Gretkowska Manuela - My zdies emigranty (2)

MANUELA GRETKOWSKA

MY ZDIES’ EMIGRANTY mojej onie

Szanowna i Droga Pani, Przeczyta em „My zdie emigranty” z du przyjemnoci i zainteresowaniem, ciesz c si , e wbrew prawdopodobiestwu mog czu to samo co ludzie Pani pokolenia. Ale mam i uwagi krytyczne. Czyta si i chce si jeszcze, czyli zostaje jaki niedosyt. Bo jednak ksi ka jest niedua, w tradycji, jako przyj tej przez polsk proz , wydawania kiedy uzbiera si 100-150 stronic. Raczej bym j rozszerzy i rozbudowa , wcale nie odchodz c od (dobrej) formu y. W tek Marii Magdaleny oczywicie mnie ywo obchodzi (cho rozczarowa a mnie wystawa we Florencji par lat temu - przewanie rzeby starej wyschni tej Magdaleny - pokutnicy). I ten trop - Sophia, Diana, Malkuth b. ciekawy, jednake, poniewa jest prowadzony chaotycznie, moe, na czytelniku ma o obeznanym z t tematyk , robi wraenie wtr tów dla ozdoby czyli stylistycznych wstawek, bo ostatecznie nie chodzi o to, e co kojarzy si z czym (albo wszystko ze wszystkim), tylko o jaki obraz wyobrani religijnej, nie do otrzymania jeli stulecia i geograficzne obszary s zbite i zag szczone w jakby cegie k . Rozumiem trudno. Przecie nie chce Pani pisa jakiej dysertacji. Ale moe jaki sposób rozdzielenia w tków znalaz by si . Szczerze Pani winszuj daru pisania, e jest Pani naprawd alive. Ortografia chwilami tylko szwankuje, co spotyka si u wielu wychowanków Polski Ludowej. Z najlepszymi yczeniami Czes aw Mi osz

Jesie 1988 Mabillon. To obiady dla studentów. To najsmakowitsza stacja metra. Ruchomymi schodami powoli w gór, a potem powolutku przesuwanie si w kolejce i nak adanie na tac: sa aty, sa atek, sekwiczanki z kranu podanej w wytwornej karafce, deserów, i jeszcze deserów, a kucharz w olbrzymiej bia ej czapie nie wskae chochl mojej tacki: - Mademoiselle, qu est-ce que c’est? Oczywicie, e wzi am za duo, ale jak wybra pomidzy deserem czekoladowym a bananowym. Nie, nie oddam. - You are wrong, Monsieur. - Pourquoi? - l’m madame, no mademoiselle. I macham mu przed oczyma obrczk. Rozemia si, a szlaban chochli spada ju na inn tac. Taki obiad kosztuje 10 franków, wart jest chyba jeszcze mniej. Za oknem powiewa francuska flaga, czy taka flaga powiewa aby za 10 franków? A ja mam za te dziesi franków nie tylko chodzi , ale i myle . Myle chociaby o tym, czemu nie zosta am kilka tygodni temu przesiedlecem niemieckim. Papiery mam, jak kady z lewej strony Wis y, w porzdku - jaki dziadek czy stryjek w Wermachcie. Za dokument potwierdzajcy niemiecko wystarczy nawet zawiadczenie szczepienia wydane przed 8 maja 1945. W Berlinie Zachodnim jest biuro z kartotekami Wermachtu i po sprawdzeniu autentycznoci papierów dostaje si kategori przesiedleca: zasi ek, mieszkanie ftp. Zastanawiajc si nad swoj niemieckoci, przypomnia am sobie o jednym z dalszych wujków, który mia fabryczk w odzi na Wierzbowej, potem mia syna. Po wrzeniu 39 ten syn zosta SSmanem. Wyjechali, mówic delikatnie, bo to by a ucieczka, na pocztku 45 roku. Inna cz rodziny, nie spokrewniona z ódzkimi fabrykantami, wyjecha a w 68. Wic równie dobrze mog by ydówk. Najm odsze pokolenie, czyli ja, wyjecha o w 88. Nie by to rok polowania na Polaków. By to po prostu kolejny rok w PRL i stwierdzi am, e nastpny rok w kraju by by nie do zniesienia. Tylko tyle. Nie mam ochoty zosta Niemk i t umaczy , e mówi tak le po niemiecku, gdy ju w dziecistwie przeladowano mnie na ulicach Torunia za pos ugiwanie si mow ojców i dziadków. Jeli si okae, e we Francji mieszka nie mog, to trudno, pojad do RFN. Na nauk hebrajskiego i zostanie ydówk jestem za stara. Poza tym wierz w fa szywego Mesjasza i - niestety - wygld odziedziczy am po aryjskich przodkach. e nie nadaj si na ydówk, stwierdzi te Andrzej. Przypadkowo sta si ekspertem w tej kwestii. Przyjecha do Austrii na pocztku listopada. Przelea kilka nocy na trawniku przed jakim ju zamknitym dla

Polaków obozem. By moe innych mczyoby takie wyczekiwanie, ale Andrzejowi trawnik zastpowa óko szpitalne, gdy przyjecha chory - temperatura prawie 40 stopni - po skomplikowanym wyrwaniu zba. Byo mu cakowicie obojtne czy próbuj go noc okra Arabowie, czy nad ranem wygoni kopniakami policjanci. Po kilku dniach tego alpejskiego Davos ozdrowia na tyle, e przypomniao mu si o czym takim jak Amnesty International, która to instytucja zaliczya go kiedy w poczet swoich podopiecznych. Po kilku dniach dosta pokój w hotelu i spokojnie czeka na bilet do Kanady. W Wiedniu spotka górników ze l ska na tyle zdeterminowanych brakiem pienidzy, e zdecydowali si wst pi do Armii Izraelskiej, bo syszeli gdzie o naborze. Andrzej, znaj cy jzyk angielski, zosta wydelegowany do ambasady izraelskiej, aby uzgodni warunki przyjcia, Czy - w gwarze wojskowej - zaci gu nowej siy. l zacy czekali cierpliwie przed ambasad , gdy oburzony dyplomata izraelski tumaczy Andrzejowi, i Armia Izraelska jest armi narodow a nic Legi Cudzoziemsk . No, ale jeli ci panowie s ydami, to... - Nie prosz pana, nie s dz. Nie wygl daj na ydów. Dyplomata jednak dyskretnie popatrzy zza firanek na niefortunnych ochotników i potwierdzi zdanie Andrzeja: - Rzeczywicie, có, bardzo mi przykro... Tak wic Andrzej te oceni, e bez mocnych papierów, na sam wygl d trudno mi bdzie zosta ydówk . Widocznie tak chciaa opaczno historyczna i pewnie jeszcze by chciaa, ebym za dugo nie posiedziaa w Paryu. Owiadczya to na pimie i podsuna mi t wiadomo pewnego piknego listopadowego dnia. Szam wzdu bulwarów nad Sekwan , podziwiaj c Notre Dame w naturze i na pocztówkach porozwieszanych wród straganów bukinistów. Pomidzy obrazkami byo troch ksi ek. Przegl daam co poniektóre zetlae romansida dziewitnastowieczne, a trafiam na pikne wydanie Nostradamusa. Otworzyam przepowiedni na fragmencie gosz cym, e: „...wielkie miasto z metalow wie pknie na pó...” Wszyscy s dz , e Nostradamus mia na myli Pary z wie Eiffela, ale czy mona tak biernie podda si wyrokom przepowiedni i czeka na najgorsze? Trzeba co zrobi albo chocia pomyle , pomyle , e jest ju miasto z ogromn wie telewizyjn na Alexander Platz, miasto pknite na Berlin Wschodni i Zachodni. A wic Pary jest uratowany! Ocaliam Pary. Uspokojona tym rewelacyjnym odkryciem schodz do metra mijaj c bluesow kapel, dziewczyn graj c na flecie barokowe koncerty. Najwicej ludzi stoi wokó Murzynów wybijaj cych niesamowite rytmy na bbnach, pudach i chyba cianach metra. - Jak s dzisz, po co oni tak bbni ? - No, dla pienidzy, dla przyjemnoci. - Nie, oni to, moja droga, robi tylko dla pienidzy. Popatrz kto ich sucha, kilku biaych, a reszta to Murzyni. Bo ci, co bbni , bbni na pewno szyfrem i przekazuj innym czarnym

informacje, e dzi na przyk ad prac mona znale na Duroc, albo e banany s najtasze na Marche Dupleix i inni Murzyni rzucaj im za to do czapki pieni dze. Teraz b dzie moja stacja, wysiadam, a ty idziesz pod ambasad , prawda? Ty-ty idziesz na spotkanie z ksi ciem, a ja-ty pod ambasad rumusk zobaczy manifestacj przeciwko Ceausescu. Wiem, e jak zwyk e wiecuj cy zostan poproszeni o przesuni cie si kilka ulic dalej od ambasady, co natychmiast uczyni . Ci arówka CRSu (w Maju 68 krzyczano CRS - SS) b dzie stal ku ozdobie, bo policja nie ma powodu przeszkadza grupie starszych ludzi, którzy zebrali si , aby pokrzycze: Ceausescu morderca! Komunici mordercy! Pod ambasad by o kilku Polaków, wyrónia si wród nich starszy dostojny pan trzymaj cy flag polsk , ozdobion napisami Solidarno i KPN. Nie wiem dlaczego, od czasu do czasu postukiwa t polsk flag o flag rumusk , radonie pokrzykuj c: Polak - W gier dwa bratanki! Obok Polaków stali Niebiescy Khmerowie z Kambody, t umacz cy wszystkim ch tnym, e nie maj nic wspólnego z Khmerami Czerwonymi, zwolennikami Pol-Pota. Kiedy wiecuj cy zacz li wo a: Zjednoczona Europa bez Moskwy! Rosjanki z transparentem

Rosyjskich Niezalenych Zwi zków Zawodowych zacz y

si rozgl da

niespokojnie nie wiedz c, czy maj krzycze to co inni, czy te udawa, e nic nie rozumiej . Zrobi o si ciemno i zimno, zacz pada deszcz. Próbowa am rozweseli Rosjanki, wo aj c do nich - Freedom for Dracula - ale dziewczyny by y ju bardzo obraone. Zwin y transparent i postanowi y pój do domu. Na ich miejsce przyszli integryci francuscy, nios c pi kny sztandar: bia y krzy na tle lilii andegaweskich. Na sam koniec imprezy zjawili si monarchici, lecz stronili od t umu, trudno wi c by o si rozezna, czy byli to zwolennicy dynastii bourboskiej, czy te poplecznicy Hrabiego Parya. Odchodz c spod ambasady wzi am gazetk rumusko-francusk z przelicznym rysuneczkiem:

Wi cej nie pami tam.

Zima 1988 Na pocz tku nic. Rozbity wazon. Ona stoi, a potem cala we krwi. Na czole rana, dziura prawie. Krew p ynie i p ynie. Patrz na samochód i nic, no nie moemy nim jecha do szpitala. Mówi jej po ó si , albo co, g ow w dó , to moe krew wp ynie z powrotem do tej dziury w czole, bo nie moemy jecha samochodem, dzisiaj niedziela i zakaz dla nieparzystych numerów... No nic nie zrobi , ta krew p ynie, a ona coraz bledsza. Idziemy pieszo przez pó Bukaresztu do szpitala. Rana zasycha, krzepnie. Zanim doszlimy, by prawie strup, a potem blizna. Dua blizna na czole w kszta cie litery C. Jak Ceausescu i ta blizna przez niego, przez niego, przez niego. - Uspokój si Konstantin, spokojnie, no ju spokojnie - próbujemy mu wcisn  w r ce szklank wina. Ale Konstantin nadal wymachuje fotografi swej bladej, czarnow osej ony i pokazuje palcem blizn na jej czole. Ogl damy zdj cie, kiwamy g owami, rzeczywicie wyranie wida C. Siedzimy na pod odze. Rumuni, Bu garzy, Czech, Polacy, wokó coraz wi cej niedopa ków, pijemy herbat , wino i jest nam tak dobrze, bezpiecznie razem. Nikomu z nas nie chce si wyj z tego ciemnego pokoju w foyer dla emigrantów, chociaby na korytarz i spotka tam Kambodaczyka o urodzie Pitekantropa, przeywaj cego ci gle na nowo bombardowanie i gwizdaniem naladuj cego atakuj cy samolot. Druga osoba, na któr mona si natkn  na korytarzu to chyba by y wi zie jakiego po udniowoamerykaskiego reimu chodz cy w kó ko, jak w czasie spaceru na karniaku. Lepiej wi c zosta w pokoju mi dzy swoimi i s ucha Wojtka, który wyjecha z Pragi, bo tamye zivot docela jednoduchy, aie duchovné je teky. Wszyscy doskonale rozumiemy, e ten ywot w Czechos owacji duchovné je tekij i nikt nie zadaje g upich pyta, dlaczego je tekij. A Francuzi by pytali. Pytali nawet Rumuna Kovera, dlaczego metro przesta o jedzi, ich w asne paryskie metro. Kover odpowiedzia , e jest strajk, czyta o tym w gazecie. - Jaki strajk, wypadek na pewno, a nie strajk. - Strajk, upiera si Kover. - Eee tam, pan cudzoziemiec, trzeba si spyta kogo innego. Kover poczu si obraony i twierdzi, e t poty Francuzów nie usprawiedliwia ani Rewolucja Francuska, ani szalej ce tu niegdy choroby weneryczne, ani nic. Po prostu s t pi i nie ma sensu wprowadza ich w tajniki dzia ania komunizmu, skoro nie pojmuj nawet swojej tak prostej i jawnej demokracji. Przecie uznaliby mnie za paranoika - mówi Kover - gdybym im powiedzia , e trz sienie ziemi w Armenii by o sztucznie wywo ane. Po co pacyfikowa republik za pomoc Armii Czerwonej, jak mona uspokoi rebeliantów inn metod . Miejsce i czas kl ski tak wietnie

dobrane, e rozumuj c logicznie nie mona doj do innych wniosków. Gorbaczow wyjecha wtedy za granic , eby móc zrzuci win na twardog owych, gdyby co si nie uda o. Kilka miesi cy póniej by o trz sienie ziemi w NRD i dosz o a do Frankfurtu nad Menem. Oczywicie, rzecz z punktu widzenia geologii niemoliwa, wi c po szeciu godzinach NRDowcy wyt umaczyli, e by a to seria niekontrolowanych wybuchów w kopalni potasu. Ale có prostszego jak potrz sn  Frankfurtem i miastami Zachodu w czasie wojny. Mona skojarzy te inne fakty. Na pokazach lotniczych w Paryu co si zepsu o w radzieckim myliwcu. Pilot si katapultowa , samolot przelecia jeszcze kawa ek i wybuchn . Pokazywano w telewizji ten wypadek chyba dwadziecia razy, a wszyscy zapami tali, e rosyjskie samoloty, mimo e mog lecie bez pilota, s niedoskona e i si psuj . Miesi c póniej przelot sowieckiego myliwca a do Belgii nie zdziwi nikogo. Naturalnie, e to jeszcze jedna awaria samolotu a nie test. Jak Zachód zareaguje na atak Rosjan. Oczywicie Kover ma racj . Przedyskutowalimy trz sienie ziemi w Armenii i rosyjskie myliwce ju chyba ze sto razy w naszych niekocz cych si rozmowach o polityce, o komunizmie i o tym jak skoczy ten wiat, bo e wszystko zblia si ku kocowi nikt z nas nie w tpi. G upota i z o panuj nad wiatem, a my, biedni emigranci przeczuwaj cy upadek Zachodu, nie moemy znale pracy. Pracy w miar dobrze p atnej, niewyczerpuj cej, no w ogóle pracy. Niestety dobre, ciep e posadki zanikaj . Nie ma ju od kilku wieków profesji takiej jak croque-mort. Nie by a to moe praca fascynuj ca, ale poyteczna i nieci ka. Croque-mort gryz zmar ego. Dok adniej gryz

go w pi t . Jeli ugryziony nieboszczyk poruszy si - znaczy o, e to nie nieboszczyk, jeli gryziony nie reagowa , by o jasne, e to nie letarg a na wieki wieków spoczynek wieczny. Prawdopodobnie rzemios o croque-mort wymaga o jakiego talentu. Ludzie z talentem zawsze znajduj sobie prac , na przyk ad Micha - cz owiek utalentowany, skoczy ASP w Krakowie i rzeczywicie maluje wietnie. Przywióz swoje abstrakcyjne obrazy do Parya i próbowa je sprzeda w galeriach. Nie kupiono od niego jednak adnego p ótna. Ustawi wi c wszystkie swoje dzie a nad Sekwan i siedzia tak przy nich tydzie. Zosta o mu dwadziecia franków oraz myl o smutnym powrocie do Polski. I zobaczy wtedy na wysokoci swego nosa lni c aktówk w zadbanych, upiercienionych d oniach. Jaki zamony cz owiek ogl da uwanie jego obrazy. - Pan to namalowa ? - zapyta wskazuj c obraz przedstawiaj cy ó te plamy. - Tak, jestem malarzem. - Z dyplomem dobrej szko y? - pyta dalej zamony cz owiek. - Jak najbardziej. - To ja pana kupuj . Micha nie by pewien swojej francuszczyzny.

- Jak to mnie? Pan jest marchandem, prawda? - Zgad pan, jestem marchandem sera. Najlepszego na wiecie sera szwajcarskiego. Patrz c na pana obrazy wpadem na pomys, eby ci gn klientów nie smakiem, kolorem, wymylnym opakowaniem - bo to wszystko ju byo, ale czym naprawd wyrafinowanym: doskonaoci form i kompozycji dziur w serze. W ten sposób Micha zosta projektantem dziur i zamieszka w Szwajcarii. Zarabia wspaniale, wic moe sobie pozwoli na czste wydawanie przyj . Zrobienie takiego przyjcia to ju osobna sztuka, do której Micha nie ma talentu. Zapraszaj c bowiem znajomych trzeba pamita , e niektórzy s wegetarianami, inni jadaj miso, ale tylko koszerne, a jeszcze inni jadaj nawet nie koszerne, byle to nie bya wieprzowina, a kto z tego samego towarzystwa uwielbia golonk. Micha nie rozrónia tych subtelnoci, kupuje owoce i miso wedug niego smaczne oraz dobrej jakoci. Najwaniejsze s i tak na takim przyjciu rozmowy, nawet te zasyszane: Siedziaam w kawiarni, a obok mnie dwie Niemki opowiaday sobie tak histori: - Jaka ich znajoma pojechaa do Francji na wakacje, poznaa tam bardzo sympatycznego Amerykanina. Wielka mio i te rzeczy. On na rozstanie da jej paczk prosz c by otworzya j dopiero w Kolonii. Ona zajrzaa do paczki ju w samolocie. W paczce byy przywi zane do siebie sznurkiem zdechy szczur i szczurzyca a obok karteczka: Witamy w klubie AIDS. - Nieze, co? Wyobracie sobie psychik tego faceta, bawi si zakochan panienk i wie, e za kilka lat ona umrze, a moe dziewczyna te komu wyle szczurze pozdrowienia. - Przestacie, takie wistwa, o szczurach przy jedzeniu - zacz  skary si Daniel. - Jak masz jakie wstrty, to nie z powodu szczurów, a dlatego e jesz szynk. Ona ci szkodzi, ty jej genetycznie nie trawisz. Bierz przykad ze swoich przodków i odstaw ten nieczysty pokarm Danielu. - Odczep si Jasiek, mówisz jak rabin, moe jeste ydem? - Jeszcze nie. - Co to znaczy: jeszcze nie? - Jeszcze nie, bo syszaem o takich, co ju ydami zostali; na przykad Krzysztof Kolumb. Wedug jednych by Genueczykiem, wedug innych Hiszpanem, a w kocu zosta ydem. Ib by si nawet zgadzao. Nazywa si Colombo, czyli go bek, a jakiego ptaka wypuszcza, Noe gdy szuka nowej ziemi na zamieszkanie? Oczywicie go bka. U ydów kade imi ma swoje znaczenie. Ale to s filozoficzne rozwaania. Faktem jest, e Kolumb by w którym pokoleniu przechrzt , marranem. Poza tym wystarczy skojarzy pewne wydarzenia: Kolumb wypyn  na poszukiwanie Nowej Ziemi

(podobno wiedzia doskonale dokd p ynie, gdy mia mapy na których by a zaznaczona nowa Ziemia Obiecana) trzeciego sierpnia wczesnym rankiem. Natomiast drugiego sierpnia ostatni ydzi na rozkaz cesarza rzymskiego musieli opuci Ziemi wit. Przypadek? By moe, tak jak i to, e 12 X 1492 czyli 21 tishri w kalendarzu ydowskim, w szósty dzie wita Sukkot a wic w dzie Hochannach Rabah dotar Kolumb do wyspy. Jak j nazwa ? To proste - Hochannach znaczy zbaw nas - a wic wyspa nazywa si wity Zbawiciel - San Salvador. Ciekawe jest florenckie wydanie „Listów o wyspach odkrytych przez króla Hiszpanii” z roku 1493. Ilustracje tej ksiki by y robione wed ug wskazówek Kolumba. Co widzia Kolumb w odkrytej ziemi obiecanej? Drzewo, bardzo dziwne drzewo, bo przypominajce raczej wiecznik siedmioramienny czyli menorah. Na tym samym obrazku narysowany jest król w p aszczu ozdobionym wyranie hebrajskimi literami i wskazujcy rk nie na Zachód, ale na Wschód czyli tam gdzie znajduje si Eden, Ziemia Obiecana. Tajemniczy monarcha nie musi by oczywicie Dawidem z rodu którego narodzi si Mesjasz. Trawy i rolinno u stóp króla uk adaj si w litery szin i het. Interesujca jest chmura unoszca si nad drzewem, królem, trawami. Wyglda ta chmura dok adnie tak:

i kojarzy si raczej z g ow brodatego cz owieka, wed ug mnie Mojesza, trzymajcego kamienne tablice na tle gór. Wida wyranie nos, oko, a w tych górach mona si dopatrze i Syjonu, i Hebronu - jak kto woli. Z g owy Mojesza wychodz jakby promienie, promienie Chwa y Boej. Nie s to rogi na czole Mojesza, jak rzebi to Micha Anio . Malowano, rzebiono rogi a nie promienie, bowiem hebrajskie keren oznacza zarówno promienie wiat a, jak i rogi, pope niono po prostu ma y b d w t umaczeniu Wulgaty, zastpujc promienie rogami. Wracajc do Kolumba, mona do... Wiosna 1989 Najciekawsze w telewizji francuskiej s reklamy, a w aciwie zgadywanie, co jest reklamowane. Jeli rozebrana panienka przeciga si rozkosznie na perskim dywanie i polewa perfumami, to nie znaczy, e popad a w stan ekstazy wchajc Chanel nr 5 czy ocierajc si o ten wspania y dywan. Eufori panienki wzbudzi przytulany do twarzy delikatny, pachncy, niemale czu y papier toaletowy. Jeli natomiast pokazuj jaki fragment opery Verdiego, to na pewno reklamowany bdzie krwisty befsztyk. Dlaczego? Nie wiem, ale jest to adne, zaskakujce i kolorowe. Nieraz dowcipne jak Apokalipsa - chatk uciekinierów, gdzie w syberyjskiej tajdze, otaczaj krasnoarmiejcy. Wywaaj drzwi, okna, wpadaj nawet przez komin. Scenk pointuje stwierdzenie: Rosyjski gaz wedrze si wszdzie! Przyjaciel, zasiedzia y ju we Francji, ogldajc t

