Pobrano z www.chipper.pl
Pobrano z www.chipper.pl
Powiada się, iż postanowienia traktatów pokojowych kończących jedną wojnę stanowią przyczynek do wybuchu następnej. Tak było w 1919 r., kiedy nie w pełni przemyślane umowy pokojowe stały się powodem nowych - i jak się okazało w niedalekiej przyszłości - niebezpiecznych napięć .
P
am i ętający
o tym alianci wydawali w zy tko w pierw zych mie iącach 1945 r., aby uniknąć powtórzenia błędów popełnionych przed laty. Porozumienie zawarte przez trzy mocarstwa (ZSRR, SA i Wielką Brytanię) wydawało się być gwarantem pokojowej I pokojnej przyszłości . Jednak w ciągu nie,p łna pół roku dzielącego Jałt ę (luty ; .15 r.) od Poczdamu (lipiec 1945 r.), owe d itne plany okazaly ię jedynie niere~l a m rzonką, kruch ą i nietrwałą. Realpo/li . \\ zięła górę nad idealizmem. Rozdarpowojennej Europy na dwie czę ' ci kła dło podwaliny pod nową wojnę. która, na _z zę ' cie, pozo t a ła zimną. ię robić
Cele
Jałty
W lutym 1945 r. potęga iemiec praktycznie prze tała już i tnieć. Wzięta w dwa ognie Rze za re ztkami ił broniła wego terytorium, \II pełni Ś\viadoma przegranej. Pomimo iż aliantom udało się ostatecznie zatrzymać niemieckie kontrnatarcie w Ardenach w grudniu 1944 r. przymierzona armia nie mogł a jednak liczyć na dotarcie do Berlina wcześniej niż za trzy mie iące. W o wiełe lepszej ytuacji znajdowało ię jedno z największych zgrupowań wojsk w historii wojen (ok. 2000000 żołnierzy i 40000 dział) - front mar załka Żukowa , tacjonujący zaledwie o 100 km na w chód od niemieckiej stolicy. Zdając sobie pra-
wę ze wojej przewagi, talin postanowił odpowiednio potraktować woich soju zników: natychmiast po przyjeździe do Jał ty poinformował prezydenta Roo evelta, że jednoznacznie odrzuca zamiar natychmiastowego zturmu na Berlin. Była to decyzja przyno ząca mu podwójne korzy'ci: przede wszystkim po jej ogło zeniu napię ta atmosfera konferencji uległa znacznemu rozluźnieniu a także pozwoliła Stalinowi skoncentrować siły na froncie połu dniowym i wkroczyć do Czech o łowacji i Węgier w charakterze wyzwolicieła. Tak więc już wtedy zary ował się jeden z pod-
.... Reims (Francja) , 7 maja 1945 r. Gen. Jodl podpisuje kapitulację Rzeszy na froncie zachodnim. ID/TEI U / )
... Berlin, 9 maja 1945 r. Alianckie dowództwo po podpisaniu bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy. (zbiory prywatne)
2001
Pobrano z www.chipper.pl
rytoriów zaga rni ętyc h w 1940 r. : do trzech p a ń s tw b a łtyc ki c h , części Fi nlandii , wschodnich rubi eży Polski oraz M o łd aw i i. Liczy t eż na m oż liwość powo ł a ni a proradzieckich rządów w ca łej Europie Wschodniej: w Pol ce, Czec hos ł owacji , Jugo ław ii , Ru munii i na Węgrzec h . Poza tym nosi s i ę z zamiarem przedstawienia poważnyc h żą d a ń finansowych w ramach reparacj i wojennych. Churchill, świ ad om spadku znaczenia swojej ojczyzny, tro zczy s i ę o zachowanie silnej Europy z Fra n cj ą w roli europejskiego supermocarstwa, zdolnego st awi ć czo ł o zag roże ni o m nad c h od zący m
ze wschodu. atomiast Roo evelt wysuwa na plan pierwszy swój projekt utworzenia świ at a, w którym zapa nowa łby pokój. Pozostawowych elementów rozwoju sytuacji po- staje wierny swojej wieloletniej taktyce nelitycznej w n adch odzących m iesiącach : czę gocjatora: unik ać bezpoś redni c h konfronto dyplomatyczne rozwi ąza n ia będą jedy- tacji, pozost awić otwarte furtki wszystkim nie potwierdzeniem sytuacji woj kowej wy- możliwościom , odra czając jak tylko m oż na podj ęci e ostatecznych decyzji politycznik aj ącej z po tępów wojsk radzieckich. nych. Od począ tku spotkania Konfe rencja rozpoczę la u s iłuj e n aw i ązać przyjacielsi ę 4 lutego 1945 r. J a łta , naj- Jałta wstała wybraI/a I/a miejsce sposkie stosun ki ze Stalinem wi ę k ze czarnomorskie uzdrowisko, zostala wybrana tkal/ia ze względll I/a w celu pozyskania jego przywspal/iałq pogodę. chy lności dla projektu powona miejsce spotkania ze wzgl ę du na ws pa ni a ł ą pogoł a n ia do życ i a Orga nizacji d ę , która panuje tam w tej porze roku. Narodów Zjednoczonych. To ugodowe zaKażd a z trzech uczestników konferencji chowanie, często gra ni czące wręcz z zaś l e przyj eżdża na Krym z odmiennymi planapieniem, częściowo t ł um aczy pewno' ć siemi i w odmiennym celu. bie, j a k ą Stalin stopniowo zyskuje w trakStalin pragnie osta- cie trwania obrad. W pó łnym celem tecznego przyzna- wszystkich trzech przywódców jest zachonia mu prawdo te- wanie w niezmienionej formie zwycięskie-
go sojuszu oraz zapewnienie w pólnym taraniem stabił izacji w powojennym świeci e. Od samego początku w zystko je t ja ne: nie zo tanie podj ę ta żadn a decyzja, która mogłaby zachwi ać tym kruchym status quo.
.... Pałac w Jał cie, w którym odbyła s i ę
konferencja. (zbiory prywatl'
Pobrano z www.chipper.pl Zoom ' cić do utworzenia prostalinowskich rzą dów w pań twach zajętych przez Armię Czenvoną . Tym samym kwestia polska okazała się priorytetową w porach miedzy trzema protagoni tami. Dwie prawy zdominowały obrady: problem wyznaczenia nowych polskich granic oraz skład połskiego rządu. Przebieg granicy w chodniej który ustalono już w ł 943 r. w Teheranie, zo tał oficjalnie potwierdzony. Granica ta biegła wzdłuż łinii Curzona, którą wytyczono w 1919 r. jako kre "terytorium zamieszkiwanego przez rdzennych Polaków". Oczywiście takie okrojenie kraju od trony w chodniej wymagało jakiej ś rekompensaty po tronie zachodniej. Było to stosunkowo proste, ponieważ miało się odbyć kosztem Niemiec. Jednak jak daleko na zachód miało ięgać pańtwo pol kie? Wybór padł na tereny poło żone między y ą Kłodzką a y ą Łużyc k ą. O tateczne uregułowanie tej kwe tii zo tanie jednak od unięte do przyszłej konferencji pokojowej, natomiast przedmiotem dy kusji stanie się dełikatny problem rządu pol kiego.
je t zatem , że uczestnicy konferencji \I Jałcie starannie unikają konkretnego uregulowania praw powojennej Europy. Tym . amym ob iegowa opinia, zgodnie z którą J a łt a była miej cem, gdzie dokonał si9 "podz iał Europy" między Stalinem i przywódcami zachod nich 010car,l\\ jest w pełni fałszywa. bowiem podział tl:n został przeprowadzony już o wiele \lcze\nil:j. ..Sfery
wona zaję ł a
Po l s kę. Rumuni ę , Buł ga ri ę,
wkroczy ł a do Ju gos ł awii . Utworzony w Lublinie proradziecki rzą d za pe wni a ł obie . topniowo ko nt ro l ę nad ca ł ą Pol k ą, nie zważaj ą c na protesty legalnego i jeszcze wówczas uznawanego przez Zachód pol kiego rząd u na u c h od źs twi e . Jakie decyzje m og ł y zatem za pa ść w J ałcie? Churchillowi z a leż a ł o przede w zystkim , aby za wsze lką ce n ę nie dopu-
{zbiory f. Avanderl
Dła
zawisłej
(OITFJUSI
Kompromis W sprawie Polski
Zrozumiałe
A Cywilny znaczek do klapy marynarki, upamiętniający zwycięstwo aliantów.
