Pobrano z www.chipper.pl
Pobrano z www.chipper.pl
"Potęga, jaka leży u podstaw wszechświata, została wprawiona w ruch. Siła poruszająca Słońce obróciła się
przeciwko tym, którzy wywołali wojnę na Dalekim Wschodzie". Komunikat Białego Domu, 6 sierpnia 1945 r. iebo zalśniło oślepiaj ącym blaskiem. Potęga "Małego Chłopca" Miasto okrył a olbrzymia kula ognia, Bomb ę, n azw a n ą pieszczotliwie "Little a następni e gigantyczny bia łoszary Boy", zrzucił z wyso kości 9500 m bombogrzyb. Dachy i asfalt topni ej ą od ża ru , z lu- wiec B-29, którym dowo d z ił pułk ownik dzi pozo tają tylko cienie. Niszczycielski po- Tibbets. Był a to bomba uranowa o mocy dmuch burzy domy a ż do fundamentów 13 kiloton - jej zdolność niszczenia odpoi wypycha rzeki z ich łożys k . Z ognistej ku- wiada 13000 ton trotylu i jest równa sile li spad aj ą czarne krople, ci ężkie od popi ołu raże ni a 3250 bombowców. " Obł o k i pył ów radioaktywnych. W promieniu kił o w k sz t a ł c i e grzyba do s łowni e wys trze lił metra wokó ł miejsca eksplozji nie pozosta- w powietrze i błys k awiczni e s i ę rozwin ą ł je nic prócz palonej ziemi. Ludzie, budyn- - melduje Tibbets - a nasza maszyna unioki - wszystko zni knę ło, spło n ęło, roztopiło sł a si ę od uderzenia. Wyd awa ło s ię, że pod się, a wiatr rozwial zwęglone szczątki. W ci ą nami jest morze wrzącej s m o ły. Było czargu kilku sekund w spustoszonym mi eście gi- ne, kipi ące i trys k a ły z niego olbrzymie nie 71000 ludzi. Jest 6 sierpnia 1945 r., go- strumienie pary". Po zatoczeniu trzech dzina 8.15. Wraz z eksplozj ą pierwszej bom- kręgów nad zrujnowanym miastem przeby atomowej zrzuconej na H i rosz im ę sy ł a do bazy n as t ę puj ą cy meldunek: "To lud zkość wkracza w e rę a to mową . fantastyczne. Ca łkow i ty sukces. Dzialanie
N
wyraź ni e
silniejsze niż w Alamago rdo. Na warunki normalne. Wracamy do bazy" . Gdy prezydent Truman, znajduj ący s i ę na ś rodku Atlantyk u, podczas obiadu z marynarzami na pokladzie o kręp o kł a d z i e
A Ostatnie wskazówki dla załogi amerykańskiego
bombowca B-29 "Enola Gay", tuż przed wylotem nad Hiroszimę . (zbiory prywatne)
.... Płk . Paul Tibbets nazwał bombowiec B-29 "Enola Gay" na pamiątkę swej matki. 6 sierpnia 1945 r. , o godz. 2.45 nad ranem, opuści on lotnisko Tinian, obcią żony ładunkiem
29000 litrów paliwa oraz bombą atomową "Little Boy". (zbiory prywatne)
1881
Pobrano z www.chipper.pl
~ Generał-major L. R. Groves stał na czele amerykańskiego projektu "Manhattan" - programu prac nad bronią nuklearną· (.biory prywatne)
T "Enola Gay" na pasie startowym. (zbiory prywatne)
tu "Augusta" otrzymuje tę wiadomość, wykrzykuje: "To największe wydarzenie w Historii". Temperatura, podmuch I promienie
gii wybuchu. Bardzo wysokie ciśnienie, kilka tysięcy razy przewyższające ciśnienie atmosferyczne, porusza masy powietrza, powodując gigantyczny podmuch, porywający domy i masę szczątków, które stają się tym samym śmiercionośnymi pociskami. Eksplodujące cysterny, gazociągi i samochody wzniecają niezliczone pożary, które błyskawicznie rozprzestrzeniają się wśród ruin. Gaszenie jest prawie niemoż liwe z powodu braku wody i zniszczonych wodociągów. W podmuchu zawiera się ok. 50 % energii wybuchu. Tysiące ludzi pada natychmiast ofiarą uwolnionego podczas wybuchu promieniowania radioaktywnego, które niszczy żywe komórki.
Gorąca fala Ogromna s iła niszczenia bomby atomowej jest rezultatem współdziałania trzech czyn- Świadkiem katastrofy był doktor Shuntaników: żaru, podmuchu i promieniowania ro Hida, który w chwili wybuchu znajdoradioaktywnego. W chwili wybuchu po- wal się w pobliskim miasteczku. "Na błę wstaje olbrzymia kula ognia, a temperatu- kitnym sierpniowym niebie nie było ani ra w jej wnętrzu dochodzi do kilku milio- jednej chmurki. Na bardzo wielkiej wysonów stopni. Temperatura na powierzchni kości pojawił się bombowiec B-29, blyszcząc, jakby był ze srebra. Wyziemi osiąga 3000-4000 stopni. W promieniu kilometra W promieniu kilo- dawało się, że leci bardzo pometra wokół epiwoli, w stronę Hiroszimy. To wokół epicentrum wybuchu wszystkie żywe istoty ul egają centrum wybuchu musi być, jak zwykle, samolot natychmiastowemu paleniu. wS1Jlstkie iywe isto- zwiadowczy - pomyślałem , po Pozostaje po nich zaledwie ty ulegają natych- czym, nie zwracając na niego cienka warstewka popiołu. miastowemu spa- więcej uwagi, usunąłem poleniu. W znacznie większej odległo wietrze ze strzykawki. Zamieści blysk niszczy iatkówkę oka rzałem wla ' nie wkłuć igłę u wszystkich patrzących w kierunku wybu- w ramię chorego. W tym momencie udechu, powodując trwalą ślepotę. W ten spo- rzył mnie w twarz oślepiający błysk, poraób wyzwala się ok. 35 % całkowitej ener- żając wzrok. Na twarzy i ramionach poczu-
łem
uderzenie gorąca. Momentalnie znalana podlodze, zasłani aj ąc dlońmi twarz, i instynktownie próbowałem wydostać się na zewnątrz. Spodziewałem się, że zobaczę tam plomienie, lecz przez palce do trzegłem jedynie błękit nieba. Li ' cie nawet nie drgnęły. Spojrzałem wtedy w kierunku Hiro zimy. W powietrzu unosił się wielki ognisty krąg, gigantyczny pierścień, złem się
... Z całej załogi "Enoli Gay" jedynie płk Tibbets i kpt. Parson wiedzieli o istocie ich misji. Inni nawet się jej nie domyślali .
Pobrano z www.chipper.pl Tego dnia zbocze wzgórza, i dalej nad dolinę Otha, w stronę wioski Hesaka, pochłaniając wszystko -lasy, zagajniki, pola ryżowe, domy, gospodarstwa. Olbrzymi wir powietrzny posuwający się od strony miasta niósł z sobą pył i piasek. [... l Zobaczyłem, jak poniżej gospodarstwa chmura pyłu zerwała dach z budynku szkoły podstawowej, po czym zanim zdążyłem znałeźć schronienie, sam zostałem nagle porwany. Zerwane drzwi i okiennice uniosły się obok mnie jak strzępy papieru, wicher zmiótł ciężki sło miany dach i strop, a przez ziejący otwór ukazało się błękitne niebo. Przeleciałem przez dwie izby i rzuciło mną w końcu o wielki buddyjski ołtarz, znajdujący się w końcu domu".
Schemat bomby atomowej zaczepy do spadoch ronu I
Skutki promieniowania
Śmierć w chwili wybuchu nie była największym nieszczęściem.
rozpościerający się
nad miastem. Wetego pierścienia momentalnie uformowała się masa białych chmur, które zaczęły gwałtownie ro nąć, rozszerzając się coraz bardziej w rozżarzonym do biało-
wn ą trz
ści kręgu. Równocześnie ukazał się długi
czarny
obłok, pokrywając
całą powierzchnię
stępnie
miasta, a narozszerzał się ponad
Dla tych, którzy przeżyli , zaczyna się potworna zbiorowa agonia. Wielu jest okropnie poparzonych, skóra schodzi z nich płatami. Poparzenia połączone z napromieniowaniem są śmiertelne. Wielu rannych, którzy mogliby przeżyć poparzenia lub promieniowanie, nie są w stanie oprzeć się ich łącznemu działaniu, ponieważ radiacja niweczy naturalne siły obronne organizmu. Inni umierają na skutek napromieniowania, rozproszonego w powietrzu, obecnego w wodzie i produktach żywnościowych . Ci , którym udało się uciec, powracają do miasta i, nie wiedząc o istnieniu promieniowania radioaktywnego, przeszukują ruiny w nadziei uratowania resztek dobytku. W ten sposób wielu z tych, którzy nie byli bezpośrednio napromieniowani umiera lub odczuwa poważne do l egl iwości: md ł o ści, wymioty, biegunki, krwawienie. Lekarze są zupeł n ie bezradni wobec nie znanych
im objawów. Oto relacja kobiety, która "Moja córka nie m i ała oparzeń, widoczne były tylko małe skaleczenia. Trwało to jakiś czas, lecz 4 września, w miesiąc po ataku, nagle zachorowała. Na całym ciele miała guzy. Zaczęły jej przeżyła:
wypadać w ł osy. Wym i otowa ł a kawałka
mi skrzep ł ej krwi. Nikt nie mógł rozpotej choroby. Wszyscy się obawialiś my, nawet ł e k a rz nie wi ed zia ł , co to'może być. Zm arła 14 w rześni a, po dziesięciu dniach ci e rpień i agonii". znać
25 VIII 1945
• Poczdam: alianckie ultimatum skierowane do rządu Japonii na w ołuje do bezwarunkowej kapitulacji pod groźb ą " cał kowitego zniszczenia". 30 VIII 1945
• Tokio: Japończycy odalianckie ultimatum. rzucają
Pobrano z www.chipper.pl
się
utrzymujący się wystarczająco długo,
o bombie atomowej, by nie wywoływać paniki. Wiadomość o zniszczeniu Hiroszimy jest tak niewiarygodna, że na miejsce spieszy komisja śledcza, by poznać prawdę. Premier Japonii nie chce początkowo przyjąć do wiadomości, że jedna bomba mogła spowodować takie spustoszenie. Prawdę o katastrofie poznają Japończycy dopiero po kapitulacji.
by O godz. 11.01 czasu miejscowego miasto Nagasaki znika w chmurze atomowej. "Fat Man" powoduje w jednej chwili śmierć 23000 ludzi.
zasadę
było
umożliwić bombardowanie.