reklam doszed do wniosku, e nied ugo zobaczymy jak Chagall zachwala wycieczki do Czarnobyla albo nad Kana Bia omorski. - Co ty mówisz - zdziwi am si - przecie Chagall nic yje... - No to co z tego, tym lepiej, zap ac mu jeszcze wi cej! A w ogóle to wy cz ten telewizor, bo mnie denerwuje i w ogóle Francja mnie denerwuje. Gdyby ta cala Francja by a w Polsce, to by j ludzie docenili. A tak, Francuzi jedz , pij i myl jedynie o jedzeniu i piciu. adnych problemów. Wszystko jak te reklamy - atwe i bez sensu. Nawet jeden ksi dz, eby u atwi Francuzom ycie, wpad na pomys spowiadania przez minitel. Inni faceci chcieli zrobi referendum wród katolików, czy mona stosowa antykoncepcj . Papie si oczywicie nie zgodzi na takie g osowanie, wi c podnieli krzyk, e w Kociele nie ma demokracji i e Koció jest totalitarny. Ale to nie tylko chodzi o religi , ale o wszystko. Powiem ci co, o czym ma o kto wie, mimo e to prawda wana, najwaniejsza, eby zrozumie co tu si dzieje. Widzisz - porównuj c Francj z Polsk , to Francja jest nisz kultur , tyle e na wyszym poziomie rozwoju. Dlatego Polacy traktuj Francuzów jak dzieci, podziwiaj c jednoczenie Francj . Rozumiesz? - Aha. Moe by si jeszcze wina napi ? - podsun am mu kieliszek. - A jakiego? - Jak chcesz to greckiego albo w oskiego. - Daj greckiego, to ci co jeszcze opowiem. By em dwa lata temu na wakacjach, gdzie ko o Aten. Którego wieczoru wraca em z kumplem na camping. Szlimy poboczem szosy. Zza zakr tu wyjecha rozklekotany motor i podjeda prosto do nas. Zsiada z niego dwóch wytatuowanych, zaroni tych facetów w achmanach. Wygl dali na marynarzy. Ciekawy by em w jakim j zyku zagadaj , a oni pi knie po rosyjsku pytaj czy jestemy Polakami. Kiwamy g owami, e tak. No to, pytaj dalej, czy mamy wódk na sprzeda. Niestety, ju nie mielimy. - Wy Paliaki? - zw tpili. - No Paliaki, Paliaki, ale wódk ju wypilimy. Co wy tu jednak robicie, czy si nie pomylilicie? - Kakszto, kak. My zdjes’ emigranty - z uraon dum odpowiedzia matros, po czym wsiedli na rozlatuj cy si motor i odjechali. - Nie s dzisz chyba, e tym Rosjanom których spotka e w Grecji jest a tak le? zapyta am. - Przecie jedzi tam duo Polaków i zawsze mog kupi od nich wódk , gdy poczuj nostalgi . Mój znajomy, monsieur Wong, ma zupe nie inne k opoty. Musia ucieka z Kambody, gdy by policjantem jeszcze za ksi cia Sihanouka i, mimo e, jak twierdzi, jest buddyst , robi

komunistom ciach. To ciach monsieur Wong pokazuje przeci gaj c znacz co po gardle. Wraz z synkiem przedziera si przez dungl do Tajlandii. Z jego grupy uciekinierów uratowa o si tylko kilka osób - reszta trafi a na wietnamskie patrole albo minowe pu apki. Jednak

mimo nieatwego ycia monsieur Wong jest zawsze umiechnity, chocia raz zdradzi mi, e co go trapi. Nie jest to naturalnie kopot na tyle wielki, by przesta si umiecha , ale jest to pewien problem. Otó monsieur Wong lubi psy, a psy s we Francji bardzo drogie. Powiedziaam mu, e mog poprosi kogo, kto przyjeda z Polski, aby przywióz pieska: wilczura, pudla czy pekiczyka. W Polsce psy s do tanie, a kundla mona dosta nawet za darmo. Monsieur Wong by wzruszony moj propozycj i upewnia si, czy kundel jest duym psem, bo z maym jest zawsze duo roboty. Zgodziam si z nim, e mae pieski maj z reguy dug sier i trzeba im powica wicej czasu. - Owszem - przytakn  monsieur Wong - trudno tak sier wyskuba . - Po co wyskuba ? Nie lepiej obci ? - No tak, najpierw obci , potem wyskuba , a na kocu opali . I to by moment, gdy zaczlimy si rozumie . Monsieur Wong poj , e nigdy nie przyrz dzaam psa, a ja zrozumiaam, dlaczego monsieur Wong marzy o psie. Przepis na psa okaza si prosty. Trzeba wzi psa, najlepiej dwu- trzyletniego i zanurzy mu gow w wiadrze z wod . Po utopieniu odcinamy mu eb, pazury i ogon. Potem skubiemy i opalamy jak kurczaka nad ogniem. Piecze z psa jest podobno wymienita. Kot te jest dobry, ale mniej smaczny ni pies i nie nadaje si na danie wi teczne. Tak wic rónimy si z monsieur Wongiem gustami kulinarnymi, ale poza tym rozumiemy si znakomicie. Nie mog natomiast zupenie zrozumie mentalnoci moich s siadów zza ciany. Przyjechali z Peru do Francji przed trzema laty. Francuski znaj sabo, ucz si natomiast rosyjskiego, zwaszcza ona, i nie mówi nigdy po francusku Moscou, ale Maskwa z takim hiszpaskim akcentem. Ta ich Maskwa to marzenie, to cud. Caa szlachetno wiata w tej Maskwie. Na pytanie, dlaczego mieszkaj w buruazyjnym Paryu, a nie w Maskwie, co tam odburkn i znowu mówi o geniuszu Trockiego albo Lenina. On ley caymi dniami na óku patrz c w sufit, myli pewnie o swych towarzyszach ze wietlanej cieki. Mój drugi s siad - Hassan Rastman - jest afgaskim fundamentalist i Peruwiaczyków w ogóle nie zauwaa. Mówi im tylko Bonjour i ani sowa wicej. Jednak pewnego razu zrobi rzecz niewiarygodn , zapuka do ich drzwi i powiedzia ca dug kwesti patrz c gdzie w bok albo na podog: - Przepraszam, ja nie przyszedem do pastwa, ja przyszedem po moj przyjaciók. Bo wanie siedziaam u wietlanej cieki suchaj c wykadu o koniecznoci rewolucji ludowej. Wyszam z Rastmancm na korytarz i pytam, co mu si stao. Afgaczyk zamacha gazet i mówi:

- W Odeonie graj ten film, o którym opowiadaj wszyscy Polacy. „Le Complot - Zabi ksi dza”. Musimy to zobaczy. - Rastman, widzia am ten film dwa razy, id sam. - Co? Sam? Ju nie pami tasz, kto ci t umaczy wszystkie programy z Afganistanu, jakie to miasto i jaki oddzia mudahcdinów. A gdzie przyja polsko-afgaska? P ac za twój bilet, idziemy. W kinie by o z dziesi  osób. Usiedlimy w pustym rz dzie, eby rozmawiaj c nikomu nie przeszkadza. Rastman zapyta tylko, czy miasto, które pokazuj to naprawd Warszawa. Po seansie wracalimy do domu pieszo przez Saint-Germain. Rastman oczywicie pochwali film, ale przyzna e jednego w nim nic rozumie. Dlaczego, gdy policja podrzuci a bro Solidarnoci, zrobiono z tego afer . W Afganistanie bro trzeba kupowa od znarkotyzowanych Sowietów albo zdobywa w walce. Czemu w Polsce komunici daj bro opozycji za darmo? T umaczy am mu, e w Polsce jest zupe nie inna sytuacja ni w Afganistanie i tak dalej, czego Rastman s ucha chyba tylko z grzecznoci, bo w kocu zaproponowa : - Wiesz, ja naucz ci strzela. Kupisz sobie pistolet i moe kiedy ci si przyda. - Ty umiesz strzela? Przecie zawsze mówi e, e jako student farmacji leczy e w górach rannych. - Nic artuj - Rastman si niemal obrazi . - W Afganistanie kady m czyzna umie pos ugiwa si broni . - Ale ja tak szybko do Polski nie wróc , to moe kupimy ten pistolet póniej? - Nie, nie. Tak czy inaczej trzeba si szkoli w strzelaniu, jak ma si jakikolwiek kontakt z komunistami, a komunici s nawet we Francji. Od oylimy nauk strzelania na póniej, gdy kupi ju pistolet. Mam nadziej , e Rastman zapomni o swym pomyle. Nie mam zamiaru wydawa kilkuset franków na jakie elastwo, z którego ani ja, ani nikt inny nie zrobi w Polsce uytku, nie mówi c o k opocie przewiezienia broni przez granic . Wchodz c do domu znalaz am na schodach podart gazet , chyba „Le Figaro”, z tak oto notatk : „...S oce zachodzi dzisiaj o 17.58”. Ju zasz o. Maj 1989 Nale chyba do niewielu osób, które mia y pecha dwa razy zda egzaminy na sztuki pi kne i za kadym razem rezygnowa z tych zapewne przyjemnych studiów. Pierwszy raz zdawa am do szko y w Toruniu. Egzamin trwaj cy tydzie by do m cz cy: trzy dni solidnego akademickiego rysunku, dwa dni malarstwa olejnego i egzamin teoretyczny czyli wypracowanie z historii sztuki, a potem pytania rodzaju: co by o namalowane w grocie Lascaux albo prosz wymieni

wspó czesnych architektów polskich. Do tego wszystkiego w czasie przerw atmosferka histerii: Ja ju podchodz trzeci rok i mówi wam: wszyscy, którzy zdaj to po znajomoci. Po sprawdzeniu na licie, e zda am, zacz am kupowa p dzle, farby, blejtramy by zacz  w padzierniku tworzy dzie o na miar Matejki. W czasie wakacji okaza o si , e dosta am paszport i trzeba wyjecha do Francji. Co by o robi we Francji? Oczywicie znowu zdawa na sztuki. Wybra am szko

niedaleko Parya, podobn do toruskiej czyli przeci tn . Egzaminy dzieli y si , tak jak w Polsce, na dwie cz ci: pierwsza cz  teoretyczna i druga praktyczna. Egzamin praktyczny polega na przekonaniu komisji, e ma si twórcz osobowo. Profesorowie chodz c mi dzy salami ogl dali dzie a kandydata i wys uchiwali jego zwierze artystycznych. W informatorze dotycz cym egzaminu praktycznego pan dyrektor zach ca

zdaj cych do prezentacji swej twórczoci, niekoniecznie plastycznej. Przyjecha am na egzamin z Rennes (400 km) ob adowana teczkami, obrazami, plecakiem. Posz am obejrze dzie przed moj ekspozycj jak sobie radz tubylcy czyli Francuzi. Okaza o si , e nikt nie ma prac olejnych, bo to trudna technika i uczy si jej b dziemy dopiero na studiach. Przewaa y abstrakcje, co w rodzaju graffiti. W aciwie ekspozycje nic róni y si wiele od cian metra. Jeden ze zdaj cych w momencie decyduj cym, czyli wkraczania komisji, zacz krzycze, e nikt nie jest godzien ogl dania jego akwareli, a na pewno nie profesorowie akademiccy i zatrzasn

drzwi. Profesorom to si spodoba o, zacz a si przepychanka, pertraktacje, w kocu pozwoli im wchodzi pojedynczo. Pokazywa obrazek a nast pnie go dar , pakowa do koperty i wr cza jako pami tk . W innej sali sk po odziana dziewczyna ustawia a si w róne pozy piewaj c przy tym w asne poematy. Obejrzawszy te ekspozycje postanowi am take przypodoba si komisji poprzez sztuk , któr Francuzi ceni najbardziej - sztuk kulinarn . Ugotowa am ruskie pierogi, zapakowa am w termos i cz stowa am nimi szanownych profesorów opowiadaj c o tradycji pierogów, a zw aszcza pierogów ruskich. Zwróci am uwag komisji na cykl dwunastu obrazów w kolorze br zu, ciemnej czerwieni o fakturze strupów. By y to autoportrety i autoakty malowane co miesi c moj w asn krwi i zatytu owane „Moe kiedy ta krew zakrzepnie w j zyk i ogon p odu”. Kiedy przewodnicz cy komisji poprosi o dok adk z pierogów by am pewna, e przesz am cz  praktyczn egzaminu. W sali obok wystawia swe prace cz owiek neolityczny - strasznie chudy ch opak maluj cy r kami bizony, konie; fascynuj cy si sztuk pierwotn i przekonany, e gdy zaczyna malowa wcielaj si w niego duchy przodków. Ubrany by w brudne szorty, boso, ca y pokryty malunkami, b d cymi jak twierdzi magicznymi znakami pomagaj cymi mu zda egzamin. Cz  teoretyczna polega a raczej na wyraeniu w asnych emocji i przemyle ni na stresuj cym wymienianiu dat lub stylów. Zaproszono nas do ma ej sali kinowej, rozdano kartki i poproszono o opisanie kompozycji obrazu, który zobaczymy na ekranie. Jeli b dziemy mieli

jeszcze troch czasu, to mile by by widziany zapis wrae, jakie wywo uje w nas ogl dane dzie o sztuki. Pan dyrektor po wywietleniu przezrocza doda , e obraz który w anie widzimy na ekranie to s ynne „Matele” Paula Gauguina. Przez pó godziny pisa am o barwnych plamach, pierwszym planie, drugim planie, liniach poziomych i skonych. Zosta o mi jeszcze pó godziny czasu. Zdj am okulary, by nie przyzwyczaja oczu do wyranego ogl dania wiata. Nale do tych krótkowidzów, którzy nie uznaj swego sposobu widzenia za wad wzroku. Wr cz przeciwnie - okulary s przydatne wy cznie w kinie; na ulicy czy w domu deformuj naturalne spostrzeenia. Skoro oczy krótkowidza nie maj ochoty odbiera podobnych bodców nerwowych jak oczy niekrótkowidza, to znaczy, e maj inn wraliwo i naley j uszanowa. Po prostu organizm krótkowidza w pewnym momencie postanawia rozwin  swe inne zmys y. Ci g e noszenie okularów nie poprawia wzroku, a skutecznie uniemoliwia wzbogacenie wrae s uchowych, w chowych czy dotykowych. Skoro organizm zaczyna niedowidzie trzeba t szans wykorzysta, a nie biec natychmiast do okulisty i da sobie wmówi, e jest si dotkni tym wad czy wr cz ilu procentowym kalectwem. Moi francuscy znajomi krótkowidze s specjalistami w kupowaniu owoców, bowiem tylko oni potrafi w chaj c banany lub na pozór mi kkie ananasy stwierdzi czy owoc jest rzeczywicie dojrza y, czy te zaczyna ju si psu. Wi kszo krótkowidzów jest idealistami obiektywnymi, nawet jeli sobie tego nie uzmys awia w kategoriach epistemologicznych. Przyczyna tego jest prosta. Bez okularów trudno zauway czy id ca drug stron ulicy osoba jest umiechni ta, zasmucona, ma podbite oko lub ekstrawagancki makija. Czyj wyraz twarzy, uczesanie s niedostrzegalnymi atrybutami. Krótkowidz pomija je w swojej percepcji, zauwaa natomiast istot jedyn i niepowtarzaln wyróniaj c znajom osob sporód przechodniów. Trudno zdefiniowa t istot , dzi ki której zauwaa si bezb

dnie w t umie ludzi kogo, kogo si dobrze zna, nie widz c wyranie ani jego rysów twarzy, ani sylwetki. Po prostu krótkowidz ma t zdolno postrzegania idei, istoty rzeczy oraz ludzi, jeli oczywicie nie nosi ci gle okularów. Pami taj c o tym zacz am przygl da si obrazowi Gauguina na swój w asny, krótkowzroczny sposób: trzy szare plamy, dwie jaskrawe plamy, trzy szare punkty. Trzy, trzy dwa. Zaciekawiona t arytmetyczn regularnoci za oy am jednak okulary: Na awce siedz trzy kobiety w szarych sukniach, obok nich dwie w sukniach o ciep ych, nasyconych, wr cz jaskrawych barwach. Przed awk u oone s trzy kamienie lub jakie kolorowe punkty. Z prawej strony kompozycj zamyka posta dziewczyny, a w aciwie pó dziewczyny przeci tej pionow ram obrazu. W tle niewyrane, dalekie postacie m skie, drzewa i chyba jezioro. Kobiety na awce maj kamienne rysy, przypominaj bardziej boginie ni zwyk e miertelne istoty. Jedynie dziewczyna (pó dziewczyny) ma wygl d kogo rzeczywistego. Matete znaczy targ, ale nie wida na obrazie ani garnków, ani warzyw - po prostu niczego, czym mona by handlowa. Zastyg e w hieratycznych

pozach kobiety te nie przypominaj targuj cych si przekupek. O jaki targ wi c tu chodzi? Co si na nim kupuje, co sprzedaje? Dlaczego dwie kobiety maj jaskrawe suknie, trzy pozosta e szare i jakby martwe, a dziewczyna przeci ta na pó ? Krytyk sztuki zadowoli by si odpowiedzi , e liczba postaci i ich zrónicowanie podporz dkowane s kompozycji, ale ja wiem, e Gauguin by

malarzem symbolist , a wi c ten obraz musi kry w sobie jaki symboliczny sens. Dwie kolorowo ubrane kobiety. Dwie... dwójka symbolizuje element kobiecy. Trójka oznacza element m ski. Opozycja tych dwóch elementów na obrazie podkrelona jest jeszcze kolorem: Dwie boginki w ó to-pomaraczowych sukniach i trzy pozosta e w smutnych ciemnoszarych, pozbawiaj cych je kobiecego wdzi ku a zbliaj cych kolorem do niewyranie zaznaczonych, take szarych postaci m skich w tle. Na obrazie wi c trwa jaka gra lub walka mi dzy tym co kobiece i m skie, a moe handel, bo przecie ca o zatytu owana jest targ. Skoro kobiety na awce s zagadkowymi boginiami to moe chodzi tu o targ mi dzy bogami. Ale co jest jego przedmiotem? Moe Gauguin namalowa rzecz o któr trwa spór, moe chocia pó tej rzeczy... ale oczywicie e tak! - Pó dziewczyny. Tajemnicze boginie rozmawiaj wi c o dziewczynie. O czym mog rozmawia b d c symbolem pierwiastka m skiego i eskiego, jak nie o znalezieniu dla dziewczyny odpowiedniego m a sporód postaci w g

bi obrazu. Dziewczyna jest bardzo adna i boginie kobiecoci targuj si z symbolicznym wiatem m skim (trójka) o godnego jej urody oblubieca. Ale dlaczego widzimy tylko pó dziewczyny? Po owa, aby sta si doskona oci jedynki, domaga si uzupe nienia drug po ow . Uzupe nieniem wiecznej kobiecoci jest m sko. Czyli rzeczywicie dziewczyna jest ju w wieku, w którym czas znale jej m a. By moe dziewczyna modli si do swych bogów i obiecuje im ofiar z kwiatów, owoców jeli los ofiaruje jej wymarzonego m czyzn . Taki panieski targ: Wielka Bogini daj mi m a, a ja w zamian zapal ci najwonniejsze kadzid a i ofiaruj mój najpi kniejszy naszyjnik z pere . Bogini Matka skruszona takim prezentem targuje si ze wiatem bóstw m skich o narzeczonego dla swej pi knej podopiecznej. Targ, Matete. Po egzaminie posz am do ksi garni obejrze album Gauguina. Pod reprodukcj „Matete” znalaz am informacj , e inspiracj do tego obrazu by a egipska Stella z czasów Starego Pastwa przedstawiaj ca boginie p odnoci i mierci. A wi c moje intuicje w jaki sposób si potwierdzaj . Dwa tygodnie póniej przypadkowo trafi am na ksi k o Eliphasie Levi, jednym z najs ynniejszych francuskich ezoteryków XIX wieku, autorze podr cznika traktuj cego o Wyszej Magii. Do kr gu jego najbliszych przyjació , jak dowiedzia am si z ksi ki, nalea a babka Paula Gauguina. Czyli poszukiwanie utraconych rajów, zajmowanie si mrocznym wiatem symboli nalea o w rodzinie malarza do tradycji.

Mimo zdanego egzaminu nie zosta am Salvadorem Matejk. Zamiast malowaniem wspania ych obrazów zaj am si rozwizywaniem zagadki pewnej tajemniczej kobiety z miasta Magdala. Wrzesie 1989 Podawanie komu d oni na poegnanie czy - powitanie by o dla mnie w Polsce prawdziw mk. Wola am skin g ow lub po starowiecku dygn ni zmusza si do dotykania czyich, nawet przyjaznych, d oni. To nie by o przyjemne, ale prawdziwe tortury mia y si dopiero zacz w Bretanii, gdzie musia am mieszka przez pó roku. Tam ucisk d oni jest drobiazgiem, ca y ceremonia powita i poegna polega na ca owaniu w policzek - trzy razy: cmok, cmok, cmok. Cmokanie s ycha wszdzie; w knajpie, na ulicy, w autobusie. Paryanie mówi, e Bretania jest krajem katolickim, wic ca uje si tam trzykrotnie: W Imi Ojca i Syna, i Ducha witego. W zawsze awangardowym Paryu ca uje si cztery razy, koniecznie cztery razy nawet jeli znasz kogo od dziesiciu minut - Poznajcie si, to jest Ziuta, to jest mój najlepszy przyjaciel Pierre. Jeli uca ujesz kogo tylko dwa albo trzy razy, jeste pas gentil, pas mignon i w ogóle nie lubisz Ziuty i najlepszego przyjaciela Pierra. Poznajc dziennie kilka osób, szalenie paryskich, bo przyby ych z Buenos Aires, Rzymu czy Montrealu, sk ada si od 40 do 80 ca usów. Próbuj unikn tego ca owania, twierdzc, e mam katar, podejrzenie o syfa a na pewno AIDS. Nie da si jednak wykrci od innego koszmaru, jakim jest odpowiadanie na pytania z jakiego jest si kraju, co si robi we Francji, ile ma si lat, czy ma si psa lub rodzestwo. Zawsze ten sam nudny i wcibski zestaw pyta. Najlepiej przygotowa sobie karton i wypisa na nim wszelkie moliwe odpowiedzi. Po kilku dniach nauki na Alliance Française stara am si unika wszelkich nowych znajomoci czyli koniecznoci odpowiadania na pytania. Zapamitywa am tylko narodowo kogo ju wczeniej poznanego, by rozpozna czy gesty tego kogo s wyrazem zboczenia, czy te, jak w przypadku W ochów czy Greków, objawem po udniowego temperamentu. W arabskim sklepiku na mojej ulicy uchodz za Rosjank, bo gdybym na pytanie ciekawskiego sprzedawcy powiedzia a e jestem Polk, Arab pokiwa by g ow, e wie gdzie jest Polska, e Wa sa, e Jaruzelski. A mnie nie interesuje ani Jaruzelski, ani Wa sa. Gdy mówi, e jestem Rosjank to ludzi na chwil zamurowuje, a potem patrz na mnie z takim podziwem i przestrachem jakby za mn sta Gorbaczow z niedwiedziem na sznurku. Niestety, ja te zobaczy am w Paryu rosyjskiego niedwiedzia na sznurku. By o to w upalny wieczór 14 lipca 1989 roku ko o uku Triumfalnego. Nagle zrobi o si ciemno, zacz pada nieg, zawy a przecigle upiorna muzyka i przez Champs Elys es zaczli maszerowa czerwonoarmici w swoich okropnych szynelach, wysokich buciorach i z gwiazd na czole. Za nimi

na ruchomej platformie taczy a baletnica z wielkim bia ym niedwiedziem. W ten sposób przesz a przez Pary sowiecka parada z okazji dwusetnej rocznicy rewolucji francuskiej, bo przecie i Rosjanie mieli w 1917 swoj rewolucj . Czerwonoarmici po przemaszerowaniu przez Pola Elizejskie zostali natychmiast za adowani do ci arówek i odwiezieni do rosyjskiej ambasady, eby przypadkiem który z nich nie zdecydowa si zosta i prosi o azyl. Francuzi, widz c ten przeraaj cy marsz, cieszyli si jak dzieci: a e sztuczny nieg, a e niedwied prawdziwy, i e Rosjanie jeszcze tym razem wróc do siebie, do domu. Poczu am si w tym rozbawionym t umie dosy dziwnie: prawie tak samo jak przed kilkoma miesi cami, gdy ogl da am telewizj w foyer dla emigrantów. Na ekranie spiker komentuj cy parysk manifestacj przeciw Rushdiemu nie móg zrozumie, sk d si bierze fanatyczny, muzu maski t um  daj cy mierci pisarza, intelektualisty, no kogokolwiek w cywilizowanym pastwie francuskim. Ma o mnie ta afera i histeryzuj cy spiker obchodzili, jednak wokó mnie zamieszanie i s ysz jak wszyscy zaczynaj wo a podekscytowani: Zabi Rushdiego! Zabi skurwysyna! Rozgl dam si w ciemnociach sali telewizyjnej i dostrzegam wy cznie arabskich emigrantów z Maghrebu. Ale to by o dawno, bardzo dawno temu, prawie rok przed poznaniem w Alliance Française Bruna - jedynego cz owieka który nie spyta mnie w pierwszych minutach rozmowy, co robi we Francji, sk d jestem i jak mam na imi . Po lekcjach azilimy zwiedza pieszo Pary dwigaj c wielkie s owniki polsko-francusko-angielskie, bo w nieustaj cej gadaninie ci gle brakowa o nam s ówek. Po miesi cu spacerów nosilimy ju mniejsze s owniki i znalimy wi cej knajpek. Nasze rozmowy polega y na wymylaniu prawdopodobnych bzdur rodzaju: dlaczego monady opisane przez Leibniza charakteryzowa przede wszystkim brak drzwi i okien? Wyt umaczenie jest proste stary Leibniz siedz cy w fotelu przy kominku, owini ty pledami nie cierpia przeci gów. Wymyli

wi c doskona o pozbawion drzwi i okien czyli monad . Rozwi zalimy w ten sposób wiele zagadek filozoficzno-psychologicznych lub wr cz psychiatrycznych. Niekiedy któremu z nas nie chcia o si i do szko y, bez umawiania jednak wiedzielimy, e po takim napadzie lenistwa wagarowicz czeka w kawiarni na rogu Raspail i Vavin. Pewnego padziernikowego dnia Bruna nie by o w Alliansie, czyli czeka w knajpce, i rzeczywicie sta przy kontuarze, ale tak odmieniony przez obszerny, beowy, d ugi p aszcz, e nie by am pewna, czy to on. Kieliszek czerwonego wina w r ku, z ota, lecz posrebrzona ju troch broda, opadaj ce na ramiona w osy i wspania y p aszcz cz cy si w kompozycj „Bruno malowniczy”. Bruno czu si troch zaenowany swoj elegancj . - Ten p aszcz przywioz a mi siostra - zacz si t umaczy. - Ona jest projektantk mody w Stanach i zrobi a mi prezent.