brytyjskiego premiera pow tanie niei demokratycznej Pol ki było sprawą honoru Stał in zaś nie miał zamiaru rezygnować ze wych ro zczeń do Rzeczypo politej opanowanej już przez Armię Cze nvon ą i od kiłku ł a t częściowo okupowanej przez ZSR R. Roo evełt zachowywa ł sporo rezenvy popierając Churchilla, chociaż wyraźnie dał do zrozumienia Stalinowi, że jeśli ten poprze pomysł utworzenia Organizacji arodów Zjednoczonych, może liczyć na jego przychylność
I
T Jałta. Roosevelt, Churchill i amerykański rzecznik prasowy {DITFJUSISI
wpływów"
Po raz picn\szy problem podziału wpły WÓ\l podnie,iony zo tał \V Moskwie, \\' październiku 1944 r., podczas potkania talina z Church illem. Zap ad ły wówczas bardzo ważkie decyzje dotyczące "sfer wp ływów" . talin uzyskał gwarancje dotyczące rozszerzenia radzieckich wpływów na Rumuni ę, W'Ygry i Bułgarię. W zamian musia ł obiecać, iż pozostawi Brytyjczykom \lolną n;kę w Grecji. W Ju gosł awii wpływy mlał~ hyć podzielone. Dr aż liw a kwestia Pol,ki {osta ła zepchni9ta na dalszy płan, b~ nic odkrywać jeszcze wszystkich kart. :\ic można jednak zapom in ać. i ż podział Europ~ dokona ł się g ł ówni e na polach bite\l nych. i\a począ tku 1945 r. post ę py armii Czerwonej postawiły aliantów niejako przed faktem dokonanym. Arm ia Czer-
2003
Pobrano z www.chipper.pl ~ Poczdam, 17 lipca 1945 r. Na czele konferencji mającej m.in. na celu uregulowanie statusu pokonanych Niemiec staną: Józef Stalin, Winston Churchill i Harry Truman. (D/Tf/US/S)
~ "Taniec Stalina w Europie" karykatura, która pojawiła się
w prasie francuskiej, piętnuje " połykanie " przez ZSRR państw Europy Centralnej przy chóralnym wtórze Zachodu. (zbiory prywarne)
T Sojusz radziecko-amerykański , który zawiązał się także
na polu walki, w euforii zwyc i ę stwa, okaże się
zatem znaleźć lubel kiego rzą du w organ, który dyplomacja zachodnia mogłaby uznać i zaakceptować. Znaleziono kompromis, którego wyrazem są koń cowe postanowienia konferencji: "Ponownie stwierdzamy nasze wspólne pragnienie ujrzenia Polski państwem silnym, wolnym, niepodleglym i demokratycznym. 1...1Wymaga to utworzenia tymczasowego Rządu Polskiego, który będzie mógł być oparty na zerszej pod tawie, niż to było możliwe przed niedawnym oswobodzeniem Pol ki zachodniej. Działający obecnie w polsce Rząd Tymczasowy powinien być wobec tego przekształcony na zerszej podstawie demokratycznej z wł ączeniem przywódców demokratycznych z samej Pol ki oraz od Polaków z zagranicy. Ten nowy rząd powinien wtedy otrzymać nazwę Polskiego Rządu Tymcza owego Jedno 'ci arodowej". Stalin sprawiał wrażenie usatysfakcjonowanego. Mógł sobie na to pozwolić, ponieważ i tak odniósł niepodważal ne zwycię two: nie rozwią zano lubelskiego rządu.
w sprawie Polski.
ależalo
możliwość przekształcenia
krótkotrwały. (D/Tf/U / )
Decyzje w sprawie Niemiec
Problem Niemiec budził mniej emocji. DoŚĆ zybko porozumiano s ię w zasadniczych kwestiach, podejmując decyzję o podziale kraju na cztery strefy okupacyjne, z których jedna zo tała wykrojona z terytoriów okupowanych przez Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone. Jej zarząd powierzono administracji francu kiej . Takie rozwi ąza nie szczególnie zadawalało Churchilla, bowiem wprowadzało Francję na orbitę świato wych potęg, w poma-
tym samym odizolowaną w Europie Wielką Brytanię. Komprorni dotyczący reparacji wojennych przed tawiany je t jako jedno z n ajwiękzych zwycięstw Stalina;
Roosevelt zaproponował 20 mld dolarów jako sumę wyjściową do dyskusji o zado ' ć uczynieniu wypłaconym przez iemcy Związkowi Radzieckiemu. Jednak nie to jest tutaj najwainiej ze. Dużo większe znaczenie ma ostateczne odej'cie od pl anu Morgenthau'a, który zakład ał prowadzenie iemiec do roli zdemilitaryzowanego i spauperyzowanego pań twa. ie było już mowy o zniszczeniu iemiec: Churchillowi udało ię przek onać Roosevelta w zaadniczej kwe tii: tabilne i w miarę silne iemcy byly potrzebne w Europie jako bufor odgradzaj ący zachodni świat od zagrożenia komunizmem.
gając Bałkany
Cała
Wielka Trójka zignorowała Bałkany. Roosevelt, który publicznie pot ę pił porozumienie o "strefach wpływów", w rzeczywisto' ci uznał jednak ten akt za rozsądny i do przyj ęcia . ie bez znaczenia był tu z pewno ' cią upór, zjakim zarówno Stalin, jak i Churchill trzymali ię swych postanowień. Poza tym pozycja ZSRR w Rumunii i Buł garii byla już tak silna, że
Pobrano z www.chipper.pl
Zoom
kończe niu konferencji w J ałci e przynajmniej niektóre z jej po t a nowi eń zost a n ą u zanowane przez Stalina i wprowadzone przez niego w życie.
Czyste sumienia
ostrożniej było odsunąć rozwiązywanie
Kiedy 11 lutego 1945 r. zakończono obrady, uczestnicy konferencji byli mniej lub bardziej u aty fakcjo nowani. Każdy z trzech przywódców biorącyc h w niej udział odnió ł jaki ' ukce . Światowa opinia nie u t awa ła w wyrażaniu swojego zachwytu nad osiągnięciami tego historycznego potkania. Amerykański senator Barkley, przywódca demokratycznej większości w senacie, widzi a ł w nim "jeden z n ajważ ni ejszyc h kroków, jakie ludzkość nawet dyplomatyczny bilans spotkania postawiła na drodze do pokoju i szczęścia". w J a łcie możn a oceni ć jako pewien sukces, Churchill w jak zwykle krasomówczej wy- nie moż n a zapomnieć, że większość decypowiedzi wyraził woje wrazji dotyczących konkretnej żenia ze potkania: "wszyscy Wuo t napięcia przy z ł ości Europy bynajwznieśli'my ię na szczyt gów Europie wiosnq mniej nie zo t a ła podj ę t a na ry, z której mogli ś my wresz- 1945 r. spowodowa- Krymie. Dopiero wydarzenia cie bez przeszkód podziwi ać ny został miażdią m ające miejsce już po zakoń róż norodność i bogactwo cym zwycięstwem czeniu konferencji wyja ' niły otwierających się przed nami i precyzowały syt u ację. n.eC1J'wistości nad m oż liwości. Tragedią byłoby dyplomacjq. zybki wzrost napięcia - dorzucił - gdybyśmy z powow Europie wios n ą 1945 r. du wł asn ego bezwładu lub obojętności do- spowodowany został miażdżącym zwycię pu ' cili, aby owa świ etl a na przy złość mia- stwem rzeczywi t ości nad dyplom acją. Stał a przeciec nam przez palce". awet nie lin opa nowa ł olbrzymie ob zary ciągnące przypuszczał, że wypowiadając te łowa wyię od Ukrainy po Berlin i od Morza Czargłos ił proroctwo, które najbli źsze mie ią nego po Ba łtyk . Pozo t awa ło mu jedynie ce mi a ły tylko potwi e rdzi ć. J eś li bowiem wykorzystać przewagę militarn ą, jaką da-
A Gen. de Gaulle udało się uzyskać
dla Francji miejsce w obozie zwyc i ęzców. Znaczenie Francji na arenie międzyna rodowej leżało także w interesie Wielkiej Brytanii. (DITF/USI )
T Powojenna pozycja dyplomacji brytyjskiej nie mogła dorówna ć
przedwojennej. (zbiory prywatne)
tych problemów na później . Roo evelt także po trafił doskonale wkomponować nieco pragmatyzmu w swój idealizm: lo tych mal e ńkich pań tw nie wart był tego, aby z ich powodu naraźać jakże kruchy oju z z Rojanami. Jedynie Jugo ławia do tąpiła zazczytu znalezienia ię w ferze zaintereowań Wielkiej Brytanii . Uzgodniono zatem utworzenie tymcza owego rządu , na czele którego tanęli Tito, bohater jugolowiańskiego podziemia powiązanego z Mo kwą , oraz premier rządu jugosło wi ań kiego na uchodźstwie , Iwan ubasić . Zachować
pozory
Aby ukryć rażący brak decyzji politycznych do tyczących przy zło 'ci Europy, uchwalo"10 Dek larację o Wyzwolonej Europie, ... tó rej Wielka Trójka zobowiązała się zorga nizować wolne wybory oraz we przeć d mo r ację we w zy tkich wyzwolonych 'raja h europej kich. Deklaracja ta okazała ię być jedynie pobożnym życzeniem , mającym na celu u pokojenie 'wiatowej opinii publicznej. Jednak dla Roosevelta b ~ ła ona ta kże wyrazem wiary, iż po za-
2005
Pobrano z www.chipper.pl Napięcie rośnie
Od tej chwili
każdy dzień
przynosi wzro t ponowne spotkanie Wielkiej Trójki, którego celem miałoby być ratowanie rozpadającego się sojuszu staje ię pal ącą koni ecz no ' cią. Jednak ani Stalinowi, ani Trumanowi nie za leży na pośpiechu . Pierwszemu k ażdy dzień zwłoki przynosi umocnienie jego wpływów, drugiemu trudno je t trafnie oce ni ć powagę ytuacji, poza tym czeka na zakończenie prac nad bombą a tomową. Jedynym w pełni świadomym niebezpi eczeństwa, jakie zawisło i nad Europą , i nad rea lizacją chlubnych postanowień z Teheranu i J a łty, je t obawiający ię Iy mu kolejne zwycię twa na wszystkich zbytniego ugruntowania radzieckiej obecfro ntach i przekuć ją na konkre tn ą władzę no' ci w Europie Churchill. Truman decypolityczną w okupowanych krajach. duje i ę jednak pe rtra ktować ze Stalinem. 12 kwietnia 1945 r. zmarł Roosevelt. Je- Pod koniec maja 1945 r. do Moskwy przygo na tępca, Harry Truman, był sł a bo zo- bywa amerykań ka misja pod przewodnicrientowany w ytuacji panuj ącej w Europie, twem jednego z n ajb liższych w półpracow ników Roo evelta, Hara już tym bardziej w nastrojach odno' nie Zwi ąz Ostatecz.ne nadanie ry'ego Hopkin a. Jej ku Radzieckiego, co znacz- kształt" powojeIlIrej ElIro- celemjest dysku ja w pranie utrudniło opór Zacho- pie wyniknie podczas ko- wie Polski. Stalin pozostadu wobec posunięć Stalina. lejnego, ostatniego jllt. je niewzruszony powtanaJednak do 'ć zybko nowy spotkania Wielkiej Trójki. jąc , ze bezpieczeństwo prezydent przekonał się, że ZSR R wymaga, aby Polnależy za wszelką cenę utrzymać Pol skę. Po ską rządził rząd mu przychylny, co przekoklęsce iemiec Churchill zabiegał o to, aby nuje Hopkinsa. Raz jeszcze okazuje ię , że Truman zachowa ł wy unię te na wschód zaj- dla Zachodu najważniej zą sprawą , niezamowane przez a meryk ańską armi ę pozycje l eż nie od ceny, je t podtrzymanie soju zu w iemczech i Czech o łowacj i . 7 maja ze Związkiem Radzieckim. 1945 r. brytyjski premier wysł a ł do prezyO tateczne nadanie kszt a łtu powojendenta Stanów Zjednoczonych telegram na- nej Europie wyniknie podczas kolejnego, stępuj ącej t reści : "na front radziecki opadła ostatniego już spotkania Wielkiej Trójki Quż że lazna kurtyna. ie mamy pojęcia, co dziew zmienionym skł adz ie po śmi e rci Roo eje ię po jej drugiej stronie". velta). Jego termin ustalono na połowę lipn a pi ęc i a, tot eż