Orędzie Cesarza 9 sierpnia 1945 r., w tym samym dniu, kiedy druga bomba atomowa niszczy Nagasaki, Związek Radziecki wypowiada Japonii wojnę. W niecały tydzień później, ..Grubas" nad Nagasaki 9 sierpnia 1945 r. o godz. 3.00 nad ranem 15 sierpnia, cesarz Hirohito osobiście ogła kapitan Sweenney, dowodzący bombow- sza przez radio kapitulację kraju, po raz pierwszy zwracając się bezcem B-29 "Bock's car", startuje z bazy w Tinianie. W jeHarstwa chmur jest pośrednio do swych poddago luku znajduje się śmier gruba,jed"ak pr..y- nych. "Wypowiedzieliśmy wojnę Ameryce i Anglii, pocionośny ładunek - bomba padkiem tworz.y się wodowani szczerym praplutonowa "Fat Man". Cew "iej prześwit. gnieniem uratowania Japolem jest w zasadzie Kokura, gdzie znajduje się wielki arsenał, jednak nii i wprowadzenia stabilizacji w Azji Wschodniej. W najmniejszym stopniu nie zasłania ją gruba warstwa chmur. Stosując
• Ci, którym wystarczające oddalenie od epicentrum wybuchu pozwoliło przeżyć,
nie unikną skutków choroby popromiennej. (zbiory prywatne)
T Załoga B-29 "Enola Gay" radośnie świętuje
"wyczyn", który natychmiast opanował pierwsze strony wszystkich gazet amerykań skich. (zbiory prywatne)
Po dłuższym czasie ujawniło się "osła bienie popromienne", które przez całe dziesięciolecia nękać będzie hibakusha napromieniowanych, którzy przeżyli. U ludzi, którzy przed wybuchem cieszyli się doskonałym zdrowiem pojawiają się symptomy zaburzeń organów wewnętrznych. Stali się oni niezwykle wrażliwi, często zapadają na różne choroby, a ich stan wyraźnie pogarsza się przy najmniejszej dolegliwości. Badania lekarskie nie wykazują niczego określonego poza chronicznym fizycznym osłabieniem . Odporność na choroby jest u tych osób bardzo mała , skarżą się, że znajdują się w ciągłym "półletargu", łatwo ulegają wyczerpaniu. Ich stan waha się wciąż pomiędzy złym samopoczuciem fizycznym a poważną chorobą. Nazajutrz po wybuchu władze Japonii są całkowicie zdezorientowane. Nie mówi
"nie patrz, tylko bombarduj", Sweenney bierze kurs na Nagasaki. Tam również warstwa chmur jest gruba, jednak przypadkiem tworzy się w niej prześwit ,
naszym zamiarem naruszanie suweinnych narodów czy też działanie w celu rozszerzenia naszego terytorium. Wojna trwa jednak już od prawie czterech lat. Choć wszyscy dokonali, co było w ich mocy, pomimo bohaterskiej walki wojska i marynarki, pomimo gorliwości i wytrwałości pracowników państwowych i oddanej służby stu milionów naszych poddanych, wojna potoczyła się w kierunku, który nie jest korzystny dla Japonii, światowe renności
• Bomba, która uderzyła w Nagasaki była pierwotnie przewidziana dla zniszczenia Kokury, gdzie znajdowały się jedne z największych zakładów produkcji amunicji w Japonii. (zbiory prywatne)
T Wybuch bomby plutonowej "Fat Man" nad Nagasaki. (zbiory prywatne)
Pobrano z www.chipper.pl
,
Tego dnia
przez zamanifestowanie miażdżącej przewagi za cenę kilku eksplozji wydawal się nam, po wszystkich wysiłkach i zagroże niach, cudownym rozwiązaniem . [... ] To, że możliwość użycia bomby atomowej w celu zmuszenia Japoni i do kapitulacji nigdy nie była przedmiotem dyskusji, pozostaje faktem historycznym, który trzeba będzie później ocenić. Przy naszym stole [między Trumanem a Churchillem] panowało pełne porozumienie, oczywiste i niekwestionowane, i nie słyszałem nigdy od nikogo sugestii, że powinn i śmy byli postąpić inaczej". Tymczasem dalej pisze Churchill: "Byłoby błędem przekonanie, że o losie Japonii zadecydowała bomba atomowa. Jej klęska była przesądzona już przed zrzuceniem pierwszej bomby - była ona konsekwencją naszej tendencje obróciły się jednak przeciw niej. Co więcej , wróg skonstruował nową, szczególnie okrutną broń, która ma niewyobrażalną moc niszczycielską i która pochło nęła już daninę wielu niewinnych istnień. Jeśli nadal będziemy walczyć, doprowadzi to nie tylko do klęski i całkowitej zagłady narodu japońsk iego, ale również do totalnego wyni zczenia ludzkiej cywilizacji". Ok rucieństwo
uzasadnione
ie ma sprzeczności w uzasadnieniu, jakie daje Churchill bombardowaniu atomowemu. W swych pamiętnikach pisze: "Nagle wydało nam się, że weszliśmy w posiadanie śro dka , mogącego miłosiernie ograniczyć masakrę
na Wschodzie i otworzyć przed per pektywy. Jestem przekonany, że takie m yś li były obecne w umysłach moich amerykańskich przyjaciół. W każdym razie nigdy nie było nawet cienia wątpliwości co do dyskusji w celu ustalenia, czy należy użyć bomby atomowej. Sama świadomość, że je teśmy w stanie pow trzymać tę niekończącą się jatkę, że możemy doprowadzić do zakończenia wojny, przywrócić światu pokój, podać pomocną dłoń jego udręczonym narodom poEuropą szczęś l iwsze
miażdżącej przewagi na morzu. To dzięki niej możliwe było zdobycie baz morskich, co pozwoliło przypuścić ostateczny atak i zmusić ce ar ką armię do kapitulacji bez jednego wystrzału . Marynarka handlowa już wcześniej została zniszczona". Dwa bombowce, dwie bomby, dwa miasta - 100000 ofiar na miejscu i około
300000 tych, którzy będą konać powoli z ran i padać ofiarami choroby popromiennej:' oto straszliwa moc nowej bron i, nieporównywalna z żadnym wcześniejszym wynalazkiem człowieka. Czy naprawdę użycie bomby atomowej było konieczne, aby zmus i ć Japon i ę do kapitulacji, położyć kres wojnie i oszczędz i ć życie setek tysięcy ludzi, którzy zginęli podczas inwazji? Koniecznoś ć
Kraj
czy pokaz
siły?
Wschodzącego Słońca p rzegrał
wojzrzucenia bomby atomowej. Na ziemi japońskiej nie stanął jeszcze żaden żołnierz amerykańsk i , lecz cesarska flota i lotnictwo były już zniszczone. Japonia nie posiadała żadnych sił ofennę już w przeddzień
.... Zdjęcie Hiroszimy z powietrza. Widoczne jest epicentrum wybuchu. (zbiory prywatne)
.... Wzór kimono na ciele ofiary z powodu fali gorąca i radioaktywnych promieni. " odbił się "
(zbiory prywatne)
.... "little Boy". (zbiory prywatne)
1885
Pobrano z www.chipper.pl
~ Konfiguracja terenu sprawiła, iż wybuch bomby atomowej nad Nagasaki 9 sierpnia 1945 r. pochłonął "jedynie" 35000 ofiar.
sywnych. Kraj, uza l eżnio ny w ogromnym stopniu od importu surowców, pozbawiony był zaopatrzenia. Pozostał mu zaledwie milion ton paliwa, co nie wystarczyłoby nawet na zapewnienie komunikacji mi ę dzy wyspami archipelagu. Dzienne racje żyw ności owe ograniczone są do 1500 kalorii to mniej ni ż niezbędne dla życi a minimum.