- Bardzo adny ciuch, ale co za paku y wychodz ci spod rkawa, o tu pod pach pokaza am palcem co, co nie pasowa o do szyku ca oci. - To nie s paku y, to jest ow osienie doklejone specjalnie w tym miejscu, dodajce, wed ug mojej siostry, oryginalnoci i sex-appealu ca emu look. Mona te w osy perfumowa dezodorantem, jak prawdziwe. Dla ciebie te mam prezent - Bruno poda mi b kitno-bialy golf. - Zawiniesz rkawy i bdzie dobry. Za oy am sweter. Siostra nie doklei a na nim nigdzie w osów, ale za to przyszy a do pleców dwa skrzyd a typu anielskiego, z we ny. Skrzyd a trzyma y si na drucie i powiewa y majestatycznie. Wygldalimy oboje wietnie, nie wypada o natomiast i z takimi skrzyd ami do „Królowej Saby” na „piroki” ani do koszernej pizzeri, a potem do koszernej cukierni na Saint Paul, gdzie si tego dnia wybieralimy. Po prostu g upio by oby si w óczy ze skrzyd ami na plecach po ydowskiej dzielnicy midzy domami modlitw, pobonymi ydami i dzieciakami z chederu. Postanowilimy pój tam, gdzie mieszka najwicej malarzy czyli na Bastyli. By to wieczór, kiedy Bruno zada mi niemiertelne pytanie: A jaka jest ta Polska? Jaka? Zacznijmy od historii. Wiesz kim byli rycerze teutoscy, w Polsce nazywano ich Krzyakami. Jeden z polskich królów pokona Krzyaków w wielkiej bitwie pod Grunwaldem, na pocztku XV wieku. W czasach Reformacji prawie ca y zakon przeszed na protestantyzm, ci, którzy pozostali katolikami maj teraz swoj siedzib w Wiedniu. W anie w Wiedniu jeden z Krzyaków pokaza mi zdjcia z grudnia 81, na których zakonnicy w swych tradycyjnych bia ych p aszczach z czarnym krzyem, zarzuconych na eleganckie garnitury za adowuj do ciarówek pud a z ywnoci dla Polski. Tyle z historii, a teraz geografia. Polska jest duym krajem. Przy granicy z Rosj, niedaleko miasta Bia ystok, jest jeszcze nawet troch puszczy. Kto wpad na pomys zrobienia objazdu tamtych okolic z prawdziwym Murzynem. Wystawiano Murzyna na pokaz w cha upach so tysów, oczywicie za op at. Dotknicie prawdziwego Murzyna kosztowa o ile z otych wicej. Frekwencja wspania a i same korzyci - ludzie zobaczyli na w asne oczy Czarnego i mogli sprawdzi , czy nie pomalowany. Afrykaczyk ze Studium Jzyków Obcych w odzi zarobi par groszy i ten, kto wymyli ca y pokaz te na pewno zebra troch forsy. - Nic wiem czy wszyscy byli zadowoleni z nieco innej historii, wtrci Bruno. - Tu przed kocem wojny nasze wojska przemaszerowa y przez g uch francusk prowincj, gdzie nikt nie widzia obcokrajowców, a na pewno Murzynów z US Army. Ch opcy wmawiali prowincjuszom, a zw aszcza prowincjuszkom, e s pomalowani tylko na czas wojny, dla lepszego zamaskowania, a potem czarna farba si zmyje. Niestety, nic nie da o po wojnie szorowanie czekoladowych dzieci, farba nie schodzi a.

Rozmawiaj c doszlimy w kocu do „Voltaire”, przecisn limy si do kontuaru i wzi limy po lampce i chyba raz jeszcze, bo stanowczo musia am usi  przy stoliku. Zebra o mi si na ogromn odwag . Zaproponowa am Bruno co, czego nikomu wczeniej nie proponowa am: - S uchaj, nasz zwi zek trwa ju tak d ugo, ty za kilka dni wrócisz do Londynu, wi c trzeba to jako zalegalizowa, nie s dzisz? - No pewnie - pokiwa g ow próbuj c zwin  z s siedniego stolika popielniczk , broni c jednoczenie swego kieliszka przed nachalnym kloszardem. - Proponuj ebymy zostali amis. - A dlaczego nie petit amis?
- Bo ja mam m a - odpowiedzia am. - Masz m a? - Tak i jestem w nim zakochana do szalestwa, on jest najcudowniejszy na wiecie i, i nie wyci gaj mnie na zwierzenia, bo chyba nie s ysza e, eby kobieta tak zachwyca a si swoim m em. - Owszem moja ona, to znaczy moja by a ona. - Widzisz, ja te nie wiedzia am, e jeste onaty. - By em, by em, ale wszystko co dobre ma swój koniec. Nasze ma estwo by o wspania e, wszystko uk ada o si cudownie, a za cudownie, bo po pewnej szalonej nocy Kena zerwa a si naga z óka i zacz a co pisa przy biurku. Powiedzia a, e kiedy si kochalimy dozna a olnienia. Olnienie polega o na tym, e odkry a w kobiecie dodatkowy zmys , co pomi dzy zmys em dotyku a zmys em metafizycznym. Kena jest antropologiem, wi c nie chcia a popada w mistycyzm ani w czyst biologi . Wymyli a, e orgazm u kobiety nie jest efektem fizycznego dotyku, bo dotyk mona okreli: jego miejsce i si

, a to co czuje kobieta w czasie kochania nic da si dok adnie opisa. Innym dowodem na prawdziwo tej teorii ma by fakt, e w orgazmie rozkosz rozchodzi si na ca e cia o, co przy zwyk ym, czysto fizycznym dotyku by oby niemoliwe. Ta przyjemno musi by wi c pochodzenia pozazmys owego czyli duchowego. Konkluzja wewn trz cia a kobiecego jest zmys cz cy przeycia fizyczne z duchowymi, taka z lekka materialna dusza która ujawnia si w czasie kochania. Tym sposobem Kena rozwi za a problem dualizmu psychofizycznego, problem, z którym nie mona by o sobie poradzi od czasów Kartezjusza. Do tak rewelacyjnych wniosków moja ona dosz a po licznych eksperymentach. Najpierw wypytywa a si swoich koleanek o ich przeycia seksualne, a póniej jak kady rzetelny naukowiec postanowi a robi dowiadczenia na sobie samej. Nasza sypialnia zamieniona zosta a w




Gra s ów - po francusku „ami” oznacza przyjaciela, a ..petit ami” kochanka.

do dwuznaczne laboratorium. Kena sprowadza a rónych facetów, by przekona si w jakim stopniu si a orgazmu u kobiety, to znaczy konkretnie u Keny, zaley od predyspozycji duchowych i fizycznych partnera. Zostawi em Kenie nasze nowojorskie mieszkanie i polecia em do Pó nocnej Afryki, gdzie jako geolog kopa em ska ki. Znajdowa em duo skamienia ych rolin, wi c przerzuci em si na paleontologi . Wród rolin zacz em trafia na koci, prymitywne narz dzia, stare groby. Postanowi em wi c studiowa antropologi w Bejrucie, gdzie w sumie mieszka em dziesi  lat. Nie wiem czy Kena opublikowa a swoj prac , co do mnie, dzi ki naszemu rozstaniu mieszkam w Europie, mam dobr prac w British Muséum, a po morderczych miesi cach na Rub al-Khali, znalaz em, jak s dz , wyjanienie, sk d si wzi y ludy semickie. Ale sk d si bior tacy ludzie jak ci, co w anie usiedli za tob , nie jestem w stanie odpowiedzie. Popatrzy am w wisz ce nad barem lustro i wród dymu zobaczy am tu za mn dwa kolorowe czuby panczurów. Punki rozmawia y bardzo g ono, ale nie po francusku. - Bruno ja rozumiem co oni mówi . To nie jest po polsku, to nie jest po w osku. Boe co to za j zyk? Bruno ju wiem! To s Rosjanie. Co prawda nigdy nie widzia am rosyjskich punków, moe s tu na delegacji. Punki musia y zauway, e gadamy o nich, bo ten z wi kszym czubem stukn mnie w ramie i wcale nie agresywnie, a wr cz ze smutkiem zapyla : - No szto? - Niczewo - odpowiedzia am. Ch opak wrzasn - Jurij, Rosjanie! Jaka rado! - i zbieraj c swoje butelki, szklanki przesiedli si natychmiast do nas. Nie mielimy czasu d uej porozmawia. Dowiedzia am si tylko, e Jurij i M. s z kapeli, która rok temu poprosi a we Francji o azyl. T skno im nieraz do domu, ale na nostalgi maj niezawodn recept - s uchanie Radia Moskwa. Po pó godzinie przechodzi im wszelka t sknota. Nasz rozmow przerwa o wejcie do knajpy faceta ubranego do schludnie, ale o w osach trudno powiedzie czy bardziej brudnych, czy bardziej d ugich. Od razu w drzwiach wypatrzy punków i zacz si przeciska do naszego stolika wo aj c oskarycielsko: Obci li w osy! Obci li! A we w osach jest si a boa. Póki Samsonowi Dalila w osów nic obci a mia w sobie ducha boego! Facet by ewidentnie szalecem, ale mówi rzeczy ciekawe. - Wszystkie wariactwa, choroby umys u bior si z szamponów. Szampon jest chemicznym wistwem, trucizn , wp ynie do oka i oko boli. A ludzie wcieraj szampon we w osy, w delikatn skór g owy, w mózg i szampon mózg przeera. W osy trzeba my zio ami, naciera mirr i olejkiem róanym, by olejek pachn cy sp ywa po w osach. Tak jak g ow Chrystusa namaszcza a wi ta Maria-Magdalena i wiedzia a co robi, mia a pi kne w osy a do ziemi i Chrystus zmartwychwsta a Samson zgin . O!

I ja te niedugo bd mia si bo , jak bd na czas wraca z przepustek do szpitala witego Antoniego. I wy wracajcie do domów swoich bo Bastyli zburzyli, ale Bastylia odronie. Znowu bdzie rewolucja i bd wosy razem z gowami obcina . Mówi c to wypija nam wszystkim wino z kieliszków. Nie byo po co ju siedzie nad pustymi butelkami. Poegnalimy si obcaowuj c po cztery razy. W metrze lekko zawiany Francuz próbowa nawi za mn konwersacj: - Panienka nie jest Francuzk ? - Nie, nie jestem. - To zapewne jest Hiszpank . - Nie. - To z jakiego kraju jest panienka? - Co pan nie widzi - pokazaam na anielskie skrzyda przymocowane do swetra. - Z kosmosu jestem, ale musz wraca bo koczy mi si przepustka. Do widzenia. Padziernik 1989 W Alliance Française przy Bulwarze Raspail 101 wkuwaam sówka i gramatyk, natomiast przy numerze 56 Bulwaru Raspail natrafiam na jak  szko czy akademi. Mijaam codziennie jej szklan wie, a kiedy zajrzaam do rodka, akurat wywieszano program studiów na rok 89/90. Przyjmowano kandydatów, którzy maj ochot zapisa si na studia doktoranckie albo dyplomowe - mile widziane zaliczenie kilku lat studiów na innej uczelni. Mona byo wybra przeróne fakultety: od geologii, matematyki a po sinologie czy muzykoznawstwo. Student ma obowi zek chodzi na wybrane seminarium - dwie godziny tygodniowo i konsultowa si w trakcie pisania pracy z promotorem. Przejrzaam nazwiska profesorów: Castoriadis, Pomian, zastanawiaj c si czy warto dalej brn w filozofi. Przypominam sobie smtne dywagacje nad Heglem, nud oblepiaj c a do snu oczy na seminariach z Habermasa, wietrzej cy urok Szkota Eriugeny czy Ksig Gamma Metafizyki Arystotelesa, piewan przez zalanych kolegów w rytmie bluesa, ze stripteasem w momentach najbardziej gamma metafizycznych, i odechciao mi si studiowania filozofii. Pi lat na wiczenie umysu w logice i erudycji wystarczy. Teraz trzeba zaj si czym powanym. Inne seminaria: Profesor Milan Kundera - „Rola muzyki w powieci” - to mnie nie interesuje, Profesor Dérida - te mao interesuj ce, jak widz Nietzschego przechodz na drug stron ulicy. Fakultet neolitu mógby by nawet ciekawy, ale wydzia ten znajduje si nie w Paryu a w Tailuzie. Antropologia - owszem, to jest co, co sprawia mi przyjemno . Niestety jest tylko antropologia redniowiecza. Chciaabym popisa o kulcie czaszki, najwicej na ten temat mona znale w Antyku i troch wczeniej. Nie b dmy jednak szczegóowi, antropologia to antropologia i w redniowieczu jakie czaszki te si znajd , trzeba bdzie przekona do tego promotora. Jako e

szkoa czyli Ecole de Hautes Etudes en Sciences Sociales, bd c powi zana z Sorbon , pozostaa szko póprywatn , moe finansowo pozwoli sobie na zatrudnienie pana Kundery czy pana Besançona. e nie jest to który z pastwowych uniwersytetów paryskich atwo si przekona ju w czasie zapisów. Na uniwersytetach szalestwo, tumy czekaj ce dwa, trzy dni w kolejkach do sekretariatu. Chc c si zapisa do Ecole des Hautes Etudes prosi si telefonicznie o spotkanie z wykadowc . W gabinecie profesor, popijaj c spokojnie kaw, ma wystarczaj co duo czasu by w nieobowi zuj cej, uroczej konwersacji przekona si czy student nadaje si na studenta. - A wic, Panie Profesorze, studiowaam w Polsce co prawda filozofi, ale interesowaa mnie wy cznie filozofia redniowiecza. Spór o uniwersalia, Civitas Dei witego Augustyna (straszne kamstwa i w dodatku za pomoc witych), wity Tomasz z Akwinu i jego Summa Theologiae. Ale tak najbardziej to w filozofii interesowaa mnie antropologia. Szukanie na przykad odzwierciedlenia tez teologicznych w architekturze. Schemat wpisania ciaa Chrystusa w katedr gotyck , z zawsze zachowan orientacj wschód - zachód. Taki ukad symbolicznoarchitektoniczny siga w swej tradycji czasów wczeniejszych. Ju w neolicie znajdujemy groby zorientowane na osi wschód - zachód. Najlepiej zachoway si z tych grobów czaszki. I tak dalej przez Neolit, Egipt, Palestyn, dobrnam do nieszczsnego redniowiecza. W redniowieczu, tak, w redniowieczu czaszka ludzka, to znaczy jej reprezentacja ma inne nieco znaczenie. Chociaby funkcja czaszki w inicjacji zakonu Templariuszy, informacje na ten temat pochodz z akt inkwizycji, niemniej mona podejrzewa , e istnia pewien zwi zek z rozpowszechnion ówczenie herezj ... - w tym momencie profesor na szczcie przerwa mój wywód maj cy go przekona o istnieniu niew tpliwych powi za pomidzy neolitycznym kultem czaszki i jej przedstawieniem w redniowieczu. - Gdy pani mówia przegl daem to co pani napisaa; plan poszukiwa i pani dossier. Interesuj ce, oto moja akceptacja i podpis z maym zastrzeeniem. Prowadz seminarium z nawróce w redniowieczu, a nie z herezji. Skieruj zatem pani na seminarium dotycz ce wyobraenia i reprezentacji ciaa w redniowieczu; jak s dz bdzie tam kto, kto zajmuje si gow lub czaszk , która wieczy korpus ludzki. W ten oto sposób po pógodzinnej rozmowie zostaam studentk E. H. E. S. S., Wydziau Antropologii ze specjalizacj czaszka ludzka. Temat niezy, ale tak naprawd, co mam o tej czaszce napisa ? Gdzie tu jak  czaszk redniowieczn znale . Obrazy przedstawiaj ce witego Hieronima pochylonego nad stoem, na którym ley Biblia i zmurszaa czaszka, pokutuj ca MariaMagdalena wpatruj ca si w puste oczodoy czaszki i na tym koczy si moja wiedza.

5 padziernika Wiedzy na temat czaszki nie przyby o. Wertuj tomy Orygenesa, w. Hieronima, Zohar i ci gle nic. Moe tylko tyle, e rosz (g owa po hebrajsku) oznacza równie szczyt góry. Golgota znaczy miejsce czaszki, wi c ilo czaszek si mnoy, ale nic z tego nie wynika. W dodatku w. Hieronim (przedstawiany zawsze z czaszk ) w komentarzu do Ewangelii w. Mateusza zaprzecza pog oskom jakoby miejsce zwane Golgot zawdzi cza o nazw temu, ze pochowany by tam praojciec Adam, a dok adnie w miejscu gdzie znajdowa a si jego czaszka sta krzy Chrystusa. Wed ug w. Hieronima Adam zosta pochowany ko o góry Hebron, o czym mona przeczyta w ksi dze Jozuego. Golgota natomiast bierze sw nazw st d, e na jej szczycie wykonywano kiedy wyroki poprzez dekapitacj . Przed Chrystusem byli ukrzyowani na Golgocie inni skazacy i ich krew take mia aby sp ywa na grób Adama? Trzeba b dzie poszuka czego o w. Marii-Magdalenie, bowiem w. Hieronim ma jednoznaczne pogl dy na tematy mnie interesuj ce, poparte faktami i autorytetem Biblii. Nic tu si dla antropologa do skomentowania ani zainteresowania nie znajdzie. 6 padziernika Wareszcie po roku tu aczki po hotelach, przytu kach, zam czania znajomych i przyjació

nasz obecnoci mamy z Cezarym nasze w asne mieszkanie. Od przyjazdu do Francji spalimy w rónych miejscach: w przedsionku kasy oszcz dnociowej otwieranej dla nas noc przez dozorc lubi cego m odzie; w szafie zakonu dominikanów; w starym parku, który rankiem o wicie okaza

si by zapuszczonym cmentarzem. Zawsze mówi am, e kto przekl dach nad moj g ow , ale teraz koniec kl twy i w óczenia si - w asne studio z dwoma duymi oknami, drewnian pod og , azienk , malowniczymi ukami oddzielaj cymi kuchni od pokoju. Ca e to cudo jest tu przy placu Nation na ulicy o miesznej nazwie Rendez-Vous. 8 padziernika Dwa dni przed naszym wprowadzeniem zawali si sufit w azience. Kto jednak przekl

dach nad moj g ow . Pierwsza noc w nowym mieszkaniu i ju impreza wiat o-dwi k. Gdy wy czylimy lamp i po oylimy si zm czeni przeprowadzk , zobaczylimy tu nad naszymi g owami wiec ce dziury. Nie mog y to by gwiazdy, nie mieszkalimy przecie na poddaszu. Jednak wiec ce punkty uk ada y si najwyraniej w konstelacje Oriona, Wielkiej Niedwiedzicy. Zapalilimy wiat o i obejrzelimy sufit. Na deskach przyklejono niewidoczne w dzie kawa ki czego fosforyzuj cego, w ciemnociach znakomicie udaj cego gwiazdy.

O czwartej obudzi nas tupot i pisk. Nie mona by o mie w tpliwoci - myszy. Mój dzielny m  uzbrojony w szczotk wyruszy na polowanie. Polskie myszy wystarczy o postraszy stukaniem i mia o si spokój do rana. Paryskie myszy, nieco mniejsze, by y bardziej bezczelne. W czone radio, wiat o dodawa y im odwagi i zach ca y do harców, galopad. Siedz c na óku, zawini ta w koc odway am si wyjrze na pole bitwy i w tym momencie jedna z myszy zacz a szarowa w moj stron . Nie by o innego wyjcia jak uy gaz zawi cy. Myszy maj chyba zbyt ma e oczy by zareagowa na gaz wi c szare stworzenie przebieg o niczym nie sp oszone przez moje

óko i zacz o now rund wokó mieszkania. Za zawieni, pokonani musielimy wyj z domu. Doszlimy do placu Bastylii, placu, co do którego, jeszcze wiele lat przed rewolucj , hrabia Cagligostro przepowiedzia , e b dzie nalea do ludu i - rzeczywicie, na wszystkich prawie awkach spali kloszardzi. Poszukalimy wolnej awki i po oylimy si , my w aciciele studia za 2000 franków miesi cznie. 10 padziernika W Instytucie Jezuickim przy Sèvres Babylone, gdzie chodz na hebrajski (nie w celach emigracyjnych a czysto naukowych) oczywicie polscy jezuici. Janusz - dwadziecia kilka lat znakomicie mówi po arabsku, by przez pewien czas w Syrii i gdybym zobaczy a go w XVIII dzielnicy w której z tunezyjskich knajpek nigdy bym nie uwierzy a, e nie jest Arabem. W wakacje jedzie do Oxfordu uczy si angielskiego, jestem pewna, e po powrocie b dzie mia

wygl d gentelmena, który w anie wyszed z pubu. Inny geniusz j zykowy zakonu jezuitów to Ryszard, a w aciwie Richard, - ojciec Francuz, matka W oszka, czyli od dziecistwa dwuj zyczny. W Polsce by przez kilka miesi cy i jak twierdzi polskiego dobrze nie zna, ale nigdy nie s ysza am cudzoziemca, który by mówi po polsku zupe nie bez obcego akcentu, wymawiaj cego wszelkie zawi oci szczd. Chrz szcz brzmi w trzcinie w Strzebrzeszynie Ryszard mówi szybciej i wyraniej ni ja. Pi  lat mieszka w Indiach. Gdy mia ochot przej do Nepalu bez wizy, przebiera si i zupe nie znika w t umie Hindusów, co przy jego niadej cerze nie by o chyba trudne. Kiedy w Paryu mijalimy chisk restauracj , Ryszard z rozmarzeniem wdycha opary orientalnej kuchni przypominaj cej mu dziecistwo, bowiem jako kilkuletni ch opiec nalea do druyny skautów wyspy Mauritius, druyny w której oprócz niego byli sami mali Chiczycy. Po chisku mówi s abo, tak jak i po polsku. Janusz pozna mnie te z Alicj pracuj c w bibliotece Instytutu. Dzi ki niej mog am wchodzi do sali z ksi kami, przegl da albumy, szpera wród folia ów, a nie w katalogu co jest dosy trudne, gdy szuka si dopiero bibliografii na temat racz } niesprecyzowany. Biblioteka otacza górny poziom gotyckiego kocio a w. Ignacego, w jej magazynach ley oko o stu pi dziesi ciu tysi cy ksi ek.

