, co mam do powiedzenia. Wyjaśnij przynajmniej, dlaczego.

Lili uśmiechnęła się i zgasiła papierosa.

- Ponieważ, myślę, mówiąc najogólniej, że wy wszyscy, bolszewicy, jesteście po trochu moralistami. Kobieta zacisnęła usta.

Obraziła się straszliwie, pomyślała Lili. I tak już nie lubi mnie bardzo, a teraz jeszcze się obraziła. Dopiła herbatę. - Daj spokój, nie przejmuj się tak bardzo - powiedziała, odstawiając filiżankę. - Wydaje mi się, że dopóki sprzedaję wasze ikony i dostarczam wam duże paczki z dolarami, wszystko jest w porządku.

24

- Z pewnością - odcięła się tamta. Gniew powstrzymywany z trudem sprawiał, że wydawała się piękniejsza niż zwykle. - Jeszcze herbaty? - Pójdę już - odparła Lili. Podniosła się i włożyła płaszcz. Następnego dnia powinna być w Bawarii, w willi Ireny w Alpach. Gdy szła do drzwi, na moment stanął jej przed oczami Manfred. Ileż to razy czekał na nią na dworcu autobusowym. Przypomniała sobie jego pogodny uśmiech i zaskakująco szybki gest, którym poprawiał okulary. Mój Boże, pomyślała, kiedy wysiądę jutro z autobusu, będę miała wrażenie, że go znowu zobaczę... Odwróciła się z krótkim „Do

S R

zobaczenia". Nordycka bogini odpowiedziała urażona „Ależ oczywiście!" Jej obfite piersi ściskał niemiłosiernie sztywny materiał kamizelki.

Tak, moja droga, pomyślała Lili, wychodząc, musisz jeść mniej słodkich ciasteczek, a najlepiej nie jeść ich w ogóle.

Rozdział 2

- Gdzie byś się schował, gdybyś był ślimakiem?- wykrzykiwał cienki dziecięcy głosik, dopytując się coraz głośniej i bardziej niecierpliwie: - No, gdzie byś się schował? Mężczyzna leżący na podłodze skrzywił się w bolesnym grymasie. Jego oddech stał się ciężki i chrapliwy. Obudził się nagle. Koszmar się skończył. Wytrzeszczył oczy. Podparł się na łokciach i uniósł do pozycji siedzącej, ale nadal widział zakratowane okienko wagonu 25

towarowego, za którym przesuwały się zasnute deszczem równiny i uciekały pochylone dziwacznie słupy telefoniczne. Na dziecięcy krzyk ze snu, który nadal pulsował mu w głowie, nałożył się jednostajny stukot toczących się po szynach kół pociągu, zgrzytanie jakichś sworzni, głośne i podniecone głosy męskie, złorzeczenia, głuche odgłosy przesuwających się worków oraz skrzyń. Na każdym zakręcie pociąg przechylał się na torze i jakaś paka wbijała mu się pod żebra. Głosy i kroki przybliżyły się. Metaliczny oddźwięk powiedział mu, że są uzbrojeni: było to uderzenie kolby karabinu o metalową ścianę wagonu. Przyciskał twarz do okienka, czuł, że ze strachu ubranie

S R

przesiąka mu potem. Przed oczami przeleciały mu prędko jakieś zagajniki, mignęła spiczasta dzwonnica, potem czerwone ubranko dziewczynki, która biegła w deszczu, prowadząc psa na smyczy, wreszcie rzeka o spokojnych brzegach. Wstrząsnął nim dreszcz. Serce zabiło mu gwałtownie. „Zaraz mnie złapią - mruknął. - Siedzą mi już na karku..."

Gdy poczuł strumień potu spływający po plecach aż do lędźwi, uświadomił sobie niejasno, że siedzi na ziemi, zakrywając twarz rękami. Hałas jadącego pociągu, krzyki strażników, wszystkie wywołane strachem upiory rozwiały się stopniowo i zrozumiał w końcu, że otaczają go cisza i spokój. Ze strachem odsłonił twarz. Rozglądał się ostrożnie, przymrużonymi oczami. Był sam w jakimś dużym pokoju. Jasne tapety z wypłowiałymi zielonkawymi pędami winorośli, postrzępione w wielu miejscach i

26

pokryte wokół drzwi ciemnymi plamami uświadomiły mu, że nie odnawiano ich od lat. Na ścianie naprzeciwko wisiało kilkanaście akwarel. Zaczął je liczyć, potem jeszcze raz, i jeszcze. To ćwiczenie pomogło mu w pewnym sensie odzyskać poczucie rzeczywistości. Obrazków było dwanaście. Przedstawiały nieokreślone widoki z jakiejś krainy jezior. Nieco wyżej wahadłowy zegar w sfatygowanej obudowie pokazywał, nie wiadomo od jak dawna, godzinę jedenastą trzydzieści dwie. Skrzywiona minutowa wskazówka wystawała przez stłuczoną szybę, jakby próbowano wyrwać ją z tarczy. Powoli z otaczającej ciszy wyłonił się zacinający deszcz i szelest

S R

wiatru. Rozpoznał chrapliwe krakanie kruka. W pobliżu musiały być jakieś drzewa, odróżniał nawet szum gałęzi. Opadł go paniczny strach: „Gdzie jestem?" W przystępie zawrotu głowy zdołał zaledwie poruszyć wargami. Znieruchomiał z głową zwieszoną na piersi. „W każdym razie jestem bezpieczny" - powiedział głośno. Zaskoczył go dźwięk własnego głosu, który zdawał się dochodzić spod ziemi, i przez chwilę myślał, że usłyszał kogoś innego. „Jestem bezpieczny" powtórzył głośniej. W pobliżu nie było nikogo innego. Nikt nie zamierzał pozbawiać go wolności. Wreszcie przypomniał sobie wszystko. Zdołał jakoś otworzyć przesuwane drzwi wagonu towarowego, na tyle przynajmniej, żeby przecisnąć się przez szparę. Przypomniał sobie skok w przepaść z jadącego pociągu i koziołkowanie z wysokiego nasypu, bagno zarośnięte trzcinami, w które się stoczył, wreszcie niekończącą się podróż przez łąki i zagajniki, z dala od wiosek i wiejskich gospodarstw, ciągle pod górę i

27

w deszczu, z zaciśniętymi zębami, bez zatrzymywania się i poddawania zmęczeniu, wciąż w górę i w górę, aż do polany pośród gór. A w końcu duży, stojący samotnie dom, który niewyraźnie ukazał mu się w deszczu. Schronił się w nim i prawdopodobnie upadł nieprzytomny na podłogę w pokoju, który tyle razy przypominał mu się od chwili, gdy postanowił uciec z więzienia. - Uratowałem się - wykrzyknął. - Jestem wolny! Odpowiedziała mu śmiertelna cisza panująca w domu i szum zacinającego deszczu. Spróbował stanąć, ale z ust wyrwał mu się tylko ochrypły krzyk

S R

bólu. Kolano bolało go okropnie, upadł z powrotem. Podniósł rękami zranioną nogę. Przez postrzępioną nogawkę spodni zobaczył nabrzmiałą od opuchlizny skórę, pokrytą sinymi plamami. Przypomniał sobie, co się stało: kiedy spadał po zboczu nasypu, coś uderzyło go w kolano, może kamień albo jakieś żelastwo, i poszarpało mu je. Uciekał jednak dalej, tłumiąc ból wysiłkiem woli przez całą niekończącą się drogę, aż dotarł do tego zapuszczonego, cuchnącego pleśnią pokoju. Z trudem udało mu się podnieść. Opierając się o meble, dowlókł się do drzwi, a potem zagłębił w półmrok przedpokoju, wsłuchując się w męczące szuranie własnych stóp po drewnianej podłodze. Po kilku metrach musiał się zatrzymać, żeby odpocząć. Niewyobrażalnym wysiłkiem otworzył drzwi do kuchni. Napierał na nie z mozołem, jakby chodziło o przesunięcie ciężkiej marmurowej płyty.

28

Chwiejnie ruszył w kierunku stołu na środku kuchni. Dotarł do niego w dobrym momencie, aby nie stracić równowagi. Podparł się, sapiąc z wysiłku i odpierając z trudem przypływ rozpaczy. „Uratowałem się -powtórzył niewyraźnie. - Jestem wolny". Przełknął ślinę. „Wolny!" -wykrzyknął głośno. Z sufitu zwieszały się pajęczyny, a posadzka, która powinna lśnić biało-czerwona szachownicą, pokryta była sadzą. Dziwne, ale pamiętał niebieskie płytki kuchennej podłogi. Jego spojrzenie prześliznęło się po okopconych ścianach. Zorientował się wprawdzie zaraz po sforsowaniu zasuwki w tylnym wejściu, że dom jest

S R

niezamieszkały, ale z pewnością nie spodziewał się, że będzie tak zaniedbany.

Odepchnął się od stołu i dowlókł do kuchenki, jej paleniska osłonięte były okrągłymi żeliwnymi fajerkami. Przy ścianie stały rzędem zakurzone, puste butelki. Pomocniczy stolik koło kuchenki był pusty i pokryty zaskorupiałym brudem. Puste były też szafki, w których niegdyś trzymano chleb i owoce. Było oczywiste, że nikt nie mieszka tutaj od lat, a więc nie ma też nic do jedzenia. Ogarnął go lęk, przyspieszając mu oddech. Zaczął przeszukiwać schowki i szuflady, pełne kuchennych drobiazgów. Nie znalazł nic, prócz przykrego zapachu wilgoci i pleśni. Dosłownie z zapartym tchem dowlókł się z powrotem do stołu. Nie było nawet krzeseł. Oparł się przygnębiony o marmurowy blat i objął głowę rękami.

29

Spróbował się uspokoić. Pamiętał, że w sadzie były drzewa owocowe. Trzeba tylko do nich dotrzeć. Zamyślił się, jaką drogę musiałby przejść, żeby dostać się z kuchni do sadu. Pokonanie jej wydało się wyczynem nie do zrealizowania. Nie dam rady, pomyślał. Coś ścisnęło go za gardło. Uświadomił sobie, że płacze, gdy poczuł wilgotne plamy na rękach, i dopiero wtedy się przeraził. Zraniłem się ciężej, niż mógłbym to sobie wyobrazić, pomyślał, i jestem wysoko w górach, w niezamieszkałym domu, którego nikt nie odwiedzał nie wiadomo od jak dawna i pewnie nikt tu nie zajrzy. Nie ma tu nic do jedzenia. A gdyby nawet coś było, w ogrodzie czy w lesie, jakieś

S R

owoce, jagody czy korzonki, nigdy nie zdołam do nich dotrzeć. „Uwolniłem się po to, żeby zdechnąć jak pies" - mruknął pod nosem. Wspaniała, niewiarygodna, fantastyczna ucieczka z więzienia rzuciła go prosto w objęcia śmierci. „Jestem zgubiony" - przyznał cicho. Siły, które podtrzymywały go przez siedem lat więzienia, zaczęły go opuszczać.

Wyprostował się z wysiłkiem, doszedł chwiejnie do drzwi i powlókł korytarzem, przytrzymując się ścian. Miał dreszcze. Lodowate widmo śmierci zaczynało brać go w posiadanie. Muszę wytrzymać, powtarzał w duchu, nie wolno mi upaść, muszę iść. Przede wszystkim musiał wrócić do pokoju, bo mroczny korytarz zbyt przypominał mu norę, w której żył, a raczej powoli umierał przez wiele dni i nocy, starając się trzymać z dala od siebie zarówno szczury, jak i pragnienie śmierci. To była niekończąca się udręka, przerywana skrzypieniem drzwiczek nad jego głową, gdy je

30

otwierano, i głuchym odgłosem ich zamykania; potem on, macając w ciemności na czworakach, szukał chleba, który mu rzucano. Gdy znalazł się w dużym pokoju, mroczki przed oczami były coraz gęściejsze. Dotarł do fotela, obszedł go i chciał dostać się do kanapy, ale zabrakło mu sił i upadł na podłogę. Nie mógł się nawet poruszyć. Usłyszał rzężenie własnego oddechu, a potem nie słyszał już nic. Zapadł w stan półświadomości, która przeniosła go z powrotem za więzienne mury i rzuciła na siennik, gdzie czas utracił dla niego wszelką wartość, zatopił się w ponurej samotności aż do chwili, gdy strażnicy wepchnęli mu do celi innego więźnia. Był to

S R

człowiek o grubym i jednostajnym głosie; każdej nocy opowiadał w ciemności niekończące się historie o najazdach i walkach na obrzeżach Kaukazu, o kobietach, biwakach, koniach i wschodnich kupcach handlujących wonnościami; opowieści ubarwiane wiosenną zielenią stepowej roślinności, bezkresnymi żółtymi polami słoneczników i oślepiającą bielą zasp śnieżnych. Aż pewnej nocy niezmordowany bajarz ściszył bardziej głos, żeby opowiedzieć o górzystych okolicach Kaukazu wokół Elbrusu, o bezludnych lasach zamieszkałych przez wilki i ścieżce między drzewami, pnącej się do klasztoru. Noc rozświetlona jest bielą śniegu, krew mnichów rozlewa się po posadzce i spryskuje ściany oświetlonego pochodniami refektarza. I wreszcie Chalmag, gdy pokonuje zamek skrzyni widok najbardziej bajecznego klejnotu, jaki kiedykolwiek udało się wykonać stepowym ludom, złotego Feniksa, amuletu, obdarzającego wiecznie

31

odradzającym się życiem, odkrytego w klasztornej krypcie. Przechowywany od niepamiętnych czasów w klasztornych murach klejnot wpada w ręce Chalmaga; przywłaszcza on go sobie podczas nocy pełnej ognia i krwi. - Ale mnie udało się uratować - zwierza się więzień. - Chalmag zranił mnie tylko i udało mi się wydostać spomiędzy płomieni... Bajarz opowiadał dalej o miesiącach ucieczki i samotnych rabunków, wciąż dalej i dalej od Kaukazu i od Morza Czarnego. Zaaresztowano go w Niemczech i wtrącono do tej celi, w której co noc powtarzał tę samą, dręczącą go opowieść. Aż pewnego

S R

deszczowego dnia zmarł o świcie trawiony gorączką. Nagle odzyskał przytomność. Wydawało mu się, że Feniks oddalił się, lecąc z zawrotną prędkością, i rozpłynął się w przestworzach. Znowu usłyszał rzężenie własnego oddechu, poczuł ból nie do zniesienia w nodze i rozpacz. Był jednym z niewielu ludzi, którzy wiedzieli, kim jest Chalmag, ale nigdy nie zdoła dopaść go i wyrwać mu z rąk mitycznego ptaka. Nigdy nie sprzeda tego klejnotu w Bagdadzie lub może gdzieś w Indiach, i nie pojedzie z kieszeniami pełnymi pieniędzy do Singapuru, żeby kupić najpiękniejszy żaglowiec siedmiu mórz, marzenie całego życia. To już koniec, pomyślał z łkaniem. Nigdy nie opuści tego upiornego, niezamieszkałego domu. Zaczął przysłuchiwać się słabnącemu bębnieniu kropel deszczu o szyby, zastanawiając się rozpaczliwie, czy to przestaje padać deszcz, czy też może on sam pogrąża się w nicość.

32

Przy granicy szwajcarskiej po drugiej stronie rzeki, już za wioską, wzdłuż drogi pnącej się w górę doliny, po zachodniej stronie Alp Bawarskich, rozsiało się bliżej lub dalej kilka drewnianych lub murowanych domów, otoczonych kwitnącymi ogrodami. Były to prawdziwe wille z balkonami i werandami, doniczkami z geranium w oknach, serduszkami wyciętymi w drewnianych okiennicach koloru indygo. Ostatnia wznosiła się na skraju łąki i odróżniała się od innych tylko wieżyczką osobliwych kształtów. Prowadziła do niej dróżka między rzędami białych akacji, kończąca się przed drewnianą bramą. - Różnica między oczarowaniem i pożądaniem? - Albert

S R

Neuenschwander usłyszał za plecami głos swojej żony Ireny. Uniósł brwi, nie przestając przyglądać się przez balkonowe drzwi w salonie ogrodowi zroszonemu deszczem i mokrym przechylonym różom po obu stronach furtki, którą znowu ktoś zostawił otwartą. Puścił firankę, która opadła na swoje miejsce, i odwrócił się do żony. - Trzeba zamykać furtką, bo inaczej najdzie się tu bezpańskich psów - powiedział.

- Zaproponowałam właśnie grę towarzyską - odparła kobieta nachmurzona i naciągnęła rękawy sweterka w biało-niebieskie romby na chude nadgarstki. - Nie sądzisz, mój drogi, że w taki deszczowy dzień, jak dzisiaj... - Pójdę zamknąć furtkę - przerwał jej Albert i ruszył, wymijając siedzących. Tylko Lili Harlepp posłała mu niewyraźny uśmiech, być może dając do zrozumienia, że ją także nudzą te zabawy, ale nie ma powodu, aż tak się tym przejmować. Przechodząc obok, Albert

33

musnął jej ramię. Kiedy zamknął za sobą drzwi, usłyszał na korytarzu nieco ochrypły śmiech Ireny. Oczarowanie i pożądanie, też mi coś, prychnął wyjmując ze stojaka parasol. Jeszcze kilka lat temu Irena nie ośmieliłaby się mówić o niektórych rzeczach, ale teraz wszystko wydawało się dozwolone. Niedawno wybuchły rozruchy bez powodu, oto piękne następstwo wojny - upadek i zepsucie moralne. Nasunęła mu się gorzka refleksja, że świat zaczął przypominać wielki kocioł: w sztuce rozprawia się o kubizmie, o surrealizmie i Bóg wie o czym jeszcze, składnię wywrócono do góry nogami, nie da się już także słuchać nowej muzyki. Snując te rozważania, Albert mocował się z

S R

parasolem, którego nie mógł otworzyć. Przepędzili precz Mozarta, rozmawiają tylko o tym Strawińskim, syknął przez zęby. Ze swojego fotela pośrodku salonu Lili obserwowała przez firanki drzwi balkonowych, jak otwarty czarny parasol mija stojące na werandzie doniczki z geranium, okrąża sosnę i znika. Tuż obok Karl Goldstein gładził z uśmiechem wąsy. - Moim zdaniem, oczarowanie może dać o sobie znać tylko wtedy, gdy nie podcina mu skrzydeł pożądanie. Zadawałem sobie zawsze pytanie, jak możemy być prawdziwymi uwodzicielami, jeśli strach, że nie zaspokoimy pożądania, krępuje nas, blokuje... powiedział. - Może także odbiera męskość? - wtrącił Hans, poprawiając bujną rudawą czuprynę na czole. - No cóż - przytaknął Karl, wpatrując się w promienną twarz pani Vezel - ten strach sprawia przynajmniej, że się wahamy.

34

- A to czemu? - Irena skrzyżowała ręce bardzo zadowolona, że udało się jej ożywić towarzystwo. - Pożądanie jest jak ostroga. Co o tym myślisz, Lili? Lili potrząsnęła w milczeniu głową. Zamiast niej odezwał się Karl. - Jaka znowu ostroga? Pożądanie jest potrzebą, pustką, którą trzeba wypełnić, pragnieniem, które domaga się urzeczywistnienia; zbyt często ewentualność, że zostanie się... - O suchym pysku? - wtrącił znowu Hans. - Jesteś prostakiem! - odciął się Karl, udając zgorszenie. -

S R

Miałem na myśli tragiczne rozczarowanie, ruinę wszelkich nadziei. Można obawiać się tego, nieprawda? Ale istotnie, strach, że zostaniemy odtrąceni, może wywrzeć tragiczny wpływ na męskość. - Co oznacza, że kobiety nie powinny nigdy mówić nie włączyła się do rozmowy Annette Trollop, dusząc uśmieszek i pochylając się nad koszykiem pełnym różnobarwnych kłębków jedwabiu, stojącym u jej stóp, tak jakby chciała ukryć rumieniec, którego nie było na jej twarzy. - Nie, Annette - poprawiła ją złośliwie Irena. - Karl ma na myśli to, że zbyt powściągliwa kobieta nie musi niczego się obawiać... Ale ciebie to nie dotyczy, jak wszyscy dobrze wiemy, prawda, Karl? - A w tej chwili - odezwała się Lili, podczas gdy młodzieniec w dalszym ciągu gładził sobie wąsy - Karl jest naprawdę bardzo uwodzicielski, nie sądzicie?

35

Siedząca obok pani Vezel sprawiała wrażenie, jakby była skrępowana, i być może z czystej zarozumiałości uniosła słodkie, jasne oczy i zapytała, wywołując ogólny wybuch śmiechu: - W takim razie czym jest miłość? Wróciwszy do salonu, Albert zajął miejsce naprzeciwko Lili. Siedział w milczeniu, nie reagując na niekończącą się paplaninę o seksie. Wszyscy podawali górnolotne argumenty z wesołością, drażniącą go. Mąż pani Vezel nie uczestniczył w rozmowie, przysiadł cichutko z nosem zatopionym w ciągle tej samej książce Goethego. Milczała także Lili. Słodka Lili, pomyślał Albert. Zagłębiwszy się w

S R

aksamitny fotel w odcieniu ochry, przyglądała się przyjaciołom tym nieokreślonym spojrzeniem.

Przez okna sączyły się melancholijne cienie, ale pokój wydawał się przytulny i miły. Tapety w białe i niebieskie kwiaty, jasne meble, dwa dywany, kanapy i fotele, niezbyt duży fortepian i regały z książkami po obu stronach drzwi balkonowych, dziewiętnastowieczne obrazy i piękna ceramika na obramowaniu kominka, wszystko to zachowało żywe i uspokajające ślady pokoleń, które zamieszkiwały ten dom letniskowy. Mówiono o spędzanych rokrocznie pogodnych letnich miesiącach, tak jakby czas zatrzymał się tutaj. Deszczowe popołudnie pod koniec lata zgromadziło tu, jak zwykle podczas brzydkiej pogody, panią Vezel z mężem, Hansa i jego żonę Sigrid, dwie kuzynki Ireny, Karla Goldensteina, lekarza z Hamburga i oczywiście Lili Harlepp. Dziesiątkę przyjaciół, którzy od lat spędzali

36

sierpień w pobliskich willach albo gościli u Alberta i Ireny w domu, który odziedziczyła po babci. Lili wyjęła z pudełeczka bibułkę papierosową. Albert popchnął w jej kierunku po blacie stojącego między nimi stolika woreczek z miękkiej skórki i szepnął przyciszonym głosem: - Spróbuj tego, jest delikatniejszy od tytoniu, który palisz. Lili rozłożyła tytoń na bibułce, szybko i dokładnie zwinęła ją. Podniosła do ust, żeby zwilżyć krawędź i dokończyła operacji jednym ruchem wskazującego palca. - Ależ Lili! - zawołała z podziwem Irena. - Blednę z wrażenia za

S R

każdym razem, kiedy robisz skręta. Zupełnie, jakbyś była mężczyzną. - Naprawdę? - Lili umieściła papierosa w kąciku ciemnoczerwonych ust.

- Nie powiedziałbym, że mężczyzną w każdym calu - dodał Karl i podał jej ogień.

Albert odkaszlnął i wsunął pudełko z zapałkami do kieszeni. - Robisz to tak zręcznie, jakbyś była dokerem portowym powiedziała z naciskiem Irena i odwróciła głowę do okna. Przypomniała sobie, jak po wielu pracowitych ćwiczeniach Lili nauczyła się od Manfreda robić skręty. Chowali się we dwoje w drewutni, a Irena obserwowała ich niczym widz w teatrze, któremu kategorycznie zabrania się wchodzenia na scenę. Wciąż jeszcze wydawało się jej niewiarygodne, że Manfreda nie ma w tym salonie; jego jasnowłosej głowy, gestu, jakim zwykle poprawiał okulary, spojrzeń, kierowanych do Lili.

37

Lili i Manfred. Miłość absolutna, totalna. Ile to czasu upłynęło? Według jej obliczeń, sześć lat temu Manfred zginął na froncie zachodnim. Mój ukochany bliźniaczy braciszek, pomyślała powstrzymując się z wysiłkiem od płaczu. Rozmowa potoczyła się tymczasem dalej. Irena napotkała zamyślone spojrzenie Lili. Wydawało się, że Lili czyta w jej myślach. Po chwili obie przyjaciółki uśmiechnęły się do siebie. - Smakuje ci? - zapytał Albert, podniósł się z miejsca i podszedł do Lili. Lili wypuściła kłąb dymu i uśmiechnęła się. - Za lekki.

S R

- Jesteś zdemoralizowana przez męża - odparł Albert. - Ten twój Ormianin kopci jak lokomotywa! - dodał oschle. Lili zrobiła poważną minę.

Wniesiono tort i herbatę. Na okrągłym stole pojawił się różowy lniany obrus i elegancka zastawa z niebieskiej porcelany. Lili nie usiadła razem z innymi.

- Dziękuję - odpowiedziała z uśmiechem Irenie, która wskazywała jej miejsce obok siebie, i potrząsnęła głową. - Zostanę tutaj. Prawie natychmiast zbliżył się do niej Albert z filiżanką herbaty. - Bez cukru, prawda? - zapytał grzecznie i cicho, a potem, odwracając się plecami do reszty towarzystwa, dodał: - Widzę, że posmutniałaś. Co się stało? Lili wzięła z jego dłoni filiżankę.

38

- Tak, bez cukru - powiedziała. Drugie pytanie zostawiła bez odpowiedzi. - Złościsz się, że nazwałem twojego męża Ormianinem? Albert, ze sztucznym uśmiechem, który miał być żartobliwy, pochylił się lekko do Lili. - Paszanian jest Ormianinem - odparła Lili. Powiedziała to jednostajnym, pozbawionym wyrazu głosem. Uniosła lekko głowę i utkwiła spojrzenie chłodnych szarych oczu w oczach Alberta. - A zresztą to nic nowego, że mój mąż nie podoba ci się, mój drogi. - Albercie, nie opuszczaj nas i ty - zapiszczała od stołu Annette.

S R

-Wystarczy, że Lili nas zdradza, ale ona nigdy nie je słodyczy. Schudła tak, że tylko pozazdrościć.

Lili położyła głowę na oparciu fotela, wpatrując się ciągle w stojącego nad nią Aberta.

- Ważniejsze jest, żeby mój mąż mnie się podobał, nie uważasz? - Albert, chodźże wreszcie! - upomniano się od stołu. - Przepraszam cię - powiedział cicho Albert. Zaproszenie przyjaciół było mu na rękę. Usiadł jednak tak, żeby widzieć Lili. Obłożył kremem kawałek tortu, który żona położyła mu na talerzyku, i znowu zaczął się w nią wpatrywać. Lili tymczasem robiła następnego skręta, ale tym razem sięgnęła po własny tytoń. Delektowała się paleniem, unosząc powoli papierosa do ust i wypuszczając przez lekko uchylone wargi cienkie smużki dymu. Trzymała go w lewej ręce, prawą położyła na podłokietniku. Siedząc na ulubionym fotelu, zdawała się nie słyszeć głosów i

39

śmiechów przyjaciół, ale zadumana utkwiła wzrok w krajobrazie za oknem, które miała przed sobą. Chciałbym sfotografować ją teraz, pomyślał Albert, w tym łagodnym świetle, które na nią pada, z wyrazem twarzy, jaki ma w tej chwili. Nigdy dotąd nie był nią tak oczarowany, jak tego popołudnia, jeśli oczarowanie kobietą - zastanawiał się w duchu - jest podobne jak obrazem mistrza, gdy pragnie się zachować w pamięci na zawsze najdrobniejsze szczegóły widoku, który ma się przed oczami. Długie ciemnoblond włosy Lily były zwinięte w duży węzeł na karku, ale jej czoło i skronie okalały niesforne kosmyki. Nie obcięła

S R

włosów, pomyślał z uznaniem Albert, nie przekonała się do tych straszliwych, fryzur a la chłopczyca, tak modnych obecnie. Lili miała jasną karnację. Wiosną pojawiały się u niej drobne piegi, które znikały dopiero następnej zimy. Gdyby nie delikatna cera, rysy jej twarzy wydatne kości policzkowe, prosty, dumny nos, stanowczy profil brody - wydawałyby się zbyt surowe. Aby w pełni docenić jej urok, przeleciało mu przez głowę, trzeba dobrze się przyjrzeć oczom i ustom, które odsłaniają jej żywiołowość. Odłożył widelczyk. Właśnie to: żywiołowość. Teraz jednak jej wzrok, zagubiony gdzieś między drzewami, majaczącymi przez firanki, zdawał się być smutny. Jej piękne usta, z wysuniętą nieco do przodu dolną wargą, zdradzały nieokreślone zatroskanie. Nie, to nie żywiołowość, poprawił się Albert. Urok Lili ma w sobie coś tajemniczego, pomyślał, coś pośredniego między nostalgią a żywiołowością.

40

Ciekawe, o czym teraz myśli, zapytał się w duchu. Kto wie, jaka jest naprawdę, ta Lili Harlepp. Podobało mu się, jak się ubierała. Tego dnia miała na sobie białą jedwabną bluzkę z wysokim kołnierzykiem i gruby, szaroróżowy sweterek z długimi rękawami, którego rozpięte poły opadały na boki. Przez bluzkę prześwitywały niewyraźnie piersi. W sumie, dziewczęca postać, zadziwiająca u trzydziestoletniej kobiety. Może zachowała ją dlatego, że nie miała dzieci, pomyślał Albert. Zobaczył, że nagle pochyla się do przodu, muska palcami szarą pończoszkę z delikatnego jedwabiu i poprawia coś przy klamerce

S R

pantofelka na wysokim obcasie; i pozostała w tej pozycji, z nisko zwieszoną głową, wpatrzona w dywan, jakby zastanawiała się nad czymś. Potem podniosła głowę i na moment ich spojrzenia się spotykały.

- Lili, rusz się... zagraj nam coś - powiedziała Irena, klaszcząc w dłonie. - Bardzo proszę.

- Ale coś wesołego! - zawtórował jej Hans. Nie lubił muzyki, ale chciał przekrzyczeć innych, żeby zaznaczyć swoją obecność. - Racja, Hans, nie chcemy nic smutnego - zawołała Annette. Lili usiadła do fortepianu. Zobaczyła pod stołem dłoń Hansa na kolanie Annette. Jej ciemna sukienka podciągnięta była na uda osłonięte cukierkowo różowymi pończoszkami. Lili rozchyliła usta w leciutkim uśmiechu. - Nie chcecie Mozarta?

41

- Czy to jest zabawne, że nie lubię Mozarta? - zdziwiła się Annette. Lili potrząsnęła głową. Spojrzała na żonę Hansa, Sigrid, jak zwykle spokojną i szczęśliwą, która nakładała właśnie krem na porcję tortu, zupełnie nieświadoma tego, co działo się tuż obok. - Zgoda, nie będzie Mozarta - ustąpiła Lili i usadowiła się wygodnie na taborecie, przerzucając kartki albumu muzycznego otwartego na pulpicie. Kiedy zaczęła grać, rozmowy i śmiechy przycichły. Nie będzie Mozarta, Annette może być zadowolona. Żywe dźwięki walca wiedeńskiego były dokładnie tym, czego potrzebowała: Hans pieścił jej kolano i po całym ciele rozchodziło się rozkoszne uczucie.

S R

Także dziś po południu... - Lili zanurzyła pióro w kałamarzu i zaczęła zapełniać kartki papieru listowego nierównym, kreślonym prędko pismem - .. .podobnie jak wczoraj i przedwczoraj lało jak z cebra. Inni narzekają, ale ja, jak wiesz, lubię taką pogodę. Las, który widzę z okna mojego pokoju, jest soczysto zielony, a niebo pełne jest słodkiej melancholii. Dziś rano wyszłam na małą przechadzkę z Ireną i zrywałyśmy białe lilie. Irena jest coraz bardziej podobna do swojej babci. Kiedy jest zdenerwowana, marszczy tak samo czoło, a ostatnio zrobiła się bardzo nerwowa. Myślę, że są jakieś nieporozumienia między nią i Albertem, ale ona nie mówi o tym. Znasz mnie wystarczająco, żeby wiedzieć, że nie nalegam, aby mi się zwierzała. Lili podniosła głowę znad listu i popatrzyła przez zamgloną kroplami deszczu szybę na niskie chmury, otulające górskie szczyty. Znowu zanurzyła pióro w atramencie i wróciła do pisania.

42

Po południu spędzaliśmy czas na zwykłych zabawach, które Irena uwielbia i o których ci już pisałam. Tym razem przedmiotem rozmowy było „oczarowanie i pożądanie ". Brakowało mi ciebie, wyobrażałam sobie, jak błyskotliwie dyskutowałbyś na taki temat! Wziąwszy wszystko razem, nudziłam się jak mops. Pograłam im trochę na fortepianie i wróciłam do pokoju, żeby napisać do ciebie. Pójdę do wsi wrzucić list do skrzynki, a przy okazji wezmę w końcu to, co wiesz. Aż do dzisiejszego dnia nie mogłam się po to wybrać. Ciągle mam na karku moich „zakochanych ", jak ich nazywasz. Albert, i nie tylko on, dopytuje się wciąż, jak to się stało, że za ciebie wyszłam. Nie wiedzą,

S R

mój drogi, że to ty uległeś moim zalotom. Myślę o tobie dziś, tak jak myślałam wczoraj i będę myśleć jutro i zawsze z wielką czułością. … Przeczytała list i dodała:

Tęsknię za tobą. Chciałabym być blisko ciebie. Ty też tęsknisz za mną, prawda? Twoja Lili.

Rzuciła okiem na ozdobiony kwiatami kalendarz na ścianie i dopisała u dołu listu datę: 2 sierpnia 1923 roku. Gdy składała kartkę, usłyszała, że drzwi za jej plecami otwierają się. - Ach, jesteś tutaj! - Ran, nie mógłbyś przynajmniej pukać, kiedy wchodzisz? zapytała, nie odwracając się. Włożyła list do koperty, przeciągnęła po krawędzi skrzydełka pędzelkiem z klejem i ostrożnie ją docisnęła. - Tak, oczywiście - powiedział Karl, siadając na fotelu - ale nie bądź taką formalistką. A zresztą, od jak dawna się znamy?

43

- Od trzech lat lub trochę dłużej. To za mało - odparła Lili, a potem napisała drukowanymi literami na kopercie: HAIK PASZANIAN, GENEWA, podając niżej dokładny adres. - Na dole wrócili do oczarowania i kłócą się zawzięcie. Uciekłem stamtąd. - Karl wyciągnął nogi i splótł dłonie z tyłu głowy. Nie jest ci dobrze w tym swetrze - dodał. - Za bardzo cię wyszczupla, a ty nie jesteś aż taka chuda. - Naprawdę? - zdziwiła się Lili. - To nieistotne, dziś jest okropnie wilgotno - dodała, wstając, i podeszła do szafy. - Wychodzisz?

S R

- Na mały spacerek - odparła, rzucając na łóżko płaszcz przeciwdeszczowy. - Idę wrzucić list do skrzynki. - Mogłabyś uchylić przede mną rąbka tajemnicy...? Sypiasz ze swoim mężem?

- Może lepiej zapytałbyś o to Mariannę Vezel? - Och, zostaw w spokoju panią Vezel - prychnął Karl, podnosząc się z fotela. - Bawię się z nią tylko, dla żartu. Za to ty, jak doskonale wiesz - dodał, podchodząc - podobasz mi się naprawdę. Lili nie odpowiedziała. Stała przed lustrem w szafie, poprawiając włosy nad czołem. Karl stanął za jej plecami. Lili zobaczyła w lustrze, że się uśmiecha. - Postanowiłeś się zabawić? - zapytała ironicznie i się odwróciła. - Jesteś speszona. To jest rzeczywiście zabawne - stwierdził Karl, ciągle się uśmiechając. - A ty nie jesteś, prawda? - odparła z wyrzutem Lili.

44

- Strasznie bym chciał przespać się z tobą - powiedział cicho. Stał, trzymając ręce w kieszeniach. Lili bawiła się pierścionkiem i obrączką, obracając je na serdecznym palcu. - A więc - odezwał się w końcu szeptem. Objął ją ramionami i mocno przycisnął. Lili przymknęła oczy. - Zostaw mnie. Natychmiast. - Jesteś najbardziej zmysłową kobietą, jaką kiedykolwiek poznałem, a zapewniam cię, że znałem ich trochę. Odkąd tu przyjechałem, szaleję za tobą, a ty udajesz, że tego nie widzisz.

S R

Wygłupiam się z tą Vezel, ale marzę o tobie. A ty udajesz obojętność, przekonana, że wszyscy uważają cię za kobietę zadowoloną z życia, pogodną, zaspokojoną, która niczego nie potrzebuje. Ale mnie nie zwiedziesz, ja nie jestem taki, jak inni. Schatzi!

Przemawiał do niej słodko, trzymając pochyloną głowę, z ustami tuż koło jej ust.

- Nie wierzę, żeby między tobą i twoim mężem mogło do czegoś dochodzić. Nie umiałbym wyobrazić sobie ciebie w łóżku z kimś takim, w rodzaju... Lili próbowała go odepchnąć. - Dość tego. Karl popchnął ją jednak na łóżko i przytłoczył swoim ciężarem. Znalazł jej półotwarte, wilgotne usta i przywarł do nich na dłuższą chwilę. - Obejmij mnie! Chcesz mnie... powiedz, że mnie chcesz!

45

Lili przytrzymała głowę Karla. Jej palce zagłębiły się w jego włosach. Utkwiła w nim poważne spojrzenie, bez słowa. Karl poczuł, że jej palce ześlizgują się powoli do jego szyi, a potem wracają do skroni. - Jakiego koloru masz oczy? - zapytał szeptem. - Nie wiem. Może szare. Albo niebieskie. Zmieniają się. - Głos Lili był bez wyrazu. -Nie... one są ciemniejsze. Tajemnicze. Podobają mi się też twoje rzęsy, i jak je malujesz. - Za bardzo.

S R

- Nie, podobają mi się właśnie takie. I czarne kreseczki, które robisz ołówkiem na krawędziach powiek. Cienie. Podoba mi się twoja szminka. - Pocałował ją znowu z namiętnością. - Podoba mi się też jej smak -powiedział, unosząc głowę. - Znikła prawie zupełnie. Bez szminki twoje usta wydają się dużo większe. Podniecasz mnie straszliwie. Czujesz to? - Myślę, że tak.

Rozmawiali cichutko, szeptem, tak jakby nie chcieli, żeby ktoś ich usłyszał. Krople deszczu wciąż z szumem uderzały o szyby. - Rozbierz się - zachęcił Karl. - Nie - odpowiedziała mu Lili. - Zostaw mnie teraz. Chciałabym przejść się, jak zaplanowałam. Karl oparł się na łokciu, obejmując ją jedną ręką za szyję, a drugą zaczął odpinać jej bluzkę. Nie przeszkadzała mu. Gdy jednak zaczął ją pieścić, wyśliznęła się i zsunęła z łóżka.

46

- Powiedziałam, nie. Spokojnie zapięła bluzkę, włożyła płaszcz i zniknęła w łazience. Karl zagłębił twarz w poduszce, dokładnie w miejscu, gdzie jeszcze chwilę temu znajdowała się głowa Lili. Wciągnął do płuc zapach jej włosów. Odczekał, aż serce się uspokoi. - A niech cię licho! - mruknął pod nosem. Lili wróciła do pokoju. Zamieniła lekkie pantofelki na parę zapinanych z boku trzewiczków. Uczesała się i uszminkowała usta. - Zostajesz? - zapytała ironicznie. Karl odgarnął włosy z oczu. - Idź do diabła - powiedział powoli. - Nie podobam ci się? Lili

S R

uniosła brodę, żeby zapiąć górny guzik płaszcza. - Ależ tak, nawet bardzo. - A więc?

- Gdybym miała chodzić do łóżka ze wszystkimi mężczyznami, którzy mi się podobają... - roześmiała się Lili, biorąc jedwabny szalik z fotela.

Karl odwrócił się na plecy i utkwił wzrok w suficie ozdobionym stiukami. - Zostawiasz mnie tak? - Usłyszał jej śmiech i odwrócił głowę w jej stronę. Lili stała przy drzwiach i owijała szyję szalikiem. - Nie masz mi nic do powiedzenia? Idziesz sobie i zostawiasz mnie samego bez jednego choćby słowa? Nie powiesz czegoś miłego? Nic? - Zanim stąd wyjdziesz, otwórz okno. Strasznie tu cuchnie papierosami - powiedziała Lili i wyszła.

47

Karl usłyszał oddalające się w korytarzu kroki. Podniósł się z łóżka i zaczął chodzić po pokoju. Gdzieniegdzie leżały jakieś ubrania. Z oparcia krzesła zwisała para czarnych, jedwabnych pończoch. Na łóżku leżała otwarta książka. Karl wziął ją do ręki. Niektóre linijki podkreślono ołówkiem: „... wspomnienie tamtych chwil opadało go czasami z taką gwałtownością, że w porównaniu z nim całe jego jego życie wydało mu się tylko snem i grą pozorów". Zamknął książkę, rzucił ją na łóżko i wyszedł.

Rozdział 3

S R

Ścieżka prowadziła przez pole koniczyny aż do topoli. Następnie skręcała ostro na prawo i pięła się w górę przez łąki do lasu. Lili szła powoli między rosnącymi wzdłuż ścieżki kępami żółtawych traw i białych oraz żółtych krwawników, które z trudem utrzymywały w górze nasiąknięte deszczową wodą korony. Z nieba siąpił kapuśniaczek.

Lili przystanęła na krawędzi lasu i jak ktoś, kto chce się upewnić, że nie jest śledzony, obejrzała się, żeby spojrzeć na przebytą drogę. Osłonięta skromną kopułą parasolki przeciągnęła w zadumie wzrokiem po całej dolinie. Przed jej oczami otwierała się spokojna kotlina o zasnutych szarością, przytłumionych barwach. Powietrze było przejrzyste, przeniknięte zapachem wilgotnej ziemi. Dachy domów wioski, wtulonej w zakole rzeki, odcinały się wyraźnie. Nad zieloną kępą kasztanów wznosiła się dzwonnica, pyszniąc się swoją bulwiastą kopułą. Jeszcze dalej, między drzewami, mrugał porozumiewawczo niebieski dach willi Ireny. 48

Wiatr rozwiewał chmury, odsłaniając przeciwległy stok góry, pocięty na równomierne prostokąty, od jasnej do coraz ciemniejszej zieleni, aż po granatowe niemal lasy, nad którymi szybko poszerzał się blady welon mgły. W górze wiatr musiał być silniejszy, bo na zachód gnały stada ciemnych chmur. Niedługo powinno się wypogodzić, pomyślała Lili. Niedaleko leżał wielki głaz porośnięty mchem, takim samym jak dziesięć lat temu; zapamiętała dobrze ten mech, taki miękki pod dotykiem splecionych rąk jej i Manfreda, gdy siadali obok siebie, żeby popatrzeć na dolinę. Kiedy siedzieli tu po raz ostatni, Manfred

S R

powiedział jej, że wraca na front i wobec tego powinni natychmiast połączyć się w akcie miłości, i wreszcie na poważnie, że w końcu wojna ma swoje prawa, no nie? Tylko przez chwilę pomyślała, co zdarzyło się potem. Deszcz przestał padać. Zamknęła parasolkę i pospieszyła ścieżką, która wpadała tu do lasu. Nie powinnam ciągle o tym myśleć, powiedziała sobie w duchu.

Przyroda jest zawsze taka sama - kto to powiedział? Świat wywrócono do góry nogami, ale przyroda dochowuje wierności samej sobie. Las nadal jest lasem: na powierzchni ziemi, do której drzewa powracają, rozkładając się i gnijąc, rozciąga się warstwa próchnicy, z dżdżownicami i całą resztą, wyżej rosną trawy, potem idzie warstwa krzewów, zarośli i pni, gdzie gnieździ się ptactwo i inne zwierzęta, wreszcie dorosłe drzewa, jodły, cisy, olchy, dęby, rosnące ramię przy ramieniu; ich gałęzie splatają się ze sobą, liść z liściem, niczym spragnione bliskości palce rąk, tworząc nieprzepuszczalną plątaninę.

49

Lili spojrzała w górę: ta plątanina będzie wyglądać tak samo jutro, pojutrze i za dziesięć lat, kiedy ona będzie ich mieć czterdzieści. Przyspieszyła kroku. Pnie zagłębiały się w bujnej roślinności leśnego poszycia, które chyłkiem wciskało się między wystające z ziemi skałki, pokryte ciemnym futerkiem mchów. W cieniu ogromnych paproci kłębiły się najeżone groźnie krzaczki jeżyn. Gęstwina robiła wrażenie, że przyroda nastawia ku niej uszy, śledzi ją, na czubkach palców stawiając niesłyszalne kroczki. Odwróciła się nagle. Zobaczyła wiewiórkę, która zsunęła się do połowy drzewa. Wlepiła w Lili błyszczące ślepki, a po chwili

S R

zeskoczyła na ziemię i uciekła, wymachując puszystą rudą kitką. Zaczęła grzebać w torebce, ale nie znalazła kartonika z bibułkami ani nawet woreczka z tytoniem. Pomyślała z żalem, że nie może zapalić. Pod palce nawinęła się jej jakaś źle złożona kartka. Rozwinęła ją i rozpoznała na niej rysunek zrobiony przez małego Hansa.

Wokoło niej pojawił się nagle tłum niemych istot, aby zamyślić się razem z nią nad tym rysunkiem, fragmentem dziecięcego świata. Patrzyła na obrazek, wcale go nie widząc: za jej plecami nie było z pewnością żadnych gnomów, wróżek czy leśnych koboldów, a przecież coś o wiele bardziej namacalnego i niezwykłego zdawało się gościć w jej świadomości, zupełnie jakby duch ziemi wymknął się z przepastnych głębin, żeby stanąć u jej boku. Czuła, że coś się wydarzy. Ruszyła znowu, potykając się o wystające ze ścieżki korzenie, ale obrazek przez cały czas miała przed

50

oczami. „No i popatrz - powiedziała do siebie głośno; to przyzwyczajenie było przedmiotem częstych żartów jej męża popatrz, co mi tu znowu narysował synek Sigrid i Hansa..." Znajdowała dziesiątki rysunków malca, wtykanych do jej szufladek, do książek albo do torebki, świadectwa jego przywiązania do niej. Były prawie jednakowe i przedstawiały mamy-króliczki, mamyjednorożce, mamy-słonice, wszystkie ogromnych rozmiarów i wszystkie trzymające w gigantycznych łapach swoje maleńkie dzieci. Lili złożyła kartkę, rozmyślając, że byłoby nieszczęściem zawieść taką mamusię.

S R

Między drzewami zaczęły pojawiać się świetliste, srebrne smugi, i w końcu otworzyła się przed nią łąka, urozmaicona girlandami krzewów, które wspinały się po stoku aż do jodłowych zagajników, spoza których wyglądały przysypane śniegiem góry. Ale różnobarwność rozległych przestrzeni znikała wokół dużego domu, który stał na małym wzniesieniu samotny i cichy. W pobliżu nie było innych budynków, a ten jedyny wyglądał ponuro, niemal arogancko w swoim posępnym osamotnieniu. Jego szary dach połyskiwał deszczową wodą, spływającą po masywnych ścianach, poszczerbionych przez pnące rośliny, które przywierały do nich niczym trąd do pozamykanych okiennic. Rosnąca przed domem akacja robiła wrażenie, jakby znalazła się tam przez przypadek, i nie mając przed kim się wdzięczyć, kołysała na próżno swymi giętkimi i delikatnymi gałązkami. Kołysały się także strzeliste

51

modrzewie, stojące po obydwu stronach budynku, a ogródek wokoło ogrodzono drewnianym płotem. Właśnie przy tym płocie Lili po raz pierwszy ujrzała Haika Paszaniana. Pamiętała to doskonale: w płóciennych spodniach i z gołym torsem naprawiał słupek. W ustach trzymał kilka gwoździ, w rękach młotek, pochłonięty pracą nie zauważył jej i Manfreda. Było upalne popołudnie; w powietrzu unosił się zapach żywicy. A teraz Manfreda od dawna nie ma już na świecie, a Paszanian został jej mężem. Dom jest niezamieszkały od lat. Jak zawsze drewniana furtka była uchylona. Pchnęła ją. Zawiasy zaskrzypiały żałośnie.

S R

Prowadzącą do drzwi alejkę zarosły chwasty, które wtargnęły też na kwietniki, czepiając się krzewów dzikiej róży. Żółte kwiaty o przygaszonym odcieniu kołysały się niepewnie, osłabione deszczem. O pień jabłoni oparta była stara ławeczka ogrodowa. Tuż obok trzy dzikie lilie, którym udało się przedostać przez gąszcz pokrzyw, wystawiały do nieba podobne do języczków kameleona długie słupki kwiatów. Między pniami drzew zaniedbanego sadu rozprzestrzeniły się bujnie cierniste krzaki i jeżyny. Kiedy Lili przechodziła pod akacją, nagły powiew wiatru rozpylił w powietrzu chmurę mieniących się tęczowo kropelek wody. Z trudem utorowała sobie drogę przez kępy mięty, która wdarła się aż na kamienne stopnie przed wejściem, rozsiewając chłodny aromat. Włożyła rękę do kieszeni płaszcza. Wyjęła klucz i weszła do środka. Już w półmroku korytarza owiał ją odór stęchlizny i atmosfera

52

śmiertelnej ciszy miejsc, w których nikt nie mieszka. Przystanęła. Wiatr, może gdzieś na drugim piętrze, trzaskał okiennicą. Lili westchnęła i wzruszyła ramionami, nie była w końcu ostatnim głuptasem, żeby bać się duchów. A zresztą, w tym domu mogły straszyć tylko duchy Manfreda i jej. Po wyjeździe Paszaniana przychodzili tu, żeby się kochać, i robili to właśnie w dużym pokoju, do którego wchodziła w tej chwili z szelestem płaszcza przeciwdeszczowego. Zatrzymała się przy komodzie, straszliwym obrzydlistwie z końca XIX wieku, rzeźbionym w absurdalne esy-floresy. Manfred

S R

nazywał ten mebel „niemym świadkiem", dlatego że kochali się na stojącej naprzeciwko niego kanapie.

Owalne lustro ledwo się trzymało poczerniałej wskutek działania czasu mosiężnej podstawy. Lili przejrzała się. Zobaczyła swoją twarz między plamami kurzu i brudu. Zdawało się jej, że ma poszarzałą cerę, jest zakurzona i stara, jak wszystko w tym pokoju. I jak wspomnienia, których część należała do niej. Odwróciła lustro do ściany. Przybyło mi dziesięć lat, pomyślała, ale ty, Manfredzie, ty zachowałeś na zawsze swoją młodość... Odłamek granatu trafił cię dokładnie w szyję i nie pozwolił ci się zestarzeć. Następnym razem, pomyślała Lili, wycierając chusteczką czarne od kurzu palce, upewnię się, czy mam papierosy, zanim wyjdę. Sięgnęła do gałek pierwszej szuflady, wyrzeźbionych w kształcie lwich paszczy, i pociągnęła mocno. Zacny Joseph, pomyślała. Jak zwykle punktualnie zostawił dla niej paczkę, tym

53

razem może nawet większą, ale gruby, żółtawy papier i sznurek były takie same jak zawsze. Rutyniarz z niego, uśmiechnęła się, wyjmując paczkę z szuflady, zachował typowe przyzwyczajenia urzędnika poczty, gdzie przepracował całe lata, zanim zaczął przemycać ikony z Rosji na zachód. Położyła paczkę na komodzie. Nagle znieruchomiała. Nie był to właściwie szelest, ale coś podobnego. Może szczur, pomyślała. Powoli rozejrzała się wokoło. Wszędzie panował nieład i zaniedbanie, większe jeszcze niż poprzednio. Nie lubię takich strachów, zaraz stąd pójdę, zdecydowała poirytowana.

S R

Zza kanapy wstawało coś, co leżało na podłodze. Miała wrażenie, że to zdechłe zwierzę, kto wie, może wielki kret. Po chwili rozpoznała to. Był to wielki, czarny i dziurawy but. Podeszwa oblepiona była grudkami błota. But poruszał się prawie niedostrzegalnie.

Lili odwróciła od niego oczy. Nie wolno mi stracić głowy, powiedziała sobie w duchu. Przez chwilę wpatrywała się w żółty papier, którym owinięta była paczka. Usłyszała rzężenie. Ogarnął ją strach, ale zacisnęła zęby i bez wahania, pod wpływem impulsywnego postanowienia, odskoczyła od komody i zajrzała za kanapę. Na ziemi leżał z rozciągniętymi na boki ramionami jakiś mężczyzna. Jego twarz była trupio blada. Szczeciniasty zarost sięgał błyszczących, wytrzeszczonych oczu, które wpatrywały się prosto w nią. Lili cofnęła się. Zatrzymało ją oparcie fotela. Mężczyzna uniósł głowę, nie przestając wpatrywać się szalonymi oczami. Leżał

54

nieruchomo podobny do ogromnej szmacianej lalki, rzuconej na podłogę. Chciał coś powiedzieć, ale zdołał wymamrotać tylko kilka zupełnie niezrozumiałych słów. Wpatrywali się w siebie, Lili oparta o fotel, wciąż jeszcze w ociekającym wodą płaszczu, mężczyzna rozciągnięty na podłodze, o twarzy białej jak kreda, z sinymi plamami wokół oczu, w czarnej kurtce rozpiętej na włochatej piersi i podartych spodniach. Poprzez strzępy nogawki widać było fioletowy obrzęk w okolicy kolana. Lili z trudem uświadomiła sobie, że to kolano, było opuchnięte aż nie do rozpoznania. Mężczyzna zamknął oczy. Przestał rzęzić. Jego ręka uniosła się

S R

powoli, tak jakby dźwigał jakiś niezmierny ciężar, i opadła bezwładnie na pierś. „To już koniec..." - wymamrotał. Jego głos był chrapliwy i niski. Mówił z zamkniętymi oczami lub raczej majaczył po niemiecku. „To już koniec, mówię do siebie, potem słyszę skrzypienie furtki... nasłuchuję i... tak, to muszą być kroki kobiety, powiadam, kroki kobiety". Jego ogolona prawie do skóry głowa była usiana czarnymi plamami. „Powiadam sobie, że to kobieta... kobieta, która ma klucz od drzwi." Mówił po niemiecku z dziwnym, obcym akcentem. Lili uświadomiła sobie mgliście, że jest zdumiona własną reakcją. Było oczywiste, że strach ją opuszcza, skoro zorientowała się, że mężczyzna mówi z rosyjskim akcentem. Ten człowiek jest Rosjaninem, pomyślała machinalnie. Tak jakby najważniejsze było w tej chwili ustalenie, skąd pochodzi.

55

- Masz brachu wrażenie - odezwał się znowu chrapliwy głos żeś się przesłyszał, a potem zdajesz sobie sprawę, że to jednak kobieta. -Mężczyzna poruszał rękami w powietrzu. Próbował się podeprzeć, wykręcając na wszystkie strony. Stopniowo, przeklinając i dysząc ciężko, zdołał dźwignąć się do pozycji siedzącej, wyciągnąć ręce i oprzeć je na zranionej nodze. Kolano było nabrzmiałe tak, jakby je miało za chwilę rozsadzić. Zaczął kołysać się do przodu i do tyłu. Z rozcięcia, widocznego z boku, wypłynęła nagle czarna i lepka maź. Lili zobaczyła na dywanie powiększającą się plamę krwi. Odwróciła się nagle, odepchnęła jakieś krzesło, przewracając je na podłogę,

S R

dopadła komody, chwyciła paczkę z ikonami i pobiegła do drzwi, gnana odgłosami gorączkowego tupotu tuż za plecami. Nie udało się jej dopaść wyjścia. Mężczyzna dogonił ją. Chwycił. Próbowała mu się wyrwać i oboje upadli na podłogę. Przyciskając ją swoim ciężarem, nieznajomy obezwładnił ją, obrzucając jednocześnie przekleństwami. Spocona gęba znalazła się tuż obok jej twarzy. Zobaczyła pozbawione wyrazu, nabiegłe krwią oczy. Usta miał poprzecinane głębokimi bruzdami, które wyglądały jak rany. - Zostawić mnie, żebym zdechł jak pies... iść i zawołać tu kogoś... ten śmierdzący dom... - usłyszała zdania bez logicznego związku, rzucane jednym tchem, rozgorączkowane, kojarzące się z krwią i śmiercią. -Dokąd chciałaś pobiec? - Przyciskając łokciem pierś Lili tak, że omal jej nie udusił, mężczyzna sięgnął do leżącej tuż obok

56

paczki i rozdarł papier. Zajaśniało czyste złoto, okalające aureolą głowę jakiegoś świętego. - Ikona... - wybełkotał, jakby nie wierzył własnym oczom. Zerwał z furią cały papier. Wydawało się, ze zapomniał o Lili, którą wciąż przygniatał. W bladym świetle, jakie docierało do wnętrza, aureola świętego mieniła się złotem i cynobrem niczym płomień. - Więc to tak, ikona... szanowna pani przyszła tu, żeby zabrać ikonę... -Nerwowo pogrzebał w paczce. - Co ja mówię, trzy ikony... Znam się na tym, są warte kupę rubli... opłaca się je sprzedać za granicą, jeszcze jak się opłaca!

S R

Z czoła mężczyzny zaczęły spływać wielkie krople potu. Lili patrzyła, jak giną gdzieś między jego brwiami, a na ich miejscu pojawiają się nowe. Mężczyzna pocił się jak zdychający koń. Lili widziała zdychającego konia na ruchomych piaskach w okolicach Penemunde, na północy. Stary pociągowy koń, wydobyty z ziemi, oszalały ze strachu. Rozdziawił pysk w długim wydechu, gdy tylko wyciągnięto go z błotnistego szlamu, który zatkał mu nozdrza. Nie wiedziała dlaczego, ale to wspomnienie uwolniło ją od lęku. Ten człowiek umiera, pomyślała. Czuła przez warstwę ubrań bijące od niego gorąco. Oddychała z trudem, przygnieciona przez niego, ale urywany głos chwycił ją nagle za serce nieoczekiwanym wzruszeniem. - Trzy ikony... jedna piękniejsza od drugiej... Jedna piękniejsza od drugiej! - Mężczyzna potrząsnął głową i westchnął głęboko.

57

Popatrzył na Lili. Pochylony nad nią, opierając się na łokciach, wpatrywał się w nią oczami umierającego. W pewnym momencie pochylił głowę i powoli zsunął się z niej. Ułożył się obok, opierając głowę na jej ramieniu. Przytrzymywał ją jeszcze, ale coraz słabiej. Lili mogłaby odepchnąć go, podnieść się i odejść, zostawiając go samego. Ale nie zrobiła tego. Pozostała na miejscu, wsłuchując się w jego zmęczony oddech. - Nie myślałem, że tu wrócę, w końcu poszło dobrze wymamrotał, prawie dotykając ustami jej szyi. - Dobrze wyciągnąć się tak w zbożu, fale idą jedna za drugą — ciągnął od rzeczy. - Zboże

S R

to się unosi, to opada... takie żółte... ale nie, ono jest złote... złote. W tym rzecz, nigdy dotąd nie przyszło mi to do głowy, ono jest złote, jak ikony. Właśnie takie. Łatwo to zrozumieć, tyle że ja nigdy... - Jego głos zachrypiał nagle. - ... nigdy dotąd... - dodał jeszcze. A potem zamilkł.

Po suficie, od którego Lili nie mogła oderwać wzroku, przesuwały się cienie z przeszłości, sceny z innych pór roku, inne nieba, łany zboża usiane makami i wspaniały, letni błękit. Powiał wiatr. Przyniósł zapach sierpniowej ziemi. Życia. Poczuła, że ręka mężczyzny zwalnia uścisk, a jego głowa zsuwa się bezwładnie z jej ramienia. Mogła się w końcu poruszyć. Przyklękła obok, podczas gdy on wpatrywał się w nią smutnym, zamglonym wzrokiem. Pochyliła się. Niepewnie musnęła palcami jego czoło. - Nie płacz - wymamrotał mężczyzna. Lili nie zauważyła nawet, że z oczu ciekną jej łzy. - Nie trzeba płakać - powiedział prędko. - To

58

na nic... - Ale jego głos zamienił się w szept tak cichy, że z trudem tylko mogła go usłyszeć. Lili nie bardzo mogła przypomnieć sobie, jak zdołała wrócić przed zapadnięciem zmroku do willi Ireny. W jej pamięci zatarły się wszystkie szczegóły wędrówki w dół aż do chwili, gdy zbyła Irenę, która z uśmiechem wyszła jej naprzeciw. - Przepraszam cię, ale jestem teraz bardzo zajęta - rzuciła jej zmartwiona. Pobiegła na górę i wpadła do pokoju Karla Goldensteina. Zaskoczony Karl podniósł oczy znad książki, ale Lili nie dała mu dojść do słowa.

S R

- Musisz zaraz iść ze mną- powiedziała. - Wymyślimy coś, żeby się usprawiedliwić przed innymi. Tam umiera człowiek, a ja nie jestem w stanie.. no, ruszaj się. W żadnym razie nie możemy zostawić go bez pomocy!

Wrzucili do górskiej torby karbidówki, trochę jedzenia i przede wszystkim środki dezynfekujące, bandaże i wszystko, co Karl, jako chirurg, woził zawsze ze sobą na wszelki wypadek. Przystanęli w drzwiach salonu, Karl wciąż jeszcze zbity z tropu, Lili z wymuszonym uśmiechem, który miał znaczyć: tak, mili państwo, wybieramy się na małą wycieczkę, właśnie w tej chwili! I nie wiemy, kiedy wrócimy. Na szczęście to Karl odpowiedział krótko na protesty Ireny. Bo ona, Lili Harlepp, nie była w stanie zebrać myśli, tak bardzo pragnęła wrócić do opuszczonego domu.

59

Kiedy tam doszli, było już ciemno. Mężczyzna leżał na podłodze. Obok niego walał się żółty papier, w który owinięte były ikony. Lili wrzuciła je przed wyjściem do szuflady komody. Karl pochylił się nad leżącym, podczas gdy Lili ustawiała lampy po obu stronach nieruchomego ciała, tak jakby przygotowywała się do czuwania przy zmarłym. - Ale kto... - mruknął Karl - kto to u diabła jest? - Żyje? - zapytała Lili. - Nie umiem powiedzieć, jak długo jeszcze - odparł Karl.

Rozdział 4 -Rien ne va plus.

S R

Kasyno w Evian było zatłoczone. Siedząca przy ruletce, wyniosła i obojętna na podskoki kulki na obracającym się kole, księżna Gagarin uniosła lusterko, które trzymała, i przyjrzała się spod przymrużonych podmalowanych czarnym tuszem oczu odbiciu swojej pooranej niezliczonymi zmarszczkami twarzy, i starła małą plamkę szminki z kącika ust. Gdy zauważyła, że przegrała, wrzuciła lusterko do haftowanej satynowej torebki i zamknęła ją z suchym trzaskiem. - Dziesiątka i siedemnastka uparły się i nie wychodzą - odezwał się z uśmiechem siedzący obok młodzieniec. Księżna nie odpowiedziała i znowu postawiła na dziesięć i na siedemnaście. Zbyt tłoczno dzisiaj, pomyślała rozglądając się z pogardą; kobiety bez gustu, z krótkimi, przylepionymi do czaszki włosami i kościstymi ciałami, mężczyźni bez uroku. Jedna wielka parada zbytku, dokładnie w stylu nowobogackich karierowiczów. Księżna poprawiła nad 60

czołem diamentowo-rubinowy diadem, który po raz pierwszy włożyła na koronację cara. Przywołała kelnera; momentalnie wyrósł koło niej, podał papierosa i ogień, zamienił kieliszek szampana i zniknął. Kulka znowu ominęła dziesięć i siedemnaście. Księżna popijała drobnymi łykami szampana, zerkając na boki lekceważąco. - W Petersburgu było inaczej, nieprawdaż? - zabrzmiał jej nad uchem przyjemny, męski szept. - Och, Paszanian... - Księżna spojrzała na niego z ulgą. - Enfln! Gdzie się pan podziewał? Wie pan dobrze, że śmiertelnie się nudzę bez pana - powiedziała, Wskazując mu puste krzesło obok. - Ciągle w tym dusznym sklepiku?

S R

- Dusznym i zakurzonym, madame - odparł z uśmiechem Haik Paszanian, siadając koło niej.

Księżna zmierzyła go surowo od stóp do głów. - Mon Dieu, przyjacielu, co pan z siebie zrobił? Jest pan ubrany po prostu okropnie. Brak panu pieniędzy? Czy też w tej pańskiej Genewie zabrakło krawców? W takim razie niech pan pojedzie do Paryża. - Wydaje mi się, że mam bardzo eleganckie ubranie... Nie sądzi pani? - Paszanian musnął węzeł muszki grubymi palcami. - Powiem pani w tajemnicy, że ten zachwycający frak kosztował majątek. - Wygląda pan niezgrabnie - stwierdziła księżna, wykrzywiając kąciki ust - a Bóg mi świadkiem, potrzebuje pań czego innego... Daleko panu do Adonisa, przynajmniej jeśli idzie o figurę!

61

- Rzeczywiście, to już przeszłość, madame. - Paszanian wyjął z kieszeni złotą papierośnicę. - Ale dawniej... - Też mi coś! Nigdy nie widziałam zgrabnego Ormianina, zapewniam. - Jest pani niepoprawną rasistką - szepnął Paszanian do ucha starej księżnej, przyglądając się z uznaniem rubinowi w jej kolczyku. Rasistką i w dodatku reakcjonistką. Darzy pani sympatią wyłącznie petersburskich arystokratów. - A czyż książę Jussupow nie był pięknym mężczyzną? Widział pan bardziej czarującego człowieka? - Księżna westchnęła i jeszcze

S R

raz postawiła na dziesięć i siedemnaście. - A nie brakowało też mężczyzn przystojniejszych od niego. Mój mąż był okazem urody. Nie powiedziałoby się tego, patrząc na biedaczynę teraz, kiedy te kwasy moczanowe powykręcały mu kości. Ale cóż pan chce, czas nie oszczędza niczego i nikogo! Gdyby nie te cudowne źródła w Evian, mój stary książę byłby już w grobie - powiedziała i wskazała ręką otaczające ich towarzystwo. -Niech się pan rozejrzy, niech pan popatrzy, co to za ludzie... Ma pan przecież oczy, panie Paszanian? - Powiedziałbym, że nie brak tutaj pięknych kobiet - odciął się Paszanian. Wspaniały naszyjnik z szafirów pewnej siebie brunetki siedzącej naprzeciwko, był takim samym arcydziełem jak ona sama. Zachwycających kobiet, madame. I mężczyzn, którzy demonstrują uroki bogactwa i potęgę. Dziś wieczorem są tutaj ludzie o najświetniejszych nazwiskach. - Jeszcze raz pochylił się do ucha księżnej i sypnął całą listą nazwisk finansistów, dyplomatów,

62

przemysłowców, wymienił też dwóch słynnych aktorów, francuską aktorkę, o której plotkowano bezlitośnie i amerykańskich potentatów naftowych. Księżna powstrzymała ręką ten potok. - Na litość... po rewolucji wszystko tak spospoliciało. Paszanian obstawił kilka liczb, a potem spokojnie włożył papierosa do cygarniczki i przypalił go. - A więc? - uniosła się księżna poirytowana. - Nic pan nie mówi? Czyż panu także nie wydaje się, że rewolucja wszystko spospoliciła? Nie uważa pan? - Chwyciła go za ramię: - Odpowiedz pan w końcu! - Tutaj nie było żadnej komunistycznej rewolucji, madame. -

S R

Paszanian wypuścił dym nosem i zwrócił na księżnę swoje spokojne, czarne jak węgiel oczy, ukryte w głębokich oczodołach. - Żadnej rewolucji. A rewolucja w Rosji nie przewróciła do góry nogami ładu społecznego w krajach Zachodu.

- Mówi się natomiast, że cała ludność w Niemczech jest uzbrojona. Uzbrojona, rozumie pan? I że wkrótce będzie tam rewolucja. - Księżna zgasiła papierosa w popielniczce. - Kolejna rewolucja! - Kto to może wiedzieć - powiedział Paszanian i zabębnił palcami po stole. - Jak by nie było, w tej części Europy od zakończenia wojny wszyscy utrzymali się na swoich miejscach, nie widzi pani tego? - zapytał, wskazując otaczający ich tłum. - Wszyscy są tu nadal. Ci sami, co przedtem. Oboje przegrali. Postawili następne żetony.

63

- A jednak powiadam panu, że wiele się zmieniło - podjęła księżna. -W powietrzu wisi jakieś zagrożenie, coś przytłaczającego, czego przedtem nie było. Dużo podróżowałem i byłam także tu, w Evian. To był inny styl, drogi przyjacielu, inne twarze! Inny był też nastrój i trzeba było patrzeć, jak ludzie rzucali żetony na stół! Niech pan popatrzy choćby na tego tutaj, zachowuje się, jakby był na targu powiedziała, wskazując potężnie zbudowanego jegomościa, który ustawiał stos żetonów na czerwonym po drugiej stronie stołu. - Skąd on wytrzasnął takie pieniądze? Niech pan spojrzy na jego okropnie skrojone ubranie i fałszywy pierścionek na palcu. .. żeby nie

S R

wspomnieć o twarzy. Wybaczy pan, Paszanian, ale znajduję się między... między... - i szepnęła mu do ucha coś po rosyjsku. - Madame, co za słowo! - Zmarszczki na czole Paszniana pogłębiły się. - Doprawdy, jestem zdumiony! Pozwoli mi pani powiedzieć, że pani także zmieniła się po rewolucji. - Zacisnął mięsiste wargi na cygarniczce z kości słoniowej, ale w jego oczach błyszczał ciągle uśmiech.

- Ja jestem wciąż taka sama - zaprotestowała księżna. - Nie ja się zmieniam, ale świat, który... - zawiesiła głos i westchnęła. - Mon Dieu, gdy pomyślę o mojej drogiej ojczyźnie! - Rzeczywiście, w Rosji wszystko się zmieniło, i to z wielkim hukiem - stwierdził Paszanian, dotykając papierosa. - W pięknych pałacach nad Newą biwakują dziś muzyki w zabłoconych buciorach i jestem pewien, że rzeźbione meble i wszystkie wspaniałości, którymi

64

cieszyły się pani oczy, skończyły nie wiadomo gdzie, może nawet poszły z dymem, żeby ogrzać jakichś ordynarnych bolszewików. Paszanian z powagą spoglądał na księżnę, ale ona i tak odkryła w jego oczach błysk ironii. - Ależ pan kpi sobie ze mnie! - wykrzyknęła oburzona. - Stwierdzam tylko, że w pozostałych krajach Europy nie zdarzyło się dotąd nic podobnego. - Mówi to pan tak, jakby... był pan zawiedziony! Chciałabym zobaczyć pańską minę, gdyby banda krwiożerczych szaleńców spaliła ten pański sklepik z bibelotami! Po prostu chciałabym zobaczyć...

S R

Z pewnością byłoby mi przykro, uśmiechnął się do siebie Paszanian. Jego sklepik, jak z uporem nazywała go księżna, był w istocie najbardziej wyrafinowanym antykwariatem w całej Genewie i jednym z najbardziej znanych w Europie, owocem wielu lat ciężkiej pracy. Ale ponieważ to wydawało się niemożliwe, zwłaszcza w Szwajcarii, obrzucił księżnę podejrzliwym spojrzeniem, które wystarczyło, aby do reszty straciła cierpliwość.

- Ten Lenin... - syknęła przez zęby straszliwie poirytowana - ten pański Lenin! Wiem doskonale, że poznał go pan, gdy zabawiał się w Genewie ze swoimi dwiema kobietkami, zanim nie narobił całego tego bigosu. Podziwia go pan, może nie? - Sprawa wydaje się oczywista - odparł Paszanian, wsuwając do cygarniczki następnego papierosa - pewnie, że go podziwiam. Lenin należy do najniezwyklejszych ludzi naszej epoki.

65

- Daruj pan sobie! - Księżna wpadła we wściekłość i zaczęła delikatnie uderzać Paszaniana w ramię. - Daruj pan sobie, na litość boską! Epoka historyczna... doprawdy, pan oszalał. Lenin... Nie chcę nawet o nim słyszeć... też mi ktoś, z tą czapką szofera na głowie! Przez chwilę śledzili w milczeniu koło ruletki, potem Paszanian zapytał cieplej: - Ale niech mi pani powie, jak to się stało, że aż do dzisiaj nie wspominała mi pani o tym? - O czym? - Księżna udała, że nie rozumie. - No jakże... kto twierdzi, że znam Lenina?

S R

- Genewa to międzynarodowe miasto, krążą po nim różne plotki, aż w końcu docierają i do mnie. Ale niech pan nie pyta, od kogo i kiedy dowiedziałam się o tym. - Księżna przygładziła sobie włosy związane ścisło w kok. - Jestem stara, bardzo stara... i moja pamięć... niczego już nie pamiętam! - dokończyła lekceważąco. Żmija, pomyślał Paszanian. Uśmiechnął się spokojnie, przymrużając oczy. Księżnej wydawało się, że gdy tak spoglądał na nią, przebiegał w myśli listę osób, które w każdy czwartek odwiedzały willę Gagarinów na genewskich wzgórzach; białych wygnańców, którzy rozpierzchli się po rewolucji październikowej i po klęsce antyrewolucyjnych wojsk na Krymie stracili wszelką nadzieję na powrót do ojczyzny. Nieliczni, którym udało się przenieść bogactwa do szwajcarskich banków, topili nostalgię w zbytkownym życiu, ale większość, pozostawiona przez bolszewików w łachmanach, żyła nędznie, podejmując przypadkowe zajęcia, jako portierzy hotelowi

66

albo kierowcy taksówek. Księżna Gagarin nie odmawiała pomocy nikomu. Była zresztą niezmiernie bogata. I kuta na cztery nogi. Kulka zatrzymała się na dziesiątce, a potem na siedemnastce. - Widzi pan? - Księżna Gagarin wskazała stos żetonów, które krupier przesuwał do niej. - Data rewolucji październikowej przynosi mi szczęście, przynajmniej w kasynie. Pan Bóg wie, co robi. W chwilę potem wstali i zaczęli przechadzać się pod kryształowymi żyrandolami, między graczami, którzy przechodzili od jednego stołu do drugiego. Gdy mijali otwarte okno, owiało ich wilgotne powietrze.

S R

- Jezioro pachnie zgnilizną - stwierdziła szorstko księżna. - Wie pan, że kiedy wydziela ten okropny fetor, to znaczy, że będzie padać? -zapytała, a potem, bez wyraźnego powodu, spojrzała na Paszaniana obrażona i powiedziała ostro: - Przegrał pan dziś wieczorem niezłą sumkę... Gdzie jest pańska żona? Paszanian uśmiechnął się.

- Jest jeszcze w Bawarii, u swojej przyjaciółki Ireny. - Lili Harlepp... jak pan mógł się z nią ożenić? - Księżna pociągnęła Paszaniana na stojącą w kącie kanapkę. - To nie jest dziewczyna dla pana, wygląda na jedną z tych, którym zbytnio podobają się mężczyźni. Nie zauważył pan? - Obawiam się, że nigdy się nad tym nie zastanawiałem, madame -usprawiedliwił się z ostentacyjną uprzejmością Paszanian, tak jakby to nie dotyczyło go osobiście.

67

- Co pan zrobi, jeśli Lili pana zdradzi? Tak będzie prędzej czy później, wie pan o tym doskonale, mój chłopcze. - Będę udawał, że o tym nie wiem - odparł spokojnie Ormianin. Poczęstował księżnę papierosem, jednocześnie obserwując jakiegoś wychudzonego typka w okularach, który chodził dookoła stołu z chemin de fer. - Będzie pan udawał? - Księżna podskoczyła i roześmiała się. Typowe zachowanie strusia... ale taki mężczyzna jak pan nie może zazdrości zagrzebać w piasku, mój drogi! Paszanian nie odpowiedział. Typek w okularach usiadł przy stole i zaczął grać.

S R

- Wiem, dlaczego ożenił się pan z Lili - podjęła po chwili księżna. Była już poważna. - Myśli pan, że nie zauważyłam? Lili ma takie same oczy, jakie miała pańska biedna Helena? - Takie same oczy? - Paszanian potrząsnął w zamyśleniu głową. Być może oczy ma taki same, ale z pewnością inny charakter i całą resztę. Lili sprawiła, że w jego pamięci zatarły się inne wspomnienia i piekło, jakie przeżył u boku Heleny. - Myśli pani, że powodem było podobieństwo? - zapytał księżnę z wahaniem. - Nie wiem... nie wydaje mi się. - Co też pan mówi! - westchnęła księżna. - Wiem dobrze, że często szuka się w życiu tego samego. Myśli pan, że dotyczy to tylko pana? Nie, mon cher, są pewne spojrzenia, drgnienia rzęs, uśmiechy zdolne obudzić tęsknotę po wielu, wielu latach... Ci, u których

68

kochaliśmy każdy szczegół ich twarzy, rozpływają się w przeszłości, starzeją się albo umierają, ale zdarza się, że dostrzegamy to samo u innych i wtedy na nowo przeszywają nam serce - powiedziała i zaciągnęła się głęboko. Mówiła bez afektacji, z urazą, patrząc gdzieś w bok niewidzącym wzrokiem. - Czy przypadkiem nie było tak również z panem? Kto wie, czy nie poczuł pan w ten wieczór w Berlinie, że serce podchodzi panu do gardła, kiedy zobaczył pan swoją Lili w tym podejrzanym lokalu? - To był kabaret odwiedzany przez intelektualistów, madame poprawił ją natychmiast Paszanian. - W okolicy Alexanderplatz. -

S R

Stanęła mu przed oczami Lili przy fortepianie w niebieskawym świetle reflektora. Grała utwór do tańca z taką miną, jakby była w siódmym niebie. Rozpoznał ją od razu. To była ta sama dziewczyna z buzią usianą drobnymi piegami, która przed laty, pewnego słonecznego popołudnia, uśmiechnęła się do niego. On, rozebrany do pasa, naprawiał płot koło domu w Alpach Bawarskich i spojrzenie młodej kobiety dosłownie poraziło go, pozostawiając na zawsze ślad w jego pamięci. Co wspólnego z tym spojrzeniem mogła mieć Helena? Lili była zupełnie inna. Była sobą. Lili Harlepp. Żadna inna kobieta nie spoglądała tak jak ona. - Prawie trzydzieści lat młodsza od pana, Paszanian... mogłaby być pańską córką. A mimo to, po raz drugi w życiu stracił pan głowę dla takich oczu! - stwierdziła księżna, potrząsając głową. - Proszę mi nie wmawiać, że to przypadek.

69

- A zatem, madame, niechże mi pani pozwoli cieszyć się tym darem losu. I zaprzestanie biadań nad moim małżeństwem. - W pewnym wieku ten prywatny ogródek, jaki nosimy w sercu, powinien zostać dokładnie otoczony grubym murem. Pan natomiast... zburzył ten mur... dla Lili. Co pan teraz zrobi, żeby zaspokoić jej młodzieńcze oczekiwania? - Zdam się na łaskę dobrego Pana Boga - odparł Paszanian, przeciągając dłońmi po gęstych siwych włosach, które opadały mu kędzierzawymi lokami na kark - bo i cóż mogę zrobić innego? Mówił z uśmiechem, ale chłodno.

S R

Księżna zadała sobie w duchu pytanie, od ilu lat zna Paszaniana. Było to w 1894 roku, prawdopodobnie na balu u Morozowa. Dopiero co wróciła z Moskwy, z koronacji cara, a Paszanian miał od niedawna żonę Helenę, piękną i zimną jak lód. Któż to może wiedzieć, dlaczego ją wybrał? Była zdecydowanie niemiła, ale, biedaczka, tragicznie skończyła dwadzieścia lat później w rękach Turków! Zabili wtedy prawie dwa miliony Ormian; Helena znalazła się wśród ofiar, a razem z nią zginął Nikołaj, jasnowłosy młodzieniec, jedyny syn Paszaniana, którego uwielbiał. - Czy napije się pani szampana? - głos Paszaniana przerwał milczenie. Księżna odmówiła, kręcąc głową, ale mimo to Paszanian zamówił trunek. W tym momencie człowiek w okularach podniósł się od stołu z chemin de fer, przecisnął się przez tłum gości i wyszedł z sali.

70

- Przepraszam na chwilę, księżno - powiedział cicho Paszanian i także się podniósł. Księżna odprowadziła go wzrokiem. Z pewnością nie był pięknym mężczyzną ten Haik Paszanian, pomyślała. Niezbyt wysoki, raczej korpulentny, o szerokich, barczystych ramionach. Żadnemu krawcowi, nawet w Paryżu, nie udałoby się zrobić eleganta z człowieka o tak krótkich i muskularnych rękach. Było w nim coś z wieśniaka, nie do poprawienia, ot co. Nie ma rady, pomyślała z zadowoleniem, arystokratyzm nie jest czymś, co można kupić: kto wywodzi się z ludu, ten nosi w sobie jego piętno. To spostrzeżenie podniosło ją na duchu, przynosząc potwierdzenie tego, że na świecie

S R

są dwie ściśle określone kategorie ludzi: nigdy i żadna rewolucja nie zdoła na tyle pozamieniać raz rozdanych kart, aby nie można było odróżnić tych dwóch gatunków.

Paszanian wyszedł na korytarz i ruszył wąskim chodnikiem. Doszedłszy do końca, pchnął białe drzwi toalety. Mył ręce, dopóki jakiś sędziwy jegomość z monoklem nie wyszedł nieco chwiejnie. Gdy został sam, wszedł do jednej z bocznych kabin i zamknął drzwi na klucz. Ze zręcznością, o jaką nikt by go nie podejrzewał, wszedł na porcelanową muszlę i chwycił się zbiornika w górze. W szczelinie między nim i ścianą znalazł to, czego szukał. Zeskoczył lekko i stojąc, oparł się ramieniem o drzwi i otworzył mały bilecik. Znalazł w nim tylko kilka słów złożonych z liter wyciętych z gazety: MAM KILKA WIADOMOŚCI. MOŻE BYĆ JUTRO PO POŁUDNIU. GODZINA I MIEJSCE JAK ZWYKLE.

71

Mr August Trollop sięgnął po stojącą na biurku butelkę i napełnił zielony, kryształowy kieliszek. - Twierdzi pan, że w Niemczech będzie rewolucja? - zapytał swoim niewiarygodnie dźwięcznym, metalicznym głosem. - Uważa pan, że to możliwe? - dodał i zaczął przechadzać się po gabinecie Paszaniana z kieliszkiem w jednej i niezapalonym cygarem w drugiej, założonej do tyłu ręce. Przyjechał tu dokładnie o jedenastej rano. Paszanian przyglądał się z okna gabinetu, jak wysiada ze swego rolls-royce'a, w chwilę potem usłyszał jego szybkie kroki na krętych schodach. Teraz Trollop

S R

zamierzał zostać tu nie wiadomo jak długo, może nawet na obiad. Będę musiał pozbyć się go jakoś, żeby zdążyć, pomyślał Paszanian. Za żadne skarby świata nie spóźniłby się dziś po południu na tamto spotkanie, wyznaczone na drugą nad brzegiem jeziora. - A więc, panie Paszanian? - Trollop zatrzymał się, wpatrując się w niego pozbawionymi wyrazu, bladoniebieskimi oczami. - Rewolucja? - powtórzył Paszanian, kuląc się w ramionach. Rzeczywiście, trzeba przyznać, że tego lata zaistniały w Niemczech okoliczności sprzyjające rewolucji socjalistycznej jak nigdy dotąd. Ale czy to wystarczy? - Te wszystkie strajki... co pan sądzi? - Trollop znowu zaczął przechadzać się tam i z powrotem. - Pamięta pan, co działo się w Rosji w 1905? To fale strajków zapowiedziały rewolucję... - .. .która została wtedy błyskawicznie stłumiona - zaoponował Paszanian. Jak to się mówi, w jednej chwili. Wystarczyła jedna

72

krwawa niedziela. Przypomniała mu się tamta masakra. Policja strzelająca do tłumu. Dwadzieścia tysięcy zabitych w całym kraju. - Trzy lata temu we Włoszech sytuacja była taka sama, strajki, a nawet okupowanie fabryk, tak liczne, że wydaje mi się, nawet Lenin był przekonany... - Ale to podniecenie ustąpiło. - W istocie, zamyślił się Paszanian, niewiarygodne było to, że przywództwo objął szybko Mussolini, socjalista bardzo szczególny. - Wie pan - zapytał, spoglądając na Trollopa -że dziesięć dni temu rząd Mussoliniego zniósł podatki od dziedziczenia, tak jak to zrobił z zobowiązaniami

S R

płatniczymi po marszu na Rzym?

- Jak pan wie, nie lokowałem we Włoszech żadnych pieniędzy. Tak rzeczywiście było. Mr Trollop prowadził interesy w Ameryce, we Francji, w Szwajcarii, Bułgarii i oczywiście w Niemczech, gdzie odziedziczył po matce coś w rodzaju finansowego imperium. Trollop zanurzył usta w kieliszku.

- W każdym razie, dziękuję panu za informacje, ale wracając do mojego pytania... można sądzić, jak myślę, że strajki są sygnałem informującym o wzroście społecznego niezadowolenia, o groźbie wybuchu. Rewolucja październikowa w Rosji odniosła sukces. Pamięta pan wielkie strajki, które ją poprzedziły? Biorąc pod uwagę, że Niemcy są dziś pogrążone w chaosie gospodarczym i społecznym, a strajki są na porządku dziennym... czy pańskim zdaniem będzie rewolucja?

73

Poprzedniego wieczoru księżna Gagarin mówiła o uzbrojonej ludności. Było to niedokładne określenie: chodziło o robotnikówkomunistów, uzbrojonych i dobrze wyszkolonych; było ich piętnaście tysięcy w samej tylko Saksonii. Bez wątpienia sygnał, którego obawiał się Trollop, czekał w zawieszeniu. Wystarczyło tylko zadąć w trąbę. - Kilka dni temu - powiedział Paszanian i skrzyżował ręce, opierając się bokiem o parapet otwartego okna - Zinowiew, Bucharin i Trocki wrócili zdaje się z Kaukazu do Moskwy. - Z jakiegoś konkretnego powodu? - Trollop w napięciu oczekiwał odpowiedzi.

S R

- Cóż, przypuszczam, że z powodu wiadomości napływających z Niemiec, jeśli wziąć pod uwagę, że natychmiast zwołano nadzwyczajne posiedzenie Biura Politycznego.

- Czy przypadkiem - zapytał Trollop, podchodząc bliżej - nie wie pan, o czym mówiono?

Paszanian rzucił okiem na korony drzew w ogrodzie naprzeciwko. - Wiem, rzeczywiście przypadkiem - odparł i podszedł do biurka. Nalał sobie i gościowi likieru porzeczkowego i podał Trollopowi kieliszek. - Trocki uważa, że wybuch rewolucji robotniczej w Niemczech jest kwestią tygodni, Zinowiew w to wątpi i mówi o miesiącach, Stalin wreszcie jest ostrożniejszy i przewiduje, że coś może się wydarzyć wiosną przyszłego roku.

74

- Czy udzielą, pana zdaniem, pomocy niemieckiemu proletariatowi, gdyby rozpoczął powstanie? - dopytywał się Trollop. Paszanian uniósł brwi. - A pan co o tym myśli? - Nie sądzę, żeby Związek Radziecki posunął się aż tak daleko w poszukiwaniu kłopotów. Ale inne kraje z pewnością nie będą się przyglądać z założonymi rękami - odparł Trollop, ale w jego metalicznym głosie kryła się zawoalowana niepewność. Paszanian uśmiechnął się pod nosem. Opróżnił kieliszek. A potem wyznał obojętnie:

S R

- Mówią, że na posiedzeniu Biura Politycznego Trocki oświadczył, że jeśli sprzymierzone armie wezmą udział w tłumieniu niemieckiej rewolucji, Armia Czerwona zostanie zmobilizowana w całości, żeby jej bronić.

Trollop przyjął oświadczenie z pozornie niewzruszonym spokojem, ale jego prawa powieka dwa czy trzy razy drgnęła nerwowo. Przykładne opanowanie człowieka, który miał w Niemczech kopalnie, fabryki chemiczne, gazety, nieruchomości i akcje. Innymi słowy, był właścicielem nie tylko imperium finansowego, nad którym zaczynała świecić posępną łuną czerwona gwiazda. Bez drgnienia rąk przypalił cygaro, a potem podjął rozmowę. - Niech mi pan powie, drogi panie Paszanian, co pan myśli o tym? -Nie umiem nic powiedzieć na temat rewolucji w Niemczech, bo tu może się zdarzyć wszystko. Ale interwencja Armii Czerwonej... -

75

Ormianin spojrzał znacząco na Trollopa, rozjaśniając swój głos - ... Trocki bardzo ostrożnie podchodzi do wojskowych interwencji. Zinowiew bardzo się ociągał w przeddzień rewolucji październikowej. Co do Stalina, to ... - Paszanian urwał, wolno zapalił papierosa i kilka razy zaciągnął się dymem. - A więc, Stalin? - Głos Trollopa nie zdradzał najmniejszego niepokoju, ale jego oczy przypominały ostre igły. - Niech pan to sam oceni - odparł szorstko Paszanian. Trollop rozgniótł czubek cygara o krawędź popielniczki. - Ma pan na myśli teorię Stalina o przeprowadzeniu rewolucji

S R

tylko w jednym kraju? - spytał nader spokojnie. - Być może - odpowiedział Paszanian. Zauważył, że prawa powieka Trollopa przestała drgać nerwowo. Lepiej więcej nie mówić, przeleciało mu przez głowę. Na dzisiaj musi ci to wystarczyć, mój drogi.

Obaj zamilkli. Paszanian opierał się splecionymi dłońmi o biurko, Trollop chodził tam i z powrotem. Mr August Trollop III, z Bostonu. Jego dziadek nazywał się Trollopiz. Jako pruski emigrant otrzymał obywatelstwo amerykańskie i zmienił nazwisko, i w ciągu kilku lat stał się jednym z najbardziej pozbawionych skrupułów magnatów naftowych oraz właścicielem luksusowej willi w Bostonie; jego synowie studiowali w Yale, a wnukowie - właśnie August L. Trollop III - mieli bogactwo i władzę nieznaną nawet królom. Nasza cywilizacja, pomyślał Paszanian, nie zostanie zniszczona przez rosnących w siłę barbarzyńców, ale przez wielkie pieniądze,

76

przez ludzi pragnących władzy niepodlegającej żadnej kontroli, chcących korzystać z niej anonimowo, bez ograniczeń i na zawsze. Czyż nie tak właśnie pisał Henry Lloyd? Trollop bez wątpienia był jednym z tych ludzi. Zawsze w szarym garniturze, wysoki i chudy, z twarzą pozbawioną wyrazu i zaciśniętymi w chytrym uśmieszku ustami, z resztkami jasnych włosów przylepionymi do czaszki, zaopatrzony w dziesięć par przeciwsłonecznych okularów w podręcznej torbie z szarej skóry. Bogu, przyjaciołom, nauce, przyrodzie i całej niepojętej cywilizacji, brutalnie i na tysiąc sposobów gnębionej przez niego, August Trollop III zadawał tylko

S R

jedno pytanie: ile? A teraz chodził tam i z powrotem w bibliotece Paszaniana, przy regałach pełnych unikalnych książek, angielskim kredensie i porcelanie Kiangsi, aż w końcu zatrzymał się, żeby spojrzeć na obraz Moneta. - Ostatni nabytek?

- Prywatna kolekcja - wyjaśnił Paszanian, podchodząc bliżej. - Wspaniały.

- Nie na sprzedaż. Nawet dla pana. - I to nawet, dodał w myśli Paszanian, gdyby udzielił mi pan dzisiaj przyprawiających o zawrót głowy informacji o tym, co dzieje się na międzynarodowym rynku finansowym. Informacje te pojawiły się natychmiast, pod pozorem normalnej wymiany grzeczności między dwoma dżentelmenami, zawarte w monologu, który Trollop wygłosił z roztargnioną miną, nie odrywając wzroku od obrazu. Wiele z nich wymagało dopowiedzeń, inne były

77

dokładne. Na koniec Trollop spojrzał na Paszaniana szybko i znacząco, co miało znaczyć: wiem doskonale, drogi panie Paszanian, że wszystko, co powiedziałem, dotrze w możliwie najkrótszym czasie do Kremla. - Czas, żebyśmy przeszli do interesów - stwierdził stanowczo i wskazał obraz. - Ile? - Nie na sprzedaż. - Odwołuję to, co powiedziałem. - Trollop sięgnął po jakąś książkę w regale. Otworzył ją na chybił trafił i włożył rachmistrzowskie okulary w złotej oprawie, które wyjął z kieszeni. -

S R

Leopardi... mój ulubiony Leopardi. - Przełożył kilka kartek, a potem zaczął półgłosem, z trudem, czytać: „All' apparir del vero tu misera cadesti...*" -Biedny Leopardi, spragniony szczęścia - mruknął, odłożył książkę na miejsce i odwrócił się do Paszaniana. - A czym jest szczęście dla pana, drogi przyjacielu?

- To zależy - odparł wymijająco zapytany i rzucił okiem na zegarek. Pierwsza. Punktualnie o drugiej powinien być koło jeziora. Trudno powiedzieć. - Dla mnie - oświadczył Trollop - szczęściem jest radość z drobiazgów. Duma płynąca z poczucia, że się jest na właściwym miejscu w tym bezlitosnym świecie. * Ujrzawszy prawdę upadłaś, nieszczęsna... (przyp. tłum.).

78

Nieźle, jak na przedstawiciela wielkiego kapitału, jednego z najważniejszych sprawców inflacji w Niemczech, spekulanta gorszego niż Stinnes, pomyślał Paszanian i potrząsnął z uśmiechem głową. - Nie wierzy mi pan? - podjął Trollop. - Nie wierzy pan, że dla mnie szczęściem jest... - Wierzę we wszystko, co pan mówi, panie Trollop - przerwał mu Ormianin. - A teraz, gdyby zechciał pan zejść na dół, mógłbym zaoferować panu nadzwyczajny serwis do herbaty z osiemnastego stulecia, po doskonałej cenie. Spodobałby się pańskiej małżonce Annette.