(zbiory prywatne) przyspieszyć kapitulację
~ Amerykański
lekarz wOjskowy zapoznaje się z nieznanymi dotąd skutkami promieniowania radioaktywnego. (zbiory prywatne)
T Epicentrum wybuchu w Nagasaki. Po wybuchu prezydent USA Harry Truman głosił: " Jeśli teraz Japonia nie zaakceptuje naszych warunków, czeką ją lawina ognia, która pozostawi za sobą pustkę , ruiny i zgliszcza, jakich jeszcze nigdy na tej planecie nie widziano. Daliśmy dowód naszej potęgi wojennej". (zbiory prywatne)
Japonii
Flota i lotnictwo j ap ońs ki e nie sta n ow i ą ju ż wprawdzie zagrożeni a, na l ą dz i e pozostaje jednak jeszcze pod b ro ni ą o ko ł o 2 mln ludzi. I j eśl i ja po ńscy żo łni erze b ęd ą nadal staw i ać opór tak zaciekly, jak w czasie całej wojny, to inwazja na wyspy Japonii niesie z sob ą ryzyko prawdziwej hekato mby wśró d wojsk desantowych. 18 czerwca admira ł Leahy daje zn ać prezydentowi Trumanowi, że j eś li inwazja na wyspę Ki usiu spowoduje podobne procentowo straty jak zdobywanie Okinawy (zako ń czo n e 24 czerwca 1945 L po 82 dniach piekla), to należa łoby oczekiwać po stronie aliantów do 268000 zabitych i rannych na 767000 żo łni e rzy, ni ezb ędn ych do przeprowadzenia operacj i. Liczby te są p rzerażaj ące, a rozumowanie Churchilla ni eugi ęte, pod warun kiem, że rzeczywiśc i e w celu zmuszenia Japonii ośw i a d czaj ąc swym ministrom: " Proszę do kapitulacji konieczne jest jej zaj ęcie. Od p rzea n a li zować wszystkie m oż liwości , by lutego 1945 L, Z inicjatywy cesarza Hirohi- zakończyć woj nę, gdy tylko będz i e to możto J apończycy podej muj ą u Staliwe". Sześciu człon ków kierowlina starania o to, by po dj ą ł s i ę Zwolennicy poJw.. nictwa rzą du popiera żąda n ie roli mediatora w negocjacjach ju stanowią więk cesarza, lecz gdy premier oraz pokojowych z zachodnimi szość w rządzie. mini trowie spraw zagraniczaliantami. 5 kwietnia 1945 L adnych i marynarki akceptują bezmiral Suzuki zostaje mianowany premie- warun kową k a pitul a cję, mini ter wojny rem. Od tej chwili zwolennicy pokoju stano- i szefowie sztabu armii l ą dowej i marynarwią większość w rządzie. 20 czerwca 1945L ki chcą opór, by zmu ić Amecesarz rozprasza wszelkie niejasności, rykę do warunków rOZ1elmlll
13 lipca j a poński minister spraw zagranicznych oficjalnie informuje M oskwę, że "cesarz pragnie pokoju". Odpowi edź Stalina jest lodowata. Według niego propozycja Japon ii nie jest wystarczająco precyzyjna, by mu pozwo l ić na dzialanie. 28 lipca Japonia ponawia propozycję. Tego samego dnia Stalin informuje o tym aliantów na konferencji w Poczdamie. Dla Amerykanów, którzy rozszyfrowali wiadomości , wymieniane przez ministra praw zagranicznych Japonii i jej aqtbasadora
Pobrano z www.chipper.pl czych
Tego dnia
działań
faworyzowanych przez W nocy z 9 na 10 sierpnia, na posiedzeniu rządu , podał do wiadomośc i , że nie widzi już korzyści z " przedłuża nia przelewu krwi i okropności wojny" i że " nadeszła chwila, by zaakcep tować to, co jest niemożliwe do zaakceptowania". Admirał Leahy pisze bez niedomówień: " Użycie tej barbarzyńskiej broni nad Hiroszimą i Nagasaki nie przysporzyło nam ża dnej materialnej korzyści w wojnie z Japoni ą. Japończycy byli już zwyciężeni i bliscy kapitulacji dzięki blokadzie morskiej i skuteczności bombardowań konwencjonalnych". Podobne są wnioski admirał a Kinga, naczelnego dowódcy marynarki amery kańskiej: "blokada morska członków rządu .
pozwoliłaby wziąć Japończyków głodem, gdybyśmy
w Moskwie i od początku byli doskonale zorientowani w ich zabiegach, oświadcze nie Stalina nie jest zaskoczeniem. Bombardowanie atomowe nie wpłynę ło na zmianę stanowi k w ścisłym kierownictwie rządu: trzech przeciwników bez. warunkowej kapitulacji nadal nalegało , by kontynuować opór, dopóki nie otrzymają pewnych gwarancji, zwłaszcza tych, dotyczących "suwerennej pozycji cesarza". Wydaje się, iż w rzeczywistości dwa inne czynniki wpłynęły decydująco na przyspieszenie końca: rozpoczęcie wojny przez Związek Radziecki oraz osobista interwencja ce arza, który pragnął natychmiastowego pokoju, pomimo wszystkich stronni-
głoszenie
mieli cierpliwość i poczekali". Zwi ązku Radzieckiego, stwarzająca ryzyNiemniej wymowny jest oficjalny raport ko umocnienia s i ę jego pozycji na DaleUS Strategie Bombing Survey: "Czas, dzie- kim Wschodzie. Amerykanie chcą za lący niewydolność mi l itarną od polityczwszelką cenę uniemożliwić Stalinowi zanej akceptacji nieuchronnego końca był jęcie takiej pozycji, która pozwoliłaby mu by prawdopodobnie krótszy, rości ć pretensje do udziału gdyby struktura polityczna JaTrzeba pn.yspiew okupacji Japonii . W szerponii pozwolił a na szybsze S1;YĆ klęskę Japoszej perspektywie - Amerykai bardziej zdecydowane okre- nii, zanim nastąpi nie, demonstrując niezwykł ą kłopotliwa interś lenie polityki państwowej. moc niszczyc ielską nowej browencja ZSRR. Niemniej jesteśmy zdania, że ni, której są jedynymi posiaprzewaga powietrzna wywardaczami, ch cą wywrzeć wrała nacisk wystarczający, by wymusić bezżenie na Stalinie i znaleźć s ię w rokowawa runkową kapitulację i całkowicie unikniach ze Związkiem Radzieckim w pozycji n ąć konieczności inwazji". s iły, i to do tego stopnia, że o tatni akt Amerykanów i Anglików czas jednak II wojny św iatowej - decyzja o użyciu bronagli. Trzeba przyspieszyć klęskę Japonii, ni atomowej - staje się równocześnie zanim nastąpi kłopotl iwa interwencja pierwszym aktem zimnej wojny.
• Po ogłoszeniu przez radio japoń skie bezprecedensowego przemówienia kapitulacyjnego, na ulice japOńskich miast wyległy tłumy, by modlić s i ę za gło wę państwa i ojczyznę. Już samo usłyszenie głosu
Cesarza, powszechnie oważa nego za półboga , b yło czy mś niezwykłym .
(zbiory prywatne)
przez Cesarza Ja-
Oponii Hlrohlto na falach ra-
diowych przyjęcia warunków kapitulacji wywołało bezprecedensową falę rytualnych samobójstw w szeregach wojska, a nawet w japońskich kręgach politycznych. Na przykład sam minister wojny, Anaml, nie zniósł "utraty honoru" I poległ pod ostrzem własnego mlecza.
1881
Pobrano z www.chipper.pl
W kwietniu 1939 r. w pewnym francuskim przeglądzie naukowym ukazuje się artykuł Fryderyka Joliot-Curie, przedstawiają cy możliwość skonstruowania broni opartej na zasadzie rozczepienia atomu ... dwa miesiące później Niemiec Siegfried Flugg publikuje kolejny artykul, relacjonujący stan badań w dziedzinie fizyki jądro wej w III Rzeszy. Flugg ż}'\vi je zcze naiwne przekonanie, że prowadzenie badań w klimacie
2 sierpnia 1939 r. Einstein, występując w imieniu fizyków-atomistów, którzy znal eź li w Stanach Zjednoczonych schronienie przed antysemicką nagonką, kieruje do prezydenta Roosevelta list. Apeluje w nim o zorganizowanie i sfinansowanie międzynarodowej współpracy przez amerykański rząd prac jest jeszcze możliwe. Sytuacja nad bronią jądrową. na świecie nie zostawia już jedList Einsteina o iąga zamienak miejsca na takie nadzieje rzony rezultat. Oficjalny proi artykuł niemieckiego naukow- gram badań rozpoczyna ię pod ca wzbudza natychmiast po- egidą Uranium Commitlee, kiewszechny alarm. Węgierski rowanego przez Biggsa. Biggs, uczony Leo Szilard, chory i owładnięty przebywający jako Artykuł niemiecobsesją tajemnicy, uchodźca w Stanie potrafi jednak kiego naukowca nach Zjednoczo- wzbudza natych- nadać pracom szybnych, nawiązuje miast powszechny kiego tempa. W l oką kontakt z Albertem alarm. się one z powodu Einsteinem. Prosi niezgody i drobnych go, by przekonał amerykańskie intryg między naukowcami . go prezydenta, o palącej ko- Rozzłoszczony powolnym temnieczności wyprzedzenia Hitlepem badań Australijczyk Marra w pracach nad nową bronią. cus Oliphant, kierujący grupą
W
1888
biorących udział
w projekcie brytyj kich uczonych, dzieli się swymi obawami z przyjacielem Ernestem Lawrencem - wybitną postaci ą amery kańskiego świata
naukowego. Pro i go o spowodowanie w amerykań skiej administracji "ws trz ąsu elektrycznego", aby zrozumiała, że gra toczy się o najwyż zą stawkę ... 9 październik a 1941 r. Roosevelt zleca swemu doradcy naukowemu, Vannevarowi Bushowi, by przeznaczył na projekt wszelkie środki niezbęd ne do jego kontynuacji.