14 padziernika Maria-Magdalena. Sk d to podwójne imi? Alicja wskazaa mi olbrzymi kilkutomowy sownik witych. Znalazam w nim, e Maria urodzia si w miecie Magdala. A wic Maria z Magdali staa si z czasem po prostu Mari -Magdalen . Co znaczy sowo Magdala? W hebrajskim sowo to ma zapis MGDL i oznacza wie. Ciekawa jest warto numeryczna tej wiey: M = 40, G = 3, D = 4, L = 30 czyli 77. Dwie siódemki. Wiea i liczba siedem uzupeniaj si w pewien sposób: 7 oznacza zakoczenie jakiego procesu, jego wypenienie, przejcie okrelonej drogi, a wiea... Schemat wiey jest do prosty X,  czy to co na dole z tym co u góry. Wznosz cy wie Babel mówi : „...zbudujmy miasto i wie szczytem sigaj c nieba”. Ksiga Rodzaju XI, 4. Szczyt po hebrajsku znaczy „rosz”, dosownie tumacz c „gowa”. Jeli wiea  czy to co na ziemi (stopy) z tym co w niebie (gowa), jest wic symboliczn drog pomidzy tym co ziemskie a tym co niebiaskie, drog do przejcia, drog o wartoci 7. Czy schemat wiey ma inne zwi zki z Mari Magdalen ? Najpierw trzeba pomin w tpliwoci dotycz ce jednoci postaci witej i ladacznicy. Orygenes, w. Hieronim byli oburzeni pomysem utosamiania jawnogrzesznicy obmywaj cej zami stopy Chrystusa, ze wit namaszczaj c wonnym olejkiem Jego gow. aciscy Ojcowie Kocioa uznali jednak jedno tych postaci, a skoro zajmuj si antropologi redniowiecza, a nie Antyku wypada mi zgodzi si z ich opini . Wiea maj ca „stopy” na ziemi, „gow ” dotykaj ca nieba. Maria z Wiey. Czy jest w Nowym Testamencie jakakolwiek scena, w której Maria z Magdali nie wystpowaaby w skojarzeniu ze stopami lub gow ? Ewangelia wg Jana 12,3-4: Maria namaszcza olejkiem stopy Chrystusa. Ewangelia wedug w. ukasza 10,38: Marta krz ta si przy kuchni, a Maria „...siada u nóg Pana i przysuchiwaa si Jego mowie”. Ewangelia wedug w. Marka 14,3-8: Maria namaszcza olejkiem gow Chrystusa. Ewangelia wedug w. Jana 11,32: scena poprzedzaj ca wskrzeszenie

azarza, gdy zapakana Maria, klcz c obejmuje stopy Chrystusa. Ewangelia wg w. Jana 19,25: Maria klcz ca przed krzyem ma gow na wysokoci stóp Chrystusa. Ewangelia wg w. Jana 20,3-9: „Wyszed wic Piotr i ów drugi ucze i szli do grobu. Biegli oni obydwaj razem, lecz ów drugi ucze wyprzedzi Piotra i przyby pierwszy do grobu. A kiedy si nachyli zobaczy le ce pótna, jednake nie wszed do rodka. Nadszed potem take Szymon Piotr, id cy za nim. Wszed on do wntrza grobu i ujrza le ce pótna... Wtedy wszed do wntrza take i ów drugi ucze, który przyby pierwszy do grobu. Ujrza i uwierzy”. Piotr widzia pusty grób, prawdopodobnie take i Jan. Natomiast towarzysz ca im Maria-Magdalena „...staa przed grobem pacz c, a kiedy tak pakaa, nachylia si do grobu i ujrzaa dwóch anioów w bieli, siedz cych tam gdzie leao ciao Jezusa - jednego w miejscu gowy, drugiego w miejscu stóp”. Ewangelia wg w. Jana 20,11-13.

Grób Chrystusa jest miejscem gdzie dokona o si Zmartwychwstanie, a wic zakoczenie pewnego etapu symbolizowanego przez liczb siedem. W symbolice chrzecijaskiej liczba osiem oznacza odrodzenie, Chrystusa Zmartwychwsta ego. W egzegezie judaistycznej 8 jest barier, prób do przebycia, a ten kto j przejdzie osiga Nowe ycie. Jedynym fragmentem Nowego Testamentu, w którym Maria-Magdalena nie wystpuje w skojarzeniu „stopy-g owa” jest w anie moment „Noli me tangere” w ogrodzie otaczajcym grób. Ale Chrystus widziany wtedy przez Mari-Magdalen jest ju Chrystusem Zmartwychwsta ym, symbolicznie bdcym w sferze liczby 8 a nie 7. 17 padziernika Moje spostrzeenie co do zwizku Marii-Magdaleny ze „stopami” (czemu stopy, g owa w cudzys owiu? przecie s to tylko symbole erujce na czym konkretnym) nie jest paranoiczne. Raban Maur, tysic lat temu, te zauway t zbieno : Zawsze Maria-Magdalena jest t, która obejmuje stopy Chrystusa, nawet jeli w niektórych sytuacjach mog aby to zrobi inna posta . Cytat z Rbana Maura: „Ona (Marta) biegnie do grobu by p aka . Ale Maria idzie tam gdzie jest Jezus i widzc go rzuca si do Jego stóp”. Jeli w architekturze cystersów wiea symbolizuje wznoszenie si duszy do Boga i jeli athanor (piec alchemiczny) zapoyczy sw form od wiey to wiadomo, czego trzeba bdzie szuka na temat jej symboliki. Nie lubi s owa gnoza ani nauki hermetyczne. To, co czeka na uporzdkowanie, to skamienielizny, lady po czym, co kiedy by o gnoz. Zosta y po nich martwe, zetla e okruchy uk adajce si w logiczn ca o . Zajmowanie si nimi jest wiwisekcj, pouczajc bo dowodzi ona, e kiedy „to co” y o i niele mu si wiod o na tym wiecie, czy w tych wiatach. Gnoza jest teologi ezoteryczn i porzdkuje to, czego dowiadczeniem jest Mistyka. Sztuk ezoteryczn jest Magia, a jej filozofi Hermeneutyka. Jeeli nie ma Mistyki, nie moe by Gnozy, korzystajcej z niej witej Magii i refleksji nad ni, czyli Hermeneutyki. Przerywajc ten acuch, pozbawiajc go Mistyki otrzymujemy dywagacje religioznawcze, a nie kontemplacj przeycia mistycznego, bowiem jak by gnostykiem nie bdc mistykiem? Ze witej Magii zostaje wtedy mieszny zabobon, a osoba pragnca by Magiem staje si nie panem siebie i Mdrcem a podlegajcym przyp ywom morza, p omieniom ognia i porywom wiatru czarownikiem. Filozofia, Filozof? Nad wejciem do Collegium Broscianum, gdzie mieci si szacowny Wydzia Filozofii Uniwersytetu Jagielloskiego, powinno zosta wykute nawet nie „Porzu cie wszelk nadziej”, a s owa pewnego, rabina s yszcego, e jego uczniowie zaczynaj si interesowa nowinkami filozoficznymi: „Tam gdzie filozofia koczy swe dociekania, my dopiero

zaczynamy”. Nie jestem Mistykiem, a wic Gnostykiem czyli Magiem i Hermeneut. Jestem studentk antropologii, zatem dalej do roboty. 20 padziernika Liczba siedem wystpujca w zwizku z postaci Marii-Magdaleny: 1) Siedem z ych duchów wypdzonych z niej przez Chrystusa. 2) w Ewangelii wg w. Jana wskrzeszenie azarza (brata Marii-Magdaleny) jest siódmym cudem dokonanym przez Jezusa, liczc od cudu w Kanie Galilejskiej. 3) W „Z otej Legendzie” opisujcej pokut Marii-Magdaleny mona znale nastpujcy fragment: „Mieszkajc bez przerwy w krypcie, by a unoszona do nieba siedem razy dziennie na rkach anio ów i s ucha a tam, bdc jeszcze w cielesnej postaci, chórów anielskich”. 4) W „ywocie Marii-Magdaleny” spisanym przez Rbana Maura d ugo grobu Chrystusa wynosi dok adnie siedem stóp. Trzeba przypomnie sobie inne symboliczne siódemki i sprawdzi czy mog by przydatne w analizie postaci Marii Magdaleny; 1) Deut. 15,1-7: Po siedmiu latach s uby mona da niewolnikowi wolno (jeli na to zas uy )! W Zoharze tym niewolnikiem wyzwolonym po siedmiu latach jest dusza przechodzca przez stopnie oczyszczenia. 2) W szkole mistyki Merkaba, aby osign wizj Tronu Boego nalea o przej przez siedem komnat, czego odpowiednikiem jest wdrówka poprzez siedem sfer nieba. W ksice pana Roche wydanej w serii studiów nad kataryzmem znalaz am te co o siódemce: „...siedem stopni inicjacji by o wyznaczone dla manichejczyków poprzez cztery krgi wtajemniczonych i trzy krgi wybranych. W inicjacji katarskiej odwo ywano si natomiast do siedmiu szczebli Mdroci z poematu Boecjusza”. Siedem stopni inicjacji, siedem komnat prowadzcych do Boga (o tych siedmiu komnatach pisa a take w. Teresa z Avila) - czyli przejcie przez pewn barier w inn sfer duchowoci. Maria-Magdalena grzesznica; nawrócona, oczyszczona z demonów, pokutujca i unoszona siedem razy dziennie do Nieba - czy nie odpowiada to schematowi inicjacji, prowadzonej poprzez oczyszczenie, pokut i odpowiednie praktyki magiczne, do nowego stanu duszy. T§ „barier”, symboliczne przejcie w inn rzeczywisto (duchow) przedstawia p askorzeba z XII wieku w Autun. Dwaj anio owie unosz w. Mari-Magdalen do nieba poprzez dach pustelni czy sklepienie groty. W athanorze, majcym form wiey, mia a zaj reakcja przetworzenia o owiu w z oto, czyli transmutacja grzesznej duszy obcionej podliwociami cia a w stan duchowej czystoci. A czym innym, jak nie tak metaforyczn transmutacj, by o ycie Marii z Magdali (Wiey), nawróconej jawnogrzesznicy, pokutujcej, oczyszczajcej sw dusz do duchowej nieskazitelnoci godnej uniesie a do nieba.

Maria-Magdalena jest patronk Francji. Zoliwi mówi , e kraj ten ma patronk na jak sobie zasuy. Legenda, opisuj ca ycie Marii-Magdaleny na poudniu Francji, w okolicach Marsylii, pochodzi z IX wieku. Wczeniej uwaano, e wita po opuszczeniu Jerozolimy wraz z Mari matk Jezusa i witym Janem udaa si do Efezu i e tam znajduje si jej grób. Pono by to grób w. Marii-Magdaleny i siedmiu Braci pi cych (siedmiu mczenników). Znowu siódemka. Musz poszuka czego o tych Mczennikach, skoro byo ich wanie siedmiu. 30 padziernika Pod koniec padziernika, ale nadal jest ciepo. Stoliki wystawione przed kawiarnie i brasserie. Siedz przy jednym z takich stolików z Jacquesem, studentem teologii. W Polsce krzesa w kawiarniach s ustawione naprzeciw siebie, co jest do naturalne, bo ludzie spotykaj si tam by ze sob porozmawia . We Francji krzesa s poustawiane w taki sposób, e siedzi si koo siebie, ale bd c zwróconym nie do rozmówcy, a do ulicy. Aby popatrze sobie w oczy, czy eby po prostu czasem spojrze na siebie trzeba co chwil wykonywa dziwne póobroty. Jest to mcz ce, wic po kwadransie tak jak inni rozmawiaj c gapi si na ulic. - Jacques, ja nigdy nie naucz si pisa po francusku. Pisany francuski jest jzykiem obrazkowym. Jeli nie widziae nigdy jakiego sowa nie jeste w stanie napisa go poprawnie. - Jedz francuski petit déjeuner, pij francuskie wina a ortografia sama ci si wleje do gowy zadowolony ze swej recepty Jacques schrupa pi tego rogalika. - Wiesz co, jak ju udzielasz porad, to mógby na moment zapomnie o tym, e jeste Francuzem i nie opowiada mi o jedzeniu, o piciu, a normalnie jak teolog poradzi jak  modlitw do Ducha witego, eby zesa mi dar chocia dwóch jzyków obcych. - Jakby mnie pytaa co zrobi , eby nie grzeszy , to poradzibym ci litani, ale ty masz problem z jzykiem francuskim, no to poradziem ci co adekwatnego do twego zmartwienia. Ale, ale widzisz tych dwóch na skrzyowaniu? Zgadnij z jakiego s zakonu. Przez ulic przechodzio wanie dwóch zakonników w br zowych habitach. - Nie wiem, moe franciszkanie. Jacques, student teologii zaprzeczy - Nie, nie. To jest zakon przebieraców. - A co ty mówisz - zdziwiam si. - Zwykli zakonnicy. - Zwykli moe w redniowieczu, jak te ich sukienki byy oznak ubóstwa. Teraz biedni nie chodz w czym takim. - Nie masz racji - próbowaam przekona Jacquesa. - Dobrze gdy zakonnik wygl da jak zakonnik, a poza tym tradycja. W Krakowie jest taka duga ulica, wzdu niej kasztanowce, mury i kocioy. Kiedy spadnie nieg, rano, jeszcze cicho i zakonnice id rzdem t ulic , w czarnych

dugich paszczach to jeste teraz i dwiecie lat temu i kadej zimy, patrz c na t czarn procesj przez nieg. - Zobaczysz pójdziesz do pieka dla estetów - Jacques pogrozi mi rogalikiem. - A ty do pieka dla postpowych teologów. Jacques zamia si: - W którym to krgu pieka? - W takim gdzie s najcisze mki i brak rogalików. Zapacilimy rachunek, to znaczy ja za kaw a on za dziesi rogalików i trzy kawy. 4 listopada Przejrzaam w czytelni wszystkie sowniki hebrajskie i komentarze jzykowe do Starego Testamentu. W którym z tomików znalazam wzmiank o tym, e liczba 7 wystpuje w Starym Testamencie 77 razy. Przypomniao mi si to po dwóch dniach, gdy robiam noty biograficzne. Nie mogam znale tego wanie fragmentu. Kilka godzin wertowaam wszystkie znajome mi sowniki, encyklopedie i nic. Magdala o wartoci 77 i 77-krotne wystpowanie liczby 7 w Starym Testamencie, byby taki aciny przypis. Sprawdziam na komputerze: sów o rdzeniu 7 jest w Starym Testamencie 961. Szkoda, e nie 77. 7 listopada Pan Andrzej wpad do nas na chwil posucha radia i poplotkowa z Cezarym o polityce. Przeprowadzi si w okolice wiey Eiffela i nie moe zapa Wolnej Europy. - Ani w azience, ani na poddaszu, no nic nie api. Eiffel wszystko zagusza. Przejrza moje rozrzucone papiery i wspóczuj co spyta: - A ty wiesz w co si wkopaa? Nie do , e wita to i wita gnostyczna. Ca Pie nad Pieniami mona do niej skomentowa i Sophi gnostyków. - Pewnie, e si wkopaam. Czas mi zabiera, rysowa ani malowa mi si nie chce bo cay dzie siedz w bibliotekach. Znalazam dzisiaj „Ewangeli wg Marii-Magdaleny”. - Wiesz kto si opiekuje masoneri francusk ? - egzaminowa mnie Andrzej. - wity Jakub z Composteli. - To od strony mskiej, a od eskiej? - Pewnie, e Magdalena. Pierwsza przysza do grobu Chrystusa i dlatego zostaa patronk pielgrzymów do Ziemi witej. Jedni pielgrzymowali przez morza jak rycerze wypraw krzyowych, Templariusze, Szpitalnicy. Inni pielgrzymowali w gotyckich katedrach wzdu posadzkowych labiryntów - jak robili to redniowieczni masoni.

Posiedzielimy rozmawiaj c prawie do pónocy. Przez mieszkanie przebiega zab kana mysz i znikna w okolicach azienki. Odprowadzilimy Andrzeja na ostatnie metro. Wracaj c zajrzelimy do brasserii i zasiedzielimy si tam do pó do drugiej dotrzymuj c towarzystwa jednej kawie. 8 listopada Moe przez to, e ci gle wertuj Bibli przyszo mi do gowy co bardzo religijnego, tak religijnego, e a prawie heretyckiego. Pomys na obraz: Ciemne to, na krzyu Chrystus, a waciwie same rce przechodz ce w poziom belk krzya. Lekko zaznaczone nogi, wyranie przebite stopy dotykaj ce ziemi czubkami palców. Tam, gdzie powinna by gowa przeduenie pionowej belki przez biae wiato rozupuj ce blaskiem prawie czarne to. Pod krzyem Matka Boska zamylona jak wczesnogotyckie madonny, trzymaj ca w rku ró kalecz c jej palce. Po lewej stronie wity Jan z rozoon ksig , barokowo rozwichrzone szaty, ale jego gowa jest gow ora. Robi to wraenie troch egipskie - czowiek z gow ptaka. Madonna i wity Jan w ciepych, nasyconych kolorach. Malowanie witego Marka z gow lwa miaoby w sobie co pogaskiego, ale gowa ora to co innego. Wieczorem wracam do Marii-Magdaleny. Zastanawiam si, co jeszcze j wyrónia sporód innych postaci Nowego Testamentu: Jn. 11,31; Jn. 20,11; Jn. 20,13-16; Lc. 7,36-38. MariaMagdalena jest najczciej t która pacze. Sowo „za”, po hebrajsku DIMAAH jest bardzo podobne w zapisie do sowa „poznanie”, czyli gnoza, po hebrajsku DAAH. Jeli do „poznania” DAAH doda liter M symbolizuj c wod, a wic istot zy, otrzymamy wanie sowo „za” DIMAAH. Adam i Ewa, jedz c owoc z zakazanego drzewa, staj si „jako bogowie” znaj cy dobro i zo. Skutek tej wiedzy (tego poznania) by do smutny - skazanie na ycie w trudzie i cierpieniu, czyli we zach bólu i trudu. za zawiera w sobie poznanie, gorzk wiedz. Innym sowem podobnym do hebrajskiego sowa „za” jest sowo „grób” DUMA. Maria-Magdalena pacze przy grobie Chrystusa i przy grobie azarza. Warto liczbowa sowa Magdala wynosi 77 (70 i 7); 70 jest wartoci litery Aijn symbolizuj cej ródo lub zawi ce oko. Maria-Magdalena nie do , e pacze, to pochodzi z miasta obfituj cego niegdy, jak wykazay to badania archeologiczne, w liczne róda. Jeli dotychczas w analizie sowa Magdala znajdowaam skojarzenia dotycz ce osi wertykalnej to i tym razem pacz ca Maria-Magdalena musi mie co wspólnego z podnoszeniem si, prostowaniem czyli OME. W lustrzanym zapisie „podnosi si, prostowa ” odpowiada sowu „paka , wylewa zy”. Pokuta Marii-Magdaleny, jej zy miay sens - dziki nim dusza „prostuje si”, „podnosi” z upadku (grzechu), odradza w swej sile. Chrystus mówi w Nowym Testamencie, e aby wej do Królestwa Niebieskiego trzeba si odrodzi ; musi wtedy umrze stary czowiek,

skojarzenie z grobem. Wchodz c do Królestwa Niebieskiego naley si wczeniej oczyci przez zy pokuty. Woda, zy, odrodzenie nasuwaj skojarzenie z oczyszczaj c wod chrztu. Szczliwym trafem znalazam cytat ze redniowiecznych pism (Pierre de Celle): „Maria-Magdalena jest znowu ochrzczona (rebaptisée) w rzece swoich ez” Wiedza, zy, pokuta, a jeliby dorzuci do tego drzewo (o pionowa, któr jest take wiea), to jestemy w rajskim ogrodzie przy nieszczsnym drzewie poznania dobra i za. W analogicznym ogrodzie do tego, w którym zapakana Maria-Magdalena spotyka Chrystusa-Ogrodnika, Jn. 20, 1316. Czy Maria z Magdali jest nowotestamentowym odpowiednikiem Ewy? Przecie tak analogi stosowano raczej do Marii Matki Jezusa. Siedz c w bibliotece spisywaam wszystkie fragmenty maj ce jakikolwiek zwi zek z Mari Magdalen . Przydaa mi si teraz ta praca, bowiem znalazam w notatkach cytat z kaza Grzegorza z Nyssy traktuj cy o tym, jak Chrystus wyznaczy Mari-Magdalen na apostoa Radosnej Nowiny Zmartwychwstania: „On (Chrystus) chcia eby kobieta staa si dla mczyzn zwiastunem radoci, ona która staa si dla Adama przyczyn jego nieszczcia”. Natomiast Raban Maur napisa: „Maria-Magdalena gosi nam o yciu utraconym przez rodzaj ludzki za spraw Ewy. Ewa w raju daa do picia swemu mowi zatruty napój, a MariaMagdalena przynosi apostoom kielich ycia Wiecznego. Ewa jako pierwsza zaznaa goryczy w ogrodzie rajskim i w ogrodzie gdzie by grób Maria pierwsza widzi zwycizc mierci. Uwiedziona przez zwodnicz obietnic: Bdziecie jako bogowie znaj cy dobro i zo, Ewa staje si przyczyn upadku. Maria za gosi apostoom nowin zmartwychwstania Mesjasza”. Kombinacje systematyczne zgadzaj si w jaki sposób z wnioskami wyprowadzonymi metod analogii. Przypadek? By moe. Musz sprawdzi , czy w ikonografii Maria-Magdalena jest przedstawiana w rajskiej scenerii obok Ewy. 12 listopada Noc zapia kogut. Jak normalny kogut ma czelno haasowa w rodku nocy? W samym centrum Parya? Ale w Paryu nie ma kogutów; s tuk ce rano koszami na mieci konsjerki, skrzypi ce rolety sklepów, ale nie piej ce koguty. Przeraliwe kukurrryku przeszo w znajome drrr telefonu. Obudziam si, doceniaj c poetycko snu zamieniaj cego mechaniczny dzwonek w sielsk pie drobiu. - Allo? - Suchaj, uoyem wietn bajk! - oznajmi kto radosnym gosem. - Wojtek? Wiesz co, bajki opowiada si moe i na dobranoc, ale ja wanie pi. Zadzwo jutro.