A 10 maja 1945 r. Mieszkań cy stolicy Czechosłowacji , Pragi - ostatniej wyzwolonej stolicy europejskiej manifestują wraz z żolnierzami amerykańskiej
3 Armii. Już wkrótce jednak Praga znajdzie się w strefie wpływów
radzieckich. (D/Tf/US/S)
... Sekretarz Stanu USA Stetłinius i Wiaczesław Mołotow w Jałcie . (D/TWS/S)
ca 1945 r., miej cem był "pru ki Wersal" Poczdam w pobli żu Berlina. Od o tatnich rozmów w J ałcie sytuacja uległ a radykalnej zmianie. Wiosenne poc iągni ęcia Stalina zaciążyły poważnymi konsekwencjami na podtawach negocjacji. Uwagę Churchilla zaprzą tały problemy wewnętrzne Wielkiej Brytanii: ruina kraju oraz perspektywa przegranej w wyborach w trakcie trwania konferencji. Zarzucał on Amerykanom brak zdecydowania w sto unkach z ZSRR. Uważal , iż nie powinni byli nigdy pozwolić Armii Czerwonej wkroczyć jako pierwszej do Pragi i Wiednia. Lecz Truman był bardziej zajęty zakończeniem wojny w Azji ni ż lo ami Europy. Jego niezdecydowanie nie oddało przysłu gi zb l iżającemu s i ę do końca swej kadencji Churchillowi. Ol\vorzył o l)1ko drogę ambicjom Stalina, dla którego najważniejsze był o utrzymanie kontroli nad wszystkimi interesującymi go krajami w Europie. Rozmowy rozpoczę ł y i ę 17 lipca 1945 r. Brali w niej ud zi a ł : ze trony radzieckiej - talin i mini ter praw zagranicznych Wiacze ł aw M oło tow, ze strony amerykański ej - prezydent Truman i szef Departamentu Stanu James Byrnes, ze strony brytyjskiej (do 28 lipca) premier Churchill i minister spraw za-
Pobrano z www.chipper.pl
Zoom
cy na łinii Odra-Ny a Łużycka . W zamian musiał dokonać pewnych ustępstw w kwestii reparacji. Tekst odpowiedniego artykułu brzmiał: "Żądania o odszkodowania ze strony ZSRR będą zaspokojone przez wywiezienie odpowiednich przedmiotów z radzieckiej strefy okupacyjnej w Niemczech oraz odpowiednich funduszów niemieckich znajdujących się za granicą" . Także pozostał i uczestniczy konferencji mogłi poczuć się usatysfakcjonowani: Stałin zgodził s ię poprzeć kandydaturę
granicznych w jego rządzie Anthony Eden, kiej . Po wielu dniach gwałtownych dy kusji za' po wyborach w Wielkiej Brytanii - pre- grożących w każdej chwiłi zerwaniem rozmier Clement Attlee i minister pracy Er- mów, wielka wiedza i dyplomatyczna zręcz ne t Bevin. Tak jak ność amerykańskiego w przypadku J a łty , oba- Róv,ica ulań najostn.ej KJ'ekretarza stanu Byrnewa przed zerwaniem sostąpiła w dyskllsjach nad sa uratowała konferenju zu doprowadziła Wiel- dwoma pllnktami spotkania: cję . Zaproponował on ką Trójkę do odsu ni ęcia niemieckimi reparacjami Stalinowi package deal, na później wielu ważkich i polską granicą zachodnią . dzi ę ki któremu ud a ło decyzji. W tym celu posię jednocześnie rozwią wo łano do życia R adę Mini trów Spraw zać i problem granicy, i kwesti ę reparacji Zagranicznych (CMAE), w której za i adać wojennych. Stalin otrzymał to, do czego tak mia ło pi ęc iu sta łyc h czł o nków Rady Bezusilnie dążył - wyznaczenie polskiej granipiecze ństwa O Z. Organizacja ta miała na ce łu przygotowanie traktatów pokojowych, które m ia ły zo tać przed tawione byłym pań twom Osi i ich satelitom. Jednak w rzeczywistości była to organizacja pozwalająca Wi ełkiej Trójce pozbyć ię odpowiedzial no ' ci za rozwi ązyw a ni e prob ł e m ów rudnych lub wręcz nierozwiązywa łnyc h . Różn ica zdań najostrzej wystąpi ła w dys'u jach nad dwoma punktami spotkania: memieckimi reparacjami i połską granicą za hodnią. A przecież wydawało się, że probł m je t już, przynajmniej części owo, roz\\iązany, bowiem Stalin powierzył rządowi lubel kiemu zarząd nad wszystkimi ob zarami rozciągającym i się aż do ysy Łużyc-
Włoch na członka Organizacji arodów Zjednoczonych. Los krajów pozostających w sferze wpływów ZSRR powierzono dyskretnie pracom CMAE, która miała przygotować traktaty pokojowe podpisane przez Wielką Trójkę i "demokratyczne rzą dy uznane przez te kraje". Był a to cena, za którą utrzymano coraz bardziej iluzoryczny sojusz ZSRR i Zachodu. Poczdam przypieczętował władzę Stalina nad połową Europy. Jak wyzna to lIuman w notatce napisanej w styczniu 1946 r. "W Poczdamie postawiono na przed faktem dokonanym". W porównaniu z pierw zą wojną świa tową granice pań tw Europy nie uległy poważniejszym zmianom. Zgodnie z traktami pokojowymi zawartymi w latach 1945-1949 wiełe pań tw mu i a ł o powrócić do swoich granic z 1919 r. Jednak owe terytorialne zmiany wydają ię bez znaczenia wobec geopolitycznego przewrotu, jaki miał miejsce w Europie między końcem 1944 r. a konfere ncj ą w Poczdamie. Marzeniu o Europie wspólnie zarządzanej przez państwa zwycięskie w II wojnie światowej rzeczywi tość przeciw tawiła Europę podzieloną na dwie części . A na domiar złego dwa wi ełki e spotkania trzech mocar tw po łużyły jedynie do pogłębienia geopolitycznej przepaści narzuconej przez zwycięskie armie pod koniec działań wojennych.
.
.
~ KonferenCja aliantów w "pruskim Wersalu" Poczdamie rozpoczęła się 17 lipca 1945 r. Tyłem do obiektywu siedzi Prezydent Stanów Zjednoczonych Harry Truman , po prawej stronie stołu znajduje się Józef Stalin oraz towarzysząca mu delegacja radziecka. Lewą stronę stołu zajmuje Premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill oraz członkowie delegacji brytyjskiej. (D/TE/USIS)
T W pokonanych Niemczech panował całkowi
ty chaos. Naczelnym zagadnieniem konferencji w Poczdamie było odebranie III Rzeszy jej terytorialnych zdobyczy oraz podział kraju i stolicy - Berlina - na strefy okupacyjne pOdlegające poszczególnym zwycięskim mocarstwom. (zbiory prywatne)
2001
Pobrano z www.chipper.pl
Wynikiem wojny była zmiana statusu Polski na arenie mię dzynarodowej. Odtąd przez blisko pół wieku o losach Polski decydować będą wyłącznie stosunki między wielkimi mocarstwami. Decydujący głos należy jed nak do Moskwy. kład
jałtański
bierze wój początek z konferencji przywódców Z RR, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych w Teheranie, w 1943 r. To wtedy, tuż przed rozpoczęciem konferencji, Mołotow wypowiedzia ł wobec przed t awiciełi Zachodu d e klaracj ę, która na lata okre' I ił a polityk ę Kremla. Rosjanie uznali prawo Polski do niepodległości , pod warunkiem jednak przyjaznej postawy wobec ich kraju, i od tego uzależnili wznowienie stosun ków dyplomatycznych. Ju ż wkrótce przekonano i ę, jakie niebezpieczeństwo kryły w sobie te s ł owa . Z prawowitym rządem Rzeczypo politej Pol kiej na Emigracji Moskwa nie chciała rozma-
U
wiać. Posłużył a się kłamstwem katyń
kim do zerwania sto unków dypłomatycznych. Strona pol ka nie mogła ię także zgo-
2008
dzić
na odebranie znacznych obszarów na wschodzie kraju, nawet za cenę obiecywanych nabytków kosztem pokonanych iemiec. Stalin kilkakrotnie mówił w Teheranie o granicy z końca ł939 r., zapomin aj ą c dod ać, że była ona wynikiem układu z Hitlerem. ajwainiejsze jednak było to, że Moskwa za uważył a moż liwoŚĆ rozszerzenia swoich wpły wów w Europie ' rodkowej.
i zobowi ąza ł a
i ę do dzi a ł a ń zaPolsce zachowanie niepodl egło ' ci oraz -jak to okre' Iił - "bycie gospodarzem we wł as ny m domu". Ta wypowiedź s powo d owa ł a p e łni ejsze zakaare ztowanie jej przywódców muflowanie intencji Stalina, jednak nikt nie kwestion owa ł , że to by ł o tylko kwe ti ą czasu. Premier Churchill przypo- do niego n a l eża ł a inicjatywa. mniał zebranym, że prawa PolM o ł o t ow na konfe rencj i ki to kwestia honoru . Wielka wJ a łcie p rzedst awił uczestnikom Brytania przys t ą pił a do wojny ze' ciopunktowy plan uregulow obronie n a padni ę t ej Pol ki wania kwe tii polskiej. Zakł ad ał pewni aj ących
... St. strzelec Wł. Sadlik czyta swym podwładnym książkę
,,wiosna nad Odrą ", opisującą "zwycięstwa Armii Czerwonej nad hitleryzmem , dzięki którym zatryumfowało życie ". (zbiory prywatne!