Parametry nowej broni
Prace nabierają tempa, Lawrence przekształca cyklotron (akcelerator kołowy, służący do przyspie zania cząstek) Uniwersytetu w Berkeley w urządzenie do wydzielania z rudy rozszczepialnego uranu 235. Jako asystenta zatrudnia jednego ze swych dawnych studentów, Roberta Oppenheimera, który od stycznia 1942 r. całkowicie poświęca ię temu projektm i. Okre ' ła on ma ę krytyczn ą niezbędną do wywołania reakcji łańcuchowej - 100 kg uranu, i określa parametry bomby. Jej zasada działa nia jest prosta: dwie masy podkrytyczne po 50 kg, znajdujące się w tubach naprzeciw iebie zostają wystrzełone przy pomocy klasycznego ł adunku wybu-
A Uniwersytet w Kaliforni, 1939 r. Pierwsze kroki w kierunku bombyatomowej. Jeden z pierwszych cyklotronów urządzeń do rozczepiania jądra atomu. (D/TWS/S)
doświadcze
nia nad uranem i " ciężką wodą " została zniszczona przez brytyjskich komandosów w 1942 r. (zbJOry prywame)
Pobrano z www.chipper.pl Oppenheimer proponuje nootrzymywania reakcji łańcuchowej. Materiał rozszczepialny powinien otrzymać formę wydrążonej kuli. Otaczające ją ładunki wybuchowe, odpalone idealnie równocześnie, spowodują jej impl ozję, co wywoła reakcję łańcuchową . Prace nad obydwoma metodami - implozyjną i " tubową " prowadzone są równolegle. Bomba typu "tubowego" otrzymuje kryptonim "Thin Man", bomba typu implozyjnego - "Fat Man". Pierwsza, która wybuchnie nad Hiroszimą , zawiera uran 135, do drugiej , która będzie zrzucona na Nagasaki, użyto ostatecznie plutonu. Konstrukcja detonatorów jest bardzo pracochłonna, mnożą się niepowodzenia - aż do końca ekipa Oppenheimera nie ma pewności , czy mechanizmy odpalania okażą się skuteczne. wą metodę
ch owego. Cała trudność polega na skonstruowan iu takiego detonatora, który będzie w stanie idealnie zsynchro nizować obie eksplozje. projekt "Manhattan"
We wrześniu 1942 r. nadzór nad projektem, który otrzymuje w międzycza ie nazwę "Manhattan Project", zostaje powierzony pułkownikowi Grovesowi. Po skontaktowaniu się z różnymi biorącym i w nim udział ekipami stwierdza on brak koordynacji pomiędzy poszczegółnymi pla-
cówkami i dochodzi do wniosku, że należy koniecznie umie' cić wszystkie urządzenia w jednym miejscu i powierzyć odpowiedzialność jednej osobie. Wybór pada na Los Alamos w stanie Nowy Meksyk, w rejonie prawie bezludnym, a kierownictwo obejmuje Oppenheimer. Na tym etapie prac środki przeznaczone na realizację bomby są olbrzymie - przy budowie ośrodka zatrudnionych jest 45000 robotników, a od marca 1943 r. pracuje w nim 4000 naukowców
trzeć. Mrużąc oczy, próbowałem jednak wciąż go obserwować. W ciągu dziesięciu sekund powiększył s ię i stracił na jasności , przypominał teraz gigantyczny płomień o kształcie przypominającym truskawkę. Wzniosła się
ona powoli ku niebu, lecz nadal łączyła ją z ziemią kolumna wirującego kurzu. Następnie, kiedy obłok rozżarzonych gazów ochlodził się i stał się mniej czerwony, otoczy I go błękitny blask wywopoczątek nowej ery łany przez zjonizowane powieWątpliwości zostają rozproszone trze. Było to wspaniale widowi16 lipca 1945 r. o godz. 5.30. sko: ktokolwiek widział wybuch W Alamogordo, na pustyni wsta- atomowy, nigdy tego nie zaponie Nowy Meksyk, naukowcy mni". W tym momencie Ameryz zapartym tchem kanie wygrali wyścig obserwują pierwszą zbrojeń: Niemcy, "Ktokolwiek wiw historii eksplozj ę dział wybuch ato- którzy zabrnęli w śle atomową. Jeden mowy, nigdy tego pą uliczkę eksploatanie zapomni". z obecnych tam cji " ciężkiej wody", uczonych, Frisch, w chwili kapitulacji opowiada: "Odwrócilem się, lecz byli jeszcze bardzo daleko od ceten obiekt na horyzoncie, podob- lu. Japończycy natomiast nie podny do małego słońca, był nadal j ęli , ani nie zamierzali podjąć żad zbyt jasny, by można było nań pa- nych prac na tym polu ...
... Einstein i Op penheimer, który objął kierownictwo naukowe nad amerykańskim
programem atomowym. (zbiory prywatne)
... W 1942 r. ten amerykański spektrog raf służył separacji izotopów. (zbiory prywatne)
... WOak Ridge prowadzono prace badawcze nad energią jądrową i jej zastosowaniem. (zbiory prywatne)
~
~
.NĄ.~~.I.~.Ą..~.~..N.. ~?§~~.~~~~Jp~~V!i.~~.~ .. ~!"..i.ę*y.~~.) Prototyp J1N wykonał swój pierwszy lot w maju 1941 r. Na początku 1943 r. pod. Gekko" jako nocnego myśliwca . Jego sukcesy w walkach z amerykańskimi bombowcami były jednak większe przeciwko Liberatorom 8-24 niż w starciach z o wiele lepiej uzbrojonymi . superfortecami" 8-29. Alianci nadali mu zakodowaną nazwę . Irving".
jęto decyzję użycia
~
Pobrano z www.chipper.pl
00
TYP: dwumiejSCOWY myś liwiec nocny WYMIARY: dlugo ść - 12,77m, rozpięto ść skrzydeł - 16,98 m, wysokość - 3,99 m NAPĘD : 2 silniki Nakajima Sakae 21 o mocy 1130 KM SZYBKOŚĆ: maksymalna 507 km/godz. MASA: na pusto - 4850 kg, maksymalna startowa - 8185 kg ZASIĘG : 3780 km PUŁAP : 9320 m UZBROJENIE: 4 dzialka typu 99 kał. 20 mm
[:j
~
BOEING B-29 Zaprojektowany już w 1938 r., w chwili gdy Kongres Stanów Zjednoczonych odmawiał przyznania funduszy na konstrukcję 8-17, oblatany w 1942 r., 8-29 daleko wy przedzał swą epokę. Łącznie USA wyprodukowały 3960 egzemplarzy 8-29. Tu: słynny . Enola Gay", który zrzucił bombę atomową na Hiroszimę w sierpniu 1945 r.
[ID]
~
TYP: bombowiec strategiczny ZAŁOGA: 10 osób WYMIARY: długo ść - 30,18 m, rozp i ętość skrzydeł - 43,05 m, wysokość - 9,02 m NAPĘD : 4 silniki Wright R-3350-57 Duplex Cyclone o mocy 2200 KM SZYBKOŚĆ: maksymalna 576 km/godz. MASA: na pusto - 31 816 kg, maksymalna startowa - 64000 kg ZASIĘG : 5230 km PUŁAP : 9750 m UZBROJENIE: 10 karabinów maszynowych kał. 12,7 mm, działko kał. 20 mm oraz 9070 kg bomb
10=
X9..~9..~.Ił~ . I:>..~X .??~.L.'i.~.~i.~~
TYP: jednomiejscowy nurkujący bombowiec
. Suisei", zaprojektowany jako nurkujący bombowiec pokładowy, został wyposażony w importowany silnik niemiecki Oaimler-8enz. Łącz nie wyprodukowano 2038 egzemplarzy różnych wersji 04Y. Alianci nadali mu zakodowaną nazwę . Judy". Jego wadą była bardzo słaba odporność na pociski przeciwnika.
WYMIARY: długość - 10,2 m, rozpiętość Skrzydeł 11 ,50 m, wysokość - 3,74 m NAPĘD: silnik Daimler-Benz OB 600G o mocy 960 KM, silnik Aichi Atsuta 32 o mocy 1 400 KM lub silnik Mitsubishi MK8P Kinsey o mocy 1 560 KM SZYBKOŚĆ : maksymalna 550 km/godz. MASA: na pusto - 2440 kg, maksymalna startowa 4250 kg ZASIĘG : 1 470 km PUŁAP : 10700 m
pokładowy
7,7 mm, karabin maszynowy kał. 7,92 mm oraz 800 kg bomb
KAWASAKI Ki-102 .................................................... Mimo iż Ki-l 02 został zaprojektowany jako samolot szturmowy, wykorzystano go niemal wyłącznie - z powodu rozwoju sytuacji na froncie przy obronie japońskiego nieba. Jedynie kilka egzemplarzy zostało uży tych podczas zmagań na Okinawie.
TYP: dwumiejscowy samolot szturmowy WYMIARY: długość -11 ,45 m, rozpięto ś ć skrzydeł15,57 m, wysokość - 3,70 m NAPĘD : 2 silniki Mitsubishi Ha-112-11 o mocy 1 500 KM SZYBKOŚĆ: maksymalna 580 km/godz. MASA: na pusto - 4950 kg, maksymalna startowa 7300 kg ZASIĘG : 2000 km PUŁAP : 11 000 m UZBROJENIE: dzialko Ho-401 kał. 57 mm, 2 działka Ho-5 kał. 20 mm, karabin maszynowy kał. 12,7 mm oraz 2 bomby po 250 kg
Pobrano z www.chipper.pl
A Ruiny dworca w Hiroszimie, które stały się schronieniem dla nielicznych, którzy przetrwali " rozbłysk tysiąca
Propaganda radziecka słońc ".