- Ale to nie jest zwyk a bajka. To jest bajka niedojebajka. - Daj mi spokój - próbowa am skoczy niedorzeczn rozmow . - Trzy minuty, pos uchaj - poprosi Wojtek. - Bajka Niedojebajka: Rycerz Boyb d jecha

przez las, w którym od niepami tnych czasów rozlega si tajemniczy dwi k dup, dup. Dzielny rycerz postanowi rozwi za zagadk owego tajemniczego dup, dup. Niestety, min o wiele lat a rycerz Boyb d nie rozwi za dr cz cej go tajemnicy. Co wi cej, nigdy nie rozwi za zagadki tajemniczego lasu, w którym s ycha by o dwi k dup, dup. - Koniec. Dobre, nie? - upewnia si Wojtek. - Uwielbiam ci niedojebajkopisarzu. Dobranoc - od oy am s uchawk . Ca y dzie by podobny do niedojebajki Wojtka. Najpierw próbowa y mnie zgilotynowa drzwi w metrze, a potem da am si namówi na spotkanie klubu antropologów. Przys uchuj c si kilku poprzednim spotkaniom, nie mia am tym razem ochoty marnowa czasu. Nie interesuj mnie problemy feministek, homoseksualistów czy zwierzenia faceta czuj cego si lesbijk . Przewodnicz cy klubu, zajmuj cy si ekologi i poj ciem represji w kulturze europejskiej, przekonywa mnie, e dzisiaj maj co specjalnego, szalenie interesuj cego, nowatorskiego i w ogóle bomba. W sali zebra siedzia o kilkanacie osób, krzes a ustawiono po okr gu, trudno wi c by o si zorientowa, kto jest zaproszon rewelacj . Szef klubu zacz oczywicie mówi o równouprawnieniu homoseksualistów, lesbijek, umoliwieniu wi niom prowadzenia normalnego ycia p ciowego, o obalaniu przes dów, szkodliwych mitów. Niespodziewanie zmieni temat i przypomina histori japoskiego studenta, który b d c w Paryu na kursie j zykowym zaprosi do siebie pewnego wieczoru holendersk koleank . Zaprosi j na kolacj , dos ownie na kolacj , bo po uroczym wieczorze pokroi na kawa ki i cz ciowo zjad . Reszt cia a schowa do lodówki. - Japoczyk zosta uznany za ob kanego, ale termin szalestwo nie jest czym umownym? Czy nasze spo eczestwo nie zamyka w szpitalach psychiatrycznych tych wszystkich, których osobowo nie ogranicza si do arbitralnych ram normalnoci? - oskarycielsko pyta

spo eczestwo przewodnicz cy klubu. - Ludzki organizm zachowuje wiele cech recesywnych, które mog si ujawni dosy niespodziewanie. Spo eczestwo jest take swego rodzaju organizmem. Mona si wi c spodziewa, e spo eczno ludzka, b d ca nawet na bardzo wysokim poziomie rozwoju, zachowa pewne cechy recesywne objawiaj ce si niejednokrotnie gwa townie, cho nie w duej skali, a poprzez pojedyncze przypadki. Te pojedyncze akty, jak ilustruje nam to wspomniany przyk ad japoskiego studenta, kwalifikowane s jako czyny osób niepe nosprawnych umys owo lub cz ciej jako akty kryminalne. Spo eczestwo chce zapomnie o swej gatunkowej przesz oci i traktuje represywnie osobników b d cych ywym wspomnieniem czasów, gdy kanibalizm by praktykowany rytualnie i

stanowi po prostu cz  obrz dów religijnych. Rytualny kanibalizm mia swe ród o w rzeczywistej potrzebie uzupe niania menu naszych prehistorycznych przodków mi sem ludzkim. Wymaga tego prawdopodobnie nasz pierwotny metabolizm i wymaga nadal u pewnych osobników powiedzmy... recesywnych. Jest to fakt potwierdzany coraz cz ciej przez kroniki kryminalne. Prze ammy wspó czesne przes dy i pomómy naszym blinim, którzy zachowali w sobie pierwotny metabolizm, wspólny niegdy nam wszystkim. Zaprosilimy na dzisiejsze spotkanie François, który opowie nam o swych przeyciach przewodnicz cy wskaza na trzydziestoletniego faceta o zapadni tych policzkach i podkr onych oczach. François podniós si , uk oni i usiad z powrotem w swym wygodnym fotelu. Przewodnicz cy zach ca François do zwierze. - Bardzo prosimy powiedz nam o swych k opotach, jeste wród ludzi, którzy chc ci pomóc, którzy na pewno ci zrozumiej . François nadal milcza , ale chyba popad w g

bsze zamylenie, bo zacz jak wi kszo Francuzów w takiej sytuacji d uba w nosie. Po chwili ockn si , popatrzy na umiechni tego przewodnicz cego i jakby sobie co przypomnia : - Nie, nie jestem wierz cy, no moe czasami, ale raczej nie. Od kilku lat miewam g ód, g ód czego, czego jeszcze nigdy nie jad em. Zobaczy em kiedy przejechan przez ci arówk starsz kobiet , to by o latem, cia o jeszcze parowa o i zrozumia em, e mój g ód to g ód ludzkiego cia a i ludzkiej krwi - Wyzna François i zamilk . - Czy zaspokoi e kiedy t swoj potrzeb ? - zapyta jeden ze studentów. - Tak - odpowiedzia krótko François - ale potem si ba em, e kto mnie na tym przy apie. - Czy móg by opowiedzie dok adniej, jak zaspokoi e swoj potrzeb - dociekliwie pyta

ten

sam

student.

François

popatrzy

niepewnie

na

terapeutycznie

umiechni tego

przewodnicz cego. - Czasami pracowa em jako pomoc szpitalna na oddziale chirurgicznym. Ale naprawd wybiera em to, co zosta o po operacjach i ju nikomu si nie przyda o. - Czy ten g ód opanowuje ci cz sto? - zapyta a dziewczyna robi ca pilnie ca y czas notatki. - Raz, dwa razy do roku, chyba. - Moesz dok adnie okreli por roku lub miesi c? - pad o bardzo szczegó owe pytanie. - Nie wiem - szczerze odpowiedzia François. - A czy gdyby nie uboczne korzyci z twej pracy, to czy móg by napa na kogo, ot tak na ulicy? - zaniepokoi a si nienaukowo dziewczyna o dosy obfitych kszta tach. W tym momencie przewodnicz cy podzi kowa François i zwróci si do nieco skonfundowanego audytorium: - Koledzy, proponuj podpisa petycj domagaj c si udost pnienia w szpitalach i orodkach medycznych specjalnych przychodni dla ludzi takich jak François. Myl , e jest to

konieczne z kilku powodów. Po pierwsze; pozwolioby to zaspokoi w humanitarny sposób t recesywn potrzeb. Poza tym uniknoby si dziki temu niepo danych przez spoeczestwo przypadków naruszania prawa. Po drugie; zdejmie si z tych ludzi kompleks nienormalnoci. Wszyscy w kocu zrozumiej , e kanibalizm jest jeszcze jednym z przejawów bogactwa natury homo sapiens. Zreszt taka akcja pozwoliaby nam, antropologom na dogbne, laboratoryjne wrcz zbadanie tego interesuj cego zjawiska. I po trzecie; dystrybucja biaka ludzkiego, nikomu ju niepotrzebnego, jak to okreli François, bd ca pod kontrol medyczn uchroni jego konsumentów przed zakaeniem AIDS. Proponuj zaoy komitet obrony kanibalizmu recesywnego i... Wyszam z zebrania nie dlatego, ebym miaa co przeciwko obronie kanibalizmu recesywnego. Nawet wzruszya mnie historia François, ale nie lubi przynalee do komitetów bd cych zalegalizowan i skostnia form aktywnoci spoecznej. 15 listopada Najlepsz prac powicon ikonografii Marii-Magdaleny jest ksi ka Mademoiselle Madeleine Delpierre. Ksi ka ta pozostaa w rkopisie i znajduje si w bibliotece Luwru. Nie jestem studentk Szkoy Luwru wic nie mog korzysta z jej wspaniaego ksigozbioru. Próbuj przekona jednak bibliotekarza, eby poyczy mi do czytelni t jedn jedyn ksi k, której nigdzie indziej nie mona dosta . - Nie wolno. Musi si pani zapisa do Szkoy Luwru. Nie mam ochoty zapisywa si do tej snobistycznej szkóki dla panienek z dobrych domów. Ale co innego mi pozostao. - Dobrze, zapisz si na jeden semestr. Gdzie jest sekretariat? - Niestety, teraz mamy poow listopada i nie przyjmuje si nowych studentów poinformowa mnie z satysfakcj bibliotekarz. - No to jak? eby wypoyczy ksi k musz si zapisa , ale zapisa si nie mog bo ju jest za póno. Bibliotekarz wzruszy ramionami i poszed je niemiertelne petit déjeuner. Pani, która go zastpowaa powiedziaa, e nie musz si nigdzie zapisywa . Ten jeden, jedyny raz mog przeczyta ksi k w czytelni. Praca Mademoiselle Delpierrc, napisana w roku 1947, okazaa si by prac doktorsk i znajdowaa si wedug katalogu w archiwum biblioteki czyli w zupenie innym budynku. Przeszam przez Cour Carrée, dostaam przepustk i dotaram do archiwum. Bardzo sympatyczna pani przejrzaa katalog, w którym wyczytaa e praca Mademoiselle Delpicrre znajduje si w bibliotece Muzeum Galliera.

Có przyjemniejszego, jak przejecha si metrem, mi dzy stacjami Luwr i Jena. Na miejscu dowiedzia am si , i Muzeum Galliera jest „Muzeum Mody i Stroju”, a do biblioteki mona wej wy cznie po wczeniejszym (przynajmniej o dzie) zaanonsowaniu si sekretarce. Zrobi am cierpi tnicz min cudzoziemca spiesz cego si w anie na samolot do swego zamorskiego kraju i w kocu portier pozwoli mi wej. Panie bibliotekarki, zdumione moim pytaniem o prac Mademoiselle Delpierre stwierdzi y, e w Luwrze na pewno kto si pomyli , bo one adnej ksi ki o Marii-Magdalenie nie maj . Wracam do Luwru, telepi c si pó godziny zat oczonym metrem. Przepustka, Cour Carrée, bardzo uprzejma pani jeszcze raz sprawdza katalog i odsy a mnie z powrotem do Muzeum Galliera. Tam ponownie pertraktacje z portierem i znowu zdumione panie bibliotekarki, ale tym razem zdumione nieco rozs dniej: - Jak u nas w muzeum stroju moe by ksi ka o wi tej i w dodatku o wi tej, której jedynym strojem by y jej w osy. Mocny argument, ale nie mam si y wraca do Luwru. Namawiam panie do poszperania w katalogu, lecz ku memu zdziwieniu dzwoni do dyrektorki Muzeum. Po chwili dyrektor zjawia si osobicie w postaci uroczej starszej pani przedstawiaj cej si mi jako Mademoiselle Delpierre. Mia am ogromne szcz cie, e Mademoiselle Delpierre jeszcze cieszy si dobrym zdrowiem i pracuje, w przeciwnym razie nigdy bym nie mog a przeczyta doktoratu, który przechowuje u siebie w prywatnym mieszkaniu a nie, jak to mylnie informuj katalogi, w bibliotece Muzeum Galliera. Op aci o si poszukiwanie pracy Mademoiselle Delpierre. Dzi ki niej znalaz am fotografi dwunastowiecznego portalu kocio a w Neuilly-en-Donjon, na którym przedstawiono zarazem Mari -Magdalen i Ew . Po lewej stronie p askorzeby - Adam i Ewa w Raju jedz cy owoc zakazany: Grzech. Po prawej - uczta u Szymona, Maria-Magdalena jawnogrzesznica pochylona przed Chrystusem namaszcza olejkiem Jego stopy: Pokuta. Poniej Madonna trzymaj ca Dzieci tko i Trzej Królowie oddaj cy Mu pok on. Komentarz pod opisem portalu: Jest to najbardziej rozbudowana scena namaszczenia stóp Chrystusa. W redniowiecznej sztuce francuskiej scen t ograniczano do przedstawienia MariiMagdaleny i Jezusa pomijaj c pozosta e postacie. Jeli para Adam-Ewa by a dla gnostyków alegori androgynicznoci, to jak rol odgrywa w tej symbolice Maria-Magdalena porównywana do Ewy? Stopy, g owa, wiea, Maria z Magdali, Maria Matka Jezusa, Ewa. A jak rozumie nast puj cy fragment Ksi gi Rodzaju: „Wprowadzam nieprzyja mi dzy ciebie a niewiast , pomi dzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono zmiady ci g ow , a ty zmiadysz mu pi t ”. Musi istnie proste wyjanienie, ale jak na nie trafi? MarioMagdaleno pomó, bo sama nic tu nie wymyl .

17 listopada Po przyjedzie do Francji spotyka am Polaków nie mieszkaj cych w kraju od czasów stanu wojennego i Polaków b d cych zagranic od paru miesi cy czy dni. Jedni i drudzy zadawali mi to samo pytanie - „A co tam w Polsce, co nowego? Jak tam jest teraz?” W zalenoci od zainteresowa i dociekliwoci pytaj cego wyd ubywa o si wspomnienia sprzed kilku lat lub tygodni. O cenie sera, dolarów, o tym jakie to by y zadymy w Hucie, wspomnienia do wyboru do koloru. Jedno ze wspomnie jest tak fotogeniczne, filmowe, e a kiczowate: Maj 88. ZOMO wesz o noc do strajkuj cej Huty; pobici robotnicy, niesprawdzone ale bardzo prawdopodobne wieci o zabitych i ci ko rannych. Na Uniwersytecie Jagielloskim wiec, w czasie którego mamy przeg osowa czy rozpoczynamy strajk solidarnociowy, czy idziemy do domu. Przemówienia o jakiej racji stanu, o bezsensownym naraaniu substancji (chyba narodowej, nie us ysza am dok adnie), przed Collegium Novum stoi ci arówka pe na osi ków z Brygady Antyterrorystycznej. Pytany o rad hutnik mówi, e nie moe za nas decydowa. Huta mimo koszmarnej nocy strajkuje nadal i strajk Uniwersytetu w rodku miasta by by czym sensownym. Cz  t umu chce strajkowa, cz  nie chce. Ci, którzy przynieli jedzenie i piwory próbuj przekona realistów do zostania. Wszystko jak w koszmarnym nie, to co powinno by logiczne i rzeczywiste znika, s ycha ju tylko z g oników proby o spokój, rozwag i wybranie innej formy oporu. Kto wymyli , eby wys a telegram do Papiea. Absurd, ale prawie nikt si nie mieje, uk adaj zdania informuj ce o amaniu prawa i naszej studenckiej niezgodzie na taki stan rzeczy. Wieczorem w miasteczku akademickim og oszono strajk. Do dziwny pomys strajkowania w akademikach, ale jest nadzieja, e po pewnym czasie przeniesiemy si do Collegium Novum. Niewielu chce co robi, plakatowa miasto, pomaga rodzinom pobitych hutników, rzuca ulotki. Wi kszo zostaje w pokojach i wkuwa do sesji albo wynosi si do domu w strachu, e ZOMO wejdzie do akademików. Siedzimy w „Akropolu” próbuj c robi transparenty: polonista i historyk wymylaj napisy, ja szukam ludzi umiej cych czytelnie pisa i filozof Lemke - fizyczny, wspinaj cy si po gzymsach i parapetach naszego kilkunastopi trowego akademika by przymocowa gotowe ju, wymalowane na przecierad ach transparenty. Jak póniej si okaza o, filozof Lemke mia oczy zakropione atropin i by w lekkim szoku (wstrz s mózgu) po utarczce z policj . Bardzo szybko skoczy y si nam farby. Noc, sklepy zamkni te a do rana trzeba oplakatowa mury. Biegalimy po pokojach prosz c o przynoszenie do wietlicy plakatówek, pisaków, akwareli, czegokolwiek czym mona robi napisy. Po godzinie posz am zobaczy czy kto w ogóle cokolwiek przyniós . Znalaz o si kilka wyschni tych farb i do due pude ko, a w

pude ku... kilkanacie pomadek do ust; róowych, czerwonych, ceglastych, na wpó zuytych, dopiero co otworzonych. Gdybym by a ch opakiem by moe nie docenia abym gestu tych dziewczyn z „Akropolu”. Ale kilkanacie pomadek, w roku 88 w Polsce, gdzie kupienie naprawd dobrej szminki firmy Celia czy Pollena, dzi ki której usta przypomina yby cho troch usta modelek z „Vogue”, a nie charakteryzacj Lady Macbeth w ostatnim akcie, by o przedsi wzi ciem wymagaj cym szcz cia, czasu i przede wszystkim niema ego wydatku w porównaniu z otrzymywanym stypendium. Szminki by y uywane, wi c te ulubione, starannie dobrane i zdobyte po odstaniu kolejki przed sklepem kosmetycznym. Zabra am pude ko dla siebie i jest jedyn rzecz „z przesz oci”, któr przechowuj w moim rodzinnym domu w Polsce. Nigdy nie mog am zgromadzi adnych rzeczy. Ci gle si przeprowadzaj c zostawia am garnki, rysunki, obrazy, ksi ki. W ci gu kilku lat zmieni am mieszkania, pokoje chyba dwadziecia razy i ksi ki by y zawsze najwi kszym k opotem, wi c zrezygnowa am z robienia prywatnej biblioteki. Jeli nieopatrznie kupi am jak  ksi k , przy kolejnej przeprowadzce oddawa am j znajomym, by tuczy a ich pó ki i szafy. We Francji konsekwentnie ksi ek nie kupuj . Mimo pokusy kolorowych ok adek, niewielkich formatów wol chodzi do bibliotek ni do ksi gar. Mój dom mia zawsze pi  minut - tyle ile potrzeba na zapakowanie duego plecaka. Pude ko pe ne kolorowych szminek wzi am specjalnie „na pami tk ” bo by o ono czym tak dziwnym, e mog o by komentarzem do tamtego czasu, czasu nibytu jakby powiedzia poeta Krzepicki. 20 listopada W bibliotece przy Sèvres Babylone mona siedzie godzinami. Czytelni zape niaj szafy wyda dzie kompletnych Ojców Kocio a, a na zapleczu stoj pokryte kurzem dwie ogromne pó ki wydawnictw ezoterycznych. Na parterze mona kupi herbat , kaw , czekolad . Pe en komfort zach caj cy dyskretnie do pracy. Si gn am dzisiaj znowu do pism wi tego Hieronima i trafi am na zdanie: „Niech nikt nie myli tej kobiety, która namaci a g ow Chrystusa perfumami z t , która obmy a mu stopy” i dalej: „Ta druga obmy a mu stopy zami i osuszy a swymi w osami - nazywa si j otwarcie kurtyzan . Co do tej pierwszej tekst nie mówi o niej nic podobnego. Kurtyzana nie mog aby dotkn  g owy Pana”. Mimo e w Ewangelii Jana 11,1-3 jest jednoznacznie napisane: „Maria za by a t , która namaci a Pana olejkiem i w osami swoimi otar a Jego nogi”. Orygenes pisze to samo co w. Hieronim dodaj c jeszcze, e grzesznica musia a obmy stopy Chrystusa, wi ta natomiast Jego g ow . Dom Szymona dotkni tego tr dem, w którym mia a miejsce scena namaszczenia stóp Chrystusa nape niony by wed ug Orygenesa odraaj cym zapachem maj cym symbolizowa

panowanie z a w wiecie. „S dz , pisze Orygenes, e tr dowaty jest postaci demoniczn , to ksi  tego wiata”. Szymon, kurtyzana, wi ta. A czy Helena, ubóstwiona Idea nie by a kurtyzan zanim Szymon Mag odnalaz j w domu rozpusty i uzna za wcielenie Wiecznej Kobiecoci. Oczywicie Orygenes pisz c o Szymonie, który goci w swym domu Chrystusa i pokutuj c kurtyzan , nie mia na myli Szymona Maga. Ale by moe tak kategoryczne rozdzielenie postaci wi tej i jawnogrzesznicy w pismach Orygenesa i w. Hieronima mia o jaki zwi zek z herezj szymonian, moe by o obron przed ni . O Szymonie Magu i Helenie powinnam co znale w ksi kach Cullmanna i Quispela. 21 listopada Quispel: Helena w gnozie szymonian (II w. n. e.) uznawana by a za ide stwórcz , eski aspekt Boga. Przedstawiano j z pochodni w r ku jako t , która pokaza o wiat o demonom chaosu. Rzecz dla mnie bardzo interesuj ca: Helena, by potwierdzi sw bosko, ukaza a si wyznawcom jednoczenie w kilku oknach wiey. Quispel wykorzystuje ten fakt, by wyjani sk d si wzi a „z a opinia” Heleny: W Antyku wiea (gr. purgos) s uy a jako pomieszkanie (tegos). Jeli szymonianie mówili, e Helena sta a na wiey (epi purgou) to mog o by równie dobrze zrozumiane jako stanie na dachu domu, co by o równoznaczne w j zyku greckim z oddawaniem si prostytucji. Niewiele mi si na razie wyjania, ale pewne zbienoci s zadziwiaj ce. Wiea (hebr. MiGDoL) mog a si kojarzy w j zyku greckim, a jest to j zyk w którym spisywano Ewangelie, z prostytucj . Quispel pisze, e Helena symbolizowa a dusz , która upadla w wiat ciemnoci, gdy kierowa a ni po dliwo. Kurtyzana, po dliwo, cudzo óstwo - wszystko to si wi e w logiczny ci g alegoryczno-symboliczny. Przyczyn upadku Sophii gnostyków, podobnie jak Heleny (gnoza szymonian mia a swój pocz tek w czasach przedchrzecijaskich), jest take „po dliwo”. Upad a dusza (metafizycznie), kobieta upad a (moralnie) - ciekawa analogia. T umaczy ona chyba popularno Marii-Magdaleny w niektórych kr gach gnostyckich: Maria-Magdalena, b d c kurtyzan czyli kobiet upad , stanowi a odpowiednik Sophii, uwi zionej w wiecie ciemnoci. Tak jak i Sophi , Mari -Magdalen ratuje Chrystus uwalniaj c j z grzechu. Upad a Sophia jest przeladowana przez siedmiu archontów, podobnie jak Maria-Magdalena przez siedem duchów nieczystych.