S R

- Ma pan wiadomości od żony? - spytał Trollop, podchodząc bliżej.

- Lili pisała do mnie kilka dni temu. Mówi, że leje jak z cebra, ale wszyscy czują się dobrze. A więc, jeśli nie ma pan nic przeciwko temu, zejdziemy na dół... Poprowadzę - powiedział Paszanian i ruszył w dół po krętych schodach, wiodących do antykwariatu.

Rozdział 5

Spomiędzy gałązek wierzby, które dotykały powierzchni jeziora, wyłoniły się dwa czarne łabędzie i w tej samej chwili z kościelnej wieży dobiegło jedno, a potem drugie uderzenie dzwonu. W popołudniowym skwarze łabędzie popłynęły dostojnie do brzegu. Paszanian przyglądał się im z ławeczki w cieniu drzewa, mrużąc oczy przed oślepiającym słońcem, świecącym jak zwykle na przekór meteorologicznym prognozom księżnej Gagarin. Duchota, jaką można 79

spotkać tylko nad jeziorem, sprawiła, że powietrze było niewiarygodnie ciężkie. Paszanian mieszkał w Szwajcarii od dawna, ale wciąż jeszcze się do tego nie przyzwyczaił. Wysiłkiem woli zmusił się, żeby nie spoglądać na zegarek. Łabędzie zatoczyły koło, marszcząc lekko taflę jeziora, a potem razem podpłynęły znowu w jego stronę. Zatrzymały się niczym czarne czujki na prawo od niego, mając go bezustannie na oku, nieruchome i milczące, przypominały boje unoszące się na falującej wodzie, tak odmiennej od morskich wód Odessy. Morze Czarne jest niebieskie, usiane wesołymi, białymi

S R

grzywami fal i ma aromat, w którym jest coś więcej niż zapach soli. W pamięci Haika Paszaniana łączyło się z nim wiele wspomnień i nagle stanęło mu przed oczami takie, jakim ujrzał je w odległy, czerwcowy poranek. Przez moment wydawało mu się, że trzyma w dłoni maleńką rączkę syna. Spacerował z Nikołajem po plaży. Zapamiętał szczupłe, zaróżowione słońcem ramiona cztero- czy pięcioletniego wówczas dziecka, wyłaniające się spod białego kapelusika. Doszli do wody i chłopczyk zanurzył w niej ostrożnie stopę. Kiedy ojciec wziął go na ręce i brnął w kierunku nadbiegających fal, przestraszony Nikołaj objął go rączkami za szyję i wybuchnął łkaniem. Paszanian oddał się wspomnieniu, które napełniło go jak zawsze przejmującą słodyczą. Ale z jego wyobraźni wyłoniło się wiele innych obrazów, być może pobudzonych oczekiwaniem. Ujrzał Helenę i usłyszał jej skrzekliwy głos, sączący mu do serca krople nienawiści,

80

która zatruła mu życie, karząc go za upór, z jakim ważył się jej pożądać. Helena Fedorowna z Petersburga, jasnowłosa piękność spokrewniona z rodziną carycy. On był tylko ambitnym, próżnym mężczyzną z rękami wieśniaka, brzydkim, niskim, niezgrabnym. Bogatym, co prawda, bo zdobył majątek, będąc jeszcze młodzieńcem; a potem wciąż go powiększał. Inteligentny i przebiegły, obdarzony cierpliwością ludzi Wschodu i jak by to powiedzieć, wykwintnością ducha, pobłażliwością i zmysłem ironii. Jakże odległe były tamte noce z Heleną, pełne kłótni i trującego jadu. Dziś zastąpiła ją Lili Harlepp, jej przeciwieństwo, a Paszanian stał się znowu jedynym i absolutnym

S R

panem swojego życia; zbudował je niczym gmach o doskonałych proporcjach. A przede wszystkim nauczył się usuwać wszystko, co mogłoby naruszyć jego równowagę. Czarne wspomnienia mogły grozić zdruzgotaniem niewzruszonej próżności, która była źródłem jego siły, a także przynieść udrękę.

Jeśli siedział teraz tutaj, mając za towarzyszy dwa czarne łabędzie i zmuszając się, aby nie patrzeć na zegarek, to dlatego, że jedno, tylko jedno z tych okrutnych wspomnień, było nie do wymazania, żyło w nim i pulsowało wraz z krwią tłoczoną do żył skurczami serca: był nim Nikołaj, wysoki, jasnowłosy, arystokratyczny, jedyny syn Haika Paszaniana, który jakimś cudem stał się emanacją jego samego i jego pychy. Pokochał swojego syna natychmiast miłością dziką i absolutną. Przyszły lata jego dzieciństwa, potem pełnej krętych meandrów młodości. Po nich nastąpił okres straszliwej wrogości Nikołaja do

81

ojca, milczącej, przerażającej wrogości; była ona z pewnością owocem nieustępliwych zabiegów Heleny. Ale nawet wtedy Haik Paszanian upajał się każdą chwilą tego życia, któremu dał początek, i to do tego stopnia, że znosił wszystkie fochy żony do momentu, aż ona - przypomniał sobie, zaciskając dłonie oparte na kolanach - nagle znalazła sposób, żeby zadać mu cios nie do odparowania: odeszła, zabierając ze sobą Nikołaja, aby wpaść w ręce Turków i skończyć w straszliwej masakrze. Osiem lat temu. Ogarnął go niepokój nie do zniesienia. Podniósł się, wyszedł z cienia i zbliżył do brzegu jeziora. Dwa łabędzie chyba drzemały,

S R

unoszone przez wodę. Z pewnością, pomyślał, to była moja wina, że Helena odeszła, zabierając ze sobą Nikołaja. Moją winą było także i to, że w czasie wojny zerwała ze mną wszelkie kontakty i nie wiadomo jak trafiła do swojej przyjaciółki nad jeziorem Van w Armenii, dokładnie w chwili, gdy Turcy rozpoczynali deportacje i masakry. Powinienem był się domyślić, przewidzieć to i coś zrobić już na początku, przeprowadzić rozwód jeszcze w Odessie, zatrzymując Nikołaja. Miałbym go dziś przy sobie. A Helena żyłaby jeszcze. Sięgnął po papierosa. Przypalając go, zauważył, że drżą mu ręce. Turcy zmasakrowali prawie dwa miliony Ormian, wśród których przypadkiem znalazła się Helena, zawsze dumna z tego, że jest Rosjanką czystej krwi. Ale Nikołaja tam nie było. Uniknął masakry. Słońce paliło go w kark. Cisnął papierosa w kierunku łabędzi i odwrócił się. Na ławce siedział mężczyzna zajęty czytaniem gazety.

82

- Spóźnił się pan prawie godzinę - mruknął Paszanian, siadając obok niego. - A więc, co ma pan za wiadomości? Mężczyzna złożył gazetę długimi, szczupłymi i zwinnymi palcami, przyozdobionymi pierścieniami. Położył ją między Paszanianem i sobą. Ubrany w spodnie w odcieniu kości słoniowej, założył nogę na nogę, wygładził na chudym torsie elegancką jedwabną marynarkę i poprawił muszkę przytrzymywaną spinką z rubinem. W końcu, z niezmąconym spokojem oparł na kolanie złożone dłonie i odwrócił do Paszaniana głowę okrytą gęstymi, kędzierzawymi włosami. Zbrązowiałą skórę na jego chudym obliczu,

S R

spod której wystawały kości policzkowe, znaczyły wokół oczu i ust drobne zmarszczki, a nieprzenikniony wyraz twarzy pogłębiały jeszcze przymrużone, czarne jak węgiel oczy, spoglądające spod samych brwi. Nieregularny krój jego ust zdradzał jakąś słabość, odkrywając rozwiązły, pozbawiony wszelkich skrupułów charakter właściciela. Mimo to z jego zgrabnej postaci emanowała wielka elegancja, godna wschodniego księcia. W porównaniu z nim Haik Paszanian, odziany w znoszony lniany garnitur, zdawał się być źle ubranym poddanym, któremu udzielono pospiesznej audiencji. Psi synu, pomyślał Paszanian, skrywając niecierpliwość za przymkniętymi powiekami, dałem ci przez tych parę lat masę pieniędzy, żeby zdobyć informacje o Nikołaju! - Wiadomości? - Mężczyzna kołysał rytmicznie czubkiem nieskazitelnie lśniącego buta. - W zeszłym miesiącu widziano go w Istambule.

83

Paszanianowi zabiło żywiej serce. Wyjął papierośnicę i bezwiednie wyciągnął ją do mężczyzny. - Miesiąc temu... - A więc, pod koniec lipca jego syn jeszcze żył i pokazał się w Stambule. - Przez kogo... kto go widział? Nadir Mustafa Hasim, mieszkaniec Stambułu, podniósł papierosa do ust. Paszanian przypalił mu go, trzymając zapalniczkę pewną, spokojną ręką. - A więc, nie powie mi pan nic więcej? - zapytał natarczywie. Mustafa Hasim wypuścił dym cienkim, zakrzywionym nosem i zakreślił ręką niejasny ruch w powietrzu. Wyczuwał niemal fizycznie

S R

niepokój Paszaniana, ale odwróciwszy głowę do niego napotkał spokojne, przenikliwe spojrzenie jego oczu. Uśmiechnął się, nic nie mówiąc. Paszanian był bez wątpienia człowiekiem inteligentnym, nie na tyle jednak, aby czytać w myślach tamtego. Nie mógł więc wiedzieć, że człowiekiem, który spotkał w Stambule Nikołaja, był Nadir Mustafa Hasim.

- Widziała go pewna osoba - powiedział Turek i zaciągnął się dymem, tak jakby palił nargile. - Był przebrany za kupca. Pański syn dobrze wie, że bolszewicy kręcą się także po Stambule, i że agenci Czeka polują na kontrrewolucjonistów, a on jest jednym z pierwszych na ich liście. Musi zachować ostrożność. - Rzucił papierosa na ziemię i rozgniótł go czubkiem buta, zastanawiając się nad tym, na ile użyteczna mogła być rada ojca, że informacje należy dawkować po trochu, aby ich wartość wzrosła w czwórnasób. Ojciec zdobył majątek; jeśli idzie o niego, to wydobędzie z Paszaniana ile tylko

84

możliwe, jeśli rozłoży informacje na co najmniej trzy spotkania. Pewnie chciałby pan - dodał przeciągnął dłońmi po skroniach - żebym wyśledził, kto dowiedział się o tym, a potem także, kto widział pańskiego syna... Przyjmując, że... - Zakaszlał i zamilkł. Przyjmując, że mój syn nie zostanie wcześniej zamordowany przez bolszewików, pomyślał Paszanian, bawiąc się papierosem. Może nawet już się to stało. Zabili go, a ja wsłuchuję się tu, co ma mi do powiedzenia ten przebiegły wąż, podczas gdy Nikołaj leży pod ziemią parę tysięcy kilometrów stąd. - Rozumiem - powiedział Paszanian i spojrzał na tamtego. -

S R

Powinienem może przypomnieć panu, monsieur Hasim, że jest pan szefem jednej z najbardziej sprawnych organizacji; jej działania nie interesują mnie w tym momencie, poza informatorami i szpiegami, których także pan ma.

Profil twarzy Mustafy Hasima na tle lśniącej powierzchni jeziora wyglądał jakby był wyrzeźbiony w skale.

- Wie pan dobrze - podjął Paszanian bezbarwnie - że jestem gotów zapłacić każdą sumę, byle tylko... - Och, tak - przerwał mu tamten - wiem o tym doskonale, ale nie mam możliwości, aby rozwiązać do końca sprawę tak skomplikowaną i, pozwoli mi pan powiedzieć, niebezpieczną, jak ta historia z pańskim synem. Niech mi pan wierzy, można się na niej sparzyć. Jestem dla tej świni kurą, która znosi złote jajka, pomyślał Paszanian. Płacę mu góry dolarów za jakąkolwiek wzmiankę o losie Koli, i tak już pięć lat od tamtego niewiarygodnego dnia, gdy Nadir

85

Mustafa Hasim powiedział mi tu, na tej samej ławce, że Kola żyje. Paszanian miał wtedy wrażenie, że leżący wokoło śnieg rozbłysnął milionem olśniewających blasków, a w powietrzu unoszą się kryształowo barwne tęcze. Aż do tamtego dnia myślał, że Kola zginął razem z matką. Okazało się jednak, że żyje. Że wymknął się Turkom, uciekł przez pustynię i dzięki pomocy jakiegoś dobrego bóstwa on, dwudziestoletni arystokrata, zdołał przeżyć, nie zginął z pragnienia i głodu arii nie wpadł w ręce rabusiów. Pospieszył na Ukrainę, żeby walczyć z bolszewikami u boku Niemców, potem przyłączył się do białogwardzistów i wziął udział w ofensywie Kołczaka nad Wołgą i

S R

akcji Denikina. O tym wszystkim Paszanian dowiedział się za ciężkie pieniądze właśnie od Hasima, szubrawca i rzezimieszka, jednego z najpotężniejszych ludzi w środowisku przestępczych mętów Stambułu: jego świat był światem burdeli, handlarzy bronią, przemytników, morderców na zlecenie. Najcenniejsze informacje Mustafa Hasim zdobywał jednak osobiście i podczas dwóch spotkań z Paszanianem podał mu szczegóły dające nadzieję na spotkanie z synem. To było w sierpniu 1919 w Odessie. Wtedy to Paszanian widział syna po raz ostatni. Miasto zajęte wtedy było przez armię białych. Syn stanął przed nim z miną arcyksięcia w salonie jakiejś willi nad morzem, opięty mundurem carskiego oficera, choć już rok temu cara zabito razem z żoną i dziećmi w piwnicy domu wariatów w Jekatierinburgu. Syn rozmawiał z nim po francusku, zwracając się do niego per „pan". Dzieli nas historia, powiedział na początek, nieruchomiejąc w

86

pogardliwej pozie o dziesięć metrów od niego. A kiedy Paszanian zbliżył się ze łzami w oczach, uniósł jedną ze swoich pięknych, bezkrwistych dłoni. - Żadnych uścisków! - powiedział, przeszywając go wzrokiem Heleny. - Pan popiera bolszewików, a ja walczę o wolność. - Ale jego uśmiech zaprzeczał patetycznej treści tego oświadczenia: dzieląca ich przepaść wynikała z czegoś innego. Uśmiechnął się znowu, gdy Paszanian błagał go o powrót razem z nim do zachodniej Europy. A potem odwrócił się i odszedł, rzuciwszy krótkie: ,Adieu". - Pański syn pokazał się w Stambule - mówił Mustafa Hasim -

S R

zostawił w górach swój mały oddział kontrrewolucjonistów lub, jeśli pan woli, zwykłych złoczyńców... bo odkąd skończyła się wojna między białymi i czerwonymi, wzdłuż granic kręcą się uzbrojone bandy! - Urwał i przeciągnął palcami po krawędzi ławki. Prowadzenie wyczerpującej partyzantki jest dużym wysiłkiem dla bolszewików. Wykluczyłbym jednak, że bolszewicy ze sfer rządowych domyślają się, że na czele kontrrewolucjonistów stoi pana syn... Jeżeli to właśnie martwi pana, to jestem pewien, że nikt. -Nikt? - ... nikt nie wie, kim tak naprawdę jest człowiek, który każe się nazywać Chalmag. Paszanian oparł się plecami o oparcie ławki. - Chalmag? - zapytał szeptem. - Tak, wszyscy tak go nazywają. Prawda, że to dziwne imię? Chalmag, ten, który się nie poddaje, pomyślał Paszanian. Czyż nie

87

sam opowiadał małemu Koli tę starą legendę, trzymając go na kolanach na brzegu morza w Odessie? O mongolskim bohaterze, który dotarł przez azjatyckie pustynie do ruskich stępów aż z Chin. Paszanian potrząsnął głową. Poczuł się nagle bardzo zmęczony. - Pański syn - dodał Mustafa Hasim - jest postacią niemal legendarną. Zeszłej zimy już go prawie złapali, wydawało się, że wiedzą, gdzie jest, pamięta pan? Wtedy przyniosłem panu złe wiadomości. A potem, niespodziewanie... Chalmag pojawił się znowu i od tej pory uderza i znika... Jak jakiś bohater, którego nic się nie ima. Dużo ludzi przyłączyło się do jego oddziału. Od ostatniej wiosny

S R

czerwoni ani razu ich nie okrążyli ani nie wciągnęli w zasadzkę... Nic. Chalmag zaszył się gdzieś w górach Kaukazu. Nie wiadomo gdzie. Przyjmują go i dają mu schronienie ci, którzy nie akceptują bolszewickich porządków...

- Niech się pan streszcza - przerwał mu Paszanian, wstając z miejsca włożył ręce do kieszeni.

Także Mustafa Hasim podniósł się.

- Chalmag otoczył się tajemnicą i przesądami - powiedział. Mówią, że od jakiegoś czasu chroni go i wspiera przeciwko bolszewikom niezwykły amulet. Niech pan pomyśli, jakiś amulet... dodał, uśmiechając się. - W każdym razie zjawił się w Stambule przebrany za kupca. - Co tam zamierzał robić? - Prawdopodobnie szukał broni, więc łatwo się domyślić, że prędzej czy później zetknie się z moją organizacją. Rosyjscy

88

emigranci, antybolszewicy i zwolennicy białych, nie chcą już dawać pieniędzy na utrzymanie w Rosji partyzantki... Być może Chalmag rozgląda się za bronią i za pieniędzmi. - Mustafa Hasim sięgnął po gazetę, która została na ławce. - Czy wpłacił pan moje wynagrodzenie na znane panu konto? - zapytał tym samym tonem. Paszanian wyjął z kieszeni wypchaną kopertę. Hasim schował ją i powtórzył: - Niech pan pomyśli, jakiś niezwykły amulet... - Uśmiechnął się, potrząsając głową, a potem dodał: - Postaram się prędko dać panu znać. Zobaczę, co się da zrobić... Kto wie, może uda mi się

S R

zorganizować panu jeszcze jedno spotkanie z synem! - A potem ruszył w blasku słońca, elegancki, rześki i swobodny, uderzając rytmicznie, z każdym krokiem, o prawą nogę złożoną gazetą.

Dwie godziny później Nadir Mustafa Hasim rozglądał się po książęcym apartamencie na drugim piętrze Grand Hotelu w Genewie. Zmienił ubranie na ciemne. W klapie marynarki połyskiwał mu brylant. Nie musiał długo czekać. Kiedy lokaj w liberii otworzył drzwi, uniósł się z fotela obitego niebieską satyną i zrobił parę kroków w kierunku przybysza. - Witam pana, panie Trollop... - powiedział, wyciągając rękę. Trollop minął go, nie podając dłoni, usiadł na środku małej rokokowej kanapy i zaczął oglądać doskonale utrzymane paznokcie, tak jakby był w pokoju sam. Hasim wrócił na fotel.

89

- Mam nadzieję, że pańska propozycja okaże się interesująca odezwał się po dłuższej chwili Trollop. - Mówiłem panu, że interesują mnie tylko atrakcyjne propozycje. Nie mam czasu do stracenia. - Ani ja, proszę mi wierzyć - odparł Hasim i zamilkł wyczekująco. - A więc? - zapytał Trollop, spoglądając na niego. - Odwiedziła mnie w Stambule pewna osoba. - Tak? - Hasim zobaczył wycelowany w niego czubek ostrego nosa. Węszy, pomyślał. Wyczuwa duży interes. Przedmiot, o jakim marzy każdy kolekcjoner.

S R

- Pomyślałem o panu - powiedział Hasim - ponieważ chodzi o coś naprawdę wyjątkowego. - Proszę mówić.

- Klejnot w kształcie feniksa. Amulet o ogromnej wartości. Czyste złoto wysadzane drogimi kamieniami. Sprzed kilku wieków. Wschód, może Daleki Wschód - Telegraficzne zdania padały w ciszy. - Klejnot o wartości nie tylko materialnej, ale i ... Trollop uniósł prawą rękę tak stanowczo, że Turek zamilkł. - Rozumiem. Feniks? - zapytał po chwili. - Tak, dokładnie. - Hasim podniósł się, tak jakby chciał zakończyć rozmowę. — Ale... zastanawiam się właśnie... nie wiem, czy będzie pan zainteresowany. Mówiąc najkrócej, z tego, co wiem, zbiera pan takie dzieła, jak obrazy, rzeźby...

90

- Owszem, interesuje mnie to - uciął krótko Trollop. Hasim nie zdołał odczytać z jego kamiennej twarzy nic więcej prócz lodowatej obojętności. - Interesuje mnie - powtórzył Trollop. - Pan będzie prowadził negocjacje? - zapytał i Wrócił do oglądania paznokci. - Jest pan pośrednikiem? - Tak, oczywiście - potwierdził Hasim. - Kto sprzedaje ten przedmiot? - Pewna osoba w Stambule. Nie mogę dodać nic więcej. Ta osoba skontaktuje się ze mną mniej więcej za miesiąc.

S R

- Wraca pan zatem do Stambułu?

- Za miesiąc. - Hasim zrobił kilka kroków i zatrzymał się na wprost Trollopa.

- Kiedy klejnot znajdzie się w pańskich rękach - powiedział tamten, oglądając dokładnie grzbiet prawej dłoni, która gładziła lewą przyśle mi pan telegram tutaj, do Genewy, i określi czas i miejsce spotkania, gdzie panu będzie najwygodniej, byle nie w moim hotelu. Podniósł się i spojrzał na Hasima obojętnie z wysokości swojej szczupłej postaci, -Nie chcę, żeby pan tu przychodził, rozumie pan? Proszę nie pokazywać się osobiście. Szubrawiec, pomyślał Hasim, siląc się na obojętność. Tak jakby twoje interesy były bardziej uczciwe niż moje. - Nie wypłacę panu zadatku - powiedział Trollop. - Nie prosiłem pana o to - odparł Hasim.

91

- Chcę mieć ten klejnot za wszelką cenę. Czy jasno się wyraziłem? - Absolutnie tak. - Ukrywając uśmiech w kącikach ust, Mustafa Hasim skierował się do drzwi.

Rozdział 6 Trzy ikony znajdowały się w podwójnym dnie walizki zamkniętej na kluczyk. Lili Harlepp włożyła kluczyk do wewnętrznej kieszonki torebki. Ledwo zdążyła położyć ją na stole, do pokoju weszła Irena.

S R

- Dzień dobry, Lili, widziałaś, jaki piękny dzień? - Związując tego ranka swoje czarne gładkie włosy na karku, Irena nieświadomie po raz setny zrobiła z siebie kopię babci, z którą mieszkała. Od babci przejęła przede wszystkim powściągliwy, uprzejmy uśmiech, który był pozorny, bo spoza niego można było odczytać niedwuznaczne: uśmiecham się, bo jestem damą, ale gdyby dobre wychowanie pozwoliło na to, dałabym ci po buzi, moja droga. - Piękny dzień powtórzyła surowo, ale jej niebieskie oczy pozostały zatroskane, kryjąc jakiś egzaltowany, burzliwy niepokój. - Co ci jest, Ireno? - zapytała Lili, wsuwając do torebki zapałki i tytoń. Irena podeszła do niej zaskakująco pośpiesznie i pociągnęła ją do okna. - Posłuchaj, Lili - powiedziała szeptem, patrząc jej prosto w oczy -musisz mi coś wyjaśnić! - Od tamtego wieczoru, kiedy Lili wyszła na 92

spacer z Karlem Goldensteinem i wrócili prawie o świcie, całymi dniami nie spuszczała jej z oka. Mówiąc, odginała i wygładzała chudymi palcami kołnierzyk sukienki Lili z cienkiego kwiecistego kretonu. -Myślisz, że mogłam nic nie zauważyć, ja, twoja przyjaciółka od zawsze? - zapytała, wodząc wzrokiem po jej czole. - Zmieniłaś się od tamtej pory, choć z pewnością starasz się panować nad sobą... ale widać po tobie, rozumiesz, widać, jaka jesteś niespokojna... a ja to zauważyłam i źle mi z tym. - Odsunęła się i skrzyżowała ręce na piersi. - Naprawdę zakochałaś się w Karlu Goldensteinie? - A ponieważ Lili milczała, poprawiając w zamyśleniu włosy na karku,

S R

Irena uniosła głowę i dodała: -Nie, nie gniewaj się... nic nie chcę wiedzieć, ale wolałabym nie szukać bez przerwy wymówek... bo trudno się dziwić, że wszyscy zadają sobie pytanie, dlaczego ostatnio znikasz codziennie z Karlem gdzieś tam w lesie... - urwała znowu. Że też mogłaś zakochać się w Karlu... Właśnie ty! - Jesteś w błędzie - odparła Lili spokojnie. - Mylisz się całkowicie.

- Jej spojrzenie powędrowało za żółtą wstęgą jaskrów, podobną dziwacznej, świetlistej szczelinie, przecinającej łąki i rozpływającej się w nicość koło rzeki. Za lasami, na przeciwległym zboczu doliny, przeświecała polana. Pośrodku niej, w idealnie przejrzystym porannym powietrzu, połyskiwał dach domu, w którym dokładnie jedenaście dni temu, w deszczowe popołudnie, właśnie ona, Lili Harlepp, kobieta nieskora do szlochów, płakała długo, pochylona nad umierającym człowiekiem.

93

- O czym myślisz, Lili? - spytała Irena, potrząsając ją za ramię. Lili odwróciła się plecami do okna. - Chodźmy na dwór. Zabrały leżaki i poszły ścieżką, która ciągnęła się przez łąkę aż do leszczynowego żywopłotu. - Jesteś mężatką... Co by powiedział Haik Paszanian, gdyby dowiedział się, że znikasz gdzieś z Karlem? - Irena odwróciła się nagle do Lili i spojrzała na nią surowo spod słomkowego kapelusza. Jestem pewna, że twój mąż jest o ciebie zazdrosny. Lili uśmiechnęła się, wzruszając ramionami.

S R

- Paszanian dobrze wie, że nie musi się niczego obawiać powiedziała ciepło, niemal intymnie poufale, co wywołało na twarzy Ireny rumieniec.

Pod kasztanowcem panował leciutki półcień. W takie poranki jak dzisiaj Manfred układał się między dwoma leżakami na ziemi. Irena miała zawsze ze sobą jakąś robótkę szydełkową. Manfred grał trochę na organkach, potem opowiadał o książce, którą właśnie czytał. Ile to już czasu, odkąd nie słyszę jego głosu, pomyślała Lili. Po raz ostatni słyszała go na dworcu w Hamburgu. Wiedziała już, że jest w ciąży, ale nie powiedziała mu o tym. - Widzisz, nie wiem dlaczego, ale czuję wstręt do Karla powiedziała Irena, przebierając szybko szydełkiem. - Wydaje mi się próżnym zimnym egoistą, takim samym jak Annette Trollop, której też nie cierpię. - Odłożyła robótkę na kolana. - Wiesz, że Annette kręci z Hansem? A ta głupia Sigrid niczego nie widzi. A wracając do

94

Karla, to wczoraj wieczorem widziałam go w ogrodzie, jak się całował z panią Vezel. Powinnaś wiedzieć, że on i ta Vezel... zawiesiła głos i widząc, że Lili spogląda gdzieś w dal w milczeniu, dokończyła: - Zdaje się, że zupełnie cię nie obchodzi, co wyprawia Karl. Ale w takim razie może byś mi powiedziała, dlaczego tak często znikasz z nim w lesie? - Wydaje mi się sympatyczny, a do tego tylko on lubi spacerować -odpowiedziała Lili roztargniona, przeżywając jednocześnie w pamięci tamto pożegnanie w Hamburgu. Manfred promieniał dumą, że ma na sobie żołnierski mundur, a ona starała się

S R

zapanować nad atakami nudności.

- Chodzi więc o to, że nie chcesz być sama na tych niekończących się spacerach? - ciągnęła Irena. - Tylko dlatego wychodzisz ciągle z Karlem?

- Zajęła się znowu szydełkiem i, niespodziewanie, dodała półgłosem: -Pamiętasz, jak was zaskoczyłam w drewutni, ciebie i Manfreda?

Obraz Manfreda za oknem wagonu rozpłynął się. - Zdawało mi się, że mówiłaś o Karlu - powiedziała łagodnie Lili. - Cierpisz ciągle z powodu Manfreda, prawda? - westchnęła Irena. - Wciąż o nim myślisz. - Tak - potwierdziła Lili. To prawda.

95

- Należysz do tych, które nie zapominają... - Głos Ireny załamał się lekko, ale po chwili ożył na nowo. - Lubię cię bardzo właśnie za to. - Czasami wydaje mi się, że wolałabym zapomnieć powiedziała Lili. Zupełnie zapomnieć o Manfredzie, także o tamtym dniu w drewutni, kiedy Irena otworzyła nagle drzwi. Irena westchnęła znowu. - Nigdy nie mogłam zrozumieć, dlaczego zgodziłaś się wyjść za Paszaniana, ale wiem na pewno, że nie zrobiłaś tego z miłości i nie jesteś szczęśliwa.

S R

Lili zmarszczyła brwi i podłożyła skrzyżowane ręce pod głowę. - Nie jestem szczęśliwa? No, wiesz!

Z miejsca pod kasztanem widziała na przeciwległym zboczu, w środku polany, drzewa otaczające dom, do którego Paszanian przyjeżdżał kiedyś na całe lato z żoną i synem. Pod jego dachem przebywał teraz ktoś inny. Lili pobrudziła sobie sukienkę krwią tego mężczyzny. Jego twarz, o i tak już nieludzkich prawie rysach, wykrzywiła się w niemym krzyku, kiedy Karl zabrał się za pomocą swoich narzędzi do opatrywania jego potwornie obrzmiałego kolana, podczas gdy ona jedną ręką przyciskała jego głowę do swojej piersi, a w drugiej ściskała butelkę z wódką, zwilżając mu co jakiś czas zaciśnięte zęby paroma kroplami. Nie mieli środków znieczulających. - Nie zniosłabym myśli, że zakochałaś się w kimś innym mówiła właśnie Irena.

96

- Co powiedziałaś? - Lili uniosła głowę. Naprawdę nie dotarł do niej sens tych słów. - Zastanawiam się - wybuchnęła Irena - co ty byś zrobiła, gdybym ja zadurzyła się nie wiadomo w kim? Lili nie odpowiedziała. Irena znowu odłożyła szydełko. - Przyjaciółka, która rzuca się w szaloną awanturę, zmienia się i przestaje być tą osobą, którą się znało i kochało... Wzburzyła mnie już sama myśl, że mogłabyś zakochać się w innym mężczyźnie... rozumiesz to?

S R

- Rozumiem. - Lili przypaliła sobie papierosa. Uśmiechnęła się do przyjaciółki. - Nie jestem w nikim zakochana. - Posłuchaj... - Irena wytrzeszczyła na nią oczy - ... mam rozumieć, że to z powodu mojego brata Manfreda... przez pamięć o nim... to dlatego przyjaźnimy się i kochamy nadal? Na tym opiera się nasza przyjaźń? Na Manfredzie?

Lili potrząsnęła głową. -Ależ nie...

Irena zacisnęła dłoń. Zdawała się mówić tym gestem: dodaj mi otuchy, zdajesz sobie przecież sprawę, że świat stoi o krok od rozsypania się w proch. - Widzisz... łączy nas wszystko, nasza młodość, twoja miłość do Manfreda, cała twoja i moja przeszłość... Myślę, że gdyby to straciło dla ciebie znaczenie, mogłabym cię nawet znienawidzić. Lili sięgnęła po jej dłoń i ścisnęła ją w swojej. W spokojnym powietrzu snuł się, drżąc lekko, dym z papierosa. W pobliżu drzew

97

unosił się i opadał na tle świetlistego nieba, niczym na jakiejś fantastycznej huśtawce, rój małych muszek. Było bardzo gorąco. Lili przypomniała sobie, że gdy Karl operował kolano, mężczyzna wyrzucił nagle do przodu obie ręce. Myślała, że za chwilę umrze, ale on objął ją za biodra, przyciągnął do siebie i, oszalały z bólu i strachu, przytulił twarz do jej brzucha. Miała wrażenie, że jego rozpalony oddech przeżre i stopi cienki materiał sukienki, jaką włożyła tego dnia. A on długo nie odrywał się od niej, przywierając twarzą do jej ciała, tak jakby szukał w nim pocieszenia i ucieczki od śmierci.

S R

Lili zgasiła papierosa w trawie i wcisnęła niedopałek w czarną, wilgotną ziemię. A potem rozgniotła jego koniuszek lekkimi uderzeniami palców. Kiedy uniosła wzrok, uświadomiła sobie, że Irena płacze. - Co ci jest - zapytała.

- Nie chcę, żebyś się zmieniła - zaszlochała Irena i oparła głowę na jej ramieniu. Dwa leżaki stały obok siebie, nie było już Manfreda, dla którego trzeba było zostawić miejsce pośrodku. - Byliśmy tacy szczęśliwi. A potem wybuchła wojna i Manfred... a teraz i inne osoby, te najbardziej ukochane, zdaje się... że także zamienią się w kogoś innego. Jak chmury na wietrze, patrzysz na nie i widzisz, że ich kształty mają jakiś sens, ale po chwili zmieniają się na twoich oczach i zaprzeczają temu, czym były przed chwilą, przemieniając się ciągle w coś innego. Nie zmieniaj się, Lili... nie zmieniaj. Także i Albert się zmienia!

98

- Co ty opowiadasz? On wciąż cię kocha. - Nie jest już taki, jak dawniej. Ona żąda wyłączności, pomyślała Lili. Miłość, przyjaźń, nienawiść, praca, rodzina, całe jej życie, to wszystko wyobraża sobie tak, jakby było wyrzeźbione wielkimi literami w niezniszczalnym kamieniu. - Nie jest już taki, jak dawniej - powtórzyła Irena, nie przestając szlochać. Lili pogłaskała w milczeniu jej głowę. W obrośniętej winem altanie Irena, Albert i dwie inne osoby grali w karty. Karl Goldenstein wszedł tylną furtką i skręcił w różaną

S R

alejkę, starając się przejść niezauważony, ale czwórka karciarzy nie dała się zwieść. Wszyscy powitali go, energicznie wymachując rękami, i było jasne, że wiedzą dobrze, skąd wraca. Wiadomo było, że z łóżka pani Vezel, jako że jej mąż pojechał do Hamburga. Szczęście, że pani Vezel ma swój domek, pomyślał Karl, wchodząc na schody prowadzące na piętro, i nie mieszka w willi, gdzie wprawdzie dużo się mówiło o seksie, ale uprawianie go skończyłoby się niechybnie skandalem. Niedługo potem Karl przeszedł znowu przez ogród, salutując obecnym po wojskowemu i żwawo pomaszerował do wioski. W torbie turystycznej miał wszystko, co lekarz zabiera ze sobą, kiedy odwiedza chorego. Na jego widok Lili odrzuciła papierosa.

99

- Czekam na ciebie już pół godziny - wykrzyknęła z miną wskazującą, ile kosztuje ją powstrzymanie się od wybuchnięcia gniewem, i odeszła od murku otaczającego przykościelny ogród. - Nie wymagaj ode mnie punktualności, jestem na wakacjach przypomniał jej szorstko Karl. Naprawdę aż tak się stęskniła za widokiem swojego cuchnącego Romea? Ale Lili ruszyła szybko i Karl podążył za nią. - Nie gnaj tak - poprosił ironicznie. - Ten twój facet jest tak pokiereszowany, że na pewno nie ucieknie! Lili obejrzała się na niego. - Co powiedziałeś? Mój... kto taki?

S R

- Och, rzeczywiście... - Karl nie mógł powstrzymać się od choćby drobnego docinka. - Zapomniałem, że nie wiesz nawet, jak on się nazywa, ten tam.

Lili zbyła go milczeniem i zaczęła się wspinać ścieżką wijącą się przez skąpane w słońcu łąki. Sukienka przylepiła się jej do ciała na skutek lekkiego wiatru. Wydaje się, jakby nie miała nic pod spodem, pomyślał Karl, wlokąc się za nią. Otarł pot, przeklinając w duchu. Przeleciało mu przez głowę, że nikomu innemu nie chciałoby się drapać przez góry w taki upał. Kroczyła energicznie, niczym przewodnik z liną ubezpieczającą pozostałych wspinaczy, a on czuł w kościach cztery godziny spędzone z panią Vezel. Mógłby nadal być u niej i spoczywać w chłodnym półmroku na jej dużych, białych piersiach, a zamiast tego wspinał się z trudem pod górę w pełnym słońcu, o dwa metry za Lili, tylko dlatego, że dziesięć dni temu,

100

wprost wychodząc z siebie, kazała mu przyrzec, że jej pomoże, zachowując to w tajemnicy. - Ej, to nie wyścigi! - wysapał i schował się w cieniu drzewa, pozwalając sobie na chwilę oddechu. Bez żadnych protestów Lili wyciągnęła się na brzuchu w trawie, podpierając się łokciami. Przeświecające przez liście plamy słońca tańczyły w jej włosach. - Wyglądasz jak na obrazie jakiegoś impresjonisty - powiedział po chwili Karl. - Coś w tym rodzaju. Znasz się na tym? - Mój mąż się zna... ma nawet wspaniałego Moneta odpowiedziała z wdziękiem.

S R

Karl poszperał w kieszeni górskiej torby.

- Papierosa? - zapytał, przypalił od razu dwa i podał jej jednego. Lili zaciągnęła się powoli, przyglądając się mrówkom w trawie. Miała zamyśloną, surową minę, którą Karl zdążył już poznać. Wygląda całkiem inaczej, pomyślał, niż wtedy, gdy z zapałem siostry miłosierdzia opatrywała tego nieokrzesańca z poharatanym kolanem. Co ten typek miał takiego w sobie, żeby ją aż tak zainteresować? Karl od razu zorientował się, że Lili prawdopodobnie nie zdaje sobie sprawy z uczuć, jakie obudził w niej ten człowiek, bo w przeciwnym razie uruchomiłaby odpowiednie mechanizmy, żeby zamaskować tę, jak ją nazwać... gorączkę zmysłów. - Czemu tak na mnie patrzysz? - zapytała Lili, marszcząc brwi i wydmuchując chmurkę dymu.

101

- Bo jesteś prześliczna - odparł Karl, wpatrując się nadal w dekolt różowej sukienki, wzrokiem pieszcząc jej piersi i pytając się w duchu, czy ten osobnik prędzej czy później nie zapuści tam swoich obrzydliwych łap. Było pewne, że Lili tego pragnie. - Nie zaczynaj znowu - uśmiechnęła się Lili. - Masz tę swoją Vezel, no nie? W willi mówi się o was straszliwe rzeczy. - Och, także i o nas, moja droga, bo co dzień po południu nie możemy się doczekać, żeby zniknąć razem w jakimś lasku. Lili nie uchwyciła ironii w jego słowach i wzruszyła ramionami. - Byliby znacznie bardziej wzburzeni, gdyby znali prawdę -

S R

powiedziała, a potem zapytała półgłosem: - Nic mu już nie grozi, prawda?

- No, cóż, gdyby kipnął, nie zostałoby nam nic innego, jak wykopać porządny dół w ogrodzie, dobrze go przysypać, a potem pognać jak gdyby nigdy nic do Ireny, żeby zdążyć na tę jej ceremonialną herbatkę.

Twarz Lili nawet nie drgnęła,

- No, dobrze - dodał Karl, gasząc papierosa. - Nasz pacjent to twardy gość, nie ma co ukrywać. Próbowałem pozbierać go do kupy najlepiej jak umiałem, ale jeśli coś się przyplącze, powiedzmy gangrena, to co wtedy zrobimy? Utniemy mu nogę piłą? Bez znieczulenia i w tym upiornym domu? Lili urwała źdźbło trawy i zaczęła obracać je w ustach. Popatrzyła na niego bez słowa, z nieprzeniknionym wyrazem urodziwej twarzy. Karl poczuł się urażony.

102

- Zgoda, nie umrze... ma organizm byka i gdyby zaczął jeść, jak należy, obrósłby górą mięśni i stałby się znowu brutalnym osiłkiem, jakim na pewno kiedyś był. Mam na myśli dawne czasy, to oczywiste, moja miła. W tej chwili jest niedożywiony, skóra i kości... nie tylko z powodu tej nogi czy parodniowego postu. Jego stan wskazuje, że musiał siedzieć. Myślisz, że nie domyśliłem się tego? Lili ciągle się nie odzywała. - Leczyłem już więźniów - ciągnął ze złością Karl - i coś o tym wiem... Nasz gość musiał kupę czasu spędzić za kratkami. Nie parę miesięcy, ale lat, żeby zamienić się w takiego kościotrupa. To z

S R

pewnością kawał łotra, no nie?

- Mówiłam ci już, że nie wiem, kto to jest - odpowiedziała stanowczo Lili. - Domyślam się tylko, że uciekł... to wszystko. Karl poczuł rosnącą wściekłość. Dał się wciągnąć w tę historię i zrobił, co trzeba, zadowalając się jakimiś bajeczkami, które mu opowiadała.

- Domyślasz się? - Co za spryciara! - Dobrze wiesz, że zwiał zaprotestował. Lili uniosła się na rękach i usiadła naprzeciwko. - Nie wiem absolutnie nic. - Dajmy już temu spokój - mruknął Karl i podniósł się. Zarzucił torbę na ramię i ruszył dalej ścieżką. Usłyszał za plecami kroki Lili. Nienawidził jej w tej chwili, irytowała go. Przypomniał sobie popołudnie, kiedy wszedł do jej pokoju i pocałował ją. A ona

103

wymknęła mu się, zostawiając go w udręce, której nie mogła uśmierzyć nawet pani Vezel. Weszli do lasu, gdzie ścieżka była szersza. Lili przyspieszyła kroku i szła teraz obok niego. - Nie wierzysz mi. Nie wierzysz, że nigdy przedtem nie widziałam tego człowieka. - Czy to ważne, czy ci wierzę, czy nie? - Przeważnie nie kłamię. Karl uśmiechnął się pod nosem z tego „przeważnie", ale w dalszym ciągu czuł niechęć do niej.

S R

- Prawda jest taka, że weszłaś, ot tak, do domu, w którym kiedyś Paszanian spędzał letnie miesiące, tylko dlatego, że miałaś klucz w kieszeni. .. Weszłaś i zobaczyłaś, że ten biedaczyna leży na ziemi? - A nawet porządnie się przeraziłam - powiedziała z przekonaniem.

- Chryste Panie, Lili, więc dlaczego nie pobiegłaś na policję? Dlaczego zawołałaś mnie i jeszcze prosiłaś, żebym nie pisnął nikomu ani słowa? - To pytanie męczyło go już od paru ładnych dni. Ten szubienicznik, przyszło mu na myśl, powinien wrócić tam, skąd przyszedł, i nie zawracać nikomu głowy! - Odpowiedz mi, dlaczego nie wezwałaś policji? - A ty byś wezwał na moim miejscu? - Na twarzy Lili pojawił się nagle niepokój. - Daj mi święty spokój! Co mnie obchodzi jakaś policja?

104

- Jasne, ja też nie wołam policji, jeśli chcę osłonić kogoś przed nią -zauważył złośliwie Karl. No i proszę, udało mu się zapędzić ją w ślepy zaułek. Lili milczała jakiś czas, a potem stwierdziła: - Każdy robi, jak uważa. Ja też przypuszczam - dodała ponuro że on uciekł z więzienia, i jest być może przestępcą, a nawet mordercą, który uciekł aż tutaj, w góry, żeby się ukryć. Myślałam i o tym, że gdy wyzdrowieje może narobić mi kłopotów. Jeżeli go złapią, może im nawet powiedzieć o mnie i o tobie... zdaje się, nazywają to współudziałem? Ładne podziękowanie za to, żeśmy mu pomogli, wyleczyli i nie donieśli na policję! - Mówiła to wszystko twardym,

S R

szorstkim głosem. - Boję się takiej „możliwości" i Bóg mi świadkiem, że nie chcę żadnych kłopotów... ale bałam się i tego, że odmówisz leczenia go i sam popędzisz na policję.

- Tyle zmartwień! - wybuchnął kpiąco Karl. - Warto było brać je na siebie?

- Idź do diabła! - odcięła się Lili. - Nie jestem w stanie zostawić człowieka, kim by nie był, skazując na śmierć. - Po czym zapytała zaczepnie: - Można wiedzieć, dlaczego jesteś taki wściekły? - Jeżeli nie widziałaś go nigdy dotąd - rąbnął Karl - to jak u wszystkich diabłów zdołałaś... - Chciał dodać: stracić dla niego głowę w ciągu zaledwie dziesięciu dni. Wolał jednak milczeć. - Co niby? - spytała. - Nic - bąknął Karl, unosząc obie ręce. Co go tak wzięło? Chciał jej zrobić scenę zazdrości? Czuł, że poniża go ta zatruwająca duszę uraza odrzuconego mężczyzny. - Daj spokój tym... idiotyzmom! - Las

105

się skończył i został im jeszcze kawałek ścieżki prowadzącej prosto do domu, który mimo słonecznego blasku wyglądał bardziej ponuro niż kiedykolwiek przedtem. Karl otworzył furtkę i odsunął się na bok, żeby przepuścić Lili. - Upiorne miejsce - mruknął, wycierając spoconą szyję. - Załatwmy to jak najprędzej i wracajmy do Ireny. Nie podoba mi się tutaj. Tu jest tak ponuro. Po szybie okiennej chodziła osa. Jej brzęczenie nie przeszkodziło mu usłyszeć suchego trzasku patyka zgniecionego gdzieś daleko butem. Znieruchomiał i zaczął nasłuchiwać odległych kroków, może nawet jeszcze gdzieś tam na ścieżce. Osa wciąż tłukła się o szybę. Kroki zaczęły się przybliżać. Wsłuchiwał się w nie, wstrzymując oddech. Do jego uszu doszło skrzypnięcie furtki, a potem męski głos, który mówił: „... tak ponuro". To ci dwoje. Sami. Odróżniał już ciężkie stąpanie mężczyzny i lżejsze kroki kobiety. Odprężył się. Mam w nosie ponury nastrój, pomyślał, podciągając kołdrę pod brodę. Jeszcze nie umarłem i nie zamierzam. Pierwsza weszła do pokoju ona. Podeszła prędko do kanapy, na której leżał, i spojrzała na niego z góry. -I jak tam? - zapytała. Znowu zmieniła sukienkę, pomyślał Michaił. Bogata Niemka, która zajmuje się przemytem ikon. To ostatnie nie zdziwiło go zresztą zbytnio. - Czuję się dobrze - odpowiedział. - A pani? Przez chwilę wydawała się zaskoczona. - Ja? - zapytała zdziwiona, a potem odwróciła się i podeszła do stołu, żeby położyć na nim wypchaną torbę. - Przyniosłam panu to i

106

owo... trochę jedzenia i odzież - powiedziała i spojrzała na niego przez ramię. - Mam nadzieję, że właściwy rozmiar. Przyniosłam też przybory do golenia, jeżeli będzie pan miał ochotę. Kiwnął w odpowiedzi głową. Czuł się niewiarygodnie zmęczony. Zamknął oczy. Usłyszał, że kobieta wychodzi z pokoju i idzie do kuchni, gdzie wcześniej wszedł jej towarzysz. Miała na imię Lili, a on Karl. Nie przedstawiali mu się, ale usłyszał, że tak właśnie zwracają się do siebie. Karl i Lili, przemytnicy o dobrych sercach, pomyślał, drapiąc się po zmierzwionej brodzie. Pomyśleć tylko, przybory do golenia! Po raz tysięczny zadał sobie pytanie, co tym

S R

dwojgu kazało zająć się nim. Usłyszał, że szepcą coś w kuchni. Podobał mu się jej miękki głos. Od siedmiu lat nie słyszał głosu kobiety.

- Teraz zmienię mu opatrunek, a potem każę mu się przejść. - To Karl wypowiedział to obiecujące stwierdzenie. Gdybym rzeczywiście mógł chodzić, przeleciało przez głowę Michaiłowi, już dawno bym stąd poszedł, drogi panie doktorze, bo przecież jasne jest, że Haik Paszanian, którego miałem nadzieję zastać w tym domu i dowiedzieć się czegoś o jego synu, nie pokazał się tu nie wiadomo od jak dawna. - Odniosłam wrażenie, że nie wygląda dziś blado. Odezwał się do mnie, zapytał, jak się czuję... - Mówić, to on może - powiedział Karl. - Myślałaś może, że stał się niemową? Jeżeli będzie chciał nas zgubić, jak już sobie stąd pójdzie, zrobi to także na migi, bądź spokojna.

107

- Przepraszam cię, dlaczego miałby to robić? - zdziwiła się kobieta. Tak, pomyślał Michaił, podoba mi się właśnie dźwięk jej głosu. „Pomogliśmy mu... czego mielibyśmy obawiać się z jego strony?" powiedziała jeszcze. „Masz rację - odparł mężczyzna - między nami dżentelmenami... prawda? Ja jednak sprawdzę dziś jego kolano, i jeśli stan będzie taki, że nie będę musiał robić sobie wyrzutów, że nie udzieliłem pomocy choremu, więcej tu nie przyjdę. Jasne?". Kobieta nie odpowiedziała. Michaił zadał sobie pytanie, czy ci dwoje wiedzą, że on słyszy w

S R

salonie ich rozmowę. Przysłuchiwał się w ciszy szczękaniu naczyń i zduszonemu szumowi kuchenki naftowej. Mądrze zrobili, przynosząc ją tutaj; doszli widać do wniosku, że rozpalać ogień byłoby niebezpiecznie, bo dym z komina zdradziłby jego obecność w tym domu. Przyszło mu do głowy, że jeszcze mniej niż on chcą kontaktów z policją.

Usłyszał, że wracają do salonu. Kobieta przez chwilę chodziła tam i z powrotem, mężczyzna rozkładał na komodzie swoje narzędzia. - Śpi? - Mężczyzna stanął koło niego. Odwinął koc i zdjął z jego nogi bandaże. Michaił w dalszym ciągu leżał cicho, z przymkniętymi oczami. - Będzie pana teraz trochę bolało, Michaił, ale mam nadzieję, że mniej niż poprzednio. Michaił przestraszył się, słysząc swoje imię. Skąd ten lekarz dowiedział się, jak on się nazywa? Zdaje się, że zapytał o to parę dni temu, albo może na samym początku, kiedy go operował. Michaił

108

przypomniał sobie, że zwrócił się do niego po imieniu, wyjaśniając, co zamierza zrobić z jego kolanem, żeby chory wiedział, co go czeka i w odpowiednim momencie zacisnął zęby. - Boli? -zapytał Karl. - Nie - odpowiedział Michaił, nie otwierając oczu. - Co z moim kolanem? - Powiedziałbym, że dużo lepiej. Jak tylko skończę, spróbuje pan stanąć na nogi, i zobaczymy, co będzie. - Dobry, sumienny lekarz, pomyślał Michaił, stara się nie sprawiać kłopotów. Boli mnie, pomyślał Michaił, albo może nie mogę już znieść bólu. Uniósł powieki i napotkał oczy młodej kobiety. Uśmiechnęła się

S R

zachęcająco. Niebrzydka, pomyślał, zamykając oczy, a nawet bardzo ładna.

- Odwagi - powiedział Karl, prostując się. - Da pan radę? Michaił uniósł się do pozycji siedzącej i oparł nogi na podłodze. - Myślę, że tak - powiedział i wstał. Koc zsunął się na ziemię i Michaił stanął nago wpatrzony w obandażowane kolano. Kobieta odwróciła się prędko. Lekarz schylił się po koc i owinął nim go. - No, niech pan zrobi parę kroków. Proszę mi nie wmawiać, że mężczyzna taki jak pan... - zaczął i urwał nagle. Michaił ruszył. Postanowił dojść do fotela i usiąść na nim. Ból dawał się jakoś znieść. Dotarł do fotela i opadł na niego, wznosząc tuman kurzu. Wydało mu się nagle, że jego głowa znajduje się gdzieś indziej niż reszta ciała, a on unosi się w próżni, gdzie zapalają się odległe ogniki. Zadał sobie niejasne pytanie, jak to możliwe, że jest tak cicho, nie słychać żadnego krzyku ani nawet strzału, podczas gdy

109

carskie wojsko strzela do górników i leżący wokoło śnieg pokrywa się trupami. W tym tumulcie ukazały mu się na chwilę twarze lekarza i młodej kobiety. Usłyszał dalekie, niewyraźne głosy. A potem dziecinny głosik, który powtarzał: „Gdzie byś się schował, gdybyś był ślimakiem?" Gdy odzyskał przytomność, leżał znowu na kanapie. Spróbował zebrać myśli, ale niełatwo mu było uporządkować w duchu własne życie, od masakry w syberyjskich kopalniach złota przeszło dziesięć lat temu aż do pogrążonego w ciszy domu, w którym znalazł się teraz. Młoda kobieta zbliżała się do niego z dymiącą filiżanką w dłoni. Michaił otarł twarz.

S R

- Psiakość, zdaje się, że zwyczajnie zemdlałem. - To tylko chwilowe osłabienie - powiedziała. Ciekawe, co ona zrobiła z ikonami, pomyślał Michaił, biorąc od niej filiżankę. Nie było nic dziwnego w tym, że przez Alpy Bawarskie przemyca się ikony, a dom, ogólnie biorąc, był dobrą kryjówką. Czyż sam nie doszedł do wniosku, że letni dom Haika Paszaniana, jeśli nie teraz, to przynajmniej w przyszłości, będzie idealnym schronieniem? Przypuszczał, że ikony jechały z Rosji do Wiednia, a stamtąd do domu w Alpach Bawarskich, gdzie młoda kobieta i lekarz odbierali je, żeby sprzedać w Szwajcarii lub Niemczech, albo wystawiali na aukcji w Amsterdamie lub w Londynie. Oczywiście, płacono im w dolarach. Z tym, że jeśli zgarnęliby ich przedtem, kończyli w pace. Do obozu pracy co jakiś czas trafiali ludzie, którzy handlowali z bolszewikami.

110

Michaił zabrał się do jedzenia i nie był już w stanie myśleć o niczym innym. Lili usiadła naprzeciwko i przyglądała się, jak wpycha sobie jedzenie do ust. Nigdy dotąd nie widziała, żeby człowiek jadł w ten sposób. Michaił Ktociętamznajet, uciekłeś prosto z paki i od lat nie miałeś w ustach prawdziwego jedzenia. Siedział na kanapie z wyciągniętymi pod kocem nogami, opierając talerz na udach. Sięgał zachłannie po mięso i ziemniaki, jakby się bał, że znikną mu zaraz sprzed nosa, przeżuwał je kręcąc głową z zamkniętymi oczami i kołysząc się do przodu i do tyłu. Wyglądał odpychająco, ale w jakiś

S R

sposób budził jednocześnie litość: jego szerokie ramiona wychudzone były do ostateczności, ręce pozbawione mięśni, a na białej skórze o sinawym odcieniu widać było kępki splątanego owłosienia. Lili uniosła głowę i zobaczyła, że Karl wpatruje się w niego, zauroczony jego żarłocznością. Przełknąwszy ostatnie kęsy, Michaił jednym haustem wychylił szklankę wina, a potem otarł sobie wierzchem dłoni zmierzwioną brodę, opadł na kanapę i podciągnął koc pod brodę. - Papierosa? Michaił kiwnął głową. Dobry papieros, to było to, czego mu było trzeba. Lili zaczęła żonglować zręcznie bibułką i tytoniem, zrobiła w dwie sekundy zgrabnego skręta i podała mu. Chyba jestem w niebie, pomyślał Michaił, kiedy Lili podawała mu ogień, ale zaraz obudzę się znowu w więziennym lochu, pomiędzy szczurami. - Już lepiej? - zapytał lekarz, sięgnął po krzesło i przysunął je do kanapy. - Może pogadamy chwilkę?

111

- Nie ma o czym - odparł Michaił i strząsnął popiół na podłogę. Jak tylko poczuję się lepiej, znikam i nie usłyszycie o mnie więcej dodał, spoglądając najpierw na niego, potem na Lili. - Ja zapomnę o was, a wy o mnie. Tak jakbyśmy się nigdy nie poznali, zgoda? Zaciągnął się znowu dymem. - Jednym słowem, żadnych kłopotów. - Uciekł pan z więzienia, tak? - zapytał lekarz. Michaił uśmiechnął się kpiąco. - A pan przemyca ikony? - Słucham? - Karl uniósł w zdumieniu brwi. Wydawało się, że jego zdziwienie jest szczera. Michaił przeniósł wzrok na kobietę.

S R

Odpowiedziała na jego spojrzenie, patrząc mu prosto w oczy, nieruchoma, ale z zaciśniętymi mocno ustami, jakby chciała pohamować wzburzenie.

- Co pan powiedział? - Karl pochylił się do przodu, skubiąc sobie wąsy. - Jakie ikony?

- Tak tylko powiedziałem - odparł krótko Michaił i spuścił oczy, a potem rzucił niedopałek do filiżanki. - Co mi ślina przyniosła na język, jeżeli pan w to uwierzy. Lili zabrała talerz i filiżankę i znikła w kuchni. - Zechce pan wyjaśnić to bliżej? - Mocno poruszony lekarz nie popuszczał. - O jakich ikonach pan mówił? Nikt nie zajmuje się tu przemycaniem ikon, wszelki przemyt jest surowo zabroniony, a w szczególności nie wolno handlować rzeczami z Rosji. Wie pan o tym? Michaił wiedział oczywiście; także do więzienia docierały echa ze świata, ale nie zadał sobie trudu, żeby odpowiedzieć. Zmęczenie

112

ciążyło mu na powiekach. Miał ochotę posłać doktora do wszystkich diabłów, bo całą uwagę skupił na tym, że przemycaniem ikon zajmowała się tylko ona, ta piękna pani. - Proszę nie zasypiać, Michaił, chciałbym mieć pewność, że... nalegał Karl. - Niech mi pan da spokój - odparł Michaił, otwierając z wysiłkiem oczy. Lekarz pochylał się nad nim, nerwowo szarpiąc wąsy. - Nie dotarło jeszcze do pana, że nie narobię nikomu żadnych kłopotów, nawet gdyby mnie złapali? - Tak, jasne - rzucił prędko tamten - rozumiem, że wdzięczność...

S R

- Niczego pan nie rozumie- ziewnął Michaił i odwrócił się na bok. - Wdzięczność nie ma tu nic do rzeczy. - Arnim, zanim rozłupali mu głowę, mówił w więzieniu o obowiązku moralnym i miał rację, pomyślał, czując, że za chwilę zaśnie. Chodzi właśnie o surowe zasady moralne. Gdzie tu miejsce na wdzięczność? - W każdym razie - zdołał jeszcze wymamrotać - dzięki za uratowanie życia. - Proszę nie zasypiać, Michaił... - Głos lekarza oddalał się coraz bardziej i Michaiłowi wydało się nagle, że siedzi w przedziale pociągu jadącego do Moskwy, wystrojony jak jakiś książę, ale z walizką załadowaną ręcznymi granatami na półce nad głową. Uśmiechał się spokojnie do policjantów, którzy kręcili się tam i z powrotem po korytarzu. W wagonie pocztowym znajdowały się dwie kasy pancerne pełne złotych sztabek.

113

Karl Goldenstein stał w rozkroku przy kuchennym oknie i, włożywszy ręce do kieszeni spodni, obserwował kosa z jaskrawo żółtym dziobem, latającego po ogrodzie pełnym wyschniętych pni i krzaków. Z kuchni za jego plecami dochodziły odgłosy krzątającej się Lili. To jest dom, dumał, do którego wiele lat temu przyjeżdżał Paszanian ze swoją rodziną, a Lili, o ile było mu wiadomo, była wtedy dorastającym podlotkiem i narzeczoną brata bliźniaka Ireny, który zginął na wojnie. - Lili! - powiedział, nie odwracając się. - Tak, słucham?

S R

-Ten dom nadal należy do Paszaniana, tak? Usłyszał, że Lili przestała się krzątać. Stała koło kredensu i patrzyła na niego z rękami na biodrach.

- Jasne, że tak, należy do niego...

- Ale od lat nikt tu nie zagląda... skąd masz klucz do niego? - Dlaczego o to pytasz? - odparła chłodno Lili. - Mam klucz z prostego powodu, że dom jest własnością Haika, więc kiedy przyjeżdżam w te strony, zaglądam i tutaj, żeby rzucić okiem. - Po czym zaczęła układać coś w szufladach. - Przeszkadza ci to? - Nie denerwuj się tak, u diabła! - Karl zrobił parę kroków w jej stronę. - Ta historia z ikonami... co ten typek miał właściwie na myśli, mówiąc o ikonach? - Skąd mam wiedzieć! - odkrzyknęła mu Lili i ruszyła do drzwi. -Chodźmy już, bo inaczej spóźnimy się na kolację. Karl dołączył do niej i chwycił ją za ramię.

114

- Daj spokój, nie jestem aż takim durniem... Skoro on zaczął coś tam gadać o przemycaniu, to znaczy, że... - Powiedziałam ci, że nie mam o tym zielonego pojęcia - odparła Lili i ostrym szarpnięciem uwolniła się od jego dłoni. - Skończ wreszcie z tym wypytywaniem. - Dobrze, dobrze. - Krocząc za nią korytarzem, zadał sobie pytanie, jak dalece Lili mogła wplątać się w przemyt, bo było oczywiste, że kłamie i że musi coś o tym wiedzieć, może nawet całkiem dużo. -Lili!

S R

- Co chcesz jeszcze wiedzieć? - Przemierzali właśnie ogród i Lili szła obok.

- Zajęłaś się przemycaniem ikon na zlecenie męża? - Posłuchaj no, Karl... - wybuchnęła poirytowana, ale Karl nie dał jej dojść do słowa.

- Poza tym - powiedział, wskazując palcem dom - chciałbym wiedzieć, co z tym wspólnego ma ten gość. Chyba mam do tego prawo, nie sądzisz? - Też mi prawo! - rzuciła pogardliwie Lili, wchodząc w furtkę otwartą przez Karla. Oboje szybkim krokiem ruszyli w dół po zboczu. Słońce zaszło przed chwilą, ale robiło się już chłodno. - Słuchaj, Lili. - O co chodzi? - Lili zatrzymała się i odwróciła do niego.

115

- Po raz ostatni wspinałem się na tę górę. Nie będę tu więcej przychodził - stwierdził Karl, położył plecak na trawie, wyjął z niego sweter i podał Lili. - Włóż go. Lili wyrwała sweter z jego rąk i zarzuciła na ramiona. - Powiedziałeś: po raz ostatni? - Ten połamaniec nie potrzebuje już mojej pomocy - odrzekł Karl. -Nic poważnego już mu nie grozi, a jeśli chodzi o nogę, to nie sądzę, żeby były komplikacje. Tak więc, jeśli masz ochotę zajmować się nim dalej, od tej chwili rób to sama. - Zgoda - odparła Lili i wbiła wzrok w ziemię.

S R

- Złościsz się na mnie? - Karl sięgnął po plecak i zarzucił go na ramiona. - Wyglądasz tak, jakbyś była wściekła. - Wcale nie. Pomogłeś mi bardzo, zrobiłeś w całej tej sprawie wszystko, co tylko mogłeś.

- Ja też tak myślę - powiedział Karl. -I nie chcę więcej o tym słyszeć. Nie będę cię o nic pytał i zapomnę o wszystkim. - Sądzę, że to mądra decyzja - podsumowała Lili i niespodziewanie uśmiechnęła się do niego. - Ale będę cię dalej uwodził - oświadczył Karl.

Rozdział 7 Było jeszcze ciemno, gdy Michaił się przebudził. Zaczął czekać z szeroko otwartymi oczami, mając nadzieję, że źrenice przystosują się stopniowo do mroku. Leżał, wsłuchując się w szum wiatru pomiędzy modrzewiami i w nieuchwytne odgłosy dochodzące z zakamarków domu. Gdzieś w lesie pohukiwała sowa. Dotknął palcami 116

twarzy, potem ust, i uświadomił sobie, że się uśmiecha. Gdy tylko zaczął odróżniać w jasnej poświacie letniej nocy zarysy okien i ciemne kontury mebli, podniósł się bezszelestnie. Umiał poruszać się w ciemności niczym nocne zwierzę. Ten nawyk był tak silny, że i tym razem, mimo wciąż jeszcze sztywnej i bolącej nogi, ruszył cicho jak cień przez pusty dom w stronę okna. Przez długą chwilę wpatrywał się w błyszczące na niebie sierpniowe gwiazdy, a potem w czarne kępy drzew i w mgliste opary unoszące się nad łąkami. Potrząsnął głową, wciąż jeszcze nie dowierzając swojemu szczęściu, ale tak było naprawdę: żył i był wolny. Miał ochotę obwieścić potężnym krzykiem swoją radość całemu światu.

S R

Krok za krokiem zdołał dotrzeć do kuchni, tylko dwa razy opierając się o ściany korytarza. Przyszło mu do głowy, że lekarz musiał być naprawdę świetnym specjalistą, choć wydawało mu się, że zamiast kolana ma twardy kamień. Ból da się jakoś wytrzymać, pomyślał, a trochę ćwiczeń wystarczy, żebym zaczął chodzić, jak przedtem. Zobaczył przez szybę kuchennego okna błyszczącą, jasną tarczę księżyca zawieszoną nad drzewami ogrodu. Podczas niektórych nocy w obozie pracy, przylepiony do okienka czekał, aż księżyc wyłoni się zza budki strażników, aby obserwować go póki nie zniknął. Już tam nie wrócę, przyrzekł sobie w duchu po raz nie wiadomo który. A zresztą, gdyby schwytali go znowu, nie umieściliby go w obozie pracy! Siedziałby latami w jakimś lochu. Albo załatwiliby go z miejsca.

117

Pogrzebał trochę w skrzynce na chleb, do której kobieta wkładała jedzenie, żeby uchronić je przed myszami. Oparł się o stół i zaczął jeść, popijając drobnymi łykami wino. Zadał sobie pytanie, czy strażnik, którego w noc swojej ucieczki uderzył kamieniem w głowę, przeżył. Informacja o ucieczce została z pewnością przekazana policji, zwłaszcza, jeśli strażnik stracił życie, czego szczerze mu życzył ze względu na pozostałych w obozie więźniów. Ten człowiek był prawdziwym sadystą. Wrócił do salonu, usiadł na kanapie i wypalił kilka papierosów. Widział z tego miejsca księżyc prześwitujący przez gałęzie modrzewi.

S R

Zaczął rozmyślać o kobiecie i wspaniałych ikonach. Wyraźnie pamiętał chwilę, gdy odwinął je z papieru. Ogarnęła go wtedy pewność, że kobieta bez wahania popędzi na policję. Za to teraz wiedział, że nie wezwałaby jej w żadnym razie, nie tylko dlatego, że handlowała cennymi dziełami rosyjskiej sztuki. Był zbyt chory, aby przyglądać się jej uważnie przez wszystkie te dni, ale coś w jej zachowaniu przekonało go, że bez względu na to, czy uprawiała kontrabandę, czy nie, była dziewczyną, która nie doniosłaby na nikogo. Wydawało mu się, że widzi ją, jak siedzi na krześle obok kanapy. Przypomniał sobie, że miała piękne piersi. Zdał sobie sprawę, że krew zaczęła nagle płynąć żwawiej w jego żyłach. Owinięty kocem wyszedł do ogrodu i usiadł na ławce pod jabłonią; miał stąd na oku zarówno furtkę, jak i wejście do domu. Sowa pohukiwała nadal w gąszczu, a po chwili zobaczył, że leci w kierunku modrzewi, szybując bezszelestnie i miękko jak niewyraźny

118

cień, ledwo widoczny w blasku księżyca, płynącego już wysoko w przestworzach. Nocny spokój działał na niego przygnębiająco. I jak przy innych podobnych okazjach wydawało mu się, że rozpływa się szeroko i stapia z całą ziemią. Także w więzieniu miewał czasami wrażenie, że jest ścianą, cegłą, kawałem gruzu albo szczurem, a w czasie gorączki także powietrzem pokonującym zamki i sztaby w drzwiach. Wyczuwał pod gołymi stopami trawę, a plecy mówiły mu o szorstkości pnia, o który się opierał, i o płynących w nim sokach. Pogrążony w mroku świat objawiał się jego wrażliwym uszom nieskończonym bogactwem ledwo słyszalnych szmerów. Byłby w

S R

stanie wyłapać nawet wibracje nasyconych wilgocią pajęczyn. Wydawało mu się, że czuje głęboki, witalny oddech docierający z lasu.

Ale nie opuszczało go wrażenie, że jakaś cząstka jego istoty umarła w więziennym lochu, gdy coraz bardziej nieświadomie powtarzał słowo po słowie jedyną książkę, jaką dano mu do czytania, Gnomologia, albo rozkosze miłośnika opowieści Nicoli Fusco. Nauczył się na pamięć tej włoskiej książeczki, żeby uchronić swój mózg przed przemianą w jakąś niewyraźną, zmatowiałą masę. Były to historyjki w rodzaju: „Arcybiskup Paryża pytał Pirona: czy przeczytał pan mój list pasterski? A na to Piron: Ja nie, a Wasza Wielebność?". Tak, pomyślał Michaił, wpatrując się w księżyc, coś we mnie umarło tamtego dnia, a może to była noc, gdy nagle każde z tych słów straciło dla mnie wszelki sens, zamieniając się w puste dźwięki, pozbawione jakiegokolwiek znaczenia. I w gruncie rzeczy w pustkę zamieniła się

119

każda godzina jego życia i on sam, a nawet jego nienawiść do człowieka, który go zdradził i wydał policji razem z jego ośmiorgiem ludzi. Przejął go nagły dreszcz i szczelniej owinął się kocem. Kiedy w końcu wyciągnęli go z lochu, był chyba obłąkany i trzeba było czasu, żeby odnalazł na nowo siebie i własne udręki. Ale jakaś część mojej istoty umarła, pomyślał znowu, tyle że nie mam odwagi pytać, która. Jestem zmęczony. Popatrzył na dom skąpany w księżycowym blasku. Zatrzymał spojrzenie na narożnym oknie pod okapem dachu. Tam znajdował się

S R

pokój, który mu przydzielono, kiedy przyjechał tu jako gość na początku tak już odległego lata. To było siedemnaście lat temu, w kilka miesięcy po śmierci jego ojca. Na pogrzebie był także Haik Paszanian; opuszczając cmentarz w Odessie powiedział mu, że mógłby zabrać go ze sobą do Genewy. I właśnie z Genewy przyjechał do pięknego domu Haika Paszaniana w bawarskich górach. Dwa lata od niego młodszy Nikołaj przyrzekł mu od razu: „Zostaniemy przyjaciółmi na zawsze, do grobowej deski. Takimi samymi, jakimi byli nasi ojcowie". W kilka tygodni później zjawiła się Edith, la petite couisine, jak ją nazywał Nikołaj, z uśmiechem nastolatki, nieśmiała i spoglądająca cudnymi, kasztanowymi oczami. Michaił śnił 0 niej każdej nocy w swoim pokoiku pod dachem i gotów był oddać dla niej życie, aż do pewnego popołudnia, kiedy to Paszanian wyszedł z domu, ciągnąc za sobą Nikołaja, który szedł drżący, z oczami wbitymi w ziemię, opuchniętymi od płaczu, a wargami i połową twarzy ukrytą

120

pod gazą i plastrami. To było dokładnie w siedemnaste urodziny Michaiła. Stał obok tej samej ławki i zakrywał podbite oczy, tłumacząc Paszanianowi, że nie rozumie, dlaczego pobił się z Kolą. Paszanian zdawał się być bardziej przerażony niż wściekły z powodu tego, co się stało; nie przestawał pytać, dlaczego Michaił, uderzył jego syna w twarz kamieniem, przecinając mu skórę tak mocno, że zostanie mu blizna na całe życie. W końcu Nikołaj podniósł wzrok i powiedział: „Michaił próbował zgwałcić w lesie Edith, ale zjawiłem się w porę i uratowałem ją, ale się pobiliśmy". Siedząc na ławce w pogodną noc siedemnaście lat później,

S R

Michaił poczuł nagle tę samą wściekłość, co wtedy. Edith podeszła wówczas, prowadzona za rękę przez matkę Nikołaja, zatrzymała się naprzeciwko i oświadczyła zduszonym szeptem: „Tak, Nikołaj mówi prawdę, było dokładnie tak, jak powiedział". Michaiłowi wydawało się, że słyszy jeszcze jej nieśmiały, słodki głosik. Niewiarygodne, jej anielska twarzyczka nie zdradzała niczym straszliwego kłamstwa, a w dodatku Edith zerknęła na niego ukosem spod swoich cudnych ciemnych rzęs, długim, niezapomnianym, drwiącym spojrzeniem, jakby chciała zniechęcić go do wyjawienia prawdy, że napastnikiem był jasnowłosy subtelny Nikołaj, a Michaiłowi przypadła rola głupkowatego świętego Jerzego, przekonanego, że powinien ratować ją przed smokiem. Michaił wyjechał więc bez słowa i od tamtej pory ani razu nie widział się z Haikiem Paszanianem ani z jego piękną żoną Heleną i z Nikołajem. Oczywiście, także z Edith. Ale przestał dręczyć się tym

121

dopiero wiele lat później, gdy był już specem od kradzieży amunicji i w każdej chwili mógł wylecieć w powietrze. Księżyc skrył się za domem. Jego blask prześlizgiwał się po mgłach osłaniających łąki. Blizna, która zostanie na całe życie, pomyślał Michaił. Ostatecznie to dzięki niej nabrał absolutnej pewności, że Chalmag i Nikołaj to ta sama osoba. Za sprawą jakiegoś dziwnego przeczucia miał od początku nadzieję, że tak jest, i wyobrażał sobie, że to Nikołaj poprowadził swoich ludzi do klasztoru w kaukaskich lasach. Wiedział już zresztą wtedy, że Nikołaj walczył u boku Denikina i że po zakończeniu wojny domowej stanął na czele

S R

oddziału straceńców. Ale dochodził do tej pewności stopniowo, gdy był już ostatecznie zdecydowany, że ucieknie i pojedzie po złotego Feniksa, i co noc wypytywał bez końca o szczegóły nieszczęsnego towarzysza z więziennej celi, dopóki nie uciszyła go śmierć. Doczekał świtu, obejmując rękami zziębnięte ciało, niezdolny do pozbycia się dziwnej rozpaczy, która go ogarnęła. Był przyzwyczajony do takich nastrojów. Wiecznie strapienie towarzyszyło mu od zawsze, i w pewnym sensie traktował już je jak przyjaciela: znaczyło to, że została w nim jakaś cząstka życia. Niebo rozjaśniło się i ptaki zaczęły śpiewać. Dopiero wtedy podniósł się i poszedł do kuchni, żeby zaparzyć herbatę. Wreszcie i tu nastała piękna pogoda. Lili uniosła oczy znad listu i skierowała spojrzenie za okno, na błękitne przestworza. Widać było na nich tylko jedną leciutką chmurkę, która rozszerzała się, niknąc stopniowo. Po chwili powróciła do pisania. Spędzamy cudowne,

122

beztroskie dni. Nazbierałam nawet w lesie fiołków alpejskich. Wdzięczne, ciemnoróżowe kwiatuszki znajdowały się w glinianym wazoniku naprzeciwko niej. Chodzę na długie spacery, a poza tym... Odłożyła pióro i podarła kartkę. Podniosła się z krzesła i podeszła do parapetu. Trzy razy zaczynała ten list i trzy razy go darła. Piszę do Haika głupio i formalistycznie, pomyślała zdenerwowana. Jej uwagę przykuł znowu widoczny na przeciwległym zboczu doliny dach domu, w którym przebywał Michaił. Aż dotąd ani słowem nie wspomniała o nim mężowi. Zdecydowanym krokiem wróciła do stołu, usiadła, położyła

S R

przed sobą czystą kartkę i umoczyła pióro w kałamarzu. Przez chwilę wahała się, poprawiając wolną ręką włosy zwinięte w węzeł na karku. A potem napisała prędko: Mój drogi, najdroższy Haiku, myślę, że zatrzymam się tu jeszcze przez jakiś czas. Nastały w końcu cudowne dni. Ściskam cię mocno, bardziej niż kiedykolwiek brak mi ciebie. Włożyła kartkę do koperty i napisała na niej nazwisko i adres męża. A potem wstała i wyszła z pokoju.

Irena, Albert i inni siedzieli pod ogrodową pergolą. - Idę wrzucić list do skrzynki - powiedziała Lili, przystając obok długiego, drewnianego stołu, zastawionego szklankami lemoniady i zawalonego książkami, kartami do gry, szachami. - Nikt niczego nie potrzebuje? Karl ścisnął przegub jej dłoni.

123

- I zafundujesz sobie, jak zwykle spacerek? - Siedział blisko pani Vezel i trzymał drugą rękę na jej udzie. - Musisz mi wybaczyć, że i dziś nie będę ci towarzyszył. Pani Vezel spojrzała na Lili, uśmiechając się nieśmiało, ale w rzeczywistości wydawała się szczęśliwa. Biedna Vezel, pomyślała Lili, gdyby wiedziała, że jeszcze wczoraj wieczorem Karl miał wielką ochotę wśliznąć się do mojego łóżka. Uwolniła rękę z natrętnego uścisku. - Rzeczywiście, być może pójdę na spacer, jak zwykle - odparła i ruszyła ścieżką żwirową. Kiedy dochodziła do furtki, usłyszała za

S R

plecami czyjeś kroki, a potem świeży i delikatny głosik Ireny: - Zaczekaj!

Przyjaciółka dopędziła ją i objęła w pasie. Uśmiechnęła się, spoglądając jej prosto w oczy.

- Och, Lili, jaka ze mnie wariatka, że zwątpiłam w ciebie! powiedziała i oparła czoło na ramieniu Lili. - Jak mogłam uwierzyć, że mogłabyś w stanie stracić głowę dla Karla... nie masz pojęcia, jak mi ulżyło, kiedy zobaczyłam, że się od niego uwalniasz, choćby wczoraj wieczorem... - Uniosła głowę. Jej oczy błyszczały w obramowaniu gęstych, jasnych rzęs. - Bo wiesz, słyszałam, jak wyrzuciłaś go ze swojego pokoju! Lili poprawiła niesforny lok na czole przyjaciółki. - W tym domu - odpowiedziała z uśmiechem - słychać dosłownie wszystko.

124

- On na dobre przylepił się do tej Vezel, może ma nadzieję, że obudzi w tobie zazdrość, ale tobie nie zależy przecież na nim, prawda? - Oczywiście, że nie - odparła Lili. Irena pocałowała ją mocno w policzek i otworzyła furtkę. - No, to idź - uśmiechnęła się - a jakbyś natrafiła na fiołki, przynieś mi bukiecik, takich samych, jakie postawiłaś u siebie. Gdy Lili weszła do dużego pokoju, Michaił siedział na kanapie. Miał na sobie koszulę i spodnie, pochylał się do przodu z zamiarem zawiązania sznurowadeł. - Ma pani świetne oko, moje gratulacje - powiedział do Lili. -

S R

Wszystko doskonale pasuje, nawet buty. - Po czym uniósł głowę. Przez chwilę Lili zastanawiała się, czy to on na pewno. Zgolił brodę, a wraz z nią zniknął zwierzęcy niemal wyraz jego twarzy. Jednak jej ostre rysy zachowały pewną surowość albo raczej odzwierciedlały bardziej nieokrzesany niż gwałtowny charakter kryjącej się za nimi osoby.

- O co chodzi? - zapytał Michaił, uśmiechając się. - Patrzy pani na mnie tak, jakby widziała mnie po raz pierwszy. - Przeciągnął wierzchem dłoni po policzkach i dodał: - To z tego powodu, prawda? Nie ma już brody. - Przygładził dłonią przycięte bardzo krótko włosy. - Bo na to nie zwróciłaby pani pewnie uwagi... - Urwał i pochyliwszy się prędko zajął się znowu sznurówkami. - Dziś rano poczułem się zdecydowanie lepiej - powiedział, a potem podniósł się na nogi, utykając zrobił kilka kroków i zatrzymał się naprzeciwko Lili,

125

opierając się o krawędź stołu. - Pani przyjaciel nie będzie już przychodził? Lili potrząsnęła przecząco głową. - Powiada, że nie ma już groźby zakażenia i wystarczę ja sama. Już od kilku dni zjawiała się samotnie, przynosząc w plecaku jedzenie i rzeczy potrzebne do zmiany opatrunku. Zostawiała jedzenie w kuchni, potem szła do salonu i siadała koło Michaiła, zdejmowała bandaże, dezynfekowała nogę, owijała ją na nowo i odchodziła. Wymieniali przy tym zaledwie parę słów. - No i jak teraz wyglądam? - zapytał Michaił, opierając wolną

S R

rękę na biodrze. - Wydaje mi się, że prezentuję się lepiej. - Po raz drugi Lili oglądała go ubranego od stóp do głów. Miała wrażenie, że w ubraniu jest szczuplejszy i wyższy. Napotkała spojrzenie jego oczu, połyskujących i przyglądających się badawczo spod gęstych, prostych brwi. Jego sterczący z niezarośniętej twarzy nos stał się bardziej widoczny. Usta ukazały bardziej kpiący profil, podkreślony przez krzywy uśmieszek, podczas gdy mięsiste wargi zdradzały zuchwałość. Lili pospiesznie odwróciła wzrok. - Całkiem dobrze - powiedziała, podchodząc do komody. Gdyby nie włosy, wyglądałby pan zupełnie przyzwoicie. - Starała się mówić obojętnie, czuła jednak, że jej serce bije przyspieszonym rytmem. Uwolniła się od kurtki. - Gorąco dzisiaj, wydaje się, jakby to była pełnia lata - dodała jeszcze. Wzięła plecak i przechodząc obok Michaiła, złapała na moment jego długie i, jak się jej wydało, wymowne spojrzenie. Spojrzenie, które prześliznęło się po niej od

126

góry do dołu. Lepiej by było, gdybym nie zdejmowała kurtki, pomyślała. Michaił przyszedł do niej do kuchni i usiadł przy stole, opierając na nim wyciągnięte ręce. Z podwiniętych rękawów koszuli wystawały jego masywne nadgarstki, a duże i silne otwarte dłonie przylegały rozciągniętymi palcami do marmurowego blatu. Manfred miał szczupłe palce i niemal kobiece dłonie, przypomniała sobie Lili, odwijając z papieru pokrojoną na plastry pieczeń. Kobiece dłonie, które błądziły niezręcznie po jej ciele. To nie do wiary, że po tylu latach można jeszcze pamiętać niektóre pieszczoty.

S R

Napotkała spojrzenie Michaiła. Patrzył na nią z powagą. - Może wypije pani filiżankę herbaty, zamiast uciekać tak od razu? Nie wiedziała, co zrobić. W końcu wzruszyła ramionami. - Czemu nie?

Michaił podniósł się, z pewnym trudem, i podszedł do kuchenki naftowej, żeby ją zapalić. Napełnił imbryk i postawił go nad płomieniem.

- Zaczynam ruszać się trochę lepiej, zauważyła pani? - Tak, zauważyłam - odparła Lili. Postawiła na stole dwie filiżanki, a potem podała Michaiłowi puszkę z herbatą. - Niedługo nie będzie pan już potrzebował niczyjej pomocy. - Miała już ochotę zapytać, jakim cudem schronił się aż tu, wysoko w górach, ale powstrzymała się na czas. Nie chcę nic o nim wiedzieć, powiedziała sobie. - Nie będzie pan potrzebował nawet mnie i będzie pan mógł stąd odejść.

127

- Z pewnością - odpowiedział Michaił. Pokusztykał w stronę stołu z imbrykiem w dłoni. - Mam nadzieję, że to nie potrwa zbyt długo. Popijali w milczeniu, siedząc naprzeciwko siebie i od czasu do czasu spoglądając sobie w oczy. Za każdym razem Lili spuszczała wzrok pierwsza. Przez otwarte okno wpadał zapach trawy i dzikiej mięty. Ten sam zapach, przypomniała sobie Lili, unosił się w powietrzu pewnego odległego popołudnia, niemal o zmierzchu, kiedy oboje z Manfredem weszli roześmiani do kuchni, obejmując się zupełnie nadzy, bo ubrania zostały w pokoju, porozrzucane po

S R

podłodze. Rzucili się na śliwki, które Manfred zebrał wcześniej w sadzie. Także wtedy dom był zupełnie pusty i przez dziesięć niewiarygodnych dni czuli się w nim jak w raju. - Zamierza pani przynosić mi jedzenie, dopóki nie będę w stanie odejść stąd o własnych siłach? - przerwał ciszę Michaił. Jego męski, głęboki i lekko zachrypnięty głos podziałał drażniąco na jej nerwy. Poczuła się nagle pokonana i pochyliła głowę, odstawiając filiżankę na stół. Wbiła wzrok w resztki herbaty pozostałe na dnie, tak jakby mogła znaleźć tam lekarstwo na nieokreślony, piekący ból, który co chwilą tamował jej oddech, niczym zagłębiający się w ciało rzemień. Zabrała się do skręcania papierosa, czując jego spojrzenie na twarzy. - Zrobi pani i mnie? - zapytał Michaił. - Te, które mi pani zostawiła, skończyły się dziś w nocy. - Dzisiejszą noc, przeleciało Lili przez głowę, kiedy podawała mu papierosa, przeleżałam obudzona, nie mogąc zasnąć, i mimo woli myślałam o tobie. Michaił nie patrzył

128

na nią, zajęty zapalaniem papierosa. Między jego zmarszczonymi brwiami pojawiła się głęboka bruzda, sięgająca połowy czoła. Trzymał papierosa, wyginając do dołu kąciki warg, miał pogardliwą, poirytowaną, pełną dziwnego uroku minę. - Będę przynosić jedzenie, niech się pan nie boi - powiedziała, podnosząc się z krzesła. Wzięła filiżankę i przeszła za oparciem jego krzesła, żeby ją umyć w wiadrze koło kranu. Kiedy odwróciła się, aby wrócić na miejsce, zagrodziła jej drogę jego wyciągnięta w poprzek ręka. Zatrzymała się. Ręka Michaiła była uniesiona tak, jakby zamierzał położyć ją za chwilę na jej biodrze. Ten gest, zdradzający,

S R

że chciałby ją przyciągnąć i przycisnąć do siebie, był tak wymowny, że Lili nie śmiała nawet się ruszyć i stała jak skamieniała, czując pulsującą w żyłach krew i wpatrując się w tę wielką, zawieszoną nieruchomo w powietrzu dłoń.

Powoli, nie muskając jej nawet, Michaił cofnął rękę i położył ją na stole. Lili przeszła za jego krzesłem, mrucząc pod nosem: - Może dziś spróbuje pan sam zmienić sobie opatrunek. Wróciła do salonu, wzięła kurtkę i wyszła. Wydawało mu się, że ją widzi, jak stoi w okiennej wnęce z pochyloną głową i uniesioną ręką, poprawiając sobie włosy na karku, pogrążona w myślach i nieruchoma, jakby owładnięta jakąś niepewnością. Michaił odepchnął obraz zniechęcony i przeciągnął się. Skrzyżował ręce pod głową i wyciągnął się wygodniej na kanapie, zaciskając szczęki i czując drżenie mięśni w całym ciele. Przyglądał się świtowi zabarwiającemu przezroczyste niebo na różowo i

129

kołyszącym się tu i ówdzie gałęziom modrzewi. Znowu zaczęło go prześladować wspomnienie Lili. Kiedy rozpoznał jej kroki na ścieżce, słońce było już wysoko. Podszedł do okna akurat na czas, aby zobaczyć, jak wchodzi przez furtkę. - Przykro mi, ale nie mogłam przyjść wcześniej - powiedziała Lili, wchodząc do pokoju. Zbliżyła się do Michaiła i wpatrując się w niego nieruchomymi oczami, zapytała: - Jak się pan czuje? Nie pokazała się przez dwa dni. Wydała mu się jeszcze piękniejsza. I bardziej godna pożądania. Ale wracając na kanapę,

S R

Michaił pomyślał, że nawet gdyby była brzydka i nieznośna, być może także i wtedy zobaczyłby w niej istotę najbardziej pożądaną ze wszystkich na świecie, jak ktoś, kto od siedmiu lat nie dotykał kobiety. Pomyślał jeszcze, że wszystko okazałoby się prostsze, gdyby Lili rzeczywiście była pierwszą z brzegu kobietą, bez żadnych szczególnych cech, wyróżniających ją z niewieściego rodu. - Wystarczyło panu jedzenia? - zapytała Lili, stając obok kanapy w powściągliwej pozie. Miała na sobie wytworną, ciemną sukienkę i wyglądała elegancko. - Ależ tak - odparł Michaił. Zdał sobie sprawę, choć może nie całkiem jasno, że te dwa dni ciągnęły się bez końca, być może wcale nie ze strachu, że umrze z głodu. Niepokoiła go bliskość jej ciała i jej świeży, delikatny zapach. Oczyma wyobraźni zobaczył ją nagą, leżącą na kanapie.

130

Najważniejsze, pomyślał na pocieszenie, abym mógł odejść stąd jak najprędzej. W tym domu nie ma nawet śladu po Paszanianie. Mógłbym rozejrzeć się za nim w Genewie, żeby dowiedzieć się, gdzie jest Nikołaj. Ojciec powinien to wiedzieć. Znowu stanął mu przed oczami Feniks o złotych skrzydłach, ozdobionych drogimi kamieniami. Liczyło się tylko to: odebrać Nikołajowi Feniksa i zniknąć na zawsze. Uniósł oczy. Lili układała środki dezynfekujące i bandaże, nie zwracając na niego uwagi. Poruszała się wyprostowana! Wydawało się, jakby chciała powiedzieć mu coś tym sztywnym, wyniosłym

S R

zachowaniem. Siedź na swoim miejscu, zdawała się mówić, i niech ci nie przychodzą do głowy żadne dziwne pomysły. To i tak zbyt wiele, że ciągle zajmuję się tobą. Biorąc wszystko pod uwagę, pomyślał Michaił, wstając, ona uratowała mi życie. Już jej za to podziękowałem i nie muszę dodawać nic więcej.

- Jeszcze bardzo źle pan chodzi - oceniła surowo Lili i odwróciła się, żeby spojrzeć, jak zbliżał się do niej. - Chciałabym obejrzeć ranę. Jeśli panu odpowiada, zrobimy to od razu. - Uniosła rękę i Michaił zauważył na jej serdecznym palcu złotą obrączkę. Może jej mężem jest ten lekarz, Karl, pomyślał. Lili położyła dłoń na piersi, niemal dotykając nią szyi. Dostrzegł ten gest, który wydał mu się nieświadomą obroną, i nagle ogarnął go gniew. Odwrócił się do niej plecami i pokusztykał do drzwi. - Sam pomyślę o opatrunku - mruknął - a teraz chciałbym zaproponować pani filiżankę herbaty. - Obrzucił ją krótkim

131

spojrzeniem i zapytał: - Skąd ma pani klucz do tego domu? Zatrzymał się w progu i dodał ostro: - Jeśli pani nie chce, to może pani tego nie mówić. - Lepiej będzie, jeżeli w dalszym ciągu nie będziemy o nic pytać -odparła zupełnie spokojnie Lili. - Ja nie wypytuję pana o nic, więc niech pan też tego nie robi. Kiedy siedzieli przy herbacie, Lili przypomniała zdanie, które wypowiedział, bredząc: „Gdzie byś się schował, gdybyś był ślimakiem?", a potem śmiała się, pokazując równe, białe zęby, gdy wyjaśniał, że kiedy był mały, miał kolekcję ślimaków. Jeden z nich

S R

wydostał się nie wiadomo jak z szafki na buty, w której był zamknięty. Michaił szukał go bezskutecznie po całym domu, zamęczając wszystkich tym pytaniem.

- Widzi pani - wyjaśnił, sięgając po papierosa, którym go poczęstowała - tylko gdyby się weszło w skórę ślimaka, można by z łatwością odkryć, gdzie lubi się chować. - Przez ułamek sekundy spodziewał się, że Lili zapyta, dlaczego wybrał na kryjówkę ten górski dom. Ale ona spuściła oczy i zaczęła przygryzać dolną wargę. - Lili, niech się pani mnie nie boi - powiedział. Wyciągnął rękę i przykrył jej dłoń leżącą nieruchomo na stole. - Niech mi pani wierzy, nie jestem bandytą ani mordercą i ze wzruszeniem będę wspominał wszystko, co zrobiła pani dla mnie. - Ze wzruszeniem? - zdziwiła się Lili. Uwolniła rękę spod jego dłoni i spojrzała na niego chłodno, jakby wydało się jej śmieszne, że

132

ktoś taki, jak on, może czuć wzruszenie. - Poza tym - dodała, podnosząc się od stołu - wcale się pana nie boję. Wróciła następnego dnia w samo popołudnie, kiedy fioletowe cienie modrzewi zaczynały się już wydłużać na skąpanych w słońcu łąkach. Powietrze było chłodnawe i przejrzyste, a kolory żywe. Wydawało się, że świat zastygł w jednym z tych rzadkich momentów doskonałości, gdy wszystko objawia swą własną, tajemną istotę i piękno. Michaił siedział na ławce pod jabłonką. Lili weszła w furtkę i uśmiechnęła się do niego z daleka, zbliżając się wydłużonym,

S R

swobodnym krokiem. Wokół jej nóg kołysała się kloszowa, ciemnoniebieska spódnica. Biała bluzeczka z krótkim, okrągłym kołnierzykiem nadawała jej wygląd dziwnie zmysłowej pensjonarki, tak jakby Lili celowo ubrała się tak surowo, żeby prowadzić z nim wyrafinowaną, erotyczną grę, polegającą na szarpiącej nerwy szermierce przekory i namiętności.