.... WyzwalaPolska w
Jałc i e
Do prawy przy z ł o ' c i Pol ki powrócono na konferencji Wielkiej Trójki w J ałc i e na Krymie, w dniach od 4 do II lutego 1945 r. Stalin dysponował przewagą faktów dokonanych: na miej ce PKW powołał proradziecki Rząd Tymczasowy, ziemie Rzeczypo politej wła ' ciwie w ca ł ośc i były już zajęte przez Armię Czerwoną , konspiracja sprowadzona na margines,
jąc Polsk ę
i inne pań stwa spod niemieckiego panowania, Arm ia Czerwona i Stalin postawili opinię świa
tową
przed faktem dokonanym. (zbIOry prywarnel
Pobrano z www.chipper.pl on przesun ięcie wschodniej granicy na linię Curzona, zachodniej na lini ę Szczecin-Odra- ysa Łu życka . rozszerzenie Rzą du Tymcza owego o "niektórych przywódców demokratycznych z polkich kół emigracyj nych", utworzenie Komisji Dobrych U ług (do której można byłoby ię odwoływać w sprawach spornych, a która czuwa ł aby nad rozzerzeniem skł ad u rządu) złożo nej z Mołotowa oraz brytyjskiego i a m e rykańs ki ego ambasadora \\' Mo kwie, a w efekcie - uznanie rozszerzonego rządu polskiego przez trzy mocarstwa sojusznicze oraz jak najszybsze rozpisa-
nie wyborów powszechnych. O tatecznie ucze tnicy konferencji przyję li radziecki plan, info rmuj ąc o pini ę publiczn ą
.... Zarówno jak i siły zbrojne Polskiej Rzeczypospoliej Ludowej znaj-
dów Zjednoczonych, nie było na niej delegatów z Polski. Nie zostali oni na ni ą zapro zeni. Zagwarantowano jedynie Polsce status cz łonka-za łożyc i e l a . Po ś mi e rc i prezydenta Roosevelta alianci usztywnili swoje stanowisko w sprawie Polski. Wreszcie także do Amerykanów
rząd
dowały się
pod śc isłą kontrolą Moskwy. Tu: gen. Karol
dot a rła świadomość, że przyj ę
cie dyktatu Stalina doprowadzi do utworzenia w Europie ogromnej strefy wpływów podległej bezpośrednio dyspozycjom płyn ącym z Kremla. Już po kapitulacj i Niemiec, w dniach od 25 maja do 6 czerwca 1945 r., prowadził rozmowy na
Kremlu przedstawiciel nowego prezydenta USA Harry'ego Trumana, Harry Hopkins. Rozmowy posuwały się bardzo powoli, pomimo atutu, jaki d awa ło Hopkinsowi przyjęcie postanowień jałtańskich przez byłego premiera polskiego rządu w Londynie,
w kwestii gran ic jedynie o koniecznej rekompensacie na zachodzie, bez dokładnego przedtawienia nowej granicy, by nie Sta ni sława Mikołajczyka . wzmagać oporu walczących jeszSprawę procesu szesnastu, cze iemców. Brytyjczycy p rzed łożyli jesz- która odbiła s i ę tak szerokim echem w św iecie , cze Ro janom li st ę Sprawę procesu Stalin bagatelizował. osobistośc i polskiej konspiracji, które nie szesnastu Stalin Podziemie definitywnie traciło wpływy powinny być reprebagateliwwal. i możliwo ść oddziasjonowane po uj awnieniu, lecz ten zabieg okaza ł się ływ a ni a . iechętni Moskwie nieskuteczny. W marcu 1945 r. przywódcy byli w więzieniu. W wyniku rozmów przyjęto podst ępnie aresztowani zostali: o tatni dowódca Armii Krajo- formułę o rozszerzeniu Rządu wej, Delegat Rządu na Kraj oraz Tymcza owego, co w przyszłości pozwoliło utwierdzić domin ację przywódcy n ajważ niejszych tronnictw politycznych . Cała komunistów w kraju. Poinforzesnastka st a n ę ł a przed są d e m mowany o przebiegu negocjacji w Mo kwie. Churchill nie mi a ł złudzeń , że Gdy 25 kwietnia 1945 r. roz- osiąg n ię to w rzeczywi to ' ci jepoczy nała i ę w San Franci co dynie dopuszczenie kilku osób konferencja, na której powoła poza władz komunistycznych no do życia Orga nizacj ę Naro- do "konsultacj i".
Pierwsza z zapowiedzianych "konsultacji" odbyła się 16 czerwca 1945 r. w siedzibie ambasady polskiej w Moskwie. Miało to miejsce na dwa dni przed rozpoczęciem procesu szesnastu przywódców Polski Podziemnej. W dwa dni później Gomułka sprecyzował stanowisko "ludowej władzy " : "Propozycje złożone przez Rząd Tymczasowy nie maj ą charakteru przetargowego, jest to platforma, od której nie odstą pimy. [...l Nie obrażajcie się, Panowie, że my Wam tylko ofiarujemy miejsca w rządzie , takie, jak my sami uważamy za możliwe. Myśmy bowiem gospodarze. [... l Zniszczymy wszystkich bandytów reakcyjnych bez skrupułów. Możecie je zcze krzyczeć, że leje się krew narodu pol kiego, że NKWD rządzi Polską , lecz to nie zawróci nas z drogi". Pod takim naciskiem, mając nadzieję na triumf demokracji w wolnych wyborach, były premier Mikołajczyk zawar! porozumienie z Rządem Tymczasowym.
Strona opozycyjna miała uzyskać tek rządowych . Partiom przyszłej koalicji gwarantowano swobodę działania .
jedną trzecią
Rząd Jedności
Narodowej
Zawarte przez Polaków porozumienie zaakceptowała komisja Trzech. Na tej podstawie 28 czerwca 1945 r. przewodniczą cy KRN Bolesław Bierut powołał Tymczasowy Rząd J edności Narodowej. Ostatecznie Mikołaj czyk otrzymał stanowisko wicepremiera i ministra rolnictwa, a jego stronnicy objęli administrację publiczną , oświat ę i pocztę . Komuni ści zachowali dla siebie wszystkie kluczowe stanowiska w nowym rządzie . Następnego dnia rozpoczął się proces nawi ą zywania stosunków z kolejnymi państwami. 5 lipca 1945 r. nowy rząd uznały Wielka Brytania i Stany Zjednoczone. Do rozpoczęcia konferencji w Poczdamie pozostało 12 dni.
Świerczew
ski, który wkrótce zginie z rąk UPA - wśród radzieckich "doradców". (zbiory prywatne)
.... Uległość aliantów zachodnich wobec Stalina zamknęła żołn i e r zom
pOlskiego 2 Korpusu drogę powrotu do kraju. (zbiory prywatne)
.. Wpatrzeni w Wodza Rewolucji... (zbiory prywatne)
;dr
0-.1,"""""",,_
..,..,.u 1 s... 1J '
"-kr
-...,uł:ll~.
CbrdłIII
"'1 ................. _IWIłl ... jfi
-}ItII;o,..,... ............. ... --..0-. ......... .,• .,. Ifc_
..."...- * ......... IWIIII, _ _
,.ItWła.,....., ~~t-"
-1t1IIfII•.
diJłłJ ltWłI9
~ "'~-"'-J/f,.-,.
rA
PARYŻ .
FRANCJA
obu.ry weh łoojęle pru:: ZSRR
pa6nwI w itreJie wpł~"Ów ZSRR, pn)'lzle demokracje ludo,,"C
ncbitc.b IIftf. okupacyjna
fr1lDCIIJU slrda okupacyj • •
brytyjsb ,ud. olwpac:yj ..
orze
PÓŁI'I-OCl'l-e
.
RzvM
......
ZSRR
,
..
..............
I,..,..,ao.u-
..."""'......
..".. /Uln. ~ 1141 r.
vc* ........ .
.",
dtIIIl_I .............. ....,.. .... .",..,w.
..,.., -.,
.~s...~
J61Af SIaIUo
d411_",..,...~·.