W gnozie walentyniaskiej upada Sophia pragnie powróci do królestwa wiatoci. Miejscem jej pobytu jest Pathos (gr. cierpienie). Ojciec lituj cy si nad losem Sophii wysya Chrystusa by uwolni j z Pathosu. Czy istnieje tu pewna analogia do losów Marii-Magdaleny? Chyba tak, bowiem i MariaMagdalena przebywa w domu cierpienia, jak mona by przetumaczy hebrajskie sowo Betania. Chrystus jeden jedyny raz przybywa do Marii (tak jak Chrystus przyby do cierpi cej Sophii) i miejscem tym jest wanie Betania. Zazwyczaj to Maria-Magdalena pod a za Mistrzem; przychodz c do domu Szymona, id c za nim a na szczyt Golgoty. To ona pierwsza biegnie do grobu Chrystusa, a gdy syszy Jego gos jeszcze musi si odwróci i post pi krok naprzód usiuj c Go dotkn . Tylko dwa razy mówi si w Nowym Testamencie o tym, e Chrystus idzie w kierunku Marii-Magdaleny. Za pierwszym razem jest to scena poprzedzaj ca wskrzeszenie azarza w Betanii. Ale wczytuj c si w tekst mona zauway , e jednak i tym razem Maria-Magdalena idzie do Mistrza, a miejscem ich spotkania nie jest Betania: Jn. 11.28-31 „... [Marta] przywoaa po kryjomu swoj siostr, mówi c: Nauczyciel jest i woa ci. Skoro za tamta to usyszaa, wstaa szybko i udaa si do Niego. Jezus za nie przyby jeszcze do wsi, lecz by wci  w tym miejscu, gdzie Marta wysza Mu na spotkanie”. W takim razie mona uwaa , e Chrystus zmierza w kierunku Marii-Magdaleny tylko raz; w scenie uczty w Betanii; k. 10.38-40: „W dalszej ich podróy przyszed [Chrystus] do jednej wsi. Tam pewna niewiasta, imieniem Marta, przyja Go do swego domu. Miaa ona siostr imieniem Maria, która siada u nóg Pana i przysuchiwaa si Jego mowie”. W czasie tej uczty Maria „...obraa najlepsz cz stk, której nie bdzie pozbawiona”. Czy rzeczywicie taka symbolika bya oczywista dla gnostyków czytaj cych „Ewangeli Marii-Magdaleny”, czy te jest to mój wymys - zabawa sowami (Pathos, Betania), onglerka cytatów i analogii. Zostaje jeszcze zagadka witej kurtyzany (Marii z Magdali), ubóstwionej ladacznicy (Helena). 24 listopada W kady pi tek po seminaryjnej analizie, strona za stron dzie R bana Maura, porzucam fascynuj ce redniowiecze i przenosz si za pomoc windy, trzy pitra wyej do sali 802, w nie mniej ciekaw wspóczesno . Siadam na parapecie, jeli si spóni szukam wolnego miejsca na pododze i przez dwie godziny podziwiam apokaliptyczn walk Prawdy z Kamstwem, Faktów z ich Interpretacj . Scen tych zmaga jest cotygodniowe seminarium profesora Alaina Besançona, a ich uczestnikami profesor wraz z grup swych zwolenników oraz jego przeciwnicy skupieni wokó sowietologa Wladimira Berelowicza. Wszystkie dyskusje dotycz ce wojen na Bliskim Wschodzie

lub suszy w Afryce s tylko pretekstem do poruszenia kwestii fundamentalnej: czy pierestrojka jest wy cznie manewrem maj cym wzmocni w adz Gorbaczowa, czy te rzeczywistym kocem komunizmu. Kade posuni cie polityczne Gorbiego jest interpretowane przez grup prof. Besançona wed ug wyk adni: prowokacja, sprytna przemylana prowokacja. Zwolennicy Berelowicza natomiast twierdz , e pierestrojka jest kocem prowokacji i wszystko idzie na lepsze oprócz sposobu mylenia besanconowców. Jeliby ten schemat podzia u uproci, wzbogacaj c zarazem interpretacj spojrze rzucanych sobie nawzajem w czasie dyskusji przez adwersarzy, to mona by si omieli zgadn , co uczestnicy seminarium wzajemnie o sobie myl . Mianowicie grupa Besançona powo uj c si na fakty polityczne i znakomicie argumentuj c swe opinie, spogl da na swych seminaryjnych przeciwników z wyrazem wyszoci i lekkiej odrazy, pos dzaj c ich o niedoinformowanie, zwiedzenie przez propagand lub po prostu o kryptobolszewizm. Grupa Berelowicza zaprawiona w bojach dyskusyjnych, komentuj c te same fakty nadaje im przeciwn interpretacj i rzuca spojrzenia w kierunku prof. Besançona oraz jego sympatyków maj ce wyraa wspó czucie, politowanie - ot, ofiary paranoi. Z tym, e popadamy tu w pewn pu apk ; jeli rzeczywicie sposób mylenia besanconowców tr ci o paranoj to jednak racja jest po ich stronie, bowiem w myl zasad metodologii uywaj narz dzia adekwatnego do przedmiotu poznania, a komunizm jest bez w tpienia tworem paranoidalnym. W Berlinie rozsypuje si Mur, grupa Berelowicza triumfuje: a nie mówilimy, komunizm kruszeje, widzicie teraz, e mamy racj . Na co grupa prof. Besançona replikuje: zobaczycie, e przez ten Mur Rosjanie wejd do Niemiec. Ogl damy w anie pocz tek dyskretnego neutralizowania i wch aniania Europy Zachodniej. Spór toczy si w towarzystwie emerytowanych konsulów, doradców politycznych, renomowanych dziennikarzy oraz kilku studentów o niespotykanie bogatej wyobrani. Kibicuj jednemu z takich m odzieców ubarwiaj c jego fabu y realiami z ycia Europy Wschodniej. Ostatnio zasugerowa on, e Czarnobyl jest pierwszorz dnie wykorzystan kl sk , gdy w odpowiednim momencie ZSSR moe zaszantaowa Europ odblokowaniem zasypanych reaktorów. Emerytowani konsulowie take opowiadaj ciekawe historie, z tym, e nie z przysz oci a z przesz oci, wspominaj c sw prac na placówkach. Jeden z konsulów przyjecha niedawno z Zimbabwe, gdzie AIDS jest chorob tak popularn jak u nas katar jesieni . W opustosza ych wioskach snuj si tylko starcy i ma e dzieci. Jak wiadomo, nie wynaleziono jeszcze leku na t chorob , ale od czego osi gni cia medycyny ludowej? Otó pewien szaman wymyli , e skutecznym sposobem pozbycia si tej choroby jest zgwa cenie bia ej kobiety. Kiedy kilku chorych spróbowa o tej kuracji na ulicach Harare, wszystkie bia e kobiety opuci y Zimbabwe. Logicznie

myl c przysza teraz kolej na biaych mczyzn, bo czemu by nie uzna , e najlepszym lekarstwem na AIDS jest zgwacenie biaego mczyzny w zastpstwie biaej kobiety. Inna historia miaa miejsce w Kongo, gdzie który z tamtejszych kacyków po uzyskaniu dyplomu szkoy katolickiej da si nawróci na marksizm by zabezpieczy sw wadz zarówno z prawa jak i z lewa. Niestety jego przyspieszona europeizacja nie spodobaa si wspóplemiecom. Pewnego dnia szaman zacz  odprawia jakie czary i kacyk znikn , fizycznie znikn . Po seminarium id znów do biblioteki, ale nie ma co przegl da rónych ksi ek licz c wy cznie na przypadek. Trzeba dziaa wedug metody. Metoda polega na ci gym myleniu o jakiej kwestii. Nawet, gdy si o niej od czasu do czasu zapomina, umys nasz dalej pracuje nad tym, co mu zadalimy i jak bardzo powolny komputer daje w kocu odpowied: Jeli chcesz wiedzie dlaczego istniao tak atwe przejcie od postaci prostytutki do postaci witej, pomyl o kulcie Wielkiej Bogini czczonej w Syrii i Palestynie, czyli tam, gdzie yy Maria-Magdalena i Helena. Bior ksi k Jamesa o Bogini Matce. W rozdziale o Bliskim Wschodzie znajduj, e ju w Epoce Br zu na terenie Palestyny oddawano cze Wielkiej Bogini. Z zachowanych przekazów wiadomo, e nazywano j prawdopodobnie Anat, Asherat, Astarte lub Asharoth. W Syrii i Palestynie kult Bogini by zawsze zwi zany z obyczajem wi tynnej prostytucji. W Izraelu czczono razem Asherat i Baala - boga podnoci. Od czasów gdy kult Jahwe zacz  wypiera kult Baala rytuay uprawiane przez wi tynne prostytutki zaczy powoli zanika . Ale sam kult przetrwa a do epoki po Exodusie, mimo wysików Jozajasza, który zniszczy apartamenty wi tynnych prostytutek praktykuj cych swe obrz dki ku czci Asherat w wi tyni Jerozolimskiej (II Ks. Królewska 23.7). Jeeli nawet nie akceptowano wicej wynajmowania wi tynnych prostytutek, to pieni dze zarobione przez nie skadane byy ku czci Jahwe (Deut. 23.18). Kapanki Astarte - wi tynne prostytutki, czyli „wite ladacznice”. W sowniku biblijnym znalazam, e prostytucja to synonim idolatrii. Kadosz V7]1p albo kadosza fT\U 7~1 poznaczaj chopca lub dziewczyn, którzy czcz idole powicaj c im swoj niewinno i cudzoo c. Sowo oznaczaj ce wito , rytua, oczyszczenie brzmi take kadosz V7]lp. Podwójne znaczenie sowa kadosza (wito , prostytucja) zachowao w sobie histori przejcia od wi tynnego kapastwa wyznawczy Astarte do uznania ich za zwyke prostytutki. wita - prostytutka, có atwiejszego (Szymon Mag mówi po hebrajsku) jak to przejcie pomidzy identycznie brzmi cymi sowami kadosza. W gnozie dusza ludzka jest dusz „upad ” i wznosi si ku Pleromie osi gaj c doskonao . Maria-Magdalena, grzesznica z Wiey pokutowaa, by wznie si ku doskonaoci. Dziki dzisiejszemu odkryciu mog nie tkn adnej ksi ki przez kilka dni. Daj sobie zasuony tygodniowy urlop.

1 stycznia 90 Mój pierwszy Sylwester w Paryu. Bylimy z Cezarym niedaleko uku Triumfalnego, trudno okreli czy na balu, zabawie czy przyjciu, bo wszystko zaley, o którym momencie imprezy si mówi. Przed pó noc wpad Major, chwyci megafon i pobieg robi happening na Champs Elysées. Po noworocznym toacie poszlimy zobaczy sylwestrowe szalestwo na ulicach. Szalestwo cign o si od Placu Gwiazdy a do Placu Concorde ca ujc wszystkich napotkanych przechodniów. By nie by zmuszonymi do obca owywania si z mijajcymi nas radonie rozpiewanymi Francuzami, Algierczykami i wycieczkami Amerykanów, brnlimy przez t um namitnie si obejmujc. Darzc si trwajcymi kilka metrów poca unkami niewiele widzielimy: par Amerykanów opatulonych jednym skafandrem kochajcych si na siedzco tu ko o uku Triumfalnego; rzd kilkunastu panów w wieku od dziesiciu do dziewi dziesiciu lat obsikujcych zgodnie naronik eleganckiego domu. Mniej ni my widzieli na pewno kierowcy samochodów, które ugrzz y w t umie. Po szybach wozów sp ywa szampan, od czasu do czasu kto yczliwy próbowa ca owa pasaerów poprzez szczelnie zasunite szyby. Rozemiani W osi wysiedli ze swego wycieczkowego autobusu, rozbujali go i przewrócili krzyczc: Viva Italia! Byli tak kompletnie pijani, e umiechali si b ogo do biegncych ku nim ch opców z CRS-u. Wycofalimy si na imprez. 10 stycznia Ora et labora, labora, labora. Po feriach trudno wróci do ksiek. Próbuj zrobi troch notatek w bibliotece, ale co chwil schodz na dó napi si herbaty i pogada . W po udnie zrezygnowa am z jakiejkolwiek pracy, postanowi am zje obiad w Mac Donaldzie. Niosc tac z jedzeniem polizn am si i rozsypa am, rozla am ca e drugie danie. Na dodatek lody by y w czym, co roztrzaska o si na kawa ki. Podbieg do mnie natychmiast pan z obs ugi i skierowa do kasy. Mia am przy sobie tylko pi franków. Panienka w kasie nie zada a ode mnie adnych pienidzy za szkody, wrcz przeciwnie, na oy a na moj tac to samo co zamówi am poprzednio i jeszcze przeprosi a za lisk pod og, na której tak atwo straci równowag. Lenistwo jest grzechem, a grzeszy najprzyjemniej w towarzystwie, zadzwoni am wic do Cezarego namawiajc go na kino. Kupilimy bia e bordeaux i popijalimy je ogldajc „Moje noce s pikniejsze od waszych dni” u awskiego. Historia trzydziestoletniego informatyka-arystokraty dowiadujcego si, e jego mózg zerany jest przez nowotwór, taki mniej wicej pomys , a potem ju tylko u awski: cudowne obrazy, szalestwo, traktaty metafizyczne i wszystko na koniec utopione w ko yszcym si uspokajajco oceanie.

„Diabe” uawskiego jest najlepszym polskim filmem. Arcydzieem geniuszu ludzkiego i nieludzkiego, nie na gusty wychowanych na filmach moralnego niepokoju. Diabe? Film symboliczny? Pokaza wntrze wieowca i fiata 126 p plus rozterki szlachetnego Maliniaka co nie chce wzi apówki - to jest zrozumiae, ale pokaza wntrze duszy, nie sumienia a duszy, tego pokaza si nie da, bo tego nie ma. Maliniak jest, duszy Maliniaka nie ma. Nie mam nic przeciwko filmom moralnego niepokoju, mam jedynie al do filmów, które nigdy nie powstay, bo byy zbyt pikne by by zrozumiae. „Diabe” to film metafizyczny, historyczny, wspóczesny (marzec 1968). Zdarzenia sprzed dwóch wieków i sprzed kilku lat  czy w nim ten sam polski nastrój - wyczerpania si w obdzie niemonoci i usprawiedliwie ewidentnej zdrady przez racj stanu. Sk d diabe, skoro wszyscy stracili wolno i nie ma ju kogo kusi . Gówny bohater przesiedzia pocz tek pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej w wizieniu, nie mia wic okazji zmieni jak inni pogl dów i podda swego punktu widzenia agodnej ewolucji olepiaj cej rozs dek. yj c tak jakby Polska jeszcze istniaa, zachowuje si jak osoba wolna, co w rzeczywistoci wygl da na szalestwo. Do ostatniego czowieka maj cego woln wol przystpuje diabe i kusi. Kusi nawróceniem na odmienion rzeczywisto . Mówiono, e „Diabe” epatuje okruciestwem. Przyzwyczajeni do dosownoci komiksów zapominaj , i w dziele sztuki krew bywa alegori . Ogl daj c ten film z 1972 roku wydawao si jasne, e uawski wyjedzie z Polski - „cierpiaem za wielu”, mylaem za wielu i nic tu po mnie. 17 stycznia Lenistwo ukarane. Dzisiaj w bibliotece ucieszona Alicja podaa mi ksi k specjalnie dla mnie odoon : „Maria-Magdalena i jej tajemnica” Jacquesa Bonneta. Przegl dam, przegl dam i ju wiem, e caa moja praca na darmo. Ksi ka Bonneta wydana bya w 88; gdybym przyjechaa do Francji rok wczeniej, rok wczeniej zaledwie. Teraz mój dyplom uznany bdzie za plagiat. Powlokam si do domu w nastroju dekadenckim - nic wicej nie zrobi, stracone pó roku pracy. Cezary próbowa mnie pociesza : - Czy to co piszesz jest identyczne z tekstem Bonneta? - Tak, i on napisa wicej ni ja o wiey i o 77. - Ale nie ma na pewno nic o Helenie, Szymonie Magu, nie ma wytumaczenia zwi zku midzy prostytutk a wit , nie ma o Betanii. - Nie ma, ale on te wpad na trop Sophii i rozwin  genialnie komentarz do Pieni nad Pieniami - lamentowaam - nic wicej nie napisz, za póno eby zmieni temat, poowa roku. - No to jak nie chcesz pisa , to marsz do roboty. Zapomniaa ju jak zmywaa podogi i pracowaa noc w uroczej fabryce konserw? - znca si nade mn Cezary.

- Do mam szorowania pod óg w czyim domu, nie nadaj si . - A to niby czemu? - Bo jestem za w t a, to mi nudzi i przez ten czas zrobi abym wiele innych poytecznych rzeczy. Nie jestem stworzona do ci kiej pracy. W bibliotece owszem, ale nie przy tamie czy balii. - Pycha w tobie icie ksi  ca - skomentowa moj obron Cezary. - Czemu ksi  ca? - zainteresowa am si przypominaj c sobie genealogi bliszych i dalszych krewnych. - Zapomnia a kto jest ksi ciem tego wiata? Do mazgajenia si . Bonnet napisa kilka ksi ek, a ty jeste studentk i mniej od ciebie wymagaj . Poza tym on nie dal adnej ikonografii. Musisz teraz zrobi dwie rzeczy: po czy w jaki sposób swe rozwaania ze redniowieczem, ju to zrobi a daj c cytaty z R bana Maura, i wykorzysta prac Bonneta. - Nie mog pisa plagiatu - zw tpi am w warto rad mego m a. - Nie namawiam ci do spisywania z jego ksi ki. Pomyl, on da ca y rozdzia o Pistis Sophii i Pieni nad Pieniami, a wi c zwalnia ci to od tych dwóch rzeczy. Powo ujesz si w bibliografii na Bonneta, e on ju udowodni pewne zwi zki, i idziesz dalej. Powiedziane nie znaczy zrobione, ale spróbuj . 7 lutego Nosz wsz dzie ze sob ksi k Bonneta i sprawdzam: napisa to czy nie, znalaz t analogi czy nie. Zacz am pisa o Artemis. Bonnet te oczywicie ma taki rozdzia . Powo uje si w nim na orzeczenie pierwszego synodu w Efezie, wed ug którego: „Po zmartwychwstaniu Chrystusa Jan aposto i wi ta Dziewica Maria przybyli do Efezu a wraz z nimi Maria-Magdalena”. Cytuje take Strabona opisuj cego jak mieszkacy Phocei uciekaj c przed inwazj barbarzyców zawin li swym statkiem do Efezu. W miecie tym by a jedna z najs ynniejszych wi ty Artemis. Kap anki bogini przy czy y si do uciekinierów i po d ugiej podróy dotar y razem z nimi w okolice delty Rodanu, gdzie za oy y sanktuarium bogini owów. Na pocz tku XX wieku przebudowuj c ulice Marsylii znaleziono stele Artemis pochodz ce z owej wi tyni dominuj cej kiedy nad starym portem. Bogini efezjaska by a pocz tkowo neolityczn Bogini Matk , która w mitologii greckiej przybra a imi Artemis a u Rzymian Diany. Zadziwiaj cy przypadek, ale w to samo miejsce, co niegdy statek uciekaj cych kap anek, przyby a do Marsylii wygnana z Efezu przez pogan Maria-Magdalena. Marsylczycy czcili wi t chrzecijask równie gor co, co kilka wieków wczeniej Artemis efezjaska. James pisze, e kult Artemis w Efezie mia charakter orgiastyczny, a w jej sanktuarium praktykowano wi tynn prostytucj . Sporód wszystkich kobiecych postaci Nowego Testamentu

tylko Maria-Magdalena, sprzed swego nawrócenia, mogaby by postaci analogiczn do kapanek Artremis. Bonnet tumaczy atwo z jak Marsylczycy przyjli now religi pewnym podobiestwem midzy tym z czym kojarzy im si mogy Artemis i Magdalena. Mianowicie sowo ekmassein, uyte przez w. ukasza dla wyraenia sposobu w jaki zapakana kobieta wycieraa swymi wosami stopy Chrystusa, sugeruje rozdzielenie wosów na dwa warkocze. W Antyku przedstawiano Mari-Magdalen wanie z dugimi warkoczami, a nie jak w czasach póniejszych przykryt paszczem rozpuszczonych wosów. Natomiast Artemis, zwaszcza Artemis efezjask , nazywano euplokamos co znaczy „o piknych warkoczach”. 16 lutego Na seminarium zaproszony zosta profesor * z Rennes. Mówi bardzo ciekawie o redniowiecznej sztuce woskiej. Jako e by specjalist od sztuki redniowiecznej, nie ulegao w tpliwoci, e ma w pamici kad rzeb, obraz, fresk powstay midzy schykiem Cesarstwa Rzymskiego a cinquecentem. Jak nie skorzysta z tej zaproszonej skarbnicy wiedzy: - Panie profesorze, czy w redniowiecznej sztuce woskiej istniej tryptyki lub portale z jednoczesnym przedstawieniem Raju oraz Marii-Magdaleny? Chwila zastanowienia i profesor podaje dane bibliograficzne, na znalezienie których musiaabym powici kilka miesicy: - Takie przedstawienia s bardzo rzadkie. We Woszech, o ile si nie myl, mona mówi o dwóch. Pierwsze znajduje si w sienneskiej Pinakotece, a drugie we Florencji w muzeum... 20 lutego Szukam dalszych podobiestw midzy Artemis a Mari -Magdalen . Jeli nic wicej nie znajd 1:0 dla Bonneta. Wyci gnam w czytelni wszystkie albumy o sztuce antycznej. W jednym z nich znalazam zamiast zdj rysunki czy, jak si dawniej mówio, sztychy. 20 stron o Efezie i kulcie Artemis. Bogini podnoci, bogini owów przedstawiona w rónych stylach, zawsze sztywno wyprostowana, otoczona zwierztami. Wraenie wertykalnoci jej postaci podkrela jeszcze uczesanie, tzn. ozdoby wplecione w jej wosy. W pewnym momencie nie jestem ju pewna, czy to co widz nie jest iluzj stworzon przez oczy zmczone pogoni za tajemnic wiey. Czytam powoli opis pod ilustracj i rzeczywicie rzecz wiecz ca gow efezjakiej Artemis z Muzeum w Neapolu jest wie . Maria z Magdali, Maria z Wiey, Artemis z wie na gowie - musi by jeszcze wicej podobiestw.

Jeli kult Marii-Magdaleny wypar kult Artemis to znaczy, e wita chrzecijaska musiaa przej cz „obowi zków” pogaskiej bogini opiekuj cej si owami i podnoci W „Zotej Legendzie” król i królowa Marsylii nawracaj si na chrzecijastwo, gdy otrzymuj od Marii-Magdaleny obietnic, e bd mieli syna. W roku 769 ksi  i ksina Burgundii, nie mog c doczeka si potomstwa, wysyaj zaufanego mnicha na poudnie Francji z misj zdobycia relikwii Marii-Magdaleny. 25 lutego Artemis - bogini owów przedstawiano z czsto z sokoem w doni. Sokó by take ptakiem Isthar. W Egipcie symbolizowa wyzwolon dusz unosz c si do innego wiata. W redniowiecznej Europie natomiast przedstawia wyzwolenie z grzechu, a zwaszcza z grzechu cudzoóstwa. Jeeli sokó przypisany by Artemis i symbolizowa dusz wyzwolon z grzechu, to musz istnie przedstawienia Marii-Magdaleny z sokoem. W „Les saints compagnons du Christ” Emila Male’a jest wzmianka o niejakim ukaszu z Lejdy (XVI wiek) maluj cym Mari-Magdalen z sokoem odpoczywaj cym na jej doni. W Bibliothèque Nationale przechowywany jest manuskrypt z czasów Franciszka I, gdzie na kilku ilustracjach ukazano Mari-Magdalen w czasie polowania trzymaj c sokoa a take Mari-Magdalen graj c na flecie i tamburynie. Franciszek I to co prawda ju renesans, ale wyczytaam, e pierwsze wzmianki o Marii-Magdalenie z sokoem pochodz z redniowiecznych misteriów. Sk d pomys ukazywania Marii-Magdaleny na polowaniu? Ani „Zota legenda”, ani inne znane mi teksty nie wspominaj o polowaniach, w których wita braaby udzia. Co innego Artemis - bogini owów. Czy sokó jako atrybut polowa móg po prostu zmieni wacicielk i z r k Artemis przej do r k Marii-Magdaleny? Jest to bardzo prawdopodobne, skoro jeszcze w VIII wieku czczono wród Galów t pogask bogini. Innym wytumaczeniem przedstawiania Marii-Magdaleny w czasie polowania moe by konwencja sztuki dworskiej. Wedug R bana Maura Marta, Maria-Magdalena i azarz naleeli do szlacheckiego rodu, a jak wiadomo rozrywk szlachetnie urodzonych byy polowania. Poza tym skoro w redniowieczu sokó symbolizowa wyzwolenie z grzechu cudzoóstwa, to Maria-Magdalena bya grzesznica, trzymaj ca w doni sokoa znakomicie pasowaa do scen myliwskich. Nie potrafi jednak wytumaczy powodu, dla którego Maria-Magdalena obdarzona zostaa przez redniowiecznego malarza tamburynem i fletem. Na instrumentach tych grywaa raczej Diana, a nie chrzecijaska wita, której zwyczajowym rekwizytem by puchar wonnego olejku. By moe graj ca sobie do taca Maria-Magdalena jest grzesznic oddaj c si frywolnym rozrywkom, która jeszcze nie spotkaa Chrystusa w domu Szymona.

Tak czy inaczej sokó i flet naleay najpierw do Artemis-Diany. 10 marca Przez cay pracowity tydzie siedziaam w bibliotece przy jednym stoliku z Jacquesem kocz cym swoje tezy z teologii. Próbowaam go przekona , e teologia jest po prostu psychoanaliz Pana Boga. Jacques broni si machaj c rkoma i zawile co tumacz c niesyszalnym szeptem. Kiedy nareszcie si zmczy zakoczy przemow grob , e pójdzie do Jezuitów i naskary, e heretyczka zagniedzia si w ich bibliotece. - Terefere - wyraziam swoje pow tpiewanie. - Koció si zreformowa i gdybym przysza tu ci gn c diaba za ogon przebrana za guerillos groziby mi co najwyej nudny dyskurs na temat teologii wyzwolenia. Ale gdybym nagle zacza mówi po acinie jak biskup Lcfcbvre, wtedy rzeczywicie zrobioby si nieprzyjemnie. Jacques znowu zacz  co argumentowa niesyszalnym szeptem wal c pici w otwarty tom kaza w. Bernarda. Pomylaam, e w tych kazaniach mog znale interesuj ce komentarze do symboliki nowotestamentowej. Zabraam ksi k Jacquesowi podsuwaj c mu pod pi które z zakurzonych, pozakadanych somkami dzie w Tomasza. w. Bernarda czyta si wspaniale. Jasno stylu, wyjanienie kadej alegorii i to, co tak roni dawne kazania od kaza wspóczesnych: skanianie chrzecijan do pogbienia wiary, a nie namawianie ich by zechcieli uwierzy . Pikny jest opis w. Bernarda dokonany przez Grzegorza z Auxerry. Opis w stylu platonizuj cym, pomijaj cy indywidualne rysy a ukazuj cy raczej pewien wyimaginowany kanon urody cielesno-duchowej: wzrost redni, sposób poruszania si godny, cera jasna, zaróowione policzki, duga ciemna broda z szesnastoma czy dziewitnastoma siwymi wosami. w. Bernard mieszcz cy si w tym kanonie ma jeszcze jeden rys charakterystyczny: skór tak jasna i delikatn , e wida przez ni wntrznoci. 16 marca Rano wyj tkowo dugie, przymusowe wylegiwanie si w óku, bowiem wstaj c usyszaam trzask apki na myszy w okolicy drzwi wejciowych. Oznaczao to, e mysz zostaa unieruchomiona w apce ju na zawsze, a ja w óku, a do przyjcia Cezarego. Gdybym wstaa zrobi sobie niadanie czy próbowaa wyj z domu, byabym zmuszona zauway zatrzanit apk z jej zawartoci . Cezary przyszed po poudniu i uwolni mnie od potwornej myszy. mia si z mojego porannego uwizienie i próbowa udowodni rzecz oczywist : - Strach ma wielkie oczy.