Gdy tylko stanęła przed nim, Michaił przyciągnął ją do siebie i, biorąc w dłonie jej buzię, odchylił piękną głowę do tyłu. - Teraz - szepnął, patrząc w jej rozszerzające się oczy - teraz, rozumiesz? - Przejął go dreszcz, kiedy dotknął ustami jej warg, i pogrążył się natychmiast w wilgotnym, pulsującym raju rozkoszy, w jakiś niewiarygodny sposób zapomnianym niemal zupełnie przez te wszystkie lata. Poczuł w nagłym przypływie radości, że jej ramiona zamykają się wokół niego. Nie przestając jej całować, przeciągnął dłońmi po jej

133

wygiętych plecach i zaokrąglonych biodrach, zdumiony miękkością tych krzywizn i ogniem, z jakim odpowiadała na jego pocałunki. Ruszył razem z nią jak ślepiec w kierunku domu, przyciskając ją do siebie i czując na swojej twarzy, na szyi i piersiach dotyk jej rozpalonych palców. Zatrzasnął wejściowe drzwi, podczas gdy ona wpatrywała się w niego błyszczącymi oczami, opierając się plecami o ścianę mrocznego korytarza. Zdawało mu się, że cały wszechświat zaczyna pulsować wokoło i w nim samym mocnym, przyspieszonym rytmem w miarę, jak jej nagie piersi otwierały się dla jego dłoni i pocałunków. Jej piękne ciało było zaskakująco gładkie i miękkie.

S R

Uwolnione z ostatnich osłon, zdawało się rozkwitać, białe i zachwycające, drżące pożądaniem i namiętnością. Miał wrażenie, że niebo wali mu się na głowę.

Kiedy już ich przyspieszone oddechy stopiły się w jedno, Michaił utkwił spojrzenie w pięknej twarzy Lili, wilgotnej od potu i obramowanej potarganymi włosami. Pochylił się i musnął wargami jej czoło i oczy.

- Nie masz pojęcia, jaka jesteś piękna - powiedział cicho. Podniósł ją z podłogi, przyciskając do siebie, aż wydała cichy jęk, delikatny i rozkoszny jak od pieszczoty. Trochę później zachodzące słońce, wdzierające się przez okna pokoju, pokryło intensywnym, różowym blaskiem nagie, wyciągnięte na kanapie ciało Lili. - Nie masz pojęcia, jaka jesteś piękna, nie możesz nawet sobie tego wyobrazić - wyjąkał jeszcze raz Michaił, oszołomiony na nowo

134

miękkością ramion, które obejmowały jego szyję, i jej namiętnością. Ale tym razem starał się zachować resztki świadomości i nie pogrążać bez reszty w szczęściu, jakie dawało mu ciało tej kobiety, i, jak to intuicyjnie wyczuwał, będzie mu dawać także w przyszłości. Bał się, że je utraci. Nagle zesztywniał, wstrzymując oddech. Lili otworzyła szerzej oczy. - O co chodzi? - zapytała szeptem. - Nie słyszysz? - odpowiedział jej prawie bezgłośnie, a potem odsunął się.

S R

Panującą w domu ciszę zmąciło dochodzące z góry ciężkie stąpanie. Zamilkło na chwilę, ale zaraz potem pojawiło się znowu. Lili wpatrywała się w sufit, zakrywając usta dłonią. Jej pierś falowała niespokojnie, tak jakby i ona poddała się zupełnej dezorientacji na dźwięk tych stąpań. Michaił znowu przywarł do niej, starając się bardzo, by nic nie słyszeć. Ale Lili była już na nogach, wybałuszając oczy i obejmując rękami potargane włosy. - Ktoś tam jest - powiedziała szeptem. - Na strychu... - Jej białe ciało w jednej chwili rozpłynęło się w mroku korytarza. Zaraz potem wróciła. Wciągnęła byle jak spódnicę i nerwowymi ruchami usiłowała ukryć gołe piersi pod połami bluzki. - Nie mam pojęcia, co to może być - dodała cicho. - Co by to nie było, idę zobaczyć. Michaił ruszył za nią, schylił się po spodnie i wciągnął je. Lili zdążyła już dojść do końca korytarza i bez wahania zaczęła wchodzić po schodach prowadzących na górę, starając się stąpać tak, żeby nie

135

zatrzeszczały drewniane stopnie. Zatrzymała się na pierwszym podeście. Odwróciła się powoli, spojrzała na Michaiła, który kusztykał za nią, i wskazała palcem ku górze. - Słyszysz? - szepnęła. - Tam! - Ciężkie kroki słychać było tuż nad ich głowami. - Na strychu! - odpowiedział Michaił. Pokonał kilka stopni w jej stronę, nie mogąc zapomnieć mimo napięcia, że Lili nie ma na sobie nic pod niebieską spódnicą i że wystarczy wyciągnąć rękę, żeby przeciągnąć palcami po jedwabistej skórze jej nóg. Ale ona zniknęła już w korytarzu. Kroki nad nimi ucichły, potem dały się słyszeć

S R

znowu. Lili rozejrzała się niepewnie wokoło.

- Tam - rzucił jednym tchem Michaił. - Tam w głębi są schodki na strych. - Podszedł do niej cicho, opierając się o ścianę. - Ale pójdę sam, zaczekaj tu na mnie.

Przez chwilę spoglądali na siebie w milczeniu, wstrzymując oddech i przysłuchując się stąpaniom. Przez zabrudzone szyby dwóch uchylonych bocznych okien przesączało się nikłe światło zmierzchu i niewyraźne, szkarłatne odblaski. - Zaczekaj tu - powtórzył nalegająco Michaił. Lili potrząsnęła głową, a potem ruszyła żwawo ku schodkom. Michaił zobaczył tylko jej znikające, gołe pięty i sam pospieszył za nią po stromych stopniach, przytrzymując się chwiejnej poręczy. Gdy tylko stanął na górze, zobaczył, że Lili stoi nieruchomo w drzwiach, opierając się rozpostartymi rękami o futrynę. Stanął za jej plecami. Przestronny strych wydał mu się pusty. Podłoga pokryta była

136

odchodami. Dopiero spojrzawszy po raz drugi dostrzegł stojącą w kącie przy przeciwległej ścianie niezgrabną postać, liczącą około pół metra wysokości, wpatrującą się w nich zdumionymi, wytrzeszczonymi oczami. Trzeba było jeszcze ułamka sekundy, aby pojąć, że patrzy na ogromną sowę płomykówkę. Lili roześmiała się, kiedy wrócili do kuchni. - Widziałeś, jaka była wielka? Biedactwo, patrzyła na nas przerażona! - Sięgnęła po dzbanek i nalała wody do szklanki. Zwyczajna, ogromna płomykówka, która chodzi zupełnie jak człowiek... Napędziła mi śmiertelnego strachu.

S R

Oparty o krawędź stołu Michaił siedział ze splecionymi dłońmi, prawie jej nie słuchając. Zbyt był zajęty przyglądaniem się jej. - Ale ona przestraszyła się jeszcze bardziej niż my... - dodała z uśmiechem Lili. Wypiła wodę jednym tchem i wyszła z kuchni, przechodząc mu przed nosem.

Michaił poszedł za nią. Znalazł ją w dużym pokoju, zajętą zapinaniem gumek przy pończochach, naciągniętych aż do spojenia ud. Zbliżył się do niej. - Nie odchodź jeszcze - poprosił cicho. - Proszę... - dodał, obejmując ją w pasie i pochylił się, żeby ją pocałować. Ale jego usta napotkały chłodną dłoń. - Nie - powiedziała Lili - muszę już iść. Nim wyszła, zdążył jeszcze pocałować ją w progu. Ale pozwoliła mu przyciągnąć się do siebie tylko na chwilę. A potem poszła, nie oglądając się ani razu. Michaił szedł za nią aż do płotu i

137

odprowadzał wzrokiem jej piękną figurę, jej kobiece ciało; mógł teraz odtworzyć je sobie w pamięci z wszystkimi zaokrągleniami, milimetr po milimetrze, ciało tym bardziej podniecające, że teraz znał już jego wszystkie zakamarki. Poczuł ze złością, niemal z bólem, że jej pragnie. Ale w tej samej chwili Lili zniknęła w lesie.

Rozdział 8 Lili przebrała się do kolacji. Wchodząc do jadalni, zerknęła w lustro i zdumiała się surową prostotą, jaką nadała jej ciemnoniebieska

S R

sukienka z cienkiej wełny. Nagle wspomnienie ukazało ją nagą w ramionach Michaiła. Nie do wiary, pomyślała, zajmując miejsce obok przyjaciół przy stole, jak łatwo można ukryć część siebie samej, wkładając niebieską sukienkę z prostym kołnierzykiem, przypinając broszkę godną wielkiej damy i związując w romantyczny kok włosy, które Michaił rozpuścił swoimi rozgorączkowanymi rękami. Rozmawiała i żartowała z innymi przez całą kolację, potem pograła w karty, podyskutowała trochę z Albertem o ostatniej książce Tomasza Manna, usiadła do fortepianu, zagrała kilka walców i mazurków, przy których pozostali puścili się w tany. Na fortepianie, obok kryształowego wazonu, w którym kilka herbacianych róż zaczynało otwierać swe pąki, stała duża fotografia Manfreda, oprawiona w srebrne ramki. Jego oczy zdawały się wpatrywać w Lili z bardzo daleka, mrugając do niej porozumiewawczo. Cóż, powiedziała sobie w duchu Lili, stało się to, co musiało się stać.

138

W końcu znalazła się w swoim pokoju. Rozebrała się. Zgasiła światło i usiadła obok otwartego okna. Nocne niebo rozpościerało się w górze, usiane mrowiem gwiazd, przekreślone Drogą Mleczną, która mrugała, znacząc świetlisty szlak i niczym rzeka z bajki, ginęła gdzieś za górzystym horyzontem. - Co noc - pisał do niej Manfred w swoim ostatnim liście z frontu, nie wiedząc, że Lili już od siedmiu miesięcy jest w ciąży myślę o tobie i wyobrażam sobie, że jesteś blisko. Nie spodobałbym ci się. Łazi po mnie mnóstwo wszy. Także niemieccy żołnierze są zawszeni. Marzę o tobie i jestem pogrążony w rozpaczy, ale wiem, że

S R

niedługo zobaczę cię znowu, wiem, że nie zginę. Umierają inni, ale nie ja. Czekaj na mnie zawsze. - Czytała ten list tyle razy, że nigdy by go nie zapomniała.

Przypomniał się jej Michaił, ale ujrzała go takim, jakim był kilka dni temu, gdy siedząc na kanapie, usiłował zawiązać sznurowadła przy butach. Kiedy uniósł gładką, ogoloną twarz i spojrzał na nią błyszczącymi oczami, serce skoczyło jej do gardła. Ale, pomyślała, być może już przedtem czułam pewne zakłopotanie. Jednak jakiś głos, idący nie wiadomo skąd, zgłębi jej duszy lub może od roziskrzonego firmamentu nieba, wepchnął się do jej myśli i wyśmiał to spostrzeżenie. Tu nie chodziło o zakłopotanie, ale o coś zupełnie innego. Paszanian nie ma z tym nic wspólnego, pomyślała. Mogłaby iść do łóżka także z kimś innym. Ale z Michaiłem kochała się z taką namiętnością, jak nigdy dotąd. Była tego pewna.

139

Oparła ręce na piersi. Poczuła dotyk wielkich i szorstkich dłoni Michaiła, dłoni, które dokładnie wiedziały, jak jej dotykać z delikatnością, jak poznawać jej ciało inteligentnymi pieszczotami, a wręcz, jak dotrzeć do jej duszy, do całej jej świadomości. Być może Michaił zupełnie nieświadomie zdołał przekroczyć barierę samotności i niedoli, jaką Lili wzniosła wokoło siebie. Pokonał jej wszystkie obronne warstwy. W miarę jak rozmyślała o nim, jej serce biło coraz żywiej. To dziwne, przeleciało jej przez głowę, że ciało zdolne jest przeżywać na nowo dawne poruszenia. Kiedy urodziłam dziecko, przypomniała

S R

sobie, towarzyszył temu ten dziwny, niezapomniany przypływ energii, z jakim wyszło ono ze mnie.

Wstała, wciągnęła na siebie w ciemności bielejącą na łóżku koszulę nocną, i położyła się.

Przyszło jej do głowy, że Michaił doskonale zna dom Paszaniana, w którym się schronił. Zastanawiając się nad tym, uprzytomniła sobie, że ma sztywne i obolałe kończyny, tak jakby ktoś ją pobił. To z powodu wysiłku, aby stłumić pożądanie, pomyślała jeszcze. Usiadła na łóżku. Zapaliła nocną lampkę. Wyjęła tytoń i kartonik z bibułkami. Wróciła do okna. Zaczęła się przyglądać, jak spirale dymu rozwiewają się w mroku. Michaił zna ten dom od dawna, nie dlatego, że poznał go po schronieniu się w nim. Znał go już wcześniej. To pewne, a dowodem było to, że wskazał jej schodki prowadzące z korytarza pierwszego piętra na strych i wiedział, którędy trzeba iść na

140

poddasze. Wspinając się po tych schodkach, musiała usuwać z nich gęste, zakurzone pajęczyny, tworzące coś w rodzaju nietkniętej od lat zapory, znak, że nikt nie szedł nimi nie wiadomo od jak dawna. Tak, musiał znać ten dom i właśnie dlatego się w nim ukrył. Wyrzuciła papierosa w ciemność i poszła do łazienki, żeby przepłukać usta. Spojrzała na odbicie swej twarzy w lustrze zawieszonym między dwiema lampami. Stwierdziła, że wygląda na zmęczoną. Miała sińce pod oczami i boleśnie wykrzywione usta. Od dawna nie czuła się tak rozpaczliwie smutna i samotna. Lepiej będzie, powiedziała do własnego odbicia, mając na myśli Michaiła, trzymać

S R

się z dala od niego. Nie próbuj nawet zakochać się w nim. Zgasiła światło i wróciła do łóżka. Jutro zadzwonię do męża, postanowiła.

Apartament w starym dziewiętnastowiecznym hotelu był ten sam, co przed rokiem. Kiedy lokaj wprowadził go do środka, niosąc walizkę, schował do kieszeni napiwek i zniknął, Paszanian otworzył szeroko okna i rozejrzał się po niebie nad Wiedniem. Potem usiadł na brzegu łóżka. Czy pamiętano go tu jeszcze, czy też czysty przypadek popchnął rękę recepcjonisty w stronę klucza numer 8, który wisiał razem z innymi. Jak by nie było, tu, w środku, wszystko wyglądało jak przed rokiem, pokój zalewało to samo popołudniowe słońce, fuksje i bodziszki na balkonie demonstrowały zwykłe, jaskrawe kolory i błękit nieba był ten sam. Brakowało tylko Lili, jej satynowej popielatej halki, w której, jak sobie przypominał, wyszła boso na balkon, stawiając te swoje długie kroki. Niepowtarzalny, zmysłowy

141

sposób poruszania się, westchnął Paszanian. Ale myśli mąciło mu nie to, że Lili była zmysłowa, ale że zachowywała się w ten sposób nieświadomie. Tamtego popołudnia przedefilowała przed nim, żeby oprzeć się o balkonową balustradę, między kwiatami. On, tak jak i dziś, siedział na krawędzi łóżka. W pewnym momencie Lili odwróciła głowę i uśmiechając się do niego nad gołym ramieniem, powiedziała: „Widać stąd Frater..." I w chwili, gdy uniosła rękę, żeby poprawić związane włosy, na jej twarz padł nagle odblask słonecznego światła, rozjaśniając oczy. Paszanian otrząsnął się z odrętwienia, podniósł się i zaczął

S R

szybko rozbierać. Zanurzony aż po brodę w wannie, z kieliszkiem szampana stojącym na taborecie w zasięgu ręki, zaczął wodzić zagniewanym wzrokiem po niebieskich kwiatkach zdobiących wykładzinowe płytki. Zdawało mu się, że z sąsiedniego pokoju dochodzi go melancholijny głos nucącej Lili. Potem Lili weszła do łazienki, zsunęła szlafrok i zanurzyła się w wodzie, siadając w kucki naprzeciwko niego, ale zrobiła to jakoś dziwnie, niemal wyprostowana, tak, że jej drobne, białe piersi zostały w górze, nad wodą. „Czemu, u diabła, nie ma jej tu ze mną?", mruknął Paszanian i wychylił kieliszek, krzywiąc się w przypływie złego humoru i przyrzekając sobie, że porządnie zmyje głowę lokajowi; szampan zostawił mu w ustach kwaśny smak. Wybrał z namysłem garnitur, spinki, krawat i około ósmej ubrał się, przyglądając się bez cienia sympatii własnemu odbiciu w lustrze. Facet w średnim wieku, gruby i o pospolitej prezencji, pomyślał,

142

wiążąc węzeł pod szyją. Kiedy był już gotowy, przejechał czubkiem palca zwilżonym śliną po brwiach, co bardzo złościło Helenę. Lili, chwała Bogu, nigdy nie miała nic przeciwko temu. Wyszedł z hotelu i ruszył na piechotę, czując na twarzy lekki wietrzyk, który krążył po ulicach. Pachnie trawą, pomyślał, oddychając głęboko, Wiedeń jest jedynym miastem na świecie, w którym unoszą się wiejskie aromaty. Dokładnie o pół do dziewiątej, siedząc przy stole naprzeciwko konsula M. w jego jadalni, zanurzał łyżkę w zielonkawym rosole z grzankami. Przyjechał tu z Genewy za kierownicą swego buicka tylko

S R

po to, aby zadać kilka pytań temu muskularnemu, przysadzistemu jak jamnik mężczyźnie, który wiedział wszystko o sytuacji w Rosji. Przy kolacji rozmawiali głównie o dywanach, sprzeczali się też trochę na temat najstarszego wiązanego kobierca; konsul twierdził z uporem, że liczy on sobie cztery tysiące lat.

Likiery podano na werandzie otwierającej się na ogród. W wieczornej ciszy dochodziły skądś dźwięki fortepianu. - Moja sąsiadka - odezwał się konsul, wyciągając rękę w ciemności, a potem przejechał nią po łysej czaszce - jest dość znaną koncertującą pianistką. Lubisz chyba Mozarta, no nie? Napełnił kieliszki i podjął tym samym tonem: - Nie mogę się nadziwić, że przyjeżdżasz właśnie do mnie po informacje o Związku Radzieckim. Masz wokół siebie w Genewie finansowych ekspertów, którzy nie są bynajmniej w ciemię bici. -Kiedy indziej, gdy Paszanian dzwonił do niego z Genewy, konsul zapraszał go na kolację do swojej pięknej,

143

otoczonej parkiem willi, i przy likierach przechodzili do sedna sprawy. - Och, ci finansowi eksperci! - wzruszył ramionami Paszanian. Konsul zapalił fajkę, poprawił sobie okulary na nosie i założył nogę na nogę, wywołując skrzypienie wiklinowego fotela. Rzucił przed siebie ostrożne, badawcze spojrzenie, tak jakby spodziewał się, że skrywające ogród ciemności objawią mu stopniowo to, z czego zamierzał zwierzyć się przyjacielowi. Z rewolucyjnych pożarów, które szalały na legendarnych przestrzeniach niezmierzonego kraju wyłonił się w ubiegłych miesiącach, a dokładnie 30 grudnia 1922 roku

S R

Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, „realny twór", zaczął konsul przyciszonym głosem, „co do którego nie mam wielu złudzeń". Zrobił krótką pauzę, a potem podjął dokładną i szczegółową opowieść, tak jakby był obecny przy wszystkich wydarzeniach, o których mówił. Wspomniał o sytuacji politycznej i gospodarczej, o kopalniach nad Donem, gdzie pensje wypłacano z wielomiesięcznym opóźnieniem, o nędznych warunkach życia klasy robotniczej, w odróżnieniu od funkcjonariuszy, partyjnych przywódców, dyrektorów fabryk, ludzi związanych z NEP-em, Nową Polityką Gospodarczą, którzy zaczęli już obrastać w sadełko; wyraził swój pogląd na biurokrację rad robotniczych i żołnierskich, którą określił jako zatrważającą, powiedział też o niezadowoleniu, jakie narastało od 1923 roku w tym samym tempie, co ogólny kryzys. Nawiązał do przemówienia Trockiego z kwietnia tego roku, które usprawiedliwiało stały nacisk na zmniejszanie wynagrodzeń koniecznym poświęceniem

144

na rzecz socjalizmu. Omówił, oceniając je jako słuszne, liczne przyczyny rozgoryczenia robotników przemysłowych, którzy przeżyli twarde i heroiczne, jak się wyraził, lata rewolucji i wojny teraz stwierdzali, że obciążono ich kosztami niesprzyjającej koniunktury. Wskazał też na pewien sierpniowy strajk w zakładach mechanicznych w Sormowie. Ich dyrektorzy, jak wiele razy przedtem, aby stłumić wszelkie protesty i utrzymać niskie zarobki, zastosowali zwolnienia i likwidację miejsc pracy. Pozwolił sobie wreszcie wyrazić szereg ostrych uwag na temat powiększającego się oderwania związków zawodowych od mas.

S R

- W tej sytuacji — westchnął na koniec - już teraz czuje się cały ciężar dyktatorskiego systemu. Moim zdaniem zapanuje on w przyszłości w Związku Radzieckim. Oczywiście, nie usprawiedliwia to niczego, co dzieje się tu, w Europie. Po prostu niczego, rozumiesz? Ale dla mnie, dziś, Związek Radziecki... - urwał, nie kończąc zdania, i nagle zamilkł na dobre.

- Nie masz powodu, żeby czuć się zawiedzionym — pocieszył go ironicznie Paszanian. - Tak czy owak, rosyjska rewolucja pozostanie na zawsze największym wydarzeniem w historii. Pokolenie, które ją zainicjowało, okazało godny podziwu talent, wolę walki, poczucie solidarności i zdolność do wyrzeczeń, a przede wszystkim taki rozmach i głęboką moralność, na jakie w żadnej epoce nie zdobędzie się burżuazja innych krajów. Stary Paszanian trochę przesadził z tym moralizowaniem, skomentował tę wypowiedź w duchu konsul, nawet jeśli to, co

145

powiedział, to święta prawda. A zresztą Paszanian jest cynikiem, który sprawdza wszystko do głębi, zastanawia się i przekazuje informacje gospodarcze bolszewikom, a ponieważ to oni zwyciężyli, stoi po ich stronie. Wydawało się, że Paszanian wyczuł jego myśli, bo pochylił się do niego i powiedział: - Mówię poważnie... rewolucyjne pokolenie okazało się naprawdę wspaniałe. - Pokolenie, które zabije w końcu swoich poetów - mruknął konsul i dodał: - Istnieje trucizna, która ma na imię władza.

S R

- Na jaką wolność liczyłeś, mój przyjacielu? - Paszanian napełnił kieliszki.

Konsul w dalszym ciągu wpatrywał się w ciemność. - Władza... - powtórzył po dłuższej chwili - a może należało powiedzieć: Partia?

Paszanian uniósł kieliszek.

- Dziewiąty thermidora uderza nadal! - wydeklamował tak, jakby czytał na głos epitafium, i jednym haustem wychylił kieliszek. A potem oderwał wzrok od twarzy konsula i zapytał: - A więc, co mi powiesz o sytuacji wzdłuż południowych granic, na Kaukazie, w Armenii i tak dalej? - Wykrztusił w końcu pierwsze z pytań, które przywiodły go do Wiednia. - Słyszałem o jakichś buntach, może byli to przestępcy lub ludzie tego pokroju. - Odkaszlnął i podjął po chwili: Sytuacja może stać się groźna, a ja miałbym może w tamtych stronach jakieś interesy, zgodnie z... Wiesz, mam na myśli Azję Mniejszą,

146

można by sprowadzać stamtąd kobierce, a także... - Nie zdołał jednak dokończyć zdania i zamilkł, spuszczając wzrok, pewien, że konsul patrzy prosto na niego. Mój syn, pomyślał, jest zbrodniarzem, morduje ludzi, ale ja go kocham i nie chcę, żeby został zabity. Wydawało się, że niepokój, nad którym panował aż do tej chwili, eksplodował nagle w jego myślach, tak że musiał się podnieść. Podszedł do balustrady i oparł się o nią, odwracając się plecami do przyjaciela. - Masz może jakieś informacje? - Coś tam wiem, z pewnością. Skąd konsul czerpał całe to bogactwo wiadomości o kraju, z

S R

którym kontakty, po rewolucji październikowej i zakończeniu wojny domowej, były praktycznie biorąc niemożliwe, pozostawało dla Paszaniana tajemnicą. Także i teraz, gdy chodziło o jego syna, nie mógł się nadziwić. Z zapartym tchem słuchał spokojnego głosu za swoimi plecami, jak wymieniał straszliwe wydarzenia, mówił o spalonych wsiach, poćwiartowanych mężczyznach i kobietach - los tych ostatnich wydawał się szczególnie przerażający - dalej o napadach, torturowaniu i wieszaniu na drzewach bolszewików, dzikich najazdach na kołchozy. Paszanian słuchał, patrząc nieruchomo przed siebie. Nikołaj obrał sobie imię Chalmag a jego okrucieństwo - przejął go nagły dreszcz, Wywołany może wilgocią w nocnym powietrzu - było iście diabelskie. - Niektóre okolice ucierpiały tak, jakby dotknęła, je kara boska mówił konsul, wymieniając długą listę miejscowości i dat, wreszcie

147

jego głos się załamał. - Sytuacja jest nie do zniesienia, dlatego, że bandy te nie tylko grabią i zabijają, ale podsycają często z wielkim powodzeniem nastroje niezadowolenia i nietolerancji, a także chłopskie bunty przeciwko rządom czerwonych. - Ale te bandy - przerwał mu Paszanian - nie działają w imię żadnych konkretnych politycznych haseł, prawda? - To nie jest dokładnie tak; w wielu przypadkach chodzi o najbardziej zdesperowanych i nieprzejednanych wrogów bolszewizmu; wokół nich zgromadziły się zbójeckie szumowiny, bandyci nie wiadomo jakiego pochodzenia, dzicy mieszkańcy stepów

S R

bez żadnych moralnych zasad, zawsze zbuntowani przeciwko wszelkim porządkom, a szczególnie Wrogo odnoszący się do czerwonych. Ludzie ci w przeszłości byli kontrrewolucjonistami. Wspomagani i podtrzymywani pieniędzmi i bronią przez wielki kapitał europejski... Mógłbym podać nazwiska tych, którzy finansowali wojska białych, ale może ty też je znasz, jako że jeden z ich ośrodków jest w Genewie.

- A dziś... dziś kto im pomaga? - Paszanian zmusił się, żeby spojrzeć na konsula, który zdawał się być zupełnie pochłonięty czyszczeniem fajki. - Powiedz mi, kto pomaga tym szubrawcom. - Cóż, nadal otrzymują pomoc, prawdopodobnie dużo mniejszą niż dawniej... może z Turkiestanu... wiesz, od Anglików. Może także z innych stron, kanałami docierają do Stambułu i tam się rozdzielają... ale ogólnie biorąc, powiedziałbym, że bandy te ledwie zipią i nie mają

148

przed sobą długiego żywota, przynajmniej te największe i najlepiej zorganizowane. - To znaczy? - zapytał ledwo słyszalnym szeptem Paszanian. - To znaczy... co? - Konsul obrzucił go szybkim spojrzeniem. - Mówisz, że nie czeka ich długi żywot... Masz na myśli interwencję wojskową? - Bez wątpienia, zważywszy, że działalność tych morderców przekształciła się w stałą i dokuczliwą partyzantkę. Gdyby cię to interesowało, mógłbym ci nawet powiedzieć, gdzie i kiedy czerwoni zaczną ją likwidować.

S R

- Tak, interesuje mnie to. - Paszanian odwrócił się znowu i spojrzał w ciemność. Z bijącym sercem słuchał szczegółowego wykazu środków, jakich sowiecki rząd zamierzał użyć przeciwko bandytom. Z każdym słowem konsula nabierał coraz większej pewności, że jego Kola nie ma żadnych szans. Gdyby był zdolny do ucieczki, powiedział sobie w duchu, gdyby umiał odwrócić się plecami, kiedy staje się jasne, że rozgrywka jest przegrana... ale mój syn tego nie potrafi. Jest taki jak ja, nie ustępuje, nie poddaje się, nie ucieka, i bolszewicy zrobią z niego miazgę. Wydawało mu się, że niemal widzi w mrokach ogrodu splamiony, krwią biały śnieg, po którym ciągną do drzewa śmiertelnie rannego Nikołaja, żeby go powiesić. - Słuchasz mnie? - Głos konsula wstrząsnął nim nagle. Poruszył się odruchowo. - Przepraszam... zamyśliłem się.

149

- Zdawało mi się, że bardzo cię to interesuje - stwierdził sucho konsul. - Powiedz mi, kiedy. -Co kiedy? - Kiedy przewiduje się... - Paszanian nie był w stanie mówić dalej, chociaż właśnie to było drugie pytanie, z jakim przyjechał do Wiednia. Konsul zerwał się ostro z miejsca i podszedł do niego. - Chcesz wiedzieć, kiedy wojsko rozpocznie akcję przeciwko tym bandom? - Tak, właśnie.

S R

Konsul spojrzał Paszanianowi prosto w oczy. - Będzie się to za dwa, najwyżej za trzy miesiące. Wiem na pewno, że wojsko rozpocznie akcję, kiedy zima pogorszy sytuację bandytów. A wtedy łatwiej będzie wytropić ich i wykurzyć z ukrycia. Zlikwidować - dodał z naciskiem po krótkiej pauzie, a potem bez słowa wrócił do stołu.

Przed powrotem do hotelu Paszanian długo w noc przemierzał powoli ulice Wiednia. Wsunął się do łóżka, gdy już prawie świtało. Gdyby choć Lili była ze mną, pomyślał. Jej białe ciało oddałoby się pieszczotom jego rąk, pozwalając mu zapomnieć o wszystkim. Następnego dnia, późnym rankiem, Lili zadzwoniła do niego. Była nadal w Bawarii, u Ireny, i prosiła go, żeby natychmiast do niej przyjechał.

150

- Czekam na ciebie - powiedziała. - Proszę cię, pospiesz się! Mówiła przytłumionym, niespokojnym głosem, jakiego dotąd nie znał. Było to w San Remo mniej więcej rok temu, gdy Lili Harlepp zaproponowała mu, żeby się z nią ożenił. On czekał w Grand Hotelu, aż Lili odezwie się po przekroczeniu granicy i wyprowadzeniu w pole celników, żeby mu przekazać dwa osiemnastowieczne obrazy; Paszanian chciał je wywieźć z Francji i nie wiedział, jak to zrobić inaczej. Siedząc przy stoliku nad szklaneczką ginu z miętą i obserwując

S R

wejście, przez które widać było morze, Paszanian rozmyślał o niej. Pewnego dnia przyjaciel powiedział mu w Berlinie: „Jesteś antykwariuszem i handlujesz dziełami sztuki. Jeżeli masz problemy z przekraczaniem granicy, to ja znam pewną kobietę, która przewozi cenne przedmioty z jednej części Europy do drugiej. Zajmuje się głównie ikonami, ale myślę, że podjęłaby się przewożenia i czegoś innego". Po czym zaprowadził go do kabaretu w okolicy Alexanderplatz. Lili Harlepp grała tam na fortepianie, rozpoznała go natychmiast i odpowiedziała, że z ochotą popracuje dla niego, ale spojrzała na niego lodowato, kiedy zapytał, jak to się stało, że zajmuje się przemytem. Od tej chwili nie pytał jej już o nic. Za każdym razem, gdy Lili wypełniała kolejne zlecenie, zapraszał ją na krótką herbatkę, podczas której wręczał jej czek na niezłą sumkę. Tym razem umówiła się z nim w San Remo i w południe przysłała mu bilecik: „Proszę czekać na mnie w ogródku hotelowym około czwartej". Nadeszła

151

czwarta, potem czwarta trzydzieści. Było to w piątek i Paszanian był pewien, że nie zapomni tego dnia do końca życia. Dokładnie o piątej Lili Harlepp ukazała się zza oleandrowego żywopłotu ze słomkowym kapeluszem w jednej i dużą, białą torbą w drugiej dłoni, ruszyła w jego kierunku tym swoim wydłużonym krokiem, wspaniała, wytworna i tajemnicza. Miała na sobie białą jedwabną sukienkę z rękawami zapinanymi na nadgarstkach. Paszanian podniósł się i wyszedł jej naprzeciw. Tego popołudnia wydała mu się bardziej niż kiedykolwiek pociągająca i całkowicie nieosiągalna. Lili wręczyła mu torbę.

S R

- Proszę sprawdzić... - powiedziała. W środku znajdowały się dwa płótna zwinięte w rulonik. Paszanian zaczął się śmiać. Ona także się śmiała, przechylając lekko na bok głowę. Jedwabna sukienka miała szeroki dekolt; odsłaniał jej ramiona usiane drobnymi piegami. - Pani jest fantastyczna, wie pani o tym? - powiedział Paszanian, podając jej ogień.

- Przesadza pan... to taka sama praca, jak każda inna - odparła Lili. Ani przez chwilę nie przypuszczała, że Paszanian mógł mieć na myśli jej urodę. - Z małej dziewczynki, jaką poznałem wiele lat temu w Alpach Bawarskich, wyrosła zachwycająca ryzykantka - zażartował Paszanian. - Ryzykantka? - Lili uniosła brwi i spoważniała nagle. - Nie chciałem pani obrazić - wyjaśnił prędko Paszanian. - Jest pani zupełnie wyjątkową ryzykantka, niezwykle inteligentną i w

152

wielkim stylu, innymi słowy, czarującą kobietą, która uwielbia niebezpieczne przygody. Mam nadzieję, że wyraziłem się jasno? Lili zaczęła się śmiać, poprawiając loczki na czole drobnymi ruchami palców. Jej zachowanie zrobiło na nim wielkie wrażenie. Podobały mu się te długie i cienkie, ale stanowczo zarysowane paluszki, zarazem eleganckie i oddające śmiałość jej charakteru. Tak jak podobało się mu, może nawet aż za bardzo, marzycielskie, choć zarazem chłodne, albo lepiej, obojętne spojrzenie jej oczu. - Tak... - kiwnął z uśmiechem głową - jest pani wspaniałą ryzykantka.

S R

Lili spojrzała mu prosto w oczy.

- Mnie natomiast wydaje się, że jestem tylko... krótko mówiąc, że umiem obracać się między ludźmi, to wszystko. - Tak właśnie, „obracaniem się między ludźmi", nazywała całkowicie nielegalne przedsięwzięcia, które doprowadzała z absolutnym spokojem do końca, nie popadając w najmniejsze zakłopotanie, tak jakby chodziło o pierwsze lepsze zajęcie dla zwyczajnej kobiety. Tamtego wietrznego popołudnia w San Remo, niosącego zapach morskiej soli, Paszanian spojrzał w oczy Lili, która siedziała naprzeciwko niego i przyglądała się, jak wypełnia czek. - Tym razem chciałbym zaprosić panią na kolację - powiedział, dziwiąc się, jak trudno przyszło mu wygłosić tak banalną kwestię. Tylko przez chwilę obawiał się, że jego propozycja zostanie odrzucona. Lili ubrała się na kolację w czarną suknię z wielkim

153

dekoltem w kształcie litery „V". I tym razem, jak zawsze, nie miała na sobie żadnej biżuterii. Rozmawiali niewiele, ale za każdym razem, kiedy ich spojrzenia krzyżowały się, Lili uśmiechała się miło i sympatycznie. A później, kiedy Paszanian powiedział, że jej praca, czyli owo „obracanie się między ludźmi", wydaje mu się zbyt ryzykowne, Lili położyła swoją chłodną dłoń na jego dłoni i odparła, że jest coś, co mógłby dla niej zrobić. - Co takiego? - zapytał z zaciekawieniem. - Na przykład, ożenić się ze mną - stwierdziła z rozbrajającą prostotą Lili.

S R

Paszanian poczuł się w tym momencie jak książę z bajki, przed którym rozpostarła się naraz upragniona kraina marzeń. Ale zdołał ukryć ten przypływ szczęścia pod niewyraźnym uśmieszkiem. - Nie chce pan? - zapytała Lili, cofając rękę. - Chcę, oczywiście - odparł Paszanian, udając, że przyjmuje propozycję z całkowitym spokojem. - Z pewnością. Myślę, że to świetny pomysł. Jestem człowiekiem samotnym, a pani, moja droga, potrzebuje prawdopodobnie mężczyzny takiego jak ja, z solidnym zapleczem i nazwiskiem takim, jak moje. - Oczywiście, pozostawię sobie swobodę kontynuowania moich obecnych zajęć. - Oczywiście, tak - przytaknął z powagą Paszanian, tak jakby zawierał z nią kontrakt handlowy.

154

Tego wieczoru Lili Harlepp wsiadła razem z nim do skrzypiącej windy Grand Hotelu. Nigdy potem Paszanian nie zdołał ustalić, czy była, czy też nie była świadoma wzruszenia, z jakim rozbierał ją w ciemnym pokoju. A kiedy szepnął jej do ucha: „Ale pamiętaj, nigdy mnie nie dotykaj", Lili odrzuciła ręce do tyłu i znieruchomiała pod jego dłońmi, oddając mu się potulnie, tak jak tego pragnął. Nie robiąc żadnego ruchu przyjęła go jednak z nieskończenie doskonałą czułością. Tego wieczoru w willi Ireny grano w karty. Obecni byli wszyscy z wyjątkiem pani Vezel, która wytłumaczyła się migreną, i oczywiście

S R

Karla Goldensteina, on bynajmniej się nie tłumaczył. Zniknął po prostu po kolacji wiadomo gdzie, zważywszy że mąż pani Vezel był ciągle w Hamburgu.

O jedenastej Lili Harlepp usłyszała skrzypnięcie furtki ogrodowej i odłożyła karty.

- Przyjechał mój mąż - stwierdziła.

- Może to Karl - zaoponowała karcąco niemal Irena. Dokończmy przynajmniej partię. - Poznałam go po krokach - powiedziała nieustępliwie Lili i wyszła z pokoju, Z okien salonu kładły się w ogrodową ciemność duże, jasne plamy światła. Poza ich zasięgiem chwiały się w mroku niczym zjawy, jak każdego wieczoru, targane wiatrem krzaki białych róż. Kiedy masywna postać Paszaniana ukazała się za żywopłotem, Lili postanowiła nie przyspieszać kroku, ale poczuła nagle tak wielką

155

ulgę, że aż ją to zagniewało. Więc tak bardzo go potrzebowała właśnie teraz? - Kochanie - powiedział Paszanian, zatrzymując się tuż przed nią. -Wszystko dobrze? - Już tak - zapewniła go Lili. Poczuła jego rękę na swoim policzku i położyła na niej swoją dłoń. - Już tak - powtórzyła. - Coś poważnego? - Później... porozmawiamy o tym później - odpowiedziała z pośpiechem, biorąc go pod rękę. Ruszyli razem w stronę domu.

S R

Gdy znaleźli się w salonie, odsunęła się na bok, podczas gdy jej mąż witał się z Ireną i resztą towarzystwa. Wyglądał jeszcze bardziej niezgrabnie niż zwykle, w jasnym lnianym garniturze, wygniecionym podczas podróży, ale w rozmowie błyskał werwą i humorem, posługując się doskonałym francuskim. Ujął nawet Irenę, która zrezygnowała z surowego, pogardliwego tonu, z jakim zwykle odnosiła się do niego, pragnąc dać mu do zrozumienia, że nie zasługuje na miejsce u boku Lili, chociaż Manfred od lat już nie żył. Słuchając Paszaniana zapomina się zupełnie o jego wyglądzie, pomyślała Lili, stawiając na tacy talerzyk i szklankę. „Wierz mi, w środku jestem bardzo piękny", powiedział jej kiedyś, trzymając ją z uśmiechem w ramionach, , jestem jednym z najpiękniejszych mężczyzn, jakich tylko możesz sobie wyobrazić i kto wie, może pewnego dnia ten piękny mężczyzna ukaże ci się w całej okazałości,

156

niczym książę, w którego przemieniła się ropucha". Po czym wybuchnął śmiechem, trochę jednak sarkastycznym. - Nic mi nie szykuj - powiedział, biorąc tacę z jej rak. Lili wzdrygnęła się. Nie zauważyła, że stoi blisko niego. Myślała właśnie o Michaile i zdawało się jej, że widzi go takim, jakim zostawiła go dwa dni temu, gdy opierając się nagim torsem o futrynę drzwi, z twarzą ukrytą w mroku, spojrzał na nią roziskrzonym wzrokiem i powiedział: „Będę na ciebie czekał, wróć jak najprędzej... jutro". - Jadłeś kolację? - Lili uniosła rękę, żeby poprawić związane z tyłu włosy i odwróciła twarz do okna z konsternującym uczuciem, że

S R

Michaił znajduje się tuż-tuż, o krok od niej.

- Tak, dziękuję - odparł Paszanian, kładąc czule dłoń na jej ramieniu. - O czym myślisz?

- Naprawdę nie masz na nic ochoty? - zapytała wymijająco Lili. - Na nic. - Jak dotąd zamienili tylko parę nic nie znaczących słów. Dłoń męża dotykała ciągle jej ramienia.

- Jesteś mi potrzebny - powiedziała szeptem Lili. - O ile pamiętam, zdarza się to po raz pierwszy. - Nacisk jego dłoni zwiększył się. - Dziękuję ci, że przyjechałeś natychmiast. - Dziwisz się? - Liczyłam na ciebie - odparła Lili. Otwarły się drzwi i wszedł Karl Goldenstein, wysoki i smukły, w białej koszuli rozpiętej na piersi i z zarzuconą na ramię marynarką, wcielenie młodości i męskiego uroku okazywanego tak samo

157

bezwstydnie, jak bezwstydny był uśmiech, z jakim stanął na środku pokoju, odpowiadając na aluzje, które posypały się do niego ze wszystkich stron. Paszanian obrzucił go spojrzeniem od stóp do głów, potem spojrzał na Lili, którą nadal trzymał za ramię. Odwrócona w stronę Karla Lili nie zauważyła tego spojrzenia, ale dostrzegła je Irena; na moment opanowała ją złość i uczucie triumfu. Jest o nią zazdrosny, pomyślała, straszliwie zazdrosny. Miała nadzieję, że będzie cierpiał z powodu Lili, która wprawdzie bardzo podobała się mężczyznom, ale kochała tylko jej brata Manfreda.

S R

Rozdział 9

Pokój Lili był na pierwszym piętrze, ale Irena umieściła Haika Paszaniana w pokoju gościnnym na drugim. Było już po północy, gdy Lili usłyszała w panującej ciszy jego zdecydowane kroki, dochodzące najpierw z drewnianych stopni schodów, a potem z korytarza. Także inni musieli je słyszeć, uśmiechnęła się do siebie. Haik, jak zwykle, gwizdał na wszystko. Czekała na niego, siedząc koło okna przy świetle lampy z abażurem, stojącej na nocnej szafce. Haik wszedł do pokoju i zamknął drzwi. Podszedł do niej, rozwiązując krawat. Sięgnął do wewnętrznej kieszeni marynarki i wyjął papierośnicę. Zapalił papierosa, nie częstując jej. Przyglądał się Lili swoimi dziwnymi, wypukłymi oczami, patrząc spod skośnych powiek. - Zrobiłaś się jeszcze piękniejsza - powiedział po chwili. Usiadł na brzegu łóżka. Odwrócony był plecami do lampy, toteż Lili z 158

trudem rozróżniała rysy jego twarzy. - Dobrze ci w tej sukience. Nawet bardzo -dodał po chwili. Była to suknia z fiołkowego jedwabiu, którą podarował jej kilka miesięcy temu. Podniósł papierosa do ust szerokim, spokojnym gestem, trzymając wysoko uniesiony łokieć. Zaraz powiem mu o Michaile, pomyślała Lili. - A więc? - Paszanian przyglądał się jej uważnie, z melancholią. -Zechcesz mi powiedzieć, o co chodzi? - zapytał matowym, zmęczonym głosem. Nie, postanowiła Lili, na razie nic mu nie powiem. Czuła, że najpierw musi uwolnić się od krępującego wrażenia, że Michaił jest

S R

tuż obok, drażniąc ją nieustanną obecnością. Była pewna, że Michaił myśli o niej tam, w opuszczonym górskim domu, i niemal odczuwała dotyk jego myśli.

- A więc? - powtórzył nieustępliwie Paszanian. Nie odpowiedziała. Uśmiechnęła się tylko w milczeniu do męża ze swojego miejsca przy oknie, wyprostowana, z rękami na udach. Mając Paszaniana tak blisko, była spokojniejsza. Upływały powoli minuty, on także milczał i czekał cierpliwie. Przyglądała mu się, jak gasi papierosa i zapala następnego. I stopniowo, ale z rosnącą wciąż pewnością zaczęła na nowo dostrzegać w swoim sercu wewnętrzną równowagę, zagubioną i nieobecną od zbyt wielu dni. Także dlatego, ale nie tylko, zaproponowała Paszanianowi, żeby się z nią ożenił; czuła się dużo pewniejsza przy nim i wyraźniej czytała w swoim wnętrzu. To właśnie było najważniejsze. Przyszło jej do głowy, że poświęciła całe lata, aby nauczyć się panowania nad sobą, i

159

postanowiła z zaskakująco zimną krwią, że żaden Michaił nie zniszczy tego wszystkiego, aby wydać ją znowu na pastwę emocji nie do opanowania, na niemal pewne cierpienie i, koniec końców, na nieszczęśliwe życie. Paszanian westchnął. Obawia się czegoś, wyczuła intuicyjnie Lili, obserwując go, jak wstawał, żeby zgasić papierosa. Boi się mnie stracić. Ogarnęła ją przejmująca litość. -Haik... - Tak? - Ale nie odwrócił się w jej stronę. Patrzyła na profil jego twarzy, rysujący się mroczną linią w przytłumionym świetle lampki.

S R

Siedział, garbiąc trochę szerokie plecy. Fałdy marynarki zwisały w nieładzie z jego ramion. - Słucham, Lili?

- Nie, nic... później - powiedziała wyciągając do niego rękę. Nie obawiaj się niczego, dodała w duchu. Przynajmniej z mojej strony. Porozmawiamy później, dobrze?

Paszanian odwrócił się do niej.

- Och, oczywiście - przytaknął bez uśmiechu, bardzo cicho - jak sobie życzysz. - Podszedł do niej, ujął w obie ręce jej dłoń i pocałował ją z obu stron, a potem zaczął całować jeden po drugim jej palce, zginając je po każdym pocałunku, jakby była małym dzieckiem. Lili czekała z zamkniętymi oczami, aż da jej jakiś znak, żeby się podniosła. Siedziała nieruchomo, podczas gdy on odpinał guziki jej ubrania, pozwalając kolejnym fragmentom opadać swobodnie na podłogę. Gdy nie miała już na sobie nic, delikatnie położył ręce na jej związanych włosach i powyjmował szpilki, odkładając pieczołowicie

160

jedną po drugiej na stół. Długo pieścił jej rozpuszczone włosy, wodząc drugą ręką po jej udach, podczas gdy ona siedziała z opuszczonymi luźno rękami i słuchała czułości, jakie szeptał jej do ucha między kolejnymi pocałunkami. Naruszając ustalony przez niego tamtej pierwszej nocy w San Remo rytuał, Lili objęła go naraz, żeby przywrzeć do niego i uciec przed spojrzeniem, które zdawało się zerkać w półmroku, tak jakby Michaił ukrył się w jakimś kącie, żeby ją niepokoić. - Nie, nie ruszaj się! - Paszanian chwycił ją mocno za przeguby rąk i uwolnił się z uścisku. Nie zgasił tym razem światła, ale sięgnął

S R

dłonią do jej twarzy i zakrył jej oczy, nie pozwalając patrzeć, gdy przez długi czas, nadal w marynarce i w krawacie, błądził jak zawsze po jej ciele, pieszcząc je powoli, z ociąganiem. Chciał w ten sposób obudzić ją, pomóc jej w przepędzeniu precz wizji tamtego, aż w końcu Michaił zniknął z jej myśli, jak tego pragnęła. W końcu zatopiła usta w jego ustach, szepcąc kilkakrotnie w pośpiechu: „Kocham cię, kocham". Obydwoje wiedzieli, że nie kłamie w tym momencie. W nocy padało, ale rankiem niebo lśniło znowu nieskazitelnym błękitem. Powietrze było kryształowo przejrzyste, zalane słonecznym światłem. Paszanian, oparty o maskę samochodu, zaparkowanego w głębi dróżki, wskazał na odległe zagajniki, naznaczone złotymi plamami. - Jesień... tylko patrzeć, jak nadciągnie jesień - powiedział. Ujął ją za rękę i pocałował dłoń. - Jedziemy?

161

Lili usiadła za kierownicą i ruszyła powoli drogą pnącą się w górę doliny. Za pół godziny okrążą lasy i dotrą do otwartej polany, gdzie droga zamieniała się w wąską dróżkę między łąkami. Zatrzymają się o kilometr od domu i pokonają resztę na piechotę. Michaił siedział pod jabłonią z książką w ręku. Miał na sobie ciemne spodnie i białą koszulę, która w cieniu robiła wrażenie niebieskawej. Słońce przeświecało między liśćmi, rzucając złotawe blaski. Nie ruszył się z miejsca, podczas gdy Lili zbliżała się ścieżką z Paszanianem u boku. Już potem Lili wielokrotnie powracała myślą do

S R

tej chwili, do człowieka o szerokich ramionach, siedzącego na ławeczce w cieniu drzewa, jak czekał czujnie i bez ruchu, z niezmąconym spokojem dzikiego zwierzęcia, które nie boi się nikogo i jest świadome swojej siły. Nie wydawał się zaskoczony ani przestraszony czy poirytowany. A przynajmniej Lili, która nadchodziła, trzymając męża pod rękę, nie zdołała odczytać tego z jego twarzy. Nie napotkała jego spojrzenia, kiedy zatrzymali się przy nim. Milczący Michaił nie odrywał oczu od Paszaniana. W trawie za domem pokrakiwały kruki. Wiatr szeleścił między liśćmi, jakaś pszczoła brzęczała wokół dzikich lilii. Dobrze, pomyślała Lili, przyglądając się uważnie bladej, wychudzonej twarzy Michaiła i jego ustom; ich prawego kącika nie opuszczał cień ironicznego i zarazem lodowatego uśmieszku. Lili okryła się połami rozpinanego swetra i skrzyżowała ręce wokół ciała, jakby jej było zimno. Dobrze, powtórzyła w duchu, mogę sobie pogratulować, że nie

162

czuję na jego widok nawet lekkiego dreszczu. Miałam rację, wzywając tu Haika. Poruszenie, jakie wzbudził we mnie ten człowiek, minęło tej nocy. Wszystko jest już na swoim-miejscu, wszystko jasne i uporządkowane na nowo. I tak spoglądając na Michaiła, odniosła wrażenie, że go nienawidzi. - Mój mąż - powiedziała głośno. Michaił zerknął na nią z niczym nie zmąconą obojętnością.. Odeszła na bok i przysiadła na stopniu schodów wejściowych, między krzaczkami mięty. Wyjęła z torebki tytoń, bibułki i zrobiła sobie skręta, a potem zaczęła palić, pochylona do przodu, ze

S R

wzrokiem utkwionym w nagie, okryte tylko sandałami stopy. Nie zwierzyła się Paszanianowi ze wzruszeń, jakich dostarczył jej Michaił, ani z wrażenia, jakie zrobił na niej jego męski urok, nie powiedziała mu też, że się kochali. Nic z tych rzeczy, pomyślała, zaciągając się dymem. To, co wydarzyło się między nią i Michaiłem, było w istocie tylko jej sprawą i nie powinno obchodzić nikogo innego. Tak jak tylko jej własnością była historia z Manfredem, a potem z ich synem. Wypuściła kłąb dymu, spoglądając na poszarpane chmury, które płynęły powoli jedna za drugą po błękitnym niebie. Jej syn urodził się w taki właśnie dzień, jak ten, tyle że na wiosnę. Zamrugała szybko powiekami i spuściła oczy na ziemię. Tej nocy przedstawiła Paszanianowi informacje, pozbawione znaczenia, jakie miały dla niej: opowiedziała o znalezieniu umierającego prawie Michaiła w starym nieodwiedzanym domu i o tym, jak Karl Goldenstein pomógł jej uratować mu życie. Wspomniała

163

też o przekonaniu, którego nabrała dopiero dwa dni temu, że człowiek ten doskonale znał dom, a kiedy powiedziała, że ma na imię Michaił, Paszanian przytaknął: „Ależ tak, znam go, oczywiście". Zaraz potem usnęła, tak jakby nagle ktoś usunął z jej ramion ogromny ciężar i mogła wreszcie odpocząć. Nie rozmawiała już z Paszanianem na temat Michaiła. Rano oboje wsiedli po prostu do samochodu i przyjechali na górę. Obaj mężczyźni siedzieli teraz na ławce pod jabłonią. Docierały do niej niewyraźne odgłosy ich rozmowy, ale nie czuła ciekawości ani zainteresowania dla tego, o czym rozmawiali. Zgasiła papierosa, rozgniatając go czubkiem sandała. Zerwała

S R

kilka listków mięty i zaczęła kruszyć je w palcach. Pomyślała, że Michaił nie zdradzi ani słowem tego, co się między nimi wydarzyło. Wciągnęła zapach mięty absolutnie pewna, że Michaił nie jest człowiekiem, który mógłby powiedzieć innemu mężczyźnie: „Przespałem się z twoją żoną". Przeciwnie, powinien zrozumieć w lot, że jeśli przedstawiła mu swojego męża, to zrobiła to po to, aby zakończyć ich miłosną przygodę. Przyglądała się białym margerytkom, kołyszącym się na wysokich łodyżkach przy każdym powiewie wiatru, zastanawiając się nad tym, że po przebudzeniu tego ranka wcale nie myślała o Michaile, a przynajmniej nie robiła tego z tak absurdalnym, entuzjastycznym podnieceniem, jakiemu dała się wcześniej ponieść. Podniosła się i wyszła z ogrodu, żeby położyć się w słońcu na trawie. Manfred napisał jej, żeby nigdy nie przestała na niego czekać. Ale nie wrócił z frontu. Lub może, pomyślała, przeciągając czubkami

164

palców po źdźbłach trawy, może wrócił w miękkich, jasnych włosach i w niebieskich oczach naszego dziecka. Zmusiła się, aby odegnać ze swoich myśli jego dziecięcą twarzyczkę. Nie powinnam o nim myśleć, upomniała się w duchu, nie wolno mi. Położyła się na brzuchu i ukryła twarz w skrzyżowanych ramionach. - Gdybym wiedział, że trafiłeś do więzienia, zrobiłbym coś, żeby ci pomóc... - powiedział Paszanian. - A raczej, zrobiłbym wszystko, co w mojej mocy, wierz mi. - Odchylił się do tyłu, żeby uciec przed promykiem słońca, który przedostał się przez gałęzie jabłonki i tańczył mu na twarzy. - Wiesz dobrze, Michaił, że kochałem cię

S R

zawsze jak własnego syna, zgadza się?

Michaił kiwnął w milczeniu głową. Na trawie, zaraz za ogrodową furtką, o jakieś pięćdziesiąt metrów od ławki, na której siedzieli, widział sukienkę Lili, połyskującą w słońcu niebieskawą smugą. Odchyloną głowę oparł o pień drzewa i zamknął oczy. Usłyszał warkot silnika na długo przedtem, zanim czarne auto wyłoniło się z lasu i zatrzymało się w głębi polany, w miejscu, gdzie kończyła się droga. Stanąwszy pod osłoną krzewów przy okalającym ogród płocie, natychmiast rozpoznał Lili. Co do towarzyszącego jej mężczyzny, jego sylwetka wydała mu się dziwnie znajoma. Kiedy upewnił się, że to Haik Paszanian, oszołomiony tym odkryciem prędko wrócił na ławeczkę, nie mogąc opanować podniecenia. Wziął do ręki książkę, przyniesioną mu przez Lili kilka dni wcześniej, choć słowa i całe linijki tańczyły mu przed oczami, tak jakby przeszył je nagle prąd.

165

-Nie spodziewałeś się, że ona może być moją żoną? - Głos Paszaniana dotarł nagle do niego, przyprawiając go o wzdrygnięcie. Otworzył oczy. - Oczywiście, że nie - odparł z poirytowaniem, jakie ogarniało go zawsze, gdy ktoś czytał w jego myślach. Napotkał wzrok Paszaniana. Haik postarzał się, ale osobliwe, melancholijne spojrzenie jego lewantyńskich oczu było takie samo, jak wtedy. Jego twarz zdradzała tę samą nieufność, choć znaczące, ją zmarszczki pogłębiły się. Usta, przeświecające pod gęstszymi i bardziej obwisłymi wąsami, złagodniały nieco, tak jakby coś

S R

zmiękczyło ich dawne, stanowcze kontury.

- Zmieniliśmy się obaj - powiedział Paszanian, jakby znowu udało mu się odczytać myśli tamtego. - Minęło siedemnaście lat, mój chłopcze. .. Helena nie żyje od dawna, a ja ożeniłem się po raz drugi. - Tak - mruknął Michaił. Czekał na Lili całą noc i dzień, a potem jeszcze przez jedną niekończącą się noc. I oto wróciła w ten jasny poranek, wyskakując z tym mężem niczym sztukmistrz, który wyciąga asa z rękawa. Ucięła w ten sposób wszystkie rojenia, jakim Michaił się oddawał, rozmyślając o niej i czekając na nią. - O czym myślisz? - zapytał Paszanian, przyglądając mu się uważnie. - Och, o niczym! - westchnął Michaił. Gdybym wiedział, że to twoja żona, być może nie chciałbym się z nią kochać, przeleciało mu przez głowę. Może jednak bym chciał. W każdym razie powstrzymał się od przyglądania się Lili rozciągniętej na trawie, a nade wszystko

166

postanowił nie pożądać jej więcej. Tym lepiej, pomyślał jeszcze, bo z pewnością nie mogę się teraz wiązać z żadną kobietą. - Cóż - odezwał się po chwili i spojrzał Paszanianowi prosto w oczy - myślałem o Koli. - O moim synu? - zapytał Paszanian. - Tak, o nim - potwierdził Michaił. Ostatecznie, zauważył chłodno, Lili zrobiła mi naprawdę piękny prezent, przyprowadzając Haika Paszaniana, choć nic nie wiedziała ani o mnie, ani o powodach, dla których uciekłem z więzienia. Paszanian jest tutaj, i bez wątpienia wie, gdzie jest jego syn. A tam, gdzie jest Kola, jest także Feniks.

S R

- Nikołaj żyje - stwierdził Paszanian, spoglądając daleko przed siebie. A potem odwrócił się nagle do Michaiła i ścisnął go za ramię. Myślę, że jesteś mi potrzebny, właśnie w związku z nim - powiedział podniecony. - Tylko ty możesz mi pomóc! - Ja?

- Ta sprawa musi pozostać między nami - dodał szeptem. - Lili nic nie wie o moim synu.

- Nie wie... o czym? - zapytał Michaił. - O tym, że Nikołaj żyje? - Nie wie o tym i nie chcę, żeby wiedziała. Nie chcę, rozumiesz? Pozostawmy na boku powody, dla których nie wtajemniczałem jej w tę sprawę. - Po chwili milczenia Paszanian dodał: - Wiem, że mogę cię prosić o zachowanie tajemnicy, zarówno wobec niej, jak i kogokolwiek innego, prawda? - Z pewnością - przytaknął Michaił i spojrzał Paszanianowi prosto w oczy. - Możesz mi zaufać. Opowiedz mi teraz o Koli.

167

- Fałszywe dokumenty? - Jest rzeczą oczywistą, że Michaił Glinka jest poszukiwany. Bez fałszywych dokumentów nie będzie mógł się poruszać - powiedział Paszanian. - A więc postanowiłeś mu pomóc. - Lili zdjęła kapelusz z lekkiego płótna i położyła go na stole. - Oczywiście - potwierdził Paszanian. - Byłem bliskim przyjacielem jego ojca. Wiem, jakim człowiekiem jest Michaił i mam dla niego wiele szacunku. Lili zdecydowanie uniosła rękę.

S R

- Ależ tak, nie wtrącam się w wasze układy - mruknęła prędko. - Nie powinnaś mieć problemów ze znalezieniem fałszywych dokumentów— podjął Paszanian, wpatrując się w nią. - Uciekł z więzienia, tak?- zapytała Lili.

Paszanian uśmiechnął się kpiąco, wyjął z jej palców papierosa i zgasił go dokładnie w popielniczce.

- Masz może jakieś moralne wątpliwości w związku z tą sprawą? Lili nie odpowiedziała, poirytowana czymś, czego nie mogła określić. Siedzieli pod pergolą w ogrodzie Ireny. Reszta towarzystwa znajdowała się w domu, gdzie niedługo miała być podana kolacja. - Myślałam, że sam zajmiesz się nim - odezwała się po chwili, pochłonięta obserwacją mrówki, która maszerowała po rękawie jej swetra. -I rzeczywiście, zajmę się nim osobiście, oprócz sprawy dokumentów, Powiedziałem ci, że go znam. Wiem, kto to taki. Wiem

168

też, jakie życie prowadził dotąd. Nie jest przestępcą, a przynajmniej nie jest nim w typowym znaczeniu tego słowa - stwierdził Paszanian, na wszelki wypadek nie informując jej o tym, co powiedział mu sam Michaił o strażniku, który zaskoczył go, gdy przełaził na czworakach pod żelaznymi drutami ogrodzenia. Poza tym, co go obchodziło, że Michaił jest mordercą? Oprócz strażnika, miał pewnie na sumieniu inne osoby. Zaledwie parę lat temu, kiedy jeszcze docierały do niego wieści o nim, słyszał, jak mówiono, że tylko niewielu ma taki refleks i celuje tak dobrze, jak Michaił Uorde, zwany Glinką. Po prostu cudowne oko. Potrafił strzelić szybko jak błyskawica i zawsze trafiał.

S R

Stał się sławny także z tego powodu. No tak, ale strażnik nie zginął w taki sposób, pomyślał Paszanian i przełknął z zakłopotaniem ślinę. Odczuwał wstręt wobec przemocy, ale przyznał w duchu, bawiąc się papierośnicą, że zabicie kamieniem strażnika nie należało, ostatecznie biorąc, do najbardziej okrutnych rzeczy, jakie mogły się zdarzyć w obozie pracy.

- O czym tak rozmyślasz? - zapytała Lili, biorąc papierośnicę z jego rąk. - Załatwisz mi te dokumenty? - Paszanian zaczął się rozglądać za zapalniczką. - To na pewno nie będzie trudne - odparła Lili, pochylając się, żeby podać mu ogień. - Wiem, do kogo się zwrócić, i mogę je mieć w ciągu dwóch dni. Albo trochę później, jeżeli nie ma pośpiechu. - Michaiłowi się spieszy - wykrzyknął Paszanian głosem, który stał się nagle szorstki i twardy. -I to bardzo!

169

- W takim razie będę je mieć natychmiast - odparła równie szorstko Lili. Nie zapytała go o powód aż takiego pośpiechu. Co mogły ją obchodzić sprawy Michaiła Glinki? - Mogłabyś pojechać autobusem jutro po południu. Nie wiem, skąd weźmiesz te dokumenty, ale nie chcę abyś po nie jeździła do Hamburga czy Bóg wie dokąd, bo wtedy zamiast dwóch dni... - Pozwolisz, że zajmę się tym sama, jak zawsze? - odparła opryskliwie Lili. Paszanian uniósł obie ręce na znak kapitulacji. - Zgoda, nie gniewaj się, Umówimy się w jakimś miejscu, może

S R

nawet przyjadę tam z Michaiłem.

- A więc za dwa dni, powiedzmy około piątej po południu w Kestel. To małe miasteczko, jakieś sześćdziesiąt kilometrów stąd. Żeby tam dotrzeć nie musisz przekraczać żadnej granicy. Droga jest mało uczęszczana. Tuż przy wyjeździe z miasta jest hotel, nazywa się Pod Złotym Lwem,czy coś w tym rodzaju. Będę tam czekała z dokumentami dla twojego podopiecznego. - Gdy to powiedziała, podniosła się z rękami w kieszeniach swetra i papierosem wciśniętym w kącik ust. - Doskonale - mruknął Paszanian. Poczuł się trochę nieswojo, jak zawsze zresztą, kiedy Lili miała zniknąć, rzucając się w kolejną przygodę. - Może pójdziemy na kolację? - zaproponowała. - Chwileczkę. - Paszanian pozostał na miejscu. Wyciągnął do niej rękę. Lili podeszła i spojrzała na niego z góry.

170

- Może byś mi powiedziała - zapytał z wahaniem Paszanian dlaczego zwróciłaś się do mnie, żebym się tym zajął? - Wziął do ręki jej dłoń, podczas gdy Lili drugą ręką wyjęła papierosa z ust i zgasiła go w popielniczce, ale tak niezręcznie, że sparzyła sobie czubek wskazującego palca. - Nie powinnam była cię prosić o pomoc? - mruknęła i w tym samym momencie poczuła się tak, jakby spacerowała po ostrzu brzytwy. - Jesteś wystarczająco bystra, aby domyślić się bez niczyjej pomocy, co to za gość, ten Michaił. Że nie jest pospolitym

S R

bandziorem ani mordercą, który gotów cię udusić, jakby nigdy nic. Nie mam zielonego pojęcia, co robisz, żeby zdobywać fałszywe papiery, handlować obcymi walutami i przekraczać tam i z powrotem różne granice, szmuglując towar, za który dostałabyś co najmniej dziesięć lat więzienia. Ale jestem pewien, że po tym, jak uratowałaś mu życie, dałabyś sobie doskonale radę także z wywiezieniem go gdzieś w dół doliny i wciśnięciem mu w ręce fałszywych papierów, bez pomocy takiego statecznego antykwariusza w średnim wieku, jak ja. - Tym razem miałam pewne trudności - zaoponowała Lili, zła na męża, że złamał umowę i zaczął zadawać pytania, a także i na siebie, że nie umiała dać sobie rady sama. - Możesz mi podać konkretne powody? - zapytał Paszanian, ściskając ją za rękę.

171

Rany Julek, pomyślała poirytowana nie na żarty Lili, dlaczego u diabła nie przestanie się dopytywać? Wyrwała rękę z jego dłoni, nie odpowiadając ani słowem. - Przepraszam cię... - mruknął po chwili Paszanian i podniósł się gwałtownie. - Dajmy spokój, zachowuję się jak idiota. Skoro potrzebujesz mojej pomocy, to chyba jasne, że... Lili posłała mu słodziutki uśmiech. - Chodź, najwyższy czas, żebyśmy poszli na kolację. Irena uderzyła już w gong, nie słyszałeś? - powiedziała, kierując się w stronę domu, zadowolona, że powstrzymała się na czas od pytań na

S R

temat Michaiła, które chciała zadać mężowi: kto to właściwie jest i skąd się znają, co sobie powiedzieli w trakcie dwugodzinnej rozmowy na ławce pod jabłonką, i dlaczego, w imię jakiej przyjaźni i jakich związków uważał za konieczne zaopatrzenie go w fałszywe papiery i, z całą pewnością, w pieniądze. Gdy pożegnali się z Michaiłem, pojechali samochodem w głąb doliny i zjedli obiad w restauracji nad niedużym jeziorkiem, a potem poszli na ożywczy spacer po zagajnikach, niczym zgodni małżonkowie, którzy nie odstępują się ani na chwilę. Nie zapytała o nic, co dotyczyłoby Michaiła. Zresztą, pomyślała wchodząc do jadalni tuż przed mężem, Paszanian nie pali się wcale, żeby opowiadać mi cokolwiek. Tym lepiej. Każde z nas ma prawo mieć swoje tajemnice i zachować je tylko dla siebie. Usiadła przy wielkim stole, nakrytym błękitnym, lnianym obrusem, zastawionym porcelaną w różowe kwiatki, i spojrzała w okno.

172

Daleko, na horyzoncie, światło odchodzącego dnia stapiało się z mrokami nocy. Nagle wszystko wydało się jej" czymś nierealnym, wspomnienia i cierpienia, uczucia i związek z Paszanianem, nawet sam Michaił, i Irena, i wszyscy przyjaciele, gawędzący wokół niej. Miała wrażenie, że znalazła się w krainie zjaw, w której wszyscy myśleli tylko o tym, jak uniknąć nieszczęśliwego losu. Stojąc przy uchylonej firance, Irena odprowadziła wzrokiem Paszaniana i Lili, odchodzących w deszczu. On niósł parasol, ona trzymała go pod rękę. - Myślisz, że ona naprawdę go kocha? - zapytała stojącego za nią

S R

męża i spojrzała na niskie, szare chmury. Lato już odeszło. Opuściła firankę z westchnieniem i odwróciła się twarzą do Alberta. - Nie odpowiesz mi?

- Czy ja wiem... gdyby go nie kochała, prawdopodobnie nie wyszła-by za niego - odparł Albert, podnosząc niechętnie głowę znad gazety. -Nie uważasz?

- Wczoraj na kolacji Paszanian wyglądał na bardzo zmęczonego. Widziałeś, jakie ma podkrążone oczy? Wyglądają jak dwie czarne plamy. - Widać taką ma urodę - zaoponował Albert. - Chcesz jeszcze herbaty? - Dlaczego myślisz, że Lili nie kocha Paszaniana? - Albert podał żonie pustą filiżankę.

173

- Ona jest piękną kobietą, a on przypomina dużego gnoma, jest przygarbiony, brzydki, nieprzyjemny z wyglądu - stwierdziła Irena, nalewając herbatę. - Nie przesadzajmy. Jest mężczyzną o wielkim uroku, przynajmniej pod względem intelektualnym. - Ale nie dorównuje jej... Lili jest zachwycająca. - Tak, w istocie - przytaknął Albert. - Ale tak już jest, że wiele pięknych kobiet wychodzi za brzydkich mężczyzn. -Powinni mieć trochę wstydu, żeby tak otwarcie.-Irena zacisnęła usta i dodała po chwili: - Nie słyszałeś wczoraj wieczorem? Zszedł do

S R

jej pokoju i został tam do świtu.

- Jeśli już o to chodzi... - Albert spojrzał na kostkę cukru, którą podawała mu Irena, jak na truciznę - to raczej my powinniśmy się wstydzić, bo nie sypiamy ze sobą.

- Ależ jak... jak śmiesz! - Irena zerwała się na równe nogi, zrzucając na podłogę pudełko z ciasteczkami, i biegiem opuściła pokój. Ale może dokładnie obliczyła swoje kroki, bo Albert wyraźnie usłyszał szloch, który wyrwał się z jej piersi. - Prostak i okrutnik- wyjąkała zapłakana jeszcze Irena, leżąc z twarzą ukrytą w poduszce w zamkniętej na klucz sypialni. Przypomniał się jej nagle pewien deszczowy lipcowy dzień: siedziała w salonie koło babci, robiąc coś na drutach i zobaczyła przez okno, w cieniu wiązów po drugiej stronie sadu, Lili i Manfreda, okrytych żółtą ceratową płachtą tak, że tworzyli jedną, złotawą plamę, która oddalała się w kierunku lasu. Natychmiast wyszła pod jakimś pretekstem z

174

domu, wyczuwając nie wiadomo jak, dokąd pobiegli ci dwoje. Znalazła ich koło wodospadu, zupełnie nagich mimo deszczu, a ich ubrania porozrzucane były wzdłuż strumienia. I choć ich głośne okrzyki i śmiechy zdawały się przeszywać ją na wskroś, zakradła się między krzaki, żeby podpatrywać brata i uwielbianą przyjaciółkę, słodką, nieśmiałą, uduchowioną Lili Harlepp.

Rozdział 10 - Nie, przykro mi, proszę pani, ale nie wolno wejść do środka, z powodu rewizji.

S R

- Coś podobnego! - wykrzyknęła wyniosła dama w szarej sukni, poprawiając jedwabny kołnierzyk haftowanej bluzki, wyłożony na kołnierz płaszczyka. Mijając młodego policjanta, rzuciła mu ostre spojrzenie, ale na jej błyszczących, uszminkowanych ustach błąkał się ironiczny uśmieszek.

W małej drukarni znajdowało się dokładnie sześciu mężczyzn, obliczyła Lili Harlepp, stając w wejściu. Dwaj byli policjantami. Pozostali może policjantami w cywilu. Przygnębiony Otmar siedział na krześle z łokciami na kolanach i zwieszoną głową, żywe wcielenie kogoś, kogo dotknęła katastrofa. Pomyśleć tylko, przemknęło Lili przez głowę, gdy zbliżała się, przyciskając jedną ręką torebkę do piersi, drugą opierając na biodrze, że bez większego trudu mógłby pchnąć stojącą koło niego szafkę, żeby się przewróciła, i korzystając z zamieszania wyskoczyć przez okno! Znajdowali się na parterze, w podwórzu nie było ani jednego policjanta. Sprawdziła to sama jeszcze 175

zanim tu weszła, kiedy zorientowała się, że Otmar ma „gości". Z podwórza mógłby dostać się do pracowni fotograficznej od frontu, stamtąd na ulicę, i zwyczajnie wyparować. W każdym razie ona tak by zrobiła. - Pani do kogo? Lili zatrzymała się. Przejście zagrodził jej jeden z mężczyzn. Wyciągnęła rękę. - Hrabina Evelina von Wickert - powiedziała z taką miną, jakby oczekiwała ucałowania dłoni, i zaraz potem szepnęła: - Mon Dieu, gdy mężczyzna skrzyżował ręce na chudej piersi i przyglądając się jej

S R

zza okularów podejrzliwymi oczkami bez wyrazu, rzucił ostro: - Zechce pani okazać dokumenty!

Wyjęła z torebki paszport, swego czasu zrobiony przez Otmara w tej właśnie drukarni, i rzuciła go na biurko, stwierdzając stanowczo, że podobne traktowanie, to po prostu nieprzyzwoitość. Przyszła tu po to, żeby odebrać zamówione w zeszłym tygodniu wizytówki, a traktują ją jak jakiegoś złoczyńcę. Niemcy stały się naprawdę krajem, w którym nie da się już żyć z powodu inflacji, żebraków i policji, która wciska się dosłownie wszędzie! - Nie miała pani prawa w ogóle tu wchodzić - stwierdził mężczyzna, oglądając dokument. Siedzący na swoim krześle Otmar przeciągnął ręką po spoconym czole. Boi się, pomyślała Lili, żeby policjant nie odkrył, że dokument jest fałszywy. Głuptas z tego Otmara, nie docenia się, a przynajmniej jeśli chodzi o fałszowanie

176

dokumentów, bo jego marki rzeczywiście już z daleka pachniały podróbką. - Zechce pani powtórzyć, co panią tu sprowadza? Funkcjonariusz robił wrażenie, jakby był zupełnie wyprowadzony z równowagi. - Chcę odebrać moje wizytówki - oświadczyła Lili, dosłownie wyszarpnęła paszport z jego rąk i schowała go do torebki. Rozpięła bez pośpiechu żakiet i oparła się biodrem o stół. - Nie ruszę się stąd, dopóki ich nie dostanę. Albo dwóch policjantów będzie musiało mi je przywieźć i cała historia skończy się skandalem. Nie sądzę, żeby mój mąż był tym zachwycony. - A kim jest pani mąż?

S R

- Zechce się pan najpierw przedstawić - zażądała Lili. Policjant wyjął z kieszeni legitymację, otworzył ją i uniósł do jej twarzy. Lili rzuciła okiem, sięgnęła po ołówek i karteczkę leżące na biurku i napisała na niej jakieś nazwisko.

- Niech pan pośle któregoś ze swoich ludzi do zastępcy burmistrza, on mu powie, kim jest mój mąż - stwierdziła i popchnęła kartkę w kierunku funkcjonariusza, sięgnął po nią z pogardliwą miną, podszedł do pilnującego drzwi młodego policjanta i zamienił z nim parę słów szeptem. Otmar podniósł na Lili przerażone oczy. Nie bój się, głuptasie, zakomunikowało mu spojrzenie Lili, zastępca burmistrza jest na urlopie, dowiedziałam się o tym w hotelu, zanim tu przyszłam. Pozbawiony telepatycznych zdolności Otmar, w dodatku przytłoczony

177

sytuacją, najwyraźniej nie zrozumiał tego, co chciała mu powiedzieć, ale coś w jego umyśle zaczęło funkcjonować, bo obrzucił spojrzeniem książkę, leżącą na skrzyni, między czcionkami drukarskimi, a potem spojrzał znowu na Lili. W jednej chwili Lili znalazła się koło skrzyni, tuż obok funkcjonariusza. Położyła torebkę na książce, a potem spokojnym i precyzyjnym ruchem ręki uniosła obie te rzeczy. Przycisnęła książkę do piersi, ukrywając ją pod torebką, i odwróciła się do funkcjonariusza, który nadal rozmawiał szeptem z młodym policjantem. - Wolałabym nie sterczeć tu godzinami - oświadczyła stanowczo.

S R

- Zdaje się, że zastępca burmistrza jest nieobecny - mruknął tamten podchodząc do niej. - Wyjechał na urlop. - Bardzo mi przykro, pani hrabino - odezwał się Otmar, który w dalszym ciągu pocierał się rękami po twarzy - ale nie zdążyłem przygotować pani wizytówek...

- To niesłychane! - rzuciła w odpowiedzi Lili, podeszła do niego i niedostrzegalnym ruchem głowy wskazała otwarte okno. - Uciekaj! szepnęła cichutko, a potem dodała głośno: - Zamiast siedzieć na tym krześle, wziąłby się pan lepiej do jakiejś roboty, Herr Schmidt! Otmar potrząsnął głową i ukrył twarz w dłoniach. - Niech pani lepiej już idzie - odparł. - Ja też tak myślę - warknął funkcjonariusz, Wyszedłszy z drukarni, Lili doszła do końca głównej ulicy, skręciła w jakiś zaułek i dopiero wtedy przystanęła.

178

Książka okazała się rozprawą poświęconą drukarzowi Bodoniemu, a pomiędzy jej kartkami znajdował się fałszywy paszport dla Michaiła Glinki. Lili włożyła dokument do torebki, wrzuciła książkę do pojemnika na śmieci i weszła do zadymionego szynku, pełnego ludzi narzekających na inflację, okupację Zagłębia Ruhry i wielkich spekulantów. Poprosiła o kieliszek winiaku i zaczęła popijać go powoli, dopóki przyjemne ciepełko nie rozeszło się po jej ciele. A potem wyszła na ulicę, czując na sobie wrogie spojrzenia obecnych. Taka elegancka kobieta jak ona z pewnością jadała codziennie, może nawet trzy razy na dzień. Już sam jej wygląd wystarczał, żeby obudzić wrogość.

S R

Tego samego wieczoru, przed pójściem na dworzec kolejowy, Lili odwiedziła pewnego adwokata. Poinformowała go, że Otmar Schmidt ma kłopoty i podała mu nazwisko funkcjonariusza, który kierował akcją. Położyła przed nim paczkę dolarów, które po wymianie na czarnym rynku wystarczały na co najmniej trzy miesiące beztroskiego życia.

- Otmar jest chory na serce i kocha swoją żonę. Nie może obyć się bez niej - powiedziała, podnosząc się z krzesła. - Wyciągnij go niezwłocznie z więzienia. Pieniędzmi, które ci dałam, możesz przekupić każdego, kogo tylko zechcesz. - Bardzo cię jeszcze boli? - Paszanian wskazał na nogę, którą Michaił trochę powłóczył. - Nie, wcale... - Michaił usiadł ciężko ze starym, obtłuczonym imbrykiem w dłoni. Uniósł go i pochylił nad filiżanką Paszaniana.

179

Napełnił ją po brzegi, a potem, nie rozlewając ani kropli, nalał sobie herbaty. -Ale z pewnością nie mógłbym jeszcze biegać, przynajmniej na razie -dodał i odstawił z hałasem imbryk. Obaj zamilkli. Siedzieli w kuchni, w ciszy samotnego domu, gdzie przebywał od prawie trzech tygodni, Michaił usłyszał tykanie zegarka Paszaniana. Zaczęli popijać herbatę, spoglądając czasami na siebie bez słowa. Lampa naftowa ustawiona w głębi stołu rozsiewała nikłe i dziwnie posępne światło. Twarz Paszaniana, pomyślał Michaił, zapalając papierosa, wygląda, jakby była z lawy wulkanicznej. Poorana bruzdami, z utrwaloną rozpaczą. Na litość boską, pomyślał z

S R

poirytowaniem, jak on może aż tak kochać syna, który jest zbrodniarzem i katem tylu kobiet i mężczyzn, bezlitosnym mordercą i niczym więcej? Ja znienawidziłbym go. Paszanian jest człowiekiem o złamanym sercu.

- Bądź spokojny - powiedział, patrząc Paszanianowi w oczy przywiozę ci twojego Kolę... zajmę się tym.

- Stambuł jest wielkim miastem, a Koli może już tam nie ma odparł Paszanian i chwycił go nagły atak kaszlu. Podniósł się, podszedł do okna i oparł się o parapet; za nim rozpościerała się głęboka noc. Po chwili wrócił na miejsce. - Od czego zaczniesz, Michaił? Mężczyzna odparł: - Stambuł jest wielkim miastem, wielka jest też cała Azja Mniejsza i Kaukaz. Ale nie zapominaj, że ktoś taki jak ja bez trudu zdobywa różne informacje. Umiem poruszać się nie tylko w Niemczech, ale także w Rosji i w Turcji, tak jak w każdym innym

180

miejscu. Poza tym dobrze znam Nadira Mustafę Hasima, jego organizację. A to oznacza, że nie będę miał kłopotów z dotarciem do twojego Koli. Paszanian słuchał go z uwagą, od czasu do czasu kiwając głową. Nagle z góry dobiegły głuche odgłosy, podobne do stawianych w pośpiechu kroków. Paszanian uniósł głowę i spojrzał na sufit. - Kto u licha tam... - mruknął zaniepokojony. - Sowa płomykówka - wyjaśnił Michaił. - Mieszka na strychu. Jest ogromna i często łazi tu i tam. Stąpa jak człowiek. - Przed oczami stanęła mu nagle jasna twarz Lili, zwrócona ku niemu w chwili, gdy

S R

trzymał ją w ramionach. Lili, szepnął w myśli jej imię, gasząc papierosa w popielniczce. Lili, jej gładkie, pachnące ciało. - Musisz się pospieszyć ze znalezieniem Koli - obudził go nagle z zamyślenia głos Paszaniana. - Zanim spadną śniegi... Mówiłem ci, Michaił, że śniegi pomogą bolszewikom osaczyć go w kryjówce... Musisz dotrzeć przed nimi... pamiętaj... proszę cię. Mam dwa miesiące do pierwszych śniegów, pomyślał Michaił. Przez siedem lat przyglądał się, jak śnieg zasypuje podwórze więzienia. Wyobraził sobie nagle zimowy pejzaż, biel i ciszę, domek z drewnianych bali na skraju lasu. Zobaczył kryształki lodu układające się w fantastyczne rysunki na zamarzniętych szybach. Poczuł miłe ciepło w nisko sklepionej izbie i usłyszał ciche trzaskanie ognia w piecu kaflowym. On sam obejmował pod ciepłym przykryciem dziewczynę. Ile to czasu upłynęło od tamtej pory? Dziewczyna, którą z powodu okrągłej buzi i pięknych, czarnych oczu nazywał

181

pieszczotliwie „tarakucka", kabaczek, powiedziała mu wtedy: „Chcę mieć z tobą syna, tylko syna..." A potem przyszli biali i rozpętał się koniec świata. Gdybym miał syna, pomyślał, wzdychając Michaił, być może i ja szukałbym go tak samo rozpaczliwie, jak Paszanian swojego. Nawet gdyby był zbrodniarzem. - Wiesz, zmieniłeś się - odezwał się Paszanian. - Przyjrzałem ci się. Wyglądasz na człowieka zdecydowanego na wszystko... rozumiesz, co mam na myśli? Michaił ściągnął ramiona. - Kiedy widziałeś mnie po raz ostatni, miałem siedemnaście łat.

S R

Dwaj mężczyźni spojrzeli na siebie. Paszanian westchnął. - Tak, nie zapomniałem tamtego dnia... tej brzydkiej afery z Edith... ona i Kola oskarżyli ciebie, a ja... no cóż, wyobraź sobie, doskonale wiedziałem, co naprawdę się wydarzyło! Ty niczemu nie zawiniłeś, jasne było, że to mój syn... tak, to oczywiście on rzucił się na naszą kuzynkę... Ale ty jesteś taki, jak twój ojciec, dumny, może nawet za bardzo... Nie broniłeś się nawet, uznałeś to za zbyt upokarzające, prawda? Tak, wiem... a ci dwoje, dziewczyna i mój syn... Ale co innego mogłem wtedy zrobić? -Paszanian zerwał się gwałtownie z krzesła i podszedł do okna. Wstydzi się za swojego syna, pomyślał Michaił. Za to, co Kola zrobił wtedy i czym jest obecnie. Pewnie dlatego nie powiedział Lili, że Nikołaj żyje.

182

Paszanian długo stał przed oknem, wpatrując się w ciemność. W końcu wrócił do stołu i wskazał ręką książkę, którą Michaił zaczął znowu czytać. - Co to takiego? Michaił wziął książkę do ręki i podał mu ją. - Przyniosła mi ją twoja żona. - Księżna de Cleves - przeczytał głośno Paszanian i oddał książkę Michaiłowi. - Co za pomysł, żeby pożyczać ci taką lekturę dodał oschle. Jest o nią zazdrosny, pomyślał Michaił. Przypomniał sobie, że

S R

tak samo było z Heleną. Był o nią zazdrosny i nie potrafił tego ukryć. - Jutro - powiedział Paszanian, biorąc ze stołu papierośnicę i zapalniczkę - moja żona będzie na nas czekać w zajeździe w Kestel. Wyruszymy tam z samego rana. Dobranoc - dodał i skierował się do drzwi.

Paszanian położył się spać w saloniku przy kuchni. Kiedy Michaił leżał już wyciągnięty na kanapie w dużym pokoju, usłyszał dochodzące stamtąd chrapanie. Jest tak zdesperowany, pomyślał, ale mimo to udaje mu się zasnąć. Za to ja nie mogę zmrużyć oka. Gdybym miał pod ręką jakąś inną kobietę, nie tęskniłbym aż tak bardzo za Lili. Poczuł, że musi wstać. Sięgnął po papierosy, starając się nie myśleć o niej, i zaczął rozmyślać o Stambule - znał go do ostatniego zaułka, i o Nikołaju - Chalmagu, którego postanowił w jakiś sposób zwrócić ojcu, ale dopiero po odebraniu mu Feniksa. Zauważył, że Paszanian nic nie wie o magicznym ptaku, bo w

183

przeciwnym razie powiedziałby o nim. Mustafa Hasim mówił mu o synu, ale nie o skarbie. W każdym razie Paszanian nie ma pojęcia o napaści na klasztor i zamordowaniu mnichów. Pierwsze śniegi przyjdą nie wcześniej niż za dwa miesiące, obliczył, wyciągając się znowu na kanapie. Podniósł papierosa do ust. Wtedy, przyrzekł sobie w duchu, Feniks znajdzie się w moich rękach, a ja będę w drodze do Singapuru. Ktoś, prawdopodobnie w kuchni, grał na akordeonie. Zaraz się podniosę i pójdę powiedzieć, żeby przestał, postanowił Paszanian. Nie mógł znieść tej nostalgicznej muzyki. Nie ruszył się jednak z krzesła przy stole. Siedział koło Michaiła w jadalni wyłożonej drewnem w

S R

zajeździe Pod Złotym Lwem. Spojrzał w górę na dwie belki podtrzymujące sufit, tak jakby zamierzał zwrócić się do niebios, aby Lili zjawiła się wreszcie.

Być może, pomyślał w chwilę potem, jakieś bóstwo od razu wysłuchuje płynące z serca błaganie, bo, rzeczywiście, skrzypnęła podłoga i Paszanian, odwróciwszy się nagle, zobaczył nadchodzącą Lili. Podniósł się prędko, zerwał się także Michaił. Jest zmęczona, pomyślał Paszanian, wychodząc jej naprzeciw. - Takie spóźnienie... tym razem naprawdę się niepokoiłem powiedział, przytulając ją. - Cóż znowu - uśmiechnęła się Lili. Ale jej cudowne szare oczy były niespokojne i kontrastowały z uśmiechniętą twarzą. - Nie zdążyłam na przesiadkę, to wszystko. Jak się miewasz, Michaił? wykrzyknęła, wyciągając rękę. Ściskają sobie dłonie jak dwaj mężczyźni, zauważył Paszanian. Mocno i prędko.

184

- Nie wydaje ci się, że tu okropnie śmierdzi gulaszem? mruknęła Lili, siadając przy stole. - Wszystko w porządku, jeśli chodzi o dokumenty - dodała po chwili. Sięgnęła do torebki i podała Michaiłowi kopertę. -Jest tutaj, w środku. Będzie pan mógł poruszać się z nimi wszędzie. Są perfekcyjne. Poproszę tylko zestaw jarzyn i kawałek szarlotki - zwróciła się do właścicielki zajazdu, która podbiegła drobnymi kroczkami. Przez całą kolację Lili nie odezwała się więcej, ale Paszanian czuł, że jest spięta. Kilka razy przyglądał się z boku jej poważnej, zamyślonej twarzy.

S R

W końcu Michaił przerwał zbyt długie milczenie. - Jutro jadę do Monachium - powiedział, wyjmując papierosa z papierośnicy leżącej na stole.

Paszanian w jednej chwili zapomniał o Lili. - Co masz na myśli, mówiąc, że jedziesz do Mochachium? wybuchnął, starając się opanować zdenerwowanie. Dał mu górę pieniędzy, błagając go, żeby piorunem ruszył do Stambułu, a Michaił bez żadnego zakłopotania zapowiadał podróż do Monachium. Paszanian zauważył szybkie zdziwione spojrzenie, jakie rzuciła mu Lili. - Mam tam znajomego - wyjaśnił obojętnie Michaił, stukając papierosem o paznokieć kciuka - i chciałbym wpaść do niego na chwilę. - Po czym skrzywił się dziwacznie, opuszczając kąciki ust. - Przyjaciela? - zapytała Lili.

185

- Coś w tym rodzaju - mruknął prędko Michaił, spuszczając oczy. Przypalił papierosa i dodał z wymownym spojrzeniem: - Nie martw się, Haik - tak jakby chciał dać mu do zrozumienia, że doskonale wie, kiedy pojechać do Stambułu na poszukiwania Nikołaja. A potem jednym haustem dopił to, co mu zostało w kieliszku, i zaczął palić, przyglądając się zawieszonym na ścianie naiwnym obrazkom, przedstawiającym sceny z polowania. Niespodziewanie odwrócił lekko głowę w stronę Paszaniana i uśmiechnął się uspokajająco, jakby chciał mu powiedzieć: bądź spokojny, przyjacielu.

S R

Uspokojony Paszanian odetchnął głęboko. Chyba mogę mu zaufać, pomyślał, ściskając leżącą na stole rękę Lili. Michaił, jak jego ojciec, jest takim samym, ekstrawaganckim obieżyświatem, niezdolnym do zagrzania nigdzie miejsca, facetem, który umarłby, gdyby musiał siedzieć za biurkiem. Ale jest także człowiekiem o absolutnej uczciwości moralnej.

Rozdzielili się zaraz po kolacji. Na dworze zapadła już noc. Gdy tylko Paszanian usadowił się w samochodzie obok Lili, która prowadziła, zapytał ją: - Nie lubisz go, prawda? Odnosisz się do niego tak chłodno. - Jest mi zupełnie obojętny - odparła Lili. Kiedy auto ruszyło, stojący w drzwiach zajazdu Michaił pomachał im na pożegnanie. - Powierzyłem mu załatwienie pewnej sprawy - powiedział Paszanian. - Obrotny gość.

186

Lili nie odpowiedziała i Paszanian nie dodał nic więcej. Znał swoją żonę; spokojnie trzymała przy sobie własne sekrety i nie zdradzała najmniejszej ochoty, aby poznawać cudze.

Rozdział 11 Opierając się o stół łokciami Michaił siedział nad kuflem ciemnego piwa i błądził oczami po gałązkach winorośli, namalowanych żywymi kolorami na sklepieniu, i girlandach, które wijąc się, opadały po ścianach, podtrzymywane gdzieniegdzie przez

S R

tłuściutkie amorki o złotawych kędziorach. Można było z łatwością odróżnić Bachusa i Ariadnę, choćby po imionach, wypisanych przez malarza pięknymi literami na frontonie, no i po dziwacznie wykrzywionych stopach, Ona, z dużymi biodrami, obejmowała coś w rodzaju osła, lub może psa, i unosiła w górę ogromny kielich, śmiejąc się z odrzuconą do tyłu głową, która wyglądała tak, jakby miała się za chwilę oderwać od karku. Mimo wszystko fresk wydawał się w pewien sposób urzekający, choć raził zbytnią groteskowością i prostacką wesołością. Ogólnie biorąc, uśmiechnął się Michaił, paląc fajkę kupioną na dworcu zaraz po wyjściu z pociągu, pozostawał w harmonii z charakterem monachijskiej piwiarni. Jak na poranną godzinę ludzi było sporo. Bezrobocie pozostawiało mężczyznom bez pracy swobodę odwiedzania takich lokali, jeśli nawet łączyło się to z możliwością wypicia piwa za niebotyczną cenę, w sytuacji, gdy za dolara płacono pięć milionów marek, a na kupienie pęczka marchewki stać było tylko potentatów 187

finansowych. Paszanian wręczył Michaiłowi niezłą sumkę dolarów, za które w Niemczech we wrześniu 1923 roku można było kupić wszystko. Fałszywe dokumenty były bez zarzutu, ale gorzkie doświadczenia nauczyły Michaiła ostrożności, toteż aby nie rzucać się w oczy, wymienił część dolarów na marki i kupił za nie walizkę i ubrania, a nawet miękką czapkę z krótkim daszkiem, którą miał na głowie. Zdjął ją teraz i przeczesał palcami szczeciniaste włosy; zaczynały już odrastać, nadając mu wygląd uczciwego mieszczucha. Na wszelki wypadek znowu przykrył je czapką.