.u'II... -I-I«-*,...., .. - ( r -
.. ......... ,.",..iM1
" ' -
...... - ........ IJA....,pJtI.J Ii/aoi.III«Ita
,./WIIIMp...,.,.. ...... ~-
Pobrano z www.chipper.pl
Pobrano z www.chipper.pl
... Celem konferencji w Poczdamie, która odbyła się od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 r., było omówienie przyszłego statusu pokonanych Niemiec oraz losu politycznego krajów Europy Wschodniej. Te ostatnie znajdowały się już
de facto pod dominacją i "polityczną opieką"
ZSRR. (D/TF/US /S)
~ Na konferencji w poczdamie Józef Stalin wystąpił w nowym, białym , specjalnie na tę okazję zaprojektowanym mundurze generalissimusa. (DITF/US/S)
2112
Powojenna Europa pozornie niewiele różniła się od tej,
czem. Za nimi zajmowało miejsca dwudzietu pozostałych członków każdej z delegacji - byli to specjaliści, którzy wchodzili i wyjednak zmiany w polityce międzynarodowej okazały się chodzili, zależnie od poruszanych tematów. o wiele głębsze , niż początkowo przypuszczano, a walka ie dopuszczono nikogo z prasy, ku rozpao zapewnienie wpływów - bezkompromisowa. czy około dwustu kore pondentów z państw Poczdamski dramat, od którego zależa zachodnich. W trosce o zachowanie tajemKonferencja w Poczdamie nicy i bezpieczeń stwa zabroniono dziennizostała oficjalnie otwarta ła cała przyszłość, rozgrywał się przed bar17 lipca 1945 r. i trwała dzo wąską widowni ą. Przy okrągłym stole, karzom nawet wstępu do Poczdamu i do do 2 sierpnia. Dwaj najsławniejsi lu- ustawionym w środku sali balowej pałacu Babelsbergu. Tak więc korespondenci, podzie tego czasu - Stalin i Churchill - Cecilienhof, zas i adł o zaledwie po pięciu zbawieni pieczołowici e pielęgnowa nych kontaktów ze " źródłami dobrze poinforczłonków każdej delegacji, ł ącznie z tłum aosobiście brali udział w otwarciu obmowanymi", mogli korzystać tylko z oficjal· rad. Obie znakomitości nie przykuwanych komunikatów i informacji o atmo feły jednak uwagi w takim stopniu, jak rze konferencji, udzielanych ostrożnie przez Harry S. Truman, niegdyś senator sta"równie oficjalnych rzeczników". nu Missouri, poza granicami swego Był em jedynym członk i em ameryk a ń kraju zupełnie nieznany .. . skiego rzą du wojskowego, włączonym do naszej delegacji w Poczdamie. Ei enhower Od wyboru Trumana na wiceprezyi C1ay o wiele bardziej zaangażowa ni byli denta USA upłynęło zaledwie osiem w spotkania militarne, które równocześnie miesięcy. Niecałe cztery miesiące mi nęły od " odbywa ły s ię w Berlinie w ci ą gu tych chwili, kiedy po śmierci Roosevelta Truman , dwóch tygodni. Byli tam wszy cy ameryprzejął wladzę wykonawczą i dowództwo kań scy i angielscy szefowie zlabów, aby nad siłami zbrojnymi swego kraju. Ogromnaradzać się z dowódcami Armii Czerwony autorytet prezydenta powiększały jesznej na temat wojny na Pacyfiku i podejcze wyjątkowe uprawnienia czasu wojennemować decyzje o w półpracy wojskowej go. Wszyscy w Poczdamie zastanawiali się, Anglików z Amerykanami w skali świa t ojakie będą jego poczynania.
jaką zastał wybuch II wojny światowej. W rzeczywistości
Pobrano z www.chipper.pl wej. Ei enhower popro il mnie, bym codzienn ie przed tawial mu codzienne raporty z poczdamskich dyskusji, dotyczą cych rządu wojskowego. Do przewodniczenia e jom plenarnym zostal zapro zonyjedyny szef pań stwa, Truman, podobnie jak Roo evelt w J a łci e i Teheranie. owy prezydent pelnil wą funkcj ę z go dn ośc i ą i komp e t e n cj ą , c ho ć począ tkowo byl nieco onie' mielony wobec wych niemal legendarnych rozmówców - Churchilla i Stalina. Bylo dla niego bardzo klopotliwe omawianie ytuacji, które byly im dobrze znane, jemu za ' obce. Po kilku sesjach odno ilo i ę jednak wraże ni e , że Churchill i Truman zbliżyl i i ę do iebie wobec arbitralnych żąd a ń Stalina. Ro janie otrzymali na konferencji w J ałc i e ogromne przywileje co do waru nków, a teraz wywierali naciski, aby zach ować korzyśc i , nie tro zcząc się o warunki. Roosevelt i Churchill zaakceptowali "jako pods t awę do dyskusji" o wy oko 'ci niemieckich reparacji wojennych urnę dwudziestu miliardów dolarów. Polowa tej kwoty miala przy p a ' ć Ro ji. Delegacja owiecka w Poczdamie interpretowala to jako definitywne zapewnienie przeznaczeni a dla Rosji dzi es i ęciu miliardów, a ich wię ksza część mialaby pochodz ić wyl ącz nie ze trefy brytyjskiej i a m e ryk a ń kiej. Akceptacja tej interpretacj i oznaczalaby wymuszenie na Stanach Zjednoczonych zobowi ązan i a do zaplacenia reparacji zamiast iemiec.
Pisząc po latach swe "PaChurchill oświ adczyl bez ogródek: "Rozczarowanie - tak moż n a bylo okr e ' l ić o t atni ą k o n fe re n cję Wielkiej Trójki". Bylo to n i ewą t p liw i e prawd ą dla Churchilla, lecz nie bylo ni ą w najmniejzym topniu dla delegatów amerykań kich. Żal owalem między innymi także i tego, że rząd ameryka ń s ki nie zlecil urzędowego protokolowania przebiegu obrad, a to dlatego, że nazbyt gorm ię tni k i "
Świadkowie mówią
liwi funkcjonari usze Bezp i eczeń s twa sprzeciwili s i ę ob ecn ości stenografów na sesjach plenarnych. Codzienne protokoly naszej delegacji redagowali dwaj doradcy nie zn aj ący tenografii, nie bę dący zatem w stanie notować slowo w slowo. Ich zapisy, jakkolwiek ograniczone i niekompletne, zostaly powierzone wyl ączn ie prezydentowi i sekretarzowi stanu. Na sesji plenarnej 1 sierpnia zaczęto myś l eć o komunikacie końcowym , który mial być rychło opublikowany. Prezydent wyrazi ł żal , że nie zawarto żadnej umowy dotyczącej kontroli dróg wodnych, niemniej spodziewał s ię , iż w komunikacie
• Hemer (Niemcy) Wspólne obchody świę ta 1 maja 1945 r. (DITF/USlSj
~ Czas powrotu do domu dla żołnierzy amerykańskich .
r~~!~'1'.p.~~~~!.... ............ ..
T Ameryka ńscy żoł nierze w Paryżu manifestują z okazji kapHulacji JaponII. (DITF/USISj
Pobrano z www.chipper.pl myś l.
Zanim tlumacz prze l oży l ca l ą wypoprzerwal sucho dobrze znanym rosyj kim przeczeniem: Niel! A n ast ę pni e , ważąc slowa, powtó rzył po angiel ku: o. I say /lO! To byl jedyny raz na tej konferencji, kiedy Iy zalem Stalina m ówi ącego po angielsku. Truman nie mógl mi eć wą tpli wośc i , że dostal odprawę. Zaczerwi e nił si ę, zwrócil się w s t ro n ę delegacj i a m eryk a ń skiej i wykrzykn ą l : - ie rozumiem I I tego człowi eka! . •• wi ed ź,
R. Murphy... Dyplomata 1965. s. 299-302
wśród żolnieny".
/.alfont.
/łJryż
Gdy po konferencji w Jał cie polskie rząd w Londynie protestował przeciwko jej uchwałom, nie spodziewał się zapewne, że już wkrótce przestanie on być uznawany przez swego sojusznika za legalną władzę Rzeczypospolitej ...
(-
znajdzie s i ę wzmianka, że dyskutowano na ten temat. Attlee przyst a ł na to. Stalin przeciwi I s i ę : komunikat - powiedzial powinien m ówi ć i o innych rzeczach, których s pol ecze ń two nie mogloby p rzyj ąć . Innych zarzutów nie warto p rzyt aczać. Truman zwróci I s i ę wówcza do Stalina i wyrazi I zczerze i wpro t swoje ubolewanie: "Panie Marszalku Stalin, podczas tej konferencji zaakceptowalem wiele kompromisów, dosto owuj ąc s i ę do p a ń kiego punktu widzenia, i osobi śc i e pana proszę o ustąpienie co do tego punktu. Ży czę sobie, aby komunikat w pomnial, że propozycja zlaków wodnych za tala przesł a n a do rady mini trów praw zagranicznych". Prezydent podkre' lil, że je ' li komunikat wymieni jego pro pozycję , będ z i e to dl a niego o k azj ą, by wyj aś ni ć pra wę przed Kongre em w nocie, któ rą zamierza ki e rować do Wa zyngtonu . Stalin sluchal uw aż ni e oświ a d cze ni a prezydenta. Wydawalo s i ę , że sowiecki dyktator prawie dokladnie rozumie jego
2014
-
---.I
W lutym 1945 r. przyszly tragiczne i ponure dni konferencji w Jalcie. "Oglo zenie porozumienia Churchill Roosevelt - Stalin zrobi lo w Pol ce i w' ród " Polaków na obczyź ni e wraże ni e ws trzą aj ące" - pisze siu znie w wych wspomnieniach gen. Anders. Wydaje mi ię, że tego rodzaju rozstrzygni ęć w na zej prawie nawet pe ymi śc i ię nie podziewali. a Radzie Mini trów, w obec ności prezydenta, zdecydowano zlożyć protest przeciwko uchwalomja lt a ń kim, natomiast nie zrywać w pólpracy bojowej z aliantami. a samej radzie prezydent podpisal depe zę do gen. Andersa by s i ę powstrzymai od reakcji. Prezydent zdecydowal jedn ocześ ni e wezwać generala do Londynu.