- I dlatego wi cej widzi - odpowiedzia am inn oczywistoci . - Có ci zrobi taka ma a myszka? Pami tasz XVIII stopie redniowiecznej inicjacji masoskiej, b d cy prób odwagi? Trzeba by o m nie znie obecno nie smoka lub lwa, ale królika. - Na królika te da abym si inicjowa, na mysz nie - upiera am si przy swoim. Zjedlimy obiadoniadanie i poszlimy do lasku Vinccnncs. By to chyba dzie przyjani ze zwierz tami, bo po historii z mysz wys ucha am opowieci o owadach. Na tej samej awce co my usiad ojciec z synkiem. Dzieciak widz c pszczo y dopytywa si co tak bzyczy i lata. Ojciec wyt umaczy berbeciowi sk d bierze si miód, jak wygl da ul i jake pi kna jest królowa pszczó . Dziecko s uchaj c wyjanie pochyli o si nad kwiatkiem i z apa o pszczo

. Naturaln kolej rzeczy pszczo a u dli a go w r k . Ma y zacz wrzeszcze, a ojciec zakoczy spokojnie swój ekologiczny wyk ad o yciu pszczó stwierdzeniem: - Widzisz Filipku a tak pszczó ki gryz . 7 kwietnia Skoczy am pisa pi ty rozdzia - bardzo przyjemny temat: mi o, poca unek, ma estwo. Mari -Magdalen wydawano bardzo cz sto za m . Podobno polubi a w. Jana i Chrystus by jednym z goci zaproszonych na ich wesele w Kanie Galilejskiej. Po uczcie weselnej Jan zosta

uczniem Mistrza i opuci dopiero co polubion on . Porzucona Maria-Magdalena zesz a na z drog , ale Chrystus wiedz c, e jest porednio przyczyn jej upadku nie pozwoli by umar a w grzechu. Nawrócona, podobnie jak m , zrozumia a o ile wi cej jest warte wieczne szcz cie w niebie od krótkotrwa ych rozkoszy ma estwa. Tyle legenda. Katarzy wydali w. Mari Magdalen za m  za Chrystusa. Nie by o to ma estwo a raczej konkubinat, bowiem katarzy uwaali ma estwo za diabelsk parodi unii dusz i nie widzieli powodu, dla którego mi o cielesna w ma estwie mia aby si czym róni od oddawania si rozpucie poza ma estwem. Pogl dy do radykalne, cho konsekwentne w swym manicheizmie. Wed ug tej koncepcji Chrystus b d c cz owiekiem nie róni si w ziemskim yciu od innych ludzi. Ca a tajemnica zbawienia, zmartwychwstania i ofiary rozgrywa si mia a w sferze ducha. O tym, e Chrystus i Maria-Magdalena byli „ma estwem” wiadomo z akt inkwizycji, lecz prawdziwo zezna z oonych pod przymusem bywa w tpliwa Czemu dla gnostyków tak wane by o wydanie Marii-Magdaleny za m ? By moe dlatego, e unia duszy (Maria-Magdalena symbolizowa a dusz ) z duchem by a wi towana w czasie mistycznej nocy polubnej. W gnozie walentyniaskiej mistyczna komnata ma eska stanowi a symbol pe ni cz owieka (Pleromy). Po czenie si w jedno, pe ni by o symbolem odrodzenia jego natury czyli powrotu m. in. do androgynicznoci. Dla manichejczyków symbolem tej regeneracji by krzy równoramienny, katarski krzy solarny Chrystusa zmartwychwsta ego.

Po czenie przeciwiestw (mistyczne ma estwo) stanowi o warunek osignicia stanu pe ni, odrodzenia. Ewangelia wed ug Filipa: „Misterium ma estwa jest wielkie Bez niego nie by oby by wiata Istot wiata s ludzie A istot ludzi ma estwo”. W Ewangelii wed ug Filipa Maria-Magdalena nie jest niczyj on, jest natomiast t, któr „Chrystus kocha najbardziej sporód wszystkich uczniów i ca owa j czsto w usta...” Komentarz Orygenesa do „Pieni nad pieniami”: „Oblubienica nie zadowala si towarzystwem przyjació Oblubieca. Pragnie ona us ysze jego g os i otrzyma poca unek z jego ust: ‘Niech mnie uca uje poca unkami swych ust’”. w. Bernard rozrónia w „Pieni nad pieniami” dwa rodzaje poca unków; poca unek, powiedzmy zwyk y, bdcy participatio oraz poca unek ust przeznaczony tylko dla Syna i okrelany jako pleniludo (pe nia). W Zoharze, bdcym gnostycznym komentarzem Biblii, symbolika poca unku z „Pieni nad pieniami” oznacza przywrócenie harmonii, po czenie w jedno tego co rozdzielone: „S owa: ‘Niech mnie uca uje poca unkami swych ust!’ maj nastpujce znaczenie: Król Salomon pragn unii wiata górnego z dolnym. Unia dwu duchów dokonuje si w poca unku. Jeli dwóch ludzi ca uje si w usta ich duch czy si w jedno”. eby zacytowa ten fragment musia am powo a si na Cullmanna, twierdzcego, e chrzecijastwo w swych pocztkach rozwija o si nie jako odga zienie ortodoksyjnego judaizmu, ale jako jego gnoza. Natur msk symbolizuje ogie, przeciwiestwem mskoci jest kobieco symbolizowana przez wod. Dusza i duch czc si znosz dzielce je przeciwiestwa. Cytat z Ewangelii wed ug Filipa: „Dusza i duch s zrodzone z wody i ognia”. W hebrajskim element eski, nikwa (zwizany z wod) i mski, zeker (zwizany z ogniem) po po czeniu maj warto 390. Tak sam warto 390 ma s owo niebo, szamaim, bdce w zapisie po czeniem ognia, esz i wody, moim. Siódme niebo, Abaroth (znowu siódemka) jest wed ug Zoharu stworzone z ognia i wody. I tak dalej w podobnym stylu. 1 lipca Znalazlam chyba argument, dziki któremu moja praca zatytu owana „Le personnage de Sainte Marie-Madeleine dans la gnose-judeo-chretienne” bdzie mia a pretekst do zaistnienia na Wydziale Antropologii redniowiecza. Nie sdz, eby mona udowodni t misternie sklecon

hipotez , ale zaprzeczy jej te si nie da. Wszystko zatem zostanie w sferze przypuszcze, intuicji i wr cz nieprawdopodobnych koincydencji. Owa rewelacyjna hipoteza zostanie umieszczona w ostatnim rozdziale wiecz cym dzie o i nadaj cym logiczn ca o poprzednim wywodom. Naznosi am do domu wszystkie tomu Zoharu i w oy am do szafy na miejsce plecaka potrzebnego do podróy, w któr zdecydowalimy si wyruszy. Lipcowe upa y w Paryu s nie do zniesienia. Cezary wybra tras na po udnie, przez Tuluz do Barcelony. Po drodze mamy zaliczy szlak katarów. Fascynacja kataryzmem min a mi kilka lat temu, ale Cezary chcia by swoje lektury oblec w realno pejzau, jak poetycko udowadnia konieczno zwiedzania Montségure. - No dobrze, wiem, e jedziemy ogl da ruiny kultury za atwionej przez cywilizacj , której jestemy spadkobiercami i to nie jest w porz dku - zacz si t umaczy pochylony nad map . - Ale nie wiadomo jak by skoczyli ci heretycy, gdyby nie zajmowa a si nimi Inkwizycja. By moe, tak jak we W oszech, gdzie nikt ich nie przeladowa , wygin liby mierci naturaln nie przyspieszon energi kinetyczn emitowan przez rozarzone drewno. Poza tym nawet gdyby uda o si im przetrwa i wygra z katolicyzmem, to nie s dz eby ich cywilizacja by a ciekawsza od naszej. Doskonali, doskona ymi, ale nie wszyscy byli a tak doskonali. Spo eczestwo yj ce w grzechu, bo wszystko co dotyczy o sfery materialnej by o grzeszne, rz dzone przez elit owieconych, nie jest ciekawym modelem kultury. Nie wierz eby mog a si rozwija cywilizacja, w której rodzina nie jest najwaniejsza. To o rodzinie powtarzam za Hayekiem, ale mam chyba prawo jako Europejczyk powo a si na zdanie innego rozs dnego Europejczyka i w dodatku Austriaka. Po tej przemowie mój domowy spadkobierca kultury europejskiej poszed kupi konserwy na drog dla swej w asnej rodziny, czyli dla siebie i dla mnie. 2 lipca W Tuluzie zacz o si nasze powolne konanie. Upa by ......(nie do opisania). Kr ylimy mi dzy prysznicem a klimatyzowanymi salami kina i hotelu. O 22. temperatura nie spad a poniej 30 stopni. W kawiarniach szumia y wentylatory, podawano zimne napoje, t uczony lód, ale nic nie mog o znieczuli wraenia bycia wch anianym przez lepki ar. Wspó czu am bohaterom filmów w Casablance czy Nowym Orleanie, rozumiej c dopiero teraz, e oszroniona szklanka w ich d oniach nie by a malowniczym rekwizytem, ale ostatnim ratunkiem przed wyparowaniem wiadomoci. Domy Tuluzy maj kolor spalonej ceg y, jakby przetrwa y niezliczone upa y przypominaj ce raczej poar anieli kaniku

.

3 lipca Najwi ksza

katedra

romaska

Europy

by a

moim

najwi kszym

zdziwieniem

architektonicznym. Nie z tego powodu, e swoj lekkoci nie przypomina a siermi nej romaskoci Tumu, ale dlatego, e by a niezauwaalnym przejciem mi dzy wykwintnym antykiem a sztuk romask . Patrz c na rzeby kapiteli mona by o pomyle, e jest si w antycznej wi tyni, w której przypadkiem (lub za spraw fatum) pogascy bogowie przebrali si za chrzecijaskich wi tych. O pierwszej w nocy powia przez Tuluz ciep y wiatr, co omieli o nas do d uszego spaceru. Kr  c powoli labiryntem zacisznych uliczek znalelimy si niespodziewanie w kawiarni. Setki stolików owietlonych lampkami i wiecami ustawione na placu wielkoci Rynku Krakowskiego. T umy ludzi, muzyka, kelnerzy t umacz cy, e ten stolik naley do ich kawiarni, ale ten obok jest ju inn kawiarni i nareszcie o trzeciej nad ranem troch orzewiaj cego ch odu. Jedz c spóniony obiad postanowilimy zmieni tras i zamiast do Barcelony jecha prosto nad morze. 6 lipca Montségure nie jest typow wiosk - sto domów, ale wi kszo z nich to hotele, sklepy z talizmanami i biuteri symboliczn , ksi garnie ezoteryczne. Weszlimy do jednej z takich ksi garni, o nazwie „Zau ek czasów”. Szperalimy wród pó ek chyba godzin wiedz c, e po tak dok adnym przejrzeniu wi kszoci ksi ek trzeba b dzie co kupi, nie tyle dla nas co dla przyzwoitoci. Wybralimy niedrogiego, adnie wydanego Hermesa Trismegistosa. W aciciel ksi garni maj cy najwyraniej ochot z nami porozmawia zada niemiertelne pytanie: - Przepraszam, ale jakiej pastwo s narodowoci? - Les Polonais - odpowiedzielimy magicznym s owem wzbudzaj cym zawsze radosne podniecenie wród francuskich ezoteryków i francuskiego kleru. Rozumiem duchownych, Papie jest Polakiem, ale kto nam wyrobi tak dobr opini wród towarzystw teozoficznych, spirytystycznych i wszystkich innych bractw przyspieszonego rozwoju duchowego na koci ap ? Moe Towiaski (Nerval uwaa go za geniusza) a moe posiadacz licencji na Absolut, HoeneWroski. I tym razem czar polskoci zadzia a , pan ksi garz ucieszy si - Polacy, to dobrze, to bardzo dobrze. Czy napij si pastwo mroonej kawy, to jedyne lekarstwo na dzisiejszy upa . Przeszlimy na pi tro, gdzie ona pana ksi garza w d ugiej b

kitnej sukni przygotowa a nam kaw . Rozmawialimy na róne tematy, ezoteryczne oczywicie. Powiedzia am, e szukam czego o w. Marii-Magdalenie, ale nie interesuje mnie ksi ka o Pistis Sophii, któr widzia am na dole w ksi garni.

- Nie o Pistis Sophii - zamyli si ksigarz - a widziaa pani akta inkwizycji w dziale o katarach? Zaraz je przynios. Po chwili wróci z tomem po acinie i po francusku. Otworzy wydanie francuskie, znalaz stron z zeznaniami traktuj cymi wanie o Marii-Magdalenie. - To powinno pani zainteresowa . Bardziej zainteresowaa mnie erudycja ksigarza. - Ale nie jestem adnym erudyt . Siedz c w ksigarni cay dzie có mog innego robi , jak nie czyta ? Odwiedzaj nas tutaj róni ludzie, od kadego mona si dowiedzie czego ciekawego. 21 czerwca przyjedaj tumy turystów ogl da wschód soca w ruinach zamku. Druidzi z Francji i Anglii twierdz , e zamek by wi tyni solarn i chyba maj racj, bo w dzie letniego przesilenia wida na cianach kaplicy wietliste okrgi. Po katarach zostay tylko ruiny, nie mogo si sta inaczej, byli za szlachetni by przetrwa na tym wiecie. Wiele lat po zdobyciu Montségure, niedaleko st d, we Fois, wpad w rce Inkwizycji jeden z ostatnich doskonaych. Natychmiast wszyscy okoliczni katarzy zaczli si dobrowolnie, czym prdzej zgasza do Inkwizytora, bo wiadomo byo, e doskonay nie moe kama i wyjawi wszystkich zakonspirowanych wspóbraci. Po odwiedzeniu ksigarni poszlimy zwiedzi ruiny zamku. W miejscu zwanym „Polem stosów” ustawiono w latach sze dziesi tych kamie upamitniaj cy mier obroców Monts gure. Koo tego wanie kamienia sta mody umiechnity czowiek sprzedaj cy turystom ozdobne pudeka zapaek z napisem „Pami tka z Montsegure”. 8 lipca Z Pirenejów zjechalimy nad Morze ródziemne do Katalonii. W wiosce, w której mieszkalimy, wieczorem cae ycic przenosio si na ulice. Pranie, gra w karty, jedzenie kolacji czy plotkowanie, wszystko to odbywao si przed domami. Pewnego wieczoru zobaczylimy w opustoszaej uliczce staruszk siedz c na krzele przed zamknitym oknem, tyem do ulicy i mówi c sama do siebie. Podeszlimy bliej peni wspóczucia dla chorej kobiety i zobaczylimy, e babcia po prostu kibicuje meczowi ogl danemu przez moskitier robi c z daleka wraenie zamknitej okiennicy. Starsi Kataloczycy opowiadali nam jakie fascynuj ce historie, przechodz c oczywicie z kataloskiego na francuski, ale mieli tak niesamowity akcent, e nie mona byo zrozumie ich interesuj cych zapewne opowieci. Kiedy my w rewanu chcielimy im co opowiedzie kiwali gowami, umiechali si, ale widzielimy, e przemawiamy jzykiem dla nich niezrozumiaym. Oprócz akcentu Katalonia róni si od reszty Francji rejestracjami samochodów, fryzurami mskimi à la Janosik oraz przekonaniem wynikaj cym z dowiadcze historycznych, e panowanie Francji

nad tym regionem jest przejciowe i niebawem Katalonia, która przeya w ci gu ostatnich 800 lat moe pól wieku wzgldnej suwerennoci bdzie znowu Kataloni Niepodleg . 9 lipca Powrót do Parya i decyzja, e byy to ostatnie wakacje latem. Jedyn rozs dna por na odpoczynek jest zima. Micha, któremu zostawilimy pod opiek mieszkanie zdziwi si naszym wczeniejszym powrotem. Siedzia z lekka posiniaczony, podrapany z bandaem wokó gowy, ale umiechnity. - ycie jest pikne - zacz  nas przekonywa , nie maj c siy ruszy si z kanapy by nas przywita . - Czuj si jak nowo narodzony. - Rzeczywicie wygl dasz na faceta po porodzie kleszczowym - skomentowa t deklaracj Cezary pokazuj c palcem biay zawój na gowie Michaa. - Eeee tam, to nic. Najwaniejsze, e od wczoraj nie jestem Polakiem. Odci em ppowin. egnaj bya ojczyzno, rany na gowie to drobiazg. - Co, bye na Cité i dostae ju francuski paszport? - zdziwiam si znaj c niech Michaa do wszelkich urzdów. - Ja Francuzem? - oburzy si. - W yciu przez gardo by mi nie przesza Marsylianka. - Oenie si z An albo jak  inn Holenderk - próbowaam zgadn . - A co to ju tak zbrzydem i sparszywiaem eby si eni ? - zw tpi Micha. - Nic z tych rzeczy. Po prostu przestaem si czu Polakiem i kwita. Gdybym mia jeszcze polski paszport spucibym go Sekwan . Zawsze podejrzewaem, e midzy Polsk a mn jest co nie tak, ale wczoraj przebraa si miarka. Byem na imprezie z Polakami, którzy przyjechali do Parya zarobi na tapetowaniu, remontach i czym si da. Pilimy dugo a przeci gle, piewaj c rzewne pieni. O pónocy trzech chopaków wypryo si na baczno i wrzeszcz jak na dobranock w telewizji polskiej: Jeszcze Polska nie zgineeea! Ja nic, zby zacisn em i czekam kiedy skocz . Wszyscy oprócz mnie stoj i dr si: za twoim przewodem z czym si z narodem. Skoczyli wreszcie i pytaj czemu z nimi hymnu nie odpiewaem. Zamiast si zamkn zacz em udowadnia , e hymn nasz jest fatalny. Od dwustu lat nic dobrego si Polsce nie przytrafio, bo i nie mogo, skoro da nam przykad Bonaparte jak zwycia mamy. Pod Waterloo, pod Berezyn czy na Elbie, ja si pytam, no gdzie ten przykad? I co to za hymn zaczynaj cy si desperacko od „Jeszcze Polska nie zgina”? Ginie, ginie i zgin ani wyy nie moe. Trzeba zmieni hymn bo le skoczymy. Faceci pokiwali gowami, nastroszyli si i mówi , e ja nie Polak, bo hymn obraam. Tumaczyem im, e „Bogurodzica Dziewica, Bogiem sawiena Maryja” bya pikn pieni , pen siy i dostojestwa,  czya nas z ca rycersk Europ i chrzecijaskim Zachodem. Tradycja

panowie! Zreszt najlepszy dowód, e mam racj - od przedszkola piewaj Jeszcze Polska i co ich dobrego spotka o? Z Polski, która jeszcze nie zgin a przyjedaj tutaj, eby na chleb zarobi czarn robot panowie dziennikarze, radni narodowi i inynierowie. Mog em tego nie mówi. Rzucili si na mnie, e Polska w nieszcz ciu, e komunistów pokona a, e Papie Polak a ja nie Polak. Za drzwi mnie wyrzucili. Potem niewiele pami tam, bo wylecia em na schody z prawie pe n ytniówk . Rano znalaz em si w domu. Koniec z Polsk . W kadym kociele gotyckim czuj si jak u siebie. Moj ojczyzn jest gotyk, barok. - A moj barak - skonstatowa Cezary rozgl daj c si po brudnych cianach. - Kto ci tak adnie zabandaowa i zaplastrowa , mój ty renegacie - spyta am. - Tylko nie renegacie. Wy te ju dla tych facetów z wczorajszej imprezy nie bylibycie Polakami. W Polsce tygodnia bycie nie wytrzymali. Zobaczcie gazety stamt d - hipokryzja i szlachetne bzdury w sosie pseudokapitalizmu. Wszyscy tam s przekonani, e musz y w biedzie, takie s bowiem prawa ekonomiczne. Gdyby ten naród nie by tak og upiany i nie y ci gle w obawie - a co na to powie Zachód, który ma Polsk serdecznie gdzie i gdyby ten naród nie ba si wiecznie, e mateka Rosja da mu po apach. Oni przestaj myle. Myli za nich, ale nie dla nich gazeta, pseudopolityk, facet jawiemlepiej i... - Micha przerwa sam sobie mówi c - Szkoda si na gadanie, a rany opatrzy a mi wasza znajoma Sabina. - Nie przypominam sobie adnej Sabiny, moe to twoja znajoma - popatrzy am podejrzliwie na Cezarego. - Sabina? Nie znam. - zapewni mój szlachetny m . - Przyjecha a tu para, Sabina i Kord. Mówili w tym samym j zyku, co kapitan Kloss: Ich ne parle pas deutsch, ani po angielsku. Oni nie mówili po francusku, ale fajni ludzie. Mieli tylko wira na punkcie zdrowej ywnoci. Przez ca y tydzie jedli wy cznie zdrowe paskudztwa i parzyli sobie zio owe herbatki ze ródlanej wody. Przywieli ze sob 50 kilo zdrowej marchwi i kukurydzy. Gdy jad em mi so, patrzyli na mnie jak na barbarzyc . Do mia em tej sto ówki dla dietetyków. Spi em ich zdrow ytni tak dok adnie, e nast pnego dnia z przyjemnoci wtrajali fasolk po bretosku z baranin i to nie kupion w zdrowym sklepie, ale naprzeciwko u Araba. Najbardziej by o mi al ich wilczura, który te oczywicie musia przej na jarsk kuchni , by nie okaza si mniej szlachetnym od swoich w acicieli. Dokarmia em go po kryjomu kie bas i pies nie chcia

odej ode mnie na krok. Kiedy wyjedali, dwie godziny przed waszym przyjazdem, psina wy a z alu. Pytali si , co z waszym wilczurem, bo ten ich to by a chyba muter waszego. - Nigdy nie mielimy psa ani znajomej Sabiny czy Korda - coraz mniej rozumia em opowie Micha a. Cezary przesta wypakowywa plecak, pomedytowa chwil i wyjani

tajemnic pobytu Teutonów w naszym studio:

- My nie mamy psa, ale poprzedni lokatorzy mieli m odego owczarka alzackiego. Najwidoczniej Sabina i Kord nie wiedzieli nic o ich przeprowadzce i przyjechali w odwiedziny. Micha wypi przed wyjciem poobiedni herbat, która przesz a w wieczorn kaw. Znca si nad tomikiem wierszy przys anym z Polski. - O, kolejny poeta chrzecijaski. Znam cz owieka, metafizyczna pustka. Pewnie, e adnie wyglda w wierszu modlitwa, krzy, aluzje do przey mistycznych, ale od razu poeta chrzecijaski? atwo by poet chrzecijaskim nie bdc w ogóle wierzcym, zw aszcza w Polsce, gdzie zawy sentyment wygryz przeycia religijne. Ale nie mnie sdzi z belk w oku skrygowa si Micha w okolicy trzeciej nad ranem. 10 lipca Piszc o Marii-Magdalenie musz zadawa cigle pytanie: dlaczego? Dlaczego by a ona ulubion postaci gnostyków. Dlaczego by a symbolem duszy? Dlaczego, dlaczego do kadego faktu, do kadej interpretacji. Dlaczego kult Marii-Magdaleny rozwin si tak gwa townie na po udniu Francji midzy XI a XIII wiekiem? Dlaczego w anie w tym czasie i w tym miejscu? Odpowied moe by prosta: Wyprawy krzyowe, pielgrzymki do Grobu witego. Rycerstwo francuskie najliczniej bra o udzia w obronie Ziemi witej, a Maria-Magdalena by a ich patronk, jako e pierwsza przyby a do Grobu Pana - tak mniej wicej t umaczy si t nag  popularno Magdaleny. Z jej to powodu wybuch spór midzy Cystersami z Vezelay przechowujcymi w swym opactwie relikwie witej a mnichami z Prowansji twierdzcymi, e w krypcie ich kocio a Saint-Maxime Maria-Magdalena znalaz a wieczny spoczynek. Król i biskupi, po przestudiowaniu dokumentów i ekshumacji domniemanych szcztków witej, przyznali racj mnichom z Prowansji. Spróbujmy zapomnie o przekonywujcych argumentach t umaczcych rozwój kultu MariiMagdaleny w czasach rycerskich wypraw w obronie Ziemi witej. Có jeszcze wydarzy o si ówczenie na po udniu Francji? Pojawili si katarzy, nie bdcy bynajmniej ortodoksyjnymi katolikami. Na po udniu Francji rozwija si pod wp ywem m. in. niemieckiego chasydyzmu kabalistyka nie bdca ortodoksyjnym judaizmem. Gerschom Scholem pisze, ze „...pojawienie si idei migracji dusz w kabale nastpi o w tej samej epoce i na tych samych terenach (po udniowa Francja), gdzie ruch katarski osign najwiksze sukcesy”. Przekonanie o wzajemnym wp ywie ruchów gnostycznych nie wystarcza, by udowodni , i rozwój kultu Marii-Magdaleny mia z nimi jaki zwizek. Trzeba to przekonanie uczyni bardziej przekonywujcym. Sdz, ze mona si w tym celu pos uy dwoma tropami, bdcymi w zasadzie jednym, ale podzielmy go dla u atwienia na: 1. Trop kabalistyczny i 2. Trop chasydzki.