S R

Dochodziła jedenasta, pora spotkania. Michaił siedział samotnie przy długim stole i wodził oczami za tłuściutką dziewczyną, która kołysząc biodrami, biegała po sali, roznosząc po cztery kufle piwa naraz. Stawiała je przed zamawiającymi mężczyznami z krótkim: Ja, bitte!, po czym muskała ściereczką pianę, która przelewała się, spływając na stoły. Za każdym razem, gdy przechodziła obok Michaiła, uśmiechała się do niego wesołymi niebieskimi oczętami. Miała zaróżowione policzki i płowy warkocz w odcieniu konopi przypięty wokół głowy. Jak już porozmawiam sobie z tym typkiem, postanowił Michaił, zabiorę ze sobą tę dziewczynę. Wydawało się, że jej ogromne piersi rozsadzą za chwilę haftowany kaftanik, a z bufiastych rękawów bluzki wyłaniały się mlecznobiałe ręce, obiecując jędrne ciałko. W powietrzu obok dymu tytoniowego unosił się przenikliwy zapach kiszonej kapusty i charakterystyczny, nieokreślony i ciężki, ale nie

188

nieprzyjemny zaduch kuchenny. Przy stołach dyskutowano z ożywieniem, czasami słychać było przekleństwa rzucane podniesionymi, wzburzonymi głosami. Przez duże otwarte okna, wychodzące na podcienia jednej z głównych ulic miasta, wdzierały się odgłosy tłumu kłębiącego się na chodnikach i zgrzytanie przejeżdżających tramwajów. Michaił łowił te hałasy i wodził wzrokiem za kelnerką. Rozkoszował się gorzkim piwem i wdychał zapachy. Wydawało mu się, że wszystko zmówiło się, aby zapewnić zmysłową przyjemność jego uszom i oczom. Miłych wrażeń dostarczało mu nawet dotykanie

S R

drewnianych listew stołu palcami jednej, i gładkiego uchwytu kamionkowego kufla -drugiej dłoni. Odurzyła go swoboda, czuł pełnię życia. A przecież znalazł się tu po to, aby wytropić człowieka, który go zdradził. Posłał dziewczynie tak szeroki uśmiech, że szepnęła mu prędko: Um vier Uhr, ja?, i umknęła, chichocząc. Ależ tak, przyrzekł w duchu Michaił, przyjdę po ciebie o czwartej, kiedy skończysz pracę. - Nie, posłuchaj, nie wypuszczą go, dopóki nie odsiedzi ładnych paru latek - wrzasnął nagle ktoś z siedzących przy sąsiednim stole. - Ale on nie jest komunistą, tylko liberałem... - zaprotestował inny, w wytartym, słomkowym kapeluszu na głowie. Michaił nastawił uszu. - Sędziowie dobierają się zwykle do komunistów. - Co z tego, że jest liberałem? Masz jakieś pojęcie, ośle jeden, czym jest dzisiaj sądownictwo? Nie wiesz o tym, że zebrała się tam

189

kupa reakcjonistów, i że trzeba być prawicowcem, żeby nie być skazanym? - Trzy lata temu, po stłumieniu puczu Kappa - wyjaśnił staruszek z obwisłymi wąsami, podobny do wydry - rząd oskarżył o zdradę stanu około siedmiuset osób. To byli prawicowcy, mój drogi! I z tych siedmiuset tylko jeden, powiadam, jeden, a konkretnie komisarz policji z Berlina, dostał pięć lat, i to w zawieszeniu! Państwo zabrało mu emeryturę, a Trybunał Konstytucyjny natychmiast mu ją przywrócił. - W takim razie nie wypuszczą stolarza - stwierdził

S R

zaniepokojony facet w słomkowym kapeluszu. - Zrobili go w konia? -1 tak miał szczęście - zauważył inny, ściszając głos. Wyobraźcie sobie, przedwczoraj wieczorem w małej uliczce za katedrą zamordowali jednego, co to w 1919 roku związał się ze „spartakowcami"*. Słyszałem, że poderżnęli mu gardło brzytwą, a zrobili to, prawdopodobnie, narodowcy Juliusa Streichera. - Głos przeszedł w stłumiony szept. Ale Michaił nie uronił ani jednego słowa. - No, ale ten gość był Żydem - zaoponował mały facet z długimi, jasnymi włosami. - Pewno, że poderżnięcie gardła jakiemuś tam... * Związek Spartakusa - lewicowa organizacja niemieckiej socjaldemokracji (przyp. tłum.). Przed Michaiłem zatrzymała się w tym momencie kelnerka. - Herr Benezl - zapytała.

190

- Tak - odparł Michaił - to ja. - Dokument, który wręczyła mu Lili, wystawiony był na nazwisko Paula Beneza, trzydzieści dwa lata, urodzonego w Pradze, aby usprawiedliwić jakoś obcy akcent, z jakim Michaił mówił po niemiecku. - Był tu jakiś chłopiec, który prosił, żeby pana zawiadomić, że pański znajomy nie może przyjść - poinformowała go kelnerka z przekornym uśmieszkiem, owijając wokół palca róg ściereczki. Życzy pan sobie jeszcze jedno piwo? - Nie, dziękuję - odparł Michaił, podnosząc się. Ujął dłoń kelnerki i wcisnął w nią parę banknotów, za które jeszcze rok temu

S R

można było kupić futro. - Chcesz, to przyjdę po ciebie o czwartej, dobra?

- Fantastischl - roześmiała się dziewczyna. Michaił pospiesznie wrócił do hotelu. Gdy wszedł do pokoju, wcale się nie zdziwił na widok otwartej szafy, wypatroszonej walizki i części ubrania porozrzucanych po kątach. Być może mieli nadzieję, że przestraszą go przeszukaniem całego bagażu, po tym jak wysłali go do piwiarni pod pretekstem spotkania z kimś, kto wcale nie miał zamiaru zjawić się o umówionej porze. Wszystko rozegrało się dokładnie tak, jak się spodziewał: zdrajcę prawie zawsze otacza bariera ochronna. W pół godziny później otwierał drzwi sklepu ze starzyzną przy akompaniamencie zawieszonego przy nich dzwonka. Wszedł do środka i usiadł na pogryzionej przez mole kanapie bez poręczy. Człowiek za ladą nie podniósł nawet głowy znad kartki zapisanej liczbami i nadal głowił się nad swoimi rachunkami jakby był sam.

191

- Skąd się dowiedzieliście, gdzie się zatrzymałem? - zapytał Michaił. - Nie wiem, o czym szanowny pan mówi - mruknął człowiek, odkładając ołówek. - Śledziliście mnie, to jasne. Przyznaję, nie zauważyłem tego. Widocznie wyszedłem z wprawy. - Nie widzi pan, że jestem zajęty? - wybuchnął tamten, skubiąc szpiczastą bródkę. Wykapany Trocki, pomyślał Michaił, tyle że w miniaturze i wychudzony. - Nic wam z tego nie przyszło, bo nie dowiedzieliście się

S R

niczego na mój temat - stwierdził Michaił, wyjął z kieszeni marynarki swoje papiery i otworzył je przed haczykowatym nosem człowieczka. - Nie pamięta mnie pan? Jestem Paul Benez, byłem tu dwa dni temu! Właściciel sklepu odsunął dokumenty palcem. - Przyszedł pan wtedy, żeby mi się naprzykrzać. Nie wiem, jak i od kogo dowiedział się pan o mnie... Prosił pan o informacje na temat swojego znajomego i zgodziłem się panu pomóc. Powiedziałem, że umówię pana z kimś, kto zna w Monachium wszystkich, ustaliłem godzinę i... - Dobrze pan wiedział, staruszku, że nikt nie przyjdzie do tej piwiarni. To był tylko sposób, żeby przetrząsnąć mój pokój. Człowiek sięgnął po odłożony pisak. Michaił wyjął mu ołówek z rąk, wziął nóż ze zmatowiałej tacy i zaczął go ostrzyć, sypiąc naokoło drobnymi wiórkami. Nazwisko staruszka podał mu pewien anarchista w obozie pracy, który wylądował w więzieniu na wiele lat za

192

napisanie czegoś przeciwko Reichswehrze. Anarchista dużo wiedział o Monachium, ale nie znał kryjówki człowieka, który nie tylko wydał Michaiła Glinkę, wtrącając go do więzienia, ale z jego winy zginał też cały ośmioosobowy oddział ludzi wiernych Michaiłowi. „Idź do handlarza starzyzną - poradził anarchista Michaiłowi, zapamiętaj jego imię, nazwisko i adres - on ma liczne kontakty i być może za parę groszy udzieli ci pomocy. Dzisiaj ludzie ledwo wiążą koniec z końcem". Niedługo anarchista umarł, zżarły go wszy i dyzenteria. - Kawał sukinsyna z ciebie - syknął Michaił, ale bezsilna wściekłość, jaka go ogarnęła, wywołana była przede wszystkim

S R

wspomnieniem zsiniałej twarzy anarchisty, charczącego w agonii na wiązce słomy. - Prawdziwego sukinsyna.

- Jest pan szaleńcem, niech się pan wynosi - odburknął tamten. - Nie skręcę ci karku, możesz być spokojny - powiedział Michaił i położył na ladzie, jeden obok drugiego, kilka banknotów. - To są dolary, nie uważasz, że wyglądają prześlicznie? - Dlaczego nie dał mi pan ich od razu? - jęknął po chwili staruszek. - Daję ci je teraz - odparł Michaił. Sięgnął po nóż, którym temperował ołówek, i schował go do kieszeni. - Biorę go sobie w prezencie -dodał i wolno wyszedł ze sklepu, wciskając czapkę na głowę. Kiedy dochodził do rogu, poczuł, że ktoś ciągnie go za połę marynarki. - Ein Momentl

193

Michaił przystanął i złożył ręce na piersi. Przed nim stał chłopiec, który dwa dni temu śledził go od sklepu ze starzyzną aż do hotelu. - Czego chcesz? - zdziwił się Michaił. - Dziadek kazał mi to panu oddać - odparł chłopiec, sięgnął do kieszeni połatanych spodni i zaczął wyjmować dolary, jeden po drugim. -Nie może panu pomóc. - Ale to dolary powiedział z naciskiem Michaił. - A ja chcę się tylko dowiedzieć, gdzie jest mój znajomy. Sam dobrze wiesz, kogo mam na myśli, prawda?

S R

Chłopiec miał wychudzoną twarz i spoglądał na niego surowo, niczym dorosły. Na lewym policzku miał siniak, może od uderzenia pięścią.

-I co zamierzasz zrobić? - Michaił zapytał łagodnie. Chłopiec spojrzał bojaźliwie w górę, ponad jego ramionami, jakby przyglądał się latawcowi na wietrze. Jego piwne oczy zalśniły matowo. - Gwiżdżę na wszystko, nie mam co jeść, a poza tym nie muszę tłumaczyć się przed nikim - powiedział, chowając pieniądze do kieszeni. -Znam córkę gościa, którego pan szuka. - Podał nazwisko kobiety i wymienił nazwę ulicy, a potem odwrócił się i uciekł. Jakiś czas później, o wpół do piątej, dziewczyna z piwiarni rozpinała kaftanik w hotelowym pokoju Michaiła. Za oknem, po jasnym i błękitnym wrześniowym niebie płynęły podobne do leniwych żaglowców białe chmury. Kiedy Michaił odwrócił się z

194

dwoma kieliszkami białego wina, dziewczyna nie miała na sobie już nic. Rozpuszczone długie włosy spływały jej aż do bioder. - Wypijmy - zaproponował Michaił. - Za co? - roześmiała się i odrzuciła włosy do tyłu. Miała nabrzmiałe, sterczące w górę piersi. - Za mojego przyjaciela... przyjaciela, którego chciałbym odnaleźć po siedmiu latach, które ciągnęły się jak wieczność mruknął Michaił, ale zaraz potem odstawił kieliszki na stół. - Może wypijemy potem, jak myślisz? - Och, z przyjemnością - roześmiała się dziewczyna.

S R

Na niebieskiej, blaszanej tabliczce widoczny był biały napis: Naprawa Rowerów. Drzwi warsztatu otwarte były do wewnątrz, gdzie starszy człowiek i dziewczyna wyglądająca na jego wnuczkę kręcili się pośród ustawionych przy ścianach, rozebranych na części rowerów. Do środka wszedł, pogwizdując, chłopiec, obszedł stos opon i dętek, przypominających splątane wnętrzności i zawołał cicho: -Galia!

Dziewczyna zerknęła na niego, nie przestając dłubać szczypcami przy ogniwach ubrudzonego smarem łańcucha. -Wynoś się, jestem zajęta. Chłopak wyciągnął z kieszeni paczkę angielskich papierosów. - Zapalisz? - zapytał. - Gadaj, skąd j e wytrzasnąłeś. Chłopak kiwnął głową w stronę dziadka, który grzebał w skrzynce z narzędziami w głębi pomieszczenia.

195

- Galia, musimy porozmawiać, ale sami - powiedział. - Nie zawracaj głowy - odparła dziewczyna, wycierając ręce o fartuch - nie wiesz, że biedak jest całkiem głuchy? - Wyjęła papierosa z paczki, przypaliła go i zaciągnęła się. - Fenomenalny! Także chłopiec palił, wpatrując się w wizerunek brodatego jegomościa z bujnymi włosami, zawieszony na drzwiach. - Nie dość ci, że narodowi socjaliści mają cię na oku? - zapytał, lustrując ją od stóp do głów. - Ostrzegałem cię już, że któregoś dnia złożą ci tu małą wizytę i jak zobaczą, co za świętego masz za patrona, zatłuką cię na śmierć. Albo potraktują jeszcze gorzej.

S R

- Moja sprawa - odcięła się cierpko dziewczyna. - A więc, co chciałeś mi powiedzieć?

- Te papierosy - stwierdził chłopak, drapiąc się po kędzierzawych włosach - kupiłem razem z kupą innych fajnych rzeczy. Zapłaciłem dolarami. Dał mi je gość, który szuka twojego tatusia. W zamian podałem mu twoje nazwisko i gdzie cię może znaleźć, to znaczy tutaj.

Z każdym jego słowem życzliwy wyraz twarzy dziewczyny rozwiewał się coraz bardziej, aż w końcu znikł zupełnie. Gdy zamilkł, podniosła powoli rękę, rozluźniła palce i upuściła papierosa na ziemię, a potem rozgniotła go obcasem jak karalucha. - Jesteś obrzydliwy - powiedziała przyciszonym, stanowczym głosem. - Po prostu obrzydliwy. Chłopak uniósł ramiona.

196

- Nie jestem bolszewikiem, jak ty i twoi kumple... Nic mnie nie obchodzi ta wasza rewolucja, a zresztą, jestem pewien, że niczego by nie zmieniła. - Twój cynizm... - wybuchnęła wzburzona, ale chłopak nie dał jej dojść do słowa. - Scheissel - syknął i dodał prędko: - Nie dość ci, że przyszedłem cię ostrzec? Jak się tu zjawi taki wysoki typek w czapce z daszkiem, niejaki Paul Benez, będziesz przynajmniej wiedziała, co masz robić. Wyjął z paczki pięć papierosów i położył je na blacie warsztatu. - Nie bądź głupia, nie są zatrute - rzucił na koniec i gwiżdżąc, wyszedł na dwór.

S R

Dziewczyna chwyciła papierosy w garść i zgniotła je ze złością. Następnego dnia rano Galia zobaczyła nieznajomego, który wszedł w bramę i ruszył wolno po błyszczącym od deszczu, brukowanym podwórzu. Miał na głowie czapkę i ubrany był w elegancką, ciemną marynarkę z podniesionym kołnierzem, żeby osłonić się przed zacinającą mżawką, a do tego szare spodnie i ładne pantofle. Szedł z opuszczoną głową i rękami w kieszeniach spodni. Utykał trochę, tak jakby miał sztywną nogę, i przy każdym kroku wyrzucał zdecydowanym aroganckim ruchem lewe ramię do przodu. Zatrzymał się przy doniczce z białymi kwiatami geranium, stojącej na ziemi przy ścianie, i przyjrzał się jej z uwagą. A potem ruszył znowu i dopiero przed wejściem do warsztatu uniósł głowę. Jego ciemne i bystre, spoglądające spod daszka czapki oczy omiotły każdy kąt pomieszczenia. Miał wyrazistą twarz, wystające, spiczaste kości

197

policzkowe i rysy, które wydały się jej dziwnie znajome. Twarz przystojnego Rosjanina i zdecydowane, pełne usta człowieka, który kocha życie i kobiety, lubi wypić i nie gardzi całą resztą. Widywała już takie surowe, bezczelne oblicza. Nie spuszczała go z oka, aż w końcu ich spojrzenia się spotkały. Galia wyrosła na uroczą dziewczynę, pomyślał Michaił, przyglądając się jej. Pamiętał ją sprzed jakichś piętnastu lat, miała wtedy drobną buzię, za bardzo wystające ząbki i dwa mysie ogonki, spływające na zniszczoną sukienczynę. Teraz także była chuda i źle ubrana, w całkiem brzydki, wypłowiały fartuch, spod którego

S R

wystawała para starych trzewiczków. Ale jej bluzka z haftowanym kołnierzykiem, sięgającym aż do brody, była czysta, a krótka kurteczka jeszcze pamiętała lepsze czasy i była porządnie pocerowana.

- Życzy pan sobie? - zapytała.

Michaił zauważył w jej ciemnych oczach zaniepokojenie i powagę. Ale jej wąskie usta wyrażały co innego. Zapamiętał je, delikatne i różowe. Gdy była jeszcze dzieckiem, pewnego wieczoru usiadła na stołeczku i opowiedziała mu bajkę, ssąc przy tym malinowego cukierka. Wyciągnął wskazujący palec w stronę zawieszonych pod sufitem rowerów. - Chciałbym kupić... jeden z tych tam. - Oczywiście - odpowiedziała, nie mrugnąwszy okiem i odwróciła się plecami, kierując się do staruszka; naprawiał torpedo,

198

siedząc koło drzwi, na których wisiał wizerunek Marksa. Dotknęła jego ramienia. - Ki diabeł? - wrzasnął starowina. - Zaraz wracam! - krzyknęła do niego ze wszystkich sił. Zrozumiałeś? - A potem odwróciła się znowu do Michaiła. - Proszę za mną -powiedziała i poprowadziła go w głąb warsztatu. Otworzyła jakieś drzwi i zaczęła wspinać się po ciemnych schodkach. Wszedłszy na pierwsze piętro przystanęła i włożyła klucz do zamka w niskich drzwiczkach. Wchodząc za nią, Michaił musiał pochylić głowę. Znaleźli się w

S R

mrocznym mieszkaniu. Na ścianach przedpokoju wisiały jeden obok drugiego brzydkie obrazki, dalej widać było kilka zniszczonych krzeseł, w jednym kącie leżały stare rupiecie i stała skrzynia służąca za ławę. Ściany kuchni były odrapane, a do jednej z nich umocowano kilka desek zapełnionych książkami. W kącie stał piecyk, na ścianie wisiało kilka garnków, a umeblowania dopełniał stół i cztery krzesła. Mieszkanie biedaków. Wszystkie te książki dawały jednak do myślenia. - Napije się pan herbaty? - zapytała Galia. Stała nieruchomo koło piecyka z rękami na biodrach. - Oczywiście. - Michaił rozglądał się po wnętrzu, porządnie zdezorientowany. . - Dziwi się pan, że przyprowadziłam pana do mojego mieszkania?

199

- Czy taka przyjemność spotyka każdego klienta, który chce kupić rower? - Nie, panie Benez - odparła Galia, nie patrząc na niego. Więc to tak, pomyślał Michaił. Przyjrzał się książkom, które miał tuż przed nosem. Wziął do ręki Moby Dicka i pobrudził się kurzem. Prawdopodobnie uprzedził ją ten chłopak w przypływie wyrzutów sumienia. Otworzył książkę i zaczął czytać: „... za każdym razem, gdy mam w duszy wilgotny, ociekający deszczem listopad..." Zamknął książkę i spojrzał na dziewczynę. - Mogę ją pożyczyć?

S R

- Proszę? - Galia odwróciła głowę, stojąc nieruchomo przed piecykiem, w którym syczał dopiero co rozpalony ogień. Słychać było uderzenia kropel deszczu o szyby i szum wody w rynnie. - Posłuchaj - powiedział Michaił i obszedł stół, żeby do niej podejść - wolałbym grać w otwarte karty. - Kiedy stanął przed nią, Galia spojrzała na niego szeroko otwartymi, przerażonymi oczami. Na jej chudej twarzy nie było już śladu poprzedniej surowości. - W otwarte karty? - Nie pamiętasz mnie? - zapytał po rosyjsku Michaił. - Ty nie pomnisz obo mnie? My staryje znakomyje. Galia cofnęła się o krok. - Twoja twarz nie jest mi całkiem obca - szepnęła, przyglądając mu się gorączkowo. - Twajo lico mnie kak budto... - Jestem Michaił Glinka - powiedział po rosyjsku. - Poznaliśmy się, kiedy jeszcze mieszkałaś we Frankfurcie.

200

Galia pochyliła głowę, jakby otrzymała nagle jakąś straszliwą wiadomość. - Michaił Glinka... - wyjąkała po rosyjsku. - Powinnam była domyślić się od razu. - Michaił nie zwrócił uwagi na kompletne oszołomienie, jakie ją ogarnęło. Słowa, wypowiedziane po rosyjsku, w jego ojczystym języku uderzyły go jak piorun. Miał ochotę potrząsnąć stojącą przed nim dziewczyną i prosić, żeby mówiła dalej, obojętnie co. Poczuł, że pragnie słuchać tej mowy i smakować dziwną melodyjność każdej zgłoski. - Jak mogłam cię nie poznać - powiedziała Galia. Jej każde

S R

słowo przyprawiało go o drżenie.

- Mów dalej - poprosił cicho Michaił - powiedz coś jeszcze... - Słucham? - zdumiała się Galia. Michaił otrząsnął się z zamyślenia.

- Nie, nic, dajmy temu spokój. - Odsunął krzesło od stołu i usiadł na nim.

Dziewczyna podeszła do kredensu i wysunęła pierwszą szufladę. Po chwili także usiadła i podsunęła Michaiłowi fotografię. - Pamiętasz? Pewnie, że pamiętał. Stał na niej ubrany w śmieszną koszulę, była też Galia, wówczas jeszcze mała dziewczynka, a obok niej jej ojciec i jeszcze dwaj mężczyźni. Wszyscy uśmiechali się patrząc przed siebie. Michaił przypomniał sobie, że zdjęcie zrobił niejaki Piersikow, który został potem czekistą, współpracownikiem Dzierżyńskiego. Natomiast jednego mężczyznę powieszono w

201

Hamburgu, po krótkim procesie za napad z bronią w ręku i uduszenie własnymi rękami policjanta, który eskortował go furgonetką z sądu do więzienia, a drugi, jedyny, któremu udało się wymknąć z pułapki, zastawionej przez niemiecką policję po donosie ojca Galii, zginął zasztyletowany na ulicy, kiedy wychodził z domu, gdzie się ukrywał. - Pamiętasz? - zapytała Galia cicho. - Mój ojciec, ty, Victor i Alexander... byliśmy w naszym ogrodzie. Sama ugotowałam wtedy obiad. - Pamiętam. - Michaił odłożył fotografię obrazkiem do dołu i przykrył ją dłonią. - Gdzie jest twój ojciec?

S R

Galia podniosła się, żeby wsypać herbatę do imbryka, i zalała ją wrzątkiem.

- Nie wiem... skąd miałabym wiedzieć? Zniknął wiele lat temu, myślę, że nie żyje. - Wydawała się opanowana. - Wieści, które do mnie dotarły są inne.

- Jestem jego córką. Chciałbyś, żebym zapomniała o tym? Postawiła na stole dwie filiżanki i napełniła je. Mówiła spokojnie, ręce nie drżały jej ani trochę. - Po prostu zniknął... w parę dni po tym, jak was zabrali, ciebie i twój oddział, kilka dni później. - Nie zapytała, dlaczego Michaił go szuka. - Mieszkasz samotnie? - Tak. - A ten warsztat naprawczy... ty go prowadzisz? - Od łat. Warsztat należał do człowieka, z którym byłam związana, ale po 1918 roku stał się mój... Należał do Związku

202

Spartakusa, zaaresztowali go i skazali na śmierć. Nie udało się go uratować. - W jej głosie nie było żadnego niepokoju. - Członek Związku Spartakusa.., - zamyślił się Michaił, sięgając po papierosa. - No, tak. - Domyślam się, że wiedziałeś, co się działo, chociaż byłeś w więzieniu. - Galia sięgnęła ręką do paczki z papierosami. Michaił poczuł, że za chwilę wybuchnie. Miał ochotę porozbijać meble. Zacisnął zęby i przypalił jej papierosa. - Ale moich ośmiu ludzi nie dowiedziało się o niczym powiedział cicho. - Nie żyją. Wszyscy, co do jednego. Nie zdołał odczytać na jej twarzy nic.

S R

- Nie używasz cukru, prawda? - Galia obojętnie wypuszczała z ust tytoniowy dym i wpatrywała się w niego z powagą. - Wtedy też nie słodziłeś herbaty. To dobrze. Nie ma tu ani grama cukru. Pogładziła się po włosach splecionych w warkocz zakręcony na czubku głowy. Przez chwilę Michaiłowi zdawało się, że po jej wychudzonym obliczu prześliznęło się widmo twarzy Lili Harlepp. U diabła, żachnął się, spuszczając oczy, co ma z tym wszystkim wspólnego Lili? - Nie dotarły do nas żadne wiadomości, że chcą cię wypuścić. powiedziała Galia. - Do was... to znaczy, do kogo? - Do mnie i do innych. Tych z Komitetu. - Rozumiem - przytaknął Michaił. Przyjrzał się jej uważnie. Przez chwilę zastanawiał się nad tym, że ona może nie wiedzieć o

203

zdradzie ojca, komunisty, wielkiego bojownika podziemnych organizacji. Odrzucił tę możliwość. Dziewczyna wiedziała o tym, bez wątpienia. - A więc, jesteś na wolności. Byłam przekonana, że dostałeś dwanaście lat. - Uciekłem. Zabiłem strażnika i uciekłem. Mam fałszywe papiery, nazywam sie teraz Paul Benez, z Pragi - powiedział Michaił. A potem dodał obojętnie: - Możesz polecieć na policję i zadenuncjować mnie. Mam pokój w hotelu Weisse Ganz, blisko dworca.

S R

Policzki dziewczyny nabiegły krwią. Wydawało się, że wybuchnie płaczem. Podniosła do rozpalonego czoła dłoń, w której trzymała papierosa.

- Co też ci przychodzi do głowy? Nigdy nikogo nie zdradziłam... -wyjąkała. -1 nie zrobię tego.

- Dobra z ciebie dziewczyna - stwierdził beznamiętnie Michaił. Zdaje się, że masz zasady.

W nocy znowu śnił mu się Feniks. Gwałtownie otrząsnął się ze snu, wpatrując się wytrzeszczonymi oczami w ciemność. Uwolnił się od prześcieradła, które owinęło się wokół jego spływającego potem ciała. Zaczął po omacku szukać na nocnej szafce papierosów i zapałek, nie mogąc uwolnić się od sennego koszmaru: miał przed oczami oślepiającą, pokrytą śniegiem równinę, po której z wysiłkiem kroczył za Nikołajem, wśród grobowej ciszy, w ubraniu poplamionym krwią. Nikołaj niósł w uniesionych rękach Feniksa podobnego do

204

świetlistej gwiazdy; jej promienie raniły oczy, wyżerały powieki i wdzierały mu się do wnętrza, zamieniając je w popiół. W pewnym momencie Feniks rozpostarł skrzydła i rzucił się na niego, otwierając potworny dziób. Odszukał kontakt lampki nocnej. W jej nikłym świetle ukazał się czysty, banalny hotelowy pokój. Spojrzenie Michaiła prześliznęło się po meblach i firankach w czerwone kwadraty, zawieszonych w oknach. Nasłuchiwał szmeru deszczu uderzającego o dach budynku, zacinającego w okna, szeleszczącego po sztywnych wiecznie zielonych liściach na małym balkoniku. Dał się słyszeć krótki i ostry

S R

świst lokomotywy, a potem turkotanie kół pociągu, który nabierał prędkości, stukocząc coraz szybciej na szynach. Palił bez pośpiechu, powoli zaciągając się dymem, tak jakby pozorny spokój, jaki zdołał sobie narzucić, mógł położyć kres dręczącym lękom, które go opadły.

Na podłodze koło łóżka leżała książka, Moby Dick, zabrana z mieszkania Galii. Michaił sięgnął po nią. Zapalił następnego papierosa i ścisnął ją w ręku. Tak, przyszło mu do głowy, prawdopodobnie każdego człowieka gna jakieś nieodparte marzenie, które w pewnym momencie życia rodzi się w jego sercu. W gruncie rzeczy Ahab całkowicie poświęcić się swojemu zamiarowi, każda jego myśl i wszystko, co robi, podporządkowują się głównemu celowi, złowieniu Moby Dicka.

205

Zgasił niedopałek w popielniczce. Niepokój dręczył go wciąż boleśnie, przyspieszał bicie serca, szeptał uparcie do ucha, że on, Michaił Glinka, nie spocznie, dopóki nie zdobędzie Feniksa. Wstał z łóżka i utykając, zaczął chodzić po pokoju, tam i z powrotem. Przecież zdarzały mu się dni i noce zupełnie wolne od myśli o złotym ptaku, najpierw była Lili, potem Paszanian, wreszcie Monachium. Z rosnącym podnieceniem sięgnął znowu po książkę. Przekartkował ją, zamknął i odłożył na stół. Rzucił się na łóżko i zgasił światło. Postanowił zostać w Monachium i wytropić zdrajcę. I

S R

dopiero wtedy rozpocząć podróż, u której kresu czekał na niego złoty Feniks. Nikołaj jest w Stambule, pomyślał, a Nadir Mustafa Hasim wie, gdzie go szukać, ponieważ Nikołaj zwrócił się do niego osobiście, aby mu pomógł sprzedać Feniksa, w zamian za pieniądze i uzbrojenie. Tak, pomyślał kompletnie wyczerpany tuż przed zaśnięciem, to musiało tak wyglądać, niemożliwe, żebym się mylił.

Rozdział 12

- Pani Paszanian proszona do telefonu - powiedział służący w liberii, pochylając się przed Lili Harlepp. Wielu z gości, którzy akurat znaleźli się w hallu Hotelu Franciszka Józefa w Innsbrucku, odprowadziło wzrokiem smukłą postać kobiety w doskonale skrojonym, jasnobrązowym, lekkim płaszczyku, która kołysząc się leciutko, szła swobodnym,

206

zdecydowanym krokiem, dotykając jedną ręką szyi, tak jakby chciała podtrzymać związane z tyłu włosy. - Kiedy wrócisz? - zabrzmiał w słuchawce głos męża, jak się jej wydało, trochę niespokojny. - Czy coś się stało? - zapytała prędko Lili, spoglądając na zegar, zawieszony na ścianie ozdobionej złotymi stiukami. Za dziesięć minut powinna wyjść na spotkanie z Dmitrijem. - Nie, nic... chciałbym tylko mieć cię przy sobie. - Niedługo przyjadę, Haik. - Czasami zastanawiam się - stwierdził cierpko Paszanian - jak

S R

wyglądałoby moje życie, gdybym miał cię blisko każdego dnia... normalną żonę, która żyje u boku męża. Co o tym sądzisz? Lili poczuła, że ogarnia ją złość. Powstrzymaj się, upomniała się w duchu. Nie bądź głuptasem. On cię kocha. - Lili, słyszałaś, co powiedziałem?

- Zanudziłbyś się na śmierć, kochany - odparła zrównoważona. Muszę cię pożegnać, bo mam coś do załatwienia. - Odwiesiła słuchawkę i wyszła z dusznej kabiny. Dmitrij czekał na nią w kawiarence blisko rzeki. Siedział w głębi, ubrany jak zawsze w szary garnitur z kwiatkiem w butonierce, koszulę ze sztywnym kołnierzykiem i krawat. Był przekonany, nie bez racji zresztą, że elegancki wygląd chroni przed wieloma przykrościami. Idąc między stolikami z czarnymi, marmurowymi blatami, Lili odpinała guziki płaszcza. Dmitrij wstał na powitanie i pomógł jej się rozebrać. Przejrzała się w wielkim

207

osiemnastowiecznym lustrze, którego ramy zdobione były złotymi festonami. Suknia z czarnej krepy z drobnymi plisami wyszczuplała ją jeszcze bardziej. - Wyglądasz jak wdowa - zauważył Dmitrij z miną człowieka, który pragnie powiedzieć żartobliwy komplement. Miał duży ptasi nos i zapadnięte, blisko rozstawione, małe oczy, co nadawało mu wygląd smutnego wróbla, z czym dziwnie kontrastowała mocno zarysowana dolna szczęka i zmysłowe usta. Kiedyś, jeszcze w Berlinie, Dmitrij zakochał się w Lili. Kiedy wyszła za Paszaniana wydawało się, że nawet nie będzie chciał słyszeć o dalszej współpracy. Kilka razy spali

S R

ze sobą, Dmitrij miał zwyczaj podtrzymywać ją za lędźwie i przyciągać do siebie, czemu Lili dziwiła się za każdym razem, gdy przypominała to sobie.

Kelner postawił przed Lili herbatę we wdzięcznej zastawie z czeskiej porcelany i natychmiast zniknął. Dmitrij obsłużył Lili sam, zachowując się przy tym jak arcyksiążę. Jęknął tylko: Tageul!, kiedy dwie krople splamiły koronkowy obrusik. Mówił pięknie po francusku, zapytał, jak jej poszło. - Tym razem wspaniale, sprzedałam ikony za niespotykaną sumę. Handlarz z Amsterdamu, do którego się udałam, zorientował się, że ma przed sobą trzy arcydzieła, podniosłam więc cenę, a on się na nią zgodził. - Lili wyjęła z ciemnoczerwonej torebki z wężowej skóry wypchaną kopertę. Dmitrij szybko wziął ją z jej rąk i schował w wewnętrznej kieszeni marynarki. Po czym zaczął pić białe wino ze stojącego przed nim kieliszka.

208

- Wracasz do Genewy? - Mam pociąg za dwie godziny. - Odprowadzę cię na stację, nie sprzeciwiaj się. Gdyby to było niebezpieczne dla ciebie lub dla mnie, nie zrobiłbym tego. - Jak uważasz - zgodziła się Lili. Dmitrij poklepał się po marynarce, od strony serca. - Oczywiście, w kopercie są dolary? -Oczywiście. - I odjęłaś już swoją prowizję, prawda? Lili potakując kiwnęła głową. - Wiesz - powiedział, pochylając się do niej lekko - czasami

S R

zastanawiam się, co ty robisz z całą tą forsą, jaką zarabiasz na przemycaniu ikon... Jest tego dużo, parbleu, cholernie dużo. - Naprawdę? - Lili zajęła się skręcaniem papierosa. - Może za dużo?

- Co do mnie, to przekazuję Partii wszystko, co otrzymuję od ciebie. Wiesz doskonale, że nie zatrzymuję dla siebie nic... oczywiście, prócz wydatków reprezentacyjnych... - Pochylił się jeszcze bardziej, aż Lili poczuła jego oddech. Biedny Dmitrij, pomyślała, tak dużo pije, ale jakimś cudem udaje mu się nie pachnieć alkoholem. - Wiesz - szepnął, wpatrując się w nią oczami, w których świeciła satysfakcja - pod koniec października będzie w Niemczech rewolucja... rewolucja komunistyczna. Co o tym myślisz? Lili uniosła brwi i nie odpowiedziała. Przypomniała sobie o przytułku dla dzieci, stojącym na alzackich równinach, w pobliżu okrytego pnącymi roślinami wiatraka, i o swojej matce. Ujrzała ją

209

uśmiechniętą pośród dzieci, z krótko obciętymi, białymi włosami i dumnym spojrzeniem. Otrząsnęła się z westchnieniem z tych myśli. Bez względu na to, czy rewolucja będzie, czy nie, mojej matce i tym dzieciom nie może się stać nic złego. Podniosła do ust papierosa. Dmitrij podał jej ogień. - Będzie rewolucja, moja droga! - powtórzył, a potem, nie zmieniając wyrazu twarzy, ale wpatrując się w nią ciągle, jakby chciał j ą przebić wzrokiem, zapytał znowu: - Co ty robisz z tymi pieniędzmi? Wyszłaś za faceta, któremu z pewnością ich nie brakuje... Do czego potrzebna ci jest ta forsa? . Lili uśmiechnęła się.

S R

- Mam swoje nałogi... - odparła bez najmniejszego zakłopotania. - Ejże, nie opowiadaj. Chociaż, może i mogłabyś paść ofiarą jakichś niedobrych... - nie dokończył zdania, ale zrobił wymowny gest uniesioną ręką.

Lili była już w swoim przedziale i wychylała się przez okno, żeby pożegnać się z Dmitrijem, gdy spojrzała na pociąg stojący po drugiej stronie peronu, z wiszącą na ścianie wagonu tabliczką: INNSBRUCK-MONA CHIUM. Sama jechała do Genewy. A tamten pociąg miał pojechać do Monachium. No, a w Monachium był Michaił Glinka. W ułamku sekundy postanowiła się przesiąść. Zdjęła z półki walizkę i opuściła ją przez okno w ręce osłupiałego Dmitrija. Złapała torebkę, płaszcz, rękawiczki i kapelusz, pobiegła korytarzem do wyjścia i wysiadła.

210

- Prędko - powiedziała, chwytając Dmitrija za rękę - nie widzisz, że za chwilę odjedzie? Dmitrij otworzył drzwi wagonu w chwili, gdy powietrze przeciął gwizdek dyżurnego ruchu. Ledwo zdążyła wsiąść. Pociąg do Monachium ruszył. Przed jej oczami uciekały szybko świerkowe zagajniki, spłowiałe niebo pokryte było szarymi chmurkami, które popołudniowe słońce zabarwiało na różowo. Pociąg wpadł do tunelu, w przedziale zamigotało parę razy fioletowe światełko, a w końcu zgasło na dobre. Lili znieruchomiała w ciemnościach, ogłuszona

S R

rytmicznym hałasem kół, stukocących wściekle po szynach. Na moment ogarnął ją strach. Złożyła dłonie, zaciskając skrzyżowane palce. Tak samo okropnie byłoby w smoczej jamie, pomyślała, czuć nawet dym, który wydostaje sie pewnie wraz ogniem z paszczy smoka, do którego pędzi ten pociąg. W końcu zaczęło się rozjaśniać. Mignęły szare głazy tunelu. Wreszcie w nagłym błysku światła ukazała się równina i wznoszące się łagodnie po zboczach szerokiej doliny, żółtawe prostokąty upraw, przypominające precyzyjne łaty na zielonym materiale. Zajaśniało małe jeziorko, obok którego widać było dom. Z przyjemnością by w nim zamieszkała: ściany pomalowano na biało i niebiesko, okna były szerokie, a nad wielkim dachem z łupkowych płytek górował komin. Na jego krawędzi znajdowało się coś, co było niewątpliwie bocianim gniazdem. Właśnie w tej chwili siadał na nim bocian. Lili zobaczyła długie wyciągnięte do tyłu nogi i udało jej się nie stracić go z oczu, dopóki nie usiadł w

211

gnieździe! Ten bocian przywrócił jej spokój i zadowolenie. Ale tylko na chwilę. Oparła głowę i pogrążyła się w rozmyślaniach. Powinnam wysiąść na pierwszej stacji, pomyślała. Ale dobrze wiedziała, że tego nie zrobi. Że wysiądzie dopiero w Monachium i będzie szukać Michaiła Glinki, dopóki go nie odnajdzie. Położyła splecione ręce na kolanach. Co za szaleństwo wyrwało ją z pociągu do Genewy, wyłożonego mahoniem i aksamitem, wygodnego i pełnego pasażerów, i rzuciło ją na tę nędzną i szarą, drewnianą ławkę, do wagonu, który trząsł się tak, jakby za chwilę

S R

miał się rozpaść; wyglądał ponuro i niebezpiecznie, zwłaszcza teraz, gdy robiło się ciemno, a o szyby zaczął nagle siec ulewny deszcz. Naprzeciwko Lili siedziała wieśniaczka o spalonej słońcem twarzy, obramowanej wielką niebieską chustą w czerwone kwiatki. Na kolanach trzymała słomiany koszyk, przykryty kawałkiem płótna. Co jakiś czas unosiła jego rąbek i sprawdzała, czy ułożone w środku jajka nie znikły w czasie, gdy ona patrzyła na zszarzały od deszczu krajobraz. Istnieje rzeczywistość, westchnęła Lili, dotykając twarzy, jakby miała gorączkę, ale istnieje też świat wyobraźni. Ona odwróciła się plecami do racjonalnej jego części i teraz nie będzie mogła znaleźć schronienia przed gwałtownymi wzruszeniami. Ale pragnęła spotkać się z Michaiłem Glinką. Wyjęła z torebki jego fotografię. Spod gęstych brwi spojrzały na nią kpiące oczy Michaiła, jakby chciały powiedzieć jej, że on,

212

naturalnie, spodziewał się po niej takiego szaleństwa. Wydało się jej, że nienawidzi tej twarzy, wychudzonej siedmioletnim pobytem w więzieniu, ale twardej i szorstkiej, wyglądającej zuchwale pod krótko obciętymi włosami. Przyjrzała się jego wysokiemu czołu, przekreślonemu ukośnie cieniem, który biegł od nasady nosa. Na jego ustach błąkał się przyklejony do nich stale, irytujący uśmieszek, który zdawał się kpić z jej strapienia. Na oczach spoglądającej z dezaprobatą wieśniaczki Lili podarła fotografię na strzępy i wcisnęła je w szczelinę uchylonego okna. Porwał ją pęd powietrza i w jednej chwili rozproszyła się w mroku, niczym przestraszony ptak.

S R

Sama zrobiła Michaiłowi to zdjęcie w dniu, kiedy pożegnała się z Ireną i z resztą przyjaciół, zapewniając ich: „Wracamy prosto do Genewy". Zatrzymała się jednak z Paszanianem w mieście, aby kupić aparat fotograficzny, a potem oboje poszli jeszcze raz do domu, gdzie ukrył się Michaił. Zabrała aparat do dużego pokoju i umieściła na komodzie, zadała sobie nawet trud ustawienia lamp naftowych i karbidówek, które znalazła w piwnicy, podczas gdy obaj mężczyźni przyglądali się tej krzątaninie, nawet nie ruszywszy palcem. Michaił założył marynarkę i stanął w sztucznej pozie, wypinając pierś niczym wieśniak na wystawie cudów techniki i przybierając głupkowatą zarozumiałą minę. - Niech się pan nie uśmiecha w ten sposób - poleciła mu chłodno, zwracając się do niego per „pan". - Niech pan spróbuje zachować powagę. Z tą głową ogoloną prawie na łyso bardziej pasuje do pana surowy wyraz twarzy. - Po czym zapaliła papierosa wściekła

213

na niego i na siebie, a także na Paszaniana, który przyglądał się wszystkiemu z założonymi rękami. Michaił przeciągnął swoją wielką dłonią po policzkach, potem po stanowczo i śmiało zarysowanej szczęce i mocnej brodzie człowieka, który gotów jest wziąć się za bary z każdym, kto śmiałby mu się przeciwstawić. Wreszcie skrzywił się dziwacznie, jak po połknięciu gorzkiej pigułki, a na koniec znieruchomiał z super poważną miną, zachowując ją przynajmniej do momentu, w którym ona pochyliła się nad aparatem. Gdy jednak wraz z Otmarem zrobiła odbitkę, ukazał się na niej zjadliwy uśmieszek i kpiąca bezczelność w

S R

oczach. Twarz prawdziwego drania.

Przez kilka dni Michaił chodził wzdłuż i wszerz po całym Monachium, w ulewie przywodzącej na myśl Sąd Ostateczny, odnawiał stare,podejrzane znajomości i szukał ludzi, o których usłyszał w obozie pracy, wędrując po równie nieuchwytnych, jak zawodnych śladach. W końcu dał temu spokój. Nie mógł pokonać bariery ochraniającej zdrajcę. Wracając do hotelu kompletnie przemoczony, postanowił zmusić Galię, aby wyśpiewała mu wszystko. Innego sposobu nie było. Odwiedził ją kilka razy, starając się zręcznie wybadać grunt, ale napotkał tylko jej niewzruszone opanowanie. Nawet na chwilę w jej oczach nie pojawiły się oznaki jakiegoś załamania, a zapewnienia, że „nie wie nic, po prostu nie" zupełnie nie wyglądały na kłamstwo. Ale i tak nie spuszczał jej z oka, pewien, że wie o swoim ojcu wszystko, i bariera wokół niego jest jej dziełem.

214

Tego wieczoru poszli razem na kolację do jadłodajni robotniczej i usiedli przy stoliku obok okna; o szyby pomalowane w żółte i czerwone romby uderzały krople deszczu. Dziewczyna miała mokre włosy, ponieważ przez kaptur jej zniszczonego płaszcza przesiąkała woda, on zaś musiał długo otrzepywać zmoczoną czapkę, zanim rzucił ją na ławę obok siebie. W zatłoczonym wnętrzu panowało miłe ciepło, pachniało smaczną zupą, jarzynami i piwem. Rozmawiali o wszystkimi o niczym, Galia zaśmiewała się często z jego dowcipów. Policjanci weszli do środka po cichu tak że nikt nie zorientował się z miejsca, co się święci. Zaniepokojony w niewytłumaczalny

S R

sposób Michaił podniósł głowę i zobaczył jej zdrętwiałą z przerażenia twarz. Odwrócił się, trzymając widelec w knedlach, z nagłym skurczem żołądka, czując się niemal jak osaczony zwierz, zobaczył zbliżających się pięciu mężczyzn.

- Nie ruszaj się... to policja polityczna. Nie przerywaj jedzenia mruknęła Galia.

Wesołe rozmowy wokół nich zaczęły cichnąć, a w końcu umilkły zupełnie. Słychać było tylko jednostajne żądania dokumentów, odgłosy szperania po kieszeniach i drobne kroczki kelnerki, która nadal obsługiwała gości i popychała talerze po drewnianych blatach długich stołów, aż w końcu jeden z policjantów rzucił jej ostro: „Niech pani przestanie i zachowuje się cicho!" Michaił usłyszał, że się zbliżają. Opuścił głowę i wbił oczy w talerz. Agenci bez pośpiechu przechodzili od jednego stołu do drugiego, w końcu jednak musieli dotrzeć i do niego. Wyprostował

215

ramiona, sięgnął po czapkę i wcisnął ją na głowę. Czego u diabła się boisz, kretynie, szepnął do siebie, żeby dodać sobie odwagi, masz przecież doskonałe papiery! Istniała jednak możliwość, że któryś z tych ubranych na czarno facetów zapamiętał twarz uciekiniera i mordercy, a do tego członka bolszewickiej szajki z listu gończego, którym z pewnością, wraz z innymi, wytapetowane były ściany policyjnych komisariatów. Dały się słyszeć stłumione przekleństwa i odgłosy szamotaniny od stolika za jego plecami. Michaił odwrócił głowę, tyle tylko, żeby zobaczyć, jak policjanci wyciągają zza stołu jakiegoś niskiego faceta, trzymając go z obu stron za ramiona. „Mamy

S R

cię, ty szubrawcu!" Po czym pociągnęli wrzeszczącego, próbującego się wyrwać mężczyznę do wyjścia:

- Spokojnie! - Galia położyła dłoń na ramieniu Michaiła, powstrzymując go od ucieczki. Mówiła opanowanym, ale nie znoszącym sprzeciwu głosem. - Siedź cicho i nie ruszaj się, nie widzisz, że nie zostało nam nic innego?

- Nie można pozwolić, żeby go tak wywlekli! - warknął Michaił, rzucając jej wściekłe spojrzenie. - Przynajmniej ja nie mogę! - Spokój! - syknęła Galia. - Jest ich pięciu, są uzbrojeni, ten biedaczyna schowa się pod stół i nie przyłączy się do ciebie... zostaniesz sam, bo nikt z obecnych ci nie pomoże... choć wszyscy chcieliby, nikt nie ruszy palcem. Takie mamy rozkazy, rozumiesz? - Do diabła z waszymi rozkazami... - jęknął Michaił, ale nie ruszył się z miejsca, kryjąc twarz w dłoniach, dopóki nie trzasnęły drzwi i wrzaski nieszczęśnika nie rozpłynęły się w szumie deszczu.

216

Stopniowo wnętrze jadłodajni ożywiło się, ale słychać było tylko przytłumione głosy. Nie odezwał się akordeon, na którym przedtem ktoś grał w kąciku koło kominka. Zapanował ponury, przygnębiający nastrój. - Straciłem ochotę najedzenie - powiedział Michaił, odsuwając talerz. - Głupiś - rzuciła mu pogardliwie Galia. - Jedz, to kosztuje kupę forsy, a poza tym każdy komunista powinien tego spodziewać się, skoro opowiedział się po tej stronie... Więzienie jest częścią naszego życia.

S R

- Idź do diabła, dziewczyno - mruknął Michaił sięgając po papierosy.

- Nie rozumiesz - zaoponowała z przejęciem Galia - że przygotowujemy rewolucję? Na razie z pewnością nie tu, nie w Bawarii, która jest siedliskiem reakcjonistów... ale plany są gotowe, ja też wyjeżdżam za parę dni.

Michaił przypalił papierosa i zamówił jeszcze jedno piwo. - W Lipsku - podjęła Galia - powstał Rewolucyjny Komitet Środkowych Niemiec, jego kierownictwo objął Eisler, i już od jakiegoś czasu jest organizowana w całym kraju ludowa milicja z oddziałów uzbrojonych robotników i jest u nas zalążkiem przyszłej Armii Czerwonej. -Wyjęła papierosa z pudełka leżącego na stole, ale nie przypaliła go. Mamy nawet dobrze ukryte armaty, które ominęły klauzule Traktatu Wersalskiego. Mamy też sprzymierzeńców, bo wielu

217

mieszczuchów i intelektualistów zrozumiało, że jedyną możliwą drogą dla Niemiec jest komunizm i sojusz ze Związkiem Radzieckim. W Saksonii i w Turyngii rząd centralny rozpoczął już rewizje i przeczesywanie środowisk konspiratorskich, ale nie uda mu się zatrzymać biegu historii... po naszej stronie jest także opinia publiczna... wszyscy mają już dość inflacji i chaosu, a to jest nam na rękę! - Galia uśmiechnęła się, odrzucając kosmyk włosów, który opadł jej na czoło. Michaił potarł zapałkę. Galia pochyliła ładną, rozgorączkowaną twarz, zaciągnęła się i wypuściła energicznie kłąb dymu.

S R

- Będzie rewolucja, Michaił, a ty staniesz z nami oczywiście. Wszyscy znają twoją bohaterską przeszłość - dodała, rzucając mu kolejny uśmiech. Było jej do twarzy z zarumienionymi policzkami i błyszczącymi oczami.

- Tak myślisz? - zapytał Michaił. Przez dłuższą chwilę przyglądał się jej, a potem mruknął, podnosząc się: - Idziemy. Ruszyli pod rękę, w deszczu zacinającym w świetle latarni, trzymając się blisko ścian domów. Michaił czuł przytulone do niego ciało Galii i jej rękę, przytrzymującą jego ramię. Docierał do niego leciutki szmer jej oddechu. Odwracając się do niej, pochylił lekko głowę i wyczuł zapach lawendy. Galia skropiła się perfumami, idąc na spotkanie z nim. Zatrzymali się naprzeciwko bramy. - Pozwól mi wejść na górę - powiedział Michaił. - Chcesz?

218

- Tak - roześmiała się Galia cicho. Zatrzepotały jej długie rzęsy. -Tak, Michaił, chcę - dodała, sięgając po klucze. W głębi ulicy stał w cieniu mały austin. W środku siedziała Lili Harlepp, trzymając dłonie na drewnianej kierownicy. O dach auta bębnił deszcz. Padał pionowo, gęsty i szary, toteż gdyby na tamtych dwoje nie padło mleczne światło latarni, nie rozpoznałaby Michaiła stojącego z dziewczyną przed bramą. Dziewczyna weszła pierwsza. Lili zobaczyła, że Michaił wchodzi za nią. Brama zamknęła się. Na opustoszałej ulicy nie było widać nikogo więcej. Galia zapaliła świeczkę i postawiła ją na małej hebanowej

S R

komódce, pozostałości po lepszych czasach. Zgasiła światło. - Elektryczność za dużo kosztuje - stwierdziła surowo. Do pokoju musiało dostawać się powietrze z dworu, może przez szczeliny w oknie, bo płomień świeczki chwiał się, rzucając drgające cienie na gołe, białe ściany. Poza komódką w pokoju stało jeszcze tylko wielkie łóżko z polerowanego mosiądzu, z dziwacznymi kolumienkami po obu stronach. Na prawej wisiała marynarska czapka z daszkiem. Ojciec Galii, Tarkow, był marynarzem w Sewastopolu, uprzytomnił sobie nagle Michaił, jednym z niewielu, którzy rzucili się wpław do wody i o włos uniknęli ostrzału, który szedł od plaży. Tarkow opowiadał często o tamtym buncie, zakończonym krwawo; a dokładnie w jedenaście lat później sam zdradził dziewięciu towarzyszy. Michaił oderwał wzrok od czapki i zatrzymał się na środku pokoju. Prawie dotykał głową spadzistego sufitu. Galia podeszła do niego i położyła mu ręce na ramionach.

219

- Nie spieszmy się - powiedziała szeptem, tak jakby bała się, że ktoś podsłuchuje. - Proszę. Michaiłowi wcale się nie spieszyło. Obejmował ją pod kołdrą spokojnie, przyciągając do siebie, i przyglądał się przy akompaniamencie szumiącego za oknem deszczu cieniom na suficie i ścianach. Starał się nie myśleć o Lili Harlepp. Galia spoczywała w jego ramionach, opierając głowę we wklęśnięciu między jego barkiem i szyją. Rozpuściła czarne jedwabiste włosy. Miała chude ciało i Michaił czuł pod rękami delikatne kości jej miednicy, wystające żebra i ostre łopatki. Miała

S R

jednak pełne uda, a jej drobne piersi zachowały wdzięk dziewczęcych cycuszków.

- Wiesz? - Galia mówiła szeptem, którego Michaił słuchał, nie przerywając pieszczot. - Wiesz, że byłeś dla mnie zawsze czymś w rodzaju bożyszcza? Nie możesz o tym wiedzieć, bo byłeś wtedy dorosły, a ja byłam małą, nic nie znaczącą, nieśmiałą dziewczynką, która czytała wszystko, co jej wpadło w ręce, od Verne'a do ruskich baśni, a potem historię rewolucji francuskiej i Szekspira. - Położyła mu ukradkowym, niezdecydowanym gestem rękę na piersi i dziwnie go to poruszyło. -I co jeszcze? - Michaił odwrócił się, żeby na nią spojrzeć. Odgarnął jej włosy z czoła i przez chwilę wpatrywał się w nią w bladym świetle świeczki. - Dla mnie - powiedziała, przesuwając powoli rękę po jego ciele -byłeś jednocześnie kapitanem Nemo i Saint-Justem. - Uniosła się na

220

łokciu, popatrzyła na niego z góry i potrząsnęła głową. - To naprawdę nie do wiary, że nie poznałam cię od razu, jak tylko wszedłeś do warsztatu. Michaił odsunął jej włosy, które spływały na niego jak kaskada. -I co jeszcze? - Ojciec uprzedzał mnie, kiedy miałeś się pokazać... czekałam w podnieceniu, nastawiając uszy na wszystko, co opowiadali ludzie... Bo mówiono o tobie, wiesz? Gdy napadałeś na pociągi, które przewoziły pieniądze, a potem mieszkałeś w Niemczech albo jeździłeś do Paryża, żeby wymieniać ruble... pamiętasz? Byłeś też na tamtym

S R

balu, kiedy aresztowali Stalina. Przebrał się za kobietę i chodził z głową ukrytą pod kapturem, ale zapomniał, że spod płaszcza wystają mu męskie buciory, pamiętasz?

Tak, Michaił pamiętał o tym. Józef Dżugaszwili dopiero co wrócił z Wiednia i tamtego wieczoru policji udało się zaaresztować go znowu.

- A potem - podjęła Galia, układając się znowu wygodnie wybuchł strajk w kopalniach złota i zaatakował cię niedźwiedź... kiedy dowiedziałam się o tym, wyobraziłam sobie ciebie jako jednego z amerykańskich pionierów z XVII wieku. - Uśmiechnęła się. Naprawdę nie wiedziałeś, że jestem w tobie zakochana do szaleństwa? - Nie - powiedział Michaił. Przyciągnął ją do siebie i pocałował. Galia opierała się trochę, ale gdy Michaił chciał się już cofnąć, objęła go ramionami jak ktoś, kto pod wpływem nagłego postanowienia skacze do wody po długim wahaniu, i podsunęła mu swoje ciało.

221

- Och, Michaił... Z nieśmiałej dziewczyny, jaką była na początku, przemieniła się w namiętną kochankę, zmysłową aż do bólu. Jej jęki tak bardzo przypominały rozpaczliwe szlochy, że Michaił kilkakrotnie przyglądał się jej twarzy, spodziewając się zobaczyć łzy. Ujrzał natomiast lśnienie jej dużych, wydłużonych oczu, lekko przymkniętych pod wpływem rozkoszy, i uśmiech szczęścia na rozchylonych ustach, odsłaniający zęby, jakby szykowała się, że go nimi chwycić. „Jeszcze" - prosiła cicho, on zaś z zapałem spełnił jej życzenie. Ich cienie, rzucone na ścianę, zdawały się prowadzić niekończącą się walkę.

S R

Z pobliskiej wieży dały się słyszeć dwa głębokie uderzenia, kiedy Galia zanurzyła się w małej, drewnianej wanience i zaczęła go zapraszać stłumionymi, cichymi okrzykami, żeby dołączył do niej, śmiejąc się przy tym i wyciągając do niego ręce. - Chodź tu, chodź, woda jest prawie zimna, ale prędko się rozgrzejemy... chodź, zmieścisz się i ty. - Stanęła naga i ociekająca wodą. Michaił wszedł do wanny. Galia przeciągnęła po jego ciele chłodną mokrą ręką i pocałowała go. Na rozpalonym kominku gotowała się już woda na herbatę. Wrócili do łóżka i znowu się kochali, ale tym razem Galia zachowywała się spokojnie. Kiedy skończyli i Michaił spojrzał na jej twarz, podobną do białej plamy pośród rozrzuconych na poduszce włosów, wydało mu się, że ma smutne oczy. Cała radość gdzieś znikła.

222

- Naprawdę - mówiła, opierając się o niego - byłeś miłością mojej młodości... Rosnąc, ciągle myślałam o tobie i nie interesowałam się chłopakami, którzy zaczęli za mną latać. Pracowałam w wytwórni cygar, gdzie kobiety rozmawiały między sobą głównie o mężczyznach i seksie... a ty, choć na dobrą sprawę nigdy nie zaszczyciłeś mnie nawet jednym spojrzeniem, wydawałeś mi się jedynym, którego mogłabym pokochać. - Milczała jakiś czas, a potem dodała: - Tyle razy śniło mi się, że kocham się z tobą, i wreszcie, dzisiejszej nocy... po tylu latach! - Więc nie kochałaś tęgo człowieka ze Związku Spartakusa?

S R

- Jego? - Galia uniosła głowę, a potem zsunęła się z łóżka z widocznym drżeniem. Wzięła z komody dużą rosyjską szkatułkę, całą pokrytą malunkami, i prędko wróciła do łóżka, aby znowu ułożyć się obok Michaiła. Otworzyła wieczko.

- Popatrz - powiedziała, podając mu zdjęcie - to on. Michaił musiał pochylić się w stronę świecy, aby dojrzeć sympatyczną, młodą i uśmiechniętą twarz, która do pewnego stopnia przypominała mu własną. Galia wyjęła fotografię z jego rąk. - Sądzili go tu, w Monachium, jego i Levine'a, w czerwcu 1919 roku. - Odwróciła fotografię i przeczytała głośno: - „Od dawna już wiem, że my, komuniści, jesteśmy tylko umarłymi na urlopie. Od was, panowie sędziowie, zależy, czy mój urlop zostanie jeszcze raz przedłużony, czy też będę musiał dołączyć... - Nie doczytała do końca. Włożyła zdjęcie do szkatułki i postawiła ją na podłodze.

223

- Ogrzej mnie - poprosiła, przytulając się do niego. - Zrobiło mi się okropnie zimno. Michaił przycisnął ją bez słowa i pogładził delikatnie po głowie, tak jak się głaszcze małe dziecko, przestraszone niedobrym snem. - Jesteś pierwszym mężczyzną, z jakim się kochałam od jego śmierci - odezwała się po chwili Galia. W jej głosie nie było żalu, można było za to wyczuć pozbawione złudzeń zrównoważenie kogoś, kto nie oczekuje już nic od życia. - Być może mogłabym na dobre zakochać się w tobie - dodała z westchnieniem.

S R

- We mnie nie warto się zakochiwać - odparł Michaił. Pomyślał o Feniksie, którego postanowił zdobyć, i o Singapurze, dokąd chciał dotrzeć przed nastaniem pory monsunów. - Nigdy mnie nie ma tam, gdzie powinienem być - dodał, zmuszając się, żeby nie myśleć o Lili Harlepp.

- Och, wiem o tym doskonale... a poza tym ja też nie mam czasu na amory. Mam zbyt wiele do zrobienia. No i mam zupełnie inne ideały! Galia usiadła na łóżku, zebrała ogromny pęk włosów i zaczęła zaplatać je pospiesznie w warkocz. - Wiesz co, Michaił - powiedziała bezbarwnie - jeśli poszedłeś ze mną do łóżka, żeby się dowiedzieć, gdzie jest mój ojciec, to się zawiedziesz. Nigdy ci tego nie powiem. Michaił wstrzymał oddech i wlepił w nią oczy, niezdolny do wykrztuszenia słowa.

224

- Wiem, gdzie jest mój ojciec, Michaił, jasne, że wiem, i ty bezbłędnie to odgadłeś. Ale nigdy ci tego nie zdradzę, choćbyś mnie zatłukł na śmierć. - Musnęła go leciutko wargami. - Ale ty - dodała nie byłbyś zdolny do zabicia kobiety. Zsunęła się z łóżka, wyjęła z komody wielki czarny szal w białe róże i owinęła się nim. - Idź już - powiedziała szorstko - nie chcę przyzwyczajać się do myśli, że mam mężczyznę, który śpi w moim łóżku.

Rozdział 13

S R

Dobrze mieć, pomyślała Lili Harlepp, dodając odrobinę mleka do herbaty, jasne poglądy na temat niektórych osób, jeśli chce się kogoś znaleźć, zwłaszcza w Monachium, które dobrze znam. Nie było dużym problemem trafić do sklepu ze starzyzną; przede wszystkim, Lili znała właściciela, bo któregoś wieczoru przed czterema laty spotkała się z nim przypadkowo w domku Kurta Appela. Obracaj się wśród ludzi z jakiejś branży, pomyślała jeszcze, a prędzej czy później trafisz na właściwe osoby albo ich znajomych. Wypiła łyk herbaty, spoglądając melancholijnie przez okno małej kawiarenki. Jeśli deszcz nie przestanie padać, wsiądę do najbliższego pociągu i wyjadę, postanowiła. Ale uporczywy deszcz nie miał najmniejszej ochoty przestać padać, a poza tym i tak by nie wyjechała. Ze swojego kącika miała widok na Frauenkirche, z dwiema kopułami dzwonnic, pokrytymi miedzianą blachą. Za nimi był komisariat policji.

225

Natychmiast rozpoznała handlarza. Jego czujnej, brodatej twarzy nie można było zapomnieć. Także on ją pamiętał. „Ach, tak" uśmiechnął się z szacunkiem, - , jest pani znajomą Kurta". Biedny Kurt, zamyśliła się Lili, nalewając sobie następną filiżankę herbaty. Gdyby nie on, prawdopodobnie utopiłaby się, rzucając się tamtej, tak już odległej wiosny, do Szprewy. Była wtedy zrozpaczona, nie mogła spać ani jeść i szalała z bólu. Ale może nie zrobiłabym tego, pomyślała, nie mogłabym odebrać sobie życia, nawet z powodu najgorszych ciosów, jakie los chowa w zanadrzu. Także i wtedy, gdy sprowadza śmierć twojego synka.

S R

Wypiła kieliszeczek z handlarzem, po czym niby to przypadkiem wyskoczyła z nazwiskiem Paula Beneza. Staruszek zasugerował, aby poszukała go u pewnej dziewczyny, o której nie chciał jednak nic więcej mówić. Po prostu zamknął się w sobie i zrobił urażoną minę, aby zniechęcić ją do zadawania kolejnych pytań. W tej chwili Lili siedziała przy kawiarnianym stoliku, w swojej pięknej, szarej sukience z białym kołnierzykiem gimnazjalistki. Obok wisiał na krześle niebieski płaszcz nieprzemakalny, który miała na sobie gdy znalazła umierającego Michaiła Glinkę. Michaiła Glinkę, alias Paula Beneza, poszukiwanego za ucieczkę z więzienia, prawdopodobnie zabezpieczonego finansowo przez Paszaniana na przyszłość, o której ona nic nie wiedziała. Michaiła, który o jedenastej wieczorem zniknął razem z dziewczyną w bramie jej domu.

226

Dokończyła herbatę, wyszła na ulicę i bez pośpiechu ruszyła w kapturze na głowie, rękami w kieszeniach i wzrokiem wbitym w ziemię aby nie wpaść w kałużę. Weszła do komisariatu i poprosiła o rozmowę z komisarzem. Po kilku minutach wprowadzono ją do dużego pokoju, umeblowanego bez gustu. Mężczyzna siedzący za biurkiem podniósł się z uśmiechem i wyszedł jej na spotkanie, wyciągając ręce. - Lili Harlepp! - wykrzyknął, obejmując ją. - Nie chciało mi się wierzyć, gdy usłyszałem twoje nazwisko. - Poprosił ją, żeby usiadła, wskazując wyściełaną, brązową kanapę. - To cud, że mnie zastałaś -

S R

zwierzył się, gładząc krótko przystrzyżone wąsiki i mrugając niebieskimi oczami, jakby miał jej do zakomunikowania jakąś wspaniałą wiadomość. - Zdymisjonowali mnie i za tydzień stąd odchodzę. Dowiedzieli się, że jestem członkiem partii socjaldemokratycznej, a wiesz, jak się na to patrzy tu, w Bawarii... Przechodzę do służby publicznej. Wyobrażasz sobie mnie, jak wymierzam grzywny i rozpędzam strajkujących robotników? Co mogę dla ciebie zrobić? - zapytał, przyglądając się jej z podziwem. Stajesz się coraz bardziej zachwycająca - szepnął na koniec z zalotną miną. Gdy wyjaśniła mu, z czym przychodzi, poprosił, żeby zaczekała, wyjaśniając, że nie potrwa to długo. Zostawił ją samą. Około pół godziny przyglądała się ponurym ołowianym chmurom za oknem, nie mogąc pozbyć się smutku, który ściskał ją za serce.

227

- Wybacz mi - wykrzyknął komisarz, gdy wrócił do pokoju, i usiadł obok. - W kartotekach panuje bałagan i musiałem stracić trochę czasu, żeby znaleźć teczkę Galii Tarkowej. W każdym razie uśmiechnął się -myślę, że będę mógł powiedzieć ci wszystko, o co prosiłaś. Gdy Lili podniosła się z niewygodnej kanapy, wiedziała więcej, niż mogła się spodziewać po tej wizycie. Komisarz objął ją na pożegnanie. - Odwiedź mnie jak najprędzej, meirte Liebe, może wyskoczymy gdzieś na kolację.

S R

Już później Lili dowiedziała się, że jej znajomy został zamordowany przez narodowych socjalistów w trakcie jednej z burd, jakie w tym okresie zdarzały się już W Niemczech codziennie. - Gdzie nauczyłeś się tak zręcznie naprawiać rowery? - Galia przyglądała się z uśmiechem, jak Michaił krząta się po warsztacie, jakby nie robił w swoim życiu nic innego. — Jeszcze trochę, a zatrudnię cię u siebie.

- Niewykluczone, że to dobra myśl. - Michaił dokręcił śrubę i podniósł głowę, przyglądając się dziewczynie spod daszka swojej czapki. Śledził ją przez kilka dni. Był na tyle dobry, że ta umiejętność nie miała już przed nim żadnych tajemnic. Potrafił śledzić kogoś tak, że nie przy-szłoby mu nawet do głowy, że może być śledzony. Ale Galia chodziła wciąż tymi samymi, łatwymi do przewidzenia trasami: do przyjaciółki, ciągle tej samej, do dwu starych ciotek, które umierały, albo prawie umierały z głodu, i Galia starała się im pomóc,

228

no i oczywiście na zebrania komitetu partii komunistycznej, w których uczestniczyła regularnie. - Rzucisz okiem i na tamten? - zapytała Galia, wskazując stojący pod ścianą czerwony rower. - Twój pomocnik patrzy na mnie krzywo - zauważył Michaił. Staruszek przykucnął właśnie przed wanienką z wodą i zanurzał w niej dętkę. Wpatrywał się w Galię z przerażeniem w oczach, zaniepokojony niczym pies, który nie rozumie słów swojego pana, ale zaczyna przeczuwać, że jego koniec jest bliski. - Wiesz, Galia, on się boi, że go zwolnisz i przyjmiesz mnie...

S R

- Och, też coś... - westchnęła Galia. - To jest ojciec tamtego chłopaka, członka Związku Spartakusa. Nie mogłabym go wyrzucić za drzwi.

- W takim razie jest zazdrosny. - Michaił umocował koło na specjalnym przyrządzie i zabrał się do wymiany połamanych i pogiętych szprych.

- To możliwe - zgodziła się Galia, spoglądając mu w oczy. Jesteś pierwszym mężczyzną, który kręci się przy mnie. Myśli, że zapomniałam o jego synu. Słuchaj, Michaił - dodała, składając ręce na piersi -może pojechałbyś ze mną? - Słucham? - Zostaw to koło - powiedziała, ruszając do drzwi. - Muszę Z tobą porozmawiać. Poszli na górę, do jej mieszkania. Wszedłszy do kuchni, Galia zdjęła kamizelkę i powiesiła ją na oparciu krzesła. Miała na sobie

229

białą haftowaną bluzkę rosyjskiego kroju, i czarną, staroświecką spódnicę, która opinała ją ściśle. Zabrała się do robienia herbaty, a jednocześnie zaczęła mówić podniecona o klasach posiadających, o wielkich właścicielach ziemskich i fabrykantach, których właśnie całkowicie zwolniono z podatków, o dolarze, który kosztował już trzy miliardy marek, o nędzy robotników i klas średnich, o ośmiu milionach bezrobotnych i przerażającej inflacji. - ... i wyobraź sobie, że, na przykład, za miesięczną rentę inwalidzką można kupić jedną paczkę zapałek. Panuje głód, a w tym czasie banki, koncerny i spekulanci gromadzą coraz większe

S R

bogactwa... - Postawiła na stole filiżanki i usiadła obok, nie przestając mówić. Michaił napełnił je ciemnym gorącym naparem. - Nie zostanę w Bawarii, Michaił, prawica jest tu bardzo mocna. Przybywa członków partii narodowo- socjalistycznej, organizuje się oddziały, które mają pomaszerować na Berlin. Trzeba temu zapobiec. - A Więc, dokąd zamierzasz pojechać? - zapytał Michaił, spoglądając na nią znad filiżanki, którą właśnie podniósł do ust. - W Saksonii i w Turyngii powstają rządy robotnicze, złożone z komunistów i socjaldemokratów z lewicy... ja też jestem tam potrzebna -powiedziała, kładąc mu rękę na ramieniu. - Polityczna i gospodarcza sytuacja jasno wskazuje, że Niemcy są w dramatycznym położeniu, u progu rewolucji. Partia bolszewicka jest silna i spójna ideologicznie... Michaił odstawił filiżankę na stół.

230

- Ale słyszałem, że komitet centralny partii nie ma jasnych poglądów dotyczących powstania, ani nawet nie wie, czy chce je doprowadzić do końca. - To płotki - odparła ze złością Galia i odpięła górny guzik bluzki. -Zwycięstwo rewolucji jest pewne, możesz mi wierzyć dodała. Następne dwa guziki wyśliznęły się z dziurek. Michaił odsunął krzesło od stołu, przypalił papierosa i podał go Galii. - Wydaje się też, że partia poświęca bardzo mało uwagi zorganizowaniu bezrobotnych, którzy są, w gruncie rzeczy,

S R

najbardziej rewolucyjnie nastawioną częścią niemieckiej klasy robotniczej, nieprawda?

Galia odpięła kolejne dwa guziki. Trzymała papierosa w ustach i wpatrywała się chłodno w Michaiła, przymykając oczy przed dymem. Rozsunęła bluzkę wokół szyi.

Michaił odłożył zapałki na stół.

- Ponadto, komunistyczna partia wykazuje za mało inicjatywy, aby zachęcić do uczestnictwa w rewolucji środowiska drobnomieszczańskie, nie interesuje się wcale chłopami i ... - Może byś wreszcie skończył? - zaprotestowała Galia. Jej bluzka była już rozpięta do samego dołu. Nie miała pod nią nic więcej. Michaił sięgnął jedną ręką do jej piersi, a drugą wyjął z jej ust papierosa.

231

- A wreszcie - stwierdził z naciskiem, patrząc jej prosto w oczy partia nie robi nic, absolutnie nic, aby rozbić od środka wojsko i policję, a to jest poważny błąd, możesz mi wierzyć. - Wyrzucił papierosa do popielniczki. - A teraz chodź tu do mnie - mruknął i posadził ją sobie na kolana. Zdjął jej bluzkę, zsuwając ją powoli z jej ramion aż do pasa. Białe gładkie ciało Galii pachniało lawendą. Drżącymi palcami zwolniła zapinkę spódnicy i zsunęła ją wzdłuż bioder. Jakiś czas potem w pokoju zrobiło się mroczno, tylko po suficie błądziły nikłe, mgliste blaski, prawdopodobnie od chwiejącej się na

S R

wietrze latarni. Deszcz przestał padać, ale rynną ściekała wciąż woda z dachu.

- Proszę cię, pojedź ze mną - powiedziała Galia. Leżała wyciągnięta na nim.

- To niemożliwe. - Michaił błądził dłońmi po chudych plecach dziewczyny.

- Byłeś w więzieniu, gdy w Rosji wybuchła rewolucja październikowa, w 1917... To były niezapomniane lata, a ty chcesz stracić także i to wielkie historyczne wydarzenie? - Galia zsunęła się na bok, nie przestając go obejmować. - Rzeczywiście, byłem w więzieniu - powiedział Michaił. Dzięki twojemu ojcu, dodał w duchu. Ale nie powiedział tego głośno: nie poruszali więcej tego tematu.

232

- Znałeś Kamieniewa, działałeś razem z innymi wielkimi rewolucjonistami... można powiedzieć, żyłeś rewolucją, nie możesz więc odwrócić się do niej plecami! - Jeśli już sięgasz po takie górnolotne frazesy - stwierdził Michaił wesoło, jednak w jego głosie pobrzmiewała kpiarska nutka to pozwól mi powiedzieć, że nigdy nie służyłem rewolucji bolszewickiej, chociaż stałem u boku ludzi, którzy ją przeprowadzili. Mam powody, moja droga, żeby mieć wątpliwości! - Bzdury! - oburzona Galia uniosła się, żeby na niego spojrzeć. Bzdury...dlaczego w takim razie nie przyłączyłeś się do

S R

czarnosecińców? Także oni działali w podziemiu i prowadzili niebezpieczne życie, mordując czerwonych... Mogłeś też wstąpić do carskiego wojska albo do Ochrany, czy tam...

- Nie opowiadaj głupstw - przerwał jej spokojnie Michaił - nie podaję ręki ciemięzcom.

- Ale nie jesteś bolszewikiem! -Z pewnością nie... - Nie popierasz czerwonych... nie walczysz u boku proletariatu... nie chcesz poświęcić życia dla... - Dość! - uciął krótko Michaił i przyciągnął ją do siebie. - Nie chcę stać po stronie tych, co sprawują władzę, i respektować ich praw. - Nienawidzę cię - mruknęła Galia. Michaił przyciągnął ją mocniej. - Każdy ma swoje życie i idzie własną drogą. - Na końcu mojej czeka złoty Feniks, pomyślał, potem Singapur i wolne, bezkresne wody Pacyfiku.

233

- Nie wierzysz już w nic, ponieważ cię zdradzono, tak? zapytała Galia i oswobodziła się z jego objęć, a potem wyskoczyła z łóżka. Nie wspomniała o swoim ojcu, a tylko o zdradzie. - To ten straszliwy cios sprawił, że stałeś się taki nieczuły i cyniczny... Ale prawdziwy bolszewik nie poddaje się tak szybko, dla niego najważniejsza jest partia! - Mówię jeszcze raz, nie jestem bolszewikiem, a nawet powiem ci, że kiedy usłyszałem o buncie kronsztadzkim, cała moja sympatia skierowała się do buntowników. - Brzydzę się tobą - odcięła się Galia. Michaił usłyszał jej kroki

S R

w ciemnym pokoju. Wstał, odnalazł ją po omacku, i zaciągnął z powrotem do łóżka.

Nie zdziwił się, kiedy nagle wybuchnęła płaczem. Musiała czuć się straszliwie upokorzona tym, że miała ojca zdrajcę. Nawet partia nie zdoła jej pocieszyć, westchnął Michaił.

- Wyjedź ze mną - wyjąkała pośród szlochów Galia. - Jutro pojedziemy razem do Hamburga, dobrze?

- Kto wie - odparł Michaił. Zaczął ją całować, ale nie mógł zapomnieć twarzy jej ojca, która stanęła mu przed oczami. Kiedy wyszedł z jej domu, po mokrych ulicach hulał wiatr, tworząc wiry powietrzne w zaułkach. Michaił podniósł kołnierz marynarki i włożył ręce do kieszeni. Gdy zaczęło znowu padać, wchodził w bramę swojego hotelu.

234

Otworzył drzwi swojego pokoju i zdrętwiał. Wszedł powoli, nie zapalając światła, zdając się tylko na swój szósty zmysł. W pokoju ktoś był. Prędko rozpoznał w ciemności postać Lili Harlepp odcinającą się na tle okna. Wolała czekać na niego w ciemności. Rozpoznała jego kroki. Charakterystyczne, nierówne i ostrożne stąpanie, przypominające skradanie się kota gotowego w każdej chwili do skoku. Utyka trochę mniej, pomyślała obojętnie. Stanęła z założonymi rękami koło okna. Ale gdy usłyszała

S R

szczęk klamki, serce załomotało jej w piersi i zaczęło bić jak oszalałe. Michaił natychmiast wyczuł jej obecność. Lili domyśliła się tego, widząc, że jego wysoka postać kieruje się w milczeniu do łóżka. Pokój wypełniło łagodne światło nocnej lampki. Idealne na spotkanie dwojga kochanków. Michaił usiadł na krawędzi łóżka i oparł łokcie na kolanach, nie spuszczając jej z oka. W bladym świetle ledwo było widać rysy jego twarzy, a cienie podkreślały jeszcze jej surowość. Oczy ukryte były pod daszkiem czapki, której nigdy dotąd nie widziała. Pewnie kupił ją tutaj, pomyślała. Także dobrze skrojona marynarka i biała koszula, które miał na sobie, wyglądały na nowe. Wyprasowane spodnie opadały mu na zabłocone, ale dobrej jakości pantofle. Potrafi nawet być elegancki, pomyślała Lili. Michaił złożył ręce jak do modlitwy, stykając opuszkami wyprostowane palce obu dłoni. - Ależ... mogła pani chociaż zapalić światło.

235

Jego głos wydał się bardziej szorstki niż ten, który zapamiętała, i bardziej głęboki. - Nie usiądzie pani? - Na jego ustach pojawił się nieokreślony uśmieszek. Nie wydawał się zaskoczony. Zwrócił się do niej per „pani". Tak jakby byli jeszcze w obecności Paszaniana i nie kochali się ze sobą. Lili usiadła, nie zdejmując sportowej kurtki. Trzymała ręce głęboko w kieszeniach. Drzwi szafy z jasnego drewna, która zajmowała jedną ścianę, były uchylone, odsłaniając ukryte w cieniu ubrania i płaszcz. Obkupił się jak prawdziwy pan, pomyślała Lili, a wszystko po to, żeby tu

S R

przyjechać i poderżnąć gardło jakiemuś typkowi. Spojrzała na duży nóż, który leżał na stole, obok pustego wazonu na kwiaty. Michaił nie odzywał się. Wydawało się, że słucha deszczu uderzającego o szyby.

- Czy trudno było mnie znaleźć? - zapytał w końcu. Mówił grzecznie, jakby spotkali się twarzą w twarz podczas jakiegoś obrzędu, ale przez cały czas spoglądał na nią z ukosa, niczym kot, który zobaczył mysz, nieostrożnie wychylającą z norki swój pyszczek. Lili uśmiechnęła się do siebie. Zdjęła baskijski berecik i położyła go na stole, obok noża. Poprawiła sobie włosy, które zwichrzyły się jej trochę na skroniach i zauważyła nagły błysk w jego oczach i ledwo dostrzegalne poruszenie, z jakim Michaił wyprostował plecy i splótł szybko dłonie. Jego reakcja sprawiła, że uśmiechnęła się w duchu, tak że on nie mógł tego dostrzec.

236

- A więc - zapytał Michaił, przeciągając słowa - czy to było trudne? - Raczej nie - odparła oschle i rozsunęła na boki kołnierzyk kurtki. - Może zdejmie to pani? - zapytał, nie ruszając się z miejsca. Cały Michaił Glinka, pomyślała Lili, z tą swoją zarozumiałą miną i pewnością siebie, sięgającą arogancji. Chciałam się z nim spotkać i mam za swoje. Starała się nie myśleć o tamtej dziewczynie. Brakuje tylko tego, żebym była zazdrosna, przeleciało jej przez głowę. Na łóżku leżała zmięta gazeta. Koc w czarno-białą szachownicę wydał się jej obrzydliwy.

S R

- No więc, nie zdejmie pani kurtki?

- Jest mi w niej zupełnie dobrze - odparła Lili, nie patrząc na niego. Niedawno rozebrała się na jego oczach. Wydawało się jej, że miało to miejsce tysiąc lat temu. W innym wcieleniu. A już na pewno w jakimś innym życiu. Ale chciała się z nim spotkać, mimo wszystko. - Nie przypuszczałem, że tak prędko się zobaczymy - powiedział Michaił. Lili usłyszała, że zaśmiał się gorzko, nie wiadomo czemu, krótkim, pełnym żalu, urywanym śmiechem. - Zaskoczyła mnie pani. - Naprawdę? - Lili założyła nogę na nogę. Wzrok Michaiła prześliznął się po jej łydkach. - Nawet w najśmielszych oczekiwaniach nie sądziłem, że przyjedzie tu pani, żeby się ze mną zobaczyć.

237

Idź do diabła, pomyślała Lili, razem z tą twoją zarozumiałą i szyderczą miną. Przez chwilę oboje zdawali się wyczekiwać na ruch przeciwnika. Nie prześpię się z nim więcej, postanowiła. - Ma pani bardzo wyniosłą minę, wie pani o tym? Nigdy nie widziałem tak dumnej kobiety - odezwał się po chwili bezbarwnie Michaił. Lili nie umiała powiedzieć, czy to go irytuje. Miała nadzieję, że tak. - Czemu więc zawdzięczam ten honor? - zapytał. Teraz już szydzi ze mnie otwarcie, pomyślała Lili. - Mam na myśli pani wizytę sprecyzował Michaił.

S R

- Jak tam pańskie włosy? Zdążyły już trochę odrosnąć? zapytała grzecznie. Jej serce od jakiegoś czasu biło już normalnie. Z przyjemnością konstatowała, że ogarnia ją chłodny spokój. Czuła się jak ktoś, kto utopił nagłe przerażenie w kieliszku czegoś dobrego. Michaił ściągnął ramiona, nie zdejmując czapki. Zdenerwowało go to, pomyślała. Łatwo wpada w złość, z byle powodu. - Dokumenty się sprawdzają?

- Ależ tak - warknął Michaił przez zęby. - Wspaniale! - I odnalazł pan znajomego? Michaił spuścił głowę i wbił wzrok w podłogę. Po chwili podniósł się i podszedł do kontaktu przy drzwiach. Jasne światło z tyrolskiego żyrandola pod sufitem przegnało wypełniające pokój mroki.

238

Teraz już mogła przyjrzeć się dobrze bladej poważnej twarzy Michaiła, wolnej od surowego piętna i tego uśmieszku w kącikach ust, który zdawał się tkwić tam bezustannie. - Co się stało? - zapytała Lili nachmurzona. - Poważne rozmowy trzeba prowadzić przy świetle - wyjaśnił sucho. - Bawić się można i po ciemku, ale poważnie rozmawiać nie. A my skończyliśmy już z zabawą - dodał, siadając znowu na brzegu łóżka. Paszanian też ma zwyczaj siadania tak, pomyślała Lili. Na tym nie kończyły się zresztą podobieństwa między nimi, tak jakby łączyły

S R

ich jakieś tajemne, braterskie związki.

- Zgoda, odkładamy zabawę - przytaknęła mu. Ciszę mąciły tylko odgłosy deszczu. Oboje spoglądali na siebie smutno i bez słowa, tak jakby znajdowali się na odległych o lata świetlne planetach, oddzieleni nieprzekraczalną barierą własnej samotności i obawą, że jedno może potrzebować drugiego. - A więc? - odezwał się Michaił. Przeciągnął dłonią po szyi, potem na nowo splótł palce rąk. Wydawało się, że przygniótł go nagle jakiś wielki ciężar. - A więc? - Jak się tu dostałam? To chce pan wiedzieć? –Po co. - Ten pański znajomy... - Co pani może o tym wiedzieć? - Domyśliłam się tamtego wieczoru, w hotelu Pod Złotym Lwem. Z pewnego pańskiego zdania. Powiedział pan: „Mam w Monachium znajomego ...", lub coś takiego.

239

- I co? - Wiem, że jeszcze go pan nie znalazł. - Proszę mówić dalej - zachęcił Michaił. - Ja go znalazłam. - Ach, tak! - wyrwało się Michaiłowi. Tylko tyle. Ledwo słyszalny okrzyk, ale rysy jego twarzy straciły nagle całą surowość. Tak jakby postarzał siew jednej chwili. Lili dojrzała w nich coś, co ją przejęło dreszczem. - Boi się pani - zapytał Michaił cichym, ale ostrym głosem - że teraz, kiedy mi pani o tym powiedziała... ?

S R

- Ależ nie - westchnęła Lili. - Tu jest po prostu zimno. Niech mnie pan poczęstuje papierosem. Chciałabym, żeby przestało już padać. - Trzy zdania bez związku, wypowiedziane prędko, jedno po drugim. Jestem wykończona, pomyślała Lili, ta rozmowa kosztuje mnie zbyt dużo wysiłku. Zaraz sobie pójdę. Oszaleję, jeśli nie prześpię się trochę. Michaił wstał i poczęstował ją papierosem, ale gdy tylko podał jej ogień, natychmiast wrócił na łóżko. - Jak się pani udało znaleźć mojego przyjaciela? - To bez znaczenia - odparła Lili, wydmuchując dym. Znalazłam go i to wszystko. - Obróciła w palcach papierosa i przyjrzała mu się. Tytoń był mocny i drapał ją w gardło. Postanowiła nie mówić mu, jak dotarła do Josipa Tarkowa. Nie miała najmniejszego zamiaru tego robić. - Spotkajmy się jutro, powiedzmy, o dziewiątej - powiedziała, wstając.

240

- Moglibyśmy spotkać się tu, na dole. Mam samochód. Podeszła do stołu, żeby zgasić papierosa w popielniczce. Przez chwilę wpatrywała się w leżący tam nóż. Miał trzonek z rzeźbionego drewna i długie ostrze. Sprawdziła palcami. Piekielnie ostre. Rzuciła Michaiłowi krótkie spojrzenie. - A więc, do jutra. Zawiozę pana do niego. Także on podniósł się. Odniosła wrażenie, że mocno utyka. Doszedłszy do stołu, sięgnął po nóż, wrzucił go do szuflady i zatrzasnął ją z hukiem. Gdybym miała dwadzieścia lat, pomyślała Lili, wszystko byłoby prostsze: prawdopodobnie rzuciłabym mu się teraz w

S R

ramiona, pod wpływem impulsu, zakochana i szczęśliwa, że go pożądam. Ale zbyt wiele wydarzyło się w jej życiu od chwili, gdy miała dwadzieścia lat, aż po tę deszczową noc w Monachium. Zbyt wiele przeżył także i on. Złote plaże, na których mogliby się kochać, od dawna już nie istniały dla żadnego z nich. Co za idiotyzm strzelił mi do głowy, pomyślała Lili z ciężkim westchnieniem, żeby jechać za nim aż tu, do Monachium.

- Dlaczego pani to robi? - Michaił przyglądał się jej przenikliwie, ale w jego głosie Lili czuła prawie niechęć. - Dlaczego przyszła pani z informacją o tym człowieku? Lili wzruszyła bez słowa ramionami. - A w zamian... co pani chce w zamian? Ratuje mi pani życie, a potem przychodzi pani, podajesz mi na talerzu człowieka, którego próbuję bezskutecznie odszukać... Wystarczy pani moja wdzięczność? - zapytał ze złośliwym, szyderczym uśmiechem.

241

Oto cały Michaił Glinka, pomyślała Lili, nie spuszczając oczu. Dokąd zaprowadził ją nieznośny niepokój, któremu się poddała, kiedy usiadła w przedziale tego przeklętego pociągu do Monachium? W chwili, gdy zobaczyła, jak Michaił przemyka w ciemnym pokoju, żeby zapalić światło, uświadomiła sobie, że cierpienia ostatnich dni i nocy okazały się daremne, a nawet śmieszne. - Zastanowię się nad tym, co będę chciała w zamian powiedziała -oczywiście, jeśli pan będzie uważał, że powinien spłacić dług. Do jutra - dodała, idąc do drzwi. - Ale dokąd pani teraz... - Przystanęła, słysząc jego głos.

S R

- Naturalnie do mojego hotelu - odpowiedziała, nie odwracając się, i położyła rękę na klamce. Otworzyła drzwi i wyszła. - Proszę zaczekać! - Michaił wybiegł za nią na korytarz. Przecież nie pójdzie pani sama, o tej porze... - Mam samochód.

- Jest pani sama w Monachium? -Tak. - Zatrzymała się pani u znajomych?

- W hotelu Prinz Ludwig. - Lili zatrzymała się u szczytu schodów i spojrzała na niego. - Do jutra. Zbiegła prędko z obawy, żeby nie poszedł za nią. Gdy była już w bezpiecznej odległości zwolniła i zaczęła nasłuchiwać, czy idzie za nią. Usłyszała zamykanie drzwi. Michaił wrócił zapewne do pokoju. Nie pobiegł za nią. Biegnąc w deszczu do zaparkowanego przed hotelem austina, uświadomiła sobie, że w pokoju Michaiła został jej berecik. Rzuciła

242

go na stół i zapomniała o nim, wychodząc. Przykryła głowę złożonymi dłońmi, żeby osłonić się przed deszczem, i pobiegła dalej, tak jakby uciekała przed wycelowanym w nią karabinem, gotowym do strzału. Mimo że położyła się do łóżka bardzo zmęczona, nie mogła zasnąć. Przeżywała na nowo słoneczne popołudnie w opuszczonym, górskim domu. Przypomniała sobie, jak przez okno dużego pokoju wleciał do środka drżący, niebieski motylek. Oboje z Michaiłem śledzili go wzrokiem, on siedział w fotelu, byle jak osłonięty ręcznikiem, ona uklękła właśnie, żeby mu zmienić bandaże. Przez

S R

cały czas przyglądali się z uwagą, jak motyl fruwał tu i tam, choć może trwało to zaledwie kilka sekund. Wreszcie, przyciągnięty słonecznym blaskiem motyl pofrunął zygzakiem w kierunku okna i zniknął między gałęziami akacji.

Próbowała wymazać wszystko z pamięci. Chcę spać, powiedziała sobie, nie chcę o nim myśleć. Ale tamten obraz tkwił wciąż przed jej oczami z taką wyrazistością, że słyszała wprost jego słowa. „Lili - powiedział wtedy szeptem - proszę, podaj mi jakieś okrycie, spróbuję wyjść na dwór". Położyła na krześle rzeczy, które mu kupiła, doskonałe utrafiając z rozmiarami. Była tam bielizna osobista, spodnie i koszula. Potem podeszła do okna i zaczęła wyglądać przez nie. Kiedy się odwróciła, on stał, wspierając się na oparciu fotela. „Hej - powiedział do niej, patrząc roześmianymi oczami - niech pani podejdzie, żeby mi pomóc". Po raz pierwszy zobaczyła go wtedy w ubraniu. Był bardzo wychudzony i miał zbyt

243

szerokie ramiona. Mimo wygolonej głowy i gęstej brody, dostrzegła w nim dziwne, dzikie piękno, męską urodę, a rozpięty kołnierzyk białej koszuli przydawał mu romantycznego uroku. Wyciągnął do niej wolną rękę i kiedy ją ujęła, poczuła, że serce podchodzi jej do gardła. Chwiejąc się na nogach, zdołał jakoś dotrzeć do ławki pod jabłonią. Rzucił wtedy parę przekleństw, a potem siedział przez jakiś czas w posępnym milczeniu, przyglądając się modrzewiom kołyszącym się na wietrze. W pewnej chwili odwrócił się, żeby na nią spojrzeć, i powiedział: „Gdyby nie pani, nie wyszedłbym z tego". Był wyraźnie zniechęcony i przypuszczał, że będzie kulał do końca życia.

S R

Ujął znowu jej rękę i uścisnął ją. Dziękuję - powiedział cicho. Było to zresztą jedyne znane jej rosyjskie słowo. Ledwo słyszalne podziękowanie.

Rozdział 14

Michaił ubrany w płaszcz przeciwdeszczowy stał pod daszkiem przed wejściem do hotelu. Lili wysiadła z samochodu i ruszyła w jego stronę. On także nie spał, pomyślała. Spod daszka czapki patrzyły na nią zmęczone podkrążone oczy. Michaił miał zaciśnięte usta, jakby szykował się do użycia pięści. Nie rozluźnił ich, kiedy Lili podeszła do niego. - Niech pani posłucha... - powiedział, gdy tylko znalazła się w pobliżu. -Tak?