azajutrz po oglo zeniu warunkówjalzglo ilem do War Office żąda n i e widzenia s i ę z zefem ztabu Imperialnego marsz. Alanbrooke'em natychmia t po jego powrocie do Londyn u. 20 lutego zastalem przez niego przyj ę ty. Wręczył e m mar załkowi tekst przys i ę gi żo lni e rzy polskich, zwracając w szczegó ln ośc i uw agę na pos lu sze ń s two prezydentowi i w i e rn o ść kon tytucji. W kazalem na to, że realizacja uchwal ja ł t a ń kich postawi żo lni e rza w kolizji ze zlożo n ą przy i ęgą. Mówilem , że je' li przymierzeni uw azają na za dobrych żołni erzy, czemu tyle k roć dawali wyraz, to mu zą zrozumi eć, że przys i ęgi dobrzy żol nierze nie ł a mi ą. Marszalek oświ a dczyl , że poza wyrazami szczerej życzliwości nie może nic powied z i eć bez porozumienia i ę z mini trem Edenem, gdyż poruszył em kwestię polityczn ą, będącą poza jego kom pet encją, i że był by mi wdzi ęczny za not a tkę w tej sprawie. Odpowiedzialem mu, że zwrócilem s i ę do marszalka, który byl w Jalcie, jako szefa Sztabu, a wi ęc do naj wyższego dostojnika wojskowego armii brytyjskiej , pod której operacyj nym dowództwem walczymy, że on jako żolni e rz mu i zrozumi eć moje pytania charakteru ściśle żołni e r kiet a ń s ki ch
~ Młody chło
piec niemiecki, były członek organizacji Hillerjugend. Opis brytyjskiego serwisu fotograficznego OWI do zdjęcia brzmi: "Dom chłopca leży
w gruzach u jego stóp, tak jak skła dane mu obietnice, których Fiihrer nie dotrzymał " . (DITE/U IS)
~ Służba pie lę
gniarska polskiego 2 Korpusu na terenie Włoch . Większość kobiet pochodziła z tej części Polski, która na mocy ukła dów w Jałcie została wcielona do ZSRR . (D/TFJUSIS)
Pobrano z www.chipper.pl
Świadkowie mówią
Wysiłki
w celu utrzymania zawartego w obliczu wspólnego zagrożenia sojuszu ze Związkiem Radzieckim staną się powodem ustępstw wobec Stalina. Ustępstw, od których najmniejsze odstępstwo grozić mogło wybucJlem kolejnego konfliktu zbrojnego. I tym razem nikt nie miał zamiaru ryzykować "za Gdańsk" .
go, a nie politycznego ; że chętnie mu zo- tematy polityczne i zapowiada dal ze osostawię tekst przysięgi zamiast notatki. biste porozumiewanie się , to trzeba geneMarsza łek twierdził je zcze raz, że ralowi z pol kiej strony dać formalny ty tul musi odbyć rozmowę z Edenem, po czym do przemawiania w imieniu jak najszerpożegnał mnie, jak mi się o obi 'cie zdaszych ma Polaków, a więc mianować go wało, z pewnym zażenowaniem i serdeczpelniącym obowiązk i aczelnego Wodza. nością , Był to wybitny woj kowy oraz czło Rozumowania te dotąd wydają mi się wiek o wiełkiej kulturze. Rozmawia li śmy siu zne. Ale trafiliśmy kulą w płot. Gen. ze sobą , jak zwykłe, po francusku , gdyż Anders opisuje burzę , jaką ta nominacja obaj tym językiem wład a li wywolała. Dal ze rozmowy WręC1Jlłem marszałko z Churchillem nie mialy już ś my równie biegle. W tym samym dniu przy- wi tekst pn;ysięgi iPł miejsca. Przed odlotem do leciał gen. Anders, a w dniu nien;y polskich, zwra- Włoch , w początkach marnastępnym , tj. 21 lutego, był cając w szczególności ca, gen. Ander zlożyl przyjęty u Churchilla. Pauwagę na posłuszeńmarsz. A1anbrooke'owi memiętnik generala podaje stwo pret,ydentowi. morandum. Mówiło ono treŚĆ rozmowy. Pozn a łem ją w punkcie 2: na św ieżo , powtórzon ą mi przez generala " aczelne Dowództwo polskie zdaje nazajutrz rano. sobie sprawę , że pierwsza trudna sytuacja, Razem byli'my u marszalka Alan- jaka powstanie w cza ie uznania nowego brooke'a. prowizorycznego rządu w Polsce przez W. 22 lutego. B ryt anię , Stany Zjednoczone oraz Zwi ą Będąc u prezydenta zostalem zapytany, zek Radziecki, będzie związana z przysię jakie moim zdaniem konsekwencje należy gą wierności Pol kich Sil Zbrojnych. Je ś li \\yci ągnąć z rozmowy gen. Andersa z Churrząd ten nie będzie konstytucyjny lub też -hillem. Odpowiedzialem, że koro w tej nie zo tanie uznany przez Prezydenta Rp, , , ~. znej chwili premier rządu Wielkiej polscy żo lnierze, marynarze i lot- I I BI)1anii nie rozmawia z rządem pol kim nicy nie będą mogli go uznać" . •• \\' Londynie, a spośród Polaków wybiera . Kopoński ...Wspomnienia wojenne 1939· 1946. gen. Andersa, prowadzi z nim rozmowy na Bel/ona. s. 386·387
13 marca 1945 r. Departament Stanu Wojny Marynarki Sekretarz stanu: Według niego spotkanie w J ałcie nale" ży do najbardziej owocnych, zwła zcza w sferze sto unków rosyjsko-amerykań skich. W zystko wskazuje, twierdzi, że Rojanie chcą współpracować z USA w każdej dziedzinie ... Rosjanom specjalnie nie załe ży na tym, żeby w iemczech powstała francuska trefa okupacyjna. Na temat de Gaulle'a wypowiadają ię z całkowitą obojętnością , podobnie zresztą, jak o CzangKai Szeku. Stalin i Mołotow stwierdzili jednoznacznie, że dopóki wojna trwa, decyzje powinny być podejmowane przez Wielką Brytanię, Stany Zjednoczone i Ro ję. Odnosi się wrażenie, że premier (Churchill) przeżywa kryzys menopauzy. a e jach plenarnych przemawiał z wielką ełokwen cją , nie udało mu s ię jednak kontynuować z tym samym wigorem na następujących po nich zebraniach komi ji, gdzie dyskutowano nad po zczególnymi punktami. ekretarz do spraw Wojny: Sprawa odszkodowań w naturze (które mia łyby świad czyć iemcy) w formie pracy. W przekonaniu, że pragnieniem ZSRR jest nadanie narodowi niemieckiemu tatu u jeńców wojennych zauważył, że na na padłby trud ich żywienia, i że bylibyśmy zobowiązani podporządkować się postanowie- I I niom konwencji genewskiej. ••
nierz opowiada rodzinie i znajomym o swych wyczynach przy wyzwalaniu "starego kontynentu".
,. Forresra/.../ouma/"". Paryż 1952. s. 54·63
(D/Tf/US1S)
.... Powracający z wojny w Europie amerykański żol
(DITElUS1S)
~ Berlin 1945 r. Spotkanie oddziałów sprzymierzonych - przynajmniej na razie na granicy wytyczonej pomiędzy
amerykańskim
i radzieckim sektorem okupacyjnym.
2015
Pobrano z www.chipper.pl
Harry Spencer Truman rzydziesty trzeci prezydent Stanów Zjednoczonych urodził się 8 maja 1884 roku w Lamar w stanie Missouri w niezamożnej rodzinie farmerów. W wieku lat 19 wstąpił do Gwardii Narodowej. W latach I wojny światowej służył na froncie francuskim w artylerii polowej. Uzyskał stopień majora.
T
Niedoszły
sklepikarz
wadził
(1884-1972)
wojny z Japonią , Stanów Zjednoczonych zrzuceniem bomb atomowych na Hiroszimę i NagasakLUczestniczył również w konferencji poczdamskiej, przyczyniając się tym samym do definitywnego określen ia kształtu powojennej Europy. Pierwsze lata powojenne przyniosły konfrontację z wcielaniem w życie postanowień zawartych w Jałcie i Poczdamie. do
zakończenia
przypieczętowując zwycięstwo
Po powrocie do Stanów Zjednoczonych próbował szczęścia w handlu, ale jego pierwsze "Doktryna Trumana" przedsiębiorstwo - sklep z konfekcją - upadło . Zwolennik opracowanej przez George'a KenPodjął więc zaoczne studia na wydziale prana na polityki " powstrzymywania" Zw iązku wa, rozpoczynając jednocześnie działalność Radzieckiego w jego ekspansji w Europie polityczną w Partii Demokrai Azji, Truman był autorem litycznej. W 1934 roku, dzięki nii polityczną, która przeszła Uczestllic1J1 r6wlliei. poparciu przywódców Partii w kOllferellcji poczdamdo historii pod nazwą "dokz Kansas City, wybrany został tryny Trumana". Ogłoszona skiej, pnyc1Jlliajqc się na członka Senatu. Pozostał tym samym do defillityw- 12 marca 1947 roku, poleganim do objęcia prezydentury ła ona na wszechstronnej polIego określellia ksztaltll w 1945 roku. Nie należał do powojellllej Ellropy. mocy Stanów Zjednoczonych ulubieńców Roosevelta, mimo dla państw zagrożonych komunizmem. Przyczyniła się do zwiększenia to jednak, po wyborach w 1944 roku, został wiceprezydentem, co otwierało przed nim perobecności amerykańskiej w rejonie Morza spektywę prezydentury. Śródziemnego oraz - dzięki opracowanemu za jego kadencji planowi Marshalla - do odbudowy zrujnowanej wojną Europy. Do niePrezydent USA Śmierć prezydenta Roosevelta 12 kwietnia go należała także inicjatywa zawarcia w 1949 roku Paktu Północnoatlantyckiego 1945 roku automatycznie wyniosła go na sta(NATO) , jako odpowiedzi na umacnianie się nowisko prezydenckie, zmuszając jednoczewpływów Związku Radzieckiego w świecie. śnie do natychmiastowego wzięcia udziału Wybrany prezydentem w 1948 roku , będzie w decyzjach ważących na przyszłości świa musiał stawić czoło problemom związanym ta. Kontynuując politykę Roosevelta dopro-
IJRIOc(' ,'; GATEWAY
TO BERLIN OVER THE ELBE
•
•
COURTESY
&Id$tnrledx1f2Jil'1Ji{)J. CONSTRUCTED
!r
295 EN
z "zimną wojną" , a także z zaangażowaniem Stanów Zjednoczonych w konflikt koreański w latach 1950-1953. Jego antykomunistyczne nastawienie odegra znaczącą rolę również w samych Stanach Zjednoczonych, gdzie popierał skierowaną przeciw komunistom i lewicowym intelektualistom komisję Josepha McCarthy'ego. Interwencjonizm państwa w dziedziny życia gospodarczego, któremu hołdował, nie uchroni Stanów Zjednoczonych przed falą korupcji i kontestacji związków zawodowych. Wzrost napięcia spowodowany recesją i wojną w Korei sprawi , że zrezygnuje z kandydowania w kolejnych wyborach prezydenckich. Zrezygnuje z nich, świadom , że trudno będzie mu w nich pokonać cieszącego się ogromną popularnością gen. Eisenhowera. Wycofa się więc z czynnego życia politycznego. Pozostawi po sobie "Wspomnienia", bę dące kluczem do zrozumienia spojrzenia Stanów Zjednoczonych na Europę pierwszych lat powojennych. Zmarł 26 grudnia 1972 roku w Kansas City.