minimizowała
jednak znaczenie nowej broni amerykańskiej. "Nie bomba atomowa, lecz połączone siły aliantów pokonały imperializm japoński " - pisały gazety. (zbiory prywatne)
amebombowca B-29 "Enola Gay" tuż przed wylotem nad Hiroszimę . ~ Załoga
rykańskiego
(zbiory prywatn e)
1892
Po podpisaniu kapitulacji dotychczas niezwyciężona Japonia zbudzi się nie tylko pobita, ale i rozbrojona. Opanowanie jej polityki przez Stany Zjednoczone ulegnie zła godzeniu tylko wobec późniejszego zagrożenia ze strony Związku Radzieckiego. Japońskie wysiłki
podpisania separatystycznego pokoju ze Związkiem Radzieckim trwać będą aż do otwarcia konferencji w Poczdamie. W ostatecznym rozrachunku deklaracja bezwarunkowej kapitulacji Cesarstwa za
kon fe re n cj ą
w Poczdamie] przez ludzi, toprezydentowi - m.in. Bohlena. U trzymuj ą oni, że nie może m y sobie pozwo l i ć na przedstawienie J a po ń czyko m takich wyj aś ni e ń , które m ogłyby być interpretowane jako pragnienie za ko ńcze ni a wojny z J a po ni ą , zanim ZSRR będzi e mi a ł wszelką cenę miała uchronić władcę m oż l iwość przes t ą pi e ni a do niej. Kraju Kwitnącej Wiśni przed ewentu13 lipca 1945 roku. - Son d aże w Japoalną zniewagą jego czci ... nii, dotyczące m ożliwości zawarcia pokoju. D z i ś d o t a r ł do nas pierwszy nie bud zą cy Rozm awi a ł em tego wieczora z Joem Grew wą tp liwości znak, że J apończycy pragn ą za- by ł o to po koncercie prezydenckiej or- wrzeć pokój: przechwyci l i śmy de p eszę wykiestry. Oświ a dczy ł , że je t zadowolony, iż sł aną przez Togo, ministra spraw zagranicznych, do Sato, ambasadora u d a ł o nam s i ę do p row a d z i ć Japonii w Moskwie. Zawierado zredagowania tekstu, któPrzechwyciliśmy ry prezydent zamierza skieroł a ona nakaz spotkania s i ę depeszę wysianą w ać do J a pończy k ów w celu z M o ł o towe m , j eś li to m oż li przez Togo . we, jeszcze przed jego wyjazwyjaś ni e ni a, co rozumiemy przez " bezw a ru nkową ka pitul acj ę" . Oba- dem na k o n fe re n cj ę Wielkiej Trójki wia s i ę on jednak, by projekt ten nie zo- [w Poczdamie], ewentualnie natychmiast s t a ł odrzucony podczas p o dróży [przed po niej, i przedstawienia mu go rącego żywa rzyszącyc h
czenia cesarza, by zakończyć wojnę. Życze nie to, jak g ł os ił telegram, wyni ka nie tylko z troski cesarza o włas n e dobro, lecz ma na względzie dobro całej lu dzkości . Pragnie on szybkiego za k ończ eni a przełewu krwi po
Pobrano z www.chipper.pl obu stronach. Togo chce zapewnić Rosjan, że J a po ńczycy pragną utrzymywać dobre to unki ze Zw i ązkiem Radzieckim, a także, iż nie mają zamiaru przyłączenia na stałe żadnego z podbitych obszarów Mandżu rii. Togo zaznaczył ponadto, że bezwarunkowa kapitulacja, której domagają s i ę alianci, to niemalże jedyna przeszkoda, uniemożliwiająca wstrzymanie działań wojennych, i że jeśli żądanie to będzie podtrzymywane, Japończycy będą , rzecz jasna, zmuszeni do kontynuowania walki. W odpowiedzi Sato ... zaprotestował, twierdząc, że propozycje te zupełnie nie biorą pod uwagę realiów, że dla bezstronnego obserwatora jest jasne, iż nie jest już teraz możliwe oddzielne traktowanie ZSRR i pozostałych aliantów, że uzgodnienia w sprawie Polski w Chapultepec i konferencja w San Francisco świadczą , iż Wielka Brytania, Związek Radziecki i Stany Zjednoczone postanowi ły ko n tynuować działani e wspólnie. Togo w odpowiedzi poprosił go pomimo tej różnicy punktów widzenia, o wykonanie polecenia. ... Wre zcie 1 lipca Sato przesłal długą depeszę, w której wyjawiał swój punkt widzenia na a ktualną sytuację Japonii, która była teraz, krótko rzecz ujmując, zupe ł nie osamotniona, pozbawiona przyjaciół , i nie mogła od nikogo oczekiwać pomocy .. . Zalecał z przekonaniem, by zaakceptować jakąkolwiek form ę zawarcia pokoju, nawet bezwarunkową k a pitul acj ę , wychodzą c
z założenia, iż jest to jedyny sposób zachowania istnienia cesarza, a nawet państwa ... O d powi edź, którą otrzymał , głosiła , że
Świadkowie mówią
rada ministrów, po dokładnym rozważen i u kretarz do spraw wojny, admi rał Leahy, wszystkich przedstawionych argumentów, John Snyder [wówczas dyrektor urzędu mopodjęła w końcu decyzję , by kontynuować bilizacji wojennej], adiutant przyboczny prezydenta do spraw morskich, kapitan Vardawojnę z cał ą stanowczością i samozaparciem, do jakiego zdolny jest naród, dopó- man, i adiutant do spraw wojskowych, ki nie zostanie przedstawiogenerał Vaughan. Ogólna na możliwoś ć inna, niż Zatelefonowałem dyskusja na temat japońskich do prer.ydenta, gra- depesz. Postanowi l iśmy jedbezwarunkowa kapitulacja. 10 sierpnia 1945 roku. - tulujqc mu bliskiej nogłośnie, że będziemy oczekapitulacji. Kapitulacja. O godz. 7.00 zakiwać na przyjęcie oficjalnych te l efonował kapitan Smendpropozycji kapitulacji. Sędzia berg, mówiąc, że ma bardzo ważn ą depeszę. Byrnes zapytał , czy oferta zgodna jest z waPrzyszedł podczas śniadania i pokazał mi runkami, które zatwierdziliśmy dla "bezwarunkowej kapitulacji". kopię rozszyfrowanej depeszy, wysłanej Admirał Leahy sądził , że tak, jednak przez Tokio do japońskich ministrów w Sztokholmie i Bernie ... "Tokio, 10 sierp- Byrnes obaw i a ł się, że zostaniemy oskarnia - rząd Japonii skierował dz i ś poniższy żeni , iż odstąpilikomunikat do rządów Szwecji i Szwajcarii, śmy od bezkomaby przekazały go Stanom Zjednoczonym, prom isowej Wielkiej Brytanii, Związkowi Radzieckie- surowości demu i Chinom: Rząd Japonii gotów jest zaak- klaracj i poczceptować warunki, ogłoszone we wspólnej damskiej . Co deklaracji, sfo r m u łowanej w Poczdamie do mnie 26lipca 1945 ... przyjąwszy, iż wspomniana powiedzia deklaracja nie zawiera żadnych godnych łem , - to jeuwagi żądań co do prerogatyw Jego Cesar- stem przeskiej Mości jako najwyższego zwierzchnika". Major Correa przyszedł na śniadanie, po czym o 8.15 udaliśmy się do naszych biur. Zatel efonowałem do prezydenta, gratulując mu bliskiej kapitulacji Japonii i równocześnie przemówienia, jakie wygłosił wczoraj wieczorem. O 8.40 udałem s i ę do B i ałego Domu, by spotkać się z prezydentem. Znajdowali się u niego: sekretarz stanu, se-
... Hiroszimasiódme miasto Japonii - zmieciona z powierzchni ziemi. Cełem bomby (i epicentrum wybuChu) był jeden z mostów widocznych na zdjęciu. (zbiory prywatne)
T Generał Roy Geiger, któremu wręczono pamiąt
podprzez ge-
kową kartę , pisaną nerała
MacArthura oraz Halseya i Nimitża , admirałów
upamiętn i ającą udział w ceremonii kapitulacyjnej na pokładzie okrętu Missouri.
(zbiory prywatne)
Pobrano z www.chipper.pl
Bomba, która spadła na Nagasaki przeznaczona była dla portu Kokura. O ostatecznym celu śmiercionośnego ładunku zadecydowała mgła . Zresztą
dla amerykańskich lotników nie miało znaczenia, które z japońskich miast podzieli los Hiroszimy .. . O godz. 3.49 maszyna (Bock's Car) kołuje na pas startowy. Wydaje się nam, że trwa to bez koń ca. " Wreszcie dziób samolotu unosi się i bombowiec wzbija się w powietrze biorąc kurs na północ. Wokół panuje noc. Drugi samolot The Greal Arlisle z uczonymi i instrumentami pomiarowymi na pokładzie leci tuż za nami. Potem kolej konany, że aby odpowiedzieć na ten za- na "fotografa ". Chwilę później major rzut, wystarczyłoby zredagować stanow- Sweeney zauważa , że rozdzielnik paliwa czy komunikat, w którym postaralibyśmy pojemnika zawierającego 600 galonów, się o uzgodnienie tekstu aktu kapitulacji umieszczonego w ładowni bombowej, nie z naszymi zamiarami i celami. Sekretarz działa . Pozbawien i tego zapasu paliwa wojny zaproponował , byśmy już teraz za- nie możemy lecieć zbyt daleko, jednak przestali wysyłania naszych bombowców Sweeney szybko podejmuje decyzję nad J aponię - bierze pod uwagę obawę o kontynuowaniu lotu. O godz. 8.09 czai zaniepokojenie, jakie nawet w naszym su tokijskiego dostriegamy dokładnie na kraj u wywołało użycie bomby atomowej. wprost nas maleńką wysepkę Yakuszima Przyłączył em si ę do tej opinii - "na minutę przed czasem". Sweeney s1,Ybko dod ając, że nie n a leży zapoJuż wkrótce mamy spotkać podejmuje decy1ję naszych towarzyszy. W trzy m i n ać, iż nasz naród będzie o kontynuowaniu minuty później inny B-29 wymusia ł zn ieść największy impakt n ienawiści J apończy lotII. łania się chmur. To "The ków ... Zakończyliśmy wnioGreat Artiste". Gdzie poskiem, że sekretarz stanu ma zredagować dział się "fotograf"? Kręcimy się w kół i nfo rm ację, która będzie przesłana, gdy ko przez następnych 45 minut. Nic. "Do otrzymamy drogą u rzędową żą d a n ie ka- diabła z tym!" - krzyczy Sweeney - " nie pitulacji, jeś l i tylko bę d zie ono J J możemy już dłużej .czekać". Po przekaw ogóle sformułowane. • • zaniu pozdrowienia skrzydłami naszym kompanom bierzemy kurs na pierwszy James Porrestal, "Joumal", Paryż 1952, s. 83·91 cel: port w Kokura, na północno-wsch od nim wybrzeżu Kiusiu. Nadlatujemy nad ceł, który jest całkowicie przesłonięty mgłą i dymem. Beahan (bombardier) melduje po rozpoznaniu sytuacji: "odnalezienie punktu zrzutu niemożliwe" - bę dziemy musieli przylecieć raz jeszcze. Sweeney nadaje: "nie zrzucamy. Powtarzam, nie zrzucamy". Po ostrym skręcie, wracamy nad cel. Kapitan Beeham z okiem przyklejonym do swojego wizjera typu Norden powtarza "nie mogę odnaleźć punktu zrzutu". "Nie zrzucamy" - rozkazuje Sweeney - "powtarzam, nie zrzucamy". Tym razem nadłatujemy od
wschodu. Wciąż nie widać Kokury. Mechanik ostrzega nas, że kończy się nam zapas paliwa. Wystarczy go zaledwie na powrót na Iwo limę. "Przyjąłem " - oznajmia Sweeney, a komandor Ashworth, odpo-
~ Ślady ofiary unicestwionej podmuchem go r ąca na moście w Hiroszimie . (zbiory prywatne) ~ Widok Nagasaki przez d ziurę w chmurach.