Trop kabalistyczny: Zarówno w ortodoksyjnym chrzecijastwie, jak i w judaizmie Bóg pozbawiony jest jakichkolwiek elementów natury eskiej. Natomiast w gnozie chrzecijaskiej, np. w „Kazaniach Piotra” (II-III wiek) Bóg ma stron lew i praw, esk i msk. W gnozie judaistycznej koncepcja dualizmu natury Boga pojawia si dopiero w XII wieku, dok adnie w ksidze Bahir wydanej po raz pierwszy w Prowansji. Wtek ten rozwinity zostanie w Zoharze, którego pierwsze wydanie mia o miejsce w Kastylii w roku 1275. Scholem pisze o misterium p ci, e „takie, jakie ono si pojawia w kabalistyce ma znaczenie symboliczne: mi oci pomidzy „Ja” i „Ty” Boga. Pomidzy witym, niech b ogos awione bdzie Jego Imi, a Szekin. Jest to wity zwizek Króla i Królowej. Oblubieca i Oblubienicy Niebiaskiej”. Koncepcja boskiej hierogamii by a g ówn przyczyn odrzucenia kabalistyki przez ortodoksyjny judaizm. Wed ug Scholema przypisywanie przez kabalistów rodzaju eskiego Szekinie wynika z tego, e ostatni sefirot (Malkuth, Królowa) by tym, który niejako przyjmuje w siebie inne sefiroty, znajdujce w nim spoczynek. Drzewo sefirotów mona wpisa w schemat cia a ludzkiego i wtedy Malkuth jest odpowiednikiem stóp. Zwizek postaci Marii-Magdaleny z symbolik stóp wyjani am w pierwszym rozdziale. Symboliczne cia o Szekiny, poprzez które dzia a ona i cierpi razem z Izraelem jest odpowiednikiem tego, co w chrzecijastwie nazywa si Eklezj (Corpus Christi). W katedrze w Chartres mona zobaczy do oryginalne wyobraenie Eklezji - jako witej Marii-Magdaleny. W ksice Scholema komentujcej Zohar znalaz am bardzo ciekawe zdanie: „Szekina bdca „kobiecoci” jest przede wszystkim partnerk boskiego hieros gamos (ziwwuga kadisha), w której realizuj si wszystkie moce boskie poprzez uni natury mskiej z esk”. Szekina czyli wieczna kobieco bdca konieczna w rozwoju wiata, odsy a nas do archetypu Bogini Matki i Heleny symbolizujcej wieczn kobieco . Skoro w okreleniu Szekiny pojawia si s owo kadisha (ziwwuga kadisha), powinna ona mie oprócz dobrej strony take aspekt negatywny. I rzeczywicie, w Zoharze Szekina znajduje si w sferze wp ywów demonicznych. Jej w adza rozciga si nad drzewem dobra i z a, bdcym zarazem drzewem mierci. Czy takie wyobraenie Szekiny nie nasuwa skojarzenia z Ew zrywajc owoce z drzewa dobra i z a (w konsekwencji z drzewa mierci) i Mari-Magdalen stojc u stóp Krzya (symbolu mierci), który sta si znowu drzewem ycia. Szekina ma zatem dwa aspekty, pierwszy pozytywny - mówi si o niej jako o mdroci Salomona i negatywny demoniczna ladacznica o kruczoczarnych w osach, bestia, której „nic nie umknie spod jej w adzy”. Czy móg istnie jaki zwizek midzy pojawieniem si w gnozie ydowskiej koncepcji „eskiej strony” Boga a rozwojem kultu Marii-Magdaleny na tych w anie terenach i w tym samym czasie, w którym pojawi a si kabalistyka? Maria-Magdalena uosabiajca wieczn

kobieco , dusz jednocz c si w nocach mistycznych z duchem, by osi gn peni Jednoci i nawrócon ladacznic. By moe jest to przypadek, podobnie jak trop drugi: 11 lipca Mieszkanie nasze oprócz wielu mysich dziur kryo przed nami take inne tajemnice. Wiedzielimy o grzybie, który zim zal g si w azience pozbawionej sufitu. Wiosn grzyb zaróowi si, spurpurowial i piknie rozpleni. Latem rozgrzany socem jakby zmarnia i zapyzia, ale byo to pozorne zanikanie flory w naszej azience. Po odpadniciu od ciany umywalki (sama odpada pewnej nocy) zobaczylimy, e krya za sob wspaniay zielony mech, adniejszy nawet od dziko rosn cego w lesie. W tym samym czasie nasiliy si mysie galopady. Kupilimy apki, trucizn, maszyn emituj c ultradwiki zabójcze dla gryzoni, naftalin - podobno myszy nie znosz jej zapachu. Niestety wszystko na próno; gryzoniom naftalina zupenie nie przeszkadzaa. Maszyna robia regularnie bip bip i myszy harcoway w takt tej mysiej dyskoteki, mech przytulnie szumia, grzyb pcznia. Zauwayam, e u s siada naprzeciwko myszy wygryzy w drzwiach olbrzymi dziur. Zapukaam do niego, eby si dowiedzie jak je tpi. Otworzy umiechnity Chiczyk: - Jaka myszy? Jaka myszy? U mnie nie by adna myszy - uprzejmie poinformowa. Opowiedziaam wieczorem Cezaremu o rozmowie z Chiczykiem. Cezary nie wnika w to, czy s siad hoduje myszy w celach kulinarnych, czy te cierpi na niedowad wzroku i suchu. Zadecydowa przeprowadzk. Na razie do mieszkania znajomych wyjedaj cych na wakacje, a potem zobaczymy. 11 lipca Trop chasydzki: redniowieczny chasydyzm I niemiecki rozwija si dosy krótko, bo pomidzy rokiem 1150 a 1250. Od pocz tku XIII wieku podobne ruchy mistyczne pojawiaj si we Francji i Hiszpanii. To, co wyróniao metod chasydzk (kabalistyczn ) sporód podobnych tradycji ydowskich, to bardzo cise praktykowanie pokuty. Pokuty rozumianej jako oczyszczanie ciaa, gdy ciao jest symbolem tego, co duchowe. Wedug tej metody, by osi gn uni z Bogiem, naley wycofa si w odosobnienie, najlepiej do opuszczonego domu, gdzie nie dochodz adne haasy z zewn trz. Nastpnie zalecao si piewanie psalmów, czytanie Tory a do osi gnicia stanu ekstazy - czyli wzniesienia duszy do Boga. T redniowieczn pokut chasydów okrelano hebrajskim sowem teshuva. Czy istnieje jakie podobiestwo pomidzy drog mistyczn kabalistów a symbolik postaci Marii-Magdaleny? Wedug legendy Magdalena ya 30 lat w miejscu odosobnionym, niemal pustynnym. Kilka razy

dziennie zapada a w mistyczn ekstaz s uchaj c pieni anio ów. Posta Marii-Magdaleny najlepiej uosabia idealn pokut - ci g e umartwienia i „zalewanie si zami alu” W Zoharze wszystkie drogi do Boga s zamkni te dla grzesznika oprócz tej jednej, drogi

ez. Bonnet znalaz bardzo adn analogi : „Co to jest ‘nawrócenie’ (konwersja)? S owo to pochodzi z aciny - versor, ‘odwróci’. W j zyku hebrajskim nawrócenie znaczy teshuvah, od s owa shuv (odwróci). Jezus ‘si odwraca’ wiele razy w swoich spotkaniach z pierwszymi uczniami i w obecnoci Jana Chrzciciela. Jest to ten sam gest powtórzony przez Mari -Magdalen , kiedy ukaza

jej si Jezus Zmartwychwsta y”. Wyniszczona pokut Maria-Magdalcna, zapatrzona w niewidzialne, jak przedstawia j rzeba Donatella. Maria-Magdalena, chrzecijaski wzór pokuty. Czy znowu ta zbieno miejsca i czasu rozwoju kultu Marii-Magdaleny i teshuvah chasydów, kabalistów jest przypadkowa? Tak, jest to przypadek, ale wszystko jest przypadkiem. 12 lipca Skoczone przepisywanie, poprawianie. Zosta o mi jeszcze wyprasowanie skromnej sukienki z bia ym ko nierzykiem, odszukanie nie noszonych od pó roku okularów i pójcie na spotkanie z promotorem. - Panie profesorze, bardzo przepraszam, e w czasie roku szkolnego nie przychodzi am na konsultacje, ale co kilka dni znajdowa am nowe fakty i nie by am pewna, czy skocz pisanie. Profesor przeczyta tytu pracy, umiechn si . - Ale prosz pani, ja ju jestem przyzwyczajony do takiego prowadzenia si studentów. Na dziesi  osób z seminarium tylko jedna przychodzi a do mnie na konsultacje i to wy cznie dlatego, e pisa a dyplom z symboliki R bana Maura. Wszyscy inni, tak jak pani, przynosz mi w czerwcu gotowe prace, zreszt bardzo interesuj ce. Ale ja nie jestem kim a tak bardzo strasznym, by unika mnie przez ca y rok. Profesor jest cz owiekiem czyli istot spo eczn i ch tnie poszed by ze studentami na kaw , porozmawia , doradzi . Ciekawi mnie jak kady seminarzysta pisze swój dyplom. Pani te pewnie by chcia a zna jak najszybciej moj ocen ? - Gdyby pan profesor mia czas i przejrza te kilka rozdzia ów. - Ech, m odo, niecierpliwa m odo, prosz mi podyktowa swój numer telefonu. Po wyjciu z gabinetu zacz y si dla mnie tortury oczekiwania. Przypomina y mi si szczegó y, które powinnam by a umieci w przypisach. Pewne zdania by y stanowczo niedok adne, w ogóle napisa abym ca o od nowa. Na szcz cie musia am zaj  si przeprowadzk i rozwaania, czy rozdzia pi ty powinien poprzedza szósty zast pi mi problem, jak posprz ta opuszczane mieszkanie powi caj c tej czynnoci jak najmniej si y i czasu.

Wchodz c w bram mego by ego prawie domu zobaczy am zaprzyjanionego kloszarda, który nie pojawia si na swym posterunku ju od kilku tygodni. By to kloszard z godnoci , nie  da co aska, ale wed ug taryfy: trzy franki na bagietk . Kiedy przechodnie nie rzucali mu ani grosza do kapelusza wymawiaj c si brakiem pieni dzy, kloszard oferowa im poyczk : - Dam panu dziesi tk , jak pan ju b dzie mia fors , to pan mi zwróci, ja tu ci gle siedz . Na co dzie kloszard przesiadywa na rogu naszego domu i kocio a popijaj c wino z plastikowej beczki, zagryzaj c bagietk , pomaraczami lub bananem. W niedziel , gdy parafianie sypn li szczodrze frankami, kupowa sobie wino w butelce. Jeli nie by ca kiem pijany i nie zasypia oparty o mur, mona by o pomyle, e ów siwow osy, brodaty starzec wygrzewa si dla przyjemnoci w promieniach paryskiego s oca. Co kilka dni dawa mi pi  franków, ebym mu kupi a galoisy bez filtra w tabacu naprzeciwko, bo on móg by pój i kupi sam, ale nie chce opuszcza swego miejsca pracy. Po parotygodniowej nieobecnoci wyda mi si bardzo zaniedbany i wychud y. - Dzie dobry, co tak d ugo pana nie by o? Wakacje? - Na wakacje do Pana Boga bilet dosta em, kuszetk . Ale poczekam sobie, jeszcze nie tego lata. Pani popatrzy - pokaza na zabandaowane nogi - stopy mi si spali y. Dopiero wtedy spostrzeg am kule oparte o cian . - Przechodzi em w metrze spa, ciemno by o, nadepn em na pr d, e mi serce nie wysiad o lekarze si dziwili. Trzy tygodnie w szpitalu lea em. Ca e dnie pod kocio em siedz , to i za pobono ten cud, e yj . Porozmawialimy o wypadkach, chorobach, cudownych uzdrowieniach. Po raz pierwszy kloszard opowiedzia co ze swojego ycia, zrywaj c ze zwyczajowym tu i teraz. W m odoci mieszka we W oszech: plaa, noc muzyka, wino, duo wina i W osi tacy weseli, a kobiety pi kne, najpi kniejsze. Potem podróowa po Europie i mieszka prawie dziesi  lat ko o Toledo. W Hiszpanii zafascynowa o go co, czego nawet w Paryu nie ma. - Niech pani sobie wyobrazi, wagony tam jed jak w metrze, ale nie pod ziemi , a na ulicy. Jed po szynach, maj ko a z metalu. Nad wagonami s druty elektryczne, i ten pojazd nazywa si - kloszard zrobi tajemnicz min - tramwaj. 13 lipca Mieszkamy tu ko o Moulin Rouge, metro Blanche, ulica Blanche. Stara paryska kamienica z podwórkiem studni . Pierwsza noc min a ciekawie. Najpierw pojawi o si co na kszta t burzy; kilka b yskawic, odrobina deszczu. Zrobi o si jeszcze parniej i duszno. Wszystkie okna otwarte, ha asy, piewy z innych mieszka. Próbowalimy zasn , ale z którego z okien rozleg y si rozpaczliwe, kobiece krzyki. Po chwili lamentowanie przesz o w g one westchnienia: oh, oh, ah,

ooh oui. Najwidoczniej jaka para kocha a si i sprawia o im to du przyjemno. Mniej ucieszeni byli lokatorzy wychylaj cy si z okien i wrzeszcz cy, nie wiedz c dok adnie do kogo: - Do tego! Zamknij si ! Inni mieszkacy wydawali si by zachwyceni, klaskali krzycz c: - Brawo! Jeszcze! Vive l’amourï Panienka z okna nad nami zamiewa a si , wo aj c: - Ja te tak chc ! Nawo ywania, miechy, trzaskania okiennicami, lamenty potrwa y jeszcze troch , zacz o wita i obudzilimy si w rocznic rewolucji francuskiej. 14 lipca Mimo turystów Pary, jak co roku, tego dnia jest pusty. Zamkni te okna, zwini te rolety, nieczynne sklepy. Od placu Denfert Rochereau w stron stacji Saint Jacques posuwa si ponuro milcz ca manifestacja anarchistów. Starcy z rozwianym romantycznie w osem, potargani m odziecy, bardzo adne dziewczyny. Cisz przerywa regularny brz k szk a. Anarchici systematycznie, bez z oci czy agresji, po prostu jakby wykonywali mudny obowi zek, kasuj

omami wszystkie znajduj ce si na drodze ich marszu szyby wystawowe. Policja znikn a, by nie przeszkadza ludowi paryskiemu w wi towaniu rewolucji. Po dojciu do Saint Jacques anarchici postanawiaj zdoby wi zienie. Jest to rzeczywicie czyn bohaterski, przerastaj cy odwag i rozmachem zdobycie Bastylii. No bo i có takiego dokona lud paryski 14 lipca 1789 roku? Oswobodzi szeciu wi niów i to nie wi niów politycznych, a czterech pospolitych kryminalistów, jednego ksi dza i markiza. Anarchici nie zdobyli wi zienia przy Saint Jacques, widocznie si y porz dku Pi tej Republiki okaza y si silniejsze od régime’u monarchii. 22 lipca Po raz setny chyba oprowadzam znajomych z Polski po Paryu. Luwr, Montmartre, Plac Pigalle. Prosz wycieczki, jestemy w Paryu, miecie po oonym na siedmiu wzgórzach. Jeli si przyjrze mapie Parya, wida, e stolica Francji budowana by a na planie krzya. Jego o pozioma, wschodnio-zachodnia pokrywa si mniej wi cej z dzisiejsz lini metra cz c Château Vincennes z Placem Gwiazdy. Sekwana p yn ca przez Pary ze wschodu na zachód, odchyla si od tej osi o k t 26°. Liczba interesuj ca, bowiem 26 jest geometryczn wartoci niewypowiadalnego Imienia Boga. Owo odchylenie biegu Sekwany by o wykorzystane przez redniowiecznych masonów do

wzbogacenia symboliki Notre-Dame, ale o tym opowiem, gdy bdziemy zwiedza Katedr. O pionowa, pónocno-poudniowa odpowiada linii metra B. Jak wszystkim wiadomo, Sekwana jest rzek , wic pynie w niej woda. Z czym kojarzya si ludziom redniowiecza woda? Woda ycia, woda przemieniona przez Chrystusa w wino na uczcie w Kanie Galilejskiej. Skoro wody Sekwany tworz poziom o miasta, o pionowa mogaby przypomina o cudownym przemienieniu wody w wino. Trudno byoby stworzy rzek wina, ale w miecie koryto rzeki mona porówna do ulicy zasilanej strumykiem uliczek i cieek. Dlatego te wytyczono ulic prostopad do Sekwany, powicon bogu wina czyli Dionizosowi. We wczesnochrzecijaskim wiecie ochrzczony Dionizos sta si Dionizym czy Denisem, którego ulica - Saint Denis nie cieszy si w dzisiejszym Paryu dobr saw , bowiem mimo upywu wieków zachowaa co z atmosfery bachanaliów. Jeeli ulica Saint Denis kojarzy by si miaa z winem, to musiaa powsta prostopadle do niej, by zachowa plan krzya, ulica przypominaj ca, e w czasie Ostatniej Wieczerzy Chrystus nie tylko pi z uczniami wino, ale i ama si z nimi chlebem. I tak powstaa ulica, moe nie dosownie chleba, lecz patrona piekarzy - ulica Saint Honore. Poziome ramiona krzya, na planie którego zaoono Pary, wyznaczaj miejsca, w których 2 lutego i 11 listopada wschodzi Soce, a 8 maja i 6 sierpnia zachodzi. W te dni obchodzi si wito Ofiarowania Chrystusa w wi tyni, witego Marcina ewangelizatora Galów, wito Michaa Archanioa, wito Przemienienia. Siedem wzgórz, 26 stopniowy k t pomidzy Sekwan a wschodnio-zachodni orientacj miasta, 11 listopada 1918, 8 maja 1945, 6 sierpnia - dzie zdobycia przez Joann d’Arc Orleanu, wszystkie te fakty wiadcz o tym, e Pary by predestynowany do bycia stolic Francji. Oprowadzaj c wycieczk po najnowoczeniejszej dzielnicy Parya - La Défense, opowiadam o ukaraniu pychy ludzi nie zwaaj cych na wit geografi Parya i usiuj cych wznosi wiee „sigaj ce szczytem nieba” poza granicami miasta, jeszcze dalej na zachód ni tam, gdzie siga Kraina Zmarych czyli Pola Elizejskie. La Défense okazaa si przedsiwziciem chybionym, gdy ju po pierwszym roku budowy stao si jasne, e nigdy nie dorówna Manhattanowi, na wzór którego j projektowano, z prostego powodu - nie wzito pod uwag, e La Défense pooona jest na bagnach. Wedug tradycji witej geografii figury królów i witych powinny by skierowane twarz w kierunku wschodz cego Soca. W wschodni stron spogl daj ze swych kolumn wity Ludwik i Filip August na Placu Nation. Natomiast Geniusz Wolnoci (bd cy w rzeczywistoci uskrzydlonym Hermesem), góruj cy nad Placem Bastylii, patrzy na zachód. Zachód w witej geografii oznacza kierunek upadku i dekadencji, od occitere - upada . Hermès pojawia si take na pocz tku historii Parya. Na wzgórzu Hermesa czyli dzisiejszym Montmartrze dekapitowano

wi tego Denisa, a wed ug legendy wi ty zosta zg adzony mieczem dok adnie pod figur Hermesa. Kocz c zwiedzanie Parya na Placu Concorde, wspominam o monarchii francuskiej trwaj cej 1312 lat (wliczaj c w to okres Restauracji). W roku 1312 Filip pi kny zniszczy Zakon Templariuszy, zakon, którego ostatni mistrz umieraj c na stosie przekl królów francuskich. Wracam do domu zat oczonym metrem. Wspinaj c si po schodach us ysza am odg osy imprezy w pe nym rozkwicie. Drzwi otworzy mi Jacques, zapraszaj c serdecznie do rodka. Przy stole zastawionym wy cznie butelkami szampana siedzia Micha z now , japosk narzeczon . Od czasu, gdy przesta si czu Polakiem a nast pnie Europejczykiem, zagustowa w urodzie Dalekiego Wschodu. Cezary nala mi lampk szampana i wzniós do ogólny toast - Na zdrowie! Próbowa am si dowiedzie, z jakiej okazji mamy imprez . - Wielkie wi to - zapewnia mnie Jacques. - Ale jakie wi to? - chcia am wiedzie dok adnie. - Jak jeszcze wypijesz, to ci powiemy - obieca Cezary. Prze kn am kolejn lampk szampana o zapachu drody. - Nie mog , szampan jest ohydny. Micha oburzy si - Blunierstwo! S owianom szampan zawsze nie smakowa , a co gorsza szkodzi . Taki Idiota Dostojewskiego na przyk ad, ksi  , ale s owiaski ksi  , dostawa po francuskim szampanie ataku epilepsji, a ja pij szampanskoje butelkami i nic mi nie jest - pochwali

si Micha . Cezary widz c, e wi cej nie wypij , postanowi wyjawi tajemnicz przyczyn imprezy. Wsta , postuka kieliszkiem w stó - Panowie, cisza, silencium Jacques. Niech biedna kobieta pozna ca prawd . Dzwoni twój profesor. - Nie? - wykrztusi am. - Co, nie? Dzwoni i powiedzia , i powiedzia ... e akceptuje twoj prac , duo si z niej dowiedzia i b dzie ci broni przed komisj . Za czy te yczenia weso ych wakacji. Cezary wzi mnie na r ce. - Hurra! Do azienki, ocuci! Jacques odkr ci prysznic, wo aj c: - Douche! Douche! Za oknem znów rozleg y si lamenty - Oh, ah, oui - i krzyki kibiców - Brawo! Vive l’amour! 22 VII, wito Marii-Magdaleny