.... Niemcy, wiosna 1945 roku. Żołnierze przed tablicą mostu na Łabie "wrót do Berlina" - nazwanego imieniem nowego prezydenta Stanów Zjednoczonych. amerykańscy
Izbior)' prywatne)
Pobrano z www.chipper.pl
-------
--~ Życie codzienne
w W wyniku II wojny
światowej do rang i mocarstwa nowe państwo - Związek Ra-
światowego urosło
dziecki. Było to państwo wyznające ideologię komunistyczną, niezwykle ekspansywne, posiadające sprawną armię oraz zdyscyplinowane, przywykłe do wyrzeczeń i ofiar społeczeństwo . d momentu wkroczenia Armii Czerwonej na ziemie Rzeczypospolitej, o' rodkiem kierowniczym decyduj ą cym o calo, i praw Pol ki tal s i ę Kreml. Wladze radzieckie przygotowywały ię na t ę chwilę bardzo starannie. Trzeba pamiętać, że we wrześniu 1939 r. ruch komunistyczny w Polsce był całkowicie rozbity, partia komunistyczna od kilku lat rozwiązana , a jej działacze poddani byli w ZS RR represjom, wielu z nich zostało zgła dzonych. ie przynio ł a popularno, i t a kże polityka eliminacji warstw intel igenckich i zastraszenia oraz jawnie antypolska wspó łpraca z iemcami hitlerowskimi po 17 wrze' nia 1939 r. a to wszystko nałożyła się niewiadoma, potem mil-. czenie, wre zcie ujawniona tragiczna prawda o mordzie k a tyńskim.
O
Dopiero na przełomi e lat 1940/41 , wwyniku pogor zenia i ę sto unków niemiecko-radzieckich doszło do reaktywowania róż nych grup skupi ają cych działaczy komuni tycznych. Pows tałe bez zgody Komintern u, nie przej awi a ły więk szej dzialalności ,
a już na pewno nie włączyły i ę w nurt walki kon piracyjnej. Radykaln ą zmianę polityki Stalina, a co za tym idzie wzrost aktywn ości komunistów polskich, powodowa ł a dopiero n a pa ' ć iemiec na ZSRR. era
" kartą narodową "
Wkraczając
ponownie na ziemie polskie w 1944 r. ZSRR dy ponował już pol ką k a rtą. Skł ad a ły się na nią: sieć organizacyjna komunistów polskich w kraju - Polskiej Partii Robotniczej (oficjalnie odżegnującej ię od bezpo' redniej podl egłości Kominterno-
wi) wraz z jej przybudówką woj kową - Gwardią , a później Armią Lud ową , rozbudowana s i eć radzieckiej agentury wywiadowczej oraz różne go autoramentu rodzimych informatorów, wre zcie pol cy działacze komuni tyczni w Z RR i rozbudowane struktury tzw. arm ii Berlinga. Brakowa ło w tym gronie zn aczą cych nazwisk. Mo kwa poważyła się nawet na tak drastyczny krok, jak porwanie schorowanego Wincentego Witosa i próbę pozyskania go do woich celów - próbę za kończon ą niepowodzeniem i kompromi t acją. ajwainiejsze okazały ię jednak bagnety Armii Czerwonej. U t a n awiając w Polsce nową wł a dzę Mosk\va w pro ty spo ób zaczę ła przenosić na nowy grunt prawdzone u iebie wzorce oraz metody działania . Jednym z nich był rozbudowany y tern kontroli i repre ji. formowan a je zcze w czas ie woj ny 4 Dywizja Pi echoty, dowodzona przez gen. Kieniewicza, miała zaj ąć i ę likwidacją pol kiego Podziemi a i elit niepodległo ' cio wych. Był to w zamierzeniu odpo-
A Generał - lejtnant Bierzarin opuszcza radziecką kwaterę główną w Berlinie. Moskwa wciąż umacniała ścisłą kontrolę nad swoją " strefą wpływów ". (zbiory prywatne)
... Gdy wyzwalanie państw europejskich przez Armię Czerwoną odbywało się pod obiektywem frontowego reportera, starannie dbano o dobór odpowiednich ujęć " radości i braterstwa ", kryjąc wszelkie objawy "radzieckiej zemsty" i działalności NKWD. (zbiory prywarne)
2011
•
Pobrano z www.chipper.pl ~ Ruiny Berlina, maj 1945 r. Oficerowie Armii Czerwonej w powozie "w towarzystwie". Na zajętych przez ZSRR terenach zwycięzcom przysługiwały nieograniczone prawa ... (zbIOry prywatne)
~ Nowy Targ, marzec 1946 r. W związku z " akcją przeciwko terroryst~cznym bandom zohydzają cym imię Polski" premier OsóbkaMorawski udaje się na wiec w towarzystwie dowódcy O.W. Kraków gen. Wiąckowskiego. (zbiory prywat ne)
wiednik
t y ł owyc h
dywizji KWD. inaczej i żo łni e r ze gen. Kieniewicza zapisali c hlubn ą k a rt ę z m aga ń z iemca mi na froncie. am Ki eni ewicz dopi ero w maju 1945 r. obją ł dowództwo Korpu u Bezpi eczeń twa Wewn ę t rz nego, fo rmacj i wzorowanej b ezpoś redni o na woj kach KWD. St a ł o
ię
Pod czujnym okiem Moskwy
a tył ach główny cięża r walki z ugrupowaniami ni epodl egłośc iowymi Rosjanie wz i ę li bezpo' rednio na iebie. Ci ęż ko pracowaly truktury wywiadowcze oraz polowe pulki KWD, kont rwywi ad SMI ERSZ (Sl1Iierr ' szpiollam), radzieckie komendantury mia t itp. O t a tni ą a kcj ę przeciwko pol kim partyza ntom na terytorium Po ł s ki KWD przeprowa d z ił a je zez e w ierpniu 1946 r. (sic!). Wspi e ra ły ich ily Mini terstwa Bezpi ecze ń twa Publicznego - jednego z naj zybciej zorganizowanych resortów podl egłyc h PKW . Wy tarczy
2018
przyj rzeć ię
liczbom ( mi ędzy li topadem 1944 r. a majem 1945 r. zeregi UB wzro ł y z 3 do blisko 23 tys. ludzi), by zrozumi eć znaczenie, jakie nowa wł a d za przyk ł a d a ł a do objęc i a ko ntro l ą i podpo rządkowa ni a obie ca ł o ' c i po ł ecze ń s twa .
Milicja Obywatelska
Kolejnym organem po rządkowo- re presyjnym wzorowanym na radzieckim p rzyk ł adzie była Milicja Obywatelska, powo ł ana do życi a 27 lipca 1944 r. W Pol ce l ubeł kiej rozwiąza no łu żby Policji Pań twowej, a jej
członków
o kariono o zdradę i kolaMilicja Obywatel ka podlega ł a władzom lokalnym. jednak już w październiku podporząd kowana została resorto\\ i bezp i eczeń stwa i jej kierownikowi t an i sł awow i Radkiewiczowi. la czele MO st anął gen. Franci zek J óźwia k , który kupił pod swoimi rozkazami byłych partyzantów L. Ale do MO zaczę li po· czątkO\\o napływać bardzo różni lu· dzie, także opo rtuni ści, kolaboranCI z cza. ó\\ okupacji niemieckiej. \olk~ deutsche chcący odkupi ć swoje \\ iny, a nawet ukrywający s i ę akO\\~. Szeregi MO szybko rosły, o iągaja "maju 1945 r. stan 50 ty . ludzi. a terenach "wyzwolonych" poiadanie radia było prze~tęp lwem. By ł to jeden z zarzutó" stawianych w moskiewskim proce ie porwanym 16 przywódcom Pol ki Podziemnej. Tylko komuni ' ci mieli palent na prawd ę - jak to wmawiali obie i naboracj ę . Począ tkowo
Pobrano z www.chipper.pl ~ Próba "pozyskania" sobie przez Moskwę poparcia Wincentego Witosa zakończyła się niepowodzeniem i kompromitacją.