244

- Lepiej by było, gdyby mi pani podała ten adres. I gdybym pojechał sam, bez nikgo. - To niemożliwe. Zawiozę pana. Stawiam taki warunek - odparła nieustępliwie Lili. - Niech panią wszyscy diabli! - syknął wściekle Michaił, podbiegł, utykając, do samochodu i uprzejmym gestem, któremu przeczył jego brzmiący jak obelga głos, otworzył drzwi po stronie kierowcy. - W takim razie pospieszmy się - rzucił i zatrzasnął drzwi, gdy tylko Lili usiadła za kierownicą, a potem obiegł auto i zajął miejsce obok niej. Lili mogła dojrzeć ledwie zarys profilu jego

S R

twarzy, bo wcisnął czapkę głęboko na oczy i postawił kołnierz płaszcza, ale nie miała wątpliwości, co czuje. Z całej jego postaci emanował ponury nastrój i budzące niemal grozę wzburzenie. Może rzeczywiście byłoby lepiej, gdyby pojechał sam, pomyślała z niepokojem, włączając bieg. Michaił zdawał się błyskawicznie czytać w jej myślach. - No, śmiało - rzucił przez zęby - niech mi pani da ten adres i znika.

Lili potrząsnęła głową, odrzucając wątpliwości, które ją ogarnęły. - To niemożliwe! - Boi się pani, że poderżnę mu gardło, jak tylko go zobaczę, tak? Wie pani, że on mnie zdradził, i że zawdzięczam mu siedem lat więzienia i śmierć moich ośmiu ludzi? Lili nie odpowiedziała.

245

- Wie pani o wszystkim, prawda? - Po prostu rozsadzała go wściekłość. - Powiedzmy, że tak. Dowiedziałam się tego i owego. -I myśli pani, że wystarczy pani obecność, żebym trzymał ręce przy sobie? - Jeżeli uważa pan, że powinien go zamordować, to ma pan zupełną swobodę w tej mierze. - W takim razie, na Boga! - wybuchnął Michaił i odwrócił się, żeby na nią spojrzeć - dlaczego u diabła upiera się pani, żeby ze mną jechać?

S R

- Dlatego, że pan nie zabije tego człowieka. Wydawało się, że jej odpowiedź zupełnie go zdezorientowała. Wpatrywał się w nią przez chwilę, a potem, rzuciwszy jakieś niezrozumiałe przekleństwo, przypominające warknięcie trzymanej na łańcuchu bestii, odwrócił się i zaczął obserwować w milczeniu deszcz spływający po przedniej szybie auta.

Lili jechała powoli, prowadząc samochód uważnie i spokojnie. Próbowała nie myśleć absolutnie o niczym. Wolała nie przewidywać tego, co miało nastąpić. Skupiła się najeździe. Zagłębiwszy się w szeroką aleję, prowadzącą do lokalnej drogi za miasto, skręciła w prawo, zostawiając za plecami ostatnie domki przedmieścia, i ujechała jeszcze spory kawałek. - To tutaj - mruknęła w końcu, zatrzymując samochód koło rosnącego przy drodze platanu. - Jesteśmy na miejscu. - Tutaj? - zdziwił się Michaił.

246

- Proszę za mną - powiedziała Lili i wysiadła. Przez chwilę stali obok siebie, wpatrując się w potężną jak forteca, szarą konstrukcję o ponurych ścianach i wąskich, zabezpieczonych sztabami i przypominających strzelnice oknach, która wznosiła się przed nimi. - Pójdę pierwsza - zdecydowała Lili. Zorientowała się, że ma zziębnięte ręce, i schowała je do kieszeni. W ogromnej bramie uchyliły się małe drzwi i wyjrzała z nich pozbawiona wyrazu twarz strażnika. Miał brudne paznokcie z ciemnymi obwódkami i czarne ubranie w tłustych plamach podobne do uniformu grabarza; nosił je wyprężony niczym jakiś generał.

S R

Minęli małe wewnętrzne podwórze. Lili rozejrzała się prędko. Zdawało się jej, że za szczelnie zamkniętymi oknami czai się jakiś potwór. Czuła niemal jego oddech. Nieczysty, oślizły stwór, którego długie, niewidzialne palce mogły jej dosięgnąć, aby zagłębić się w jej świadomości.

Opadł ją strach. Kroki Michaiła za plecami nie dodawały jej odwagi. Wydawały się złowieszcze.

Pokój, gdzie kazano im zaczekać, był mały. Za całe wyposażenie służyły dwa żelazne krzesła i obrazek z Madonną. Jedyne okno położone było wysoko i pozwalało zobaczyć kawałek szarego nieba. Lili oparła się o popękaną ścianę i zmusiła do liczenia na brudnej podłodze płytek w ceglastym kolorze, które oddzielały ją od drzwi, ale prędko poczuła zawrót głowy. Nie była w stanie się skupić. Musiała zaczynać wciąż od początku, starając się nie słuchać zduszonego

247

skomlenia, które naruszało cmentarną ciszę tego miejsca. Poczuła zimno. Panuje tu straszna wilgoć, pomyślała. Michaił stał bez ruchu trochę dalej, przed obrazkiem Madonny, ale wpatrywał się w lepką, zielonkawą plamę, która rozchodziła się jak rak po ścianie. Na progu stanął chudy osobnik w obcisłym kitlu, który kiedyś być może był biały. Odwrócił pożółkłe oblicze, obramowane grzywą siwych nastroszonych włosów, w stronę Lili. - Pani Harlepp? - Tak - odparła Lili i ruszyła w jego kierunku. - To ja.

S R

- To pani telefonowała tu wczoraj? - Tak.

- Do pana Josipa Tarkowa, tak? - zapytał mężczyzna i spojrzał na Michaiła. - Proszę za mną - powiedział, poruszając wielkim okrągłym pierścieniem, na który nawleczone były klucze. Ruszyli za nim. Przebyli bardzo długi korytarz, trzymając się jego środka. Podobne zjawom ludzkie postaci opierały się tu o ściany albo siedziały w kucki na podłodze, obracając do nich wykrzywione twarze i tępe spojrzenia lub wyciągając kościste ręce. Panowała przerażająca cisza. Słychać było tylko odgłosy kroków i brzęk kluczy. Dotarli do końca korytarza. Człowiek w kitlu włożył klucz do zamka ogromnych drzwi. Otworzył je i stanął z boku. Zaczekał, aż Lili i Michaił przekroczą próg, a potem wszedł za nimi i zamknął drzwi na klucz.

248

Znaleźli siew ogromnej, bardzo wysokiej sali. Po przeciwnej stroni e widać było drugie drzwi. Wzdłuż ścian stały kamienne ławy. Nic poza tym. Na ławkach siedzieli ludzie, ludzkie postaci leżały też na podłodze, jak jakieś zepsute albo porzucone przedmioty. Jeszcze inni stali, chroniąc się przy brudnych ścianach. Na każdym z nich obłąkanie zaznaczyło swoje przerażające, do pewnego stopnia podobne piętno. - Proszę się nie zbliżać. Zostańcie blisko drzwi. Ci, których widzieliśmy na korytarzu - wyjaśnił człowiek ź kluczami - to ludzie obłąkani, ale nieszkodliwi, nie rozmawiają i nie poruszają się.

S R

Umieszczamy ich tam jak worki z trocinami i tak pozostają. Natomiast ci tutaj są niebezpieczni. Co jakiś czas któryś z nich... - Niech pan sobie daruje te wyjaśnienia - przerwała mu Lili. Chciało się jej wściekle palić. Miała papierosy w kieszeni, ale wolałaby raczej umrzeć, niż zapalić w tym pomieszczeniu. Czuła się jak w kościele, naprzeciwko ołtarza poświęconego jakiemuś straszliwemu bogu, który pożera własne dzieci. Albo na pogrzebie, nad wykopanym dołem, stojąc obok Śmierci, kryjącej się pod posępnym kapturem, w cieniu błyskającej kosy. Przyszło jej do głowy, że szaleństwo ma w sobie coś podniosłego i zarazem plugawego. Między ścianami tej sali święcił swój triumf absolutny horror, widoczny wszędzie, w nieczystościach i brudzie, w łachmanach okrywających ludzi; paru z nich było zupełnie nagich, zarośniętych

249

długimi włosami i brodami. Gdzieniegdzie na podłodze widać było odchody. - Och, niech się pani tak nie przejmuje - powiedział przewodnik i posłał Lili uśmiech, odsłaniając złote koronki na zębach - gdyby decyzja należała do mnie, uśmierciłbym ich wszystkich, tych tutaj... bo na co im takie życie? To są zwierzęta i żyją jak zwierzęta, nie zdają sobie sprawy nawet z tego, że się ich myje i ubiera, dla nich to wszystko jedno... - Sięgnął do kieszeni, wyjął pognieciony rulonik landrynków miętowych i wyciągnął w stronę Lili. - Poczęstuje się pani? - Lili poruszyła odmownie głową. - Wielu z nich walczyło na wojnie - kontynuował,

S R

podnosząc głos, żeby Lili mogła go słyszeć. Któryś z nieszczęśników zaczął wydawać nieartykułowane wrzaski i w sali pojawił się coraz silniejszy szum, przypominający uderzenia skrzydeł jakiegoś olbrzymiego owada. Słychać było powtarzane w nieskończoność zdania, oderwane słowa, pomruki, chichoty, szydercze śmiechy. - Walczyli na wojnie i wrócili z niej w tym stanie, bo zabrakło im odporności, rozumiecie państwo? Wojna działa w ten sposób na wielu... ale to ludzie bez charakteru - dodał jeszcze i podszedł do jakiegoś staruszka, który bezustannie uderzał głową o ścianę, brudząc ją krwią. Człowiek w kitlu pociągnął go do kamiennej ławy i posadził między dwoma innymi, wrzeszcząc mu do ucha słowa, których Lili nie mogła zrozumieć. Następnie zrobił parę kroków z powrotem i zapytał:

250

-I co, rozpoznaliście państwo waszego Tarkowa? Trochę się poobijał... - Oczywiście - odpowiedział mu Michaił. Stał obok Lili, może o metr od niej. Lili nie miała odwagi spojrzeć na niego. Izba była przytulna i ciepła, ściany wyłożone szlachetnym drewnem, z myśliwskimi trofeami obok pięknych dziewiętnastowiecznych sztychów, okna z czystymi szybami, przyozdobione śnieżnobiałymi firankami, wszędzie wazoniki z fuksjami. O trzy kilometry stąd znajdował się szpital dla obłąkanych. Można dostać zawrotu głowy, pomyślała Lili, spoglądając na białe

S R

wino w kieliszkach stojących na schludnym obrusie w szachownicę. Od chwili, gdy wyszła z Michaiłem ze szpitala, aż do przybycia tutaj, nie zamienili ani słowa.

Siedzieli naprzeciwko siebie, starając się nie patrzeć na siebie, jakby się czegoś wstydzili. Oboje mieli wrażenie, że nasiąknęli jakimś przerażającym zapachem, który nie chciał się ulotnić. Michaił potrząsnął głową. Zdjął czapkę i rzucił ją na wolne krzesło. Włosy odrosły już trochę, pomyślała Lili. Miała ochotę podnieść się, usiąść obok niego i wypłakać się na jego ramieniu. Ale nie ruszyła się z miejsca. Michaił wpatrywał się w stojący przed nim kieliszek. - Myśleli, że zakradnę się do szpitala, wśliznę do tej wielkiej sali i poderżnę Tarkowowi gardło - powiedział, przeciągając dłonią po twarzy. - Jego córka tak myślała.

251

- Siedem lat więzienia i ośmiu zabitych towarzyszy, to wystarczający powód, żeby załatwić zdrajcę, kimkolwiek by nie był powiedziała Lili i westchnęła. - Może nawet obłąkanego. Poza tym, Tarkow nie był wariatem, kiedy denuncjował cię na policji. Michaił ukrył twarz w dłoniach. Lili myślała przez chwilę, że płacze. - Michaił, posłuchaj... Michaił nie zareagował. - Bolszewicy chcieli mieć szpiega w Ochranie - powiedziała cicho - i posłużyli się Tarkowem. On zgodził się wypełnić rozkaz, ale

S R

być może trudno mu było zdobyć tam zaufanie. Wiedział, że planowałeś napad we Frankfurcie, no i zawiadomił policję. Umocnił dzięki temu swoją pozycję... - Zawahała się na moment. Siedzący przed nią człowiek z twarzą ukrytą w dłoniach napełniał ją strachem, ale przemogła się. - Posłużył się opinią donosiciela i nawiązał kontakt z Ochraną, która oczywiście wiedziała o nim wszystko. Jak sam dobrze wiesz, policja na całym świecie współpracuje - dokończyła i zgasiła papierosa. Michaił podniósł głowę. Wyraz jego twarzy ścisnął jej serce. - Chcesz, żebym mówiła dalej? - zapytała cicho Lili. Michaił kiwnął głową. - A więc, gdy Tarkow nawiązał już kontakt z Ochraną, nie było mu trudno wprowadzić tam niejakiego Skofica. Zdaje się, że ten Skofic okazał się bardzo użytecznym człowiekiem dla bolszewików...

252

dzięki niemu zdołali udaremnić aresztowanie wielu rewolucjonistów, a także przeszkodzić wydaniu wyroków śmierci. Z kuchni dochodził szczęk naczyń i wesołe, kobiece głosy. Michaił wypił łyk wina i odstawił kieliszek. - Jak ci się udało poznać tę rozczulającą historię? - zapytał po dłuższej chwili. Jego twarz była zupełnie obojętna. Martwa. - Mam znajomego komisarza... - Lili wyjęła z paczki Michaiła następnego papierosa - ... który jest socjaldemokratą. - Potarła zapałkę, przypaliła go i wypuściła kłąb dymu. - Myślę, że ma on kontakty z pewnymi tajnymi służbami, bo inaczej, nie byłby tak

S R

dobrze poinformowany o całej sprawie. Powiedział mi też, że niemiecka policja uważała Tarkowa za zwyczajnego człowieka, który starał się jakoś związać koniec z końcem... był zdaje się hydraulikiem. Nikt nie podejrzewał, że może on być wysokim funkcjonariuszem partii bolszewickiej. - Zgasiła papierosa w niebieskiej popielniczce w kształcie serca, którą miała pod ręką. - Ale mój znajomy komisarz znał kulisy sprawy. Mówił mi też o tobie, o Michaile Glince, którego Tarkow zdradził. Wyraził się, że jesteś czymś w rodzaju zwykłego bandziora, ale też i odważnym człowiekiem. - Powiedziałaś mu, że mnie znasz? - zapytał Michaił, wpatrując się w nią. Lili rzuciła mu lodowate spojrzenie. - Och, co za absurdalne pytanie... - poprawił się szybko - jasne, że nie mogłaś mu tego powiedzieć. - Sięgnął po kieliszek i wypił parę łyków. Kieliszek Lili pozostał nietknięty. Michaił zrobił wymowny ruch głową.

253

- No, wypij, dobrze ci zrobi. Potrzebujesz tego. - Nie - odparła Lili, potrząsając głową. - Nie mogłabym, nie jestem w stanie niczego przełknąć. - Za chwilę naprawdę usiądę koło niego i go obejmę, pomyślała. Czuła że musi się ogrzać. Nie, to nie to. Potrzebowała Michaiła Glinki. Tylko jego i nikogo innego. Miała wrażenie, że sama nie zdoła ogrzać i stopić tej bryły lodu, która tkwiła w niej. - Tarkow - podjęła opowieść, patrząc w okno z nadzieją, że głos jej nie zadrży - zaczął mieć oznaki choroby psychicznej gdy się dowiedział, że jeden z twoich ludzi, któremu udało się uciec, został

S R

później wytropiony przez policję i zastrzelony na ulicy. Zaraz potem doszło do niego, że poturbowałeś więziennych strażników, że odizolowali cię i wsadzili do jakiegoś lochu. Oszalał wtedy do reszty i nie wyszedł już z tego.

Przez jakiś czas nie odzywali się. Michaił przerwał milczenie pierwszy.

- Wiesz, dowiedziałem się w obozie pracy, że się wzbogacił... mówiono, że kupił sobie piękną willę na przedmieściu Monachium i prowadził wystawne życie. - Potrząsnął głową i spojrzał na dłonie oparte o blat stołu. - Kiedy zamknęli Kamieniewa, udawał, że jest obłąkany. Trzymali go przez trzy lata w zakładzie dla psychicznie chorych, a on przez cały czas uchodził tam za szaleńca, aż w końcu go zwolnili. -Zacisnął dłonie w pięści. - Trzy lata w takim miejscu... ja nie wytrzymałbym czegoś takiego. Tarkow zostanie tam do końca

254

życia, bo rzeczywiście jest obłąkany. - Zacisnął pięści jeszcze mocniej, aż mu zbielały stawy palców. - Który to był? - zapytała Lili i spojrzała na niego. - W tej wielkiej sali... który z nich był Tarkowem? - Ten zupełnie nagi, który leżał na ziemi blisko nas. I wyciągał ręce do góry. Nie zwróciłaś na niego uwagi? Lili kiwnęła potakująco głową. Nie można go było nie zauważyć. Tego kościstego ciała i twarzy wykrzywionej w potwornym grymasie; otwarte usta deformowały mu rysy i robiły wrażenie, jakby zamarły w bezgłośnym, przeciągłym krzyku, który

S R

rozsadzał mu piersi i dręczył bezustannie. - O Boże... - szepnęła.

Z ulicy doszły głośne wrzaski. Ktoś zaintonował potężnym głosem jakiś wojenny hymn. Po chwili do środka wkroczyło ze dwudziestu mężczyzn; rzucili się na ławy i zaczęli walić pięściami w stoły. Podbiegła do nich podniecona i uśmiechnięta właścicielka lokalu. Poprosili, żeby im przynieść piwo, coś do jedzenia i akordeon. Zaczął na nim brzdąkać jakiś typek z wielkim brzuchem. - Wybaczcie państwo - powiedziała właścicielka, podbiegłszy do stolika, przy którym siedzieli Michaił i Lili. - Kilka dni temu w Norymberdze był zjazd dla uczczenia naszego zwycięstwa nad Francuzami pod Sedanem - wyjaśniła z dumą w błyszczących oczach - no i świętują dalej po powrocie, dzielni chłopcy! Jeszcze wina? zapytała roześmiana.

255

- Nein, danke - odparł Michaił, podnosząc się z miejsca. Chodźmy stąd, to są narodowi socjaliści - dodał stanowczo, gdy tylko kobieta oddaliła się. Odprowadziły ich wrzaski i śpiewy, które słychać było jeszcze na ulicy. - Pożegnamy się tutaj - powiedziała Lili, przystając obok samochodu. Michaił wyjął damski berecik i podał go jej. - Zostawiłaś w nocy w moim pokoju... wychodząc, włożyłem go do kieszeni i niewiele brakowało, a zapomniałbym oddać. Ale

S R

wyjaśnij mi, dlaczego mnie szukałaś, żeby mi opowiedzieć o Tarkowie - powiedział Michaił i otworzył drzwi auta. - Sama nie wiem... ot tak... - Rzeczywiście nie wiedziała, co mu powiedzieć. Czuła, że musiała to zrobić, nic więcej. - Postąpiłaś szlachetnie. Już po raz drugi.

Lili wzruszyła ramionami. Może nie chodziło o szlachetny odruch, ale o miłość. Wolałaby, żeby przestał do niej mówić tak serdecznie i pieszczotliwie. Och, pomyślała, przestań wreszcie i idź już sobie, nie chcę stracić dla ciebie głowy. - A dlaczego tak bardzo chciałaś pojechać tam ze mną? - Kiedyś odwiedzałam już kogoś w zakładzie dla obłąkanych powiedziała po prostu. - Wiedziałam, że to będzie okropne. - Sądziłem... hmm... że mnie nie cierpisz.

256

Patrzcie go, pomyślała Lili. Niewiele brakowało, a roześmiałaby mu się w twarz. Powiedziała sobie, że zaraz wsiądzie do samochodu i odjedzie. - Może źle się wyraziłem - bąknął Michaił. Stanęło mu przed oczami tamto popołudnie, kiedy się kochali. - Użyłem może zbyt ostrego słowa - powiedział, ściszając głos - ale odniosłem wrażenie, że nie chciałaś mnie więcej widzieć, a tym bardziej... Lili odwróciła oczy od jego twarzy. Patrząc na niego, bardziej odczuwała swoją samotność, tak jakby tkwiło w nim coś, co rozjaśniło jej świadomość, wewnętrzne ułomności, smutek, obawę, że znowu

S R

będzie cierpieć, i nieskończone, małostkowe ustępstwa i kompromisy, które pozwalały jej żyć dalej. Albo raczej przeżyć. Bo prawdziwe życie było prawdopodobnie czymś innym.

- A więc żegnaj - powiedział Michaił.

Lili wsiadła do samochodu. Michaił pochylił się, jakby chciał spojrzeć na nią przez opuszczoną szybę. Wydawało się, że chce coś powiedzieć.

- Tak? - mruknęła ledwo słyszalnie. Czekała. Poczuła, że drętwieją jej mięśnie. Zesztywniała. - Tak? - Nie, nic... - odparł Michaił. Ale nie przestawał na nią patrzeć. - Tarkow wcale cię nie zdradził - powiedziała. - Był funkcjonariuszem partyjnym i zrobił to, co mu kazano. Michaił kiwnął głową w milczeniu.

257

- Muszę już jechać - stwierdziła stanowczo. Michaił nie zrobił nic, żeby ją zatrzymać. Machnęła na pożegnanie ręką i ruszyła. Oddalając się, zobaczyła go jeszcze w lusterku wstecznym. To ucieczka, pomyślała, spoglądając przez łzy na drogę; jej kontury wydawały się zamglone i niewyraźne. Prawdziwa ucieczka. Po raz drugi uciekam od niego. Pierwszy raz było to, gdy zadzwoniłam do Paszaniana i poprosiłam go o przyjazd. Pojechała prosto do garażu, w którym wypożyczyła samochód. Wróciła do hotelu, wzięła kąpiel, zmieniła ubranie i spakowała się. Zeszła do restauracji, zjadła całą porcję rosołu z makaronem i

S R

szczypiorkiem, a do tego dwa sznycelki. Potem poszła na popołudniowy koncert. W programie był Mozart. Flecista grał niepewnie. Dyrygent prawdopodobnie nie miał duszy artysty. Przez cały czas jej myśli krążyły wokół Michaiła. Dlaczego pozwolił, żebym odjechała? Przez chwilę myślałam, że mnie pocałuje. Ale nie, on też się boi, nie chce wiązać się z nikim. Nie dlatego, że jestem żoną Paszaniana, na to prawdopodobnie by gwizdał. Podniosła się z fotela. Próbowała się zmusić, żeby nie myśleć o nim. Wyszła z sali koncertowej. Nigdy dotąd nie zdarzyło się jej wyjść w połowie koncertu. Podbiegł do niej jakiś facet we fraku. - Madame? - Okropne wykonanie - rzuciła mu krótko. - Nie sposób wysiedzieć. W pół godziny potem była już na dworcu. Gdy pociąg ruszył, migrena,która dręczyła ją od rana, zaczęła rozluźniać swoje nieznośne kleszcze.

258

Oparła głowę o oparcie i zamknęła oczy. Chciałaś znowu spotkać się z Michaiłem, no i spotkałaś się, powiedziała sobie w duchu. Nie powinnaś już o nim myśleć. Galia zobaczyła go nadchodzącego z głębi ulicy. Miał na sobie płaszcz i tę nieodłączną czapkę. Dopiero wtedy odskoczyła od kuchennego okna i wybiegła na dwór. Czekała na niego na podwórzu, obok krzaczka geranium, przy którym zatrzymał się, żeby na niego spojrzeć, gdy przyszedł tu pierwszy raz. Wydało się jej, że to dobra wróżba. Michaił podszedł do niej wolno. Odniosła wrażenie, że jest zmęczony.

S R

Uśmiechnęła się do niego. Michaił zauważył, że zmieniła uczesanie. Jej włosy zebrane były na karku w wielki, miękki węzeł. Lili Harlepp także nosi taką fryzurę, pomyślał.

- Jutro wyjeżdżam - powiedziała Galia. - Razem z tobą, prawda? - Zdawało mi się, że miałaś wyjechać dziś wieczorem? - Miałam dużo pracy w warsztacie. Staruszek zostanie tu jeszcze parę dni i... - Roześmiała się i oparła głowę na jego ramieniu. - Taka jestem szczęśliwa, że tu jesteś. - Widziałem twojego ojca - powiedział. Galia znieruchomiała. - Mojego ojca? - zapytała cicho. - Co ci strzeliło do głowy, że mógłbym go zabić? - Michaił położył jej dłoń na głowie. - Nie zrobiłeś mu nic ... - wyjąkała - ... nic złego? - Jest obłąkany... miałem może zabijać wariata?

259

- Wielu zrobiłoby to, gdyby tylko mogli - odparła Galia, nie poruszając się. Jej czoło mocniej przywarło do jego ramienia. - Wielu, nie tylko ty. Mój ojciec był posłuszny partii. Mnóstwo towarzyszy poświęcono dla jej dobra, nie tylko ciebie. - Uniosła głowę i zapytała: - I co teraz? - Nie pojadę z tobą. - Chodzi o mojego ojca? - Nie, dobrze wiesz, że nie. - Tak cię proszę... - To niemożliwe. - Michaił potrząsnął głową kilka razy,

S R

spoglądając na nią smutno. - Nie nalegaj.

- No cóż, to chodź na górę - szepnęła i wzięła go pod rękę. Michaił nie opierał się. To przynajmniej mógł dla niej zrobić. W milczeniu weszli do kuchni.

- Chcesz, to ci opowiem o nim - powiedziała Galia, stając przed nim.

- O Tarkowie? - zapytał Michaił. Rozczulił go sposób, w jaki na niego patrzyła. - Tak... wyjaśnię ci, jak to się stało, że oszalał, i kiedy... -Nie, nie chcę słuchać żadnych opowieści o nim - przerwał jej Michaił. - Widziałeś, w jakim jest stanie? Michaił przycisnął ją ramionami. - Proszę cię - szepnęła - zostań dziś ze mną. Także dlatego nie chciałam wyjeżdżać wieczornym pociągiem... - Zarzuciła mu ręce na

260

szyję, wpatrując się w niego wielkimi i czarnymi oczami, pełnymi bolesnego niepokoju. - Wiedziałam, że nie pojedziesz ze mną. Później, leżąc w jego objęciach, szepnęła mu porywczo: „Spotkamy się jeszcze, na pewno!" Pragnęła dodać mu otuchy, a także i sobie. Ale Michaił nie zobaczył się z nią więcej. Następnego dnia poszedł do hotelu Prinz Ludwig i zapytał o panią Lili Harlepp. Odpowiedziano mu, że wyjechała poprzedniego wieczoru, nie mówiąc dokąd.

Rozdział 15

S R

Pośrodku otwartej, pełnej słońca doliny - napisano w folderze rozciąga się jezioro, otoczone gęstą roślinnością. Po zmierzchu jego wody nabierają wspaniałego, fosforyzującego blasku. Zjawisko to występuje dzięki obecności pewnego gatunku alg, które podobnie jak w słynnym jeziorze Tovel, za sprawą niewyjaśnionych reakcji chemicznych przeobrażają wodę po zachodzie słońca. Lili Harlepp podniosła oczy znad folderu. Siedziała w hotelowej jadalni i ze swojego miejsca przy stoliku obok jednego z wysokich okien mogła widzieć rozpościerające się jezioro, otoczone granatowym pierścieniem lasu. Zapadał zmierzch. Z powierzchni wody, która jeszcze kilka minut temu miała matowy, ołowiany odcień, zaczął promieniować opalizujący blask. W miarę jak robiło się ciemniej, świetlna łuna robiła się coraz jaśniejsza. Jak przy innych okazjach, tak w czasie kolacji Lili uważnie śledziła tę dziwną fluorescencję. Przy deserze miała wrażenie, że tam, 261

w ciemności, rozprzestrzenia się i zerka na nią jakieś nieokreślone widmo. Niemiłe uczucie, pomyślała, połykając ostatni kawałek tortu poziomkowego. W tym zjawisku, powtarzającym się co wieczór, było coś niepokojącego. A może to ja jestem jeszcze wzburzona i nerwowa, przeleciało jej przez głowę. Wstała od stołu i ruszyła przez wielką, wyłożoną dywanami salę, mijając stoliki zapełnione gośćmi i obrzucając wzrokiem biedermajerowskie talerze, które zdobiły ściany, obite niebieskawą tkaniną. Jak co wieczór, i tym razem zadzwoniła do Paszaniana. Mąż

S R

opowiedział jej o pracy, o tym, co słychać u genewskich przyjaciół, i trochę plotek. Pożegnali się, życząc sobie dobrej nocy. Kiedy stanęła w oknie swojego pokoju, żeby popatrzeć na nocny krajobraz, algi zakończyły już zabawę i jezioro odzyskało, normalny wygląd tafli wodnej, która wieczorem, gdy zapadają ciemności, staje się zwykle ciemną nieruchomą powierzchnią, nieco bardziej mroczną od tego, co ją otacza.

Trochę później zza wzgórz wyłonił się z gracją i popłynął po niebie ogromny czerwonawy księżyc, tracąc stopniowo to zabarwienie, jakby przyjmował ze spokojem do wiadomości, że ostatecznie biorąc, wszystko na tym świecie toczy się według ustalonych raz na zawsze zasad. Nocne powietrze pachniało wilgotną ziemią i liśćmi. Na tle otaczających hotel ciemności zaznaczały się pręgi bladych pni brzóz, między którymi szeleścił miękko jak welinowa bibułka leciutki

262

wietrzyk. Dalekie ćwierkanie świerszczy rozpływało się w przepaścistych otchłaniach nocy. Lili zasnęła z trudem. Męczyły ją chaotyczne, nieprzyjemne sny. Rano, po śniadaniu, wyszła jak co dzień z hotelu i poszła ścieżką prowadzącą do pastwisk i sosnowych zagajników. Niebo miało odcień intensywnego, głębokiego błękitu, a niskie trawy, urozmaicone fiołkowymi plamami gencjany, skąpane były w potokach słońca. Przystanęła przy lasku, żeby zerwać kilka czarnych jagód, a potem wyciągnęła się na trawie. Zaczęła słuchać jednostajnego pobrzękiwania dzwonków krów, pasących się w pobliżu szałasu

S R

pasterskiego. Nad jej głową, wysoko na niebie, krążyło kilka sokołów. Po jakimś czasie usiadła, żeby zapalić papierosa, i zobaczyła mężczyznę, który wspinał się ścieżką. Był jeszcze bardzo daleko, w głębi pasa łąk. Szedł, opierając jedną rękę na biodrze, drugą podtrzymywał marynarkę zarzuconą na ramię. Kroczył powoli, utykając lekko. Lili była tak przekonana, że Michaił Glinka należy już do przeszłości, stanowiącej całkowicie zamknięty rozdział jej życia, że potrzebowała dłuższej chwili, aby go rozpoznać. Nie ruszyła się z miejsca, ale z uniesioną trochę ręką, w której trzymała papierosa, przyglądała mu się, gdy znalazł się przy niej. - Gorąco dziś, prawda? - zagadnął i przeciągnął ręką po spoconym czole. Był bez czapki. - Prawdziwy upał, jak na prawie jesienną porę -zauważył obojętnie i rozejrzał się wolno po okolicy, a potem znowu spojrzał na nią. Lili wzdrygnęła się odruchowo:

263

zapomniany papieros sparzył ją w palce. Jęknęła cicho i upuściła go na ziemię. Michaił rozgniótł go obcasem i uśmiechnął się. - Chodźmy usiąść gdzieś w "cieniu - powiedział spokojnie i podał jej rękę. Chwyciła ją i w jednej chwili stanęła wyprostowana. Uwolniła rękę i włożyła ją do kieszonki spódnicy, a drugą podniosła do czoła, żeby osłonić oczy przed słońcem. Przyjrzała się Michaiłowi, tak jakby chciała się upewnić, że nie śni. - Nie pytaj, jak cię odnalazłem - powiedział Michaił, kierując się do lasu - ja też, jak widać, mam swoje sposoby. - Lili bez słowa

S R

ruszyła obok niego. - Przyjechałem porannym autobusem - ciągnął Michaił. Pochylił się, zerwał kwiatek rosnący przy ścieżce i zaczął obracać w ustach jego łodyżkę. - Idąc ulicą, która prowadzi do twojego hotelu, zobaczyłem, że wychodzisz. No i poszedłem za tobą, trochę z tyłu.

A więc, pomyślała Lili, miałam go za plecami, gdy zatrzymałam się, żeby zerwać goryczkę i włożyć ją do dziurki od guzika w bluzce. Także wtedy, gdy schylałam się nad kadzią wyciętą z pnia koło szałasu, żeby napić się wody, i kiedy zrywałam jagody. - Śledzisz mnie już ładny kawałek - mruknęła. Jej uwaga zabrzmiała jak oklepany frazes. Michaił rzucił jej rozbawiony uśmiech. - Ładny kawałek... tak, z pewnością ładny. Poprzez gałęzie drzew wdzierało się słońce, przecinając ukośnymi jasnymi smugami leśny półmrok.

264

- Usiądźmy - powiedział Michaił i rzucił marynarkę na trawiasty dywanik, wyściełany mchem i zeschłym igliwiem. Wyciągnął się na ziemi, opierając głowę na skrzyżowanych rękach. - Masz ochotę na papierosa? - zapytał, wodząc wzrokiem po zasłaniających niebo gałęziach. Lili przysiadła obok, ale nie za blisko. - Ostatnio palę dużo mniej. Nigdy z rana. Przez chwilę oboje milczeli. - Słyszysz ten słaby wietrzyk między drzewami? Kiedy mija lato wydaje się, że wiatr także zmienia oddech i szumi inaczej. Słuchając

S R

go, mógłbym z zamkniętymi oczami zgadnąć, jaka jest pora roku. Ton jego głosu wydał się jej głębszy i bardziej miękki. Odwróciła głowę i napotkała jego spojrzenie.

- Nie masz już takiej bladej cery - powiedział Michaił. - Było sporo pogodnych dni - odparła. Wymieniali banalne uwagi, ale każda z nich zdawała się kryć w sobie głębsze znaczenie, jakąś aluzję do przeszłości, do dni, w których się kochali, do ostatniego spotkania, kiedy rozstawali się w smutku i w milczeniu pod pochmurnym monachijskim niebem. Michaił znów patrzył w górę, układając wygodniej głowę na rękach. Wsłuchiwali się w szmery lasu, nie mącąc ani słowem panującej wokół ciszy. - Kiedy przyszedłem w Monachium do twojego hotelu i zapytałem o ciebie - odezwał się po chwili Michaił - powiedzieli mi, że wyjechałaś. Pomyślałem, że wróciłaś do Genewy.

265

A więc pytał o mnie, pomyślała Lili. A teraz jest tutaj. Próbowała domyślić się, jak ją odnalazł w tej miejscowości nad jeziorem, do której przyjeżdżała co jakiś czas, żeby wypocząć, ale zawsze sama. W końcu dała za wygraną. Czy to miało jakiekolwiek znaczenie, jak? - Jesteś beż męża - powiedział Michaił. Jego słowa zabrzmiały bardziej jak stwierdzenie faktu niż pytanie. - Tak, rzeczywiście - przyznała Lili. Ale nie zdołała ani na chwilę zatrzymać myśli przy Paszanianie. Michaił odszukał jej dłoń i ścisnął w swojej.

S R

- Doskonały pomysł, żeby tu przyjechać - powiedział. Tak, pomyślała Lili, być może pomysł był istotnie doskonały. W tym samym momencie Michaił uniósł się na łokciu, pochylił do niej i pocałował ją. Pocałunek był krótki, ale mocny. Poczuła, że traci oddech. Kiedy otworzyła oczy, napotkała jego wzrok. - Dziś po południu - powiedział Michaił, wpatrując się w nią moglibyśmy iść na drugą stronę jeziora i wykąpać się. Umiesz pływać? - Tak - odszepnęła. Pocałował ją jeszcze raz i znowu wpatrywał się w nią z leciutkim uśmiechem, w którym kryła się ciekawość. Wydawał się zupełnie spokojny i opanowany, tak jakby to, co działo się w tej chwili między nimi, i sam fakt, że znowu z nią jest, było czymś absolutnie zwyczajnym. - Woda nie powinna być zbyt zimna - zapewnił Michaił i wyciągnął się znowu na plecach. Potem skrzyżował ręce i podłożył je

266

pod głowę. Lili stanęły przed oczami algi, które wieczorem nadawały jezioru blask widma. - Nie wiem, czy jest zimna, nigdy w niej nie pływałam powiedziała szeptem. - Ale masz ochotę popływać? - zapytał Michaił. - Tak, oczywiście. - Po drugiej stronie jest hotel... a raczej, coś w rodzaju zajazdu. Tak? - Możemy zjeść tam razem obiad, co ty na to? - Dobrze - odparła, uświadamiając sobie dokładnie w tym

S R

momencie, że za żadne skarby świata nie odrzuciłaby jego propozycji, która spadła na nią nieoczekiwanie. - Myślę - dodała, nie otwierając oczu, świadoma, że Michaił na nią patrzy - że powinnam zabrać moje rzeczy z hotelu i zwolnić pokój.

- Zgadzam się z tobą- wykrzyknął radośnie. A potem objął ją i przycisnął do siebie. Sięgnął dłonią do jej twarzy i mocnym pociągnięciem odgarnął z niej włosy, tak jak się odgarnia grzywę z końskiej szyi. Lili wybuchnęła śmiechem i przywarła twarzą do jego piersi. Objęła go i zanurzyła palce w jego krótko obciętych włosach. - Trochę odrosły - powiedziała. - Tak - potwierdził Michaił, okrywając pocałunkami jej twarz, policzki, brodę i szyję, a potem znowu czoło. - Nie musisz już chodzić w tej czapce - szepnęła Lili.

267

- Rzeczywiście. - Odsunął się od niej trochę i zaczął na nowo wpatrywać się w nią, uśmiechając się przy tym. Lili przeciągnęła leciutko, opuszkami palców, po jego twarzy, którą tyle razy przepędzała ze swojej pamięci, po mocno zaznaczonych kościach policzkowych, podbródku, wokoło pełnych warg. -Michaił... - Słucham? -Nie, nic... - Kochana - szepnął Michaił, powoli i łagodnie zatapiając usta w

S R

jej wargach. Nagle odskoczyli jednocześnie, wpatrując się w siebie ze zdumieniem, tak jakby dopiero teraz, po trwającym wieki pocałunku, zdali sobie w oszołomieniu sprawę, że znowu są razem. - O Boże... - jęknęła Lili i odepchnęła go. - Chyba nie chcesz, żebym się udusiła? - Zerwała się prędko na nogi. - Mam zupełnie granatowe palce - rzuciła w zadyszce, oglądając sobie dłonie - całe poplamione sokiem z jagód!

- Usta też - uśmiechnął się Michaił. Kierownik hotelu zrobił podejrzliwą minę, kiedy Lili powiedziała mu, że chce się wyprowadzić i prosi o rachunek. Idąc w stronę schodów, rzuciła okiem na odbicie swojej twarzy w wiszącym w hallu lustrze. Przyjrzała się dokładniej, zdumiona, że ma włosy w nieładzie. Przyklejony do ust uśmiech wydał jej się nieprzyzwoity, ale ubawiła

268

się jego widokiem, i to tak, że odwróciła się do windy, śmiejąc się otwarcie. - Nie, pójdę pieszo! - rzuciła krótko i ruszyła po schodach, przeskakując po dwa stopnie na raz i zostawiając osłupiałego windowego z ręką na klamce. Wpadłszy do pokoju wyszarpnęła ubrania z szafy i wrzuciła je byle jak do pięknej walizki z czerwonej skóry. W okamgnieniu opróżniła półkę w toalecie z buteleczek, flakoników z perfumami i kremów. Zbierając ze stołu książki, przewróciła wazon i polne goździki rozsypały się po podłodze, a woda zmoczyła dywan.

S R

Oczyściła pokój ze wszystkich rzeczy w takim pośpiechu, jakby uciekała przed pożarem. Stojąc w progu, rozejrzała się jeszcze, żeby się upewnić, czy czegoś nie zapomniała. Zobaczyła leżące na podłodze goździki, wróciła, zebrała je i umieściła ostrożnie na dnie słomkowej torby.

- Nie zje pani obiadu? Nie zostanie pani nawet na obiad? zapytał kierownik, podbiegłszy do niej w hallu. Miał zatroskaną minę. - To niemożliwe - odparła Lili. Zapłaciła rachunek, rzucając na recepcyjną ladę bezładny zwitek banknotów. Kierownik musnął wzrokiem jej ogniście czerwone usta. Przed wyjściem z pokoju pomalowała je i wiedziała teraz, że prowokują uśmiechem i jaskrawą szminką. - Czyżby spotkało panią u nas coś niemiłego, madame? - Było mi tu cudownie - roześmiała się i chwyciła walizkę, oddalając ruchem ręki służącego w liberii, który podbiegł, żeby jej

269

pomóc. Skierowała się do wyjścia. Jej szybkie kroki zdawały się sypać jak groch po marmurowej posadzce. Na dworze świeciło słońce, wiatr kołysał drzewami, a niebo miało kolor płatków gencjany. W głębi alejki, koło żywopłotu, stał Michaił w białej koszuli i ciemnych spodniach. Ujrzawszy ją, ruszył jej na spotkanie. - Nareszcie - powiedział z uśmiechem w pełnych światła oczach. Nie przypominał żadnego z Michaiłów, jakich znała dotąd. Nie był podobny do tamtego, umierającego. Ani do tego, który wpatrywał się w pustkę, wściekły i ponury. Nie był szorstkim nieokrzesańcem

S R

ani nawet tym, któremu oddała się pewnego dnia. W niczym wreszcie nie przypominał człowieka, z którym weszła w bramę zakładu dla obłąkanych w Monachium. - Patrzysz na mnie?

- Tak - przytaknęła Lili. -I co widzisz?

Uśmiechnęła się bez słowa, oparta o balustradę małego drewnianego mola, czy raczej małego pomostu, który wciskał się parę metrów w powierzchnię jeziora. Stali w cieniu wysokich drzew o szerokich, kopulastych koronach, przypominających parasole, które zabierały słońce całemu nabrzeżu. W płytkiej wodzie kołysały się smukłe trzciny. Michaił podrapał się ze śmiechem w głowę. - Powiedz, co widzisz w mojej twarzy - powiedział. - Och, wiesz... - zawahała się z zakłopotaniem Lili. Odwróciła głowę i przeniosła spojrzenie na przeciwległy brzeg, zalany słońcem i

270

pokropkowany jasnymi ubraniami kilkorga ludzi. Czerwony, plażowy parasol wyglądał z daleka jak polny mak. Michaił wyciągnął rękę i odwrócił jej twarz ku sobie. - Patrzyłaś na mnie tak, jakbyś nie widziała mnie nigdy dotąd powiedział. - No cóż, w pewnym sensie... - Lili zbuntowała się i, nie przestając się uśmiechać, odsunęła jego dłoń od swojej twarzy. - Daj mi święty spokój! - Włóż to. - Michaił sięgnął po jeden z kostiumów kąpielowych, wiszących na balustradzie. - Rozmiar powinien się zgadzać.

S R

- To nie mój kostium... - zaprotestowała Lili nachmurzona, poprawiając spinki we włosach. Właścicielka zajazdu, Frau Erika, powiedziała, że państwo mogą korzystać z kostiumów, które suszą się na przystani, są czyste. Wszyscy w jej rodzinie często pływają. Ona pierzeje zawsze w wodzie z mydłem, zanim je rozwiesi do wyschnięcia. A potem uśmiechnęła się do Lili całą swoją okrągłą buzią tyrolskiej lalki: może być pani spokojna, ma pani przed sobą porządnych ludzi! Michaił pomachał jej kostiumem przed oczami. - Uprany dokładnie prawdziwym mydłem! Lili wyrwała mu kostium z ręki i ruszyła po deskach przystani, którym to pompatycznym mianem określała pomost Frau Erika. Skierowała się w stronę przybrzeżnych krzaków. Wkładając kostium, pomyślała o Manfredzie. Od dawna już o nim nie myślała. Kąpała się z nim nago, pluskając się pod wodospadem.

271

Usłyszała wołanie Michaiła: „Pośpieszmy się!" Wołał do niej po niemiecku, tak dziwacznie, że roześmiała się, zapinając ramiączka czarnego kostiumu. „Prędzej", zawołał znowu. Stał na pomoście z rękami na biodrach i wyglądał komicznie w kostiumie w białoniebieskie pasy, z szerokimi szelkami. - Jesteś gotowa? Podeszła do niego, przyglądając mu się rozbawiona, ale przestała się śmiać, gdy zobaczyła sinawą ranę na kolanie. - Gott - wykrzyknęła, stając w miejscu. - Jaki jesteś ciągle poturbowany!

S R

- Rzeczywiście, prawda? Nie wygląda to ładnie, ale już nie boli odparł, przyglądając się jej uważnie od stóp do głów. Uniósł brwi i zrobił zdziwioną minę, która ją rozśmieszyła.

- Och, co za spojrzenie - żachnęła się. - Żaden mężczyzna nie patrzył na mnie dotąd tak zmysłowo - dodała kpiąco. Michaił odwrócił się i jednym skokiem rzucił się głową do wody, bryzgając białą fontanną. Wymachując szeroko ramionami, oddalił się po szmaragdowej tafli jeziora. Ciszę zmąciło kwakanie dzikiej kaczki. Michaił, mój Michaił, pomyślała Lili. Gwałtowne wzruszenie ścisnęło ją za gardło. Michaił uniósł rękę i pomachał nią z oddali. - Śmiało! - krzyknął. Lili roześmiała się i zsunęła do wody. - Widzisz? To są dwaj aniołowie stróże - powiedział szeptem Michaił i dotknął jej prawego ramienia. - Jeden ma na imię

272

Nieszczęście i stoi po tej stronie... A ten po drugiej, to Zwątpienie sprecyzował, pieszcząc jej piersi. - Tak to wygląda. - W pokoju panował półmrok. Michaił dopiero co wstał z łóżka i opuścił rolety, a potem, wróciwszy do niej, podjął swoje wywody, pieszcząc łagodnie jej ciało. Wyjaśnił, że w pewnej chwili miał wrażenie, jakby zobaczył ich obu tuż przy niej. Nieszczęście i Zwątpienie. - A ja? - zapytała Lili. - Jak mam sobie z nimi radzić? - Ty znajdujesz się pośrodku. Aby jakoś żyć, musisz ułożyć się z tymi typkami. -I będę mogła żyć?

S R

- To nie jest takie pewne - powiedział z wahaniem Michaił, jakby i on nie był pewien odpowiedzi.

Siedział na brzegu łóżka obok Lili, która leżała na plecach z rękami pod głową. Kiedy się kochali, Michaił odrzucił na bok poduszkę.

- A więc - odezwała się Lili - tak wygląda wrażenie, jakie wywieram na tobie. Że pilnują mnie te dwa... - Urwała i rzuciła tonem niegroźnej pretensji: - O Boże! Co za pomysły! - Ale tak to wygląda. - Naprawdę wydałam ci się z miejsca osobą nieszczęśliwą i pełną wątpliwości? Michaił długo nie odpowiadał, w końcu z jego ust spłynęło leniwe „tak", które niczym mała piłeczka zdawało się odbijać i toczyć po jej nagim ciele. Ostateczne „tak", od którego ona miała się już

273

nigdy nie uwolnić. Będzie nieszczęśliwa i pełna zwątpienia. Michaił w dalszym ciągu pieścił jej ramiona i biodra. Lili przyglądała się odbiciom na suficie; falowały tam pod wpływem wiatru cienie i odblaski światła, wciskającego się między listwami rolety. - A ty umieściłbyś siebie... - zaczęła z wahaniem Lili. Jego ręka znieruchomiała. - ... dokładnie pośrodku tych dwóch pęknięć duszy? dokończyła po chwili. - Prawdopodobnie tak - odparł Michaił. Pieścił ją dalej i pochylił się nad nią, żeby musnąć ustami jej ramiona i piersi. - Ale nie chodzi

S R

o żadne pęknięcia. Nie masz wcale zmiażdżonej, a tym bardziej popękanej duszy. Jesteś dumna i do tego nieugięta, ale... - Jaki z ciebie mądrala - przerwała mu kpiąco i przyciągnęła go do siebie. - Okropny mądrala - dodała, całując go w szyję i pieszcząc. - Nie twierdzę, że tak jest naprawdę. - Michaił położył się obok niej. - Mówię tylko, że tak mi się wydaje. - Chwycił delikatnie zębami jej dolną wargę, a potem pocałował ją. Wreszcie uniósł głowę i wpatrując się w nią bezustannie, wziął ją w ramiona. - Jesteś straszliwym zarozumialcem - szepnęła Lili, przyjmując go i głaszcząc mu plecy. Ale w takim razie, pomyślała później, leżąc w jego objęciach i wsłuchując się w jego głęboki regularny oddech, podczas gdy on drzemał, mogę jeszcze dobić do brzegu. Możemy spotykać się co jakiś czas. Pomyśleć, że jeszcze kilka dni temu coś takiego wydawało się jej niemożliwe...

274

Ale w takim razie prawdą jest także, że życie kryje w zanadrzu zakręty niemożliwe do przewidzenia, poza którymi nieoczekiwanie kruszą się bariery samotności. Patrzyli na siebie w Monachium jak obcy ludzie, dalecy, niezdolni do zrobienia jednego gestu i wymówienia jednego słowa, zdecydowani odepchnąć tego drugiego i zachować nienaruszony własny, wyniosły smutek. Potem on przyjechał, żeby ją odnaleźć. Nie pytała go, dlaczego to zrobił. Być może powód był oczywisty. W każdym razie postanowiła nie pytać o nic. Prawdą jest więc, pomyślała, że dusza, choćby z wysiłkiem,

S R

może wyzwolić się z więzienia samotności, w którym ją zaniknęliśmy, i połączyć się z inną duszą. Nasz oddech stapia się niczym żywe srebro z innym oddechem. Tak jak stapiają się organiczne cząstki. Gorące opary rozkoszy i namiętności zasnuwają mgłą kontury ciał. Potem ustępują miejsca wzajemnej czułości i tkliwości.

Oparła głowę na jego piersi. Słuchała regularnych i mocnych uderzeń jego serca. I pulsowania krwi. Życia. Lili położyła ręce na klawiaturze fortepianu. Znajdowali się w małym saloniku zajazdu. Przy długiej ławie, biegnącej wzdłuż ściany, stało kilka stolików. Okap wielkiego kominka wyłożono okrągłymi, białoniebieskimi płytkami. Okna szeroko pootwierano. Za opadającą pochyłością łąki widać było jezioro. Do zmierzchu zostało jeszcze trochę czasu i jego

275

powierzchnia, przecięta smugą zmarszczek, wywołanych przez płynącą spokojnie i powoli kaczkę, miała stalowy odcień. Lili zagrała kilka akordów. Fortepian był nastrojony. - Posłuchaj, zagram ci coś - zaproponowała. - Nie lubię muzyki - odparł Michaił. Siedział na parapecie okna, tyłem do pięknego widoku. - Nie lubisz? - Zdziwiona Lili odwróciła się na stołku. Niemożliwe! - Czy to aż taka wielka wada? - roześmiał się Michaił. - Nie rozumiem, jak możesz... - Lili pokręciła z niedowierzaniem

S R

głową. - To naprawdę nie do wiary! Jak można nie lubić muzyki? - Mimo to zagraj coś - powiedział ustępliwie Michaił i zapalił papierosa. Niebo za jego plecami przybierało czerwonawy odcień. No, zaczynaj. Lili obruszyła się.

- Chyba słyszałeś jakieś rosyjskie melodie... nie mam pojęcia, może podczas wiejskiej uroczystości, grane na bałałajce? uśmiechnęła się chłodno. - Niemożliwe, żeby i to ci się nie podobało. - Zaczynaj - powtórzył Michaił. Znowu zaczął się śmiać, tym razem cicho. - Chyba można tak powiedzieć, kiedy ktoś zamierza grać? - Bawi cię mój widok, kiedy jestem rozzłoszczona? wybuchnęła Lili. - No to dobrze. Choć nie wygląda na to, żebyś słyszał kiedykolwiek to nazwisko, zagram ci Moment musicale f-moll Schuberta. Rosyjska melodia mogłaby się okazać za trudna.

276

- Ejże! - Michaił zeskoczył z parapetu, podszedł do niej i pochyliwszy się szybko, pocałował ją za uchem. - Nie obrażaj się. Zagraj mi tę rosyjską melodyjkę. Może mi się spodoba. - Jesteś po prostu okropny - odcięła się Lili i, ciągle rozzłoszczona, zagrała pierwsze, skoczne dźwięki z drętwą, obojętną dokładnością, ale bez wyrazu. On tego na pewno nie zauważy, pomyślała lekceważąco. Michaił oparł się o fortepian i zaczął wybijać palcem wskazującym rytm, ale wyszedł mu tylko szereg drażniących ucho dźwięków, zupełnie niezgodnych z muzyką. Po jakimś czasie

S R

zaniechał tego, zauważywszy może coś niemiłego w wyrazie jej twarzy. Lili grała z przykrym uczuciem, że popisuje się umiejętnością, na której Michaił zupełnie się nie zna. Przyszło jej do głowy, że muzyka musi mu być zupełnie obca. Ale może posłużyła się nią w przypływie wielkopańskich fochów właśnie po to, żeby dać mu do zrozumienia, że bez względu na to, co zaszło między nimi, nie są ulepieni z tej samej gliny.

Michaił odszedł od fortepianu i wrócił na parapet. Lili widziała kącikiem oka jego ciemną sylwetkę na tle nieba, rozjaśnionego zachodzącym słońcem. Do diabła z nim i z olbrzymią władzą, jaką w swoim przeświadczeniu ma nad nią, pomyślała. Nie chodziło tylko o erotyzm, ale o dużo, dużo więcej. Grała dalej i stopniowo zapominała o wszystkim innym, także o człowieku, który jej słuchał. Zagrała Impromptu Ges-dur,& potem, lekkimi jak motyle palcami, wyczarowała z klawiatury miniaturę

277

Wieczorem Schumanna, grając ją delikatnie i zarazem impulsywnie, z perfekcją, na jaką być może nie zdobyła się nigdy dotąd. W tym znajdę pocieszenie, pomyślała pod koniec, muzyka jest w stanie pocieszyć mnie we wszystkich strapieniach. Także i w tym, że między mną i Michaiłem nie może być nic innego, jak tylko parę spędzonych razem dni. I na tym koniec. - Och, gra pani cudownie! - wykrzyknęła Frau Erika, kiedy ostatnie dźwięki rozpłynęły się w ciszy. - Wspaniale! - Lili nie zauważyła, że tkwiła ona przez cały czas w drzwiach. - Zapalić światło?

S R

- Nie, nie trzeba - odparła Lili. Salonik pogrążony był już w półmroku. - Przygotować kolację?

- Tak, jak najbardziej - powiedział Michaił. Kobieta ulotniła się. Po chwili trzasnęły drzwi kuchenne. Wróciła cisza. Lili podeszła do Michaiła.

- Jesteś świetną pianistką - powiedział. - Naprawdę. Doskonałą. - Czyżby? - Wydawało się, że przez jej twarz przemknął cień zdziwienia. Wyjrzała na dwór. Zapadał zmierzch. Od ciemnych zagajników kładły się lekkie cienie w stronę jeziora. W gałęziach wierzb nad brzegiem pojawiły się migotliwe blaski: jak zwykle o zachodzie budziła się zjawiskowa fluorescencja. Michaił otoczył ją ramieniem. - Jeżeli chodzi o mnie, to słucham głosów świata. Dlatego nie lubię muzyki. Słyszysz je?

278

- Jakie znowu głosy? - zapytała Lili. Przyciśnij mnie do siebie, poprosiła w myśli. Nie pozwól, żebym odeszła. - Mnóstwo, nieskończone mnóstwo różnych odgłosów... A muzyka wciska się gwałtownie między moje uszy i odgłosy idące ze świata, który mnie otacza, rozumiesz? Nie mogę ich słuchać, kiedy rozbrzmiewa muzyka. - Nie możesz powiedzieć, że nic nie słyszysz. Słyszysz muzykę! - Ale ginie wtedy cały świat. Przeszkadza mi to, rozumiesz? Z dworu dochodziły ćwierkania świerszczy. Być może to żwir na ścieżce zachrzęścił cicho pod miękkimi łapami kota, sunącego jak

S R

zjawa na ciemnym tle krzaków forsycji. Gdzieś daleko odezwał się i zamilkł dziecinny głosik. Rozległo się szczekanie psa. Od brzegów jeziora dochodziło ciche pluskanie wody.

- Mógłbym usłyszeć głosy, jakie wydaje wschodzący księżyc, albo szmery tysięcy alg, które robią wrażenie świetlików ukrytych w głębi jeziora - wyjaśnił Michaił.

Salonik był już pogrążony w mroku, pociemniały też okoliczne lasy i góry. Niebo zaczęło przypominać błyszczący i ciemny zarazem kryształ, rozjaśniony po stronie zachodniej. Na ich oczach z głębi wód jeziora podnosiła się zorza w odcieniu masy perłowej, rysująca migotliwe wzory między drzewami, na tle których zaznaczały się ostre kontury ciemnych pni, tak jakby co wieczór zjawiała się tam procesja leśnych duszków, aby prześliznąć się z jednego brzegu na drugi i rozpłynąć po wschodzie księżyca.

279

- W jakim zakątku świata bym się nie znalazł - podjął półgłosem Michaił - w samym środku Azerbejdżanu czy nad brzegami Morza Czarnego, w paryskim hoteliku albo w kaukaskich górach czy w Stambule, w każdym miejscu, nasłuchuję z uwagą głosów świata. Zamilkł na chwilę, przyciskając do siebie Lili przy otwartym oknie. Wszędzie i w każdym momencie mogą nastawić się na odbieranie dźwięków... to jest wszystkiego, co reprezentuje „żywy świat", rozumiesz? - To jest tak - powiedziała Lili, obejmując go ramionami - że ciągle masz się na baczności... nastawiasz uszy także w czasie snu.

S R

Twój słuch jest twoją główną bronią, ostrzega cię, że ktoś bezszelestnie się zbliża.

- Jak by nie było, muzyka drażni mnie aż do bólu. - Jesteś nadmiernie wrażliwy na dźwięki - uśmiechnęła się Lili. Powinieneś natomiast czerpać z niej rozkosz. - Ale być może, westchnęła w zamyśleniu, takie wielkie rozkosze wywołują strach, właśnie dlatego, że grożą wymazaniem wszystkiego innego. - Kto wie - powiedział po chwili Michaił - może któregoś dnia, prędzej czy później, nauczę się kochać muzykę, żeby móc słuchać twojej cudownej gry na fortepianie. Któregoś dnia, zamyśliła się Lili. Czyżby to były plany na przyszłość? Odwróciła się plecami do okna. - Wiesz - powiedziała z niepokojem, opierając policzek na jego ramieniu - coraz mniej podoba mi się to fosforyzujące jezioro... nie

280

wydaje ci się, że przypomina jakieś upiorne zjawisko? Wcale nie przyjazne? - Dlaczego nazywają cię Glinka? - To moje nazwisko. Lili namydliła dokładnie szerokie bary Michaiła, potem jego potężny, zwężający się do bioder tułów. - Nie jesteś już taki wychudzony - zauważyła. On niedługo naprawdę będzie wyglądał jak tur, dokładnie tak, jak mówił Karl Goldenstein, przemknęło jej przez głowę. Jeszcze parę miesięcy dobrego wyżywienia, spokojnego snu i może także kobiet, a zamieni

S R

się w jednego z tych facetów, co to gotowi są rozwalić wszystko jednym uderzeniem pięści. Pocałowała go między łopatkami. Stali w wannie kąpielowej. Mała łazienka wypełniona była parą. Lustro zasnuło się mgiełką drobnych kropelek wody. Michaił opłukał się, a potem wyjął mydło z jej dłoni. Zabrał się do namydlania jej skóry, podczas gdy ona starała się utrzymać,obiema rękami nad głową zwilgotniałe włosy.

- Nie wydaje mi się, żeby to było twoje prawdziwe nazwisko. - Rzeczywiście, nie jest. Przybrałem je. - Michaił nacierał jej ciało bardzo energicznie, niemal gwałtownie. Lili wybuchnęła śmiechem - Ejże, nie jestem aż taka brudna! Poza tym... zabierasz się do tego tak, jakbym była koniem! - To prawda, konie myje się mniej więcej tak samo.

281

- A więc, Glinka to twoje przybrane nazwisko? - zapytała Lili, krzyżując ręce nad głową. - Tak. - Był pewien rosyjski kompozytor, który nazywał się tak jak ty, Michaił Glinka. - Jest też pisarz, który nazywa się Fiodor Glinka. Zdaje się, że to kuzyn tamtego. No i właśnie... - Michaił namoczył gąbkę i wyżął na jej ciele. - ... pewnego razu czytałem jego książkę, pamiętnik z Kampanii bitewnych 1805 roku. - Michaił sięgnął po biały ręcznik leżący na taborecie. - Często wracałem do tej książki, ale z różnych

S R

powodów nie udawało mi się jej doczytać do końca. - Owinął Lili ręcznikiem, uniósł ją do góry i postawił na podłodze obok wanny. -1 co?

- Nie pamiętam już, jakie to przeszkody pojawiły się wtedy, w każdym razie byliśmy małą grupką w okolicach Petersburga, ale ze względu na niekończące się trudności nie mogliśmy wykonać pewnej pracy... no i w chwilach wolnych od kłopotów czytywałem tę książkę, aż koledzy zaczęli się podśmiewać i nazywać mnie Glinką dokończył i odwinął Lili z ręcznika. - No, już jesteś suchutka. -I czerwona jak rak - stwierdziła Lili, a potem przeciągnęła dłońmi po jego mokrym jeszcze ciele. - Co było dalej? - Potem udało się nam wykonać tę pracę. Pracę, pomyślała Lili. Mówił jej o tej „pracy" komisarz z Monachium. Chodziło o napad z użyciem granatów na ambulans, który co tydzień przewoził worki pełne rubli. Przysiadła na stołku.

282

- Więc zdołałeś ją wykonać? - Tak. - Michaił przecierał ręcznikiem zawilgotniałe lustro Poszło dobrze i od tego czasu przylgnęło do mnie nazwisko Glinka..Przykucnął naprzeciwko Lili i objął ją za kolana. - A jak brzmi twoje prawdziwe nazwisko? Michaił cmoknął ją kilka razy w uda, a potem uniósł głowę spojrzał na nią z uśmiechem. - No jak to, Glinka. - Och, niech cię diabli - mruknęła Lili. - Ale razem z tobą - odparł i zaczął ją całować, tak jak nie

S R

całował jej dotąd nikt inny. Spojrzał na nią całkowicie przemieniony. Razem z tobą. - Wyglądał jak człowiek pijany ze szczęścia, które spadło na niego niespodziewanie.

- Aż tak ci się podobam? - zapytała zdumiona. Czy to możliwe, abym robiła na nim aż takie wrażenie?

- Bardzo... Bardzo mi się podobasz, Lili.

Dopłynęli wpław do przeciwległego brzegu. Plaża w kształcie półksiężyca otoczona była krzakami, które tworzyły wokół niej, zieloną ścianę. - Zimno, brr! - Lili objęła się rękami. Mokry kostium nieprzyjemnie lepił się do ciała. - Chodź tutaj - powiedział Michaił. Usiedli, trzymając się w objęciach. Z jasnego nieba lały się potoki słonecznego światła. Jezioro pogrążone było w ciszy. Stojący

283

na przeciwnym brzegu klon pysznił się odcieniami czerwieni. Barwy były stonowane, pełne melancholijnego uroku. Zbliżała się jesień. - Trzęsiesz się cała. Aż tak ci zimno? - zapytał Michaił. - Za chwilę mi przejdzie. Jego palce musnęły jej twarz i nagłym ruchem znalazły się na ustach. - Powiedz... co ci jest, Lili? - Dłoń Michaiła pogładziła jej policzki, potem kark i ramiona. Ten jego sposób dotykania mojego ciała, pomyślała Lili, tak jakbym była piękną samicą jakiegoś zwierzęcia. Na przykład klaczą.

S R

Albo suczką, którą chowało się od małego. Głuptas. Niedorzeczny facet. Pocałowała go w brodę, potem w usta. Oparła się czołem o jego twarz.

Michaił odsunął się, żeby na nią spojrzeć. - Czemu jesteś smutna? - zapytał.

- Hmm... - mruknęła w odpowiedzi. Przestań tak się gapić, pomyślała, bo się rozpłaczę.

Ile jeszcze dni? Jeden? Może cztery? I ile nocy w tym pokoju, na tym łóżku i w jego ramionach, blisko jego ciała, ucząc się rytmu jego oddechu i słabnięcia jego rąk, kiedy ogarnia go sen? Doskonałej, skończonej bliskości dwóch nagich ciał. Wzajemnej gry zmysłów. Miłości. Nie mając nic na sobie, Lili stała przy oknie, przyglądając się, jak świt rozprasza ciemności i gasi gwiezdne blaski. Góry i lasy, jezioro i nadbrzeżne wierzby zaczęły wyłaniać się powoli z mroku i

284

przez dłuższą chwilę zdawały się trwać w zawieszeniu, w bladym, sinawym świetle, między nocą i dniem. Była to chwila prawdy, moment, w którym nocne przywidzenia rozpływają się w tajemniczych bezwymiarowych przestrzeniach, cofają się niczym odpływ morza. Po trawniku przeszedł powoli biały kot, Usiadł grzecznie na tylnych łapkach i podniósł pyszczek w kierunku Lili. Tak, szepnęła mu cicho, pochylając się w oknie, tak, zaraz się stąd wyniosę. Kot oblizał wdzięcznym ruchem łapę, a potem znowu spojrzał na Lili. - Co tam robisz?

S R

Lili odwróciła się w stronę łóżka. Michaił patrzył na nią, trzymając skrzyżowane ręce pod głową. Poduszki leżały na podłodze. - Co robisz? - Przekręcone w poprzek prześcieradło zakrywało połowę jego ciała.

Lili bez słowa upychała nadal swoje rzeczy w walizce. Zostawiła na wierzchu tylko bieliznę osobistą, pończochy, parę butów i czarną, jedwabną sukienkę. Czarny kolor, zażartowała w myśli, doskonale nadaje się na pożegnanie. - Może byś mi wyjaśniła... - Michaił w dalszym ciągu leżał nieruchomo. - Nie widzisz? - odparła, zamykając walizkę. - Wyjeżdżam. - Ach, tak, wyjeżdżasz... - Tak - stwierdziła, patrząc na niego. - Wyjeżdżam. - Tak, rozumiem - odparł Michaił beznamiętnie. - Oczywiście. Lili przeszła mu przed nosem, schyliła się po leżący na podłodze

285

szlafrok i włożyła go. Wzięła bieliznę i sukienkę i wyszła z pokoju. Skierowała się do łazienki przy końcu korytarza. Żeby się umyć. Umalować. Uczesać. Z lustra spojrzała na nią ładna, chłodna twarz. Oto, jak wygląda prawdziwa Lili Harlepp. Nie mogła zrobić nic innego, musiała wyjechać. Gdy wróciła do pokoju, Michaił powitał ją z kpiącą miną. - Jakaś ty elegancka! Lili zapomniała włożyć pończoch i pantofelków. Jedwabna suknia szeleściła wokół jej gołych ud. Michaił przyglądał się z uwagą, nie ruszając się z łóżka, jak

S R

naciąga obcisłe pończochy na uda, przysiadłszy na brzegu krzesła. Przeleciało jej przez głowę, że teraz już żaden z tych gestów nie jest jego własnością. Nie podnosząc się, obciągnęła sukienkę poza kolana i wygładziła ją. - O czym myślisz?

- O tym, jak wielkie mogą być ludzkie apetyty. - A konkretnie?

- Och, o niczym... o Kawalerach Świętego Grobu. - Nie rozumiem. - Czy to takie ważne? - W jego głosie pobrzmiewała zjadliwość. - Myślę, że nie - odparła chłodno Lili. - Ja płacę rachunek - powiedział Michaił. - Tak? - Lili podniosła się i sięgnęła po płaszczyk. Dobrze, ostatecznie i tak płacił za to Paszanian. Złapała torebkę, rękawiczki i

286

kapelusz Kiedy była już w drzwiach z walizką w ręku, Michaił wyskoczył z łóżka - Do wszystkich diabłów - wybuchnął. - Dokąd się wybierasz? -I stanął przed nią zupełnie nagi. Jednym ruchem ręki zamknął drzwi. - O Boże, Michaił! - westchnęła Lili. Michaił podbiegł szybko do łóżka, złapał prześcieradło i owinął się nim wokół bioder, tak jakby uważał, że przed pewnymi problemami nie należy stawać na golasa. - Mimo wszystko - syknął z pobladłą twarzą i błyszczącymi oczami - muszę ci podziękować. - Zbliżył się do niej i powtórzył: Tak, podziękować!

S R

- Za to, jak sądzę, że oszczędziłam ci kłopotu i nie musiałeś pierwszy robić tego - stwierdziła Lili, nie patrząc na niego. - Dokładnie tak! - wycedził Michaił i otworzył szeroko drzwi, chowając się za nimi. - A zresztą- wykrzyknął ze złością- między nami nie może być inaczej, nieprawdaż? A więc jedź. Lili pochyliła głowę. Wydawało się, że przez dłuższą chwilę przygląda się z uwagą czubkom swoich pantofelków z szarej skóry. W końcu przestąpiła próg i wyszła. Usłyszała za sobą odgłos zamykanych z łoskotem drzwi. W dwadzieścia minut później siedziała już w autobusie, jadącym na dworzec. Gdy wsiadła do pociągu i zajęła miejsce w przedziale, Nieszczęście i Zwątpienie nie znajdowały się już przy niej, ale wcisnęły się głęboko do jej świadomości. A jednak, pomyślała,

287

Michaił też to zrozumiał: sprawy między nami nie mogły ułożyć się inaczej, tylko właśnie tak. Zapragnęła nie spotkać go więcej. Dojechała do Genewy pod wieczór. Było już prawie ciemno, gdy wysiadała z taksówki przed eleganckim, łukowo sklepionym wejściem. Na matowych szybach odcinały się złote litery napisu: HAIK PASZANIAN. I niżej: ANTYKWARIUSZ. Pracownicy poszli już do domu. Był tylko Meucci, stary milczący konserwator zabytków, wytropiony przed laty przez Paszaniana w Lukce, w Toskanii, i od tamtego czasu wiernie mu służący. Został, żeby czułymi dotknięciami swoich rąk uporządkować

S R

to i owo przy wspaniałych dziełach sztuki, które zapełniały sklep. Meucci powitał Lili Harlepp krótkim skinieniem głowy i wycelował wskazującym palcem w sufit, nie mówiąc ani słowa. Jeden gest wystarczał, żeby poinformować ją, że mąż jest na górze. Lili prędko pokonała kręte schody. Gdy wbiegła do gabinetu, napotkała natychmiast spojrzenie Paszaniana. Siedział za pustym biurkiem, trzymając ręce na blacie. Rozproszone światło z dużej lampy stojącej w kącie podkreślało zmęczenie na jego twarzy. Głębokie oczodoły, z których spoglądały na nią błyszczące oczy, wydawały się zupełnie czarne. Paszanian podniósł się powoli i wyszedł jej naprzeciw. Zatrzymał się tuż przed nią, ciągle się w nią wpatrując. Lili odczytała w jego spojrzeniu to, czego się spodziewała: pomieszaną ze zmęczeniem ulgę człowieka, który boleśnie znosił niepokój

288

oczekiwania, i typową u ludzi Wschodu, beznadziejną melancholię, mającą swoje źródło nie tylko w okrutnych razach losu. Pomógł jej zdjąć płaszcz i położył go ostrożnie na oparciu jednego z foteli. Uśmiechnął się, oglądając ją od stóp do głów, i jego uśmiech nagle ścisnął ją za serce. - Wyglądasz wspaniale w tej czarnej sukni. Każdy mężczyzna straciłby dla ciebie głowę, - powiedział, ujmując ją delikatnie za łokieć i poprowadził w stronę kanapy. Gdy Lili usiadła, Paszanian podszedł do mahoniowego regału i wyjął butelkę szampana z wiaderka z lodem.

S R

- Jest jeszcze dobrze schłodzony - powiedział i odwrócił się, żeby posłać jej uśmiech. - Niedawno przyniósł mi go Meucci. Pili, patrząc sobie w oczy. Paszanian stanął przed nią i pomiędzy jednym i drugim łykiem zapytał: - Jak się czujesz?

- Dobrze, jak myślę - odparła Lili.

Paszanian odstawił kieliszek, pochylił się i pocałował ją w czoło. A potem, z twarzą na wysokości jej twarzy, powiedział cicho: -Lili... - Tak? - odpowiedziała i pogłaskała go po policzku. Musiał okropnie się bać, że nie wrócę, pomyślała. - Jestem, jak widzisz dodała i uśmiechnęła się do niego, tak jakby chciała mu powiedzieć: przecież dobrze wiesz, że nigdy cię nie opuszczę.

289

Rozdział 16 Światło słonecznego popołudnia wypełniało izbę, rzucając złote blaski na parapet okna, naprzeciwko Michaiła Glinki. Usiadł wygodnie na rzuconych na podłogę poduszkach i zaczął pociągać w zamyśleniu fajkę, którą włożył mu do ręki właściciel teches, szepcąc mu po kurdyjsku: - Pan jest przyjacielem Baskiaby, to prezent ode mnie. - I mrugnął okiem, odsuwając na bok pieniądze.

S R

Teches, jedna z wielu palarni haszyszu, rozrzuconych po zaułkach, jakich mnóstwo rozciąga się wokół portu w Stambule, była o tej porze prawie pusta. Trochę więcej niż o metr od Michaiła drzemali ramię przy ramieniu tylko dwaj mężczyźni, prawdopodobne Kurdowie, jeśli sądzić po potężnym zaduchu czosnku, jaki unosił się z ich ubrań. Michaił zamknął oczy, poddając się dziwnie rozkosznemu działaniu haszyszu, bajecznej i łagodnej pieszczocie, jakiej nie dałaby żadna kochanka. Być może nawet Lili. Mimo to, ledwo jej postać stanęła mu przed zmrużonymi oczami, taka jaką zapamiętał z zajazdu nad jeziorem, ogarnęło go tak silne pożądanie, że poczuł fizyczne cierpienie, porównywalne w jakiś sposób z niedolą, o jaką przyprawiała go samotność w więzieniu. Wspomagany haszyszem zmusił swoje zmysły do wsłuchania się w odgłosy dochodzące z zaułka i całego Stambułu. Ponad gwarem głosów, tupotem chodaków, wołaniami, stukotem końskich podków i turkotaniem kół wozów unosiło się metaliczne walenie, nadające 290

ciężkiemu oddechowi miasta rytmiczną jednostajność, i pochodzące być może z kuźni położonej w głębi małego placyku, pomiędzy niskimi, walącymi się domami. Gdzieś daleko słychać było śpiew. Wysoki kobiecy głos dochodzący nie wiadomo skąd zawodził smutno. Wdzierał się do każdego włókna jego istoty i stopniowo owijał go miękką siecią, uwalniając od wspomnień i nostalgii. Śpiew urwał się. Jakaś ręka dotknęła ramienia Michaiła i potrząsnęła nim, jakby nagłe zamilknięcie głosu było umówionym sygnałem. Michaił z trudem rozpoznał zmiętą twarz właściciela palarni.

S R

- Baskiaba czeka na ciebie, więc idź do niej. Idź natychmiast mruknął tamten cicho. Z lewego ucha zwisał mu dziwaczny pierścień, ozdobiony metalowymi płytkami, które zabrzęczały i zaiskrzyły, kiedy pochylił się, żeby wyjąć fajkę z ręki Michaiła. W zaułkach unosiły się zapachy przypraw korzennych i smażonej papryki, pomieszane z wonią artykułów leżących na ziemi przed bazarem. Naokoło przewalał się wielobarwny pod względem ras i narzeczy tłum nędznie odzianych, żałośnie wyglądających ludzi. Po czystkach w 1922 roku i wybuchu rasowej nienawiści wśród Kurdów, Ormianie zniknęli prawie zupełnie, a Greków ciągle ubywało. Za każdym razem gdy Michaił skręcał z jednej krętej uliczki w drugą, uderzał go słonawy zapach ryb idący od strony Bosforu, którego wody chwilami błyskały znienacka między domami.

291

Słońce wisiało już nisko nad ziemią. Ze strzelistych minaretów, które zdawały się podtrzymywać lekką jak jedwab kopułę nieba, dochodziły śpiewy muezzinów. Właśnie one towarzyszyły Michaiłowi, gdy pokonywał ostatnie stopnie schodów. Pod daszkiem z pnących roślin, rozsiewających słodkawy aromat, widać było pomalowane na żółto drzwi. Czekała w nich kobieta osłonięta welonem. Ujrzawszy Michaiła dała znak ręką i znikła w mrocznej sieni. W izbie Baskiaby panował półmrok. Wokół ścian biegły grube zasłony zakrywające okna. Na pokrytej dywanami podłodze stało

S R

kilka lampek, które oświetlały Baskiabę. Jej ciało, spoczywające wygodnie na barwnych poduszkach, ułożone było nieco na ukos w pozie, którą można by określić mianem lubieżnej, gdyby nie to, że było ono gigantyczną górą drgającego mięsa, okrytego szatą z migotliwego materiału. Idące od dołu światło lampek zdawało się spływać po niej, ukrywając fałdy tłuszczu pod brodą i wypukłości obrzmiałych policzków, wydobywało natomiast jej karnację w odcieniu kości słoniowej i zachwycające ciemne oczy, w których, niczym w oczach węża, nie można było dostrzec niczego więcej, prócz cienistego bezruchu. Być może w tym właśnie tkwiło prawdziwe źródło tajemniczej aury, roztaczanej przez Baskiabę, a w rezultacie jej kobiecego uroku. - Pokaż mi się, mój przyjacielu. - Niezapomniany głos Baskiaby zabrzmiał w uszach Michaiła z taką samą miękkością, jak dawniej. Mówiła nieco ochryple po francusku i zdawała się kosztować każde

292

słowo tak samo, jak kawałki słodkiego ciasta, które brała jednostajnymi, ociężałymi ruchami ręki ze stojącej obok tacy i podnosiła do ust. - Pokaż no się -powtórzyła. Michaił usiadł po turecku na podłodze, oparł dłonie na kolanach i pochylił się dwa czy trzy razy w lekkim ukłonie. - Wciąż jesteś pięknym, przystojnym mężczyzną zawyrokowała z żałosnym westchnieniem Baskiaba. Wsunęła rękę za dekolt sukni, wyjęła stamtąd list i rzuciła go na dywan. - List od ciebie - powiedziała. Michaił wyjął z kieszeni telegram i położył go przed Baskiaba. - Twój telegram.

S R

Baskiaba roześmiała się, trzęsąc się przy tym jak ogromna galareta.

- Dlatego tu jesteśmy, mój przyjacielu! Jak za dawnych, pięknych czasów przywiodła cię do mnie moja stara sztuczka, która polega na tym, że wiem wszystko o wszystkich! -I Baskiaba, mroczna potęga przestępczego półświatka Stambułu, od zawsze może tkwiąca w tej izbie, w której Michaił nie widział nigdy promienia słonecznego światła, posłała mu nienasycony jak dawniej uśmiech. - Tak, mój drogi - mruknęła wskazując zmięty telegram, który Michaił otrzymał w Monachium - sprawy wyglądają dokładnie tak, jak cię informowałam. Mustafa Hasim wraca do Stambułu dziś wieczorem, byłam więc pewna, że zjawisz się najpóźniej dziś... Wyglądałam cię, wiesz? - Wysunęła ku niemu spod sukni maleńką i białą stopkę o doskonałych kształtach, ozdobioną w kostce złotą bransoletą z

293

drogimi kamieniami. Stopkę młodziutkiej Wenus, zdającą się nie mieć nic wspólnego z jej ogromnym ciałem. Michaił położył dłoń na tej stopce i zaczął ją pieścić kolistymi ruchami, sprawiając, że wpatrzone w niego oczy zamknęły się w przypływie rozkoszy. - Byłam zaskoczona, kiedy otrzymałam list od ciebie powiedziała Baskiaba miękkim, głębokim głosem. - Myślałam, że nie żyjesz, mój przyjacielu. Po tylu latach... Uradowało mnie, że pomyślałeś, aby zwrócić się do mnie o pomoc, jak to robiłeś dawniej. - Wiedziałem, że będziesz zadowolona - stwierdził Michaił, nie

S R

przerywając pieszczot. Zwiększył nacisk palców na podeszwę stopy i piętę, a jednocześnie w jego pamięci zaczął odżywać wieczór, w którym napisał list. Było to w zajeździe Pod Złotym Lwem, kiedy razem z Paszanianem czekał na powrót Lili Harlepp, która miała mu przywieźć fałszywe papiery. Paszanian siedział w głębi salonu i palił jednego papierosa za drugim, a on zastanawiał się przy kuflu piwa, jak wytropić Chalmaga w Stambule. Przypomniał sobie nagle o Baskiabie, o której, prawdę mówiąc, nie myślał od lat, i napisał do niej natychmiast, przy tym samym stole, przy którym niedługo potem miał siedzieć przy kolacji naprzeciwko Lili. Po kolacji Lili odeszła ze swoim mężem, on zaś wsiadł do pociągu jadącego do Monachium i następnego dnia powierzył list pewnemu anarchiście, staremu przyjacielowi, który od niepamiętnych czasów jeździł jako palacz Orient-Ekspressem i za parę dolarów zobowiązał się zaraz po przyjeździe do Stambułu dostarczyć list Baskiabie.

294

- Życie jest dziwne - zamyślił się głośno Michaił, kiwając głową -światem wstrząsają wojny i rewolucje, ale gdy człowiek znowu zacznie się po nim kręcić, pewne osoby niezmiennie znajduje tam, gdzie zawsze, jakby czas w gruncie rzeczy stał w miejscu... Dawni przyjaciele są na swoim miejscu i czekają na ciebie. - Uniósł głowę i uśmiechnął się. - Jak ty, Baskiabo. - Nie przerywaj - powiedziała rozkazująco Baskiaba - i opowiedz mi wszystko ód początku. Michaił zabrał się znowu do delikatnego masażu jej stopy. - Od pewnego człowieka, z którym siedziałem w więzieniu -

S R

powiedział. Baskiaba była naprawdę jedną z tych nielicznych osób, którym można było powierzyć każdą tajemnicę. - Od towarzysza z celi dowiedziałem się o Chalmagu i o klejnocie, który znalazł się w jego rękach. Napisałem ci, że Chalmag nie rusza się niegdzie bez wiernego, a raczej całkowicie mu oddanego sługi, Gruzina, który... - Tak, wiem - przerwała mu Baskiaba. - Opowiem ci o nim później. - Udało ci się... - Powiedziałam, opowiem później. - Zgoda - westchnął Michaił, starając się zapanować nad niecierpliwością. - O tym, że Chalmaga widziano w Stambule - podjął po chwili - dowiedziałem się od pewnego antykwariusza, mojego starego znajomego. Informacja pochodziła prosto z ust Mustafy Hasima, pomyślałem więc, że Chalmag zjawił się osobiście w Stambule, żeby spotkać się z Hasimem i załatwić sprawę sprzedaży

295

klejnotu. - Spojrzał Baskiabie w oczy i uśmiechnął się. - Potwierdziłaś w telegramie, że takie spotkanie rzeczywiście się odbyło. Ta wiadomość sprawiła, że odetchnąłem z ulgą! Baskiaba przytaknęła. - Moja młodziutka wnuczka jest ulubienicą Hasima. Była podczas tego spotkania. I to ona powiedziała mi, że Chalmag ma klejnot przy sobie, ale nie udało jej się go zobaczyć. Wydaje się jednak, że zrobił piorunujące wrażenie na Hasimie. Hasim zwierzył się jej potem, że to wyjątkowy skarb i ma już na myśli kogoś w Europie, komu można by go sprzedać, i jako pośrednik mógłby na

S R

tym zarobić górę pieniędzy. Dziewczyna usłyszała, jak ci dwaj, Chalmag i Hasim, umawiali się na spotkanie po powrocie Hasima, żeby dokończyć negocjacje.

- Ona jest twoją wnuczką?

- Przyjdzie do mnie, gdy tylko się dowie, kiedy Hasim i Chalmag mają spotkać się znowu. - Baskiaba powoli obracała w ustach kawałek ciasta. Parę kryształków cukru zostało jej na wargach. - A ty chcesz zdobyć ten klejnot, prawda? - uśmiechnęła się, ocierając usta wierzchem dłoni. - Zależy mi i na klejnocie, i na Chalmagu - odparł Michaił. Jeśli idzie o niego, to muszę znaleźć jakiś sposób, żeby zmusić go do spotkania się z ojcem. Przyrzekłem, że... - W każdym razie klejnot cię interesuje! - Ciało Baskiaby zaczęło trząść się od śmiechu. - Nic się nie zmieniłeś!

296

- Tak myślisz? - odparł Michaił. Na ułamek sekundy mignęła mu przed oczami twarz Lili Harlepp. - Mimo wszystko coś się we mnie zmieniło - mruknął cicho. - Na wielkiego Allaha - wykrzyknęła Baskiaba wesoło - mówisz to z taką miną, że musi się za tym kryć jakaś kobieta... może nie? - Dawniej - powiedział Michaił z szelmowskim uśmiechem - jak było po wszystkim, kobiety znikały z mojej pamięci z prędkością błyskawicy... - Jak było po wszystkim... - zachichotała kpiąco Baskiaba. Przetarła sobie oczy i sięgnęła po butelkę z onyksu stojącą na tacy

S R

wraz 'z trzema kieliszkami. - Odrobinę araku... ale tylko kropelkę... Zaczęli popijać aromatyczny trunek, patrząc sobie w oczy. Baskiaba zaśmiewała się ciągle.

- Na ile cię znam - stwierdziła w końcu - to żadna kobieta nie powinna zbytnio na ciebie liczyć, kiedy już otrzymała swoją porcję rozkoszy! - Po czym uniosła kieliszek. - Więc to z powodu kobiety nie przyjechałeś do Stambułu wcześniej, dopiero dziś, w ostatniej chwili, na parę godzin przed powrotem Hasima z Europy? Mogłeś przyjechać wcześniej, czy nie? - Mogłem - uśmiechnął się Michaił - ale wystarczy chyba, że zjawiłem się dziś, nieprawda? - Dałeś więc drapaka i zostawiłeś tę biedną kobietę zatopioną w morzu łez. - To nie było dokładnie tak - stwierdził Michaił. - Można powiedzieć, że wyprzedziła mnie. Bo tak naprawdę, to ona ulotniła się

297

pierwsza. Tego samego wieczoru wsiadłem do Orient-Ekspressu... no i jestem. - Okazała niezwykłą intuicję, jak na kobietę - roześmiała się znowu Baskiaba. - Domyśliła się, że kochanek zamierza zwiać, i zostawiła sobie przyjemność puszczenia go kantem! - Odstawiła kieliszek na tacę. -Jakkolwiek by nie było, mój przyjacielu, jeśli potrzebujesz pociechy, to mam rzadkie ślicznotki, gotowe dzielić z tobą łoże - dodała, układając się z westchnieniem na poduszkach. Możesz zostać u mnie. Jest wolny pokój, ten sam, co zawsze, znasz go... Ale powiedz mi - ciągnęła zmienionym głosem - gdybyś miał

S R

wybrać między tym klejnotem i kobietą, co byś wybrał? - Na wielkiego Allaha! - odparł Michaił, gładząc pieszczotliwie jej łydkę. - Doprawdy, stawiasz mnie przed trudnym wyborem! - Po czym parsknął urywanym, kpiącym chichotem.

- Nic się nie zmieniłeś - stwierdziła Baskiaba. Wydawało się, że jest zadowolona. Wysunęła drugą nogę, powierzając ją dłoniom Michaiła. -A teraz porozmawiajmy o interesach. Ten Gruzin, sługa Chalmaga... opisałeś mi go wystarczająco... Nie udało mi się dowiedzieć, gdzie ukrywa się jego pan, ale mogę ci powiedzieć, gdzie znajdziesz sługę. - Ziewnęła przeciągle i dodała ochryple: - Wiesz, nietrudno znaleźć mężczyznę, który często zagląda do burdeli, zwłaszcza gdy ma niespotykane upodobania... - Nie uważasz, że to podniecające? - szepnęła dziewczyna o ospowatej twarzy, opierając się o Michaiła. Oboje przywierali twarzami do maleńkiego okrągłego okienka, które było w podartej

298

tapecie na ścianie izby. - Oni nie mogą nas zobaczyć - dodała po chwili - bo po drugiej stronie wisi lustro. Możemy spokojnie obserwować przedstawienie... Słowo „podniecające" było najmniej stosownym określeniem tego, co działo się po drugiej stronie okienka, nie tylko dlatego, że wnętrze, oświetlone migotliwym płomykiem lampki oliwnej, było brudne i żałosne, ale i z powodu groteskowego widoku, jaki nieświadomie przedstawiały oczom widzów dwa nagie ciała. Mężczyzna o potężnych, lśniących od potu muskułach przypominał dziką bestię: miał kudłatą głowę ze spłaszczonym nosem i wąsami a la

S R

Stalin, była ona zwrócona bokiem do Michaiła, potężne bary, tułów, który był szerszy niż dłuższy, zmierzwione owłosienie; dwie krępe, krzywe, ale potężne nogi osadzone na stopach przypominających kopyta.

Więc tak wygląda ten Gruzin, pomyślał Michaił. W gruncie rzeczy wyobrażał go sobie właśnie tak, kiedy słuchał w więziennej celi opowieści niezmordowanego towarzysza niedoli. Przed nim na czymś w rodzaju nieforemnego siennika leżała kobieta, która miała związane ręce i nogi. Biedne stworzenie, pomyślał z niesmakiem i politowaniem Michaił, ocierając dłonią spocony kark. Stworzenie wyniszczone przez choroby i całe legiony mężczyzn. Leżała, wyginając się na boki przed Gruzinem, który pochylał się nad nią z brzytwą w ręku. - Widzisz? - szepnęła dziewczyna, obejmując Michaiła; - On zawsze tak robi... każe im się rozebrać, a potem wyciąga z worka

299

brzytwę i goli je wszystkie. Oczywiście, wiąże je przedtem. One nie mogą wyrywać mu się zbytnio, bo mógłby je zranić. - Roześmiała się znowu i wsunęła Michaiłowi rękę za koszulę. - I naturalnie, jak już je ogoli... -unosząc się na palcach, szepnęła mu do ucha kilka słów, rozdzielając je cichymi chichotami. - Naprawdę? - mruknął Michaił, odsuwając ją stanowczo, ale dziewczyna,^ niczym mały kociak, znowu otarła się o niego. - Robi tak ze wszystkimi - szepnęła - ale bardzo dobrze im za to płaci, mój drogi! Gruzin dokończył dzieła. Powolnymi i spokojnymi ruchami

S R

oczyścił brzytwę i wsunął ją do futerału. Następnie schował futerał do marynarskiego worka opartego o nogę łóżka, zawiązał go dokładnie i dopiero wtedy rzucił się na kobietę.

Michaił odwrócił oczy od okienka i uwolnił się od rąk dziewczyny.

- Ile to może potrwać? - zapytał, odchodząc na bok. - Między nimi? Najwyżej parę minut. Dla niego - wybuchnęła śmiechem dziewczyna - liczy się tylko przygotowanie! Ale jak to, już idziesz? - zdziwiła się, podchodząc do niego i pociągnęła go w stronę kanapy. Michaił wcisnął zwitek banknotów do drobnej spoconej rączki. - Weź to i zostaw mnie w spokoju! - powiedział i wyszedł szybko na śmierdzący korytarz, ścigany drwiącym śmiechem dziewczyny.

300

Nie musiał czekać długo, ukryty w głębi zaułka. Drzwi pod czerwonym szyldem, przy którym umocowana była latarnia, otworzyły się niebawem i wyszła z nich krępa, mocno zbudowana postać. Gruzin ruszył sprężystym krokiem w ciemność nocy, pochylając się pod marynarskim workiem na plecach. Co jakiś czas przystawał i oglądał się za siebie. Śledzący go Michaił przyczajał się wtedy w jakimś ciemnym kącie. Mężczyzna ruszał znowu, a Michaił za nim. Zatrzymując się, dwa razy Gruzin postawił worek na ziemi. Musiał mu mocno ciążyć. Michaił zadawał sobie pytanie, co też oprócz brzytwy zabierał on ze sobą, wybierając się do burdelu

S R

najniższej kategorii w takim mieście jak Stambuł. Szedł za nim w nerwowym napięciu, nie tracąc go z oczu, pewien, że ten człowiek zaprowadzi go prosto do Chalmaga. A tam, gdzie był Chalmag, znajdował się też złoty Feniks.

Baskiaba słuchała z rosnącym niepokojem, gdy Michaił opowiadał jej o bezcennym skarbie, powtarzając to, co usłyszał od nieszczęsnego towarzysza z celi. W końcu, potrząsając czarnymi włosami, wlepiła w niego nieprzeniknione oczy i mruknęła: „Jestem pewna, że ten klejnot przynosi nieszczęście". Bez względu na to, co przynosi, rozmyślał Michaił, prześlizgując się jak nocny cień za Gruzinem, Feniks będzie mój. Wyobraził sobie, że jest w Singapurze i patrzy na zakupiony żaglowiec; zdawało mu się, że widzi, jak wyspy mórz południowych ukazują mu się na horyzoncie niczym perły na aksamitnej wstędze oceanu.