Pobrano z www.chipper.pl miastem wyg l ąda raczej na 9/10. Wtedy Sweeney informuje Ashwortha, że wystarczy nam paliwa tylko na jeden przelot i proponuje dokonać zrzutu przy wykorzystaniu radaru. Ashwortb waha się. Miał rozkaz zrzucenia bomby nad oceanem, gdyby nie mógł nawiązać kontaktu wzrokowego z celem. Decyduje się nie trzymać się ściśle rozkazów. "No, dobra, zrzucamy przy użyciu radaru, jeśli nie będę widział punktu zrzutu". O 11.00 Nagasaki pojawia się na ekranie naszego radaru. Nagle Beeham krzyczy "Mam go, widzę miasto! " Poprzez dziurę w chmurach naszym oczom ukazuj ą się zarysy stadionu nad brzegami Urakami. W kilka sekund później, o 11.01, maszyna podrywa s ię do góry. "Bomby zrzucone" melduje Beahan, potem poprawia s i ę "Bomba zrzucona". " Ujrzeliśmy gigantyczną kulę ognia wyuwającą się z wnętrzności ziemi", jak póź niej opisze to korespondent wojenny W. Lawrence: "Co' żywego, nowy gatunek ży wej istoty narodził się na naszych oczach". Wielki grzyb wypiętrzający się od góry wrzal i kipial. Biala furia równa tys iącom gejzerów. Po kilku sekundach oderwał s i ę od podłoża, a na jego miejsce zacząl rosnąć inny grzyb, już znaczn ie mniejszy. wiedzialny za na zą bombę "Fat Man", od- Można by rzec potwór któremu na miejwracając się do oficera rusznikarza, oznajsce uciętej glowy odrasta następna. Nagle w helmofonach mia mu "lecimy nad drugi cel, jeśli chcecie". Marynarz poNasz dowódca skar- usly zeli ' my gło naszego takująco kiwa głową .. KierucU bombardiera: strzelca: "Panie majorze, nek aga aki" - rozkazuje "No i co Bea, wła wiejmy stąd " . Zawracając, Sweeney i kręca na połu ś"ie zabiłeś setki ty- nasz dowódca skarcił bomdniowy-zachód. Służby meteo sięcy Japońc~ków((. bardiera: "No i co Bea, wla' nie zabileś setki tysięcy lazajmujące się rejonem Nagaaki zapow iadały załedwie 2110 grubości pończyków". Beahan nie odezwa I się. Kiedy napięcie opadło, zaczęliśmy sochmur nad miastem. bie gratulować, jednocześnie rozbieraZbliżając ię do celu zauważamy, że pogoda pop uła ię i war twa chmur nad jąc się z naszych ubrań ochron-
Świadkowie mówią
nych . Nadałem pierwszy meldunek do bazy. "Nagasaki zbombardowane 090158z na podstawie kontaktu wzrokowego bez interwencji wrogich myś liwców ani obrony przeciwlotniczej. Wynik "pod względem technicznym zadowa l aj ący". Pozostałe punkty mi ji wymagają przedyskutowania przed podjęci em dalszy dzi ałań. Wynik porównywałny do tego z Hiroszimy. Problemy wynikłe na pokł a d z i e po zrzuceniu bomby zmuszają nas do udania si ę na Okinawę· Paliwa wystarczy tylko do J J Okinawy". •• Frank W. Chinnock, "Zapomniana bomba", Nowy lork, 1968, s. 89
•
Delegacja ja-
pońska wstępuje
na
pOkład
amery-
kańskiego okrętu
Missouri w cełu podpisania kapitulacji. (zbiory prywatne)
.... Radość żoł nierzy ameryka,skich na wiadomość o kapitulacji. (D/TF/US/S)
T Powrót bombowca 8-29 "Enola Gay" znad Hiroszimy... (D/TF/US/S)
postacie \
....
Pobrano z www.chipper.pl
k
Hirohito
(1901-1989)
ją Chinom w jego imieniu i wszystkie rozkazy esarz Japonii, zwany Synem Słońca, był synem cesarza Voshihito i cesarzo· były sygnowane jego podpisem. Stopniowo wej Sadako. Po ukończeniu szkół przynastępowała faszyzacja Japonii, a wraz gotowujących go do kariery wojskowej odbył z wprowadzaniem systemu totalitarnego podróż po Europie. Wrócił do kraju w 1921 ro· umacniała się polityka ekspansjonistyczna. ku i w związku z pogłębiającym się stanem Generał Tojo i admirał Vamamoto oraz inni przywódcy wojskowi jedynie informowali cechoroby umysłowej ojca został mianowany regentem. 25 grudnia 1926 roku, po śmierci sarza o podejmowanych decyzjach oraz o przebiegu ich realizacji. Dopiero kiedy Japoojca, oficjalnie objął tron Japonii. Przyjął wtedy imię Showa, co znaczy "Pokój oświecony". nia stanęła wobec bezpośredniego zagroże Był z natury nieśmiały, zainteresowany nania inwazją, Hirohito na prośbę markiza Kido uką , a zwłaszcza biologią, a nie polityką, ani zdecydował się zabrać głos. Z jego inicjaty- tym bardziej - prowadzeniem wojen, do czewy do Związku Radzieckiego z misją pokojogo był zmuszony z tytułu zajmowanego stanową został wysłany książę Honoye. wiska w państwie i przynależ nych mu z tego tytułu funkcji. Po wojnie Hirohito W obliczu Jego ministrowie, chroniąc go nie wstał pozbawiony nieuchronnej tragedii przed ewentualną kompromitaOd 1944 roku kapitulacja Japonatychmiast tronu, nii zbliżała się nieuchronnie. Cecją , nie pytali go o zdanie, a on, gdyż Amerykanie obaprowadząc narady rządowe, wiali się, że usunięcie sarz był świadomy tragizmu syzgodnie z tradycją, nigdy nie za- go mogłoby spowodo- tuacji swego państwa i narodu. Zwrócił się do parlamentu i najbierał głosu w dyskusjach, a jewać niechęć Japoń dynie wyrażał swą zgodę na po- czYków do zwycięzców. wyższego dowództwa armii dejmowane decyzje. Konstytucja o zakończenie konfliktu, a jedgwarantowała mu władzę absolutną. Naród nocześnie zabiegał o pomoc zagranicy w nego kochał i oddawał boską cześć, a on nie gocjacjach. Ponadto 20 lipca 1944 roku zdyidentyfikował się z żadną partią polityczną. misjonował generała Tojo, który od 1941 roku był naczelnym dowódcą armii. Nie mógł już jednak zapobiec katastrofie Hiroszimy, do jaNa cesarskim tronie kiej doszło w rok póżniej , 6 sierpnia 1945 roHirohito szybko stracił kontrolę nad wojskiem. ku. W trzy dni potem rząd japoński rozważał Generał Tojo dążył do wojny, więc nie pomojuż możliwość ostatecznego przyjęcia deklagły perswazje Syna Niebios. Wypowiedziano
C
racji poczdamskiej. Cesarz, pozostający w dobrych układach z premierem Suzuki, postanowił zaryzykować swe stanowisko, aby uła twić rokowania pokojowe. Ostateczna decyzja o kapitulacji zapadła 14 sierpnia, a nazajutrz cesarz po raz pierwszy w historii Japonii wygłosił przez radio przemówienie do narodu, by powiadomić go o bezwarunkowej kapitulacji, zgodnie z postanowieniami konferencji w Poczdamie.
Koniec wojny
końcem władzy
Po wojnie Hirohito nie został wprawdzie pozbawiony natychmiast tronu, gdyż Amerykanie obawiali się , że usunięcie go mogłoby spowodować niechęć Japończyków do zwycięz ców, a nawet zachwiać ich kontrolę nad Japonią, ale MacArtur odebrał mu władzę absolutną . W styczniu 1946 roku Syn Słońca publicznie wyrzekł się swego boskiego pochodzenia. Odtąd usiłował zbliżyć się do narodu. Przede wszystkim jednak poświęcił się pracy naukowej, w której osiągnął wybitne rezultaty i światowe uznanie za swe dzieła o mięczakach.