Krajowa Rada Narodowa, będąca parlamentu, powolana zostala przez Komitet Centralny PPR i przez niego zdominowana. Liczba członków - 444, mogłaby (zbiory prywatne) świadczyć o szerokiej reprezentacji, 'Y "Nie dopuścimy do tego, by gdyby nie to, że wszyscy byli dokoktokolwiek próbował rozbić naoptowani za wiedzą i zgodą Wydziaród". Na straży " jedności " - odłu Organizacyjnego KC PPR oraz działy Korpusu Bezpieczeństwa . jej kierownika Romana Zambrowskiego. Ponadto o jej aktywno' ci de(zbiory prywatne) cydowa ło wąskie prezydium. Tak było na k aż dym szczeblu, także 'Y Kraje "wyzwolone" przez ZSRR miały przyjąć radziecki w województwie, powiecie czy gmimodel gospodarki. nie. Wszę dzi e tam - zgodnie z no(zbiory prywatne) wym tylem urzędowani a - czekano na telefon z centrali, na informacje, cj o nuj ą ce W ramach Mini terstwa B ezpi ecze ń s t\v a Publicznego Cenpolecenia, in piracje i in trukcje. tralne Biuro Kontroli Prasy, PubliDo pe łn ej informacji dopuszczakacji i Widowisk przeksztalcilo s i ę no wybranych, najbardziej zaufanych w organ administracji - i im powierzano rzeczywi tą władzę. Glówny Urząd We wszystkich ministerstwach, Kontroli Prasy, Pu- zwłaszcza kierowanych przez osoby blikacji i Widowisk spoza PPR, oraz w administracji i w (GUKPPiW) . Regu- wi ększych zakladach przemysłowych l a cj ę prawn ą otrzymal kadry zn ajdowa ły s i ę w rę ku "pew• on dopiero w latach
Ju n~Lerland In. BOUe nnhandl I
Życie codzienne
namia s tk ą
nych" wykonawców poleceń "z góry" - wypróbowanych członków PPR. przynęta
Ale nie tylko centralizowany aparat władzy, kontroli i represji wzięty został żywcem z wzorów ZSRR. Na przykład przeprowadzona w Polsce reforma rolna nie n a leżała do pojęć bliskich komunistom. Dowodem tego była wcześniejsza przymusowa ko-
i ed e md zi es i ą tyc h .
W rę k ach PPR byly struktu ry np. Ministerstwa Informacji i Propagandy (dzisiaj powiedzielibyś m y indokt rynacji), dys po nuj ącego w terenie swoimi agendami na szczeblu województ\v i powiatów, licznymi wydawnictwami, drukarrodowi . niami, centralnymi i lokalnymi Tylko oni wiedzieli, czego gazetami, agitatorami, prelegenpol ecze ń st\vu trzeba, czego oczekuje i - co n ajważn i ejsze - co je t dobre tami, brygadami propagandowymi, dla niego. Przeno ząc to na j ęzyk czy- objazdowymi kinami, świetlicami dla nów, w celu ugruntowania wojej po- dzieci, mi odzieży i dorosłych oraz inzycji wprowadzili zaostrzon ą ce nzu rę, nymi ś rodka mi oddzialywania. Ko muni ści podpo rzą dkowa li októra nie dopuszczala jakiejkolwiek bie p a ń s twowe radio, krytyki czy myś li opozycyjnej i rozbudowywali W rękach PPR były jedy n ą o fi cja ln ą agenstruktury np. Mini· cj ę inform acyjn ą (PoIj ą t akże po zakoń cze n iu sterstwa 111formacji ska Agencja Pra owa woj ny. i Propagalldy. PAP), wydawnictwa 28 grudnia 1944 r. PKW uchwalii dekret ksi ążkowe. Ich ekspozyturą by ł w Wojsku Pol kim tzw. pion wp rowadzaj ący ce nzurę ko responde ncji. W niewielkim stopniu zw i ą polityczno-wychowawczy (Glówny zane to bylo z toczącą s i ę wojn ą i po- Za rzą d Polityczno-Wychowawczy) . trzebami zachowania tajemnicy. Bylo to o tyle istotne, że dysponowal Podobne sprawy regulowala wojsko- rozbudowa n ą bazą techniczn ą i lud ź \\'a cenzura polowa, k o ntro l uj ą ca mi , co mialo znaczenie zwlaszcza przeplyw informacji w koresponden- w malych mi ej scowośc i a ch . a wzór radziecki budowano ji prywatnej do żo ln i e rzy na froncie i jego bezpoś rednim zapleczu. Byl to p a ń two, p o dp o r zą dk owuj ąc jego tylko począ te k . 5 lipca 1945 r. fun k- struktury wszechobecnej Partii. I tak
2019
Pobrano z www.chipper.pl
W telegraficznym skrócie
LONDYN Pragnąc dać dowód swej najlepszej woli dojścia do porozumienia ze Związkiem Sowieckim, ufając gwarancji ich osobistego bezpieczeństwa danej przez gen. Iwanowa, oraz obietnicy dostarczenia im samolotu celem udania się do Londynu - dla naradzenia się z Rządem Polskim i czynnikami polskimi - i z powrotem 14 przywódców polskich wraz z tłumaczem przybyło 27 -go i 28-go marca r.b. na narady z tymże generałem do Pruszkowa pod Warszawą . W świetle powyższych faktów oczywiste jest, że strona sowiecka zapraszając przywódców polskich na narady, a następnie aresztując ich, nadużyła ich dobrej wiary i złamała dane przyrzeczenia. Wysunięcie , po z górą miesięcz nym milczeniu, bezpodstawnych zarzutów przeciw tym, którzy przez 5 lat kierowali walką Narodu Polskiego z Niemcami, a następnie wspierali w krwawych bojach działania Armii Czerwonej od marca 1944 r. do stycznia 1945 r., nie może przekonać żadnego uczciwego człowieka. Oskarżenie skierowane jest przeciwko najlepszym synom Ojczyzny, którzy walczyli o prawdziwą niepodleglość Polski i prawdziwą demokraCję w Polsce.
~ 21 kwietnia - dla zachowania pozorów - został podpisany w Moskwie "pakt przyjaźni , wzajemnej pomocy i współpracy między Polską i ZSRR". Przy tej okazji premier Osóbka-Morawski oświadczył : " Stały związek sło wiańskich narodów raz na zawsze przeciwstawi się niemieckim agresjom i będzie ostoją pokoju w Europie".
(DlTE/USIS)
lektywizacja Ukrainy w latach trzydziestych, która pochłonęł a miliony ofiar. Tam t eż posłużono si ę reformą jako przynętą . Podobna próba podjęta będzie niedługo później także w Polsce. Reforma rolna należała do kategorii dzi a łań politycznych i propagandowych, różnorodnych obietnic społecznych , mających budować bazę dla przejęcia władzy. związki zawodowe Zapleczem Partii, inaczej ramieniem demokracji w odrodzonej Polsce (na wzór radziecki) stała się centrala związków zawodowych. Decyzjom
partyjnym stopniowo podporządko wano naukę , szkolnictwo, kulturę i inne przejawy życia społecznego. Komuniści byli ukształtowani w duchu internacjonalistycznym i rewolucyjnym panującym w Międzyna rodówce Komunistycznej. Uznawali wielkość i nieomylność n ajwyższego przywódcy Stalina oraz cel, jakim była światowa rewolucja pod przewodnictwem ZSRR. Mniejsze znaczenie dla nich miało to, czy Polska zachowa pozory niepodległości , czy stanie się 17 republiką rad. Doświadczenia z przeszłości wskazywały, że wszyst-
ko: forma władzy, przywileje, a nawet życie zależało od decyzji z Moskwy. Dlatego najwaźniejsza była postawa loj alnej gotowości do skrupulatnego wykonywania napły wających z Kremla poleceń i nie sprawiania kłopotu. Niewątpliwie wynikiem lat wojny, a za nią ogromu ofiar, zniszczeń, ruiny gospodarczej , pauperyzacji społeczeństwa, głodu była radykalizacja postaw oraz podatność na hasła skrajnej lewicy. Jednak mimo to, nie opinia społeczna miała decydować o przyszłości Polski.
.----------~~-----------------~ .~ NIEWINIĄTKO
Przed sądem specjalnym staje bandyta z NSZ, który zamordował ojca i matkę, bo potępiali akcję terrorystyczną · Sędzia
pyta
się
- Co macie na
NSZ-owca:
swą obronę?
- Chyba sąd zlituje się nad biednym sierotą bez ojca i matki? _Żolnierz PtJJskj",
1945 r.
PtJlska Agencia Telegraficzna, 7 V 1945 r.
.'". .
FRANCJA Sprawa powrotu interesuje dziś wszystkich Polaków, a szczególnie tych, których wojna rzuciła poza granice Kraju. Omawiając to zagadnienie byliśmy zmuszeni stwierdzić , iż niesumienna agitacja pewnego obozu politycznego wprowadziła dużo zamieszania. Dla celów propagandowych przedstawiono bowiem rzecz tak, jak gdyby wystarczyło się zgłosić i już można jechać.
.. Konferencja "Wielkiej Trójki" w Jałcie widziana oczyma karykaturzysty polskiego J. Zaruby. Najlepiej z "Wielkiej Trójki" na konferencji jałtańskiej wyszedł jednak Józef Stalin ...
"Narodowiec", 16 VIII 1945 r.
(zbiory prywatne)
2020
W MYŚL PRZYSŁOWIA Dwaj NSZ-owcy po terrorystycznej akcji poszli się kąpać do rzeki. Nagle jeden z nich natrafił na głębię i zaczyna tonąć . - Ratunku - krzyczy - Pomocyl Kolega odpowiada z z i mną
krwią :
- Nie wrzeszcz, nic ci nie będzie: co ma wisieć , nie utonie ... _Żolnierz PtJJskj", 1945 r.
Pobrano z www.chipper.pl
Wszelkie uwagi prośby proszę kierować pod adres mailowy : [email protected]
1. Czapka z emblematem pułkownikow kim • 2. Kurtka oficerska - na naramiennikach oznaki stopnia, na guzikach symbole Merkurego, przepisowe dla służb y łączności • 3. Spodnie • 4. Półbuty typu przepisowego, ale wykonane na zamówienie ze skóry naj lep zej jakości, co było dopuszczalne dla wyż zych topniem . 5. Pas z koalicyjką typu Sam Brown Belt, przepisowy • 6. Trzcinka oficerska - stick, z ymbolem Merkurego na gałce • 7. Czasopisma angielskie z epoki • 8. Papierosy brytyjskie Craven A - symbolem marki jest czarny kot • 9. otes służbowy z wiecznym piórem