301

Być może właśnie wtedy, gdy gonił myślą te piękne sny, ogarnęło go na chwilę roztargnienie albo też Gruzin zaczął coś podejrzewać, bo nagle uświadomił sobie, że wpatruje się w pustą ulicę. Mężczyzna zniknął. Wszedł niespodzianie w jakiś wąski zaułek, rozpłynął się u szczytu schodów lub może dał drapaka po przeskoczeniu niskiego murku i zniknął w sadzie, w którym kilka drzew oliwnych wyciągało w bladej gwiezdnej poświacie powykrzywiane gałęzie, Michaił na próżno szukał jakiegokolwiek śladu, wściekły na Gruzina, ale przede wszystkim na siebie. Nie zdarzyło się jeszcze, aby ktoś mu umknął. Moja wada, przyznał w

S R

duchu, wracając w zawstydzeniu, polega na niedocenianiu umiejętności przeciwnika. Nie zdarzało się to zbyt często, ale czasami tak. Z uczuciem żalu i zgryzoty przypomniał sobie, jak kiedyś w Petersburgu, pewien, że da radę dwóm typkom z Ochrany, uległ im bardzo szybko i jeszcze wmieszał w sprawę przyjaciela, którego potem nakryła policja rosyjska i rozprawiła się z nim bez wahania. Przystanął. Oparł się o ścianę jakiejś rudery i spojrzał na niebo. Na tym właśnie polega, uświadomił sobie z goryczą, największy grzech śmiertelny. Trzeba należycie ocenić sytuację. Tam, w Petersburgu, skutki były tragiczne. Dziś skończyło się inaczej, ale cios i tak był ciężki. Przypomniał sobie, że tylko na krótką chwilę oderwał wzrok od przysadzistej sylwetki Gruzina. Wyglądało to tak, jakby pragnienie zawładnięcia Feniksem zaćmiło mu wzrok, jakby sam Feniks w chwili, gdy o nim myślał, rzucił znienacka cień na jego czujne zmysły.

302

„Ten klejnot przynosi nieszczęście", powiedziała Baskiaba. Po niebie przeleciała w tym momencie spadająca gwiazda i znikła gdzieś nad Bosforem. Ruszył dalej. Przyszło mu do głowy, że powinien wykorzystać do końca spotkanie Chalmaga z Mustafą Hasimem. Chyba, że nie uda mu się odszukać możliwie prędko Gruzina, który może znowu będzie chciał puścić w ruch swoją dzielną brzytwę... Wrócił do domu Baskiaby w pieskim nastroju. Korytarze pogrążone były w ciemnościach. Otworzył drzwi do swojego pokoju i napotkał uśmiech młodej kobiety, która siedziała po turecku na

S R

czerwonej poduszce, obok lampki oliwnej. Zamknął za sobą drzwi i usiadł naprzeciwko niej. Kobieta zajęta była rzucaniem do ognia, tlącego się w przenośnym palenisku, maleńkich kawałeczków pachnącego drewna.

Pokój wypełniał intensywny przenikliwy aromat. Sięgając do kieszeni bluzy po papierosy, Michaił pomyślał gniewnie, że Baskiaba rzeczywiście zdecydowała, by go pocieszyć, podczas gdy on wcale nie potrzebował pocieszenia. Chciał być zupełnie sam. Mimo to spojrzenie, które rzuciła mu spod spuszczonych rzęs młoda kobieta było tak uwodzicielskie, że po prostu nie mógł się nie uśmiechnąć. Dopiero blisko świtu, gdy dziewczyna ubierała się z gracją, powiedziała łamaną francuszczyzną: - Jestem faworytą Mustafy Hasima i wnuczką Baskiaby... mam na imię Josette. - Po czym dodała szeptem, stojąc już w progu: Spotkanie ma się odbyć jutro, Baskiaba poda ci czas i miejsce.

303

Człowiek, którego szukasz spotka się z Mustafą Hasimem i przyniesie mu klejnot. To rzekłszy, wyszła, pozostawiając zamyślonego Michaiła, gotowego wpatrywać się bez końca w gwiazdy blednące na niebie za oknem.

Rozdział 17 - Istnieje Alzacja górzysta i Alzacja równinna - mówił siwowłosy mężczyzna. Stał koło akwarium w środku ogrodu, a

S R

słuchająca go dziewczynka wpatrywała się w niego uważnie, okręcając na wskazującym palcu jasny warkoczyk. - Alzacja równinna - staruszek zakreślił wokół siebie koło - jest tu, gdzie jesteśmy, widzisz? Są tu pola, jest rzeka i drzewka owocowe. W równinnej Alzacji mieszkają ludzie mówiący po niemiecku, którzy są protestantami i lubią dobre piwo. Natomiast w Alzacji górzystej starszy pan wyciągnął rękę w stronę dalekiego horyzontu - żyją osoby, które mówią po francusku, są katolikami i piją wino. Rozumiesz? Wino. Dziewczynka kiwnęła głową z poważną miną. - W takim razie oni są inni, prawda? - Pewnie, że tak - zapewnił ją staruszek - zupełnie inni, możesz mi wierzyć. - A ty, Franz, pochodzisz z równiny? - zapytała dziewczynka.

304

- Och, oczywiście - wykrzyknął staruszek. - Oboje, i ja, i ty pochodzimy z równiny i nie mamy absolutnie nic wspólnego z Francuzami z gór. Ich rozmowę słyszała wyraźnie Lili Harlepp, która stała w oknie na parterze. - Słyszałaś? - roześmiała się jej matka i podniosła wzrok znad pończoszki, którą właśnie cerowała. - Biedny Franz jest tak wrogo nastawiony do Francuzów, a po zajęciu Zagłębia Ruhry, to już lepiej nie mówić.,. Czasami złości mnie, że wbija dzieciom do głowy różne dziwaczne, w gruncie rzeczy rasistowskie poglądy, ale potem daję

S R

spokój. Bo i co mogę zrobić? Nie jestem w stanie dopilnować wszystkiego. Poza tym Franz bardzo mi pomaga. Dzieci przybywa codziennie. Rozeszła się pogłoska, że przyjmujemy je bez opłat... i wierz mi, ze ściśniętym sercem muszę odrzucać wcale niemałą ich część. Sytuacja w Niemczech jest już nie wytrzymania, a ludzie nie wiedzą, skąd wziąć jedzenie. Wiesz o tym - matka odgryzła białymi, równymi zębami koniec nitki - że zwiększyła się liczba samobójstw? Biedne dzieci cierpią z ich powodu i bezrobocia, a ja... -zawiesiła głos i sięgnęła do koszyka po następną pończoszkę - ... cóż, trzeba by wielu osób żeby zaopiekować się nimi! Lili słuchała, kiwając głową, a jednocześnie rzucała ukradkowe spojrzenia, może zbyt czyste, na oprawioną w ramkę fotografię, która stała na biurku matki. - Przychodzą tu w okropnym stanie - ciągnęła matka, która bezustannie przyglądała się córce, rzucając jej przenikliwe spojrzenia

305

znad okularów. - Są obdarte i zagłodzone. Rodzice zostawiają mi je i znikają. Nie znam nawet nazwisk niektórych dzieci ani ich wieku. Zagłębiła się w oparciu fotela i podobnym gestem, jak jej córka, poprawiła związane na karku, puszyste, jasne włosy, przetykane gdzieniegdzie siwizną. Delikatne zmarszczki widoczne na jej opalonej twarzy zdradzały nawyk częstego uśmiechania się i mrużenia oczu. Przyjrzała się córce z uwagą. - Lili - powiedziała zmienionym głosem. Lili westchnęła. - Wiem, Mutti, że muszę się z tym pogodzić. Czy to moja wina, że nie potrafię? - Podeszła do biurka i wzięła fotografię, ściskając ją

S R

kurczowo w dłoniach. - Nie godzę się z tym, buntuję się w głębi duszy, zbyt wielkie jest moje... oburzenie, i ból, rozumiesz to? To nie powinno było się zdarzyć.

- Och, tak - powiedziała cicho matka. - Rozumiem. - Podniosła się i podeszła do niej.

- Gdybym poznała od razu, że to dyfteryt - szepnęła Lili. Gdybym zdołała to pojąć! - dodała po chwili ze złością. Matka wyjęła fotografię z jej rąk i postawiła ją z powrotem na biurku. Popatrzyła na dziecięcą buzię, okrągłą i uśmiechniętą pod grzywką równo obciętych jasnych włosów. Manfred nie żyje, nie żyje też dziecko, pomyślała. Ale Lili musi żyć dalej. Odwróciła się i położyła dłonie na ramionach córki. - Przestań się dręczyć, naprawdę zrobiłaś wszystko, co mogłaś. Pocałowała ją prędko w policzek i dodała: - Musisz znaleźć sobie młodego mężczyznę, pokochać go i urodzić mu dzieci.

306

- Och, przestań! - wykrzyknęła Lili. Uwolniła się z objęć matki i powiedziała bezbarwnie, wracając do okna: - Jestem bardzo szczęśliwa z Paszanianem. A poza tym, proszę cię, zmieńmy temat... powiedz mi, jak idą sprawy... mam na myśli zarządzanie przytułkiem. - Dobrze wiesz, możesz to sobie wyobrazić... nigdy nie wystarcza pieniędzy, bo to wszystko... prowadzenie przytułku kosztuje mnóstwo pieniędzy! - Podeszła do córki, która ze spuszczoną głową robiła skręta. - Mam wiele sympatii dla Paszaniana, wiesz o tym, Lili, jest to człowiek pod wieloma względami nadzwyczajny, ale...

S R

Lili milczała wpatrzona w papierosa w palcach. Tylko dolna warga drżała jej trochę. -Lili... - Przestań, Mutti.

- Potrzebujesz czegoś więcej... dużo więcej, wierz mi. Czegoś, czego Paszanian nie może ci dać. Żyjesz tylko w połowie, moje dziecko, a życie wymaga wielkiej odwagi.

- Ale ja pytałam cię o administrację, naprawdę - nie ustępowała Lili, odwracając się plecami. Przypaliła papierosa, włożyła do kieszeni zapalniczkę i odwróciła się znowu twarzą do matki. - Mój syn... - urwała, przełknęła ślinę i wzruszyła ramionami. - Nie chcę mieć dzieci. - Jesteś młoda - stwierdziła po chwili jej matka - i na pewno zmienisz jeszcze swoje życie, czy chcesz tego, czy nie. Gdy to powiedziała, wróciła na fotel. Biedne maleństwo, pomyślała, spoglądając na córkę stojącą nieruchomo przy oknie. Życie

307

obeszło się z nią bardzo surowo. Przypomniała sobie dzień, w którym Lili zwierzyła się jej, że jest w ciąży, a potem inny, kiedy jej ojciec, pułkownik Rudolf Harlepp, wypędził ją z domu. A ona, jej matka, nie potrafiła przeciwstawić się mężowi. Nigdy sobie tego nie wybaczę, westchnęła. Popatrzyła na swoje dłonie, złożone na kolanach, i na błyszczącą jak dawniej obrączkę ślubną. Jej mąż był człowiekiem trudnym. Ojczyzna i tradycja, to były rzeczy, które przedkładał ponad wszystko w świecie. Po klęsce wielkich Niemiec trafił do zakładu dla obłąkanych, zaraz po tym, jak zdetronizowano Kai sera i proklamowano Republikę.

S R

- Mutti - powiedziała Lili, siadając naprzeciwko niej. - Słucham, kochanie.

- Rozmawiałyśmy o przytułku, o pieniądzach... - Herr Finster był u mnie dwa dni temu - powiedziała matka. Tajemniczy dobroczyńca, dzięki któremu mogę utrzymać przytułek na poziomie, nadal jest więcej niż hojny. Herr Finster otrzymał ostatnio dużą kwotę.

Spojrzała córce w oczy, jakby chciała powiedzieć: wiem dobrze, że ten tajemniczy dobroczyńca, to ty, wiem też, że nie bierzesz tych pieniędzy od Paszaniana. A zresztą, gdy otwierano Kinderheim, Lili nie znała jeszcze Paszaniana. Róża Harlepp doskonale pamiętała dzień, w którym zwierzyła się córce, że chce otworzyć sierociniec dla dzieci, którymi nikt nie może albo nie chce się opiekować. Lili przyjechała wówczas z Berlina, gdzie zamieszkała po śmierci dziecka. Kiedy Róża zaczęła opowiadać o swoich planach, słuchała jej w

308

pełnym skupienia milczeniu, spoglądając z zadumą, wzrokiem skrywającym prawdziwe myśli. Ale po kilku dniach do Róży przyszedł Herr Finster z wiadomością, że pewna osoba, która pragnie zachować anonimowość podarowała dużą kwotę i zobowiązała się, że od tej chwili będzie pokrywać wydatki Kinderheimu. Pragnęłaby zapytać teraz córkę, skąd bierze te wszystkie pieniądze? Ale nie zapytała o nic. Znała córkę i wiedziała, że skromna i powściągliwa Lili natychmiast zamknie się w sobie. Tak zresztą zachowywała się od dziecka. - A gdzie są dzieci? - zapytała nagle Lili, prostując się w fotelu. Taka tu dzisiaj cisza.

S R

- Dopiero teraz to zauważyłaś? - uśmiechnęła się matka. Wszystkie poszły na wycieczkę pod opieką dziewcząt. Została tylko mała Ewa. Ona jest samotnicą i lepiej zostawić ją w spokoju powiedziała i podniosła się z miejsca. - Chciałabym pokazać ci moje róże. Chodź, pójdziemy do ogrodu - dodała, ujmując Lili pod ramię. Mała dziewczynka siedziała samotnie koło akwarium i wyplatała zręcznie koszyczek z paru modrzewiowych gałązek. Gdy obie panie podeszły do niej, uniosła głowę i spojrzała na nie poważnymi oczami. - Masz na imię Ewa, prawda? - zapytała Lili, pochylając się nad nią, i przyjrzała się z podziwem koszyczkowi. - Jesteś naprawdę bardzo zdolna. - Dziękuję pani - odparła grzecznie dziewczynka. - Nie nudzisz się tu sama? - zapytała Lili. - Nie lepiej było iść razem z innymi?

309

- Ja nigdy się nie nudzę - zapewniła ją dziewczynka. - Prowadzę bardzo bogate życie wewnętrzne - oświadczyła z powagą. - Mein Gott - roześmiała się Lili, odchodząc razem z matką gdzie ona to usłyszała? Kiedy przystanęła obok krzaków róż herbacianych, zapragnęła bardziej niż kiedykolwiek mieć przy sobie Michaiła. - Co ci jest? - zdziwiła się jej matka. Ich spojrzenia spotkały się. Lili potrząsnęła głową. - O czym ty mówisz? - Może coś mi się przywidziało, ale zrobiłaś dziwną minę.

S R

- Ja? - Lili spuściła głowę. - Ależ nie... One są naprawdę prześliczne, Mutti - powiedziała cicho, wpatrując się w pysznie rozkwitłą różę. Po prostu wspaniałe.

Herr Finster mieszkał w małej starej willi z czerwonym dachem. Piękne, osiemnastowieczne meble w gabinecie, wyłożonym ciemną drewnianą boazerią, doskonale pasowały do wyglądu gospodarza. Jego okulary pince-nez trzymały się równiutko na nosie, a on sam prężył się w surowej ciemnej marynarce. Zaproponował jej kieliszek likieru i zapewnił, że nigdy, żadnym nieostrożnym słówkiem nie zdradził Róży Harlepp, kto jest dobroczyńcą Kinderheimu, i że nadal respektuje życzenie Lili, aby zachować anonimowość. Pokazał jej rachunki ułożone w doskonałym porządku w wielkich czarnych skoroszytach, opowiedział o inwestycjach, przedstawił sytuację gospodarczą Niemiec i potępił

310

ostro zależności między inflacją i manewrami bogatych posiadaczy ziemskich i fabrykantów. - Jeśli dobrze zrozumiałam - powiedziała Lili, wysłuchawszy go cierpliwie - to pieniądze, które panu dostarczam ledwo wystarczają. Wiedziała, że może ufać Finsterowi, staremu przyjacielowi rodziny Harleppów i człowiekowi, który w imię uczciwości dałby sobie poderżnąć gardło. - Przydałby się, droga pani, jeśli mogę użyć takiego określenia, większy zastrzyk gotówki - odparł Finster. - Musimy naprawić dach Kinderheimu i dobudować nowe skrzydło. Potrzeba nam więcej

S R

personelu. Pani matka nie powinna się tak poświęcać i obarczać nadmiarem pracy...

- Mój pociąg odjeżdża niedługo - przerwała mu Lili, rzuciwszy okiem na zegarek. - Zapewniam pana, że wkrótce otrzyma pan pieniądze.

- Informuję, że tym razem trzeba ich dużo - sprecyzował Herr Finster i podsunął jej przed oczy dużą kartkę, zapełnioną pięknie wykaligrafowanymi liczbami.— Sporządziłem wstępny kosztorys. Lili wzięła kartkę i wsunęła ją do torebki, a potem poprawiła jedwabny kołnierzyk szarej sukienki i wstała. - Stary Franz znowu zaczął pić, wie pani o tym? - mruknął posępnie Finster, odprowadzając ją do drzwi. Lili zmusiła się, żeby się nie uśmiechnąć.

311

- Niech pan nie przesadza, Herr Finster, wie pan doskonale, że to nieprawda. Franz pozwala sobie co najwyżej na parę szklanek piwa, nic więcej. - Wydawało mi się... - zaoponował Finster, marszcząc brwi. Kilka dni temu, kiedy byłem u pani matki, odniosłem wrażenie, że zachowywał się trochę dziwnie. Kuzyn Róży, od niepamiętnych czasów zakochany w niej Franz Harlepp, pomagał jej w skomplikowanym zarządzaniu Kinderheimem, zaś od czasu, gdy Róża Harlepp została wdową, Herr Finster kilkakrotnie prosił ją o rękę i był zazdrosny.

S R

Lili obrzuciła go kpiącym spojrzeniem.

-Nielojalnie jest, panie Finster, obmawiać tego dzielnego człowieka - upomniała go.

Finster zasępił się jeszcze bardziej.

- Tak mi się wydawało - powiedział z naciskiem, a potem pocałował ją w rękę, kłaniając się sztywno, i otworzył drzwi. Księgarnia naprzeciwko dworca kolejowego we Frankfurcie była zatłoczona. Lili przecisnęła się między ludźmi i zbliżyła się do pięknej uśmiechniętej blondynki, która rozmawiała właśnie z grupką stojących wokoło niej osób. Trzymając się trochę z boku, Lili dała jej znak oczami. Blondynka przybrała poważną minę. - Wybaczcie mi, proszę — powiedziała swoim rozmówcom i wygładzając na biodrach czarną sukienkę, ruszyła w stronę Lili. - Co tu robią ci wszyscy ludzie? - zapytała Lili, kiedy nordycka piękność podeszła do niej. - Co to za zgromadzenie?

312

- Miłośnicy poezji - odparła blondynka, unosząc wyniośle brwi. Na pewno słyszałaś o kółkach poetyckich, które ostatnio powstają w Niemczech. - Czyżbyś założyła tutaj kółko? - zapytała Lili, zdając sobie nagle sprawę, że niechcący nadała pytaniu ironiczny ton. A może, pomyślała w duchu, idąc za przyjaciółką do biura w głębi księgarni, ta moja ironia nie była taka znowu nieświadoma? - Usiądź - powiedziała Frida, wskazując skórzany fotelik. Sama zajęła miejsce za biurkiem, oparła się łokciami o blat i pochyliła do przodu, dotykając podbródkiem zgrabnych, splecionych dłoni. -

S R

Napijesz się herbaty? -zapytała takim tonem, jakby życzyła sobie usłyszeć odpowiedź odmowną.

- Tak, z ochotą - odparła Lili. Frida podniosła się z obojętną miną i niedługo potem wróciła z imbrykiem na tacy i talerzykiem ciasteczek. Postawiła wszystko obok Lili i usiadła na swoim miejscu. - Muszę podzielić się z tobą wspaniałą nowiną - powiedziała po chwili i uśmiechnęła się, pokazując śnieżnobiałe zęby. - Związek Radziecki postanowił wreszcie objąć ochroną narodową spuściznę. Lili znieruchomiała z uniesionym imbrykiem. Spojrzała na nią. 1 co to oznacza? - Oznacza to, moja droga, że od tej pory ikony zostają w Związku Radzieckim. - Zrobiła małą pauzę i dodała, wysuwając głowę do przodu: - W Rosji, rozumiesz? Nie będzie się już sprzedawać ikon za granicę, dopóty przynajmniej, dopóki Rząd

313

Komisarzy Ludowych... - znowu zrobiła znaczącą pauzę - nie zmieni swojego postanowienia. Lili siedziała w milczeniu. Napełniła filiżankę herbatą. A więc to koniec, pomyślała. Oznacza to, że właśnie w tej chwili przelatuje jej koło nosa góra pieniędzy. - Nic nie mówisz? - A co mam powiedzieć, Frido? - Boja, na przykład, cieszę się z tego - stwierdziła Frida, bawiąc się koronkami bluzki, które ozdabiały jej wielki biust. - A ty nie? Lili z trudem opanowała złość. Ta beczka słoniny cieszy się,

S R

widząc, że ja po prostu skamieniałam, pomyślała gniewnie. Popchnęła w stronę Fridy talerzyk z ciastkami. - Nie masz ochoty?

- Dziękuję, kochana - odpowiedziała tamta. Dwa ciastka znikły błyskawicznie, jedno po drugim.

- Domyślam się - powiedziała Lili, dolewając pewną ręką do herbaty mleczka - że wy, bolszewicy, teraz już mnie nie potrzebujecie. - Dokładnie to chciałam ci dziś zakomunikować - odparła wesoło Frida i połknęła jeszcze jedno ciastko. Niedługo zaczniesz tyć, pomyślała Lili, i to coraz bardziej, moja droga. - Przykro mi ze względu na ciebie - uśmiechnęła się Frida będziesz musiała poszukać sobie innych źródeł zarobkowania... Od tej pory nie będziesz się już zajmowała nielegalnym handlem ikonami. Ale jestem pewna, że odbijesz to sobie. - I wybuchnęła śmiechem,

314

jakby powiedziała coś dowcipnego. - A zresztą - dodała, sięgając po czwarte ciastko - było to zajęcie nadzwyczaj ryzykowne, a z losem nie należy zbytnio igrać! - Tak jakby tylko przypadek ratował dotąd Lili Harlepp z rąk celników. - Masz rację - odparła Lili. - Święte słowa. - Wszyscy, naturalnie, jesteśmy ci bardzo wdzięczni - podjęła Frida słodziutko - bo wiele dla nas zrobiłaś. Związkowi Radzieckiemu bardzo brakowało pieniędzy..., no jednym słowem, zrobiłaś wiele i byłaś naprawdę użyteczna. Dzięki tobie kasy partyjne... - Wiem o tym - ucięła krótko Lili.

S R

- Przesyłają ci pozdrowienia także inni, z którymi współpracowałaś, Dmitriji...

- Dzięki - przerwała jej znowu Lili. - Nawzajem. - Pewno, że stracisz teraz, biedactwo, kupę pieniędzy, wszystkie te wspaniałe prowizje... - westchnęła Frida i podniosła się. Skrzyżowała ręce na piersi i spojrzała z góry na Lili, z miną pani domu, która odprawia służącą. - Dmitrij mówił mi, że wyszłaś za jakiegoś bogacza. - Zgadza się - potwierdziła Lili. Odsunęła filiżankę, wstała i włożyła kapelusz. Frida przyglądała się jej, stojąc z lekko przechyloną głową. - Niedobrze ci w tym kapelusiku, wybacz, że ci to mówię... Jeszcze bardziej wyszczupla ci buzię. - No, wiesz! - mruknęła Lili. Zaraz ją uduszę, powiedziała sobie w duchu.

315

- Przypuszczam, że nie zobaczymy się więcej - stwierdziła na koniec Frida. - Och, ja też mam taką nadzieję! - rzuciła w odpowiedzi Lili. Odwróciła się plecami do tamtej i, bez pożegnania, szybko opuściła biuro. -A więc, jak myślisz, co będziesz robić? - zapytał Paszanian, odkładając widelec na talerz. - Nie wiem, zastanawiam się nad tym - odparła Lili. Siedzieli przy kolacji w jadalni domu oddzielonego od sklepu Paszaniana ogrodem. Piękny pokój, którego ściany obito brokatem weneckim,

S R

wypełniało spokojne światło kryształowego żyrandola wiszącego nad owalnym stołem.

- Myślałam o... - podjęła Lili, ale urwała nagle. Do jadalni wrócił służący, popychając zastawiony serami stolik na kółkach. - Zostaw nas samych, Haselmann - powiedział Paszanian, kiedy służący zmienił nakrycia. - Damy sobie radę. - Stary służący zmarszczył brwi i spojrzał na Lili. A potem szybko w milczeniu skierował się do drzwi. - Obraził się - zauważyła Lili, kiedy znaleźli się sami. - Biedny Haselmann, nie powinieneś dawać mu do zrozumienia, że jest niepotrzebny. - Och, niech idzie do diabła - mruknął Paszanian, odkroił plasterek camemberta i rozsmarował go na grzance najlepiej, jak potrafił. - A więc?

316

- Istnieje nie tylko handel ikonami - powiedziała Lili. - Można, na | przykład, handlować też złotem i diamentami, i to z dużym zyskiem. - Złoto i diamenty... - zauważył między jednym kęsem a drugim Paszanian - ... czy to nie za bardzo... - Co za bardzo? - Sam nie wiem... męskie zajęcie, rozumiesz, o czym mówię? - Nie - odparła zdecydowanie Lili. - Nie widzę, na czym miałaby polegać różnica, Nie różni się od przemytu dzieł sztuki albo cennych papierośnic, jak ta, którą przywiozłam ci z Amsterdamu. -

S R

Uśmiechnęła się, jakby chciała przeprosić za ostre słowa. - Nie wydaje ci się?

- Jeśli potrzebujesz większej sumy - powiedział Paszanian po dłuższym milczeniu - nawet natychmiast, a w każdym razie w krótkim czasie...

- Dziękuję ci - przerwała mu Lili - wiesz dobrze, że nic od ciebie nie chcę.

- Ale dlaczego? - zaprotestował Paszanian, podnosząc się. Podszedł do stolika z alkoholami i nalał sobie kieliszek. Wstała także Lili, przeszła do salonu i usiadła przy kominku. Przez jakiś czas milczała, przyglądając się rozstawionej na niskim stoliczku porcelanie z Longton Hall, po której błąkały się ciepłe odblaski ognia. Do pokoju wszedł także Paszanian i usiadł na środku kanapy, naprzeciwko Lili.

317

- I co myślisz robić? - Jak wiesz, mam też inne kontakty i pracuję często dla kilku kolekcjonerów. Także dla twojego przyjaciela Trollopa... - Trollop nie jest moim przyjacielem - odciął się szorstko Paszanian. - To stary drań, z którym załatwiam interesy. - Ja też - powiedział Lili i spojrzała na męża. - Mogę wiedzieć, dlaczego jesteś tak poirytowany? - Ponieważ jesteś wyniosła, tak absurdalnie wyniosła, i nie chcesz, żebym uczestniczył w wydatkach na Rinderheim twojej matki. - Wierz mi, byłby to ciężki cios dla twoich pieniędzy -

S R

powiedziała z uśmiechem Lili. - Ten sierociniec pochłania istną górę pieniędzy. A poza tym rzeczywiście nie chcę, żebyś to robił. To jest wyłącznie moja sprawa. I to wszystko. Nie mam nic więcej do dodania.

- Ale jestem twoim mężem... - zaprotestował Paszanian. Odstawił kieliszek, splótł ręce na brzuchu i zatopił wzrok w ogniu, który Lili właśnie podsycała. - Wiesz - powiedział w końcu - czasami pytam sam siebie, czy zastanawiałaś się kiedykolwiek nad tym, co by się stało z tym sierocińcem, gdyby coś ci się przytrafiło. - To znaczy? - Och, nic tragicznego... przyjmijmy, że naraz doszłabyś do wniosku, że masz dość tych... - Paszanian w zamyśleniu przeciągnął palcem wskazującym po czole, tak jakby trudno mu było znaleźć określenie, które nie uraziłoby żony, wreszcie dokończył: -... tych twoich wypraw. Przyjmijmy, że nagle postanowiłabyś posiedzieć tu

318

spokojnie ze mną, zamiast pędzić od jednego pociągu do drugiego i szukać kontaktów z tą bandą szubrawców, jakimi są handlarze dziełami sztuki. Gdybyś musiała podjąć takie postanowienie, to... wiesz co? - Popatrzył z boku na twarz Lili zwróconą do ognia. Chciałbym ci wyznać - dodał cicho - że czekam na tę chwilę. Strasznie mi ciebie brak, być może z każdym dniem coraz bardziej. Urwał znowu i dokończył po chwili: - Piękne wyznanie miłości, jak na starego małżonka, nie sądzisz? Lili popatrzyła na niego, a potem podniosła się, usiadła obok i oparła głowę na jego ramieniu. Odszukała jego rękę i ścisnęła ją.

S R

- Mów dalej - powiedziała.

- Masz na myśli te miłosne wyznania?

- Także i one - uśmiechnęła się Lili. Popatrzyła na wijące się po drwach płomienie. Spojrzała w górę, na wielki obraz zawieszony nad kominkiem, arcydzieło sztuki flamandzkiej, przedstawiający mieszczańskie wnętrze, jeden z owych pięknych domów bogatych kupców z Brugii. Siedząca w izbie kobieta, zabierała się do szycia, wielkie zasłony przy ścianach opadały na podłogę w biało-czarną szachownicę. Na kobietę, śmiejąc się, spoglądał młody mężczyzna o pyszałkowatym wyglądzie, a pośrodku izby siedział pies, który podnosił pysk w stronę okna o szybach ozdobionych rombami. Ciekawe, co też mogło łączyć tych dwoje, zadumała się Lili. Mężczyzna śmiał się głupkowato i musiał być wielkim zarozumialcem, sądząc po ręce, którą oparł arogancko o biodro spowite aksamitną szatą. Ona zaś zdawała się zachowywać przesadnie

319

godną, nawet nieprzyjazną postawę, i siedziała z pochyloną głową, tak jakby pragnęła trzymać się jak najdalej od jakichkolwiek niepokojących wydarzeń. Lili westchnęła, przenosząc spojrzenie na ogień. - O czym myślisz, Lili? - Och, to nieważne... - odpowiedziała cicho i po raz nie wiadomo który zadała sobie pytanie, jak dalece wrażliwość Paszaniana pozwoliła mu wyczuć to, co wydarzyło się między nią i Michaiłem. Z pewnością domyślał się czegoś. Nie wiedział, oczywiście, kim jest ten mężczyzna, ale nie mógł ujść jego uwagi smutek, od którego Lili nie

S R

potrafiła się uwolnić. A badawcze i podejrzliwe błyski w jego oczach, na jakie Lili natrafiała za każdym razem, gdy ich spojrzenia się krzyżowały, świadczyły, że domyślał się zdrady. - Nie powiesz mi, o czym myślisz? - O niczym istotnym, wierz mi. - Naprawdę?

- Naprawdę - zapewniła go Lili. Z Michaiłem Glinką nie spotkam się już nigdy, pomyślała. Czuła jednak, że nigdy nie zapomni tych dni nad jeziorem. - Zdaję sobie sprawę - mówił cicho Paszanian - że pobierając się, zawarliśmy niepisaną umowę, że ty nie będziesz zwykłą tradycyjną żoną... i że zachowasz pełną niezależność... No, powiedzmy, prawie pełną - sprecyzował, ściskając ją za rękę. Zamilkł na dłuższą chwilę, a potem dodał szeptem: - Kocham cię, Lili. Bardzo, bardzo.

320

- Wiem o tym - odparła. Uniosła głowę i Paszanian pocałował ją prędko w usta. Przyciągnął ją do siebie i zaczął mówić ożywiony: - Miałem na myśli... gdybyś zdecydowała się zerwać z tym, co robiłaś dotąd, Kinderheim zostałby bez środków na utrzymanie. Musiałabyś stworzyć coś w rodzaju spółki z kapitałem inwestycyjnym, którą zarządzałby ktoś obrotny. Ale ten Finster nie jest być może najodpowiedniejszym człowiekiem... A potem, dysponując corocznymi zyskami z inwestycji, twoja matka... Odwrócił nagle głowę, żeby spojrzeć na Lili. -Nie wydaje ci się, że coś takiego...? Lili roześmiała się.

S R

- Ależ tak, ja też o tym myślałam... a co do Finstera, to on zna się na rzeczy. Inwestuje część pieniędzy, które otrzymuje, i to z uwagi godną zręcznością.

- Mógłbym na początek dać ci pieniądze, które wystarczyłyby na stworzenie takiej spółki. Myślę, że dałbym radę. Lili podniosła się.

- Powiedziałam ci już, zajmę się tym sama. Dajmy temu spokój. - Zgoda - rzucił urażony Paszanian. A potem zapytał spokojnie: Twojej matce dopisuje zdrowie? - Jak najbardziej. - Dzieciakom też? - Tak, im także. - A jak się miewa dzielny pan Finster?

321

- Daj spokój, Haik - roześmiała się Lili, pochylając się do niego robisz się śmieszny, kiedy udajesz obrażonego. - Zaraz mi powiesz, że jestem podobny do Haselmanna! odburknął Paszanian. - Haselmann jest wyższy od ciebie... - sprecyzowała Lili i podeszła do okna. - Posłuchaj, Lili... - Tak? Paszanian podniósł się z kanapy, podszedł i objął ją ramieniem. Lili uchyliła zasłonę. Po ciemnym niebie wędrował wdzięczny sierp księżyca.

S R

- Nie czuję się obrażony - powiedział cicho Paszanian, przyciskając ją do siebie. - Zawsze szanowałem twoją wolę i twoje wspomnienia... Mogę zrozumieć twoje pragnienie - podjął łagodnie po chwili milczenia - żeby podtrzymywać finansowo Kinderheim, licząc tylko na własne siły. Wiesz, być może i ja... nie chciałbym niczyjej pomocy, nawet twojej, gdyby się okazało, że Nikołaj... - Wydawało się, że przeżywa chwilę wahania, ale po chwili dokończył szeptem: Gdyby się okazało, że Nikołaj żyje. Gdyby się okazało, że Nikołaj żyje, powtórzyła w duchu Lili, spoglądając znowu na księżyc. Usłyszała ciężki oddech Paszaniana. Poczuła nagle głębokie współczucie dla tego człowieka i jeszcze raz zadała sobie pytanie, dlaczego jej mąż ciągle starał się utrzymać ją w przekonaniu, że Nikołaj zginął razem z Heleną w Armenii.

322

- O czym myślisz? - zapytał Paszanian. - Wybacz mi, że tak cię dziś zanudzam... - Patrzę na księżyc - odpowiedziała Lili. Tym razem myślała o Koli Paszanianie i o chwili, w której go poznała. I o tym, jak powiedział jej z ledwo dostrzegalnym uśmiechem: „Jeżeli mój ojciec nie zdradził ci dotąd, że żyję, lepiej nie dawaj poznać po sobie, że znasz prawdę". Nie mogła zrobić nic innego, jak tylko zastosować się do tej rady.

Rozdział 18

S R

- Jest rzeczą oczywistą - stwierdził Michaił, chodząc tam i z powrotem po puszystych dywanach - że twoja wnuczka nie widziała Feniksa. .. chociaż była obecna przy rozmowie między Chalmagiem i Mustafą Hasimem. - Zaczął przyglądać się własnemu cieniowi od stojącej na podłodze lampki, biegającemu po ścianach izby. - Josette rzeczywiście go nie widziała. Myślisz, że w przeciwnym razie nie opowiedziałaby mi, jak ten wspaniały skarb wygląda? I że czekałabym, aż dowiem się czegoś od ciebie? - Z zadziwiającą lekkością Baskiaba uniosła się i położyła na boku. Oparła łokieć na poduszce i położyła głowę na przyozdobionej klejnotami dłoni. - Pytasz o to, jak Josette udało się. - Gdzie ona się chowa - przerwał jej Michaił, podszedł bliżej i usiadł naprzeciwko - kiedy Hasim omawia swoje najbardziej tajemnicze interesy? Za zasłoną? Na balkonie? Jaką kryjówkę jej 323

doradziłaś, żeby mogła usłyszeć każde słowo, a potem przybiec do ciebie i powtórzyć wszystko? Baskiaba przymknęła oczy. - Nie wiem dokładnie... Josette jest bardzo sprytna i potrafi poradzić sobie sama. A jeśli o mnie chodzi, to zależy mi na tym, żeby wiedzieć, co ten Hasim knuje. Tak już jest w tym mieście, że jedni mają drugich na oku, i nawzajem. - Więc Hasim też cię obserwuje? - zapytał Michaił. - Och - Baskiaba ziewnęła głośno - ja jestem nikim w porównaniu z takim wyjątkowym szubrawcem, jak on. Nikim... w

S R

każdym razie Josette na pewno nie prowadzi podwójnej gry. Jest mi wierna. - Wpiła w Michaiła spojrzenie wężowych oczu. - Wierna i bardzo ładna, prawda? - Roześmiała się i dodała: - Oddana mnie, a nie temu łajdakowi Hasimowi. Potrząśnij dzwonkiem - dodała, wskazując srebrny dzwoneczek, leżący obok miseczki lokum. Dźwięk dzwonka nie przebrzmiał jeszcze, gdy do pokoju weszła kobieta z osłoniętą twarzą, niosąc tacę z fajką do palenia opium. Postawiła ją przed Baskiaba i wyszła, pozostawiając za sobą przenikliwy zapach jaśminu. - Spotkanie ma się odbyć dziś wieczorem - powiedziała Baskiaba. - Gdzie? - Ktoś cię tam zaprowadzi, pod dom - odparła Baskiaba. - Co zrobisz dalej, to już twoja sprawa.

324

Jakiś mężczyzna leżał na brzuchu na środku izby oświetlonej księżycową poświatą. Michaił zdrętwiał, przywierając do ściany. Nie ruszał się przez chwilę. Słyszał tylko pohukiwanie sowy dochodzące z gaju otaczającego willę Mustafy Hasima na jednym ze wzgórz Stambułu. Zrobił kilka kroków. Przystanął znowu, nastawiając uszu. Pochylił się szybko, bezgłośnie i dopiero wtedy zorientował się, że ciemna wstęga, która ciągnęła się po podłodze od szyi leżącego, to krew. Mężczyzna miał poderżnięte gardło. Ogarniająca izbę poświata odbiła się w jego szklistych oczach, kiedy Michaił odwrócił martwe

S R

ciało, które nie zdążyło jeszcze wystygnąć.

Prześliznął się cicho jak cień na korytarz, starając się ze wszystkich sił przebić wzrokiem otaczające ciemności. W głębi korytarza napotkał znowu światło księżyca, które spływało z okna u góry marmurowych schodów. Na ostatnich stopniach Michaił zobaczył następnego trupa, leżącego na plecach. Zgęstniała krew znaczyła marmur czarnymi plamami. Ruszył dalej, zagłębiając się bez najmniejszego szmeru w ciemność kolejnego korytarza. Po pokonaniu ostrego zakrętu zobaczył obszerny salon. I tu także, jak w jakiejś ponurej grze w chowanego, czekał na niego księżyc wyglądający znad balustrady balkonu, a w jego poświacie błysnęła bransoletka, zdobiąca przegub kobiecej ręki. Kobieta leżała na podłodze z odrzuconymi na boki ramionami. Być może zamordowano ją, gdy próbowała uciec, skacząc do ogrodu. Nie była to Josette.

325

W głębi widać było wąski pasek mdłego światła, przesączającego się przez szczelinę w drzwiach. Michaił przyczaił się i zaczął nasłuchiwać. Dom pogrążony był w głębokiej ciszy. Otworzył drzwi jednym pchnięciem. W pokoju, oświetlonym kilkoma lampami, nie było nikogo. Przeciągnął wzrokiem po zabytkowych meblach, po niskich kanapach obitych jasną satyną i po obrazach zdobiących ściany, i ciemnym, mahoniowym biurku bogato intarsjowanym. Było to luksusowe, książęce nawet, europejskie wnętrze, do którego nie pasował widok rozbitego na podłodze kryształowego wazonu, wokoło

S R

którego leżały rozsypane róże. Trochę wyżej, w pobliżu przeszklonych drzwi, otwierających się na taras, na tapecie w subtelnym, niebieskawym odcieniu rysowała się ciemna plama. Był to ślad pozostawiony przez dłoń zbroczoną we krwi. Plamy widać było także na blacie biurka i na podłodze.

Michaił widział Mustafę Hasima tylko raz, do tego wiele lat temu i zaledwie przez chwilę, ale rozpoznał go natychmiast. Leżał skulony w kącie tarasu. Nieruchomy księżyc, wiszący już wysoko na niebie, oświetlał melancholijnym blaskiem jego twarz, wykręconą w dziwnej pozie do góry, jak u rzuconej na ziemię lalki. Głowa Hasima opierała się o kolumienki balustrady, a jego dłonie zaciskały się jeszcze, jakby w zaciekłej obronie, na strzępach ubrania. Michaił poczuł, że żołądek podchodzi mu do gardła, gdy pochylił się nad tą twarzą, zdeformowaną ciosami noża. W szeroko otwartych oczach widać było skamieniałe przerażenie.

326

Cofnął się. Wrócił cicho do salonu. Oparł się o ścianę i znieruchomiał, mając się na baczności i zaciskając dłoń na rękojeści gotowego do strzału pistoletu, ale zupełnie niezdolny do zebrania myśli. Czas mijał powoli. Michaił spojrzał na szybę drzwi balkonowych, przez którą przeświecała jasna tarcza księżyca. Odczekał, aż księżyc przesunie się i zniknie. Ponad balustradą tarasu zobaczył błyskające daleko nad brzegami Bosforu światła. Powietrze było chłodne i wilgotne. Podmuch wiatru zaszeleścił kartkami rozrzuconymi na biurku. Michaił zaczekał jeszcze kilka minut, nie ruszając się, skoncentrowany aż do bólu na nocnych odgłosach.

S R

Dopiero upewniwszy się, że nic wokoło niego się nie porusza, wyszedł z pokoju, starając się stąpać jak najciszej. Sprawdził cały dom, jeden pokój po drugim, potem korytarze, salon na parterze i podwórze, wreszcie wrócił do środka. Przy tylnym wyjściu znalazł zwłoki potężnego mężczyzny, oparte o drzwi. Obok niego leżał na ziemi pistolet. Michaił podniósł broń i powąchał ją. Nie strzelano z niej. Odwrócił oczy od wielkoluda, na którego ciele znajdowały się wymowne dowody umiejętności Nikołaja Paszaniana, alias Chalmaga, w zagłębianiu ostrza w istotnych miejscach ciała. Tak samo rozprawił się z mnichami w kaukaskim klasztorze, przypomniał sobie Michaił, gasząc papierosa i zapalając następnego. Towarzysz z celi opisał mu dokładnie tamtą masakrę. Mimo wszystko, rzeczywistość znacznie przewyższała potworności, o jakich opowiadał. Michaił wrócił na górę, do oświetlonego gabinetu, uważając ciągle, żeby nie zrobić najmniejszego hałasu. Zbliżył się do biurka.

327

Stała na nim butelka z jakimś alkoholem i dwa kieliszki, z których jeden był pusty. W popielniczce nie było niedopałków. Obok niej leżała zapalniczka i srebrna papierośnica. Kartki białego papieru były niezapisane. Na jednej z nich znajdowało się kilka krwawych plam i leżał oblepiony krwią ołówek. Michaił wziął ją w palce i zbliżył do lampy. Obejrzał ją pod światło. W tym samym momencie usłyszał w głębi pokoju leciutkie skrzypnięcie. Podniósł głowę. Naprzeciwko niego, wzdłuż przeciwległej ściany, stała szafa. Michaił znieruchomiał, wpatrując się w napięciu w tę stronę.

S R

W chwilę potem jakaś drobna rączka uchyliła drzwi szafy. Ciszę przeciął nagły krzyk i Michaił musiał stanąć do rozpaczliwej walki z czymś w rodzaju spowitego w woale ducha, oszalałej istoty, która rzuciła się na niego, wydając przeraźliwe wrzaski. Po chwili wrzaski ucichły. Michaił zobaczył, że trzyma w ramionach zemdloną Josette. - W głębokim dnie szafy, wzdłuż bocznej krawędzi, jest szpara... można tam wygodnie usiąść i nie tylko słyszeć wszystko, ale i zobaczyć - powiedziała Josette, spoglądając na Michaiła. - Wiesz, nie byłam całkiem pewna, że to ty? Nie mogłam przyjrzeć się dobrze twojej twarzy... ale jak wróciłeś do pokoju... straciłam głowę... chciałam wyjść stamtąd, bo nie mogłam już wytrzymać po tych wszystkich potwornościach... - W takim razie - wykrzyknęła Baskiaba, przestając głaskać Josette po włosach - musiałaś widzieć Feniksa w czasie pierwszego spotkania tych dwóch!

328

Josette chwyciła ją za rękę i pocałowała ją. A potem zrobiła obrażoną niemal minę. - Myślisz, babciu, że nie powiedziałabym ci o tym? - zapytała, i przytuliła głowę do poduszki. - Nie udało mi się go zobaczyć... Chalmag przyniósł go w urnie, ale między mną i urną był on sam, stał przed biurkiem tyłem do mnie. Kiedy ją otworzył widziałam tylko jego plecy i twarz Hasima, po drugiej stronie biurka... Miał taką minę, jakby go trafił piorun. Baskiaba zaczęła znowu głaskać włosy Josette leżącej obok niej.

S R

- A tym razem? - nie dawała za wygraną.

- Tym razem Chalmag nie miał ze sobą nic - wyjaśniła młoda dziewczyna. - Miał przyjść około jedenastej... ale zjawił się wcześniej. Josette opowiadała swoją przygodę częściowo po turecku, a częściowo po francusku, milknąc co chwilę zalękniona. Leżała ze wzrokiem wbitym w pustkę, gdzieś ponad ramieniem Michaiła, który siedział naprzeciwko niej na dywanie.

- Wyszłam na balkonik koło mojego pokoju, żeby popatrzeć na morze, i zobaczyłam przypadkiem, że zbliża się do willi... Od razu go rozpoznałam. Było niedługo po zachodzie słońca. Koło niego zobaczyłam bardzo niskiego człowieka... coś w rodzaju grubego karła, który miał worek na plecach. To ten Gruzin, pomyślał Michaił. - Gruby karzeł zatrzymał się na ścieżce i tam został. Chalmag wszedł do ogrodu... zobaczyłam, jak go okrążał i skręcał na rogu.

329

Zdziwiłam się, że nie wszedł głównym wejściem, ale poszedł na tyły domu, gdzie znajdują się drugie drzwi. - I wtedy pobiegłaś, żeby się ukryć w szafie? - zapytała Baskiaba, muskając dłonią policzek Josetty. - Tak... a zaraz potem Hasim wszedł do gabinetu i usiadł za biurkiem. Spojrzał w stronę drzwi i nagle wydało mi się, że bardzo się czymś zaniepokoił. Wtedy właśnie wszedł Chalmag... - Jak był ubrany? - zapytał Michaił. -Tak, jak poprzednio... wydawało się, że jest kupcem, jednym z tych bogatych kupców ze Smyrny. Ale miał odkrytą głowę...

S R

zobaczyłam, że ma jasne włosy i bliznę, bardzo brzydką czerwonawą bliznę na twarzy. -Josette przymknęła na chwilę oczy, ale zaraz je otworzyła. - Można się przestraszyć jego twarzy - dodała i na moment wlepiła pełne strachu oczy w Michaiła. - To było coś przerażającego. - Proszę cię - powiedział Michaił, dotykając lekko ramienia dziewczyny-- spróbuj przypomnieć sobie ich rozmowę. - Och - westchnęła Josette - wszystko rozegrało się tak nagle. Hasim z miejsca bardzo się zdenerwował, powiedział, że nie rozumie, dlaczego Chalmag przyszedł tak wcześnie i dlaczego żaden z naszych służących nie wprowadził go do gabinetu... Chalmag stał koło biurka, tak że widziałam go z boku. - Josette przełknęła ślinę, przeżywając na nowo te wypadki, ale po chwili opowiadała dalej. - Wyjął z kieszeni nóż i odparł, że słudzy nie mogli go wprowadzić, bo ich wszystkich pozabijał. - A co na to Hasim? - zapytała szeptem Baskiaba.

330

- Kiedy usłyszałam jego słowa, tak się przeraziłam, że zaczęło brakować mi powietrza i już myślałam, że zemdleję. - Josette przetarła oczy, jakby zbierało się jej na płacz. - Ale potem zrozumiałam, że jedyną szansą, żeby się uratować,.. jedyną... było siedzieć bez ruchu, żeby nikt nie zorientował się, że tam jestem. - Mów, co na to Hasim - powtórzyła Baskiaba, podnosząc trochę głos. - Zrobił przerażoną minę... wstał nagle i wyciągnął szufladę, w której trzymał pistolet, ale Chalmag był już przy nim i trzymał mu nóż na gardle.

S R

- Mów dalej, Josette - powiedział Michaił - proszę, mów dalej. - Patrzcie go, patrzcie - zaśmiała się kpiąco Baskiaba, potrząsając wnuczkę za ramię - jak mu pilno do tego Feniksa! - Po czym wykrzyknęła z poważną, niemal posępną miną: - Więc nie pojąłeś jeszcze, że ten klejnot jest przeklęty?

- Opowiadaj, Josette - powiedział Michaił, nie zwracając uwagi na Baskiabę - co ci dwaj mieli sobie do powiedzenia? Dlaczego Chalmag zabił... - Z powodu tego Feniksa! - przerwała mu Josette. - Poprzednim razem Chalmag prosił Hasima, żeby mu znalazł kupca i żeby zgodził się pośredniczyć w transakcji... ale tym razem, grożąc mu nożem, kazał mu wypluć... tak właśnie się wyraził... wypluć nazwisko tego kupca, bo on nie chce żadnych pośredników i nie zamierza stracić na tym interesie nawet jednego grosza... powiedział też, że sam pojedzie do tego amatora i najwyższy czas, żeby Hasim zszedł mu z drogi. -

331

Josette zamknęła na chwilę oczy, a kiedy je otworzyła, znowu wpatrzone były w pustkę. -Muszę powiedzieć, że w tym momencie zrobiło mi się żal Hasima... próbował przeciwstawić się tamtemu, ale na próżno. Chalmag domagał się nazwiska kupca i przez cały czas przyciskał go do ściany. - I właśnie wtedy zabił go? - zapytała niecierpliwie Baskiaba. Michaił powiedział mi, że ten łajdak Hasim miał poderż... - Och, babciu! - nie dała jej dokończyć Josette. - To było straszne! - Ten kupiec, Josette! - rzucił niecierpliwie Michaił, ściskając

S R

dziewczynę za nadgarstek. - Co to za jeden? Czy Hasim powiedział, kto to jest?

- Tak, powiedział - przytaknęła Josette - nie mógł się od tego wykręcić. Chalmag przypierał go do ściany i trzymał ostrze noża, nie widziałeś, jaki Hasim był pokiereszowany? - Spuściła oczy i potrząsnęła głową. - Powiedział... że to jeden gość z Genewy. - Z Genewy? - Michaił sięgnął po papierosy. - Z Genewy, w Szwajcarii? - Tak! - Josette rzuciła mu zdziwione spojrzenie. - Z Genewy... powiedział dokładnie tak. Musiał wyśpiewać wszystko... że ten kupiec czekał na wyznaczenie spotkania, na telegram z czasem i miejscem. - Na telegram? - zdziwił się Michaił. - Dokładnie tak - odparła ze złością Josette - na telegram! Chalmag też kazał powtórzyć to sobie dwa razy, jakby trudno mu było uwierzyć, ale tak faktycznie było. Ten kupiec otrzymał już albo

332

niedługo otrzyma telegram wysłany przez Hasima... Wiedziałam zresztą, że Hasim właśnie wczoraj wysłał telegram do Genewy, rozumiesz? Nie znałam oczywiście jego treści ani do kogo był... - Rozumiem. - Michaił podrapał się w szyję. - Hasim był pewien, że mu się uda. Liczył na to, że jak Chalmag przyjdzie do niego wieczorem, odbierze mu Feniksa i natychmiast wyjedzie do Genewy. - Nie docenił Chalmaga - odezwała się Baskiaba, spoglądając na Michaiła. - Uważaj, żebyś nie popełnił tego samego błędu... Zdaje się, że za taki błąd trzeba drogo zapłacić!

S R

- Ja przypuszczam - wtrąciła swoim cienkim głosikiem Josette że Chalmag wyczuł, że Hasim planuje go zabić... parę dni temu słyszałam, jak Hasim rozmawiał z jednym ze swoich ludzi. Chciał wciągnąć Chalmaga w zasadzkę. Ale Chalmag zjawił się dużo wcześniej... czy to nie dziwne? Zastanawiam się, kto mógł go ostrzec. - To szczwany lis i wielki śmiałek - mruknęła Baskiaba. - Śmiałek? - Josette wzdrygnęła się gwałtownie. - Dużo gorzej... torturował Hasima dotąd, aż ten powiedział mu wszystko... być może Hasim miał nadzieję, że ujdzie z życiem. Jak tylko Chalmag usłyszał o telegramie, dowlókł Hasima do biurka i kazał mu napisać miejsce i datę spotkania w Genewie. - Miejsce i datę... - mruknął Michaił, a potem nagle podniósł głowę. - Do cholery, Josette! Nie wmawiaj mi, że nie pamiętasz nazwiska tego kupca!

333

- Co ty sobie wyobrażasz? Nazwisko było trudne do zapamiętania... a ja umierałam ze strachu! - A miejsce i data spotkania? - wtrąciła Baskiaba. - Hasim napisał je na kartce, powtarzam. Został do tego zmuszony... Chalmag wsadził kartkę do kieszeni i zaczął się śmiać, mówiąc, że osobiście pójdzie na to spotkanie i sam ubije doskonały interes, nie płacąc żadnym pośrednikom. - Josette przetarła oczy ręką. - I mówiąc to, ugodził Hasima, który ociekał krwią ze wszystkich stron... Hasim uciekł na taras... usłyszałam, że błagał o litość. Krzyczał... a potem ucichł zupełnie. Chalmag wrócił do gabinetu i zaraz sobie poszedł.

S R

- No i straciłeś Feniksa - roześmiała się kpiąco Baskiaba, celując palcem w Michaiła.

- Jakim sposobem? - odciął się Michaił, wstając. - Jasne jest, że Chalmag pojedzie teraz do Genewy. - Przypalił papierosa i wypuścił kłąb dymu. Do Genewy, pomyślał, gdzie mieszka Paszanian. - Co tam wymyśliłeś, że się uśmiechasz? - zapytała go Baskiaba, która nie przestała mu się przyglądać. Michaił wzruszył ramionami. - Tak sobie... jak widać, życie nie szczędzi niespodzianek. Bo właściwie, fakt, że Chalmag jedzie do Genewy, jest mi bardzo na rękę. -Wyjął z kieszeni złożoną kartkę białego papieru i podał ją Baskiabie. -Spróbuj popatrzeć na ten papier pod światło. Baskiaba rozwinęła kartkę. - Co to za plamy?

334

- To krew. Hasima... - odparł Michaił. Baskiaba nachmurzyła się. - Cała ta przeklęta historia moim zdaniem sprowadza tylko nieszczęście... nic, tylko czarne nieszczęście - stwierdziła, spoglądając jeszcze raz na kartkę. - Nie ma tu nic innego, oprócz plam... O co ci chodzi? - Spójrz pod światło. Spróbuj - poprosił Michaił. Baskiaba odwróciła się do lampy, trzymając kartkę rękami. - Och - powiedziała po chwili. - Coś widzę. - Co takiego? - zapytała Josette, podnosząc głowę. - Ja też chcę zobaczyć.

S R

- Przerażony Hasim - wyjaśnił Michaił - musiał mocno przyciskać ołówek, kiedy wypisywał miejsce i datę spotkania z kupcem... a Chalmag nie zorientował się, że wszystko, co do słowa, odcisnęło się na kartce, która leżała pod spodem. - Podszedł do Baskiaby i zapytał: - Nie uważasz, że da się to łatwo odczytać? Widać całkiem Wyraźnie.

- Łabędzi Domek - przesylabizowała z trudem Baskiaba i popatrzyła na Michaiła. - A dalej? Nic nie rozumiem. Michaił wyjął kartkę z jej rąk, uniósł ją pod światło lampki i odczytał godzinę oraz datę. Uniósł głowę i wbił niewidzące oczy w pustkę. -A więc, za dziesięć dni - powiedział, zawieszając na chwilę głos. - Genewa. Baskiaba ułożyła się wygodnie na poduszkach i sięgnęła do talerzyka po kawałek lokum.

335

- Dam głowę, kochany, że jutro będziesz mógł spotkać Chalmaga na dworcu... przyjdzie tam, żeby wsiąść do OrientEkspressu. Zdaje się, że pociąg odjeżdża jutro? Będzie miał ze sobą Feniksa. - Przełknęła słodkie ciastko i uśmiechnęła się do Michaiła. No tak... wystarczy, żebyś go dopadł, mój przyjacielu, zabrał mu tę urnę i będzie po wszystkim. Ale jest coś jeszcze: moim zdaniem Chalmag poderżnie ci gardło, zanim zdążysz ruszyć ręką! - Chwyciła Michaiła za rękaw i mocno zaniepokojona dodała: - Nie możesz darować sobie tej sprawy? Żaden klejnot nie jest wart życia... a ty je stracisz w tej aferze, tak jak straciło je wielu innych... Posłuchaj mnie,

S R

bo inaczej skończysz z nożem Chalmaga w plecach! - Dotarły do mnie plotki na temat przedmiotu, który ci przyniosłem. Mówią o jego magicznej potędze, a ja chcę poznać prawdę. - Wymawiając te słowa, Chalmag uśmiechnął się. Drobne zmarszczki pofałdowały czerwonawą szramę, która przecinała jego lewy policzek. Strzelił palcami i popchnął w głąb pogrążonej w półmroku izby niskiego, krępego osobnika z marynarskim workiem na plecach. Karłowate indywiduum zatrzymało się przy stole i postawiło worek na podłodze. Chalmag otworzył go i podniósł się po chwili, dźwigając w rękach ciężką urnę z cedrowego drewna, połyskującą intarsjami ze złota i kości słoniowej. Postawił urnę na stole, naprzeciwko mężczyzny, który siedział na fotelu z wysokim oparciem, prawie niewidoczny w mroku.

336

Mężczyzna uniósł bardzo białą, kościstą rękę. Przez chwilę trzymał ją nieruchomo w powietrzu, a potem położył powolnym, uroczystym gestem na urnie. - Powiedz twojemu słudze, żeby się oddalił. Zostali sami i mężczyzna stwierdził podniośle: - Zabiłeś Mustafę Hasima. - Na jego twarzy, nieoświetlonej blaskiem lampy palącej się w kącie izby, widać było tylko błyszczące oczy. Chalmag cofnął się o kilka kroków i usiadł trochę z boku, na stojącym tam wysokim krześle, plecami do lampy. Zdjął wysoką,

S R

karakułową czapkę i położył ją na stołku obok. Zwolnił kilka zapinek w okazałym haftowanym kaftanie z futrzanym kołnierzem. Mimo że w izbie nie było zimno, wypełniające ją powietrze zdawało się wychodzić z czeluści ziemi. Chalmag rozsunął kołnierzyk białej jedwabnej koszuli, a potem zacisnął swoje szczupłe dłonie arystokraty na poręczach krzesła.

- Tylko poprzez zmarłych - odezwał się posępny, przytłumiony głos siedzącego przed nim mężczyzny, brzmiący nienaturalnie i głucho, jakby dochodził gdzieś z daleka - dane jest nam zgłębiać rzeczy, niedostępne żadnemu żyjącemu człowiekowi. - Więc to Hasim będzie tym, który... - On sam - potwierdził mężczyzna, nie odrywając dłoni od urny. Obaj zamilkli na jakiś czas. - Jeśli rzeczywiście jesteś tak wielkim magiem, jak powiadają... powinieneś odgadnąć, co znajduje się w środku - podjął po chwili

337

Chalmag, ale w tej samej chwili zdrętwiał. Goś zaczęło się unosić w powietrzu za stołem, rozchodząc się niedostrzegalnie między ścianami, pełnymi wielkich, starych ksiąg, oprawionych w pergaminy, na których odciśnięte były symbole kabalistyczne. Coś niewidzialnego jeszcze, ale wyczuwalnego, przemieściło się i osiadło na trójnogu stojącym po lewej stronie stołu. Jakiś niewyraźny kształt, wkoło którego zaczęły pojawiać się nagle nieregularne błyski, być może wywołane przez refleksy płomienia latarni. - Posłuchaj mnie - odezwał się bardzo cicho mężczyzna. Z całej jego postaci Chalmag widział tylko rękę, która bielała nad urną,

S R

zdając się wychodzić z ciemnej pustki.

Nocnym powietrzem wstrząsnął dreszcz. W izbie powiało lodowatym chłodem. Dało się słyszeć stłumione westchnienie, które natychmiast rozeszło się po kątach.

- Posłuchaj mnie... - W dochodzących z ciemności słowach Chalmag rozpoznał niepowtarzalny nosowy głos Mustafy Hasima. W tej samej chwili błyski nad trójnogiem zamieniły się nagle w chaotyczną grę świateł i cieni. I jak z zaczarowanego ognia wyłonił się z nich po chwili, rozpościerając szeroko skrzydła, połyskujący złotem i drogimi kamieniami Feniks. Otworzył szeroko potworny dziób i skierował go w stronę Chalmaga, a potem zawisł w powietrzu, świecąc w mroku izby niczym gwiazda oblana światłem, które nie rozjaśniało niczego więcej, prócz jego samego, - Nie, Chalmagu, - zabrzmiał głos Hasima - nie wolno ci wstawać ani się ruszać.

338

Chalmag usiadł z powrotem na krześle. Po twarzy zaczęły mu spływać wielkie krople potu. - Po raz pierwszy, ale nie ostatni w swoim życiu, czujesz, że chciałbyś uciec - ciągnął głos Hasima. - Ale zostań. Jesteś przecież odważnym człowiekiem. Chalmag chwycił się poręczy krzesła, mając wrażenie, że podłoga zaczyna się trząść i za chwilę w ziemi otworzy się czeluść, która go pochłonie. Stopniowo, błyskając złotem drobniutkich blaszek, które przypominały gęste upierzenie, i opuszczając nabijane szmaragdami

S R

skrzydła, cudowny ptak rozpłynął się w mroku i zniknął. A Chalmag ujrzał pośród gór i lasów Kaukazu okryty białym śniegiem klasztor. Jego brama otworzyła się na oścież, odkrywając w głębi, za labiryntem korytarzy, obszerne refektorium splamione krwią, a potem także kryptę, w której głębi jaśniała nieziemskim światłem opustoszała nisza.

Potem z ciemności wyłoniła się ośnieżona ścieżka, gubiła się w lasach, aby ukazać się znowu wyżej, ponad skamieniałym od mrozu wodospadem. Oczom Chalmaga ukazała się zwieńczona kopułą pustelnia, nad którą unosiły się sine opary mgieł. I do tej kopuły poszybował, aby na niej usiąść, Feniks, który przeciął nagle niebo niczym świetlista kometa. - Tylko Feniks, który ukazuje się trzynastej nocy po przesileniu zimowym - oznajmił szeptem głos Hasima - posiada wszystkie

339

magiczne moce, jest proroczym znakiem i progiem między materią i duchem. Jest uosobieniem nieśmiertelności. Obraz roztopił się w ciemności. Wróciła głęboka cisza. Chalmag ukrył twarz w dłoniach. Kiedy znowu podniósł głowę, ujrzał w świetle latarni mężczyznę siedzącego na fotelu z wysokim oparciem. Jego biała koścista dłoń spoczywała wciąż na urnie. - Tu zatem, w środku - powiedział mag - nie ma nic innego, tylko złoto i klejnoty, i chociaż składają się one w kształt Feniksa, w twoim posiadaniu jest tylko złudny posążek.

S R

Chalmag podniósł się z wysiłkiem z krzesła, zupełnie opadł z sił. Z trudem umieścił urnę w worku i założył go sobie na ramiona. Niepewnym krokiem ruszył do wyjścia, ale w chwili, gdy odsuwał zasłonę, dopędził go cichy głos, który obwieścił: „Masz przed sobą jedynie kres twoich marzeń i śmierć".

Zobaczył go, jak szedł wzdłuż wagonów Orient-Ekspressu, w tłumie zapełniającym perony dworca kolejowego w Stambule. W rozpoznaniu nie przeszkodziła Michaiłowi ani naciągnięta na czoło czapka kararakułowa, ani postawiony kołnierz, za którym Chalmag ukrywał twarz. Szedł, trzymając ręce głęboko w kieszeniach. Nie miał ze sobą nic, żadnych podróżnych toreb ani walizek, pod pachą lewej ręki niósł tylko małą skórzaną saszetkę. Posuwał się żwawym krokiem, kierując się do wagonów z przodu.

340

Michaił, ukryty za stosem skrzyń leżących blisko lokomotywy, obserwował ludzi, spodziewając się zobaczyć gdzieś Gruzina. W powietrzu unosiły się kłęby pary, ale krępa sylwetka mężczyzny z marynarskim workiem na plecach nie pokazała się nigdzie. Chalmag wyruszał sam. Michaił zobaczył, że podchodzi do konduktora. Rozmawiali przez kilka chwil, wreszcie Chalmag wszedł na stopień pierwszego wagonu. Odwrócił się znienacka i błyskawicznie rozejrzał się dookoła, jakby podejrzewał, że ktoś go śledzi. Znikł we wnętrzu wagonu w momencie, kiedy wzdłuż pociągu rozległy się wołania

S R

„Proszę wsiadać!", które podsyciły zamieszanie wśród kłębiących się ludzi.

Gdy Orient-Ekspress ruszył, stojący na korytarzu ostatniego wagonu Michaił wsunął w rękę służącemu z obsługi zwitek dolarów. Kiedy służący oddalił się, czekał, wyglądając przez okno na umykające coraz szybciej widoki.

Stambuł znikł już za siedmioma wzgórzami, które otaczają go półkolem, gdy służący powrócił. Szybko szepnął Michaiłowi do ucha, że kupiec ze Smyrny w czapce karakułowej, zajmujący miejsce w jednym z przedziałów pierwszego wagonu, nie miał bagażu. - Tylko małą saszetkę, monsieur, rodzaj neseserka z przyborami do golenia i wodą kolońską... widziałem na własne oczy, monsieur. Neseserek był otwarty i kupiec wykładał jego zawartość na rozkładany stolik. - Służący powiedział też, że musi to być bardzo bogaty człowiek, bo na prawo i lewo rozdawał zupełnie przyzwoite

341

napiwki, polecając, żeby mu pod żadnym pozorem nie przeszkadzano, kazał też przynosić sobie posiłki do przedziału. - Powiedział - dodał że nie chce mu się chodzić do wagonu restauracyjnego. - A więc, żadnego bagażu... Jesteś tego pewien? - dopytywał się Michaił. - Absolutnie żadnego, monsieur. Nie ma ze sobą po prostu nic. Jedzie sam i bez bagażu, sprawdziłem to osobiście. Dziwne, nieprawdaż? Tylko mały neseser na taką długą podróż... - Kupił bilet do Genewy, zgadza się? - Tak, monsieur - odparł służący. Wsunął do kieszeni następny

S R

zwitek dolarów i odszedł, kołysząc się, w głąb korytarza. Tak, pomyślał Michaił, to naprawdę dziwne, że Chalmag ma ze sobą tylko małą skórzaną torebkę. Urna, w której przechowywał Feniksa, miała około siedemdziesięciu centymetrów długości i jakieś czterdzieści szerokości, czyli wymiary były takie jak Feniks. Najwyraźniej Chalmag nie miał przy sobie cennego przedmiotu, a pomimo to udawał się do Genewy, żeby go sprzedać. Dopiero dużo później, gdy Orient-Ekspress mknął ze szczękiem kół wśród ciemności, Michaił znalazł nagle rozwiązanie zagadki. Podniósł się z obitego aksamitem siedzenia, na którym tonął w rozmyślaniach, i wyszedł na korytarz. Co za idiota ze mnie, pomyślał, zapalając papierosa. Jak mogłem nie domyślić się od razu? Przed oczami stanęła mu postać Gruzina przemykająca zaułkami Stambułu, pochylona pod ciężarem potężnego

342

worka, który ciążył mu na plecach. Feniks znajdował się w tym worku, a on pozwolił, żeby bezcenny skarb umknął mu sprzed nosa! Wyrzucił niedopałek papierosa i przez długą chwilę przypatrywał się gwiezdnym szlakom na niebie, zadając sobie pytanie, jak i kiedy Gruzin przybędzie do Genewy, a także, gdzie się ukryje, zanim dołączy do swojego pana, żeby doręczyć mu złotego Feniksa.

Rozdział 19 - Nienawidzę tych uroczystości! - syknęła przez zęby Annette

S R

Trollop, odstawiając na lśniącą pokrywę fortepianu kieliszek z szampanem. Pochyliła się ku Lili Harlepp i szepnęła: - Proszę cię, nie przerywaj tego nokturnu. Uwielbiam Chopina, a ty grasz bosko... ale powiedz, czy nie mam racji? Prawda, że w tym domu panuje pogrzebowy nastrój?

Nie przerywając gry, Lili Harlepp obrzuciła szybkim spojrzeniem wyłożone marmurem i hebanem ściany salonu, w których było kilka wnęk.

- Czuję się tu tak, jakbym była na cmentarzu - dorzuciła zdenerwowana Annette. Rzeczywiście, pomyślała Lili. Ustawione we wszystkich wnękach posągi wyglądały posępnie w przyciemnionym oświetleniu wielkiej sali, tak samo posępne wrażenie wywierała, stojąca w jednym z rogów, bolejąca Dafne, która z łaski Zeusa zaczynała już przechodzić metamorfozę, dzięki której miała stać się krzewem wawrzynu. 343

- Ale te rzeźby są po prostu wspaniałe - zauważyła pojednawczo Lili. - Na przykład tamten posąg Dafne... - Wiem o tym! - wybuchnęła rozzłoszczona Annette. - Okres helleński, etcetera, etcetera... Zdaję sobie doskonale sprawę, że w zgromadzonych tu przedmiotach sztuki starożytnej zamrożony jest potężny kapitał, one warte są majątek... Całe lata pracy mojego wymagającego Augusta, niech piekło pochłonie jego samego i jego manię gromadzenia starzyzny! Chcę tylko, żebyś mi powiedziała, czy ten przeklęty dom wywiera na tobie deprymujące wrażenie, czy też nie!

S R

- Tak - przyznała Lili - masz swoje racje, tak uważając. Jest tu trochę ponuro. Ale pomimo wszystko jest to jeden z najpiękniejszych domów w Genewie... a raczej w całej Europie!

- Znienawidziłabyś go, gdybyś musiała prowadzić w nim żywot taki, jak ja - odparła Annette. Sięgnęła po kieliszek i zaczęła popijać szampana, pozornie zatopiona w muzyce Chopina, ale tak naprawdę przytłoczona własnymi myślami. Nie idzie jej z Hansem, pomyślała Lili, przyglądając się jej, facet już się nią zmęczył. Zrobiło się jej żal Annette. - Annette... - powiedziała cicho, odrywając ręce od klawiatury. - Tak? - Annette potrząsnęła krótko obciętymi, prostymi włosami. -Czemu tak na mnie patrzysz? Czyżbym wyglądała aż tak okropnie? Czy może za bardzo okazuję, że jestem zakochana w mężczyźnie, który nie jest moim mężem?

344

- Rzeczywiście, widać to po tobie - przyznała Lili. Przepraszam, że ci to mówię. - Żeby nie to idiotyczne wydawnictwo Hansa... - wycedziła przez zęby Annette. - Wymówi się pracą i... szukaj wiatru w polu! Wierz mi, dosłownie wariuję z jego powodu! - Wskazała łukowate sklepienie w głębi salonu, za którym otwierała się następna, ogromna i zatłoczona sala. - Wszyscy ci ludzie, te świątecznie wystrojone małpy... nie cierpię ich! Przynajmniej w tej chwili - dodała prędko i, wpatrując się w Lili błękitnymi oczami, zbyt ogromnymi i okrągłymi w stosunku do jej szczupłej twarzy, dokończyła: - Dobrze wiesz, że

S R

lubiłam zawsze mieć dom pełen ludzi, uwielbiałam przyjmować ich i zapraszać... znasz mnie wystarczająco. Ale odkąd straciłam głowę dla Hansa, nie mam już na to najmniejszej ochoty. - Usiadła na stołku obok Lili, zbierając wokoło kolan fałdy wieczorowej sukni z fiołkowoniebieskiej satyny. - Poza tym nie cierpię Augusta... tej jego lodowatej twarzy i jego bzików. Szczęście, że swoje interesy mój mąż załatwia w apartamencie Grand Hotelu... dostałabym histerii, gdyby mi się plątał pod nogami przez cały dzień! - Zaczęła się bawić diamentem zwisającym u dołu rubinowej kolii, wreszcie powiedziała bardzo cicho: - Ty przynajmniej kochasz męża, widać to po tobie... Nie masz pojęcia, co znaczy stracić głowę dla innego! - Niewykluczone, że potrafiłabym to sobie wyobrazić - mruknęła Lili, zamykając album z nutami. Na moment mignęła jej twarz Michaiła i jego nieodgadniony uśmiech, kiedy pieszcząc ją, mówił o

345

Nieszczęściu i Zwątpieniu. Podniosła się żwawo i ujmując Annette za rękę, powiedziała: - Chodź, przejdziemy się trochę. - Myślisz, że Hans może mieć inną? - zapytała Annette, ściskając jej dłoń. - Nie wiem, Annette. - Irena nic ci nie powiedziała? Razem z Albertem odwiedzają często Hansa i jego żonę... tę krowę, co to wygląda jak góra budyniu śmietankowego! - odparła pogardliwie Annette i podniosła się także. - Nie, Irena nic mi nie mówiła - skłamała Lili. Bo w istocie, nie dalej jak wczoraj Irena nie rozprawiała w swoim pięknym domu na

S R

lewym brzegu Rodanu o niczym innym, tylko o Hansie i jego nowej sympatii, paryskiej studentce, stwierdzając na koniec złośliwym tonem: „Ta poły-kaczka mężczyzn, Annette, znalazła w końcu kogoś, kto zostawił ją na lodzie. Dobrze jej tak!"

Ściskając Lili za ramię, Annette Trollop zatrzymała się przy jednej z kolumn korynckich, podtrzymujących łuk dzielący oba salony.

- Czy to nie jest widok godny królewskiego dworu? wykrzyknęła półgłosem. - A pomimo to, wiesz, gdzie chciałabym być w tej chwili? - Domyślam się - odparła Lili. Salon iskrzył się w powodzi świateł. Między ścianami, obitymi białym brokatem, poprzecinanym girlandami kwiatów orchidei, przewalał się wytworny tłum: kobiety w połyskujących długich sukniach i mężczyźni we frakach ustępowali na boki, robiąc przejście

346

dla Annette i Lili, sunących pod ramię, jedna spływająca fiołkowoniebieską satyną, druga ubrana na czarno. - Co za wspaniała para! - zapiszczał postawny ekscentryk z wielkim ptasim nosem, który to rekwizyt znany niemiecki hrabia obnosił wszędzie, gdzie się dało. - Doprawdy wspaniała! - powtórzył i podszedł do spacerujących pań, gładząc jednocześnie lśniącymi od klejnotów palcami gronostajową etolę, która okrywała jego muskularne ramiona. - Och, Max, niechże pan zmyka w swoją stronę - rzuciła mu Annette, pociągając Lili dalej. - Nie cierpię tego typka, wygląda jak

S R

mistrz od podnoszenia ciężarów przebrany za prostytutkę! Ponad okrzykami, śmiechami i rozmowami, które rozbrzmiewały głośniej lub ciszej wokoło nich, brzmiały dźwięki orkiestry, która grała właśnie w drugim salonie jakąś taneczną melodię.

Z westchnieniem ulgi Annette dobiła do długiego stołu z czarnym marmurowym blatem, po tej drugiej stronie służący w liberii uwijali się jak w ukropie, napełniając kryształowe kieliszki szampanem i whisky. - Nie, ja nie piję. - Lili potrząsnęła głową, szukając wzrokiem Haika Paszaniana. Dostrzegła go w głębi salonu. - A ja tak - oświadczyła Annette. Opróżniła jeden po drugim dwa kieliszki i sięgnęła po trzeci. - Jak już pić, to na całego. Dobrze mi zrobi, jeśli upiję się dziś wieczorem!

347

Koło Paszaniana stała księżna Gagarin w czarnych jedwabiach, z diademem na czole. August Trollop, dwaj angielscy dyplomaci i jakaś brunetka, która miała na sobie coś w rodzaju jaskrawego, wyszywanego złotem biznatyjskiego ornatu i wyglądała, jakby zeszła prosto z obrazu Klimta. - Rozmawiacie o polityce, jak się domyślam - powiedziała Annette, ujmując Paszaniana pod rękę. Uśmiechnęła się do Lili, rozchylając wąskie wargi, spoza których ukazały się jej śliczne ząbki. - Ostrzegałam cię, że zanudzimy się dziś wieczorem na śmierć. - Prawdę mówiąc - odezwała się żywo brunetka - uważam

S R

konwersację, jaką prowadzą nasi przyjaciele, za bardzo interesującą. Uśmiechnęła się do trzech stojących w grupce mężczyzn, jakby nie zauważając księżnej Gagarin, która mierzyła ją wyniośle od stóp do głów, i dodała: -Lubię słuchać, jak rozmawiają mężczyźni, przed oczami staje wtedy cały świat... widać, co się dzieje tu i tam... wracają wydarzenia historyczne... ogólnie biorąc, czuję, że żyję! - Czyżby? - roześmiała się Annette. - Jeśli o mnie chodzi, to odczuwam pełnię życia dzięki zupełnie innym męskim zaletom, ma cherie! -I podnosząc do ust kieliszek, puściła oczko do Lili. - Rozmawialiśmy na temat Bułgarii, madame - wyjaśnił Paszanian, ale jego słowa nie rozwiały chłodu na twarzy Trollopa ani nie wywołały żadnej reakcji u pozostałych rozmówców. - Sytuacja jest bardzo interesująca i napięta - zaszczebiotała brunetka, wpatrując się w Trollopa. - Mister Trollop wyjaśniał nam właśnie...

348

- Ach, co za nudy! - wybuchnęła Annette, odstawiła pusty kieliszek na stojący koło niej stolik i chwyciła w locie pełny, z tacy przebiegającego obok kelnera. - Od czasu, gdy władzę w Bułgarii przejęła dyktatura wojskowa, August nie robi nic innego, tylko świętuje to wydarzenie... Rozumiecie, mając tam tyle posiadłości, jest mu cholernie na rękę, że faszyści rozprawiają się z całym tym chłopstwem za pomocą kopniaków! - To chłopstwo, to komuniści, droga Annette. Nie wmawiaj mi, że wolałabyś... - zaczęła spokojnie księżna Gagarin, ale Annette nie dała jej dojść do słowa.

S R

- Wiecie, co August zrobił w dniu wojskowego puczu w Bułgarii?

- Kochanie, czy nie lepiej... - próbował włączyć się Trollop, ale powstrzymała go brunetka w ornacie.

- Bardzo pana proszę, panie Trollop, niech pan pozwoli mówić żonie, ona jest taka bezpośrednia!

- Przewrót w Bułgarii miał miejsce z półtora miesiąca temu. Żeby to uczcić, August kazał tego dnia odkorkować butelki najświetniejszego szampana, jaki tylko mieliśmy w naszych piwnicach... Czułeś się bardzo szczęśliwy, prawda, najdroższy? -I Annette uniosła kieliszek w stronę męża. - A od czasu, gdy zaczęły napływać wieści o wszystkich tych okrucieństwach... o podpalaniu siedzib partii komunistycznej i masakrowaniu jej członków, August prawie zupełnie się wypogodził, a to niemało, jak na takiego ponuraka jak on.

349

- Obawiam się, droga Annette - powiedziała księżna z matczyną tkliwością - że zwyczajnie się upiłaś. Brunetka wybuchnęła histerycznym śmiechem, ale nic nie mogło już powstrzymać Annette. - August wyłożył zawrotne sumy, żeby wspomóc bułgarskich faszystów, wiedzieliście o tym? - Uśmiechnęła się porozumiewawczo do dwóch angielskich dyplomatów, którzy stali sztywno obok Trollopa, a potem dodała, zwracając się do księżnej: - Także i pani, o ile mi wiadomo. .. czyż nie tak było, madame? - Annette, poproś Lili, niech odprowadzi cię lepiej na górę -

S R

mruknął Trollop. Lili nie drgnęła nawet, pomimo wymownego spojrzenia, jakie posłał jej Paszanian.

- Zaraz pójdę, najdroższy, ale... - podjęła Annette. Pociągnęła parę łyków z kieliszka i stwierdziła ze śmiechem: - Mój małżonek jest coraz bogatszy i coraz potężniejszy, ale wszystko to ciągle mu nie wystarcza. Wiecie, dlaczego?

- Czemuż to? - zapytała rozbawiona brunetka. - Dość tego, Annette - rzucił Trollop, robiąc krok w stronę żony. - Jest bardzo nieszczęśliwy, że będzie musiał umrzeć! Chciałby być nieśmiertelny! - zaśmiała się szyderczo Annette. - Nasz wielki August Trollop straszliwie boi się śmierci, naprawdę straszliwie... ale zdaje się, znalazł sposób i na nią. Prawda, skarbie, że jesteś na tropie pewnego klejnotu... bajecznego amuletu, który zapewnia nieśmiertelność? - Co takiego? - Strojna brunetka zdawała się pękać ze śmiechu.

350

- Tak, drodzy państwo, nieśmiertelność! - Annette puściła ramię Paszaniana i melodramatycznym gestem wyciągnęła rękę w kierunku Trollopa. - Oto nieśmiertelny bóg, Trollop! Zaraz ją uderzy, pomyślała Lili, poruszona spojrzeniem, jakim Trollop mierzył żonę. Ona zaś powiedziała uroczyście: - Ty nie skończysz na cmentarzu, jak my wszyscy. Och, ciebie to ominie, mój Auguście... uchroni cię amulet, który wiozą ci już z Azji. Co zrobisz potem z tą nieśmiertelnością, wiedzą tylko wszyscy święci w niebie... O, mój wielki, biedny Auguście! - Gdy to powiedziała, oparła głowę na ramieniu Lili, zdobywając się już tylko na cichy

S R

szept: - Zabierz mnie stąd, zaraz się porzygam!

Zamknąwszy się wraz z Lili w łazience swojego apartamentu na pierwszym piętrze, wściekła Annette przegnała precz starą gosposię, która uporczywie stukała do drzwi.

- Nie chcę twoich ziółek - wołała, czepiając się umywalki. - Idź sobie!

Trochę później, wypłukawszy usta francuską wodą kolońską, Annette zwierzyła się Lili wśród łez, które rozmazały makijaż na jej wymęczonej twarzy: - Wiesz, naprawdę, ten zidiociały, kompletnie zidiociały August... bez przerwy suszy mi głowę baj durzeniem o jakimś amulecie... legendarnym skarbie, za który zdaje się gotów jest zapłacić szaleńczą cenę... I ciągle przegląda stare księgi kabalistyczne, całkiem pochłonięty wszystkimi tymi głupotami. A ty w to wierzysz? - W amulety?

351

- Tak, w czarnoksięskie moce, czy ja wiem? Wyobraź sobie, nieśmiertelność... Zdaje się, że chodzi o przedmiot w kształcie Feniksa, ptaka, który co pięćset lat odradza się ze swoich popiołów... Wiesz, tybetańscy mnisi, ezoteryczna wiedza, te rzeczy! Augusta zawsze dręczyło zjawisko śmierci. Dostał na tym punkcie bzika... uświadomił sobie, że całe jego pieniądze nie oszczędzą mu końca, jaki czeka wszystkie żyjące istoty. I że w gruncie rzeczy nie ma żadnej różnicy między nim i byle śmieciarzem! Rozebrała się prędko, rzucając wszystko na podłogę, wciągnęła szlafrok i podjęła swoje wywody:

S R

- August utrzymuje kontakty z jakąś dziwną szajką magów... Mówię ci, zrobił się z niego kompletny głupek, i chciałabym zobaczyć, jak już ten przedmiot wpadnie w jego ręce, to czy wtedy... Urwała i wśród szlochów rzuciła się nagle Lili na szyję. - Nie mogę znieść myśli, że Hans już mnie nie chce... Z kim będę się teraz kochała? - Przy pomocy przyjaciółki, która podtrzymywała ją bezustannie, doszła, zataczając się, do sypialni. Łóżko z baldachimem wyglądało w półmroku jak ogromny katafalk. Rzuciła się na nie i w jednej chwili zasnęła. - No, nareszcie śpi - odezwał się Trollop, który zjawił się jak duch koło Lili, przyprawiając ją o nagły dreszcz. - Przestraszył mnie pan, panie Auguście - powiedziała, odwracając się do niego. - Pani też jest osobą nerwową... jak moja żona - zauważył spokojnie Trollop, pochylając się nad śpiącą. Z troskliwością, jakiej

352

trudno było spodziewać się po nim, poprawił jej prześcieradło pod brodą. -Wiele kobiet pije za dużo, wie pani? Popadają w pijaństwo, gdy nie mają dzieci. Ale zapraszam panią do mojego gabinetu, Lili. Muszę z panią porozmawiać - powiedział, prostując się. To prawda, Annette ma rację, w tym domu unosi się posępna aura, pomyślała Lili, siadając w fotelu, obitym niebieskim aksamitem, jak wszystkie meble w gabinecie Trollopa, włącznie ze średniowiecznym pulpitem, na którym leżała otwarta książka. Ściany zasłonięto oszklonymi biblioteczkami; obok starych ksiąg stały w nich etruskie wazy, namiętnie kolekcjonowane przez Trollopa.

S R

- Chciałem zapytać o tę nastawę ołtarza - powiedział Trollop i zamknął leżącą na pulpicie książkę. - Dowiedziała się pani czegoś? - Zdobyłam trochę informacji... ale sprawa jest trudna. Cena będzie bardzo wysoka, a handlarz dziełami sztuki, z którym rozmawiałam, nie wydaje się skłonny, żeby... - Urwała nagle. Tuż przed nią, stojący przy pulpicie Trollop pochylał się powoli, aż w końcu oparł czoło na książce, którą przed chwilą zamknął. Znieruchomiał w tej pozie, z rękami wyciągniętymi wzdłuż bioder, zaciskając pięści i oddychając z trudem. - Proszę mówić - zachęcił ją cicho po dłuższej chwili milczenia. Nie poruszył się przy tym, tak jakby jego czoło przykleiło się do książki, a on nie mógł się wyprostować. - Mówiła pani... - No właśnie, ten kupiec powiedział mi, że ... - Lili nagle podniosła się z fotela. - Proszę mi wybaczyć, panie Auguście. Nie czuje się pan dobrze? - zapytała, podchodząc do niego.

353

Trollop wyprostował się powoli. Jego pobladła twarz zlana była potem. - Nigdy nic mi nie dolega, czy to jasne? - wycedził przez zęby, spoglądając na nią surowo znad okularów. - Och, tak, z pewnością - szepnęła pośpiesznie Lili. Rzuciła okiem na książkę, akurat żeby zdążyć, przeczytać jej tytuł, drukowany złotymi literami na zniszczonym pergaminie: Feniks, czyli o nieśmiertelności, zanim Trollop nie zakrył go otwartą dłonią. - Odprowadzę panią do salonu... a o tej nastawie porozmawiamy innym razem - powiedział, rzucając jej niewyraźny posępny uśmiech.

S R

- Annette wykańcza mnie tymi scenami... - dodał. - Jestem pewien, że mnie pani rozumie.

Koncert zamykała czwarta symfonia Roberta Schumanna. Jak w każdą środę salę wypełniała elegancka publiczność, tym razem bardziej wytworna niż zwykle, aby uczcić wizytę słynnego niemieckiego dyrygenta, który przyjechał na dwa dni do Genewy. - Nie uważasz, że grają trochę za szybko? - szepnęła Irena do ucha Lili Harlepp. - On narzuca im takie szaleńcze tempo! - Siedzący po jej drugiej stronie Albert uciszył ją, unosząc karcąco palec, i wychyliwszy się trochę, spojrzał na Lili. Siedzieli w trzecim rzędzie i Lili ze swojego miejsca między Paszanianem i Ireną, widziała Annette Trollop, która zajmowała miejsce o dwa fotele z przodu i co pewien czas odwracała się do niej, i dawała jej znak dłonią w rękawiczce, że musi z nią pomówić. Sztywny jak kołek August Trollop tkwił u boku żony, demonstrując wyprostowane plecy, zakończone idealnie

354

nieruchomym karkiem. Lili odwróciła spojrzenie z uczuciem zakłopotania, w jakie zawsze wpędzał ją widok jego sylwetki. Pewnego odległego już dnia, gdy była jeszcze małą dziewczynką, Lili przez kilka minut tkwiła nieruchomo przed drzwiami gabinetu ojca, niepewna, czy może wejść i powiedzieć mu, że obiad jest już podany. Powstrzymywało ją jakieś niewytłumaczalne niezdecydowanie. Gdy w końcu postanowiła uchylić drzwi, poraził ją niczym uderzenie pioruna widok ojca, obejmującego młodą służącą. Z tej przygody został jej w pamięci przede wszystkim niepokój, który ją poprzedził. Trollop budził w niej takie samo uczucie.

S R

Są sytuacje, powiedziała sobie w myśli, w których absolutnie nie powinno się zaglądać do duszy innych ludzi, a dusza Trollopa zdaje się kryć wstrząsające sekrety. Feniks, czyli o nieśmiertelności, przypomniała sobie tytuł książki. Czy to możliwe, żeby Trollop wierzył, że jakiś przedmiot może uchronić go od śmierci? - Co ci jest? - zapytał szeptem Paszanian, ściskając ją za rękę i po-chylił do niej głowę. - Bezustannie wzdychasz. To było na początku drugiej części, gdy Lili, odwróciwszy na nowo uwagę od słuchania muzyki, nagle, bez żadnego widocznego powodu spojrzała w prawo, trochę do tyłu. Zobaczyła doskonale widoczną pomimo przyciemnionej sali postać Michaiła Glinki, który stał z założonymi rękami, oparty o ścianę, obok drzwi obitych aksamitem. Przez ułamek sekundy wydawało się jej, że sala koncertowa, wraz z siedzącą w niej publicznością i muzyką Schumanna, ginie jej z

355

oczu i zamienia się w nicość. Został tylko Michaił w czarnym garniturze, z rękami skrzyżowanymi na piersiach. Powoli, powstrzymując oddech, Lili wróciła do śledzenia ruchów dyrygenta. Zagłębiła się w oparciu fotela i, oddychając już normalnie, zmusiła się, żeby zapanować nad niepokojem. Powiedziała sobie, że nie obejrzy się po raz drugi. Nie musiała zadawać sobie trudu: była pewna, absolutnie pewna, że się nie pomyliła. To dobrze, że się upewniłam, pomyślała zaciskając jedną dłoń w drugiej, jakie wrażenie wywołuje na mnie jego niespodziewany widok. Lepiej zdawać sobie z tego sprawę. I dopiero w tym momencie

S R

uświadomiła sobie, że tęsknota za nim nie opuściła jej ani na chwilę od czasu rozstania w zajeździe nad jeziorem.

Udało się jej w końcu stłumić kłębiące się bezładnie emocje i narzucić sobie chłodny spokój, ale potrzebowała na to wielu minut. Dopiero kiedy jej serce wróciło do normalnego rytmu, a umysł zapanował nad oszołomieniem, które wzburzyło jej uczucia i myśli, Lili musnęła dłoń męża:

- O co chodzi? - zapytał Paszanian i znowu pochylił ku niej głowę. - Słucham? Przez chwilę Lili nie spuszczała z oka pałeczki dyrygenta, a potem szepnęła: - Stoi za nami Michaił Glinka, blisko jednego z wejść. Michaił zobaczył, że Paszanian podnosi się z fotela w trzecim rzędzie i z pochyloną głową rusza przejściem między rzędami. Przez chwilę przyglądał się jeszcze Lili, której szlachetny profil rysował się

356

w półmroku na tle jasnej poświaty, padającej ukośnie od usadowionej półkolem orkiestry. Wpatrywał się w nią dobre pół godziny, nim wreszcie niespodziewanie odwróciła głowę w jego stronę i zobaczyła go. Uśmiechnął się w duchu, konstatując obojętną wyniosłość profilu jej twarzy: wielka pani, pomyślał, nie Chce popadać w kolejne kłopoty i założę się, że gdyby udało mi się zobaczyć jej wzrok w pełnym świetle i z bliska, jednym spojrzeniem dałaby mi do zrozumienia, żebym trzymał się z dala od niej. Odsunął się od ściany, poprawiając ze złością biały goździk,

S R

który wsunęła mu kwiaciarka do butonierki na schodach przed wejściem do sali.

W pustym foyer dostrzegł Paszaniana, który zapalał papierosa. Ruszył w jego stronę.

- Jak się miewasz? - zapytał Paszanian, wydmuchując energicznie dym. Po chwili dodał szorstko: - Nie spodziewałem się, że cię zobaczę. .. nie tak prędko i nie tutaj.

- Przyjechałem do Genewy kilka godzin temu - odparł Michaił, idąc obok Ormianina, ruszył on w kierunku otwartego głównego wyjścia, za którym rozpościerała się noc. - Pojechałem do ciebie i ten twój majordomus... - Nazywa się Haselmann - sprecyzował Paszanian i to zupełnie zbyteczne wyjaśnienie oddało cały niepokój, jaki go opanował. - ...i ten twój majordomus - podjął Michaił - powiedział mi, że znajdę cię tutaj.

357

Paszanian zatrzymał się ze wzrokiem wbitym w ziemię. - Co z Nikołajem? - zapytał po chwili. - Jechał tym samym pociągiem, co ja... wsiedliśmy obaj w Stambule i teraz powinien być tutaj. - Tutaj? - Paszanian uniósł nagle głowę. Zagryzł wargi i dwa czy trzy razy przeciągnął palcami po wąsach. - Tu, w Genewie? Mów, na litość boską! Gdzie on jest? - zapytał, ściskając Michaiła za ramię. - Zachowuj się spokojnie. - Michaił zorientował się, że odźwierny w liberii patrzy na nich. - Nie moglibyśmy porozmawiać w jakimś spokojniejszym miejscu?