Gen. Douglas MacArthur dowodził amewojskami okupującymi Kraj Kwtnącej Wiśni. Wątła sylwetka "Syna Słońca ", pozbawionego władzy, stała się tylko symbolem, który "raczyli" zachować zwycięzcy.
rykańskimi
(zbiory prywatne)
Pobrano z www.chipper.pl
16 lipca 1945 r. Oślepiający błysk nad bezdrożami Nowego Meksyku. W bazie lotniczej Alamagordo wybuchła pierwsza z trzech bomb atomowych skonstruowanych przez naukowców z projektu "Manhattan" ... ej "ojciec", 1. Robert Oppenheimer, cytuj ąc "Bhagavad Gitę " , mial s i ę wyra zi ć : "Gdyby
J
tysiąc s loń c za l ś ni l o j e dno cześ ni e,
o istnieniu nowej broni i o sukcesie pierwszego jej u życia . Tekst uprzedzal J a po ni ę, że j eże li będz i e si ę ona oci ągać z ka p i tul acj ą, powinna "spodzi ewać s i ę deszczu ś m i e rci i zniszczenia, jakiego dotychczas kula ziemka nie zaznala".
przypominalyby w i e l ko ść Stwórcy. Je tern ś mi e rci ą, która ws t rząsa \ zech 'wiatem". Ów w trząs n astą pilopo ra nku Jednomyślne poparcie 6 ierpnia 1945 r. w Hiroszimie. Wiadom o ' ć o zrzuceniu bomby atomoU l gę prezydenta Trumana dzieli la wej dotarla do prezydenta Trumana, wi ę k szość obywateli pa ń s tw aliancgdy na pokladzie krą żownika Augu- kich. Nazajutrz po eksplozji pra ę zasta wracal po konferencji w Poczda- c h o dni ą zdominowaly dwa nurty. mie do Wa zyngtonu. Z jednej strony podziChurchill użył wi ano pos tę p tech"To najistotniejsze wydarzen ie w Historii" niczny - 8 sierpnia terminu "cudowne powiedzial skromnie, wyzwolenie". Ani śla francuski Le MOI/de nieudolnie ukrywaj ąc bez najmniej zych tadu współczucia dla dumę. Wojna i poświ ę nów ducha a n a li zowa ł tysięcy ofiar. cenie synów Ameryki " Rewo lu cj ę naukozbli ża ly s i ę ku końcowi. W kilka gową " . Z drugiej - prześc i ga n o s i ę dzin póź ni ej oficjalny komunikat w wy ra ża n iu wdzi ęcz n ości w stosunBialego Dom u informowal świ a t ku do Stanów Zjednoczonych, któ-
rym ud a ł o s i ę z n a l eźć sposób na skrócenie wojny. Churchill u ży ł terminu "cudowne wyzwolenie". Ani ś l a du ws p ó ł czuc i a dla tys i ęcy ofiar. Trzeba przyzn ać, że J a po ń czycy nie cieszyli si ę w owym czasie dobrą praą . Niemal wszyscy podzielali pogł ąd Trumana, gdy wobec zast rzeżeń formuł owa nych pod adre em p odj ętej przez niego decyzji o u życiu broni atomowej odpowi ed zi a ł : "J eże li ma s i ę do czynienia z bydl ęta mi , n a l eży tra ktować ich jak bydl ę t a" . Reakcje p e łn e niepokoju i oburzenia by ł y rzadko' c i ą. Nie znaczy to bynajmniej, że w przeddzień wybuchu drugiej bomby atomowej, 8 ierpni a 1945 r. Albert Camu nie os trzega ł: "Cywilizacja techniki o i ągnę lyosta t nie stadium b a rbarzyń s twa. W bli ż szej lub dalszej przysz lości trzeba bę dzie wy bi e r ać mi ę d zy zbiorowym sa mobójstwem lud z k ości a in teli gentnym zastosowaniem sukcesów myś li ludzkiej '. W Stanach Zjednoczonych, wbrew opinii publicznej, w dni u eufo rii komentator radiowy Kaltenborn oś mi e li ł s i ę powi ed z i eć : "Z tego, co wiem, wynika, że SlwO-
• Podpisanie przez Japonię bezwarunkowej kapitulacji - bezpośrednia konsekwencja bomby atomowej czy zwykła formalność?
(DITE/US IS)
T Grzyb atomowy stał si ę powszechnie znanym "znakiem fabrycznym" nowej broni. (zbiory prywGwe)
1891
Pobrano z www.chipper.pl ~ "Udane" próby Hiroszimy i Nagasaki nie oznaczały bynajmniej zaprzestania rozwoju broni atomowej. Tu: kolejne próby na polinezyjskim atolu Bikini. (zbiory prywatne)
'Y Centrala energetyczna zakła
dów przemysłowych w Clinton w dolinie Tennessee. W 1943 r., za pomocą energii 1 000 kilowatów produkowano tu 1 gram plutonu dziennie. (zbiory prywatne)
'Y Cesarz Japonii Hirohito liczyl
na pośrednictwo ZSRR w rozmowach kapitulacyjnych z Amerykanami, by złagodzić drakońskie warunki kapitulacji. (zbiory prywatne) rzyliśmy
Frankensteina! Musimy to, że już niedlugo kolejna, ulepszona wersja nowej broni może obrócić się przeciwko nam". Dla Pol ki Hiroszima natychmiast stala się symbolem ostatecznego zakończenia wojny, podobnie jak 1 września 1939 r. bezapelacyjnie byl jej początkiem. W ten sposób dwie daty zamknęly w wych ramach ów konflikt zbrojny, którego rozmiary tak znacznie przekroczyly początko wą walkę o "korytarz pomorski". przyjąć do wiadomo' ci
Pozorna
obojętność
Stalina
Stalin byl świadom , że bomba, jaka zmiotla z powierzchni ziemi Hiroszimę, byla zwrócona również przeciw niemu. 24 lipca 1945 r. w Poczdamie Truman poinformowal go o nowej broni, jaką dysponowaly Stany Zjednoczone, a która "miala nie potykaną dotychczas moc niszczenia". Ku
zdumieniu i satysfakcji Byrnsa nie, a nawet w 1943 r. powolal do ży i Churchilla, obecnych przy tej roz- cia program naukowy, który mowie, reakcja Stalina ograniczyla wprawdzie pozbawiony tak wielkich się do zdawkowego, iż "cie zy się nakladów finansowych jak program z tego" i życzy Trumaamerykański - posluginowi " kutecznego jej Był on zaskoczony wal się rezultatami ameużycia w walce z Japosr.ybkością ameryrykańskich badań nad nią". Świadkowie poenergią nuklearną, dokaiiskiej decy1ji chopnie wzięli pozorną utycia nowej broili. starczanymi przez kuobojętność Stalina za teczną sieć agentów niezrozumienie problemu. Byl to po- i szpiegów. We "Wspomnieniach" ważny bląd , gdyż z uwagą śledzilon mar zalka Żukowa istnieje wzmianbadania amerykańskie w tej dziedzi- ka o telefonie, jaki Stalin wykonal tuż po informacji uzyskanej od Trumana, rozkazującym Moskwie dolożenia wszelkich tarań, by przyspieszyć radzieckie prace nad bombą atomową ·
Nie ulega jednak wątpliwości, że byl on zaskoczony szybkością amerykańskiej decyzji użycia nowej broni. Obawia I s ię zakończenia wojny je zcze przed interwencją ZSRR w Mandżurii. Wiedzial, że Churchill i Truman dolożą wszelkich starań, by nie honorować ukladów jaltańskich, na mocy których w zamian za przylącze nie się do wojny przeciwko Japonii
1898
ZSRR mial otrzymać prawo kontroli portu Dairen, Sachalina i Wysp Kuryl kich. W Poczdamie Churchill na wiadomość o wybuchu bomby atomowej Iiczyl na zakończenie wojny przed przystąpieniem do niej ZSRR. Wlaśnie tego obawial się Stalin: w chwili, gdy dotarła do niego wiadomość o ataku na Hiroszimę , nie czekając na rezultaty prowadzonych pertraktacji z Chinami, wydal rozkaz przekroczenia granicy Mandżurii przez Armię Czerwoną. 8 sierpnia 1945 r. Molotow poinformowal Sa-
Pobrano z www.chipper.pl
Życie codzienne
~ Drugie zniszczone miasto - Nagasaki - rozwiało nadzieje japo ń skich genarałów na to, że USA posiadają tyłko jedną bombę .
(zbiory prywatne)
T Zakłady Hanford w Richmond (USA) , w których po raz pierwszy - we wr ze ś niu 1944 r. - do produkcji pł utonu użyto baterii napędzanych uranem. (zbiory prywatne)
to, że od na
tępnego dnia ZSRR i Japonia znajdują się w stanie wojny. Dzień rozpoczęc i a wojny radziecko-japoń kiej stał się również dniem zrzucenia drugiej bomby atomowej. Trzy dni, jakie dzie l ą oba wybuchy, były dniami ogłuszającej ciszy ze strony rządu japońskiego. Żadnej odpowiedzi na o trzeżenia Trumana. A przecież już od kilku mies i ęcy Ce arz wiedział, że Japonia je t na traconej pozycji. Kraj, du zący się \ kłe zczach amerykański ej błoka dy, nie był już w stanie wygrać tej wojny. Hirohito brał pod uwagę możliwo ' ć kapitulacji Cesarstwa już na długo przed Hiroszimą, nie mogąc się jednak zdecydować na ten krok. Sama idea kapitulacji była tak obca komukolwiek prze iąkniętemu wojskową tradycją Japonii, zgodnie z którą honor i cze ' ć równe były śm ierci na polu walki, że decyzja poddania, jaką miał podjąć "Żywy Bóg", spadkobierca dyna tii, któraniezwyciężona - przetrwała 2600 lat, wydawa ła się niemożliwa. Poza tym Hirohito ciągle liczył na pośrednic-
two Związku Radzieckiego w rozmowach z Churchillem i Trumanem odnośnie nie upokarzających Japonii klauzul kapitulacji. W momencie, gdy Togo przedsta- ny Zjednoczone dysponują tylko jedwił Cesarzowi raport z Hiroszimy, ną bombą atomową: należało więc Hirohito i rząd japoński pogrążyli się kontynuować wojnę, zmusić alianw zdum i ewającej ciszy. Dopiero tów do lądowania na Wyspach Ja8 sierpnia 1945 r., pod naciskami To- pońskich i zadać mu tak dotkliwe go, wyrazi on życzenie straty, by złagodził wajak najszybszego za- Poza bezwarunkowo- runki kapitulacji. Plany ścią kapitulacji wykończenia wojny. Jate rozwiała druga bommagallo okupacji poński aparat polityczba atomowa. Można ny jest jednak tak wojskowej państwa, było spodziewać się konieruchawy, że m i ną demilitaryzacji i są lejnej, której celem dzenia zbrodniarzy dlaczego nie - mogłoby następne cenne godziny. Rada Wojenna woje'IIIych. być nawet Tokio. Podzbierze się dopiero czas posiedzenia Rady 9 sierpnia wieczorem. Wojennej premier Suzuki oświad Tego dnia o poranku na Nagasa- czył, że jedynym wyjściem dla Japoki zo taje zrzucona druga bomba nii je t natychmiastowe przyjęcie waatomowa, a wojska Armii Czerwo- runków kapitulacji takich, jakie ustalone zostały w Poczdamie. Były nej wkraczają do Mandżurii . Do tej pory japoń cy generałowie one wyjątkowo surowe. Poza bezwamogli je zcze żywić nadzieję, że Sta- runkowością kapitulacji wymagano
okupacji wojskowej państwa, demilitaryzacji i sądzenia zbrodniarzy wojennych. Rada Wojenna była podzielona: trzech spośród jej członków popierało propozycję premiera, trzech odrzucało. Wówczas Hirohito skorzystał z należnego mu prawa gło u, zdecydował się przyjąć na swoje barki odpowiedzialność za przyszłość Japonii. Przychylił się do propozycji premiera i jeszcze tej samej nocy na cały świat rozniosła się wiadomo'ć, że rząd japoński przyj ął warunki kapitulacji zawarte w deklaracji poczdamskiej z zastrzeżeniem, że nie będzie ona podważać roli Ce arza ani należnej mu czci. Alianci przyjęli zastrzeżenie Japonii. Stimsonowi udało się przekonać Trumana, że utrzymanie na tronie Japonii Ce arza było jedynym po unię-
1899
Pobrano z www.chipper.pl
W telegraficznym skr-cie
~
Powstanie bomby atomowej takie rewołucją w samym pOjęciu strategii i sposobu prowadzenia wojny. Umocnione łinie obrony, bunkry czy zasieki nie były już w stanie zapewnić bezpieczeństwa terytorium atakowanego było
!g~J.g ............................. . Dziś rano, o godz. 9.18 czasu tokijskiego, zakończyła się oficjalnie II wojna światowa. Zakończyły ją państwa . słowa gen. Douglasa MacArthura: "Negocjacje dobiegły końca". Ja- (zbiory prywatne) ciem dla "oszczędzeni a serii Iwo Jima pońskie marzenia o podbojach i Okinaw,jednych bardziej krwawych rozwiały się pod groźnie sterczą od drugich". Tymczasem Japonia bycymi działami pancernika Missola na krawędzi zamachu stanu. Mlodzi Tego samego dnia pod naciskiem II wojny światowej. Wielu podtrzyuri, gdy minister spraw zagranicz- oficerowie gotowi byli bić się za wszel- Armii Czerwonej Japończycy skla- muje pogląd , że prędzej czy później nych Mamoru Shigemitsu i gene- ką cenę i do końca. By unikn ąć woj- dali broń w Mandżurii. Stalin z ul gą Japoni a nie był aby zdolna oprzeć rał Yoshijiro Umezu, szef sztabu nywewnętrznej 14 sierpnia 1945 r. Hiczekal na uznanie przez Churchilla s i ę aliantom. Jej opór mógłby przeCesarskiej Kwatery Głównej, pod- rohito po raz kolejny zwolal R adę i Trumana swych żądań terytorial- ciągnąć s i ę najwyżej do pa źdz i erni pisywali akt kapitulacji, wydającey Woj e nn ą . W przemówieniu pelnym nych. 28 sierpnia 1945 r. Sachalin ka. 6 sierpnia 1945 r. chodz ił o jedgodności potwierdzil swą decyzję i wystal s i ę po s i ad lością ZSRR. W trzy nak przede wszystkim o skrócen ie Japonię bez żadnych warunków razil życzeni e nagrania przemówienia dni póź niej poszly za nim Wy py Ku- wojny i o udowodnienie Stalinowi w ręce aliantów. 'The BallOmore Sun', 3 [)( 1945 T. radiowego, by osob i ści e poinformo- rylskie. 2 września 1945 r. w Zatoce potęgi Stanów Zjednoczonych. Nic Tokijskiej na pokladzie krążownika więc dziwnego, że stając ię pierwwać o niej naród. Po nieudanej próWARSZAWA ............ bie przewrotu palacowego i zniszcze- Missouri gen. MacArthur przyjmo- szym krokiem do dominacji w świe Musimy znów podkreślić zbyt "linia dokonanego nagrania, 15 sierpnia wal kapitulację Japonii. cie, bomba atomowa s lu żyć będzie beralny" stosunek do Niemców 1945 r. w poludnie cala Japonia zaJeszcze dzisiaj historycy stawia- do dzi ś jako narz ę dzi e sza nt aż u aliantów zachodnich, który wielomarla. Po raz pierw zy w jej historii ją obie pytanie na temat koniecz- w rękach wszystkich, którzy w ten krotnie mieliśmy możność zanoto- Cesarz zwraca I s i ę bezpośrednio do ności zastosowan ia bomby atomo- sposób prag n ą zamanifestować swą narodu. wej i wplywu jej wybuchu na losy potęgę · wać . Tym razem mamy przykład z procesu w LOnenburgu, gdzie .1"'!!.,~_r"'I"~'~1~5!"1ł"i"'--·-~ -'_a_ _ _ _ _ __ • _ _ _ _ _ _ _·_ _. .. _ przed sądem brytyjskim stanął komendant obozu koncentracyjne.... "Rok cztergo z Belsen, Kramer, wraz ze spól.' , dziesty piąty ~" nikami. [... ] Dzienniki angielskie ,' , lato: rozwalono prześcigają się w urabianiu łagod pierwszy atom. nej opinii Kramerowi. Przytacza się Rok czterdziewypowiedzenia jego żony, która sty ósmy - zitwierdzi, że mąż jej w życiu był ma: atom zo"dobrym człowiekiem" i tym postał - ziemi ni dobne bzdurstwa. Szczytem ma". Rysunek wszystkiego była mowa obrończa pod tytułem majora brytyjskiego - adwokata "Przestroga" , który ukazał się Kramera. Broniąc kata dziesiątków w "żołnierzu tysięcy ludzi, angielski adwokat Polskim" nr 7 pozwolił sobie na tak niedyploma-
.: i!b)S-);
..
tyczne powiedzenia, jak użycie zwrotu "wielkie Niemcy", "mam zaszczyt występować w imieniu oskarżonych ", "obwód sudecki włączony został do kraju ojczystego", "wolne miasto Gdańsk na własne życzenie przyłączyło się do Rzeszy niemieckiej" , wreszcie na zakończenie obrońca " uciśnio
nych" stwierdził, że właściwie w obozach koncentracyjnych Oświęcimia i Belsen przebywały "szumowiny ghetta i Europy". "Żołnierz /'ołski", nr 10, 2·8 x/ 1945 r.
1900
(pażdziernik
1945 r.). (zbiOry prywatne)
NIE WARTO
DOBRZE TRAFIŁ
Stał z głową otwartą , nad wartą - na warcie Wartownik przy moście, pilnując przeprawy, Szła panna .•. sekunda ... a byłoby zwarcie! Nad Wartą , na warcie, wśród pachnącej trawy, Kusiła go śmiechem , spódniczką zadartą ... Pomyślał: nad Wartą, na warcie, nie wartolI
... Widzi słup , drut i zgrabny, biały izolatorJózek, 100 metrów, zakład!. .. dajesz liter na tol? Trafił podwójnie - strzelec zeń niebylejakil! Trafił w izolator i. .. prosto do paki!
R. Ślusarek, "Żołnierz /'o/ski", 1945
R Ślusarek, "Żołnierz /'olski", /945
Byłby
chory nasz Jasiek, gdyby przy niedzieli, raz, tak do celu sobie nie wystrzelił!
Chociaż
Pobrano z www.chipper.pl
Wszelkie uwagi prośby proszę kierować pod adres mailowy :
[email protected]
• 1. Polówka wz. 98 (1938), bez oznak, noszona przez członków oddziałów cywilnej obrony terytorialnej oraz przez robotników zakładów przemysłu zbrojeniowego • 2. Manierka starego wzoru (era Meiji), przeznaczona dla personelu cywilnego • 3. Peleryna wojskowa wz. 98 (1938). Personel cywilny nosił na ogół mundury wojskowe pozbawione oznak • 4. Kurtka płócienna wzoru dla personelu cywilnego. Na metalowych guzikach widnieje chryzantema - emblemat Cesarza • 5. Woreczek przeznaczony do wysyłki podarunków dla żołnierzy na froncie • 6. Trzewiki wojskowe typu "ersatz" produkowane pod koniec wojny - przez osczędność w użyciu metalu dziury na sznurowadła zredukowano do trzech • 7. Pas typu wojskowego
![Men At Arms 095 - The Boxer Rebellion [Osprey Maa 095]](https://docer.tips/img/300x300/men-at-arms-095-the-boxer-rebellion-osprey-maa-095_5a49f3d6d64ab233d68dfb16.jpg)