S R

Paszanian ujął go pod ramię.

- Gdzie my tu znajdziemy lepsze miejsce? Poza tym, daj spokój... nie mów mi, żebym zachowywał się spokojnie, nie widzisz, że jestem zupełnie opanowany?

- Przyszedłem, żeby cię o tym zawiadomić - powiedział Michaił -bo wiem, że on przyjechał do Genewy, ale nie wiem, gdzie jest w tej chwili... Ale jestem pewien, że tu jest, a także i tego, że w ciągu paru dni wpadnę na jego trop. Paszanian wciąż kręcił z niedowierzaniem głową. - Tu w Genewie... żywy... mój syn! - Wrzucił papierosa do jednej ze stojących w foyer ogromnych, mosiężnych popielniczek i zapytał: -Ale nie wiesz, gdzie? - Muszę ci się przyznać z miejsca, że pozwoliłem mu, żeby zniknął mi z oczu - powiedział Michaił, starając się opanować rosnące

358

zdenerwowanie. - Chciałem iść za nim z dworca... żeby wyśledzić, gdzie u diabła... - Ale zgubiłeś go i wymknął ci się? - zdumiał się Paszanian. Jego głos do reszty wyprowadził Michaiła z równowagi. - Tak jest! - wykrzyknął ostro. - Właśnie tak, i coś takiego przydarza mi się po raz drugi... odkąd zajmuję się tą sprawą. Drugi raz ktoś znika mi sprzed nosa. - Wyjaśnij to bliżej. - Chciałbym porozmawiać z tobą spokojnie. Paszanian przeciągnął dłonią po czole.

S R

- Słyszysz? Koncert właśnie się kończy.

- Skąd mam to wiedzieć? - wybuchnął Michaił. - Nie znam się na muzyce. - Zdał sobie sprawę, że rzucił to przez zaciśnięte zęby. Wykluczył jednak, aby rozpierająca go wściekłość miała coś wspólnego z Lili. Nie mam wcale ochoty, żeby zobaczyć się z nią znowu, przeleciało mu przez głowę.

Gdy jednak osłupiały Paszanian powtórzył po raz trzeci: „Pozwoliłeś, żeby ci się wymknął", Michaił stracił panowanie nad sobą i wybuchnął: - Nie wystarcza ci więc, że przywiozłem go do Genewy, tego twojego synalka mordercę? -Michaił! - Do diabła, wybacz mi... - powiedział szybko Michaił. W tej samej chwili z sali koncertowej dobiegł szum oklasków. Ponad hucznym aplauzem rozlegały się entuzjastyczne wołania.

359

- Czekam na ciebie jutro rano w moim gabinecie... wiesz, gdzie? - Pamiętam doskonale - odparł Michaił. Słuchacze zaczęli wysypywać się do foyer, ale Lili Harlepp musiała być jeszcze w sali, z której ciągle dochodziły głośne brawa. - Jutro o dziewiątej - powiedział głośniej Paszanian. - Czekam na ciebie, Michaił. Z tłumu wyłoniła się Lili. Szła wyprostowana, w narzuconym na gołe ramiona futerku, z twarzą zwróconą w stronę Michaiła, jakby instynktownie wyczuwała, gdzie spojrzeć, żeby zobaczyć go od razu. Michaił wyczytał jednak w jej oczach lodowaty chłód.

S R

Ścisnął prędko dłoń Paszaniana.

- A więc do jutra - mruknął i odwróciwszy się plecami do Lili, która była już niedaleko, przecisnął się między ludźmi i szybko się oddalił.

Lili Harlepp zobaczyła, że wysoka postać Michaiła znika w tłumie tłoczącym się przy wyjściu. Tylko na chwilę napotkała jego oczy.

- Co się stało? - spytała cicho, zatrzymując się obok Paszaniana i ścisnęła go za ramię. - Haik... słyszałeś, co powiedziałam? - Tak? - Paszanian przygładził wąsy palcami. - Co masz na myśli? - Jesteś taki wzburzony - stwierdziła ostro Lili. - Lepiej wróćmy natychmiast do domu. Bo jeśli mamy tu zostać dłużej, to byłoby dobrze, żebyś zapanował nad sobą. Zaraz przyjdą nasi przyjaciele i... rozumiesz, co mam na myśli?

360

- Rozumiem doskonale - przytaknął Paszanian i obiema dłońmi przygładził sobie włosy na skroniach. - Wyraziłaś się nadzwyczaj jasno. - Co się wydarzyło między tobą i Michaiłem? - Och, ma chérie! - uśmiechnął się z melancholijną ironią Paszanian. -Po raz pierwszy okazujesz trochę ciekawości wobec moich spraw. Czyżbyś chciała mi się przypochlebić? - Jeżeli zamierzałeś być dowcipny - wycedziła przez zęby Lili to ja nie widzę w tym nic śmiesznego. - Ani ja - westchnął Paszanian. - Będziemy musieli zaprosić ich

S R

na kolację... - dodał z przygnębioną miną, i ujmując Lili pod rękę, ruszył w kierunku Trollopów, którzy nadchodzili właśnie, mając za plecami Irenę i Alberta Neuenschwanderów.

Prze całą kolację, którą zjedli w otwartej niedawno restauracji w starej części miasta, Lili zmuszała się do słuchania paplaniny Annette, która sączyła jej do ucha dokładne sprawozdanie z randki, jaką udało się jej wymusić na Hansie.

Siedząca naprzeciwko niej Irena na próżno próbowała przerwać te szczebioty, pytając co chwila: „Nie mogłybyście umówić się na jutro?", albo: „To nie jest w dobrym guście, Annette, wyłączać innych z rozmowy". Gdy po kolacji znaleźli się w zadymionym i zatłoczonym kabarecie, w którym upozowany na Karla Valentina humorysta prezentował nieczytelne błazeństwa, Irenie udało się wreszcie uwolnić Lili od Annette.

361

- Jesteś taka spięta przez cały wieczór - szepnęła w pewnej chwili Irena, odwracając się do niej tak jakby zagarniała Lili na własność, izolując ją i siebie od reszty towarzystwa siedzącego przy tym samym stoliku, od śmiechów i braw, jakimi nagradzali oni udane gagi aktora. - Taka spięta - powtórzyła. - Co masz na myśli? - zapytała Lili, marszcząc brwi. Jej myśli zajął znowu Michaił Glinka, który był w Genewie. Nie chcę mieć z nim więcej do czynienia, powiedziała sobie w duchu, zapalając papierosa. Niepokoiło ją, dlaczego spotkanie z Michaiłem tak wzburzyło jej męża. Nie chcę nic o tym wiedzieć, zdecydowała, to nie

S R

moja sprawa. Odwróciła głowę do Ireny, która przykleiła się do jej ramienia. - Tak, jestem trochę zdenerwowana - powiedziała. - Zdarza się.

- Ale nie złość się na mnie, proszę cię, nie zniosę tego. Lili wypuściła z ust potężny kłąb dymu.

- A ty nigdy się nie denerwujesz?

- Tak, ale nie obraca się to przeciwko tobie. Nigdy. Nawet kiedy jestem naprawdę zdenerwowana. - Oczy Ireny jaśniały szczerym przekonaniem. - Prawda? - Ależ oczywiście - przytaknęła Lili. Czemu ta Irena nie dorośnie wreszcie, pomyślała w przypływie złego humoru. Czemu nie nauczy się tej prawdy, że w życiu nie wszystko jest białe albo czarne, i że trzeba umieć rozróżniać nieskończone bogactwo kolorów i ich odcieni? I że prócz miłości i nienawiści istnieje jeszcze mnóstwo innych uczuć?

362

W pewnym momencie Irena uśmiechnęła się niewyraźnie, ni to melancholijnie, ni to żartobliwie. - Wiem doskonale, Lili, dlaczego tak się denerwujesz powiedziała. -Naprawdę? Irena oparła się mocniej na ramieniu Lili. - Dziś jest dzień urodzin Manfreda. - Boże! - westchnęła ciężko Lili. - Reagujesz tak, jakbyś odkryła to dopiero teraz - stwierdziła Irena, przyglądając się badawczo twarzy przyjaciółki. - Co się z tobą dzieje?

S R

- To, że w istocie, zapomniałam o tym na śmierć - odparła szczerze Lili,

- Zapomniałaś? - zdumiała się Irena. Publiczność skwitowała właśnie w tym momencie homerycznym śmiechem groteskowe ukłony aktora na prawo i lewo. - Ty... mogłaś zapomnieć? Przecież Manfred był dla ciebie...

- Daj spokój, Ireno - ucięła Lili ostro i rozgniotła w popielniczce niedopałek papierosa. - Nie w tej chwili. Nie przypominaj mi teraz o Manfredzie. -Niemożliwe, żebyś tak zwyczajnie zapomniała. - Irena zrobiła taką minę, jakby za chwilę miała wybuchnąć łkaniem. - Po prostu nie mogę w to uwierzyć. Lili spuściła oczy. Nie wytrzymam dłużej, pomyślała. Dziś to niemożliwe.

363

- Urodziny Manfreda... gdyby żył, byłby teraz o dwa lata starszy od ciebie, gdyby... - głos Ireny przybrał płaczliwy odcień. Poirytowana Lili, nie panując na sobą, odwróciła się nagle do przyjaciółki i spojrzała jej prosto w oczy. - Tak, Ireno, to niestety prawda. Po raz pierwszy od śmierci Manfreda zapomniałam o jego urodzinach. Jeśli tak cię to gorszy, to doprawdy nie wiem, co mam zrobić. Jasne? Pobladła Irena podniosła się powoli z kurczowym uśmiechem przylepionym do twarzy. - Przepraszam cię... - mruknęła, opierając się na ramieniu

S R

Alberta, - ... proszę, odwieź mnie do domu, nie mogę znieść całej tej wrzawy...

- Po czym, podtrzymywana przez męża, odwróciła się jeszcze raz, aby pomachać ręką na pożegnanie.

- Widziałem, że rozmawiałaś z Ireną - powiedział Paszanian do Lili, kiedy znaleźli się już w domu i wchodzili do salonu. Otworzył butelkę dżinu, którą Haselmann zostawił na stoliku z kółkami, i nalał sobie kieliszek. - Odniosłem wrażenie, że była wściekłą. Coś ty jej zrobiła? Lili rzuciła etolę na fotel i usiadła koło kominka, w którym tliły się resztki ognia. - Co jej zrobiłam? - Wzruszyła ramionami. - Nic takiego. Pochyliła się, żeby przegarnąć palenisko i nakryła węgle paroma drewienkami, które zaczęły palić się po chwili. - Chwilami Irena staje

364

się nie do zniesienia. Ten jej upór, żeby ciągle żyć przeszłością... urwała, nie kończąc zdania. - Znowu Manfred? - Niestety. Paszanian usiadł naprzeciwko niej. Lili wyciągnęła do niego rękę. - Daj mi, Haik, tylko jeden łyczek. - To dżin z miętówką, ostrzegam... może ci nie smakować. Lili wypiła łyk i oddała mu kieliszek. - Rzeczywiście, niespecjalna kombinacja.

S R

Przez dłuższą chwilę żadne nie odezwało się ani słowem. - Przestałaś już myśleć o Manfredzie, prawda? - zapytał znienacka Paszanian.

Lili poczuła, że się czerwieni. Na szczęście światło ze stojącej w kącie lampy nie sięgało jej twarzy. Było prawdziwie dyskretne. - Czemu o to pytasz? - zapytała cicho. - Wiesz, Haik, na twoim miejscu dałabym spokój takim pytaniom - dodała po chwili, spoglądając na męża. Wydało się jej, że jego lewantyńskie oczy są dziś wyjątkowo nieprzeniknione. - Minęło już tyle lat, Haik, tak dużo - powiedziała, odwracając wzrok od jego twarzy. Kłamiesz, szepnęła do siebie w myśli. Jaki wpływ na twój stosunek do Manfreda mają mijające lata? Wpatrując się w ogień, ujrzała Michaiła leżącego obok niej na małej plaży nad jeziorem. -Lili? - Słucham? - odparła, patrząc ciągle w ogień.

365

- Irena nie dowiedziała się nigdy, że miałaś z Manfredem syna, ani o tym, że... - Paszanian rozjaśnił głos - ... że zabrał go z tego świata dyfteryt. - Jeśli jeszcze tego nie zrozumiałeś - stwierdziła Lili głosem twardym jak kamień - to wiedz, że takie rozmowy działają na mnie tak samo, jakby ktoś ugodził mnie nożem. - Wiem o tym, kochanie - odparł Paszanian, ale w jego słodkim głosie pobrzmiewała nuta okrucieńswa. - Domyślam się, co czujesz, ale chciałbym przynajmniej wiedzieć, dlaczego nie zwierzyłaś się z tego nigdy Irenie. Wybaczysz mi moją ciekawość?

S R

Lili wyczuła w jego pytaniu odcień sarkazmu, który nie spodobał się jej. Spojrzała ostro na męża.

- Miałam wtedy tyle kłopotów, a ona mieszkała już tutaj, w Genewie. A prócz tego, Manfred zginął na froncie, a ja... - urwała i poprawiła sobie włosy na karku. - Powinieneś znać mnie już lepiej i wiedzieć, że im większy mnie ogarnia smutek i wzburzenie, tym bardziej zamykam się w sobie. A Irena, z tym jej dziecinnym reagowaniem na wszystko, nie może mi pomóc. - Wyjęła papierosa ze szkatułki z lapis-lazuli stojącej na stole i przypaliła go. Po chwili spojrzała znowu na Paszaniana, mrużąc oczy w kłębach dymu. - W każdym razie to prawda, myślę, że zaczynam rozstawać się z ustawicznym wspominaniem Manfreda. - Chcesz, żebym powiedział ci teraz, o co chodzi z Michaiłem Glinką? W ciszy, która zapadła po jego pytaniu, słychać było tylko

366

syk pary, wydostającej się z wilgotnego drwa. Rój iskier strzelił nagle do góry i zniknął w kominie. - Jest coś, co powinnam wiedzieć o Michaile Glince? - zapytała w chwilę potem Lili. - Nie wiem... Ciekawość za ciekawość - odparł bezbarwnie Paszanian. - Powierzyłem mu pewną sprawę, coś, na czym mi bardzo zależy. - Paszanian zawahał się i zamilkł. Lili podniosła się z uczuciem, jakby stanęła na twardej ziemi, po przekroczeniu granicy ruchomych piasków. - Jestem zmęczona - westchnęła - chciałabym się położyć.

S R

Paszanian wstał także i podszedł do niej. - Posłuchaj, Lili...

- Tak? - zapytała Lili, obejmując go. - Słucham? - Czy masz żal do mnie? - zapytał cicho.

- A powinnam? - odparła szeptem, prawie dotykając jego ust. - Nie wiem - powiedział Paszanian i pogłaskał ją delikatnie po twarzy. - O czym myślisz?

- Być może o samotności - odpowiedziała smutno. - Myślę o tym, że tak na dobre każdy nosi w sobie swoją własną samotność. Nie może podzielić jej z nikim. Ja mam moją, a ty swoją. Paszanian przyciągnął ją do siebie. - Ale ja nie mógłbym już żyć, nie mając ciebie blisko powiedział cicho.

367

Rozdział 20 - Tak - powiedział Michaił - widziałem Nikołaja na dworcu w Lozannie... gdzie była przesiadka do Genewy. - Włożył ręce do kieszeni i zaczął chodzić tam i z powrotem po gabinecie, przyglądając się kwiecistym arabeskom w pawim kolorze na dywanie. - Przez całą podróż nie ruszył się z przedziału. W końcu musiał pokazać się w Lozannie, upozorowany na solidnego, tureckiego kupca, nie do rozpoznania dla nikogo, oczywiście oprócz mnie. - Zatrzymał się

S R

naprzeciwko siedzącego za biurkiem Paszaniana. - Więc jest w Genewie?

- Umknął mi dosłownie sprzed nosa - powiedział Michaił potrząsając głową - i więcej go nie widziałem. W każdym razie był w pociągu. Jestem absolutnie pewien, że nie wyskoczył w biegu... Miałem się na baczności, rozumiesz?

- Dziwna sprawa... - zauważył zrezygnowany Paszanian. Patrząc na jego bladą porysowaną zmarszczkami twarz, Michaił poczuł tę samą złość, co dzień wcześniej, kiedy to stojąc na peronie kolejowym, musiał pogodzić się z oczywistym faktem, że Chalmag zdołał wmieszać się jakoś w tłum i zniknąć. - Nie rób takiej osłupiałej miny - zaprotestował, zmuszając się, żeby nie podnosić głosu - widocznie musiałem nie być w formie... cóż, zdarza się. - Ty? Nie w formie? - zdumiał się Paszanian.

368

Zamiast odpowiedzi Michaił posłał mu lodowaty uśmieszek. Po głowie znowu zaczęło mu chodzić podejrzenie, że to być może sam Feniks osłabił mu inteligencję i przytępił zmysły. Czyż nie przeżywał takiego upokorzenia po raz drugi? Lub może nawet trzeci, jeśli doliczyć fakt, że Chalmag nie dał mu się zaskoczyć w willi Hasima, chociaż zostawił makabryczne ślady swojej wizyty? Tak, ten Feniks rzeczywiście wywiera jakiś zły wpływ... Ale to zbyt łatwe, powiedział sobie w duchu, podejmując znowu niespokojny spacer tam i z powrotem, przypisywać osłabienie własnych umiejętności potędze jakiegoś tam talizmanu.

S R

- W sumie, Kola zagrał ci na nosie - powiedział Paszanian, wyjmując z szuflady nożyk do przecinania papieru - nie wiedząc nawet, że depczesz mu po piętach.

- Można by pomyśleć - burknął Michaił - że to niepowodzenie połechtało mile twoją próżność... Cieszy cię, że twój syn okazał się sprytniejszy ode mnie.

Paszanian zdawał się nie słuchać go, zajęty polerowaniem nożyka o rękaw marynarki. - W Genewie... - mruknął po chwili. Kola jest tu, w Genewie! - Nożyk zalśnił w jego ręku pełnym blaskiem. - Cóż - powiedział Michaił - to zwykły przypadek... być może szczęśliwy, jeśli tak wolisz. Będąc w Stambule, dowiedziałem się, że zamierza tu przyjechać. Ale nie sądzę, że włączył do programu złożenie ci wizyty. - Widząc nagły błysk w oczach Paszaniana, dodał: - Na twoim miejscu nie łudziłbym się. - Podrapał się po szyi,

369

zastanawiając się pospiesznie, co jeszcze może powiedzieć Ormianinowi, W końcu stwierdził: - Nikołaj przyjechał tu, żeby odebrać pieniądze... chce sprzedać pewien cenny przedmiot. Zatrzymał się znowu naprzeciwko Paszaniana. - Przedmiot, który wart jest górę forsy. - Ach, więc to tak - rzucił Paszanian. Po niedawnych błyskach w jego oczach nie było już śladu, ale na twarzy nadal malowało się czujne ożywienie. - Powiedziałeś, że to coś cennego? — zapytał, nie wspominając nawet słowem, w jaki sposób jego syn zdobył taki skarb. A zresztą, nietrudno było to sobie wyobrazić. - A ty? Jaki sobie stawiasz cel?

S R

Michaił spojrzał mu prosto w oczy.

- Ty dostaniesz syna... a ja - ten przedmiot. - Rozumiem - odparł Paszanian. Zaczął się bawić srebrnym nożykiem do papieru, uderzając jego czubkiem o blat biurka, a potem, jakby wciąż nie mógł w to uwierzyć, powtórzył: - Kola jest tutaj, w tym samym mieście, co ja. Aż trudno uwierzyć. - Odrzucił na bok nożyk i zapytał: - A komu zamierza go sprzedać, ten klejnot? - Muszę to dopiero ustalić - odparł prędko Michaił. - Zorganizuję ci spotkanie z nim, możesz być spokojny. Mam dwa sposoby, żeby wpaść - To nie będzie łatwe - stwierdził Paszanian głucho, jakby mówił do siebie. - Kola będzie bardzo, bardzo ostrożny. Genewa to gniazdo agentów. .. zarówno wywiadu, jak i kontrwywiadu. - Zakasłał i podniósł się. Podszedł do okna. O szyby dzwonił ulewny deszcz. -

370

Zastanawiam się, gdzie mógł się ukryć... czy raczej, u kogo. Na pewno nie w żadnym hotelu, choćby nawet miał fałszywe dokumenty. - Milczał przez chwilę, a potem podjął na nowo. - Być może ma tu protektora... nie wiem, któregoś z emigrantów, którzy wspomagali białych pieniędzmi w czasie wojny domowej. Może nie tylko ja wiem, że mój syn żyje i w dalszym ciągu prowadzi... - zawiesił na chwilę głos. - Kola będzie musiał uważać - dodał cicho - bardzo uważać. W Genewie na każdym rogu można spotkać rosyjskich agentów, polujących na białych... na kontrrewolucjonistów, na zdrajców. Kola jest na ich liście, i to, jak myślę, na samym początku. Agenci Czeka

S R

gotowi są iść tropem takich osobników, jak on, na sam koniec świata! - Westchnął ciężko i odwrócił się do Michaiła. -To są fachowcy, ci z Czeka! Sprytni faceci, z pewnością nie pozwolą mu umknąć! - Och, to oczywiste! - rzucił chłodno Michaił. - Gdyby tak się stało, można się pożegnać z tym cennym przedmiotem. - Idź do diabła! - burknął Paszanian oskarżycielsko. - Z taką blizną na twarzy... nie ma drugiego człowieka, którego tak łatwo byłoby rozpoznać, jak mojego syna! - stwierdził i wrócił na miejsce za biurkiem. Z niejakim trudem Michaił powstrzymał się od nagłej pokusy opisania Paszanianowi, w jaki sposób zginął Mustafa Hasim i jego ludzie. Co tam, pomyślał, podziwiając obraz Moneta zawieszony koło biblioteczki, Paszanian wie doskonale, jak groźnym bandytą jest jego syn, a pomimo wszystko nie może się doczekać, żeby wziąć go w objęcia.

371

- Gdzie się zatrzymałeś? - zainteresował się Ormanin. Michaił odwrócił się do niego. - W małym hoteliku... nawet nie najgorszym. Otworzył go wiele lat temu mój przyjaciel. - Nazywasz się ciągle Paul Benez? - Oczywiście - odparł Michaił - posługuję się nadal papierami, które załatwiła mi twoja żona. - Napotkał znowu spojrzenie Paszaniana i obudziło to jego czujność. Musiał dowiedzieć się czegoś, pomyślał natychmiast. A jeśli nie dowiedział się, to się domyśla. A jeśli się nie domyśla, to coś przeczuwa. Oczy Paszaniana spoglądały

S R

na niego spod grubych powiek z zupełnie szczególną uwagą, jakby chciały przeniknąć jego myśli. Kochasz żonę, pomyślał Michaił, wiem dobrze, że ją kochasz, ale ja mam ciągle ochotę, żeby iść z nią znowu do łóżka. Wymknął się w końcu spojrzeniu tamtego i podszedł do okna. Spojrzał w dół, w stronę zroszonego deszczem ogrodu. I zobaczył Lili.

Miała na sobie niebieski płaszcz, ten sam, w który była ubrana, kiedy zobaczyli się po raz pierwszy, rodzaj obszernej peleryny, pod którą Michaił bez trudu wyobraził sobie jej kształty. Głowa i twarz ukryte były w kapturze. Przechadzała się z pochyloną głową alejkami idącymi wzdłuż żywopłotu. Znikła pod drzewem, którego pożółkłe liście nosiły już ślady jesieni, i wyłoniła się po chwili, stawiając te swoje niepowtarzalne swobodne i długie kroki. Trzymała w palcach papierosa. Cisnęła go do małej fontanny w głębi ogrodu, ale

372

natychmiast wyłowiła spomiędzy liści lilii wodnych i poszła rzucić na stos zgrabionych liści. Dobrze wychowana kobieta, uśmiechnął się pod nosem Michaił. Lubi porządek i czystość. Nie rzuca się niedopałków między lilie wodne, przynajmniej nie tu, w Szwajcarii. Prawie nic o niej nie wiem, pomyślał. Ale znam ją już pod wieloma względami: wiem, jakim gestem nalewa herbatę do dwóch stojących obok siebie filiżanek, widziałem blask, jaki bije od jej twarzy, kiedy się kochamy. Ujrzał Lili w korytarzu zakładu dla obłąkanych. A potem, jak płynęła, trzymając brodę uniesioną nad lustrem wody, jak to robią niektóre

S R

myśliwskie psy, które unoszą nos jak najwyżej, żeby chwytać wiatr. Jak wciągała pończochy po tym, gdy powiedziała mu, że odchodzi. I jeszcze przed oczami stanęło mu najświeższe wspomnienie jej twarzy, z wczorajszego wieczoru, gdy siedziała obok Paszaniana w sali koncertowej.

Nigdy nie rzuci swojego męża, pomyślał. Sięgnął po paczkę papierosów, obserwując ją, jak kroczyła środkową alejką, aby zniknąć za rogiem domu. Nigdy, przenigdy. Przypalił papierosa i odwrócił się plecami do okna. Nawet gdyby go rzuciła, dumał, chodząc znowu tam i z powrotem po gabinecie, nie wydarzy się już nic między nimi: co do mnie, to z pewnością nie jest to kobieta, dla której straciłbym kompletnie głowę. Być może coś takiego mogłoby mi się przydarzyć jeszcze raz. Ale nie więcej. Jakaś cząstka we mnie naprawdę umarła i w sumie nie mogę powiedzieć, żeby było mi z tym tak znowu źle. Zbliżył się do Ormianina, który ciągle siedział za biurkiem.

373

- Posłuchaj, co ci powiem - powiedział oschle - zależy mi na tym klejnocie... co najmniej tak, jak tobie na Nikołaju. - Wyjął niedopałek papierosa z ust i rozgniótł go ze złością w popielniczce. - To jedyna rzecz, na jakiej naprawdę mi zależy. Sięgnął po płaszcz leżący na fotelu i wciągnął go, starając się oddalić sprzed oczu obraz, który zaczynał dręczyć go na nowo: obraz białego gładkiego i pachnącego ciała Lili Harlepp. - Nie zostaniesz na obiedzie? - zapytał uprzejmie Paszanian. - Daj spokój - uciął krótko Michaił. Ja, Paszanian i Lili przy tym samym stole! - Wolę już iść - dodał. - Mam coś do załatwienia.

S R

- Wiesz, chciałabym spędzić z tobą parę dni w górach... albo nad morzem, może we Włoszech, na wybrzeżu liguryjskim. Albo we Florencji, jak myślisz? - Irena uśmiechnęła się do Lili, zsunęła z ramion żakiecik i rzuciła go na oparcie fotelika. - We Florencji... czy to nie byłoby urocze? Powiedzmy, tydzień, tylko my dwie. -Kiedy?

- Za parę dni - odparła Irena. Wyglądała jak dziewczynka, z rogami koronkowego kołnierzyka wokoło brody i dwoma warkoczykami zwiniętymi nad uszami. - Nawet jutro albo pojutrze. Zadekujemy się w jakimś dobrym hotelu i przez tydzień będziemy się oddawać obłędnej przyjemności. Wszystkie muzea, galerie sztuki... odpowiada ci to? Siedziały w cukierni w centrum miasta, którą Irena upodobała sobie, jako że uwielbiała barokową architekturę, z freskami na sklepieniach, fotelami i stolikami zdobionymi arabeskami i

374

rzeźbieniami, lustrami oprawionymi w ramy z różnymi wygibasami i zakrętasami. Zajęły to samo miejsce, co zawsze, w przepełnionej gośćmi sali, w której umówiły się w to deszczowe popołudnie. -I co, pasuje ci? - Nie wiem - odparła Lili. - Wyjeżdżać właśnie w tej chwili... trudna sprawa. -Dlaczego? - Jestem trochę zajęta. - Wypiła resztę swojej herbaty i odstawiła filiżankę. - Pewnie przez te twoje podróże... Nigdy nie mogłam pojąć,

S R

dlaczego tak dużo podróżujesz - jęknęła Irena.

- Pomimo wszystko - powiedziała po chwili Lili, marszcząc brwi nad stojącą naprzeciw niej pustą filiżanką - czemuż by nie? W gruncie rzeczy to dobry pomysł. A raczej doskonały... wyjechać jutro albo pojutrze. Lub choćby natychmiast.

- Natychmiast, to raczej nie - uśmiechnęła się Irena, której wrócił dobry nastrój, i wyjęła z rąk Lili kartonik z bibułkami. Przestałabyś wreszcie palić te okropne skręty... to takie szkodliwe, mąż nie mówił ci o tym? Poza tym, wierz mi, nie jest w dobrym guście, gdy taka dama jak ty zabiera się do robienia skręta. - W takim razie zapalę gotowego papierosa - stwierdziła Lili i wyjęła z torebki papierośnicę. Irena oparła się głębiej w fotelu i zaczęła obserwować ją w milczeniu. Przyjrzała się kapeluszowi z czarną woalką, który Lili pochylała trochę do przodu, nasuwając go na czoło. W tym zestawieniu cera jej twarzy wydawała się jeszcze

375

bielsza, a pomalowane piękną karminową szminką usta zwracały uwagę wyzywającą do pewnego stopnia jaskrawością. - Zrobiłaś się ostatnio jeszcze piękniejsza. - Czyżby? - Lili wzruszyła obojętnie ramionami. - Tak myślisz? Irena pochyliła się do niej. - Na lewo od ciebie siedzi taki jeden... nic, tylko wpatruje się w ciebie z zachwytem - mruknęła cicho. - Całkiem go podbiłaś, moja droga. - Naprawdę? - zapytała Lili, nie rozglądając się na boki. W końcu rzuciła okiem w lustro, które znajdowało się przed nią, i

S R

napotkała spojrzenie Michaiła Glinki, który siedział przy stoliku nad filiżanką herbaty, wystrojony jak jakiś angielski dżentelmen. Wpatrywał się w nią bezczelnie, z nieokreślonym irytującym uśmieszkiem w kącikach ust. Pyszałkowaty młodzian, pomyślała Lili, przypominając sobie obraz nad kominkiem w ich salonie. Michaił jest do niego podobny, jakby byli bliźniakami.

- Elegancki, prawda? - zachichotała szeptem Irena, pochylając się do jej ucha. - Na pewno jakiś bogacz. Lili pomyślała o dolarach Paszaniana, które pokryły także ich pobyt nad jeziorem. Oderwała spojrzenie od lustra. - Daj spokój, Ireno, jeszcze się zorientuje, że mówisz o nim. - Co mi zależy? - roześmiała się Irena. - Zauważyłaś u niego te króciutkie włosy i gębę woźnicy? Czy taki gość może mieć jakieś pojęcie o etykiecie? To jakiś wzbogacony chłopek albo jeszcze gorzej.

376

Nic dziwnego, że taki typek wytrzeszcza oczy na widok takiej damy, jak ty! Tak, to rzeczywiście logiczne, pomyślała Lili. Zauważyła Michaiła natychmiast, gdy tylko wszedł do cukierni i usiadł niedaleko nich, ale tak, że mogła zobaczyć go wyraźnie tylko w lustrze, - Więc jak - podjęła Irena, nalewając Lili trzecią filiżankę herbaty -jedziemy? - Dokąd? - Och, Lili - westchnęła Irena - przecież mówiłam, że do Florencji, nie słyszałaś? Przypomnij sobie, Manfred też obiecywał, że pojedzie z tobą...

S R

Lili przerwała jej spokojnie, sięgając do torebki po rękawiczki: - Może byśmy stąd wyszły? Pójdziemy razem do Werheima, muszę kupić nuty. Nie wiem, gdzie mi się zapodziały sonaty Beethovena, i chciałabym. .. - Podniosła rękę i dała znak kelnerowi. Proszę rachunek!

- Leje jak z cebra, a ja powiedziałam Albertowi, że znajdzie nas tutaj. Powinien zjawić się niedługo,.. - Rozumiem. - Lili zastukała paznokciami o marmurowy blat stolika. Bezustannie czuła na sobie spojrzenie Michaiła. - W takim razie myślę, że będę musiała zostawić cię tutaj... muszę kupić te nuty i wrócić do domu. - Zaczekaj choć chwilę - zaprotestowała Irena i jeszcze raz napełniła filiżanki herbatą. - Byłaś taka zdenerwowana przedwczoraj w kabarecie, a ja... - odstawiła na stół srebrny imbryk - ... mnie bolała

377

wtedy głowa i pewnie zachowałam się nieznośnie. Ale faktem jest, że od pewnego czasu zmieniasz temat, gdy zaczynam mówić o Manfredzie. Kelner pochylił się przed Lili i postawił na stoliku małą tackę z rachunkiem na niebieskiej karteczce. - A więc? - zapytała Irena, kiedy kelner się oddalił. Lili podniosła się. Miała dziwne uczucie, że ubrania, które miała na sobie, lepią się do jej ciała, jakby jej skóra nabrała nagle jakiejś wyjątkowej wrażliwości. Czuła miękkość jedwabnych pończoch, ucisk aksamitnej sukienki wokoło bioder i w pasie, a nawet ciężar

S R

pereł, których długi sznur spływał na jej piersi. Rzuciła okiem na Michaiła. Siedział z założonymi rękami, trzymając w dłoni krótką fajeczkę.

Uśmiechnął się otwarcie.

- Idę - powiedziała, pochylając się do Ireny. Pocałowała ją w policzek i dodała: - Muszę uciekać.

Poczuła, że Irena chwyta ją za przegub ręki. - Byłabyś tak uprzejma - powiedziała cicho Irena - usiąść jeszcze na chwilę? - Nie, Ireno. - Lili uwolniła rękę z jej dłoni. - O Manfredzie porozmawiamy kiedy indziej i w innym miejscu... Pojadę z tobą do Florencji, ale teraz muszę stąd wyjść, kupić nuty i wrócić do domu. Jeśli nie chcesz mi towarzyszyć, pójdę sama. Sięgnęła po płaszcz. Michaił zerwał się z krzesła, wyjął płaszcz z jej rąk i przytrzymał, aby mogła go włożyć wygodnie.

378

- Do usług, madame - bąknął, ale jego słowa zabrzmiały jak ciężka, lubieżna aluzja. A przynajmniej Lili odniosła takie wrażenie. Irena spoglądała na nich szeroko otwartymi oczami, jak mała dziewczynka na przedstawieniu w teatrze marionetek. Lili podziękowała chłodno i Michaił wrócił na miejsce, nie odrywając od niej oczu, podczas gdy ona kroczyła żwawo i z podniesioną głową między stolikami, kierując się do drzwi. Chwilę po jej wyjściu, ale dopiero, gdy jej sylwetka mignęła za barwnymi szybami okien cukierni, Irena zobaczyła, że mężczyzna opróżnia jednym haustem kieliszek, podnosi się, rzuca na stolik

S R

zmięty banknot i z fajką w zębach idzie do wyjścia. Irena spiesznie pobiegła do damskiej toalety. Pamiętała doskonale, że można stamtąd obserwować szeroką zadrzewioną ulicę prowadzącą w dół, w stronę jeziora. Zamknęła się na klucz i niecierpliwie przywarła twarzą do małego okienka. Lili szła szybko, trzymając nad głową parasolkę. Niedaleko za nią pokazał się mężczyzna. Utykał trochę, ale nie trzeba mu było wiele czasu, żeby ją dogonić. Irena widziała ich wyraźnie, stojących twarzą w twarz. Mężczyzna wyjął parasolkę z rąk Lili. Rozmawiali. Lili potrząsała energicznie głową. Wydawała się wzburzona. Ruszyli dalej, idąc blisko siebie i wkrótce zniknęli w głębi alei. Gdy Irena wróciła do cukierni, na fotelu, który dopiero co zwolniła Lili, siedział Albert. Podniósł się, zaczekał, aż Irena usiądzie, i wyjaśnił: - Poznałem twoje futerko i torebkę.

379

- Nalej mi herbaty - poprosiła Irena. Poczuła, że ma wyschnięte usta. - A Lili? - zapytał Albert, sięgając po imbryk. - Sądziłem, że jesteś tu razem z nią. - Już wyszła - odparła Irena. Przed oczyma stanęła jej sylwetka Lili u boku nieznajomego, pod parasolką. - Ale co ci jest? -Mnie? - Jesteś taka blada - uśmiechnął się miło Albert. - Wciąż jeszcze ta migrena? - Być może - odparła Irena. Wypiła kilka łyków i dodała

S R

półgłosem: - Wiesz co, Albert, czasami podejrzewam, że z Lili zrobiła się... - zawahała się na chwilę, a potem szepnęła prędko, po włosku: ... una puttana! -I zaraz potem dokończyła po niemiecku: - Wyszła za Paszaniana dla pieniędzy, ale bez wahania poleciałaby za pierwszym facetem, który się jej napatoczy!

Nie była to prawdziwa kłótnia, ale mała sprzeczka. On ją zaczął, gdy powiedział, biorąc parasolkę z jej rąk:

- Może pójdziemy od razu do mojego hotelu? - Co ty sobie wyobrażasz? - odcięła się szyderczo Lili. - Skąd masz pewność, że jeśli mnie zaczepisz, to ja na kiwnięcie palcem rzucę ci się w objęcia? Zauważył, że pewne zwroty, które byłyby właściwe w odniesieniu do kobiety cnotliwej, między nimi muszą zabrzmieć jak dysonans, gdyż oboje doskonale wiedzą, że pragną tego samego, i żeby to się stało jak najprędzej. Lili opuściła prędko woalkę poniżej

380

nosa, niczym średniowieczny rycerz, który opuszcza przyłbicę przed atakiem, i odezwała się lodowato: - Jesteś zwykłym barbarzyńcą, naprawdę! We wrogim milczeniu doszli aż do końca zadrzewionej alei. Skręcili w prawo i przeciąwszy plac przed rotundą, zatrzymali się przy kamiennym murku, za którym rozciągało się zszarzałe od deszczu jezioro. - Oddaj mi parasolkę i odejdź. - Nie zachowuj się tak, Lili. -Miałam nadzieję, że zrozumiesz...

S R

- ... i będę się trzymał z dala od ciebie? - Michaił nakrył dłonią jej dłoń opartą o murek. - To nie takie łatwe.

- Nic mnie nie obchodzi, czy to łatwe, czy trudne! - odcięła się Lili, cofając natychmiast rękę.

- Na Boga! - Denerwowało go, że czuł się trochę zdezorientowany, a ona swoim zachowaniem godnym wielkiej damy, która raczy poświęcić słudze pięć minut cennego czasu, pogłębiała to jeszcze. - Nie poznaję cię. - No, wiesz! - odparła Lili, krzywiąc się w ironicznym uśmieszku. -Brakuje tylko tego, żebyś mi wygłosił kazanie... - Do diabła! - wybuchnął Michaił. Włożył parasolkę w jej dłoń i dodał: - Jeżeli masz ochotę odejść, to idź. - Nawet nie myśl o tym, żeby za mną łazić - powiedziała chłodno. - Przestań.

381

- Nie chcę, żebyś mi deptał po piętach, nie chcę, żebyś włóczył się za mną, kiedy wychodzę ze znajomymi albo nawet i sama. Nie chcę cię więcej widzieć! - Naprawdę? Lili zamilkła na chwilę. W końcu stwierdziła stanowczo: - Żądam, żebyś zostawił mnie w spokoju! - Odeszła kilka kroków i zatrzymała się. - Przykro mi, że jesteś bez parasola. Zmokniesz. Zrobiłbyś lepiej, gdybyś został w cukierni. Następnym razem zastanów się najpierw. - Nie będzie następnego razu, możesz być spokojna - odparł

S R

Michaił, nie ruszając się z miejsca. Lało jak z cebra. Podniósł kołnierz płaszcza i podszedł do niej. - Pozwolisz mi podnieść woalkę? Czuję się, jakbym miał przed sobą maskę czy kawałek twarzy, i przeszkadza mi, że nie widzę twoich oczu.

- Co masz nadzieję wyczytać w moich oczach? - Lili znowu uśmiechnęła się ironicznie. - Zrób mi tę przyjemność i przestań mnie śledzić -rzuciła na koniec i odeszła szybko.

Michaił wahał się przez krótką chwilę, potem dopędził ją i szedł obok. -Lili... - Idź lepiej w swoją stronę. Zaszedł jej drogę i dwoma palcami uniósł woalkę. Nie odnalazł w jej szarych oczach nawet cienia jakiegoś zbłąkania czy oszołomienia. -I co? - zapytała po chwili, spoglądając mu prosto w oczy. Zadowolony?

382

- Nie - odparł Michaił. - Ani trochę. - Tym gorzej dla ciebie. - Więc to ze względu na Paszaniana... ze względu na męża odgrywasz całe to przedstawienie? Robisz to dla niego, tak? Bo w stosunku do mnie... - Niezdolny dokończyć zdania, zamilkł, wpatrując się w nią, przygnębiony i wzburzony. - Więc to tak, prawda? — mruknął po chwili, zakrywając dłońmi mokrą od deszczu twarz. - Tak ci trudno - zapytała oschle Lili - pogodzić się z myślą, że nie będziesz już obiektem mojego zainteresowania? Michaił sięgnął po papierosy. Podsunął jej otwartą paczkę. Lili

S R

potrząsnęła odmownie głową. Trzymała sztywno parasolkę tylko nad sobą. Michaił poczuł, że deszcz ścieka mu za kołnierz. - A więc? - odezwała się Lili.

- Zgoda - wycedził przez zęby Michaił - jestem barbarzyńcą i prawdopodobnie użyłem najgorszego sposobu, żeby spotkać się z kobietą i powiedzieć jej, że... - zamilkł, próbując przypalić papierosa, ale nie udało mu się.

- Myślę - powiedziała Lili - że lepiej daj temu spokój. Mówię o tym, co chcesz powiedzieć, a nie o papierosie. - Posłuchaj, Lili - wybuchnął, odrzucając rozklejonego papierosa -dlaczego starasz się tak bardzo wszystko skomplikować? - Spróbuj zgadnąć - odparła Lili i ruszyła przed siebie. Michaił odprowadził ją wzrokiem, dopóki nie zniknęła w oddali. Znalazł schronienie pod drzewem kasztanowca i zdołał zapalić papierosa. Wypalił go, wpatrując się smutno w posępnie wyglądające

383

jezioro. W końcu cisnął niedopałek między pożółkłe liście zaścielające ziemię. Salon na parterze willi księżnej Gagarin był zatłoczony z okazji dobroczynnego koncertu, zorganizowanego przez nią. Ze swojego miejsca na fotelu w pierwszym rzędzie, obok fortepianu, Paszanian dostrzegał w głębi trawnika krzewy ognika szkarłatnego, obsypane czerwonawymi jagodami. Lili grała właśnie Beethovena. On zaś rozmyślał o synu. Próbował przypomnieć sobie, jaką miał twarz i oczy, kiedy widział go po raz ostatni w Odessie. Ale z głębin pamięci wyłaniał się obraz

S R

siedzącego na jego kolanach małego Koli, niewinna i urzekająca, dziecięca buzia chłopca, zasłuchanego w mongolskie legendy. Albo Kola jeszcze przed osiągnięciem wieku młodzieńczego, który grał mu na fortepianie, choć z pewnością nie tak dobrze, jak Lili... Oddałbym życie, westchnął Paszanian, żeby zobaczyć go takim, jak wtedy, w kurteczce z czarnego weluru, z gładkimi jasnymi włosami i grzecznym uśmiechem na ładnej twarzyczce, nie zeszpeconej jeszcze żadną blizną. Zmarszczył brwi: to, co zrobił Michaił, należało bez wątpienia oceniać, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności łagodzące, ale pomimo wszystko niełatwo było wybaczyć mu fakt, że oszpecił twarz Koli taką szramą. Przeniósł wzrok z powrotem na Lili. Tylko obecność żony mogła uśmierzyć udrękę, jaką były dla niego rozmyślania o Nikołaju. Ubrała się dziś na czarno, jak to się jej często zdarzało ostatnio.

384

Siedziała wyprostowana z cienką talią, z twarzą skierowaną do nut na pulpicie. Musnął spojrzeniem jej sylwetkę. Schudła ostatnio, pomyślał. Ale może to ta sukienka tak ją wyszczupla. Wydała mu się bardziej zmysłowa niż kiedykolwiek wcześniej, bardziej droga sercu i godna pożądania. Siedziała w skupionej, niemal surowej pozie, ale to jeszcze bardziej podkreślało jej urok. Odwrócił się trochę w bok. Zaczął przyglądać się twarzom zgromadzonych tu ludzi: męskie spojrzenia koncentrowały się na Lili z zainteresowaniem, którego źródłem była z pewnością nie tylko

S R

muzyka. Największe podejrzenia obudził w nim mąż Ireny, Albert, który siedział wprawdzie z nieprzeniknioną miną, ale najzupełniej otwarcie przyglądał się biodrom Lili. Zajmował miejsce w pierwszym rzędzie i na przemian wpatrywał się to w jej biodra, to w łydki, aby w końcu wlepić oczy w półksiężycowatą plamę jej białych pleców, którą odsłaniał okrągły dekolt.

Paszanian poprawił się na siedzeniu, zagłębiając się wygodnie w fotelu, i skrzyżował ręce na piersi. Co za świnia z tego Alberta, przeleciało mu przez głowę. Ci szwajcarscy kalwiniści, sztywni jak trzonek od miotły, to w rzeczywistości zwykłe świnie. Spróbował skoncentrować się na muzyce. Lili grała wspaniale, jej piękne ręce poruszały się po klawiszach fortepianu z porywającą pewnością, i Paszanian przez jakiś czas przyglądał się, zafascynowany ich zwinnością. Potem znowu popadł w roztargnienie i zaczął rozmyślać o Michaile Glince. Chciałbym mieć syna takiego jak on, przeleciało mu

385

przez głowę. Z taką przystojną, męską twarzą i śmiałymi inteligentnymi oczami. Ale Michaił wyglądał też na mężczyznę, który z pewnością nie przepuści łatwo takiej kobiecie, jak Lili. W tej właśnie chwili odezwały się brawa i Paszanian, który nie zauważył, że sonata się skończyła, szybko zaczął klaskać wraz z innymi. Podniósł się i zbliżył się do żony. Objął ją ramieniem, pochylił się i szepnął jej do ucha parę miłych słówek. Przez chwilę przyciskał ją mając świadomość, że wszyscy, z tym idiotą Albertem włącznie, obserwują ten gest, potwierdzający jego prawo do niej. Lili uśmiechnęła się do niego.

S R

- Czułam się trochę niepewnie w niektórych fragmentach. - Grałaś doskonale. Cudownie - wykrzyknął Paszanian i spoglądając w tę piękną uśmiechniętą twarz, po raz nie wiadomo który zadał sobie pytanie, co też mogło się wydarzyć między Michaiłem i Lili. Wydawało mu się rzeczą coraz bardziej niemożliwą, żeby przez czas, jaki spędzili zupełnie sami w odizolowanym górskim domu, nie doszło do niczego.

Po przyjęciu, złożonym z napojów i słodyczy, kiedy zaczęli się już żegnać ze znajomymi, Lili i Paszanian znaleźli się twarzą w twarz z księżną Gagarin. - Ach, nie, mój drogi, twoja żona nie wyjdzie stąd tak prędko. Jest mi jeszcze potrzebna! - powiedziała księżna. - Ależ, naprawdę... - próbowała protestować Lili, ale księżna władczo ujęła ją pod ramię.

386

- Jesteś jedyną osobą, ma petite, która może mi pomóc w rachunkach. Zebraliśmy, jak myślę, piękną kwotę, ale trzeba zrobić porządek z paroma sprawami. Nie rozumiem - powiedziała księżna, odwracając się w tym momencie do Paszaniana - dlaczego twoja żona nie pomaga mi częściej w pracach na rzecz Czerwonego Krzyża. Nie mógłbyś przekonać ją, żeby została moją sekretarką? Gdy drzwi zamknęły się już za ostatnim gościem, księżna z głośnym westchnieniem ulgi opadła na kanapę. - Nareszcie same! - mruknęła. - Daj mi coś do picia, ma petite, byle nie szampana. Nalej też czegoś sobie i usiądź tu, koło mnie.

S R

- Nie chciałabym sprawić pani zawodu - usprawiedliwiła się Lili, napełniła likierem dwa kieliszki i postawiła je na tacy - ale bardzo mi się spieszy. Haik nie lubi jeść kolacji sam. Wolałabym wrócić do domu nie później, jak o ósmej.

- Widzę, że jesteś troskliwą żoną - stwierdziła ironicznie księżna. -Pospieszmy się wobec tego. Postaw to tutaj - dodała, uderzając lekko dłonią w mały stolik, który stał przed nią.

Lili postawiła tacę i podała kieliszek księżnej. - Gdzie te rachunki? - zapytała. - Tam - odparła księżna, wskazując drzwi w głębi salonu - w moim gabinecie. - Wypiła kilka drobnych łyczków, lustrując Lili wzrokiem od stóp do głów. Jej czarne jak węgiel oczy sypały złośliwymi iskierkami spomiędzy zmarszczek, pokrytych grubą warstwą pudru. - No więc, na co czekasz? Idź i zajrzyj do mojej sekretery. Ruszaj!

387

Stara czarownica, pomyślała Lili, idąc do drzwi, myśli, że ma prawo rozkazywać wszystkim! Weszła do gabinetu i skierowała się do sekretarzyka w rogu, obok którego znajdowało się okno z zaciągniętymi zasłonami. Nagle usłyszała jakiś szelest i odwróciła się błyskawicznie. Na progu stał Nikołaj Paszanian. - Tak, to ja, we własnej osobie. Powiedziałem pani niegdyś, madame, że wrócę prędzej czy później. Pamięta pani? Zamknął za sobą drzwi i ruszył w jej stronę.

Rozdział 21

S R

Szrama na jego policzku zmarszczyła się od uśmiechu. Miała siny odcień i przecinała jego twarz od oka aż do brody. - Jest pani przestraszona, madame. Ale jeśli dobrze pamiętam, to nie w pani stylu, okazywać strach z byle powodu. Chyba że przez cały ten czas, kiedy byłem daleko, ta zimna krew, którą... - Tak pan sądzi? - przerwała mu Lili. - Przyznaję, jestem zaskoczona. - Zdołała nadać głosowi spokojny, powściągliwy ton, maskując niepokój, który przyspieszył bicie jej serca. - Bardzo zaskoczona. Nie spodziewałam się zobaczyć pana. Nikołaj ubrany był z wyszukaną elegancją. Miał na sobie ciemny garnitur, białą koszulę ze sztywnym kołnierzykiem i jedwabny krawat, ozdobiony spinką. Stał przed nią w wyniosłej arystokratycznej pozie, wyprężając do tyłu szerokie, kanciaste bary. Uniósł dumnie głowę i założył jedną dłoń na plecy, a drugą, otwartą, przyciskał lekko do 388

piersi, ale nie w środku, tylko po stronie serca, jakby na potwierdzenie absolutnej szczerości każdego słowa. Mówił niskim i ciepłym mocnym głosem, spokojnie i powoli, posługując się doskonałym francuskim. - Pomimo wszystko, madame, pamięta pani tę ulewę w Turynie? Odrażająca mieścina, jak mawiał Stendhal... pamięta pani, jak się rozstawaliśmy? - Oczywiście - odparła Lili, krzyżując ręce na piersi. - Pamiętam doskonale. - Jej wzrok spotkał się ze spojrzeniem niebieskich oczu Nikołaja. - Przyrzekł mi, że wróci pan, żeby mnie odszukać, ale

S R

pamiętam też, co panu wtedy powiedziałam...

- ... że nie chce pani widzieć mnie więcej. - Delikatny uśmiech Nikołaja, który tak trudno było zapomnieć, przydał łagodności jego słowiańskim oczom. - Mam nadzieję, że okaże pani względy człowiekowi, który dotrzymuje danego słowa. A ja dałem pani moje słowo, madame -dodał, przyciskając mocniej dłoń do serca. - Nie obchodzi mnie, że pan tu wrócił - odparła bez namysłu Lili. -Ponadto uważam za irytujące, że księżna Gagarin uciekła się do tak marnego wybiegu, żeby ułatwić panu spotkanie ze mną. - Posłała mu chłodny uśmiech. Przyszło jej do głowy, że być może najlepiej byłoby, gdyby zostawiła tu synalka Haika Paszaniana, wyszła i trzymała się jak najdalej od niego. A nawet zwierzyła się mężowi, że Kola jest w Genewie, i powiedziała mu gdzie. - Nie zechce pani usiąść? - zapytał Nikołaj, wskazując jej fotel. - Proszę.

389

Lili usiadła. Postanowiła, że nie wyjdzie. A przynajmniej nie wyjdzie natychmiast. - Mam mało czasu - powiedziała, wygładzając sukienkę na kolanach. - Po raz drugi potrzebuję pani - zaczął z miejsca Nikołaj. Usiadł i założył nogę na nogę. - Potrzebuję pani, i pani uczciwości. Kobiety są często bardziej uczciwe, niż mężczyźni. A panią, madame, cechuje absolutna uczciwość. Przekonałem się o tym w ciągu tamtych trzech dni, kiedy to przebywałem blisko pani. - Wolno odrzucił kosmyk jasnych włosów, który opadł mu na czoło. - Ale nie tylko poznałem

S R

panią wtedy, droga pani - dodał poważnie. - Dla pani, byłbym... - Bardzo pana proszę - ucięła krótko Lili. - Niech pan sobie daruje wszelkie uwagi pod moim adresem.

- Jest pani jeszcze bardziej fascynująca niż w moich wspomnieniach

- powiedział cicho Nikołaj.

- Och, pan także, jeśli już o tym mowa! - odparła obojętnie Lili. Nie do wiary, pomyślała, że Paszanian, który z pewnością nie jest przystojniakiem, ma syna obdarzonego takim urokiem, jak Nikołaj. W jakimś sensie nawet ta szrama jeszcze go wzmagała. Przyszło jej do głowy, że stwierdzenie, jakoby Nikołaj miał budzić w niej strach, nie było dokładne. Odczuwała wobec niego jakąś nieufność, która pobudzała jej zmysły i ostrzegała, aby mieć się na baczności, co w sumie było elektryzujące. Być może to moje zamiłowanie do ryzykownych przygód, pomyślała, przyglądając się siedzącemu

390

naprzeciwko niej mężczyźnie, wzbudza we mnie ciekawość wobec tego podejrzanego osobnika. - Przygląda mi się pani bardzo surowo - zauważył Nikołaj. - Niech pan zrezygnuje z wywodów na temat mojej uczciwości, nie interesuje mnie to - powiedziała Lili. - Niech mi pan zdradzi od razu, o co chodzi. Ostrzegłam pana, mam mało czasu. - Mogę zaufać tylko pani, madame, a jestem w sytuacji, w której zmuszony jestem zaufać pani w ciemno. - A nie księżnej Gagarin? Ukrywa się pan u niej. Jej niech pan zaufa.

S R

- Jest za stara. Nie ma mocnych nerwów, jak pani. Ani takiej bystrości umysłu. Czy pomoże mi pani? - Nikołaj zatopił w niej spojrzenie uśmiechniętych oczu. - Proszę mi nie odmawiać... ufam pani, takiej, jaką pani jest, a także i dlatego, że panią kocham. Lili uniosła rękę w obronnym geście.

- Mówimy o interesach, a tu żadne sentymenty nie mają nic do rzeczy. Nikołaj roześmiał się.

- Jest pani absolutnie doskonała. Drugiej takiej kobiety nie ma na całym świecie. Lili wskazała ręką wahadłowy zegar koło drzwi. - Mam jeszcze dziesięć minut - powiedziała i zgasiła papierosa. Nikołaj podniósł się i poszedł zapalić lampy stojące w rogach pokoju, a potem wrócił na miejsce. Skierował na Lili przenikliwe, ale zarazem pełne uśmiechu spojrzenie.

391

- Przyjechałem tu ze Stambułu... kilka dni temu. I ukryłem się u księżnej. Ona przyjmuje mnie zawsze serdecznie, daje mi pokój, ma dla mnie ubrania - powiedział, gładząc dłonią krawat. - Dochowuje tajemnicy - dodał po chwili. - Jak pani dobrze wie, moja polityczna przeszłość człowieka wiernego carowi czyni ze mnie łatwy cel dla bolszewickich szpiegów, których pełno jest w tym mieście. Przeciągnął czubkiem palca po bliźnie na twarzy. - Niełatwo jest się ukryć z czymś takim na twarzy, madame. - Co pan robi w Genewie? - Chcę sprzedać pewien przedmiot ogromnej wartości.

S R

Lili udało się jakoś zachować obojętność, choć informacja uderzyła ją jak błyskawica, sprawiając, że przeżyła chwilę wielkiego napięcia. Przeszyła ją natychmiast jedna, jedyna myśl: ten przedmiot ogromnej wartości mógł dostarczyć jej środki na utrzymanie Kinderheimu.

- Śmieje się pani? - zapytał półgłosem Nikołaj. - Ja? - Lili potrząsnęła głową. - Nie sądzę, żeby było się z czego śmiać. - Odniosłem takie wrażenie... - powiedział, wyciągając do niej papierośnicę. - Pani pomoże mi sprzedać ten przedmiot. Chodzi o zabytkowe dzieło sztuki ze złota i drogich kamieni. Ma postać Feniksa. - Och! - szepnęła Lili. Pewną ręką sięgnęła po papierosa. - Czyżby słyszała pani o tym złotym ptaku? - zapytał Nikołaj. W jego głosie Lili wyczuła niedostrzegalny niemal cień podejrzenia.

392

Podniosła papierosa do ust i pochyliła się po ogień, który podał jej Nikołaj. Feniks, pomyślała. Serce biło jej w piersi jak oszalałe. Zaciągnęła się i wydmuchnęła do góry cieniutką strużkę dymu. - Mimo wszystko, ma pani taką minę, jakby coś na ten temat słyszała - upierał się Nikołaj. - Z pewnością... - odparła Lili, unosząc ramiona. - Feniks... bajeczny stwór, który co tysiąc lat odradza się z popiołów. Uśmiechnęła się, napotkawszy wzrokiem czujne spojrzenie Nikołaja. Czy co pięćset? - Miałem na myśli nie mit, a konkretny przedmiot, madame.

S R

- Nigdy o nim nie słyszałam.

Wydawało się, że Nikołaj odprężył się trochę. - W każdym razie - powiedział po chwili - mogę zapewnić panią, że chodzi o najpiękniejsze i najbardziej wartościowe dzieło sztuki, jakie kiedykolwiek widziałem... oczywiście, oprócz pani, najdroższa. - Naprawdę? - Lili rzuciła okiem na zegarek, jakby bardziej była zainteresowana tym, która jest godzina niż jego słowami. - Bardzo pana proszę, niech pan czym prędzej dokończy, co ma mi pan do powiedzenia. Muszę już iść. - Chciałbym, żeby mi pani dopomogła sprzedać ten przedmiot. Jasne jest, że nie mogę pokazać się na mieście. Będzie pani musiała skontaktować się z nabywcą. - A kto to taki? - zapytała Lili spokojnie, chociaż doskonale znała odpowiedź. - Mr August Trollop - odparł Nikołaj. - Zna go pani?

393

- Tak, znam go oczywiście. - Lili podniosła się z miejsca. - Ale naprawdę muszę już iść. - Nie odpowie mi pani, czy jest pani skłonna mi pomóc? zapytał Nikołaj, który podniósł się także i stanął przed nią. - Zgoda - powiedziała Lili. - Jeśli rzeczywiście chodzi o to, żeby pomóc panu w przeprowadzeniu tej transakcji, to mogę przystać na pańską propozycję. - Czy może mi pani powiedzieć, dlaczego się pani zgadza? zapytał Nikołaj. Na jego twarzy malował się wyraz silnego melancholijnego napięcia, a ton głosu zdradzał przezorność.

S R

- Załatwiałam już z panem Trollopem różne interesy - odparła prędko Lili. - To człowiek niezmiernie zamożny... i za każdym razem otrzymywałam dobre prowizje. - Posłała mu uśmiech kobiety obytej w wielkim świecie. - Miał pan może nadzieję, że podam mniej interesowny powód?

- Ma pani na myśli jakieś uczuciowe sprawy? - To pan do nich nawiązał, monsieur, z pewnością nie ja! stwierdziła, podając mu rękę do ucałowania. Nikołaj ujął ją w lodowate dłonie. - Spotka pani pana Trollopa jutro o drugiej po południu obok Łabędziego Domku. Wyznaczyłem mu tam spotkanie - powiedział Nikołaj. -Będzie zaskoczony, widząc panią. Myślę, że spodziewa się zobaczyć kogoś zupełnie innego. -Pana?

394

- Nie, kogoś innego - uśmiechnął się wymijająco Nikołaj. - No i jest sprawą oczywistą, że nie wymieni pani Trollopowi mojego nazwiska. Nie mam zaufania do tych nowobogackich Amerykanów, gotowych na wszystko, byle tylko mogli wzbogacić się jeszcze bardziej. - Trollop nic nie wie o panu? - Nie... nikt nic o mnie nie wie. Nie wspomniałem o tym przedmiocie nawet księżnej. Wie pani dobrze, że moje stosunki z nią opierają się na podstawach politycznych... Oczywiście, także na osobistej przyjaźni, ale o Feniksie nie powiedziałem jej ani słowa.

S R

- A ten ktoś, kto miał się spotkać z Trollopem? - Można powiedzieć, że zszedł ze sceny - stwierdził Nikołaj. Mogę panią o tym zapewnić.

- Nie pójdę do Łabędziego Domku - powiedziała stanowczo Lili. -To bez sensu! I tak już jestem umówiona na jutro z panem Trollopem i skorzystam z okazji, żeby porozmawiać o Feniksie, a potem umówię obu panów na spotkanie. Odpowiada to panu?

- Ale pójdzie pani ze mną na to spotkanie - odparł Nikołaj, który w dalszym ciągu trzymał dłoń Lili, i chłodne dotknięcie jego rąk zaczynało irytować Lili. - Pojedziemy samochodem... dzięki temu będę bezpieczny. I razem zawieziemy Feniksa Trollopowi. - Musnął wargami dłoń Lili, którą zawsze zwilżała paroma kroplami perfum. Lili poczuła dwa leciuteńkie pocałunki. - Bardzo pana proszę, panie Nikołaju - zaprotestowała żywo.

395

- Proszę mi wybaczyć... pani rozsiewa zawsze tak niezwykłe zapachy... - Wstąpię tu jutro wieczorem - powiedziała Lili, odwracając się do drzwi - i zdam panu relację z rozmowy z Trollopem. Czy on widział już tego pańskiego Feniksa? - Nie, mówiono mu tylko o nim. Ale w pewnych, bardzo wąskich kręgach znawców, ten klejnot jest znany od kilku stuleci... Trollop dobrze wie, co zamierza nabyć, - Feniks, tak? - zapytała Lili. Zatrzymała się i dotknęła lekko palcami jego ramienia. - Z przyjemnością bym go zobaczyła - dodała z uśmiechem.

S R

- Pani oczy, madame, bardzo przypominają cudowne oczy mojej matki. Czy mój ojciec nigdy nie mówił pani o tym? - spytał stłumionym głosem Nikołaj.

- Nie - odparła szorstko Lili. - Rozmawiałam z panem o Feniksie.-Jej dłoń muskała ciągle jego ramię. Nikołaj westchnął.

- Nie mam go tu, przy sobie, oddałem go zaufanemu człowiekowi, z którym mam tu w Genewie kontakt. Chodzi o ostrożność. - A czy oprócz tego człowieka ktoś jeszcze wie o klejnocie? - Ktoś śledził mnie w czasie podróży Orient-Ekspressem powiedział Nikołaj. - Nie wybrałbym tego pociągu, gdybym nie musiał tak prędko dostać się do Genewy. Posługiwałem się fałszywymi dokumentami i przez całą drogę nie opuszczałem

396

przedziału... Pomimo to, ktoś deptał mi po piętach, może nawet od samego Stambułu. - A więc - stwierdziła z naciskiem Lili - będziemy musieli zachować ostrożność. - Powiedziałbym, szczególną, nadzwyczajną ostrożność, madame -odparł Nikołaj. - Ten kto mnie śledził, to zręczny i przebiegły osobnik... niejaki Michaił Glinka. Lili nie mrugnęła nawet okiem, także i tym razem zachowując absolutną kontrolę nad własnymi nerwami, - Powiedział pan, Michaił Glinka? - zapytała. - Nie znam nikogo

S R

o takim nazwisku. A teraz, wybaczy pan, ale muszę już iść. Zatem, do jutra.

Drzwi otworzył Haselmann, który ukłonił się sztywno. - Monsieur Paszanian pytał ze sto razy, czy pani wróciła. - Czy kolacja jest już gotowa? - Lili odwróciła się plecami do służącego, który pomógł jej zsunąć krótkie karakułowe futerko. - Oczywiście - odparł Haselmann. - Od dłuższego czasu. - Powiedz kucharce, żeby potrzymała ją w cieple jeszcze przez kilka minut - poleciła mu Lili, ruszając korytarzem. Paszanian był w salonie, siedział przed kominkiem w rogu kanapy, który zwykle zajmowała ona. Lili od razu napotkała wzrokiem jego niespokojne spojrzenie. - Nie do wiary, tak się spóźnić - powiedział cicho, wstając z miejsca. Objął ją i przyciągnął do siebie. -Haik...

397

- Słucham, kochanie. - Co ci jest? - zapytała Lili. Oparła głowę na jego ramieniu i przez chwilę wpatrywała się w ogień na kominku, a potem odsunęła się od męża. - Nie mogłem się doczekać twojego powrotu. - Przecież nie spóźniłam się znowu tak bardzo, prawda? Paszanian podszedł z powrotem do kominka, sięgnął po pogrzebacz i poruszył drwa, żeby podsycić ogień. A potem spojrzał przez ramię na Lili. - Tyle czasu zajęły ci te rachunki księżnej Gagarin? Tym razem

S R

musiała to być doprawdy kupa roboty, tak? - Ależ, Haik... - zdziwiła się Lili.

- Tak, tak jest - przyznał Paszanian, prostując się - jestem o ciebie zazdrosny do szaleństwa i myślę, że ty o tym wiesz. Boję się, że mógłbym cię stracić... W czasie tych przeklętych, nie kończących się godzin czekania na ciebie przeżyłem piekielne cierpienia. Wyobrażałem sobie wszystko.

- Naprawdę? - zapytała Lili, podchodząc do niego. - Myślisz, że mogę mieć kochanka? - Do diabła, Lili - powiedział Paszanian, spuszczając głowę - nie mogę nawet słuchać tego. - Ale usłyszysz jeszcze, przynajmniej raz - odparła ostro Lili. Myślisz więc, że mam kochanka.

398

- Przestań! - Paszanian potężnym uderzeniem nadział na pogrzebacz rozżarzone polano, krusząc je na drobne odłamki. Z paleniska strzelił kłąb iskier. - Jesteś w błędzie, wiesz? - Lili wzięła z jego rąk pogrzebacz i postawiła go na miejsce. - Mylisz się całkowicie. - Jesteś młoda - zaoponował stłumionym głosem Paszanian - a naokoło włóczy się tylu przystojnych młodych mężczyzn... mężczyzn, z którymi mogłabyś... czy ja wiem, może nawet mieć dzieci. - Dość tego, Haik, - Czemu by nie? - Stał naprzeciwko kominka, opierając się

S R

rękami o marmurowy okap i wpatrywał się ze spuszczoną głową w ogień.

- Przestań się zamartwiać - powiedziała Lili. Pomimo wszystko, nie wiedzieć czemu, słowa męża wywołały w niej z nadspodziewaną gwałtownością wspomnienie Michaiła, uścisk jego ramion i dotyk ciała.

Przeciągnęła dłonią po czole. - Dobrze wiesz, Haik, jak czuję się do ciebie przywiązana - dodała, obejmując go. - Nie pamiętasz już naszej pierwszej nocy w San Remo? Nie pamiętasz, co ci wtedy powiedziałam? Nie zmieniłam zdania. - Tak, Lili, pamiętam - przytaknął Paszanian. Jego głos był przepełniony smutkiem. - Ale zmieniłaś się, niestety. - Nić mogę patrzeć, jak cierpisz - szepnęła Lili. - Proszę cię, Haik... jestem tu przecież.

399

- Jak to fantastycznie, że mnie odwiedziłaś! - Annette szybko przebiegła pokój, przytrzymując szlafrok założony na nagie ciało. Lili Harlepp uśmiechała się do niej od progu. - Coś nowego? - zapytała Lili. - Widzę po twojej rozweselonej twarzy, że tak. Annette pociągnęła ją do saloniku sąsiadującego z sypialnią. Machnęła ręką w stronę stojącej na stole w stylu pembroke tacy ze śniadaniem. - Przynoszą mi ciągle góry jedzenia, ale ja zupełnie nie mam apetytu. Wyobraź sobie, przez tę historię z Hansem schudłam trzy

S R

kilogramy. - Wzięła do ręki masywny imbryk z litego srebra i napełniła filiżankę. -Mocna... taka, jak lubisz - powiedziała uśmiechając się. - Właśnie czułam, że muszę się z tobą dziś zobaczyć, więc wszystko się dobrze złożyło... Usiądź, zapal papierosa i czuj się jak u siebie w domu, a ja tymczasem zmyję z twarzy to świństwo. Podeszła do toaletki i zaczęła oczyszczać tamponikiem pokrytą kremem twarz, spoglądając na odbicie Lili w lustrze. - Wczoraj wieczorem dostałam bilecik. Od Hansa... z bukiecikiem konwalii. Skąd on wziął konwalie o tej porze roku? - zapytała, wybuchając śmiechem. - Masz taką uszczęśliwioną minę - uśmiechnęła się Lili. Wyobrażam sobie, co ten Hans ci napisał. - Właśnie! - Annette odwróciła się raptownie z wyrazem triumfu na twarzy. - Chce się ze mną zobaczyć i czeka na mnie w swoim pieda-terre w porze obiadu.

400

Lili rozejrzała się po saloniku. Panował tu nieopisany bałagan: po podłodze rozrzucone były sukienki, bielizna i futra, na dywanie leżały pantofelki, wszystko w beztroskim nieporządku, który nie przesłaniał jednak pięknego wnętrza, złożonego z mebli różanych, wschodnich dywanów i pięknej toaletki ustawionej poprzecznie koło okna z kryształowymi szybami. - Przeraził cię ten bałagan? - wybuchnęła śmiechem Annette. - Zdaje się, że nie masz jasnego poglądu na to, co włożyć na tę randkę - odparła wesoło Lili. - Nie masz pojęcia, kochana - przerwała jej Annette, zsuwając z

S R

ramion szlafrok, który spłynął na podłogę - co to znaczy umówić się z mężczyzną. .. Z kimś, kto nie jest twoim mężem i po którym możesz spodziewać się tylu wrażeń! - Zgrabna figura Annette odbiła się potrójnie w trój skrzydłowym lustrze. - Nie wyobrażasz sobie, jaka to radość malować się, perfumować i ubierać, wiedząc, że on tam jest i czeka na ciebie! I wyobrażać sobie wszystko, co cię czeka! - Chwyciła leżący na małym foteliku, jedwabny stanik w cielistym kolorze. - To takie podniecające! Powinnaś spróbować... - dodała, odwracając się do Lili -...znajdź sobie kochanka, po to tylko, żeby zobaczyć, jak to jest! - Rzeczywiście... - zgodziła się Lili. Sięgnęła do torebki po papierosa, ale zmieniła zamiar i nie zapaliła. - Muszę spróbować powiedziała. - Nie zapomniała, że pożądała Michaiła tak, jak nie pożądała przedtem nikogo. Pamiętała też, że od czasu, gdy spotkała się z nim po raz drugi, prawie nie spała w nocy, pragnąc go każdym

401

milimetrem ciała i duszy. Przypuszczam, pomyślała, zamykając torebkę, że dusza ma wiele do powiedzenia w sprawach seksu. - To nie tylko seks, wiesz? - odezwała się Annette. - Co? - Lili aż podskoczyła, spoglądając w jej stronę. - Powiedziałam, że liczy się nie tylko seks w tym wszystkim, co się odczuwa do mężczyzny, który jest w stanie... tak bardzo cię podniecić. - Annette wygładziła wokół bioder satynowy gorset. Myślę, że chodzi o miłość, inaczej być nie może. - Nie, nie będę wkładać tego gorsetu, to okropna rzecz szarpać się i miotać na oczach mężczyzny, żeby się z niego wyplątać. - Ściągnęła gorset i stanik i

S R

włożyła fioletową, jedwabną koszulkę z czarnymi koronkami, podobną do dziecięcych śpioszków. - Nie uważasz, że to jest obłędne? Hans dostanie szału, jak to zobaczy!

Annette usiadła przy stole i zaczęła zaglądać do dzbanuszków ze śniadaniem.

- Tu jest czekolada, nie masz ochoty? Ja nawet jej nie tknę, na litość! - Przeciągnęła się, unosząc ręce do sufitu. - Mon Dieu! zaszczebiotała, a potem ziewnęła i roześmiała się. - W porze obiadu będę w ramionach Hansa... nie zazdrościsz mi? Ale nie, ty jesteś inna, kochasz Paszaniana, od razu widać, że panuje między wami cudowne porozumienie. Ale zauważ, że pójście do łóżka z młodym, ślicznym pełnym życia chłopakiem. .. wierz mi, to jest fantastyczne! - Wyobrażam sobie - mruknęła Lili. Tym razem naprawdę poczuła, że musi zapalić. Bo choć na ogół niczego nikomu nie

402

zazdrościła, w tym momencie opadło ją uczucie bardzo podobne do zawiści. - Nie chciałabyś znaleźć się na moim miejscu? - zapytała Annette, spoglądając na nią z powagą. - Powiedz, nie chciałabyś? - Czemu nie? - Lili wydmuchnęła dym w stronę sufitu. Ujrzała Michaiła, jak to robiła już tysiąc razy, w korytarzu opuszczonego domu, kiedy to po ich pierwszym zbliżeniu podniósł ją z podłogi i zaniósł na kanapę. - Pewnie, że bym chciała. - Wyobraź sobie, że czeka na ciebie mężczyzna... umierając z niecierpliwości. Mężczyzna, który uważa cię za najpiękniejszą,

S R

najbardziej zmysłową, godną pożądania kobietę... nie chciałabyś mieć kogoś takiego? - A któż by nie chciał?

- Mężczyznę, wobec którego nie istnieje żadna wstydliwość, żaden opór, a twoje ciało...

Lili podniosła się z miejsca.

- Wybacz mi, ale muszę już iść. Annette wybuchnęła śmiechem. - Ależ oczywiście... wiem, że niedługo spotykasz się z Augustem w Grand Hotelu. I właśnie dlatego jestem taka szczęśliwą, że do mnie przyszłaś, bo powiesz mojemu mężowi, że jesz dziś ze mną obiad i że spędzimy razem całe popołudnie. Powiesz mu, prawda? - Oczywiście. Annette objęła ją, - W takim razie wszystko w porządku.

403

- Chciałabym prosić cię o wyświadczenie mi pewnej przysługi, Annette - powiedziała Lili, gasząc papierosa. - Wielkiej przysługi... ale żeby to zostało między nami. - Mam iść do twojego męża i powiedzieć mu to samo? - Annette roześmiała się wesoło. - Że jemy razem obiad i że spędzisz u mnie całe popołudnie? Nie mów mi, że i ty... - Nie - przerwała jej Lili. - Potrzebna mi jest książka, którą ma twój mąż. - Sięgnęła po rękawiczki i torebkę. - Nazywa się Złoty Feniks, czyli nieśmiertelność... czy tam coś koło tego. Widziałam ją na pulpicie w jego gabinecie.

S R

- A, tę! - Annette poprawiła ramiączko fioletowego pajacyka. Ostatnio August nie wypuszcza jej z rąk.

- Chciałabym ją wziąć do domu... i przejrzeć spokojnie powiedziała Lili. - Nie mam pojęcia, co by tu wymyślić na usprawiedliwienie, że ją... ale wiesz, oddałabym ją jutro albo pojutrze, gdyby August...

- Coś wymyślę! - Annette pocałowała ją mocno w policzek. Nie przejmuj się, już ja znajdę jakiś sposób.—Po czym pobiegła po książkę, nie zadając żadnych pytań. Pokój w apartamencie hotelowym, gdzie Trollop załatwiał swoje interesy, wydał się Lili bardziej niż zwykle ponury, może z powodu masywnych mebli z ciemnego drewna, pełnych posępnej faraońskiej pychy. Posępna wydała się jej także wychudzona postać Trollopa, ubranego w ciemny garnitur. Stał z jedną ręką założoną za plecy, w drugiej, uniesionej na wysokość piersi, trzymał niezapalone cygaro.

404

Przez okna sączyło się mdłe światło, ale i tak nie było w nim prawie widać jego twarzy, ukrytej za wielkimi okularami o przyćmionych szkłach, których miał całą kolekcję. Pozostałe ułożone były w doskonałym porządku w dwóch rzędach na blacie biurka. Może to on sam rozsiewa wokół siebie ten cmentarny nastrój, pomyślała Lili, przyglądając się mu. - A więc? - zapytała. - Chce pan, żebym opowiedziała o nastawie ołtarza i innych zabytkowych, wspaniałej roboty przedmiotach, które odkryłam i które mogłyby pana zainteresować? - Proszę.

S R

- Chodzi o toskańską ceramikę z XV wieku i pewien obraz, Obraz jest po prostu wspaniały - powiedziała Lili. - Pochodzi ze szkoły...

- Przepraszam panią - przerwał jej Trollop. Zdjął okulary i spojrzał prosto na nią. Jego oczy zamrugały spod zaczerwienionych, opuchniętych powiek. - Obawiam się, że nie będę mógł dziś podążać za tokiem pani myśli - powiedział i włożył z powrotem okulary. Jedna z moich stałych dolegliwości... Bardzo mi dokucza. Lili podniosła się z fotela. - Mogłabym przyjść po południu. - Och, nie! — zaprotestował Trollop. - Nie dzisiaj. Będę zajęty. Lili stłumiła westchnienie ulgi. Wszystko idzie tak, jak powinno, pomyślała. Sięgnęła po torebkę.

405

- Właśnie sobie przypomniałam - powiedziała - że ja też nie miałabym czasu. Zjem obiad z Annette, a potem będziemy musiały wyjść... najpierw na pokaz mody, a potem zrobić zakupy. - Doskonale, doskonale - powiedział machinalnie Trollop i skierował się do drzwi. - Chcę pana jednak poinformować - dodała Lili, podchodząc do niego - że kupcy, z którymi jestem w kontakcie, oczekują odpowiedzi. Mają wiele ofert... - W tych dniach będę zajęty - powiedział Trollop. - Tak więc najlepiej będzie, jeśli zdecyduje pani sama, oceni te przedmioty i

S R

zakupi je, oczywiście starając się wynegocjować najlepszą cenę. Otworzył drzwi i dodał: - Niech pani zrobi to za mnie, pokładam zaufanie w pani kompetencjach i guście.

- Jak pan uważa - odparła cicho Lili i włożyła torebkę pod pachę. Trollop pochylił się, żeby ucałować jej rękę. - Dziękuję pani, moja droga.

Podziękowałbyś mi dużo bardziej serdecznie, uśmiechnęła się w duchu Lili, stojąc już w windzie, gdybym porozmawiała z tobą o złotym Feniksie. Wyszła na parter i przecięła hall, kierując się spokojnie do wyjścia. Lili siedziała we włoskiej restauracji na starym mieście, przy stoliku oddzielonym półkolistą przegrodą. Kiedy pod koniec obiadu kelner zostawił ją samą z kieliszkiem likieru, wyjęła z torebki książkę, którą przyniosła jej Annette.

406

Otworzyła skórzaną okładkę o podniszczonych krawędziach i przeczytała tytuł, wydrukowany na pierwszej, pożółkłej stronicy piękną gotycką czcionką: Phoenix oder die Immortalitàt, oraz nazwisko autora, starożytnika Aloisiusa Wurzberga z Getyngi. Nie było daty wydania książki, ale z ramki przy krawędziach strony tytułowej wywnioskowała, że tekst mógł powstać gdzieś przed stu laty. Przypomniała sobie, że Trollop był zawziętym kolekcjonerem rzadkich książek, a egzemplarz, który przed nią leżał, miał podwójny urok, zarówno ze względu na swoją rzadkość, jak i na tajemniczą zawartość.

S R

Przebiegła prędko oczami uczone wywody na temat znaczenia, jakie przypisywano Feniksowi w starożytnej mitologii, jak również w niektórych kulturach wschodnich. Oczarował ją dopiero opis klejnotu o jego kształcie, ze złota i szlachetnych kamieni, o niepewnym pochodzeniu, przypisany jednak przez autora któremuś z plemion stepowych. Przedmiot ten miał znajdować się w skarbcu Iwana III Srogiego, a potem zostać podarowany przez Iwana IV Groźnego pewnemu zakonowi, jako zadośćuczynienie za jedną z jego licznych rzezi. A w końcu, dumała Lili, zapalając papierosa, dostał się w ręce Nikołaja Paszaniana. Nie wiadomo jak. Pewna legenda - pisał autor z dystansem, który pozwalał mu na poetyckie wzloty - mająca swe źródło w odległych kulturach stepowych ludów, w których czas odmierzany był kalejdoskopowymi powrotami cyklów natury, i przez tysiące lat wyobrażenia mijających dni pozostawały niezmienne, a zatem wieczne i nieśmiertelne, ta

407

legenda głosi, że w trzynastą noc po zimowym przesileniu, gdy na horyzoncie wstaje konstelacja Węża... Lili podniosła oczy znad książki. Ciekawe, co to za konstelacja, przeleciało jej przez głowę. Wróciła do lektury. .. .w pobliżu przełęczy Wielkich Luków, gdzie rozłączają się karawany szlaku jedwabnego, pojawia się nad starożytną pustelnią złoty Feniks, wysadzany drogimi kamieniami. Udziela on temu, na którego padnie jego blask i który posiądzie go choćby na krótką chwilę, dar nieśmiertelności. Nie mieliśmy jednak szczęścia... - pisał dalej autor -.. .poznać choćby jednej osoby, która otrzymałaby dzięki temu olśnieniu podarunek w postaci wiecznego żywota.

S R

Lili uśmiechnęła się w zamyśleniu. Przyszło jej do głowy, że Herr Aloisius Wurzberg, zupełnie zapomniany archeolog, nie przypadkiem urodził się w wieku oświecenia, i prowadził badania w klimacie trzeźwego realizmu. Po chwili spoważniała jednak i uniosła głowę, spoglądając przez mokre od deszczu szyby okna na niskie jesienne chmury. Rzeczy nadprzyrodzone. Święci, tybetańscy mnisi i ich niezwykła, duchowa potęga. Tantra. Oni mają nieśmiertelność, pomyślała, a my śmierć. Dlatego to nas tak fascynuje. Ale nasze dzieje posuwają się do przodu, ich zaś zatrzymały się w miejscu tysiące lat temu. Gdy wychodziła z restauracji, było już wpół do trzeciej. Nie wzięła dorożki. Na piechotę, z parasolką nad głową ruszyła w stronę promenady nad jeziorem.

408

Punktualnie o drugiej Trollop ukazał się w głębi alei. Szedł szybko, trzymając parasol nad głową. Nadal miał na nosie przyciemnione okulary. Zatrzymał się koło Łabędziego Domku i znieruchomiał na tle opadających gałęzi wierzb płaczących, podobny do posępnej postaci z gabinetu figur woskowych. Czekał tak przez trzy kwadranse, co jakiś czas robił tylko parę kroków do przodu i z powrotem, aby znieruchomieć znowu. Bezustannie spoglądał na zegarek. Ukryta w wysokich wiecznie zielonych krzewach otaczających kwietniki, o jakieś sto metrów od Domku Lili miała na oku zarówno

S R

Trollopa, jak i Michaiła. Ten ostatni zjawił się mniej więcej pięć po drugiej. Stał poza zasięgiem wzroku Trollopa, ale Lili wyraźnie widziała ze swojego punktu obserwacyjnego jego sylwetkę, kryjącą się za pniami kasztanowców rosnących po prawej stronie, wzdłuż granicy pięknego, nadwodnego parku.

O drugiej czterdzieści piąć Trollop zrezygnował z dalszego czekania i odszedł. Dopiero wtedy Lili opuściła kryjówkę. Ruszyła pod osłoną krzewów w kierunku Michaiła, który stał nadal za drzewem, i zaszła go od tyłu. - Lili! — wykrzyknął, obracając się nagle. - Przypal mi papierosa, zapomniałam zapałek - powiedziała Lili, zatrzymując się przed nim. - Zupełnie się nie spodziewałem, że... - wyjąkał Michaił, wybałuszając na nią oczy. - Co tu robisz? - zapytał, grzebiąc rękami po kieszeniach.

409

- Moknę już prawie godzinę - odparła Lili i wyjęła mu z rąk zapałki. - To jedyne miejsce, w którym mogłam cię znaleźć - dodała i przypaliła sobie papierosa.

Rozdział 22 - Miałam pewność tak na pięćdziesiąt procent - powiedziała Lili. Michaił uśmiechnął się szerzej. - Lub może mniej - poprawiła się Lili. -W każdym razie nie było mi tak znowu trudno domyślić się, że ponieważ zgubiłeś Nikołaja na dworcu w Genewie, zrobisz wszystko,

S R

żeby go wytropić na nowo. - Zaciągnęła się głębiej dymem. - W rezultacie było duże prawdopodobieństwo, że taki gość jak ty dowie się o miejscu i terminie spotkania z nabywcą Feniksa. -I że w takim razie - powiedział Michaił, spoglądając na nią rozbawionymi oczami - znalazłem się tu, żeby odnaleźć ślad Nikołaja. Lili oparła się łokciem o stół i odrzuciła na bok kosmyki włosów, opadające jej na czoło.

- Fakt, że zobaczyłam cię w zasadzce za tymi kasztanami, potwierdził też moje podejrzenie, że polujesz na Feniksa. Dobrze zgadłam? - Tak, dobrze - potwierdził Michaił. - Nie śmiał się już. Lili zadała sobie pytanie, czy nie zmartwiło go to, że do gry weszła jeszcze jedna osoba. - I co teraz, kiedy masz już pewność? - zapytał, cedząc słowa Michaił. - Gdy wiesz już o moim... hmm, powiedzmy, zainteresowaniu Feniksem? 410

- No cóż - odparła Lili - potrzebowałam cię i musiałam cię odszukać. Nie wiedziałam jak to zrobić, bo nie wiem, gdzie się zatrzymałeś w Genewie... Jedyną szansę dawał ten Łabędzi Domek. - A dlaczego miałaś nadzieję, że mnie odszukasz? - Ten klejnot skupił wokoło siebie cztery osoby - wyjaśniła Lili. -Nikołaja, Trollopa, który chce go kupić, ciebie i oczywiście mnie. - Ciebie? - W swoim czasie domyśliłeś się bardzo trafnie, że zajmuję się przemycaniem ikon... Mój mąż nie ma z tym nic wspólnego. W tej chwili potrzebuję dużej sumy pieniędzy i ten Feniks, to świetna

S R

okazja, żeby je zdobyć, choć nie bez poważnych kłopotów. Żeby dostać go w swoje ręce, potrzebuję sojusznika. Naturalnie, nie może nim być ani Nikołaj, ani Trollop.

- Zostaję tylko ja. Lili uniosła głowę.

- Podzielimy się zyskiem pół na pół. Jeśli dobrze się zorientowałam, Feniks ma ogromną wartość.

- A mnie, jeśli dobrze cię zrozumiałem - odparł cichym, potulnym głosem Michaił i nalał wina do stojącego przed nim kieliszka - została tylko jedna możliwość przejęcia skarbu: muszę zgodzić się na twoją pro-pozycję. Lili podsunęła mu swój kieliszek. - Ja też poproszę - powiedziała i pociągnęła kilka łyków. Powiedziałabym, że sam nie zdołasz tego przeprowadzić - stwierdziła, stawiając swój kieliszek obok kieliszka Michaiła. - Mam w ręku wszystkie karty. Ty, żadnej. Nie wiesz, gdzie jest Nikołaj.

411

- Wiem, kto to jest nabywcą, sama przed chwilą mi o tym powiedziałaś. - Nie przyda ci się to na nic... praktycznie biorąc, do Trollopa nie ma żadnego dostępu. - Ale jestem na tropie Gruzina, zaufanego sługi Nikołaja. To on ma Feniksa, trzyma go w worku, z którym nigdy się nie rozstaje. - No, tak - powiedziała Lili. Milczała przez chwilę, a potem dodała spokojnie: - Ale teraz, kiedy już mi to powiedziałeś, wystarczyłoby mi uprzedzić Nikołaja, że Michaił Glinka przechodzi do działania... Jego człowiek zostałby natychmiast ostrzeżony i

S R

obawiam się, że nie udałoby ci się dopaść go i odebrać mu skarb. - Słusznie - potwierdził Michaił, unosząc kieliszek. - Wypijemy za nasze przymierze? - zaproponowała Lili, podnosząc swój.

- Nie mam innego wyjścia - stwierdził oschle Michaił. - Ani ja - odparła Lili. Kieliszki zadźwięczały cicho. Byli w odległym od centrum lokalu, położonym w pobliżu drogi do Evian. Była to stara budowla o łukowatych sklepieniach, która prawdopodobnie w dawnych wiekach była stacją pocztową. Przez wielkie, mokre od deszczu okna widać było jezioro. Siedzieli już od jakiegoś czasu przy stoliku niedaleko żeliwnego piecyka, do którego gospodarz przed podaniem wina dołożył drew. Pomimo to Lili ciągle było zimno, a może była to tylko reakcja na napięcie psychiczne. Siedziała w narzuconym na ramiona płaszczu,

412

miała lodowate dłonie i dręczyło ją absurdalne uczucie, że nic już nie zdoła jej rozgrzać. Z trudem w mężczyźnie, który siedział naprzeciwko rozpoznawała tkliwego kochanka z odległych już dni wypełnionych miłością. To brutal, gotów na wszystko, pomyślała, odstawiając kieliszek. A ona? Zadała sobie pytanie, kim ona może teraz być w oczach Michaiła. Umieściła na bibułce szczyptę tytoniu, zastanawiając się nad słowami, które wypowiedziała niedawno, a które były prawdziwą bezwzględną i nielojalną groźbą, że uprzedzi Nikołaja o jego zamiarach. Ciekawe, jak też Michaił mógł odebrać ten szantaż?

S R

- Michaił... - powiedziała, zwilżając krawędź zwiniętej w rulonik bibułki.

- Tak? - Michaił rzucił jej bystre spojrzenie. - Jeżeli wolisz prowadzić swoją grę w pojedynkę... - Zmieniłaś zdanie? Niepotrzebna ci moja pomoc? - Nigdy nie zdobyłabym się na to, żeby powiedzieć Nikołajowi o tobie. Powiedziałam tak, ale nie zrobiłabym tego. - Ale powiedziałaś - stwierdził Michaił, sięgając po zapałki. Wydajesz się gotowa na wszystko, byle tylko położyć rękę na Feniksie. -Przypalił jej skręta ze zdawkową uprzejmością. Lili napotkała nad płomieniem spojrzenie jego oczu. Były zapadnięte i zmęczone. Wypuściła kłąb dymu i opadła na oparcie krzesła. Prawdopodobnie zakochałam się w nim, pomyślała. Bardzo. Może nawet na zabój.

413

- Wydawało mi się podczas naszej ostatniej rozmowy, parę dni temu, że nienawidzisz mnie śmiertelnie - powiedział Michaił nie patrząc na nią. Przeciągnął ręką po włosach. Odrosły już przyzwoicie i były twarde jak szczecina, gęste i błyszczące. - Tak, pomyślałem sobie, że po prostu mnie nie cierpisz. Lili strzepnęła popiół do popielniczki. - Jakie ma to teraz znaczenie? - Uświadomiła sobie, że mówi niecierpliwie, ale wolała nie zmieniać tego. - Żadnego, wierz mi dodała z naciskiem. - Zgoda - przytaknął Michaił, unosząc ramiona. - Nie będę się

S R

upierał. Zapomnijmy o przeszłości. Chcesz tego, prawda? - Wiesz o tym doskonale - rzuciła jednym tchem. Znęcanie się nad nim tamtego deszczowego popołudnia kosztowało ją dużo wysiłku. Ale co innego mogła zrobić? Jest przecież Haik, pomyślała. Pomimo wszystko odsunęła Michaiła nie z jego powodu. Bardziej liczyły się okrutne wspomnienia. Pragnienie, aby nie paść ofiarą własnych uczuć. A przede wszystkim strach, który na dobre zakorzenił się w niej. Zgasiła niedopałek skręta w popielniczce. Zdobędziemy ten klejnot - powiedziała, spuszczając oczy - a potem każde z nas pójdzie w swoją stronę. - Świetna z ciebie dziewczyna - stwierdził Michaił i zaczął huśtać się na krześle. Trzymał przy tym kciuki w kieszonkach kamizelki. - Założę się, że Feniks będzie nasz. - Mówił swobodnym, pewnym siebie głosem, tak jak wyraża się mężczyzna, który omawia ważną sprawę z innym mężczyzną. Ale w jego głosie można było

414

wyczuć szczyptę zjadliwej ironii. - Proponuję, żebyśmy wymienili informacje, jakie każde z nas ma o tej sprawie - dodał z chłodnym uśmiechem. - Takie zwierzenia umacniają zwykle wzajemne zaufanie. Rozejrzał się po pustej gospodzie. - Miejsce wybrane jest dobrze, nikt nas tu nie podsłucha powiedział, spoglądając na Lili. - Wiesz o układzie, jaki zawarłem z twoim mężem? - Domyśliłam się go - odparła Lili nagle zakłopotana. - Obarczył cię zadaniem... odszukania syna. Haik nie orientuje się, że ja wiem o tym, że Nikołaj żyje... Myślę, że nie stracił nadziei, że zobaczy go jeszcze.

S R

- Twój bystry umysł nie zawiódł cię i tym razem - uśmiechnął się Michaił. Zapalił papierosa. - Czy o Feniksie dowiedziałaś się tylko od Nikołaja?

Tak, od niego... wczoraj. A ty?

Michaił ujął nóżkę kieliszka w dwa palce i kręcąc nim w obie strony, wyjaśnił, dlaczego uciekł z więzienia i schronił się w górskim domu Paszaniana. Opowiadał jakby od niechcenia, nie spiesząc się. Lili słuchała go, błądząc wzrokiem po melancholijnym pejzażu za oknami. Coraz boleśniej uświadamiała sobie, że dni spędzone z nim zdają się ginąć w przeszłości, tracić jakiekolwiek znaczenie, rozpływać w pustce. Coś ścisnęło ją za serce. Michaił nie wspomniał o ich spotkaniu, o tym, jak go leczyła ani o długiej denerwującej walce, jaka odbyła się w ścianach domu. Nie powiedział nic o miłosnych uniesieniach. Ani o spotkaniu w

415

Monachium. Ani jednym słowem nie nawiązał do tych paru dni spędzonych wspólnie nad jeziorem, które, o czym Lili dowiedziała się dopiero teraz, poświęcił jej, odkładając podróż do Stambułu. Wydawało się jej prawie, że Feniks wdarł się między nich, przeganiając wszelkie uczucia i unicestwiając tę cienką nić tkliwego porozumienia ich serc i zmysłów. -I kiedy zobaczyłem - ciągnął Michaił z przerwami na łyk wina że Nikołaj wsiada do Orient-Ekspresu... - Wiesz, dlaczego go zgubiłeś? - przerwała mu ostro Lili. Poprzednie odrętwienie przeszło jej prawie zupełnie. Czuła ciepło

S R

idące od piecyka. Prawie też zniknęło zakłopotanie, którego źródłem była fizyczna bliskość Michaiła.

- A więc, Lili - westchnął z oznakami zniecierpliwienia - może wreszcie byś mi powiedziała, skoro wiesz, dlaczego, u diabła, straciłem go z oczu...

- To proste! - odparła. - On sam mi to powiedział. Ktoś z obsługi pociągu ostrzegł go za parę dolarów, że jakiś podróżny dał mu duży napiwek za informację o jego bagażach. Michaił słuchał jej bez słowa. - Wysiadłszy z pociągu w Lozannie - ciągnęła Lili - Nikołaj zobaczył cię i rozpoznał. Przed dojazdem do Genewy zdobył mundur bagażowego, czy coś w tym rodzaju, i przeszedł ci przed nosem. - Fantastyczne! - wykrzyknął Michaił. - Zupełnie się w tym nie połapałem - dodał z tak ponurą miną, że Lili z trudem powstrzymała wesoły uśmiech.

416

- Ale skąd Nikołaj wie, jak się nazywasz? - zapytała. - Staliśmy po dwóch różnych stronach barykady, ale wieści docierały i tu, i tam, więc zawsze dowiadywaliśmy się czegoś o sobie - odparł, wzruszając ramionami i spojrzał na nią. - Gdzie on się teraz ukrywa? - U pewnej rosyjskiej księżnej, Iriny Romanownej Gagarin, dalekiej krewnej cara. Ona bardzo aktywnie zbierała tu w Genewie fundusze na podtrzymanie kontrrewolucji. Dzięki niej biali otrzymali całe góry pieniędzy. Liczyli się z nią niektórzy przedstawiciele rządów krajów Europy i Stanów Zjednoczonych, gdy jeszcze łudzili

S R

się, że uda się powstrzymać marsz bolszewików... - Lili odwróciła się do piecyka. - Nie mógłbyś dorzucić trochę drzewa? Zaczyna być mi wreszcie cieplej.

- Nikołaj i księżna - podjęła, kiedy Michaił wrócił do stolika kontaktowali się często w przeszłości. Ale ona nigdy nie wspominała o tym Haikowi - westchnęła - chociaż z drugiej strony, Nikołaj też nie powiedział jej nic o Feniksie... a ja nie powiedziałam mu, że cię znam. - Od jak dawna wiesz, że Nikołaj żyje? - zapytał Michaił. - Dowiedziałam się od księżnej Gagarin - odparła Lili. - Rok temu. - Oparła się znowu łokciami o stół, wsunęła dłonie pod brodę i zaczęła opowiadać Michaiłowi o rzeczach, z których nie zwierzała się dotąd nikomu. Niedługo potem Irena i Albert, wszedłszy tylnym wejściem, zbliżyli się do cynkowanej lady, przy której drzemał właściciel

417

gospody. Podczas gdy Albert opierał ociekający parasol o ścianę, Irena spytała go: - Wolisz może usiąść przy stoliku na sali? - Nie - odparł Albert - wypijemy na stojąco po szklance ponczu i idziemy. Wiesz przecież, że przed wieczorem muszę jeszcze iść na zebranie. W czasie, gdy karczmarz przygotowywał poncz, Irena podeszła cicho do wejścia na salę i zajrzała do środka. Po niecałej minucie wróciła do męża. - Wypij zanim ostygnie - powiedział Albert, wskazując szklankę stojącą na ladzie.

S R

Irena oparła drżącą rękę na jego ramieniu. -Albert... Dopiero w tym momencie Albert spojrzał jej w twarz. - Co ci się stało? - zapytał przestraszony. - Jesteś wzburzona, masz posiniałe wargi. - Objął ją w pasie, żeby ją podtrzymać, ale Irena żachnęła się niecierpliwie.

- Nie trzeba, zostaw mnie w spokoju wycedziła przez zęby. Wypiła prędko poncz, parząc sobie usta, po czym wybiegła na dwór, w ulewę. Albert pospieszył za nią. - No więc, powiesz mi wreszcie, co się z tobą dzieje? - Zrobiło mi się nagle zimno, i to wszystko - odparła Irena, wciskając się do auta, na siedzenie obok kierowcy. Deszcz zacinał coraz mocniej. Po przedniej szybie spływały strumienie wody. Irena zobaczyła Lili, siedzącą w czarnym płaszczu przy stoliku w zupełnie pustej gospodzie, w pobliżu piecyka. Widziała

418

też mężczyznę, do którego Lili zwracała swoje piękne ożywione oblicze, mówiąc coś bez przerwy. Nie zauważyli jej, kiedy przyglądała się im od progu. - To on - mruknęła Irena - ten sam, co wtedy... w cukierni... ten, co za nią poszedł. - Słucham? Co ty tam szepczesz? - Mówiłam do siebie... daj mi spokój! - odparła Irena. Otarła łzy, które spływały jej po policzkach i głośno wytarła nos. Wzdychając ciągle, przetarła szybę dłonią w rękawiczce. - Dojeżdżamy już prawie do centrum - powiedziała.

S R

- Zawiozę cię do domu - zaproponował Albert. - Nie - powiedziała Irena. Wsunęła chusteczkę do torebki i zatrzasnęła ją z hałasem. - Wysadź mnie przed sklepem Paszaniana. - Paszaniana?

- Tak, właśnie jego. Męża Lili - odparła nerwowo Irena. - Muszę powiedzieć mu dwa słowa.

Gdy Lili weszła do gabinetu, Nikołaj odwrócił się do niej gwałtownie i znieruchomiał, stojąc plecami do okna. Z każdym jej krokiem spoglądał na nią z tak oczywistą ulgą, że Lili zapytała: - Obawiał się pan może, że nie zobaczy mnie więcej? Uśmiechnęła się spokojnie i usiadła na kanapie, prawie pod stojącą obok lampą. Rozsunęła kołnierz płaszcza i dodała: - Śpieszy mi się. Mam tylko kilka minut na przedstawienie panu mojej rozmowy z Trollopem.

419

- Czy był zaskoczony? - zapytał Nikołaj, siadając na fotelu naprzeciwko niej. Jego twarz wydawała się w świetle lampy niezwykle blada. - Co pana niepokoi? - Lili ściągnęła rękawiczki. - Wygląda pan tak, jakby był pan bardzo spięty. - To tylko reakcja na pani widok, madame... ale pani zdaje się nie brać nadal pod uwagę moich uczuć do pani. - Nie mogłabym tego zrobić - odparła Lili, kładąc rękawiczki obok siebie - nawet gdybym chciała. - Uniosła dłoń z błyszczącą na serdecznym palcu małżeńską obrączką. - Zapomina pan o tym? -

S R

zapytała, a potem, nie dając mu dojść do słowa, powiedziała szybko: Trollop nie wydawał się zaskoczony, kiedy powiedziałam mu o Feniksie, a jeśli nawet był, to doskonale zapanował nad sobą. To człowiek wykuty z bryły lodu - dodała, poprawiając związane w węzeł włosy. - Nie widział go pan nigdy, ale może pan go sobie wyobrazić... Obraca ogromnymi pieniędzmi i wydaje się, że nie popełnia najmniejszego błędu.

Nikołaj gładził wąsy, przyglądając się jej w zamyśleniu. - Słucha mnie pan? - zapytała poddenerwowana Lili. - Jest pani piękną kobietą, madame... przez cały ten czas myślałem tylko o pani. - Och, dajmy temu spokój! - Lili uśmiechnęła się, potrząsając głową, niczym demonstrująca emocje nastolatka. - Można odnieść wrażenie, że sprawa sprzedaży Feniksa już pana nie interesuje...

420

- Gdy tylko zakończę transakcję z Trollopem, wyjeżdżam do Stambułu - powiedział Nikołaj, nie odrywając od niej oczu. - Pojedzie pani ze mną, madame? - Co też pan wygaduje? - Jestem dżentelmenem, ale to nie przeszkadza, żeby poprosić panią o to. Dobrze pani wie, że ją kocham... - Zamilkł na chwilę, a potem dodał: - Fakt, że jest pani żoną mojego ojca, nie zmienia nawet o milimetr uczuć, jakie od pierwszej chwili żywię do pani. - Ja nie wierzę w miłość od pierwszego wejrzenia - stwierdziła Lili, spuszczając oczy. Zbyt późno zdała sobie sprawę, że nie powinna była w ogóle mówić o tym.

S R

- Zarumieniła się pani - powiedział z naciskiem Nikołaj. - Jest pani zachwycająca - dodał z takim zapałem, że Lili z trudem opanowała rosnące zakłopotanie. Pomimo wszystko bawi mnie, pomyślała dla dodania sobie pewności, że tak mu się podobam i mam na niego wpływ. Nie przeraziła się, gdy Michaił opowiedział jej niedawno o okrucieństwie Nikołaja. W gruncie rzeczy sama dostrzegła jasno barbarzyńskie cienie, kryjące się w tym arystokratycznym indywiduum, które oświadczało jej, że ją kocha. Była jednak pewna, że Nikołaj nie tknąłby nawet jednego włosa z jej głowy. - Proszę mi wybaczyć - rzuciła z miną mówiącą, że ma tego dość -ale jeśli pan nie przestanie, będę zmuszona wyjść i zrezygnować także... będzie pan musiał znaleźć sobie kogoś innego, kto panu pomoże w transakcji.

421

- Pomimo wszystko - powiedział cicho Nikołaj - nie tracę nadziei, że panią przekonam. Oddaję pani całe moje serce - dodał, unikając jakimś cudem melodramatycznego tonu - i życie pełne przygód, jakie pani lubi. Nie jest pani stworzona do jednostajnej, banalnej małżeńskiej egzystencji w tak nudnym kraju, jak Szwajcaria. - Przesunął ręką po oczach, jakby chciał pozbyć się zmęczenia. - Ze sprzedaży Feniksa będą duże, bardzo duże pieniądze... I mam wspaniały plan, który zrealizuję dzięki nim. Będę dzielił z panią przyszłe lata, madame. Spędzimy je razem, rozumie pani? Lili podniosła się z kanapy.

S R

- Dość tego! - rzuciła ostro.

- Błagam panią - powiedział Nikołaj, wstając także - nie musi pani dochowywać wierności człowiekowi, jakim jest mój ojciec. - Chce się pan dowiedzieć, co powiedział Trollop? - spytała pogardliwie, sięgając po rękawiczki.

- Proszę nie gniewać się na mnie.

- Powiedział mi, że prawdopodobnie za kilka dni wyznaczy spotkanie w sprawie zakupu Feniksa. Czekam na wiadomość o miejscu i godzinie - powiedziała Lili, ruszając do drzwi. - Zawiadomię pana na czas - dodała, kładąc rękę na klamce - żeby pan zdążył skontaktować się z pańskim sługą. Zgoda? - spytała, patrząc mu prosto w oczy. - Nie ma potrzeby zawiadamiania mnie wcześniej - odparł Nikołaj. Ujął jej dłoń, pocałował ją i dodał:Proszę przyjść po mnie na

422

godzinę przed spotkaniem. Razem pojedziemy tam, gdzie czeka na mnie z Feniksem służący. - Rozumiem - powiedziała Lili i otworzyła drzwi. - Weźmiemy klej -not i pojedziemy do Trollopa. - Dokładnie tak - potwierdził Nikołaj. -I proszę, niech pani rozważy moją propozycję - dodał cicho. - Bardzo proszę - powtórzył niemal błagalnie. - Widzę, że jesteś bardzo zmęczona - zauważył oschle Paszanian, siadając przy stole, przy którym usiadła wcześniej Lili. Były to jedyne słowa, jakie padły przez cały czas trwania kolacji.

S R

Cichy i uważny Haselmann dolewał wina i stawiał przed nimi kolejne talerze, Kiedy jednak dolewał holenderskiego sosu do miski stojącej na środku stołu, jedna kropla upadła na koronkowy obrus i Paszanian burknął ostro: „Imbecyl!". Jego zachowanie sprawiło, że Lili zaniepokoiła się. Zaczerwieniony po uszy Haselmann wyjąkał coś niezrozumiałego, wyraźnie przygnębiony obelgą, której Paszanian nie złagodził choćby drobnym, przepraszającym uśmiechem. Pod koniec posiłku Lili podjęła decyzję: powiem mu wszystko, pomyślała, wstając od stołu, powiem mu o Nikołaju i Feniksie, a także o roli, jaką próbował odegrać w całej sprawie Michaił. Idąc do salonu, zastanawiała się, jak najlepiej pokierować rozmową, ale jeszcze gdy pochylała się przy kominku, żeby dołożyć drew do ognia, nie bardzo wiedziała, od czego zacząć. - Widziałaś się dziś z Michaiłem?

423

Lili odwróciła się osłupiała. Paszanian stał obok kanapy z kieliszkiem w dłoni i zdawał się kontemplować obraz zawieszony nad kominkiem. - Co powiedziałeś? - zapytała cicho Lili, prawie pewna, że się przesłyszała. Twarz Paszaniana skrzywiła się w nieokreślonym grymasie. - Dobrze zrozumiałaś, ma cherie... jak widzisz, wiem o tym... że spotkałaś się z Michaiłem - powiedział Paszanian i usiadł ciężko w rogu kanapy. - Wiesz - podjął po chwili bezbarwnie - była tu Irena. - Irena? - spytała Lili, siadając także. - Możesz wyjaśnić, o co chodzi?

S R

- Pojechała do krawcowej... zdaje się, że poprawia futra, czy coś w tym rodzaju - powiedział Paszanian, patrząc w ogień - i mieszka w okolicy... gdzieś tam koło drogi do Evian. Weszła z Albertem do starej gospody. Powiada, że wynajmują tam pokoje przygodnym parom...

- Paszanian wypił kilka łyczków i ściągnął usta, jakby w kieliszku była trucizna. -I zobaczyła mnie z Michaiłem? - Lili zamknęła na chwilę oczy. Serce bezładnie tłukło się jej w piersi. - Zobaczyła, że jestem tam z Michaiłem i prędziutko przyleciała, żeby ci o tym powiedzieć? Jak mogła? - W każdym razie tak zrobiła... - zauważył pogardliwie Paszanian.

424

- Nie interesuje mnie, czym się kierowała. Twoja najlepsza przyjaciółka, ładne rzeczy! - Rzeczywiście - powiedziała Lili. Nagły przypływ wściekłości przywrócił jej do pewnego stopnia jasność myśli. - W każdym razie, to prawda, spotkałam się z Michaiłem... i właśnie miałam zamiar porozmawiać o tym z tobą. - Coś takiego! - zaśmiał się gorzko Paszanian. - Miałaś zamiar rozmawiać o tym ze mną! - Oparł się głębiej i spojrzał na nią tak zdesperowany, że Lili niemal się przeraziła. - Zakochałaś się w nim, tak? - dodał cicho.

S R

- Co ty opowiadasz! - zaprotestowała Lili i przełknęła ślinę. Nic z tych rzeczy... sprawy wyglądają zupełnie inaczej, niż ci się wydaje. Irena nie potrafi mi wybaczyć, że przestałam żyć wyłącznie wspomnieniami jej brata - wybuchnęła gniewnie. - Pewnie dlatego... westchnęła ciężko i umilkła.

- Powiada, że mężczyznę, który był z tobą, spotkałaś kiedy indziej... w cukierni. On za tobą poszedł i Irena widziała, że oddaliliście się razem. Irena nie mogła wiedzieć, jak on się nazywa, ale na podstawie jej opisu nietrudno było mi się domyślić, że to Michaił. - Paszanian pociągnął kolejny łyk. - To przystojny mężczyzna... zdecydowanie przystojny, prawda? - Daj spokój tym idiotyzmom - powiedziała cicho Lili. Nie zniosę, aby Haik cierpiał przeze mnie, pomyślała strapiona. Nie wiem czemu, ale nie mogę pozwolić, żeby cierpiał. - Proszę cię... wcale nie

425

jest tak, jak myślisz - powiedziała, ale nie odważyła się podejść do niego, żeby go objąć i pocieszyć. - W gruncie rzeczy byłoby to całkiem logiczne - uśmiechnął się gorzko Paszanian. - Oboje jesteście tacy młodzi. Irena powiedziała mi też, że miałaś pojechać z nią do Florencji, ale potem się wycofałaś. Jest pewna, że mężczyzna, z którym tam byłaś... -Nie obchodzi mnie, co mówi Irena - ucięła Lili - a jeśli wycofałam się z tamtego projektu, to dlatego, że trafiła mi się wielka i trudna transakcja, no i poprosiłam Michaiła, żeby mi pomógł. - Czyżby? - zapytał Paszanian znudzonym głosem, zupełnie

S R

pozbawionym ciekawości. - Daj spokój, Lili.

- Czy wiesz? - rzuciła prowokująco Lili. - że Nikołaj ukrywa się u księżnej Gagarin.

Paszanian nagłym gestem uniósł rękę do czoła. Poruszył wargami, jakby próbował coś powiedzieć, ale nie wydostało się z nich ani jedno słowo.

Lili podniosła się, usiadła obok niego i objęła go. - Ależ tak... wiedziałam, że żyje. Wiem o tym od dawna. I jeśli mówię ci o tym dopiero teraz, to dlatego, że uważam za słuszne, abyś o tym wiedział. - Oparła głowę na ramieniu Paszaniana, odszukała jego rękę i ścisnęła ją w swoich dłoniach. - Poznałam go rok temu, może trochę więcej - powiedziała, wpatrując się w ogień. - To księżna któregoś dnia poprosiła mnie do siebie, prawdopodobnie Trollop powiedział jej o moich podróżach i o przekraczaniu granic po kryjomu. Księżna Gagarin pod jakimś pretekstem zabrała mnie do

426

domu i przedstawiła mi Nikołaja, mówiąc, że to twój syn, który wcale nie zginął, jak próbowałeś mi wmówić. Nikołaj przyjechał tu po jakieś fundusze, bo księżna pomagała mu w dalszym ciągu, chociaż wojna domowa w Rosji już się skończyła. Powiedziała mi, że Nikołaj jest bohaterem antybolszewickiej partyzantki. Mówiąc to Lili słyszała ciężki oddech Paszaniana. Ścisnęła mocniej jego rękę. - Nikołaj musiał natychmiast wracać do Azji Mniejszej. Pewien Rosjanin, jeden z białych, zaoferował mu, że przeprowadzi go przez włoską granicę i odstawi go do Turynu, ale został zabity przez agenta

S R

Czeka i księżna nie mogła znaleźć nikogo, komu mogłaby zaufać. Więc pomyślała o mnie. Wiedziała, że nie zdradzę i na pewno nie oddam w ręce bolszewików syna mojego męża, bez względu na polityczne przekonania.

- Mój Boże - mruknął Paszanian. -I ty...

- Z początku próbowałam wykręcić się od tego, ale potem się zgodziłam. Nikołaja poszukiwali Czekiści, a Genewa, jak mówi księżna, jest, praktycznie biorąc, jaskinią szpiegów. - Westchnęła. Zawiezienie go do Turynu zajęło mi trzy dni. Tam odprowadziłam go na dworzec, z którego odjechał. I to wszystko. W ciągu tych trzech dni Nikołaj zakochał się w niej. Błagał, żeby go nie zostawiała i wyjechała razem z nim. Przyrzekł jej, że wróci, żeby ją odnaleźć. O tym, że Nikołaj zakochał się we mnie, pomyślała Lili, nie powiedziałam nawet Michaiłowi. - To wszystko - powtórzyła cicho.

427

-I nie wspomniałaś mi nigdy ani słowem - wyjąkał Paszanian, uwalniając rękę z jej dłoni. - Wiedziałam, że się go wstydzisz - stwierdziła bez cienia okrucieństwa Lili - że wstyd ci mieć carskiego poplecznika za syna. Nikołaj opowiedział mi o waszym spotkaniu w Odessie i wyobraziłam sobie, jak wtedy cierpiałeś. Czy był sens, żebyśmy rozmawiali o nim? Podniosła się, wzięła kieliszek Paszaniana i napełniła go do połowy. - A zresztą nie myślałam, że go jeszcze zobaczę... - powiedziała, wracając na miejsce - ... sądziłam, że to zamknięty rozdział. - Podała

S R

kieliszek Paszanianowi, który opróżnił go jednym haustem, a potem podniósł na nią dziwnie nieobecne spojrzenie.

- A jednak się spotkaliście! - powiedział z naciskiem. - U księżnej Gagarin. Nikołaj przyjechał, żeby sprzedać pewien cenny przedmiot w kształcie Feniksa, i kiedy powiedział mi o tym, postanowiłam natychmiast, że muszę go zdobyć. - No tak - powiedział Paszanian, dodając bliskim załamania głosem: - Brawo! - Odkaszlnął i spojrzał na nią ze złością. - Wyjaśnij mi natychmiast, dlaczego spotkałaś się z Michaiłem. A potem zostaw mnie. Potrzebuję samotności. Trollop z metodyczną precyzją wymierzał policzki żonie. Trzymał Annette za kołnierz, wciskając kciuk w jej białą miękką szyję, a drugą ręką uderzał ją to w jeden, to w drugi policzek. Annette broniła się, wydając ciche, nieartykułowane dźwięki. W końcu wyrwała mu się i potykając się odskoczyła do tyłu, z rękami w

428

zmierzwionych włosach, zaognionymi policzkami i z wściekłymi błyskami w oczach, w których nie zalśniła nawet jedna łza. - Ty świnio! - sapnęła. - Obrzydliwa, wstrętna świnio... jak śmiesz podnosić na mnie ręce, ty obrzydliwcu... rzygać się chce, jak się patrzy na tę twoją gipsową gębę i opuchnięte gały! - Wybuchnęła nagle histerycznym śmiechem. - Brzydzę się tobą... zawsze się brzydziłam! Trollop podszedł szybko do komódki, na którą odłożył przyciemnione okulary. Chwycił je i włożył na nos. - Czujesz do mnie wstręt, tak?

S R

- Wyglądasz jak grabarz, w tych twoich czarnych brylach! rzuciła Annette, poprawiając szlafrok.

- Mów, dlaczego dopiero teraz wróciłaś do domu, albo zacznę od początku - syknął Trollop i włożył ręce do kieszeni marynarki. - No więc?

- Idź do diabła! - wykrzyknęła Annette i dotknęła zaczerwienionych policzków. - Do diabła, stary impotencie! Trollop opuścił głowę i wbił wzrok w podłogę. - Impotencie? Żartujesz chyba... - mruknął cicho. - Jeżeli jeszcze nie całkiem, to prawie - zaszlochała Annette. Zbliżyła się do niego i oparła ręce na biodrach. - Wyładowujesz się na mnie, kiedy nie wychodzi ci jakiś interes, co? No, powiedz mamusi, powiedz, obrzydliwa świnio, co ci się dzisiaj przytrafiło. - Gdzie byłaś? - wycedził przez zęby Trollop, nie podnosząc głowy. Annette oparła się o niego.

429

- Przez cały dzień byłam z moją przyjaciółką Lili, a jak nie wierzysz, to sprawdź. Prawda, że to sprawdzisz, kochanieńki? odparła arogancko, a potem pociągnęła go do łóżka i zmusiła, żeby usiadł. - Więc jak, nie powiesz mamusi, co ci dzisiaj nie wyszło? zapytała i usiadła mu na kolanach, obejmując go za szyję. - Jeżeli masz ochotę, możesz sobie nawet popłakać. - Ten Feniks... - wybuchnął Trollop. - Nikt nie przyszedł dziś na rozmowę w umówionym miejscu. Nikt, rozumiesz? Annette wybuchnęła śmiechem. - Och, biedaczysko... I gdzie ten twój talizman przeciwko

S R

śmierci? Co ty teraz zrobisz? - Zmusiła go, żeby się położył i siadła na nim okrakiem. - Biedny August umrze, położą go w ciemnym grobie, i koniec go spotka taki, że go zjedzą tam robaki! - wydeklamowała śpiewnym głosem i pochyliła się nad mężem. - Moja biedna dziecina, jak ty sobie poradzisz bez tego talizmanu?

- Któregoś dnia uduszę cię własnymi rękami - szepnął jej do ucha, podczas gdy ona rozpinała mu koszulę. - Posłuchaj... - dodał na pulpicie w gabinecie leżała książka o Feniksie... nie mogłem jej znaleźć. Ty ją zabrałaś? - Wyrzuciłam ją - roześmiała się Annette. - Może dzięki temu wyparują ci z głowy te idiotyzmy. Trollop zrzucił ją z siebie jednym gwałtownym pchnięciem. Podniósł się i przygładził włosy dłonią, tak jakby chciał zapanować nad własnym podnieceniem. - Wyrzuciłaś ją? - zapytał i biegiem wypadł z sypialni.

430

- Idiooota! - wrzasnęła za nim Annette, zsuwając z ramion szlafrok. - To nieprawda, nie wyrzuciłam jej... położyłam tylko gdzie indziej. Zaczekaj, niech pomyślę. Gdzie ja ją mogłam położyć?... Znajdę i c oddam. Chodź tu, Auguście, chodź tu!

Rozdział 23 - Więc wypaplałaś wszystko Paszanianowi... - Tak, wczoraj wieczorem, jak wróciłam od Nikołaja. - I co on na to?

S R

Lili wzruszyła ramionami.

- Nic... - Spojrzała na Michaiła, który szedł obok niej po małym placyku przed rotundą nad jeziorem. - Powiedziałam mu też, że spotykam się z tobą tutaj, dziś rano...

- Doskonale - stwierdził Michaił. Lili nie umiała odczytać z jego tajemniczej miny, czy wiadomość poirytowała go, czy też była mu obojętna.

- Musiałam to zrobić - dodała, czując niewytłumaczalną potrzebę usprawiedliwienia się. - Bardzo dobrze postąpiłaś - odparł oschle Michaił i ruszył w stronę samochodu. - Przypuszczam, że przyjechałaś tu po mnie, żebyśmy przedyskutowali razem z twoim mężem, co mamy teraz robić. W kwadrans później znaleźli się w gabinecie Paszaniana nad antykwariatem. Paszanian, którego Lili zostawiła jeszcze w szlafroku, 431

spożywającego w milczeniu śniadanie, miał na sobie teraz elegancki stalowoszary garnitur, kamizelkę i jedwabny krawat w paski. Stał z miną, jaką przyjmował zwykle wtedy, gdy przystępował do załatwienia jakiegoś interesu, pewną siebie i uprzejmą, za którą łatwo mu przychodziło ukryć wszelkie emocje. Sztywno uścisnął dłoń Michaiłowi i przesadnie uprzejmie wskazał mu małą kanapę. Nienawidzi go, pomyślała niespokojnie Lili, jest o mnie wściekle zazdrosny. Usiadła na stołku za biurkiem, koło fotela Paszaniana, jakby chciała potwierdzić, że jest dla niego kimś bliskim. Michaił usiadł na środku kanapy, podniósł kołnierz płaszcza aż po

S R

brodę i zapatrzył się w okno, jakby nie chciał stracić nic z widoku deszczu, który zaczął właśnie gniewnie dzwonić o szyby. Przez całą rozmowę Lili ani razu nie spotkała jego wzroku. - Coś do picia? - zapytał Paszanian, kładąc ręce na blacie biurka. Reasumując - powiedział, nie czekając na odpowiedź, i uniósł ręce z miną człowieka, który chce znaleźć rozwiązanie bardzo trudnej sytuacji - uruchomicie wasz plan przejęcia Feniksa z chwilą, gdy Michaiłowi uda się ustalić, gdzie ukrywa się służący Nikołaja. Wymówił imię syna, nie zmieniając wyrazu ani tonu głosu. - Kiedy już poznacie jego kryjówkę, to wtedy, jeśli dobrze zrozumiałem, Lili pójdzie do mojego syna... - tu zrobił małą pauzę - ... i powie mu, że Trollop wyznaczył spotkanie i że czeka na niego, żeby omówić kupno Feniksa. Nikołaj, zgodnie z wczorajszymi ustaleniami, zawiezie Lili tam, gdzie przebywa jego służący, któremu jednak - i Paszanian

432

wskazał ręką Michaiła - ktoś tymczasem zabierze cenny przedmiot. Położył ręce z powrotem na biurku i dodał: - Myślę, że dobrze wszystko zrozumiałem. Czyż nie tak? - Ależ tak - zapewniła go Lili. - Powiedziałam wczoraj Nikołajowi, że czekam na sygnał od Trollopa, i zrobiłam to właśnie po to, żeby dać Michaiłowi czas na wytropienie służącego i skarbu. Ponadto - powiedziała, poprawiając sobie włosy na karku - wydaje mi się, że jeśli zrobimy właśnie tak, to Nikołaj nie będzie z pewnością podejrzewał mnie o nic, gdy zorientuje się, że klejnot został skradziony!

S R

Paszanian złożył ręce, splatając palce obu dłoni. - To w pełni usprawiedliwia udział Michaiła w całej sprawie, powiedziałbym nawet, że bez niego nie można by, praktycznie biorąc, zrealizować waszego planu.

Zaalarmowana dwuznacznością tych słów Lili spojrzała na Paszaniana, napotkała jednak jego uspokajający uśmiech. - Wszystko dobrze, kochanie... plan jest bez zarzutu, tyle że ja też do niego wkraczam. - To znaczy? - zapytał Michaił, patrząc nadal w okno. - Nie chciałbym, żebyście zapomnieli o tym, że ja chcę zobaczyć się z synem - powiedział, zaciskając dłonie w pięści. - Michaił odnajdzie służącego i zabierze mu Feniksa, a kiedy Lili przywiezie Nikołaja, ja będę tam czekał na niego. To moja sprawa, jak usprawiedliwię swoją obecność, nie obwiniając o nic Lili.

433

- Znakomicie! - przytaknął żywo Michaił. - Jeśli chodzi o mnie, to dziś w nocy odkryłem, gdzie przebywa ten Gruzin, to znaczy, służący Nikołaja - dodał i wstał z kanapy. Wsunął ręce do kieszeni spodni i stanął na wprost biurka. - Nie do wiary, ile domów publicznych znajduje się w tym szacownym mieście... ale wytropienie go nie było znowu takie trudne, jeśli wzięło się pod uwagę jego niezwykłe upodobania erotyczne.. . - Rzucił okiem na Paszaniana, w dalszym ciągu ignorując Lili. - Ta brzytwa, przedstawienie ze sznurami, dziewczyny przywiązane do łóżka... Typowe sadystyczne zboczenia, tyle że bez rozlewu krwi.

S R

- Oszczędź nam szczegółów - rzucił Paszanian. - Jeśli dobrze zrozumiałem, to nasz człowiek ukrywa się.

- Tak jest, w burdelu. W wesołym domku na przedmieściu. Rodzaj małej odrapanej willi, w której przepytuje dziewczyny jedną po drugiej, dobrze im płacąc za tę brzytwę - powiedział Michaił, wzruszając ramionami.

- Dziwne - wtrąciła Lili, podnosząc się z miejsca - że Nikołaj nie ma pojęcia z niebezpieczeństw, jakie mogą wywołać seksualne manie tego Gruzina. Łatwo odnaleźć osobnika takiego, jak on. Podeszła do komody, rozmyślając po drodze, że Nikołaj popełnia jeszcze inny błąd, obdarzając zaufaniem ją. Otworzyła szkatułkę z lapis-lazuli i wyjęła z niej papierosa. Odwróciła się i stanęła naprzeciwko zapalonej zapałki, którą Michaił trzymał w palcach. Pochyliła się lekko, czując na sobie wzrok Paszaniana,

434

podobny czujnemu spojrzeniu strażnika, który pilnuje dwojga więźniów, podejrzewając ich o chęć ucieczki. Wydmuchując kłąb dymu, odwróciła się do męża i skarciła go nagłym błyskiem oczu, którego znaczenie musiał natychmiast pojąć, bo spuścił powieki z zakłopotaną miną, jak ktoś przyłapany na gorącym uczynku. Następnie podeszła do kanapy, usiadła i założyła nogę na nogę. - A więc możemy zrobić to jeszcze dziś - stwierdziła. - Po południu - dodała i spojrzała na Paszaniana. - W czasie, gdy ty będziesz rozmawiał z Nikołajem, ja dołączę do Michaiła, który będzie na mnie czekał koło rotundy, oczywiście z Feniksem.

S R

- Zgoda - powiedział Michaił, bawiąc się nie przypalonym papierosem. A potem spojrzał na Paszaniana i spytał go cicho: - Co powiesz Nikołajowi?

Odpowiedziało mu milczenie.

- Nie uważacie, że to wyłącznie moja sprawa? - odezwał się w końcu oschle Paszanian.

Użycie przez niego liczby mnogiej zdawało się odsuwać Lili i Michaiła w cień, jak najdalej od niego. - Dobrze - stwierdziła Lili, gasząc piątego już papierosa, jakiego wypaliła tego dnia - powiedziałabym, że wszystko mamy omówione. - A ja powiedziałbym, że powinnaś wreszcie przestać palić burknął Paszanian, podszedł do okna i otworzył je na oścież. Do pokoju wtargnęło wilgotne powietrze, pachnące zgniłymi liśćmi, a także szum deszczu.

435

- Zadaję sobie pytanie, jak zareaguje na to wszystko Nikołaj — powiedział Michaił, odkładając papierosa do popielniczki. Sięgnął po kapelusz, który, wchodząc, położył na małym stoliku. - Ja sam poradzę sobie z tym - odparł szorstko Paszanian. - Ale chciałbym być naprawdę pewny, że Trollop... - Powiedziałam ci, nie pamiętasz? - odparła Lili. - Nie wie o niczym. - Ale bardzo mu zależało na tym przedmiocie, nieprawda? dopytywał się Paszanian. - Zależało? - odcięła się Lili. - Myślę, że gotów był wyłożyć

S R

obłędne pieniądze, żeby tylko mieć go na własność. Trollop panicznie boi się śmierci, Annette o tym mówiła. Ma prawdziwą obsesję na tym punkcie. A zresztą byłeś przy tym, nie pamiętasz? - Podeszła do męża i ujęła go pod ramię.

Teraz Michaił miał ich oboje na oku, żonę i męża. Przystanął koło balustrady krętych schodów z kapeluszem w ręku. - Nie pamiętasz? - dopytywała się Lili. - Chodziło o talizman chroniący od śmierci. - Rzeczywiście - przytaknął Paszanian i przykrył jej dłoń swoją. -Co za idiotyzm! - Zdaje się, że Trollop mocno w to wierzy. Powiedziałam Annette, żeby mi przyniosła starą książkę, którą Trollop bezustannie wertuje. Książka opisuje ten klejnot i przesądy, jakie narosły wokół niego. - To ja już idę - przerwał jej ostro Michaił.

436

- Oczywiście - zareagował żywo Paszanian i odsunął się od Lili. -Odprowadź go, bardzo proszę - zwrócił się do niej. - Niech wyjdzie tylną furtką, w głębi ogrodu. Lepiej zachować ostrożność, nie uważasz? Niedługo potem Paszanian przyglądał się żonie i Michaiłowi przez okno, które zamknął przed zaciągnięciem firanek, jak szli pod parasolem alejką przecinającą klomby. Zniknęli pod drzewem i czas, jaki upłynął, nim ukazali się z drugiej strony, wydał mu się niewiarygodnie długi. Kiedy zobaczył ich w końcu, wydało mu się, że Michaił ściskał rękę Lili. Ale może tylko mu się wydawało, bo wiatr

S R

targał płaszczem Michaiła, a szal, który Lili zarzuciła na ramiona, zasłaniał wszystko. Zobaczył, że zatrzymują się naprzeciwko siebie koło furtki w głębi ogrodu. Nie mógł widzieć ich postaci w całości, ponieważ zakrywał je częściowo parasol, chroniący ich przed deszczem i przed jego wzrokiem.

- O, Boże! - jęknął wstrząśnięty ich widokiem, stojących tak blisko siebie. Może się całują, pomyślał, i poczuł, że się dusi. Wstrząsnął nim nagły dreszcz. Szybko odszedł od okna, jak ktoś, kto cofa się przed przepaścią, odkrywającą straszliwe widoki. Stanął koło biurka, opierając się o nie rękami. Przymknął oczy: wizja samotności, w jakiej przyszłoby mu żyć, gdyby Lili go opuściła, napełniła go przerażeniem. Gdy Lili wyłoniła się u szczytu kręconych schodów, wybiegł jej naprzeciw. Wydawało mu się, że musi użyć wszystkich sił, jakie mu

437

zostały, żeby posłać jej obojętny uśmiech. Udało mu się wyjąkać prędko, ale serdecznie: - Zobaczymy się na kolacji. Mam teraz coś do załatwienia. - Po czym pocałował ją leciutko. Tego dnia jej niepokryte szminką wargi były wilgotne i nabrzmiałe. Wystarczyło, że dotknął ich swoimi ustami, aby. doznać gwałtownej rozkoszy. - Bądź spokojna, wszystko pójdzie dobrze - mruknął, cofając się. I odszedł, bojąc się, że jej spojrzenie odkryje trawiącą go zazdrość i udrękę. Szybko zbiegł ze schodów i przeszedł przez sklep. Strzelił palcami, żeby przywołać szofera czekającego przy drzwiach.

S R

- Pospiesz się! - zawołał do niego.

- Komunistyczna rewolucja w Niemczech spełzła na niczym oświadczył Paszanian, ściskając rękę Trollopowi, który wyszedł mu naprzeciw z wyrazem zaskoczenia na twarzy, w salonie jego apartamentu w Grand Hotelu. - To już koniec... nie ma nic, czego mógłby się pan obawiać w związku z pańskimi interesami w tym kraju.

- Mówi pan poważnie? - Trollop zdjął okulary, tak jakby łatwiej mu było przyjrzeć się Ormianinowi bez nich, spod zaczerwienionych i żałośnie opuchniętych powiek. - Za parę dni, jak przypuszczam, przeczyta pan o tym w gazetach. Pomyślałem jednak, że zrobię panu niespodziankę, chciałem poinformować pana natychmiast o tym, co się dzieje w republice weimarskiej, jako że właśnie otrzymałem interesujące wiadomości. - Może zamówię szampana?

438

- Jak pan sobie życzy. W chwilę potem Paszanian miał już w dłoni kryształowy kielich. - Tak, drogi przyjacielu - podjął swoje wywody - możliwość, że w Niemczech może dojść do przewrotu komunistycznego, od jakiegoś czasu rozważana z zapartym tchem przez wielu ludzi, rozwiała się całkowicie. Niemieccy komuniści stracili jedyną wspaniałą okazję jego przeprowadzenia. Siedzący naprzeciwko Ormianina Trollop śledził z widocznym niepokojem każde jego słowo. Obserwując nerwowe tiki Trollopa i zniecierpliwienie, ż jakim obracał on w palcach okulary, Paszanian

S R

zdumiał się prawie, że amerykański miliarder tak otwarcie okazywał zdenerwowanie.

- Niech pan mi to bliżej wytłumaczy - poprosił Trollop. Powiedział to jednak ostro.

- Jak pan wie, wojskowe oddziały niemieckich komunistów od miesięcy były gotowe i czekały tylko na sygnał, aby rozpocząć powstanie. -Paszanian zwilżył usta szampanem, ale miał zbyt ściśnięty żołądek aby przełknąć choćby jeden łyk. - W zeszłą niedzielę odbyło się zebranie organizacji robotniczych w Chernitz - ciągnął. - Wszyscy oczekiwali, że zostanie wydany rozkaz podjęcia zaplanowanych działań... tymczasem odwołano zbrojne wystąpienie. - Ale... co na to Komintern? - dopytywał się Trollop. - Sekrety polityki międzynarodowej! - uśmiechnął się Paszanian. -Według głosów, które stamtąd dochodzą, Komintern zgodził się na odwołanie rewolucji. Rzecz ciekawa, że w Hamburgu myśleli,

439

wskutek jakiejś pomyłki, że postanowiono ją wszcząć w całych Niemczech. Tak więc kilkuset komunistów, tylko z Hamburga, chwyciło za broń, ale po czterdziestu ośmiu godzinach zostali rozproszeni przez policję i wojsko. Paru zginęło, część trafiła do aresztu, i to wszystko. -I na tym skończyła się październikowa rewolucja w Niemczech? -zapytał z niedowierzaniem Trollop. - Tak, na tym... a teraz Komintern, Stalin, Zinowiew, Trocki i przywódcy Niemieckiej Partii Komunistycznej przerzucają jeden na drugiego odpowiedzialność za tę porażkę. Przewiduje się między nimi

S R

ostre starcia, w których przeważać będzie zwykła walka o władzę. Walka tytanów, by użyć słów Wictora Hugo! Jest jednak oczywiste, że ta niemiecka porażka ma wymiar katastrofy, nie uważa pan? - Zależy dla kogo - uśmiechnął się Trollop. - Z pewnością nie dla mnie. Przyjmuję z pewną ulgą fakt, że w tej chwili nie może dojść w Niemczech do dyktatury proletariatu - dodał i powoli opróżnił kieliszek, a potem sięgnął po cygaro. - Ale kto w gruncie rzeczy ponosi odpowiedzialność za tę klęskę? Paszanian odstawił na bok szampana. - Stalin utrzymuje rzekomo, że niemiecki proletariat nie jest jeszcze wystarczająco dojrzały, Zinowiew, jako szef Kominternu, ma pewne kłopoty z przyjęciem zdecydowanego stanowiska. W artykule, który ukazał się nie dawno w „Prawdzie" nie wspomina o katastrofie. Słyszałem jednak, że mówi o „błędzie popełnionym przez partię", mając na myśli organizację komunistów niemieckich. Nie wolno

440

jednak zapominać o układzie z Rapallo, z którego jak dotąd i Związek Radziecki, i Niemcy wydają się zadowolone. - A narodowi socjaliści z Monachium? - zapytał Trollop i zwilżył językiem cygaro. - Co pan o nich sądzi? - Wydaje się, że w Bawarii dochodzi do poważnych zamieszek odparł Paszanian, wstając - i że ten ich przywódca, Hitler, jest bardziej niż kiedykolwiek zdecydowany na rozpoczęcie marszu po władzę. — Uśmiechnął się do Trollopa. - Ale pan, drogi przyjacielu, nie jest człowiekiem, który powinien obawiać się takich osobników, jak Hitler! Trollop podniósł się także.

S R

- Nie wiem doprawdy, jak panu dziękować! - powiedział i dodał z pewną ostrożnością: - Niech mi pan powie, co mogę dla pana zrobić. - Chciałbym poprosić pana o wyświadczenie mi przysługi odparł Paszanian i wpatrując się badawczo w Trollopa, przygładził jedną brew czubkiem palca. - Wielkiej przysługi, w zamian za inną informację, której chcę panu udzielić, ale niedotyczącą już polityki. - Cóż to takiego? - zapytał wielce zaintrygowany Trollop. - Jest coś, na czym panu bardzo zależy, drogi przyjacielu... Niech mnie pan nie pyta, jak się o tym dowiedziałem, wiem wszakże, że chodzi o pewien cenny przedmiot - stwierdził Paszanian. Położył dłoń na ramieniu Trollopa i przycisnął lekko. - Zgadza się? - Powinnaś się zmusić do jedzenia, nawet jeśli nie jesteś głodna powiedział Paszanian i dał znak Haselmannowi, który postawił przed Lili talerz z drugim daniem. - To będzie ciężkie popołudnie, czekają

441

nas duże emocje - dodał, gdy służący zniknął za drzwiami, i uśmiechnął się do żony. - No, odwagi! - Wiesz - odparła obojętnie Lili - rzecz w tym, że jestem niewyspana. - Wypiła kilka łyków wina i dodała: - Wrócę dopiero na kolację. Nawiązałam kontakt z pewnym specjalistą od drogich,kamieni. Będzie na mnie czekał późnym popołudniem. - Przypuszczam, ze pojedziesz do niego z Michaiłem powiedział Paszanian, dolewając wina. - Tak, jak ustaliliśmy - odparła Lili. - Podzielimy się zyskiem. Suma, jaką uzyskam, będzie aż za duża, żeby uporządkować sprawy

S R

Kinderheimu mojej matki. Nie uważasz?

- Och, bez wątpienia - odparł Paszanian.

- Wydajesz się bardzo spokojny - zauważyła Lili. - Bo jestem. - Paszanian wyciągnął do niej rękę nad stołem. Lili podała mu doń. - Dziś wreszcie zobaczę znowu syna. Spróbuję namówić go, żeby natychmiast wyjechał do Nowego Jorku. Mógłby zacząć życie od nowa. Mam tam znajomych, prowadzę różne interesy... - A gdyby odmówił? - Będzie musiał zastanowić się poważnie, zanim odmówi odparł Paszanian. - Wykradzenie Feniksa oznacza dla niego utratę dużych pieniędzy... Dojdzie do wniosku, że został bez wyjścia, i w pewnym sensie poczuje się zobowiązany do przyjęcia mojej propozycji. Wiesz, jakie życie prowadzi on w Azji Mniejszej?

442

- Michaił powiedział mi to i owo... ma tam coś w rodzaju bandy. Zwyczajni zbóje - stwierdziła Lili, ściskając mocniej dłoń Paszaniana. -Pomimo to może odmówić. Paszanian puścił dłoń Lili i napełnił znowu kieliszek. - Zrobię wszystko, żeby Nikołaj zaakceptował to, co mu przedstawię! Przez chwilę milczeli oboje. Pod nagłym porywem wiatru deszcz zaczął mocniej dzwonić o szyby. - Haik... - powiedziała cicho Lili. - Zobaczysz, wszystko pójdzie dobrze.

S R

- Tak myślisz? - zapytała niespokojnie. Paszanian uśmiechnął się.

- Pójdzie wspaniale, najdroższa... po prostu wspaniale! Zdezorientowana Lili przez moment zadawała sobie pytanie, skąd bierze się u niego tak pewność siebie.

Rozdział 24

Zaparkowała samochód obok bramy do parku. Wspinając się aleją, która przecinała park aż do wejścia do willi księżnej Gagarin, przypomniała sobie tamten dzień w Hamburgu, sprzed kilku miesięcy, kiedy to natknęła się na policjanta na schodach domu Helmuta. Przycisnęła mocniej torebkę pod pachą i wyczuła twardy kształt rewolweru, tego samego, który uratował ją wówczas. Park pogrążony był w ciszy i owiany łagodną szarością jesiennego popołudnia. Dwa wróbelki goniły się, podskakując po 443

żwirze. Gdy zbliżyła się do nich, odleciały z cichym furkotem skrzydeł. Ubrała się ze szczególną elegancją, toteż księżna Gagarin obrzuciła ją pełnym podziwu spojrzeniem, gdy przekroczyła próg domu. - Niech no ci się przyjrzę! - wykrzyknęła, wyciągając do niej ręce. Lili miała nasunięty na czoło aksamitny kapelusik, przyozdobiony czarną satynową wstążką. Włożyła lekki płaszcz o prostym kroju i obszernych rękawach. Zarzuciła niedbale na ramię białego lisa, którego szklane oczy zdawały się wpatrywać groźnie w księżnę Gagarin.

S R

- Tylko ten lis! - orzekła księżna. - Każ wymienić mu oczy. Są okropne!

- Wygląda mi sympatycznie - odparła Lili i czule poklepała lisa po głowie dłonią w rękawiczce.

- Jeżeli to w ogóle możliwe, to Nikołaj straci dla ciebie głowę jeszcze bardziej, gdy zobaczy cię taką piękną! - uśmiechnęła się złośliwie księżna. - Nie robi nic innego, tylko stoi w oknie i czeka, aż się pojawisz. Minęły korytarz prowadzący do salonu, w głębi którego, między dwoma ogromnymi obrazami, widać było drzwi do gabinetu. - Posłuchaj, Lili - szepnęła księżna ściskając ją Za ramię Nikołaj ma nadzieję, że wyjedzie stąd razem z tobą. Ten twój mąż jest dla ciebie za stary, wierz mi!

444

Lili uwolniła się szorstko od starej, pomarszczonej ręki. Ty wiedźmo, pomyślała, kierując się w stronę gabinetu, nie mieści ci się w głowie, żeby Paszanian mógł być jeszcze szczęśliwy, i to właśnie ze mną. - Niech się pani zatrzyma - powiedział Nikołaj, wskazując małą przerwę między drzewami. - Czemu właśnie tutaj? — zapytała Lili. - Na jedną chwilę - powiedział prosząco Nikołaj. - Czeka na nas pan Trollop - zauważyła Lili. - Nie lepiej pojechać od razu po klejnot i... - Tylko parę słów.

S R

Lili zatrzymała samochód w cieniu klonów. Trzymając dłonie na kierownicy, popatrzyła na liście, które odrywały się od prawie całkiem gołych gałęzi i drżąc opadały w nieruchomym powietrzu. - A więc, słucham?

- Chodzi o moje marzenia, ma chérie - powiedział Nikołaj dziwnie gorzko - o moje plany, moją przyszłość... Chcę pomówić o nich z panią. - Proszę, słucham - odparła bez zniecierpliwienia Lili. Jej umysł i zmysły odpoczywały, zasklepione w bryłę lodu. O tej porze Michaił powinien mieć już Feniksa w rękach, a Paszanian oczekiwał przyjazdu syna. Pomodliła się w duchu, żeby Nikołaj pospieszył się. Świadomość, że Paszanian liczy tam minuty z rosnącym wciąż niepokojem, mogła i ją wytrącić z równowagi.

445

- Znałem kiedyś pewnego człowieka, barona Ungern-Sternberga — powiedział Nikołaj niskim głosem - który był oficerem w armii Kołczaka i zwolennikiem cara. Był to człowiek nieustraszony, o wielkich walorach. Chełpił się tym, że pochodzi od Dżyngis-chana, i to właśnie - Nikołaj roześmiał się cicho - była jedyna nieprzyjemna skaza jego charakteru. Mam na myśli próżność. Trzeba czegoś więcej, aby uważać się za potomka mongolskiego plemienia! - Zamilkł na chwilę, a potem podjął opowieść. - Baron ten był buddystą i nienawidził całą swoją istotą rewolucji i jej bojowników. Był najbardziej zaciekłym

S R

wrogiem bolszewików, jakiego kiedykolwiek znałem. Prócz mnie, oczywiście.

- Dlaczego pan mi o nim opowiada? - zapytała grzecznie Lili, dziwiąc się, skąd bierze się u niej aż tyle opanowania. - Baron rzucił się w niezwykłą wojenną awanturę. Wraz ze swoimi ludźmi opanował 3 lutego 1921 roku Urgę, stolicę Mongolii zewnętrznej, marząc o utworzeniu tam małego, doskonałego państwa, którego byłby władcą absolutnym. - Zaczynam rozumieć - powiedziała cicho Lili. Odwróciła się w stronę człowieka, który siedział obok niej, i przyjrzała mu się z zakłopotaniem. - Wojska czerwonych rzuciły się do kontrnatarcia, zajęły Urgę i wyrzuciły stamtąd barona. Jak najdalszy od poddania się baron próbował wedrzeć się do Rosji, ale wzięto go do niewoli i skazano na śmierć.

446

- A teraz pan, mając w ręku pieniądze uzyskane ze sprzedaży Feniksa, planuje powtórzyć tamten wyczyn? - Są w Azji miasta - podjął Nikołaj, błądząc wzrokiem po jej twarzy - otoczone średniowiecznymi murami, leżące na krańcach stepów, u podnóży gór. Miasta bajeczne, nad którymi rozpościera się niebo w odcieniu wschodnich jedwabi, a pełne gwiazd noce są tak piękne, że narzucają duszy ten sam rytm oddechu, jakim pulsuje tajemniczy wszechświat. -Uśmiechnął się. - Znam jedno takie miasto o niezpomnianym uroku i zawiozę panią do niego. Będzie tam pani królową. - Posłał jej melancholijny uśmiech i dodał: - Odkąd panią

S R

poznałem, nie wyobraża pani sobie, ile razy o pani myślałem... Obozy pod gołym niebem, w których czekałem świtu w otoczeniu moich ludzi, mogłyby zaświadczyć o mojej nostalgii.

Lili spuściła oczy. To przecież wariat, powiedziała sobie w duchu, starając się zwalczyć nieprzyjemne zakłopotanie, jakie ją opanowało. Nikt inny, tylko wariat, oszalały krwawy morderca, posługujący się bezlitośnie swoim kindżałem.

- Ale teraz jest pani tutaj, ze mną - wrócił do swojego wątku Nikołaj. - Jeszcze dziś w moich rękach znajdzie się prawdziwy majątek, którego użyję nie tylko na zakup broni, ale i na długą podróż do miasta, które na nas czeka, a także na przywrócenie piękna jego starym pałacom. - To są absurdalne plany - powiedziała szeptem Lili. - Nie zdaje pan sobie sprawy, że... Nikołaj opadł na oparcie fotela.

447

- Jedźmy - mruknął. - Pokażę pani drogę do miejsca, gdzie ukrywa się mój sługa. Zabierzemy klejnot i zawieziemy go do Trollopa. I dziś wieczorem pani i ja wyjedziemy stąd razem. Odwrócił głowę do Lili i dodał przyciszonym głosem: - Pani jest moim magicznym Feniksem, moim snem. Pani i miasto, które na nas czeka! - To ten mały dom w ogrodzie, widzi pani? - powiedział Nikołaj. Ich oczom ukazało się zrujnowane domostwo. Ściany były odrapane, ogródek zarośnięty chwastami, kilka okiennic poobrywanych. Całość otaczał płot z pomalowaną na czarno furtką o

S R

cmentarnym wyglądzie. Lili zatrzymała przed nią samochód. - Zaczekam tu na pana - powiedziała i wyjęła z torebki papierosa. Nikołaj wysiadł i ruszył powoli, nie zwracając uwagi na deszcz. Szedł wyprostowany, jakby udawał się na dworski bal. Pchnął furtkę i wszedł na ścieżkę, prowadzącą do pomalowanych na niebiesko drzwi.

Drzwi otworzyły się i Nikołaj zniknął w środku. W jednym z okien na pierwszym piętrze ktoś odsunął firankę i Lili, z twarzą przylepioną do przedniej szyby auta, dojrzała w oknie Paszaniana, który machnął jej ręką. Firanka opadła. Lili westchnęła z ulgą i oparła się wygodniej w fotelu. Wzięła kilka głębokich oddechów. Przypaliła papierosa pewnymi, wcale nie drżącymi rękami. Zdjęła lisa i rzuciła go obok siebie, tam, gdzie jeszcze przed chwilą siedział Nikołaj. - Stało się - powiedziała półgłosem i włączyła pierwszy bieg.

448

Z papierosem w ustach pojechała powoli w stronę bulwaru nad jeziorem. Uśmiechnęła się, czując, że napięcie ostatnich godzin, opada. Nikotyna zaczęła szczypać ją w gardło. Opuściła szybę i wyrzuciła papierosa. Zgodnie z ustaleniami Michaił miał czekać na nią pod kasztanami przy rotundzie. Lili pomyślała o tym, co zostało jeszcze do zrobienia: miała udać się z Michaiłem do rzeczoznawcy, żeby wycenić wartość Feniksa, podzielić między Michaiła i siebie złoto i szlachetne kamienie, z których Feniks był wykonany, i pożegnać się z Michaiłem. A potem każde z nich miało udać się w swoją stronę.

S R

Zastanawiała się, czy po powrocie do domu zastanie już Paszaniana, i jak będzie rezultat jego rozmowy z synem. - Nie uda mu się go przekonać - powiedziała głośno. - Nikołaj jest szaleńcem. Nigdy nie pojedzie do Nowego Jorku. - Jak by nie było, szczerze pragnęła nie zobaczyć go więcej. Przekręciła kierownicę, najpierw w prawo, potem w lewo, śledząc uważnie krzywiznę alei. Zatrzymała się. Na piechotę doszła do rotundy, która bielała między drzewami. Michaiła nie było. Lili popatrzyła w stronę kasztanowych drzew, pewna, że skrył się pod nimi przed deszczem. Nie zobaczyła go. Obcasy jej pantofelków zastukały głośno po marmurowych płytach placyku, który przecięła aż do balustrady. Zatrzymała się i rozejrzała na wszystkie strony.

449

Pod drzewami nie było nikogo. Także obok żywopłotów rosnących wzdłuż murku. Okolica była zupełnie opustoszała. Na pociemniałych od deszczu drzewach i dywanie liści okrywających ziemię zdawał się ciążyć śmiertelny spokój. - O Boże! - szepnęła. - Michaił! - Jej serce zaczęło znienacka walić jak oszalałe. - Zabrał Feniksa i uciekł - wyjąkała półgłosem. Oszukał mnie. - Zdjęła kapelusz i położyła go na balustradzie. Odchyliła głowę do tyłu i wystawiła twarz na krople deszczu. Zamknęła oczy. - Czy to możliwe? - szepnęła. Ukryła twarz w dłoniach. Jakąż trzeba było być idiotką, żeby ani na chwilę nie zwątpić w jego uczciwość!

S R

Zakręciło jej się w głowie od natłoku myśli. Oddychając nerwowym, urywanym rytmem, chwyciła kapelusz z balustrady i zrobiła parę kroków. - Zachowałam się dokładnie tak, jak Nikołaj... popełniłam ten sam błąd, który on popełnił, ufając mi nadmiernie... Obdarzyłam Michaiła całkowitym zaufaniem tylko dlatego, że go kocham. Tak, tylko dlatego!

Ruszyła znowu w stronę samochodu, ale po kilku krokach zatrzymała się. - Nie! - wykrzyknęła stłumionym głosem. - Nie, to nieprawda! Tak nie mogło być! - Olśniła ją nagle absolutna pewność, że Michaił nie mógłby jej zdradzić, Ani oszukać. Nie mógłby zadrwić z zaufania, jakim go obdarzyła. - Coś mu się przydarzyło - jęknęła, puszczając się biegiem. Nie mogło być inaczej. Musiało stać się coś złego, co uniemożliwiło mu przyjście -tutaj z Feniksem i zaczekanie na nią.

450

Wskoczyła za kierownicę i zatrzasnęła z hukiem drzwi.Zdenerwowana, na pełnym gazie pokonała trasę, którą niedawno przebyła tak podniesiona na duchu. Dwukrotnie omal nie wypadła z zakrętów. Przyspieszyła jeszcze na widok domu w głębi ulicy. Z piskiem opon zatrzymała się przed furtką. W chwilę potem biegiem wpadła do ogrodu. W kieszeni płaszcza trzymała gotowy do strzału rewolwer. Zaczęła walić pięścią w pomalowane na niebiesko drzwi. - Otwierajcie! - krzyknęła oszalała, wyobrażając już sobie ciało Michaiła, rozciągnięte na podłodze i zbroczone krwią. - Otwierajcie! Otworzył jej Nikołaj.

S R

- To pan... - wyjąkała, chwytając się futryny i w tej samej chwili znalazła się w jego ramionach, dusząc się niemal w ich uścisku. - Przybywa pani w samą porę... - wysapał Nikołaj głosem, który zmroził jej krew w żyłach, a potem, unosząc ją niemal w powietrze, pociągnął do samochodu. Rzucił ją na siedzenie za kierownicą i rozkazał:

- Proszę mnie zawieźć do Trollopa. Natychmiast! - Ale ja nic nie rozumiem... - szepnęła Lili, próbując nadludzkim wysiłkiem zapanować nad przerażeniem. - Dlaczego nie zaczekała pani na mnie? - W ręku Nikołaja błysnął jak za dotknięciem czarów kindżał. Lili poczuła zimny dotyk jego ostrza na szyi. - Proszę odpowiedzieć! Lili uruchomiła silnik, starając się zapanować nad sobą. Ruszyła i nacisnęła na pedał gazu. Skręciła w wąską uliczkę po prawej stronie.

451

- To krótsza droga... dojedziemy prędzej na miejsce. - Doskonale! - Dlaczego jedziemy do Trollopa? - Lili słuchała metalicznego brzmienia swojego głosu, jakby nie należał do niej. - Naprawdę nie rozumiem. - Nie rozumie pani? Ponieważ Feniks jest właśnie u niego. - Boże mój - jęknęła Lili przełykając ślinę. Poczuła, że łzy wypełniają jej oczy. Co się stało z Michaiłem, pomyślała w przypływie rozpaczy. - Niech pan zabierze ten nóż - szepnęła. Proszę.

S R

- Milczeć! - syknął Nikołaj. Przez całą drogę trzymał nóż na jej gardle, tuż pod brodą, i zabrał go dopiero wtedy, gdy Lili zatrzymała samochód w połowie wzgórza.

- To tamta willa - powiedziała, z trudem poruszając wyschniętymi wargami.-Tam... w parku.

W chwilę potem znalazła się na chodniku, przyciśnięta do jego boku. Uwięziona w uścisku jego rąk, potykając się, ruszyła za nim do bramy. - Niech mnie pani zaprowadzi do tylnego wejścia! - rozkazał Nikołaj. Lili wskazała mu je. Dotarli do bocznego skrzydła budynku, kryjąc się za wiecznie zielonymi krzewami porastającymi park. Lili prawie nie mogła oddychać, mając szyję ściśniętą w zgięciu jego ręki. Uczepiona obiema rękami jego ubrania, wlokła się za nim, ślizgając się po mokrych zgniłych liściach.

452

- Musimy go zaskoczyć - dyszał jej do ucha Nikołaj. Zaskoczyć go! Jasne? Nie mogąc pojąć, co się wydarzyło i dlaczego Feniks znajduje się u Trollopa, o czym Nikołaj zdawał się być przekonany z absolutną pewnością, Lili uświadomiła sobie w przebłysku świadomości, że ją zabije. - Co to za drzwi? - syknął Nikołaj, wciągając ją po ziemi za jakiś krzak. - Tam, w głębi werandy. - Prowadzą do jednego z salonów - odparła szeptem. Gdybym zaczęła krzyczeć, służba na pewno mnie usłyszy, pomyślała. Trollop

S R

też. I Annette. Ale zanim oni nadbiegną, dosięgnie mnie nóż Nikołaja, dodała w duchu.

- Stać, policja! - rozległ się znienacka rozkazujący głos. Nikołaj odwrócił się błyskawicznie, pociągając za sobą Lili. O parę kroków od nich stało dwóch mężczyzn w ciemnych garniturach i kapeluszach, celując w nich z pistoletów.

- Jeden ruch i ją zabiję! - krzyknął Nikołaj. Zerwał się na nogi, przyciskając do siebie Lili, i przyłożył jej nóż do gardła. Rzucił się w bok, unosząc ją niemal z ziemi, i zaczął biec wraz z nią zygzakiem przez gąszcz krzewów, podczas gdy za ich plecami rozlegały się wołania policjantów. Potoczyli się pod jakiś krzak. Lili poczuła na sobie ciężar Nikołaja. - Zabiję cię! - Niebieskie oczy Nikołaja spoglądały na nią jak przez mgłę. - Zdradziłaś mnie i będziesz musiała zginąć.

453

- W takim razie zrób to czym prędzej - powiedziała Lili. - Wiedziałaś, że będzie tam czekał na mnie mój ojciec... - No, śmiało, uderzaj! - ... bo wszystko zostało tak zaplanowane. - Na co czekasz? - jęknęła Lili. Głosy policjantów, ich przyspieszone kroki i trzaski łamanych gwałtownie gałęzi przybliżały się coraz bardziej. - Zabij mnie, skończ z tym wreszcie. Przez chwilę, która zdawała się ciągnąć jak wieczność Nikołaj wpatrywał się w nią groźnie, niemal dotykając twarzą do jej twarzy.

S R

- Nie mogę! - wybuchnął w końcu. - Nie mogę, Lili! Ta chwila wahania drogo go kosztowała: podczas gdy wstawał powoli i wśród szlochów na nogi, rzucili się na niego policjanci, którzy zaszli go od tyłu. Rozciągnięta na ziemi, niezdolna do najmniejszego ruchu Lili zobaczyła trzech szamocących się mężczyzn. Zakryła rękami oczy. Powietrze przecięły dwa strzały z pistoletu.

- Niech pani stąd odejdzie... - rozległ się czyjś głos i jakaś ręka pomogła jej podnieść się z ziemi. U stóp drzewa leżał Nikołaj. Jego ręka, spoczywająca nieruchomo w trawie, ściskała jeszcze nóż. Zaprowadzono ją na werandę i posadzono w jednym ze stojących tam trzcinowych fotelików. Poprosiła o papierosa. Podniosła go do ust, ściskając drżącymi wciąż jeszcze palcami.

454

W chwilę potem podszedł do niej wysoki korpulentny mężczyzna. - Jestem komisarzem, pani Paszanian... pamięta mnie pani? Spotykaliśmy się często na koncertach. Jestem wiernym klientem pani męża. Lili potrząsnęła głową i spojrzała mu w oczy. - Nie znałam tego człowieka... - powiedziała cicho. - Być może był to jakiś bandyta... napadł na mnie, gdy wchodziłam do willi. - Nie widziała go pani nigdy przedtem? - Nie - odparła Lili i przełknęła ślinę. - Nigdy. - Zgasiła

S R

papierosa i zacisnęła jedną dłoń na drugiej. - Przyszłam z wizytą do Annette, która jest moją przyjaciółką... i żoną pana Trollopa. - Po czym, tak jakby przebudziła się nagle z głębokiego snu, przeciągnęła ręką po czole i rozejrzała naokoło. - Ale co tu robi policja? - zapytała. - Niestety... - zaczął komisarz.

Lili podniosła się z fotelika. Komisarz ceremonialnie zaoferował jej natychmiast ramię. - Proszę ze mną. - Co tu się stało? - Niech pani wejdzie do środka, bardzo proszę. Pierwszą rzeczą, jaką Lili ujrzała, wchodząc do salonu willi Trollopów, było ciało Annette. Leżała na dywanie, koło otwartych szeroko drzwi na dziedziniec wewnętrzny, na który prowadziły marmurowe schody. Annette miała na sobie piękną aksamitną suknię w białe i czarne prążki. Tuż nad obrobionym koronką kołnierzykiem

455

widać było na jej białej szyi sinawe pręgi. Jej twarz skrzywiona była w tak przerażającym grymasie, że Lili musiała odwrócić od niej oczy. Z wysiłkiem zdołała zrozumieć, co mówił do niej komisarz. - Tragiczny wypadek... zabiła się, biedaczka. - Te ślady na szyi... - wyjąkała Lili. - Kto jej to zrobił? Komisarz spojrzał na nią skruszony. - Pani Trollop pośliznęła się i spadła ze schodów. Lili wybałuszyła oczy w najwyższym zdumieniu. - Spadła ze schodów? - Stoczyła się na sam dół, tak że nie można już było jej pomóc. -

S R

Komisarz spuścił oczy i wzruszył ramionami. - Szef służących znalazł ją leżącą tutaj... i zadzwonił po policję. Nie było sensu wzywać lekarza.

Lili chwyciła go za ramię.

- Ależ co pan opowiada? - zapytała, potrząsając nim. — Te ślady... przecież ona została uduszona! - krzyknęła głośno. Komisarz uwolnił się stanowczo od jej ręki. - Proszę niczego nie insynuować, szanowna pani - poradził jej ściszonym głosem. - Pan Trollop jest porządnym, zacnym człowiekiem. - Bił ją! - wybuchnęła Lili. - Wie pan, że potrafił ją zbić do krwi? -zawołała, wstrząsając się od szlochów. - Bardzo panią proszę! - mruknął komisarz. Nie powiedział nic więcej.

456

- Mój Boże! - jęknęła Lili. Zaczynała pojmować, w czym rzecz. -Ależ tak, oczywiście - szepnęła cicho. Cofnęła się o parę kroków i odwróciła plecami do komisarza. Trollop, przeleciało jej przez głowę, człowiek powiązany z wyższymi sferami. Jeden z najpotężniejszych międzynarodowych finansistów, który jednym ruchem palca może spowodować wymianę policji w całym kantonie. - Oczywiście powtórzyła zrozpaczona, a potem zapytała: - A gdzie on jest? Mam na myśli pana Trollopa. - W swoim gabinecie - odparł komisarz - Na górze. - To pan ją zabił.

S R

- Stoczyła się ze schodów. - Trollop wysunął do przodu brodę i skrzyżował ręce na piersiach. - Te ślady na szyi...

- Jeśli myśli pani, że może mnie pani wsadzić do więzienia powiedział lodowato Trollop - to zapewniam panią, że się pani myli. - Och, wiem o tym doskonale! - stwierdziła gorzko Lili. Otarła łzy z oczu. - To byłoby nie do pomyślenia. Jest pan zbyt potężny, prawda, panie Trollop? Trollop położył obie dłonie na stojącym przed nim pulpicie. Lili podeszła do niego. - Zamordował ją pan - powiedziała załamującym się głosem. Bił ją pan, Annette mówiła mi, że pan ją bije... a tym razem zamordował ją pan. - Dostrzegała tylko fragment ziemistej twarzy Trollopa. Jego wąskie usta miały siny odcień, a oczy ukryte były za okularami. - Dlaczego?

457

- Z powodu Feniksa, rozumie pani ? - odparł Trollop, cedząc każde słowo. - Z powodu Feniksa? - Tak, tego cudownego klejnotu - wyjaśnił Trollop i zawiesił na chwilę głos. - Ten magiczny ptak - dodał z podnieceniem - jest teraz tutaj. -I wskazał głową sejf wmurowany w ścianę. Lili uniosła ręce do czoła. Miała wrażenie, że coś rozsadza jej głowę. Zagryzła wargi. Co z Michaiłem, pomyślała. Ręce opadły jej bezwładnie. Poczuła łzy ściekające jej po twarzy. Michaił, Michaił. Co z nim się stało?

S R

- Moi ludzie przywieźli mi Feniksa - ciągnął dalej Trollop - i kiedy otworzyłem urnę, zawołałem Annette... Ten ptak był tak piękny, zbyt piękny, żebym mógł sam jeden.... - Zacisnął dłonie na krawędziach pulpitu i wstrząsnął nim. - Nieśmiertelność... Od lat tropiłem ten cudowny talizman i wreszcie miałem go przed sobą. Był mój, tylko mój... ale Annette zaśmiewała się jak oszalała! - Trollop zerwał z nosa ciemne okulary i zwrócił do Lili zdeformowane oblicze. Miał tak opuchnięte powieki, że wyglądały jak dwie szpary. - Śmiała się, rozumie pani? -podjął z dzikim niemal zapałem. - Wyśmiewała moją radość i moje uniesienie... mówiła rzeczy straszne... Powiedziała mi: „Nie istnieje żaden cudowny klejnot, który uratuje cię od śmierci... po prostu nie istnieje!" A potem - ciągnął chrapliwie zaczęła mi mówić, jak będę wyglądał po śmierci... w trumnie... powiedziała też, że pochowa mnie razem z cudownym talizmanem... I

458

wtedy ja... - urwał i potrząsnął obiema rękami. - Nie powinna była tego mówić!-wykrzyknął. - Pan oszalał - wyjąkała wstrząśnięta do głębi Lili. Trollop wyprostował się i poprawił jedwabny krawat. - Chce go pani zobaczyć? - zapytał tonem światowca, któremu wróciła nagle salonowa ogłada. Ruszył w stronę sejfu, wkładając po drodze okulary. - Nie - powstrzymała go Lili. - Nie mam na to ochoty - dodała, ocierając łzy wierzchem dłoni. - Nie chcę więcej słyszeć o żadnym Feniksie.

S R

W tym właśnie momencie w drzwiach gabinetu stanął Paszanian. - Haik! - wykrzyknęła Lili i podbiegła do niego. Objęła go, ale zaraz potem odsunęła się i obrzuciła go pytającym spojrzeniem. Wiesz, co się stało z Nikołajem?

Paszanian skinął potakująco głową. Jego twarz była ściągnięta z bólu. Lili objęła go znowu.

- Chodźmy - powiedział Paszanian, przyciągając ją do siebie. Wracajmy do domu.

Rozdział 25 Michaił stał w salonie, plecami do kominka. Układał bryłki lodu na płóciennej serwetce. Od czoła szła mu wzdłuż twarzy krwawa wybroczyna, zabarwiając fioletowym odcieniem kość policzkową i szczękę. Paszanian osłupiał na jego widok. Zostawił Lili i zrobił parę kroków w jego stronę. 459

Michaił podniósł głowę. - Co was tak zaskoczyło? - mruknął, wskazując na stojące przed nim srebrne wiaderko. - Powiedziałem służącemu, żeby mi dał trochę lodu... Zdaje się, Haselmannowi. - Przyłożył zawiniątko do twarzy i sięgnął po kieliszek stojący obok butelki koniaku. - Przyniósł mi także i to. Lili ruszyła w stronę kanapy. Czuła, że musi usiąść. Nogi trzęsły się pod nią. Michaił uśmiechnął się złośliwie i uniósł kieliszek w jej stronę. - Zostaliśmy oboje zrobieni w konia, najdroższa - powiedział i

S R

wypił koniak jednym haustem. Napełnił kieliszek na nowo. - Pewnie myślałaś, że pobiegłem do Trollopa... żeby odebrać pieniążki, w żywej gotówce, i zniknąć na zawsze... - stwierdził szorstko. - Tak myślałaś, może nie? - Zawracał się do niej per „ty", jakby Paszaniana nie było w pokoju.

Lili zauważyła ślady błota na rozdartym w paru miejscach płaszczu Michaiła. Kołnierzyk jego koszuli był w strzępach, a na jego uchu widać było ranę, na której krew zdążyła już skrzepnąć. - Skoczyli na mnie we dwóch - powiedział Michaił, siadając naprzeciwko niej. - Stałem właśnie koło rotundy, czekając na ciebie, kiedy jakieś dwa typki wyskoczyły nagle z samochodu i pognały w moją stronę. Nie trzeba było wiele, żeby się domyślić, co zamierzają. Złapałem pod pachę torbę z Feniksem i w nogi. Ale dogonili mnie... Nie miałem wyboru, Lili... albo pozwolić, żeby zabrali Feniksa, albo dać się zamordować. - Michaił zamilkł na dłuższą chwilę. - W końcu

460

rzuciłem torbę i dałem drapaka. Zaczęli za mną strzelać... no i trafili mnie, o, tu - rzekł, odstawiając kieliszek, a potem dotknął palcami rany na uchu. - Głupie zadraśnięcie, nic więcej... Miałem szczęście! Lili przeciągnęła ręką po twarzy i zamknęła oczy. Michaił ryzykował, że go zabiją. Że zginie. Otworzyła oczy. Stał tu przed nią, żywy. W poszarpanym ubraniu i z kieliszkiem koniaku w dłoni. Poczuła, że ogarnia ją fala jakichś potężnych emocji. - Ryzykowałem życie, a Feniks trafił nie wiadomo gdzie powiedział Michaił, wpatrując się w nią. Lili spuściła oczy.

S R

- Feniks jest u Trollopa, w jego domu... On go ma - powiedziała. -A Nikołaj... - zawahała się na moment - ... nie żyje! Michaił zdjął z twarzy zawiniątko z lodem i wrzucił je do wiaderka.

- Nie żyje? - zapytał i spojrzał na Paszaniana. - Zabity - powiedział bezbarwnie Paszanian. - Przez policję. Szczegóły nie mają żadnego znaczenia - dodał twardo. Siedział na stołku, z założonymi na piersi rękami. Michaił nie zdołał odczytać nic więcej z jego obojętnej, niewzruszonej twarzy. - Rozumiem - mruknął w końcu, sięgając po papierosy i odwrócił spojrzenie od twarzy Paszaniana. - Współczuję ci. - Daj spokój - rzucił Paszanian pogardliwie. - Jak chcesz - odciął się Michaił - ale chciałbym wyjaśnić parę spraw. Właśnie z tobą, Haik. - Co masz na myśli?

461

- Mam na myśli to - odparł Michaił, spoglądając mu znowu prosto w twarz - że jeśli Feniks jest u Trollopa, ktoś musiał mu go zawieźć, i tym kimś były te typki, które próbowały mnie wykończyć. Paszanian wzruszył ramionami. -I co z tego? - Trollop chciał zdobyć Feniksa - stwierdził ostro Michaił chciał go mieć za wszelką cenę, a kto, jeśli nie ty, mógł mu podsunąć myśl, że wystarczy, żeby wysłał dwóch goryli o określonej porze pod rotundę nad jeziorem? - Ja? - zapytał szyderczo Paszanian. - A kto, jeśli nie ty? - odparł gniewnie Michaił. - Przecież nie

S R

Lili! -I dlaczego miałbym to zrobić? - zapytał z naciskiem Paszanian. Z jakich tajemniczych powodów miałbym zachować się wobec ciebie jak ostatni Judasz?

Lili dostrzegła w jego głosie bezgraniczną rozpacz. - Michaił! - wykrzyknęła, zrywając się odruchowo z kanapy. Wygadujesz same bzdury! - Podeszła do Paszaniana i położyła mu rękę na ramionach. - Mogę cię zrozumieć - powiedziała, spoglądając znowu na Michaiła - bo w takich sprawach, każdy ma prawo podejrzewać drugiego... Powiem ci, że ja sama myślałam w pierwszej chwili, że wyprowadziłeś mnie w pole. - No to źle zrobiłaś - odciął się Michaił, sięgając po butelkę - bo ja nie jestem człowiekiem zdolnym do zdrady! - Nikołaj wiedział, że Feniks jest w rękach Trollopa - ciągnęła Lili.

462

- Miał najwyraźniej dobre przeczucie, kiedy zobaczył, że został z pustymi rękami! - Przeczucie? - zapytał szyderczo Michaił. Jeszcze raz napełnił sobie kieliszek. - Miał pewność, ponieważ powiedział mu to Paszanian, taka jest prawda... Zdaje mi się, że wiem, jak to się odbyło. - Odstawił butelkę na stolik. - Nikołaj wchodzi do tego domku, widzi Gruzina na ziemi, związanego i zakneblowanego, tak jak go zostawiłem, po czym staje oko w oko z ojcem. - Uniósł kieliszek w stronę Paszaniana. - Nie chce nawet słyszeć, co masz mu do powiedzenia, interesuje go wyłącznie Feniks... więc przykłada ci nóż

S R

do gardła, a ty śpiewasz wszystko, co wiesz, czyli to, że Feniks znajduje się u Trollopa. Dobrze się domyśliłem? Dobrze, pomyślał Paszanian, wytrzymując twardo spojrzenie Michaiła. Absolutnie tak. Ten Michaił nie popełnia najmniejszego błędu, zauważył chłodno. Nakrył dłonią rękę Lili spoczywającą na jego ramieniu i ścisnął ją. Nikołaj nie żyje, przeleciało mu przez głowę, ale Lili musi zostać przy mnie!

-I co miałbym zyskać, informując o wszystkim Trollopa? zapytał. Ścisnął mocniej rękę Lili, nie odrywając wzroku od twarzy Michaiła. - Nie mam pojęcia - warknął po chwili Michaił, spuszczając głowę. - Skąd mam to wiedzieć, u wszystkich diabłów? Paszanian skrzywił się, ukrywając za tym grymasem poczucie wewnętrznego triumfu. Co za idiota, pomyślał. Albo nie pojąłeś

463

niczego, albo nie masz odwagi przyznać w obecności mojej żony, co na tym wszystkim zyskałem. Podniósł głowę i napotkał poważne spojrzenie Lili. - A ty, moja droga, co o tym myślisz? - Michaił naplótł mnóstwo głupstw - odparła Lili. - Ale z drugiej strony, utrata takiego skarbu, jak Feniks, może niejednemu porządnie zamącić w głowie... W gruncie rzeczy, być może tu leży wyjaśnienie. - Ale co ty myślisz? - upierał się Paszanian. Odniósł już zwycięstwo. Ale chciał, żeby było przytłaczające. - Trollopowi udało się w jakiś sposób, nie wiem w jaki, poznać

S R

nasze plany - odpowiedziała mu Lili. - Oto, co myślę. - Oczywiście! - stwierdził Paszanian. Uradowany poczuł się zupełnie pewnie i dodał poważnie: - W jednej tylko sprawie Michaił miał dobre przeczucie, mianowicie w tym, że to ja powiedziałem Nikołajowi, że Feniks znajduje się w rękach Trollopa. Nikołaj ściągnął knebel z ust Gruzina i z jego słów domyślił się, że człowiekiem, który zagarnął Feniksa mógł być tylko Michaił... i wtedy ja powiedziałem mu, że Michaił na pewno zawiózł Feniksa Trollopowi. - To fantastyczne, przeleciało mu przez głowę, z jaką łatwością udaje się pomieszać prawdę z kłamstwem! - Ty? - W głosie Lili pobrzmiewało niezmierzone zdumienie. Dlaczego to zrobiłeś? - Byłem przekonany, że Michaił pobiegnie do Trollopa, żeby sprzedać mu Feniksa i nie podzielić się z tobą zyskiem. - Ach, tak! — skomentował to wyznanie Michaił.

464

- No, cóż - Paszanian rzucił mu krótkie spojrzenie - szczerze mówiąc, nie jesteś człowiekiem o nieskazitelnej uczciwości! - Moje uznanie! - wycedził lodowato Michaił. - Ładne rzeczy! Odstawił z hałasem kieliszek i podniósł się, żeby wyjść. - Zaczekaj - poprosiła go Lili. — Chciałabym ci coś dać powiedziała i wybiegła pośpiesznie z salonu. Kiedy jej kroki ucichły, Michaił syknął do Paszaniana: - Kawał sukinsyna z ciebie. Kawał cholernego pieprzonego sukinsyna. - Być może - wzruszył ramionami Paszanian - Myśl sobie, co chcesz, na mój temat...

S R

- Doskonale wiedziałeś, że nigdy nie oszukałbym Lili, zanosząc Feniksa Trollopowi - powiedział Michaił i nalał sobie jeszcze pół kieliszka koniaku. - Ale liczyłeś na to, że ci dwaj wykończą mnie, tak? Odpowiadaj!

Dokładnie tak, pomyślał Paszanian. Ale nie otworzył ust. Podniósł się i podszedł do okna. Deszcz przestał padać. Nikołaj nie żyje, przeleciało mu przez głowę. Pochowam go tu, w Genewie. - Bałeś się, że zabiorę ci żonę, może nie? - zabrzmiał za jego plecami roztrzęsiony głos Michaiła. - Że będę miał i Feniksa, i ją? - Dlaczego nie powiedziałeś tego w przy niej? - spytał, nie odwracając się, Paszanian. - Czemu nie wspomniałeś jej o tym? - Do pioruna! - wybuchnął Michaił. - Jeżeli sama nie jest w stanie zrozumieć, że próbowałeś wysłać mnie na tamten świat... to po co mam ją o tym przekonywać?

465

Paszanian odwrócił się. - Powiedzmy sobie szczerze: bez Feniksa, a więc bez grosza przy duszy nie zajechałbyś daleko z kobietą taką, jak Lili. A jeśli chodzi o wyeliminowanie cię na zawsze... - wzruszył znowu ramionami - ...spróbuj domyślić się sam, dlaczego to zrobiłem! I przestań popijać ten koniak. Chcesz się upić? - Chciałbym, rzeczywiście - przyznał Michaił. Co za idiota, pomyślał Paszanian, przyglądając się, jak Michaił nalewa następny kieliszek. Zakochać się w Lili! Wróciwszy do salonu, Lili zastała obu mężczyzn pogrążonych w

S R

milczeniu. Podeszła do Michaiła, który stał przy kominku. - Weź - powiedziała - chcę ci to podarować. -I podała mu książkę, którą dostała od Annette. - Ma dziwny tytuł i poświęcona jest Feniksowi.

Michaił odstawił kieliszek i wziął książkę do ręki. Otworzył ją i przeczytał tytuł. Pobieżnie przejrzał kilka stronic. A potem jego wzrok spotkał się ze spojrzeniem Lili.

- A więc? Co to za dyrdymały? - zapytał. - Książka o Feniksie - odparła Lili, patrząc mu w oczy. - O śnie twojego życia... Wydaje się, że nikt nie jest w stanie zrealizować swoich snów, ale kto wie, może ty, idąc śladem tego, co napisane jest w tej książce... - Miała wrażenie, że spojrzenie Michaiła sięga głębin jej duszy. -Ta książka opowiada o pewnej legendzie i nie jest wykluczone, że można by nawet w nią uwierzyć... - powiedziała drżącym głosem.

466

Michaił zamknął zdecydowanie książkę, nie odrywając spojrzenia od oczu Lili. Lili spuściła powieki. Zagryzła wargi. - Ależ tak, piękna legenda - szepnęła. - Idź już, dodała w duchu. Idź stąd, natychmiast. - Co mi po jakiejś tam legendzie! - odparł Michaił i gwałtownym, zdecydowanym ruchem cisnął książkę w ogień. Książka zajęła się w jednej chwili, strzelając wysokim płomieniem. - A więc? - spytał Michaił.

S R

- A więc - powiedziała Lili - nie mam nic więcej do dodania. Rzuciła mu jeszcze jedno spojrzenie i się odwróciła. - Jeśli tak - wybuchnął gniewnie Michaił - to ja wychodzę! Lili usłyszała skrzypienie parkietu pod jego krokami. Potem trzaśniecie drzwi. Poszedł, pomyślała. Jeszcze raz zdołała go odepchnąć, stając przy mężu. Poczuła, że przeszywa ją ból nie do opanowania. Podeszła do kominka, z trudem powstrzymując się od płaczu. Machinalnie dorzuciła drew do ognia, a potem opadła zrozpaczona w róg kanapy, na swoje zwykłe miejsce. Paszanian podszedł do niej, usiadł i otoczył ręką jej ramiona. Pogrążeni w milczeniu, jak tyle razy przedtem, zaczęli wpatrywać się w buchające w kominku płomienie, których blaski błądziły po spokojnym cichym salonie, pełnym przedmiotów, będących częścią ich wspólnego życia, ich przyzwyczajeń i zażyłości.

467

Przez długi czas siedzieli bez słowa, zatopieni we własnych myślach. W końcu, jakby w rezultacie długiego dumania, Lili uwolniła się powoli, delikatnymi ruchami, od obejmującej ją ręki męża i podniosła się z kanapy. - Nie mogę tu zostać, razem z tobą - powiedziała cicho, opierając się o kominek, a potem odwróciła się do Paszaniana. - Rozumiesz mnie, prawda? Paszanian nie zareagował. Dopiero po chwili uniósł rękę, przygładził brwi palcem wskazującym i zapytał nie patrząc na nią: - Odchodzisz dlatego, że wierzysz w insynuacje Michaiła? Że to

S R

ja poinformowałem Trollopa... - Zakaszlał i nie dokończył. - Nie dlatego - odparła Lili.

- Rozumiem - powiedział Paszanian. Uniósł głowę i napotkał jej spojrzenie. Patrzyła na niego z powagą, stojąc nieruchomo tuż przed nim. - Ale odepchnęłaś Michaiła - dodał cicho. - Zrobiłaś to przez szacunek dla mnie... okazałaś lojalność... uratowałaś w jego oczach moją godność i te wartości, jakie nadawałaś zawsze naszemu małżeństwu. Dla wszystkich tych racji, prawda? - Być może - odparła Lili. - Z tych powodów i być może jeszcze z innych. W każdym razie - dodała - odepchnęłam go. -I co ze sobą zrobisz? - spytał Paszanian, podnosząc się z trudem. - Pojadę do Alzacji, do mojej matki i jej Kinderheimu - odparła Lili. Wyszła za Paszaniana powodowana czułością, ale teraz wiedziała już, że ta czułość będzie z każdym dniem i z każdą minutą rozwiewać

468

się coraz bardziej z powodu tego, co wbrew sobie samej czuła do Michaiła. - Tam będę mogła żyć w spokoju - dokończyła. - A jak sobie poradzisz z Kinderheimem... skąd weźmiesz pieniądze potrzebne na jego prowadzenie? - zapytał Paszanian, jakby chodziło o rzecz najważniejszą. - Nie wiem. Postaram się zapewnić je jakoś. Paszanian potrząsnął głową, wpatrując się w nią ciągle. - Lili, ale ja... - Przykro mi - odparła cicho. - Naprawdę. - Spojrzała na zegar. Pociąg odjeżdża za pół godziny. Nie chciałabym się spóźnić.

S R

W kilka minut potem wyszła z domu, wygładzając po drodze płaszcz. Zabrała ze sobą tylko torebkę.

Przestało padać. Od strony jeziora zaczął wiać ostry lodowaty wiatr. Michaił oparł się łokciami o balustradę, przyglądając się białym grzebieniom fal i latającym w kółko mewom.

Dotarł aż tu, przeszedłszy ze złością przez całą Genewę. Wściekły, jak nigdy dotąd, widział wciąż w wyobraźni Lili, jak odwraca się do niego plecami, zamknięta w sobie niczym niezdobyta forteca. - Do diabła z tym wszystkim! - syknął przez zaciśnięte zęby. Oddałby wszystko, aby tylko oddalić złość i palące uczucie upokorzenia, które dręczyło go od chwili, gdy ona w salonie pięknego domu, u boku tego łotra Paszaniana, unicestwiła go po prostu, dając mu do zrozumienia, że ma zniknąć raz na zawsze. Powinien był przyzwyczaić się już do tych jej niezmiennych i nieugiętych,

469

odmownych odpowiedzi. Odpowiedziała mu tak nie po raz pierwszy, prawda? Powinien umieć już odrzucić jednym wzruszeniem ramion dręczące go strapienie, gotów iść swoją drogą i zająć się swoim życiem, jak to zresztą robił zawsze. Sięgnął po papierosa. Odwrócił się plecami do wiatru, żeby go przypalić, i przyjrzał się zamglonymi oczami okrągłemu opustoszałemu placowi, ogołoconym z liści, mokrym od deszczu kasztanom i mrocznym cieniom zamierzchu, które przydawały smutku temu i tak już posępnemu, genewskiemu bulwarowi. Wypuścił wściekle kłąb dymu. Pokaże im jeszcze, wszystkim

S R

tym gnojkom! Co oni sobie wyobrażają? Nie tak łatwo jest rozłożyć na obie łopatki Michaiła Glinkę! Do diabła, pomyślał ze złością. Tak czy owak zdobędzie tego Feniksa, bo on, Michaił Glinka, nie zrezygnował jeszcze z żaglowca, o którym marzył przez całe życie, ani z mórz południowych, skąpanych w słońcu.

Wyrzucił niedopałek papierosa i zaczął chodzić tam i z powrotem z pochyloną głową, konstatując z przyjemnością, że jego umysł zaczyna koncentrować się wokół celu: jak wystrychnąć na dudka wielkiego finansistę Trollopa, który łudzi się, że na zawsze wszedł w posiadanie Feniksa. Próbował określić, ile czasu zajęłoby mu poznanie jego zwyczajów i doszedł do wniosku, że aby wziąć na muszkę swoją ofiarę, potrzebowałby przynajmniej jednej osoby, której mógłby zaufać. Wrócił do balustrady i oparł się o nią. Porywy wiatru cięły go po twarzy jak nóż. Z głębi jeziora zbliżały się do niego cienie nocy.

470

Wydało mu się nagle, że na całym świecie jest tylko on, jedyna żyjąca istota pod czarnym jak smoła niebem. Poczuł się zagubiony. Serce przygniotło mu znienacka zniechęcenie i to, co jeszcze chwilę temu wydawało mu się porywającym zarysem nowego ambitnego planu działania, rozwiało się jak mgiełka. Uświadomił sobie z trwogą, że nie zależy mu już na żadnym Feniksie. Z dołu dochodziły szmery tłukących w ciemności o brzeg fal, na prawo od niego zamajaczyło we mgle kilka widmowych latarni. Wspomnienie Lili pogrążyło go znowu w bolesnej melancholii niezaspokojonego pożądania.

S R

Jego myśli zaczęły krążyć wokoło niej. Przeraziła go gwałtowność uczuć, jakich doznawał. Zapalił następnego papierosa. Płomyk zapałki zadrżał w ciemności. Znowu zobaczył jej oczy, którymi patrzyła na niego, zanim pokazała mu plecy: zrozumiał, że ona także go kochała.

- Co robić? - mruknął, rozglądając się na wszystkie strony. Świat wokół niego był zupełnie wyludniony. Jak jakieś pustkowie. - Lili... szepnął bezgłośnie. Wydawało mu się, że jej nienawidzi za cierpienia, które zadawała mu bezwiednie. - Co robić? - powtórzył.

Epilog Śnieg zaczął padać poprzedniego wieczoru i sypał nadal. Lili przyglądała się przez kuchenne okno gęstym płatkom, tańczącym w powietrzu. Ogród okryty był nieskalanym całunem. Panowała głęboka cisza. 471

Dzieci spały jeszcze na pierwszym piętrze Kinderheimu i Lili pomyślała, że ma dość czasu na przygotowanie śniadania. Patrzyła zamyślona na śnieżnobiały krajobraz. Zbudziły ją kroki matki w korytarzu. Podchodząc do stołu, usłyszała, że ktoś głośno dobija się do furtki w głębi ogrodu. Wróciła spiesznie do okna. W stronę domu zmierzała jakaś postać, niewyraźna jeszcze w śnieżnej kurzawie. W zbliżającym się, utykającym lekko mężczyźnie Lili rozpoznała z bijącym sercem Michaiła Glinkę.

S R 472